' ./-'"V. ■0udare paratur p P anuf l I'4jŽ fajfe .rfrVIl Uber, haC tlbV p^Iap^DItlM^ HYGIEIN SIVK TUTR1X CORPO HVMANI, M OD V M OSTENDENS, QVO HOMINES ABSQVE ME- DICAMENTIS AETATEM ŠVAMIN ST AT V NATVRALI SANO AC VEGETO JN SERAM VSQVE SENECTVTEM PROTRA- HERE VALEANT, TAM EX VETERVM AC NEOTERICORVM AVTHORIT ATE QVAM EX PROPRIA ANIMADVERSIONE DESVMTA A Ducatus Stvrias Statuum Phyfico Rad- kerfpurgenfi ordinario, !n favorem & utilitatem vitas hu¬ mana prolonganda, accedente TRACTATV ANIMASTICO. LlPSHEt 1731 * r i i j c 'j-" " 1 - IUgi e 'Z./;~:j. T'*™* *' • ■" ..i J y uv ' - .r - ,- - ,, J : ; - ti -tv/ ' l \iywm t r-fx r v./.. X\ a&ovC .n4/ m Zornu \x>- ■ ■ * k -j 'H : oa *■'• • 3 ! A' fAEi f\ : .-i *- i v-.- - . i : ' ‘ ;. ' 1 isilli^dpfiglciG v . ra ;rr : ; r 'ff ' ,r ~ /: RT I Air 0 3 &* dam qu£renda funt, oua? etfi nonex unico libro, ergo ex piuribus, imo ex hoc meocomparato opufcolo.Sinen- les olimdngeniofisfimi autumabanr, remedium aliquod arripere , quo immortalitatem corporis affequi posfint,ommbus vero lumptibus ad idimpenfis non adepti funt, necul- lum Pharmacum repererunt, ut mor- tis falcem eifugere poffent: etiiita- que immortaiitate corporis homo non poslit indui, attamen vitam fu- am eo protrahere tenetur, ut in an- nos plurimos extendatur, ne vitam, quam accipit longam, brevem fibi- met ipfe faciat. Nemo quidem Me¬ dico- dicormn, necipfe Machaon Home* rica Iaude tam celebris, cuivis malo & morbo medicinam fecit, inter* dum doda plus valet arte malum, licet prafentisfima adhibuerat anti- dota & mille catapotia, emplaftra, fo* menta, trohilcos, aliaque talia, qu$ pyxide fua minima, maxima cond it, promitque pharmacopseus, tantata- menvis quandoque morbi malique eft, utremedio, confilioque Medi¬ co dejeda? fradceque vi res reparari nequeant, neque ultimus lethi idus a capite decumbentis averti poslit. Certe fi vita? inftat terminus a Deo prarfkus, neque aurum potabile, neque panacsa Paracellt, aut nobi- iis ille Philofophorum lapis a multis cum damno quaditus maximo , fu- gientem vitam retinebit : quem- adtnodum itaque in Medico , vel probatisfimo, non eft, femper, ut x- ger relevetur* Idcircotutius&ma- X 4 S is gis proficuum erit, demonftraturus ea, qus nos a tam incurabiii morbo & pramatura morte ad tempus loi> gnm prafervare docent; & hoc efl: inter obfequiorum meorum in hoc opufculo confecratorum maximum meupi argumentum, quod Serenis f /imis & Re r uereu(lis/hms Principih« j* ac Excellentisjimis, y admodum Reve - rendis , llhtfimjimis, Perillufiribus y <&? llluftribus , Generofisjhnis a c Nobi/is* fimls Dominis Dominis M/ecenatibus Grutiofitfhms dedico. Meum vero tam liberum accelTum fi nihil aliud, tune Ve/Ier in communem Patriam amor ac ftudium, ac etiam fingula- ris erga me heneficentia , qua jam per aliquot annos fruor, ftimulavit, ut nifi hoc puhlice confiterer, ingra* tisfimum ab orbe condito me puta* rem. DEUS TER MAXIMUS me ad tale officium conflituit, ut meo hoclaboreproximo inferviam, quod quod autem ad opus &eflečhim re« digere nequiviflem, nifl hcic meo iahori fuflragiunra Vobis fuppedita- tum fuiflet, & quorum Nommi pne- icriherem. Si proinde multa natu¬ ra;, omnia Deo, Vobis pratitulatis certe poft hunc me & mea debere -confitear, necefle eft. Cm beneficen- iicc & Vejiva in me Jiberalitati dum par reddere nequeo,dare impar ve>* reor, ne moieftus flm, dum gratus efle percu p io, & ominoftis Vobis vi* dear, dum maxime officiofiis efle contendo, nec uni dat cunčta Deus , ut loquitur Maro, cui debemus nos noftraque, & ut inquit Pindarus, non omnia pofliimus omnes. Inte- rim cum (dicenteSocrate) nihil in rerum natura ex omni parte itaper- fečtum detur, nec vitanoftra, nec moreš &c. ut non error ingruat; hinc etfl hoc meum opufculum non ex omni parte perfečtum : nihilo- )( 5 minus minus fiib Vefiro Patrocinio corii- mendatum licet exiguum accipite mumis, pro fexcentis meritis vale- bit. Boni ergo meos hofce iabores confulite ac offerentis animum, non dedignamini. Vos itaque Serenisfi- mi & Reverendi/fimi Principe s , ac Ex- cellentifjimi , admodum Reverendi , //- luftri/Jimi , Per iUujlre s & lUuflres , Ge-* nerofisjimi a c Nobilisjimi Domini Do¬ mini Mcecenates ,, Confervatoresque Bemgniffimi mei! in quorum patra- cinio nune fomtotus, valete: & de meis annis Vobis prstitulatis D Em annos Ve/iv o s augeat. Quorum luni Scripfi Radkerfpurgi 16. Kalendas jun, J73I. humillimus Cliens jOANN. FRANC. PAULUS GANSER, Philof.& Medic. Do&or, P R /£ F A TIO Ad Lečlorem Benevolum. C Ommums n at ur £ if induflrU bumang finis efl , ut quod vel ab iUa prodati - tur , vel ab ifta confcitur ad bonunž & utilitatem tenddt univ er Ji. Ilt cjiicmadmodum natura , ut finem hunc ton - fequatur y vire s orane s intendit, exerit , pa¬ nter ne nos eodem fruftremur , labor nofier in opere quohbet improbus flt, netejfeejl. finis prhnit iv i bttjus opiifculi mei e(l Integra (J va- len s tor por is humani conflitutio, quem ut ajfe- querer , laborem diligentiam in propofitio - ne hbelli prafentis, quam potiti , adhibui utrumque eo eontuliy ut bornim , quem p er Analogiam quandam Microcojrntim dicimus t primavtim creationis fug donum , (J benefci- um, qnod bona valetudo efl , in te gr um con-. Jervetur. Duo inf nem hunc ordinantur me¬ dla , umm exp ar te hommis , (J bot efl ordi¬ nata P R M F AT 10. nata tila, vivendi ratio , con/i/lens m moder a- to ahmentormn ufu , attenta quantitatis , qua-< lit at is, tempotis circumftantial/c. if bane dUtamdicmtis. Alt er um expar te Medici , (5 e/l methodus iti a experim entaht, epiam docet ar s , pr ob at experientia. IIsc po/l er ior in Me¬ dico fupponitur , prior illa non fupponitur in yuolib‘et , (f ideo per leges medicas eam doce~ ti te Leči or benevole oportebit. It a enim pas * /im vivitur, ut cumpauci de valetudine bona fo liki ti /int , in generis omnis exce/fm pr ant¬ ant , qua vivendi liber tat e illečti , dum profi- dente quadam it s fiducia , quam verius au- daciam dixerim , uit s annos plurimos fibi polhcentur , ipfivits filum pr&fcindunt , fibi temp us prsripiunt , quod natur & liber a lisf- conftitutio fpofpondit. fhiid igitur ? do- ceri te opor tet quandam vivendi normam , difcends tihi leges , quibus v iv as , (f it a vi- 1 m , ut numerum , feriem annorum tuo « rum , quam Deus con/lituit , non in miferiis, non in in/ir mit atibus , aut fqualore vita con~ tinuo , fed in Integra con/lantique valetudi- ne, quantum Deo volente if auxiliante /ieri pote/l , attingas , (f exp/eas. Lcgibus his a- nimum tnum addicere fi cogitas , non te re- tar- t P RJBFAT10. tar det, minus retrabat vana bominum in- fanorum perfvafo , quorum pareemia e Ji: tanto quemque vivere miferiorem , quanto fecundum pr ac ep tione s medic as acairatiorem. Fulgi hac eft opinio , (J ide o rudisjima , at~ que a DocUs (J rečle fentientibm merilo re- jicienda. Jpuibus fančdum firmmnque Jit il- iud: qui creavic te fine te , non fervabit te fine te. S. Auguft. Opera proinde tua necef- faria eft, quarn ut diligentisjimam adhibeas, prafentem libellum accipc , cujtis in tre s Tra¬ či at us ejl digejlio. In primo de vita in com « mimitf viventibus dif/iaritur ; in fecundo de illis , quibus vita nojira fen at ur , pluribus difiitrritur , itnde praceptiones tire queas ; Intertio de ente tnalo, His bene utere £)tt£ novaJani, non femper erunt nova , nul- la placcbunt. Er go diu, fola qti£ novitate placent Non fola placuijfe igitur novitate videntur. Sed boni tat e nova , qit£ placuere diu. Owenus. fgtta nojli impertire lihem, fari lis % rog anti Efto; qua nefcis ,difc er e non p ti de at. Cato. Si ribi defiriant medici , medici ti bi fant Hac tria , men s bil ar is, retpuies , moder ata diata. Schol. Saler. Itaque: Mente caret fana,qui fanus negligitejfe. TRA« TRACTATUS PRIMUS. De Vira in communi. M Ultis & ferme omnibus in hoc univerio Microcofino contem- plabilibus corporibus vitje no- men tribuitur; adducenteEc- clefi Cap. 43. omnia hac vivunt , in ne - tesfiate ob e diun t Deo : fed cumnon idem fit vivere, ac idem animari, atque pluri- mis rebus metaphorico more vitje no- men tribuatur: ut dum font.em vivum di- cimus, ubi continenter fluit. Reliclis his, Vitam folummodo animatam mihi in fe- quentibus perluftrare liceat. De qua iit- CAFUT !. De viventibus animatis* lT 7 lventium genus duplexdecernitilr; * unum plantaž, alkid animalis. Pri-; murn viventium genus plantaž eft, quod quoad fuam extrinfecam & intrinfecanv A fpe- s DE VITA IN COMMtJM. fpeciem,continuam trna ferie expanfaus fubftantiam denlonftrat, in qua a profun- da illius parte ad Cacttmen usque idein, prorfus natura progreffus deprehendi- lur i ica, at fingulae ejus paltes, eodem modo nutriantur, augefcantjgenerenturž quippe eorum cofpofa ad modum tubo- rumfeu Canalium fehabere videntur, per quos alimentum transmktitur y variasquo ibi mutationes fubit, &haeplantst voean« 2 tur,- in quibus fuccus alimentitius, 6 terra proveniens, a poris radicum reče« ptus, Sc confequenter ab adventitio novi« ter alimente in terrs finu recondito pec fuostubulos & canaleSj fecunduni fibra« rum longitudinem exftruclarum 5 in o« pines partes plantac impellitur Sc evehitur. De quo Mantuanus <%ui viret infoliis , venit a Radie ih us bumr\ $• t. Be Pldntarum Jcfuiinio . Piantiac genus in duo membra diftribui« tur i nempe inarborem&in Herbam. 2 Arbor illa nupicupaturj qus a Radi¬ cum eaakfcentia caulem ligneum una cum fuis ibpitibus eiHittitj &infublime DE VITA IN COMMUNI. 3 4 erigit. Herba vero, qus nullo ligneo Jtrunco firma tur; nec ad altitudinem Sc craffitiem arborum crefcit. Quidam in- ter arborem &Herbam fruticem confti- tuunt, attamen omnia fruticum genera magis ad arborem reducenda funt, cum firmioris tenturte Herba fint. 5 Plantis quoque fungi adnumerantur, quorum diverfe eorum fpecies fub certa delineatione deprehenduntur,femper fu- am Ipeciem procreantes,quat certa& con- fians eorufrt delineatio fecuadum quo- rundam opinionem nequaquam a teme particulis e)usvifcidis,ope materite fubti- liffimae mundi, & globuforunj scthereo- rumdiverfimoda preflione & figuratione 6 £a&a,elicitur: led a feminio propria progigni ipfe licer textus afleverat Gem L Vi\.gertnimt tena Herbam 'virentem fa¬ lične em fcmen Sic. quaevisetiamnumma- net incorrupta,nihiIq; e terradinu erum- pit, quod non ea virtute expellitur. Hoc Hitro probatur Experimento. Si nempe a« qua,in qua excočU aut bene loti funt fungi Velpertino tempore fuper terram leviter e* quino aut fuillo fitno impinquatam effun- A 2 . datur, 4 DE VITA IN COMMUNI. ■ ■■■ n . h - ■ ' —— - ■ ■■■■. — ■■ a datur, fequenti die fungi ejusdera ipeciei, provenient. Vidcntur etiam fungi tubis Sc canaliculis Tecundum Tuas delineationes inftrudi, per quos Tuccus alimentitius, aqueis & terrefiribus particulis conftans, eo modo, ut in arboribus & Cseteris Her- bis,evehitur, ad ipTorum augmentatio- nem per intrinfecam appofitionem. Si etenimamateria quacunque terrea vifci- da,fecundum quorundam Authorum o- pinionem,impulfit sethereo talia planta- rum genera educerentur, tune aether ex illa niateria vilcida terrea diverlas fungo- rum Tpecies Temper denovo,nunquama- lias viias, hucušque tamen nunquamre- pertas, procrearet, quaecunquevero ad- huc excreverunt, omnes fuam fpeciem Sc delineationem Tervant. Potius ergo exi- ftimandum eft, iftas plantarum Ipecies, quarum Teminis cognitio, quamvis a len- fibus noftris in cognitionem & apprehen- fionem vifivam non introducatur, illud tamen a Deo creatum eflfe femperin fua Ipecie aut formalitate, tam in- quamcx- 7 trinfeca, iterato ad Temen Tuum pro- prium produdurum, Sc Ipeciempropa- gatu- DE VITA IN COMMUNI. 5 gaturam: ita legitur Gen.i.v.29. Ecce,de¬ di voliš omnem Herbam,ajferentem femen fuper terram , Cf univerfa ligna, qua ha- lent in femetipfis fementem generis {iti , ut fint vobis in efcatn, Deus omnia fimul creavit, &diefeptimorequievit abomni opere, quod patrarat. Ergo nulla datur nova productio aut creatio, Excrefcunt quidemin quibusdam locis terras quan- 8 doquep!antsealias nunquam repertae, fed id aeri, avibus & aquis fluentibiis ad- fcribendum eft, adferendo femen & fpar- gendo illud. Multivaria itaque feminia ut & alia corporainmundo volitantia & exiftentia in noftros (enfus raro aut nunquam in- currentia reperiuntur, qux verificantur ratione & experientia; propterea illa re» veradarinon nulfus dubitet: itavixun- quam filicis femen in confpedum venit, 9 tamen revera datur. Et alia Corpora vel ob nimiam parvitatem, inftar pulveris feu atomi fubtilifiimi, vel propter non- ■dum cognitum femen, Quomodo autem plantae fpecialiter Sc intrinfece nutrian- iur ? &crefcantj hocamultisjamAutho- A 3 ribus 6 DE VITA IN COMMUNE ribus examinatum & demonftratum le- gitur : nihilominus cunj non fingulis mortalibus nota- fit feminis intrinfeca eonftitutio, qualis nobis in oculos inči- dit, revolvamillam. Namapparet, Temen io unum fubtilioribus, aliud craffiori- bustunicis five involucris, in dar Chorion & Amnion ad fui defenilonem conftitui, hocque foraminulum in Te habere ad e- mittendam Radiculam, quat inMeditul- lio feminis compleclitur, ne a frigore, calore, humiditate &c. laedat-ur: hoc non ex unico corpufculo, fed quandoque plu- ribus confiatum eft, unde truncus unus aUtplureS producuntur, deiti folia,flores, & fru&us. Hinc miranda Dei creatio, quodexunoTeminio& exinde produ&a arbore, etfi uno abfcifTo Ramo, iterum alter excrefcat, quod Ferme in omnibus arboribus contingit, quac vis &extenfio verbi Divini in Temine non definit, Germi* Ttet ter ra Herbam virentem &c. Semina quoque quibusdam corpufculis molliori- bus, quibusdam autem Tolidioribus for* mata funt. Radicula & germen/eu truncus vel fti- / , pes, DE VITA IN ČOMMUNI. 7 pes, quac a Radiče .fliper, terram afliirgit, communes habent fibras, quse primo ma- joribus & deinde minoribus Ramulis.ad Periphcriain feminis excurrunt. Ex Ra- dicula tres oriuntur fibrarum fafciculi, unus germini deflinatus,reliqui in ur ram« que partem feminis excurrunr. Fibrillac porro germinis verfus omnes Ramos Sc foliamittuntur, ut&illte, quas Radicula obtinuit, fingulis Radiculas Ramuiis tri« buuntur, fibrillse ifbepercorpus feminis exfpatiantes, Radiculse funt, quat exfe¬ minis fubftantia tamdiu Radicula: & ger- tnini alimentum adferunt, doneč Radi¬ cula jam firmior ex terraipfafuccumali- mentitium habear. Adeo enim plantis neceflaria eft Radix , ut nulla citra eam J1 fubliftere queat, Invenitur quidem Chamadeonis fpecies, qua: caule deftitui- tur, triticum Ramo, ficus flore, Gelfemi- num & tilia frudtu s fed nulla eft planta Radičem non habens, ime reperitur, qux totaRadixeft, uttuber. EflenimRadis Velut os ,per quod alimentum intromitti- tur, undeporofa efl, multi$que meati- buspertufa, Nec Radix in omnibus plan« A 4 tis 8 de vita in commune tisejusdem figura eft, feddiverfat, infi'- cuenimlingulariseft, quamvis plurimas minores e lateribus emittat, in poris & cepiš &allio tnukiplex, innumeros pene capillos continens. In Rapis in orbem in- tumefeit, enodis in beta, geniculata in Jride, aliquando multis tuberibus diftin- ftaeft, utin Arifiolochia. Omnestamen Radices in Mucronem feu conum defi- nunt, pars luperior majorem in mollem excreicit, propterplurium fibrarum con- fiitutionem, quae oranes in conum coa- lefcunt* 12 Semen jam in terra finu recondi- tum, corticum pori interventu particu- larum aquofarum & nutrientium grada- tim a fubtili materia attherea & calore fnbterraneo ippulfarum, majores pori cuduntur, hoceft, illimeatus & fibrillae, exquibusfeminaconfiant, relaxantur & majora interftitia accipiunt, & ob illarum particularum nifum femen ipfum exten- ditur, &incra(efcit, Ida feminis expan- fio tamdiu perfeverat, doneč tandem iftr- us umbilici germen cum fua Radiče extra vaginulam foras erumpat, & quod mi- runi, DE VITA IN COMMUNI. 9 , . . » — ____ rum, cortexlicetin quodam Temine du- risfimus,hac turgelčentia tamen a Te invi- cem divellitur. Radix a terra recepta, in poros terraj protruditur &liatur, cui jam crasfio- ri&duriorifadkeipfa terra cedere debet: itaque nutritionem, augmentationem- queprofequitur, Radix enimtota porola eft, alimentum in terra reconditum,ob fi- militudinem& proportionem fus figurss accommodatum,Radicum poris a prefii- 13 one athmoljshaeraepropellitur, non attrahendo, ut vulgus putat, quid quid enim movetur de fa&o,impellitur ab alio. Cujus alimenti tradučlionem ad j u.vat ger-* ntinis plantulac aut furculi mollities, ut poriextendi, & ampliari queant. Hinc ab advenientibus pluribus particulis fucci alimentitii per fibrarufti & meduliaelon- gitudinem in ipTum truncum & caulem a- limentum ultro & ultro promoverur & inipellitur, & fic plantae creTcunt & au- J 4 gentur. jEmoriuntur autem, dum fibrillarum partes poros conftringunt, aut a corruptione refolvuntur, ut fuccum nu- tritium in Radices recipere nequeant, vel A 5 ctiani ro DE VITA IN COMMUNI. etiam ob defe&um alimenti nonpropor- tionati exficcantur, aut a fuperfiuo ob- flruutltur & fuffocantur. 15 Inanimata feu non vegetabilia au- tem ea funt, per qute nullusfuceus fpiritu* afcens qualiscunquefluendi modo evehi- tur, & nullo modo per intrinfecam appo- fitionem nutriuntur, & augmentantur,fed tantummodo per extrinfecam additio-* nem augmentantur,ut ita dicam fuperfici- aliter,ut metalla, kpides & foffilia omnia, 16 De Corralliis quidam dubitant, u- trum plantis aut Iapidibus adnumeranda fmtj eum miro natura artificio in Maris Imoproducantur eeu arbufcula crefcen- tia, & vegetabili veluti vita viventia. Nam omnium ferme opinio eft, Corrallia fub undis molles elle herbas, extra vero a- quas lapideam induere formam, quam fidem pracbent frutices Corralliorum, qui partim ex ligni, partim ex Corralliorum fubftantia fe demonftrant. Beguinuslib* 2■ Tyrocinii Chymiei cap, 10, id negat, Sc fatetur,multosamieos ei revelaffe, Coral- lia fub undis dura effe, ficuti estra illaSj tjuatenus ad illa exploranda homines di- DE VITA IN COMMUNI. n miferunt fub undas, a quibus dura obfer- vavere.Hujus rei veritatem certam decer- nere, resquidem ambigua apparet, cum variabilis experientia dubium inferat. Sed, etfi dura Corrallia et jam perfeda fub undis deprehendanfur; nihilominus ex ttiolli feminio primario in arboream, de- mum in lapideam excrefcere duritiem credendum eft, cum Corrallia nondum duritiem perfedam adepta, ligni inftar* & mollia in confpedum prolanffuerinr. 17 Aliud viventium genus Animal eft, quod varias partes prae fe fert, & peculiari motu gaudet, totumque inter fe ita co- optatum, talisque proportionis eft, ut motusregulareseliciat, acproindeex il- lis difparibus partibus quaedam Machinat exfurgantaftabreexftrudse, &miro arti* ficio elaborata ,*& ha Machina animalia vocantur, quorum membra ita inter fe difpofita&proportionatafunt, ut omnia in tocius utilitatem confpirent, & ad u- Butn motum diverfa rationeconcurrant. *8 , Hoc Genus autem animalium di« veiTs quoque {pečici eftj funt enim ali- qua volatilia, alta natatilia, alia greftilia, 12 DE VITA IN COMMUNI, glia reptilia, alia tra&ilia, quomm nume- rus ex diverlitate generationis, partium, a&ionum, aliorumque id genus deiiimi poteft. 19 Omnium vero animaliumNobilis^ iimum homo eft, ad quem cognofcen- dum nulla defcriptione opus eft. Cum il- ludiit, inquitDemocritus, quod omnes fcimus. Quanta autem fit hominis ex- cellentia, quantaperfedio, ut qui vellet omnes enSrrare aut defcribere, opus ha- fc>ere t maximum implere volumen, Nam hominis praertantiaomne animal irratio- nale fuperat, vid. in Tradatu de Anima n, 24. quam nobile aedificium in corpore miriš organis exftrud:um, Quid capite pulchrius, inquo animus refidet? n. 87. ad quem contemplandum quid Divinitus i’elucet,tr,3. n. 24. .unde mente dicebat Tullius 3 Officiomm, nihil homini dedit Deus ipie divinius Jgneus ejloliis vigor } (f cce/e/lisorigo, Defuper enim accedit, imifiediate pro- -dučlus, & infpiratus aDeo adhominem informandumipiritus.n.44. in trad.3, Hic claujit membris animos, ; Celja Jede petitos. Cur 0 E VITA IN COMMUNI. 13 Cur vero fingula viventia ingeneralibus quibusdam affečtionibus conveniant? & quomodo a non viventibus difcernan- tur ? ac etiam in quo animalium a plantis reliquarumque exiftentium vita difcre- pet? difcernendumreftat, quae proprie 20 viva dicuntur. Cum vitse nomen te« quivocum fit, & vox feunomina exho- minum arbitrio funt rebus impofita, & non a natura, fecundum Epicurum, ideo • diverfat fignificationes illius vocabulo at- tribuuntur. Etfit $. II. £)uidfub nomine vite proprie loquend& dicimereatur. Vita defumitur a vi, hoc eft, virtute effendi& operandi, non tamen omne, quod viin poflidet, Teu quod ad vitam concurrit, revera vivum eft. Sic fydera, elementa, metalla, lapides, foflilia, con- eurrunt ad vitam, non tamen viva proprie dici queunt, nifi metaphorice ut Ezech. IV. Ko. fpiritus vita er at in Rotiš , & alibi Dto omnia vivunt , qtiatenus omnia fua vi otnnipotenti implet. 21 Vita dupliciter fumitur, una Phyfi-> ca, 14 DE VITA IN COMMUNI. ca, alteraintentionalis. Vita Phyfico mo¬ do accepta confiftit in motu abintrinfe« co , noti operante motore extrinfeco„ Vita intentionalis confiftit in formali re- pratfentatione objedifive fit ab intrinfeco velabextrinfeco. Unde iterum fubdivi- ditur vita, & dupliciter accipitur, utfic 22 & ut vivens j Quia vitae conceptus non tantum animx, fed etiam puris & fim- plicibus fpiritibus competit, ut Deo Sc Angelis. Vitaautem ut fic dupliciter fumitur, iti adu prtmo, & in adu fecundo. Vita in adu prifflo efl ut vivens fimpliciter, in a * dufecundo, funt operationes iliae, quas folis vivcntibus competunt, ut funt intcl- ligere, fentire, tnovere fe, progredi,nu- triri, &c„ in prafenti vero §. vitam tantutn animatam ampledar, quze animalibus Sc plantis adnumefatur , quorum corpus organis inftrudum, & {piritu vitali ani« inatum eft, per illa enim organa fuccus alimentitius intrinfeco rezulari motu a d omnes partes devehitur, & augmentat, &fibi fimile procreat, fiicceffivaque in- dividuorum propagatione fpeciem con- fer- DE VITA IN COMMUNi; 15 fervat* Non viventia e contra talem ali¬ menti diftributionem & materne deperdi- 23 ta: reftitutionem intrinfece non ad- mittunt, fed pei' extrinfecam additionem fuperficialiter nimirum augmentantur,il- lorum etiam corruptio feu mutatio ab ex- trinleco inchoatur & perficitur,, quare et¬ iam nunquam emori dicuntur, beneta- men corrumpi vel immutari, ut in me* tallis & Japidibus videtun 24 Vita denique fub diverfa fignifica- tione fulcipitur > alia enim vita confiftit in homine, alia in Ipiritibus&DeO) alia in brutis & plantiSi. Aliquando etiam vitae aornine, ad judicandam limplicem exi» ftentiam,utimur, ouando vivere, pro exi- flere fumitur: quemadmodum£oethius. sternitatem definivit, interminabiletn Vitam totamfimul&perfečlam pofleffio- nemi Eadem ratione Ariiloteles /Ethni- cus animalium vitam illorum elTe dixit,eo ^uodviyere delinant, cum moriantur & ln nihilum denuo decidant. Interdum ad exiftentiam ačluolam,dum ipfum vivere pro agere Sc operari accipitur, fic ignis dum flaniroam eraittit, vivere dicitur; dum 16 DE VITA IN COMMUNI. dum exftinguitur vita privatur. Sic aqua dum fcaturit, fluitque,viva nominatur, rcftagnans autem mortua. Similiter amof vivus nuncupatur, unde VirgiliusvEneid* primo : 'vivo tentat pr terier e amore. Et aliquando ad coexiftentiam aut dura- tionem rei cum altera five in duarumfi- mul fubftantiarum unioneconiiftit; aut unius fubftantise cum aliquo accidente, lic hominis vita in Animae St corporis ne- 25 xu. Vita ergo, qute in homine con- iilbit, eft unio feu mutuus influxus fpisi- tus in corpus, & corporis in ipiritum, vi¬ ta autem in aniina feu ipiritibus confiftic in pura exiftentia immateriali & motu eontinuo incorruptibili. s> 6 Vita vero corporis, quse efi mutuus’ partium folidaruin in fluidas, St fluida- rum in folidas partes influxus; qui influ- xus a jugifanguiniscircuitu&fermenta- rione reliquorumque hiimorum motu confervatur, quemadmodum funt reipi- ratio, pulfus cordis, fanguificatio , fe- cretiones humorum, Nutritio&c.quod ii hsec omnia penitus fupprimantur, cor¬ pus DE VITA IM COMMUNI. 17 pusetiammoritur, &fpiritu'm abire ne- ceffitant, & licacorpore cedit. 27 Omnes autem iftius vitse dilpOfi- tiones & fuccelfus in corpore humano & caeteris viventibus, ac fingulis exiftenti» bus rebus,nonfortuito quodam molecu- larum vel atomorum concurfu, ut Athei- fe fibi fomniant, coalidfimt, fed 28 omnia a fupremo Numine creata funt, tam fides quam rado diclat. Fide demonftratur Gen. 1. v.26. Faciamus hominem adJimilitudinem noftram^Sc cap. 2 . v. 7. Dominas Deus formavit hominem e Umbo terra , infpiravitfptraculum 'vi* tic; it a fačlus bomo in animarn viven * tem. Leg. Job. 10. v. 9. &10. ficutlacmnh Jifhme, ficut cafeum me coagtilafti. Ra- tione probatur in Tr. de Animan.44.& 45- quatenuscreatioex nulla materia aut cflfentia lit pradbppolita. 29 Vita in brutis confiftit in motu fan* guinis Sc humorum, in corpore fuis orga- nis Sc feniibus tam internis quam externis iuflručlo, & convenit cum corporis hu* niani vita, quamvis non in tam perfečla* Vita in quibusdam brutis in quodam mi- B nori Ig DE VITA IN COMMUNI. nori effectucaloris reperitur,& ad ta&um noftrum frigida fentiuntur, ut pifces, 30 ferpentes, limaces &c. tamen horura vita in motu humorum quamvis non tali ac tanto, pradertim quae corde defti- tuuntur, conftituitur, & confervatur. gi Vita denique in plantiseft motusin- trinlecus fuccorum per tubulos,ut fup. n. 1. ab ima ad fuperiorem usque par- tem, per quos alimentum per radices in- troluleeptum diftribuifur,& confervatur vita: absque tamen ornni fenfu & motu locali extrinfeco, atque iempef ex fimpli- ci proprio femine line commixtione fe- xus, ut in animalibus, progenita, hinc 32 differt abanimaliumvita,quicircuitus feu motus fuccorum, fi ceffaverit, etiam mori dicuntur plantae, ut in S.Scrip. leg. granum frumenit mori , & occidit in grandine vineas eorum. -33 QuaeritUr : utrum vita animalium vel plantarum longior fit'. Relp. quorundam plantarum vita longior, quorundamvero brevior vita animalium, aft herbarum hrcviflima efl:; arborum autem aliqua- rum longiffima j aiiquarum vero ut Sc, fru- DE VITA IN COMMUNL 19 fruticum media. Herbte fere omnes in- tra annum pereunt, pauciffimae bienni- umauttrienniumattingunt, ut de braffi- ca, thyino, lavendula, ialvia & c. fertur. Gedrus omnium longiffimse vitte, adeo, ut vulgo feratur, illas, quas Salamon in monteLibanoplantarat,adhuc ut proiiP- de jam multos ultra bis mille annos vive- re. Plinius lib. 1 6 . cap. 44. de loto refert, multos ultra 450. annos vitam producere. Quercus attingere folet trecentds annos, quač enim refinofioris aut compačtioris atque ficcioris conftitutionis funt, diu- tius durant caeteris. §. ni. An vitaposfit prolongari ? Cur etiam nune vita breviorJit prioribus temporibus ? Intelligendum eft per prolongationem, quod vita nonpoffit prolongari ultra ter- minum a Deo conftitutum, affirmante Job. 14. v. 5. Breves dies hominisfunt , nu~ tnerus menfium ejus apud te efl: ConftituU fti termnos ejus , cptiiprstteriri non pote - 54 ru nt- Annuente etiam Pfalmifla 38. V. 6. Eccepnenfurabiles pofuijli dies me os, C^uamrvis itaque vita nullatenus ultra ter- B 3 nii' 20 DE VITA IN COMMUNL minum prolongefur, bene tamen a 35 multis mortalibus abbreviatur, &ra- ro aut nunquam attingit terminum a Deo ordinatum. Hinc curlus vitae tališ inftituendus erit, quo eorum vita (quae alias indebito modo inftituitur ac etianj deftruitur) ultroproducatur, & ad ter¬ minum usque prolongetur. Cui prolon- gationi multum quoque contribuic 36 Medicina, folertia & prudentia, te- ilanre S. Script. Eccleft 38. v. 1. Honora Medic um pr op ter necesfitatem : etenimil - lum creavit altisfimus , n Deo enim efl omnis Medella , (š a Rege accipiet donationem , & v. 3. Altisfmus creavit de ter ra Medic amen« ta f (d virprudens non abhorrebit ida , & v, II. Da locum Medico , .1 etenim idum Domirns creavit , non di/cedet a te , quia opera ejus fmtnecejfaria, Eft enim tempus tpuando in mami iUomm incurras. Multoties itaque utfup. n. 35.homoft« biabbreviat vitam, &ita impedit longae- vitatemvitte, multoties autem protrahic ad terminum usque , uti fcriptum eft 3 ante hominem vita (d mor s bonum ma« lum , quodcunque voiuent. dabitur illi EccL 15. v. DE VITA IN COMMlTKfl. 2t 15. v. 18. & Gen. 20. v. 7. ergo redde utr o fuo uxorem , Propheta e JI : £5 * čavz« pr o te , £/ 'Z'iw.r Ji ant cm miner is red - z/w, ya£o, mor te morieris tu, £/ omnix cjtt£ tua funt. Quod etiam ir.fert, komi- nem ene liberum ab objedaš & paffioni- bus, & a Dei compulfu. Adus peccami- noli, qui non polfunt efle absque culpa contra Deutn, non funt decreti a Deo, necfadi immediate. Terminus denique feu numerus an- norumfingulishominibus ftatutus efl in communi& in fpecie. In communi, ut dum sttatem univerfalemconflituit, du- raturam per annos 120. infra n. 38. 37 Cur autem univerfaliter in hunc nu- merum breviorem rerraxerit annos ? & moderno tcmpore non tamdiu attas extendatur? ut prifcisfaecuiisMoyfaicis. Vitia humana in caUfa erantn.40. a prin- cipioenim creationis hominisadhaecfle- cula terminus vitje multum mutatus, & defadomultobrevior prioribus tempo- ribuseft. Prioribus enim fseculis, quem- admodum ex facris litteris abunde patet, termin um vitae humanse ad milkfimutn P, 3 pro- 22 DE VITA IN COMMUNI. prope annum extenfum fuifle. Ita vixit primus nofter parens Adam annorum 930, Gen. 5, v, 6, Seth filius ejuslocoA- belis 913. Enos filius Seth vixit 905. Cai- nan filius Enos 910. Malaleel §95. Jared 962, Henoch 365. & a Deo in ccelum fublatus, Gen. 5. v. 24. Marhufalach filius Henoch vixit 969. Lamech777. Noe fi¬ lius Lamech,«tatis fua 500. genuit tres fi- lios,Sem, Chani Sc Japhet. Tempore di- luvii erat Noe annoruni6oo. &poft di- luvium vixit adhuc 350. Pofl: diluviura longavitas vitae humana ad 438. imminu- ta efi, Arphaxad, Salach 433. Heber 464. imoterminus vita ad ducentefimum an¬ num redu&usefi, utPelegvixit 239. Re- gu239. Sarruch230. Nachor205.necdiu fic manfit, nam Gen. cap. 6. v. 3. Dixtt Deus, non permmebit fpiritus meus in ho-, mine in at er mm ,quia c ar o cftpruntque diet illius centim viginti annorumMixit qui« 38 dem Abraham 175 Ilaac 180. Jacob 147. Jofeph,AEgyptiorum Princeps jjo. Levi,frater Jofephi 137. Moyfes 120.: Jofua 110. David vix 70. evaiit annum. Simeon Propheta 90, S. Joanhes Apoft. 93 ' DE VITA IN COMMUNI. 23' 93. Lucas Evang. 84- quas states adhuc hodiepluribusin locis& Regionibusho-i mineš attingunt. Attamen major pars ho-' miiium ante fenedufis annos e vivisex- čedir, & magna infra temporum setates difterentia efi, ut quos hoc xvo longaevos vel fenes confpieimus, tales in primitiva' hominum multiplicatione juveneš exi- Rebant. Caufa vero pratcipua longae- 39 vitatis vel brevitatis vitse fuit homo: uti fupra Gen. 6. v. 3. ideo Deus an¬ nos vita: imminuit, & breviorem termi- num conRituit. Si vero Adam & Eva cum filis pofleris in fua mentis reditudine & innocentia perleveraRent, in aeterrium' vixifTent, ob tarnam in fui creatione vita:, fanitatisque perfedionem, partiumque corpofis robur acceptum. Ante pecca- tum Adami matrimonii conjiigio jundi erantAdam& Eva, ob finem,neriipepro- hum propagationem, utrefertD, Augu- Rinus ex Gen. 2. v. 23. Hoc nune os de osji- bus me is , (y c ar o de čarne me a, quamobrem relmcfuet bomo Patrem $ Matrem , (f ad- hsrebit uxorifua , (f erunt duo.incarne una* CRiamprimum. enim creavit Deus Ada- B 4 mum 24 DE VITA IN COMMUNf. mum & Evam,dixit ad illos, imo juffit; Crefcite (?) muUiplkamini-fS ref lete terram , &ante lapfum in fiatu innocentiae erant s quoniam auamvis adus generationis ab orani impurolibidinisardore, & concu- pifcentise fomite fuifiet alicnus, in illo enim fiatu innocentk in Paradifo, omnes etiam viri & farnima generationi dediflent operam, &memini cadibem vitamegiffe fomniaffet, quoniam in commixtione non modo nullum adfuifTet crimen, fed meritum potius, & hoc non parvum ex propagatione divinarum imagitium j igi« turvirginitatemfervare, fuiffet opus in- utile, potius & otiofum, imo qui iilam confervare contendiffenr, inobedientes potius extidffent verbo Domini, dicen« tis: Crefcite multiflk amini , (j? ref lete ter ram Gen, cap. i. v.sg. Quamprimum autem de prohibito fr udu comederunt, freone Divinum praceptum nefand© ice- lere transgreffi funt, e Paradifo expulli fu- erunt, tune ilatim mors introduda fuit, hominesque fragilitati fubjedi, leg.Gen, cap. 3, v. 17. Ted tantummodo vitamde qua Owenus: Vh er e quisque din , quamvis (J egenns (J ager. ImoDivinus Plato ajebat, natura morta- lislemperimmortaliseiTepro viribus ni- titur, & David iple precatus Deum PTalm. *OI. v. 25, Ae revoces me in dimidio dierum me o- 28 DE VITA IN COMMUNL pteorum &c. ideoque protrahitur vita ad terruinum & demitur etiam ante ter- 44 minam. Protrahitur ii fecundum praecepta Divina quam etiam Ditete- tica vivimus, demitur autem,& abbrevia- tur,propter pcccata noftra, & inordina- tum vivendi datum, de quo magnam red- demus rationern, & ait Job. Cap. 15. v. 33. & 3 4. Impius , antequam dies ejus implean~ tur ,per ib it , (j m anus ejus arefcent. L&de- tur ojtta fi -vinea in primo jiore botrns ejus y Szc. Quaudoque etiam demitur ex provi- hoae Divina utfup. n.40. C uriu s quo- 45 que annorumhominumbrevis reddi- tus cft, qua|enus homines prannatu- renubere inceperint, eatenus fibimet& proli nafcitura: nocent.Sibimet enim cor- pusenervant, fpiritus diffipant& frigidi- tatemmortis alumnamcomparant, unde femen fit debile, paucum, aquofum, & cum affectus affimiletur cauiA, ac fecun¬ dum Hypoc.omneanimal fecundum pa- rentes nafcitur. De quibus Horatius in Odis : Fortes creantur fortibus , (j bonis t Eft injuvencis, efi in eqnis pa.tr um Vir - DE VITA IN COMMUNI. 2$ Virtus , nec imbellem fcroces Progenerant aqmlU columbam. Igittlr prstcipuuni setatis tempus asfigna- 46 vit Solon, quouxoi’ducenda, lic £)uarto feptenario quisque pr&flantisfi- mus eft. Robure , ipfique virifigna vir t uti s edunt Quintus matur um jam vir um nuptias mo lirifuadet Et liber or um fufcipere pofteritatem. HincAriftoteles7 Polit, vir generat anto terfeptimumannum, fed debile, & ini- perfecdum. Et alibi de Hiftor. animalium, virorum etiam corpora magnum in ere« Icendodetrimentum capiunt,fitunc, cimi foaen augetur, venereis rebus utantur. 47 Faemina quoque non nirais juve- & non minor nata igannorum, tune er >im menftrua fatis fluunt, uteruseft ca- pacitate ampla dotatus, vires funtperfe« ^iores, namex faeminis junioribus &de- kilioribusgeniturat quoque debiles prod- eun t, ex robuftioribus e contrafortiores. Juniores etiam in portu citius vita pericli- tantur, & majoribus doloribus afficiun- tur, ac etiam ad ceconomiam raro habi- les perfiemntur. Cur- 3o DE VITA IN COMMUNI. 48 Curfus annorum etiam brevis rcd- ditur, & 'terminus vitac raro affequitur, quoniam multi homines ea non callenr, quse ad vitse protradionem neceflaria aut impedimentaelTepoflunt. Apud multos quidem protrahirur vita ad aliquot tem- pus, illovei’Oteaiporevixnontoto vale- tudinarii Sc miferabiles exiftunt, libi bene appropriantes,text. Job. c. 14. v. 1. Homo de muhere natus brevi vivens temporepnultis rep le tur mtferiis,vo\ David Pl.' 99.V.10. An- ni noftriJicut ar ane a nteditabuntur , dies an- rtorum nojlrerum in ipfis 70 anni,fiaut etn in potenc a tibus , So anni , amplius e or um tabor (d dolor.Ad inquiunt quidam,quid prode£ le ea calere,aut le 6 rerum non naturalium RegulisTr.2.n.s adftringerej propterea fion citius illos mori,quam qui fecunduffl illorum Regulas vivunt, Sc etiam oppo- nunt, qui medice vivit, milerevivit. Vel potius fide.matrribuuntquibusdam allro- logis, quiexalpedione affrorum Sc fato, futura qutedam, qua: foli Deo nota funt, vaniffime fulpicantur, ac temere vatici- nantur, qui fi lemel veram dixerint, ac centiesaut millies falfum evenerit (non • - 1 qui- DE VITA IN COMMUNI. 31 quidem, quod exaftrisilludviderint,fed quodIapienti(BmaDdprovidentia ab x- terno ita dilpofitum, ipii cafu fortuito te- tigerint) jam hujusmodi creduli, fidem eorum praedidlionibus habent, eo quod unicum iftud, quod forteevenit, atten- danr, & mille alia falfo praedicla prorfus non confiderant. Talibus itaque prat- 49 didlionibusautfatisnon turo crederi- - dum, cum non tam certos de longa vita nos reddunt, quam quae nos edo- centfacrspaginse, & regute dmeticae,ut fupra no. 43. & 44. nos inducunt in talem bonum modum vivendi, quae ad vitae longsevitatem , Sc snemani felicitatem confequendam neceflaria rtatuuntur. In- veniemus in lacris litteris,in quibus ex- bortamur per EccleE cap. 30. v. 26. Zeha & iracundia minuunt dics , ante temp us feneciam adducet cogitatus. Item cap.. 37. v * 33’ propter gulam multi obierunt : qui Atttem abftrnens eft, adjiciet vitam, &Luc. 21. v, 34, attendite autem vobis , ne forte graventitr c or da vejiva in ebrietate (5 curis hujus vit £; Cf 3 fitperveniat in vos repen- 50 tina diesilla. Quod ii tam iacras lit te- 32 DE VITA IN COMMUNf; ras, quatn cunčtasmonidonesperRegu- las diseteticas ab univeifa venerabiii Me- dicorum caterva pradcriptas, rejiciamus, nec illas nec has fequamur, mimnt non' efl:, li vita noftra non attingattcrminunv a Deo politima, acetiani plus mifcra quatn fanrf& rccreabilisexiftat, nam - 6)u£ c ar uit vitri s dulcis fiolet ejfifcneclus* Contramorofiiejl , quavitiofafuit. Vel raro temp us etiam breve noilrz vitas- pertingimus, &adannoscanosraro pro- trahimus, ut dum juvenes Turnus, vet vix vivere inceperimus, jam morti tiracli- naur, ut jam olina Divinus Plato, omries : vits humana’ annos, diesquemortiob~ noxioscontemplatus, eum Euripide in- terrogat: quis novit, utrum vivere non fitnadri'? irnonon tantum vivere, fed Sc- nafei, mori eft. Cui confentit Ovvenus • Cof nifi c ur a ni bil c aro ml., nifitnjlc ca- . dav sr : Nafei , agrotare cft ; vivere, firpe mori. EtCato: Ttmpora longa tihi nolipromittere viti .. , fi)gocmque ingrederis , feqiutur mor s sorpus ut ambra. Vis DE VITA IN COMMUNI. 3$ Vix itaque quidam nafcuntur, paulo 51 poft moriuntur, vel fecundum quid, vel in cotum j fecundum quid, fi adio- nesaliquaEVitales amorbo aliquo inpar- s;e aliqua fupprimantur aut deftruantur. Sicpoteftparscorporiseffe mortua, non tamen totumcorpus, ut in cancro, fpa- eelo, Sc in paralyfi perfeda ratione motus fpirituum privati. Intotunidicitur mori, fi omnes adiones vitales intrinfecse& ex- trinfecsedemantur, &cefTant. Adio- 52 nes autem vario modo lsdi& deftrui poffunt, ac emori. Cujus meminic Owenus Millemodis morimur mor ta le s, nafcimur um: Sunt bominum mor bi mille ,fed unafalus. Ad vitse ergo humanac perfedionem o- ^nis hominum fcientia fpedat, vitam autem redam & planam exornat nati- 53 vitas pro fundamento, educatio pro confirmatione, difciplina pro afTecu- ratione. 54 Bene nafcitur,qui a parentibus non vitiatis aut debilitans vel valetudinariis corporc nec animo, non in perturbatio- C ne, 34 DE VITA IN COMMUNL ' ■■ -- - ■ ■ — ■ • ne, necpravišcogitationibus n.72. tem- pore Sc loco apto feminantibus originera habet. A bono itaque conceptionis 55 principio longaevitatis vipE rudimenta exordienda funt,de quo in §0 iequenti, 56 Si conje&urare lieec, conftitutio corporis humani, h$ctitcunque longio- ris vita: effe delcribitur, ut peftus ain- plum & latum, caro folida, humeri ia?« curvi, partes fuperiores majores, cervhd craffa, voxiuavis, ienis, magna. Aures ampls, digiti crasfi, color non plumbeus* fed medius inter album Sc uigram cuni quodamnitore, dentium copia &e. cul conftitutioni pl uri m um attribuit ialubri- tas aeris, perpaucatcurs, deleflus ribo- . rum, incolatio montanorum, eaftitas 57 vits: Licet hsc bona confHtutioma-. turae longatvitatem vitat indicct, ii ve-, rononobferventur ca, qux n. 44. dicfc* iunt, faeile abbreviatur vita. IV. De ortu & progrcffu vita human*, i Ut tanto facilius vita uohra in annos fanos & leniles protrahatur, requiritur ikmum tundamemum ad generanduna homi- DE VITA IN COMMUNI. & 58 hoininem, illud autem tatn a patre quamamatre n. 68- allaboranduni Sc perficiendum eft, ut tišin proleni firmio- rem,& longioris vitte poflelforera gene- rent, generatam betie cuftodiane & edu- cantacerudiarit,quibus mediis & modis vitam longe prolequantur. Multi quidem hOfnines valente animatoquecorporege- nerantur, luce etiam quadam diuturna friauntur, vix ramen verurn terminum vi« t$afTequuntar, quatenus nonfciunt, aut nolunt ea media obfervare, quibus ion«. g^vitas vita; lueratur, quiaetii bona cor- poris conftru&io Sc humores laudabiles generati fine , nihilominus a levi 59 quandoque errore diatte deftruitur j uti namque metallum a rubigine, ca- davervelplanra a putredine corrumpun- , nifipraferventur ab hac Sc illa: ita Sc viventia corpora, quzad fui confervatio- nem per (e quidem fatis ordinata funt, a pernicie funefta per multos Sc plurimos a «nosadterminumusque per media fer- vata disetetica liberari Sc cuilodiri poffunu Multi etiam reperiuntur homines,pra> %’timex Magnatibus, Regibus Sc Prin- C a cipi- 3 6 DE VITA IN COMMUNI. • . . . . — — - - -, cipibus , atque reliquis plurimis, qui muka ad longzvitatem fuat vitsc compa- rant , raro vero auc nunquam ioo anno« rum actatem attingunt, unde hoc, quia tales eximii viri plurimos diactac errores quotidie committunt, non attententcs aut potius contemnentes leges Divi- 6onas & dmcticas, per quos fuorun* corporum tenturam deftruunt, & ita per exceflus plerumque repetitos hanc enervant, uceaminepcam reddant ad vi- tales motus alias diutifiime fcrvandos. Qui lidenique atgrotare incipiunt , aut a quodam morboaggredi (ibi imagmantur, Medicosconvocant, etfi non ftatim ab il- Jis fiiblevantur & opinio tollatur,cos eon- temnunt, & illieo ponunt confidendani in quoscunque Agyrtas (quibus Dodoris aut Medici nomen arridet) ut Chymicos* Chyrurgos, qui utinatn in fua artebene periti eflent, aut alios circumvagatores, qui potius falfis artibus & nugis, quam ve¬ ra eruditione inibuti funt. Imo non tan* tum hos, fcdetiam vetulasgarrulas arcef- funt, parumque curant, fi ab eoruni 6i non fundata raethodo natur* vires de- fc bili* DE VITA IN COMMUNT. 37 bilitentur Sc totaliter dcftruantur aut pla¬ ne occidantur. Perpendat quisque, quo« modo tališ Medicafter ille vel illa faluta- bunt morbum, qui necmorbum nec cau- lamagntdfcunt , quid dicam de cognitio- neveraMedicamentorum, utrum calida velfrigida, in fe habentia fal volatile vel fixum, faliUm vel acidum, vel amarum ? utrum emollientia vel adilringentia fint, inmajori velminori dofi fecundum vires natura &morbifumenda? Sc revera ta¬ liš minime erudita ima ftolida Sc fimplex gens, mulrotiesplusplacet & honorarne a populo, qui ftultus honores lac pe dat in- dignis: imo segroris commendantur ut peritiffimi, uti quondamvulpesinele- 62 čtione animantium novi Regis inter animalia afinum pro Rege poni vole- 5 quem miriš ja&abat laudibus, Hinc exclamat Mufitanus contra hos, profe- rcndo haec; O Vosviles&probrofi, qui nune me¬ dicinam facitis, fortunas hominumquc vitam negotiamini, Sc impune luditis de corio humano, veftrum ftudium totutn veriatur tantum in cogenda magispecu- C 3 nia, 38 DE VITA IN COMMUNI. nia, quam in mortalium incolumitate, r & vos eftis periti Medici nomen indigne gerentes, qui hac impoftura ditiffimi evafiftis, nec de vobis magi,s dolendum puto, quia tolerabiliter eft fecundura temporum conditionem, fed quod ma- gis refert, impoflurz, rapinz, trot cla- des, hominum czdes, & homicidia in Republica quotidie plangoribus, gemitn fettš j lachrimis, Sc terrificisululatibus z- them complent. Extrema pauperiefa- milias onerant, incolumitatem depra- vant, floridanr juventam morti tradunr, viro uxores viduant, &parentesfiliis oi> bant, & tamen Medicinam faciunt! Con- fodiunt, excarnificant, mutilant, Seve quafi optime gefta v & quai amplius nul-! kis fuperiir Magiftranis , qin tantam m a* iitiam, fraudes, fcelera, & homicidia Sa> vere vindicare velit,.aut poffit! Princi* pes hoc intelligunr, vident, iciim^nec 63 i p fis e ti a m pr oip i ci u n r. DequibuSl^ ■ ferteriam Palingenius. AVr demnu a ar tis Medica, (jf priMoriU a lihemu V' ‘ Uiw DE VITA IN COMMUNI. 39 -—--- Mine tumidi incedunt , h inc pulite a pr jami a pofeunt: H fatis e/feputant (nec decipiuntur') ad m ■ boe , ut .! ,jj, s m idarnifices bominumfub bonefto nontine/tani, O mifera lege s , qiu tali a črtnimafertis ! O eaci Rege s , qui rem noncemitis ifiamt\-, Vos quibus Imperittm e/l , qut mundi frana tene tis, Me t ant um tolerare nefas. Hanc toditept- *ifi | • ftem r ■ . nti Con/ulite humano generi. £)uot noči e diequc, Horum carmficum culpa mittuntur ad or- vi' n J- iCUtni ... A 64 ScdiftiDocloris aut Medici nomca fibi indigne aflfumentes funt miniftri, fci- licet divina ultionis executores, fanitads & vits deftručlores, peccatisque vefeun- tur populorum. Quorutnmeminic.Ec- <^38-v . 15 . <£ui delinqmtin con/pečlu e- jns f q utfec it c um , inc ide t in mantis Medi - ci i rdmirum tališ imperiti. Sunt quidetn fnorbi flagella Dei propter peccata noftt’% ideoque impune proprioque genio fortu- nas, homiaumque vitam negodantur, .5 duminema Sc periculo plena audent • > C 4 ten- de vita in communi. tentare remedia. Galenus3 Meth.cap.id eorum, qus funt nobis incognita, vera methodus haberi nequit, & tales curar.t morbum ignotum, & per Ibla experi- menta, omnia enim remedia per folatit ex|>erientiam inventa fuifie eredunt, & in omnibus eadem efle applicanda. Longfc autem aliud de Medicis eruditis, rigoro- le examinatis, ae vere approbatis, qui fe- cundum bonam methodum procedunt, fentiendum eft, qui etfi quandoquefuuni finem non affcdjuantur, Quia Ne n ejl in Medicofemper re leve tur ut tiger, Interdum docla plus valet ar te m a/um. - 66 Aut tota illarum bona methodus in* ftruda illudatur a natura, hinc, fi nort prodefle poterunt ob culpam natura: vel alterius impedimenti, faltem non noče* hunt, quia non turpe eft non profuifie, led nocuifie. His ergo viris folum eruditis datur pot* eftas Medicinam exercendi, & etiam 67 olim in tanto eratcultu, in quo vix am- plius erit, utexfuetislitterishabetur: Nohte me eonftituere Regent , quia ego nort Jum MedUus. Ec nune indiferifninatim t &non DE VITA TN C 0 MMUNI. 41 Si non line fummaartisfacracignominia, tnultorum argrotantium damno & interi* tu, pracmifla licentia, qus vix paucis lo- Jidis comparatur, vilium hominum farra- go non tam temere, quam infolenter in lacram melTem falcem immittit. Ea pro* pter Medicorum genus cum Medicina lu- gente exclamat: Domus mea, Domus medicationis eft, vos autcm fecillis iilam ipeluncam latronum. Sedutinviam, undepaululum digrefc fusfum, redeam, adeoquead illud, quo Jongitudodierum naturali curfu prseten- di poflit, regimen, properabo. Idque prafcipue in 6 rebus non naturalibusin- - ferius dičhiris conliftit. Supraenim 68 mentio fadla eft, jam in primordio vi* tathumauac, fundamentumbonum ac fintium ftruendum efie, ut vita n odra prolongari ac magis in conftantem lanita- tisftatumdirigipoffit. Namutitencrho- muncio fe nec dum gubernare fcit, ideo- que ipfis parentibus aut eorum locumge- tentibusplurimumobed, uttum in pro- creandatumineducanda Sc ad juvenileni »tatem extolienda prole vigiles fint. C 5 Quam- 42 DE VITA IN COMMUNT Quamprimum equidem quibusdam gc- nushumanum multiplicare arridebit, fu- amquc generationem firmam robuftam- que elicerc, finim corpus fanum & quie- tum ad generationts opus aptum col~ 69 locent, Cum alias, qui infirmo aede* bili corporis conftitutione generatior nis opus aggredrantur, facile in firma ni fobolem, progeniemque n ec grandxvanji nec robuftam producent: ita fkpiffim® obfervatum efi T utebriiparentes, ebrio* fos, venerei, libidinofos. Nmproaila pr oprtoftipite pomacadmf, Sic arthritici podagricos, mol les & deli* cati ac etiam langnidi dcbiles T meten* cholici trifies, furdifurdas proles proge- iiuerint; de q.oibus-Manmanfis; mA Etpatrum in nat os abeunt cum femine morb 'e Sc praenominatus Palingenius Vel q»um corrupto de feminegigmtitr, ipfi Smt caufa sgrorum natorumfcpe p ar enter.. • £pttum male dtfpofiti coeunt , nec fanguim puro Smt alU plures caufa , requksque taborque i Et calor (d frigus , fomnus , cibus t ac Venus ! Singula debi lit ant vire j (d c. (bor um -• M a* DE VITA IN COMMUNI. 45 Maritati ergo, quibus cura eft procrea- tio fobolum, cupidinis delicias modi- 70 ficent Sc refranent, quia quo %pius Temen effunditur, eo.minusačlivum eft n.45. & 90. in cohabitatione enim ma- trimoniali parentum mafculini feminis auramaximeipirituaicens& voladlis effe oportet, efficaciffimoque motu plaftico praedita. Fseminini quoque fpiritusfub lamdae plena mente ad foecundandumo- vulum adjungantur j ita attentis & per tanram generoficarem amborum Tpiri- 71 tuum, talia futuri fcetus fundamenta ac rudimenta ftatuentur,quae firmam ner- voCunque fingularum partium texturam erigent. Antequan» autem generationis opus biftituatur^ vir Sc femina lani corporis 7 2 Sc tranquiila mends Tint, non enim tam pravac libidinis n. 88) quam gi- gfte&ds, vivacis, vegets atque falubris pvolis grada matrimonium, ut magnum fiici amentum (annuentePaulo adEphef. S' faramentum hoc magnum eft} inire o- portet, fi fuas generationes ad gaudium iolatiuni iuum, fiorcntemqus perdu- eere 44 DE VITA IN COMMUNI, cere cupiant. Viri pradertim litterati ipi- rituum refocillationem prius ante adutu venereumprocurent, ut prolificumma- gis eorum Temen ac fpirituofum adivum- que fiat. Haud raro accidit a patentih 73 bus fapientiffimis, proles ftupido & in- genio imbecilles nafti: quiaviri do4 di, dum coeunt, magnas fere ftmper cu- ras iti mente gerunt, neque animo Tune tranquillo, unde mulieres vel non con- cipiunt, vel conceptushebetos & pravos in lucern, edunt. Dum e contra fimplicioris ingenii de- bilisque apparentis judicii genitores, quorumprolificifpiritus in majori copitf congregati & robore exiftunt, multo- 74 ties proles progignunt, eximia capa- citate gaudentes, qui data & habita occafionecxlique gratia ad fummampru-; dentiam & virtutem, atque ad infignem fplendorem, Reipublicat eximiam utili- tatem adferrentes, evehuntur. Hinc fir, quod rnulti, de humili plebe, illuftres nafcantur; qui per magnas virtutes & eircumfpedam prudentiam nobilitan- tur , & cum Principibus collocantur. DE VITA IN COMMUNI. 45 Quorummeminit Plalmifta 112. Sufcitans depulvere egenum de JI en or e erigensp na¬ petem, ut collocet eum cum Princip ib us. Quis fuit Maro ? quis Tullius ? quis fapiens Cato ? quis Horarius, quam demedia ple- begeniti? quis do&us Horaerus, quis Pater Demoibhenis ac Euriptdis Mater ? quisSocratisPateralius? quam quimar- mora fodit, & quot adhuc quotidie gene- rantur Reipublicae funime proficui viri ex rudi & fimplici ftirpe, qui ad officia publica aptiores natis nobilioribus ftru- untur, quorum exempla , in hiftoricis reperiuntur,; ita legi de Georgio Fifcelli- no, de quo Sigismundus Imperator. Hic namque Vir Juriš fumme peritus ab eo- demlmperatore inR.J. Equitem creatus c ft, ut tamquam lux caeteris in fcientia praduceret, quem vero quondam in Con- lilio Teinequitum fcamno appoiitum Im¬ perator ita allocutus eft, quam lcpide a- gis,mi Fifcelline, qui ftatuni equituin fta- ?ui Dpčiorum anteponis,icito,me poffe ?n una die mille Idiotas in R. J. Equites promovere, exfinailibus indo&is autem in mille annis nullum Dociorem efficere. Unde 4 6 DE VITA IN COMMUNH Unde etiam ajebat Themiftocles: quid prodeft, clards habuiffe avos, fi nepoS fit obfcurus, ndbilitas enim moriiai a a lcientis rnagis exornat, quam genitura: &utjuvenalis (Jongo St etn ata qmdfaciunt , quid prodeft Kontiče Sanguine cenfert (fc. ‘ 1 ° Afttantdmelius & pulchrius autem efl,' de fanguine Claro St Nobili nafci, virtute &induitria conjunčlos. :i: 75 Anrc congreflum ergo venercuni meriš tranquilla omni gravi follicitudine privata procuretur, eumque potius ahte*" cedantgaudia, joči, amores mutuf, nam Coloff. 3 . Viri , diligite uxores veftraspKš no lite atnetriejfe ad Mas, & Ephef.’ 5. Jed diligite e as ut pr oprta corpora, Faemirra nlP ciat virum St vir uxoremvariis humana- rum confolationum generibus: ut cxin- de copioii fpiritus ad partes genitates 8 Ž ad uterum determinentur & Impellantur, quo impleto St turgido gremio uterus & iubs Falopianre aperiuntur, ova amplian^ turad avidius fufcipiendum & retinen- dumfemenviri. Vir St »xcr (orum aur hvmenafnrft . - cclc- DE VITA IN COMMUNL 47 celebrantes, nec lupra modam repleti, neque fameliciautnimis lafiatifint, nam fine Cerere & BacchofrigetVcnus. Nec tempore nimis frigido aut calido fufci- piendum n. go. quodfi itaque congredi- v-antur> Cythereaabante ampledenda 76 convenit, nempepedusadpečlusleu . abdomen ad abdomen apponere, tam congruum quam conceptioni aptum conftat. Eatenus enim tam vir quam fse- niina majorem voluptatem affequitur, Sc fed, quot juvenes ? vix puberta- tem in gredi, jam prše caeteris, venereis exercitiis plurimum ineumbunt, Sc dum ad majorem setatem virilem perveni- S8 unt, Sc matrimonium ineunt, in ep transačlis paucis annis fteriles & lan- guidi vix ullo femine prsediti deprehen- duntur, perfaepeeorumuxores, luxurias uedits, inaliisplus dele&antur, quamijti D 4 fuis 56 'DE VITA IN GOMMUNI. fuis maritis. Memorarc, quicunque fr “nim cs, & uxorem duxifti, debitorfa&y 5 es uxori, folve debitum aut cede bonis, unde Ovidius de arte amandi 'a temina quid faciat , c umft vir levior ipft', ForfitantŠ plures poffit babereviros. Veneris itaque ufum judo tempore in- choantem & temperantem efte oportet, ut legitimo modo, & fancftis legibuš con- ceiTus exerceatur ; non enim illicita ve* nere quisquam uti debet, fed tantum coi* re, utliberisoperadetur, &corporis fa* nitati confulatur, nec quod legibus divi- nis omninoadverfatur, tentare opuseft: ita leg. Gen. 38. v. 6 & 7. Dedit autem Ju- d as uxorem primogenito fuo Her , noraint Ibamar , fuit quoque Her primogenitus Ju- neqtiam incon/pečtu Domini^ abeooc- tifus eft. At, qua£haecnequitia, obquam interfetftus eft, juflu Dei, a ctemonio, nonficufuseftconjugio, utait Cornel. a Lapide: čjnemadmodum hoc a Ded ordf* natum eft ad prdlis generationem, led potius Hanc impediendo, ut tanto libe- rius ac folutius vacare poflet libidini.Qui- sunque tantum libidmis grada conjugb U1T» DE VITA IN COMMUNI. 57 um fufcipiunt, bi funt , flcut equus tf rnu- lite , quibiu /ion e(l intelleBas; balet pot- eflatem damoniurn fuper eos , taks fcptsm vir os Sara , qui ex ordine eam duxerant , pr ima nuptiarum nočie occidit damonutin^ Tob. 6. v.16 & 17. & alibi Tob. 4.V.13 ^fA tendetibifilimi , 0»/« formeatione, frater uxorem tuam nunepuam patiark cri- menfcire. EtMalach. 3. v. 5. (j accedam ad vos in judicio , et ero tefiis velox malefick , adulteris , perjuris , £5* quicaltimnian- ■ 'tur mer c e dem mercenarii , viduas if pupil - /or, opprimunt peregrinum , nec timue- runt me,dicit Dominus ex ercittium. Prop ter luxuriam diluvio perierunt olim omneš ( folis očk> fervatis) mortales. Cumque vidijfet (ait faera litera) Deus , terram ejfe corruptam (omnis quippe caro corrupe- rat viam fuam ftiper terram) dixit ad Noe: Vink univ erfa carnk venit coram me: re¬ liefa tft terra iniquitate a facie eorum , ego difperdam eos cumterra , Gen. 6. v. 12. Jamadhucnotandumreftat, fi.quidam 'Wrde Uxoreni duxerint, fcilieetpoftan- liunigo&juventutem continenter trans- egerint , utcunque tales in annos eanos D 5 fe- 58 DE VITA IN COMMUNI. g9 fecundi manent &• ultra annufn -70, in concubim viriles manent. Undeler gitur de Nauclero, qui nuptiis interfuit cujusdam annorum 100. qui iponfam^p annorum natam fufeepk, ex qua nume- roiam^eneravit prolem. Exhortor itaque omnes fponfosjuve* nes, ut raro concumbant, quoniam rarius ■coeuntes plus feminis ac ipirituum ob* tinent, & confequenter majorem expe,- riuntur tentiginem ac titillationem, por quam voluptuofa recompenfaturienr go iatio. Hinc non femper in eodem le,- cto quamvis uno cubiculo jaceant,* , Corinth. 7. v. 5. Nolite fraudare inviceni , Tiififorte ex confenfu ad tejnpas , ut vacetis er at ioni, (š iterumrtvertimini in idipfum, ne tentet vos fatanas propter incontinentians veftram. Qui enim nimiutn uxorum tha- iamos premunt, progenerant prolesim- becilles & deformcs ac valetudinarios, ex nimia & frequenti cffufione feminis, ,11.45. illudfitmodicum, aquofum, fpi- ritibusque orbatum, ex quononnifiim- perfečtus exfurgit infans. Qualeiemen ta¬ le germen. N©n mirum etiam',cxmde vi- tain DE VITA INCOMMUNI. 59 tam brevem reddi, parentes enim, affidue Clinopolim e,xercentes, frigidiores at- 91 que imbecilliores evadunt. Dein ex nimis frequenti adu venereo nauiea oritur, & unius perlona: contemptus, nam rara venus voluptatem accendit, contrada confvetudo feu frequens coi- tus illam extinguit feu contemnit, unde muki viri&uxores ruunt in fcortilla fceda, ac pellaces, friabolaresque muliercu- las. Prochitaque hominumcaccitas, qui brevi ac momencanea fruuntur voluptate venerea, exinde vero vitale bonum, quo non eft fub cado optabilius quicquam, contendunt, peffundant, nempe in itn- moderata concupifcentia, atque cataphe- ria, Avicennas lib.3.fed.2.trad.i.cap.2. prudenter fcripiit. Et coitus quidem fa- cit velociter pervenire euna, qui pluri* niu m eo utitur, ad infrigidationem fui corporis, & refolutionem caliditatis in- nats, &mortificationemvirtutis. Eo- 9 2 que intemperato ufu breviter debile redditur fenium, idque infirmum, membra flaccida fiunt, crura languent, **£ Cornelius ienex fadus de fefatetur, nec 6 o DE VITA IN COMMUNL n;c ad venerem ncc ad alia amplius aptum efle. Mentulafeftorum cultrix operofa dierum, guondam divitia , delici&queme&. guo tibifervor abit ,per quem fer it ur a p lu¬ čeh m ? giio tihi crifatum,vulniferumque captttl žSsempe jaccs , nutlo ut quondam fujfufa rti- bore : Pal/ida, demijfo ver tiče , nempejaces. N//tihi blanditiajiil dulcia carinim pr o funt: A on quicquid mentem follicitare folet. De his enim & aliis utcunque in fenio conflitutis merito venusvaledicenda eft, de quibus etiam Cicero ajebat: Luxu- 95 ria omni sctati turpiffima , fene&uti fcediffima eft, fenex fibimet Sc proli- bus nocet, quatenus lenedus jam ipfe morbuseft. Tanto peius adhuc cft,fi am- bo genitores fenio conftituti Sc a venere confumpd proles procreant, qui utcun- que Ianguidi deprehenduntur n.58. unde Sara refpondens Angelis, poftquam con - fenui, df Domimts meus vetulus e/l , volu- ptati operam daho. Ita abhorrebat Vene¬ rem apud lenem Ecclef cap. 25. Tretfpc ' ties DE VITA IN COMMUNI. 6\ cies audfaitanima mea,& aggravorvalde anm& illorum , pauperem fuperbum , divi- temmendacem,tffenem fatuum (d infenfa• tum. Et quidam Poeta hzc canebat: Milit at in tenis omnis amor bofpes amctnus E(l in canitieridiculofa venus. 94 Quzritur jam, an diei vel n od is tempore coeundum lit? Relp. cum ma* gno Principe Hypocrate : Aurorz tem* pus optimum & magis congruum effe, nempc finitp.primo lomno poli 4 aut 5 horas perado, tune enim digellio cibo- rumutcunqueexecuta ell, menscuris ii- bera,lpiritusabundantiores & promptio- res ad generationem. Poli quem celebra- tum hymenzum laudandi funt illi viri & mulicres, qui ftatim a venere genitales partesliccant, vel urina aut alio liquore abluunt virile membrum 5 folent enim quzdam lordes genitalibus adhserere,qux ni tollantur, perfzpe facili contadu pu« ftulas inducunt benignas vel malignas. 95 Deinetiam utfinito coituvir & femi- na per unamalteramvehoramiterum dormiant, utlpiritusrefoeillentur, &fe- niina lemen inlperfum diutius retineat, con- 62 DE VITA IN COMMUNf. conceprio magis figatur per quietem. Quodliautem contigerit, obftaculura aliquod intervenifie, utunacarofiat, 96 vir a fatmina abllineat 5 tale autem eft v.' g. li vel vir vel femina gonorrhčea vel albo fluxu maligno affečli lint, vel li faemi- na fluxu menflruo laboraverit, tunciibi caveat vir, ne accedat fseminam in men li¬ li m fltixu, quia exitialis omnino eft, tum iis,qui commifcentur,tum foetui; & li for- te menftruans mulier conceperit,plerum- que invalidum, impurum, vel defe&uo- liim, aut morbofum, & minime vitalem fcetum generabit: hac de caula Levitic. c. 15. v. 24. interdičlum fuit menftruatio- nistempore cum uxore virum coire: Si coiverit vir tempore fanguinis menftrualis, immundus 'erit feptem diebus. Adeoque parcat viruxori ante 3 vel 4dies antead- ventum menftruorum.Sunt enim jam im- puritates collečlte, quod li mulier ante conceperit, retinentur, Sc maloufuifoe- tui funt. Potius ergo tertio vel quarto die poli menllruorum ceflationem venus 97 celebretur, poli hoc tempusplerum- que fcminaconcipere lolent. DE VITA IN COMMUNI. 63* §. V. De conceptu feu, genitura , ubi qualiter ezoriaturac refutatione vermicu/orum; iŠ cptaliter impragnata fe hab er e debeant , f&iumque cufiodire. Dumitaquevir uxorem conftringit Sc leniter arvum genitale colit pro homine iiiferendo, fiuntqueduo in čarne una, Sc vir femen fuum intra uteri capacita- 98 tem n, 76. ejaeulatus eft, non datim a mulieris complexu vir fe extricet, ne aer in uterum fubeat Sc femen corrumpat; fed lente & elapfb modico iemporisfpa- tio; Mulierautem digrefio viro, fequie- ta contineat, cruribus de c uda tis & molli- ter in altum elevatis, ne motu &declivi fitu femen fubito prolabatur, fed quieti vel plane fomno n. 95. fe committat. Jam qusrere quis poflet ? quisnam rufticos mftruat ? quam provida natura. Refp. verum effe quidem, naturam hostfocere: attamen multoties errores Sc impedimen- ta conceptionis, utMedicis Sc obftetrici- ous patet, in coitu fiunt, ideo femper me- uusfeire, quam ignorarenecefiaria. Semen in uterum infperfum,- qualitec con- 64 DE VITA IN COMMUNI. conceptum producat, inquircndum, čutil veteres & moderni in fententia mul- tum differant. Prius autem explicare re- ftat, quale femen virile, quale fsmini- 99 nuni illud lit. Eftigiturfemen virile humor albicans, craffiulculus, vifci- dusque Ipiritu dives, ad fetus generatio- nem in teffibuslequeftratus & elaboratus, & in veliculis leminalibus ad ufumcon- fervatus n. 84. Materia feminis duplex elt, una craffior, altera fubtiliorleu 100 fpirituolior, quz ultima lola in con- greflu maris cum faemina Temen ma¬ teriale aut ovulum muliebris fecundat,& pars craffior poft omnem coitum iterum excidit. 101 Semen vero materiale muliebris elt ovulum, apparens Tub forma velicula- rum, magnitudinem pili minoris atquan- tium, limpida lympha turgidarum, cui ]ymphae corpuTculum aliquod folidioris &fibrol£emagis compagis innatat, quod ipfum rudimentum eft totius horainis, quodpromifcuemares & faemellas in ci- catriculis jamjam delineatos tcnet, vid- Tr. 3. n. 70. pro ut omnipotentis numinb DE VITA IN COMMUNI. 65 judu plailicus maris impingit fpiritus in ovulumunum, autplura, qU3efaemellam aut mafculum intus habent conclufa* 102 Collocantur autem hate ovula in te- fticulis feu ovariiš mulierum utero anne- xis. Qu 2 ut clarius intelligantur, quibus ocularis experientia deeft, confulant A» natomicos modernos , ubi videbunt, quomodo utero hsec ovaria per ligamen- ta appenia fint* Hatc autem ova in tefti- culis diverfo fub numero comprehen- duntur, &iingulaiuišinvoiucris, exqui- bus dein placenta, chorion & amnion excrefcit, poft coneeptam genituram, funtque vališ ianguiferis inftručta, quibus teftibus intus anne&untur & nutriuntur, qua de re, nullo modo farnima in coitu velinalia iibimet fadla titillatione iemen emittit aut effundit, ut vir, inde quocun- que modo, nunquam pollutionem pa- titur. Sipollutiofeufeminis effufio in fsemi- 10 3 negatur: Cur ergo mulieres in congreflu viri per fricationem virgae virilis aut alterius inilrumenti facii, vel propriis digitis iibimet ipfis titillationem E &vo- 66 DB VITA IN COMMtTNl* & voluptatem caulantes humorem fspc copiofum inftar feminis ejiciant. Reip. iflehumor, qui in quacunque fricatione vaginam uterinse Sc clitoridis magis vel mi¬ nus excernitur, nem lemen, Ted ferum pituitoTum molli & leni compreffione ex« cretum, quod ferum Temper tam juven- culasquamfeniores vulvas in majori vel minori, in coitu autem & alia fa&a frica¬ tione vulvar, quam maxima quantitate ir- rorare Tolet, tam pro lubricatione vagin« uteri, quam virispro majori delečtatione inlerviendo, quxitaquenon effundendo aut polluendo Te, Ted per Tolas venereas illicitas cogitationes per excretionem di¬ eti humoris viasTuas reddunt fordidas; non folum-corpus, Ted etiam animam coinquinando. 104 Probatur ulterius farm in as Temin« polluente carere. Hoc affirmant exem- pla faeminarum 40 Sc ultra 50 vicibus in una noete ftupratarum a variis viris, ut hiftoria Mizaldi refert, de j uvencula illa & de Imperatrice Meffalina Sc pluribus alii* lalčivis; faeminaruinnamqueutfragile& concupiTeibile vaTculum libidine infatU' ratuifl DE VITA IN COMMUNI. 67 ratum eft, fi faemina fecundum dučlum Sc inftin&um natura viverevult, inlatiabi- le animal effe Salomon proferebat his verbis: Tria funt infaturabilia , infernus, os vulva , terra. Unde legitur de Cyre- ne Meffalina lafcivia: dedita, qus ad vene- ris certamen elegit nobiliflimam ex me- retricibus, eamque una die & nocte fu- peravit quinto ac vigefimo concubitu, cui quidem non multum cedebant Julia Romana, Caelia, Cleopatra maxima ama- trixJulii Csefaris, Canace & Bibliš, Semi- ramis Affyriorum Regina, Palipha:, Afty- nafla Sc Phylenis, Dyonifia puella fupra nominata juvencula, quac octavo anno libidinis magiftra facfta eft, de qua verfus fequentes conftant Tikj Met exutis Dyonifa flebilis annis , Extremum tenui qu& p e de rupit it er ; Cuj us in o Slava lafcivia furgere mejfe Eceperat, dulce sfingere nequitias . £)uod fi longa tu& manfjfent tempora vita, DoBior in ter ris nulla puella foret. Has omnes pramominatas in lafcivia im- meiTas fecuta eft Evordlla & plures aliae feminar. E 2 Econ- 68 DE VITA IN COMMUNI. 105 Econtra viri, quamvis maxima libidine capti & fortiffimi natura fintj praedidtis & cundbis famiinis adbibus vene- reiscedere debent, cum raro viri 12 aut ultra 20. adbus venereos exerceant, quam- Vis fumme venerei, uti tales erant, Odba- vius AugufbusCaefar, Tiberius, Caligu- la,&Claudius, NeroAithnicus, quinec apropriž matris concubitu abfbinerepot- erat. Sergius, Galba & Otto Sylvius, Au- lus Vitellius, Velpalianus,DariuSacDyo- nifius,Xerfe, Sardanapalus, Alcaeon,Car- colla, Hercules, Gardianus, Demetrius, &plurimialii, quorumnonita menifefta patet notitia, fedfub.obfcuroparieteeo- rum flagitiofa vita abfconditur. Et quid tandem cum his & Salomone exclaman* dumert: Vanitus vami at um omnia vet- mtas , qui inter 300 concubinas & 7o Reginas, & cum eo multa millia homi- numutnimiamvenercam mellis copiam, attamcn cunčbi plenam vitat &confcien- tiaeamaritiemhauferunt. De nulloexhis autemconfbat, totadbus venereos perpe- tralTe in una die ac nocbe, ut defamiinis narratur.Referunt quidem hilboriae, quod qui- DE VITA IN C-OMMUNI. 