KRALJEVINA JUGOSLAVIJA
UPRAVA ZA ZAŠTITU
KLASA 21 (1)
PATENTNI SPIS
INDUSTRISKE SVOJINE
IZDAN 1 DECEMBRA 1940
BR. 16286
Mix & Genest Aktiengesellschaft, Berlin-Sclioneberg, Nemačka.
Uređaj za birački poziv ogranačkih mesta, koja leže na kakvom zajedničkom vodu. Prijava od 20 oktobra 1938.	Važi od 1 marta 1940.
Naznačeno pravo prvenstva od 20 oktobra 1937 (Nemačka).
Pronalazak se odnosi na uređaj za birački poziv ogranačkih mesta koja leže na kakvom zajedničkom vodu u postrojenjima za daljinsko javljanje, a naročito telefonskim postrojenjima i stavlja sebi u zadatak, da omogući jedan takav birački poziv na naročito ekonoman i po rad siguran način i pri postojanju kakvog većeg broja ogranačkih mesta. Ovo se postiže time,' što je na svakom ogranačkom mestu predviđen kakav birač, koji se može podešavati pomoću više redova impulsa struje i koji po svome podešavanju pomoću kakvog reda impulsa struje može samo tada, kad je na kraju reda impulsa struje postignuti položaj električno karakterisan kao odmorišni položaj, biti dalje uključivan od dostignutog položaja pomoću sledećeg reda impulsa struje do drugog odmorišnog položaja ili do pozivnog položaja. Celi-shodno se predviđaju električna ukljiučna sredstva, koja po završetku jednog reda impulsa struje upućuju ispitivanje toga, da li je postignuti položaj kakav odmorišni položaj ili nije. Dalje se prvenstveno tada, kad dostignuti položaj nije nikakav odmorišni položaj, pomoću ispitujućih uključnih sredstava čini da se birač pod uticajem kakvog prekidačkog uređaja automatski dalje kreće do mirnog položaja.
Sl. 1 pokazuje jedan primer, kod kojeg je pretpostavljen jedan birač sa 10 pedala (odnosno uključivo sa mirnim položajem sa 11 pedala). Kod ovog uređaja može do dvadeset ogranačkih mesta biti pozivano hiranjem nojedinačno ili u određenim grupama. Svako od ovih ogranačkih mesta
zajedničkog voda L ima jedan takav birač D, no ipak jedan jedini kontaktni red birača ima različitu vezu žica kod pojedinih mesta ogranaka. Na sl. 1 pokazano ogra-načko mesto ima pozivni broj 34. Stoga birač ovog ogranačkog mesta ima na kontaktu 3 jedan odmorišni položaj) tako, da se birač po prvom redu impulsa struje (tri impulsa struje) održava u postignutom položaju. Drugim redom (4) impulsa struje se birač dalje uključuje do kontakta 7, na koji je pozivni uređaj priključen u obliku kakve padajuće klapne FAK.
Pozivni brojevi mesta na ograncima su tako izabrani, a odmorišni i pozivni položaji, odgovarajući tome, tako raspoređeni u njima podređenim biračima, da zbir cr-fara svakog pozivnog broja nije veći od 10, i to se prvenstveno kako za prvo tako i za drugo mesto upotrebljuju samo cifre, koje su jednake 5 ili manje do 5, tako, da i pored upotrebe samo dva reda impulsa struje može biti smešten maksimalan broj
ogranačkih mesta, granaka je prema		Numerisanje tome sledeče:	mesta o-
15	16	17	18
24	25	26	27
33	34	35	36
42	43	44	45
55	52	53	54
U prvom	vodoravnom redu		navedena
ogranačka mesta imaju dakle svoj odmorišni položaj na kontaktu 1, u drugom vodoravnom redu navedena ogranačka mesta imaju svoj odmorišni položaj na kontak-
Din 15.—
tu 2 i t. d. U prvom vertikalnom redu navedena ogranačka mesta imaju sva broji 6 kao zbir cifara svoga pozivnog broja, tako da je kod ovih pet ogranačkih mesta pozivni uređaj, FAK peikljucen na šesti kontakt; u drugom vertikalnom redu navedena ogranačka mesta imaju broj 7 kao zbir cifara svoga pozivnog broja, tako, da je kod ovih ogranačkih mesta pozivni uređaj, priključen na sedmi kontakt. Iz toga se dobiju, da u prvom vertikalnom redu navedenih pet ogranačkih mesta mogu biti pozivana i biranjem broja 6, u drugom vertikalnom redu navedenih pet ogranačkih mesta mogu biti pozivana i pomoću biranja broja 7 i t. d. Cifre 6, 7, 8 i 9 služe stoga kao zbirni brojevi za pozivanje po jedne određene grupe od pet ogranačkih mesta.
