CRcucrcndo Iunsconfulro dno Iohanni
Antonio de fančlo Georgio Epo Alcxan
drino fančhflimi dni' nri pape Referedario
facri' Palatii apfici' caufaip Auditori zc*

Rationcm his ftudns qmhus tua eruditi
one inuigilaui Sč cofuetudini mca: repu
gnantenuiTu tn prius illuftriflimi Pim/
cipis Bonifacn Marchiois MontifFerrati
pro obtdiena pr^ftada in fummo Potificatu Alexa
drbvFPčtiEcis maximi per tne habita.-hodiop uclo
ci manu & efragmecis quibufda meis m unum con/«
gcftatrnad tc mitto qui' illam proco q>apud ponču
ficim gcrisofficfo requifi(K:grarum fuk admoduin
q? prius tuas in manus incident: Tum officii tui i  u/
rc:tum maxime quia eius cxatren 8i  cenfuram Tub/
Eura efi:qui fumma rac fempcr profccutus eft bcni
uolentiaream parcr & prareptor mi optimc pro rcm
poris ncceflitatc corrigito:& dirigiro me in femiram
rcčlam :quia feruus tuus ego fum ;ncc facilc a beri a/
ucrim fi lucerna fulgoris tui illuminabit mc*Romae
tcrtiodccimo kaf-Marcu' Anno xpiM-cccc*xc/ii‘

E-R-D-V-filius Bcneuenutusde fančlo Georgio
Equcs Ihcrofolimiranus Illuftriflimi dnu Marchio
tiis MontilFcrrati Orator*

OVSOOkA


COratio m Confiftorio publico Rom? pet
magnificu S L  generofum dnm Beneuenutu
de fancto Georgio Blandrate Comite equi^
tem Iherofolimitanu SL  dodore m Pontifi'
catu Alexandri*vi-Pontificis maximi:pro il
lufhifTimo Si  cxcellen;dno fuo dno Bonifa
cio Marchionc MontifFerrati habfta; Anno
chri fti • M ♦ cccc • lxxxxm»

On fuit (atis maxime pontiTex Alexan/
der op  faufto fcelice SL  iucundiiTimo tue
ad fummu pontificatus culme afiumpti
onis accepto nucio Bonifacius Marchio
Montijlerrati prmccps nofter illuftriflimus publP
cas in urbibus SL  poplis fuis lamcias atep m templis
per fandos faccrdotes imortales SL  bono^ olm retri
butori deo gras agedasidebitofep honores 8C  pia thu
ra urenda infh'tuerint:q<d te ad faeram beati' Petri (e
dem uocaucritidilecTHTiinecp filii fui dni noftri Iefu
xpi in terris uiccs & greges fui curam credidcrit:nifi
ad tua nos fanditate mififlet quo fua erga te ČL  fan
dam apforum fcdcm:fidem ;obferuantia: obedienti
a ny.SL  gat*dii magnitudine:q> pro hac tanta re coco
pit fignificaremus-Optacius enim iucundiufcp nihil
ei contingere potuiflet in uita quam te faerofand«
Roman« ccclefiae diuina puidentia prefedum effe
d/cere*Cum ad tu« fublimatiois optatiffimu nunci

ExordiG

iucunditate

etgaudium]

