ITER BUDA HADRIÄNOPOLIM
ANNO mdliii EX AR AT UM A B
ANTONIO VERANTIO
Tung Q^u i m ai^ e c c l e s i e n s i , Mox Agriensi Episcopo,' ag D e mu m
ArCHIEPISCOPO StRIGONIENSi j Regio in Hun gari a Locumtenenti^ Magno Regni Can cellari o ,
a t q.u e
s, R, E. Gardinali Elegto;
pimum e Verantiano Cartho^hylacio in lucem ediium.


L.	fc»t- 5: - r rc ? S« i
Xw' T^-m-fW«;	^^^^hmti* i


5 Ui^aiÄaJtis^ö^v^^'T'rjT^T »^r
. '	^ MUMaÜ OA	^
'"TTrVaMaTMuaOvl AiÄAöMu^ sri^oioaÄ


OPTIMO AC PR^GLARO ViRO C O M I T I
Francisco DraganitioI
V e r a n t i o
SEBENIGENSI PATRITIO
j. u. d.
PRISC^ H o s p I T A L I T A T I s
AG LITERARUM CULTORI
EXIMIO	I
FRAGMENTUM VERANTIANUM
MERITA LUCE DONATUM
GRATl DEVINCTIdUE ANIMI MONUMENTUM
d. d. d.
Albertus Fortis.
- OSllV OÄAdO^xH'i DA OMIT^IO
t
ITI i.: o ^ ITlMADAnCL ODZlDViAR^
O I T M A J? H Y

% OITI-KTA^I I2H3DtM3a32
I , -
^U rL . -.

2 1 T A T I J A T I «I 2 O H D ? I 'I
i i
lilOTJUD MUJiAii^TiJ DA
OiMIXa
M U VI AiTM a V M u'T /i d M DAÄ'l
TAKoa a JU J atihh^^^
I llvIIMA ÄVp TDVfl^ tTA/IO
MUTMäMLJI^^ OM
.a .Q a


I
r 1
Eoc tj\rtumpnate ar-cje^nteo.
antonu verantii SEBENICENSIS Iter Buda Haprianopoum.
DEcima oftava, & vigefima prima Julii MDLilia Paffa Budenfi autliti, qui nobis (e humani(nmufn exhibuit, ^ Don folum nobilcum faiii.liariter, fed & civiliter pris-omnem fuie geutis morem colloquutus elt. Nec mi-dicebatur enim litteras didicifle. Qua:cumque au-apiid eum voluimiis pro voto geiriiiius . De conju* fatis tantum Petrovji nonmhil laboravimus ; quibufdam ^xilia ex Temelvaro , Zegedino , & ZolnoKO in Jfa-gina: gratiam iuppeditabat, quod exprelfc agebat ' inducias . Eo tarnen jdiverfis modls avocato ab '"multibus, indiiximiis tandem ut polliccretur' 2 mini 'priecipitaiurum autequam nos Conftantinopolim
^	Ve-
veniremus. Daturum fe etüm ad PetrovJum Iltcras', qui ex MunKadi dicebatur jam cum aliquibus cQpiis adventare Var^inuni-^verfus , ut inrerimxKJnqWefceret^, & a fuo Precipe- ffxpeftaretNgiiid	. Cavft tt^eii
ftudiceV Ž' conam dili^en^i ne	Pob6 nri^um
.fÄeret/iii TM^'taAin c^rit
BJthWöum^^^F^iaiiJ^ ann^ipi
A cogens & ejus^conUri-i^^^^rna fen^^p/., d^j^illi^fe. oi^i-
no: qxa'^^'^pfet m hoc con at amicos Princi pis eflet deferturus.
Htcc XXV cfKfd&rrr^fiieilfis' per	Regi nun-
ciara. Paffa nos peroffictofe falurato navibus grandioribus ve^li fi Ji J & comitan vi Hafladis clafTurio milite mftru-6lis tutels; caufa movimus h Sicambria , Budaimjue, ac Peftiim prfEternavigantes^ utraque ex urbe magno bon> bardariim fragore honoris ergo profe<jiiuti ,-ea ipfa die ad oppidum Räzitevi V milli'aribus Pannonicis a Buda di-itans pervenimus, ibique noj^iem infequenrem exegimus.
Die XXVI raves jngrefTi tribus horis ante lucanum ternpus primo noRts crepufciilo Tolnam veninaus, quod oppidifiTj a RäfKevi xii disjungitur milliaribus . Nec alium infignem aut DomiDatu dignum locum ripis Da-öubii jmmitientem in eo traflu vidimus quam oppidum Pacchos , vinciii tanrummodo circumdatum , & in ad ToJnam millianbus noftris pertinens. A quo oppido Pac* chos Paxioriim quoque familia denominatur, qua quidem & vetiis , & dara eft » cenfeiurque jam a mulris anais it) primorum ordine.
Tolnas hac exafla no£l;e , & die vir fvipra xx alto
jam SoJe irde profefli , noftem quoque iofequentem »
k diem xxviiJ ccntinentcr navigavimus, donee iucead
occafum inclinaia ad Erdevod Arcem, quae ad
^	km
H A Ö R I A N o p o L I M. \'i\ fem PrscpoGitiiram olim attinebat, appulimus. Nec in hoc traftu quoque , qui terra xx f^ere & im miliaria, aquis paullo minus quam duplum facere perluberur, n ulla vidimus loca : quod compci dia nrnnti fluminjs inter infulas tantum fylvis obfiras, & ioiitudtiie horridas cur-fum teuuii^us navigationis. Peficlitati alioqui fapius dum per anguftiores qiioldim meatus flumiais vonticofis moeio-dris focdos , & arborum truncos medüs aquis hic illic iiihKrentes , itanquam Icopulos niinis holliles ravigaoti-bus vitabundi enitiniur. Nec dies lanium quantum nox Sc pavoris. Sc perjculi artulerat. Verum aufpice Deo illafi evafimus, ßatha olim facro fanguiae, MohacioLudovicis Regis clade memorabili minime vifo. Qu« autem loca tios» vidiffe conngit, quum navium libuit re£loribus rc-<^ire in juftum alveum , h.icc iunt . Kemzeg Arx fami-lia Orbaifinorum in dextra Danubii prorfus dirura , Sc deftituta » firaque olira in amoeno loco , cui adjacebat claufirum Pauli Heremita:. D-iade oppida nommaia Ve-refmarth , Sc Lszk^ . Mox Dravi fluminis oitlum , a Vaki Comiratus fumit initium, Sc Biroiueufis de-iinit. PoltArcein, Erdevod» de qua fuper nullo honors ^ibitata. In finiii ra oppidum eft Pat hay , B^ian Galiel-^Um nuper ab Agrienli praiiidio concrematum , & Ze-^cnilcniiim vicus non obfcuriis prifcis temporibus, nunc Parvo admodum polfeffus homine. Dsui bone I quam ubi-optima; , & loecundiirirnEe terra triflis nobis fades ^Pparuit, quam inculta omnia, quam & agrj, & vinea; ^^'Priuni horrore infeffa:, quam omni in loco rarus agri-rarum pecus, & crebra folitudo • Nofter nauclerus J "^o Rafcianus referebat, quod qui olin) ialvo noÜro
"^Perio ^ioa in villa numerus erat colonorun, nunc ia 3tXX V*
feas ^^^ inveniri poieit. Quid de deletis pagis ceo.
poffe , quorum jam etiam nomina ioteriere . verum emmv^ro dum tusmur , & conüderamus Dravi
oltium J
Viii	• ' ' I T t R-'B U D Ä
'oftiufti^ motitem «jueadarii altum 8c acutum verfus cl.' vitatem Q"i"qLiccoleriariim coTifpeximus, quem quuin ro« gaflemiis quinam mons eflfet, accepimus Harfanuin ab in-digenis vocitari . D2 qu<r mira narrabat m&iis collega Zay , qua: a vetcribus accepta in hodiernum diem Jni-racuii vice referri folent . -Elle in ejus caoutnine perve-tuftam, & jam defolatam Arcs m, in caque puteum fu-perefTe profundum & cavernofumi, in qnem.quicquid.ds' jieteris, quod natura iibratur nec in inia demergitur, ef-fluere in Dravum , qui-ei .in ' quinto noflron fiiblit mil' liario a feptemtridnibu'j'. Kfis lautem in anate aliquan-;do dicirur prsbiiilT«; experimentum , quas projeRa cum iigno alli^aco in memoratum puteum paucis diebus poft -vifa eli: cum eodeni (igno nare per Dravum.,,
Apud Erdevod vix coe la fumpta ubi prjmum ilhixic ::Luna folvimus, & enavjoatr» duorum milliarium fpatio Arces inibi exiftentes Boioii , & Valco videre per noil em non potuimus.	' ^ rDie vero infequenti xxriii' cum ortu Solis' apparuit nobis Arx Zatha nomjne , quam Turcas haud ita pridem folo tenus diruerant ^ Inde jam penes amoeniora loca , & ubique jufto Dinubii alvea renentes curium , occiin-itrnobis Arx Atthya'ipla eriam diliurbaia, ulomuS Valco comirarus limes, 8i primus Syrmii Anhia: pro-xima Vyiacclmm ell , quam Rafdani UIok vocant , multüm olim memorabilis / ac ne nunc qunque obfcu-Ta J curaque diligenti cuftoditur a Turijis Ejat aurem olim Ducis Laurenrii, & ejus cognomine luebatur quia habebac haireditariam. Habuit Vylaccbum proventus m®' ximos. Caetgrum unum uhimjB condirionis l^iabitum noi^ prsetermittam referre , qui appellatus eft obolarius ^^ unius oboli collatione . Nec fiiccurrityquibus ,ex reb^'^ proveniebat ; ejus tarnen fumma pecur^i« afcendebar
VI miliia aureorum ; feruntque cam penfionem
^uam
quam dici poflit tnoleftam , & onerofam femper fuiffe lubditis . Quare foepenumero xx millia aureonim Duci (uo qüotannis pendcre voluerunt fi co provencu eos ii-berafiet . Exoran tarnen numquain potuit ; & proiefius eft fi centuplum pemlifTent fe non faiiurum, ne ejus in-ftltuiores injuria afficerct . Unde quatuor priirarjonim Regulorum Hungarije Thoma Scrigonienfis Archiepilco-pi, Siephatii Bathorei , N. Orzagi , &: Laurentii Ducis jv facete	memorantur . Primis tribus tria eranc
oppida. Priori Kemencze quod fornacem figiiificat; proximo Karon quod damnum , tertio Gengies quod unio-nes , quarto proventus obolaris quem Fyller vocant . Qiium igitiir tres illi a Strigonienfi Archiepifcopo con-vivio fuiffent aliquando excepti , mutuoque inter fefe de magnitudine opum familiariter conccrtarent, Stepha-nus forte Bathoreus prior per extenuationem damnofi r.omlnis tantas fibi opes effe dicerec, ut ex damtw etiam redditus ÜÜ niaximi provenirent : fubjunxit N. Orzagus fuas vero tantas ut canes , etiam apud eum iti unionibus ambuiarent : Laurentius Dux protulit obola-rem redditum : Thomas demum, quia e re nata hie ^ermo in medium prodierat, cupiens ii^fe etiaoi aliquid afTerre fimile, fubita cogitatione ditionem fuam percur-rit ac inquit : Domini , mihi quoquo fornax eft , aut ^alitis Stuba , ea amplitudine uc aliquot millibus ho-'iiinum hofpitia fuppeditare pofTit.
