Maja NIKOLOVA*
* The Museum of Education, Belgrade, Serbia
Digitalizacija arhivske grade kao vid zaštite kulturne baštine sa posebnim osrtvom na arhivsku gradu u Pedagoškom muzeju u Beogradu, Srbija
NIKOLOVA, Maja, Digitalization of Archive's Material as Means of Protection of Cultural Heritage with Special Retrospective View on Archive's material in The Museum of Education in Belgrade, Serbia. Atlanti, Vol. 18, Trieste 2008, pp. 187-192.
Original in Serbian, abstract in English, Italian and Slovenian, summary in English
In The Museum of Education in Belgrade, Serbia, in the Sector for archive materials and documentation, written samples of educational plans and programmes, school regulations, school documentation, certificates and diplomas, appointment reports and other archive materials that concern the history of Serbian schools and education in Serbia are stored. The conservation, microfilming and digitization of museum items are conducted with the aim of cultural goods protection. Protected in this way, they are used for exhibiting and further studying and they are available to the public. The important process in protection of cultural heritage is the digitalization, with, among other things; the risk of interference paper materials is decreased. The seniority and their role in the school system development are the main criteria for assigning ma-
1.	Odluka saXIII sednice Učiteljskog udruženja o osnivanju Školskog muzeja, Učitelj, Beograd, 1896/97, br. XII, 125-126.
2.	Relka u beogradu osnovna je 1865. i prvenstveno je bila namenjena obrazovanju buducih inženjera. Zgrada se nalazi u ulici Uzun Mirkova br. 14.
3.	Tokom 2006. godine izvršena je konzrvacija nekih oštecene diploma a ceo Fond, oko 300 arhivskih jedinica, je mikrofilmovan.
Pedagoški muzej u Beogradu je jedna od najstarijih ustanova ove vrste u Srbiji. Na inicijativu Učiteljskog udruženja, a sa ciljem da pribira i čuva nastavna sredstva i sve drugo što ima pedagošku i isto-rijsku vrednost za osnovne škol^e i učitelje, osnovan je 1896. godine1. Tokom više od jednog veka trajanja u njemu je sačuvano desetina hiljada udžbenika, učila, fotografija i dokumenata koja svedoče o radu srpskih škola od početka XIX veka pa do danas. Od osnivanja, Muzej se više puta selio a od 1969. nalazi se u zgradi Beogradske realke, nekadašnje kuce upravitelja varoši Cvetka Rajovica, podignu-te oko 1840. godine2.
U organizacionom smislu u Muzeju postoji nekoliko sektora medu kojima je i Sektor za arhivski materijal i dokumentaciju u kome se čuvaju rukopisni primerci nastavnih planova i programa, školski propisi, školske knjižice, svedočanstva i diplome, uverenja o postavljenju, pozivnice za školske priredbe kao i druga arhivska grada coja se odnosi na istoriju školstva i prosvete u Srbiji i kod Srba. Po-seban deo čine fondovi - zaostavštine istaknutih pedagoga i drugih prosvetnih radnika čiji je život i rad bio vezan za srpsko školstvo.
Prisustv različitih kultura u Srbiji, tokom vekova, uticali su na pojavu različitih kulturnih obrazaca koji su se vremenom slili u zajedeničku tradiciju. Medu arhivskom gradom u Pedagoškom muzeju posebnu vrednost imaju takodje i dokumenta nastala na Balkanu u kojima je vidan uticaj kako zapadnih tako i istočnih zemalja. Sam izgled dokumenata, odnosno korišceno pismo - staroslovenska azbuka, cirilica, kufsko ili latinično pismo navode na zaključak da školstvu u Srbiji ima bogatu istoriju koja mora da bude osnov buduceg razvoja obrazovanja.