69 quidam viri juflo plus naturam ultra vires & fufficiens femen coegerint. Ita qui- dem, ut in ultimis adtibus venereis loco feminis, ipfum fanguinem una cum vita cjiciebant. Ex quali nimia voluptate & ef- fufione feminis per frequentatos adtus 106 nimios in veneris illecebris animam exhalarunt Cornelius Gallus, & Ti¬ fus EtheriusBeltrandus ferrerius Barcel- lons in Hiipania, Alcibiades in coitu e- mifit animam, ficTigillinus intra ftupra -concubinarum vitam claufit. Rhodoal- dusLongobardarumRex, & Speniippus Platonicus in impuritate adulterii e vita cedit, &c, plurium adhuc memorat Senkius Joannes, Quis enumeraret o- fnnes, qui coitu intemperato in lethales inciderunt morbos. Eupolis quidam Ni¬ ci* filius Athenienfis prima nuptiarum nocte thalami ruina una cum uxore op- P|’e(Tus, paulo poft periit, quorum Ovi- dius recordatur tl buonjugiimox prima noviffima vita, Enpolitutperiit , novanupta modo. lili ieptetn viri Sarat Raguelis filiae omnes nimia cupiditate accenfi, dum deiponia- fc 3 tx 70 DE VITA IM COMMUNI. tac virgini adhacrerevolueruntn.88> ned traditi funt: ccce quid evenit ex crebra aut pracnimia voluptate venerea, dolor, Ignominia, lu&us, interitus, propter v'o iuptatem nimiam & inipvobamomnisac- quitas corrupta, omnis lex violata. De his Andrellinus haec concitiic: Te duce non uiti quamvis obnoxia culps. Jam rea , mentito tejle , Sufanna fuit . C&ditur Uri as veri fub imagme belli, Ut David optatapojfet amante frui. Sančlus monjlrifera dumjura libidine faedd Corruitinrapidas Gomora verfa faces. Te Duce frater ni sfojftis cadit i čl ib us Ht' man, Cumquefuo Sichen patre necatus abit. Perdtdit invičlus per fe fuarobora Sampfi 11 ) Obrnit evulfa feque fuosque dorno. Carpit Holophernes altum dum nočle fof°“ rem , Heu malofamineo c&fus ab enfe jacet: Adde quod Herode sfuriis agitatus iniqtd s i Non leve fufpečti crimen amoris habet. Jpfe etiam Salamonpopulo fapientlor ornnt Ob tulit externisfacra nefanda Diis. Viris denique omnitempore pernicioj; 1 ’ DE VITA IN COMMUNf: 71 cita & exeefiiva venus,ut Sapient.15.habe- tur,malorum amatores digni funt mor te , & Rora.6. Stipendia enim peccati mor s, Sc Eccl. 44, Vere enim mor s peccatorum pcjfima. Ex his ergo fupra enarratis patet, quod faeminte nunquam aut rariflime pro- 107 ptera&usvenereos ezceffivos & in« clinationi fuas fatisfacientes a morte fupprcffefuerint, niii exmetu& pudici- tia in coa&is & defloratis obfervatum efts qute fi. vero ex voluntaria cupiditate fe vi- ris plurimis proftituerint, exinde vix ali- am, quam vulvae intumefcentiam contra« xerint. De tali exemplo folus audivi quondam in judicio mavortis, quae accu- fandtevenerantturbam militum & expe- tendse raercedem a militibus promiffam, quxautem baeulo folutte erant. Ex his una a quadraginta militibus in unanodle huperataerat, exinde vero nullum aliud gravamen, quam quod laffata & ©b tu- morem genitalium contra clum vixince- derepoterat, advertit, nam etli feminac laffaraeraro vero fatiats viris funt, utju- venal ait fatyra 6. Et Ujfuta, r viris nondum fitiata receffit. A viro quocunque certe nunquam tot a- __‘ e 4 aus 72 DE VITA IN COMMUNI. dus venerei fine vitac periculo committi poterunt, quiaetfi vir minore etiam vo- luptate venerea, quam fatmina mufi jo8 ceatur : attamen cum a viro femen nonafaunina ejiciatur, & movendo fe magis incalefcat, agiteturque vir, quam faunina, inde majus virium difpendium patiturquamfemina, Imo faemina a viri iemine fpirituofo roboratur, quodHip* pocrat, lib, de genitura fignificavit. Mu« lierum uteros in eoitu inca!efcere,totum* quecorpns melius habere affevfcrat, Jam ulterius de conceptu. Dum ergo fatminae ovaria rite funtdfi lpofita, & congrefio viro ejus femen in uterum aureriam in folam vaginam in* 109 jedlum efi, fubtilior ejusdem pars tu* bam unam vel utramque Fallopia* nam motu fuo veloci & fpirituofo intrat, cu jus fuperficiem intcrnam blande titillat, titillando fpiritus faeminei advolant, & tu* bz fibras tendendo eam verfus tefticulum incurvant, expanfisquein muliebre fim* brus, illamqueitatefiiculo applicant, ut foramenin ejus medio corrdpondeat ali* cui ovo, quandoque in utroque latere, & n on* DE VITA IN COMMUNI. 73 lionnunquam pluribus: hinc aurafemi- fialis viri tranfitperforamen in parte an- teriori membrana tediculum obvolven- tis, & ulterius per propriam ovi membra¬ nam in fubftantiam interiorem Teu albu- gineum liquorem, quem fua ačHvirate exagitat, atque expandit; in qua agita- tione & intruiione atqueexpanfione for- malis confiftit conceptjo, Quomodo autem ulterius partituri de- lineamentaafummo rerum condito- 110 re in prima mulieris creatione produ¬ kta, & liniul infinito nobis numero pofita ova, una mafculini, aliafeminini iexus contenta ante ovi foecundationem jam exiftentia pofl: conceptum fpiritum genitalem augeantur & nutriantur, ovu- lutnque ad uterum proveniat, ibidemque nutritionem & augmentationem profe- quatur in lib, Inftit, Medic, & Anatom, Neoter, fatis fule explicatur, Quot autem diebus ovumiamfceeun- datum in uterum detrudatur, Dico il- ui ludpoftpaucos dies nempe 4 aut 5to diecondngere: ita Hippoc. noiierlib. de natura pueri textu 4annotavitin can- H 5 tatri- 74 DE VITA m COMMUNI tatrice, quat genituram fex dierum per« didit. Ovum itaque foeeundatum ab o v a? riis in uteri cavitatem 4 aut5to die detru« ditur, ibiqueper jugem motu m ukerius ejusdem delineamentaaura feminali per- ficiuntur, fpiritus enim mafculi , qui ča¬ ri ena delineamenta perfluit, ipfa fen&H expsndk, quibus expanfis pori dilatan- tur, atque humor prtefata delineamenta interfluit preffus ab eorundera pororutn lateribus, per diclos poros cedit partim in delineamentorum cavitates per ea& dem [piritu genitali circuiariter moveri incipit, partim impenditur laterumfuh- ftantist, quat inde perfkitur,. atquefii'“ matur. Exdidliselucet, quod in his prtediclb ovulisikmineis delineamenta totius coi v poris humani pr3texiftant 3 nequaquam autem in vermiculis in violi femine na* tantibus & ad u ter um depolitis. Imo in illis ovis non tantum totus foetus delinca- tus ineft, fed infuper adeftliquoralibilis> qui ad foetus nutritionem impendituE? con dat enim ovum duplici intrinfeea fub- fhmtia, una alibili ad tempus 3 altera con- DE VITA IN COMMUNI. 75 ngMM I — - - ■— — - —. hftentia rudimentali ut n.101. totius fetus. Idque involutum eft membranis Amnioa & Chorion ditftis, n. 102. I11 principio conceptionisquidem uniusmodi pelluci- da ova & inconfufa quadamma(fa,velufc complicatat membrana cfle videntur, cum tamen revera per fe fingula: prxexfti- terint, & evolutione tantum indigeant, ut confpicus fiant. Hujus autem liquo- f is uterini, varia in diverlis animalibus confiflentia eft. 112 Unde autem haec fententia oriatur, quod ex vermieulo homo nafcatur. Au- thor hujus fuit D. Antonius a Leewen- hoeck, qui per microfcopia fe vidifte alfe- verat in femine brutorum ac hominum ingentem minutiffimorum animalculo- rumfeu vermiculorum numerum, ac in unius galli gallinacei feminis particula iuftar araneae magnitudinis plus quam f !uinquaginta millia ejusmodi animalcu- lorum reperiiffe, in forma externa an« guillasfluviatilesreferendum, fefe vehe- uicntiffime moventium & natantium. Et hcetiamin aliis animalibus, in gliribus, raniš, pifcibus, canibus, ita quidem: ut 76 DE VITA IN COMMUNI. Ut non verebatur aflerere,numerum ani- malculorum in canis Temine reperiifle tam magnum, ut centum miliia millies eum attingere five Tuperare non poflet. Deinaddit, haec animalcula, quaeTuntfi- gurae globoTse cum cauda longa, in Temi¬ ne canino tam exilia e(Te, ut-decem cen- tena millium eorundem non complerent magnitudinem unius aranes craffe, Haec animalcula ulterius profert ex duabusge- neribus condare, nempe maTculinis & facmininis, quxtum ejaculanturunacum liquore virili ad uterum. Vermiculum u- num aut duos vel plures intrare tubas fal- Iopianas & ovaria, ibique Tein ovainfi- nuare & perforare ac intrare - , nutririque ex ovo ac augeicere, 113 Sed nimium paradoxa Sc aures fe- rientia hxc fabulofa & ridiculoTa Ten tentia elt, quam omnino fallam jam condemna- runt D,D, Verheyen Sc D.D. Lifter.Admi- rantes nempe, quodex tot millibus ver- miculis in orani coneeptione ad uterum infufis, Temper tantummodo unicus, ra* ro duo, rariffime plures ad perfe&ionem deveniant, caeterisTuffocatis&cum craf- Tamem DE VITA IN COMMUNI. 77 ■ - — _ __—-^ famento feminis ex utero eiectis ,cum, ut ipfe fatetur, animalcula lila per feptem dies in lemine canis vitro incluia, obfer- 'vaverit, leadhucitavelociter agitafle, ac fi a canc mox prodiiflfent. Quam indecens itaque foret ex uno homine produci im- raenfam brutorum copiatii (quatcnuš vermiculos illos non efTe homunciones affinnat ipfe praefatus mventor hujus opi- nionis)adeoque omnes homines,excepto Adam & Eva,ex brutis fieri afferit. Hincconcinne quaeftionem movet D. Lifterinfuis difTertationibuš de humori- bus, undenam tot animalcula & quorfum generata fint. Rerponfum quoque dat, bxc animalcula,ut caetera infečta generari afuis parentibusllveab aliis inleftis,nam nihil fponte nafci cognovit, ita probatur n - 6. 7. & g, infeftorum autem plurium generum in plerisque corporis partibus nafcentium exempla tam in anatomicis, quam pra&icis fcriptis patent. Quia non tantuminfingulisfere alimentis & potu- lentis, imo & in ipfo aere latent ova ver- mium, exquibus vermiculi generantur, nec ulla noftri corporis pars reperitur, quse m VITA IN communi: qux non vermibus fcatet, ut vere Job ajw bat cap. 7. v. 5. C aro mea undique ver* 114 mlnofa eft. Thomas Bartholin. a& Hafn. obferv.21. profert. Vermiculo- rum ferax elb corpus noftrum, nec ulla pars immunis, in capite dolores excitant, quos exinde excretos, capfulseque impo* fttasin templo Hageftedano in Nobiliffi- mi Friderici Frilii loculo fervatos memi- pit. Ita Hildanus cent, 1. obferv. 1 6. Sc ali* oblervaverunt in capite. Amatus Lufita- nuscap.S-inoculis. Foreftus lib. 21. ob¬ ferv. 26. Fulpius lib. 4. Horftius lib. 1. & aliiin naribus. Griilingiuscent.i.obferv. 79. Sc alii in auribus. Quot non quotidie in gingivis,& dentium cavitatibus in con- fpeclum fe ftftunt, ut Dodonsus in coffl- ment.ad Benivenniumde abditis morbis obferv. 100. Senckius lib. 1. obferv. 388' inlingua. Aloifius Montella dialog. 6.in pulmonibus, in ad Hafn. volum. 3. ob¬ ferv. 56. in pleura Sc pericardio. MarcuS Aurelius Severinus lib. 4.deRecond. ab- Iceir.28r. &Bonetus Med. Sept. c. 2. fe& 19. cap. 15. in corde. Mercurialis in lib. 4 ' demorbis mulieruni, Sc Ri*yfch obferv DE VITA IN COMMUNI. 79 48-Bartholin. lib. 1. Anatom, reform. Sc a- lii plures in fellis veiicula. Panorollus Pent.4.obferv.i.Foreftuslib.2i.& alii in ntero. Plutarchus&Mercurialis in tefti- bus& vališ fpermaticis. Hercules deSa- xonia lib. 10. Sc Reufnerus exercit. 1. de fcorbutoinporiscutis, qui vermiculi a- lias crinonesfeu abaliis chirones vocan- tur. Chrift. Langius difput. de Morbillis §■ 57. & Borellus cent.3. & alii in languine. Nicolaus Pechlinus lib.2. obf ig. in urina. Ephem. germ. d. 2. A. 9 & 10. obferv. 130. in faliva. Leewenhoeck tandem in femi- ne. Quotnon in inteftinis progignuntur, . qui nonfolum infantes,quam etiam adul- tosmordent, in quibus quandoque gra- via imo ktbalia lymptomata producunt, vermiculi denique nos vivos torquent, & mortuos confumunt. Quod autem quoquein femine humano vermiculi re- Iperiantur, ut obfervavit D. Ant. a Lee- ^enhoeck eidem non negandum, uti re- intavitDD. Verheyen anatomicus eximi- quatenus praefatum Authorem a fen- nbusdeceptumfuiffearbicrabatur, & rc- fert eidem Aurhori fors aliterapparuiife, 80 - de vita in communi. acfuilTe a parterei, quiadicit, Tenfiisex- ternos multoties decipi & fibiimaginari, ac ii revera ita effet: ita illa animalcula imaginaria iti femine natantia confpici* untur in motu veloci exirtentia , quxau- tein tantum particulas effe inanimatas irt Temine motaš, quse non ex Te iplis, Ted impulTuparticularum tenuiorum, acma^ gisadbivarumagitantur, nimirum afpirir tibus genitalibus« Ut ut autem una cum humoribus ova¬ la, quxtamincibo, quampotu acetiam inTpirato aere per Talivam deglutita, &ex his calore corporis ad maturitatem reTu- fcitata, vermiculiprodeunt, &ad remo- tas extremasque corporis partes depor- tantur: ita etiam ad teftes per vaTa adfe- rentiadeferuntur, & una cum femine 115 inibi tranferibrantur, aliqualiter etiam pruritumvenereum ftimulantes. Qm dein una cum femine ejaculantur, aut ve¬ ro e vafis feminalibus in Tanguinemred- eunt , non autem hi vimeidemtribuunt &volatilifant, utifeminisportioTubtiliof & Tpirituofior, ex qua magnum robur crefeit, imo ob nimiam volatilitatem & DE VI TA m COMM UNI, 8 r diucongregatumlemen in folidis oriun- tur intentiones, criipatUfar i ficcitates &č; hincflatusfubhvpocandriiSj hinc aliaid generisquamplurima^ nifi fupeffluiditaš excernetur n. §5. & in Trach 2. ti, 402, ne- ceffe itaque eit i ut atger ačCeidenti medi¬ co omnia fua gfavamina betic explicet * non tam in hoc, qUam irt multiš aliis cau- lismorbumparituriSi de quibus i fi Me- dicus non emdiatur, latente caufa j ef- 116 fe&us erui nequit. Uti autem nullum vivens ex fe ipfo nafcitur, ita multo minus vermiculi^ quififuturi homuncu- li forent, bis adolefcerent, & duplicem genefationeffl fubifent * femel 0V0 in ver- miculum i deirt ex vermiculo in homi- nem i Sc homo taliter bis genefari debe- retj quod hučusque noti ullus admifit, I| eque iponte ant e* natura in virili corpO- regenerantur y aliasdafetuf eorum gerie- ratio ab uno fexU fa&a* quod implicat, °nme enim genefatum aduplicifexudi- v eiTo oriri debet* Cunčla etenim animalia perfe&a ve- nensa&um exercent ad pfopagationem ulteriorem,utAriftoEeleslib.dehiftor.ani- E mali- Sa DE VITA IN COMMUNI. malium ufum vencris cundis animalibus tribuit, etii quacdam animalia non fibi fi> mile procreent, de quibus citatus Ariftot. cap. 16. de generatione anitnalium fc- quentia ičripiit, inledorum aliqua coe- unt, atquc ex animalibus ejusdemgene- ris oriunrurmodo eorum, quibuseftfan- guis, utloculla:, cicadx, phalangia, ve- Ipae, formicar. Aliquacoeuntquidem,& generant, fednonfuigenerisanimal, fed vermiculos tantum, neque ex animali¬ bus procreantur, Ted ex putreičente hu- mido, autficco, utpulices ,muieae, fe 3 ' rabei. Jam qua:ro Ariflotelisaffeclas,quid illa materia putrida fit, ex qua tam certz gen er um fpecies progenerentur ? & cur non ex illa putreičente materia illud educatur, quod erat idem ante corruptio- nem? Contrarium vero apparet. Si- 117 quidem de putrido generante nec quidquam vivens, multo minus id> quod erat, progeneratur, nili ab aniniali quodam ova deponantur, ex quibus deifl mediantecalore & humiditate progigni' tur vivens, natura enim fingulisaninian- tibus dedič coeundifaeultatem, & fpeci- eifl DE VITA IN COMMUNJ. 83 era Fuam, quamvis quandoque exdefedu lufficientis fpiritus plaftici & nutrimenti non immediate perfedam propagandi, utinquibusdam infedis advertitur, quse abunoinaliudtransraigrantur v. g, fi ex vermiculo mulca, bombyx aut papillio transformatur: attamen fucceflfu tempo- ris natura in priftinam fpeciem redigit Sc transfigurat, ut iterato generationi in- cumbere queat, quat generatio alias trans- migratisverrniculisdeeft, quse funt tam- quam imperfeda animalia & adhuc quali l'ub involucro & abfcondito hatc animan- tia jacent. Quaedam autem infeda & ani- malia diu in ovo inclufa refervantur 118 quidem in vel extra putridum, ne bre- vifpatio & temporis injuria, autfati roalignitateuniverlo animantium genere mundus deftituatur. Deus & natura nil fruftraoperantur; inde conftat, quaedani inleda ArcamNoenon intraffe, Sc quali periviiTe. Aft Deus optimus maximus Vl peculiari fingulis in qualibet fpecie produdis animalculis indidir, ut eorum visprolifica in ovis ab iis animalibus antea ae Polids remaneat: etenim viventium F 2 lemi- II 84 i>e vita in communi. lemina feu ova non tam facile corruptibi- liafunt, ut vis genitiva nunquam inmun« do pereat. Quo fado in priftinam natu¬ ram rediverunt & fuperftites manferunt, quamvisArcamnonintraverint, quia ta- lia futura animalcula in ovis contenta e terrse latibulis, ubi diu feparata absque alimento contineri poflunt, tandem vifo< lis calore, magnoque natura conatu, Deique peculiari arbitrio ad ulterius augmentum capeflendum relufcitantur* & roborantur. Ex his itaque colligitur, neque homi* 119 nem neque aliabruta perfečlaexver i * miculo prodire, cum ut fupra n. 16- didum,vermiculos ipfbs ex ovis imprsc- gnatisprodire, ovaautem a fzmellisde* poni & prius impragnari a virili femine* Quod li tam vir quam faemina talia ova futurifcetus in fe haberent, in quibuš de- lineatus homo aut aliud brutum delite- fceret, certo bis aut duplex homo vel bri** tum fieret. Dein etiam difficultatem p a ' rit eorum imaginaria opinio, homines e* vermiculis transformari, quatenus exre* centioribus anatomicis erudimur, ovufl* DE VITA IN COMMUNI. 85 quodcunque in fe contincre umbilici fu- niculum, pcr quem alimentum fcetui (uti ab animali quodam ovum fui generis ori- tur) fuppeditatur, quod non indigeret, fi venniculus, poftquam in ovum mulie- brefe ititruferat, totam fubftantiam ovi per os confumeret, & ita excrefceret. Nunquam enim duo umbilici in uno fcetu adhuc reperti, nec line eo vili fuerunt, alias necelfario duo aut nullus efle debe- ret, H tam vermiculus quam ovamulie- briaillacontinerent, line quo umbilicali funiculo alimentum &incrementum fce¬ tui porrigi nequit. De conceptu quacdara adhuc diccnda reftant. 120 Fa&o demum conceptu vita quo- que immediate exoritur, quamvis non ab animarationali. Philofophiquidem alTe- runt,ab anima vegetativa &lenlitiva vitam refufcitari: dequain Trad.3. de Anima n * 3 1 & 44 * Clarius autem vita explicanda mihi placet in conceptu ftatim exorta, in pevfeftione enim ulteriore partium Teu rudimentorum fcetus omnia limul aura leminalis leu Ipiritus genitalis viri fuO niotu indito vivificat, delineamenta per- F $ fluen« 8 6 DE VITA IN tOMMUNI. fluendo, & expandendo 5 humorque praefata delineamenta interfluit, fubflan- tiatque laterum impenditur, qui influxus genitalis fpiritus inchoans delineamentis perfečlioribusfactiscteteri influxus & a* čtiones naturales protrahuntur & mani- feflantur, ut cordis pulfus, nutritio, fan- guificatio, accretio, fecretiones humo- rum, & reciproeus influxus partium folt- darum&fluidarum, hx omnes acUon$ fačlo conceptu incipiunt & continuanttif in quo vita confiftit, ceffantibus vero 1$ vivere definit. Dičta autem a&iontf ■J21 & funčtiones ab anima rationalinou perficiuntur nec ab ea profequuntuiv Ad operationem tribus modis aniffl 3 direčteconcurrit: primoiilam vere pro* ducendo 5 uti cogitationes fuas produ- cit: fecundo iliam dirigendo ; uti vo- luntarium dirigit motum membroruiU 1 tertio illam terminando ac percipiendo, ut concurrit ad auditionem, vifionem,ol- fačburn &c. Quae autem fiunt indepeU- dcntera direčlo animaconcurfu, natura¬ les dicuntur a&iones, tales funt con cO' l\io cibi in ventriculo, e j usdem e ven tri' DE VITA IN COMMITNI. 87 culo expuliio & per iflteftina promotio: puri ab impuro feparatio j illiusque per vias chyliferas per ductum thoracicum ad venam fubclaviam introitus, in eadem venapurpura fanguinis induitur, & una cumeodemindextram cordis auriculam & deinde in dextrum ventriculum cordis, dein per nrteriam pulmonalem in ipfos pulmones, qui ibidem aere imbuitur, de- inceps per venam pulmonalem in fini- flram cordis auriculam, demum in ejus- dem lateris ventriculum translatio: fan- guificatio, nutritio& accretio : Ipiritu- um & humorum translatio ; motus cordis & arteriarum, fanguinis motus tam inteftinus, quam progreffivus, fanguis ctenimvifyftoleex corde preflus per ar- teviam in univerfum vehitur& impellitur co ' pus tam per nrterias afcendentes quam defcendentes, &c. Sianima rationalis faceret has omnes a&iones, deberet horum dTe confcia per nonper aliquamfingulareminftru< 3 i- onem: cum vero non lit fibi confcia, de- teat judicare, fe a&ionesiHasmon facere5 cr go didac adiones aut funčtiones fiunt a F 4 cor- 88 DE VITA IN COMMUNI. corpore debite organizato, confluenti« bus Ipiritibus & humoribus. Quot au* tem diebus a conceptione embryon ani- ma rationali a Deo omnipotente donetur, in trači. 3, de Anima n, 62. exponetur, Dum itaque mulier ex fertili, teto , fa * noqueeoncubitun,6$. concepit, omni modoipfiincumbit, fruftum ventris fui ad ordinarium cxclulionis tempus fcu ad partnm usque legidmum alere, &fovcre- Id autem feliciterpraeftabit, abortumque pracavebit, ii diseteticas diligenter ferva* bitregulas, vid.tračb 2* ubi de disera 122 agitur. Scilicet fi aerem femper pu* rum infpirabit j ii cibis bonae digefti* onjs, non acido laUis, aut multumarm matico acnbiis, neque horaeis frudibus, & efeulcnds frigidis & conglačiatis, at* quenimium facharatis onerabit, fi blan* dos corporis motus inftituet, fomnuiu nonultroneceffitatem condnuet, & ve* hementiores animi pafliones, praefertim terrorem & iram cavebit. Econtra tran* quillam,hi!arem,patientia imbutam men* temtuebitur j ii gravida nimium fangui f aolenta 3 aut 4. menfeex vena ima vel al* DE VITA IN COMMUNI. 89 tcrabrachii fanguinem roittat, omnes enim ven« brachii ex truneo ventefub- claviac oriuntur & continuantur, per quam venam fubclaviam omnis fanguis e brachio ad cor revehitur, aut etiam alia ratio Ivadeat mittendi (anguinem, Si a morbi infultu tentetur, ftatim principiis obder. Nam (ero medicina paratur, A ni* niiis refrigerationibus corporis mulier gravida fe bene muniat; inclinando le non ventrem fortiter comprimat, aut bra* chiavaldeextendat, conftipationibus al* vi arte fuccurrat vel jufculofeuaquaco* fta ex bradica non Talita vel levi fuppofi* torio aut clyfmate } alias conatus magni abortum caufare poflunt, Ita etiam exer- citatio vehemens, Taltatio, curfus, equi« tatio, autvečliodurior, gravioris oneris geftatio,e terra elevatio, cafus violenter concutiens, i&us ventris fcetum contun* dens, item abdominis motus vehemens v -g* a tuffi 5 vomitu, Torti ,'abalvi fluxu, Ternutatione nimia & frequenti, con* vullione, clamore, pratcipue etiam 123 ab immoderata venere. Hincraro co* euadum eft viris čutu impragnatis, F $ quia po DE VITA IN COMMUNI. quia ut Hippocrates refert,de morbis mu- lierum. Quum autem relatis diebus cou- fiietudinem habuerit c um viro, li probe parad fuerint uteri, & fi genituram ad de- cem, aut quindecim dies detinuerk, ne adeat virum, quon Jam venereo motu exi* re poteil femen , aut abortiri. Mulieres itaque praegnantes rariffimo coitu uta n- tur, quoniam muho facilius e da m pari- unt, ut vi dem us in brutis. Maritus lir¬ am gravidam bene habeat, fcmper b- tam ac benignant mentem ilfi ofterat,& deproba illius nutririone follicitus ficV inlanam vero averterc conetur, ita 124 quoque abortum caufaiu cibi arden’- ter expetid et clenegaei, medicamen- ta cathartica fortiora, menJes moventia, partum adjuvantia, item odores tetri? & pratcipuefumus extinčbc lucerna, o- mnia denique, qux eibum fcetui fubtra- hunt,ut inedia & immoderata fanguinis evacuatio, praecipue dum foetus eftgran- dior, docente Hippocrate lib. 5. Aphor« 30. & 60. vel cum morbi fcetui commU' nicantur, aquibusextinguitur,velita de- bilitatur, ut conveniens nutrimentuna aut DE VITA IN COMMTJNf. 91 autincrementum recipere nequeat,qua- les funt febres čontinuae, & intermitten- tes idem lib. 5, Aph. 55. Itemluesvene- rea,alvi profluvia Aph. 34. Hsemorrhogiae copiofac, graves fyncope, epilepfia, vo- mitus & tenefmus. Quod ii gravida ab omnibus his avertetur, infans fanus & fir« mus ad maturitatem partus confervabi« tur. Felix vero partus ut fiat : famofa 125 obftetri>c procuranda. Qufr quidem in noftris partibus perpaucse reperi- untur: undique enim magiftratus parum foiiiciti de expertis. Adcoque fiepe con- tingit, chyrurgos ad partus modicum dif- ficiles repetere: qui quoque rari funt ob- fictricalis & anatomiae ftudii gnari, hi multoties non chyrurgorum aut obftetri- cum, fed plus lanionum vices fupplent. Sed Eheu! quis majorem de his latroci- ifiis reddet rationem Domino Deo ? quam fuperiores & magiftratus. Nullus enim °tdo, nulla infpecdio, nulla feveritas, nul- h"i difciplina impenditur ^ hinc etiam fit, ^uodjamhocsvoqusvisvetula vult efle obftetrix, quivisbarbsetonfor chyrurgus, ftuivis Agyrta aut Chymicus eruditus Me- dicus. $2 DE VITA IN COMMUNf. ' 1 — m , t ~ 1 " " "" 'T dicus. Famofi itaque & experta obfte* trixad parfum vocandaeft, quatnon ran* tum exrernam vulv«; led eciam internata meri conftitutionem, & fcetus varios fitus & egreflus dirigere & promovere quain oprime Iciar, §. VI. De partu nat ur ali , quot menfibus a conce- ptioms tempore legitimusflaluendus de Puerperis. Cum utcunque multi infantes citius auttardius in lucern prodire Ibleant, ea« tenusprariixusnafcendi terminus confti* tui nonbenepodit, pratfertim quotidia- na experientia edoch : hominem nafci menfe iexto, leptimo, odavo, nono, de- Cimo, undecimo,autduodecimo, non- nunquam (erius, citiusve ; rara tamefl funt exempla partuum longe ultra nonum menfem delatorum, &fiquidam rari nu* rnerantur, tcmpusconceptionisfads ad partumusquenon bene computaverunt, autpratternatu|aliterfadum efle potuit. 126 Tempus homini nafcendi a fad a conceptione menfes novem moralit el ' completideterminantur, vel primis die- DE VITA IN COMMUNI. 93 bus decirai menfis adhuc legitimus ftarui- tur, fi non a cauia aliqua praeternaturali partus acceleretur, vel diutius retarde* tur, qualisin feminis quandoque occur- rit, aliquibus in principio geftatioiiis ,ali- isinmedio, aliis ultimiš tribus menfibus, qui tamennunquara in ea perfedtione na- feuntur, imo tales proles raro fupervi- vunt, quam quae temp us ordinarium fnenfein nimirum nonum anequuntur„ A podori fit denominatio, plurima: enim fsminz nono menfe finito, & pauciffi- msc undecimo & duodecimo aut ferius pariunt. - Terminum nonimeftrem ipfa Ecclefia Gatholica profitetur, qui terminusnoni- meftris continet dies ducentos feptuagin« tafex: hacratione mater ecclefia a con- ceptione Salvatoris noflri, a die fcilicet vigefima quinta Martii, usque ad vigefi- mam quintam Decembris, qua ejus nati- v itatem colit, inclufive novem menfes C0m putat: ita eriam conceptionem B. V. Alarias diem odtavam Decembris, ejus- qne nativitatem odtavam Septemfcris an- ni ibbfequeq t j S celebrat. Inge- 94 DE VITA IN COMMUNL --—---H Ingerunt quidam verba Salamonis Sap. 7« Decem mcnfium tempore coagulatum fu- ijfe. Relp. Antiqui habebant menfes lu* 1 nares,conftantes diebus 28.& aliquot bo¬ riš, quales apud Judatos tempore Sala-' monis recepti fuerunt 3 Romani vero an- nutn fojarem confecerunt, duodccinv menlibus conftantem, cujus meniis unus 30aut3i. dieconftat, unde tempore Ma- cbabseorum cap« 7. Vili , mifereremei, qu& te in utero novem menjibus portavi , ouod tempus hucusque in plurimis obfervatuiv Qnidam authores non folum menični 10. ii. vel 12. fed etiam decimum tertiuiB ufque ad 19 legitimum efie afierunt, ita Eilradib 4. cap. 4Menfedecimo proie® natam fuifle refert, ideo ad legitimam hsc- reditatem admiflfam fuiflfe L inteft§. fin e ff de fuis & legitim. ita afferit ipfc Hippo- crat.lib.de partu oclimeftri: Decime- ftres & undecimeftres partus ex feptetfl quatragenariis eodem modo fiunt Scc' undecimo menfe finito prolem nafci & cum illo Sylvius lib. 7. cap. 5. ad decinb undecimique meniis initia homineiB genitumprofert. Adrianus Spigelius uti' r DE VITA IN COMMUNI. 95 decimumi2.i3.&i4tum menfem legiti- mura ftatuit Qui cafus rari quidem fant, & ii aliquifieriputantur ,bene attenden- dum, ne principium conceptionis decipi- at,poffunt quidem acaula praeternaturali partus accelerari vel retardari, fed rari- us ultra unum aut duos menfes prolon- gari. Plinius etiam lib. 7. cap. 5. Guilli- uni Ruffum undecimo menfe natura fu- ifle affinnat. Pomponius 12 menfem lcgitimat, ita Facultas Medica Ingolfta- dienlis olim puerulum menfe duodecimo poftobitum mariti anobilifcemina(quae fub equi franc le proripuiiTe, licq; fcetum fetardaffe prxtexebat) in.lucern editum pro legitimo habuit, ut e Novell, medico legalibus cap. 3. apparet. Accerlius con- clufit 13. menfem valere pro legitimo. Adhorum omnium allata refpondeo, forfttan hi viri a mulicrculis decepti fue- runt, vel quandoque etiam in his & ii- imilibus calibus aut opus mifericordix bt, aut aliquid in favorem matrimonii dici poffe ftatuunt: aft vereatur quisque, ne toro Poli favorabilia hatc Iudicia tandem irrita reddantur omnia, eorum- que $6 DE VITA IN COMMUNI. -- -«—--- -mmmd que Autores villicationis fuse rationeni reddere teneantur. Deus enim ter maxi- mus omnia numero, ordine, pondere & menfura creavitt uti enim fingulos no- ftrac vitse die$ habet in numerato funinuis conditor; ita quoque hoc naturalis par- tus tempus numero dierum certo inclu- fum vol uit, ut profert Sap. m Sed ommi in menfura tŠ numero & pondere dispopt - ifti. Sc Pfalm, 103. quam magnificata funt opera tua Domine : omnia in Japientiafr ti(li. Quod fi tamen quantoque practer- naturaliter partum prolongari contingat* in naturis enim mirabilia fieri quis nega- bit? quia multa nobis infolita appareflt ob defečlum perfečtae noflrač fcienttei multa quoque in naturis fieri opera ca* ptum noftrum e>:čedentia, Deoque $ plaeere arbitrari debemus. 127 Inftant quidam & dicunt, necel" fum elTe, ut diutiusfoetus debilismalequ s conftitutusgeftationis tempus protrahat* quam iiie, cui debitum corporis robu f conceflitnatura. Help, ad hoc Sc dico, 11 foetum ejus debilitas neceffitaret temp uS parturitionis protrahere, tune tam# 1 * DE VITA IN ČČMMUNL 97 deberet očcupare uterum, doneč fanior & robuftiof fatkus illum irritare valeret,& a matre excludi poflet j Ted contrariutn eXperimur, duol tempus partus appra- pinquat, iive fitdebilis, fivefariuš & for- trs infans, irt lucern preidite debet j faepius enim morbofi infantes nafcuntur* & ex pM niitlto tempofe quandoque ultra an- num aut ad dies vitač infirmi confervan- tUr j quitamdiu in utero ptopter allatam quaTtioniscaufam minimeperfifterepot- uiflent. Si enim hoč primUm Vefum ef~ fe‘t, deberet robuftus fdetus ante nonum meniem necefiario excludi> quia muki feXto j feptimo 'St očiavo menfe jam ro- buftioreš aliiš UOnum meniem adeptis exifiunt, naturaliter tamen prius non ex- cluduntur. Plurimi tales cafus numeran- tur * fedrari funt, in multis abortibus Sc etiam legitimo partu infirmi aut debiles imoimperfečiicorpore infantes gignun- tur , Sc tamen non fine tnagno labore ma¬ ti um in vivis.fervantur. Sicuti autem praegnantem fseminam in omnibus modum non excedere: itai I2 8 fiuam maxime in puerperio diaetam G fer- 9 s DE VITA IN COMMUNI, fervareoportet, habitatio &leclumei in aere calido & temperato conftituatur, a cibis dyfpeptis abftineat, & eos taritum fumat, qui facilis funt digeftionis, iaio primis diebus folis liquidis cibis nutria* tur, ulterius verofolidiores prsberi pof- funt, omnes tamen roborantes & nuni- entes elTe debent, ut vires illius deperdi- tae & infantis recuperentur. Cibos acidos & falfos vitet, potum quoque frigidum & acidum vel dulcificatura non fumat, vi* nura moderate vel plane nullum, praefet* tim primis diebus, aut fi lochia nimiutn fluant, bibat. Neque cibus vel potus lit adftringens, a quo lochia pratmaturelup- primuntur, vel lac fiftitur, inchoante pu* erperio, quieta & pedibus paululum in* curvatis jaceat, ut fariguinis expurgatio (quiinin grumos aliunde fepius coagu* latur) facilius promoveatur & excern3' tur, adterroremaut iram non excitetui'> nec puerperium prsmature finiat, ut quxdani petulantes faciunt, led utcufl' quead 6 ieptimanascontinuet. DE VITA IN COMMUNI. 99 §. VII. De infmtum in lucern editorum regimine. Recenter ergo nati, poftquam a funi- I29 culo umbilicali funt foluti, non fla* tim lumini objiciantur, exinde plu™ res myopes fiunt, & male videntes : fi etenim ex carcere obfcuro ftatim radiis lucis exponuntur, pupillae oculorum ni- mis fubito Contrahuntur : led potius a cutaneis fordibus, balnei Sc ablutionis opc ex aqua tepida fimplici diligenter purgentur, quippeline qua infenfilis illa ad vita falubritatem adeo nečeffaria tran* fpiratio fuccedere nequit> a frigore quani maxime muniantur> ne termina intefti- norum cauientur, qui dein abluti ftatini fafciis irtvolvantur, prius tamen circum- ipcctis omnibus partibus corporis, num lorlitan oculorum palpebrae, os, nares, aures, anus &t\ aperti fint * mox quoque acnatiii funt, orieoruminftillandumeft °' ,eu m amygdalarum dulciumrecens ex- pteffum addito pauco pulvere corrallo- lutn rubrorum Sc manna i vel casfia re- ccnter extracla, vel li colodrum, a Deo Audio ereatum infantibus a natura para- G 2 tui% ioo DE VITA IN COMMUNI. tuni, fugendum prabeatur, ceu reme- dium ad expurgandum meconium omni- umprseftantiffimum, quodliperbiduum aut triduum duraverit, lacfequitur, illud- que, li fseminalana & non cacochymica fuerit, bonumacdulce, demumpoftex- purgatoslordes, tenello flomacho, ap* prime gratum, corporisque nutritioni maxime conveniens j quod prom infan- tesadjuftamunius autduorum annoruffl setatem (uti plus vel minus debiles infan- teserunt, vel alia ratio fuaferit) fugere poteruntj itaquidem, utprimis hebdo- madis aut menfibus nullum aliud alimen- tum, quamlac, fifufficiensadfuerit,prz' beri neceffe lit. Lac autem maternuni maxime convenit, & peffime matres 6* ciunt fuas exficcare mammas, &relin- quere infantes, quali conditore hond' numlapientiores elTe velint, qui rečena puerperz mammas dedit lacle turgidas- Exculanturtatnenmatres ab opere ladta' tionis, quse vel non habent lac in mamniis & nimis graciles funt, aut ulcera mani' marumadfunt, vel illorum papillae ded' ciunt & nimis parvaefunt, aufpuerpen* um DE VITA IN GOMMUNI. ioi um infirmum ingrediuntur, vel mater moreš non laudabiles poffidet, irae, vene- riquenimiumdedita, tune potius nutnx .alia&melioreligenda& fubltituenda eft. 130 Nutrixveroeligendatališ,*qux in temperamento matris non multum dis- convenit, fana& vividafit, non mendax ant meretrix habituata, nec nimium vino dedita, neque iracundiac, non nimium triftis & fomnolenta, iomnolcntia enim pigritia? genetrix, veneri, coituque pro- na. Optimam virturem obedientise & pa- tientis habeat, Pra:ceptaque impofita nu- tricifervandafuntin amorem prolis (ra¬ niš qui.de m amor fincerus in nutricibus talibus) nili adminiftratione bona & re- nuineratione digna capiantur, Nutricieadem alimenta laniora porri- genda-, quibus mater alias confuevit, in principio tamen cibis plus dilutisquam folidisvelcraffis alenda, in progreffu au« tem ex folidorum ciborum generc, ut °ninis caro recens, prsfertim agnina, vi- tulina, gallinacea ex pullis, aviculis & c. omniaautem olera,percae,porculi ,pafli- nacae,pi% fabae &c. fr ud us horariipro- G 3 P ter loa DE VITA IN COMMUNT. pter acidi & flatuum abundantiam no- cent,utetiamfuntcerafa, ribebia, pru* na, mala, pyra, &c. hxc omnia lac bo* nura in malum evertere & alterare valent. Ab' omnibus quoque acidis, falfis, ut& crudis nutrix abflineat, in Fanti voini tuni cauiantibus, ficquoquc a vino, quia lac coagulat, faltem quam diu infantes folo ladienutriuntur: ii vinutntamen conce* di debet v. g., vino adfuetae, tantum de bo* no & non acidoautaufterobibat, qunn* tum ;rd correcHonem & inftaurationent viri um flomachi fufficit, ut quatronckm unummenfurac, dum aut-em infantes ci* bis affvefieri incipiunt, nutricibus de vi¬ no plus concedi poteft. Infantibus toto ladfationis temporevinum inutile & no- xiumeft: a vino enim lac coagulatttr, & facile perhocin morbos cpilepticos, fr* kres, dolores colicos pratcipitantur. Quseritur,cur non noceat improba di- seta tam infantibus quam nutricibus ruf 1 ' cis, quat non abftinent ab his, qux ipk’ nocuaautproficuafunt. Refp. Nonp ot ' eft dici, ipiis nunqu3m nocere; fed nu^' toties tam nuerices ob pravam di*tan>> DE VITA IN COMMUNL 103 quam 'etiam infantes in morbos lethales incidunt, & fatpiflime jugulantur ob*im- peritiam diattat & defečtum remediorum. Quod autem iplis muka & vix non fingu- la conducant, qux non conducunt deli- catis, ratioeft, quianontamcito ita illis eibus aut potus nocet, qui fimpliciori utimtur vidu, quam illis, qui quotidie delicarioribus & fuperfluis fc ingurgitant eibis, omnemque laboremexcludunt. 131 Adeoque nutrix fedentaria cibis fe non nimiumgravet, quia chylus tum ita exakari nequit, quam fi modicum potius & fxpius fumat, in frigore non multum moreatur, nili veftimentis vel tegumen- tisbene munita lir. Frigore enim multum vifciditatis in languine & lliccis generatur &retinetur (quodexcoryza fatis colligi- tur) exindeque lac vifcidum redditur. Nutrix apud nobiliores vitam modcftam & non dillolutam aut rufticam &c. * 3 2 conftituat, quia infantes ejusdem moreš facile imitantur : tale enim ^uid accidiffe, antiquorum teftantur mo- numenta; Romulusenima lupa, Cyrus acane, Tclephus Herculis fikusavulpe, G 4 Peli-' J04 VE VITA IN COMMUNI. Pelius g Neptuna genitus hic ab equa, giftus a capra nutriti, harum beftianmi moreš exa&e afiumplgrimt. Id etični comprobanthinnuli, la&epvillo nutriti, qui peilc ornantur molliflimis fetiš conn pofita, & vice verfi lanam afperrimam acquirunt oves, lafte caprino educats; ideoque magis urbana, quam ruricuk uxorautvidua, quam meretrix eligenda &fufcipienda, alias quam plurimi infap- tes libidinofi & vitiofi exofiuntur, quare, quia meretrix nimiruna nutrix horum iB* fantum tiar, quandoqueetiam mala e# catio id elBcit, 133 Nutrix ienex aut diu laclans, vel qua: multo tempore a n te matris partuni pepererit, fufcipinondebet, quaqdo ni¬ mirum gliquo jam tempore lacfavit, vi* & pori dilatantur in papillis & uberibus, lac craflius exfugitur, quod infanti adhia c tenello nimis era (Tu m alinientum eft, r ;1 ” lis etiam citius menftruo fliix;u corripituf* &lacinvitiatur, atque počet, fed corre- Ipondeat tem pori partus matris, ut la c habeattenue &ferofum infanti fnagisl eve & conducibile nutrimentum , juven eS etian 1 DE VITA IN COMMUNL 105 etiatnfacilius fk&untur, & non ita obfti* natsefunt, utleniores, inqualibetprius tene inquirendum, nuni lac habeat bo- num colorem Sc coniihentiam, dulcem Sc gratumlaporem atque odorem, ferum fufficiens, cum parum fteterit, cremor fupernatet debitus. Porro nutrix neni* flbum vigilet, cjuia Ipiritus animales con* 1’umunrur, unde venrricularcs fucci cor* rumpiintur s quilnis cibus in chylum de* bitiini Ti'. 2. n, 107. mutari nequit; hinq ex malo chylo pravum quoque lac. In* fantiscuramiincerelufcipiat, & debitum cxercitium ftando Sc ambulando habeat, alte tamen ne dorniiat, quatenus infan- f uli ejulatum non advertat & exaudiat, aut illum plane lupprimatveluberibusfuffo- cet. *34 PoAquam itaque infans de omni¬ bus provifus Si fafciis involutus fuerit,fo- mno tradcndus eft, ut vires in partus o- pere notabiliter trajaš eo ipfo recuperet, b>onftatimcuniscommittatur, fedpenes niatretn aut nutricem ad lechim reflexus cum attentione collocetur, ut hoc fitu comniodc fuperfluum ex vcntriculo eji- G 5 cere io 6 DE VITA IN COMMUNL cere poffit, & caloremagis ita robote- tur i deinde ficus ejus non lit nimis dedi- vis, iedmagis ereclus, quo libera ejus maneat refpiratio. Dum vero infans eunis committituf cunae non valde agitentur, cerebrume- nim ejus molle ed,& exinde in adultiove State hebes ingenio deri poteft. Demuffl induclo fomno, Ipatio aliquot horaruffl ita infans fatiaturipfb, ut vires ante has amiffas non falum recuperet > veruu' etiam e ju latu ac vociferatione qusi’e>' e defečf um aliturae clare tedetur. Quapi'0' pter a d da n s nutrix aut propria mat# mammis eum applicet, ut ex illis, ore ap' prehenfis papilHs,£u(du elieiat lacfkis cop 1 ' ara a d luftentandum Sc augmentandui 1 * corpus. Prsterea umbilico, fplenio Sc fafc' 3 umbilicali imbuto prolpiciendum, & & icia tamdiu umbilico altemis aut tern 15 diebiis admovenda & mutanda, d.one c umbiiicusprs ariditate decidat. Primis pod parnim menfibus fingu^ bichoriis, aut acl fummum trichoriis, trl ' bu§ aut quatuor elapfis lunac .circuitib ,JlS DE VITA IN COMMUNI. 107 fexties aut fepties, pollhac bis tanturri aut ter intra uiiius diei fpatium faum hoc exornentofficium nutrices. Elaplis in- terea feptimanis aliquot, & regimine hoe continuato folo lacte nutricis noti am- plius fe latiari patitur, inluper & pul- menta ex farina triticea,autpotius mica panis fimilaginei, vel ex lačle vaccino lolo & addita-modica aqua (fi lac lit ni- mis pingue & craffum ) parata ipfi prac- beantur, potus fit aqua recetis fontana non tamen nimis frlgida, aut aqua cocla ex radicibus liquiritise, Sem. anifi vel faeaiculi, ac etiam hordei vel avenx mun- datte, doneč temporis tractufolidiora mu- gis alimenta affumere & dirigere difcat. Vinum ante feptimumannum plane non aut: parciffime dandum eft, ne natura prx- mature alfvelcat, & corrumpatur, trači. 2, ' n -132- & 133. Ubivero nonfufficit laematrisautnu- ti icis, priniis menlibus etiam puls com- e di debet, fiat quippe primo metile ex unaparteladfis, &alteraparte aquae fon* tanx, Sc coquatur cumpatie albo non ni-« niis recente in pulticulaui, dcinde lac iingu« 108 DE VITA IN COMMUNI. fingulis hebdomadis augeatur, econtra 4iqua fubtrahatut tamdiu,doneč nihilam- plius aquaz lacti addere neceiTefit,&ira in puitem coquatur, 135 Infantibus quando dentes erumpe- re folentjCibusnon nihilfolidioredpra- bendus, ut illofenfmi ftomachus affve- icat, & per immixrum etiam folidiorera cibum gingivarum membranatenuiores iianr, & facilias illis denres errumpa» r > pon ta m e n pnls iubito fubtrahenda elb quia fermentum ftomachale in illo non fanta efficaeia adhuc ert, ficut in pdul- tioribus, ut jam folos cibos pracipue fb' Jidiores digererepoffir, Quando vero infansadultiorfadbus efy co magis & magis folidioribus & diver- jiscibjs gradatim nutriendus eft,& qai* dem tamdiu, doneč ollte pultariat obli' viicatur. Somniis frequentior vigiliisfib jat clater fibrarum aliunde molliumacu* etur & in fornno plures fpiritus augeafl' tur & conferventur, organaque prsferd 111 .cerebri perfectiora reddantur. Si vero major fiat infans, fomnus magis abbre* viandus eft, quia canaliculi cerebrale s tune DE VITA IN COMMtJNL 109 tune nimis angufti fiunt, ipiritus crafli- ores &viičidiores redduntur,& hoc mo¬ do ingenio hebes fit; verum vigilet ali- quando,dando ei objedla qusedam ju- cunda, qua occafione fpiritus per ce- rebri meatus pertranlire affvefcunt, & ob- jeclorum motus facilius intelie&ui tra- ditur. Infantinon minus quoque leviš com- motiofacienda, ut corpus aliquantulum exerceat, cura illo etiam hilariter & jo« cofe agendum, pro eiufčlem captutene- ro. Nunquam terrefaciendus, alias fa- cile toto vita: tempere a minima caula terrefit, neque triftis reddendus, metus & tevror frequenter convuliivos motus & vigilias nimias aut ftupiditatem cau- iare poffunt, quia lpirituum animalium copia propter organorum repentinas a- ftiones profunditur, qute alias vifcerum a&ionibus poterat impendi. Ejulatus & fletus infanti valde no- xius ^uam maxime avertendus eft,quia dxinde herniam facile acquirit, fubtili- 01 es etiam bilis particulfe ad languinemt impclluntur, ubi multa mala inferre que- unt iio DE VITA IN COMMUNI. iint Cibiomnes dyTpepti, ut caro Talita &infumata, lardum, perna, anTerina k anatina infanti noneftdanda, nequefru< $:us pradertim acidi&flatulenti, Ted illii qui benc alunt$ noa tantumper corpo- ris diaphorelim multum deperdere, Ted inTuper nutriri debet, ut crefcat. Paruffl illi cibi detur,attamen fsepius:quonia® inediam difficulter tolerat, praeTertim ii jam major lit. Nontamenita cibisinfit'* ciendus,utquidam parentum folent, ni' Ptico &hebeto ingenio excrefcit* Neque conducit, inTantem praematuče ad incel' fum Tollicitare, nimis j uveniš facile vaguS aut varus fit neque diu Tiare in curru rota* tili, pedes enim imbecilles gravius cof' pus luflentando incurvantur* Quando infans geftatur, attentendum,ne vertn brat dorii laxentur & gibbus fiat, nam fibrse ligamentorum quibus vertebrae col* liguntur, abruptse, nunquam iterum coa* lelcunn 136 Tempusabla&adonis rite detel 1 ' minare nequit } qui tenerae funtcondit 1 ' onis, & tarde dentes erumpunt non tam cito abladandi,& qui mammis impe n f e dedi' DE VITA IN COMMUNI. m dediti, non repente ab iis detrahendi, & abladandi. Quod fi vero torofus & dentibus fmnatus, quidam tempore op- portuno, Ičilicet vernali aut autumaa- li, unum aut Iefquiannum adeptus, ab« ladandus eih Dcin loco fudionis, in- fanti canthams dandus, lade, jufculo, aut interduni aqua impletus, hocmodo fitis & fames fedantur, 137. Dum majores fadi non perparce liberifunt educandi, cura enim vident, sequales fuos hoc aut illud habere & illi non, fiquidgenerofitatis in illisineft, ut habeant, curant, & furtum inftituendo corradunt, & quamvis boe non fiat, & 00 cafioillis abfcindatur,omninodomima- nent,autfolivagi fiunt, aut tali vitae affve- Icunt, utadultiores fadi, abhotninum confortiis abhorreant. Quodlivero jufta paupertas parentes exeufet Sc impediat,li- beri Divina: providenda: fe committanr. b>cque nimis magnifice ac fumptuofe e- ducari debent 5 ne adultiores fadi prodigi evadant,potius diverfona frequentantes, quani verbi, divini ledioneni. Eorutn propria &obftinax voluntas in omnibus tem- ii2 DE VITA IN COMMUNi; temperatur ac refrenetur, non quiderri datim verberibus, tune noti faro pervica- Ces fiunt i Ted prius leni admonitionej co- niinatione, eorunt cogitationes ad me- Jiora & alriora dueendo, rion ad odlita, n a m: Maltam m a lit tani dot uit otidfitas leg. EccleL’ c.33, v.29. Sed ad aflidua ienlim e- xerciti3jnon ad petulantiam * led ad tirno- remDei & chridianam pietatem atquepa* rentunt vel indručtorum aut fuperiorum veneradonem&fubniidionennMemoriz exercitio iive in eccleiiadiciš iive politi* cis dotdrinis imbuantur,utexercitati&at- tenti ad omnia perficienda promptiores fiant. Praefentibus liberis nihil confabu- landum, quaeinter marituin & uxoretn funt,juventus ad ea audienda femper & o- mnino propenfa e d, fuoq j tempore quafl* doquenimisprsmiaturo illaperfefibi 6* miliariafaciens,habituitaillicitovedituf' Qui dein u% ad feneclam fervant, & abs* quefpecialiDei grada raroautnunquam tleponunt. Necfabulas autmendacia cO' ram illis narrare oportet, fed potius vera* hidorias, ut veritatem aprehendere di' (cant,ut feriptum Coloff. 3. No lite menti rt DE VITA IN COMMUNI. 113 invicem. &Eph. 4. Pr op ter quod deponen- te s mendacium , /oquimini v er it at e m unus - quisque cum proximo fuo , quoniam fumus invicem membra. &c. 138- Adultioribuspaulo fadis, cuivis fuumobledamen bonum& decorum ad opus promovendum, & cui fundioni magis apti iint, providendum; ut id pau- latim arripiant & profequantur: No n enim cogi, fed pedetentim duci vult natu¬ ra. Sic quidam in exercitio legendi, fcri- bendi, ftudendi, mercandi, aut opificio quodam vel quibuscunque cseteris arti- bus, praefertim autem in Ethicis Chrifti- anis inflruendi funt, quse omnium vir- tutum & vitat rede inftituendatDux eft. De his Cato lib. 4* v. 20. P>i/ce aliquid: nam cum fubitofar tun a te- cedit , ■drsremanet, vitamque hominis non de/e- ritunquam. &lib. 3 .v.i. In fl ruc praceptis animum , ne difcere ce/fes :, Nam fine dočlrina vita e/l quafi mortis image. J 39 Nihil enim in univerfa republica H uti- «4 DE VITA IN COMMUNI. utilius reperiri poteft, quam infantilni feu liberorum bona inflrudio & educa- tio, qua bene conftituta tota corporis machina ita adaptatur, ut ei nihil difficile lit, & ea afficiat, qux alias ei fuiflent im- polEbilia : profedo malum educationis regimen plurimis in adulta State non be¬ ne cedit. Injuventutetempus in bornim commodum dirigendum eft, ut Ovidius meminit his verfibus: Ventura memores jam nune eftote fenečli ■ Sic nullum vobis temp us abibit iners. Dum licet , (J ver os etiam nune editis annos i Difcite: eunt anni mor e fluentis aqua. Utendum e JI at at e. Cit o p e de lab it ur at as: Nec bona tam fecpuitur , quam bona pri0 fuit. Multoties auditur, dumhomines inptO' vedam statem deveniunt, tempus juventutisdeplorare, &eos quam maxi- mepcenitere le non id addidiciffe, quo^ in grandsva State illis lumme prodefle[» vel non ea intelligere, qux pulehra & sfl 1 ' mabilia funt. Ita quondam Carolus Imperator, dum Genus eloquentis ora- toris ornatura lermonem latinum aerhera DE VITA IN COMMUNI. 115 perfonantem exaudiret, illum vero ex affenonintelligeret, raente trifti confe£ fus eit, ipfum quam maxime pcenitere monita fui inftručtoris Hadriani fecutum non fuiffe, a quo multoties admonitus, ut magis fcientiis incumberet, hinc etiara fervore dočlrinarum commotus, ab illo tempore iis diligenter inhterere coepit, perpendendo lib.4. Caton. ver£ 49. Cum tibi contingat (ludio cognofcere multa^ Vac difcasplura , (f vit e s nonvelle doc eri. Neetiam. deploremus cum celebri Owe» no his fuis verlibus : Damna fleo rerum , fed plus Heo damna dierum Rex pot er it rebusfuccurrere , nemo diebus. & alibi : Omnia difpercunt ; mundo qu& pulcbra vi - dentur. Divitias fubitofors inimica rapit. 2 er pet 110 dur at virtus doBrinaque rerum lnque illum fors nil , quod dominetur t babet. Tempus itaque juventutis pretiofiffi-* mum & irrevocabile potius fibi in bonum commodum impendere, quam in inuti- H a libus, II6 DE VITA IN COMMUNI. libus, poculis ac patinis pedulanter trans- igere, & diligentiam in addifcendis arci- bas retardare &procraftinare j ideonul- la dies fine iinea, nulla hora effugiat tal¬ cem temporis, ut monet Eccles.cap.14. v. 14. Non defrauderis a die bom , & pst' ticula boni dom no n te pr at er e at. Quam- vis in hifce rerum difficultatibus mole- ftiis non careat j magna tamen adeasle- vandas debet efle inexhaufta eorundeni utilitas & jucunditas. Quamobrem fi qua:dem juventus? poftquam viriles annos afiequitur, a na¬ tura feu cafu vel fortuna aut quacunque recommendatione ad coeterorum tute- lam velfuperiorum dignitatem deftinatuf & elevatur, qusc vero nec ullis virtutibus, multo minus rerum fcientia eft edoftaj earum pradertim, quae ad illius m urad fpcčlarent, quid tandem evenit, certo fli' hil aliudquam didlum Salomon, cap. 28* v. 16. Dux indtgens prudentia , multM opprmetper calumniam. Hinc admonefl' tur primes in lib. Sapient. cap. 6. v. 2> diligite lumn fapientisL omnes , qui prseft li DE VITA IN COMMUNI. 117 populiš, Quoniam v. 26. Rex fapiens ftabilimentum populi eft. Unusquisque ergo fecundum ftatum & conditionem fuam iis ftudeat, qux Reipublicae utilia & confiderabilia funt, ne artes vilefcant, led in pretio habean- tur: non modo ingenuat, a quibus con« Ipicuus imperio decor accedit, fed & aliar, guorum ad vitam rede vivendi necefla- l’iam copiam fuppeditant. Transado ergo tempore puerili ju- ventx,& maturitatem annorum adeptam, nequaquam bona vivendi norma eventi- landa eft, qui enim fenedutem atque il- Sam tardam aftequi defiderant, non tan- tumjuvenes fed etiam annos viriles in fc>onis vivendi regulis tranfigere debent j fot non modo juvenilem vigorem recu- perent: verum etiam vegetam diufene- dutem protrahant, in quibus autem con« fi^at bona vivendi norma , in fequenti Tradatu manifeftabitur. lig DE RECTA VIVENDI NORMA. TRACTATUS II De rečta vivendi norma. U T vita noftra ulterius tueri & prše* fervari queat, neceflario ea expo- nenda reftant, quae per diverfos errores (eu exceffus inordinatos utcunque nos laedere folent, partim ob naturas proni- tatem ad malum, partim etiamciim non quivis ea calleat, qute ad vitae prolon- gandae utilitatemrequiruntur. Adeoque in hoc praefenti Trači. fecundo ea exp0‘' nentur, quae ad vitat fuflentadonem uri' lia aut inudlia deprehenduntur j quodfi quidam vitam fuam diu confervare defi* deraverir, lufficienter ex fequentibus $ lS jlluftrabitur. CAPUT I. De requifitis ad re&am vivendi normam inftituendam. D Efcripferam in priori Trači. I. q u2 ' dam officiola ad vitam continua* 1 ' dam & confervandam, cum auteni no 11 iatis diftinčlede rečle vivendi norma, de regulis diaeteticis enarraverim: bi‘ ,c 65 in DE RECTA VIVENDI NORMA. 119 in prsefenti Trači:, per fubfequentes $. de regulis fpecifice traditurus,quibus rao- I dus invenitur diu vivendi. Hic autem modus confiftit in 6. rebus non natura- libus, & qui fecundum illarum regulas vivet, terminum a Deo conftitutum fa- cile aflequetur. Adeoquediteta nomina- tur a certa vivendi regula, qua corpus vivcns humanum per debitam 6. harum rerum non naturaliumadminiftrationem in -fanitate coniervatur j hx autem 6. 2. res non naturales dičhe, funt 1. aer. 2. cibus & potus. 3. fomnus &vigi- lia. 4 motus & quies.5. excreta & reten- ta. 6. animi pathemata feu affečtiones, de quibus lingulis Ipecialiter in fequen- tibus §. notificetur. Hse autem res non naturales eatenus 110- minantur, quatenus inter res naturales Sc praternaturales neutrse funt, & uti quis il- lisutiturvelabutitur, fanitatemaut mor- bum generabunt: ita etiam relpečbu unius vel altcrius perfonat beneaut maleconve- nire po(Tunt,hoc quotidie experitur,quod enim uni prodeil,alteri nocet,prout natu¬ ra Sc confvetudo variat: hinc dkta eadem H 4 omni- 120 DE RECTAVIVENDI NORMA. omnibus &iingulis accommodari nequir. Alia etiam convenit fanis, alia aegrotis. Homines itaque inter fe clifferunt con- fvetudine, setate,'temperamento, iexu, regione, tempore &c. qui enim fub in- gido clymate habitant, aliam vitat regu- lam, quam, qui fub calido, inftituen- dam & fervandam opus habent: uti la- borioii & itinerantes aliam quam otioft! ira etiam hyemali tempore alia diaeta quam seftivo ordinanda eih Ne ergo er- ror aliquis in eorurn ufu committatur, si fequentia attentum elTeoportet & recor- detur. i i. De aere a dfanitatem vitam necejfarlo. Ad confcrvandam corporis noftrifan*' 3 tatem & protrahendam vitam primarij aertamneceflariusefl^utiine illo nec per medium quadrantem horte vita noib' a protrahi poffit. Etquamvis homines di- veri! temperamenti, attatis, fexus pratditi iint:attamen eodemqueaere fak uno clymate exiftentes variis particulb & diffimilibus impratgnato frui debentj unde nonmirum, fiquibusdam falubris> qui' DE RECTA VIVENDI NORMA, ni quibusdam infalubris, ut experimur in epidemiis & locis quibusdam, alias et- iammillemodis in fua qualitate quotidic immutatur (aerienim immifcentur di- verfa: particulae, vel ex ipfa terra,ope folis calore, velfubterranei ignis) vel ex aliis halituofis corporibus fuper tcrram exi- ftentibus,quibusvarius telluris fitus, ac- ceffus & receffus refpe&u policonftitu- itur. Tandem etiam ferius aut citius cor- ruptionem rerum Sc viventibusmortem inferr. Duplex autem generaliter in aere fub- ftantia eft, una nativa feu primitiva ab exordio mundiereata, quxquepuriffima atque tenuiffima: Altera adventitia ex variis aliorum corporum effluviis, pro lociac temporis diverfitate conftans. 4 E)efinituraPhilofophisAer,quodfk corpus rarum,fluidum ac pellucidum,fpi- rabile particulis tenuibus,lanuginofis,fle- xibilibus, plumofis, cura aliqua tamen ri- giditate, & a fe inviccm perpetuo motu disjunčHs, & vim elafticam habentibus confiftens. Ut ut autem eftconjunčtum variis aliorum corporum terreftrium ef- H 5 fluviiSj 122 DERECTA VIVENDI NORMA. fiuviis, tamtenuibus, quamcraffioribus: attamen particulae aereae fibi invicem pa- rum connexae vi alterius elementi fepa- rari, ac proinde peculiari motucircafu- umcentrum independenter ferriqueunt. Cu jus definitionis proprietates ex eo pro- bantur: Primo aeris partes in perpetuo motu cfle, ergo debet efife rarus, fecundo ob perpetuum fuarum partium motum flui- dus, tertio eriam particulis lucidis pi’°' jper fuam fluiditatem,fubtilitatem &con- tinuani mobilitatem cedere, & pelluc 1 ' dus; effe debet. lila autem effluvia p eI 5 calorem rarcfada , quo partes ejusva* lidius agitatae maj us Ipatium exigu nt ' quami antea. Imminuto vero motu qu°' que minuitur agitatio partium & con* denfantur, quae confequenter minus tium occupant,vel cum multus aer $ anguftiorem locum cogitur, ubi lati 11 * moveri, & ipfius partes difcurrere queunt. Dieta autem effluvia feuexh 3 ' lationes funt particulae in fuis figuris > r ' regulares, a fe invicem Sc a majorib 115 corporibus edu&ae, Sc in aerem vi < DE RECTA VIVENDI NORMA. 123 tus fublatat j quae exhalati.ones inter ie perfolam magnitudinem & figuram dif- fcruntab aereis partibus j tnajores de- nique funt exhalationum, quam aeris par- ticulse nadvse five primitivk. Exhala- tiones per rarefaftionem fubtiliores & fubtiliores fa&ae fuper terram & aquatn ad regionem aeris propulfse, quamvis ter- rse&aqua2etiamaerinfit, tamen non pa- rum ad naturam aeris intelligendam con- ducet, fi explicentur, quid exhalationes fint, & quomodo a vaporibus diftinguan- tur. Nomine exhalationum intelliguntur particulac corporum terreftrium, vi ib lis in altum propulfie, quorum motus ma- gis irregulares funt, motibus vaporum, quiab aquisdivellunturj vapores autem funt particulse aqux afeinvicem feparatae & a&ione folis,vel alterius calore in fubli- me elatae; non quidem virtute iolis attra- &iva,fed ideo, quia radii folares fuo velo- ciffimo & rapidiflimo motu corporum terreftrium meatus permeant, & particu- ias illorum corporum diflblvunt & ex- pellunt: Quse cum nullura p raster aeris lo- cum 124 DE RECTAVIVENDI NORMA, cum a Deo conftitutum inveniant, in quo ita moveri poffinr, verfusillumpergunt, & quo magis corpora rara & minus uni- ta fiunt, Si aeris particulis proportiona- ta, tanto minorem atmofphatrs predlo nem patiuntur. 6 Regio aerea in tripartitnim diftribui' tur, quarum prima eousque fe extendit, quousque radii folis a terra repereuffi, ca- lorem fenfibiliter a agent, hine aeris re* gio terraproximiorcalidiorientitur, iH*j quar a terra removctur, quoniam ibi pat' ticuls crasfiores terreftres radios folares reffe&unt, qux refiexio feu repercuflio motum particularum multiplicat & adao get, quo major rnotus, major calor fiveef* fedus,mult:r etiam ignis particulst infimo aeriinfunt, qux fcilicet vi aeftus e globo terreftri educuntun Altior autem aeris regio frigtdior & media exiilimatur,ubi e' dudi e tellure vapores rurfus condcnfafl' tur & concrefcunt: in eaque nubes,graO' do,nix,pluviagenerantur, quia radii e tej"' ra reflexi non tam copiofe afcendunt,dei tt fuprema collocatur, n. 7. Ouatritur utrum aliqui montes fup re ' • paarn DE RECTA VIVENDI NORMA. 125 mam regionem aeris fuperent ? Relp, ne¬ gative, licetaliquiad notabilem altitudi- nem affurgant, ut Atlas in Africa j Atthna in Sicilia jTenoriffa inCanaria; Alpes in Italia&c. horum tamen montium verti- cesaut fulmine tanguntur, aut grandine verberantur, aut nive canefcunt. Ferme quidem de Olympo folo altisfimo ThefTa- liae monte in Graecia, quod ab his imrau- nis lit, & mediani regionem aeris tran- fcendat & ad Fupremam pertingat, non 7 autem fuperat. Suprema vero aeris re- gio, quae inde ad ccelum extenditur, ibique aerpurus & nativus hofpitatur,fri- gidior quoqj inferiore eft. Hoc ex inde fit, ii enim in montium apicibus lumniis me¬ diani regionem afcendentium in ferven- disfima sedate nivemnon liquefieri,mul- to minus fi afcenderet hanc fupremam re¬ gionem,quia radiorum folarium non ad- eA tam copiofa reflexio in montium api- cibus, & materia ignea non ineft aeri tan-. ta ’ vel nulla in altioribus & fuperioribus regionibusj certumenim eft, quoplus: igneis Si crasfioribus particulis aer imple- tuseft, tanto magis corpora commovet n6 DE RECTA VIVENDI NORMA & calorem efficit, quam lipurus velmi- nutioribus parriculis, etiam celerrime impullis immixtus lit j quaeparticulz terreftres multivariač aeri innatantes Tul* phureae,nitrofse & Mercuriales e ter« fmu eruuntur, & magis vel minus fer- mentationibus aptte, caloremque diu- tius continuantes. Hinc profundiores terrae Ipecus calidiores in hyeme, quaffl in atftate experiunrur, quamvisin fuperfi' cie congelati, qui calor a Tole & igne lub* ferraneo produčtus, & in illis variispar- ticulis terrcftribus & fermentefcentibus atq j non tam cito diflipabilibus continua- tur, terra liibterranea plena ignibus elit & materi a ignea, bitumine, fulphure, aliis* que mineralibus ac materia fubtiliffin 111 setherea impleta & commota, undelp 1 ' ritus ignei, hoc ell corpufcula calida ef- fluunt perpetuo per meatus & poro s fubtiliffimos terrse, vel etiam aeris vici' nioris, vel alterius corporis terrat gui: effluunt ad illa fuperiora, nili p 1 ’ 0 ' hibeantur obllručlione & reftridti° ne pororum & meatuum: ut per hyem el11 I fita particulis quiescentibus in terr*^“ «’ pei’fi c10 DERECTAVIVENDINORMA. 127 perficie politis: inde fpiritus ignei non effluentes congregantur in majori quan- titateintraaquamputealem,vel aeris in- natipermanentis in cryptis, & inde in fuo motucontinuatomanent calida. Subin- deetiamcalor debilitat caloremperacci- dens, lic aqua calida & oleum atquevi- nuin praevalida quantitate extinguunt i- gnem calidiffimum, nimirum obftruen- do poros, unde ignis nutritur, & etiam particulas in fuo motu premendo&gra- vando, ut fe quieti diiponere debeant. Demum etiam montium altiorum api- ces frigidiores funt, quatenus, ob obli- que defcendentes radios folares a ven- tis in altioribus partibus ferme femper deprehenfis diffipatos, & in motu fuo circulari & re&o impeditos. Venti etiam farpe adeo frigidi in certis terrac regionibus regnant, in aliis non item, aeremque in fua qualitate mutant, ne- que vis frigoris penes folam diftantiam, ‘*b alterutro mundi cardine aeftimari de- ^ ct > P r out fequitur ex opinione Cam- panellac, quo enim longius abeflet fol, eo fortius frigus fuurn congenitum terra exereret 123 DE RECTA VIVENDI NORMA. exererer. Conftat etiam in Mofcovia boreaIi,hyemem efte acerrimam cura ca- dem pene fit ipfius latitudo,qux inSco* tia. Sic infiula quxdam eft penes An* glos in America Charletonia dieta, quz fere deferra eftprsc frigore, cum ta mene* jus latitudo fit tantum 52 graduum. Sic Jofephus Acofta docet, multas fub iplo Aequatore regiones efte valde tempera* tas, & montes in iis locis inveniri oper- tos nivibus. Ex quibus cfficitur, ven* tos plerumque frigidiflimos halitus & fp 1 ' ritus fecum vehere, & radios folares in motu fuo circulari impedire. 8 Ek his dicftis patet, eur fxpe frig 115 in quibusdam locis etiam remotioribusa polo longe acrius lit, quam in iis, q uJI funt viciniores? lic frigus inUcrania, q tl2 eft Polonix Provincia , eft accrrimufl 1 * Cum tamen eadem fere fit ejus latitudo AraltitudoPoli, quxinNormania. Sic 111 civitateRegia Sinarum ad 42 gradunil 3 ' titudinis fita, qualis eft Roma:, ingensd 11 ' vius circa menlem Novembris intra u ' num pene diem concrefcit in gladek fliiaenonfblvitur, nifipoft 5 menfes e si ‘ DE RECTAVIVENDI NORMA. 129 čtos; & ita firma eft, ut par lit ferrendis curribus: Cum interim ta&o ipfo judice, nontam aerefrigus videatur, ut fluraen tamfubito poslit corripere, Ted potius terrenis halitibus, quiaquse paniculis o- mnem raotura repente adimunt, tribui- tur. Colligitur jam aerem propter diftanti- amloci& imtnixtionem variarum parti- cularum terreftrium, ac etiam temporiSj ventorumque diverfitatem varia clymata deftinare, Sc non ubique ejusdem effe qualitatis, utrum vero aer a natura lita ca- lidus vel frigidus, humidus vel ficcus ? inferius dicetur, prius vero de qualitatum natura qusdam praemittenda funt. §. II. De quditatum natura, differentiis. De qualitatibus magna inter Philofo- phos reperitur controverlia, multasque differentias &divifiones qualitatum fabri- cant. Moderni vero qualitates omnes 9 per certum quemdam modum fie- ri afferunt, qui modus a certo quodam motu rem ita afficit vel variat, Sc ita res niodificataeft, quod res qualificata fic I v. g. DE RECTA VIVENDI NORMA. cera ut qualificetur, per motura aiiquo . certo modo redditur calida & mollisj 10 alio frigida&dura,alio rotunda vel ob* longa,afpera, vel leviš &c. undequa* litates multiplici modo accipiebant, & in primas vel fecundas dividebanr. Pri- mas quatuor conftitueban t, calidum,fri* gidum, humidum, liccuin. Hasprimas a&ivo modo, fecundas paflivo modo, Te habere dicebant. Secundas qualitates 14 numerabant: nirairum raritatem & denli- tatem,gravidatem&levitatem,duritieni& mollitiem, fubtilitatem&craflitiem, ari* ditatem & lubricitatem, friabilitatem & lentorem, alperitatem & latvitatem, qui- busduabus adhucqualitatesoccultas ad* jiciebantj quatenusrerum harumignoti modi erant; ideo etiam qualitates obfcU' rac e. g. quare magnes ferrum attrahat, vel qua qualitate hoc aut illud medicamen- tum in hanc vel illam corporis partetn agat, unum vel alterum humorem cor- rigat, & certum effečlum producat. 11 Qualitas itaque eft quidam modus eflendi in certa quadam proportione fub' flantiac realiter &phyfice indiftin&a, M°' dus DERECTA VIVENDI NORMA. 131 dus autem eft ačlualis determinatio ref indifferentis per motum fadus. Utdeni- queres aliqua ita conftituatur, depen- det a fola difpofitione partium ia certa figura, motu vel quiete, maguitudine &e. fehabentium. Corporisenim affectiones nihilaliud funt, quaiiaattributa quatdam Teu modi, qui corporibus competunt, pro ut in hoc vel illo fiatu (e habere di- cuntur. Jam de qualitate feu modocalo- risdifquirendum. Veteres philofophi caliditatem vam effe dicebant, cujus effedlum. 12 eflfe congregare homogenea,&disgre- gare heterogenea} ita etiam frigidi- tati qualitatem adlivam attribuebant, quae homogenea & heterogenea fimul con- gtegat. De his vide inferius. Ariftoteles quondam Philofophorum Etineeps calorem definivit, quod con- gtcget homogenea, five ea, qux funt ejus- ^ eni natufae j quodque fegregethetero- g e nea, five ea, quat funt diverfie naturae; fr, ’gus autem id, quod tam homogenea quam heterogenea congreget. Verumhae definitiones funt vitiofe, quia nonnatu- I 2 ram t 3 a de recta vivendi norma; ram caloris& frigorisexplicant,licut bo¬ na praeftare debet definitio frigoris & ca- loris; Ted quosdam tantum utrifque effe- čfusadfummumafiignant,quia nequeca- loris nequefrigoris proprios efte&us alfi- gnant przdi&i Ariftotelis definitiones, fi* quidem vel ipfo fenfu tefte eognofcitur, ignis calore non modo fegregari,ledf** pius congregari heterogenea, ut patet ex chymia, fi v. g. frufta diverforum n> e * tallorum Auri, Argenti, cupri&c. eruci- bulo imponantur, tune in unam malfa® virtute caloris fundentis illa congrega 1 ’ 1 videmus, ergo congregat etiam hetero* genea. Notum namque efi: ab expe rl ' entia, ignis virtute non modo non cofl* gregari, led vere Temper diflipari honio* genea, ut videre efi in aqua, et aliis H* quoribus, qui virtute ignis evaporantu 1 ') & diffipantur, Ted potius calorem cui® modernis Philofophis definio & dicO' 13 Calor efi varius, multiplex, tum 1 "' tuariusque motusminimarum particulO' rum corporis calidi, quo feruntur cii' ci centrum fuum, fatifque valide agitan^ ad movendum organura tačlus, Exp l1 ' cgttf DE RECTA VIVENDI NORMA. 