CODEX
CIVILIS UNIVERSALIS
PH O
OMNIBUS TERRIS HEREDITARIA GERMANICIS
IMPERII AUSTRIAGL
PARS I.
V1ENNAE
tTPIS CA«. REO AULAS ET STATUS TYPOOÄ APHTAE»
3817-
Nos FRANCISCUS I™
DEI GRATIA IMPERATOR AUSTRIAE; REX HUNGARIAE ET BOHEMIAE; AR-CHIDUX AUSTRIAE etc. etc.
i
Consideration ducti, leges civiles ad eíliicieiidum, ut cives de securo exer-citio jurium suorum privatorum penitus certi reddantur, non solum secundum generalia principia justitiae, sed etiam secundum speciales relationes incolarum civitatis determinandas, in idiomate ipsis noto publicandas, et rite collectas in continua memoria conserv andas esse, mox ab initio Imperii Nos tri constanter Nostram sollicitudinem eo intendimus, ut codex civilis complet!» et Nostris
terris proprius, cujus perfectío ab an-tecessoribus Nos tris j am decreta et sus» cep ta fuit, finiatur.
Specialen codicis civilis sub imperio Nostro a Nostra comrnisaioue áulica
%
legibus ferendis cous ti Lu la elucubratum, sicut antea specimen codicis de crimi-nibus et delictis politicis, commissionum in singulis provinciis in hune finem or-dinatarum examini subjectum, intérim vero staLim in Galicia vim legis nactum fuit.
Ita sentenliis peritorum et expe-rienlia ex praxi hausta ad hanc tanti moinenti legislationis partem perfectio-rern reddendam adhibilis, demum de-creviinus ist um codicem civilem universalem pro omnibus terris Nostris here* ditariis germanieis promulgare , ordi-nantes, ut a prima Jauuarii 1Ö12 in exercitium veniat.
Hoc modo abolentur jus commune hucusque receptuin, pars prima codicis civilis, die l. Noveinbris 1786 publi-cata, codex civilis pro Galicia promulgate, simul cum omnibus objecta hu-
•	1• •	• *i •	*	1 •
jus codicis civilis universalis concernen-tibus legibus et consuetudinibus.
Quemadmodum autem in codice ipso tamquam regulam generalem con-stituimus, legibus eflectum retrbgia-dum non esse tribuendum, ita quo-que hic codex ad actus, diem, quo viin obligatoriam obtinet, praeceden-tes, et ad jura, secundum priores leges jam adquisita, non est referendum, nullo discrimine, an isti actus in ne-gotiis juridicis bilateralibus, aut in hu-jusmodi voluntatis declarationibus consistant, quae a déclarante propria au-ctoritate adhuc mutari et praescripris in hoc codice contends conformai! possent,
Hiñe etiam usucapió vel praescri-ptio ante efficaciam hujus codicis jam incepta ex prioribus legibus judicanda est. Quod si quis ad usucapionem vel praescriptionem provocaret, quae in lege recentiori ad brevius terapus, quam in prioribus definita est, computationem hujus brevioris temporis nonnisi ab eo momento, quo lex praesens vim obliga-toriam nanciscitur, inchoare potest.
Pracscripta hujus codicis universaliter quidem obligant, attamen pro statu militari et personis ad corpus militare pertincntibus existunt speciales, ad jus privatum spectantes leges in negotiis ju-ridicis ab eis vel cum lis suscipiendis ob-seivandae, etiamsi ad eas in códice expresse non provocetur. Negotia mer-cantilia et cambialia secundum speciales leges mercantiles et cambiales, in quantum a praescriptis hujus codicis re^ cedunt, dijudicanda sunt.
Nee minus constitution es de rebus politicis, cameralibus vel acrarialibus publicatae, jura privata limitantes, vel exactius determinantes, licet códice hoc non expresse ad illas pioyocante, vigo-rem suum retinent.
In specie jura et obligation's, ad solutiones in pecunia praestandas se referenda , secundum litteras patentes, quae die 20. Februarii 1811, circa pe-cuniam ad circulationem destinatam et pro valuta generali Nostrarum pro-vinciarum (valuta Viennensi) decla-ratam emanarunt, vel secundum leges speciales adhuc promulgandas, et non-nisi his deficientibus, secundum generaba praescripta codicis determinando sunt.
Simul declaramus textum germani-cum codicis pro textu originario, secundum quern versiones in varias lin-
guas vernáculas Nostrarum provincia-rura factas judicari oporlet.
Datum in urbe Nostra Metropoli et Residcntiali Yienna die prima Junii ann» MDCCCXI, Imperii Nostri anno décimo nono.
Fiianciscus.
Aloysius Gomes ab Ugarte,
Reg. Boliemiac supremus. et Arcliid. Austriac primus Canccllarius-
i
Franciscus Gomes de Woyna.
Ad Mandatum Sacrae Cacs. Reg. Majes ta tis proprium:
Joan. Nepom. Lib. Baro de Geifslern.
INTRO DUCTIO.
De Legibus civilibus gcneratim. §. 1.
Complexus legum, quibus jura et obliga- soúo íutü tiones privata incolarum alicujus civitatis inter se determinantur, jus civile ejus constituir.	' §. 2.
Lege rite promulgata nemini se illius ignorantla excusare licet.
§. 3.
Efficacia legis et juridici-effectus inde inUium cfR-
. .	.... cacinu legi«.
orientes statim a promulgatione ejus mci-piunt, nisi in ipsa lege promulgata alius ulterior terminus illius elHcaciae determinetur.
§• 4-
Leges civiles obligant omnia membra ci-AmbUiu ie-vitatis earum provinciarum, pro quibus pro- ""' mulgatae sunt. Membra civitatis, etiam quoad actus et negotia extra territorium civitatis «useepta, bis legibus eatenus obligantur, qua-Par» I.	'	A
2	Introductio. \
»
tenus per eas illorum personalis Facultas ngendi limîlalur, et in quantum isli actus et haee negotia aimul in bis lerris effeétus juridicos producere debent. Quatenua pcrrgrini Iiis legibus obstringaiilur, in aequente capite .determinatus
$.5.
Leges ron obligent relro, bine non aiTi-. ciunt actus preccdeiitcs et jura prius ad-
«I
quisita.
§. 6.
lutcrprctatio. Legi in applicalionc alius sensus Iribu-endus non est, nisi ille, qui ex propria ver-borum significatione secundum eorum nexum alcjuc ex cvicenli legislators inlentione elu-cescit.
8. 7.
s »
Quod si causa nec ex verbis, nec ex sensu nalurali legis decidi valoat, ad similes in legibus diserte docisos casus et ad rati ones aliarum cam casu quaestionis eognatarum le-gum respicere oportet. Quai'.stio juris. nihito-ininus dubia manens, habita serlulo tonquisi-
I
tarum accuraleque perpensarum circuinstan-tiarum ratione, secundum naturalia juris principia decidenda est.
Introduclio.	3
g. 8.
Soli legislator! potestas compel!-, lagern modo pro omnibus obligatorio interpretanda Secundum ejusmodi interpretationem omnes •adhucdecidendi casus diriini dçbent, nisi legislator declaret, îpsius interpretationem ad cas quaesliones juris, quae ante inlerpretatio-nein susceptos actus et jura jam prius postúlala pro objecto haben f, non esse reCerendam.
Leges tarndiu vigent, donee a iegislatore Qlniîl(lîu lcx mutantur aut expresse abrogantur.	obiifct.
r	•	■	i
§• 10.
Consuetudines in i Ills casibus tantuin , in	>
quibus lex ad'eas provocat, respicie^dae 1,r41,fTi!,to~
Sunt.	'	h) Coiiiuetu-
diues.
il.
Ex statutis singularum provinciarum eti0Proving-. singulorum aliciljus provinciae dislricluumrum ,tatuta' • ilia tantuin aueturitaie legis gaudent, quae post Promulgationen! hujus codicis.ab Impe-
ranle expresse coniirmatà iuerint.
• §• . • « .v ' •
Disposiciones insingularibus casibus factae «o rudidorom * et sententiae a tribunalibus in particularibus dec"tt*
causis latae, nunquam vim legis habent, nec
i ^
A 2
/f	Inlroductio.
ad alios casus vel alias personas extendi pos-sunt.
§■ 13.
d) PrivUffU, Privilegia et dispensationes singulis per-sonis, vel ctiam integris communitatibus con-cessa, quemadmodum alia jura dijudicanda sunt, nisi politicae constilutiones hac de re specialiter aliquid disposuerinf.
§■ 14-
Principal!« Objecto pracscriptorurn codicia civilis di"úio!V li sunt: jus personarum, jus rerum, et deter-minationes utruraque jus communiter spec-tantés.
5
PARS PRIMA.
DE JURE PERSONARÜM.
« •
Caput I.
De juribus qualitates el relationcs personales spec• tanlibus.
§. 15. .
«Jura personarum spectant partim qualita- j,,« vmoiu-tes ct relationcs personales; partim relatio-™"1 nibus familiae nituntur.
§.'16.
Cuilibet homini sunt jura connala, jam r. E* »on sola ratione duce perspicua, et June quilibet^"™*}™" lamquam persona eonsiderandus est. Servi-con,nu' tus aut dominium in persona et exercitium pulest at is eo se referentis in Iiis terris con-cessa non sunt.
§■ 17-
Quod juribus connatis naturalibus
COn« quae in Jure
sentaneum est, tamdiu praesumitur, doneeJ'"'l,!r"''
Jegitima limitatio horum jurium probetur.
« a /
t
6	Pars 1. Cap. III.
§. 18.
iuraadqiiUi- Quisque sub condil ion ibus a legibus praescriptis juriurn adquirendorum capax eat.
prrjfcuiio}n- Cuivi«, qui injure 5uo se laesum putat, liberum esl, querelam suarn coram instantia a legibus constituta movere. Qui vero cam praeteriens propria auctoritate utitur, aut, qui modernmen inculpatae tutelae excedit, dc co lenelur.
§. 2o.
Nec minus illae causae, quae Summum Imperantcn» speclant, ast ad dominium ejus privatum, aut ad niodos adquirendi in jure civili fun da 103 se referunt, ab instantiis judi-cialibus secundum leges dijudicandae sunt. §. 21.
ir. jiinj.er- Qui ob defectum aetatis, velanimi, aut
so.»rum it I*	1	...
' q..,t t»«.•1.r,-a las rationea rebus suis	supercsse ne-
c^niu'usu«''" queur»! j speciali Jegurn tutela gaudent. Hue
iaiiui.ii. pertinent infantes, qui septimum; impuberes, qui decimum quarturn; minorennes, qui vigeslmum quartum annum aetntis suae non-durn egressi suntj dein furiosi, dementes et rncnlecapti, qui usu rationis vel penitus de-slituti, vel sahem inbabiles sunt c/Tectibus
Do juribus quai it. et relat. personal, epnctant. 7
acluurn suorum perspiciendis, turn ilii, qui-bus judex, tamquam prodigis déclarât is, ul-teriorem rei suae administrationem inter-dixitj deinurn absentes et connrnunitates.
§. 22.
Nascituri quoque ab eo momento , quo concept! sunt, iegum tutarnine fruuntur. Qua-tenus de ipsorutn, non de juribus tertii, agi-tur, pro natis habenlur; proles vero exani-mis nala rcspectu juriurn ipsi pro casu vitae rescrvatorum ita consideratur, ac si nunquam concepta fuisset.
In dubio, an proles viva aut rnortua nata fuerit, prius praesumitur. Contrarium asse-renti Incumbit probalio.
§• 24.
In dubio, an absen.s aut dificiens vivat velnr. ex wu-
.	... tiona ab:cn-
non, ipsius mors lantum sub sequentibus cir-uae. cumstantiis praesumitur: i) quando ab ipsius nativitate spatium temporis octoginta arina-rura elapsum est, et locus ipsius commora-tionis a decern annls ignoratu'* ; 2) sine rcspectu ad tempus ab ejqs nativitate elapsum, si locus ejus commorationis per integros fri-ginta annos ignotus est; j)si in bcilo graviter
8	Pars 1. Cap. III.
vulncratus, aut tempore naufragii in navi, vel in alio imminenti mortis pcriculo consti-tuMis fuit, et ab hoc tempore per tres annos desideratur. In omnibus bis casibus mortis de-claratio peii et sub cautelis (§. 277) determinal is institui potest.
§. 25.
Du bio orto, quae ex duabus vel pluribus mortuis persunis prior vita decesserit, qui unarn aut alteram priorem decessisse as.serit, assertuin suum probare tenetur, quod si nori fecerit, omnes eodem momento morluae prae-sumuntur, ac translalio jurium ab una ad alteram locum habere nequit.
§. 26.
iv. Kxreu- Jura tnembrorum societatis licitae relate
rioiie ptna- . .	.	„
nae nioraU.. au ipsos socios per pactum aut lincrn societatis et constitutiones speciatim pro illis Fact as determinantur. Relate ad alios societates licitae de rcgula juribus aequalibus cum perso-nis physicis utuntur. Societates illicitae qua tales destituuntur juribus, tam relate ad ipsa membra quam relate ad alios, atque incapaces sunt jurium adquirendorum. Societates autem illicitae omnes illae sunt, quae per ler ges politicas diserte prohibentur, aut aperte
Do juribus quai it. et relat. personal, epnctant. 16
securititi, diseiplinae publicae, vel bonis mo-ribus adversan tur.
§■ 27-
In quantum communitates respectu ju-rium suorum speciali curae potestatis publicae subsint, legibus politicis statutum est. §. 28.
Jurempmbri civitatis plcnus jurium civi- v. r.xreu-
,.	1 • •	•»■» i	• ■	■ . tione nieml.ri
hum usus adquiritur. Proles cms austnaci CiViua». jus civitatis in bis provineiis bereditariis ipsa iiativitate sua adipiscuntur.
Peregrini civitatem in ditionibus' austria- y„omoaojiu eis adquirunt publicum munus suseipiendo; y^","," j"1" ineboando quaestum, cujus exerdtium domi-cilium orditiarium in bis terris exigil; domicilio in bis provineiis per Íntegros decern an-lios sine interruplione continúalo, ea tarnen sub conditione, ut intra boc tempus ob crimen poenarn nullam ineurrerint.
§. 3 o.
Ktiam non instituto quaestu aut opilicio, et decern annis nondum elapsis, jus civitatis apud instantias políticas peti, atque ab ¡Iiis, ratione habita patrimonii, industriae et mo-r'im supplicant is, concedí potest.
17	Pars 1. Cap. III.
§. 3i.
Sola possessione, vel temporal! usu seu usuFructu praedii, dum us, aut fundi; instruc-tione tabernae mercatoriae, fabricae, aut par-ticipatione alterutrius, sine personali domici-
H.	I •	1	••	•••
o in auqua liarum provinciarurn", jus civis austriaci non adquiritur.
§■ 52.
anomodo Amissio juris civitatis per emigrationem,
aajittaiur.	....
aut per matrimomum inter civ»*rn austriacam et peregrinum contractuin, per emigratiouis leges determinatus
§. 33.
inn r'rcgri- Peregrini in genere eadem jura civilia et oldigationes quemadmodum indigeriae lia-Lent, nisi ad exercilium horum jurium expresse qualitas membri civitatis requiralur. Insu per peregrinis, ut aequali jure cum indi-genis gaudcant, in dubio probandum est, ci-vitatem, ad quam pertinent, membra nostrae civilati^ rcspectu juris, de quo agilur, aequo modo cum suis propriis tractare.
§• 34.
Personalis Facultas peregrinorum ad actus juri 'icos generatim dijudicanda est secundum ieges loci, quibus peregrinus respectu do-
uuriuii.
Do juribus quai it. et relat. personal, epnctant. 18
mici'ii sui, aut si verum domicilium non habet, respectu nativitatia suae tamquam sub-ditus sulrest; nisi in speciali aliquo casu legibus aliud praeceplum sit.
§. 35.
Negotium a poregrino in hac civitate ini-
tum , quo ipse aliis jura concedit, quin «Iiis
-
obligationem imponat, vel secundum bunc codicem, vel secundum legem, cui ptiregri-nus qua subditus paret, judicandum e*t: pro-uti alterutra barum legum vaüditaii liujus-modi negotii magis Favet.
§. -jG.
Si peregrinus negotium ex utraque parle obligalorium (bilaterale) in hoc territorio cum membro hujus civitatis ineat, id sine ex-ceplione secundum bunc codicem; si vero illud cum peregrine» conlrahat, in hoc tantum casu secundum eunaem judicandum est, quo non probatur, contrabentes tempore initi negotii aliud jus respexisse.
' ; §• 37.
Negotia juridica, quae a peregrinis cum peregrinis, aut cum subditi# hujus civitatis in extraneo territorio ineuntur, secundum leges ejus loci, ubi negotium contrac-
12	Tars I. Gap. I.
tum est, judicanda sunt, nisi tempore initi negotii manifeste aliud jus pro norma lia-bitum sit, et nisi praescriptum superioris §. 4- obstet.
§. 38.
Legati, publica negotia exterarum natio-num gerentes, et personae in eorurn servitio existentes gaudent liberlatibus in jure gentium et paclis publicis fundatis.
§• 3g.
vi, jura per- Diversitas religionis jura privata non
««Harum ex	, . ■ ■	,	i
rHigioneoii-mulat» I,,sl quatenus Iioc ratione quorum-dam ohjcctoruni legibus speciatirn praeci-pitur.
§• 4o.
vu, jura per- Nomine familiae comprehenduntur pa-cf*. rentes, omnesque eorurn descendentes. Nexus
iniiu«.Fai»i- jnter hasnersonas cofinatio; necessitudo vero,
lia. Cornau-	'	u	1
f!U!im.uttaf- quae inter unum conjugem et consanguineos alterius conjugis existit, a/l'initas dicitur.
,§. 4i.
Gradus consanguinilatis inter duas personas secundum numerum generationum, per« quas in linea recta una earuin cum altera, et in linea collaterali utraque cum ¡Harum pro-xiina communi Stirpe cobaeret, defmiendi
De juribus qualit. ct relat. personal, spectant. i3
sunt. In qua linea ct in quo gradu quis unius conjugis est consanguincus, in eo gradu et in ea linca alterius est .ill'inis.
■§. 42.
Nomine parentum in regula, sine diseri-mine gradúa,, omnes consanguinei in linea ascendenti; et nomine liberorum, omnes con-sanguinci in linea descendenti comprehen-duntur.
§•43.
Jura singularia familiae membrorum ibi enumerabuntur, ubi agetur de diversis illo-rum relationibus juridicis, in quibus liaec jura eis eompetunt.
21
Pars 1. Cap. III.
Caput II.
De jure matrimonii.
§■ 44-
Koiio mum-IVelaliones familiae per contracfum matri-n,0"u' inonii fundantur. In contractu matrimonii duae personae divers! sexus lepiime vohmta-tem suam declarant in consorlio imHviduo
J
vivendi, proles procreandi, eas educandi, si-biqne mutuum adjutorium pracstandi.
§• 45.
etipomaiiuin. Sponsalia, seil promissum de malrirno-nio irieundo, sub quibuscumque circumstan-tiis factum et arc-eptatum sit, juridicarn oiili-galionem non inducit, nee ad ipsum rnatri-moniurn incundum, nee ad praestandum id, quod in cusuin rccessus alterutra pars sibi stipulata est.
§. 46.
Effect™ jiiri-	iarrun sponso eponsa'eve, ex cujus
«!^nsaiiba",Parle jU6,a ra,i° repudii non exslilit, jus ad resarcitionem istius damni salvum nianet,
De jure matrimonii. •	/¡i
quod ex rccessu sibi revera enalum esse probare potest.
. §• 47- •
Contractual matrimonii quilibet llill e Hrïnla circa
.	,.	.	...	faonltatrm
potest, quatenus ipsi nullum obstat Iegitimum,„■„,.,„„:„„
i> ,	iiuuudi.
impedirnentum.
§• 4«.
Furiosi, dementes, mente capti et im- imp*«*»™«»
zi iitrimoilii:
puberes malrimoniurn validum contrahere ne- 1. ncteowi
COIlK'iOtU,
queunt.	o)pr..pfrrdc-
, .	fieleulem rou*
•	,	•cn,i*n»i lu-
Minorennea, vel ctiam majorennes, qui exc""•'u'"•• quacunque ratiorie soli validam obiigat-ionem contrahere nequeunt, inhabiles quoque sunt ad matrimonium sine consensu patris sui legi-timi ineundum. Patremortuo aut ad dëfensio-nern pry lis non irloneo, praeter declaration«; rn ordinarii defensoris,etiam consensus instantiae judicialis ad validitatem matrimonii requiritur.
g. So.
Minorennes illegitimi ad validitatem matrimonii sui, praeter déclaraiionem sui tulu-ris, consensu insiantiae judicialis opusbabent.
§• Si.
Miuorenni perrgrino, qui in bis terris matrimonium ißiturus est, et requùitum con-
*
16	Pars 1. Cap. III.
sensurn probare nequit, a judicio hujate, cui secundum conditionem ct domicilium suum subjectus esset, defensor, qui consensum suum aut dissensum quoad rnalrimonium illijudicio declaret, constituendus est.
§. 5a.
Si minorenni vol curando consensus ad
matrimonium denegalur, et matrimonium ¡ni* ...
tur¡ co se gravalos pulant, ipsis jus competit, auxilium judiéis ordinarii implorandi. §• 53.
Delectus vifaenecessariorum ; mali mores probati aut notorii; morbi contagiosi aut de-fectus scopum matrimonii impedientes ejus, quicum matriinonium iniri inlenditur; sunt justae ratiories consensus ad matrimonium de-negandi.
§■ 54-
Quibuscum militaribus, aut ad corpus militare pertinentibus personis sine scripta per-missione legionis, cobortis aut in genere su-periorum illarum validum matrimonium iniri nequeat, leges militares determinant. §. 55.
Mproptcrde- Consensus in matrimonium juris eflectu conirmuj"' destituitur, si metu fundato extortus est. An
De jure matrimonii. •	/¡i
mctus fundatus sit, ex gravitate et verisimili-tudine periculi, et ex habitu corporis et ani-mi personae, cui periculum intentabatur, ju-dicaudum est.
§. 56.
Ineundi matrimonii consensus eliam tunc invalidus est, si a persona rapta et libertati suae nondum restituía declaratus fuit.
§■ 57.
Error matrimonium tunc tantum invali-dum reddit, quando est error in persona fu-turi conjugia.
§. 58.
Si maritus uxorem suam post initum ma-trimonium jam ab alio praegnantem repent; ipsi, excepto casu in §. 121. determinate», fas est exigere, ut matrimonium invaliduin de-claretur.
§• 5g.
Omnes reliqui errores conjugum, quern« admodum et defraudatae ipsorum spes snppo-sitarum aut conventarum conditionum, validi-tatem contractus matrimonii non impediunt.
§.60. ■
Perpetua impolentia ad oiTicium conju- u.Dcfectui
...	. f»cnlt«lii ad
gale praestandum est impedimentum matri-enem obd-
_	nrnJum;
i*ars J.	B
ig	tais I. Cap. II.
*) &onitaUj monii, si jam tempore initi contractus exsti-jhy»kaej	impotentía solummodo temporalis, vel
durante jam matrimonio orla, lieet ins&nabi-lis, vinculum matrimonii dissolvere nequiL §• 61.
b)facuit«u Criminis reus ad durissimum vel durum u°"cond"m- carcerem condemnatus a die promulgatae ipai er ^tm poe*1 sententiae durantis poenae tempore validum nam crimina- matrimonium contrabere nequit.
lemj
§. 6fl.
propter liga - Vir uni tantum foeminae, et foemina uni tantum viro eodem tempore matrimonio junc-ti esse possunt. Qui jam matrimonio jacctus erat, ad vota secunda transíturus dissolutio-nem subsecutara , id est, plenam sub! alionen vinculi matrimonii, legitime probare tenetur.
§. 63.
propter »ai- Clerici susceptis majoribus ordinibus, TotV,*'04 1C quemadmodum et religiosi utriusque sexus solemnibus votis coelibatus ediiis, validum contractum matrimonii mire nequeunt.
§. 64.
propter cui- Contractus matrimonii inter cbristianos mdúpinu-et persona3 christianae relígioni non addicta* valide iniri nequit,
De jure matrimonii. •	/¡i
§. 65.
Inter consanguíneos in línea ascendentí propter c»n-yel descendenti; ínter fratres sororesque bi-^"1"1" laterales aut unilaterales (germanos , consanguíneos vel uterinos) ; ínter fratrum sororum-ve fílíos et ülias (patrueles aut consobrinos consobrinaavc) ; quemadmodum etiam cum fratribes acroribusve parentum,.íd est, patruo vel avunculo, amíta vel matertera, validum. matrimoniun. íniri nequitj nullo discrimine facto, an consanguíneas ex legitimis vel illegitim is natalibus oriatur.
§. 66.
Ex affinitatc hoc impedimentum oritur, Tei truúu-quod raaritus cum consanguineís suae uxorí»,tcm ' in §. 65 memoratís, et uxor cum ibidem enumerates consanguineís mariti sui matrimo-nium ¡ñire nequeat.
§.67.
Matrimonium inter duas personas, quae pT0T,t„ tíBl_ inter se adulterium commiserunt, invalidum1"1*™' est. Adulterium vero hoc ante initum matrimonium probatum fuisse oportet.
§. 68.
Si duae personae, etiam sine praecedente tm conjugi* adulterio, sibi matrimonium promiserint, «teiail,m'
B 2
'AO	i'ars I. Gap. II.
si, ad Hnem hunc oblinendum, vitae conju-gis, matrimonio huic obstantis, insidiae, licet ab una tantum parte stractae fuerint, inter eas, etiam cacde revera non patrata, vali-dum matrimonium contrabi non potest. §. 69.
m. Defecmj Ad validitatem matrimonii proclamatio
'«emCuuiVn"1 <Iuo<Iue et solemnis consensus declaratio resale. .«„.: qu¡r¡tur<
§• 7°*
«)proclama- Proclamatio consistit in promulgatione futuri matrimonii expresso nomine, cogno-mine, loco nativltatis, conditione et domicilio sponsi ctsponsae, addita admonitione: ut quilibct, cui impedimentum matrimonii no-íum est, illud indicet. Haec indicatio aut immediate, aut per curatorem animarum, qui matrimonium proclainavit, apud eum anima« rum curatorem facienda est, cui copulatio competit.
§• 71.
Proclamatio tribus diebus doininicis vel feslis coram concione ordinaria parocbiae districts, et si sponsus et sponsa in diversis districtibus habitant, in districtu parocbiali ulriusquo facienda est. Matrimoniorum inter
De jure matrimonii.	. itj,
aratholicos christianae religionis asseclas pro-clamatio non solum in eorum rcligiosis con-gregationibus, sed etiam in ecclesiis parochia-libus catholicis, in quaruin districtu domici-lium habent; et matrirnoniorum inter catho-licos et non catholicos christianae religionis asseclas tarn in ccclesia parochiali partis catholicac et in oratorio partis acatholicae, quam etiam in ecclcsia parochiali catbolica, in cujus districtu posterior domicilium habet, instituenda est.
§• 72-
Sponsis vel alterutro eorum in districtu parochiali, in quo matrimonium ineundum est, nondum per sex hebdomades domicilium habentibus, proclamatio etiam in priori loco eorum domicilii, ubi diutius quam per mox determinatum tempus habitaverunt, instituenda est, aut pcrsonac desponsatae domicilium suum in eo loco, ubi morantur, per sex heb« domades continuare tenentur, ut proclamatio ipsorum matrimonii ibi facta sufficiat. §: 73.
Matrimonio intra sex menses post procla-mationem non contracto, terna proclamatio repetenda est.
st	r.11'5 1. Gap. II.
§• 74.
Ad valorcm proclamationis et inde pen-dentem validitatem matrimonii quidem sul-ficit, ut nomina sponsi et sponsae et futurum matrimonium s altem una vice tarn in di-strictu parochiali sponsi quam sponsae pro-mulgata fuerint, et defectus, in forma vel numero proclamalionum interccdens, matrimonium non reddit invalidum; verum non tan-tum pcrsonae desponsatae earumque defensores, sed etiam curatores animarum sub poe-nis congruis obligantur prospicere, ut omnes hic praescriptae proclamationes rite insti« tuantur.
5- 75.
M soiimniii Consensus in malrimonium coram ordi-•i««ioU,de"nar'0 curatore animarum sponsi vel sponsae, quomodocunque is pro diversitate religionis, parochus, pastor, aut aliter nominetur, vel coram ejus vicario, in pracsentia duorum te-stium, solemniter declarandus est.
§. 76.
■Solemnis consensus in matrimonium de-claralio potest etiam per mandatarium iieri; ad quod tarnen consensus praefecturae pro-vinciae obtincndus, atque in litteris manda-
De jure matrimonii.	. itj,
tariis persona, quicum matrimonium inlri debeat, determinanda est. Matrimonium sine cjusmodi speciali mandato contractum est in-validutn. Severo mandatum ante contractum matrimonium revocatuir. fuerit, matrimonium quidem invalidum, ast mandans pro damno revocatione sua dato responsabilis est.
§■ 11 -
Persona catholica et acatholica matrimonium inter se contrahentibus , consensus coram parocho catholico in praesentia duorum testium deciarandus est; attamen ad petitio-neni alterius par lis etiam pastor animarum acathoiicus huic solemni actui assistere potest. '§. 78.
Si sponsi scriptum testimonium de rite peracta proclamatione; aut si personae in §3. 49. 5o, 51, 5a et 54 commemoratae re-quisitum ad matrimonium suum consensum; vel illi, quorum maiorennitas non omnino evidens est, litteras baptismales aut scriptum majorennitatis suae testimonium exhibere ne-queunt; aut si aliud impedimentum matrimonii obmovetur; curator animaram sub gravi poena prohibetur, actum copulationis suscipere, donee desponsati testimonia ne-
«
s4 "	l'ars I. Cap. II.
cessaria exbibuerint, omnesque diilicultates sublatac sint.
§• 79-
Sponsi, per denegationem copulationis se gravari putantes, querelain suam ad prae-fecturara provinciae, et in illis locis, ubi prae-fectura provinciae non existit, ad praefectu-ram circuli deferre possunt. '
Ut firmum matrimonii contradi argu-menlum adsit, praepositi parocbiales obligan* tur, illud in matriculas copulationum specia-tim in bunc finera destinatas propria manu inscribere. Inscribenda sunt clare: nomen et cognomen, aetas, liabitatio, quemadmodum et conditio conjugum, cum adnotatione, an coe-libes vel vidui fuerintj nomen et cognomen, nec non conditio parentum et testium; porro dies matrimonii contracti; demum etiam nomen curatoris animarum , coram quo consensus solemniter declaratus est; indicatis si-mul quoque documentis, quibus occurrentes difficultates sublatac fuerint.
§. 8».
Matrimonio in tertio loco, ad cujus pa-rochiam neutra personarum desponsatarum
De jure matrimonii. •	/¡i
perlinet, contrahendo, Ordinarius curator
% *
aiumarum statim, quando exarat documcn-tum, quo alium in sui vices nominal, hanq circumstantiam, indicato loco, ubi, et ex-presso, coram quo curatore animarum matri-inonium incundum sit, libro copulatorum suae parochiae inscribere tenetur.
§• 82. .
Curator animaram ejus loci, ubi matri-monium initur, subsecutam matrimonii con-tractionem in librum suae parochiae inscribere obligatur, addito, cujus paroclii vices egerit, simulque initum mätrimonium curato, a quo mandatum oblinuit, intra octiduum indicare debet.
§. 83.
Ex rationibus magni momenti dispensa- Dupciuatw tio ab impedimentis matrimonii apud provin- sn cut is matri-ciae praefecturam peti potest, cui incumbit ™onu" pro re nata de tali petito cum aliis instantiis communicare.
§. 84.
• • •»
Ante mätrimonium contractum dispensa-tio in impedimentis matrimonii ab ipsis partibus et proprio earum nomine petenda est. Quod si vero contracto jam matrimonio im-
%{y	Fars I. Gap. II.
jpedinientum prius ignotum, sed solubile, comparent, partes quoque per sucs curatcres animarum, et nomme suo non expresse, ad praefeeturam "orovinciae diapsnsationis causa., confugere poasruit.
85'
• *
In illis locis, "ubi praefectura provmciae non existit, praefecturic circuli pot estas con-ceditur, ex ratlonibrs gravibus c?cundam et iertiam procîamationem remittendf.
S- 86-
Re urgente a praefectura provinciae, aut a praefectura circuli» etprobato insLanti vitae periculo sacrait. non ferente, otiara a praefectura ioci prcciamatio penitas con-donari valet; attamen sponsi juramecto confirmare tenentur, îpsîs nulluzc. m«trûr.3nuf suo obstans impedimeatum innoiascere.
§■ 87.
Remissio omnium trium proclamationum erga praestationem dicti juramenti etiam tum concedenda est, si duae personae copulandae sînt ; de quibus jam antea generatim praesume-batur, matrinaonium inter ipsas révéra subsisterez In tali caau dispensatio per curatorem
De jure matrimonii.	. itj,
animarum a gubernio suppressis nominibus partium peti potest.
§. 88.
Si dispensatio ab ivnpedimento tempore contract! matrimonii existente conceditur, proclamationibus non iteratis consensus de-nuo coram curatore animarum et duobus te-stibus familiaribus declarandua et actus hie aolemnis matriculae copulatorum inserendus est. Hoc praescripto obsarvaio, hujusmodi matrimomum erit consideruidum, ac si initio validc initum fuisset.
Jura et obligationes conjugum oriuntur Effechl, rau-ex fine contractus, ex legibus ei conventioni-: 1" r'°" bus faciis. Hoc loco tantum jura personarum Iur et oWi"
' r	fauonej coo-
conjugum ; jura vero rerum ex pactis doiali-j,,sumi bus orientia in aucunda parte ceterminantur.
§• 90.
Imprimis utrique parti aequalis obligatio «mumm;»: incumbit ad conjugale debitum, fidem, et honestam ralionem ce invioem traclandi. §•91-
Maritus est caput familiae. Unde ipsi imprimis jus competit rem domesticam dirigen-n"ai'u' di; non minus autem ei obligatio incumbit,
28	Pars I. Cap. IT.
pro patrimonio suo uxori convenientem su-stentationem procurandi, eamque in quolibet casu defendendi.
§. 92-
vxoTif.	Uxor nomen mariti obtinet et jurîbus or-
dinis et conditionis ejus fruitur. Tenc-tar Jo-micilium mariti sequi, in re domestica et aA-quisitione patrimonii ipsum pro viribus adjurare , et, quatrnus ordo domesticus exigit, dispositionibus ab ipso factis tam ipsa obse-quium praestare, quam curare, ut et alii eas exequantur,
§■ 93.
ftibtatio «o- Conjugibus nullo modo licet, conjunctio-c.Bt.iúmatxi-nem inatrimonialem, etiamsi inter se bac de
ODIUtflU,
re consentirent, propria auctoritate tollere; et hoc quidem sine descrimine, an nullitatem matrimonii praetendant, aut dissolutionem
"	• •	a	■ *
matrimonii, aut separationem ? toro et mensa petant.
§■ 94-
i pet acci»-	nu"'tatem matrimonii, cui aliquod in
».ionem ori-§§. 56, 62, 63, 64, 65, 66, 67, 68, 75 et
¿mariae in- *
vaiidititú. 119 occurrentium impedimentorum obstat, ex
Hinc inititu-
vudi modiu. officio inquirendum est. In omnibus reliquis casibus petitio eorum, qui per matrimonium
De jare matrimonii.	29
cum impedimento initum laesi sunt, exspec-tanda est.
§• 95.
Conjux, cui error in persona subversatus, aut metus in alteram partem conjectus, no-tus fuit; porro pars, quae hanc circumstan-tiam, quod ex §§. 49» 5o, 5i, 52 et 54, per
se sola validum matrimonium contrahere ne*
queat, retieuit, aut consensum sibi necessa-rium falso simulavit, ex proprio suo actu ¡Ilegitimo matrimonium impugnare nequit.
96.
In genere tantum parti innocenti jus competit exigendl, ut contractus matrimonii
invalidus dcclaretur j quod jus amittit, si post
»
obteñtam notitiam impedimenti matrimonium continuaverit. Matrimonium, a minorenni vel a curando propria auetoritate initum, a patre yel tutore seu curatore et instantia, judiciair nonnisi patria potestate aut tutela durante , impugnari potest.
§■ 97-
Fertractatio causae de invaliditate matri- Mo am Pt«-
. cedendi.
monii tantum foro nobüium ejus districtus competit, ubi conjuges ordinarium suum do-micilium liabent, A foro nobilium procura«
37	Pars 1. Cap. III.
tor fisci, aut alius vir prudens atque probus ad investigationem circurastantiarum et de-fensionem rr.atrira.or.ii constituendus est, ut verus causae status etiam in ec casu, quo per-tractatio ad petitioner partis instituitur, ex officio indagetur.
§. 98.
Si impedinieatum. tolli potest, forum nobilium conetur per dispcsitiones in hunc finem necessanas, et per consensum partium efficere, ut tollatur; si vero hoc fieri nen possit, forum nobiiiuza de validitate matrimonii 5ententiam ferat.
• §■ 93-
Praesumtio semper ptignat pro validitate matrimonii. Itaque Lmpedimentum matrimonii praetensum piene probtnduro, et in hoc casu nec concordans utriusque conjugis con-fessio vim probationis habet, nec conjugum juramentum admittendum est §. 100.
«peciitim ob	specie in eo casu, ubi praecedens et
iouiownuijn. perpetua ¡uliabilitas conjugale debitum prae-
standi asseritur, probatio per rei peritos, per expertos videlicet medicos et chirurgos, ct pro re nafa per obstetrices ellicienda est.
De jure matrimonii.	. itj,
§. 101.
öi certo determinan nequeat, an impo*
■
tentia perpetua, vel solammodo temporalis ait, conjugan adhuc per tuaum nn.sum in con-sortio manera obligantur, et impotencia per hoc tempuc durante matrlmonium pro nulle declarandum est.
Si ex pcrtractatione causae de raliditate matrimonii apparer, alterutri auí u trique parti imped iraentum matrimonii prius jam notum?* el dsbae all eis caiainm fuisae, reí poena in códice poencli de delictis politiois statuta af-ficiendi sunt. Par'J inr.ocsnti liberum mr.net, indemnitaiem. cxigere. Prolibus demum ex tali matrimonio procreath secundum ea principia prospicíendum est, quae in capite de obligationibus parentum continentur.
lo3.
Separatio a toro et mensa, conjugibussoimiomcicv ambobus in earn conaentientibus et de condi-tionibua convenicntibus, a judicio aub cautela ^¡^f"™^ aequenti concedenda eat.
§■ 104.
Conjugibus sep.irationem petentibus imprimía incvinxbit, propositus suum cum moti-
3»	Pars 1. Cap. H.
vis parocho suo manifestare. Paroclii officium est, conjugibus promissum in copulatio-ne sibi invicem factum in mentem revocare, et ipsis noxia consectaria separationis serio inculcare. Istac adrnonitiones tribus diversi» vicibus repetendae sunt. His elfectu carenti-bus a parocho partibus scriptum testimonium exarandum est, eas, terna vice frustra factis admonitionibus, proposito se separandi insi-stere.
§. io5.
Ambo conjuges petitum separationis ad-juncto hoc testimonio ordinario suo judici exhibere debent. Judex eos perscnaliter citet, et si coram eo affirmant, quod tarn de separation?, quam de conditionibus respectu patrimonii et sustentationis inter se consentant, sine ulteriori pervestigatione petitam separa- ■ troncm concédât et earn in actis judicialibus adnotet. Prolibus exstantibus judicium obli-gatur secundum principia in sequenti capite contenta prospicere.
§. 106.
Conjux minorennis, aut sub cúratela exi-stens, potest quidem pro se solus in separation em consentiré; verum ad convenlionem
i
COttMUlCKIlU-
De jure matrimonii. •	/¡i
respectu patrimonii et sustentationis conju-gum, quemadmodum et respectu collocatio-nis prolium consensus legitimi defensoris et judicii pupillaris requiritur.
§• 10/.
Si alterulra [tars in separalionem con- fmíbu. non
,	...	.	con»«
sentiré nonvult, et si altera justas rationesbu». liabet ei insistendi; in licc etiarn casu amicae admonitiones parochi praecedere debent. His frustra tentatis, aut recusante parte incusula apud parochum comparere, petilum cum testimonio parochi et necessariis probationibus ordinario judici exhibendum est, qui ex oili-cio in rem inquirere et earn decidere tenetur. Judex parti periculo expositae etiam ante de-cisionem causae separatum honestum locum commorationis assignare potest.
§. 108.
Controversiae, quae oecasione separation nis sine assensu alterius partis petitae de se paralione patrimonii aut sustentatione et collocatione prolium oriuntur, secundum il-lud praescriptum tractandae sunt, quod infe-rius in §.117 respectu dissolutions malrimo-nii occurrit,
Fan I.	C
34	Fars I. Cap. II.
§. log.
Graves ratlones, ex quibus separatio per sententiam judicis admitti potest, sunt : si pars conventa adulterii aut al i cujus criminis rea judicata est; si conjugem querelam moven-tem malitiose deseruit vel mores dissolutos praesetulit, quibus magna pars patrimonii conjugis actoris, aut boni mores iamiliae pe-riculo exponuntur; porro insidiae vitae aut sanitati periculosae; graves injuriae reales, aut, pro diversis relationibus personarum, afdictiones perquam acerbae repetitae; de-fectus corporales perseverantes cum periculo contagionis conjuncti.
§. 110.
Moa™ re- Conjugibus quoad torum et mens&m se-cc.niiu.ctio- parat¡s liberum est, se iterum conjungere;
quae tamen conjunctío ordinario judici indi-canda est. Si conjuges post talem reconjunc-tionem iterum separari volunt, idem ipsis observan dum est, quod respectu primae sepa-rationÎ8 praescriptum fuit.
§• HI.
h)vcri ditto- Vinculum valid i matrimonii inter perso» '"¡J,°0su*^er nas catholicas sola morte alterutrius conjugis mortem. dissolvi potest, Aeque indissolubile est vin-
V
De jure matrimonii.	35
culnm matrimonii, modo una tantum pars tempore imti matrimonii religioni catholicae addicta fuit.
§. 112.
Solus decursus temporis in § 24. ad mortis declarationem requisiti, intra qund una pars conjugum absens est, alteri quidem jus nullum adhuc tribuit matrimonium pro dissoluto habenili et ad nova vota transeundi; si vero ista absentia cum hujusmodi circumstan-tiis conjuncta est, quae rationem dubitandi nullum relinquunt, absentem revera mortuum esse; in foro nobilium ejus districtus, ubi conjux relictus domicilium suum habet, peti-tum institui potest, ut absens pro mortuo et matrimonium pro dissoluto declaretur.
§. 113.
Petito hoc exhibito curator ad absen-
1
tem investigandum constituitur, et absens per edictum statute termino unius anni, terna vice publicis, pro re nata etiam extraneis, novalibus inserendum citatur eo addito, judicium, absente intra hoc tempus non compárente, aut alio modo illud de vita sua certius non reddente, ad mortis declarationem pro-cessurum esse.
C 2
43	Pars 1. Cap. III.
§. 114.
lato termino frustra elapso, ad repelí ta» preces derelictae partis procurator (isci, vel alius vir probus et reí peritus ad defensionem vinculi matrimonii constiluendus, et finita disceptatione decidenduin est, an pelitum con-cedendum sit vel non. Concessio impetrantí non statim notificanda est, sed per judicium
\	1 L
superius altissimae decisioni substernenda. §. u5.
Ap«a ac»tho- Conjugibus éhristianis acatholicis lex per-mittit secundum ipsorum religionis principia ex rationibus gravibus dissolulionem matrimonii petere. Ilujusmodi 1 aliones sunt: Si alteruter conjugum se adulterii aut criminis, quod condemnationem ad carcerem ad minimum quinqué annorum induxit, reum reddidit; si alterum conjugem malitiose deseruit, et, domicilio ipsius ignoto existente, ad pu-blicam judicialem citationem intra unum annum non comparuit; vílae aut sanitati perí-culosae insidiae; repetitae graves injuriae reales; odium invincibile, cu jus gratia uter-que conjux dissolulionem matrimonii deside-ratj attamen in hoc ultimo casu dissolutio ' matrimonii non statim concedenda, sed pri-
De jure matrimonii.	. itj,
»
mo separatio a toro et mensa, et quidem pro circ-umstantiis etiarn repetitis vicibus tentanda est. Caeterum in omnibus bis casibus secundum eadem principia procedendum est, quae pro disquisitione et dijudicatione invalidi matrimonii statuta sunt.
• • §. 116.
Conjugi acatholico lex permittit ex ra-tionibus indicatis solutionern matrimonii petere, licet alter ad religionem catholicam transiverit.
§.H7.
Si occasione dissolution^ matrimonii li-Tmuactiore-tes oriuntur, quae ad pactum speciale, ad set- 1'"n parationem patrimonii, sustentationem pro-lium, aut alias mutuas praetensiones se refe-runtj Ordinarius judex semper imprimis tentare tenetur, lias lites amicabili modo compo-nere. Si vero partes ad amicabilem compo-sitionem permoveri nequeunt, judex eas ad ordinarium processum releget, in quo res juxta praescripta in capite de pactis dotal 1 bus contenta decidcnda est, interea vero uxori et liberis competentia alimenta nssignanda fnmt.
38	Pars 1. Cap. III.
§. 118.
Modiu re- Si conjuges quoad vinculum soluti se ite-conjunctio* rum conjungere volunt, hanc conjunctionem
tamquam novum matrimonium respici, et cum omnibus solemnitatibus. ad matrimonium contrahendum in legibus requisitis iniri oportet.
§• "9-
Umitatio *i Conjugibus quoad vinculum aolutis in
canrelae rc~	• i	• •	•_
aprctu novi genere qu'dem permittitur novum matrimo-nutrimonii. nium Jnire ; attamen cum illis, qui secundum probationes, in dissolutione matrimonii alla-tas, adulterio, instigationibus aut alio nefario modo divortio ansam dederuqt, matrimonium validum iniri nequit.
§. 12o.
Si matrimonium invalidum declarator, vel per sententiam judicis aut mortem mariti solvitur; uxor gravida ante partum, et, si de graviditate ejus dubium oritur, ante elapsum sextum mensem, ad novum matrimonium
transire probibetur; si vero ex circumstantiis
«
aut testimonio artis peritorum graviditas îllius verisirr.ilis non est ; post decursum trium mensium in metropoli a praefectura provin-
De jure matrimonii. •	/¡i
ciae, et ruri a praefectura circuí i dispensatio concedí potest.
§. 121.
Transgressio hujus Iegis (§. 120.) invalidi-tatem matrimonii quidem non inducit: sed uxor amittit commoda a priori marito per pacta dotalia, pactum successorium, ultimam voluntatem, aut conventionem occasione dissolutions matrimonii factam, obtenta: mari-tus vero, quicuin secundum matrimonium initur, amittit jus, ipsi alias ex §. 58. compe-tens, invaliditatis matrimonii declarationem petendi, et ambo conjuges poena circumstan-tiis convenienti afFiciendi sunt. Si in hujus» modi matrimonio proles nascitur, et si saltern dubium est, an non a priori marito procreata sit, ipsi curator ad ejus jura defendenda con-stituendus est.
§. 122.
Si matrimonium nullum declaratur aut sententia judicis dissolvitur; hoc in matricula copulatorum in eo loco, ubi copulatio inscripta fuit, adnotandum, et in hunc finem a judice, apud quem causa de invaliditate aut dissolutione matrimonii pertractata fuit, re-quisitio ad earn instantiam, cui incumbit curare,
¿Jo	Pars I. Cap. TI.
ut lîbri copulatorum justo modo scribantur, facienda est.
§. is3.
Exception«. Respectu judaeorum, ipsorum religîonis "aconim! ratlone habita, sequentes exceptiones a com-munî in hoc capite statuto jure matrimonii locum babent.
' §■ 124.
» T"«pecr« Ad contraîiendum validum matrimonium toT'™»rn- desponsati obtinere tenentur consensum prae-torum. fecturae circuli, in cujùs districtu communitas principalis exist it, cui una et altera pars ad-acripta est.
§. 125.
Impedimentum consanguinitatis inter consanguíneos collatérales apudjudaeos non latius se extendit, quam ad matrimonium inter fra-trem et sororem, dein ad matrimonium inter sororem et fratris aut sororis filium seu nepo-tem ; impedimentum affînitatis vero ad se-quentes personas limitatur: Post matrimonium dissolutum marito non licet, consan-guineam suae uxoris in linea ascendenti et descendenti, nec uxoris suae sororem in matrimonium ducere; et uxori non licet, consanguíneo sui mariti in linna s?cendnnti et
De jure matrimonii. •	/¡i
descendent, noc mariti sui fratri, nec filio aut nepoti ex mariti sui fratre vel sorore nube re.
§. 126.
Matrimonia judaeorum in synagoga, vel i>) rwp»cm
....	. proclamatlo
in communi oratorio; aut, ubi nullum exi-„¡i: stit, ab instantia loci communitati gcnerali et. special?, cui una et altera pars desponsata adscript* est, tribus subsequcntibus sabbathis vel festis, juxta praescripta §§, 70 — 73. de-nuncianda sunt. Dispensatio a prodamatio-nibus secundum praescripta §§. 83 — 88. qnac-renda est.
127.
Copulatio a rabbino seu religionis ma- ey topeta
.	....	.	. , eopulationii.
gistro commumtatis principalis umus aut al-terius desponsatorum, posteaquam requisita testimonia exbibuerunt, in praesentia duorum testium peragenda est. Rabbinus aut religionis magistor potest quoque rabbinum seu religionis inagistrum alius communitatis ad actum copulationis substituerez §. 128.
Copulatio perada ab ordinario rabbino aut religionis magistro libro copulatorum, modo in §§. 80 — 82. praesrripto, lingua pro vin-
I
4»	Pars I. Cap. II.
ciali inscribenda est, testimonia neceasaria a desponsatis exhibita numero seriali, sub quo copulati in libro copulatorum inscripli sunt, signanda, et libro copulatorum adnectenda sunt.
§• «9-
Matrimonium judaeorum, non observatis iegum praescriptis contractum, invalidum est. §. l3o.
Desponsati, aut rabbini seu religionis magistri, qui praescripta commemorata trans-grediuntur, deinilli, qui sine legitimo mandato copulationem peragunt, secundum §. 252. partis secundae codicis poenalis puniendi sunt. §. l3l.
Rabbini, seu religionis magistri, qui libros copulatorum secundum praescripta legis non gerunt, convenienti poena pecuniaria aut cor-porali afficiendi, ab officio suo removendi et pro perpetuo inhábiles ad illud obeundum de-clarandi sunt.
§. 132
d) ropectu	separatione a toro et mensa valent,
i*pxrttionii. etjam reSpectu conjugum judaicorum, praescripta legum generaba; hinc ipsis simili modo rabbinus, seu religionis magister adeundus.
De jure matrimonii.	. itj,
et huic dispositio supra facta observanda est. (§. 104—lio.)
§. 133.
Judaeorum matrimonium valide contrae» e) mpretu
ditfolnrionia
tum mutuo libero consensu ope libelli repu- matrimonii, dii, quem maritus uxori tradit, dissolvi potest; conjuges tamen primo dissolutionis matrimonii sui causa apud rabbinum vel religio-nis magistrum se insinuare tenentur, cui incumbí t gravissimas admonitiones ad reconci-liationem tentare, et tunc tantum , si frustra adhibitae fuerint, ipsis testimonium scribere, se officio suo satisfecisse, partes vero per omnes suos conatus a proposito deflectere non potuisse.
§• 134.
Hoc testimonio instructi ambo conjuges in foro nobilium districtus, in quo domicilium suum habent, compareant. Si haec instantia ex circumstantiis colligit, aliquam adhuc spem ad reconciliationem superesse, dissolutionem matrimonii non statim concédât, sed conjuges ad unum duosve menses releget. Tantum in eo casu, ubi etiam hoc frustra factum, aut slatim initio nulla spes reconciliationis appa-ret, a foro nobilium concedendum est, ut ma-
Pars I. Cap. II. De jure matrimonii.
ritus uxor! libellum repudii tradat, et si utra-que pars repetita vice coram judicio proposi-tum suum, libellum repudii libero consensu dandi et acceptandi, declaraverit, libellus repudii pro in jure valido habendus et hinc ma. trimonium dissolvendum est.
§. l35.
Si uxor adulterium commisit, et Factum
■
hoc probatur, marito jus compctit, earn, in-vitam etiam, per libellum repudii dimittendi. Actio vero ad dissolutionem matrimonii contri uxorem directa in foro nobilium ejus di-strictus, in quo conjuges ordiqarium suum domicilium habent, instituenda, et, quemad* modum alia causa , pertractanda est. N §. 136.
Per tmnsitum conjugis judaic! ad religio-nem christianam matrimonium non solvitur, aat ex rationibus nunc (§. 133— l35.) allegatis splvi potest.
i MHto/ - ávíCs itiuu ' . :.• ! ■ ' • ,0<
Pars I. Cap. III. De jurib. parentum et prol. 45
-i	»• I v ?! :: je i •'• • ip-ítiqi J. .fclw •»-"»• i»: •
win Kii/. bi. . rnuJnsmßbnul eííúihiíi fert'iii • •
. . ■ »i 11 ni:' !
r P '
' * • f.
Caput III.
De juribus parentum et prólium.
§- 137-
i "
iSi ex matrimonio iiberi nascuntur, «ova re- or¡gorri*tia-
• -•••«• . •	••	•	i uis jiiridlcae
latió jurídica incipit, nimirum jura mde et^^p,«,,,,., obligaLiones inter parentes et liberos legiti- gi^o*0" le" mos oriuntur.
§. 138.
Pro liberis, qui scptimo mense post con- Dttcrm¡n«io tractum matrimonium, aut décimo mense'T'" lrsit'
1	mor um un
post mortem mariti, vel post plenam solu-li,,m tionem vinculi matrimoniaba ex uxore nascuntur, pugnat praesuintio legitimorum na-Valium.
§• i39.
1'arentibus in genere obligatio incumbit
L'ommunU
liberos suos legítimos educandi, hoc est, eo-gltu.nc.°p*-l'um vitae et sariitatis curam habendi, ipsis congruam sustentationem suppeditandi, eo-rum facúltales corporis et animi excolendi
. rentiun.
46	Pars 1. Cap. III.
et per instructionem in religione et cognitio-nibus utilibus fundamentum felicitatis eorum futurae ponendi.
§. 14o.
In quali religione proles parentum diver-sae religionis educanda sit, et qua aetate aliam religinnem ac illam, in qua educata fuit, am-plecti possit, constitutiones politicae determinant.
§. 141.
Pater praeprimis obligatur, tamdiu su-stentationis prolium curam habere, donee £e ipsas alere possint. Corporis et valetudinis curam praecipue mater suscipere tenetur. §■ 142-
Si conjuges separati, aut penitus vinculo matrimonii soluti sunt, et in eo dissentiunt, a qua parte liberi educari debeant,' judicium, quin propterea litem admittat, invigilet * ut proles sexus masculini usque ad adimpletum
quartum; foeminini usque ad perfectum sep-
/
timum annumamatre curenturet educentur; nisi graves, praecipue ex causa separationis aut dissolutionis matrimonii evidentes rationes aliam dispositionem requirant. Sumtus edu-cationis a patre ferendi sunt.
De juribus parentum et prolium.	fyj
§. 143.
Si pater inops est, mater imprimis proles sustentet, cui etiam patre mortuo omnis cdu-cationis cura incumbit. Matre quoque non amplius existente, vel inope, liaec cura ad ascendentes paternos, et bis deficientibus ad ascendentes maternos devolvitur.
§• 144-
Parentibus jus competit communi senten-tia actus prolium suarum dirigendi; proles ipsis reverentiam et obedientiam debent.
§. 145.
Parentes jure pollent liberos amissos quae-rendi, profugos repetendi, et íugientes cum publicarum ínstantiarum auxilio reducendi; ipsis quoque fas est liberos moribus pravis, immorigeros, ordinem et pacem domesticam turbantes, modo justam mensuram non exce-denti et sanitati eorum innoxio, castigare.
§. 146.
Liberi participes sunt nominis sui patris, ipsius armorum gentilitiorum et omnium reli-quorum non ad personam restrictorum ju-rium ejus familiae atque conditionis.
§ 147.
Jura, quae praecipue patri tamquam ca-jUr* iP*ciiiu
4»	l'ars I. Cap. III.
„¡.uu. rauta pit i íamiliae compelunt, patrium potestateui
flOtat.ll.
constituunt.
§. 148.
EjuconMcta- Prolem auam adhuc impuberein pater ad
ria, .i)rc«pcc-	. .
in eiigeiHiac earn vitae rationein, quam ipsi conve-nieritem
"oi'mra."1' existimat, educare potest; sed pubertatem adepta proles, si dcsiderium suurn alterius vitae generis inclination! et l'acultatibus suis magis corivenientis patri frustra manifestave-rit, potest pctitum suum ordinario juditio ex-hibere, cui ratione habita coriditionis, patrimonii et oppositionum patris ex officio de co decernendum est.
§. '49-
b) r«p«otu Quod libcri quocunque modo legítimo
t»tiiinoni¡. .....	.	...
adquirunt, ipsis proprium est; quamdiu vero sub patria potestate constituti sunt, patri administrado ipsorum patrimonii competit. In eo tantum casu, ubi pater ad administratio-nem inhabilis, aut ab illis, a quibus liberis Patrimonium advenit, ab ea exclusus est, judicium alium adminislratorem denominet. §. i5o.
Ex reditibus hujus patrimonii, in quantum sufficiunt, sumtus educationis depromen-di sunt. Residuum foenori locandum, de quo
De juribus pnreuliim et prolium.	4g
rationes annuae reddendae sunt. Nonnisi tunc, quando istud residuum exiguum esset, pater a reddendis rationibus liberari et residuum illud ipsius arbitrariae dispositioni relin-qui potest. Quodsi patri ab eo , a quo proies Patrimonium obtinuit, ususfructus concedi-tur ; reditus tamen semper ad prolis susten-tationem, conditioni ejus convenientem, obli-gati rnanent, et in ipsius praejudicium a cre-ditoribus patris ad ipsorum satisfactionem condici nequeunt.
§. l5l.
Proies de eo, quod, licet minorennis, sed extra sustentationem parentum existens, per industriam suam adquirit, quemadmodum et de rebus ipsi, pubertatem adeptae, ad usum traditis, libéré disponere potest.
§. 152.
Liberi sub patriapotestate existentes sine c) redeem
obUgatiouum
expresso aut saltern tacito consensu pains va-proiiiim. lidam obligalionem contrahere nequeunt De liujusmodi obligationibus in genere id valet, quod in capite sequenti de actibus obligatoriis minorennium sub tutela existentium sratui-tur. Obligatur quoque pater, proles suas minorennes defendere.
Tara i.	t>
go	l'ars I. Cap. III.
§. 153.
Praescripta, quae, ut minorennis perso-nac malrimonium validum sit, observanda sunt, in capite praecedenti continentur. (§. 49 et seq.)
§. 154.
Propter sumtus in educalionem prolium impensos parenlibus jus nullum ad Patrimonium a liberis postea adquisitum competit. Lapsis tamen in egestatem parentibus liberi lionestam sustenlationem debent.
§. 155.
nci iio.ie.jii- Liberi illegitim! iisdem juribus ac legitimi
ii» inter ?a- non fruuniur. Legalis praesumlio nataliurn
Tente« et 11-
iieroniiegiti- ¡Ilegitimorum respectu earum prolium locum
Mi, Exactior	.
deteiminatio habet, quae quidem ab uxore, altainen ratio-
aiotionij lihc- . , .	.	j	. .	...
loriim ¡iiegi- ne habita tempons, quandomalnmonium ini-
timorum. ^^ aut dissolutum est, ante supra (§. l38.)
determinatumlegitimumtempus vel post illud elapsuin nascuntur.
§. i56.
Isla praesumtio juris, quoad partum ante tempus determinalum editum, tunc demum obtinet, quando marilus, qui ante matrimo« ilium initum sponsam suam gravidam esse ignorabat, ad summum intra ires menses,
58
De jurjbus pareiiltim el proliuni. Si
postquam de prole nata certior factus est, pa-ternitatem judicialiler negat.
§. i57.
Si maritus intra liunc terminum judicia-Iitor negat, partum praematurum aut serio-rern legilimum esse, conlrarium tantummo-do probari potest per artis peritos, qui post exactum examen babilus infantis et matris causam exlraordinarii talis casus clare de-monstrent.
§. 158.
Maritus, infantern ab uxore sua intra legilimum terminum natum, non esse suum asserens, legitimamnatiritatem prolisad summum intra tres menses, postquam earn natam esse rescivit, impugnare, et contra curatorem ad defensionem legitiinorum natalium consti-tuendum impossibilitatem conceptionis ex se probare tenetur. Nec adulterium a inatre com-missum, nec ipsius assertio, parium suum esse illegitimum, per se sola jura legitimorum natalium proli auirnere valent.
§.109.
Marito ante terminum ipsi ad impugnan-dum legitiman» nolivitatem concessum rnor-
D 2
52	Pars I. Cap. Hi.
tuo, etiain baeredes, quorum jurium suorurn conservandorum causa interest, intra tres menses post mortem mariti ex ratione allegata legitimara nativitatem Iiujusmodi prolis impugnare possunt.
' §. 160.
Lcsuimatio Liberi, qui ex matrimonio invalido qui-dem ' 6cd non tali procreati sunt, cui impe-
») mbiatioue dimenta in §§. 62 — 64. allegata obstant, tam-
impedimenti	u
matrimonii, quam legitimi respiciendi sunt, si impedi-
aut propter
ii?iior.mtiam mentum postea sublatum est, aut si saltern
conjiigum ex-	...
ciuabiiem. pro alterutro parentum ignorantia ímpedi-menti matrimonii excusabilis pugnat; attamen in posteriori casu hujusmodi proles ab adqui-sitione ejus patrimonii excluduntur , quod statutis familiae descendentibus legitirnis spe-eialiter reservatum est.
§. 161.
b)per lubie- Liberi extra matrimonlum nali et per
iiuen« mr.iri- 7	, •_ . . r ... • , .
mouiumj subsequens matnmonium in familiam inducli, perinde ac ipsorum descendentes, legitime natis adnumerantur; ast in praejudicium pro-lium legitimarum ex alio matrimonio, intermedio tempore subsistente, procreatarum jus primogeniturac et alia jura illis jam adquisita praetendere ncqueunt.
# . ,
De juribus parentum et prolium. 53
§. 162.
Nativitas illegitima nec cxistimationi ei- C)i»meficio vili, nee furtunae prolis illegitimac jacturam '""^'i"'-adierat. Haue in iinem speciali privilegio prineipis, quo proles legilima declaretur, Iiaud opus est. Tantum parentes illud petere pos-sunt, si prolem legitimae instar ordinis et conditionis suae praerogalivarum, aut juris ad patrimonium , quod libere ad haeredes transferre possunt, partieipem reddere volunt. Hespectu reliquorum membrorum familiae hujusmodi Privilegium nullum habet cfTectuin. §. 16 3.
Qui modo in codice judiciariopraescripto rrobatio i>»..	,	ternitati« re-
convincitur cum matre prolis concubuissc in- ipectu prolli tra eum terininum, a quo usque ad partumlU<,61tlmic' non minus sex, nec majus decern mensibus temporis spalium elapsum est; aut qui hoc licet extrajudicialiter tantum conötetur, is praesumitur prolem proereasse.
§. 164.
Inscriptio nominis paterni in libros bap-tisatorum vel nalorum, auetore matre facta, tunc tantum plenam probalionem efficit, si secundum legis praescriptum cum consensu patrisfiat, et iste consensus lestimonio cura-
54	Pars 1. Cap. 111.
_
toris animarum et palrini conlirmetur eo addito, palrem personaliter ab ipsis bene nosci.
§. 165.
nsiatio jnri- , Liberi illegitimi in genérc juiibus familiae
dira inter na-	' . .	, .	• •
reme, et a- et coiisaiiguirntalis non gaudcnt; nec noininis ^lUcsUI" familiae patris, nec nobilitatis, nec armorum gentililiorum, neque aliarum praerogaliva-rum parentuin participes Hunt, geruntque nomen faniiliae matris.
§. 166.
Verum etiam illegitimae proli jus compe-tit a suis parentibus sustentationem patrimonio eorum convenientem , educationem et collocationem exigendi, et jura parentum in earn se ad omnia extendunt, quae finis educations exigit. Caelerum proles illegitima proprie patriae poleslati geniloris sui non est subjecta, sed a tulore det'endilur.
§• 167.
Ad sustentationem prolis praecipue pater obligatur, quodsi vero ille earn sustentare ne-que&t, baec obligatio ad malrcm devolvitur.
§. 168.
Quamdiu mater ipsa prolem suam illegi-timam conditioni ejus futurae convcnienter educare potest et educare vult, paler non ha-
Do juribu« parcntum et proliuni. 55
bet jus matri eamadimendi; quo tamen non obstante ad terendos sustentationis sumtus obliga tur.
§. 169.
Si vero per maternam educationem salus prolis periculo exponerctur, obliga!ur pater earn a matre separare, et apud se, vel in alio loco tuto et decenli collocare.	,
§. 170.
Parentibus licet de sustentatione, educa-tione, et collocatione prolix illegitimae inter se pacisci; hujusmodi conventio vero juri prolis praejudicare nequit.
§. 171.
Obligatio proles ¡Ilegitimas sustentandi et collocandi, uti aliud debitum, ad haeredcs pa-rcntum transit,
§. 172.
Majorennitale prolis patria polestas illico Kx.»iu«iop»-
.	, .	trlae in prole«
cessat, nisi continual 10 ejus au petitum pa- •.ou.utis. tris e justa causa a judicio concessa, ct bacc concessio promúlgala fuerit.
§• 173.
Justae rationes, continualiouein patriae poLeslatis in judicia petendi sunL: Si proles, licet majorennis, ob corporis vel animi de-
56	l'ara I. ( Jap. III.
fectus se ¡psam sustentare, aut rebus suis pracesse nequil ; aut si durante minorenni-
tate magno aere alieno se obruit, aut huius-
%
modi delictorum se ream reddidit, ob quae diutius adhuc strictae patris vigilantiae subji-cienda est.
§. 174.
Liberi, etiam ante adimpletum vigesi-mum quartum annum aetalis, paLria potestate solvi possunt, si pater eos judicio consen-tiente expresse dimittit, aut si filio viginli an-nos nato propriam rem oeconomicam gerere permittit.
Filia minorennis matrimonio inito re-spectu personae suae in potes tatem quidem inariti venit (§. 91. et cj2.) ; respectu patrimonii vero pater ad illius majorennitatem usque jura et obligationes curatoris habet. Marito durante ejus minorennitate defuncto filia in patris potestatem revertitur.
§. 176.
Si pater usum Talionis amittat ; si pro prodigo declaretur; aut criininis causa ultra unum annum ad carceres condemnetur; si propria auctoritate emigret ; aut si ultra unum
De juribus parentum et prolium. 5j
annum absens maneat, quin commorationem suam notam facial, patria potestas suspen-ditur et tutor constituilur; bis impcdimenlis vero cessantibus, pater exercitium suorum jurium récupérât.
§■ 177'
Patres, qui sustentationem èt educatio-nem suorum liberorum omnino negligunt, pa-triam potestatem in perpctuum amittunt. §■ 178-
Propter abusum patriae potestatis, quo jura prolis laeduntur, aut propter ncgleclas obligationes cum ea conjunctas, non tantum-modo ipsa proies, sed etiam quilibet, cui hoc innotuerit, et praecipue proximi consangui-nei auctoritalem judiéis implorare possunt. Judicium querela cognlta dispositiones cir-cumstantiis convenientes facial.
§• 179-
Per.sonaë, quae vitam coelibem solemni- Nrxn» rrb-
... ...	,- »ioni jurium
1er non voverunt, et proprus legitimus prou-¡mer paribus deslitutae sunt, adoptare possunt; adop- î" ,¡„,¡1™, tans pater adoptivus, vel mater adoptiva, l)ad0'ltl0* adoptatus proles adoptiva nuncupatur. Ç. 180.
V»	I
Oportet, ut adoptantes quinquagesimum nequiiiu.
58	Pars I. Cap. III.
annum egressi, ct proles adoptiva ad mini« mum octodecim anni.s parcntibus adoptanti-• bus minor sit.
§. 181.
Quodsi proles minorennis sit, adoptio nonnisi cum consensu patris Iegitimi, aut, eo deiicienle, nonnisi cum consensu matris, tu-toris etjudicii fieri potest. Immo prole etiam majorenne existente, ejus patris legilimi, si adbuc vivat, consensus requiritur. Propter consensum absque ratione sufilcienti denega-tum apud ordinarium judicem querela moveri potest. Adoptio requisito consensu instructa praefecturae provinciae ad conlirmationem, et foro parcntum adoptivorum et prolis ad-optivae, ut actis judicialibus inseratur, indi-canda est.
§. 182.
Jura indcori- Essentialis eflectusadoptionis in jure est: ut persona adoptata nomcn patris adoptivi aut nomcn gentilitium matris adoptivae accipiat; sed simul pristinuin suuin nomen familiae et sibi forte propriam nobilitatem retinet. Faren-tibusadoptivisdesiderantibus,utnobiIitas ipsis propria etarmagentililiainprolem adoptivain transeant, conccssio Principis netenda est.
Du jqribus parentum et prolium. fig
!	§• »83.
Inter parentes adoptivos et prolem ad-optivam ejusque descendentes eadem jura, quemadmodurn inter parentes et liberos legi-limos, locum liabent, nisi lex aliquam excep-tionem Faciat. Pater adoptivus obtinet in pro-Jem adoplatam patriam potestatem. Ad reli-qua membra familiac parentum adoptivorum nexus inter parentes adoptantes et prolem adoptivam non extenditur: contra vero proles adoptiva jura propriae suae familiae 11011 perdit.
§. 184.
Jura inter adoptantes et liberos adoptivos pactis aliter determinari possünt, quate-nus bujusmodi convcntione essentialis eiïec-
tus adoptionis in §. 182. definitus non muta> »
tur, nec juri tertii praejudicatur.
§. 185.
•	1
Jura inter parentes adoptivos et prolem E*«t¡netio adoptivam intercedcntia, quamdiu proles adoptiva mi n oren n is est, nonnisi cum consensu defensorum ininoris et judicii tolli possunt. Exstincta relatione juris inter patrcm adopli-vmn ct prolem adoptivam minorennis in potestatem patris legitimi redit.
6o Pars I. Gap. III. De jurihus parenlura et prol. §. 186.
s) neceptio Jura et obligationes parentum et liberorum adoptivorum ad proles, quae tantum in alumnos assumuntur, applicari nequeunt. Haec assumtio cuilibet permissa est; quodsi vero pactum desuper iniretur, oportet illud, in quantum jura alumni diminuí, aut ei particulares obligationes imponi debent, juoicia-liter conlirmari. Sumtus sustentationis ab alumno repetendi nutritoribus jus nullum est
Pars I, Cap. IV. De tutclis et cnratelis. 61
Caput IV.
De tulelis et curatelis.
§• 187.
tersonis, quae cura patris carent et quae m quem finem adhuc minorennes, vel ex alia ratione rebus „tela comu-suis prospiciendis inhabiles sunt, leges peru,atur* tutorem aut per curatorem specialiter suc-currunt.
§. 188.
Tuloris imprimis est personae minoren- Different«
, ,	,	.	. inter tuteUm
nis curam habere, simul yero ipsius patrimo- ct CUr«ciun. nium administrare. Curator rebus gerendis eorum constituitur, qui ipsi ad illarum admi-nistrationem ex alia ratione, quam propter minorennitatem, inhabiles sunt.
§• 189.
Emergente casu, quo minorenni, seu sit 1. De tuteu. legitimus seu illegitimus, tutor constituendus est, consanguinei minorennis vel aliae personae illi arctius conjunctae sub poena congrua

(U	Pars I. Cap. IV.
-
obliganlur, judicio, cujus jurisdiction! minorenn is suhjcctus est, casum liunc indicare. Politicis quoque instantiis, praeposifi.s com-munitatum, saecularibus et ecclesiasticis in-cumbit curare, ut judicium de eo certius red-datur.
i	§■ 190.
outs intorem Quamprimum judicium cerlius redditum
comiui'iat! est> tutorem habilem ex officio constituât oportet.
§• 191.
Kxciuatio Ad tutelam in genere inhabiles sunt: qui
neceisarla .1 ■	•	1	•
tuteia in g0. ob aetatem suam minorennem , ob corporis vel animi defectus, vel ob alias rationes rebus suis propriis superesse nequeunt; qui cri-minis condemnati fuerunt, aut a quibus edu-catio honesta pupilli, vel utilis patrimonii ipsius administratio exspectari nequit.
§. 192.
Etiam focminis, religiosis, et incolis pe-regrinarum civitatum de régula (§. I«j8.) tuteia nulla delerenda est.
§■ 193.
. . Ad delermîiiatarn tutelam admittendî non
«UC a ceru iu*
wta* • sunt, quos pater expresse a tuteia exclusif;
quibus cum parentibus minorennis aut cum
' De tulelis et curatclis.	63
eo ipso notoria iuimicitia fuit, aut qui cum minorenne vel jam in lite versantur, aut propter obligationes nondum solutas in litem incidcre possent.
§. 19 4.
Personae, quae in provincia, ad quam minorennis ralione jurisdictionis pertinet, aut plane non morantur, aut inde ultra unum annum abesse coguntur, in regula tutores con-stituendae non sunt.
§. 190.
Inviti ad tutelam suscipiendam cogi Excmatione«
. .	. volontiiiMo.
nequeunt: clenci saeculares; personae militares in servitio actu exstantes; officio publico reapse fungentes; item sexagenarii; Uli, quibus cura quinqué prolium aut ne-potum incumbit; aut qui jam unam dif-fusam admodum, aut tres minores tutelas gerunt.
§. 196.
Prae caeteris tutela competit a patre ad Modi, qnibn»
.	«liqui« ad tu-
illam vocato, si ei nullum in §§. 191 — 194. »um vo«-
-	IU7 X) ttltcU
cnurncratorum linpedimentorum obstat. tciumenu-• §• 197.
Si mater aut alia persona minorenni partem haereditatis reliquerit, et simul tutorem ,
64	Pars I. Cap. III.
nominaveritj iste nonnisi tainquam curator rei relictae conslituendus est.
§. 138.
9) legitima; Si pater nullum aut inhabilem lulo rem nominavit, lutelam imprimis avo paterno, dein matri, porro aviae paternae, demum alii consanguíneo, et quidern ¡Hi committi oportet, qui sexus masculini, proxiinus, aut ex pluribus aeque propinquis natu major est.
§• 1993) datira;	jj¡ tutor dicto modo constitui nequeat, judicio las est, eum nominare, quem habita ratione habilitatis, conditionis, patrimonii et domicilii idoneum existimat.
§. 2oo.
Fonna ipiiui Quilibet tulor nominatus, nullo excepto, "uoril'.ÜUU statim a judicio pupillari jubendus est, ut tu-telam suscipiat. Tutor, etiamsi pro sua persona alii jurisdiction!* sit subjectus, obligatur tutelam suscipere et respectu omnium ad hoc munus pertinentium negotiorum instanliae pupillari subest. ,
§. 201.
nrodua ic ex- Quodsi a judicio ad tulelam vocatus se ciuandi. afj |jOC munus minus idoneum esse, aut lege
ab eo excusari putet; hac de causa intra qua-
' De tulelis et curatclis.	65
tuordecim dies, a tempore notiHcati sibi ju-dicialis mandati, se ad judicium pupillare, aut si illi pro sua persona nonsubest, ad in-stantiam suam personalem convertere tene-tur, quae ipsius rationes, sullragio suo addito , decisioni judicii pupillaris proponere obligatur. -
§. 2o2.
Qui suam inhabilitatem ad tutelem celat, n«p°matiii-
tas turoiij et
Ut et judicium, quod sciens tutorem, lege in-juduii n-habilem declaratum, nominat, de omni dam-"e" h J" no minorenni inde emergente, et lucro cessante tenetur.
• §. 2o3.
Huic responsabilitati eLiam ille obnoxius est, qui sine fundata ratione tutelam susci-pere recusat, praeterea per apta coactioni* media ad tutelam suscipiendam adigendus.
§. 204.
Munus tutelae, nonnisi mandato ab in« Aditio
lae.
stantia competenti propterea obtento, suscipi potest. Qui propria auctoritate tutelam sibi arrogat, obligatur ad omne damnum minorenni inde enatum resarciendum.
§. 2o5.
Quilibet tutor, exceptis arc», matre et Far* 1.	F,
66	Pars I. Cap. III.
avia, manus dalione spondere tcnetur: se minorennem ad probitatem, pietatem erga Deum, et vir tut em Lnstituturuin, ipsum pro ejus vitae ratione in bonum civem educalu« rum, in judicio et extra judicium defensu-rum, Patrimonium ejus fideliter et sedulo ad-ministraturum, atque in omnibus Iegum prae-scripta observaturum esse.
§. 206.
Examtum de Tutori hoc modo obstricto judicium so-3~-Iemne desuper instrumentum tradat, ut re-spectu muneris sui fidem habeat, et In casibus obvenientibus se legitimare possit. Si avus, mater, aut avia lutelam suscipiunt, ipsis simile documentum tradendum, cui idem, quod alii tutores spondere debent, inserendum est.
§• 207.
Ces«io Intel«« Cuilibet instantiae pupillari liber sic dictus dic"oít«im' tutelaría seu pupillaris gerendus est. Huic li-•biervoud*. bro nomina, cognomina, aetas minorennium et omnia, quae in suscipienda, continuanda et (inienda tutela inajoris momenti accidunt, inscribenda sunt.
§. 208.
>
In quo libro omnia allegata ita citari oportet, ut non tantum ipsum judicium, sed etiaru
' De tulelis et curatclis.	67
pupilli, postquam majorennes facti fuerint, omnia, quorum nolilia ipsis utilis est, in forma autlientica inspicere possint.
§• 209.
Quemadmodum tutor a patre nominatus conjiuicru
v	.	ohligatioiiuia
non solum personae minorennis, sed etiam principaiium
tutori,, edu-
ejus patrimonii curam habere debet; ita etiam «aonUnimi-
•	•	rum et bouo^
praesumitur, quod pater Uli, quem curatorem rum admini-
. ..	,	itratianil. in
patrimonii prolis nominavit, simtu curam 1UM ptt„0iu. personae conûdere voluerit. Si vero pater tu-torem non omnibus prolibus, aut non integro patrimonio curatorem nominavit; judicii est, reliquis prolibus tutorem, et proreliqua parte patrimonii curatorem constituere.
§. 210.
Pluribus tutoribusnominatis liberum qui-dem est Patrimonium minorennis communi-ter, aut divisim administrare. Si vero illud communiter administrant, aut si absque consensu judicii administrationem inter se distri-buunt, singuli pro integro minorenni enato damno obligantur. Curandum quoque semper judicio est, ut persona minorennis et gestio principalis negotiorum, curae unius tantum demandetur.	,
E 2
68	Pars I. Cap. III.
§• 211.
-i* prr Matri et aviae tutelam suscipîentî contu-»djuwturT tor addendus est. In eleclione ejus imprimis ad declaratam patris voluntatem, deinde ad prupositionem tutricis, demum ad consanguíneos minorennis respiciendum est.
§. 212.
obligerions! Contutor quoque instrumento ¿idem fa-torii.TiCOntU cíente a judicio instruendus est et spondere obligatur, se bonum minorennis promoturum esse, quem in finem tutrici consilio su o adesse tenetur. Si defectus graves animadver-teret; debet conari iUis remederî, et, si ne-cesse sit, rem judicio pupillari denunciare.
§. 213.
Alia essentialia contutoris obligatio in eo consistit, ut in negotiisoccurrentibus,ad quorum validitatem consensus instantiae pupilla-ris necessarius est, tutricia petito simul sub-scribat, aut aliam auam opinionem ei adjun-gat, quemadmodum etiam obligatur. petente judicio, de hujusmodi negotio consilium suum immediate proponere.
§• 214. •
Contutor, qui his obligationibus satisfecit, ab omni alia reddenda ratione liber est*
Oe tutelis et curalelis.	69
quod si vero ipsi simul administratio patrimonii demandata fuit, cum hac administrations omnes obligationes curatoris bonorum
*	1
in sc rrcepit.
\ §• 215.
Si tutrix a tutela discedat, haec de regula contutori deferenda est.
§. 216.
Tutori aeque acp.itri obligatio et jus est,
....	.	oM?- rloii..,
e'ucatiorns mmorennis curam habere; Attnmn.i men in rebus graviortluis ac dubrs onus con-edllcll,lo„!. sensuin et instructioriem judicii cxpetere debet.p,rr,0Mi,e-
§ 217* . -
Pupillus tutor.; ^yo reverentiam et obse- ohiie»rion»«
, . . ' , . . . .	.	pnpilH rx.l-
quiuin debet; st'd ipsi etiam jus est, apud tera pane, proximos consa? g'lineos, aut apud instantiam pupillarem conquerendi, si tutor potestate sua quocunque modo abuteretur, aut obligationes custodiae et curae necessariae negligeret. Consanguineis quoque minorennis et cuilibet, qui hac de re notitiam babet, fas est, earn judicio denuuciare. Ad hanc ipstan-tiam etiain tutori confugiendum est, si de-licta minorennis potestate sibi ad educationem concessa coercere nequeat.
- /
1
nliir.it tonU cura ¡iiciim-
bat.	,
je	Par« I. Cap. IV.
§. 218.
cut próxima Persona pupilli praecipue matri, etiamsi lutelam non susceperit, aut ad altera vota transient, coinrnitlenda est; nisi salus prolis aliam dispositionem exigeret.
§• 2if).
nrtrrminatia Quantitatem sumtuum sustentationis de-«.rat" Im'cdu- terminat judicium pupillare, habita rat ¡one lodelccipi- dispositicnis patris, consilii tstoris, patrirno-rmU' nii, conditionis, aliarumque relationum mino-rennls.
§. 220.
Si reditus ad hos surntus vol ad solven-das impensas, quibus minorcnnis habilis rcd-datur ad sustentationem permanentem sibi procurandam, non su/Ticiant, cum consensu judicii etiam sortem impendere licet.
§. 221.
In casu, quo pupilli penitus egeni sint, judicium pupillare proximos consanguíneos opulentos ad eorum sustentationem, in quantum vi §. l43. non alioquin ad earn obligan-tur, permovere conetur. Praeterea tutor opem publicarum piarum* fundationum et institu-torum auxilio pauperum destinatorum tam. diu implorare potest, donee minorennis sibi
De (utelia el euratelis.	71
ipsi proprio suo labore et industria alendo par sit.
§. 222:
Cura patrimonii pupilli judicio pupillari speciale«
obli'atioiic»
injuncta exigit, ut praeprimis e;us patrimo-!mciae:b)r<--
,	.	.... «pectu adrnl-
nmm conquirere, et per obsignationera, in- „utrationu ventarium atque aestimationem securum red-j°"°,r0"™'i0
et
dere conetur.	5c.cnm"
t Timonil.
§. 223.
Per obsignationem judicialem tunc tan- p«r ob4igna-
.	. lioiiem et in-
tum, quando hoc ad secüntatem necessanum venuriumi est, res mobiles in custodiam accipiuntur; in-ventarium vero, id est, exaeta consignatio totius patrimonii pupilli, semper, etiamsi pater aut alius testator hoc prohibuisset. conficien-dum est.
§. 224.
Consignatio patrimonii et aestimatio re- deinilc v"
u	4	aestimatio-
rum mobilium sine mora, atque etiam pro «cm patrimo-
. nil, «i»e tare nata antequam tutor constitutus sit, inSll-mediate per
,	_	.	.	• . judicium pii-
tuendae sunt. Inventarium actis successionis pllUrc adjungatur et tutori ejus apographum legiti-matum extradatur. Aestimatio bonorum im-mobilium, quantocyus fieri potest, instituenda est; sed penitus etiam omitti potest, si pre-tiurn exaliisrationibus fidem facientibus patet.
79	Pars I. Cap. III.
§. 225.
•We per fr- Si bonum aliquod immobile minoria in
ruin roi lit.ie. 1»	• •	. •	• t •
alia provincia, aut in alieno territorio situm sit; judicii pupillaris officium est, a judice competenti alterius provinciae aut alieni terT riiorii iriventarii et aestimationi¿ institutionem ac utriusque communicationem petere, huic judicio vero constitutionem curatoris respectu ejus boni relinquere.
226L
Si bonum immobile in eadem provincia si*um , sed foro alieno aubjectura sit, huic foro quidem omnia ad rem immobilem spectan-iia jura competunt, consequenter etiam in-ventarii confectio et aestimatio; sed simul etiam obligatio incumbit, non tantum judicio pupillari ad ejus petitionem apographum horum actuurn communicandi, sed etiam tut"»ri liberam hujus boni administrationem relin-quendi, quin in actus ejus tutorios aliquam jurisdictionem sibi arroget.
§. 227»
Ad qmm ju- Mobilia, quae in bono immobili inve-r^ 'm 'm™ n'untur cu™ determinatione, ut perpetuo ibi v«riine»nr. maneant, tamquam pars ejus respicienda sunt: omnes re 1 i quae res mobiles, etiam chi-
I
De tutclis et curalclis.	j'S
jvgrapha, nee non activa bono immobili in-«rripta ad jurisdictionem judicii pupillaris pcrtine/if.
§. 228.
Tu' ">r vel curator patrimonium suscep- *fgui» g»ne-
. .	....	. ralia quoad
tarn cum omn: attentione probi et diligentist.onoTum
. • r ' 1 ■	1 • ■ .	.	.	mimiir.uio-
pu'n.umihas auimmstrare et reatum »uum nB)n praestarc tcnetur.
Gemmae, aliaque pretiosa et chiroera- Pr,e,orirtl
1	ipucialii: tb-
pha, ut et omnia documenta majorismoinenti, «p^ctu ¡mm. in judicialem custodiam accipiuntur; illorum
mm adiuini-
.	.	wrationijj in
coriMgriationem, liorum apographa tutor ad,,,«,,*. re™« Vsum suum necesaarium obtinet.	preuo"mm'
§. 23O. •
Paratae pecuniae non major quantitaa pecuniae tutori relinquenda est, quam ad educationem pupilli et ordinariam rei tamiiiaris gestionem necessarium est; reliquum imprimis solven-dis debit is forte existentibus, aut alio utili modo impendendumet, si utilior modus earn impendendi non datur, erga usuras in fundo publico, aut etiam apud privatos erga legitimam cautionem elocandum est. Cautio vero tunc tantum legitima est, si per intabu-lationem crediti, aimul cum oneribu$ fortasse
Tarsi. Gap. IT.
jam praecedentibus, domus non ultra dimi-dium, praedium seu fundus autem non ultra duas tertias partes veri sui valoris oneratur. §. 231.
reiiqui p»tTi- Reliquum patrimonium mobile, quodnec monu mobi	pUp{|]^ nectamquam familiae monu-
menturn, nec ex dispositione patris asservan-dum est, nec alio utili raodo iinpendi potest, de regula publice est vendendum. Suppel-. lex parentibus et coberedibus pro pretio de-taxationis judicialis absque licitatione rclin-qui potest, lies, quae in publica auctione alienatae non fuerunt, tutor consentiente ju-diciopupillari etiam infra detaxationis pretiuin distrahere potest.
§. 232.
~*Mp«ctu im- Bonum immobile tantum incasu necessi. nobiiu; tatjs aQ| pr0pjer evidentem minorennis utili-tatem cum consensu judicii pupillaris, et de regula tantum auctione publica alienari, ex magni momenti rationibus vero alienatio etiam absque licitatione a judicio concedi potest. §. 233.
lngnvioribnt In genere tutor in omnibus negotiis ma-
meotiii)	..	,	•
jons momenti, quae ad ordmariam oecono-miam non pertinent, nihil sine consensu ju-
De tutelis el curatelis.	?5
diciali suscipere potest. Hinc propria aucto-ritate hereditatem repudiare, aut pure adire; bona administration! suae commissa alienare; locationem conduclionem respectu rerum, quae labore adhibito tantum et industria uti-lilatem ferunt, inirej pecuniam locatam erga cautionem legit imam renunciare; creditum cedere; litem transigere; fabricam, mercatu-ram aut opificium incipere, continuare aut terminare sine consensu judiciali nequit.
§• 234-
Tutori propria auctoritate minorennis in Teceptione sortem capitalem, quae restituitur, recipere ,c'®™nU* l0" non licct. Debitor, cui hujusmodi pecunia re-nunciatur, securitatis suae causa a tutore sibi consensum judicialem ad receptionem pecuniae exbiberi faciat, sola apocha tutoris non «
conten tus; si vult, ipsi judicio immediate solvat.
• -	§. 235.
Existente caau, quo sots capitalis elocata ¿n uiter{0ti reslituenda sif, tutor de utili eam impendend modo prospiciat, et ut eam revera ulterius impendere possit, consenaum judicialem re-quirat.
j ■•ina locatio-
76	Pars T. Cap. IV.
§. ^36.
rarïonr icru- Ratinne activorum, ad quorum probatio-tor'lm pVjiio- hp m documenta non adsunt, tutor iiistru-
rc non in-
ItniCtOTllfD.
menta exarari faciat, et ilia credi>a, quae se-curitate privata sunt, secura reddere studeat, aut die veniente exigat. Attamen a parenti-bus sors minorennis, licet cautione legitima non instructa, repetenda non est, dum ipsis restitutio i!Jius absque alienatione bonorum immobiüum aut interruptionequaestus eorum ordinarii ardua foret, modo pupiHus verÎM-militer non exponatur periculo creditum per-dendi.
§• 237.
«antis.	Tutor in aditione tutelae cavere non obli-
gatur. Porro quoque a cautione praestanda liber manet, quamdiu praescripta legum ad securitatpm patrimonii lata exacte observât et tempore statuto rite rationes reddit.
§. 238.
obligatio «a De regula quibbet tutor et quilibet cura-""d'à" " tor obligatur commissae sibi administrationis rationes reddere. Ab obligatione rationes red-dendi testator quidem potest respectu rei libere per ultimae voluntatis dispositionem a se relictae tutorem liberare; nec minus hoc a
' De tulelis et curatclis.	77
judiüio pupillari fieri potest, si verisimile est,
reditihus expensas pro sustentatione et educa-• * ( » a
tione minorennis non superan : seo patrimo« nii principalis et sortis in inventario consigria-tae tutor in omni casu rationes reddere obli-gatur; quemadmodum et de statu sui pupilli, si gravis mutatio in eo obtinet, ad instantiain pupillarem reiationem facere tenetur.
§. 239.
Rationes in fine cujuslibet anni aut ad Tempm r«-
tioniim red ■
summum intra duos menses post eum elap- dentUrum. sum cum omnibus necessariis aHegaiis judicio pupillari reddendae sunt. In his calcuiis accepta et expensas, residuum aut •diminutio-nem sortis exacte determinari oportet. Si in patrimonio pupillari mercatura est, judicium proposita fide digna computatione generali, aut sic dicta bilancia contentum sit, et earn secretam habeat. Contra tutorem statuto tempore rationes reddere negligentem media co-gendí jurídica circumstuntiis convenientia ad~ hibenda sunt.
§. 24o.
Si minorennis in diversis provinciis bona i.oeu»T«¡o-
....	.	.	. num trdden-
immobilia po« fl«-t, quorum adimnistratio uní dnuo. tutori soli coiiiii.ibda est, huic pro qualibet

78	Paral. Cap. IV.
provincia specialea rationes reddendae, et in-stantiae ibi existenti exhibendoe sunt, ast ipsi liberum est, in commodum pupilli residuum patrimonii in una provincia existentis in altera impendere.
5. 241-
OToaimreio- Judicii tutorii est rationes tutoris secun-
lutioni« «upi-r	.	. .
Tatioiiiimt dum specialia praescripta per rationum et rei
redditii.	.	.	_ .
peritos examinan et emendan curare, et re-solutionem bac de re liaustam tutori commu-nicare.
§. 242.
Si in calculo aliquid omissum, aut error qualiscunque subversatus fuerit, hoc nec tutori nec minorenni detrimento esse potest.
§. 243.
Sprcialia Minorennis nec ut actor, nec ut reus co-
|trae«crlpM	.
pro cutoro ram judice comparere potest; sea tutor vel
ratione patri-
nionii admiiii-
!"a"7rn.pc-fendI curare obligatur.
cier,.Pcc,„	§. 244.
uefciuioiiniD.	J 1
nexpcctu pac- ]\liiiorenni quidem fas est, per actus li-
piiii. 1 1 citos sine auctoritate tutoris sibi aliquid adquiere j sed sine consensu tutelae ñeque de suo alienare quidpiam, ñeque obligare se potest.
'*	1	'	'
nojuiadmioi-ipse ilium defendere, aut peraliumeum de-
itTationli mc- ,
tUT.
De lu'elis et curatelis.	79
In specie minorennes sine consensu tute-lae validum matrimonium inire nequeunt. (§§•49—51.)
§. 246.
Si minorennis etiam sine consensu sui lu- in q^u m
.	libu* miiio-
toris operas suas Iocavit, tutor
ipsum ante renni* tine .	.	comeiun tn-
legitimum vel conventum terminum sine gra- tori« obiig«-vi ratione revocare nequit; de hoc aut alio modo per diligentiam suam adquisitis, non minus quam de rebus ipsi pubertatem adepto ad- ejus usum traditis, libere disponere seque obligare potest.
§. 247.
Minorenni vigesimum annum aetatis trans-gresso judicium pupillare id, quod detràctis omnibus expensis de reditibus remanet, in propriam liberam administrationem commit-tere potest; de hac parte patrimonii suae ad-ministrationi commissa minor jure gaudetpro-pria auctoritate obligationes contrahendi.
§. 248. •
Minorennis, qui adimpletovigesimo aetatis anno in aliquo negotio se majorennem simulât, omne damnum praestare tenetur, si altera para ante conclus ionçm negotii baud fa-
87	Pars I. Cap. III.
eile informationell! de illius aclateobtinere po-tuit. In genere etiam respectu aliorum actuum probibitorum, et respectu damrii reatusuo dati, tarn persona sua quam patrimonio obligatur. §. 2 4g.
ttnlitnteut; Tutela penitus cessat morte minoris. Si
i) per mortem i vero tutor moriatur aut dimittatur; legitime
(§. 198 et 199.) alius constituendus est.
§. 25o.
b)roit tubia- Tutela quoque iinitur patre exercitium
tum impedí-	,
meutum exer-potestatis suae aliquo tempore impeditum re-
citii patriae
pote...tu i cuperante. (§. 176.)
§. 251.
e) peT majo- Tutela statim quoque exspirat pupillo
rranitatem	.	a
jt)ir«icam» majorennitatem adepto; attamen judicium tu* toriurn petente vel audito tutore et consan-guineis, ob defectus corporis vel animi pu-pilli, ob prodigalitatem, aut ob alias rationes graves tutelam in longius et indeterminatuin tempus prolongare potest. Ista vero prolon« gatio spatio temporis sufficienti ante initium majorennitatis publicanda est.
§• 252.
' d) per «ajo- Minorenni vigesimum aetatis annum trans-
rrniiitatem	...
propter yeni- gresso instantia pupillaris audito consilio tuto-
un aetatis Jn- . e	.	,
ris et lorte etiam proximorum consanguíneo-

' De tulelis et curatclis.	81
mm veniam aetatis concedere et ipsum ma-«J¡ce prae-
. .	.	miniara.
jorennem declarare potest. Si minorenni exer-citium mercaturae aut opificTiab instantia con-ceditur, hoc ipso simul pro majorenni declara lur. Venia aetatis oinnino pares cum vera majorennilate effectus habet.
§. 253.
Dimissionem tutoris judicium in quibus- ejperdimii-
.	t	...	»ionem tiito-
dam casibus ex officio disponit, in aliis, si ri» ex officio.
vel ad petitio-
pelitur.	nüm facum
§. 254.
Ex officio diroittendus est tutor, si tute- cuu dimi«-
1-r-	. ■ r	........	. »ionli ex oiTi-
lae officus non satislacit; si inhabilis mvem- c^, tur; aut si contra cum hujusmodi raliones pugnant, quae ipsum vigore legum a susci-pienda tutela exclusissent.
§. 255.
Si mater tutelam prolis suae gerens ad
novum matrimonium transit, vel ipsa, vcl
%
contutor hoc judicio tutorio indicare obliga« tur, ut dijudicetur, an ipsi continuatio tute-lae concedenda sit.
§. 256.
Tutor a teslatore aut a judicio tantum ad eertum tcmpus constitutus, aut pro certo casu tara L	'	F
Sa	Tars I. Cap. IV.
excluso», dimittendus est, tempore hoc elapso aut statuto casu existente.
§. 257.
cum fonts- Si durante tutela hujusmodi rationes exi-"or""a " stunt, quae tulorem vi legum a suscipienda tutela aut libérassent, aut excluaissent; in priori casu ipsi jus, in posteriori vero obliga-■ tio est dimissioncm petendi.
g. 258.
Tatori, cui tamquam putativo proximo consanguíneo minorennis tutela dernandata est, jus competit, serius repertum propin-quiorem et idoneum cansanguineum in sui locum proponere; sed propior consanguineus non gaudet jure exigendi, ut remotior tute-Iam adiiam ci cedat, nisi prius se insinuare impeditus fuissct.
' §. 259.
art «i* nins Mater aut frater possunt, si tempore conjure petite. sljtut¡ tutoris ipsi adhuc minorennes erant, majorennitatem adepti lulelam postulare. Consanguineo quoque cuilibet licet, si judicium aliqucm, qui consanguineus non est, tutorem consliluit, intra terminum uniu3 arm i se pro suscipienda tutela insinuare.
De tut el is cl curatelis,	83
§. 2G0.
Sifûemîna minorennis matrirnonium ini-■verit, a decisione judicii dependet, an cura» lela inarito ipsius cedenda sil. (§. 175.) §. sGi.
Tutor de regula tantum in fine anni tu- condition«
..	•	... dim iuiOllis
torn, posteaquam ipsius successor admim> tutor».. •	■•	.	,	») tl'miMll.OT-
slrationem patrimonii rite suscepit, tutela se diaarilim. abdicare potest. Quodsi vero judicium ad se-curilatem personae vel patrimonii hoc ncces-sarium putet, eum statim quoque a tutela removere potest,
§. 262.
Tutor obligatur ad summum intra duos 10 ration» menses post finitam tutelam judicio rallones suas finales reddere, et ab eo, omnibus obli-gationibuspraestilis testimonium probe et rite gestae administrâtionis muneris sui obfinet. Istud instrumentum vero eum obligation? ex aclu doloso postea detecto non liberal, g. 263.
In fine tütclae officium tutoris est patri- c) traditio
...	.	,	patrimonii.
monium pupille, majorennem actatem adepto, auttutori noviter constituto, erga reeeptio-nis testimonium tradere, et de eo facto apud judicium te legilirnare. Inventariumct calculi

ity	Pan» I. Cap. IV.
aniiui approbali in hujusmodi traditionibu* norniae inserviunt,
264-
KMjHu.iJ.iii- In genere tutor tantum reatum suum
liu tutori» ti	... , .
»u'pa aliciu. praestat, non vero reatum sibi subjectorum.
Si vero sciens personis inhabilibus negolia commiserit, si ¡lias relinuerit, aut resari-itio-ni damni ab illis dali non institerit; hujus
I
quoque negligentiae causa responsabilis est. §. 265.
iiopcnsabiii- Ipsum quoque judicium tutorium , quod juJir?Uuto.riia officio suo neglecto damnum pupillo dédit, de eo rcsponsabile est, et, delicientibus aliis re-sarcitionis rnediis, ad illud reparandum obli-galur.
§. 266.
lUmunemio Tuloribus diligentibus judicium ex redi-
I *
'^"snu»; tibus residuis annuain rémunérâtionem pro irata assignare potest; haec tamen remunera-tio nunquam ultra quinque pro centum redi-tuuin purorum, et ad summum pro anno quatuor rnillia ilorenoruin eiliciat.
§. 267.
b) au 1 ¡a ¡1- Si Patrimonium pupilli adeo exiguum est, "" d,íCeiín• ut annue paruin aut nihil parsimonia in lucrum cedat, tutori, qui patrimonium sine di-
De tutelis et curateli;.	83
minutione conservavit, aut minorenni con-venientem se sustentandi modum procuravit, saltem in fine tutelae remuneratio circum-stantiis conreniens decernî potest.
§. 268.
Tutor per decretum judicii tutorii se gra- Remédia juri.
. , tuturi compe-
vatum putans gravamen suum primo eidem tmtia, « gw-judicio, et tantum tune, si hoc effectum non ,c ur' haberet, recursum superiori judicîo exhibeto. §. 269.
Personis , quae ipsae rebus suis praeesse H. De cur^-
, .	. leiil- Qa'J »•'•
et jura sua tuen nequeunt, déficiente patria
aut tutoria in eas potestate, judicium curato-
rem, aut defensorem constituât.
§. 270.
Talis casus existit: respectu minoren- Q"»ni<. lo-
mm habeat.
nium, qui in alia provincia rem immobilem possident (§. 2250 t aut qui in casu singulari a-patre vel tutore defendi nequeunt; respectu majorennium, qui dementes aut mente capti evadunt; respectu prodigorum declacatorum; nasciturorum ; nonnunquam etiam respectu surdorumsimul et mutorum ; respectu absen-tium et ad poenam condemnatorum. §. 271.
In negotiis inter parentes et prolem mi- *) re»pwm
93	Pars I. Cap. III.
minnrcn- norennem, aut Inter tutorem et pupi'lum
nium;	...	.	.	.	. .
evenientibus, a judicio pro mmorenni specialis curator petendus est.
Emergente inter duos pluresve minorennes, unum eundemque tutorem habentes, lile, tutor nullum eorum defendat, sed a judicio postulet, ut pro quob'bet in specie alius curator nominetur.
§. 273.
i>) tMpeetn Pro demente aut mente capto tantum ille
dementium el, , V	' .	.	•
ramie capto- baberi potest, qui post exactum examen vitae suae rationis et audilis medicis in hunc finem delegatis judicial iter talis declaratur. Tame) reipectn quam prodigum vero judicium eum declarare prodigorum, ^^^ ¿g gUO |-acla jn(jjcatione et liac de
causa instituta inquisrtione patet, quod Patrimonium suum modo inconsiderato dilapidet, et sc suamve familiam, acre alieno temere aut sub conditionibus pcrniciosis contracto, futurao cgentiae exponat. In utroque casu dc-claratio judicialis publice promulganda est.
§. 274.
<i) respect» Respectu eorum, qui nondum nati sunt, n«mi"m £ curator aut pro posteritate in genere, aut pro 5unl' prole in utero matris jam existente (nascituro)
De liitelis et curalelis.
§. 22. constituitur. In priori casu curatoris est prosjjicere, ne posteritas hereditatis ipsi destinatae detrimentum patiatur; in altero casu vero, ut jura prolis nascituran conser-ventur.
§. 275.
Surdi et muti, qui simul mente capti sunt, *)prointd;i
1	_	iiraul et mu-
sub perpetua tutela manent; si vero ineeptot»; vigésimo quinto aetatis suae anno rebus suis gerendia sunt idonei, ipsis invitis curator non constituatur; attamen in judicio sine defen-sore non compareant.
§• 276.
Constitutio curatoris pro absentibus, aut 0rr°,t,in-
r	tiliui et igno-
pro negotii alicujus judicio adhuc ienotis con- twaiicujmne-
"	' '	u	gotit con»or~
•sortibus tunc locum habet , quando defenso- »rt"»} rem rite constitutum non reliquerunt, eine quo vero jura ipsorura propter moram peri-clitarentur, aut exercitium jurium alterius im-pediretur. Ejusmodi curator absentem, si commoratio ipsius nota est, de statu rerum illius informare, et, si ex ipsius parte nihil aliud disponitur, negotia ejus sicut minoren-nis alicujus negotia curare tenetur.
§• 277.
Si quis concurrent)'bus requisites in §. 24.
88	Pars I. Cap. III.
determinates judicialem mortis declarationem absentis pctat, judicium imprimis huic ab-senti curatorem conslituat; deinde absens edictoj praefixo termino unius anni, citatur, addito, quod si intra hoc tempus non cornpa-reat, aut judicium alio modo de vita sua non informet; illud ad mortis declarationem pro-cessurum sit.
§. 278.
Dies, quo mortis declaratio in rem judi-catam abit, pro die mortis absentis in jure habetur; attamen mortis declaratio probatio-nem non excludit, absentem prius aut serius decessisse, vel adhuc in vivis esse. Si talis probatio perficitur, ille, qui vigore judicialis mortis declarations Patrimonium in possessionem accepit, tamquam alius bonae Hdei possessor respiciendus est.
279.
B) pro »a poc- Ob crimen ad durissimos vel duros car-n»tT».Cond"" ceres condemnato curatorem conslitui oportet, si Patrimonium habet, quod poena diu-tius duratura periclitaretur.
§. 280.
Constiiutio	regula judicium, cui nominatio tuto-
eurateiae. rjs corrjpetit j jus i,abet sub iisdem cautelis et
De iulelïs el curatelis,	Sq
observatis iisdem principiis curatorem consti-tuendi. Si vero de administratione rei aut negotii ad aliam instantiam pertinentis agatur, ab hoc judicio etiam curator nominandus est. §. 281.
Qui necessarias qualïtates ad officium tu- lUtioa«* se
exetjjandi.
torium possidet, curatelam quoque suscipere potest. Respectu curotelae quoque eaedem rationes se excusandi et eaedem praerogati-vae, quemadmodum ratione tutelae, locum habent. -
§• 282.
Jura et obligationes curatorum, quibus vel administratio tantum bonorum, vel simul cura personae curandorum suorum incumbit, ex praescriptis pro tutoribus bac de re exi-stentibus dijudicanda sunt.
§. 283.
Curatela cessât ßnitis negotiis curatori Cemtio cu. .	...	ralelae.
commissis, aut cessantibus rationibus, quae curandum in administratione rerum suarum iinpediverunt. An demens vel mente captus usum rationis recuperaverit ; vel an animus
prodigi vere et constanter emendatus sit, in-
• *
stituta cxacta circumstantiarum disquisitione, ex continua experientia, et in priori casu
cJO ParsI. Cap. IV. De tutclis ct curalclis.
simul ex testimoniis xnedicorum ad rem exa-minandam a judicio delegatorum, deciden-dum est.
§. 284.
Exnepiia n- Speciales cautelae in tutela et cúratela ^um. """'rusticorum observandae in oonstitutionibus politicis continentur.
> *

i
I
• CODEX
CIVILIS UNIVERSALIS
pro
OMNIBUS TERRIS HEREDITARlïS GERMA NICIS
ÎMPERIÏ AUSTRTACT. PARS II.
V I E N N A E.
Itpu caes. reo- aulae kt «taxus tjrroon apniaei l8l7.