apperit*

Excu(iitio

DmiTio

um dupltccs tcndcns ad fydcra pafmas:Nunc dimit
tis inquit fcruum tuum domine in pacc:Quia uide/
runt oculi mci nauiculx Petri cum obcigifle guber
natoremteuius aufpiciis SC moderaminc intutiffimij
falutis portum pcrducatur* Cuiufčp prudenria SC au
člorirate podit xpiana religio tura: fecuraq? quidčc/
te Nihilq: tibi SC huic (acratilTima: fedi ram glorio/
fum:tam accomodatum tamcp profpcrum fuccedcrc
potuit unq uf po teli: :q? iure fibi pro co qd dl catho
lice fidei cultor fmguIarifTimus non putet piter dTe
c6mune*Et quide maiore ac penitus mcredibile pro
hoc tanto SC tam cčmuni bono: afficit gaudio Prin
ceps noflcr q? noftra inculta:incrudita tam cclcbcr'
tirno conccfl u indigna <:onfcqui ualcat oratio-Fatc/
bor enim ingenue atep affirtnabo parer optimc ma/
ximccp cx mulds alioru Principumqui cadcmqua
nos caula ad te confluunt oronibus: maioris elegan
tiacmaioris ornatusrmaiorifcp do&rinar o ra tičeš au
diuiffe tciSC auditurum clTc maioris uero ofFicii: gra
uioris pietatis:finccrioris afFcčl us: principioriicp fi'
dei nunciastfortaflc paucasJd eni ab co mclius:ue/
riulep fit in quo quidcm plures urgentiorcfqj*Qua/
re id raciat fubfiint caufx :quas cfle in Principe no/
liro quia facilc te pci fpicerc cxifKmatnus ad prefens
cxponcre nodri muneris rde non duximus:Nc htc
tč pore quo oportunius de te:dc tuis uirtutibts d<qj
caufis iuftidimis tux ad id ud dfuinum folium iuty

limationis magis agetis eft*Alienas laudes mtexere
uidcamur* Cura uero fis Califti term Potificat? ma
xfmi nepos i Si  manuu opus iTcp dfumo aflatus nu/
mmetecum forcquftato gubernaculo nccclTarius
efles auguratus fueratjNon crit alienu ipius impri'
in is fceiiccm excftare mcmoriam: Cui nihal potius
fine qua confuiere comuni oim bono :quam ^pfpice
rc puhlice xpianorum oim utilitati 8C  gloria::qua ea
fequi Si  complečH qua? Ro-pondficatui: Si  fpfendo
ri:S£ ornamento futura eflenc-Rcčic igitur in omni
bus acčtionibns fuis deum pre (c  ferebat; fuorumqj
omnium ccmodorum oblitus: Rcferebat omniaad
amplitudincmtad dignitatem fummi pontificatus*

Et nc ullam fapientiae partem neglcxtfle uideretf m
utta:intcliigerctq’ duo elTe uiucnai gcncra:a!tcip co/
templatiuum:altcrum actiuum Et rurfus adionum
alias c (Te bellicas:alias efle urbanas:quicq tem pon/
bus ei ab intdiigcntia diuinarum arq; admirabiliu
reru fuppcraietad omne itaad uirtutes bcllicas tra(/
fcrcbat:ut urbanas nunq a fc rc'ccret‘Cum hcconv
nia ad xpianac religionis dignitarcm:dccus Si  gloria
nihikp ptci mittcbatdqd ad belli gerendi :rd uičtorig
con(equtnda: ratiouem: ad deledum crudelijTimum
Turcorum genusiad compcfcendos Italff maximos
turbines artineret-Dc cuius tandem rcligione.-pieta/ Aemulatio
teaufticia: clementia :animi magnitudine* grauifli/ laudifcalifti
nioqj confiiio;& magna in fummis negociis obema