133: catur definitio, varius, multiplex, tumul- tuariufq; niinimarum particularum mo- tus; calor enim non confiftit in motu toti- us corporis,fed tantum particularum ipfi- us. Siquidem experientia notum eft,cor- pora, ut glaciem &ferrum v. g. faepe in- tegra moveri, nec tamen calefieri, nili cum ipforum partes incipiunt tumultu- arie agitari. Dicitur motus, quo mini- mae particulae feruntur circa fuum cen- trum j ii enim redtus elTet lingularum partium motus, certe corpus non effec calidum, ut patet in vento vehementi ,& frigido. Dicitur etiam fatis validus, & for- tis admovendum ta&usorganum 5 cunt enim qualitates percipi non poflint, nifi niediante nervorum, &organorum mo¬ tu , ideo, ut fit fenfibilis calor, motus, * n quo confiftit, debet efle fatis validuš- ad movendum ta&usorganumpaulove- bementius, quam moveri fblet afpiriti- animalibus,& hujus validitatis defe-, ■tuaqua communis non eftfenlibilitcr calida, quemadmodum nec aer. . H Quapropter calida funt, quae ma¬ ločem habent motum, frigida, quas mi;-. j 3 norem 134 DE RECTA VIVENDI NORMA. minorem : ita tantum funt reipecdivi Frigida etiam quidem aliquatenus calida fentiuntur , fed paululum fri- gidiora corpore noftro , qux non funt in tanto motu , ac noftri corporis hu- mores. v. g. fi aqua eft tepida, qu£ neceffario aliquem calorem habet, ta- men nobis qua(i frigida erit, fi noftri humores in majori fint motu, fic eti¬ am videtur, corpus ab uno homine dici ealidum, quod ab alio rurfusdiciturfn- gidum, & hoe fenfu, corpus poteft e(ft rdpedfu unius ealidum, & reipecfu al- terius frigidum. Exinde videtur,calorem & frigus meras eife relationes jgradus qui- ctis non dantur, fed illi inter fe funt Z' quales. Objicitur,unum corpus folidum elfr frigidius alio corpore folido, quamvi s amborum corporum partesin quieteiin t > & femper ex natura fua frigida v.g. lignum &metallum. Refp. quod in illiscorpot 1 ' bus folidisdiverfipori fint confiderand* & per unum vel per aliud corpus pf |S vel minusflueremateriam fubtiliffn 112111 & igneam fibi obvia fubito mo ventil DE RECTA VIVENDI NORMA. 135 quamvis partes totum conftituentes in quite fint. Pori autem feu interflitia in folidis re— licla, quo funt plures & minores, tan- to calidiora corpora fentiuntur, tune enim foli materise xtherex & etiam i- gneae transfluxus conceditur. Obj icitui ’,11 corpus, quod eft porofius, eomajorem quantitatem materix xthe- rcx tranfmitteret, glacies deberet efle ca- lidior ipfo mannore5 atquifalfumeftpo- Rcrius, ergo prius. Reip. verum eflfe, glaciem effe poro- fiorem, quod ex levitate ejus patet., fed prxtera eos poros eiTe tantos, ut trans- mittant materiam ,fiveglobulos fecundi elementi, & ut calor adiit corpori, opus ed, ut multum materin primi elementi & igneat tranfmittatur, & ut globulife- cundi elementi ut impedientes exclu- dantur. Dicendum etiam, quod corpus ca- 'idum frigido applicatum caloris fui ali- 9 u id amittat; quia partes corporis calidi jdiquid fui motus conimunicant partibus f ri gidi corporis, quod tangunt. Unde quo I 4 plures 156 DE EECTA VIVENDI NORMA; plures funtcorporisfrigidi partes inqui* ete politae, eo frigidius fentitur illud corpus; quia plus motus/eu caloris tune ei communicaturamanu,velalio corpo* re tangente, & haec ratio eft curmetalla & lapides frigidiora ligno lentiantur. Cir- ca quod propterea advertendum, quod li partes corporis frigidi lint ad moduni motus fulceptivse, tum licet corpus illud multum habeat aeris agitati, & in fuis poris incluli, debet tamen fentiri frigi- diflimurn ideo, quia inobiliores ipfius partes corporis calidi motum facillim e acquirunt & lic eius calorcm valide mi* nuunt. Haecetiam eft ratio, cur nix aut glacies lentiatur marmore frigidior, qu' 3 ejus partes funt leviflimae, & admotuifl fulcipiendum apriffimae, ideo fi diutius nix manu contredletur, tune pradid^ partes a caloremanuum refolutae Sc divi* iz ad motum produ* 142 DE RECTA VIVENDI NORMA. diu iion funt in abfoluta quiete corpora pofita, abfolute frigida haucl nuncupan- da funt. Inlhbis,liimplicatfrigoriacli* onem tribuere, feu in aliud corpus agerc, tune corpora in quiere pofita nunquama- gerentin corpus proximum, led corpo- ra frigida & in quiete polita agunt in cor- pusproximum, ergo non implicat &c. Probaturetiam:nivis velglacieiautalicu* jus metalli partes funt in quiete polita, quatenus unitae & nondum dilfolutaeaut ad m o tuni raptae, agunt in corpus pro- ximum frigefaciendo illud, ergo partes in quiete politac feu frigidne agunt in cor¬ pus proximum. N ega tur antecedens. ratio hujus negationis data eftn. 15. Quatritur jam, quomodo metallumaut lapisjcujusparticulsduntin quiete poli¬ ta: &ad motum nondum deducta: calefiei’ 1 poterunt, & ita calefacta:proximum cor¬ pus commovere &calefacere autplanere- folvere. Refp. particulat metalli a ut lap 1 ' dis nondum cliffolutat non agunt in cor¬ pus proximum feu calorem/aut motuoj noncommunicantobviis corporibus,!^ particulae ignea: Sc aetherfubtiliflinius l!1 DE RECTA VIVENDI NORMA. 143 poris metalli aut lapidis inclufus & ad m o- tum conciratus non folum in metallum cui inhsercnt, ejusdemparticulasfucce- iive disjungendo, verum etiam particu- \x ignese & tetherese ex poris metalli aut alterius corporis duri recurrentes & ex- pulite in obviacorporaagunt. Imo, fiin motu fuopra:valent,& nimium abundant, non tantum corpora, quibus inhatrent j Ted etiam proximiora plane diflblvunt& ad motum promovent. Solarn itaque ha- rum motus agitin corpora proxima, & eaad motum concitat& calefacit, frigus veronunquam agere poteftincorpusali- ud, quamdiu particulte quiefcunt & frigi* dat funt, non operantur, frigori itaque po- tius padiva qualitas attribuenda eft. ka etiam dicunt humiditatem eflfe qua- litatem paflfivam, facientem ut res fuo ter* 1111110 difficulter, alieno facillime inclu- dantur, lic aqua, vinum,oleum,pingue- do^c. Corporahumida undique diffiu- p ^ & non nifi infra vaforum terminos co- »iberi polTo, facientem, facere & non a- §p re implicat, & eflet p o ti us qualitas a- ^iva: ut res fuo termino difficulter, ali¬ eno 144 DERECTAVIVENDINORMA. eno facillime includantur.Non propterea illa humida funt, quae non proprio termi* no includuntur,metallum,ut fufum pro¬ prio termino contineri nequit,ergohu« midumdici deberet, nix&glacies econ- tra ficca, lic etiam oleum deflillatum, aut Ipiritus rečfificati & volatiles nequeunt nifi intra vaforumterminoscohiberi,# funt ficcae natune, poteflitaquehuinidi* tas pro diverfitate ftatus tam ačtiva 22 quam pafliva qualitas efle. De qu a plura infra in §. i. cap. 3 . legenda erunt' Non aliter de ficcitate fentiendum illae particulae ficcae, prout in motu vel quiete conftitutaefunt, atflivae vel paflivsf qualitatis erunt. Siccitas folummodo confiftit in defedu humidarumpartiufl 1 * quia ficcitas eft mera humidi privatiO’ Qua de re 23 Dico praeter humiditatem aqu£ non reperiri aliam humiditatem, itaKi f " cherus in fuo itinerario refert, aquamal' terum efle generale univerfa: generariO' nis principium, humidum fcilicet radi' cale, gluten illud vel maxime neceffari' um inter fulphur & falem. Nam ex td' DE RECTA VIVENDI NORMA. 145 reftri fubftantia produda mundi corpo- ra fine aqua mox ficcitatis fuae caufe in pulveremconverterentur. De qua plura etiam in Trad. hoe. cap. 3. §. 1. Quantitas a qualitate in hoc differt, quoniam qualitas feu modus eflenti- 24 ara rei declarat, quantitas materije extenfionem intrinfecam. Quantitas ve¬ ro eft extenfio materix, & impenetrabi- litas partium ejus j five pofitio partium ejus extra partes. $. IH- De aerii qualitatibus (f proprietatiius. Inveftiganda jam venit aeris natura, utrum calidus vel frigidus, authumidus velficcus? an clarusvel denfus? an gra- vis vel leviš fit? 25 Aer ex natura fua ut fimplex & pu- rus, eft calidus, ficcus atquerarus. Pro- batur ex definitioneejusjamexpofita,& Cx iiliusproprietatibus,nam aer in per- petuo motu eft, ergo eft perpetuo cali- dns. Siccus autem,cum omni humido ** ftiadido privatus fit, quod vero aer jl u andoque frigidus fentiatur, non abfo- ute frigidus eft nifi relpedive. Dum K enim 146 DE RECTA VIVENDI NORMA enim aerinminori motu intrinleco con- liftit,nobis frigidior lentietur il!o,qui magis movetur. Humidus vero aer eil, quando particula: diflolurs feu rarefada aqueae magis vel minus aeri immixt£ funt, lic nos magis vel minus humeftat. Aere- nim inter fua interftitia recipit vapores h exhalationestamterreflres quam aqueas, ex quibus dein multum in fua operatione immutatur. 26 Proprium eft aeri rarefcere & con* denlari, rarelcit,pro ut magis corpufa'- lorum externorum mikturam ad poros recipit, condenlatur pro ut minus. Ni* mirum dum materia fubtiliffima feu 2 ‘ ther le in poros materise aercae intrudit & dififolvit. ltaque tether ab aere dif quod aether conftetfubftantia multo Tub' tiliore. Ex quibus colIigitur,corporum raref* člionem, v. g. aeris, fumi, vaporis, n 0 , 11 aliud effe, quam particularum terredi’ 1 * um leeretionem & feparationem a m° tl1 concitatiori procreatam, Sc nova m ate ' riae fubtiliffimx in Ipatia ab illis relida i fi ' grcfTam. Condenlationera e conver^’ DE RECTA VIVENDI NORMA. 147 effe earundem particularuin intimiorem coitum, a motus leu caloris decremento ortam, qua imminuta agiratione ejus par- tes, non tanto cum impetu, Te mutuo verberant, uti antea folebant5 veram in- tra alteriuscorporispartes,qušeillas plus folito comprimunt, includuntur. Quia aiias duš aut plures partes effent in eo- dem loco fubconden!atione,velunam in duobus locis fub rarefadiione 5 vel dari Vdcuutn,quod ex hisullumdici nequit. Notandum penes eft, quod corpus rarum relpe&u alterius corporis ra- 27 rioris denlum dici poflit Si v. g. fi par- ticula aerea rarefiat Sc in duas, tres aut quator particulas minores dividatur, rarior eft, altera particula aerea, quae folum in unam aut duas divifa eft par« tes - Sic dicitur aer, quod fit corpus ra- rum reipedtu corporum inferiorum con« denfatorum. 2 8 Inter caeteras aeris proprietates ali- 9 u alis gravitas ei competit, quia refpe- ^ u baterije coeleftis denfior dl, a qua in¬ fra repellitur:pari modo aer undiq; terram ambiens illam tanto vehementius premit, K a quan- i 4 8 DE RECTA VIVENDI NORMA. quanto eff telluri fuperficiei vicinior.Id utre aere inflato probari poteff, quia gra- vior, quam antea. HocquoqueexHy- dragyro e tubo fuperne occlufo defluen- te probari potefh 29 Unde autem & quat gravia, qus levia corpora dicantur ? fciendum priuS) corpora ex fe nullam habent inclinatio- nem naturalem ad defcenfum aut afcefl' fum, niii a peregrino agente ad motufli determinentur, & proinde illa corpoi? gravia dicuntur,quae ab aiiis deorfum tru- duntur, illa autem magis deorfum trii* duntur,qux plus materiae coeleftis& &• reae fupra fe habent, aut quia illius cul” fui magis refillunr. Ac proinde corpfl' rum gravitas in eoconfiflit,quodmii>°' rem habeant a fuimotuscentro(fcili c f terra) recedendi propenfionem, li naturalis gravitas ineflet corporibu s ad motum deorfum, nullo modo fiereh ut v. g. levi oris attraclu e longo tub° accurate polito globulus plumbeus ium afcenderet. 30 Levitas eceontra nihil aliud clU quam adfio, qua corpora, qux dicu 11 ' DE RECTA VIVENDI NORMA. 149 tur levia, magis tendunt ad recedendum a centro, quam partes medii, in quo funt: quasquc confequenter infra depellunt. Quam levitatem hinc oriri conftat, quod corpus leve vel plus habeat materi* fub-" tilis & aereae, vel plus motus in fuis par- tibus primi elementi motui obfequenti- bus j quam *qualis pars medii, in quo eft: unde patet, unum corpus v. g. lignum, poffe effe leve refpečbu unius medii v. g. 3quse; Sc grave relpečtu alterius v. g. ae- ris. Sub materia coelefli intelliguntur particulae primi Sc fecundi elementi & partes aerese tertii elementi} a quibus quo celerius corpora moventur, tanto leviora exiftunt, quia ea limiliter refi- flunt virtuti aliorum corporum, a qui- bus infra deprimi dejicique poffent. 3 1 Intelligendum vero efl:, quod nul- nim corpus circa terram lit, quod alteri c °rporimotum non impediat, alioquin terra verfus coelosdiffiliret: in principio ® nim creationis mundi omnia in quiete, * u num chaos erant, mox autem, uti fu- P r a enarratum fuit, Deum materi* cer* tani niotus Sc quietis portionem tribu- K 3 iffe 150 DERECTA VIVENDI NORMA iffe n. i§. Sc 20. & ita indito motu afe invicem disjuiicba tam in motu, figura, numero Sc ordineatquefituerant,terrs- que centrum conftitutum fuiffe.Non tan* tum tetra proprio motu cietur circa cen¬ trum fuum,fed etiam deprimitur aroa- teria calefli & fubtiliflima, ipfam arabi- cnte, & omnes ejus poros pervadente. 32 Qux autem caufa diverfitatis in corporibus gravibus, quod aliqua prx cž- terisponderofiora reperiantur, ratio eft quia non omniacorporaa materia coele- ffi fimili modo depnmuntur,cumi»ter' dum in iliis non fufficiat, ut cum v. £ in meatibus alicujus corporis, aequali s quantitas materine cceleftis, ac in aert) qui illud ambit, reperiatur, nullam en^ finguli globuli vim habent, ad alios fimiles loco pellendos, quia aequalis en jn omnibus propenfio ad recedendu^ fecundum lineas redas. Ergo debent aliud corpus propellere, quod non ha* bet tantam propenfionem, propter jorem quantitatem materine propn*' Pluralitas non gravat plus, nifi et' 3111 plus unita fit : qux enim divifa funt in p 3f ' DE RECTA VIVENDI NORMA. 151 ticulas, facile extrudunturagravioribus, & retinentur,ne deorfum eant a fuppo- fitis,quoenim in feplusaeris continent, minus gravatur corpus, & lic etiam aer refpe&u corporum magis unitorum Ic- vior efte animadvertitur. Caulagravitatis &levitatisin corpori- bus, differt etiam ab unionemateriali, Sc uniformitateformali.Hoc eft,quo corpo- radenlioraeo unitiora & indiviiibilioraj adeoque etiam ad centrum propenfiora, eoque exiftendi potentiora funt. Item ab expanlione materiali & difformitate (pe¬ dali, & a miftura illorum affe&ionum juvantium vel impedientium propenlio- nes ad centrum, & ad fitum. Hinc au- ru ni omnium metallorum ponderofilli- mum, quia eft unitilTimum,hinc ratio, *i Ua magis in aere ponderant & aqua, ^ U3£ cunque funt Ipecie graviora,eftuni- & uniformitas. Quavero,quaemo- e niajora funt, pluralitas unitatum uni- ta - Nili enim unita lit, aliquo pačlo 11011 ponderabit. Sle eft etiam diverlitas gravitatis in cor- poribus folidis, auamvis magnitudine K 4 152 DE RECTA VIVENDI NORMA* praevaleant, utferrum, chalybs, ftan- nuni, argentum, plumbum, aurum, mercurius, quo minus enim funt foli* d,a , minus funt unita, & confequenter plus materi® aere® continent, & aper- tiores poroshabent, quare rariora & le* viora funt, ut lignum, quam qu® cor- pora funt magis folida & unita, ut fer* rum. Mercurius autem, quamvisnon videatur effe corpus folidum & unittafi) quia facile disjungitur: attamen corpoi' 3 feu particul® ejusad unitatemperfečto tendunt & coeunt. 33 Ciusritur, quare aliquod corpt' s 3 qu® innatans ad iuum centrumdcve® 1 * te ncqueat fua gravirate? v. g. lignum? quando illius pori aqua nondum impl e ' ti funt, quia aqua, ut corpus craflius & glutinofius fibi invicem cohsrens pi’ e ‘' foni aeris ur corpori fubtiliori& liori refirtit, & locum n on cedit, ep* 311 ' do vero corpus aliquod v. g. lignum aqua pei‘ tempus aliquod innatat, tan ' dem illius pori ab aqua implentur &p a! ' ticuk aeres in porisanteacontcnt®l' !C ' ce$ vf DE RECTA VIVENDINORMA. 153 cefiive expelluntur, &itaingreffisaqueis immergitur. 34 Quxritur etiarn cur corpora in aere gravia ? in aqua econtra lcviora exirtant?v. g. Aurutn, fi, ponderabit in aere 67. in aqua 66. econtra aliqua cor¬ pora in aereleviora,inaqua graviorafunt v. g. ferrea pila in aere uncias decem aut novem ponderans, in aqua undecim pon¬ derabit, & licdecsteris. Reiponfioea- dem ut fupra n. 33. nimirum varietas con- fiitit in unione particulamm & extrufio- ne aeris, qux enim plus aerishabent ,le- viora funt j & dum fe particulse aquex ut graviores alicujus corporis porisaccom- niodari poffunt, & aereas cxcludi, tune corpus magis premitur& plusponderat in aqua, quam in aere. Sic econtra au- ru ’.n, quod nullas aqueas particulas in porosrecipit, faltem non tantaspropter fijam unitatem, hinc ab aqua plus Jfub- icvatur, & minusponderat quaminaere. §. IV. -De aeris propulfione , de ventls , eorum originetdiverjitate. Certum eiiaerem non tantum a radiis K 5 fokribus 154 DE RECTA VIVENDI NORMA. 35 folaribus, verum etiam aipirantibus ventis quotidievariari: exindeq; aeris falubritas nonparum a ventis & immix- tis fuis heterogeneitatibus, utpote ful- phureis, mercurialibus,aluminofis &ni- trofis &c. quales ex cryptis fubterraneis a montibusvariismineralibusimprsgna- tis, provenientibus immutatur. 3 6 Venti autem nihil aliud funt, quam vapores agitati, qui expanliexfpatio an- guftiori, in quo erant, in aliud,ubifaci- lius dilatantur,tranfeunt, aerem, & occuf- rentes exhalationes non parum ad venti impetum vitncontribuentes,propellunti Vapores non tantum ab aqute fuperfi- cie,fed etiam ab humida tellure, nubibuS, nive, originem fuam trahunt, plures ta- men iol, dum lucet e mari, quam a terra e- Ievat,&econtra radiis lolis abicedentibus, plures e terra vapores in aerem irruni- punt,quam e mari, quia motus particula* rum terreftriumdiutius, quam aquaruni continuatur, ideo venti de diea mari de nočbe autem e terra pOtiffimum oriuntur. Cum igitur globus terraqueus ingen- tem exhalationum Sc vaporum copiai« calon s DERECTA VIVENDI NORMA. 155 ealoris vi participet, alifer fieri nequit, quin inter nubes & montes,aliaque cir- cumftantia corpora impellantur, ibique fe neceffario in majaš fpatium ciilatari debeant,& cuminibi contentis ipatium fufficiens denegetur, qtia dilatationis vi, fe invicem magno impetuexpellunt: Sc ita egredientibus obvium aerem fecum rapiunt arque pro quantirate materin ve- hementiores excitant venros, aut ii quan- doque breviter exitum non inveni* 37 ant,fed perterne cavitates propel- lantur, terram exagirant terratque motum efficiunt, & non raro fimul difc jiciuntur pro rationequantitatis matei ix. Quodut clarius intelligamr:Recipe gl o* bumexseri orani ex parte claufum prx- ter exiguura foramen e latere confe- ftum, parscjus inferiorimpleatur aqua, Si igni apponatur globus,tune mukat par- dculae aqueat in vapores di(Tolutat intra globum refiduum ali as aere folo imple- tu m, elevabunturj fed cum plura cor- pora in eodem loco fubiiftere nequeant, & partes aerea: etiam adfint, iequirur, par- dculas tam aeris quam aquatmajus fpa- tiuta 156 DE RECTA VIVENDI NORMA. tium exigere, & ex globo magnoimpe* tu per foramen erurnpere, vicinumque acrem validlus agitare & propellere, & hoctamdiucontinuare, quamdiu aliqui (3 aqux incft, & globum fuis pefokios par- ticulis implere potefi 38 Jam de ventorum diterfitate & quor communirer numerantur, fatisex* perirmir ventos varari, diverfofque e (fr vel pro loči, in quo ge n era n tu r, d i v crfr tate, ut nemorum,fluniinum,monttuni» planrctierum j regionurmjue magis auS minus calidanim r vel propter nubium? montkmi, & adverforum ventorum oc* curfum, quianon tarnam in cavitatibus montium contenti vapores,& iiideexire coačli ven to s generant; led etiam ex* citari poffunt inter motites, & proximas nubes, aut ventos itluc impingentesj vel etiam inter planitiem, & nubes 3 9 fimiliter, aut ventos: li nempe agitati vapores, a nubibus obviis, & a ventil nimis coarftati fibi ex aliquaparteviam aperiant, tune ventos maximos erettanf- N tu tat recentiores pro variis H° rI ' zon ti s partibus ventos triginta duosn 0 ' jn e ' DE RECTA VIVEND1 NORMA. 157 40 merant & dividunt in cardinales quatuor & collaterales viginti odo, Cardinales funt Eurus ab ortu, Aufter a meridie, Favoniusleu Zephyrusab occa- fuBoreas a parte feprentrionali. Quos Ovidius Metamorph. 1. v. 61. ita deicri- pferat: Bur us ad auroram , Nabath&aque regna re¬ če sf it , ierfidaquejf radiis jugafubdtta matutinis. Vefpertj occiduo qu£ lit or a fole tepefcunt , Proxima funt zcphyro: Scjihiamfeptemque trionem llorrifer invaft bore as ; contraria telius Nubibus asfduis , pluvtoque madefcit ab auftro. & alibi 1. trift. Juter utrumque fremunt immani turbine venti Nefitpui Domino pareat^unda Mar is (jc. Reliqui viginti odo, qui interferun- tu i'binis Cardinalibus, diftribuunt ni- n drumfeptem inter Eurum & Auflrum > f e ptcin inter Borearn & Eurum, feptena inter Auflrum & Zephyrum & leptero Miter Zephyrum & Boream, quos etiam nautac fuis titulis Filutant. Uti | 5 8 DE RECTAVIVENDI NORMA.' Uti vero venti a variis mundi plagis derivantur, ira proprietatibus diicrepant, vid. Philofophos varios de Ventis.Quoad quatuor ventorum (jualitates, evidenter patet,Boream maximam condenfandi & per accidens ficcandi vim habere, qua* tenus particuls aquae condenfantur, aut c corporumporis, aut ab eorum fliper* ficiebus, dum aeriexponuntur,educun- tur, quoniam ex particulis aquae dui- cis craffioribus & cum aere mixtis con* fiat. Frigidus autemeft, quia fecum me* ridiem verfus materiam borealem rapit> qu3t propter radios Folares obliquos in* gidior efl. 42 Auftralis calidus & humidus quia ex partibus aqux fubtilioribus, ut- pote quse fimul e terrafurgunt, comp°“ nitur. Calidus, quia fubdlem materi¬ am, qu3£ in meridionali plaga erat, f e ' ptentrionem verfus fecum deducit,ven* tus enim a locis,per quac tranfit, pluri- tnum alterari folet, atque ideo pro regi - onis Sc plagae, perquam fertur, ratione, calidus, vel frigidus, humidus vel fi c ' cus eft. DERECTAVIVENDINORMA. 159 Eurusliccus&calidus eft, quia cur- fum naturalem vaporum adjuvat, & eos facile diffipat. Zephyrus humidus & fii- gidus,cujus vapores lentius moventur, & contra naturalem curfum vaporum nitantur, illos fiftunt, facileque cogunt in nubesrcum ex oppofito illi eofdcm pellantac diffipent. 43 Varianturdeniqueetiamventie lo- co Sc tempore, lic humidioriuntur a lo¬ čiš humidis, licci vero a ficcis locis per- flant: lic in Europa venti meridionales anaari mediterraneo pcpflantes vulgo funt humidi 5 contra vero in y£gypto ficcis- fimi , qui a ficca Africat terra ortum du- cunt. Ita seftatis tempore ut plurimum ficciores, quam hyemis tempore. Ita etiam diverfitas ventorum calidorum aut frigidorum,humidorum aut liccorum a fole & aquis dependet,quando enim fcl circa circum radios luos in linea re- ^amagis difpergit, plus contenta aeris calefacit, qus ultro propulfa ventos ca- ndiores efficiunt, quam radii obliqueva- P or es Sc partes aeris moventcs, & relpe- ^ive frigidiores efficientes. Et quanto plus 1 6o DE RECTA VIVENDI NORMA; plus aqueas parciculas fecumferant, tan* to hutnidiorcsfunt venti. 44 Notandum autem,non omnera commotionem vaporum & aeris ventura eflfe, led quando partes aeris &ejus con- tenta a loco in locum longinquum pro* pelluatur &deferuntur. Finisventorum eft, ut purificatur & alteretur aer,& 45 utnubes in varias mundi regionesad terrani irrigandam diftribuat, demum, ut exerceatur navigatio,& ignis flanim^ excitetur. Qui pluradeventisdefideraf; adeat phyficam j iolum fupereft adhuc de aeris natura feu vi elaftica quatdam e*' plicare, quaenonomnibus nota efb §. V. De natura aeris elafiica. 46 Sub elaterii nomine intelligi* 111 vis aerea ,qua coneentratus&conden$' tus aerin priorem expanfionemfculibei’' tatemfe vendicarenititur: illaauteme x ' pando, qua aer obftacula amovet, q u! ' bus comprimebatur fubita &prompta e$ e debet jquoniam ejus partes, quse ant« 11 nonniii complicatae m overi poterant; omnes viribus jundis, tune refiliunt, & vl DE RECTA VIVENDI NORMA. 1 61 globulorumcceleftium, circa eas affidue fluentium, limul impctum faciunt, ad fpatium majus occupandum:quodin fon- tibus artificialibus,vališ pneumaticis,cha- lybis fpiris, quae intra tympanum, qua porcacilis horologii rotac agitantur, & eir- cUmvolvuntur, patet. 47 Probatur aeri inefle elafticitas ex vclica urinaria quodammodoinflata, vel ad imirationem Boylei vitrum aflumatur capacitatis exiguse, cujus collo ardte eft alligata vefica exade complicata, eaque fufpendatur in pneumatica machina ant- Hac frnftu evacuanda, tum ita expandere feilludtandllum aeris comparebit,utru- pturae velicarum praecoces imminere vi- deantur, certo fubfecutura, nili aerem ul* tcrius evacuare deiiftatur.Non minus ae- ns elafticitas videturin machinis,promo- tus nem p e aqu3daltus.Hippoc.jamolim compagem lolidam corporis animati ma- x bnam partem tubulofam efte cognovm ^ein funt particulse aereae non nili certo e lateris & rigiditatis gradu donatatjadvi- tatn, ignemque fuftinendumidoneae, in ftuantum fcilicet iisdem minus obrige* L fcen- i6s DE RECTAVIVENDI NORMA.' Ičentibus, particulae nitro aereat copia debita noa infunt,nequeiftefatis prom- pte excuti, aut exhauriri poffunt. Ita quoque confpiciatur Clariffimus D. 48 Magow MedicusLondinenfis in fuo traktatu de fale, nitro & fpiritu nitro aereo, qui docet, rerum rigiditatem, & vim refiiiendi a particulis ; nitro aereis quiefcentibus procedere v. g. ut vitrura aut ferrum ,idquegerrusaliaobrigefcant, vimque refiiiendi obtineant, requiritur, ut eadem igni violentiori eommifia ex- candelcant, dein mox aquat frigidne iffi- merfa celeriter refrigerentur; ut ita par- ticula: nitro aereae rebus praedictisab igne communicatat, frigoris occurfu a motu £10 impediantur, &.eorum compagi ftri- dtius infigantur. Nimirum particuls ni¬ tro aeress, qus circumgyratm, ignitsqu e rerum earum excandefcentiam particu- las, ab invicem diduxere, eoque ctiaiti earum compagem laxam eftecere, c£- dem iam propter frigoris occurlinn a mo¬ tu fuo ceffun tes, inftar cuneorum , fi ve fpiculorum maxime folidorumin earum meatibus defiguntur, a quibus eomodo infixis DE RECTA VIVENDI NORMA. 163 infixis, obrigefcentia rebus inducitur$& hac etiam ratione frigus rerum raeacus coardat, hoc conftat in chalybe, ex quo dem iilicis allifione ignis excutitur, 49 quatenus particuk nitro aerese in chalybe continentur, qux ob i&us violentiam crumpunt n. 15. Sc 21. fivero ferrum ignitum lente refrigefcat, parti- cuk igneo nitrofse per apertos feni me- atus (neque ut antea a frigore coarda- ti)paulatim fe extricant, Sc abeunt; ita ut ferrum igneo nitrofis privatum, mi¬ nus rigidum, ineptumque evadat, ex quo ignis excutiatur. 5 50 Vim aeream elafticam a particu- lis nitro aereisoriri,ipfisque particulisae- re is infixam eflfe, & ab iis per lucerna? deflagrationem aut animalium rcfpirati- onem abripi, quxexparticulisaereisex« cutiuntur, Sc acr prorfus eflcetus, &vi elaftica deftitutus evadit , hoc ultro P l 'obat expiratio animalisautlucernac in vitris collocatse & occlufs, quam- 5 r vis aer lufffcienti copia in iis con- hneatur , & non abfumatur , qui fi a dfUmeretur, atmosphjerz preffuram L a ani- 164 DERECTA VIVENDI NORMA. animalculum minime pateretur, & taliter furfum clevaretur j quia parti- cula: aerea: particulis nitro aereis or- jbatz, minus rigidae evadunt, ita eardeni ab atmofphsrae preflura magisinfledun- tur. In ignis enim accenfione particu- lre ignitap cum impetu elaftico exagitan- tur; ficut enim vis reiiliendi, in rigidb inflexis a materiaefubtilis pulfationepro' ’ cedit; ita etiam motus particularuni i' gnitarum a materis ejusdem pulfu pro' venit. Sicut autem in rigidis- inflexis part 1 * cula: rigidorumintramateriatfubtilisc 11 ' culos intrufse, ab eadem puliantur;** demum exdem, firigidum ufqueadrU' pturam infle&atur,foras cum impetu cutiuntur: ita in igne particulse fulphui’^ nitro aerea: minutiffimos aeris, autip 11 us nitri porulos fubeuntes, ibidemqu £l11 materiaefubtilis fphaerulas impulfe, in particulas aeris impraegnatoo efficio^j ac fi esdem inftar rigidorum ufqu e rupturam infledlerentur; ita utpaiti ctl lae igneo nitrolae ex aere, n on aliter, q ua particulat vitri e vitro fračtocumi |,! P^ DERECTA VIVENDINORMA. 165 elafiico profilire videantur. Sicque fer- mentationes,generationes,diflolutiones, & quicunq; motus inteftini nacurales tam lolidorum quam fluidorum corporum a materin fubtilis pulfatione aliquatenus ortum fuum habent. $• VI. De aeris utilitate & anni temporum diverjitate. Cum itaque vita noftra & cundtorum viventium fine aere protrahi nequeat: Neceffario requiritur aer optimus, tenu- is& purificatus,a fiagnantium aqua- 52 rum,aut paludum vaporibus feu va- riis fcetidis effluviis nocivis non in- fiuinatus, nec ex cadaverum non fepul- torum putridis halitibus invitiatus, vel 9 u i editis undique montibus aut muris ■ %tus,nullum perflatum recipit: fed blan- 1 , ac fvaviter fpirantibus ventis prte- 1 fittim^orientalibus agitatus, & qui aba- 1 ^uispuris & fiuentibus vapores recipit, 1 * e terrae finu temperate immixtas ex- alationes tam nitrofaSj-fulphureas, ac 1 ^unfinofas &č. habeat. Aeris enim nul- 1 0 modo perflati particuk imrnmae fa- L 3 cilc 1 66 DE RECTA VIVENDI NORMA. čile corrumpuntur, elafticitas debiiitatur, hominisque texturam invertere &in morbos impellere folent. 53 Uti aer in omnibus locis non squa- Ustita natura feu textura & conftitutiones viventium noiraquales funt, ita uni natu¬ ra calidior, alteri frigidior, uni humidior, alteri ficcior aer convenit. Non minus in una regione magis craffus eft, homines magisfegnes,inaliaregione magis fubti* lis & tenuis,homines magis agiles effici* ens,ideo aer calidus &liccus feu fulphure- is particulis plus immixtus naturis cho’ e ' ricisfeubiliolis nocivior j econtra pblc' gmat. feu humidioribus naturis aptior ed> Aer itaque nos afficere & alterare po f ^ pro ratione fuse qualitatis & quantitatis, quandovel nimis craflus velnimis fub CI ' lis,autquibusdam particulis terreflribus autaqueisimpragnatus, & corporisnolb 1 conftitutivis minus proportionatus c xl ' flir,fic circa mare& loca paludofaaerut' cunque craflior efle folet. Ita etiani n frigoris conflričHone hyemis tempo’ 0 boe accidit, quod aer craffefcat, i cie0 quamvis in hyeme ferenuni cceluin c ° n ' DE RECTAVIVENDI NORMA. 157 Ipiciatur, longe tamen craffior aer eft quam asftivo tempore, quod in effedtu vario & prolpe&u ad longinquum locum apparet. 54 Aer tripliciter quidem corpus no- firum afficir; primo quatenus illud ex trinfeee ambit & humorum texturamre primit, porofque magis vel minus con« ftringit. Secundo quatenus per afperam arteriam in pulmones ore &naribus attra- bitur,fanguinique communicatur.Tertio quatenus in fumptione cibi&potus cor¬ pus ingreditur ad ulteriores fecundum luam qualitatem producendos effecbus. 55 Aer non tantum homini fed qun« ftis rebus tam animatis quam inanima- tis infervit, ut de eius elafticitate con- ftat. Nune rnihi adhuc rellat, de ejus uti- litate diflerere, in corpus humanumm- greffi. Quando nimirum aejrinpulmo- n es attrahitur, maximam pulmonum ca vitatcm occubat, in cujus cellulis uicipit fe expandere, veiiculasque pul- ni onum extendere, quatenus ab exeun- te aere particulte elaftiese a&iva: maxima ex parterelinquuntur & maifefanguineae L 4 communi- i6g DE RECTA VIVENDI NORMA. communicantur, vid infra n. 57. Con* firmatur etiam hoc ex aeris exploft in- eptitudine ad ulreriorem relpirationem, quo vita non diu fuftineri poteft. n. 51« nifi accedente novo aerc inftauretur. 56 Dein etiam pro diverfitate aeris preflurat, diverfa quoque contingit pul- monum contračlio, quam excipit firni- lis aeris ejeftio, indeque etiam variatio vocis, durantis ,adeoque ac brevis vehe- mentioris ac lenioris,magisminufvefo- norae deducitur. Reperitur quoque aeris utilitas & n e ' ceflitas in ignis propagatione, fine aere eniip ignis materialis minime fubfifiere potefl: ita neque fermentationes & efier- vefcentiat. 57 Aer neceflario infpirari debet. Foe- tus quam primum in lucern editus,clunr femel refpiravitadexitumufque vit# i' e ' fpirare debet: Aer enim temperatus p el ’ pulmonem ingreflus, ejus particulae refer - vatat fiinguinem refolvunt& volatilifaM fipiritus excitant, corporis excrement 3 quaedam fenfibilirer quaedam infenfibih' terexpellunt. Hincfanguinis fluor tuetM DE RECTA V 1 VENDI NORMA. 169 & obdat, ne disfimiles adeo parces inter le cohatreant. Hinc vario & jugi motu cien- tur, ut partes quaedam ex erudis & fixis fi- ancvolatiles. Accedit etiam inaere effe partesquafdam nitrofas,folidas & pene- trantes,omnifque generis falfas,acidas, adftringentes,oleofas, aquofas, fulphurc- as, amaras & dulces &c. una cimi fub- tili materia, quar vafa capillariafiib-eunt, & fanguinis motum concitatioretn effici- unt. Aer tandem immixtus fanguini, fer- mentationem fanguinis promovet, & p!u- rimas particulas fuperius enarratas fan- guiniamittit j econtra vapores fermen- tando excitatte, reliqute inhabiles & fu- perfluaeaerispamculac partim exfpirando partim per alias vias foras expelluntur, Exinde fanguinis contenta, qux priusni- griora, craffiora, &pauperiorafpiritibus, purpureum inducunt calorem, rariora, n iagisque expanfa & pleniora fpiritibus Eunt, quiaut resfit fluida prius atteri Sc ^•vidifeuattenuari debet, quod experi- ni entaliterinmachinapnevmatica de va- rj a animalium refpiratione juxta diverfos L 5 aeris 170 DE RECTA VIVENDI NORMA. aeris flatus edocent Dodor Boyle & D. Papin, in Phil. Reg.Burg.. Si aer afficit ratione fuaetemperieie** quifite temperatus nec in calore nec in fri- gore, nechumiditate nec ficcitate exce* dens, autdeficiens, corporibus quoque tcmperaris falubris erit, ii intemperatus leu in qualitatequadam excedens aut de- ficiens, naturis contraria qualitate pr^di- tis conducer. 58 Ututautemunusquisque fusteffl- pera t ura-con v e n i e n tem aerem eligere & poffidere nequeat,arte fupplendum & pe f induRriam aeF fuse temperatura accom- modandus eR v. g. fi corpus biliofinn & calidum indigeat aere frigido (a calido plus caleheret) aer frigefaciendus eR p? f atdium irrigationem, habitatio altior & frigidior verfus feptentrionem inflituefl' da, vidus & potus rado mutanda, alb*' quein §§.fequentibus annotata. Si anteni corpus frigidum indigeat calido, habita¬ tio calefacienda, aut corpus bene vedi' endum& a frigoremuniendum efl, ho c videtur in ahimalibus hirfutis & penni* geris, quod hyemali temporc ex natura DE RECTA VIVENDI NORMA. 171 neceflario hirfutiores & pluraofiores ac- crefcanr. 59 Aer ad motum appetitus etiam nou parurn confert, hinc in quodam loco ho- mines voraciores quam in alio: ita etiam diveriitas iitus & regionum facit quos- dam biliofos,alios phlegmaticos, alios 60 melancholieos: imoquodmagis eflfe videtur, qusedam regio falaces & fu- res, una aliutos, alia pios & iimplices, quardamlibidinofos, altera ventri & pi- gritiae facit addi&os, quamvis quidem quandoque educatio naturae indolem ttiultum variat & immutar. 61 Quodliverolocus aerismutarine- ^uit, corrigendus eft v. g. ii impurus & fetidus, igneaccenfo & fumatione alte- randus, vel cibo& potu corpus calefieri, fo‘gefieri,hume&ari vel ficcari debet j Sic- utialiter cibus & potus prteparandus eft in hyeme,aliter atftivo tempore, aut etiam mfrigere commotio major facienda&c. quo in eapite & §. fqq. plura fequentur. 62 Aerem fumrnopere mutant anni tempora, quat anni tempora aftrolo- 63 gi in quatuor dividunt sequalia 3 nimi- rum 172 DERECTA VIVENDI NORMA. fum ab ingrefTu folis in arietem, & us- que ad ingrelTum in cancrum, hocque eonftituunt tcmpus vernale. Et ab in- grelTu folis in cancrum usq$ adingrefTum in libram tcmpus aeftivum, tandem ab ingrelTu lolis in libram uique ad ingres- fum capricorni tempus autumnale, &ab illius ingrelTu ulque ad ingrelTum folis in pifces vel potius in arietem tempus hyemale, qii£ in calendariis demon- ftrantur. Medici & populi diverfi juxta conditutionem regionum anni tempom menfurant, lic in locis calidioribus on* entalibus &meridionalibus zftatemdiu- tius, in locis vero frigidioribus ut is* ptemtrionalibus occidentalibufve hye* men. 64 Htec ipfa autem anni temporadi- ftincta in numerum quaternarium nofl quovis anno aequalia funt,pratfertim in lo* cis & regionibus tempera tis; ita etiam in unaregione rationeloci & fitus variatur aer. UndembntesaltioVes tenuiori &fi c ' ciori aere circumdatifunt ,quam valles, craflities enim aeris afcenfum minuit? graviores enim & craffioresparticul« aerl imnii*' DE RECTA VlVENDI NORMA. 173 immixtae majorem globulorum tEthere- orum preflionem patiuntur vid.n.6.quam minores , hinc etiam frjgidiores vid. n. 7. De potiori autem ver inter alias anni tempeftates temperatifiimum eft in fua qualitate non tamfacileexcedens,& ve- ris principium plerumque ad hyemis, finem ad sftatis naturam remiffius acce- dit. 65 Quapropter ver temperatiffimum anni tempus & faluberrimum jam olim confirmavit Hippoc. Aphoris. 9. fed. 3. Autumno morbi accidunt acutifiimi Sc funeftifiimi fere. V.er contra ialuberri- naum eft, minimeque funeftum, quia tune radii folares redi magis in terram noftramincidunt, quam antea, qui ma¬ jorem caloremproducunt, ut antea, aer fermentationi aptior evadit, Sc fanguis quafi nova vitae aura infpiratur, unde ab boe tempore agiliores evadimus. Quod a utem faepius ingrediente vere multi m °rbi excitentur,fit,quatenus ver humo- re scorporisnoftri rarefcere Sz plus coni* niovere incipit, fanguinem auget,ipiritu$ in motum concitatiorem impellit, Sc uti corpuš 174 DE RECTAVIVENDI NORMA. corpus pravorum humorum per hyeraen colle&orum &condenfatorum reperit,et- iam plusvel minus morbi caula eflfe poteil Vel li ver non temperatus lic, fed in calore vel frigore, humiditate vel liccirace exce- dat,tuncplerumqj morbosgignerefolet. Vernali etiam tempore germinantia ve- getabilia uberius effluvia Ipirant, & non omnibus hominibus proportionata, itn etiam evaporariones & exhalationes ter- reflres abunde aeri ,immixtae humores alterant & febres aliolve morbos- caulant. 66 Reliqua anni tempora his quali- tatibus praedita funt. Nimimm teflas ca- lida & licca eft, autumnus frigidus & humidus, hyemsfrigida& licca, un- 67 de aeftas calida & licca, corpora ca* lidiora & licciora efficit, humores at- tenuat & diifolvit, Ipiritus diffipat, co#i' onem eiborum reftringit, lalia exliccat& inlpiffat, bilem volatililat& ideo febres biiiolae plerumque hoc tempore oriun- tur, quippe fermentationes feu motus finguinisinteftinifolito majores funt, & humores nollri particulis tenuibus, & partes lolidae elaterequoque nimium ^ e ' pan- DE REČTA Vi VEN D [ NOMRA. 175 pauperantur, unde debilitas, prcelertiiu li fubito ia acrem frigidum mutatio fk, llibito enim fanguis condenlatur, & fi- brae rigidse evaduntj vel potus frigidus aut acidus nimia copia ingurgitatur. Sic au- tumnali tempore plurimae febres, diar- rhcete,dyfenteria£ caeteriq; morbi,quorum Hipp. memorat (ečf.3. Aph. 22. Autumno veromulti aeftivi*morbi in hominum vi« taminvadunt,tum etiam febres quartanar, &epratic£E,&lienum tumores &hydropes, &tabes,& ftrariguriae &Iien.terise: &c„quan- do nimirum atftatis tempore fanguis par« dculas fpirituofas & oledfas amifit, facile adveniente frigido feptembre odobri¬ le condenfatur; & acidiores reliqui hu- mores redduntur, irritationerti inteftino« rum caufantes & continuantes. Autumnus frigidus & humidus, hu- naores deiriat, poros conftringitfuaath- inofph^ra craffiore Sc frigidiore , mor- rnaxime ferax propter in2equalitates, eo condngunt, circa meridiem en «n aedus ,& circa vefperum trigus, cor« pora humidiora redcjit:, cutem emollit, ^ras laxat, corruptioni anfam prsbet, 176 DE RECTA VIVENDI NORMA. dem Rumidiora corpora citius putrefcuni ' mittit, & aerincumbens admodum prefius, igneisque particulis orbatus> corporis poros non ita apertos faeit, ^ calor plus intus includitur, fpiritusve humorumfluiditatem conlervant, q l, f' e etiam ftomachus hyeme & vere calid>° r rel^uisanni temporibus eft. Affi rina ^ te noftro Hippocrate fečt. 1. Aphof- DE RECTAVIVENDI NORMA. 177 t infignes capacitates internat hyeme & ve- • re funt natura calidiflimae &c. • 1 68 UndeHippocrat.quondamnilma- ■ gis in curandis morbis oblervabat, quam 1 conftitutionem aeris cujuscunque tem- ■ poris, undeetiam hicfenex magnus Iib. de diebus judic. nura. r. plerumqueenim ■ hominis natura univerli poteitatem non ■ fuperat. Sanitas a podori variatur a vario ■ fidernm, pradertim novi&plenilunii in- ■ fluxu, aut ab intempeftivis caloris, fri- • gorisque vicibus,inlenfibilem tranfpira- ■ tionemvarieturbantibus, aceriam a na- • tura flantium ventorum n. 41. Sc halitu- ■ um teme, ut pod terrae motus frequen- s tes, ac pariter aequino(diali & jColftitiali 1 te mpore. 4 69 Demum non tantum ab aeris in- c lementiavita& fanitas corrumpitur,fed 1 funt adhuc multa alia ad vitac confervatio- i uemneceflaria, in quibus modus Sc tem- c Perantia iervanda eft, quse etiam fecun« e UtTl ordinem§§.declarantur; aliasfani- r * as &vita noftra pariter deftruitur Sc ab^ re viatur. De quibus lit !■ . M CA- 178 DE RECTAVIVENDI NORMA CAPUT II. De reliquis requifitis ad fanitatem & vitam neceiTariis. N Ulluminrerum natura daturvivens, quod folo aere fuftentari poffit: quamobrem rerum creatori placuii 70 ita efficere, utcorpora craflaa craffi* ore materia luftententur. Quatenus fit, ut fimilia fimilibus conIerventur,(Ji* cente Hippoc. & contraria contrariis cu- rentur; ad hoc,ut motuutn circulusin corpore vivente (iumo jam ta n tura 1,1 corpore humano) continuetur & P el motum evaporatis, alise iuccedant in nu- tritionem, necefleitaeft, ut alimentunj ingeratur. Quod autem eft omne id,qu° d in corporis noftri fubftantiam convef [1 poteft, &illudnutrireaptumfit. Duplicia autem alimentorum gen e1 ' 3 reperiuntur,aliqua etenim ex plantaž 1 ’ alia ex animalium generibus contine* 1 ' 71 tur. Exmineraliumgenerehucus Econtra quid mali ex gulae inordi- natione & ventris repletione non oritur, Opor um Deusventer eft? eft enim fomes libidinis, flagitiorum omnium mater, tUl 'batio capitis, ftomachi laffitudo, fub- Vei ’fio fenfus, tempeftas linguae, naufra- §iutn caftitatis: confundit naturam, amit- M 4 tic 184 DE recta vivendi norma. tit gratiam, & incurrir in damnarionera seternam. Oquampeftifcri frudus gute! quamfalutaresabftinentiae? gula paradi* fum claufit,fufpendit piflorem,decoll;i- vitJoannemBaptiftam. Balthafar intere* pulas marium fcribentis vidic: &eadeni nodea Chaldaeis pcremptus eft. Denique proptergulam malti obierunt refert Eccles. cap.37. Caveat igitur iibi quivis & eligat abftinentiam, quaevitse longtevitatem, & animae fempiternam gloriam pollicetiir. Ezechiel. cap. 4. v. 10. Cibus tims , f> vejceris Jit in pondere (f menfura. Beatui Ifidorus de fummo bono lib. 2. cap. l2 > Ste ut omnes , aif ,c ar nalet cupidititates p’ r abfiinentinm refecantur , it a omnes dniwt vir tat e s , cdacitatis vitio dcjlruuntnr , & enim vit a ac fanitatis p c JI is e JI : mortalibushac in vita dulcius ipia .viti 1, quid fanitate amabilius ? & tamen q lllC ^ certius,quara edacitate,ciboquemn« 0 ' derato hanc peiTundari, & illam occidi* contra vero moderata abftinentia ac diac- ! ta illam coniervari & produci ? Ore« luS itaque cum S. P. Auguftino : Averte a Domine , oris fcurrilitatem & ventris in ' DERECTA VIVENDINORMA. 185 gluviem, & exoptemus : utinam ad ali- menta, tamquamad medicamenta acce- deremus mortales. San&us Paulus i Eremita annos 115. V!xit, ex quibus centum egit in Eremo, quadraginra quidem primis annis cum paucis dactiiis & hauftu aquat, reliquos vero annos, poftquamdadilidefeciflTent, panedimidio, quem corvus ei quotidie adferrebar. San&us Antonius Eremita 2 ta tem produxit adannosio5, exquibus 9 °- egit in Eremo folo pane &aquacor- pus fuftentans, quibus in fcnedlute quau- ( l°que aliquid oleris addebar. Non folum. hi&aliifandti viri & facminae, fod etiam r ^liqui homines reperiuntur, qui folo pa¬ ne &aqua, aut alioparciore&iimpli- Si ciorevidtu aluntur, quorumcorpora necminimam alterationem fontiunt, ^longiore vitafruuntur, quam homines 'aute viventes, non minus videmus in Ul onafteriis pauperioribus & in abftinen- tla viventibus, cibisquc fimpljcionbus Ute ntibus , ut in plebeis, qui procul ab U| befolitarie vivunt, atque confortiis &, Co mmcilationibus exulant, eos aetatem M 5 i»a- * 8<5 D£ RECTA V 1 VENDI NORMA, i, ro« habere fenilem, & decrepitos fier bufiosque man er e, morbisque torqueri perpaucisautnullis. E contrain civitati- bus, oppidisve, in quibus]inguamolli& Eipido ribo, ut olim in divite illo, ejuotidiefplendide cpulabatur ; ad cujusju- nuam jacebat Lazar us, cupiens faturari de micis , cjHs cadebant de menfa ejus , M" mo Uli dabat Luc. 16. v. 19. faturatur, re- gnat morborum numerus, & rariffimi in feneriutem trahuntur. Experientia quotidiana elucet, rnui^ 5 morbos diaeta prsecaveri, & fanari p er g2 foiam dmam, & quamvis quandoqn e accidit, quoddme viventes amorbo etiam tendentur, ut tempore epfdemicn fieri folet, citius tamen plerumque ab il' lo liberantur, quamquicorpusnmltishu* moribus erudis & ad fanitateracontinU' andamineptisimmerfum habent; id#* iamin mutationibus aliis temporum 3 tcS dentibus divifi facilius in domacho di- 85 minuuntur. Nequetutumeidunoe°' demque cibo aTuefci, fi non cono- nuari poteft confuetudo, abalteroenin 1 non afveto cibo facile akeramur &k^ 1 ' pia- •DE RECTAVIVENDINORMA. 189 mamur, ideoftričteuna re uti, eamque nonpoife continuare, conlultum n on cit, quod li vero pluribus congruis afveti fi- nnis, nontamcitoalterabimur vel infir- mabimur, duramodo quantitas obferve- tur, confvetudo vero II bona lenfim fiat vclincipiatur. Non minus quisque cibos & potus complcxioni & stati, temporiqueanni, appetituique valde adverfos, vel in 86 quadam qualitate peccantes fugiat, ut v. g. multos acidos,lerofos vel pituito- f°$,vel biliofos autfalibscibus &c. qui- kus interitus naturaebrevicaufaretur,led c ontrarium & diverforum ratiohabenda at que temperatur« fus cibum Sc poturn c °nvenicntem Sc notum eligereoportet. quibus fingulariter infra. 87 Appetitui tamen quandoque ali- 8 u id concedendum, ita multoties Sc fer- nic femper fanis funtomniafana ( quod a Pit nutrit) dummodo fobrie Sc probe Hiafiicata aifumantur in quanto debito. pbi enim, quibus aliquis dele&atur, prx- Cl 'endi funt csteris,quibus aliquisaver- atu r, cibi nempe dičfante appetitu in- 190 DERECTAVIVENDI NORMA. gefti, fermentu ra digcftivum rs.io6.fut' igunt,& prompte transmutant: nam exre intenlius appetita Ipiritus noftrianimales tum maxime ad conco&ionem concur- runt,& ica corpori noftro remedium&nu- tritio optima para tur. Attamen appetitd non femper fidenduin,nec eis quxgu- 88 ftui grata effe videntur. Quia poteftci- bus praeparari, ut appetitui fapiat, in quanto autem non conducit, velfifrauds pracparetur cibus, v. g. fi cum melle,vd iaccharo varia venena aut autimoniu© exhiberetur, faperet quidem fed fum© 3 calamitate vitae, Debet ergo appeti © 5 effe reftri&us & ad cibos naturales co- gnitus, in quanto quoquemoderatus, er ‘ li inqualitatenonadeo bonus, minus n°‘ cebit,afferente Aphoris. 38- Hippoc. 2. Paulo deterior cibus &potus,9 Ll1 tamen iit fvavior, melioribus quider»> fed minus fvavibus anteferendus, q llia fiquis cum aliquo faftidio velhorrorei© iolita & apparenter nociva ingerat ,pl uS venenofa & nocua funt. 89 Reperiuntur etiam mortalium cl “ bis fe fe quotidie quidam ingurgitan te5 ’ DE RECTA VIVEND 1 NORMA. 191 crapulisque quotidie gravati, nihil orni- nus fendcere. Sed ad quid funt habiies ta- leshomines,multis praviš humoribus im- pleti, nec p olfunt line detrimento valeru- dinis, arduis raentisfundionibus diu in« tendere : nam tota vis fpiritum anima- limn concodioni cibi aut potus impen- ditur,& etiam obruitur, ad animiqua actiones parum aut nihil habiies funt,& ficorpore diu vivant, tamen animo,iu- S eil io& Deo parum vivimt,quilifobri- Us vixiffent, vitam adhuc longiorem ade- Pti&ad adionesmelius difpofitifuiflent.' 9 ° Generalis quantitas ciborum deter- minari nequit, neqj omnibus hominibus ialubres aut infalubres luntjled pro diver- la eorum natura, vitat genere & exercitiis ^osdam cibos aliquibus magis conveni- re jquosdam vero aliis commodiores e(Te.' cui flomachi conftitutiorobuftior & ^fficacior & corporis exercitia graviora ^brobuftioribus Sc graflioribus atque P’uribus cibis opus habent. Propter quatn c ^fam agricolte, bajuli,fofTores, nautse, a- ^j^iartifices ac laboriofi crafliore cibo in* ai Sent,quales funtpanisfurfuraceus non 192 DE RECTAVIVE^DI NORMA: recens, carnes bubulse, fuillat, infuraa* tte, caprinae, hircinse, legumina, cafeus antiquus,olera cruda&c. 91 Qiii vero debilioresflomachi con- ftitutionis participes funt, autqui fludiis & mentis aliis occupationibus dediti, ho- rum fpiritus animales concočtioni alias fuccurrentes n. 107. & eampromoventes, per ftudia &lpeculationes profandas con- fumuntur, impetuqiie faciente deftituun- tur tales delicatiores& leviores cibos al- fumereoportet in quantitate haud exce- dentes,qualesfuntpanis expuriffimatn- tiči farina confečtus, recens bene cočlus Sc fermentatus, oculatus. Caroverve- cina, hatdina, vitulina, caponum, galli" narum, pullorum,pipionum,perdicuin> aliarumque avicularum • montanarum- Merito ergo viri literati ftipendiis magni' ficis honorandifunt, ut cibis delica' 92 tioribus frui, & reipublicae ičientia prsecffe poflint, ita in Trači - . 3. n. 18* quapropter eadem Sc exada vidus raci a omnibus hominibusacqualis eflfe neqU' f ' 93 Diaita ab Hippocrate & Galeno triplicem dividebatur, fcilicet in tenuem* JDE RECTA VIVENDI NORMA, 193 quzviresimminuic, aut debili ftomacho conducit > mediacrem, qux vires conler- m, & plenani * quae auget. Tenuis nuri« 'Juani fanis& firmo ftomacho f led aegfis k param fameliciš tarttum čOrtlfSefitj tunietiam iis, qui multis humiditadbus corpus habent replecum j alias ut Hippo- craces ait lib, i, Aph. 5 . tenuem vi&um* e unique admodum exquifitum paulo ple* niori etfe periculofiorem $ quia faciliuš e dcaufis replendbus fubvenire* quam e xhauftas partes folidas & exhaufium hu« ftiidum primogenium reficere. 94 Modcrnisvero tempofibus mini* toe diaeta obfervatur, fed indifferentef n imiaciborumquantitaš ingeritur, prs- Eerdni a djtioribus * qui non paucis & firti- plicibus alimends contenti, led diverfis & mukis cibis noviter exeagitati$* tiatu- rae vero multum perniciofiš fe onerant, 9 u ibus tandem nihilaliudfperandum eft, Nififanitatis interitus Vel ipfius vitaefinis« muldtudine enim ciborum prava fe« ^uicurconco&io. Ut venerandus Šeneca fefert, diverfafivemulta cibaria cofpora N plu$ i 9 4 DERECTAVIVENDI NORMA: plus inquinare & gravare, quam alere & lublevare. 95 Tandem qualitas non minus ob* fervandaeft, funt enim quidam tempera* tiquidam intemperati. Temperati lunt, quiinnulla qualitateexcedunt,pi’£ecipue fi quantitas jungaturj intemperati, quiin aliqua qualitate fuperant. Sic vinumior* te, piper, zingiber, cepte, allium, in qua* litare caloris manifefte nos immutant >re* frigerant vero aqua dulcis & limplex, p a ' nisexhordeo, avena, acetum, lafluca, acetofa,cucumeres, melones, &c. itata* men ut fupra n. 15.19. 20. omnia acida & incraffantia, quatenus rnotui minus aptf> motuirefiftunt, & calorem debilitant. 96 Quaeftiointervenit: utrumcibif 0 ' lidiores velliquidiores prius in menfa ib' mendi fint ? Praxi Sc confuetudine qu otl ' diana edodi fumus, potius tenuioribu s Sc liquidioribus cibis iisque calidis in c ‘' pere, hi enim ferment© ftomachico, ipiritibus animalibuseitius fuccurrunt<* robur au"gent, frigidi econtra cib?pl uS( ^ minuunt & incrafianr. Attamen alfr et ' s uno vel alio modo nonmultumin tere ’ dudi' d ti n j< n P lt ti c c d t t c c t r j c r 1 i t DE RECTAVIVENDI NORMA; it >5 k j duramodocibifolidiores bcne mafticen- tur n. 102. & Taliva imbibantur. Hocta- )• men in multis jam Tum expertus, qui vel i- jejuni, vel vix fruftum panis deglutive- t, funt, jam potu & quidem frigido feim- e pleverunt, qui exinde in morbos pericu- n tofiffimos & lethales inciderunt, quia je- - junus,bibens pratcipue vinum, fermcn- • tum digeftivum ftomachi invertit, dein • cibis folidioribus ingeftis ac etiamliqui- ■ ‘foperfe&aconcoftioimpeditur, &cru- , ditates gignuntur obitručtionum gene- . trices. ' 97 Tandem etiam conco&io in fto- , taacho non folum a calore, ut vulgus pu- tat ? perficitur: fedalistadhuc concurrunt ■ ad diflblutionem ciborum perfi- c ‘ e ndam. Si enim calorfolusfufficeret, ■ tamseftivo tempore, dum corpora maxi- : taeiervent, autin morbiscalidis,utfebre ar dente, vel in exceffivo motu, plurimo e gerent alimento, Ted contrarium appa- ' et: imo non modo non bene concoquit, nec appetitus ad cibos excitatur, quod le duntui’, ftomachus plus gravatur Sc C 0 ), porainfirmantur. Sunt itaque alia et- N 2 iasn ig 6 DE RECTAVIVENDINORMA. lam validiora requifita ad conco&ionetn neceflaria, quia,uti offa, lapilli ,ferrum, nunquam a foto calore corrodencur aut ita diflfolventur, ut diifoluta maneant,ni- fi addatur autiuccurrataliudmenitruum refolvens. Nonnein itruthio cameli ven- triculo ferrum confumitur, in gallinarum & avium lapides, in canibus offa & cartila- gines ? lita omnia ignis in tam minimas particulas diiTolvere nequit. Antequam ergo de concodtione dicam, reftat pri uS conititutionem itomachi non omnibus notam explicare. 98 Ventriculuseftpars membranacea cava,inftar urticulat luforiae, in abdomi ne tub diaphragmate inter hepar & lieneifl lita, quatuor conltans tunicis,quarum prima communisnuncupatur, & a pcri- tonaeodeduci creditur, iecunda carnofa, tertia nervea& rugoia, quarta ac intima črnita villoia, glandulas verfus nerveam obtinens, duo habens orificia, fuperius liniitrum ftomachus, inferius dextrum pylorus dieta. 99 Copiofiilima poffidet vafa ventri* culusarterias a cceliaca: ramistam dextf° DE RECTA VIVENDI NORMA. 197 quamfiniftrogaftricasdid:as, venas ave-. ns parte, quarumaliaeexipfo trunco, a- lise ex ramofplenicomaximeemergunt, Anonnullae, quat ventriculo & omentp ^uali communes funt gaftroepiploicar. Exhifce oritur aliqua vena major, quac ventriculum fecundum longitudinem fe- r ctotumcingit, &ideo coronaria appel- ' a tur, nonaurem plane ventriculum tan- nifi valde diftentum, ramosqueper fjns membranas fpargit \ vena fplenica et- !a m aliquos furculos ad ventriculum tla nsmittit,quifurculi vafa brevia vocan-i tu r, nervos habet a pari vago, plurimis ftiatn imbutus eft vafis lymphaticis. Ut lta que bona & exačta ciborum digeftio feu conco&io in ventriculo peraga- lQ o tur j & chylus laudabilis perficiatur ad nos alendum, decem exiguntur re- 101 quiflta ad eam perficiendam. Primum eft, ipfeventriculus naturaliter con- ^futus n. 98 & 99. lQ 2 Secundum rcquifitum funt ali- ^enta bene mafticata & Taliva permixta. ^ceffecertoed, antequam cibus exa(H:e ^olvatur, ut molitura quaedam prtece- N 3 dat. 198 DE RECTAVIVENDI NORMA. dat, qu2 cibum fubfecuturae fermenta-/ tioni in ventriculo praeparet. lila praepa- ratio vero fit, dum čibusin osfumptus, mediantibus maxillse inferioris, lingua & labiorummotibus, & quidem durus dentibus caninis, moliš inciloriis, hinc molaribuš fačfa agitatione imminuituf, cui fe immifcetpeculiarequoddammen- flruum e glandulis faučium exil;illans, quod fale fuo, dequoparticipat, cibum ulterius difcinditin minutiora c or pufru- la, quaE faliva: feu menftruo innatantiapf' 0 diverfitate motus, quo circumnatandu fibras linguae nervofas afficiunt, fcfeq lie poris linguat inlinuant, varios conftitU” unt fapores. Orane exinde flipidoruna corporum difcrimen ex varia parcicula- rum, quibus conftat craffitie, figura & motu pendet. Sic praedidas linguaa fib raS aliomodoagitaria fale, alio ab aqua a c j' da,alioabaqua communi&dulci, &ali° ab aqua vita: 3 ita ut a ni tria in ccrebi -0 Trači. 3. n. 73. prsefidens varios fip ol ( e | omnino diftinčlosapprchendat, qu> a 1 conftat particulis oblongis, duris verfimode angulatis,quae linguae fibr^ DE RECTAVIVENDI NORMA. 19 9 a-/ punftim feriunt, & illud neutiquam i'n- 3' f flexa: ingrediuntur. Aqua acida fenforio s, oppolita, ipfumfciffim movet, & com- % primendononnihilconftringit, quiaejus is particulae in nervos ex obliquo infltrendo, c tenuiflimas particulas incidunt, in craffi- f, ores autem impingentes, inflečluntur, • • & trans verfim meatum fubeunt. Aqua communis & dulcis dičta organi poros 1 noningreditur, ac proinde illud nullatc- - nusfodicat, autpungit, quia ejus parti- > Cl! ls, molliter fuper linguam fiuitantes, 1 ^Icmper in latcra jacentes, ob facilita- : tet n, qua fle&untur, vix guflu fen tiri poffunt j ac proinde infipiditas illi ad- ftribitur. Aqua vitx linguam mordet, & v ellicat, quoniam ejusparticulac,omni- 11111 altiffime pervadunt, & motu eelerri- tooconcitentur, & fic de csteris fapidis ^rporibus, quae pro varia partium difpo- “tione diverfimode in guftus fenforium fgunt. Potefl: etiam gufius diveriitas ab |pliusmet organi contextu & difpolitione ^Penderc, hinc qui organo funt delicati- ° ri faporibus delicatioribus delečtantur, ** 'fui craffiori & firmiori craffioribus. N 4 Sapo- 200 DE RECTA VIVENDI NORMA, 103 Sapores reperiijntur novem, ut gper,amarus, falfus, acidus,adftringens, acerbus, dulcis, ojeolus & infipidus, qui ad fupcriores fapores facile rediguntur, ji im i Rim cid falfum, aeidum, aquofuni, & fpirituofum, Jam ulcerius de con« coclione ciborum, Dum in ore lic praeparatus cibus,nempe niediantibusiingua & faucium mufcul 0, rum motibus, ad pharingem & abhincft« per rimulam laryngis ab epiglotide occlu« iamjpinclere fe anguflante fibrisque n> u * fculolis gfophagimotu periftalticofefu c ' ceffive contrahentibus,tandem in veno’ 1, Ciilum detruditur ,cui ieq'ucntia concuf* ruqt addiffalutionem feu concodtioneni' Tertium requiiitiun eft fotuspartiu 111 circnmjacentinm ventrieuli, forus au* tem funt vapores varii cx vifccribus va« riis exhalati & per poros ventrieuli ru ' untforas introipeebantes, qu? folo n 10 ' tu perfici debent,ita Hippocratesornn iJ in corpore perfpirabila čile dicit, Con- trariumiifiat in aliqua parte noftri coi* poris, ftatim pars dolet, anxietates c,|d DE RECTAVIVENDI NORMA, 201 pra:cordiafentiuntur,quatenus non datur vaporibus & halitibus liber tranlitus, ita, ut circulum fumn continuare poffint, Hinc impetum faciunt in poros obftru- ftosjfibrasnimirum diftendendo pariunt doloris fenfum feu magnas anxietates, quatenus mmpuntur,aut ruptionis pe- riculum incurrunt, dein hepatis & par- tium circumjaeentium calor, unde et« btn pinguius&carnofius abdomen, ma¬ šiš quam macilentum ventrieulum calo- J’e fovet, I05 Quartum requifitum confiftit in varietate alimentorum in ventriculo con- tentorum, Duplex autem varietas, pri* ni acrasfior, fecunda fubtilior, prima in honiinibus delicatioribus, qui ciborum Va netatcmample$untur,fecunda in fijn- plicibus alimentiSjfingula enim alimen- ta babentfuum fal,acidum, terram, a- 4 Ua m, oleum, Iq 6 Quintum requifitum eft fermen¬ ti ven trie uli 7 multum enim facit vari- eta *fermenti, nam non omnia fermentan* tu rab omnibus v, g, Aurum fermenta* tab aqua regia , Sc nonargentumt e* N 5 contrs 202 DE RECTAVIVENDI NORMA. contra argentum fermentatur ab aqua foni & non aurum: quia fermentum de¬ bet efife appropriatumalimentiscoquen- dis. Hujus autem fermenti videatur ori- go,natura, operandi vis, Quoad natu¬ ram,magnam cjus partemconftituit iali- va alimentis mafticatis permixta, origo & ejus maxima pars tranfudat ex arteri- js gaftricis in cavum ventriculi,vafa gaftri- caacceliacis oriuntur,vis hujus liquoris conliflit in particulis falinis & acidis, qua- les erant in faiiva permixti, & ut nullum prtedominetur,alias morbum facit pius vel minus: uti v. g.ru&usacidos,chole- ram, colicam. &c. 107 Sextum requifitum eft inflnxus fpirituum animalium,feu fuccus nervofift & triplex eft ufus, primus, opeillius con- ftringitur ventriculus, fecundo, fermen¬ tum vcntriculiab illorumimpetuin a- člum deducitur, & altius in alimenti po* ros adigitur, refoSutionemque ciboru® perficit, ideo ubi confumptiolpirituii® Vel per fludia & Ipeculationes nim»as» vel pervenerem exceflivam, auf per re- liauas t fatigationes fuperfluas corpo rlS DE RECTA VIVENDINORMA. 203 appetitus modicus, languidus,autplane nullus deprehcndirur.Tertius ufus eft fpi- dtuum animalium, utfermentum ven- triculi ab iisdem teinperetur. 108 Septimum requiiitum funt reli- <}uix chymi a priori codione relidae in rugis ventriculi, ut plerumque in rugis ventriculi reperiuntur chymi reliqui2, nifi a cibis vel flatibus nimium diflentus fit,alias non ita a rde coritrahi poteft,ut omnem chymumexcernat (chymus di- ftinguitur inhoc a chylo) quod chymo adhuc infint humores crudiores, cui re- nrenienta etiamadmixta funt:chylusve- I" 0 jam a fatcibus feparatus & purior ex- iftens, qualis in vafis ladeis confpicitur, &ilk reliquiat fucceifive accefcunt,& co- dionem promovent. J 09 Odavum requifitum eft potus ^ebitus, aut aliud fufficiens liquidum hu- medans, quod fi nullus admifceretur aut a quat,aut vini, aut cerevifiae, Cofte aut 1 hee,alterque potus aut aliud liquidum, Ut jufcula tenuia, vix aliquid chili, nifi Cr afii, produceretur & elaboraretur, ex folido tantuin cibo parum aut. nihii cx- trahi £04 DE RECTA VIVENDI NORMA. trahi poteii nifi mediante humido: idem i videre eft in compofidone emuifionisa- niygdalatac,qua£ amygdala fi fola exprime- rentur, folum oleum emitterent, li autera contundantur ac fuperfundantur aqua, humor ladeus inftar chyli fiet.Eft quidera in alimentis commixta aqua, oleum ,pin* guedo; fed cum non omnibus alimentis, pratcipue folidis fufficiens liquidum in* lit, necefle eft additio materin liquidaeru- perius didse,ut chylus feu ladeus huinot facilius efficiatur, & dein per pyloru® in duodenum inteftinum effluere & a va* fis ladeis abfbrberi, a reliquisque ex- crementis fecerni podit. Cibus vero fo- lidus abfque potu difficile ex ventriculo truditur, ac etiam longiore codione & humedadone indiget, & multoties prius acorem contrahit. iio Nonum rcquifitum eft aether Tea mundi materiafubtiliflima.hseccaufa f eU matrix eft omnium Phsenomenoruin to* tius univerii, & ab ea omnium rerum viciflitudo &mutabilitas, fine hac totus munduscoalefceret in adamantinaro d u ' ritiem, nec ulla daretur in mundo i^ 11 ' tatio? 1 DE RECTA VIVENDI NORMA. 205 tatio, haec, ignisefi difperius per totum univerfum omne calefaciens & commo- vens, nullibi includitur nec excluditur, nullo in fixo dat loco, (ed fulminis in- ftar quosvis corporum poros transmeat* Dehac materia plurainPhyficadeCartcs reperiuntur. Iftedeniqueaetherpartesae- re as elafticitati infervicntes impellic, fer- mentationem & refolutionem contento- ru m ventriculi proraover. ni Decimum requifitum eft diaphra- gniatis motus, qui mediante infpiratione & exipiratione furfum Sc deorfum move- tu r, cujusmotuciborum ac potus parti- culacperenne furfum ac deorium hinc & ln de moventur, ac tandem digeruntur; e orundem digeftorum ciborum exitum a djuvat. Ex harum caufarum concurfu fequi- potens ventriculi conco&io, qualis 1 gnisopeperficinequit, quatenus duris- ‘ ln aa alimenta in noftro ventriculo dige- ru ntur&refoIvuntur, utoffa, vitra, te¬ šeča , oculi cancri, margarithae, coral- lia & c Concurrentibus his requiiitis & trans- miP 266 derectavivendinorma; j - , -- miffis in ventriculum cibis, omnino Ii2 ipongiofi & porofi fiunt, quatenus fpiritus arthereus, qui in eorum lati- j bulis una cum aereo continetur, non fo- j lam pr opri a energia, led calore foventis ; & amplexantis ventriculi excitatus f« i movereincipit, producitque in tora nrf i famotum, quomotuciborumporosan- i tea anguftos, dilatat: particulas ab anii- i ca unione disjungit, & in minutiffintf fruftuladifcerpit, lymbolum confert fr > liva deglutita &c. ut fupra n. 102. doneč 1 tandemunuscibusmollior, tenuior,p u ' 1 rior & melius mallicatus csteris citius ad < cremorisconfiftentiamredigitur, & tune ; chylificatio illa in ventriculo peraeta eft> 1 tandemque ex ventriculo motu periftai' ] ticoadjutatoqueelaterefucceffive elin 11 ' < natur. Omni vero tempore cibaria fumptiM 1 non nimium ventriculum onerenf* 113 quibus refolvendis nec hsec decem i’ c ' * quifita fufficient, nam frequenti0 , ’ c ^ ' epulaeeruditatum generant copiam j lcC intantum ingerantur, ut fopiatur fam 1 & corpus noftrum non exhauriatur aUt de - DE RECTA VIVENDI NORMA. 207 debilitetur, aut hutnores fe invicemag- grediantur&confumant, unde muki af- fedus exoriri folent corporis,ut fatetur David Pfalm. 108. Genua quidem me a infir- tnatafunt ajejunio : c Aro me a immutatA eftpropter oleum. Hinc in gradu diftingui- tur jejunium ab abftincntia ; quoniam ab- ftinentia non inhibet in tanto farnem patij,' 'itijejunium vid.n.84- "4 Jejunium autem ftride fumptam &nimium corpori noceripoteft, referen¬ te Hippocrate Aph. fupra citato 5. n. 92. tjuapropter jejunium moderatum fumi debet, quod non prsecipitita farnem pati a d interitum vel detrimentum natura; fed in tantum abftinere, in quantum cor¬ pori noftro refocillatio adbrevetempus denegatur, & propterea non deftruitur natura: imo potius innoxiihumores 5I 5 perjejuniamoderata confumuntur n. 8i- qui alias morbum caufare potuif- 'ent n. 82. & hinc elafticitas roboratur, v 'taatqueianitas confervatur, per abfti- nentiam enim malti morbi pratfer- 116 vantur & curantur n. 82. animaeque ftlus n. 80. coniequituiv Ea- So8 DE RHCTAVIVENDI NORMA. . Eapropter jejunium nihil aliud eft, quam infigniš abftinentia: adus, vel cum S. Ambrolio Serm, de Elia&Jejunio, 117 quid eft inquit jejunium, nifi fubftan- tia Sc imago vita: cceleftis Jejunium eft fefedio animae, cibusmentiš, vitaAnge* lorum, mors culpae, excidium delido- rum, remedium falutis, gratiae i‘adix, fundamentum caftitatis, nam ftne baccho & cerere friget venus. In lacfis litteris legimus', multds fflorta* les per jejunia feu abftinentiam natu- P8 raliter fublatam temporalem vitam coniervaife, tandem etiam aeternam affecutam fuifle, quia non in folo pane vi' •vit bomo Deut. cap. 8- v. 3. & Matth. cap- 4 ' v. 4. Ita jejunio Ninivitarum interituS pratlervatuseftjon.cap.3. V.5&7. Tob cap. 12. v. g. & Luc. 6. Apriori n.96. qua2febatur, utf uniči' bi craffiores vel tenuiores in meflft «9 prius aftiimi debeant ? Si urnim H' ceat jejuno ftomacho a potu paftu 111 Inchoare ? Inter Medicos quidem alte r ' catio eft, cum kauftus jejuno ftomach 0 fermentum invertat, & diluat, adQQf li 9 afl DE RECTA VIVENDI NORMA. 