legibu$ PROPOSITA In TJnrvOTlitetej SalisburC<»Ll^ . sfe Jbjm 4.-j Bjffic £■, tf DISPVTATIO THEOLOGICA DE LEGIBUS A M I3SC ALMA ET A&c, JOANNI A4AXIMILIANO SERENISSIMI ELECTORIS BAVA- nx Scc. Camerario, & ConfiliarioAu- lico r Statuum Provincialnim CommifTario, &c. JOANNI CHRISTOPHORO SERENISSIMI ELECTORIS BAVA- rias Camerario, &ConfiIiario A n irn L L. BABONIBUS A PREV- S/NG , IN LTENPKETs/Ng , Kopfjpurg & Huebenjtem> Domnu in Hocken - Afckau & SoUhueben r %eicherjpeyrn y Gr e (ing & Saxen({ham i &c.&c. FRATRIBUSGERMANIS Dominis meisoblervandifllmis. %F.n:-REK'D IS SI ME, 1 ILLUSTKJZS ET GE N EROSI DO - j MINI domini FRATRES , DOMINI ET Patrom Obftrvandiffimi. Olentifsimu vul- j nuseft 5 quodipfa medicina exulce- , rat, & fuo velut lenocinio incrudefcit. Nos prof e do Tegerenfes, diu ob- ligati in manifeftum devoti animi pignus, meminifle Jllu- ftrifsimi veftri Nominis fine novo dolore nondum potui- mus. adeoirritantfolatiarnec tempore mitigatus omnem tadum r git, & tračlarino poteft. PrecioiumUnionetn pcrdidimus , qui Jlluftrifsi- mum vefttu Sanguinem, no. ftrae Religioni, velut annulo gcmmam, fancHfsime illiga* 'vit. Etiamnum TumbceEpi- taphio infcriptum eft ♦ inter pulcherrimas Naturas&Vir- guinem non tam dedifle de- coris fuffragium, quam acce- pifle. Amatis vero faanc glo- riam, quia non tantum veftra eft affečhi fanguinis fed vir- tutis; ut compendio ufus ef- (?) fiuos, Proverb. 8. rerum denique pene omnium interfe dilRdentium pugnas ex aeterna lege ,.quž iuftum eft», ut omnia fint ordinatiffima cornponi. Aliter tamen ratio- nali creatorae, alitercaeteris rebus creatis les data,, Ipedabat id a d 'prudentiatn fiummi Principi*, non eodem modoregio. mnia,ied conformirer fua:quodvis natura:. Hdmo, qua ratio- nalis per cognitionem lejem participat r fine cognitione res a!i*;iile yer conjignationem lumiuis pf.4.v.7.mcntibu5 humani® imprclTi cfiredivum accipit agendi pnncipium>qtio velut do¬ mina® fuorum aduum fefe libere in finem moveat, irrationa- lescreaturjepermodumadionis, &paffionis S. Th. 1 . a. f.&g. accipiendo principia propnorum aduum, in fuo* fingulorum fines naturaii quadatn neceffitate ab alio agun* tur, & defpotico imperio velut membra animae, Deo obedi— unt, ci)m hberis regatur imperijs homo. Porro quia lex iram oy trat ur, & ubi non $Jl ltx> ntc fr&varU A 2. sati« \ 2 Dijputatio cum homine ačlum fuifTe videri poflct G fine omni lege, fuae tantfim libcrtaci reličtus viveret, pcena. rumacmortis timore fublato. Sedhominem tollac necefTe eft, quifquisabomni peoitus lege honjinem exirojt; ipTum nadirale hominis judicium lex quxdam eft, dičlans quidho neftefaciendum, quid omittendum fit, & quamvis Deus ab' folute loquendo potuiflet legetr. nullamdare, ficut potuiffet fcreaturam radonalem ommtvo non^condere, fuppofita tamen ejus creadone non potuitipfi non legem fenbere, non potu. itfacere, ut malum ahqttod morale contra naturale judicato rium radonu, quod a kge aeternldefcendit, noni. De " mum finis, ,n quem eft cond.tus homo, legi s neodfitatemia- ds declarat, ab eoemm cum natura fua fit defi./Kki! t« faoe efle normam aliquam ac legem, iM » t ' tionem, fini fuoconformitcroperetur ir fttit homini diviniedf (unde fciUcet omnts^eftlcgilm audlmi* tas) legem dari, THESJS ff. Lex eft oriinath^ationiih ad bonum com - mirne c db eOj qui čuvam communitatis babet d promulgata e . S.Tb. l.z , q,#o t a. 4. T Egemaliquia %eWo deducunt, edqudd fcr.pto tradit* J^leic, aut tabulisanctfa omnibusad legendam proponere tur. ali, a dehgendo duftam volunt, five qndd (it certa norma &■ regula dcligtndi reZtunr, live qudd multorum confultatione autctiamexmultis,.quaepoffcnt.conftitui,unalexadid feao op«, eft lit delefta. S Tb ,.,o.a. I. ft ligando deri,,, q«i, obl.gatad agendam, fnifijuen«« tenet conftitnti ob ’ noxtos. «11*00. * Les Theologictt. ^ * Lex eft ardinatio, non qualifcunque, fed efficax, 8c qu$ neceflltatemaliquamac obligationem affertijs, quibu* conftituitur. Visobligandi in lege ex juftitia legali oritur Kujus enim virtutis eft refpiceretommune bonum ut propriJ um objedam, eftque principaliter, Sc quafi architedonice. S. D, t. 2 .q. f8.a. 6 . in Principe,in fubditis autem fecundarie, & quafi adminiftrative. Itaque admonitio, petitio,itemle. ges confultorue,etfi ordinentaiiquid, veram tamen rationem legis non habent fed fimilitudinem tantum (nili forte kgi* nomine ;corqpTehendas omnem providentiamiPrinci pis circa gubernationemrreipublic«, tune eninvetiarm.confiiia in 'legi. buseflefatebimur) deeft enim in his efficacia & vis obligan- di. Praeceptum quoque cirm ex alijs caprribus,, ;tum hic er eo a propria ratione legis excluditur, quod ejus obligandi vis proprie non a juftitia legali, fed ab obedientia provenit, und« etiam obligationem perfonalem non communem inducit. b Sunt, qui legem folius voluntatis adum efle conren. dunt: alij voluntatis fimul Sc intelledus efte volunt. Nos cum S. D formaliter Sc fecundum eflentiamad intelledunu pradicum fpedaredicimus, quamvis praefupponatadirm^o- luntatis. Movet fane voluntas, mt-caeteraspctentias appli- cando adfua quafvis officia,ita &intelledumad operandom, & er affedu juftitise iegalis vult, utefficaciterordinetquid faciendum fit, quid fugicndum, ipfa tamen nihil ordinat, ni« hil praefcribit, ficut nihil cognafcit ; & ideo ad legem quidem neceflario pracfupponitur.at legem formaliter non conftituit. Imperare,dirigere, ordinare &c;propriumlegis eft, attotum iftud formaliter intelledus opus eft, non voluntatis, ergo etia ipfalex. Inquis efficaoirerimperare & obligationem inducere legis eft, at obligatio & efficacia a voluntate eft, ergo&lex, Opponodibere operari cujafcunq;humani operiš eft.omnis e- tiam libertas a voluntate eft,anideo quodcunq ; humanu opus formaliter ad voluntatem quoq;fpedare dixeris? no certe, fed caufaliter če radicaliter tantftm; & licet omnis libertas a vo. A j lun. Difbutatio . * nonidco alibi nulla eft, quamquam alibi nifi ž vo- luntate fit. non ^ ItaqJ « efficac.s .naperi, cau-, luntate deriva vo , untatis ačlus , ipfu m farmah ter mape. fa & radnttit a ^ ^ Cl i m proinde Jurifconfultus quoque tiunicmc® tria pfincipum lcgcs vocat, & quod principi P fr Lis Vigorem habere d »cit, legem pet caufam non pcr E lacU ‘ definit aute demumcum.mperioadvenic.&h.nc e(f, ,„iU»oa.od.cu»,u« novem fupenorem oparit 5 U v , „ f |i e no n teneatur parere, doneč praeceptutn fim ' a ^ /ydquem antemintelieflusačlum ffeflabitle«! an C cuins eftrefte judicare ? dicoad neutrum , fed ad dilhn- aum ab his adum prudenti® gubernativ*, cujus officium cft lepibus mulci tu dinem regcre. r. z. q 97. a. ri.mfpruMifctli. cev quod rem perficit non tantum confukando . non etiam 'tdmiudicando, aut abfilute intimando per verbumindicativi modi fed movendo aliquem ad hoc qmd praapimr per verbnm impe¬ rativi modi' 1. Z-q. s 7. a. 1- c Ltges nempe ad eommunem feiptiblicz faltitem funt ac- commodandce. Arift; 4. polit. c. j. & Tyrannus proprium,bonus Princepscommune bonumqučerit, hoc enim finis eftlegifla. tivae poteftatis. Non ergo proba les ell, quae cum detrimen- to reipublicae, ultimate in privatum tantiim bonum Principis fertur S. Tli. 3. de regimine Prineipum c ir- non enim airArift. j. politicorum :regnumeji propter regent,fed rex propter regnunt, Non etiam illa , qux corporale cum damno fpiritualis boni* aut par-tis cum detrimento totius quasrit, non denique illa* quae fub forma quidemgenera!i datur, fed in odium certaeper- fonae, nifi ex juda & puhlica causa id fiat. ubique enim ratio communiaboni deficit: unde nec ad fui obfervantiarn obligat in confcientia. in dubio tamen pro ipsa & Legiflatore praefu. mitur. Quidautemfi Princeps ferendo legem nullo modo intendat bonum commune, fed tantum privatum ? peccabit fane tuncEtinceps contra officium fuum agens ,- fi tamen les re. Tkeclogica. y rcvera fitjrejpubl; utilis, perfonalis ilJa prava interni o in ter. Ram iegis fubftantiamnibil evertet, quando tefte S. Aug r de 1 ib. ar-bit: c. 5. etiam bona lex a nonbono ferri pot-e/i, neque debent fubditi fequi animum Principi*, qui per iegcmnoa proponitur, fed exequi id quod praecipicur. Linde etiam re- proba inrentio judicis nourefertad vaJorem fementiat, fiilla Kquafit. Aliud dicendum, fi ne obligandi quidem volunta- tern haberetPrinceps, tune enim lex non obiigaret, nififortč per accidens ratione confcienris erroneae. Čuta Jege naturali profpicituripfihomini de tu-enda propria vita, lege divina de proeuranda propria falote,lege civili decommodoMinorum, Milittim, desrarioPrincipis &c. etiam tune bonum commu. nefed mediatepromovetur, ejufmodi enim leges etfiimme- diate videanturfipečlare bonum privatum, nltimate tamen & finali ter ordinanturad bonum.commu ne, quo etiam, fenfu di. citur, quod expedit reipubi. ut civcs fint locupletes, ut nemo male re fiua utatur &c. Neque tantum in commune bonum, fed etiam ad communitatem legem ferri oportet, eft enim ačlus prudentiaegubernaciva:, quaemultitudinemfpečlat j ipiam impreflionem inclinarionis naturalis, & diredivi principij in operando omnibus hominibus infitam ( nam eriam illud publicum eft quod omnes fciunt) promulgationem quatidaoj legis sternae,, cui fubjacent* vocat«. U T jufta (It Iex, debet & tuflaScinfie praecipere. nempetSr materiam, &modumferendaclegis, oportet juftum efle. Jufta praecipiet, fi reUgitniSt diftipliH£Con(orm\a, fi Jalnti?ro. fieua, aut certe his non contraria jubeat. Jude prjecipiet, fi itaferatur, utobfervetmodum juflitiat, infineauidemI'ga- " t • THE SIS TIT. q. 96. it. 4. cx S, Aug. B g Difjbutatio 1‘ feratur nempe boni communis causa: in legiflatore auteat Jommutativ*. ut ne excedat poteftatem fer-cnns; m forma denique ferendi, diftributivae, fecundum xqua-litat«tn pro- ® ort ion is imponendo fubdiiis onera cit: a. 4. Debet itaoue lex ut religioni congruat, hotiefl* pratcipere, id eft, non mala exobjedlo, fedbona, undcquxdquid lcx jubet, velbonurru effe fupponit, vel facit. Lex enam civilis pcrmiffiva ačttas mali nonefta eft, non enirr fertur in adum ut operabilem, ficenimifte obiigatioms honefta: capaxnoneft. fed ut per. miffibilem, qua: permiffio honefta eft & rationabslis, vitandi majo-ris mali cauia. Rurfu*, ut difciplinam, qua ab ipsa na. tura inftituti fumus, obfervet, debet lex iufla & poflibilia u be¬ re, contrarium contra naturam eftet. lufta intclligo hoc lo- co (neidecnftepius repeteret Ifidorus in aftignandis condit^io- nibus legis ) communia , *quum(aneeft, u x qui fimit commo- dum fentiat & emu, eum ergocommune bonutn omnesferu tiant, juftum erit communia quoque efte onera, neque ab his fine cauta exceptionem fieri. Poflibilia neque fpedata ipsa natura, aut confideratis adjundis loči, temporis, oonfueru. dinis čL* Tp I Ex fubintravit.ttt abundaret de It Hum a d Rom. j. quomod 3\Q,turali„ ' THES1S I,. Lex aterna e/l ratio dnina fapientia , (e cundum ijuod ,■/} d.rcHnu b otmiutn aUuum O tnmanum in bonum publicum totius. mherfiei. 