• I

i ?.»	t v

-
JI c k


■ .


• j .«saj:.

PARS SECUNDA
ËODICIS CIVILIS. DE JURE RERUM.
De rebus carunujue divisions jurídica. §. 285.
Oinne, quod persona non est et usui homi- Notio«nun
ia icoiu jurl-
num inservit, Jn sensu jurídico res appel- íico. latur.
§. 286.
Res in territorio civitatis existentes velDiT»«°n,ram
...	.	t.	. "cnndum di-
sunt res civitatis, vel res pnvatae. Posteno-ymiutem
.	-Ii	suhjecti, ad
res pertinent ad personas singulares vel mo- qDOd plurales, ad societates minores aut integras uni-1"" versitates.
§• 287.
Res vacantes dicuntur, quarum occupatio B» »acant«, omnibus membris civitatis libera est. Illae,"' Fviiist''
ij4	Pars II.
tt patriino- quae Jpsis lantum ad usum concedunlur, uti: n""nCIuU"s'viae publicae, flumina, i'uvii, portus el lit-tora, res publicae nominanlur. Quod ad sup-pedilandos sumtus pro neccssitatibus civitatis erogandos destinatum est, uti: jus cudendac monelae, postarum, et caetera, quae et regalia appellantur, majestatis jura, bona came-ralia, rnelallorum fodinae, salinae, tributa et vecligalia, Patrimonium civitatis dicitur,
§. 2S8. '
n„ unirtru- Simili modo res, quae secundum eonsli-tutionem civitatis usui cujuslibet membri uni-
veruuium. veraitatl's Jnscrviuut, res universitatis; illae vtro, quarum reditus sumtibus ab universi-tate erogandia impenduntur, universitatis Patrimonium constituunt.
Patrimonium Illud quoque palrimoniumPrincipis, quod
privatum
Prindpia. non tamquam Imperans possidet, zebus pri-vatis adnumeraiur.
§. 2yo.
Praescripium Praesci jpla in hoc jure privato conlenta
gi-neralc re- .	_	i
ipectu haruu de modo, quo res juste adquiri, conservari
lonoremTpe-etin alios transferii possint, de regula etiam ab admiiilstratcribus rerum publicarum ct un.versitatum, aut patrimonii civitatis vel
Dc jure rermn.	95
universilatum observancia sunt. Kxccptiones et specialia praescripla adminislrationem et usum liorum bonorum spectanlia continentur in jure publico et in politicis conslitulionibus. §. 291.
Res secundum diversarn suam qualitatem Divi»¡0 remm
,	secundum di-
dividuntur: in corporales et incorporales j versa» earum mobiles et immobiles 3 fungibiles et non fun-<1Ui]'u"" gibiles; aestimabiles et inaestimabües.
§• 292.
Res corporales illae sunt, quae senstbus F.cscorPora-
.	i>	•	1	. leíetineorpo-
percipi possunt; reliquae incorporales nomi- rai„. r nantur; r. g. jus venandi, piscandi, et omnia
alia jura.
§. 293.
Res, quae salva sua substantia ex Uno mobiles et
•	•i.	r	.	.	immobile».
loco in alteram transtern possunt, sunt mobiles; in casu opposito immobiles. Res per se mobiles in sensu jurídico immobiles censentur, si aut vi legis, aut per destinationem domini appcrt'incntias rei iinraobilis constituunt.
§. 294.
Appertinens dicitur oinne id, quod cura De appenire aUqua in continuum nexuin ponitur. Eo^"*m fit~ perlinent non solum acccssio rei, quamdiu ab ipsa separata non cjtj scd etiam res accesso-
96	Jfaià 11.
riae, sine quibiis res principalis usum nullum praestat, aut quas lex, vel dominus in continuum rei principalis usum destinaverunt.
§. 2g5.
in specie im- Gramen, arbores, fructus, et omnes res
lione j.raedio-	.	.
mm «t ju- utiles, quas terra in superficie sua procréât,
3 ° ' tamdiu res immobiles manent, quamdiu a solo separatae non sunt. Ipsi pisccs in stagno, et ferae in sylva turn primo res fiunt mobiles, si pisces stagno exemti et ferae captae vel oc-cisae sunt.
§. 296.
Frumentum quoque, lignum, pabulum et omnes reliqui, licet jam percepti fructus, quemadmodum et animalia, et omnia ad prae-dium pertinentia instrumenta et utensilia eate-nus rebus immobilibus accensentur, quatenus ad continuationemordinariaerei oeconomicac administrationis requiruntur.
§• 297.
atqaeaedifi- Simili modo ad res immobiles illae pertinent, quae (undo eo animo imponuntur, ut
«
semper ibi mancant, uti: domus et alia aedi-ficia cum spatio acris in linea perpendicular! eis incumbenti; porro, non solum in terra vel rnuro fixa, aut ferro seu clayis yincta,
:«ruii>.
t)c jure reruin.	y?
ceu: ahena coguendac cerevisiae aut urendo vino dcstiuata, et armaria in parietes fabri-cat a, sed etiam illae res, quae continuo usui tot ¡us alicujus inserviunt, e. g. situlae, furies, catenae, requisita igni restiriguendo comparata et similia.
§. 298.
Jura rebus mobilibus adnumerantur, nisi Ju™ <•« «-
.	. gnlaUmquan.
cum possessione rei immobuis conjuncta sint,«» mobiles
...	.	reipieitnda
aut per coustitutionem civitatis pro re immo-suni; bili declarentur.
§• 299.
Credita per inspriptionem ad rem immo- nec minu* .... , . . . , ..	»eliva inlaba-
bilem in patrimonium immobile non trans- lata, eunt.
§. 3oo.
Res immobiles subjectae sunt legibus il- Seenndum
qua* logei res
lius districtus, in quo sitae sunt; omnes reli-immobiiei; et
quae res vero iisdem legibus subsunt, quibus quas res mo, . ,	biles judican-
subest ipse dominus pro persona sua.	dae »im.
§. 3ol.
Res, quarum ordinatie usus non est, nisi r,, fungjj,,-. destruantur aut consumantur, fungibilesj il-gU^0® fu"" lae, quae contrariam naturam liabent, non fungibiles dicuntur.
Pars IL	G
0
vti	Pars II.
§. 3O2.
Univauiu« Complexua plurium rerum singulariurn,
rcruuia	• •
quae tamquam una res respiciuntur, et coin-muni nomine insigniri solent, rem universalem, seu universitatem rerum constituit, et tamquam totum aliquod cónsideratur. §. 3o3.
%
Aesiinubiles Res aestimabiles illae sunt, quarum valor lile"' ie,"Ui"'~ instituía comparatione cum aliis comrnercii causa determinari potest; hue eliam pertinent servitia, operae viribus corporis vel in-genii praestandae. Res vero, quarum valor nulla comparatione cum aliis in cominercio existentibus rebus definiri potest, inaestima-biles dicuntur.
§. 3o4-
Cynosura Determinatus rei valor ipsius pretium di-fu'di'tTjij.0"" citur. Si res a judicio aestimanda est, aesti-mationem illius secundum determinalain sum-mam pecuniae fieri oportet.
§. 3o5.
Pretium or- Si res secundum earn ulililatem aestima-extraordiaa- tur> <Juam respectu habito temporis et loci riun1, ordinarie et gerieraliter praestat, pretium or-dinarium ct commune; si vero ad speciales relationes et ad ailectionem in qualitatibus ac-
Do jure rcrum.	99
cidentalibus rei Fundatam ejus, cui aestimatio praestanda est, respicitur, pretiuin definitum extraordinarium eat.
§. 3o6.
In omni casu, ubi nec conventione, nec Qu»!« p«-
m m tium in aesli-
lege aliquid aliud statuitur, in aestimatione mationilm«
.	.	,	. judicialibns
rerum ordinanum prelium pro regula acci- pr„ muuun
aecipienjum
piendum est.	tit.
§. 307.
Jura, quae personae in rem nullo respectu Notion« ¡nm
rcrum »alii
habito certarum personarum competunt, juraet penonaii5. realia dicuntur. Jura, quae ad rem tantum-modo contra certas personas immediate ex lege, aut ex actu obligatorio oriuntur, jura rerum personalia nominan tur.
§. 3o8.
Jura rerum realia sunt: jus possessionis, dominii, pignoris, servitutis et hereditatis.

G 2
lOO
Fars II. Cap. 1.
»
JURIS HERUM
sectio prima. DE JURIBUS REALIBUS.
CAPUT I. De p o s s e s s i o n e.
§. 3o9-
Detentor.	rem *n potestate sua vel viribus suis
",or"pbysici« habet, ejus detentor nominatur. Possessor est, qui rem detinet animo earn tarn« quam propriam habendi.
§. 3ip.
Adqoümo Personae, usu ration is destitutae, perse Ju'bUiui'ji'r- inhabiles sunt ad possessionem adquirendam. qu^'tiouem'1^" Vices earum agunt tutores vel curatores. lm-toMtMioni». pUberes infantia majores per se soli' rem in possessionem capere possunt.

De possessione.	I0l
§. 3ii.
Omnes res corporales et incorporales, Obj»et»po*.
miiouis,
quae in commercio jurídico sunt, valent in possessionem capi.
§. 312.
Res corporales mobiles per physicam ap- Modipum».
liomm ailijui-
prebensionem, deportalionem, aut custodiam; rcndi. immobiles vero ingressu, términos designando, aut sepem circumducendo, signatione, aut cultura in possessionem capiuntur. Possessionem rerum incorporalium seu jurium adquiriinus per usum eorum proprio nomine exercitum.
§. 3i3.
Usus juris existit, si quis ab altero ali->"»p«>« i»r»
ailirmatiri,
quid tamquam obligationem exigit, et is hoc nc^tm, vet
.	Ix . prohibí lorii,
reverá praestat; porro, si quis rem alterius cum ejus consensu in suam utilitatem impendit; demum, si quis altero interdicente, quod alias faciendi jus haberet, intermittit.
§. 3l 4-
Possessio tam jurium, quam rerum cor-Modui»dq«¡-poralium adquiritur aut immediate seu origi- [¡onnnori«-
, .	..	j. . liaría» el dt-
gmarie, si res vel jura vacantia; aut mediater¡valiTU«. seu derivative, si jus vel rem alteri competen tem in potestatem nostram redigimus.
ios	Pars 11. Cap. 1.
§. 3l5.
AmMlui ad- Per immediatam aut mcdiatain propria quiiitionif. -.,.'»	.	.
auctonlate lactam possessionis apprehensio-nem id lantum in possessionem accipitur, quod revera apprehendendo, ingrediendo, utendo, signando, aut custodiendo in potestatem re-dactum est; in mediata, si detentor proprio aut nomine alieno jus velrein in nos transiert, omne id adquirí tur, quod prior dclenlor lia-buit et per signa rnauifesta tradidit-, quin ne-cessarium sit, singulas partes in specie ac-ceplare.
§. 3i6.
Foiieiiie ju- Possessio rei justa dicitur, si valido titulo, ' id est, fundamento juris ad adquisitionem idoneo nititur. In casu contrario injusta no-minatur.
§• 317" Tituiui prin- Titulus respectu rerum vacantium con-
cipalii jnitae ......	,	.,
poueuionis. sisut in jure comíalo ad actus, quibus jura aliorum non laeduntur; ralione aliarum re-rum in volúntate possessoris, vel in sentefitia judicis, vel demum in lege, qua alicui jus ad, possessionem tribuitur.
3i8.
Detentor qua Detentor, rem non suo sed alieno nonti-
De possessione.	I0l
ne, delinenc, nullam rationern juridicam ha- talis nullo sa.....	-,	.	hur. titula
bet ad capiendam ejusdem possessionem. findet;, §• 3ig.
Detentor rei jure non gaudet, Causam nec ipium detentionis suae propria auctoritate mutandi, coque modo sibi titulum arrogandi; ast hoc 1 licet, ut ¡lie, qui hucusque rem proprio nomine ¡usté possidebat, jus possessionis in alium transferat et cam pro futuro hujus nomin« detíneat.
§. 320.
Per titulum validum tantum jus ad pOS» Effecinimrri
. i • ..	, .	lituli.
scssionem rei ad quin tur, non vero ipsa possessio. Cuí tantum jus ad possessionem est, in casu, quo ipsi possessio denegatur, propria potestate in cam se immittere haud potest: sed a judicc ordinario, allegando titulum suum, in vía juris postulare obligatur, ut in possessionem miltatur.
§. 321.
Ubi sic dictae tabulae provinciales, libri
. .. .	cfteetiram
«»¡vici aut fúndales, aut alii hujusmodi publici r°s»"iione,n-indices introducti sunt, legitima possessio juris realis in res immobiles tantutnmodo per rite factam inscriptionem in hos libros públicos adquiritur.	«
io4	Pars II. Cap. I.
§. 322.
Si res mobilis successive plurihus perso-nis tradita est; jus possessionis competit earn in sua potestate habenli. Ubi vero res ¡mmo-bilis est, et libri publici introducti sunt; jus possessionis exclusive ei competit, qui tain-quam possessor ejus mscriptus est.
§. 3a3.
PossMssr ad Fro possessore praesumtio validi tituli
etlendum tita-	.
lam «aumnon pugnat; ad quern ergo cdendum non polest
poteit provo-
Mri. provocan.
§. 324.
Haec provocatio ne quidem tunc locum habet, si quis asserit, possessionem adversarii sui cum aliis juris praesumtionibus, e g. libértate dominii, conciliari non posse. In hujus-modi casibus adversarius afFirmans coram competenti judice actionem instituere, et jus suum fortius, quod habere putat, probare debet. In dubio possessor praeferendus est.
§. 325.
Exceptio.	Quatenus possessor rei, cujus commer-
cium prohibitum est, aut quae furto ablata esse videtur, titulum possessionis suae edere teneatur, per leges poenales etpoliticas decisura est.
De possessions.	io5
§. 326.
Qui ex rationibus verisimilibus rem, quam Pomtrio be-possidet, suam esse putat, bonae line! pos- fidei. sessor est. Malae fidei possessor ille dicitur, qui seit aut ex circumstantiis praesumere debet , rem in possessione ejus existentem esse alienam. Errore factiautignorantia legisprae-scriptorum potest aliquis injustus quidem (§. 3l6.), et tarnen bonae fidei possessor esse. §. 327.
Si quis rem ipsam , alter vero jus ad QuomoJ«
•	Ii.	.	• ,:um *''ero
omnia vel ahqua commoda huius rei possi- pouideo« m».
.	lac fidei aut
det; alteruter eorurn unus idemque, si lines ¡njust« po*.
. . .	ii>	.1	sciwr But.
juris suiexcedit, sub diverso respectu bonae et malae fidei, justus et injustus possessor esse potest.
§. 328.
An possessio bonae aut malae tidei sit, in Deeisio de
fiile pojseisio-
casu litis sententia judicis decidendum est. In ni». dubio praesumtio pugnat pro bona fide. §. 3ag.
Bonae fidei possessor jam solo jure bo- continnatio nae fidei possessionis re possessa; quin ad damnum praestandum teneatur, pro arbi- *'°",s trio uti, abuti, immo illam quoque destrue-^^"^. re potest.
eommndo-
jo6	l'ars H« Cap. I.
§. 33o.
b)	reipecta Ad bonae fidei possessorem pertinent omnes fructus ex re nascentes, quamprimum
ab ea separati sunt; ad ipsum quoque pertinent omnia emolumenta jam percepta, qua-tenus durante quieta possessione dies ea per-cipiendi jamvenit.
. 33i.
. i
c)	Mjp«iu Si bonae iidei possessor in rem aut ad
imprxisarum.
continuam conservationem substantiae neces-sarios, aut ad augenda durantia adhuc com« moda utiles sumtus impendit; restituendi ipsi sunt secundum praesentem valorem, quatenus hie expensas reapse factas non superat. §. 332.
Expensäe voluptatis tantum et rei ornan-dae causa factao eatenus tantum refund untur, quatenus rei Ordinarius valor revera eis auctus fuit; attamen priori possessori optio est omnia sibi accipiendi, quae salva substantia tolli possunt.
§. 333.
Ja« reditu- Possessor licet bonae fideipretium aucto-ri suo pro re obtenta solutum exigere nequit. Qui vero remalienam, quam dominus alias vix recuperasset, bona fide emit, et hoc modo
De possessione.	I0l
proprietario utllitatem demonstrabüem com-puravit, convcnientem compensalionem exi-gere potest.
$■ 334-
An bonae fidei detentori petitionis suae causa jus retenlioms competat, in copite de jure pignoris determinatur.
§. 335.
Malae fidei possessor obligatur, non so- OMigati*
.	.	...	, malae Iidei
lum omnia per possessionem rei alienae ad- pomiiorij; quisita commoda restituere; sed etiam ilia, quae Iaesus adquisivisset, et omme damnum per possessionem enalum reparare. In casu, quo malae fidei possessor per actum in legibus poenalibus prohibitum ad possessionem pervenit, obligatio resarciendi ad prctium quoque afTectionis se extendit.
§. 336.
SI malae fidei possessor In rem aliquid impendit, id observandum est, quod respectu Impensarum a negotiorum gestorc factarum in caplte de inandato disponitur.
§■ 337.
Possessio universitatis secundum bonam Quomodo
.	. CJ""» fOM«*-
aut malam fidem nomine mcmbrorum ejus«iom»ab uni-
agentium mandatariorum judicalur. In quo->CTj
io8	Tars II. Cap. I.
i • *iiae judicaa- übet vero casu membra in mala fide consti.
Ja sit.	....	.
tuta non tantum membris in bona fide versantibus, sed eliam domino ad damnum re-sarciendum obligantur.
§. 338.
Qna'eims per Bonae quoque fidei possessor in eo casu,
act.ourm pot- _ .	.	....
*r»»iu bouiie ubi per sententiam judicis ad restitutionem
£dei in i.oj- ■	j
irjMnni m ma-
rei condemnatur, respectu commodorurn re-
laeiiilei alicat. /• j j	. .	...	.
iunnendorum et damni resarciendi, quemad-modtim eliam respectu impensarum, a tempore ipsi intimatae actionis, eodem loco ac malae fidei possessor habendus est} casum tarnen, quern res apud dominum non subivis-set, nonnisi tunc praestat, quando restitutionem temere litigando protraxit.
§. 33g,
Jura powf»- Nemini fas est possesorem in ejus pos-
aori comi'c-	.	.	...
tentia, .i in sessione, cujuscunque generis ea sit, propria tarbltar°"e auctoriiate turbare. Turbato jus competit judi-cem implorandi.utomnem turbationem inter-dicat, et damnum probatum resarciri faciat. §. 34o.
in ip«;« in Si possessoris rei immobilis aut juris rea-
tasn aediGca- • • _ ... .	.	..	.
tioni<; Jis Per exstructionem novi aedificn, opens hydrotechnici, aut alterius operis jmibus praejudicatur, quin aedificans cautelis in co-
De possession?.	109
dice judiriario praescriptis contra ipsum usu* sit; periclitans jure gaudet, interdictionem hujusmodi novationis a judicio exigendi, et judicium tenelur, rem quam citissime de-cidere.
§• 34l.
Ante decisionem causae continuatio aedi-
a
ficationis a judicio de regula non est conce-denda. Tantum in casu imminentis manifest! periculi, aut, si aediiicans congruam cautionem pracstat, rein in pristinum statum rcstitutum et damnum resarcitum iri, ille vero, qui aedificationem proliiberi vult, si-milem cautionem de consectariis interdict) sui non praestat, interea continuatio aedifica-tionis concedenda est.
§. 342.
Quod in praecedentibus §§. ratione novi aedificii exstruendi disponitur, ad demolitio-nem quoque aedificii, vcl alterius operis jam 1 existentis applicari debet.
§. 343.
Si possessor juris realis probare potest, etobdamnuia
....	i. 1	1: infect«».
jam existens alienum aiiquod opus aut allam rem alienam ruinam minari, et ipsi manifestum periculum portendere, fas ipsi est per
no	fan II. Gap. i.
judicem cautionem exigere, nisi jam forte politica instantia securitaLis publicae causa iae-dia necessaria adhibuerit.
§• 344-
Heini Ii» po.- Ad jura possessionis quoque pertinent jus
luiiouit rcli- .	.
ncudac: a)inse in posscssionc sua tuendi, et pro casu, quo
caiu ¡mmi-	... . ...	.	. .
nmiii p.ri- auxilium judicis sero imploraretur, vim vicon-
cul,i venienti depellendi (§. 19.). Caeterum instan-tiae politicae est curare, ut tranquillitas publica conscrvetur, quemadmodum judicii criminal is, ut violentiae publice exercitae puniantur. §. 345.
b)»rgapoi- Si quis possessionem vi ingreditur, aut
SMsorcinvitio- , , ,	....
¡am; dolo vel precano clam irrepit, et id, quod ipsi ex indulgentia, quin obligatio durabilis susci-piatur, conccssum est; in jus perpetuum mutare conatur; possessio ejus per se injusta etinalae lidei praeterea vitiosa evadit; in casibus con-trariis possessio pro non vitiosa habetur. , §■ 346.
Contra quemlibet vitiosum possessorem actio tam ad rcstitutionem in prist inum statum, quam ad indemnitatem institui potest. Utrum-que a judicio causa pertractata, neulloquidem habito respectu juris fortioris, quodconvcntus in rem habere posset, decernendum est.
De possessioue.	in
§. 347-
Si non statimapparet, uter in posscssione «.) in dubio,
m	in pouetsiu
non vjtiosa versetur, et quatenus una aut al- vitio» »t Tei
non.
tera pars auxilium judicis implorare possit; res controversa tamdiu custodiae judicii aut tertii cujusdam coniiditur, donec Iis de pos-sessione pertractata et decisa sit. Qui causa cadit, eliam post hanc decisionem actionem ex fortiori jure in rem, quod habere pulat, instituere Yalet.
• §. 348.
Si a detentore plures simul possessio- CmuUb a
.	.	detentore ob-
nem poscentes traditionem rei petunt, et jervandae, ii inter hos unus datur, cujus nomine res de- !ionemr°pw£ tinebaturj huic prae caeteris tradenda et re-tendant' liquis facta traditio notificanda est. Hac cir-
%
cuinstantia pro nullo pugnante, res custodiae judicis vel tertii committitur. Judicis est momenta juris eorum, qui de posses-sione certant, examinare, et sententia sua decidere.
§. 349.
Possessio rei corporalis in genere amit- Modi, quibn»
...	*	posiessio te»-
titur, si res perditur sine spe eam recupe- jat.etquidcm: randi; si sponte derelinquitur; aut in posses- rtari,u'rTrpo-sionem alterius venit.	«i'«®«i
i ] 2 Pars II. Cap. 1. De pos ¿session?. §. 35o.
b) jarían. Possessio ¡Horum jurium et rerum ¡mmo-LM.-i'^wciVMilium, quae objectum librorum publicorum tur um; constituunt, exspirat, si ex libris provincialibus, civicis aut fundalibus expunguntur; aut si in nomen alterius inscribuntur.
§. 351.
c) aliorum Respectu aliorum jurium possessio ccssat, si adversarius id, quod alias praestitit, se non amplíus praestare velle declarat; si exerc¡t¡um juris ab altero ¡nstitutum non ampliuspatitur; aut si jusso aliquid intermittendi non amplius obsequitur, possessor vero in omnibus bis ca-sibus acquíescit, et conservandae possessionis suae gratia nullam actionem instituit. Sola in-lermissione usus possessio juris, exceptis ca-
sibus praescriptionis in lege determinatis, non
.. . amittitur.
§. 352.
Quamdiu adhuc spes est rem deperditam recuperandi, sola volúntate possessio conservan potest. Absentia possessors aut inhabilitas superveniens possessionem adquirendi, non tollunt possessionem jam adquisitam.
Pars II. Caput II. De jure «lominii. n3
I
• j , Caput II.
D e j u r e d o m i n i í.
§. 353.
Omne id, quod in bonis alicujus est, omnes Koüo dom¡.
minii ; in »en-
ipsius res corporales et incorporales, domi-»uobjcctWo; nium ejus dicitur.
§. 354-
Tamquam jus consideratum dominium «"«» >»b-
jecti»»;
est facultas de substantia et de commodis alicujus rei prp arbitrio, omni alio excluso, disponendi.
§. 355.
Omnes res in genere objecta sunt juris Powibiiiuj
. ..	objectiva et
dominii, et quuibet, quem leges expresse jobjmira J.». non excludunt, facúltate gaudet, illud per «i'iiicudi. se ipsum aut per alium suo nomine adqui-rendi.
§. 356.
Igitur illi incumbit probatio, qui asserit personae aliquid adquirere volenti ratione fan 11.	H
Ii4	Tars II. Cap. II.
1 '.
personalis ejus liabilitatis, aut respectu rei adquirendae impcdiincnlum legale obstare.
357-
Divisio .io- Jus In substantiam rei cum jure in ejus nuin rt iniuui ulilitatem in una persona conjunctum, domi-plcouin. n¡um plenum est et indivisum. Si vero uni jus in substantiam rei lantum, alteri vero praeter jus aliquod in substantiam jus exclu-sivum in ejus commoda competit, dominium divisum et utrique minus plenum habetur. Ule dominus directus; hic dominus utiiis nominator.
. 358.
Omnes aliae species limilationum ex lege vel volúntate domini proficiscenlium minus plenum dominium non reddunt.
§. 359.
Separatio dominii directi a dominio utili oritur partim dispositione proprietarii; partim dispositione legis. Pro diversitate relatio-num inter dominum directum et utilem ob-tinentium bona, quorum dominium divisum est, feuda, locationes hereditariae, et em-phyteuses dicuntur. De feudis in jure feudali epeciatim promulgato; de locationibus con-duetionibus hereditariis et bon¡3 empbyteu-
De jure domínli.	Ii5
ticis vero in capite de contractu localionia conductionis tractatur.
§. 36o.
Ex sola pensitatione census continui, aut redituuin annuorum ex fundo dominium di-visum non sequitur. In omni casu, ubi se- . paratio juris in substantiarn a jure in rei commodu clare non apparet, quilibet bonae fidei possessor pro domino pleno respicien-dus est.
§. 36i.
Si res adbuc indivisa pluribus personis c<m.iam¡-simulcompetitj condominium existit. Ratione""""' totius, condomini pro una persona baben-tur; quatenus vero ipsis certae, licet non se-paratac partes assignatae sunt, quilibet con-dominus dominium plenum portionis sibi competentis habet.
- §. 362.
Vi juris libere de dominio suo disponen-jUn jominí. di dominus plenus de regula pro arbitrio re sua uti, aut usum hunc intermitiere, eam de-struere, integram, aut partem ejus in alios transferre, aut plene ei renunciare, id est, eam derelinquere potest.
H 2
terum.
h6	I'aisli. Gap. 11.
. ob».
Limiuiiu Iisdem juribus etiam gaudet dominus minus plenus, tarn directus quam utilis; hac
%
solummodo cum restrictione , quod neuter aliquid suscipere possit, quod juri alterius ad-versatur.
§. 364-
In genere exercitium domina ealenus tantum locum habet, quatenus per illud nec jura tcrtii laeduntur, nec limitationes ad con-servationem et promotionem salutis publicae in legibus contentae exceduntur.
§. 365.
Si bonum publicum exigit, membra civitatis plenum etiam dominium erga conve-nientem indemnitatem cedere tenentur. §.' 366.
<
Aetionei ex
Cum jure domini quemvis alium a pos-
jure dominii: .	.	, 3	.
a) ni vimii-sessione reí suae excludendi jus quoque con-uiu; r"f"punctum est, rem ab alio relentam a quoli-ZpLVr ^et Detentore vindicandi. Istud jus vero non competit Uli, qui rem eo tempore, quo dominium ejus nondum liabuit, proprio suo nomine alienavit, serius autem dominium ipsius adquisiyit.
De jure duminii.	117
§• 367.
llei vindicatio adversus bonae fidei pos-sessorein rei mobilia locum non habet, si pro-baverit, rem vel in publica licitatione, vel ab aliquo, cui facultas concessa est, quaestum ejusmodi rebus faciendi, vel titulo oneroso ab aliquo, cui ab ipso actore ad usum, in depositum, vel quemcumque alium finem commissa fuit, adquisivisse. In his casibus a bonae fidei possessoribus dominium adquiritur, et priori domino tantum contra eos, qui ipsi propte-rea responsabiles sunt, jus in indemnitatem competit.
§. 368.
Si vcro probatur, possessorem aut jam ex natura rei adquisitae, aut ex ultra modum exiguo pretio ejus, aut ex notis personalibus qualitatibus auctoris sui, aut ex quaestu, quem exercet, vel ex aliis rclationibus, fundatam suspicionem contra fidem possessionis ejus concipere potuisse; tamquam malae fidei possessor rem domino cedere tenetur.
§■ 369.
Rei vindicationem instituenti probandum Quid ■eiori est a reo rem detineri, se vero ejusdem do-fit? minum esse,
n8	, I'ars II. Cap. II.
§. .370.
Qui rem mobilem judicialiter rcpetit, earn notis characteristicis, quibus ab omnibus si-milibus rebus ejusdem generis distinguitur, describat oportet.
, §- 37l.
Ilinc res, quae hoc modo discerni ne-queunt, uti pecunia parata cum alia commix-ta, aut'ehirographa in exhibentem in genere scripta, de regula objectuin rei vindicationis non sunt, nisi hujusinodi circumstantiae con-currant, ex quibus actor dominium suum probare possit, et ex quibus reo notum esse de-buerit, ipsi nullum jus rei sibi appropriandae fuisse.
.	'	§.372.
Rei vindica- Si actor probationem dominii adquisiti pwMiimiodo-rem ab altero retentam eflicere quidem ne-Contra'quem » ast tamen validum titulum et modum r<°a"praMmn-noD vitiosum possessionis adquisitae probavc-tio locum ha-rjt. reSpectu cujuslibet possessoris, qui nullum, aut nonnisi debiliorem titulum possessionis suae edere potest, pro vero domino habetur.
• §• 373.
Si ergo reus rem mala fide aut in juste
De jure dominil. • ' ; n9
possidetj si nullum aut suspectum tantum
auctorem indicare potest; aut si rem tirulo
• •»
lucrativo, actor vero titulo oneroso adquisi-vit, posteriori earn cedere tenetur.
Reo et actore aequalem titulum posses-
sionis suae non vitiosae'habentibus, reus
• •
propter possessionem praeferendus est. §: 375.
Qui rem alieno nomine possidet, contra rei vindicationem se tueri potest auctorem suum nominando et probationém de eo allegando.
§• 376.
Qui possessionem rei judicialiter negat
et Conicrliriiii*
possidere convincitur , jam ex liac sola ratio- ipL p»»!. * ne actori possessionem cederfl cogitur, salvo """"""S*1» tamen manente illius jure postea rei vindica-tionem instituendi,
§. 377.
Qui rem, quam non possidet, possidere i>) «¡mnUtie
.	. poueisionis.
simulat, et actorem hoc modo in errorem in-ducit; omne damnum inde enatum praestare obiigatur.
§• 378.
Qui rem possidebat et post actionem in- cjiiqimdo-timatam jure suo in earn se abdicayit, obliga-
definat;
ISO Pars II. Cap. II. De jure dominii.
i ■ '
tur lianc rem actori, nisi iste contra verum detentorem jus suum prosequi velit, suis sum-libus recuperare, vel pretium extraordinarium ejus solvere.
§• 379-
Quidpeues- Quid tarn bonae quam malae iidei pos-
»or duinino	3 •	■ .	.
refundat. sessor domino respectu lucri cessantis aut damni emergentis praestare obligetur, in priori eapite determinatum fuit.
;•?!?	bicíc i	S». ;>Hi3?

1
- /.
n -Ol- Ä.t osr i 3


frtSDi
P.II. C.III. De adquirendo dominio per occup, 131
■ - . :
jay!?;., JÍ' ÍJ eii; .?t
-ouQ ti ■ au}i(r'■ ; s* • -■ .
Caput III.
15« adquirendo dominio per occupalionent.
-wer" ain ¡9	.:. ' lijan £ön
... *
1
Ab
sque titulo et legitimo modo adquirendi Reqniiita ad
. • •	. . , .	.	.	dominium ad-
, dominium obtmeri nequit.	qmrendum.
§. 38l.
Quoad res vacantes titulus consistit in Ii- TUnlm et
,	.	.	.	modm adqui-
bertate connata capiendi eas in possessionem, »«di origina-Modus adquirendi est occupatio, qua aliquis p"tio. rem vacantem in potestatem suam redigit animo earn sibi habendi.
§. 38a.
Res vacantes ab omnibus membris civitatis per occupationem adquiri possunt, nisi ista facultas per leges políticas limitata sit, aut quibusdam membris praeeipuum jus rem occupandi competat.
§. 383.
Hoc in specie de occupatione animalium i. peroeeu-
m	pationem ani-
valet. Cui jus venandi aut piscandi competat;milium;
' 132	Pars II. Cap. 111/	-
M 'J.,, __ ... . , i- im-CTT - "
quomodo nimium augmenlum fcrarum impedí at ur , et damnum a feris datum reparetur; qua rallone apes alienae mellis praedatrices arceantur; legibus politicis statutumest. Quo-modo Tures ferarum puniendi sint, in legibus poenalibus determinatus
§.384.
Examina apumdomesticarum et alia mansueta seu mansuefacta animaba liberae occupa-tionis.objectum non sunt, immo domino eorum jus est, ea eliam in fundo alieno persequendi; attamen fundi possessor! damnum ipsi forte factum reparare tenetur. In casur quo dominus alvearis examen intra biduumnon persequutus est; aut animal mansuefactumper quadraginta duos dies sponte non rediit, potest illa in fundo publico quilibet j in fundo vero proprio dominus fundi occupare et sibi habere. §. 385.
a.prrinTen- Nemo privatus res sponte provenientes,
tionrni rcrum	...	,. .	...
\icantiuin. per constitutioncs políticas civitati reservatas, sibi appropriare potest.
§. 386.
Res mobiles, quas dominus proprias am-plius habere nolens derelinquit, cuilibet licet membro civitatis occupare.
De adquirendo dominio per occupationeni. 123
§. 387.
Quatenus fundi penitus inculti relicti, aut aedificia propter neglectam reparationem pro derelictis habenda aut confiscanda sint, leges politicae determinant.
S. 388. •
In dubio non est praesumendum, aüquem Pr»«cripu
_ cirti invin-
dominio suo renunciare velle; hinc nulii ir.-tionem:
. .. •	.	'	a) rerum per«
ventori licet rem mventam pro derebeta ha-dharum; here, et earn sibi appropriare. Multo minus licet cuipiam sibi jus in bona naufragorum in litlus ejecta arrogare.
§■ 38g.
Inventor ergo obligator priori possessori, si ex characteribus rei aut exaliis rei adjunct is manifestus fit, rem restituere. Quodsi ei prior possessor ignoretur, et res inventa valorem unius florcni excedat, obligatur, factam in-ventionem intra octiduum, modo in quolibet loco consueto, promulgari curare, et, sires inventa plus quam duodeeim florenos valet, casum instantiae loci indicare.
. §• 390.
Instantia loci factam indicationem, quin de specialibus notis rei inventae mentionem faciat," sine mora modo in quolibet loco con-
124	I'ars II. Cap. III.
sueto; quod ai vero dominus intra terminum circumstantiis convenientem non detegatur, et valor rei inventae viginti quinqué florenos superet, terna vice per novalia publica notificare tenetur. Si res inventa sine periculo in detentione inventoris relinqui nequeat, res ipsa, vel si sine graviori detrimento asservari non possit, pretium per publicam Iicitationem pro ea obtentum, judicialiter deponendum, aut terlio in custodiam tradendum est. §. 39l.
Si prior detentor vel dominus rei inventae intra terminum unius anni, a tempore finitae promulgation^, se insinuet; e*t jussuum rite demonatret, res vel pecunia inde percepta ipsi traditur. Ipse vero obligatur, expensas reddere, et inventori, si petierit, decern centesimas pretii ordinarii, qua praemium inven-tionis, solvere. Quodsi vero praemium secundum banc computationem ad mille florenos excreverit, respectu valoris residui nonnisi quinqué centesimae partes numerandae sunt.
§. 392.
Si intra terminum unius anni res inventa a nemine jure petitur, inventori jus tribuitur re aut prctio indc percepto utendi. Priori de-
Deadquirendodominioper occupation«». is5
tentori serius sc insinuanti, deductis impensis et pracmio inventionis, res, aut prelium per-ceptum cum usuris inde forte obtcnlis resti-tuenda sunt, et nonnisi elapso tempore prae-scriptionis inventor, sicut bonae lidei possessor, jus dominii nanciscitur.
§. 393.
Quicunque praescripta in §§.388—392. contenta neglexerit, de omnibus consectariis nocivis tenetur. Si inventor ea negligit, etiam praemio inventionis privatur, et secundum codicem poenalem pro re nata praeterea etiam se fraudis reum reddit.
«
§• 394.
Pluribus person is, quae rem aliquam si-mul invenerunt, respectu ejus eaedem obligations et jura competunt. Inventoribus etiam ille adnumeratur, qui rem prae caeteris de-texit, et earn capere conatusest, licet alius earn prius apprehendisset.
§■ 395.
Si res defossae, muro aut alio loco ab- t>) r*rum sconditae, ignoti alicujus domini deteguntur, indicatio perinde, ac de inventione in genere. facienda est.
*
126	I'arslJ. Cap. Hi.
' §• 39S.
Si dominus ex notis exlernis vel ex aliis circumstantiis innotescit, res ipsi tradenda est; altamen obligatio ei incumbit, invenlori praemium inventionis in §. 3gi.determinalum praestandi, nisi probare possit, se prius jam, ubi res existât, notitiam habuisse.
§•397. ?
c) ihoiauri. In casu, quo dominus rei non statim erui potest, instantia loci secundum praescripla §§• 39o—3y2. procedere tenetur.
§• 398.
Si res detectae consistant :n pecunia, in rebus ad ornatum pertinentibus, vel aliis pretiosis, tamdiu abscond it is, ut prior earum dominus amplius explorari nequeat, thesauri nomine veniunt. Inventio thesauri ab instan-lia praefecturac provinciae indicanda est.
§• 399.
Tertia pars thesauri ad acrarium publicum pertinet. Reliquarum duarum partium unam inventor, alteram dominus fundi capit. Si dominium fundi divisum est, tertia ista pars domino directo et utili aequa lance cedit.
§. 4oo.
Qui in inventionc thesauri actum illici-
Dc adqulrendo dominioper occupallonem. 127
l \ turn cornrawit; qui inscio et invito domino
utili thesaurum quaesivit; autinventum cela-
vit; ejus portio delatori, aut, eo deficiente,
civitali cedat.
§• 4o i.
Operariis forte thesaurum invenientibus qua inventoribus tertia ejus pars cedit. Si vero a domino expresse ad quaerendum thesaurum mercede conducti sunt, ordinaria sua mercede content! sunto.
§• 4o2.
Praescripta dejure circa praedam et res 3)Depr«d«. ab hosterccuperatas inlegibus bellicis contenta sunt.
§. 4o3.
Rem allenam mobilem a jactura vel in- De jure ex teritu inevitabili salvanti jus est, a domino:,i!^c°m8bi-eam repetente refusionem suarum expensa-"' rum, et praemium proportionatum, ad summum decern pro centum, exigendi.

r\
i2ä
Pars II. Cap. IV.
Tx: »I .".*.	ii
Caput IV.
De adquirendo dominio per accesiionem.

§. 404.
Accessio. Accessio est omne id, quod ex re oritur, aut cum ea conjungitur, quin domino ah alio quopiam traditum sit. Accessio fit natura, arte , aut utraque simul.
§. 4o5.
1. Accessio Fructus naturales fundi, nimirum com-"a/fruetus moda sine cultura proereata, uti: herbae, natura es; fung£ et similia, adcre&cunt fundi domino,
animaiiui"7 quemadmodum omnia commoda, que ex ani-mali nascuntur, domino animalis.
§. 406.
Dominus ejus animalis, quod ex animali alterius foetus concepit, huic alteri mercedem nullam debet, nisi conventa fuit.
§• 407.
c)insulae; Si in media aqua insula nascitur, domini fundorum secundum longitudinem ejus in
De îidquïrendo domïuîo jicr accexsionem. 129
ut raque ripa sitorum jure privativo gaudent illam aequis porlionibus occupandi, et pro mensura longitudinis fiuidorum suorum inter se distribuendi. Si insula in alterutra dimidia parte aquae oritur, domino proprioris ripae soli jus in earn est. Insulae ¡11 iluviis ad navigationein aptis ortae civitaîi reservantur.
§. 408.
Si aquis siccescentibus aut in plura bracbia divergentibus insulae formantur, aut lundi inundantur; jura prioris dominii iilaesa manent.
§. 4og.
Flumine alveumsuum derelinquente, im- d)demuii-
■ • i> 1	j ' •	•	lionc tlvei ;
prirnts tundorum donriinn, qui per novum cursum aquae damnum sentiunt, jus est, ex alveo derelicto vel aestimatione ejus indemnU tatern quaerendi*
§. 4lo.
Extra casum hujusmodi indemnitatis aii-cui competentis alveus derelietus, ut de insula riata dispositum fuit, ad dominos riparum ad-jacentium perlinet.
§• 4".
Terra, quam aqua sensim sine sensu ri- c)je »i^, pae alluit, cedit ripae domino.
l'a» II.	1
läo	Pars 11. Cap. IV.
.§. 412.
i) iievi flu- Si vero grandior terrae porlio per vim
mini«,	„ ...	,.	... ..	..
iluminis ripae alienae anpcitur; priori posses-sori jus dominii in earn competens tantum in eo casu perditur, si spalio unius anni iliud non exercet.
§. 4l3.
Cuiiibet fundi domino liberum est ripam suam contra vim Iluminis munire. Non licet tarnen bujusmodi opera struere, vel plantatiu-nes, quae ordir.ariuin cursum fluvii immutent, aut quae navigationi, molis, piscationi aut aliis juribus alienis detrimcntum adferant. In genere similia opera tantum cum consensu instantiae politicae suscipi possunt.
.§. 414.
II. Aeeeisio Qui ex rebus alienis novas conficit; qui
artificial» es	...	.
tpecificatione eas cum suis conjungit, commiscet aut con-
ct coninnctio-r	,	..	...	.	,
in ¿euere. mndit, bac ratione dominium in eas nondum acquirit.
§. 4i5.
Si bujusmodi res confeciae in pristinum »uurn st alum reduci; conjunctae, commixtae autconfusae iterum separari possunt, cuiiibet domino suum redditur, et indemnitas, cui compelit, praestatur. Si restitutio in pristi-
v
De adquirentlo dominio per accessioncm. i3i
num statum aut separatio impossibiiis est, res inter consortes communis fit; attamen ei, cujus res alterius culpa conjuncta fuit; optio competit, rem conjunctam integram erga recompensationem ejus , quo nunc melior facta est, sibi habere, aut eam alteri pariter erga recompensationem cedere. Cujus culpa conjunctio facta est, is pro diversitate bonae aut malae suae fidei tractatur. Si vero neutri parti culpa imputari potest, majoris valoris rei domino optio relinquitur.
§• 4l6.
Aliena materia, «ia reparationem tantum ahcujus rei impensn, domino rei principalis cedit, qui obligaturpro diversitate, an bona aut mala fide egerit, priori domino materiae impensae valorem refundere.
§• 417-
Si quis in proprio fundo aedificium alle- Imptd««-
.	...	«peclu aedifi-
na materia exstruit, hoc quidem ipsi pro-eatiomi. prium manet; attamen etiam bona fide acdi-ficans materiae, nisi eam inodis in §. 3G~. alle-gatis nactus esset, pretium ordinarium; mala üde aedificans vero illius pretium extraordina-rium solvere, et praeterea adhuc omne aliud damnum laeso praestare tenetur.
I 2
i68	Par» II. Cap. VIII.,
§. 4l8.
Contra, si quis propria materia, iriscic et invito domino, in alieno fundo aedifica . 0 rit, aedificium domino fundi cedit. Qui borta lidc aediiicavit, restitutionern iinptnsaruni necessariarum et utilium exigere potest; qui mala fide aediiicavit, negotiorum gestori sine mandato aequiparatur. Dominus fundi aediii-cationem sciens, nec illico bona fide aedifi-canti interdicens, ordinariam tanturn aesti-inationem pro fundo exigere valet.
§• 419-
■ . « Aedificium in furnis alieno et ex materia
aliena exslructum domino fundi pariter cedit. Inter dominum fundi et aedilicantem jura et obligationes in paragrapho praecedenti statuta intercedunt, et aediiicans priori domino materiae, pro diversitate bonae aut malae suae fidei, valorem ordinariuin aut summum refundere obligator.
§■ 420.
in.Acccs>iu Id, quod liucusque ratione aediiiciorum
aizla,	,.	.
aliena materia exstructorum statutum est,' ctiam pro illis casibus valet, ubi fundo semen
alienum insitum, aut plantae alienae insertae
*
De adquírendo dominio per accessioiiem. i33
sunt. Talis accessio domini fundi est, siqui-dem plantae radices egerint.
§. 421- '
Dominium arboris non ex radieibus in fundum confinem actis, sed ex Stirpe, quae e solo eminet, determinatur. Si stirps in con-finio plurium dominorum est, arbor ipsis communis iit.
§• 422. .
Quilibet dominus fundi radices alienae
»
arboris e fundo suo evellere, et ramos in suam columnam aeris prominentes amputare, aut ntilitatem inde pereipere potest.
i3á	Pars II. Cap. V.
Capüt V.
De adqutrendo dominio per traditionem. §■ 423.
Adqmjitto J\cs jn dom;ni0 ;am constitulae mediate seu
derivativa.	'
derivative adquiruntur, cum modo justo a
domino in alium transeunt,
§. 42 Í.
Ejm tituluj. Titulus adquisitionis derivativae consistit in pacto; in dispositione mortis causa; in sen-tentia judicis; aut in dispositione legis.
§• 425.
Modn« ad- Solus titulus dominium nondum tribuit.
ipiirrnJi deri-
vatirus. Dominium et omnia jura realia in genere pos-sunt, exceptis casibus in legibus delerminatis, tantum per legitiinam traditionem et aeeepta-tionem adquiri.
§• 426.
Sptri« tradi- Res mobiles de regula tantum per tradi-
tionit: i)re- .	.
»ppriu rerum tionem de manu ad rnanum corporalein in
moliüium:	r •
a) traditio alium trarislern possunt,
eorpoialis;
I
De adquirendo dominio per (raditioncin. i35
§. 427. •
Respectu earum rerum inobilium vero, b) tnJiti»
lymbulica;
quae pro qualitate sua corporalem traditio-nem rion admitlunt, utisunt: credifa, merces, quae per vecturas transmittuntur, taberna in-structa, aut alia res universalis, lex concedit traditioneno per signa, quae fit, si dominus acceptanti documenta, quibus dominium pro-batur, aut instrumenta, quibus acceptanti possibile redditur,' exclusive possessionem rei capere, tradit; aut si rei nota quaedam ad-jungilur, unde quilibet clare cognoscere potest, rem in aliuin translatam esse.
§• 428. .
Per declarationem res traditur, si alie- e)Perdeel»-nans modo demonstrabili voluntatem suam manifestat, se in futurum rem nomine acccp-tantis detenturum esse; aut quod acceptans rem, hucusquc sine jure reali detentam, in futurum jure rcali possidere possit.
§. 429.
Res transmissae de regula tunc tantuin Comeetaria
... . .	ratione rei
pro traditis nabentur, quanto acceptans eastrinjmiMMf obtinet; nisi ipse modum transmissions de-terminavisset vel approbavisset.
i3á	Pars II. Cap. V.
§. 43o.
vfI ploribat Si dominus ea.ndem rem mobilem dua-
alicuatae. ....	...	.	.
bus di versus persoius alicnavit, et um earurn tradidil; res ejus erit, cui primo loco tradita J'uerit; attamen. dominus laeso damnum praestare tenelur.
§. 43i.
a) Traditio Ad trarisferendum dominium rerum im-liilium por in- inobilium actus adquirendi in libros publicos
acrtntionvin in . ,	..	.	.	.	, ,,
libroi publi-'n Iiunc iinem dcstinatos inserendus est. Jlaec insertio intabulalio dieitur.
§• 432.
Ejus roqni- Imprimis ad intabulationem requiritur, tit ille, a quo dominium in alium transferen-dum est, ipsemet jam tarnquam dominus in* scriptus sit.
§. 433.
* * «
Jn ypeeie in Ut dominium mediante pacto in alium
'asu adquiii-	....	..
tionU: a),,rrtransterri possit, respectu praediorum rusti-
pactum:	.
corum suihcit, si tradens et acceptans, vel etiam tradens solus tantum in foro rei sitae cornpareat, et inscriptionem actus adquirendi in librum publicum oblineat.
§■434.
Si vero tradens personaliter non compa-• ruerit, uti et in omnibus casibus, ubi de
De ad qui reu do dominio per traditionell!.
praediis ad tabulam civicam aut provincialem perlinentibus agilur, super negotio adquisi-iiunis docurnentum scriptum exarandum, et tum a parlibus paciscentibus, quam a duobus viris ííde dignis tamquarn testibus subscriben-dum est.
Í 435.
In tali documento clare exprimcnda ßunt: pe.rsonae dominium trayentes et acceptantes: res tradenda et ejus limites; titulus adquisi-iionis; locus porro et. tempus initi negotii, et a tradente debet, in eodem, vel in documento separato, concedi permissio acceptantem tam-quam dominum inscribendi.
§. 436.
—	s
Si dominium rerum innnobilium VI rei li) per un..	.	................triiliarn ct alia
juuicalae, instrumonti divisionis judicialis, dommeniajn-aut judicialis addictionis beredilatis transfe- "cu "' rendum est; horum quoque instrumentorum inscriptio requiritur.
§• 437^
Eodem inodo ad dominium rei irnmobi- aut e);p« lis legatae adquirendum non suíTicit, ut dis- 5 positio testatoris generatim libris publicis inseratur. Qui jus possessionis hoc titulo quaerit, eum praeterca in instantia compe-
138	Tais II. Cap. V.
tent i speciatim inscriptionem legati obtlnere oportet.
§. 438.
inseriptío in Si dominium rci irninobilis sibi asserens oim'ruiiiiitio- de eo quidem inslrumcntum fide dignum, sed ■ototio."non omnibus in§§. 434- et 435. ad insertionom praescriptis requisilis miinitum babel; pote-rit nibilominus, ne illi quis praerogalivam praeripiat, inscriptionem conditionatam in librum publicum impetrare, quae praenotatio dicitur. Hac inscriptione dominium conditio-natum adquirí I, et quamprirnurn testante sen-tentia judicis praenotationem justiiicaverit, a tempore exhibili in ordine legitimo praeno-tationis petiti pro vero domino habetur. §• 43g.
Facta praenotatio tam illi, qui cam ob-tinuit, quam ipsius adversario per intimatio-nem ad manus traditam notifican da est. Praenotationem petcnti intra quatuordecim dies, a die intimationis sibi factae, ordinaria actio dominii probandi causa instituerida est; quod ni fiat, obtenta praenotatio petente adversario deletor.
§• 44o.
pr»e$eiipfum Si dominus caindem rem immobilem dua-
De adqiiirendo dominio per traditioncm. 1^9
bus diversis personis aüenavit; dominium il-<lc collision«
.	...	....	. inidfiptio-
lius is nanciscitur, qui inscriptionem prius num. petiverit.
§. 441.
Quamprimum documentum de jure do- Coni»ct«r¡» minii libro publico inscriptum est, novus do- ^""'«p«^ minus legitimam ejus possessionem obtinet. pn<4"»I0,,u» §• 442.
Dominium alicujus rei adquirens simul b)r«.jpecin eiiarn jura cum ea conjunta obtinet. Verum !" """jun™o-jura ad personam Iradenlis restricta tradi ne-rum' queunt. In genere nemo plus juris in alterum transferí, quam ipsemet habet.
§• 443.
Cum dominio rerum immobilium susci- c) onru. piuntur etiam onera eis inbaerentia, libris publicis inscripta. Qui hos libros non inspi-cit, negligentiae suae consectaria semper Ierre debet. Aliae obligationes, quibus prior dominus alicui obnoxius erat, in novum adquiren-tem non transeunt.
§• 444-
Dominium in genere per voluntatem do->i0d¡, quíbut
. .	.	..... dominium tx-
mini; per legem; et per eententiam judicisSI,¡„t cessare potest. Dominium rerum immobilium
'l/p P.II. C.V. Deadquimidodominioperfraclit
vero nonnîsi per deletionem ex libris publi-cis tollitur.
§■ 445.
Extensio ho- Praescripta hoc capite contenta de modo, ™rT,.io™l ad quo dominium rerum immobilium adquiritur
alia ¡ora rea- i	• .	..
Jia.	vel exspirat, aeque respectu ahorum, rea
immobiles concernentium jurium realium ob-servanda sunt.
§. 446-
Forma et em- Quomodo et quibus cum cautelis in in-
telaecireain- . . . .
«eriptione» ¡nscriptione jurium realium procedendum sit,
libros publi- •	...	. ... ,	,
eos observan-1" praescriptis apecialibus de modo, quo tabulae provinciales et libri fúndales comparati esse debeant, continetur.
Pars II. Cap. VI. De jure pignoris. 141
Caput VI.
«
De jure pignoris.
§■ 447-
Jus pignoris est jus reale, quod creditori tri- Not¡0 jur¡. buitur, ex re aliqua sibi satisfaciendi, si obli-f^Ä" gatio convento tempore nonadimpletur. Res,6"""* in quam creditori boc jus competit, in genere pignus dicitur.
§• 448.
In pignus quaelibet res in cornmercio exis- Sp.cias tens constitui potest. Si res haec mobilis 8"°r"' est, pignus proprie, aut in sensu stricto; si vero immobilis, hypotheca dicitur.
449-
Jus pignoris quidem sémper obligationem Titula» «d-validam spectat, sed non quaelibet obligatio titulum ad adquirendum jus pignoris tribuit. Iste nititur lege; sentenlia judicis: pacto: aut ultima volúntate domini.
i/j6	Pars II. Cap. VI.
§. 45O.
Casus, in quibus lex alicui jus pignoria tribuit, loco debito bujus codicis et in proce-dendi modo circa casus concursus creditomm continentur. Quatenus judex jus pignoris tri-buere possit, codex judiciarius déterminât. Si agitur de adquisitione juris pignoris per consensum débitons aut terlii cujusdam rem suam pro eo obliganlis, praescripla de pactis et legatis observanda sunt.
§. 45i.
Modus ja» Ut jus pignoris revera adquiratur, opor-•j'nrpniU tet, lit creditor titulo instruct us rem oppigno-lioncra'eorp!»- ratam mobilem in custodiam suam accipiat; 1 in-et> s' bnmobilis est, creditum suum modo ad nbrui"puMl- adquirendum dominium rerum immobilium «"»	praestripto intabulari curet. Titulus solus
nonnisi jus personale ad rem, non vero jus reale in rem tribuit.
§. 452.
c)pertr»di-	oppignoratione earum rerum mobi-
boicâm?"" bum , quae traditionern corporalem in murium non admittunt, ita ut in traditione do-minii (§. 427-)> bujusmodi signa adbibenda sunt, ex quibus quisque lactam oppignora-tionem facile cognoscere possit. Hanc cau-
Do jure pignoris.	l/ß
telam negligens de conscctftrüs noxüs te-nelur.
§. 453.
Si intabuiatio crediti in libris publicis d) per p««. propter defectum Iegilimae formae document! locum non habet; creditor praenotationem petere potest. Per earn jus pignoris conditio-natum adqulritur, quod, praetensione, modo supra §§. 438. et 43g. allegato, justifícala, a tempore rite exbibiti petiti praenotationis in purum transit,
§. 454-
Creditor pignus suum, quatenus ei jus Adqniiitio in illud competit, tertio denuo oppignorare potest, quod hac ratione in subpignus transit, si tertius iste simul illud sibi tradi, aut subop-pignorationem factam in libris publicis inscribí curat.
§■ 455.
S1 dominus rei oppignoralae de facta suboppignoratione certior redditur, debitum «uum tantum cum consensu ejus, cui res sub-oppignorata est, creditori solvere potest, aut illud judicialiter deponere teneturj alias res oppignorataei, qui subpignorc gaudet. obliga-, ta manet.
Pars II. Cap. VI. §• 45G.
Oppignori- í^m alirnam mobilem invito domino tio"1*l,,I"e oppignoratam is quidem de regula jure gnu-det repetendi; sed in ¡Iiis casibus, ubi reí vindicatio contra bonae fidei possessorem inst i tili nequit (§. 367.) obligatur, auteum, qui bona Hd« pignus pcssidet, indemnem redder e, aut rei oppignoratae renunciare et jure prae-stationem indemnilatis ab oppignorante exi-gendi contentus esse.
§- 457.
Ambiiui ju- Ju? pignoris extendilur ad omnes parles ZSSZr pignoris dominio libero oppignoranlis sub-jectas, ad ejus accessiones et appertinentias, liinc etiam ad fruclus, quamdiu nondum se-parati aut percepti sunt. Si ergo debitor uni praedium suum, et allen postea fructus ejus oppignorat; posterior oppignoratio tanturn-modo respectu fructuum jam separatorum et perceptorum efficax est.
§.458.
Jurart ot.li- Si valor pignoris culpa oppignoran-diiori»Cpigrio-til» aut ob defectum nonnisi modo reper-")TpTs«Ltuni ad securilatem credit! non amplius suf-°J°ir*"f!ccreficien3 reperitur; creditor jure gaudet, ab
De jure pignorig.	1^5
oppignorante aliud pignus conveniens exi-gendi.
§. 459.
Sine consensu oppignorantis creditori re b)»n:«diem oppignorata uti non licet; sed potius obligatio incumbit eam diligenter custodiendi, et, si culpa ipsius perditur, damnum reparandi. Si sine ejus culpa perditur, creditum suum non amiltit.
§• 46o.
Si creditor pignus suboppignoravit; eliam talem casum praestat, quo pignus apud ipsurn non perivisset, aut damnum non fuisset passum.
§. 46i.
Creditori pignore gaudenti post tempus c) postquam determinatum elapsum, solutione non obten-nii renit. ta , fas est, a judicio petere, ut pignus ve-nuindetur. Judicio in hac causa secundum praescripta codicis judiciarii procedendum est. §. 462.
Antequam praediurn venumdetur, cuiii-bet in eo inscripto creditori bypotbeeariat re-demtio crediti, cujus causa licitatio quaesita est, concedi debet«
far. II.	K
i/j6	Pars II. Cap. VI.
§. 463.
DeLiloribus non licet in licitatione re! ah
«
eis cppignoralae cum plus oflercntibus cor-currere.
§. 464-
Si quantitas debila ex pignore venditonon obtinetur, debitor defectum resarci.it; ipsi vero quoque illud cedit, quod ultra quanti-tatem dcbitam obtinetur.
§. 465.
In quantum creditor pignoratitius ad pi-gnus suum restrictus sit, aut jus suum in alias res debitoris exercere possit, in codice judi-ciario determinatur.
§. 466.
Si debitor intra teinpus pignoris durantis dominium rei oppignoratae in alium traristu-lit; creditori liberum est, primo jus suum personate erga debitorem prosequi et turn plenarn suam satisfuctionem, hac ratione non obtcntam, ex re oppignorata quaerere.
§• 467-
Cmatio jurit Si res oppignorata pereat; si creditor juri pignon». su0 ¡n eam legitime renunciet; aut si illam debitori sine ulla reservatione restituat; ju»
De jure pignoris.	X^f
pignoris quidem exstinguitur, sed jus crediti • adliuc manet.
§. 468.
Jus pignoris porro exspirat Iapsu tempo-ris, in quod restrictum fuit, consequenter etiam cum jure temporario oppignoranlis in rem oppignoratam : siquidem haec circum-stantia creditori nota fuit, aut ex libris publias irinotescere potuit.
§• 469.
Sublato debito jus pignoris cessât. De« bitor pignoratitius vero debitum sub bac tan-tum conditione solvere obligatur, ut ¡psi pignus simul restituatur. Ad jus hypothecae tollendum solutio débit! sola non suHlcit. Res hypothecae constituta tamdiu obligata manet« donec documentum de debito exaratum in libris publicis deletur.
§. 470.
Jura prioritatis creditorum in eorum con- De jnrp prîo-
-,	m	-ii ritjtij rrtililu-
cursu modus procedendi in casibus cridae de* rua riguorï.
.	titioruin.
terminât.
§■ 471.
Nec ille, qui pignus accepit, nec quia- De jure rc-piam alius rei alienae detentor post exspira*lfn1"""5-
K 2
148 Pars II. Cap. VI. De jure piguoris.
tioncm juris sibi tributi facúltate gaudet, earn, cx causa praetensionis alicujus retinendi. Fas tarnen ipsi est, si requisita in códice judicia-rio praescripta concurrunt, rem mobilem cu-stodiae judiciali tradere et interdicto aflficere, vel immobilis sequestrationem petere.
i
*
Pars II. Cap. VII. Dß serritulibus. l/fo
CATUT VII. De servitutibus.
§. 472.
Jure servitutis domino obligatio imponitur, Kotio juris
,	. .	.. . j	senriiutis.
in cominodum altcrius in resuaaliquid patien-di vel omittendi. Hoc jus est jus reale, contra quemlibet posscssorem rei servientis efficax.
§. 473.
Si jus servitutis cum possessione praedii DivUia «em. .	,	. .	.	tutum ia serin ejus commodum conjungitur, servitus prae- Titl),e, pr«,-
j. I* >.	i- . diiln et per-
dtalis oritur; secus servitus personalis est. ,0n»l«si
§• 474-
Servitutes praedialessupponunt duos pos- ¡„ rmtieas et sessores praediorum, ad quorum unum tam.urb,'nl,' quam obligatum praedium serviens, ad alterum tamquam jure instructum praedium do-minans pertinet. Praedium dominans ant ad rem rusticam, aut ad alium finem determina-tum est; hinc Servitutes rusticae et urbanae distinguuntur.
Sprcie» or-diuruc:
.) »crrita-luiti lomeiti-«»ruin:
x5o	Par« IT. Cap. VII.
§. 475.
Servitutes domesticae consuetae sunt:
1)jus	onus aedificii sui alieno aedificio im-ponendi;
2)	tignum vel trabem alieno parieti immit-tendi;
3)	fenestram in pariete alieno aperiendi, luminis aut prospectus causa;
4)	tectum aut suggrundium in vicini co-lumuam aeris provehendi aut proji-ciendi;
5)	fnmum vicini camino immittendi;
6)	stillicidium in alienum fundum deri-vandi;
7)	Res fluidas in vicini fundum effundendi vcl per eum derivandi.
Per h.is et símiles Servitutes domesticas p^ssessori domus jus nascitur, aliquid in fundo vicini sui faciendi, quod alter pati tenet ur.
§• 476.
Per alias Servitutes domesticas possessori praedii s<-rv ientis obligatio imponitur, aliquid Qini'tí-ridi, quod alias facere potuisset. Hujus-modí sunt:
8)	obligatio aedes suas altius non tollendi;
t
De servitutibu«.	l5i
c¡) vel eas humiliores nori reddendi:
10)	ne luminibus et aéri aediíicii domi-nantis;
11)	aut prospectui o/Ficiatur¡
12)	stillicidii aedium propriarum e prae-dio vicini, cui ad írrlgandum hortum suum, vel ad implendam cisternam, aut alia ratione utile esse potest, non deri-vandi.
§• 477-
Praecipuae Servitutes rusticae sunt:	k) »erriiu-
.....	.	. . _ , lum railiea-
1)	jus ltineris, actus aut viae in Fundo rum. alieno;
2)	aquam hauriendi, pecoris ad earn ad-pulsus, aquae deducendae val addu-cendaej
3)	pecoris pascendi j
4)	lignum caedendi, ramos áridos et sar-menta colligendi, glandes legendi folia corradendi;
5)	jus venandi, piscandi, aucupii;
6)	saxa caedendi, arenae fodiendae calci« coquendae.
§• 47«.
Servitutes personales sunt: merus rei Sptdn »*»-
r	, . . .	Titutum per-
USUS, usustructus et nabltatio.	lanaiium.
i5a	Par« II. Cap. VII.
§• 479-
Servitut« ¡r- Fieri vero quoque potest, ut Servitutes ^'""riem Per sc praediales soli personae; aut concessio-
tantum *ervi-	_	r _ . •	...	.	..
tuti. irteiefe-nes« <Iuae ordinario Servitutes sunt, precario run1, tantum tribuantur. Atlamen ejusmodi exceptions a servitutis indole non praesumuu-tur j eas asserenti incumbit probatio.
§. 48o.
Adquüiiioju- Titulus- servitutis consistit in pacto; in t'iuIuV id-" ultima volúntate; in sententia judiris de com-quuitionn. mun¡ dividundo praedio lata; aut demum in praescriptione.
§■ 48i.
Mndui adqui- Jus reale servitutis in res immobiles et in hujusmodi objecta , quae in libris publicis inscripta sunt, tantummodo per inscriptionem in eos adquiri potest; in alias vero res per tvaditionis modos supra (§. 426 — 428.) alie-gatos adquiritur.
§■ 482.
Jura ».rvitu- Omnes Servitutes in eo conveniunt, ut
tum. Gi nrra-	. .	...
Ii» prae.crij— possessor! reí servientis de regula non sit ▼itutum, obligatio aliquid faciendi, sed tantum alte-rius exercitiuin jufris patiendi aut id omit-tendi, quod alias tamquam dominus facere posset.
De aervitutibus.	x53
(iHAiiwttfrJn^ ■
Hinc suir.tus coriservatioriis et reparatio-nis rei servientis de regula abeo ferendi sunt, qui juré servitutis gaudet. Si vero dominus rei servientis sirnul usum ejus habet; pro rata ad líos suintus contribuere debetj a qua contributione nonnisi rem domino praedii doMiinautis, hoc etiam invito, cedendo se liberare polest.
§. 484.
PossessT quidem praedii dominantis jus suum modo sibi plácito exercere potest; ast Servitutes non ampliandae, sed potius, qua. tenus earutn Índoles et finis, in quem consti-tutae sunt, patitur, restringendae sunt. §. 485.
Nulia servitus arbitrarie a re servienti separari, nec in aliam rem aut personarn transferri potest. Quaelibet servil us ea'enus quoque pro indivisibili habetur, qnatenus jus
r
praedio inhaerens, ipsius incremento, imini-nutione aut divisione ñeque rnutari, neque dividi potest.
§. 486.
Praedium pluribus personis simul serviré
i68	Par» II. Cap. VIII.,
potest, nisi hoc juribus antiquioribus terlii cujusdam praejudicet.
§• 487.
Applieatio Secundum principia hie posita jura spend icrvitutci .	.	,
praeJUlet; ia ciahurn servitutum determmanda sunt. Qui
sparie ad jus	. . .
anu< vri tis- ergo onus aedihcu alieni terre; immissionem
num alieno .........	.
ardificio im- tigni alieni in panetem suum; aut transilum
ponrndi. aut •	•	...
Fnmum per il- per cammura suum pati tenetur; pro iud duceudi. rata conservationem muri, columnae, pa-
rietis, aut camini ad hoc destinati contribuere obligatur. Ab eo vero exigi nequit, ut prae-dium dominans suiTulciri aut caminum vi-cini refici faciat.
§. 488.
Jus fane- Ju8 tenestrarum nonnisi luminis et aeris
strarum.
usum tribuit, prospectus speciatim conceden-dus est. Qui jure prospectus non gaudet, cogi potest, ut fenestram clathris instruat. Cum jure fenestrarum obligatio conjuncta est aperturam custodiendi; qui banc custodiam negligit, damnum inde ortum praestat.
. §• 489-
Ju stiUi- Cui jus stillicidii est, ei facuhas comnetit
ajdii.	_	'
aquam pluviam in tectum alienum libere aut canalibus collectam derivandi; ipsiquoque licet tectum suum altius tollere; modo tales fa»
De servilutibus.	i55
ciat dfspositiones, ne hoc modoservitus one-rosior evadat. Ita ipsi quoque ineumbit nives copiosas lempestivc removere , quemadino-dum etiam canales defluxui destinatos conservare.
§. 490.
Qui jure gaudet aquam pluviam e tecto Jus aquae
1 pluTiac dedu-
vicino in praedium suum derivandi, obliga- cendae. tur expensas pro canalibus, labris recipiendae aquae et aliis necessariis in liunc íinem cpe-ribus solus ferre.
491.
Si ad deducenda fluida fossae et canales necessarii sunt, dominus praedii dominanlis ea struere tenetur, ipsius quoque est ea rite obtegere et purgare, et sic onus praedii servients diminuere.
§. 492.
Jus itineris complectitur jus per trami- jul tern concessum ambulandi, per cum se ab"1' hominibus portari curandi, aut alios homines ad se venire sinendi. Cum jure actus usus Jus telBI quoque currus trusatilic; et cum jure viaect jus uno aut pluribus vehiculis uiendi con-junctum est.
156	Pars II. Cap. VII.
§• 493-
At vero, sine speciali concessione, jus itineris non in jus equitandi, aut gestationis per jumenta; nec jus actus in jus graviora onera super fundo servienti trahendi; n«c jus viae in jus pécora libera in eo agendi, extendi potest.
§■ 494.
Ad viam, pontes et ponticulos couser-vandos pro rata omnes personae aut praedio-rum domini, quibus usus corum competit, hinc eliam possessor praedii servientis eale-nus contribuit, quatenus eorum usum facit.
§. 495.
Spatiara Spalium in his tribus servitutibus necos-]>u< destina-sario usui et circumstantiis loci accommoda-tum sit. Si usus viarum et itinerum inunda-tione aut alio casu impeditur; donee in prio-rem statum restituantur, aliud spatium as-signandum est, nisi política instantia jam ne-cessariam in hunc Jinem dispositionem fecerit.
§. 496.
Jus aquae Cum jure alienam aquam hauriendi ac-
hauttui.
cessus quoque ad earn conceditur.
§• 497.
Jut aqua« Cui jus est, aquam ex fundo alieno in
duelas.
De servitutibus.	iSj
suiim, aut ex suo in alienum ducendi, ei qu que facultas competit fistulas, canales, et cataractas in hunc finem necessarias propriis sumtilius struendi. Modus horum operum haud excedendus necessitate praedii doxni-naniis circumscribitur.
§. 498.
Si in adquirendo jure pascendi genus et J« p»-
••ndi.
numerus pecorum, porro tempus et mensura hu jus juris determinata non fuere; possessio quieta triginta annorum tuenda est. In casi-bus dubiis sequentia praescripta normae in-«erviunt.
§• 499-
Jus pascendi se extendit, quatenus leges Determi-
.	_	natio legmlis:
politicae et saltuariae non obstant, ad omne ») ™»p*«>»
generis peca-
genus jumentorum , armentorum et ovium,rum; ast non ad sues et volatilia; nec non in loci« silvesiribus ad capras. Pecus immundum, aegrum et alienum semper a pascuis arcen-dum est,
§. 5oo.
Si numerus pecoris in pascuum agi soliti b) «>p«-
.	.	. .	,u num«ri en-
intra triginta ultimos annos variavit; e nume-rum. ro trium primorum annorum numerus me-diul accipiendus est. Si et iste non apparet;
158	l'ara H. Cap. VII.
tarn amplitudïnis, quam qualitatis pasciiî justa ratio liabenda est, et ei, cui jus paseen, di competit, saltern non concedilur, ut plus pecoris in alienum paseuum agat, quam pábulo ex praedio dominant! percepto per liye-mem alere potest. Pecus lactens definiio numero non imputatur.
§. 5oi.
r) rapte- P ascendí tempus in genere quidem'usu
to tempnris
pasccndi; ¡n quolibet pago introducto, non controverso, determinatur: ast nunquam gestio rei oeco-nomicae legibus politicis in cerium ordînein redacta per pasturam irnpediri aut ditlicilior reddi potest.
§. 5o2.
d) inodu» Usus pascui jus alias utilitales percipiendi mu, paient. sg nQn comp|ect¡tur. Qu¡ jure pascendí
gaudet, ei nec licet gramen meiere , nec de regula proprietarium fundi a jure compascendi excludere, multo minus substanliarn pascui destruere. Si damnum metuitur, pecori suo pastorem addere debet.
§. 5o3.
Applieatiu Quod respectu juris pascendi hart mus niinaWopnr"1 praescriptuin est, habita circumstantiarum "iluta!*1 ratione etiarn ad jus feras capiendi, lignum
De scr-> ilutibuj.	i5çj
vel saxa cardendi et reliquas Servitutes ap-plicandum est. Si quispiam haec jura fun data in jure condominii esse asserit; controversiae de eis ortae secundum principia in capite de communione dominii contenta decidendae
m
sunt.
§. 5 04.
Exercitium servitutum personalium, ni Srnritalci aliter conventum sit, sequentibus regulisï,?I""iimV continetur: Servitus usus in eo consistit, ut ^ u,u''
1
quis facultatem babeat re aliéna, salva ejus substantia, solummodo pro necessitate sua utendi.
§. 5o5.
Cui ergo jus usus rei competit, ei, nul- Dftermim-
lio rnprctu
lo respectu liabito reliqui illius patrimonii, commodo.
■ •	...	rum ;
utilitatem conditions, quaestus sui modo, et rei domejticae consentaneam , inde percipere licet.
§. 5o6.
Necessitas pro ratione temporis usus con-cessi determinanda est. Mutationes subsequences in conditione aut quaestu ejus, qui hoc jure gaudet, jus ad largiorem uaura no» tribuunt,
I I
i/j6	Pars II. Cap. VI.
507.
substantia«: Usuario non licet substantiam rei, ipsi in usurn concessae mutare; nec fas ipsi est jus suum in alium transforre.
§. 5o8.
•t onerum; Omnia commoda, quae sine turbatione juris usuarii ere percipi possunt, proprieta-rio rei cedunt. Is vero obbgatur omnia ordinaria et extraordinaria rei inbaerentia onera
ierre, et earn suis sumtibus sartam tectam
§
servare. Tantum in eo casu, quando sumtus commodum domino remanens superan», usua-rius partem reliquarn ferre, aut ab usu desi-stere tenelur.
§. 509.
a) mus- Ususfructus jus est, rp aliena salva sub-
fructus.	.	....
stantia, absque omni l'.mitatione fruendi. §. 5lo.
ininantum Res fungibües per se objeclum usus aut
in rchus fun-
gibilibu« lo- ususfructus ni n sunt, sed tantum ipsarum va-
cum habere
poult. lor. De pecunia parata usufructuario pro arbitrio disponer«* licet. íii vero sor« jam in foenus elofutain UMimfrui-tum au1 usum ron-ceditur; usufructuaria vel usuarias normisi usuras exigere valet.
De servitLiiilms.	16t
§. 511.
Usufructuario jus in omnes, tarn ordina- Jura tt ubii-rios quam extraordinarios fruclus competil; f™c°"«rii!" ad ipsum ergoquoque pertinet purum lucrum e metalli fodinis, observatis principiis ordi-nis pro re metallica praescripti, perceptum, nec minus lignum legibus saltuariis convenient i modo caesum. Tbesaurum in praedio ad usumfructum destiriato invenlum poscere nequit.
§. 512.
Tamquam purus provenlus id tantum respici polest, quod detract is omnibus neces-oneruinr,!Í¡n-
baercnliuui;
sariis expensis superest. Usufructuarius ergo suscipil omnia onera, quae tempore concessi ususfructus rei servienti conjuncta fuerunt, hinc usuras quoque creditorum in ea intabu-latorum. Ipsi incunibunt omnes obligation?? ordinariae et extraordinariae e re praestan-dae, in quantum ad earum praestationem re-ditus, durante tempore ususfructus percepti, sufficiunt; ipsi quoque impensae ferendae sunt, sine quibus fructus percipi nequeunt. §. 5i3.
Usufructuarius obligaiur remservientem t>) «»pcctu
rci conserra-
tamquam bonus paterfamilias in eo statu, int¡on¡.; l'ars ir.	L
i68	Par» II. Cap. VIII.,
quo cam accepit, conservare et ex proventi-bus ejus reparationes, restaurationes et resti-tutiones fieri curare. Nibilominus si valor rei servientis per solum legitimumusumsine culpa usufructuarii diminuatur; propterea damnum praestare non obligatur.
§. 514.
s) atdifica- Si dominus, quae propter antiguitatem
»nura ;
aedium, aut eventum casualem necessaria sunt, indicante usufructuario suis sumtibus aedificari curat ; usufructuarius pro rata usus-fructus eo aucti usuras sortis iinpeusae refun-dere tenetur.
•. §. 5i5. ' .
Quodsi vero dominus in tali casu aedifi-care non potest, aut nonvult; usufructuario jus est vel aedificandi, et finito usufructu, bo-nae fidei possessor is instar, refusionem, sum-tuum ¡ aut pro usufructu propter intermissam aedificationem impedito indemnitatem con-venientem exigendi.
§. 5i 6.
Aedificationes , quae baud neccssariae sunt, licet caeterum ad augmentum proven-tuum utiles, usufructuariusnon obligalur concedere, nisi obtenta plena indeumitate.
De servitutiLus.	l63
§. 517.
Quod usuírucluarius sine consensu pro- sumtu-
* um mcliura-
prietarii ad augendarn ulilitalera adhuc du- i¡on¡». rantem impendit, recipere potest ; refusio-nern vero sumtuuin in meliorationem adhuc exslantem impensorum eatenus tantum exi-gere valet, quatenus negotiorum gestor earn exigendi jure gaudet. (§. lo35. et seq.) §. 5x8.
Ut probatio mutuarum praetensionum Medí» pro-facilius obtineatur, dominus et usuírucluarius ubtincntîa. designationem fide dignam omnium rerum servientium confici curent. Haecsi intermis-sasit; praesumilur, usufructuarium rem cum omnibus ad ordinarium usum ejus pertinenti-bus partibus mediae qualitatis oblinuisse. §. 519.
Finito usufruclu fruclus adhuc penden- D¡»«nBi«t¡c.
fructuum ocles ad dominum pertinent; qui tarnen sum-ca«'°ne «»-
. santis U9UX-*
tus ad eorum produclionem impensos usu- fruciw. fructuario aut ejus heredibus, prout bonae ' fidei possessori, refundere tenetur. Alia com-moda usufructuarius aut ejus heredes pro rata temporis, quo ususfructus duravit, postulare posaunt.
\ «
L 2
164	Pars II. Cap. VII.
§. 520.'
Quatmiu De regula dominus ab usuario vel usu-
uiuarius aut	.	. .	...	■ .
uauiructua- tructuario lanluiu in casu pericuh se mam-
rin» rautio- _	,	.	.
nein Pra«u-Iestantis caulionem de securilale subslantiae
ri lcu«auiar. .	.
exigere polest. Quae si non praestaturj res aut proprielario erga juslarn recompematio-
.1
nem cedi, aut pro re nata adrninislralioni ju-diciali tradi debel.
§. 521.
babiuuoutT" Servitus habitationis consistit in jure partibus aedium habilationi aptis pro necessitate sua ulendi. Est ergo servitus usus in domo constituta. Si vero alicui omnes partes domus habitationi aptae salva substantia sine limita-tione ad usum conceduntur j ususfruetus aedium habetur. Pro hac divcrsilate praescrip-ta supra recensila ad determinanda mutua jura et obligationes inter habitantem et pro-prietarium appücanda sunt.
§. 522.
In omni casu iamen proprielario domus jus salvum manet, de omnibus partibus aedium, ouaeproprie ad hubitationemnon pertinent, disponendi; nec in necessaria inspec-lione domus suae ullo modo impediendus est.
De servi'utiLu.v	165
§.523.
Ilatione^servitutum duplex actio locum jn» Aeti»-Irabet. Aut enim contra dominum jus servitu-""™,^"^"'11 lis asserilur; aut dominus propter excrcitium servitutis queruiatur. In primo casu debet actor adquisitionem servitutis, aut saltern possessionem ejus tamquam juris realis; in altero ejus usurpationem in re sua probaxe.
§■ 524.
In genere servitutes exspirant lis modis, Modi. cjm-
..	.	.	bun aervilules
quibus secundum caput terlium et quartum ,x«j.ir»ni. 1p partis tertiae jura et obligationes generatim tolluntur.
§. 525.
Interitus praedii servientis aut dominan- Speiiitia
...	.	.. praasrripta in
tis servitutem quidem interrumpitj praedio earum ««pi... . ..	. .	. ralione: a) iu-
vero seu aediixcio m prist mum statum restitu- uritu rci w
.	.	.	vienlis aat do-
tO, servitus prioremsuum vigoremrécupérât, minant»;
§. 526.
Si dominium praedii servientis et domi- b) comet; •
...	.	dationc :
nantis m eadcm persona conjungtlur, servitus eo ipso cessât. Si vero postea unum ex Iiis praediis conjunctis Iterum alienatur, quin interea servilus in libris publicis expunctasit; novus possessor praedii dominantis jure gau-det servitutem exercendi.
166 l'ara II. Cap. VII. De servitutibus. §• 527.
r) iaj.»u Si jus mere temporarium ejus, qui servi-
tempoiit.	. .
tutemconstiluit, aut lempus, ad quod restricta fuit, possessori Servitut is ex libris publi-cis, vel alia rations innotescere potuit; tempore hoc elapso servitus ipso jure cessât.
§. 528.
Servitus alicui usque ad teinpus, ubi ter-tius certam aelatem attigerit, concessa, non. nisi determinato tempore exspirat, licet ter-tius ante banc aetatem mortuus sit.
§♦ 529»
Mo4i,qni- Servitutes personales morte finiuntur. Si iwtfcp^expresse ad heredes extenduntur; in dubio
«onalei ex>pi- ,	, ......
rant.	hoc tantum de primis legitimis successoribus
intelligendum est. Jus vero familiae conces-sum in omnia membra ejus transit. Personalis servitus a cornmunitale aut alia persona morali adquisita tamdi'u durât, quamdiu persona haec moralis existit.
§♦ 53o»
QaoJ a<l * Reditus annui perpetui servitutibus per-"^iffi-o^ibus adnumerandi non sunt, et hinc se-nequit. tündum naturam suam ad omnes successores t-ransferri possunt.
Pars II. Cap. VIH. De jure hereditario. 167
Caput VIU.
De jure hereditario.
§. 531.
Clomplexus jurium et obligationum defuncti, Mum Hi. quatenus relationlbus mere porsonalibus non innituntur, ejus massa hereditaria dicitur.
§. 532.
Jus privativum integram mass am heredi- jul fcerc-tariam, aut ejus partem relatione ad totum hireJit™. " determinatam (e. g. dimidiam , tertiam) in possessionem capiendi, vocatur jus heredita-rium. Hoc jus realc est, contra quemlibet, qui massam hereditariam sibi arrogare vellet, efficax. Is, cui jus liereditarium competit, heres, et massa hereditaria, relate ad ipsum, hereditas nominatur.
§. 533.
Jus liereditarium nititur voluntate testa- T.'iuiujjBtu toris legitime declarata; pacto successorio va- her,dlt""* lido (§. 602.) aut lege.

i68	Par» II. Cap. VIII.,
§. 534-
Enumeratae tres species juris hereditarií etiam simul subsistere posaunt, ita quidem , ut uni beredi pars relate ad totum determínala ex ultima volúntale , alteri ex pacto , et ,	tertio ex lege compctat.
§. 535.
Dücnmen Si alicui nulla pars beredítatis relate ad u'Im tt*í'¿«-totura determinata, scd res tantum singula-ría; una aut plurcs res certi generis; certa quantitas, aut jus relínquitur ; relíctum, eti-amsi valor ejus maximam partem bereditatis constituât, legatum vocatur, et, cui aliquid ita relict um, non heres, scd legatarius ha-bendus est. ,
§. 536.
Terminai, Jus hei'editaríum tantuin post mortem
» quo heredi-	. ,	, .
us deTertur. testatoris incipit. 01 is, cui liereditas desti-nabatur, ante testatorem decesserit; jus he-reditarium nondum adquisitum in suos pro-príos heredes transl'erre non potuit. §• 537.
Sí heres testatori supervixit; jus here-ditarium , bereditate licet nondum adqui-sita, sicut alia jura, quae libere in heredes transíerri possunt, in proprios ejus heredes
De jure hereditario.	169
transit; nisirenunciationeaut alio modoprius jam cessasset.
§.538.
Qui facúltate gaudet aliquid adquirendi, H«bUiumie-
de regula etiam defuncto in patrimoniurn ejus "dendu
*
succedere potest. Si quis aut juri adquirendi generatim, aut determinatae hereditati valide renunciavit; hoc ipso jure succedendi in genere , aut jure in determinatam hereditatem privatus est.
§. 539.
Quatenus communitates ecclcsiaslicae vel ear um membra succedendi capacia sint, con-stitutiones politicae determinant.
§. 54o.
Qui testatoris, ejus liberorum, parentum Ration« ¿u-aut conjugis honorem, corpus, aut patrimo-''lbllua"5-nium dolose ita laesit, aut laedere attentavit, ut contra ipsum ex officio, aut ad petitionein laesi secundum leges pocnales procedi possit; .tamdiu juris succedendi indignus est, dum non ex circumstantiis apparet, testatorem ipsi
>
ignovisse.
§■ 541,
Descendentes ejus, qui se juris hereditär» indignum reddidit, jure succedendi non
J70	Pars II. Cap. VIII. ,
excluduntur, si indignus ante testatorem de-cessit.
§. 542.
Qui testatorem ad declarandam ultimara voluntatemvi aut dolo impulit, in declaran-da aut mutanda ultima volúntate impedivit, aut jam conditam uitimam voluntatem sup-pressit, jure succedendi privatur, et omne damnum tertio hoc modo datum praestat. §. 543.
Adulterium aut incestum judicialiter con-frssi, aut ejusmodi delictorum convicti jure sibi invicem ex ultima volúntate succedendi destituuntur.
§■ 544.
In quantum indigenae, qui patriam suam aut militiam absque legitima permissione de-seruerunt; jure succedendi destitutisint, con-stitutiones politicae, determinant.
§. 545.
In quo m«- Habilitas succedendi tantum ex momen-
mpnto aliquii , .. v	m
»J «uecdtn-to liereditatis revera delatae determinan po-
lum liabilii .	, ,	.
ejw dcbiat. test- «nia momentum de regula est tempus mortis testatoris. (§. 703.)
§. 546.
Habilitas postea adqqisita jus non tribuit
De jure hereditario.	jyi
• »
aliis id adimendi, quod legitime ipsis jam delatum est.
$• 547-
Heres hereditate adíta respectu illius te- Efieetns Here-«tatorem repraesentat. Ambo relate ad ter-dual" ad'U'' tium pro una persona habentur. Ante aditio-nem bereditatis hereditas respicitur tamquam a deí'uncto adhuc possessa.
§. 548.
Obligationes, quas testator e patrimonio suo praestare debuisset, heres ejus suscipit. Mulctae a lege irrogatae, ad quas defunctus nondum condemnatus fuit, in heredem non transeunt.
§. 549-
Ad onera hereditati inhaerentia pertinent quoque sumtus funeris usui loci, conditioni et patrimonio deí'uncti convenientes.
§. 55o.
Plures heredes respectu communis suae hereditatis pro una persona habentur. ln hac qualitate ante addictionem judicialem hereditatis in solidum, hoc est, unus pro omnibus et omnes pro uno tenentur. Quatenus post subsecutam traditionem teneantur, in capite
172 Pars 11. Cap. VIII. De jure hereditario.
de capienda p-osaessione hereditatis deterrni-natur.
§. 55i.
*
Qui«hfMH¡- Qui de jure suo hereditario ipsemet valide disponere potest, ei quoque facultas com-petit, in antecessum ¡IIi renunciandi. Talis renunciatio etiam in successores effectum suum exerit.

