fnriiiska knjižnica v Mariboru 5^o.l. 14 ' ( » 7 des k. k. Staats-Gymnasiums m 1886 wjSw oius% MARBURG. Im Terlaes des :c. Staats-Gymnasiums. Druek r. Ed. Jacictit* Nfgi. (L. Kralik) in Marburg »/D. Inhalt. 1. Die Quellen des Plinius im XI. Buche seiner Naturgeschichte. II. Theil. Von Prof. Dr. Heigl. •1. Schulnachrichten. Vom Director. C. Plinii Naturalis Historiae Liber XI. 121 Beschreibung der Thiere nach den einzelnen Theilen ihres Körpers. Caput habent cuncta quae san-guinem. Die Vögel, welche Hauben auf dem Kopfe haben. Unter diesen Galerita, später Alanda genannt, Name einer Legion.') Der Kamm des Wiedehopfs.®) Der Haarbüschel der Wasserhühner, des Schwarzspechtes und des Kranichs. Der Kamm der Hühner, des Drachen. 123 C ornu a multisquidemetaqua-tilium et marinorum et serpentium variis data sunt modis, sed quae iure cornua intellegantnr quadripe-dum tantum generi. Actaeonem4) enim et Gipum etiam in Latia historia fabulosos reor. nec alibi maior naturae lascivia. lusit5) an i mali um armis, sparsit haec in ramos, ut cervorum, aliis simplicia tri-buit, nt in eodem genere subulonibus®) ex argumento dictis, aliorum fudit in palmas digitosque emisit ex iis, unde platycerotas vocant. 124 Die Hörner des Rehes, Widders, Stieres, der Gemse, des Damhirsches, des Kudu.7) de part. anim. p. 685 B 35 i'y a Si y.tcfn).r}v narret tix evnifia £<»«• p. 500 A 2 nnvra dl oaa xtQaro-cfioyrc, rtTQcinoäcl iarir, ei fiy n y.ani iitracpnoav Xiyttai t yj- iv xtQctg xcu l.ayov Xrioiv, coansQ r o v g nun Q^ßag öcpeig oi Aiyvnrioi (paoir, Hyorrag snnrnarnair oaov nnocpiitrecog %uqiv‘3) Quelle: Valer. Maxim. V G, 3. de part. anim. p. 662 B 31 tovtov d’ ai'nov on r o fitv x&qus ß o r/ O e in g ainov i a r i, toi? de noXvoyiöwtv vnanyovtnv trennt ßorftetuc deÖaxe yno r; rpvaig rnig fier nrvyctg, roTg d’ öQvyi({y eial ßoeg xaidXXo&i xivovaai zd xeQuza loantQ zd coza. de part. anim. p. C63 A 24 e%si dt rd fiovoxBQUra io xegag iv ziSfitffip rrjg xsqlaXrjg. Quelle: Gaes. bell. gall. VI 28: Haec studiose conquisita ab labris argento circumcludunt atque in amplissimis epulis pro poculis utuntur. p. 500 A 6 roöv d' £%ovzwv xiqag dl oXov fiev (Tzsqsov fiovov eXacpog, ra d’ aXXa xolXa ni%Qi Tlt>ög, zo d ia^azov trzsQtov. de part. anim. B 663 12 eazi de zu xsyaza di oXov azeged z oi g iXa cpoi g uovoig, xai dnoßdXXet fiovov, tvexev fitv cacpeXeiag xovcpiZofievor, il- dvdyxrjg de did rd ßdgog. p.500A10 d 71 o ß d XX 11 de rd x t o a r a porov eXacp og xar er og, aQ^dfierog ano äiirovg, xai ndXiv qvti.3) p. 595 B 12 zd dl xtQaza zäv vecov yXiaiv 6 fisva zco xtjQcß iytrai /judicag onov dv zig i-O-eXrj' xai zovg nodag d' t)ZZ0v dXyovtrir, edv zigzdixiqaza dXsicpri XTjQiö t} nizzr\ fj iXaho.*) p. 538 B 21 iv ivtoig dt vmio^ei (iiv dficpolr, dXXd xqcIzzcü xai fiäXXov zotg aQQeaiv, o'ioi zd xsquz« zcSvzavQ(or ia^vQozsQa räv ftriXeioiv ßoäv. p. 538 B 17 iv ivioig fib y&vsaiv oXtag rd fih dnntva eyei zd dt &t]Xen ovx fyei, 1) vgl. Plin. VIII 38. 2) decidua, glaubt Mayhoff, gehöre nicht hieher. Der Grund hiefilr, daß bereits itn VIII. Ruche davon die Rede war, scheint mir nicht genügend. 3) Ebenso pag. 517 A 25. 4) Plin., der Quelle nicht genau folgend, führt von 3 Mitteln nur eines an. 5) Hard. setzt, der Natur entsprechend, mutilis (verschnittene Widder). 6) cervarum, wie Hard. schreibt, ist vorzuziehen. bisulcis bina natura') tribuit, nulli superni primores habenti dentes. qui putant eos in cornua ab-sumi facile coarguuntur cerva-rum natura, quae nec dentes habent (ut neque mares) nec tani en cornua.2) ceterorum ossibus adhaerent, c e r v o r ti m tantum cutibus enas-cuntur.3) 129 Der Kopt' der Fische, Austern; Schwämme sind kopflos. quibusdam indiscretum caput, ut cancris. 130 ln capite animalium cunc-torum homini plurimus pilus, iam quidem promiscue maribus ac feminis, apud intonsas utique gentes. Daher der Name Gapillati und Gallia comata. quippe Myconii carentes eo gig-nuntur, sicut in Cauno lienosi. et quaedam animalium natu- OIOV XeQUZU «Ä«qp O g IM. OVX 8%tl xai zcSv oQvl&cav zcöv nXrjxzQa ey_ovzmv evimv (ü {irjXtiui oXrag n'/.ijxzoa ovx syovaiv. de part. anim. p. 663 A 18 eazi de zd nlelaza im» xeQazocpoQmv diyaXä, leyezai dt xai fimvvyov, ov xaXovcstv 'lv-dixov o r o v. zd jiiv oi v nlelaza, xa&aneQ xai zo ffcöfia, äifjor/zai zcöv £tpo}V oig noi-Hzai zrjv xivTjaiv, dtciov xai. doiaztQov, xa i xiQaza dvo necpvxsv e%eiv dia zz\v aiziav zavzyv. de part. anim. p. 663 ß 36 dio zwv xsq aroqioQ wv ovdev iaziv d/iym d ov rtvco yccQ ovx e%ei zovg riQoa&iovg öd6vzag" dcpekovcra yd(> evzsv&ev tj tpvmg zolg xsQaot nQoire&tjxe, xai r/ didofievr) zQocprj eig zrjv zwv xeQazmv av^tjai v dv aXiaxezat. zov de zag #jy-Xeiag eXarpovg xeguza /iev fiy e%eiv, 7iSQi de zovg ödovzag 6(io (mg zolg aQQSffir, ahiov zo zrjv avzrjv elvai cpvatv ajicfolv xai xegazotyopov. p. 500 A 6 zciiv d’ eypvzwv xinag d'i oXov fiiv eyet azegeov fiovov eXacpog, za d' aXXa xo'tXa fie^i zivög, zo d' iiryazov oze-(teov. zo fiev ovv xolXov ex zov d sp fiazo g 7re(fivxe /läXXov. de part. anim. p. 685 B 35 z w v d' avalfKov ivioig ad io q tat ov zovzo zo [ioqiov, oiov zolg xaQxivoig. p. 498 B 16 nävza d' ona zezydnoda xai ^qiozoxa, darren eog eineiv eazi, xai ov'y wa7ttQ o a v %) Q w 71 o g oXiyözQiyov xai fiiXQozQiyov nXrjV zrjg xecpaXijg, rijv de xeqiaXijr daavrazov zwv Z’ipwv/) Quelle: Hippokr. aphor. 6, 28.5) de part. anim. p. 697 B 13 zov avzöv 1) natura auch bei Sillig nach Brot., fehlt hei Harduin. i2) Plin. hat die in der Quelle enthaltene Begründung entweder missverstanden oder absichtlich weggelassen. , 3) Entweder hat Plin. seine .Quelle nicht richtig verstanden, oder der Fehler liegt in der falschen Setzung des ceterorum, u. die Stelle sollte heissen: ossibus adhaereat cervorum tantum, ceterorum cutibus enascuntur. Ebenso Probl. p. 861 A 10. 5) Strabo 1. 10 p. 487 g zszQtinovg. p. 518 A 24 Xfinovat de xal tjiovai xuzd ztjr r\kixinv ui ix zijg xtqu/.rjg xal fidhaza xal npoözai. zovzatr d’ ai e/i-TtQoo&ev fiövar zayaq ont,a&sv ovd et'g yirezai cpaluxQO g. r; fier ovr xazd xo-Qvcpzjv Xeidztjg qat.axooz/jg xa'f.eizta, rj de xazd zag öcpQvg dvatjahtvzlauig• ovdeze-qov de zovzcor av fißairei ovdevlnQit ij äcpijod laia^eiv a Q^ijzai.3) ov yire-zai d’ ovze 7zaig cpaXuxQog ovze yvvt) ovze oi ixzezfitj/itvoi. de gener. anim. p. 782 A 9 xal n alti eg fiev ovreg ov yiyvovzai qtaXaxp oi, ovd' ai yvvalxeg" oi d' dväyeg nQOiovarig žjdrj zijg Tjhxiag. xal 7lohovvzai de zag xecpaXdg yi]Q daxorz eg oi urftgconoi. zcör d’ a).).cov f rp «J> ov&evl zovft’ mg einelv yirezai enidrjXor, fidliaza d' iti 7t cp zcöv aXXcor. xal cp aXaxn ovvzai fier oi av&QCOTtO! zd e/iTtQoa der zijg xecpaXijg, 7ioXiol de 7zqc5zov yirovzai zovg x(> ozacpovg. p. 491 B 5 zov de xi>ariov xoavcpt/ xa-leizai zb fieaov Xiaacofia zcöv zrnyjöi'. zovzo d' irioig di7tXovv eaziv y i-vovzai yuQ ziveg dtxÖQVcpoi, ov zcö oazcp aXXa zij zcöv roiywv Xiaacoati. p. 516 A 15 zovzov (xQuriov) de zb 7iQiorazbv /ižgog Qacpt) . . . xal zovzov zb fiev ()ff/.v xvxXoi iiyj-.i zrjr (tayir/v, zb d' i’lnQev zneig {>aq>dg arw&ev d' e.yxecpuXoi tüv /uv TZiiieXudüv XinuQoi, oiov vog, tüv dt UTea-rudüv uvyjirjf/ol. de part. anim. p. 652 A 24 nolXoTg ydti xal o ey x ecpaXo g do xei /iveXog tlvai xul UQfr; tov jivtXov dld to rivvf/fj tov (iu-’/hriv atträj ooäv /iveXöv. eart de näv tov-vai1 tio v avzü TtjV (pvaiv dg tintlv. p. 587 B 12 TOig de nuidio' n-O-QÖoi xal avveyug, rov (tQi&fibv d' eiffl fiaXKjza 7ieQi e i x o ci i. p. 492 A 22 axivyzov de zb ovg äv-ftQMmoge'xii/iövogztövixdvzwvzovzo zb fiupiov. p. 492 A 28 cD.Xd fiovov dv&oanog ov xivei.1) p.578B 26 tv de tc aveQ0v g f[ dxovei- 6 de del-cplgdxovei fisv, ovx syei d' aza. p. 533 B 10 ozav yn(> d&Qooig neQi-xvxXmircotn (oi deXcpivsg) zolg fiovo^vXoig, xpocfovvzeg i\ avzcSv iv zfj {tahiziri d&Qoovg noiovaiv i\oxöXuv qevyovr.ag eig zr)v yrjv, xalXafißdv ovai vn d z ov xpoqiov xapt/-ßaQovvzag■ xaizoi ovd' oi deXcplveg zftg dxorjg ovdev (puvsi)dv syovaiv ai-rr&tjztjpiov-*) p. 534 B 9 ovde dij zijg ö(Tv aiv nv{bqco nov. iySvog yaQ xal ßoog ov /.{-/trat noöaainov. p. 491 B 26 tu [isv ovv a).).a yevtj ndvru räv n\ijv tcüv ötTTQaxo- SeQ/i cor xai ein aXXo dreXeg, iy^ei ocp-{) aljiovg. td Se £cpor6xu navza nXrjv äandXuxog. tovtov Se TQonor fiev riv fyeiv uv ih. iij rig, ol(og S' ovx eyeiv- o). a> g fiev yaQ ov&’ oQtji ovr e%ei eig to qta-vsqov Sq).ovg ocpft ulfiovg' dcpaiQe&ev-Tog Se rov S£qfiarog fftei Tijv t« ^oigav ttöv ofifidrcov xul t65v öcpilalfiäv tu fieXuva xutu tov ronov xal ty/v '^mQuv tijv qvffet Tolg -ocpftaXfioig vndqyovaav iv tu ixtog, cög iv rrj yeverrei nrjQOVfievcav xu i inicfvofievov tov Sit)fiazog*) p. 535 A 13 nein S’ oipeatg xal dx.oijg ßeßutcv fiev ov&iv ianv ovSe Xlav cpaveoöv, Soxovrri S’ o I'te ödqa ij irzog ij fieacag' zovzcov oi ivzbg fidXiaza öigv-caneazaz o i inl narzog £coov, zb de fieaor riOovg ßeXziazov ar/fieTor. p. 492 A 10 xai ij axaQdafivxTixol ij dz trüg ij fieaoi’ ßtXziarov de ij&ovg oi fieaoi, t x t Ir o> v d’ o fter draidtjg ö d’ dßeßaiog. p. 491 B 34 6cf:%)aXfiOv di ro fier Xevxor Sfioiov wg in! zo noXv naair, ro de xaXovfieror fitXar diarpeQtt. p. 491 B 20 zo cf erzog zov ocp&aX-fiov, ro fier vyoöv, oj ßXijiei, xoqt/, to de Ti toi zovzov uiXar, zo d’ ixtog zovzov Xevxor. p. 492 A 21 jteQairovai de xai oi oq>&aXfioi eig zor iyxeqiuXor, xai xeT-zai inl (pXeßiov ixaztQog. Hippocrates lib. de locis in homine II p. 103 xai ig zovg o qi&aXfi ovg qiXeßia Xenzd eig zrjr otylv ix zov 1) vgl. Sueton. Tib. cap. 68. Ž) vgl. Sueton, Aug. oap. 79. uni animalium homini depra-vantur, unde cognomina Strabonum ei Paetorum2). Die Cocliten, Oceller, Lusciner. 151 Die Augen der Ziege4), des Wolfes, Seekalbes, der Hyäne. Leuchtende Augen. 152 chamaeleonis oculos ipsos circumagi totos tradunt. caneri in oblicum adspiciunt crusta l'ragili inclusos gerentes. locustis, squillis magna ex parte sub eodem munimento praednri eminent. quorum duri sunt, minus c.er-nunt quam quorum umidi. 153 insectorum omnium et testacei operimenti oculi moventur sicut quadripedum aures. quibus fra-gilia operimenta, iis oculi duri. omnia talia et pisces et insecta non habent genas nec integunt oculos. omnibus membrana vitri modo tralucida obtenditur. 1) vgl. Montigny quaest. p. 50. 3) vgl. auch Probl. p. 957 B 35. iyxeyaXov Sid zijg fiijnyyog z rjg ntQis^ovarii y (q ovzar zavza dt zd qXt-ßia trjv oxfiiv zQecpovai zu vyQip zä! xa-■&aQ(ozdzu> zcö äno zov iyxeipocXov.') probl. p. 960 A 12 /hd ri oi dr-&Q(on oi fiövot T(äv dXXcav £rf-dsQfia yaQ avta d ßXaß&az t>Qa fiiv dr rjr v ti o zcSv t^ca&ev hq oa rtmz ovzuv, ovx äljvcoTiu de. de part. anim. p.657 B35 insl ä' dvay-xaTov did ztjv ffxXr]0(jzi]za dfißXvztnor ßXt-nsiv, xivovfievovg inolr/osr rj cpvaig z ov g .o’(jp0-aX/io v g zolg ivzofioig xal ;idXXov Uzt zoig ffxXrjQodeQfioig- p. 505 A 35 oy&aXfiovg Öi ndvzeg iyovaiv dvev ßXecpaQoov, ov (TxXrjQOcp&aX-fi o i orzsg. de part. anim. p. 657 B 29 oi ä' l%&veg xal zd svzo/ia xal za axXrjQo-äeQfia diucftQorza fiev i'^ovm zd öfifiaza, ßXeqiagor d’ ovöev avzcöv e%ei. de part. anim. p. 657 A34 zovzov fiev ovv tvexa Xtnzov SiQfia zo nsyl zr[v xoqrjv iazi, zfig de atozrjQiag -f^doiv za ßXtq,aoa. 2) vgl. Hör. sat. I 3, 45. 4) vgl. Physiognom. p. 812 B 7. 154Palpebrae in genis homini utrimque, mulieribus vero etiam in-fectae cotidiano; tanta est decoris ad-fectio ut tinguantur oculi quoque. Zweck der Wimpern.1) defluere eas haud immerito venere abundantibus tradunt. 155 ex ceteris nulli sunt nisi quibus et in reliquo corpore pili, sed quadripedibus in superiore tantum gena, volucribus in inferiore, et quibus niolle tergus, ut serpentibus, et quadripedum quae ova pariunt, ut lacertae. struthocamelus alitumsola ut bomo utrimque palpebras habet. 156 Ne genae quidem omnibus, ideo neque nictationes iis quae animal generant.2) gravioresali tum inferioregena conivent, eadem nictantur ab an-gulis membrana obeunte. Die Tauben. at quadripedes quae ova pariunt, ut testudines, crocodili, inferiore tantum, sine ulla nictatione propter praeduros oculos. Der Name cilium, daher supercilia. hocvulnere aliquo diductum non coalescit, ut in paucis humani corporis membris. Die Wangen. Das Verbot sie zu ritzen; Sitz der Scham wegen der Röthe. p. 491 B 18 tovtcqv fieQii ixarsQov ßXecfctQOV ti) arco xal xutm. probl, p. 878 B 22 dia ti, oaoig ui ßhecp aQidsg ysovai, Xdyvoi; de part. anim. p. 658 A ll Bls-qia(tiö'ag ä’ inl rmv ßXeqtuQwr e^ovair oira tqi^ks e%Ov6(ftfuXpa ovx de part. anim. p. 657 A 27 tu piv £ a or oxu ßktepaya Övo, oig xal exay- ÖUflVTT OVGl. p. 504 A 24 fivovai 6' oi ßaQsTg reo xutcü ßletp ccp cp, (TxaQäafivTTOvai S’ ix tov xuv&ov SiftfiaTi imovTi TlUVTSg.*) de part. anim. p. 657 A 28 tüv ö’ oQvi&mv uXi.oi Tc xal oi ßageTg xat tu caOTOxa toöv tbtqanoövy%og dnavra-.. rcSv d’ dllwi1 exatjrm TtQogrovßiov^orjffifiovtiTTiTOQvy’^og, olov roig piv dQvoxonotg inyyiiöv xal rr mpov lyti rb Qvy^og, rd de nXarvQvy^a avrcöv eariv r o i ovrco yaQ vvr i (t ad im g dvvar aQvmreiv, waneg xalrwv re tqu-nddmv rd rrjg vog. de part. anim. p. 692 B 18 rovroig (roig ’oQVioi) d’ dvrl odovrmv xal %ti-/.mv to Qvy%og ogtivov» p. 492 B 23 Xivel de ndvra rd £cpa rr/v xd rm&ev y evvv, tzXtjv r ov norau tov XQ0X0deiXv' ovrog de rr[V ävcu povov. p. 516 A 23 xivelrai de roig per dXXoig £tpoig anaaiv rj xdrm&ev aia-ycäv. o de xQoxddeiXog o nora/nog po-vog rcöv £q>cov xivei rrjv aiayovn rijv dvm&ev. de part. anim. p. 691 A 28 av&Qm-nog pev ovv xal rd £ moroxa rcöv rerQct-nddcav xal dvw xal xarm xivovai rag mayovag xal eig rb nXayio v, o'i d i%- 1) lata R* edd. Gel. sata d1. rata r. Hard. und Sillig lata. 160 Dentium tria genera, serrati aut continui aut exserti: serrati pec-tinatim coeuntes, ne contrario occursu atterantur, ut serpentibus, piscibus1), canibus; continui, ut homini, equo; exserti, ut apro, hippopota-mio, elephanto.2) continuorum qui digerunt ciburn lati et acuti, qui conficiunt dup-lices, qui discriminant eos canini appellantur. Diese sind unter den sägeförmigen die längsten. 161 continui aut utraque parte oris sunt, ut equo3), aut superiore pri-mores non sunt, ut bubus, ovibus omnibusque quae ruminant. Die 2 Vorderzähne der Ziege. nulli exserti quibus serrati, raro feminae, et tarnen sine usu. itaque cum apri percutiant, feminae sues mordent. 162 nulli cui cornua exserti, 1) vgl. de part. anim. p. 675 A 1, p. 66Ž 3) vgl. p. 576 A 6. 4) ebenso de part. & ve g xai opvi&si xai za qj ozöxa zmv ze-zQanod oiv eig zo dva xai xdzoi fiovov. de part. anim. p. 661 A 36 zolg fiev ovv a'/.Xotg T[ zmv ödovztav q>vaig xoivrj pev mi zt/v zrjg zgocprjg toyariiav vaaQ%ei, ^toQtg de y.nzil yert] zoTg [iev dXxijg %uqiv, xai TKvzrjg öiriQijuevtjg, enize zö noietvjxai zo [irj nuirytiv.. . B 17 oaa de xai rzobg ßor/O-etdr ze xai npbg dXxrjV, zd /iev %avXiodor-rag i'xsl> xa&dneQ vg, za tfö£elg xai enaXXdxx ovzag, o&ev xao%aQodovza xaXeizat■ imi yun ev zolg ödovatv tj iayvg avzcüv, zoi'zo de y'tvotz dv ätd zrjv o\vzrjza, oi ynrjatfioi rzobg zrjv dXxrjv i v a X X d jj iv-ninzovaiv, oncog fijj afißXvvcavzai zQtßofierot rtQog dXXiqXovg. p. 501 A 14 xai za per %avXio-dovzag e%ei uaneQ oi aQQeveg veg, za d ovx eyei. ezt de zd fiev eazi xaQ-yuQ odovza avztöv otov Xecov xai naQda-daXtg xal xvcov, zd d’ dvmdXXaxza, otov tnnog xai ßovg' xarr^ao6dovza ydo iaziv oaa enaXXdzzei zovg ödovzag zovg ö^etg. de part. anim. p. 661 B 6 6 d' dv-ftQconog TiQog ze xtjv xotvtjv '/Qr^aiv xaXwg e%ei neyvxozag, zovg /iev nq oa&iovg o^eig tva dtatQwai, zovg de yofiqii-ovg nXazeig, tva Xeairtoaiv ÖQi£ovat d’ exazeQOvg oi xvvodovzeg, fieaot zr/v cpvcTtv uficpoz sq a>v ovxeg’ t6 re yaQ fietrov d[irpoi:i(>a)v fieze%ei tcöv aXQtav, oi' ze xvvodovzeg zfj /iev o^eig zfi de nXazeig eiaiv. öfioioig de xai eni fiev dXXav £yat)68ovzeg 8k ndvzeg o't veg e'%co zov axaQOV xal ndvzeg fyovaiv o^ecg zovg oSovzag xal noXvcszoiyovg, xalevioi iv zfj yXcozztj. de part. anim. p. 662 A 6 ot 8' iy- &veg ndvz« g e'ialxuQ yaQ o 8 ovzeg, nXr\v zov ivog zov xaXovfiivov gxccqov noXXol 8' eyovai xal iv zulg yXwzzaig oSovzag xal iv zoig ovf>av olg. torzov 8’ aiziov ozi drayxalov iv vyootg ovm naQeiadeyea&ai zb vyobv ct/ia rfj zooq fj, xal zovzo tityibig ixnifinuv. ov yap ird'e-yezai Xeaivovzag d'iazo/ßttv' tidQtoi yuo av zo vyQov eig zag xoiXiag- 8ia zovzo nav-zeg elolv o|«u>noig xai inl TiQoßdz uv xai a iytöv xai vriöv. p. 501 B 15 t« fikv yd(t «U« ti taßvxsQ a yivöfisva fisXavrtQovg syei rovgoäovrug, oft innog Xevxoz e (tov g. p. 576 B 16 o/iiog de /idliaza yvw-Qi^szai 7/ r/Xixta /tezd zovg ßolovg zw xvvoöovt i. Varro r. r. 2, 7 Aetas cognos-citur equorum et fere omnium quae ungulas indivisas habent et etiam cornutorum, quod equus triginta mensium primum dentes medios dicitur amittere, duos su-periores et totidem inferiores. Incipientes quartum agere annum itidem eiiciunt et totidem proximos eorum, quos amiserunt, et incipiunt nasci quos vocant. columellares. Quinto anno incipiente item eodem modo amittere binos, quos caninos habent. p. 576 A 6 e%si fiev ovv odovzag zezzapdxovzu, ßdXXeiäe tovg fiev nyoozovg zizzttQag zq t a xovzafiijvog, zovg fiiv Svo ävmtfev zovg de dvo xd-zoo&ev ineidav de y^vyzai iviavzog, ßdX).ei rbv avzdv zqÖtzov ztzzagag, 1G9 equo castrato’) prius non de-cidunt dontes. asinorum genus tri-censimo mense similiter amittit, dein senis mensibus. quod si n on prius p e p ere r e quam decidant postremi, storili-tas certa. boves bimi mutant. subus non decidunt umquam. absumpta hac observatione senectus in equis et ceteris vete-rinis intellegitur dentium brocchi-tate, superciliorum canitia et circa ea lacunis, cum fere XVI annorum existimantur. 170 Gift in den Zähnen der Menschen, für junge Tauben tödlich. Kinder erkranken, wenn sie Zahne bekommen. 171 Linguae non omnibus eodem modo, tenuissima serpentibus et trisulca, vibrans, atri coloris et, si extrahas, praelonga, lacertis bifida etpilosa, vitulis quoque marin is duplex, sed supra dictis ca-pillamenti tenuitate, ceteris ad circumlambenda ora; övo fiiv avco&ev Svo de xdzcoflsv, xal ndXiv othv aXXog inavzog yevrjzai, trtoovg ztzzaqag zbv avrbr zQÖnov. p. 501 B 2 ßdXXei de xal dXXa zaöv £tpa>v, oiov i'nnog xal oQSvg xal ovog. p. 577 A 18 “Ovo? d' o%evei fier xal oyevrezai tntuxovzäuTjVog, xal ß üX X11 zov g TtQwrovg odov tag- zovg de devzegovg kxrcp firjvl, xal zovg zglzovg xal rovg zez d QTOvg (6 (Tavr c dxoa avzcöv eazl Xenza waneo zyi%eg. 3) e'%ei de xalv cpoixrj ia%tv oytinv eiffl y/io exdaroig rcöv foxoj-i'ötta epooval aybg tyr öpiXlav xal zbv nXt]-oiaonov ■. ■ note! de ryv iXoXvyova, ozav iaoyeiXrj rrjv xazoi aiayöva noirjaag inl zc5 vdazi neoizeivrf zrjv ano. doxel öl diaXafinovacöv rcöv aiayövuv ix rijg imzdaecag ca antQ Xv%v oi cput-veaOai oi oy&aXfioi■. de part. anim. p. 683 A 3 off« de fi rj ierriv avreäv ifiaQoo&oxsvrQcc, odovrag eysi rd /iev idcodijg yaQiv tcc de rov Xa/ißdvetv xal noorTtiytrjOra rtjV zoocprjv, oiov oi te fivQ/^rjxeg xal to rcöv /teXir-rcöv naaeäv yivog- p. 554 A 13 rovg de yv/iovg rovzcov zcß ofioicp zfj yXcozTj] dvaXafißavovaa xoiu^ti- de part. anim. p. 661 A 15 rcöv d evzoficov £ m ca v svia fier evzbg eyei zb TOIOVT OV flOQlOV, OIOV rb ZCÖV [4VO-ftrixcov yivog, corravzcog de xal rcöv orrri/K-xodioficav. 1) 9, 00, wo Plin. aus Arist. p. 547 B 5. 2) Siehe hiezu Mayhoff nov. luc. p. 52. 3) vgl. XI 32. 4) vgl. zu dieser Stelle Müller, Emendationen zu Pl., in den Sitzungsberichten der Acad. d. Wissenschaften Bd. XC Heft III pag. 362, welcher durch die bloße Einschiebung von et vor elephanto die Schwierigkeit mit Beibehaltung von lata am einfachsten löst. vgl. Mayhoff. 174 Die Zunge des Metellus. Erst im siebenten Jahre spricht der Mensch deutlich. Viele ahmen Vögel u. andere Thiere täuschend nach. Zungenspitze und Gaumen Organ des Geschmackes.') 