Jedan od najstarijih dokumenata - rukopisa koji se čuva u Muzeju su pisani zadaci Sofronija Jovanovica, učenika Klerikalne škole u Sremskim Karlovcima iz 1755. kao i svedočanstvo na ime Tome Davidovica, učenika Klerikalnog učilišta u Beogradu iz 1844. godine. Isto tako su značajne i diplome nastale krajem XIX veka čija su zaglavlja ocrtali poznati srpski slikari3. Medu njima je i diploma Sr-spke književne zadruge čije je vizuelno rešenje dao Marko Murat, s ikar. Dugogodišnjim radom zaposlenih u Muzeju sakupljen je značajan broj dokumenata, dačkih svezaka, diploma i fotografija koje se odnose na školovanje naših daka u Francuskoj za vreme Prvog svetskog rata.
Fondovi, u kojima se čuvaju dokumenta i fotografije poznatih učitelja ili istaknutih ličnosti čiji je rad bio vezan za prosvetu i školstvo, podeljeni su u više segmenata. Pored rukopisnih primeraka dnevnika ili udžbenika u njima se nalaze i dokumenta iz svakodnev-nog života, fotografije kao i njihove lične stvari (naočare, ordenje). Jedan od najvrednijih i najkompleksnijih fondova je Fond dr Voji-slava Bakica, profesora peddagogije na Velikoj školi u Beogradu kao i Fond Jovana Miodragovica, profesor i pisca brojnih udžbenika.
Poseban značaj u očuvanju kuturne baštine ima sam proces zaštite. Neadekvatno čuvanje ugrožava postojanje arhivske gradje kao i samu mogucnost njenog koriščenja u istraživačke i obrazovne svrhe. Imajuči to u vidu, u Pedagoškom muzeju u Beogradu, zadnjih godina veča pažnja se obrača na uslove koji pružaju sigurnost u skladištenju, čuvanju i izlaganju muzejskog materijala.
Tokom 2006. godine završena je rekonstrukcija zgrade Muzeja u okviru koje su izgradjeni savremeno opremljni depoi. Arhivska gra-dja se čuva u arhivskim kutijama koje su smeštene u metalnnim or-manima večih dimenzija sa pokretnim, klizajučim, vratima. Prosto-rija je opremljena sa savremenom opremom za obezbedjivanje mikroklimatskih uslova i podešavanja odgovarajuče vlažnosti vazduha. Zgrada ima obezbedjenu protivpožarnu i fizičku zaštitu a u narednom periodu predvidja se i realizacija video nadzora. Svake godine izdvajaju se namenska sredstva za konzervaciju, mikrofilmovanje i digitalizaciju koja se vrši u posebno za to opremljenim ustanovama.
Jedan od bitnih momenata zaštite kulturnog nasledje jeste i digitalizacija. Na Regionalnom sastanku o digitalizaciji kulturnog nasledja Jugoistočne Evrope odražanog u Ohridu marta 2005. kon-statovano je da digitalizacija u ovom regionu nije na nivou Evropske unije pa samim tim i kuturno nasledje nije dovoljno prezentovano u elektronskoj formi. U težnji da se ovi problemi prevazidju, zadnjih godina, neki od muzeja i biblioteka kao i neke naučne ustanove u Srbiji, započele su proces digitalizacije svojih fondova. Za ustanovlja-vanje standarda i prezentaciju kulturnih dobara u elektronskoj formi podršku pruža Nacionalni centar za digitalizaciju (NCD) osnovan u Brogradu 2002. godine.
I sam Zakon o kulturnim dobrima u kome su kulturna dobra definisana kao stvari i tvorevine metarijalne i duhovne kulture od opšteg interesa koje uživaju posbnu zaštitu utvrdjenu ovim Zakonom navodi na zaključak da je prevashodni zadatak svake ustanove u kulturi proces zaštite4. Pojam zaštite, pored konzeravacije i mikrofilmovanja, obuhvata i digitalizaciju kulturne baštine kojom se smanjuje rizik od uništavanja i povečava mogučnost njenog koriščenja. Naime, digita-lizacijom kulturnog i naučnog nalsedja omogučava se stvaranje mul-timedijalne baze podataka koja sadrži sliku i opis samog predmeta. Po navodjenjima mnogih autora ona se ne sastoji samo u sakupljanju i odlaganju več pruža mogučnost i da se putem koriščenja meta podataka bolje organizuju dostupne informacije. Digitalne baze podataka iziskuju kompleksan softver koji omogučava pretraživanje, ana-lizu i reprodukovanje. Podrazumeva se da samu digitalizaciju kao i pretraživanje meta podataka prate odredjeni savremeni uredjai IT tehnologija kao što su skeneri večeg formata jači računari.
