KRALJEVINA SRBA, HRVATA I SLOVENACA
UPRAVA ZA ZAŠT1TU
Klasa 6 (5)
iNDUSTRISKE SVOJINE
Izdan l.Juna 1926..
STENTNI SPIS BR. 3666
Dr. Hermann Suida, profesor na tehničkoj visokoj školi, Modling kod Beča.
Postupak za spravljanje koncentrirane ocatne kiseline iz razrijedene ocatne kiseline. Prijava od 12. juna 1924.	Važi od 1. maja 1925.
Traženo pravo prvenstva od 26. juna 1923. (Austrija).
Kako je poznato, ned a se razrijedena o-catna kiselina bilo kojeg stepena čistoče kao vrejuči ocat, otpadna ocatna kiselina kod acetilizovanja u industriji organskih preparata i boja, sirova drvna ocatna kiselina drve ne destilacije etc. jednostavno preraditi frakcio-niranom destilacijoni na visoko koncentrirana ocatnu kiselinu od 80% usljed male razlike izmedu parnih napetosti vode i ocatne kiseline. Hoče li se izbječi okolišnorn putu preko soli ocatne kiseline, to preostaje za dobivanje kiseline još mogučnost ekstrakcije. Iz literature poznati pokusi u toni prav-cu osnivaju se svi na ekstrakciji ocatne kiseline sa organskim rastopnim sredstvima, koja u vodi nisu ili su samo malo rastopiva, za ocatnu kiselinu pokazuju ali znatnu moč rastopljenja i koja nadalje posjeduju niže vre-lište nego li ocatna kiselina; do sada su na primjer bila navedena : aethyl-ov eter, ocat-ni eter, benzol, kloroform i t d. Dobivanje o-catne kiseline iz rastopnog srestva usljeduje frakcioniranom destilacijoni, pri čemu se destilira rastopno srestvo i preostane u ost at ku ocatna kiselina.
Pri torne se je uvijek pokušavalo, usavršiti razdiobu ocatne kiseline i vode kod ekstrakcije time, da se dodaju razrijedenoj ocatnoj kiselini anorganične soli, k oje snizuju rastop-ljivost ocatne kiseline u vodi. Unatoč torne ne može se sprečiti, da uvijek takode veče ili manje množine vode dospiju u ekstrakciono srestvo, tako, da dakle konačna koncentracija u ostatku preostale ocatne kiseline ni u ka-kvom slučaju nije bila zadovoljiva. Tehničko iskorištenje nisu dosegli svi do sada poku-
šani postupci, što je la k o razumljivo obzirom na nimalo u god a n efekt i visoku cijenu upo-trebljenih rastopnih srestava.
Našlo se je, da se ekstrakcijskim postupkom može postiči veoma znatno ugodniji rezultat, ako se upotrebe za ekstrakcija razrijedene o-catne kiseline takova rastopna srestva, kc>j-a kod malih ili neznatnih rastopivosti u vodi i visoke moči rastopljenja za ocatnu kiselinu,. posjeduju znatno više vrelište nego li čista ocatna kiselina. Ako se pod ovakovim uslo-vima po poznatoj ekstrakcionoj metodi, na> pr. u kolonskem aparatu i uz primjenu pro-tustrujnog principa skoro potpuno oduzme ocatna kiselina svojoj razrijedenoj vodeno) rastopini pomoču rastopnog srestva, to kod. slijedeče destilacije ekstrakta neče kao kod gore imenovanih postupaka odestilirati rastopno srestvo i preostati ocatna kiselina kao ostatak, več če ocatna kiselina odestilirati L1 preostati rastopno srestvo.
Time se izabire ne samo jedan od gore imenovanih razilazeči se postupak, več se postiže potpuno novi tehnički efekt. Doduše ne može se takode kod predstoječeg postupka isto tako kao kod gore imenovanih postupaka direktno dobivati ekstrakcijom 100-pro-centna ocatna kiselina. Dočim kod gore i-menovanih postupaka nije moguče otstranje-nje vode, prešle u rastopno srestvo, pomoču odestil i ranja rastopnog srestva, usljeduje o v dele od preradbe ekstrakcione mješavine šire ot-stranjenje vode odnosno sira koncentracija ocatne kiseline.
Ovaj novi efekt ima svoj razlog u torne, da se u jednoj ternernoj mješavini od ocatne
Din. 10
kiseline, vode i visoko vrijučeg rastopnog sresiva veoma jako snizi parni pritisak ocatne kiseline a pritisak vode vrlo neznatno, time da se vodena para skoro neprimjetljivo topi u rastopnom srestvu, d oči m para ocatne kiseline veoma jako (usporedi: Nernst „Theo-retische Chemie" 8—10. Aufl. strana 116). Ovi uslovi nisu dati kod odsuča rastopnog srestva višeg vrelišta, isto tako u homogenoj mješavini vode i ocatne kiseline, pošto se jako tope koliko para ocatne kiseline u vodi, toliko takode vodena para ocatnoj kiselini. Dakle smo u položaju, da iz jednog takovog visoko vrijučeg srestva za rastopljenje, k oje ■sadrži -na pr. sarno 30%-nu ocatnu kiselinu, dobijemo pomoču destilacije ocatne kiseline različite jakosti, dočim rastopno srestvo kod ■donekle odgovarajuče deflegmacije preostane ,kao ostatak.
Primjer I.