175 Die Mandeln, Drüsen, der Zapfen, letzterer beim Menschen allein, sub ea minor lingua nulli ova ge-nerantium. opera eius gemina duabus interpositae fistulis. interior earum appellatur arteria ad pulmonem atque cor pertinens. 17G liane operit in epulando špiritu et voce i 11a meante, ne, si potus cibusve in alienum deerra-verit tramitem, torqueat. altera exterior appellatur sane gula, qua cibus atque potus dovolant. ten-dit haec ad stomachum, is ad ventrem. hanc per vices operit, cum spiritus tantum aut vox com-meat, ne restagnatio intempestiva alvi obstrepat. ex cartilagine et carne arteria, gula e nervo et carne c onstat. 176 Cervix nulli nisi quibus utraque haec. ceteris collum, quibus tantum gula. sed quibus cervix, e multis vertebratisque orbiculatim ossi-bus flexilis ad circumspectum arti-culorum nodis iungitur, leoni tantum et lupo et hyaenaesingulis rectisque ossibus rigens. 1) vgl. MayhofT nov. Inc. p. 72. 2) Ebenso pag. 495 A 20. p. 502 A 3 yläzzav 6' e%si fiixQdv Ti acpddna xal ivzo g, otffrt toyov tivai ide'iv. de part. anim. p. 664 B 22 dXX ij tpvaig rtgog zovzo fisfir/^dv^zai zrjv im-y'/.w aaiä«’ zavztjv ä’ ovx tfpvaiv dnavza zd ^Mornxovvra, dXX’ öna n'/.evfiova fyei xal to ätouu zqi%(ozov, xnl fit] tpohöcoza [iTjde Tizegatzd nsrpvxtv. zovzoig d ävzi zijg inlyktazzidog avvdyezat xal diolyszai. o tpr<(?vy£, ovtisq zQonor ixelvoig imßdXl.ei ze xai dvaitzva-aezai tov fivtvfiazog zfj eiaddcp ze xal i^o 8 w dvamvaa d piv o g, zfjgdeTQOtprjg sioioviTtjg imnzvcrad fievog, iva fitj&ev TiaQaQQvfi nana zrjv dozrj()iav . . . zd fair yaQ nodgzov nXevfiova zeivei xal zrjv xaqdiav, o d' eig Ttjv xoiXiav. de part. anim. p. 664 A 31 ton d’ d fiev oiaotpdyog (TaQxtodrjg fyav vev-QtaStj Tuatv, vsvQodtSrig fiev, dncog tyj/ ätd-zaffiv ücnovffrjg zijg zQocpijg, aanx oi drjg de', o7ibig ualay.og ij xal evdidm xal fitj ß).d-rrrTjzai zoayvvdfiivog vnd zcöv xaziovzoov. Tj de xaXovfievrj tpdpvyl- xal drjztjoia avveazrjxev ix %ovdn cd dovg aw fiazog.1) de part. anim. p. 686 A 2 uidiva ovv zd fiev £ nvevfiova e%ei, xal av-%ira ty11, zd de firj dvanviovza {bvoaOev ovx e%ei zovzo zo fioQiov. de part. anim. p. 686 A 20 zolg fiev ovv dl-Xoig (6 av^qv) iozl xafinzdg xal ffcpoväv).ovg e%co v, oi de ).vxoi xal Xeovzeg fi ovdozovv zdv avy^eva e^ovaiv. 178 cetero spinae adnectitur, spina lumbis, ossea sed tereti structura, per media foramina a cerebro medulla descendente. eandem1) esse ei naturam quam cerebro colligunt, quoniam praetenui eius membrana modo incisa statim exspiretur. Thiere mit langen Beinen haben lange Hälse; ebenso die Wasser-vögel. 179 Der Kropf bei Menschen und Schweinen, summum gulae fauces vocantur, extremum stomachus. hoc nomine est sub arteria iam carnosa inanitas adnexa spinae, ad latitudinem ac longitudinern lagonae2) moda fusa. 180 quibus fauces non sunt, ne stomachus quidem est, nec colla nec guttur, utpiscibus, et ora ven-tribus iunguntur. Die Seeschildkröte hat weder Zunge noch Zähne; ihre Luftröhre, Magen. 181 Gor animalibus ceteris medio pectore est, homini tantum p. 493 B 12 rcdxov dt fitnj] m/ionhi-rai dvo xai (jdyrig, vnoxdrw ds xaxd Tijv yaoztQa xov naxog oocpvg. p. 516 A 11 avyxstrai d’ r\ ijd%1S ix (Tyovdvhav, rtlvsi d' dno xrjg xe-rpaXfi? TtQog xd io%ia. oi fisv ovv (Tcpovdv).oi ndvxsg xsxQt] [isvoi si-aiv, dvco äs xd rrjg y.icpalijg doxovv aw-tysg iaxi xolg loyaxoig rrcpovdvXoig. de part. anim. p. 651 B 32 r^xiaxa äs xoiovrog ö qa^izr/g ftvskoe öid xo äslv avtov sivki aws%rj xai äii^siv äid ndrsrig rrjg gageras Iuert/g xata xovg a dyscag. p. 495 B 19 o äs (Txofia^og r/prr/-zaifiiv dvw&sv and xov aro/iazog, t y d/i tvog xrje dpxrjniag, crvviytjg cav nQog rs xr/v (>d%t v xai zijv d nxtjQiav vfitväÖtai dtPftoig, rtlivzä äs äid xov dia^aifiaxog si g zrjv xoi7.iav, a aQxo siärjg uv trjv rpvaiv, xai xdffiv ijmv xai snl /lijxog xai inl nXdzog. p. 504 B 17 avytva d' oväslg t%n i ■/ 0 v g, ovds xtälov ov&iv, ovd doytig o).cog, ovt ivrog ovz ixrog, ovds fiacrxovg. p. 535 B 14 oi d i'x&vsg üqimvot fišv lin iv (ovzs yuo nvsvpova ovrs dorr/-oiav xai rp d (iv yya £%ov dt.).).d n(tog trjv xstpa-Xrjv, xal to ato/ia. de gener. anini. p. 741 B 15 ylyvs- Ttti äs nQÜtov tj d(t%tj. avrtj d’ iarlr tj xaQäia to lg iv a in oi g, toig 0' dD.otg to avdkoyov •') de part. anim. p. 666 A 7 avrtj ydg ianv d g-/ tj xal nrjyrj tov aljiazog i} vno-öo’ffi n o cor t] ■ •. sv&itag ydg scttiv i-vatfiog n (t oy t rj yirojuirtj tcäv fioQiwv anavrmv (jJ xanäia)• de respir. p. 478 B 33 avtt/ (fj dyn tj) d' ifftiv, iv r>) to t S kvo) xal to xÜtco (Tvvdnrsi, toig inv cpvtoig fietrov ß).a-ittov xal (>i£rjg, t d) v äs £ ro o> v rolg u s v ivai/ioig tj xaQÖia, roig d' dvaifioig to dvdXoyor. de part. anim. 670 A 23 -/. a n ä la fisv ovv xal ijnag narr tv avayxuia t oig £(poig, Tj [isv äia' t Tjv rtjg & sq po ti/t o g ttQyr,v (äsi ydg sirai Tira olov iariav), to ä' r/naQ tijg niifjswg ydniv, de vita et morte p. 469 B 9 dray-xaior äri tavrrjS rrjv ]v rijg &sq-[lotTjtog ir tfj xanäirf toig ivaifioig tirat, roig ä' dvaifioig iv tm dvdloyov'5) de part. anim. p. 666 A 8 avTij yaQ iartv dg^rj xal nqyr} tov al’/ia-Tog ij vnočo^V ngcarij. 740 A 17. de iuv. et senect. p. 468 B 28. 1) Ebenso de gener. anim. p. 735 A 23. 738 B 16. 1) Ebenso de respir. p. 478 A 24. de part. anim. p. 670 A 24. palpitat certe et quasi alterum movetur int ra animal praemolli firmoque opertum membranae in-volucro, munitum costarum et pectoris muro, ut pariat praecipuam vitae causam et originem. 182 prima domicilia intra se animo et sanguini praebet sinuoso specu et in magnis animalibus triplici, in nullo non gemino. ibi mens habitat, ex hoc i'onte duae grandes venae in priora et terga discurrunt, sparsaque ramorum seric per alias minores omnibus mem-bris vitalem sanguinem rigant. solum hoc viscerum vitiis non maceratur, nec supplicia vitae trahit laesumquae mortem ilico adt'ert. de part. anim. p. 666 A 20 iv yttQ roig e/ißQvotg t v O e co g r xurtdia qm iv t-xai xivovfiivt] räv iioqlcüv xa&dneQ ei £qiov als «QX1! yvaeag zoig ivai-fioig ovaa, de part. anim. p. 666 B 14 dno zavzijg ydo ai xivrjrTeig, ntgaivovzai de ft in. rov D.v.eiv xai uvlivai. . . rj de xdQÖia, oiov £fpov zi necpvxev iv zoig eyovtriv 2) p. 496 A4 'H de xugdla eyti /iev Tätig xOiXiag ... ey ei 8 v uira tti fie-).ai dt] xai nayvv- de part. anim. p. 665 A 10 r \iev y&Q xicodtix iv rolg eunnoaOtv xai iv fitrroi xeizai, iv rj zr/v uQyqv cpafiev zijg £(orjg xai ndax^g xivrjaemg re xai aia{hia>v xai zyv ezeQuv, za de fiiyiaza rag zQelg' de part. anim. p. 666 B 21 x.oü.iag d' eyovair ai fiev zcöv fteya).wv £q}wr z/>eig, ai di zcöv i).aao6vwv dvo, fiiav de n da ai . . . del y«Q eivai zonov zivdc zijg xaridiag xai vnodoyr^v zov mjatzov ai-flazog■ ozi de nQwzov iv rr/ xar>dl% yivezai zoalfia, noU.dxtg eiorjxajiev, did zd zag d(ty7]yovg q>).eßag dvo eivai, ztjv ze fitydXriv xa).0vfievt]v xai zr)v * / f , y Pt » .» aonrrjv. ixaTBQCtg yao ovGrjg fiQ^rjg z65v cpleßiav, xai diacpoqag iyovaäv... ßelziov xai zag uQydg avziöv xeyia-n in D a i. de part. anim. p. 667 A 32 /iovov de t(äv (Trr).dyy Vc0V xai oXca g zö iv zoj aiafiazi fioQifav tj xaQdia yaXenov 7id-üog ovdev vnocptQei, xai zovz evloywg. B 6 no).).d dexaitzeQa naOrniara irvußaivovza ne(>l avzd cpaivezat, ’i) vgl. prob], p. 902 B 31. ceteris corruptis vitalitas in corde durat. 183 Bruta existimantur anima-lium quibus durum riget, audacia quibus parvum est, pavi da quibus praegrande. maximum autem est portione muribus, lepori, asino, cervo, pantherae, inustelis, hyaenis et omnibus timidis autpropter me-tum maleficis. in Paphlagonia bina perdicibus corda. in equorum corde et boum ossa reperiuntur interdum. Eine Ansicht der Aegypter2). 185 Das Herz des Aristomenes. 18G 187 Anekdoten. 188 Sub eo pulmo est spiran-dique officina attrahens ac red-dens animant, idcirco spongeosus ac fistulis inanibus cavus. ijxeor« de tov fiev nXev/iovog nsQt rijr aQTrjQ inv, tov d' Tjnatog ttsqi tt/v avvaip/v tfj fieydXrj cpXeßi, xai tovt evXoyoag" tavTTj yaQ fiaXiara xoiv-vovoi tfj xaoäirt, oaa de did rocov xai TOtavra naOtj qiatverai reXevrcövta itöv £■«(»>’, tovtoig ärctTefirofitrotg q.aive-tai neQi trjr xdQdiav voamdr] ndö-rj. de part. anim. p. 667 A 15 xai rd fiev fieydXag e%ovta rag xaQdiag deila, rd d’ iXaatrovg xai fieaag ftaQQal.ebdTiQa . . . fieyaXag de tag xaQdiag e%ovcn sXaqiog, fivg, vaiva, ovog, naQ-daXig, yaXij, xai zaXXa rr%edov ndvtf oaa cpavtQcög äeiXd if did (po ß ov xaxovQya. Quelle: Teophrast. ’) p. 506 A 9 eari ydq ri yevog ßoüv d). X' ov n d vt eg, o i’/tt iv Tfj xhq 8 hj. 6a tovv, 185 u. 186 Quellen: Val. Max. 1, 8. de part. anim. p. 665 A 15 ö de nXtv/Kor xelzai ov 17 xaQdia xai neQi ravTTjv, rj d' dvanvorj did zs tovto xai did rijr dtn-fijv TTjv iv rfj xaQÖitf evvndn^ovaav. de part. anim. p. 669 A 13 rov d’ dvanveTv o nXevfiwv oQyavov eaTi, ti)v fiev aQyfjV tijg xivr^aemg e%(ov dno tfjg ■/.aoäiag, nouäv ä' tvQvymQlav ttj eiaöd tov nvevfiaxog did ii}v avrov oopyoTTjTa xai to fieye&og4 a'iQOfievov fiev yaQ eiaoel to nvevfia, avviovt o g d’ i^eQ-%eTat ndXiv . . . navTtav yaQ tovtojv aofiqpog o nXev/icov xai o/ioiog äqppß). de resp. p. 478 All /Itd ri de rd e^ovra de'^erai tov dtQU xai dvanve-ovai, xai fidhaz avttäv oaa e/ovaiv evut-fiov, airiov tov fiev dvanvelv 6 nvev-Itan’ aofiifog cov xai avQiyycav nXrjorjg. 1) Siehe Montigny, quaest. pag. 70. 1) Siehe Herodot 2 cap. 86 ff., welchem PI. die Sitte des Einbalsamierens entnommen haben mag. pauca eum, ut dictum est, habent aquatilia, cetera ova parientia exiguum spumosumque n ec san-guineum. ideo non sitiunt. eadern est causa quare sub aqua diu ranae et phocae urinentur. testudo quo-que, quamvis praegrandem et sub toto tegumento habeat, sine sanguine tarnen habet, quanto minor hic cor-poribus, tanto velocitas maior. clia-maeleonti portione maximus et nihil aliud intus.') 189 Iecur in dextera parte est, in eo quod caput extorum vocant magnae varietatis. Anekdoten: Marcellus, Marius, Caius, Claudius. 190 Augustus. 3) Die Leber in der Wahrsagekunst. bina iocinera leporibus circa Briletum et Tharnem et in Cherroneso 1) Sehr richtig bemerkt zu dieser Nach Montigny p. 49 mögen beide, Arist. mokritos entnommen haben. 2) vgl. Lib. XXVII. 3) vgl. Sueton Clug. cap. 95. 4) Montigny p. 47, de part. anim. p. 676 B 12 nXtvfiova de xal dotr/Qtav ndvta nX-q v täv I^Ovojv. de respir. p. 470 B 16 rov de nXev-fiova (TOfKfdv ndvta ta tpotoxoi'v-t a, otov to tcöv ßccTQu^wr yevog' ett de al e/xi’deg te xat %eXdivcci noXvv iQÖvor fievovatv ir totg vyoolq- d ydo nXev/icov öXtytjv tyu {hsQfiorijra- oXiyaifiov ydp e^ovatv avtov- de part. anim. p. 669 A 24 diaytQet ä’ ö nXevfioiv noXv toig £aoig. td /jev yuQ ümiftor eyei xai /ue'yav, td d’ Hatten xai aoficpov, tu fier £(pOTOxa dtd trjv ö-eQ/iö-ttjta trjg cpvaecog juet£m xai nnXvaiuov, td d’ (üOToxa^rjQor xai fitxQov, ävvdfierov dt /leyaXa dtiazaa&ai iv tü eficfivaätr&ai, (öffnet) td tttodnoÖa /itv üotöxa de tcöv net,äv, otov ot te aavQOt xai ai ytXoirat xai ntxv td totovtov yevog.. . ndvtcov yuQ tovtcov aoficpog 6 nXev/iuv xai d fi o i og dia& anav de avtov to /Tcöfta 6-ßuzn yoXr/v, iv dt JVct£(p nuvzu obedov zu rtzQunodu zoauvztjv caaz ex-nXrjzzea&ui zovg övovzug zcöv £sveov. de part. anim. p. 676 B 25 zu fiev ynQ o).org ovx tyei yoXrtv, olov i’nnog xul oqcvs xal ovog xul eXacpog xnl 71q6§- ovx eyei d' oiö’ r/ xclfitjXog cino-v.exQifiirrjv, ic/.hi, cpXtßiu yoXoidij fiüXXov. ovx eyei d' ovd’ rj cpcüxrj yoXijv, ovde zcäv {)nXuzzicov deXcpig- iv de zolg yiveai zolg uvrolg zu fiev eysiv (paivezai, zu d’ ovx eyeiv, 0l0v TCP zovrcov d’ iazl xul o üv&omnog . , . avfißnivei de zoiovzov xal ntQl zu nQoßazu xul zug uiyug' zu fiev yuQ nXelazu zoizcov üyei yoXijv, all. ivmyov fiev zoauvzTjv coaze doxtlv ttQug eivui zr\v v7TeQßoXr,v, olov iv Nu^co, ivtayov d' ovx eyovaiv, olov iv XaXxldi zrjg Ev ßoiug xuzci zivu zönov zrjg ywoag avzcöv. de part. anim. 677 A 30 dio xul yunieazuzu /Jyovai zäv aoyuibiv oi qluaxov-zeg u 'izlov elvui zov nleico £ijv yQrivov to fi rj ey^eiv yo).tjV- p. 506 A 21 zcäv fiev £cooz6xcov xul zezouTiodcov el.ucpog ovx ey ec ovde 77(>o£, izi de innog, iiQevg, ilvog, cpmxrj xul tantam amaritudinem ut a cani-bus non attingantur.*) est autem nihil aliud quam purgamentum, pessimumque sanguinis es) id e o in inateria eius. certe iecur nulli est nisi sanguinem habentibus. accipit hoc a corde, cui iungitur, funditque in venas. 194 Sed renibus et parte tantum altera intestino iungitur in corvis, coturnicibus, phasianis, quibusdam intestino tantum, ut in columbis, accipitre, murenis. paucis avium in iecore, serpen-tibus portione maxime copiosum. 195 etpiscibus autem est toto plerisque intestino . . . sicut accipit ri milu o. praeterea et in pectore est et ceteris avibus. 193 Sed in feile nigro insaniae causa homini morsque toto reddito.3) Daher lieißt ein Verbrechen gegen die Sitten Bilis. zcov vcör enoi. t 6ö v d’ iXäcpior ui 'Aretiral xnXov(terai doxovaIV eye IV iv zrj xepxij) yoXr\r. . . . yoXijr fiev ovr ovx hyovniv oi eXacpoi, caanbq e'ioTjzai. ro d' üvzeQor avTiö v iazl tiixqov ovzcog maze firjSk toi'gxvrag i&eXeir ia&isir, uv fit) acfioÖQU nicav f[ ö eXaqiOg. de part. anim. p. 677 A 29 fict iffrir rj yoXrj- de part. anim. p. 66G A 24 vn«Q- yei de xal z o tjnuQ nnai zoig ivuifioig. p. 500 B 1^ oi de noog zoig erzeooig eyovuir, duOTtTdfjLbvrjV and zov r/narog no-QOig ivioig ndrv XenzoTg. rj fitv ovr n/iia naou zo evzeoov Tingazernutvrjr iaofiTjXrj eyrei, noXXiixig de xnl iTturudinXcopu- oi dt nXXoi 7i(>og zoig ivzigoig, oi fier noQQwre-oor oi d eyyvzeQor, oior ßazgayog, eXXoy, avrayQig, cr/ivQaira, flying ... enoi yno 7toog ztj xoilin eyovaiv, oi de mjog roig irzegoig zr/r yoXijr, oiov neoiazeou, x nriar, o (>z v c !), yeXiäwv, azQOV&ög. enoi d' dfirc 7iQog roJ ijnazi syovai xnl noug zy VMii.it>., oior aiyoxš(puXog, oi d’ dfin n(>og tw yrzuzi xnl roig ivziyoig, oiov ie- 0 n ' xnl ixzivog. de part. anim. p. 676 B 19 drj).ov de fiuhoz’ inl zcor iy&vmr' ovtot yn(> eyovai ze nnvztg, xnl oi jtoXXol TtQog h’ZBQoig, e.vioi de ttuq’ oXor zo erzeQor tzuqv-cpnafi errji1, oJor tj n/iia• xal zäv oipemv 01 nXsiazoi ror nvzor zyonor. p. 508 A 35 yoXrjv d’ eyei ö/ioimg zoig iy&vaiv. de part. anim. p. 673 B 20 ro zur oQvi&wv finXiazn nQoaefiqitQeg i cii z co v £q>oz6xa>r eczlr rjnnxi. probl. p. 955 A 29 <»s ovr tr xsqiu- ).niio einelv, dtn utr zo nroifinXor elvui zrjr dvvafiiv zijg fteXnh’Tjg yoXrjg, aveo-fiaXoi ei c t r oi fieXay yoXixo/. 1) Was Arist. nur von dem ilaqiol 'Aynivni schreibt, theilt PI. der ganzen Gattung zu. '2) Plin. benützte hier die Quelle nach eigenmächtig vorgenommenen Aenderungen. 3) vgl. probt, p. 953 A 10; p. 954 A 21. adeo magnum est in hac parte virus, cum se fundit in animum. Sie nimmt, den Augen die Farbe, ebenso metallenen Gefäßen. Das Schlangengift gilt für Galle. Die des Seekalbes, des Ochsen. Anekdote. 196 Die Leber der Mäuse, der Kraniche, Laubfrösche.1) 197 Exta serpentibus et lacertis longa. Anekdoten. exta homini ab inferiore viscerum parte separantur membrana, quam praecordia appellant, quia a corde praetenditur quod Graeci appella-verunt cpyevag. 198 omnia quidem principalia viscera membranis propriis ac velut vaginis inclusit providens natura, in hac fuit et peculiaris causa vicinitas alvi, ne cibo sup-primeretur animus. huic certe refertur accepta subtilitas mentis, ideo nulla est ei caro, sed nervosa exilitas. in eadem prae-cipua hilaritatis sedes, quod ti-tillatu maxime intellegitur alarum, ad quas subit, non aliubi tenuiore humana cute ideoque scabendi dul- 1) Montigny, quaest. p. 60. p. 508 A 29 eira ti) evreonv fiaxQ dr xal Xenror xal a i‘j[o t z ov zekovg er. p. 490 B 10 v7To de zdr nrev fiord eazi to dui^ufia z o zov Qaxog, ai xnlovfierai (fQsreg, nQog fier zd nkevpd xal zd vnny/ivÖQKt xal zrjv gd^ir (Tvvrjozrjfievai, er fieaa> d’ i!yu zd Xemd ■xnl v fi er fi6zr]zog... eazt de zo did£cofia tzq6g fier zag n).evQag erai)xade n ov o de yagy a~ 110(1 o g y e).a> g eazi did xivtjaeco g t o tav-zr\g zov fiogiov t ov negi zr/v fiao%d-avfißuiveiv deyam xai negi zag iv zolg nole/io ig nlrjydg eig zov zo-nov zov negi zag tpgevag yeltoza dia zrjv ex zrjg nlzjyrjg yivo/j.evrjv ■&eg-fiozrjza.') de part. anim. p. 674 A 9 "Tn6 de zo vn6£ezd ydg zrjv xoiXiav rj zdiv evzegwv eyxei-zai tpvatg näat zolg £fpoig. B 22 daa [iev ovv eivai del zröv £(iicov acocfgoveazega ng og zrjv zrjg zgoqjijg noirjaiv evgv %v rj dnXäg e^ei rj evQV^cogovg zdg vnodo^dg, zd fiev eig nlij&og yaazqifiagya zd d’ eig za%og eaziv-p. 508 B 25 o< d' o ovt.fitg hfavoi xai. ngog dlltjlovg xai npog zdi./.a £oüa negi zd evzog fiegri dtatpooar. oi \i i r y dt. g quem ex eo dimittunt eoncoctione maturata, ut gallinae, paluinbes, columbae, perdices. 201 ceterae fere carent eo, sed gula patentiore utuntur, ut gra-culi, corvi, cornices. quaedam neutro modo, sed ventrem proximum habent, quibus praelonga colla et angusta, ut p orphyrioni. Der Magen der Einhufer und einiger Landthiere. quibus neque dentes utrimque nec ruminatio, hic conficiuntur cibi, hinc in alvum delabuntur. 202 media haec umbilico adnexa omnibus, in homine suillae intima parte similis, a Graecis appellatur eolon, ubi dolorum magna causa, angustis-simacanibus, qua de causa vehe-menti nisi nec sine cruciata levant eam. insatiabilia animalium, quibus a ventreprotinus reeto intestino e%ovoi jiqo z^g xoiXiag nQoXoßov, olov dXsxzpva'r, rpdzza, n sq iot SQti, eon 8’ o tzqo! oßog SeQ/ia xoilor xai fieya, ir oj 17 znotprj tzqiot17 eioiovoa anenzog ionv.. . 01 8e 71Q0-Xoßor fiev ovx s%ovaiv, dXX’ dvri tovtov rov ot o fiatov evQvr xat nXa-rvv, j] 81’ oXov tj to 71 (jog zrjr xoiXiar Telror, oiov xoXoiog xai xoQa^ xai XOQOlVtl. p. 509 A 9 oXiyoi 8' ovre zov ttqo- Xoßor evQvv, dXXa acpoÖQn fiaxQov, 000 v ror uv%£va fiaxyor e%ovoir, oiov 710Q r. de part. anim. p. 674 A 24 d /. doa fi er ioxiv avrtSv djicpudovTU rar ivaifiwv xai twv ^qotoxtov, fiiar t^et xoiXiav, oior dvfrQoiTiog xai xvcor xai Xetor xai rdXXa 00a rtoXväaxzvXa, xai 00a /nalivna . . . rd ydo xeoazoqioQM ovx ionv d/i-(pmSorra' 81a tovto 8tj xai ri xd/itjXog ov TcSr d/iq mdo>TMi’ iorir, axeQuzog ovoa, 81dt. to arayxatdzepor elvai avrij ttjv xoiXiav eXelv r otavTtjV ij Tovg 7i(ioo&io vg 0 80 v tag. de part. anim. p. 074- B 5 xai firjQv-xa£ei d' tj xafit/Xog woneQ Ta xepa-ToqioQa, 81a to Tag xoiXiag ö/zoiag e%eiv Toig xeQ az ocp 0 (10 ig. tovtmv 8' txaoTor 7i).e iovg e%ei xoiXiag- de part. anim. p. 675 B 5 ndoi 8e Toig fit) kvOvrtvztnoig Tznoi'ovmr evQVteQor yiveiai to fioQior tovto, xai to xaXov-fieror xoXor e^ovoi, xai tov ivzeQov TVtpXor ti xai oyxwdeg, eiz' ex tovtov ndXiv OTevwTSQov xai eiXiyfiivov- de part. anim. p. 675 A 34 irioig /iev ydp evpvTepov to 7zoog zfj xoiXiif, to de tiq ö g tm zeXei OTsviÖTeQ or (StoneQ a i xv-reg jierd novov nQoterTai Ttjr r01-avTTjV 7ieQ Ltt cooivj Toig 8e nXeiooiv drm-ftev OTevcaTeQov, itQog tm tiXei 8’ evQmeqov, de part. anim. p. 675 B 22 doa /uv ovv elvai Sei tcöv £cömv oaxfQoreareQa nqog ttjv tijg TQo(f;ijg noitjOir bVQV/japiag /ih' ovx transeunt cibi, ut lupiš cervariis et inter aves mergis. 203 ventres elephanto') qua-tuor, cetei’a subus similia, pulmo quadruplo maior bubulo. avibus venter carnosus callo-susque. Die Schwalbensteine. Der Tophus. 204 Ventriculus atque int esti na pingui ac tenui omento integun-tur praeterquam ova gigentibus. huic adnectitur lien in sini-stra parte adversus iecori, cum quo locum aliquando permutat, sed prodigiose. quidam eum putant inesse ova parientibns, item serpentibus ad-modum exiguum. ita certe apparet in testudine et crocodilo et lacertis et ranis. aegocephalo avi non inesse con-stat neque iis quae careant san guine. i-'yti /itydXag xazd rr/v xdzco xoiXitcv ■ ■ . y fiiv ydf> evQvytoQia noiei nXri&ovg entftv-fiiav, r\ de ev&vrrjg rayvrrjrfi im&vniag. p. 507 B 34 o d' iXiqiag tvreoov eyti av/icpvaei? e%ov, co ar t