•J,. U.y.ili
P. 11. C.1X. De ultimae voluntatis decl. etc. 173
Caput IX.
De iillimae voluntatis declarations in çenere, et de testamentis in specie.
§. 552.
Dispositio > qua testator patrimonium suum, DecUnti»
ultimae vn-
aut partem ejus, in unam aut plures perso- luntatii. nas revocabili modo pro casu mortis transfert, ultima voluntas nominator,
553.
Ultimae voluntatis declaratio heredis in- R'iai,'ta:
1	I. Forma i»-
stitutionem continenstestamentum; alias vero iern*. dispositions tantum continens codicillus ap-pellatur.
§. 554.
Si testator unicum heredem, sine re- n»tnbuti* strictione ad certam partem hereditatis, inde- a) ,inu<
.	...	.	, ... taiitum here)J
terminate instituit; universa massa hereditaria ipsi cedit. Si vero ejusmodi heredi non-nisi pars relate ad totam, hercditatem determi-
I
174	i'ars II. Cap. IX.
nata assignata sit; reliquae partes heredibus ab intestato pedant.
§. 555.
b)	.i plum Plures absque divisione praeseripta be-
•inediriiionc; t • ... .•	.
redes mstituLi aequas partes capiunt. §. 556.
c)	« omn« S' plures heredes et quidcm oinnes ad dc-determinati*	«	. ■
poriiunibui: terminatas portiones, totum autcm non ex-liaurientes, instituti sunt, portiones reliquae in heredes legítimos devolvuntur. Si vero testator heredes in universam hereditatem in-stituerit; heredes legitimi nihil petere pos-sunt, licet testator in computatione quanti-tatum aut in enumeratione rerum ad heredi-tatem pertinentium aliquid omisisset. §• 557.
d)	li aliqui Si inter plures institutos heredes quibus.
porlionibui ,	.
awignatii, alii dam portio determinata (e. g. pars tertia, aut no« sexta) aliis vero nihil determinati conferlur;
instituti sunt. .	..	.	,.
posteriores reliquam hereditatem aequis por-tionibus adipiscuntur.
§. 556.	. . '
Si nihil residuum est pro herede in par« tem indeterminatam scripto, ex omnibus determinaos portionibus pro rata tantum detrahi debet, ut aequalem portionem cum illo, cui
fje uJtimae voluntatis declar. in genere, etc. 175
minima pars collata est, obtineat. Si portio-nes beredum aequales sunt, heredi indeterminate instituto tantum cedere obligantur, ut aequalem cum iis portionem accipiat. In omni .alio casu, ubi testator in calculo errorem commisit, divisio eo modo instituenda est, ut voluntas tes tatoris juxta proportiones, quoad universam hereditatem statutas, quam máxime adimpleatur.
§■ 559.
Si inter heredes institutos hujusmodi per- Qui ii«™d«
pro una per-
sonae concurrunt, quarum aliquae in succes- »«» habnn-sione legitima respectu reliquarum pro una persona habendae sunt (e. g. fratris liberi relate ad fratrem testatoris); hae etiam in divi-sione ex testamento pro una tantum persona habentur. Corpus, universitas, coetus (e. g. pauperum) semper tantum pro una persona numerantur.
§. 5 60.
Si omnes heredes portionibus non deter- J iis accsci-
cradi.
minatis vel sub expressione generali: aequis ex partibus > ad hereditatem vocaritur, et ali-quis heredum jure suo succedendi uti aut non potest, aut nonvult, pars destituta reliquis heredibus institutis accrescit.
j 76	Hais H. Cap. IX.
§. 56l. "
Sí unus aut plures heredes determinatis partibus, alter aut plures partihus indetermi-natis Instituti sunt; pars destituta nonnisi reliquo aut reliquis indeterminateinstitutis heredibus accrescit.
§. 562.
Heredi in partem determinatam instituto nunquam jus accrescendi competit. Si ergo nullus indeterminate institutus heres restât; portio hereditaria destituta non supersti-ti, in certam partem instituto, sed legitimo heredi cedit.
§. 563.
Qui partem destitutam obtinet, susci-pit etiam onera cum ca conjuncta, nisi ad actus personales heredis instituti restricta fuissent.
§■ 5 64.
Testator ipse heredem instituere debel; non vero ejus nominationem tertio alicui committer e.
§. 565.
]j«cUrai!o Voluntas testatoris determinate, non so-libmu? lum per meram afíírmationem factae ipsi pro-îibèr!"1* ' positionis, in statu mentis integrae, conside-
Oe tiltiinac voluntatis declar. in genere, etc. i f?
rate et serio ,sine vi, dolo, et errore esseu-tiali declaranda est.
§. 56G.
Dcclaralio, si probatur earn in statu furo- nal¡0ncj ¡u. ,	.	,	........ li.-ib¡lit*tM tens, dementiae, plenae arnmi nebetudinis, 5lnu(|¡.
aut ebrietatis lactam esse, invalida est.	mentíanle-'
§. 567-	6r"J
Si quis asserit testatorem, qui usum ra-tionis perdiderat, tempore ultimae voluntatis declaration^ mentis suae plene compotem fuisse; istud assertum per artis peritos, aut personas magistratus auctoritate gaudentes, qui statùm animi testatoris exacte explora-runt; aut aliis argumentis Gde dignis indu-bium reddendum est.
§. 568.
Prodigus judicialiter talis declaraîus tan- a) proJig»-tum de dimidia parte sui patrimonii per ulti-ratio; quatt-mam voluntatem disponere potest; altera di-'"1'' midia pars lieredibus ab intestato cedit. §. 5 69.
Impúberes testandi incapaces sunt. Mino- 3) «nu ¡m...	, matar» ;
te», qui decimum octavum annum nondum excesserunt., tantum nuncupative coram judice testari possunt. Judicii est. inquisitinne convenienti convictionem quaerere, ultimae Fars U.	M
^B	fa« II. Gap. IX.
voluntatis declarationem libere et conviderate fieri. Talis declaratio proiocollo inserenda est addito eo, quod ex inquisitione facta eni-tuit. Décimo octavo anno aetatis supéralo, ultima voluntas sine ulla limitatione decla-rari potest.
§. 570.
4) mor ei- Error essentialis tcstatoris dispositionem ejus invalidam reddit. Error essentialis est, si testator in persona, quam instituere, aut in re, quam legare voluit, erravit.
§. 071.
Si appareat, personam instituían), aut rem legatam soluinmodo false denominatam, aut descriptam fuisse, dispositio valet.
§. 572.
Etiamsi causa a testatore allegata falsa in-veniatur, dispositio valida manet; nisi pro-betur, voluntatem testatoris unice huic erroneo motivo innixam fuisse.
§. 573.
5) rota re- Regulares generatim facúltate testamen-
ligioia;	,	t	,
tum condendi nongaudent: quod si vero ordo aliquis privilegio, vi cujus membra ejus testar. possint, instructus est, si personae regulares a yotis suis solutae sunt; si ob subía-
fje uJtimae voluntatis declar. in genere, etc. 179
tionem earum ordinis, coenobii aut monaste-rii, cnnditionem suam mutaverunt; aut si hu-jusmodi niunus obtinuerunt, ut vi constitu-tionumpoliticarumamplius tamquam membra ordinis, coenobii aut monaster*! non respi-ciantur, sed dominium plenum adquirere possint, ipsis per declarationem ultimae voluntatis de eo disponere licet.
§. 574-
Delinquens ad poenam mortis condem- 6) gravis |ine-
nk criininalis.
natus a die ipsi publicatae sententiae; si vero ad durissimos vel duros carceres condemna-tus est, durante illius poena validam ultimae voluntatis suae declarationcm condere nequit.
Ultimae voluntatis dispositio per se vali- Terrain« *»-
,	.	,* .	. . ,. ... . lidiuin ilu-
da per impedimenta supervenientia valid itate p,,.^,,;,
sua non destituitur.	iau<'
§■ 576.
Ultimae voluntatis declaratio ab initio invalida sublatione impedimentorum postea sub-secuta non convalescit. Si in bujusmodi casu nova dispositio nulla conditur; jus ex lege succedendi locum babet.
§• 577.
Testamentum extrajudicialiter aut judi- II. Form»
M 2
i/j6	Pars II. Cap. VI.
t«na nltimaeci aliter, scripto aut nuncupative; ct scripto luraîiÔnum:' CUm Vel S'ne testibus COndi potesi.
§. 578.
iï fxtrajudi- Qu' scripto ct sine testibus testari vult, "^""'^'"'testamenlum vel codicillum propria manu scribere, et propria manu subscribere debet. Utetiamdies, annus, et locus, ubi ultimac voluntatis declaralio facta sit, exprimatur, non quidem necessarium, sed ad liles evitan-das consultum est.
§. 579-
Ultimae voluntatis disposition! , quam testator per aliam personam scribi curavit, propria manu subscribere tenetur. Porro coram tribus testibus liabilibus, quorum ad minimum duo simul praesentes esse debent, ipsi confirmandum est, tabulas révéra ullimam suam voluntatem continere. Tandem etiam ut testes vel intus vel extra, sed semper in ipso instrumento, et non fortasse in involucro, tamquam testes ultimae voluntatis subscribant oportet. Ut testis argumentum testamenli sciât, necessarium non est.
§. 58o.
Testator, qui scribere nequit, praeter solemnitates in §. priori praescriptas, loco
fje uJtimae voluntatis declar. in genere, etc. 181
subscriptionis signum propria manu sua factum, et quidem in praesentia omnium trium test i um apponere obligatur. Ut facilius co-guoscatur, quis testator sit, cautum quoque est, ut unus ex testibus nomen testatoris sub-
scribal, cum adnotatione, se hoc vice illius
*
A lecisse.
§. 58i.
Si testator legere nequitj oportet ut tabulas per urium testem in praesentia duorum reliquorum, qui earum argumentum inspexe-runt, sibi praelegi faciat, etconiirmet, illas
volunlatisuae consentaneas esse. Testamentum
i
scribens semper simul et testis esse potest. §. 583.
Dispositio testatoris provocans ad scliae-dam aliquam autscripturam tunc tantum eifi-cax est, si bujusmodi scriptura omnibus ad validilatem ultimae voluntatis necessariis requisites instructa est. Extra hunc casum scriptae ejusmodi notae a testatore indicatae, tantum interpretation ejus voluntatis inser-viunt.
§. 583.
Dc regula caedem tabulae tantum pro uno testatore valent. Exceptio respectu con-
552	I'ars II. Cap. XIII.
jugurn in capite de pactis dotalibus conti-
netur.
§. 584.
Testatori, qui solemnitates ad testamen-tum scriptum requisitas observare nequit, aut nonvult, licet testamentum nuncupati-vum condere.
§. 585.
a) extrajo- Qul testamentum nuncupativum i'acif, diciali* ,,uu" coram tribus ¡donéis testibus, simul praesen-
eupaiivae;
tibus, et lidem lacere valentibus , quoad personam testatoris fraudem aut errorem non intercessisse, serio voluntatem suam declarare debet. Necessarium quidem non est, sed cautum, ut testes aut omnes simul, aut quili-bet pro se, adjuvandae memoriae causa de-clarationem testatoris aut ipsi scriptis mandent, aut, quam primum iieri potest, man-dari curent. J
§. 586.
Ultimae voluntatis dispositio nuncupativa, ut valeat, ad petitionem cujuslibet, cujus interest, per requisitorum trium testium, aut si uiius eorum amplius percipi non posset, ad minimum duorum reliquorum effatum concordats juramento confirmatum probanda est.
fje uJtimae voluntatis declar. in genere, etc. 83
8- 587.
Potest quoque testatortestamentum scrip- ju¿¡e¡,i¡(i tum vel nuncupativum coram judice lacere. Dispositio scripta a testatore ad minimum propria manu subscripta esse, et ab ipso personaliter judicio tradi debet. Judicii est, testa-torem admonere, subscriptionem ipsius propria manu appositam esse debere, deinde tabulas judicialiter obsignare et in involucro adnotare, cujus ultima voluntas in eo contenta sit. Negotium protocollo excipiendum est, et tabulae erga receptionis testimonium in judicio asservandae.
§. 588.
Testatoris voluntatis declaratio nuncupa-tiva protocollo inscribcnda, quod eodem modo, uti in praecedenti §. de ultima volúntate scripta dictum fuit, obsignatum reponen-dum est.
§■ 589.
Judicium, coram quo scripta aut nuncu-pativa ultimae voluntatis declaratio (it, ad minimum ex duabus personis judicialibus juramento' adstrictis consistere debet, quarum alterutri in eo loco, ubi declaratio instituí-tur, jurisdictio competat. Testimonium se-
[Fan IJ. Cap. IX.
curulae persouae judicialis, quae praeter ju-dicem requiritur, eliam alii duo testes supplere possunt.
Exigente necessitate possunt. perscinae prius determinatae se in habitationem testa-toris conferre, ejus voluntatis declarationem scriptam aut nuncupativarn excipere, et dcin-de actum, addito die, anno et loco, protocollo inserere.
§. 591.
Testes inha- Religiosi, juvenes infra decimum octa-
nu"volu'uta-vum annum, foeminae, usu rationis d es tili., di.Po.id~ ^ coecij surdI> aut mutij deinde illit
qui linguae testatoris ignari sunt, in ulti-mae voluntatis dispositionibus testes esse ne-queunt.
§. 592.
Qui criminis falsi aut allerius ex Iucri cu-piditate orientis criminis condemnatus est, testis adhiberi nequit.
§• 5g3.
Qui christianam religion em non profite-tur, in ultimae voluntatis dispositione chri-stiani testis esse non potest,
De ultimae voluntatis declar. in genere, ctr. i85
§• 594-
Hercs aut legatarius respectu rei ipsi re-liclae habilis testis non est, nec ejus conjux, parentes-, liberi, fratres aut a/Tines ejusdem gradus, et ejus domestici mercede conduct!. Ut disposilio valeat, a lestatore propria manu scribenda; aut per alios très a mox dictis personis diversos testes confirmanda eat. §• 5y5.
Si testator ei, qui ultimae voluntatis de-clarationein scribit, aut ejus conjugi, proli-bus, purentibus, fratribus vel sororibus, aut aifinibus ejusdem gradus aliquid relinquere vult; disposilio modo in §. praecedenti prae-scripto comprobanda est.
§. 596.
Quod de testis übertäte a partium studio et habilitate personam testatoris indubiam reddendi praescribitur, ad judiciales quoque « personas , quae ultimae voluntatis dispositionell excipiunt, applicandum est.
§• 597.
In ultimas voluntatis dispositionibus, D(, n,i;iH quae conduntur in navigationibus et in locis, ^¡"J,*",'^* ubi pestis aut similes rnorbi epidemici gras- F'«1"«'»1"» sanlur, etiam membra ordinis religiös!, foe-
552	I'ars II. Cap. XIII.
minae et adolescentes, qui decimum quar-tum annum adimpleverunt, testes validi sunt.
§. 598.
In hujusmodi ultimae voluntatis dispo-sitionibus privilegiatis tantum duo testes re-quiruntur, quorum unus testamentuin scri-bere potest. In periculo contagionis nec ne-cessarium est, ut arnbo simul praesentes sint.
' §- 599.
Sex mensibus post finitam navigationem ant contagionem elapsis privilegiatae ultimae voluntatis dispositiones validitate sua destitu-untur.
§. 600.
Favores, quibus gaudent testamenta militada, in legibus militaribus continentur. §. 601.
inratMitaj Si testator unum ex his requisitis prae-lunutU a¡5-scriptis, baud expresse solummodo tamquam «niemnitati- cautela arbitrio relictis , non observaverit: " ultimae voluntatis dispositio invalida est.
§. 602.
I
Paeta me- Pacta successoria de integra hereditate,
sensoria I an-	a .
mm inter con- aut parte ejus per relationem ad totum deter-
jugcj valent. .	.	«
mínala, tantum inter conjuges valide con)
fje uJtimae voluntatis declar. in genere, etc. 187
trahi possunt. Praescripta eo se referenda1 continentur in capite de pactia dotalihus. §. 6o3.
Quatenus donatio mortis causa tam- De dona.	.	tianibus mor-
quam pactum, vel tamquam ultimae volunta- tu causa.Pro-tis dispositio consideranda sit, in capitc de ,or"">' donationibus determmatur.
552	I'ars II. Cap. XIII.
vulgaris.
Caput X.
Dc substitutions el fuleicommissis.
§. 604.
Aobstitntio Quilibet testator pro casu, ubi institutus lie-res bereilitatem non adipiscatur, alium; eL si et iste earn non obtineat, secundum, et pro sirnili casu tertium, immo et plures adhuc substitutos nominare potest. Hujusmodi dis-positio vulgaris substitutio nominatur. Qui in seric proximus est, bereditatem obtineL §. 6o5.
Si testator ex his casibus duobus: si insti tutus lieres esse non possit, aut heres esse nolit, alterutrum tantum expressit; alter ex-clusus est.
§. G06.
Jura in lie Onera heredi imposita etiam in substitu-
oriunja.	....	.
turn in ejus locum venientem extcnduntur, nisi expressa voiuntate testatoris, aut natura
De substilulione et fídeicotnmissis. 189
circumstantiarum, ad personam instituti he-rcdis limitata sint.
§. 60}.
Si coheredes soli sibi invicern substitutiv sunt; praesumitur, testatorem portionum de. terininationem in instilutione fací am ad sub stitutionem quoqueextendere voluisse. Si au tem in substitutione praeter coheredes quis. quam instituitur, portio destituta omnibus aequa lance cedit.
§. 608.
Testator heredi suo obligationem impo- Snb«iimt¡«
1 ..	iiilcicomniis-
nere potest, ut hereditatempostmortem su-lir¡a> am, aut in aliis quibusdam casibus determinaos, in alterum nominatum heredem transmittat. Haec dispositio substitutio fideicom-missaria yocatur. Substitutio fideicommissa-ria tacite vulgarem in se comprehendit. •■'■■§. 609.
Ipsi parente8 prolibus suis etiam in eo Qnatenu.
.	párenle» pro-
casu, ubi liae testan non possunt, tantum J3miiuu,ub-respeetu patrimonii a se relicti heredem aut¡¡n"c'e iu" subs ti tu tum nominare valent.
§. 610. v
Si testator heredi de hereditate ipsi re- Snb»iiiniü>
1.	. ,,, .	,	fijeicomini»-
licta testan prouibuit; substitutio Cdeicom-wi»uciu.
552	I'ars II. Cap. XIII.
missaria est, et beres obligatur hereditatem ' pro suis legilimis heredibus conservare. In-terdiclum rem alienandi jus de ea testamen-turn condendi non excludit.
§: 611.
Limiifi fi- Series, in qua heredes fideicommissnrii s>bi invicem subsequuntur, si omnes coaevi
:o""' testatoris sunt, nullo modo limitatur, sed in tertium, quartum, et ulterius adbuc extendi valet.
§. 612.
Si coaevi non sunt, sed hujusmodi substitute qui tempore conditi testamenti non-dum nati fuerunt; fideicommissaria substitu-tio quidem respectu pecuniae, aliarumque rerum mobiiium ad secundum usque gradum extendi potest: respectu rerum immobilium vero tantum ad primurn usque gradum valet; in determinatione tamen gradu urn non-nisi ille beres computatur, qui possessionem hereditatis adeptus est.
§. 6l3.
juw here- ' Quousque casus substitutionis fideicom-
dit in »ubili- . .	. . ,	■	. » _•
tntíone fidei-missariae non existit, heredi instituto domi-
• f
Mmmiuana. njum nm;tat.um, cum juribus et obligationi-bus usufructuarii, competit.
De substitutione et fîdeîcommissis. igi
§. 6l4.
Substitutio, dubie expressa, eo modo Tiilrrprcu-
,	... ' .	T t!u substitu-
interpretanda est, quo libertas heredis de t¡onU:„. dominio disponendi ut minimum limitatur. §. 6l5.
Substitutio vulgaris exspirat, quando he- Moili, quires inst ¡tutus hereditatem adivit ; fideîcom- tio vui^'ril at
-* •	1	1 . «.	fiiloif omirm-
missana, si nemo Iieredum suostitutorum am- ,lr¡, eUpi„t. plius superest ; aut, si casus . pro quo facta fuit, cessât.
§. 616.
In specie substitutio fideicommissaria mente capto facta (§§. 608. 609.) invalida fit, si probatur, ipsum tempore ultimae volunta. tis suae déclaraiionis plene mentis compotem fuisse; aut si judicium ei propter recupera-tum usum rationis Iiberam administrationem patrimonii concessit; ñeque ejusmodi substitutio reconvalescit, sí propter usum rationis iterum amissum denuo curatelae subjectus fuerit, et intermedio tempore nullam ultimae voluntatis dispositionem fecerit.
§• 617.
Substitutio a testatore proli suae, nuHos adhuc descendentes habenti facta, cessai, si

Timsuw.
igü	l'ars II- Cap. X.
\
ista proles descendentes ad succedendum hábiles reliquit.
§. Gl8.
FiJ»icora- Fideicomniissum (familiae) est dispositio, yi cujus aliquod patrimonium pro ómnibus futuris, aut sallern pluribus genlis aiicujus succcssoribus tarnquam inalienabile bonuin lamiliae declaratur.
§. 6i9.
Sj-icics [irin- Fideicommissum in genere vel est pri-
ci|<al«< fnliM-	_	_	,
comi&i»urum. mögen i tura , vel majoratus, vel senioratus, prouti fundator ejus successionem aut primogénito e linea natu majoris; aut gradu proximo e familia; inter duos aeque propinquos vero natu majori; aut demum, nullorespectu habito lineae, natu máximo e familia desti-naverit.
§. 620.
In dubio primogenitura potius , quam majoratus aut senioratus; et majoratus ite-rurn potius, quam senioratus praesumilur.
§. 621.
Modn«suc- In primogenitura linea natu minoris so-
cnlrnil! in	'	m
dircrtis bis lummodo pnst exstinctionem lineae natu ina-
peeU" joris in fidíMCOmmisso succedit, ila ut frater ultimi possessoris ejus filiis , nepotibus, pro-

De substitutione et fideicomniisMs. 193
nepotibus et ulterioribus successoribus post-ponatur.
§. 622.
Invertere quoque penitus potest l'unda-tor ordinein successionis, et postremogeni-tum e Imea natu majoris, aut natu minimum ex omnibus lineis; aut in genere eum ad sue-cessionem vocare , qui gradu aut fideicom-missi fundatori, primo adquirenti, aut ultimo possessori proximus est.
§. 623.
Si fundator hac in re clare volunlatem suam non pronunciavit, magis ultimi possessori», quam fundatoris fideicoinmissi et primi adquirentis, ratio habetur. Pluribus personis in aequaii gradu exstantibus pro majori aetate deciditur.
§• 624.
Si fundator disponit, ut fideicommissum semper proximo e familia competat; secundum generalem ordinem succedendi ab inte-stato ex descendentibus masculinis proximus mteliigendus est. Pluribus consanguineis ae-que propinquis existentibus ususfructus fidei-commissi communis fit, nisi ex dispositione coutrarium appareat.
Pms II.	N
201	I'ars II. Cap. XII.
§. 625.
Si quid praeter íideicommissum pro linea primogeniti secundum , aut plura iideicom-missa pro lineis posterioribus instituerit; possessor primifideicommissi, et ejus descendentes tunc tantum ad possessionem alterius fidei-commissi perveniunt, si in reliquis lineis po-steri ad Iideicommissum vocati nulli exstant, et fideicommissa tamdiu soltimmodo in una persona conjunctamanent, donee iterumduae aut plures lineae exstiterint.
§. 626.
Posteritas foernineade regula in fideicom* missis succedere nequit. Si vero fundator expresse disposuit, ut exstincta Stirpe mascula íideicommissum in lineas muliebres trans eat; hoc secundum ordinem pro successione sexus masculini praescriptum fit ; attamen successors masculi ejus lineae, quae ad possessionem fideicommissi pervenit, successoribus mulie-bribus praeferuntur.
§. 627.
Condition» Sine peculiari legislator« consensu fidei-
in fundalionc
fijeicommiui commissum fundari nequit. In ejus fundatio-
•bicrvandae.
ne inventarium rite et modo fide digno omnium ad íideicommissum pertinentium rerum
De substitution«: et iideicomuiis.<;i3. 193
conficiendum, et in judicio asservandum est. Istud inventariuin occasione cujuslibet mutd-tionis possessionis et in separatiene lideicom-missi a patrimonio libero norinae inservil. Securitati iideicommissi a judicio secundum speciaiia praescripta prospiciendum est. §. 628.
Qui (ideicommissum instituit, jure gau- R*vo<-a»i.>
. .	.	. fundalionü.
det ejus institutionem revocandi , quamdiu nemo adliuc per traditionem aut pactum jus ad iilud adquisivit. Et voluntas pro revocata habetur, si testatori heres legitimus mascu-lini sexus, qui in iideicomrnisso comprehen-sus non est, nascitur.
§. C29.
Dominium substantiae iideicommissi in- Prindpium
. ... . r,tione j»«-ter omnes, qui au succes*ione;n 111 eo vocati um ad ma»*.. .	«iouem in li-
sunt, et praesentem possessorem ejus divisum deicommiuo est. Ulis unice dominium directum cOmpetit,
huic vero etiam dominium utile.
§' 63°- 4
Dominium directum ad fideicommissura . J»« »pe-
cialiaad fi.iei-
vocatis jus tribuit depositionem judicialem eom.«u»o«( cbirograpliorumad iideicornmissum pertinen-tium exigendi; malam bonorum fideicommis-sariorum administrationein judicio del'erendi;
N 2
203	I'ars II. Cap. XII.
ad defensionem fideicommissi et posteritatis coinmunem fideicommissi curatorem propn-nendi; in genere ornnes ad securilalem sub-
m	m	a ■	I» •	»•
slantiae necessarias disposuiones lacii'iidi. §. 63i.
Jan illimi- Fideicommissi possessor omnia jura ct ^'"c/ijuT'ob- obligationes domini utilis babet. Ipsi coinpe-
lieaiionM,	.	■	,	P • .
tunt omnia commoda ex bono lideicommissa-rio, et ex accessione, noxx vero ejus substantia. Ipse vero quoque fert omnia onera. De substantia sine ejus rcatu diminuta rion te-nelur.
§. G32.
Jur» liml- Fideicommissi possessor quidem pro se , Ii'«« "fno^löullatenus vero pro posteritate, licet nondutn o'Ügnora- existente, jurisuo rcnunciare potest. Si 1'ruc-Uoa"i tus fideicommissi aut ipsumbonum fideicom-n»issarium oppignorat; oppignoratio tantum valet respectu ejus partis fructuum , quos per-cipiendi jus babet, non vero respectu boni fideicomrnissarii, aut ejus partis iructuurn, qui successori competurit.
§. 633.
I.) irspec- Sub limitatione mux subsequenti posses-
tu irammuta- > , ■	...	.	. •, » < ■
lionii, aut
i0.sor lideicommissi bonum immobile hdeicom-
talionis here-	• •	.
nusaarium in sortem pecumartam transmuta-
De substitutíoric et fiduicommissis. így re, et fundos pro aliis fundís permutare , autdiiariae hmi¡
.....	, fideirommi<-
crga census convenientes distribuere, authe-„r¡¡; reditario modo elocare potest.
§. 634,
Ad has mutatíones fideicommissi possessor consensu instantiae judicially ordinariae op'is habet; quafe obligatur omnes ad fidei-commissum vocatos notos, aut, his minoren-nibus vel absentibus, eorum curatoresj dein-de curatorem fideicommissi et posteritatis audire; an rationes graves adsint dijudicare; et in specie in concessione divisionis fundorum curare, nemodus in constitutionibus po-lilicis praescriptus excedatur. Pretium hoc modo obtentum tamquam sors cap i talis fuJui-commissaria localur.
§. 635.
Possessor fideicornmissi tertiam partem c) rupecta
....	. - , .	oncratiooij.
ejus debitis onerare potest; aut, si fiiJeicom-missum in pecunia consistit, tertiam partem ejus levare. Ad hoc consensu ad fideicom-missum vocatorum et curatorum non eget; sed tantum consensu ordinariae instantiae ju-dicialis.	r
§. 636.
In banc tertiam partem omniabono fidei- Detmmna-
tio tcrliac
j93	l'ars Ii. Cap. X.
pirti» debit!« commissario sub quocunque titulo inheren-ouciaiiu.e, ^ onera ¡ta ,'mpUtanja SUnt ; ut duae tertiac
partes penitus liberac rnaneant.
§. 637.
rt va loris bo- Valor boni fideicommissarii, si de per-niinai!i.'Crni"rnutatione aut oneralinne ejus agitur, per de-taxationem judicialem; si vero agitur de ejus conversione in sortem pecuniariam, per lici-tationem publicam determinalur.
§. 638.
MoJui df- Solutiones debiti fideicommissarii itade-
bitonim «o-	.	..
hiioni«. termmandae sunt, ut quolibet anno qumque pro centum reslituantur. Tanluin ex rationi-bus gravibus prolongatio termini conceden-da est.
§. 63g.
Si possessor fideicommissi partem soluti denuo in usum suum recipere vult; ad banc partem expungendam insuper quolibet anno quinque a centum illius solvere debet.
§. 64o.
Quaifnns Successor in fideicommisso solummodo drl<iti» tenr- débita sui anteressoris cum consensu judiriali contracta solvere obligatur. De solulionibus restantibus, quae ad expunctionem eorum jam praestandae fuissent, eatenus tantum tenetur,
De sufestitulioiie el fideicommissis. 199
quatenus ex patrimonio antecessoris libere ad heredes transmillendo praestari non possunt.
§■ 641.
Sumtus majores ab antecessore ad con-servationem aut magni momenti melioration's fideicommissi ila erogáti, ut antecessor proplerea bonum fideicommissarium debitis on er and i jus habuisset, refundendi ipsi sunt. Ad banc refusionem vero praestandam suc-cessores facullate gaudent, tertiam partem boni fideicommissarii debitis onerandi. Horum debitorum expunctio modo in §. 638. praescriplo instituenda est.
§. 642.
Creditor Gdeicommissarius solutionem debiti, licet judiciali cum consensu in fidei-commissum contradi, non ex ipsa sorte, sed tantum ex proventibus ejus, exigere valet. §. 643.
Fructus ultimi anni inter heredes ante- IlUtributio
.	. frnrliium nl-
cessons et successorem in ndeicommisso,i¡tii¡ «nni. quemadmodum inter usufructuarium et pro-prielarium (§. 5lg.) distribuuntur.
§• 644-
Fideicommissum tolli potest, si posleri SubU,io-ad fideicommissum vocati nulli amplius ex-
207	I'ars II. Cap. XII.
spectandi sunt. AH dissolutionem re ro vin-culi fideicommissarii praeter ronsenaura do. mini utilis et omnium ad illud vccatorum, edicto citandorum , suH'ragium quoque cu-ratoria posteritatis et consensus judicialis re-quiritur.
§• 645/
aul ussalio B- Fideicommissum exspirat ejus interitu,
«Iricammiui.	...	.	..
aut exstinctis sine spe posteritatis, omnibus in litteris fundationis vocatis lineis. In posteriori casu dominium directum cum dominio utili conjungitur, et possessor pro arbitrio de üdeicommidso disponere potest.
§. 646.
Discrinun A substituíioiiibus et fideicommissis di-
intrr liilei-
iemmixa rt stinguendae sunt fundationes, quibus reditus
("cd-itijnei,	...	.	.
ex pecuniis locatis, fundis aut juribus ad in-stiluta publicae utilitatis, uti: beneficia eccle-siastica, scbolas, riosocomia aut ptoebotro-pbeaj vel sustentationem certarum persona-rum pro omni tempore futuro destinantur. Praescripta de fundationibus in conbtiiutioni-bus polilicis continentur.
Tars TT. Cap. XI. De Iegatis.	2oi
*
Caput XI.
De Legatis.
§■ Gil-
validitatem legati (§. 535.) requiritur, Aquo, qu»-ut a teslatore babili, personae jure succeden-	0U1
di in*tructae, per validam ultimae voluntatis declaralionem relinquatur.
§• 648.
Testator etiam uni aut pluribus cobere-dibus praelegatum relinquere potest, ratione cujus solummodo tamquam legatarii conside-randi sunt.
§. 64g.
Legata de regula portiones hereditarias el r„; iiR1_
»».%.••'•	, la imiioni i.o*»
ommutn heredum euam in eo casu, quando sint< res colieredis alicujus propria legata fuit, pro rata diminuunt. Interim testatori liberum est praestationem legati coheredi, aut legalario alicui in specie iinponcre.
202	. Ff1"® H. Cap. XI.
§. 65o.
Lpgatarius plenae praeslationi legati sîbï ¡mpositi ex ea ralione, quod valorem rei ipsi legatae superet, se subtrahere nequit. S¡ vero legatum non acceptai, ¡lie, ad quem devol-vîtur, jussum exequi obligatur, aut legatum ipsî dévolu tum legatario in illud assignato cedere.
§. 65i.
Testator, qui legatum certae classi per-sonarumj uti: consanguineis, servis aut pau-peribus relîquit, distribut ionem, quibus ex his personis aliquid, et quid singulis tribuen-dum sit, heredi vel tertio committere potest. Si testator bac de re nihil disposuit, delectus heredi relinquitur.
§. 652.
Sotsiiiiitio- Testator in legato vulgariter, aut fidei-lrRa,ls'commissarie substituere potest, in hujusmodi casu praescripta praecedentis capitis obser-vanda. sunt.
§. 653.
Objecta le- Omnia , quae in commercio sunt : res, jura, operae et alii actus valorem habentes legari possunt.
De legati«.	So3
I
§. 654-
Si res legantur, quae quidem in commu-ni commercio sunt, quae vero legatarius pro sua persona possidere nequit, Ordinarius valor ipsi refund itur.
§. 655.
Verba etiam in legatis ordinaria sua signi- Generalis
.	. .	. . ,	inw .reiamii
hcatione accipiuntur; nisi probetur, testato- rrg„i>mioM
• -I	• ■ ieuatorum.
rem certis expressionibus sensum specialem ° ipsi tantuin proprium adliibere solitum fuis«e; aut legatum communi sensu aeeepto eflectum nullum habere.
§. 656.
Si testator unam aut plures res certi ge- .Speeiaib neris, ast sine propiori determinatione Iega- [^Tli«»«; verit, pluribus hujusmodi rebus in massa he-™r" redilaria exstantihus, heredi optio competit. Debet vero speciem eligere, qua legatarius uti possit.* Si legatario permittifur unam ex pluribus rebus sibi aeeipere aut eligere, opti» mam quoque seligere ipsi fas est.
§. 657•
Si testator unam aut plures res certi generis expresse tantum e patrimonio suo legav vit, et liujusmodi res in massa hereditaria nullae exstant, legatum eileclu destituilur.
2o4	l'a« II. Cap. XI.
Quodsi in quantitate determínala non exstentj legatarius II lis, quae exstant,. contentas sit oportet.
§. 653.
Una aut pluribus rebus certi generis non expresse e patrimonio testatoris legal is, et hujusmodi rebus in massa hereditaria non ex-stantibus, heres ipsas legatario in qualitate conditioni et necessitatibus ejus convenient comparare obligatur. Legatum quant it at is pecuniae heredem ad earn solvendarn obligat, nullo habito respectu, an parata pecunia in massa hereditaria exstet, necne.
§ 609.
Testator optionem rei legatae tertio quo-que relinquere potest. Hoc optionem recusante vel ante earn defuncto, judicium rem legatam determinat, ralione habita conditions et necessitatis legatarii. Ejusmodi judicia-lis d eterminatio in eo quoque casu locum habet, quo legatarius, antequam elegerit, mor-tuus est.
§. 660.
h) legato m Legatum speciei a legatario, si in una aut diversis dispositionibus ¡terato occurrit, , non simul in natura et in valore exigí valet.
De Iegfllis.	so5
Alia legata, etiamsi rem ejusdom generis aut eamdem quantitatem contineant, legatario to-ties praeslanda sunt, quoties repetita fuerunt.
§. 661.
Legatum evanescit, si res legata jam tempore ultimae voluntatis disposition^ in dominio legatarii fuit. Si earn serius adquisivit, pretium ordinarium ipsi solvitur. Si vero ¡1-lam ab ipso teslatore et quidem gratis obti- • nuit, legatum pro sublato habendum est.
§. 6G2.
Legatum rei alienae, quae nec ad testa- 0 rci aiic-torem, nec heredem aut legatarium tertio cuipiam earn tradere jussum pertinet, eiTectu destituitur. Si personis memoratis pars rei aut jus in earn competit; legatum tantum de hoc jure vel hac portione intelligendum est. Si res legata sit oppignorata vel onerata, qui earn accipit, simul onera ei inhaerentia sus-cipit. Si vero testator expresse disponit, ut res certa aliena ematur, et legatario tradatur, dominus vero earn pretio detaxationis alienare nonvult, istud pretium legatario prae-stari oportet.
§. 663.
Si testator id legat, quod legatarius ipsi l^itum
liJboratiooia,
213	I'ars II. Cap. XII.
debet, lieres obi ¡gat ur ad restiluendum chi-rographum aut instrumentum exarandum de sublata obligatione debitum atque usuras sul> vendi.
§• 664-
nominU,	SI cui noraen legatur, quod testatori erga
tertíum competit, heres creditum cum usuris restantibus et ulterius currentibus legatario cedere tenetur.
§. 665.
debit;.	Legatum debit!, quo testator legatario
obligatur, eum liabet effectum , ut beres debiturn a testalore diserte expression, aut a legatario probatum agnoscere, et illud, nulla rat ¡one habita conditionum aut terminorum in chirographo contentorum, ad summum intra terminum ad praestationem reliquorum le-gatorum statutum solvere terieatur. Credito-ribus vero testatoris, quibus hoc modo prae-judicium íieret, ista agnitio detrimento esse nequit.
§. 666.
Remissio debitorum solummodo de prae-sentibus; non vero etiam de debitis post legatum conditum ortis intelbgenda est. Si per legatum jus pignom aut fidejussio remittitur,
De legalis.	207
¡ride non sequitur, debitum quoque remissuin esse. Si termini solutionis prorogantur, tarnen usurae porro solvendae sunt.
§• 667.
Si testator alicui certain quantitatem debet, et ipsi similem quantitatem légat; non praesumitur, debitum per legatum expunge-re voluisse. Heres in hoc casu quantitatem hanc in duplo solvit, primo tamquam debitum, deinceps tamquam legatum.
§. 668.
Sub legato omnium creditorum exstan* tium tamen nec jura ex chirographis publicis, nec etiam sortes capitales in rem immobilem inscriptae, nec actiones ex jure reali orientes comprehenduntur.
§. 669.
Dos potest legari aut in eum iinem, ut „) doti«. maritus a restitutione ejus liberetur, aut ut heredi obligatio imponatur, uxori quantitatem vel rem tamquam dotem illatam sine pro-batione, et impensis in eam erogatis non subtracts, tradendi. In hoc legato valent regu-lae de aliis creditis legatis praescriptae. §■ 670.
Si testator terliae persona« dotem înde*
208	Tare II. Cap. XI.
terminatain legat, dos tanta; nullo reapedu habito proprii Jegatariae patrimrnii, intelli-genda est, quantam pater hujus personae nie-diocri fortuna gaudens pro conditione sua dare deberet.
§. 671.
Dos a parentibus filiabus legata in portio-nem ipsis ab inlestato vel ex ultimae voluntatis dispositione competentem imputatur, nisi diserte tamquam praelegatum relicta fueriL §■ 672.
f) alimento- Legatum alimentorum victum, amictum,
rum ; e Jura- .....	...
limn*; am liabitat íonem et reliqua necessana, et qui-dem ad dies vitae, nec minus necessariam eru-ditionem in se complectifur. Ista omnia etiam educalionis drnominatione comprehenduntur. Educatio obtenta majorennitate finitur. Victu cibus et potus ad dies vitae intelliguntur.
§• 673.
Modus legatorum in praecedenti §. recen-sitorum, si nec ex expressa, nec ex tacita, per sustentationem bucusque a testatore praesti-tam declarata volúntate ejus elucescit, deter-minandus est px conditione legatario propria, aut ei per sustentationem hucusque obtentam destinata.
De Iegatis.	209
§• 674.
Legato mobilium suppellectilium (¡¡JJtetîs e) moli-bCÎtl) tantum requisita ad habitations usuxnUrúílt"^"1' decorum : legato suppelleclilis aut apparatus domeslici simul utcnsilia ad gestionem rei do-rnestîcae requisita intelliguntur. Instrumenta ad opificium exerccnduin necessaria sine propion declaratione in eo non comprehen-duntur.
§• 675.
Si cuiquam repositorium Iegatum fuit, «p»»»-
torii ;
quod non per se subsistit, sed tantum pars alicujus totiusest; de regula praesumitur, illas tantum res relíelas esse, quae tempore mortis testaloris in eo inveniebantur, et ad quarum custodiam repositorium natura sua destinaturn et a testatore ordiriarie adbibi-turn fuit. '
§• 676.
Si vero repositorium mobile est, aut saltern res per se existens, legatarius solurnmo-• do repositorium , non autem res in eo inventas , poscere valet.
§• 677-
Si scririium , armarium aut area cum omnibus ibi existenlibus rebus legatur, ad le-P-rj If.	O
210	Tors IL Cap. XI.
gatum quoque numerantur aurum et argen-tum, ornatus et pecunia parata, imino eliam cliirographa a legatario testatori exarala. Alia cliirographa aut instrumenta, quibus credita et jura testatoris innituntur, tunc tantum buc adnumerantur, si praeter ilia nihil in repositorio existit. Ad legatum rerum iluidarum quoque pertinent vasa ad transportationem earum destinata.
§. 678.
i) gemina- Nomine geinmarum de regula tantum lo-
Tum, ornatui , .	• .	.	.
et mundi; pides pretiosi et margaritae genumae; nomine ornatus ctiam lapides spurn et ornamenta ex auro vel argento confecta sive cis obducta, adornandam personam destinata; et sub mundo ca intelliguntur, quae praeter ornatum,
1
ornamenta et vestes, ad ornandam personam adhibentur. ,
§• 679-
V) auri Tel Legatum auri vel argenti comprehendit
■rgrnti; lin-	,
durum: mr- sub se aurum et argentum fabneatum et. non
rum '(Equl-0 fabricatum, sed nonsignatum, nec illud, quod " tantum partem vel ornamentum alterius rei hereditariae, e. g. liorologii, pyxidis, consti-tuit. Lintea 11011 adnumerantur vestimentis, nec limbi reticulati ad lintea, sed potius ad
Do legal is.	3r r
res mundo destinatas pertinent. Sub legato currus et equorurn (Equipage) equi vectarii et currus ad commoditatem testatoris destina-ti cum rebus equis imponi solitis, non vero equi sellarii et res ad usum eorum pertinentes intelliguntur.
§. 680.
Ad pecuniam paratam pertinent quoque j) prrcn;il, ea insirumenta fide publica exarata, quae inP"*1"1 ordinario cominercio paratae pecuniae locum tenent.	•	,
§. 681.
Nomine liberorum, si testator liberos aU m) Qui, terius instiiuit, tanlum filii et filiae, si vero r"T; 1 proprios suos liberos instituit, etiam descen-dentt-s in eorurn locum succedentes, qui tempore mortis testatoris jam exstiterunt, com-prehenduntur.
§. 682.
Le gatum sine propiori determination© n) con<». consanguineis relicturn cedit illis, qui secun-durn ordinem succedendi ab intestato proxi-misunt, et regula supra §. 55g. de distribu-tione bereditatis inter personas, quae pro una habenlur, statuta le^atis quoque appli* canda est.
O 2
I ■
212	Pars ir. Caput XI.
§. €83.
o) pnwm- Si iesiator personis mercede ei servien-
tt in iierrodfl ..	,	,	....
•crvirntium tibus et solum modo per nexum servitu designatis legatum reliquit; praesumitur, hoc eis conferendum esse, quae tempore mortis testatoris in ipsius servilio exstiterunt. Atta-men in hoc, uti in reliquis casibus, praesum-tio oppositis foriioribus praesumtionis ratio-nibus tolli potest.
§■ 684.'
Die«, quo 1,- Legatarius de regula (§.G^g.) sialim post
gala rcilunt.	.....	..
mortem teslaforis sibi suisque successoribuj jus ad legatum adquirit. Jus dominii vero in rem legatarn nonnisi secundum praescripta de adquisitione dominii in capite quinto conlen-ta adquiri potest.
§. 685.
*• f
Qnamlo dici Legatum rerum specialium ex Jiereditate
li' ulorum ve- / •	» , ■ .	, ,	r	■
■iai. (specierum) et junum ad has se relerentium, exiguae remunerationes iamulorum iamula-rumve, et legata pia statimj alia vero tantum post unum annum a morte testatoris exigi possunt.
§. 686.
In legato rei hereditariae specialis ad le-gatarium quoque pertinent usurae a tempore
De legatis.	2i3
mortis testatoris cúrrente«, commoda ex legato orta, et quaelibet alia accessio. Ipse vero quoque fert omnia legato inhaerentia onera, inimo etiam detriment um, si absque reatu alter i us dirninuitur, aut penitus perit.
§.687.	, t
Si cui certa quantitas certis temporibus redeuntibus, uti singulis annis, mensibus aut simili modo praestanda legatur; legatarius jus ad totam quantitatem pro aliquo termino debitam adipiscitur, eliamsi tantum initio termini supervixerit. Attamen ipsa prae-statio nonnisi elapso termino exigi potest. Primus terminus incipit cum die mortis tesia-toris.
§. 688.
In omni casu, ubi creditor a debitore Jul lij>>h-
...	rii cauiioum
cautionem exigere valet, legatario quoque «ig.udt caulionem propter legalum exigere fas est. Quomodo inscriptio legati, ut jus reale ad-quiratur, fieri debeat, supra §. 437- prae-scriptum fuit.
§• 689. .
Legatum, quod legatarius accipere nequit Cui itgaiua
...	dritililtBIU C6>
autnonvult, substituto cedit. (§.652.) Sincinoa»tf substitutus est, et si totum legatum pluribus
221	I'ars II. Cap. XII.
pcrsonis indivisum aut expresse acquis partibus relictum est; portio destituía collegatariis, quemadmodum coberedibus hereditas, accres-cit. Extra hos duos rnemoratos casus legatum deslitutum in massa hereditaria munch
§. 690.
Ju« herrdis Si integra hereditas legal is exhausta est,
e> outra lirrt-	I- •	.
aiui.ni ex- heres praetor relusionem EXpensarum in uti-
taunnni, ]¡jatem massae làctarum et remunerationem operae suae convenientem nihil exigere potest. Si ipse hereditatem ad minis ¡.rare nolit, petere debet, ut curator constituatur.
§• 691.
Si ex massa hereditaria omnibus legatariis satisfieri nequit, legatum alimenlot um ante omnia reliqua praestalur, et legatario alimenta a die delatue hercditatis debentur. §. 692.
▼cl plue ex- Si assis hereditarius solutioni debitorum,
ceil un t.	j
aliarurn expeiisarurn necessariarum et praesla-tioni omnium legatorum non sufficit; legal a-riiá pro rala decrescit. Hinc heres, quamdiu tale periculum existit, non obligatur Iegata sine cautione praestare.
§. 693.
Quodói vero legatarii legata sua jam acce-
Oe legaIit..	ai5
perunl, quantitas detrabenda secundum valorem legati tempore receptionis existentem et secundum utilitatem inde perceptam deter-minatur. Attamen legatario etiam post accep-tumlegatum semper adliuc licet ad evitandam hanc detractionem legatum, aut valorem supra memoratum et commoda percepta massae hereditariae restituerez rationemeliora'.ionum aut deteriorationum ut bonae fidei possessor tractatur-
§■ GO 4-
Contributions, quas testator juxta prae- Deconiribu-
. . .... • t.	. tionibu. in-
scripta política in adjumentumpauperum, mi-iibuta<] imit-
...	. •• j	.	.	tula public*.
litum invalidorum, nosocomiorum et msti-tutionis publicae testamento reliquit, tamquam legatarespiciendae non sunt; sed tamquam tributa publica ab ipsis beredibus Iegitimis prae. standa, et non secundum principia juris pri-vati, sed soUimmodo sectmdum constituí iones políticas sunt considerandae.
»
216 ' Pars IL Cap. XII.
Caput XII.
De modis nltimam voluntatem resh iiigendi vel
iollendi.
■
§. 695.
jul teitktorii T estator ultimae voluntatis suae dispositio-
uIiiiuüii vo-	j...	.	j .	. <•
iunulrill,uimnera conditione, tempore, mandato, aut fine
»uimuunji' determinate restringere potest. Potest quoque testamentumsuum vel codicillum mutare aut penitus tollere»
$.696.
Madi olti- Conditio est eventus, quicum jus aliquod
«TITi^'rTn-" connectitur, eaque est vel afiirmativa vel ne* |¿,j0i1: n"gativa , prouti eventus, ad quem refertur, locum habere aut Tiori habere debet. Suspensiva est, si ejus adimpletione jus delatum ef-ficax redditur; resolutiva, qua existente jus delatum cessat.
§■ 697.
Praeimpta: " Conditiones , quae plane intelligi nc-
•) de conti 1-	• , -, ,
tionihus non queunt, pro non adjcctis habcndae sunt.
intiiligLtili-
1x4}
De modis ult. voluntat. reslring. vel tollendi. 233
• §v6£)8: .. -Disposilio , qua alicui sub conditione SU- 1>) iiDpatti-
..... . .. . . ...	bilibnt aut il-
spensiva lmpossibm jus tnbuitur, invalida C3t,],ciu»j licet adimpletio conditionis subsequent primo tempore impossibilis, et impossibilitas testa-tori nota redditafuisset. Conditio impossibilis resolut¡va pro non adjecta liabelur. Haec quoque de conditionibus iilidtis valent. §■ ^90-
Si conditiones possibiles et licitie sunt; <•) rondi-
. i ,	j	tlimtu» 110»-
jus de eis dependens tantum exacta earum k l^u *t
adimpletione adquiri potest; nec interest, an'"""1
>
acasu, a voluntate instituti beredis; Itgaia-rii aut tertii dependeant.
Conditio, ut hei'Ks aut legatarius, licet d) condition* m.uri-
majorennis , matrimonium non ineit, promon um nun non adjecta habenda est. Nonnisi viduus velU"dl' vidua, unam aut plures proles liabens, con-ditionem banc adimplere debet. Conditio, ne beres aut legatarius cum determinata persona matrimonium ineat, valide iinponi potest.
§■ 701.
Si conditio in ultimae voluntatis disposi- «) condi-
•	tio rirentc
tione praescripta jam vivo totatorc exstitit;'«•»•"c »d-
imiilfti fuit.
3IÖ	Pars II. Cap. XIL
ejus adimpletio post mortem testatoris tunc tantum repetenda est, si conditio in actu ali-quo heredis vel legatarii consist it, qui ab ipso repeti potest.
§. 702.
An eon^i. Conditio heredi aut legatario praescripta
tin iiuoque in .	, . .	. .
«uUtiiuioi Sme expressa declaratione testatoris 111 eoriuu "LrU a substitutos extendenda non est.
§. 703.
EíTceiu»ron- Ad acquisitionem rei hereditariae sub
¿itionú yof	.
■ibiiissuspcn-conditione suspensiva rclictae requiritur, ut persona instituta adimpletioni conditionis supervivat, et tempore ejus existentiae ad sue-
<
cedendum babilis sit.
§. 704.
s) Tempo». s¡ incertum est, an tempus , ad quod testator jus relictum limitavit, venlurum sit aut non sit, haec limitatio pro conditione habetur.
§. 705.
Si tempus adjeclum ejusmodi est, ut venire debeat; jus delatum , quemadmodum alia jura a nulla conditione pendentia, etiam in heredes institutae personae transfertur, et traditio tantum ad terminum statutum usque difFertur.
Detnodis ult. voluntat.restring, vel tollendi. aiQ §. 706.
Si manifestum esset, tempus in ultima volúntate stalulum nunquam venturum esse ; adjectio hujusmodi temporis adjectioni condi-tionis impnssibilis a^quiparatur. in eo solum casu , ubi testator verosirniliter nonnisi in computatione temporis erravit. islud tempus secundum voluntatem verisimilem testatoris determinandum erit.
§■ 707.
Ouamdiu jus beredis aut legatarii prop- H*Uti«>ja~
riJin in cater conditionem nondum adimpletain , aut »u co",!i,; "j»
aut tcmjinri«
propter tempus, quod nondum venit, suspcn- a'iji>et¡ ¡n^r
personam in»
summanet; tamdiu in primo casu inter lie- •titutam , et
....	. .	.,<"«"'. q»»«
redem legitimum et mstitutum, et in altero pou ipsam
inter heredem et legatarium respectu interi-
misticae possessionis et ususfructus hereditatis
aut legftti eadem jura et obligations, quem-
admodtun in iideicommissai ia substitutione.
obtinent.
* »
§. 708.
Hereditatem aut legatum sub conditione negativa vel resolutiva, aut ad cerium tempus tantum obtinenti erga cum, cui beredi-tas aut legatum existente conditione, aut tempore cedit, eadem jura et obligationes sunt,
220	I'ars II. Cap. XII.
quae heres aut legalarius erga fideicommiss»-rie substitutum habet. (§. 6l3.)
§■ 709.
3) Man- Si testator aücui hereditatem aut legatura
datum.	...	'
sub mandato reliquit; istud mandatum tarn-
quam conditio resolutiva respiciendum est,
itaut eo non adimpleto institutus jure ad rem
relictam excidat. (§. 696.)
710.
Quodsi mandatum exacte adimpleri non possit, saltern, in quantum possibile, ei ap-propinquandum est. Si et hoc fieri nequeat; oneratus tamen rem hereditariam sibi relictam redinet, nisi ex volúntate testatoris contra-rium pateat. Qui se ipsemet ad adimplendum mandatum inhabilein reddidit, jure ad rem hereditariam sibi relictam destituilur.
§• 711.
Siquidem testator finem, ¡11 quem rem hereditariam destinaverit, expressit, sed instituto tamquam obligationem non injunxit, institutus cogi nequit ad rem sibi relictam in hunc ilnem impendendam.
§. 712.
Dispositio, qua testator heredi suo-actum impossibilem vel illicitum imponit, ad-
De modis ult. voluntat. reslring. vel tollendi. 233
dito, ut si jusso non pareret, tertio legatum solvat, invalida est.
§. 713.
Testamentum prius per posterius validnm De tollentti non solum respecta institutionis heredis , sed ™¡¡| ]¡¡'m etiam respectu reliquarum disposit ionum tol- cr^iTím"'' litur; nisi testator in posteriori diserte decía- ^ ret, ut prius totum vel pro parte valeat Prae-scriptum lioc etiam tune valet, si ín testamento posteriori heres tantum in partem hereditatis instituitur. Pars residua non heredi in priori testamento instituto, sed legitimo
i
cedit.
§•714.
Per codicillum posteriorem,. cum plures ve| «i>j;«;ir
• ,	../ -	.	.	ium;
eorum sunul consistere possinl; legata aut codicilli priores eatenus tantum tolluntur, quatenus novae dispositioni repugnant. §■ 715.
Si dijudicari nequeat, utrum testamen-tum aut uter codicillus posterior sit; ambo, quatenus simul subsistere possuntj valent, et praescripta in capite de condominio statuta applicanda sunt.	. •
§. 71&
Clausula testamento vel codicillo adjec. i¡cei pri»rJl-
552	I'ars II. Cap. XIII.
«oit'io j-rj ta: ut quaccurique posterior dispositio in ge-
iiilO'O'.llli	.. . m
d«ci..*u iu». ntre, aut ccrto characlere non msignita, nul-la et invalida sit, testatori quidem lacullatem non adimit ultimam suam voluntatern mutan. di; verum in posteriori dispositione, dicta generali vel spctiali clausula expresse non sub-lata, non posterior, sed prior dispositio pro
valida habetur.
^ . »
§ 71731 rtrou. Si testator dispositionemsuam tollere vult novain non condendo; earn expresse aut ora-liter, aut scripto revocet, aut instrumentum deleat oportet.
. • §. 718-Revocatio tantum in tali statu valide fieri potest, in quo aliquis ad ultimam suam voluntatern declarandam habilis est. Prodigus judicialiter talis declaratus ultimam suam voluntatern valide revocare potest.
§• 7*9-
•) expruia ; Hevocatio oralis ultimae voluntatis judicialiter aut extrajudicialiter conditae tot et tales testes requirit, quam ad validitatem te-starnenti nuncupativi nectssarii sunt; scripta vero a testatore propria manu scriptam et subscriptam, aut «altem ab ipso et testibus ad
De modis ult. voluntat. reslring. vel tollendi. 233
testamentum scriptum requisitis subsignatam declarationem suppunit.
§■ 720.
Dispositio testatoris, qua herediaut legatario sub poena amittendi alias promissi com-modi probibet ultimae voluntatis dispositio-nem impugnare, pro eo casu, ubi tantum
/
genuiuitas aut sensus dispositionis impugna-tur, nunquam efficax esto.
§. 721.
Qui in testamento aut codicillo suo sub- b)t»cit»; scriptionem perscindit; linea obducit; aut toturn argumentum delet, disposilionem suarn nullam reddit. Si ex pluribus exemplaribus concordantibus unum tantum deletum fuit; inde revocationem totius dcclaralionis factam esse induci nequit.
§- 722.
Si dicta» corruptiones instrument!- casu tantum obtigerint; aut si instrumentum per-ditum sit; ultimae voluntatis dispositio bac de causa effectu non destituitur; modo casus per modos probandi in códice judiciario determinates, et argumentum instrumenti ea rations probetur, qua oralis ultimae voluntatis dispositio probari debet.
P. II. Cap. XII. Oemodis ult. volunlat. etc.
i t
§• 723.
i
Si testator posteriorem dispositionfm dr-levit, [ riori scripla disposition« in tact a relicta, haec posterior iterum conv&lescit. Dispositio prior nuncupaliva hoc modo non reviviscit.
§• 724.
ant e) frae- Legatum pro revocato habetur, si tesla-
sum fa.
tor creditum legatum repetiit et recepit; si rem alicui legatam alienavit, nec amplius recuperavit; aut si cam tali modo in aliam transformavit, ut res priorem suain formam et nomen suum pristinum amittat.
§• 725. •
Si vero debitor proprio motu -creditum restituif, si alienatio rei legatae ad dispositio-nem judicialem facta; aut res invito testatore in aliam transformata est; legatum subsistit.
§. 726.
3) rmnnria- Si nec heres nec substitutus hereditatem
tio.ic here-	m
aum. accept are vult aut potest; jus succedendi ad legitimos heredes devolvitur. Hi vero reliquas dispositions testatoris adimplere tenentur. His quoque hereditatem repudiantibus lega-tarii pro rata tamquam heredes tractantur.
P. II. C. XIII. Oc succtísione al) inféstalo. 225
Caput XUí.
Tie successions ab inféstalo.
§• 727.
iSi defunctus absque valida ullimae volunta- ca!Ui 1«*,
. ■	j	i .	j.	Cêiiinnii ali
tis declaratione decessit; si in ea de integro ¡ntCíUlo. suo patrimonio non disposuit; si personis, quibus vi legis portionem bereditatis conferre debuissct, portionem debitam non reliquit; aut si instituti heredes hcreditatem accept are nolunt aut nequcunt, successioni ex lege pe-nitus aut pro parte locus est.
§. 728.
Deficiente ultimae voluntatis disposition« integra massa hereditaria defuncti ad legitimo» heredes devolvitur. Exstante vero valida ultima volúntate ipsis pars nein¡ni collata cedit. §♦ 729.
Persona, cui testator vi legum partem Praw^im« bereditatis relinquere obligatus fuit, per ulti¿ u"¡í¡il«" mae voluntatis dispositionem laesa ad p rae-Par» IL	T
¡¿26	i'ulB 1!. Cap. XIII.
scriptum logis provocare potest, et secundum normaui capitis sequentisportionem sibicora-petentem judicialiter exigere.
§. 73O»
Hcreilci It- Heredes legitimi imprimis smu
gilimi:	, „	i • •
j) Consan-cum deluiicto ex toro Iegiiimo per n-
guinci ex turo	.	,	T .
li-giiimu. proximam cognât» sunt. L.meue cognatio.v: sequehti modo determinantur.
§. 73i.
Lincae cornm Ad primam liiiearn illi pertinent, qui ex
rj;a.«" ' defuncto, veluli stirpe sua, dcscendunt, ni-mirum liberi ipsius eorumque descendenles.
Ad secundam lineam pertinent defuncti pater et mater, cum illis, qui cum defuncto ex paire et matre descendunt, id est, ejus fratres sororasve eorumque descendantes.
Ad tertiam lineam pertinent avi aviae-que, cum fratribus sororibusve parentum eorumque descendentibus.
Ad quartam lineam pertinent proavi pro-aviaeque defuncti , cum eoruin descendent tibus.
Ad quintam lineam pertinent abavi et ab-aviae defuncti, cum eorum descendentibus.
Ad sextam lineam pertinent atavi et al-aviaç defuncti, cum eorum descendentibus.
De successionc ab intestato.	227
§■ 73.2.
Si defuncto Iiberi legitimi primi gradus ,.L¡n«a:l¡-
-	. . i	herí"
sunt, ipsis integra hereditas cedit; sine di. L"' scrimine, an inasculini vel foeminini sexus; an vivente testatore aut post ipsius mortem nati sint. Plures proles hereditatem secundum numerum suum in aequales partes dividunt. Nepotes ex prolibus adliuc viventibus, et pronepotes ex nepotibus adliuc viventibus, jure succedendi non gaudent.
§. 733.
Si proles defuncti ante ipsum mortua est, et si ex illa unus aut plures nepotes exstant; portio, quae defunctae proli obtigisset, nepoti derelicto tota; aut pluribus nepotibus aequis partibus cedit. Si ex bis nepotibus quoque unus mortuus pronepotes reliquit j portio defuncti nepotis eodem modo inter pronepotes distribuitur. Si ex defuncto remotiores adbuc • exstant descendentes, dispertitio pro rata secundum praescriptum praecedens instituitur,
§• 734.
Eo modo hereditas non solum tunc distribuitur, si nepotes ex prolibusmortuis cum prolibus adbuc viventibus , aut remotiores descendentes defuncti cum propioribus con-
P 2
228	l'ai« II. Cup. Xllí.
« •
currunî ; sed eliam tunc, sí beredilas lan-tummodo inter nepotes diversarum prolíuinj aut inter pronepotes ex diversis nepotibus dí-slribuenda est. NepoLes ergo a singulis proli-bus dereliclí, el pronepotes ex singulis nepo-tibus, sine discrimine, quo numero sint, nun-quam plus aut minus ohtinere possunt, quam proles praemortua, aut nepos defunctus obli-nuisset, si supersliles inansissent.
§. 735.
a. Lin« i Nullis descendenlíbus defunct i exstanfi-
parentM m-
rumqii* dea- bus; beredrtas ad cos devolvitur, qui cum
ccuiicntu; ....	,	.	. .
jpso in linea secunda conjuncti sunt, mmi-rum: ad ejus parentes eorumque descendentes. Utroque párenle adhuc vívente bereditas integra ipsis aequis partibus ccmpetit. AI-terutro vero eorum morluo, ejus liberi vel descendentes in jus ejus succcdunt, et dimi-dia pars , quae defuncto parenti competiisset, inter illos secundum ea principia distribuitur, quae §§. 732 — 734. de divisíone bereditalís ínter líberos remotioresque descendentes te-statoris statuta sunt.
§.' 736.
Utroque párenle defuncto, dimidia pars bereditatis, quae patri obtigísset, inter pro-
De succession* ah intestate.	229
les ipsius derelictas earumquo descendentes; al lera vero dimidia, quae malri cornpeliisse!, inter ipsius proles earuinque descendentes secundum §§. jo2 — 734« distribuitur. Nullis ex bis parenlibus aliis liberis quam ex communi * toro procrealis eorumque dascendenlibus ex-stantibus, hi utramquc partemdiniidiam acquis partibus inter se dividunt. Quodsi vero prae-terea liberi dentur a paire vel a matre, aut ab i'Ilo et hac ex alio matrimonio procreati; proles a patre et matre communi loro procreatae earumve descendentes tam ex paterna, quam ex materna medietate portionem sibi compe-lentem, cum fratribus sororibusve unilatera-libus aequalem, nanciscuntur.
§• 737.
Siqua pars paronlum defunctorum intc-stati nec proles, nec descendentes reliquit, integra hereditas alteri viventí adhuc partí parentum cedit. Nec hac amplius superstite, integra hereditas inter ipsius liberoset descendentes secundum principia jam memorata distribuitur.
§. 738.
Si parentes tcstatoris sine descendentibus 3.l¡ decesserint, hereditas ad tertiam lineam de-'f
•3o	Pars II. Cap. XIII.
dc- volvitur, nimirum: ad defuncli avos et avias
......eorumque descendentes. Hereditas turn in
duas aequaLes paries dividitur; altera dimidia coinpetit parentibus palris eorumque descen-denliLns; allcra parentibus matris el eorum descendentibus.
§• 739.
Dimidia ulraque inter avum aviamque lateris utriusque superslites aequis partibus dividitur. Si avus aviave, aut ambo unius alteriusve lateris decesserint; dimidia pars ad latus islud devoluta inter liberos et descendentes avi hujus aviaeque secundum ea principia dividitur; secundum quae in linea secunda integra heredilas inter liberos et descendentes parentum testatoris dividenda est.
'(§§- 735-7370
§• 74o.
Deí'uncto avo aviaque ex latere paterno vel materno,et nec ex avo, nec ex avia alter-utrius laleris descendentibus exstantibus, tota hereditas cedit avo aviaeque ex altero latere adbuc superslilij aut, liisinortuis, óorurn li-beris et descendentibus.
§• 741-
j.) Linea:
Peni I us exstincta tertia linea successio
De suteessione ab inlcstalo.	231
i
legitima ad quariam devolvitur. Ad hanc 1¡- proari prn-
.	viacque, ct
neam pertinent parentes avi paterni eorum- «..mm iiesren-que descendentes; parentes aviae paternae cum eorum descendentibus; parentes avi materai cum eorum posteriiate; et párenles aviae inaternae cum eorum descendentibus.
§■ 742-
Exstanlibus consanguineis ex omnibus his quatuor stirpibus, hereditas inter eas in qualuor aequales partes dividitur, et quaeîi-bet pars iterum inter personas ad quamvis atirpem pertinentes secundum eadem principia subdividitur, secundum quae iriter parentes testatoris eorumque descendentes tota hereditas legitime dislribuitur.
§. 743.	'
Exstincta una quatuor ad hanc Iinearn pertinentium stirpium, portio ejus non omnibus reliquis tribus adcrescit; sed, si stirps
•
exstincta e latere paterno est, alteri stirpi la tens paterni dimidia pars hereditatis cedil ; et si exstincta stirps e latere materno est, alteri stirpi lateris materni aeque dimidia pars he-reditatis cedil. Exstincta vero utraquc stirpes lateris paterni et malerni, tota hereditas in duas stirpes alterius partis, ct exstincta quoquo
552	I'ars II. Cap. XIII.
ex his una, in reliquam atihuc superstilem slirpern liujus laleris devolvilur.
§. 7445. Lines Nullo e linea quarta consanguineo super-qurl *troram stite, bereditas in quintain lineam devolvitur,
d*»cfiidenlet,	j j r .- i	i
nempe ad deluncli abavos abaviasque et eoruru earumque descendentes. Ad hanc linearnper-linet stirps avorum paternoruin avi palerni; stirps avorum maternorum avi palerni; stirps avorum paternorum aviae paternae; stirps pvorum maternorum aviae paternae; stirps avorum paternorum avi malerni ; stirps avorum maternorum avi malerni; stirps avorum paternorum aviae malernae; et stirps avorum maternorum aviae inaternae.
§■ 745.
Quaelibet harurn octo stirpium cum reli-quis aequali jure successionis gaudet, et cxi-stentibus ex qualibel: stirpe consanguineis bereditas in octo aequales partes inter ipsos di-vidiiur, et quaevis pars inter personas ad banc slirpern pertinentes juxta ordinem in priori-bus iineis praescriptum ulterius subdividilur.
. §■ 746.
Exstincta una liarum octo stirpium, id, quod avis paternis avi aut aviae defuncti ob-
Dc successione ab intestate.	233
tigisset, stirpi avorum maternorurn ejusdem avi aut aviae defunct i cedit; et quod avis ma-ternis avi aviaeve defuncti compeliisset, cedit stirpi avorum palernorum ejusdem avi aut. aviae defuncti.
747-
Utraque stirpe alicujus avi aut aviae ex-stincta, port iones, ad latus palernum defuncti spectantes, reiiquis stirpibus lateris pa- ' terni remanent; et portiones, ad latus mafer-num defuncti spectantes, reiiquis stirpibus lateris materni. Nemineveroconsanguineorurn ex omnibus quatuor stirpibus lateris paterni; aut ex quatuor stirpibus lateris materni amplias superstite, stirpes ex altero latere adbuc exstantes integram bereditatein nanciscuntur.
fíxstincta denique penitus linea quinta, fi. Tin^:
" 1 •«"	1	•	• • AtUVi '1 ? i vi—
succcssio legitima ad sexfam pervenit, n.mi-af(!ii|i rum ad defuncti atavos ataviasquae et eorum descendentes. Ad banc lineam pertinent sex-decim stirpes, utpote: stirpes parentum eo. rum, ex quibus ascendentes lineae quintae progeniti sunt. Exstantibus ex qualibet barum stirpium consanguineis, beredilas in sexde-cim aequales portiones pro numero stirpium
•3o	Pars II. Cap. XIII.
dividitur, et quaelibet talis portio inter consanguíneos, ad hanc stirpem pertinentes, juxfa principia jam indicala ulterius subdividitur.
§• 749-
Ex quibusdam harum slirpium nullisam-plius consanguineis exstantibus, portiones ea-rum in eas stirpes devolvuntur, quae secundum praescripta §§. 743 ct 746 cum stirpibus exstinctis in proximo nexu existunt. Ubi non-nisi ex una stirpe consanguinei supersunt, his tota heredllús competit.
§• 75o,
Si quis defuncto ex utroque latere con-sanguineus est; ex utroque latere eo jure sue-cessionis gaudet, quod ipsi tamquam consar-gujneo ex unoquoque latere singulation coin-petit. (§. 736).
751.
Ad has sex lineas cognationis legitirnae
"' . "K"""'1 jus successions respectu patrimonii libere ad
exriuiluntur. '	r *
heredes transferendi restringitur. Rernotiores defuncti consanguinei jure succetsionis ab in» testato excluduntur.
§. 752.
II).Ja> »nee»- Proles extra matrimonium natce et per
¿»üi'o'i'ro-" niatrimonium, subsequens parentum suorura
Dc succession»;' ab intestato.	235
legitimatae; nec non illae, quibus non obstan-]eg;t¡_ te impedimento tempore matrimonii a paren- m,taI,,m' tibus earum initi dispositio §. 160 faveL, gau-dent sub limitationibus in eodem hoc §. 160 et §. 1G1 contentis, etiam respectu successio-nis legitimac, juribus prolium legitijiiaruiu. §. 753.
Proli illegitimae, per rescriptum legisla-toris legitimatae, in paternam bereditatem tunc tantum jus succedendi ab intestato corn-petit , si patre supplicante, ut iisdem juribus cuín prolibus legitimis in patrimonio libere ad heredes translerendo gaudeat, legitimata i ll i t.
§• 754.
Respectu matris proles illegitimae aequa- yn ?r ,!unj li jure succedendi ab inféstalo in patrimonio, quod libere ad heredes transferri potest, cum prolibus legitimis gaudent. In bereditatem patris et consanguineorum palernorum, dein-de parenturii, avi aviaeque et reliquorum consanguineorum matris, prolibus ¡Uegitimis jus succedendi ab intestato non competit. . §. 755.
Prolibus adoptivis in successione ab in- jy ProI¡iira testato quoad adoptantia patrímonium, quod »Jopii»»rum.
tima-
rum.
t
«236	Par» II. Cap. XIII.
libere ad heredes transferri potest, aequale jus cum prolibus legitimis competí t. Ilespec-tu consanguineorum ejus aut conjugis, sine cujus consensu adoptio facta fuit, jus succe-dendi ipsis nullum est. In patrimonio vero earum parentum et consanguineorum natura-lium ipsis jus succedendi ex,lege salvum manet. (§. i83.;
§■ 756.
X. Jujjucm- Parentibus ad successionem prolium sua-îu.nr/»P°u rum legitirnatarum, aut speciali lavore le^is ^'""'yjua"gaudentium, idem jus reciprocum compelit, 7-z — 754 quod liberis resnectu hereditalis parentum
menlio ficta *	1	t
eorum tribu tum fuit (§§. 702—754)- In patrimonio prolis illegitirnae non legitimatae tan-tum matri successio competit.; paterj, omrics avi aviaeque etalii consanguinei ab ea exclusi sunt. Nec parentes adoptivi ex lege jure suc-cessioni.s in prolis adoptivae hereditafem gnu-dent, haee potius secundum ordinem succes-sionis Iegitimae ad illius consanguíneos devolví tur.
§. 757.
vi. Jo» con- Conjugi superstíti íntestati, nulla ratione
¡iigum rx le-.	.	. .
ge sucerjmdi. nabita; an proprium patrimonium nabeatnec-ne, ubi tres pluresve proles exstant, aequa-
De successloiie al» inlestnlo.	237
lis porlio hereditaria cum qualibet prole; pau-cioribus vero quam tribus prolibus exstanti- -bus, pars quarla hereditatis compelit, otqui-dem jure ususfructus ad dies vilae, proprie-late talis porlioriisprolibus manente. §• 758.
Quod si proles nulla, sed alius legitimus heres exstitcrit, conjux superstes dominium illimitatum in quartam partem hereditatis ob-linet. Sed tarn in hoc, quam in casu §. 7S7. notato, quod vi pactorum dotalium, pacti succcssorii , aut ultiinae voluntatis conjugi superstiti ex patrimonio alterius cedit, inpoi-lionern liereditariam imputatur.
§• 759.
Exslante vero nemine, nec ex consangui-neis in sex supra dictis lineis, nec ex §§. 752 — 756.vocatis heredibus, conjugi integra he-reditas cedit. Attamen conjux, cujus culpa separatio caúsala est, nec in alterius conjugis hereditatem integram, neque in hujus hereditatis portionem jus aliquod habet.
§. 760.
Nec conjuge amplius superstite, heredi- Hrreiiitu tas tamquam res heredibus destituta, aut a fuco, aut ab illis personi« capitur, quae vi
j38 Pars 11. Gap.XJlI. Dcsuccessioncak intestate.
constitutionum politicarum jure bona caduca capiendi gaudent.
§. 761.
Exception« Exceptiones ab ordine succedendi legiti-dMM-"'1110 in hoc capite determinato, quae respectu dendl' bonorum rusticorum, et hereditates persona-rum ecclesiasticarum locum habent, in legibus politic» continentur.
P. II. C. XIV. De portione legitima etc. 289
Caput XIV.
De portione legitima ct collatione in portionem legitiman aut hereditariam•
§.762.
J^ersonae, quibus testator in ultimae volun- Quibui pcr-tatis dispositione portionem hereditatls relin- quum hrrcfli-quere obligatur, sunt ejus liberi, ct bis defi- r¡u Írguím*
....	.	coinuetaL
cientibus ejus parentes.
§■ 763-
Nomine liberorum secundum regulam ge-neralem (§. 42.) etiam nepotes et pronepotes; et nomine parentum omnes ascendentes com-prehenduntur. Hie inter sexum masculinum et foemininum, inter nativitatem legitimam et illegitimam nullum discrimen locum babet, siquidem ad bas personas jus et ordo succes-sionis ab intestato veniret.
§. 764.	'
Portio hereditaria, quam istae personac ex i gen d i jus habent, legitima; et illi, quibus competit, heredes necessarii dicuutur.
I
2 jo	Pars If. Cap. XIV.
§. 765.
Inqoxpuo. In portionem legitimam leges cuiliket l"*lo; proli assignant dimidiam partem ejus, quod ipsis in successione ab intestato obtigisset.
§. 766.
In linca ascendenti cuilibet heredi neces-sario tamquam legitima competit tertia pars ejus, quod ab intestato obtinuisset.
§■ 767.
eiiubqnibui Ql" juri hereditario renunciavit j qui se-hmitaiioni. cun(juin praescripta in capite octavo contenta
jure successionis privatur, aut a testatore juste exheredatus est; legitiinam poscere ne-quit, et in determinatione ejus ita respicitur, ac si plane non existeret.
§. 768.
Requisita Proles cxheredai'i potest:
iuilaeethe-	. .	...	» » .» j ...
«dutioni». t) Sl a religione Christiana desciscit;
2)	si testatori egestate aut alia gravi ca-lamitate presso nullum tulit auxilium;
3)	si criminis causa ad carceres perpetuos vel viginti annorum condemnnta fuit;
4)	si vitam honestati publicae contrariam perseveranter gerit.
§■ 769.
Ex iisdem rationibus etiam parentes a
De portionc legitima etc.	2^1
legitima excludi possunt, et spccialim etiam in eo casu, quando educationem prolis peni-tus neglexerunt.
. §• 770.
In genere lieredi necessario propter tales quoque actus, qui heredein vi §§. 54o —■ 5+2. juris succedendi indignum reddunt, per ultimae voluntatis dispositionem legitima adi-mi potest.
§• 771.
Causam exheredationis semper, sine discrimine, an a testalore expressa sit vel non, ab berede probari et in verbis ac sensu legis fundatam esse oportet.
§• 772.
Exberedatio tantum perrevocationem ex-pressam in forma legitima declaratam tollitur. §■ 773.
Si respectu heredis necessarii debitis ad-modum onerati aut prodigi cum fundamento timendum sit, ne legitima ipsi competent! penitus, aut maxima pro parle prolibus ejus adimatur j beres necessarius a testatore exheredan poLest, ea tarnen sub conditione, ui legitima liberis exberedati conferatur.
Tars II. ,	Q
« .
372	Pars II. Cap. XVIi.
§• 774-
Quomodo Legitima sub specie portionis heredita* S¡X riae aut legal!, etiam sine expressa denomination illius, relinqui potest. Ast heredibus necessoriis penitus libera relinquenda est. Quaelibet conditio aut oneratio earn restringen« est invalida. Si heredibus necessariis major pars hereditatis relinquitur, ejusmodi restrictio ad earn tantum partem, quae legi* tiinam excedit, referri potest.
§• 775.
Ja,;, «med!, Here« necessarius sine requisitis in §§. 768 -773. praescriptis cxheredatus, Iegitiinam "),„«» sib¡ çompetentein plenam; et si ipsi minus,
injii.Ue ovhc-	v 1	*	.
"SinnU q,jam portio legitima pura elficit, relictum poriionit le- est ¡(j ^qJ deficit, exigere potest.
§.776.
Si ex pluribus prolibus, quarum existen-
hjinraiu	"1	1	.
practcritiunij.tja testalori no;a fuit, una penitus siteniio
praeterita estj pariter nihil nisi Iegitiinam
exigere ipsi fas est.
• §■ 777-
Si vero ex circumstantiis probari potest, praeteritionem unius ex pluribus prolibus inde tantum oriri, quia testatori existentia ejus ignota fuit, proles praelerila sola legiti-
De portionc legitima etc.	243
ma contenta esse non tenetur; sed portionem hereditatis aequalem porlioni heredis necessa-rii, qui minimum accipit; quando vero uni-cus adlmc reliquus heres necessarius insti-tutus fuit, aut oinnes reliqui ad aequales por-tiones vocati sunt, aequalem cum ipsis portionem hereditatis petere potest.
§• 778.
Si testator unicum, quem Iiabet, here-dem necessarium ex errore supra diclo silen-tio praetercat; aut si ei proles nullas habenti primo post declarationem ultimae voluntatis heres necessarius obtingat, cui' prospectum non est; nonnisi legata ad instituta publica, ad remunerationemservitiorumpraestitorum, aut ad causas pias destinata in quantitate, quartam partem purae hereditatis non excedente, pro rata praestantur; omnes reliquae ultimae voluntatis dispositiones vero eíTectu destituuntur. Attamen, herede necessario ante testatorem mortuo, iterum vim suam recuperan t.
§• 779.
Si proles ante testatorem morlua descendentes reliquit., hi silentio praeteriti respectu juris succession^ in locum prolis veniunt.
Q 2
244	rars 1L CflP- X1Y-
§. 780.
Descendentes prolis ultimae voluntaria dispositiune expresse exheredalae, seu e testatorern defunctae, jure tanlum gaudcnt legitimain exigendi.
§. 781.
Heres necessarius ex linea ascendant i eí-leniio praetrrilus nunquam plus qnarn legili-mam ex massa hereditaria exigendi jus habet.
§■ 782.
Si heres instilutus probare potest, here« dem nccessarium silenlio praeterituin se ali-cujus causarum exberedalionis in §§. 76*8 — 770. recensitarum reum reddidisse; praeteri-tio tamquam tacita justa exlieredatio respi-citur.
§. 783.
Qai> a>l	In omni casu, ubi heredi necessario pcr-
norliuntrah«- .....	. . .	.
rtdiiariamaui tío hereditaria auL legitima competens plane dnirihuTre non, aut saltem non integra relicta fuit, tam heredes instituti, quam legatarii pro rata ad plenam praestationcm legitimae contribuera tenentur.	1
§• 7 84-
Modas i«- Ut legitima rccte definiatur, omnes ad ifrânîna'ndi massam liereditariam pertinentes res, mobi-
De portioiie legítima ele.	245
Jes et immobiles, omnia jura et credita, ,t .-0It,rutiB. quae testator in successores suos libere trans-¿1" mittere poterat, i rumo quidquid beres aut le-gatarius inassae bereditariae debet, exacte dcsiribunlur et rite aestiraantur. Heredibus netessariisfas est, aeltii detaxationis ussiste-re, el quod observandum putant, proferre. Venditionem rerum hereditariarum in eum iinem, ut verus valor earum innotescat, exi-gere nequeunt.
§. 7«5.
Debita et alia onera, quae jam vívente testotore patrimonio inbaerebant, a massa hereditaria sublrabuntur.
§• 786.
Portio legitima nullo respertu habito Ie-gatorum et onerum ex ultima volúntate orien-lium determinalur. Ad traditionem usque revera subsequentem hereditos ratione lurri et dctrim«ntorum tamquam res heredi instituto et necessario pro rata communis respi-citur.
§■ 787.
Omne id, quod heredes necpssarii per Cnliatio i.-»
,	porti Mirm !«•
legata aut alias dispositiones teslaloris rcapse fi¡timam.

• ■¿46	Pars n. Cap. XIV.
emassa hereditaria obtinent, in eorum portio-nem legitimain imputatur.
§. 788.
Quod testator vitae tempore filiae suae aut nepoti in detern; filio suo aut nepoti ad
instruclionern rei fainiliaris, aut immediate
* %
4
ad adeundum munus aliquod, Arel qualern-cunque quaestum dedit; aut in solutionem debitorum prolis inajorennia imperidit, in le-gilimam confertur.
§. 789.
Ratione legitimaeparentum collatioquan-titalis in antecessum datae eatenus locum habet, quatenus ñeque ad praestandum legiti-mum auxilium (§. 154.) nec ex mera liberali-täte tributa íuerit.
1
790-
Tfl ia pi.nio- Collatio ¡n successione liberorum ex ulti-
»™ hrrcdi-	.
lauain in casu ma volúntate tunctantum locum habet, quan-
iiicrmiiinu ,
iegitimac. a testatore expresse mandatur. E contra proles etiam in successione legitima id, quod a testatore tempore vitae ejus in lines supra (§.788.) dictoa oblinuit, sibi imputan sinere obligator. Nepoti non solum id, quod ipse immediate, s«d etiam id, quod ejus parentes, in quorum locum succedit, tali ratione acce-
De portion« legítima ele.	247
perunt, in portionem Iiercditariam imputa-tur.
§• 791.
Quod parentes extrâ dictos casus proii impertiti sunt, donalum esse censetur, nec imputatur, nisi parentes restitulioiiein siLi expresse stipulai: sint.
§• 792-
Farentes possunt proli collationem etiam in successione legitima expresse remitiere. Ast si educatio necessaria et collocatio reli-quarurn prolium ncc ex ipsarum proprio, nec ex patrimonio parenlum procurari possit ; proies id, quod in fines 788. dictos in antcces-sum accepit, quatenus ad educationcm et collocationem fralrumetsororum necessarium est, conferre obligatur.
§• 793.
Coîlatio recepti in pnrlionem heredita-riam ila e/ïïcilur, ul quaelibet proies eamdem quantitatem ante divisionein capiat. Si here-ditas non suflicit; proles quidem, quae jam prius quidquarn accepit, partem hereditatis exigere nequit, sed r.ec ad ullarn restitutio-nem obligarL potest.
1
»
248 Pars II. Cap. XIV. De portione legitima ele.
§• 79¿
In qualibet collatione, si obtentum non
i
pecunia parala, sed aliis rebus mobilibus aut immobilibus constiterit, valor rerum immo-bilium, quem tempore accept ionis; valor mobilium vero, quem tempore delaLae bere-ditatis liabuerunt, accipitur.
§• 795.
Jm hired!* Heredi necessario, licet portione sua le-
l'íin'í'iiVa u- 6¡líma JustH prívalo, tamen alimenta necessa-eniaria, r¡a semper tribuenda sunt
§. 796.
*t cnnjugis ad Conjux quidcm jure ad legitimara desti-ncra ro'nv^ tiiilUT; si vero pro casu, quo superstcs mane-nifntera. ret, sustentatio conventa non fuit, quamdíu ad secunda vota non transit, deíiciens sustentatio conveniens ci compelit. Conjux culpa sua ab altero separatus, banc sustentatignem petere nequit
V
«1
Pars IL Cap. XV. Decapieada possess, heredit. 2^9
A
Caput XV.
De capiendo possessione heredilatis. §■ 797.
Nemini fas e.t possessionem hereditatis pro- Condition rs
...	T	Ii*	»J I'oues.io-
pna auctontate tapere. Jus succedendi coramuemhcre.iiu-
H..J	. j	.1	, I. I titjusto modo
icio demonstrandum et ab eo addictio he- ^¿„¡„„j«^ reditatis, hoc est, traditio in justam possessionem impetranda est.
§• 798.
Quatenus judicio postmortem alicujusex officio procedendum sit, qui termini ct quae cautelae in hoc pertraclationis hereditatis actu observandae sint, specialia de modo procc-dendi judiciali praescripta determinant. Hoc capite pracscribitur, quid heredi, aut ex alio titulo jus ad hercditatem habenti, faciendum sit, ad adquirendam possessionem ejus, quod ipsi competit.
j 78	Pau II. Cap. XVII.
§• 799-
Dcraonitritio Qu* hereditatem in posessionem snam dreiaraUohe re<í'gere Wilt, titulum juris, an ipsi ex ulti-reJjj. mae voluntatis dispositione; ex valido pacto successorio; vel ex lege cora petat, demon-si rare; et expresse declarare tenetur, quod hereditalcm acceptet.
§. 800.
In aditione hereditatis aut heredis der'a-ratione simul exprimendum est, an pure, vcl salvo juris beneficio inventan i fiat.
§. 801.
Effrcto*pu- Pura heredis declaratio eíTii t, ut lieres omnibus creditoribus testatoris respeetu debi-torum, et omnibus lf-gatariis respecta legato-rum teneatur, etiamsi hereditas non sufiiciut.
§. 802.
et conditio- Si bereditas reservato beneficio inventarii riêd»ràtioni* aditur; a judicio statim inventarium sumtibus massae hereditariae conficiendum est. Hujus-modi heres creditoribus et legatariis eatenus
tantum ojdigatur, quatenus hereditas satis-
/
faciendis eorum et propriis quoque heredis, ci praeter jus hereditarium competentibus juribus par est.
De capieuda possessione hrr edita lis. c5t §. 8o3.
Testator nec heredi reservationem hujus Jn» Lmdita-
. „ ..	r	-	••	• • eondilio-
beneiicii, nec confectionem ínventarn prohi-n»r», autj.ure bere potest. Immo ipsa renunciado in pacto ^m'repn'dUi!-successorio «iconjugibus celebrato facta ineffi-dl" cax est.
§. 804.
Confectio inventarii etiam peti potest ab e'o, cui legitima competit, §. 8o5.
Qui de juribus suis ipse dísponere potest, ei jus est bereditatem pure,, aut dicto juris beneficio reservato adeundi vel etiam repudiando Tutoribus et curatoribus praescriptasuo loco expósita observanda sunt. (§. 233.) §. 806.
Heres judicialem suam declarationem de adeunda aut repudianda bereditate revorare amplius nequit, nec etiam puram mutare re-seryato sibi juris beneficio inventarii.
§. 807.
Si ex pluribus coberedibus alii pure, alii vero, aut tantum unus eorum, reservato dicto juris beneficio se heredes declarant; in-venlarium faciendum est, et declarado de ad-
1
372	Pars II. Cap. XVIi.
cunda hereditate, ad lianc reservalionem re-atricta, in pert racial lone licreditatis pro basi * accipb-nda. In hoc casu, quern ilmodum in omnibus aliis, ubi iuventariuin faciendum est, etiam ¡lie, qui pure se heredein declaravit, quaindiu ipsi hcreditas nondum tradita est, juris beneficio iaveutarii gaudet.
§. 808.
Si heres scriptus est, cu¡ eliam ab intestate jus succedcndi in tolarn bereditalem vel in partem ejus competiisset; ipsi fas non est provocando ad legiiimain successionem dec'a-rationein ultLnse voluntatis eluderc; sed he-reditatem ex ultima volúntate adire, vel ei plane renunciare debet. Persr-nae vero, qui-bus legitima competir, bereditalem, reserva-ta sibi parte legitima, repudiare valerit.
§. 809.
TrtmUtio Herede, prius quarn bereditalem sibi de-
jnr;j lirrttli-	.
urii. latam adivent vel repudiaverit, rriorluo, ejus heredes, nisi a testalore exclusi aut alii substi-tuti sint, in jus bereditalem adeundi aut rc-pudiandi succedunt. (§. 537.)
§. 810.
Dijposiiiow« Si hcres adcundo bereditalem jus suum
De cnpíenda possessione hcredílalis. 253 succedendi suflicienter probat, administra- ante addiciio-
.	„	......	,. . iiem hcrt'iila-
tio Rt ususfructus hereditatis ipsi concedí de-,¡,flic¡en„.ie:
-	a) aiimini-
bent.	umio:
§ 811.-
Securitall et salisfactionl creditorum te- b)»»cnnt«,
,. .	.	- ..	et jatijfactio
stat.iris ajndicio non magis prospicitur, quam crejil0lihus ipsi petunt; non tarnen obligantur heredis de-prM,uni*' clai'itionem exspectare; sed actiones suas contra massam instituere possunt et exigere, ut ad defensionem ejuscurator constituatur, contra quem jura sua demonstrcnt.
812.
Si quis credltor testatoris, legalarius, aut c) «epara-
.	lio Lrroiilatif
he res necessarius timeat, ne commixtione be-apairunooio reditatis cum patrimonio heredis ipsius jus periculo exponatur; ei fas est anle addictio-nem hereditatis exigere, ut hereditas a patrimonio heredis separetur, a judicio custodia-tur, aut a curatore administretur, ejus jus in eam praenotelur et ipsi satisfactio praeste-tur. In quali casu vero illi heres, licet pure se heredem declaraverit, patrimonio suo proprio non arnplius tenetur.
§. 8i3.
LIeredibus 'et constituto hereditatis cura- d) Convo-
254	Pars IT- CaP- xv*
cilio crédito- tori liberum est, status aeris alien! cognos-ti».	cendi causa petere publicationem edict i, quo
omnes creditores ad terminurn circuinstantiis convenientem convocentur, ut praetensiones súas insinuent et demonstrent, et ad terminurn hunc elapsum usque salisfactioriem cre-ditorum suspendere.
§• 8l4-
Effect« con- EíTectus liujus con vocationis judicial is est, Tsutiuuif, ut crec[¡toreSi qU¡ se intra terminurn statutum
» non insinuarunt, contra heredilatem, si so-lutione obligationum insinuatarum exhausta est, nullam amplius actionem habeant, niw ' ■ quatenus jure pignoris gaudent.
§. 8i5.
. s	Si heres concessam sibi cautelam convo-
ant ejus omis-
sionn; cationis judicialis omittit, aut si statim qui-busdam creditoribus se insinuaritibus satisfa-cit, nullo habito respectu jurium reliquorum, et si postea quibusdam creditoribus ob here-ditatemnon sufFlcientem satisfieri nequit; heres ipsis, etianisi conditionale se heredem declara verit, cum integro suo patrimonio ob-strictus est, quatenus satisfactionem suam accepissent, si hereditas secundum ordinem
De capienda possesslone liereditalis. 2S0
lcgitimum in satisfactioncm credilorum im-pensu misset.
§. 8,6.
Si testator executorem ultimae suae vo- dcni0II_ lunatia nominavit, ab ejus arbitrio pendet, an •minus hoc suscipere velit vel non. Postquam ""j"/","^ vrro illud suscepit; ipsius officium est, ut vel tamquam mandatarius dispositiones testa-ü» toris exequatur, aut heredem morosum ad executionem esi um adigat. /
§. 817.
Executore ultimae voluntatis haud nomi-anl ¡pJP
.	■	• • berede*
nato, aut nominate negotium non suscipicn-te; heredi immediate incumbit voluntatitesta-toris, quantum fieri potest, satisfacere, aut de ea adimplenda cautionem praesiare, et id factum esse ¡udicio demonstrare, Respectu legatario-rum determinatorum ipsi tantum proban-dum »*st 1 illos de legatis ipsis delatis certiores redditos fuiaae. (§. 688.)
§. 818.
Ouae tributa heredi, antequam possessionem hereditatis adquirat, praestanda, et quid in eo casu, ubi defunctus aerario publico ad rationes reddendas obligatus fuit, ipsi hoc
j56	Pars IL Cap. XV.
sub respecLu demonstrandum sit, constitution's polit ¡cae specialiter determinant«
§. 819.
Qnando lirrc Quamprimum lacla declaratione de adda »it. eunda bereditate judicio de vero herede constat, isque obligationes suas adiinplevit, here-ditas ei addicitur et pertractatio terminatur. De reliquo lieredi ad translationem dominii rerum immobilium efiiciendam praescriptuw) §. 436. observandum est.
§. 820.
Corroaiitaj Plures heredes, qui hereditatem com-coLcredum. ra.anem s;ne jur¡s beneficio inventarii adivc-
runt, omnibus creditoribus hereditatis et legatariis, etiam post addictionem, omnes pro uno et unus pro omnibus vel in solidum tenentur. Inter se vero pro rata suarum por-tionum, quas ex bereditate accipiunt, contribuer obligantur.
§. 821.
Coheredes, juris beneficio inventarii usi, ante addictionem creditoribus hereditatis et legatariis secundum §. f)5o. obligantur. Post subsecutam addictionem quilibet singulus etiam de iilis oneribus, quae assem heredila-
De C3pieiija possession« hereditatis. 207
rium non excedunt, tan tum pro rata suae portions obligat ur.
S- 822.
Creditores heredis possunt quidem rein Med!», qn¡_ hereditäriam ipsi delatara, etiam antequam ei tradita est, interdicto, pignoris captioner"»t",u"
1 0	r	cnnsulerejioi'
aüt praenotatione condicere. Talis caulio vero>lm,• non alio modo quam cum bac reservatione concedí potest, ut praetensionibus in pcrlracta-tione hereditatis occurrentibus nullum praeju-dicium adferat, et tantum a tempore obten-tae addictionis efficax sit.
§. 823.
Etiam post obtentam addictionemille,qui Petition« tw-aequale aut melius jus succedendi habere con- redlU"s-tendit, contra possessorem hereditatis agere potest; ut iste hcreditatein actori restituât, aut cum illo dividat. Propter peraequendum dominium singularuru rerum ad hereditatem pertinentium non petitio hereditatis, sed rei vindicatio instituenda est.
§• 824.
Si conventus ad hereditatem integram Efftctu, vel pro parte cedendam condernnatur; juraMnun" respectu restitutions (Vue tun m a possessore Par» II.	R
258 Pars II. Cap. XV. Dccapienda possessíone etc.
perceptorum; aut refusionis impcnsarum ab ipso in hereditatcm i'actarum secundum ea principia dijudicanda sunt, quae respectubo* riae aut malae fidei possessors in capite de possessione in genere statunntur. Tertius bo-nae fidei possessor de rebus ex bereditate in intermedio tempore adquisitis nemini respon-subilis est.