0 T^Oniim publicum unius communitatir aut rinceps curare potefi, totius univerfi nemo nifi fdu, Deus ; cu 1 uslex & fapientia attingita fine ufittte adfiZ foruter, 6 dfiomt onjniafiiaviter Sap. 8. lija ergo ordinat n \T regula generali* &mio prad.ca totius difpofitionis* '* bernatronis unrverfi fub unaratioire boni puhlici olon Jn, " quam Deus ab »terno ( divina enim ratio nihil conc.p t er temporejed habetaeternum conceptum ) in f e conrinT * conformari fuo tempore debentres creat«, vocatur/eil’ CU * Legem Hancfi ve univerfim in omni fua latitudine fpeVsT veparticulamerurrationali tantum creatur*datam, fed f e ‘ fj^liam non ni. b: Sicnina puu.v ..»»vnvv>|/>«t tumii «tu irranonaDma fertur, nam (Sc jjs Deus prtceptumpo/uit, & non prattribit, Pf. ipromulgatio huiclegi deeft.etfi enimS.Th. ad 2 . hic eleganter defcribat aliquam hujuslcgispromulgationem jatn inde ab aeterno.in curia divinitatis fa<£lam,cijm primum nem. peeft exprefla vcrboaterno’, &feriptain libro vita. faneta- menhic promulgandi modus alterius rationiseft, quam ut imperium publicum conftituar.. Dicimus proinde Jegemse- ternam tune demum compleram iegis ranonem accepiflc.,, edm ratiorrali creaturar eftpromulgata.atqueaded Deum non ab aterno; fed ex tempore proprie legiflatorero dici.- b- Hinc in Deo diftinguas licet ratione Tegem aternam. l.ab Ideis,ha enim fi fpeculativae Cnt^neceflario in Deo funt, Scante quodcunque voluntatis divinae;decretum,de creaturis etiam poflibiftbus tantum, edm lbx' liberunr Dei ačlum dicat, Sc nemmifi resfuturas contingat r fLautem fintpračlicat &ve. lut exemplaria ac rationes rerum omnium aIiquando a Deo producendarum, adhuca lege diftingtrentur, non folumquia Jex fupponit rem in eiTe jam conftitutam,circa cujus-deincept direčlionem occupatur, idea autem circa rem ut prirounL. cteabiJem verfenrarjfed multo maxime quia ferfubcfitis fcri- bitur,ut fecundum eam operentur,idea ipfum Deum St artifi. cem refpicit, ut eam in operand<}fequatur. i. a divini provi- dentia nam etiam abhac diftingui docet S. Th. deverit: q. f. a j. ad *. prtrvidentia in Deo proprie non nemtnar legem eter nam, fed alitjuid ad legem at er nam con[eqttens. Quomodo ? nem. pe ficut in nobis danturprincipia operabiliu naturaliter no. ta, exqtnbus procedimus inconfiliando, Sceligendo quod- eft prudentiae fiveprovidentiae, itaiex »terna velut genera- les quafdam regulas, Sc toti communitati leribit, eft eni m. jus »n conununicooftitutum,juxtaquasdeindepto*Kfenti*„ . “ : J C qust Theologtcet. •uotltrm ftatuniaeternitatiscpniidere«, fempi kil efle a lege ex S. D. deferipta, deprehendej. -— — £■--- - " t6 Vijputatio nuje de finguJis baberi debet, inparticulati difponit ordinati« dofinguJa in finem} confequitur itaque providentia ad le. gemaeternam, ficut demonftratioad principium, &q U j a o. mni« effedu« demonftrationis priticipijs quoque in demon, ftrabilibus ateribuitur, c©nvenienterquoqne legiattern* ati tribneotur adus providentia, noti quidem immediate fed mediate velut rad.ci & principio. Concludimus deni qu <^ ex d-dis omoibu«, etiamlegem aeternamin Deo formaiiter ad inteliedum fpedare, quamvis praefupponat adum volu n tat ia ade^, utetfi in aliquo prion ponatur Deuscognokere non, mentiendum, fervandum effe promUTum fcc-tunctam n adhuc legis rationem non habeat , obligat.onem moralem »on Jinducai, doneč volunta* Dei accedat & imperiujn T H E S I S II. Pmnes leges in quantum participant de ra- tione re&d, in tantum derhantur d lege Sterna, V* PS.a.S. T p Jn I ufta&c l u * contra «donetned,lexnoneft,red nuh. l^lica miqu«as, proinde jufta tantum lex ab arternž le/del rivari debet- & rede, quando inomnibus ita conflitutum eff ,«t 1 d quGd eftperpartkipationem reduci debeat ad id quod eftpereffentiam, & »n agentibus ordinati* fecundum mo yens non moveat, nili motum « primo. Divina^ ratio perelTentiatn reda eft, & Dei potekaš ad tndneendam! •obhgatioaem pnmutn eftmovens: five ergo lesemoui im ftam, fi,e qul obligantem IpetSe*. ,b jrteniž teg^totam deri” vari necefleeft, hinc tila divin* Sarientia: vox Proverb 8 rtgnant, &Ugum etnditorti tnjladturmnu Itaque' lex seter. Theohgica ♦ acternafons eft Sc origoaliarum omnium tegnro, Sc fi Uxlux ipfa prima lux eft.cujos tliz lcges participationes funt &radii quidam, Neque tamen hinc inferas, oranem alians Icgcrn divino jure obligare, nem enim eodem modo omne* »b strerna promanant, Divina lex (cen proutinlegiflatore eft, ficenim ipfa sternales eft, temporali tantiim premufga. tionedrtfinčta, fedproutad estra exiftitin fubditis) ilJa im. inediariiis ab Sterna lege derivatur, cacterac leges non ita ,fed natur atu qutdcm mediorationis lumine, humana media pote« fiate vel ab ipfoDeo immediate, vel medianfe reipubliea: con. fenfu Principibus commumcata. Linde ilJa foliim, non iftae divino jure obiigant. IHud i-ečViuses dičbis deduces,. legemaeternam non quidem ra feipsa & fua cflentia fic enim mulim potefi cogntfcert niji film Dem > & Beati qut D E V M per tjfentiam vident S. D. a. t . led tarnen in quadam irradiario. ne ac participatione , omni rationali creaturac notam eJTe. Solaris radiu* al>quid eft foli*. folem in radio videt , qui radium videt; Sc omnis cognitio ve rita tis etiam tenuiflima, aliquid eft legis arternae, igitur legem aeternam cognofcit«, quifquis veritatem cognofcit , quam omnes cognofcuntL. faltem epuantum ad principta cemntima legis naturalu.. Ita» que lex as terna aliqualiter ed omnibus nota; etfi uni perfečli- ds qnam alteri: idque non ideo tantum, quia trnu*altero plus eognofcir, feiicid*ex communibus agendi principijsadpro. pria procedir&c. venim etiam quia unus in radij contempla- tione fubfiftit, in folem oculos non frgir. Sr unasin indita fibi veritatis cognitione cononielcit^ cilm alter in iplam primata veritatem, in origtnem omruslegi*, feu naturali difcutfa ve. lutesefle&u in caufam, feu revelatione fidei &c. penitids šmendar, & fic quoque legem »ternam perfediu* cognofcau C n THE. tS Dtjputd.no T H E S I S III. Excet>tU ijs aua ad naturam r> WW,„, dninamJf/cBant * c at er a creataomnia b Z necejana fmt, Jeu contimemia, « hominL ttem Jhe ,ujh Jne mal,, * b eati aut damnati * fubduntur legi rftertue* * $$• J • 4 "pNUpliccs in Deo diftinguimus a&iones, aliai »ecefarim. l_y quiacirca Deurn er ipsa natura tales funt, velutamo* quoDeus fe amat,proceffioaesitem in divini* &c. a\\a% liber as, quia circacreaturas, ad quas:habitudinem dicunt, cx Ubero Dei decreto verfantnr. Dicimus neutras Iege.acttrnir.egu* laTi j non quidem«eceflartas, namillae ex feipfis eettutn ha* bent efTendi modumab intrinfeco abfolate neceflfarium, non enim divin* proceffiones ex pračtico dičtanrine increat* ra* tionis, & applicationis divin* voluntatis , fed naturaliteraC neceffaridoriginantur, ut easproinde legeeegulariopus non fit. Non etiamlibcras: aut enim iil* acciperentlegem po* iitivam & eitraneafli, at Deus Superiarem nonhabet: aut_j natimlem .& inlitam; atverditerum Toiuntas Deiši rečt<> defle&erenon poteft, >& eadem c um intcllcdu divino pet* fe effentialiter TeSa Sc ipfa acterna lex eft: und t ratione volit *. rum tnntitm ait S. D.^d^ ad i.volurttat Dei dicitur Rationubt• lit, aliocjuin ratiotte fui ipfitu magis tjl diceuda ipfa ratio. Prat. requirit tamecu Inqui* antequam quicquam hberevelir, di&amen rationis. Ita , inquam, requirit , notu tamtn ut velut per legem dirigatur ac determinetur ad eli* gen- o •gendum quod deceat, fed utreprsfentetur obje&um. JarS fi(quod no n poteft ) faceret Deui aliquid contra jd quodab. folucedecrevit, inordinate fane ageret, nonpropterprohi- bitiooem aut legem fi bi policam, fed quia repugnaret eflen. tisfus, quamex fe oportet effe conftantem &c. b JVullo modo ait S A ug. 19. de civit: Deialiquidletribut or din atieniejjJhmmt trtatoru fubtrahitur a. quopaxuniver/iratu ad « mimjiratnr- Sc S. Th.a.4 .