SIEBZEHNTER JAHRESBERICHT DES zu PET TAU. VERÖFFENTLICHT AM SCHLÜSSE DES SCHULJAHRES 1885)6. INHALT: 1. QU.-KRITUH, TACITI GER MAN LAS QUI CODEX AUT QUI CODICES OPTIMI SUNT. VOM GYMNASIALLEHRER FRANZ ŽELEZINGER. 2. SCHULNACIIRICHTEN. VOM DIRECTOR. PETTAU 1886. IM SELBSTVERLÄGE. nlf Ti M ^:m// j m : < /imn-iT/ m 'J rn .uattsm: ,>>>} /1 • • - ' • ■Ki t r 'Ji' i -i Iv1.’ . , : !, • ‘ i ••i • II/ .rn- tv.li’-t'l r I.'.iiiT' Vif / *U ■ • i '■> ! I/ / W I ' • • ■’ ’' I ; i'. I.i ■ i . i;'-',- / ;!U i i i.lic I, i / ./ ' '"!t « .■ ' - v ?.•' ti» „,.sVW +j - • 8: "t i.vm1-"!' •V ,, . \V. ninuk«, Uuchdruckerei In Pettau. Quaeritur, Taciti Germaniae qui codex aut qui codices optimi sint. Massmanni, Mauricii Hauptii. Adolfi Michaelis, Muellenhoffii, Holderi egregia industria indefessoque labore id effectum est, ut de universa scrip-turae varietate ex codicibus eruta ubique fere liquido constet.. Innotuerunt et collati sunt omnino viginti vel duodeviginti (de duobus enim res est ambigua), quorum notas a Massmanno usurpatas hic apponamus. I, A — cod. Arundelianus, qui vel Oxonii vel Londinii in rauseo Hri-tannico asservari dicitur, sed nunc non amplius comparet.; II, B — cod. Bambergensis, a Fr. Modio in usum Lipsii collatus, sed et, ipse deperdiLus; III, F — cod. Florentinus, bibliothecae Laurentianae, saec.XV, membran. ; IV, H — cod. Hummelianus, olim Frid. Hummelii rectoris scholae Alt-dorfiensis, deinde Christ. Theod. Adam. Dorfmuelleri, pastoris et rectoris Werdeniensis; saec. XV, chartac. Alfredo Holdero hic codex optimus esse videtur. V, K — cod. Kappianus,'olim Kappii Raruthini, nunc bibliothecae reg. Monacensis; desunt capp. 1—8, 44—46; saec. XV, chartac.; VI, L — cod. Londinensis s. Harleiensis; saec. XV, chartac.; VII, M — cod. Monacensis; saec. XV, chartac.; VIII, N — cod. Neapolitanus, olim Romae Farnesianus, bibliothecae reg.; saec. XV, membran.; IX, P — cod. Fontani Lugdunensis, bibliothecae universit. XVIII. Periz. c. 21, ab Jac. Perizonio bibliothecae univers. legatus; a. MCCCGLX martio mse membran; X, R — cod. Romanus Vaticani n. 4498 ; saec. XV, membran.; XI, Ra — cod. R. V. n. 18(52; saec. XV, chartac.; XII, Rb — cod. R. V. n. 655; saec. XV, membran.; XIII, Rc — cod. R. V. n. 1518; saec XV, membran.; XIV, Rd — cod. R. V. n. 2964; saec. XV, chartac.; XV, Re — cod. R. V. n. 1795; saec. XV, chartac.; XVI, Rf - cod. R. Angelieae bibliothecae (Augustinorum); a. 1466, chartac; XVII, S — cod. Stotgardiensis, cod. hist,. IV, n. 152; saec. XV, chartac; XVIII, T — cod. Turicensis, bibliothecae Carolinae; desunt capp. 8—16; a. 1502, charlac.; XIX, V — cod. Venetianus, appendix miscellaneorum classis XIV, n. 1 codd. LaU.; a 1464, chartac.; XX, W — cod. Vindobonensis, bibliothecae caes. et reg.; saec. XV, membraneus. I, Germ. cap. II, 8 (Legimus secundum Holderum.) P: nij'si i patria sit; Rc: m* | si p. s.; RbfFL: nisi p. s.; HTS : nisi sibi p. s.; VMNRade : nisi si.*) P pro nisi plerumque scribit n', rarias solutis litteris nisi. Scripserat. ergo hoc ipso loco nisi, mox separandum sibi esse ni et si intellegens. W**)., Ms., L., K., II, Mh., Bst., B. hoc loco legunt : nisi si; Illt., H.: nisi sibi. nisi si p. s.J Germanice: außer tucun eS ba§ Sßatcrtaub ift (Bst.); außer, (au3= genommen) tuen» eä ba§ 35ater(aub fein füllte (Nos). — nisi sibi p. s.] = wenn er e§ liidjt gum ^aterlaub tjabeu füllte, Primum quia «nisi sibi» ab-sonam quandam continer'e vocem videtur, quam a Tacito esse factam eo minus credere possimus, quod «sibi» ad facilius hunc locum inlellegendum non est necessarium, sed ul, demonstrabimus, vitiosum; deinde si Tacitus «sibi» scripsisset, certe «nisi illa (sc. Germania) sibi p. s.» scripsisset; tum hoc loco omnino non «sibi», sed «ei» scribendum erat, quod Tacitus Germanium describens suam tantum, non alterius personae (h. 1. praecedentis «quis») opinionem dicere potuit. Quas ob causas existimamus «sibi» esse *) Sub hae linea posuirnus lectiones, quas nobis praebet Holderus in ctlitiono sua Germaniae: sibi HS, si MA”. Holderus has codicum notas usurpavit: H = cod. Hummelianus. Y — archetypus codicum M et S. M = cod. Chiemensis nunc Monacensis lal„ 5307. S = cod. Comburgensis nunc Stutgartiensis. a consentientes A” et Perizionianus vel A’ et a. A” = A et a inter se congruentes. A cod. Vaticanus 18(52 a = editio Viennensis s. a. (1509) A’ archetypus codicum A et Perizoniani. **) Bm. Bacmeisterus, B. Baiterus, Bst. Baumstarkius, Bk. Bekkerus, G. Gantrellius, Gl,- Gerlachius, Gb. Gruberus, III. Habriius, Ilpt. M. Hauptius, tlf. Hirschfetderus, H. Holderus, Hit. Iloltzmannus, K. Krit/.ius, L. Locwius, Md. Madvigius, Ms Massrnannus, M. J. Muellerus, Mb. Muellenboflius, N. Nipperdeyus, P. Prammerus, Rb. 0. Ribbeckius, H. Bitterus, Th. Thoinasius, T. Tueckingius, Sch. Š. = Schvveizer-Sidlerus, Wn. Wackernagelus, Wtz. Waitzius, W. Waltherus. VVfl. —■ Woelfflinius. repudiandum. «Nisi .si» autem praeterquam qnod et aliis locis, ut Tac. ann. VI, 25. XV, 53. Agr. 32. Cic. Catil. 2. 4. Quintil. 4. 1. 70 pro «nisi forte» saepius invenitur et hoc loco difficilior est lectio et meliorem habet vocein, etiam id agit, nt condicionalis ralio atque exceptio optime confir-metur. Cf. Caes. de b. (I. comm. I. cap. 31. Cic. de or. II, 58, 237. Id. fam. 14. 2. Cornel. Nep. XXV, 13, 2. 2, Germ. II, 19 P c. cet. omnibus: natiofo noni nö getis; M: non genti se valuisse; S: coaluisse. Editorum maior pars: nationis nomen, non gentis; K: nationis nomen in gentis; T. (a. 1885 cd. VI.): nationis nomen, non gentis. Sch. S. dicit, Ilal- mium legere «nationis nomen in gentis» et, III. bis verbis commentatur «nationis nomen, non gentis»: „ . . . non opus est. igitur Broterii coniectura «in gentis*“. Omnium fere codicum lectio «nationis nomen, non gentis» Krit.zio aperte corrupta videtur. Falso. Sensus enim huius loci est : non omnes nationes, cjuae ab Romanis «Germani» appellabantur, initio commune nomen «Germani» habuerunl.. Itaque non gentis Germanorum nomen evalescere potuit, sed eins nationis tantum aut earum nationum, quae primae Rhenum transgressae Gallis, qui finitima loca incolebant, expülsis ab hos-tibus «Germani» appellatae sunt.. Ita non gentis, sed nationis tantum nomen eo quidem evalescere potuit, ut omnes primum a victore ob metum, mox etiam ab se ipsis invento nomine Germani vocarentur. Ex Caesare (de b. (1. comm. II, 4 fm.) et Tacito palet «GermartOrum» vocabulum primo ap-pellativum fuisse, non proprium, id quod cönfirmatur etiam verbis «Germa-niae vocabulum recens et nuper additum». Nomen non esse Germanicae sed Celticae originis docuit H. Leo in praelectt.. de histor. Germ. vol. I, [). 