Kao što se vidi iz sl. 1 pozivni je uređaj FAK osim na stvarni pozivni položaj (7) ogranačkog mesta priključen jioš i na kontakt 10, i to ovo važi za sva ogranačka mesta. Biranjem jednocifrenog pozivnog broja 0 mogu stoga jednovremeno biti pozivana sva ogranačka mesta (generalni poziv).
Način rada vezivanja pokazanog na si. 1 je sledeči. Pod uticajem prvog nailaže-ćeg reda impulsa struje (tri impulsa naiz-menične struje) se paralelno sa vodom nalazeći se fazni rele J predstavljenog ogranačkog mesta dovodi tri puta do privlačenja i padanja, tako, da obrtni magnet D birača dobija tri impulsa struje. Za vreme reda impulsa struje je nadražen rele M koji je snabdeven usporačem pada, tako, da su njegovi kontakti ml i m2 otvoreni. Na kraju reda impulsa struje dospeva rele M do padanja, pri čemu se najpre zatvara kontakt ml a tek zatim kontakt m2. Preko kontakta ml i uključnog kraka s birača se preduzima ispitivanje u tom pogledu, da li je na kraju reda impulsa struje postignuti položaj kakav odmorišni položaj, ili nije. Pošto pokazana stanica na prvom mestu svoga pozivnog broja ima broj 3, tO' je u pitanju prvo t. j. na trećem kontaktu uklju-čnim krakom s prelaženog jedinog kontaktnog reda birača leži zemlja. Ispitujući rele P stoga dospeva preko kontakta ni i ml do reagovanja, otvara pri p2 u pravi čas povratno kolo birača tako, da ovaj ostaje zaustavljen u postignutom položaju i zatvara kod pl sam za sebe održavajuće kolo struje.
Pod uticajem drugog reda impulsa struje (četiri impulsa inaizmenične struje) se birač dalje uključuje kontaktom i do kontakta 7. Za vreme ovog drugog reda impulsa struje je rele M ponovo nadražen, ta-
ko, da se rele P kod m2 dovodi do padanja. Na kraju reda impulsa dospeva rele M ponovo do padanja, tako, da se zatvara kontakt ml i time se uspostavlja sledeče kolo struje:
1.	—, kontakt-fak, kontakt relea sa grejnom žicom Hi, P, ni, ml. s na kontaktu 7, FAK, zemlja.
U ovom kolu struje reaguju kako ispitujući rele P tako i padajuća klapna FAK. Rele P se u datom slučaju održava još dotle preko svoga sopstvenog kontakta pl, dok kontakt padajuće klapne fak ne otvori njegovo održavajuće kolo struje, tako, da j,e obezbeđeno sigurno reagovanje ■ padajuće klapne. Sa padanjem isipiitujućeg relea se uspostavlja sledeče povratno kolo struje za birač:
2.	+ m2, p2, kontakt wo, samopreki-dajući kontakt d birača N. D, —•. Birač se dakle kreće do u miran položaj, u kojem je kontakt W0' otvoren. Za ovo je vreme na kontaktu ni ispitujuće kolo struje rastavljeno releem N koji je snabdeven usporačem padanja.