-^utcuntjuc divmt gubernationi fubduu. tur, fubdu n tur au tem creau omma, fubtjduntur e-tiam legittcre. etfi non eodemmodo omnia, quod fupra di&um. De humanis operationibus qusri hi c poteft anomncs legi ster- ns fubfint? Dicendirm omnes procul dublo -operationcs morale s efle maceriam legU ecttrnt ,au t probibeutis, ut malt, aut frtcipieutii, idque vel quoad exercinum, ut£c* Ted lex &obiigatio eximperio Princi, pis profeda in fubditis recipitur: & fupra didumeft, Jegeni aeteroamperfeipfamacfeparatamabomni alia legenon obJi garc.. Ad j.dico. utlex naturalis obliget, ncceffarid requiri legem arternaro,-non foliimquia omnis poteftas &ob- ligatioa Deo & Jegeteterna eftj verum etiam quia nihilpecca. tum Stmalum morale eft, nifiquod primarid quidem contra_ legem aeternam, &fecundarid deindecontra naturale judica. torium rationi* eft.JS. Thom. cp.71, a: e.ad^. At nunquid ais, afiqua funt mala quia prohibita, alia autem prohibita quia_ tnala > ItaconceditS,D,alterumhujusquafi axiomatis mera. b r u m, /t id intelligatn rde prohibitionefaftaper itn pojiti v um, n ega c autem fi id referatu rad jus naturale & legem tEternam. cit.l. Certe S. Pauloita vifum*. qui fu-blata lege peccatum quoque tolii exiftimaba t.ubienim mn efi lese, ibinecpravaricatio.z d Rom. ^4, & peccatum non cognojcebam nijilex diceret . Sane peccatum., fupponitinoperante debitum , at vero debitum StobJigatio voluntati no« inducitur nifi mčdia aliqua lege, ergo. Sed inffasf perjurium,mendacium 5 odium Dei &c. funt intrinfece mala, quod ex eo patet, quia natura: rerumquoad efle eflen- tiae funtimmutabiles, &confequenter etiam quoad conve- nientiam St difconvenientiam proprietatum naturalium.ergo iron propter aliquam legem.. Refpondeo, talia efteintrinfe. ce mafa, quia ex fe adverfantur Peoartributis-divrnis v„g;.ve- ritati aut bonitati divina;, feu creaturae rationali&perfedioni, fed ha;c: ma|itia> fi quafi in priori a!iquo rationis ante Dei aternam legem eonfrderetur, tota quodammodo in genere naturareft, ficut privacio format, mala eft materiat: moralis noneft, quae fcilicet ablque ordine adrationem pradicanu noneft. Et^dutneftetuiatrerumdicuntur edeabaeter. no &immutabiles, non eft intelligendum, quod tales fint independentera Deo , a quo utique neceflitatis etiam fuae tnodnm accipiunt; neque tamen ideo Deutaliter facerepo* ! m nonefie* & (int pecctofecu P homo , dico inprimis, Ubere a Deo de bis iegem fern Gm. t iciterloquendo, ex hypothefi autern fi creaturam rationa- lem condat, non amplifi« Ubere, fed neeeflar.dferri.unde po. fitio addučta implicat, nunquam bane ratroDei pračhca,quana imitari in tempere debent creaturs, ejufmodicffe poteft, ut non contradicat ijs,qux divin* eflenti* adverlantur. Ma- neatergoad cujufcunque legts obhgationem neceffario re- ouiri iegemsternam, & mhil peccatum, aut malum morale effe, nifi qua contralegem & pnmario«teraamxft. Legts naturah plura funt pracepta* L Hx natur* & una eft, & multijffettuoatdmin fe.ttira apud omnes homines:multiplex proter plura qux continet prx- cepta, & vatiosquos moderatur virtutum a&us. Una igitur in fe eft. quia trnum primum principium generaliffi- xnum, bonam eft fccjuendum, malum fugiendum-, unde cxtera_. particularia praecepta omnia deducuntur: quia etiam unu* fiais, bomm natur a humana, in quem reliqua item omnia ten. dunt. Una rurfut eft lex natur*,quia eadem eft apud omnes faltemquoad generaliflimailla principiaagendotum; neque enimquifquam ratione utens tam hebes eft ut ha:c ignoret, tru* fcilicet non propriam tantiim rationem alicujus indivi. dui confequuntur, fedinipsa natura ratipnali fundanrur. quamquam interimnon negem, quoad propna qu*dam & ♦parcicularia prscepta, quxex primis illu deducuntur, noa Theologica. 3f effe eandtemlegem naturaeapud omnes, qu6d dedudHones e* jufmodi feu varijs circumftantijs, quasres particujares c orni” tan t u r, feu d ep ra v a ti s e tiam c u pid i ta t i b u s & cdm p e d i a n t u r.. MultipIexquoquedl kxsiatura^ ) e:Kpl^ra!ifsteprarceptorum*. OmnIa fcilicet didatnioa pradHea naturaliter nebis nota, five per fe nota fint-, five experfe netiš evidenter dcduda , prše* eeptafunt Jegis naturaJis, fed ea plura funt/erge. Tri* plicis univcrfim generis effe colligit S. D, ex triplici inclina* tione hominis ad bonum i.ad bonutn fecundum naturam_» eommunem omnibus fubftantijs appstendo debite co n i er- vati onem fui efle, &huc fpe&ant prascepta quibus virabo- iminis confervatur, &contrdtium ioipeditur. i. ad bonum* fecundum naturam communem caet-eris animaiibut,apperen~ do confervationem fpeciei , quo fpe&ant prascepta q,uibu& kumanae naturae propagatio, liberorum educatio Scc. praeci— pitur, 3 .ad bon um fecundum naturam rationalem, appetem. do debitam conftitutionem in fuis alijsaflibus, qua vel De- »m, vel proximum, vel ipfum hominem ut ratione praedi* tum &honefti amantem fpečlanr. Porrd quia inhis omnes morales virtutes occupantur,patet,omnium quoque morali* um virtutum ačtus fecunddm aliqnid, ad Jegetn naturaienij. pertinere. S.Th. a-& fi non quoadexercitium, at faltem quo* ad fpecificationem • & fi non at in talifpecie virtutum funt*, /alcem ut ingenere funt virtuofi. THESIS VI. Lcx naturalu nullam patimr intrinjecm MUtationem 3 vel dt/ftenjatio- nem b . q.()4- a.f. & 6 . M Melit Dem,(eipftmneofa* cultate pollet Legi/h tor in diftributionebonorumqua: funti civium, eademdominiumin alterum transferre poteft pe r leges Ufucapionis,Jta dimilTo qnod ex voto, juramento^c tontračlu ortum erat (kbiitum,xdl'at vati, juramenti ac con. tra. Thcologica. 2 ? fraflfis obligatio. Adde, qudd afiquando jure humano tan tum determinacur certus rnodu-s tmplendi idquodjuris natu” raliseft; ut in folurione decimarum ; aJiaseciam EcdeGaftica poteftas,Tecu'Iarempot«ftatensvedut miniftramin qi;ibufda«n ačbonibusfubftituit, ut fit in punitione Clericorum, eiim ij cx jufta ca us a feculari poteftati traduneur* Sed .lisec quoad hancTheftn didaiufficiant. CAPVT TERTIVM. De Lege dhina, Vet er e THESIS L Drater legent naturalem humanam ne- cejjariumfuit a d direUionem humana: vita habere legem doinatn, q. pr. a. I Ntrta naturx limites Iex naturalis dirlgit, ad obtinendan* fupernacurakm.beatitudinem,in quamhominesnaliimur, ie foia leges non ponit; deinde tnulcum generali* eft, &ad fcooas adionesin particulati dirigenda*, noti facis derermi. nata. Lex humana quoque, nec omnia vitla penitus cohibere* nec interno* ocnnes animi rnotus moderari poteft. At divina Iex, quia Pfal. 18. e&hximwacalata, contra amnia vitia ex Dei tribunali pronunciat, ntfllum impunitum relin_ qu!t,quia eft Iex convtrtensjinin.ai, noit folum exteriores, fed etiam interiores animi a čl u-s dirigit. quia eft ttjlimcnium fidele , humanumjudicium circa finguJariarnaxitue &r coucingentia incertmn & in ipssi dedudione agendorum ex univerfahbus morum regulis, faepe lubricum, diftindeedocet,quia denique eft i ex fzptcntiam prajlans parvulu, homines fua natura ccelo rninores, in fupernaturalem beatitudinem felicicer perducit. Neceftarium ergofuit prseter legem naturaiem & humanam, divinam haberi, THE- J• Di/putatio THE SIS It Lex divina duplex eft a vetrn qute c3> fatca b IJraelitico populo data y c a T jNm Dem ej»i infhfirat circumciftonem ex fide, & pr&puti'- \JLumper fidem. ad Rom. 3. Ergo unus quoque DeusSc veteris&noviteftameoti, atque adeo lexetiamnova noa, alia eft a veteri refpe&u finis,.cum utraque ordinet hominem ut Deofubdatur.. Differunc tamen accidentaliter, fecun- dam perfe&um & imperfeftum. lexenim vetus quafi paedago- gus eft parvulorum, Galat. 3. nova virorum in fpiritu perfe. ftorum. Vetus cum gratiam non haberet mfi precano ab Evangeiio, cuiplenis dcproprijsalveis fluit, adatternamfeli- citatetn, ubidemutn venietidquo J perfeftum eft, fe fola per. ducer* non poterat, nihilenim ddperfeBum addttxitlex ad Heb. r, in nova demum veritat per lefum CbriftumfaBn eft. Ioannis 1 .Rurfus iila aMoyfe unis Judaeis.htec ab ipfoDeo ho mine promulgata % univerfo mundo data eft- lila etu in vitam quoqu e *ternam ordinata eflct.ad (ui tamen obfer- vationem veiut pueros Paedagogus, temporalnim bonorutn pollicitatione, & poenarum fimilium comminatione induce. bat, c uma more potitis &aeternorum confideratione ad bo. num trahat fex nova., Llndetritum illud S. Aug. contra Ada.. mant: brevU eft differentiavetcris legis & Evangelij timov & (trnov, b Ordinata eft lex antiqua per vlngelos in manu medi at or it nempeMoyfisj&: hincMofaica difta.non quod Moy. fes author eflet veteris legis, Ted quia per Angelos tradita Moyfi, tanquam promulgatori. Alias veterem quoc)ne lercm Detaftfd ahthontuteinftituit S.Th. q. 98. a, 3 . ad 3. und^ , » a Chri. Tkeclogica. j/ a Chrifto: mandatum Dei Matth«i r f.ab Apodolo adHeb.p. tejlameutum e/uodmandavit Detu&c. vocatur Porro fi a Deo £uitJex vetus>ergo etiambonafuit. Quomodoais, bona fu. ir, qua:& crudelia, oculumprooculo, dcntcmprodente Deut. ip, & omnino mala ut ufuras & odium inimicorum, quodrefer. tur Matthi s- ftatuifle videtur? quomodo bona? quam ipfe Dsuslegem non bonam Ezech ao .dedi eii legem non bonam, & praceptnin quibiunon vivent.vocat; quam Apoilolus culpa non vacare ad Heb. f. dicit. Refpondeo legem veterem bonam fiufle, fed imperfediorem nova, accomodatam nempe tempo, ri & populo J udaico; non ergo reprobavit Deus , & veiut injufta aut mala mandata rejecit, fed in perfediorem ftatum omnia con.ftituit- Lex Talionis juda fuir, fed difcipulo- rum Chrifti perfedioni convenientiu s,nonreJifteremalo. llfu- ras cum estraneis aut non ali ter conceffit, quam h odi e aliqua Jex humana concedit, qua: nonpunit; aut fi pofitive concef. fit, fupremo fuo in res omnes dominio legiflator eft ufus, 5c tunfc malae non erant. Inimicorum odaum nunquam conceffit lex. divina. Levitic. /s, de diligendis amicis praecipi. tur, deinirnicis nihil omnino, fed male id fcribae coilegerunt excontrario, quafi hoc ipfo,quod lex de inimicorum diledio. netacebat, vellet eos haberi odio# Eegem autem noiu bonam voca vit Deus, five veterem,q.uod finegtatia, qua cce. Io digne vivitur, infirma elfet; five etiam infticuta non bona gentilium, ad qux propter fuas iniquitates defluere permiffi funt ludaei. Eodem fenfu culpa, id eft, imperfedione, non vacare