terials. The project of digitalization of archive's material in The Museum of Education starts with digitalization the Fund in which the school certificates and diplomas from the period between 1850 and 1950 are stored. Some of specimens of the damaged archive's material are cured previously, all of them are microfilmed and, in the end, digital record is made. In this way, in short period, the researcher can examine the huge number of documents, which can print immediately. The process of digitalization the Fund Jovan Miodragovic, professor and writer of many textbooks, is on the way. The aim of this paper is to point out the requirement of digitalization of archive's material and the specification that determine that process in the time of modern information-communications technologies. The project of digitization in The Museum of Education requires systematic work on selection and preservation and permanent education of experts whose work will be related to cultural heritage protection.
NIKOLOVA, Maja, La digitalizzazione del materiale afchivistico come mezzo di pfotezione del patrimonio culturale; uno sguardo retrospettivo sul materiale afchivistico del Museo dell'Educazione di Bel-grado. Atlanti, Vol. 18, Trieste 2008, pp. 187-192.
Nel Museo dell'Educazione di Belgrado, in Serbia, nella Sezione per i materiali archivi-stici e la documentazione, sono conservati
4. Zakon o kuturnim dobrima, «SL. Glasnik RS» br. 71/94, Beograd, 1994, član II, 1.
esempi scritti di piani eprogrammi di educa-zione, regolamenti scolastici, documentazione scolastica, certificati e diplomi, relazioni ed altri materiali archivistici concernenti la sto-ria della scuola e dell'educazione in Serbia. La conservazione, microfilmatura e digitaliz-zazione dei documenti del museo vengono condotte con l'intento della protezione del bene culturale. Cosi protetti, sono usati per mostre e studi ulteriori, e resi disponibili al pubblico. Il processo importante nella protezione delpatrimonio culturale e la digitaliz-zazione. Il progetto di digitalizzazione del materiale archivistico del Museo dell'Educa-zione inizia con la digitalizzazione del fondo in cui sono conservati certificati scolastici e diplomi del periodo fra il 1850 ed il 1950. Alcune unita del materiale archivistico dan-neggiato sono preventivamente restaurate, tutte vengono microfilmate ed alla fine digita-lizzate. In questo modo, in breve tempo, il ricercatorepuo esaminare l'ingente numero di documenti, ed immediatamente stamparli. Il processo di digitalizzazione del fondo Jovan Miodragovič, professore ed autore di molti testi, e in fase di realizzazione. Scopo del pre-sente articolo e evidenziare l'esigenza di digi-talizzazione del materiale archivistico e la specificita che determina tale processo nel-l'epoca delle moderne tecnologie di informa-zione e comunicazione. Il progetto di digita-lizzazione del Museo dell'Educazione di Belgrado richiede un lavoro sistematico sulla selezione e conservazione, nonche della for-
5.	EAD - Encoded Archival Description.
6.	EAC - Encoded Archival Countex.
7.	METS - Metadata Encoding and Transmission Standard.
8.	Evropska unija postavila je kao jedan od svojih prioritetnih zadataka upravo digitaliza-ciju arhivskih i bibliotečkih fodnova dakle, standrarizaciju arhivske i bibliotečke delatnosti u cilju ošuvanja kultrne baštine Evrope i njeno nesmetano koriščenje. S. Adžic, Medjunarodni standardi za digitalne arhive EAD, EAC, METS, u: «Revija Nacionalnog centra za digitaliza-ciju», Matematički fakultet , Beograd, 2007. st 17.17-22.