191 sq. 1854 (Cf. J. C. Zeussius. Gramm. Cell., part.. 2. p. 735 a. 1853), deducendum esse a gaii“ vel gairni = damare; unde gftirnunon est clainator i. e. vir fortis, bellator strenuus. Ex qua potestate pendet iusta verborum sequentium «ob metum» interpret,atio. Tacitus «nationis nomen non gentis» brevius dicit. pro «ila nomen, quod nationis nomen fuerat, non gentis, evaluit». Verbum «evaluisse» hoc loco absolute ponitur et sa-tis habet, (|iio referalur; perlinet enim ad «ut», cuius particulae ratio haec est, ut epexegesin adiungat, altera (h. 1. posterior) pars maiore vi dicitur, cum nost.ro loco utraque pars eandein vim habeat. In lectione «mox etiam a se ipsis» nihil tale contra dici potest. Ceterum «et» facillime ortum est e male per compendium scripto «e£». 4, Germ. III, 6 P: uoces ille ... uidetur; R: voces ille . . . uidentur; RabcdefNTFMWH : uoces ille ... videntur; Rc: uidetu; Rhenanus: vocis ille... videtur. ' W., Ms., L., K., R., Bst., H.: voces Ulae. . . videntur; Ilpt., Hll., Mh., B., Bm.: uocis ille . . . uidetur. Lectio «voces illae ... videntur* continet sensum, qui praecedentibus et sequentibus verbis optime conveniat. Sensus enim huius loci est: bar-ritus (v. 0. Keller. Jahrb. 103, 560) ille non tarn verbis constat, quae sen-tentiam habent et canuntur, sed clamor concinens est sine verbis, cuius vis haec videtur esse, ut virtutem significet. Ceterum haec lectio non solum sensu, sed etiam verborum compositione adiuvatur. G ram matica verborum ratio tališ ešt, ut «illae» subiectum sit, quippe cuius genus per atlractionem quandam cum praedicati genere aequatum sit. Gf. capp. V, 7; XIII, 15, 19; XVIII, 10; XXXI, 12; XXXII, 5,6; proprie enim dicendum erat: nec tam illud (sc. quod acies sonat sive barritus ille) voces . . . videntur. — Denique lectio «voces illae.. . «videntur» lectioni «vocis ille . . .videtur» eo praestat, quod priore lectione non cogiinur «vo(;es» omnibus codicibus traditum mutare in »vocis», quod exhibet codex nullus. Postremo apparet librarii neglegentia perfaeile esse mutatum «illp in «ille» et «videtur» in «videtur», quod praebet unus codex S. 5, Germ. III, 12 P: nolatüq3 nulla sequente lacuna (ita ut Pontaiius in mar;/, addi-derit ♦ deest»), eodemque modo in RTS; est autem lacuna in RbfFMHL(?) et H y a. etiam A’ uidentur HM«, uidelur S. W (ubi inanus altera addidit Graecmn vocem). Lacana expleta est verbo; ACKIlll'PriON in Rc, ACKJfflTPriO» In Rd, aroj)-t.erea, quod iis singnlaris melior lectio esse videbatur propter praegressum singulärem «principum aliquis vel pater». 14, Germ. XIII, 9 P: digitatü; A: dignitatem; M: donacionem ; Rb: in dignationem; Rf: dig" \ tionem; ceteri eodd.: dignationem. H., Sch. S., TU., (!., II!'., P., T.: dif/nitateni; (Ib., W., Ms., Hpt., K., R., Ult., Mh., N., Bst., H., M.: dignationem. Cum hic locus profecl.o omnium difftcillime explicandus sit, quid mirum, si eum alius alio modo interpretatur. Baumstarkius quamquam ipse nihil novi dicit, tarnen alios et saepe multo doctiores viros fortiter increpat. Ut hunc ad explicandum difficillimum locum recte interpretemur, ex qua interpretat ione intellegi possit, quae sit vera, quae falsa lectio, omnium primum veras atque proprias significationes verborum «dignatio, dignitas, adsigno» deliniri et teneri oportet. Dignatio (dignor) = SBiirbiflintfl, dignitas (dignus) = SBitrbe, adsignare (ad-signum) alicui aliquid — etluaä für 3emcmb aitjeicfjncn, buvrfj ein $eicf)en mtijeben, baf§ etmaS ftenimibem jitfontmen foHe ; = gufidfjern. Utrum «dignationem» an «dignitatem legendum sit., dici non polest., nisi hae significationes tenentur. Ut omittamus, quae alii in ^pin(|uus HM, propinqui S« dignationem H«, dignaccem S, donacione M, dignitatem A’ lectione «principis dignationem» reprehendunt, huic lectioni maxime obstat «ncc rubor inter comitos adspici». Absurdum enim esL conlirmare et addere «nec rubor inter comites adspici», cum supra dictum sit «insignis nobi-litas aut magna patrum merita principis dignationem (i. e. in comitatum accipi) etiam adulescentulis adsignant.». Sin «principis dignitatem» legimus, nihil secum pugnat. Quae lectio sic est interpretanda: quamquam insignis nobilitas aut. magna patrum merita etiam adulescentulis principis dignitatem adsignant, tamen ceteris, qui robustiores ac iam pridem probati sunt, adgregantur, cum iis, nobilium et bene meritorum patrum filiis, eo minus dedecori sit inter comites adspici, quod gradus quin etiam ipse comitatus habet iudicio eius, quem sectantur. Qua interpretatione simplicior non est. — Quod attinet. ad reliqua, quae adferuntur aut defendendi aut repudiandi causa «dignationem» aut «dignitatem», illa nimis in opinionibus posita sunt. Dicunt enim alii: «dignatio» habet vim activam, alii: passivam, alii: activam et passivam. Ita numquam ad exitum pervenire possunt. cum neque ex Tacito neque ex aliis scriptoribus vera et propria vis «dignationis», utrum activa an passiva an activa et passiva sit, exquiri possit. Sed hoc, nobis certum esse videtur «dignationi» primo loco activam inesse vim, «dignitati» passivam. Ita nostra lectio nullam habet contradictionem. Ergo lectio «principis dignitatem» anteferenda ed accipienda est. Gf. Germ. XXVI, 4 RfF: dignitatem, quod et V prius scripserat, P: dignatiöem, H: dignacöe3, K: dignationč. Idem VNMRRabcde. 