De condominio etcommunioneal.jar.re.il. 359
CAPUT XVI.
De condominio et communione aliorurn jurium réalium.
§. 825.
Um dominium ejusdem rei, aut jus unum Orí«« <-om
.	...	......	Iiiunion:,.
idemque pluribus personis indivisim compe-tit, communio existit. Fundamentum suum habet comrnunio in eventu casuali; lege; ul-timae voluntatis declaratione ; aut pacto. §. 826.
Pro diversitate fontium, unde commu-
«
nio oritur, jura et obligationes consortium propiorem suam determinationem obtinent. Specialis praescripta de communione bonorum e pacto oriente in capite vigésimo séptimo continentur.
§. 827.
Portionem rei communis sibi asserenti incumbit jus suum, si reliqui consortes contra-dicunt, probare.
R 2
Cj-6	I'ars II. Cap. XVII.
828.
Quamdiu onmes consortes consentiunt,
Juraronsoi-
lil.uscummu- Unam tantum personam repraesentant,etjt a-
•	L- • J-
gaudent de ro cornrnuni pro arbitrio diapc-nendi. Si dissentiunt, nemo consortium in re communi mutationem i'acere potest, qua de parte alterius disponeretur.
§. 82'J.
Ouilibet consors plenus est dominus suae
Jura coiuortij
inraampor- portionis. In quantum jura suorum ronsortiontin,	1	_	t
tium ncn laedit, suam portienfm ipsam aut cunirnoda inde percepta arbitrarie et indepen-denter oppigncrare, legare, aut alio modo alienare potest. (§. 36l.)
§. 83o.
Cuilibct consorti fas est exigere, ut ratio-nes reddantur et lucrum dividalur. In regula etiam petere potest, ut communio toliatur, modo id non intempe^tive et in detrimcntuin reliquorum fiat. Iiinc in diiationem circum-stantiis convenientem, baud facile evitabilem, ipsi consenliendum est.
§. 831. .
Si consors ad continuandam communio nemseobligavit, ante tempus elapsum quidem . recedere nequit; sed isla obligatio quem-
De condoininio et communions al. jur. real. 261
admodum aliae, tollitur, et in heredes non transit, nisi hi ipsimet consenserint.
• §. 832.
Dispositio quoque tertii, qua res aliqua ad coinmunionem destinatur, a primis qui-lem consortibus, non vero etiam ab eorum iieredihus, adimplenda est. Obligatio ad com -• jnionem perpetuam subsistera ncquit.
§. 833.
Possessio et administratio rei communis jcrt roB„,r. geiie itirn omnibus consortibus competit. In ¡.'""„^"J," r - s, «luae tantum ordinoriam administra- a) "»p«1»
■	«ortneapiu-
tïonern et usum sortis capitalis concernunt, [ r alitas votorum decidit, quae non secundum personas, ôed pro rata portionum consortium numerantur.
,	§• 834.
Si mutationes majoris momenti ad con-aervationem aut meliorem usum sortis capitalis propnnuntur, illi, qui votis aliorum cedere debuerunt, cautionem propter futurum de* trimentum, aut, si haec non praestatur, exi-gere possunt, ut ipsis communioncm deserere liceat.
§. 835.
Si recedere noltint: aut si recess 11 s intern-
372	Pars II. Cap. XVIi.
peötive fieret; sora, arbiter, aut si in allerutrum non omiies consent iunt, judex décidât, an mutatio absque restrictione, aut erga prae-staridam cautionem, locum habere possit nec-ne. Istae species decisionum etiam, dum vota consortium paria sunt, locum habent. §. 836.
Si administrator rerum communium con«
stifuendus est, ejus electionem pluralitas vo-toruin decidit, et hac déficiente judex.
- §. 837.
Administrator rei communis tamquam mandatarius respicitur. Ex una parte tenetur rariones rite reddere, ex altera ipsi jus est, omiies pxpensas utiliter factas sibi subtrahen-di. Hoc valet etiam in eo casu, ubi consors
I
rem communem sine mandato reliquorum consortium administrât.
§. 838.
Si administrate pluribus confiditur ; inter illos quoque pluralitas votorum decidit. §. 83g.
b) re»pcriu Commoda et onera communia pro rata atüiuiit et portionum determinantur. In dubio nortio-
oncnim ; *	'
nes aequales supponuntur; contrarium asse-renti incumbit probatio.
, t De condominio et communione al. jur. real. 263
§. 84o.
De regula commoda percepta in natura
dividenda sunt. Si vero talis divisio fieri non
#
possit, cuilibet consorti fas est publicam eo-rum venditionem exigere. Pretium inde per-ceptum inter consortes pro rata distribuitur.
§■ 841.
In divisione rei communis, post sublatam *) mpectn
1	, ,.	„ dtTUWBÍ»»
communionem instituenda, pluralitas sulira-giorum non valet. Divisio ita facienda est, ut quilibet consors contentus sit. Si suffragia reconcilian nequeunt; sors decidat, aut arbiter, aut, si in determinatione alterutrius barum decisionis specierum non unanimiter consen-tiunt, judex.
§• 84a,
Ita quoque arbiter aut judex decidit, an in divisione praediorum vel aedifíciorum ali-cui consorti ad usum suae portionis servitus necessaria, et sub quibus conditionibus ipsi concedenda sit.
§• 843.
Si res communis aut indivisibilis sit, aut saltem sine gravi diminutione valoris dividi non possit; in publica auctione, si vel unus
264	Pars ir. Cap. XVI.
consors hoc exigat, vcndenda et pretium inter consortes dividendum est.
§. -844.
Servitutes , signa limites notanlia , et documenta ad communem usuin necessaria dividi non possnnt. Servitutes praediales omnibus consortibus prosunt. Documenta, si nihil obstat, apud consortem natu maximum deponuntur. Reliqui obtinent suis sumtibus apographa fide publica firmata.
§• 845.
In dividundis praediis fines rautni pro diversitate loci per columnas, lapides terminales, aut palos modo distincto et immula-bili designandi sunt. Fluvii, montes et viae publicae sunt limites naturales. Ut dolus et error arceatur, lapidibus, columnis aut palis, terminis design arid is inservientibus, cruces. arma, numeri aut alia signa incidenda aut sub eis defodienda sunt.
§. 846.
De facta divisione sunt instrumenta exa-randa. Consors quoad rem immobilem tan-tum tunc jus reale in suam portionem obti-net, quando instrumentum de divisione exa-ratum libris publicis inscribitur. ( §. 436.)
Oecondominio et comtnunione al. jur. real. a65
§■ «47-
Ipsa divisio rei cujuscunque communis tertio praejudicio esse nequit: omnia jura pignoris, scrvitutis etalia realia post divisio-nem, uti ante earn , exerceri possunt. Nee minus jura personalia, quae tertio ergacom-munitatem competunt, non obstante divisione, vim suarn priorem retinent.
§. 848.
Eadem ratione illc, qui communitati debet, solutionem singularibus consort ibusprac-stare nequit. Ilujusmodi debita integrae communitati, autei, qui earn rite repraesentat, solvenda sunt.
§• 849-
Quod bactenus de e^mmunione in genere statutum est, ad jura et res, quae alicui familiae, tamquam communitati, competent, e. g. fundationes, fideicommwsa et similia, applicari potest.
§. 85o.
Signis limites designantibus per quascun-(. ^»»vfio que circumstantias ita corruptis, ut penitus confundi possent, cuilibet consorti fas est re-novationem limifum ab omnibus simul susci-piendam exigere. Vicini, de quorum limiti-
372	Pars II. Cap. XVIi.
bus agitur, ad bunc actum citandi, limit?« exacte descvibendi et sumtus ab omnibus, juxta extensionem limitum , fcrendi sunt. , §• 851.
Si limites revera amplius distingui ne-queunt, aut occasione finium regundorum lis oritur, judicium imprimis novissimam possessionem tuetur. Qui hoc modo se laesum putat, argumentia, quibuspossessionem, dominium, aut aliud jus sibi competens evinci posse putat, praescripto modo utatur. (§. 347.) §. 852,
Argumenta maximi momenti in restitu-tione limitum sunt: dimensio et descriptio, vel etiam delineatio fundi Iitigiosi; deinde libri publici eose referentes et alia documenta; demum eflata testium expertorum, et sufiragium a rei pcritis praecedente inspections prolaturn.
§. 853.
Si neutra pars privativum possessionis aut dominii jus probat; judicium spatium li-tigiosum pro rata status possessionis bucus-que quietae distribuit. Statu possessionis quo-que dubio existente, spatium liligiosuminter partes litigantcs pro rata ejus possessionis,
On condominio et comuiunione al. jar. real. 267
cut contentio innititur, adhibitis artis peritis distribuitur, et in conaequentiam ejus limites pununtur.
§. 854.
Sulci, sepes mortuaeaut vivae, plancae, Co»m«¿&
pramumta.
mnri, rivi privati, canales, areae vacuae et similes spparationes, quae intpr praedia vici-na existunt, pro re communi habenturj nisi arma, epigraplia aut inscriptiones, aut alia signa characteristica et argumenta contrarium os tend ant.
§. 855.
Quilibet consors muro communi in parte sua ad mediam usque crassitiem uti potest, immo etiam cavationes et armaria parietalia facere , ubi in parte opposita nulla adhuc aunt. Attamen non licet, aedificium exatructione camini, foci autaliorum operum periculo exponer«, et vicinum ullo modo in usu partis suae impedire.
§. 856.
Omnes condomini ad conaervationem hujusmodi communium parietum intergeri-norum pro ra»a contribuunt. Ubi dupli aunt, aut dominium divisum est, quisque id, quod ipsi proprium est, suis sumtibus conservet.
268 Pars II. Cap. XVI. Decond. et com. al. jur. real.
•
§. 807.
81 paries intergerinus i ta posit us est, lit tegulae, tigna aut lapides in una tantum parte prominearit aut dependeant; aut si pilae, columnae, postes, sublicae in una tantum parte infossae sunt; in dubio in bac parte dominium indivisum bujus parielis intergerini existit, nisi ex onere in utraque parte exi-stenti, ex compactura, et aliis sigr.is characteristics , aut aliis argumentis contrarium pateat. Etiam ille pro privativo possessore muri habetur, qui alium murum in eadem directione continuum ejusdem altitudinis et crassitici indubie possidet.
§. 858.
In regula possessor privativus non tenetur ad murum suum vel piancam ruinosam re-ficiendam; sed tunc tantum ea sarta tecta conservare obligatur, si ex ruina vicino damnum immineret. Quemlibet dominum vero, ex parte dextera introitus sui principalis , ne-cessariac inclusions areae suae, et separations ab area aliena curam habere oportet.
\
Êt
tbij
PARS SECUNDA,
SECTIO SECUNDA.
DE JURIBUS RERUM PERSONALIBUS.
Caput XVII.
De pactis in genert.
§. 85q.
jura rerum personalia, vi quorum unus al- Fundnrien-
tom jurmiu
teri ad aliquam praestationem obli^atur, tun- jienuualiu'b. damentum suum habent aut immediate in lege; aut in pacto; aut in laesione illata. §• 860.
Casus , in quibus alicui lege immediate jus rerum personale tribuitur, suo loco enu-merantur. De jure damni reparations agit caput XXX.
Cj-6	I'ars II. Cap. XVII.
§. 86l.
Qui declarat, se in alterum jus suuui conferre, hoc est, ipsi alicjuid concedere, dare, pro ipso aliquid lacere, aut in ejus uti-litatem aliquid inlermittere velle; promit tit ; cujus promissum si alter valide acceptat, hoc consensu utriusque partis pactum oritur. Durant ¡bus tractatibus et promisso nondum facto, vel vero nec antea jam nec posterius acceptato, pactum nullum adhuc habetur. §. 862.
Si ad acceptationem promissi terminus
»
nullus conventus fuit, promissum orale sine mora acceptandum est. In scripto distingui debet, an utraque pars in eodem loco verse-tur vel non. In primo casu acceptationem intra viginti quatuor horas ; in altero vero intra duplum temporis spatium, quod ad re-sponsum obtinendum requiritur, fieri et pro-mittenti notificari oportet, secus promissum exspirat. Ante elapsum terminurn statutuin promissum retrain nequit.
§. 863.
OiTiiioptct«. Voluntas non solum per verba et signa universaliter recepta, sed tacite quoque per tales actus declarari potest, qui perpensis
. -
r
De pactis in genere.	tyi
omnibus circumstanliis iundatam rationem dubitandi non relinquunt.
§. 864»
Pacta unilateralster tantum vel bilaterali> ter obligant, prouti vel una pars tantum aliquid promittit et altera acceptât; aut ambae partes sibi mutuo jura conferunt et mutuo acceptant. Priora ergo sine retributione ; posteriore cum retributione ineuntur.
§. 865.
Qui usu rationis caret, quemadmodum Rcqa»ii&
. . r • f	. •	. . parti talidi:
et intans mira septimurn annum aetatis, 111-,) habilitas
,	p • j. ,	... pcnonarum.
capax est promissi faciendi vel acceptandi.r Aliaepersonae vero, quae a pâtre, tutore vel curatore dependent, promissum quidem so-lummodo in suum commodum factum accep-tare possunt; sed si onus aliquod cum eo coiij'unctum suscipiunt, aut ipsi aliquid pro-mittunt, validilas pacti secundum praescripta tertio et quarto capite partis primae statuta de régula a consensu ipsorum defensoris vel si-mul etiam judicii dependet. Donee iste consensus declaretur, altera pars recedere ne-quit, sed exigere potest, ut ad declara-tmnem faciendam conveniens terminus sta-
tuatur,
1 •
372	Pars II. Cap. XVIi.
§. 866.
Qui dolose simulât, se ad pacta incunda liabilemesse, et hoc modo alium, qui se de eo facile informare non polest, decipit, ad satisfactionein praestandam obligatur. §♦ 867*
Quid ad validitatem pacti cum aliqua commonitate sub speciali cura publicae a thru-nistrationis exislenti (§. 27.) aut ejus singulis membris et mandatariis requiratur, ex com-munitatis constitutione et legibus polilicis di-judicandum est. (§. 290.)
§• 868. ,
Quatenus criminis reus valida pacta inire possit, codex poenalis de criminibus determinat.
§• 869.
a) ' Verm Quodlibet pactum requirit consensum c,.««jus. ij|jerurn) serium, determinatum et darum.
«Si declaratio intelligi nequit; penitus inde-terminata est; aut si acceptatio sub alii» modificationibus subsequitur, quam promissum factum fuît ; pactum non existit Qui ad alterum circumveniendum expressionibus obscuris utitur, aut aliquid simulât, satis-faclioncm praeslare tenetur.

De pactis in genere. '	s?3
§. 870.
Qui ab acceptante metu injusto et funda-to ad paclum coactus fuit, non tenetur illud adimplere. An metus fundatus fuerit, a judice ex circumstantiis dijudicandum est. (§. 55.)
§. 871.
Si alter contrabentium ab altero menda-ciis in errorem inductus fuit, et error hic rem ipsam spectat, autessentialemejus qualilatem, in quam intentio praecipue directa et derla-rata fuerat, qui in errorern inductus est, non obligatur.
§. 872.
Si vero error nec rem ipsam, nec essen-tialem ejus qualitaterrp, sed circumstantiam. accidentalein concernit; pactum, quatenus utraque pars in objectum principale consen-sit, et circumstantiam accidentaient pro fine praecipuo non declaravit, validum manet; ast in errorem inducto ab auctore erroris in-demnitas conveniens praestanda est.
§. 873."
Eadem quoque principia ad errorem in persona ejus, cui promissum factum est, sub-versantem applicanda sunt, quatenus sine erPars II.	S
274	Pa" II. Cop. XVII.
rore pactum aut plane non , aut saltern alio modo, initum fuisset.
§■ S74.
Perpetuo tarnen ille, qui ut pactum in-eatur dolo aut metu injusto eft'ecit, pro noxiis consectariis satisi'acere tenetur.
§. 875.
Si promittens a tertio aut metu injusto et fundato ad pactum ineundum coactus, aut mendaciis in errorem inductus iuit, pactum
valet. Tantum in eo casu, ubi pars acceptans
%
facti injusti tertii complex fuit aut aperte conscia esse debuit, perinde secundum §§. 870 — 874. tractanda est, ac si ipsametme-tus aut erroris alterius partis auctor fuisset.
§■ 876.
Si promittens ipse et solus causa sui erroris qualiscunque est, pactum valet , nisi acceptanti error promittentis manifesto excir-cumstantiis apparere debuerit.
§• 877.
Qui petit, ut pactum ob defectum consensus nullum declaretur, ex sua parte omnia commoda restituere obligatur, quae ex tali pacto obtinuit.
De pactis in genere. '	s?3
§. 878. .
De omnibus rebus, quae in commercio 3.p0„ibi. sunt, pacta iniri valent. Quod praestari ne-u" quit, quod absolute impossibile vel ill ici turn est, objectum validi pacti esse non potest. Qui alterum hujusmodi promissionibus decipit; qui alteri ex ignorantia culposa damnum in-fert; aut ex alterius damno commodum captat , ex eo tenetur.
§• 879.
In specie, praeter pacta suo loco indi-eata, sequentia invalida sunt :
1)	Si quis pro matrimonio procurando sibi aliquid stipulatur;
2)	Si chirurgus aut medicus ab aegroto pro suscipienda curatione; aut
3)	Si causarum defensor pro suscipienda defensione determinatam recompensatio-nem sibi stipulatur; aut causam litigio-sam sibi commissam redimit;
4)	Si hereditaa aut legatum, quae a tertio sperantur, hoc adhuc vi vente alie-natur.
§. 880.
Si objectum, de quo pactum initum fuit,
S 2
Cj-6	I'ars II. Cap. XVII.
ante ejus traditionem commercio eximitur, ila est, ac si pactum initum non iuisset.
881.
Extra casus legibus determinates nemo quidem pro alio promittere, aut promLssum acceptare potest. Si vero quis operam suam se navaturum promisit, ut tertius aliquid fa-ciat, vel plane tertium reapse aliquid factu-rum cavit; susceptam obligationem pro ratio-ne sui promissi adimplere debet.
§. 88-2.
Si res possibiles etimpossibiles simul pro-miosae sunt, possibiles adimpleri debent, nisi paciscentes conditionemcxpressam adjecerint, nullum punctum pacti ab alio separari posse. §. SS3.
F urmii paclo- Pactum oraliter aut scripto; in judicio aut. extra illud; cum vel sine testibus iniri potest. Tiaec formae diversitas praeter casus in legibus dcterioiiiatos diversitatem obligatio-num non inducit.
§ 884-
Si paciscentes expresse in pactum scrip-turn convenerint; ante subscriptioncm eorum pro inito non habetur. Appositio sigilli etiam in hoc casu essentialiter non requiritur.
rum.
De pactis in genere. '	s?3
§. 885.
Si quidem ¡nslrumentum formale non- punci»t¡o. dum confectum, ast tarnen punctaprincipalia in scripturama partibus subscriptam conjecla sunt, latís quoque scriptura jamjura et obli-gationes in ea cxpressa producit.
§. 886.
Scribendi imperitus, aut ob defectus corporales impotens dúos testes, quorum unus ejus nomen subscribat, asciscere et signum manuale ordinarium suurn apponere tenetur.
§■ 887.
Si de pacto ¡nstrumentum exaratum fuit, conventionum, quaeeralitersimul factaeprae-texuntur, sed cum instrumento non concordant, aut nova additamenta continent, nulla ratio habenda est.
§. 888.
Si duae aut plures personae alicui idem Obligatio
. ,.	.	...	vel creilitnm
jus ad auquam rem promittunt, aut illo pro- commune, mittente acceptant; tarn jus quam obligatio inter eos secundum principia condominíi d¡-viduntur.
§.889.
Extra casus in legibus determinatos quilibet ex pluribus debítoribus ejusdem rei
j 78	Pau II. Cap. XVII.
divisibilis tantum pro sua portione tenetur, et eodem modo ex pluribus creditoribus ejus-dem rei divisibilis quemlibet portione sibi competent contentum esse oportet.
§• 890.
E contra si de rebus indivisibilibus agitur, creditor, si unieus est, earn a quolibet debi-iorum conjunctorum exigere potest. Pluribus vero creditoribus et único debitore existente, iste non obligatur rem singulo sine cautione tradere, sed consensum omnium creditorum conjunctorum, aut judicialem rei custodiara exigere potest.
§■ 891.
Corraaiitas. Si plures personae rem eamdem in soli-dum ita promit tunt, ut expresse unus pro omnibus, et omnes pro uno se obligent, «in-guli de toto tenentur. In hoc casu a creditore dependet, an ab omnibus, aut a pluribus corréis debendi totum, vel partes pro Iibitu de-terminatas; vel an totum ab unico exigere ve-lit. Haec optio ipsi adbuc post institutam actionem, si ab ea désistât, salva manet; et si ipsi ab uno aut altero correo debendi pro parte tantum satisfactum sit, residuum a re> liquis exigere valet.
Oe pactis in genere.	279
§■ 892.
Si vero quis pluribus personis eamdem rem promisit, jure earn integram in solidum exigendi ipsis expresse tributo; debitortotum ei creditori praestarc obligatur, qui illud primus ab ipso exegerit.
§. 893.
Quamprimum unus correorum debendi creditori totum solvit, posterior a reliquis corréis debendi nihil amplius exigere; et post-quam unus correorum credendi a debitore plenam suam satisfactionem accepit, reliqui correi credendi nihil amplius postulare posaunt.
§. 894.
Nemo correorum debendi cum creditore onerosiores conditiones incundo reliquis no-cere potest; nec venia aut liberatio, quam ali-quis correus debendi pro sua persona obti-net, reliquis prodest.
§. 895.
Quatenus ex pluribus corréis credendi,
\
quibus res eadem in solidum promissa fuit, ille, qui rem debitam totam pro se obtinuit reliquis creditoribus obligetur} ex specialibua inter correos credendi vigentibus relationibus
372	Pars II. Cap. XVIi.
juridicis determinanduin est. Hujusmodi rela-tionibus non exislenlibus nemo eorum alter! tenetur.
§. 896.
Correus debendi in solidum, qui to-tum debitum ex suo solvit, jure gaudet, etiarn sine nctionum cession«, a reliquis refusionem, et quidem, si alia specialis ratio inter ipsos non existit, aequaübus part ¡bus exigendi. Si quis eorum facúltate se obligandi caruit, aul si obligation! suae satisfaciendae impar est; pars illius ¡ta deficiens eadem ratione ab omnibus corréis debendi est suscipienda. Libera-tio unius correorum debend! reliquis in exao tione refusionis praejudicare nequit. (§. 894.)
§■ 897.
Accidental!» Respectu conditionum pactis adjectarum Pi) Cu"íjitío-genere praescripta de conditionibusultimae voluntatis dispositionibus additis valent.
§■ 898.
Conventiones sub hujusmodi conditiorii-bus, quae in ultima volúntate pro non adjects babpntur, invalidae sunt.
899.
Si conditio !n pacto praescripta jam ante pactum adimpietur, post pactum tunc tantum
Be paclis in gener«.	281
repetenda est, si consistit in actu jus adquisi-turi, et ab eo repeti valet.
§. 900.
Jus sub conditionesuspensivapromissum in hcredes quoque transit.
§. 901.
Motivum aut finis consensus a partibus a) M'jtivuui. expresse pro conditione posita tamquam aliae condiiiones respiciuntur. Hoc vero non facto ejusrnodi declarationes validitatem pactorum onerosorum non afficiunt. Fact is vero gra-tuitis praescripta de ultimae voluntatis dispo-sitionibus sancita applicanda sunt.
§• 9°2*
Pacta tempore, loco et modo a partibus 3j x-mpu., convento adimplenda sunt. Secundum legis dispositionem24 horae diem, Bodies mensem, llonlf' et 365 dies annum efficiunt.
§. 903.
Jus, cujus adquisitio ad certum diem fixa est, initio hujus diei adquiritur. Ad adimplen-dam vero obligationem obligato integer dies determinatus prodest.
Si tempus adimplendi pacti deterrnina-tum non est; adimpletio statim, absque mora
j 78
Pau II. Cap. XVII.

nimirum haud neceasaria, exigi potest. Si obligatus tempus adimpletionis arbitrio suo reservavit; aut ejus mors exspectanda est, et ejus heredes de pacto servando interpellandi; aut si agitur de obligatione mere persouali ad heredes non transeunti, curandum est, ut tempus adimplendi pacti secundum aequita-tem deHniatur. Quod posterius etiam tunc lo-
cum habet, si obligatus adimpletionem pro possibilitate, aut quando sine difticultate fieri poterit, promisit. Caeterum praescripta, su« perius (§§. 704— 706.) ratione temporis de-terminationis ultimae voluntatis disposition!' bus adjectae sancita, etiam hie applicanda sunt.
Si locus, ubi pactum adimplendum sit, nec ex conventione, nec ex natura, aut fine negotii determinari potest; rea immobiles in eo loco, ub! sitae, mobiles vero in eo loco, ubi promissum factum, traduntur. Ratione mensurae, ponderis et pecuniae specierum locus traditionis respiciendus est.
potest, obligato optio oompetit; qui tarnen
§. go5.
De pactis in genere. '	s?3
optione semel facta ab[ea propria auctoritate recedere nequit.
§■ 907.
Pacto expresse reservata optione in i to, et hac interitu casuali unius aut plurium indivi-duorum, ex quibus elîgendum erat, irrita reddita, ea pars, cui optio competit, pacto non obligatur. Quodsi vero obligatus in culpa est, illi, eui jus conipetit, de jure optionis eluso tenetur.
§, 908.
Quod in contractione pacti in antecessum 4) Arrha; datur, extra casum specialis conventionis, tantum ut signum pacti perfecti, aut ut eau-tio futurae adimpletionis illius, respiciendum est, et arrha vocatur. Pacto per reatum alterius partis non adimpleto, pars culpa vacans ar-rham acceptam sibi servare, aut duplum ejus, quam dédit, repetere ; quodsi vero hoc contenta non fuerit, adimpletionem ; aut hac non am* plius possibili, indemnitatem exigere potest.
§• 9°9-
Si in contractione pacti certa quantitas 5) Muin»
j .	,	.	pocnitentia-
determinatur, quam alterutra pars in casu, quo a pacto ante adimpletionem recedere vel-let, praestare debeat ; pactum erga mulctam
ü&i	Pars IL Cap. XVII.
poenitentialem contrahitur. In lioc casu aut pactum adimplendum, aut inulcta poeniten-tîalîs solvenda est. Qui pactum, licet tantura pro parte, adimplevit; aut, quod ab altero ad pactum quamvis tantum ex parte adimplendum praestiturn fuit, acceptavit: nec er. ga praestationem mulctae poenitentialis rece-dere amplius potest.
§■ 91°-
Si arrha datur etsimul facultas poeniten-di sine determinatione certae mulctae statui-tur, arrha locum mulctae poenitemialis tenet. In casu ergo, quoapacto receditur, qui arrham dedit, earn amittit; qui illam accepit, ejui * duplum restituit.
§• .911-
Ille quoque, qui non mero casu, sed culpa sua in adimplendo pacto impeditur, mulc-tam poenitentialern liiere tenetur.
§• 9126) eMigatio- Creditor nonnunquam a debitore suo praeter debitum principale obligationes accès» sorias petere potest; hae consistunt in acces-S'one et fructibus rei principalis; in usuris conventis vel ob moram solvendis; aut in re-stitutione damni dali; aut praestatione ejus,
n»!s acrcjjo-riae.
De paclis in gencre.	285
quod alterius interest obligationem non rite adimpletam (uisse; demum in praestatione il-lius summae, quam sibi aliqua pars pro taii casu slipuiata est.
§• 913.
Quatenus cum jure reali jus in ejusacces-siones aut in fruetus conjunctum sit, in capi-te primo et quarto partis secundae determina-tum fuit.- Ob jus mere personale obligationes accessoriae non debentur. Quatenus creditori jus in eas sit, partim ex singularibus specie-bus et modificationibus pactorum, partim ex capite de jure indemnitatis et satisfactions deiiniendum est.
§■ 914.
Regulae generales in parte prima (§. 6) Regui« ¡n. ratione interpretationis legum expositae ratio- ¡^'."Ic'ilL ne pactorum quoque valent. In specie pactum 1"b,'nJ-"'> dubium ita interpretandum est, ut ne conira-dictionem involvat et ut efiectum sortiatur.
§.915.
In pactis unilateralibus in dubio suppo-nitur, obligatum sibi potius minus, quam majus onus imponere voluisse; in biiaterali-bus verba ambigua contra earn dedarantur. qui ¡Iiis usus est. (§. 869.)
j 78	Pau II. Cap. XVII.
§• 916.
Si negotium aliquod tantum dicis causa contrahitur, secundum ea praescripta lega-lia judicandum est, quae ad ipsum secundum veram ejus indolem spectant.
§. 917.
d« modi« Quomodo obligationes ex pactis orien-Sjb"nPr*Cto tes exsP>rent» de quolibet pacto singillatim, et generatim in capite detollendis obligatio« nibus determinabitur.
§. 918.
Omnia jura et obligationes ex pactis ori-entia, in heredes paciscentium transeunt,nisi relationibus et qualitatibus mere personalibus innitantur; aut nisi heredes jam ipso pac*
to aut lege excepti fuerint. Promissum non-dum acceptatum, licet alterutra tantum parte intra tempus deliberationis mortua, in heredes non transit. (§. 862.)
§■ 9*9-
Alterutra parte contractum aut penitus* aut tempore et loco debito et modo convento, non adimplente, altera pars extra casus in legibus determinatos, aut expressam re-•ervationem, jure non gaudet sublationem
De pactîs in genere.
pacli, sed tantum exactam ejus adimpletio-nem et indemnitatem exigendi.
§■ 92°•
A pacto adimpleto partes ñeque mutua consensu amplius recedere queunt, sed no-vam conventionem contrahant oportet, quae tamquara aliud negotium respicitur.
§. 921.
In contractu oneroso aut res rebus; aut Cen«al«.u-
_	...	.	]	tenrnnaiionu
facta, quibusetiam oinissiones adnumerantur, ¿„onfr ciu factÍ8 ; aut res factis, et facta rebus compen- í¡HóamiH" santur. (§. 864.)
§■ 922.
»
Si quis rem titulo oneroso in alterum Eríctínni» transfert, evictionem debet, earn qualitatespr"*titl0' expresse promissas, aut ordinariaé in ea sup-positas, habere et secundum natnram negotii aut factam conventionem utilitatem et usum
1
praestituram esse.
§. 923.
Qui ergo rei qualitates adscribit, qVaS Casoi cvielio-Hon habet, et quas altera pars diserte aut se-1 ™C,U"° cundum naturam negotii tacite sibi stipulata est; qui vitia inconsueta, aut onera ejus reti-cet; qui rem non amplius existentem aut alienam pro sua alienat; qui rem ad certum
372	Pars II. Cap. XVIi.
usum idoneam mentitur; aut ab ordinariis quoque defectibus et oneribus liberam esse asserit: si contrarium apparet, quod alterius interest, praestare tenetur.
N §• 924. Si animal intra viginti quatuor lioras post traditionem aegrotare incipit aut moritur; jam ante traditionem aegrum fuisse praesu-mitur.
§. 925.
Eadem praesumtio valet :
1)	si intra octiduum in suibus grando (bii $ittne) , in ovibus variolae aut scabies (bie ^>octVn ober bte Sîàubc), aut si in posterioribus intra duos menses fasciolae hepaticae (bic Eimgen* nub Crgeltoiirmer) ;
2)	si in pecude bubuia intra triginta dies post traditionem morbus glandularum
(bie ®rufimfranf&ett,fo genannte <&tiei'
mt);
3)	si in equis et jumentis intra quindecim dies post traditionem glandula suspecta vel mucor (bte oerb<for;tigc ®tüfe ob« bei* SRoê); aut asthma (bei ®mitpf), aut intra triginta dies furor (bet ©ItminfOÎs 1er), vermis (bcr SButm), restitantia(bii
De pactis in geliere.	289
©fdttijjictt), gutta Serena (bcr fd&tüarje ©faar). vel oculus Iunaticus (biß SJtOJtfc &lnit>0ttt) invenitur.
§. 92Ü.
Haec praesumtio juris (§. 924— 925.) illi, cui an ¡mal ejusmodi traditum fuit, tunc tan-turn favet, si de defectu invento tradentem aut auctorem suum statim certiorem reddil; aut eo absente rem judicio loci, aut artis pe-ritis indicat, et curat, ut conspectus praesens habcatur.
§■ 927.
Hanc cautelam negligenti probatio in-cumbit, animal jam ante traditionem aegro-tasse. Tradenti vero semper liberum est probare, defectum quaestionis primo post traditic-nem ingruisse.
§. 928.
Si vitia alicujus rei pateant; aut si onera rei inhaerentia ex librispublicis cogoosci pos-sirrt; evictioni, nisi expresse promissum fue-rit, rem omnibus deiectibus et oneribus vacare, locus non est. (§-443) Debitorum et praestationum residuarum rei inbaerentium evictio semper praestanda est.
P-M II.	T
2ço	Pars II, Cap. XVJT.
§• 929"
Qui scions rem alienam acceptât, evictio-nis praestationem exigere ncquit, non secus ac ¡Ile, qui ei expresse renuncia vit.
§. 93o.
Si res per aversionem, ,in eo statu nimi-rum , in quo existunt, sine numero, mensura et pondere traduntur: tradens pro defec-tibus in eis rppertis non tenetur, nisi quali-
«
tas ab eo falso promissa, aut ab acceptante pro conditione posita, deñciat.
§• 931-
Condition ei Si possessor ob praetensionem a tertio
tviclioni» •	p	....	.
pr,Mt»tionii. in rem lactam jure evictioms praestationem petendi uti vult; auctorem suum de eo informare et defensionem secundum praescripta codicis judiciarii petere debet. Omittendo bancpetitionem jusindemnitatis quidem non-dum perdit; ast auctor ejus ipsi omnes excep-tiones contra tertium non factas opponere, et se ab obligatione indemnitatem praestandi eatenus liberare potest, quatenus judicatur, ¡stas exceptiones rite oppositas efl'ecturas fuisse, ut ratione tertir alia sententia fer-retur.
De pactis in genere. '	s?3
§. 932.
Si delectus, ob quem evictionem prae- Ejus tffocun, stari oportet, ejus generis est, ut tolli amplius nequeat, et usum ordinarium rei impediat, laesus rescissionem contractus ; si vero id, quod deficit, e. g. in mensura et pondere, suppleri potest, solummodo, ut delectus sup-pleatur, exigere potest; in utroque tarnen casu resarcitionern ulterioris damni, et si altera pars dolose egisset, etiam lucri cessantis exigere ei fas est.
§. 933.
Qui evictionis praestationern exigere Cessatin juris
.	, ..	. evictionis
vult, jussuum, si res immobiles spectat, in- Prae»uiionem tra tres annos; si vero mobiles, intra, sex "'send1,
menses exercere tenetur, alioquin exspira-
»
turum.
§•934.
SI in negotiis bilateralibus alterutra pars indemnius
. .	.	.	, . . . ,. oll laesionom
ne quidem dimidium ejus, quod alten dedit, „itra dimi. ab ea in valore ordinario aeeepit; lex parti laesae jus tribait rescissionem contractus et restitutionem in priorem statum exigendi. Altera pars vero negotium hac ratione validum conservare potest, si, quod ad valorem or- .
T a
V
g92	Pars II. Cap. XVII.
dinarium deficit; suppléât. Disproportio va-loris secundum tempus initi negotii judicata r.
§. 935.
Istud juris remedium locum non habet; si quis expresse ei renunciavit aut déclara-vit, se pro re ob singularem affectioncm ae-atimationem extraordinariam praestare; si, licet vero valore sibi cognito, tarnen in re-tributionem incongruentem consensit; porro, si ex relatione personarum praesumendum est, eas ex oneroso et lucrativo mixtum con-tractum inire voluisse; si verus valor non amplius erui potest; demum si res a judicio licitationi exposita fuit.
§. 936.
Conrrniiô i§ Conventio de pacto ineundo tunc tantum
larluincumlo , i.	•	.	-n j •	1 ■
1	obligat, si tarn tempus lllud ineundi, quam
partes ejus essentiales determinatae, nec cir-cumsiantiae interea ita mutatae sunt, ut prop-terea finis expresse determinatus, aut ex cir-cumstantiis apparens evanescat, aut fiducia unius vel alterius partis perdatur. in genere adimpletio hujusmodi promissionum ad summum intra unum annum post terminum con-
De pactis iu generc.	290$
ventum exigenda est; secus jus inde ortum exspirat.
§• i)37- .
Si quis generatim et indeterminate ex- QutteanfM. ceptionibus contra validitatem contractus re-"1"10"'1""..
1	rrnonciire it*
nunciet, hujusmodi renunciationes effectu®"'' destituuntur.
¿94
Pars II. Cap. XVIII.
*¡ wm-fhiprij" .
t • i :
CAPUT XVIII. De donationibus.
§• 938.
») Donatio. I^ictum, quo res in alterum gratis transfer-tur, donatio vocatur.
§■ 939.
Quan-lo n>- Qui juri sperato , aut jam delato, aut jutio'ih.0 J°" dubio renunciat, quin illud in alterum rite transferat, aut obligato cum ejus consensu remiltat, pro donante habendus non est. §. 940.
Donatior»- Essentia donationis baud mutatur, si ex mnntratnru. gratQ an¡mo t aut contemplatione mcritorum
donatarii, aut in specialem remunerationem fiat, dummodo donatario prius jam actio non ' competierit.
§■ 941.
Si donatarius jus habuit remunerationis
De donation ¡bus.	295
causa actionem instituendi, quia vel inter partes jam convenía, vel legibus praescripta fuit; negotium donatio esse cessat, et pro pacto bilaterali habendum est.
§• 942.
Si donaliones in antecessum ¡ta ini-" Donatione: tae sunt, ut donanti iterum aliquid donan- rcLlilo"e-dum sit; quoad totum vera donatio non existil, sed tantum quoad valorem exce-
dentem.
§- 943.
Ex pacto donationis tantum oraliter, abs- Forma paeti ■que e/Fectiva traditione inito, donatario jus donaUonis' action is non oritur. Tale jus documento scnplo fundari debet.
§• 944.
Dominus illimitatUs observatis legum qnintitu
. .	. .	donation».
praescriptis integrum suumpatrimoruum praesens donare potest. Pactum vero, quo Tutu-rum patrimoniuin donatur, eatenus tantum subsistit, quatenus dimidiam partem hujus patrimonii non excedit.
§• 945. '
Qui sciens rem alienam donans donata- Quatmn. dorio hanc circumstantiam reticet, de conaec-J^, tariia nocivis tenetur.	««,«««.
2ç6	Pars II. Cap. XVIU.
§. 946.
irif»o'ab¡ii- Donatione« in regula revocabiles non
»»» Jonitio-
§ 947-
Exception»*: S' donans postea tali egestate prematur, «»tern-"*'" ut sustentatiune neccessaria careat, las ipsi est, quolibet anno quantitalis donatae usuras legales, quatenus res donata aut yalor ejus existit et illi sustentatio necessaria deficit, a donatario exigere, nisi hic ipso simili egestate laboret. Ex pluribus donatariis prior tempore calenus tantum obligatur, quatenus collatio-nes posteriorum donatariorum ad suslenta-tiontm non sufficiunt.
§. 948.
a) ob in- Porro donatio revocari potest, si dona-
fjnilituiiiiicm;	. .
tarius erga benelartorem suum gravis mgra-titudinis se reurn redôit. Sub gravi ingratilu-dine talis laesio in c orpore , honore , libertate, aut in patrimonio intelligitur, propter quam contra laedentem ex officio, aut ad pe-titionem laesi, secundum leges poenales procedí possit.
§♦ 949-
Ingratitudo efficit, ut ingratus pro sua persona tamqnarn malae fidei possessor respi-
De donation ¡bus.	297
c'alur, et ctiam beredibus laesi, in quantum hic ingratitudinem non condonavit, et de re donita in natura aut valore adbuc aliquid su-perest, actionem revocandae donationis contra ipsos lieredes laedentis tribuit.
§. 95o.
Qui alteri sustentationem suppeditare ob- 3)obdimi-
...	,	.	• e nutionrm »u-
iigatur, jun ejus per oon&tionem tertio lac- .^„talionis
. v	TI	j 1	aiieui Jebitie;
tarn praejudicare nequit. Hoc modo laesus jure gaudet donatarium conveniendi, ut illud suppleat, quod donans ipsi praestare amplius nequit. Pluribus donatariis existentibus regula supra (§. 947O statuta observanda est. §. 95i.
Qui tempore donationis descendentes lia- 4)ob UrsU-bet, quibus legilimam relinquere obligatur, wae-/5' ineorum praejudicium donationem facere nequit, quae dimidiam partem patrimonii ejus excederet. Si bunc modum egressus est, et si descendentes post ejus mortem probare pos-sunt, puram ejus lieredilatein dimidio patrimonii, tempore donationis Jiabiti, aequalem non esse; a donatario partem contra leges ac* ceptam pro rata repetere possunt.
§■ 952.
Si donatarius rem donatam aut ejus va-
¿305	Pars II. Cap. XVIII.
lorem amplius non possidct; eaienu* tantum tenetur, quatenus earn mala fide possidere desiit,
§■ 953.
5)obpnr. Sub eadem (§. q52.) limitatione etinm ea
dfaribMhel dona repeti possunt, per quae creditoribus,
301 * tempore donati'onis jam existentibus, prat'judi-cium factum est. Ad credilores, quorum jura donatione posteriera sunt, istud jus tunc: tantum ex tenditur, quando donatarius fraudulen-tae collusionis convinci potest.
§■ 954
6) ob super- Si donanti proles non liahcnti post ini-
c»rentiara li- . j . ■	.	*
K'rorum. *um donationis pactum proles nascunlur ,*iiec ipsi, ncc liberis supernatis jus est donationeia revocandi. Altamen ipse, aut proles super-nata, in casu egentiae tam contra donatarium, quam contra ejus heredes, jus supra dictum ad usura.s legales quantitalis donatae exercere valent. (§. 94? )
§. 905.
Quiedons- Si donans donatario praestahonem ali-
timies in be- ;	,	., ~ . ,	. .
rede» non quam certis temporibus taciendam promisit,
t.»meant. ]Jere(j;bus eorum nec jus nec obligatio est,
nisi in pacto donationis diserte aliud conyen-tum sit,
De donation ¡bus.	299
§■ 956.
Donatio, cujus adimpletio primo pOSt Donatio mot' mortem douant is subsequi debet, observatis "*C4IU* .solemnitatibus praescriptis, tamquam legation valet. Tamquam pactum nonnisi in eo casu respicienda est, si, donatario earn acceptante, donans facultati earn revocandi expresse renunciavit, et instrumentum desuper ex-aratum donatario traditum fuit.
■
..oiltJäq
UM » •>.•.Iii > '
Cj-6	I'ars II. Cap. XVII.
Caput XIX.
De contractu depositi.
§• 957.
l) Dcposi- iSi quis rem alicnam cu.stodiendam recipit, contractus dcpositi habetur. Promissio acc^ptata de re aliena, nondum tradila, in custodiam suscipienda prominentem quidem obligat, ast contractus depositi nondum est.
§. 958.
Per contractum depositi depositarius nec dominium, nec possessionem, nec jus usus adquirit; sed merus detentor est cum obliga-tione rem sibi comrnissam a periculo tuendi.
§• 9q9-
Qnindn in Si depositario ad ipsius petitionem, aut liberam oblalionem deponentis, usus rei de-positae conceditur, in priori casu contractus slatimpost concessionem, in posteriori vero ab
De contractu depositi.	301
eo momento depositum esse cessat, quo depo-8i'tarius jus oblatum acceptavit, aut re deposita revera uti coepit, et si res depositae fungibles sunt, in contractum mutui, si non fungibiles, in contractum commodate abit, atque jura et obligationes ex his oriunda obtinent.
§. 960.
Et mobiles et immobiles res in custodiam aut mandatum dari possunt. Quodsi vero depositario si-mul aliud negotium ad rem cornmissam relatum deferaturj tamquam mandatarius respi-cituv.
§■ 961.
Obligatio principalis depusitarii est: rem jartet obli_ sibi cornmissam per tempus conventum ®°Ni-p^uriid"" cite cubtodire, et hoc elapso deponenti in eo statu, in quo eam accepit et cum omni acces-sione, restituere.
§• 962.
Depositarius deponenti rem, quandocun-que petierit, etiam ante tempus conventum lapsum, restituere tenetur, et praeter repa-rationem damni sibi forte raust-ti nihil exigere potest. E contrario vero ipse rem ante hoc tempus elapsum reddere nequit; nisi circum-
3o3	Pars II. Cap. XIX.
stantia baud praevisa ipsi impossibile reddat, rem secure aut sine proprio suo detrimento custodire.
§. 9ÍÍ3.
Si tempus depositi nec expresse statutum fucrit, nec ex aliis circumstantiis colligi pos-sit, custodia pro arbitrio renuncian" potest. §. 964. • Depositaries deponenti damnum omissio-re debitae custodiae datum, non vero caauin, praestare tenetur; ne tunc quideni, si rem depositam, licet praetiosiorem, pessumdando propriam suam, salvare potuisset.
§. 965.
Si vero depositarius re deposita usus est; si earn sine necessitate et sine consensu depo-
nentis tertio in custodiam tradidit; aut resti-
» *
tutionem moratus est, et res damnum pati-tur, cui apud deponentem non fuisset expósita; casurn opponere nequit, et damnum illatum ipsi imputatur.
§. 966.
Si res obseratae aut obs-gillatae deposita« sunt, et si postea,sera vel sigillo laesis reper-tis, deponens sibi aliquid deficere asserit, ad juramenlum de dainno suo, in quantum pro
De contractu deposit!.	3o3
conditione, quaestus modo, facultatihus ejus et reliquis circumstantiis verosimile est, secundum praescripta codicis judiciarii admitti debet, nisi depositarius probare possit, Iae-sionem serae aut sigilli sine culpa sua factam esse. Hoc etiam tunc valet, si omnes bac ra-tione depositao res perditac sint.
§• 9^7-
Deponens obligatur depositario damnum ,tdeponcnti.. culpa sua factum, et sumtusad rem depositara conservandam, ve! ad augendas utilitates ad-buc existentes impensos rependere. Si depositarius in casu periculi ad rem depositam ser-vandarn proprias suas perire sivit, poterit in-demnitatem convenientem exigere. Actiones
»
vero mutuae depositarii et deponentis rei mo-bilis solummodo intra triginta dies post rem festitutam institui possunt.
' _ 5. 968.
Si res litigiosa a partibus litigantibus Sequtstct. aut a judicio alicui in cuslodiam datur, cu-stodiens sequester vocatur. Jura et obligations sequestri ex principas modo positis diju-dicantur.
§• .969.
Merces pro Custodia tunc tantum exigí An j«p«»it»-
.1
3o/t Fars II. Gap. XIX. üe conlractu depoaîti.
rio mercci Je- valet, quando expresse, aut pro conditione depositarii tacite conventa fuît.
§■ 970.
Caupones, nautae, aut vectores de rebus a peregrinantibus receptis, aut merciLus, ipsis aut eorum famulis ad transportatior-em traditis, aeque ac depositarius cuvent (§. l3lG.)
Pars II. Cap. XX. De couunodato. 3o5
i
Caput XX.
D c commodato. §■ 971.
Contractus commodati existit, sí cui res non c) commo-fungibilis solummodo ad usum gratuitum in i"iin' determinatum tempus traditur. Pactum, quo alicui res commodanda promiltitur, quin tra-datur, obligat quidem, ast contractus commodati nondum est.
• §■ 972,
Commodatarius jus adquirit re ordina- jurietoui. rio aut diserte determinato modo utendi. Tempore elapso öblisatur rem eamdem re- O«"01»«
'	r	O	usus;
stituere."
§•573.	•
Si tempus ad rcstitutionem nullum sta- a)teit¡tui¡e-tutum, sed finis, ad quem usus concessus est,""' determinatus fuit ; ccmrnodatario obligatio esL usum non di.Tcrendi, et rem, quam prl-inum possibile est, rcstituendi. Par. II.	U
3o6 ' l'ars II. Caput XX.
§• 974-
Si iiec tempus usus, nee finis, ad quem toucessus sil, determinata fuerunt, verum pactum non existit, sed prccarium; et, qui rem alteri concessit, cain pro arbitrio suo re-petere valet.
§• 975.
Controversia de tempore usus orla, com-modatario incuinbit jus diutius utendl pro« bare.
§■ 976.
Etiamsi res commodata ante tempus clapsum et ante iinitum Usum ipsi commo-danti necessaria fiat, tarnen cilra expressant conventionem jure rem prius repetendi non gaudet.
§■ 977-
Commodatario quid m de regula ias est rem commodatam ante tempus statutüm re-slituere; si vero restitutio ante tempus (acta ccmmodanti oncri sit, ipso invito locum habere nequit.
'	§• 978.
3) Oatu.ni Si commodatarius rc commodata alio modo utitur, quam conventum iuit, aut si propria auetoritate usum ejus tertio concedit,
De cotmnodato.	307
cornmodanti responsabilis est, qui siinul jure gaudet rem exteinplo repetendi.
§- 979-
Sí res commodata damnum patitur, aut pessumdatur; cominodatarius non solum damnum immediate culpa sua datum, sed etiam cas.¡ale, quod actu injusto causavit, pcrinde ac depositarius reparare tenetur. (§. 560.) §. 980.
Commodatario ex praestatione valoría rei commodatae perditae jus baud nascitur earn iterum repertam invito domino sibi habendi, si iste ad pretium receptum reslituendum pa-ratus est.
Sumtus cum usu rei iirdinarie conjunctos 4) «umtuum
...	-	neceijjfia-
commodatarius ipsemet terre tenetur; sumtus rum; extraordinarios ad rem conservandam necea-sarios eatenus quidern, quatenus rt'io propria« curae commodantis. committere nequit aut nonvult, ipsemet interea suppeditàre debet, sed ei quemadmodum bonae iid;:i possessor! re fund un tur,
§. 982.
Si commodans post receptam rem com- Rrstrictio
. ,	.	momirjm »»-
modatam ubusum, aut nuniam ejus atténua-«onum.
U a
»
3o8 1'ars II. Gap. XX. De couunodato.
/
tionem intra triginta dies non incusavit; aut si commodatarius post restitutionem rei sum-tuum extraordinariorum in rem impensorum intra eumdem terminum nullam mcntionem fecit, jus actionis cessavit.
Par* II. Caput XXI. De contractu rnutui. 3og
Caput XXI.
De contractu mutui.
§. g83.
Si res fungibiles sub hac condilione tra- Muimun. duntur, ut quidem pro arbitrio de eis dispo-nerepossit, sed post certum lempas tantun-dem in eodem genere et eadem qualitate restituât, contractus mutui exoritur; qui cum pacto de mutuo dando, licet quoque obligatorio (§. g36.), confundendus non est.
§. 984.
In mutuum aut pecunia aut aliae res fun- Ejuispwîes. gibiles dantur, et quidem sine usuris vel er-ga usuras. In posteriori casu mutuum etiarn contractus foeneratitius nominatur.
§. 985.
Mutuum pecuniarium potest aere excu- Mutuum ia so, aut schedulis monetam renracsentantibus,1 ' aut cbirographis publica auctoritate exaratis consistere.
\
ist,	Pars II. Cap. XXI.
§. 986.
a)¡nmoneta Quatenus generatim muluum in moneta KhcdulUm*. excu$a contralii possit, et in quo valore (qua valuta) talemutuum, aut mutuum in stbedu-lismonetam repraesentantibus contractual re. - slituendum sit, praescripla de hac re specia-tim promulgata determinant.
Si creditor solulionem in pnculiariabipso data monetae specie sibi stipulatus est; solu-tio in cadem specie praestari debet.
§. 988.
Mutationes in monetis per leges, sine mutat'one interni valoris factae, creditori jirosunt aut nocent. Ipse solulionem in specie monetae determinata , quam dedit, recipit, e. g. 1000 aureus imperiales, aut 3oco num-morum viginti cruciferos valentium, nulla ratione habita, an ¡Horum valor externus in-terea auctus vel dirninutus fuerit. Si vero valor internus mutatur, solutio in ratione valoris interni, quem moneta data tempore mutui habuit, praestanda est.
§• 980-
Si tempore solutionis praestandae ejus-modi species monelarum in communi com-
De contractu mufui.	3i t
mercio In ci vitale non exlstunt; debitor cre-ditori inonetis oroxime aeeedentibus ineo numero et eo modo satisfaeere obligatur, ut hic valorem, quem tempore mutui comtituti species data habuit, nanciscatur.
§: 99°-
in chirographis aerarii publici mutuum b) ¡n <¿¡r»-ita valide contrabi potest, ut solutio aut chi-STpublioL*" rograpbo aerarii publici omnino aequali cum eo, quod datum fait, praestetur, aut pecuniae quantitas aequalis valori, quem chiro« graphum tempore mutui habuit, restituatur. §• 991-
Si pecuniae loco chirographum privatum aut merces mutuo datae sunt, debitor tan-tum obligatur aut chirographum aut merces receptas illaesas restituere, aut creditori damnum ab hoc probandum reparare.
§• 992-
In mutuo non in pecunia, sed in aliis <•) mutuum
iliarura roruni
rebus fungibilibus contracto, modo restitutio fungibllkum. in eodem genere, eadem qualitate et quanti-tate conventa fuerit, nihil interest, intermedio tempore valorem illarum auetum vel di-minutum fuisse.
I
■
• * > 3i2	l'ara II. Cap. XXI.
§. 093-
l'nra«,	Si creditor in qualicunque mutuo rat ¡one
generis, qualitalis aut quantitalis expresse vel tacite phis sibi stipulatur, quam dédit; pactum catenus tant um valet, quatenus peripsum quantitas licitarum usurarum convenliona-lium non exceditur.
§• 99+-
Per pactum pignore const ¡tuto quinqué, sine pignore sex pro centum pro uno anno quiiibet sib¡ slînulari potest. F.adem mensura licitarum usurarum convenlionalium tunc etiain ¡ntelligenda est, si usurae quidem con-ventae, sed quantitas illarum non fuit definita. §• 995-
A*	* t	•
Si ciupiam usurae, sine expressa convention, ex lege debenlur, quatuor pro centum, el inter mercatores et fabricantes, ab instan-tiis facultatem habentes respectu debiti, ex negotio mercaturam proprie spectante orí!, se je pro centum per annum tamquam legîti-mae praeslandae sunt.
§• 99fi-
Oblígatíoncs , praeter determînationem loci et temporis solutionis sortis et usurarum, in favorein créditons sub quacunque specie et
1
De contractu mutui.	3i3
denominations initae ; aut commoda, quae creditor sibi vel aliis praeterea adhuc stipula-tus est, eatenus non valent, in quantum eis simul sumtis mensura licitarum usurarum con-ventionalium exceditur.
007-
Usurae sunt ordinarie cum ipsa sorte, vel si pactum in plures annos contractum, et in eo ralionc terminorum ad solutionem usurarum nihil statutum fuit, omni anno solven-dae. In antecessumad summum pro sex men. sibusdetrahi possunt. Usurae ultra banc men-suram in antecessum detractae a die factae detractions ab ipsa sorte subtrahantur. g- 99».
Usurae usurarum nunquam accipi possunt; aduobustamenvelpluribusannis restantes, medio conventionis, tamquam novum mutuum constituí possunt.
. §■ 999-
Usurae in mutuo pecuniario debentineo-dem valore (eadem valuta) quemadmodum ipsa sors p raes tari.
§. loco.
Quomodo foeneratio injusta ratione sortis vel quantitatis usurarum legitimae com-
3i4 For« II. Cap.XXI. De centractu mutui.
missa traclanda sit, lex specialis contra foenm ratores lata dcterminat.
§. 1001.
Foima cHi- Ut chirographum contractum mutui ple-.ogra|ihi. ne probet, oportet, ut in eo verus mutuans seu creditor, non minus quam verus mutuata-rius seudebitor; objectum et quantitasmutui; •t, si pecunia constat, genus ipsius, nec non omnes tam solutionem debiti principalis, quam usurarum forte praestandarum spectantes con-ditiones sincere et clare expriinantur. Forma externa chirographi ad vim probandi neces-saria in codice judiciario statuitur.
Pars II. C.XXII. Demandatoet alifespec. neg. 3t5
-.ui^-i
Caput XXII.
De mandato el aliis speciebus tiegotiorum gestionis. s §. 1002. Contractus, quo quis negotium sibi delatum Contractu*
.	,	. .	mamUti.
nomine altenus gerendum suscipit, contractus mandati vocatur.
§. looo.
Personae, ad gestionem certorum negotiorum publice constitutae, obligantur, si ipsis ejusmodi negotium defertur, mandanti sine mora diserte declarare, an mandatum suscipiant vel non; alias ei damnum inde or-tum-praestare tenentur.
§. 1004.
Si pro negotii alieni gestione aut expres- Diriiiomi«. se, aut, secundum conditionem negotium ge-^,'p„j^I rentis, tantum tacite remuneratio convenitur; n"lun15 contractus ad onerosos, extra hunc casum vero ad gratuitos, pertmet.
ist,	Pars II. Cap. XXI.
§. looo.
BDoeapnirnm Contractus mandati oraliter vel scripto tc »cfipiuin, jnjrj pOBSun^ Documentum a mandante mandatario exaratum mandatum quoque vocatur. §. looG.
generate vel Mandata sunt generalia vel specialia, pro-,pc ' uti alicui omnium, aut quorumdam tantum negotiorum gestio committitur. Mandata specialia vel mere judicialia vel mere extrajudicial negotiain genere; aut singularia negotia
unius vel alterius generis pro objecto habere
/
possunt.
§. 1007.
illínitatnm et Mandata vel cum illimitala vel cum limi-
linutaium;
tata potestate agendi constituuntur. lilis man-datarius jus adquirit, negotium pro optima suasci'-ntia et conscipntia peragendij his vero ipsi limites, in quantum, et modus, quo per-agendum sit, praescribuntur.
§. 1008.
Negotia sequentia mandatrm speciale pro ejus goneris negotiis datum requirunt: Si nomine alterius res alienandae, aut titulo oneroso arcipiendae, commodatum vel mutuum ineundum; pecunia aut ejus aequivalens le-vanda; lites inslituendae; juramenta deferen-
I
/
De mandalo et aliis spec, negot. gestionis. 317
da, aeeeptanda aut referenda, vel transactions ineundae sunt. Si vero agitur de heredi-tate pureadeunda, vei repudianda; societa-tibus ineundis; de donationibus; facultate ar-bitrum eligendi concedenda, aut gratuita re-nunciatione jurium; speciale mandatum pro singulo tali negotioexaratumrequiritur. Mandata generalia, etsi illimilata, in bis casibus tunc tantum sufficiunt, si genus negotii in mandato expressum fuit.
§. 1009. ,
Mandatarius obligatur negotium secun- juraeiobii-dum promissum suum et mandatum obten-jj^y" tum sedulo et fideliter gerere, et omnem uti-litatem ex negotio orientemmandanti reddere. Eliamsi limitatum babeat mandatum, fas est ipsi, omnia media adliibere, quae cum natura negotii necessano conjuncta sunt, aut inten-
tioni declaratae mandantisconveniunt. Si vero
*
liinites mandati transgreditur, de consectariis responsabilis redditur.
§. 1010. '
Ubi mandatarius absque necessitate ne-gotium alteri gerendum committit, solus de everitu tenetur. Quodsi mandato constitutio Substitut! diserte
concessa tuit, aut per cir-
3j8	Pars II. Cap, XXII.
cuinstantias inevitabilis redditurj soluinmodo propter reatum ia digerida persona comii. sum obligatur.
§. loll.
Si negotium pluribus mnrdatariis simul conl'ertur, ornnes concur rant oportet, ut negotium valeat et mandans obligetur; nisi expresse uni aut pluribus eorum plena potestai in lilLcris xnandati concessa fuerit.
§. 1012.
Mandatario obligatio incumbit mandanti damnum culpa sua datum reparandi, el ratiu-nes de negotio reduendas , quandocunque mandans exigat, ipsi exbibendi.
§. loi3.
Mandatarii, extra casum in §. 1004. ex-pressum, jure non gaudent operae suae im-pensae causa remunerationem exigendi. Nec illis licet, sine consensu mandantis contem-platione negotiorum gestionis a tertio dona recipere. Recepta ad utilitatem aerarii paupe-fum coufiscantur*
§. 1014.
mamUntii; Mandans obligatur mandatario omncs ad gerendum negotium necessarias vel utiles expensas, successu licet deJticiente, reJfundere,
(
s
Oe mandato et aliis spec, negot. gestionis. 319
et îpsi petenti ad sumtus necessarios in parata pecunia faciendos proportionatam quaritita-tem ejus in antecessum tribuere ; porro tene-tur omne damnum culpa sua ort um, aut ad-impletioni mandati conjunctum, reparare. §. 1010.
Si mandatarius in gestione negotii inero casu fortuito damnum patitur ; negotio gratis gerendo suscepto talen» summam postulare valet, qualis ipsi, pacto onerose contracto, remunerationis operae ejus nomine secundum maximum aestimationis pretium compe-tivisset.
§. 1016.
Si mandatarius limites mandati sui trans-greditur, mandans eatenus tan tum obligatur, quatenus negotium approbavit, aut utilitatem ex eo orientein in rem suam vertit.
§. 1017.
In quantum mandatarius vi mandati man-ration* tcrtü; dantem repraesentat, jura ipsi adquirere et obligationes imponere potest. Si ergo intra limites mandati patentis cum tertio pactum inivit ¡ jura et obligationes inde orta mandant i •t tertio, non vero mandatario , contracta
3j8	Pars II. Cap, XXII.
sunt. Mandatum secretum mandatario datum in jura tertii non iniluit.
§. loiö.
In illo queque casu, ubi mandons man«
datariun» ad se ipsuin obliganduin inhabilem
*
.constitult, negotia intra limites inandati gesta tarn mandantern, quam tertium obligant. §. loiy.
Si mandatarius mandatum, tertio com-modum aliquod tribuendi, obtinuit et acceptavit; tertius, quam primuin a mandante vel mandatario de eo certus redditus fuit, jus ad-quirit erga alterutrum actionem instituendi. §. Io2o.
Distoluiio Mandanti facultas est mandatum pro ar« !us,U'fvüCi-C"bi^io revocandi ; attamen mandatario non solum sumtus intermedio tempore erogatos et damnum, quod praeterea passus est, repen-derc obügatur, sed etiain partem remunerations operae impensae convenientern prae-slare; quod etiam tunc locum habet, si per-lectio negotii ca.su impedita fuit.
§. 1021.
rcnnaottio- Nec minus mandatarius mandatum ac-ceptum renunciare potest. Ast si illud ante perfectum ipsi specialiter cominiasum, aut ex
tione :
ne
Oe mandato et aliis spec, negot. gestionis. 328
mandate generali inceptum negotium renun-ciat ; oinne damnum inde ortum reparare obli-gatur, nisi impedimentum improvisum et in. evitabile intercesserit.
§. lo22.
De régula rnandatumtam morte mandan- motu; lis, quam mandatarii tollitur. Si vero negotium inceptum sine aperto detrimento here*
dum interrumpi nequeat, aut si mandatum etiam pro casu mortis rnandantis scriptum sit, mandatario jus et obligatio est negotium periiciendi.
§. 1023.
Mandata a persona morali (universitate) concessa vel accepta exapiratione cornmuni-tatis cessant.
§. 1024.
Si concursus credilorum rnandantis edi- »nt concnrju
crcditornm.
citur, omnes actus, quos mandatarius post publicatum concursum nomine cridatarii sus-cepit, invalidi sunt. Eodetn modo publiealio concursus creditorum respectu patrimonii mandatarii ipso facto mandatum ei commis-sum tollit
»
§. 1025.
Si mandatum reyocatione, renunciatione, Quam» Par» II,	X
\ '
3=2	Far« IL Cap. XXII.
•bligatio du-aut morte mandant"i3 vel mandatarii tollitur;
negotia tarnen moram non ferentia tamdiu con-tinuanda sunt, donee a mandante aut ejus be-redibus alia dispositio facta sit, aut saltern fieri potuerit.
§. 1026.
Pacta quoque cum tertio inita, qui exspi-rationem mandati citraculpam ignora vit, obligatoria manent, et mandans nonnisi a mandatario, qui cessationem mandati celavit, in-demnitatem exigere potest.
§. 1027.
Alandatum Praescripta in hoc capite contenta appli*
tacnum jro
mcrccde «cr- canda quoque sunt ad dominos mercalurae,
11.ni.um. nav;s> tabernae mercatoriae aut alterius quas-stus, qui administrationem factori, nautae, in-stitori, aut aliis mandatariis committunt. §. 1028.
Jura talium mandatariorurn praecipue ex instrumento mandati, quple inter mercato-res facultas subsignandi (firina) rite promul-gata, judicanda sunt.
§. 1029.
Si mandatum scripto exaratum non fuit, ambitus ejus ex objecto, et natura negotii judicatur. Qui alteri administrationem com-
Oe mandato et aliis spec, negot. gestionis. 323
raisit, de eo pracsumitur, quod ipsi quo» que facultatem dederit omnia ea faciendi, tarn quae administratio ipsa exigit, quam quae or-dinarie cum ea conjuncta sunt. (§. 1009.) §. lo3o.
Si dominus mercaturae aut opiíicii ministro suo aut tironi permittit, merces in taberna aut extra illam vendere; praesumitur, ipsos quoque potestatem habere solutum accipien-di et apochas exarandi.
§. lo3l.
Potestas, merces nomine proprietarii ven-dendi, jus non complectitur ejus nomine merces emendi ; nec vectoribus licet pretium mer-cium ipsis commissarum suscipere, aut debita in eas contrahere, nisi id diserte in litte-
i*
ris vecturae concessum fuerit.
§. lo32.
Her! et patresfamilias non obligantur id, quod eorum famulis aut aliis domesticis in il-lorum nomen creditum fuit, solvere. Quicre-didit, in hujusmodi casibus mandaturn probare debet.
§• lo33.
Si vero inter eurn, cui creditum fuît, et
X a
3a4	rars lj- C°P- XXiI-
eum, qui credidil, liber iiilroductus sit, eui
res in (idem datae ordinarie inscribanlur;
praesuintio valet, eum, qui liunc librum ad.
fert, potestate gaudere, inercem in iidein ¡»l-
cipiendi.
§. 1034.
MuuUiant Jus tutorum et curatorum negotia pupil-
iudirialc et lc-,	.	j	j - - .
g.if. lorurn et curandorum adminutrandi nititur disposilione judicii, a quo constituti sunt. Patri et marito legibus tribuitur lacultas proles et uxorem dcfcndendi. Praescripta de bac materia loco debito continentur.
§. lo35.
Negotiorum Qui nec pacto expresso vel tacito, nec a
Cu,r judicio, nec lege facultatem obtinuit, de regula negotio alterius se immiscere nequit. Si banc potestatem sibi arrogasset, de omnibus conaectariis tenetur.
§♦ io36.
m eua Dicu- Qu'i l'cet proprio motu, negotium aiie-num avertendi damni imminentis causa gerit, ei negotii dominus sumtus necessarios et fini convenienter erogatos refundere obligator, quamvis opera impensa sine ejus culpa suo cessu caruerit, (§. 4o3.)
Oe mandato et aliis spec, negot. gestionis. 325
§. 1O37.
Qui negotia aliena unice utilitatis al- tut in illtriut
.	,	,	utilitalein :
tenus augendae causa suscepturus est, con-sensum iilius requirat. Si negotiorum gestor hoc quidem praescriptum neglexit, sed negotium propriis suis sumlibus in utilita-tem certam et praevalentem altcrius gessit; is sumtus in illud impensos rel'undere obli-gatur.
§. lo38.
Si vfero commodum praevalens ambiguum est; aut si negotiorum gestor proprio motu adeo magnas mutationes in re aliena suseepit,
ut res ab altero in eum finem, in quem hueus-
«
que earn impendebat, applicari nequeat, hie ad refusionçm impensarum non teneturj im-mo exigere valet, ut negotiorum gestor propriis suis sumtibus rem in priorem statum restituât, aut, si hoc fieri nequit, ipsi plenam oatisfactionem praestet.
§. 1039.
Qui negotium alienum sine mandato suseepit, tenetur illud ad finem usque continuare, et perinde ac mandatarius exactas rationed ejus reddere. -
«
326	Pars II. Cap. XXII.
§. lo4o.
altera invite. Si quis contra vnluntatem domini valide declaratam alien« negotio sc immiscet, aut legitimum mandatarium ita se imm'.scendo in gestione negolii impedit ; non solum damnum inde natum et lucrum cessans praestare tene-tur, sed sumtus quoque erogatos, nisi in natura recipi possint, amittit.
§. 1041.
impmtia rei Si extra negotiorum gestionem res in com-«jterioî/tin naodum alterius impensa fuit, domino earn in natura, aut, si hoc amplius fieri non potest, ejus valorem, quem tempore factae impen-sionis habuit, exigere fas est, licet utilitas postea evanuisset
§. 1042.
%
Qui pro alio sumtus expendit, quos hie ex praescriptolegisipseerogaredebuisset, jure gaudet refusionem eorum petendi.
§. 1043.
Si quia in casu necessitatis majoris damni a se aliisque avertendi causa res suas proprias pessumdedit; omnes, qui inde utilitatem lia-buerunt« ad indemnitatem ipsi praestandam contribuere pro rata obligantur. Applicatio
f
De manrlaf o et aliis spec, uegot. gestionis. 337
uberior hujus praescripti ad pericula muritima objectuin est legum nauticarum.
§. 1044.
Contributio ad damnum bellicum com-pensandum secundum speciaiia praescripta ab instantiis politicis determinatur.

328
Pars II. Cap. XXIII.
Caput XXIII.
De contractu pcrinutationis. §. io45.
P.rmutatio. ïermutatio est contractus, quo res pro alia re in alterum transf'ertur. Traditio rei non quidem ad existentiam istius contractus, sed ad ejus adimpletionem el adquirendum dominium requiritur.
§. lo46.
Pecunia non est objectum contractus per-rnutationis; surum tarnen et argentum tam-quain merx, et signatum quoque aurum et argentum eatenus permutari valet, quatenus nummi nuinmis aliis, veluti aurei argenteis, aut minores majoribus commutandi sunt.
§■ 1047.
JaraetoMi- Permutantes vi pacti obiiganlur res per-
galloitpt prr-
muianiium. mutatas secundum factarn conventionem cum apperlinenliis earum et omnibus acccssoriis, justo tempore, loco debito et in eo statu, in
t
De contractu perrautationii.	329
quo tempore initi contractus fuerunt, in libe-ram possessionem tradere et acceptare. Qui obligation*! suae non satisfacit, alteri damnum et lucrum cessans praestare obligatur.
§. 1048.
Si tempus, quo res tradenda sit, statutum in specie ra.
....	tione perieuli,
est, et si ínlerea aut rei specialis permutatae commercium interdicitur, aut si res casu peni-tus, vel tamen ultra dimidiuin valoris pessuVn-datur, pennutatio pro non inita est haben'Ja. §. lo4y.
Aliae intermedio tempore casu subsecu-tae deteriorationes rei et onera possessori detrimento sunt. ÁLtamen si permutatio per aversionem facta est, acceptans fert interitum casualem singulorum individuoruin, nisi tali modo totum ultra dimidium valoris diminu-tum fuerit.
§. io5o.
Possessori competunt commoda rei per-e» eommo«u-
,	....	rum anle tra-
mutatae usque ad statutumtraditionis tempus. jiii.,n.m per-Ab hoc tempore debentur simul cum accessio- cep,orum' ne acceptanti, licet-res nond«m tradita sit. §. 10jl.
Si tempus traditionis deterininatum non est, et si neutra pars culpae incusari potest;
33o P. II. C. XXIII. De contractu permutationi«.
praescripta supra dicta ob periculum et com-moda (§§. 1048 *— lo5o.) ad terminum tradi. tionis ipsius applicanda sunt, nisi aliter con-ventum fuerit.
§. 1052.
Qui traditionem exigere vult, aut obligation! suae jam satisfecerit, aut ad earn adim-plendam paratus sit oportet.
1
P.n.C.XXIV. De contractu emtion.venditionis. 331
CAPUT XXIV.
De contractu emtionis venditioni*.
§. io53.
Per contractum emtionis venditioni« res pro £miio certa quantitate pecuniae in alterum transfer-tur. Iste contractus aeque ac permutatio ad títulos pertinet dominium adquirendi. Ipsa adquisitio tantum traditione objecti emtionis venditionis peragitur. Ad traditionem usque venditor dominium retinet.
§. lo54.
Quomodo consensus emtoris et vendito- R*qu¡i¡t&
•	. ,	■ contractus
ris com paral 1 is esse debeat, et quae res emi emtionii venet vendí possint, secundum regulas contrac-d'tl0""' tuum in genere determinatus Pretium in pecunia parata consistere, et nec indetermina-tum, neque illegitimum esse debet.
§. io55.
Si res partiin erga pecuniam, partim erga Preiinm if alias res alienatur; contractus, prouti pretiumbet'
■ /
332	Pars II. Cap. XXII.
tata pecunia in pecunia plus aut minus, quam valor ordi-«on>.«i.r., nar¡us re¡ datae efficit, pro emtione venditioni; aut pro permutationc, et si valor reí pretio in pecunia aequalis est, pro emtione venditio-ne habetur.
§. lo56.
i) detfmi- Emtor et venditor detcrminationem pre.
■alum;
tii etiam tertiae designatae personae commit-tere possunt. Si liaec intra tempus statutum nihil définit; aut si in eo casu, ubi terminus nullus conventus fuît, alterutra pars ante detcrminationem pretiirecedere vult; contractus emtionis venditionis pro non inito habetur. §. io57.
Si determinatio pretii pluribus personis comrnittitur, pluralitas votorum decidit. Si vota itadisparia emergunt, nine quidem vera pluralitas votorum obtineatur, emtio venditio pro non inita habenda est.
§. lo58.
Pretium quoque in alienatione precedenli conventum determination! servire potest. Si pretium ordinarium nundinale pro norma ac-ceptum fuit, pretium nundinale medium loci, ubi, et temporis, quo contractus adimplen-dus est, intelligitur.
De contractu emtionis venditioni?. 333 §. lo5g.
Taxa aliqua pro mercibus constituta, c) et lcglii-omne majus pretium i'legitimum est, et em-™'"" "" tori pro qualibetvel minima laesione indemni-tatem in instantia politica postulare fas. §. 1060.
Extra bunc casum emtio venditio tarn ab emtorc quam a venditore tantum ob laesio-nem.ultra dinajdium impugnari potest. (§§.q34-et g35.) Haec quaerela etiam locum babet, si dcterminatio pretii tertio commissa fuit. §. 1061.
Venditor obligator rem ad tempus tradi- obligaiione» tionis usque sollicite custodire et earn emtori ""Juur"' tradere, observatis praescriptis supra de per-mutatione (§. 1047.) statutis.
§. 1062.
Emtor vero obligatur, rem statim, aut .t »mtoiij. tempore convento accipere, simul autem etiam pretium in pecunia parata solvere ; secus venditor ipsi traditionein rei renuere potest.
§. io63.
Si res emtori a venditore, quin pretium acceperit, traditur; res'in (idem vendita est. et dominium ejus statim in emtorçm transit.
/
334	Pars u* Cap. XXIV.
§. 1064.
Prricuinm Ratione periculi et utilitatum rei emtae
«t coramodura . »	«	.	...	.
wi vendiuc. quidem, sed nonduin traditae, eadcm principia valent, quae de permutatione statuta fuerunt. (§§. lo/t8—io5l.)
§. io6'5.
Emtioreiipe- Sires, quae adJiuc sperantur, emuntur, dispositiones in capite di contractibus de re incerta factae applicandae sunt.
§. 10G6.
Praeter iptum Omnes in contractu emtlonis venditionis
generale.	.
occurentes casus, qui per leges expresse non deciduntur, secundum praescripta, in rapiti-bus de pactis in genere, et de contractu per-mutationis in specie statuta, sunt dijudicandi. §. 1067*
Particulares Particulares species seu contractus ad' luiu'r'ctus'aj- jectitii emtlonis venditionis suntj pactum de '„^"^"¡¡¡"Iretroemendo; deretrovendendo; pactum pro-timiseos; emtio venditio ad experiendum;
addictionis in diem: et contractus aestima-
*
torius.
§. 1068.
Emtio ven- Jus> rem vexidltam iterum redimendi, jus ítdeeU«™rÓe-de retroémendo dlcitur. Si hoc jus venditori mend«. jn genere e|- 8:ne pr0piori detcrminatione tri-
De contractu emtionis venditionis. 335
butum fuit, ex una parte res in statu non deteriórate; ex alteraparte vero pretium solu-tum restituitur, et utilitas ex utraque parte intermedio tempore ex pecunia et re pereepta erga se icvicem compensatur.
§■ 1069.
Si emtor rem ex suo meliorem reddidit; aut in ejus conservationem aumtus extraordinarios impendit, ipsi sicut bonae fdei possessor! refusio debetur; ¡He vero quoque te-netur, si culpa ejus valor mutatus, aut traditio impossibilis reddita fuit.
§. 1070.
Pactum de retroémendo tantum in rebus immobilibus locum habet, et venditori solum-modn ad dies vitae competit. Jus suum nec in heredes, nec in alium transferre, et in de-trimentum tertii eatenus tantum exercere potest, quatenus libris publicis ioscriptum est.
§. 1071.
Iisdem limitationibus subest jus, ab em- p»rtnm dere tore sibi reservatum, rem venditori retro ite-,rOT,ndwido rum vendendi; et praescripta de pacto de retroémendo statuta hue applicanda sunt. Sed si pactum de retrovendendo aut retroemendo fictum, et proprie ad jus bypothecae aut con-
336	Pars II. Cap. XXII.
traclum mutui celandum adhibilum liait, piae-scriptum §. 916. locum liabet.
§■ 1072.
P.ietnmpto- Qui rem sub ca coiiditioiic vendit 1 ut emtor earn iteruin venditurus ipsi illarn re-luendam offerat, jure protlmiseos gaudet.
§• 1073.
Jus protimiseos de régula jus personate est. Ralione rerum immobilium per inscrip-tionem in libros publicos in jus rcale mutari potest.
§. 1074.
Jus protimiseos nec tertio cedi, neque in heredes transferri potest.
§. 1075.
Qui hoc jure gaudet, res mobiles intra viginti quatuor boras ; res immobiles vero intra triginta dies post lactam oblationem reapse redimere obligatur. Hoc tempore elapso jus prolimiseos exspirat.
§-. 107 6.
Jus protimiseos in casu subhastationis ju» dicialis rei, hoc jure oneralae, alium effectum non liabet, nisi eum, ut hoc jure gaudens, libris publiais inscriptus, ad subhastationem speuiatim citandus sit.
De contractu cmtionis venditioni«. 337
§■ 1077-
Qui jure rem redimendi gaudet, obliga-tur, nisi contrarium conventum ¡>it, pretium integrum a tertio oblatum solvere. Si condi-tiones extra pretium ordinarium oblatas ad-implere nequeat, et si nec aeslimatione aequi-valens earurn determinan valeat, jus proti-miseos exerceri non potest.
§. 1078.
Jus protimiscos ad aiios alienandi modos sine speciali conventione extendi nequit.
§■ 1079.
Si possessor jure protimiseos instructo reluitionem nonobtulit, de omni damno te-netur. Incasu, ubi jus protimiseos reale est, res aliénala a tertio repetí potest, et hie secundum íidem suam bonam aut malam trac-tatur.
§. 1080.
In emtione venditione ad experiendum E.mio ven-res emta ante solutionem pretii in dominiumruldni"'"" emtoris non transit. Emtor durante experien-tia tamquam commodatariusj elapso vero hoc tempore, emtio venditio ut sine conditione inita, et emtor pro domino rei emtae ba- * betur.
Pars II.	Y
338	Pars II. Cap. XXII.
§. lo8l.
Si emtor pro re accepta pretium solvit, dominium ipsi statiin competit; potest vero ante elapsum tempos experientiac ab einliont recedere.
§. 1082.
Si tempus oxperientiae conventione sta-tutum non est, in rebus mobilibus trium die-rum; in immobilibus autcm uni us anni esse intelligitur.
§. io83.
Vtnjitio cum Si emtio venditio cum ea reservatione tiônûin'ditm'initur, ut venditor, si intra determinatum tempus melior emtor se insinuaret, eum prae-ferendi jus habeat, etïicacia contractus in ca-su, ubi res emta tradita non fuit, usque ad existentiam conditionis differtur.
§. 1084.
Si res emta tradita fuit, contractus emtio-nisvenditionis initusquidem est, existente con-ditione vero iterumsolvitur. Déficiente expres-sa determinatione temporis, terminus in ein-tione ad experiendum statutus, praesumitur.
lo85.
An novus emtor melior sit, avenditore dijudicatur, qui secundum emtor«m, licet
De contractu emtionîs venditioni«. 339
etiam prior adhuc plus solvere vellet, prae-ferre potest. In casu resolutionis contractus cornmodarei et pecuniae erga se invicem cora-pensantur. Ilatione rneliorationum aut deterio-rationum emtor bonae Ildei possessori aequi-paratur.
§. 1086".
Si quis rem suarn mobilem alteri pro Contract«
.	< !	,.	.. atilimiior.ui.
certo pretio vendenoam tradit, ea condi-tione, ut acceptans intra statutum tempus aut pretiurn determinatum solvat, aut rem restituât; tradens ante elapsurn tempus rem repetere nequit; acceptons vero obligatur post ejus elfluxum prelium determinatum solvere.
§. 1087.
Intra tempus a paciscentibus determinatum tradens dominus manet. Acceptant ¡psi de damno culpa sua dato tenetur, et -i res restituier, ei illae expensae tantum refund un-tur, quae tradenti utilitati sufit.
§. 1088.
Si res immobilis est; aut si pretium vel terminus solutionis determincla non sunt; acceptans tamquam mandatarius respicitur. Nunquam veru res vendenda alteri cuucredita
\ 2
34o Pars II. Cap. XXIV. Do contractu etc.
a tertio, qui earn ab illo bona fide accepit, repeti valet. (§. 36*7.)
§. 1089.
Eliamin venditionibus publiais praescrip-ta de pactis in genere, et permutatione ac emtione venditione in specie statuta, de regula locum babent; nisi in bac lege, aut in códice judiciario spéciales dispositiones de il* lis occurrant.