, iv de rotg dpiaregoig d anXyv, o po im g tv dnuai t oig iyovai t avta tu /logia '/.uta tfvcriv xal firj ztQazmÖmg. ijSr/ y d p mnzai litzrjXXaydza zr/v td^tv tv riai zöiv rer q an o 8 av. avvijQTijzai de zfj xaz o) xoiXia xara to ininXo or. p. 507 A 19 xai o attXrjv 8 iazl näaiv iv Tolg dp ist eQ oig xard cjivaiv xal oi vexpQol TOtg tyovai xei/ievoi tov avrov tQonov. p. 506 A 12 anXijva de zd nXeltfra i’l 1i oGantQ xal ai/ia■ Ta de noXXa z(öv [iri £oz o xio v dXX’ qlozox wv ftt-v.nor ey11 tov an).fira coare Xav&dvtiv oXiyov zfjv ah&rjaiv, sv re zolg oQViai zoig n/.tiaroig, olov iv ntoiartoä xal ixzivra xal isQaxi xai yXavxL 6 8’ aiyoxiqiaXog oXcog ovx 8%ei. . • ;i ixo ov ydg na/mav eyovai xal t avza, o i o v ytXwvrj, t/ivg, cpQVVT/, aav(i og, xpoxo deiXog, ßarQayog. p. 508 A 34 xal to T/nao (oi ocpeig) fiaxQov xal dnXovv, anXrjva di /hxqov xai at( xal oi (tavQOi. 205 Zusammenhang der Milz mit dem Laufen und Lachen. 1) Mayhoff, nov. luc. p. 24. 2. Plin. hat, wie häufig, die Quelle zusammengezogen. Montigny, quaest. p. 59. \ 206 Renes habent omnia qua-dripedum quae animal generant, ova parientium testudo sola, quae et alia omnia viscera, sed uthomo bubulis similes velut e multis re-nibus composilos. at in Brileto et Tharne quaterni renes cervis, contra pinnatis squa-mosisque nulli. de cetero summis adhaerent lumbis. dexter omnibus elatior el minus pinguis sicciorque. utri-que autem pinguitudo e medi o exit praeter quam in vitulo marino. animalia in renibus pinguis-sirna, oves quidem letaliter cir-cum eos concreto pingui. 1) Ebenso de pari. anim. p. 671 B 6. 2) Vgl. de animal, gener. p. 771 A 4, p zurückzut'üliren sein. p. 506 B 24 vMpQovg de mu xvaiir ra fier £ Q o to x« z mr z eTQ an od mr ndrz’ <,na (öozoxit, ziSr /ier uXi.or ov&er ?%ei, oior ovr oQvig ovr i^&vg, r cor de zezQunodmv fiorri jrs-Xcortj Tj VaXazz ia [i£ye&og xazd Xoyov Teov nXXwv flogicov• öfioiovg d' e%ei tolg ßoetoig1 eati d' 6 tov ßoog oJov ex noXX<5v hixqcöv eig csvyxeifierog.') de part. anim. p. 671 A 26 ovdi ydo rsipQovg ovre zoir nregcotcov xai Xi-/ridcotc5v ovder e%ei ovze rcSr q/Laxrjg evexev, oiov ai avyxXeiovaai nXevQal to atfi'Oog (TcoTTjQiag yuQtv tcöv ntol tt/v xuQÖiav rTTtXny^viov' t« de ntoi TTjv xoiliav dvocrrea näaiv, uniog [irj xcoXvrj rrjv dvoiäriaiv trjr dr,ro rf,g tqo-cprjg yirufitvrjf roig £<öoig il- dvayxtjg xal roig {tresal Ttjv iv avrolg rmv ifißQvcov avt^ijOiv, p. 497 B 33 d fiev yd(t (dvä q oj nog) ti/.(t zv to atrj&og, Ta d' dlXa azevöv. de anim. ineessu p. 710 A 30 arrj- 0 o g Ö icjyQov xnl ocv, o \ v ii iv ji(./dg to evTot>ov slvai, xu&änsq dv ei n\oi-o v n o o a itufitijtiovg, iayyQov fii rjjrteQi-cpvaet tfjg aaoxog.') p. 493 B 14 xoivdv Öe tov dvoo x ai Y.d.T(ü nlevQai, öxrio. p. 508 B 3 n).svQug 6'’ e%ovmv (ot * \ * > - ^ t / ocpeig) laag raig ev t w ftrjvirtfi tQni g' rt)idxovta. ynQ ey_ovaiv. p. 519 B 14 3e xvotiv ov ndv- xa, alla tu fiev £cpoToxa ndvTa, rmv d' m oto x(ov tj ’^tlmvri fio vov*) de part. anim. p. 671 A 8 diöneg ooa nXtvftova, e%et toiovxov, dnavt i-yti xvari.v otra de urj toiovtov, dl).' rj ohyonord tau öia to nXtifiova eyeiv aofi-qtov, tj o/.'), ifjtXov-ftern re tu darn z(Sv ifievcor ircpnxeXi^ti. p. 493 A 24 rov fie -O-qi-eog i'fitor ft igo g vaz sgn. p. 511 A3 dan fie tmj' nndficov eig zd qiavBQov fiev £ cp ozoxet iv uv-rotg fi aiozoxei, otov oT re ynXeol xnl rtoJ.a rd xn).ovutrn atldyr\, rovroir fit] fitxgdn fiev tj vazign, ufioioig fie xni ngog zu vno^cofin reivet, xuftd'.leg xni tmv uqvI&cov . .. eytt fie xni zu zcov t'xpecov yevog ngdg re znvzn xni ngdg d).-Xrf/.a fimcpognv zd fiev ydg d/J.n yevtj rcör nqpeoov cporoxeT, e^tg fie £ cporoxeT fiovor, cp or oxr/a ng iv nvrcp ngcäzuv. de anim. gener. p. 718 B 32 zd fii nihr/ji xni oi e%etg 0 v gn£e fiev c at o-zoxovatv, iv nvzoig fi cpozoxovat ngco-tov. cp ozoxov a t fie ziXetov (pov ov-z mg ynQ yevvnznt ix zov cpov tu £ cp or, e\ nzeXovg fie ovOiv . . . xni ynQ ngog z

-■0-u7.no g fiövov zov acaftazog, daOeveazu-rog cdv, ov (tiyoi; ij dz i nicav inziv ö öqt&aXfiog, ougxog de ov&tv; de part., anim. p. 651 B 5 ro ä’ uifiu oi!x e%ei a’iaftijatv, dio ovde nifisXt] ovde. ar tu. o' uifiu ynQ nenefuitvor iaziv tog ei nüv yivoiro roam/iu toiovzov, ovx uv &%oi oidefiiuv aiaftrj c iv. Varro r. r. 2, 4. In Arcadia scio esse spectatam suem, quae pingui-tudine carnis non modo surgere non posset, sed etiam in eius corpore sorex exesa carne nidum fecisset et peperisset mures. de part. anim. p. 651 B 20 "Egzi de xui o fiveXog uifiuzog zig cpvaig. p. 521 B 8 yivezui de iv fiev rolg vioig uifiuzK dijg ndfircav o fiveXog, ßq ecrßvz cq cov de yevofievoov ev fiev zoignifieXcddeGi7ZifieXcddt]g, iv de rolg GzeuzcodeGi ffzeaza>drjg. ov nuvzu d' e%ei tu oazä fiveXov, dXXu tu xoiXa, xal rotiran' ivtoig ovx eveaziv. de part anim. p. 651 B 28 xal zcäv fiev nifieXwdäv XtnuQog xui mpeXrj dfioiog, daoig de firj mfieXrj ofioiog dXXd gtiaQ yi-vezui to uifiu nezzdfievov, zovzoig de GTeuzcddyg. dio rolg fiev xepuzoqi o-Qoig xui fit] d fi (p cd d ova i gt eur w dy g, Totg d’ d/tq oXiag fiveXov ... iv öl roig fiij B%ovaiv oarä dXX’ dxavOav o (ja^itrjg fiovog iaxiv /xveXog. .. öid ro dvxl neQo-vtjg yaQ yivsa&ai yliaxQog xal vevijcočr/g iaxiv, iv xdaiv- p. 5 IG B 7 et 'in öl £ (ö a ovö’ av e%eir ö6 %etev oXcog ft vekov iv xolg oGTolg, oiov Xeatv, did zo nd/inav et v [iixQov xal 'Umuv xal iv oXiyoig' ejrei yuQ iv xotg [irjQOig xal ßQayio-aiv. azeQed öl ndvzcov tiaXtara 6 Xeav e^ei za oaza' ovx (o ydq iart axXijgd toaxe avvzQißofievmv coanet) ixXiö-tav ixXdfimiv nvQ. eyret. xal o öeXtplg oazä, dXX’ ovx dxav&av. de part. anim. p. 655 A 16 e%ei öl xal d öeXqitg ovx dxäv&ag dX)! uctxü• £moz6xog yd(t iaziv• p. 511 A 18 r, öl x (5 v o q> e ta v varir/a fiaxnd, wOdntn zo aäfia, xeivei xutojOiv dntafikVTj acp' ivog ndoov avveyr\g, evftev xal ev-O-ev zrjg dxdv&tjg, oiov nogog txdzeoog av, ut^oi ngog to vno^cofia p. 516 B 20 öfiolcog čl xal o o qp i g tXsl zolg ix&vaiV dxav&odörjg yaQ q (fd%ig avxov iaxiv- de part. anim. p. 655 A 23 z. d öl xaXov/i era aeld^tj %ovö ydxav i?« ztjv qpvaiv iaziv.. . iv če rotg aeXd^eatv V e«Z‘S xoväQcoötjg fiev iaziv, e^ei čl fiveXo»'• p. 567 A 9 aaQxoöäeg yaQ eaxi xal fialaxov xal o’arä xovčqmčt} *Xe(' p. 516 B 33 xal taaneq ovč äaxovv ovč' 6 x°včr>og av^d vezat, ar d noxonfj. 1) Siehe hiezu p. 492 A 16. p. 517 A 4. homo crescit in longitudinem usque ad ter septenos annos, tum deinde ad plenitudinem. maxime autem pubescens nodum quen-dam solvere, et praecipue aegri-tudine, sentitur. *) 217 Nervi orsi a corde bubu-loque etiam circumvoluti similem naturam et causam habent, in omnibus lubricisapplicati ossibus3) nodosque corporum, qui vocantur articuli, aliubi interventu, aliubi ambitu, aliubi transitu ligantes, hic teretes, illic lati, ut in unoquoque poscit figuratio. 218 nec hi solidantur incisi, mirumque vulneratis summus dolor, praesectis nullus. sine nervis sunt quaedam aninialia, ut pisces, ar-teriis enim constant, sed neque his molles piscium generis. ubi sunt nervi, interiores conducunt membra, superi-ores revocant. 210 Die Arterien. his innatant venae, id est sanguinis rivi. Der Pulsschlag. 220 Die Artenien ohne Empfindung, weil ohne Blut. aves nec venas nec arterias halj ent, item serpentes, testudines, la-certae, minimumque sanguinis. Venae in praetenues postremo fimbrias supter totam cutem dis-persae adeo in angustam suptilitatem tenuantur ut penetrare sanguis non possit aliudve quam excitus umor ab Quelle: p. 581 A 5 — p. 582 A 33. Hippokrates, aphor. 6, 19.2) p. 515 A 27 rj (isv nQX'fl xui rov- T 03 v (t(5v veVQCav) iativ ix Ttjs xUQ-8lag- xui ynQ iv uvzfj r/ xuq81u vevQci iv tfj (leyidrri xoiXiif. . . . nuvzu yuQ zu off zu, offu umofievu nQog uXXr/Xu ffvyxsivzui, ffvv8i8svzm vtv-Qoiij xal VbqI nuvzu iffzi zu d/Trü nXrj&og vsvqcov- de anim. gener. p. 787 B 15 /id-Xiaru 8’ oi ravQOi vtvQm8eig, xai r, xuq8 ia- p. 515 B 19 xuv 8iuxo7ifj, ov avfi-ipvezai nuXiv . . . s%u 8s vsvqu nuvzu Sau tfti ulfin■ aiX iv olg py «ff» xu/inui dXX’ uno8u xui u%uqu iazi, Xtnzu xui uSr/Xu- 8io ztöv i%&vwv fiuXiata iazi SrjXu 7i(>6g roig ntsQvyloig- p. 520 B 12 ndv 8' ulfid iaztv iv dyytiqi, iv zulg xuXov/iivuig tpXsrpiv. p. 515 A 21 iv yuQ T.otg /lUQolg xui fiTj noXvuifioig rj 8id cpvaiv rj 8id niortjru tov acöfinrog ov% o/xoimg «irrt xurnfiu&eiv. rtov /ih yuQ oi noQOi avyxtyyjiivoi xu&dntQ o’ftroi tivsg vno noXXrjg iXvog eiaiv, oi 8’ oXiyug xui zuvrug ivug uvzl cpXtßmv ejro vaiv- p. 515 B 27 Ai 8’ Ivig eiai, /itru^v vevQov xui rpXeßog, tviui 8' uvrmv fjrov■ aiv vyQorr/ta zrjv tov iymQog . . . 2) Plinius hat die ausführliche Schilderung der Quellen zusammengezogen. 3) Montigny, quaest. p. 50. 1) Hypokr. üb. de locis in homine: n'jog rol dar dtp ntcpvxuaiv. illo qui cacuminibus innumeris sudor appellatur. venarum in umbilico nodus ac coitus. 221 Sanguis quibus multus et pinguis iracundi. maribus quam feminis nigrior et iuventae quam senio '), et inferiore parte pinguior. magna et in eo vitalitatis portio. emissus spiritum secum trahit, tactum tarnen non sentit, animalium for-tiora quibus crassior sanguis, sapientiora quibus tenuior, timi-diora quibus minimus aut nullus. 222 taurorum celerrime coit atque durescit — ideo pestifer potu —, proxime aprorum, at cer-vorum caprearumque et buba-lorum omnino non spissatur.2) Quelle: Hippokr. 1. de genitura: (pXeßeg xal vevqk nno Tiavzog zov aoi-fiazog zeivovai ig to aidolov. de anim. gener. p. 740 A 29 and de rovrcov rpXeßiu dnrjQtrjtai 7iQog z r/v v az igctv o xaXovftsvog oficpaXog. i-au yciQ o o ficpaXo g roig per jiia, zo“tg de n't.tiovc räv fr»cot». . . ai de (pXe-ßeg o lov qI£ui 7iqog rrjv vareQar avv dnzova iv. de part. anim. p. 650 B 33 zd de 7ioi{Xdg e^ovta Xiav trag xal 7ict%siag yeoodeazeQa zrjv yvair irrzl xal d-v/icadr] to y&og xal ixazaxixd d id z o v &v [io v. p. 521 A 21 to de z(öv ihjXHcSv 71 odg zo zcjv dootvuv diayeger Trayyrtnor ze yuo xal fieXdvreQov iau duoimg i^ovrcar TiQog vyieiav xal rfixiav er t01g &rjXe(nr . . . iv uiv ydin roig 7tdft7iav reoig i^ooweideg iau xal TiXeior, iv de zolg yeQOvm 7ia%v xal fieXav xal oXiyov. p.521 A 4 xal iv xo7g xdzm de po-Q io tg jrj ev roig drco Tta^vzSQOr to ai/ia yirerai xal fieXavzeQov. de part. anim. p. 650 B 18 avußai- vei d’ end ye xal yXacpvg ojt squv t%eiv zrjv dldvoiav z cor zoi ovtcov . . . dei-XdzeQa de za Xiav v dazo: drj . . . dm xal zdXXa za dvai/ia SeiXoreQa z<ör ivaifimr iazlr rngdaXcog einelv . . . zd de TroXXdg t%ovra Xiav Ivag xal Tta^eiag yea> derrz eg a zrjv rpviriv iarl xal &V[iwdti zo fi&og xal ixazaxixd dla rov &vfiov- de part. anim. p. 651 A 2 816 oi. zavQoi xal oi xaTiQoi &v/icodeig xal ex-crranxoi' zo yuQ aifia zovzcov ivcode-(Tzazov, xal zo ye rov zwvqov zd%i(Tza 7triyvvrai 7tavzcav. p. 520 B 23 xal iv fiev zäi £cpq> vyndv xal &er)[iov dei, it/ov de s£o0 nrtyvvzat 1) Arist. stellt dies, wie wirsehen, in Abrede, Plin. dürfte daher seine Ansicht aus Hyppokr. geschöpft haben. 1) Siehe Mayhoff nov. luc. p. 32. pinguissimus asinis, homini tenuissimus. iis quibus plus quaterni pedes nullus. obesis minus copiosus, quo-niam absumitur pingui. 223 profluvium eius uni fit in m ar ib us2) homini, aliis nare alter-utra vel utraque. Anekdote. 224 225 Das Blut, bei Gemüths-bewegungen. 3) 226 Sunt qui suptili tatem animi constare non tenuitate sanguinis putent, sed cute operimentisque corporum magis aut minus bruta esse, ut ostreas et testudines. Der Mensch. Das Krokodil. 227 Hippopotami corio crassi-tudo talisut indetornentur hastae, et tarnen quaedam ingenio medica diligentia. Das Fell der Elephanten. rzdvrrov n\riv iXdrpov xai nQoxog xai si' xi »11» zoiavzr/v i%si zrjv cpvrrtv') . . . zd^iaza äs nrjyvvzai zo zov zavQov aifia ndvTtnv. p. 515 B 33 iv [itv ovv tm roji' nlsi- tiz oiv ai'tinrt £q>cov švsimv, t v äs rqj zrjg sldrpov xai tzqoxog xai ßovßaXiäog xai dllcav rivmv ovx eveiaiv Ivsg' äio xai ov nrjyvvzai avt(Sv to nlfia o/ioi-m; zotg a).loig, ai.).d ro [isv zwv sXdcpcov nctQanlrioimg zq> tcSv äaav-noäcav,.. .zo äizrigßovßaXläog nrtyvv-zai fiüXXor. p. 521 A 2 e%ei äs Isnzorurov psv a i/in xai xa&aQazazov dv-O- q a n o g, na-■£VTftTOV äs neu fislavzccTov zoäv £ (p oro-xoiv zavQog xai ovog. p. 489 A 30 riyog äs zovroig zd /isv v / \ h) ff sraifia zvyy_avsi ovza, ... za o avat fia, oiov fishizza xal (T(pr^ xai zcöv HaXazzimv Grynia xai xdgaßog xai ndv&’ (ina n).ti-ovg noäag šf^si tstzd q - 1) p. 508 A 11 (foXidcDTov re yaQ iffTi (to twv oqtecov ytvog). 2) Gegen die Erfahrung behauptet Arist. p. 519 A 27 vx dvaq verai de exrü&ev ovTt tcöv iitXnToh’ to 7iTeQov ov\> offa aXXa h-fti dayiGTOv to neQov. 3) \gl. hiezu p. 517 B 8 27. 4) Siehe hiezu Birt de halieut p. 155. Montigny, quaest. p. 38. 52. 5) Ebenso probl. p, 880 A 34 p. 893 B 10. 230 villosissimus animalium lepus. pubescit honio solus, quod nisi contingit, sterilis in gignendo est, seu mas seu femina. pili in homine partim simul, partim postea gignuntur. lii castratis non nascuntur, congeniti autem non desinunt, sicut nec feminis magno opere. inventae tarnen quaedam defluvio capitis invalidae, ut et lanugines oris, cum menstrui cursus stetere, quibusdam post geniti viris sponte non gignuntur.2) 231 viris crescunt maxime in capillo, mox in barba. recisi non ut herbae ac cetera ab incisura augentur, sed ab radi c e exeunt. crescunt et in quibusdam mor-bis, maxime phthisi, et in se-necta, defunctis quoque corpo-ribus. libidinosis congeniti ma-turius defluunt, agnati celerius crescunt. ncov oi äaasig dtpooäKTiatTrixol xai 71 o'hvGTl SQ [10 I [läXXoV SIGI t(OV /.tlCOi’. probl. p. 876 B 33 /hd r i d v- tiftutnog fiovov, or «v aparat övvaG&ai dcpQoäiaid^sir, Tj ß n, rwv äs dllmv facov oaa zrufiug e%ei ovdiv; p. 518 B 2 yivovrai äs xai avÖQsg xai ywaixsg ix ysvsrijg ivässig rcSv vGtsQoysvcäv rpi^töv dfia xai dyovui, oaoinsQ nv xai ijßtjg otsq7]&c5giv. p. 518 A 23 igoi yaQ oi rönoi sialv iv otg ai tQi^sg iyy ivovrai ai' ts avy-yereig xai ai varsgoy svsig. p. 632 A 1 dv ä' riöri ijßtävzag, ai fisv vGrsQoysveig rQi^sg dnolsinovai nhjv rtäv im rijg rjßijg, ai ä’ ix ysvsrijg TQr^sg ov x d n olsin ova tv.') p. 518 A 31 dU' idr fiSV iXTflTI&fl ttqü Tjßtjg, ov (pvovtai ai vorsyoys-vslg, idv ä’ varsQov, avrai fiorat ix-t> io voi, n).r[v rijg ijßijg. yvv-ri äs rag inl rtä ysvsiip ov (fvsi TQi^ag' nXrtv iviaig yiyvovrai öXiym, orar rd xarafirjvm Grfj. p. 518 B 4 ai fisv ovv aXXai tqi-%sg av^orrat xnrd Xoyov tj nXsov tj iXurrov, [laXiaru fisv ai iv rtj xsipaXij, sira ncoycovt, xai oi Xtmortnyot fidXiata. p. 518 B 27 ovx av^dvsrai äs ■&qiX dnozii7[&s7ua, dXXd xdrwftsv avacpvo/iivtj yivsrai /isitjoiv- p. 519 A 25 ai fisv ovv rpi^sg av^drovrai dnoxfiTi&sioai xdriafrev, nvoi&sv ä’ ov- p. 518 B 20 av^ovr ni Ö ai tQt^sg kv ts voaoig naiv, olov iv taig l ie tovg fiuGTovg vTtevavTiwg tv rolg uXXoig £o ig vnctQin TtQog uv td te xal ttqo g tov av&Qtanov, xal n tot tu doynvu tu yorfaifiu nQog rrjv dytiuv- tu fiiv yuQ e/i-7tQoa-fltv i'/_ei Tovg fiaatovg iv reu aTTjOti ij 710dg tm azrj&ei, xal dvo fiuozovg xni dvo -OtjXug, coGTieQ avttQG>7Tog xui iXtqing- de part. anim. p. G92 A 9 finamvg 8’ ovx tyovniv ovr ivrav&a ovr tv tcö uXXm ryoofiaTi, o fioicog 8’ovd' ogvig ovd i%&vg ovötig. ai'ziov dt ro fitjdt ydXa r/tiv tov-toji’ firj{)(v- ö 8e jiamdg imnSoyjj xal (og7isq dyysiov tan ydXaxTog• ydXa ä’ ovx tyet ovts tuvtu ovr aXXo ovätv tmv flTJ £ OTOXO VVTCOV tv aVTOig, ÖlOTl (pOTO-xovaiv, iv de rol ojoj rj rooqij iyyivetca iv roig £ *v T °‘S fitjQolg d $Xel> xnl t(t$ &rt~ ?.dg dvo, k>(J71£q nQoßaror. rd ii tt't-ranag itrjXdg, mantQ ßovg■ rd d' ovr iv z(ö arrj&ei (Xel fiaarovg ovr iv roig fiiinnig, d).)■’ ir rrj yaaxoi, m ol’ xv o) v xai vg,xai 7t o XX ov g, ov ndr-rag (6rovg Ttagi^ovat fiaarovg' ai ovr ro 7iQ65rov yiyv6fiei’Ov tv /id-vov iari, rotiraj tov<; fiaarovg dvay-xator e^iir rovg Ttn tov g' 7rQtätoi ö eiaiv oi vno taig [iaa%d img. p. 500 A 22 r> d' dnxtog rirrayag. p. 504 B 21 y.al yaQ ö dtlcfiig fworoxeT, dio fiaarovg dvo, ovx arm d' dlXd jzlrjaiov rmv ao&Qmv tf 11 d' ovx mansQ rd r er quti oda i7ti-(l'.avtig & r/). d g, d X V o io v (tvaxag dvo, ixarinmfttv ix rwr 7t).ayimv tra, ff (ov ro yd/.it ittJ. bitur. et ballaenae autem vitulique marini mammis nutriant fetus. 236 Mulieri ante septimum mensem profusum lact1) inutile, ab eo mense, quo vitales partus, salubre. plerisque autem t.otis mammis atque etiam alarum sinu fluit. cameli lacl habent donec ilerum gravescant. suavissimum id exi-stimatur ad unam mensurara tri-bus aquae additis. bos ante partum non habet, et primo semper a partu colostrae fiunt, ni admisceatur aqua, in pumicis modum coounte durilia. asinae praegnates continuo laelescunl. Die Colostratio. 237 Caseus non fit ex utrim-que dentatis, quoniam eorum lact non coit. tenuissimum ca-melis, mox equis, crassissimum asinae, ut quo coaguli vice utantur. 238 Eselsmilch zur Erhaltung der Weiße der Haut. Anekdote. omne autem igne spissatur, umore fervescit. 2) bubulum caseo fertilius quam caprinum, ex eadem mensura paene altero tanto. p. 521 ß 21 (icurro»; d' t%et daa £mozoKsi . . , y.ai zd xijzr;, oiov deXcplg xai ifcoxtj xal rpdXaiva- xal yd'j zavtu uk(Tzovg tyei xai ydXa. p. 585 A 29 Tn de yd).a zd yird- fievov nQorsQOv rcär enzd firjvcor dypr/azo>’ iffriv dll' dfXK zd ze nai-diu yorifia xai zd yd).a %Q7]Gi[iov-p. 587 B 19 Meza de zovg zdr.ovg xai zdg xaOdoaeig raig yvvaity to yd).a n/.rt-ttvvezai, r.ai iviatg (>el ov /idror xa-zag &r/i-dg d).).d nnlXayrj zov /laazov, triftig de xal xard rag fiaayd.Xn.g-p. 578 A 13 Tixrei (rj y.d ii r fiev ovv toi rfivyQov ov mqyvvzai zd ydi.a, d). 1 d dioqQOvzai fiäD.ov’ vno de zov rtvpog nijyvvzai xal n ayv r er ai. p. 522 A 29 eveaTi de rvodg n).eiwv er reo ßotlco q ir tm aiyetra- ytveaOai yaQ qiaaiv oi voueig ev. /iev a/icp oq tur g aiyeiov ydXaxzog roorpaX/dag oßo- I) Birt, de halieut p. 155. Mit Hartl, u. Sillipr i^l aus B arb. serescit entschieden vorzuziehen quae plures quaternis mam-inas habent caseo inutilia, et meliora quae binas. 239 Coagulum hinnulei, lepo-ris, haedi laudatum, praecipuum tarnen dasypodis, quod et pro-fluvio alvi medetur, unius utrim-que dentatorum. Die Barbaren verachten den Käse. Die Butter, Molken. ') 240 Die Käse verschiedener Provinzen, von den Alpen, vom Apennin, 241 aus Ligurien, Umbrien, der veslinische; der Ziegenkäse; der by-thinische; 242 Das Salz im Käse. Zoroaster. 243 Terrestrium s o 1 u s h o m o b i p e s. uni iuguli, umeri, ceteris anni, uni ulnae. quibus aniinalium manus sunt, intus tantum carnosae, extra nervis et cute constant. 244 Anekdoten. hominis digiti ternos articulos habent, po l lex binos et digitis adversus universis tlectitur, per se vero in oblicum porrigitur, crassior ceteris. huic min im us mensura par, ac duo reliqui sibi, inter quos me-dius longissime protenditur. quibus ex rapina victus quadri-pedum, quini digiti in prioribus jiedibus, in reliquis quaterni. 245 leones, lupi, canes et pauca in posterioribus quoque quinos ungues habent, uno iuxta cruris articulum de-pendente, reliqua, quae sunt ini-nora, et digitos quinos. Anekdote. Animalium quaedain ul mani- Xiaiag fiiäg deovtrtjg ti-xofftv, ex de ßoeiov rq idxovru. rd d' oaov zolg rixvoig ixavov, nlijtiog d’ ovde v o vre yj>riog rag diaQQOiag rj zoiavrrj fidhaza xal r; zov daovnodog' dijlazr) de nvezia zov veßoov- p. 53!) A 14 i^bjozoxa d fori ztov TtTtiunüdiav er tu, xal avti ijconog rcov ÖlTZodwV /invov- p. 493 B 32 y eio dg de rd [x tv evzog tievatj, auyxäd eg xal Sit/Qr/fievov aQ&QOig... p. 494 A 1 dntioa de yetyog xal ßoayiovog xantrdg- to d' ei-oi rij g yei(io g vevQÖideg xal dvcovv/iov. de part. anim. p. (587 B 11 xal ex nXayiov eig, xal ovrog ßyuyvg xal nayvg dlov fiaxQog . . . xal 6 eoya-rog de /iixfiog dgO-iög, xal 6 \ieaog fiaxrio g. . . de part. anim. p. 088 A 4 zcöv de 7ro).vÖuxzv).