Ab Vylaccho Corofca caftelhmi , & mox Banmono-^ra , Syrmienfis dim Epifcopaius ledes, Arx quondam oppido non incelebris, iSc edito aique amoeno loco» ^^nubioque imminenti pofita ; nunc jdm iolo litu, & exili veftigio ruinarum nota , nec colooo ut ante pof-multo, defolaiis, & in foiitudinem redaais-.innu-tra£\jbi!s vinearum, quibus a coniinenti latidime
in coronatn vallabatur. .....
b	Non
X	IterBuda
Non prsetermittam de Cierevogii quoque Arce qu« fuit Valentini TereK fneminifle , cujus & Atthya fu-* pra memorata erat, ambxque iifdem poliebant dotibus, atque eodem fitii, fed fimilem fortmiam fortitže uc ali® folo funt a;quats :
Hinc oppidum Kamoncz atcigimus frequens olim habitatoribus, & Sacerdotibus , & Hterariis liidis celebra-tiim , unumque inter alia qiijc in Syrmio habuerunt exiftimationem non pollremum , five opes Sc uberta-tem loci refpicias, five oppidanorum nitorem, & indu-flriam . Centum quinquaginta tlomos lapideas exftru* flas, & decent! ordine pofitas, ne luteas eafque nume-rofas reliqua: plebis cafas enumercm, in eo videre erat-Nunc omnino vix ccrnuntur xv ftrammea: . Fenint loci incols VII niillia vini doliorum eiFufa fuiffe in op-pido quum initio a Turcis everfum eft , & inftar noti exigui rivi arcani fori , quse oppidum modica concavi-tate dirimebat, fluxifla genu tenus.
A Kamoncz Varadinum Petri cum occafu folis per-venimus , ibique totam noblem exegimus non aufi per tenebras navigare propter molas oppidi Karon, qua: majore numero per eum traflum Danubii ccllocata: imp«-diebant curfum refliorem -
Die pofteriori xxx ingrelTi navigationem prodeunte aurora Karon oppidum primum vidimus, ubi etiam Arx olim fuerat, fed a Turcis jam disječla eft. Hulc oppi-do etfi priüinus decor ademptiis fit , & diminuta do-moriim liabitatorumque frequentia , nullum tarnen a Tolna vifum eft nobis eflfe hoc Karonte magis incoln-ine, magis frequens , & agrorum vinearumque culturis perpolitum , & in quo folo id temporis vinum Syr-jnienfe retinet exiftimationem aliquam veteris valoris, adeo in locis reliqiiis ea cura deftitut® funt vineic-Apud hoc oppidum Möns Almus, aniiquis noftris
fca
Hadrianopolim* xt fca appellatus defmit, qui ab ora quas Atthyam» & Vy-' lacchum Arces difcriminat incipit , vinoque fingulari notus eft , cujus vitem Probus Imperator primus ex Italia allatain plantafle dicitur . Habet hic Möns xii circiter milliaria longitudinis, latitiidinis tria ubi latif-iimus , totufque ex omni parte per latera , & radices vinetis cultus ; juga fylvis amoenis virent , ac denfaa-tur citra horroreni. Nunc, qiiod deplorandum maxime eft , vix e regione Danubii , cui grate atque aprico afpe£lu , fpatiofoque fatis fufficienter & leniter immi-net Venice , omnino xx vioeas non oftendit viatori-bi's : qiium olim nulUis a fylva locus vacuus non erat viribus confitus , pracCertiai vero qui in tumorem ma-gis cxcreverat, & incumbentem in fe propius meridia-num folem excipiebat.
tibi autem hic mons apud tCarontem ut dixi definit, mox. eodem loci findiiur bifariam , eaquc pars qus petit mcditerranea in finiftram regionem vocatur Albus, pars altera, qu^e a Danubii ripis non recedit, fortita efl: plura 'loinina, ut funt locorum quibus imminet. Hincque eft ^aron heggye^ ideft Karontis mons, & id genus alia. KaroDtem fequitur ZalonKemen , & Titulium Ar-cum oppidis, ex oppofito invicem Danubio utram-S^e interfiuente alveo atiiCmo Titas ; eaque erat di-^'onis regiae , hffic habebat prspofiriim , tantoque Ti-^^'liütn ZalonKemeno integrius & freqiientius cfle co-gnovimus quanto de Karonte dixeramus . Sed id qui-ex auditu, quia fub ipfis muris ZalonKemeni tranf-^vimus^ Titulmm a longe infpeximus . Nec refert de ruinis excidioque, ut putamus, dicere: quia cunfla rui-JJ®^''^fblatio, 8c foliiudo habet. Hoc Tantum adijcien-
Comit ' Tibifcus amnis ex Garpato monte per ^'^^curn pnino Maromarufianum flucns, deinde per ^-umanoruin campos in fuperiore Pannoma fitos Upfus
b a	Ti-
Titulii alluit Promontorium , quod habet in clextro la* t€re . Intle paullo ultra curfu proveftus, Sc in paludes fparfus 1100 tandem oftio ZalonKcmeno oppofito in Da-nubiuin cadit. Adjacet in hoc loco Titulio longior qua:-dam quam latior paluftris planities, eaque adeo humi-hs, & depreffa ed , ut quotiens vel Danubius vel Ti bilcus excreverit aquis tota occupetur. Nv'c idonea effe potelt ulibus bellicis , quod aliquando memini me au-diviffe .
Eadem die ad ZalonKemenum, & dein Zemlinium , quod ciira Belgrjduni parvo fpatio pofitum eft, perve-nimus. Arx dim full, & oppidiim obfidendi can fa Belgrad! prifcis faflum temporibus a noftris Hungaris . Nunc lolo a'quata Arce oppidum in pagum retlaftum. ZalonKemcnum autem Arx eft fimilitsr & oppidum; eaque in editiore ripa fira eft, oppidum ima tenet, val-latiim quideni muro lapideo , fed tenui , & vetuftate ac hyemali leftii fluminis magna ex parte ubi colla-pfum ubi perforatum . Arx perinde aeque 6c imbecilli-bus , & riiinofis pra; vetuftate moeuibus eminet : nul-io iufjgni a^dificio memoranda , & in declive ad flu-jnen pendet, Poieramus ca adhuc die appellere ad Bel-gradum, quum a ZalonKemeno nonnifi iiii milliari-bus noftris diftet. Verum quia condu£loribus vifum eft ut mane eo perveniremus , ufi per earn no5lem lenta remigatione, & prope folo curfu fluminis vefti , circi-ter mediam noftem Zemlinium advenimus, jbique reli-quum noftis exegimus.
Julii die ultima cum fole furreximus , Belgradoque circumfpeitantes, 8c mirantes omnibus fxculis prjeclaruin loci fnum fuccelllmus, quem ut defcriberem quam pro-prie lieri potuit vetus jam dudum videndi defideriun^ fecit.
Ubi cnini ZalonKcmenum j & Zemlinium praterve-''^"
ris
ris fecunilo fluvio in meridiem a feptemtvintie venienti occurrit B'lpradum , moxque liinc loiquente fe m oc-cidentem D.m.bio iub ipfis mcenibus ab occitlente ter-go recipir Savum, l^uo quidcm oilio , fed nec violento, nec jjraivipiti • Sine jcilu velutl in amicitiam quanda^n , Sc conCanguineitatem iovicem copulantur. Jam hoc loco eminet ripa paullo m aquas prominens pendenTque a fe-ptenitrione, 8c ortu , & occiduo ; quicquid a meridiana plaga habet contiiiens id planum ell & late inlum, nec nifi in tumulos, Sc mediocres colles afiTurgeos . Ubi vero Belgradum fedet porreiium Sc ^^quale jügmn dt , quod Sc Arcem, Sc Urbem ümul fullinst. Verum in oriente ip(a Urbs quadrata, in occafii triangular! forma Arx pofua eft, eaque parte qua in acumen turbinatur Urbi inferitur, turribus Sc hxc & ülain vetulhim niorem pluri-bus Sc frequentibus exadificara. Nec dubiiim eil vetenitn £< Graicorum , Sc Romanorum inveltigio fiiiffe Bilgra.lum conditum. Arx tarnen nec in[^ens, nec a:diticio eximia. Cajterum magis ad aqi'as videtur vergere, & muro ac duabus turnbiis difcreta ab ipQ Urhe elt. Undn duplex appellatur, eaque Turris qus ^enti fempre fuit nomina-tiilima, Nckoyze nomine, pofita eft in hoc difcrimine , "üllo nec tlecore , nec munimento infignis, f^^d quia craf-fior ceteris, & in qua campana tenebaiur, qua quum ia Wies procurrendum fuit fignum dabatur militi ad ar-rapienda.
Sed praeter hanc Civiratem, quam in jugo fitam, & Cütn Arce computatam effe diximus, alia Civuas adjacet ^J^Sf^ ipfo ad Daiiubiuin ufque fufa , iicque incliifa m«-in rotunditatem aliquot angulorum prout ripae ejus conditio expofcebat cir^ulans ab ip(a fumma Givitate & ■"■i'ce	^ (jt in duabus ejus extremis angulis juxta
aquas ripenf^, propugnaculum in Arcis modum exiltat. Et ^^ 'n feptemtr.onejn Danubio & Savo oppolita lu^ cft.
Declivia jugi orientalis, ubi funt ports Civitatis fupe-rioris, & nieridianam conuneatem, quam ad muros ufqiis planani effe dičlum ell, occupant latiflima j & frequent tiflirra fuburbia hortis immixta. In occafu, in quo Arx eii collocata, ingens & amplum penu eft annonce bellicas, quod femper reiertum tenetnr ad ufus expeditionis generalis . Nec aliud juxta eft fubtirbium quam Procura-torum, & Cullodum penu, pauca aliquot habitationes, & fervitioruoi tugurla.
De Belgradi nominibiis dicere non ommittam - Al-bam GriEcam appellavere veteres, credo a Gracis cort-ditoribus, qui ea locia initio tenuerunt ; quod e Strabo-ne etiam in vil cogoofcere licet , qui Däcis has regio-nes , qu3E olim Mocfix appellabantur , dicir fuifle pro-3inquaSj ne Sc fucceflam nationem Grxcis ritibus f< re-igioni aldiflain , Ralcianani Icilicet cotnniemorem , 3c aliud de Gr^corum Imperio , quod htiffmie olim fines protulerat.
Romani poflea Taurunum vocavere , ut in Ptolemaeo, & in aliis Geographis videre eft , cujus rei ratio non omnino facjle reddi poteft-
Hungari Hindor Albar« nomlnant, a vicino colle la-tiore quam dltlorc viribus confito, qui mons vulgo Han-dor heg^gye etiam nunc appellatur.
Ab indigenis, qui fermone lllyrico utunrur , Slavni vocatiir Bicgrad^ hoc eft gloriofum five famofum a virtute militurti Uucumque, qui in prsefulio ejus fuccifivis temponbus manleruot ab amiflb Zmiderovio , & Ra-fcianorum Imperio.
J.im poHreini Scriptores Belgradiim nominant a vici-nitate lUyricac ciiflionis Btograd, Ubi notandiim eft quod hse Nationes lUyrica; iit plurimum fedes fuorum Princi-pum hoc nomine folita: erant olim infignire, ut de hoc Belgrade, de Alba Kegali , de Alba Julia in Tranfyl-
va-
vania, & de Alba Nezter Arce ad Tyram fiamen Hta videmus , quie omnes dicuntur aliquando fedes futfle Principum. Sed Belgrade Infula elt oppofita amocna fa-tis, & aptiflima rebus gerendis.