legem veterem dicit Apoftolus. c Quid ergo amplius Iudao aitApofh a d Rom. j. aut qn& utilittu circumciponn l rmtltum ejuidemper omntm modam,pri- mum(juia credita funt tilueltcjuia Dei. ExcelJentia itaquehaec eft populi Ifračlitici, & rede utillepopulus ex quo Chriftu* fecundum protmffionem Patribusfadam, gratuita Deiele. dione nafciturus erat, quadam fpeciali fandificatione alijs gentibusantecelicret, &itaipfiijseflet adoptiofiltorum, 3c E gioria, J 2 D ljp Ut Ati 'o gloria , & teftamentum &legiflatio ad Rom. $ qu»mqti*m autem folum Iudaeorum populum Jex vetus ( falum q> anrijtn ad eaqui legi natur* peripfamfuperaddebancur ) obbgaret, admitti nihiiominuspoterantGentiles ad legis ludaci*obfer* vanti isS.D.j.f. prsmiffa circumcifione Exodm , THESIS III. Legti veter is tripliciamherjm er ant prte- • cepta, mor aha a ceremontalia b judi- riali a*. o. fip. &pecfl. S Ecundum unitatem finis, una eft lex vetus, q U i a autera conttngit ad unum finem muka efle neceflaria vel expedi_ entia, inde multiplexe(l, & plurima continet pricepta, aded utexmandatorum multitudine, imfortabtleiugum Ačt. J p. di. &umvideatur. Sane funt qunn veten teliai. ento pricepta divini |urisnumerent fexcenta tredeoro , affirmativa (cdicet ducenta & quadraginca otfo, negativa, trecenta fexaginta quinque; quatnvis eaomma fub moralibus* ceretnonialibus, 3ut judicialibus contineantur. a Moralia praeceptade ilhs funt, qu* fecundum fe ad bonos moreš pertinent, & rarionicongruunt, Erg-o omnia ad legem natura: fpečtanr tj. leo.a. /. &omniain decalogi priče, ptis continentur-rf.j nempe omne rationis human* judici- umpračHcumakqualitera ratione naturah derivatnr,&quid~ quidilludeftad decalogum rtducitur, vel antecedenter, vei eonfequenter. Ita utrumque explico.‘ qu* leg ts naturalis funt, vel funtprima&communi(Iima agendorum prmcipia, & haec pofitivalege non indigent,ed m in his homo errare noi poffit: vel funt« primis dedutfa&mparticulanbusapphca. ta. S rs* VlVjSfL ta, refpe&u quoruin, quia propter confiuerudinem peccan „ di&c. in parricularibas agendis ratio obfčuratur & (kpe ab' errat, oportuithominifubvenireperauthoritatem legis divi¬ na?. quae ipfa tamen adhuc in tripJicifuntdifferentia; vel eni tn j.faciJe ornnino &modica confideratione ex prirais deducun- tur; ve! z. difficilius inde derivantur a fapicntibus tantum. adhibita diligenti confideratione circumftantiarum. vef demqme 3. penitusinde erui non poffunt, aifi fbppofita re- velatione &z inftručtione divina, ficutin ijs qu* funt circa-. credenda. Tam decalogus duo habere debebat, nempefupt pofitisprimis principijs docere neceffaria , & omnia tamcru accomodate ad communem populum quaiialt)nt, quaeexhrs primi aut tertij generis funt, quae autem fecundi, veiuecon- clufiones deducendas rejinquit perparticularia alia pracce- pta. Ergo omnia praecepta moraJia ad iegem tandem naturae deducuntur, & omnia in decalogi pracceptis vel antecedenter vel confequenter, veificutprincipia in conclufionibus, vej ficut concJufiones in principijs continentur. quarprocui dubioracio eft r cnr nihil de fide-, nihiJ de gemino charitatis Dei & prosimi prsecepto, item nihil dealijs virtutibus tempe, rantia, fortitudtne &c.in decalogo expreflum fit,priora enim iliahabent fe ut principia ; pofteriora irtconclufionesminu* manife/lae.. Sedq.ulfieri pote/?', utmoralfa prsecepta veteris Jegis decalogo ca r cineancur, ctim Decalogus adhuc obliget* Iex antem vetus defient ? Redte refpondetur, nihil amplius in lege efle quod obliget, inquantumefir veteris legis,- obJi- eant autemaliqua veteris legisadhuc, vel ratione juriš natu«, ralis ex cujus principijs profluunt, vel quiain novo teftamen- to per Chriftum aut Apoftolos renovata funty velut pertinen* tiaad populum novaelegi^. b c Prtecepsa ceremonialia determinabant moraliain- ordine adDeum,Iudicialia in ordine ad proximum. lila eri' go erant qu* ad cultum Dei pertinebant immediate vel prae. parative. Hsc ad juftitiam inter homines coniervandam,a d j- thesis v. Lex nova qua principaliter ejl lex indica, Jecundario autem lex fcnpta a durabit ufque adfinem mundi b . q. 106. an r l. 4. * -r 7 Naautaue resiBud videtur ejfc, cjttod in ed efl potifimum V-J-an hic S D. cumergo potiffimum ia Lege novi tcfta- menti fft gratia Spiritus fančli, qu* daturper Edem Chrifti,, ipfa quoque Iex nova fecundum potiilimam fui parrem» qua maximea lege veteri diftinguitur, gratia erit Spiritus fanfli diffufa & indita cordibus noflris , alias quoad particula- ria prscepta, fcripta in libris novi teffamenti & corde Eccle- fi*. Neque ramen ideolegemnovam ačlum rationis efle ne- gabiss imoinDeo imperium, in fubdito homine judicium., dl, non pure naturale, fed dono gratiae natur* fuperaddito indinans in bonum; quia Ede & gratia fideles reguntur, čc aguntur tanqua® a Domini Špiritu, & Vitri Thtologtca, h 'Vitro terra fruUificat primitm herham, lege m natur* deindefpcam, legem Moy/is , deinde plenum fr umen t um, Evan_ gelium. ita hoc quod Marci4. legunr, inrdligicS. Chrifofto- mus. Si plenum frumentum quo immediate alimur in vitam sternam, Evangelium generat, Ergo aiia lex legi Evangelice ufquead confummationem fieculinon fuccedet. Idem Ba- ruch z- dicitur flatuam illis tefiammtttmalterum fempiternum. Sed nunquid etiam vetus k* Sterna dicitur, ibidem c f. Ita ait S. D.q> foj.a, $,ad 1. arternaeft fimpiicnerquidem &ab- folute licundum moralia.fecundum ceremonialia vero quan. tum ad veritatem per ea figuratam. Cum ergo nune in nova lege veritas & gratia perlefumChriftumfačlalitvipfa^uidetn jeterna erit. Specialia de lege Evangelica proprijs fuis loči* Cračlantur, in communi haccdjdta Tunto^ CAPVT QVARTVM. T>e Lege Humana, T H E S I S I. 3\(ccefarium *fuit ab Hominibus b legem poni. q. a. r.. 4 a flfque meenibus nempe civitas inrolttmis efle poteft, abfque legibus non por*#. Idem Onias judicavit 2.Mach.4-- fine regali providentia impofl-bde eflepacem rebu* dart. Le* natura;generalis eft, neque divina lexomnia de. terminat; oportuit ergo legem bumanam efle, qua velea_. qu*ex prioribus principijs prudenter dedudb funt, bomini aoertiu$ proponerentur; veluniverfim jam Sc in communi faacita, partkulariter ^uotnodo agi gerive debeant, deter. mina. . DiJ}>utatto ■ * ntur. Deir.de poftquam vitium. apud multoj janu. m neD C ro natura molevit, utnecamplius naturalis raco, nec P amor aut poenarumfuturi feculi umor fatis hotnintsa Del ca tis retraheret.neceffe fuit pra:fentibus pams a malo ma. f CC C0 erceri, ut & tuta effet inter improbos innocentia; & f S fi dem improb. per cjufmodi difciplinae afTuetudinem ad u r norducerentur, ait S D . eptodvoluKtarib facerent, ^Mprius. metu implcbant, & fit fitrevt virtuofi. ^llioell, u. f,r reipublica utilius, gubcrnart optimts hgtbut, ak optim « r, •„ nJleaibml Ariftoteh affentior 3 .pol.c.n.& n . Ci ^^mretur perfedlsc & confummatae virtutis homo, utilms 7nll hunccumfummžpoteftate admtmrtrare rempubl. ellet m «iva lex in dirigendo & cogendo emcactor multo lege ® nl . , Ita Chriflus Dominus, etfi Deus non eflet,. b P *cellentem fanffiffim* illius humanitatis virtutem meri^ t' rex& caput effet humani genetis.. Caeterum quia Prin_ ° DS quifque optimus,. nihil tamen humani a fe alienum eflTe outare poteft, quo minds aut exper.ent.ž aliquando deftitn. tus alias circa prafentia maxime & fubitaaffedVibus aftus ia iudlcando vacilkt;leges autem non fubitofed maturo Sapi. e n tu m confilio , in univerfali & de futurisf.ne amore vel odioferantur, utiliusfaneeritlegibus rempublicacn gub er. nari, quam Principis aut ludicum arbitrio omnia committi. Uqem prtetfe iubent, videntur i ubere Deumprzejfe & lega: L* autem fine legtbm hominem, fipe adiuuget & bejliam, libido tjuip- te tališ eft, ut obliejuot Agatviros etiam optimos Anft. !oc. cit. ^ ‘ k Chriftianac libertati pofitas ab homimbus leges adverfart hieretici contendunt, adeoque poteftatem ferendi leges ia. homimbus. non effe, venim Cht.ftiani ita incondite liberi nonfuntut Cyclopes apud Euripidtem, quos»nter, kuIImuuL IdiurcparetulH , a fervitute peccati a gravi onere-legi* Mo. faic* m hbertatem vcrcati funt Chriftiani, juftas ninuorainu* leges panuntur, etiam de rebus naturaliaut divino jure ali¬ as non prohibitis. Theologica. THE S I S IZ Omnls poteflas humana d T>co ejl , a immedia- te gumeni. Ecclejtajlica in Jummo Pontifice tantum 7 . b cMu in communitate , c mediate in Princtjpe d 0 q. p6. a. 4. adt.q. po. a. 3. ad2, &c.. 4? yDeo qui poteftati refiftit , Dei ordination»’refiftir, ad XRom. ij. & Proverb.S. Sapienria divina, perme inq,aie r tega regnant. Sane Iex humana ad fui obfervationem etiarn in confcientiae foro obligat fubditos, arconfcicntiaeillud fo. rum humana tantum authoritatem Ibnge excedi r, aDeo ergo nt legiflativam poteliatem habeant homines-oportet. Falfum igiturcll,, ca m poteliatem. juri naturah ac divino- contrari« am elTe«. b Petro Sc SuccefloriBus ej'us Ipeciafitbrdičlum, effaif S. D. 4 contra Gentes c. 76. tibi daboclaves > ut ojlendertturpo¬ te fiat clavium per eumad ali o s dertvanda ad confcrvandam Ecclefi* unitatem. Ergo in aiijs Epileopis- & EccJefiac PnelatislegiHa. tiva pocefl-aseft quidem »Deo, fed mediate rarrtdtn perPe- trum & fucceflores ejus in ipfos derivata. Nec obliat Epi— fcopos ApoftoJis fuccedere, quibus potclias ejufmodi imme. diate a Deo collata-fuit; non enim fuccedunt Apoftoiis im* Apoffolatu, cui folumimmediatea Deoannexafuit poteftas Ecdefiaihicalegescondendi, fed inEpifcopatu, qnietfi lit d« jure divino-quoad confervationem & poteftatem ordin^, pon tamen quoad gubernarionem ex hac Jegiflativa poteliate jprocfdentem. cumitaque diciturAčK l -Spirittu fantltupofuifi. fi Epifeopot