Tars II. Cap. XXV. De locationa conductions. 341
CAPUT XXV.
De contractu locationis conductions, localione conductions hereditaria et cmphyteusi.
§. logo.
Contractus, quo quis usum rei non fungibi> Contract™ u.
.	.	eationi« con-
Iis ad certum tempus et pro determinato dactionit. pretio obtinet, Iocatio conductio in genere dicitur.
§. logi.
In contractu locationis conductionis di- i. Loeati»
.	.	, ron'luce o rei,
stmguitur, an res in usum concessa sine ulte- qntl. ,¡„e u-riori labore utilitatem praestet; vel
an labore qule ubore lantum et industria utilitas indebaberi possit; p"'"™,,!™,",,. in priori casu contractus in germánico SJticí^s*"" prie,ut' tiectrag , in altero ^>ad)f0crtrö3 vocatur. Si quando res utriusque generis simul in usum conceduntur, contractus secundum qualita-tem rei principalis judicandus est.
§. log-2.
Contractus locationis conductionis de iis. ReqUi«iu. dem objecti« et eodem modo, ac contractus
34a	Fa" II. Cap. XXV.
emtionis venditioni^, iniri valet. Merces in
> *
locations conductione, si alio modo conven-tum non fuit, sicut pretium in emtione ven-ditiune, solvitur.
§• log3.
Dominus tarn res suas mobiles et immobiles, quam etiam jura locare valet; accidere vero quoque potest, ut usum rei suae pro-priae, si tertio competit, conducere debeat.
§• 1094.
Eiben«.	Si paciscentes de essentia contractus, de
re nimirum et mercede, convenerunt; contractus peri'ectus, et usus rei pro emto haben-dus est.
§. 1090.
Si contractus locationis conductions libris publicis inscriptus est, jus conductoris pro jure reali respici debet, cujus exercitium etiam successor in possessionc pro tempore adhuc róstanle pati tenetur.
1 '
Jan at* tna: Locatores obligan tur rem locatam pro-!ln- priis sumtibus in ta1 i statu, ut usus ejus pos-0n sibi'is sit, tradere et conservare, atque conductores in usu convento non turbare. Reparations ordinarias aediíiciorum oeconomico-
1
/
De Iocatione conduction?.
rum conductor rci, quae tantum labore impertía utiütatem praestat, eatenus tantum fiis sumtibus fieri curare obligatur, quatenus ■ •x. materia e praedio oblenta, et operis, qua« co íftmplatione praedii exigere valet, fieri possuntj reliquas locatori curandas indicare debet.
§. 1097.
Si conductor sumtus locatori incumben-tes necessarios aut utiles in rem locatam ero-gavit; tamquam negotiorum gestor sine mandato consideratur (§. io36.); attamen refusio-nem eorum ad summum intra sex menses post re-ititutionem rei locatae judicialiter petere te-netur, secas jus actionis cessavit.
§. 1098.
Conductores jure gaudenl rebus conduclis secundum conventionem initam per tempus determinatum utendi et inde utilitatem per-cipiendi, vel eas etiam sublocandi, si absque damno proprietarii fieri valet, aut in contractu exprcsse prohibitum non est.
§- 1°99-
In Iocationibus rei, quae sine labore uti- ») oae ram; litatem praestat, locator omnia oncra et tributa ferre obligatur. in Iocationibus rerum,
344	Pars IT. Cap. XXV!.
unde labore tanlum et industria ulilitas habetur, conductor, si per aversionem initae sunt, exceptis inscriptis oneribus hypothecariis, omnia reliqua onera suscipit; si vro locatio conductio ejusmodi rei secundum taxationem vel calculum initur, conductor ilia onera fert, quae in detaxatione dc utilitate subtract a sunt, aut stricte de fructibus, et non de ipso (undo praestari debent.
§. lloo.
3) neretdii. Extra casum specialis conventions mer-ces, si res ad unum vel plures annos condu-citur, omni semestri ; si vrro ad tempus bre-vius conducta fuit, post hujus temporis de-çursum solvenda est.
§. 1301»
Ad securitatem mercedis locatori'habita-tionis jus pignoris in res ad inslructionem ba-Litationis pertinentes et mobilia conductori aut subconductori propria, aut a tertio ipsis concredita (§. 3G7.), quae tempore actionis ibi adhuc exist uni, competit. Subconductor pro ratione mercedis ab ipso solvendae tenetur, quin tarnen exceplionem solutionis conductori principali in antccessuin factae opponere valeat. Localori praedii vero jus pignoris com-
De locatione conduction«;.	3 \5
petit in pecus et in utensilia ad rem oecono-jnicam destínala, nec non in Iructus, quate-nus istae res-in praedio localo adhuc exstant.
§. 1102.
Locator sibi quidem stipulari potest; ut nii'rces locationis ponduetionis in antecessum solvatur. Si vero conductor plus quam pro fino termino in antecessum solvit, talem in antecessum praestharn solulionem tantum in eo casu, ubi libris publicis inscripta est, cre-ditoribus posterius inlabulatis opponere valet.
§. llo3.
Si dominus praedium suum ea conditione Merees frurli-
,. . .	...	.	bus cumian».
alten in usum concedit, ut lile, cui concedi-tur, rem oeconomicam gerat, et tradenti partem fruetuum relate ad omnem utilitatem de-terminatam, e. g. tertiam aut dimidiam tribual , contractus «talis non est locatio conduc-tio, sed societas, quae secundum principia de ea statuta judicatur.
§■ llo4.
Si res conducta ob casus extraordina- ca«u n eo«.
•	...	j-	111	»1	1 dition« ru-
nos, uti mcendium, bellum, aut luem, ob m¡,,¡oniinier.
magnas inundationes, tempcslatum calami-ctJu' tates, aut plenam sterilitatern nullum plane usum aut utiiitatcm praeetat; inertes
346	Pars II. Cap. XXII.
locationis conductions quoque nulla est sol-venda.
§. llo5.
Si conductori usus rei conductae, quae sine ukeriori labore utilitatem praestat, tan-tum pre parte adimitur; pars quoque propor-tionata mercedis ipsi remittitur. Conducton rei, quae adbibilo labore tantum utilitatem praestat, remissio mcrcedls compelit, si per casus extraordinarios utilitas praedii, ad unum annum solummodo conducti, ultra dimidium proventuum ordinariorum diminuta fuit. Locator in hoc casu tantum remittere ohligatur, quam per hunc defectum a mercede deest. §. 1106.
Si conductor indeterminate omnia peri-cula in se suscepit, hoc tantum de calamita-tibus incendii, inundationis et tempestatis in-telligendum est. Aliae calamitates extraordi-nariae ab ipso non praestantur. Si vero expresse se obligat ad alia quoque infortunia extraordinaria ferenda, propterea nondum prae-sumitur, ipsum quoque de interitu casuali totius rei conductae obligatum esse velle.
§■ 1107.
Si usus fruetusve rei conductae non ob
I
I
De locatione conductione.	34~
damnum in ipsa re emergens aut inhabilita-tem ejus aliunde exortam, sed ob impedimen-tum veil infortunium conductori superveniens evanescit; aut si tempore damni emergentis fructus a fundo jam separati fueruntj casus adversus conductori soli nocet, et is merce-dem nihilorainus solvere obligatur.
§. 1108.
Si conductor rei, quae labore tantum ad-hibito utilitatem praestat, remissionem totius merced» aut partis ejus vel ex pacto vel ex lege praetendit; locatori sine mora infortunium nunciare, et casum, nisi notorius sit, judicialiter, aut saltern per duos viros rei peritos examinan curare tenetur; hac cautela • *
intermissa non auditur.
§. 1109.
Post finitum contractum locationis con- 4) reititutíw ductionis conductor rem secundum inventa-""' rium, siquod forte factum fuit, aut saltern in eo statu, in quo earn accepitj fundos vero conductos, in cultura oeconomica ordinaria anni tempori, quo locatio conductio finita est, convenienti restituere obligatur. Nec exceptio juris compensandi, nec juris dominii antiquio-ris ipsum a restitutione liberare potest.
ist,	Pars II. Cap. XXI.
§. 1 lio.
Si in contractu locationis conduction» inventarium factum non est, eadem praesum-tio, quemadmodum in usufructu (§. 5l8.) ob-tinet.
§. llll.
Si res locata conducta damnum patilur, vel abusu deterior redditur, conductores tam culpam suam propriam, quam culpam sub-con du ctor is , non vero casum, praestant. Ast locatori haec praestatio ad summum inlra unum annum post rem coriductarn restilutam judicialiter exigenda est, exspirante secus il-!ius jure.
§. 1112.
i •
5)Atodi.qui- Contractus local ionis conductionis per se
bus Juealio	t
condiiciio ex-exspirat, si res conducta périt. Si hoc culpa
P») rei inte-alterius partis accidit, alteri indemnitas com-petit; si casu accidit, neutra pars alteri quid-piam debet.
§. 1113.
b) tenporit Contractus locationis conductions etiam temporis lapsu exspirat, quod vel expresse vel tacite, aut per mercedem in certum ter-minum conventam, uti in habitationibus ad diem, hebdomadem, mensem conduclis, aut
De locatíone conduclloue.	¿49
per intentionem conductors declaratam, yel ex circumstantiis elucescentem determina-turn fuit.
é
§. 1114.
Contractus locationis conduction^ non s¡ nulla fit
,	» •	.ranoyalio;
solum expresse, sed tacite quoque renovar» potest. «Si in pacto reriunciatio praemittenda convenía fuit ; contractus inlermissione debi-tae renunciationis tacite renovatur. Si renun-ciatio conventa non fuit, tacita fit renovatio, si conductor post tempus locationis conductions praeterlapsum pergit re uti autfrui, ao locator facto liuic acquiescit.
§. 1115.
Tacita renovatio contractus locationis conductionis lit sub iisdem conditionibuc, sub quibus prius initus fuit. Attamen in location ne conductione rerum, quae nonnisi labore et industria impensis utilitatem praestant, ad unum annum; si vero ulilitas ordinaria tan-tum intra longius tempus obtineri potest, in tempus, quod requiritur, ut commoda ordinaria una vice percipiantur, extenditur. Lo-cationes conductiones rerum, quae sine labore utilitatem ferunt, et in quibus merces tan. tum post integrum aut dimidium annum solv»
ist,	Pars II. Cap. XXI.
seiet, ad diinidium annum ; omnes aliae verb ad brevius tempus initae ad illud lempus tacite renovantur, quod perpriorrm conlractum locationis conductions statutum fuit. De re-novationibus reitcralis idem valet, quod hoc loco Je renovatione prima vice facta prae^ scriptum est.
§. 1116.
p) rmuRcii- In quantum tempus dural ionis contractus
Italie j
locationis conductionis nec expresse, nec tacite, nec specialibus praeseriptis défini tum est, ille, qui pactum terminare vult, alteri Iocati'-nem conductionem rei, quae adhibito tantum labore utilitatem fert, sex mensibus; locatiorieia conductionem rei, quae nullo im-periso labore utilitatem praestat, si immobile, qiatuordecim diebus; et si inobiiis est, vi-ginti quatuor horis ante restitutionem faciendum renunciare tcnetur.
1117.
Conductori fas est, eliam ante decursum temporis expresse vel tacite conventi a pacto recedere, si res conducta propter defectus suos ad usum ordinariuminhabilis est; si pars considerabilis rei conductae casu usui pro lon-giori tempore subtrahitur, autad ilium inha-
Oc locatione couductiene.	iÙi
bilis redditurj aut si earn locator in statu ad usum idoneo non amplius conservât.
§. 1118.
Contra locator maturiorem dissolutionem pacti exigere potest, si conductor re insigmo-rem in modum abutïtur; si interpellatus in solutione mercedis adeo morosus est, ut Japso termino mercedem adhuc restantem integram non solvent; aut si aediiicium locaturn de novo aedificari debet. Aedificationeni uti/ern conductor in suum detriment um pati non obli-gatur, contrarium scntiendum est de repara-tionibus necessariis.
§. 1119.
Si locatori rei, quae sine labore utilita-lern praestat, nécessitas novae, aedilicationis jam tempore initi contractus cognita esse de-buit; aut si nécessitas reparationum per lon-gius tempus continuandarum ex intermissione minorum reparationum orta est; conductori pro usu, quo privatur, indemnitatem con-gruam competentem praestari oportet.
§. 1120.
Si dominus rem iocatam alienaverit et jjrt adqu/renti traJiderit; conductor, si jus ¡psius110"*' '¡bris publicis inscriptum non est (§. loy5.)f
352	Pars II. Cap. XXII.
• •
post renunciationem rite fact am novo possessor! cedere tenetur. Jure autem gaudet a lo^ catore ratione damni emergentls el Iucrl cessant^ plenam satlsfacllonem exigendi;
§. 1121.
In casu necessariae judicially aUenationii conductor etiam tunc, quando Ipsius jus tarn, quam reale Inscriptum est, novo erntorl cedere obligator. Ilatione indemnilatis tant urn jus prioritatis, quod babet, ei salvum manet.
§. 1122.
jj. lortiio Contractus , quo alicui dominium utile hc"praedii hereditarie sub ea condilione con codi I ur, ut pro utilitate annua, annuam frucll-bus proporlionatam praestationem in pecunia, fructibus, vel etiam serviliis convenien-tibus consistentem rétribuât, locatio conduc-„	tio hereditaria dicltur.
§. 1123.
III. Contran- Si a possessore praedil exigua praestatio tantum in recognitionemdominii dlrecti facienda est; pracdium emphyteuticum dicltur, et pactum de eoinitum contractus einpbyteuseos.
§. 1124.
In dubio, an praedium hereditarie lora-turn conductum aut emphyteuticum sit, ad
tu
itOj.
De lucatione conduction«;.	353
quantitatem annuae praestationis, et alias obligations susceptas respiciendum est Si quan-titas ista cum utilitate annua pura in nulla est proportione, dominium utile emphyteusis; si vero saltem ratione temporis antiqui et sùp-posito, fundos penitus incultos susceptos fuisse , proportio intelligi potest, bonum heredi-tarie locatum censetur. (§. 35g.)
§. 1125.
Si dominium ita divisum est, ut uni sub- iv. Jus «u-
• r J-	. c	... perûciei.
stantia lundi cum usu et iructu partis înterio-ris, alteri parti vero tantum usus et fruclus superficiel hereditario modo competat, census annuus, a posteriori boc possessore sol-vendus, solarium dicitut*.
1126.
Dominium minus plenum rei immobilis AdquUitio
t	dominii utilis.
quemadmodum dominium plenum sine in-scriptiope in Iibros aut regislra publica adquiri non potest. Titulus validus tantum jus personale tribuit adversus personam obliga-tam, non vero jus reale adversus tertium.
(§• 43i.)
§. 1127.
Jura domini directi et utilis in genere in lannaïuu-
riailoRiini di-
eo congruunt, quod quilibet de sua parte ea-r«titt util». Pari 11.	Z
354	Parfi Ir- CflP- xxv-
f ■
tenus disponcre possit, quatenus jura alterius
%
non laeduntur. (§. 363.)
§. 1128.
Uterque jrre gaudet partem suarn judi-cialiter prosequendi, earn oppignoruiidi, et inier vivos aul per ultimam voluntalem alie. nandi. Limitationem asserenti probatio per instrumenta ad rem pertinentia, per sic dietas litlevas investiturae, aut alia documenta perficienda incurnbit.
§. 1129.
Junaiolli. Dominus directus in specie jure guudet,
eitlioiie.tir- i .	,■>*	,	i* •	. .
«qjp» joniiii domino utili non solum diminutionem rei m dominium utile concessac, sed etiain oranrs mutationcs interdicendi, quibus exercitium jurium ejus impediri, aut difücilius reddi posset.
§. ll3o.
i)Retpcciu Exigere ergo polest, ut dominus utilis dt
rouwiraliu-	.
nu, ruiturae conservatione et cultura tundorum sollicitus
mumprüdii} sif- S' adimpletionem liarum obligationuiri, licet admonitus, negligit; aut si onera fundo inbaerentia ferre nequit; domino directo (as est exigere, ut praedium aliis conductoribus hereditaria vel emphyteutic« cedat.
De localione conduction»*.	355
§. ii3i.
Jus praecipuum lonatoris hereditarii aut a)m..,c*!i}
« . •	i	■ ... .	.. be.eililatiu<
do nuil 1 emphyteuseos consistit in perceptiorie mercedis annuae aut aiiarum praestaiionuin con ventar um, quae sub nullo praetextu au-geri, a rebus mobilibus vero qiiibuscunque ad praedium non pertiuentibus aullo modo exigí possunt.
§. 1132.
Merces annua, si nihil aiiud COJIVelltum Quanlnni r,	...	. rn »jlvtruJ.-
aut per leges provinciales statutum est, pri-,u. xna dimidia parte mensis Novembris suivi debet.
§. u33.
De regula alter dominus minus plenusal- QaanHon-
•	. .	, .	i	mit.in lucuia
tpri casum non praestat; sed si conductor 1,^1. hereditarias inundatione, bello aut lue iinpe-ditus fuit e praedio conducto ulilitatem perci-pere; ei pro tempore, quo ilia caruit, remissio congrua mercedis concedenda est.
§. 1134.
Ëmphyteutà ejusmodi remissionem postulare nequit, imino quamdiu aiiqua pars praedíi emphyteutici existit, canonem inte« gruin praestare obligator
- Z 2
356	l'ars U. Cap. XXV.
§. 1135.
Ju« ¡n ra™ Si emphytenia canonem tempore cunven-
pro'Mclario-
lnti.numfr. to non solvit, dominus empbyteuseos exigerc
cniii,	i
valet, ut commoda pracdn condicanlur et ipsi inde indernnitas praestetur.
§. ll3G.
Locator hereditaria respectu mercedis ultra unum annum restantis jus optionis habet, aut iructus et alia commoda in pignus capienJi, aut subhastalionem judicialcm prac-dii hereditarie locati ad solutionem praesla-tionum restantium exigendi.
§. 1137-
3)nr»pfcin Dominus directus obligatur dominum uti-
oiirrnm ctmr-
liuraiionam, ]em respectu dominii utilis immediate a seob-tenti defendere, et si jus in commoda cum jure in substantiam iterum conjungitur , ipsi aut ejus successoribus laclas meliorationes, quemadmodum alii bonae fidei possessori re-fundere, et de certitudine librorum et re-gistrorum publicorum, quae ratione bonorum dominio suo directo subjectorum gerit, ca-vere.
§. 1138.
De aliis a domino utili cnntractis etlibris pnblicis non inscriptis oneribus dominus
I
De locatioiie conductione.	3ö7
directus non tenetjr. Dominus utilis in genere majus jus in nlium transferre non potest, quam ipse habet. Jus unius ergo exstinguitur resoluto jure alterius.
§. 113g.
Jura et obligationes domini utilis in gf>- jnra eiol.li. npre respondent obligationibu9 et juribus do- mV^ITiuíiTii mini directi modo slatutis.	gm««.-
§. 1140.
Dominus utilis ad alienationem
Consensu In «penie , . . J.	...	•	•	x) ration*
dorriiiii direcli rjoneget; attamen ipsi, ut ju- alienation!«: dicare possit, an successor praedium edmini-strareet onera ei inbaerentia praestarc valeat, successorem indicare obligatur. Jus protimi-seos aut retractus domino directo non corn-petit.
§■ ii4i-
Si vero dominus dirtclus hunc consen-sum et ista jura expresse sibi reservavit, intra triginta dies post indicationem sibi rite factam voluntatrm suam declarare obligatur. Post hunc terminum pro consentiente habetur. Praeter exercitiuin juris protimiseos aut retractus consensum so'ummodo ob pericu-lum manifestum substantiae e i'urium curn ea ennjunctorum recusare potest.
308	Pa" II. Cap. XXV.
§. 1142.
Tributum, quod dominus directus non-nunquarn a domino utili novo exigere valet, vocatur, si mutatio inter vivos fit, laudemi-umj si vero mortis causa nccidit,mortuariuin. Utrumque et ¡am laudemiurn in genere nomí-natur. An et quomodo li;>ec jura iundata sirit, constituí io provinciae cujusque, libri et instrumenta publica, aut possessio quieta tri-ginta arinorum decidunt.
§■ 1143.
-) r-.p- iu Dominus ulilis quoque obtinet partem
ínár iuM,.' "" ProPort¡onatarn thesauri inventi. (§. 3gg.) Im-
subitiniue; mo jure gauJet substantiam ¡mminuendi, si
domino directo probare potest, alio modo fundi usum instituí non posse. (§. Ji25).
§. 11443) oneram; Dominus utilís ierre debet omnia prae-dio inhaerentia onera ordinaria K extraordinaria; solvit tributa, decimas et alios inscriptos census. Onr-ra censum a domino utili sol-vendum concernencia dominus directus ferre tcnetur.
§. 1145.
4)liner»- Quilibet novus dominus utilís de regula
ruin iurejtilu
»»».	obügatur curare, ut a domino directo lilte-
De Ioralione conduction)'.
ras lldem facientes, aut documentuin reno-vati dominii utiiis obtineat.
§. u46.
Quae relationes praeterea ínter dominos nflllioae| utiles et dóminos directos existant, et quae "^.horum"' jura et obligationes in specie inter dominos et praediorum et eorum subditos obtineant, ex constitutione cujuslibet prorinclae, et statu-tis politicis intelligendum est.
§• 1147-
Qui praeter solarium nihil praestat, tan- jar»„rini9 tum utilitatem ex superficie, uti: arboribus,lol,rI8' plantis et aedificiis, et partem thesauri in ea inventi exigere potest. Thesauri defossi et alia commoda ex terra interiore pertinent exclusive ad dominum directum.
§. U48.
Quod de cessatione dominii pleni statu- c««»t;.. do-tum est (§. 44401 genere quoque valet de dominio minus pleno.
§. 1149.
Praedia hereditario locata et emphyteu-tica in omnes heredes, expresse non exceptos, transeunt. Si dominus utiiis legitimo succes-sore caret, dominium utile cum directo con-jungitur. Ast dominus directus hoc jus exer-
minii ulitis.
36o Tars IT. Cap. XXV. Dclocatione conduction«;.
citurus tenetur omnia débita domini utilia, qutie ex alio p.»triinoriio aolvi nequeunt, ex-pungere. In quantum dominus directus prae-diumcaducum in alios transferre obligatus sit, constitutions politicae determinant.
ll5o.
Devastatione plantarum, arborum et ae-dificiorum dominium utile supcrticiei non perdit ur. Quamdiuadhuc pars fundi restât, possessor, modo censum debitum solvent, ei
novas plantas, arbores et aediiicia imponere
%
potest.
1
/
!
ParsII. Cap. XXVI. De contractibus onerosis etc. 36i
Caput XXVI.
De contractibus onerosis circa praestationem optrarum.
*
§. ii5i.
iSi quis ad praestationem servitiorum, aut i) Lottie
,	,	, conJnciio
confectionem opens erga certam mercedcm0i crarum. in pecunia se obligat, locatio conductio ope-rarum oritur.
§. 1152.
Quamprimumquis laboremaut opus fieri Taeitanpe-
■ t .	,	.	rarum locati*
jubet, in mercâdem quoque convenientem eoaiiQClio< consensisse supponitur. Si merces nec con-ventione, nec lege statuta est, judex earn déterminât.
§. 1153.
Ob defectus essentiales, opus ad USUm Jura n opc-inliabile reddentes, aut expressae conventioni nB conditio«
. _ . .,,	.	. ■ ■ . . ne oriculia.
contranos, ille, qui opus fie. 1 jussit, jure gaudet a contractu recedendi. Si ei hoc non placet, aut si defectus nec essentiales, nec ex-
3j8	Pars II. Cap, XXII.
pressae conventioni contrarii sunt, dominus opcris aut emcndationem defrctuum, aut in. demnitatem convenientem pelere, et in hunc finem partem proportionalammercedis reline-re potest.
§. 1154.
Si ille, cujus operae conductae sunt, cuU pa sua promissum intra tempuscnnditionis instar positum non adimplet; conductor operant non obligatur ampiius rem, quam iieri jassit, acceptare; immo propter damnum inde ortum indemnitatem exigere valet. Si vero conductor ratione solutionis mercedisin mora est; ipse quoque obligatur conductuin peni-tus indemnem servaro.
§. 1155.
Proservitiis quoque et laboribus non per-actis personae conductae indemnitas congrna debetur, si ad negotium perficiendum parafa, et ab operarum conduetore culpa aut casu, in ipsius persona obtinente, impedita fuit, aut generaiim tcmporis dispendio damnum passa est.
§. 1156.
In regula merces finito labore debetur. Si vero labor certis termini's aut secundum

De contract ¡bus onerosis circa etc. 363
partes operis praestatur: aut si experisae euro eu cunjunctae sunt, quas conductus in se non suscepit; facultas huic compel it, partem rner-cedis servitio aut operi respondentem, et re-fusionem expensarum erogatarum, ante opus peractum aut penitus praestitum laborem exi-gendi.
§• "57.
Si casu foriuito materia ad periiciendum opus parata, aut ipsum opus ex integro vel pro parte perit; damnum dominus materiae aut operis patitur. Si vero operarum conductor materiam ad fabricationem liiii confor-mem manifeste inhabilem suppeditavit, operarum locator, si opus hac de causa defectuo-snin evadit, et ipse conductorem non admo-nuit, de darnno responsabilis est.
§. 1158.
In dubio, an opus jussum pro contractu Qn.n'tnro«.
..	...	...	, dnelin oprris
cmtionis venditionis, aut locatiornsconduc-inrontranum
...	. Mntinniircn-
tioms operarum habendum sit, praesumitur, duionu abtat, ab eo, qui materiam ad illud suppeditavit, fabrum conductum fuisse. Si vero operis faber materiam subminutravit, emtio venditio praesumitur.
364	Pars II. Cap. XXII.
§■ "59.
Si operarum localioni conductioni pacta alia adjectitia conjuncta sunt, praescripta le-galia unicuique eorum convenientia observan de bent.
g. 1160.
Cl>l»lio lo- lili, quorum operae ad definitum tempus,
tatiflimeon- , ,	_ . ,
duniunii vol ad perliciendum certum opus conductae irr.rum. sunt< sine justa ratione ante tempus elapsum opusque periectum nec laborem dcserere, nec dimitti possunt. Si labor interrumpitur, utra. que pars cuipam suam, neutra vero casum p raes tat.
§. Il6l.
Urgentibus tantum circumstantiis ¡lie, cujus operae couductae sunt, aut operis mag!« stcr negotium sibi delatum alter! coniidere potest, et in ipso hoc casu dereatu in eligenda persona tenetur.
§. 1162.
Locatio conductio operarum, in quibus specialis dexteritalis personae ratio h abita eüt, inurte conducti tollitur, et heredes tantum-modo pretiu n paratae materiae idoneae, et partem mercadis valori praestiti laboris con-'venientern exigere possunt. Si ille, qui opus
De contract ¡bus onerosis circa etc. 365
fieri juKsit, moritur, ejus heredes pactum continuare obligantur, aut conductum in-demnem servare.
§. 1163.
Praescrîpta hoc loco statuLa valent quo- H»r prae-
,	......	tcripla cxlcn-
qne ce c&iuarum patroms, medicis et chirur- duniuraj eau-	. .»	..	larum patra-
gn ,!aclorihus, provisonbus, artuicibus, mer- „éjico» cium prt curatorîbus et aliis personis, quaectc" sibi pro operis suis salarium, pensionem an-nuam, aut aliam remunerationem expresse vel tacite stipulati sunt, nisi hac super re specials praescripta existant.
§. 1164.
Per pactum de divulgatione operis lite- 2) Contrao-nrii ab auctore alicui jus tribuitur illud tV piSf atione nprri» imp» imendi et divendendi. Auctor hoc pacto juri renunciat, idem opus alteri ad divulgatio-nem committendi.
§. il65.
Auctor obligatur opus secundum conven- jnraeiobli-tinnem perficere et tradere, et librarius sta- »Cc'oreîn1 tim post opus traditum conventam rémunéra- l,b^•^,u,n• tioncm solvere.
§. 1166.
Si opus ab auctore statuto tempore, aut modo convento non traditur, librarius a pac-
356	Pars IT. Cap. XXV!.
to recedert-, et si confectio operis cu'pa auctoris intermittítur, Indemnitäten! exigere potest.
§. 1167.
Si numerus excinplarium determinatus fuit, librarius ud quamlibetnuvam editionem consensum auctoris reqjjrere, et de conditio-nibus novam conventionem inire obügatur. §. 1168.
Si auctor novam editionem cum mutatio-nibus in argumento operis fieri vult, novum pactum contrahendum est. Ante divenditarn editionem auctor tunc tantum novam insli-tuendi jure gaudct, si librario respectu exem-{darium restantium ad congruam indemnita-tern praestandam paratus est.
§- 1169.
Jura aucLoris ratione novae editionis in ejus heredes non transeunt.
Si auctor secundum projectum sibi ab editore propo^itum opus coiificienduin susci-pit, praeter conventam remunerat ionem nihil exigere potest. Librario pro futuro jus pro arbitrio illud divulgandi competit.
De contract ¡bus onerosis circa etc. 367
§■ 1171.
Haec praescripta et ¡am ad mappas geo-grapbicas, delineationestopograpbicas etcom-pnsitiones musicas applicanda sunt. Limita-tiones reimpressionis libri alieni in legibus po-lilicis continentur.
§. 1172.
Jura el obligationes inter lieros et famu- 3) Pactum los vel ancillas in praescriptis spccialiter liac rämui'!."«"' de re statutis continentur.	>nc "
§.1173.
Pacta, quibus promitticur res vel factum Ali« j>«cu
_	.	,	. . , onrrosa de
pro lai to promisso, secundum prmcipia de .«vidi« Luit», pact is onerosis in genere, et spcciatim secundum regulas in hoc capite statutas dijudiean« da sunt.
§. 1174.
Quod quis sciens pro efficiendo facto iin-poisibili aut illicito dvjdit, amplius repetere nequit. In quantum fist.us id capiendi jure gaudeat, conatitutiones politicae determinant. Quod vero ad impedicndum actum illicitum illi, qui eum commiskuvus etat, datum l'uir, repeti putest.
»
368	I'ars II. Cap. XXVII.
CAI'UT XXVII.
De contractu communionis bonorum.
§. 1175.
Origoiocií- Contractu^*, quo duae aut plures personae
tatùquacjlui-	.	1,1
ri»«.	consentiunt, operas suas solummodo, vcl
etiam res suas communis utilitatis causa cou-ferre, societas quaestuaria dicilur.
§. 1176.
DWisio.	Pro discrimine, an membra societat¡9
singulas tantum res, aut quantitatem pecuniae , aut integrum genus rerum, e. g. omnes merres, omnes fructus, omnes res immobiles; aut demum integrum suiim palrimoniuin sine exceptione in communionem adferant, etiam species sncietalum diversae sunt, et jura socialia plus minusve exteriduntur.
§■ 1177.
Eliamsi in contractu societatis tot ¡us pa-
/
De contractu coininuulouia bonorum. 369
/
trimonii rnentio Hat, tarnen praesens tantum intelligendum est. Si vero contractus socle-
t
tatis futurum quoque complectitur, iHud lantum iineliigitur, quod alio xnodo, quam titulo hereditatis adquiritur,nisi et lioc expres-sutn fuisset.
§■ 1178.
Contractus societatis, qui lantum r t-ae-Iufniil!neim. ■sens, vel futurum tantum patrirnonium respi-''"4"1"'"1"' ciunt, invalidi sunt, nisi bona ab una altera-que parte collata rite descripta, etconsignata fuerint.
§. 1179.
Quomodo contractus societatis infer mer-catores ineundus, registrjs bac de rc gestis in« scribendus, et publice notiiieandus sit, leges «peciales mercantile etpoliticae determinant. Si societas particularia tantum negotiaconcer-nit, sufficit, pactum desuper initum libru commercialibus inscribi.
1180.
Pactum de communione totiustam prae-sentis quam futuri patrimonii, quod ordinale tantum inter conjnges iniri solet, secundum praescripta in capite de paetjs dotalibus de eo statuta, dijudicandum est. Praescripta I'ars If.	A a
3:o	Pars II. Cap. XXV11.
in hoc capite contenta ad reliquas species communionis bonorum pacto initae se re-ferunt.
§• Il8l.
rl!Tirw»fon. Contractus societatis quidem ad titulos uV«oiia'i!o-" dominium adquirendi perlinet; ipsa adquisi-lio vero, et cotnmunio bonorum aut rerum lant im traditione perficitur.
§. 1182.
Sot.cpii.lU. Quidquid expresse ad gerendum negotium commune deslinalum fuit, sortem capi-talem vel fundum societal is constituit. Ilcli-quum, quod a quovis menibro possidetur, tamquam bonum separatum consideratur. §. Il83.
Si pecunia, res fungibiles, aut nun iun-gibiles qhidem, quarum valor tamen in pecunia determinatus est, conferuntur; non solum lucrum inde comparatum, sed sors quo-que capitalis respectu membrorum, quae il-
lam contribuerunt, tamquam res communis
>
respici debenl. Qui tantum operam suam in communem utiiitatem impendere promittit, in partem quidem lucri, non Yero in sort em capitalem jus habet. (§. 1192.)
De contractu communíonis bonorum. 87t
§. II84.
, »
Quilibet soclus, hisi spenahter aliud con- jur!4et 0bi¡-
ventum sit, obligatur parem cum caeterispor-brorill,.col.
tionem ad sortem capitalem communem coi.- ^"e/piuiV« Terre.	(fuadum).
§. 1185.
In regula omnes socii tenentur, nuHa ra- Coopcntio. tione habita majoris aut minor is portionis ad sortem collatae, ad communem utilitatem aequali modu coOperari.
§. 1186.
Nullus Soeius Facúltate gaudet negotiurii ab ipso peragendum tertio committendi; áut quemquam in societatem adsciscendi ; aut ex-traneum quodpiam negotium societati perni-ciosum suscipiendi.
Obligaciones sucintes pacto exactiiis deter» minantur. Qui se tanturn ad labnrem obli-gavit, ad rem ullarn cord'erendam non tene-tur. Qui solumrno'lo pecuniam, aut aliam rein contribuere proinisit, ei nec obligatio nec jus est, alio modo ad quaeslum communem cooperandi.
§. 1188.
In deliberatione et decisione de rebus so-
Aa Z
i72	Pars II. Cap. XXVII.
cietatrm spectantibus, nisi aliud conveiilum fuerit, praescripta in capite de rondorninio statuta applicanda sunt. (§§. 833 — 842.) §■ 1189. 1
Adinimmtio Socii ad plus, quam promiserunt, con-
jJi'r'.mei- . • » .	■	c•
jiiaiem. tribuendum rogi nequeunt. 01 vero propter niutatas circuinstantias sine contributiono aucta finis communis plane obtineri non pos* set, socius illam recusans esocietateexcedere, aut removcri potest.
§. 1190.
<'«tio»pg.w Socius vel socii, quibus gestio negotio-
liornmrom-	...»	i . ••	.
ini.sotuin. rum conmutlitur, tamquam mandataru resp:-ciuntur. Ad eorum quoque deliberatiom s et decisiones de rebus societatem spectantibus praescripta supra (§§. 833 — 842.) statuta ap-plicanda sunt.
§. U91.
OLligaiio Quodlibet membrum de damno teneliir, quod societati culpa sua dedil. Tale damimm cum utilitate, quam alio mo.do societati com-paravit, compensari nequit. Quodsi vero socius negotio aliquonovo, proprio marte sus-cepto, societati ex una parte damnum, ex altera vero utilitatem pepererit: compensatio pro rata locum babeto.
De contractu coinmuuioiiis bonorum.
§■ 1192-
Quod deductis omnibus expsnsis et detri-' Di»eriJiuüu mentis ultra sortem capitalem remanet, estlucri" lucrum. Ipsa sers capitalis in dominio eorutn manet, qui ad illam contribuerunl, nisi valor operarum sorti capitali adnumeratus et totum tamquam commune bonum declaration fuisset.
§■ n93.
Lucrum illud pro rata portionum sortis capitalis collatarum distribuitur, et operae ab omnibus sociis pnestitae inter se invicem
1	' .
compensante r. Si unus aut aliqui sociitantum operas praestant, aut praeter portionem sortis capitalis simul operas conferunt; a judicio pro ejusmodi operis, si nihil conventum est, nec sociorum consensus obtineri potest, por tio competens lucri, ratione habita gravitatis negotii, laboris in illud impensi, et utilitatifi e.o comparatae determinatus
§• «94.
Si lucrum non in pecunia parai a, sed in ali-is speciebus commodorum consistit, distribu-tio instituitur secundum praescriptum incapi-te de condominio contentum. (§§. 84°—843.)
374	Pa" II. Cap. XXVII.
§■ 1195.
Integrum est. societoti, socio alicui ob peculiares ejus ilotes, aut singulares operas ma-jus lucrum, quem ipsi secundum contributio-nem ejus coinpeieret, concedere; modo tales exceptiones non in ¡ilegitimas conversiones aut reliquorum praejudicia degenerent.
1196.
Ejusmodi ¡Ilegítima conventio est pactum, quo aliqqia rat i one sort¡s capitals col-latae ex una parte se contra omne periculum detriment!*. lam repeciu ipsius sortis, quam usurarmn «ecurum, et ab omni cooperatione liberum redditj ex altera parte vero tarnen sibi lucrum, licitas conventionales usuras e*-cedens, stipulatur.
§- "97-
Diri.iod.tri- Si societas funduin omnem col latum pe-nitus aut ex parte amisit, damnum in eadem ratione dividitur, qua in casu contrario lucrum distributum fuisset. Qui ad sortem ca-pitalem nihil contulit, operarum suarum jac-turam patitur.
§. 1198.
RrJditior»- Sorii, qnibus administratio patrimonii
üonam.
societatis commissa est, obligantur de sorte
De contractu communíonis bonorum. 87t
communî capital! atque de receptionibus et expensis eo pertinentibus rite rationes gerere et reddere.
§• "99-
Rationes finales et distributio lucri vel de« trimenti ante finitum negotium exigi neque-unt. Si vero negotia geruntur, quae p^r [dures annos durant et annuam utilitatem lierre debent; socii, modo negotium principale propierea detrimentum non patiatur, post 11-lare possunt, ut annue rationes re.ddantur et lucrum distribuatur. Caeteruin cuilibet soiio fas est, quandocunque suis sumtibus ratio-num inspcctionem sib! procurare.
§. 1200.
Qiil sol! propositae rationum exaequatio-ni (bilanciae) acquievit, vel etiam juri suo rationes exigendi renunciavit; tam respectu casus praeteriti quam pro omnibus futuris casi-bus rationes complétas postulare potest, si dolum, licet tanlurn in una parle administra-tionis commissuin, probaver!t.
§. 1201.
Sine expresso vel tacito legifimo socio- Rf]tt;„ rum vel eorum mandatarioruin consensu so- ",r*,leo, cietas tertio obligari nequit. Apud rnerca-
376	Pars II. Cap. XXVII.
tore » sola facultas not ¡ileal a uni aut pluribus flnciis tributa, firrnam, ull vocant, g/>rendi, hoc est, omnibus documentis et scrlpturis nomine societal is subscribendl, omnium man-datum in se continet. (§. 1028.)
§. 1202.
Socius, qui tantum cum parte patrimonii sui societati adjunct us est, patrlmonium a enmmuru separatum possidere potest, do quo iptj jus est pro arbitrio disponendi. Jura ergo et obligationes tertii erga societatem, a juribus et obl'gationibus erga singulos soclos di-ttinguenda sunt.
§. 1 2o3.
Quod ergo aliquis ab uno sociorum, et non a socielate integra exigere potest aut uni debet, ab hoc tanium socio, et non ah integra socielate exigere, et ¡Hi soli, non etiam hui«\ solvere potest. Radern rat lone vero in creditis et debitis totius socletatis quilibet socius, tantum pro sua parte ad solutlonem jus hthet aut obligatur, excepto casu, apud mercatores praesumendo, in quo omnes pro uno et unus pro omnibus aliquid promislt vel promissum acceptavit.
1
■ ' ' '
De contractu roinmuniouis bonorum. §. 1204.
Membra clandestina societatis mercanti-lis, eariimirum, quae ipsi partem fundi con-
credidtre, ut lucri et darnni partieipia fierent,
%
sed tamquam membra publico declarata non sunt, nuriquarn magis, quam quoad sortem illatam obligantur. Membra publice declara-ta integro suo patrimonio tencnlur.
§. 12O5.
Societas ipso facto solvitur, si suseeptum ni«»f.lut;o
.	.	»orirt.ilis
negotium nnitum est; aut amphus continuan ctdiseruu
...	.. ,.	. . ex ca.
nequit: si Integra sors canilalis communis m-teriit; aut si tempus societati statutum clap-sum est.
§. 1206.
Jura et obligationes sociales de regula ad beredes socii non transeunt; hi tarnen, si cum ipsis societas non continuatur, jure gau-dent exigendi, ut rationes ad mortem usque testatoris reddantur et ex eis satisfactio prae-stetur. Ipsis vero quoque in casu opposito obligatio ineumbit rationes reddendi et satis-factionem praestandi.
§. 1207.
Societas tantum duabus nersonis constans morte alterutrius exspirat. Si pluribus con-

378	Fars II. Caput XXVII.
1
stat, de reliquissociis.praesumitur, ¡pans ad-huc societatem inter se continuare velle.lla»»c praesumtio in genere quoque de heredibus mercatorum valet.
§. 1208.
Si contractus societatis, ab aliis quam a mercatoribus initus-, expresse corum heredes quoque complectitur, isti, si hereditalemad-eunt, obligantur, voluntati testatoris satisfacer e; sed in heredes heredum haec voluntas non extend ¡tur; multo minus ad societa-tern pcrpeluam constituendam efllcax est. (§. 833.)
§. 1209.
•HeresadimplendisolTiciis, a defunctopro societate susceptis, impar detractionem pro rata de portione ipsi competent! pati debet. §. 1210.
Si socius quispiam conditiones essentiales pacti non adimplet; si de ipsius bonis con-cursus publicatur¡ si tamquam prodigus judi-cialiter declarator, aut in genere si curatelae subjicitur; si ob crimen fiduciam perdit; ante tempus e societate excludi potest.
§. 1211.
Contractus societatis ante lapsum tempo-
De contractu communíonis bonorum. 87t
ris rmunciari potest, ai ¡lie socius, a quo negotii gestio praecipue pendebat, mortuus aut e societate egressus est.
12:2.
Si tempusdurationis societal is nec expresse defínitum est, nee ex negotii naturi d«J er-minari valet; cuilibet socio licet contractui pro arbitrio renunciare: modo id non flat dolose aut intempestive. (§. 83o.)
1213.
FíTectus impugnatae quidem, sed postea pro justa declaratac exclusiones aut renuncia-tionis ad dieru, ubi alterutra facta est, re-trabuntur.
§. 1214.
Disso'utio socielatis mercantilis; sus-ceptio ef recessus membrorum ipsius publice rum eodem modo, ac ejus constitutío, publicanda sunt. Kx bac publicatione etiam vis el duralio mandatorum judicatur.
§. 1215.
In divisinne patrimonii socialispostdisso- Dtvi.io pi-lutionem societal is iiistiluenda praeter deter- ■ocietatii, niinationes supra factaseadempraescripíaob-servanda sunt, quae in capite de condominio
38o Pars II. Cap. XXVII. De cont. comm. bonorum.
respectu divisionis rei communis in genere statuta fuerunt.
§. 1216.
Praescripta in hoc capite con:enta etiam ad societates mercantiles applicanda sunt, in quantum de iis specialia praescripta non existunt.
.
l'ars II. Cap. XXVIII. De pactis dotalibus. 38i
■
iiuitni-'uat.'iin^ . inj n s-i-«».» ,
Catut XXVIII.
De pact-is dotalibus.
'.! r

1217.
W ''	!
lacla dotalia vocantur ¡Iii contractus, qui Pacud»-
talia.
de palriinonio rationc conjur.'ctionismatrimo-nialis ineuntur, et praecipue dotem; contra-dotem; morganaticam; bonorum communio-
nern ; administrationein et usumfructum patri-
ft
monii propriij successionem,aut usumfructum patrimonii ad dies vitae mortis causa constitutum; et vidualitium pro objecto habent. §. 121Ö.
Nomine dotis intelligitur illud patrimo- 0 D<"' nium, quod ab uxore, aut a tertlo nomine il-lius, mariio ad ferenda onera cum societate conjugal: conjuncta datur aut promittitur. §. 1219.
Si sponsa proprium habet Patrimonium	"»•
tlhuliu )
et majorennis est, ab ipsa et a sponso depen-:-et, quoinodo rcspectu dotis et aliarum mu-
382	Pars II. Caput XXVIII.
tuariim praestariouum conven ire velint. Si vero sporisa adhuc minoronnis est, contractu» a patre vel tutore cum consensu ju iicii pu-pillaris iniri debet.
§. 12 20.
Sponsapronriumad congruam dotem suf-
ficiens patrimonium non possidente, parentes
»
vel avi aviaeque eo ordine, quo Jiberos sustentare et enllocare obligantur, filiabas autno-potibus matrimonium ineuntibus dotem coiw ditioni suae et patrimonio convenientemcon-stituere tenentur, aut ad eam constituendam pro ratacontribuere. (§. l4l et l43.) Filia ¡Ilegitima a maire sua duntaxat dotem postulare valet.
§. 1221.
Si parentes vel avi aviaeque se consti-tuendae doli eongruae impares esse praeten» aunt, judicium ad requisitionem sponsorum, attamen absque stricta innui.sitione in patrimonii statum, circumslantias examinet, et hoc facto dotem convenientem vel determinet, vel parentes et avos aviasque ab ea solvencia liberet.
§. 1222.
Si filia insciis aut invitis parentibus suis
De pactis dolalibus.	383 "
matrimonium iniit, et judicium causam dis-sensus juslam reperit, parentes necque in eo cam, dum posieamatrimonium ratumliabent, ad dütein illi djndam obligantur.
§. 1223.
Elise, qtiae dotemjam obtentam, quam-vi» »ine culpa sua perdidit, jus ainplius non est, etiauisi secundum matrimonium ineat, uovam petendi.
1224.
In dubio, an dos epatrimonio parenlum vel sponsac constituía fuerit, posterius prae-sumitur. Dos vero a parentibus filiae suae mi-norenni sine consensu instantiae pupillaris numerata, e proprio eorum patrimonio data praesumitur.
1225.
Maritus, ante initum matrimonium do- Traditio, tem sibi non stipulatus, jure uüarn postulandi destituitur. Traditio dotis conventae, si aliud tempus statutum non est, statim post matrimonium contraclum exigi potest.
§. 1226.
Super Patrimonium mariti concursu pu- »t ejus pw-blitato, ipsius ante publicationem concursus scripta vel oraliter facta dedaratio, quod do-

384	Part II. Caput XXVIH.
lern acceperit, contra quemlibe.t probationers efTicit, Contestatio vero ipsius primo post publicatum concursum subsecuta contra cre-ditores vim probandi babet nuiiam.
§• 1227.
Quid in do- Quidquidalienari autusui esse po'esi, in
Irm lUri pus-
lit; jura ma-dolern dari valet. Quarndiu socielas conjuga-
litl It uiotil	_	«
niions eju«, lis continuatui* , ususfructus dot is, et ejus increment, ad maritum pertinct. Si dos parafa pecuuia, credilis cessis aut rebus lungi-bilibus constat, dominium iilius plenum ipsi competit.
§. 1228.
Si dos in rebus immobilil.us , juribus, aut rebus mobiiibus, quae salva substantia utilitatern ferunt, consistit; uxor tamdiu pro domina et maritus pro usufructuario ejus habetur, donee probatur, maritum dotempro pretio determinato accepisse, et se tanluniad restitulionem acstimationis obligasse.
§. 1229.
Legis dispositione dos post mortem ma-riti ejus uxori, et, bac ante ipsiim mortua, heredibus uxoris cedit. Ut ipsa aut ejus heredes a dote excludantur, boc expresse sta-: tutum sit oportet, Dolem volunUrie consti-
Dr [inch's dotalibus.	385
lucns sibi slîpulari potest, ut post mortem jnariti ad ipsum revcrtatur.
§. 123 o.
Quod sponsusaut terîius sponsae ad au- 2) Cou-gendam dotem constituit, conlrados vocatur.
Contradotis quidem nxori durarite matrimo-
»
nio ususfructus non est, ast marito suo supérales , etiam absque expressa conventione, liberum ejus dominium nanciscitur, etiamsi marito pro casu, quo ille supersles esset, dos promis5a non fuisse t.
§. 1231.
Nec sponsus, nec ejus parentes obligan-tur contradotem constituere. Quemadmodum vero parentes sponsae obligantur ipsi dotem constituere, ita etiam parentibus sponsi in-cumbit, huîc. quod ad instructionem rci fami-liaris requiritur, modo palrimcnio eorum convenient tribuere. (§. 1220 —1223.) §. 1232.
Donum, quod maritus uxnri suae primo 3) Morgf
1	. .	nalic».
post nuptias oie, dare proinitfit, morgana-tica dicitur. Si promissa fuit, in dubio prae-sumilur, cam intra primos tres annos matrimonii jam traditam fuisse. Pars It	B b
¡USÓ	Pan 11. Capul XXVIII.
§. 1233.
ü-iunoTúm Conjunctío conjugal is sola communis-nem bonorum inter corijuges non constituit. Ut cxistat, speciale pactum requiritur, cujus vis et forma jurídica secundum §. 1177 et 1178 praecedentis capitis dijudicatur.
§. 1234-
Communio bonorum inter conjuges de regula tantum pro casu mortis intelligitur, tribuitque conjugi jus ad dimidium eorum bonorum communioni mutuo subjectorum, quae post mortem allcrius conjugis superfuerint.
§. 1235.
In communione bonorum , integrum Patrimonium concernente, ante divisionem omnia debita sine exceptione; in communione vero, quae tantum praesens, aut luturum tantum Patrimonium pro objecto liabet, ilia debita solummodo detrahenda sunt, quae in utilitatem bonorum commun'um iinpensa fuere.
1236*.
Si, alterutro conjuge rem immobilem possidente, jus alterius conjugis ad commu-nionem libris publicis inscribitur; posterior facta inscriptione jus reale ad dimidiam par-
I
De partis dotalibua.	'38;
lera substantiae praedii obtinet, vi cujus con-jux alter de bac dimidia parte disponere non potest; in fructus vero et commoda durante matrimonio intabulatione jus nullum adquirit. l'ost mortem alterius conjugis alter superstes stalim liberum dominium portionis suae adi-piscitur. Altamen talis intabulatio creditoribus in praedio prius intabulatis praejudicare nequit.
§• 1237-
Si conjures de patrimonio suo specialem 5) Admini-
'	*	itratio et u>us-
convenlionem non iniverunt, cuilibet domi- ductus p*tr¡-
monil origi-
nium prius ipsi competens manet, et ad id, n«« »»t »J-quod quaelibet 'pars durante matrimonio quo- ** cunque modo adquirit, alteri jus nullum est. In dubio praesumitur, acqucstum esse a ma-rito factum.
§. 1238.
Quamdiu uxor non contradicit, in jure praesumtio valet, ipsam marito tainquam legitimo suo defensori administralionem liberi sui patrimonii conccssisse.
§. 1239.
Maritus quidem in genere ratlone talis administration!0 tarnquam alius mandatarius respicilur, verum tarnen nonnisi pro rei substantia aut sorte capitali cavet. De militate
P. b 2
388	l'ai s il. Caput XXVlll.
durante administratione percepta rationes red-derc non obligatur, nisi expresse conventum fuisset; bae potius ad diem finitae admini-stratirnis usque pro approbatis liabentur.
§. 1240.
Nuque uxor obligatur de usuiructu inarito suo cesso, ast durante matrimonio ab ipsa perceplo, rationcs reddere; conjugibus vero
I
liberum est, bujusmodi tacite concessas ad-ministrationes inbibere.
§. 1241.
Re urgente, aut existente damni pericu-lo, marito administraiio patrimonii, licet ipsi expresse et in perpeluumconcessa, adiini potest. E contrario ipsi quoque jus est malae bonorum administrationi uxoris limites jionendi et eiïîciendi, ut oLservatis legum praescriptis prodiga declaretur.
« •	§. 1242.
6) Arïda&- Id, quod uxori pro casu \iduilatis ad
liliuin :	_
sustentationçm deslinatur, vidualiîium voia-tur. Hoc viduae stalim post mortem marili debelur,' et semper pro tribus ir.ensibus in anteccssum praestandum est.
§. 1243.
Cuilibct viduae post mortem marili ad-


Depactis dotalibus.	¿89
hue per sex hebdomades, et, si gravida est, usque ad decursum sex hebdomadum post parium, ordinaria sustentatio ex hereditate debetur. Quamdiu autem hae sustentatione fruitur, vidualitium percipere nequit.
§. 1244.
Si vidua aliud matrimonium contrahit, jus a<l vidualitium amittit.
§. 1245.
Dotem danti facultas est, in ipsa tradi- Oamio de tione, aut posterius periculo emergente, ab «tridu«-eo, qui dotem accipit, convenicntem cau-'1"0, tionem exigendi. Tutores et curatores spon-sae sub tutela vel cúratela existentis cau tionem ob securitatem dotis, ut et conventae contra-dntis et vidualitii, sine consensu judicii tutor! i remitterc nequeunt.
§. 1246.
Valor aut invaliditas donationum inter Donnionci conjuges secundum leges de doriationibus in TeUponlc"" genere vigentes judicatur.
§• 1247.
Ornatus, gemmae et alia pretiosa ad or-nandam personam destinata, quae maritus uxori suae dedit, in dubio non pro commo-datia, sed pro donatis habentur. Si vero pars
\
3go	Tars H. Caput XXVIII.
desponsata alteri partí despensatae, vel etíam tertius alterutri earurn, contemplations futuri matrimonii, aliquid promittit vel donat; donatio, matrimonio absque culpa donantis non subsecuto, revocari potest.
§. 124».
T estiment i Conjugibus permissum est in eodem temnim.	IUI
stamento se invicem, vel etiam alias personas heredes instituere. Tale quoque testa-mentum revocari potest, sed ex revocatione unius ad revocationem alterius partis concludi nequit (§. 583).
§. 1249.
Pacta me. Inter conjuges quoque pactum successo-
criioria. Ht-
.i..i»itajailva-rxum , quo hereditas futura illiusve pars pro-
liditatcmparti	...
«aeeeuorü. mittituret promissum aeeeptatur, iniripotest.
(§. Go2.) Attamen ad validitatem liujusmodi pacti requiritur, ut scripto cum omnibus •	requisitis testamenti scripti ineatur.
§. 125O.
Potest quidem conjux sub tutela vel cúratela existens hereditatem sihi promissam in-iioxiam acceptare; sed illiusdispositio de pro* pria hereditate sine approbotione judicii ca-tenus tantum subsistere valet ; quatcnus va-lidum testamentum constituit.
De pact is dotal ibua.	'9?
§. 1251.
Quodde conditionibus paclorum genera- praejerip-lim dictum fuit, ad pacta quoque successoria Indonibnala-inter conjuges applicandum est.	'crl:''
§. 1252.
Pactum suocessorium, licet, libris publi- Kffeetu,
pact: sue-
cis inscriptum, conjugem non impedit de pa- cassorii.
*
trimoniosuo, quoad vivit, pro libitu dispo-nere. Jus inde oriens mortem testators sup-ponit; et ab berede pactifio, si testatori non supervivit, nec ad alios transferri, nec propter fuluram bereditatem cautio exigi potest. §. 1253.
Per pactum successorium conjux juri te- ^ standi penitus renunciare non potest; sed quarta pars pura, quae nec portione Iegitima alicui competente, nec alio debito onerari potest, ex praescripto legum liberae ultimae voluntatis disposition! semper reservanda est* S! testator de bac parte non disposuit, tamen non heredi ex pacto licet ipsi Integra heredi-tas promissa fuisset, sed heredibus legitimis cedit.
§. 1254.
Pactum successorium in praejudicium al- Ceintio
. ■ ...... r . .«i«»'
terms conjugis, quicumini'um fuit, reyocan
392	Para II. Cap. XXVIII.
nequit; sed tantum secundum pracscriptum legurn eíl'ectu destituí potest. Heredum neces-aariorum jura contra pactum successorium, quemadmodum contra aliam ultiinae voluntatis dispositionein integra manent.
§. 1255.
iTfusfruciu» Si alterutcr conjux alteri usumfructum
pro cata mor- .	....
ti».(jutaJvl- patrimonii suiprocasu superviventiae Iribuit, ^ lioc facto in libera disposition» per actus inter vivos non limítaturj jus ususfructus (§.5oj)— 52o.) spectat tantum hereditalem, quae li. berc in heredes transferri potest.
1256.
Usufructui vero rei irnmobiliscumconsen-suconcedentislibris publicis intabulato, ratio-ne hujus pr^edii praejudicari arnplius nequit.
• §. 1257.
In casu, quo pars superstes novum raa-trimoniurn ¡nit, aut usumfruqturn alteri cedere vuit, liberi conjugis defuncti jure gau-dent exigendi, ut ususfructus ipsis pretio con-venienti annue solvendo cedatur.
§. 1258.
Conjugi, usumfructum totius heredita-tis alterius conjugis, aut partem ejus petenti, jus non est, praeterea portionem a lege pro
üe pactis dotalibuí.	3q3
casu legitimae successionis deterininatam exi-
gendi. (§. 75? — 75«).)
§. 1259.
Unio prolium, id est, pactum, quo Ii-unio prolium beris ex diversis matrimoriiispro casu succession^ in bereditafemaequalia jura tribuuntur, eflectum in jure nullum habet.
§. 1260.
Si vívente maríto de ¡psíus patrimonio .separatio pa.	trimonii in
concursus creditorum edicitur, uxori quidemMSU: contra creditores jus nondum competit rcsti- „/crédito-' tutionem dotiset contradotis traditionem, scdlum' lantum cautionem pro casu dissolutionis matrimonii petendi. Sed praeterea facúltate gau-dct usumfructum vidualitii, et si nullum sibi slipulata est, usumfructum dotis a tempore concursus publicati postulandi. Haec autem facultas alterutrius usumfructum posLulandi locum non habet, dura probatur, uxorem jacturae fortunarum inariti causam exstitisse. §. 1261.
Si de patrimonio uxoris concursus exori-tjir, pacta dotaba inconcussa manent.
§. 1262.
Communio bonorum inter conjuges, con-cursu de patrimonio alterutrius exorto cessat,
394	Pars II. Cap. XXVIII,
ct patrimonium ipsia commune eadem ratione quemadmodum in casu mortis dividitur. §. 1263.
a) Toluni»- Si conjuges de separatione convenerunt,
riae;	.	...
ab ipsorum quoqueconventione semper simul ineunda dependet, (§§. lo3 — io5.) an pacta eorum dotaba porro integra valere, aut qua ratione immutari debeant.
§. 1264-
ant 3) jad i ma- Separatione vero per sententiam judíela Wparatio- ^ecreli|| et neutra aut utraqne parte culpam
separationís gerente, alterutri eonjugi postulan d i jus est, ut pacta dotalia pro sublatis declaren! ur, qua de causa judicio semper transac-tionem tentare incumbit. (§. io8.)Quodsi alter-utra parsinnocens sit, poterit. continuationem aut sublationem pactorum dotalium, vel pro re nata convenientem sustentationemexigere. §. 1265.
4)	nuiiita- Si matrimonium nullum declaratur, etiam
,rit10' pacta dotalia irrita Hunt, patrimonium, qua-tenus exstat, in pristinum statum restituitur. Reus vero parti innocenti indemnitatem debet. (§. 102.)
§. 1266.
5)distola-	sí dissolutio matrimonii (§§. il5—133.)
uemsmatri-	•'•
mini:.
De pactis dotalibus.	3g5
»d utiriusque conjugis petitionem, odii invin-cibilis causa, conceditur, pacta dotalia, qua-tenus hac de re transactio inita non est (§, 117-)? Pro utraque parte exspiranU Si dis-solutlo matrimonii per sententiam judicis de-cernitur, conjugi innocenti non solum plena satisfactio, sed a tempore decretae solutionis omnia ea debentur, quae in pactis dotalibus ipsi pro casu superviventiae promissa sunt. Bona communia eadem ratione, quemadmo-dum in casu mortis, dividuntur, et jus ex pacto successorio parti innocenti pro casu mortis salvum manet. Ad successionein vero ab intestato (§§. 757—709.) post matrimonium dissolutum conjugi, licet innocens sit, ju.« nullum est.
396	Pars II. Cap. XXVIII,
CAPUT XXIX. De contractibus de re incerta.
§• 1267.
Contractus Pactum, quo spes commodi adhuc incerti
de re mcerta.	. .	-
promittitur et acceptatur, contractus de re ir.certa dicitur, qui pro discrimine, an pro hac spe aliquid promittatur necne, ad contractus onerosos vel gratuitos pertinet. §. 12 68.
In contractibus de re incerta juris remedio ob laesionem ultra dimidium valoris locus non datur.
§. 1269.
5pcc¡Meon- Contractus de re incerta sunt: sponsio, iusus et sortitio, omnes de juribus speratis aut de futuris adhuc incerlis rebus initi em-tionis venditionis vel alii contractus, porro contractus de reditu annuo vital!, societal es sustentationis gratia initae, demum contrae* tus assecuratiottis et bodmeriae.
trarluuni de re lacerta
De contractibus dc re incerta.	397
§. 1270.
Si ratione cventus utrique parti adhuc 1) »ponsio> ignoti ccrtum pretium a contrahentibus statui-tur, I Hi pendendum, cujus asscrtionem exitus confirmaverit, sponsio existit. Si pars lucrans evenlus certa eral, et banc certitudinem alte-ri parti occuitabat, dolum commiltit, et sponsio invalida est. Pars vero sponsionem perdens, cui eventus prius innotuit, donantis instar est liabenda.
t *
§. 1271.
Sponsiones bonafide initae et de caetero lici* tae obiigant, quatenuspretium conventum non solumpromissum,sedreapsesolutumautdepo- . -situmfuit. Judicialiter pretium exigi nequit. §. 1272.
Quilibet lusus est species sponsionis. Qua- a) Ujui 5 re jura desponsionibusstatuta de lusibusquo-que valent. Qui lusus in genere, aut homi-nibus certae conditionis prohibiti sint; quo-modo personae lusus prohibitos ludentes, aut eos ludentibus perfugium praebentes punien-dae sint, legibus politicis cautum est.
§. 1273.
Sortitio inter Dersonas privatas sponsio- 3),0rtiii»• nem aut lusum pro fine habens secundum
i72	Pars II. Cap. XXVII.
praescripta de sponsionibus et lusibus slatuta judicatur. Si vero divisio, optio, aut lis per sortem decidenda est, sortitio jura rcliquo-rum pactorum obtinet.
§■ 1274.
Lotleriac a civitate inslilutae non secundum naturam sponsionis et lusus, sed secundum descriptions earum qualibet vice publi-catas dijudicandae sunt.
§. 1275.
4) emtio Qui pro determinata quantitate fructuuin
Yenjilio <l>ei;	.	.	...
futurorum prclium conveniens promittit, or-dinarium contractum emtionis venditioni» ¡nit. §. 1276.
Fructus t'uiuros alicujus rei per aversiu-nem, aut spein eorum pretio determinato emens init contractum de re incertaj emtur in hoc casu fert periculum spei penitus fru* slratae, sed et omnem ordinariam utilitatem e re pereipit.
§■ 1277-
in specie <n- Purtio ex ibdina alicui competens cuxa
i«e;	_
nominatur. Kmlio venditio cuxae ad contractus de re incerta pertinet. Vendena tantuxn de veritate cuxae cavet, et emtor legihus de exercendis fodinis 'atis obnoxius est.
De contractibus dc re incerta.	399
§. 1278.
Emtor hereditatis a venditore aditae,aut uth»red¡u-ipsi saltern delatae, non solum ¡n jura, sed etiam in obligatiunes venditoris , qua heredis suc-cedit, in quantum ad personam restricta non sunt. Ejusmodi emtio negotium incerti cven-tus est, nisi secundum invcntarium inita sit §- 1279.
Res, quae venditori non titulo heredi-tatis, sed ex alio fundamento, e. g. titulo praelegati, fideicommissi, substituí ionis, cre-diti, ex hereditate debentur, et ipsi queque, etiamsi heres non fuisset, competiissent, em-tor hereditatis petere nequit. E contra ei omne id cedit, quod liereditati, vel deficiente legatario, aut coherede, vel alio quocun-que modo adcrescit, in quantum venditor ad illud jus habuisset.
§. 1280.
Omnia, quae heres jure hereditario ob-tinet, uti e. g. fructus pencepti et credita, ad massam pertinent; omnia vero, quae ex suo in hereditatis adilionem, aut in massam hereditariam impendit, de ea detrahuntur. Eo pertinent debita soluta, lcgala jam praestita. tributa et taxae judiciales, et, nisi expresse
Xoo	, Pars II. Cap. XXIX.
I f
aliu mo Jo ronvenlum sit, sumtua quoque in lunus erogati.
§. 1281.
Venditor, si hcreditatem ante traditio-nem administravit, emtori sicut alius man-datarius tenetur.
§. 1282.
Creditores vero hereditatis et legatarii satisiactionem suum tam ab em ore hereditatis, quam ab ipso herede exigere possuni Ipsorumjura, quemadmodum etiam jura de-bilorum hereditatis, per vendilionem ejus non inutanlur, et aditio hereditatis alterutrius pro aUero quoque valet.
§. 1283.
Si In vénditione hereditatis inventarium pro basi suintum iuit, venditor res in illo contentas praeslat. Si emtio venditio absque tali consigna I ¡one inita iuit, venditor de veritate juris herediLarii promissi, et de omni damn» emtori culpa sua illalo tenetur.
§. 1284.
5)reditu» Si alicui pro pecunia, autpro re pecunia
aunuuiviU-	.	•	,.
li,¡	aestimata, ad »lies vilae certae ancujus perso-
nae determinata annua praestatio promittitur; contractus de reditu annuo yjíbIí existit.
De contractibus dc re incerta.	401
§. 1285.
Brratio reditus vita'is a vita alterutrius partis, aut eliam tertii dependere potest In dubio pro triinestri in antecessum solvitur, et inorte illius, acujus vita penrjebat, exstin-guitur.
$. 1286.
Nec creditores, nec liberi ejus, qui sibi reditum vitalem stipulatur, jure gaudent, con-tractum bunc convellendi. Prioribus tarnen fas est, satisfactionem suam ex reditu vitali quaerere; posterioribus vero exigere, ut pars reditus vitalis qua parens carere potest, in eum iinem seponatur, ut praestatio sustenta-tionis ipsis competentis per illam secura rea-datur.
§. 1287.
Contractu."., quo medio contributions col- 6) ioneta-
I ' . .	.	. .	lei laitrnla-
latao lundus communis sustentationis pro |lon;, c4ulJl membris bujus societal is, eorum viduis aut,n"10 ' orpbanis constituitur, ex nalura et fine hu-jusmodi instituti, et conditionibus de eo statutes judicandus est.
§. 1288. >>
Si quis periculum damni, quod alteri 7)cnntrac-
.	. . Iuj aiiecura-
sme ejus culpa accidere posset, in se recipiens t>oni.; l'jn i 1.	C c
4o3	Pars JJ. Cap. XXiX.
ipsi erga certum pretium indemnilatein con-ventam pi'aestare promittit, exoritur contrac-tus assecurationis. Assecurans ex eo damnum casuale praestat, et assecuratus pretiurn promissuni.
JJ. 1289.
Ordinarium objectum hujus contractu« sunt rnerccs, quae aqua aut terra transportante. Sed aliae quoque res e. g. aedcs et fundi contra pericula incendii, inundationis et similia assecurari possunt.
§. 1290.
Si damnum casuale, cujus praestatio pro-missa fuit, contingit, assecuratus, nisi impe-dimentum invincibile interveniat, aut aliquid aliud conventuin sit, assecurantem, si in eo-dem loco sunt, intra très dies, extra liunc casum vero intra ilium terminum cerliorem reddere obligatur, qui ad declarandam acceptât ionem promissi ab absente facti statutuf fuit (§. 86'2). Si banc iniormationem inter-mittit; si casum probare nequit; aut si assecurans probare potest damnum culpa assecu-rati ort um fuisse; posterior indtmnilalem promissain petere nequit.
De contractibus dc re incerta.	410
§■ 1291.
Si vel assecurato interitus rei, vel asae-curanti reiapericulo immunitas tempore initi contractus jam nota erant, contractus invali-dus est.
§■ 1292.
Praescripta ratione assecurationum ma- 8)bo.!m«. ritimarum. et contractus bodmeriae objec-81
'	/ ratinnc» mari-
tuna constituunt legum nauticarum.	nm"-
■ .•rat

\
Cc £
¿jo.f	Pa's IT. Cap. XXX.
t*ii „uirivui
'.11 Bwlftfi'-'-
CAPUT XXX.
De jure indcmnitutis el satisfuctionis.
Damnum. J)amnum voratur quodlibet incomrnodum alicnjus palritrionio, juribus aul personae i!-lalum: a quo distingucnduin est lucrum cessans, id est, aruisMO ejusmodi lucri, tjuod quispiarn secundum ordinariuin rerum even-tum exspeclare potest.
§- 1294.
Ciuiaedim- Damnum rritur aut ex injusta actione vel intermission« altering; aut casu. Damnum injusturn vel voluntarie vel involuntarie infer tu r. Damnum voluntarium lit vel malo proposito seu dolo, si qui« damnum aciens et volens ; vel culpa, si quis illud culposa ig-norantia, autonunissionencccssarhe attentio-nis seu diligentiae inferat. Utrumque reatua diciiur.
1__
De jure inrlemnitatis et satisfactionis. ^oö §• I2c,5.
Reparationen?! damni, quod reatu 1 IIa- Di-obli;»-
.... . tioiK- j 1 ilam-
fum est, a lui'dente exigendi quilibet jure „.„^»tiu. gaudet, sive damnum ¡Matum sit violatione D«.Um-
.,, . .	.	niixre.lu;
obligations ex contractu, sive extra con-tractum.
§. 12 r/6.
In dubio praes'.imendum est, damnum absque reatu a!teri:.s ortum fuisse.
§ 1207-
Praesumitur veroetiam, qurmlibet usu rationis pollentem ejusmodi gradus diligentiae et attention's capacem esse, qui adhiberi vulet, si «jum l'acultatibus animi ordinariis giu-leat. Qui in aclibus, unde laesio juriuin altcrius nascitur, talem ^radum diligentiae vel attentioniä interinittit, cuipac se reum reddit.
Praetendenfi se in adimpletione obüga-tionis suae ex contractu vel ex lege sine reatu suo impeditum fuisse, incumbit probatio. §. 1299.
Qui munus, artern, ouaestum Yel opifi- in.peei«
. i) tri jitn»
cium publice profitetur, aut absque necess:- iorUiu, täte voluntarie negotium suscipit, cujus
413	Pars II. Cap. XXVIII,
gestio specialem artis pérît ism, aut diligen-liam baud ordinariam requiril, hoc ipso indi-cat, quod sibi diligentiam ntcessariam et re-quisitam, hand ordinariam pentiam attribuai, quapropter earum defectum praeslare obliga-tur. Si autem ille, qui negotium ipsi commi-sit, imperiliam ejus noverat, aut attentione ordinaria adhibita noscere potuisset, hie quo-que in culpa est.
§. l3oo.
Artis perilus etiam responsabilis est in co casu, si erga remunera! ionem in rebus art is vel scientiae suae culpa consilium perniciosum praebet. Praeter liunc casum consilii auctor tantum de damno tenetur, quod sciens dato consilio alteri intulit.
l3oi.
aul Ii) pluri- De damno injuste ¡Hato plures personne cum. 1 responsabiles fieri possunt, quando conjunction, immediate aut mediate, illectione, minis, jussu, auxilio, occultatione et simili modo, vel etiam neglectu specialis obligationis malum avertendi, ad illud contribuerunt. §. i3O2.
In tali casu, si laesio culpa causata est, et damnum, quod quilibet intulit, determinar!
De jure indemnitatis et satisfactioni'a. 414
potest, quivis tantum damnum culpa sua illatum praestat. Si vero damnum dolo irlatum est, aut si determinari nequit, in quantum singuli ad laesioriem contribuerint, omnes pro uno et unus pro omnibus tenentur, salvo tarnen illius, qui damnum reparavit v jure a reliquis restitutionem exigrndi.
§. l3o3.
In quantum plures debitores conjuncti ex sola intermissione obligationis suaeteneantur, ex natura cujusque contractus est decidendum.
§. i3o4.
Si ad laesionem simul reatus laesi concur-rit, is cum laedente damnum pro rata, et si portio pro rata determinari nequit, aequa-lem cum caeteris partem ferre obligatur. §. l3o5.
Qui jure suo intra justos limites utilur, a)«juni
»xetcitiu ;
de damno alteri inde orto non tenetur. §. l3o6.
Damnum, quod quis absque reatu aut 5)ex»r.ts
culp» vicue
per actum involuntarium intulit, de regula „1 involun. reparare non obligatur.
§. i3o7.
Sed si quis proprio reatu transitoriam ani-mi perturbationem sibi contraxit, damnum
f \ ■
4oS	Pars II. Caput XXX.
quoque in hoc statu causatum reatui ejus at« tribuendum est. Idem valet. de tertio, qui hujus status laedenlis reatu suo causa i-xstitit.
l3o8.
Si dementes, aut mente capti, vel infantes aliquem, qui ulia culpa sua ad hoc an-sam dedit, laedunt, laesus reparationem poscere nequit.
§. i3og.
Extra hunc casum indemnitas ipsi ah il-lis personis debetur, quibus damnum ob in-termissionem custodiae eis in tales persona) delatae imputari potest.
§. l3lo.
( »
Si laesus hoc rnodo indemnitatem adipis-ci nequit, judex circumstantiae, an forte lae-denti, licet ordinarie mentis suae compos non sit, tarnen in casu dato reatus imputari possit; vel an laesus commiseratione erga lae-dentem ductus defensionem intermiserit; vel demum , patrimonii laedentis et laesi ratione habita; ei integram damni reparationem, aut saltern partem ejus pro aequitate determina-tam adjudicato.
§. i3n.
4)cam; Casus mei'us ei nocet, in cujus patrimo-
De jure indemnitatis et satisfactioni'a. 409
nio aut persona obtinet. Si vero_ quis casum reatu suo causavit, vel legem impediendarum lacsionum casualium gratia latam transgressus est, aut absque necessitate se alienls negotii« immiscuit, omne damnum praestal, quod alias suhsecutum non fuisset.
§. 1312.
Qui in casu necessitatis alicui operam praestitit, ei non imputatur damnum, quod non avertit, nisi alium plus adbuc praestitu-rum culpa sua irnpediverit. Verum in hoc casu etiam damnum illatum certa ulilitate al-teri comparata compensare polest.
§. i3i3.
De factis alienis injustis, quorum aliquis 5) r»ct!« particeps non est, de regula quoque non te-netur. Immo et quando leges contrarium dis-ponunt, ipsi regressus contra reum coinpetit. §. 1314.
Si quis famulum vel famulam sine testi- Exccpiio-monio conducit; aut sciens liominem corporis vel animi qualitate periculosum in servitio suo retinet; aut notorio criminis reo diverticulum praebet; tarn domino aedium, quam in-quilinis ad reparationemdamni, qualitate perniciosa harum personarum causati, tenetur.
alienii.
net.
410	l'ars II. Caput XXX
§. l3l5.
Ita etiam ille, qui sciens talem personam periculosam adhibuit; aut qui inhabilem ne-gotio alicui praestituit, pro eo darnno tenetur, quod tertius inde passus est.
§. l3l6.
Caupones, nautae et vectores damnum pracstant, quod illorum proprii, aut ab eis commendati famuli peregrinanli in rebus re-ceptis in caupona sua, aut navi, aut in vec. tura inferunt. (§. 970).
§• 1317-
In quantum institutapublicarerumtrans-mittendarum pro damno caveant, specialia praescripta determinant.
§. l3l8.
Si quis lapsu rei periculose suspensae vel
i
positae, aut ejectione vel effusione ex habita-tione damnum patitur, illud is praestat, ex cujus habitatione ejectum aut eiFusum quid-piam aut delapsum est.
§. l3ig.
Ob verisimilitudinem periculi, quod ali-quod signum, vas aut alia res in loco, ubi homines praeterire solent, suspensa vel posita cadereet praetereuntes laederepossit, nemini
De jure indémnitatís et satisfaclioriis. /jn
actio judícialis, sed cuilibet jus competit, communis securitatis causa periculum inslantiae politícae denunciandi.
§. i32O.
Si quis per animal damnum patitur, hoc 6) »l>
•	• •	• •	nuü¡
ab eo praestari debet, qui animal instig-ivit, incitavit, aut custodire neglexit. Si nemo reatus bu jus generis convinci potest, laesio pro casu habetur.
§. 1321.
Qui in suo agro vel fundo alienum pecus deprehendit. , propterea nondum jure gau-det illud occidendi. Sed ei licet pecus me-diis accommodatis fugare, aut, si per ipsum damnum passus est , jus privatae pignori» captionis exercere , tot pécora retinendo, quot ad indemnitatem e;ussuíficiunt. Atlarnen intra octiduumrem cum proprietario compo-nere obligatur, aut actionem suam ad judi-cem deferre, aut vero pecus in pignus cap-tum restituere.
§. 1322.
Ejusmodi pecus in pignus captum debet etiam restituí, si illius dominus aliam con-gruarn cautionem praestat.
4i6	Parti II. Caput XXX.
§. l3i3.
sperif» Ut damnum datum reparetur, omnia in laiiuui».0' pristinum statum restituenda, aut, si hoc fieri nequeat, prelium aestimationis relun-dehdum est. Si reparatio unite damnum datum gppctat, indeinnitas proprio; t.i ^ero e!iam lucrum cessans et reparatinnem oih n-sionis illatae in se complectilur, plena satis-factio nominator.
§■ 1324.
In casu damni, dolo, vel pvidenti negligentia facti, laesus plenam satisfaction« m, in rehquis vero tantum indemnitatem proprie sic di.-farn postulare potest. Unde in illis casi-btrt, tibi in legibus expressio generalis: danini reparaiio occurrit , judicandum est , quae species oamni reparation is sit intelligcnda. §. 1325.
in «ppri»; Qui alterum in corpore laedit, laeso sum-iionibu" L-tus cupötionispraestat j ipsi damnum ex operis cessaotibus resarcit; el, si laesus ad operas inhabilis reddalur, detrimentum futurum quo-que ex operis cessantibus el praetcrea petenti aeatirnaiionein dulorum circumntantiis de> monstratis proportionatam solvit.
«	I
¡Dp jure indemnitalis et snlisfactionis.
§. 1326.
Si personalaesa laesione deforrnis reddita iuit, hujus circumstantiae, praecipue si foe-miria est, eatenus ratio haljeri debet, qua-tenus futurae ejus prospevitati detrimentum indii nascitur.
§. 1327.
Si ex laesione corporali mors sequitur, non solum omnes sumtus relundendi, sed etiam relictae uxori et liberis occisi, quod propterea perdiderunt, rcsarciendum est.
§. 13*8.
Qui foerninam corrumpit, etprolem cum ipsa procréât, praestat sumtus puerperii at-que satisfacit reliquis in capite tertio partis prima? slatutis obligationibus patris. Quando corruptiosimul tamquam crimen ve! tainquam delictum politicum puniatur, legibus poena-libus sancitur.
§. l32g.
Qui alteram 1 apt 11 violento, vel privata a) liiin-u-
.. .	•	... til uenoualu:
aurtoritate capiendo, aut arrcstatwne mju.'.ta dolose libertate privât, obligatur, laesuin pri-stinac libertati restituer« et ipsi pletiam satis-faclioriem praeslatp. Si eum libertati restituera nequeut, ejus uxori tl prolibus, quein-
4i6	Parti II. Caput XXX.
admodum in casu liomicidii, reparationem damni praestare tenetur.
§. l33o.
3)	hunorii: Si cu; per laesionem honoris damnum
illatum vel lucrum ademtum fuit, laeso jus est indemnitatem aut plenam satisfactionem postulandi.
§. i33i.
4)patrimo.	Si qtl;s ¡n suo potrimonin dolo vel evi-denti negligentia alterius damnum patitur, fas ipsi est, etiam lucrum cessans, et, si damnum per actum lege poenali prohibitum, aut ex petulantia et invidia datum est, pre-tium specialis affectionis exigere.
§. 1332.
Damni leviori culpa vel negligentia dati pretium orrlinarium, quod res tempore lae-sionis liabuit, praestari oportet.
§. 1333.
In ipccie Damnum a debitore creditors dilatione
per moram
in inirendo. conventae solutionis sorlis capitalis debitae
Uinrae ob	.	,
muram. lactum usuns per leges determinate compen-satur (§. 995).
§. 1334-
Mora debitori in genere imputatur, si die per legem vel coiiYentionem ad solutio-
*
De jure indemnitatis et satisfactioni'a. 422
nem st at uto non solvit, aut, si in eo casu, ubi dies solutionis statutua non est, post diem fac-tae judicialis vel extrajudicialisinterpellationis creditori non satisfecit.
§. 1335.
Si creditor sine judiciali interpellatione usuras usque ad quantitatem debito principali aequalem excrescere sivit, jus a sorte cap it ali ulterius usuras postulandi exspirat. Attamen a die institutae actionis de novo usurae exigi possunt.
§. 1336.
Paciscentes specialiter convenire possunt, st¡puiat¡0 . .	.	Poen« cea'
ut pro casu promissi, aut plane non, aut non vemiunili,.
rite, aut nimis sero adimpleii, loc> damni reparandi certa pecuniae quantitas vel aliquid aliud praestetur (§. 912). Attarnen in mutuo quantitas ob moram in solvendo adjudicanda maxirnas legitimas usuras excedere nequit. * In aliis caaibus poena conventionalis, si a de-bitore probat ur, earn justam mensuram excedere, a judice, auditia forte prius artis pe-ritis, temperanda est. Solutio poenae conventionalis extra casum specialis pacti non liberat ab adimpletione contractus.
4i6	Parti II. Caput XXX.
§. 1337.
oiiligaiio Obligatio ad rcparationem damni et re-
hcroiluin lae- _	.	.
dentu. fusionem lucri cessantis, aut ad praestatio-netn poenae conventional^, patrimonio ad-haeret, et in heredes transit.
§. 1338.
Medía in- Jus damni reparamli in regula sicut aliud quodcunque jus privatum, apud judicem or-diuarium quaerendum est. Laedens simul le. gem poenalem transgressus poenam quoque intentatam luere tenetur. Pertractatio de damno reparando in hoc etiam casu, quate-nus per leges poenales judicio poenali aut in-stantiae politicac commissa non est, ad ju-dicem civilem pertinet.
§. l33g.
Laesiones corporales, injustae violatio-nes libertatis, et injuriae pro re nata aut tqjmquam crimina a judicio criminal!, vel tam-quain delicta política, aut, si ad neutram harum specierum pertinent, tamquam delicta in genere, ab instantia politica perquiruntur et puniuntur.
§. i34o.
Hae instantiae in eo casu, ubi obligatio darnni reparationis immediate determinan po-
De jure inrfemnilatis et satisfactionis. /J17
test, illain statim secundum praescripta hoc capite contenta decernere debent. Si vero re-paratio damni immediate determinari ne-quit, in sententia ingenereexprimendum est, laeso salvum esse indemnitatem injurequae-rere. Quod etiam in casibus criminalibus laeso, et in aliis casibus utrique parti liberum est, quoties dcterrninatione indemnitatis ab instantia poenali facta contenti esse nollent.
§. 1341.
Ob reatum judicis querela apud instan-tiam superiorem movetur, a qua ex officio examinatur et dijudicatur.
Pan II.
CODEX
CIVILIS UNIVERSALIS
PILO
OMNIBUS TERRIS HEREDITARIIS GERMANICIS
IMPERII AUSTRIACI. PARS III.
V1ENNAE,
Trpu r.AFS. BUO. ilW.AS Et ITATOS TVPOSn.U'mAl.
T 81 7.
PARS TERTIA
CODICIS CIVILIS.
DE COMMUNIBUS, JURIS PERSONA-RUM ET RERUM DETERMINATION N1BUS.
Caput I.
De confirmatione jurium ct obligationum. §. 1342.
Tam jura personarum, quam jura rerura, Commnnr,
....	. .	. jurium deter-
et obligationcs mde orientes aequali ratione mination». firman, mutari et tolli possunt.
§. 1343.
Species juridicae cautionis obligationum ,sPfei" ton-
fir mat ioni s jll>
et confirmationis jurium, quibusjuri, alicui«um. jam compctenti, novum jus accedit, sunt: intercessio tertii pro debitore, etpignus.
422	Fors JJI. Cop. T.
§. 1344.
inirrrtjii». Triplici modo tertius creditori pro dp}»', tore obligari potest: primo, si consentu-nte creditore debitum integrum in se su sei pit; deinde, si obligationi tamquam debitor eon. junctus accedit; demum, si ad satisfaciendum creditori pro eo casu se obligat, quo debitor principalis obligationem non adim-pleverit.
§. 1345.
Susceptio debiti alterius integri cum consensu créditons non est debiti confirmatio, sed mutatio obligation», de qua agitur in capite sequent!.
§. 1346.
_ ») Ut fide» Qui se ad satisfaciendum c'reditori in cum
juiiorii;
casum obligat, quo debitor obligationem suam non adimpleverit, fidejussor , et conventio inter ipsum et creditorem facta contractus fidejussionis nominatur. Prior debitor semper adliuc debitor principalis manet, et fidejussor tantum tamquam debitor accessoriua additur.
§■ 1347-
\
t) Ui de- s; quis absque conditione in fidejussione
biloru eon»
jnnetij contenta obligationi alterius tamquam debitor
De confirmations juriuin et obligationum. 423
conjunctus accedit, communio pluriurn debi-torum oritur, cujus efFectus juridici secundum praescripta in capite de pactis in genere sunt judicandi. (§. 888—896.)
§. 1348.
Qui fidejussori pro eo casu, quo fidejus- pidijunor sione sua damnum pateretur, indemnitatemmdem'ul,,"• promittit, fidejussor indemnitatis vocatur. §. 1349.
Aliénas obligationes sine discrimine sexus adejube-quilibet suscipere potest, cui libera admini-"ro""' stratio patrimonii sui competit.
§. i35o.
Fidejussio non solum respectu pecuniarum pro et rerum, sed etiam respectu actuum et inter-missionum licitarum, quoad commodum vel incommodum illi, cui fidejubetur, inde ori-unduin, locum habet.
§. i35i.
Obligationes, quae nunquam juridice va-lidae fuere, aut jam sublatae sunt, nec ex-prornitti nec firmari possunt.
§. 1352.
Fidejubens pro aliqua persona, quae propter qualitatem suam personalem ae obligare nequit, tenetur tamquam correus de-
424	m- CaP-
bendi insolidum, etiainM ei qualilas isla fuer it ignola. (§. 89G.)
§. 1353.
A mf.itm	Fidtjussio nequit ulterius extendi, quam
tdijtis ums. gjejussür expresse declaraverit. Qui pro sorle
in foenus locata fidejubet, pro illis tantiun usuris restantibus tenetur, quas creditor exigere ncndum potuit.
§• 1354-
Fidejussor uti nequit except ¡one, vi cujus debitor secundum praescripla leguin postu-landi jure gaudet, ut ipsi pars patrimonii ad sustentationem relinquatur.
§. 1355,
Effeeiu.	Fidejussor de regula tantum tunc con-
veniri potest, quando debitor principalis ad creditoris judicialem vel extrajudicialem inter pellationem obligationem suam non adim-plevit.
§. 1356.
Primo loco vero fidejussor conveniri potest, licet expresse se tantum pro eo casu obli-gassct, ubi debitor solvendo imparsit; side patrimonio debitoris principalis concursus creditorum publicatus fuerit, aut si eo tempore, quo solutiopraestanda esset, domiciJium
J
De confirmatione jurium et oLligatîonum.
ûebîtoris ignoretur, et creditor negligentiae incusari nequeat.
§. i357.
Qui se fidejuasorerri et solutorem nuncu-pavit, tamquam correus debendi in soliduin pro integro debito tenetur, atque ab arbitrio créditons dependet, an velit debitorem piin-cipalem, vei fidejussorem primo loco, vel ulruinque simul convenire. (§. 891.)
§. 1358.
Qui debitum alterius solvit, succedit in jura créditons, et fas ipsi est, a debitore re-fusionem debiti soluti exigere. Quod ut pos-sit, creditor, cui satisfactum est, obligatur, solvent! omnia, quae habet, argumenta juris et securitatis remedia tradere.
§■ i35g.
Si pro eadem summa intégra plures fide-jusserunt, quilibet de tota tenetur. Si vero qui» eorum totum debitum solvit, ei queinad-modum correo debendi (§. 896.) jus refusio-nem postulandi contra reliquos competit. §. l36o.
Si creditori ante fidejussionem, vel in ejus praestatione praeterea adbuc a debitore principali vel a tertio pignus datur, ipsi qui-
i72	Pars II. Cap. XXVII.
dem semper adhuc libcrum eat, fidejussorem secundum ordinem (§. i355.) convenire; sed destituitur facúltate in detrimentum fidejussors pignus remittendi.
§. i36i.
Si fidejussor vel solutor creditori absque consensu debitoris principalis satiafecit, hie omnibus exceptionibus contra illos uti potest, quas creditori opponere potuisset.
§. 1362.
Fidejussor a fidejussore indemnitatistunc tantum potest indemnitatem postulare, si damnum propria sua culpa sibi non conscivit.
§. 1363.
Modi, qnibm Obligatio fidejussors aequaliratione cum spirit. obligatione debitoris cessat. Si fidejussor se tantum in certum tempus obiigavit, in hoc tempus tantum tenetur. Dimissio unius con-fidejussorum huic quidem contra creditorem, ast non etiam contra reliquos con fidejussors prodest. (§. 896.)
§. 1364.
Lapsu temporis, intra quod debitor advere debuisset, fidejussor, etai creditor aatis-factionem suam non adurserit, fidejussione sua nondum liberatur, verumjure gaudet a
De confírmatione jurium et oblígalionum. 4*7
debitore, sí cum ejus consensu fidejussit, po-stulandí, ut <ipsi cautionem praestet- Creditor quoque fidejussor! in tantum tenetur, in quantum ejus juri refusionem exigendi ob negli-gentiam creditoris in repetcndo crédito noci-tum est.
§. i3G5.
Si contra debitorem fundata suspicio ob-tinet, quod sol vendo impar í'uturus, aut ex terris hereditariis,pro quibus iste codex prae-scriptus est, discessurus sit; fidejussori jus competit ab ¡lio cautionem debiti íidejussione firma ti postulandi.	•
§. 1366.
Negotio, ob quod íidejussum fuít, finito, exigi potest, ut rationes mutuae componan-tur, etfidejussio tollatur.
§. 1367-
Fidejussio nec hypotheca, nec pignore firmata intra tres annos post mortem Hdejus-l soris exspirat, si creditor tempore intermedio ab herede creditum, cujus dies solutionis jam venit, judicialiter vel extrajudicialiter repe-tere neglexit.
§. 1368.
Contractus pignoris ille vocatur, quo de- H.Cmi?»«uj
pig a or it.
1	Pars II. Cap. XXVIII,
bitor aut. alius illius nomine crcditori jus pignoris in rem quamdam reapse tribuit, atque ita rem mobilem oppignorandam ipsi tradit, aut immobilem inscriptione in libros públicos obligat. Pactum de pignore dando contractus pignoris nondum est.
§. i369.
Effectusron- Quod de pactis in genere, de contractu gnoris.'' pignoris quoque valet. Contractus pignoris est contractus bilateralis. Creditor tenetur pignus custodire et oppignoranti, postquam satisfactioncm praestitit ,reddere. Quod hy-potliecam attinet, creditor debito soluto ei, qu: pignus dedit, possibile reddere obligatur, deletionem obligationis ex libris hypotheca-riis impetrare. Jura et obligationes pignus constituentis et aCcipientis, cum possessionc ejus conjuncta, in capite sexto partis secun-dae determínala fuerunt.
§. 1370.
Qui pignus in sensu stricto accepit, obligatur illud constituent! apocham de pignore accepto, descriptis ejus notis characteristics, exarare. Nec minus conditiones essentiales contractus pignoris in hac apocha describí possunt.
De conflrmatione juriumet oLligationum. 429 §■ 1371-
Omncs conditiones et pacta adjectitia, na- Condition«
. illiciu*.
turae contractus pignoris et mutux contraria, sunt invalida. Eo pertinent eonventiones: ut die statuto debito non soluto res oppignorata creditori cedat; ut eam pro arbitrio, aut pre-tio antea iam determinato alienare, aut sibi servare; ut debitor pignus nunquam luere, aut rem immobilem nemini alii obligare,neve creditor, postquam dies solutionis venerit, alienationem pignoris postulare possit §• 1372.
Contractus accessorius, ut creditorusum-fructum rei oppignoratae habeat, in jure nullius est effectus. Meru« rei mobilis oppignoratae usus creditori tributus (§. 409.) modo debitori innoxio est exercendus.
§• 1373.
Qui obligatur cautionem praestare, huic Qnemodc
caulio in re-
obligationi per pignus in. sensu stricto, aut g"'» p™e-
•taiida lit.
nypothecam satislacere tenetur. In eo tantum casu, quo pignori constituendo impar est, ad-mittuntur fidejussors idonei.
§. i374.
Cautionis nomine nemo domum pretio majori dirnidio, fundum vero et bona mobi-
43o P.m. Cap. I. Oc confirmât, jar. et obligat.
lia majori duabus tertiis partibus pretii aesti-mationis in pignus accipere obligatur. Fidejussor idoneus est, qui patrimonium conveniens possidet, et in eadem provincia conve-niri potest.

FaisIIi.Cap.il. Demutatione jur. et obligat.431
CAPUT II. De mutatione jurium el obligationum.
§■ 1375.
Creditor et debitor mutua sua libera jura et Moutio ju-
riura et obli-
obligationes pro arbitrio mutare possuntMu- f»tio»»» tatio haec fit vel nulla tertia persona interveniente, vel interveniente novo creditore aut debitore.
§. I376.
, Mutatio sine interventione tertiae perso- 1) Nw
tion« j
nae locum habet, si fundamentum juris, vel objectum principale credit! mutatur, conse-quenter nova obligatio in locum prioris venit. §■ 1377-
Talús mutatio novatio dicitur. Vi hujus contractus prior obligatio principalis tollitui et nova statim incipit.
§. 1378.
Jura fidejussionis, pignoris et alia priori obligationi principali conjunct» per noyatio-
43S	Pars III. Cap. II.
nem exspirant, nisi a paciscentibus special! convenlione aliud statutum sit.
§. 1379.
Delerminationcs exactiores, ubi, guarido et quomodo obligatio jam existens adim-plenda sit, et aliae determinationes accessorise, quibus ratione objecti principalis vcl fundainenti juris nulla fitmutatio, pro nova-tione non sunt habendae, non secus ac novi solnmmodo cbirographi, vel alius instrumenti iliuc se referentis exaratio. Nec mutat ione tali in detcrminationibus accessoriis tertio, qui ejus partem babuit nullam, novum onus im-poni potest. In dubio prior obligatio non exi-stimatur subíala, in quantum cum nova potest coexistere.
§. l38o.
a) Trans- Contractus novationis, quo jura litigiosa vel dubia ita dirimuntur, ut pars quaevií alteri aliquid dare, facere, aut intermitiere se obliget, transactio vocatur. Transactio pertinet ad contractus bilaterales, secundum quorum principia dijudicatur.
§. i38i.
Qui obligato cum ejus consensu jus non
Actione.
:
N
De mulalione juriuin et oLligationum. /^33
controversum vel dubium gratis remittit, douât (§. 939).
§. 1382.
Qunsdam casus dubios transactione coin- Trawaciîo-
ne< invatidae
ponere non licet, quo perlinet controversia reipectu ob-inter conjugesde validitate matrimonii eorum' orta, quam tantum instantia legitima deci-dere potest.
§. 1383.
De ultimae voluntatis dispositione ant« illius publicationem transactio iniri nequit. Sponsin de ea facta secundum principia con-Iractuum de re incerta judicatur.
§. 1384-
Transactiones de transgressionibus legum tantum quoadsatisfactionam privatam valent; legitima inquisitio et poena eis tunc tantum averti potest, si transgressiones ejus sunt naturae, ut judicium duritaxat ad petitionem laesi olticio suo fungi jubeatur.
§. 1385.
Error transact ionem eatenus tantum in- atiornmve
. dcfectuuni-
validam reddere potest, quatenus essentiam personae, vel objecti concernit. I'ars JL	E e
l'ars III. Cop. II. §. 1386.
Ob laesionem ultra dimidium transadlo bona fide inita impugnan nequit.
§. i387.
Nec documenta neoreperla, etsi alteri paciscentium nullum plane jus competiisse probarent, transactionem buna lide initam enervare possunt.
§. 1388.
Error evidens calculi, vel mendum, ad-ditione autsubtraclione in transactione ineun-da commissuxn, neu tri paciscentium obest. §. i389.
AmLiint Transactio de speciali controversia inita
liuuactionis.	,
ad alios casus non extenditur. Etiam transaction ed generales, ad omnes controversias in genere directae, ea jura 11011 speclant, quae studio uccultata sunt, vel de quibuspartes transigentes cogitare non potuerunt.
§. l39o.
Efletiujre- Fidejussiones et pignora, ad securitatem
iprelu obli- _	...
gatioaum ac- totius controversi juris constituta, pro parte
ceuoriarum.
quoque per transactionem definita obligata man en t. Attamen fidejussor! et tertio pignus constituent!, qui transactioni non accesserunt, omnes exceptiones erga creditorem compe-
13c inutationc jurium et obligationum. 435
tuTit, quae transaclione non inita petitioni iliius opponi potuissent
§• 1391.
Pactum, quo a partibus ad dirimenda jura litigiosa arbiter constituitur, determina-tur in códice judiciario. • §. l392.
Si crediturn ab una persona in aliam 3) c»,¡ou.. transfertur, et ab ea acceptatur, mutatio juris existit interveniente novo creditore. Tale negotium cessio vocatur , et potest fieri titulo lucrativo aut oneroso.
§• l3g3.
Omnia jura, quae alienan possunt, pos-^V™*4 ee!" sunt etiam cedi. Jura, quae personae inhae-rent et propter ea cum ea exspirant, cedí ne-queunt. Chirographa, in quemlibet éxhibert-tem scripta, sola tradilione jam ceduntur, nec praeter possessionem alia probatione ces-sionis opus habent.
§• 1394.
Acceptanti eadem jura sunt respectü ere- Eír,4ll"; diti cessi, quae cedenti fuerunt.
§. i3g5.
Cessione inter eura solummodo, qui crediturn transferí (cedentem), et eum, in quem
Ee 2
436	J'J" 11!. Cap. II.
transferor (cessionarium), non aulem inter posteriorem et. dt-bilorem susceplum (ce&sum) nova obligatio oritur. 1 line debitor, quam, diu ipsi cessionarius ignolus est, jure gaudet, atUiquo creditor! solutionem praestandi aut alio modo cum ipso componendi.
§. I396.
Hoc drbilori non licet amplius, quam-primum ipsi cessionarius innotuil; monet tarnen ei jus exception es suns ilüus petit ioni op-ponendi. Cessus creditum cessionurio bonae fidei verum esse J'assus, obligator ei, tarn* quam creditori suo salisfacere.
§■ 1397-
In qutn- Qui creditum gratis ccdit , ac proinde tcnwi"."" donat, nihil praeslat amplius. Cessione vero onerose facta, cedcns ccssionario tarn de veri. täte, quam de bonitate credit! ad evictionis praestationem tenetur, non tarnen in plus, quam a cessionario accepit.
§. 1398.
r '	Quolies cessionarius de bonitate crediti
cx libris publicis bypotbecariis se informare potuit, iudemnitas ipsi nulla debelur, si so-lutiopraestari nequeat. Sed ctiaru si creditum tfmpore ressionis bonuin fueral, el casu for-
Dr mutatioue juriuru et ohligationum.
tuîto vel culpa cessionarii solutio obtineri ne-quît, eedens damnum non praestat.
§• 1399,
Taîem culpain cessionarius committit, si creditum eo tempore, ubi renunciari potest, non renunciat; aut, posleaquam dies solutionis venit, nonexigit; si debitnri con ni vet; si securitatem, quae obtirieri adliub potuit, justo tempore sibi procurare riegligit, aut exe-cutionem judicialern non adurget.
§. l4oo.
Interventione novi dcbitoris mutâtio ob- 4) Auign». ligationis fieri potest, si debitor in sui locum tertium soluturum substituit, etcreditori eum assignat.
§. 1401.
Si creditor, cui assignatur (assignatarius), Ajn'gn»iie tertium ad solulionern substitutum (assigna-r tum) loco debitoris substituentis (assignants) acceptât, et assignatus consentit, assignatio plena est, et assignatarius de régula (§. l4o6 et 1407.) amplius actionem contra assignan-tem instituere nequit.
§. 1402.
Quousque triplex iste consensus non »xi MillKJ plettii
43S	Pars III. Cap. II.
slit, assignat io minus plena et pro ill is tantum elTicax est, qui pacti sunt.
§. l4o3.
Si assignans tertio, ei ni Ii il debenti, so. lutionem mandavit, huic liberum est a.ssigna-tionem acceptare vel non. Si earn non acceptât, nova obligatio oritur nulla, si vero earn acceptai, contractus mandati inter eum etcs-signantem oritur, sed nullus adhuc cuín as-signatario.
§. 1404.
Assignans assignalionein ab assignatario r.ondum acceplatam revocare potest; in qua-Ii casu assignatus ex mandato jure amplius noil gaudet, assignatario solutionem pracstandi.
§. 1405.
Si assignatarius lactam sibi asaignationem acceptare nolit, aut si assignatio ab assignato non acceptetur, aut si huic ob ejus ahsentiam exhiberi ncqueat; assignatarius assignantem sine mora de eo certiorem reddere obligatur, secus assignanti de consectariis jjocivis obno-xius est.
§. 140Ö.
Si, assignatione ab assignatario et assignato acceptata, posterior solutionem justo tern-
De niutatione jurium et oblîgationum. 4^9
pore non praestat, assignons assignatario sub iisdem limitât ionibus tenetur, sub quibus ce-denscessionario de veritate et bonitate crediti obligatur. (§. 1397 et i3qq).
§. 1407.
Verumtamen si assignatarius assignatum tamquam unicum debitorcn a se suscipi expresse vel tacite per hoc declaravit, quod de-bitori suo primo apocliam dederit, vel chiro-grapbum restituent, assignans ab omni obli-galione erga eum liberatur.
§. 1408.
Si assignans debitori suo tamquam assi-gnato solutionem tanlum in eadem ratione, qua ipsi praestanda fuisset, mandat, assigna-tario facúltate ad debitum ab eo recipiendum data, assignatario assignatio loco cessionis servit, et inter eum et assignatum eadem jura obtinent, quae inter cessionarium et debito-rem cessum, de cessione certioreinredditum, locum habent.
§. 1409.
Si assignatus post talem assignationem, cessionem simul in se continentem, solutionem sine causa renuit, aut si assignatus in genere, posleaquam assignatario .solutionem promisit,
440 Pars III. Cap. II. De mutationejur. et obligat.
in mora est, de consectariis tenetur. Si vero solutionem susceptam rite, etquidemmajori* summae, quam assignant debehat, praestitit, ab hoc ei refusio debetur (§. loi4).
§. l4lo.
Mercatores respectu aaaignationum rn-guntur specialibus pro ipsis latis praescriptis.
I'arslll. Cap.III. De modi), quib. juraet oblig.tol. /j jv
CAPUT III.
Demodis, qui bus jura ct. obligationes lolhmtur.
§■ 14".
Jura et obligationes ita in terse connexasunt, SnSi»»;« v
ritrn it uuii«
ut cessante jure etiam obligatio, et cessantegaion.nu. obligatione jus tollatur.
§. 1412.
Obligatio praecipue solutione, id est, 1) Solatia-praestatione ejus, quod aliquis debet, tollitur (§. 469).
§. i4i3.
Nec creditor cogi potest invitus ad ali- Qaomndo quid aliud acceptandum, quam illi competit,!und'»°. nec debitor ad aliquid aliud praestandum, quam quod praestare obligatur. Idem etiam valet de tempore, loco et modo obligationem adimplendi*
§■ 1414.
Si aliquid aliud in solutum datur, quia creditor et debitor consentiunt, aut quia so-
V
• .
44*	Pars ID. Cap. III.
lutio ipsa impossibilis est, actus hie tamquam negotium onerosum considerari debet. §. i4i5.
Creditor non obligator solutionem debiti per partes acceptare. Si vero diversa débita solvenda sunt, illud pro subiato habetur, quod debitor consentiente creditor«; se solu-turum expresse declaravit.
Si voluntas débitons in dubium vocelur, aut creditor conLradicat, primo usurae , de-inde sors capitalis, ex pluribus sortibus vero ea, quae jam repetita, aut saltern cujus dies solutionis veriit, et demum ilia, quae debi-tori maximeoneri est, prosublatishabeantur.
§. 1417.
qtundo;	Termino solutionis nullo determinato,
obligatio solvendi venit die, quo creditor debi-lorein interpellavit. (§. 904).
§. 1418.
In certis casibus terminus solutionis de-terminatur rei natura. Alimenta ad minimum pro uno mense in antecessum praestan-tur. Si is, cui alimenta debentur, intra illud tempus moritur, ejus heredes non obligan-tur quidquam de in antecessum accepto re-stituere.
Do modi.«, quibusjura el oLIigationes tolkmliir. ^/¡3
§■ 1419.
SI creditor in mora fuerit solutionis ac-ceptandae, adversa consectaria in eum redundant.
§. 1420.
Si locus et modus praestationis non sunt determinati, praescripta superius (§. 905.) statuta applicari debent. Soluliones extra cori-tractum debitas debitor tantutn in loco domicilii sui praeslare obligator.
§. 1421.
Etiam persona, ad patrimonium suum 1 ln<,¡ sdininistrandum alias inhabilis, debitum verum et cujus dies venit, rite persolvere et ab obligatione sua se liberare potest. Quodsi de-biium adbuc incertum vel ante diem solvit, ipsius tutori vel curalori jus est solutum re-petendi.
§. 1422.
Si terlius debitoris loco cum ejus consensu pro rat ¡one obb'gationis contractae solvere potest et vult, creditor solutionem ac-ceptare et solventi jus suuin cedere tenetur; attamen in hoc casu creditor, nisi intercedente dolo, nec de veritate, nec de boniiatecredit! evictionem praestat. '
*
Pars m. Cap. III.
§. 1423.
Sine consensu débitons creditnri de regula (§. 462) solutio a tertio oblrudi nequit. Si tarnen earn acceptaverit, solvens jure gaudet, posterius etiam quam solutionem praestitit,ces-sinnem juris rreditori competentis pcstulandi.
§■ 1424-
iui.	Oebitum creditori aut ejus mandatario,
facúltate illud recipiendi instructo, aut illisol-vendumest,cui creditum ajudicio in dominium adtributum fuit. Quod quis ad patrimonium suum adrninistrandum inhabili solvit, denuo solvere tenetur, in quantum solutum non ex-stat, aut in rem recipients non fuit versum.
§. 1425.
Juditialis 4 Si debiturn ea ex ratione, quia creditor bi'i!"' ' '' ignotus, absens, aut eo, quod ipsi oblatum fuit, contentus nor. est, aut ex aliis magni momentirationibus solvinequit, debitori rem solvendam in judicio deponere fas est, aut, si propter qualitatem ejus hoc fieri nequeat, a judicio, ut custodiatur, petere. Quilibet horum actuum, si rite factus et creditori no-tificatus fuerit, debitorem ab obligatione libérât, et periculum rci praestitae in credito-rem eonjicit.	>
)Jn modi., ouiLui jura el obii¿ationfcfc lollunlur. 4.¡5
§. 1426.
Solvens semper facúltate gaud,et ab eo, Apod.«, cui satisfactum est, apocham., scriptum nimi-ruin testimonium de adimpleta obligatione, postulaudi. In ejusmodi apocba nomen debi-toris et creditoris, nec non Jocus, tempus et _ objectum ex&tincti debit! exprimí, eta credi-tore vel ejus mandatario ei subteríbí oportet.
§■ 1427.
Per apocham de soluta sorte capitali prae-sumtio fundatur, quod et ejus usurae solutae fuerint.
§• 1428.
Creditor obligatur, praeterea quod apocham exaret, debitor! chirographum resli-tuerc, aut, si forte pars debiti tantum solva-tur, in ipso chirographo hoc cdnotari sinere. Chirographum reslítutumsíne apocha pro de-bitore praesumtionem juris fundat, solutio-nem praestitam fuisse, non tarnen exdudit probationem contrarii. Chirographo, quod restituí debet, amisso, solvens jure gaudet cautionem exigendi, aut debitum judicialitei deponendi, et postulandi, ut creditor [amorti-sationem chirograpbi secundum praescript* codicia judiciavii eílíciat.