At prima die Augufti, reliais in Portu ad Belgradum lUvibus , ubi Myfi® fuperioris eft initinra, terra Zmide-rovium verfus iter inivimus, femperque ad Sarnovo Ar-cem Tummo in monte dextrorfum fuam refpicientes ad GrocKam pagum, iibi &CafteIlum eft, quod jam paul-lo prius quam a triennio contra excurfiones Temefva-Tinorum Turcac extruxerant , pervenimus, atque ibidem nofte exafla fecundo Zmiderovium primis diei horis ap-plicuimiis, locum fane & Arce, & Urbe, ac fuburbio di-guum memoratu . Jngum enim quod adjacet Zmidero-vio qua parte refpicit Danubium abfcjifa fronte eft, & leniter ab imo eminet; csetera in longum tra£lam por-retlum, totum faftigio ac tergo planum eft late fufum, nee nifi folis vineis y & fruflifera arbore per magna fpa-circum excultum. A radicibiis ejus exit pUnicies vc-animantis cujiifdam inferius labrum duiim circiter '"/Ilium pafftium fecmidum ripam longa» vix vero dimi-J^Hini lata, eaque penitius in flumen abiens muUum & ^^nillis & deprefia fic, ut minimis etiam incrementis P^nubii fiibmergatur. Zmiderovium urbem fu mma hoc pci excipit ripa. Ejus autem Urbis forma triquetra eft, ."gior quam iatior, altis moenibus ac xkx circiter tur-^'^I's reftis, quadratis, aequalibus , & dimidiatim foras P'^ominentibus, interiore in vetuflum morem patentibus j ^Pertis, tabulatorumque ferie diftinflis, magnitudine me-Sopronio tarnen noftro paullo amplior. Caterunri cornu tertio adverfo amni oppofita , in fecundo quo a-
validi^^'k^"''	iiabet prorfus Civitati infertam, 8c
ioris v*^^ atque altioribus tnbus turribiis emunicam; vero qq^ jjj montem refpicit tota vallatur pomce-
rio,
rio, qiiocJ in quolibet latere tria oftendit propugnacula; foliaque muro Jiicrultata ac longe profimdiore cinila elt qudtii flumen altum fit, adeo ut quum earn repleri ufus poltul.ir non imnuttuntiir» fed infundutitur aquarum k-ti^-tfs Quo fit ut e regione quoqiie fiumims agger, vel potius iTLdles qu.xdain faftitia foffas efl: circumjefla paul-io .iquarurn fiiperficiem exuperans, <]uo hyberni glacie-rum .leitus a muris arceantur, foffaeque ipfius concavitas ab arenarum influxibus tueatur, qiias amnium violentia ftli;at aggerere. Caeterum loca hie aliquot aperidin Gl, Pt< li'ti^i qiise fortalle ha£\enus niultis fuere ienorata : qu.unquaiTi Sc ipfe falli poffim , niliilominus oltendaiu dubia me conjeftnra non fmiVe duftum,
Elt in inferior! Pannonia quinta; Tabulae Europeze lib. XI cap. XVI in Civicatinii nomenclatura Teuto-burgium , Cornacum, Acummcum, Rittium , & Tauru-num. Et mox in fuperiore Mylia, qua; nunc dupliciter «ppt^Uatur Servia , 5c Rafcia, quum fit una atque eadein regio Tabuls Europe?: ix. lib.iii. c. ix. Tricorniuin no-nv n limiliter Civitatis^ fluvius Mofchius , & item Nys, ac tandem Ulpianum Civitates. Q^"® etfi fa^penu-mero legenm alias & mecum altius confiderarim , con-fultifque etiam aliis Auftoribus, 6c multis hominibus lo-corum eorum peritis , atque etiam inibi incoleniibus , ciipidus aliquid verltatis e icere, numquam tarnen rem propius vKus fum perfpexiffe, fi modo perfpexenm, quam iifdem locis vifis & peragratis. Igitur quum a Belgrade ad oppidum Nys , qui tra£lus , ea via quam nos egi-mus, tota fit Jatitudo Myfiic, nullum almd flunien vidimus pr:Eterquam illud quod Moravam incola vocant-Vifa etiam ejus eruptione in Danublum ad Zmiderf vium fub ipüs pene moenibus e regione onentis , q^'" loco Tricornium penit Ptolemaius, üne dubio in earn ni fidem, ut & hie Morava Mofchius fit, & Zmidero-
vium
Hadrianöpolim; Xvil viutnTricornium. Qiiandoquidem nec ab re in dim m fuit nomen huic Civitati Tncornio , quod in triangubrcm five tricorneim figuram fit condita, quenudmoduni jam inemoratum fuperius de Zmiderovio. Nerc id » üt afferam praefemes muros eos effe, quos olim Tncorniisfn habiiic . Verum in ejus fundamcntis (iiperltruaos fuiffe a Myfi« Regulis nequaquam eo inficias, & athrmare facile audeo id fefe lie iiabcri.	/
Jam confiderata politione Teutoburgii , oftii Dravi, Cornaci, Aciiminci, Rittii, &Taiiruni, quod nobij ia-troitiis Savi in Daniibiuin perfaciie declarac, haud du-bie Sc Teutoburgiuui Quinquecclcfias , ut Gornacum Karon , Sc Acumincum Kamoncz , & Rictiiim Zalon-Kemenum eife oixernn , qiiemadmodum Sc Uipianutn Sophiam , infigne dim Dardanorum , nunc Triballorum fi-Bulgarorurn emporium m xvin miliiario ab oppido Kys politum. Loca autem ejufmodi non carent velti^Üs veiullatis, paflitn enim rudera, & murorum ruinas ollen-
clunt.
Csterum tota hsec era Danubii dextera miinita erat •^lis^i urbibiis, Sc caftellis per Romanos, in qiubus prac-^'t^ia tenebant militaria contra incuiTiones Dacoru.ii , ut videre in Strabone Lib. vii, ubi dicst D.mubiuni luani longe per Dacorum agrum fluat D<inubiuiTi vo-J poftea Iftriim , donee Poiituin attigerit per G«. Dacorum autem traRiis juxca veterum J:mites ab oftio Tibifci fluminis ad catarj£tas Danubii erat . Ab J ® 'Q Pontum Getarum terra cenfebacur . Nunc ii Va-«cehi, Tratifdlpini , 8c Moldavi fimt. Q_uod vero & Va-Petri öc Zmiderovium opportuiium loco ad ar-cendos Dacos pofitiun iit nunc etiaiü apparst , quam folhud'^^ eft pianitiei qux Themefv.iri tu,zthay hoc eft f" ° * ^ppellatur, in qua duo eti<.m colles exiiiunt in-ignes, ik vicinj inter fe ait^r Meters Jowiyo alter Er
c	fom/ya
for»/yo nuncupatus, hoc totum Varadino Petri, Sc Zm'i-derovio velut fub oculis, aut fub fpecula quadam iitum eft, facileque ad occurrendain oinai hotti hnber faculta* teoi. Unde quaudocumque etiarn in ditiones finiftri la» teris Danubii Turcte excurrere, aut exercitum educer« folent, femper ad Varadinum Petri vadutn babent , ut nullo alio loco commodius.
Verum hie prorfus nos ill die Augufti digreffi a Da-nubio , idem re£la la orientem converfus eft ; MyliäC nos intenora petiimus & gradientes dextro latere arnoiJ Moravs, terra nltniruin ampla, fertili, tiec minus pul-chra, atque amoeoa, 8c montious utrinque comitata, quorum juga nemorofa agris efant referta. Cxterum eodeta die Livadam pagum venimus, qui eft ad torreatcm Jef-fenizam , & fylvam Lomnizam fiiinii . Quem locum dum peragramus, & inambulamus adverfo lorreme, di-dicimus domum Pauli B-iKyth Vencjaz nominatam haud Jonge fuilTe , in qua dim antequam a Turcis ad nos iranfiret habitabat, Qui Paulus homo erar, uc fcis , a Rafcianis oriundus, & qiium ob virtutes bellicas , qui-bus infigniter pollebat» tum ob fidem in Regem noftrurrt non vulgarem, dignus certe eft ut ejus vivat memoria. Ut enini non obfcure vixit meriroque inter duftores belli relatus fuerat, ita etiam obiit clara 8c memorabili inorte , clade Joannis Coceaneri in Comitaru Valco a-pud arcem Ivancam (qua; erat ante quam a Turcis ca* peretur Francifci Zay collegae mei) dum fiij^lentis noftri exercitus qua frontem qua latera 5c demum omnes paJ" tes unus inter Duces, magno animo, & periculo fuo pro* tegendo, identidem in hoftium infultantium procurrit cu-neos.
Hoc pergentes tračlu Turcas quofdam affequimur, q"' equos ac mulos plenis hominum corbibiis pellebanr otic-ratos, parfque eorum, qui geftabanturin huuc
per-
perfona linei panni habebant teflas facies , pars vero apertas . Qua; res etiam mihi praebiüt caufam qusftio-nis. Novitas enim ejufmodi, in foio tam a noRro alie-no, monftri cujufplam fecerat fpeciem . Quid, inquam, fibi volunt perfons Dyonifiales? quid ea hominibiis jii-nienta onerata ? Mercatorefne funt , an fiirtivi allqui' Refponfum eit. Onera captivos effe; ciEterutn qui perfo-na tegebantur juniorum , & nobiliorum nocare condi-tiqnem , quibus caveretur oe foils ardore ac pulveruin injuria facies illorum kdantur & fi qui for[e fuiffent fuffurati e propinquis locis , ne agnofcantur . Reliqiios mercatores elfe , & alios ex ultima venilTe Thracia , alios rtfia, tamque extime ad confinia prodire confueffe uc captivos ex copia villus emant, charius in patria ven. "^ituri. Horrendum profeRo, & lamsntabile fiiit fpe^la-Culum videre hominem venalem ut pecus , & trafijrx tarn viliter.
E Livada pago egrefTi die nil menTis memorati, raox-que fylvam emenfi non impendio magnani , quam fu-Pfa Lomnizam vocari dixeram, in tertio circicsr millia-pervenimus ad vadum amnis Moravs Derventh a "^^pnte cui fubjacet vocatum^quo & vidnus pagus no-JJ^'Oe niiaciipatur; eaque fyiva etfi brevis, & non adso ^^i^fa fit, latronurn lamen infidiis infamis e(t.
tJbi autem flumen caepiifemus trajicere alii Turcacoccur-» inter quos unus erat ceteris habitu , veftituqua & eos quinqiie jEgyptii > quos nunc Ciganos, Cinganos appellamus , una atque eadem catena «olla vinai , & ordina trafti fequebancur , lannantabi-Voces edenies» & egeflatem excufantes. Qusfivi turn ' "l^natn forent , & quas caufa catenarum ? Rctulere tnbiitorum, qi!2 tam ex pecuniis, quam mpubenbus proveniuat, Exhorrui nefarias decumas»
^ contumeiiain.
c 2	Didi-
Diciici tunc moKm fuifle olim tjuinto quoque anno hoc impuberum tiibutura legere|. Nunc & fecundo & tertio , idque Te veri us qu.im pro lege confueta corri-pi enim etiam vetitos, paciicique pretio avaritl^ {jraria^ eoque extorto clenuo reftitui. Quo fit iit mifcra plebes » audito hujüfmocli exaftorum emiffio, vibi eofdem adeffe renferunt in Tylvis abdunt liberos, vel amandant alio do-nec ea Jucs pra-terierit , Qua inclementia non utuntur ■viftoriarum initi:s, fed poft, iibi longiiis protulerint fi-niuni poinoeria, & jam adepta bene conliitiierint . Expendant haec qui Turcarum keptra expetunt, 8c iis clc-meniiam erga genus noftrum ineffe credunt. Du6tl autem funt hoc fuco 8c Gra;ci , & Myfi , & i hraces , & re-liqiu qiiique priiJS fub^Bi . Nunc jam ad nos quoque translata eorum potential reliquos omnes protnvere. Sed redeo . Trajeflo amne Morava, paulloque "lira prove-montem Liicavizam , quem c Scardo monte ab II-iyriis in Myfiam ufque procurriffe puto, ccepimus fcan-dere , qui nor. quod arduuSj quod acclivis, Sc difficili via fit infamem vulgo efie affirmant, fed quod num-quani careat latronuni frequentia. Vidimus in hoc tra-Bvt in finifira ora dmivts Moravs verfus Danitbium duos oliin nobiles Comitatus Branicievo, fen Brancio alterum vocatum Hungaris, alterum Ciiciaivo excelfo monta prffi* ditiim J cujus etiam partem prsterivimus . Montis inde Lu aviZiE trium ferme iniiliarium jugum jam uc difluni eft initnm, 8c profpere fuperatum : defcendimns ad Ja-godnam oppidum pofitum jn planitie rotunda, fpaciofa, & corona prope lenium montium , hoc excepto Luca* viza, circumdatum gaudet optimi foli, & pulcherrinii fitus conditionibus , & amne Morava , cui in dexter^ parte adjacet . Hoc in oppido domus erat Baly beghi cognomento KnciuK , qui Stephaniim Mailadum fr^^^' de Petri Moldavcrum Vaivoda intercept^m in
ciam
Hadilianopolim^ kxi dam Captivum abduxer.u . Jn quibiis domibuSj qux jam fatis collopiiE, ^ dcfolatx fuerant, ea noa« hofpi^ati iumus .