209 j. | aticoenam a potu incipcreetiam čompe* m tat? ut Poeta fvadett 0 Utvitespcenam , de potibus imipe coenant. n . Notandum eft, ii a prandio ad ccenani us- ,j| in quo fumus afTmi,& quamprimum pri' or cibus bene conco&us eft, & alia ra* tio non iinpediat, novus viget Sppetitus. Alioquin non adventante appetitu iarius eftccenamaut paftum difFere veioinittS' re, quam in faturum ftomachum cibuni multum ingerere. Quod fi itaque confve' tudo,ut in laboriofis n. 90. exigat, •* . appetitus vigeat, iis iapius cibum mere liCet,quia melius eft talibus rep c titis vicibus comedere quam ut un ,cJ ^ vice 1 ] t 1 t I r a o a n cl e; e; tl c< J fll iti m to DE RECTA VTVENDI NORMA, an 122 vice (e nimium impleant: ita etiam puerisfrequenti'or cibus in quantitateau- tein non excedens magis conducit. Sto- machus eorum debiiis & paucofermen- to refertus eft, cumvero, referente Hip- pocrate lect i. Aph. 14. qui crefunt, plu- fimum habent calidiinnati,plurkno igi- tur egentalimento,alioquin corpus ab- ^fumitur. Hincrtepiusipfis cibus dan- dus eft,eccontra fenes non cgent tanto a Wnto,nec itavoraces, quia natura e- 0l 'uin paucis contenta, quarcnus calor & :i 'ia requifita ad concottionem robore ^ficiunt, adeoque magnam alimento- ll >m copiam digerere haud valent, di- ^‘inteHippoc. leti. 1. Aph. 14* Senibus Parum. calidi innati inell, paucis propter- ea fomitibus opus habent, quia a multis e) ainguitur, nequc in fcnibus nutrimen- tUl « ita affimilatur partibus, vel tam cito c °nfumitur. • l2 4 In communi autem fatius ell in , a gnlis partibus quantitatem ciborum ll11t ninucre, quam unica vice fe nimi- implcre, & paftum a prandio ad cce- de a ceena ad prandimn diei fuble- 0 z quen- 212 DE RECTA VIVENDI NORMA. tis differre, eatenus melius vires inftau- rantur, nutrimentum deperdituin refir- citur, & fuperflua ejiciuntur, quam ad femel in unico paftu, vel prandio,vel cce- na. Hanc fupradičlam binani modera* 125 tam cibationem Elias Propheta Ter- vus Dei lervabat,quamvis alias abfti- nentiz valde deditus erat, attamen Dei juffu penes rivum Carith corvi quotidie bis, nimirum ante meridiem pro pran- dio, & ad velperum pro coena panem & čarnem ci adferre debebant, Reg. lib- 3 * cap. 17. v. 6 . Hzc bina cibatio a mulns quidem adhuc obfervatur, coena tamefl minor prandio lit, ut docetfchola.faler- nitana. Bxmagna c cena Jlomacbo fit maxmap& n *i Ut Ji s mam levit ,Jit tibi coena brevis. 126 Coena etenim largior & potus 3 ‘ bundans valde nocet, Sc quam maxii fle catarrhofis & pituitofis leu phlegmatic* 5 aut fiomacho debili przditis, quia in bus humores cum larga coena per nodh' 111 vixacnevixquidemconcoqui&conln |111 poflunr, imo plus vapores Sc humores b 1 ' perflui generantur,& augentur, quam m 1 nuunt^’ | DE RECTA VIVENDI NORMA. 213 nuuntur ,quod fi vero prandium 'non a- deo larga mami fumptum fuerit, coena- do modium plus efie poterit. 127 Prandium vero tempeftivum & filubre inftituitur, quando una horaan- te meridiem fit, fi ulterius differtur, tem¬ pus breviusad coenam fit, fiautem coena tarde fumitur ,tanto etiam peior conco- ftio mox ingrefio fomno pcrficitur, & Melius fi omittitur aut tenui's & parca fu- ddtur,&melius fi fetempori accommo- djre pofTunt : £)uomam omnia, tempus bzbent fuis fpatiis tranfeunt untverfa H c (jelo dicit Eccles. cap. 3. & cap. 8- °- negotio tempus efi , {$ opportunitas. Et Ci! P- 4. Ideo fili conferva tempus. Cum <%> omnia tempus habeant, fit itaque tempus negotianrdi, fit tempus come- dendi & dormiendi. 12 8 Opportuno & maturo fiat tempo- Tc prandii fermentum ftomachicum o- Pdme viget, alias pmergrefia hora ciban- appetentia & fames pratcipue hoc tenipore afivetis dejicitur, ipiritus etiam P ei ’ varias meiitis excurfiones multum c °nrumuntur, qui ciborum concodio- 0 2 nem 214 DERECTA VIVENDI NORMA; nem promovilTent. Dein etiam corpus / non tatncito inftauratur ad perficiendos ulteriores labores pomeridianos. Ex- perientia etiam docet,homines tempore opportuno & confveto meridiano 129 prandium fumpturos longioris vit* participes fieri, quam qui tarcliore prandio utnntur. Ciborum demum quantitas pro varia corporis conflitutione, robove & 130 tate determinari debet j lic alia con- , venit quantitas aetati Horidce ,alia lč- nili, alia homini debili, alia forti: ita ali* debet eflfe 'qualitas, eaque pro diverfita- te temperiei, aetatis,temporis & ,regi°' nis feu loci,quia calidioribus&liccion- bus naturis cibi frigidiores & hunridio- res expediunt, utetiampueris mdHiorc* quatn juvenibus& viris, ficatdate fri* 131 gidiores quatn hyeme. Alimenti calidiora & copioliora autem mag 15 hyemali tempore. Ventres enim vere natura ealidijfimi funt , f 0>n}il longiffimi , annotante H ppocrate 1’e#-. 1, Anh. i~. Hin c hne temnnre roDiofi 0 ' 1 . DE RECTAVIVENDI NORMA. 215 debent effe qualitate & quantitate me- diocres, calidiores tamen & copiofiores, (Juani in seftate, minus veroquaminhy- eme. Autumno paulo pleniore cali- diore, ac iicciore vidu utcndum quani in atftate: fed in principioab co, qui z- fiati conveniens eft, parum declinet: in fine vero ad hyemalem magis accedat. Omnes autem mutadones fenfim fiant, ne natura alteretur a fubito mutantibus. ^iftus puerorum ad frigidum & humi- dum inclinare debet,& ideo omnes ca- fidi potus & cibi pernicioli funt, praeci- Pue vin um. Hippoc. Sedi. Aph. 16. re- fert, vidus humidus febricitantibus con- Ve nit, maxime vero pueris, quia exfic- nantibus & calidis alimentis incremen- tu m inhibetur , cum enim crefcunt,ma- xime humido indigent. Galenus de la« nitate tuenda cap. 9. mentionem fa- * 3 2 cit,ut quoq; Plato fecundo de legibus praecipit, ne pueris ufque ad duodevi- nefimumannum vinum comedatur, quia ^nis igniadditur, &habitum eorum red- ditfuriofum, ad venerem praematurani i^iniulantur, nec eam aggredi verentur. O 4 Et 216 DE RHCTAVIVENDI NORMA, Et ve ms in vina, ignis in igne far it, 133 Vinum & adolefčentia duplex in« cendium voluptatis, Libido gravis ignis ert &ideonon dentur ilii alimentaluxii« riat.Pafciur libido conviviis,nutriturdeli« ciis,vinoaccenditur, ebričtatcinflainniH* tur, MagnusD. Gregorius lib, 5. cap. 14- inquit: abffihentta ciborum con trii hoc vitiumfortiffima ert. Sen ibus vero vitfus calidus & humidus con venit, quia corpO' raeorum refrigerata & ex(iceata funt. 134 Alimenta vario modo pratpai® lolent, eTixatiohe, aflatione, torrefa®* One, cibi elixi facilioris concoffio 1115 funt, quam affi, fed fubfantia eoruin nu- tritiva plurimum injufculo latet,q ll! 135 autem affi funt, plu^nutriunt, q lllJ fuccus nutritivusper atfationem in fUS confervatur, quse in elixatione excoq ll <‘ tur, qua ratione etiamafla magis laboH* ofis, elixa minori exercitio deditis č°i>‘ veniunt, nifi, quac affationi paranturr' ex natura dura iinr, piffillo ligneo ^ ferreocontundantur,ut coquifacete’ c) ' lent, vel bene dentibus. comniinti 311 tur,tune enim facilioris digeffionis * quan' DE RECTA VIVENDI NORMA. 217 j quam qui fimpliciter aflantur, & denri- n« bus non bene mafticantur, prout deni- ii$ que etiam cibus eft vel tenior, vel craffi- ii' or, tanto facilior eft concočtu. li’ Non minus obfervandi funt cibi tam 2' elixi quam afti, ne nimium laliti aut acidi 4 <»valde lint 5 modicumautemfubacidaap- t petitum augent,& ideo non plane viran- m oa,praefertim£eftafecalida, tantummodo > abunde quis acidis & falfis non’.utami*, J 3^ quia humores totius corporis gra¬ fi viores fiunt, quatenus ab illis infpis- i* ftntur,tardiuTque periodam Teu circu- is ^tionemlanguinisabfolvunr, unde plu- >; ftmi morbi oriuntur, ut fčorbutus, me¬ ji hncholia, nephritis, capitis dolores, iJ &c, f *37 Circa aromata, qux inter cibos, !• tam guftus, quam utilitatis grada im- l# ftfiTcentur' non unicuiquecomplexioni, tempori, aetad, fexui, regioni conveni- s Unt, prsfertim finimiumexcedant. Qiti :I i enim calidae & ficcse natura lunt, val de ‘1 niodicus eorum conceditur ufus, qui u- ft moderatus,& fecundum diftindi- ' °nem coniplexionum & atatum ut *fu- O 5 perius 218 de rectavivendi norma. perius dictum n. 130. & 131. adhibetur, noftros fuccos in motu confervat,&vi- tales fpiritus recreat, aliqui quiaem ex- inde fe male habere conqueruntur: fed hoc evenit, quod tales non fint in fiatu fanitatis oprimo, vel nimium utuntur, aut etiam non affveti & complexioni con* trarius eorum ufus eft v. g. fi biliofi aut languinei, vel atrabilarii nimis de pip e ' re, zingibere, charyophil: aromat. cina- motno &c.abutunj:ur. Quandoqueetiam exindc.morbi in pejus ruere videnturi quia in obftrucbiones vifcerum repente aguntjcalida enim nimium autfubitoniO' vent, fuccos quoque magis premuot- Exceffus itaque &abufus aromatum vi' tandus cft, moderatus autem Medicin 3 eft,quiainnoxii humores,craffi, crudt- que refolvuntur& attenuantur. Hucus- qtie de alimentis in genere didtum jam de fpecialibus dilucidandum, 9 U!E quidem ex duplici regno, nempe vegc* tabili & animali felIiabonitatecomni en ' dant: ita ex regnovegetabili prinio pa fllS optime codlus, nonrecensquidetn , & 3 clibano adhuc calens, qui ilomacho v3 ' DE RECTAVIVENDI NORMA. 219 * degravis, muka incouimoda pariens, falpotius refrigeratus, & modicumfic- catus eft, de quo plura fequens dabit §. $• II. De P/me. Panisex variis farinis ad corporis nu- 158 tritionem confiei folet, ut ex farina tritici, filiginis, hordei, avente, mi- f‘k phagopyri feu frumenti iarracenici, (le quibus ipeciebus inferius feparatim dicetur: deejus molitura, depfendimo- do&coftura , vix non unicuique jam no- ta erit, harum autem omnium panis opti- n 'useft,ex purifiima tritici farina confe- c ^ u $, fermentatus, optimepiftus, leviš & °culatus, fufficiente fale conditus, re- Ce nsantei2 vel 20 horas coctus. J 39 Quid autem fermentatio lit in lib. 1 inftitutionum Medicarum audimus, c |lc motum inteftinum particularum mi- ai naarumcum tendentia ad mutationem lu aliud, vel ad materiam perfectiorem ^ddendam, vel ad-deftruendam: id au- tCl11 utrumque mutationefigurarumfua- ruivi particularum peragitur. Cui motui ec °utramaxime infer-vir aethcr, quoniam paii 220 DE RECTA VIVENDI NORMA pari materiae fermentantis convehien tej iale acido & alcali ita occluduntur, urpcf eos globuli serherei antea in poris conten-l ti a materia fubnliiTima & intrufionecii- (piciam falinarutii expellantur: qua cx- p ulila n e & innulione materiae z t herci fubtiJisfihra corporaexpandunt & bullas formant: hoc clare videmus in affulio- ne aceti fupra oculos cancrorum 140 čontulos. Quandoque auteitt niib lutn intermedium corpus aliud v. g' vifeidum, aqueum, quod in aceto repe* ritur: inrervenit, &duo ifta falia fimpH* citer & fola in liquore congfediantui', i tune efferveičentia exoritur : hoc vide- turiiiarfufrone Jpiritus nitri acidi vel vi- trioli Sc oleo tartari per deliquium, q ul quamprimum immifcentur effervefeunr. Jam de panis fermentatione 141 Fermentatio panis peragitur ‘fe* cundum normam piftorum, nempe riial* fzacefcendaeacetum, aut faecem ieu fl°' rem cereviliz, aut crudz faritiz maham ? quxfermentum admixtum habet, adjun* do moderato fale & aqua: utacoreacp' usinducatur: nam adiedo tali acido,cu 111 DE RECTA VIVEN Dl NORMA. 221 particulis alcalmis in motum fermenra- tivummediante debito calore rapiuntur. Drticuk anteni vifcok & aqueae con- fcinduntur,.&diflecantur, & perplurimae vefieuk exoriuntur&eleyantur: quiahu- Pidaeparticuk&ramofae proprer fuam te- nacitatem fibi invicem adhaerenr,& ab im- pulfu aetherco hinc inde 'commoventur, particuli&acreisvefieuk impraegnan tur, Sc A extra premunrur, ne tamcito rumpan- tur. Velicuiae iam plurimae ad codionem ^folutam pan is ufque perfeveranr, & pa- n cm oculatum levem efficiunr,quem vero c *dor moderatus excoquere deber,ne plus a utminus codus evadar. Quo enimplu- re sbulk feu veliculae excirantur, larior & a !tior fit panis, inque majus fparium ex- Pandi debet, non autem in majus ponduSj fed levior exiftit, quia plurimae particu- humids coquendo exhalanr,&aere im- plentur, quia li prius panis rite non feiv ^entefcat, nec rite Sc bene coqui pote- r *t, hinc gravior Sc minus fanitati con- ^ l *cit,cui fermentationi Sc excodioni pri- ^0 panis triticeus repurgata furfuracea ^steria fubiicitur. Panis 222 DE RECTA VIVENDI NORMA, 142 Panis benecoctus duplicitercon-/ 1 fideratur: primo quoad. ejus medullani 1 & Fecundo quoad e j us cruftam. Me* j dulla nutritioni aptior eft, quam crufta, ( hxc fo!a lympham Teu humidum exfic- ] cat, hinc humores aduftos & melancho- 1 licos procreat, dc qua fchola falernita- na canir: Ne comedas cruftam , choleram quia adaftam. 143 Modica vero & Pola ejus fuffl* ptio praefertim in fine menite ( modo non nimis exuftafit) conducit,quatenushu- moreš fuperfluos imbibit, & ventriculi fibras confiringir, & firmiora reddit: ideo medulia panis una cumaliundepaucain- voluta erufta coni efia nuli um adfeit no- cumentum. 144 Panis tririceus fermentatus, <] ul fanior azymo feu non fermentato , moderate lumptus propter fuam fiibftan- tiam glutinolam oprime nutrit, econfi '- 1 nimiumeomeftusin flomacho tarde a uC non perfede refolvitur & digeritur, ven' ficante Hippocrate, omnis repletio maU* panis autempesftma. Quae enim aliniei^* 1 DE RECTA VIVENDI NORMA. 223 in prima nequeunt, neque in fecunda, nec in tertia concoquuntur corporis re- gione, atqueitaobfh’udionibus in glan- dulofis partibus corporis anfam dant. Su- perfunt adhuc de tritico quatdam enar- randa. 145 Triticum in fe continet fal volati- leoleofum, fuave, fpiritumque fulphu- reum, hinc corpori nutrimentum & vi- resmaximas contribuit. Pomponius Sex- ^Princeps in Hifpania Podagram lihi ftflavit, infedendofepiusliipra genua in tritico, &italiberatus fuit, Plinius nar- r atlib. 22. hiftor, natural. cap. 25. tefte et- iam experientia, quod farina ex tritico c utn oleo olivarum parata in tumore ^ammarum cum frudu optirao adhibea- rir. icem oleuni tritici exprefTumin ti- lea&afperitatibus cutis. Paratur etiani Ul aguentum ex farina puriiTima tritici c ontra ambuftionem, a re urente ignita produdam, ut &pe. F ar in £ p ur is Jim s. tritici Lythargyrii argent. Cerufu albijjl Del Saccbari pit ur ni , ana,feu de mo quam alte~ 224 DE recta vivendi norma. alt er o unciamfemis. j ol. Ro far um Hyperic onis ,ana idem ac unciam unam femis. Cera flava depurat* unciam femis, fiat fecundum artem unguentum. Cera in oleis lento ignefolvatur, dcin renio- veatur ab igne & mifčeantur pulveres & farina, & ita fiat unguentum, & dehoc imponatur fuper ambuftampartem. 146 Panis ex hordeo rarolblusconfi* citur, fed ut plurimum pro conficienrb ptifana & coquenda cerevifia adhibetur, aliisque coquendis potibus infervit. F a ' rina hordei in fe continet fal volatile pl uS acidum & minus oleofum tritico, min uS ' que nutrit, vifcofitas tamen ejus temp e ' rata, qua etiam abundat, tam pro iB e ' dicamento quam alimento convenit, ta n ' quam anodynum & mulcens acria q u2 ‘ vis & ex his natos afte&us. Juvenib uS &fenioribus conducit in codiione p ar ‘ 1 ' ta, mucilago ejus etiam valet in incale' leentia fanguinis nimia ut in febribus« 1 ' dentibus, item in puknonum affedbb^ tabidis, in alvi fluxu nimio, Sc hsm 01 DE RECTA VIVENDI NORMA. 225 Hiogiis &Ci, acres enim humores tempe- i'at, motiii reiiftit, exterrie farina exiride Jaborata prodeft in tutiiore & inflamma- tiotie maiiimarum, cjUtiiiiatii eniollit* ma¬ tura t j & anodynum efh 147 Panis ex farina fecalinea paratUš, v is hujus confiftit in minore fale vola-* ttli& fpirituafčentia, majore tamen quani 4 hordeo* noii minus inqUadam vifco- ficate Sc terrefireitate majore quani in kitico, inde etiammagisflatus procreat: bonum nihilominuš alimentuni praebet) °perariis magis cotivenieiis,quani ftu- diofis aut deiičatis, extrinfece a farina fecalis formata čataplasrnata adhibentuf Pto emolliendis & fupurandis tumoribus. 48 Oriža tefflperata eft,ad calidum Sc ficcum inclinat, in jure carnium vella- deco&a bene nutrit 5 alimentuni eraf- Sc forte praebet,undemuitihocfolo 4 fuftentant. Frequens illiuš uluš ob- ftru&iones caufat propter craflitiem tei*- 'edrem modieum adAringentem* in pro- fluviis priiertim ianguineis, ut dyfenteri- ls sdiarrhoeis & reliquis affe&ibus, ubiin- P craifa*- 226 DE RECTA VIVENDI NORMA. craffatione opus eft valde convenit, fi fto- i machus adhuc digerere valeat. < 149 Avena calidior ipfo hordeo elTe ] cenietur,plus enim olei volatilisinfeha- 1 bet, quam hordeum, eoque etiam levi- 1 us, & facilius concoquitur, fale fuo vo- 1 latili oleofo urinam movet. Plebea gens pro pane conficiendo ejus farina valde u- 1 titur vel fola vel cum c^teris frumentis i mixta. Ptifanaexeaparata prodefl in ca- pitisdoloribus, tuffi, phtyfi, diarrhoeis, infebribus tertianis & quartanis, arena® quoquepellit. Jatrophilus Sincerus P®' diicus eximius de avena edidittratfa- 150 tu m de curaavenacea,in quo refert, mulros morbos per curam avens tirpaffe. De hac etiam , in quibusda® ! morbis fidem tribuo, in quabonum effe' * člum expertus fum, praecipue ubi dilu' 1 entibus profequitur negotium. 151 Frumentum Indicum ieu Tur®' 1 cum calidae naturae ell, &plus lalis vola' tilis & fpirirus fulphurei in ie habet qua® ! triticum. Ex hoc frumento in farina® redacio quidam placentas conficiunt, 1 *' etiam catteris farinis immifcent pro p 3 ' DE RECTAVIVENDI NORMA. 227 necoquendo. Ab Indis nonfolumpro co&ura: fed etiam pro diverlis decočlis potulentis paratur, quipotusexinde pa¬ rati eximii funt in purgandis renibus & urina pellenda, arenam vifcofuate obru- tam dilfolvit & evehit. 152 Milium conftat fale volatili ole- ofo temperato, & hincbonum fuppedi- tat nutrimentum, promovet infenfibilem tranlpirationem,fal ianguinis acre tem- perat, prsefertim ii cum la&e praspare- tur. N utricibus, quibus lac nimis tenue Sc paucumeft, pulmentaria ex eadem fari- na parata,five decorticatum milium,quod fupponitur, $ptt‘fcf)bmn getiaut), cum lafte vel aqua confedum, fummeprod- eft, pro fubflantioliore lačle confici- endo, fi faepius de eo alantur. Aqua de- ftillata milii valet contra nephritidera, purificat quoque renes& veficam a vifci- ditate. ! 53 Frumentum SarracenicumfeuPha- §opyrum, di&um , fal volatile ttiodicuin in le continet, craflanifubflan- tiam ad nutritionem fuppeditat, panis cxinde confečtus dura: digeftionis dl, Sc P 2 plus 228 DE RECTA VIVENDI NORMA. plus pro rufticis & laboriofis ufurpatur, quibus nutrimentum forte eft. Paraturet- iam in lade & jufculis decorticatum uti milium, &fatilioris digeftionis eftquam in panem confedum. 154 Panicum leu meline melfrugum peticij rotcr tinfc Non muk um differt a milio, nifi quod minus caliduni eo fit,quia parumper lalis volatilis fulphu- rei oleoli participat, & terreflrem fubilan- tiam nonparum continet, nutrimentum etiam craffius quam milium eft, confli- pat, generat flatus, panis raro exinde ef- ficitur, beneautem pulmenta vario mo¬ do preparata, quaz crallum generant fan- guinem. $. III. De legummbus, fabis , pifis, ciceribus, lentibus. 155 Inter efculenta poftremamfacub tatem poflident fab«, fub cujus fpecie re- cenfentur phafeoli majores & minores- Prioribus plebei&vilioris conditionisho- mineš majoreexparte velcuntur. Ulfim 1 autem,nimirum phafeoli majores&minO' res in menfis etiam delicatioribus ufu r ' pan- DE RECTA VIVENDI NORMA. 229 pantur,tam elixi, quam frixi,qualitercun- que deniqjprxparati,malae cočtionis funt, fetus ac craflos fuccos generant, ventrem inflant, alvum adfbringunt, frigidae & fic- cs naturae funt. Non minus pro ufu ex- terno valcnt. Farma enim fabarum cuin bde in cataplafma reda&a utiliter ad- hibetur in tumoribus mammarum & par- tiumgenitaUum, Fabs rubrsc fpeciei, fi in pultem co- quantur, mane & vefperi adhibita puls 111 dyfenteriisproficuaefl,cataplasma ex farina fabarum cum lačfe vaccino para¬ den in fuppreffione urinac acalculomul- tum valet, fuperpofitum regioni pubis,ac te dibustumidis&inflammatis. Non mi-r noi 'is energia eti aqua ex corticibus fa¬ vnam deftillata, qua: praeflanter calcu- l°fis opitulatur, abflergit, mundificat vi« urinales. Eundem effedum pratflant cuieres feu fal ex corticibus fabarum con- f‘dutn & ad formam lixivii decočium '> Cu ) u s decoedi |iv autV.mane & vefperi P ei ' aliquot dies exhiberi debenr, Phafeoli multiplicis fpeciei & co- ° r *s reperiuntur, qui aliquantulum diffe- P 3 runt 230 DE REČTAVIVENDI NORMA. - ----- I runt afabisJSfaturae calidse &humidae lunt, j continent in fe fal volatile fulphureum, nutriunt ut fabsr. Phafeoli tofti a quibus- dam inftar thee ufurpantur, qui veronio- dicum effe&um prseter diluentem utilena exhibent. Efb etiam aliqua fpecies faba- rum, qu 3 elupinus noininatur,un-us teti* vus,aker vulgaris, prior femine&flof* 357 albo. Altera dupticis fpeciei,flore <#* ruleo una, altera luteo , Temine coni- preiTo vario conftat.Sativus natura calid* & liccar particeps ell: attamen ptt>P tet majorem rerrefireitatem difficile dig cn ' tur, atque fanguinem craffum gene)- Praegnantes muliercs facileab horum d" in praematuros partus ineurrunt. Boru 1 " ufus magis pharmacus ef>, quam alin^"' tofus, atque etiam potius externe adk' bentur, quam interne: da tur quidem d {ece vapor piforum decoclorum infaci* em varioloiam jam cruAaceam percc- prus, tbveanmi genituram impedit. 160 Ciccra majorem terreftreitatem ia- volvunt, quam pila. Difficiliorisquoqtn? foncocbionis funt tam inculina quai« ll 'l ventrieulo, longoiat tempore prius P’- ccrari dcbcnt, antequam ad coduranidil' ponantur. Decodtim leu jusculutu co* pum auretiam pultes exinde parata: csi- mie nutnunt, lacaugent Sc fperma, Cicc* rum nigrorum & rubrorum dccocban pellit arenam & calculum par v um. P 1 ’ 0 ' movent inftanria mcnArua & lochia,vi ; ; s urinales obllruelos fummopere ap el) ' unt, aliaiqqe vias obftrudas referatu, ut in hydrope & iciero &c> 161 Lentibus omnium malima f el ' ie „' Areitas & oleofitas era (Ta ineft, frigido ‘ T ficco temperamente donatat funt, diu’ cul' en cc k k ad Se d tu dt fc fj g' ri fc li n it ti c r c DE RECTA VIVENDI NORMA, 233 j culter concoquuntur, flatus plurimos congregant,fuccum melanchalieum cra£ ftmgenerant,obRruunt; capiti,neryis& pulnionibus gravia funt & nocivd, alvum adftringunt, menftrua & urinam fiftunt, Mhocannotandum eft:Si lentium deco- dum feu jufculum prjmae cocturae fuma- tur,illixd emollit & aperif, li vero primum dceodtum colletur & in alia aqua autju-* ftulo coquatur, tune deco&um lecunda-^ dum feu jufculum illuderit magis adftrin* S e ns,ideo bene attendendum,quale in va^ dolisadhibendum fit, Pultesexlentibus iaclaefaciliusdigeruntur, taliter etiamo- liniprocibo optima ufurpabantur, & in niagno valore erat pulmentum lentium; lt aquidem ut primatu genituram propul- te lep.tium vendideritEiau fratri fuojacob, Praedi&a omnia legumina quo magis’ c °cia&in pulmenta reda&a, eo melio- ta&adconcodlionem in ftomacho aptb °rafunt, calidanon minus meliora,quam d condiantur aceto & frigida fumantur- §. IV, De oleribus ujitatioribus, 1^2 Queinadtnodum ab antiquis la- f 5 dtuca z:4 DE RECTA VIVENDI NORMA. d:uca caeteris oleribus pro generando lan« guine anteferebat.ur: ita etiam teftabatur Galenuslib. 2 . de alimentorum facultati- buscapAj-O. nullamipeciem olemm cor« porimelius conducere, quam la&ucam, liia enim frigiditate & humiditate chole- ricos&ianguineos, juvenesque refrigc- rat, humečtatque, praefertim arfbrte&fef' ventetempore, falinfe complediturvo- latile nitroilim, fuccumqueaqueumnio* dica terreftreitate immixtum. Lacgene* rat, alvom emollit, ardorem ventriculi extinguif, &humorumacriraoniam ob- tundit, fomnum blaridum protnoven Qui autem ftomachumfrigidum p oS ^ 1 ' dent, ne nimiam comedanc, praefertini frigidam, crudam, aceto & oleo folum praeparatam j fed potius cočbm in julcu- lo, aut ficeam Teu folummodo calido cofi' dimento fUperfuiam, in jufčulo earniu® & una cum carnibus in ptifanam redacta & comefta conducit. Hoc etiam in ladlti' ea advertendum, quod aliqui hon>ii ieS reperiuntur, qui frigidum ventrictd 111 ] 1 habent j attamen fanguine calido & bi' liofoac acriabundant, nuibuslactuca e3 ' 1 tenu s DERECTA VIVENDI NORMA. 235 n ‘/ tamscalida&coda valdeprodeft, iisque jr alvum cgregie fubducit. Laduca quoti- dieaut per&pe comefta, etiamfi aceto Sc 1 ‘ °leo corrigatur, tamen oculorum clarita- 'tiafficit, teftante Diofcoride, relpiratio- i'em etiam difficilem reddit, protervas cupidinis dclicias arnovct ,hinc maritatis, E r *fertim frigidis &fenibus atqueimpo- tentibus ad venerem efus la ducat plane %iendus efh Ethnici fabulabantur, * 1 qiiod Cypria virgo, Adonem, laduca co- 1 'uefta, & a rapido apre necatum, lub la- «uca fepelire jufferit; cujus cruorem in *: Anemonem transformaverit, & annua lu- gendi fefta inftituerit: quatenus illuin janiineptum advenereos amplexus indi- caverir. Imperator Augufttis, de quo narrat Plinius lib. naturalium hiftor. cap. 8- ab illuftri fuo Medico Antonio Mufa P er folam medicinam laducae ab imma- tl, ra nece redemptus fuit. Aqua deftil- l‘ita laducat eandem virtutem exhibet, oleum cx femine laducae exprefifum, con- tinuum feminis liberum profluvium co- hibet, quod per aliquot dies in jufculo fu- ®itur, hoc etiam facit inundio genitali- i uin 236 DERECTA VIVENDI NORMA. ura cum hoc fucco addita quandtate čara- p ho rac. 163 Endivia feu intubus praecipue aurei coloris temperate refrigerat, aperit, & abft ergit, in magna quantirate in jfcalia, &Germaniaplantatur, inqnecu!inis tam cruda quam cočfo paratur, fua raodica aniaride grata eft ventriculo & falubris, Confertquoque eximiead fanguinenire- frigerandum, biiem ac acrimonianicor- rigendam, non minus fitim, venerisqus ftimu!umextinguit, in febribus ardenti- bus, capidsdoloribuscalidis, infodafeu ardore ftomachi laudabilcm efFeedutu praefht, 164 Portulaca frigida & humida e(b contincns fuccum vifcidum, quaproptef nonadeo falubris phlegmadcis & frigiciis morbis, ubi vero opus eff refrigeratione fanguinis conducit, fic edam in ardore urina, fua tenacirate fupprimit fpiritus furibundos, fanguinis effluvia fuperflttft dyfenteriam & gonorrhoeam. 165 Siciuicratera refrigeranda, it aCt ' jam acetofa caloris viribus refiftit, g<* u ' det modico fale acido voladli potenr er inči- it tf c; li di 0 a< te c: ti it fe * v °$ contrahant, unde muki epileptici >• e )usdemodoremnonferunr. l ' k >9 Si cseteris acerariis, ut lačlucse,' n e ndiviae &c. pimpinella, eruca,nepeta, /i c herefolium,dracunculus hortenfis, bor- [ ' ra go, immifceantur, mukam utilitatem P r °curant, fa! enim volatile oleofuna k ©odicum participant, & corriguntur a« Ce tariareliqua abhis. a | 7 o Malvse & althete folia pro ufu me- > di co in jufculo aut aqua codb vel infufa cali- 240 DERECTAVIVENDINORMA. ealidaemolliunt* &alvum parumlaxant, acrinidniain humorum demulcent. 171 Nadurtium hortenfe abundat Tale volatili alcalico 5 modido oleo & terre- ftreitate, apcrit, attenuat > & incidit, hoc idem nafturtium aquadcum cum a- cerariis ufurpatur. Succus hujus herbz pro furrtmo remedio antifcorbudco ha- betur, utetiam beccabungae & cochlea- rise, renibus & vedete etiamconfert, in- cidit viibofitates ibi collectaš* arenam ex- pellir. 172 Beta varii coloriš- reperitur, ut al¬ bi & pallefcentis, viridis, rubri atquelu- tei, in virtuteparum aut nihil differens, fuccus ejus nitrofus & abderforius acn qualitate imbutus, aperit, emollit, alvuni laxat$ ulcera ac vulnerajabftergit. Suc¬ cus bette cum aqua majoranaj & mell e roiarummixtus,adnares attra&us, pW e ' gmata copiofa e capite allicit, & per na ' res evacuat. Beta alba cum allio& jallappaa in aqua vel ladbe decodba poten- terenecat& expellit vermes inteftin 0 ' rum. m Bradica ejusque fpecies, q u ° 11 ^ BERECTA VIVENDI NORMA. Ž 41 Cjuefoiiisteneris circumdatur, poftremis lierbis ialubresfunt foeiandat. Quainte- gfe confiderata ad virtutem ferme betse accedit, Tal acre nitrofum & abftergens infuo fuccocontinetad emolliendam & bandam alvutm Deeoduni ejus pri- mariura obftručfcam alvuni ftatim folvit* brafilca rubra magis vulneraria eft, cx- t£ foquin non adeo fiicilis concodionis in ventriculo, atq; melancholicos hu- ftoresgenerat,quatenus craffis & haJiru- °fis ad capuc delatis vaporibus fpiritus ^crajfifat & turbat, lomnia producittur- Wenta et raentem melancholicam facit. Nadica cauliflora non tam infa 1 ubris,led ^°num corpori alimenrum praebet, J 74 Olus priori bonitatinonniultiini Ce dit, in Germania aliisque nationibus 3rt e acidum redditur, non irtgrati fapo-i lls jplurimis hominibus fercukmi gra- tUtn , alimentum quidem corpori craffurti |fk>uit,modice fumpt um appetitum refu* ‘ c ‘ f at & a c uit. l 75 Spinachiafubfhntiam habetaquo- 3111 & nitroiam, nec difficilis digcftio- parum alit, pedoriconducit, a- Ipcrarn 24Z DE RECTA VIVENDI NORMA Iperam arteriam lenit, tusli calidse acacri mecletur, emollit, alvum fubducit, adeo- que cholericis & alvum liipprefTam ha* bentibus effe&um bonum polliceturj corrigi tamen folet in codhione fale & aro* matibus, alias naufeam & flatus multos procreat. 176 Cinora horteniis live articocalns in fua fubftantia fal volatile balfamicuffl fecum fert. Quse bene cocla & prepa¬ rata bonarn corpori nutritionem coni* ntunicat, Temen auget,veneremexcitar, obftrudis renibus & hepati Talutaris, i^ e * ricis &hydropicis Tuccurrit,in gonorrhoea virulenta Sc venereaefus illius conducin 177 Alpamgus horteniis livc domefn* cus mediocris temperiei eft, tam pro ci* bo quam medico ufii inlerviens. Feribac partim fale nitrofb,partim fulphureo,qu£ falia in noftro corpore cum falibus urino* lis commixti urinam foetidam efficiuflf; Alparagi perlevelčumaliis ferculis co^ 1 & comefti inferviunt capiti,oculis, pecio* | ri,'jecori, lpleni,pellunt urinam Sc lab 11 * ' him, hydropem exturbant. Propter mnl* tamfalis quantitatem fiomacho cofldn* DE RECTAVIVENDI NORMA. 243 ri čutit, menftrua & venerem provocant. 1 -j Scorbuticis valde falubris eorum fre- 1- <]uens efus» '5 178 Fceniculum Ido volatili Tale oleofo >* R on tantum fragrans eft, fed & falubre ad- 'S fflodum, prsefertim faeminis laclis penuria affedis, Foeniculum aliunde, cum ple- s rumque in fine menfe jam faturato ven¬ il tficijlo prim o apponi foleat, tutius eft eo - tempore folum illius fuccum per mafti- cationem expreflum deglutire, quam u- , cum caule devorarej fucco enim folo - p Qti tantum gravatur ventriculus plenus, a fedmagis concodioni ciborutn concur- & fiatus p el! it. § : v. De radktlus edulibus» c Sub radicum genere completftuntur e ra pac, napi,paftinaca fativa, lutea, tenu- * ^°lia & rubra, Radices betse rubrs & • Armoracia feu raphanus rudica« ‘j nus > raphanus 11 iger & albus. Cepa,alli- * i l!lp > porrum majus & minus feu feffilc, • ^ulbocaftanum. *79 Rapse rotunda feu orbicularis Ss ■ Pklongte figurte e terra protruduntur, quse ^ 2, raajores 344 D E RECTA VIVENDI NORMA; majores napis funt. Napi nihilominus gu* fini magis arrident quam rapx praecipue amaricantes. Rapae vero dulces ejusdem viriumferefunt uti napi, moderate ambo caletaciunt&humedant,£ilalcalicunifva- vein fuocopiofofucco balfamico&nutri- tivo fovent ad humorum aciditatem ar- cendam: funt etiam adaugendumlac & femen,excitandamque venerem,fauces & pulmonesleniendos utiles. Propterfuam immixtam aquoiitatem urinam cumulanc Sc pellunt, ejufque ardorem inhibent. Fia¬ tu s quidetn procreant, quia copiolim 1 aerem in fe receptum tenent}quibus e* nimferculis plus craflioris aeris inelt,fla- tuum majorem generant copiam, inda- tionemquecaufint. Quapropter aliqu°' modo corriguntur in codFione pipeta, atiC zingibere,aut aromate alio grato vel fe* minecarvi, ut flatus facilius difcutian- tur. Crudsc & cočiz etiam magis qu3 )n alfo inflant,quiaper affationem partes 3 ' quofsflatuolx magis refolvuntur& dis- ffantur in tufli vifcida & balina. DoiD 1 Grato lummopererecommendatfuccu 111 expreirum cočFarum aut potius DE RECTA VIVENDINORMA. 24$ raparum cum faccharo Caadi prepara¬ tom ni. 180 Paftinaca tenuifoliafeufylveftris, & domeftica, iutea, rubra, hortenfisha- betur, prior pro medicina, ultima in cu- linis pro cibo potius paratur, adbivitatis niediocris tam ca!orisquam humiditatis particeps eft. Craftum Sc terreftre alir inentum tribuic,difficile concoquitur,po- dus pro operariis coquenda quam pro delicatis. Non ramen omni virtute fpo- iiara eft, fa!e quoque volatili donata, lmedubio chylo permixto modicumro- bur veneri languenti fuppeditat,urinam nienftrua provocat. Paftinaca rubra leu carota plerumque Cl| in aceto prarparatur, Sc loco acetariis L, dtur, ad augendumapperirum, fangui- u cinque biliofum refrigerandum. J 8i Betacradices albat Sc rubrae cum Ca rotis in viribus Sc faporevix difFerunr, & ita preparate alimentum benignurn P>'ebent, prefertim fi cum čarne, aftata afferantur. ! 82 Armoracia feu raphanus ruftica- IUls guftu accrrimo preditus, finapi haud q abft- 246 DE RECTA VIVENDI NORMA: miliš, ratiane fui falis penetrantis& fpi* rituofi caliclae Sc ficcac temperieieft, jan- do pauco acido volatili, Jalia filveftria quacvis, acido vifcido putritove muco immerJa tam per diurefim, quam per dia- phorefim edacit: proindein fčorbuto ab acido raucido oriundo. Itemin parali- Ji & morbis faporofis, & eriam in nppe- titu proftrato ac audo fingularis virtutis cft, inde minutim rafus, nontantumeft condimentum£ipidum,aft etiam ftluta- re, praefertim cum carnibus Sc pilčibus modice codus. 183 Raphanus niger vel albus ob infi- tum fal volatile alealieum aere & modi- cam partem fulphuream. Caliclus eft gra¬ du tertio & ftccusfecundo? quandode- nique aerior, tanto calidior eft. Raphan 1 dulciores temperantiores funt & nnno- rem copiatn falis posfidentgnutrimentuin craftum Sc modicumtribuunt: codbon^ difficilis funt,raft tamen priusfeiftis reloj' vuntur,flatusprocreant, & penes exp e j' lunt,rudus acidos pariunt': Menld urinas expediunt, aren ulasrenum& veli' c ac a vifeiditate liberant Sc extrudunf> , I t ! C » ( < 1 t t ( < ( t ( 1 C 1 i l 1 ^ de recta vivendi norma : 24 ? pedoris vifcolitates confumunt, relpira- tionem & tuffim facilitant, hepatis & fpleuis obftrucdiones referant, proclivi« bus oculorum afflidionibus propter fal acre nocent j Dalciores tamen minus afficiunt. Succus raphani acris expreffus ad uncias duashauftusperfuperioraven- tbculum expurgat: ii autem fuccus fac- charo temperetur, de quo fucco calido dulci mane & vefperi vel etiam interdiu unum alterumve cochlear plenum fuma- tui^nonlolum refpirationem a vifcofi- ta te cohibitam folvit & tufli medetur: Ve rum etiam renum fabulum vifcofitate °bvolutum dividic & expellir. 184 Alliurn verum aroma rufticorum c ft & non inutile, 'qualitate dotata cali- da & iicca infummo: in feincluditmul- tl «n ialis volatilis alcalici fumme acris, £ RECTA VIVENDI NORMA, triculo conducit, fudorem & urinas pro-: movet, arenam evehit, vifcidumdigerir, menftrua & fecundinas evocat, flatus at- ta men generar, & oculis nocet, verna- bus econtra & veneno refiftit: ut confif- matGalenuslib.ia. Method. Med, cap. 8 - ■ in morfibuslerpentum &canum rabido* rufti fumme iaudatur. Allium in ladel cočbum vermes eximie decipit & e> ,e ' -cat, infantibus unguentum exindepr*‘ paratur iequens: ; Recip. Jllii contus, unc.femis Moes Ep ude. Fel bovin. ana 5ij, Mifc, exad:e : exprimatur fuccus inlb' ’ uuguenti, cum quo umbilicus infdntn bis de die inungatur, vermes tnodic° tempere expetituros. 185 Cepa ejusdem ferme virrutis eft llt allium, paucum quoque & pravimi ati- mentumprtebet, in co&ione & affatioiM multo magis ejus ial aere invertit 111 ’) •quam allii, Pracftans emolliens&narcon - cumpereodlionemfit: hinc in ped 011 ’ aftedibus, afthmate-non iine ex< cat, capitisdolores excitat, frigidoveri* DE RECTAVIVENDI NORMA. 249 H fru&uufurpatur. Cepscum chamomil- > lis in cataplafina reda&a: & fuper pubera t) 'flppofitae, urinam fupprelTam a vifcido aut t* a flatibus caufatam cient. Ceparum fre- *’ quensufus veneremexcitat, utMartialis H teftaturhis verlibus: l Cum Jit anus conjux , & Jint tihi mortua '• m emir a , Nil aliud bulbis cjtiamfatur ejfe pote s. Qui pr&flare vir um Cjpria c er t amina nefcit, Manducet bul bos , (d benefor tis er it. Cmguet anus , pariter bu/bos ne mandere cetfes , Et tua videl it pršili a blanda venus. 186 Porrum Emile ferme robur habet, f Eri cepa:, modicum tamen debilius, ob ' bUuum acre urinam & menftrua quoque 1 • e xpedit,venerem Eimular. HincImpera¬ tor Ncro, ut Plinius lib. ig. Hiflor. nar. c -6. narrat, certis temporibusporrolefa- turavit. Nimiusporriufusnon minus ac cepae oculoskdit, capiti nocet, ulcera- r >$querenibus &vefic£} pulmones & u- terum vero fua vi abfterforia a vifcidis hu- ftoribus expurgat,,& farminasadconci- piendumdilponit. Bul-, 0.5 250 DE RECTA VIVENDI NORMA. 1 187 JBulbocaftanum calidas & ficcat tem- j pcriei eif, bonum largitur alimeu- p tum, femen auget & excitat, calide fun> 1 ptum alvummovet, fngide conftipat. p §. VI. t De fructibus cfculentis. c Fručlus dupliciter c terra erump«d> j aliqui enim fr uči us funt humi nafcentes, j aliiefruticibus & arboribus proveniunt, j humi repentes funt melones, cucumeres, \ cucurbitse, fraga, myrtilli &c. J 188 Melones varite magnitudinis&fr: j gura: ab hortulanis in hortis conllruuu- < tur, quibus etiam angurite adnumeran- 1 tur, omnes vero frigida & humidapi' 0 ' 1 prietategaudent, parcenutriunt, fapo riS 1 dulcis & grad moderate editi cholenciS 1 & fitibundis conveniunt, vel quiaeuuo-, fum fenguinem habent, alias facchai’ 0 1 vel pipereauf Fale corrigidebent, ne tan- tum refrigerent, non minus urinatn m°' vent, qui itaquenimium iis delediantui, morbos pariunt, ut febres, choleran 1 * | diarrhoeam, dylenteriam &c. pr2cipn e notentur, nc brevi poli fuperatum a* 1 ' quem morbum comedantur, quonia al ^ DE RECTA VIVENDI NORMA: 251 j in priorem & graviorem morbum facile pracipitant, quia ftomachus adhuc de- biIisexiftens,iIlos bcne digerere nequit, potiffimum quamdiu vinum adhuc in- terdiclum, quialiasilloaflfvetifunt, alio- quin etiam non incongruus aliquis potus generofus poft eorum efum eft v. g. vi¬ num, ipiritus aut aqua cinamomi &c. fociionem enim eorum adjuvat&acor- fuptione nocua prsfervat. Sernina me- lonum in emullionibus annexa tempe- & obtundunt,’ falia quxvis acria, ea que ad renes deturbant & per uri nam propelUmr. Conftanthaec iemina viicoii- ta te, terreftreitate & aquofitate cum blan- do & pauco oleo, valent in febribus ar- dcntibus, inlingusariditate, & ad tem- perandum calorem, & mulcendos dolo- lcs inteftinorum a bile aut alio acri hu- niore produčtos, fi una cum cortice con- tundantur melioris fruftus Sc efie&us ^unt, quam excorticata. *89. Cucurbitae una cum femine ejus- detn temperiei & virtutis iiint,ut melo- 1!es i paucum fuppeditant nutrimentum, C1 'uffius tamen quam mclones , falubrius vero 252 de recta vivendi norma. vero quam cucunieres, in pultem emu dulci lacte vel aqua cočii &corredime* diocriter nutriunt. Corticum cucurbi- ta m tn exficcatarum & acceni jrum fumus omnia mufcarum genera ex cubiculo pel- lit. 190 Cucunieres frigidte & humid quoqueconflitutionis funr, plurimo mu¬ co Sc facile corruptibili conftant. eorum taleoli fcifli fale afpcrgantur, £■ jufque vifeidi humoris copia extrahat ur Sc effundatur, antequam corrigantur p 1 * pere, macere, aceto, & dein prinio co- medantur, hominibus acido & viCcolita fC nimium laborantibus perparcus aut nul- lus eorura ufus concedendus cfl,quia nu- trinieutum pravum corpori relinquunt, & cafu quo in ventriculo non bene d- geruntur, alvum fuperflue movent ant vomitus caufant & choleram, febrc®' que excitant &c. Qui itaque ftomachun 1 debileni habent, ab eorum efu abfti ne ' ant; Temina cum melonum leminib uS111 virtute conveniunt. Cucunieres in acc ' to maceratse Sc aflervatae cum čarni'n uS parce editae vix nocere pofTunt 1 Fra* np RPCTA VIVENDI NORMA. 253 raga intcrfi'udusfrigiclos& hu« “nuu3 lccenfentur, gratafunt guftuinec 'tdmodum infaiubria moderate fumpta, priuslota condiantur faccharo,cinamo- mo & vino, taliter minus nocere pos¬ tne, fal eorum acidum incidit, aperit, Praga fitim fedant, ifomachum valde re- fagerant, ideo male faciunt, qui ftatim pcradla cibatione fragis aut aliis fručfci- ^ns frigidis abundefruuntur, cočtionem nimirum ciborum priorum inventricu- *° impediunt, & corrumpunt. l 9 % Baccse myrtillorum parum in ufiu fant alimentofo, ruftici & paflores alii- 'Jnc communiores homines iis pro ali- nie nto utunrur, fuppeditantfuccum cras- fa>n & acidum, funt etiam virtute ad- fa'ingente & fitim temperante praeditse, fanc etiam in feb rib us, vomitu & diar- 'faoeis atque dyfenteriis uriliteradhiben- tUr 5 ex iis etiam vinum rubrum & non in- d’atum efficitur.Jam arborum &fruticum l| učl:usexaminentur, de quibus primor- faumfitdecerafis. 1 93 Cerafii varii coloris. masnitudinis 254 DE RECTAVIVENDI NORMA; gri, figui 'z majoris & minoris rotund* &ovalis, acidi ac dulcis faporis. Cerafa matura, dulcia non fuperflue coraefla nonnocua, parum quidem nutriunt, & non ita refrigerant ut cerafa acidiora,hu- mečtantque magis, fibras emolliunt, & alvumlaxant, infefpiritum oleofumfrl* phure&m continent, qui noftris fpiriti- busvitalibus aflbciatus, corporis a nes fufcitat & roborat, qua dereinttf cordiaca recenfetur. Inapoplexia, para* lyn, epilepfia falubris. Cerafa econ- 194 tra acida minorem aclivitatem calo - rishabent, fed potius adflringunt fi* bras, & infpiffant fuccos noftros ? id £0 utiles funt in temperando calore, motuifl &avolitionemfpirituum& partium fu* 5 * tiliorum inhibent, bilem arcent j torre* fačla praeferuntur recentibus, colama* tura incoclis. Omncs tamen frutiusaci¬ di in parca quantitate fumantur, quia i n ' credibilem in noftro corpore aciditatenl relinquunt, Sc multis morbis viam P aJ1 ' \ dunt. 495 Poma feu mala varios prte fe f ertl!,ž fpecies 5 qusdam dulcis Sc acidi, qus^ ;,al DE RECTA VIVENDI NORMA. 255 Hiixtifaporis fingulafrigids humidae tem- periei funt, acidiora ramen frigidiora Sc alvum adftringunt: dulcia econtra magis nurriunt Sc temperatat temperiei iunt, dvum fubducunt, fubacida vero appe- tttuni & ciborum refolutionem in ven- triculo adiuvant. Omiiia poma matura iccens collecta non adeo lalubria. Diu- tius anteni fervata valebunt: quia in ul- teriorem perfečlionem & maturitatem ducuntur$ codla etiam crudis excellen- tiora, nam omnes frucdus crudidiatusin corpore gignunt, non itaaffiaut codi. 196 Mala punica ieu granata acido Sc dulci fapore conftant, pro alimento dul- c ia acidis pratponantur: acida folum ad ttmperandum nimiumcalorem, litim & ^•leni corrigendam, vomitum biliofum Hftcndum, Sc ad acuendum appetitum pfofunt: non minus ex horum fuccu in Pharniacopoliis fyropi conficiuntur ad idpracftandum. y~ , ! 97 Quemadmodum pomorum va- fpecies: itaquoque pyrorumin tem- P ei ’ie folum fecundum magis & minuse differentes, acida funt auftera Sc acerba, quse 256 DE RECTA VIVENDr NORMA, qua: minorem gradum caloris & humb ditatis habent quam dulcia, adftringen- 1 dique vi predita funt. Dulcia & eniol- lita potius hume&ant & ad excretioneffl excrementa djfponunt. Magisetiamnu- triunt, quam poma. Larga tamen mana non toto aflumantur; praelerdm fi intef prandendum vel coenandum edantur. His enim temporibus, & in regionibus fng 1 ' dis homines non ita frucftibus afEvetifunf, licut olini, qui folisfru&ibus (e alebant, per quos etiani illis dulcior & liinplicioi' languinis temperies inducba fuic, atque diurius a morbis immunes erant. 19B Ita Domin us Deus in creation« univerliprimishominibus pro alimenti folos fručlus prseter unam fpeciem arbo- ris cdendos indicavit, ut Gen. cap. 1- v - 2 9 ‘ & cap. 2. v. 16. hoc vero temporecufl 1 extra confvetudinem dcveneriniuS > n efu fručluum,& non tam pro folo alin ien ' to quam iatpius gurtus grada eos cohied*' mus j hinc intercibos prarcipue cop’ 0 * 1 j immixti frudlus Sc crudi imp^' linC 199 concoctionern ciborum alio 1 ’ 11 ' 11 in ventriculo & una cum illis cof' De RECTA VIVENDi NORMA. 257 CoiTumpuntur. Plerique etiatn homi- nes vcntriculum habent frigidum & vi- fcoiirate obrutum, ordinario etiam plus sibis a&u calidis & copiofis utuntur, (juomodo tales fru&us > qui in minimo giadu caloris conftituuntur, & faiia in fe habent debilia & non elaborata ad refol- v endum,ciborum fermentationi ieu con- coftioni & refolutioni fuccurrere pote- funt. Imopotius impediunt & cruditates m quanto generant,atq; ventriculum gra- v ant,ideo fentimus quandoq; in ventricu- lo acfiglacies vellapis immotusin eoja- ceret. Cruda itaque pyra quam etiam poriia parce edantur, cočia vero vel af- ftta ianiora &levioraconcodlufunt,fin¬ ala tamen in quanto nocent n.78. etli n on in qualitate. Pyra exliccata St cočta v alent in alvi fluxibus fupprimendiš. 200 Cydonica terrena St adflringenti v irtute dotata funt, ficcioris St frigidio- r ' s temperiei pyris. Cruda infalubria,nec mtrofumuntur propter fuam nimiam au- ^eritatem Sc cruditatem: meliorantur au» tem & ufii veniunt pcr fe vel cum čarne c °dla. Ufus eorum modicus lit pro gu- a rtu, 2*58 DE REGTA VIVEMDI NORMA, flu, nimium enim adflringunt Sc dura di- geftionis exillunt. Invomitu &’alvifluxu a relaxatione nimia fibrarum profui*noii autem ubi acidum & acrimonia peccar. Caulž etenim femper inquirendz & re* fpiciendz funt, qui fi ablatz fuerinr, 201 morbus facile tollitur vel fanitas con* fervatur,ideo empirici caufas rerum mi* nime calientes raro aut nunquam niii for* tuito remedium conveniens inveniunt, quo morbum tollantvel profligant, im° quandoqj & fepiffime magis morbos exa- cerbant. Semina Cydoniorum aufteras& terreas particulas in fe continent, hincin fluxu alvi Sc fiftendo vomitu ac tempe* randozftuadhibentur, eoruni muci* 202 lago extra&a quam optime valet m ardore linguz Sc faucium, ac etiam ambuftis partibus & inflammatis oculis medentur. 203 Citri Sc limon.es multos in ufr 5 hinc inde plantantur tam odoris qU; 1in guftus gratia. Cortices flavz extims citfj multum falis volatilis oleofi fucculen tl potiuntur, quod fal fummopere attenu i5f > aperit, calefacit, flatus difeutit, torm> i!3 ] i l l i S l I t i c t IS c t t v II c r h $ DERECTA VIVENDI NORMA. 259 204 fiftit &c. Corcices mafticatae fceti- dum oris halitum emendant, & ni- lniamfpumoiitatem exficcant, ideoipe- datoribusperutiles, magniedam inču« linis pro condiendis cibis habentur. Pul- pafeufuccusexpreffus, quiin citris noa in tanta quantirate adeft, ut in iiraonibus, acedaminacido limonibus cedit. Ambo binc propter aciditatem & acrimoniam noxia funt, &ideo raro per le in alimen- tumfolum offeruntur, quandoque tamen intaleolalimones& citri fecantur & fac- c haro infperguntur pro guftu folummo- dofatiando. Medentur quidem calori & btinimiae per fe vel aquae aut jufculoin- Co &ae vel expreffae, ac etiam fanguinem tenacem, & nimiis ialfamentis inquina- tnin feu fcorburicutn facpe reftituunt,quia v alde incidunt tenacitatem gelatinolam kumorutn, & Talinam invertunt. Semeni e orumvermes perimit. 2o 5 Aurantiatamacidi, quam duleis bporisnancifcuntur, eorumufus acido« jnmproincraflfandis humoribus, tam in nsmorrhogiis, quam nimio menfium ^^u&fitifallcnda infervit,nimius tamei* R 2 eo- a60 DE RECTAVIVENDI NORMA, eorum ufus diarrhceam & dylenteriaiti, febres atque cholicos dolores excitarc poteft. Dulcium pulpa magis alit &guftui arridet, fitimque rcftringit. Corticesaci- dorum aurantiorum Tale volatili oleofo amarieante imbuta funt, quod cale- 206 facit & convcnit in obftructiombus vifcerum& flatibus pellendis, vilco- litatem incidendam Sc attenuandam. Rb- ricis &hyftericis, ftranguria &dyfuriaaf- fedis praelidet, v. g. Recipiatur pulvetf corticum aurantiorum drachm. femis in * aqua petrofelini autfragorumaliquotieS) vel aliquat guttulae olei ded. aurant. velci- tri, ubi afFc&us ab incraffatione viicoiun- c tis exoritur. 207 Mala perlica paucum fuppediran ( nutrimentum, frigidae & humidae tem periei exiftunt, cum pane Sc vino exhf bita vel co&a non ita noxia. Utrum a u ' tem jejuno aut repleto ventriculo m 3 ' gis proficua fint ? Bene perpendefl' dusventrieulus ert, andenique robutfm & bene digerere adhuc valeat ? quia mnis repletio,quamvis bonis cibis/anic ' 1 DE RECTAVIVENDINORMA. 261 n,/ mala, fi in quanto excedit; a podori au- ire tem tales fru&us pod finitum prandium lui vel pomeridiano tempore afiunii folent, ci- quia jejuno ventriculo acidum in his fru- ifo dibus infixum facile fibras ventriculi & le- intedinorum laedere, & ad praeternatura- us lem irritationem feu motum incitare pot- 0- eft, exquo dein diarrhoea, velvomitus e- lequitur, vel edam ad fanguinem deve- if- niens hoc fuperfluuni acidum illum in- •id ipiffare, aut in peregrinamfermentado- i 4 n em& motuminducere valet, econtra fi :Si cum cibis velpofthifru&usmoderatefu- :i* niuntur acidum illud corrigitur & laefio 3' inhibetur. 208 Mala Armeniaca feu Armenia, it corum pulpa tenerior efl, & facilius in v ventriculo refolvitur quam perficorum, i' a ciditacem vero vix non majorem in le 1- habent: Caeteroquintemperiei &virtuti i- Perficorum aequiparantur, & non mul- - tu m differunt. 01eumex perficorum nu- $1 eleis a podori exprimitur, quod eximie ' Pvodcft in inflammatione inteftini recli & i et iani haemorrhoidum. 209 Prunarecentia matura Sc exficca- R 3 ta I 262 DE RECTA VIVENDI NORMA. ta atro caerulea potius quam flava in ufuffl trahuntur, mediocris nutritionis funti eorum involucra acidum corrolivunt conrinent, ideo hacc potius abjtcienda: quo maturiora eo dulciora & fanioraiunr, pradfertim calidis & ficcis naturis, quoi li vero quidam ventriculum debilen)ha- beant, illis rccentia pruna, praefertim nonfatis matura, facilefebres, diarrho- as, dyfenterias, choleratnadferuntvP' 11 ' na Damafcena recentia alviirn laxant mo derate fumpta, vel li liccata cum pa/Tulis etiam coquantur,alvum quoque emolli* unt & fubducunt, & tanto fortius li adhuc fol.fenn. orient. addantur. Mefpilla matura, mollia, maj° rlS 210 valoris quam exficcatahahentur, illnp 1 ' rum alunt, refrigerant, exiiecant j h vero ob aufterum terreum potenten ftringunt; ideo utunturfrequenterexh c ' cata & cocba pro fupprimendo alvid LlVll! vomitu, diarrhcea & dyfenteria,utnnj lie atgrcdigeruntur & faciie fermentefcu ;,r > ventriculoque noeent, decočbum catorum udlius adhibetur cl ’ lldl comefia. , quam ci' ficns L DERECTA VIVENDI NORMA. 263 211 Ficus,cujus fru&us tam recentes tjuamficcifeu carici dicfti perfe&e matu¬ ri,lat laudabile alimentum tribuunt, cale- ftciunt&ficcant, acria quzvis mulcentj <}uapropter in tuffi, afthmate, raucedi- ic, nephritide, ardore urinz, mi&u cru- e »to, & ifchuria valde commendantur, includunt infuo fucco oleofo vifcido fal volatilc. Hic fuccus fuavifcofitate&o- taofitate,dentibus & gingivis adhzrcns, ^ non aqua dilutus,fucceffiveacorem& cariem inducit j ideo male faciunt, qui dulcibus nimium deledantur, prz- 212 fertimin juventute, &penesnonab- luuntfauces, hacratione dein dentes et gingivz eroduntur et corrumpuntur, ^uoniam leniores fačti edentuli fiunt.Ex- ter ne appolitz ficus in cataplafma reda- ^ maturant, cmolliunt, leniunt, uvulz etfaucium tumores, inflammationes- 21 3 quetollunt. Nimius ficuumufus tam vetus quam moderna experientia pe- d 'culos augere docet, hinc infantibus perparce concedantur. 2l 4 Palmzautdadyliin Perila, Syria, %ypto;, ^Bthiopia plurimum exoriun- R 4 tur, 264 DE RECTA VIVENDI NORMA. tur,exinde ad nos ficcati deferuntur, tem* perici funt temperata; & adftringentis, cum amygdalis dulcibus editi bonuni dant nutrimentum ,foetui etiam in utero conferunt, &laudabile alimentummini- ftrant.Prapter fuam adftringentiam in alvi »Sdanguinis fluxu bonum pollicentur el- fedum, atque ob vim mulcentem & tem* perantem acria quaevis in corpore obli* piunt, hinc in tudi, aiperitate faucium, raucedine vocis & cararrhis aeriorevs lympha oriundis , in dyfuria Sc ar.dove urina: eximie commendantur. 215 Siliqua dulcis feu ceratonia hab« frudus oblongos,digitolongiores,ci'»b los, pulpam carnoiam , rufatn , dul- cem, vifčofam, cingentes, temperante s acrimoniani falinam, acidam, et in fp eClC fodam feu a.rdorem ventriculi ac uri«*’ Sune calidse ficcacque naturam ec modi ce adftringentis,fuppeditanc bonum n uti' 1 * mentum. De S. Joanne Evangelija ^ runt fcriptores, quod fe ut plurimund 1 ' liquis nutriverit,ec fuam vitam fu^ en * taverit ad annos 89- ita affiinatCard’ 112 lS Baronius Hiftor, ad Ann, 101. Sili^ 11 ' 1 rum DE RECTAVIVENDI NORMA. 265 mdecodlum etiam eonducit tuflicu- lolis etphtyficis,velfyrupus exindecon- 11 fe&us, ejufque pulvis ad 60. grana fum- 8 ftUS. ■ 216 Mora tam alba quamnigra,etfiin i Riaturitate perfedta, tamen largiter non ■ fantfumenda, quoniamparum nutriunt * et nimio abundant acido , refrigerant •j valde. Unde magis in caloribus minus > Valent,vel deoctum exinde conficitur, aut J gargarifma contra inflammationes gut- : turis et uvulae vel contra prunellam,velV atdorem palati. Aqua exinde deftillata non t niinoris virtutis eft. Mori folia au- gmentum. et nutrimentutn bombycum Hint,nevero madida fint, quia mador bombycibus perniciofus efl. 217 Cornus prima inter arbores et tdis alimentum apponunt, ob falia vola- tiliaaperiunt, & deobftruunt adeoqj fcor- buticis,cacheclicis Sc hypocondriacis cx- cmptis acinis approbantur, in acinis e- confiftitvis adftricloria. Hi in pul- v eremredačbivelfiexiiscum Ipiritu vini bn&ura extrahatur, cum marte vel terra ! Japonica analogiam mirificam habet ad a bifluxus Tuppidmcndos. 226 Pafluteminoresvitibus quoqjin- n abcuntur & pratferuntur majoribus,foliis duntaxatnonnihil majoribusconftant,al- v utn laxant, acrimoniam hebetant, tuffim n dtigant,gravidis etiam conveniunt,quo- tiiam alvum abfq; periculolubricamred- P a ratur mel paflulatum, looch de paffu- lis. 22 7 Ribes vulgaris feu ribefia alba, dunt,alias fatis moleftam. In officinis prat- 270 DERECTAVIVENDI NORMA. faporem ingratum ac juniperinum pa* rum in ufu funt, rubra&albaautemma- gis tam condita quam incočfo faccharo.j Ribefia utraque conftant fale acido vola* tili, refrigerant, litim demunt, appeti* tum excitant, modice adftringunt. Ra* tione fux aciditatis facile febres, diar- rhceas,vomitus, choleram inducunt, prz* cipue li ultra quantitatem & jejunoven* triculo comeduntur. 228 Uva fpina incoda cibis non foluffl appetitui fatisfaciunt, fed eum quoque i n da ura n t. 229 Exfrudibuscynosbatus tam con* dita quam rob efficiuntur, modice ad- ftringendivirtutepollent,ventriculonofl ingrata cibis immixta, quin etiam pulp 3 eorum litim fedat& ventris profluvia liftit, urinam pellit una cum fabulo are- nofo, grana inpulpa inclufa & pulveri* fata arenam potenter expcllunt in con* venienti vehiculo fumpta. $. VIL De Acrodry‘it. 230 Acrodrya ex arbofibus quoq lfC fru&iferis nafcuntur, ;ta quidcni, ute*' tr ri fu gl n< r Cf Cf ! & h k c i i> v r 1 l DE RECTA VIVENDI NORMA. 271 3- 3. i* i- 1 trafuam pelliculam proximara adhuc du- I ns putaminibus involuta jaceant,&talia funt: nuces juglandes, nuces avellan«, glahdes, caftanex,amygdak, nuclei pi¬ nti, piftack, &c. 231 Nuces juglandes a putamine ex- cerptae &ab interiore corticeglubitaere- centes, nutrimentum lačleum caliduin & hume&ans idque bonumfuppeditant, ^uointer alia cxtera fperma virile poten- ter augent, Nuces ficcatx multumfuc- ^ oleofi Sc volatilis continent j hinc e 1 LIS oleum venčno reliftit Sc illud invol v >t,& acorrofiva kfione impcdit, dolo- dbus nimiis medetur, acrinionk vini de- ftruit, qui jufto plusillas edunt,perix- P e veficulas in lingua caufant, partim. a tortice interiore alba, partim a falibus Volatilibus per maflicationem ab oleofis Particulis liberatis. 2 32 Nuces avellanx non multum a nu- tibus juglandibus fua qualitate differunt, tc rreftri magis & crudiore fubflantia con- ftituz funt, quam nuces juglandes, hoc vi detur in expreffis Sc exftccatis, inde e datn craffum porrigunt alimentum Sc diffi- 272 DE RECTAVIVENDI NORMA. --- =*** difficulter refolubile, aliquatenus proptet fuam copiofam terreftreitatem, ali- 233 quatenus etiam propter oleum. Ole- ofa omnia ad pondus nimium Tum- pta ventriculi fermentum inhibent, & 3 iua a&ivitate oiffiant, hinc contenta in ventriculo deftituto fermento difficulter refolvuntur, & quidem vix prius, ante- quam oleum diffolvitur & ex ventriculo diffluit. Exinde etiam ob tam longam mo¬ ram & graviratem caput gravant, quom- am fextum par nervorum ad ftomachurt tendentium & confenfum trahentiu® opprimitur. Nephriticis econtra falu-, bres depraedicantur , quantum a ventri¬ culo refolvi poterunt. Haec etiam J e ‘ juuo ventriculo Tumi debent, alias cufl cibis fumptae vel poftpaftum Platini. 0 ' leum horum nucum in ventriculo cit>°' rum refolutionem impedit,ut fupm P 11 * modi&um, hac de re flatus, vonii tu5 capitifvedolorescreantur. Nucesvetm a particulis volatilibus oleolis in aUlliS miffis&depauperatisraucidte fiunt, <3^ pulmonibus & gutturi noxiae funt. ^ virgula hujus arbufuclae P. Athan^ ! l\ e-j a* ia er e* lo o- ii- 111 m u- 'i- e- 0» D' ■i* us \t as a )6 js r- DE RECTAVIVENDr NORMA. 273 Kircherus. S. J. L. 3. mund. magnet, pa it.5. cap.3. delcribit, naturali curfu Ria fiexura demonftrare exiftentiam metallorum in terris abfconditam. 234 Glandes quercinx perraro in ufum alimentitium trahuntur, nifi tcmpore ur- genris famis Sc quibufdam morbis, por- cis vero & quibufdam avibus in hyeme optimus paflus efb, fuo fale vitriolaceo &terreopotenteradflringunt, hincin al- v >, feminis, fanguinisquevoluntariisflu-' xibus eorutn ufus commendatur. 235 Caftaneae,quamvis fua iubftantia terredri & oleofa paucum fal volatile in- dudant, attamen calidac moderate co- tnefhe copiofum prxbent nutrimentum. Ventriculo vero debili non adeoconvc- niuntj frigidae praefertim difficultcr dige- r untur, quamvis codx aut afTatac fint. etiam fiatus producunt plures & al- v !nn conftipanr. 2 3*5 Amygdalx dulces recentes fuis pnrriculis terreftribus impletam habent c opiofam fubftantiam oleofam modera- te calidam, qua non exiguum praebent alimentutn Sc urilitatem ad faiinas parti« S culas 274 DE RECTA VIVENDI NORMA. culas involvendas: hincpulmonesabin- fardtu liberant, bronchiorumve afperira- tes leniunt, urinam acrem corrigunt, fomnum adferunt, alvum lubricant,ven-' tristormina ledant, difficulter digerun- tur,fi non decorticataeedunturAmygda* Iz, cortices alvum adftringunr. 237 Piflaciz, nuces pinei larum naturis adjunguntur,modicumta- menfubtiliusexhibcnt alimentum, po¬ dore etiam terreflreitate conftant, pl- s autem oleofitate &fucculentia,lac lemen* ve augent, detergutughumedbant, imp> n ' guant. Quapropter phtyficis & cabidis, autfenibus marafmo confumptis con* ducunt fuo oleo abundante ciborum re ' folutioni in ventriculo odiofz lunr, E' c ' dtuarium exinde confedbum ienedbac^' turz fummopere nutrimentum & tribuit. v g. Rp. Ol. Pifiac. exprejf. Vitel. ovor. rec. no. 4 Ambra gryjjea gr. vjjj. Sacchar. cand. alb. M. fupcr cineres ignitos ad £le# ual,J con- DERECTA VIVENDl NORMA. 275 I Confiftentiam , de qiio Eepius cufp. cukri ' de die capi potefh i VIIL De Condrmentis. Sub condimentis intelliguntur etiartl romata varia j ut & butymm, oleuirgfac* charum, mel, fal, acetuni, laurus, ros- tnarinus ,ialvia , thymus, Temen corian- dri, anifi, carvi s quse uni alrerive cibo adfaporem amčeniorem reddendum,&ad ^uofdam cibos corrigeiidos, eorumqj di- geftionerti promovendam immiičentur. 2 38- Intel' fortiora aromata recenle- tur piper j quod triplex ex India orienta- liadfertur, ut pipet aibum , longum & nigrum, Ted nigrum catteris niagiš vul- gare j quod groifo modo contufum feli- c ius admixtum ciborum refolutionem irt v entriculo adiuvat, fanguinišque circu- I luni auget, nempetranlinittendoarouia- i tlc amTuam virtutem in languintm, quam udnutius triurni»hoc enim, ii in Tubtilem I Pulverem redigitur, membranaš ventfi- ! c uli& inteftinorumaliquandoinflammaf. Su aqualitatecalidum & iiccumeft gradu ter cio s & ob Tališ Tui penetfantiam viTcida S 2 & 276 DERECTAVIVENDI NORMA. &acida,potenter penetrat&refolvitjflarus difcurit, hinc flomachicum & anticoli- cura eft, in febribus intermittentibus, pratcipue li fomes eorum in ventriculo' jic,hocmox ante paroxyfinum fxpe cum I frudu datum fuit. Piper album & longum non difFerunt ratione plantx, fed ratione frudus. Al¬ bum,quod naturale & faditium non d, gratius & laudabilius nigro, utrumque ta- men,tam album quam longum lale aro- matico acerrimo pungente gaudet, fi x0 potius quam volatili cum pauco oleo fubtili. Longum piper rotundo, nigf° & albo ingratiuseflj & ideo plus in d- fiemis pharmaceuticis quam culinis uiu- ale,virtute quidem fortius eft,& etiam ad ventriculi cruditates reiblvcndas, ;|t ' ■quein laporolis aftedibus ad exxitanoos i pirit us prteftantius ae ad venerični 1 indam potentius,quam piper rotuncluin- 239 Zingiberis varite reperiunturip e ' cies, qux tantum differunt ration® ds ranim : quo pluribus cotidaf n ' .h 1 eo ris,edignobilius, quo minoribus, prssftantius. Zingiber calidum, aci' 2 ex- I DE RECTA VIVENDI NORMA. 277 s exficcativutn eft, melancholicis & cole- ■ ricis largior ufus nocet, quia humores >j nimis exficcat & ad motum ineptiores ) reddit. Ob (immfaporem aromaticum Sc 1 acerrimum fervidum ventriculum robo- rat, flatus difcutit, inappetentiam a vi- ! j ftofitate ortam čarat,& mire praefertim in ■ 'tnorborum declinatione appetitum re- ftaurat, ubi nullus calor metuendus eft. 240 Caryophyli fuo fale volatiii admo- dum penetrante,fubtili &oleofo noftris ■ fpiritibusanalogo, ut hos torpentes, vel craffis, vifeidisve humoribus involutos j e xlufcitent & ita regenerant. Unde in i morbisfaporofis,apoplexia, paralvfipal- ; niam merentur : eandcm ob caufam in primarum viarum muco incidendo, a quo I vomijtusaiiaque mala oriuntur,nullifacile * cedunt. 241 Cinamomum eflfaporisacrisfva- | viter pungentis, fubdulcis & aromatici o- doris fragrantiffimi, fuo fale volatiii fpi- \ ri tuofifllmo noflris fpiritibus val de ho- ntogeneo, j unči 11 m habet fubdulcem ^andumquelentorem, hinc practer car- diaeani& analepticam virtutem, in tuffi. S 3. fri- 378 DE RECTA VIVENDI NORMA frigida & pulmonum muco laudatur,ac| Ctiam in menfium & lochiorum, urini' que vjfcofa fuppreflione. Concodioneini ciborumfublevat, attenuat, incidit,fia-' tus difcutit, partesqueleviter adftrjngit, & corroborat, 343 Nux mofchcata fub triplici invol- vimr cuticula, quarum prima vindis# crafTa, jnedia aureo fiavefcens, quae nia- cis nomen habet, terria tandem dura,M | qua immediate interiacet medulla nucis; Mofchcatat.Inlnfula Banda fuperfluecre* j icit, & in uno anno tribus vicibusfru$ uS adfert. Macisfal volatile aromaticutn o- i leofuminclufumtenet, & fuas opera« 0 " 1 nes blanda vi anodyna Sc addringente at- folvit, in colica, vomitu, alvifluxu^" dando', frigidiscerebri, nervorum, & 1 *' teri affečhbus, menfibus & flaribusp e '" lendis fpecifice recommendatur. b TllX Mofehcata .Maci refpondct, folumm° (i0 temperatior eit,&ob terreas adftringeO feS partes, & craffum oleum vim poten « 0 " 1 rem habet anodynam, adindolemde fll “ queopii' qqodammodoaccedentein,h* nC anodvna eft&hypnotica, iiftensnirn ' ul11 j f P d} di N bi A I 1 v< fr b rt c, v fi b t: r r 2ID la* ia* ib :is e* as > j y, i- I- x o s DE RECTA VIVENDI NORMA. 279 fpirituutn motum, & in vomitu, colica, dyfpnxa, ftranguria elegans eft. In car- dialgia, paralyii fingularem adferc opem. Nux Mofchcata per torrefadionem fali- bus aromaticis orbatur, & tota terrea, ad- ftričtoria, anodyna & hypnotica fit, tjuemvis ferme fluxum cohibet, aduRa vero vixalterius valoviš eft, quam denti- fricio pulveri admixta in purgandis denti- bus. 243 Nux Indica muko fale volatili a- ''omarico gaudct, quo non folum vjm calefaciendi, verum etiam conforrandi, vifcidum incidendi poffidet. Recentes faccum bon um dulcem ac nutritivum ha- bent. Conditae aurem,folum ad nos dela- , egregie caput & ventriculum robo- ra nt, fpiritus & Temen augenr, atque uri- n am & arenam pellunr. 244 Sinapi in frigida & humida ventri- c uli intemperie corrigcnda, viiciditatem- ^ueilliusrugistenaciter adhxrentcm de- te ''gendam, & exinde codtioncm lsefani ^Ijuvandam & appctentiam excitandam valdeutilis deprehenditur, fuotamen la¬ te acrioculis nocer. S 4 Cvo- 280 DE RECTA VIVENDI NORMA. 245 Crocus tamfuo fale fko quam| ) volarili fragrantiffimo & penctrante jun* < cloblandooleo, aromaticus&anodynu$l < eft, difčutit mirifice, &in tuffi, dyfpnaca,J i aftmate convulfivo, inphtyfi (undeani*! mapulmonumnonninatur) ac etiamro-j S borandisrpiritibus, in meniium lochio rum Sc foetus remora, ut & in iclero nia- j 1 gnihabetur, item in fjmcope & palpitH 1 tionecordis. Immoderatior tamen crocil 1 ufus vitandus eft, quiaftuporena, fomno- j J lentiatn, & a!iquando etiam amentiaM l adferre foler. 246 Laurus j- rofmarinus,.ftlvia,.tby' * mus, femen anifi, foeniculi, carvi, con* andri, cibos reddunt gratos,bene olentes, 1 & quam maxime falubres, pelluntquefl ;1 “ 1 tus, Sc vifcidos hunjorcs corrigunt. $• ix. De fale comn^um V) aceto. Corpora, qux e teme vilceribus t0 ' diendo eruuntur, generali nomins 247 foffilia nuncupantur: ijdter h% c c0 \' j pora foffiliafaladnumeratur, ex n’ 1 ' bus conflatum, nimirumfulphure, q u ° l ratione caliditatis, & igneae fubftanti£ c ’ j 1 DE RECTA VIVENDI NORMA. 2gi i Alercurio, quem ratione humiditatis • continet j fale, de q,uo in funimo parti- y, cipat ratione ficcitatis terrcitris. Triplex J in natura cognofcitur fa!, quatcnus ck; triplici regno eiicitur, vegetabili, mi- ■ 248 ncrali, & animali. Sal commune, feu minerale triplicem i n ho c orbe ha- ■ betortum, unumdiciturfontanum, ali- 1 udmarinum, aliud vero montanum mi¬ nerale; fontanum & marinam arte, mi¬ nerale vero a loja natura mediis in monti- buscoquitur&inflarlapidis evcllitur. Sal inter fe diverli coloris invenitur, 1 fcilicetrubruminDania, nigrum inNor- | wegia, croceutnin Cappadocia, purpu- reuminHi{pania,cineritium & album in : nortra Germania. Salis nomine fuccus acer intelligitur,ex folis teretibus &rigi- ois particulis conflatus, qua? in terrat in- tcrioris meatibus interceptat, caloris vi a d modum gladiolorum contunduntur, hamficut rotunda feni candenris virga , | crebrismalleorumictibus, in oblongam lamin a m complanatur, fic particulae ilk, ni duo craffifTims ter rte pororum latera 282 DE RECTAVIVENDI NORMA. unt. Ipfa obfervatiovarias Tališ comniu-l nisrefercproprierates; quoniam tališ e(l falis neceffitas, line quo homo naturali- ter diu vivere nequic: proinde hoc ufur- pato conducic. Šal etenim naturarbalfa- murneh, &tionlinecauTa quid divinuni vocavit Homerus. Quod corruptioneffl arcet,calidi fulphuris cum humido 'Met' curio, ex quibus homo eh compachs, Ejus confervationis virtus in eo raaxitne conTpicitur, dum cjfhiesdemortuasapU' tredinediutifiimeconlervat, quantoffl a ' gis ergo vivas praefervabit. Sal eh cibo- rum correčlio, quod li non intervemh I in his nulla eh etiam correchio, quos q ul ' dem eho venrriculus receperit, rite de- coquere minime poterit. Praeterea h tet in fale fa cul ta s rcfolutiva, oppilationes poris accidentalirer contingentes ap erl ' en d i, ac p er r eTol u t i o n em p e r u ri n am e x ' pellendi; nam urina cum lit fai cruortf tantum , id eh, falduntaxatex lale natU' , rali, quod naturale cum fale microcofm 1 ' co aflfocicitum perconjundHonem, fi nll) ambo maxime faciunt ad excrenien t0 ' rum expulfioncm : hinc Tudor, lachr}" i DE RECTA VIVENDINORMA, 283 im, Taliva, &quidquidex humano cor- poreexpuilionemrecipit, Talinam indo~ lem redolet, 249 Sal ubique Jocorum Tecundum maj us & minus reperitur,a quo etiam ejus fercilitas & fcecundiras dependet, quia compertum habemus, terram omni Tale orbatam , ita fierileTcere, ur Temina & plantacminimein ejus gremio germinent &creTcant, omnis namque fcecundiras a Tale oritur, Hac de re Tal quoque genita- les partes generarioni deftinaras ftimulat &roborat, ad foecunditatemque diTpO« 11 ir 5 hincquifalTamentis, carnibusque Ta¬ le maceratis vefcuntur, alacriores ad ve- nerem redduntur, unde plerumque Tala- Ccs veneri Tunt dediti, propterea vene¬ lem Aphroditim,e Tile TeuTpuma maris mitamfinxeruntPoetar. Qbid./Egypti ca- iies inertes adcoitumTalTamentis, čarni« busqueTalemaceratisad vencrem ftimu- labant & alacriores reddebant. Quamquam vero Tal Tummar & ferme ^eceffarkutilitatisfit, larga ramen quan- drate Tumptum, multos morbos parere Tolet, quoniam plurimi ob falitorum čar¬ ni um 284 EE RECTA VIVENDI NORMA nitim Sc piieium nimiam ufum in vix fa- nabilem illapfi funt fcorbutum, adeont pedibus neque fhsre neaue incederc pot- uerinr. Calculi quoque rudimenta ftruit nimius lalitorum efus, prurirtmi parit, fcabiem inducit, impetiginem accerlit, aciem oculorum obtundlt, geniturani nimiam ftimulandp tandem cncrvat ® niinuit. Biliofis & melancholicis ac po- tiffimum iis, qui fedentariam amant Vi¬ tam, nocet,& dem um tonam la rigidne® coinquinat & aeremfacit. Cibifaleconditi duriores & concoc® difficllioresfiunt, quianativa eorumh 11 ' miditas abfumitur, unde fubflantia eo- rum compačiior Sc durior efficitur, p el ' hos etiam fal nimium tamquam per vebi- culum in noflros humores irruit&di$° 5 _ effedus parit j ideo caute & parce cd®’ hisutendumefh 258 Q«aiem autem acetum nobis uti- iitatem ve! incommodum pariat, varn lS hujus ufus difcernendus eft, vel era® efl: culinaris pro immilcendis & c0!l1 " gendiscibis, vel efhnedicuspro refrig® rnnno& refrcnando nimio calore, cob' DE RECTA VI VEN Dl NORMA. 