9.	L. Kodrič, Kulturna baština u projektima di-
fitalizacije: S osvrtom na gazi Husrev-Begovu iblioteku u Sarajevu, u: Condition of the Curtu-ral Heritage in the Balkan Region,Kladovo, 2007, 262.
10.	L. Kodrič, Nav. delo, 267
11.	B. Radovanovic, Mogucnostfrimene medju-narodnih arhivskih standarda za opisivanje arhivske gradje ISAD (G) u arhivima u Srbiji^ u: 7. Zbornik referatov dopolnilnega izobraževanja s područja arhivistiki, dokumentalistike in informatike, Radenci, 2-4april2008, 358.
Na trečoj Evropskoj koferenciji EAD-a5, EAC-a6 i METS-a7, održanoj u Berlinu aprila 2007, Evropska unija donela je zaključak da je, u cilju očuvanja evropske baštine, potrebno da se izvrši digitalizacija arhivske gradje i bibliotečkih fondova kao i standardizacija delatnosti vezane za njeno koriščenje8. Da bi proces digitalizacije arhivske gradje sa uspehom bio obavljen, na prvom mestu, potrebno je da se izradi projekat koji obuhvata sve relevantne činjenice. U članku Kulturna baština u projektima digitalizacije Lidija Kodrič na-vodi neke od bitnih momenata projekta digitalizacije9.
-	Projekt smanjuje rizik uništenja kulturnog blaga,
-	Projekt predvidja slobodni pristup,
-	Projekt potpomaže konzerviranju i očuvanju,
-	Projekt rezultira kulturnim blagom,
-	Projekt pridonosi edukaciji,
-	Digitalizacija objekta baštine pridonosi javnoj dobroti,
-	Digitalizacija povečava pristupnost kulturnoj baštini.
Cilj prenošenja iz analogni u digitalni oblik nije samo zaštita i edukacija, več i promovisanje istorijskog nasledja koje ovim putem postaje dostupno široj javnosti. Na ovaj način, ustanove koje se bave zaštitom arhivske gradje, prikazuju rezultate svoga rada a samim tim i povečavaju njihov uticaj u sveri društvenog i naučnog života.
Svakako da je poznavanje samih arhivalija bitan momenat pri-likom donošenja odluke o njihovoj digitalizaciji. Za odredjivanje kruterijuma po kojima se snima gradja treba uzeti u obzir starost dokumenta kao i njegov značaj za nacionalnu istoriju. Pored toga frkvencija upotrebe, kvalitet snimka kao i mogučnost odredjivanja meta podataka utiču na odluku o digitalizaciji. U navedenom tekstu Lidije Kodrič pominju se neki od odlučujučih faktora ovog proce-
sa
10.'
-	Vrijednost - prednost ima gradja velike vrijednosti kako bise očuvala te rukovanje izvornikom svelo na najmanju moguču mjeru,
-	Upotreba - digitalizira se ona gradja za kojom postoji velika potražnja,
-	'rihvatljivost nastalih digitalnih objekata
-	Pomoč pri pristupanju digitalnim objektima - indeksi, baze, podataka digitaliziraju se jer u novom formatu takodje presta-vljaju pomoč.
Da bi razmena informacijama bila moguča potrebno je da se digitalizovan arhivska gradja skladišti i da se radi lakšeg pretraživanja ubace odredjene činjenice, odnosno meta podaci. Opisivanje arhiske gradje, sačinjeno prema medjunarodnim standardima, treba da pruži korisnicima informaciju o sadrzaju samih dokumenata. Osnovni cilj ovih standarda je da omoguci što bolju razmenu informacija o arhivskoj gradji, izmedju raz^ličitih sistema i domena, kako bi se olakšalo njeno korišcenje^^.