dis fortkudine 8C  conflantia*De uiris ponnficu ciui
lifq 5  dodrina*de hberalitateerga oes uiros bonoscc
graucs:quod maxi'meRo‘dececpondficem fupcrua
cancumiputo hoc loco uerba facerc ubi frequeri fcr^
mone prcdtcantf-Cuius tamcn eulogium eccrna me
moria dignum SC  memori traclandum podore Tilen
tio pr^tercundum non duxf* Quo Ro* pontifici' mV
hil difficilius q fe optunum pr^ft arc<Nihi'i kem fas
ctlius cfle afebat:q> qua dum habeat netnine cx tam
graui coceflfuipfertim te maxie Pont-ignorarc puto
£>ed genus SC  proauos SC  qug non ferimus lpi' uix ea
noflra uoco-Ad te lgitur ex quo totius oratioms ar
gumchtum pendec SC  fundamentum micdumeftj
ut fcrmoncm conuertamus omnibus gratum magis
efleconfpidmusdicet tu pro tua modeftia fandkli/
tm' patrui tui' laudcs equiorc animo hbcntiufčp 5 tu/
as audias-Ncc fane te coram tuis de Iaudibus • Idco
agendummfHtmmus uttibi' adulemur q? a nedra
noftrfcj; mtcgernmi principis confuctudinc prorfus
alicnum cRSed.ut uera dicendo (apientidfimo^ uk
ro^ qm' te pontificcm clegerunt ludkium dccretucg
comprobemus:principi'fqi nodri mftam gratulatio/
rus ac gaudn caufam rcpcriam? • V rget rnam id ma
ximc quoma uirtun gloria (čmper comcs fuit: qux
quanto magis tcgit SC  fpermtf: hanc tamcn mukam
blandc ueft igat SC  ultro ambit honor • Dcauit totus
a rurc profedus lidor ,SC  in medks conful quffitus

aratrix-Q ui' igitur benefacittde (č quoc£ bcnc ut au/

diat neceflc crt-Dcus omnipotcns qui agit oia fems

pcr pro fumma infinitacp prouidentia populi' fui af>

fličKonem rcfpicicns-Te idcirco qumtum a Califto

ad pontificatum omnium fuffragiis fortunatiflime

uocauit:& quafi lucidifTimum fidus uix in tencbris Alexandn

agente populo conftituit« Quod fančHfTimum pru laudes

dentiflimum grauifTim^efTecognofcerct- Quiqj

tot rerura periculartot naufragia expertus: flučluan

tem Petri nauiculam optimc releuare ♦ Et famelicos laudes abcx

lupos ab ouili fuo caute arccre nofcis*Quid enim ti perien & ge

bi per deum immortalem natura fortuna dcnegauit nere fuo

quod homini fas fit optare* Qui patriam celcbremj

parcntes claros:familiam generofamangenium acre

ČC  cx c^tcris corporis robur ,* ac ingenium habunde

largita efbquo eflcs ad id mun9 ad quod te dcus de

ftinaucrat omni parte aptifTimus-Qua: pr^terea nes

gociorum grauitas:aut Romana ccclefiazconditioj

tcmporumcj difficultas contigit unq quam non fis

expcrtus qua» uc tuo non ccflfcrit confilio-Cardincn laus a bnge

munus Si  Vicecancellariatus officium ad quod pro ftis offlciis*

pe omncs graues pontificis rcfcruntur expeditiones

ubiq 5  maxima ccclefiafticarum rcrum moliš uerfatf

Tanta cum laude: tanta cum omni curialium bemV

uolentia : SC  admii atione cgilti :  ut ad iftud faftigi/

um iure SC  etiam merito peruener/s :ciufcp militi«

emeritus fis*TriumphaIem quocp coronam gerens;

Iii quam bencin quam dignenn quam <Jcnfq; laucta
bflfter dimicaueris* Exffti'mantis cunčhs ta n ta; diV
gm'tati'sonus;quia nulla m tcrris pr^ftantior ha bet'’
nulliufq3 humeris i'ufh'us a ut melius q ribi hoc tem
pore čredi potuiffe: Qui' pulcherrima^: rcrum cxpe^<
rimenta dediiTes:Cuicp dommicum gregem lam aa
tea(ut i'ta dixcrim)mercenanus e luporum k faucibus
fepenumero eruifthboms faltibus egiftiialubribus
floribuspauiftfCuuifcp uoccm domimcae oues aux
chuntjnorunt ČL  fčquuntur> Et ne quidcm cius mer/
cenarii morem qui uidet ad fe ucnfcntem lupu ČL  fu/
cit tanq ad eum de ouibus no pcrtincanfcd cius pro
fečto qm' dno fuo comiflum gregem *Cu:'q? m par<*
tem paftoralis fohcitudims adiečlus haud fecus:
qul proprium ČL fuse  tantumodo cura: commiflum
cariflimc protexit:cdueauirq;* Cum igitf fisfapierif'
fimus SL  late ribi fitcuflodia crcdita campn Confiv
tueritq3 te omnipotes dcus fuper gentes SL  regna ut
edi'fices:dcftruas:plantcs ČL  cucllas quisdubitct*Te
fuper gregem tuum cffe uigilantifTimu quandoquiV
dem no decet in totam fapientem ftertere n oči e • Et
qucmadmodu pericicm Athcnicnfcm uirum fapien
tem cum preturam ad fe delata gefturus eflet: dixil/
fe ferut*Caue pcriclcs m libcros homines magiftra>
tum geres ČL cos Grarcos atq? Athcnicnfcs »ta trumV
me hefitandum eft te fupremo animo uerfare: tum
quem magiftratujtum apud quos gcras;dairq: op c/