285 compeicenda nimia hzmofrhagia &c. vel phamiaceuticus hujus ufus eft j nimirum pro extrahendis ? fclvendis, invertendif- (|ue mixtis partibus: ut dumefficitur laccharum faturni vel cerufla,minium&c. opium extrahictu',amrnoaiaciuu diffolvi- tur&c. medici hic&pharmaceutici ufus tiefaelonon ordinis nec temporis efl,kl- circo de iblo ufii e j us euliuari a d d is ta m lpeftante, feu quale acetum cibis im- tubaumadhiberi bolet,dilucidandumve- I] it. Quid fit acetum ferme omnibus P?*tct,qui illo utuntur. 251 Acetum eft liquor quidam ex aliquovegetabilifucco poft fermerrtatio- nem abfolutam eftedus: utexvino,ce- ''evifia, tritico,ex fucco pomorum, py- forum &c. elaboratus. C)uare poft fer- nientationcm peradam j tune enim pri- 1)10 lulphureae feu oleoiae & •ipirkuoix coneretorum partes, a motu illo intefti- 00 diu per fermentationem continuato & a ucio, magis diftolvuntur ac expandun- tUl \ undeinauras-abeunrppitedam fubcli- b°res, qutcdamjautern craffiores fuppri- uiuntur, qutffindiu vifčidum & Ipirituso- leofi 286 DE RECTA VIVENDI NORMA leoli in fucco tamquam per glutenfimul cohatrent, tamdiu fubdulcis & gratus eritf fuccus,dum vero oleofk perfermentatio- nem &acutum calorem a phlegmaticofo' 1 lutat a tartaro in fluoremredado avolanf, acidse fiunt,& ita falinae partes attenuantui atque exaltantur,acetumqi componunt. Qu£ vero utilitas culinaris ex ufu ejus tam in- quam extrinieco emergat, variš conftant experimenta 5 per acetuni mal¬ ta extrinfece, partim a putredine con- fervantur, partim digeruntur & corn- guntur , partim etiam facilioris con- codlionis conflkuuntur, ut carnes tena* ces & duraz,pifces&c. olera, cucume feS a corruptione in diuturnos ufus con; 252 fervantur. Acidum & acetum,qu°“ notandum, nonfuntidem, quianon quivis acidusliquor acetum efb utftfC cU ’ citri, aurantiorum, ribium, berberun 1 '. aut agrefta,vel fuccus pomoruminnnat 11 ' rorum & acidorum, fed ille liquor $ cc ‘ tumeft, ut fupra dičbumn. 251. fcilic e£ l 1 ' quor ex fucco fermentato fadus, ut f vino, cerevilia &c. amboque tamcfl quores confiant particulis longis, np‘ dis DE RECTA VIVENDI NORMA. 287 1 clis ac inHexibilibus gladii inftar fecanti- t bus, iisque acuds. Differt accturn a fe ■ virtute, untrni eft nempe debile, aliud • iorce, quo enim fortius eo potentius & 1 dcilius ad ufus extrinfecos, ut nonnulla ' deta a corrupdooe pratfervet, fortiffi- ' 111 a m aurem debet eiTe acetum illud, quo condiuntur res ad longum rempus con- ftrvandse, alias aimis aquofum & debile acetum condita plane ineprafacit ad con- fervationem, imo prius putrefacit & fotida recldrt. Quoadufimi intrinfecutn latern acetum refrigerat, partes refrat- nat fulphureas, fpiritus figit, fanguinem l >na cum lympha comdenfat & in era (bit, binca nimioacetiufufuccinoftriinfpiffa- r d & ineraflati per vias fuas circulantes ^pediuntur, obftrudionibusque apti bunt i unde tanta deiti morborum fca- j tu dgo. * Si quis ergo fuam vitam falubriter trati s- ^ere vult, moderare aceto & iaie fr natur, b^plandi quidem non muko aceto neefa- jcutuntur, in regionibus verocatediori- :us & naturis minus frigidis acida tuto in- geruntur, notum enim eft,in quibusdam mor- 288 de recta vivendi norma: morbis couduccre, itn non minus in fa- 1 nitnte conilitutis temperaturis fervidis 1 conducet, prscipue ubi confinnptione £ opus eft, ut in pinguibus &robullisna-[ J turis. §. X. j 1 De butyro , cafeo , oleo , ficcbaro 6 . ! 7n c Ue. Cum hucusq; de his nihil adhuc d icbuni fuerit, & qua(i e condimentorumgene- • re exclu(a appareant; quapropter perpi' Ji (entem §. de hisqu2edamadjicientur> primo quidem butyro. Unde & q u °'| modo autem fi it, non opus e fr bic te ‘ clarare,quod ancillis & plebeis jam ^ tum e(l> cujus autem efficaciae ae ut« 1 * tatis iit, brevibus declarabo. 253 Buryrum fuis parribus fulpbi^ 1 * calefacit & immixtisquibusdampa rtlcU lislerofis humcčlat gradu primo ? & tC (la n te Avicenna ad naturam olei oliva 1 ^ accedit, magis tamen humeelat calefacit. Butyrum plurimis cib:s mifceri fo!et,quo recentius eo falub |l "f cujus b.utyr®fe parres ramofe aciduio ^ lalfum rigiclis conlbuis parciculis c0l ^ r ftERECTAVlVENDI NORMA. 2-89 hendunt&involvunt, hinc acidum dela¬ la hisinvoluta in corpore noftro parum autnihil niali producunt, & ita butyruirt per fe impediendo partes confurnptivas ; in noftro corpore nutritioni fuccurrit, impinguat, tufti obnoxias fublevat, ni- mius tamen illius efuS tOnum ventriculi diffolvit, naufeam parit, appetitum au- fert: proinde vitare illud debent, qui la- xiore gaudent ventricnlo > biliofis com- plexioiiibuš quoque noxium,quia bilem fldauget. Qui eo folo delecftari volunt, j vacuoventriculopociusaflumant, quara poftcibos ingeftos , his enim fermenta- donem & refolutionerti retardat aut plane inipedic, alvum quidem laxat, multum v ero fumptum,ut omnia pinguia St oleo- vomitum ciet 254 Ex olivis maturis exprimitur ole- u na,quod recens& dulce calidse&humi- natur# eft,utn» 253 . #qualiainvirtu- te funt,hoc utbutyrum emollit, laxat, lenit, acrimoniam contemperat, lumbri- c is inlidiatur, 8c veneni vim illudit, ve- tu ftum Sc rancidum exulat,quod plus da- toni quam commodi adfert, imo tale me- T lius 29a DE RECTAV 1 VENDI NORMA. lius lampadi quam corpori infervir. 255 Condimentis etiam cafeus adnu-f meratur, qui ia multiplici bonitate ela- boratur, hinc etiam eandem naturam & tempericm haud habet. Animaliumali- mentorum rado multum quoque cafei variat bonitatem; ac etiam ipfiufmetca¬ fei actas, odor, lapor, csterteque circuni- ilantiac illum multum immutant. Cafe- us antiquus propter acrimoniam calidiof eft, & quo antiquior, eo acrior,calidor ac ficcior, concoduque difficilior, ca |‘ culoque gignendo aptiffimus fit, cipue fi fal eminet in lilo , tune urg eI1 ‘ tem producit litim. Recens vero cafe* us & mollis, non minus difficilis eonco- dionis eft, & flatuofior vetufto, multam humiditatem & oleolitatem in fe adhuc quidem continet, hinc minus ventrc 111 fiftit: attamen calculum, obftrudi° n ^ vifcerum aliolque effectus gignit, p utrl '' dus & fcetidus omnium noxioliffia ulS ‘ Cafeus a butyro privatus, oculatus,^* cer omnium longe inlanior, quia‘ciim' culter concoquitur,& nutrimentu® cra " fum pracbet, obflrudionesque pluri^ DE RECTA VIVENDI NORMA. 291 in partibus parit. Plura de cafei quali- tatibus fequentia carmina patefaciunt, qualis bonus &magis fanus fit, nimirum tališ. v NonArgus^cjgmsflonMagdAknajSlatbufel, Non Habaccuc^Lazarjafeusille bonus. 256 Saccharum& quseconditafuntfac- charo larga copia affumpta non admodum uriliaanimadvertuntur, corrofiones ete- nirn fibrarumcaufant. Saccharum natura calid2e&ficcx eft,putrediiiem arcet, fa- lia abftergit, hinc ftomachi phlegma de- tergendo eluit, renibus & veficje fubli- det, arenam Talinam abftergit, urinam promovet, pedori prodeft, quia tenues humores incraflat & falinos ad ejedio- nem promovet. Dentibus faccharum v alde cariofum eft, ideo illi laudandi, qui poft faccharata & mellita edulia & ca- fcum os aqua bene colluunt. Quo ma- gis faccharum album &compadius,eo fa- nj us eft,quia faccharum coramune feu ni- § ru m multum vifciditatis parit, vifcidum Ver o obftrudiones. In concodione fac» c haratorum apparet,nigrum mngis fpu- ^oflim & vifcofum effe,quara album.De- T 2 fer- 292 DE RECTA VIVENDI NORMA j _ I i lertur ad noftras partes tamexIndiaori-| i entali quam occidentali: ubi agri probca- I ratro perfoffi conleruntur articulis cannz f facchariferac, exfurgunt hinc arundines t digitis quatuorcirciter cralfo,quzdumad < altitudinem hominis afcendunr,revellun- < tur a radice, dein in conftitutas vehun* s tur molendinas, ibidemque fuccus o- 1 mnisexiisexprimitur,qui ii intra24-b0‘ 1 ras non excoquitur, acefčit, ncc ulla ar* j te amplius in priftinum ftatum reduci > poteft, cito verocočlusinfundicurinva* S fa conifera & exponitur loli, ut indurc* j fcat,&in longinquasregionesdeferrip°‘‘ . lit. Indi coquunt in aqua laccharum cum ! pauxillo farinae, & ita le nutriunt. 257 De melle multac in leriptis antiq ll °' rum inveniuntur controverfiz, nitnii’ urn * ^ Utrum mel ab aere puro&fimpliciter pi’°‘ veniat?& herbisfloribusq; adhzreat?de in abapibusprimocolligatur? vel utrum plantis & floribus ipfis, & lolis mel pr° vC ' niat?&apes exfugant? cui ultimz quzdi° ni aflenriri fvadet ratio &experientia> 9 ul perfzpe mel qualitates plantarum i' e ^ r ’ quasinaereinduerenequif, quas in DERECTAVIVENDI NORMA. 293 mo mel demonftrat, &thymumredolet. InSardinia mel amarum provenit,ubi ma- gna quantitas abfynthii crefcit: in Ponto fnel venenatum reperitur propter redo- dendron. Mel itaque omne ex floribus & herbis fpecialibus primario generatur& abapibus colligitur, quod fiab aere fola prodiret,hinc inde ab eo fub diverfo fapo- re deponeretur, & ab apibus inveniretur Contraria qualitate imbutum mel v. g; in rolis amarum , in abfynthio dulce & gratum. Hoc autem experientia contra- rium fieridocet, quia videmus, apes in fpecialibus floribus Sc herbis inellis ma- jorem copiam colligere, Sc alios flores nielle privatos necattingere,quibus fer- nie lingulis noftibus cmn rore ab aere mel deponi deberet fub diverfa qualita* te fi in aere tantum mel generaretur. Con- trarium etiam docent agri,in quibus flo¬ ret phagopyrutn n. 153. vel rofae in hor- tis, hx, quamvis ab omniroredeciden- te &aere muniantur, in vitro inclufe at- tamen mellis faporem Sc odorem fpira- bunt, quse evidenter ex fe natum mel declarant. Implicat denique foli aeri T 3 natu- 294 DE RECTA VIVENDI NORMA, naturalis geneologia mellis. Non qui-, dem nego,in aere volare etiam pofTe mel- j lis partiqu!as, quod pmereundo agrosj & faortos fufficienter ipiramus, fedte odorifers particute in aere volitantes e floribus&herbisprimario genirs, &P cr motum folis rarefačtae in auras tandem elevatse fuerurit, quse condenfatse rurfc una cum roredecidunt, & per nodt® corrumpuntur, ideo ab apibus nunquai» amplius colligi queunt, quia nocdis ttm- pore hincinde non volare folent, utilk cito colligerent. Mel autem eftfubft# tia liquida,craffiufcula, ex albo flavefcen s > quod cum faccharo convenit, afltemp 2 '' ratius, ipirimofius & magis anodymi ,B cll, quo magis color ejus albus,eo melisi calido & ficco temperamente adfcribk 1 ' Fiavum calidius & liccius eft, praded 111 dum apes ex calidioribus herbis &d oil ', busextrahunt, utex thymo, Uvenel roremarino &c. plurimum autem ^ j tum deprehenditur, quo enim acrius^ odoratius, tanto etiam potentius d > quodmagis utilefenibus & frigidionb^ 5 DERECTA VIVENDINORMA. 295 naturis, nocet biliofis&juvenibus, tefta- tisvefervido tempore. Mel dcmum alimentum & medica- mentum eft, quatenus multas bona; & lau- dabiles prseparariones ex mellc fiunt, ma- gnum robur perficientes, a quibus fun- dbones corporis omnes acuuntur & re- ftaurantur. Hinc Plinius mel divinum netbar nominavit. Mellis ufu fuppo- 25B nomoderato fuam vitam contraxe- runtadannum90. centelimum & ul¬ tra, Pythagoras, Antiochus Medicus& 1 helephus Grammatices, quidam Pollio Homanus, Democritus & muki adhuc , praefertim alTveti, ut Atheneus re- ^ e tt, Cyrnios, qui Gorficam Infulam in- habitanr, ideo efie longatvos, quia mellis c 'bo aflidue fruuntur, cujus ingens co- piaibi colligitur. Semper tamen refpici- e ndum temperamentum hominis, stas, & quantitas mellis, ne fel in corde fiat, adhibetur etiam ad extrinfecos ufus va- r iosut ingargarifinatibus Sc iuppurandis dimoribus. %$6 DE RECTA VIVENDI NORMA, ~ j Decibis , qui ex animakbus petuntur , o £ 5 * ferina , 359 Caro, qus ex quadrupedumge‘ nere defumitur, diverfae ipeciei, bonitatA ■atque ufus efh Animalia etiam aetate dif- ferunt, hincanimal juvenculum carnes muho lalubriores & fub adtu faciliores, - dam plane ignotus. UtPythagorei carni¬ um efum horrebant, putantes, illorutn Snimalium moreš Sc ideas per efum hunc Contrahi. Fuit quidem primum inftitU' tum divinimi, utfolisherbis & fruclibus vitamalererit homines&non carnibusbe- nef! cap.i. v, 29. Sc cap.2.v.i8.& 19. fic vide- rnus, infantesnaturas dudu impenfius in frudus,quam in carnes ferri.Homines iam,fi frudibus &herbis vefeuntur,!« 0 )^ Ermiores fieri,quam a carnibus nutrit 1 * Nonne bruta, qui herbis Sc frudibus tan- tum fuEentantur, vitam fuam ultra cen- tum annos protrahunt, ut cervi, čara¬ li, elephantes, hi plane ad trecentos a 11 ' nos vivunt, natura enim innegotio dl ' gcfltf' <• g n f d q 1 « r e v f t < < DERECTA VIVENDI NORMA. 301 I tj gefiionis durarum rcrum, uti caro edj multutn debilitatur, & ventriculi tonus 3 i feu elater deftruitur, quoniam longiore trt 1 digeftione carnes opus habent. Sacrse II quoque hiftorite carnium ufum non nifi >f | longo pod tempore toleratum fuille fc- i- runt Gen. cap. 9. v. 3. qui vero carnium efus non natura duce, fed per depra- s vatos effedus hominum introdučlus • fuit, qui poftinodum humanitatis obli- - ti, non modo carnivori fed antropophagi l effecti funt, Demum carnis efus ita in : confvetudinem devenit,ut etiam modo • abfque cibis carneis muki homines vi- ? vere non fidant, hinc omni die in horurn ufu continuant, & ventrem fuum iis iuperflue replent, ducuntque in bonis di- « fuos ,0 in punčlo a d inf trna dejcendunt y non perpendendo, fi gulae caula et- 267 iam violcnt jejunium ecclefiat. Ex- pofcunt quidam ab authoritate ec- cieiiat privilegia, diebusabftinentiae car- n es vorare - , dummodo autem non leviš r atio fit v.g. flatus vel morbus leviš fine periculo. De jejunio vid. n. 116, & 117. ^nipum prxceptum erat abdinsatia ad- huc 302 DE RECTA VIVENDI NORM/ huc in paradifo datum, ne comeck de arbore boni& mali. Quod fi obferva-j fcumfuiflfet, in tetcrnum vixiflemus. Hoc, iie nobis ex inobedientia jejunii vel at*j flinentiae contingat, jejunemus & abfti- neamus,- Sc fervemus przeepta. Jej u ' nium enim non cft fuperflitio & novutn inventura , atque primo noftris facciilis inchoatum, fed jam fuit quam ftricliffi' me primis quatuoriteculispoflpaffioneitt Domini oblervatum, prsecipue jejunium quadragelimale. De quo a Valente & Gratiano dein Honorio&Theodofld® 3 fatculis florentibus memoratum fait l!l eorum lege lata. Cum itaaue defado carnes in onm ! ' modam confvetudinem introdudte &aliam jam naturam efFecerint, ten’ 1 ' peranter diebus licitis eis utenduffl e| b ne ventriculus & tota natura exinde b' datur. Carnium etiatn diverfitas ex na 1 ' ratis obfervetur, quales magis lalutares fint Sc quo tempore. Hinc pergol 0 ad čarnem cervinam. . 268 Caro cervina včtuilior notim 11 ' fum melior čarne bubuia eft, junio^ c ’ ra DE RECTA VIVENDI NORMA. 303 j ro alimentiim fuppeditat prseftantius, fa« ciIiorifque digeftionis. Bonitas ejus in tantum prsevalet bubulae quatenus cervi I ex variis melioribus herbis nutriuntur, & per commotionem etiani majorem mce- dendo aut frequcntiore cuiTu meliorem čarnem acquirunt. Rupi capri in fa- 269 nitate fuperant čarnem cervinam,ita tamen,utbenecaro praepare£ur,alias difficilioris digeftionis caro eii • 270 Leporina caro a podori adfcribi- tur temperamento ficco & melancholi- co, fed nonfolum ifta,vcrum de podori caro quacvis quadrupedum & feniorum animalium j liccior&fumoindurata me- lancholicos producit humores. Ju- nior vero delicatior, et facilius digerens et magis nutriens caro fanitati ec deli— catis conducit n. 90. & 91. Hoc i- dem de cuniculis tam adultis quam ju- uioribus dici potefl; čarnem habent de¬ batam , in chylum laudabilem conver- dbilem. 2 7 * Interanea&extremkates animali- Uai ) funt quscdamfortioris, qužedam le- Vl oris digeftionis.Fortioris funt ventricu- lus I X. ” L 3©4 DE RECTA VIVENDI NORMA- lus, cor, pedes, rardioris adhuc digefti* , onis partestendinok, levioris vero funt f pulmones, hepar, renes, lien ac lingua. Pinguedo & adcps paucifuntnutrimend potius ciborum condimenta quani pro cibisadhibentur. Medulla & cerebruni inelius nutriunt, fanguisconco&u diffi* cilis eft, a!vi & fanguinis fluxum po* center cohibet, parum nutrit. Qq2dam animalia (olo fanguine aluntur. ''272 Cibi ex volatilibus defumurttuf gallins, capones, anferes, artates, pe r ” idices &c. facile principernhabent locum pratfertim juniorumcaro,ob paftium e * nim moilitiem & teneritudinem in fnc- c um chylofum liberaliter commutaiitub & bene nutriunt. Anfcrum & anatumca- ro, prarcipue vetuftiorum difficukef di- geritur, & craflum praebet alimentuni' • Perdices, Columba:, turtures, ph a ' fiani, fulicar, coturnices, alaudae, mnisgeneris avicuk montanz,turdi,m e ' ruk, ficeduk, fringilk, ac etiam P i1 ' vones&c.maximi funt valoris, necn 011 falubres ad nutriendum. Jam de aq u ‘ 1 ' tilibus. , DE RECTA VIVENDI NORMA. 505 §. XII. De cibii pifculentis. 273 Pifces in genere frigidae & humidat flaturac funt, hoc exianguineillorum pa¬ ter, alii plus,alii min us,quare pifces etiani plus conducunt fanguineis, biliolis feu cholericis temperaturis,quoad humidita- tern quam maxime melancholicis. Quo- ad fubftantiam aliqui duriores, pingui- oresetvifcidiores funt. Duatpriores fpe- cies prae reliquis laudabilem generanc fuccum. Pilčes econtra in limofis, fordi- dis, ac aquis ftagnantibus delitefcentes infaluberrimi funr. Qui vero in laxofis aquis, fluminibus limpidiffimis vagan- tur, optimum prasbent alimentum: ita etiam pifces ex altiori mari alati melio- >’es Sc faniores reperiuntur, quam lito- rales, quia mare in Utore impurius, atque in minori motu eft, quam in alto mari, ubi motu continuo flu&uat. In fpecie autem recenfentur meliores ex mari re- center alati Sc preparati, faliti Sc exfic- c ati jam non tam bonam ac falubrem nu- tr itionemparant,fed potius morbospro- ducunt, tales funt haleces, qui recentes U ad 306 DE RECTA VIVENDI NORMA noftras has partes deferri neqeunt, quamprimum enim ex mari proveniunt & extrahuntur, moriuntur fiatim. Qd tamen recenter parati fe in laudabilem &gratiofumferculum offerunt. Adlon* giores itaque partes potius deferuntur pifces faliti aut exficcati, ut fimtafellij pafferes marini, loligines feu calamaria, qui non admodum falubres, & paruin nutriunt, praefertim delicatiores, quo- rum ventriculus digerere haud valet j ni* hilominus robuftis & exercitio deditis conveniunt falmo feu efox, alaufa& a ' lofa, carpio, fturio feu accipenfer. Hi recenter parati gratum & bonum dant ali- mentum, & marinis prtefer untur, quia in fluviis deguntdulcibus. Inter praecipu oS etiam recenfentur perca, lucius, tinca five tencha, rubicula,barbo. Cibi multiplices exinde parantur tam quamoleoconditivelbutyro co&i- I Ilter Jaudabiles etiam recenfentur cibos p 3 ' ratae lampretuk, rinsc, anguilk, fuli, lampretse &c. 274 Cibispifculentis.etiam adjung 1111 ' fquillse fluviatiles & ard ' muflelk.funduli, cra *' DE RECTA VIVENDI NORMA. 307 tur teftudines, rana:, cancrifeu gammari, conchat,cochlese. Teftudines varise ma- gnitudinis reperiuntur, funt etiam quse- dani in raari reperibiles,qu9tdam in fylvis & aquis paludofts, quatdamin ftuviis, Ex mari capiuntur oranium majores: de qui- bus Gefherus narrat, teftudinem exmari fanta: magnitudinis captatn fuiile, fliper cujus fcutum teftaceum tres viri circumi- re poterant, & in India' tantas reperiri te¬ ftudines , fliper quarum teftacea nautse in aqua circumvehi poffint. Teftudines a coquis variis modis pa- rantur, fubftantiam habent carnisinftar, odoris& faporis grad, refrigerant&hu- mečtant, tabidis & heclicis pro falutife« ro ferculo inferviunt, & pro antidoto ver-? fus venenum & epilepfiam illarum fan- guis habetur. 275 Rante funt qu3tdamaquatic£,qux* dam terreftres,quaedam amphibiat. Aqua- tičat omnibus prarferuntur, praecipue quae ln fluviis aut fontibus puris tuentur,& funt virides. Rubette, quxin iacu- bus perfiftunt, ut perniciofa rejiciuntur. Diofcorides ranarum efum , paratum o- U a leo, 308 DE RECTA VIVENDI NORMA. leo,iale vel butyro contra omniumier* pentium venenapro antidotohaberivo- luit: ita etiam cočtain jufculo vel aqua adverfus tendinum inveteratos rigores. Refrigerant & humečtant raagis quam teftudines,alimentum praebent paucuin & tenue. Verno tempore a plurimis tam inGermania, quamltalia &Galliapro ci- bo tamfrixae quam elixm aflfumuntur. 276 Cancri feu potius gammari tam fluviatiles, quam marini habentur, i n ' ter cibos refrigerantes & humeflan- tes recenfentur, figunt fpiritus vola- tiles & feroces, hinc in atflate ferven- te , febribus & morbis calidis cum ma- gno fru&u adhibentur. Durm funtcjui- dem fubftantiae, mediocriter nutritivae, ftomachum. requirunt robuftum & ‘ ]C *‘ huc validum, ut eos digerere valeat, i^ e0 debilitatis potius fuccuseorum expi' c ^ LlS vel excodus prmbeatur. Phtyficis& ta ; bidis egregieconducuntfanitati. Cancri fi comburantur in dyfenteria valent, Gale* nus etiam Iaudat horum combuftorum cineres proficuos elfe adverfus canis m 01 ' r fuifl' DE RECTA VIVENDI NORMA. 309 fura rabidi, rt cum radice gentianae aflu- mantur. 277 Oftreae, mufculi conchis incluli, quo minus crudi fumuntur eo meliores, ideo mediocriter torti & oleo vel butyro parati pratftantiores funt. Conchae feu tertacea pro vario ufu in officinis pharma- ceuticis traduntur. Oftreae multum falis acrisinfecontinent,hincpro hujus tem¬ peratura in efu fuccus limonii aut auran- tiorum acidorum admifcetur, & plus gurtus quam nutrionis gratia in ufum ve- niunt. 278 Demum de cochleis adhuc dicen- dum reftat, cochleac tam tertaceat, quam nudx in confpeflum le fiftunt, quatdam in mari,quasdam fuper terram ferpentes. Cochleat nudae pro efu intrinfeco non funt, Sc marinae terreftribus prseferun-. tur, dein quae in locis apricis Sc vinetis 1 rcperiuntur & tempore authumnali tefti- bus occlufatad ufum confervantur. Quod fi bat in jufculo coquanturvel cum ace- to Sc oleo edantur,alimentum fapidum & bonum minirtrant, acidum quoaue in corpore noftro fuo muco ialivofo & glu-' U 3 tinan- 3 io DE RECTA VrVENDI NORMA. tinantepotenter domant, refVigerantpe- nes & incrafiant humores, confclidant, leniunt,pulmonibus &nervis conveniunr, hinc in tuffi, phtyfi Sc homoptoe utiles, Bane mafticatz facilius in ventFiculo di- , geruntur, quia dura funt digefiionis, prz- cipue in jufculo pararse. Marina eoch- hx magis ventriculo conveniunt, magis etiam alvum commovent, quam noflrates fuper terrara tantum fe trahentes. CAFUT II L De potu in genere. 279 \ D vitam n o Aram reftauranda^ Sc fuftentandam fali cibi di fufficere nec prodefle queunt, liquor aliquis conveniens jungaturadci- bum folidum diluendurn Sc deferendua 1 partibus corporis, fine hoc enim fi cC1 ' tas mera & ingens firis ad interitumvff* oriretur. Cumautemliquor fumptusn°' men fit nimis univerfak, nec etiamq ll j' vis liquor corigruusfirad deferendtirnc 1 ' bum omni Jiquido orbatum ad tandam viram, neceflarius & lolus ciat liauor humidus, qui nulli p r2tCl aque- DE RECTAVIVENDI NORMA. 31 i aqueuin tribuitur, quia aquaeff genera- ' leuniverfae generationisprincipium,hu- midum fcilicet radicale, gluten maxime neceffarium inter fulphur & falemn. 23. ubicunque illa perfluit, fuo madore in- ficit & lubricat, 280 Aquae ufus autem dupliciter confi- derandus venit,unus intrinfecus,alter ex- trinfecus. Omnia vegetabilia mediate vel immediate intrinfece & extrinfece perva- dit,irrorat & advehendo particulas nutri- dvas fuftentat ; econtra omnibus minera- libus extrinfeca tantum appofitione & au- gmentationefuccurrit. Ad corpus vero noftrum pervenit vel per potum vel etiam per cibum liquidum & humidum,hinc omnis fubffantia liquida & humida ad itim fedandam, cibum deferendum & diluendum, & ad reftaurandam humidi- f atem, qux a calore noflro nativo in« definenter abfumitur atque diffipatur, ne- ceffaria & conveniensilla fola eft. 2 81 Potus itaque in hunc finem infli- tut us, optimus ille & faniffimus eligen- ^ us eft, qui bonas & utiles conditiones pabet,nonfit glaciatus vel per fe valete’ U 4 fri- 9 » DE REGTA VIVENDI NORMA. frigidus, non falfus, amarus, pinguis autfcetidus, non turbidus, foeculentus, craffus, ventrem inflans, atque chylifi- cacioaem turbans, non aciclus,auftei'us, aut non probe fermentatus vel defaeca- j tus, in moderata tandem etiam quan* titateaffumptus lit. &c, , 28s Ojiseritur jam an potus vel cibi cxceflus magis noceat? dico uterque li ?n quantitate excedat. Ambo morbuni infeiTcpoflfunt,quantitas etiam fola quali- tatem vitiolam infert. Fertur quideni din- tius bibones, quam comedones vivere,a f “ tamen prout fubje&a capacia id tentanf« Sic videmusfratres in unumapudpotu 111 praefertim generoliim citius unum p 1 ' 2 reliquis fuam naturam deftruere & 283 adinteritumdilponere. Quiitaq^ c multum potant, haud famelici effe poflunc, quia eorum fermentu m lto nli3 ‘ chicum nimium dilutrur, fibrae relaxant lU &flaccefeunt, perquoddifficulter p 1 '^'" nam tonumfeu elaterem acquirunt.Go c c ventriculus & digellionum ftarus& natm J per nimium diluentia&ingurgirantia d lli ‘ dorum liquidorum debilitatur & p r0 ^ 1 u , , DE RECTA VIVENDI NORMA. 313 itur, hoc autem prsecipue in commeffa- tionibus feutradamentisfplendidis con- tingitj vel etiam dum corpus nimium Calefadum a quacunque caufa, tune fu- bito & nimium potu refarcire volumus liquidum. Ex qua caufa fluidorum cur- lus in nobis tardus redditur, hinc fa’pil- fime apoplexia? aliaeque concretiones lethales, coaguIationefque liquidorum & plane obitus repentini aboriuntur. Et fi, hatc quandoque fubito non contingant, fufficit,li ftomachus nimiumrelaxatus a potu a cibis folidis ftatim dolorem, ant plane averfionem eorum fentiat, et pra> ter potum vix ferculum unum amplius ailumere poffunt, ut ipfe tales patien- tes novi ante hoc potui ita deditos, quf praeter potum nil nifiparum de pane funv pferunt,tandem quidam hydropici, qui- dam phtyfici, quidam apoplexia tadi obietunt. Natura lemclhuic malo affve- baela, nullo modo. aut difficillime am¬ plius in meliorem fiedi fe linir. Verum quidem,potum citius fuas vias quani- v is longinquiores percurrere & exone- r , ar i quam cibum: nihilominus nimius V 5 potus 3 i 4 DE RECTA VIVENDI NORMA. potus fua relrnquitdamna. Optimus ade- oque & faniffimus potus, li folummodo tantu:n de eo hauritur, quantum ad ci- bos comeltos diluendos, refolven- 284 dos & naturam humcdandam fuf- fieit. Prteftat quoque potius fatpitis & parum bibere, quam unoautduobus j , hauftibus potu fuperfluo fe ingurgitare. Eatenus potus fzpius fumptus & modi- cus alimentis rite commifcetur & dige- flionem magis promovet. Nec etiam perparcus potus lit, uti namque inpr*- paratione emuliionis , li non fufficiens Iiquor additur, emullio confici nequit« ita etiam cibi defečlu liquoris fufficien- tis non bene relblvi Sc ad languinem ve¬ hi queunt. 285 Cum itaque fepius & parum bi* bendum lit. Quaeritur jam an potatio polt prandium, (intelligo) perada circi- terlemi digeftione ciborum, convenia« cum potus aliunde citius fuas percurrat vias, conlequenter citius e ventricd 0 propellatur, antequam tota digeftiu cl ' borutn perada lit, confequenter eda« 1 novo & diluente vehiculo indigeat. R e y DE RECTA VIVENDI NORMA. 315 fi lente & iti jufta quantitate potus inge- flusfit, eatenus non ftatim folus e ventri- culoexit, fed unacum cibis mixtus exi- tum quserit, vias percurrendo & hume- člando partes: fed fi cibiin prandio non fat liquidi fafti fint per potum fufficien- | tem, ut dum plures folidi & ficci vel plus judo Zaliti cibi affumpti fuerint, tune li- cet & neceflarius eft etiam potus pofl: prandium una alterave bora fumptus,quo fermentatio & diflolutio ciborum non impeditur ,fed plus promovetur,imo fine: fufficiente liauido ad perfe&am diffolu- tionem & diftributionem devenire ne- quit, humoresquerpiffiredduntur, alias potio pomeridiana, quatenus liquidum iuperfluum ingeriiur,&fermentatio rita impeditur, qua deficiente,cruditates & flatus oriuntur, majus damnum parit. C^ualisautem potus fimitati optiniecon- ducat, dico ex omni potus genere, a- ž 86 qux potus fitniffimus cenfetur de quo pluraitifequenti§. quiaomnia potu- icntovumgenera, quxquocunque modo m ventriculum ingeruntur, facile ace- icunt, qux fuo acido tum occulto tum mani- ■Ji6 DE RECTA VIVENDI NORMA. manifefto noxam inferunt. Inter fingula autem minime & rariflime acefcitaqua, qux fe fola aut immixta vino multura proficitnollrocorpori, pratcipue qui ea confvdcunt, Dc hac in ipecie iit iequens $. I. De potu aqu& tfi ejus qualitate. 287 Inter generales potus aqua pri* rauni fibi vendicat locum, nam catteri po¬ tus mediante aqua & expoftexortifunt> quod vero prior tem pore etiam aquafue* rit,probat GeneE cap. 1. v. 2 -6 St 7. tetri autem er at inanis vacua (fi tenebrit" rantfuper e am : ifi fp ir it us Det fierebatM fuper aquas. Dixit quoque D e us: fiat fr" mamentum in medlo aquarum, (fi dividat Ste. anvero ianitati optime conducatut fupra di&um, & quoad qualitatem um* cuique natur* conveniat. Dico quod fi c St merito: niii extra confvetudincm v e ' nerit, cstcroquin omnibus naturist convcniens, St vix non ubivis reperitur- Potusquoque aquae muko tempore p 0 * 1 creationem mundi folummodo in ufu e ' rat, quapropter iiadhucjuvenes a teno ,lS iupotu aqu*perfeverarentfaltem ad vu 1 ' DE RECTA VIVENDI NORMA. 317 , liuitis usque ftatum n. 132 & 133. tune mul- tofaniores & diutius -viverent, eorume- nim conftitutio tam mollis eft, ut facile a vino lacdatur, hinc pratmaturi etiamva- riieorum morbi. Reliqui potus, qui et- iam deinde primo exorti & introdučli funt ut cercvifiae, mulfae, lydrae &c. &in quibufdam tandum regionibus ufuales funt,per fequentes §§. dilucidabuntur. Ousritur adhucprius quidfitaqua ? 288 Aqua eft elementum humidum, fluidum, conftans particulis oblongis, fluidis, flexibilibus, laxo nexu invicem unitis, jugiter inter fe agitatis, glabris, teretibus, & anguillarum inftar lubrice volubilibus, cum terra unum globum conftituens, quae dum. organo tačtus im- ntediate applicatur, fenfationem humidi- tatis efficit. Quod lint oblongse, fluidae, teretes, tenues, leves,flexiles, lubriese, lic enim facile fluunt, & a lubtili aere & sethere c ontinenter agitantur, idque eo facilius, S u o funt tenuiores. Ideo aqua fontana pura non tam facile in glaciem concrelcit, DE RECTA V 1 VENDI NORMA. 319 nidgis vel minus intefline moventur, eo etiam funt calidiores, & quo recentius & fortius fluit aqua, eo etiam frigidior, quia motus inteftinus reflringitur. Inve« nitur etiam quidem aqua fontana una frigidior altera, quo enim aflluxum im« pctuofiorem habet per poros & meatus majores vel minores terrse,tantoeritca- lidor vel frigidior, unde plerumque ex majoribus & altioribus montibus aquse prolilientes frigidiores & tenuiores le- vioresque prorumpunt, quam ex plana & declivi terra. 290 Praecipua fluiditatis caufa tam a« qus quam aliorum liquorumeftpartium cxiguitas, figura, textura,& motusipfe ab jEthere vel mediante aere vel humorc intercurrente prefe&us. Sic ipfa metallo- tum fufio nil aliud effe videtur , quam Partium commixtio, refolutio & com- m °tio, quse igne refolvuntur & liquefcunt Ve l in aquis flygiis diffolvuntur v. g. au- *’ u niin aqua regia vel mercurio,argentum 111 aqua forti, itaquidem, utpenitus eva- n cfcerevideantur. Eorum cnimpartesin exi guos atomos aut particulas pene com- minu- 320 DE RECTA VIVENDI NORMA. minuta in fluorem rediguntur: ita etiaM fa!, faccharum in aqua aut aerehunrfelo refolvuntur Sc liquefcunt, quafi evolare videantui’, hoc autem fit, dum aquae par« ticulae tenuiores in poros falisautfaccha- ri ingrefife iplius particulas feparant & dilpergunt, unde aqua falfa aut dulciS fit, fingulaveroiftacitramotum fierine* queunt. Clariffimus Dočlor Boylefe fuis tentaminibus fluida a duris corps* ribus difcernit, quodeorumpartes omnino quiefcant & fe ipfas immedfatč tangant, nec ulla intercuiTentc mate^a dirimantur: unde corpora fuis conte$* tenninis noneffluunt, cumque pellatur, reliquat omnes huic mottii &- fiftunt. Econtra in fluidis partes -ten 1 ’ 1 fubftantia dirimuncur,nec forfitan fe’ llr pfas immediate tangunt, fed in contin u ° motu verfantur. Hinc corpus fluidu 111 magna facilitate dividitur, parteserem^ vario Sc indeterminato motu divifi° nl nonobftant,&locofacile cedunf. liquida proprie dicitur ex eo , qu oC J 1 piano , & declivi fluat, unde rnedio^ nafta inter ea, qua duradicuntur,& 1 ter lpirabiiia. DE RECTA VIVENDI NORMA. 321 j 291 Aqua facilc aliis corporibus ad« hseret, minus tamenpolitis,ratioefi:,quo enim corporis fuperficies feabrior & a- iperioreft, quas pracavitates facile hu¬ mor fubit,tanto plus adkeret, quo vero levior fuperficies cujusdam corporis eft v. g, vitri, metalli politi,minusadhsret, non enim tam apte & proportionate vi- i tri poros aqua iubire poteft , & fic aer fe infinuat inter vitrum&aquam, quam deprimit. Itaetiam pennis multaruni a-? vium, ut anatis, anferis &c. immediate adhaerere nequit. Cur vero non adeo pertinaciter adhtereataqua panno aut aliis eorporibus,ut pennis & vitris,lapidibufve polit«, ficut olcofi & pingues liquor.es, cumoleofie & pingues particuk ramo- s^um inftar arboris, qus tenaciores funt 5 ideo oleofie & pingues partes fuis ramulis tam firmiter,minimis etiam poris &ca- vernulis corporum adhzrent, ut vix avel- queant: ubi econtra aqus particuk brnpliciores &tenuiores, flexiles, ob- lon gsackvesfunt ramisve carentes, fa- ( iliusextricantesacab aere deprimentes, ‘luam ramofeoleofse, quse aquok citius X etiam 322 DE RECTA VIVENDI NORMA. etiam dividi & decidere pofTunt. 292 Gum oleo aqua difficulter aut vix mi fcerifepermittit, & hoc propter \x* vorem fuperficiei, nifi alicui fali immixta line, ut infapone liquet, quiexialefixo & oleo feu pingui materia nempe fevo conftat: fic etiam quando cardiaca a me- quodv. g. -cinamomi, chariophylorum &c. noununquam ingreditur, tune oleo tantiilum laechari addunt, & ambo in jnortario uniunt, deinde fenlim aquam admilcent, & Ec diflfolvitur oleum per $ acidum laccharo inditum, & cum aqua mixtioneminit. 293 Aquae merito qualitas frigida & humida attribuitup, quamvis indiffere' 15 fitad fuleipiendam utramque q.ualitatert 1 tam calidam quam frigidam, potius ta¬ nim ad frigus feu ad quietem naturama mclinat, quam ad proprium motum: 2j> experientia etiam habemus, calorem di- minui ab aqua (ut fupra Trači 2.cap- 1 ; dičlum fuit) qualiter motus auge rl & dimimii nnflit. ex min calor refr£ na ' dicis praeferibuntur, quibus oleum ali’ DERECTA VIVENDI NORMA. 523 corporis calidi poros motam materi# fubtilis, aut etiam aliis partibus fubtilio- ribus in corpore diffolutionem & avoli- tionem ulteriorem & motum validum in- hibent. Aqua eft enim, quae omnibus mundi corporibus junčja, veluti mundi quxdam gluten & vinculum indiffolubile omnia nečlit, fine qua omnia inpulve- remconverterentur: non tamen frigida aquainfummoeft, alias foret omnis ca- loris expers, confequenter fine motu, unde neceffario congelafceret: notum eft, frigus aqux intendi, dum con- 294 crefcit inglaciem. Emolliendi vero vimhabet, quatenusporis femifcet, & fua figura flexibilitatem infert. 295 Quxritur, utrum folum aqux proprie humiditas conveniat ? cum ob definitionem Ariftotelis non eflet humi- da, quiatenuis eft, juxta quod ignis fo- f et humidiffimus, quia tenuior aquaj m ultominus, quodfitqualitas tacftilisfa- c ileterminis alienis, difficilefuis termi- ne tur & adhzreat: quod fi ita, tum o- mne fluidum, utaer, ignis, metallumfu- fiim feu liquefačlum, etiam argentumvi- X 2 vum 334 DE RECTA VIVENDI NORMA. vum cum auro & argento, plumbo & ftanno comparatum, humidum clici de- beret, cumeorum meatus fiibeat, aqua vero (i cum foliis brafficac aut corpore polito, ut vitro Sc anato, plumis con* feratur,ut fupra 0.291. Cum eas non ma- defaciat, humida noneflet. .296 Refp. folummodo aqux proprie qualitashumida convenit, Sc omnia,quaJ cjus immixtionem patiuntur, fcimus qualitates organo tačrus agnofči, tandem ubi corpora dura aut mollia, Iblida aut fluida, humida vel ficca, afpera ac k- via, calida vel jfrigida, papillulis pyrainh dalibus nerveis, undique in čute copio' iiffime emergentibus applicantur, p 1 ’ 0 varia eorum figura & motu fenfum « n " primunt,intushatrentibus fpiritibus, tačhisuno verbo dtcitur. Qux afficiuitf vero has eminearias objedla, non uno lub nomine,ut in reliquis fenfibus cxp rl ' muntur, potius cum ab illarum difcre- pante vel figura vel motu, alia aliave agi" tatio Temper imprimatur noflris organi* Quando enim corpus partibus firniiter »' bi compadlis immobilibus Sc ad cont- 1 * m •• < 3 ui» DE RECTA VIVENDI NORMA. 325 dum rcnitentibus conftat, dicitur du- rum j ficut,quadaxius adhserent, mobi- liores & niollia funt. Solidadeniquedt- cuntur, qusefacile dividi nequeunt a ta- dus organo, uti fluida, quat textura illo- rum ita fibi conneditur, ut vel fponte concidat, autcontaduinon refiftat. Hu- midum vero vocatur, fi cedat non folutn tangibile ; veram etiam tadus organo exiguis fuis particulis adhsereat, ipfum- que madidum reddat. Siccum, quod fal- tim nonnihil humiditatis in tadus organo relinquit, verum quandoque praefcntem removet ac detergit. Ad fuperiorem illatam difficultatem dilucidandam,etfi aquanon adhtereat fo- iiis brafficat, plumis, aut refirtis vel vitro, nec madefaciat. Mercurius vero adhse- reat auro^flanno velplumbo, nunquam vero madefaciat manus, fatis eft, fi mani- bus, aliisque corporis partibus adhsereat a qua aut ejus humiditas ad pronuncian- & determinandam humiditatem. Spiritus & oleofi !iquoresalcalilatifeuo- ni niph1egmateprivati, dum tadui acce- duntnon madefaciunt, fedfeilatim cum X 3 par- 326 DE RECTA VIVENDI NORMA. particulis humidis in poris hsrentibus Jungu nt, & quafi madefacere videntur. Jam ultcrius de aqua. ■ 297 Multivariac vero reperiuntur a- , fpeeie Sc bonitate differentes, quz' dam enim funt (alinx, ut marina:, qusc* damdulces, ut fontana, quxdam etiani fupercceleftes, dequibus mentio fit Ge¬ li ef 1. Fiat finnamentum in medio aqut‘ rum , {d dividat aquas ab aqms. Iteni Pf J48. Jqu£ omnes , qii£fuper c celo s funt lM‘ dentnomen Domini . 298 Quseritur jam unde marelalfi*^ & quidam fontes quoque {alfi deprehen* dantiir. Relp.ad primuni, cumfol&l u ' Jia continuis inffuxibus per ventorum va- porumque copiam mare indefinenter a- •gitent, & quia ifundus maris innum ert5 meatibus & voraginibuscribratus n^P- 1 ' -tur: hinc fit, ut ignis fubterraneus fali 11 ' gtnols terne {piritus calore excitatos-’ joceano omnibus in iocis paffim conm lU ' .ničet &fal{edineimbuat. Adiecundu 10 ’ j -dum fontes per terne cavernas iat lata^ la)fedinem marinam non deponunt, vC ‘ •etfi perangullioresdepofuerintjper tra ^ 1 DERECTA VIVENDI NORMA. $27 firura iterato lacum falinum fecum arri- piunt particulas falinas,exquibusmagis vel minus falfa fit aqua. Econtra dum in terrae cavernis fubterraneis ignibus re- ! iertis aqua marina in vapores depofita ex | hiajori parte materia falina veluti in Iabo- ratorio chymico fublimatur, qui dein a minori motu accedentibus pluribus glo* bulis atthereis ad condenfationem rurfus preffi in unum iocum collečti, fontes ge- nerantur dulces. Inde ergo colligendum, fontes ac fluvios, undecunque veniant, originem fuam ducere a mari per terrse fneatus. Hoc comprobat S. Scriptura Eccleb cap. r. Omni a flumina in tr ant m tnare , mar e non redundat ad Iocum fu- um revertunturjit iterum fiuant. Vide- faus etiam a tot flumina ni lapfucontinuo oceanum non redundare, iiili fuppona- tur, pcr venas fubterraneas aquamfluvi- orum fcaturiginibus reddere. Confir- fnatur etiam, dum atftatis tempore, quan- ^°que etiam ficciffimonullaeadente plu- v * a quofdam fontes nullatenus exficcari: tamen etiam ut ab imbribus &fluviis iontes exoriantur .& augeantur. Sicut X 4 au- 328 DE RECTA VIVENDI NORMA, autem quidam fontes falini fiunt: itaet* iam, fi aqua perfulphuris, vitrioli, cu« pri, ferri,nitri, aut aluminis venas tran- St, eorum particulas fecum aufert &in* duit, hinc acidulas aut thermas confti* tuit. Qu0rum mineralium ope, prout contraria magis conveniunt, effervefcen* do quofdam fontes calidosefficiunt. 299 Quomodo vero mixturae 3qua* rum cognofci pofiint, qualia fecum ad- vehantmineralia,hatc per dcftillationem ignis tortura manifestantur, quoniam in hisreperitur terra fatua, vitriolum niav- tis, nitrum & alumen, fulphur cum file aereo avolare videtur, fin przcipitando analyfis inftituatur, falia fub eodem fčhc- matifino apparebunt. 300 Qua:ritur tandem, quacnamS < } uiS tam pro potu quamcoquendis cibis fa* u ' fcres,quscnam infalubres fiat ? Dico,fo nta ' nas, fluviatiies puras aepluviales pi’£ nia ' rinis autfiubfMfispratferend 3 s«fle,& ( l u * fenfibiliodoreac fapore carent^aloris^ clari ac limpidiinftarchryfhillinipel* uc! ' dteacetiamleviores cteteris funt,cxtm s( 1’ ebulliun:acfrigefcunt, quse demumfr*?' | DERECTAVIVENDINORMA. 329 diores aeftatis quam hyemis tempore fi- unt,hx muko meliores quam fi. adhuc lu- tofse vel argillofte exiftant. Dein quse ad feptentrionem autoccidentem oriuntur, & folem averfum habent, utpote crudat, graves,&tardepermeantes deteriores efle | experiuntur. 301 Qu3eritur adhuc, quse aqua falu- brior fontana con tinuo defiuens, aut fta- gnans feu cumulata, & putealis cx im- bribus & nivecollecl:autincyfternis, vel quse varios vapores & exhalationes 302 terreftres permixtas habet. Ut aqua mineralis feu acidulae, qux per fe vel cum vinomixt£einprandioaut ccenanon bibendae funt, quia chylifkationem tur- bant, & nutritionem fufflaminant, & perfacpc morbis anfam dant. Nec pro niedicina multum valent mane potst, quas vituperat D. D. Dolaeus infuaEpiftolaad Clar,D.Waldfchmid.datam,itaajens: Mi¬ tram acidularum ita in veniš tempera- non pode,ut fingulis refpondeat corpo- r ibus, & quam fspe mixtsr. ex inconveni- en ti miftura,rdciutione fubilmatione aut P^cipitatione venenofum quidindue-; X 5 re 330 DE RECTA VIVENDI NORMA. re valeant, quod quavis forte hora pos* fbile noa Temper a medico , Titis alias follicito & prudente, debite examinai'i &cognofči poteft. Namquot homines experiuntur , quantum vifcera eorura (qui ex pratpoftera pratferiptione medi« ci ad menluras eriam acidulas potandas fvadent) debilitentur, adeo, ut fibrae eo* rum nuilis poRmodum remediis ad pri* ftinum & meliorem ftatum reduci pos* fint, & quod maximmn damnuni in^ er runt, aciduls fatpius potatat & vix non quovis anno, pe&ori&pulmonibusex- perientia lethalis teftis eft, alias etiam ra* ro pro vera eaufa morbi pratferibi p 0 ^' funt, &utplurimumacidulx merum vix non medicamentum empyricuniTunt, eX quibus vere accidentalis fortunate con* tingens effeftus fperandus eft. Ad hoc,ut quseftioniiatisfaciam, dico, quod fiat] 113 fuperioribus conditionibus n. 300. dotata fit, tune illa optima fontana cenfet ur ’ quae continuo defluit, Sc ex monribu s puris profkiit, quae muko Taniof & j eV3 ‘ or, quam illa ex fontibus in planinca - furgens, quat plerumque ex vicinis f DE RECTA VIVENDI NORMA. 331 viis tranlporratur, et non tam longin quos du$us habet,ut in montibus,per quos ita tranfcribrari poflit. In planitie etiam impuritates magis congregantur & per terrae poros imbibuntur, &.aquse immi- fcentur. Ideo aqua ftagnans & putealis ra- ro exhaufta non ita falubris eft. Quam fi condnuo fluat. 303 Omnis tandem aqua fanitati of- fenfa eft, quae ex praviš & dagnantibus facile putredinem contrahens, lecundum Vetus proverbium:putrefcunt ni movean- tur aqute, aut qux ex caenoils aut turbidis locis, omniumque fordes recipiens, & quamvis tranftillans. Dein fluvii aqua raro pura reperitur,cum omnis generisipurci« tiae vel in eaminjicientur vel fecum defe- rat&rapiat,pifcium etiam fapor,ubi muki dantur,inaqua fanitati dffieiofus eft. 304 Omnium autempeflime notaseft a qua gladalis.&omnis potus in glade val- de refrigeratus, quia aqua gladalis valde caufticas partic* ilas m fe habet. D.Stiflerus fuffidenter prebavit,quod nimirum aqua k*c glacialis vel nivalis in aedifidorum I c *mento potentius reliquis pluviofis a- -173 DE RECTA VIVENDI NORMA. gat, nec non conum quamvis pingue- dinemunitum, a falium corrofivoninj plurimorum iniuria alias liberum, in cal- ceamentis nihilominus ambulantnim adeo fortiter arrodat breviquc dilacerct. Tandem etiam loco menftrui cauflici in diverforum concretorum refolutioni- bus eadcm aqua ipfe author ufus fuerit- Borrichius Herm. T.gypr. &Chym. cap. 7. in aqua nivali & pluviali frigida f> Jem pungentem cum fulphurc damniante quem quiu:»ni confui Bafilienfis didlh' mushaufenu, quo quidcmperpluresa n ' nos n.305, tamaftivo quam iiyemis t en |‘ pore pro potu ordinario utebatur, n 1 * 11 , cmmo? : sb «0 repcnce incidit in ni alB DE RECTA VIVENDI NORMA. 337 mam deglutiendi diffieultatem. Omnes talespotus, ut & palluftres & turbidi, vel acefcentes Sc fumme aufteri variis mor* bis facile anfam dant, utfebribus, phtyfi, aftmati, angin* , colicae, diarrhoeae, dy- fenterise, tabi, hydropi, gangrena, &c. de his Hippocrat. ipfe lib.5ded.17. refert, fri- gidumhac adferre incommada: convul- fiones, tetanus, livores quafique partium denigrationes, & rigores febriles. Item ledi. 18. Idem frigidum bellum indixic offibus, dentibus, nervis, cerebro, dor- fiili medulla: calidum vero his praeflat adiumentum. Et fed. 24. frigida, cujtiC- modi funt nix Sc glacies, pedori funt inimiea, tuffes movent, fanguinis pro- fiuvia cient, catarrhos excitant. - Ad hoc itaque tam quantitas quam qua- litas potus bene perpendenda eft, quia etfi eonfvetudo in potu teneatur , iiihilomi- nusfi in quanto vel quali excedatur,no- euumeft: quatenus inquantitate&qua- litate mediocri eonfvetudo facilius, dum tempus urget n. 308. variari poteft, quam finimio affveti limus. Quideinven* 3io triculo debili pollent, & aquam re- Y cen* 338 DE RECTA VIVENDI NORMA. ccntem fontanam haurire non audent, hujus ioco fubfHtuipoteft aqua cocbex j paffuiis min. & crem. tartari vel ex li* j q$iritia ,avena & hordeo cum fem. anifi; Sc fpemculi,vel cx cinamomo,vel galanga, j vel cafiia lignea, &c. perquas codiones aqua Gprrigitur, & gratior atque utiliot ventrjcjilp fit quam cmda fontana, pi#* fipue, ubi bohx non extant aqus fonta¬ na. • gn Quaeritur, an aqua nutriat? sfBrmative , fed tenuiflmiain fuppeditat portionem, a quanon diu vitamnodra^ protraheremus, hoc etiam experinninn brutis ut & in pildbus lagenis inclufi s > fiijbi marcefcere, & tandem plane eniQ' $• II. De Lade. Non- inmierito lac inter- potusge iiel ' a i.efero, inevitabilis namquc potus Ia$' J cit tenero in cuni s line voce puero ab univerfali fonte peftoris foeminino faaui' rieiis: itno in ut,ero iuclufo fcetui jan 1 per Cipguinem dadvehitur& conununi' oatur } iiiuyique : augmentarc incipit- i DERECTA VIVENDI NORMA. 339 313 Ifte ergo fpeciofus £ons noftrz flu- entisvitz, quifolus& unicusomnia ani- mantia fuftentate & alere poteft; non tantum in primordio vite j verumetiam dum adulti&decrepiti fačti,multoties pet* longumtcmporis fpatium nos confervat. De quo mulra: teftantur hi&oriz ut ex eth- ■nieis habemus, quamdam filiam matrilu- x farne periturse in gemebundo car cere le 'in nutricem (iibftituilTt^alia etiani filia pa- tremluumneci jamproximum in carce- ribus ob parfimoniam denegad alimenti fuis uberibus nedhreis illum ladlafle ejus- q> vitam prolongafie, Plutarchus reveilat de Sallilteato, nullo alio cibo vel potu quam lafte vitz cumculum abfolviire.Ga- lenusdelene quodam,qui centumannis ruri egit agricolanipllms pluriimnn nutri- nientum lac fuilTe. Quzro.,quale etiam inodernis temporibus aliud & melius ac frequenrius condimentum & alimen- 3 ! 3 tumplebeislitquam )aci Quiddi- camde morbofis, qui per diuturnum ^futnladisnon folum aluntur, verunfcet- la m noviter ferme generantur & fanan- tUr - Salubris itaque exuberibus proma- Y 2 nat L 540 DE RECTA VIVENDI NORMA. nat fonsomniaviventiapotans. Singula- riter verorecens exhauftus tamprimoge- nicis quamvaietudinariisacaliis, &,qua- tenuslacbutyrofa, ferofa & cafeola con- fiatfubftantia,in potum Sc cibumfiraulfe nobis ofFert, nec multa digeftione & m u * tatione opus habet, quia lac recens non cočbura in ventriculo opus habet, fed levi ieparatione Sc negotio vias chyli&' ras percurrit& in fanguinem advehiturot vertitur, nutritionemque quamoptimam largitur. Hinchečticis Sc marafino afte- diSj podagricis & diarrhofis, dyfenteri- cis fuo modo applicatum unicum iob fl ' um multoties deprehenfum fuir. 314 Antequam autem lac in ufum ve f mat inculpatum efle oportet,quia w cle a pravo cibo Sc potu quoque depM v3 ' tur Sc vitiatur: ita etiam ab iracun £ l‘ a > lafcivia>aforticorporis exercitatione vc labore, balneatione , frigore &c. °P^' mum efl, fi noviter exmuldum Sc ca * 1 ' dum propinetur, qualecumque illud*j r > fi diutiusaeriautigni exponitur, acelci, dein citius in ventriculo in gruinos abir- Oportet etiam ventriculum vacuum pr«* DE RECTA VIVENDI NORMA. J34I prseternaturali aciditate liberumingredi, alias profe&o ab acido ventriculari in partes difcedit craffas& coagulatur, vela cseteris cibis iibi contrariis, v. g. dum acida vel falfa cum la&e afTumere nobis. placet, facile corrumpitur. NecefTario itaque noffri fucci ventriculares contra- rii prius prseparandi funt, alias corpora impura, quo dIus nutries, plus laedes, re¬ ferente Hippoc.lib.2.Aph.9. & alibi lib. 5. Aph. 64. Lac cephalicis & febricitan- tibus exhibere malum: & quibus bilio- fa fecedunt cum febre au&a ,&c. adeoque fi lacventrkulo impuro ingeratur, a prae- ternaturali acido ventriculari corrum¬ pitur & acefčit, ac dein frequentes exci- tat vomitus, fingultus, tormina ,vermes, febres, diarrhoeas, epilepfias , quando- que convulfiones, multafque necis ino- pinas occafiones. Hinc etiam multoti- es infantulis funt lisec incommoda ine- y itabilia, dum mifelli lac vitiatum vel vi- l!a turum pro earum fuftentanda vita e- j u btu mendicant, lačiis peccata materia¬ li quse mfantuli aprimo nativitatis die piareincipiunt, denique cum lačtemor- Y 3 bos, 342 DE RECTA VIVENDI NORMA. bos , morborumque occafiones confe- quuntur. Non denique omnefluidtini, quodexfcatebris uberum propuTluhrr,io- differenter ad alendos infantulos & fanan- Šos šgrotosaptum natutneft: fedbene examinandum, quale propinandura lit, ne cimi ilfis mifelli homunciones pet'id plus deffruantur & torqueantur, vel pla¬ ne ut j&piffimecontingif, occidantnr. '315 Quoadhumammi lac, opoVtetif- lud debita confiftentia elTe imbuttnn & naturali colore, lapore Sc odore cohft' tutuni," quodnec in quancitate-ežigjft nec nimfa excedit. Confidentia ejos tune laudabilis efl, quando plus de fcro (piatj 1 cafeo conftar. n. 133. Ur autem lac boru# & fanuni tenello infanmlofit, nutrix efi- genda, qux non din pro priori bcta ve ' rit, quiafempercraffius& cafeofum J* 13 ' ■ • . . hab«' gis lac acquirit, quam in imtio erir n; 133, Dein fi nutrix eupepta manu ingerar, patini) quoquc & parce fitmat,£x quo lac ‘craffius tur: quam fi potu debito & ! liquido partes gelatinolas & diluat. exhoc lac tenue & fluidumi ;iC '' > pof* s ' DE RECTA VIVENDI NORMA. 343 316 Potiflimum color ladis albus eC- fe debet, modicum tamen ad luteum Sc C2{iumcoloreminclinans,econtTa fi fla- vefcat aut nigrefcat, vel viridefcat, aut rubrum vel iaphirinum colorem often- datjtale ex corruptis humoribus exor- tumeR J illadque contemnendum & 317 rejiciendum. Sapor laclis gratus eflfe debet, non falfus, nec notabiliter a- eido ialfus,aliasfcorbutigenelis, necau- fterum velamaricantem, aut quemcunqj alium fimplicem vel mixtum in lingua relinquatiaporcm. Salia enim talia aut acidum occultum latitans in la&e tenel- lulis facile aphtas,tormina ventris, epi- lepfiam, convulfionem, alvi fluxus , in- tertriginem, cruftam ladleam, micium accerrimum partes proximas excorian- tia, aliofque infantibusmorbos pro- 3 1 8 ducunt. Odorladtisnullus adverti nec efTe debet,imo rejiciendus odor acidus feu putridus v. g. cuiufdam phty- fics.Per divani erratam & fumptus quoi- Clll ni cibos Iac quoque depravatur 5 & odo- re quodam advertibili ardcitur. Quod ¥ 4 • etiarri- 344 DE RECTA VIVENDI NORMA. ctiam prius examinandum eft, antequara fugatur. 319 Non minus ab aliis diverfis anima* libus lac fugitur & ctiam emulgetur, ut ab aiina, vacca, camela, equa, capra, ove &c. intcr hsc ufttatius lac vaccinum, ca* prillum & ovillum eft, reliquorum non itafcupotiusin medicamentum quamin alimentumordinariumaflumitur. Exho- rumanimalium crasfiflimum & pinguis- Emum lac vaccinum eft, plurimumenim cafeofte fubftantiae particeps eft. Afini* num omnium tenuisfimum & maxims lerofum eft, ad refrigerandurn, diluen- dum & detergendum aptisfimura. prillo vero utendum, ubi potius adm*' triendum & reficiendum corpus opus eft Ovillum caprillo modicum crasfius eft. quod etiam magis nutrit, de quibus? > l plura ad curam p!acuerint,ad therapevt 1 ' cen transmitto. 320 Eft deniq.ue lac in genere hutn° l candidus&dulcis, conftans partibusfe- rofa & alimentari iecretis, & quant ul11 ' vis lac dulci Sc. grato iapore conft f ‘ nihilominus, dum extra corpus ube 11 ' DE RECTA VIVENDI NORMA. 345 numiervatur in loco quoclam calido, fa- cileacefcit& praecipitatur. Quod praeci- pitatum. in fuperficie florem leu cremo- remlačtis feparat, cujus portio inaxime fulphurea ieu oleofa per artificialem qua£ fationem ab aliis partibus feparata, tan¬ dem butyrum efficit. Reličlis duabus fub- ftantiis, nempe feroia &cafeofa, quorunt primatenuis,fluida& aquofaeft, nonul- iis aliis particulis, maxime falinis in ter-- mixtis: altera crafla & coagulata conti- fiens multas particulas terreas, ex qua cafeus confe&us, valde macer eft, nec nutritioni nec fvavitati arridens, nifi ex ntajori perfe&ione cremoris admixtion6 perficiatur & melioratur. 321 Ex chymicis laboribus non mb» nus patet,lac in fe ialcontinere acidum, fixum,occulmmn.3i7idum fcilicetab o- leofis particulis, quse antea -cufpides ra- m ulis fuis tamquam lacertis apprehende- ^ant, ob fubtilis materin motum conti- n uum preffionemque globulorum ab in- v >cem difrumpuntur & folvunrur, hinc ^cids fui juriš facbt, acidum faporem no- lingua imprimunt. Qu£-> 346 DE RECTA VIVENDI NORMA, 322 Quaeritur u tru m lac biiiolum fit? Refp. Quoacl ejuspartes butjrofas ful- phureas, biliofum eflfe affinno, fed non magni momenti eft, quiaferofaE ejus par- ticute prsvalentesvim fulphuris diiuunt & hebetant. Hinc a potioti frigiditatis gratia affumitur, adeoque lac ebutyratun» ob praevalentem fui aciditatem nonadeo falubre. Nifi ubi ad temperandum calo- rem, ad alvi fsees & urinam provocan- dam, vifcerumque obftmcizones toUea* das congriium judieabitur. Se- 323 rum etenim in eo contentum fo®- melaudat RauHvius ? eximius Do$° r &fummopere extollit in fanandah^drop ficca. Dodbor Moraus iliud etiam in * e “ bribusmalignis recommendar. , Lac denique orane quoad confiflenti' am non nimis craffum nec cafeofuffi, neC ni m is tenue & ferofum effe debet- Rečen 5 multum ab animali bene pafto & habi^ petitum per fe temperatiffimum e de a ' nimadvertitur, omniumque fc rrrlC 324 alimentorumpradSantiffimuni : C 11 ' - . jus bonitatem & exce!lentiam facra Scriptura profketur Exod. C^p- _j* DE RECTA VIVENDI NORMA. 347 Vide affličlioncm populi met in JEgJpto, in - qmt Jehovah^ (tf clamorem ejus audivi pro- pter duritiem eorum , qut pr £ funt operibus &.C. educamvero illuminterrambonam , in terram.cju.č fluittačic &mdle. Item Canr.4. Lactf, melfub lingua tua. Et certo laclis de- ledbum infer pcenas teniporales ipfe Eze- chiel cap. 25. retuiit: uhi DEus comina- tur : Ecce ego tradam te fitiis orientaltbus^ ipfi comedent frtiges tuas , ipfibibent lac tukni. Ipfe Salvator nofter ex Maria u- beribus ladbe nutritus fuit, de quo in- quit S. Hieronymus, neque enim fieri po- teraf, ut qux genuit mafculum &erat pu- erperacarerct laftis abundantia. Recordenfur omnesfemina verborum S. Ambroiii inillum textum,quis annun- tiabit Abraha, quod Sara ladbet fili- 5^5 um? monetomnesfceminas,memi- niffe dignitatis b.ctare proles fu- as; Quam peflime veroconfulantliberis Riis proh dolor! prodigiofa: illa muiie- res , qui fontern fuinn faluberrimum cor- P°rifque generis humani cducatorem tantum ornanti pedboris non liberorum slendorum gratia a conditore fummo dif- 348 DERECTA VIVENDI NORMA tributum fuifie Tr. I. n. 129. pratfumunt, illumque arefcere &extinguere cumpe- riculo quoque averfi corruptique ladis laborant, & proles fuas meretricibus la&andos porrigunt, quorum lac elt cloaca omnimn flagitiorum : in 10 quam fpeeioias virtutes,inquiebatDodor Greifel, Medicus quondam Viennenfis, contrahent fiiii a tali aliqua nutrice ex- ufta, & mcrcuriali fumo exiiccata. Ho* fp italis £ Marci Alumna: quam gcnero- fiis fpiritus in tali filio nutrito a ladle, in ftabulo propehircum & equos faflo, generabitur. 326, Irte vero primorum riortrortitn anteecfT;>rum potusicilicet aqu9t&la$> s , palato eorum non ita diu ariferat, ut eo folo ulcrocontinuafTent,fed alios adhu c lemporis fucceffu xnvenerunt& excogi' tarunt potus,tam perexpreflionem b' u ' čluuiii quorundam, quam perexcofti°' nem elaboratos ut vini, lydrx, mulfc» eereviiiae <&c. de quibus §§.feqaent eS gent. DE RECTA VIVENDI NORMA. 349 §. III. De vino , ejufque (piritu ft u ejjentia. 327 Vinum nihil aliud eft,quam fuc- cus ex uvis expreffus, & tandem per fer- mentationem defaecatum, nimirum uvx dum ad maturitatis ftatum deveniunt, porro in lacu feu cupa vinaria pedibus cakantur, vel ligneis inflrumentis folum- modo contunduntur, przcipue ubi haud perfečtam maruritatem nanci(cimtur,vel non in magna copia vines & uvac repe- riuntur: &ita fuccusexprimitur,utdein noniine mufti veniat , poft hoc fuccus ifte recens doliis committitur & dum vel a motu fermentationis impeditur, dumintra valaligneafulphuv accendunt, quo fumo vehementeracriacidoqueim- praegnatur, effervefcere non patitur, muftumque perpetuum appellatur, ex quo paucus aut nullus fpiritus deftillatur. In ftomacho nihilominus eluitur & nos mebriat, quiaibiprius fermentat. Quod fr vero in doliis motus fermentationis ^ defarcationis admittitur & promo- Ve tur, per quem particulte alcalicae & a- cids ab invicem continuo recedunt, & 350 BERECTA VIVENDI NORMA, & inter ie raoventur: cxquo major vola- tilifatio & vini ipiriruolitas exori- 328 tur. Quamobrem vin um fermen¬ ta tum & ejufdem feces deftillationi fubache, copioiam dein fuppeditantfpi- rituum porcionem, ii vero u varnim is ia- erintad maturiratem fuperfluam educb:, & qctaii corrugatae & inlpifTatae fucco, in horurn fucco dxpreffo rcrmentatio no« tam cita & rite procedit, ve! plane fup - primkur, idque ob humidkatis indpiam & particularum ramofarutn copiara :q u3 •ratione etiam illud Vinum feu muftui« ex taiibus uvis exprefTum gCttfltlt/ majorem obtinere iolec oleofiuu dulcedinem. Quare etiam exiUo0fi n ° r •copia fpirkuum deftil!atmqquam ex gis fermerifatis. Quo enim vinum & e ' rit minus dulce & otedfum Smrngis -^ 3 immixtum, meiius & citius ferment' fcit, majoremque prstbetfpirituuntcop 1 ' am deilillando. Po/lmuftiferm^' 329 tationem vinum indiesmagis& ,lia ' ; gis redditur pcilucidum & claru«J> nam quaedam pamculse parietibus v ;l 1 adhatrem, tartaj*umque. gignunt > DE RECTA VIVENDI NORMA. 351 damadfundutn prsecipitantur, faeccm- queconftituunt, inqua magna quandtas ipirituumrednetur, & deftillandoextra- hitur. Muftum aut vinum ex debito matura- tis uvis componendum &exprimendum eft,alias fi nonadmuturitatem pervene- vint debitant p vse, ex his potiusompha- tium exprimitur, quod furame acidum, nec ex ventre tam cito exit, Ted mo- rando varias excitare poteA paffiones, nec per vias urinarias tam cito pede labi- tur. Phlegmata infpiffat &pečlori nocet. Pum vero muftum ex perfesAe maturis uvis perficitur, ac per lentam fermen- tationem depuratur, muko iaiubri- 330 us eft, quam fi fermentado retine- tur. Non enim fermentatum mu¬ ftum aut vinum digeftioneminventrieu- lo retardat, debilitat aut plane jnvertit, & multoties in fermentationem dcdu- ftum per luperioraomnia vixnon ejicir, quod fi fioc non fiat,tune infiat, obftru- K > Mileni auget &c. dein etiamfi ex nora 1Jre maturatis uvis vinum componitur, Ut in quibufdam pardbus vinearum rati- 352 DE RECTA VfVENDI NORMA. 331 ratione defedus coloris a Tole con- tingit: Ubi nimirum vinese verllis feptentrionem vel inter occafum & le* ptentrionemlituatsefunt, vel in parribus frigidioribus vel demiffioribus plaurarz, lltcunque uvx perfede non maturatse col- liguntur, ex quibus vinum aufterum & fumme acidum noftra: natura: pernicicr- ium paratur. Tales vinete potius nori planrari aut II plantata: eradicari & M ignem rejici deberenr. Quid enim prod- eft tališ frudus, qux non ad peF&$®° maturitatem pervenit, quid inde aliud Iperandufn, quam raorbi varii tura mors. Potius iraque extirpentui’di» danre Matfh. cap 3. v. 10. Omni s non ferens fruČlum bonum extidetur , l!f ignem mittetur. 332 Varia igitur vina excrefcunt,qu£ et ' iam differunt ram in colore, odore,qo anl crasfitieveltenuitate, & terate, qualK 3 ' temque diverfam induunt vel magis al!t minus calidam vel humidam, quo enlIli plusfpirituola& minus acida funt, c& 1 diora, minusque humida erunt, E RECTA VIVENDI NORMA. 357 runtur ; quibus enormitatibus, li vi- ta fedentaria, otium & fomni meridi¬ ani n. 459. &461. accedunt, proinde, ut nec fuperfluiditates exhalent, nec im- puritates falinte, quo minus circa articu- los fubfidere poffint,ab exercirio difflen- tur, certe plus feminis hujus alcalifatiin uberem morbi articularis fegetem con« ieretur. Enarratum fuit ffipra n. 284* ad per- fe&arn concočlionem & diftributionem chylirequirifufficiens diluens. Quo- 339 modo autem folo vino pratcipuefor- ti & generofo, practer quod, nullum alium potumfibi quidam eligunt, cibi in ventriculo fatis diluentur, fi moderate iilud hauriri & inpauca quantitate affu- mi deberet,vel quomodo fufficiens hu- miditas fanguini largietur. Quod ft vero fufficienter & in magna quantitate po- tatum fuerit plus inebriabit & exficca- adeoque optimum, fivinum medi- ° cre pro potu ordinario ufurpatur,quod foo naturali phlegmate fufficienter dilu- tu na, aut alio addito vel aqua, vel leviore \Vino temperatura eft, przcipue ii nimis. Z 1 forte 358 DE RECTAVIVENDI NORMA. .. . . . _ -* forte & atftatis tempore fit, mero enim fa* pientia obumbratur,ii abundaverit infor* titudine & quantitate, prout deniqj regio, aetas, temperamentum, annum, ternpus, vi&us rado fvalerit, plus vel minus illo fortiore vel debiliore feu dilutioreuten- dum eft. Inlpicianturn. 61. & 96.& 132- ac 28i*A.cidum tamen & aufterum prstvalens omnibus naturis perniciofiffimum : 340 ideo vinum nee in aciditat.e& auAeri- tate,nec dulcecline, nec fortitudine, quam maxime autem in quantitate pr*" valens, neq$ nimis novum unius vel duo* rumannorum vel recens fanitati condu- cibile eft. Sed ex hoc medium participnns quod nimirum fitim delet, digeftionem promovet, faciem levi quodam rubore perfundit,ntlllos capitis dolores pi’o cl ’ e ' at, quos autem utcunque non defaecata & non fermentata vina excitant, vel a plane ad ebrietatem ufque pota» tU ''• 341 Quanta autem mala ebrietas pod ** trafaat, monent nos iacn textus, ea averfionem habere. Ut EpheF cap- y v. ig. Notice mebnari vino , in qM° e fi 11 xuria. Et Olese 4.V. 11 . Formeatistf DERECTA VIVENDI NORMA. 359 cbrietas auferunt cor. Eri a m Joel. r, v. 5. Expergtfcimini ebriiflete (f ulu- late omnes, ejui bibitis vinum in dulcedine: momam perut ab or e 'veflro. Quam enim abominabilis homo ebrius! Circe pocu- lis fuis Uly ffis focios transformavir, £Div. Chryfoftomus homil.58. in Matth. Ebri- etas,inquit, fues ex hominibus facit. S. Auguftinus in fermonibus de tempore. Si te,inquit, (arnicitiar-fcilicet gratia) vel alium inebriaveris, habcbis homincm amicum,fedDeuni inrmicum. Alio. fermo- ne hanc infaniam deplorans exclamavit: o infelicitas generishumani! quam mul- ti inveniunrur, qui ebriofos, amplius quam oportet, cogtmr biberej & ance oftium pauperibus petentibus,vel unum aqusE frigidne calicem diffimulant d are, tales fimiles illi diviti (pofteafepulto in in fer n o ) qui epulabafur quotidiefplendide; fid cujus jantiam jacebat Lazar us cupiens fat ur ari de micis , qu& cadebant de menft e jus 0 nemo Uit dah at LUC.16.V.19. ad men-* iain amicus fapiens invitatur, & Rultus domum remittitur. Quoties non lanitatis poculafunt pharmaeopolarum lucra! Po- Z 4 nas 360 DE RECTAVIVENDI NORMA. tius itaque fequamurconfilium Proverb. 23. v. 20» A o li ejfe m conviviis potatormn, neein comejjktionibus eorum &c. & PetrU v.5, Eratres,fobru e flote (5 vigilate. Ul" 342 terias de ebrietate hsec fcribit.Paliff" genius: Hancigitur fcito ejfe gulam ,cuifemper etkndi Efianimus, noEle 'atque die ,jludiumque bibendu Quampkriqus Deam creduntgS prorfus adorant - - - - - - at errant, Haud dubie. Namaue bane nileft obfmniuW 1 fl Quod natura homfnis-magis adverjetur, At quicunquegula indulgent, t 5 gaudia ventsu Se&antur ,fiunt hehetes-furnoaue ciborum (Haud fecus ac nebula fol) offufcatur eorum Ingenium, 15 nequeunt veri fpeitdre nitorenu Pracipue quotiesfiomacho ferventiu vina Obtundunt, cxcaquepremunt caligine mentsm- Necftudiisfaturo gojjunt ineumbere ventrs. t . Vnde fit ut minimum fapiant s finemque qwant, Propter quem terris illos natura hcavit. Nec phs cognofcant, quam grex oviutttve 1 umve: Itnmo etiam quanddque minus, quum vina c e>c brum '- -J --........... -"V ‘-... Et menfa 15 paries fefe motare videntur 0 f«da ebrietas, mirni lethurn: o vitiorntn tfti- m RECTA VIVENPI NORMA. 