rtgere Ecclejiam Dei, hoc quoque * mediate tan¬ tum, non immediate eft accipiendum, hcut etiam reges pef.: F \ Deu®. Dijputettto Deum regnare dicontur, quamvis per homines irnmediate infis collata lintregna. * c in nullo itaque fingulari honjine ex ipsa & fola rei natura exiftic legiflativa civilis poteftas , ne in Adamo qui_ dem ut fic fuit: non enim hominibus Ted pifiibus moriš & volit, tiltbusccrti ac bfftijs profit dixit Deus cfim Genefit /. hommern. faceret. OEconormcam poteftatem ia famiham, rude li_ ncamentum rferumpublicarum, habuit Adamus, politicara nonhabuit, quae demumliberž plurium familiarum confen. fione & Gngularum poceftatibus.in unam collaiis cft orta. irnmediateergo& exipsa rei natura legillativa illa poteftas »nnerfečia communitate politice unita exiftit. Indidit qnip_ oe Deus hominum natura;,ut ne vagi vitam ad inftar ferarum, fed in focietate potids degerent, & velut unius poJitici cor. orismembra viverent; jam verofocietatem, praderrim fin- guliš aliquando diverfa fpečlantibus,bonum item totius ; ne- glefto etiam quandoque privato partium commodo, confer- vari fine'legrflativa poteftate dirigenteac procurante com. mU ne bonum, nonpofl'e, per fe patet. Cfim uaqoe natura in neceftarijs non deficiat, fingulari autemhomroi nuih ta- lem poteftatem naturalem efle vo!uerit,(altem perfečtae cotn- munitati hoc conceflifle cenfenda ell, ut ea poteftas permo- dum proprietatis confequentis naturam mo* ineflet, quam. crimum perfečla communitas politice uniretur- ^ * d Moyles, Saul, David, ab ipfo Deo irnmediate hanc poteftatetc accepiiie drcuntur, fed id extraordinarium fuit; ordinario jure ea poteftas in quocunque homine leu Principe reuerta a populo & communicate in ipfum manavit, quam- vis hareditar.a fucceffione, aut jufto bello illamin fe deriva- rit Princeps- qui proinde nonbab&t poteftatemcondendilegem, ni. K in auantttm crerit per fonom mnltitndinis, aitS. D. q .97. a. j.adj, C^terumcum communitas diciturinPrmcipem hanc pote. ftatem transferje, non tantum debet intclligi fačla delegatio, Jfed plena prorfus traditio ejus poteftatisquae in commun.tate / Theologica. ^ erat. nndegenerarim foquendo, Princepa eam afteri quoqu« ddegare poceft. Pod quam autem Prineeps Jegitime potekat tem accepk , neceffiratem & obligationem- contrahit pršeči« piendi, puniendi, jufteque gubernandi fubditos, non minut quanj Tubditi neceffitatem 8c prseceptom habenr, potekati juda imperanti, obtemperandi. Formam regtminis civiiis fjkod atti-ner, an Mdnarchica, Arikocratica, aut Democrati. eaefledebeat, ex hominum vol uti ta te- pendet. ObTervat«. quoque S. D. leB. /. in Epift. ad Rom, etfi potekaš politica fe- cundum Te a D £ o fit, quoad modum tamen eam acquirendi t quoad uTum quoque ipfius non Tempera Deo efle, cdmin u« *roque Taepegraviter ambitione, aut injuftitia peccetutv T H E S I S III. Lex humana etfi cina folos a omnium b virtutum actus verjeturd non tamen omnes c aut direcle d mere internos a- Bas prceripiL p$. a. 3. q, pč, d. 3. q. roo. a. p. 4 ry Empublicam temporaleni conTervari non pofie, perpe- iVtuam ac kabilem non fore, fi legibas virtutis aftringa. tur, PTeudopolkici ex Macbiarelio docent, ac proinde hu- marras lege® verfaria!iquando poflecircares in quibus vera^ houekasnonfit, Ted apparens tanturn, dummodo tamen ad conTervationem & augrr.en tmn katfis politici valeant, quem urnim Tcil cet Jeges humaose civiies intendant. Sednimi, rumficutiexir.fenorientia;pane tantum & aguS contentum effe &c. neq UCj ramen ho« atSus'Iex humana pracipit, nam haC non ommum autmultorum, fed perfeftorum funt, facere, lex autem ha* mana cateris paribu« accoromodata debet effeconditioni hu* mana, iuxta ea qu*cap. t. thefi j.-funtdi&a. d Legesferre dcfecunduin ieges judicare ad eandem*. noteftatesm pertinet, hotno autemqui eftJegillatorhuman* Lei« non habet judicaretiifi de exteriorlbns.ačlibus, hi enim fblum dircftcicadunt fub pracepto legis humana, & ad ho* direftecogerepoteft, ut habetErgoexteno. rres quoque aftus tantum direfte pracipere poteft lex humana .aon autem uute interno*, & >oc fenfu dicitur ff.de p«ni«. v J. ■/ y / / X Thcologica. tjuod ceglfiztionh pivnam neme meretur quod in oecultis nuiia_» eftprorfusciviumcommunicatio&c. Dicoautem deadibu« pureinternis, namijdem fi exteriore aiiquo figtvo etpriman- tur, et(i peraccidens occulti fint, jam leges Iiumanas accipe- re polfunt. Ita excommunicationem in hatreticos Jatam.,, icem in Inquifitores fidei, quiodij vel amoris causa omitrunt procedere, ubi procedendum erat &c, element, i. de bere tiču. in ommes occuJteeriam credentes & eon/enteentes ertmibus Wiclcfln,perBd!lam J/<*«/»/'/'Tin Confilio Conflantienifi. la * Monachos denique qui fine fpeciali licentia ad Principumj Curias fe conferunt, animoinferendi aliquoddamnum Prte«, latisaut Monaft-erijs, Clement. i. defiatu Adonach. & fi quae Cim L lia funt,femperexplicabis tune demum effedum Ca um forti ri, cilm inte,rnus ilJe ačtus, qualicunque -exteriore figno, etfi per accidens occulto, per fe tamen manifeftativoejus mali admsinteriork exprimitur. At nunquidtam externos quam internos.adus Ecciefiafticae jurifdidioni fubjecit qui dixit_ finereflridione, c]uodcHnqncligaveriefuperterram.drqucdcun- quefilveru &c. certe abfolutio a .peccatis-, difpenfatio -aut_ .commuDicatioin votis, tefervatio item peccatorum &c. fa_ ■tis jndicare videntur Ecclefis jurifdidionem etiam in inter. nos adus extendi. .Concedofane, didoloco Chriftum ni_ bil excc.pi/Te, mnnia^uaead convementem Ecc!efiatgubern a , tionem fpedarent, liberalitereoncefiifle, non tamen eode m modo omnia. AJiter fe habet -jurifdidio Iegiilativa &co a . čliva, a I rt er j urifdi di o q ua m vocant, volimtaria,qusE exerce- tur in commodum fubditi feu rei, &ad petitionem vel con« fenfum ejus; etterni adus per fe adpriorem judfdidioneim. fpedant, eirca quos punire, -cogere etiam invitum poteft lex humana, internflblum adusper fead pofferiorem fpedant, tinde ex didisflihil-admodumprohatur, adus mere internos materiam clfe legis bumanac.Inrefervatione peccatorum po- tefias abfolvendi Sacerdoti adimitur, quod finedireda legi. iflatione in adus internos £eri per fe pa tet, 'Hace eilm as* f 3 'fehi- , Dijputatto r e^beant, Dnbiumcft, »n faittm indlrcfte fubdipoffint Te* humanis adus interni? S*Th,exhoc ipfo, quod tanL» diftmdet*.« .100.a di*it adus internos direttč noncadcre fubprsceptolegis human*, nobifcum qaoad aliernm mem_ brutnaffirmare videtur faltem indirede matenam legis hu. manx e fl e poile. Certč quicunque habet poteftatem aliquid direčlepracip-i«ndi,babet eo ipfo poteftatem indirede faltern ec »piendi ea omnia, qu* cum adu diredc prscepto necef. iario & quoad elfe ipfius conjunguntur,atquidantur ejufmo. di adus esternt quibus neceflario cottjnngitur aitqn:s-adus itir^rnus-, ergo hic faltem indirede a lege humana pr*. 6 ipip 0 - tLit. & fanealias pocettas in externum adutu fr niha ne a elfcr, cdm adus tališ externus fine interno nullus cliet, intirnus autemnuilo modo potettati human* fubderetur. Diihn. auendum tamen mcer internos adus. qui. exteriori. conjungL dicuntur: funt enim k. aliqui adus interni ita neceftario ctinrt esternis eonjundi, ur fine il!is,nc phyficum qmdem effe adu* ,terni fubfi&ere poflir. funt z.alij, quosadus extem. necef. fario requiruntfive propter effe ipforum morale , fiv^pro-- ctermodum&r condicionem quatn e* fe & fua quali natura fupponunt.,3 Aenique ali, funt, qui ati eiternumadum planer concomitante. fe babent. hi poit remi humana lege non com. p-ebcnduntnr, fceneancem cater«. Colligo hinc r. Eumqui rue quidem Miflam v g. aud.t/edfine inteotione fatisfac.ien- di nracepto, uno cum intentionc non fatisfaciendi, obva« ram gloriam &c, fuisfaccre praecepto, non enim intentia farisfaciendi pr*cepto, fedauditio Miff* pr*cipitnr, & hi aclus interni comitanter tanaitn ie habent ad hunc adutn, quo fo'o proiride pracftito, implecur p recept um, quamvis ejoimodi adus frmaUfiote* accidenti externum quoque-*. dum vitient.i. nommplere preeeptum annu* confetfionis, q.ui non integre confiretur; no< baptirare, qui intentionrm non habet baptizandi &c.h*c enim omnia ad moralis operiš fubftantiamrequiruntur. j. non fatisfacsre obligationi reti. tandi T%coIogica t .. tandidivmumoflTcium, quifine vel ihtehtione velattentin ne Sc ment.sm De um eievatione recitar, fiic enim modus J <5uem ex fua natura requiritcratio. THE SIS IV.. Leges humana jijuftajmt, hahent vim obiigandi m cmjciennk . 