ram ut opinione qu£ de uirtute fapicntiVp tua apud

ciucs urnima cft non modo cxplcas: Verum ctiam

longc fupcrcs* Quandoquidcm natalis tcrra tcap^

tiflimum gcnuinalumna Koma adiuuit* OfFicia m

ftitucrunt:cxercitationcs Ii bcralclčp dočlnnjc crudi'

erunt:diuinum numcn impulit.TančlifTimorum uu

rorum fuffragationcs induxcrunt • Ec ncquid dcfic Borgia fa

acccdatquodcxBorgia Hyfpania:getis darilTima mina*

famiiiam origtncm ducis quod Califtus patru9cdu

cauitnnftituit: atq; huius tantardignitatis grad um

preparauit.-Ad hrrc cum omnis antca<% uit e tup ras

tio arcp inftitutio ad diuinam laudcm &  gloria fcnv

pcr in renta atq; erctfa fueritra uoluptatibufčp libcto

hominc indignis prorfus abhorrucritJpontificatum

co tc animo iniifTe romccflandu cfbut tibi oneri ma

gisq honori acecdcrcc:Prcdcficlq; in eo poti9q prc

dlcs-Cumnon ignores hoc cflc pontificis mu n us,*

ut ad comoda faluterrKp Rcipubi i'cx fc  totum couc

ncrat:ac noq? ut pontfficatum fibbfcd ut ipc fc potiti

ficatuf aliget S£ dediturum faciat- Qui tamen pfunt

Augufiino tefte meronbus čj honoribus afficiun'

tur magnisiCum fint tančj fignum ad faoittam cx^

politi • Alcxandri prateica r.omcn bona ut arbitra^

mur rarionc:& bono omine ailumplift i; q, AIcxanx

dros ocs tum pctificcs :tum imperatores exactos po Laus a fuo ’

tificatum: imperiumep foeliciilitre gefliffe noucris nominc

atq; huic ideo nomini dccicta  fyderum fortummq$

relcgarhnec minus ctia digne pontificatus hui'us no
mittis grauitati q nomen ipm pontificatui SC  rcgius
tuus afpečtusjac de c?Io tračla fpes utriqj SC  notnim'
SC  pontificatui apte coniungitur* Alexander namcp
gneča lingua auxiliator uir dicitur:cuius fignificati
one uerbi admoneris q? SC  facis humanis laboribus
teauxiliatorem aduičlorem prfftare ♦ In maximam
quoq$ & ampliiTimam tui nominis laudem cedit q>
Jitteris diuinis 8C  humanis oblcctaris maxime Si  qui
dignitatis gradu cazteris mortalibus omnibus pra>
ftas*Ita amplitudine pr^ftantiacp uirtutis cučVis fu/
laus lrarum perior iudiceris« Non eni apud te minus q apud uc/
fcienria teres iila diuini Platonis ualuit fcntcntia:qua tum de