446	Pars Iii. Cap. 111.'
§• 1429.
Apocha a credilore debitovi pro soluto recentiori debito exarata non quidem probat,
alia quoque antiquiora debita soluta l'uisse:
»
si vero agitur de certis proventibus, reditibus vol talibus solutionibus, quae, uli census, merces localionis fundorurn vel domus, aut usurae, ex eodem titulo et statutis tempori-bus praestandae sunt; praesumitur, qui apo-chatn soluti ultimi termini exbibet, anteriores quoque términos solvisse.
§. l43o.
Eadem ratione de mercatoribus et opiíi-cibus, qui cum ementibus vel iis, qui opera eorum utuntur, cerlts temporibus de mutuis obligatioriibus rationes inire solent , praesumitur, ipsis, si de rationibus posteriori termini apocham dederunt, debita quoque ex prioribus rationibus solufa tuisse.
§. 1431.
indebiti Si cui errorc, licet errore juris, res data vel factum praestitum fuer it , quae exigen-di jus nullum habuit, de regula in priori ca-su res repetí, in posteriori vero merces uli-litati comparatae proportionata pustulari potest.
De modiä, quiLus jura el ubligaliouea toll un tur. 447
§■ 1432.
Attainen .solulum nomine debili prae-scriptione exstincti, aut talis, quod tun tum ob defectum solemnitalum invalidum est, et ad quod exigendum leges nonnisi jus actionem inslituendi denegant, perinde repeti non potest, ac si quissolvat, quod seit se non debere.
§. 1433.
Hoc praescriplum (§. 1432.) vero appli-cari nequit ad eum casum, si solutio fiatapu-pillo vel curando, vel alia persona, cui libera de dominio suo dispositio non est.
§• 1434.
Restitutio soluti etiam tunc postulari potest, quando debitum quocunque modo adhuc incertum est, aut ab adimpleticneconditionis adjectae depende!. Solutio debiti liquidi vero et sine conditione contradi ideo repeti nequit, quod dies solutionis nondum venerit.
§. 1435.
Res quoque tamquam verum debitum so-lutae repeti possunt, si fundamentum juris eas habendi cessaverit.
§. 1436.
Si qui$ obligatus fuit e duabus rebus unam
448	Pais UL Cap. 111.
tantum pro arbitrio suo dare, el si enure am. has dedit, quam vull, repelere polest.
§• 1437.
Qui Solutionen! debit! accipit, probouac vel malae iidei possessore habetur, proutivel erroreni dan'is scivit, aut ex circumatantiis prausumure debuil, vel contra.
2) Coinprn- Si niutuae obligationes concurrunt, quae
Mtionc. '	_	.
verae, ejusdem generis, et ila comparalae sunt, ut res, quae uni tamquam creditori competit, ab eodem tamquam debitore quo-que praestari possit, eatenus, quatenus obligationes se invicem exaequant , mulua suli-latio earum (compensatio) oritur, quae jam per se mutuam solutionem eflicit.
g. 1439.
Obligatio liquida et illiqnida, talis, cujus dies jam venit, cl talis, cujus dies non-dum adest, compensari inter se non posswnl. In quantum incasu concursus contra inassum obaerati compensalio locum babeat, delerml-nat codex judiciarius.
§. l44o.
Ita etiam jura, quae res helerogeneas, aut omnimodo determina'as ct non omnimo-

De modi8, quibus jura etobligationes lollunlur.449
do determinatas pro objecto habent, inter se compensari nequeunt. Res propria auctorita-te subtractae, commodatae aut depositae in genere objectum compensationis non sunt.
§• 1441.
0
Debitor creditori suo id imputare nequit, quod bic tertio et tertius debitori solvere obligator. Immo neque id, quod alicui a certo aerario publico debetur, cum eo compensari potest, quod ipse alii aerario publico debet.
§. 1442.
Si creditum successive in plures transferor , debitor quidem illud jure, quod tempore cessionis contra primiun illius crediti
possessorem habuit, quemadrnodum et illo ,
*
quod ipsi contra poslremum possessorem com-petit, compensarepotest; nonautemeo quo-que, quod ipsi contra possessorem intermedium competebat.
§• 1443.
Respectu obligationis libris publicis inta-bulatae exceptio compensationis cessionario tunc tantum opponi potest, si obligatio partis ad versae similiter, et quidem penes ipsam obligationem priorem inscripta, vel cessio* Dario banc suscipienti notificata fuit.
Pars irr,	F f
\
none.
4fio	Pars 111. Cap. 111.
§. 1444.
3)	Remi> In omni casu, in quo creditori fas est, jure suo se abdicare, potest quoque ei in fa-
vorem sui débitons renunciare, et lioc modo obligatioricm débitons tollere.
§. 1445.
4)	CunTu- Quoties jus cum obligalione quocunque
(¡OH*.	.
modo in una persona concurnt, exspirant amho, nisi creditori adhuc facultas ait, Separationen» jurium suorum pelendi, (§. 8o2 et 8l2) aut nisi rclationes diversi plane generis intercédant. Quapropter per successionem débitons in hereditatem créditons sui in juribus creditorum hereditatis, coheredum vel legatariorum et si debitor et fidejussor sibi succedunt, in juribus creditorum nihil mu-tatur.
§. 1446.
5)	Rci in- .Tura etobligationes librispublicis inscrip-
ta conjunctione in cadem persona non tollun-tur, donec extabulatio in libris publicis sub-secuta sit. (§§. 46g. et 526.)
§. 1447.
Interitus casualis rei specialis intégrât omnem Obligationen», nec ea valorem ejus refundendi excepta, tollit. Hoc prineipium
De modis, quibus jura et obligatioiies tolluntur. /¡5i
etiam pro i'lis rasibua valet, in quibus adim-pletio obligations, vel solutio debit! alio casa fortuito impossibilis efficltur. Semper vero debitor tenetur id, quod adimplendae obligationis causa accepit, equidem tamquam bonae fideipossessor, ¡ta lamen restituere aut refúndele, ut ex damno alterius lucrum nullum capiat.
§■ 1448.
Morte ea tantum jura et obligationes ex- c)Morle' spirant, quae ad personam restricta sunt,aut actus mere personales defuncti concernunt.
§. 1449-
Jura et obligationes exspirant etiam lap- 7) Tcmpo-su temporis, ad quod ultima volúntate, pacto, sententia judicis, vel lege restricta sunt. Quo-modo praescriptione legibus determinata tol-lantur, in capite sequenti statuitur.
§. l45o.
Leges civiles, vi quarum actus et negó- De retiitu-
.......	.	. .	.	.. «une in in.
tia iliegitima, si pracscriptio non impediaf ,ttgnun. immediate impugnan possunt, restitutionem in integrum, non admittunt. Ad processum judicialen: pertinentes casus restitutions In integrum in códice judiciario determinantur.
Ft' 2
452
Pars IIT. Cap. IV.
Caput IV.
De praescriplione et usucapions
§. 1451.
Priejenptio. Praescriptio est amissio juris intra certuin a lege deiinitum tempus non exerciti.
§. 1452.
Uiucapio.	Si jus praescriptum vi possessionis lega-
lis simul in alium transfertur, usucapi, et modus iste adquirendi usucapio dicitur. §. 1453.
Qui« prae- Quilibet, qui alias ad adquirendum lia-
jcilbrc et - ...	.	...	.
nsurapcre bins est, usucapione quoque dominium vel
poult' alia jura adquirere potest.
§. 1454.
Contra	Fraescriptio et usucapio contra omnes
quem }
privatos, qui ad exercitium jurium suorum idonei sunt, locum habet. Contra pupillos et curandos, contra ecclesias, communitates et alias personas morales; contra administrato-res patrimonii publici et contra illos, qui abs-
De praescriplione et usucapíone. fói
que culpa sua absunt, tantummodo sub limi-tationibus inl'erius (§§. i4|)4m 1472. et 1470.) indícatis concedida-.
§. 1455.
Quidquid adquirí, usucapí quoque po- Quae ofc-tcst. Res vero, quae ob qualitatem suam es- 1 sentialem, vel ex legum praescriptis pnssideri, porro re^ et jura, quae absolute alienari ne-queunt, non sunt objectum usucapionis,
§. 1456.
F.x hac ratione nec jura summo impe-ranti qua tali competentia, uti jus vectigalia exigendi, monetas cudendi, tributa írnponen-di, et alia jura majestatis (regalia) UAUcapio-ne adquirí, nec obligations his juribus cor-relatae praescribi possunt.
§. 1457.
Alia jura sumnio imperanti competentia; non tainen ei exclusive reservata , e. g. ad silvas, venationes, piscationes et símilia, inge-nere quidem possunt ab aliis civibus usucapí, attamen solummodo intra tempus extraordi-narium. (§. 1472.)
§. 1458.
Jura conjugís, patris, prolis, et alia jura personarum objectum usucapionis non sunt.
454	^a" Cap. IV.
Ulis tarnen qui jura hujusmodi bona fule exercent, ignoranlia inculpabilis ealenus prodest , ut jura sua putativa iuteriin tueri ac exercere possint.
§ 14%.
Jura alicujus in lacla sua et res suas.e.g. mercem hic vel illic ernendi, pratis vel atjua sua ulendi, praescriptioni obnoxia non sunt, excepto casu, ubi lex cum intermissione usus per certumtempuscontinuataexpresse ammis-sionem eorum conjugit. Si tarnen quis allori exercitium hujusmodi jurium interdicat, vel alterum in eo impediat, possessio juris pro-liibendi ex parle unius contra libertatem alle-rius ab eo momento iricipit , quo aller interdicto, vel impedimento acquievit, et hoc modo, si omnia -reliqua requisita concurrunt, praescriptio vel usucapió locum habet. (§.3l3. et 35l )
§. i46o.
R«qui>i(a Ad usucapionem praeter habilitatem per-
usueapiunii:	...	. .	. .
i) pon«- sonae et objecti requirilur: ut quis in posses-sione rei vel juris, quae hoc modo adquiri debent, reverá existat; ut possessio sit justa, bonae iidei, et non vitiosa, atque per tolum
i
i) jci.t» ;
De prescription« et usucapione. 455
lege determinatum tempuscontinuetur. (g.Sog, 3l6. 3a6. et 345.)
§• 1461.
Omnis possessio ejusmod! titulo fundata, et qnidem qui ad adquirendum dcrninijin, si illud tra-denti compel i ¡«.set, suJTiciens füisset, justa est et ad usucapi'onem suffícit. Tales sunt e. g. legatum, donatio, mutuum, emtio venditio» permutado, solutio, e. s. p.
§. 1462.
Res oppignoratae, commodatae, depositar, vl'1 in usumfruetum concessae a creditor i bus, commodatarüset depositariis velusu-fruetuariis ob defectum titulí justí nunquam possunt usucapí. Etiam eoium heredes, ¡líos representantes, non gaudent titulo meliori. Tantum tertio justo possessori teinpus usu-capionis prodesse potest.
§. 1463.
Possessio debet esse bonae fidei. Mala fides vero antecessor^ bonae fidei successori vel heredi non obstat, quo minus hi usu-capionem a die possessionis suae incipiant.
(§- 1493.)
§• 1464.
b) bonae fidei,
Possessio etiam non sit vitiosa. Si quis ')
*	tie
non Tt-tio« a.
456	Pars III. Cap. IV.
rem vi vel dolo apprehendat, aut in possessionem clam irrepat, aut rein precario solum-modo possideat, nec ipse nec ejus heredes earn usucapere possunt.
§. 1465.
a) Tempo- Ad usucapionem et praescriptioncm etiam
. ris lapsus.
lapsus temporis legibus praescriptus necessa-rius est. Praeter terminum per leges pro spe-cialibu* quibusdam casibus determinatum, modo pro omnibus reliquis casibus ad usucapionem vel praescriptionem requisitum tempus in genere definitur, respectu habito diverse tatis tarn jurium et rerum, quam personarum.
§. 1466.
Temp«Qsu- Jusdominii, cujus objectum res mobilis
capioni . Or- .	....
diiurium; est» possessione legitima trium annorum usu-capitur.
§. 1467.
Similiter in res immobiles ille, in cujus nomen Iibris publicis inscriptae sunt, jus plenum contra omnem oppositionern lapsu trium annorum usucapit. Ambitus usucapionis ex ratione possessionis inscriptae definitur.
§. 1468.
Ubi libri publici nondumintroducti sunt, et adquisitio rerum iinmobilium ex actis ju-
De prescriptions et usucapion?. 457
dicialibus et aliis instrumentis probari debet, aut si res in nomen illius, qui jura possesio-nis in eam exercet, inscripta non est, usucapió tanlum post triginta annos finitur. §■ U69.
Servitutes et alia jura specialia in fundo alieno exercita similiter atque jus dominii ab eo, in cujus nomen libris publicis inscripta sunt, intra tres annos usucapiuntur.
§■ 1470.
Ubi libri publici rite instrueti nondum exist unt, aut tale jus ipsis inscriptum non est, bonae Ad ei possessor illud tantum per triginta annos usucapere potest.
§• 1471-
Ubi de juribus agitur, quae raro exerceri valcnt, veluti de jure collationis bendicii, aut ad contribuendos sumtus pro refectione pontis alieujus quempiam cogendi, ad usuca-pionem provocanti, praeter lapsum triginta annorum, simul probandum est, occasionein hoc jus exercendi intra hoc tempus ad minimum terna vice recurrisse, et illum perpetuo hoc jus exereuisse.
Contra fiscum, b. e. contra administra- En™<>rd¡-
nariuin. _
458	Pars III. Cap. IV.
tores bonorum publicorum et patrimonii civitatis, quatenus liaec usucapíoni obnoxia sunt (5§. 287., 289., 1456. et 1457.), porro contra administratores bonorum ecrlesiarum, com-munitaturn et aliarum socio! at um lieitarum, commune ordinarium usucapionis tempusnon suflirit. In tali ca«u possessio rerum mobilium, non milium,quampossessio rerum immobiiium vel servitutum el aliorum juriurn in eis exer-citorum, in nornen possessoris libris publicis inscriptorum, per sex anr.os continuari debot. Jura ejusmodi, quae in nomen possessor« libris publicis inscripta non sunt, et omnia reliqua jura con'ra iiscum et perscnas hie enumeratas, speciali favore gaudentes, so-lummodo possessione quadraginta annorun adquiruntur.
§• 1473.
Qui cum persona, ratione praescriptionis temporis legis beneficio gaudente, in commu-nione est, ejusdem beneficii fit particeps. Beneficium longioris temporis praescriptionis contra alias quoque personas, eodem beneficio instructas, efFectum suum exerit.
§. 1474-
Qualilas fideicommissi familiae, rei he-
De praescriptlone et mucapione. 4^9
reditario locatae et emphyteuticae, tantum possessione quadraginta annorum, jure liberi dominii exercita, periinitur.
§• 1475-
Absentia domini ex provincia, in qua res existit, ordinariae usucapioni et prescription! ealenus obstat, quod tempus absentiae voluntariae et inculpabilis pro dimidia tantum parte, atqueita annus unus pro sex men-sibus, computetur. Attamen breviorum temporum absentiae, quae per unum annum integrum continuum non duraverunt, ratio ha-benda non est, et in genere Universum tempus, nunquam ultra trigintaannosextendatur. Absentia culpabilis nulla exceptione ratione temporis pracscriptionis ordinarii fruitur. §. 1476.
Illequoque, qui rem mobilem immediate a possessore vitioso, vel inalae fidei acqni-sivit, vel auctorem suum indieare nequit, duplo temporis praescriptionis ordinarii opus habet.
§■ I477-
Qui usucapicnem ex lapsu temporis tri-ginta vel quadraginta annorum derivat, titu-lumjustum edere non tenetur. Quodsi vero
/fio	Tars Til. Cap. IV.
mala fides illius possessions probetur, usucapió etiam lioclongiori tempore nun perficitur.
T«mpm , In quantum omnis usucapió praescriptio-u'riihH-nem 'n se continet, ambaerequisitis praesrrip-tis existemibus eodem tempore compleniur. Ad praescriptionern vero proprie sic diciem sufKcit, tantumut jus, quod per se exerct-ri potuisset, per triginta annus non sit excrcitum.
§■ U79-
Omnia jura contra tertium, sine discrimine, anlibris publicis inscripta sint vel non, de regula usuper trigintaannosnon exercifo, vel silentio hoc tempore servato exstinguuntur. §. 1480.
Jura respectu tributorumannuorum,cen-suum et usurarum, rediluum vel operaruin, quae jam praestanda íuissent , lapsis tribus annis exspirant; jus ipsum hujusmudi praesta* tiones annua« porro exigendi usu pertriginta annus nun exercito praescribitur.
§. 1481.
Eiceptio- Obligationes juri faniliae, vel generatim juri personarum innixae, e. g. liberis neces-saria alimenta suppeditandi, quemadmodum et illae, quae juri, supra(§.i45y.)exposito de
ues,
De praescriptione et usucspione. 46t
dominio suo libere disponendi, respondent e. g. obligatio rei communis dividendae, vel liniuin regundorum, praescribi nequeunt.
§, 1482.
Simili modo jus, quod alicui in fundo alieno integro, vel diversis arbilrariis modis exercere licuit, proplerea tantum, quod iL lud per tempus quamcunque longum, solum in parle fundi, vel certo tantum modo exerci-tum fuerit; non limitatur; sed limitatio talis adquisitione vel usucapione juris interdicendi vel impediendi eificienda est. (§. 35l.) Idem quoque valet, si quis jus contra omnia membra communitatis sibi competens liucusque tantum contra. aliqua membra ejus exercuerit. §. 1483.
Quamdiu creditor pignus detinet, nec intermissio excrcitii juris pignoris ei opponi, nec jus pignoris praescribi potest. Ita etiam jus debitoris pignus redimendi praescriptioni non est obnoxium. In quantum verocreditum valorem pignoris excedit, interea praescriptione exstingui potest.
§• 1484-
Ad praescriptionern ejusmodi jurium, quae raro tantum exerceripossunt, requiritur,
46a	Pars III. Cup. IV.
ut ille, cui jus competebat, intra tempus praescriptionis triginta anuorum tribus occa-sionibus jus tale exercendi nou sit usus. (§.
14710
§■ 1485.
Ratione personarum speciali juris tavore gaudentium (§. 1472.), quemadmoduin ad usucapionem, ad praescriptionem quoque quadraginta anni requiruntur. < . §. i486.
Trmpusprae- Regula generalis, jus ob usum intermis-
tcri plionis ex-
»raorlinarium sum solummodo lapsu triginta velquadraginta
l»«rini,	. .
annorum exstingui, ad illos tantum casus ap-
plicanda est, pro quibus lex alium terminura
breviorem non statuit. (§. l465.)
§■ 1487.
Jus ultimae voluntatis declaralionem evertendi; portionein legitimarn vel ejus ex-pletionem exigendi; donationem ob ingratitu-dinem donatarii revocaridi, contractum one-rosum ob laesionem ultra dimidium rescinden-di, vel divisionein factam rei communis im-pugnandi; et actio ob metum vel errorem, •ubversanlem in contractu, in quo alter pa-ciscens doli se reumnon reddidit, intra trss

[ -
De praescriptione et usucapione. 463
annos exerceri debent. Lapso hoc tempore praescripta sunt.
§. i486.
Jus servitutis intei-missione usus prae-scribitur, si obligatus exercitio servitutis se opposuit, et ¡Ile, cui jus competebat, per très annos continuos jus suum non exercuit.
§• i48g.
Quaelibet actio ad indemnitatem post très annos ab eo tempore exspirat, ex quo damnumjaeso innotuit. Si ipsi non innotue-rit, aut si ex crimine ortum sit, jus agcndi primo post ti iginta annos praescribitur. §. 1490.
Actiones injuriarum, quae tantum in con-tumeliis, verbis, scriptis vel gestis illatis consistant, post unum annum elapsum intendi amplius nequeunt. Si vero injuria (actis illa-ta fuerit, actio ad satisfactionem per trea annos durât.
Aliqua jura legibus ad brevius adhuc tempus restringuntur j quemadmodum in eis locis, ubi de bis juribus agitur, praecep-tum est.
46.,	- l'ars III. Cap. IV.
§. 1492.
Quamdiu jus cambii lltteris cambialibus inbaereat, constítutione.cambialí statuitur.
§• 1493.
Terapus Éí, qui rem a justo et bonae fide! pos*
priescrijilio- \	¿
ni» «niecei- sessore bona fide accipit, tamquam successori
soris imputa-	.	#
tur.	fas est, tempus usucopionis antecessons sui
ad suam usucapíonem computandi (§, i463). Idem quoque valet de praescriptíonis tempo-re. In usucapione trigínta vel quadmginta annorum haec computatío etiam slne justo titulo, et in praescriptione proprie sic dicta etiam siue bona fide, vel inculpabili ignoran-tía, locum liabet.
§• 1494.
importunen- Contra personas, quae ob defectus animi
ta jiraescrip- .	.	j ■ ■ .	. •
tionú. jura sua ipsae administrare nequeunt, utisunt pupilli, dementes vel mente capti, tempus usucapionis vel praescriptionis, quamdiu ¡p-sislegitimi defensores non sunt constituti, ín<-cipere nequit. Usucapió quidem vel praescrip-tio semel incepta currit, nunquam tamen prius quam duobus annis post impedimenta sublata terminari potest.
§. i495.
Inter conjuges quoque, porro ínter libe-
\

De praescrîptione et usucapione, /¡65
fos vel pupillos et parentes vel tutores eorum, quarridiu illorumvinculum matrimonii durât, hi sub parentum vet tutorum aut curalorum potestate sunt, usucapio vel praescriptio nec incipi, nec continuari potest
§■ 1496.
Absentia in servitiis civilibus vel milita-ribus, vel justitium totale, e. g, tempore pest is aut belli, impediinento est, non solum usucapioni vel praescriptioni incipiendis, sed etiam, quoad taleimpedimentum durât, con-tinuandis.
§• 1497.
Tarn usucapio quam praescriptio inter- Interruptio rumpitur, si ad earn provocaturus ante lapsun/iiôni"'*" temporis praescriptionis vel expresse vel tacite jus alterius agnovit, vel si ab eo, cuijuscom-petit, convenitür et actio rite continuatur. Si vero actio re judicata pro invalida declaretur, praescriptio pro non interrupta babenda est. §• 1498.
Qui rem vel jus usucepit, contra eum, ü«u«pif qui hucusque dominus erat, a judicio addic-p'Ae/erip. tionem dominii petere, et jus addictum, sif«"™/ objeetum librorum publicorum eflicit, his insert curare potest»
l'an Iii.	Gg
466 P. III. Cap. IV. De praeiciipi. etusucapîonc.
§• 1499.
Similiter obligatus post tempus praescrip-tionis extabulationein obligatiojiis suae, libris publicis inscriptae, aut invaliditatis declaratio-nem juris alteri hucusque competentis et in-strumentorum desuper exaratorum obtinere valet.
§. l5oo.
Jus vero usucapions vel praescriptione adquisitum ei, qui libris publicis confidendo adhuc ante ejus inscriptionem remaliquam vel jus aliquod nactus est, praejudicio esse He-quit.
§. l5ol.
Praescriptionis, si partes ad earn non provocant, ex officio ratio liabenda non est.
§. i5O2.
Henuncii- Nec renunciare prescription i in ante-lôngatioPr° cessum, nec Jegibus définit o longiuspraescrip-ticn'u.,p tionis tempus sibi stipulari licet.
INDEX.
Pag.
INTRODUCTIO. ]Dc legibus civilibus geueratim. §. I —14« • I
Pahs prima.
de jure personarum.
Caput i.
De juribus qualitates et relationes personales
spectantibus. §. i5—................. ®
Caput ii.
De jure matrimonii. §. 44—136............. 14
Caput iii.
Da juribus parentum et proliutn. §. 137—186
C aput iv. De lutelis et curatelis, §. 187—«84-......... 61
INDEX.	x
Tag.
Pars secunda.
de jure rekum. De rebus earuinque divisione. §. 285—3o8.... q3
SECTIO PRIM
de juribus realibus.
Caput I.
De possessione. g. 3oy—352................. ioo
Caput II. De jure dominii. §. 353—379........-......
Caput III.
De adquirendo dominio per oceupationem. §. 38o—4o3...........................
Caput IV.
Do adquiiendo dominio per accessioncm.
§. 40.4—422. .......................... 128
i
Caput V.
De adquirendo dominio per traditionem.
§. 423—446..........................* l34
Caput VI.
De jure pignoris. 447~47x...............
Caput VII. De «ervitulibus. N. 472-530................. i49
INDEX.	x
Pag.
Caput VHL De jure hereditario. §. 53i—55..............167
Caput IX.
De ultimae voluntatis declaratione in genere,
et de testamentis in specie. §.552— 6o3. 173
Caput X.
De subsiitutiono et Gdeicommissis. §. 60 f—646. 188
Caput XI. De legatis. §. 6/ft—6()4-.................... 2<>I
Caput XII.
De modis ultimam voluntatem restringendi
vel tollendi. §. 695—736............... 216
Caput XIII.
De successionc ab intestato. §. 727—761.....225
Caput XIV.
De portione legitima et collatione inportionem
legitimam aut hereditariam. §. 762—796. 239
Caput XV.
De capienda possessione hereditatis. §. 797—
824.................................. 349
Caput XVI. De condominio et communione »Horum ju-
rium rcalium, 825—858.	209
INDEX.	x
Pag.
SECTIO SECUNDA.
DE JüIlIBUS PERSON ALIBÜS.
CAPUT XVII. De pactis in genere. 859—937.............269
CAPUT XVIII.
De donationihus. §. 938—956............... 294 ,
CAPUT XIX De contractu deposit!. 957 —970...........3co
Caput XX. De commodato. §. 971—982.................3o5
Caput XXI.
De contractumului. g. 983—.................3o9
Caput XXII.
.... * "
De mandato et aliis speciebus negotiorum
gestionis. §. 1002—1044.................3i5
Caput XXIII.
De contractu perinutalioni*. §. 1040—lo5a. 328
. . \ Caput XXIV.
De contractu emtionis venditionis. io53—1089.33i
CAPUT XXV.
De contractu locationis conduetionis, loca-tione conductione hereditaria et emphy« teusi. §. 1090—1150..............................34r
1
INDEX.
Pag.
Caput XXVI.
De conlraclibus onerosis circa praeslationcm
operarum. §. n5i—1174............... 36i
Caput XXVII.
De contractu coinmunioiiia bonorum.1x75— ' 1216................................. 368
Caput XXVIII. De pactis dotalibu«. §. 12x7—1266...........38i
Caput XXIX. •
De contraclibus de re incerta. §. 1267—1292. 2g6
Caput XXX.
De jure indexnnifatis etsatisfuctionis. 1293—
i34x................................. 4°4
■
Pars tertia.
de illis determinationibus, quae jus per30narum et rekum simul cuncermunt.
Caput I.
De confirmatione jurium et obligationum.
§. J342—1374.......................4ai
Caput ii.
De mutatione jurium et obli^aiionum. §. 1370—
i4(o.........................,,..,...431
INDEX.
l'ag:
Caput III.
Dc modis, quibus jura et obligatioues tollun-
tur. §. <411—i45o-.................... 441
Caput IV.
Dc praeacrijptione et usucapion«. ifii—i5oa. 45s


i

• . •<
......
.AiTri " ; fA'.:
.
. StV: •	.
f"! 'I'. '»•	« A , , . .	.	f|
INDEX ALPHABETICUS
E o it u M, QUÄE IN TRIBUS PARTIBUS
CODICIS CIVILIS UNIVERSALIS,
PKOMULGATI pro
OMNIBUS TERMS I/EIIEDI TARIIiS GERMANICI8
IMPERI1 AUSTRIACA
OONT1N ENTÜR.
*ECUNDUM NÜMERUM P ARAGRAPHORUIYl.
VI E N N A F..
i 4 • i'YPH OAF.S. REO. AÜLAE ET STATUS lYPOORAPHtAJ»".
IÖ17.



■






Ii -

< \


titotžš'. i.
	
	
	
•	
	
	
■ -

>
A.
Ai sentcr speclali icgum tutela gaudent, 21; — quando eorum aut dpficientiuni mors praesumatur, 2+; —* quaudo absentia longior alterutrius conjugis ratio sit matrimonium pro dissoluto declsrandi, 112—-114; V. Mortis declaralio: — quando absentis patria potestas sufpendatur, 176; —absent« a provincia, ad quam minorennis retlone jurisdictio-nis pertinet, ci tutores vel curators» constituendi non sunt:, lf)+, 28l; —- quando abscntibus curator nominetur, 276; — quando inter absenté» traditio perfecta sit, 4'2¡9i quando ubser.s pro-mistutn acceptare debcat, 862; — quomodo pos-sit creditor! absent! solutio pracstari, l-j2.i.
Absentia possesions no« tollit possessionem, 3o2; — cre<liioris, quatenus ad del)iti deposilionem judu-ittlein jus ttibudt, l4'25; — qualem effcctum babeat ratione praescriptionis , 1et 14o'J» — effectus absentia« debitor» principalis respecta
li<lejii£sotis, l356, l36o.
A 2
' 4
Ahsoluiorium. V. lnstrumentum.
Abusus patriae vel lutoris potestatis jus tribuit i|Uc-relam inslituendi , 1 78 j 217 •
Acatholici cliristianac religionis asscdac. Locus, ubi matrimonii corum prociamanda sunt, 71J — pastor aniniarum acatholicus solemn! consensus declaration! assisterc potest, si persona catholic» cum acatbolica matrinioniura init, 77 i — rationes dissolutionis matrimonii apud acatliolitos, ejus-demque effectus, ll5—122. V. Religio.
Acceptatio promissi pactum efficit, 86l; — terminus ad acceptationem promissi, 862; — an intra hunc terminum jus ad acceptationem ad heredes transeat, gi8; — quae pcrsonae inbabiles sunt ad promissum acceptaudum, 865 J —— quid, si, pluribus eamdem rem promittentibus , unus accep-tet; aut si, uno promittcnte, p]uresearn acceptent,
888 — 896.
Accessio, quamdiu separata non est, ad appertiuen-tias pertinet, 2g4- — De acquirendo deminio per accessionem tractat cap. 4- > partis II. Quid sit accessio , 4°4* — naturalis: a) fructus naturales , 4°5 5 — b) foetura animalium, 4°5 ct — c) insulae, 4°7 <t 4°8; — d) alveus dere-1 ictus, 409 et 4lo; — e) alluvio, 4llj 0 vI* flnminis, 412» — 11- accessio artificial!*: ex spr-
5
cifi'.atione ant conjunctione, 4l4~"~"4l6j — in specie per aedificatioueni, 4l 7 — 4*9 » — HI* ac* cessio mixta, 4-° — 4-22. Accessoriac obligationes, quid sint, et quatenus
locum babeant, £12 et gl3. Accessoriac res, quid sint, 294; — ad apperti-
nentias pertinent) ibid. Accessorium. V. Apperlincns, Accessio. Accidentalia pactorum, 897 — gi3.
Acqucstus durante matrimonio a marito fact us prac-
1
•umitur, 1237; —■ quidquid conjuges durante matrimonio adquisivcrint, ipsis proprium manet,
1237.
Acquisilio, facultas acquirendi in geneie, 18: — uxor maritum in adquisitione adjuvare obligatur, 92; — jus, aiijus adquisitio ad certum diem fixa est, initio liujus diei adquiritur, 900; — posses* lionis, V. Possessioj — dominii, requirit just um titulum ct modum adquirendi originarinm vel
derivativum, 38o. V. Occupatio, Accessio, Traditio, Intabulatio, Hereditär ium jus, Prae-scriptio.
Actio intimata possessori boiiun fidem adimit, 338 J— prapscriptionem interrumpit, l497> — quae actione» es. personarían jure competant, e diversis specinbus ejus judicandum est: speciatim e main-
C
monii jure, ex juribus inter parentes cl libéras, dein tutores et curatores et pupilles ciirandosve;
j	•
actione* reale» ex reruui jure orientes, ex possess/one, 33<) — 347» 372; — jure domù mi, 366 — 3 79; — pi g nor is, 4Gi — 46G ; — seteitutis, 523; — hereditatis, 823; — actione« personales ex lege, ex diversis spuciebus Cull-tractulim et jure Indemnität is.
Activa. V. Crédita. Actus jus. V. Servitutes. Actus merae facultatis. V. Arbitrium, Jura. Adcrescendijus heredum testamentariorum, 5Co— 5Ü2 • —Jegatariorum, G8<j ; — competit euituri hereditatis, 1279.
«
Addictiu hereditatis. V» llereditatis possessionis capio.
Addictio in diem. V. Enitor melior. ' AJiinpletio contractus, a contractu adimplcto pal ten iiequs inutud consensu recedere rpicunt, 920 ; — — ad ailiinpletioucm obligation!» ad certain dietu
resirictae obligato integer dies prodest, 903 ; —-
■ , > ■
an exaetiores deteruiinationes adimpletionia pro no-vatione babetidae sint, 1379; — modus Obligationen! aili.nplen.li propria auetoritate mutari liequit, l4i3. V. Sulutio, Locus, Tempus, Modus adiuiplctionis. — Adlmpletio 11011 subsecuta alteri
7
jjacísccuti jus ad pactum tollendum nonduin tribuir,
9*9-
Alliii o hereditatis expresse fieri debet, 799; — fit vel pure, vol cum reservatione inyentarii, 800 j — utriusque elfectiis , 8ol et 8o2; — jus hcredi-tatem coaditionate vel pure adeundi, aut cam re-pudiandi, 8o3—8o5 ; — hereditatis aditio revocari nequit^Soß; —- consectariuin, si plures heredes in declaration« sua non consenliunt, 807; —heres tpstauieiitarins vel hereditatem ex testamento adire, * vel earn repudiare tenetur, 808; — heres heredi-tatem delatam edani ante aditionem ejus in mos heredes transferí, 80g; — post hereditatis aditionem ipsi de regula administrado et ususfruetus hereditatis committendus est, 8lO ; w hereditatis aditio vel repudiado nomine alterius facta speciale nandatum requirit, .I008.
Adjectilia pacta iu emtione venditioiie, 1067 ¡ **•" ilücita in contractu pignoratitio, 1371 et 1372.
Adjunctio. V. Accessio.
Administratio rerum alienarum. V. Patria potes tas, Tutela, Mandatum, Negotiorum gestio »ine mandato, Locatio Conductio operarum, Doia-lia pacta.
Administrator rei communis quoad jura et obliga-dones mandatario aequiparatur, 837 ct 838; —
1
I
%
a
«
pater l»|»itimus e«t administrator patrimonii pro» liu:n suarum , 1et l5o; — tutores etcuiatoret patrimonii tuoruui pupillortmi et ctirandoruiu, i88;
—	quomodo contutoribus patriinonium adinini. stranduin sit, 210.
Adoptf'o, 179; — ejus- requisite, 180 et l8l; — jura inile orientia, 182 et l83j — qnatenm alio modo delerininari possint, l84 ~~ cxsiinrtio eorum, l85j V. Adoptivi parentes, Adop-tivae proles. Adoptiva meter. Y. Adoptivi parentes. Adoptivae proles illae vocantur, quae in locum propriarum prolium suscipiuntur, 179» jul earum succedendi ab intestato, 755. Adoptivi parentes illi sunt, qui alium prolis Iocs suscipiunt, 179» — an ipsis jus succedcndi ab intestato r.oirpeUt, 756; -— de juribus et obliga-tionibus eorum proliuinquc adoptiraruin. V. Adopt10.
Adoptivus pater. V. Adoptivi parentes. Adulleiium , quatenus a jure succedendi excludat, 5h3, 77°» — 'n quantum matrimonii impedi-mentum sit, 67, 9+ et 119» — 'atio est sepa-ratiunit, log; — et apud acathoiicos etiam dis-so'utionis matrimonii, ll5, ll6, l35 et 136 J
—	per se non proliat natales illegitimos, l58.
9
Advitah'latis jus. V. Doialia pacta.
Advocatus. V. Causa rum pa Iron us, Mjndatum.
AeOificalio, quando po«sit exstiurtio vel drmulitio
aedifieii a íririno impediri, 34° ~ 34'2j — aut
ob periculum ruinae rautio peti, 343 j — «f-difi-catio alien!« materialibus in fundo propiio, 4^7; — propriis mateiialibns in fundo alieno ,4^8; — alien!* iiiatcrialibus in fundo alien", 4^9! ~~ qualenus usufructuario iucdinbat, 014 — 51 6j — aut coudiK lori, logft; — cpiatcnus locatori jub tribuat, maturiorem dUto'utionem contractus location!«' conduction« exigendi, lll8 et III9. V. Beparutiones.
Aedificium, ejus appertinentiae, 297. V. Acdifi-catio, Dornus.	,
Aequilas, ejus ratio habend« est in determination« numeri pccudum in pasctium agendarum, 5oo; — in determiuatione tcmporis aditnplendi promitsi ai bit rio reservad, cjo4; — porro in determination« indemnitati« ab eo, qui usu rationis dceti-tutus est, praestandae, l3lO.
Aerarialia oljerta. V. Oljcclum.
Aerarium publicum; quod alicui a certo aerar!» publico debetur, cum eo compensar! neqitit, quod ipse alii aerario publico debet, l44l*
Arris spatium aediiiciis incumben« appertinentia
lo
eoruin est, 2f)7 » — rami in hoc spatium promt-uentes possunt amputari, aut utilitas in de perclpi,
422. ' ■ Acs alicnum. V. Debita. -
Acstimabilcs res, 3o3.
i
Aestimatio patrimonii papillaris, quando et quo-modo institueuda sit, 222 — 226"; — judiciales secundum determinatam quantitatem pecuniae fa-ciendae sunt, et de regula secundum valorem or-
dinarium, 3o3 — 3o6; — ad determinaudam
i
legitimam aestimatio quidem, ast non subhastatio peti potest, 784. Aestimaiorius contractus, ejus notio et effectus, 1086 — 1089.
AetUS infantine, impubcrtatis, minorennitatis et ma-jorenuitatis, 21; — in qua aetate mors absentis aut deficient is praesumatur, 24; — aetas cou-juguin libro copulatorum inscribenda est, 80;—aetas
requisita ad contrahendum matrimoriium , 48; —
/
ad electionum religionis vel vitae generis, l4° ct l48; — ad quam usque proles, in casu separations vel dissolution» matrimonii, matri relin-quenda sit, l42j — aetas sexagenaria a tutela vel curateTa cxcusat, 1J)5 et 28l; — quatenus aetas libei'orum influat in patriam potestatem, l3g et seq., 172 — 175; — in adoptionem..
11
lSo et l8l }—in tutelam, 187; -—in validitatein oliligatinnis minorenuis, 2J7 et 248; — in oliti-nendain ven i a in neialts, 252; — in rapii-ndain posiesiioneni, 3lO; —~ in declarationem ultimas voluntatis, 56<jj — ia testimonium de ea reddendum , 5gl et 5j)7 5 bi ineundum contrae-tum, 865.
Ajffectus. V. Animi perturbatio.
tjjini/as, quid sit, 4o i—eoinputatio gtaduum ejus, 4lj — ijuateuiii sit matrimonii impedimentum, 66 et	exceptio quoad judaeos, 125; —
quatenus affinitas a testimonio in ultimae voluntatis dispoiitionibus excludat, 5fj-i-
Ajjlictiones graves ratio sunt separationem a toro ct mensa petendi, log.
Agentes. V. Hegotiorum gestores, Man datum.
Aleutorii contractus. V. Contractus de re in-certa.
Aliena facta , do illis in regula nemo tenet ur, l3l3 et seq.
, Aliena res, quatenus legari, 662; — oppignorari, 456;—aut alicnari possit, 366 — 368 ; — evictio-nis praestatio respecta ejus, 923 et 9-45j — deinnitas ct praemium pro ejus salvatione,
4o3,
io36 —1044.
Alienas obligationcs sine discrimine s«xus quilibet
12
suscipere potest, cut libera administratio patrimonii sui competit, 1049*
Ali en a h tí roriiin pupillaiium propria auctoritate tu-toris fieri nequit, 232 ct 233; — nee niinoreunis in regula de suu alienare qttidpiain potest, 244» 246 et 247» — qui rein proprio nomine alienat, earn, si postea dominium ejus adquirit, repetere nequit, 36G; — alienado ruinpit locationeui con-ductionera, 1120 et 1121 ; — a domino utili absque consensu doinini directi fieri potest, ll4°;— alienatio nomine alterius facienda inandatum re-quirit speciale, I008.
Alimenta, notio, 672 J —• inaritus uxori conve-nientem sustentationem debet, 91 ; — conjuges separationein desiderantes respectu sustentationis inter se consentiant oportet, lo5 et loGj — alimenta etiam durante lite de separatione assignanda sunt, 117; — parentes ca debent prolibus suis, donee bac se ipsas alere possunt,l39, l4l—l43i l5o et lGG— 171 ; — liberi parentibus suis egenis, l54 » — determinado alimentorum pro pupillo, 219 221; — ile legato alimentorum, 672, G73 et 691 ; — necessaria debentur etiam heredi neccssario, portion? legítima privato, 795 ; -—• conjugi supcrsliti compelit deficiens sustenta-tío conveniens, 7&G; —- diminutio sustentationis
13
debitae jus tribuit donationem revocaudi, y5o et 954 j — exceptione sustentationis necessariae (beneficio competentiae) fidejussor nomine debitoris uti non potest, l554j — alimenta pre uno mense in antecessum praestanda sunt , quin heredes ad restitutionem obligentur, l4l8. Alluvia , terra, quam aqua alluit, cedit ripae domino,
411.
Alumni non gaudent illis juribus, quaeprolibusadop-tivis competunt; exactius jura eorum per conventionein (let er minan tur, 18b. Alf cus derelictus , ad quem pertineat, 4°9 et 4lO. Ambigua verba in contractibus bilateral ¡bus contra
eum declarantur, qui illis usus est, J)l5. Amissio juris civitatis , 3-2 ; — patriae potestatis, 172—	— reí, quando possessio ejus prop-
terea exspiret, 349 et 352; — si pignu« per-ditur, creditum propterea tarnen non arníttitur, 459 et 467» V. quoquo Ccssatio. Arruta, cum ipsa validum matrimonium iniri nequit,
65.
Amortisatro cliirographi, quando peti poisit, 1428. Analogía decisioni causarum inservit, 7. Anatocismus. V. Usurae.
Animal muusuetum vel mansuefaituin objectum oc-•upationis non est, 384; — couimoda ex animal!
i4
nascentia accessio sunt, 4°5 et 4°6;—quatenus damnum per animal factum reparandum sit, 1320 —¡1322. V. Peats.
Animarum cvratorcs, officia eoruui reipectu pro-clanu! iotiuin matrimonii, dispensationum, copu-latioimm et separationum a toro et mensa, 70 — 78; 80 — 82; 84, 87 et 88; lo4 et 107. V. Nalrtmonium, Eallini, Copulalorum lilri.
Animi defeclus. V. Defeclus.
Animi pcrlurbatio trunsitoria catcnus tan tu m ab obligationc damnum reparandi libérât, quatenus reatu contracta nou est, l3o6 — l3lO. V. Rû-tionis usu desliluli.
Annus ex li'gis dispositione tenninu.3 365 dierum est, 902. V. Aclas, Praescriptîo, U mpus.
Ansa nefaria divorlii est matrimonii impedimentum.
II9.
Antichrelicum pacium, quatenus valeat, 459 et '1372. V. Adjcciiliu pacta.
Antiripatio usurarum in mutuo, quatenus losum fca-teat, 997» — mercedis location!* conduction!« con-veniri potest, 1 lo2; — vidualitii, redituum vita-lium"t aiiiiicntoriimdebeiur, 1242,1285, l4l8; — — facta in parto incundo in duhin pro arrha , lion pro ir.ulcta pofniteatiaii liabetur, 908 —9I0; — quando propter opus jussum poti valeat, li56>
15
Apocha, forma ejus, 1¿26; — agsignántem ab omni obligatione liberat, l4°7» — cautela est, exarationem ejus praeter restitutioncm chirographi exigere, 1428; — an ex apoclia de soluta sorte capitali solutio usurarum, et ex apocha pro soluto recentiori dsbito solutio debiti antiquioris prae-sumenda sit, 1427> l429 et l43o.
Appertinens vel App'erlinentia, quid sit, 2g4» — in speeie ratione praediorum, stagnorum , 2q5 et 29G; —• et aediilcioruin, 297.
Applied fio legum ad quaestiones juris, quomodo fieri debrat, G— 8.
Apum examina, quatenus objectum occupationis
sint, 384*
Aqua, jus earn ducendi vel liauriendi, V. Se/ri* /u/es.
Arbiter, conatitutio ejus medium est, contentiosas divisiones decidendi, 835, 84l et 842 j —-speciale mandatum reqnirit, 1008$ — pactum de arbitro constituendo determinatur in códice judi-ciario, l39l.
Arbitrium, quaudo pacti adimplctio, si tempus ejus arbitrio reservatum fuit, exigi possit, go4; —' ejus defectus de regula liberat ab obligatione damnum reparandi, l3o6 J — an actus meras facultada prncscrl^tioüi obnoxü sint, l45$-
16
«
Arlor, unde dominium ejus inter confines dijudice-
• m
tur, 421. V. Rami.
Area. V. Repositorium:
Argenti legatum, quid in se comprebertdat, G"]r).
Argumenta juris sulutoii debiti alieni tradenda sunt, 1.1.8.
Arma grntililia , corum uxor, 92 ; — et liberi le-giiiiui participes fiunt, l+G; — ex ill" derivatur praesuruiio dominii , 8,>4-
Armarium. V. Repositorium.
Arrestatio injusta. V. Laesio.
Arrha, ejtia notio etolFectus, 908—9II.
Ars, qui art em publice profitetur, quae specialem di« ligentiam requirit, obligatur defectum ejus prat-btare, 12yy.
Artifices mercede conduct! secundum praescripta lo-cationis conductions operàruin judicantur,
Anis per it/. V. Rei per iti.
Ascendentes et descendent es inter se matrimonium contrahere nequeunt, 65 ; — eorum jus aucre-dfnJi ab iutestato, 735 et seq. V. Parentes, Afi, Liberi.
Assecuration is contractus, ejus objectn , et jura orientia, 1288 — 129I; inde praescripta ra-tione asse<ura'iouiim • inaritiinarum continentur in legibus uautius, 1292.
Assig na tin, ijuomodo fiat, l^oo; — quando plena ct minus plena, l4°l et 1^02 ; — ejus efFectus ante et post acceptationem aisignntarii vel a.ssigunti, l4°3 —» —exceptio upud tuercatores, l4lO. ..Attentio. V. Diligentia. Audio publica. V. Licit a tin.
Auetor, de contractu inter eiira et librarium- V.
Operae i
AuCtoritas propria et exctssic inoderaminis incn!"
pntae tut Mae de regula injuitae sunt, If) et 344-Auri legatum, quid in se comprebeadat, 6 Auxilium lieres necessarius testatori calawitate presso auxilium nullum ferens cxlieredari potest, 768 et 7G9.
Aversionem (Per), an in alienatione itn facta evi-
/
ctionis praestatio locum babeat, f)!io;— quatcnus ita acceptans pr.rictilum sitscipiat, loj.<)r lot>4} — in locatione couductione. iinde labore tantum utilitai habetur, si per aversionem inita estj conductor, excuptis oneribus bypothccariis, omnia reliipia suscipit, logg; — emtio venditio hereditatis per aversionem. V. Hereditatis emtio venditio. Ada, patema tutrix est legilima, ig8j — adjuva-tur vero per contutorein, 211. V. Conlutor, Avi. Avi aviarque de regula sub nomine parentum com-
prebenduntur, 42 J — obligatio eorum «astenta-
' B
i8
lior.eai ncpoluiu in subsidiuui suscipiendi, l43; — coustiluendi dolnn, 1220; — vel illud tribuendi, quod ad instruccioncm rei familiaris requiritur, 1231; — jus eoruiu succcdendi ab intestato,
708 — 740.
Avunculus, cuiii eo validum palmuoniuin inîri ne*
quit, 65.
Avus legitimus est tutor uepotis, I90. V. Avi.
,.	\	'y i )i
B,
Bannum ecclesiasticum. V. Proclamatio. »
Baptizatorum liber. V. Nato ram.
Bellicum damnum , distributio ejus lit ab instantiii
politicis secundum Rpecialia praescripta , lo44a Bellum, quando graviter in eo vuluerati mors prae-sumcnda sit, 24; — calamitas per bellum orta jus tribuit remissionem mercedis locationis con-ductionis petendi, II04 — II06, 1133 et 1134; ejus eiTectus quoad praescriptioncm, 1496.
Bencjicium cedendarum actionum, V. Fidejussor,
—	compeientiae, V. Competcntia, Alimenta;
—	divisionis, V. Fidejussor, Divisio ; — inven-tarii, V. Her édita lis possessionis eapio; — ordinis, V. Fidejussor.

Biluncid, qu&tenus ab ordinaria rntionum redditione liberet, 2'S<j et l200.
Bilaterales contractus, quid sint, 864; — i» ei» verba ambigua contra cum declaraatur, qui illis usus est, gi5. Boilmeriae contractus, de eo constituunt lege»
nauticae, 1 2<)2. Bona Jides, ejus eTcctus ratione validi matrimonii, l6o; — bonae fidei possessor, 326; — iu pos-sessione praesumitur, 328; — elFcctm bonae lidei quoad jura possessionis, o2>j et seq.; — quoad inventionem, 3[)3; — accessioncs , 4iö — 4ly; — adquisitionein dominii, 367 et 368; — et usucapionem, 1463 et l477-Bona publica, contra eorum administratores currit tantmn extraordinaria praescriptio, 1+7- et 1+85. Bonitas crediti, quaCenus cedens de ea teneatur»

1397 — 1399.
Bonurn publicum jus inducit exigendi, ut dominium privatum erga indemnitatein cedatur, 365*
Bubula pecus, quandj morbus aut mors ejinjus ad evictionis praestationein tribual, 920 et seq.
B 2
20,
illud iu alios tramferfe obligator, constitutione» poliiicae determiuant, 1149*
\
Calculus, error in calculo iiec tutori, nec minorenn!
detrimento esse potest, 242;—item neutr! trans, i , • lgentiuni, i388.
Calumnia. V. Laesio. Cambialia negotia. V. Mercantiles res. Cambii jus, quando praescribatur, déterminât constituyo cambiales, Camerales res. V. Objection. Camera/id bona uonnisi praescriptione extraordinaria sex aut quadraginta annorum usucapí possunt, • . »472-
Canon. V. Mcrces locaiionis conductionis. Capitale. V. Sors.
Captio fer arum, quatenus species occupations sit, 3ö3j— servitus feias capitndi ex priucipiis juris pascendi de terminât ur, 5o3. V. Occupatio. Captit'um reddere aliquem prívala aucloritate, V. . l.aesio.
Career es ad diirissimos vel duros condemnnti durante poenae tempore validum matriinonium inire ne* queunt, 6l ; — et a curatore defenduntur, 279 » — quatenus pacisci yaleaut, déterminât codex poenalis de criminibtis, 868. Castigationis jus parentuin , l45; —■ tutor!«, 217.
• /
«1
Casus, ipiatenus possessor de eo teneatur, 335, 338; — (juando creditor pignoraritius , 46o ; — extra-ordinarii jus tribmint reinissionem mercadi* loca-
tionis ennduetionis exigendi, llo4 —llo8, 1133
i
et 1134; — quatenus maiulatario reparationem damnicasualis petere fas sit, 10] 5; — inerus casus noret ei, in cujus patrimonio aut persona locum habuif, i3ll. V. Periculum, Damnum. CathollCl, inter persona* catholicas matrimonium sola inorte dissolvitur, et aeijuo indissolubile est, modo aUerutra tantuni pars tempore initi matrimonii religioni catholicae addict a fuit, 111. V.
Acatholici,
Can ¡tones de rebus peregrinantium in caupona re-ceptis similiter atque depositavius cavent, Q"]0 et
l3l6.
Causa. V. Obligationes accessoriae , Mot'mim, Finis.
Causarum defensor pro suseipienda defensione sibi determmatam remunerationem stipulari nerpiit, nec causam sibi commissam redimere, 87g; — ad relationein ipsius cum client e praescripta delocatiane . condiictione operarum applicanda sunt,
1163.
V. Operae.
0 *	_
Cailtio legitima, ratione credit! papillaris, quaii«
i
ait, 23o; — tutor de regula ad cautionem de sc*
22
*
curitate patrimonii pupillaris praestandam non obligator, 237; — ast securitati artivorum pu-pilli prospiciendum ei est, 236; — cautio ob exstructionrm vcl derr.oliiionem aliruj.i* operis, nut ob imuiinciitem ruiuam, 34l~-343;— usu-frurtuario qnoque et usuario cautio de regula prae-standa lion est, 520; — an legatarius cautionem
exigere possit, 608;— cautio praestatur perinter-
t
ccssioncin tertii pro debitore vel per pignus, l343;
—	qnoitiodu in regula prae*tanda sit, 1373; — argumenta juris el securilatis remedia ei, qui alie-cum debitum su'vit, tradenda sunt, ]3j8.
Ctieatlon"S, quatenus in parkte couimuni fieri pos-
sint, 855. Ceden s. V. Cessio.
Census, ejus pecsitatio continua dominium di visum lionduui probat, 36o ; — an possessor fuleiconiiiiisai fundos erga census distribute possit, 633 et 634« Ccs.su ho patriae po testa lit, 172 — 178; — tutrlae et cúratela« , 24g— 26o et 283; —possessionis,
3-íy —352; — dominii, 444 i juris pignoris,
467 — 469; — servitutum, 524 — 529; — jtniuin et obligationum in genere. V. Sullalio, 1 cm pus; — ccssatio promissi intra certum tempus non acceptati, 862; — pactorum in genere, 917
—	920; —fidejussionis, l363 —1367 J — sub-
• I ✓
23
1
lato jure pignon» jus principale proplerea non cessât, 4^7*
Cessio rrerlitî pupillaris non potest a tutore propria auctoritatc fieri, 233; — crcditi, quid sit, l3g2;
—	ejus objecta, 1393 ; — éffiectns, l3j)4— l3j)G;
—	quatenus reden? ad cvictionis praesrationem teneatur, l3j}7—1^99$— exceptio quoad ces-sioneni neressariam, 1422 et l423; —quatenus contra ccssionarium jus compensationis locuin ba-beat, l442.
C 1er ici, quatenus a uiatriinonio exclusi sint, f>3 et 94 j —— aut a suscipienda tutela vel curatcla excu* sare se possint, 190 et 28l j — successio ql» in-testato in lieroditatcm clericoruin per constitutiones politicas determinafuv , 761 ; — an communitates ecclcsiasticae vel earum membra succedendi capa-cia sint, leges politicae determinant, 539- V. quo-que Rcligiosi. Cllirographa, forma eorum, ut plenarn probationem faciant, IOOI ; — pupillornin accipiuntur in cu-stodinm judicialsm, 229; — in qucmlibct exhi-bentem sciipta objectum ici vindications non sunt, 371 J — et »'da traditionc j*m ceduntur, l393;
—	quando sub legato repositorii comprehendantur, 677» exaratio novi cbirograpbi noratio non est, i379; ~~ eh'rographuœ solventi debet resti-
24,
tui,	; — possessio ejus sine apoclia praeauiu-
* tionem solutionis praestitae fundat, ibid. Chiruftrapha publica objectum mutui sunt, f)85, ; — quomodo talc uiutuum rt-stitucuduiu sit, 990. V. praecedentem art. Chirurgus, per euin piobalur impotent ta coiijugale debit um praestandi, loo; V. quoque Bei periti;
—	pro suscipicnda cu rut i one valide aliipiid s'Li stipuLri nequit, 879» — e» praescripta de lora-tioue coiiductioue operaruui applicanda suut, il(J3. V. O pera e.
Christiuni, christianae religión! non addicti cura christianis uiatrimouiuin inire nequcunt, 64, 94 í
—	uec in ultima volúntate cbristiani testes esse, ¿93; — desertio religiouis chrislianae ratio ex-bereditationis est, 768 ct 769.
Circuíale officium. V. Praejectura circuli. Citatio. V. Edictum.
%
Lives. V. Civitatis membra. Civici libri. V. Libri public/', In tabula tio, Prize-notatio.
Civile ¡us, rjus deiiniiio, 1; V. Jus, Codex. Civilis lex. V. Lex.
Civ/tatis jus plenum usum jurium civilium tiibuit, 28: — quumodo adquiratur , 28 — 3o ; —» quo-modo amittatur, 32.
25,
Civitatis membra, quatemis etiam exlra territorium civitatis legibus huj'us civitatis subsint, 4*
Clam, qui clam possessionem irrepit, vitiosus est possessor, 345.
Clausula intabulandi, L. e. consensus domini ad ioscriptionem in libios publico*, in quantum necei-
saria sit, 433 — 435.
Coactiu ad ultimae voluntatis declarationem jus suc-cedendi perlmit, 542; — quando pactum inva-lidum reddat, 870 et 875. V. Me/us.
Codex civilis universalis sub die 1. Junii l8ll pro* mulgatus a 1. Januarii l8l2 in applicationem venit. Pal. Promu/g. Per eum abolentur jus commune , pars prima codicis civilis, die 1. Novembres 1786 promulgata, codex civilis pro Galicia promulgatus, simul cum omnibus objecta hujus codicis civilis universalis concerneutibus legibus et coiisueludinibus. Ibid. — ejus divisio principalis, l4>
Codicillus, quid sit, 553; V. Declaratio ult. vol.
Cocci sunt testes inhabiles in ultimae voluntatis di-spcsilione, 6j)l.
Coellb (litis, quatenus obligatio ad eum per ultimain voluntatem imponi possit, 700.
Cohabit atio illegitim.i, quando paternitatem rations prolis illegitimae probet, lG3.
Cahercdes, ipsis supellex ad Patrimonium uupilli
26,
^
pcrtinens pro prelío détaxation!» concedí potest, 231 ; — distributio hereditatis inter eos , 555 — f,5f) ; — jus adcrescendi cis compclens, 56o — 563 ; — quatenus pro oneribus hereditatis tene-antur, 55o, 820 et 821 ; — per snccesMoiiejn débitons lin liereditatein créditons sui in juribus roheredum nîhil m uta tur, 1445.
Collatérales, quomodo gradue inter eos computando 4l; — quibns non liceat, inalriunouiuni inter >a contrallen?, 65 et 125.
Collatio in legitiuiain , 7^7 7*>9 > — au* in por-tionem ab iutestato dilatai» , 79°—794-
Collocatio. V. Alimenta.
Commercium. quid quid in caminercio exstat, ob-jectum «st acstimatiouis, 3o3; — possessionis, 311 j — dominii, 355; — juris pignoris, 44&î — legati, 653 ; — pacti, 878 et 880.
Commixiio. V. Conjunctio.
Commissa ab nctorc alteri res, contra tertium bonae fidei posscssorem vindicar! nequit, 367-
Commoàa , jura et obligationes bonae et inalae iidei posséssoris rations connu , 33o—336; — usuarii, 5o4—5o8; —et usufructuarii, 5og — 5l2; — cui conipetant ante iraditionein in permutations vel enitione venditione, lo5o, lo64» in casa restitution!* vi pacti de retroè'mçndo,retrovendendo
27,
vel addiction!» in diem erga usuras pretii emtionis venditioni* coiiipensantnr, lo68, 1071, 1085 ;— quatenns legal ario conipetant, 686; — qoomod» ill re rommuni distribucuda sint, 839 et 84<>; *— futura coir.nsoda pro certo pretio pron-issa, an ob-jec'um sint emtionis venditionis, vel contractus d» re incerta, 1275 et 1276. V. FructllS.
Commodans. __ „ , .
I. V. Commodatum.
Commod at anus. J
Commodatum continelur in cap. 20. P. II. Quid sit, 971; — jura et obligationes cominodatarii: l) ratione usus, 972; — 2) restitution!*, 973
— 977; — 3) dauini illati, 978 — 980; — 4) sumtuum necessariorum, 981; — restrictio mu-tuarum actionum, 982; — quomodo depositum in commodatum abeat, 9^9» — *es commodata objcctum compensationis non est, 144°; — nec a conunodatario, nec ab ejus heredibus usucapi potest, 1462.
Commoratio. V. Domicilium.
Communes determinationes jurium personarum et rerum, de illis agit integra tertia pars. Communia jura ratione condomiuii et aliorum jurium realium. V. Communio lonorum, Condominium.
Commvnio bonorum. Contractus de ea, cap. 27. P. II. Origo socictatis quaestuariae» notio, 1175;
28,
—	(livisio, 1176 et 1177» — forma earn con. stituendi, 1178 et 1179J — do praeicriptis quoad communionem bonorum universalem , ll8o. V. Dotaliu pacta. Effectus contractus et factae col-latiouis, lltîl; — sors capitalis, ll82 et ll83;
—	jura et abligetiones socioritin: l) collaiio ad sortent capitalem , ll84; — 2) cooperatio, ll85
—	1187 ; — 3) decisio reruin socialium, ll88;
—	4) adnuir.eratio ad sortent capitalem, ll8f); 1
—	5) administratio negotiorum cominissoium, llgo; — 6) damni praestatio, II9I; — 7)di-slributio lticri, Hg2— II96; — 8) detriment!, U97 j — 9) redditio ratioiium , IÎ98— 1200;
—	relatio erga extraneos, 1201 — 12o4i — dissoiutio sucietatis 12o5 — 12l4; — divisio
■ roi communis, 1215; — applicatio ad societate« mercantiles, 12lG; — inter conjuges pactum inc-unduin est et sîmul consignatio rite conficicnda, si communio tantum praesens ant futurum tantum Patrimonium spectat, 1233;.— effectus liujui communitatis in genere, 1234 et 1235} — in specie, si in libris publicis inscripta fuit, 123G. Communio crediti et debili, 888 — 890; — si
plures persinae rem divisibilem alicui simul pro-mittuut, ant illo promittente acceptant; tam ere* <lituin cpiam debilum pro rata dividitur, 888 el
29,
88g; — contrariuin valet, si res indi visibilis est, 8go.
Corn in un ita (es, quatenus sub special! cura sint, leges politicae determinant, 21 et 27; — qnomodo fides possessionis earum dijudicetur , 337; — quamdiu ipsis jus servitutis alien jus competat, 52 y; — in quantum ipsae et earum membra pactum inire pos-sint, ex camm constitution« et legibus politicis intelligendum est, 807 > — qtiaudo ex*piret man-datum ab ipsis datum ve! acceptum, lo23 ; — exceptioues ratione communitatum quoad praescrip-tionem , 1472 et l-j$5; — jus contra omnia membra communitatis alicui compctens nou praescribi-tur, licet tantmn contra aliqtta exercitttm fuerit, 1482. V. Societas, Statuta. Communitatis res, communitatis patrimonium notio, 288;
—■ contra administratores ejus tantuui extraordinarium tempus praescriptionis locum habet, 1472 et 1485. V. Patrimonium.
Compensatioquatenus, quiemn effectu, ratione quaruin obligatiunum locum habeat, 1438— l44° et 1443;
— et inter quos creditorcs et debito-res, l44l et l442; — jus compensations obli-gatiouem rem conductam reitituendi uon totlit, llog.
Cornpetentia, beneiieiunt juris competentiae, qua
3*
t „
gaudet debitor principalis, íilnjussori nan prodest, 1354; — Jus couipntentiac donantis, ¡J+7-
Cómplices, quatenus ad damnum reparanduin tenc-antur, l3oi — l3o4.
Composilioncs music a c, pactum de earum divul-gatiouc. V. Operae.
Computan' potest tcmpus praeacciptionis antecessoris ad praescriptioncm succeuoris, l4¡j3.
Concubilus. V. Cohabitado.
Concursus creditorum respecta patrimonii mandantis vel mandatarii tollit mandatnm, 1024; — ¡He, de cujus bonis concursus publicatur , e societate quae-•tuaria excludi potest, 1210; — post ejus pu-blicationem subsecuta contestatio mariti de accepts dote contra «editores probationer nu'ldin elíirit, 1226; — concursus de patrimonio aherutrius conjugis exortus communionem bouorum tollit, et rationein divhioiiis patrimonii, uti iu casu mortis, suppeditat, 1262; — edictus d¿ patrimonio mariti jus tribuit usumfrucium vidualitii postulandi, 1260 ; — exortus de patrimonio uxoris in píctis dotalibus nihil mutat, 126l; — de patrimonio debitoris principalis publicatu« adicuit lid-jussori beneficium ordinis in interpellations, l356 ; —1 jura prioritatis creditorum in eorum concursu, et in quantum contra massam obaerati compensatio
• . /
510,
locum habeat, déterminât modus pvueeJeudi in casibus cridae , 47° et *439'
Condemnati. V. Car cere s, Cr ¡minis rei. Condictio causa data , causa nou secuta, 10^8 ; — ex turpi vel injusta causa, 1174» — indebiti. V. Solutio ; — sine causa, l435 ; — ex lege. V. Lex.
Conditio (8ebingung)> nolio ejus, 696 ; — an ma-
triinonium invalidum reddere pussit, ; — ul-
tiinae voluutati adjecta, C[)(J—712; V. HeI
strictio ultimae voluntatis ; — adjecta pacto suc-cessoiio, 12Ö1; — qua 11 do et qnalcm effect urn in pactis gencratim habeat, 898 — 900. V. Ad-jectitia pacta. Conditio vel ordo (Stanb), sponsi et sponsae in proclamation exprimi debet, 7°J — nec minus conditio conjugum, eorum parentum et copula-tionis testium in libris copulatorum, 80. — Jura conditionis mariti competunt uxorl, 9®; — pto-libus legitimis, l46> ~~ adoptivis vero parentum nobilium tantum cum consensu Imperantis, l82 ; — quatenus kgitiinatis , lGo — l62.
Condominium el communio aliorum jurium rea-liutit, cap. l6. P. II. Notio et origo communio. nis , 825 — 827; — jura communia consortium,
»
828 ; — jura consortis in suani portionem, 829
32 /
— 832; — jura consortium in re lummuai: a) rations soiti» capitalis, 833——838; — b) utiliiatis et oneruin, 83j) et 84^> 5 — c) divisionis, 84l — 849; — reno vatio limitum, 85o — 853; — com-munio praesuinta, 85 » — 858; — condominium reruia conjunctaruin, 4^5; — arbori» 1:1 confínio, 421; — jus divisioneiu rei communis impug-tiandi, intra tres anuos exspirat, 1487; — oblU gatio ad divisíonein rei communis praescribi nequit,
l48l. V. quotpe Dominium. Conductor de regula emtori rei locatae conductae
cedere debet, 112o et 1121, Confessio conjugum non probat invaliditatein nía- •
trimouii, 99. Confidejussores in loHdum tenentur , l359; — di* mis si o unius coníidfejus3orum dimisso contra reli-quos conñdejussores non prodest, l3G3. Confirm(li 10 juríum et obligationum, de ea agit cap. 1. P. IIL Ejus species juridicae: l) interces-
810 tertn 1 1343 et l344 < a) ut fidejussor«*
1346; — b) ut debitsm conjunct i, l347» V. Fidejussor, Conjunct i debitares;—2) contractus pignoris, i368—1374- Fig ñus, Confusio. V. Conjunct i o.
Conjúgale debitum, obligatio conjuguin ad illud praestaudum, 90.-
33,
Conjuges, jura et Obligationen eorum, unde drter-mincuda siut, 89; — praccipua eorum jura per-souaruin, 90 — 92; — quoad vinculum so!uti, sub qua cautela et liinitatione sese iterum conjun-gere aut novum matrimonii!!« i:.ire possint, ll8 — 121; — quoad jura rerum eoruin; V. Dotalia ■pacta. —— Jus eorum succedendi ab intestato, 707
—	759; — jus ad legitimam ipsis non competit, sed. ad sustentaiioncin convenientem dt-iWantem, 79G; — cuilibet conjugi plenum dominium in Patrimonium suuni ante inatrimonium vel durante eo acquisitum, competit, 1237» — in dubio prae-snmitur , acquestum a marito factum esse, ibid.—' et uxorem ei administrationem patrimonii sui coin-mississe, 1238; — quin ille obligetur depercepta utilitate rationes reddere, 12^9; — quae obligatio etiam uxori non ineuuibit, quoad usumfructum ab ea inarito cessuin, sed ab ipsa perceptura, 12+'»;
—	limitatio horum jurium in periculo detrimenti aut malae adininlstrationis, 12-il; — effectus cou-cursus creditorum respeetu patrimonii alterutrius
conjugi j quoad Dotal id pacta t 12G0 — 1262;
/
—	inter conjuges, quamdiu in inatrimoniali conjunction? sunt, usucapiu vel praescriptio locum non habet, 149^; — conjux lierodis vei lega-tarii validut testis in ultima« voluntatis disposition««
34,
non est, 5q4- V. Sepa ratio, Dissolutio matrimonii, Bullitt!lis dedaratio. Coujugiciuiutn, quando matrimonii impedimentum
sit, 68, 94' V. llomicidium. CohjlMCti cn ditort'S, quale jus ipsis coinpctat, si
I
rem divisibilem; rt quale, si iudividbilenj exigcre
poisur.t, 88«) et 890. V. Communio credit i ei debiti.
Conjuncti debitares, quomodo solvere obligentur, si res div!s!bilis; et quomodo, si indivisibiiis est, 889 et 890; — effeclus communionis debiti, l347' V. Communio crediti el debiti. Conjunctio, quatenus accessionem efliciat, 4l4"~" 419; — praedi! scrvientis et dominantis in una ' persona serviiutem pro perpetuo uun tollit, 526; — conjunciicue juris et obligctionis in una persona ambo exípirant, l44¿> tt 1446. V. quoqua Becotij'unclio. Connata jura. V. rersonarurn jura. Consanguine 1 miuoreniíis prae. ipuo jure gaudeutj neglcctionetn aut abusuui patiiae vel tutoris pote-
statís denuueiandi, 178, 217; ~~	obligatio
\ * *
incumbit, constitution! tutoris vel curatoris pro-sjiicieudi, l8<); — consanguine! proximi sexu» masculiui legitim! sunt tutores, 198 ; — ei* j"» ad contutclam competit, 211; — ct fas ipsis est
35,
petere, ut tutela els cedatur, 259; — propter sustcntatiouem pupilli egeni rogaadi sunt, 221; — propter conrinuationem tutelas vel couceden-dam veniaru actatis purcipiendi, 25l et 252; — qu¡3 nomine consanguineorum in l«>gatis veniat, G82: — quihus jus sttcccdendi ab inte.stato coux-petat, 73o — 751.
Consangu/m'tas, quid sit, 4°\ — computado gra-duum ejus, 41} q'utenus matrimonii impedi-ineutuin, 65 ct q4 i — exccptio respcclu judaeo-rum , 125; — quae consanguinitas cum herede Vel legatario a testimonio in ultimae vofuntatii di-spositione excludat, 5g4i — liberi illegitimi juribus consanguiuitatis destituuntur , lC5.
Consensus declaratio in matrimonium solemn is, quo-modo fieri dthcat, 75 79 J monumentum ejus durabile, 8(5—82; — si ab impedimento tempore contracti matrimonii cxiitcntis diipematio conceditur , consensus declaratio repetenda est, 88; V. quoqüe JuJaei; — consensus mutuus pactum cfficit, 86l ; — consensus defensoris de regula ad negotia obligatoria pupilli vel curandi
requiritur, 49 — 5l, 244 — 2^8, 282, 8o5,
8C5 — 867; — quomodo ad validitatem pact»
comparatus esse debeat, 865 — 877; —- in specic
In contiactu matrimonii« 48 — 59, 75 «t seq.j
C 2
36,
—	quatenusper t um pactum dissolvi possit, ¡j2o¿
—	consensus don.in¡ direct! ad alienatioucm domini! utilis non requiritur, 11.^0.
Consilii auctor in regula tantum de eo damno tene-tur, quod aciens alteri dedit. Exceptio obtinet quoad artis peritos erga leinunerationem consilium praebentes, l3oo.
Consignalio. V. larentarium. Consolidatio. V. Conjunclio.
%
Consortes rei communis , de eorum juribus, V. Com-munio; — alicujus juris vel obligation!«, V. Com-jnunio crediti el debiti; — ignotis negotii alicujus consortibus curator constiluitur, 276.
Constitute public! ad gestionetn certoruui negotiorum obligautur negotium ipsis dclatum suscipere, aut sine mora repudiare, 1003; — reuiuneratioiiem, etsi expresse conventa lion fue;it, exígete posaunt, I004.
Cunstitutio provinciac, ad earn respiciendum est quoad jui laudemium exigendi, ll42; •*— porro in determinations relationum inter praediorum donónos et subditos, ll46.
Constitutiones. V. Dispositions, Leges, Statuta.
■Constitutum debiti alieni, l34g. V. Alienae obligations ; — possessorium, V. Possessio.
Consuetudines eaten its tantum obligant, quateim»
rt M
oj
Jeges ad illas provocant, lo; — consuetudo aut inos moduin deteriniuat iuventionem publicandi, 38[) et 3qo j — item tempus pastura*, 5ol. Contestado debiti cessi ad solutionem obligat, l3j)G. ContraduS ad augendain dotem promittitur, 123o.
V. Dotalia pacta. Con trac! us. V. P a dum.
Contractas de re incerta. Cap. 29. 1'. II. CJuid sint, 1267» — ratione corum remediuin ob lae-sionein ultra dimidiuji locuin non babet, 1268;
—	aorum specie«; I3G9: — l) spomio, 1270 et 1271 j — 2) lusus, 1272; — 3) «ortitio, 1273;
—	lotteriae a civitate institutae secundum prac-scripta sponsionis et lusus dijudicandae non sunt, 1274; — 4) emtio vendido spei, 127oetl276;
—	in specie cuxae, 1277 j — aut hereditatis, 1278 — 1283; — 5) rodituus annutid vitalis, 1284 — 1286; — 6) societates sustentationia • causa initae, 1287; — 7) contraclus assecura-tionis, 1288 — 1291; — 8) bodmeria et assecura-tiones maritimae, 1292.
Contributiones legales ad instituta publica ex liere-ditatc praestandas determinant constitutiones poli-ticae, 6V)4-; — tjuatenus socii ad plus contribuen-durii cogi possiot, II89. Contutor matri vel aviae additur, 211; — eju» Jura
et obligationes , 212, 215, 255; — <le regula tutor liomiiiandus est, si tutrix a tutela discedat,
215.
Conventio de pacto futuro, «piando obligationein
«
pro ducat, <j3ti. Confer: Puncttllio. Copulado, quaudo et quibusciun cautelis instituenda sit, 75 — t)2; — quaudo et quoinodo reiterar} debeat, 88. V. quoque Judaei. Copulatorum libri, de qua re et quomodo ge
sint, 80—82,88,122, 128— l3l. Corporales res, 2j2. Corporations. Y. Communitates. Corpus. V. Communitates, Laesio corporal is.
»
Correaliias heredum, 55o, 820 et 821 ; — pluiium debitorum, 89I j — correalitas credendi, 8^2;— effect us soiutiouis vel liberatioais in casu correali-tatis, 8g3 —- 896; — in societate mercaturia praesmmtur, l2o3; — ex factis injustis, l3o2. Corriiptio foeminac obligationein damni praestandi
inducit, 1328. Crcdi pecunia vel oierces an vectoribus vel famuiis possint, 103l.
Credita, licet intabulata, pertinent ad res mobiles,
$
2Q9; — tutor ea sine consensu judicil cedcre ne-quit, 233; — quae securitate instructa non sunt, iecura reddere aut r*petere obligatur, 23(J; —•
/ •
39,
symbolic« tradi poisunt, 427 ; — tituluin ad jus pignoris adquirendum per se non tribuunt, 449;
—	tan tu in oliligatior.es ex croditis intaliulatis in novum rei adquisitoreiii traiueunt, 443; — qno-modo creditum legari poisit, G03 — Cu8 ; — et legatuui tacite rcvocetur, 724 et 1-5',— cx qni-lius crtditis obligations in bcredem transeant, 548; — obligati.onum rci iiiliaerootiam evictio
■emper praestanda est, 928; — quatenus cedens de veritale et lonitste crediti lencatu;, 1 oj)7 — l3cjg; — jura, quibuscuin facultas actionem in-ititueudi conjunctum non est, 1271 — 12;3; solutio debiti ex tali jure orientis rrpeti nequit, 1432 et l433; — jura ab altero qnidpiam exigendi generatim triginta annis praesciibuntur, l-f79'
V. Solutio, Crcditores.
CreditoTCS hereditatis de satisfaction aut secuiitate saaipsi solHciti e*ss debeut, et hoc adbuc ante edt-tionem bereditatisfacerepossunt, Si 1; —separatio-nem hereditatis a patrimonio heredis ante addictio-ncDi poscere ipsitliberum est, 812; —conVoratio eo-riuu ad jurs sua insinuanda et demonstrnnda, 8l ' et 8l5; — succeasio debitor!* in hereHitatem creditoris sui eorum jura non inut at, l445j —ju™ *ua ®t,ara contraemtorem her editati* prosequi pessunt, 1282;
—	praejudiciuin ip sis factum us tribuit donatione»
519,
revocandi, <)5 i; — jus ipsis competent, si pet contractual de reditibus vitallhus a debitore sua
initum damnum senliant, 1 2tS(). V. quoque Mu.
i
tuum, Adimpletio, Credit a, Solutio. — Jur» credii 0' uui fi.teicoiiuniisi, 642«
Crida. V. Caucus svs credilorum.
Crimina obstant adquuitioni juris civitatis, 2g; — ratioues sunt separations, 1 Of); — et inter conjures cbristianos acatholicos dissolution» matrimonii, ll5 et ll(J; — quando exliercdationis, 768 et 7^9» — crimen, propter quod fiducia perditur, a sociutate quaestuaria excludit, 1210. V. Transgressiones.
Crlminis rei, qaatenus ad matrinionium validuin ineuudum inhabiles sint, 6l et g4; — per cnn-demnationem ad carceres ultra unum annum patiia potestds suspenditur, 176; — crimiuis coudemnaii a tutela vel curatela excluduntur, 1Q1 et 28lj — quateuus inhabiles sint ad testaudum, 574i — aut ad testimonium pracstatidum in ultimac voluntatis dispositione, fif)2; — cjuatenus pacisci pos-sint, codex poenalit de criiuinibus deterniinat, H6d; — propter iiduciain perditain a societate quaeituaria excludi possuut, 1210; — quatenus ille, qui crimiuis rco diverticulum pracbet, propter damnum abeo causatum respousibilis sit, l3l4et 1Mif»-
41,
Culpa, quid sit, 12<)4 > 1297; — consectariutu dainni inde enati, 1295, 1323 et l324< V. Ne-gl i gent i a, Indemnität. Cultura. V. Oeconomia.
Cura corporis proliuin praecipue matri incumbí t, l4l;— quinqué prolium cxcusata tutela, Ig5.
Cur andi illi vocaulur, qui ad res suas gerendas ex alia ratione, quam propter minorennitatem inhábiles sunt, l88 et seq. — sine consensu defen-soris sui valid um matriinonium contraliere ne-queunt, 49» 94 96> quatenu» consentí) defcnsoris opus liabeant ad sepnrationem a toro et mensa, I06; — aut ad ineundum pactum in genere, 865; — quatenus valeat pactum succes-sorium ab eis initum, 12ñc>; — quatenus possint valide solvere, l421; — aut solutionem accep-tare, l4'2-í i — «olutio quoque indebiti scienter ab eis facta, vel solutio talis debiti, unde jus actionem institueudi non oritur, repeli potest, 1433; — quatenus quoad praescriptionein speciali jure gaudeant, 1494" et l4g5. V. quoque Pupilli. Curator. Cúratela. V. Curator.
Curator rebus gerendis eorum cons lit uitur, qui ipsi ad illarum Administrationen!" ex alia ratione, quain propter miuorennitateui inbabi'e» sunt, 188,269;
521 /
—T- differentia inter curatorrm et tutorcm, l88}
—	casus cnnstituendi curatori* , Il3» 121, 270
—	279, 690, 8ll ; — modus emu ronslituendi, 280; — excusai io a curate!», CSl ; — jura et obligation** curatorum, f 82 j — fin« curatelne, 283: — ad dcfrnsionem fideirouunim curator
'	a
censtiiucndus est, G3o; — qui curatclae subji-citnr, e societate quaestuiria excludi potest, 1210. 7. Pupilli,
Custodia, neglectio custodiae dibitae obligat ad re* parationem damni inde orti, l3og. V. Cura, Depositum. • Cuxa, emtio venditio ejus ad contractus de re \nccrta pertinet, 1277. V. Fodinae.
D.
Damnum, quid sit et quomodo a lucro cessante différât, 12g3; — causae, unde oritur, 12g4i
—	minurennis quoque respectu dainni reatu suo dati obligatur, 248", — de obligatione tutoruin vel curatorum et judicii pupillaiis damnum pupil-1 or il m vel cuiandorum reparaudi, 2o2 , 2o3, 210, 2G4, 265 et 282. V. Tutel a; — rpparationem
damni etiam ille pet?re potest, qui ad recessiim a sponsalibus , aut ad invaliditatis matrimonii de-
.
elaratioiiein justan* ausam non dedil, 46 et >
—	de obligatione malac fidei possessor!« damnum reparaiidi, 335; — item simulati possessoris et ejus, qui dolo possidere dcsiit, 377 et 378 ; — reparado damni fa.iti occasione persecutionis ani-
Hialis, 384 v. Indemnizas.
Dativ in solulvm de regula nonnisi cum consensu creditoris locum liabet, et negotium bilaterale esl,
l4l3 et l4l4.
Dalum, loci et temp01 is adscript!«, an iu ultima
volúntate necessaiium sit, Delito magna minorennis ratio sunt patriam pote-statem continuandi, 173; — parata pecunia mi-noris imprimis solvendis deliitis impeudeuda est, 2jO; — debita pro prole majorenne soluta in £ortionem legitimam vel hereditariam ab intestato delatain conferuntur, 788 et 790; — an solutio debiti per partes aeeeptauda, et quale ex divergís debitis pro sublato habendum sit, l4l5 et l+lG»
—	an apoeba pro suluto recentiori debito exarata solutionein antiquioTis debiti probet, l42<) et
l43o. V. Credi tum, Solutio, Compensatio, Suhl alio.
Decisio causae, deficiente legis dispositione ex naturalibus juris prineipii» petenda est, 7. V. 1 Sen-len.tiac judicis.
44,
Deel oratio ultimac voluntatis, de ea agit cap. g. 1'. II. Notio,.552; — requisita: forma interna te«taui«>ntonini; lieredis institutio; codii ¡Horum : aliae dispositiones, 553; — ditributio lieredita-tis, 554 — 558. V. Hereüitas.— Qui herede»
pro una persona liabeantur, 559; — Í,IS acerc1' eendi, 56o—563 5 — quomodo declarado torn-parata esse debeat, 564 et 565¡ — ratioues inhabilitad* testandi: l) defectus mentis integrar,
/
566 et 567 ; — 2) prodigaUtatis declaratio, qua-teuus, 568; — 3) aetas ¡inmatura, 56g; — 4) error essentialia, 570—572; —5) vota so-lemnia , 573; — 6) gravi« poena criminalis, 574« — ex tluo tempore validitas ultimae voluntatis dispoutionis judicanda sit, 575 et	— forma externa ultimae voluntatis declaration», 577: — l) extrajudicial!« scriptae, 078 — 584;
—	2) extrajudki-dis mincupativae, 585 et 586;
—	3) judicial»«, 587 — 590; — testes inhábiles in ultimae voluntatis dispositionibus , 59*— 5g6; — de ejiismodi dispositionibus privilegiad», 597—6oo ; —invaliditas ultiime voluntatis dispo-imonuin lolemnitatibus destitutarum, 601; — an pacta sueceasoria valeant, 602; — qui testatorem ad declarandam ultimain voluutatem vi aut dolo im-pulit, aut in ea deelaranda impedivit, aut decla-
ratam suppressit, ad sutccdendum inhabilis est, 542; — quatenus ultimae voluntatis dispositio oujectum transaction!» esse possit, l383;— jus ultimae voluntatis dcclarationem impugnandi intra tre» anno» exspirat, 1487. V. Bestriclio, Sublatio, Teslamentum.
Derfaratio voluntatis in genere aut expresse aut tacite fieri potest, 86*3; — qualis ad validitatem pacti requiratur, 869—876; — solemnis de-claratio consensus in niatrimonium essentialis est, 69 et 94*,—qnomodo fieri debeat, "J5 — 79; — dedaratio majorenn! tatis. V. Mcjorcnnilas. — Quomodo »era declaratione traditio fieri possit, 428; — declhratio heredis. V. Adiiio hcrcditatis.
Dejcctus corporis, quatenus rationcm ad separa-tionem a toro et mensa contineaut, 1095 — corporis vel animi defectus, qui inliabilitatem ad negotiorum administrationem inducunt, prorogant patriam potestatem, 173; — aut tutelam, 25 1; — constitutionem curatori* neceüsariatn reddnut, 269, 273 et 275; — a tutela vel curatela «xclu-dunt, lyl et 281; — defeclus, qui facultatem tescandi tollunt, 566 et B67 ; — aut facultatem testimonium in ultimae voluntatis dispositiouibus
1
praestandi, 5gi; — defcctus rei, quatenus ratio-nem «victisuis praestationis conlineant, Jj23 —
. 46
' £)3—; — aut rcccssus a locatiouc conductions
operarmu, ll53. DeJens io matrimonii ill casu declaraudae ejus nulli-tatis, VL-1 coucedendae dissolutions, 97, ll4et ll5; — quando propter evictionis praestationem defeusio peienda sit, et quid, si non peiatur fpl. Dejensor, maritus est legitimus defensor uxorii suae, 91} — prolium suarum niinorenniuin, 152; — item tutor pupiUorum suorurn, 2.(3. Dejicientes. V. Alsentes. Deformatio corporis. V. Laesio. Delatio juris liereditarii ct Irgati, 536, 545, 684
et 703.
Deiileratinnis jus in lieredes transit, 809. Delincationes topographicae, pactum circa eai. V. Operae.
Dementes. V. Bationis usu destituti, Curandi. Denominatio aut descriptto falsa dispositionem te* statoris iuvalidara uon rcddit, 571. V. quoque
Nominatio. Denuntiatio matrimonii. V. Proclamatio. Depositio judicialis debiti, quando et quicum effectu
locum liabeat, l425. Depositum, de eo agit cap. 19. P. II. Quid sit, 957 1 958; — ipai.do in mutuum aut commo* datuin, 959; — aut mandatum abeat, 960; —
47,
Jura et obligatiónes depositara, 96l — 96b'} — et deponentis, 967; — sequester, 968; — an depositario tnereo3 drbeatur, ¡J^'j; — cau-pone«, nautac, vectores sicut depositaáu« cavent, 97° i — r«?s drpotitae objectuin rompenshtlonis non sunt, l44°» — a depositario et ejus heredibits res depositae usura pi nequeunt, 1462. Derelinfjucre rem signiíicat plene ei renunciare, 362; — doiiiinus rem suant derelinquere potest) ibid. — ast dcrelictio praesumenda non est, 368.
V. Res. '
Descendentes et ascendentes inter se matrimonium inire nctjueunt, 65; — eorum jus sibi succe-
dendi, 732— 734, et 752 — 755. V. Párenles, Api, Liben,» Desert/u malitiosa conjugis ratio est separation is, log; — et apud aratholicos dissolutianis matrimonii, 115 et ll6.	' Desertores militiae, an ad succedendum babilet sint, determinant leges politicae, 544 et 77°-
Desponsati. V. Sponsalia, Sponsus. Dctaxntio. V. Acstimatio. Detentio differt a possession?, 3o9< Detentor dilFert a possessore, 3og; — nullum titu» luui ad possessionem babet, 3l8 el 3l9» — quo,-noJo detentor contra plures possessionem pe-
48
I
tente* se securum reddere possit, 3+8; — quo-modo detentor aut rem alieno nomine possidrns contra rei viudicationem se tueri posait, 375. V. Possessio.
i
Deteriorado. V. Damnum.
Determinaliones communes juris personarum et reruin sunt: confirmalio, mutatio, sublatio cormn, 1342. De eis agit integra tertia pars codicia.
Dctractio a legatia, an et quatenus locum habest, 690 — 693. V. Contributions.
Dies, quo matrimonium contractum est, libro eo-pulaterum inseri debet, 80; —= dies, quo legata cedunt, 648 ; — et quando dies legatorum vp-niat, 685 — 687. V. Tempus. — dies serundum legis diipositionem terminus est 24 borarum, go2; —— quomodo in acqtiisitione juris alirujm vel iu adimpletionc obligations delerininandut
sit, go3. V. Mortis dies.
Dies venit, inter dobilum, cujus dies jam ven it, et tale, cujus dies nondum adest, compensatio locum non liabet, l-j'3;); — an solutio dtbiti ideo , quod dits solutionis nondum venerit, repetí possit, l434*
Dijudicatio causae. V. Decisio.
Diligentia, tutor et curator obligantur patrime-nium pupilli vel curandi sui tauquam diligentes
49,
patres familias administrate, '228; — intermissio talis gradus diligentia^, qui adhiberi valet, si qui* facultatibus animL crdinariis gaudet, in illis actibus, unde laesio jurium alterius uascitur, culpa est nt jus tribuit reparationem damni petendi, 1297 ; — qui muuus, artein, quaestum vel opi-ficiuin publice profitentur, ant absque necessitate rohintarie negotium suseipiunt, cujus gestio specialem artis peritiam, nut diligeutiam haud ordt-nariain rrquirit, dcfectuin earum praestant, 1299. V. quoque Industrie.	v
Dimissio e patria potentate, 174, 175; — tu-toris, 253 — 263 ; — coniidejussoris , biiic contra reliquos non prodest, l36'3.
Directum dominium. V. Dominium, T, oratio con-duetio. Dominium directum fideiconimissi compc« tit possessori et ei», qui ad sucressiunein in illo voeäti sunt, 629. Discessus verisimi'is drbitorii ex terris hereditaliis, quale jus ftdpjussoti tribuat, l365. Dispensatio in imped ¡mentis matrimonii, quomodo quaerenda cuncedenda sit, 83 — 87;— ejus , efFcctus, 88 ; — dispensatio ad ineundum novum inatrimonium ante tewuinum legitimum, 120
V. Venia, Privilegia. Dispositio ultimae Toluntntu, V. Dcclaratio.
D
529,
DispositionCS pro siugularibus caaibus vel perso-uia factae ad alios casus vel ulias personas ex-
teudendaa non sunt, 12.
*
Dissolutio matrimonii est penitus facta solutio vinculo matrimonii, 62, g3; — quomodo inter personas catholicas lieri possit, 111 J — qua-lenus per mortis declarationein, 112—114} — quomodo inter acatbolices, ll5 et ll6; V. quo-que Jit due i; —— quomodo lites occasione dissolutions matrimonii de patrimonio et liberorum sustentalione orientes terniinandae tint, 11 7 ; —• quomodo recoujunctio fieri possit, ll8;-— qua ■ub limitatione conjuges vinculo matiimonii so-luti ad aliud inatrimonium transiré possint, 1 If), 120; — dissolutio in libro copulatoruni adno-tanda, 122 ; —■ quomodo edu<ationi liberorum post solutum matrimoniuin prospicienduni sit,
0
142 ; — efFcctus clisaoliitiom3 matrimonii quoad pacta doLalia. V. Dotalia pacta, Sub/atio, Ccs-satio.
Divist'bilis res, quomodo creditoribus conjunctis et a debitoribus conjunctis praestauda sit, 888 et 889. V. Communio crediti et debiti.
Difisiu , an inter creditores et debitores conjunctos locum habeat. V. Communio crediti et debiti', ■ an inter confiilejussorei, 1359; — dislri-
530,
butio hereditaria inter plures hereder institutes,
554 — 563. V. quoque Succcssio ab int.-, —
divisio rei communis, ant lucri vel daoini, quo-inodo iustitucuda sit, 83y — 849» H92 — II97 et 1215 — jus eaiu poUulaudi praescribi r.equit,
Divulgatio libri, uiapparum geograpbicarum , deli-neationucn topograpbicaium, aut coinpositionum mnsirarum. V. Operae. Documcntum. V. Instrumentum. Dolorum aestimatio propter laeiionem corporalem. V. Laesio.
Dolus adhibitus, ut ultima voluntas declaretur, ejus declaratio impediatur vel supprimatur, here» dem jure succedendi indiguum reddit, 542;-— et jus exberedandi tribuit, 7 7° J — possessio dolo inita vitiosa est, 345; —- simulatio dolosa habilitatis ad partum ineuuduin obligationein satisfactions praestandae iuducit, 866; .— idem valet de usu dolos j expressionum obscurarum aut actionum simulatarum, 869; — qui ut pactum ineatur dolo efficit, aut promissione ejus, quod fieri nequit, alteruin decipit, de noxiis consecta-riis tenetur, 874, 878. V. Error% Damnum, Propositum.
Oomes/ici mercede conducti validi testes in ultimd
D 2
32	• ,
voluutale non sunt, «>94 i — quatenus quia de reatu iiiquiliuoruiu teneatur, l3l8. Doniiciliurn , quar.do jus civitatis tribuat, 29; — facultas personalis peregiinoruni dijudicatur secundum leges domicilii mm , et bee deficiente, loci nativitatis, 34 i —— sponscrum in proclainationibus
et in libro copuletorum memorandum est, 70»
%
80; — ex eo detcrmiuatur, ubi proclainalio et solemnis consensus in malrimonium declarati» fieri debeant, 71, 8l et 82; — uxor te-netur doiuiciliutii marili sequi, 92 ; — solutiones extra contractus debitae in loco domicilii prae-standae sunt, 1420; — domicilium ignotum de-bitoris principalis jus tribuit immediate fid ejus-sorem conveniendi, l356. Dominium, de jure dominii agit rap. 2. P. II. Notio dominii in sensu objectivo, 353; — subjeriivo, 354; — possibilitaa objective et subjectiva dominium adqtiirendi, 355 et 356; —- plenum et minus plenum, directum et utile, 357 et 358;
—	species posteriori», 35g et 36o. V. Locatio conductio hereditaria, Emphyteusis, Super-ficici jus. — Condominium, 36l;_jura domini, 362; — eorum liinitatio , 363 — 365;
—	actiones ex jure dominii: l) rei vindicatio proprie talis, 366; — contra quem locum ha-
53,
beat, 367 et 368; — quid actori probandum tit, 36g—371; — 2) actio ex domiiiio juri-dice praesuinto, 372 — 374» quomod® meru« detentor contra rci vindicationem se tueri possit, 375} —— consectarium legale: a) si possessio ne-gatur, 376; — b) «imulilae possessionis, 377»
—	ant c) si quis rem litigiosam dolo possidere de* siit, 378; — quid domino restituendum sit, 379; — quomodo dominium adquiratur. V. Ac-quisitio. — Modi, quibus dominium cessat,444»
—	dominium rerum mobilium ordinarie intra tres annos usucapitur, 1466; — eodein modo rerum immobiliuin ab eo, in cujus noineu in libris pu-blicis inscriptae sunt, 1467; — alias nonnisi triginta annoruin spatio , l468, l4?2—l4?7'
V. Praescripti'o. Dominium in persona (2ci6ct<jcnfcf)afi) in bis terns non concediLur, l6.
Dominus. V. Dominium.
Domus, ejus possessio sine domicilio jus civitatis non tribuit, 3l; — appertiuentiae loinus, 297. V. Aedißcatio.
Dona , mandatariis 11011 licet absque consensu man-dantis conteinplatione negotiorum gestionis a tertio dona accipere; recepta in utilitatein aera-rii pauperum coniiscautur, 10l3. V. Donationes.
54,
Donatione*, de ei» agitur in cap. l8. P. II. Notio donation!«, 938; — qua lentis renunciado donatio 939 et l38l ; — donationes remuneratoriae, g4o et 941; — recipiorae, g42; — forma pacti donationis, 943; — etquantitas donari licita, 944 i — quatenus donans rei donatae evictionem prae-stet, 945 et J 397 J — irrevocabilitas donatio« nuin, 9461 — exception«»! l) ob egestatem, g47; — 2) ob ingratitudinem, 948 et g49; — 3) ob dimiuutionrni KuUeutatiouis alicui debitae, 950j — 4) ob laesionem lrgit'unae, 95l et 952; — 5) ob praejudicimn creditoribus factum, 953; — 6) ob supernascentiam liberorum, quB« tenuä, 954; quae donatione* in heredes non transeant, 955; — donatio mortis causa, 1)511; aim. donationes in portionem legitimain aut here-ditariam non imputantur, 79* i ~~~ speciale man« datum requirunt, I008; — donatio a parte de-sponsata alteri parti desponsatae, Tel etiam a tertio alterutri eartim contempladone futuri matrimonii facta, potest, matrimonio absque reatu donantis non subsecuto, revocari, 1247; ~~ donationes inter conjuges secundum generalia principia dona-tioiiuin dijudicantur, 1246; — quod mariius uxori suae ad ornandum dedit, pro donato habetur, 1247 i ~~ )us donationem propter ingra-
55,
titudinem revocandi, intra tres annos exspirat,
1487.
\
Dps, quid sit, 1218j — quomodo indeterminate legata proprius dcterminrnda sit, 669 — 671;
—	in portionem legitimain et ab intestato de-lalain imputatur, 788 et 790. V. Dotalia pacta.
Dotalia pacta. Cap. 28. P. Li. Notio et objecta eorum, 1217; — l) dos, 12l8; — coustituta a sponsa, 1219; — aut ejus parcntibus, vel voluntarie, 122o; — vel judicialiter, 1221;
—	justae rationes earn denegandi, 1222, 1223;
—	e cujus patrimonio coustituta praesumatur, 1224; — stipulatio, traditio et probatio ejus, 1225 et 1226; — objectum dotis, et jus ma-riti et uxoris respectu ejus, 1227 — 1229; — cura pio securirate ejus, 1245; — 2) contrados, 123o; — an sponsus vel ejus parentes ad contradotem constituendam, aut posteriores ad id pracstandum obligati sint, quod ad instructionein rei familiaris requiritur, 123l; — cnutio ob contradotem , 1245; — 3) uiorganatica promissa intra priinos tres annos tradita esse pracsumitur, 1232; — 4) communio bonorum , 1233; — ejus eflectus generatim, 1234 et 1235; — «peciatim, si libris publicis insciipta fuit, 1236; — 5) ad-miuistratio et usuifructus patrimonii originarii
vol adquisiti, 1237 — 12+1 ; — ü) vidual i tium, 1242 —1244; — cautín de vidualitio, 1245;
—	donatione» inter cqnjuges, 1246 el 1247;
—	testamenta íiutua, 124«; — pacta successo-ria, requisita ad validitatem pacti succcssorü, 12íg, 125'); — praescriptum de conditionibus cdjeclis, 125l; —effectus pacti successor!!, 1252 et 1253; — Cfssitio ejus, 1254i — j"* advi-taljtium , 1255 — 125« ; — unió proliiim, 125¡);
—	separatio patrimonii in casti: l J concursui creditorum, 12(io—1262; — 2) separations a toro et m^nsa voluntaiiae, 1263; — aut 3) ju-dicialis, 1264; — 4) nullitatis declarations, 1265; — 5) dissolution!« matrimonii, 1266.
Dubium quoad quaestionem juris, V. Juris principia; — an possessio vitiosa sit vel non. V.
Possessio, Praesumtio.
t
1 t
E.
Ebrictas ebri-iinadtestandum inbabilem reddit, 566.
A". Aninii perturbatio. Ecclesiastici. V. Clcrici.
ícclesiastica bona, contra eoruin administratores tantuin tempus praescriptionis extraordinariiua locum habet, l472, l4«5.
57,
Edere titulura auum possessor de regula nun teue-
tur, 323—325.
Edicta publjcantur in casu: malitiosae desertionis conjugis , ll5; — prolongation« patriae aut tutoris potestatis, 172, 251J — declarationis deiicientis usus ratiouis aut prodigalitati*, 273; — mortis declarationis, ll3, 277 ; — si quid in-venitur, 3go , 3j)7> — heres publicationem eorum petere potest ad iuvestfgandum statuin passivum, 8l3; — efFectus liujusmodi convo-catiouis, 8l4 j — consectariuui cautelae hujus intermissae, 8l5.
Editio nova alicujus libri, an absque consensu auctoris vel absque conventione emu librario ineundo fieri possit, 1167 — H69.
Educatio, quid sit, l3g; — utrique parcnti incurabit, ibid.; — in qua religione liberi pa-rentuui diversis religionibus addictorum educandi sint, leges puliticae determinant, l4°j —pater prolein suam impubercm ad vitae genus, quod ipsi convenientem putat, educare potest, 148; — divisio educationis curae durante matriuiouio, l4l; — aut post ejus Separationen! vel disso-Iutionem, 14- et l43} — sumlus iu educatio-nem ex patrimonii) prolium depr^tni possunt, l5o; — a parentibus suppeditati postea rcpeti
58 .
neqiieunt, l54 > — eduratio liberorum illegiti-
moiuui, cui incumbat, l66—17^» — cuilibet fas est , neglcctioncm educatiunis vel abusum patriae potestatis medelae ferenda« causa judicio indicate, 178; — educatiouis pupilli tutor cu-ram habere obligatur, 216; — et haec proxime inatri confidonda est, 2l8; — quid educatio legata in sc comprehendat, 672 et 673. E{fundere ex habitatione, si quia inde damnum patitur, illud is praestat, e cujus habitatione eirusum quidpiam est, l3l8. Egestas. Liberi parentes suos in egestateni lapsos sustentare oldigautur, l54; ■— donantis, quatenus jus erga doiiatarium tribuat, t)47*	u" x ilium. Emancipatio. V. Dimissio.
Emigrantes propria auctoritate amittunt jus civitatis, 32; — exercitium patriae potestatis, 176; — an ad succedenduin hábiles aint. constitu-
1
tiones politicae determinant, 544 et 77°' Emphiteuseos contractus species est location!»
conductionis. V. Locatio condiictio. Emphiteuticum honum, ejus rjualitas tautum per possessionem quadraginta annorum proprio nomine exercitam amittitur, 1.47-í-Emtionis venditionis contractus, de eo agitur in
, - -'	'59
cap. 24- P- IT- Quid sit, lo53; — ejm requisita, lo54; — pretinm debet a) in parata pecunia consistent, lo55; — b) detenninatuin, lo56, lo58; — et c) legitimuin esse, 1009, loGOj — obligationes venditoris, lo6l ; — et emteris, 1062, lo63; — periculum et commo-dum rei venditae, loG4; — emtio rei speratae« I060, — praescriptuin gencrale, lo66j —■ species particulares vel pacta adjectitia emtionis venditiouis, 1067; — pactum de recmendo, I0G8 et I070J — de retrovendendo , I071; — jus protiiniseos, I072, IO79; — emtio ven-ditio ad experienduni, I080 — lo82; — cum . pacto addictionis in diein, 1083 — lo85; —
contractus aestimatorius, I086 —1088 J — ven-
■
ditio judicialis praecipue secundum codicem ju-diciariuin judicatur , 1089; — quando opus jus-sum pro emtione venditione habendum sit, 1158 5 — emtio venditio nomine alterius mandatum speciale requirit, I008; — rumpit locationem conductionem, 1120, 1121. V. Contractus dc re incerta.
Em/or melior, quando emtio venditio cum pacto addictionis in diem sub conditione suspensiva vel resolutiva inita sit, lo83 et lo84; — tempt« ad jus hoc exercendum, ibid.; — quis pro
1
I
6c
meliore em lore habendi» , et quirl in easu dissolution» contractus praestandum sit, lo85-Etjui, qnando morbus aut mors eorum jus tribuat
evictionis praestaticmem exigendi , 920 et seq. Equipage, quid sub hoc nomine intelligendum,
536-, 7o3.
Error, quando matrimonium invalidum reddat, 57
—	5j) et y5 j — quando ultimae voluntatis di-spositionem, — 572 J — aut pactum in genere, 870—876; — in specie transact ionem, 1385 ; — jus ex errore in pacto subversante nonnunquain cxspirat intra ties annos, 1487. V. Indebiti solutio.
Evictionis praeslatio , casus, ubi locum habet, J)22 — 93o j — conditio, g3l; —■ effectus, 932 j
—	cessatio ejus, 933.
Exanimes nati. V. Liberi.
t
Exceptiones contra validitatein contractus, qui eis renunciare vult, determinate hoc faceré deber, 937; — quatcnus exceptiones, quibus debitor contra creditorem uti potuisset, contra solutorem quoque locum liabeantf l36l; — aut contra eessionarium, I096' j — exceptio praescriptionis a parte opponi debet, l5oi. V. quoque Evictionis praestatio. Excusatio a tutela vel cúratela, ex quibus ratio-
540,
, ■ / iiibus, lgi — ig5, 2815 — quaudo et ubi in-fereuda, 201 ; — consectaria intermissionis, 202,
2o3.
Executor testamenti, ejus obligatlones, 816 et 817. Excrcidum fun's. V. Possessio, Praescriptio. Exheredado, requisita justac exheredationis, 768
—	773; — cxheredatus in determinatione legi-tiinae pro non existeuti habetur, 767— revo-catio exheredationis, 772; —r remedia juris heredis necessarii cxhercdati vel laesi in legitima, 770; — juste exheredato semper tarnen com-petit sustentatio nccessaria, 790.
Expensae. V. lrnpensae.
Experienda, emtio venditio ad experiendum, I080;
—	eiFectus hujus reservationis, lo8l et 1082. Expresstones, qui ad alterum circuir veniendum
expressionihus obscuris utitur, satiafactioaem praestat, 869. Expromissio. V. Solutio, Assignado. Exspirado. V. Cetsatio. Exstructio atdificii. V. Aediftcatio. Extabulatio ex libris ptiblicis tollit possessionem. 35o; — requiritur, ut jura intabulala exspirent,
444, 469, 526,1446» 1499 «t i5oo. Extranei. V. Peregrini.
62,
F.
Fabrica, qui earn instituir, aut particeps ejus est, quin domicilium in nostra civitate liabe.it, jure civitatis uon gaudet, 3l ; — fabricam tutur sine consensu judiciali nec incipere, nec coutiuuare, aut terminar«.' potest, 233. Fabrica ni ib US ex negocio commercium «pedante sex pro centum taiu«|uaiu lisurae legales deben-tur, 99p.
Lucia, quoinodo contractus innomiuati de eis initi judicandi sint, 1X73 et 1174» — involuntaria aut aliena, in quantum ad indemnitatis praesta-
tiouem obligent, l3o6—l3lO et l3l3—l3l9J
—	licita, quatenus objcctum üdejussionis sint,
1349.
Factores, ad eos praescripta de locatione conduction«: operaruin statuta applicauda sunt, llG3. V. Op crac.
Facultas personalis inembri civitatis ad negotium juridicum , licet extra territorium civitatis suseep-tuin, secundum leges hujns civitatis judicanda est, 4» — facultas adquirendi in genere,
—	in specie ad adepisitionem possessionis, 3lo;
—	doininiij 355 et 356; — juris liereditarii> 538—546; — eui portio hereditates ad suc»
G3
cessionem inhábil! delata accrescat, 56"o— 56*2; — facultas ad coutraclum ineuuduin, 86*1; — dolosa ejus simulatio, quando ad satisfactionem obliget, 8GG; — facultas ad usucapionem et prae-scriptioncin , l453. V. Inhabilitas, Arbitrium.
l'a/sum ■ qui bujus criminis condeinnatus fuit, testis in ultimae voluntatis dispositione esse nequit, 592.
Familia, sub boc nomine comprcbenduntur ascendentes cum suis descendcntibus, 4o i — servitus familiac concessa ad omnia ejus membra exten-ditur, 529. V. Fidcicommissum, Nomen. Jura familiae in genere in capile 2. et 3. F. I. trac-tantur. Reí ¡qua specialia jura meinbroruni familiae occasione variarum juris relationum, in qri-bua eis fruuntur, enumeran tur, 43; — jura familiac patris competunt liberis legitimis, l46;
—	non vero illegitimis , l6'5 ; — liberi adoptivi jura prioris suae familiae retinent, 182 et l83;
—	quae proles ex matrimonio invalido pro-creatae a specialibus 'familiae jurifcus excludautur, lGo; — legitimatio per rescriptum principia in jura membrorum familiae ejus, qui banc legitimationein petiit, nen influit, lG2; — jura familiae usucapion! vel praescriptioni obnoxia non sunt, 1458, ]48l; — lundatiunes familiae et
64,
alia bona et jura communia ejus secundum principia de cuinmnnione dominii tractantur, 849; — per relatione» familias fundantiir jura persona-ruin, l5 ; — relatione.« familiae oriuntur ex matrimonio, 44-Famuli et AnciUae, qui« sub bac denominatione, si in legato occurrit, intelligendus sit, 683; — quatenus héros siios obligatos reddere valean', 1027 — lo33; — quatenus herus de eorum reatu tencatur, l3l4~~"l3l8j — eorum relatio ad héros in lege speciali determinatur, 1172«
V. Operae.
Favore speciali gaudente* persouae ratione temporis praescriptîonis, )454> 1472 et 1-Í85 ; — qui cum illis in communione est, eodem favoie gau-det, i473. V. Beneficium, Pricilegium. Fcncsirarurn ¡us. V. Serritutes. Feoiia, de illis tractatur in jure feodali speciatim
promúlgalo, 359-Ferae in sylvis rebus immobilibus accensentur, "ijj.
V. Captio ferarum. Fîdeicommissaria substitutio. V. Substilatio. Fideicomm/ássurn Jamiliae, quid sit, 618 j —
species principales fideicommissorum , 61 (), 620)
—	inodi, quibus in ois ¿ucceditur, 621—626)
—	conditiones in fundatioae fideicomniissi obéel"
65,
vandae, 627; — revocatio fundationis , G2ÎJ; — praescriptum generale fie juribus ai illud voca-torunj et ejus possessor!*, 629; — jura specia-lia ad fideicommissuin vocatoruui, 63©; —jura illimiiata possessoris, 63l ; — juia liuiitata : a) respectu reuuiiciationis et oppignorationis, 632;
—	bj respertu transmutation», permutation!*, aut locationis conductions bereditariae, 633, 634; — c) respectu onerationis, 635; — determinate partis tertiae debit» unerandae, 636:
—	et valoris boni fideicommissarU, 637; — modus debitoruin solutionis, 638 , G3[) ;—quatenus successores de debitis teneantur, 64o — 642 ; — distributio fructuum ultimi anni, 643 ;
—	dissoliitio et cessatio fideicommissi, 644, 6'45 ; — discrimen inter fideicommissa et fnnda-tiones, 646; — qualitas fideicoiuinissi tantuiu per possessionem libeiam quadraginta annorum cessât, 1474-
Fidcjussio, quid sit, 1346. V. Fidejussor. Fidejussor, quid sit, 1346; — fidejussor indem-nitatis, i348; — quis fidc-jubere possit; l349J
—	pro quibus obligationibi», l35o — 1352;
—	ambitus fidejussionis, l353, l354j — effec-
é
tus, jura fidejussor»: a) ratione ordiuis interpellations, l355 ; — exception«», l356 «t
E
t>6
i357; — b) regressus trga debitorem, l358, l36'l -, — c) erga coufidejussorcs, l35j); ,—
d)	ratione sccui ¡talis ex pignore, l36o; —
e)	fidejussoris indemnilatis, l30'2; —- quia kit fidejussor iduneus, Ij74> ~~ modi, quibus fide-jussio exspirat, I — l3Gy * — an fiHejussio per uovatiouem cesstt, l378; — ai debitor et fidejussor sibi succedunt, in juribus creditor!« nihil miitatur, l445> — quatenu« fidejussor pro debito, de quo transactum est, tenpaiur, l3go.
Fidejussor indemnilatis, quis sit, 1348; — qua-
tcnus obligetur, l362. Fides mutua est obligatio principalis conjugum, QOj — si vendens rem emturi absque pretio tradit, res in fidem vend!ta est, et dominium ejus statirn in emtorem transit, loG3; — heri et paires familias non obligantur solvere id, quod eorum famulis aut aliis domesticis sine mandato et quin liber iutroductus sit, cui res in fulem datae inscribantur, in illoruin nomen creditor,
io32, io33. Filia,
a quo in casu separation!* aut d!s?olutiouis matrimonii educaKda sit, l42 ; — quatenus pet initioucm matrimonii e patria potestate exeat, 175; — de regula dotent pctere potest, 1220
—1224.
-
67,
Filius, an per gestione«! pfopriae rei oecononiicae patria potestate solvatur, 17+; — juie gaudet a parentibus suia hoc petendi, quod ad instructio-nein rei familiarii reqniritnr, 123l. V. Liberi.
Finis a testatore ratione rei hereditariai: de'clara-tus, qualem liabeat eiTectum , 711. V. Mut hum, Propositum.
Finales rallones tutor post linitain tutelam reddere oliligatur, 262.
Financialia. V. Objecta.
Firma, jus earn gerendi mandatum sociorum in se comprehendit, I028, 1201.
Fiscus, ipsi defeusio matrimonii suscipienda est, 97 et ll5; — contra eitm, tamquam admini-■tratorein bonorum et patrimonii civitatis tantuin praescriptio extraordinaria sex aut quadraginta annorum locum habet, l47^ » l4^5.
Ficea et viñeta, in terra vel inuro lixa, aut ferro seu clavis viñeta appertinentiae sunt rei immobilia, 297.
Fluida, ad legatuni rerum fluidarum vasa quoque pertinent, 6*77-
Fluvius, vis fluminu, qua terrae portio adjicitur. V. Accessio. lusulae in fluviis nnvigationi apt«
v..	-
civitati reserrantur, 4°7» — »n quantum penes
(luvio* contra inundationes munimenta strui pos*
lint, 4l3.
E 3
(ft
* •
Fodiliae, lucrum ex illis competit usufructuario,
5ll ; — portio ex fodina alicui competens cuxa
nominatur, I277.
Focminae de regula tulelaiu vel curatclam susci-
pcre nrqueunt, I92— 2Sl ; — de regula teste»
inhábiles sunt in ultiiuae voluntatis disposition«, *t
591 el 597 J — sicuti mares fidejubere pussunt,
1349-
Focminca posteritas de regula in fideicomniissis
succedere ncquit, 626. Foeneratio injusta in mutuo pecuniario tiactatur secundum legem specialem de usuraria pravitatt promulgatam , IOOO. iocncratitius contractus, quid sit, 984. V. Usurae. Foetus, pro fuetura auimali* absque speciali con-
ventione tuerces non debet nr, J¡o(j. íontcs juris. V. Lex.
Forma, interna vel externa validae ultimae voluntatis declarations. V. Declaratio ultimae voluntatis; — pactoru.-n, ÍJ83 — 887; —debitum ob defectum soleuuiitatum invalidum, si solutuni •st, repeti ncquit, J J et 1433. V. quoque
Solemnitates. Forum nob i Hum, ad illud pertinet pertractatio causae de invaliditate vel dissoiutiotie matrimonii
97 — 102, 112—115, 134 et 135.
69
Fretter petere potest, ut ipsi tutela in fratrem suum cedatur, 25g.
Fratres et sorores , ipsis et eorum carumve libe-ris matrioioniuin inter se contrabere non licet, 65 et g4i — cxccptio apud judaeos, 125",— nec cum fratribus sororibusve parentum matri-monium validmn iniri potest, 65; — fratres sororesve heredis vel legatarii validi testes ultimae voluntatis non sunt, 5q+ ;—sncce>sio ab intestato fratrum sororuinque. V. Successiu ab intestato.
Fructus, qaatenus pro re immobili liabeantur, 2g5 j — quiium bonae fidei possessor! couipe-tant, 33o et 338; — naturales pro accessione
babentur, 4°5; — fructus in praedio locato
%
existentes pro mercede locationis conductionis tacite oppignorati *unt, 11 Ol ; — fructus et com-moda, quomodo iinito usufructu dividenda sint, 5lg; — ad fideicommissi possessorem pertinent, 63l; — quatenus illos oppignorare pomit, 632; — si pars fructuum relate ad omnem utilitatem dcterminata pro usu rei convenitur, contractus societatis existit, llo3.
Fumus, jus cum vicini camino immittendi, 47°* V. Servitutes.
Fundationes, quid sint, quae pranscripta de eis valeant, 646.
7" '
Fund a tur fideicoiiimissi, 619—62b. Fúndales libri. V. Lihri public/. Fundus, possessio fundí sine domicilio in Iiis terris jus civitatis non tribuit, 3l. V. quoque Prue-dium, Sors capital is. Funerarii sumtus hereditali inciimbunt, 549 5 —
ab c-mtore hereditatis ferendi sunt, 128o. J'ungibiles res, 3oi j — quatenus objectuin sint
ujiifi'ructm vel usus, 5lO; — et niutui, Furiosi et dementes, qui ita vocentur, 21. V. Pia-
tion is usu destituti, Curandi. Futuri fructus, an objectuin emtionis venditioni« vel contractus de re incerta sint, 1275 et 127Ü. Futurum. de pacto in futurum ineuudo. V. Can-eentio.
G.
Galicia, codex civilis pro Galicia promulgatus per codicem civilein universalem abrogatur. Pat, promulg.
Gemmae pupilloruin accipiuntur in judicialem cu-stodiam, 229$ — quid de regula nomine gern-marum iiitelligendum sit, GjS. V. Örnatus. Genus, lega tum certi generis. V. Leg a tum. Gradus co.tsanguinitatis. V. Consanguinitas; —
71,
ad quem usque gradiim fideicoinmissarie sukstitui posdt, 6l2 et 627.
Gra!ui!a pacta, nolio eorum, 864« V. Vnilaie-ralia.
Gravamen. V. Querela. <
Graviditas sponsae, quando matrimonium nullum reddut, 58, g4 et 121} — viduae vel uxoris, cujus matrimonium invalidum declaratum vel dissolution fuit, quatenus contraction! novi matrimonii obstet, 12o et 121; — viduae gravidae usque ad decursum sex hehdomadum post partum «rdinaria susteutatio ex liereditate debetur, 1243; — jus foemiiide corruptae et gravidatae, l328.
H.
Hdhiljfas succedendi in genere, 538} — ex quo momeuto delcrininanda sit, 545 et 546; — quia ad adquisitionem juris succedendi inhabilis sit,
54° ~ 544-
Habitations servitus, quid in se ccmprehendat, 521, 522. V. Servitutes.
Hereditarium jus. Gap. 8. P. II. Quid sit massa hereditaria, 53l; — jus hereditarium et' there-ditas, 532; -— titulus ad jus hereditarium, 533
72,
et 534; — dUctimen inter hereditatem et lega-tum, 535 ; — tempu« delation!« hereditatis, 536, 537; — habilita» succedendi, 538, 53«); — rationes inhabilitati«, 54° — 544; — secundum quale teinpu« hahilitas determiuanda sit, 545, 546; — eflVetu.« hereditatis arfitae , 547 550; —— renunciatio juris hereditatis, 55l;— trans-latio juris liereditarii, ÖOt).
Ilcrcditas, notio ejus, 532; — hereditas jam delata in proprios berede« transit, 536, .'>37; — quomodo ante aditionein consideranda sit, 547 i — quomodo distribuenda , si tautum unn« nut si plures heredes sine vel cum deterinina-tione portionum instituti sunt, 554-559; — ab lierede propria auctoritate in possessionem capi nequit, 797 et seq. V. llcredilatis possessionis Ctipio. — Hereditas tertii adbuc viver.tis objectum validi pacti non est, 879» — qui norenni liereditatem relinquit, curatorem pro ea nominale potest, I97; — hereditas a tutors tantum cum consensu judicii pupillaris repudiiri aut pure aeeeptari potest, 233; — aeeeptatio pura vel repudiatio hereditatis mandatum speciale requirit, I008.
Hereditatis possessionis capio. Deeaagit cap.l5. P. II. Gonditiones ad possessionem hereditatis
73,
junto inodo adquirendam, 797» 79®; — demonstratio t i tu Ii: declaratio de hercditate adcunda, 799	5 — elfectus aditionis hereditatis purae
et couditionatae, 8oi, 8o2; — jus bereditatem puie vel conditionate adeundi, aut repudiandi, 8o3—8o8; ■— dispositiones ante addictionern hereditatis: a^ adininistratio massae hereditariae, 8jo; — b) securitas et satisfartio creditoribus prarstauda, 8ll; — c) separatio hereditatis a patriiuonio beredis, 8l2; — d) convocatio cre-ditoruin, 8l3; — elfectus convocationis aut ejus oinissionis,	— e) demonstratio de
adiinplcta ultima voluntate, facienda aut ab exe-culore testameuti, 8l6; — aut ab berede, 817 et 8l8; — quando hereditas addicenda sit, 819;
—	obligatio cobcredum respectn creditorum hereditatis et legatariorum, si benaficio iuvcutarii usi non sunt, 820, 821; — media securitatis creditoribus heredis competentia, 822; — peti-tiones hereditatis, 823; — elfectus earum , 824;
—	per successionem debitoris in hereditatein sui creditoris in jure creditorum hereditatis, cobcredum , aut legatariorum nihil mutatur, l4-*5 j — aditio hereditatis heredis valet quoque pro eintore hereditatis, et vice versa, 1282.
Hereditatis emtio, quatenus contractus de re in-
74,
certa sit, 1278; — jura et obligations inde orientia, 1278 — 1283.
Hefeditatís petitioner, earu.n natura et ellectus,
823, 824.
Ilercx, quia «it, 532; — quatcnus heredes in jura et obligationes testatoris succedant, 547 — 55o; — heres a testatore immediate nomi-'nandus est, 564; — nec heres, nec ejus familia in heredilate lili relicta testes esse possunt, 5<)4 i 1 heres ex pacto tantuin conjux esse potest , 602 ; — quatenus heredibus testamentaria, non obstante pacto successario, jus succedendi competat, 534, — quatenus heredibus legitimis, 727-, 728 et 1253. V.Dotalia pacta. — Credi-
tores heredis adhuc ante addictionem hereditatis cautionem in ea petere possunt, 822; -a jura et obligationes ex pactis de regula ad heredes transeunt, 918; —a exceptiones: quoad promissum nondum acceptatum, 918; — quoad dona-tiones in certis terminis praestandas, f)55 — quoad mandatum , 1022; — quoad pactum de retroemendo, 1070; — et retrovendendo, 1071J — quoad jus protimiseos , 1073; — quatenus in locatione conduct ione operarum, 1162; — in contractu de libro diwilgando, ll69» — ant societatis, 12o7 — 1209, 1211; — hered«»
7¿»
iñaiiti legitime* natales prolis impugnare possunt, l5[)¡ — heredibus parentum obligatio incuinbit liorum liberos ¡Ilegítimos sustentandi et collocan-di, 171; — aa heredes refundere tencantur id, rpiod alimentario in anteqcssum solutum fuit, l4l8; — *i heredes possessorís raalae fideí, in bona fide sunt, usucapioneni incipere possunt, 1463; — in quos heredes jus servitutis personalis se extendat, Big j — heredes de damno reparando tenentur, 1337» — quae jura credi-toríbus heredis obaerati in hereditatem ei delatan) competan t,
822.
Heres substitutos. V. Substiluti.
Ileri operas inercede conducentes, quatenns pro negotii» a famulis suis vel domcsticis nomine corum gusceptis tencantur, 1027 — lo33; — jura et obligationes inter heros ct fámulos vel ancillas in praescriptis specialiter hac de re sta-tutis continentur, II72.
Holugraphum tcstamenium, vel nltimae voluntatis dispositio propria manu a testatore scripta alia soiemnitate opus non
habet, 578.
Uomicidium, quomodo familiae per illud laesae
reparado praestanda sit, 1327-Honestas publica. V. Mores. Honorarium. V. Remuneratio.
76,
Jrlydrotechnica opera, ad exsirurtionem eorum consensus instantiae poalirae requiritur, 4-1
Hypothec a, quid sit, 448. V. Pignoris jus et contractus.
Hypothechrii libri. V. Libri pullici.
Hypothecarium crcditum, quatenus eessionariu« tatione ejus a cedente indenmitatesn peterc possit, 13.98 J — usufructuarius obligator usuras credi-torum in re servienti intabulatorum susripcie, 5l2.
I.
Ignorantia leguin non excusat, 2; — excusabilis. V. Fides.
lgnoto creditor! , quomodo solvi possit, 1425.
lllata et inoecta in aedinciuin ad habitationem destiuatum pro merccde locationis conductionis tacite oppignorata sunt, llOl; — illata ab uxore. V. Dotalia pacta.
Il/egitinii. V. Jjiberi.
It/icitum, quod est, objrctum valid! pacti esse nequit, 878. V. quoque Conditio, Societas, Mores, Pacta.
Irnmobiles res, quae aint, 293 ; — appertinentiae earuin, 2g4— 297 j — quae jura pro re irnmo-bili babeantur, 298; — cui confectio inven-tarii et aestimatio rerum immobilium pupilli in-