Auf^ufli qiiinra movimiis Jagodna ^ ufique ea die facili via J Od xitu perqiiam moleltiffimo, ad pagimi Rafgni nuncupatum proniovimus . Q^ai pagus Titus eft in vi millijrio a Jagodna fab tolle nemorofo, diftufqut: m-colis Rafgni, hoc eflveruta, quod eo loci propter duorum montium arfliorem invjcem concurfum podremi Kafcianorum Principes, dum incurfionibus Turcarum in* time etiam pro foribiis Zmiderovii , ultima: fuK ditio* nis perfugii validius premerentur { quod Lazari tempo-ribiis fuifie memorant, quern ab Amnrathe magnoTur-ca condat effe occifum una die cum Miloffo Kobiliih) obicem defecaurum arborum ramis earumdein mucrona-tis, mutuoque nexu implicltis ac veluti veruta in ad-verfos hoUuim incurfus verfis (Cervos appeliavere vetc-»■es ) objecerant ; ifque pagus tametfi antea alio nomine fuiflet prtcditus, poftea tarnen crcbris hoitium irru* ptionibus valtatus ac deletus elt, Succeflu inde tempo-I'is , quo jam fubjugata ea regione Turcis parebanc Omnia , idem per veteres colonos reÜitutus quemadmo-duni mutarat dominum ita mutavit & nomen, diftuf-S^'e c(l ab his cervis in verutorum formam falligiatis ^injgni, quod vocabulnm lllyricum eil.
Proinde hoc primum loco, hofpite noftro nobis refe* ^^tite, didicimus viam qua pergebamus (tratam efie in f-omanum morem , & Trajanam appellari, {umereqiie Jflitiuin apud Balgraduni , & ad Conilantinopolina de-finere.
^^ Miratus fum tanti Imperatoris memoriam adhuc apud hac	barbaros fuperefTe . Verum non animadverfa
a Belgrado ad hunc pagum , vel quod fit ^lüo traijslata, vel terra obruta , diligentius illam obffirvavL
de-
xxii
Iter Buda
deinceps j & comperi rem ita eflfe . Porro eadcm vU' conftrata eft lapide non qiuidrato nequa graodi fed m«-diocri, eoque qui ubique obvjiis fir. Ejus aiitem latitudo IX eft paflTuum foliti humani inccffus, ncc alibi ufquani partem vel fruftum illius iategrius, & exa£lius vidimus quam in exitu ab oppido Nys , quod erat longuin paf-(us circiter gxl. la locis aliis mocio a dextra , modo a finiilra , fruftim occurrit , apparctqua per intervalla , quod partim obtrira, & disjecta fit, partim Into obru-ta, & fruticibus liaufta eft , adeoque tam nobile, ac perpetuum opus mal:; ell intelle£tam, ut etiam vitetur fseculi hujus vidtoribus > neque alio viatore quam pedite calcata , idque imbrium dumtaxat tempore.
Sem inde Augulti, trajs^to jam, & a tergo bis reli-amne Morava, venimus ad oppiduiiiNys, quod olim NefTus vocabatur , ik fuit non ohfcura Civitas . Nunc mercatonim tantummodo frequentia , ruiiiarum aggeri-bus, & proflrataj, ac late jaceatis Urbis cadavere me-morabilis. In qua qu® veterum Roinanorum elogla la« pidibus infculpta reperi, dedita opera veftigata, & tran-fcripta hie fubjunxi mcmorl« caufa , Sc tuae benevoien. ti£ gratia*
(I )
I. O. T. M.
CAPITOL! NO EX BOTO P MCA HERME PRO SALUTE DOMINI NO STRI,
( " )
I. O. M.
PRO. S. D. N. AVG. M. VLPL MARTI NUS STR. CoS. LEG. VII. CI V. R, FLISGo. ET DEXTRO CoSS.
( ni }
H a d r i a N d p o L i M.' xxiii
( in )
D. M. G. IVL. VINDTCI VET. VIX.ANN. 1,X. ET AELIAE SERE NAE tIVS.VIX.AN. XXX. G. IVLI. HER.
MOCORANICt L. FLORUSVESTRI VS. ET TZITZIS LIBERTI.ETAELIUS FECVNDVS CoS MVS. B. M. F. C.
( IV )
1, O. M.
PRO SA. DD. NN. AVGG. AYR. GAIVS MIL. LEG. Vn. STR. CoS. Pos,
(V)
D. M. VLP. AELIA NVS VIX, ANN. XXXV. ^^ILIAE INGE ^^^ CoNlVGI ß. M, p.
(VI)
I. O. M. FVL, ET IVN. REG. ET DEO LIE ET HILA R G. G. IVL. SERVAN DVS VET. ET FL, NVMISiUS,
( vii )
I, O. M.
DEPVLSORIO
C viir )
L O. M. PRO SAL. DD. NN, AVGG. MAR. V A ES MIL. LEG.iII.SlR.CoS. PO.
( IX )
DEABVS PLACiDl. FAV. VLl'. LAETUS .EVERSU EX VOTO PRO LIB. P.
kxiV	Iter Buda i
( X )	( XI )
D m.	r. o. M,
c. a vreli .rvfina	capit ol
vixrr ANN. XXX. ino deo
TOL. VALERIANUS ULt>. RVR £X
i CAl^RINI GVL	VO.	PO.
' TORI. B.
CONiVGI PIEN
'J ISSIMAE FA CIENDUM CVRAVIT
Plures & Infcriptiones ejurmodi > & alia fcitu digna monumenta vetuiktis hujus Urbis invenire poruiflTemus , fi diutius in eadem nobis manendi, & liberius luflran-di facultas fuiffet data. ndm paflim & fandamenra ve-terum muroram e terra prominentium oftendit, & op-pidanoriim rara fere domus ell, quje abquem non ha-bea: lapidem Romani operis indicem . Verum non ultra ibidem immorati, quam tres ultimas ejus diei Horas quo appulimiis , & no£lem inlequentem, prohibiti interim etiam a comitibus itineris', ne pro arb)tratu no-liro vagaremur, vix hac pauca corripuimus verius quam colligiinus. Igitur ommifTis his rcdeo ad Nys, quod de-inceps Neflfum cum antiquis nominabo , litumque ejus pro viriii parte mea defcribere conabor, fed paullo po-fterius , ubi prius totius hujns ipfius. orx qua procef-firaus a Beigrado pofitionem deinonlirabo , confideratis montibus, campis , fluminibus, Sc aliis quk hue facere videbuntur; fumeturque hujus conliderationis initium a Scardo Monte, qui juxca v Tabulam Europ^e i^tol(3« msi junflus eü ab occtdente montibus Bebiis , a me-
ridic vero Orbello, ne ulterius commemoreni ab ufq"®
ipfis
\ ■
Hadrian o poli M ^ xxv ipfis Pyrensis , a quibus omnes fiimunc originem qui Catena Mundi appellantur , quod uno ordine ab oc-cafu in ortum provcfli, doneč icardutn attigerint, inde a Scardo ad meridiem du£li in Potitum fupra Mefetn* briam civitaten:i definunt . Gstenim ubj Scardus a Bebiis contiguis recefferit , quicqiiid eft per Dalmatije rc-giones, per Bofnain , Herzegovinam , & demum in re-iiquJE ejus plaga; IllyricEe montium ufque Belgradum, & Zmiderovium , & niedios curfus fluininis Moravče, Jioc totum Scardi eft, tefte eodem Prolemaeo in Tabula XX. Et hucufque, quemadmodum anrea dixi cum ramos per tot rcgiones extendere, |'rpgreüus , D^inu-biumque in orientem profequmus, non-aufus forfan cur-fu cum eodem certare in meridiem fcfe fleflit . Dufilus indc rcHo margins per xxii ferme noftra miiliaria ad-X'enit ad Orbellum, fed minime ill! adjungitur , amne Morava , quem diximus Mofchium verenbus fuifTe appellatum, prohibitus. Ortus eniin hie Morava e radid-biis Scardi in regione occidentis in orientem prime vchitur, eoque curfu Scarduni fuum hoc loci dirimic , quo qui Catharum five Ragufium ire pergunt iter agunt . Mox in feptemtrionem verfus Jagodn» oppidi agrum perfluit, & illine iterum ad orcum torfiis fakum LucavizzjE , qui in promo.ntorii moduni porre£lus de-iiuo Danubium fequi inftituerat, circumvehitur, ac poft priorem rediens lineam paullo infra Zmideroviiini , Danubio mifcetur . Scardus vero hiinc in modum cum amne Morava , 8c moniibus qui ultra Moravam fmi-^rorfuni e Kucixvo exeunt » continuoque traflu cum ^rbeDo quadamteiius , Sc cum Hsmo donee in eun-definunt in inferiore Myfia magnis cauipis, $c fer-^•libiis interjeftis, quos medios Trajana via infidet, hie delinere nobis & de Orbello , Sk de oppido ■NeflTo dicendi latius caufam fecit.
d	Sedi
Sed, & Orbellus non ultra xvni milliaria verTut eandehi plagam refta linea progrelTus Izcare amne, qui Ptolemffio Ciabrus dicitur , a conjun£^ione Haemi pro-hibetur. Verum ad Neffum redeo.
Civitas olim fuit non incelebris, fi & fitum ejus con* l^deres, & ruinarnm cumulos; eitj^iie fuit nomen Neflb fecundum Ptolemaeum, ab amne Neflb, qui eandem po-iitionem feu ciirfiim habens quem etiam Morava oritur in Orbelio monte qua efl: meridiei oppofitus, fle-xufque inde ad orienrem per interftitium quo Hae-mus , & Orbelius disjutiguntur per oppidum Neflum labitiir paulloque fpatio uniiis milljans iilinc curfu proveflus, condit fe in Moravam non miilto infra eaC aneuftias , quibus Scardus ad Orbellum non eft ad-miffus.
Sub hoc igitur Orbelli initio fitum eft NefTum oppidum loco piano, & fatis amoeno, tiullo tarnen decen-ti ordine vicuum diftinRo , & nifi mercarorjbus abun-däret , & antiqu£ Urbis tanta velljgia haberet , vici fpecie eftet.
Montium autem , quos dixi a Kuciicvo Comitatu provenire, nofque eonftaminopolim pergentes a finiltra comitabantur fpatjo largiore quam quos in dextra ha-bebamus, nomina confequi non potuimus partim obce-■leritatem itin«ns , partim ob barbariem incolariim, & quod non «no vocitentur nomine. Verum longo traftu ab agro Sophiano uJterius curfu inftituto premoti Hämo junguntur, & in ejufdem etiam nomen tranfeunt, quod quum ad Hsemuin peivenero piuribus enodabo.