(i)t‘ evia xal dia zovto xai nev-radnxzvlovg eye rovg 7lQ oa ftiov g nodag, zovg d’ dmatiev rerQadaxrv-lovg, oiov Xeovzeg *dd).eig' o yaQ niunzog wanen o zijg yeiQog ybereu fityag nefinrog■ zu de fiixga z65v 7Zo).vdaxrv}.ojv xal zovg o ma<}iovg eyei nevzadaxzvlovg Öid ro ennv an xd elvClt, on mg roig ovvi-t nXeioaiv oiaiv dvzilafißavo^eva (>%ov 1) Serum des Verg. Georg. III 406. bus utuntur pri o rum ministerio pe-tlum sedenlque ad os illis admo-ventia cibos, ut sciuri. 246 nam simiarum genera per-fectam hominis imitationem con-tinent facie, naribus, auribus, palpebris, quas solae quadripe-dum et in inferiore habent gena, iam mammas in pectore et brac-chia et crura in contrarium si-militer flexa, in manibus ungues, digitos longioremque medium. ped ib n s pauluni diiTerunl. sunt enim ut manus praelongae, sed vestigium palmae simile faciunt. pollex quoque iis et articuli ut homini, ae praeter genitale — et hoc in maribus tantum — viscera etiam interiora omnia ad exemplar. 247 Ungues clausulae nervo-l'um summae existimantur. omnibus hi quibus et digiti. sed simiae imbri-cati, hominibus lati — et defuncto crescunt') —, rapacibus unci, ce- dvignlj 7TQO g TO USZecüQOZtQOV Xtl) vneg xecpa).ijg- p. 502 A 16 "Evta de zcöv £wcav £nu[i-cpozegl^et zrjv cpvaiv roj % dr&gcancp xai xoig tetganoair, olov nifrtjxot xai xrjßot xai xvvoxiipaXoi... oi de ni&r\xoi daaeig iier eiai zd nnavri cag orzeg zezganodeg, xai tu vnzia dt coaavrcag wg övteg avOnia-noeiäeig ■ ■ • z o de ngoacanov e % e i noX-Xdg öfioiozrjzag zcß xov dv&gcanov. xai ydg (ivxzijgag xai oaza naganjata k’/t i, xai odorzag cagneg o dv&gconog, xai xovg ngoa&iovg xai zovg yofiyiovg. ezi de ßXeqiagldag zcöv äXXcor zexga-nodcor eni d-dzega ovx e%orrcor ovzog i%ei fier Xenzdg de acpodga, xai (läXXov zag xdxco, xai (iixgdg nd(inav' za 1>dn dXXa zezQdnoda zavzag ovx e%ei. e%ei d' er xcp azrjO-ei dvo &T]).dg fia-axcöv (iixQtöv. s%ei dt xai ßga^iovag f.i (J 71 in dv&gcanog, nXt/v daaeig. xai xd(inzei xai zovzovg xai za axiXrj Janiq dv&g can og, xdg negiqiegeiag TiQog aXXijXag d(icpoxegcar zcöv xcaXcav. ngog de zovzoig %elgag xai daxzv-Xovg xai ovvyug 6(ioiovg dv&gcanij), nX))v ndvxa zavza eni zo &r/gicodeazegov, idiovg de zovg nödag' eiai ydg oiov %eigeg (nydXai, xai oi daxzvXoi caaneg oi zcöv yeigolr, d (liaog fiaxgozazog, xai zo xdzco zov nodog dfioiov, n/.r'jv eni zo (ifjxog zo zijg ytinog eni za sabata zeTror, x a {) a n eg & er an ■ ■ ■ eyei de xai zo aidoior r) ftrjXeia o/ioiov yvraixi, o d’ aggr/v xvvcadeaxegov y dvfl-gmnog . . . zdd’ erzog diaigi&ei’xa o(ioia i^ovotv drftgcäncj) ndvxa za zoiavza. de spir. p. 484 A 38 ’Ennedoxlijg di ex vevgov xov ’orvya zfj nrfeei. p. 517 A 30 zcäv d' iyoi’zoiv ovvyctg (eyei d’ ovv%ag dnavza oaaneg d'ax-zvXovg, daxzvXovg d’ off« nodag, n).rjr 1) p. 518 B 20 av^ovzai d’ at zgi^eg . . . xai iv yr/gy xai xe&recazcov . . . xd d' avzd zavza avfißctcvei xai negi zovg orv%ag. teris recti, ut canibus, praeter eum qui a crure plerisque dependet. 248 omnia digitos habent quae pedes excepto elephanto. huic enim inl'ormes, numero qui dem quinque, sed indivisi ac leviter discreti ungulisque, non unguibus, similes, et pedes maiores priores, in posterioribus articuli breves. idem poplites intus flectit hominis modo, cetera animalia in divers um posterioribus pedibus quam prioribus. nam quae animal generant genua ante se flectunt et suffraginum artus in aversum. 249 Homini genua et cubita contraria, item ursis et simiarum generi, ob id minime pernicibus. ova parientibus quadripedum, crocodilo, lacertis, priora genua post curvantur, posteriora in priorem partem. sunt autem crura his obliqua humani pollicis modo. sic et multipedibus praeter-quam novi s sima salientibus. aves ul quadripedes alas in priora curvant, suffraginem in posteriora. iXecpag' ovzog de xal daxtvXovg aayi-azovg xal r/QEfin di>t]q 0-qmfievovg xal o rvyag oXmg ovx eyei) T(*’r ^ l^ovzmv td fier ianv evftvmrvya, matten av-&Qunog, zd de yafixfjmvvya waneo xal zmr ne£mr /. t a> v xal zmr nrtjvwv dezog- p. 497 B 22 ovrog (6 iXicpug) de zd it. neQt zovg daxzvXovg ddiao&omzotena eyei tcöv nodmv, xal z d n o o ft i« nx.it.17 notiXcp fiei£m- effti d e n evt ad dxtvXor, xal 7tQog zoig ontaO-ioig axiXeat rrcpvQa eyei ßQayta. p. 498 A 3 Tag dk xd/ixpeig tcöv xwXtav xal tmv tfinnoff ftev xal tcöv omaO-tv vntvavx iag eyovm xal eav-taig xal talg tov dv&Qmnov xa/inatg, nXr/v eXecpavtog. rolg fiiv yag ^(iioto-xoig tmv t er q an 6 d mv xdfinzezai ta fiiv nQoffOia eig ro nrioff&ev tu <> dnio&ia eig tovniG&tv, xal eyovai zd xoiXa ztjg neQitpeneiag n()d g aXXt/Xa a VTtrrz qa/i/ieva . . . xafinrei de za önia&ia ffxeXtj mffneg dv&q mnog. p. 498 A 19 o 8' dvO nmrtog d/iqim zag xa/indg zmv xmXmv in) zavzo eyti xal e% ivavriag’ zovg fiev yÜQ ßgay to-vag eig zovnia&iv xdfinzei, nXqv ju-xqov eßXainmzat im zd nXdyia za erzog, zd de ffxeXrj eig zov finQ oa 0- ev. p. 498 A 13 zoig moröxoig de, o’iov xq oxod e i\a> xal aavQifxairotg (i XX otg zoig zoiovzoig anaoiv, dficpotega zd ffxeXrj xal zd nodff&ia xal zd oniff&ia eig ro ngöffOev xd/inzezai, /nxgdv tig zd nldyiov naQeyxXivovza. o fio im g de xal zoig aXXoig zoig nolvnoaiV nlr/v zd fieza^v zmv eaydzmv ael iauiicpoze-Qi£ei xal zrjv xdfixfiiv i’yti eig zo nXdyiov [idXXov. p. 498 A 27 nananXyffiovg dl tag xafindg eyet xal ö oQvig zoig ttzQu-tzofft £moig‘ dinovg yd{) mv td fiiv ffxiXr/ eig to ’o nt ff & er xd^inrei, dvtl de ßgayiovmv xal ffxeXmv tmr eiinQoff&tv nzEQvyag lyei, oov fj xduyj ig efftlv eig to nQöff-Q-ev. 250 Die Verehrung der Kniee, der Rechten, 251 des Kinnes ') bei den Griechen. Des Ohres. Der Ort hinter dem rechten Ohr. 252 Krampfadern. Cullarius. 253 Omnia animalia a dextris partibus incedunt, sinistrisincubant. reliqua ut libitum est gradiuntur, leo tanturn et camelus pedatim, hoc est ut sinister pes non transeat dextrum, sed subsequatur. pedes homini maximi, feminis tenuiores in omni genere. surac homini tantum et crura carnosa. reperitur apud auctores quendam in Aegypto non habuisse suras. Hand- und Fußhöhlen. 254 Davon verschiedene Namen; solidas habent ungulas quae non sunt cornigera, igitur pro his telum ungulae ictus est illis. nee talos habent eadem, al quae bisulca sunt habent. iidem digitos habenlibus non sunt, neque in prioribus omnino pedibus ulli. camelo tali similes bubulis, sed minores paulo. est enim bisulcum discrimine exigno, pes in vestigio carnosns ut ursi, qua de causa in longiore tinere sine calciatu fatiscunt. Quelle: Oppius. “) p. 498 B 6 i] d aQ'üV dno Tcöi' de-?(djv nüoiv. xaza axiXog de ßadi^ov-atv o ze Ximr xal ai xd/niXoi dfitpdze-Qcti, ai'ze BaxzQiuval ■/.al ai lAQußmi. zd de xaza oxeXog eaziv ozs ov tiqo-ßairei tw dgiazenai zo detlov, dXX itiaxoXov&si. de part. anim. p. 690 A dl 6 d’ uv&qod nog nodug fi ey lazov g e^ei zcöv £(tluv c6g xaza utyt&og, tvXoycog. de part. anim. p. 689 B 7 ezi de xul zd irxtkrj o uiv uv&Qmnog a«oxcodr/ xa) itijoovg xai xvijfiag, td d' aXXa ndvt dffUQxa eyu. . . . de pari. anim. p. 690 A 6 fimvv%a ii f v otjuig did iteyeOog xal zd noXv yeal-deg i'xtiv dvtl xeodrmv xai odovzeov eig t tj v t ov ow%og cpvaiv zd z oiovz ov fio-titov iXaßev d tioxq i o iv, xal diu nXrjO-og dvzl nXtioratv oi’v%air tig ovv% fj dnXi] ioziv. xal doz Q dy aXov de did zovzo ovx skovatv edg inl zo 7toXv eitzeiv . . . dia y dt q zovzo xal iv z o lg iji 7t q o oft io ig ovx B%et dazQdyaXov zd i%ovza aozQa-yaXov, dXX’ er zolg omo&sv ... za di di^TjXd i’xtl datQdyaXov . . . zd de no-XvddxzvXa ovx t%ei daz q dyaXov. p. 499 A 2Ž xal dazijdyuXor o/ioi-ov jiir ßot, iofvov de xul (iixqov tag xazd zd [itye&og■ ecrt de dc/aXdv xal ovx dficptadov, di%aXov de mdr ex jiev zov ’dnio&ev //r/.odv tayiazat fjey/j1 tfi$ dtvrtoag xa/jiTrijg zc3v daxzvXwv zo d i)i-mjoitOtv taytcrzai fiixQa, dffov ic/Qt zijg nQuzrjg x.auTzfjg zcov daxrvXmv en ax.qqi zezzaoa . . . o de rrovg icrti xazu^sv oaQxcdätjg, coansQ xa) oiuQxztov dio 1) vgl. Hom. A 501. 1) Siehe Teuffel, Geschichte der röm. Literatur p. 372, 3. 255 Ungulae veterino tantum ge-neri renascuntur. sues in Illyrico quibusdam locis solidas habent ungulas. cornigera fere bisulca. solida ungula et bicorne nullum unicorne asinus tantum Indicus, unieorne et bisculum oryx. talos asinus Indicus unus solidipedum habet, nam sues ex utroque geliere existimantur, ideo foedi earum. hominem qui existimarunt habere facile convicti. lynx ') tantum digitos habentium simile quiddam talo habet, leo etiamnum tortuosius. talus autem rectus est. in articulo pedis yentre emi-nens concavo, in vertebra ligatus. 256 Avium aliae digitatae, aliae palmipedes, aliae inter utrumque divisis digitis adiecta latitudine. sed omnibus quaterni digiti, tres in priore parte, unus a ealce. liic deest quibusdam longa crura habentibus. iynx2) sola utrimque binos habet. eadem linguam serpentium3) similem in magnam longitudinem porrigit, collum circumagit in aversam so. 1) Siehe hiezu Montigny, quaest. p. 22. 2) lynx torquilla L. Witlstein p. 370. 3) Mavhoff, nov. luc. p. 25. xnl rag eig TioXefiov iovang vnod ovo i xar> ßarivnig, druv dXyrjGUKTtv. p. 499 B 11 tu dercöv vcöv yevog enixficporif) i£ei' eiol yug xnl iv’HXv-oioTg xul iv Tlaiovia xai dü.orh fiwvvyeg v t c. tu fiiv ovv difotld di>o eyovai oyiotig dmaOev • roig de fiwwfy rovi' iori ovviyig' eirti de xnl zu fiev xei)UTocpdQU twv fcpajrr« <$’ uxeoa. zd fiev ovv nleiom t(Sv iydvrcav xiouru diyuld xazd - ndvrn de tu tyovru drrrod-yulov iv roig dma&ev iyei rrxß.emr- eyei de do&ov zov ddyn).or ev tfj xn/trrfj. . . p. 504 A 5 noXvm'vyoi d' fiat ndvreg oi oovithg, sti de nolvayideig rounov nvd ndvreg' tu’» fiev yaQ TtXetorcav dnßorjv-tui oi ddxTvXot, tu de TiXoatd azeynvd-nodd earir, dirjQO-Qmfitvovg d eyei xai y Mp (irr o v g du xtv). ovg. tiai d' orroi nvnör [leTecoQi^ovrai navreg r er qu da x-tv).o 1' rQe'ig fiev ydg eig to i’finQoaOev ev u d’ eig to oniaftev xet/tevov tyova iv oi 7r).fi(jT0i dvri nreQvr\g' o).iyoi de Tivsg dvo fiev efinpocrftev dvo d’ dmaö-ev, o? ov Tj x ao v fi e v tj i’vyc,. uvrr/ d’ eari fiixQtä fiev fiei^mr ani^rjg, to d' eiö'og no-xÜMVj idiu d' eyei tu Tf neol r.ovg dux-rvXovg xnl t^v yXdötruv dfioiuv roig dqisffiv' eyei yuQ inl fiijxog i'xTnaiv xai enl rizTaoag daxTv/.ovg, xnl 71ni.1v avGT 0.\stui eig invTTjV. f.Tt de 7ieot- ungues ei grandesceu graculis. 257 avium quibusdam gravi-oribus in cruribus additi radii, nii 11 i lincos habentium ungues. longipedes porrectis ad cau-dam cruribus volani, quibusbre-v es, contractis ad medium. qui negant volucrem ullam sine pedibus esse, confirmant el apodas habere et ocen et depranin, quae ex his rarissime apparet. Visae iam el serpent.es anse-rinis pedibus. 258 Insectorum pedes primi longiores duros babentibus ocu-los, ut. subinde pedibus eos ter-geant, ceu notamus in muscis. quae ex his novissimos hahent longos, saliunt, ul locustae. omnibus autem his seni pedes. araneis quibusdam praelongi accedunt bini. internodia singulis terna. octonos et marinis esse dixi-mus, polypis, saepiis, lolligini, cancris, qui bracchia in contra-1) Ebenso j> 50+ A 33. (Ttq ecpii rov t Qa%r]).ov eig roiniaa rov lomov cwfiarog riQefiovrrog, xa&d-7tcq o'i ocpetg- owyag d' eyet fiey d).ovg fiev ofioiaig fievroi nerpvxorag roTg tfflf XoXoiWV. de part. anim. p. 694 A 12 e jj ovai Ö iVioi riöv ßapecov ßorj&etav «vrl ri5r nregvyap tn xa).ov fieva nXijxroa int roTg axeleatv. dfia d' ot avrol ov yi-vovrai nXijxrna e^ovreg xai yaftxfico-rvyeg. de part. anim. p. (594 B 21 nerovrat (finxQoaxelsJg) ydo nnotsirovreg eig to onta&ev . . . evin de ßoa-^ea axilri ntfog rfj yaarQt e%orra neTovtat.') p. 487 B 24 xai rtär dort Dar tial r i-reg xaxonodeg, o? dtd rovro xalovvrat dnodeg. ■ . ayedov de xai rd ofioca avtcfi evnreoa fiiv xaxo noda d’ iariv. oiov yeXtdtav xa't doenavig . . . rore ydp o-othat xa't dkioxsrut, o).cog dt y.ai andrtov {an rovro ro oQvsor. p. 490 A 10 Hart de td fiev nre-Qioru xai deofiomeoa dinodn narra rj anoda' Ityovrat ydg elvai rtvtg oqitig rotovrot ner/i AiOtoniav. de part. anim. p. 683 A 26 rovg de nodag rovg nooo&iovg fiei^ovg erta tovtcüv eyet, oncog tneidij dtd ro Gx'/.TjQocp&aXfia elvat ovx dxnißtj Ttjv oxptv eyovat, rd TiQocninrorxa roig nt)oifov d 7tö rrjg yijg dranero fieva- oaa de TTrjdrjrixd avrcär, eri fiälXor rovro tpavepor, oiov at r dxQideg xai ro rcJv y'V/./.(Jp yerog ... e^ano da dt rd rotavra narr earl avv ro'tg dlrtv.olg uontote. de part. anim. p. 685 A 22 ncdag fi er ovt ndrra iiyovai ravra öxral, rium movent, pedes in orbem aut in oblicum. isdem solis animalium rotundi. 259 cetera binos pedes duces habent, cancri tantum quaternos. Die Würmer haben nicht unter 12, einige Thiere sogar hundert Füße. numerus pedum inpar nulli est. 2G0 Solidipedura crura statim iusta nascuntur mensura, postea exporrigentia še verius quam crescentia. itaque in infantia sca-bunt aures posterioribus pedi-bus, quod addita aetatenon que-unt, quia longitudo superficiem corporum solam ampliat. hac de causa inter initia pasci nisi submissis genibus non possunt,, nec usque dum cervix ad iusta incrementa perveniat. Pumilionum genus in omnibus animalibus est, atque etiam inter volucres. 261 Genitalia maribus quibus essent retrorsa diximus.2) ossea sunt lupis, vulpibus, mustelis, viverris, unde etiam calculo humano remedia praecipua. 1) Ebenso de anirn. incessu p. 704 A 14. S) X, 83. uX).’ ui. fiev oyjniui xul ui z tvOideg ßon-^elg, zu 8e noXvnoSad^ fiey uXov g. de part. anim. p. 683 B 38 8id xul xnfinz ova iv ivuvztoig zuvzug zoig noaiv (zug %ijXagy zovg fiev yuQ inl zd xolXo v rag 8’ Inl zd n et) icpsQ eg xu finzovm xul eXLa a ova iv. p. 490 B 4 zu fiev ovv üXXu £<äu 8vo zovg tjyefiorug e%ei nd8ug, n de xttQxirog uovog zcör £qitov zirzupug. p. 489 B 22 nuvzu 8’ ÜQziovg ?Xel no8uS- ') de part. anim. p. G86 B 12 zoig de x ez q ti.no a i z ovvuvt iov zu xuzco fieyiazu zo ngcozov, nq oio vzu o uv-£ezui inl zo uv tu, zovzo 8 iazl und zijg t8oug inl zrjv xsqiuXriv xvxog. 8id xul zcö vipei oi ncöXot zcöv in n cor oväev ij fiixQor iXuzzovg eiffi, xul veoi fiev ovreg •&lyycivovai, zw on taOer (Txekei zrjg xeyuXrjg, nQ eaßvzbq o i 8’ ovreg ov dvvuvzut. zu fiev ovv fico-fiv%u xul 8<%ijXu rovzov e%et zor zvonov, zu de noXvduxzvXa xul nxeQUza vu-widij ft er iaztv, ijTtor dhzovzem . . . eazi 8e xul rd zcSr oQriOcor xul zo tcov i/Ovar yevog xul nur zo evutfiov, ixianeQ eigrjzui, vuv(58eg. p. 501 A 4 eviu 8e zd nQcozov eXciz-za> tu uv co, zu 8 e xüzco /i s co e%$i> uv^urofievu 8s zu uvco yivezui fiei^co, tooneQ zu XocpovQu. p. 500 A 33 Tu 8’ aiöolu zcöv fiev ugQtrcav zu fiev e^co t%ei . . ., zu 8’ erzog.. . xul zcör co 8’ iydvTCov zu fiev eig zo noo-a&ev, coaneQ xul tu einr/fitru, xul zovzcav zu fiev unoXeXvfievu xul zo uidolov xul zovg oQ^eig, coaneQ KvOqconog, zu 8e nqdg zfj yuazQi xul zovg og%eig xul zd uiSo'tov, xul zu fiev fiüXXov zu 8' f/zzor ünoXeXvfiiru. p, 500 B 23 zu 8e (aidolu) vev- Qio8rf} oiov xufiijXov xul tf.uqpov, zii 8’ d-708 A 21. probl. p. 894 A 17. urso quoque simul atque exspira-verit cornescere aiunt. camelino arcus intendere ori-entis populis fidissimum. nec 11011 aliqua gentium quoque in hoc discri-mina et. sacrorum etiam, citra pemi-ciem amputantibus Matris deum Gallis. 2G2 Hermaphroditen. Anekdoti*. 203 Testes pecori armentoque ad crura decidui, subus adnexi. delphino praelongi ultima con-duntur alvo, et elephanto occulti. ova parientium lumbis intus ad-haerent, qualia ocissima in venere. piscibus serpentibusque null i, sed eoi'um vice binae ad genital ia a renibus venae. ffrwiij, catrnsQ dXcdnexog xai Xvxov xai ixridog xai yaXrjg’ xai ydo rj ya-Xij natovv syei to aidoiov.' de mir. ausc. p. 831 B l To rijg ixzidog Xeyerai aidoiov eivai ovy ofiotov rrj cpvau rcöv Xoijtcöv Cm cor, r/-).ea ndrza rtär kqo svar nXr\v uqxzov xal nagödlemg' tovzwv d’ r\ ftr/Xeia doxel eirai dvdgei ozega. .. de part anim. p. 689 B 2 xtgxov d' eyei 71UVTU rrytöor, ov /tovor ra ^(pozoxa d).Xd xal zd Mot6x.it, .. o d’ dv& g con o g axegxor fi ev taziv, iayja d eyei, zoöv dt ztzganodwv ovdiv .. . o dt ni&rjxog dt« to zrjv fiogcpr/v ina/icpozegi^eiv xal /jitjdtzegcov t eivai, xal dfiqpo zegcor, dia t ov r ovzt o v q u v e% 11 ovz iayia. de part. anim. p. 658 A 31 tzi sva zoig nlov xai dyjdoav aösi xai 6 anQt]v xai rj ihf/.tia, n'/.r/v rj {fyjXsia navtzai ozav im?(tLTj xai za vsorzia syi p. 536 B 20 o ö’ sXscpag qimvsl avsv fisv zov /ivxzrjQog avrcö rqj azo-fiazi nvsvfiazäösg caanst) ozav dv-{hjanog ixnvszi xai aid£ij, fiszd ds zov fivxtrjQog ofioiov adXniyyi zszQa- p. 538 B 12 xai nsQi rpcoriji ds, ndvza zd i9ij).sa ).s nz o rpcavöz S(>a xai o^vcpavozsQa, nXr/v ßoog, orra sysi (pco-vrjv oi ds ßosg ß aQVTSQ ov cp & syy ovzai ai ■0-y^Xsiai zcSv aQpsvcov. ') probl. p. 894' B 20 xai ydn cpcovijv tfy/Lvxijv ioyovoi (oi svvov%oi) xai o^vztjza xai dvaoOrnav- p. 587 A 33 nniv d' s£s?.&stv ov cp&syyszai zo naiSiov, xdv (Svozoxo v-o7]g T^v xscpaXrjv fisv vnsQhT0 ^ olov (jäfia sxV ivros. p. 581 A 17 neoi d's zov avzov yQovov fovrov (sv zolg i-'zsm xoic dig snzd.) v zs qicovrj fiszaßu).).siv aQysrai sni zo z q a yvts (t ov xai avcofiaXetrzsQov, ovz szi o\sia ovtra o’vzs nw ßaosia, ovzs näaa ofiakrj. . . probl. p. 901 B 30 /Jid 11, ozav d-jiVQm&cäaiv ai o QyrjazQai, 7/zzov oi yoQoi ysybiva(Ttr; probl. p. 899 B 25 /i/d ri, sdv zig n/.9 ov xai xs(tdfiia xsvd •/.azo()v£r] xai nm/idari, finllot ijyti rd oixtjuazu; Off/.v yaQ iiSTaßdllovni rd sxrsfirö/isva. 272 Angewachsene Glieder. Anekdote. 273 Miror equidem, Aristotelem non modo credidisse praescita vitae esse aliqua in corporibus ipsis, verum etiam prodidisse. quae quamquam vana existimo nec sine cunctatione proferenda, ne in se quisque ea au-guria anxie quaerat, attingain tarnen, quia tantus vir in doctrinis non sprevit. 274- igitur vitae brevis signa ponit rar os d ent es, praelongos di-gitos, plumbeum colorem pluresque in manu incisuras nec perpe-tuas. contra longae esse vitae incurvos umeris et in manu unam aut duas incisuras longas haben-tes et plures quam XXXII dentes, auribus amplis. nec universa haec, ut arbitror, sed singula observat, frivola, ut reor, et vulgo tarnen narrata. 275 Frons ubi est magna seg-nem animum subesse significat, quibus parva mobilem, quibus rotunda iracundum, velut lioc ve-sligio tumoris apparente. supercilia quibus porriguntur in rectum niolles significant, quibus iuxta nasum flexa sunt austeros, quibus iuxta tempora inflexa derisores, quibus in totum demissa malivolos et invidos. 276 Uculi quibuscumque sunt longi malificos moribus esse in-dicant. qui carnosos a naribus angulos habent malitiae notam praebent. candida pars extenta notam impudentiae habet, qui identidem operire solent incon-stantiae.: oricularum magnitudo loqua-citatis et stultitiae nota est. p. 501 B 22 o(Toi ös 7i).eiovg (oöor-ras) skovat, fiuxgoßkotsgoi a> g sni tu n o /. v tioir, oi 8' ihitrovg xal uquio-öot’Tsg ') cot; snl tu no).v ßgayvß« cov o aal tu £xvülxov (fUQfinxov, co dnoßdnr ovm rovg öiatovg, ctvvt [■O-soft ki e%i-Svr/g . . . orav 8s ixavcög nvrolg Soxfj cjeuijcpftai n är, ro tov ccvd-Qcänov alua tig '/yrq 18tov iyytoi’Ttg eig tag xongiag YMTOQvrTovm ncafidiravrtg• orav 8e xal rov ro aanfj, t o vcpnrtdfievov indvco rov aifiarog, o 8r/ iativ vSarcödsg, \it yvvovai r cö rrjg i^iSvtjg i%c5oi, xal ovtco noiovai {) n v da ifiov- de plant, p. 820 B 4 xal rireg xagnol rjiuv inv dßocozoij dlloig 8i ßgcoftiuoi, ni g ü v o a xv ctfio g xui o tD.tß ocj og dv&goi-7Toig fisv 8t]XrjTijotov, rpoqpij 8i rolg OQTV?(' 1) Siehe hiezu die Richtigstellung des Textes u. der Interpunction durch J. Müller in den Sitzungsberichten der Acad d. Wissenschaften XC. Bd. 2) Vgl. Verg. Georg II 134 animas et olentia Medi Ora fovent illo et senibus niedicanlui' anhelis. 3) Aelian h. a. 111 7 EvcoSia 8e xal u i' o O v yvipiv airia i’bavdtov. *■> 92, wo cot ur nie es angeführt erscheinen. 281 Anekdote. 282 Die Zuträglichkeit der verschiedenen Speisen. Erbrechungen als Mittel gegen schwere Verdauung nachtheilig. 