15, Germ. XIV, 12 P: tuetur", Ra: tuent'; Rd: tuear; K: tueantur; cot. codd. tueare. K., R., Ult., 'P., Mh., IlsL., I’., H., Sch. S: tnentur; W., Ms., II.: tueare. «tueare» est falsa lectio, quia secunda persona singularis numeri con-iuncLivi praesentis activi continetur generalis sententia ad omnes, quicunque ii sunt, pertinens, quasi apud omnes populos etiam Romanos comitatus in usu f'uerint. Quod utique absurdum est. Cf. Seyffertius. Gramm. Lat. § 381, 2, 3. Hoc verbum multo magis certum habet subiectum: sunt enim principes comitatuum et adulescent.es nobiles, qui principes comila-luum evasuri erant. Itaque «tueare» retineri non potest. — Si autem «tueantur» (K) scripsissetTacitus, eliam «elarescant» RcNVW eum scri-bere oportuit, sed PJlJtabdf FHKLMS «clarescunt» exhibent. Praeterea hic coniunctivus principum tantum sententiam signiticat. I’rofecto mirum esset, nisi Tacitus ipse l.ales sententias habuisset, quales hoc loco dicuntur. dignationem «, dignacioncin UM, dignos S. tueare Hyu, tuentur A’ Ergo et. «tueantur» et «clarescant» repudiamus el. sic legimus: „ . . . quin et ingrata genti quies, et facilius inter ancipitia clarescunt magnumque co-mitalum non nisi vi belloque tuentur“. «Quia» pertinet ad unainquamque harum sentenliaruin, quas quisque veras esse dicere polest. Ergo etiain Tacitus. Ex quo sequitur, ut hoc loco indicativus, non coniunctivus ponendus sit.. Secunda et tertia sententia coniunctione «que» coniunguntur, quia argu-mento magis appropinquant, quam prima et secunda, quae coniunctione «et» copulatae sunt. Primae sententiae est subiectum «quies», «clarescunt» autem idem habet subiectum ac «dicunt» (sc. homines) (Jermanice = ntau; subiectum tertiae sententiae supra est. dictum. Habemus igitur hoc Ioc;o subiecti mutationem. Haec autem in Taciti libris saepe invenitur. 16, Germ. XVIII, 16 P: sic uiuendu sic peundu; cet.; Rc: p'iendum; RRaNHM: pariendum; il prrlvndum S: uiuett sic pieu (in mary. pariendum); Rbf: sic patrem accipere; F: sic uiuendum sic accipere; L: si uiuendum sit periende; K: sic uiuentes. sic panentes; Rd: renütiant. sic parientes ctccige. Plerique editores: peremidutu ; H.: pariendum. Per lotum caput verbis mutatis eadem sententia explicalnr: uxori laeta atque tristia, quieta atque periculosa cum marito communia esse, donec in fine omnia duobus tantum verbis «sic vivendum, sic pereundum» com-prehenduntur. Boves, <|uos uxori maritus offert, significant pa(‘.is labores, frenatus equus et scutum cum framea gladioque belli pericula. Uxor invi-cem ipsa annorum alicjuid viro adfert. Ne sc mulier extra virt.uf.uin cogi-tationes extraque bellorum casus putet., ipsis incipientis matrimonii auspi-ciis admonetur, venire se laborum periculorumque sociam, idem in pace, idem in proelio (cf. c. VII, 9; VIII, 2 sq.) passuram ausuramque: hoc vincti boves, hoc paratus equus, hoc data arma denuntiant. Videmus igitur subeunda esse pericula, quibus vita ofTertur, labores ferendos, quibus victus parat,ur. Quae verba ad haec omnia brevissime optimeque comprehendendum aptissima sunt, nisi «sic vivendum, sic pereundum»? Haec duo verba pul-cherrime dicunt apud (iermanos uxorem in pace marito coniunctam vixisse, ut. omnes pacis labores ferret, el, si oportuisset, etiam ad mortem eam pa-ratam fuisse. — llaec nobis pulcherrima sententia videtur. — Sin «pariendum» legitur pro «pereundum», omnis huius loci gravitas et vigor amil-titur et totus hic locus praecipue finis (rigidus et inanis est. Quid uxori pariendum HMA”, ^iieu S. maritus munera non ad delicias muliebres oltert, sed frenatum equum et scutum cnm framea gladioque? Quid invicem ipsa uxor armorum aliquid viro adfert, nisi defendendi causa? Ut.unt.ur vero his, cum pericula sub-eunda sunt, quibus uterque perire polest. Deinde si Tacitus dixisset «sic pariendum» cert.e hoc verbum ante »sic vivendum» posuisset,, quia «pario» vi sua verbo «vivere» praecedil. Postremo «sic vivendum sic pariendum» pleonnsmum quendam continet, quia «vivere» non solum vim complectitur «vivendi», sed etiam «pariendi». — Frorsus aliler se res habet, si legimus «sic pereundum». Toti huic loco hoc ipso verbo «pereundum» vigor qui-darn adiungitur. Haec esl. non solum opinio nostra, sed hoc est nobis per-suasum el. omnibus, qui in legendo Iiberi sunt. 17, Germ. XVIII, 18 P: rursusq3\ RabcdFMTNVSK: rursusque; Rf: rursus que; r Rc: rursus q; W: rursus: quae. — Cf. W., Gl., Rk. — Rhenanus, W.: rursusque ad nepotes referant; (ib., Ms., K., Illt., H.: accipicint rursus, quae; Hpt., R., Mh., Hst., R., Sch. S., III'., P., T., M.: accipiant rursusque. «Rursusque» hoc ipso, quod pronomine «quae» ante «nurus» simul et aceusativo et nominativo nobis utendum esl, critica ratione multo ma-gis commendatur quam in dubio ponitur, quia enim haec est lectio diffi-cilior. Ceterum e diversis scriptoribus permulli atque persimiles loci adferri possunt. Ut Hall. lug. 1.4, 1.6; 31, 18; 101, 5. — El.iam in Graeco per-saepe similes loci inveniuntur. Xen. Anal). III, 2, 5: 'Analog, ov t./tug fj-Vih)!ufv (kust.Ua y.alhmuvat xal tMxapw ml [jfßo’ ov] i'hxßoitFv mara, uvv(>s rftiäs xaxais nauTv miQÜvai. — Intellegimus igitur non propterca «rursus, quae» esse legendum, quod in lectione «rursusque» praecedens «quae» et nominativus et accusativus adhibeatur. — Hie locus autem alteram quoque interpretationem admittit. «que» habet hoc lo(^o eandem vim ac Germanicum «audj». Cf. ann. XIV, 28 (auxitque); ann. II, 37 (censusque); ann. IV, 74 (crebrisque). «rursus» pertinel. ad «relerantur», quod praeter TS omnes praebent codices; subiectum autem praedicati «relerantur» est «quae nurus accipiant» (= ab nuribus accepla). Nostra lectione et interpre-tatione oriunturduae partes principales; prima pars complecl.il.ur: mulierem (i. e. parentes) et liberos, altera: nurus nepotesque. Sensus esl.: ut. Iiberi a parentibus, sic nepotes ab nuribus rursus dona accipiebant.. Ilanc interpretationem confirmant verba: accipere . . . . reddat, accipiant...... referantur. Sin cum Holdero aliisque «rursus, quae» legitur, eadem dona accepta et reddita esse videntur. Quod non esl. verisimile. — Deinde «rursus» cum verbo «accipiant» coniunctum prorsus per pleonasmum nobis que HMA, <| «q S dictum videtur, cum sequens «quae» haud satis conveniat. in sententiam. — Praeterea «rursus, quae> neque in Latino neque conversuta in Ger-manicum bene legitur auf auditur. Verisimile est «que» mutatum esse in «quae» auf. de industria propter antegressa pronomina «quae»- aut, li-brarii neglegenlia. 