361 llutrixacJcelerunil Quidnon mortalia cogis Pectora? quidp ertenonaudent? Jurgiajites f Pralia dira movesjT %audesfanguinefufo: Pcr te occulta patent, animum linguatnque re- Jolvis : Te fugient metas atque puder. Vit at c, pttdeiu dum, Hanc pe/lem, o mifcril qu& vosfacit effef ur enter s Nec minus infanos rcddit , quam mater Orejlem. Sordidior qua res, qu ri ' tus generat & recreat, prtecipue quibus fanguis ipiritibusper nimia ftudia& bbo* res, venereosque exceffus depauperatus eft, vei quibus aliunde fpirituum fu$" ciensdedtgeneratio, ut in fenibus con-* tingit; ideo etiam fenibus op time con- ducit, moderate tameri potatum,tamc a ' lorem quam humiditatem largiendo 344 utGalenus cap. 5. de fanitate tuem jil afferir. Vinum fenibus optimume^ ve* •DERECTAVIVENDI NORMA. 363 vel inquibus flibjecEis maflfa fanguinea Sc fpiritus fuppresli & obruti funt, ut i n me- lancholicis & phlegmaticis, ledentariam- que vitam agentibus, quatenus vinum moderate futnptum languinem puriorem & fubtiliorem lpiritusqj a&iviores reddit: vel quorum ventriculus plerutnaue lan- guidus depreheiidirur. Quod li cibus Sc potus convenienti modo commiiceatur & fermentet, eximiam adbivitatem tribuit viniliquorftomacha 1 ifermento debili Sc enervato, cibosquc concoquerc adjuvat, hominesque floridos efficit, quia maflam fanguineam tenacem & muco lam attenu- at & corrigit, aquas luperfiuas per uri¬ li am & fudorem lenfibilem & infenfibi- lern expellit, (liane virtutem praecipue habet pellendi urinam vinum Radker- Ipurgenfe & Luetenbergenfe) reereat mentenij binc dicit EccleE cap. 19. v. 22. Vinum non ad latietatem reuebrietatem fed ad hilaritatem creatum efie, nimirum, Vinum moderate potatumfanitas eft anima ticorpori. Jam de ellentia leu fpivitu vini, S ui »os inebriare loler. 345 Vinum conftat ex elTentia fubtiliP- Tima, •364 DE RECTA VIVENDI NORMA) fima, incorruptibili, & adjech copia a- quacinfipid2corruptibilis, acetiam oleo quodampauco, unc 4 uofoqj combuftibi- li. Tandem continet in fe Tal corrofivum, quod ex ejus capite mortuoin deftillatio* nerelidlo extrahitur. i Vinumquopluribus conftat paiticulis fubtilibus ieu ipirituofis volatilibus, e° minus a frigore concrefcit, quia tam tiles particujae indefinenter a materi®*' therea agitantur. Cujus fpiritus extra- $us quo magis redlificatus eft, tanto ca- lidior & iiccior exiflit, qui penetrantifft" mus, incorruptibilisevadit, &putredi- nireiiftit, talisque fpiritus feu eifefl' 346 ti a vini eft furnrne cordialis, & m#* 1 ' me analogus noftris fpiritibus j unde etiam cordis tremori, five pa!pitationie x caula flatulenta &craffa vifcolitate con' fert, fpiritus vitales generat, ventriculun* roborat,vomitum iiftit,cruditates dige r ^ r » flatus expellit, fenfus acuit, comateop' preiTos refocillat, tumores refolvit, ar cet coagulationem fanguinis in contufionM autfpiffionibus, cruorem refolvit actji' fcutitjUt ut omnibus his afFcdibus fab s ^' DE RECTA VIVENDI NORMA; 365 eiens fpirims vini,attamcn nimium & tre- quentcr haudus multos pravos gign it affe- dus, quoniam fpiritus nodroš inflammat leu in nimium motum concitat,& ignis ad i n dar eorpora exliccat, nimirum humidi- tatem nimium refolvendo & dilcutiendo in auras.Nocet itaq^biliofis &calidis natu- rišjhepati quoqj & renibus, hydropem & Phtyj£n gignit, obed; apopledicis, epile- pticis,& pueris. Ita non minus de aliisfpi- ritibus feu edentiis intelligendum e d, qui non tantum ex vino, fed etiam ex ceraks, fragis, baccis juniperi&c. eliciuntur, qui fpiritus mcdiantefermcntatione & extra- dione atqj redikcationefacileparantur, ut etiam ex variis aliis frudibus & herbis. 347 Omnes vero fpiritus,fub quacunqj iorma rofolii, aquse vitsc &c. abufive & fepius fumpti, funtfpiritus potius rores & aquae mortis, quia humidum natura- le exkccant,& per poroscorporiselimi- uant ,relidis corporibus cradioribus mi- nusad motum aptis, vitaautem a motu. ^uamdiu nodrihumores rite movcntuC & drculantur, tarndiu vivimus. Spiritus idi fubtiles, quamvis anodro ta- 366 DE RECTA VIVENDI NORMA. tadu extrinfece frigidi fentiuntur, nihil ominus calidifunt,quia fpiritus viniab- undatfubftantia aetherea, fulphurea &i’de volar ili,qua inflamniabilij quod autern 343 calidi extrinfecenonfentiantur,inio frigidiores quam ii a glacie cutis tan- gerentur,’ id provcnit a magna illGrum fubtilitate & fluiditate. (Quo redificati- or fpiritus, eofubtiliorfupponitur effe) Ab his fubtilibus fpiritibus partcs folidz tadus,ut eorpus craffius, non tam cit° in ni o tu ni citantur, fed dum per po*’ oS cutis fanguini conununicanturj&hiip 1 ' ritus vini particulis fiibtilioribusfa°" 349 guinis junguntur, motum illorum adaugent, calorifque effeduni pi'°' ducunt. Hinc calida in medicina numpl' 3 ' 111 us, quz humores & fpiritusnofh’O sltl motum majorem excitaut,frigida, los in motu impediunt. Jam 350 Quaeritur, an vinum alat nec ne? Pocatores quidem interrogandi fo J ’ cnt ’ qui parum aut nihil comedunt, arra men pinguefcunt. Refpondeo, vinu 0 ?’ quo antiquius & fortius, minus ali® 1 ^ eft,hcc potius ad tempus naturam DE RECTA VIVENDI NORMA. 3 6 ? iervat, largiendo nimirum (piritus, a qui- bus mufculi magis expanduntur, quatn utabfque cibo &perpauco fufficientem nutritionem corpori pracbere & exinde vere pinguefccre poffit, quamvis quo- rundam natura paucis con centa lit. 351 Quseritur etiam, utrum vinum a- čbu calidum ieu calefadtum ianitati con- ducat? Refpondeo,omninoabexperien- tia confirraari hunceffedtum, quia qui- dam ab acbu frigido vino ftatim alteran- tur&infirmantur,& a calido confervan- tur lani. Ita Riverius narrat,Coftzum vini calidi ufum quibufdam in fequentem mo- dumdepraedicare: in potu ordinario vi- tium calidum ebibitum ventriculi imbe- cillitatem corrigit, non infrcquens enim eftobfervatio in illis, qui cumventrisfla- tibus, doloribusque ob malam coftio- nem perpetuum torquentur, ubi calido potu uticcepere, omni prorfus ejusmodi moleflia loluti, meliorem niultos jam an- nos vitam vixere, qux obiervatio modo e dam quibusdam prodeft, conivetudinc autem fervata, 35* Qu$ritur demum, quafe vinum fu- g 68 DE RECTA VIVENDI NORMA. fuperfiuum a!iquos homines fopidos & quietosreddit, econtra alios vigiles &in- quietos, furibundos? Refp. quiareperb unturhomines, quorumfanguisvifckJuS &tenax eft, qui magis ad dormienduni n. 450. prodives,dum enim bacchi liqu 01 ’ tenuis cerebriglandolofosacinosperme- at, vifcidioreš & tenaciores obftruit glan* duias & poros; unde nullus in cerebro excitatur motus inordinatus, quam e- contra, quibus fanguis eft volatilis, ^ fubtiliorum fpirituum plenus, hi enim m fomnum minus propenft funt. n. 4^' nam canaliculi hujus cerebri confinuo expanduntur & inflantur,quia (pirituoii & volatiles fucci eodem incitantur, q u * per confequens promptiuspercerebruj 0 &nervofum genus incedunt, quam 1,1 vifeidioribus fabiečHs: hinc omnia e°‘ rum organa mobiliora fiunt, lingua m' quacioreft, manus & pedes agiliorefque, veneris organa prurig |l,e coeundi vexata, imo univerfa corp° IlS machina alacrius movetur, dum vCl ^ fuceeflive particulae fubtiiiores vinih’ 0 inde confumuntur Sc in auras abeunt, * lidis | DE RECTA VIVENDI NORMA . %6g li&isparticulistenacioribus & phlegma- te incraffatis, tandem etiam inquieti la- pore obruuntur profundo, quandoque eciatnperpetuo, ut in quibusdam apople- Xia n.336 i tačlisacddiu §• IV. De cerevijta, fen Cerčris vino. Ex atnopolio officinam cerevifiarianl adeamus, dum enim grando čopiofe ni- tois de coelo noftris vitibus mittitiirj Sč illasunacumbotris contundit & frangit, aurab aliave prava tempeftate vinese de- iknmntur, & uvse deficiunt, vel in qui~ buškam partibus terrae aliunde rton plan- t^ntur & reperiuntuf, unde defectu hu- j«S ( elaborati liquoris vinoli, eereviliant Woqui mortales excogitarunt, non ta- iwenubique in eadem bonitateparatur& %vatur. 353 Componitur &elaboraturauteiii cerevilia ex aqua & frumento optimo n on mucido aut corruptOjaddito lupulo^ debet etiam debite coqui & purificari per fermentationem, non bene fermen* tata & defatcata feu recenš cerevilia ob- bruftiones parit &flatus i & quandoque A a tor- 37 o DE RECTA VIVENDI NORMA. tormina gravia pracipue fubie&is tene- ris. Ita etiam corrumpit languinem ce* revifia , fi niraium vetas, acida &horri- cla aut vappofa lit. Pro potu itaque eli- gatur nec nimis recens, ncc nimis vetus, nec nimis dulcis, nec nimium amara. Pli¬ ni us lib. 31. cap. 3. aquas omnes nimis | amaras rejecit, ut etiam Apocalypfi ca P- 8• v. 10. & u.Multi bominum ab aquis ift’ terierunt , quodamar&fačlg ejjent. Sed de* bitecočb, benefermentata & purificata 11011 nimium amara cerevilia falubrise/1, quae vero in noftris his partibus raro tam bona, ut in aliisprovinciis elaboratur& reperitur, quod li vero bene parata chylificationeminventricuIooptimc ac '' juvat, nec non una cum cibis in la iK ^' bilem chylum converfa, fanguini zq ae gratus amicus efb. 354 Non minus cerevifia elaboi’^ ur diverlae fortitudinis, ita ut ab una cifi uS quam ab alia inebrietur homo, adeoq uC iiarc etiam fecundum conditionem tein ' peranienti, netatis, regionis, anni te*"' poris &c. moderanda & ca ute hauric 11 ' j da eli. De hac Qua" ! DERECTA VIVENDI NORMA. 371 355 Quaeritur:an cereviiia vel vinum plus alat? & an vini vel cereviliat ebrie- tasnocivior? Refp. cereviiia ut ex fru- gibus confeda & tanquam alimentum potulentum, extradlum & excoctum nos magis alere poteft quam vinum, quod etiam experientia oprime confirmatur* cereviiia potatores fepius pinguefcere quam vini amatores: neque cereviliae e- brietas ita nociva,quamvisdiutius perli- ftens ut vini. Vinum ob potentius acidum &{pirituafcentiam majorem & fortiorem klionem vehementiorem infert, quam cerevilise vis & fortitudo, quaz conliftit in falis efifentialis chryftallilati live gra¬ nulati ,& olei attenuati copia. Prout etiam fubie&um&confvetudo erit,ma¬ gis vel minus ab uno quam abaltero,ut potunimio & nocivo,kditur. 356 Mulla feu hydromel ex aqua & melle conficitur & excoquitur , prout denique plus vel minus mellis adjicitur, iortior deprehenditur mulla, qux tamen non omnibus temperaturis convenit, de- ubftruens quidem efle deprsedicatur,pe- clorique grata ac utilis. De melle ejufque A a a qua- 372 DE RECTA V 1 VENDI NORMA. qualitate fupra cap. 2. $. 10. n. 257. jam di&um fufficiat. 357 Sydra autem expomorumautpy- rorum fuccu fit, vel ex fru&ibus dulci- bas auta cidis exprimitur,an te&poft pera- člam fennentationem ex dulcioribus fru- dibus fačla,potus valde gratus eft: utra- que tamen infervit poft meliorem dcfeca- tionem pro aceto. Prout autem de acidis & aufleris fručtibus elaborata, tanto plus ctiam frigidior & infanior eft , tormina ventris & alios morbos parit. Pro aceto tamen non incongrua, & in multis locis tantummodo pro aceto infervit. Aim e ' quam vero aceicit, & ex dulcibus P) T ' j ris autpomis elaboratur,potusgratus & J nutriens eft. Flatus fumme generans,p! e ' beis Sc laboriofis hominibus non ita n°' cuns. $. V. De Potu Cofe, Tbee , ChocoluU atfueuf* Tabac&. 358 Multivarii hinc inde tra#atus Sc deicriptiones de hispotibus in lucern e ' duntur. Cum autem non omnibus in nm- nus DE RECTA VIVENDI NORMA. 373 nus incidant, & unicuique fuam liceac opinionem aperire: hinc non defui, de hispotibus meam etiam addere. Quan- . tum autetn horum potuum. farna indies crefcat,quotidieelucet, attamen raaxima pars hominum, praecipue in noftra Euro- pa fxpe prsejudiciis occupata, hos potus calidos contemnit, & ut primo excogi- | tatos rejicit. Sed fi ex hiftoriis antiquis I illuftraretur, potus calidos non noviter & primo excogitatos effe, led plus quani ante mille annos apud Romanos, 359 Gratcos in ufu fuiffe, faperet, apud quos potus calidi non curiolitatisaut guftus,fed ianitatem confervandi Svi¬ tam prolongandi gratia adhibebantur. Hinc ab Etymologia nominis tefte Varrone poculum calix nuncupatum fuit ab aqua calida. Ajente lib. 4. calix a calido, quod in eo calidus potus ap- ponebatur , & calidum ex eo bibe^ bant. Famofrffimus Seneca de ira mentionem facit lib. 1. cap. 12. irafcun* tur boni viri pro fuorum injuriis: Sed faciunt, fi calidus potus non bene praebeatur, fi vitrum fračlum, fi calceus Aa 3 luto 374 DE RECTA VIVENDI NORMA. luto fparfus eft ,& alibi cap.2.de ira cap.22. parum agilis eftpueraut quidam fervus, auttepidioraquapotuserogata, aut tur- batus torus, aut menfa negligentius poli¬ ta &c. infania eft. Roms propria hofpi» a crane,inquibus tamvinum, quampot uS excodus calidos pro pecunia vendebant. Sic. Amianus lib 2g. de Ampelio judice Romano meminir,quiprohibuit 2 nop 0 ' lis, ne tabernasvinarias ante horam qu ar * tam aperirent, neve aquam vulgariaroca- lefaceret quifquam. Cajus Caligula uiw n j aenopolam ad mortem condemnavit , c i ia in diebus illis, in quibus Brufilk fu DU ' J celebraretur , aquam calefa&am p re£i0 dabat, tamquam fcelus in Ilrael conai' 1 .! - fum. Philo lib.de vita theoreticapof uil1 calidum delicatioribus, &fibi vitam lo fi ' giorem iervantibus adfcripiit. Unde v ‘" detur, quantumpotum calidum jam p 11 fcis temporibus veteres pro confervan fanitate & prolpnganda vita Haec vero tam fobriapotus calidi c0 °^ c tudo tandem aboleri ccepir,forfitane* ratione,ut in Angliacontigit,ubi o 11111 potus calidi interdidi erant ex y ‘ tion c > DE RECTA VIVENDI NORMA. 375 tione, quatenus homines apud talem po- tura convenerant, Sc occulra rcipublica ingrata confpirarent, & quiafobriiapud eum rnanebant, hinc occultat eorumcon- fpirationes non tam facile manifeftabaa- tur, utiapad potum vinofum fit , bene attcndentes A ngli textus Proverb. 31. v. 4. Nalitimfecretum , ubi ebrietas regnat: ade- oque tabernas vinarias & cerevifiarias atq j fpiritum vini vendendum nullo modo prohibebant. Sit ut fit ratio quacunq;, cur potus cali- di aboleverint: nihilominus conivetudo illa potus calidi tamquam oblita, ruiTus in Japonia Sc China revivifci Sc cxtolli per potum Coffe & Thee cceperat, & ad nos Europaros iterato tradučfa , & ita potus calidusnoflra vita refiorefcere inchoa- vit. Ptimotenus quidem folum a nobili- bus ditioribus ob fummum pretium, quo vendebantur hi fruclus &folia, hic potus ufurpabatur, jam vero etiam apudcom- munes homines in ufum venit: & qui- ^cm apud multos in nimium Sc exceffi- vum. 360 Vt itaque potus tam Coffe quam Aa4 Thee 376 DE RECTA VIVENDI NORMA Thee falubris fit, in quantitate debits fumendus eft: ficut e. g. medicina,quam« vis fuum auxilium fummum adferat in debita dofi data, in excefliva autem ve« nenofa& exitialis fit: ita etiam Coffe& Theepotus excefiivus pefiime audit, quo non tantum homines languidi fiunt, & cibum aveiTantes,fed in certiffimam mor* tem fe muko fiepius conjiciunt. Per a* quam enim tam calidamcontinuo&ke« quenter forbendo ventriculi fyfienia e- nervatur 11.283. ejufq; fubftamia quafico* quitur &mollefcit,&quidem magisap 0111 TheeutfiubtiIiore& penetrante, quani a potuCofie.Eft ergo potus thee quam cofk nimius&excefiivus nocivus,econtra fk* bito tempere &quantitate moderata ptus magnam utilitatem vit* noflrs na - fert, fanitatem a mukis mor bis praefervaf« 361 Semen CofFe, ut patet,&aD- Heningero delcnbitui. eft euonynio »' miliš 7 Egypdca, fru&u baccislauriiim' 1 ' li. Arbores copioie nafcentes in-EerM Arabia felici et jam etiam inaliis & < l ul * dem proximioribus locis, excrefcunt‘ 1 magnitudinem tiliae. Semen fen nuC el bujus de recta vivendi norma. 377 hujus arboris funt pailidi,fabapaulomi~ nores, altera parte convexi,alteraplani, infigni fulco notati, bini, fibi invicetn cohaerentes, tefti folliculo membranaceo tenui,exfufco nigricante. Coffecrudum more leguminum in farinacea fubftantia favet fal fixumdioreticum, quodinuftu. i - laro paululum extricatur, ut a fuperfufa aqua fervente refotberi velimbibi poffit, hinc folum uftulatum Coffe ufurpaturin infufo aquaefervendiffims. Šale coti- 362 ftatdioretico,fed admodum blando & non nihil volatili & temperato,pol- lettamenmajore, alcali fixicopia, quam Thee, ideo acidum magis fubiugaturab illo. Vifcidum quoque diffolvit, & ad u- rinam dilponit, fuppreffos torpidofque ipiricus fufcitat, & ad obeunda munera alacres reddit: potius obeliš & craffis, pituitolis vel phlegmacicisconducerevi- detur, quam biliofis & macilentis,& quo- vum fpiritus inquieti &nimisagilesfunt. Quod fi vero quibufdam ventriculus mul- ta v *lcolitate aut cruditate indigefta obru- tu s lit, prsecipue qui multumfolent vo- rare & parum laborare, talibus fummo- A a 5 pcre 378 DE RECTAVIVENDI NORMA. pere conducere videtur, quibus digelli* onem melioremque diiiributionem & nutritioriera promovet. 363 OptimumeftCoffeinfufum,quodex: recenter uftulatis granis eft confedlunr Perliani ferme fmgulis diebusCoffe ere- mant tantum quantum pro diei ufu iU lS fufficere videtur, & procrailinare non linunt. Potum exinde confečluminnia- jore quantitate hauriunt, quara nos hau- 1 rire audemus, ratio climati adfcribefl- da & naturis, qui non vino & potibus > ipirituofis adfveti, & vix alios, quam p°' tum Coffe & Thee hauriunt, tranfpii’ 3 ' tione etiam majore humiditatis in corpO' re per cutis poros in iilis partibus calidi' oribus fruuntur, quam nos: hinc bene lit, qui poft hos potus calidos corp uS bene a frtgore muniunt, ut dein leviš fr' dor facilius fequatur, praecipue qui db s non multum ludant. Cortices horuu 1 364 nueleorum raro ad nos transferu! 1 ' j tur, quorum infufio multo potentio f efl, quam ipforum nueleorum. deco rtl ' | catorum. 365 In uflione autem horum nud e °' run 1 DERECTA V1VENDI.NORMA. 379 rum Coffe bene perpendendum, ne ni- miumvel nimisparumurantur. Eatenus infufum & exinde decoclum non forte paratur, vel plane nullius valoris. Sal e* «im volatileper nimiamuftionem diffol- vitur Sc diffipatur, vel ii non fufficientei’ grana ufta fuerint, fal intusretinetur,& per coclionem relblvi Sc extrahi nequit. Hinc taliter cočlum nullius virtutis de- prehenditur, Sc plus vencriculoingratum Sc nocuum eft. 366 Potus itaque Coffe fufficienter Sc rite paratus non tantum fanis, Ted etiam nutltis infirmis debito modo hauftus conducibilis eft. Hic in catarrhofis af- fectibus tam capitis quam pedboris,in rau- cedine,tuffi, &aftmate valde proficuus: ita etiam in reiarandis obftrudlionibus, in debilitate memoriae, & capitis dolori- bus, in vertigine & morbis comatofis atque apoplexiis, fomnolentis etiam, qui occupati funt Sc afomno impediun- tnr. Prodeft etiam ad fobriendos ebrios, laudem quoque ftbi facitinphtjdiincipi- c nte & confirmata potus Cofte curnlacte co- 380 DE RECTA VIVENDI NORMA. cočtus. Prodeft etiam in podagra & rheu- matifmo atque angina. Prsecipue equidem recommendatur moderatus porus Cofte ventriculo debi¬ li & languido, vifcofitate & flatibus, at- que aciditate nimia & exinde orta ioda obruto, in vomitu Sc ventris torminibus, in calculo & arena renum&veficz quan' utiliffimus. Multi libi imaginantur,quoda potu frigido folum, ut in kidate fervendis* iima fit, fitis magna deleatur, ubi econtra- videmus,quoplusbibuntur, plus litiun- turpotusaquollpr2cipuefngidi,ap0‘ 367 tu calido CofFe & Thce omneiu litin' profligi ad multura diutius temp° riS fpatium, dummodo faccharum inmagna quantitate non additum lit, qaia hi potus, quo minus dulcificantur afaccharola" 10 * res Sc virtuoliores funt. Qui etiam exi" 111 adpr£ecavendos&expellendoslumbric° s > unde fsepius prolibus concedendi Funt. ' 368 Quo vero tem pore leu oi’din e conducibilior hic potus CofFe eft? vixnon quavis dieihora, attamen ^n 1 languidum & vifčolitate vel cruditateo rutum ventriculum habent, poft fem' 1 DE RECTA VIVENDI NORMA. 381, geftoscibosveladhucmelius mane hunc potum hauriant, quivero ftatim finita Sc fumpta comeftione, ut plerumque fit, plus deledtationis quam neceffitatis gra¬ da affumunt, nill alium potum in minori quantitatehaufi{fent,qui vero aliunde a- lium potum fufficienrer aliumplerunt, rnox inchoante vel linico prandio nou adeo utilis a plurimis expertus eft, quia per nimiam ingurgitationem liquidi fibrae ventrieuli nimium diftenduntur Sc afuo tono enervantur, elater debilitatur, fer- rnentum ftomachale diluitur &obruitur digeftio bona. Satius itaque eft peradta femidigeftione prandii, quseper duas aut tres horas contingere folet, quatenus tune jam partes liquidiores egreflatfto-, macho, tune ad reliquias ulteriores aut etiam tenaciores partes ulrerius rcfolven- das, acidum& ©leolum ramidum, quod in quibusdam peradta menfa fodam cau- ftt, domandum, vifceraque dein intefti- nalia ulterius releranda utiliter, ut hau- r, atur. Cum ladle vero mane aut abfolute peradta digeftione ciborum, femper et¬ iam ventrieuli conliitutio oblervanda eft, 382 DE RECTA VIVENDI NORMA: ne fit valde impletus vel cruditatibusvi* fcofis, aut etiam biliofis &c. gravatus, tune lac plus nocebit, quam proderit. il* li autem tanto pejus faciunt, qui ftatim ab* foluta comeftione CofFe cum lade co* fiumpotantvid. delačF. n. 314. De potu CofFe obfervavit quidesn DP« Nentres, quod illis, pronis ad tremoreffl manuum, vel nimium flacidos artus 369 habentibus, potus pratcipue matu* tinus CofFe tremorem caufet & auge* at, quatenus a potu CofFe fibrat adhucma* gismollefcant& relaxentur, hoc autem ut plurimum fit, ii corpus fit valde eaie* fačfum & Ipiritibus diffipatum. Qi oi1 autem in quibusdam appetitum p r0 ' 370 fiernet, id plerumque prsparatio 111 non bonte CofFe adfčribi debet, vC qui nimium & mukaš plenasFcukelas e ' bibunt, etfi duae aut tres fufficerent. P er ' pendendum efi de potu tam CofFe qua nl Thee, quodatamexigua quanritate ticularum alealicarum, quod CofD^ Thee in decočlioneamittit,deco# ufllJ exaltarinequit, prsecipue ubi non na

cipitur, tanto utilioreft: non enim ha fuo calore aduali dentes afficit, nieli uS $uoque falivam incidit ae allicir. CAP UT IV. De motu & quiete. jDRo priori de cibi & potus fervandi mo* do enarratum fuit, quo fanitas ho- minis Sc ejus longaevitas vira confei’ varl valeat,& a morbo immunisreddi,nem- pe per debitam & fobriam ciborum St potus fumptionem : nihilominus dotel. problem. 47. Sed. 1. moturn » DERECTA VIVENDI NORMA, 389 381 quietem debitam. ad fanitatem tuen- dam & morbum prcfligandum ad- feribit valde effe utilem j ubi refert, non tantum falubre effe cibi menfuram non augere,fed etiarn laborem feu motuin corporis non minuere.Et Galenus de ffuc- corumbonitate &vitio c.2,quamvis fo- brietas debite & ftri&e fervetur, fi vero motus exercitium corpori moderatum defit, facile in morbum incidit, Hippo- crat: quoq* 6.Epidem. fanitacis ftudium effe,non fatiari alimentis & effe impigrum ad labores. Quam obrem qua?dam de mo¬ tu &quietemoderato recenfebo. §■ i- De motu in genere in fpecie. 382 Multivariis modis corpus noftruni humanum moveri folet, cumenimiliud extribus partibus integrantibus, folidis nempe, ipirituofis & fluidis compo- natur, & finguk hse partes aliter mo¬ veri foleanr. iolidae enim partes ut Hip- pocrates divifit partes in continentes , contentas & impetum facientes, Tub 8 u ‘bus non folum offa, cartilagines, verum quoque tendines, membrana?, fi- Bb 3 brat 390 DE RECTA VIVENDI NORMA. brae carnofae, nervi, vena:, arteriz, lynt- phatica & la&ea vafa, & ex illis compo* fita & decompofita vifcera , cerebrum, medulla fpinalis, cor,pulmones,ventri* culus, inteftina , mefenterium , omen* tum, epar, lien,renes, velica ,genitalij, glandulae,muiculi,cutis,ungues &c.verbo inter quas fingulas partes fui motus dif- crepantia notatur. Sub partibus fiuidis humores intelliguntur tam laudabilis> quam excrementitii. Sub primis Tuntchy* lus, fanguis, lympha, Taliva, liquor 11°“ machalis ae intestinalis, Tuccus pancre* aticus, lachrymae, humores oculorufflil bilis, lac, Temen &c. Sub fecundis, un* Tudor, mucus narium , auriuffl vC t na &c. qus etiam in Tuo motu variantni’, denique ipirituofa: partes, ieu impetum facientes Tunt ilk iubtiliores a$ive ac Tumme mobiles moleculat, quat in paren* tum femine latitantes primo commnn** catse, dein per alimenta quotidie reftitij* tat, ac diverEmode in partibus variis a'* terata:, imprimis vero per mehanican' 1 cerebri modificationem detenninata^ motuuin ac feniuum reliquorumqn^ DE RECTA VIVENDI NORMA.' 391 cfionum,tumfpeciei tuni individui con« iervacioni neceflariarum caufa efficiens &authores funt. 383 Cum itaque fpiritus Trači. 3. n. 46. per nervosad fibrasmotricesimmit- tantur & illas inflent, fub harum autera fibrarum matricum omnes čarnoII villi liibintelliguntur, five fimul jundi feu in vinu in faficulum coiledi, fi.vidilperfi.rcu diftindi fint, hinc vel mufeuli formati, vel non formati, appellantur. Formati funt, qui inuniverfacorporisexternare- gione non minus, quam interiori fub ti¬ tulo mulculorum fe fiftunt,qui commu- niter in caput, ventrem, & caudam, aut redius in tendinofas binas extremitates & čarnem interpofitam dividuntur, fin- guli vero hi mufeuli non folum arteriis, veniš, nervifq$ funt inftrudi, & per ftami- na cxiliora ac tranfverfa filamenta meni- branacea diflinčli $ veram etiam mem- branea quadam tuniea fatis firma invefli- ^intur. Non formati vero mUfculi,utin x~ fbphago, ventriculo, inteftinis cernimus, P^rurn intereft, num fecundum longitu- 4 ineniquam latitudinem extendantur,aut B b 4 ex 392 DE RECTA VJVENDI NORMA, - - »■■ ■■ ■ ■. . ■- - - - - — cx fimpliti vel multjplici ferie conilant Nulla attamen, quoad omnes has part« praerogativa formati? fibris campetit,ctim iUa? cunčtae in hi? di&isnonformatisfeu difperfis videri etiam poiTint, madotjujs attente prarparationem illarum aggrcdi* atur, Idcirco in omni motu per harunj fibrarnm (in primi? tamen formatarutn fbu colledarum) influente? fpiritusfua elailicitate & turgefcentia caufa efficiens funt. Patet enim per experien tiara čbam, quod nulli finidQprarterquanrfp^ ritibus, per nervos ad fibras motri?« * traniitus concedatur, quoniam refe$' s aut ligati? nervis (ubito ceflat hsc ari' 0 ? proptera ab ipiis Unice inflationem ^ a ' rum perfici.Per mechanicum experiW? ni tum demondra tur hapc affio: nantin b fl1 ' tis vivi? detrada pelle mufculi a tali in* fiatione abbreviantur & curtantur, & i ,liae motu? lacalis annexarum partium P r0 ' ! ducitur & propelli mr, Hxc de motu cot* I pori? varia intrinleco. 384 Solidte corpons noftri paites lummodoinftrumentaliter habent, cl,nl non agant propria d? intrmfeca foa vU ruto, DE RECTA VIVENDI NORMA. 393 tute,fecl a virtutfe matrice impetum obti- nent & vigorem, univerfa autero hafo- JjcJs partes, pro fitus, figura, connexi- onis, tcxturaquc diferepanria, ufibus quoque diverfis inferviunt, nune enim fluidas, jam fpirituofas partes continent, movent, depurant, digerunt, exaltant, variifque aliis ufibus aptasreddunt, non tamen aliter,niii quatenusperenniafflu» xu perruunt, ab illis ipfis incitantur, & aftuantur, Motus autem, anfiatfola prafentia& jmpulfu anima rationalis vid. fuperius, dum de anima ačftone dičlum Traft. 1, cap. 1, §. 5, ubi diflurn, motus aliquos fieri in nofiro corporeindependentesab anima concurfu, alios econtra imme- diate ab ipla derivari. 5 S 5 Cuui ergo corporis motus aut e- jus evercitia, & hiš oppofita , otium & quies non param tam fanitati,quamlon- g tvitati vita contribuant, morbolque pi °pellant. Motus temperati utilitates, ^ Uds i^nftro corpori praftare folent, in j° 'oniiftunt,ut mediantemotufucci a- '■nentavii, & fanguis attenuentur,& ad Bb 5 circu* 394 DE RECTA VIVENDI NORMA! circulationem promptidres reddantur, qua intcrnus calorpromovetur,augetur & ex caloris augmento felicior nutritio fiat. Et utcorpusfaciliusperfpiret & ex* crementa per proprios dudus deferan- tur, unde membra atquc artus roboran- tur & folidefcunt, tandem horum mo- tus adaudus corporaab externis injuriis feu cauiissgrotarefacientibus magisdc* fendit, & contrarioadvenientimotuire- fifiit. Sub motu compluragenerade- 386 prehenduntur,utambulatio, ctirfus> faltatio magnse aut parvte pilae lufus, geftatio,navigatio,vedio,equitatio. natio &c. plura fimilia, quibus valetudo confervari poteft. Unde Afdepiadespl e * rofijue morbos vidu moderato Sc exer- eitio medicori profligi afferuit. Fridionem corporis quoque ad m 0 " tus genus fpedare voluit Cornelius Cel- fus, nam quilendentariam vitam degu Iir ’ Sc nullo exercitiorum genere utuntur> fridione quam maxime indigere viden tur, ut calor excitetur, humoresattefl 11 entur, & perlpiratio major fiat,quap llJ res innoxii humores excernuntur, DE RECTA VIVENDI NORMA. 395 per alvi aut urinae, falivsque & narium muci folius excretionem. Qu£ autem fricdio potisiimum fenibus conducit,quo- rum orgafmus excretorius aliunde jam debilitatus & enervatus efh Sub motu dcnique intelligitur quod« cunq; corporis exercitium moderate fa- dtum& ad ianitatem confervandam uti- lisfimum,habitu etiam refpečtu loči, mo- di,mtatis, confvetudinis, lexus, dignita- tis,temporis &c. nec non panem lu~ 387 crandi gratia, quoniam infudorevut- tustui panem /ucraberis(Jci\ictv uthumores in motu fuo debico con- ferventur. Poft 393 DE RECTA VIVENDI NORMA. 388 Poft fumptum cibum leviš fačla deambulatio aut commotioutiliseft,ea- tenus cibi citius digeftioni incurrunt,& toti corpori nutritionem& robur facili* us pamcipant, fulpe&us autem vehe* mens motus aut labor ftatim a prandio fufceptus, fi llomachus nimium cibiso- neratuseft, ubi natura ferme omnes vires 1 digeftioni & non aliis laboribus impe«' dere debet, inquocalu Poftprmdimn paufa, ne c (les, nec e as can/h. Undefo!ebantyeteres minus in prandio quam coena affumere, ut faciliuspoteraat fuisnegotiisincumbere, Sc ut quampl l |' rimi olim parcius in menfa Sc in diaeta vi' vebant. Moderno autem tempore p au ' ciffimi, &potius prandium lautius m' munt, quam ocenam, imo prandium 31 ‘ feram usque nočnem vel permultas ho iaS continuant & menfa: inledent, quafi P 0 * meridianum tempus foli gute impende 11 ' dum efTet. Uti vero moderatus motus corp 01 * noflro fumme neccflarius & utilis eX 389 peritur j itaecontra valde adauc uS DERECTA VIVENDI NORMA. 399 iive per ambulationem vehementem, fivepercurfum, laltum, vel cattera exer- citia inftitutus, vires refolvit, fpiritus dif- fipat, vitalemque calorem imminuit, un- de fuperfluiditates excrementitiae fuper- abundant,ficut ex optimo vino per inten- fiun calorem & intrinfecum excitatum motum fpiritus extrahuntur, phlegmate &capitemortuo remanente j ita nimius motus fpiritus noftros vitales, & fo- 390 lidarumpartiumfubftantiam exhau- rit & diflipat, coctionem pratpedit, venas aliosque lzpe rumpit dučfus, unde vomitiones, expuitiones, ac mi&iones fequuntur cruenta:, motu etiam intenfe excitato fanguis ex,tra venas fertur , in- flammationesexcitantur, aut etiam fan¬ guis in veniš nimiutn exagitatus &,per ar- terias fortiter propulfus febres , cordis; palpitationes, capitis dolores & apofte- tnata, multosquealios languores produ- cit, praeferdmfi pcnescorpus praviš fca- teat humoribus putredini maxime idone- is, cjuivalrdoagitari motu per univerfura corpusferuntur, & m imbeciiliore.parte tumores & ulcera excitant, ut docuit Hip- 400 derectavivendinorma, ■ Hippocrau 6. Epidem, Sedi. 5. fi impuč* gatus laboraverit, ulcera erumpent, fiati- tem ad inteftina vel ventriculum depofiti* vomitus & alvi fluxus enormes protez duntj febres accendunt, aliosque plures morbos pariunt. 391 Dumfumus ergo ab exercitio ni- mis fatigati&calefadli, tardi ad qiiietem nos componamus, prius nec bibendmtf nec comedendum prodeft, doneč fanguis sefluans refrigetetur, Sc ipiritus deperdir! per quietem reilaurentur. Sit ergo dfi quiete $• n. De qmete. Quemadmodum moderatus motus valetudini noftrae futtimo eft emolunien- to, ita moderata quieš eidem pluriniu 111 confert, & poft labores dulce lenimen, utHippocratesannotavitlib. ž. Aph- in omni corporis motu, ubi laborarcctf' perit, quies ftatim laflitudine aufert * cu‘ Poeta confentit: £fuod caret alt er na requie , durabite n<* n C J 1 Hac ref ar at vir e s , fejfaque rnendfA ■■■ v * & £>E RECT A VIVENDI NORMA. 401 & idem Otti corpus aiimt , animits quoque pafcitur illis. Quidquid in noftro corpore movetur, nifi reftauretur i defatigatur,&fuum 392 robur& elafticitatem deperditjillud autera fit, dum Ipiritus per cutis fpi- facula exhalant^ unde in diuturnis exer- citiis defatigamur &defatigatiautem per quietem & alimenti & potus fpirituofi aC- fumptionem cito reftauramur,in quibus alias tauta diffipatio fpirituum , & par- ticularum tenuiorum deperditio tam ci¬ to e maffa fanguinea fuppeditari nequit. Ob continuam etiam agitationem vitia- turdrudura mufculi, auatenus nimirum plus fubftantis folidac deperditur i quam per nutritionem reftituitur, evidens e- nim eft, per laborem przcipue iiimitim non tantumlalTafi corpus > fed etiam ema- ciari adeoq;fpirituum copia ordinaria ma¬ jor requiritur ad fufficientem illarUrti ifl- flationem & contradionem, contribuit etiam deperditio fubftantise ligampnto- rum & cartilaginum circaoffiumconne- xorum, qua£ inmagniseorporis exerciti- Cc is 402DE RECTAViVENDI NORMA. is noti parum atteruntur, acconfumun* tur, ifta vero lingula per quietem revo* cantur, & per novam alimehtorum af- fumptionem fueceflive reftaurantur. 393 Etfi vero quies corpori defatiga- to folamen & lenimen adferat, nihilo* minus mulci dantur, qui corpori nulla* tenus laffato quietem nimfam tribuurL & per multum temporis ipatium parum aut nihil le commovent, quibus morus tamen fumme neceffarius effet. n- 30 ' Quse nimia quies & fedentaria vita o- mnibusnaturisadverfatur, (nec inultu'-' 1 juvat obambulatio in cubiculis, i® 0 394 quandoquepluscapitinocet) N» n,a quies itaque corpus fuperduicb^' tibus, quae non eliminantur, impjet’ CI " borum cocbionem, eorumque clidribu- tionem recardat, fpiritus infufcat, v ’’ eS enervat,corpus obefum fegnc & i nva dum facit. UndeOvidius: ? Cernis, ut ignavum corrumpant otUcorf :i! • Ut capiant vitium , ni moveatttur #0* | Uti autem per exercitia feu nl0ti corporis complures morbiprofiig unt ^J imo mulci addies vitacimmunesam 01 ^ DE RECTA VIVENDI NORMA. 403 per motum debitum confervantur: 395 ira e contrario nonnulli morbi ex o- tio aut quiete fuperflua corporis pro- gignuntur, ut arthritis, renum & vedca; calculi, hydrops , fcorbutus, catarrhi, hinc dicitur vita defes&otiofacatarrho- rum genetrix, pradertim , qui raultum vorant, &parum laborant, eatenus enim €x'crementa Teu vitiod humores ex cor- pore lento pedc eliminantur , alimenta non rite aut diu nonconcoquuntur,ideo crudum alimentum cerebro iuppeditatur & variš progignuntur aegritudines. 396 Imo quies Teu otium ultra modum feu neceffitatem protra&a non tantum covpori, Ted eriara ipd anitnae immor- tali detrimentum adfert, adeoque nun- quam in tali quiete corpus & mentein conftituas, ut otiofus ds auteffe dicaris, neque in inutilibus tempustranfige, quac nec anirnse nec corpori commoda adfe- mnt, quoniamper otium multae malitiae mtroducuntur. Eccl. 33. v. 29. David poft- < l uai >i in domo otiolits remandt, labora¬ nt adulterio, quarndiu autem ie in mi- I dtia exercitavit, non infultavit ei luxu- C c 2 ria, 404 DE RECTA VIVENDI NORMA. ria. Sic etiam otiofa Samionis apud Da- lilam commoratio, quse ipfum interfecit. Salomon, dum occupatus effet in aeclifi- catione templi, non fenfitluxuriamjfed mox recedens ab opere perfenfit iniul- tum luxuriae 5 & deficiens(fa:mina initi- gante ) ad idola, adoravit in thalamo vi- tulumaureum. Hinc S. Hieronymusno$ opportunemonet Epi{lol.4.faciro aliquid boni operiš, ut te Temper Diabolusinve- niatoccupatum, mens faturetur medita* tione aut lecbone falutifera, corpus ex- ercitio, &ftomachus cibo. Ne mireris L. B. me di&is theolo* gum imitari, patet perfkpe, medicuffl & confeffarium apud aegrotum conveni* re, ubi quandoque Termo medici niag lS aegrotum ad animae bonum reTuTcitat & commovet, quam conTeflarii. Conting 111 multoties etiam in defedlu fpiritualis 1T]e ' dici, quod tam corpus quam animan 1 -medicus ad falutem difponere debear- Quod ii itaque quidam otii damna n 011 curet, qua: per hoc corpori nocent, D' tem animzfalurem perpendat, q uSC P^ išepe perotium deperditur, & anm ia g e ' DE RECTA VI VEN Dl NORMA. 405 gehennam mittirur, Quid autem prod- clt homini ( li univerlum mundum) leu oinnes utilitates, pura fanitatem, di- vitias, honores, regna mundi lucretur, anima vero demmentum patiatur: reftat itaque quaerere falutem animae & fanita- tcm confervare corporis & reliqua fe- quentur cum benedi&ione. 397 Eft itaque quieti in ta n tuni in- dulgendum,quantuni laffato corpori ne- ceffe eft,non aurem totam diem vel mul- tis horis in otio traniigere, & quidem non tantum domi,&in locis obiccenis,ubi ani- mani inquinant &fanitatemfuam privant, verumetiam adlocum honeftifTimumte conferunt, nimiruni adipfam Ecclefiam non ad oran dum, fed ad afpiciendas fa> minas formofas, ubi loco orationis, aut piac vel utilis medkationis tempus inu- tiliter, imopeccatis gravibus applicant, noti fibi perpendentes ,Domum Qeitfpor- tam c Jfanguis, menftrua, Taliva, lympha , hu¬ mor oculorum , narium, pericordifi ventriculi,alias humor digeftivus Teu fuc¬ cus gaftricus dicfcus, aqua parturitiontf* Multiplici vero ac admodum vario modo in corpore humorum Tecretio fih quippe non Tolius utilis ab inutili aut vice verTa,fedetiam unius utilis abaltero,q uia ex pluribus utilibus fimul commixtis plu- radiverlis fumftionibus deftinataTuntj a ' deoque aliis in locis Tuum Tolvant p en ' Tum necefle. Nam primo videtur Tecic tio fieri in inteftinis partis chylo& a DE RECTA VIVENDI NORMA. 413 fatcibus, dein partis ferofae ac liiperflute a fanguine in renibus tamquam inuti- lis ab utili. Aliqui quidem admittunt & putant,per velica: poros foris intro 405 fpedlantes lnateriam urinofam, an- tea in vapores tranfverfam , ad ve- ficam tranfcolari, cui taraen repugnat cxperimentalis demonflracio, dum a cal- culis in ambobus ureteribus hscrentibus omnimodam imo lethalem urina: fup- prcsiionem confpicimus, ex quo pater, tantummodo per renes urinam tranfcola- ri & per ureteres ad veficam adferri. A- lia occurrit fecretio utilis ab utili, ut fe- cretio laclis inmammismulierum, femi- nisin teftibus virorum, in hcpate bilis, in pancreate fucci pancreatici a fangui¬ ne &c. Hasc cum potius ad primampar- tem theoria: fpcclent, idcirco redeo ad ulteriores 6. res non naturales & quiderrt ad excreta & retenta. De quibus lit in fpecie §. I. De excreiis retentis alvi (j? urinu. 4°6 Quomodo vero excreta & re« te nta fanitati oblint dicenda reflant.Nani a 414 DE RECTA VIVENDI NORMA, fi excernenda detinentur aut retinenda excernuntur, variš exindein ceconomia i nnimali turbae excitantur, quod inhs- | morrhagiis videtur excesfive fiuentibus., j eatenus enim principia ačbiva fianguinis fpoliunt, calorem ejus diininuunt, vel plane morbos frigidos caufiint. Si vero čonfvetae evacuationes fupprimuntur, morbi gravisfimi exfpccbntur, ut hy- i drops, afthma, apoplexia,fcabies, iderus, febres &c. Unde debitant excretioneiB e(ie oportet, annotante Hippocrate Apb* 75. fecL 7. Qualia lint, qus per uripas ac alvum fiibeurit,&qu®pei-carnes abe- unt, & li qua alia corpus a natura i’ eCC " dat, fpechre oportet, nam fiparum,p aI ^ vtis tnorbus eil, fi multum, magnus • » valde multum, jam tale fuerit pernici 0 '* litin. Optimum denique fi natura ope* retur lecundum aphoriimum, ni mir 11111 j fi qualia purgari ieu excernioportet,e** eludantur, confert, perferuntque alacri- ter. Sincontra,difficu!ter ferunt. Side° ! ' q$ evacuatio qusvis naturalis viamfri' Vut naturalem & tam in quantitate quam Iitate convenienti excludatur, valet 11 1 ni DE RF.CTA VIVENDI NORMA. 415 m conducir. Quod fi c contrario v. g. tam alvina: quam etetera excretiones de- I bito non excludantur tempore & via, ex- j citant naufeam, & inappetentiam, rati- one enim multitudinis feu quanti vel pravac qualitntis vis obruirur ,& refiften- tem multitudinem fuperare haud poteft. Indeingeftacorrumpuntur, nec fermen- tant exade, quae corrupta nifi vomitu, vel diarrhdeaevacuentur,ventriculi ačli- onem ita conturbant, & irritant, ut o- i mncs ventriculi a&iones inordinatas effi- 1 ciant, quibus depravatis varii & peffimi riioris contingunt, inquienteHippocrate , 2. Aph. 22. Quicunque morbi ex reple- tione fiunt, evacuatione curantur, Sc quicunque ab evacuatione repletione cu- J rantur, & aliorum contrarietate. Communis vero lex natura: eft,ut ficut fuperfluae humiditates noftro corporinu- triendae ineptte p ar tim per ludorem, par- tim per infenfllem tranfpirationem n. 4°7 400. exhalent 5 ita etiam excrementa alvina quotidie femel vel bis ex corpo- r e excludantur, pro ut plus ciborum af- ! ftmitur. Quodficontingjt,nutritiopuri- or 4i 6 DE RECTA VIVENDI NORMA. or fit, corpus vegetum reddens, bene co< loratum &fanius omnino vivit.Si vero ea* dem in corpore ultro detinentur alimen- tum inquinatur, fanguis impurus reddi- tur, Sc ienfini intellinorum convulfivam contradionem auc inflationem, tandem- 1 que illiacam paffionem, inducere valenf. 408 Alvus adeoque lubrica a ponori majuscommodum adfert, quam adiln- da Sc indurata, quia huniores vitioli Te una cum alvo ex corpore eriam reliq u0 exonerant, & inukorum morboruni cau- las evertunr. Hinc plurima damna fem 1 ' nar pracipue fedentarixexperiuntur,<]ii£ li quandoque per odiduum alvum vlX femel deponunt, variis obnoxiaeexift un ^ morbis, ut catarrhis ad dentes, vela pedus aut colum, ut & cephalalgi«, P a ^‘ pitationi cordis, aliisque fymptomatibus* Si autem alvus nimis lubrica Sc diuti uS contingit, corpus quoqueneceiTarioa 1- niento defraudatur & contabefcere 1 ° cl ' pit, vires confternuntur, Sc non raro i n ' teftina relaxantur,vel abraduntur,unde 1 enteria,cceliaca,dyfenteria, teneft 1135 ! 409 & alia mala oboriuntur> li vero a v DE RECTA VIVENDI NORMA. 417 excrementa fecundum naturam fe habe- ant,mollia, & mediocris confiftentiac fint, colore fubrufa, nec admodum foetida, copia etiam fecundum proportionem partium folidarum ingeftis refpondeant, tuncfalubrem datum indicant. 410 Urina fimili modo ii j ude excer- natur, corpori confert, ii vero diutius retinetur,ifehuriam lethalem inferre va¬ let. Hoc nonraroii expertifunt, in con- viviisautaliisoccafionibus, qui urinarn prat verecundia aut ex negligentia nimis diu fupprimebant non recordantes ver- ficuli: Nec micium retine , tiec fortiter comfrime anum. Excretio autem urinac non rite pon- derari poteft proportionipotulentorum, quo enim major diaphorefispninor quan- titas urinac eft, quz plerumque a vehe- mentiorimotufeu exercitio eorporis. n. 385 - aut etiam a folo calore fufcitatur, quo tempore minor excretio urinae fit, ll tcunq$ tamen quantitateliquidisaflum- pds ad proportionem juftam refpondeat. 4 1 * Nacuralis vero color urinac fulvus D d feu 4*8 DE RECTAVIVENDI NORMA. leu citrinus line fedimento apparere de¬ bet, quod 11 cum fedimento, illud album, vel Izve &aequale lit, quod li alterius for- mge &mixturx,lignificare vult vel nimiara voracitatem,vel fu turam morbum.Fitet- iatn urina nimis alba & dara a nimia 412 potus non generoli alTumptione ,per nimium enim potum pr£ecipueaque- ura aut vinofum debilem & acrem nimium diluuntur & praecipkanturinr?' nibus, imo retinentur, alias eoloremu- rinae fuppeditantia magis exaltatuni. $. II. De excretione retentione fudorts tj infi n ‘ filis tranfpirationis. 413 Non immerito Tudor inter excr vel exercitio, aut vivendi modo vana- tur. Hinc videtur in locis calidioribu 5 majorem tranlpirationem fieri, q uanl l , tt locis verlus feptentrionem litis ?p cl V a DERECTA VIVENDI NORMA. 419 au&am denique humorum quantitatern cx quacunque caufa fačlam, v. g. perex- ercitium maj us,vel quocunque modo ca.- lefa&um, humor ferofus inglandulis ex- cretoriis cuds cumulatur,quipercutem egrediens vel egrcffus aquse ipeciem feu fudorem refert. 414 Sudor differt ab urina quoad fubtilitatem,quiamateria fudoris tenuior eft,& quia pori cuds minus patent, quam renum,hinc non ©mnis portio fudoris per folas illas glandulas excernitur , fed etiam a fanguine per modum evaporati- onis per poros cutis eventilatur. Sudor autem eft naturalis excretio, quiperve- hementem caloremexcitatur,dumaquo- fitates vel humores attenuati in fudorem refolvuntur, falubris vero eft fudor, 415 /1 tantum noxios expellat humores, & corpus leve faciat, deniqueutnon ultra limites extendatur, quippe per fu¬ dorem a potiori febrcs terminari experi- e ntia conftat: imo diuturnis affečlibus perfspe medetur fudor, ut cephalalgisc, paralyfi, epilepfim, lui venereae, hydropi peftoris, rheumatifmo 5 ifchjadi Sc aliis D d a žsrti- 420 DE RECTA VIVENDI NORMA. articulorum dolobrius. Hippocrat. quou- dam nil magis in curandis morbis ob- 416 lervabat, quam conftitutionem ae- ris cujuscunque temporis, undefe- uexMagnus lib. de diebus judic. num.i- Plerumque enim hominis natura univerfi poteftatein non fuperat. Sanitas a pono¬ ri variatur a vario fiderum prsdertimlu- naeinfluxu, aut ab intempeftivis calons frigorifque vicibus,inieniilem tranlpira- tionem varie turbantibus, ac etiama.na¬ tura flaniiium ventorum & halituuffi ter- rx, ut poft terras motus frequentes, ac pariter a;quino&iali ac iolftitali temp ore - Si vero ultra modum fudor.protrahs- 417 tur,nativi calidi aliquiddiffipat,cor- pus difTolvit, vires dejicit per tuum.&fermenti. diffiparionem, rabcia- citmorbum, & iipius frigidus iMqt piortem pneforibus portendit, prog 110 ' fticante Hippocrate lecb 4. Aphor.37- bU ' dores irigidi, ji cum febre.aucta proflu* ant mortem oilendunr. 418 Mulci eriam mortalium rcperiun- tur,qui difficulter fudant, illud auteni tribueudum vel pororum&ghnduioruni o k ,■ angu- JDE RECTA VIVENDI NORMA. 421 anguftiar, vel dam curis infra Te eft ni- mis pinguis, vel vifcidus fanguis, & pa- rum fpjrituum habens: etli vero quidam nbn multum fudant, infenfili tranlpira- rione Teu evaporatione tamen non 419 carent, iique plus mingunt, quodli fudor vel quoque infenlibilis tran- ipiratio prohibeatur, vix non Temper ine- vitabilis fequitur morbus , ut pleuritis, pcripneumonia, febres, hydrops , &c; Ti vero legitima tranfpiratio & quando- quelaltem bis in feptimana fudor proce- dat, corpus fanum & bene diipoli- 420 tum evadit, praelertim in fubiedfis humidioribus, quibusludor &alvus fspius proveniens falutaris eft. §. III. De menflruofluxu , (f fpermate virili. Sanguis menftruus,jrullus languinis, tune certe ifte moderatusfluxus efle de¬ bet mulieris temperatura & confvetudini quoque conveniens. Qui in virgi- 4 2 1 nibus ab anno 12. vel 14.& 16 & quan- doque praeter propter tardius erum- P Cl 'e folet,raro citius, nifi ob infirmani c onftitutionem corporis , ut quatdam D d 3 4. 5. 422 DE RECTA VIVENDI NORMA. 4. 5.6. 7. 8- annohunc fluxumjampa(& line, annotante Fernelio pathologia 1 $* 6. Kerckringio Spicilej. Anatom. Obfer- vat. 12. Sc 87- Tulpio lib. 3. Obferv. 36. Bartholino Hiftor. Anatom. Cent. 3. 9V Imo ab ipfo nativitatis die, aut brevi poft, menfium fluxus oblervatus fuit a Senckio Obferv. lib. 4. ab Alberto Ma- gnolib. 2.phylices. a Bourgoifia lib. ob- ftetricandi Obfervat. 17. a Bochnio cif- cu!. anatom, programai men prsematura morte turali ergo lege Sc a r _ 422 hic fluxus inchoatur, prout ^ e ' nique vafa uterina ferius aut ctiam maturius ad fuam perfeclionem clevem- unt: dum denique regiopubis lanug inC exornatur Sc mam mre fbroriantesele' aa primum curn prurigine molefla incip 1- * unt 5 genitaiia vero pratvia corporis | n ' Egni laffitudine, adlu circa uterutn > tJtl ~ latione circa pudendum, aliifque p 111 minus gravibus fymptomatibus cone o mitantur. 432 Tandemhicfluxus menft)' ua ' isa pud fsminas ordinario anno fux 2tar ^ t. 16. Omnesta- abreptjz funt-Na- Dotiori 14. ant 16. DE RECTA VIVENDI NORMA. 423 quadrageffimo vel 45. vel 5o.delinitra- ro ferius ufque, & quidem fingulis men- fibus femel, nifi obftaculum interlit gravidationis, vel infirmitatem pro prio- ri patiebantur. Qux menftrua ordinario per tresaut 4. dies, in quibusdam et- 424 iam acri & pletorica conftitutione praeditis per 6. aut 8- dies a lunx di- Verfis quadris cormnoventur, cum non otnnium fanguis& ejus fermentum a qaolibetlunari aethere mutetur& adue- tur, fed a certo tantum. Quod li vero menftrua ultra 50. annum excefterunt, apud multasad 60. annum continuantur, & nonnullac illo tempore pepererunt. Plinius memorat quorundam lib. 7. cap. 14. Volumniumquondamnatum ex ma- tre62. annorum fenedutisfuat, mater e- rat Cornelia eScipionum familia,& Mafi- niflam reginam poft 80. annum genuiffe filium, itemque Catonem Cenforium in state 8®. annorum. Savonarola trači. 6. CE 'p. 22. Nicolaum de Palavicinis filium, a Te genitum in 100. anno. Valefius a Ta- ranta de quadam teftatur, quse 67. seta- tis anno prolem genuerit. Raraautem D d 4 de fa~ 424 DE RECTAVIVEND1 NORMA. defačto ralia dantur exempla, quoniam natura jam nimium debilitata exiflit,& homines nimis mature ducerefolent. 425 Non autem abfque omni fine hic fluxus inenftruus f2eminasmoleftat,quia non tantum fecum vitioias alias corpori noxias particulas in fanguine redundan* tes educit, vcrutn etiam hoc menftruo fanguine nutrimentum foetuiin uteroex- iftentiadfertur, cum plerumquefsniiais materiaenutritivsquantitas obundenion folum ad fui confervationem j fecl etiam fi impratgnatz fuerint,aut recenter pep c ‘ rerint pro nutriendo fcetu. 426 Unde fluentibus menftruis tem- pore gravido fi praecife non fiat ob naa- gnam plethoram,fetum non diupedbte' repofife,quodaffirmatHippoc.fefl. 5 -^P^‘ 61. fi mulieri utero gerenti purgation eS menftruales procedantimpoffibileelU®" tum efife fanum,vel ut inquit Arifton 7 * de generatione animalium cap. 2. tu' 10 proles procreatur, aut minus vitalis, auc infirma. 427 Menfirualis itaque haec pnrg at '° mfeminisjtam aualitatem vitiofam fi UlU11 1 quan- DE RECTA VIVENDI NORMA. 425 quantitatem excernit, per liane enim na¬ tura fseminas expurgat, uc purget &de- puretj hinc magis ianguis depuratur & exoneratur. 428 Nec tamen nirnia nec diminuta fieri debet huj us fiuxus expurgatio, llqui- tlern Hippoc. Aph. 57. Seči. 5. ait, H men* firua plura fiunt, eveuiunt morbi, & fi non fiant vel fiilantur, ex utero morbi fiunt. Ex quo elucetpllam copiam vitio- forum hutnorum fivc excrementorum aggregatam & non expulfam caulam effe multorum malo rum, n. 425. ob hoe 429 ab interdicla hac purgadone acci* dunt melancholia, infania, mania, a- poplexia, epilepfia, fierilitas, uteri fuffo- catio, cancer, cephalalgia, cachexia, bydrops, arthridis, ičlerus uterinus,fe- bris, cordis palpitatio, deliquia & lexcen- taaliamala, quae pravarn languinis quali- tatemfequuntur &eoinquinant. Fa~ 430 cileautemhic fluxu$fanguinis men- ftrualis impeditur vel fupprimitur, uiinirum dum per malam vichis rationem aut nimiam tam in- quam extrinfecam re- bdgerationetn, vel etiam a nimia fedenta- D d 5 rta 426 DE RECTAViVENDI NORMA. riavita, velprsenimis paucomotu, quod virginibus & domicellis delicatis contin- gere folet. Fluentibus itaque menftruis omnia frigida, acida, flatulenta, črnela vitentur, refrigeratio peclum in non af- fuetis quam maxime nocet &c. Vina quo- que generofa nimium pota, ira, terror, amor &c. impediunt hunc fluxtim. Ni' jnius non minus motus feu defatigatio magna pariter hunc fluxum dennf* 431 Qnod fi quibusdam menfes n Mi um fluant, multorum morboiun* etiam caufa funt, & facile faemins ca- chečlicte, fcorbuticas, tandemque hyd>’°' picjE vel fteriles redduntur, etli q lU ' 432 dem čoncipiant, nihilominus pod cundum aut tertium ingravidatio 1115 menfemplerumaue abortiunt. 433 Aliter autem de viris eorumque ex- cretione feminali fentiendum , qua vu' 1 impune permultum temporis /patiunJj vel (ernper carere pofltmt j imo fanitau & longstvitati vitae feminis rara profufi 0 potius conducit, quam obeft, ut in r e " ligiofis ac cadibem vitam agentibus, 434 nec non caflratis, aut cafte viven- tibus DE RECTA VIVENDI NORMA. 427- tihus experientia docet : in iis enim materia lemini dellinata nutritioni im- penditur,hinc pinguiores etiam evadunt, ac longiore vita fruuntur. Spiritus anima- lcs pariter plus in corporeretinentur,e- jus ufibus neceffariis infervientes, qui in venere & profufione feminis aliasplu- rimum diflipantur, & tanto plus, dura coitus feu excretio feminis fepius con- tingit, quia ad feminis explofionemlpi- ritus requiruntur. Quo autem minoB quantitas materijefeminalis, qua: magna efie non poteft, fi venus frequer s celebra- tur, tanto major quantitas fpiiimuni ad cxplofionem feminis requiritur,quovero major quantitas materi« feminalis, minor quantitas fpirituum concurrit & requi- ritur. Ideo vencrem raro exercentesex- inde vix aliquamlafiitudinemadvertunt, quia non magna quantitate fpiriruumin- digent. Nihil autem magis corpus debi- litat, & enervat, quam frequens ve- 435 nus,quiaper frequentem coitum & excretionem feminis fanguis depau- peratur fucconutrititio &fpiritibus: un- dc tot morbi,& labefadlata exinde natu- 428 DE RECTAVIVENDI NORMA. ra vix fuperabiles, ut tabes , hydrops, podragra, apoplexia, gonorrhoea,puitu- & inflammationes penis, febres, phty* lis, he&ica, incontinentia urina , ocu- lorum ac cerebri nervorumque debilitas, triliitia&e. imo omnibuslenfibus adver- latur, unde olim venus ab ipfis Epi- 436 cureis damnabatur. Veneris deni- que frequens pateftra omnibus viris nocet, fummopere lenibus, quibus 437 vix rariffima conducit. Acetiaraju- venibuspraematura aetateinchoanti- bus,debilibus & convalefcentibus,ac 438 etiam iilis, qui multum ftudiis autaii- is eapitis fpeculationibus&laboribusg'‘ a ' vibusincumbunt.Tandemquidaliudfr e ' quens venus fucceffu temporis & quidem pratmaturoprocreat, quam vita: omniun 1 rerum acceptiffimat abbreviationem. 439 Ut itaque venus valetudini n° n oblit, ejus ufum moderatum&perqua> n rarum, tempore etiam convenienti e^ c oportet. Inprimis quoad anni temp uS Hippocr. tempus vernale optimum ienfuit,utfuprajammentio fatftacap.i- $• 4. n. 79. cui etiam confentit Palingenuis poeta his verlibus: s ? arC * DE RECTA VIVENDI NORMA. 429 P are a Venus laudanda qnidem efl : b&c ima calorem Ex citat, bac bil ar e s animofacit: inde fe- quuta Membrorum levit at , tor por em expellit , (y infert , Spiritibus vitam , pr sfer tim ubi purpureunt ver Autumnusve faum exponit maturus ho~ * norem. Tandem hycme , atque a [late Venus lethafe venenumeft. Crebra Venus nervos , ammum , vim, Itmt- na , corpus, Debili tat , mollit ^ fitbripit) or bat , edit. Qusrirur: c.ar quici;im facilius jejuno, 440 atii pleno ftomacho venerem cxer- ceant, quia poft bacchi & cereris mti- nera? ipiritus promptiores & vegetiores fiunt, €0 komo ardentius veneris concu- bia init j utcunque anteni pleno ftoma- cho mox tranšada venus nocet, quate- ,v us coneodionem kedir. Tales utcun- <}uefuntdepauperadfpindbus& materia beniinali. Econtra qui mane aut jejuno ft u a podori perada digeftione celebran-tr, ii 430 DE RECTAVIVENDI NORMA; ii fortiores natura Tunt, itaque Temper & omnibus magis conducit, li pod pera- ctam ferme ciborum digeftionem venus exerceatur, neconcodlio impediatur cr- borurn, praecipue ftomacho debili 441 gaudentibus. Non minus valde no- civa venus eft poli exercitia valida carporis, vel poft nimiam triftitiam vel iram, aut in crapula & valde oncrato ven- triculo perpetrata, neque tempore inc- diac venus proficua dcprehehditur, i jn0 vix excitatur, quoniam line Baccho & Cerere friget Venus, ut Ovidius de arte amandi. Luxuriai raro mn bene pafla c aro, Necetiam poli immodicas evacuatio nC ' 5 alvi vel per Te vel pharnaaco excitata: qu°* cunque laxativo, nec poft Tudorem ati® fanguinisprofluvium nimium. . 1 442 Intcr caetera excreta adhuc Ipedant Taliva, lachrimae, mucus «an- um, cerumen aurium &c. Šalivaeftbu- mor Terofus , TubviTcidus per arterij rum carotidum ramos ad glandulas Tali- vales a Tanguine leparata, & exinde p er tubulos excre£orios in os dedu&aad rau- ." ‘ DERECTA VIVENDI NORMA. 43 ^ ces & sefophagum humcčlandum & lu- bricandum, qua: deglutita cum cibis, vel per Te ciborum digeftioni Tuccurit. Non enim folus luccus gaftricusin ventricula venim etiam humor falivalis ehylificati- onempromover,11.102. quod demonftrat mafticatio in ore detenracolorem magis albicantem reprsTentare, quod jamfaci- liorem chylifieationem indicat: infuper Taliva in ore appetitum ciendi vim obti- net: quippeoreadmodutn Ticco ordina- rius ciborum guftus non Tentitur. Ideo Ta¬ liva non multumexfpui debet, ne exinde per denegatam deglutitionem digeftio ci¬ borum retardetur, & flexilitas fibrarum impediatur, Ted ut flomachi & ejusadb- phagi meatus aliquo modo ab ea hu- 443 mečientur necefle cft. Quapropter Taliva non pro inutili excretione ieu qxcremento haberi debet, quiainea Tališ rubri magna copia adeft, quodTalchylo &Tanguiniimmixto fermentationes pro- wovet&excitat, hinc non ut inutilis li- quor cenTendus & ab ore continuo per tnalam introdu&am conTuetudinem (pu- endus eft, led raultoties deglutiendus.. 433 DE RECTA VIVENDI NORMA, De qua autern prarfupponitur, ut faliva fana, non fcorbutica, aut venerea, vel quocunqueraodovitiata reftet, qurepa- tius exfpuenda, quia per falivam rau|{i morbi propagantur in aliud corpus vid¬ nimi , v. g. per ofculum auc per halitum, vel per quodcunque vafcuium ad alteriuč os, quodperlalivaminquinatum eft &c- Hocmanifeftatur deinde per naufeama:- grotantium affečtorum, aut plane per vo- mirum, cardialgias, calores vilccnuu, per puftuloruno eruptionem in ore 4 $ plane per sefophagum ad ventriculum ^ que&c. hinc tali tempero bencfit, iifpJi" va non deglutiatur fedexipuatur, pue tempore contagiofo vel infirmpsipjfr lignos viritando. Cseteroquin iana -fi® corpori non inutilis, fed fuo fale blatido imbuta & deglutita ventriculi & inteitf' norutn fordes nya n dat, & diluit, pl* c!S & fibris ventriculi debitum tonum re- tinet & roborat. Non minus fuas utl ' litates faliva in ehymicis laboribo.^ demonrtrat, ut in mixdone niei' culU fublimati & Jovis cum aqua fortr& c^te- ris (alibus. Oualem tandem f^ ivn ^ DE RECTA VlVENDI MORMA. 433 porem vel amarura, dulcem, acidum, lal- fum &c.inore manifeftat, tališ quoque conftitutionis erunt fpiritus& humores in filtris-. 444 Ex Anatomia conftaf, quemque oculum binas podidere glandulaš, quo* rum minor fira ell incanthooculi inter¬ no, major in parte fuperiore verfus an-> gulum feu canthum externum, ex qui- bus glandulis continuo humor iubtilis lefoluSjlimpidus in pauca copia ematiat a d internam oculorum fuperficiem irri- gandam,qui humor fi in majori copia prodire incipiat, quam fenlibiliter difli- paripoffit, concrefcit in gutcas feu la- chrimas fub aquz fpecie ex oculis pro- fluenš, qui fi ta men continuo & invo- luntarie emanare folet, morbofumquid portendit. Lachrimte inter humores inutiles re- cenientur , infantibus tamen & peten- tibus feu mendicantibus utilimtem mo- falem adlerunt, qui enim ejulatu & la- ^hrimarum effufione fublevari expo- icunt,utique auxilium &mifericordiam citius impetrant, quam non btchritnan- Ec tes. 434 RECTA VIVENDI NORMA. tes. DequibusOvidius dc arteamandi: Ec lachrinu profunt Jacbntms adamnti movebis. Nares duobus cavitatibus inftrucl? funt, intgrius craflfa quadara membrana, vafculis fanguiferis denfiffime refertis, plures etiam glandulas poffidentes, ad quas per arterias membrana infertas 445 tranifudat humor vifcidus & ^b- albidus, di&am membranamhunie* člans , ne aer nimium exficcet Sc df um afficiat. Qui humor copiofus trani- cribratus ab acre pratcipue frigido fub forma muci craflioris apparet. Unde m hyeme gelida muko craffior ifte hu« 101 emittitur, quam in teftate feu temp ore calidiore. Id aeri frigido abfcribendun 1 quatenusglandulas fupprimic Sc n erv0S magis irritat. Proprer minorem ctialU tranlpirationem, humor etiam magis a u ' getur. Unde multoties catarrhi. H unl01 ’ etiam ifte magis vel minus ex mafla^ n " guinea cumulatur, prout propter erratuni in diatta humor vifcofusredundat. Ql uil per alias vias, hic parum excernitur. 446 Tandem tranfiudat quidam ^ DE RECTA VIVENDI NORMA. 435 mor craffus per glandulas, perfuperficH etn membrana? feu pellis meatum audi¬ torium interius inveftientis, qui viičidus, flavus & fubamarus eft, obliniendo rae- atum auditorium fcnfutn auditus promo- vet, quod II inhibetur ejuseffluxus,me¬ atum auditorium obftruit,fonipercepti- onem impedir. Adeoque, ut inutilis Sc ftiperfluus atque nocuus humor audi- toriolenfui expurgandus quandoqueeft. CAFUT VI. De fomno & vigilia in genere. 447 Uemadmodum naturales vires inpcrpetuum fubfiftere neque- unt,utnon fuam elafticitatem deperdant: 'hinc etiam,poftquam naturalisnoftervi- tas curfus per mukivarios motus infrin- gitur Sc relaxatur, necdTe eft, ut per qui- etem refarciatur.Quapropter author fum- mus natura protečlor alternas nočtis ac diei vices produxit, ut per diern homo cum aliisanimalibus&rebus creatis a mo¬ tu, calore acirradiationefolisinmotum conftituatur, de nodle vero a motu ali- quantulum quiefcat & fe fomnotradat,a Ee 2 43^ DE RECTA VIVENDl NORMA, quo plus vires refocillantur, quam fi mul* tis diebus corpus quictum efTct abfque omni lomno, Undeetiamcontingitho- minibus multum vigilantibus, dum o-, mncin&totalem efafti čira tem deperdunf, illorum Ipiritus immobiles fieri, & cor¬ pus trunci inffarcadere & Ibpidum cva- dere. Ur iraque bomo & ctetera anima* Jia infalubri fiatu permaneant, & fc as sčliones perficiant, motum c um quiers interpofita requirunr, Nempe ut per cm variis exercitiis & laboribus corpusO- ne rent & čommoveant, dc nocte auteni per lomu um ab ris ceifent. Qiiid ver a fomnus & vigilia & qualiter fiant & cau * fen tur, cuiufque neceffitatis iint, pto*' 3 dicara in fequenti §. §• I. De fimno (f ejus extgenti&. 448 Somnus efl leu tune fir, dum ftn* fiis externi a fuaoperationeadreflauran- elani Ipirituum j a el ura m, v i refq n c refb c > ■' ; landas quielcunt & ceffant, hoc autem fit, dum pori per auos Ipiritus aiiimalc s per cordicalem fubitanriam cerebri 111 nervos defkrant, laxantur & decidunt ^' ll DE RECTA VIVENDI NORMA: 437 non fiids (pirituum infiuxu turgcntes ui- troclauduntur & obdurantur, ob quorum dcfocluin edam tam folidorum quam fiu- idorum tonus laxatur, per id torpor, membrorum concidentia, necefiitas de- cumbendi exoritur: ubi itaque tališ ob- (Irudio & rdaxatio condngit, ipiritus quoque dcficiunt, ut motores principa- les tam folidorum quam fluidorum, qui illuc confluunt , hinc nervomm filamen¬ ta fatifčunt, & fibi iplis quodammodo adhatrent & inne&untur. Quod fi interim aliquod obje&um quandam noftricor- poris partem aggrediatur, illius impres- ito ad cerebrumob defetfium fpirituum tranfpellinequit, ac proinde fequitur, ut nulla inde fenfado refultare pofiit: prše- terea mufculi tune inanes&fpirdbus in- opes flaccidi evadunt , non ampiius membra movent,nec ultro corpus in fiatu C-ito retinent, ac fiomnino interiiffent. Hinc fomno obruente corpus ftare ne- S u b, palpebrat clauduntur,genua labant, corpus totum profiernitur quafi. mortu- u,1 b unde fomnus dicitur imagomortis, canente poeta celebri Oweno: E e 3 St 43 B DE RECTA VIVENDI NORMA. Si Jomnus nihil efl niji mors, nil mors nift famnus , £}uo plus in vita dormio vivo minus. Qaod fi itaque fpirirus non faris ge- nerentur ad expanfionem fufficienteia excitandam, vel fi languidi fpiritus de- prehenduntur, & illi non fortiter deter- minantur ad obieclum aliquod, fomnu? introducitur, qui vero multas curas 449 habent, & fpirirus continuo in fen* forio communi determinant & im- pellunt adhoc vel illud negorium, ur a- vari, die no ir ) aut Odtem difficulrer obdormire quamdiu enimoerebrales canaliculi a fiiccis rranl- fluentibus rite expandunrur, tamdiu vi- gilat homo, quando autem hime-atusob varias caufas collabunrur, illa expanu° ' -l — r%' a fuccis non vel faltem non tani alte 450 contingit,dormit. Unddquibuflam ebriofis fopor altus excitatur, q u0 ' rum fanguis vifeidus & tenax efl? n,a £! DE RECTAVIVENDI NORMA. 439 aliunde ad fomnura propenli funt, ho- rum canaliculi cerebrales per vinum ex- panduntur ntihium, hinc vifcidiores fuc- ci,ad illas partes dedu&i, evanefcentibus partibus fpirituofis vini,ibi fubfident,illas glandulas obrtruunt, altumque fomn um, imo quandoq; apoplexiam introducunt. 451 Utcunque igitur čaulatur fomnus 'ab animalium fpirituum parfimonia aut ab eorum motus diminutione feu etiam incraffatione, ut fomnus pharmaco pro- du&us v. g. opio, papavcre, mandrago- ra, pfyllio, cerebrales canaliculi incraffan- tur& obftruuntur, quatenus pauciores fpiritus adcerebrum niittuntur,ut tranf- collari poffint: ita etiam cibi craffiores & difpepti fomnum & torporem indu- cunt, quoniam fpiritus animales in nervis ventriculi figuntur & aggravantur, & ra¬ jone confenfus inrer ftomachum & ce- rebrum , organa in cerebro flupefiunt. 452 Colligitur ergo, fomnum ob du- plicem principalem caufim induci, pri- moquatenus fpiritus deficiunt in fuffici- cnti quanritatc, utporos cerebri apertos fervent,' eosque inflent, quo motus ad E e 4 cere- 440 DE RECTA VIVENDI NORMA, ccrebrum adferri podit. Secundo tu ril pori in cercbro implentur ab humore pi- tuirolb vifci^o, hincomnia cruda, vifcot* lil mulrum aquofa & frigida fomnuni pa- riunt, exquibus tardcipiriruseliciuntui', autjamgenerati involvuntur, & a mota luoinhibentur& rctartjanuu*, fibraruai- quelaxitas t conftimitur, hinc ulteriorem &plunuiu ipirituum fecretionem a fae? guine impediunt, 453 Šonmusadeoquefumme neceua- rius dl., utipirituscongrcgenrur & vll ’ eS refociilentur, atque elalHcitasreftauA' tur. siinf enunipiruus ca ufa movens P'* gnna, dum in nervos influunt & elad lCl ' tatern fibr/s tribuunt, qui li noni' titi,u ' rantur,.viram non diu fanam non duraturam diu dle dcprche naC '. 454 rcmus. Dovmicudum ergo ho llUili tamdlu eii necefie, doneč plan c!CV iecbus eile animadvertitur. Absfli necvires nec rabur reci pitat, deficiP^'*' enim fomno,maxiiya membrptuiV j:< tudo ,. naturales funddones denpi ! -tP L > utchy!ificatio, fanguificatio &C P; 1 „. mnum v gr o cxer.ementorum exp u “ 10 P 1 ! ' c con* DE RECTA VIVENDI NORMA. 441 confequens facilitatur, laffitudo aufer- tur, hinc expergefa&us lomno fufficien- ti, fe leviorcm homo fentit, humida fub- llantiainftauratur, quiaper fomnum in- fenfilis tranfpiratio minor fic, a qua hu- mores cumulantur, fpiritus quoque fo- pirileu inquiete conftituti pondus adau- gent, dum vero femovent, corpus levi- uself, cum orane fubtile&porolius fur- fumfaciliuspellatur, hinc etiam fpiritus quafi corpus Tecum fuiTutn trahunt, Sc preflioni-athtnofphsera: rcfiilunr. 