CiBterum quod ad hue ad fitiim Nefli attinet , nec praetereundum mihi efle duxi, montcs prafati quos di-ximus nobis pergentibus dextra Jaevaque exiftere, hoC eodem loci in rotunditatem quandam theatralem loo-
gamque quantum duo milliaria noftra circumagere p"^-
fent ,
fent infimul coeunt , & addunt eidem oppiclo non exi-giium decorem.
Proinde apud Nefllim die etiam vii ob equorum JaflTitudineni exafla, odlava inde difccflimus: emenfique eo fpatio, quod vix iv millia paffuum faciebat , appu-^ limus ad faltuin Gunovizzam state nofira appellacum, qui ut eft arduus ßc longiis , ita k difficilis eft pr«-fertim curribiis ob lapidam frequentiam , viacque an-guftias, crebrifque & mmium repente incurvaiis gyris interfeäas.
Hie faltiis fimili modo atque Lucavizza e Scardo inftar promontoni protenfum eft ex Orbello in or-tum , videturque etiam ipfe appetilTe conjunRionem montium eorum, qui nobis erant finiflrorfum , cupiens latins evagari. NefTo tamen , & ipfe ut Morava Lucavizza juxta Pyroth oppidum^ & Arcem ejufdem Hominis cleditutam Idbente longius ab itinere noRro a fini-ftris repreflus hie finem ftxit Cunovizza. NelVus vero ulterius lapfus indit nomen oppido, poftea ut j<un ante diximus intrat in Moravam .
At nos ea die iniria tantum fahus Cunovizzae pera-grati venimus ad Pagnm Zuha Clyffura, merito & Bui-garis, & Rafcianis Zuha Ciyflura', hoc eft Ikca rupss nuncupata, qui locus & vi lis , & egenus eft. Cst^rum hie primum quo ornatu decorant leH; Bulgaric® müderes vidimus, ifque nobis mire ut fimplex ita levis ^ fane deridiculus vifus eft : nifi fi hac ipfa fimplicita-ta opprefiam gentem a TurciSj & imprimis 9greftem, vixque fe homines effe agnofcentes excufabimus . Neg vefte eoriim loquendum eft , quse eft omnino vil-afpera, & vilis, qualem fortaffe gaiifapinam ve-^^res hübuere , tantumque manicK & pefloralia indu-fiorum crafliore ferico, eoque verficolore variegata. Capitis , & colli, & awrium momiia perpendenda diligen-
d 2	tius,
'Iter BUDA
xxvm
tius . Crines a fronte difcriminali fa6lo ia tenues, crebras tricas colligutic , dufloque eariindem tricannn fic orditie collcitarum margins per tempora , 8c fu* pra aures ) additaque etiam ilHs ex Raminum laneo-rum in crinium colorem tin£^orum qiiajdam quafi fup, plementa eifdem adhibent , ut appareant copiofiores; rejjciunt jn tergus , & in unum quoddam velut rete a/lringunc, 8c demirtunt infra cingulum- Hoc virgines. Maritata; coaflis crinibus ahius , virta: poftrema varie fericata demittiint loco crinium ab occipite . Reliqiia ejiw dicentur utrifcjue communia.
Pileos habcnt ut lances ex tenuifTimis virgulis faftos ita ut ea pars, quJE apud nos caput obtegit & fuperne eft cJaiifa, apud hos aperra efl fummoque capiti imponitur parte htiore in coelum verfii, perinde ac fi veltis fimbrias humeros fupia atroileres, liumeralia ima tenerent nudis omnino crinibus fubtus apparentibus, adeout quidtiam fi-mile ell j^igyptio diademati, quod in difci morem planum eft . Csierum hie ipfe piieus lineo , & candido panno omni ex parte circumvolvitur , ornaturqup, ubique extcrius partim aflutis partim appofitis quibnfdam veluti nummis pJumbeis, sreis, vitreis, ik id genus multis aliis ex pel-Jucentibns rebus , nihili aüoqui, fed ad omnem motum crepirantibus. Ad hoc 8c capiti nihil non ex omni genere rum florum tum herbarum, qua: habent quippiam gratis peculiaris. Uvas pra:terea , & glandes , ik bacchas, Sz fimilia indnnt in circuitum . Aiircs vero quaterno, 8c qui-no loco vulnerant punilim, appendimtque eis plutnbeas inaures, pondereque longe graviorcs quam valences pre-tio. Haben: fimili ex materia manicas , Sc dextrocheria ; fed feniores femminse, & promifcue tani virgines quam vetula; anitlos sneos plures; ima omnino internodia il-Jis onerata. Cjeterum gerunt & torques, fed non aiireos i vel argeateos, in (^uibus prsecipuum locum habent coH'
ch^E
Hadriakopolim." xxix cliffi qiiatlam marine diverfi generis, poft'orarix bncc« noitri inoris e vitro fa£lx. His fuccedunt noltE, quas nos alligainus accipirribus; has feqnontur nunimi calculatorii Jerei Rhenenfes , Sc Irufta thoracis hamati ex chalybe , & demum quiccjuid ufpiam liicidi occurreric torquibus ap-ponunt, & collo plunbus fpiris aggerunt. Nec uno ejuf-modi torque contents qu£E fuiu in pago magis infignes duos, tres ^ & quatuor geminant, adeo ut quamplurima; nobis obltarent de nobis mirabiinds, 8c nos de Ulis, deque his eorum ornatibus: una qiisefivit an nodra: mulie-res tarn pulchre crnarentur ? Beatx quae noftros luxus ignorant, Sc fuos in rebus quce funt nullo iinpendio ponunt, nec minus fua paupertate concentEE funt quam no-ftr« fuis divitiis.
Nona die AugulH , praiterito, vifo tantum fiib fini-ftris montibus prreter quos Neßus labebatitr oppido Pyrot-to, Arceque ejii(dem noininis vetulta , & deliiruta, qua: cujus fuerit antiquitus incol® diccre nefciverunt, ad pa-guai Czarevo Brod nuncupacuai ventmus, de quo dicca-dum nihil eft.
Decima pott reliflo pago Czarevo Brod fimili difficul-tate via; uü fumus qua in falcu , nifi quod afcenfum non habuimus . Paucis enim inde evefti paüibus in anguftias Quorum montium, qua quafi clandra faltui jam definen-fubjefla funt, devenimus ■ In qiiibus printer horrorem itiferne lapidum , & aquarum a lateribus montium , & ^t>ique nemorofam folitudinis ingratam fpeciem nihil cer. hilque ipfis angulhis vi horarum dato itinere tan* in patentes campos pcrvennnus , qui montibus col-^it>ufque in lata fpatia hinc , inde per latera excurrenti-ik multis quidein cintti, quamquam majori ex par-fajceis , calvis , & nudis fylvis agros nec gratos ad-R^odum pr^benr, nec frequentes incolarum pagos . ^^lod ülic mortal« folo pecore, Sc fatis vitam traducunt:
ii
xsx	I T E p. Buda
ii tamen miferrime premuntur , & expikntur a viatoribus Turcjs , unde longius etiam a via publica fetlcs liabent . Q_ua faäum eft iit ilia die egregie jejunaveri* mus, donee ad pagum Bellizam perdiifli fumiis. Hinc vero die VI Zo^ihiara , iibi non nifi hunc ipfum diem, & infequenrem no£l:em traduxitnns.
Eft autem Zophia campeftris civitas fine muris late & in longum patens , ac irequens a;que habitationibus ac domorum copia, & Bulgaronini ingens emporium multo iTiercatorum conciirfu celebrara, fita in piano, fed paullo edito loco, fub monte VitolTa incolis nominato , ac in OrbelH momis fine habito , qua idem Orbellus ad v mii-le palTiis uherius progrediens Haemo , ac Giabro flumi-ni propinqiiat.
Doinus in ipfa nulla eft infignis, nulla ferme lapidea;
omnes humiles & hunio t^ntis tt8.x & lignete ; Sc fi
qua; fiint nobiliore ürii^iura ex formate quidem lapide
faflis funt fed inccfto, & citppis tantum cočlilibus oper-
ta; . Tcmplis diimtaxat ornara eft Turcicis, & eminentt-
biis eorum columnis cochleis , qua; in campanilium no*
ftrorum morem eve8a; ejninentius , praebent fpecieiu
Urbibiis' non indecoram ; ex qiiibus facerdotes eorum
horas diei , & orandi tempera clamoribiis denunciant
vaiidifTimis ram die , quam nofte . Nec aliis in ^difi"
ciis molefliorem curam ponunt quam Temploriim , Bal-
neorum , Pentium, & publjcorum Hofpitiorum, qu« Key
vcnzarai vocant , quafi Caiavanarum Palatia; conienti io
reiiquum ab coeli tantiim injuriis tutos effe. Templa,
Balnea, 8c Pontes diligenrer, & Kternit.iti , ex quadrato
lapide quadrata conftriiuntj eaque rotundis pliimbatis Cf
bis cooperiunt forma a Grai^is & a Romanis accepta. N^^
frontem Templorum, hoc eft ian£luaria, orienti, fed mc-
lidiei opponunt, cochleas Afnco, qiiss eft plaga inter
ridiem, & occafum ; cafque ibidem xii numeravJiT^i^®'
^	lie
Urbem autem haac vetuftatn effe Sc Ulpianutn o. iim fuiffe vocat.mi vel ex PcolemtEi poficione judico, quam in Dardania ponit , cujus D.irclani® nulla jam exjihr memoria. At Zophi® apjiarent aniiquicatis ve-ftjgia ex ruderum copia, quiim etlim numifindt-i Romana eruat, & mocniotum non paucas cllcndat partialks. Ell prarerea m ea jEdcs facra GriE.a: l^riitlura:, & prKltdnti magni(udine, quJE nunc in ufu nullo eft , paucaque loqui de ilia cogor , quia videre non vacavit. Carterum hoc tanium incola; retulerunt. Graecum fuifie Imperatorem qui quum tutelare Numen una cum uxo-divam Sophiam habuiflet, maritus Conltantinopoli , t'xor Ulpiani Templa illi condidere, ab eoque lemporc ^Jipiani {uppreffo nomine Zophis fucceffit- Fluvium autem habet bipartito divifum propter moiendina , quae intra Urbem pofita Tunt; & ab ipfa Urbe noineii obti-liuit, qui magnus non eft, nifi qiuim imbribus intimie-fcic. Nos aherum ejus curfitm in Urbis lunine ficca ro-.ta pene, alteniin parvo ponte pertranliimus, oriturque in jugis VitofI;« moniis, Sc in Ciabrum cadit paullo in-ft'a Civitatem.
Veram hinc xii profc£^i Augufti ad mlliiare iinum I'annonitum in Ciabrum amnem antiquis, nobis Izca-^em dif^um incidinius, ibidemque ininum Ha-mi mentis atcigimus, Porro ortus Ciabriis in Orbello ad radices Meridiem fpe^lantes in orientem primum labirur, inoK (eptemtrjonem verlus Orbellum ipfum ab Ha:mo di-^|dit J & jn Zophianos campos erumpens fub jpfa Ci-\itate currit prjebetque non alia illi commoda quam P'^^'Um , idque citra ma^nam copiam . Pofl: paullo iti. r^Alutpe oflium e Tranfalpina ab Tranfylvatila venien-^anubium ingreditur,
Ucarem autem Ciabrum eiTc non difficili conj.'<Sliira ^flequutuä fiun. Primum quod juxta poritionein in Ptole.
mxo
ma:o hijjus flumiiiis, aliud Humen nullum efl: , dcindc quod moderni qiioque incolaä hurc ipfum amnem , & L-rbem Zophiam termiiuim ponunt inter Myfiam fupe-riorem, & inferiorem cum Tliracia, quemadmodum & PtolemsLis lib. m de fuu Harum Provinciarum fcri-bens, & Izcarem vocant, ut jam diximus. Gsterum flu-men Chryfio noftro Tranfylvano , quem a Sebego Se-befianum .ippellant Chiylium , pan eft magnitudioe j ied nili interventu imbrjum ac refolutione nivium . Alioqiiin ubiqiie facile trajicitur citra & pontem & navim . Repeiite tamen quum incrementum acceperit furit, adeoque rapidum feriint^ ur ne lapideum quoquC pontis jugum admitcat , eaque caufa ligneo ZophianL conjungunt. Verum quotannis, eo escuflb ideniidem il-lis reficitur.