283 Verdauung, süße, fette Nahrungsmittel. quaedam animalia et pecudes quoque in Africa quarto die bibunt. Das Fasten des Menschen. 284 Butter, Hippace, Süßholz. Das Verderblichste in jeder Lebensweise ist das Zuviel. Quelle: Theophrast, 7isgi qpoo-irjaecog fj&ov? (?) Quelle: Celsus 1, 3. '). Quelle: Hippokr.devictus rationeä. p. ;j96 A 1 ävrnTni it' anoTog nvai xnl ritt uq ug rjfiegng. eirn tietu TCiVTfi nivtl 7TH/.V nkrj&og. 1) Vgl. Montigny, quaest. p. 45. Schlussbemerkung. Als ich im vorigen Jahre den ersten Theil dieser Arbeit schrieb, hoffte icli heuer dieselbe zu Ende führen zu können. Indes sollte der Raum, der mir zur Verfügung stand, wieder nur mit Noth hinreichen, um die Vergleichung des Textes mit seinen Quellen zu vollenden, während die Schlüsse, die sich aus dieser Vergleichung für die Arbeitsweise unseres Autors ziehen lassen, keinen Platz fanden. Trotzdem hat diese Arbeit hiemit einen theilweisen Abschluss gefunden, und wird es mein Bestreben sein, in irgend einer Weise für die ehethun-lichste Veröffentlichung ihrer Resultate zu sorgen. Marburg, im Juli 1886. Dr. Heig'l. I. Personalstand, Fächer- und Stundenvertheilung. A. Lehrer: 1. Arthur Steinwenter, Dr. der Philosophie, Director, lehrte Geschichte und Geographie in der VI., philosophische Propädeutik in der VII. Classe. 6 Stunden. 2. Johann Majciger, (in der VIII. Rangsclasse) Professor, Ordinarius der VI. Classe, lehrte Latein in der VI., Slovenisch für Slovenen in der III., VI. und VIII. Classe, für Deutsche im I. und III. Curse. 16 Stunden. 3. Franz Zager, Dr. der Theologie, Religions-Professor, lehrte Religion im Untergymnasium. 12 Stunden. 4. Albert v. Berger, Professor, beurlaubt. 5. Josef Pajek, Dr. der Theologie, Professor, lehrte Religion im Obergymnasium, Slovenisch für Slovenen in der II. A und B, IV. und VII. Classe, für Deutsche im II. Curse. 17 Stunden (vom 16. Juni an beurlaubt). 6. Franz Lang, Professor, lehrte Deutsch in der IV., VII. und VIII., Geschichte und Geographie in der II. B und IV., steiermärkische Geschichte und Statistik in der IV. Classe und Stenographie in der II. Abtheilung. 21 Stunden. 7. Franz Horäk, Professor, Ordinarius der V. Classe, lehrte Deutsch in der III., Geschichte und Geographie in der II. A, III., V., VII. und VIII. Classe. 19 Stunden. 8. Gustav H e i g 1, Dr. der Philosophie, Professor, Ordinarius der IV. Classe, lehrte Latein in der IV., Griechisch in der IV. und VIII. und philosophische Propädeutik in der VIII. Classe. 17 Stunden. 9. Engelbert Neubauer, Professor, Ordinarius der I. A Classe, lehrte Latein in der I. A und V. (vom 1. März 1886 ab), Griechisch in der V. und Deutsch in der I. A Classe. 17, vom 1. März ab 23 Stunden. 10. Josef Me i sei, Professor, Ordinarius in der II. A Classe, lehrte Latein in der II. A und VII. (vom 1. März ab), Griechisch in der VII., Deutsch in der II. A und Stenographie in der I. Abtheilung. 18, vom 1. März ab 23 Stunden. 11. Rudolf Casper, Professor, Ordinarius der III. Classe, lehrte Latein in der III. und VIII., Griechisch in der III. Classe. 16 Stunden. 12. Jacob Hirschler, wirklicher Gymnasiallehrer, Ordinarius der VIII. Classe, lehrte Mathematik in der II. A und B, III., IV. und VIII., Naturlehre in der IV. und VIII. Classe. 20 Stunden. 13. Johann Schmierer, wirklicher Gymnasiallehrer, lehrte Geographie in der I. A und B, Naturgeschichte in der I. AundB, II. AundB, III. (I. Semester), V. und VI., Naturlehre in der III. Classe (II. Semester). 20 Stunden. 14. Christian Hauser, Professor i. R., lehrte als Supplent (bis 1. März) Latein in der V. und VII., Griechisch in der VI. Classe. 16 Stunden. 15. Hugo Schwendenwein, geprüfter supplierender Gymnasiallehrer, Ordinarius der VII. Classe, lehrte Mathematik in der I. A und B, V., VI. und VII. und Naturlehre in der VII. Classe. 19 Stunden. 16. Johann Ge ß ler, geprüfter supplierender Gymnasiallehrer, Ordinarius der II. B Classe, lehrte Latein in der II. B, Deutsch in der II. B, V. und VI. Classe und Schönschreiben. 20 Stunden. 17. Johann Košan, geprüfter supplierender Gymnasiallehrer, Ordinarius der I. B Classe, lehrte Latein in der I. B, Griechisch in der VI. (vom 1. März ab), Deutsch in der I. B und Slovenisch für Slovenen in der I. A und B und V. Classe. 17, vom 1. März ab 22 Stunden. 18. Gustav Kno bloch, Nebenlehrer, Professor an der k. k. Staatsrealschule, lehrte Zeichnen in der 1. Abtheilung. 3 Stunden. 19. Friedrich Schuster, Nebenlehrer, Bürgerschullehrer, lehrte Zeichnen in der 2. und 3. Abtheilung. 4 Stunden. 20. Budolf Mar kl, Nebenlehrer, Turnlehrer an der k. k. Lehrerbildungsanstalt und an den beiden Mittelschulen, Turnwart des Turnvereines, lehrte Turnen in 8 Abtheilungen. 6 Stunden. 21. August Satter, Nebenlehrer, Domchoralist, lehrte Gesang in 3 Abtheilungen. 5 Stunden. B. Gymnasialdiener: Ferdinand Staudinger. ü. Schüler. Arnusch Heinrich. Beitl Ferdinand. Berdajs Emerich. Dobnik Heinrich. Engelbogen Philipp. Habjanič Matthäus. Hantsch Max. Haslinger Arthur. Hibler Johann. Jančič Johann. •lug Alois. Kovačič Franz. Bizjak Ferdinand. Brabenec Johann. Dobovišek Franz. Drevenšek Johann. Frisch Josef. Galler Franz. Heller Rupert. Janschek Ferdinand. Jöbstl Hermann. Jurscha Franz. Kankowsky Erwin. Krall Otto. Kraner Franz. Agrež Martin. Bobek August. Erman Johann. Glaser Albin. Gobec Josef. Hohnjec Josef. Horvath Josef. Ilešič Franz. Karnitsclmig Alfons. Kreismann Adolf. Bresnik Franz. Fischereder Moriz. Gartner Franz. Hauptmann Ignaz. Jurkas Franz. Kaas Theodor. Katz Victor. Korošec Anton. Kropsch Richard. Ajlec Josef. Albrecht Alois. Berner Josef. Bokunič Vladimir. Bračič Andreas. Bračko Johann. Buöl Arthur, Freiherr v. Cvirn Franz. Egger Maximilian. Fekonja Anton. Finžger Franz. I. A Classe (36). Krulc Franz. Kurent Ludwig. Lassbacher Karl. Lavtar Ludwig. Lerch Johann. Lesjak Anton. Lorber Hermann. Maurer v. Kronegg, Baron Fi Muhič Johann. Pečar Alois. Petrun Josef. Pinteritsch Josef. I. B Classe (38). Lebitsch Karl. Lorbek Franz. Marinšek Josef. Milchberger Franz. Mitterer Karl. Mužik Friedrich. Ogradi Josef, üttorepetz Victor. Panič Josef. Pauša Stefan. Posinger Franz. Roschker Josef. Schwarsclmig Gustav. II. A Classe (29). Kukowetz Franz. Kurnik Johann. Kveder Josef. Lorber Norbert. Maichen Johann. Matiašič Franz. Oswald Johann. Peitler Franz. Petri Rudolf. Potočnik Josef. II. B Classe (27). Landergott Josef. Lorbek Johann. Mlinarič Ludwig. Ogriseg Rudolf. Pečar Felix. Pinteritsch Franz. Potočnik Alois. Bakovec Engelbert. Reiser Max. III. Classe (43). Galler Edmund. Janežič Rudolf. Klobasa Ferdinand. Klobučar Johann. Kovačič Alois. Kovačič Anton. Kozoderc Johann. Kristl Maximilian. Kunej Ferdinand. Kurbos Mathias. Leonhard Albert. Regoršek Franz. Roschker Josef. Rossmann Julius. Schatz Rudolf. Smreker Friedrich. Sodin Franz. Soršak Ferdinand. Stani Thomas. Terč Rudolf. Tropp Franz. Zemljič Matthias. Zoratti Peter. Sernec Michael. Staudinger Oskar. Strajnšak Anton. Šileč Georg. Tremani Karl. Uebleis Rudolf. Voršič Anton. Wagner Josef. Weingerl Oskar. VVračko Franz. Wutt Karl. Zemljak Martin. Powoden Josef. Quas Christian. Riedler Josef. Scharl Josef. Silvester Ignaz. Slanič Martin. Spraiz Anton. Thomanitscb Josef. Weiss Alois. Roiko Franz. Rošker Franz. Sehamp Max. Sernec Karl. Sitter Emil. Sonns Franz Sanda Johann. Venedig Willibald. Žunkovič Johann. Lunzer Heinrich. Neupauer Theodor, Bitter v. Nüst Josef. Pezdiček Johann. Pfrimer Karl. Plotsch Franz. Pölzl Johann. Sattler Franz. Schinko Emerich. Schmidi Felix. Sedlmayr Alexander. Sernee Johann. Slane Johann. Terstenjak Johann. Tomek Franz. Auffarth Allred. Bauinann Rupert. Berger Karl, von. Ferlinz Franz. Friedl Franz. Gschaider Robert. Hladky Ernst. Jaeger Theodor. Kaas Georg. Klautschek Otto. Koseharoeh Anton. Križan Ferdinand. Lebar Matthäus. Belšak Stephan. Birnbacher Rudolf. Cižek Alois. Erninger Karl. GoreCan Josef. Gregorec Anton. Grubitsch Johann. Hausmann Karl. Hyp Alois. Janžekovič Josef. Kokoschinegg Karl. Korošec Anton. Cizerlj Alois. Geh Eduard. Golob Friedrich. Granner Anton. Gregore Pankraz. Ipavic Karl. Jodl Johann. Kardinar Josef. Kokoschinegg Johann. Korošak Bartholomäus. Arledter Karl. Bärnreiter Ferdinand. Cilenšek Alois. Časi Franz. Hitzl Ludwig. Hufschmid Albert. Ipavic Paul. Hauptmann Franz. Janežič Franz. Kitner Ignaz. Klemenčič Franz. Troha Eugen. UršiC Anton. Wallner Viktor. Weiss Karl. IV. Classe (37). Loh Franz. Majciger Johann. Miklautz Alexander. Moser Karl. Nerath Friedrich. Osenjak Mattliäus. Petz Ludwig. Pipenbacher Josef. Pirtošek Martin. Probst Mathias. Radey Cyrill. Roth Oskar. Schöppel Hugo. V. Classe (3ti). Kozar Jakob. Kralj Ferdinand. Kristan Georg. Lamprecht Josef. Landvogt Alois. Matzl Adolf. Meznarič Matthäus. Orosel Oskar. Papež Alois. Pavlinič Andreas. Podgoršek Anton. Podlesnik Michael. VI. Classe (30). Lepej Johann. Lukeschitsch Adolf. Lunzer Rudolf. Medvešek Johann. Mühmler Hugo. Pilaj Alois. Podvinski Anton. Prehauser Moriz. Baši Franz. Satter Arthur. VII. Classe (19). Kicker Heinrich. Lunzer Justus. Menhart Jakob. Ozrnec Josef. Pintarič Anton. Rajšp Josef. VIII. Classe (10). Kotnik Josef. Kunerth Josef. Pipuš Jakob. Wesenschegg Johann. Zorko Anton. Schopper Eduard. Schrambek Julius. Schwarz Otto. Spitzy Johann. Supan Victor. Šket Michael. Terstenjak Ernst. Trafenik Josef. Vennigerholz Johann. Wressounig Anton. Žmavc Johann. Postružnik Anton. Rošker Martin. Scheikl Gustav. Spitzy Karl. Straschill Johann. Supančič Johann. Štrakl Anton. Tertinek Matthäus. Thurn Eugen, üblich Rudolf. Vindiš Jakob. Wagner Anton. Serajnik Wolfgang. Sieberer Friedrich. Stebih Josef. Tomschegg Arthur. Vogrinc Valentin. Weixl Josef. Wressnigg Max. Zernko Caspar. Zilnik Michael. Zolgar Johann. Reiser Ernst. Richter Maximilian. Štrakl Matthäus. Vrbnjak Matthäus. Zemljarič Franz. Žmavc Jakob. Valenko Franz. Veternik Anton. Weixler Victor. P r i v a t i s t: Slavič Anton (II. A Classe). 4 HI. Lehr- A. Obligate (Hasse Stun- den- zahl. Religions- lehre. Lateinische Sprache. griechische Sprache. Deutsche Sprache. i. A.&'B. 25 2 Stunden. Katholische Religions- lehre. 8 Stunden. Die regelmässige und das Nothwendigste aus der unregelmässigen Formenlehre, Vocabel-lernen, Übersetzungsübungen aus dem Übungsbuche, von der Mitte des I. Semesters an wöchentlich eine Schularbeit in der 2. Hälfte der Stunde. Kleine Pensa. 4 Stunden. Formenlehre, der einfache Satz, orthographische Übungen, Lesen, Erklären,Wiedererzählen, Memorieren, und Vortragen ausgewählter Lesestücke. Im 11. Semester alle 8 Tage eine schriftliche (abwechselnd Haus-und Schul-) Arbeit. II. -26 -2 Stunden. Katholische Liturgik. 8 Stunden. Ergänzung der regelmässigen Formenlehre, die unregelmässige Formenlehre und das Nothwendigste aus der Satzlehre, eingeübt an entsprechenden Stücken des Übungsbuches. Vocabellemen. Allwöchentlich eine Composition, alle 2 Wochen ein Pensum. 4 Stunden. Ergänzung der Formenlehre, Wiederholung des einfachen Satzes, der zusammengesetzte Satz. Lesen, Erklären, Wiedererzählen, Memorieren und Vorträgen ausgewählterLesestücke monatlich 3 schriftliche Arbeiten. III. •26 2 Stunden. Geschichte der göttlichen Offenbarung des alten Bundes. G Stunden. Wiederholung aus der Formenlehre, die Con-gruenz- und Casuslehre, eingeübt an ausgewählten Stücken des Übungsbuches, mehrere vitae des Corn. Nepos, alle 14 Tage eine Composition und ein Pensum. 5 Stunden. Die Formenlehre bis zu den Verben auf I11) eingeübt an entsprechenden Stücken des Übungsbuches, Vocabellernen. iin II. Semester alle 14 Tage ein Pensum, alle 4 Wochen eine Composition. 3 Stunden. Grammatik: systematischer Unterricht in der Formen- und Casuslehre mit Rücksicht auf die Bedeutungslehre. L e c t ü r e mit besonderer Beachtung der stilist. Seite, Memorieren uud Vortragen. Aufsätze: monatlich eine Schul- und eine Hausaufgabe. IV. 27 2 Stunden. I. Semester: Geschichte der göttlichen Offenbarung des neuen Bundes. II. Semester: Kirchen- geschichte. 6 Stunden. Wiederholung von Partien der Formen- und Casuslehre, die Tempus-und Moduslehre, eingeübt an entsprechenden Stücken des Übungsbuches und durch Satzextemporalien,Elemente der Prosodie und Metrik, Cass. bell. Gali. I und Auswahl aus IV, V u. VI, eine kleine Ausw'ahl aus Ovid; alle 14 Tage ein Pensum, alle 2—3 Wochen eine Composition. 4 Stunden. Wiederholung des Nomens und der Verben auf oj, die Verben auf fit und die übrigen Classen, eingeübt an ausgewählten Sätzen des Übungsbuches, ausgewählte Lesestücke, Vocabellernen; monatlich eine Composition und zwei Pensa. 3 Stunden. Grammatik: Systematischer Unterricht. Syntax des zusammengesetzten Satzes, die Periode. Grundzüge der Prosodie und Metrik. L e c t ü r e mit besonderer Beachtung der stilistischen Seite. Memorieren und Vortragen. Monatlich zwei schriftliche Arbeiten. 5 plan. Lehrgegenstände. Slorenische Sprache. Geschichte und Geographie. Mathematik. Naturwissen- schaften. 3 Stunden. Formenlehre, der einfache Satz, orthographische Übungen, Lesen, Erklären, Wiedererzählen, Memorieren und Vortragen ausgewählter Lesestücke. Im II. Sem. alle 8 Tage eine schriftliche (abwechselnd Haus- u. Schul-) Arbeit. 3 Stunden. Die nothwendigen Vorbegriffe der mathematischen Geographie, allgemeine Begriffe der physikalischen und politischen Geographie, specielle Geographie der 5 Welttheile. Kartenskizzen. 3 Stunden. Die 4 Species in ganzen Zahlen. Theilbarkeit. Gemeine und Decimal-brüche. Die 4 Species in mehrnamigen Zahlen. Die Gerade, die Kreislinie, die Winkel, die Parallelen. Das Dreieck mit Ausschluss der Congruenzsätze. Grundconstructionen. 2 Stunden. Säugethiere und wirbellose Thiere. 8 Stunden. Analyse des zusammengesetzten Satzes. Fortsetzung d. Formenlehre. Lesen, Erklären, Wiedererzählen, Memorieren und Vortragen ausgewählter Lesestücke. Im Semester 13 schriftliche Arbeiten. 4 Stunden. Specielle Geographie Asiens und Afrikas; allgemeine Geographie von Europa, specielle von Südeuropa, Frankreich, Grossbritannien. Kartenskizzen. Geschichte des Alterthums (hauptsächlich Griechen und Römer) mit bes. Rücksicht auf das biogr. und sagenhafte Element. 3 Stunden. Wiederholung der Bruchrechnung. Abgekürzte Multiplication und Division der Decimalbrüche. Proportionen. Einlache Regeldetri. Die 4 Congruenzsätze nebst Anwendungen auf das Dreieck. Der Kreis, das Viereck und das Vieleck. 2 Stunden. I. Semester: Vögel, Reptilien, Amphibien und Fische. II. Semester: Botanik. 2 Stunden. Wiederholung entsprechender Partien der Formenlehre, die Wortbildungslehre, Beginn der Syntax. Lesen, Erklären, Wiedererzählen, Memorieren und Vortragen ausgewählter Lesestücke. Im Semester 10 schriftliche Arbeiten. 3 Stunden. Geschichte des Mittelalters mit Hervorhebung der österr.-ungarischen Geschichte. Geographie Deutschlands, der Schweiz, Belgiens, der Niederlande, Nord-und Osteuropas, Amerikas und Australiens. Kartenskizzen. 3 Stunden. Das abgekürzte Rechnen mit unvollständigen Zahlen. Die vier Rechnungsarten mit ein- und mehrgliedrigen besonderen und algebraischen Ausdrücken, Potenzen und Wurzeln. Die Lehre vom Kreise, der Ellipse, Parabel und Hyperbel. 2 Stunden. I. Semester: Mineralogie. II. Semester: Allgemeine Eigenschaften der Köiper, Wärmelehre und Chemie. 2 Stunden. Fortsetzung und Beendigung der Syntax. Lesen, Erklären, Wiedererzählen, Memorieren und Vortragen ausgewählter Lesestücke. Im Semester 7 schriftliche Arbeiten. 4 Stunden. Übersicht der Geschichte der neueren und neuesten Zeit mit besonderer Berücksichtigung der Geschichte Österreich-Ungarns, österreich.-ungarische V aterlandskunde. Kartenskizzen. 3 Stunden. Gleichungen mit einer und mit mehreren Unbekannten. Die zusammengesetzte Regeldetri, der Kettensatz, die Zinseszinsenberechnung. Gegenseitige Lage von Geraden und Ebenen. Körperliche Ecke. Hauptarten der Körper. Oberflächen und Rauminhaltsberechnung. 3 Stunden. Mechanik, Magnetismus, Elektricität, Akustik, Optik und strahlende Wärme. > Classe. Stun- den- zahl. Religions- lehre. Lateinische Sprache. Griechische Sprache. Deutsche Sprache. V. i Ü« 2 Stunden. Einleitung in die katholische Beligiou8lehre. G Stunden. Liv. I. 1-55. II, 23—50; Ovid. Trist. IV. El. 10. Metamorph. I, 1 (>3—415. VI, 146—312. VIII, 611-724. Fast. II. 687-710. Wiederholung aus-gewählter Abschnitte der Grammatik, wöchentlich 1 Stunde grammat.-stilistische Übungen, alle 14 Tage eine schriftliche Arbeit. 5 Stunden. Xenophon : Die Abschnitte II der Kyrop. und I—VI der Anab. Homer 1—443. Wöchentlich 1 Grammatikstunde (Wiederholung der Formenlehre, Erklärung und Einübung der Syntax bis zur Lehre von den Präpositionen inclus.), monatlich eine schriftliche Arbeit. 3 Stunden. Grammatik (alle 14 Tage 1 St.): Lautlehre d. nhd. Sprache, Wortbildung. Lectüre mit besonderer Rücksicht auf die Charakteristik der ep., lyr. und didakt. Gattung. Memorieren, Vortragen. Aufsätze: monatlich 1 Haus- u. 1 Schulaufgabe. VI. 27 2 Stunden. Katholische Glaubenslehre. 6 Stunden. Sallust. Bell. Jug. bis c. 85-Cie. orat. Catil. I. Verg. I., IV., V. Eclog. Georg. 1. 1. v. 1—168, 1. II. v. 1—9, v. 136—176, v. 458- 512. 1. III v. 339-383, v. 478-566. 1. IV. Aen. lih. I. Wiederholung ausgewählter Abschnitte der Grammatik, wöchentlich 1 Stunde grammat.-stilistische Übungen, alle 14 Tage eine schriftliche Arbeit. Privatlectüre: Caes. bell. civ. 5 Stunden. Ilomer : II. V-VII. Herod. IX. Wöchentlich i Grammatikstunde (Wiederholung von Partien der Formenlehre, die Genus-, Tempus- und Moduslehre), monatlich eine schriftliche Arbeit. Privatlectüre: Hom. 11. VIII. 3 Stunden. Grammatik (alle 14 Tage ISt.): Genealogie der germanischen Sprachen. Principien der Spraeh-bildung. Lectüre : Klopstock, (Wieland), Leasing, wie in der V. CI. mit bes. Rücksicht auf die Charakteristik der stilist. Formen. Literaturgeschichte bis zu den Stürmern-Vorträge memorierter poetischer Stücke. In jedem Semester 7 Aufsätze, davon 4 Hausarbeiten. VII. 27 2 Stunden. Katholische Sittenlehre. 5 Stunden. Cie. oratt. in Verrem IV, pro Sulla ; Cato Maior ; Verg. Aen. IV, Ekl.IundV, Geortr. III, 478-566-Wiederholung ausgewählter Abschnitte der Grammatik, wöcheutlich 1 Stunde grammat.-stilistische Übungen, alle 14 Tage eine schriftliche Arbeit. 4 Stunden. Demosth. Rede vom Frieden, über d. Angelegenheiten im Chers., II. u. III. phil.; Homer 7^ {} 469—Ende, X 1-273, X 1-224, 377—Ende. Alle 14 Tage 1 Grammatik -stunde (Wiederholung ausgewählter Abschnitte der Grammatik und Beendigung der Syntax), monatlich eine schriftliche Arbeit. 3 Stunden. Literaturgeschichte von den Stürmern bis zu Schillers Tode, Lectüre (zum Theil nach dem Lesebuche): Herder, Goethe, Schiller mit bes. Rücksicht auf die Charakteristik der stilistischen Formen. Redeübungen Aufsätze, wie in der VI. Classe. Vlil. 27 2 Stunden. Geschichte der christlichen Kirche, 5 Stunden. Tacit. Auswahl aus Ann. I. u. 11. Germ. 1—27. lloraz: Auswahl aus den Oden, Epoden, Satiren und Episteln. Wiederholung der Tempus- und Moduslehre, wöchentlich 1 Stunde grammat.-stilistische Übungen, alle 14 Tage eine schriftliche Arbeit. Privatlectüre : Tac. dialog de oratt. 5 Stunden. Sophokl. Elektra; Plat- Apologie, Protag.; Hom. f, rt, n. Wöchentlich 1 Grammatikstunde (Wiederholung ausgewählter Abschnitte der Grammatik), monatlich eine schriftliche Arbeit. Privatlectüre: Hom. T, V, l 3 Stunden. Lectüre (zum Theil nach dem Lesebuche): Goethe, Schiller, Lessings „ Laokoon, Schillers „Über naive und sentimental ische Dichtung“. Literaturgeschichte bis zu Goethes Tod. Redeübungen. Aufsätze, wie in der VI. Classe. Slovenische Sprache. Geschichte und Geographie. Mathematik. Naturwissen- schaften. Philosoph. Propädeutik. 2 Stunden. Metrik, Tropen und Figuren, Lectüre mit besonderer Rücksicht auf die Charakteristik der epischen Gattung. Vorträge memorierter poetischer Stücke, Wiederholung der Grammatik. Monatlich 1 Haus- und 1 Schularbeit. 