18, Germ. XX, 10 P: ap; RbfV: apud: N: aj_d; RRacdFHKMSTW: ad; N: qui adpatrem; Jibf: qui patrem. Hpt., K., H., T., M.: apud; W., Ms, Hit., Mh., Heb. S., H., Bst., P.; ad. In eruditorum oratione accurata et polita eorumque dictione «apud» (= bei) primo loco aliqnid prope aliquam rem esse significat et imprimis perl inet ad personas (Schul tzius. Gramm. Lat. Synt. § 475); «ad» primo loco valet, aliqnid in aliquam rem aut in aliquem locum moveri. Ergo legendam est nostro loco «apud», quod iain complures circuilione quadam concesserunt dicentes hoc loco «ad» idem esse atque «apud». Sed non polest adfirmari Taciturn «ad» et «apud» alterum pro altero adhibuisse; nam Draegerus saltem (Taciti synt. et stil.) nullum huius modi exemplnm attulit. Loci autem, quos Waltherus in coinmentario posuerat, nostra inter-pretatione multo melius explicantur. Cf. ann. I, 8, cuius loci Nippcr-deyus talis est interpres: «ad posteros» idem valere atque «in posteros» (= für bie sJ{adjiiu’It). Ilaec vis autem praepositionis «ad», quae invenitur multis aliis locis in Taciti operibus, nostro loco minime est apta; nam nullo modo de lionore (= 9(u^cid)ttiuiß) liberorum in patrem dicere ]>os-sumus, sed patris aul avnnculi in liberos. Quo honore ostenditur inter dominum eiusque filium praeter severam illam condicionem etiam pietatem quandam erga liberos fuisse. — liaumstarkii interpretationem huius loci in Latinum convertere noluimus, quo facilius intellegatur, quam parum sit usus critica ratione. Verba Paumstarkii liaec sunt.: ,,®ie ©c^itug bež ad ljnt feilte Sc(jU)iei'ii]fcit; baöfelbe ift entiueber gerabeju bloß = apud, ober: im llff-Ijnltlltö jitm 33ater iiub itu feitter .Seite“. — Num est. haec critica ratio ? Ex Iota liaumstarkii „Germania“ apparet eum multis verbis pauca et per-saepe lalsa dixisse. 19, Germ. XXVI, 3 P: luioe; V: inuices; Rad: in uices, in uices; omiss. in RbcfFMWSTLN; B: uicis; N: uices; H: uioe; R: uite (oni. in). W., Ms., T., Mh., Bst., P., 1?., Seli. S.: in uices; HU.: invicem ; K., Wtz.: uicis; N.: in uicos = vicatim; H.: /inuicemj; H.: uice; Hb.: indiuisi; antiquissimae editiones: per uices. Dubitandum non est, quin Tacitus (Jermaniam scribens Caesaris „de bello Gallioo“ commentariis usus sil.. Hoc demonstrant loci ul. Caesaris de b. G. IV, 1, ubi Caesar de Suebis, de 1). (i. VI, 22 de Germanis eadem narrat, (juae Tacitus in „Germania“. „Neque quisquam agri modum certum aut lines habet proprios; sed magistratus ac principes in annos singulos gentibus cognationibusque hominum, qui una coierunt, quantum et quo loco visum est agri attribuunt atque iiniio post alio transire cogunt. Kius rei multas adferunt causas: ne assidua consuetudine capti Studium belli gerendi agricultura eommutent; ne latos lines parare sludeant, polentiores-que humiliores possessionibus expellant; ne accuratius ad f'rigora atque aeslus vitandos aedificent; ne qua oriatur pecuniae cupiditas, qua ex re factiones dissensiouesque nascuntur; ul animi aequitate plebem contineant, cum suas quisque opes cum potenlissimis aequari videat“. Caes. de I). G. IV, 1: Hi (qui domi manserunl.) rursus in vicein anno post in armis sunt, illi domi remanent. Sic neque agricultura nec ratio atque usus belli in-termittitur. Sed privati ac separati agri apud eos nihil est, neque longius anno remanere uno in loco incolendi causa licet“. — Praeterea Tacitus Germ. cap. XXVrITI, 1 Caesarem „summum auctorum1-' appellat. Putamus Tacitum eadem narrantem, quae narravit Caesar, perfacile idem verbum eadem tere signilicandi causa adhibuisse. Temere huius loci difiicultati mederi est conatus Fr. Ritlerus, qui vocabulum «invicem» uncis inclusit. Multo magis «invicem» oniisso res vera in peius mutalur, cuin Germani, siquidem Caesari et Tacito credere debemus, agri modum certum aut lines non habuerint proprios. Parum recte Wackernagelus «invicem» ita tueri studel, ut «invicem» hoc loco particulam esse adversativam statuat, cum vix quod existimavit Tacitum haec opponere de laenore modo diclis cui-quam probet et ipsa vocabuli collocalio eins sententiae vehementer repugnet. — 0. Ribbeckius pro «invicem» scribit «indivisi», quod propter sequentia verba «quos ... parliuntur» teneri non potest. — Quod attinet ad pluralem formam «in vices», verisimile est «invicem» coniectura propter ceteras huius sententiae plurales formas in «invices» esse mutatum. — Oniisso au-tem «in» (RbcfFMWSTLN) alii alia coniecerunt: vice, per vices, vice H. vices y, in uices A" vicis aliaque. Hand cunctanter Kritzius et, Waitzius «vicis» esse deducendum a »vicus, i» eoniecerunt. et «ab universis vicis» scripserunt. At nmn Taeitus dicit agros ab omnibus vicis siinnl occupari et tum inter singulos vicos fieri partitionem secundum vicorum dignationem? Tacilus multo po-tius dicit ab universis »invicem» i. e. in mutuam possesionem agros esse occupatos. «Ab universis vicis» eo minus dici polest, quod vici, quos con-stat non homines solum, sed etiam domieilia hominum conlincre, neque promoveri neque banc ob causam alios, fortasse remolos, agros occupare potuerunt. De «vicis = ®örfer» igitur hoc loco dicendum non est. Kri-tzius cum etiam ipse lectionis suae imbecillitatem sensisset,, liunc locum sic est int.erpret.al.us: ,,per se aut.em palet, lioc (i. e. universi vici) tantum valet, de novis vicis condendis“. Kritzius imprimis conicit. «vicis» propterea, quod «universi» sine substantivo poni non possit,. Quamobrem hoc sub-stantivmn «vicis» esse putat. At. sexcenties «universi» sine substantivo ponitur. Caes. de hello Gallico V, 44 med. Tac. hist. II, 75 (in. — Cete-rum «universis» nostro loco non est sine substantivo; nam ex «cultorum» ad «universis» supplendum est «cultoribus». »Universi» aulem sunt, (= alle iuSgefauuut): potentiores et humiliores, domini et servi, suis manibus agros colent.es aut agros coli iubent.es, qui agros promiscue occupant, secundum dignationem autem cos inter se partiuntur; lacilit.at.em partiendi praebent, camporum spatia. »Arva per annos mutant, et superest ager“. 