455 Somnusvero moderatus efle de¬ bet,qui fanitati cptime confert,& alimen- ta concoquere & diftribuere adiuvat,qua- tenus ni mi um fanguinis impetum ac a- credinem imminuit, fpirituumveroco- piamadaugac,a quo non foluaiuniverfi ncrvorum tubuli intra ccrebrum inflan- tur, led Sc ipli mufculi corporis 110- ftri expanduntur, Sc nutritioni via pan- ditur, exindc corpus pinguelcit. Qua de re in fomno non tam celer conco- 45 b čVioatque diflipario chyli & fpiritu- umfit, utide plus nutritioni alferva- tur Sc fuceellivc impenditur, hoc hillo- Ee 5 tik 442 DE RECTA VIVENDI NORMA. riz teftantur in lomno vivenscorpošdiu ablque alimento novo perfiftere f>t)(Te, ut narraturde urfa 40. dierum fpatio fi¬ ne cibo noviter aflumpto vivere;’non rili- nus etiam glires,ferpentcs, herinacei & alia aniuialia infeda longo diuturnoqu6 lomno terme per totam hyemen patiun- tur, quo tempore parum ant nihil mo- ventur, parum etiam confutnunturatque perlpiraht, imo plus pinguefcere, u t( j c urfis csrpcrientia docet, per id temp onS Ipatium 40. dierum ,quodormit,itap' in ' guefcere, ut le vix movere queat. Jotamibi dar mit ur hyemsg) ptnpuior iuo Tempore fum , quo me ntlnifi'fbtnnte A :il " ■ Legitur etiam , aviculam in Braffi |ica regione inveniri, quseabfque fumptop a * bulo vdati mortua roftro ex arborclul- penlo vivat per 6. iutegros menfes; b Martin Cremerius rcifert, nontii!llas* aveS minores velurcvpfelos & hirundirtes im* plicitisinterfe pedibus conglobars m lacus, pa-udes, & pifciiias fub hyemi s in iti um Tele immergere, vere a^ve- merite autem noviter emergere. Itan° n »n* | DE RECTA VIVENDI NORMA 443 ininoris admirationis funt inedia; ab hominibus fačžfcae, de quibus plena funt monumenta. Laertius Diogenes de vita Philofophorum, Epimenidem Philofo- phumtradit,nunquam edere vifum fuifTe, led quinquaginta & feptem annos per- petuo acquievifie fopore. Petrus dcAl- bano refert,in Normandia fuo tempere muliercm exticifle, quxperdecem& no¬ vem annos nil cibi dcguftavir. Athenac- us lib. 2 . Dipnofophiftorum more quot- annis bimeftre tempus abfquc ullo ali- mento delitcfcebat. Hinc Hippoc. 6. Epi- dem. Com. 5.1.10. inquit, iom n us vi- fceribus cibus ejfl,oriineni evacuatio- 45 ? nem tollit practer fudorem. Suddres etenirn nočburni,quamvis in quibus- clam fubjeftis tempore fomni appareant, velfiuiitanimia colluvie ferofa, quse per intervalla colliguntur, & a natura poftea ad tremi ta tem cutis extruduntur, vel a conftitutione temperamenti calidi, vel e uam a nimitis tegumenris, aut eriam fpi- rit uoR aut aeris affumpri cibi vel pot us caula,naturaliter vero& infano fiatu 458 contingere vix folent. Caeteroquin ib- 444 DE RECTAVIVENDI NORMA. fomnus criam dolores fedat, auiini mo» leftias abigif. Nimirum Hic bominum prilit c ur as , ISfeffa diurno Membra /abore lev at^ revocaiqtte in corport 'uires: <%uofine mn potiš cfl qttisi} s prodne er e riten Ac eft affhčtis magnum folamen , omnt Optandum voto interdum , prač or dri quan^ srigit amor , •vsimorbus airox , •velcefi s a ~ cerbus. "Iuncmelior gemmis, tune fulvo ejl grd®* auro. Ut mor s ^ Ji cfminus miferosfelicibus it lečlo, praefemm calido vel calefa&o cor- 44S DE RECTA VIVENDI NORMA, corpore, per potus generofos & cibosa* romaticos & fubrtantiales,utcunquepo- meridiane & vclpertino tempereafluia- pcos. Quaeritur fecundo: Quot horis dorini' re fufficiat? &an lequishoris ftatutis, ut carmina fequentia ferunc, accomadare debeat. <%uinque boriš dorntijje fat e ji j uveni fcnique. Jpf* parens rcrumfeptem tubi deputat bor M . aut etiam : <%uinque horis dormijfe fat ejl javemf e fe mejite. ; id'l Sex mercatori y feptem de flemate nato. Ocio damus pigro , eni nulla negotia (fM 4^5 Ad hoc Relp. non abfolute pus dormiendi unicuiq; ftatui poteh, cit' cumftantise enim variae funt, qua: aut minus dormire finunt. Optimunt <* fufficienrem fpmnum capcičendum toc horis effearbitror, pofr quot horas mni fe homo plane refeftum & quafi le v /' oretn & alacriorenr? eiTe animadvet’ti f ' | Et hoc fomnum quifque, exc!ufa p>g rl ' tia, facile determinat, qui fuurn ordin a ’ ^ ritim DE RECTA VIVENDI NORMA. 449 rrurn & moderatum fomnam 5. 6. vei 7,- horis capit, qui autern el 4 impeditus, Sc per muka & majora fatigia corpus Ipiri- tibusorbaverit n. 461. & n. 463. tali et- iatn lorigior fomnusconcedenduseft. 466 QUajritur 3. cur quidam homines (‘črta horaaut etiam quidam citius, alii tardius evigilent,&cur jacentes citius ob- dormiant. Paritet: quareexfrigido inca- lidum locttm venientes homines propen- liores line ad formiuth. Quod ad primam, dico, quod conlVerudo naturam dctermi- net,apud talcs enim tanta & fufficiens co- pia fpirituum pro inflandis tubulis nervo- rum Si mufcidis tanto tempore fomni ge- ci ^ litant -eoneodionem. Tempus etiam do* cet, quod tnulti hominesg. vel 4 ■ v ' c *“ bus le cibis per diem impleanr, Sc in ll J lis concodio rita procedet,qnianuiltuni laborant. Quo tempus breve eft prt no- dem, eeontra in lomno a c osna nimi** rum ad jenraculum ufque plus temporis eft: tamen non tam ciro , quia nori if‘ 1 famelici fiunt ut de die, concodio fid ita etiam ilii , qui a ccena ad prandium nft • ^ _ coni* DE RECTA VIVENDI NORMA. 453 comedunt & etiam minus quamin pran- dio, nihilominus a coena ad fequentis diei p ra udi um facilius cibos cxfpe- dant. Dcin etiam ut ex hiftoriis enar- ratis n. 456. elucet, mukaanimalia diu & ferme per totam hyemem dormivcre abfque alimente, econtranulluniexem- plum rellat, qui tanto tempore vigilan- do &commovendo jejunus fobftitiiTet.Ut itaque prandium & coena bono appetitu nggrediatur,exercitium modevatuin cor- poris femper concurrere debet. 468 Quaeritur 5. eur poft aflumptum fiibura & potum , praecipue nimium Sc generofum mox in fbmnum homines propenli fint Sc labantur. Utique poft horum affumptionem ipiritus reftauran* tur & novi generantur, qui potius vigi- lias quam foporem inducunt.Relp.verum. čile quidem fpiritus reftaurari& novitet* genenari,non tamen tam cito reparantur Si fubtiiifantur, imo potius fpiritus in- cuiffantur, ut leg. n. 352. & n. 450. De cbrietate & vino, quare foporem indu- rar * Dein caufa etiam eft foporis, quia ven trie ul o nimium rcpleto diaphragma Ff q fur- 454 DE RECTA VIVENDI NORMA. iurfum premitur, undcpulmones minus expandi poffunt, ideo fanguis fufficicn* ter ac ante accendi nequit, hinc circu- lando pigrior & tardior currit, exincic fucci cerebralis fecretiominor fit, & fo- mnusinducirur. In naturisquidenideli- caris & ianguine tenuiore & fpirituofi* ore contrarium accidit, aut quandoim- pletus ventriculus totum corpus gr^ f cor inquietum reddit, fomnum imp®^* doneč concočtio ialtem iemiperada^*' An vero fanitad condueac fomnusMP* po/1 paflum iulceptus vid. n. 461. nimium nunquam cum levamine crapula ingensurget. Somni talesp o0JC ' ridiani multis etiam vi tam abflrazemofr ut legimus Isbofeth meridiane terop° !C lomno obrutum vitam perdidifle. San 1 * 0 nem ingremioDalikdormiviife & nl0 ‘^ ti traditum fuifle. Eutychutn in concio ,w S. Pauli vitamin fomno aniififlb, fernem & SifTuram a crapula fbpit° sVlt ' privatos fuifle & plures alii. 469 Quadlio tandem 6, orituf ? cU _ poft nimium prandium homines ad r< \ n ^ plum venientes dormirefoleanr, P ra ' c ti m DERECTAVIVENDINORMA. 455 tim, qui non avide verbum Dei exaudi- re volunt, & minimefundamentis fuse re- ligionis auc fidei informari cupiunt, vel dum defatigati & lafTi procul eo veni- unt, ut peregrinando fit. Alias ratio e- adem ut n. 460. & n. 468. Nihil omi- nus iiavidi vcrbiDeie 0 ent,anirna omneS has corporis imbecillitates depelleret, & fcfe a lomno immunem redderent. 470 Quaeritur ultimatim : quid fint inlomnia. Relp. fomniumeftdiurnarum cognitionum revolutio, utcunque nimi- rum illarum rerum, quas vel ante vidi- mus, velaudivimus,vel cogitavimus, de quibus deiti mens in fomno reflexionem £icit, percurrendo Ipiritus illa velligia s qux vigilando percurrit. 47 1 Quapropter ea maxime fomnia- mus, quse agimus aut ačluri fumus aut volumus j de his enim maxime cogitatio- nes,imaginationesque obveniunt, &qui indručlivirtutibus funt, meliorafomnia v >dcnt, quod etiam vigilantes melio- Ta animadvertunt. Qui deteriores vel a- nimo vel corpore funt affečti deteriora^ concipiunt, ut Ovidius: 4 Per 456 DE RECTAVIVENDI NORMA. P erJomnos fieri mulca pudenda folent, Quippe cum afte&io corporis faciat iti- fompi vifionem ; hominis enim raorbo laborantis propofita quoque animi viti* fafunt,atqueeriam propter corporis per- turbationem animus quiefcere nequitj unde Lucretius 4. de natura: Jnfomms eadem plerofque 'videmus dir e, Caufidicor caufas agere , cj componere dg ej: JuduperaCores pugnare , pr&lia obiraj, piautas contraclum cum ventis degere M- hsrct 7 Ani quibus in rebus tnultum frniM ‘ inte morati. 473 Sonmium tripUcipcr coiningit, pinuo a naturali inipreflione ut moxdi- trum , fedundo a divina vel angelica,tcr- f, ° ddiabolica. Quj naturalitcrniul- 473 . f ; nn ^niinanr, potiiTumim muhuai oibunt Sf cgpicdunt, iiullis enim pn itus copioli congreganrur in cortiea- 1 u antia,ubi atiipHus retinpri nequ e 'l fed acl itneriorem fubRjmtiam feul en or * um conmjuiieproa’uduntur& ex ' cur- DE-RECTA VIVKNDI NORMA. 457 currendo veftigia lomnium pariunt: ita quandoque fomniamus proprcr intenfas cpgitationes temporc vigiliarum vi ipin- tuum animalium cerebro imprefforum, tune enim fpiritus ob h?nc agitationeru via^multum aperiunt, &per patentiave- IVigia excurrunt, & res cogitatas aut vilas ieniibus in fomnio repraslenrant, in fo- tnno vero dumhomo afcnfimm exter- norum operatione deliftit, memoratur nimirum, dum fpiritus ideas imprelfas percummt. §. III. De 'uigilia. 474 Quemadmodum fomnus in fen- fuum externorum quiete & ceffatione coufitlit: ita vigilia in eorundem aclu Sc excrcitatione, qui fenfus liberi ac foluti rurfus obiecba intuentur & fentiunt, o-. pepationefque fuas perfieiunt. Poftquam enim per fomnum fibrarum clafticiras reftauratur , & fpiritus fuffi- cieprercumulanmr,rurfus in nervos ma- jori copia influunt, liocfir,dmn Ipi- 475 ntus animales in cerebrum delati , F f 5 ibi- 458 DE RECTA VIVENDI NORMA. ibique magna copia coeuntes facile determiantur in glandula pineali ad de- fiuendum in ncrvos: quippe dum ipiri- tus in cerebrutn confluunt, obiedum, ii aliquod in corpus noftrum agic, faci¬ le intelligitur, quod nervi capillamenta, qua: verfus illam parcem terminantur, motum receprum, ad illam ufque cere- bri partem transferant, quat animam sd fentiendum immediate excitant. B iun enim fpiritus animales ad pergenaum verfus certos mufculos determinanti; efficiunt ut corporis partes, quibus » lnufculi inferunair certis quibusclammO' dis moveantur. Quamprimuni enimi' jeclum aliquod organum ita ferit,ut* in ' preiTa adio, ad cerebrum ufque perve-* niat v.g. fi quis cutem titillet,velle VItel ’ percutiat, aurem vel nares vellicet, aUt aliud fenforium agitet, tune fpiritus 1 cerebro hofpitantes ita cotnpelltmtur commoventur, ut vigiliam procreent, vel li in fufficienti quantitate fpiritus a nimales ad cerebrum tranfmittuntui, nervorum meatus aperiant,& i n cUI *j ftatutn reducunt, ut onima; occaiion el DE RECTA VIVENDI NORMA. 459 prscbeantobicclalentiendi, & porro bo¬ mo vigil fir. 476 Vigilia denique induci folet vel a fanguinem attenuantibus, fpirituum a-* nimalium copiam augendo, vel ab ape- rientibus, qus meatusplenuschoroidis, A: carotidum arteriarum apcriunt, fpiriti- bus viam apcrieado,vel qute nimium ner- vofum genus concutiunt, ut in infirmi* tatibus, vel nitnio gaudioauttriflida vel ira contingere folet, ubifanguisnimium concitatur, motufq; acceleratur, fpiritus inquietos&corpus vigilare facit.Per le au- tem cxpergifcit bomo, dum per fomnum corpusalacrius redditur, cerebri ventri- culi & nervi fpiritibus repleti fundliones fcriunt& commovent ad agendum. 478 In vigiliis vero limites ne quis ( fxcedat fecundum fupra citat. Apboris. Hippoc. 67. Sedi. 7. fomnus & vigilia 11. 460. Sed moderate & fopPa citatis admo- nitionibus accommodentur,qu;e vigilan- doperaguntur. Nempe utlalubrisaerin- Ipiretur, ut m cibo Sc potu non multi & n iagni fiant exce(Tus , nec in motu &c. quibus fimui jundlis naturales operatio- nes 460 DE RECTA VIKENDI NORMA. ncs rite proceclunt: uti autem per i’o- intiuni ranita retinentur,quae excerni de- bere n t, nihilominus per vigiliam esonc- tantur a natura , dum enim vigiles red- dimur, fpiritus & feni us alacriores vege- tioreique fiunt, calor in oranem corpo- ris partem diffunditur, excretiones pn> moventur &c.ex immoderata autem vigi- lia corpora exiiccantur, & contabefcimb quia ejusdem vires exfolvit, $P ,u ' 479 riraos diffipat fpiritus, quibasciii- iipatis,principale agens adlionuffl de- eft,unde maladiitributioutiliuniabinn* tilium humorum &c. hincfanguisin va p’ pam degenerar, cruditates oriuntur, b> nS augerur, febres productmrur. Non mi¬ nus cerebrum in niraiis vigiliis fbm |r,e afbcitur, quoniam animi intenfioneai' que cogitatione fpiritus exhauriuntui c ’ cerebrum exficcatur, quod nientis alie nationem &morbos calidos profen'0P ot ' erit, raeraoria pariter debilitatur, P a vigilias enim raultas Sz excefiivasa Dp el ' /kiis cogitationibus raeraoria obruitui» A; ve/figia ab ideis impreila abaliisi eis dcftruuntur , unde confufio DE RECTA VIVENDI NORMA. 461 ka etiara, qui iubito nimium&multum legunt, impreffiones idearum augen- tur, & una ab altera deftruitui’, tado hoc, memoria confufa fic ut pauciiliinorum vel nullius ampliusrecordetur, &ita ob¬ livi© cxoriatur. CAFUT VII. De animi pathematibus feu affe- dionibusingenere. 480 /'“'•Aput ut thronus anima: noftrsC '^immortalis trad.3. n. 73. princi- palesintotocorpore nollro cxercet ope- rationes, hinc vulgo non immerito di- dunv.dum capur dolore quGfdam afficitur, csetera fingulamembra languere. Omnis vero affedio live perceptio aut com- motio vehemens ad pathemata animi re- ferttSf. Dupliciterautem in corpore hu¬ mano affediooritur, una a quodam pe- Guliari inotu lpirituum a quocunque ob¬ jedo,pet fenfus ekternos incidente & ap- prehendente j altera aquocunquemor- ^oaut doloreientiente: quadenfatio per Ipiritus animse communicatur n. 485. 8 u atenus Ipiritus noftri aninaales analo- giam 462 DE RECTA VIVENDI NORMA. _ « giam quondam immittantur, qui ani- mam commovent ad fentiendum, utiau- tem lenfatio infligitur vel de bono prše- fenti vel futuro laetitia exoritur, velele malo pradenti vel futuro & triftitia pro- ducitur. Quidautemanimipasfioneslint, &quomodonos afficiant in fequentibu 3 §is indagabitur. I. De natura pasfanum, Quemadmodum natura & numeW s j> caufae atque efrečtus pafTionum adCarteli* ufq3 tempora nunquam melius dcteci^ explicata fuere. Ideo illius authonf‘ ite .‘ 481 Dico perceptionesanini 2 q lI ^ u “ pliciter differre.Primo enimpercipi^ ca fuum externorum objecta absq 3 u“ a ‘ e * Ubili aut notabili noftri corporis n lUta tione, utideamluminis,coloris. Secun^ do,quando idesabhumoribusnoft lSl!1 ^ ternis v. g. famis, fitis, impreffe, a,lin ’ percipit. Tertio funt ideat^uaep^ 11 * adobie&a , partim ad corpus n 0 " 111 ^ I referuntur, vel plane illudimnn^ an ^ \ perceptio iaporis, odoris Scc. Qp art0 ^ idex, quas ad ipfamanimaiui 30 ^ 131 ^. DERECTA VIVENDI NORMA'. 463 ferimus, qux quafi in ipla anima fenti- tunturv.g. alicujus objedli imaginatio- nem, & tales funt paffionesktitiae, amo- ris, odii&c. de quibus fingillatim plura inferius n. 516. hse ergo uldmtrideatpaf- fionesanimi nuncupantur. Varia quideni pra fefert vocabula animus. Quan- 482 doque enim pro indole nativa fu- mitur,ut Virgilius arboribus animuni adfcribit. Juvenalis iram pro animo fu« mit. Amedicis autern prd rnente feu a- nima radonali accipitur. Quandoque fetiam pro fpiridbus five materiali vitae ac ferifiiumprincipio, nempe pro forma iubftantiali corporis iive anima vegeta- tiva & fenfitiva. Anima feniitiva & fpi- ritus animales didti non realiter fed tan- tum nomine differunt. Duanamquege- nera tantum fubftantiarum funt in re- 483 rum natura, unum cogitantium,id eft, fpiritualium j alterum vero ex- tenfarum, id eft,materialium. Animi affedlus funt varise mentis fpi- r ituumque perceptiones & commotio- n cs, qux fiunt a diverforum obiečtorum. confideratione, quae vel recipit vel reji- cit 464 DF/RČCTA VIVENDI NORMA, 484 cir. Subiedum eorum liinT meni & ipiritus animales. Prsecipus p3S- liones primario ab ideis objedorum cati- fanrur, quia anima nullum objedamaa ruraliter percipere podi, quoufq'U- DE RECTA VIVENDI NORMA 465 lionc j fed cit potius perceptio paffio- num, qui enim ira, vel fuporifero affe- čtu vel eedafi rapiuntur, pundti acubus vel gladio nil fentiunt, tamen patiuntur ičlum. 489 Quarc autem variae pafliones in per laporem amarum a dulci, per oC ^ rem gratutn vel ingratum, per vilam 110 tura vel ignotum, hinc apparet, k Illt * qua(i intelligerent Sc aliquali ratio» imbuti elfent, quas differentias aute n _ fenfuurn quac difcernunt, loli b en ^ eommuni leu phantafiac P r 0 P lU efh De fimia, elephante, vulpe> ^ DE RECTA VIVENDI NORMA. 477 &c. meminit horum joannes Rajus iti iynopli methodica animalium quatru- pedum pag. 5, Ieq. Bruta quoqae ab af- fectionibus & doloribusaffieiuntur, ita videntur tefa fenfutrifH incedere, irafci &c. fic canis iratus vehementiusmorde- bit quara jocofus, ubi fe mordere tan- tum fimulat. Ita quoque bruta benefi- ciorumrecordantur & blandiuntur-bene- fadorpm lxtanturque. Sunt etiam 509 quxdam animalia tam exquilito fenlu predita, ut ieves etiam ae- ris mutationes percipiant, & cxinde o- riundas tempeftates, anonx caritacem, inundationes imminentes perlenti- feant, hinc adcantum& vociferationes iufvetas, vel ad frumcntorum congeftio- nem, aut domiciliorum mutationem im- pelluntur. Ita exquilko fenlu gaudent a- pes,vdpa:, mufcx,quae a longinquolo- cg mel Sc dulcia quxvis olfaciunt; imo Scriptura lacra affirmat,bruta cognitione gaudere. Jerern. 8. v, 7. Ciconia incog- cognovit tempu s fUum , turturcfue gr us fjirundo ebfervant tetnpus ju um. 478 DE RECTA VIVENDI NORMA, 510 Nihilominus bruta obdefeduma* nimz immortalis, utredoredeftituto eo modo ut homo lentire nequeunt. Intel- ligere vero nullo modo poffunt, led fo* Juniodo, prout impetu primoautcon- fvetudine duda, utile aut jucundumap 1 prehendunt objedum: quibus affirailan- tur ii homines, qui lolo inftindu Teu du - du natura furiofb autperverlorefpuente anima imperio libi dominium funiunt materiale fenlationis principium. Aftd 1 ’* fera tališ hominis conditio, li rationalis anima fpiritibus fuccumbit> & vdlunf^ ad adus illicitos i m pel li tur, nam eoip^ non tarifum beftiis, quibus nonirt^ in * telledus Plalni. 3r, v. 9. aequiparatiuv e ' rum etiam longe deterior evadit, i’ atl ° fada brutalis ad omnem excelfuni cit, ait Wilisde anima brutorum cap- 1 - pag. 64. . Quod li vero animi pathematafcu a' fediones, qua primario a Ipiritibus terialibus percip.iuntur, a inente f et j ^ nima coopcrentur,nempe li motus p rituum animalium folenniter ab ip 1 terminentur, corriganturac comp e ^ c ^ DE RECTA VIVENDI NORMA. 479 I tur,quo fado fpirituumimpetusvix limi- I tescxcedit. Mensetenimfeuanimaratio- nalis ab objedis materialibus una cum fpi- ricibus nolEris animalibus fentit & eom- movet, multoties aninaa in terendo judi- j cio objedam illud ampleditur, vel defle- dit ab eo & rejicit, quos tollere aut fopire fiudet,ut utiles aut inutiles, quod fi auteni fpirkus materiales fraenum a ratione in- | jedum rejiciunt, omnes fundiones aut motus fpirituum non tantum non tur- bantur, ted rangLiinis rivus, caeterorum- quehumorum motus perturbatur , & ti plane fuperior fiat motus fpirituum ani- malium n. 510. homo nonhumanos, fed beftiales exercebit adus. §• n- Animi affeclionesJanitati obejfe Mt prodejfc queunt. 5 11 Animi pafliones feu pathemata inter 6- res non naturales principaliter interpo- nuntur, quat omni poflibili modo mode- r andae funt, ut corpus nofirum in fiatu na- I Mali confervetur, Sc in tuis operationi- Us n °n perturbetur , fi etenim exce£- us aliqui in diaeta comnfiifi Corpus in mor- 4S0 DE RECTA VIVENDI NORMA'. - - - ■-* , niorbum injicere valent, tune vere hocj ta n to magis efficiunt graves animi aft- 1 duspraeter modum affligentes & exco dentes, quatenus fpiritus nofiros v#i commovent ad varias corporisnoftrU' terationes ejiciendas : imo aon tantum in m or bos quosdam, fed etiam multotic, 1'ubita: morti tradunt: de quibus non p#' .ca rertantexempla. Itaque ante onini# dulo medico inquirerc ineumbit, 0 .reger graves aiiquos animi afteclus p« 1 ’ atur ,quos deprehenfos corrigere ap icva.re Jatagat,alias fruftra omnisadbiPt* ta medela crit. dupUciftF cpnfflfMr i n ' 499 ‘ P riI d° diM.co£9& T ’ ‘Tn ire ^uo^ucdupliciterfiVP 1 ' 41r,uc duo tantum fubfiantiatu# genera e/Te in rcrum natura, unum co- gttantmm id c(l fpiruualimii, altcru« tej o CKtcnfanini id eflmatcrialiuin. Set i’ us coiporeus iile Sc materialih H 1 Q dl' quo res fenCilis mediantibus nervis at ienticndum fpiritibus pffcnur,quz quW c °9 UC uiotu continuante ad lenCoriu^l commune ieu ledeni aninrz permpdi hin ( m RECTA VIVENDI NORMA. 481 ' lune aiterum gen us lcilicet cogitantiunv leu ipirieuatium ad fentiendum inducitv Merito itaque principium fentiendi 512 funt [pirirus corporis noftri ani- males , quia onima immaterialis per le fola fenfum no n efficit n,. 513 17. Trači. 3. neque nervi ant organa minftrumentav. g. E quis valde in- tentus in unam rem lit, in illo affcu non exaudi.et proximum ipfiloquentem,nec ftfmpanam , ant horoiogium, cur hoc 1 ! non, fi ab organis, aut nervis a-ut ab ipla ■ anima fola H e ret fenfus, ergo fequitur 1 per fpjritus leufationem primario fieri, t qui alio abftračti Sc detenti per cogitati- i onem aut meditationem profundam, aujt H fopiti in fomno profundo lenlationem S non producunt, nec ad animam defe- $ rrtnt^hlne a n mi a horum infcia &infen» iS iiliseft: itanec. in iravehementi aut de¬ li- Sirio ac ftukitiaegradu, ubi homines ra- [1. tione perverii ac inepti funt, nec tum me- ad ' evi nec demereri polTunt, qui, quamvis A- ''čius varios & indeliberatos corporeos itf 1 J ' | i 3 spoenales‘exerccant,nihilominus cum ati non dirigente fed impedita ratione fiant, 1,1 H Iv fed 482 DE RECTA VIVENDI NORMA. fedfola naturali fpiriruum vehementia & impulfu brutoruminftar,culpz nonfub- jiciuntur. Quod fpiritus fenfationem 514 primario cfficianc hoc etiarn exinde patet, & jam dudum in Anglia proba- tum fuii tali exemp!o. Nempc fuit cof vivum humanum a thorace exfcifTum, (quod multoties in majoreBritanniaini ,s fieri folebatj quipropter]arrociniaconi' mifla, vel crimen ladž majeftacis regi* capitali pcenamuldlabantur) inquocof* de per aliquod tempus fyftolem flolem advertebant, przcipue li ^cuto inftrumentoa carnifice tangebatur. ^ e ' nio veroavulfo cordi animam mio^ clU adeffe affirmabit,qnzi!lam injtiriaft tiret,fed folummodo ipiritibus in c° r ^ e adhuc refiduis hoc munus adfcribendo 111 eft, ita etiam ipiritus animales non i°' lam afficiuntur ab impreffionibus q ul ' busdam, & in motuni quodammodor 3 ' piuntur, fed vere ad percepcioncnh 515 & aliqualeni quoque iimul cognin- onem objedli determinantur, j aliqualiter,quamvisnoneo modo & P c ’ fečto ut anima radona!is. Undcbrutn CO' DE RECTA VIVENDI NORMA. 483 eognofcit fuum herum jof cap. 1. v. 3. Cogmvit bos po(jejforemfuum d> afinus pr&- fepe Domini &c. & muka bruta refpe&u organorum & fpirituum ipfos homines iuperaut, ut aper auditu , tadu aranea, lynxvifu jlimia guftu, & vultur odoratu. Sequicur jam ordo ac numerus paffi- onum. §. III. De multivario ordine ac namero pajfomiM. Animi adediones in 2. daffes merito diftnbuuntur ,aut enim Ipiritus circa ali- quod objedum bonutn veriantur ^ aut circa malum. Si fuerit bonum deledan- tur illo, & ex interioribu.s ad exteriora fe- runtur, malum veroreforaiidant,achoc fugiendo, fefe cx partibus exterioribus ad interiom recipiunt, ac quali eorutn clater figitur & comprimitur. 516 Animi paffiones a Cartello 6.prin- cipales & primitivae numerantur > qua i'unt. 1. admiratio. 2. amor. 3. odium. 4. cupiditas. 5. laetitia. 6. triftitia. Caeter« affediones vel ex his fiunt, vel funteo« fum fpecies. 517 Admiratio eft mentis perceptio, H h a qua 454 DE RECTA VIVENDI NORMA. qua res extraordinaria & rara contempla- j rur,quod utcunq$ contingerefolet, qusn* I do alicujus rei ignari fumus,autremdui biain očrtam experimur, unde hinc A j illac caputmovemus, indicem maous h gyrum vertimus &c. 518 A mor efl mcntis commotionfpC' j ciali fpirituum motu generata, qu? ex ' j citatur ad le voluntate jungendum cum i . iilis rebus, quatipfigrata videntur. Aw°’ j ris vero plures funt Ipecies, pratcip ll f$ 1 excedente, ut amor nimius in re vene* ( rea & dicitur libido, de dividis &voc^ s rur avaritia , de laudibus & ho nore.* j dicitur ambitio. Caveat quivis c a moreni ad quamcunque rem,quic° r P 0 \ ri vel animae noxitatem infcrc, nec tl1ia q iacilc amor femcl ingrefliis extirpari po; tefh Cum iraque amor lit quidani ^ 5 feclus voluntatis, voluntasautem^ rrinfeco conam nequit impelli ^ a 11 f iiios eliciendos, led ut libera P ote ^ fl ^ eft, flolibertatetnoperandiobtinet, 1 e | Temedia namralia amorem vincere n queunt, nam voluntatem noflram u j pra n. 498. dependerealiquatenu- sa ^ DE RECTA VIVENDI NORMA, 485 teiiedu, cum nil volitum, nifi prscogni- fum, ver um indubitatum etiam eft, intel- Icdum phantasmata fpcculari, phanta- : Imata autem, ut plurimum genialis natu- 1 rte impetum ac vim iequi temperamen- , ti, ut proincle videatur voluntatem im- mutari pode iis naturx auxiliis, quac ali- a$ vim habent alterandi teraperiem, nem- 1 pe herbx, amuleta ac verba, cxteraque pharmaca,aut alix rationes, quibus phan- I tasniata & fucceffive intelledionem, ac dcnique adum volcndi invertunt. Sicut r aUtciiT" objefttva voluntas dependet ah * ititelledu in dp e ran do, formaliter tameu *! b tunino libcre &: ex proprio m a rte ačbmn r vbicndi Sc nolendi clicir. In amore ita- que caute & circumipede procedendutn cft, quia in eo ex.eedentes hxmor- 5 T 9 rba^isobruuntur,pollutionibusno : x 1 durniš in amore venereo debilitan- * 1 tur dpi>'itus cogitationibus amatoriis ita $ er mrbant,ut tandem ple**umque aman- £ I [, es ^ ant amentes, ixpiufque proditores jf| lui velalteriusfucrunt. Ut Samfon,Da- II Salomon, & cjusmodi milila mil- ' n ' llu iuhomines, * " Hh, Cx- 486 DE RECTA VIVENDI NORMA, Caeteroquin olim divinus Plato inlyifr pofio defcripfit amorem,efle circulum; pulchro perpulchrum ad pulchrum,frz< autem defcriptio potius fpecifics, generali difcriptioni amorisiniervit,&p rum quidem explanar. Amoris beneficio (fabiilatur) D e0! multos facultates invenilTe, nimiru/n w- gittandi, medendi, & divinandi p eri * tiamApollo, muftcam Mufac,t exen ^, a '' tificium Minerva, Jupiter deorutiV 0 minumque gubernationem. Und eV3 ‘ tes quidam concinit, hic Deus ert > pacem largitur liumano generi, que ferenum vultum, tumrequit’ I,lVC tis, hominique cubile & ^° n !. n ”] e 520 curis permixtum. Amor non ‘ a extinguitur, Ita Ovid. derifit Crf ce 1 his velibus: A Ar det , affuetat Circe tendebat w t Nec tamen e Ji illis attennntus arnor '‘ Nec herbis cxtinguitur i«habit ua . ( ., amor. De auibus Ovid,Metat 1101 P ^ Imenmm medu in a rneum , opif ex< J ne ‘ orb etn ,. f . Dicor , (f herbantmfubjeStApolenti** ^ n 4 i t } ( e* E C DE RECTA VIVEND I NORMA. 487 Hei mibi, quod miliš amor e Ji fanabilis berbls. Imo nec magicis artibus depellitur a- mor,fiDidoni credamus apud Virgil.in 4 .fororem hortanti,ut petat Hefperiduni i.llani facerdotem, qu3e hujusmodi peli¬ na inflručlaerat: Use fe car minib us promittit folverementes gn as vellit , a/l aids dir as immittere curas. I Bauftus illufor lnviclus fui magicas accinčlus ad artes Fcrretut auxilium confcia faga pium. Forcis itaque amor, nec fccile diffo- lubilis autcedens,de quoD. Auguftinus Canr. 8- adfert, fortis eft, ut movs, di- lečtio. Qaia Ficiu mors nulla arte 521 vincitur, na amor nullo auxilio fa¬ nabilis led iola horrida morsinven- tum amoris remedium cft. Hrrat , qui finem 'vefani qu&rit amoris : Ntc madus , nec reqmes mfi mors reperitur amoris. | Et Achilles Bochius j fymbol. laqueo laqueum ipfum amoris folvier . Reftant exempla de quibusdam ama- toribus, ex nimio amoreaut non obten- Hh 4 tura 48 S DE RECTAVIVENDI NORMA. tuni fubitžc mor ti traditos fuiffe. Unuiu refert Cantipratanus lib.2. miracul.cap$ §. 27. tefte Kornmano de miracul. moi> tuorum: Puellam fibi natam fuifle,qui ante j uveniš genua languida prač amotf animo defecit. Ovid. eriam fabulatur, ob non obtcnrum amorem recipročni 1 Iphidis a virgine Anaxarcte ininliiičQ’ ,e tune temporis puleherrima fe j domus Anaxaretis /hipen diffe, Cof®* I lib. 1. cap. 2. coniult. medicar. Seni®'’ lib. 1. obfervat. pag. 146. narrant de p ella qundam, vitioamoris cxcdfivo & tinčlam fuiffe. In rebus ramen non /eriis, 7 .ir> done legirima aniaris, aut eti® 522 done dclerris, faciieamor relaX‘ )tl| b &a novo alio a more iču a reali" a mata cztinguitur. Si.ccejjive novo , z >bicitur omnis Afflof- - ur dum re arnara fruirur ut Ovid. EzptcrM tftfiu.ft* t ,U, qu ardes. I 523 (Javim umori eff • -din paffio orra a niofu/biritnuni» ntaraim^FmHovetjf/Hf: /bab objedo UP*’ DE RECTA VIVENDI NORMA. 489 vet fuo affeclu, quod iibi apprehendic dii- conveniens. Ex quo odio multa mala tam. corporis quam anima: fequuntur proxi- mo nocentia,- fi dučlum naturae fuae quis fequitur, econtraalitcr nos monent (a c rje Iftterse, ut legitur in Ecelef. 41. Ne averias fdtiemtuamaproximotuo. EtProv.14. ghti defpicitproxmum , peccat. Potius itaq, pro- ximum diligarnus,& bona pro malis retri- buamus,quam ut eum odio profequamur. Ut monec nos Joann.i. 4. diligamus nos imneem , cju/a ch ar it as cx Deo cfl. & 3. £hii- cuncjuc oditfratrem fuum , bomkida e Ji. 524 Itividia eft triftia dc bono alteri- us; qua mens noitra obruitur variis co- gitationibus inanibus, & fpiritus inqui- etosreddit, dum dc aliorum felicitate ^ogiratejtiiniirum fi alterhomoindivitiis, bonoribus,vcl quibuscunque ali is a Deo tributis bencficiis gloriatur , invidiofus econtra in miferia vel non in talibus.Quid aurem eiiifide habet? nihilplus,iedmi- 1 Cotitra invidiam traditur Pro- j '• ctb.14. Vitacarniitmfanitas cordis.,putre- do oflium invidra. & Sapienr. 2. Invtdia an¬ teni diaboli mor s intrm vit in or bon terra- H h 5 r 'v.m , I 49 ° HE RECTAVr VEND! NORMA. rum , mutant ur autem illum , quifhnt n j p tir te Uims. Avaritia quidem & invidia ■ funt in affiniratis gradu,quieniraiibiin- videt, nihjlefl illo nequius, St haecreddi- tio eft malitiae illius, Ecclef 14. Avartis» milim efl bonus: In fe ipftm pesfttntis. 525 Cupiditas ieu deliderium efl & fedlio anmiat, qua rem habere affečbi vel adamandum vel ad nocendum, uo.tiffl in amore, aiterutn in ira St odio vel in avaritia. Hzc paflio, uti plus aut niin uS afficit, violenter ipiritus exagitat & i 111 ' pellit,qui corpus redduntaptiusad ad“ s defideratos perficiendos, qui fi ninii!" n intendant, fanguinem accendunt, ad motam praeternaturalem cond# Rt > niorbosque varios pariunt. 526 Ga udi urn ieu laritia eft affecl 10 animat, qua bono vel deledabili p rS ' fente, quod adepti fumus, vel acquii'£* nl ^ fruitur, vel in fe ipfo, vel in alfo. fi non in exceffu ied moderate Bat, n° s principalitcf erigic ac in fanitate c ° n ' iervar,nam fanguinem & fpiritus torp 1 ' 1 dos & languidos commovet, doloiexr» fedat Ste. unde fundionum vigor CA&I tatur DE RECTAVIVENDI NORMA. 491 tittur, corpori raelior nutritio diftribui* turthinc vivido & fiorido calore cales jucundi tingutttur, pratcipue etiam pra:- gnantibus & puerperis gaudium condu- cit. Singulisdeniqueanimus hilarispro- deft, quia mens jucunda Deoque fidens n.529. fauftum exitum pollicetur. Animi ifaque affe&us & quidem jucundi, jam multos a quibusdam morbis liberarunt, ita teftatur Pechlinus pag. 472.quem* 527 dam pod 3 gric.uiri perktitiam mufi- caecuratumfuiffe,cujus valdealiasetr iam delečtabatur. Carol.IX.Gali. Rex,mar gdisdoloribus excruciatus,per muficam delinivitillos.leg.hiftor. Gallic. Laurenr. de Medices narrat: quemdam ad rifum ita fuiffe excitatum,ut ab omnibus doloribus libcratusfuerit: ita etiam experimur,mul¬ tos per animi afteftus fuiffe liberatos, ut ffquetur inferius. Quoniam vero gau¬ dium moderatum, ita exceffivum reftrin- gendum, ne per nimiam exagitationem & ■commotionem (pirituum vehementius& copiofius fanguis in cor infundatu-r ac et- ,am in cordis nervos fpiritus fuperflue incurrant , quos nimiHiu expandcndo fibrac 492 DE RECTAVIVENDI NORMA. fibrat cordis conftringuntur & fufflamb nantur, ex quo dein fanguis impullus tam celeriter exprimi nequit, hinc cif- culatio fufflaminatur, vitaque rcpente cefTai:, uti hoc in gaudioj ira in amore & ira exceffiva contingere foler. Dein Gaudium comp'rehendit in fe volu- ptatem, qua boniimdeledabileinfeip^ hoc fit, dum fpiritus circa objednm bonum veifaim;r & in motu modera- to funt, tune blanda ac grara fiiccicc- rebralis fiuxio fit, quge gratum qno- que motum animac communicanti quo anima cxhilaratur, 'cordis totius corporis parter blande in° ven ‘ tur, & ti til lan tur; calor non ing'’ atuS oritur, & mulčuii facici n. 52 6. r u ^ e ‘ dine fuffunduntur, leg. Proverb.15. gaudens e x bil ar at faciem in rnatrore jni dejicitur fpiritus. Triflitia eft effedlus aniniiob n 13 * 528 rnult 0 ' lum pradens vel futurum, in quo f ^ ties ob bonum non obtenmm, illam 1 r fntiam malamapp rehendit, Ibo bona cffe po teft, qtfSrhvis non oP tincatur. Hoc /nnltoriesc^pfni 1111 * n 1 Cllltt' V DERECTA VIVENDI'NORMA. 493 gnitatibus, divitiis carentibusautfpolia- tis, in honove defraudato &c. Sicuti vero gaudium moderamm animi pla- ciditatem & qui.etem adfert: ita econ- tra triftitia fpirifus & languinem a cir- cumferencia -corporis , npn tamen ita iubito, ut in terrore exceflivo ad cen- trum retrahit, hoc eft, dum fpiritus iti cerebro figuntur , & motus impeditur, qui languidi in cordis nervos influmft, illudque non fufficienter ad fa n gul¬ ili s expulf\onem excitant, p er quod ian- guis lente cxpeliitur, pulius diminuitur, languis ineraftatur & intra coc & pulmo- nes augetur, gravitatemque fufpiriipro- ducit, facies pallida redditur, frigus ex- tremorunt adeft, oculi concidunt, undc morbi melancholici, vitaque ipia peri- clkatur aut plane interimitur. Quantutn ergo pollibile triftitia depellenda eft, ut iegitur in Eccl. 3. & Proverb. 17. Spiritus triftis€xfucat ojfa. Quod ft vero quis intri- ftitiam a quacunqj cauia incurrerit, omnt modo diflra&ionemqutcrat,neque iftatu Ucčjuealiarn animi affiicHonem ad funi- mum venire permitrat,. quia omnia ex-^ in d© 494 DE RECTA VIVENDI NORMA; inde orta mala deexceffu proveniuntnta* que vel negotiationeminaere libero&a* < mreno ac grato, aut conlortium cunigar* < rulis , jucundis ac acceptis hominibus c iufitituat, vel eriam vino moderato ipii' 1 * tus exhilaret. Vinum etenim adhilarita- t re.m creatum eft, in horuin autem defe* i clu fpes erigenda Sz confidentia to tu M < De um acclp!enda&off'erendaeft,& cu^, ( co colioquendum, qui omnes dereli^ 1 quamoptime confolarur , in ^ c 529 etiamomnegaudium Sc unica volu* ptas cjuarrenda ac inveniendadb 111 J aliis vero fingulis vanitas, quseeft&P e ' rit. Q,, autem vere & firmi ter in nuni De um iperant & credunt cofliUfl? r ter, iemper laetos efle oportet, Sc lin eC ^ ra profunda ac trifii, nam omnia al^ 0 £ dependenr. Qui confidit inDeuni,non * confundetur in a: tern um. Hioc Pro vc *’ . bior. 12. NoncontrifiabitjujhtM , ei acciderit. Et Pfalm. 54. Jaci*f u f er t mirnim c uram c nam tpfe teeniitrict- ^ Cato lib.i. v. 13. * j. T -g»id Deta mtendat, noli perefutrere ju ^ £juid JLuuat de te ,firu te deltbernt DE RECTA VIVENDI NORMA. 495 Cscterae fubfequentes paffiones, quae etiam ad primitivas fpečlant, quatenus earum fpecies funt, hinc a Cartefio fe- cundaviae nominatže fuerunt. Ut funt 530 Spes,qus£ dl quoddara defideriuni aniras j incertum & dubium aliquod bp- num vel malum poffibiliter acquirendi, cui etiam jungitur leviš metus,qui li ex- cluditur jam ccrtitudo feu fecurirasdici- tur, quia jam fumus ccrti de re acqu iren- da. Qui tcaque bona (perat ,ipiritus ex- hilarat,&propellit, ii econrra mala fpe- rat fpiritus retinet & profternit, fanguinis circulatio retardatur, ac etiam lpes ma¬ la timorem inducit rem ncnampliusac- quirendi, & lic defperat. Hinc 531 Defperatio elt apprehenlio animse, qua fibi remimposlibilem acquifitu judi- cat , adeoque defperat, qua deiperatio- ne effečlum producit vel timidum vel iracundum aut rabiofum. 53 2 Metus feu timor efl: mali praefen« tis ve l futuriaverlio in appetitu lenfitivo cu m animi demiffione ob apprehenfio- ne m imminentis mali. Hcec affcclio eft Ina gis & citius nociva fanitati, quam.tri- ftitia. 496 DE RECTA VIVENDI NORMA. ftitia, qaia timor rerroceffioncm & fca- j tioncm fpirituum producit, fibras exi«> I j de rigefcentes efficir $ undepartes exrer- j nxpallent,algefcunt,puliusddkit,defl* < tes ftrident., interrumpitur, vox, cona- i dunt vires, &totuai corpustremitjatM- ( men tiinor leviš Sc moderatus calkte con- < ilitutioni non obeli, quia fluxiouei».A ; nimium motum retardat, & fursnt e111 i animum reftringit, imoquandoque*}U 1 ' r dani morbi & peceata timore profli^ 1 " 1 t tur. j r 533 Terror cfl apprehenfio prsteh objedli mali &nocivi, quimetum&°^ tiam in afflidione fuperat: Hi c cn,fn lubitaneus naotus Ipiritus quafi 1“ lil °" meuto fkos & immobilesreddit,^'” dis pulfum fupprimit,exindeiangui« cin ad llagnationem difponit, hannorrliog 1 ^ & fanguineni menilruuni & csteras ^ cretiones & retcn.tiones fiitHaniifl at » UI1 ^ de non raro invitis urina & Hcreus cx ' cernitur, Tudor frigidus univerfum c° l pus diffundit, ut Ovidius: Extimui fenjjque metu riguijfe C4p$ otl Et gelidum fubito frigore f i f f e i i t i t i i DE RECTA VIVENDI NORMA. 497 5^4 Mitltoties contigit,homines dere- pBfite ferreftuftos fubitae ncci traditos fu- iflTe. De his D. Hogerus in Eph. Germ. pag. 57. in quibus ipiritus derepente a terrore iinnaoti& fixi fačbi fuerunt. Sangiiis pet‘ : cordispulfum aliaspromotus fixus reddi- ffiseft,unde tališ homo terrefatftus quafi attonitus & immotus haere^cujusfpiritus* fi mox non refufcitentur, certo certius Mortis falcemnon effiigiut: ita notat Th. Bartholin.in differt. cadav.,illius,quiex metu Sc terrore ob maris procellas mor- f&trs eft, in cujus corde annotavit, fan- gilinem in copioEiquantitateconcretunt fiiiffe. Ideo infantes non tutum eft ter- fbfacere n. 505. Terror quammaxime dcpellitur, fi quis animum erigat & for- tem refiftentiam oftendat,hoc autemfpe St audacia efficiet, "tune cede tndlis^fed contra audentior ito. Vel fi confortantia vinofa,aut alia fpiri- tnofa aflumat. Itaetiam in morbis fum- 1 Mopere terror mortis nocet, Sc multo- | d‘cs homines citius lanantur > fi terror ^xulet: quam fibi perpendendo pericu* a m orbi. Quod fi incidifti in morbum, Ii ma~ 498 DE RECTA VIVENDI NORMA. Hiaturis auxiliis profpice per eruditosac experimentales med i-cos,quibus te totuni committe, & a Deo fumniobanofanit 8 * tem ipera, aut aeternam feiicitatem, melior ornni fanitate. Quodcunque> venerit, mors vel vita felicitati erittuz, dummodo voluntatem tuam.diviflzeoni' mittas. 535 Padoreftapprehenfioqu2iwir« fačtae feu icandali, unde metus vitupeni cum triftitia ,exinde oritur. Unde etiam in fe deprehendit quemc!amle'/eni rem, a quo in quibusdajn hominibusf* 1 ' ^ies pallida fit, in quibusdam.rubicufl^- Qui itaque pudore' valde afEiciunrui , eoram cor & cerebrum patina') jf fi comprcfla cflent, ianguis in ci rcul0 iinpcditur aut totaliter, detinetur, tenus fpiritus in motu aliquatenus^ ubi mortis q ua trahit & impedit, um que Pepe caufa efl, cui iernper P c)t ^ { timor quam pudor fuffragatur. * u quidem virtuofum quandoque i' at, ut inquit Seneca : Nonip el ° jus bonum de juvene, quain & erubefcat ; non enim p erdit aiiq u ' d« DERECTA VIVENDI NORMA. 499 de bona natura, fednutrit per hanc ve- recundiam bona natura dona. Phythias Ariftotelis filia interrogata, quemcolo- rem pulcherritnum judicarer, refponium dedit, qui ex pudore oritur. 536 Gloriatio eft affeclio animae 5 qua fibi ktatur in laude. 537 Indignatio eft affe&io mentis, qua ob immeritum bonum vel malum non obtentutn. difplicet, 53S Confternatioeftapprehenfto men¬ tis, qua fibi apprehendit malum immi- nensvel fadiun. ' v , 539 Dcploratiofeupcenitentiaeftpaft. fio animae, qua rem perpetratam non efte iaclam exoptat. 54° Mceror eft affe&io anirni, qua altei-ius malum apprehendit 8c illi con- doler. i -54 1 Ira eft anirfii, qua injuri- a m i i 'atam apprehendit, & excitatur ad vindiftam perpetrandam, eft affc&us ma- 1 *huus, excitans primario fpiritus ad com- | l^otipnem vehernentem, qui ianguinera j ^911 niagis exagitant, unde particu- z bii l s lubtiliores in Tanguineift illatae li ž illum 500 DE RECTAVIVENDI NORMA. illum accendunt, & impetuofum effici-l untja quo plures&plures /piritus creantur & perturbantur , prarcipue li nimia in furiofa fit, ideas radonales plane fubigir, d,e qua Cato lib. i. v. 5. Iratus, de re incerta contendere noti Impedit ira animumjie poffit čemer e vem* In nimia ira oculi quoque ign ei parent, fupercilia rigida, vulrus horfl' dus & tremulentus , ftridor denriun 1 ? mcmbra infigni robore efficiuntur. O 110 ' niam in ira elafticitas augetiir,inu^°‘ rum ventres a fanguine Sc lpiritibusi>j a ' gis expanduntur, Sc tonus fibrarum^' matur, bilis copioiior in ventricul^ inteftina efFunditur, qux profuif^ folvit, vel plane diarrhceam caufat- ^ calidis temperamentisfumme noci^ ' Cholerici & fanguinei citius ira^V quam phIegmatici,quorum fpiritus & ^ lis magis apti funt ad motum bunc illum. Quod fi exceffiva ira lit, utPa o , inter morbos iram enumerat, noti 1 do febres, cordispalpitationes,c° n ^ liones, abortus, vertigineni,ly nc< ^ J apoplexiam, & epilepliamproduceieP ( j i e c I / li ; ® 1 * 4< t< ft P n o C (S pl 11 ] le fu DE RECTA VIVENDI NORMA. 501 tens eftj imo plane interimere valet. Multiex terrorfc, triftitia ae laetitia nimia & exceffiva, ex ira vero quanaplurimi, vix non quotidie in morbos exitialeslapfi funt & labuntur, potius ergo exulet iratus animus, quam ut nos interficiat, affir- mante Job. cap. 5. v. 2. Vere dultum in - terficit iracundia. & Provcrb. 22. v. 8- Noli e(fe arnicus bornim iracundo , neque ambules tum vir o furiofo : ne forte difcas femitase- justffumas fcandalum anim&tiu. ItaPau- lus Colos. 3. v. 8- Nune autem deponite vos omnia: iram , indignatienem , maltti- ! am, blafpbemiam , turpem fermonem de or e veftro. Si tamen quemdam irafci opor- tet, zelus feniper connexus fit cura mi- fericordia , & quamvis iratus animus , oftendatur, non tamen abintrinfeco hu- : moreš commoveat, feu ex mala intenti- , one faciat, ut (anitatj Sc animse noceat. \ Confidcretur rextusPialm-4. lmjkftnini 3 (J? nohte peccare. Quod li quandoque re- ), Ptimitur ira, ut apud quosdam fit, tune H j lla gis calor ad cor retrahitur, unde ta¬ li,' es homines ira ti pallore aut rubore fuf- 3. luiiduntur, adeoque mature ira refrse- li 3 nan« 502 DE RECTA VIVENDI NORMA. nanda efl, ne ira, quse tegitur, nocear. Dočbor Langius atiquasHiftoriasaI!e* gat, quod per iram quidam morbi pro- flicti fuerint, & temperatura phlegma* ticatconvenire j intelJigirurautemiraiin« lacfione proximi, & refert de Hord io, qui Iib.3.pag.2. de quodam podagriconarrar, quod pei’ iram a podagra doloribus ^ beratus fuerit. EtPechlinus Obferv.Phyf. Med.pag. 464. depodagricotibicine,^ 11 ' ira Sc furore correptus ex tempore 6" 3 ' ttts fuerit, Sc alios adhuciococitaf'^' duces allegat, ex hoc morbo liberatosfr ide per iram. Hippoc.& Galenusin^ dis morbis iram remedii Jocolau^ !,r ’ . Crato lib.6.con(il. illudri cuidamPr> ne! P I paralytico levem excandefcen tiaro c03r L mendavit. Et Hordius lib. 3. confib tfr ’ I2.ab Hildanoiibi communicatumi' e | ert ' quemdam virum tribus annis p ar> cum per iram liberatum fuifie ab illoro° bo. Valeriola in fua hidor. lib. 2. q ul P dum ufu multisannisdedirutus era*’P excandefcentiam reditutused.Er ut(y l refert Vefpafiani Titi filium qi!oq uC P‘^ |i b ; ticum ab excandeicentia DE RECT A ViVENDI NORMA . 505 iffe, Nulli tamen ego fvaderem valde ira- tum animum pro recuperanda fanitate. Uti fortuiro vel cafiu his ira fatisfeceritl, ira & aliis contingere quidempoteft, led ■fineprsefcriptione, nifi quandoque leviš ira ex bona caula fiat, utfacertextus |u- bct: Jafi 7. Non ero ultra 'vobifcum doneč conteratis eum, quihujus fceleris (anathe- rnate) reiis cft.Si Eccl.7. Me kor eft irarifu , quia per triftitiam vultus corrigitur antmus dehnquentir. & 19, Corripe proxmmm. i an- tequam commineris. Correclio vero pru- denter fiat fecundum text. Proverb. 17. Plus proficit correčlio apud prudentem , quam centim plag& apud ftultum. 542 Audacia eft animi aftecdus , quo in acquirendo bono vel malo difficulta- tes fpernit. 543 Malevolentia eft paffio animse^ qua le ab dltero alienat Sc avertit, quae ramen abfque odio aut ira contingit. 544 lmpatientiagradu differt ab ira, per impatientiam animus quoque in- ucitur ad iram & furorem. Ut Proverb. J 4-v.i7. Imp atiens oper abitur ftultitiam: vir uerfutus odiofus eft. Patientia econ- Ii 4 tra 504 DE RECTA VIVENDI NORMA. tra afficit animum blanditcr & fvaviter, quare etiam rem libcnter lufiert, & ad condolentiam proximi excitatur. Leg. Prov.14. v.29. gui pattens eft.miltagukr- nat prudentia-. qm autem mpatiens ejl, ex alt at ftultitiam fuam. &. v. 18- ?*** 1 cundus provocatrixas : qui paticns eft/tiM' j gat fufcitatas. Tranquillu$ itaque & a gravibus cu■ ris liber animus fit, qui laudabilesaugcc humores, & phletoram gen era °' D ^" tatique anfam dat, vitam quoque qu®> .deliderariffimam longaevam efficit j ac tandem ielicem per eundem adi^ 11 * 1111 Finem. TRACTATUS & Animafticus, agens de ente cre3 '° naturali animato. * X/FUltiplices in philoiophia °P in ^ JL ?x ones de anima rationali tra( tur, ut quondam atomito anin 13111 ^ atomis componi docuemnt, i^ e ° ^ a< corpoream. Leocipus & Dem 0Cllt ^, nimam igaem eflc ftatuerunt, DE ENTE CREATO &c. -505 tam ex ignis particulis fubtiliffimisab eo deciffis figurae rotundam. Epicurus docu- it,animam effe tcmperamentum ex quali igneo, ex quali aereo, ex qi>ali lpirabili, & ex quodam innominato compofitura. Diogenes animam volebat effe aereni. Heraclitus animam ex vapore incorpo* raliflimo & fluidiffimo componi opina- batur. Alcmaeon cenfuit,animam effe de natura coelorum, ac propterea immorta- lem, &incontinu©motu, quia coelicon- tinuo moventur. Hyppus, tradiditanb- mam effe ex aqua, quia omnia generan- tur ex iemine, quod eft naturse aqueae. Erixiasanimam fanguinem effe dixit. Em- pedocles animam ex 6 principiis conftarc afferuit, nempe ex quatuor elementis, qus noluit effe fnaterialia principia ; E ENTE CREATO &e. rar. Dein,iianima effet adusprimus cor¬ poris orgaaici, tune deberet jam ipfum iemenab anima aduari, &ab ea delinea- inenta corporis humani formarentur. Quod fi itaque anima prasexifter.et in fe- nuneleuovis mulierum, curnon etiam in/emine virili exifferet, &per id tradu- ceretur, ,fi vero in ambobusieminibus, tune dux animac effent, dein etiam onini- um virginum & viduarum anima: in° v ' s feu femiiie eorum jam exiH:entes in seter- nuni.periturae effent, h non ad generatio- nempervenirent, quatenusnon baptiz 3 ' rentur;(ed utiin creatione primi hominid D eus corpus humanum, quoad om 1113 organa prius formaverit: itaadhuccon- tinuatin fuis delineationibus Tradj- n ' UO. corporis humani in ovis foennna- rum, antequam infpirat ipiraculumvit*> fcilicet a nimam immortalem adlirnili tU * dinem (Iti. Pa tet ergo,animam organizatj 3 corpori prim o infundi, & hinc non ab anima aduari quoad incrementuin formationem corporis, fed ador h forma tor ej 1 D e as n. 60 & ut fupra tr. n n * no. Nec anima forma eff corporis n u nianh m in tt ri I i DE ENTE CREATO&c. 509 mani, primo, quia corpus humanuin ante infufionem animac organizatur, fecundo quia non educitur de potentia materi«, tertio nequit e (Te forma materialis mate¬ ri«, ut eft corpus. 4 Nec anima in fola cogitatione con- fiftit, cjuonfam anima non continuo cogitat, ut videtur in infantibus, fynco- pticis, apoplečVicis, crapula fopitis, & dormientibus, in quibus aftečtibiis ani-' nia non eft confcia aliquarum rogitati- onum, deffante etiam ao pereunte co- 5 gitatrone anima quoqueperiret. Co- gitatio feu inteHrgentia eft (olummodo pratcipua fpiritus feu anim« rationalis proprieras & potentia. Uti enim prac- 6 cipua corporis proprietas eft motus, & corpus quandoque fine motu eflfe poteft, ita anima feu fpiritus immateria- fis abfque cogitatione : ficut enim o« nmes corporis effecftus a folo motu, fie onmes fpiritus effedfus per folam cogi- tationem peraguntur. Omnes autem cogitationes & conce- ptus,adjuvante fenfuum & organoruni minifterio^n fpiritu excitantur, quous- que ! 510 DE ENTE CREATO &c. que eft in corpore, Si diveriae animaefču fpirituscogirationesluntdiverfiraodi,u- ti diveriae motaš ipecies funt diveriicor- 1 poram modi: uti ergo inotus corpus 7 dici nequir, ita cogitatio /piritu:? non efh . i 8 M itaquc apima ipiritualis quzdm fubflantia immaterialis oIiquali claritate illuftracafeu rationalis. Gum itaqueiub- Aantia tališ fit iaie liabens tales propri- ctates Si. pperationes intelleduales, flP* cefiario odftejje. debet, quia modus ope¬ randi Jcquitur modum e/fendi. Hočan- tem ede fubAantiale fpirituale vel eil cx" tenfum vel non, primum dici neq uJf ^ ut inferius n. io. dicetur,.fecundum 9 nicrito,competir. Duples cteninHl> j . , tuitur iolummpdo a modernis .philo- fophis divino fuMlantialis, nempe _exteuia .& materiali?, altera inexten/ ;«* immaterialis. Eiientiales aoima: potenj cogjpgiommi feu intelledionUui & litionum diftindiilime & evidenti# 1 ^ a nohjs.cognofcuntur, Ted impjjfiff' P e potemiam abfque ačlore, qu 2 eA rationalis, ergo vere e/l & cxidi£ n 111103 ■ ,-r.nCr i \ t I f e c S n e, P a. v a q c ii t <$ t: A ti t DE ENTE CREATO &c. 511 _* ~ • - - - r - - - - _ ‘i'\* fationalis, quafčutti rrulla alia re materi¬ ali confu.nditur. Cogitatio. feu inteli^ dus {ser fe coniidcrati funt riieri adius ipij^tuales immateriales, fed: hi compe- tuntanimat, ergo & ipfa.eft fpirituali^ immaterialh. Probacur ctiam ,quod to aon lit extenla fubftantia ipiritualis ,,/eu anim^ Illud nori potcft concipi attenfum, cujus- nec proprietjas, nec a£- eide.utia concipi poffunt ut extenfa, at- qui nec accidentia, neeproprietatesani- niae rationalis concipi pofTunt ut extenfa; ergo nec ipJa anima rationalis concipi poteh ut extenfa.Miner probatur,clTenti- aleanimte at.tributiuneit cogitatio , ejus vero modi five accidentia funt negatio’, affirmatio, dubitatio, certitudo &c. atj- qui hxc concipi nequeunt ,qt extenfa, ergo. Quia fi concipi poflp^t ut exteu- fa, poflent dividi, & e o mm media pars concipi & asfignari, falfum unum ergo & aliud. Nam quis unquam clare con- c ipit mediam partem affirmationis aut negationis., vel partem aliquam cogita- douis. 512 DE ENTE CREATO &e. §7l. ® t)e aninu feu fpiritus immateriahs opera* tionibus. Ii Dum in philofophicis quondam 'i fio&isfimo Edmundo Ferlinz Ord.Ereffii* tarutnS.P. Aiigurtini Profeflbre meo grati- bfislimo & memoria dignifiimoedofiO 5 ' fucrim, intelledhim noftmm pro fta tuVti neceflario indigere ipetiebus inteiligi^' libus vel propriis vel alienis ad allicieri^^ I fuas operationes, & ideo folam cogn« 10 ' nem abftraclivam convenire inhož^J noftro inteHeclui ita jEgidius quodllD>^ Quaefi. 21. ad hoc ut intelledus in te ’' ligat fine Ipecie, non fufficit qu£C un ' que unio obje&i cum intelle&u, 'fedvc' quiritur, utobječlum tamquama(fiu J n ' telligibile in potentia, hinc quia divin 2 effentiaimmediateuniturintelle(fiuib ea ' torum,& fubftantia angeli intellecftui an* gelorum, & urraque eft adtu intelligi^ 1 ' lis, utraque videtur intuitivefineip eClC ' Hoc idem Aigidius quodlib.3- Qu#ft * 5 ‘ quia fubftantia hominishocpro fiatu vi ^ efi quid intelligibile tantum in P ot ^? 12 tia, & non ačtu, efi enim conj l,n ’ * m 2 * DE ENTE CREATO Scc. 513 ,materi« , qux impcdit intellečlionem, Sc ideo eft intelligibilis folum in poten- tia; ideo pro hoc fiatu folum intelligit per fpeciem, & quamvis poftcorporum fefurre&ionem animaiterum conjunge- tur materi«, attamen, quia materia in- duet immortalitatem & corpus trans* formabitur in claritatem fpiritus, utdo- cet Apoflolus 1. Corinth. 15, ideo tune materia non impedie.t intelledionem: ex quo patet, nune pro fiatu vite noflrum intelleftum cognofcere folum per cogni- tionem abflra&ivam, idefl,per fpeciem, non autem per cognitionem intuitivam, Animafola utfentiat&intelligat,non quidem indiget fenforiis, neque corpo- re fecundum e (Te fuum , fed fecundum quod claufa fit corpore n. 57. indiget fen¬ foriis Sc ieneftris foraminibufque , qui autem liber efl fpiritus, non indiget his. Poflquam vero anima efl feparata a cor¬ pore melius intelligit Sc difeurrit, & 13 ejus intellečlio eft tune fapientia in- tuitiva. Cogitationes quidem duplici- te r funtuntpr, ut intellečluales folx,& cogitationes accidentales, Primx tan- K k tutn 514 DE ENTECREATO&e. tum (piritibus competunt, ut n, 13. &■ cunda: hominibus, incerventu corpore in iis onuntur. 14 Exhis enarratis conftat, animara, quamdiu unita eft corpori, nullas co* gitariones pure fpirituales per fe eljce- re, fed folummodo accidentales: hinc illarum rerum recordatur, & etiam ob* livifcitur. Cogitationes pure fpirituales vero funt indelebilcs, de nullo auteffl^tu¬ rna cogitationes elicitin corpore, nifi'q u “' per memoriam corpoream ipfi affervan* tur,quia nil fcimus,fi non eruditi fimus de aliquare, aut divina relatione illuftau* quod unusquisque in fe experiri potent, enim per fe cogitationes fpiritualesp ul ’ aS producerer n. 13. & 15. femper h arunl gnara eflet, ut indelebilium & abfque re ' petitione& memorite traditione &a> iel vatione, id vero, quod offertur 15 letfbui, St concipit intellecdus, tamenmeliore notitia&luininecontf pit, quam ipfi per fen (us primario ov turn em, aut per phantafiam repradc tatum eft, v. g. cognofcitDeum primnu ^ per fenfus, non tamen eo perfeclo DE ENTE CREATO Ste. 515 do, ut intellečlus, qui etiam pure, quo eft in corpore, Dei omnipotentiam, bo- nitatem, mUericordiam, agnofeit, &alia etiam muko perfedios peiTcrutatur, quam per fenfus, unde a brutis multuni differc vid, n. 23. de anim* excellentia. Ut n. 14. didum , cogitationem Sc jttdicium pfimario ab impreflis Ipecie- bus objeftorum dependere j uti namque impreffio illa diftinchi iit&adcerebrum delata, ita intellečkti innotefeit, Sc 16 quantum poterit meliori modo per- Ičrutatur. Hinc anima judicat & co- gitat de iis, de rebus vero iricognitisnul- lam cogitationem, muko minus judici- itm ferre poteft: quapropter judex retn tfecernere nequit effe juftam vel injuftam, kutriufqueveri& fakicognitionem noti babcat, vel plane leges & ordinem pro- ccfiuum ignorat,utrurn quiscontra unum vel aliud tranfgreffus fuerit.Ut itaq* di- *7 ftin&ejudicet & cogitet anima,per or¬ gana objeda, ut faepiusmemoratum, deferri debent ad fenforium coramune, ^uxcunque enim repratfentantur animte ln corpore exiibentifive adu materialia fi- K k 2 ve 5 i6 DE ENTE CREATO &c. ve immaterialia,femper fpecie aliqua ut n, 13.& 15. repratfentari debent. Nullum fpi- ritum concipit, nili in forma aliqua 18 ipecifica repradentando concipit. Quodliorgana aut deferrent,autfpiri* tusdeficiant,cogitatioautjudicium con- fufum vel nullum orietur. Ad hocutani- ma alliciat cogitationes,requiruntur/pi- ritus ritedifpoliti, quocllinimiumfubtb les lint, judicium valdelabeiacfatur,utin febribus ardentibus j ubi vero nimis cras- fi, ut in melancholicis, vel obrati craslis humoribus,utinhydropicis, &iaporofi s affe&ibus,tunc ingenium tardum orirur, & memoria debilis. 19 Exhis edamelucet,iafantes,£[ u0 ‘ rum organa non funt tam perfedia, hucelfe indilpolita ad recipienda objscta diflindfo modo, partim ob rerurn imp c ' ritiam, partim ob defeclum receptioni 5 alicujus objedli, ob memoriam nimis te- nerarn Sc levem,etli erudiri tententur. Sic v, g. primo vifu Sc taclu ignis , manum aut digitum ad carpendum illum ap 10 priabunt, a quo li ižeduntur/emel aut bis» alia vice jam ut re nota abhorrebunt <- fugi' 1 . § 2' -T? TJ rs n s rr DE ENTE CREATO &c. 5|7 fugient, dum vero fuccefiu temporis or¬ gana fiunt aptiora,&rerum notitiamac- quimnt, motus diftinctius imprimitur cerebro& infantes diflindius ratiocina- ri & cogirare incipiunt. Non minus 20 in fenibus contingit, in quibus ani- ma non amplius itadiftinctacogitat utprius, in illis enim organa jam iramu- Mntur,(pirituumque defedus adeft, hinc vifus imminuitur, vox fit gravior, audi- tus deficit, ratiocinatio labefadatur. 21 Duo in nobis ufus iuntanimae co- gitantis, pritnus ut fitfenfusRedor; ab ter ut fit liberi motus arbiter, ut ideas ha- beat tam de fuo corpore, quam de o- nmibus ambientibus corporibus tam no- civis,quam ialubribus; & ut corpus in Qvotum agat, ut noxia corpora fugat & proficua ampledetur j ut denique cor- P u $ nofirum juxra rationis normam me^ tiiantibus lpiritibus animalibus gubernet. Hinc practcr cogitationes aut motus vo- Hntarios(fub motu voluntario intelli- guntur omnes operationes animae ) in- voluntarios fiquidem corporis mo- 22 tus n.equit perficere anima, quia in K k 3 ipfo 518 DE ENTE CREATO &c. ipfo Tonino nedum cogitante niulto mi¬ nus imperanteanima, cibi Tponte fua in ventriculo digeruntur, chylus ad cor pro- pellitur &inTanguinem convertitur. 0 * nmesdeniqj vitalesmotus in alto Topore perftciuntur: etiam dum vigilaraus, ani- ma corporismotusquosdam intrinfecos nec accelerare necretardare valet, utmo- tum cordis,refpirationis, Sc fecretionem humorum &c, dcin etiam fpiri tus 23 non Temper a mente determinant^ Ted Sc etiam ab objedlo aliquo vel in- vel externo j imo Tepe a veffigiis ipfi uS cerebri: hinc fi fpiritus ab objedo de- terminantur in cerebro jam im? rc ‘ iJ Tomni tempore, tune accidit inionmi' um, aut Tivigilandoperfepercurruntve- THgia illa in cerebro incuffa, tune deli* rat homo, unde melanchoiici fbmniaii' tibus affimilantur, dum quxdam vel Ioquuntur Teinfcio. Hucufque de ex, : ilentia Sc exiltc»tia animae rationaiis ejuique opcrationibu-- Jam adhuc qu«dam dicenda reffant 4 C illius excel|entia & virtute opeM»; va efFedus rationales nroduceCtes, 0 ■A>- • no ' 1 DE EltfTE CREATO &c. £9 non a Polis fpiritibus led acooperantea- niraa rationali dependent, & ejus exiften- tiam conftrmant. Anima utpote fubftantia fpirituofiffi- ma, qua omnia animantia fupereminet, ■fe latis demonftrando per fuas cogitati- oiies, remmapprehenfiones, judicia 24 & difcurfus , quse materis corporea: foli adfcribi nequeunt, Ped nobiliori & excellentiori Ppiritualitati & diredio- ni. Quam excellentiam & virtutemani- mx rationalis quam ingeniofiftime Do- diffimus Vir le Roy dePcripfit his ver- bis, quam vix melius delcripturam puto. Homo quarnvis inferior aninialibus feu brutis quoad vires & organa Penti- endi, & fenfum ipPum exteriorem ut iv 492. de aninii paffionibus indigita- jjtum eft, nihil onrinus Princeps & Do- 5,minus delpoticus animalium, confe- 5 ,ftuens eft, ut aliquid divinius in eo fit, „quam corporeus Ppiritus: ipfe enim fua s,prudentia domatequos, fibique Pubji- 5,cit, & elephantes, leones, & boves & 5 ,tygrides. Et utitur cundis animalibus «ad vidum, & veftitum ad motum, & ro - Kk 4 bui 520 DE ENTE CREATO &c. j,btiracpugnam: fiquidem carnibus vfi* „fcitur, pellibustegitur ,eorum peclibus „ambulat ,equitando&currus ducendo: „latratu eorum fervatur, & ad pugnatn,& „itineraabeis vehitur. Et equus videtur „creatus ad ejus ufum in beiio, canisad „cuftodiam,bos ad labores,aves &apes ad 5 ,deIicias,plantisquoque utiturin cibo& „condimento & calefa&ione & domifica- „tione. Verbo, nihil dl in mundo,quod „humanaenon fubjacetinduftrite. Noiw e „lapidibus doraos & civitares condruk,& } ,propugnacu!a; metalla fodit,eliquar& „infiguras quaslibet transformat, aninia- j,lium greges, planrarum viridaria p r0 j,bitu inftruit, fovetq; tamquam De» s ei! " 3 ,rum,& ferit & inferit Sc copulat,& matu- 3 ,rat, & colligit, & mundat & ffaflgk’ 3 ,& panem conficit, Sc epulas,& condit „adipe Sc fale ad penetrationem, dig t: ' ,-,{Honem, purgationem pravarum q 11 ^* „litatuin, qux cactera cunčla aninialia „parare nefdunc, funt ftupida ad h aC ,,opera, ficut iapis ad animalium opdd „Pra;terea ventos hotno domat,niaU' 7; aque exupcrar 5 tempora navit, «cj in ' 521 DE ENfE CREATO &c. ,-,nodia, tropicos, menfes, dies & termi- „nos eorum fignat, & quse quocunque »tempore congruant, tamquam lit Do- „minus temporis & temporalium. Con- „fti'uit n a ves, trajicit rtiaria, utitur ma- j,gnete, profunda lerutatur m a ris &c. „ To ta m denique homo imitatur „naturam & Deum, facit enim naves in- »llar pedoris avium, & remigium limile „alis: retia meliora quam aranea : cel- „las & sdificia meliora quam apes: ci- „vitatem inflar corporis: muros corio gfimiles, arces capiti: folles pulmoni: ^organa cantus, arteriz vocali: ignem 5j focumque cordi: ollam ventriculo: cul- ,,tellum &feram dentibus: mola m mol- daribus: alembicainteftinis; horreum M jecuri: cloacas culo : ledilia natibus: »equitatum Sc columnas cruribus: lafa- b 5, um & matulam & fcntirtam Sc deco- „latorium, felli, lieni, caeco inteffino, „veficaj: & prareft animalium propaga- »tioni Sc plantarum, utnngelus, & nihil )?eftin mundo, quod non imitetur. „Etquod lublimiuseft, adinvenit to- j^nare archibugio , licut Deus fulmine: K k 5 quod 522 DE ENTE CREATO &c. j,quod nec imitari, nec intelligere, multo 3,minus excogitarepoffuntanimalia. Fa- } ,cit de no&e lucern pcr lucernam, pia- „guedine arborum &animaliumretinen* „do ignem, ficut natura igneum (piritura „retiuet in corpore noftro nutritumian* „guine & adipe. Nec myfierio caret, „quod folus inter animantia omniahomo „utatur igne, quem nec contingere car- „tera audenr. Homo nafcitur nudtis & „inermis, cattera vero animalia armata, ,,cornibus, dentibus , roftro, ungulis* „fquamis & veftita funt piliš & pluniis- „homo tamen per ignem fibi arma p^ rat veftimenta ex arboribus, vermibus Sc „animalibus csterisingeniotanto,*} 0311 ' „tuni Deo iiloruin entiumconvenire C; „Ecce quantanam hominis cxceile n " 3 ,tia fuper bruta ! figura ipia humani cor- ,,poris indicat divinitatemaninia: illi uS ’ „corpus enim infhrumentum eft aain 12 * „Animalia caetera cundacaput& pe$u s „verfiim in terram habent ad ufus tet- „reftres & efcam de terra captandam, j,lus homo erecFus in ecelum geftic cor- ■rMl.C DE ENTE CREATO &c. 523 „pus ad coelam contemplandum, & util- „lac, unde cit, revertatur. 25 Confiat itaque, hominem ut rem divinam, melioris & fuperioris ordinis effe, iuperantem mundum & elementa, ncdum bi ut a. Cuncla crgo animalia, non tantum propter meliora & exačliora or¬ gana inteliigendofuperat, ut quidam ani- mam rationalem denegantes opinantur, fcd propter animae rationalis exiftentiam & unionem eum corpore excellit, quia anima rationalis eft lux , quse vitani 26 exfeini}aralicujusluminisfundit: uti luK in fole vel igne, lumen eft in aere: fic vita ex anima in corpus, ut fubflan- tialis quidam vigor jugiter fluit, id vegc- tac & fovet illuminando fpiritum mate- lialcm, unde olim a Platone anima defi- niebatur : numerus fe ipfum movens, quod ut animarn ex vita , fic vitam ex motu ipfo, & fpontaneo maxime per- Ipedtum habeamus, adeoque excedit a- nima rationalis Ipiritus animales erninen- t*us,uti Ipiritus res demortuas &; ina- nimatas. Ita Helmontius pag. 214. ani¬ oni rationalem qonftituit effe fubfhn- tiam 524 DE ENTE CREATO &c. tiam jpiritualem, vitalem & luminofam creaturam & pag. 212. iterum , aniraam effe 'puram & nudum intellectum,& ima- ginem increati luminis. Sicut enim Deus eft ipfum lumen, ita mens humana abeoparticipat lumen, & fenfualis anima anaiogia lervata Ifif e/t i quod partim afe ipfo,partimalu- 27 mine ipiricuali immateriali illuinin3- tur. Hinc mens ut jam fupra n. 13. & 15. didtum, quamdiu e it corpori jundia, non ita clare, poteh lucere in corpore, quam extra feu poli feparationeni, eoncomitantelumine intrinfeco feu ipf ritibus, quibus deficientibus,jmo reče* dentibus Sc extincHs his ultro lux p er ' durare nequit, ergo opus ed quamdin anima jundla ed corpori, utluminequo- que quodam naturah fcilicet ipirin* 28 bus utatur ad fuum lumen exten* dendutn &applicandum,non quidenj ut igneo, fed file volatili fpirituofo, quo<* alias anima dicitur fenfitiva. Hinc etiam videmus fpirirus animales luminis fnl- gore folis quod magis illuminctur, & 29 ferenetur caputj animales quoq ue DE ENTE CREATO &c. 5^5 facuitates longe felicius intendantur, quaii accenfa tace aci ačtum & motura faciendum inrus omnia incitantur , qux fub ejusdem obfcuratione tamquam in latibulo delitefcere coguntur, lic plures ačtiones intermittuntur, filpiritusabae- recraflo obleurantur, tamquam inter¬ nimi lumen per gradus deficit, fi lumeu externum eidem fubtrahitur. Eft itaque animainhomine tamquam lumen primarium, lumen fecundarium autem fpiritus animnles in cerebro lu- centes, tametfi corpus opacum fit, un- de ab anatomicis cerebri ieptum lucidum nominatum eft. 5.11. An unica vel piitres ammk in uno eodemcjue homine dentur. 30 Unica foiummodo anima rationa- lis datur in linico eodemque homine, qux virtualiter continet nominatas for- naas inferiores , ncmpe animam vege- tativam & fenfitivam r una eft fuccus in plantis altera fpiritus in animalibus. In corpore humano dus dantur forma: fubfiantiales, una materialis altera im- raate- 326 DE ENTE CREATO Scc. 21 materialis , materialis eft aniraa ve- getativa & fenfitiva 5 immaterialis autem anima rationalis. Sub anima vegetadva & fenfitiva intelliguntur et- iam humores & fpiritus noftri cor- poris , quoniam operadones fenfitivs immediate anima: adfcribi nequeunr, quarenus adus corporei feii materij les ab anima immediate non proficn Ičuntur, led a fpiriribus. Nam embrio ante infuiionem anima: rationalis fabri- caretur line forma fubftantinli, & e ^ c£ materi a abfque forma, li folummodo ani¬ ma rationalis e (Tet forma, cujus corpus ante infufionem anima: elaboratur n or1, ab anima rationali, led ab anima vege¬ tadva & fenfitiva, ergo. Dico foia fiquidem & unica aniftmr"' tionalis eft forma fubftandalis homo autem non eft res fimples, l e compofita ex mente Sc corporc 01 - 32 garrico. In homine itaque nulladatui alia forma fubftandalis prstter a ni¬ mam rationalem, & in aliis rebus u lllC ‘ tantum datur forma effentialis. Matci 13 ergo fola eft fubftantia effentialis certo . tnoao a f n f b <1 « n n DE ENTE CREA.TO &c. 3^7 modo modificata, qux modificatio forma fubrtanrialis a veteribus appel!abatur,nul- lo modo aurem realiter & fubftantialiter. Tališ forma a materia ipfaeft diftinčta,ut anima rationalis a corpore humano,fed 33 tantumeffentialiter.Sicomne corpus liabet quidem formam cffentialem non autem fubftantialem diftindtam, ejfcepto ho mine ; eflentialis forma illa dicitur, qux oritur in totocompo{itoex modifi- catione materin &partium ejus, per di- verfam magnitudincm,fitum, &c. Corpus humanum, quamvis necclum unitum lit animae rationali, attamen 34 ad genus plantse aut animalis referri nequit: quia per id diftinguitur unum ab alio, per quod convenire nequeunt, fed per formam eflentialem corporis hu¬ mani diftinguuntur ab invicem, ergo non funt idem aut nequeuntconvenire, pro- hatur minor forma eflentialis eft id, per ^uod varii ffatus & difpofitiones parti- l, m ab aliis corporibusnotabiliter diftin¬ guuntur, forma enim eflentialis in folis modis corporum, ut funtmotus, quies, menfura , figura & firuatio conftituitur* qua- 528 DE ENTE CREATO &c. qualifcunque ergo dilpolitio partium fit & modus,uunquam conrtituet propriam & elfentialem corporum formam, nequ« forma elfentialisconffituiturin totocor* pore,vel m minoribusipfiusparribus,!