3 Stunden. Geschichte des Alter-thnms, vornehmlich der Griechen und Römer bis zur Unterwerfung Italiens mit besonderer Hervorhebung der cultur-historischen Momente und mit fortwährender Berücksichtigung der Geographie. Wiederholung und Erweiterung des geographischen Wissens vom heutigen Asien und Afrika in physikalischer u. biologischer Hinsicht-Mathem. Geographie. 4 Stunden. Einleitung, die Grundoperationen mit ganzen Zahlen, Theilbarkeit der Zahlen, gemeine und Decimalbrüche, Verhältnisse und Proportionen. Gleichungen 1. Grades mit einer und mehreren Unbekannten. Longimetrie und Planimetrie. 2 Stunden. I. Semester: Mineralogie in Verbindung mit Geognosie. II. Semester: Botanik. — 2 Stunden. Elemente der epischen und dramatischen Poesie in Verbindung mit entsprechender Lectüre, Vorträge memorierter poetischer Stücke, im Semester 7 schriftliche Arbeiten. 4 Stunden. Geschichte des Mittelalters ir.it Berücksichtigung der einschlägigen Geographie. 4 Stunden. Potenzen, Wurzeln, Logarithmen, Gebrauch der Logarithmentafeln, Gleichungen 2. Grades mit einer Unbekannten. Stereometrie, Goniometrie und ebene Trigonometrie. 2 Stunden. Zoologie. — 2 Stunden. Literaturgeschichte von Cyrillus uud Methodius an, Lesen und Erklären der Babica (Neincova — Cegnar). Freie Vorträge, im Semester 7 schriftliche Arbeiten, 3 Stunden. Geschichte der Neuzeit mit Hervorhebung der österr.-ungarischen Geschichte, Erweiterung der geographischen Kenntnisse. 3 Stunden. Unbestimmte, quadratische, Exponential- und einige höhere Gleichungen, Progressionen nebst ihrer Anwendung auf die Zinseszinsrechnung, Combinationslehre und binomischer Lehrsatz. Anwendung der Trigonometrie und Algebra auf die Geometrie. Elemente der analytischen Geometrie in der Ebene mit Einschluss der Kegelschnittslinien. 3 Stunden. Einleitung und allgemeine Eigenschaften der Körper, Mechanik fester, flüssiger und luftförmiger Körper, Wärmelehre und Chemie. 2 Stunden. Logik. 2 Stunden. Altslovenisclie Formenlehre mit Lese- und Übersetzungsübungen, übersichtliche Zusammenfassung der sloveli ischen Literatur, im Semester 7 schriftliche Arbeiten. i 3 Stunden. Geschichte, Geographie und Statistik Österreich-Ungarns. Im 1. Sem. 3, im II. 2 Std. Im II. Semester. Wiederholung vonPartien aus der griechischen und römischen Geschichte ; wöchentlich 1 Stunde. 2 Stunden. Wiederholung des gesammten mathematischen Lehrstoffes und Übung im Lösen mathematischer Probleme. 3 Stunden-Magnetismus, Elektricität, Wellenbewegung, Akustik, Optik und Astronomie. 2 Stunden. Empirische Psychologie. M B. Freie Lehrgegenstände. 1. Sl o ve n i s c h e S p r a c h e für Schiller deutscher Muttersprache in 8 Cursen zu je 2 Stunden. I. Curs: Laut- und Formenlehre, Vocabellernen, Übersetzen und Sprechübungen. 11. Curs: Beendigung der Formenlehre, Vocabellernen, Satzlehre, schriftliches Übersetzen und Sprechübungen. 111. Curs: Wiederholung der Grammatik, Übersetzen, Sprechübungen und schriftliche Arbeiten. 2. Steiermärkische Geschichte, Geographie und Statistik. 2 Stunden. Dieser Unterricht wurde vom 6. October 1885 an ertheilt. 3. Stenographie. Untere Abtheilung, 2 Stunden: Lehre von der Wortbildung und Wort -kürzung und Einübung derselben. Obere Abtheilung: Wiederholung der Lehre von der Wortbildung und Wortkürzung, die Lehre von der Satzkürzung, schnellschriftliche Übungen. 4. Zeichnen. I. Abtheilung, 3 Stunden: Die geometrische Formenlehre und das geometrische Ornament. II. Abtheilung, 2 Stunden: Fortsetzung des geometrischen Ornamentes, das Flachornament, Zeichnen von Ornamenten in Farbe, die Perspective und elementare Schattengebung. III. Abtheilung, 2 Stunden: Kopfstudien, Zeichnen nach dem Runden in verschiedenen Manieren, Stillehre. 5. Gesang. I. Abtheilung (Anfänger) 2, II. (Sopran und Alt), III. (Tenor und Bass) und Gesammtchor je 1 Stunde: Das Ton- und Notensystem, Bildung der Tonleiter, Kenntnis der Intervalle und Vortragszeichen, Einübüng vierstimmiger Gesänge und Messen im einzelnen, im Gesammtchore und für Männerstimmen. 6. Turnen in 3 Abtheilungen zu je zwei Stunden: Ordnungs-, Frei- und Geräthübungen. 7. Schönschreiben, 2 Stunden. Die Currentschrift nach M. Greiner’s Vorlagen. C. Lehr-, Hilf»- und Übungsbücher. Religionslehre: Dr. F. Fischers Lehrbücher der kath. Beligion (I.), der Liturgik (II.), der Geschichte der göttlichen Offenbarung des alten und neuen Bundes (III. IV.) und der Kirchengeschichte (IV.); Dr. A. Wapplers Lehrbücher der kath. Religion für die oberen Classen der Gymnasien (V.—VII.); Dr. B. Kaltners Lehrbuch der Kirchengeschichte (VIII.). Lateinische Sprache: C. Schmidts lat. Schulgrammatik (IV.—VIII.); Dr. F. Schultz kleine lat. Sprachlehre (I.—III.) und Aufgabensammlung zur Einübung der lat. Syntax (III.—V.); Dr. J. Haulers lat. Übungsbuch (I. II.); Corn. Nep. vitae (III.); Caesars bell. Gallicum (IV.); Ovid (IV. V.); Livius (V.); Sallusts Catilina. (VI.); Cicero und Vergil (VI. VII); Tacitus und Horaz (VIII.); C. Süpfles Aufgaben zu lat. Stilübungen, 2. Th. (VI.—VIII.). Griechische Sprache; Dr. G. Curtius griech. Schulgrammatik (III.—VIII.); Dr. C. Schenkls griech. Elementarbuch (UI.—V.); Chrestomathie aus Xenophon (V. und VI.) und Übungsbuch zum Übersetzen (VI.—VUI.); Homer (V.—VIII.);Herodot (VI.); Demosthenes (VII.); Platon und Sophokles (VIII.). Deutsche Sprache: Dr. F. Willomitzers deutsche Grammatik für österr. Mittelschulen (I.—IV.); Leop. Lampels deutsches Lesebuch (I., II.); A. Neumanns und O. Gehlens deutsche Lesebücher (III., IV.); Kummer und Stejskal, deutsches Lesebuch für öst. Gymnasien. V. Band (V.); Seemüller J., Leitfaden zum Unterrichte in der deutschen Grammatik am Obergymnasium (V., VI.); Dr. A. Eggers Lehr- und Lesebuch für Obergymnasien, 2. Theil (VI.—VIII.); die Uhland’schen Auszüge der deutschen Heldensage (VI.); Minna von Bam-helm; Iphigenie von Göthe; Wallensteins Lager und Wallensteins Tod von Schiller; Lessings Hamburgische Dramaturgie (VII.); Schillers „Braut von Messina“; Lessings „Laokoon“; Schillers „Ober naive und sent. Dicht.“ (VIII.); Textausgaben. Slovenische Sprache. Für Slovenen: Šumans Slovenska Slovnica (I.); Janežič Slovenska Slovnica (II,—VII.) und Janežič Cvetnik für Unter- (I,—III.) und Obergymnasien (V. VI.); Bleiweis (IV.) und Navratils (VII. VIII.) Lesebücher. Für Deutsche: Dr. J. Skets slovenisclies Sprach- und Übungsbuch; K. F. Süpfles Aufgaben zu lateinischen Stilübungen, 2. Th. (III. Curs). Geschichte und Geographie: Dr. A. Gindelys Lehrbücher der allgemeinen Geschichte für Unter- (II.- IV.) und Obergymnasien (V.—VIII.); G. Herrs Lehrbücher der Erdbeschreibung (I.—III.); Dr. F. M. Mayers Geographie der öst.-ung. Monarchie (IV.); Dr. E. Hannaks Lehrbuch der österr, Vaterlandskunde (VIII.); Atlanten von Stieler und Kozenn (I.—VIII.), Sydow (VII. u. VIII.), Putzger (II.—VIII.), und Steinhäuser (IV. u. VIII.); Atlas antiquus von Kiepert (II., V. u. VI.) Mathematik: Dr. F. R. v. Mofiniks Lehrbücher der Arithmetik und Geometrie für Unter-(I,—IV.), der Arithmetik und Algebra und Geometrie für Obergymnasien (V.—VIII.); Dr. A. Gernerths logarithmisch - trigonometrisches Handbuch (VI.—VIII.); E. Heis Aufgabensammlung aus der allgemeinen Arithmetik und Algebra (V.—VIII.) Naturlehre: Dr. J. Krists Anfangsgründe der Naturlehre für die unteren Classen (III. u. IV.) und P. Münchs Lehrbuch der Physik (VII. und VIII.) Naturgeschichte: Dr. A. Pokornys illustrierte Naturgeschichte (I.—III.); Dr. M. Wretschkos Vorschule der Botanik (V.); Dr. F. von Hochstetters und Dr. A. Bischings Leitfaden der Mineralogie und Geologie (V.); Dr. 0. Schmidts Leitfaden der Zoologie (VI.). Philosophische Propädeutik: Dr. G. A. Lindners Lehrbücher der formalen Logik (VII.) und empirischen Psychologie (VIII.). Steiermärkische Geschichte: Dr. C. Hirsch, Heimatkunde des Herzogthums Steiermark. Stenographie: R. Fischers theoretisch-praktischer Lehrgang der Gabelsberger’schen Stenographie. D. Themen. a) Für die deutschen Aufsätze. V. C lasse. 1. Sommer oder Herbst? Welchem gebührt der Vorrang? 2. Des Wassers Macht. .'!. Wie gelingt es Schiller in den Kranichen des Ibykus uns die tiefe Erschütterung der beiden Mörder wahrscheinlich zu machen? 4. Hercules in Italien. (Frei nach Livius.) 5. Gold und Eisen. Parallele, (i. Welche Vortheile verdankt die Stadt Marburg ihrer Lage? 7. Des Winters Leiden und Freuden. 8. „Quae nocent, docent..“ 9. „Wer sich nicht nach der Decke streckt, dem bleiben die Füße unbedeckt.“ 10. „Vis consili expers mole ruit sua.“ Chrie. 11. Die Treue in der deutschen Heldensage. 12. Hagen. Charakterschilderung. 13. Welche Gründe empfehlen die Sitte der Schul-Maiausflüge ? 14. Siegfried und Dietrich von Bern. 15. a) Eine unterbrochene Landpartie, b) Das Erwachen des Gestrandeten. (Freie Schilderung im Anschlüsse an Ghamissos Gedicht „Salas y Gomez.“) 16. Warum unterlag Griechenland den macedonischen Königen? VI. C1 a s s e. 1. Warum war Westasien zur Entwicklung von Gulturstaaten geeigneter als Nordafrika? 2. Was uns Marburgs Denkmäler von dessen Geschichte erzählen. 3. Über die Ursachen der römischen Bürgerkriege. 4. Auf welche Weise versteht es Homer innere Vorgänge sinnlich anschaulich zu machen? 5. Der Einfluss der Christianisierung Deutschlands auf dessen Culturentwickelung. (i. Ein Wintertag im alten Germanien. 7. „Dass jedem gefallt sein Weis so wohl, des ist das Land der Narren voll.“ 8. ,,OvÖitg uvOomncov avrog nnavrrc ffocpog.“ 9. Marinelli. Charakterschilderung aus Lessings „Emilia Galotti.“ 10. Wozu nimmt die Gräfin Orsina in Lessings „Emilia Galotti“ nach Schloss Dosalo einen Dolch mit? 11. Die Kreuzzüge, das großartigste Ereignis des Mittelalters. 12. Die Dienercharaktere in Lessings „Miss Sara Sampson.“ 13. Die Erfindung des Schießpulvers und deren Folgen. 14. Die geographischen Verhältnisse Europas und Amerikas. (In Bezug auf ihre culturfördernden Momente verglichen.) VII. Classe. 1. Charakteristik der Idylle nach „Der siebzigste Geburtstag“ von Voß. 2. Die Exposition im I. Acte von Lessings „Minna von Barnhelm-“ 3. Paul Werner in Lessings „Minna von Barnhelm“. (Eine Charakteristik.) 4. Entwicklung der deutschen Literatur von Klopstock bis zu den Stürmern. 5. Charakteristik Georgs in Goethes „Götz von Berlichingen.“ (i. „Ein jeglicher, gut oder böse, nimmt* Sich seinen Lohn mit seiner That hinweg.“ (Goethe, „Iphigenie“ II. 1.) 7. Wodurch ist der Untergang des Helden in Goethes „Egmont“ motiviert? S. Die dramatischen Einheiten in Goethes „Iphigenie.“ 9. Wodurch wird in Goethes „Iphigenie“ die Heilung des Orestes herbeigeführt.? 10. „Wisst, wo es keinen Herrn und keinen Diener gibt?* Wo eins dem ändern dient, weil eins das andre liebt.“ (Rückert.) 1!. Die Natur als Mutter der Menschen 12. Charakteristik des Äneas. (Aeneis IV.) 13. Schilderung des Wallensteinscheu Heeres nach „Wallensteins Lager“ von Schiller. 14. „Omnem crede diem tibi illuxisse supremum.“ Freie Vorträge: 1. Über Glasfabrication und Glasindustrie. 2. Natur und Wirkungen des Blitzes und einiger mit ihm verwandter Naturerscheinungen. 3. Wert der Arbeit. 4. Welches ist der mächtigste Hebel unseres Fleißes und unserer Ausdauer ? 5. Wodurch wird in Lessings „Emilia Galotti“ die Katastrophe herbeigeführt? 0. Tendenz und Gedankengang in Lessings „Nathan der Weise.“ 7. Charakteristik des Karl Moor in Schillers „Räuber.“ 8. Vergleich der Lykurgischen und Solonischen Gesetzgebung. 9. Wert und Nutzen der classischen Studien, ln. Charakteristik der Jungfrau von Orleans in Schillers Drama. 11. Folgen der Entdeckung Amerikas. 12. Charakteristik Iphigeniens in Goethes „Iphigenie auf Tauris.“ 13. Nec, quae praeteriit, iterum l’evocabitur unda,* Nec, quae prae-teriit, bora redire protest. 14. Entwicklung der Baukunst. 15. Leben und Wirken des Perikies. 16. Was kann der Naturfreund am Bacher finden? 17. Welche Umstände begtin- stigen die Anlage von Städten? 18, Welche Umstände förderten den Aufschwung der Baukunst. bei den Griechen? 19. Charakteristik Egmonts in Goethes Drama. 20 Vergleich der Charaktere Götzens und Weislingens in Goethes „Götz von Berlichingen.“ 21. Mit welchen Gründen entschuldigt der Ritter bei Schiller den Kampf mit dem Drachen ? VIII. C la s se. 1. Der Gedankengang in Schillers „Spaziergang.“ 2. Parallele zwischen Schillers „Spaziergang“ und dem zweiten Theil des Liedes von der Glocke. 3. Sitten und Lebensweise der alten Deutschen (nach Tacitus, Germania, 1—27). 4. „Wirke Gutes, du nährst, der Menschheit göttliche Pflanze;* Bilde Schönes, du streust Keime der göttlichen aus“ (Schiller). 5. Die wichtigen Lehrsätze in den ersten drei Abhandlungen von Lessings „Laokoon.“ 6. Rechtfertigung des „Torquato Tasso“ als Tragödie. 7. „Etwas fürchten und hoffen und sorgen* Muss der Mensch für den kommenden Morgen,* Dass er die Schwere des Daseins ertrage* Und das ermüdende Gleichmaß der Tage“ (Schiller, „Braut v. Messina“ I., S). 8. Die Rolle des Zufalls in Schillers „Braut von Messina.“ 9. Welche Berechtigung hat das Hässliche und Ekelhafte in der Poesie? 10. Hoch Österreich! Eine Lobrede auf das Vaterland. 11. „Durate et vosmet rebus servate secundis!“ 12. Was eignet den Hexameter und die Nibelungenstrophe vorzugsweise zur epischen Darstellung? 13. Die natürlichen Bedingungen menschlicher Cultur in Österreich. Mit Rückblicken auf die Geschichte. (Maturitätsarbeit..) 14. Wodurch gefällt das Naive? Freie Vorträge: 1. Charakteristik Teils in Schillers gleichnamigem Drama. 2. Charakteristik des Dichters in „Torquato Tasso. 3. Vorzüge und Schwächen des 6. Gesanges der Aneide von Vergil. 4. Das römische Volk in Shakespeares „Julius Cäsar.“ 5. „Arbeit ist des Bürgers Zierde* Segen ist der Mühe Preis“ (Schiller). 6. Warum ist Brutus in Shakespeares „.lulius Cäsar“ eine sympathische Erscheinung? 7. Das Feuer im Dienste der Menschen. 8. Der Einfluss des Goldes auf die ethische Entwicklung der Menschen. 9. In-wieferne befolgt Goethe in seinem „Hermann und Dorothea“ das in Lessings „Laokoon“ aufgestellte Kunstgesetz? 10. Charakteristik Macbeths in Shakespeares Drama. 11. Eine Fußwanderung in den Ostaipen. b) Für die slovenischen Aufsätze. V. C1 a s s e. 1. Jesenski sprehod. (Prizor.) 2. Vednost zaklad, delo ključ do njega. 3. V čem se primerjajo Feničanje Angležem? 4. Lovec. (Značajnačrtica.) 5. Volitev rimskega kralja. (Po Liv. pogl. 17, 18.) 6. Kaj je za nravi bolj nevarno, preveliko bogastvo ali hudo uboštvo? 7. „Svoj čoln po sapi sreče, — Komur sovražna je, zastonj obrača. (Preširen.) 8. Narodna pesem „Mlada Breda“ se naj prenaredi v povest in pokaže njena lepota. 9. Značaj Kyra Mlajšega. (Po Ksenof.) 10. Kako je pospeševalo epsko narodno pesništvo narodno omiko? II. „Ferro nocentius aurum.“ (Ovid.) J2. Zakaj je govornost pri starih Grkih tako olikana bila? 13. Brez muke ni moke. (Narod, pregov.) 14. Značaj cesarja Janeza v pripovedki „Martin Krpan“. 15. Črtomir osrčuje svoje tovariše. (Govor.) IG. Stai’ost priča, kako je preživel človek svojo mladost. 17. Kdo ima večji vpliv na človeško življenje, voz ali ladja? 18. Popišite sliko, ktera nam kaže Črtomirov krst pri slapu Savice. VI. C las s e. 1. Ktere koristi ima prestavljanje iz ptujih jezikov v materinščino glede jezika in duševnega razvitka prestavljavčevega. Po Quint, üb. X. c. 5. Vertere Graeca in Latinum veteres nostri oratores Optimum judicabant. Slovstvena razprava. 2. Svečan in cvetica. Slovstvena razprava po Svetčevi jednakoimeni alegoriji v Cvetn. str. 105, št. 110. 3. Adherbal prosi rimsko starešinstvo pomoči zoper Jugurto. Prestava govora Adherbalovega in njegova razvrstitev po govorniških delih. Iz Sall. beli. Jug. c. 14. 4. Vpliv plavbe na razvitek in raz-širbo omike med človeštvom. Kulturnohistorična razprava. 5. Nadaljevanje in svršetek prestave Adherbalovega govora pred starešinstvom v Rimu. (i. Legenda Njene lastnosti razkazane na Koseskijevi legendi, Cvetn. str. 129, štev. 133. 7. Pesnik P. Vergil Maro in njegova pesniška dela. Slovstvena razprava. 8. Jugurtov značaj po Salustijevi Jugurtinski vojski. 9. Vergilijeva prva ekloga po vsebini, pomenu in zgodovini. 10. Daphnis. Peta Vergilijeva ekloga v zvezi z zgodovino bukoličnega pesništva pri Grkih in Rimljanih. 11. Svojstvo in lastnosti baladine razkazane na Cegnarjevi baladi „Pevčeva kletev“. 12. Katilinov značaj in njegovi nameni. Po Ciceronovem I. govoru proti Katilini in po Sall. beli. Cat. 12. Značaj Slovenca v obče in kranjskega posebej, kakor ga nam slika Levstik v svoji izborni pripovesti „Martin Krpan“. Cvetn. str. 192, št. 164. 14. Srečno življenje na kmetih. Po Vergilijevem : O fortu-natos nimium — sua si bona norint agricolas. Georg. lib. III. v. 458 etc. VII. C las se. 1. Česa se učimo iz življenja vzgledne pisateljice Božene Nemcove? 2. Slika srečnih mladih dni. Po lastnih spominih in „Babici“, I, 5—7. 3. Kako naj porablja govornik glas in telesno kretanje v svoje namene? 4. Življenje Tomaža Hrena je živo pojasnilo resnice, da je verstvo naj krepkeja podlaga vedam in umetnostim. 5. Osnova izvirne povesti, vkterej se izraža resnica : Kakoršna je setev, takošna je žetev. 6. Običaji in vere, ki se drže domačega kruha. 7. a) Človek brez uzorov — ladija brez kormila. b) Prizor ali manjši odlomek izvirne povest po štev. 5. 8. Nedeljski počitek. Slika iz narodnega življenja. 9. Kaj nam dela pokorščino lehko in sladko? 10. Domača obrtnija — zlata ruda. Poljuden govor pred preprostim narodom. 11. „Duh plemeniti sam bo nosil boli, A sreče vžival sam ne bo nikoli.“ S. Gregorčič. 12. Podroben opis ktere koli obnedeljske zabave raznih stanov. 13. Tragična usoda Viktorice. (Babica I. del.) Freie Vorträge. 1. Prešern, kakoršnega se nam kaže v svojem sonetnem vencu. 2. Kaj nas naj nagiblje k učenju domačega slovstva? 3. V kteri meri sme in mora leposlovni pisatelj posnemati živo naravo? i. Stvarni in glasbeni motivi, ki se nahajajo v našem narodnem petju. 5. Poljedelstvo je začetek naši omiki. 6. Slikarstvo in pesništvo sta si v marsičem podobni. 7. Vpliv glasbe na naše srce. 8. Komur je za poštenje mar, bo več storil nego samo svojo dolžnost. 9. Oba Graha in njuno državno delovanje. 10. Hanibal kot vojskovodja. 11. Najiinenitniši vzroki propada grškega naroda. 12. Vpliv Grkov na omiko drugih narodov. 13. Pogoji za obstanek in razvijanje držav potrebni. 14. Božič v slovenskem bajeslovju. 15. Običaji Spreevvaldskih Vendov. l(i. Cesa nas uče životopisi. 17. V kterem oziru je postal Prešern svojemu narodu merodajen učitelj? 18. Zakaj se naj zgodovine radi učimo. 19. Franc Palackv kot. zgodovinar. 20. Različni pozdravi in pomen njihov. VIII. C lass e. 1. Imenitnost staroslovenščine za omikanega Slovenca. 2. „Tu ne cede malis, sed contra audentior ito!“ Verg. Aen. 1. VI., v. 96. 3. Trubar in njegove zasluge za razvoj novo-slovenskega slovstva. 4. Beseda o železnicah. Kulturnohistorična preiskava. 5. Sokratova spodob naslikana od Platona v apologiji. 6. Narodne igre starih Grkov in njih pomen za grške narode. 7. Reke so polje omike na zemlji. Pokažite resnico te trditve iz zgodovine in zemljepisa. 8. Mavrica ali božji stol. Naravoslovna in narodopisna razprava. 9. Hvaležnost je bistveno svojstvo možaka poštenjaka. Kako to? 19. Veda je zaklad, delo in trud pa ključ do njega. 11. Vse, kar nam duh oprašča, pa vlade nad samimi seboj ne daje, je pogubno. Kako to? 12. Veselje in ljubezen so peroti velikih dejanj. 13. Nestor in njegova imenitnost za občno zgodovino. 14. Dozrelni izpit. Ciril — Trubar — Slomšek. Tri dobe slovenskega slovstva in njihovo označenje. FreieVorträge: 1. Sokratov značaj. 2. Nektere posebne prikazni v slovenskem slovstvu v novejši dobi. 3. Kder vere ni, tam vse razpada. 4. O postanku starogrške filozofije. 5. Ogenj in voda sta dobra služabnika ali huda gospodarja, 6. Življenje Platonovo. 