U svetu postoji veliki broj medjunarodnih standrada za opis kuturnih dobara dok u Srbiji trenutno ne postoji neki tačno defini-san standard meta podataka vezan za digitalizaciju nacionalne baštine. Preporuku formata meta podataka za objekte digitalizovane nacionalne baštine (pokretna kulturna dobra) dao je Nacionalni centar za digitalizaciju u saradnji sa Nacionalnim komitetom UNESCO koja
je usvojena na sastanku 1. marta 2007. godine12. U Preporuci se, vezano za arhivsku gradju, navode meta podaci koji opisuju objekt -digitalni dokument: opis, naziv na srpskom jeziku, naziv na engle-skom, autor - ime i prezime, uloga, lokacija digitalnog dokumenta, pridruženo kulturno dobro, napomena, napomena na srpskom i na-pome na engleskom jeziku.
U svom članku Predlog opisa nacionalnog standarda pokretnih kuturnih odbara}^ gospodin Zoran Ognjanovic ukazuje na dva osnovna problema - opis meta podtaka koji se odnosi na pojedinačna pokretna kulturna dobra pa samim tim i na arhivsku gradju i šeme prevodjenja u najceše korišcene medjunarodne standarade. Naime, potrebno je da deo klasične dokumentacije budu unet u opis digitalne gradje ali isto tako da sačinjen zapis bude kompatibilan sa postojecim medjunarodnim standradima. Svakako da razvoj nacionalčnog standrada meta podataka ima širi uticaj od samog opi-sivanja pa je razvoj alatki za unos i pretraživanje jedan od osnovnih zadataka procesa digitalizacije.
Uvidja se da proces digitalizacije arhivske gradje, pa samim tim i arhivske gradje u Pedagoškom muzeju, ima svoje specifičnosti koje prevazilaze delokrug tradicionalne obrade. Ovaj vid zaštite, koji zahteva prebacivanje iz analognog u digitalni oblik, uslovljen je fak-torima koji se odnose kako na sam dokument tako i na njegovo pre-zentovanje i koriščenje u elektonskom obliku. Upravo zbog toga projekat digitalizacije arhivske gradje u Pedagoškom muzeju započet je digitalizacijom Fonda u kome se čuvaju svedočanstva i diplome nastale u razdoblju od 1850 do 1950. godine. U Fondu se nalazi največi broj originalnih dokumenata koji imaju veliku vrednost za proučavanje istorije školstva pa su samim tim i najčešče koriščena. Pojedini primerci oštečene arhivske gradje predhodno su konzervirani, zatim je ceo Fond mikrofilmovan i na kraju je sačinjen digitalni zapis mikrofilma14. Ovako obradjena arhivska gradia u crno-beloj tehnici ne pruža kompletnu sliku o kulturnom nasledju a posebno za one primerke koji imaju i odredjenu umetničku vrednost. Zato su diplome manjeg formata skenirane u boji ali one čije dimnezije pre-vazile trenutne tehničke mogučnosti nisu obuhvačene ovim projektom.
Sledeči korak rada na digitalizaciji arhivske gradje u Pedagoškom muzeju predstavlja nabavku softvera za predmetno pretraživanje od-nosno pretraživanje po prezimenu, mestu, godini, nivou škole i razredu, po svim relevatnim elemntima koji su na samom svedočanstvu naznačeni. Jedno od najbitnihih pitanja je i odluka oko izbora šeme meta podataka koja če omogučiti potpunu informaciju o dokumentu kao i uklapanje u medjunarodne standarde. Učešče na seminarima i naučnim skupovima, kao i konsultacije sa stručnjacima i kolegama iz srodnih institutcija pomoči če u izboru odekvatnog alata za predstavljanje i pretraživanje arhivske gradje u Pedagoškom muzeju.