77,
cuuibat, 225 — 227; — quando et quuinodn a tutore ali»nari poisint, 232 ; — res immobile* »ubsunt legibus iilius loci , ulii sitae sunt , 3oo; — et ibi traduatur, <)o5;—jura realia ia cas tantuin inscriptione in libros públicos adquirun-tur, et nonuisi deletion«.- ex ill» cestaat, 321
et 322 , 431 — 445; — in illis tantum ad pii-ilium gradual usque substituí potest, Gl2; — quamdiu ratioue ear urn evict ioni» praestatio peti possit, ¡)33; — tempus ad praescriptionem earuin, 146/ et 1468. V. lnscripliu.
Impedimenta matrimonii ex defectu facultatis con-seutiendi flivsicae aut moralis, 48—54;—ex defectu veri consensus , 55—5g; — facultatis pliyaicae aut moralis ad Jinem obtinendum , Go — 68: — ex defectu solemuitatum esSenti ilium, 69 — 82; — aut ob snsam datan; ad divurtium, 119; V. quoque Judaci. — Dispensatio a ma-trimonii i:upediuientis. V. Dispensatio. impedimenta matrimonii strictam prebationem exigunt, 99 et se<p > — sublatio iorum1 liberes legítimos reddit, 160; — Impediinentum patriae poteata-tis, 176; — impedimenta prescription!», unde oriantur, 1494—1496.
Imped/t/o, qui tcstatorein in declaranda ultima volúntate impedivit, jure succed^ndi privatur, 542.
öo
vel involuntario, Jjot> — lolo; — 4) casu, l3ll, l3l2j V. Casus; — 5) facti» alicni«, l3l3; '— cxccptione» ration? faniHlantiuin, l3l4
—	l3lG; — institutorum rerum trausmittenda-rum , l3l 7 ; — lapsus, eject ionis et efluMonis,
l3l8, 1319; — 6) all auiu,ali, l32o— 1322.
—	Species danuii reparationi« , 1323 et l32+;
—	ctquideui: l) pro iaesionibiis corporii, 1325
—	l32Ö; — 2) libertatis personalis, l32g;— 3) lionoris, l330j — 4) patrimonii. l33l,
1332; — speciatiin per morain in s-Jvendo.
Usurae ob luoram , l333 — 1335; — stipulatio pocnae conventionali», l33t»; — obligatio here-duiu laedeolis, l337j — midia indemuitalis pe-tendae : a) in judiiio civili, l338; — aut
b) instantia poeuali, l33j)> l34°> — aut c) in
instantia superiori, 13+1; — quando jus indem-iiitatis pracscribatur, l48j). V. quoque Eïictio-nis pracstatio. Indcterminata pcnitus deiJarjtio ad paetun: non
suflicit, 869. Jndicatiü matrimonii impediment!, ubi facienda sit, 70 j — subsecutae matrimonii contractionis ab eo, qui vices ordinarii curatoris animarum agit, liuic facienda est, 82 j — reconjunctionis con-juguui separatoruin, 1,10 j — propter constitu-
8,
cn du in tutorem, l8j); — abusus patriae aut tutoris potestatis, 178 et 217; — invention!*, 38g — 3()8; — calamitatum , quomodo a con-ductore fieri debeat, ut remissionein mercedis locationis conductionis obtineat, II08; — aut quando ab eo, cui pecus traditum fuit, ut eric-tionis praestationem exigere possit, 926. lndigcnae. V. Civitatis membra, Civitatis jus.
Irtdigni et inhábiles ad successionem , 54°—546'
1/id/visibitis res, quomodo pluribus creditoribus ejus, aut a pluribus ejus debitoribus praes tanda sit, 888 — 890. V. quoqtte CoTTcalitas. Indulgcntia. V. Preceriurn.
Industria, proles extra sustentationem pareutum existcns de eo, ipiod per industriara suain ac-quirit, libere disponere, l5l; — seque obligare potest, 246.
lujantes vocantur, qui septimum annum aetatis iiondum egres« sunt, 21; — speciali legum tu-taiuiue gaudeut, ibid.: — nascituri pro natu habentur, ubi de juribus eorum agitur , 22; — et propterea curatorem obtinent, 274; — mortui vero editi pro non ronceptis, 22; — in dubio vivi nati praeiiumunfur , 23; — infantes inhábiles sunt ad rem aliqua;n iu possessionem
eapiendam, 3lO; — ad piomissum faciendum
y
82,
vcl acccptauduin, 8(i5 ; — quatenui damnum ab eil datum reparandum alt , l3o8— l3lO. Y. Impúberes , Minorennes. Infi ciar i. Qui posaes.;ionom reí judicialiter negal,
eam proplerea actori cedtie obligatur, ó"jfí. Jngratiiudo gravis jus tribu it clonjtioi.em revocandi,
9+8, 949-
Jngredi possessionem vi , eam vitío'sam rtddit, 345* Inhabilitas validum matrimonium ineundi. V. impedimento; — ad tutelain vel cúratela m, igi
—	194 et 231 ; — perstinis , ijuae inhábiles sunt, ad res suas gerendas et patrias potestati non subjectae , tutor vcl curator constituitur, 187;
—	tutclain vol curatelam suscipere eis non licet, 191 et 281; —■ queniadinoduiu nec i!l'u, quae ad educMtioncin lionestaui pupilÜ inhábiles sunt, 3;/l ; — inhabilitas ad pactum iueunduiu, 8C5. V. Habilitas; — quale jus auspicio, quod debitor sol vendo impar futurus sit, lidejusaori tri-
bi:at, 1365. V. quoque Correclitas. lnimicitia cum luinorenni et curando, aut eorum parent ib us a tutela vel cúratela exeludit, lj)3 et í8l ; — irreconciliabilis interconjuges. V. Odium, lnitiurn efñcaciae codicis civilis universalis a l.Janua-rii 1812, Pat. promulg.; — legis in genere, 3 5 — q'ii I 'nitumpraescriptionisimpcdiat, l494~"~l496'
83,
Injurias reales graves ratio sunt separation!*, log; — et apud acatliolicos etiain dissolutions matrimonii, ll5 et ll6; — injuriae reales intra
*
tres, aliae intra iinum annum praeicribuutur, 1490. V, Laesiones. Inoficiosa donatio, vel ultiuiue voluntatis declarado.
V. Legitima, hujiiilini. V. Domestici.
Inscripto j patiis illugitimi in libros natorum, quando plenam probationem faciat, 1 G-f; — in libros públicos fit per intabulationem vel praenotatio-nein , 4^1 —43g et 44G. Insidiae vitae ant sanitati conjugis periculosae ratio sunt separations, 1 Of); — et apud acatliulicos dissolutionis matrimonii, ll5, lib". Instantiae politicae judicio indicatiouem de const!« tuenda tutela vel cúratela facere obligantur, 1 Kg j — instantia loci iu casu probati instautis vitae periculi procl'imationein condonare potest, 8G; —— ei iiicumbit matt-i:nonium judaeorum proclamare, 121!; — quid ipsi in casu inventionis farien*
dum sit, 38g — 394- V. Judex , Judicium Praefectura circuit', Praefectura provinciae. Instigatio ad divortiuni matrimonii impedimentum (it, 119.
F 2
«4
institut' inercatoris, factor vel tiro, qua tenus do-iniuuui juercaturae obligent, 1027 — lo33.
Instituto, medio contribution!! collatae u> finem su-stentationis facta, ex coustitutione liujusmodi
I
societatis judicanda sunt, 1287.
Instituto rerum transmittendarum publica, in quantum pro danino careant, specialia praescripta determinant, lal7-
Instructio rei familiaris, quod ad eam datur, in portionem liereditariain et légitimai« confertur, 788— 79o» — quatenus parentes filio aut nepoti id, quod ad earn requiritur, tribuereteneantur, 123l.
Ill strum en turn tutoii exarandum est, quando con-stituitur, 2o6 et 212; — et quando dimittitur, 262; — documenta pupilli iu judiciale dcposituiu accipiuntur, 22g; — ad intabulalionem idónea (tabularía), 434 et seq.; — communia apud coiisortem natu maximum deponuntur, reliqui consortes obtinent apograpba, 844 ct 849; — neoreperta an transactionsm invalidara reddant. 1387. V. Argumenta juris.
Instrumenta fide -publica exarata, quae in ordinario commercio paratae pecuniae locum tencnt, sub bujus denominatione comprebenduntur, 680»
Insulae a proxiini* ripae possessoribus occupari pos* sunt, 4°7» 4°8.
85
Intaiulaiio in libris public« raticme rerum •mmo-bilium ad adquisitionem dominii et aliorum jurium
i-ealium necessaria est, 431-439, 445 , 446, 1^98— l5oo; — praescriptum de collisione plurium intabulationnm, 44° > effectu» inta-
bulationi», 44*—443J — forma, 446$— in
»
quantum ratione debiti intabulati compensatio locum habcat, l443> — jura et obligationes inta-buiala conjunctione creditoris et debitoris in una persona non tolluntur, donee extabulatio subse-quatnr, l446; — »ntra quod teinpus usucapian-tur, 1467 — 1477' Intelligililc. Gondiiiones, quae intelligi nequeunt, in ultimae voluntatis dispositione pro non ad-jectis habendae sunt, 697 > — pactum vero in-validuu: reddunt, 898; — id quoque efiicif declaratio consensus, quae non intelligi potest,869
Intentio. V. Finis, Motivum. Inter cessio terlii pro debitore tamquam expromis-»oris, debitoris conjunct i, aut fidejussor!» est species jurldicae caution!», l343, l344» ~ I11** •llienas obligationes suscipere possit, l34i)* Inlerdicendi jus, quomodo possessio ejusadquiratur,
3l3; — et quomodo usucapiatur, 1459* Intcrdictum. V. Prohibitum. Interesse. Praeter obligatiouem principalem debitor
86
nonminqnain etiam terictur ad praestationeni eju», quod ¿llerius interest, obligationem lite adim-pleta-.u non fuisse, ¡)12, J lntcrgcrini pondes. V. Pari des. J/ilfiitus rei dominant!» aut *<*rvientis aervitutem
rr t "
non to]lit pro perpetuo, 525; — casualis rei specialis ouinem obligationem cam praeatandi tol-
lit, l447- V. Periculum.
Iniermissia exercitii alicuju* juris de régula poi-
*
spssionein »-jus »ion tullit, 35l-V. Pracscriptio] — injusta alicujus actus, aut attentionis vel di-linirnriae nere.«sariae obligationem damni reparandi ii< dpi it, 12c)5—12C)8. IuterpeUatiu, cflvctus ejus quoad tempus solutionis,	i — quoad 11 sura s ob mourn solven-das. l.'»34; — iidejiissionem, l355; — prae-s. riptionem, l^C/7, Jnterprefa/ionis regulae, adbibendae in legibus, 6 — 8; — aervirutibus, 4^4» — legatis, 655 et srq. ; — subilitutiombus, 6l4j — paclis. 914 — 916; — iiiterprctatio legis ab ipso legis-la.orf {acta qunlem eflectum babeat, 8. Interruplio praescriptiouis, quomndo fiat, 1497-hilestato, sucreviio ab iutestato. V. Succcssio. hiltnJutio juia domiuii non mutât, 4°8; — îu' tribuit in alveum derelictum , 4°S > — nec n^inus
87
ad remüsionem mercedis iocbliuziü conduction!;, II04—II08, 1133 et 1134. Invalidität matrimonii. V.. Nullität; — ultimae voluntatis declnrationis. V. Dcclaratio ultirnae voluntatis; — pattorum. V. Pacta. Inventar ¡um vocalur consignatio oiiiuitun ad rem universalem pertinentium reruni, 223; — faci«:-.-dum est de patrimonii) pupill i, 223 — 22G;
—	de piaedio in usuinfructum conceiso, 5l8;
—	item in erectione fideicommissi, 627; — in hereditaria aditiune conditionals, So2 , 8o3; — nec minus ad petitionem ejus, cui legUima com-
petit, 8o4; — et in contrahendo bonorum
« «
communioue partiali, 1178; — res conduct» secundum inventariuinrestitui debet, H09, lllO;
—	inventarium berede» contra rreditore» hereditalis et legatario» tuetur, na ultra vires hereditat!» obligentur , 802 , o2o et 821.
Inventio, praescripta de obligalionibus et jurifcui inventor!», aitt plurium, qui rem simul invene-
runt, 388—401. V. Thesaurus, Salvatio.
Invidia, qui altcri damnum in patrimonio ex invi« dia intulit, prelium specialis adectionis refunders' obligatur, l33l. Irrevocabiles sunt de regula donatione», 946, — «xceptione», y47—9^6-

88
J tin er is jus. V. Servitutes.
Judaei cum Christianis validum matrimouiuin ¡ñire neqneunt, 64 et 94- V. Christin ni; — exception*« quoad eos obtineutes a jure comrauni mai
trimoniali, 123; — et quidem respcctu matrimonii impedimentorum, 124» 125; — procla-mationis, 126; — solemuis consensus declaration» et copulationis, 127 l3l; — separationis, l32; — dissolution» matrimonii, l33 —136. V. quoque Religio.
Judex, querela ob ejus reatuin, l34l.
Judiciales dispositions nunquam vim legis obti-nent, 12.
Judicium, coram quo causa de invaliditate aut dis-solutione matrimonii tractata fuit, cum instantia coinpetenti propter inscriptionem in librum copa-latorum communicare obligatur, 122. V. Pupi/larc judicium.
Judicialiter vel extrajudicialiter pacta de regula iniri possunt, 883; exceptio respectu adoption» , l8l ; — quatenus quoad susreptioneni in alumnum, l86.
Jumenta, quando morbus vel mors coruui jus ad evictionis praestalionem tribuat, 925 el seq.
Jura in genere. Divisio principalis in jura perso-naruaj et rerum, l4j — et postcriorum in jura
09
rerum i'calia et personalia, 3o7; — species ju-rium realium, 3o8; — fontes personalium, 859;
—	jura de regula ad res mobiles pertinent, 298;
—	adquisitio jurium possessionis, 3l2, 3l3. V. Possessio. — Jura rtaüa in repulí) tantum per traditionem adquiruiUur, 4^5; — in rebus imino-bilibns in specie per inscripiionein in libros públicos, et exspirant tantum per extabulationem, 321, 322, 43l—445; — communes delermi-uationes juris personarum et reruin sunt: confirmado, mutalio et sublatio eorum, l3^2 ; — jura pluribus competen lia, V. Communio. ■— Quomodo jura tollantur, V. Sublatio.— Quo-modo jura, quae raro exerceri possunt, usura-piantur vel praescribantur, l4?li l48*; —jura personarum et jura cujuslibet in facta sua et res
1
suas per se, propter intermissum exercitium eorum . pracscriptioni obnoxia nen sunt, 1458, l45g, l48l et 1482. V. Pe.sonarum jus, Berum jura, Acquisilio, So cid as. Commit' ¡lítales, Cretiita. Jura connata. V. Personarum fura. Jura merae facultatis praescriptioui obnoxia non
cunt, 1459, l48l et 1482. Juris argumenta solutori alieni debili tradenda sunt, 1358.
9°
Juris font es. V. Lex.
—	fundamentum. V. Titulus.
■— ignorantta non excusat, 2.
—	principia naturalia fou» subsidiarius deciiio« num sunt, ~J.
—	qunestiones dubiae, quomodo decidendae »int, 7 et 8.
—	usus, quomodo fiat, 3l3; — qui jurs »no intra justos limites utitur, de damno alteri ¡ndc orto non lenetur, l3«'>5.
Jurarncnium a »ponsi» praestandum est, »i omnn tres proclamaliones ipsis remit luntur, 8b', 87; — conjuguin ad probandam invaliditatem inairi* monii admitti nequit, t)f) j — facultas jurcnientum nomine alterius ecceptandi, dcfercndi aut referemli «peciale man datum exigit, IO08.
Jurisdictio, tutor in rebus tutelam speclanlibas judicio pupillari »übest, 200; — res immobiles pertinent ad forum rei sitae, mobiles sequuntur personam, 3oo.
Jus commune per codicem civilein universalem abo-ietur. Pat. promulg.
— Civile, quid sit, 1; — principalis ejus divisio,
14.
—• indemnitatis in regula »icut aliud ju» privatum apud judicem ordinarium quaerendum est, l338
91
Jussum fie praestando labore, opere vel gereudo
negotii». V. Opcrae, Mandalum. Justitium impedimento est piaescriptioni incipien-
dae et ronlinuandae, 1
L.
• * #
L/tâsio , quomodo fiat, 12q4; — laesio corporis, libarla! is personalis, lionoris, patrimonii, quo-modo damnum inde ortum resarciendum sit, l325 —t335. V. Damnum, Jndemnitas; — laesio testatoris aut ejus familia?, quapdo lieredein aut legatarium juris succedendi indignum reddat, 54o
—	542; — et jus exbercdandi tribuat, 77o» — laesio sustentation!* legitimae vel creditorum, quatenus jus tribuat doiMtionein revocandi, <j5o
—	9^4-
Laesio ultra dimidium valoris jus tribuit tescis-sionem contractus exigendi, 934, — etiam tune, quando determinate pretil tertio commissa fuit, 1060 ; — exceptiones, 935; — speciatim in contractibus de re incerta , 12G8; — aut in trans-aolionn, 1386; — jus rcscissionem contractus ob laesionsm ultra dimidium valoris peteudi, iutra tres annos nxspir.it, 1487.	»
92
Laudcmium et mortuarium, quateuu* domino direct»
competant, 1142. Leg ales usurae, notio et limitatio earum, l333,
1335.
Legatarius, quis sit, 535; — ipse et ejus familia respectu rei eis relictae habiles testes non sunt, 5y4- V. Legatum; — ei jus competit separa-tionem hcreditatis a patriuionio lieredis petendi, 8l2; — et sutisfactioncm suam ab cintorc here-ditatis exigendi, 1282; — jus ipsius per suc-cessionein debitoris in hereditatem creditoris non
mutatur, l445>
*
Legati, libertas ipsif et pcrsonis in eoruin aervitie
existentibus competeus, 38. Legatum, quid sit, et quomodoabhereditate diffir.it, 535; — de legatis agit cap. 11. 1'. II. A quo, quomodo et cui legari, 6471 648; — cui prae-statio vel distributio legalorutn itnponi possit, 649 —65l; — substitutions in legatis, 652;
—	objecta legati, 653, 654» — generale* in-tcrpretandi rcgulae ralione legalorutn, 655; -— specialia praesrripta ralione legati: a) rerum certi generis, 656 — 659? — b) specie!, 66o, 66l;
—	c) rei a'ienae, 662; — d) credit i vel dobiti,
"•■ 663 — 668; — e) dotis, 669 — 671 j — f) ali-
f mentoruin, educationis ant victus, 672, 673:
93
—	g) mobiliuin, suppellectilû, 674» — h) re-positorii, 670 — 677i — O gemmatnm, ornatua et mundi, 6/8; — li) auri vel argenti; linteo-ruin, carras et equoium (Equipage), 679; — 1) pecuniae paratae, 680 ; — in) quis nomine liberoruiii, 68l; — 11) consanguineurum, 6*82;
—	oj personarum mercede servientium veniat, 6'83 ; — dies, quo legata ccdunt, 684j ~~' an stalim dominium eorum adquiratur, ibid.; — quando legata praestanda lint, 685 — 687 ; — jus legatarii cautionem exigendi, 688 ; — cui legatum destitution cedat, 689; — jus heredis, si onera hereditatein exbauriunt, 690, 69I ; —
—	vel plane excedunt, 692, 6y3; — de con-tributionibus legalibus ad instituta publica , 694 ;
—	quomodo legatum tollatur aut revocetur, V. Sublatio uiti mac voluntatis;— quatenus legata in casu exberedatiouis vel praeteritionis subsistant, aut legatarii ad plenam praestationem por* tionis legitimae contribuere debeant, 778 et 783;
—	legata in portionem legitimara imputantur, 787; — legatum a legatario vívente adhuc te-statore alienari nequit, 879-
Legitima. De portione legitima et collatione in earn aut portionem hereditaria»! agit cap, l4- P. II. Qnibus personis tnmquam heredibus necesiariis
94
»
legitima competa!, 762—-764» — quanta, y(¡5, 76G; — sub quibus limitatiouibus, 7(17; — requisita jiiNtae exhcredationis, 768 — 773; V. Exheredado. — Quomodo legitima roliu-quendn, 774» — juris remedia bereduin necei-•aiiorum : a) in casti injustas exhered.uionis aut diininutionis portionis legitiinac, 775; -— b) in casu praeteritionii, 776"— 7Í>2 ; — qui* ad por-tionent liereditariain aut Icgitimnm contribuera debeat, 7^3; — n.odus legitiiuain deteraiiuanili et coniputandi, 784—7^6; — collatio in por« tionem legitiiuain, 787 — 789; — aut lieredi-tariam in casu successionis ab iutestato , 79° 794» — jus heredij necessarii ad alimenta ne» cessaria, 795; — et cuujtigis ad sustentationem convcnientem, 79^» — 60 '	legitim»
competit, confer«io inventaiii peti potest, »So.Jj — nec minus separatio hereditatis a patrimonio heredis, 812 ; — quatenus lacsio legitimate des-cendeutibus jus tribuat donationem revooandi, 951, 952; — jus légitimant aut expletionem ejus exigendi intra tres annos exsuirat, l4^7-Legilirnatio pruîium iHegitimarum fit sublatione impedimeuti matrimonii vel ignorantia excusabili, lb'l ; — per subsequens matrimonium parentum, l(il; — per beneficium priucipis, 1Ö2;— qua-
9¿»
tenas jus ad succesaiouem al» intestato tribuat,
7 52, 753 et 756'. V. Liberi. Legitimi natales. V. Na i ¡vitas. Lex civilis. De legibus civilibus in genere agit iiitroductio. Nolio juris civilis, 1; — initiuin efficaciae legis 2, 3; — ambitus legis, 4> — leges non obligant retro, 5; — interpretado legis, 6 — 8} — duratio legis, y; — aliae species praescriptoruui, ceu: a) consuetudines, lo ; — b) statuta provincialia, 11; — c) sententiae judiciales , 12; — d) privilegia, l3; — quae persunae speciali legum tutamine gaudeant, 21;
—	secundum quas leges facultas personalis pere-
■
griuorum et eorum iiegotia jurídica judicanda sint, 34 —"37; — lex in pluribus casibus immediate tribuit jus ad adquisitioiiem possessionis, 3l7j
—	dominii, 4^4 > — juris piguoris, 44%', ~~ juris hereditarii, 533; — et jurium personalium, 859, 860. V. Praescriptio, Sustcntatio, Pig-noris jus legale, Successio ab intestalo. V. quoque Codex civilis.
Lib er. librttm, cui res in fidem datae inscriban tur, mutuo consensu introdurtum , adferentí tuerces in fidrin (lari possunt, lo33; — pactum de libro divulgando. V. Operae. Liberalitas. V. Bvnaliones.
573
Liberationcs lepa toi um, publica iiegotia ex l erar un» ndtioi.uin geientinm el in eoruui »ervitio existen-tiuuj, 38. V. Privilegia, lavar.
Liberi, nomine eoi um de regula omnes consanguine! in linea descendeuti intelliguntur , ^'2; — c-xceptio, 681 ; — liberi civis austriaci jus civitatis nativitata sua adquirunt, 28; — legitimism petere possuit, 762 j — I.cgitimi, qui tales sint, l38, l6o et l6l;— jura et obligalioues eorum erga parentca. V. Parer.íes , Fat er, Patria potes tas; — tomen patiis sui adquirunt, ejus arma genlilitia, jura fa-miliac et couditiouis, l46j — dotem vel-.instruc-tionem reí íamiliaris postulare iptis fas est, 1220 — 1224» 123l; — jus libeioruni rations usus-fructus patrimonii a patre matii eoncessi, si liaec eum cedere vult aut novum matiimonium init, 1257 j — i" qua aetate ipsis optio religionis et, conditionis competat, l4o, 14-8 ¡ — quod adquirunt, eis proprium uianet, S4g;— in quibus easibus libere de eo disponere seque obligare possint, l5l, 1j2; — párenles suos egenos honeste sustentare obligantur, l54> ""»" occasionc sublalionis consortii conjugalis eis a judicio pro-spiciendum est, lo5—I08 et 117; — illis, de quibus dubitatur, an non ex priori matrimonio proervati sint, curator est constltuendus, 121; —
curd quinqué piuliuin excusât a tutela vel cútatela, ltp , 28i ; — jus succedendi ab iutestato liberoruui legitimorum, 732 —■ 734; — quatcnu* donatione.-n pareutum impugnare ponmt, 'jjl. — Légitimait. V. Legitimat'w.— Libcri sublatione matrimonii iinpedimeuti , ignorant ia excusabili alterutrius conjugis, ant per inatrimonium íubse-quens légitimai! de regula cum legitimis aetjualibu» juribus fruuntur, l6'0, l6) ; — eoilem u.odo et ¡Hi, qui ad peLltionem pareutum in liunc fineni per rescriptuin principia légitimai! (tut, l62; — jus eorurn succedendi ab intestuto, 752, 753. — «Superitad , quatenus ult. vol. dUpositiouein rum-pant, 779» 78°5 — liberi donantis, qui post donationem nati fuerunt, iu regula jure non gau-dent donationem revotandi, 954; — liberi sustentation:» causa suscepti. V. A'umni. — Illegi-timi, qui tales hubendi sint, l55 — l58; — juribus aequilibus cum legitimis non gaudent, l6'5 — l7l ; — natales legítimos prolis, et quidem intra tres menses, impugnare, marito tan-tuin licet, l56; — ant beredibus , quibus prae-judicium fieret, l5g; — quid in tali casu pro-bandum sit, l57i l58;—illegitimi r.omen gen-tilitiuin metric gerunt, lG5 ; — et obtiiieui. tuto-reta , 166; — jure gaudent a parentibus suis et
G
con.m hercdibus conrenientem sustentationem, cdurationcin ct col]ocalioneni exigeudi, lGG — 171 ; — prosperae fortunae suae causa legitima-lioiie opus non liaient, lG'2; — qui» pro patre prolis illegitiniae habendus sit, l63, lG+J — jus *%:eedendi ab invest at o liberorum illegitijno-rum, 7") 4- WLcgitimalio.— Liberi ex uiatrinio-nio putahro., quatenu* îpsis aequalia jura eum legîtiuiis compétent, iGo j — jus succcdendi ab in-tsstato liberorum legitiznatorum , 752 , 7^3 ; — liberorum adoptivorum , 755 j —jura liberorum, si ipsis per contractum do reditu vitali a paten-tibus inttnm sustentatio subtrahitur, 1 • — inter parentes et proies durante patria pctestale praescriptio non currit, l4j)5; — liberi lieredis aut legatarli va'.idi testes testamcntarii non sunti
5^4.
Liberia lis laesio. V. Laesio.
Librarius. V. Operas.
Llbri public!, légitima possessio juris rcalis in res immobiles lar.tum per iusctiplionem in eos ad*
qniritur, 321, 322 ot 43l — 443, 445; — ct cxtabulatione tantummodo cessât, 444« V. //?* tabula tin, Vraenntatio, et Copula forum, Na-forum t'ibri.
Licitac societales. V. Societates.
• ,
99
jhiciiaiio, quae re» mi.¡orenu¡o ¡ícítationi exponeu-dae sint, 2j 1;—licitado publica contra rei vin«
dicadoneiu tuctur , 067 } — qualem cfleclum ju»
/
prodmUeos in publica licítaUúne habeat, 1076; — quid in licitatioue piguoris obscrvamlum , 461 — ■— ¡icitatio publica excludit querelam ob laesionein ultra dimidium, J)35 ; — a quoiibct cousorie rei communis exigi potest, S+O , 8431
1215. \
Jj/gnum secundum leges saltuarias caesum ad usu-fruclarium pcrdnet, 5ll; — servitus lignum cae-dendi secundum principia servitud* pascendi judi-
canda est, 5o3. Limb i reticulati non peitinent ad lintea, Lirnitaliones dominii illud minus plenum non red-
dunt, 358 et 364- Resirictio.
Lim/las, quomodo in dividundii praediis designan-di sint, 845 ; — renovado limltum, quando et quomodo suscipieuda sit, 85o ; — quomodo sint controversiae propter limites dirimendae> 85l — 853; — pañetes intergerini et muri, porro areae limites designautes , quatenus communes
sint, 854 — 858-
Linea ascendens. V. Ascendentes; — descendens j
V. Descendentes. Lineae conianguiaiiatis et affinitads, 4l> — tur-
G 2
loo
ce'sionis all intestato , 73o et seq.; — quatenus circa successioncm in lidcicommissis fauiiliae earnni ratio babenda sit. V., Fidnicommissum.
Lingua, qui linguae test.it oris ij;iiari stmt, testes in uit. vol. dispositions ejus mlliiberi nequeuntj
Sgl.
L'fliea non admiinerantur vcstinientis , C"J[).
Liquidae tautum obligationc; objectuin compensa-tionis sunt, 1-438, 1 -i3o.
Litigiosa causa; defensor causam litigiosaui siM commis«am rtdimera nequit, 879.
— res objectum est sequestrationis, 968; — consectarium alieuationis rci Iitigir>sac, 078.
Litis denunciatio. Y. Efictionis praesiatio.
Litterae investiturae, ex eis jura don.ini «¡recti ct utilis judicanda unt, 1128.
Locatio con due tin. locatio conductio hereditaria Ct emphiteusis. De illis agit cap. 25. 1'. If. Contractus locationis conduction!?, lOfjO; — I. Locatio conductro rti, quae sine labore, et re!, quae labore tantuui impenso utilitatein praestat, I09I; — requiiita, locj2,"loy3; — effect us log4; — quomodo jus personale conductoris in reale tran« seat, 1 Of)5; — jura mutua: 1) ratione tradi-tionis, conservation!*, usus, IO96— IO98;— 2) oner 11 in , 10C)f);— 3) mercedis, llOO —
101
1102; —• nierccs fructibus coiistans, llo3; —-casus el condiliones rcmissionls mercedis, 1 lo/t— II08; — 4) restitution!«, II09 — 1111 j — 5) sublationis contractus location!« conduction!« : a) rei intento 1 1112; — b) temporis lapsu, lll3; — si expresse vel tacite renovatio non fit, lll4, lll5; — c) renunciation« ordinaria, III6'; — extraordinaria, quando con.luctoti jus ad ilia m co.iipetat, 1117; qwando locator!, 1118, 111.9; — d)
rei alienations, 1120. 1121; — contractum location!« conductiouis rei, quae adliiLito labore tantum utilitatem praestat, tutor sine consensu judiciali in:re nequit, 233' — IT. Localio conductio hereditaria ; quid sit, 1122; — au fideiconimissi possessor í iceminissum hereditario modo elocare possit , 6*33, 634; — (piando tpialitas rei hcreditarie locatae pra«crib^t'.ir, 147-Í- — lib Contractus em-phyieuseos, 1123;—quomodo dubiuin to'len.lum, an prandium hereditarie localuni vel empliyteuti-
iiim sit, 1124; — IV. Jus superficies, ii25.— Arquisitio dominii utilis, 1126;—jura communia domini direct! et utilis, 1127, 1128) — 1 ) ra-lione conservation», culturae et mutatíonum piae-dii, ll3o; — 2) merced» locationis conduct io-nis hercditariae, ll3l; —- quando mcrces haec
102	• , .
praestanda sit, 11j2; —	guando remissio locum liabeat, 1133, ll34î — jus in casu Pro"
tractae solutionis mcrcedis ,	n35, n36j —
3) respecta oneruiu ct meliorationum , 1U7 » ll3S; — jura et obligalíones domini utilis, generatim, ll3j); — in specie: 1) rqtione aliénations, ll4o — 11-Í2; — 2) respect u thesauri invsnti et dimínulianis substantia«, 11+3; — 3) onerum, 114-íî —4) liUeraritm investiturae, II45 ; — jura in snperficiem, ll47> — cessa-tio doiniuii utilis, II4S — ll5o. Locatio conductio operarutn pel open's. V. Opcrae.
Locus conditae u!t. vol. disposition»*, utaddatur, necejsarium non est, 578; — praescripta da loco adimplendi pacli vel alterius alicujus obliga-
tionis, 902, qo5, 919, 1420. V. Solatia, Instantia loci, î.otteriae a civitate instituts? secundum descriptic-nes publícalas dijtidicaudae sunt, 1274-
Luc
rum , quomodo inter socios distiibuendum , 1192 et seq.; — lucrum cessaus dilFsrt a damno,
1293, 1323 et 1324.
Lues jus tribuit remissionem mercedis locationis con-
ductionis petrndi, llo4—II08, Il33etll34-V. quoque Fastis.
io3
J.uminis jus. V. Serviiutes.
husus, quatcnus peru,Í£st sini et obligatoríí, 12/2,
■ 1^32 ct l433 ; —exceptiones ratioue iotleriarum a civitate institutarmn, 1274.
P
M. • :
Magistratus. V. Insianlia.
Ma/esta tis jura, an ct quatenus usucapí vel prae-«cribi possint, 1456, 14^7, l4?2 et l485.
MajoratUS, quid sit, ij'19; — in duLio putius, quazn scníoratus praesumitur, 620.
Mnjm ermitas superato vigésimo quarto anno aeia-lis iiH'ipit, 21 ; — ea obten t a de regula patrii potestss et tutela exspirant, 172 et 2ol; — niajorenneí, qui per so solí valídala obligatíonem eonfralicre nequeuni , ad matrimonium quoquc consensu defensoris sui opus baber.t, 49- V. Ye-nía aeiaiis.
Mandans.
T. 1
iritis. )
. Mandatum.
hlandatarius, JiuinJfíiitm teslatoris quoad rem heredítaríam , 709^— 712; — de mandato et a'iij spei.icbus np£otiorum gesticnis agit cap. 22. P. II. Cou-traclus iusndati, 1002 ; — debita declarado per-
loi
sonarum ad ;iestianem certoruw negotiorum publice
s
constitutarum , an mandatum suscipiant \'cl non,
»
loo3: — divisio inandali in gratuitum vel mer-eeuarium, 1004; — nnncupalivuni vel scriptum , loo5; — generale vel speciale; judiciale vel extrajudicial«, joog; — Uliinitatum vel limi-tatHin, 1Q07; — negotia speciale înaudatuin re-qi:irentia, I008; — jura et obligationes man-datarii, IOO9 — 10l3; — mandnntis, 10l4—• ÎOIfi; — ration« terlii, IOI7 — lOlg; — dissolulio buj'us contractus revocatione, 1020; — i'enunciatione , 1021; — morte, lo22, lo23; — aut roncursu credit o ru m , 1024; — quatenus obligatio duret, lo25, 102G; — mandatum taciturn pro mercede servientiuin, I027 — lo33; — mandatum judiciale et legale, lo34 j —— negotiorum gestio sine m.inddto, lo35; — in casu nc-ressitatis, lo36; — aut in alterius utilitatein, 1037 — lo3g; — altero invito, lo4o ; — irr.pensio rei in utilitatem alterius, 1 o4l —1°44 j — quatenus mandatum ad contrabendum matriino-nium locum habest, 76; — quando contractus depositi in mandatumabeat, 960.
Namitilc Signum , quando locum subscription!* teneat, 5Ö0 et 886.
io5
Uappae gcogruphicae, de divulgatione eaium. V. Operae,
Margcritae. V. Gemmae.
Maritima pcricula. Relatione* eo se referentes ob-jertum *unt leguin nauticarum, l'2f)2. V. quoquc Naufragium, fiarigaiio.
Maritus, ejus jura personarum et obligationes spe» cialia tamquam capitis familiae, J)1 j — curate-lam uxoris suae petere potest, 2Go j — quod uxori suae ad ornatum dcdil , pro donato habetur, 1247 5 — quaicrn effectum conrursus creditorum resprctu patrimonii mariti publica lus ration* data-
Hum paclorum habeat, 1260 — 12C2. V. quo-que Conjuges.'
Massa hereditaria, quid sit, 83l;V. Ileredi-tas, Her edit arium jus. — Quid juris, si ad satisfactionem omnium creditorum et legatariorum non suificit, G9I» G92; conti ibutiones legales ad ir.stituta publica ex ea praestandae, Gq4> — caduca, cui cedat, 760; — ab intcstato relicta. V. Successio ab intcstato.
Mater proliuin legitimarum. Ipsi praecipue incum-bit corporis et va.etudinis proliuin cura, l4l» post separationem aut dissolutionem matrimonii, cnra quoqne educationis, et ijuidem proliuni se-	' u
xus masculini usque ad adimpletum quartnm; foe-
loS
i
minini usijue ad perfectum septiinum annum aet.i-tis, l42j — pairo niortuo vel inope, tain sustentación!« (juani cducationis l43; V. quoque Furentes , Liberi.— Aduherium ab ea commit, sum , aut ipsius asiertio partuin sutim esse illegitU muni, illegilimcs natales non probant, l58;——mater qtiidnn noil potest nominare tutorem, sod cura-torem patrimonii a se pro!! relict!, "l£)7 5 — gitiir.a tutela ei competit, lf)8; — qua tutrix «pondere non tenetur, 2o5, 2o6; — ast contutor ei additur, 211. V. Contutor; — si ad novum matrimouium transit, lioc propter continua-lionem tutclae judic!o indicare ohHgatur, 255; — postulare potest, ut tutela in ejus proles ab alio haruin tutcre ipsi cedatur , 25g; — pntre def-ciente illius consensus ad adoptionem prolis mino-rennis requiritur, l8l; — Muter prolium i lit'' gitimarum. Indicado patris illeg!t!mi ab ea facia paternitatem non probat, l64i — proli noincn familias suae tribuit, l65; — ip3Í praeprimis educado , et patre deficiente sustentado prolis in-cumbit , 167 — 171. V. quo que Adoptiva mater.
Materia in reparationem tantum rei alienae impensa, cedit domino reí principalis , 4^6; —— ad aediA-
f cationem impensa. V. Aedificatio— quando
107
opersrius propter defectus inateriae respansiibilis ait, II07.
Matertera, cum ipsa validum matrimonium inir: nequit, 65.
Matriculae. V. Copulatonim, Natorum libh\
Matrimonium. De jure matrimonii agit cap. 2. P. I. Notio matrimonii, 44> — et sponsalium , 45; — effcclus juridicus recessus a suonsaiibus , 46; ~~ regula de habilitate ad iueundum luatriuionium, 47. — Matrimonii impedimenta. I. ex dclccta consensus: a) propter deficientem consentiendi fa-cultatein quoad minorennes et eos, qui olienac potestati subjectisunt, 48—53; —velpersonas militares, 54; — b) propter defectum veri consensus, 55—59; — IT- ex defectu facultatis ad fincui obtinendum etquidem a) facultatis pbysicae, go; — fc) facultatis moralis , propter coudeinna-lionem ad gravem poenam criminalem, 6l ; ■— propter ligamen, 62; — propter ordines sacros ant vota, 63; — propter religionis diversitatem, G4; —consanguinitatem, 65; — affinitatem, GG; — adulterium, 67 5 — a«1 conjugicidium,
68; _ IU. exdefectu solemuitatuin essentialium,
quae sunt: a) proclamatio, Gg — 74; —b) so-lemnis consensus Heelaratio, 75 — 82; — di-spensatio a matrimonii impcdimenlis, 83 —88;—
io8
effectus valí di matrimonii: jura et obligulioaes con-juguuj , 8¡); — comuiuriia 1 90; — s¡>»'i„¡¡; niariti> gi; — uxori», J)2 j — sulildtio cor.« sortíi conjugal, g3; — I) per declarationcm nullitatis originariae, 9+— 102; — 2) per separationem a toro et menta lo3,— 110; — aut dissolutionem vinculi matrimonii, 111 — 122. — Exceptione* respectu juo'aeorun;, 123; — a) ratione matrimonii impedimer.torum , 12.¡, 125; — b) proclamation!*, 126; — c) copm lationis , 127—l3l; —d) separations, l32; — e) solulionis viucu'i matrimonii, l33 —136. — Si filia iusciis aut inviti* parentibus matriinoniitiu iait, et judicium rationem disscnui* fundatam r«-pcrit, jus dotcm peteudi ei uon compeiif, 1222; — lii de validitate matrimonii objectum valilss transactions non est, 1382: — pactum de ma. trimonio procurando illicitum est, 879;""- proscripta in ineundo altero matrimonio observanda, 62, H9, 121; — consectarium novi matrimonii re>pcrtu ususfructus a marito uxori rrlicti,
1257. V. TJufa/ia pacta.
Matr irnoniuni put at/cam, liberi ex tali matrimonio pi-ocreai! pro lcgitimi* habsndi sunt, lGo. V. Legitimatio.
"Mainmort 11 contractio austriacae cum peregrin®
log
8(limit jus civitatis, 32; — foeminae minoreri-
ais, an tollat patriam , vcl tutoris potestatem ,
*
1/5 et 2Goj — matrimoniuin a parentibus pro'is illegitimae iuitum hujus legitiinationem eüicit, l6l; — conditio , ne matrimoniuin iueatur, "JOO. V. quo que Matrimonium. Medicus pro euscipier.da curatione certam remunc-rationem sibi stipulari nequit, 879; — per medicos cxaininanda et probanda sunt iubabilitas conjugale debitu.n praestandi, IOO ; —- legitimitas partus praematuri aut 1 er iuris, l57j — dementia et plena aniini hebetudo, 273; —*■ horum de-fcctuuin ces°atio, 283 J — aut dilucida inter-valla, 567; — ad medicos praescripta location» conductisnis operarum applicanda sunt , ll63. V. Operac, Bei pcriti. Meliorationcs. V. lmpcnsac.
Membra coinmunionis bonorum , de juribus eorum, V. Commuiiio bonorum; — jura membrorum societatis general im. 26; — membra ordinis ec-clesiastici. V. ReUgiosi. Mensis sccunlnm le^is dispositionein spatiuin tem-
poris est triginta dierum , 9°2. Mensura dcterminatur secundum locum traditionis,
903. V. Traditio. Mente capti, qui tales cint, 21; — validum ma-
11J
\
Iriuionium coulrahcrc ncqucuut, ; — curatelac snbsnnt, 270. V. Rationis vsu destitute, Cu-randi.
Mercantiles el cambiales res secundum speciales leges mercantiles et cambiales, quatenus a prae« scriptis codicis civilis universalis recedunt, judi-cantur. Pat. Promnlg. Mercantiles so delates, quatcnus teneautur membra ejus publico dcclarala, 12(>4; — dissolutio socie-tatis mercautilis non minus quam constituúo ejus publicandae sunt, 12 1.4-MerCCtores. Qui facúltate mcrcaturao instruct! sunt, ex negotio mercantil! sex procentum tainquam usuras legales petere possunt,	— an ex
apccLa per iiiercatore:n ordinariis emtoribus qiio.ul
debitum receutius exarata solutio debiti antiqiiiori*
' ' '
praesumenda sit, l43oj — respectu assignatio-num reguntur specialibus pro ipsis latis prn-scrip-lis, l4lOj — quatenus de negotiis teneantur gc* ■¡Lis per eos . qui ipsis mercede serviunt, 1027 —
lo33. V. Opifex.
Mercatura sine domicilio non tribuit jus civitatis,
* #
3l j — tutor pro suis pupillis sine consensu judie! ¡ mercaturam nee incipere , nec continuare, nee terminare potest, 233; — loco rat«» num formalism de mercatura gercndaru.it bilan-
V
Ill
fciam proponere pdtest, £09; — per concessio-r.em exercitii merca tuiae luliioreuuispro majorenn! declarator, 252.
Mcrccs rations facti lmpossibilis vel illicit! soluta j an repcti valeat ,11/4- V. Rcmuneratio, Operae.
Merx, qnomodo solulio pracstanda sit, si pecuniae loco merces rnntuo datae fueiuut, 991.
Me/US, an fundatus sit, ex circuuistantiij judican-dum est, 55 J ~ qnomodo matrimonium invaü-duin leddat, ibid. et 90j — qnomodo pactum in genere, 870, 874 et 875; — jus contractual ob mctiim injusLuui subversántcm iinpugnaudi intra tres annos ex< pir.il , 1487»
Militar es personae lantum cum consensu auperio-rum suorurn matrimonium ¡11 ire possunt , 54 j 95; — in servitio revera adhuc exstantes a tutela vel cúratela siiscipienda se excusare possuut,
195, 28l.
Mi!it aria testamenta, favores. quibus gaudent, contlnentur iu legibus militaribus, Coo.
Militaris status, pro hoc et p»rsonis ad corpus militare perlinentibus existunt speciales ad jus privatum spectantes leges in negotiis juridicis ab eis vel cum iis suscipiendis observandae, etiamsi ad illas in códice exprcsse non provocetur. Pat.
Promulg.
I
112
Milites. V. Militares personae. Minae. V. Metus.
Minorennes vocantur iili, qui vigesiinuui quartum annum aelatis suae nandum egressi sunt. Special! legum lutamine gaudent, 21;— ad matrimonium ineundum consensu patrís sui, et hoc deficiente, praeter deolarationcm ordinnrii defensorio, con« sensu instantiac juditialis opus hahent, 49— 53, 95 et g6; — quate aus conjugt minorenn! ad separationem a toro et mensa consensus defensoris sui necessarius sit, loG; — proles minorennes, extra sustentationem parentum existentes de co, quod industria sua acquirunt, libere disponere possunt, l5l; — quatcnus filia miuorennis pet initum matrimonium in potestatem mariti venial, 175; — minorennes patriae poteslati aubsuntj V. Patria pot es tas-, — vel tutclae, 1871 V. Tutela: — ad gerendam tutela.11 vel curatelani inhábiles sunt, I9I, 2Ö1 j — se ipsos in judicie defendere uequcunt, 243 j — absque consensu tute* lae quidem acquirere possunt, ast non alienare aut se obligare, 244 i —exceptiones, 24G—248;—■ per veniam aetatis vel exercitium mercaturae aut opificii pro majorennibus declurantur, 252 ¡ —* declaratio majorennitatis ex justisratiouibus in Ion* gius teinpns diilerri po'nst, 25l, — casi«»
113
quando minorenn! praeter tutorem curator quo« que constituitur , 27I, 2~]2 ; — quatenus minorennes testari possint, 56g ; — nut in ult. rol. dispositionibus testes esse, 591, 5g7; — qua« tenus pacisci valeant, 865, 866 j——favor eorum ratione praescriptionîs, l4g4» l4d5> V. Pupilli, Tutela.
Mobiles res, notio 2g3 ; — Patrimonium mobile pupillo delatuin de régula publice est vendendum, 23lj — jura in régula tamquam res mobiles re-spicienda sunt, nec minus crédita intabulata, 2g8, 299 i — res mobiles iisdem legibus subiunt, qui-bus subest ipse dominus pro persona sua, 3oO; — quomodo possessio earum adquiratur, 3l2 et 322; —» in rei vindicatione describendae sunt, 37°» ratione earum ad secundum usque gradum fidei« commissarie substitui potest, 6l2; — in loco facti promissi tradendae aunt, go5 et l420; — intra quod tempui contemplatione earum eviction!« praestatio peti posait, g33 Î — intra quod tempus dominium earum usucapiatur, 1466.
Mobilia supellectilia (Steubeln), quid sub e'tf intelligatur, 674-
Moderamen inculpalae tutelae, qui limites eju» excedit, responsabilises!, 19.
H
Nod¡Jil (it/oilcs I si acceplatio sub aJiis modification nibus snbsequitur, quam pioinissum factum fuit, pactum non existit, 0Ü9.
Modus , adimplendi mnndalum testamentarinm, quatenus niulari possit, 710 ; — praescripta de modo pactum adimplendi, 902—907 et 919. V. Sofulio.
Molae, illis detrimenlum adferentia opera propria
auctoritate struere >1011 licet, 4l3. Mon a chus. V. Religio si.
Monda, species ejus secundum locum tiaditionis determinantur, 90.S, V. Traditio; — ij.uIuuiii in moneta excusa in genere, 986 j —- in jieru-liari specie monetae datum, quomodo res lit neu-
dum sit, 987 — 989.
Monialis. V. Religiosi,
Mora in solutione sortis capitalis, quando sit et quid efficiat, 1333—1335; — consectaria rnorae créditons in acceptanda solutione, l4]9i l4~5.
Morbus conlagiosus ratio est , cur is, qui alium defendit , consensuin in n-atiimonium denegtre possit, 53; — pecoris, quando ad erictionis praestatiunem obliget, 924 — 927.
Mores, societates bonis moribus adversantes illicitae aunt, 26; —mali mores ratio sunt consensus ad rnatrimcnium a defensore dcuegandi, 53 ; —
u5
quando separation!* a toro et mensa, log; — ant exberedationis, 768, 769.
Morganatica, quid «it, 1232; — in dubio prae-
sumitur intra primos tres anuos matrimonii tradi-
la, ibid.
' i
Mors, ipiando absentia aut deiicienlis pracsumatur, 24;—dubio orto 1 quae ex pluribus mortuis per« sonis prior decesscrit, omnei simul mortuae prae-sumuuiur, 25. V. quoquc Monis declarado, Homicidium.— l'er mortem cessaut tutela, 24g;— Servitutes personales, 52g; — uiandalum, 1022;— partum de re:roeinendo, 1070 ; — pactum deretro-vendendo, 1071; —pactum protimiseos, 1074» — quateuus locatio conductio operaiuin , 1162; — contractus de dirulgatioue operis litterarii, 116g; — vcl contractus societatis, 1207 — 12oget 1211;— quatenus per mortem jura et obligationes generatim exspirent, l448; mors peeudis, quaudo jus ad eviclionis praestationeiu tribual, 924—927.
Mortis causa factae douatioues, an tamquain legata vel tamquain pacta rcspiciendae sint, 956.
--declarado, quaiulo locum habeat, 24; —
quomodo instituenda sit, 277; —ejus effectu«, 278; — an jus tribuat novum matriiuonium in-eundi, 112 — 114-
H 2
il6
Mortis dies talione ejus, qui uioiluua declaratua fuit, tile habetur, quo mortis declarado in rem judicatam abiit, 278.
--pcriculum praefeclurae quoque loci jus tri-
buit proclamationem penitus coudonandi, 8G; — quando propterea deiiciens inortuus declarari poi-sit, 24.
Mortuarium. V. Laudemiurn.
Mortui natu V. Liberi.
Mos. V. Consuetudincs.
Motit um, qualem effectum habeat in ult. vol. declarations, 572; — aut in pacto contrahendo, 9®1. V. Finis.
Mulctae, an obligatio eas solvendi in heredes transeat, 548; — rabbini libros copulatorum non rite gereutes psenam pecuniariam luere debent, l3l.
Muleta poenitentialis, ejus notio et effectus,
-9°9— 911-
Mund us, quid sub eo intelligentem, 678; — quod maritui uxori suae ad ornandam personam dedit, in dubio pro donato habetur, 1247*
Munus publicum jus civitatis trihuit, 29 ; — a tutela et cúratela excusat, lg5 et 28l; — a mullere removendi et inhábiles declarandi sunt rabbini, qui libros copulatorum secundum praeicripta legalia son gerujit, l3l; — quod ad adeundum
117
munus datum fuît, ia portionem légitimant et here-ditariain ah iatestato delatam confertur, 788 — 79° î — qui publice munus profitetur, quod specialem artis peritiam requirit, ejus defectum praestare obligatur, I2gg. V. Servitium. Muri quatenus inter vicinos communes lint, 854—
858.
Mutatio jurium et obligationum, cap. 2. F. III. quomodo fiat, l375j — l)novatione, 1376 — 1379; — 2) transactione, l36o, l38l j — transactiones invalidae respectu objecti, l3o2—■ 1384; — ob certos dcfectus, l3S5— 1388; — ambitus trausaclionis, l38g j — effectus respectu obligationum acce&soriarum, l39°J — 3) ces-sione, l3g2;—ejus objecta, l3g3; — effectus, l3g4 — l3gG; — quatenus cedens teneatur, 1397 — l3ggj — 4) assignatione, l4oo; —
plena vel minus plena, l4oi , l4°2j — effectus issignationis, l4o3 — l4°g» — exceptiones pioad mercatores, l4lO. — Mutatio juris possi-dcndi in mer a m dctentionem nomine alterius exer-ceudam, 3ly ; — effectus circumstantiarum mutatarum respectu conventionum de pactis futuris, g36. — Mutatio ultimae voluntatis. V. Sublatio. Muti testes inhabiles sunt in ult. vol. disposition,
5gi. V. Surdi 11 muti.
US
Mutaac donatione*, quatenus sint coutractibus un!-lateralibus adnumerandac, 9+2.
Mutuum, cap. 21. T. II. Nolio, 988; — ejus spe. cies, 984; — mutuum pecuaiariuni, 98a; — a) in inoncta excusa aut schaedulis monetani re praesentantibus, 986 — 989; — 1>) in cbirogra-phis, 990, 991 ; — iiiutumn aliaruni rermii fungibilium, 992 ; — usurae, 99ÍÍ — lOOOj — forma chirograplii, 1001.
. I	•
Nascituri. V. Liberi, Tostcritas.
Natales legitim! , qui tamquain tales retpicictidi »int, l38j—qui illos impugnare possit, quando et quomodo, l56 — l5g; — illegitim!, l55, V. Liberi itlegiiimi, Legitimado.
Natifitas ■ptoYi civis austriaci jus civitatis tribait, 2tS. V. Natales.
Natorum liber, quando in eum facta inicriptio Hominis patenii paternitateni qioad piolein ille-gitimam probet, l64*
Naturales frurtu s fundi domino accrescunt, 4°3-
^aufragi, jus in bona eorum in littus ejecta locuui nnn habet, 388. Couf. Soleatio.
t42
Vau fr og tum, quatenus mors ejus praesuuieuda sit, qui tempore naufragii in uavi fuit, 24-
iSüutae de rebus in navi receptis aequo ac depositaries r a vent , 970, l3lG.
Nacigatia f ea durante privilegiata ult. vol. disposal, condi potest, 597 5g9; — opera naviga-tionem impedientia propria auctoritate ¡.truere uon licet, 4l3.
Na vis dominus, quatenus de negotiis pec famulos suos gestis responsabilis sit, 1027 — lo3l.
Necessarii hercdcs, qui tales sint, 762 — 764. V. Legitim a; — contra pactum successerium jurs eorum salva manent, 1254'
Necessitatis casus. V. Negotiorum gestio.
Negligentia. V. Culpa.
Negotia , x II £, qui ad eorum gestionem publice cou-stituti sunt, delata aut suscipere aut sine mora repudiate debent, 1003; — negotia, quae speciale mandatum rcquirunt, I008; — aut con-sensum judicialeni in tutola, 233; — quatenus hcri pro negotiis a famulis suis gestis teneantur, I027 — lo33. — Negotium extraneuui quodpiain societati perniciosum socio suscipere non licet, 1186. V. quo que Mandatum , Operae.
Negotiorum gestio sine mandalo, praescripta de ea, io35—-lo4o. Y .Mandatum.