20, Germ. XXX, II p uel ratione romam;; Rb: romane; Raf FSMLBAHK: romane; RRdNTW: ratione; R: rw. (Jb., W., Bst.: ratione; Ms., K., H., Hit., T., Mh., R., H., Sch. S., P., M.: Romiinae. „quodque rarissimuin nec nisi Romanam disc.iplinae concessum = itnb ba» fettenfte uoit urteilt, fonft um afö iuuTecfjt vümijdjer Striegšbilbung nucrfnitnt"; quodque rarissimuin nec nisi ratione disciplinae concessum = itnb, ttmS bas feltenfte unb mir bei Öercdjuung tpaljrcr StviegSorbitung mögfidj ift". — Baumstarkius: „'Sie SeScirt Romanae ftntt ratione, moburd) disciplinae jjtut Dntiuuö wirb, ift, obg(eid) Ijaubfdjviftlid) gefiebert (wa§ aber and) ratione ift), nid)t faltbar. Xemt meint nur bie romana disciplina bie Sadje möglid) inacfjt, bann fanit ber galt gar nie eintreten, nicljt blofj fetten, unb bev 3a(5 ift iiberbieö eine ünlte Umvafyrljeit, luefdje nur btiuber Slationatbiinfet au^fpredjeit faitu. AE. II“. Hoc est unum exemplum e multis, quomodo Baumstarkius Taciti «Germaniam» interpret,at.us sit. Dedit hoc loco rursus documentum acris sui ingenii. — Omnium quidem gentium disciplinae hoc fuit proprium, plus reponere in duce quam in exercitu, sed si Taciti aelatem meminerimus, facile intellegetnus tune, cum Romanis, qui praeter (Jermanos iam oinnes fere illis temporibus noliores genl.es sub poteši,alem suam redegerant., lan-tummodo cum barbaris, artis militaris plerumque ignavis, sed fortitudine dumtaxat el. impetu valentibus, non cum Pyrrho vel Hannibale, bella essent. gerenda, boe tamquam Romanorum proprium institutum merilo laudari potuisse. — Contra certe absurdum esset, si Tacitus boe loco enumerasset omnes gentes, quarum disciplinae fuerat proprium «plus reponere in duee quam in exercitu». Intellegiinus atque senlimus muli,o melius at(}ue rectius ceteras imperii Romani genles a Tacito non commemoratas esse el optime (iermanorum nationibus, boe loeo Gbaltis, Romanos opponi disciplina sua. Apparet Baumstarkium falsam habere opinionem confirmantem lectione «Romanae» Tacitum non vera dicere et nimis fretum esse imperio Romano. Huic loco nulla gloriatio inest, sed simplex veritalis professio, eo minus miranda, quod Tacitus nusquam Homanae virtulis at([iie gloriae immemor esl. Praeterea etiam alii Romanorum seriptores similia dicunt. Cf. Caes. de b. G. VI, 1: „ ... doeuit, quid populi Romani disciplina atque opes possenl.“. Cie. Phil. 3, 11: libertatem propriam Romani et ge-neris et nominis“. Id. Phil. 4, IH: „virtus, quae propria esl, Romani generis et seminis“. Quasi vero alii populi nec libertatem nec virl.ut.em nossent. — Romanus, -a, -um plerumque postponitur, sed b. 1. rede praeponitur, quia maiorem habet, vim. — Ilaud parum obstat leclioni «raliooe» paulo supra dictum «multum, ut inler (Jermanos, rationis . . .». Si «ratione» vera esset ledio. Tacitum idem, quod paulo ante verbis «ut inler Germanos» circumciderat,, paulo postea nullo adhibilo modo concedere oportuit. «ratione» aut ex parum accurale seripto aut e male leeto seribendi compendio ortuin esl. «romanae» per compendium sic estscriptum: «roman«». Quam serip-turam librarii neglegentia in «romane» mutatam esse verisimile est. Hoc verbum autem, per compendium «rone» scriptum, perfaeile in «ratione» mutatum est,. Cf. Germ. cap. XXX, 7 P: ro*s (= rationis). Ne quis putet nos Massmanni collationum (idem pluris aestimare quam Muellenhoffii et Holderi, hoc loco nobis profitendum esse existimamus Massmanni eodieum notas et. lectiones a nobis eo consilio usurpatas el in nostro opusculo positas esse, quo facilius ea, quae docere volueramus, sub uno aspectu poni possent. At, in fine opusculi nostri eos tanlnm codices spectaviinus, quorum lectiones et Massmannus el MuellenhoHius et Holderus nobis praebent; quibus locis Muellenhoffius et Holderus nihil notaverunt, iis locis Massmannum solum secuti sumus. Ubi Massmannus, Muellenhoffius, Holderus dissentiunt, ibi Muellenhoffiimi et Holderum sequendum esse cen-suimus. Viri, quos supra commemoravimus, codices significandi causa bis sunt usi notis: Massmannus: A, Muellenhoffius: Holderus:** ** i< = P et Ea ot a y - M el. S A’ = V ot Ea A” » Ea et n Massmannus: B Muellenhoffius: Holdeiuis: F................................. H....................................= H K................................. L................................. M ...................................= M N.................= c P.................= 6* R................................. Ra................= li............= A Rb................................ Rc................= C Rd................................ Re................................ Rf................................ S................................... = S T................................. V................................. W..................................... Germ. cap. II, 8: nisi si: MNP Rac nisi sibi: HS „ „ II, 18: nationis namen, non f/entis: HNPRacS non (jenti: M ,, ,, M, 20: etiam: PRa, om. N et: HMRcS „ III, 6 et 7: voces: HMNPRacS(?) Ule: NP Ule: HMRacS (?) Muellenhoffius: uoces ille (Ulf c; ille Z. 4452, wornach die Sittennote „musterhaft“ und die Fortgangsnote „ausgezeichnet“ abgeschabt werden. Als I. Sittennote gilt nunmehr „lobenswert“, als 2. „befriedigend“, als 3. „entsprechend vi. s. w. Als 1. Fortgangsnote gilt fortan „vorzüglich“, als 2. „lobenswert“ u. s. w. e) vom 13. April I88H Z. 6432, womit angeordnet wird, dass das Verzeichnis der hei der Aufnahmeprüfung als unreif zurückgewiesenen Schüler den- steirischen Mittelschulen zuzusenden ist. f) vom 9. April 1886 Z. 5772. Darnach können in Zukunft für die Aufnahme in die 1. Gasse der Mittelschule statt der Frequentations- oder Abgangszeugnisse auch „Sehulnachrichten“ vorgewiesen werden, wenn diese für Rechnen und Deutsche Sprache eine Note enthalten. VI. Unterstützungsverein für arme Studierende. Der Verein zählt mit Schluss dieses Schuljahres 93 Mitglieder und 4■ neue Gründer. Dieses Jahr gaben 38 Mitglieder Geldbeiträge, 28 Mitglieder Mittagskost und 27 Mitglieder Geldbeiträge und Mittagskost. An 84 Schüler wurden vom Vereine 006 Lehrbücher zur Benützung vertheilt und 39 Schüler erhielten die Requisiten zum Zeichenunterrichte, 22 Schüler genossen Freitische. Rechnungs-Ausweis über (las XVI. Vereinsjahr. Einnahmen. Jahresbeiträge der Mitglieder.................................II. 100.