Ab Izcare ad Tarnavo pagum promovimus j qui eft ad radices mentis Hjemi, ut confcendi Incipit, habet-que riviim exiguum, & ignobilem nec in tanti ut in literis ponatur ; quamquam quidem in Nova Tabula apud Ptolemajum appofuerint , pinxerintque currenteni in Danubium quum in Izcarem infiuat , addito ilii et-iam iacu in medio, quum nosne ipfum quidem confpe-xenmiis, tanta ficcitate exanierat. Monte pra:terea im-minente confcenfo , & incolis perquifitis diligenter de hoc ipfo lacu, nec vifu eo latiflime protenfo aflequuti funius, nec incolarum relatu, quem dixere lacum jnibi efle nullum .
Ex Tarnavo ad Haemi primes colles acceflimus, qui adeo afperi fuere & incommodi., quamquam non at' dui 8c eminentes , ut in fuperandis non fine periculo rotarum per duo milliaria fiidaverimus donee ad Vac-charel pagum cum occjdente fole evafimus , ubi ampl^ eft planities alpibus interjefla , & pluribus circum P^/ radices carum pagis coronata , Nec aliter eadem
ties
tie> fuga eft quam area quaepiatn in Givitate , adeo grata videtur afpeftu. C^ieriim pagani hujus loci refe-rebant niillos prorfus prifcis temporibus ibidem colo-nos habitaffe propter latronuni frequentiam, eaqiie et-iam caufa viatores quoque in agmen coire oportebat quutn iliac erant tranfmiri. Poftea , quo tempore Belgraduni nobis ademptiim eft, PalVae ciijufdam induftria Solymatius Prioceps incolas collocavit , neque id folum hoc loco , fed per totam earn viam qua Ha:mi juga traiifcenduntur. Et infuper paflim locis magis infami ■ bus vicinos Pagos juffic cuftodiendi gratia excubias ap-ponere, quas finguli pagani ordine inter fe partiuntur iHpe e communi exhibita. Ha: autem excubia; fic agun. tur'. Vise publica: locum in montibus deligunt emineo-tius imminentem Tie, ut & viam ipfani habeat fub ocu-lis, 5c latirtime qua^uaverfus commode polTit profpice-re ; in coque cafula llraminea conltruRa uniis dumta-xat homo excubat. Nec aliud ejus officium ell, quam ut ubicumque vel in via vel in fylva viderit homines, tympanum pulfat , innuitque eo ligno hominibus me-moratis animadverfos efle ab excubiis , Jam fi forte fortuna quopiam loco latrocinium fuilTet commiflTum, ejufdem loci mox incoliE fub quaeftjoncm coguntur, Sc lifi aut fafii fuerint latrocinium fuos homines commi-filTe, aut oftenderint quinam commiferint, »que poenis *i^uLT;anlur ac fi ipii revera commififfent . Quo faftum ut alpes ilia: fecure hoc . tempore fuperentur, etiam Baucis comitibus : dum quilibet pagus, ubi antea ipfe ^irones emittebat, nunc metu poenac lerritorium fuum ^^'ilodiat. Sed jam ad reliqua .
'I'ertia decima die poit a Vaccharel Pago moti pri-iTtiutn memoratam plamtiem percurrimus; inde pcdetea-'n colles, mox in montes alios aliis altiores inci-«imus, per q^Qs in fumma eaitentes conatu xnaximo
e	tan*
tandem ad ardua, confragofa, & lylveftria prorfus eve-£li, .-Egre in cacumcn^ Äc fumma juga die ilia tota iii" nere continuato pervcninius : ubi duo Pagi funt uno millian noltro inwr fe diftaotes» quorum priori Zuhl ClyiVura, Vetren pofteriori nomen elt . Et in utroquö extant (juaedam vetuftatis monumenta. In Z.uha Ciyffu-ra primum in ipfo Pago porta eminet operis laterjiÜ fimplex , & fupra quadrates lapides fita, magnitudine-que ampliori multo quam pro ufu nottri fxculi . Extra Pa£?um ad duos fagittse jaftus Arx fuit, qusc iß acuta collc condita , qui ab ima valla duoruni montiiim al-tilUnie a. lareribus vix impendentium medius affurgitt Manifefle apparet tutel® cujufdam caufa caftellum ibidem faftum fuifle , quura Sc anguftiac illcc natura fortes fint, & alia in parte nulla commodius via deduci potuit vel veterum jiidicio , qui fi alibi quopiam loco mitiora juga repenflent , non eft dubiiim quin ftu* duiflent commodis viatorum.
Sed in Vetren quoque Pago fimili in jugo iifdem inontibus interjeflo quadratae Arcis extant ruina Tu-per etiam terram evefla:, cujus longitudo XL paflibus, totidem latitude protendebatur ; muri craflitudo trium füic . Nec alia «dificiorum veftigia vidimus nifi per pagorum loca, quae late circum ruderibus erant conftra* ta . Et crcdjbile eft Hsemi hic fuifle clauftra, qu® ad rcpellendos hoftium tranfgreffus fuere communita , quem" admodum de Thermopylis, de portis Cafpiis, Albanis, Zagri , & fimilibus legitur apud Geographos . Verum incolae noftri «vi, ignari bellorum veterum, qujE inter Graicos, & Thraces , Macedonas , Sc Romanos fuccef-fivis temporjbus per eas Europas partes viguerunt, ad ftia tempora cunftas accomodant , Sc trahunt ejufmodi vetuftates . "Unde & ClyffuriE Pagum ClylTuram al'i
Havel äehegUe vocant , alü Marci Kraglievith Regu-
lo-
Hadrianopolim. XXXV lorum Graeci« , ejfqua , qiioniam per tot fiiccelTjones ia his regionibus dominiorum ipft quoqiie iUas tenue-runt prafidiis, coeca vetufUtis barbaries originem etiam locorum adfcribit. Sed fallitur, quia veterum eft utrum-que opus . Obfcurum tarnen judicata Graecorum , art Thracmn , an Macedonum, an Romaaorum exiltat, quod argumentum nullum aderat , ex quo id perfpici potuiflet. Nifi fi Philippo patri Alexandri Magni afcri-batur, qui Philippos, feu mavis Pliilippopolim , aut Tri-montium ( irino enim nomine utiturj Urbem proxim« condidit , idque partim contra hoftes, partim propter utilitatem vefligalium , qui a mercatoribus accipieban-tiir J qui fecure ea via utebantur ex Tliracia in My-fiam, & hinc in Thraciam freti ejufmodi pr:efidjis com-meabant , Nec nos puto fallit ifla con)s£^ura : Strabo etenim in vii de hoc ipfo facie mentionem , quum de Strymooe amne loquitur , ad quem Philippus eandem Urbem condiderat . Ejus verba hsc funt.,, Quoniant Philippus eximio captus ftudio u: hae; fibi loca vendi-caret, maxima ex metallis, 5c reliqua locorum ubarta-te veftigalia confiitutt,Ego hie Pantaliam munici-piutn fuifle arbitror; qiiantumque ex PtolemsEi pofitio-oe poflum colligere, affirmare etiam audeo, Alioriim li' ^tien fit judicium , qui propius rei cognitionsm accefia-: nofque pergamus ad alia.
Dum lulhamus in hoc jugo loca, cernebamus a *^fiXEra noois H^^mi altiffimos vertices mgentibus circa ^bique aliis montibus adjacsnribus , St tantam altimdi-^em perinde atque humeris fuftmeocibus, & attoUenti-qux maximis nebulis tenebantur. Cogitavi iUic ef-fummos apices memorati Haemi , quia ex eo jugo jiiii fuperaveramus nullos videbamus eminentio-^^^ • Rogavi paganos quonam nomine tam illi vocaren-njoutes adeo in coelum ardua, horridaqus altitudinc
e 2	con-
conrenckntes quam ille, in quo tunc cramus. Refponde-re hunc KoiflTavam , ex illis aJiosThecchyam alios Vafi-iizzam vocaii, utrinque ambigue; adeo liic agreftes uior-tales degunr, qui, quantum & ex iis & ex aliis cogno-fcere potuimus a quibus locorum nomina exigebamus , ne terrarum quideni quas inhabitanr notitiatii habenr. His igitiir contentus ha£lenus nominibus , quia mora non dabatur perquirendis venoribus deftiti ab hac mo-leltia, <k paganos ablegavi. Inde converfus per me ad tonfiderandum montis totiiis ftatum juxta ea quje jam pridem Sc in Tabulis videram Ptolemjei, & in aliis legeram Geographjs, pcrfpexi miilta vera elfe quK de illo fcripferunt veteres . Non praEtermntam lameo quin, & ipfe aliquid de eo mictam in literas , idque non propter ipfam montem potiffimum, fed eiiam propter alia quae ad defcriptionem attinent noliri itineris.
Igitur ubi hoc juguni Kniffava: fuperatur , ad Va-tren Paguni appellitur j qui locus ultimus eft; iui-jus tranfitus , ex eoque brevi lenique clivo in Philip-picos campos defcenditur, & ad S'trynionem amnem ac-cedkur. Möns ipfe hoc loco ab ipfo fummo vercice, de quo fupra memoravimus , pandit fe veluc in duo brachia, finiltroque orient] expofito, in Pontum dirigit, dextro vero primum meridiemniox occidentempetit ad ufque maris j^lgai litora. Ipfa fummitas vertLcis nobis a tergo linquitur, quam quidam Geographi in tantam al-litudinem elatam effe memoriae prodidcrunt , ut ex eo Fontus, & Adria, & Kter, & quicquid Jocorum inter-jacet confpiciatur. Quod quum Polybius quoque Hiflo-ricus idipfum confirniaret, Strabo in vii minime cum vera dicei'e coarguit , dicens id effc iinpoflibile propter miiltas acris denfitates, quae obfcurani aciem noflri vi-fus , & propter fpaiium nimis longum. Multis tameo perfuafuiTd eft id ita effe . Unde & Philippus Dem«-
trii J
HADRlANOtOLlM. XXXVli
trii, Perfei pater hac opimone du^^us Hamum con-fcenciic, Ittidio circumfpicieiidi regiones & loca, per quE lacilUme rationes belli gerendi contra Romanos inire poffet ; qiiod juclibrio non caruit , quamvis exiniius Princeps vitare volu^rit adjefto vulgats opinioni fuo te-ftimonio. Lege Liviiim Libro x. D^c. iV-
Nos XIV Augulti digredi ab Hämo campos Philippi-cos ingrediunir, & currents nobis dextra Strymone flu-vio vix duobus milliaribus confeftis occurrit pons, te-oui ut tunc erat tcmpns canicula amni impoiltus, quo perfpetlo cura diligenti, dignum defcriptione judicavi. ' Ex quadrato lapide conftruflus longus ell cxvill pafiusj latus minus ix. Qiilnque habet fornices, medias III magnas » & altas, extremas utroqus in cornu me-diocres, & hiimiles; /^id majorum dux collapfiE trabibus erant reparat® , & quacumque fuit integer commu-ni lapide rtratus eft, habetqiie a lareribus ex quadratis Upidibus ad unibllicum hominis erefta latera , quae a cafu tutantur tranfeuntes, dum conferci concurfu inter fe IHparentur, & pr.sterea ui effet locus innitendi iis qui aninem cseteraque AibjeRa circum oculis profpefla-^^nt. In eo nulla vifitur infcriptlo; cEterum opus Tur.
eft, Fluvius cui efl iinpofitusTopolniza vocatur, ^ui^ue ex his H«mi montibus, quos a finiftra in Pon-' ^rn dire^los eflTe dixeram, rnoxqiie a ponte vix duotills millibus pafiuum lapfus condic fe in Sirymonem.