Ako na prvom mestu nije odaslata 3 već kakva druga cifra, koja je jednaka ili manja od 5, birač koji je podređen posma-tranom ogranačkoim mestu 34 na kraju prvog reda impulsa struje ne nalazi nikakav odmorišni položaj, t. j. zemlju, tako, da ispitujući rele P ne može reagovati. Birač se stoga po padanju relea M odmah uključuje u gore posmatrano samoprekidajuće kolo (2), koje ga vraća u miran položaj. Pod u-ticajem drugog reda impulsa struje može birač istina prema prilikama, naime ako je druga cifra kakva 3, opet dospeti u odmorišni položaj; ovim se ipak ne prouzrokuje pogrešni poziv, pošto se stvarno i na drugom mestu upotrebljuju samo cifre, koje su jednake 5 ili manje od 5. Rele H iz grej,-ne žice služi tome, da se birač i u ovom slučaju ponovo vodi u miran položaj. Ovaj rele naime reaguje, kad je ispitujući rele P duže nadražen no izvesno određeno vreme, t. j. kontakt pl je zatvoren. Otvaranjem svog kontakta rele sa grejnom žicom dovodi ispitujući rele P do padanja i zatvara time na kontaktu p2 povratno- kolo. Isto se dešava, kad se birač izvodi iz mirnog položaja kakvim pogrešnim impulsom struje, n. pr. udarom groma, koji je do-speo na vod. Na onim ogranačkim mesti-ma, koja imaju na prvom mestu kakvu drugu cifru a ne 1. birač se kreće odmah dalje u miran položaj. Kod onih ogranačkih mesta, kod kojih je prvo mesto njihovog pozivnog broja broj 1, birač ostaje još dotle zadržan u ovom položaju, dok rele Hi sa grejnom žicom ne dospe do reagovanja. Ako društveni sprovodnih ima
^samo 16 ili manje mesta — ogranaka, to se mogu izostaviti pozivni brojevi koji počinju sa 1, tako, da se u ovom slučaju svi birači pri kakvom pogrešnom impulsu struje odmah dalje kreću u miran položaj.
Na si. 2 je pretpostavljeno, da se upo-trebljuju birači sa 20 podela (odnosno uz uzimanje u obzir mirnog položaja birači sa 21 podela). U ovom slučaju mogu kako na prvom tako i na drugom mestu pozivnih brojeva u osnovi biti upotrebljeni brojevi od 1 do 0. Pokazano ogranačko mesto ima svoj odmonišni položaj, na kontaktu 7 i svoj pozivni položaj na kontaktu 12, ono dakle ima pozivni broj 75. Kao što izlazi iz si. 2, predviđen je još jedan drugi odmorišni položaj na kontaktu 10, i to na svima ogranačkim mestfcna; ovo je odmorišni položaj za skupni poziv. Kao brojevi skupnog poziva mogu biti upotrebljeni brojevi 01 do 08, dakle se može ostvariti osam različitih zbirnih grupa. Pozivni, broj
00	služi za. generalni poziv. Pozivni uređaji, PAK svih ogranačkih mesta su osim sopstvenog pozivnog kontakta još vezani
1	sa kontaktom 20. Uređajem pokazanim na si. 2 se može pojedinačno pojzivati ukupno 45 ogranačkih mesta. Ako se upotrebe trocifreni pozivni brojevi, to se broj ogranačkih mesta koja se mogu pozivati odgovarajući povećava. Kod pretpostavke birača sa 30 podela i uzimanja zo osnovu trocifrenih pozivnih brojeva daje se prema šemi iz si. 2 smestiti 165 pojedinačnih brojeva, 8 zbirnih brojeva i 1 broj, za generalni poziv.
Neka je poimenuto, da se umesto birača sa 20 ili 30 podela i kod šeme prema si. 2 mogu upoitrebiti birači sa 10 podela, u koliko su predviđena dva odnosno tri pod uglom od 180° odnosno 120° međusobno pomerena uključna kraka s od kojih svaki prelazi po jedan naročiti kontaktni red sa 10 podela.