9 0* a. T Riplicisgeneris leges in qua:ftionemliane veniunt, an quomodo in codfcientia obligent. Leges fimplkiter proprie frc dičiae, leges purepcenales, leges mixtas. Primi generis leges etiam fedufocontemptu ac fcandalo alijfque quibus induci poteft per accidens pcccatilm,obJigare in con- fcientia certum eft qui enim p*teft*ti refiftunt, ipfifibi damnatio- vem Acquirunt ad Rom. 13. unde Apoftolus monet ibidenu fubditosms ejfe no folumpropter iram,fed etiampropter confetentiam* Quandoautemfub leviautgravi peccato obligent, contro. trerfumeft. Exiftimototum iftuda materia praetepta ir. le- gibus humanis rededeiami, quat figravis fit,gravero, (i leviš, levemobiigationem inducet; ira ut nelegiil.uor quidem ma¬ terialu gra vem fub levi; levem fub gravi obligatione pratci- pere aut probibere poffit j gravem autem materiam voro non eam folum quae in fetpsa, fed etiam quac ex circumflaotijs gra- Viseft: leviš in fe res fuiteius pomi vetiti inparadrfo, fedex fine graviflima; & fzpe exigua res commtim bona ex cir- cumftanrij-s fu m me neceflaria eft. Nempe a d &dtficMienem MonaddejhtfRtonem z. ad Cor ; 13. daturlegiflativa poteftas, & regulamrerendilegernhabet Princeps.com ti ne bon um,h ute communi bor.o fi materia praecepta fit neceflaria, dr tenebitur Pnnceps ex plena ac tora in tentione imperare , vi obligatio- nis quanahabetconfexvandiconunanebonu,m, dcin iAbdito per 8 ° 8» Dijputatio per fč orietur obligatio commenfurata materi* pr*cept*.Nec obftat ačlus agennumnon operari ultra eorum intentionem; id enim de ijs tantum adibus verificatur, in quibusex parte_. materi*,aut finis intrinfeciipfius operiš &c.nihil obftat,quid_ ni enim aližis ex boni quoque intentione aut occidere, auc mentiri liceret? Sed quacnam tandem erit gravis cenfenda^ materia >•. id quidem judicabitur tOm ex ipsa re praecepta fe. cundum fe, vel circumftantias fpedata,.tdm ex fo Fmu.fi $ gra. viter prscipientibus , v..g. invirtute fandas obedienti*, f u {, interminatione divini judic j &c. alias etiamex poena gravi adjeda, v.g. excommunicationis majoris feu ferend* f eu J a . t* fertenti* degradationis &c. ex verbis vere praeceptivis aut prohibitivbj poriffimum cx confuetudine quae inter pi os Sc dodosviget, & eft optima legum interpres.. Lex pure pceuetlis non obligat faltem proxime inconfci.. entia. Si in confcientia proiitneobligaret, jam pure poena- Jis non eflet. Ergo qui contra pure poenalcm legemagunt_. per fe loquendo non peccant,ne quidemcontraquartum De. calogi pr*ceptum,quoalias jubetnur obedire Pr*pofitis;ham lex p^ure poenalis proxime,. tanttlm eft confilium in foro inte. riori, non proprie lex & praeceptum, Ted fecundum quid tan. lum, confilium autemnon Cecjuendo , Decalogi prsceptum nemo tranfgreditur. Per accidcns autem peccare cranfgref. fione legis poenalis quis poteft, obconjunčtumalicubi gra ve darnnum vel proprium vel proximidrc. Sed fi tali* nibil peccat,. ut quid punitur? dico quod aliqua poena fine_, tulpa quidem,nulla autem finecausa imporratur,medicinalis & pnefervariva imo & motiva, in bonum culpam non fuppo. nir, caufam tamen habet, diredionem fubditi iti bonum, pr*fertim cum jam plures fere metu poen*. quam amore ho. nefti ducantur ad bonum, avertsntur imajo. Troxitne t inquam,' lex poenalis in confcientianon obligat, obli. gat, ad pcenamfcilieet fubeundam; quae eft vel latae fenten. ti«, vel ferend* , haec ante fentcntiam Judicis non infligi. tur, Theologica. tur, fed il la. quomodo ? Poena fententiae Jata; vel requirit exe- cutivam ačlionem, ut poena morris* folutio pecunia, verbel ratio&c. autquafi ačlionem, qualisceriferurmoraIirer e iIeJ voluntaria v.g. abftincntia a cibis,permanentia in carcere Sc c. velnuJJamejufmodi ačlionem requirit, fed confiftir in foli pa!lione,vel privatione aliqu4, ur eft poena inhabiJitatis ex- commiuiicattonis &c-Ift* pofteriores poena; fačlo ipfo incur- renda;imponj pofluntjilJaepriores fi enormes fint, non viden, tur fačlaipfoimponi, natura nempeabhorret, tamatrocia_, quempiamin fejpfoexequi;fecus fi enormes non fint. Quan- doautem cenfebitur efte lex pure pcenalis J ExformuJžver- borumlegis,ccrtum eritlegem pure poenalem efle^ fi fine pne- cipiendi verbo,jfimpIiciteraliquidfacienti automittenci poe- nam imponat,. v.g. qui deprehenfus fuerit fr ume n tu ul. t . equos &c. e regnoextrahere, hac veJ illa poena multerur( , 'ex- cipe nifi poena appofira intrinfeee culpam fupponat, ut fi quis direrit&c.anathema fit) Forte etiamaltqui don improbabi. iiterlegem pure poenalem exiftimant illam, qua; etfi non ca - - reat in formula qua proponitur, verbo praecipiendi,, pra;ce- ptum tameirnon perfeeft& deinceps adhuc pracepto arf- ditapoena, fed praeteptum potius videtur e(Tedeterminans poenam. Prioris exemplum eflepoteft: feridprascipimus neguisarmagefter, qui fecusfeceritluat &c. Exemplumpo» /lerioris: cdm Princeps dicit; majidamusfubpoenž decemau- reorum, nequis &c. Alias exgravirate poena; rečle canyei_ turlegem pure poenalem non eflevinhis enimgraviflimispoe. nisfaltemlocumhabebitillud, poem fi tufta eft poena. peccati eft. unde etfiin /. Capimliumjf.de poenu fine ulla alia prohibitione latronibus, venenanjs, ineendiarijs gravis decernatur poe¬ na, dubiumtamen non eft-, leges mere pcenales non efte e fed obhgantes in confcientia.. Deniqueex praeceptoalio divina aut naturaliconjunčla, exconfiietudine quoque judiciu hae in refieri poterit- Deiegibus mitfis cxdičl>s patet,Denique Magiftratus umcivilis quamEčclefiafticus poteftatpm.habet G It id s Dijputam trAoai publici tveceffita* ex.gat,obr.gandi aimtjuovlsmor. riculo etfien.ro Mag.ftratus non habtat dotn.nmm vi. ta ovitim, fedconvenientem ufum,id taraen natural.slex du, 2? bonumpublicum& t«iosoonfirrvandiMi^emmcumdi. £ettd.oal.quarum pamura. Muis, trgoifta non feuman« ffd nat u rab s leg.s obl.gatioer.t. ua fan, generat.ro dtradtca. K ter fed detcrminatio in hanc perfonam inh» circumftaot.j« Lis human* erit. Cenfecur porro humana lex >ta obl,ga- ‘Lile, cum tale perkulum perfe eft annenum feu con,nn- Lm afiui prscepto, qualc eft pr*oeptum fervand* ftauo- nis in militL fuccurrend.pcft.fens 8cc. f. per.cu um perac- cidens tantum legi adhsereat, ieaccupn tali periculo non obii- ' 01 fiin rnainr.smal. peneulov.g.»leg«.n,um auteon- femptu, tune enim ad hanc legemobligataha iex aluor- thesis v. F S a promulgamrie a fubdui qui notitiam legi* habent, vel habere pojjunt b obligan- tur c ad objeruandam le- gem->. a \ I> naturam 1egis aliquam promulgat.onem n-eceflari- jf\am eflefupraeft diiftum. Humanae leges etfi exnaru. fareinonhabeant pofitive determinatam certam folenmra. tem vel proroulgationem publicam, vitamen juriš con muni« imperialis, leges Imperatoriaeoon cenfenturfatis promi Iga- tas nifi prirrumpoft duosmenfes authenuca, ut mvt.cenft,ts;m- Kttcollaus. a fačla promulgatione, non in fola Imperarons c ni tia, fed in cujufvis provinciae metropoli. Extra Imperiuai recepta confuetudo, &Pr.ncipis rationabilis voluntasatten- di debet , fpe quar q,uia» populo in Prin» cipem tranflata eft, ab eademeertis conditiotubus circum- fcribi potuit, nos itallie, qui iaimediate a Deo poteftatetn accepit, quaproindeutexpedirejudicaverit, uti libere pote. rit. Defačtoira feres habet, utPontificiae Conftitutiones pro totoorbe fatis inteJliganturpromulgatac, dummodo in_, Curia Romani Pontificis promulgentur, aotineorpus Juriš referantur. Bimefhre tempus etiam ut Canonicae ejufmodi leges obliigentreq.uiri, tufa eft opinio, juxta communem rei. gulam in hac re caiifuetudinereceptam, qu©dftandum fitu. difpofitioni juriš cirilisetiam in foro Ecclefiaftico ,, fi q.uan» do Ganonesnibil pecuiiare ftatuunt, £ Elapfisduobus menfibus a dre fačbe promulgationf* in metropoli provinciar, quoad leges Imperatorias, autRo* maequoad leges Pootifkias, non prisil obligaotur fubdttiact Iegis obfervationem \ quod etiarn verum eft,etfi in legis no* titiarnante duorum menfium JapAjm qu is de veneri t, pom tur en? muli ud tempo ris ipatium ad ftifpeiidendaro obligationeni kgis, ut ante completum iilud rempus non habeatur tan* quamfiifficienter iancita^ Colligitur id exverbi* eit; aut- htntica? ubi dicitur: utautemadbucapertinscaufadelaretur.fa*- timwi Jifcripta fuerit eiufmodi lex, hancpoft dttos menjis dati tiut temperu valtre , ergo priiis noti’ valebat. Sed quid fi etiatn poft duosmenfes, aliqui legem ignorenti an nihilominus-Ie- geobligabuntur ? ita čredo, fi non inadu fecundo, &quo- ad efficaciam certe in adu primo & quoad fuffic šavincibilem non poftit in tali Homine defado operari ad cuji G z pata, y0 Dtfputauo pam autpcenam (defado mquam, de jure enim operaretUT, onde .etiam ignorantia probari debet, & ia excufationem prjetendUnihil autem ercufatione opus eft,ubi nulla eft obli. eatio, unde laicus non fe debet escufare de non recrtatisho. irisCanonici*, cum non obligetur,)quaefcilicetnon nifi liber-e dcfcienter agenti imputatur j operaturtamen etiam de fa&o auoadcontračlus perlegcmirritatos, qui etiam ab ignorante contraČli nulli funt; peraccidens ergo efl m priore cafu ex defedu fcientiacnon poffevimfuam inadu iecundo legenu •eiercere. :C Non itaque fimpliciterIoquendo, vis obligandi in 'lege dependet a populi acceptatione, fed quae ad obferva. tionem, obligat & ad acceptationem .alias certe ulrima Sc fuprema poteilasgubernadietiam in Monarcbia penes popu. lumforet, non penes Principem. Quod ctimmaximeve- Tum fitin Ecclefnfticis legibus Summi Pontifios, quimde. pendervtera populo, immediate a Deo leg ilativampotefta- tem accepit} in fuprema ramen emm poteftate civili repe. ritur, :fi luftas ileges ferat., am6 in .omnibus legiflatonbus, ouatenus iimitatam ‘faltem fuam potellatem leges ferendi nonejtccdunt. Peccantergo quilegem ab mmo non acce- ptant, & poteft fuprema poteftas poenis mtentatis .