Port occurrit oppidum Tatar - pazarciz barbaris dif^nnn, ^'lod Emporiolum fignificat , locus fatis fordidus , & in eel ebnere fui parr? ftabulis arraentorum, ac ferrariis of-^^itiis conturptum^ quo prsterita, ad Pagmn Govedar '"^P'C .StryiiipniA juoi^yin promovimus, atquc ibi nočlem ^^^tifumpfiiiius,	> .	'
Die Au^ufti XV e Pago Govedar Philippo^ 'qui :&■ ^^ilippopolis. a Piiilippo conJltore dicirur ^ ^raerertvimu5 , . ■	■ ' '	& ad
Sc ad Pagum Co«ni)us nommatum promoviiiKJs , ibi eo tiie & ncRe holpirari malo condu£torum ingenio non fuimus pcrmifii - Mediam tantum pertranfivimus. Verum, quantum parvo fpaiio tempo ris eandem Urbein perfpicere potuimus, quod prscextu annons vefpertioae comparanda: extorfiraus , & pauxillum in altera ejus pane qua exieramus moram iraximus, pulcherrimo in loco, in iatiflimis campis, 5c feriiljfTimis liu eft. Tur-cis vocatur Phiiibe : Thracibus , ßulgaris , Sc reliquis lingua lllyricx hominibus, quibus eft poffelfa potifTimum dicirur Pioudin. Romani etiam Trimootiuni nominave-re a tribus monticulis , qui eo loci pene rotvindi, ia acumen evefli, & )un£lim direflo ordme pofiti in patenti planitie perinde ac fcopuli quidam e mari eminent; adjacet his quartus etiam, led ron aeque editus, ifque in linguae moduri) porre^liis, ac finuatus ea ex parte qua Strymonem refpicit, & Urbem recepir, in dex-tro latere Strymonis fedet una cum alijs . Urbs autem ipfa magnum occupat fpatium , nec disjeflas habet do-inos ut pleraque aliae, quamquam hortis immixtas, 3c latiores quam altiores pro gentis nioribus. Si quid infi-gniorum habeat adificiorum , quod de omnibus Civita-libus Turcicis dicendum eft, idTempla, Balnea, Sacer-dotum habitacula, & publica Hofpitia, quae Kervenza-ray nominantur , vindicant fibi . Catera omrtia humi-lia, lutea, & ligno commodata, non tarnen confpicua. Eo vero etiam obfcuriora, nec inhabitanda hominibus, quod in parte qua max ime oculos habere deberent coe-ca funt, limul cum vicis, qui nullis feneftris illuftran-tur, ftipati utrinque afleritÜs parietibus ipfarinn domo-rum tcfta exaquantibus , Quo fit ut tjuum per vicos ambulas folitudinem diceres , nifi quis tibi occurreret» adeo ex feneftris nemo expicit.
Accolunt Philippopolira prater Turcas Bulgari , *
HadäIANOPOLIM. xxxix
Rafciani, fed ut fervitii habentur . Noti tarnen a reli-gione Chnüiana prohibentiir . Unde quutn in hortis ad CivitateiH , eadem jam pertratifiraj pauxilliim ut fu-pra (ijftum eft prietextu comitibus injciio conftitiffe-muSj anopn» gratia comparand® , quod pagus quem petcbamus dicebatur laborare penuria , in Rafcianuui hominem incidiftius, quo interrogato quomodo vocarc-tur iCi ,genti proximus moas , quem jam antea dixi ab Haemi vertice pr^xtnflTe, öc dpira nobis jEgacum mare petere, ,^efpondit Rupzcam voeari. Jnde numquid iildera in lacis fei rat extare veterum aliquas adificiorum rui-' ß^s j extenfa manu oftendit frulia fornicuin Aquedu-iluum in longum fpatium <, qui ab hoc ipfo monte Rupzca fub monticulis illis,tribuS' in cum ufque col-lern quo fedei Civitas erant inveiti. Miratus hoc fub-jeci : Sc quid opus fuit aqua peregriaa , quum Urbem Strymon ac fuburbia illius intcrfluat ? Re/pondir, audif^ fc fe a majoribus nunquam fuiiTe idoneum Strymonem ad potandum; nec modo e(Te pofle fi tunc non fuerit. Retulit poft, quum de religione qua:reretur , nihil eis de hac deceflifle, nifi quod qui earn fuftenrare^ & propagare deberant, pauliatim in Turcicam degenereot de-ficientibus fenibus , 8c pubertate liberioris ftaius illece« bris pelle£ta; & fimul oftenfis digito tribuj monticulij, fit quarium federn Civitatis quo loco Philippus Arcem collocaverat, cujus appare^it vcftigia , eo inquit , in ütroque vertice (duos e tribus deinonftrando) duo olim fiiere ampliflima Monafteria ; Cic eni in parentes fuos a "najoribus accepifle: illudquc »quod in primo fuerat mon* *iculo, quum pri Ol um Philippopölis in Turcarum pote-l^^tcm deveoerat fine ujlitis tecnpeftatisj & terrssmotus JJtervenm hyaut terr« ipfo d in vertice pacefaflor Iiau-futfle Monaöeriiim . Et nunc eo loci cavuin ex« > ac videri murorura fubmerforuoi fummitates ,
ipfum-
ipfumque Monafterium Divje ffMaria; Virgini fiiifle de-dicaiuni . Monachi intus exiftentes expertes fuifle pc-riculi ,
Aliud, qiiod .in Arcis loco erat, quum jiiffu Turcs demoliretur quo ejus ruinis aliud qiiippi<tm jedificit con* derec, lxx ex jis; qui facrilegis manibus domum Dei frangebant, fubitis mortibus per intervalla dterutn dum inltant operi fuere proftrati, miraciiloque apiid Cliriflia-nos .utrumque habitum , & maodatum memonše num-quam intericuras fua gente incolumi , Si in Urbe moram fecifl'emus non eft dubium quin plura cognofcere potuidemus, quamqiiam quidquid ufpiam inibi veterum jEdificioriim Turcjc repererunt, & in hodiernum diem ufque reperiunt id torunriin Templa Balinea, 8c publica Hofpjtia convertunt.
Vicus quo Civitateni tranfgrefTi fumus utrinque mer-catorias (latipncs , promifciieque omnium artificiomm officinas , Sc cauponantium tabernas cum macellis , 8c hortenfium rerum cumulis erat refertus . Accefibrat quod & pavimentum ejus altius quam pro urbana mun-dicie , & conditione temporis adeo erat lute obrutiim, ac <oedatum, fuligineque ac fiimo omnia circum de-nigrata, ut obturatis naribus prjeterjerimus partem ejus non ultiinam .
Alluit autem Philippopolim Strymon fluvius, qui or* tus in Hxmi montium jugis, quo loco idem recedic ab Orbello, qu£e. juga antea dixi fumma haberi , labitur per campos Philippicos lato alveo , aquis limpidis pifco-fis , primiiinque ipfam Urbem Philippos five PKilippo-polim atiingit i dextro latere fuburbiis ejus in linifträ relifiis, ubi ligneo ponteeoque longo tranfitu . Inde remotiiis ad fmiftrum latus a via publica evagatus » tribus milliaribus noltris poftea in eandem revertitur, qua Muztaffje ponte lapideo, eoque prseclari operis con-
jun-
H A D R. I A N o p o L I M." xli jungitur. Inde circumveflus earn oram collibus exul-tantem abit dextrorfuni verfus montes Macedonia , hof-que iegens quamdiu in confpe£liim Hadrianopolis pro-curreriint, & curfum in Auitrum retorlere ad jt^tEuni mare ufque fuccedir Urbi HadrUnopolis quamproxime , eoque loci recepto am ne ToncU ( quem piitarem Nef-fum effe , & Ptolemaeo Tonzos di£luin ) ab Aquilone ex H®njo naonte defcendente, ac ifecante ima ,Civitatis qua ad fuburbia conjungitur, in meridiem labitur, do-nec ad ^g.'gi maris appiiifus littora paullo fupra Urbem Atetufami mari mifcetur. De quo poltea.
Verum ne quid ommiitatur, quod ad inftitutum opus pertineat Pontis memoraci defcnptionem faciam.
Pons longiis eft paffus cccxxv , latus vin , altus fefquihafta velitari in medio ubi eft alciffimus; quod ad iitrumque caput in declive pendet propter afcenfiim ejus ficiliorem, & pluviarum ex eo decurfum . Forni-ces habet XXI , a mediis alios aliis omnes minores. Caetera iit alius , qui eft in amne Topoliza ultra Phi-lippopoliin , nifi quod rips alvei Pontjs cornua (ufti-ncntes , 5c dextra, & finjftra quadrat: lapidjs muro qua-tuor cubitorum altitudine quadamteuus emunitfc funr, ne vi aquarnm arrofe folvendi Pontis caufa prsbeatur.
Profpeftym eft, & piiarum firmituJini & xternitati. Sub fornicibus quanta eft Pontis longitudo fnndus flu-minis fupra, 8c infra ipfum Pontem confixus eft crebsr-yiniis vallis , Sc glarea exaggeratum in tumorem non jcnpenfe altum, fed eo teniis quo quum fubira fluminis ^^crementa ingruennt fundamenta pilamm ejus denuda-ac fubruere non valeant. Ab utroque autem Ituere y^um habet , 8c vix Traj.ins junguur, c[\ix fuinmo "^dio tenctur, & identidam rtfformatur.
Xocatur autem Muztaph® Pons ab auflore Muzra-plia. tiiQ gßiii^ Bajizitti Priocipis temporibus gravi jattt
f	fe-
ftneflute effbetus, 8c opulentus, qiium expiandorum pec* caioriim gratia pro more gentis fus veilei publico corti" modo opus aliquod condere, Pome decravu Strymonerti jtingere, Idqiie eo loco vife pubiicas quo, & dithcilein & periculofum traniititm viatoribiis exhibebau Aggreffus itaque opus magnae Sc niolis, Sc impenfae ma^na mentc illuti perfecit, facileque cum Vereribus certare poteft,
Csterum Philippertfes, ad quos D vus Paulus Apoftö' lus Icrjbit, htijus Civitatis erant iocok, in cujus cam-pis pugnavlt primum Julius Cajfar cutn t'ompejo, de-inde Augufius, & Brutus cum CafTio , taniaque tumu-lorum per tocös latifiims campoa ereflorum cernitur copia, in quamciimque partem oculos veneris , ut nu* mero eos comprehenders noti facile poffis. Nec dubium eft vel pr^fentium indigenarum teftimonio Ducum ac Virorum illufirium fuifle fepulriiras. Qui mos unde ori-ginem huDc in modum fepeiiendi homines iummos ac-ceperit nunc non fuccurrit mihi , Revera tarnen fepui-turas efle licet 8c ex Virgilio cognolccre , Ait enim in III de funere Polydori:
Ergo inßmramus Pciydovo fumt ^ & ingms
AggeritHY titmu^o tellus .
Et in vn de Cajeta nutrice jEne® ;
At pirtJ cxequit! Mneai rite
Aggfre compoftto tumuli ^ foßqHam g.Ua quierunt
JEqucra &c.
Eft & in VI fimile, quod hue facit, de Palinuro:
^ed te fer tail jucHndam lumen » & anmr , Per gent for em oro ^ per jpem J urgent i i hli ^ Eripe me his iwviiit mali t ^ ant t h mihi t err aft* * Injfic (irr.