Kod svih ovih uređaja se daje broj mogućih ogranačkih mesta dalje povećati, još time, što se dopuštaju i raznocifreni pozivni brojevi. Kao što n. pr. sl. 1 pokazuje, mogu osim đvocifrenih pozivnih brojeva biti upotrebljeni još i jednocifreni pozivni brojevi (1 do 5) samo tada kad se starao tome, da birač ne odapinje i nehotično pri dostizanju jednog od ovih položaja poziv na dotičnim stanicama. Jedno vezivanje, koje ovo izbegava, pokazano je na si. 3. Ovaj uređaj odgovara uglavnom uređaju prema sl. 1, no ipak vezivanje prema si. 3 pokazuje još jedan naročiti rele Z. Rele Z je rele sa usporenim padanjem i po prvom impulsu struje se preko osovinskog kontakta wo3 upravljanog biračem dovodi do reagovanja. Rele Z zatvara odmah pri re-
agovanju preko kontakta z3 održavajuće kolo1 struje za se.be samog i otvara na mirnoj strani ovoga kontakta jednovremeno prvobitno nadražujuće kolo struje za rele M i obrtni magnet D. Dalji se impulsi struje stoga dovode ka oba uključna sredstva preko osovinskog kontakta wo2. Ako sad birač ponovo dospe u svoj miran položaji, jer na kraju reda impulsa struje postignuti položaj nije nikakav odmorišni položaj, to ponovno dalje uključivanje birača nije više moguće od uticajem sledećeg reda impulsa struje, dokle god je rele Z nadražen.
Tek kad po odašiljanju celokupnog pozivnog broja naiđe duži impuls naiz,menične struje preko voda, rele Z dospeva do' padanja, pošto se kontaktom i’ faznog relea J kratko vezuje za duže vreme, i na svome kontaktu z3 uspostavlja prvobitno stanje.
Kontakt zl relea Z služi tome, da pozivni uređaj oslobodi tek pošto su primljeni svi redovi impulsa struje. Ako je dakle na primer na prvom mostu birana cifra 3, to se još ne uvodi poziv na onoj stanici, čiji je pozivni uređaj neposredno' priključen na kontakt 3. Tek, kad se na kraju potpunog pozivnog broja odašilje naročiti signal preko voda, dakle kada rele Z dospe do padanja, oslobađa se pozivni uređaj na svima stanicama i tako se izvodi poziv na željenoj; stanici. Ako pak naročiti signal još ne naiđe, to mogu birači, koji imaju svoj odmorišni položaj na kontaktu 3, uključivo sa onim biračem, čiji je pozivni uređaj sam priključen na kontakt 3, polazeći od ovog položaja pod uticajem sledećeg impulsa struje biti dalje kretani, dok željeni pozivni položaj ne bude dostignut i dok se ne ostvari kolo (1) struje za rele P preko kontakta zl. Pri tome se rele P preko svoga kontakta pl vezuje dotle, dok rele Z pri uailaženju -dugog impulsa naizmenične struje najpre na svome kontaktu zl ne oslobodi padajuću klapnu i po tome na svome kontaktu z2 ne uveden o-dapinjanje.
Postupkom prema si. 3 se pruža mogućnost, da se na primer upotrebe jednocifreni, dvO'Cifreni i trocifreni pozivni brojevi jedan pored drugog, tako, da broji priključivih mesta ogranaka na ovaj način dobija dalje povećanje.
Na si. 1, 2 i 3 su pretpostavljeni obični obrtni birači, kako se ovi upotrebljuju u tehnici birača, ali umesto toga mogu biti upotrebljeni i drugi ukljuoni uređaji, kako su oni na pr. poznati pod imenom biračkih relea. Takvi birački relei uopšte nemaju nikakve uključne krake već koture sa ispadima ili žljebovima, čijom se pomoću u određenim ugaonim položajima prebacuju kontaktne opruge. Dakle tada moraju is-
padi ili žljebovi biti kod pojedinih ograna-čkih mesta tako postavljeni, da se odmori-šni odnosno 'pozivni kontakti stavljaju u dejstvo u položajima, koji odgovaraju položajima pozivnih brojeva dotičnih ogra-načkih mesta.
Patentni zahtevi:
1.	Uređaj za birački poziv ogranačkih mesta koja se nalaze na kakvom zajedničkom vodu u postrojenjima za daljinsko javljanje, naročito u telefonskim postrojenjima sa kakvim biračem na svakom ogra-načkom mestu koji se može podešavati pomoću više redova impulsa struje i koji se po svome podešavanju pomoću kakvog reda impulsa struje i samo tada, kad je na kraju reda impulsa struje postignuti položaj električno k a r akte risan kao odmori-šni položaj, može polazeći od postignutog položaja dalje uključivati sledečim redom impulsa struje, naznačen time, što su predviđena ispitujuća uključna sredstva (P), koja, kad dostignuti položaj nije nikakav odmorišni položaj, čine, da se birač pod uticajem kakvog prekidajućeg uređaja odmah automatski dalje kreće do mirnog položaja.