& illatis faltem ante exa&ficlegefolutus fit-, nemini fubje&us: quo* ud virn tamendiredivamita tenetutfuis Iegibus, uteas tranil grediendo peccet, non quia direjSe agateontr* legem i fc pofitam, nequetantum r.atione Ccandaii; aut injuriae dam- jiive confundi, fed qoia contradidamen iegis naturaiis agir, per cap: fignificajti de forocompctenti* non etiam ta. crtns confenfus Summi Pontificis. quomodoenim, ait non nemoi confuetudo, pratfcriptio, tautus mhac re confenfu*, prsetendi poteft, edm per Bullam quae fingulis annis in die Ccen* Domini in capite regni Ecclefiaftici promulgata emne* Ec de. i Kcclefisfubdrto« afITcit, impediatur quoad hocommVcon. fuetudo 8 c prasfcriptio &c. Refpondeo Sc dico 2. quanl ttim adalias Jeges civiles quar indifiecentes funt pro omnibus, ejufmodi funtleges taxames pretia meTcium , valorem mo, net«, contračhis irritantes, prohibentes extračh-onem p e. cuniaeaut reTum esrtra provinciatn &c. quoad has, inquam, J*-gesetfi Clerici quoad vim coačfvam fubječtinon fint, ij* tamen fubduntur quoad vim direcfivam, non quafi direde obligatilegecivi li, fed qiriacktles ejuftnodi leges, perCa. taones approbantur, fe quaficsnonizalvturouGad hunc efre— (Sum. Čolliges hinc nonccneri Clericum premam civifi lege faxatam in confcientia fubire, ante proprij judici-s fentemi* am, nifi adeam folvendara teneaturlege Juftitisr. itnoEccle- fiailicotn judicena nem ten&n Cleficocivilem legem tranfgre- •dienti infiigere pcenam a civililege taxatam , fedpoffe aliana profuoarbitratu impon-ere. Qui non ftibduntur potefiati, vm fubduntur legi q.ptf. a-5, peregrjm^c viatores non fubduntur potefiati ejus Joči; in ijuemadveniunt, vel quem tranfeunt, crgonec fubduntur legibus ejus loči; praefertim ciim eae leges non obligent nifi membra Scpartescjirs communitatis;qaod pcregrinis & via- toribu-s non convenit, qui nec domicilium , nec quafi do- SBiciliumin eoloco hafcent, unde nec forum ejus loči fbrti- untur. I. k dres abfens. jf. de mdicijS- Eacipe nifi contračhis: vel deličlum, aut pofleffio rei deqtia quis convenitur, in alie. n-um forn m trahat 1 • tigantem. cap. finali de faro competenti. itera 'cifi lexfpecialiter fit lata propter viatores,aut ejus tranfgref. fio, in damnum loči per quem fit tranfitus, vergeret Src Itaqu«ejufmodi viatores & peregrini in caeteris remoto fcan„ dalo, legeleu propTij domicili}, feu loči quem tranfeunt, ut tibuerir, ličite utentur. poteritque adeoltaius Germaniam cranfiens tempore jejunij ličite cotnedere ova aut lačliciniaj poterit quis mane in propno domicilio coofiitutus ubi jcju„ aiumeft autfefius die*, cumin aiiuai iocu«j devenerit ub« Dt/putath f unti autfcfti obligatio non eft, carnes comedere manir, m labori mfiftere &c.aut contra ex propnj domicihj Icgibus, alibi deeens non obfervato ejusloci jejumo* carnes come. a * ^ dde etiam clandeftinum matnmonmm contraaum ‘n taco ubi Tridentinum receptu m non eftvalere, &anoa ncolaejusloci; nontamen contra non enim valebit ejuf. m0 di matrimoninm in loco ubi Tr.dcntmutn eft receptom, fi celebretur ab incola loči ubn idem Concihumnon ferva- * _ rede enim obfervant quoad hoc,, contraAiis fequile- les&confuetudinesloci, ob. celebrantur.. Necjueinhis f jfibus et(i fponte & ex intentione fufceptis, tam eft aliqua fraus, quamufus proprij juri*- THE S IS VIL Confuetuio &■ eft legam interpretatrix, & legem. abolet* bubjt vinilegisi*. eft. 97- *» 3 - «fcTEmpe oblirAf, expmt, corrokorat, abromufa.Sc confoe^ jSI.tudo eft vel peter, vel lecundum vel contra legem, £ pr*ter eft, obligat vrel itnerpretatur, fi fecundum legem ronfirmat, ficontra, abrogat- .' , a Ut confuetudoabroget legem debetefle prime con. fuetudo totiuscommunitatis, velcerte partis majons, ta. Lioris eiufdem communitatis, privata enim paucorumlegem Lnimponir. a- debet effe rattonabil.s, non ita tantumut ne •fiteontra naturalen. aut divina legem * fed et.am ut probab,. litatenitatur, faltem ab initia,- qua■ melius exifl.maretuc_ lic agere quam ut lex jubebat,. etiamfi poftea. nefciatur e a iatio r vel fi vitla cepta, 6c contra legem receptam, poftea tamen poffit honeftari. debet effe bona fide, &legiUme grafferipta- bonafidesnoaerit, h Princepsrationabiliter con. 7 "heologica. j? »radicat. Legitimeprajfcrrpra non erit,fi non debito tempo- jte frequentati a&us in ufu fucrint. nempe fi fit confuetudo eontralus Canonicum 40. annorum fpatio ; contra civile in. terpraefentes decennio , interabfentes vicenoio,, quamvis nondefintqui velinr confuetudinem decem annorumcontra legem tam Ganonicam quam civilem fufficere^ quod totum inteliige fi Princeps confnetudinem ignoret, fi vero fciat Sc conniveat,, breviore temporeopus erit, cenfebiturenim itt eam confentire, &)ta nolie utconrraria lex deinceps obliget; Jiifi conftaretaliunde Principemab indinftione legisimpediri. Si confuetudo di&is conditionibus careat, non eftufusfed abufus, &pereumin legibu&nihil mutatur. B> Ad confuetudinem quae vim habeat condendi leges, praeter di#arequimur, utačtus frequententurfciente atque adedtacitefaltemconfentiente Principe; fine fcientia nem. peacvoluntate Principi*, lex non conditur* Itemut.il* li ačhis frequententur velut ex debito & obligatione; quod fi exiibera devotione &c. frequencentur, nonexurget lex. ita frequentacaad pulfum meridianum v.g. angelica faiutatio, non inducitlegem ;, e contra, recitatio Breviarij inter Reli. giofos profellos^ nondumin majoribus ordinibus conftitu.- tos » induxitiegetn & obligationcm.. THE S IS Vlil. In lege humana non pote/l dt/pcnfare nift iU le d quo lex authoritatem balet, vel is eni ipfe commiferit . q. 97* a ' 4* HcfUthirtS, ntqae Sevat Zfco»<n im feribi pvjfmt', ut emn# £\ c*ffn ttqui ^HAndo^uc iucidtrevt, tomprtbtndmut, fedfafficit H ta, qn& Dtjpikatio ta qu& plerumqueaceidunt cmimeru 1.' to. ff. de legibus. qu« tatio eft cur in pamculari -cafu aliquandn difpenfatiore opu* lit Poteftatem drfpenfandi habet Legtfiator, & qui eandem poteftatem habent cum ipfo, ut fucceffores & Superiores, vel ab ipfo, vrt quibus ipfeeam conur.iferit ejrprefse vel tacife. Abfaue^oc Inferior Legiflatorin lege Superioris ordinane difpenfare non poteft, non ernrn lex Supenoris per. Inferio¬ rni rolli poteft. fieri tamen id folet. i.in rebus exiguis,feftis. ie ; uniis 2.inf*pe contingentibus, & cdmdubitatur, an lit *,L S difpentationeSuperions, ita Epifcopus declarare pouft in dubio an fit opus drfpenfatione Summi Pontificis, vel eti- aroiprc difpenfare. 3.in rebos ad fuamtantrtm provincianfu fpečlantibus, fincpnejudicio aliorum nonfubditorum. 4. in urgente cafu magnae neceffitatis vel utilitatis, ctim Supcrior adiri non poteft. p. cum lex Superioris indicatpoife difpen- fari Denique cum poteftatem difpenfandi legitime pr*. V. ri * fit. aut ipfi generatim acperpetuo conceffa eft, tune «ni m poteft a s fit ordinati*. Poteftas difpenfandi cfimde- legata eft abhomine, refert utrum per modum pur* comm.f- {ionis vel mandati infavorem certaecauf* ve perfon*; atu Tjer modu-m grati* in favorero delegati concedatur. Si prio- retnodo, tuncescfpirat eum eo qui conceuit, n res adhuc In¬ tegra fit. nili dnterit, fe id commiteere doneč rev ocer, mo¬ lenje enim non revocat ; aut mii conceffio potuisab cffici® profečta videatur, quam ab homine, cum hoc enim offici- um non expirat. Si pofteriore modo itaque abfolute & gene. racini concedatur, late interpretari debet, neque expirac- morteconcedentis, debet enim coocefium £ Principe fcene- ficiumeflemanfurum, regula id. in d. fccus fi concedatut-, cum detetminatione cert* perlon*. Porro difpeniat Le. giflator aliquando quidem exprefse verbis, a1iquando tacite, faaonimirum aliquo ex quo voluntas dilpenfanris perfpici poteft, qu* tamen difpenfatio ut valida fit,requirit indifpen- lante fcientiam ejus quod agitur, qui enka aefeir. utique non f i - f J sj n i I i Tbeotogica. ^ *roti confentit, Itaquequi fciens & diipenfandi potefta- tem habens,irregularena adeonfefliones excipiendas exponit, qui dlegitimo litttras ditniflbriales ad ordine* fufcipienda* dat, tacite difpenfare cenfetur; feeus fiid nefciat, quanrum^ vis fi id fciret certd fa&urus erederetur. Ergone, ais, fi cs- cormmmicatu*, aut non approbatus ab ordinario, ledigno- ratus, confeffiombusexcipiendis appiicetur, omnisabfblu,. tio irritacrit? dicoquddnon: ad vitandafcandala, &gra„ vilTima inde etnergentia incommoda,, locumtunc habetid> quod argum; l.Barbarius fF.de officioPraetorum habetur:qued errpr comntunis cum titulo prajumpto ix> facit, iurifdittiommejuc tribuit, esjiaccultum fubfitimpedimentum tx iurepofitivo provenietts THE SIS IX. mi line causa dijpenjaty au , m non e. atione , ant mrpruclem • f. 97 - a* 4 » I TU f delit qnidem eft, ait S. D. quiattett habet intmmem ad bomm commune , quod fctlicet requireref partem non diffiderea toro, <& alijs parribus; imprudensautem , ejuia rationem dijpcn- fandi ignoratr. Caufaigiturad difpenfandum jufta vel requi- ritur, pietatis, neceUrratis vel utilitatis,- qus eriam accipi potefl- espcrfonae petentis difpenfarionem meritis, icientia, dignirate , nobihtate , farna &c. in ejufmodi enim ca-fibus conrmiune praceptum non erit conveniens huicperfonac, qui* Velper koc impcdiretur aliquid melim, ut etiam inductrttur aliqxod malxnt.zxf.cn. Quod h nulla (it difpenfandi caufa, difim- guereoportebit: velenim difpeHfatinferior ta lege Superio- ris&tunc difpenfatio &iilicita erit&invalida (nifi habeat difpenlans plenitudinem poteftatis') qui enim excedit limite* MnamiiT* potdUtismhil facit. veldifpenfatSupenor in pro¬ ži z pria yS Dijputatio •» Jege , Sc tune valida quidem eft difpenfatio, fed illičita falcem fub peccato vcmali; fi tamen abl.t fcandalum, auc, notabile aUorum damnurn. quddfi vero Superior fecumeti. amin prouria lege difpetifet fine omni causa, invalide etiam idfaciet, quia ipfius obligatio ad legem-nafeitur immediate jure nat urar, in quo qtre -c «f» nlhil agitur. Aliascfim tmmediate fačlafuitdifpenfetio, (ufficit dummodo tu ne caufa adfuerlt, nec redit .obligatio, etfi deinde caufa d.fpenfand, cefsar.t, modo materia difpe.nfatioms.non habeat partes fucceflivas,ut ieiunium auadragefim*, tune enim etiam dilpenfatio cenfe- turfucceffiva, & expirare,cum causa, et cumlabore, mor- fco &c. Deniaue ut difpenfatio fit concedenti voluntaria,cau. fa: etiam cogoitro ~qumtur. unde c um ver* caufe are! cir. cumftantiae neceffari* tacentur , neque al.unde Superior de • his habeat notitiam; cum item narrantur falfar caular, quibus oriticipalitertnoveatut Superior, autfic impellatur, ut ven. tate cognita ,0 tunino non dtfpenfaret, vel circumftantiar, quae intrinfece fe habentad rem poftuiatam fdfar preponontur, poftulatadifpenfatio fubreptitiaeA. 