mum Refp*beatas ccnfuit-Si aut Philofophi rcgna
rentjaut Reges philofopharent: olm namqj artifex
eft fapientia:quae ubi cum regali maicfhre coniuri'
gitunadmirabilc neicio qd pr^ftatdEt hi uel pontifi
ces uel Impcratores cxceHetifTimi in prim is Jfcmpcr
funt habiti:qui Si  1 ittcratiiTun i cruditiflimiq? fucre*
laus ab elo/ Nec omiferim his annuciare optimam facundiam et
quetia etcor in cxplicandis confiliis jfcntentiifcp tuis eloquentise
porisforma uim magnara SC  admirandam:corporis formam ho
ncftam:ac imperio dignam Si  dignitatcm libcralcm
his tantis & tam pulchris natura memorib?; ftudio
quoq^ plurima addidifti:pr?iertim diuturna tračlan
dorum rerum exercitationem fingularcm: cx longo
ufu paudentiam« Nem enim ad iflud dignitatis cul/

»»cedit g,
Jc jmeKqi'
‘nibus pr&
Mcudisfu,

»gapudue/
isjuatunufe
•ophi rcgna
amcp arrifex
i rc comW

lUtlpODtlfi
in is fcmper
imi<^jfucre*
icuadaat
clajuentii
fbrm.imfo

o liberalca

tutraflan
uttlongo
nians cw

rnen repente K quafi pale ačliis ad fpacii fine impul
fus* Sed confulco: fed mature: fed multis magnifep
rebus & digtiiratum gradibus periditata prudentia
tua:ad fummum mcritumcpdignftatis culmendeo
afpirante:# fapientibus uiris adiuuatibus prouečl?
es*Quid ergo de te piura aut maioradefiderabimus
quandoq? de uirtute omnis religiodufticia: libcrah/
tasidcmcntia: affabilitas: probitas: pietafčpjfidefcp:
qu£r tccum ab immatura etarc prodietunt cccomit-
tantur*Tccp omnibus populiš .omnibus nationib?
admirabile tefumme ucnerandum crcdunt »Miran
igitur debet nemo <j> pr^fiantifTunus Princeps no'
P er hrticiam itnmorralcmtgaudium incredibilctuor
luntatem incomparabilem te Pontificem dedaratu
fufccpn it-In qucm tot funt congefla bona: tot amV*
mi dotes: quo duce: quo paftorc falutis portum au>
gufta tempora naeti fumus-Eritenim ficut iam pr^
lenfit Aurufpcx: fpderumcp fctutnx indiebustuis
iufhcia:& habundatia pariš in terra hominibus bo^
ne  uoluntatis*Iniquos autem dextera potentiae tuas
contcrct* Supercp afpidem & Bafilicum arabulabis:
& conculcabis Leonem SC  Draconctn*

Acmulatio

dccrctu Car CMonuerut immo impulerut hfc mgenria tua me
dinaliu ap/ rita Pater beatiflimc hos reuerendiflimospatres do
probac minos Cardmalcs totius orbis lumina ut te xpi'anae

ref pnjferenttfaccrdotem maximum confHtucrunt«
Quippe qui pr^ter ingenii acrimoniam SC  cxcclletia
pretep honeftarum artium dočbrinam ut uno con
dudam uerbo pcrfpcxerut omnia m te cfTe que Ro/
mano pontificf ud ncccflarfa uel opportuna cfle pu
tantur*Quo fit ut uniueifa chriftiana Rcfpu- reue/
n  nd dl un is dominis Cardinalibus immortales: m/
čredi'biles habcant gratias:optimumq? dccrctum ue
ftrum fummis laudibus afferant Nec enim no opri
mi ccnlcri debcnc hii qui Principes fibi optimos de
ligunt*Talis profečlo SC  tantuseft his qucm
ftis patres ut nune crutus amaret*

V iuere fub regno tali fuccumbcrct aulae
Fabricius euperent ipi feruire cathoncs
In quo tam uario uocum gcneramq; tumultu
Tanta quics iurilčp metus feruator honefli
Vc nihil aut fcuum rabies aut turpc libido
Suaderc placidi fetuirent legibus enfes*