7. Trdna izreja je človeku potrebna. IV. Vermehrung der Lehrmittel. A. Bibliothek. 1. Lehrerbibliothek. (Unter der Obhut des Prof. Jos. Meisel.) a) Geschenke. 1. Des k. k. Ministeriums für Cultus und Unterricht: a) Germania, Vierteljahrsschrift für deutsche Alterthumskunde. Neue Reihe. 18. Jahrg.; b) Üsterr. Botan. Zeitschrift. 1885; c) Pick, Dr. H., Neue Beiträge zur Statistik der öffentlichen Mittelschulen der im österr. Reichsrathe vertretenen Königreiche und Länder am Schlüsse des Schuljahres 1883/84. 2. Der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften in Wien: a) Anzeiger der philos.-histor. Classe. 1885, Nr. 9—27, 1886, Nr. 1—10; ß. Anzeiger der mathem.-naturw. Gl., 1885, Nr. 9—27, 1886 Nr. 1—10; b) Almanach für 1885; c) Archiv für österr. Geschichte, 66. Bd. 2—67. Bd- 1; d) Sitzungsberichte: «• Phil.-hist. Gl. 108. Bd. 1—110. Bd. 1; ß■ Mathein.-naturw. CI. I. Abth. 90. Bd. 3—91. Bd. 5; II. Abth. 90. Bd. 3 92. Bd. 2; III. Abth. 90. Bd. 1—91. Bd 5; e) Register zu den Bänden 86—90 der math.-naturw. Gl. 3.Derk. k. Gentral-Gommission zur Erforschung und Erhaltung der Kunst- und histor. Denkmale: Mittheilungen derselben. XI. 4. Des his to r i sehen Vereines für Steiermark: Mittheilungen. 33. Heft 5. Sr. Excell. des Fürstbischofs v. Lavant Dr. J. M. Stepischnegg: Das Karthäuserkloster Seiz. 6. Des f.-b. Lavanter Consistoriums: Personalstand des Bisthumes Lavant im Jahre 1886. 7. Des Professors Dr. Jos. Pajek: a) Bezenšek, A., Ocenenije na bulgarskite narodni pesni. Sofija 1881; b) Indijska Talija, ed. Dr. K. Glaser. 1. Bd.; c) Dolinar, L., Pesme v’ Godove in px-asnike zeliga leta. Laibach, 1833; d) Leop. Volkmer, veseli pesnik Slovenskih goric, ed. Dr. J. Pajek. Marburg, 1885; e) Sila, Matija, Trst in okolica. 1882. f) Geschichte Böhmens in lithographisch ausgeführten Blättern, erklärt v. W. Hanka. Prag, 1824. 8. Des Fabrikanten K. Hauser: Mittheilungen des naturvvissenschaftl. Vereines für Steiermark. 1882—1884 samnit Hauptrepertorium zu den Jahrgängen 1863—83. 9. Des Oberingenieurs E. Scheikl: Abbildungen altgriech. Waffen. 1 Tafel. 10. Des Buchhändlers Th. Kaltenbrunn er: Geschichte des röm. Kaiserreiches von Duruy, übersetzt von Hertzberg, 14,— 38. Liefrg. 11. Des Prof. Chr. Hauser: La Roche, J., Der Accusativ im Homer. 12. Der Verlagshandlung Fr. Tempsky: a) Cicero, De Oft'iciis, ed. Schiche; b) Cicero, Oratt. sel., ed. Nohl, vol. III: c) Tacitus, Germania, ed. Joannes. Müller (2 Ex.); d) Wolff, Dr. Ed., Schulwörterbuch zur Germania des Tacitus; e) Jahr, K., Schulwörterb. zu G. Andresens Corn. Nepos; f) Vergil, Aen., ed. W. K. Klouček; g) Homer, Ilias, ed. Al. Rzach, I.; h) Gindely, Schimmer und Steinhäuser, Österr. Vaterlandskunde für Obergymn.; i) Mach-Odstrčil, Grundriss der Naturlehre für die unt. Classen der Gymnasien; k) Gindely, Lehrb. der allgem. Geschichte für die unteren CI. der Mittelschulen. I.; 1) Steinhauser-Rieger, Lehrb. der Geographie für Mittelschulen. 1. & 2. Th.; m) Hočevar, Lehr- und Übungsbuch der Geometrie für Untergymn. 13. Der Verlagshandlung M. Grosse in Halle a. S.: HofTmann-Schuster, Neuhochdeutsche Elementargramm. II. Aufl. 14. Der Verlagshandlung Manz: Kummer-Stejskal, Deutsches Leseb. VII. Bd. 10. Der Verlagshandlung K. Graeser: Proseh-Wiedenhofer, Vaterländisches Lesebucli. 16. Der Verlagshandlung Ed. Hölzel: Kozenn-Jarz, Leitfaden der Geographie. IV. Th. 17. Der Arerlagshandlung Bermann & Alt mann: Hauler, Lat. Übungsb. f. d. 1. CI. 10. Aufl. 18. Der Verlagshandlung Teubner: Ovidii Metamorphos. delect. Siebelisian. ed. Polle. 19. Anonym: a) Kunz, K., Grundriss einer einheitlichen Mittelschule; b) Mitterstiller, G., Die Collectaneafrage der Instructionen; c) Dassenbacher, J., Schematismus der österr. Mittelschulen. 1886; d) Drbal, M. A., Propädeutische Logik; e) Poezije döktora Franceta Prešerna. Laib. 1847; f) Volkmer, Leop., Fabule in pesmi, izdal J. Murko. b) Ankauf. 1. Zeitschrift für die österr. Gymnasien. 2.Fleckeisen-Masius: Neue Jahrbücher für Philologie und Pädagogik. 3. Bibliotheca philologica classica. 1885. 4. Handbuch der klassischen Altertums-Wissenschaft, herausg. v. Dr. Iw. Müller: I., II. 5. Li p-sius, J. H., Der attische Process. G, 7. 6. Literar. Centralblatt für Deutschland. 7. J. u. W. Grimm: Deutsches Wörterbuch. IV. Bd. l.Abth. 2. Hälfte 6,7, VI., 14,15, VII., 6, 7. 8. Eckermann, J. P., Gespräche mit Goethe, herausgeg. v. H. Düntzer. 6. Aufl. 9. An-di esen, K. G., Sprachgebrauch und Sprachrichtigkeit im Deutschen. 4. Aufl. 10. Götzinger, M. W., Deutsche Dichter, I., II. 11. Lessing. Geschichte seines Lebens und seiner Schritten von Dr. E. Schmidt. II., 1. 12. Jezičnik. Spis. J. Marn. I.—XXII. 13. Flis, J., Stavbinski slogi. Laibach, 1885. 14. Kres. 1885. 15. Letopis matice slovenske za leto 1885. 16. Kos, Dr. Fr., Spomenica tisočletnice Metodove smrti. 17. Jagič, Archiv für slav. Philologie. Vlil. 18. Koledar družbe sv. Mohora. 1886. 19. Weiß, Weltgeschichte. Vlil., 1. 20. Mittheilungen der k. k. geograph. Gesellschaft in Wien. 21. Die österreichischungarische Monarchie in Wort und Bild. 1—13. 22. Cantor, M., Vorlesungen über Geschichte der Mathematik. 1. 23. Hatle, Dr. E., Die Minerale des Herzogthumes Steiermark. 4., 5. Liefrg. 24. Leunis, J., Synopsis der drei Naturreiche. I. und II. Th 25. Verhandlungen der k. k. zoolog.-botan. Gesellschaft in Wien. 26. Wiedemann: Annalen der Physik. 27. Der Gymnasiallehrplan und die Instructionen für den Unterricht an den österr. Gymnasien. Verhandlungen des Vereins „Innerösterreiehische Mittelschule“ in Graz. Gegenwärtiger Bestand: 3644 Werke in 7300 Bänden etc. und 11.895 Programme. 2. Schülerbibliothek. (Unter der Obhut des suppl. Gymnasiallehrers Joli. Ge ß ler.) a) Geschenke. 1. Des Prof. Dr. Pajek: a) Hubad, Fr., Pripovedke za mladino. I.; b) Murko, M., Miklošič in Hrvati; c) Schiller, Maria Stuart. Ins Slov. übers, v. Fr. Cegnar; d) Slovenska Talija, 8—12, 14, 19—23; e) Gombarov, J. S., Mladega Gašparja življenje in trpljenje; f) Tomšič, lv., Habsburški rod. g) Malovrh, M.. Slovani v iztočni Pustriški dolini na Tirolskem; h) Spominek na zlato rnešo Dr.-a Jož. Muršeca; i) Gorčič, B., Potočnice mladosti; k) Klodic, A., Materin blagoslov; 1) Janežič, A., Glasnik slovenskega slovstva. I. Heft; m) Vodnik-Album. Herausgeg. von Dr. E. H. Costa; n) Pajek, Dr. J., Leopold Volkmer, veseli pesnik Slovenskih goric. 2. Des Prof. Chr. Hauser: Kummer-Stejskal, Deutsches Leseb. f. d. 11. CI. der österr. Gymn. 3. Des Secundaners Rud. Ogriseg: a) Keil, R., Hübsche Märchen und Geschichten; b) Andree, R., Wirkliche und wahrhaftige Robinsonaden und Reiseerlebnisse aus allen Zonen. 1868; c) Gerstäcker, Fr., Wie der Christbaum entstand. b) Ankauf. 1. Eine Orientreise, beschrieben v. Sr. k. u. k. Hoheit Kronprinz Rudolf, Lfr. 11 —15. 2. Unsere Helden. 10. Heft 3. Höcker, O., Denksteine. 3. Bd. 4. Wilisch, C. G., Drei Erzählungen aus dem griech. Alterthume; 5. Chr. v. Schmid, Ausgewählte Schritten für die Jugend, 1.—8. Bd. Wien, Graeser. C. Scheffel, J. V., Der Trompeter von Säckiugen. 7. Baumbach, R., Zlatorog. 8. Verne, Jul., 23. Bd. 9. Vrtec. 1885. 10. Narodna biblioteka. 15. (16.) Heft. 11. Gombarov, J. S., Mladega Gašparja življenje in trpljenje 12. GradaCan, J., Mlada leta. 13. TavCar, Iv., Slovenski pravnik. 3 Heft. 14. Slovenske večernice. 39. Bd. 15. Križanič, Dr. Iv., Zgodovina sv. katol. cerkve. II. Bd. 16. Volčič, Jan., Življenje preblaž. Device in Matere Marije. 4. Heft. 17. Ziljski. M. M., Sv. brata Ciril in Metod. Gegenwärtiger Bestand: 978 Werke in 1314 Bänden. B. Historisch-geographische Lehrmittelsammlung. (Unter der Obhut des Professors Franz Horäk.) Unverändert. Stand der Sammlung: 84 Wand- und Handkarten, 39 Atlanten, 1 Globus, 25 geographische und historische Bilder. C. Physikalisches Cabinet. (Unter der Obhut des Gymnasiallehrers Jacob Hirschler.) Ankauf. Dynamomaschine, Spectroskop, Farbenscheibe, Inklinalionsnadel, Pohls Apparat, Accuinulator, Elektrische Eisenbahn, Wandtafel der Isogonen und der elektro-dynamischen Maschine, Apparat, zum Nachweis des Foucault’schen Pendelversuches, Volumeter, Bechergläser, Koch kolben, Cylindergläser, Betörten, Eprouvetten, Glashahn, Volumeter. Das Inventar der physikalisch-mathematischen Sammlung enthält 483 Nummern. D. Naturhiatorisches Cabinet. (Unter der Obhut des Gymnasiallehrers Hans Schmierer.) a) Geschenke. Gelege von Otis tarda, übergeben vom Schüler der Anstalt Reiser, Vll. Nest mit Eiern von Lanius collurio, A. Papež, V. Backenzahnstück von elephas indicus, Birn-bacher, V. Kolibri gen., Lorber, II. Testudo graeca, Schall, 11. — Mineralien: Eisen- blütlie, der Anstalt übergeben vom Herrn Landesschulinspector Dr. Johann Zindler. Faserquarz, geschliffen, Orosel, V. Weissbleierz, Schinko, II. Mehrere grosse Krystallmodelle aus Pappe wurden vom Gustos der Anstalt verfertigt, ebenso einige zoologische Wandtafeln. b) Ankauf. a) Ausgestopfter junger Löwe. — b) Mineralien: Schwefel von Girgenli. Pyrit von Bio und Traverselia, Markasit von Littmitz, Kupferkies von Schemnitz, Arsenkies von Joachimsthal, Bleiglanz von Kapnik, Fahlerz von Schemnitz, ebenso Zinkblende, Cuprit von Liskeard, Malachit pseud. von Ghessy, Azurit von Virneberg, Gerussit von Mies, Wulfenit von Miss, Pyromorphit von Clemenslust, Korund von Miask, Orthoklas von Garlsbad und Predazzo, Adular von Viesch, Sanidin von Drachenfels, Smaragd aus dem Heubachthal i. T., Zirkon von Brevig, Quarz von Viesch und Järischau, gelber und rother Eisenkiesel von Iserlohn und Dillenburg, Milchquarz von Nalso, Prasem von Züptau, Avanturin von Giersdorf, Lydit von Behau, Katzenauge von Hof und Ceylon, Heliotrop von Persien, Hornblende von Schima, Augit von Schima, Gips von Sangerhausen, Fasergips von Mansfeld, Aragonit von Bilin und Bastennes, Barytocoelestin von Wadi el Tili, Apatit von Snarum und dem Sulzbachthal, Dolomit von Costa da vent, Fluorit von Weardale, Doppelspath mit angeschliffener Basis, Epidot vom Sulzbachthal, Liinonit pseud. von Wallis, Turmalin vom Arenthal. c.) Schreibund Zeichenmaterialien. Die Sammlung zählt 11.486 Stücke. E. Lehrmittel für den Zeichenunterricht. (Unter der Obhut des Professors G. Knobloch und des Bürgerschullehrers F. Schuster.) Ankauf. A. 1 Klemmstange mit Schuber. B. 1 Quadrat mit den Centralen, 3 Stück Stabkreuze- C. 1 hohles Parallelepiped. D. 1 Pylon. Stand der Sammlung: A. 5 persp. Apparate. B. 18 eleui. Drahtmodelle. C. 7 elem. Holz- und Pappmodelle. Ü. 1(1 architekt. Eleuientarfonnen. E. 5 architekt. Formen. P. 5 Gelässformen. G. 9 ornamentale Stilformen. H. 2 ilgurale Gipsmodelle (Reliefs). 1. 6 figurale Gipsmodelle (Büsten, Hautreliefs). K. 82 Stück Varia. L. 12 Vorlagenwerke. F. Musikaliensammlung'. (Unter der Olihut des Gesangslehrers August Satter.) Ankauf. Franz Litterscheid und Franz Pichler 2 Tantumergo für gemischten Chor, 1 Orgel-stimme Nr. 1 und 50 geschi'iebene Gesangstimmen, 2 weltliche deutsche Lieder „Ahnfrieden“ von Schmölzer und „Still ruht der See“ von J. Pfeil für Männerstimmen, 20 Gesangstimmen. Stand der Sammlung: a) 12 Wandtabellen für den Gesangunterricht; b) 12 Tantum-ergo und Segenlieder mit 317 Stimmen; c) 43 Kirchenlieder, Graduale und Offertorien mit 924 Stimmen; d) 33 Messen mit. 907 Stimmen; e) weltliche Lieder: a) 33 deutsche mit 932 und b) 20 slovenische mit 374 Stimmen. G. Münzensammlung'. (Unter der Obhut des Professors F. Lang.) Geschenke. Des Herrn Dr. Anton Suhač, Pfarrers in St. Anna am Kriechenberge: 1. Salzburg. Thaler 1626, 2. dto. von 1801, 3. preußisches Viergroschenstück 1797, 4. österr. Silberzehner 1818, 5. österr. Silbergroschen 1706, 6. ital. Gentes.-Stüek 1863, 7. serb. 5 Paramünze 1879. Des Octavaners Ignaz Kitner: 8. päpstl. 5 Baiocchistück (Givitavecchia) 1797. Des Sextaners Friedrich Sielierer: 9. und 10. türk. Silbermünzen, 11. italien. 10 Gentesimistück 1862, 12. bair. Kreuzer 1871, 13. bair. Pfennig 1871. Der Quintaner Rudolf Birnbacher: 14. engl. Gent für die straits settlements 1872, 15. Rechenpfennig, 16. und 17. türk. Silbermünzen, 18. venetian. Kupfermünze (Dom. Contarini um 1670), 19. päpstl. 10 Soldimünze 1868, 20. päpstl. Mezzo Baioecho 1824-, 21. französ. 5 Centimes 1854, 22. griech. 5 Leptastück 1870, 23. l'uss. 10 Kopekenstück 1849. 24. österr. 6 Kreuzerstück 1849, 25.—27. deutsches 10, 5 und 2 Pfennigstück 1874. 28. kgl. sächs. 5 Pfennigstück 1864, 29. bair. 6 Kreuzerstück 1806; und Oskar Orosel: 30. pers. Silbermünze. Der Quartaner: Franz Friedl: 31. ungar. Silberpfennig 1620 und Georg Kaas: 32. türk. Kupfermünze. Endlich des Tertianers Anton Fekonja: t)3. türk. Münze, 34. öst. Silbergroschen 1711. Es ergibt sich nach diesem Zuwachs von 34 Stück (19 St. Silber und Billon, 13 Kupfer und Bronze, 2 Nickel) ein Status (10. Juni 1886) von 1053 bestimmten Münzen ; es entfallen auf Europa 1028 (incl. 60 Stück Brakteaten), auf Asien 13, Afrika 3 und auf Amerika 9; darunter finden sich 312 Silber- und Billonmünzen, 660 Kupfer-, Bronze- und Messingmünzen und 81 Münzen und Medaillen aus Nickel, Zink, und Zinn. Dazu kommen 11 unbestimmte Münzen, ferner 4 Banknoten und 27 Gipsabdrücke. Summe aller numismatischen Gegenstände 1095. Anhang: 1 röm. Fibula und Bruchstücke eines röm. Mosaikbodens. Für alle den verschiedenen Lehrmittelsammlungen des Gymnasiums gemachten Geschenke wird den hochherzigen Spendern hiemit der wärmste Dank ausgesprochen. V. Unterstützung der Schüler. A. Den zweiten Platz der Andreas Kautschitsch’schen Studentenstiftung, bestehend in der vom Hochw. Herrn Canonicus, Dom- und Stadtpfarrer Christoph Kanduth gegebenen vollständigen Versorgung, genoss der Schüler Fr. Plotsch der 3. Classe. Der erste Platz war unbesetzt. B. Die Zinsen der A. Kautschitsch’schen Stiftung im Betrage von 6 fl. wurden zur Anschaffung von Schreib- und Zeichenrequisiten verwendet. C. Die für 1886 fälligen Zinsen der Anton Hummer’schen Stiftung im Betrage von 5 fl. 25 kr. wurden dem aus Marburg gebürtigen Schüler Rudolf Üb leis der I. B Classe zuerkannt. D. Aus der Ringaufschen Stiftung wurden an dürftige Schüler Arzneien im Kostenbeträge von 18 fl. 3 kr. verabfolgt. E. In die Cassa des Vereines zur Unterstützung dürftiger Schüler des Gymnasiums haben als Jahresbeiträge oder Gaben der Wohlthätigkeit für 1885/6 eingezahlt: Se. Excellenz Dr. Jakob Maximilian Stepisehnegg, Sr. Majestät wirkt geheimer Rath, Fürstbischof von Lavant etc. etc., Ehrenmitgliei Vereines*) ....... Der hoc.hw. Herr Geoi-g Matjašič, infulierter Dompropst. n r, n Ignaz Orožen, infulierter Domdechant » » „ Franz ICosar, Domherr .... n n „ Lorenz Herg, Domherr .... >1 » » Franz Ogradi, Domherr und Director des Priesterhauses » » » Dr. Johann Križanič, Domherr » » » Josef Zidanšek, fb. Hofcaplan » » ,, Alois M e š k o, Chorvicar .... n n j; Karl Hrib ovšek, Spiritual des Diöcesan-Priesterhauses und T Professor ....... d » n Johann Skuhala, Pfan’er in Luttenberg » * » Dr. Johann Mlakar, Theologie-Professor und Leiter des fb. seminars ....... n » n Anton Ribar, Theol.-Professor u. Subregens des fb. Knabein Der hochw. Herr Dr. Franz Fe uš, Theologie-Professor . ;i » » Anton BorseCnik, Dom- und Stadtpfarrvicär » » * Marcus Cernko, Cborvicar und Stadtpfarrcaplan » » n Franz Heber, Dom- und Stadtpfarrcaplan n » Jacob Gaf, Caplan in St. Magdalena . » » » Martin Gaberc, Caplan in St. Magdalena :> » A. SuhaC, Pfarrer ..... Herr Constantin Freiherr von Buöl, k. k. General-Major d. R. . „ Victor Freiherr von Hain, k. k. Bezirksbauptmann „ Franz Kankowsky, k. k, Bezirkscommissär „ Dr. Matthäus Kotzmuth, Advocat in Graz „ Adolf Lang, k. k. Hofrath i. P. in Baden, Ehrenmitglied des Vereines „ Dr. Ferdinand Duchatsch, Advocat, Realitätenbesitzer etc. Barth. Ritter von Garneri, Reichsraths-und Landtagsabgeordneter etc, Maria Schmid er er, Realitätenbesitzerin .... Frau Herr Dr. Josef Schmiderer, Landtagsabgeordneter etc. Dr. Hans Schmiderer, Vice-Bürgermeister und Realitätenbesitzer Cäcilia Bitterl, Edle von Tessenberg, k. k. Hauptmannswitwe ;rr Ludwig Bitterl, Ritter von Tessenberg, Realitätenbesitzei-au Francisca Delago, Realitätenbesitzerin .... Frau Herr Fr Herr Heinrich Pfannl, Eisenbahn-Inspector i. P. „ Dr. Heinrich Lorber, Advocat, Stadtrath, Realitätenbesitzer , Franz Holzer, Realitätenbesitzer und Gemeinderath „ Johann Girstmayr sen. Realitätenbesitzer „ Johann Girstmayr jun. Realitätenbesitzer „ Josef Bancalar i, Apotheker, Hausbesitzer, Gemeinderath etc. „ Josef Stark, Lederermeister, Realitätenbesitzer, Gemeinderath „ Theodor Kaltenbrunner, Buchhändler, Hausbesitzer „ Anton Fetz, Glashändler und Realitätenbesitzer „ H. G. Ogriseg, Kaufmann und Realitätenbesitzer „ Philipp Ter«, med. Dr. .... „ Joh. Gutscher, k. k. Gymnasialdirector i. P., Ehrenmitglied „ Cajetan Pachner, Fabriksbesitzer etc. „ Roman Pachner, Handelsmann etc. „ Dr. Bartholomäus Glanßnik, Advocat und Realitätenbesitzer „ Dr. Johann Sernec, Advocat und Realitätenbesitzer „ Dr. Johann Orosel, Advocat und Realitätenbesitzer „ Dr. Alexander Miklautz, Advocat und Realitätenbesitzer „ Julius Feldbacher, Advocat und Realitätenbesitzer „ Johann Wieser, k. k. Bezirksrichter „ Dr. Johann Pekolj, k. k. Gerichtsadjunct . „ Dr. Johann Ritter von Haselmayr, k. k. Oberfinanzrath „ Josei Birnbacher, k. k. Oberfinanzrath „ Leopold Ritter von Neupauer, k. k. Bezirks-Oberingenieur „ Ferdinand Pachernig, k. k. Steuereinnehmer i. P. „ Dr. Albert Leonhard, k. k. Bezirksarzt „ J. V. Supan, Hausbesitzer ..... „ Alois Frohm, Weingrosshändler und Bealitätenbesitzer . „ Julius Pfrimer, Landtagsabgeordneter und Weingrosshändler her des fl. kr. ologie 2 j ____ 2 ____ 2 ____ 2 '2 2 _ 2 — 2 ____ 2 50 2 ____ 2 _ 2 __ ü — 3 — 2 __ 5 — 2 _ 5 _ 2 __ 5 — 2 __ 2 — 2 _ 2 __ 2 __ 2 __ 2 __ 2 __ 2 __ Ü — — Fürtrag 207 50 *) Ausserdem spendete Se. Excellenz noch monatlich 3 11. f'iir Freitische. „ Max Mori6, Handelsmann .... „ Karl Böhm, Privat ..... Frau Antonia Reiser-Frühauf, Private Herr Dr. Othmar Reiser, Advocat und Realitätenbesitzer in Wien „ Dr. Matthäus Reiser, k. k. Notar und Realitätenbesitzer „ Franz Oehm, Hotel- und Realitätenbesitzer „ .losef Noss, Apotheker und Hausbesitzer . „ Dr. Franz Radey, k. k. Notar und Landtagsabgeordneter „ Johann Grubitsch, Handelsmann und Realitätenbesitzer „ Franz Kočevar, Weingrosshändler „ L. Kralik, Buchdruckerei- und Hausbesitzer „ Karl S ch erbau m jun., Privat „ Georg Kaas, Director der Lehrerbildungsanstalt Frau Aloisia Stachel, Realitätenbesitzerin Herr Dr. Arthur Steinwenter, k. k. Gymnasial-Director „ Dr. Josef Pajek, k. k. Gymnasial-Professor „ Dr. Franz Žager, k. k. Religions-Professor „ Josef Meisel, k. k. Gymnasial-Professor „ Dr. Gustav Hei gl, k. k. Gymnasial-Professor r Rudolf Gas per, k. k. Gymnasial-Professor „ Johann Schmierer, k k Gymnasial-Professor „ Jacob Hirschler, k. k. Gymnasial-Professor „ Engelbert Neubauer, k. k. Gymnasial-Professor „ Franz Horäk, k. k. Gymnasial-Professor Geschenk des k. k. Steueramtes in Radkersburg . Ergebnis einer Sammlung unter den Schülern des Gymnasiums*) fl. kr. Übertrag 207 50 . 2 — . 2 -. 3 — . 5 — . 2 -. 2 — . 2 — . 2 . 2 — . 2 — . 2 — . 2 -. 2 — . 3 — . 5 . 2 . 2 . Ü — . 2 --. 5 — . 2 — . 2 — . 2 — . 2 — 45 . 50 63 Summe 317 58 Rechnungsabschluss Nr. 29**) vom 4. Juli 1886 Die Einnahmen der Vereines in der Zeit vom 5. Juli 1885 bis 4. Juli 1 1. Aus den Jahresbeiträgen der Mitglieder ..... 2. Aus den Spenden der Wohlthäter ...... 3. Aus den Interessen des Stammcapitals ..... 4. Aus dem Erlöse für ein mit dem niedrigsten Treffer gezogenes 1800 er Fünftellos ........ 5. Aus dem Erlöse für alte Bücher ...... 0. Ans dem Cassareste 1884-/85 ..... .