— Interessen des Vermächtnisses des Herrn Ernest und der Frau Therese Fürst Eingelöste Coupons.................................................... Von der Bezirks Vertretung Friedau.................................... ij ?> 1 eLtau .... ................. Vom steiermärkischen Landesausschusse................................. Von der Sparcasse in Fetl.au.......................................... Schenkung einer Tischgesellschaft..................................... Schenkung vom Herrn Frofessor Dr. Unterhuber.......................... Durch Herrn Josef Fürst, das Ergebnis einer Spielgesellschaft Interessen der Sparcasse bis 30. Juni d. J............................ 27.28 8.40 10,— 100,— 100.— 50.— 3.— I,— 2.50 20.75 Summa . . II. 422.93 A u s g a b e n. Für neuangeschalTte Bücher und Zeichenrequisiten ...................II. 152.70 Antiquarisch gekaufte Lehrbücher •..................................» 5.60 Armen Schülern das Entree zur Besichtigung einer grossen Menagerie bezahlt........................•...............» 4.80 Für Medicamente.....................................................» —.35 Dem Schuldiener als Vereinsdiener...................................» 10.— Summa . . II. 173.45 Vermögen deš Vereines. Cassarest vom Vorjahre 1884/5 11. 626.08 „ heuer 1885/6 ........................................» 249.48 Summa . .11. 875.56 Dieses besteht aus: 2 Stück Obligationen ä 100 II...................U. 200.— Einlage in der Sparcasse zu Fetl.au.................................» 620.77 An Baarem...........................................................» -54.79 Summa . . fl. 875.56 Fett au, am 15. Juli 1886. Dir. Hans Tschanet Prof. Rud. Graupmann Vc ~ ' Verzeichnis der .Mitglieder des Studenteniintcrstützungsvercines in l*ettan im Schuljahre 1885/6. ir ii. Freitische fl. Freitische Hr. v. Arailza, k. k. Bez.-Comm, i — Herr Meister, Hausbesitzer und Fr. Beer, Hauptmannsvvitwe . i — Hafnermeister . . . . 1 — Ilr. Ignaz Behrbalk, Apotheker i — „ Dr. Hans Michelitsch, Adv. :•! — j Bezirksvertretung Friedau . . 10 — P. T. Minoritenconvent . 5 5 Bezirksvertrelung Pettau . . 1(M) — Hr. Dr. M. Modrinjak, inful. Hr. W. Blanke, Buchhändler . I i Propst u. Consistorialrath 5 10 „ Franz Brailli, Stationschef 1 2 ,, Molitor, Apotheker . . 1 1 ,, Brenčič, Advocaturseoncip. 1 1 ,, Ornig, Bäcker u. Bltbs. . 1 5 „ Martin Cilenšek. Professor 1 — ., Parz, k. k. Gerichtsadjunkt „ v. Paskotini k. k. Major i. P. 1 — „ Br. Guček, Advocat . . . i 5 — 1 1 ,, Ditrich, Gastwirth . . . — 2 ,, W. Pisk, Realitätenbesitzer 1 „ Dolinschek, Gastwirth . . — (i „ Planinšek, Hausbesitzer 1 1 ,, Ernst Eckl, Bürgermeister 2 „ Dr. Ploj, Advocat . . . i 1 5 „ Ferk, Schuldirector . . . \ 1 — ., Poskoschill, Kaufmann . 1 — Frl. Ferner, Private . • . . 1 — Frl. Pracher, Kleidermacherin — 1 Hr. Fersch, Kaufmann . . J 2 1 lli'. .los. l’ogal,scher, Professor 1 4 Dr. v, Fichtenau, Advocat . . i 1 •i „ Ritter v. Premerstein, k. k. „ Karl Filaferro, k. k. Notar 1 — Bez.-Hauptmann . . — 2 ,, Flucher, Gastwirth . . . — 1 „ Ferd. Baisp, Gulsverwalter 2 — „ Fras, Gastwirth .... — I „ Reines Peter, Rechtsconsult. — 2 „ Fürst Josef, Bealitätenhes. 1 1 „ Reiter, Färbermeistcr . . 1 — FürstKonr., Weingr.-Händl. i 1 Fr. Reinitz, Seifensiederin . . 1 1 Fr. Gössmann, Private . . . — I Ilr. Rodoschegg, k. k. Notar 2 — Frl. Gassner, Institutsvorst. . - „ Rosenfeld, Productenhändl. 1 Hr. Gassner, Tischlermeister . 2 „ llužižka, Hausbesitzer . . 1 — „ Rud. Gaupmann, Professor 1 1 „ Sadnik, Kaufmann . . 2 — „ Dr. Gregorič, Advocat . . 1 6 ,, Sambson, Realitätenbesitzer 1 — „ Anton Gregorič, Beamte . — 1 ,, Schack, Kaufmann . . . 1 1 „ Franz Hirti, Beneficiat . . 2 — „ Scheibl, Ingenieur . . . 1 — „ Simon Hutter, llealitiitenb. 1 1 ,, v. Scheuchenstuel, k. k. „ Iglitsch, Kaufmann . 1 Bez.-Biehter :! — „ Franz Jug, Stadtpfarrvicar 2 — „ W. Schwab, Realitätenbes. 2 — „ Andreas Jurca, Kaufmann 2 1 „ Ad. Sellinschegg, Kaufm. 1 — „ Dr. Jurtela, Advocatursconc. 1 — 2 „ Dr. v. Semetkowski, Arzt — 1 ,, Kaiser Mart., Bealitätenhes. i 1 „ Sobotka, Bahnbeamte . . — 5 „ Jos. Kasimir, Kaufmann . 1 • ■ Sparkasse zu Pettau .... 50 — „ Kirbiseh, Gastwirth . . . — 1 Fr. Stary, Hausbesitzerin . , — 2 „ Franz Kristl, k. k. Steuer- Hr. Dr. Strafella, Advocat . . — 1 amtsadjunkt . . . . j 1 — Fr. Straschill, Gastwirthin . . 1. 1 „ Lukas Krainz, k. k. Steuer- Hr. Strohmeier, Seilermcister 1 — amtsadjunkt .... 2 „ v. Supanchich, k. k. Bezirks- „ Lukas Kunstek, Professor 2 — Commissär 2 — Landtag von Steiermark . . 100 — „ Trankoni, Zuckerbäcker 1 — Fr. Lesköschegg, Bealitätenbe- „ Hans Tschanet, Gymn.-Dir. 2 — sitzerin 1 2 ,, Tscheitscher, Glasermeister — 1 Hr. Lösehnigg, Oberlehrer . . [ ■— 1 „ Dr. Alois Unterhuber, 1’rof. 1 — ,, Lorenčič, Müllermeister Frl. Mahacz, Victualienhändlerin — :s „ Voisk, Gastwirth .... — 1 1 ;! „ Job. Wegschaider, Kaufm. 1 — Herr Sirn. Maier, Hutmacher 1 — Fr. Walh. Weiss, Gastwirtbin. t 5 ,, Ford. Majcen, Stadtpfarrca- Ur. Franz Wibmer, Rltb. . . 2 2 plan u. Religionslehrer 2 — „ Zaloški,_ Bahnbeamter . . — :* Fr. Markus,Realitätenbesitzerin — 1 „ Franz Zelczinger, Profess. 5 — Hr. Matzun, Holzhändler . . | II 1 1 „ Zistler, Postmeister . . ' 2 Für alle der studierenden Jugend erwiesenen Woliltlwtcn wird im Namen derselben hiemit der beste Dank gesagt. VII. Statistik der Schüler. G 1 a s s c o I. 1 IL 1 III. IV. l/i 3 1 7.a\il 1 j Zu Ende 1884/5 « 24 34 18 ^ 119 Zu Anfang 1 SHfj/O ! 4•() 34 20 25 125 Während des Schuljahres eingelreten . . . 0 1 2 — 4 | Im ganzen also aufgonomuion 48 M(i 20 25 129 Darunter: Neu aufgenommen und zwar: ! ! aufgestiegen •10 3 1 u Repetenten 1 :L _ 4 Wieder aufgenommen und zwar: aufgestiegen - 29 15 23 | (17 Repetenten « 3 3 2 14 Während dos Schuljahres ausgetreten . . . 1 » 3 0 — 11 Schülerzahl zu Ende 1 45 33 15 25 1 18 Darunter: ! • Öffentliche Schüler 45 33 15 25 118 2. Geburtsort (Vaterland). ■ Steiermark 39 28 14 25 106 Davon aus Pettau 12 0 3 4 25 Niederösterreich 3 1 — 4 Oberösterreich 1 1 — — 2 i Böhmen 1 1 — — 2 Mähren 1 — — 1 1 Tngarn 1 1 — — 2 j Schweiz — 1 — 1 Summe . 45 33 15 25 j 118 3. Muttersprache. Deutsch 24 14 5 6 49 j Slovenisch 21 19 10 19 69 Summe . 