Conclufio* C[Atdcniq;iamcouenitutlaudumtuarum turgen
tia uel apr^ftringamusndc^ cuius caufa legati miffi
Pra ftatio fumus cxcquamur • Vcnimus ing ut te dni noftri [e

obedientia:* fu xpi in terris uicariu SC  bcati Petri uc^ fucccffore:

rcl igioifgj xpiane prem duce principe ct moderatore

iuxta fandorum patrom dccrcra ct confilia agnofča

mus SC  qmaximcpoflnnus ucncrcmur utq? a )tiqua

illuftriflimi Bonifacii Marchiois M c ti [Ferraripriti

cipis noftri obcdicntiam Si  rcuercntiam ribi' apollo

lorum Principis uice deuoueam? :dediflcmufq :qua

dicamus 8i  pollicemur: Secp illuftriflimam Maria

coniugem quc ncdum rcligk)ne:pictatc:pudicicia:!i

betah'terma: Sed criam cattcris regiis uirturibus ica

predita cfbut ad feprrum nata cffe uidcatur una cu

duobus filhs adhuc infantibus: forma: tamen egre"

gi£E Si  indolis admiranda:: quos ego angelulos ap^

pcllo*Scatumqi umuerfum ribi icmendaros cfficia^

inus:quos tu in tuos SC  fančEe Romana cccleba: fi

lios obfcqučrifTimos Si  dcditiflimos ac fucrc hačlo

nus admittere dignabere* Eftenim (plcndidiflfima: Defamflta

peructufla:& c^farca familia de Romana ccctia mul Mc cdfcrra

tum merita:qua Romanum Pontificem SC  ccdcfia: ri ep de Ro«

partes quo / :unq! res fc (econtudcrint nunčj deferuit ee*fit fcnmc

quae cius momta humilimc fufccpit: que religioncm rita

femper coluit:qua: chriftum nominis hoftes f^penu

mero profligauic*Ihcrofolnnitanutrq3 imperium ec

clefiae Roman altquando fubrgit:quarecckfiis plu^

ra contulitjquas proprio parrimonio fundauittdita/

uit Si  erc.Kit Cuiufq; tadem fides SC  dcuotio adeo no

ta eft ut noxius fit mhil Congaudet ergo ribi SC du  Ccgauclcs

gnitati tuae Princcps noflcr ut religtofiflimus: non

quantum cacteri ftccre;fed quantum nulli magis;Ec

non quantum d id  aut excogitari potcP t Ced  fupra^
dici' aut excogitari fant fas fit:opefqjomnes & quaf
cunq5 dires Si  fortunas luas ad incrcmentum tua: dl
anitans SC  tui facrariflimi' notni rus cxponfmns SC  di
cainus*Rch'quum uero ePrdeum omn/potente uni/-
ucrfi conditorem umgenftumcjj efus fiiium qui pro
Petro rogauit ne dcPiceret fidcs eius pic compreca*
de fide abra tnunobtcPemurcp et te nobis SC  tori Reipub* chri/
he«Geri*xv Piana: pro p/etate fua quam diuriPime foelicem coni
de ca Pita te feruet • PratPctcp ribi Abrahe fidem: Iofeph caPita^
Iofep - gen* tcmdndith abPinentfatmRuth laborandicedulka/*
xxxix« tem; Da u id humllitatempob SC  Thobia: padetiam*

indfth abPi SC  Boos Iargitatcm«PoPremoq; nonnm tuo eternP
nen«Dan«b tatem adidat«

CDixi*

^omonaicpj

:mcnturatuxd\

scponimus&Av

nnlpotcnttum/

s filium qui pto
pic comprecv
i^cipub- chvi/

racfakemcon

r.V&pbaftita/

wmd\adaV\\.v

\ob\xpadtuaw,
w\m  tuottttnv


-s — T-vc >* ! J 'C ? rl  V. J

■ mi*  J ' s

Mp 4.1 'M %  * t -

lF3£* ? t