Ubi fepelieadis corporibus , dum ejufmodi tutW' Ji excitari incipercnt , primus terfam cadaveri injicic
bat qui e0et proximior conlanguiueus , vel uxor vir
ro,
ro, vel vir uxori : aut fi nullus honun adeflet, & res agercrur ia exercitu, Dux hoc officio pietacis, aut qui dignifllraus extitiffetj vel amicilTitnus fungebatur . Un-de Sc hic Palinurus ab jEnea , & apud Ovidium Penelope exigit a manto uc Telemachus filius commuuis iitrii^ue extrema jufta perfolvat, quum dicat:
■///e iveos octt/os claudat, ilU tuof.
Verum j priufquam exeam e campls Philippicis, dicea. dum mihi eft nonnihil de hac ora terra: deb^atne Thracix, ac Macedoniee adfcribi . Pcolemacus enira U-bi'o ni Tab. Europje x Strymonem amnem orlri ia Montibus qui 'I hraciam dividunt a Macedonia. Strabo quoqiie, P[olemEEO vetuftior, idem videtur fentire iii vil Libro. Trans ainnem, inquit, Strymonem ad Ponticum oftium , & Hsmum monrem cunfta limcThracum , excoe-^ pio litore quod Graci tenent. Nec diflentir Soljnus, qui ait inter Macedoniam, Sc Thraciam Strymonem facere terminum , eafqiie terras, abH^mo irrigare. Ad quam fententiam Lucas etiam Evangelifta notter in Apofto-loruna A£lls cap. xvi accedit . Navigantes autem, in-quit, a Troade re^to curfii venimus Samothraccm, & lequenti die Neapolim. Inde Philippos, quie eft prima partis Macedonia Civitas Golonia . At perftantc firmi-^^r Ptolemio,in fententiam it idem Strabo, quum eodem ^pfo libro VII dicat plerofque totam a Srrymone pla-B^m ad Neftiim ufque amnem Macedonia afcriberc, fortafle Tonciam amnem Neftum vuU cffe . Soli> qui etiam Polyhiftor , Rhodopeni appellat Myg-quia eft provincia Macedonijc Thraci® conter-& Ariftoteles etiam lioc adftipulatur quando di-1 extare in campis Phillppicis Macedonia aunfodi-quaitiplures. Mela vero Pomponius fcripfit Thra-rnontes attollere H«miim, Rhodopem, & Orbel-quyjn tamea totus Orbellus Myfiam infidsac • Q.uo
f 2 ißi-
igitur pafto in uframque partem id probari pofTit tqui-dem non video, praefertim in hoc ciirfu itineris & iii tanta non folum novorum , fed etiatn ivicerurn aučlo-rutn diverfitate (ententiarum . Unde j-iautlclubje palat« eft veteres quoque multa rciipfilTa, exirdatu leftio-ne prioriim, non cxperientia propria . ildeo nec ipfc'fu-d<ibo in hoc curriculo , quum & mcola; etiamnum va-rie de hoc fentiant, aliique Macedonia; alii Thracia: Oram banc attribtiunt; facile futurum arbttror ut hariim Provinciarufn veterum termini 'Confundantur , 8c excidant fi hoc Imperium majora fumet increinenra . Sed jam acl Strymoncm, po(l quern fuo loco etiam de aliis iinjiis Thracia: partis amnibus Tonza, Neffo, He* bro, Melani, Arzo , Atiiyra , Sc Bathynia attingeinus quffidam non indigna confideratione, multifque', & ve-teribus & novis pritterira ; qui amnes hoc ordine ut nos pofuimiis Stryn.onein fequuti ufque ad Promonto, rium Chryfoceros appeilatiim, in quo fitnm eft Byzantium j curfuin in mare tenent, praeter Tonzam , qui mi-fcetur Strymoni. Q_uare ortus Strymon in Hjcmi mon-lis radicibus eo fere ipfo ioco , in quo recedit ab Or-bello , ab Izcaris quoque fonte , qu<;m Ciabrum veteres vocavere, iit jam a nobis antea diflum eft, baud jnul-tum disjungitur, eo modo quo a Rheno Danubius. Si-mulac autem caput exerit tenuem admodum referunt efle incola: , fed quod mox diverfis rivis ex Alpiurti hinc inde Jugis prolabentibus aiiflus fit aliquanto alie-nis aquis aniplior , quod Sc Poniponius Mela teftatur* Veftiis jude per nniltos convallium anfraftus aliquot locis per montium fmuationibus djlatarur, hoc iplujti rlinio quoque affirmantc , qui dicit eum prius in Vl^ fundi lacus quam curfnm dingat. De quibus tamen cubiis nihil nobis affirmavere incols , Nec his angufiii^ löugiore fpauo dcrmecur quam bidui , (ummis eidcni
HjEmi Jug^s incumbentibus, qii^ Philippo olim Regi Ma-cedonum conLenfa, curiofe etum peragrata runt. E^o-iutus tiehinc e monriuin clauttris juguin, quod barbari IllyricK narionjs Vemn^ nos ventofum diciinus, uti fu-pra eft m:inoruuni, in liTjva dimittit . Iq dextra vero eos monies qu^s Vafilizam, 8c Zbvievi, incols Dominant ySc ab H.tmo fcilU amne Strymone, nec disjuofli ab Orbello , ut in Tabulis viderc eft Ptolemsi, Pliilippo-polim ufqua ubiquä eundem Strymonem coitiirati ;> poftmo-dum per Myadoniani ultimam e regione Thraci^E pro-vinciam Macedonicam in j^^gaum mare defcenduni, qua i-emnos infula, & mons Atiios , nobis Sarnftus appella-lus, eminent . Lapfiss autem ab ipfo ufque fonce iti orientem primis femper , & flexuofis progreffibus ^ ubi prinium prodit in plana ortum in tergo deferit , cur-fumque laro jam alveo , Sc multis aquis coiifpicuus in Vulcurrium per Philippsnfes campos dirigit . Per quos lare, initio dextra era vije publica;, five Trajanas pra:-fatorum montiiun ima fecundando expatiacus, ad Philippopolim in eandem viam redic. Ibi deinda inter Ur-ttem, Sc fubiirbiuni accepto ponte ligneo verfus _Ha;miini ad finiftra recedit, qua per majora ejus pUnitiei fpatia egreffus, & lonae lateque divagatus denuo , in memc-^^atam viam majore jam fui & nomine, & exilUmatio-pe revertitur ad Müztaplinj victim, ubi & Pontcm hu. jüs nomims a conditore nuncupanim fubi: , Poft Jte-j, 'üm repetito dextro latere , & v cjrciter milliaria no-ftra emetitus accedit tantum proxjme ad Civitatem H.i~ '^nanopolim^ qua perinda atque ex debno quodam a. ^'fi^ine falutata, torus in Auürum torquetur verfus g^eum.. In quo rraau duobus poniibus accepiis, priore ^'gneo, pofteriore lapideo, & in via Callipobiana polito, n^are -demuni fnpra diftum illabitur. Hoc pnuinde curfn, •iusm ab Haemo ad mare obiinet, nefcio an plura, ve
rum
rum majora reclpit flumina ^ quam quae recepit intef montes . Dno primum dextro latere , 8c utrumque ex montibus B^rilicis decurrentem Zraram Richam, hoc eft antiquum flumen , ad Philippopolim , & Ardam paullo infra HadrianopoJim ; Isevo deinde quinque. Topoltiizani citra cppidum Tatar-pazarziK , ultra Jadina m , paullo pofl: CruzKam, inde Gergovam , mox Tonzam eodem fere loco Tub Hadrianopoli quo Ardam. Ubi ponte et-iam iigneo jungitur, Tabaclar ab opificio coriarici'um Turcis nuncupate, quod ibidem exerceiur propter aqua-rum facuhatem. Nec plura difcere potuimiis, prsfertim qusE a dextra ora in eum incidant . Verum quoniam campi Philippenfes ad producendam oryzam niaxinie funt idonei , eoque genere leguniinis multum exuberant , JadinsE aquis potiOTimum irrigantur, qu2 longa jam indigenarum indudna in compUires eafque amplas paludes iufufae, ac in meatus derivatae plurium amnium fpeciem prxbent . Q_i!o fit ut mediis etiam canieul,« ferv-onbus luto ea via fosdetur . Nonf)ina autem Stry-mon tria habet: hoc primum, quod Sc Gracis, Sc Lat i-nis commune eft; fecundum Mariza» quod Illyricum eft; tertium Mericz, quod Turcicum . Csterum quum ho-diernum ejus nomen recentiores quidam au£lores Heliro adfcripferunt Marizani appellantes, mmime edofli re£l« funt quandoquidem Sc Graeci, Äc Turcse, & qusequa: aliic nationesinibi incolentes Hebrum , hoc tcmporls Ergienem. vocent. Tum illi a Ptolemxo quoque vera fua in Ta-bubs pofitio non eft attributa. Alluit enim Phüippopo* lim dextro latere, fmiftro vero Hadrianopolim . Ptol«-maeus autem illum, Sc ab hac Urbe, & ab ilia remot« collocavit , quum interim & Hadrianopolim cum Phi-lippopoli candem effe Civitatem fcribat, contra daflicos auftores, Sc publicam experientiam . Quod qui videre jpropriis oculis, & Tabulas ejufdem Ptoleni«i diligeo"*^'
CO»-
conlitleravere facile perfplcere potueruot quod pitefaci-mus. At jam uherins.
Porro moti ex PagoGognÜs five Confthyza, quod a ftatione equorum nomen e(l fortltus, Glocodvizain XVI Augufti, hinc vero ad Horinanles xvii , qure duo loca fimill niodo Pagi funt; & xviir ad Pontem ac vicuni Muztapha; perveiiimus, Qui tra6\us quoniaiii aridis col-libus, locifque inculcis, Sc nemorofis late patet, nihil in eo offendimus, quod fuiifet notatu dignum, prater me-nioratuni Poiuem Muztaphae , de quo jam abunde re-ccnfuimus.
Verum xix Augufti reliflo Ponte Muztaphx veni-Hadrianopolim terra fiiperiöri fimili . In quo fpa-tio, nec a Ponte multiin-v longe , vidimus dextrorfurn in Strymonis ripa oppidum Ciermenium, quod ex sdi-ficiorum minis vetuftam aliquam UrbentT luifle appare-bat. Nunc Zagatenli Zat^^ihcchd fedes eft. Zagara au-tem oppidum elt ad radices montis Hxmi fitum , qua parte imminet ab ortu campis Philippicis, totufque is tra5\us una cum ea parte montis prxfati Zagarenfis Comitatus hoc tempore appellatur, quum antique Pra-tura Beffica vocatus fuerit, a Befiis populiš, quos vete-res auaores Hjcmi accolas, Nefsoque amni, & Pangxo »nonti , in quo fita eft Hadrianopolis, conterminos fujf-^^ prodiderunt . De quo lege Pto!ema:um , Sc Pangaei Montis apud Vocabularies pofitionem .
Oppidum vero Ciermenium fequitur amnis Gergo va, 'lie quidem alveo exiguus, minime tamen aquarum in-^'güs. Et mox Civitas Hadrianopolis.


(I ■ 1 i ; , " ■,	J' 1 ii
ti.

r; '
'II	il	'''-if	1 ; ■" *■
Excudebat VenetiiS Aloysius Milocco.
Anno M dcc lxxiv.
J	MENSE A PRILI. ' ''
ou-	/ iij ,, r
■■: ' ; ; f": _ . - !
-' ' ■ ■ . f ' '
- - ■ _ ■ irrnit -
f ■
1 .v

" 1.	
; I .	. , f ■■ f-T
	,fl '
- " "a	Ü 1. ;
' - 1'	
	it^ ■ -
r_n 1 . 3	.ho ,
i-1 ^ .	.. r. v
-ijl	■	•:,•,	u- ^
• - - - ^