I
597
Negotiorum gestores publice constituti, ob inter-missam declarationem acceptationîs aut repudiations mandati tenentur, 1003; — qui absque necessitate voluntarie negotium specialem artin pe-ritiain exigens suscipit, propter hujus defectum tenatur, 12gg j— negotiorum gestor in casu necessitatis de régula pro illo damno, quod non avertit, non obligatur, l3l2.
--exterarum naiionum gercntes public!.
V. Legati.
Nepotes, jus eorum succedendi ab intestato , "]o2-— 734. V. Liberi, Légitima.
Nobilitas competit uxori et liberis legitimis, Q2 et l46} — non rero illegitimis, l65; — aut prolibus adoptivis sine speciali Frincipis concession e , l82.
Nomen Jamiliae desponsatorum in proclamation« exprimendum est, 7°> ~ conjugum, eorum pa-rentum, testium et curatoris animaruin in librum copulatorum inscribendum est, 80; — uxor nomen mariti gerit, 92; — liberi legitim! nomen patris, l46'; — illegitim! nomen gentilitium matris, l65; — adoptivi nomen patris adoptivi aut nomen gentilitium matris adoptantis, 182.
Nominis leg a tum, 664« V. Creditum.
Nominatio heredis tertio committi nequit, 564-
121
Nonusus. V. Intermissio. Novalia. V. Edicta.
Novatio, ejus notio et effectus, 1376—1378; — determinationes accessoriae line novatione,l379;— eorreus debendi cum creditore onerosiores conditio« nes ineundo reliquis corréis nocere non potest, 89^.
Noverca cuín priviguo validum matrimonium con» trahere nequit, 66.
Nullitas matrimonii, quatenus ex officio vel tantum ad petitum in earn inquirendum sit, g4 i — quis conjux validitatem matrimonii impugnare possit, g5, 96 ; — coram quo judicio et quicum cautela invaliditas examinanda et dijudicanda sit, 97 — lo2 ; — nullitatis declaratio in libro copnlatorum adnotanda est, 122; — jura liberorum ex matrimonio invalido quidem, sed ex ignorantia ex« cusabili alterutrius conjugis contracto, l6o; — effectus nullitatis declaration» quoad Dot a I ¿a "pacta. Controversia de invaliditate matrimonii objectum transact!onis non est, 1382. V. quoque Impedimenta matrimonii, 1Dissolutio.
Nunciatio novi operis. V. Aedificatio. Nuncupative. V. Oraliter.
Nundinale pretium , sub eo intelligitur medium teraporis , quo, et loci, ubi contracfus adimplen-dus est, lo58.
122
Nutritores jure non gaudent summa sustcntatiouu ab aluinuo repetcndi, l86. V. Alumni.
o.
Obaeratio, quatenus Rdeicontmissuin debil Is oneraie lioeat, 635; — quoinodo heres necessarian debi-tis admoduin oneratus exberedari possit, 7 7
Obedientialn liberi parentibus et pupilli tutori de* bent, 14+ et 217-
Objectum, quod impossible aut illicitum est, ob-jectum valid! pacti esse neqtiit, 878; —— objecta pactorum bilateraliuin , 921 ; — si objectum contractus ante traditionein prohibetur, contractus pro non inito habetur, 880. V. PraestatiO, Commercium. — Constitutions de rebus politico , caineralibus vel aerarialibus publicatae, jura privata limitantes vel exacting déterminantes, licet codice hoc non expresse ad illas provocante, vi-goreiti suum ctiam post ejus introductionem re-tinent. Pat. Promulg. Oblatio solutionis. V. Depositio.
Obhgationes suas non adimplem tenetur probare, bocsine culpa sua fieri, 1298; — modi, quibus obligations confirmantur , mutantur aut tolluntur, l343 ; — pro quibus obligationibus fidejuberi
123
possit , l35o — 1352 ; — obligations» comma« ■ne». V. Communie, Adimplctio, Crédita. Obsignatio judicial» securitatis papillaris causa
suscipienda, 222,223. Obstetrix ad probandam impotentiam debitum conjugale praestandi adhiberi potest, lOO. Occupatio, de ea agit cap. 3. P. II. Quid ait, 38l ; — ejus objecta , 382 ; — species : lj occupatio aniiiialium. Gui jus venandi vel piscandi coinpetat, determinant leges politicae, 383; — aninialia mansueta vel mansuefacta objectum occupations non sunt, 384; nee eiiam res, quas terra profart, et quae civitati rrscrvatae sunt, 385; — 2) invenlio rerum vacantium, 386, .'187; — praeda objectum est legum bellicarum , 4o2. V. Inceniio, Thesaurus. Odium invincibile , quando sit ratio dissolutions matrimonii apud personas acatbolicat, ll5, 116. Oeconomitae rci administratio , qualenus inarito
aut uxori incuinbat, 91, 92 ; — si filio riginti
>
Minos nato a patre permittitur, patriam potestatem tollit, 174* — Frumentum , lignum, pabulum, pccus, instrumenta et utensilia ad earn requisite appertinentia sunt, 2g6.
Offen sio. V. Laesio. Officiates. V. Munus.
124
Officium, quando ex officio propter invaliditateir. matrimonii inquirendum ait, g4;—tutor a judicio ex officio constituendua, I90; — vel inhabilis removendua eat, 254—256-
Onera libris publicia inscripta cum dominio rerun immobilium suacipiuntur, 443; — heredi impo-sita de regula quoque in cohcredea et aubatitutos tranaeunt, 563, 6o6j— ab uaufructuario et poa-sea.iore fideirominiasi ferenda sunt, 5l2 , 63l; — quando ille, qui ea celat aut negat, ad evictionis praeatationem teneatur, 923.
Oner is fer end i jus. V. Servitutes.
Onernsicontractus, notio, 864- V". Bilaterales.—' Objecta eontractuum et negotiorum oneroaorum, 921; — reaper tu illorum evictionis praestatio et indemnitas ob laesionem ultra dimidium locum Labet, 9^3 — 935; — speciale mandatum re-quirunt, I008.
Operae pertinent ad res aestimabiles, 3o3; — contractus onerosos de praestatione operarum con-tinet cap. 26. P. II. l) Locatio cenductio opera-rum, ll5l; — taoita, ll52; — jura inde orientia: a) in specie ob defectua easentialea, 1153; — b) in caau morae, ll54; — e) impe-ditae perfectionia, ll55 ; — d) quoad mercedeui post, vel etiam ante praestituin laborem aolven-
125
dam, 1156; — e) si opus pcrit, 1157; — quando conductio operis in contractum emtionis venditionis abeat, ll58, ll5t); — cessatio lo-catiouis conduction is operarum, 116*0 —1162;— cadem praescripta ad causa rum patronos , medicos, et alias bujutmodi personas extenduntur, 1163; — 2) contractus inter auctorem et librarium de eden-do opere, 1164» — jura et obligationes eorum: a) ratio ne exacte adimplendae convention», ll65, 1166;— b) ratione novae editionis, 1167 — ll6f); — c) pro casu projecti ab editore propositi, II70; — applicatio borum praescriptorum ad mappas geographicas, delineationes topographicas «t compositiones músicas; de reimpressione libri alieni, 1171; — 3) pactum inter héros et fámulos vel ancillas, 1172; — 4) pacta onerosa de servitiis innominata, 1173, 1174« — Quatenus minorennis operas suas locare, et de eo, quod per eas adquirit, disponere possit, 246.'
Operarii ad thesaurum fortuito ab eis inventum jus babent, 4°1-
Operis exstructio vel demolitio. V. Aedificatio— operis canfectio erga mercedem expresse v*tl tacite conventam. V. Operae.
Opifices, an «x apoebis reçtntioribus ab ci» »sera-
12b
ci» praesumatur, debituni, cujus dies puas venit, solutum fuisse, l-JSu. V. Quaestors.
Opificiutn. V. Quaestus.
Oppignuratio rei alieuae, quatemis valcat, 456;-— in quantum possessori fideicoininisbi ccmpetat, 63'2.
V. Pig nus.
Optio obligato competit, si proiniasuin pluribus nio-dis adimpleri potest, 906; — quid, si optio ex pacto competens irrita redJatur, 907.
Opus, quod quia erga expresse vel tacite conventam inercedem fieri jubet aut praestat. V. Operac.
Oraliter vel scripto ult. vol. dispositioues et pacta condi possunt, 577» 883; —— an conventiouum oralium , quae cum instrumeiito scripto simul facta« praetexuntur , sed cum eo non concordant, aut nova additamenta continent, ratio habend« ait, Ö87.
Ordinatio , quatenus sit matrimonii impedimentuni,
• 63, 94.
Omains, quid sub eo intelligatur, 678;—a marito uxori suae datus non pro coiumodato, sed pro dona to habetur, 1247>
Orphani. V. Minorennes.
Ores, quando earum morbus vel mors jus ad evic* lionis praestationem tribuat, 925 et seq.
127
p.
Pactum. De pactis in genere agit cap. 17. P. II. Factum jujtum titulum tribuit arl adquisitionem juriuni realiuin; possessionis, 3l7 ; — dominii, 424i—j"™» pignoris, 449» — servitutis, 48o;— et juris bereditarii inter conjuges, 6o2 , 1249; — proxime fundamentum juris personalis continet,
859; — notio ejus, 86l; — terminus ad ac-
■
ccptationem promissi, 862; — divisio pactorum t in rxpressa et tacita, 863; — in unilateral!* et bib.teralia, 864- — Requisita pacli validi: 1) ba-bilitas personarum , 865 — 868; — 2) vcrus consensus, 869; — quatenus vis} error vel dolus pactum invalidum reddant, 870 — 877 ; — 3) possibilitas pracsta'ionis , 878 — 882; — pacta illicita et iuvalida in specie , 87g , 986,
991 > 993. 996» 998> i°56, 1174, J196, 1208, i25g, 1270 —1273, 1291, 1371, 1372, 1382—1385 et i5o2; — ptctum pro aliis initum, 8Sl; — forma pactorum , 883 5 — in specie scriptorum et punctationis , 884 ~ 887; — communio obligalioms vel crediti, 888— 890 ; — correalitas debendi, 8gi; — aut cre-dendi, 8g2; — cfTcctus solutionis vel liberationis in casu correalitati«; 8g3«—* 896, — AicidenUilia
f
I
tzö
•
paclorum: l) conditiones, 897 — 899; — 2) molívtim, 900, 901; — 3) tempus, locut et modus adimpletionis, 902—907; — 4) arrha,
go8; — 5) muleta poenitentialis, 909—gilj_
6) o'oligationes accessoriae, 912, gi3. — Regulas Interpretation!» circa pacta, gi4 — gl6; — de modis, quibus pacta tolluntur, gl7 — g20. — Objecta pactorum et negotiorum onerosoruin, 921; — generales determinationes contractuuin onerosorum: 1) evictionis praestatio, g22 ; — casus, ubi locum habet, g23 — g3o j — c jui conditiones, g3l; — effectus, g32; — e. tío, g33; — 2) indemnitas ob laeiionem ultra ■ «i-dium, g34, g35; — conventio de pacto ineuu» do , g36; — quatenus exceptionibua renunciare liceat, 937. V. Adjectitia pacia. —Jux* et obli-gationes ex pactis orientia de regula ad heredes transeunt, gi8{ — exceptiones Occurrunt sub articulo: Heredes. — Reatus per riolationem obligationis ex contractu commiasus obligationein ad indemnitatem inducit, 12g5. V. Indemnitas.
Parata pe cutí ia, quid sub ejus nomine -veniat, 680; — obligatio tutoris respectu illius, 230. V. Pecunia.
Párenles, nomine eorum de regula reniunt omnet consanguinei ia linea ascendenti, 42; — de ]*«•
129
nbus parentuin et proliuui agit cap. 3. Pars I. Origo relationis juridicae I. inter palíales ct liberos legitimos , 137 j — determinatio legalis legttiuiorum uataliuni, l38; — communia jura ct obligationes parentuin , respectu educations liberoruin, l3g j —religionis, l4o; — susten-tatiouif, l4l — 143; — directions, l44i — inspectionis et cMtigationis, l45j— jura'specialia pat lis: patria potestas, l47i — ejus consectaria, l48 —154. V. Patria potcstas. — il. ReLtio jurídica inter parentes et liberos ¡'legítimos; exactiof determinatio liberorum illegitimorum, l55 — I09; — eorum legitiinatio, lGo — lG2. V. Legitimario. — Probatio patemitatis ratione prolis iilegitimae, lG3, l64; — natura relatio-nis juridicae inter parentes et liberos illegitimos, l65, 1'jG; — jura specialia patris er matris prolis iilegitimae, 1G7— I70; — obligatio su-stentationistran.it quoque ad heredes parentuin, 171; — finis patrian poiestatis, 172 — 178. — III. Nexus relationi juridicae inter parentes et proles similci: l) adoptio, 179—185. V.AJop-tio. — 2) receptio alumni, l8G. V. Alumnus.-— Parcntibus suppellex pupillis propria absque licita* tiona retinqui potest, 23lJ — sois quuque Pu« pill,iris nulli verisimili periculo obnoxia ab ei«
I
i3o
repeleuda non est, 2jíj. — Jus succsdendi ¡ib iuteslato parentum lcgitimorum, /35 et 737» — pareutuui et liberorum illegitimoruiii, legitimato-rum, aut adopt!vormn, ~56m, — legitima paren-tum, 766' — 795. V. Legitima. — Obligado parenlum dotem constituendi, 1220—1225; — et tribuendi, quedad ins tructionem rei familiam requiritur , l23l. — Párente» liered!s vel ¡eg.i-tarii validi testes in ult. vol, declaratione 11011 aunt, 594 9 — inter pareiites et liberos, quamdiu b! sub patria petestate sunt, usucapió vel praescriptio locum non habeut,	V. quoque .'If/, liuu-
catio, l.iberi, Mater, Pater, Patria potest as , linio pro/ium.
Parietalia armaria, quatenus in muro communi fabricar! possint, 8ü5.
Parietes interger/ni, . quatenu* communes sint,
854— 858.
Parochialis districtus vel ecclesia, ibi proclama-tio matrimonii instituí et solemr.is in niatrimonium consensus declarari debet, 71 — 82.
Parockus. V. Animarum curator.
Pascendi tempus. )
_ ,	> V. Servitutes.
Pascendum pecus. )
Pater, per adoptionem. V. Adoptio; — legitimus. quis talis sit, 138 et l56 — l58; — special!«
i3i
t-jus jura et obligatiunes sustentationi prolium prospiciendi, l4l 1 l4'2 j — comuiunicat prolibus nomen suum et jura condition!? suae, 14'j; — ipsl coinpetít patria potestas, l47 j — ejus consectaria. V. Patria poterías; — jure gaudet proli suae tutorem vel contutoreui nOminandi, lgG et 211 j — aut aliquem a tutela excludeudi, lgj; —an et quonicdo legitinu paternitas impugnar! po;sit, l5G— l5gj — qui* pro patre prolium ¡llegitimarum habendus sit, 1Ü3, l64 J — pater prolis illegitimae praecipue ad susteniatio-nem ejus obliga tur, lG6, 167 } — si vero proles apud matreni periculo exponeretur, obligatur quo-q-ie ad educationem , l68, l6(J; — tantum in liunc fiuein patri poteslas aliqua in ea:n competit, lGG; — jura patris non sunt objection usuca-pionis vel praescriptionis, 1458 et l48l.
Paternitas , respectu prolis illegitimae, quateuus praesumatur aut probetur , lG3 , lG-*.
Patria potestas, quid sit generatim, l47» — 'n quo speciatim consistat ration« ineundi matrimonii, 49 — 53 J — eligendae futurae vitae condi-tionis, l48; — patrimonii, l49 — l5l; — aut obligationum prolium, l5'2; — ex ea obligatio oritur proles defendendi, ibid.—In prole* ¡Ilegitimas patria potestas propria locum non babet i
1 2
132
• * - 1 / l6G; — quo mo do cuMt, 172 — 177» — e*
just is ratiouibus vcro ultra uiajorennitatein cun-tinuari potest, 172; — vel ante earn cessare, 174; — exer.eitium ejus potest impediri, l46;— aut patii penitus adiini, 177» — tutaxnen jho-Hum cuntra abusum patriae potestatis, 178; — pater adoptivus obtinetpatriain potestateui, l83; — quae vero soluta relatione inter paticm adopti-vum et proleui adopltvam ad patreui legitiurjm
redit, 185.
Patrimonium, moLile, immobile. V. Res.—Patrimo-nium civitatis vel universitatit quid sit, 287* 288. — Au patrimonium integrum praesens et futurum vaiide donari possit, g44* ~~ ^e administrations patrimonii liberorum vel minoren• mum. V. sub bis verbis. — De separatione patrimonii. V. Separatio. — Ds laesionibus in patrimonio factis. V. Laesio.
--civitatis, quid sub eo intelligatu:, 287; —
quatenus ex jure privato judiennduni sit, 2go; — •peciatim ratioue prescription» , l472.
Patronus. V. Causarurn defensor, Curator, Mandatarius.
Patruus, cum eo validum maUimonium iniri ne-quit, 65.
Pauliana actio. V. Creditores.
133
Pauper tas. V. Egestas.
Pecu I turn , quod proles legitimo modo adquirunt, ipsis proprium manet ; patri vi patriae potestatis tan tum administrado patrimonii prolium coinpe-tit, i49_ i5i.
Pecunia parata, quomodo a tutore impendenda sit, 23oj — quatenii* objectu.-a rei vindication!? esse possit, 371 ; — aut ususfructus, 5lOj — facultas pecuniam aut ejus aequivalens nomine al-teiins levandi. speciale mandatum exigit, I008; — quatenus pecunia oujectum contractus permutado, nis esse possit, lO^G; — pretium in parata pecunia consistât oportet, lo55; — de regula quo-
•
que meices locationis conductionis , 10C)2j — 'e-galum quantitatis pecuniae praestanduin est, nulla ratione liabita, an pecunia parata in hereditate exstet nec ne, G58 ; — jura et obligationes ad solutiones iu pecunia praestandas se referenda, secundum litteras patentes , quae die 2o. Februarii 181 1 circa pecuniam ad circnlationem destina-tam et pro valuta generali declaratam emanaruut, vel secundum leges speciales adhuc promulgan-das, et nonnisi Iii« deficientibus, secundum generali» piaescripta codicia determiuanda sunt. Pat. Promu/g.
134
*
Penis, ad continuationeui rri oeconninicae necessa-t rimn appertinenlia praedii est, 2fj() : — ad quale genu« pecoruin jus pascendi se extendat, 4'j91 S«iO; — quando morbus vel inors ejus jus ad eviction» pracitationem tribual, g24—928; —-pect» in praedio locato exstans tacite in securita-teui wercedis locationis conduction» oppignora-tum est, HO] ; — jus fundi domini in casu damni ]ier pecus alienum ei illati, l321 , 1j22. V. Animal. Perditae res. Y. Inventiv.
Perfidia alterutrius paciscent» de regula alleri jus
non tribuit a contractu rccedcndi, (flQ. Peregrinantes, jura eorum «rga caupones, nautas aut vectores propter damuum ¡Iiis illatuin, <j'0
et l3l6.
Peregrini, quomodo jus civitatis adquirant, 29 — 3l; — de regula aequalibus jtirilus cum civibui
fruuntur , 33; ■—• secundum quas legcs facultas
• m
eorum personalis et negotia juri lica ab eis sus-cepta judicanda sint, 34 — 37 J cautela reapertn matrimonii a ininorennibus peregrin» incuudi, 5l; — ir.colis alienarum civitatum tutela vel cúratela demandauda nou est, I92 et 2ßl. Periculum , quatenus in contractu permntationU ante iraditionem ad posscssorem spectet, lo48,
135
1049i — aut in emtione venditioiie ad vendito-rem, lo64» —— quis illud in debito judicialiter deposito ferat, l f25; — susceptio ejus erga ccrtum pcetium. V. Assecurationis con Ir a Clus, Cou/io.
prrmutatio , de ea agitur iu cap. 23. 1'. II. Notio ermutationis, lo45, lo4Gj — jura et obliga! ••<■* permutantiuin , lo47>—'»peciatim racione ' i¿:¡, lo48, lo4g; — et utilitatis ante tra-
. ditionrm, lo5o— 1o52.
Persccutio jurium cuilibet contra ipsum Tmperantem conceditur, lg, 20.
Persona. Quilibet homo in civitate tamquain per-soaa considerandus est, l6 — error in persona matrimonium lnvRÜdutn reddit, 57 j — quatenus ult. vol. dispositionein, 570» 571; — aut pactum in geuere , 873 —075; — Persona moralis. Servitus personan morali concessa tam-diu dural, quamdiu persona talis existit, 52g. Y. Personarum jura, Communilas, Societas.
Personales Servitutes. V. Servitutes.
Personalia jura, quidsint, 307.
Personalissirna jura, seu jura ad persgnam restricta in alios transferri neqn-unt , 4 t" et 53l.
Personarum jura, de illis agit cap. 1. P. I. Spec-tant partim qualitates et relationes personales;
i36	- ,
partim relationibus familiae nituntur, l5; — I. Jura personarum cx not» personal itatis. Jura connata, l6 ; — quae :u jure praesuinuntur, 17;— habilitas ad jura ariquirenda, J 8 ; — persecutio juriuui, IQ, 20. — II. Jura personarum ex qualitate actatis vel deficientis usus talionis , 21— 2j. — III. Ex relaliouc absenliae, 24, 25. —
IV.	Ex qualitale persona« moralis, 2G, 27- —
V.	Ex relatiohe membri civitatis, 28. — Quo» modo jus civitatis adquiratur,* 2g—3l; —quo-modo amittatur, 32; —jura peregrinorum, 33— 38. V. Peregrint. — VI. Jura personarum ex religione orientia, 3g. —VII. Ex relatioue familiae. Familia, consanguinitas et aQiuitas,
43. V. Famtha. — Jura personarum uti jura Oanjugis , patris , prolis, oLjectum u»ucapionis vel praescriptionis non sunt, 1458, l48l; — determinationes commuties jurium personarum et rerum suut: modi ea iirmandi, mutandi et tolien-
di, 1342.
Pestis. In Iocis, ubi pestis aut similes morbi con-tagiosi grassantur, privilegiata ult. vol. disposi-tio coudi polest, 597. V. quoque Contagiosi morbi.
Vertractatio hereditates. V. Hereditates possessionis capto.
137
Ppi i ti o. V. Actio, Cre ditum, Jus. Petitum, ut matriinoniuBi nullum declare tur, quan-do ab ilJis, qui per matrinionium cum impedimento initum laesi sunt, exspectandum sit, 94. Pctulantia. Damnum in patrimonio petulantia al-teri illatum, pretio extraordinario resarciendum
est, l33l.
Punctatio est scriptura de punctis principalibus ali-cujus contractus, quatenus jura et obligationes producat, 885. Piscatio, opera eam ímpedienlia propria auctoritate
strui nequeunt, 4l3. V. Occupatio. Pisces in stageo pro rebus immobilibus babentur,
295.
Pignoratitius creditor. V. Pignnris jus. — In de-trimentum üdejussoris creditor pignus remitiere ncquit, 136o. P/gnoriS captio prirata pecomm, quae damnum dederunt, quatenus locum habeat, 1j21 . l322. Pignoris contractus, quid sit, i3G8; — ejus eßeftus, 1369, 1370; — conditiones illicitae, i371, i372; — quale pignus in cantioue con-stituenda pro sufficienti habend um sit, 13 7 -í*
V. Pignoris jus. Pignoris jus, de eo agit cap. 6- P. II. Notio pignoris et juris pignoratitii, 44-7i ~~~ species pi-
615
gnoris: piguus in sensu stricto et hypothecs, 44« ï — tituliis adquirendi juris pignoris , 449 > 45<); — modus jus pignoris adquirendi: a) per traditionem corporalem. b) per inscriptionem in libros publiros , 45l ; — «=) per traditionem symbolical!], 4-r>-> — d) per praenotationem, 453; — consiitutio subpigiioris, 4541 455; —
oppignoralio rei alienae, 456; — an.bitus juris pignoris object!vus, 457» — jura et obligation?* créditons pignors instructi: a) si pignus ad se-curitatein praesUndam non suffirere apparent, 458; — b) ante diem solutionis et c) postquaui dies solutionis veuit, 459 — 466; — cessatio juris pignoris, 467 — 469; — an per novationein quoqiie exspiret, 13789 — jura pviurit'tli» credilorum in corum concursu determinat codex judiriarios. 47°» — an jus retentionis locum habeat, 4?ï j — quando pignus judiciale de-tnr, définit codex judiciarius, 45° j — jus pignoris legale locatoris ratione mcrcedis locationis conductionis; llOl. — Pignus in sensu stricto accipiens obligatur illud constituent! apocbam de en acccpto exarare, l370j — an jus pignoris aul jus pignus luendi praescribi possit, 1483.
Ptgnus, «piid sit, 447- V. Pignoris jus, Pignoris contractus, — Qua tenus usurarum quant it at ab
39
eo dependeat, gf)4i creator in detrimentum iidrjussoris piçnus remitter« non potent, l36o ;— quatenus pto ¡Kit to debili per transictionem (lefinitr. obligatmn maneat, l3gO; — an usucapi vul pracsrribi posait, 146'2 , 1483.
Piancae. V. Sepes.
Plantait« , quatenus accessio iude oriatur, 4"° — 4-22.
Poi 'na, lagatum poena*? nomine relictum non valet, 7 12; —si altrrum lacdens siinul lagern poenalcm trnnigressus e«t, pocnain quoque intentatam luere tenftur, l338.
Poena conventional is, quatenus liceat sibi cam btipulari, 1336". V. Mulct a poenitcntialis.
-peruniaria. V. Mulrtae.
Politico n»golia, secundum quae praescripta judi" canda sint. V. Objecta.
Poly andria et
Polygamia prohibitae sunt, 62 et y4-
Pondus, secundum locum traditionis determinatus go5. V. Traditio.
Portio hereditaria, quando pro bereditate et quando pro legato babeatur, 532 et 535; — quoinodo portioned hereditariae distribuendae sint, 554 —
5G3. V. quoque Successio ab int.
Positio. V. Suspensio.
Possessio, da ea agit cap. 1. P. II. Adquisitio possessionis; quae personae ad cam habile* siut, 3lO; — objecta possessionis, 3ll J — modi possessionem adquirendi rerum torporalium, mob ilium vel immobilium; et incorporaliuui, 3l2, 3l3; — modus earn adquirendi originariiis e> derivatives, 3l4> — quid illo et hoc modo in possessionem accipiatur , 3l5 J — possessio justa et in» justa, 316; — titulus principalis justa« possessionis,
317	J — merus detentor nullo adbuc titulo gau-det et propria auetoritate cum adqnirere nequit,
318	J — nec fundaiuentuin detention» suae mutare,
319	J — effeclusjusti possessionis tituli, 320J — acquisitum ad efFcclivuui jus possessionis, 321, 322 ; — possessor de regula ad edendum tituluin suum non polest provocari, 323 — 325 j — possessor bonae et malac ftdei, 326 j — quomodo cum altero possidetis malae ftdei et injustus possessor evadat, 327 J — decisio de fide possessionis, 328; — continuatio possessionis; jura bonae fidei possessoris rntione rei substantiae , 32g ; —* coinmodorum, 330; —expensarum,
331,3^2; —
et pretii euitionis vendition», 333; — an possessor! jus retentionis competat, 334 ot 471) — obligatio malae fidei possessor is, 335, 336; — quomodo fides possessionis ab Universität« exer-
i4i
i
citae judicanda sit, 337; — in quantum pet actionem fides possessionis mutetur, 338; —jus possessors, si inpossessione s/ia turbatur, 33£)J—■ in specie per exstructionem vel demolitionem ali-eujus aedificii, 34°—342; —aut si ex ruin» rei alienae periculum imminet, 343; — reraedia conservandae possessionis in periculo imminenti, 344; — contra vitiosum possessorem, 345, 346; — aut in dubio, an possessio vitiosa sit vel uoa, 347»1 caufelae a rei detentore observan-dae, si plutes simul possessionem petunt, 348. — Modi, quibus possessio cessat: a) rerun corpc-ralium, 349» — b) jurium in libris publicis in-scriptoruin,' 35o; — c) et aliorum , 351; — reslrictio, 352. — (¿uid inde sequalur, si quia possessionem negat, rem litigiosam possidere Simula t, aut dolo possidere desiit, 3y6— 378. V. Dominium. — Quails possessio ad usucapionein requi-irttur, 1460 —1464. V. Praescriptio.
Possessor distinguilur a inero detentore , 3og; — in dubio possessor estprasferendus, 324fct374j"-~ quando bonae fidei possessor statin» dominium ad-quirat, 367, 368; — quilibet bonae fidei possessor pro domiuo piem babendus est, 36o.
V. Possessio. V
t42
Possibilitas. Si adimplctio obligations pro pnnti-bilitate, aut quando sine difficultate fieri poterit. prou.isoa i'nit, judex terminum ex aequitate déterminât , 9°4<
Post humus. V. Sup em a ta pro/es.
Foster ¡'ta S, ad diTensionem jrrium ei deslinatorun
curator constituitur,	V. Fideicomrnissum.
Potestas mariti, gl j — palris, V. Putrid pole•
sta s ; — înatris, V. Muter. Praeda secundum leges belliras dijudicatur , 4°2. Praediales Servitutes. V. Servitutes. Praediurn , possessio aut temporalis ejus ususfructus jus civitatis non tribuit , 3l ; — appeitiiientiae eurum, 290 , 2g6 ; — jura praedio inbaerentia ad re* immobiles pertinent, 2g8j — jura inter praediorum dominos et subdito« eoruin ex constitutione cujuslibet provinciae et legibus polilici* dijudiranda sunt, 1146» Praefectura circuli, ad eam vel ad provinciae praefecturam querela ob copulatioiiein denegatam
perlinet, 79» — quando dispensât ionein a pro-
\
clamatione concedere possiL, 85, 86; — ab ea judaei consensu in ad contraheudum matrimonial obtineant oportet, 12+----loci. V, Instantia loci.
I
43
Praefeclltra provinciae , ad ejus coinpetentiam pertinet consensus ad matrimomuin per maudata-rium ineundum f 7G ; — querela de denegáis co-pulatinne, 79; — dispensario a matrimonii ini-pedimentis, 83 — 87; —confirmatio adoptionis, 18I: — ei inventio thesauri indicari debet, 3j)8.
Praejudicala. V. Sentenliae.
Pracjudicium alicui factum. V. I.aesio.
Praelegatum beredi relic turn, 6+8-
Praemium. V. Rémunéraiio.
Praenotuiin in libris publicis, quid sit; ejus requisita et eífectus , 438 , 439 » 445.
Praepositi Cornmunilalum , saeculares et ecclesiastic! , necessariae constitution! tutor!« vel curato-ris prosplcere tenentur, 189.
Praescripta. V. Leges, Statut a, Dispositiones*
Pracscriptio el usucapió. Cip. 4- M- No tie praescr!ption!s, l45l ; — usucapion!«, 1452;—-quis praescribere et usucapere possit, l453; — contra quein, 1454; — <Jiae objecta, 1453 — 1409; — requisita usucapionis : l) possessio, l4Co; —et qiiidem a) justa, l46l , l4<j2; — b)bonae lidei, 14^3;— c) non vitiosa , l464j— 2) temporis lapsus, l465. — Tcmpus usucapionis, ordinarium: a) respectu reruin mobilium, l466; —-b) immobiliuin, 146 7 J l468; — et c) juriuin
144
ad eas se refeicutium, 14^'!)» l47° » — <0 j«" riuin, quae raro exercer» valent, l47* J — e*-traordinarium , l47® —1^77« — Tempus prae-scriptionis ordinariuin, l4?8 — l48o; — ex« ceptiones , l48l — 1485; — tempus prae-scriptionis cxtracrdinnrium brevius , i486 — l4«|2; — imputado possessionis antecessors in tempus praescriptionis | 1493; — impedimenta prarscTiptiouis, l4.)4 — 1496; — ejus inter-xupiio, 1497» — usucapion!» vel praescriptionis effect us, 1498 — l5oi; — renuuciatio et prolongado praescriptionis, l5o2; — secundum (jais leges usucapió vel praescriptio ante efflca-ciam'od.icis civilis universalis incepta dijudicanda sit. Put. Promulg. — Debitum praescriptura solutum repet! necpiit, 1432, 1.(33.
Praestatio, possibilitas ejus est requisitum essentialc validi pacti, 878.
Praexumlio legalis jurium connatorum , 17; —■ prolis vi/ae natne, 23; —■ mortis alicujus ab.sentís vel defiriends, 24] — mortis fimiihaneae eornm, de quorum mortis tempore non constat,
25; — validirat'n matrimonii, 995 — nataliuui
■
legitimomm vel illegitimorum, l38, l55etl56;— paternitatis, quoad prolem illegitimam, 163; — conjunction^ tutelae testamer.tariae cum cúratela,

145
2og; —- diel mortis ejus, qui mortuus declaratus fuit, 2 78; — validi tituli ad possessionem, 323;—-et bonae fidci, 328 ; — facultatis adquirendi, 356; — dominü pleni, 36o, 372; — qualita-tis mediae rei in usumfructum concessae, 5l8; — limituin , intra quo« beredes expresse vocati in excrcitium servitutuin personalium veniant, 529; — revocation« legati, 724, 725; — dominii communis,
854
et 857» '— morbi jam prius existentis quoad animalia, speciatim sues, oves, pecudes bubulas vel erji'.os, quae intra cer-tum tempus post traditionem aegrotare incipiunt vel moriuntur, 924 — 927; — arrliae tamquam confirmatoriae, 908 ; — mediae qualitatif quoad appcrtinentias praedii locati, 1110; — correali-tatis in societate mercatoria, 12o3; — traditio» nis morganaticae intra très annos, 1232; — acquestus a marito facti, 1237J — praesuintio quoad reatum,
1296, 1297; — limitum in inandato , I029, 123o et lo33; — quoad ca-lamitates a conductore susceptas, II06; — de eo , an opus jussum pro emtione venditione aut lsca-tione conductioneoperaruin habendum sit, ll58; — quale ex divcrsis debitis in dubio pro sublato ha-beatur, l4l5, l4*6; — praesuintio factae solutionis usurarum, si sors capitalis soluta fuit,
46
J 4'27; soluti debiti ex cliirograpbo in deten* tione debitor» existente, l4sK; — vel solutl debit! antiquioiis ex solutione recentiuris, 1.[hj, l43o.
Traelcrilio hcredis necessnrii, quae sint ejus consectaria, 77G —7^2 et 1954; — beredi necesario juste praetérito tamen alimenta necessam competunt, 71/5« Trecurto obtenta possessio vitiosa est, 345. Frecarwm , conccssio usus sine determination«
temporís, pro arbiliio revocar! potest, 274* Pretiosa eornm, t]i:i sub tutela vel cúratela sunt,
in (lrpo«¡lutii jiidiciale accipiuntur, 22o. Tretium, quid sit, 3o4; — pretinm ordinariuin seu comirune, extraordinarium, specialis afTeclio-nis, 3o5; — quale in acstiiuationibus pro mensura ampiendnn, 3o6; — casus, in quibus prrtium extraordinarium refundfndum est, 335, 378 et l33l. — Pretium a domino ipsi bonae fidei possessor! refundendum non est, 333; —" pretium emtionis venditioni«. V. Emtio vendition — sub pretio nundina'i intelligitur medium loci, ubi, et tempori«, quo contractus adimplen-
dus est, lo58. V. Laesio. Pri-rtogeni'ura, quid ait et quatenus praesumatur,
619, 620.
U7
Prioritalis jura crsditorum per nio.ltim proceden.Ii
in casibus cridae determinants , 47°-Prívala chirograplia, quater.us in mutuo pecuniae
loco dari possint, fjgl. —— pignoris Captin. V. Pignoris raptio.
--res. V. Ties.
Privatum jus. V. Jus civile.
Princeps, quatenus patrimoniuin ejus rebus privatis
adnumeretur, 2-Sj. Principales res. V. Appertinentiae, Accessio. Privilegia in regula uti alia jura judicantur, l3. Privilegiatae ult vol. dispositions, 5g7—600. Proavi proaviacfjue, jus eorum succedcndi ab in-x testato, 741—75o.
Pi "ocessus jam pendens aut imminent cum pupillo ant curando exclndit ab ejus tutela vel cúratela, ly3 et 2tSl J — inter tutorem et pupillum et inter plures minorennes eundein tutorem babeutes emergens , constitutionem curatoris necessatiaiu reddit, 272;— sine consensu judiciali tutor litem Iran-sigere nequit, 233; — processus nomine a'teriui instituendus requirit speciale mandatum, 10' 8. V. Litigiosa res, Causarum defensor. Procuratorer mercium (Lieferanten), de Ulis valent praescripta de locatione conductions opeMrum
»fatuta, 1163. V. Operae.
K 2
i4ö
Proclamahu matrimonii consr-tit in promulgation;: i'utuii matrimonii, 70; — qiioinodo imtiluenda sit, — 7+i — quomodo dispensa t io ab ea obtineii possit, 83 — SS; — quattnüs inter-missio ejus matrimouiuui invalidnin rcddat, 74 et f)4- V. quoque Judaei. Frodigi vocantur Uli, quos judex tamquam tales et ainitil inhábiles ad res suas administraudas publice declaravit, 21 j — quis pro prodigo declarandns sit, 2 7 •> j — ita dcclarato curator constituí tur, ibid. — quando liaec ciuateld ccsset, 283; — ratione proltum au prodigalitatcm proelivium pa> tris vei tuLoris potestas contiuuatur, 173,251; — patre pro prodigo decláralo prolibus tutor con» stituitur, 176; — an prodigus possit testari, 5C8; —aut volnnlatcin suam ultimam revocare, 718; — qua.'eiius heredes :iecessarii prodigi exheredar! possint, 773 í — quatenus prodigus ad contractum ineunduin habilis sit, 865, 866; — prodigus judicialiter talis declaratus a societate quaestuaria removeri potest, 1210$ — manto jus rompetit postulandi, uL uxor obscivatis legum praescriptis pródiga declaretur, 124l-Prohibitorium jus. V. lnterdicendi jus. Prohibitum quoad objectum contractus ante tradi-tionem subcecutum pactum invalidum reddit,88o;—
Mo
inlerJiclum rem alienandi jus da ta trstamentuiu condendi non excludit , GlO; — inlerdictum tcstandi est fi'leicommissaria substitutio , ibid.
V. quo que II!ici/um.
Frôles, earuiu jura ubjectnm nr.icapionis vel prae-scriptîonis non sont, l458, 14^1 , 1495. V. Liberi.
Promissum. «jul<l sit, 8Gl ; — terminus ad acceptations»! promissi, 862 ; — quae personne
inhabiles sint ad promit tendum , 865 —- 8G8 ; —
«
qua tenu s pro tertio promittere liceat, 88l; — quid, si res poïsibiles et impossibiles simul pio-niissae sunt, 882; — quid, si plures rein divi-sibilein vel indivisihilem siuitil pTouiittant, aut sibi stipulantur , 888—8c6. V. quoque Pactum, Acceptatio promissi. Promulgatl» lwjus codicis civilis universalis con-tinstur in patentait in fronts ejus posito. Lex de régula statini poatpromulgationem oLligat, 2 et 3.
V. Edicta.
Propositum malum damnum inferrndi, quid sit,
12g4; — ejus consectaria. 1j23, l324- V. ln-
demnitas.
ProprietariusA
> V. Dominium. Proprietas. )
Prospectus servitus, 488.
loo
Protimiscos ¡US,, quiil sit, 1072; — de regula jus persouale est, 1073; — et in alios transferri non potest, 1074i — tempo» illud exerceudi, 1075 ; — ejus clFectus in casu subhastatiouis judicial», 107'Jj — coiiditiones ad ejus exerci-tium, IO77 — 1079; — domino directo sine expressa rescrvatione non competit , 11 .¡.O,
ll4l.
Proventos. V. Ulilitas.
Provinciales leges. V. Statota.
Provocatio erga possessorem vel detentorem alicuju« rei de regula locum non habet, 323—325.
Proxenelae quatenus pro 111ia in mutuo commoda itipulari lice.it, 996; — quain mercedein ipumet aibi stipulari possint, et quomodo ob complicita-tem usurariae pravitatis puniendi sint, deteruiiuat lex de usuraria pravitate promúlgala, looo.
Proxcncticum pactum quoad luatrimonium invalida in est, 879.
Puher/as adimpleto décimo quarto anno aetatis in-cipit, 21; — quatenus puberibus electio futurae vitae rationis competat, 1^8 ¡ — pubes de eo, quod industria sua adquirit, quemadinodum et de rebus ipsi ad usum traditii libere dispunerc potest, l5l , 246.
i5i
Publica chirographs in mutuo pecuniario adhiberí * i possunt, 985J — quomodo tale mutuum resti-
tuendum sit, 990. V. Chirographa.
Publica membra societatis uuercantili*, quatenus
teneantur, 12C>4.
Pubiicatio. Dissolutio societatis mercautiiis, sicut
ejus constitutio puMiranda est, 1214-
Publiciana actio est actio ex praesumto dominio,
372 — 374.
Pupiilaris cautio. V. Ser.uritas.
----instantia. V. Tutorium judicium.
--liber , quomodo gerendus sit, 207 , 2oS.
—— substitutio valet tantum tamqua:u fideiccm-
mitsaria, 609. rupillus. V. Minorennes.
Putativum matrimonium vo'catur, si saltern pro alterutra parte conjugum ignurantia excusabllis matrimonii impediment! pugnat, lGo.
Q-
Quaestuaria socieias. V, Communio bonorum. Quaestus alicujus exercitium , quaudo jus civitatis tribuat, 29; — quaestum tutor »ine consensu judicial! nomine pupillorum nec incipere, nec coa-
152
tiuuare, nec terminare potest, 233; — si mi-norenni exercitium ejus ab instantia conreditur, hoc ipso pro niajorcnni declarator , 252. —--Quatenus aJquisitio rei ab co, qui quaestum ejus cxercet, contra rei vindicationem tueatur , 367; — quod ad incipiendmu quaestuui datum fuit, in ]egitimdin> aut portionem ab intestato coufertur, 788 — 79° » — lluantu,n quaestom excrcens pro negotiis a personis in scrvitio suo cxistentibus gestis tencatur, 1027 —:lo33; — qui publice quaestum profitclur specialem artis peritiain requi-rentem , hujns defectum praestat, 12gg.
Qj/alitales. Quatenus defect us rertarum qualitatum aut falsa earum attributio fundamentum evictions praestationis sit, Q22, ()2o et (po.
Qltarla falcidia aut trebelliana locum non habet, 690 et 60S et seqq. — pars quarta pura hereditaria non obstante pacto successorio liberae ult. vol. dispositieui reservatiir, 1253.
Querela ob laesionem juris a quolibet in instantia competent! moveri potest, If); — tutoris contra instantiam pupillarem, 268; — ob reatum judi-cis in altiori instantia inferenda est, l3-+l-Qriietanlia. V. Apocha.
Quo/am litis causarnm defensor valide sibi stipulari nequit, 879.
153
R.
Rabbi ni sau judaic! religionis magistri, quomodo ipsis copulado judaeorum peragenda et In librum copulatoriun inscribenda sil, 127 —12Qj — poena contra eos statuta, si praescripta haec r.e-gligunt, l3o, l3l;
— eoruoi testimonium ju-daicis conjugibus se separaturis necessarium est, 132.
Radices eífíciunt accessionem per plahtationem, 420 j — alienae arboris a domino e fundo suo evelli possunt, £22.
Rami alienae arboris, quatenus vicinus eos amputare, aut udlitatem inde percipere possit, 422.
Raptus, (piando matrimonium invalidum reddat, 56 et 94. V. Laesio.
Raro, de juribus, quae raro exercentur- V. Jura.
Rallones reddendae sunt de patrimonio prolium, l5oj —de gesta tutela et cúratela. V. Tutela; — de administradone cujuscunque patrimonii alieni vel communis, 837, 1012, lo3g, II98—1200.
Raiionis usu destituti special! legum tutela gau-dent, 21; — inhábiles sunt ad matrimonium ineundum, 48; — ad exercendam patriam po-testatem, 176; — tutelam vel curatelain lusci-piendam , 191 et 28l; — ípsi curatelac subsunt,
1 " '
27°; — quomodo curate'a haec cosset , 283. — Inbahiles sunt ad possessionem adquirandam , 3in; — ad coudendain ult. vol. dispositioncm, 566, 567»	testimonium in ea, 5Q1 ; —
a<1 pacfim ineuudum, 865; —jus speciale eorum ration« prescription» , l4fj4 j — quouiodo suh-stitutio eis facta exspiret, 6l6; — qua'piiui diiauuin ab iilis illdtum reparandum sit, l3o8— l3io.
Realia jura. V. Jura.
I
Reatjs, qiid sit, I2g4- V. Indemnilas. — Mioo-rennis quoque de damao reatu suo dato tenetur, 248.
Recessus a spiusalibus, qualein eiiertuin babeat, 45, 46; — quatenu» a promisso ante accopls-tionem recedere liceat, 862, 865 et J)l8; — »n recessus unilateraliter ob noil aditnpletain obli^a-tionem ex parte alterius paciscentis, vel post pactum adiinpletum inutuo consensu factus locum babeat, 919, 920;—recessus a coimminione, 83o; — aut societal«; 12o5— 12l4.
Reciprocum JUS erga peregrinos, quatenus locum habeat, 33.
Ticcursus, quando tutor emn suscipcFe possit, 2GS.
Redern/ionis jut creditoribus intabulatis ante ve.i-ditionem rei oppignoratae compelil, 462.
1j5
Redhibitoria actio. V. Evict ion is praestatio.
Red it us. V. Patrimonium.
--annui perpetui ad onines successores transient possuut , 53o.
--unnuus fito/is, contractus de eo quid sit,
1284 j — ejus duratio, 1285; — an a credito-ribus vel prolibus convelli possit, 1286.
Refusio. V. Impensae, Damnum.
Regalia. V. Majcstatis jura.
Registra publica. V. l.ibri publici.
Regressus consortium in bona fide versantium erga consortes in mala fide constitutos, 337 i — cor" renrum debendi erga se invicein, 896, — eon« fidejussorum, l35g; —complicum in danino il-lato, l3o2. V. quoque Evictionis praestatio.
Reimpressio libri alieni, de ea staluunt leges po-liticae, 1171.
Rei periti, per eos probandi sunt: inbabilitas conjugale debitum praestandi , IOO; — nativitaa illegitima, 157, l58; — dementia et fatuitas, 273, 283, 567; — peeudis morbus ad evic« tionis praestationem jus tribuens, 926; — tunc etiain rcsponsabiles sunt artis perti, quando erga rcraunsrationem in rebus avtis vel scientiae suae culpa consilium perniciosum pracbent , l3oo. V. quoque Ars.
i56
Religio jura privata non mutât, 3g; — qualeniti relii;ionis disparitas matrimonii iinpedimentuin sit, 64 ; —* »n '¡»a aetate proli optio religîoitis coia-petat , determinant praescripta politica , 1 /¡a. V. Judaei, Catholici, Acatholici. — Transitio
conjugis acatholici ad religiouem catholicam aller! jus dissolutiouem matrimonii petendi non adimit, ll6; — transitus conjugis judaici ad religioaein ehristianam matrimoniuin non solvit, l36.
Religionis magister. V. Animarum curator, Rabbinus.
Religiösi, quatenus validum matrimoniuni contra, here nequeant, 63, g4i — a suscipienda tu tel J ▼el cnratclu exclusi sunt, Ig2, 28l ; — quatenui ad testandum inhabiles sinl, 573; — et ad testimonium in ult. vol. diso ositiouibus, 5gi—¿>g7-
Remissio. V. Renunciatio, Mere es.
Remunerationen: tutorpetere potest, 266,267; — pactum de remuneratione pro inatriinonio procurando , pro suscipienda lite, aut curat ione invali-dum est, 87g; — reinuueratio inventoris, 3gl— 3g3; — aut ejus, qui renj alienam e pericu'o salvat, 4°3; — beredis, si heredilas legatis exhaust a est, 6go ; — remuneratio eatenus tantum donatio est, quam ille, qui earn accipit, jure ac-tionis destitutus fuit, » 041 » — deposits-
157
ritis de refill a nulla.n pctere potest, 969 ; — quando mundatario remuneratio debeatur, IOO4 et 10l3. V. quoque Merces.
Rcnovatio locationis conduct ionis , quomodo tacitc fiat, lll4, 1115.
Renitnciaiio in favorem alirujus correi debendi re-liquis praejudicio esse nequit, 896; — reuuncia-tio gratuita speciale mandatum requiiit, I008; — quoad praescriptionem in antecessuin facte invalida est, l5o2} — renunciatio juris, quando fieri posMt, et quid efficiat, 1444» — quoad jus bereditarium, 55l; — cui portio hereditaria renunciantis cedat, 5Go—562; —- quatenus fidei« commissi possessor ei renunüare possit, 6*32; — renunciatio quoad exceptiones contra pactum de* terminal* esse debet, [)?i~] ; — quando renunciatio donatio sit, 939 l38l. — Renunciatio inan-dati, quatenus fieri possit, 1020, 1021 j — locationis conductionis , quando fieri debeat, lllG; — aut quando ante tempus fieri possit:
III7 — HI9. Reparatio damn/. V. Damnum.
Reparationes , quatenus ei incumbant, qui jure •ervitutis gaudet, 483; — in specie usuaiio vel usufructuario, 5o8, 5l3 —5l6; — quatenus locatori, 1096; — in quantum conductor mi
' i58
pati obligetur, lllS, Ul<); — reparatio conn munium parietum, 856.
Repetitio solutionis indebiti. V. Solulio.
Repositorium legatuin , quid in se comprcliendat | 675 — 677.
Rrpudiatio lieredum te.itamentariorum , quid efiiciatj
726. Y.Adcrcsccndi jus, Renunciatio', Substitute
Repudium. V. Recessus.
Repudii libellus judaeorum, quando et quomodo tradi possit, l33—-136.
Rerum jura realia, personalia, 3o7j — species realiunii 3o8; — fontes personaliuni, 859» — determinationes communes juriuin personarum et rerum , l342.
Res. I)e jure rerum tractat intégra sccunda par.) ejus introductio vero : De rebus earumque divisions juiidica. Notio rerum in sensu juridteoi 285; — divisio rerum secundum diversitatem subjecti, cujus sunt, 286: — res vacantes, res publicae ct patiinioniuin civitatis, 287; — rei universitatum , patnmoniuin Universität», Patrimonium privatum Friixipis, 289; — prae» scriptum generale respectu baruin diversarum bonorum specierum, 290. — Divisio rerum secundum diverses earuin qualities , 2Q1; — ies
liif
fcfrrporales et inrorpnrales, 2p2 ; — mobiles et iuiimil'ile*, 2y3; — a* pirtiuentiae in gen^re, 2j;4>—"*]-*rie ratione praediorum, piscinbrum, 2yo, 296 j — et ae-liiiciorum, 297 ; — jura c'e te^ul.i taniq-ihin res mobiles re&picienda sunt, 298; —> quod etism valet de activis intabclatis, 2< 95 — secmidnm quas leges res immobiles, et sci undum quas res mobiles judicandae siut, 3oo;— res fungibilcs et non fungibiles, 3oi; — universale« et singulares, 3o2j — aestimabiles et in* aestimabiles, 3o3; — cynosura aestimatiouil judicial!* , 3o4; — pretium ordinarium et extraor-dinarium , 3o5; — utruin in aestimationibus ju« dkialibus pro mensura accipiendum sit, 3o6; — noiiones juris reruin realis et personalis, 3o7 j — jura realia nominatim, 3o8. — Res alienae. V. Alienae. — Res futurae. V. Futuri fructus. — Qui rem litigiosam alienat, ne actori respondere debeat, tenctur earn recuperare vel pretium ex-
traordinarium ejus solvere, 378.— Res vacant«!
«
et derelictae objectuin sunt occupationis, 382 et 386; — res perditae. V. Inventor.
Res domestica vel familiaris, quod ad iustruc-tionem ejus tribuitur, in portiouem kereditariam et legitimam confertur , 788 — 790 ; — quate-»0» parcntesid, quod ad earn requiritur, f.lic
i€o
i
mit nepoti tribuere obligentur, l23l. V. OeCo-nomia.
Res vacantes, 287; — quomodo adquírautur, 38i.
Reservatio optionis ín pacto, si irrita redditur, 907 ; — retroemtionis, I068 —1070 ; — retro-venditíonis, I07I; — juris protimiseos. 1072— 1079; — experientíae, I080—-1o82j —nieliori» cintorís, lo83 — lo85.
Responsohililas tutoris , curatoris vel instantiae pupíllarís, 264» 265.
Restantium obligationum reí inhaerentium evictio Semper praestanda est, 928 ; — tributa , censúa, reditus vel operae restantes, quau^o praescriban-tur, l48o.
Reslinguendo ígni destinara instrumenta apperti* neutiae sunt acdifícioruin, 297.
Restitutio in integrum a legibus civilibus non concedí tur , l45o.
Restrictio ultimae voluntatis, de ea agit cap. 12. F. II. Jus testatoris ultimam suam volúntatela restringendi , 6t)5 i — modi restrictionuin: I. conditio, 696; — praescripta de conditionibui: a) non intelligibilibus, 697 J — b) impossibili-bus vel illicitis, 698; — c) possibilibui et licí* tis, 699; — d} de conditione matrimonium nosi
i6i
Ineundi, 700 j — e) si conditio vívente testa-tore adimpleta fuit, ?Ol ; — an conditio quo-ijne in substitutos extendeuda sit, /02; — ef-fectus coudiiionis possibilis suspensivae, Jo'3 ;—
II.	teinpus, 704—7— rclatio juris in casa conditionÍ8 aut teinporis adjecti inter persouaiu in-sL1tuta.11 et ipsi succedentem, 7®7 >
708; -r
III.	inaudatuin , 70g — g 12. V. Sul latió, lldcntionis jus, an locuin babeat, 471'
lie!ru dus jus domino directo sine speciali conven-tione non competit, ll4°» ll4l* V. quoque Protimiscos jus. Retroëmtionis jus, quid sit, 1068; — refusio de-teriorationum et ineliorationuin , lo6g ; — in quibus rebus et sub quibus limitationibus locum habeat, I070. Rctrovenditionispactum, praescripta deeo, 1071, Rerocatio mandati ad inatrimonium , quid eifiiáat,
76; — ultimae voluntatis. V. Subía!¿o. —— praesumta legati,	7^5; — heredii
decía ration! s, an locuin babeat, 806; — fidei-commissi, G28; — promissi uonduin acceptait!, 8<j2; — doiiationum , g46 — g56 ; — mandati, qualeuus locum habeat, 1020; -— aut assignatio-nis, l4o4.
L
62
Ripae possessoribiis jus est ad ínsulas, alveum dc-relictum et terrain, quam aqua aliuit vel adjicit, 407 —-412; — quateuus eis nova opera slrueie liceat, 4l3>
Romanum jus. V. Commune jus.
Ruina periculuin portendem alicujus aedifiúi. V. Aedificatio.
Rustica praedia , quomodo per pactum adquirí possin t , 433, 434» sut cessio ab intestato respectu eorum legibus politicis determinatus 7G1.
Rusticae sen-ilutes. V. Servitutes.
Rustid specialibus legibus subsuut ratione tutela«
1
et curatelae, 284» et succession!* ab intestato, 761.
s.
S acculai es clerici ad suseipiendam tulelam cogi nequeunt, lg5. V. quoque Clerici.
Solarium, ei applica-nda sunt praescripta de loca-tione conductione operarum statuta, 1163. V. Operac.
Sal vatio rei alieuae jus triLuit refusionem expen-•arum et remnuerationem ccnvcniontem exigendi, 4o3, lo36, lo4l et seqq., 967.
163
Sanitas periculo exposita ratio eit separation» , log; — et inter acatholicos dissolution is matrimonii , ll 5. Satisfaclio plena ab indeumitate discornitur, quando
ilia vel baec praestanda sit, l323, 1324-Sclierlulae monciam rcpracscntantes, ijuomodo mutuum in eis coutractum restituendum sit, prae-scripta specialia determinant, g86. V. quoque Publica chirographa. Scripto, pacta de regula scripto aut oraliter iniri possunt, 883; — exceptio respectu donationis , g43; — aut si partes expresse in pactum scriptum conveniunt,. 884; — ast tarnen puncta prin-cipalia in scripturam redacta , vel sic dicta punc-tatio jam obligat, 885; —— pro eo, qui subscriber nequit, alius adscito altero teste sub-scribere potest , 886; — quatenus in pacto scripto exarato convert tionuai oralium ratio ba-benda sit, 887 ;— forma ult. vol. disposition!» scriptae extrajudicialis vel judicial«, 578—584-ScriptOT ultimae voluntatis simul testis esse potest, 58l ; — ast non respectu ejus, quod testator ei ipsi, aut ejus conjugi, prolibus , pareu-libm, fratribus vel sororibus, aut afTinibus ejus-deai gradus relicturus est, 5g5>
L 2
i64
Scriptum ultimum voluiitalem contiuena , 58l — 583. V. Berlar alio ult. vol. — Do principalis punctis pacti exaraia, quatenus obliget, 885j—■ ad validitatem pactl de régula non requiritur, 883, 884; ~~ cxcaptis donationibus absque tra« ditione t'actîs, J)43; —* quomodo subset ¡bendum sit, quaudo inslruinentura exarans ei subscribers xiequit, 58o, 88G.
Seen la membra alicujus societatis quaes tuariae, quatenus teneantur, 12o4.
Secundo genitura, quatenus cunt primogeniture conjungi posait, 625.
Securitas. V. Cautio.
Senior a lus, quid sit, 619; — an praesusiatur, 620.
Sententiae judiciales generalem obligandi vim non babent, 12.
Separatio patrimonii conjugum in casu coneursus creditorum, scparaLionis, dissolution!? aut nulli-tatis matrimonii. V. Dotalia pacta; — jus petendi separationem hereditaria a patrimonio lie* redis , 8l2.
Separatio a toro et mensa est sublatio conaorlii conjugalis absque dissolutione vinculi matrimonii, 93; — quomodo consentiente utraque parte fieri
possit, lo3 — I06; — quomodo dissentient*
«
*
65
altcrutra, I07 ; —-ex quibus rationibus, logj — quomodo eonjuge» so reconjuagere et ¡teruui separare pussint, lioj — quomodo controversiae in «ppiratione oceurrentes respeetu patrimonii et sa-stentationM liberorum terminandae sínt, I08; — quomodo proles poit separationcm educandae, l42. V. qnoipie Judaci. EfFuctus separationia ratlone Dotaliurn pactorum.
Sepes mortuac ant vivae, planean, inuri et símiles separationes inter praedii vicica pro re communi
liabectur, 854-
Seques!er est, qui rein litigiosam custodit, ejus jura et obligatisnes in genere ex principiis de deposito dijudicantur,
Sequestratio in coutroversiis de possessione, 347» 348 ; — reí immobilis, ob ju.i aliquod in eam competens, 47*» — olí protractam solutionem canonis vel mercedis in locatione conductione hereditaria , ll35j 1136.
Sera, quid ex laesione ejus in re deposita sequatur,g66>
»
Serere, quatenus accessionem efFiciat, 42o.
Sen iana vel quasi Serviana actio. V. Pignoris fus.
Servientes mercede. V. Famuli.
Servitium. Per abscntiain in servitio civili aut militari initium et continuatio usucapionis et prae-«criptionií impeditur, 1496. V. Munus, Operae.
i6'j
$cr»itus pcrsonae (ScKiOcrcv)j io bis torris non conceditur, l6.
Servit ules , (le els tractat cap. 7. P. II, Nulio juris servitutum, 4"]2; — divisio in reales el personales, 473 j — rusticas et urbanas, 474} -"* speciu ordinarias servitutum urbanarum, 4?^ . praecipuae Servitutes rnsticae , 477» — species ■ervitutum personalium , 478 i — servilutes irregulares, el quae specíem tanluin Servitut!» prae» seferunt, 479 J — ndqrisilio juris «orvitutií, titulus adquisitioni» , 48o ; — modus adquirendi, 48Ij — jura »ervitutum: praescripta general!», 482 —486; — applicat¡o ad jus onus, lignum in pracdio alieno habendi, aut fu 111 um per illud duccndi, 487» —ad jus fenestrarum, 488; — jus stillicidii reeipiendi, 489; — non recipiend!, 490, 491» ~~' Jus itineri», actus et viae, 492— 495 ; -— jus aquaui hauriendi, 4^6; — jus aquaeduclus, 497» — pascendi, 4|)8; — de-terminatio legalis : a) respectu generis pecoriim , 499 j — b) numeri eorum, 5oo; — c) temporil pasceudi, 5oi; — d) modi usus pascui, 5o2; — applicatio ad alias Servitutes, 5o3; — Servitutes praediaks omnibus consorlibus praedii communis dominantis prosuut, 844- —— Servitutes personales, in specie: l) jus usus, 5o4; —
167
d- terminado ration« militad*, 5o5, 5oG; — suhstandae , 5oj; — et onerum , 5o8; — S) ususfructus, 5og — 520. V. Ususfructus; — 3) habitado, 521, 522; — jus actionuin ratione ferritin urn, 523; — modi, quibus Servitutes exspirant, in genere, 524j — in specie: a) in-teritu praedii dominant!* ant servient!*, 525; — b) consolidation«, 52G; — c) lnpsu temporis, in quod coustitntae f'uerunt, 527, 528; — modi, quibus Servitute* personales exspirant, 52fJ. — Servitutes ab eo, in cujus nonien inscriptae sunt, intra tres, alias intra ti'iginta annos usucapiuntur, 1469, 1470; — quando jus servitutis proscription« trium annorum ex*p!ret, l483.
Sexus, validitas fideju»stonis ab eo uon dependct,
1349.
Sicccsccntibus aqais jura prioris do mini illaesa ma-nent, 4o8.
Sigillum, quem efFectum Iiabeat laesio ejiis in re deposita, 966; — ejus appositio nec in testamento acripto, 578, 579; — nec in pacto scripto ineundo requiritur , 884-
Signa, quando per ea traditio fieri possit, 427» 452.
Silentium , quae jura licredi necessario, in ult. vol. dispositione silentio practcrito competent, 776, 780 — 782. V. quoque Tacitus.
i68
Simili alio dol os.i habilitai!* a'1 pactum ineundum, vcl ad alterum decipieudum adhibita , quando ad satisfactiouem obliget , 866, 069; — possessionis obligat ad indemniiatem prae-itandam , 377?—1 quando jus ad cvictionis praest&lioneui tribuat,
923, 929 et 93o.
Simulai a negotia, quomodo dijudicanda sint, 916.
Societas, quae jura societatibus Ileitis earumqus membris in geuore compslant, 26; — jus speciale rarum rationc usucapîonis et praescriptionis, ]472 et l485i — illicitae jura adquirere ue-queunt, 26; — socielates propter sustentât ionrin sociorum vel eoruiu familiarum initae. Y. Institut a , Communîtates.
Societalcs mercantiles. V. Communia bonorum et speciatim,1179> 12o3,12c>4,1207, 1214—12 l6.
Societatis contractus, ad eum nomine tertii ineun-dum mandatum speciale requiritur , I008 ; — Societas quiestusria. V. Communia bonorum.
Societatis patrimonium, sors capitalis, 1182 ; — ad quem pertinent, ll83 et H92; — collatio ad cam, ll84;— adnumeratio additionalis, 1189; — divisio damni, II97; — substantiae, 12l5. V. Condominium, Communio bonorum.
Solarium, notio ejus, 1125; — quid jus iude oriens in se comprehendat, ll47«
lfig
Solemnilatcs, essentiales In contrabando matrimonio, Gg ct seqij.; — in ult, vol. declaratiouibu* , 577-—Goo et 1249}	V°I- dispositio so-
lemnitatibus requisitia non instructa , invalida est, 601.
Solidum (In), jus, quod pluribus in solidum corn-petit; obligatio, quae pluribus in solidum incum-bit. V. Corrcalitas.
Soliltio, quid sit, l4l2; — qtiomndo praestauda ct analiquid aliud in solutnm dari, l4l3, l4l4> aut per partes solví possit, et quale dcbituiu ex pluribus pro subí ato habendum sit, l4l5, l4lG;— tempus solutionis, 1^17 ; — determiuatio legalis temporis sol vendí, l4l& i — consectarluin m .rae in acceptatione, l4'9 5 —locus solutionis, l420j—■ quis solvere possit, an etiam ptjpillua, l42l ; — quateuus ct tertius, l422, 1^23; —- cui solvi possit , l424; — tutori sine judicial! consensu sors capital!* secHre solvi nequit, 234 J — quicum cautela creditori pignoratitio solulio in casu sub-oppignorationis praestanda sit , 455; — an creditori cedenti solutionem praestare fas sit, l3g5, iSgG; — quatenus assignatus ad solutionem obligclur, l4o3 —1409 J — judicíali» depositío debiti, quando et quomodo fieri possit et quid cfFiciat, 1*25; — jus solvent!* apouham
170
et restitutionem chirograpbi pclendi, 1^26; quatenus tali moiio pracsuintio aut probatio solutionis obtineatur, 1427 — l43o; —- Indebiti solutio errore facta reprli valet, l43l— l436j — quomodo acceptans tractaudus sit, l437< Solutio debiti intabulati sine ex tabulai ione rem immobilem non libérât, 46'i)- — Mora in solvendo. V. Mora, Solutionis per partes. — De solutions ex mutuo. V. Mutuum.
Solutionen per partes, quatenus locum habeant, et ratione cujus debiti factae esse censeantur, l4l5, l4lG; — an solutio termini po»terioris solutionem prioris probet, 1429, l43o.
Solutor , qui solutionem tamquam unicus debitor cum consensu créditons suscipit, obligation!» mu-tationem efficit, ï345, l407- V. Assignatio; — qui se tamquam fidejussorem et solutorem obli-gavit, tamquam correus debendi in solidum tene-tur, i357 i — solutor alieni debiti in jura créditons succedit , attainen ad sccuritatem sujiu consensum debitoris principalis requirat oportet,
1358, i36l.
Soror. V. Fratres.
Sors capitahs cum securitate elocata a tutore propria auctoritate reiiunciaci naquit, 233 ; — née ab ipso solo rccipi, 234 i —" tutor de utili im-
171
pensione sortis rcdeuntis curam habere obligator, 235 ; — absque periculo a parentibus repetenda non est, 236; — illae quoque sortes, quae rebus immobilibus in alia proviiicia sitis inscriptae sunt, ad judicium pupillare pertinent, 227; — usu-fructnarius sortis in foenus elocp.tae tantum usuras exigere valet, 5lO; — fidejussor sortis in foenus loeatae, quatenus do usuris teneatur , l353. V. quoque Crcditum, Fundus. Sortitw vel SOTS medium est in divisionibus lit es praecavendi , 835, 84l ; — secundum quas régulas judicanda sit, 1273. Speciei legatum, 66o, 66i, 685 et 686. Speciale mandatum, in quibut casibus requiratur, loo8.
I
Spei emtio vend it in, quando emtio renditio fruc-tuum futurorum pro emtione venditione ordinaria , et quaudo pro contractu de re iucerla habenda sit,
1275, 1276. Gonf. Cuxa, Hereditatis emtio
1
venditio.
Spatium in aervitutibus itineris, actus et viae, 495. Specificatio, V. Conjunclio.
Sponsalia, an et quatenus cffcctum juridicum ba-
beant, 45, 46. V. quoque Donationes. fyonsi, ubi matrimoifium corum prorlamanduin sit, 71 > 72» — sub poena obliganlur curare, ut
172
*
proclamatio rite instituatur, 74; — absque alle-gatione testiinonioruui praescriptormu actus copu» lationis suscipi uequit, 78; — propter denega-tioaeiu copulatiouis querelam movere passunt, 79 j — de regula dispensationein a matrimonii impediments ipsi petere dcbent, 84. V. quoque
Judaei.
Sponsio tutoris, quid sit, et quando condonetur,
2o5; — contntoris, 212. Sponsio Cbic SBcttc)/ quid sit, 1270; — de ul-
timae voluntatis arguniento iuiti potest, 1383; —
/
praeraium sponsionii actione poslulati nequit, as: nec scluium repeti, 1271 , 1432 , et 1433.
Status. V. Conditio.
Statuta singularum provinciarum et singuloruin ali-cujus provinciae districtuum , quatenus auctoritate legis gaudoant, 11. Sterilitas, quatenus jus trikuat remissionem mer-cedis location« conductionis petendi , llo4>
II08.
Stillicidii jus. V. Servitutes. Stirps. V. Truncus. Subditus. V. Civitatis membrum. Subhastatio. V. Licitatio.
Sublatio societatis matrimonialis propria auctoritate fieri nequit, V, Dissolutio, Separatio a
173
¡oro et mensa, Nullitas; — ultiinae volunta-tis ct quidem l) novam condendo, quae vel te-stamentuin, 7*3; — vel codicilluk esse potest, 7l4> 715} — licet prior dispositio pro immu-tabili declarata fuerit, 716; — 2) revocalione, 717, 718 j — a) expressa, 719» 72o 5 — b) tacita, 721 — 723; — c) aut praesumta, 724 , 725 ; — 3) rcnunciatione hereduin, 726. — Subíala comniunitate, quomodo di-visio rei communis instituenda sit, 841 — 849- V. queque Cessatio. — Qui petit sub-lationem contractus propter defectum consensus, ex sua parte omnia commoda ex tali pacto obtcnta restiiucre obligatur, 8773— qui dcfectus rei pacti tollendi causam contineant, 932; — obligatio prior pro sublata non est babenda, quamdiu cum nova potest coüxistere, l379; — negotio , ob quod fidejussum fuit, finito, exigi potest, ut rationes mutuae componantur et fide-jussio tollatur, l366. — De modis, quibus jura et obligationes tolluntur, cap. 3. P. III. Quomodo jura et obligationes generatim tollantnr, l4llj — modi speciales: 1) solutio, l4l2; — quomodo solntio pracstanda sit, l4l3— l4l6; — quando, l4l7 — l42° > — a 'I"0 > *421 — 1423; — cui, l424i judicial)» deposit ¡9
174
debit!, l425 } — apochae, lfaß—l43o; — imlebhl solullo , l43l-~-1437; —— compensatio,
1438 — 14435 — 3) reniissio , l444; — 4) confusio , 1445, 1446; — 5) re! iuteritus, l447 i — 6) niors, l448 ; — 7) temporis lapsus, 1449. — Andetur restitutio in integrum, l45o.
Sublocatio, conductor de regula jure gaudct rem conductain sublocaudi, 1' >98 ; —- quatenus sub-conductor pro inercede locationis conductionis te-neatur, 1101.
Sublucatio erborum. V. Rami.
Subpignus, ejus adquisitio, 4541 455; — quatenus illud coustiluers de eo tcneatnr, 46°-V. Pignus.
Subscribens nomeu alterius, quatenus admlttcn-das, 58o, 886.
Subscriptio essentialia est in testamento scripto, 578 et 587; —* aut in pacto ex conventlone scripto exarando, 884; — quomodo alius pro alio subscribere possit, 58o, 886.
Sllbsidiarius debitor est fidejussor ratione prim! debitoiis , ut debitor!* principalis , 1346.
Substitut heredes. V. Substitutio.
t
Substitutio, de e.t agit cap. IO. P. IL Substitutio vulgaris, 604—607; — fide!coram!'.sarIa, 608; —
175
quateiius patentes prolibus suís sulistituece possint, 609 ; — substltutio fideicommissaría tacita, 6lO; — limites fideicommis>ariae substitution!], 6ll, 612; — jura heredutn in substitutione fidei-com.-nissaria, 6*l3j — interpretatio substitutio-nuiu, 6l4 > — modi, quibus substitutio vulgaris et fídeicommissaria exspírat, Gl5 — Gl7 ; — an conditio quoque in substitutos extendenda sit,
7o2. V. Fideicommissum.
Succcssio ab inlestato objeetum est cap. i3. r. II. Casus succeisionis ab intestato, 727, 728,; — praescriptum de casu laesae legitimae, 729; — heredes legitimi sunt: l) consanguinei ex toro legitimo, 73o j — lineae eorum succedendi capaces, 73l j — 1. linea, liberi legitimi, x. e. filii et filiae , eorumque descendentes , 732 — 734; — 2. línea, párenles legitimi, eorumque descendentes, 735 — 737» — 3. linea, avi aviaeque . eorumque descendentes, 738—74o; — 4« «inea, proa vi proa viaeque, etéoiuiu descendentes, 74l— 743; — 5. linea, abavi aba viaeque, et eoruin descendentes, 744 — 747 * — t>. linea atavi ataviaeque, et eorum descendentes, 748—75o; — exclusio remotioruin consanguineorum, 75lj 2) jus succedendi ab int. liberorum legitimato* rum, , 752, 753; — 3) liberorum illegitimorum,
0
176
y54» 4) liberorom adoptivorum, 755} — 5) parentum respectu proliuin §. "jB2 — 754 ineiuoratarum, 756; —■ 6) jus succedendi ab in-tesiato conjugum, 757 — 759; — exceptio pro
casu, ulii jus advitalitium locum habet, 1258; —
■
aut uiatrimonium dissolutum est, 1266; — be-reditas caduca 760; — exceptiones a communi 01 dine succedeudi ab intestato, 761; — successio iu fid^icommissis 1 619 — 626; — collatio in portioneui bei edi Lariam ab intestato delatam,
7i,o—794.
Succcssoria pacta tantum inter conjuges valent,
602. V. Bot alia pacta. Successor, quatenus praescriptior.em incipere, aut ab anteccssore ipreptain continuare possit, 1463,
1467, 1493. V. Her es.
Sues, quando morbus vel mors earum jus ad evio-
tionis praestationem tribuat, Q25 et aeqq. Surnmus Imperans. Negotia juridica dominium
privatum ejus spectantia, aut ad modas adquireu-
»
di in jure civili fúndalos se referentia ab instan-tiis judicialibus dijudicanda sunt, 20; — an et
1
quatenus jura ei competentia usucapí vel prac* scribi possint 1^56, 1457, l472. l485. Sumtus. V. Inipensae.
77
Suppellex, quill sub ea conipralieiidatur, 674 i — suppellex miiiorennis pareutibus et cobercdibi.J ejus pretio detaxationis judicial» cedipetest, 23l. Superjiciei jus. V. Solarium. Super in! a bu latin. V. Sub pi gnus, Hypotheca. Superior tutor vel tutcla. V. Tulcla, Tutorium judicium.
Superius judicium, per hoc concessit) ad novum matriinonium iu casu mortis declaration» alterius conjugis altissimae dccisioni lubsterneuda est, ll4; — ad illud recursus a resolutione inferior!« judrcis patet , 268. Supernatae proles, an eis juscompetat donationem revocandi, g54j —jura earum pro casu, quo iu ult. vol. dispositione praeteritae sunt, 77®
780. V Liberi. Superpraenotatio. V. Subpignus, Hypoiheca. Suppressio nltimae voluntatis jus succedendi toHit,
542.
Surdi sunt testes inhabiles in ult. vol. disposition
%
ne, 591.
Surdi et rnuli, quando ips» curator coiMlitmtur, Suspensio vel posiiio rei alicujui perirulo.a, q'»le
jus tribuat, l3l8, l'iig.	.
Sustentatio. V. Alimenta.
M
178
Symbolic a traditio, quouiodo et ¡a quibut rebus locum habeat, 427 et 4^2.
m
Synagoga, iu ea matrimonia judaeoruiu proclaman* da sunt, 126.
Syndicatus actio. V. Querela.
T.
i
Talerna lueicibus iiistrücta symbolice tradi potest, 427>
Tabulae provinciales. V. Libri publici, Inta-bulatio, Fraenotatio.
Tabulae testamente'. V. Scriptum.
Tabulaiia instrumenta. V. Instrumenta.
Tacitus consensus, quid bit, 863; — tacita ro-vocatio locationis couducJionis, lll5.
Taxa, .venditio ultra taxam jus tribuit querelam 111 política instantia instiluendi, lOjg.
Tuxatlo , quae on era conductor! ferenda sint, ti locado conductio reruin, t:nde labore tantuui utilités habetur, sccunduin texationem initur, logg.
Temp
oris lapsus , qua tenus eo jus pignoris cesset, 468; — quatenus Servitutes tollat, 527,528; — quoad debitum, an fídejussorem liberet, l364j~-~ quatenus eo jura et obligalioues tollantur, prae«
179
srribdriiui' ant usucapiaDtur, l440- V- Tempus, Praesrriptio.
Tempus adimplendi pacti, praescripta de eo.. 902— 904. C011F. Solutio t Dies, Mensis, Annus.—-Tempus inhii efftcaciae legis, 3; — liujiis co-dtcis in specie, Pat. promu/g. —- Tempus aldi-cationis a tutela, 2Gl ; — delationis hereditatis et babilitatis succedenrti, 545, 546; — ut tempus conditae ultimae voluntatis addatur, non quidem necessariuin, sed consultum est, 578; — tempus, ad quod testator jus relictum limilavit, quid eiFIciat, 704—708; — tenipus solvendae mercedis locationis conductionis hereditsriae, 1132. — Tempus, per quod domicilium in his terris cootinuari debet, ut jus civitatis adquira-tiir , 29} —— duratiouis domicilii
propter pro*
claniationeni instituendam , "]2; — post quale tenipus proclaroatio, matrimonio non statim inito, repetenda sit,	— intra quod tempus n,a»
triinonii initio curatori animarum ordinario , ab eo, qui in »Ho loco vires ejus egit, indicanda sit, 82; —- Ituiptis ad impugnandurn matrimo-uiir.n invalidnm, 96; — observandum in sasu iinpotentiae dubiae, lol; — ad determinationem nialitiosac desertionis alicujus conjugis,
115; —
ad licit.iin contractionem novi matrimonii, 120 ,
M 2
i8o
i 21; — -••« luoiliü declaVatioueui j 24» ll3, 114 ct 2/7; — ad tentationcui , ut conjuges judaic! a propGiiLo d! votli! recedant, l34» — leiupus nativitatis, ut legitima praesumatur, l55— 1 i j; — ad imiMigualioaem legitimo rum nataliuui, j55 — l5<); — illugilimae coliabitalionis ad piobandatn paleraitatem, lG3; — intra quod patria poUstas propter absentiam patris vel ejus condemnationem ad carccres suspenditur, 176 J — abscntiae ad cxcusationem necessarian! a tutela , Jg4; — intra quod tutor se excusare debet, 2ol; —■ ad reddendo rat i ones pupil ¡ares , 239, 2G2; — intra quod consanguinei petere possunt, ut ipsis tutela cedatur, 258, 2j9; — quo elapso animal mansuefactum occupare licet, 384; — intra quod i.iventio facta publicauda est, 389; — et jus'ia rem iuventam adquiratur, 3gl, o¡j2 ; — ad repeteudam vi íluuiiaü avulsam terrain, 412} — ad justif.candam piaeuotatioiicm, ^39 J — ttm-pus quietae possessionis ad dctcrminandum mo* dum juris pasccudi, 4¡/8> Validität!» ult. vol. disposition!» privilegia lac, 599; — ad piaea'a-tioncai legatoruiu, G85; — ad acceptatior.eui promissi, 8G2; — ad exercitium jutis ex convention» de contractu in futurum ineundo, 936';—-eviction!! praestationem exigendl, 924—933; —
• . >' - •
i8i
nd actionem ile iademnitate ex contractu deposit!, 967; — ad actiones uiutuas int-jr commodantem et commodatariuin, 982; — ad exercenduin jtu prottmiseos, 1075; — jus experientiae in cm-tioue venditions, lo82; — jus ex pacto addict! jnis in diem, lo84j — ad artioiiem contra locatorem institucndani propter cxnenjas, 1097 i — temp 11s, quo durat losatio conductio tacite renovata, lll5; — ad actionem in in-demuitatem contra conductorem , 1111 j — renunciation« contractus locatiouis conduclionis, lllf)} — ad exeicitium juris protimissos vel retractus a domino directo sib! reservat! ,1 l4l ; — intra quod dominus directus jusadquirit laudemium exigendi, ll42 j — adinducendam praesumtionem praestitae morganaticae, 1232; — ad notifica-
v
tionein danini vi contractus assecurationis reparan-di, 1290; — ad instituendam actionem inderani-tatis post pecus in pignus captum, l321; — intra qiiod fidejussio exspirat, l363 et 1367. V. Frae-scriptio.
terminus. De legato iu terminis redeuntibus prae-stando, 687; — donatione:! quoad praestationea in certis terminis faciendas in heredes non trän» «ei'mt, 955. V. Tempus, Dies.
182
Territorium civitatis, qüatenüs cive» etiam exlia illli,1 legibus patriae suae obstrieti sint, 4-
Tertius. An inetus vel error a tertio causatus pactum invalidum re.Ki.it, 870; — an quis pro tertio promittero aut aeeeptare possit, 88l J — liereditas aut legatum tertiae pcrsonae adhuc vi* ventisobjectum pacti validi non est, 87*); —qua-tenus tertius pro alio solvere possit, l4-2, 1.^23.
Testari. V. Declaratio u/t. vol.
Testamentum. Cap. 9. 1'. IF. Notio ejus , 553. V. Declaratio ult. vol. — Testamenta privilegiata, 597—600; — quateuus testamentum prius per posterius tullatur, 713; — quomodo revocetur, 717 — 725; — vel delctioue instiuuienti in» validum reddatur, 721—723. V. Sublatio ult.
vol.—Mutua testamenta tautuui eonjugibui permit-tuntur, et revocari possuut, 583 et 1248. — Testamenti executor. V. Executor.
Testator, qualenus laesio ipsius aut ejus fainiliae laedentem jure succedendi indignum reddat, 54°—~ 542; — jus testatoris ultiinain suam voluutatein liinitandi, mutandi et tolleudi. V. Restrictio, Sublatio.
Testimonia , (juae sint exbibendaante copulationein, 78; — quae ad Separationen! obtinendam, lt»4,
105, 107, 133 et 134.
• .
183
Testes, praesentia eornm in contrahendo matrimonio requtritur, 75; — ncc minus in ult. vol. dispositione , 579—5g8; —- eorum subseriptio in instrumenta tabular!., 434> — inhabiles in ult. vol. dispositionibu«, 5gl — 5g8; ~ pacta de regula cum vcl sine testibus iniri possunt, 883; — exceptio quoad pactum successorium, 12^9 j — qualenus testes subscriptionem propria manu facicndain supplere valeant, 58o et 88G.
Thesaurus, quid ait , 098; — obligatio iuventio-nem eiut indicandi, ibid. ;— distributio thesauri, 399— 4ol, ll43, 1147» — usufructua-
rius partem ejus petere nequit, 5ii.
Tigni jus. V. Servitutes.
Tiro merealoris vel opiAcis, quatenus dominum mercaturae vel opiiicii obliget, 1027—1°33.
Tituius, justus, 3lG, 317; — ejus e»Fectus, 320; — an tituius a possessore edendus, 323— 325; — merus tituius non tribuit possessionem, 320; — nec dominium, 425 J — nec aliud jus reale , 445- — Tituius possessionis est debilior Vel fortior; consectarium litijus differentiae, 3 72— — tituius ad dominium, 38o, 38l et 424; —ad jus pignoris, 44g | — ad Servituten*,
48o; — ad jus hcre-litariu'D, 533, 534« —
iH
quateiius ad praesciiptionem nccrstariua sit, l46o,
1 Í77 1493. .
Traclalus obligationeni es parto uoiidiini iitrln-cujit, 8G1. V. Punctafio, Convertíiu , Scriptum.
Traditio. Deadqtiircndo dominio per traditiom-m agit cap. 5. i'. II. Traditiu est modus derivativas rem adquirí udi. 4l3; — ejus titulas justus. 4^4 5 — solus titulus nec dominium, nec aliud jus reale Irihuit, 425* — Species tradiiiouis: I. respecta reruin mobilium : a) traditio corporalis, 426 j — b) symbolira, 4^7 » — c) Pcr "ieram dcclara-tionmi , 4^8; — quando res transmissae pro traditis lialiRiidac aint, 4^9 I —*- effect us aliena-tiouis cum el sine traditione, 43°« — II. Traditio rerum iminobilium per inscriptionem actus adquireudi ¡11 libros públicos, 43l; — ejus requisita, 432; — in specie in casu adquisitionis a) per pactum, 433 — 435; — b) per senlen-tiaui judicis et alia documenta judicial», 436:'— aut c) per legatum, 437- — Inscriptio in libros públicos conditíonata, 438, 439 > praescríp-tum de collisione inscriptionuiA , 44° 5 — cou" sectaria iuicriptionii a) respcctu possessionis, 44l i ~~ h) respectu jurium cum ea conjuncto-
rum, 44®» — «t c) onerum, 443. — Modi,
85
quibtio dominium c'xspirat, 44+ i	extensio
ho rum praescriptorum ad alia jura realia , 445'f — forma inscriptions, 446. — Ubi res immobiles et ubi res mobiles tradendae sint, go5 ct l420; — cui jus possessionis competat, si rss successive pluribus pcrsonis tradita fuit, 322; — cui res a detentore tradeuda sit, si plures possessionem ejus petunt, 348- — Traditio hereditatis in possessionem justarn. V. Hereditatis possessionis capio.
Transactio, quid sit, l38o; — quomodo a donatione dilferat, l38l; — invaliditas trausac-tionis respectu object!, l3S2— l384j — certos defectus, l385 — l388; — ambitus transactions, l38<3; — eflectus respcctu obli-gationum accessoriarum , l3f)0; — tutor propria auctoritate transigere nequit , 233 J — transactio nomine allprius ineunda speciale mandatum re-quirit , I008; — in controversiis conjugum de separatione patrimonii imprimis amicabilis com-positio tentanda est, 117 Rt 12S4-
Transgressiones legum poenalium Obligationen! ad indemnitatcm pracstandain ct ad poenam in-ducunt, 1338; — quatenus objectuin trans-
actionis esse possint, 1384-
Transitus ad aliasn religionein. V. Religio,
86
Transmissio rei alicujus, (pando pro traditionc lubeuila sit, 429. V. quoque Instituía rerum iransmittendarum.
Iransmutatio praedii fideicoimnissarii in sortera pecuuiariam, reí ejus permutatio pro aliis fundís , quomodo fieri possint, 633, G34. V. Pcrmu* tatio.
Tributa y jus ea ímponendi vel jus vecligalia exi-gendí praescríptíoui obnoxium non eat, l456.
Truncus, ex eo domiuiuin arboris determinatur, 421.
Turbatio possessionis, quale jus tribuat, 33g.
Tutamen legum specíale, quibus personis conceda tur, 21, 22. V. Tutela, Cúratela, Prae-scriptio.
Tutela. De tutela et cúratela agit cap. 4> P* I* In quem fincin tutela et cúratela conslituatur, 187; — differentia inter eas, l88. — Ansa tutorem con-stitucndi , 189; — quís eum iinmediate con-atituat, I90 ; — excus&lio necessaría a tutela in genere, 191, 1Cj2; — a certa tutela, lg3, 194»	excuaationcs volnntariae, I90; —
Modi, quibus aliquis ad tulelani vocatur : 1) tu« * tela testamentaria, I96, 197; —2} legitima, I98; — 3) dativa, 199. — Forma ipsius in-stitutionia tutoii», 200 ¡ — modus se' escusan-
187
«Ii, 201; — responsabilitas tutoris et jndicii respectu hujus rei, 2o2, 2o3; — aditio tutelae, 2o4; — spousio tutoris, 2o5 ; — exaratum de eo instrumentum, 2o6. — Gestio tutelae. Cautela a jndicio stalim observanda, 207, 2o8; — conjunct¡0 obligationum principalium (educatio-uis et bonorum administration!*) in una persona, 2og, 210; — tutrix per contutorem adjuvalur, 211; — jura ct obligations» ronlutoris, 212—■ 2l5; — speciales obligationes et jura tutoris; a) respectu educatioais persouae, 216; — obli-gatioHes pupilli correspondeutes , 217i — cui proxime educationis cura incumbat , 2l8; — determinatio quantitatis sun:tuum educationis, et , unde accipiendi , 219 — 221; — speciales obligationes tutelae : b) respectu administrationis bonorum, exploratio et securitas patrimonii, 222; —— per Obsignationen! et inventariuin, 223 ; — per aestimationein patrimonii immobilis, sive immediate per judicium pupillare, 224» — sive per forum rei sitae, 225, 226; — ad quam jurisdictioncm res mobiles pcrtincaut, 22"/.— llegula generalis quoad bonorum administratio-nem , 228; —— praescripta specialis : rcspectu immedia'.ae bonorum administrationis; iu specie reruoi prctiosarum, 22<J; — pecuniae paratae,
J 88
23o; — reliqui patrimonii mobilis, 23l; — respectu immobilis, 232, 121J) et l25o; — in suscipiendis gravioribus negotii», 233 ; — in receptione pecuniae locatae, 234 i ~ 'n ulterior« ejus elocatione, 235; —- ratione securitatis acti-YOrum pignore non instructorum , a36etl245; — »■aiitio, 237; obligatio ad ratioues reddendo, 238; —- tempus rationum reddeudarum, 23.9 » ~~	24o ; — et modus resolution!»
tuper rAtionibus redditis, 24l j 242. — Spe-cialia praescripta pro tutore ratione patrimonii administrationis mediatae , h. e. ratione adqui»i-tionurn et obligationum pupilli. Jn specie : respectu dcfeniionnin r 243; — respectu patrimonii pupilli, 244 et 245; — in casu separation!« a to 10 et mensa, I06; t— aut adoptionis , l8l; — ill quibus casihus minorennis sine consensu tutorii obligetur , 246—248.— Finis tutelae: a; morte, 2 j9 ; — b) post sublatum impediinentum exercitii patriae potestatis, 25o ; — c) per majorennit:».-. tkm pbysicam, 25l ; — d) per veniam aetatis , 252; — e) per dimissionem tutoris , ex officio rel ad petilioriem factam, 253 ; — casus dimis-sionis ex officio , 254 — 256"; — petitae a tutore, 257, 258; — aut ab aliis, 259, — Condition®» diinissionis tutoris: a) tempos ordi-
. i89
nariuui, 26l j — b) rationes fmales, 2C2 ; — c) traditio patrimonii, 263; — Respousabilita* tutorÍ3 ex rea tu alieno, 264; — subsidiaria ju-dicii tutorii, 265. — Remuneratio tutoris ". a) annua, 266; —- b) aut in illius discessu , 267; —
remedia juris tutori compctentia, si gravetur, 268.
*
V. Curator. Tutor. V. Tutela, Contutor. Tutor ¡um judicium illud est, cujus jurisdiction minorennis subest, 189; — ex officio constitution! tutoris prospicere obligator, 189, 1^,0,
199	et 2og; — ei incumbit de habilitate et ex-cusatiouibus tutoris decernere, 191 — 19^1 201 et 2o3 ; — ei quilibet tutor subjicitur,
200	; — si scient inhabilcm tutorem constituit, propterea tenetur, 202; — ab eo edilur man-datum ad tutelam suscipiendam, 2o4; — spon-(ionem acceptât et instrumentum de eo exarat, 2o5, 206; — ei cnrandum est, ut ex pluribiis tutoribus unus tantum educationem et negotiorum g-jstionem principaliter suscipiat, 21o; — sum-tus education!» det-rmiuat, 219 — 221; — explorât patrimonium pupillare per obsignation«!», inventarium et aestimationem , 222-— 227; — omnibus partibui administration« papillaris inri-gilat et de omnibus gravioribu» negotii« , rations
lgo
quorum tutor! consensus judicial!* requireudus e»t* decernit, 2l6, 23l—235; —luicipit rationes et tie illisresolutioneui edit, 238—24l, 262; —-minorenni vigesiiuum annum aetatis transgresso residuum purum reditnuui committere potest, 247; — da dimissione tutoris decidit, 253 — 260; — potest continuationem tutelae post ma-jorennitatem disponere, 251; — aut veniain aetatis concedere, 252; — in subsidium de ad-
ministratione tenetur, 265 ; — assignat remu-
'i
ncrationem tutori competenlem, 266, 267$ — dijudicat mutua* tutoris et pupilli querelas, 217» 268 ; — ct librum pnpillaiem gerit, 207, 2o8. — Curatelae perinde ac tutelae prospicit , 269, 283. V. quoque Tulcla, Curator.
u.
Ultima voluntas. V. Declara lio ult. vol. Unilatcralia pacta. Notio, 86'4; — respectu eorum praesumitur , ohiigatum sibi potius minus
quam gravius onus imponere voluisse, fjl5.
/
linio prolium, quid sit et an val sat, 12jg. Univcrsitas rcrum. Sub ca iutelligitur complexus pluriuin rerum specialium, quae cominuni nomine insigniuntur ct bine tamquam totum aliquod con*
"»91
siderantur, 3o2; — res universalis symbolics tradi potest, 427»
Univcrsitates. V. Communitates.
Units pro omnibus et omnes pro uno. V. Cor-realitas.
Urbanac Servitutes. V. Servitutes.
Usucapió. V. Praescriptio.
Usurae. Solrendas ex crédito, in re in usumfruetum coucessa in tabula to, usufruetuarius suseipere debet, 512; — exsorte capital! inusum Tel in usumfruc-• tum concessa usuarius vel usufruetuarius pereipien-di jus habet, 510; — determinado legitimarum usurarum conventionalium, gg3, 994 i — tempus praestationis, 997; — in antecessum ad summum pro sex mensibus detrahi possunt, ibid.\ — determinado legalium, <jy5; — usurae
*	r
ab usiiris aeeipi nequeunt, 998; — in cadem valuta, quemadinodum ipsa sors solvente sunt, 999» ~~ transgressio legitimae quantitativ usurarum objectum est legis de injusta foeneradone promulgatae, 1000; — quando ob intermissam interpellationem jus usuras exigendi cesset, 1335; — quatenus fidejussor de usuris teneatur, l353; —an soludo poaterioruin usurarum solutio-uem antiijuioruui probet, 14&9*
Usuraria pr a vitas, V. Foeneratio injusta•
192
Usurp alio usucapion is. V. Impcdimeniurn, Interruptio.
Usus. Quod ad continuum usnm totius alicujus de« stinatur, appertinens ejus est, 2f)7 ; — qui jure suo intra justos limiies utitur, de damno inde orto non tenetur, l3o5; — de eo, quod puberi ad usum conceditur, libere dispouere potest, l5l. V. Servitutes. ■— Usus juris. V. Possessio, Prae-scriplio.
Ususfructus est servitus personalis, 47$» — quid sit, 5og; — in quantum res fungibles objectum ejus sint, olO'j — jus usufructuarii ad omnem ulilitatem , 5ll ; — obligatio usufructuarii ; a) rcspeclu oueruni, 5l2; — b) rei conserva-
tionis, 5l3; — c) ratione aedificiorum, 5l4~~
5lG; — quatcnus usufructuarius sumtus inelio-
» ^ t
ratiouis exigere possit, 317» — media probations respect u niutuorum jurium usufructuarii et proprietarii, 5l8; — distributio utilitatis , si " ususfiuctus exspirat, 5lg; — quatenus usufructuarius obligetur cautionem praestare, 52o; — ususfiuctus aedificiiv521, 522; — hercdi usus-fructus liereditatis adhuc ante ejus addictionew couipctit, 8lO; — marito ususfructus competit dotis in rebus non fungibilibus consistentis, 122Ö; — ususfructus marito ab uxore in reliquo
193
ejus patrimonii) concessus, «cd ab illa ipsa per-ceptus cam ad r-itiones reddendas noa obligat, 12.+0; — ususfructus inter conjuges mortis causa cons lit ut us , 1255 — 1258 j — res in usum- t fructuin concessit ab usufructuario aut ejus heredibus usucapí neipiitj 1*62; — ususfructus patrimonii liberorum patri legatus creditoribus jus non tribuit Omnes reditus in praejudicium liberorum coudiceudi, l5o. V. Servitutes.
Vtend i jus. V. Dominium, Usus, Habitatiox Ususfructus, Commodatum , Loca tío con-ductio.
Utensilio ad remoeconomicam necessaria rebus im» mobilibus adnumerantur, 296; — et tacite pro mercede locationis conductionis oppiguorata sunt f llOl. <
Utile dominium competit possessor! fidelcommissi , 629. V. Dominium, Locatio conductio.
Uti/itas. V. Commoda. •
Uxor, specialis ejus jura person arum et obligations*» 911 92; — ipsi quoque durante lite de separations patrimonii in casu separation!* aut dissolutions matrimonii conveniens sustentatio competit, 117J — matrimonii vinculo soluta, quamlo novum matrimonium inire possit, 120, 121 ¡ — [concursus creditorum de patrimonio
N
uxorís ortus communíoneni bouorum tollit et ra-tionem aeparationis, tili in casu mortis, suppeditat, 1262. V. quoque Conjures , Dotalia pacta, Sue cessio y Mater, Legitima, Vidua.
V.
Vacantes res, 287; — quomodo adquírantur, 38l.
Vadium. V. Poena conventionalism
Valor, quotnodo in fideiconimisso oueraudu vel per« mutando determinaudus sit, 637i — laesio ultra dimidiuin ejus jus tribuít querelam propterea inatituendi, g34 > 935. V. Pretium. Laesio.
Valuta, in qua mutimm constituí possit, in qua constitutum aut usurae ex eo debitae sol rendas »int. V. Mutuum.
Ve dig alia. V. Tributa.
Vectores pro mercibus vehendis eodem modo ac depositarius tenentur, 970; — obligantur quo-que ratione famulorum suorum, l3l6; — jure non gaudent pretium rerum ipsis commissarinn recipiendi , aut debituin in «as contrahendi,
i°3i . ,•
ig5
VeCtuTa. Mere« per vecturas transmiltendae symbolice tradi possuut, 4^7 > — obligatio respecta merciam ad transportationem per vecturas recep-tarum, 970 et l3l6.
Venatío. V. Caplio ferarum.
Venia aetatis, «piando, quomodo et quicum effectu concedi poisit, 252; — a testatore concessa tollit indignitatem heredis, 5+0.
Verba ambigua in pactis bilateralibus contra eum dcclarantur, qui illis usus est, J)l5.
Veritas crediti, de ea cedens tenetur, 13Q7-
Versiones codicis civilis universalis secundum tectum germanicum judicandae sunt. Pat. pro-mulg.
Viae jus. V. Sen itutes.
Vicini, jura corum ad rcnovationem liinitum, et
ex communione praesumta, 85o — 858.
>
VictUS, quid sub eo intelligendum , 672, 673.
Vidua vel viduus, ut ad novum matrimonium ad-mittantur , disiolutionem prioris probent oportet, 62; — intra quale tempus vidua novum matrimonium contrabere possit, 120, 121; — cui-libct viduae post mortem mariti adbuc per sex liebdomades , et si gravida est, usque ad decur-sum sex bebdomadum post partum, ordinaria suN 2
13$
% • • • •
stentatio ex hereditate debelur , attamen lioc tcmpdre nullo vidualitio fruitur, 1243. — So-cietates ad sustentalionein viduarum initae. V.Jn-
stiluta♦
Vidualilium, quid sit; tjuaudo et quamditi viduae compelat, 1242 — 1244» """" cautio dc eo prae-sranda, 1245; — in casu concursus creditorum de patrimnnio niariti publicati de regula vidua-lilium peti potest, 12^0. Viduitas, quatenus tamquain conditio in ult. vol. disposition? imponi possit, /00.
Vi duns. V. Vidua.
Vinculum matrimonii apud catliolicos indissolu-bile est, 111; — impedirnentum efficit novum matrimonium ineundi, 62,
Vindicatio rci. V. Dominium. Vis privato. V. Auctorilas; — vis alicui illata. V. Mclns. —- In periculo imminent! vis vi repelli potest, 344j — possessio vi inita vitiosa est,
345. Vita.
periculurn ejus ratio est petendi Separationen, 10Cji — et apud acatholiros dissolutioncm matrimonii, ll5, ll6; — praestatio annua ad dies vit.ie objectuin est contractus de reditu an*
nuo vita'i, 1284. V, quoque Laesio, Reditus
197
annuus Vitalis, Mortis dec!oratio. — Vi tac rationis electio, quando proli competat, l48. Vitia. V. Defectus.
Vitric.US cum privigna validum matrimonium inire nequit, 66.
Vocati ad fideicommissüm. V. Fideicommissum. Voluntas. V. Arbitrium, Beclaratio, Restric-x tio, Sublatio ultimae voluntatis. Voluntatis declaratio tacita est vel expressa, 863 ; — ultimae voluntatis argumentum antä publicationem objectum validae transactions non
est, l383.
' ota solcmnia matrimonii impedimentum sunt,
63, g4-
Votorum pluralitas, quatenus in communione do»
minii décidât, 833 — 842 , 1188.