Tokom 2008. godine biče uradjena konzervacije i mikrofilo-vanje fonda Jovana Miodragoviča u okviru koga se čuvaju personalna dokumenta, prepiska kao i rukopisni primerci njegovih dela15. Pošto je 2007. izvršena konzervacija rukopisnog primerka dnevnika Jovan Miordagoviča pod nazivom Tragični dani Srbije 1915-1918. tokom 2008. godine predvidjena je njegova digitalizacija.
mazione permanente di esperti il cui lavoro sara posto in relazione con la protezione del patrimonio culturale.
NIKOLOVA, Maja, Digitalizacija arhivskega gradiva v smislu zaščite kulturne dediščine s posebni poudarkom na arhivsko gradivo v Muzeju Vzgoje v Beogradu. Atlanti, Zv. 18, Trst 2008, str. 187192.
Beograjski Muzej Vzgoje hrani v oddelku arhivalij in dokumentacije poleg pisnih primerov planov in programov vzgojnih procesov, šolske zakonodaje in dokumentacije različnih šol, diplom in potrdil, tudi poročila različni arhivski material iz zgodovine srbskih šol in iz vzgoje. Da bi zadostili dobro hrambo dokumentov, so v muzeju uvedli konzervacijo, mikrofilmanje in tudi digitaliziranje dokumentov, s čimer so dosegli tudi varnejšo uporabo. Projekt digitalizacije arhivskega materiala zajema starejše gradivo, med katere spadajo diplome iz let 1859do 1950. Po drugi strani pa so zavarovali poškodovano gradivo, saj ga mikrofilmali in nato še digitalizirali. Na ta način bodo lahko raziskovalci dobili veliko več gradiva, ki ga bo možno tudi natisniti. Med to gradivo spada digitalizacija gradiva v fondu profesorja in pisatelja Jovana Miodragoviča. Namen mojega referata je tudi v prikazovanju potrebe, da se arhivsko gradivo digitalizira in tudi razvrščanje gradiva, ki ga nudi proces mikrofilmanja v procesu sodobne informacijske tehnologije. Prav tako pa je v
12.	Na sajtu Nacionalgno centra za digitalizacija dat je tekst Preporuke u celini.
13.	Zoran Ognjanovič, Predlog opisa nacionalnog standarda pokretnih kuturnih odbara, u: «Revija Nacionalnog centra za digitalizaciju», Beograd, 2007. 1-11.
14.	Ovim je data mogučnost da se u krečem vre-menskom roku pregleda daleko veči broj dokumenata koji mogu odmah da se odštampaju.
15.	Jovan Miodragovič rodjen je u Stanišincima 1854. a umro u Beogradu 1926. Posle završene Učiteljske škole u Kragujevcu, od 1880. do 1883, studirao je filozofske i pedagoške nauke u Lajpcigu. Bio je učitelj i profesor u Beogradu i Nišu i autor je mnogobrojnih dela iz oblasti pe-dagogije.
tem procesu zajeto tudi nadaljnje izobraževanje strokovnjakov na področju zaščite in ohranjanja kulturne dediščine.
SUMMARY
Digitization of archive's material in the Museum of Education is a process that demands a good organization, trained staff, technical and technological basis, theoretical and methodological knowledge in the field of digi-talization, as well as certain financial framework. For this process it is necessary to digitize construction plan which included all the relevant facts such as the seniority of document its value in the history of education, as well as the frequency of its use. Specifically, the project Digitalization of archive's material in the Museum of Education demands systematic work on the selection, conservation and permanent education experts whose work is related to cultural heritage preservation. The choice of software solutions that would connect current archival standards as well as entering Meta data increases the presence of cultural heritage of Serbia on the Internet. To bring archive documents near users, we are aware of the needs of modern information technology. In addition to procurement of a large format scanner, it is necessary to ensure that electronics and software for the establishment of a database as well as specialists who will work on the construction and maintenance of digital collections. Because of all of the goals and scope of the project digitize ar-
Zaključak
Digitalizacija arhivske grade u Pedagoškom muzeju je proces koji zahteva dobru organizaciju, obučen kadar, tehničko-tehnološku osnovu, teorijsko i metodološko znanje iz oblasti digitalizacije kao i odredjeni finansijski okvir. Za ovaj proces potrebno je da se izradi plan digitalizacije kojim su obuhvacene sve relevantne činjenice kao što su starost dokumenta i njegova vrednost u istoriji obrazovanja, kao i frekvencija njegove upotrebe.