45 33 15 25 1 18 4. Religionsbekenntnis. Katholisch des lat. Ritus 43 32 15 25 115 Evangelisch- Helvetischer Confession .... 1 — — —. 1 Israelitisch 1 1 — — 2 Summe . | 45 ' 33 15 25 118 5. Lebensalter. | 10 Jahre ‘ . 3 — 3 11 . . . . r. I 4 ■ — 10 12 u 4 — — 15 13 16 ! 5 3 — 24 : 14 6 8 4 — 18 15 1 2 5 3 5 15 1(> :■ 1 4 2 8 15 '7 - 1 1 8 10 1H 2 1 4 7 19 .. 20 ., - 1 1 — 1 Summe 45 I 33 15 25 118 6. Nach dem Wohnorte der Eltern. • Ortsangehörige .... 17 9 i; 5 37 Auswärtige j, 24 9 20 ; 81 Summe . |‘ 45 | 33 | 15 | 25 || 1 18 | G 1 a s s c j | 7. Classification, a) Zu Ende des Schuljahres 1885 6: | I. Fortgangsclasse mit Vorzug J* t 7' Zu einer Wiederholungsprüfung zugelassen . II. Fortgangsclasse . . . III. ... Zu einer Nachtragsprüf, krankheitshalber zugelas. Ausserordentliche Schüler I. | n. HL IV. f i 3 j N 3 39 1 5 7 21 (> 1 9 I 3 1 2 17 3 3 1 ' 12 76 5 17 7 1 Summe . b) Nachtrag zum Schuljahre 1884/5: Wiederholungsprüfungen waren bewilligt . . Entsprochen haben Nicht entsprochen haben (oder nicht erschienen sind) Nachtragsprüfungen waren bewilligt .... Entsprochen haben Nicht entsprochen haben Nicht erschienen sind Darnach ist das Ergebnis für 1881/5: I. Fortgangsclasse mit Vorzug '■ „ ! H. „ III. „ • . . . . Ungeprüft blieben 45 2 2 5 28 10 33 2 16 6 15 1 1 4 24 5 25 1 1 4 12 2 118 4 4 15 80 23 — — 1 - 1 Summe . 8. Geldleistungen der Schüler. Das Schulgeld zu zahlen waren verpflichtet im 1. Semester im 2. Semester Zur Hälfte waren befreit im 1. Semester im 2. Semester Ganz befreit waren im 1. Semester im 2. Semester Das Schulgeld belrug im ganzen im 1. Semester 426 fl. im 2. Semester 378 43 47 28 18 24 12 15 23 1!) 34 7 10 13 9 18 5 10 20 15 119 71 63 56 61 Zusammen . 804 fl. Die Aufnahmslaxen betrugen . . . 100 (1. Die Lehrmittelbeiträge betrugen . . 450 „ ! Die Taxen f. Zeugnisduplicate betrugen 2 .. Zusammen . 552 11. • 9. Besuch in den relat.-oblig. und nichtobligaten Gegenständen. Slovenisch für Slovcnen Slovenisch für Nichtslovenen Turnen Gesang Steirische Geographie und Geschichte . . . 21 24 20 19 8 15 (i 10 3 7 3 19 3 8 6 23 69 i 14 i 54 35 23 10. Stipendien. Anzahl der Stipendisten Gesammtbetrag der Stipendien . . . (KM) II. II 2 — 2 4 VIII. Verzeichnis der bis zum Schlüsse des Schuljahres an der Anstalt verbliebenen Schüler. Ein * bedeutet Wo das Geburtsland nicht beigefiigt ist., I. Classe. Biaith August aus Pettau. Danko Max aus Scharnstein in Oberöst. Dijak Josef aus Luttenberg. Krker Josef aus Laporje. Fras Johann aus St. Andrä. Freuensfeld Anton aus Wernsee. Ilanzelič Jakob aus Hardek. I lanžel Jakob aus St. Andrä. Heidi Alfred aus Pettau. Holzer Richard aus Pettau. Horvat Friedrich aus Gross-Sonntag. Kotzmuth Cyrill aus Pettau. Kotzmuth Rudolf aus Reifnig. Kotziper Mathias aus ObriS. Krainz Konrad aus Hl. Dreifaltigkeit(VV.-B.) Kramberger Job. aus Picheldorf. Kysela Leo aus Pettau. Lederer Josef aus Hl. Dreifaltigkeit (W.-B.) Matevžič Simon aus Maxau. Matjašič Franz aus Zagorci. Minibek Norbert aus Leutschach. Möscha Johann aus Graz. Murko Cajetan aus Pettau. Neubauer Stefan aus Baden in Niederöst. ♦Pesserl Max aus Pettau. Petrovič Simon aus Podvincen. Poplatnik Josef aus Gross-Sonntag. Ratzka Franz aus Koschowilz in Böhmen. Reines Siegfried aus Kottingbrunn in Niederösterreich. Remele Julius aus Pettau. Sagadin Simon aus Sesterže. Senekowitsch Franz aus Marburg. Slana Anton aus Kleinsonntag. Sobotka Heinrich aus Wiener-Neustadt in Niederösterreich. Steinecker Julius aus Rohitsch. Straschill Johann aus Rann bei Pettau. Terstenjak Martin aus Obris. Trafenik Franz aus St. Florian a. B. Travnk'ck Ferdinand aus Pettau. Unaar Theodor aus Pettau. Velki Ferdinand aus Trofaiach. ♦Vodošek Stefan aus St. Lorenzen a. Df. Vogrinec Anton aus Oberpristova. Wegschaider Johann aus Pettau. ♦Wressnig Konrad aus Pettau. II. Classe. Arnuš Franz aus St. Urban. ♦Arnuš Johann aus Platzern. ♦Arnuš Leopold aus Rann bei Pettau. Braith Rudolf aus Bares in Ungarn. Brauner Ludwig aus Reichenau in Böhmen. ♦Efferl Mathias aus Schützen (W.-B.) Vorzugsschüler. , ist als solches Steiermark zu verstehen. Fasching Michael aus Gegenthal. ♦Gomilšeg Franz aus Kartschowina. Hauswirth Karl aus Pettau. Kasper Karl aus Pettau. Končnik Ferd. aus Hl. Dreifaltigkeit i. d. Kollos. Korošec Johann aus Radein. Kysela Franz aus Pettau. Mlaker Josef aus Saukendorf. Mlinerič Ferdinand aus 111. Dreifaltigkeit. Muršec Johann aus Biš. Nunberg Wilhelm aus Znaim in.Mähren. Pauscha Anton aus Pettau. Raschka Quido aus W.-Feistritz. ♦Reines Eduard aus LinzinOberösterreich. Sarnitz Franz aus Pettau. Scherona Vincenz aus Haidin. ♦Schreiner Franz aus Lukafzen. Senčar Anton aus Zween. Sicherl Karl aus Pulsgau. Sorman Martin aus St. Lorenzen (W.-B.) Staud Karl aus Wien in Niederösterreich. Sterbak Jakob aus St. Lorenzen. Strelec Franz aus St. Margarethen. Stross Ferdinand aus Pettau. Toplak Josef aus Poawinzen. Topolnik Johann aus Lanofzen. Voisk Ignaz aus Kartschowina. IIT. Classe. Čeh Franz aus St. Marxen. Horwath Friedrich aus Pettau. Märtz Johann aus Stadtberg bei Pettau. Planinšek Ewald aus Pettau. Pohl Franz aus Pettau. Postružnik Johann aus Rann a. d. Save. Pulko Valentin aus Haidin. Pušenjak Johann aus Lukafzen. Scheibel Robert aus Bellinzona, Schweiz. Senekowitsch Josef aus Marburg. ♦Strasser Theodor aus Malleg. Stupan Alois aus Töpina. Šulinc Rudolf aus Stadtberg bei Pettau. Vrabel Andreas aus St. Nicolai bei Kölsch. Vrabl Johann aus Stadtberg bei Pettau. IV. Classe. Alt Johann aus Stadtberg bei Pettau. Bezjak Simon aus Gross-Sonntag. Eberl Franz aus Felddorf bei W.-Landsb. Forsch Arthur aus Pettau. Hackl Anton aus Pettau. Illofschek Budolf aus St. Veit. Koscl Franz aus Rann bei Pettau. LandcrgottF. aus Hl. Dreifaltigkeit (W.