'Quod fi omnia fideli. ter&debito modo propofitafint, & tamen error aliquis im, l,tteras conceffionis irrepferit,videtuns difpenfationem non impedire, etfi a!iquando ckcaqualitatem pertinentem ad rei fubftantiam verfeturi quiadeiflteiuione Superioris dobita, ji non po teli, THE. Theokgica* T H E S I S X. ^Privilegium e ji maji prhata iex. q. g C. a. /, tid /, P Oftquaitt ergode iegibusaČlum eft, juvat etiam breviteir de Privilegij divifone* forma ^ cffeftuccejfatione daViguid di. cere. Defcribitur a!iquando privilegium quod litconftans &durabilisgratiaaSuperiore conceiTa perfona: velloco &c~ agendi quippiam contra vel praecer iegem. brevius r'» c j&batfr de verkjigntf lex privata fpeciaie a|iquid indulgens. d Pociiiima Privilegij dlvifioeli mreale Sc perfinale. Omw q uidem privilegium ulumateialrem rele mir in gratiam bo. irunis, fed aliquando immediate videtur caderefupra rem ali. quamquafi diftinčiam a perfona, utcumdatur intuitu rei, negotij, loči, dignitatis &c. aliquando immediate concedi. tur perfon* ratione fui.boc vocacur privilegium perfonalt^ quodcum perfona extinguitur; illud-reale, quod ad harredes tranfits & cui cohasret, acvamtadem ex pirat. Si dubium fit, utrum privilegium fit reale an perfonale, refert utrnm illudt fitpnrumbcneficium, ^ favorabile, an vero odiofum conrra j.« s caulk, aut cum praejudicio terrij j fi prius cenferi poterit reale, lončenim bene/jcium Principislate e/l exp!ica«dum; fi poderius, judicabitur velur perfonale, cflmodia fint reftrin. geoda, nifi tamen rationepoirefiionis, vel majoris probabili. ta tis in favoTemillius partisquatpoffidet,vd pro.qua*ftat ma. jor probabilitas, fit ^udicandum. h dhucprivilegium divi. ditur»» mcr 'cgratidptm><\ uod folalibeTalitate Principi« non ha. bitaratione meritorum dat ur. inrrmmerauvum, quod in prae. mium conceditur ,- in comterttiondle , quod darur cum obli. gatione alicujus recompenfatt-onis. Iterum in favorabi- |e &odiofum, publicum dtpnvatum, afFrmativom Sc rega. tiuum, in ordine adforum tantdm internum conftitmis, Sc *xternura contentiofum dec. ; H, h Pri« 5o Dijputatk b Privilegium aliqa»ndo datur motuproprio & ex me. s'a liberalka« Principi«, aliquando adinftantiam fupplicantis vel aherius. Priore modo datum, intra eandem verborutn proprietatemampliaripoteftabi prsejudicium tertij non in. tervenit; femper efbvalidum etiamfi Superior in re vel cir. cumftantiagravt fit dcceptu*, dummodo non falfae caufaees. preflio faciat illu.d effe contra intentionem Principis, qua fci. licet rede explicata Princeps non Fuiflet eam grauam concef. furus- quod intellige de eafalfnate, quae tollit objedum im, quod fubftantialisPtincipis confenfuscadere debuit. Nun. miam tamen cenfetur dari Privilegium motu proprio,nifi hoe «xprimatur. Aliq.uaodo datum privilegium adinftar alteri. us fcilicet antea conceffi,quod.eft velutexemplar pofteriorisi hoc tamen privilegium ad infiar non augetur cum exemplari nifi exprefse dicatur, neque deftruitur. Sed quid fi temporo conceflionishujus privilegij exemplarnullum extet, arbttror fi concefflfavores/peciatim esplieentur, errorem non extan. tis exemplaris nihil privilegio obefle, non enim particulay?c«r vel infiar in his eft conditionalis, fed demonftrativa, qua de. monftratione nomeges, figratia conceflafatisexprimatur,ne conceffio fit inudlis. Intecdum privilegium conceditor^r {ommuHicationet&t quod nonimellige cum dependentia urnus ab alio tanquam accefforij a principali, ficut pnvilegia con. ceffa Religioni communicantur Novitijs &c. led quodpet^ omnimodam squiparantiam & pariformitatem datur, ac fi ti. bi p rim a conceffum fuiflfet. iftud privilegium faltem quoad efFedum non videtur difFerre ab eo quod eft ad inftar, cum., uterque concedendi modus in gratia Principis ponitur, non diverfaconccduntur, fed vel omnis dubietas & tergivcrfatia tollitur, vel major concedentis afiedus ofienditur. Huc fpečlare poteft confirmatupriviUgifi fit vel in forma ccmmmi vel Jx certd fcientid. & diftinfta privilegij notma, quod & tune fiericonfetur, cum tenor privilegij inferitur confirmationi.. Etioremodo nihii admodum aou operatur,. corroboratuiu autem Theologica. autem fi Superior concedentis confirmet. Pofterioremo. dovimhabet novae eonceflionis, ut & validum fiat, fi antea fuifletlnvaiidum. Ezcipenifiper fubreptionemautfallacL a* tale fuiflet, aut nifi ftt revocatum ab homine c5c non jure«* communi, tune enim opus eft exprefse flori mentionem e* «erta fcicntia ipfius invalidi ta tis. c Tria potiffimum operatur privilegium. t. privilegfa. to confertgratiam vel aliouid agendi, quod ahat non liceret, vel novo titulo agendi, z. obligat ahos ut nequis in data fibi gratia impediatur. 3. derogat juri, fi quod fit contrarium nifi ipfum j us cJaufulam habeat derogatoriam priviiegijs,non ex„ preflam in concefiione privilegij. Quarritur porro, quan. do, obi, ejufmodi effedus operetur privilegium-? dico ■j, privilegium propri o motu conceflum ordinarie refpe&a privilegiati » effetftnra fuum non fortitur * nifi poftquam_. ■ipd innoruit, tune enim valet iflud , quod tnvite beneficim ttm non dat ur. refpečlu tamen aliorum, quibus vircute tališ pri¬ vilegij obligatio imponitur praeftandi immunrtatem privile, giato, etiam antequam privilegiat us id lciat, effečlum fortiri poteft. Privilegium adinfiantiuru p etenu s perProcuratorem, perlrtteras, ftatim per le loquendo effečtum fuum babet* sjuamprimum conferens annuit, vel voluntatemfuam fignifi- cavir, etfipriviJegiarus ipfeignoret, roburenim fuum ftatim babetpoftmutuumpetentis& concedentis confenfiutn. ve. rum eft degratia quae non inaftione , ledin jure atquirendo tonfiftit.nam ačlionispraxis, antequam de prmlegio conftet, {Vpe difficilis eft & pcriculofa. Dixi per fe, nam in parcitula. ribus cafibusquibufdam ftatutum eft,utniivilopereturprivi. Seeimn, nifi lirterae fintespeditac. Privilegium quoqueper E'odum legisdatumadremuneraridum bene meritos, ftatiaj a promulgatione valebir, etfi ignorent privilegiati. Dico z. fi Privilegium fimpliciter fine determinatione autmotivo ad certum locuro detur, licebit eo uti ubique intra territoriura* coucedcntis, non estra, nifiinmacena estra tilu d non prohi« bita* 6z Di[p ut at i9 lita, vel prohibita quidem jure communi, fed non particula. ri fiatuto ditionis externd agar.. d Tripliciter fere privilegium ceffat, expitatione, re_ vocatione, renunciatione. Expiratio fit cum tempus vel con. ditiofub qua privilegiumconceffum erat, finitaeff-nem cdm pnncipale motivumcooceflionis ita ceflavit ut ufiis privilegij deinceps incipiat effe noxius, illicitus abfurdus. demque fi privilegium datum fit cum limitatione reftringente ufque ad mortemconcedentis, ut fi dicat, doneč voluero , ad noftrutn beneplacitum, tune enim finitur morte coucedentis. alias fimplciter jam obtentum non ceffat, Revocatione ceffat citm privilegiumgratuitum fubditocontra vel prseter jusali- cuid faciendi conceffum , juftaex causa a concedente, vel eius fucceffore aut Superiore revocatur.. unde non ita poteft tevocari privilegium percontra&um onerofum, aut in remu. nerationem datum fine gravi neceHtate,. non etiani datutiL« nonfubdito^ ab eoque acceptatum,. mfi privilegium tandem cenfeaturgraviter pernicioium &c. Fit porro revocatio pri¬ vilegija vel txprefe per daufulam »•»obtlanubiuprivilegijs^u* tamen claufulanon includit privilegia juri communi infertn, per contra<5lun* concefia». vei ficefata, ut rcvocari* non pofl fint fine inentione exprefsa..vel mcitiSc in adu esercito. quod fieripoteff.i.per legem communesn fi privilegia fpecialia fint, nec mu ni ta per daufulam fpecialenv vel dat* in favorem pie. ta tis- 1. per ma ndatum particulare; fi non fintfpecialia; vel cum etiam haec exprefse revocari dicantur, fi contra hoc ipfiim non fuerint fingolariter munita v. g- per daufulam »o* skflantibui fitb cjtikcuncjueverberamformdccncefH. 3 . per priviie- gium fpeciale, boe enimfemper derogacgenerali, feupriu* conceffo feu pofterius ; quod fi utrumque fit acquecommu. ne, valebit priils conceffum mfi fueritinfereum juri coraam. ni, quod Superior aoffecenletur. 4 . perfeutentiam privile. gio Dijputatio Theočogied. dj gio contrarium, qua: non tam etf revocatio, quam reprobatio & tfjedio privilegij. Deniquc renunciatio privilegium cef- farefacit exprefse per lihcram rcnunciarionem privilegari, fi tamen ipfe fit adaetjuatum fubje&um privilegij, Tacite per abufttm, ut fi Privilegiatusexcedatfacultatem conceflam fub colore privilegij, fieadem utatur ad peccatum vel injuriam alterius, vel direčle contra finem privilegij,- tune enim pce. nam revocationis meretur. Per ufum contrarium, ut fi is qui privilegio renunciare poteft, ultro & abfque proteftatione fis fubjiciac obligationi, tune enim faltem fecunddm quid, vide- ficet ut non profit in praefenti negotio, amittit, quod fi fiar eontra eum pratfcriptio, denique totum perdit .Per »ouufum^ privativum fcilicet (nam negativu* fi nulla nempe fe offerat exercendi privilegij occafio nihil mutat)cellat privilegium, fi certum exercitium privilegij a jure praeferiptum Sc determi- natum non obfervetur. maxime autem fi privilegio oneroio alijs, cum pofies non utaris, illique contra telegitimo tempe¬ re pnrfcribant. Alias privilegium nemini onerofum, extra cafus in jure expreflb* per folum noft ufum non amittitur* Legis latori Supremo^DEO Honor & Cjloria-j, APPROBATIO. Bula Moram lcx e/l: binc minon ^-bene noDit lege s t haudbcne viDere^ potejl. Cui er go bene vbcre cordieft, le »at hanc doBifiimam dijputationem, in nua tul- ehra Met ho do &■ doBrina legis 3\Qatura^> op tirne exphcatur > Sahva in omnibus h op E da Moram. g P. Caholvs ex Monte{an<5tollI mi & Rev. mi Arctnepifcopi Con- filiarius. Univerfuatis Procan- cellarius*