2.	Uređaj po zahtevu 1, naznačen time, što ima električna uključna sredstva (M), koja po završetku kakvog reda impulsa struje po tome uvode ispitivanje, da li je postignuti položaj kakav odmorišni položaj ili nije.
3.	Uređaj po jednom od prethodnih zahteva, naznačen time, što »u višecifreni pozivni brojevi ogranačkih mesta tako birani, i odmorišni i pozivni položaji su tame odgovarajući tako raspoređeni, da zbir cifara svakog pozivnog broja nije veći od 10 (si. 1).
4.	Uređaj po zahtevu 3, naznačen time, što su dvocifreni pozivni brojevi odnosno raspodela odmorišnih i pozivnih položaja tako izabrani, da se kako za prvo tako i za drugo mesto upotrebljuju samo cifre, koje su jednake 5 ili manje od 5.
5.	Uređaj po zahtevu 3 ili 4, naznačen time, što one više cifre, n. pr. 6 do 0, koje se ne upotrebljuju za prvo mesto pozivnih brojeva, služe potpuno ili delimično kao jednocifreni zbirni brojevi, pri čem se birač već pod uticajem prvog reda impulsa
struje kreće neposredno do pozivnog položaja dotičnih ogranačkih mesta.
6.	Uređaj po. jednom od prethodnih zahteva, naznačen time, što svako ogranač-ko mesto osim svoga običnog odmorišnog položaju ima još jedan dalji odmorišni položaj (10, si. 2) koji je zajednički za više ili .sva ogranačka mesta i koji služi kao početni položaj za zbirne pozive (si. 2).
7.	Uređaj po jednom od prethodnih zahteva, naznačen time, što je pozivni uređaj (PAK) svake stanice osim na mestu poziva priključen još na jedno mesto (10, si. 1; 20, si. 2) koje je zajedničko za više ili za sva ogranačka mesta, i koje se može dostići neposredno odnosno preko kakvog odmorišnog položaja, koji je zajednički ovim ogranačkim mestima i služi kao zbirni pozivni položaj.
8.	Uređaj po jednom od prethodnih zahteva, naznačen time, što ima uključna sredstva (M), koja po završetku kakvog reda impulsa struje uspostavljaju ispituju-će kolo struje, koje u zavisnosti od kakvog u postignutom položaju prethodno nađenog potencijala, n. pr. zemlje, odlučuje o tome, da li će se birač u dostignutom položaju zadržati do početka slede-ćeg reda impulsa struje ili će se odmah dalje kretati u miran položaj.
9.	Uređaj po zahtevu 8, naznačen time, što se ispitujući rele (P), u slučaju da je postignuti položaj kakav odmorišni ili pozivni položaj, dotle vezuje, dok ne naiđe novi red impulsa struje ili se ne uvede o-dapinjanje.
10.	Uređaj po zahtevu 8 ili 9, naznačen time, što isti pokretni uključni član, n. pr. isti uključni krak (s) birača, kojim se zatvara ispitujuće kolo struje, uključuje i pozivni uređaj (FAK).
11.	Uređaj po jednom od prethodnih zahteva, naznačen time, što ima vremenski uključni uređaj (Hi), koji zatvara povratno kolo za birač, kad ovaj ostane duže vreme u izvesnom postignutom položaju (odmorišni položaj, miran položaj).
12.	Uređaj po jednom od zahteva 1 do 10, naznačen time, što birač, pošto je jednom na kraju kakvog reda impulsa struje vraćen u miran položaj, tu ostaje dotle zatvoren, dok se ponovo ne oslobodi (kod z3) kakvim naročitim signalom primljenim po završetku svih redova impulsa struje, n. pr. kakvim dugim impulsom naizmeni-čne struje.
A d pat. br. 10288