-B.) Löschnigg Franz aus Leoben, Lorenčič Leopold aus Tristeidorf. Macun Bogumil aus Graz. Schlamberger Lorenz aus Oersdorf. Schosteritsch Franz aus St.. Veil. * Meško Josef aus Gross-Sonntag. Michelitsch Mori/, aus Luttenberg. Misleta Johann aus Wagendorf. Stanitz Josef aus Unterrann. Vaupotič Franz aus St. Veit,. Vcršič Franz aus St. Urban. Muršič Franz aus Welschaherg. ♦Pislak Martin aus Dokletzen. l'laninc Johann aus Kartschowina. Vodošek Josef aus St. Loi’enzen a. Drauf. Wessely Hugo aus Peltau. Zver Franz aus Oberheudorf. IX. Chronik. a) Veränderungen im Lehrkörper. Laut. Erlass des hohen steier. Landesausschusses vom 22. Mai 1.885 Z. 7025 wurden die Herren Josef I’ogaIsolier und Franz Zelezinger zu wirklichen Gymnasiallehrern an der Anstalt ernannt und traten ihr Amt am 16. September an. An Stelle des Herrn Professors Julius Glowacki, der der Anstalt 10 Jahre angehört hatte, trat infolge des vom h. st. Landesausschusse mit Erlass vom 1. December 1884, Z. 1561.3, bewilligten I )iensl.tausohes Herr Professor Martin Cilenšek vom Landesobergymnasium in Leoben. Das Schuljahr wurde am 16. September 1885 mit dem hl. (leist,-amte eröffnet. Von den 44 Schülern, die sic h zur Aufnahme in die I. ('.lasse gemeldet hatten, wurden 4 als unreif zurückgewiesen; im Anfänge des Schuljahres betrug die Anzahl der Schüler 125, am Ende 118. Am Namensfeste Sr. Majestät des Kaisers, am 4. October, wohnten Lehrkörper und Sludenten dem feierlichen I lochamte bei. Die religiösen Übungen bestanden in dreimaliger Beichte und Com-munion, ferner in sonn- und festläglichem Gottesdienste. An Sonntagen wurde eine Exhorte abgehalten. Das 1. Semester wurde am 13. Februar geschlossen, das 2. am 17. Februar begonnen. Am 29. Juni fand auf dem Sommerturnplalze vor einem zahlreichen Publicum ein Schauturnen statt; vor demselben gaben die Sänger der Anstalt 4 Lieder zum besten. Am 30. Juni wurde die Prüfung aus steirischer Geographie und (ieschichte abgehalten, der sich 7 Schüler der IV. (Hasse unterzogen. Den I Preis, die silberne Preismedaille, erhielt Meško Josef; den 2. Preis, einen Dueaten, gespendet vom Herrn Bürgermeister Ernst Eckl, bekam Pislak Martin; den 3., 4. und 5. Preis, vom Director gespendete Bücher, erhielten Wessely Hugo, Muršič Franz und Vaupotič Franz. Am 6. Juli war die Generalversammlung des Studentenunlerslützungs-vereines, in welcher der Rechenschaftsbericht über das Schuljahr 1885/6 erstattet und genehmigt wurde. Im Vereinsausschusse sind derzeit: Director Hans Tsehanet als Obmann, Bürgermeister Ernst Eckl als Obmannstellver- 1>) Die wichtigsten Ereignisse. treler, Professor Rudolf Gaupmann als Cassier, Religionslehrer Ferdinand Majcen als Schriftführer und die Herren Buchhändler Wilhelm Blanke, Advocat Dr. Hans Michelitsch und Bezirksvertretungsobmann Wilhelm Pisk. Im Laufe des Schuljahres wurden 19 (Konferenzen abgehalten. Der Gesundheitszustand war sowohl beim Lehrkörper als auch bei den Schülern im ganzen ein recht befriedigender. Die Versetzungsprüfungen wurden vom 1. bis 9. Juli abgehalten. Am 10. Juli war die Schlussconferenz und am 15. Juli wurde das Schuljahr mit dem Dankamte und der Xeugnisvertheilung geschlossen. Die Direction erstattet im Namen der Schüler den verbindlichsten Dank dem löbl. Commando des 4. Bataillons des k. k. Pionnierregimenlcs für die gütige Erlaubnis, die Mililärschwimmschule benützen zu dürfen, den Herren Ärzten der Stadl, für die unentgeltliche Behandlung armer Schüler, dem Herrn Apotheker Behrbalk für die Gratismedicamente und allen jenen Bewohnern Pettau’s, die durch Geldspenden oder Freitische die studierende Jugend unsterstützt haben. X. Kundmachung für das Schuljahr 1886/7. Das nächste Schuljahr beginnt am 16. September 1886. Die Anf-ualiine von in die I. (Hasse neuciiitretcnden Schülern (indel. infolge hohen Erlasses des k. k. Ministers ILir Cultus und Unterricht vom 2. Jänner 1886 Z. 85 an zwei Terminen in der Directionskanzlei statt. Erstens am 15. Juli von 9 bis 12 Uhr. Die Aufnahmsprüfung wird dann am 15. und 16. Juli abgehalten. Zweitens am 15. September von 8 Uhr an. Die Aufnahms-priihmg für die nn diesem zweiten Termine sic.li meldenden Schüler wird am 16. und 17. September vorgenommen und zwar von 8 Uhr an. Eine Wiederholung der Aufnahmsprüfung, sei cs an ein und derselben oder an einer anderen Lehranstalt, im gleichen Jahre ist unzulässig. lici der Aufnahmsprüfung werden nach der Verordnung des hohen k. k. Ministeriums für Cultus und Unterricht vom 14. März 1870, Z. 2370, folgende Anforderungen gestellt: a) Jenes Mass von Wissen in der Religion, das in den vier ersten ('lassen der Volksschule erworben werden kann, b) In der den Ischen Sprache: Fertigkeit im Lesen und Schreiben der deutschen und lateinischen Schrift, Kenntnis der Elemente der Formenlehre; Fertigkeit im Analysiren (Zergliedern) einfacher bekleideter Sätze, Bekanntschaft, mit den Regeln der Rechtschreibung und richtige Anwendung derselben im Dictandoschreiben. c) Übung in den 4 Grundrechnungsarten in ganzen Zahlen. Die von einer Volksschule kommenden Schüler haben ein Zeugnis dieser Schule oder Schulnachrichten, die nach dem h. Erlasse deš k. k. Min. f. C. u. U. vom 1. April 1886 Z. 5772 verfasst sind, beizubringen. Die Aufnahme der Schüler in die 11. 111. und IV. Classe findet am 16. September 1886 von 8—12 Uhr statt. Jeder Schüler, welcher neu in die Anstalt aufgenommen werden will, hat sich in Begleitung seiner Eltern oder deren Stellvertreter einzufmden, den Geburtsschein als Beleg lür das vollendete neunte Lebensjahr vorzuweisen und eine Aufnahmstaxe von 2 H., 30 Kreutzer Beitrag für die Schiiler-Bibliothek und 30 kr. Tinlengeld, zu entrichten, welche Beträge im Falle misslungener Aufnahmsprüfung zurückgegeben werden. Schüler, die im vorigen Jahre der Anstalt schon angehört haben, entrichten bei der Aufnahme 30 kr. Bibliotheksbeitrag und 30 kr. Tintcngeld. Schüler, die von einer anderen Mittelschule kommen, können ohne schriftliche Bestätigung der an derselben gemachten Abmeldung nicht aufgenommen werden. Die Wiederholungsprüfungen werden am 16. September abgehalten. Das Schulgeld, von welchem im I. Semester der I. Glasse eine Befreiung nicht stillt findet, beträgt für das Semester 6 fl. Öffentliche Schüler können vom 2. Semester der I. Glasse an, bei nachgewiesener Mittellosigkeit, wenigstens befriedigenden Sitten und befriedigendem Fleisse von der Entrichtung des Schulgeldes ganz oder Iheilweise befreit, werden. Der Eröflhungsgottesdienst findet am 17. September um 8 Uhr statt. Der Director. W' $ w