«! in minutioribus & fere infenfibilibus particulis, ex quibus primocomponun- tur, /ed per haec omniaanimaldiitjagub tur a corpore humano, ergo. Moderni philofophi communiterdu 4 ' pliceni tanrum ftatuunt fubilaMia®» nempe extenfam & non e x te n lam, feu co* gitantem,autimmaterialem&materiale« l i una eft forma feparabilis alia non lepara- bilisa materia: ficanimarationalisedf 01 " ma hominis non a ute m corpodsh u * 35 mani: hincunicatantumdaturforn 13 fubflantialis feparabilis a materij nempe anima rationalis, qute eAlpi |,)CU ' alis & non educta de potentia materi*’ Alise omnes form je nominatse funt im c ' parabiles, quia nequeunt fkparatz e* jitere a materia feu deihvčio compofi- to, ut non ipfa forma fimul dellruatuf- Neque anima rationalis educicur e po- tenua materiz, quia quidquid eifmatf' riale DE ENTE CREATO '&c. 529 riale,nequit producere immateriale feu lpirituale, crgo anima rationalis utpote immaterialis & fpiritualis nequiteduci de materia. Probarur ex iacra Scriptura,ani- ma cil immonaiis, ergo immaterialis Sc incorruptibilis Matth.io. 1 Mite tmere eos , Kcidtmt c or p us , animam avtem occidere nonpojjimt, &Sapient. 2. ghoniam Dem creavit hominem inex terminalni cm ad imaginem fimilitudmis fiufe.cit ilium. Dein Materia nunquam poteil gxiftere fine ipecie , ergo femper dl dleutialiter 36 formata. Format quidem nominan- tur e dam accidentales refpedu alte- rius fubiecli cohairentis, rcfpedlu fui fclfpcn Funt temper format efientiales, Sc čfia non datur, quamfubftantialis forma E non autem ejusdem per* 38 fedtionis aecidentalis individuse,live feeundum intenfionem,necejusden2 perfedtionis naturalis acquifitat,nec ejus* dem perfedlionis aecidentalis fupernatu* falis infufae. Probaturhoc : Unus homo magis intelligit quam alter; unus habet phantasmata magis ignea & fubtilia j item unus habet fcientias acquifitas, quasnofl habet alter j item alius habet plura dona gratiae, ergo anima non cil ejusdem ptf' fedtionis aecidentalis & infulae. 39 lila autem unica&fola infundituf debito tempore corpori humano, ut Ge* nes. 2. v. 7. lnfpiravit De us fpiracul«^ vite Adamo, nondicit Jpiracula, fr^ us efl homo in anitnamviventem, acetiam n 1 aliislocis de unica anima tantuni loqu un ' tur textus in homine exiitente. enim anima ut quid immateriale & ‘P 1 .* ritualen. 8*non poffit demateria educi, ergo noviter creari & corpori addi deber* quoniam anima nequaquam eft ejusde indolis & efientim corporis, ergo de ^ noviter addi. Ita S. Hieronymus & omn e Dodtores catholici: quia illud, q u0 4 non DE ENTE CREATO&c. 531 t>on fic per tradudionem,fit per creati- onem, fed anima rationalis non fit per tradudionem, ergo per creationem. Mi- norprobatur: Tradudio fit, dum cum femine traducitur aliqua virtus,vi cujus deducitur anima depotentia materi« pa$- liva,aft anima rationalis nullo modo ut ittirnaterialis&fpiritualis n.io. poteft edu- ci depotentia materi«,ergo. Minor pro- batur ex n. 4. Sc 8- fupra appofito. Si enim traduccretur aliqua vis fpiritualis&imma- terialis occulta inducensanimaminpro- lem,educeret animam de potentia mate¬ ri« , fed h«c vis non educit, fed potius crearet, quod repugnat creatur«, ergo Sc '/irtus tradudiva. 40 Creatio eft produdio rei ex nihi- lo tam lui quam lubjedi, hoc autem abs- que ulla materia aut eflentia praefuppofita, led hoc competit foli Deo, ergo folius Dei eft creare Sc non creatur«. Creavic Dominus Deus angelos Sc dacmones pure Ipirituales immateriales,ergo edamereat animas pure fpirituales immateria- 4 1 les. Quod dentur angeli Sc damones, narrantprseter faeram feripturam S. S. L I a P. Do- 532 DE ENTE CREATO&c. P. Dominicus, Bernardus,Martinus,Ray* mundus, qui multoties fc angelos&dz- mones vidifle teftantur, eifque collocutos fuifie , & aliarmultreapparitionesaninia- rum fančtorum teftantur, & Matth.4.^ 42 Generatio autem eil rei efientia« lis feu materi« pr«fuppofit« tamquani lubječli nov« forma; induclio, perg^ffl immutatur & modificatur res feu « ,atc ' non tamen nova fubftanfia,fedtan^ na tum novus modus feu difpofitio partium materi« reperitur, cum quidquid id prius fuerit, unde non requiritur in g e ' neratione, ur mutariones corporum na ‘ turalium fubftantiales totaliter per e3l,f ’ & totaliter de novo gencremtur, q u ’ ae * nihilo niiiil fit. Dum vero partes disjn n ‘ guntur,feu reiolvuntur, feu aliter fiCantur, & difponuntur, corrupti 0 ^' 43 Unde nec uila datur alia forma* 11 ' ftantialis prsrter formam honiinis * u ‘ fhntialem, quiain nullaaKaprodutft^ fubltanria nova .generator, fed folumfl* 0 do materia in generationibus & alt er3 tionibus' vel accidentaliter vel elfenm 1 ter tecujKlu;n modos 3 nempe meni*** 3 fe* DE ENTE CREATO &c. 533 feu quantitatem, quietem&motuni , ac figuram modificatur, ut fupra n. 40. 44 Anima alia proprle loquendo non datur,quam rationalis,quia anima rati¬ onalis continuo ineft corpori humano., quamdiu cum corpore gubcrnat & illud »on immutatur : ccontra in vegetativis fenfitivis dictis animabus continuo niutantur fanguis&fipirir us,nec idem per- pctuo manent*. ergo tantum improprie tub ly anima: vegetativs: & fenfitivse fu- ! niitur ly anima. Probatur,id nonpoteft: eodem vocabulo & lignificatione fumi, quod conftat diverfa proprietate, feda- nima rationalis & anima vegetativa & i fcnfitiva diverfat funt proprietatis , ergo 1 ! »on poffunt eodem vocabulo & fignifi- m katione fumi. Probatur major, primo a- 1 nimat rationalis proprietaseftintelligere, 1 u tn.8.fecundoeft inextenfa & immate- • halis fubftantian.io. Sed anima vegetati- ! v a& fenfitivanon eft tališ fubftantiae, qu3r • Ve i’o funt diverfe fubftantiae funt etiam . diverfat fignificationis, ergo non poffunt - e odem titulo fumi. Quia alia eft lubftaa« 1! l >a materialis,alia immaterialis. Ll 3 Ani- 534 _DE ENTE CREATO &e. 45 Anima vegerativa improprie lo quendo in plafitis fuccus efi, in ani- lualibus vero fanguis & humores, vid Deuteronom. 12, v. 23. hincfimul eoruni motusperit& moriuntur* Sal volafitein fanguine& humoribus ut rubtilifTimum effiuvium, quod vifum fugit* - , redaclns caloris adminiculo,concipit lumen i f) ipfo & a fe ipfo j hinc fpiritus Jurn/no- fuscfi, & anima improprie loquendoam- malium in hoc fpiritu luminoio conl»fr r ' ut fupra n-26, & 28■ non ex toto fingui J Qui autem fpiritus continuo avolanr # imtnutantur, crgo nec hi proprie anii 1,a dici queunr. 46 Spiritus ifti mareriaies funt dam fubftantiafolida fubdlis apta ^ nl0 ‘ ’ tum, & prxcipuumrationeadh’vit atlS1( ' ^ Orumentum, Quod dentur tales/ubt’J fpir itus, probatur tam experiemia q ,!,1 i ll J radon e. Primo ligaro vci laefo ;iur ' ,!P Iciflonervo tendente ad orgaiiunin^'^ aut fbnrus,fui?i 3 ioejus organi drffatP e ’ probatur eorumfubtiiitas, quoriiarti nf _ vorum cavitates adeo exiles funt, ur ‘ funi efifugiant, hinc etiam ipit'^ rU ^ DE ENTE CREATO &c. 555 •hervos hos infiuentes adco fubtiles effe •oportet, ut influere queant. Dein pro- batur etiam fpiritus a robore mufculo* rum,quorum tendines in fufferendo pon- -dere 100. librarum facilius fuftinent, quani nervi eorundem libras 5. nervo ta* men ligato aut ablciilb in tali mufculo Ji)otus& robur peric, lequitur ergo, per Jiervum fluere quemdam ipiritum ad por- rigendum robur mufculis & cjus tendi- nibus. Probaturetiamfpifituum cxiftcn- tiaperfubiranearnrefečlionemafpirituo- fis a (lump tis rebus in defatigatis aut quo- !'cunque alio modo diffipatis fpiritibus, ubiomnisvis perit, reflitutis vero illis ‘iterato robur reddir, Spiritus in omnibus non idem funt, led funt quoque crafll* ©res & fubtiliores in diverfis lubiečbis, quoniam pori cerebri non funt idem ne- •que nervi in quos inflpunt. 47 Corpus humanum & animaratio- n aiis funt adzquatac parteshorninis, uti korpus humanum non folum,ita nec a- n bna fola conftituit hominem, alias ani-. ni;l line ullo aut exclufo corpore foret honio. Quod autem nec unum nec al- L1 4 terum 536 DE ENTE CREATO&c. terum eft, ergo amborum pnefentia & unio requiruntur ad conftituendum ho- minem. §. III. An anima r at ion ah s fit inextenfa , confr quenter indivijibilis mmortalis nunquam • anmhilatura. Anima hominis feu mens , ut realih dillincfa forma fubftantialisa (enfitiva^ materiali, immortalis eft. Hoc ration s & fide demonftratur ut fupra n. 2- tV 9 • di&um,animam folamhabere nati ( ' 48 aclus potetitiales immateriales, e^° & ipia anima licceifario debet c ® immaterialis,quia modus operandi^ 111 tur modum effendi. Praeeipue iinna* operationes funt cogitatio feu inteile^ ftd ifte funt immateriales, ergo. probatUr ex fupra di&o n. 9 - autemanimtepotentknon realirer tl) guuntur abipla anima, quia anitua 1 ^ potefi: concipi line facultate vofendi ^ intelligendi. Jam illa diftinguuntui ter, quorum unum concipiturfine atqui animsepotenda’ nonpoflwnt c0 pifine anima,ergo. Ilkoperationes DE ENTECREATO &c. 537 immateriales,quibus res immateriales ap- prehenduntur, atquitales funtoperatio- ncsanima,ergo. Anima apprehendit ve- ritatem,Deum, angelos n. 41. .hsee au- tem omnia .funt immaterialia, ergo Sc ipia anima: quidquid autem eft irnma- teriale, eft immortale, fed anima eft im- materialis,ergo &immortalis. Quidquid non eft extenfum &c.ut.n,icu hssc enim immortalis fubftantia non ab elementis* nec a folc originem habet, neque a ca- lida, autfrigida, autcorporeafeuexten- fa, nec fibi habet contrarium,a quo de- ftrui posfit, caretque fubjedio. Non e- nim a Deo corrumpitur aut annihilatur per fubtraclionem efle , cum inftitutor natura: non fubtrahit, quod rebus eft na* turalc. 49 Neque anima forma eft corporis ha S. Ambrofius,juftinus, Chryfoftomus, Auguftinus, Gregor. NyiTcn nam genefis habetur fpiraculum vi- tae,nempe animam rationalemprimo fer¬ mato corpori &jam organizato inflatam feu infufam ftiifle. Neque animam a corpore dependere, nequc poffideri, hoc L15 for- 538 DE ENTE CREATO &c. formis vcris & ftride didis contingit, praterea nulla forma corporis extendi- tur extra fubjedum fuum, a quo poffi- detur: fed njens extenditurextracorpus & extra mundum corporeum,ergo non a corporc & elementatione, quorumeil immortalitas. 50 Probarur ulterius immortalitas a- nimsc: anima rationalis eft indivjfib/fo integraiiter , fubftantia fpiritualis eftia* divifibiiis integraliter j omnis fubdnntja fpiritualis eft intellediva, fed eo ipfodl indivifibilis, quia fi anima e (Tet diviiibi- lis, conftaret pluribus partibus,quiii u * gulse effentintelledivs j fednullspartfi 3 in tel le diva: affignari queunt, ergo ani® 1 ' non eil divifibiiis in partes intelledi vaS * Intelledus moreš feu primam m oboo" 11 fpirituum invertit,ut dum beftialesni 0- res corrigit & ad rationales dirigit,n. 25. & 27. patet, praftantem hanc potedatem prsefupponere pratfentiam natura c uje¬ dam intellediva: & fpiritualis imrnatc* j rialis intra fphsram earuis & fangu !nlS ’ | unde Seripr. facra & S. Auguftin. cliviclunt hominem in corpus,fpiritum & anima 111. DE ENTE CREATO &c. 539 Prifcis fneculis ethinici, vates & phi- lofophi a n imam immcrtalem efle pro- fcrebanr, Plaro agnovit animam efie nu- merum fe iplum moventem, & veniffe a Deo ,effeque immortalera k fecundum tritum Poerac: Mor te carent anima. Immorcalitas minite non folum naturali fationeagnoičitur , fedfide k authorita- te Salvatoris noftri demonftratur , dura ait, quid proderit bornim, Ji tmiverfum tnundim liter et ur , arimu vero fua de tri - mentum p ati at ur, & alibi: nohte timere eor, qut corpus occidunt, animam autem occidere necfueunt, fed potius time te eum , qui pot - ejl animam (S corpus perdere m gehennam. EtMatth. 25. dijcedite a mc malediclt , ite mignem aternum, qmpraparatus eft Dia- bolis (J Angelis ejus. Et ibidem (J ibunt bi in fupplicium at er mm , jufti autem in Vitam aternam. im ni ona Uta s animse in multis adhre aiiis iocis S. Scripturte pro- batuv, Revertatur pulvis in ter ram fuam imdc er at , tj j\pirit us rede at ad eum , qui dedit illum. Job. 21. Ducunt in bonis dies /bos , tj m punBo ad mferna dcfcendunt, Et 540 DE ENTE CREATO &e. Et Matth. 25. in diejudicii congregabmM ante eum omnes gentes , (d reprobi ibunt in ignem £t er ntim,jufti autem in vit m Mi¬ nam. Itiern docet Goncilium Arabicum & LateranenfefubLeonelo.inbulla. Quod ergoanimafit iramortalis, fide & autho- ritate ecclefia: convineitur. 51 Chisthio jam oritur, cum aniraa & iramortalis, an itaque a creatore fuo ratoannihilariqueat, cura aniraa noflfc iramortalis per naturam eo fenfu, Deus diciturimmortalis: ita ut in ip& u; idea five effentia immortalkas inclu^' tur, fed eft iramortalis per naturam^ 0 fenfu, in quantum fcilicet naturah deftrui non poteft. Hoc itaque i» a ' gnaz indaginis eft, & potius hoc, q Ll0 “ noftrae fcientis nirais profundura, file 11 ' tio prtetereundum: atque ratio & fi^ eS negant. Quod autem uti fupra demon* ftratum eft n. 48. & 50. quod anima fi £ iramortalis, ac etiam duratura in »ter- num n. 50. quia quod caret morte eft immutabile Sc in teternum exiftens. E c ut teftatur ipla facraScripturaJoannish Ego fum panis vivus , ft quis manducA vi '^ DE ENTE CREATO &c. 54 1 rit de boe pane vrvet in aternum : Zf pa¬ rne, cjuem ego dabo , c ar o me a e Ji promun- di vita. Sc. Luc. 20. fpuiarefurgentmor- tni , ZŠ Mo/es ojiendit fecus rubutn ,ficut di- Cit Dommum Deum Abraham , Delim ifaac , Zš Deum Jacob. Deus autem non eji mor- tuorum, fed vivorum , omnes enim vivunt ti- Daniel. 12. fhii dormiunt in terra pul- vere , evigilabunt, alti in vitam at er nam , alti in opprobritim , ut videant femper. Hanc autem exiftentiam perennem , & quod nunquam moriatur anima, habet ex gra¬ da five ex beneficio fui creatoris. §. IV. fptio tetnpore anima jungatur cer pori hu- mano, Zf an omnes p ar te s corpons ab e am¬ for ment ur, ac etiam in qua partscor- poris bumani rejideat. fr Unio anima: rationalis cum cor- pore humano nihil alitid eft, quam rau- tuum commercium a&ionum Si paflio- num corporis & animsr. Supra n. 35. Sc 44. di&utn eft, quod detur & infiteor- pori humano anima rationalis , fed haec ipfa anima utpote fpiritus agens Sc mo- y ens non tantum fe , fed Sc Ipiritus no- 542 DEENTE CREATO &c. frros nečeflario commovet, vel ab ipfis percipit motum contrarium auc inor- dinatum, & anima ad patiendum velta- tandum elicitur. Conceptiones autenv intelle&us primario ab aclionibus Teu motibus corporis noftri pendent, qua$ anima prius non elicit,nilimcdiandbus fpiritibus animalibus, & glandula: pinc-* alis motu in cerebro n. 73. econtrafiu ,,f tamen plures motus membrorum cor¬ poris, qui pendent ab adbionibus, voliti« - nibus, Sc aliis anima: cogitationibus, q u * non fiuntaut prolequi polfunt, nifi v°' lente &cooperante anima,dummodonon interveniat quaedam parricularis qua pradidtos motus vel impedist ve ‘ promoveat n. 18. Probatuin eft n. 47. in homine duo inefle, nempe materiale, ex quo con- flituitur corpus humanum Sc iititnatcn- ale leu fpirituale & intelle&uale nemp c anima rationalis, quia non tantum n ia ' teriales ut in bruds, led Sc vere itj* 53 telleČbuales et Ipirituales a$us perfi* cittntur in homine n. 24. ergo dutfl duofiint libi unita, requiritur ambornn 1 j nti* DE ENTE CREATO &c. 543 intima prselentia, jam nihilell prsefens in¬ time ulii corpori nifi in illud agendo; ita nee illi poteft uniri, nifi per vimiten>, quam habet, in illud agendi, ut itaq; frt-re- ciproca unio corporis cum Eibftantia 54 fpirituali,et quidem per unionem phy- ficam,qua£ nihil aliud eft,quam depen- dentia inter utrumque, qua fcilicet anima affieitur per motum corporis , ut fupra primo mentiofa&a eft, & hocper com- motionem et voluntatem animse. Attamen corpus non eft localiter illi praefens, unitumque per Eri cum ea ex- tenfionem, ut patet, neceflfe eE, ut illi intime uniatur per virtutem agendi, fen cogitationes aliquas in ipfa excitandi: duo enim fpiritus non aliter uniti Eint, nifi per mutuum cogitationum feu volitio- num,et intelledHonum commercium, quas,cum volunt,fibi mutuo corarau- nicant; ita nec aliter concipere poflu- mus, fpiritum uniri poffe corpori, niE cum anima motus aliquos in corpore, ©tviciffim quafdam cogitationes in anima corpus excitare valeat. Alias conjun&io, ut duo fint unita,denodatproprie uni¬ onem 544 , DE £NTE CREATO &C. onem duorum corporum luperficiebus fuis fe mutuo tangentium,vel per mixcio- nem duorum corporum,utlivinumcum aqua mifceatur, hinc nomina illa conti- nuitatis & contiguitatis in philofophia or- ta funt, nam ut lup ra primo dičlum ani- mameffejunctam corpori, nontamenper coextcnfionem j led loluni, quod ejus m perationes ibi magis elucefcnnt,qu 3 ffi w aliis partibus, anima enim rationaliset o- mnis fubftantia incorporea five fpi fltuS proprie loqucndo, non lunt in ubi, autlo- co,fedibi,ubi operantur 11/71.79^0$^ 55 Duo itaque funftioaes m human? corpore fiunt, una ab animse concurfib altera pure naturalis, quae absq;concun 11 animae rationaHs perficitur. Funciio, q u ^ ab animse concurfu perficitur, tripi^ e loco motiva, fenfitivaet rationalis- £ a ? ctio loco motiva eft membri translatio de loco in locumfecundumitnpen um Cl: voluntatem anima: rationalis. Eu»^ 1 ienfmva eft rei perceptio, dependens pi’ 0 ' xime ab organis etipiritibus, FuncbQ^' tionalis eft perceptio imellecfus p c ’ ^ cbior, quam ipfi ab organis et fpjd c ^ ^ M ENTE CREATO &c. 54^ offertur, ut conceptio de Deo ut fum- fiio bono et aliis ejus attributis n, 15. Quod autem fubftantia ttiateriališ Corporea & fubftantia immaterialis et incorporea , quse toto coelo difterUiitj inter fe invicetn UniantUi* mutuumque Coimnerciuni fimul junčia perficiant: koc aliter, ut fupra n. 54. explicatuin fuit, omnino concipi difficulter fo- 56 ret.Neqtie unio duarum harumfub- ftantiarum in eo confiftit, quod unurrt participetde altero, quamvis certas men* tiscogitationes fequantur eerti in cor* pore motus, & vice verfa j certos motuš in corpore fequantur cer ta: cogitation.es in mente* Sic ii mens cogitat de raOtii crprum ut n. 55. lequitur ambulatio: lic vice verfa, fi fibrae nervoruni in aliqua parte vellicantur* tune oritur in mente fenfus i & fi dolorofa fit vellicatio, inde iriftis fenfatio & triftitia accidin In koč Wgo mutuo commercio niaxima difficul* tas eii naturaliter rein explanare. Totuni vrgo hoc negotium inter mutuani depefi* dentiam & commercium mutuum adlio- num &paf!ionum Corporis &animae eftin M m lapi- 54 6 DEENTE CREATO Ste. 57 iapientiffimum Dei placidum refuii- dendum,qui ifias leges inter has duas fubftantias diverfiflimas ponere vo!uit,ut certatn cogirationem fequantur certi in corpore motus, & vice verla, ut una in aliam agat & viciffim ab alia patiatur. Quaeritur jam quo tempore omnipO' tens Deus animam rationalem corport humano uniat? & an fitota in toto cor¬ pore vel tantum in aliqua parte corpo- ris refideat ? ac etiam an omnes corpoff? partes ab ea informentur?Snpra memora- tumfuit, duo in homine efleconftitudvaj n. 47. unutn materiale,alterum immaten- ale, & folummodo per Dei omnipo tefl ' tiam hanc unionem fieri, five Deum fl 12 " teriaž corporeae addere fpiritum imm ate ' rialem feu animam rationalem, per vult Deus imperia mentis innoteic ere corpori, & per quam unionem eadem niens fciat, quidnam in fuo regno, c0 \ porefcilicetorganicoagatur. Superad ^ tur ergo quatdampotentia corpori, netfl^ pe anima rationalis, fine quacorpu s manum nequit exercere aut p eftlC 58 re actus liberos intellečluales DE ENTE CREATO &c. 547 cooperante anima. Et cum dus anima: inlihtpotentiac, una quaniensfibi reprae- fentat objeda & appellatur intelledus, (ptia raulta intelledus perfedius exco~ gitat, Sc fibi format non ita exade alias aut falie per fenfus reprsefentata , quse aViter intelledus agnofcit,acipll perfen- fe objiciuntur , altera potentni appella¬ tur voluntas, qua nempe vel in ea, quse. Cognofcimus objeda fponte ferimur, vel ab ipfis iponte aveftimur. Prsefupponitur ergo corpus humanum jam verefor- 59 matumefle debere n. 70. antequam anima rationalis ei jungatur, ad ope- rationes perficlendas inteiledivas &ar- bitrarias. Quia ad hoc ut anima in eor- pus agat Si viciflim, necefle eft, ut ejus corporis injflrumenta feu organa perfe- de formata fint ad ejus ufum, certa au- tem Sc perfeda tališ formatio determi- Uari nequitj ergo tanto minus unio ani- nue cum corpore* Multž quidem opi- niones funt de unione anima cufri 60 corpore, quidam inipfo conceptio- nis adu a ni mam cum femine trans- ^erri putarunt^uidamgo* aut 40. ad fum- Mm 2 rnutn 548 DE ENTECREATO &C. mum So. die ab inchoante conceptione animam corpori uniri affirniant. Primi putabant, cumpleraqueanimantia fuam fpeciem propagent: ita & hominem le torum producere arbitrabantur. Afthanc produdionem & creationem animse ra- tionalis fibi folus altiffimus refervavit d. 37. Ut legitur Genes. 2. v. 7.quiaanima nequaquam efl: ejusdem indolis & tix corporis ut fupra didum n. 39. vP debet in corpus infundifubftantiaafe” 3 nova. Hoc autem, quo tempore feb hsefito. Cum varii authores varias hoc negotio opiniones fentiant, & v,)( certitudinem attingant. Nullam a utenl neceffitatem invenio cum Dodife 1 ” 0 Lc Roy, cur alia anima, quoufque eft CI1 ^ bryo pars corporis Sc informator ab ma matris, infundi deberetinutero 1112 tris, quatenus foetus in utero content non minus vera pars corporis matris Sc informatur ab anima matris fe cun 61 dum e (Te vegetativum &fenfiti vUl ^ Unde ficut ab anima matris tune 1 ” -formatur, ita Sc ab eadem regi conJG DE ENT E CREAT O &c. 549 hoc communiter ettam affe&iones foetus cum matre approbant, 62 In illo ipfo inflanti autem,dum ani- ma matris a foetu feparatur, in eodem n.10- mento Deus animam rationalem creat Sc infundit foetui, quia fi foetus fecundum quosdam alios authores,utAriftot.qui 42. & 80. Dr. Boudewynum Antverpieniem, qui in fuo ventilabro Medico Thcolo- j gico foetum 60, die animatum ait. Fienus ' Profeffor3. die conceptum animari affir- mat. Blembius aprimo momentoconce- ptionis. Cum ergo poft 40 diem vel ali- quos foetus abfque anima crefcat & nu- t H a tur, adhuc ulrro perfici poteritabfque novx vel aliae quam matris animte ratio- nalis concurfu n. 61. Imo facra fcriptu- ra ipfa fatetur Exod. 21. Si rixati 63 fuerint viri, (jf pertujferit quis muli- eremprsgnantem , (jf abortivum qui- dem fecerit , fed ipfa vixerit , fubiacebit I datnno,quantum maritus mttlieris expetie- rtt tŠ arbitri judicavcrint. Si /m tem mor s e jus fubfecuta fnerit , reddet animam pro anima, oculumpro oculo f c. txinde elu- ee t,quamvis mulier abortiverit,illa tamen Mm 3 viva 55^ DE ENTE CREATO &c. viva rcmanente, eos viros fblutnmodo puniriin mulda, quantum arbitri juclica- verint, fi vero mors matris fubfecuta luc- rir,reddetanimam proanima. Quodfiit 3 - que foerus vel 2.aut 3. vel plane 40. dicani* marationaliinformatuseffet, tune certc etiamfcetu occifo animam pro anima oc* cifor reddere deberet, quod autemfloa exprimitur nec ira intelligitur. Quoniam ad illud tempus ufq> prateipue tam bvevc fecundum quosdam,ut a j.ad 3. vel 6.cit* ein fe fceminat raro aut nunquani (n iul ' to minus judices judicarepofient) cel ' ! ° impraegnatas ede fciunt, ergo de taJi* bus uon mentio eft in pradido t eXcU iatro n.63. Sed II de auimaprsefuppP ne . ret rationali, tune de fenioribus c| Ltl pluribus diebus vel menfibus foetus ex iftunt in utero n. 59.annuntiaret textu - Dum jam grandior foetus eft, & ab vi vel pmernaturaliter expulfus: ti* enim eo ipfo inftanti, quo ab utero j tris fccedit foetus, anima ei infunentm* fi ob id um gravem tune fcetusfup cl ftes & ut jam formatus anima radona vivus vero remanere ncquirer, n on ^ nus vir percutiens uti pro m a tre 1 DE ENTE CREATO &c. 551 iam pro foetu animam proanima feu vi- tam pro vita tribuere & facrificare de- bcret. Probatur ultra ex lacra Scriptura foetum in utero vivente matre non efle informatum animarationali.Eccl,40. 64 Occnpatio magna ere at a efl omnibus bo• minibus , & j it gum gr aru e fuper filios Ad& a die exitus de ventre matris eorum y ufque ad dkm fepultura in matrem omni- um. Item Job. 6 guare de vulva eduxijli me? qui litinam confnmptus effem , ne ocu- lus me videret , fmjjem quafi non ejfemde utero translatus ad tumulum. Quia ni- mirum fcetus, priusquam in lucern na- Ičitur, in utero coniumptus, non aliter ac jumeneum perit (non tamen propter- ea brutum eft ut n. 34.) hinc dicit Job FuiJJem quafi non ejfem. Nempeanre in- fufionem animse, dum adhuc in utero effet. Quamprimum vero onima matris a foetu abfidit, virtuteomnipotentis Deš alia noviter creata anima fo:tui infundi- tur, quod infinit* Dei bonitati, quae nut- lum vult perire, adfcribcndum, & netot abortuum onima: rationales, cxtra ipem falutis relidac & negledse videantur. M m 4 OH?" 5$2 t)E ENTE CREATO &c, 56 Quseri jam exinde potefl, anfr mni tempore abortus, dum fetus fepar* tur a matre, anima inipiretur? Dico, ii foetus ita formatus exiflat, ut vitales dlus jam exerceat, fubflituituranima n0‘ viter creata loco animae matris, ut vin ulterius perennet, nonquidemab ani^ua ledconcomitanteanima, Utcunqjaurcffl foetus vivificaftir in ur ero ,dumcapu t & cor fimul ita perfečla fiajit, ut cor povuo- nem fpirituoEim in fanguine ad cerebram impellat, & hoc demum iltam fep8i’ epa latiguine, & ad ufus varios in corporedi* fltibuat , St ut anima? imperio infervi |f queant n. 52. & 56. harum autetn rum partium cordis & capitis augn‘ el> ' tum < 5 t : accrerio in uteroperfečta ,l0n 66 ccrtis diebus determinari poteiM 1 "' enim quidam foetus debiiioresreli(| l!lS &tardioris augmenti vid. Trači, i- 11 - l2 ^ 'Dočliffimus Pr. Langi us expertus c in abortu quodam foctum 4. feptin 18 ^ rum, cujus caput fuperavit magnitu 1 neomnes reliquas partes; ita quideni» utin duplo reliquos ventres fuperaveiif- iinde judicium defumpfit, in ^ DE ENTE CREATO &c. 553 km ante quartam feptimanamfcilicet Pe- cunda vel 3. poft concepdonem caput Sc ejus contenta formata fuilfe ad proda- cendam portionem fpirituum ut n.46. di- $um, Si ad anima: fedem prstparas cfim. Quod autem caput majus Si citius pra; reliquis partibus in fcetu appareat, non fequitur illud prius prše reliquis for- 67 matum effe, omnium enim parti- um generatio fimul Sc femel inchoa- tur, quaedam tamen partes citius praere- liquis ad debitam Sc notabilem formati- onem perveniunt, Undealfentiente Hip- pocrate lib. 1. de diaeta, rnembra lini ul I omnia difcerni & augeri j non unum a- lio prius, aut pofterius, ta metli, qute funt natura majora, prius quam minora appareant, cuni nihil priora fint, quac enim digniores in natura inftitutae par¬ tes funt a Deo, ut aliorum partium ufui inierviant, neceffe etiam elt ? ut prius augmententur & prodeant, Ex facra Scriptura quidetn habe- tur, quofdam in utero matris fuilfe flin- efificatos, & fpiritufandforepletos, quac knfUficatio necelfario in animamrario- M m 5 nalem 554 DE ENTECREATO&e. nalem in fcetu in utero exiftentem cade- re debebat, ita etiam in ipfo momente verbi incarnati a&u illolibero,quo cor- pus fuum Deo obudit, ex condigno fatis- fecerit pro genere humano , quomodo fola anima fenfitiva len corpus humanuni ante infulionem anima: rationalis ine& potuiflet, qux ficuti adus liberi, it 3 quoque meriti eft incapax, conrequ e,1 ‘ ter anima rationalis in utero noa £Ktra uterum ei infunditur. Ad hoc, ut in utero fandificentur,aut fpiritu repleantur, intelligendum eft/anaim 69 cationem non unomodofumi?^ neque fandum & fanditas uniu® c rationis. Nam in humanis quidem ‘ an dum dicitur proprie & formalitera§ ra tia juftificante: analogice vero reliq u ^ omnia, quat vel caufse, vel figni 5 v . c . fedus habcnt rationem, in ordine rum ad formalem fanditateni. i JC£t . quamvis in utero fandificetur , 1101110 maliter ab hac gratia, qutefolianin 1 £ r ^ tionali eft propria , fed materiali ^ 1 difpofitive ad illam, quat cum anlpal tionali infunditur. Tamctli enim P e catu « 1 DE ENTE CREATO &c. 555 catum originale confiftat formaliter in aniraa rationali, c um fit privatio illius gratiae, qu x fandos facit, & Deo amicos, nihilominus his prtemifiis, foetus in ute- ro ante infufionem animte fandificatur, quia non immcrito regius vates profertj hcce in p ec c at is c one ep t us fum , (J? inpecca- tisconcepit me mater me a. Ex quo pater, in ipla conceptione longe adhuc abeffe aniniam rationalem, &primo ut aliqui putant 42. vel 80. die a conceptione in- fundi organis jam formatis animam rati¬ onaiem. Simili modo foetus fandifica¬ tur in utero materialiter' & difpofitive, non formaliter. Quod autem Maria Dei mater non foetum purum, fed hominem & Deura firnul fadum conceperit, inperfona ver- bi fiibfifientem. , & verbum žeternum,, non unam partem humanitatis, fed totarn naturam,non indefcquitur,reliquos con- ceptus ita flcri, qui in nulla re nec in rni- nimis feafiimilaturos praefumant, mul- to minus in conceptionis ordine. Ani- tnaenim tantummodo infunditur adani- nii fundioues & ad adus liberos exer- cen- 556 DE ENTK CREATO «&c. cendos, a quibus longeadhucabeft g. ftquiseft liber judicii&pesipfi afficimr, ftit & percipit in capite le dolere in pe- de, econtra 11 caput eft perturbatum, nec fentiet nec Icietaut percipiet locum doloris in affii&a parte, Hoc docent muka exempla in apoplečHcis, paralyti- cis, fyncopticis, aliifque foporofis affe- člibus, in quibus tollirur fermc omnis fenfus & motus, quod lignum evidens eft, fenfum & motum dependere a ec- rebro,inhis autem foporofisaffečlibus | cerebrum ejusque nervi funt affedti & obftrudi , vel etiam nimium relaxati, per quos alias fpiritus irruunt, 75 Nec otnnes nervi terminantur in- tra ventriculos cerebri, ubi glanduiapi- nealis lita eft,& hinc anima fpiritus ter- minare non poteft ad omnes corporis partes, unde etiam non omnes ačti- ■° ones corporis anima perficit, quia alii 560 DEENTE CREATO &c. alii nervi ab alio loco nempe cerebrOj alii a cerebello & alii a medulla fpinsli terminantur* ideoque lion opus eft, u£ omnesnervia glandula illa deriventur* led tantum illos nervos intra ventricu* los cerebri determinari > qui inferviunt lenfui &motui arbitrario, quia ii omnes nervi corporis delinerent in ventriculos cerebri, tune non poffet fieri diflitif&Nf^' rituum determinatio,quia illi nervininu* um forent vicini, Vix enim ambirusven- triculi cerebri relpečlum habet ad omn es corporis nervos, ,, 77 Parvitas hujus glanduk pin eallS nil obeli, ut non lit fenlbrium comM u HCj quibus enim hominibus gl 3n “ u haec major eft, ftupidioris & 78 ris ingeniiliint, quia nori tam pi‘ olTt pte moveri poteft * qui vero miri 01el ^ habent longe aučliorisingeriiilunt,«! 1 ' 1 glandula illa fumme mobilis eii- QH 0 ^ autem hacc glandula quOcunque afficiatur vel putrefactionem fufcip ia ’ tales homines perpetua fatuitate con iuuntur. n 79 Glandula illa pinealis colioca^ ^ DE ENTE CREATO &c. 561 in loco, ubi omnc-s quatuor ventriculos ccre&ri refpicit Sc undique cingitur Sc. ambitur fpiritibus aninialibus, qui in i- ftis ventriculis cerebri taraquatn prom- ptuariis obfervantur in neceftarios ufus, unde oprime poteft fieri fpirituum de- termiuatio verfus partes noftri corporis, Hon ramen abfolute intelligiturhaecfedes animre in gtandula pineali efte immediata, Ted quatenus eft aftociata ei, ibi enim eft: »nima,ubi fuas operationes perficit,fed in cercbrofblummodo easperficit, ergo ibi folum eft. Probaturminor: in nulla 80 parte corporis nec in diaphragmate nec perftore, nec in fuperciliis,nec in corde, nec in omnibus aliispartibus con- icii Turnus nos ibi cogitare Teu intelligere, 1 fcd Tolummodo in cerebro, ergo nec ulla pars corporis alia poteft efte animre ratio- nalis,quianulla pars autullum organum cogitat, nec oculus, nec auris,nec pes,&c. led vere fentimus, quod cogitationes no- Hrx , perceptiones, memoria , fomnia, I deliria, reliquaeque animae operationes in cerebro fiant, ergo omnes operationes ieu perceptiones animae in cerebro.Sequi- N n tur 562 DE ENTE CREATO &c.' tur itaque, quod ibiiit,ubi oriuntur ipfius perceptiones & operationes. 81 Exfupra allatis n. 3i.&32.colligitut* animam rationalera fblummodo infor- mare hominem, & irauna cum corpore humano conftituere hominem, nullate- nus autemcorpus abea informator,quia non eft forma corporis, fed hominis,fot' matioenim corporis antecedit exi^fe Ilt, ' am animae in corpore n. 38. cum niiniru.m Deus primo formato&organizato corpo 11 j infpiret fpiraculum vitre, feu animam 0 ' mortalem,neqi de anima dici poteft,q u0 “ iit acfus fubftantialis conftituens m tt 'i J1 * fece unum per fecum materia quatenus eft feparabilis a corpore feu a materia. Deoperadonibus anima* ditdum w u > animam rationalem quoufque efle i un ' dam corpori nullos per fefolam opera- ri aefus cornoreos. (k d una cuni fpiriU' ritibus abundant.in robore anima ceu'-*- 3 (\C DE ENTE CREATO kc. _563 debet, attamen in an es leu adiones a folis fpiritibus progrecmtf' tur, ut dum nodefopore fummo obruti, vel in delirio conftitutij^uimurjincen 1 ' mus, agimus, & aliat variae operationes n 1 corpore fiunt, quae adiones, fiab an^ 3 dingerentur,horumomniumgnaradie> faltem pro illo tempore, led nequein I tempore nec expoft dumevigilat,ae 1 ^ numconfdaeft,ergo. Haec adiones m ^ nino potius fiunt a percurrentibus fpj 1 busnondirigente anima,& cuni obje per fpiritus tantum, non dirigente a nl ’ eidem animae non clare & diltinde rep fententur, adeoqueanimajudiciunic fufum habet dum evigilat homo, hil aut paru m exinde refeit. Si aUtCI ^ 0 , DE ENTE CREATO &c._565 voluntate & diredione animaefierentta- les adus in infomniis, tune etiam omni- um conlcia eflet, faltem pro illo tempore, fed in illo tempore 11 on eft conlcia, ergo, Quia liefietconfcia,homo in fomnofci- ret, quidagat, fed tantumquandoqueaut raroexpoft, dumvigilando fpiritus per- currunt cerebrum, dein primo quaedam veftigia in fomno relidaa fpiritibus ani- mac repraefentantur, & utplurimum con- fufa, quod li vero veftigia leviter incufia fuerint,nccconfciaillarumfit. Dehisvi- deatetiam B. L. Tr.2. §. 2. de infomniis & n. 473. & de memoria n. 493. Ita etiam lecretiones , diftributiones &c. in cor- pore fiunt nec dum vigiles fumus , fci- ente & operante anima , uti etiam ante i infulionem animse fit. Apparet itaque luculenter,non omnes adiones in coi> pore ab anima fieri. Ad hoc autem, ut anima rationalisex- terna percipiat, fuumque corpus libere taoveat, fpiritus animales, quinque fen- fuuin organa & mufculiantagoniftis 84 gaudentes ei inferviunr. Mufculi enim, qui non antagoniftici funt a- N n 3 ni- 566 DE ENTE CREATO &c. • - - - • nima: imperio Sc raotui voluntario non fubjiciunrur. 85 Motus vero imperantc aninia fif, dum fpiritus animales in cerebro curft au&o per nervos ad mufculos in majo- ri prorrufione, quam fponte fua folent, ex animse imperio mandantur. Quomo- do autem fpiritus animales ad cercbrum refluentes rerum corporearum imapaes animse cogiranti feu intelligenti incorpo- rese communicant, & quomodo eadcnt anima cogitans ex voluntate fui arbitri animales fpiricusadunumpotius, q uil: " ad alium mufčulum in majori copia^' terminet ? hanc mutuam animse in fy l ' ritus & fpirituiun in animamcorreip^n* dentiam Sc adioncm flipremi Numi fllS juffui & potentise adfcribcndum etf. §■ VI. An corpus humanimi vivat ex prs-fenM^ nima , quatenus e a j imela eft corfori- demummoriatur? dum abfie~ dit anima a corpore. Quidfit vita ? & in quonamconfii in Trači:. 1. $.n.a6. declarata fuit.Con 86 dudo itaque, vitam corporb ^ DE ENTE CREATO &c. 567 mani non dependereabipfa anima rado- nali, cum jam pro priori corpus vivat ante infuiionem ieu unioneui anima: cum corpore ,ideoque non vivit corpus, qua- tenus ei unita eft anima radonalis , vel moriatur difcedente anima. Qj.ua fi vita corporis ab anima: pratfenda depende- ret, tune ante infuiionem anima: ratio- nalis corpus nec vivere nec augmentari poffet, fed vivit & augmantatur ab illo inftand conceptionis ante infuiionem anima:, ut cx fupra dičlis fatis notificatum fift.n. 70. ergo vita corporis non depen- dffit ab anima rationali, utpote ii vive- rp® corpus ab anima, hotno nunquam moreretur, quia anima nunquam dere- linqueret corpus ex propria voluntate Trači. 1. n. 44. led Deusimmediate ani¬ mira a corpore revocare deberet, ut bo ¬ mo moreretur, quod autem repugtiat facrae Scriptura: & proprk voluntati ho- minis, dedit enim Deus Adamoliberam poteftatem vel comedendi de fru&u Paradiii. &c. dein cum illa dilfolutio anima: & corporis maxime horrenda fit, ( l ua m Temper abhorremus , multo mi- Nn 4 nus 568 DE ENTE CREATO&c, nus perficcremus. Solum iraque illi 87 diflolutio corporis&animse propterea fit,quatenusutplurimum aliquomo¬ do Tra&. i.n 51. lscditurfanitas ex impro- portionata habitudine parrium lpirituo* farum & humidarum ac folidarum, q 111 fi plane depravantur &deftruantur,vcbl> intrinfecovel ab alio extrinfecoviolenro modo j ita quidem, utad motum oflio em inepta perfidantur & fiftantur, uiors fi|- Hinc parte una nempe corporea confti* tuentehominem n. 53. depravara & flrirda,anitta nullatenus ampliusinil^ 11 ' operari poteft,adcoque nfefceflitatiu’a nl ’ ma derelinquere habitaculum fuum § rare corpore, SS Dum ctenim corpus deflruitur & ejus op era ti o n es ceffant, amina e cof- pore primo migrat, no n autemadik es* nujnim* corporis ačiiones tedunturau' rf Ji ^ Hu i us comparationem k c ' c Dočtifhniiis Verheyen de molentino k ripa fluvii,cujus ro ta, ut fieri Polet, ap' tatur curki aquaru m, Sc ponittale argu- rcienniin: Qnamdiu vertebatur rota flU' c aqua 5 Sc dum non amplius verf» fUr roča DE ENTE CREATO &c. 569 rora,non fluit amplius aqua5 ergo fluxus aqux provcniebat a verfione rotae. Quis dicet fluixum aquse provenire vel conti- n uari a rota: ita etiam, quis inferet cur- lumhumorum dependere ab anima. 89 Cur autem homo partium ejus couftiruentium feparationem 11.47. nem- pe eorporis ab anima timcat ? fugit« que quantum poteh: ? Reipondeo, ani- ma dum corpori unitur, & cum eo o- pcrationes perficit , non tantum fute eiccellentise, fed & -fui creatoris mul- toties oblivilcitur ; dum vero fe refle- &it iterum a corpore leparandam efle, titnet hanc feparationem fieri : quia dubitat, an poft hanc feparationem i- pii alia vita remaneat, apoftoli quldem Chrifti & alii fanifti viri intelligentes Sc iperantes poft hanc vitam alianp imo fe- liciorem fupereffe, hinc anhelarunt dif- folvi corpus ab anima Sc effe cum 90 Chriflo. Platonici plane putabant a- nimam fuam immortalem de uno corpore in aliud migrare, & ita in aeter- Hum vivere ? aliquas tamen animas alias N11 5 cla- 57° DE ENTE CREATO &c. claritate fuperare, atleoque nihil cura- bant niortis jacula. 91 Non mir um quidem eft diffolud- onem animse a corpore horrendam no- bis imaginari, tanto magis autem, ciun de fide lit &etiam ratio didet, nos rad* onem rcddere creatori noftro villicatio- nisnofira;,qua boni bona, mali mala acci- piemusprsemia. Quo cirea dum vix j@~ firmamur, jam ultimumnobis diem an* te oculos ponimus & inortem tim«* mus j quare mox pro medico mittinH' s & o m ni s follicitudo tantum efi derecn- peranda valetudine. Interrogatui' quidej ’ 1 multoties medicus, an periculum vit$'W vel immineat, ut tandem etiam m etil ' cus fpiritualis convocetur, ied mak? quoniam ante omnia confčientia p|’ 1LlS purificari deberet per medicum lpin tu ' alem feu confeffarium , ut dein etiani fiardes corporis facilius corrigantur vc extirpentur (a Jove principium ) non ne* cefle efi, ut medicus periculum vit« p 1 x ' dicat &adconfeffionemadmoneat, qno plus quandoque fanitati nocet, 9 ua . iU juvat, pratcipueapprehenfivis & dnu ^ DE ENTE CREATO &c. 57 1 naturis,mukoties etiam fit, ut morbus vel accidens aliquod repente in morbo contigens medicum in prognodicando periculo decipiat & zger ad tartara 92 pergit: tutius itaq; ed bono chriftian©, utnon tantum corpori corruptlbili, led muko magis confcientiae purificandse piimatenus, & non fero jam ticubante lin- gua, provideat, cafii quo contigeret vira finis temporalis, illum mors paratum ifi- veniat. Quomodoergoitatutusper mul- tas horas, dies, & menles arger confidit in petcatis perlidere, cum cundtis die- bus (cum Job cogitare debeat) prači - pue quibus tune militat ( nimirum in morbo) exfpedlet, doneč veniatimmu- tatio ejus. 93 Non minusbruta & cunfla viven- tiatiment mori, quoniam placuit fupre- moNumini, ut entia horreant fui diflo- lurionem, antequam ufui pradedinato Sz decreto inlerviant, nec fciunt illorum fpiritum materialem melius in neve 94 ut in lucido & libero , quam in il¬ lorum opaco corpore vivere: ita quo- ^uemulti homines in carcere conftituti, feu 572 DE ENTE CREATO&c, Teu dum anima adhuc jundtaeft corpori in liberratcm leu dilTolutionem Ipiritus a corpore devenife non anhclant,utpo- te mundanis Jaetitiis & avaritia obruti, vel qui le meliorem & clariorem felici- oremque viram accepturos dubitant, & etiam a potiori cum epulone illo divire illam deperdunt, hinc timent mortem- 95 Sed profe&o, qui confiderantnub lam aut exiguam in hoc mundo pcren- nare felicitatem, illam etiam gemino latere quadam involutam dTeamantudi- ne,prasfereaque omnia mundi gaudia non minus ac iridem di/perire, quicl enim h«« terrena aliud funt, ut Paulus ad PhilipP- & Augull. cap. 3. v.g. ait: Ommadetrir» en ' tum fcci , (j? sirhitror , utfiercora ., ut Cbf f ‘ fium lucrifaciam. Heroicum itaque p c ' dius vimuibus bonisflipatumoninitem- pore, dum terminus vitat aut hora n 101 ' tis appropinquat, mortis jaculaipcr- 96 ncre debet, Ičic fmgulis hominibus faturum elFe mori,cui deereto p rin ' eipes & rege? obedire debent, q uant0 magis tu villior perfona. Homini m ua ' dusfolummodo ideo elocatur, utpr°P lia eido- DE ENTECREATO &c. 573 ei domus incoelo lit, Deusenim otnnes homines falvos fieri & ad le venirevult, quos etiam omnes fuo fanguine redemir, Ephef. i. In quo babemus redemptionem , per fanguinem ejus rem/ffioncm peccatorum. Habejidnciam (nosmonet SalomonPro- verb. 3.) in Domino cx to to c or d e tuo & Jerem. 17. Benedidlus vir , qui confidit in Domino , tderit Dominusfiducia ejus. Item Proverb. 28- £li n fptrat in Domino , fal- vabitur & Joann. 2. R&c eft repromiffio , quam polhcitus e(l nobis , Vitam sternam. Econtra /pes impiornm peribit Proverb. IO. & ut Job ait 11. Ocult impiorum defi- cient , td effugium peribit ab eis , (d (pes tllorum abominatio anims. Quid aliud haec noftra temporalis vita , riifi carcer anguftiarum & dolorum abyfius. Thraces die , quo filii fui nafce- Eantur, fingultus inter & plančtus ce- lebrarunt exequias, & in termino vi¬ ta: lautiffima inter concentus inftitue* >'e convivia. Imo ut Owenus notat in Puis verfibus, nos infantes plorantes in nune mundum prodire, nimirum: Pia- 574 DE ENTE CEEATO &c. Zlorab as cum n atu s er as, fuit er go volupW Nitih tihi nafti , c ur dolet er go mori. 97 Verum quidem eft, ultimam illani horam mortis horrendam nobis appare- re, cum certi non fini us, vitam aeternara nos afiecururos efie. Nihilomious bpes & confidentia in Deum erigenda n.96- largitur etiam , quam promifit Deus Matthu 19. v. 17. Si v is vitam at er nam m \ gredi , fer v a mandata me a, & Lu c. 3. fručhts dignos panitentia fatiunt & D eU ' ter. 5. Ego enim fum Dominus Deustuttf fatiens mifericordiam in multa rni^A 1 diligentibus me , cuflodientibus prsccpti me a, ac etiam EzechieL ig. Noto 0 r " tem morientis , dicit Dominus Detts ^ 1 timini IŠ vivite. Ut itaque niortcnii 8 * čile ineamus, muitotiesnos mortis moreš effe oportet, cum enim $ ultl memoria mortis efficere valeat, 9 uan to plus mors ipfaadiroplebir. Namq u0!: bona attulit ima mortis memoria, mala impedivit, tanto magis mors a jcuta omnia efFugiet, quaproptcr n* 11 * tantum parati & confcientia bona p lU niti, cum nefciamus dicit S. Augu^ inl1 J qti 3 DE ENTE CPvEATO&c. 575 quahora mors veniet,ideo fempervigile- mus,ur,quia nefcimus,q«ando veni@t,pa- ratos nos inveniat,quum venerir. Non 98 omnes enim gratiam habent ultinio tempere fe praeparandi ad mortena , quod eontigit multis & milicnis ho- 99 minibus, qui fubitaneamorte obie- runt: quot nempe miliia hominum mox inprimo fec^s.coiifumplit mons Vefuvius, dum ignifero ex(pirio civitates Pompeianas devaftavit: ica etiam eo- dem fseculo72. poft nacivitatem Domi¬ ni Fidenis eontigit ab irruto amphitea- t-ro 30000. homines fuppreffos & fuffoca- tos, &anno 243. ab unico terrs motu fat numerolse civitates demolitas fuiflfe, in quibus civitatibus Tat ingentem homi- num copiam conquaflatam nobis imagi- nari poffumus,& an. 1446. in Hollandia marefe itadiffudifle ut 100000. homi¬ num fubmerlifuerint. Non vero tantum prifcis faeculis, fed quotidie repentini ne- dscafuscontingunt, & homines ex hac Vlta abripiuntur, vel per tonitrua,per fdo- pos,per idus, per cafus, per morbos, ut a- Poplexiam gravem, Sc per multos alios modos 57 6 DEENTE CREATO&c. modos nobis fat cognitos Sc hinc inde au« ditos. Ita n©n minus occidunturniultt prsematura morte,qui carnis voluptaribus Sc gulae inferviunt, ut rede tcftatur S.Aai- brolius, quicunque a pueritia le declq- rit carnis deliriis, manebit in fervitut^, ut vivus morruus lit. Quam momentane* um itaque vitje noltra - tempus! vas teippd' ri Sc momento, in quo brevem volup^r tem aut vanitatem a terni uti anteponi' m us iNon enim ei cftbene refert Eccics. 12- qui affiduis eft in malis. Ec OtveiHiS dč. contcmptu mundi: ■ te licem uitam v is uivere ? fpernito vitM Vivit enimmifere cui fua vita placeL p 100 Cum ergo mors incerta boravetir turafit, vigilare uos omni bora opoi't- f > & efle paratos, ut non iilam abhorreamus aut timeamus adhortance Catone lib. V. 22. Ne time as iilam , qu& vit s e JI ultinuf inli , Qui mor tem met uit , quod vivit,perdit i ipfum. 101 Sedpotiusmajorecumgaudio caifl ampledemur, corpustantum aggra v;lt ^ nimam leg. Sapient. p.&nosab hac j DE ENTE CREATO &c. igi feriamm vale cum Apoftolis anhelemus f diflblvi Sc efle cum Chrillo , vel cum I SanftoThoma de Kempis lib. 2. c. g. ' cogitemus, efle fine Jefu gravis eftinfer- nus: efie cum Jefu dulcis paradifus. ioa EftitaqueapudDeumomnis glo- ria, dignitas, omnisthefaurus, & opli* Jencia, omnis voluptas&confolatio,de- liciae, gaudia , beatitudo &c. Sis ergo Deus cordis noftri Sc pars noftra, Sc fiat mefericordia tua Domine fuper nos nune Sc in hora mortis, qucmadmodum fpe- ramus in te. Fac quoque aeterne Deus, ut ita nunefobrie, pic Sc jufte vivamus, Sc te in hora mortis ample&emur Sc non feparemur a te, fedtefaciead fadiem vi- deamus fine fine, Sc in setemum laudemus, Amen. IN- l Oo )( o )( INDEX Traclatus primi denotans res per mirne* ros poliraš., A. A Nimal alterum viventium gemis i? Animalia diverfe fpeciei fuiit ^ frigida qucque vivunt 39 An animalium vel plantanun vita loiigioriit 35 Arbor unura membrum plantae JL t \ ' / h Annusinregem animalium poni volnit 0J Aftrologis & fatis non dieto credendmn B, Bruta quali vita fruantur C. 49 77 79 io? J20 Coeundi modus non nnus & folus Coitus qub anni teihpdre utiiior'& quot!e :s 79 perparcusnon nocet S) & Calor maguus & frigus ingens nocent-veneri 80 Conceptioni quotempore fuicipiendum, ne proiibus fl°' ceat 4^ Conjugale opus non fcilinanter ceiebrandm« eft 73 Conflitutio nafuralis čorporis humani, an a ‘ vitam Iongam confribuat 5^ ^ * * Cop«' I N D E X. Copula carnalis fana & hilari mente inflitu-- enda 73 Corpus non fimul & feinel femper deftruitur & moritur 51 Corallia an plantse vel lapides fint iS D. Delineatio mafculi vel fcemellas in ovis mnli- erum prxexiflit no Bie vel noctc venus ineunda 94 E. Educatio infantmtt 137 Embrvo conceptus qualiter vivat 120 F. Filici femen datur, etfi ignotum lit oculis 9 Foeinina malmn neceflarium eft gi Fosminaj quod:annorum nubere debeant 47 robuftiores in venere quam viri 105- , .dc.polluerc ilequeunt 104 . a concubitu non ita facile, ut viri moriun- _ % 107 Fuuus fortis an citius debili nafcatur 127 1 requens venus nauleamunius perlona: parit gt F undainentunj vitje longje 53 & 55 * bagi plantis adnumerantur 5 ieminant 5 fuamTpeciem continuant & producunt 7 'ua\ida nmlier iinulta vitare debet 1&3 tav ida:fr»quens venus nocet 123&124 ' Cl ' l at *o prmiaria vermiam ex o vis 114 & 1-15 O o 2 ex ma- I N D E X Generatioex materia putrida fola non Ut H! vitiatur utcunque a parentibus Genus duplcx viventiuin 1 H. Herba per poros corticum radicis nufritur J Herba alterum meitibrum plantse Homo nobiliffimum animal I. Immodica venus reddit corpora fterilia & pta ad ulteriorem venercm Inanimata alimentum uon fufcipiunt qualia fint Indodi reinedia tentant Infantes adultiores quomoda cibandi quo tempore abladandi ad ftudia vel officia impendendi . Infantibus in lucern editis qualiter eis a “ m,m flrandum lit l2 9 ^ Juvenibus venus valde nocet i? ine- 9 3 23 65 135 136 138 beguni di vinar um o blervatio vitani longioreM j . caulat 43 & 44 J quoi in coitu vulvam irrorans, non pro le* mine accipi debet 103 TU • M. Matriinotiii duplex finis 84 aut ^ oc ^- nomen indigne gerentes 61. 64 o im W maximo culfu habebantur 61 M ICUS re g l ‘Iis infoudas fallere nequit 66 0res nutr icis fari le contcahunt infantes t3 : Mor-' I N D E X Mors matura falutem adfert 4 3 non omnibus asqualis eft 5 3 Muliebre ovum impraegnatum a viro 4. aut 5. die ad uteruin devolvitur ni N. Nobiliores & ditiores uteunque citius reliquis infirmantur 60 Nutrix infantis quomodo conftituta efle de- beat 130 & 151 & 133 O. Obfietrix experta & erudita ad partum vocan- da 125 Ova muliebria ad quem ufum deftinata fint čc ubi fituata 102 funt femina fceminarum 102. & 108 P. Palingenii carmina de arte medica 63 Parentes robufii utcunque generant proles for- tes&longae vitse 54^&45 Pater & mater longam vitam communicant 58 Plantat divifio in duo membra 3 cur involuntarie excrefcant 8 Planta nulla fine radiceexcrefcit 11 Plantae moriuntur 14 I roles cur fiupido ingenio a parentibus fapien- tibus nafcantur 73 Prolis quod menfium pro legitima fiatui pos- ^ 126 Puerpera diastam fervare debet 128 Q»oduplex vita 21 O o 3 R. Ra« I N D E X R. Radix non attrahit nutrimentum S. Semen virile quid & quale fit 99 quo fepius efFunditur minus aptum efl procreationem non totum ad conceptionem iinpeildittir ioo Semen muliebre quale Seminis defcriptio accretio Senibus venus valde nočna T. Terminus vita* a Deo conrtitutuS ert 34 a multis per ignorantiam dix!x abfcrevn- tur 48 T erminus vitx modo brevior quatn obm 4 ^ quibufdam brevior , quibufdam Iongi° r 4 1 mijltmn imminuhis e(l 37 r- $ V. Venus apti/fima viris g 7&89 a viro &uxore quomodo obiervari debcat 98 parcamagis voiuptuoia eft quandoque aut raro exercenda quarto 31115. &e poft menftrua concepu 0 ' fr nem promovet V quietem rcquirit Venus multos madlavitviros V crmes undique j p corpore reperiuatur in Iiumalio femine non excluduiitur 97 n 1 06 ix 4 n? Vef* L I N D E X 26 20 121 Vermiculorum transmigratio in corpus huma¬ nimi refutatur 112.&116&IT9 Vir & termina fcctui bornim fundamentum vitje ponere debent 71 Vita iub diverfa lignificatione fumitur. 24 qualis in brutis Vitae nomen xquivocum efi: diverfitas Vita ab anima non dependet Vitas conceptus tam fubftantia; fpirituofe cmam materiali competit 23 dilpofitiones & fucceffus non ab atomis ort a funt , 27 etiam ratio &. fides inliibent 2 g Vita cpiamam in plantis elTe cenfeatur 31 Vrta a motu fuccorum continuatur 32 a bono conceptu firmatur 68 tnilera & segrofa 50 vltain homines fibi ipfis abbreviant 35 & 39 confervare poffunt per diartam & medici¬ nam bonam 36 Vita per medicamenta importuna & indebita aufertur 6r Vivens nulluma materia putrida generatur 1x7 *i x ® x m IN D EX Tra&atus fecundi, denotans, ut prior, res per numeros*. A A. Bftinentia diftinguitur a jejunio ll 1 remedium fanitatis & vita: prolongan- 80 165 250 251 j-25 2 §?' 337 a?) ,o5'7 ^ther concodionem in ventriculo promO" vet i'-° Alimenta non eodein modo pracparantur nimium acida & ialia nocua /unt '3 ni da: Acetofae utilitas Acetum culinare quomodoliat & acidum differunt Acidularum aeftimatio qualis Acidum fixum in lade continetut in omni vino latet Acrodrya quales llnt frudus Admiratio quid 17 0 iiaf” Allivun Althea ( Alvus lubrica maius comfnodum adfeit • aftrida ^ qualiter lanitati conducat Aeris defedu vita protrahi nequit definitio regio frigidor d;vifio 499 3 4 q & 8 Aer I N D E X Aer calidus, ficcus & rarusex natura jua eil 25 quare fit rarus & quo refpedtu 27 refpectu setheris gravis cft 2 $ Aeri ineft vis elaftica 47 Aeris commotio fola non eflicit ventum 44 conftitutio bona 52 qualis conveniat naturis 53 Aer tripliciter nos afficit 54 pulmones intrans, qualem utilitatem adie- rat 55 fanguini communicatus, quidnam efficiat 57 quandoque mutandus 58 & 61 Aerem venti lnultum variant 35 Aer naturam immutat 6č> mutatur per anni tempora 6a Aeris diverfi effedlus 66 & 67 conftitutio obfervanda in morbiscurandis 68 Aer neceffario ad fanitatem concurrere de¬ bet 69 Alimenta ex quonam regno ddrumanttir 71 in quantitate moderata alfumenda funt Aiuor difEculter extinguitur Amoris defčriptio Amygdalx Anima per fenfus objedla recipit fenfitiva quid fit perfpiritus illufiratur quoufque eft inclufa corpori ablque fpiriti- “us nil fentit * 513 O o 5 Ani- 77 & 79 520 5i8 236 485 49 £ 497 r N D E X Aninii paffiones 48 ® varia vocabiila 48 3 affedus quid, & gnale fiibjedhim 484 Animx percepdones quodupliciter ciiiTerunt 0 & corporis unio unde 5 °* Anifum 246 Appetitui quandoque alkjuid conccdendum 37 non tamen femper fidendum 88 Appetitum meliorem aer promovet 59 Apium cujus virtutis Aqua inter potu s fimiffimos recenfetur diuturno tempore primus hominum p° tu;> erat 287 Aqua quid fit & ejus Jpecies 288 & 2 9- Aqua uagnans cur fluida calidior , & ^ » hveme citius in slaciem concrefcat qu SI fl “ ens 1 Aqua cur quibusdam corporibus facilc I' adluereat Cum oleo difficulter mixtionertiinit Aqua frigida & humida eft emollit & lubricat Aqux ufus Aqua per deftillationem exanimatur quse fanior cxteris Aq ua codta quibusdam falubrior an nutriat Ac|ua infvetis hon eonducere videtur Aqux utilitas in corpore humapo- Aromata quantum proiint JI# zvgj a8b 599 gOO 31 o 3 rI ao7 3 o5 157 Ar« 10 ' I N D E X ___ Armoracia *82 Articocalus Asparagus hortenfis 17? Aveua bene nutrit 149 Avenacea cura in quibufdam morbis profi- cua 156 Avellanae nuces 232 Aucta & nimia quies corpori nocct 393 Audacia 542 Aurantia acida& dulcia 205 Aqua glacialis mali ominisefl: &cur 304 morbos lethales infert 305 Aurium cerumen auditumhebetat 446 s*. B - ;> Berberes 220 Beta 173 Betx rad. alb. & rubra igi Borrago 16 g Braffica 173 Brata fenfibus internis& externis gaudent 508 non ita diflinde ut homines fentiunt 510 Bubula caro 261 Bulbocaftanutn jgj Bulbus vide cepaš Butjrum 253 C. f alefadum vinum an condnpat fanitati 351 V-alida quas funt 349 <-alida qualitas H C alidi potus prifcis temporibus valde in ufu erant I N D E X erant w 12 & 14 276 223 265 26 6 267 259 260 34 d' 255 ? S 24 o $ 193' 194 353 553 2&P Cglybs in /e cotttirietparticulasnitro aereas 49 Čhcrefolimn 169 Chocolafa; confcclio, nftis atcjue utilitas 375 pofus pinguia reddit corpora 37^ . recenter miptis confert 377 Cibatio cpouicjiie una ab altera difFefri de- beat 120 Cibandi tempus ineridianum &vespertinuin eX S. Scriptura probatur Cibatio frenuenš nociva cft Ci ^ 1 Calor qnid & guomodo producatUr Canari Cappares minores Caprina caro Carnium efus non Temper erat in ufu nec Temper licitus Caro in genere an afTa vel elixa melius conveniat Carvi Temen & coriandri Caleus Caftanese Caryophyli arcmatici Cepaš Cerafa dulcia acida Ceratonia Cerevife deferiptio Cerevifia vel viuum Cervina caro plus alit I N D E X Cibi in quanto & quali excedentes 86 Cibi liquidi ante iolidos fumendi 96 Ciborum concočKo in ventriculo a decern re- quifitis abfolvitur IOO Ciborum reliquix fermcntum ventriculare a- cuunt 108 Ciborum ingeftorum eaufa it3 Ciborum diverfa quantitas & qualitas 150. obfervari debet quoad tempus & setatem 131 Ciborum generalis quantitas determinari ne- quit Cibi an in quantitate vel qualitate facilius corv- rigantur 72 Cibi quantitas nocivior quam qualitas 75 Cicerum virtus 160 Ciehorium fativum Cinamomum Cino ra hortenfis vid. articocalus Cifri & limones Condenfatio & rarefačlio aeris Confvetudo unius rei non adeo tuta Coenatio magna utcunque nocet Concočlio ciborum non tantum a calore ven triculari perficitur p7 quomodo in ventriculo perngitur 112 Confveto tempore cibantes utcunque longioriš vita: exiftunt Coffe caute forberi debet 360 quid & ubi crefcat 361 (363 sjuotidie crematujR utilioiis conditionis eft 166 241 203 5 76 & 85 126 cor. I N D E X Coffee cortices potentiores funt guamnuclei •$? rite uri debet 3®) potus tremorem auget 3^9 cjuare quandoc[ue appetitumprofternat 31° vapor oculis medetur 3? Corpora in aere gravia cur in aqua leviora & econtra 3l Corpori jejunimn nimium nocet 'Cornus $ Cochleas Crufla pan is non inutilis Crudi cibi cum Ievioribus aflumpti citius rumpuntur Crocus Cominotio lubita pofl cibum an conducat 3o Crapula cur foporem faciat Confternatio Cucurbita; 'Cucumeres Cupiditas Cydonia Cynosbos 229 D. Dačtyli De potu coftle De excretis & rcterttis alvi čc urin* De vigilia Definitio caloris Deploratio Defideriunnvide cupiditas I N D E X Delperatio 53 * Didphragmatis motus eft decimum recpuifitum digeftionis H* Diluens aut licpiidum ncceflario adefte debet cibis in ventriculo coquendis 109 Differentia crufta: &medullaspanis 14 2 Diacta triplex ftatuitur 93 paruin modo obfervatur 94 Diccreticum vinum eximium eft Radkerlpur- genfe & Luetenbergenfe 345 Eracunculus 169 Eormiendi tempus abfolulum eiTe uequit 465 Dolor quid lit 504 Duo in nobis infunt principia motuum 507 Duo lunt genera fubftantiarum in renun na¬ tura 4C3 Dulcia dentibus & gingivis nocent 212 & 256 E. Ebrietas multa mala infert per verfus defcribitur Eftervefcentia: diftincftio a fermentatione Elater per experimenta probatur quid fub ejus nomine intelligatur a particulis nitro aereis promovetur probatur per experimenta Elafticitas amotu nimio debiiitatur& percjuie- tem reftauratur 392 Einpyrici raro remedium ttitum & validum 201 163, Epi- 341 343 140 48 46 5 ® inveniunt Endivia I N D E X Epidemici morbi diaste viventibus non tam le- thales 8' Enica Eflentia vini fen fpiritus vini 345 cordiale cit quandoque 34'> Evacuationes ferme omnes prxter fudoiem «■ lomno retinentur 45? Excrementorum bina aut faltcm unica excreno falutaris 4°? Excreta non omnia funt cxcrementa corpo- ris 4° 2 funt humores utiles quain inutiles Excretio fudoris feminis quo rarior, charior & minus noče¬ va 4 feminis virilis tempore lomni m a g’ sB ^ cet quam in coitu y quando contingere folet frequens nociva Exercitia leu motus varii dantur J Exercitium feu motus valde utilis ad » anl tem / lr Extremitates & interanea animalium quaie 'aiimehtum F. ... Fabx ^ Faihes quid fit „ ^ Fermeirtatio jualiter fiat pani neceffaria cfl: , a d Fermentum ventriculi fingulare rcqunUU^ ^ I N D E X digeftionem - O Ficus feu carici 211 Ficumn efuspediculos augct 213 Fluida aqua lanior quam AagnanS 303 Fluiditatis caufa tam aquse quam aiiornm li- quidorum 290 Fluxus menftruus quam diu fluere folet 424 quare fluat 425 inoderatus effe debet 428 quare quandoque retineatttr 430 Fontanse aqu*, qu 7 raro ufurpandi 347 ( 20 ^ Sputateribus cort. aurantiorum & citripr° )!,nt Stidor parum differt ab urina 4 > 4 quando fanus ^ 1 ^ nitnius nocet quibusdam difHculter exit 4 inhibitus vel retentusnon /empernocct 4‘3 quibus fubiedis magis prodefl Sydra quid, & ause ejus utilitas T. Tabacca quibus con/lat partjculis& quale c0 ' mod um pracfht Tabacca; denominatio Thee berba quid & cujus vi rt uti s potus in febribus & liti proficuus eit 357 378 377 3 p 374 ivu»> - Tempus cibationis vix ceri um omnibus I N D EX_ poteft 12 1 certum fervare natura? congruum & profi* cuum eft J 24 Terror 533 . mortem caufat 534 Tefiudines 274 Timor vid, jnetus Triticeus panis cujus virtutis fit J 45 Tbynnis 346 Trifiitia 3 2 § V, Venti quid funt 36 terrx motus caufa 37 ubi generantur 39 e loco & tempore variantur 43 in quem finem fiant 45 Ventorum varietas unde 38 numerus 40 Ventriculus robuftus cibum robufiiorem requi- rit _ 74 in omnibus hominibus non xqualis efficaciae cfi 90&91 Ventriculi expli'catia 98 ^ enus an jejuno vel plena fiomacha magis con. ferat 440 quando multum nocet 44 1 Ver faluberrimum anni tempus 65 Vervecina caro 265 ^iflus fimplex conducibilis 8 1 Vigiliarunr vel lomni tempore, an meliorcon- cočfio I N D E X 467 475 47Š 331 337 m p %0. 35 ° cočlio fiat Vigilia cjuomocfo oriafur Vigilae exce(Tivas, qux mala adferant Vinearum fitus varietatem vini efficit Vini confečfio Vinu m incendium voluptatum e/l fermentuin fpiritus copionores tradit citius cldruni fir fenitati inagis conducit Vinum an alat curquosdam fopidos-alios furibimdos efli® u Vinum forte caute bibendum 319 quale fanius 34° Vinum fenibus m-agis quam juvenibus condu* 344 . 73 2 62 49 * 529 indi- 4tr cit Vita ab aere folo iliflentari nequit Vitulina caro Vohmtas quid' Voluptas tota in Deo quaerenda efl Urina color & conflflentia fanitatem cani Urina tantum per uretheres- ad veficam de i<; ‘ tur * ' 405 Uvafpina. 328 Z. IN* Zinziber 1 2 I N D E X Tra&atus tertii denotans res per nu- meros. A ccretio & augmentum fetus in utero 66 Ačlio aniraat ipiritus ^ 72 (^ ant 81 Aftiones corporisveteres foli animx adicri e non omnes ab anima proficifcuntur fed a fpi- ritibus 83^7^ Adbus duo in homine perficiuntur 53 Angeli & dasmones per S.S. P a tre s probantur 4 1 Animx varix opiniones cflentia fide & ratione convincitur Anima quid fit Anima: duas prxcipux operationes _ 21 Anima fpiritus animales alicpialitcr clariorcs facit 26 & 27 rationalis an unica vel plures 3° Animx rationales non funt ejusdem perfectio- nis accidentalis indivkhue 38 Anima propric locjuendo alia non datur cjttain rationalis 44 ( ter 45 Anima vegetativa & feufitiva proprie non da- corpori per unionem pliyScam unita eft 54 Anima: habitaculum quale & ubi lit in corpoie humano 7 * animales« folo Deo oreantur 37 39 Ariflotehs mala definitio anima: 3 B, brata cur timennt fuorum diflblutionem 93 C. Ca- I N D E X Caput prše reliquis partibus corporis citius ap- paret,non tamen citius formatur 67 Cogitatio non eft anima fed potentia atiimse 4 nec eft fpiritus 7 Commercium muttutm anima: & corporis Deus ita conftituit 57 Corpus humanum ad genils plantaž aiit animali> referri non poteft ^ 34 Corporis inftrumenta perfetfte formata elTede- bentj antequam uniatuf anima Creatio loli Deo conipctit 4° D. Duo conftitutiva principalia hominis E. (feftatur 24 Excellentia aniirue per operationes fuas inaiu Embryo eft vera pars corporis inatris ' matur ab anima inatris Extenfio non competit animse F. Felicitas temporalis fpernenda eft Fcetui form ato, dum feparatur ab anima in- ! tris, infunditur anima rationalis ' lioc idein probatur per facram fčripturam ^ Forma fubftantialisrtulla alia realiter a mate 11 eftdiftinčla necdatur, niii anima ratl ° n lis S 2 *2 Forma eftentialisquidfit 33 . e Formasaccidentalesnon dantur nifiteipe 1 - 1 Forma corporis non eft anima rationalis 49 ' ‘ fubftantialis hominis eft aniina rationa IS ^_ I N D F. X 55 Fundio duplex in humano corpore fit G. Generatio quid 4 3 Glandula pinealis fenforium coramunecft 77 prudentiae caufa 78 Gratianon omnibus datur in agone fe praeparan- di ad inortem. 98 H. Homocundla animalia fuperat 25 duabus fubftantiis conftat 31 cur tiniet mori 89. & 97 Homoinhocftatu vias eft folum intelligibilis in potentia 12 I. Immortališ anima, an iterato annihiletur a crea- tore 5 1 hnmortalitas anima: probatur 48 & 5 a Mantes cur non diftindbe ratiocinentur lotelledbus clarior phantaiia *5 ^ per fpecies im preflas illuftratur l 7 erudiri debet 18 M. Morsadifceffu animsc nonfit Mors non timenda efi inopinata multis contingit Ideomortinon fidendum Motus eft corporis prcprietas Motus feu oper ationes involuntarise absque ani- ui* concurfu fiunt Motus fpirituum quomodo ab anima fiat 8 $ 87 96 & 100 99 92 6 I N D E X. Mufculi antagoniftici luntiervi anima; 84 - N ‘ . I Nervinoa omnes terminantur intra ventriculos cerebri 75 O. Objicitur de anima in utero exifižnte 68 refutatur objedio 6o i Operationes anima: declarantur n (6° j Opiniones varix ds unione afiimascum corpore P. Platonici mortem non timuernnt g <3 ( l0 ' Plenitudo felicitatum in folo Deo quzrenda e> S. - I Sedeš alia non datur animx,quami:l capite 8 -> Senes nequeunt diftinde amplius ratiocinari 20 Senfus & motus quale immediatum princ. 74 Spiritus fen anima feparata a corpore inteliig 1 ^ per cognitionem intuitivam cogitationes pure fpirituales per fe elic £t e IiC j quit . [j Spiritus opetantnr non femper concomi ta ”‘“ anima 23 . " Spiritusciaradie dipicndente foleagilio r£S iU ‘ materiales probantnr , Spiritus extracorpus]iberioresexifuint Subftantiae diviiio duplex eit V. _ J3 Unio anima cum corpore quidfit . a ^ | Vita corporis humani non dependet ab aniu ■ Voluntas intelledualis. $§ 0 §$ Spalmata Typographica. * 4 j ! Hum. 3 Sj 47. '5 ^ 132. ’| 4 . 1 18. Item, : 2I ' [ 38- 43- : 44- 1 4f. 1 48. ; ! 86. 9 i. M 97. 109, m. n 4 . 126. J 32 . ! 1 iS. i * 39 . 140. 1J6. J i; 8 . ■ J 61, 1 * 97» linea. 8 . !■ 18. 47 - 2. 19. 21. 39- 28 . 6. 19. 6 . 2 . I. 3- 1. x6. 6 . 13. 17 . 3- n. 3- 13. 10. J. 3» 4» 13. 11. s> In TraStatu Primo. Spalmata. ConeSlio, P ortu Lese P artu> mereatur 6 moretur. fiat fuit. comedi concedi. determinare determinari. In Trači atu Secundo. propcr motus motu probaturetiam planietierum ferant purificatur diftribuat Magow cibus debiliores corrodentur diflblventur chili fuperfundantur adjutatoqu« n. 92. modium comedatur tenior pari congrediantur humidae quibus vermes enecat coquatur teto aflumantur propter. modus. motus. probaturminor. planitierum. ferunt. purificetur. diftribuantltr, Mayo\v. cibos. debilioris. corroduntur. diffolvuntur. chyli. fuperfundatur, ad)utoque n. 93. modicum. concedatur. tenuior. pori. congrediuntur. humidae poti 9 funt quo vermes ene- cantur. Coquantur. tute affumuntur. Hum, Caitera atcentus Le&or emcndabit. ——.-— '■*-