10%-na vodenasta ocatna kiselina i sirovi paklinin krezol dovode se jedan drugom nasuprot u prikladnoj ekstrakcionoj koloni, pri čemu specifično lakši vodeni udio teče odozdo prema gore specifično teži krezol odozgo prema dole. Otječuči vodeni udio sadrži sada samo nekoliko stotinki procenata ocatne kiseline, dakie je praktički Slobodan od ocatne kiseline, dočim je iz aparata otječuči paklinin krezol praktički potpuno oteg-nuo ocatnu kiselinu njezinoj vodenoj nastopim, pri čemu je doduše krezol primio takode stanovite množine vode. Sa ocatnom kiseli-nom opterečeni krezol podvrgne se destilaciji u destilirnom mjehuru sa nasadenim rektifi-cirnim stupom kod k oje usljed velike razlike vrelišta izmedu ocatne kiseline i krezola uspije, da se krezol praktički potpuno zadrži u aparaturi, dočim se predestilira ocatna kiselina sa vodom, sadržanom još u krezolu. Imamo u ruci, da prikladnim odjeljenjem destilata u dve frakcije dobijemo u prvoj 7 — 10%-nu, u dru-,goj 70—75%-nu ocatnu kiselinu. Dočim je ..zadnja sposobna za direktnu preradbu na teh-nički ledeni ocat, dovodi se prva natrag u ekstrakcioni proces i preraduje skupno sa :svježom 10%-nom kiselinom.
Primjer II.
Ekstrahira li se na analogan način cirka 25%-na vodenasta ocatna kiselina sa hidri-ranim paklininim krezolom, to se vodenastoj rastopini isto tako praktički potpuno otegne kiselina, u koliko se ekstrakcija provede odgovarajuče intenzivno. Otječuči hidrirani krezol daje kod destilacije destilat, koji se hvata u dve frakcije, čijih prva pokazuje sadržinu ocatne kiseline od 23—24°/0, druga takovu od 80—85°/0.
Alt o se na primjer od ekstrakcije dolazeči, sa ocatnom kiselinom obogačeni hidrirani
krezol destilira u kontinuirano djelujučoj de-stilacionoj aparaturi, k oj a ne dozvoljava hva-tanje različitih frakcija, to se dobiva iz ove s jedne Strane od kiseline oslobodeni heksa-hydrokrezol, koji se dovodi natrag k ekstrakciji, s druge Strane 60% vodenasta ocatna kiselina.
Primjer III.
Upotrebi li se za ekstrakcija 25%-ne kiseline katranovo ulje bukovine sa vrelištem 220—245°, to se dobiva kod načina rada, navede no g u primjeru I, 23%-na razrijedena ocatna kiselina, koja odlazi natrag k ekstrakciji i 80%-na koncentrirana ocatna kiselina, koja se može direktno preraditi na ledeni ocat.
Primjer IV.
Upotrebi li se za ekstrakcijo 10%-ne o-cntne kiseline mješavina od 4 dijela sirovog krezola i 1 dijela visoko vrijučeg katranovog ulja kamenog ugljena (antracenovog ulja), to se dobiva kod praktički potpune ekstrakcije ocatne kiseline slijedečom destilacijom ekstrakta 8 —10%-na razrijedena kiselina koja se natrag dovodi k ekstrakciji i 78—80%-na koncentrirana ocatna kiselina, dočim se od ocatne kiseline oslobodeno ekstrakciono srestvo upotrebljuje za ekstrakcijo novih množina ocatne kiseline.
Označeni proces može se ali napraviti takode veoma ekonomičnim u pogledu toplote, da se destilacija preduzme ili posvema ili d jel o m u vakuumu i da se koliko od ocatne kiseline oslobodeno ekstrakciono srestvo, toliko takode pare odestilirane kiseline upo-trebe za predgrijanje od ekstrakcije dolaze-čeg, sa ocatnom kiselinom obogačenog rastopnog srestva.
Kao rastopno sredstvo za predmetni postu-pak sposobne su u prvoj vrsti kisika sadržeče organične tečnosti, odn. hydroksilove skupine sadržeče organične supstance sa vrelištem ležečim iznad 150°. Imenuju se jedno-vrednosti fenoli sa isključenjem karbolove kiseline na pr. krezoli, više-vrednosni fenoli, naročito u obliku njihovih etera na pr. guajakol, ho-mologni i slični fenoli hidrirani fenoli, na pr. heksahydrokrezoli, visoko vrijuči alifa-tični i ciklični ketoni, nadalje visoko vrijuče masne kiseline, konačno naravne ili vješ-tačke mješavine gore imenovanih tipova je-dinjenja, osobito teška drvna katranova ulja (kreozoti), katranova ulja smedeg ugljena i katranova ulja kamenog ugljena.
Patentni zahtijev:
Postupak za spravljanje koncentrirane ocatne kiseline iz razrijedene ocatne kiseline, naznačena time, sto se razrijedena ocatna ki-
selina najrazličitijeg porijekla ekstrahira sa rastopnim srestvima, primajučim ocatnu ki-selinu, koja su samo u tragovima ili u opče nisu rastopiva u vodi a posjeduju bitno veče vrelište nego li čista ocatna kiselina, iz rs$-topnog srestva, nakrcanog sa ocatnom kise-
linom, dobiva ocatna kiselina u koncentraciji, sposobno] za direktno preradivanje na ledeni ocat i od ocatne kiseline oslobodeno, kod destilacije preostalo rastopno srestvo vodi natrag u ekstrakcioni proces.
■
. • 'j
- . .