__ Summe Das Stamincapital des Vereines beträgt (>.400 11. ö. W. und 100 11. (1. M. in Die Ausgaben für Vereinszwecke in der Zeit vom 5. Juli 1885 bis betrugen: 1. Für die Unterstützung würdiger und dürftiger Schüler: a) durch Beistellung von Freitischen ..... b) durch Ankauf und Einhand von Lehrbüchern und Atlanten, welche den Schülern geliehen oder geschenkt wurden, und durch Verabfolgung von Schreib- und Zeichenerfordernissen..... c) durch Verabfolgung von Kleidungsstücken und Bargeld***) 2. Für Begieauslagen, (Entlohnung für Schreibgeschäfte, Programme für die Mitglieder und Dienstleistungen etc.) ..... 3 Für eine 3% Prämien-Schuldverschreibung der k. k. priv. allgem. öslerr. Bodencredit-Anstalt ....... Summe Es verbleibt also ein barer Gassarest von .... 886 bestehen: 200 fl. 50 kr. 51 , 08 „ 272 , 05 „ 115 „ 20 „ r> 55 „ 54 „ 34 „ 7.-. 9 11. 72 kr. Papieren. 4. Juli 188ß 407 11. 33 kr. 33 , 20 n 47 „ 50 n 34 , 35 fl 100 „ 33 j, 024 fl. / / kr. 134 II. 95 kr. B 5 II. 00 kr., der I der V. 9 fl. 30 kr., . A der *) Die Schüler der I. A filasse spendeten 4- fl. 50 kr., der 3 n. 42 kr., der II. B 4 H., der 111. 6 fl. 01 kr., der IV. 5 fl. 60 kr. VI. 4 II. 20 kr., der VII. 5 fl. 90 kr., der VIII. 1 fl. 50 kr. **) Der Rechnungsabschluss Nr. 28 wurde in der ordentlichen Generalversammlung vom 29. November 1885 geprüft und für richtig befunden; der Ausschuss des laufenden Vereinsjahres bestand aus den Herren: Dr. A Steinwenter, k. k. Gymnasial Director, Obmann; Job. Girstmayr sen., Realitätenbesitzer etc., Dr. H. Schmiderer, Vicebürgermeister, Bealitäten-besitzer etc., Dr. Franz Zager, k. k. Professor, Eng. Neuhauer, k. k. Professor, Ausschussmitglieder; als Rechnungsrevisoren fungierten die Herren: J. Birnbacher, k. k. Oberfinanzrath und J. Hirschler, k. k. Gymnasiallehrer. ***■) Unverzinsliche Darlehen in kleineren Beträgen (eine andere Art der Unterstützung) wurden den Schülern in der Höhe von 170 fl. 00 kr., zum Theile gegen ratenweise Rückzahlung gewährt. F. Zu besonderem Danke sind viele Schüler des Gymnasiums den Herren Ärzten Marburgs für bereitwillige unentgeltliche Hilfeleistung in Krankheitsfällen verpflichtet. G. Dem Unterstützungsvereine spendeten neue Lehrbücher: Frau Al. Ferlinc in Marburg 14 Bücher im Werthe von 20 fl. 90 kr., Verleger Manz 8 Bücher im Werte von 14 fl. 40 kr., ausserdem Frau F. Pachner 11 und der Abiturient Ernst Mravlag 8 gebrauchte Bücher. H. Freitische wurden mittellosen Schülern von edelherzigen Wohlthätern 28(5, vom Unterstützungsvereine 42, zusammen 328 in der Woche gespendet. Für alle den Schülern des Gymnasiums gespendeten Wohlthaten spricht der Berichterstatter im Namen der gütigst Bedachten hiemit den gebührenden innigsten Dank aus. VI. Erlässe der Vorgesetzten Behörden. I. Erlass des Ministers für Gultus und Unterricht vom 7. September 1885 Z. 16337, womit der Gebrauch gegitterter (quadrierter) Schreibmaterialien an den Schulen vom Beginne des Schuljahres 1886/7 an verboten wird. 2. Verordnung des Ministers für Gultus und Unterricht vom 28. November 1885 Z. 22131 in Betreff der Einreihung des 19. Novembers als Tages des Allerhöchsten Namensfestes Ihrer Majestät der Kaiserin unter die Ferialtage der Volks- und Mittelschulen. 3. Verordnung des Ministers für Gultus und Unterricht vom 10. December 1885 Z. 22906, durch welche hinsichtlich der Maturitärsprüfungen an den Gymnasien und Realschulen die Bestimmungen über Prüfungstermine und Reprobationsfristen theilweise abgeändert werden. 4. Verordnung des Ministers für Gultus und Unterricht vom 19. December 1885 Z. 23017, mit welcher der Gebrauch linierter, schräge Richtungslinien enthaltender Schreibmaterialien in den Schulen vom Beginne des Schuljahres 1886/7 an verboten wird. 5. Erlass des Ministers für Gultus und Unterricht vom 2. Jänner 1886 Z. 85, betreffend den Beginn des täglichen Unterrichtes, die Termine für die Aufnahms- und Wiederholungsprüfungen, das hl. Geistamt, den Beginn des regelmässigen Unterrichtes und der Maturitätsprüfungen. 6. Erlass des Ministers für Cultus und Unterricht vom 26. Jänner 1886 Z. 1512, betreffend die Abstellung der Location an den Mittelschulen. 7. Erlass des Ministers für Gultus und Unterricht vom 1. Februar 1886 Z. 507, betreffend die Bemessung des Stempels (1 fl.) für die Duplicate von Semestralzeugnissen der Mittelschulen. 8. Erlass des Ministers für Cultus und Unterricht vom 7. März 1886 Z. 380, wodurch der Director verpflichtet wird, alljährlich durch mündliche Verkündigung oder im Wege des Anschlages seine Bereitwilligkeit kundzugeben, über allfällige Anfragen hinsichtlich der Bedingungen und Voraussetzungen des Eintrittes als Einjährig-Freiwilliger Auskunft zu ertheilen. 9. Erlass des Ministers für Gultus und Unterricht vom 9. März 1886 Z. 4452, betreffend eine Abänderuug der allgemeinen Norm über die Abfassung der Schulzeugnisse für die Gymnasien und Realschulen. 10. Erlass des Ministers für Gultus und Unterricht vom 17. März 1886 Z. 5086, womit gestattet wird, dass das für die Meldung der Schüler beim Übertritte aus der Volksschule in die Mittelschule vorgeschriebene Frequentationszeugnis durch die an den Volksschulen üblichen „Schulnachriclaten“ ersetzt werde, wenn sämmtliche Zweige des Sprachunterrichtes und das Rechnen in Verbindung mit geometrischer Formenlehre mit einer einzigen Note classificiert werden. 11. Erlass des Ministers für Cultus und Unterricht vom 6. April 1886 Z. 3340, womit die Ausfolgung von Zeugnissen über Aufnahmsprüfungen neuerdings untersagt und eingeschärft wird, dass letztere nur zum Zwecke des wirklichen Eintrittes in das Gymnasium abgehalten werden dürfen. 12. Verordnung des Ministers für Cultus und Unterricht vom 12. Juni 1886 Z. 9681, betreffend das Schulgeld an den Staatsmittelschulen (Erhöhung desselben für das hierortige Gymnasium auf 15 11. für das Halbjahr, Einführung von Schulgeldmarken). VII. Chronik. a) Veränderungen im Lehrkörper. Zufolge des h. M.-E. vom 15. Juli 1885 Z. 11518 wurde eine am II. Staatsgymnasium in Graz erledigte Lehrstelle dem h. ä. k. k. Professor Julius Biberle verliehen und an dessen Stelle der h. ä. Supplent Jakob Hirschler zum wirklichen Lehrer der Anstalt ernannt. Mit dem h. M.-E. vom 31. Juli 1885 Z. 14028 wurde die Ernennung des h. ä. k. k. Professors Lorenz Krištof zum Director des städtischen Mädchenlyceums in Graz genehmigt und an dessen Stelle durch den h. M.-E. vom 21. September 1885 Z. 17308 der Supplent am I. Staatsgymnasium in Graz, Johann Schmierer, zum wirklichen Lehrer der Anstalt ernannt. Infolge dessen schied auch der bisherige Vertreter des dauernd beurlaubten Professors Krištof, Supplent Johann Lechleitner, während der Ferien aus dem Verbände des Lehrkörpers. Mit Allerhöchster Entschliessung vom 15. September 1885 wurde der prov. Director Dr. Arthur Steinwenter zum wirklichen Director der Anstalt ernannt. Laut Erlasses des hochl. k. k. Landesschulrathes vom 8. Oktober 1885 Z. 5275 wurde infolge der Theilung' der beiden untersten Glassen die Berufung der geprüften Lehramts- candidaten Hugo Sch we nde n wein und Johann Koš an als Supplenten an die hiesige Anstalt genehmigt. Durch den h. M.-E. vom 6. August 1885 Z. 14132 wurde dem h. ä. Professor Albert v. Berger zu seiner Erholung ein Urlaub für die Dauer des ersten Semesters 1885/ü gewährt, und durch den h. M.-E. vom 27. Jänner 1886 Z. 962 aus Gesundheitsrücksichten dieser Urlaub für die Dauer des zweiten Semesters verlängert. Die hiedurch geschaffene Supplentur erhielt infolge Erlasses des hochl. k. k. Landesschuirathes vom 8. Oktober 1885 Z. 5275 der quiescierte k. k. Professor Christian Hauser, der jedoch schon am 1. März aus dem Verbände des Lehrkörpers schied, so dass dessen Unterrichtsstunden unter die Herren Neubauer, Meisel und Košan getheilt werden mussten. Durch den Erlass des hochl. k. k. Landesschuirathes vom 22. Mai 1. J. Z. 2593 wurde dem Professor Dr. Josef Pajek zur Wiederherstellung seiner geschwächten Gesundheit ein Urlaub vom 16. Juni bis 15. Juli gewährt. b) Die wichtigsten Daten. Während der Ferien wohnten die in Marburg anwesenden Mitglieder des Lehrkörpers am 18. August 1885 dem zur Feier des Geburtsfestes Sr. k. u. k. Apostolischen Majestät des Kaisers von Sr. Excellenz dem Fürstbischöfe celebrierten Hochamte bei. Das Schuljahr 1885/86 wurde am 16. September 1884 mit dem vom hochw. Herrn J. Orožen, inful. Domdechanten und Mitgliede des k. k. steierm. Landesschuirathes, celebrierten hl. Geistamte eröffnet, nachdem vom 11.—14. September die Aufnahme der Schüler stattgefunden hatte. Am 28. September starb der Schüler der 7. Glasse, Gregor S k e t, und wurde am 30. zu Grabe geleitet; am 1. October ward für ihn ein Trauergottesdienst in der Gymnasial-kirche abgehalten. Am 4. October feierte die Lehranstalt das Namensfest Sr. k. und k. Apostolischen Majestät des Kaisers mit einem solennen Gottesdienste und ebenso am 19. November das Namensfest Ihrer Majestät der Kaiserin. Am 13. Februar 1886 wurde das 1. Semester geschlossen, am 17. begann das II. Am 13. Februar starb der Schüler der Vlll. Glasse, Victor Hierzegger, eines plötzlichen Todes und ward am 15. zu Grabe geleitet; am 18. wurde für ihn ein Trauergottesdienst in der Gymnasialkirche abgehalten. Vom 9,—12. März unterzog der k. k. Landesschulinspector Dr. J. Zindler die Anstalt einer theilweisen Inspection. Am 17. und 18. April wurden die österlichen Exercitien in Verbindung mit dem Empfange der hl. Bußsacramente abgehalten; ausserdem empfiengen die Schüler dieselben zu Anfang und zu Ende des Schuljahres. Am 9. Juni land im Beisein des Herrn Landtagsabgeordneten und Kammerrathes J. Pfrimer die Prüfung aus der steierm. Geschichte statt; an derselben betheiligten sich die Schüler der IV. Klasse: Ferlinz Franz, Ivaas Georg, Križan Ferdinand, Hadey Cyrill, Wres-sounig Anton und Zmavc Johann und gaben durch vorzügliches Wissen Kunde von dem besonderen Eifer, den sie auf dieses Studium verwendet hatten. Die besten Leistungen waren die der Schüler G. Kaas und C. Hadey, denen die vom h. Landesausschusse gespendeten silbernen Preismedaillen zuerkannt wurden. Da jedoch auch die übrigen Bewerber ein vorzügliches Wissen an den Tag legten, so wurde ihnen hiefür die verdiente Anerkennung ausgesprochen, und es erhielt der Schüler J. Zmavc, dessen Leistung denen der Preisträger gleichkam, einen Dukaten, gespendet vom Herrn Landtagsabgeordneten Dr. Fr. Hadey, und das Werk Fr. Umlauft „Wanderungen durch die österr.-ungar. Monarchie“, der Schüler F. Križan einen Dukaten, gespendet vom Herrn Landtagsabgeordneten J. Pfrimer und der Schüler A. W ressounig das oben erwähnte Werk, gespendet vom Herrn Professor Lang. Die Preise vertheilte der Director nach einer warmen Ansprache an die Schüler, in welcher er zu treuer, unwandelbarer Liebe zum Vaterlande und dessen erlauchter Dynastie aufforderte. Am 15. Juni beehrte Herr Hofrath Graf Merveldt die Anstalt mit seinem Besuche und besichtigte dieselbe in allen Räumen. Am 28. Juni wohnten die dienstfreien Mitglieder des Lehrkörpers dem in der Domkirche für weiland Se. Majestät den Kaiser Ferdinand I. celebrierten Trauergottesdienste bei. Vom 16. Juni bis 9. Juli wurden die mündlichen Versetzungsprüfungen, vom 9. bis 12. Juli die Classification vorgenommen. Bei derselben erhielten die I. Glasse mit Vorzug folgende Schüler: Krulc Franz, Lerch Johann, Tropp Franz, Zoratti Peter der I. A,Panič Josef deri. B, Gobec Josef, Ilešič Franz derII. A, Lorbek Johann, Rakovec Engelbert, Venedig Willibald der II. B, Janežič Rudolf der Hl., Štrakl Anton der V., Gregore Pankraz, Kardinar Josef, Lukeschitz Adolf, Lunzer Rudolf, Mühmler Hugo, Stebih Josef, Zolgar Johann der VI., Hufschmid Albert, Lunzer Justus, Žmavc Jakob der VII.; Janežič Franz, Kotnik Josef und Pipuš Jakob der VIII. Classe. Am 15. Juli wurde das hl. Dankamt vom hochw. Herrn Domdechanten J. Orožen celebriert, nach demselben die Preise der Schillerstiftung für die gelungensten poetischen Versuche in deutscher und slovenischer Srpache den Schülern Bärnreiter Ferdinand der Vll. und Gregore Pankraz der VI. Glasse überreicht, und mit der Vertheilung der Zeugnisse das Schuljahr geschlossen. , ---------------------------------- VIII. Statistik der Schüler. 1 | 0 1 a s s e 1. Zahl. a I. 1 b a II. 1 b III. IV. V. VI. VII. VIII '/nominell j Zu Ende 1884/85 :! 37 I 38 58 35' 39 39 24 10 19 299' Zu Anfang 1885/86 .... 37 37 31 I S1 45* 40 37 31 28 11 323' Während des Schuljahres ein- getreten ! i 1 — 1 1 2 — 1 1 — — 7 1 Im Ganzen also aufgenommen 38 38 | 31 32 47 40 38 32 ! 23 11 330' Darunter: ! Neu aufgenommen und zwar: aufgestiegen 35 33 ! 1 4 4* [4 9 1 2 1 94* Repetenten 1 2 1 3 2 . 9 Wieder aufgenommen und zwar aufgestiegen ! — —. j 26 95 38 32 94 31 21 in 207 Repetenten 1 2 3 3 3 2 4 3 20' Während des Schuljahres aus- getreten 2 — 2 5 4 3 2 2 4 l 24 Schülerzahl zu Ende 1885/86 36 38 29 27 43* 37 36 30 19 10 305' Darunter: Öffentliche 36 38 29 27 43* 37 36 30 19 10 305* Privatisten ...... j — — 1 — — — — — — 1 2. Geburtsort (Vaterland). Marburg I 4 6 5 4 7 10 4 4 4 48 Steiermark außer Marburg . . 26 29 20' 21 31 n *>9 22 11 q 219' Niederösterreich ! 2 — 1 1 l 1 O l 19 Oberösterreich — 1 1 Kärnten 1 1 1 3 Krain — — 9. 2 Küstenland 1 — 1 1 1 1 5 Tirol 1 — 1 1 3 Böhmen 1 1 1 1 4 Mähren — — __ 1 1 Ungarn 1 — 1 1 __ 1 4 Croatien — 1 1 1 1 4 Bosnien — — 1* 1 ! Deutschland — — — — — 1 — — 1 Summe . . 36 38 29' 27 43* 37 36 30 29 10 305' ! 3. Muttersprache. j Deutsch 17 19 16 11 21 24 14 12 8 3 145 j Slovenisch 17 17 13' 14 21 13 22 18 11 7 153 j Serbocroatisch — — 1 1* 2* Cechoslavisch 1 0 3 Italienisch 1 — — 1 — — — — — — 2 Summe . . i. Religionsbekenntnis. 36 38 29' 27 43* 37 j 1 j 36 30 19 1 10 j 1 305'* Katholisch, lat. Ritus . . . 35 38 29' 27 42 37 1 35 29 18 10 ’ 300' Evang. Augsb. Confession . . : — — — — I 1 1 1 — II 3 „ Helvet. „ . . 1 1 Griechisch-orientalisch . . . — — — — l*j — 1 — — -ff 1* Summe . . *) Darunter 1 außerordentlich 36 j 38 er Schule 29' r. 27 ; 43*| i 37 36 ! 30 19 I 101 305'* C 1 a s s e 1 II. III. IV. V. VI. VII. VIII /iusanim«u 5. Lebensalter. 10 Jahre a b a 1 b 1 1 H n 11 4 15 12 „ 3 10 3 6 1 — — — — — 23 13 „ 7 11 5 4 5 2 — — — — 34 H » 9 4 7 8 9 6 — — — — 43 15 » 4 7 8 3 5 13 4 — — — 44 16 n 1 1 5 6 7 11 8 — — — 39 17 „ — 1 — — 9 4 10 7 3 — 34 18 „ i — 5 1 6 1 5 — 18' 1!) — 1 — 1 — S 3 3 12 20 „ ; — — 1 — 4 9 4 3 21 21 „ - 5 4 3 12 99 I 3 3 7 23 , 2 — — 2 Summe . . 36 38 29’ 27 43 37 36 30 19 10 305' S. Nach dem Wohnorte der Eltern. Ortsangehörige 15 11 11 10 14 18 11 10 7 1 108 Auswärtige 21 17 18' 17 29 19 25 20 12 9 187' Summe . . 36 38 29 1 27 43 37 36 30 19 10 305' 7. Classification, a) Zu Ende des Schuljahres 1885/86. I. Fortgangsclasse mit Vorzug 4 1 2 3 1 1 7 3 3 25 I. Fortgangsclasse 26 28 21 17 28 33 30 21 16 7 227 Zu einer Wiederholungsprüfung zugelassen 4 2 3 4 1 0 1 17 II. Fortgangsclasse .... 3 2 2 3 4 3 3 1 — — 21 III. Fortgangsclasse .... 3 3 2 1 4 — — — — 13 Zu einer Nacbtragsprüfung krankheitshalber zugelassen 1 1 Außerordentliche Schüler . . — — — — 1 — — — — — 1 Summe . . 36 38 29' 27 43 37 36 30 19 10 305** b) Nachtrag zum Schuljahre 1884/85. Wiederholungsprüfungen waren bewilligt 2 3 9 5* 1 13 Entsprochen haben .... 1 2 , 2 4 1 — — 10 Nicht entsprochen haben (oder nicht erschienen sind) 1 1 1 3 Nachtragsprüfungen waren bewilligt 1 1 1 3 Entsprochen haben .... Nicht entsprochen haben . . - Nicht erschienen sind . . . 1 1 1 — 3 ! Darnach ist das Endergebnis für 1884/85: i I. Fortgangsclasse mit Vorzug ; 1 i ■ 2 1 1 1 4 2 3 2 17 I. „ j 28 1 25 44 32 i 29 31 21 7 17 234 II- „ 6 i 5 10 1 ! 9 3 — 34 Hl- „ 2 6 8 11 I Ungeprüft blieben — 1 — 1 ! — 1 1 — — 3 Summe . . 37 38 j 58 35 39** 39 24 10 19 299** *) Darunter einem Schüler, der jedoch bei der Wiederholungsprüfung nicht entsprach, nachträglich durch L. Sch. E. E. vom 9. August 1885 Z. 4120. **) Dazu käme noch 1 Privatist, der im II. Sem. zur Prüfung nicht erschien. 1 8. Geldleistungen 1 der Sohüler. Das Schulgeld zu zahlen waren verpflichtet im I. Semester C 1 a s s e 1 I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. Zusammen a b a b V 37 37 14 16 24 25 18 7 5 , 185 a) im II. Semester 16 20 15 17 29 27 15 5 5 i 150 b) Zur Hälfte waren befreit im I. Semester — — 3 — 1 8 4 3 14 im II. Semester 3 4 3 10 Ganz befreit waren im I. Semester — — 18 16 19 15 18 21 14 6 127 im II. Semester 21 18 17 12 17 11 21 22 11 6 156 Das Schulgeld betrug im Ganzen 1899 fl. im I. Semester 370 370 140 130 245 230 210 90 72 42 im 11. Semester 160 200 140 150 260 260 180 78 72 30 1530 fl. Zusammen 530 570 280 280 5Ö5~ t«t 390 168 144 '72 '8429 fl. Die Aufnahmstaxen betrugen . . . 75-60 7350 4-20 8-40 12-60* 8-40 23-10 2-10 4-20 2-10 214-20 fl. Die Lehrmittelbei- träge betrugen 88-— 38-- 32- — 32-— 46* 40-— 38-— 82 — 23-— I1-- 330.- fl. Die Taxen für Zeug-nisduplicate be- trugen . . . — 1 — 2 4 2 6 — — — 15,— fl. Summe . . H3-li() imö 36'2(l Tali 62-60 Tolo 67-10 34~|(T 27-20 13-10 559-2(1 fl. 9. Besuch des Unterrichtes in den relat.-oblig. und nicht obligaten Gegenständen. Zweite Landessprache. (Slovenisch) I. Curs — — 10 3 2 1 1 — — — 17 | II. Curs — — I 3 7 8 8 1 — — 28 III. Curs — — — — — 4 2f 2 8 Kalligraphie . . 9 16 _ 6 81 Freihandzeichnen I. Curs 13 10 2 — 1 — — — 26 II. Cursft — 1 6 7 8 4 — 3 o — 31 Turnen: I. Curs 12 0 — 4 — — — — — — 25 „ 11. Curs 1 — 5 3 8 5 3 — — 25 III. Curs _ — — — — 5 6 6 2 1 19 Gesang : I. Curs 14 10 2 3 1 1 — — — 31 „ 11. Curs — — 8 10 7 2 1 — — — 28 „ III. Curs — 1 — 6 4 5 6 1 1 24 [ Stenographie I. Curs 16 10 — — — 26 ! II. Curs — — — — — 3 11 7 — — 21 Steierm. Geschichte 9 9 10. Stipendien. Anzahl der Stipen- dien . . . . ! — 2 1 3** 4 8 10 8 3 39 Gesammtbetrag der 5105-388. Stipendien . . — — 250 100 480-38 400 932-50 1477.50 1165 300 a) Davon traten 6 Schüler des U. G. und 3 Schüler des O. G. vor der Schulgeld-zahlung aus oder wurden nach L. Sch. R. E. vom 6. März 1884 Z. 1303 wegen Nicbterlages des Schulgeldes entfernt. ■— b) Davon war bei 7 Schülern des U. G. und bei 1 Schüler des 0. G. im II. Sem. das Gleiche der Fall. — *) Da 1 Schüler der IV. Classe, als welcher er bereits Aufnahmstaxe und Lehrmittelbeitrag zu Beginn des Schuljahres bezahlt hatte, am 1. Nov. 1885 freiwillig in die III. C asse zurücktrat, entfiel für denselben die Geldleistung in dieser Classe. — **) Darunter ein Naturalstipendium, bestehend in der vollständigen Versorgung beim h. o. Dom- u. Stadtpfarrer. -- f) Dazu noch ein Slovene. ft) In 2 Abtbeilungen. IX. Maturitätsprüfungen. a) Bei der am Sil. September 1885 abgehaltenen Maturitäts-Wiederholungsprüfung wurde der im Sommertermine auf zwei Monate reprobierte Abiturient auf ein Jahr neuerdings reprobiert; er wandte sich den theologischen Studien zu. b) Im Sommertermine 1886 unterzogen sich 9 Schüler der VIII. Glasse und 1 Externist dem Maturitätsexamen; die schriftlichen Prüfungen wurden vom 31. Mai bis 5. Juni incl. abgehalten und hiebei folgende Themen zur Ausarbeitung vorgelegt: 1. Zum Übersetzen aus dem Lateinischen ins Deutsche: Tacitus, hist. üb. I. cap. 36 post- quam universa — cap. 38 laudari nisi peractum. 2. Zum Übersetzen aus dem Deutschen ins Lateinische: Leopold Lampel, Deutsches Lese- buch für die erste Classe österr. Mittelschulen Nr. 237 a, erster Abschnitt. 3. Zum Übersetzen aus dem Griechischen ins Deutsche: Xenophon, Hell. 111, 4, 11—13 incl. 4. Aus dem Deutschen: Die natürlichen Bedingungen menschlicher Cultur in Österreich. (Mit Rückblicken auf die Geschichte). 5. Aus dem Slovenischen: a) für die Slovenen: Ciril — Trubar — Slomšek. Tri dobe slovenskega slovstva in njihovo označenje. b) Zum Übersetzen ins Slovenische für 3 Schüler deutscher Muttersprache: Apollos Ausspruch: „Erkenne dich selbst.“ (Süpfle, Lateinische Stilübungen 11. Th., S. 255, Nr. 227). 6. Aus der Mathematik: 1) Der Seetor eines Kreises, dessen Sehne a und dessen Centri- winkel