Naime, projekat digitalizacije arhivske grade u Pedagoškom muzeju zahteva sistematski rad na izboru, konzervaciji i permanent-nom obrazovanju stručnjaka čiji je rad vezan za čuvanje kulturne baštine. Izbor softverskih rešenja koja bi povezala postojece arhivske standarde kao i unošenje meta podataka povečava prisutnost kultur-nog nasledja Srbije na internetu.
Da bi arhisku gradju približili korsnicima svesni smo potrebe nabavke moderene informacione tehnologije. Pored nabavke skenera večeg formata potrebno je da se obezbede uredjaji i softver za formiranje baze podataka kao i stručnjaci koji če raditi na izgradnji i održavanju digitalnih zbirki. Zbog svega ovoga ciljevi i obim projekta digitalizacije arhivske gradje u Pedagoškom muzeju odredjen je i materijalnim sredstvima koja se za to izdvajaju.
Tako zaštičena arhivska grada koristi se za mnogobrojna naučna istraživanja i za izlaganje na izložbama. Sa iskustvom se dola-zi do zaključka da radove u oblasti zaštite, u ovom slučaju digitalizacije, treba planirati, da treba obrazovati ljude koji se time bave i da je potrebno izdvojiti više finansijskih sredstava za rad u ovakvim ustanovama.
Literatura
Adžič Svetlana, Medjunarodni standardi za digitalne arhive AD, EAC, METS, u: «Revija Nacionalnog centra za digitalizaciju», Matematički fakultet,Beograd, 2007, 17-22
Katic Tinka, Digitalizacija stare grade, u: «Vjesnik bibliotekara Hrvatske», br. 3-4, Zagreb, 2003, 33-47
Kodrič Lidija, Kulturna baština uprojektima digitalizacieje: S osvrtom na Gazi Husrev-Begovu biblioteku u Sarajevu, u: Condition of the Cur-tural Heritage in the Balkan R^egion, Kladovo, 2007, 251-261 Nikolova Maja, Arhivska grada i fondovi istaknutih pedagoških rad-nika u Pedagoškom muzeju u Beogradu, u: Condition of the Curtural Heritage in the Balkan R^egion, Kladovo, 2007, 423-428 Ognjenovič Zoran, Tamara Butigan Vučaj, Bojan Marinkovič, Predlog nacionalnog standarda opisa pokretnih kuturnih odbara, u: «Revija Nacionalnog centra za digitalizaciju», Matematički fakultet, Beograd, 2007. 1-11
Radovanovič Boriša, Mogucnost primene medjunarodnih arhivskih standarda za opisivanje arhivske gradje ISAD (G) u arhivima u Srbiji, u: 7. Zbornik referatov dopolnilnega izobraževanja s područja arhivistiki, dokumentalistike in informatike, Radenci, 2-4 april 2008, 353362
Staničic ^Hrvoje, Digitalizacija kao mogucnost zaštite i predstavljanja baštine, Školska baština, Rijeka, 2000, 57-61 Učitelj, Beograd, 1896/97, br. 12, 125-126
Zakon o kuturnim dobrima, SL. Glasnik RS br. 71/94, Beograd, 1994.
www.ncd.matf.bg.ac.yu/?page=first&lang=sr www.pokarh-mb.si/
chival documents in The Museum of Education is determined and financial assets that are to distinguish. Thus protected archival documents are used for numerous thesis researches and for demonstration at exhibitions. With the experience comes to the conclusion that works in the field of protection, in this case digitalization, should be planned, that should educate people who are dealing with time and that it was necessary to extract more funds for work in these institutions.