Arhivi 31 (2008) št. 1, str. 97-136 Iz arhivskih fondov in zbirk 97 1.02 Pregledni znanstveni članek UDK 930.2:003.074(497.4+436.5) Prejeto: 30. 4. 2008 O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu JURE VOLČJAK univ. dipl. zgodovinar, svetovalec — arhivist Arhiv Republike Slovenije, Zvezdarska 1, SI-1127 Ljubljana e-pošta: jure.volcjak@gov.si IZVLEČEK Leta 2001 je Arhiv Republike Slovenije (ARS) na podlag, izmenjave arhivskega gradiva s Koroškim deželnim arhivom iz Celovca (KLA) izmenjal raznovrstno arhivsko gradivo; med tem je bilo tudi 21 pergamentnih listin iz obdobja od 15. do 17. stoletja. Simbolično je izmenjava potekala v prostorih KLA v Celovcu, gradivo pa je koroškemu deželnemu glavarju dr. Jörgu Haiderjupredala Andreja Rihter, tedanja slovenska ministrica %a kulturo. Po vsebini se izročene listine nanašajo na prostor avstrijske Koroške, plasti še na del južno od Celovca oziroma reke Drave. Problem predstavlja le šesta listina, saj se nanaša na okolico Ljubljane, %atoje mogoče sklepati, daje bila izročena po pomoti. Listine so bile do izročitve del kronološke serije Zbirke listin (AS 1063) ARS, sedaj pa so uvrščene v Zbirko listin KLA. Ta čas raziskovalcem še vedno niso na voljo, \ato je prav, da jih ob pomoči tega prispevka približamo vsem raziskovalcem, kijih listine zanimajo. Hkrati pa žalimo ohraniti tudi spomin na arhivsko gradivo, kije bilo nekdaj shranjeno na prostoru Republike Slovenije. KLJUČNE BESEDE: listine, izmenjava arhivskega gradiva, Zbirka listin (AS 1063), Arhiv Republike Slovenije, Koroški dežflni arhiv, Koroška ABSTRACT ON THE SO-CALLED CARINTHLAN DEEDS HANDED OVER TO THE CARINTHLAN PRO VTNCIAL ARCHIVES IN KLAGENFURT In 2001, based on the exchange of archives agreement, the Archives of the Republic of Slovenia (ARS) handed over to the Carinthian Provincial Archives in Klagenfurt (CPA) various types of archives. Included among them were 21 parchment deeds dating back to the 15!h to 17"' centuries. The exchange ceremony mas symbolically held at the CPA in Klagenfurt and the archives were handed over to dr. Jörg Haider, Provincial Governor of Carinthia, by Andreja Rihter, the Slovene Minister of Culture at the time. As to their content, the transferred deeds refer to the region of Austrian Carinthia, in particular to the area south of Klagenfurt and the Drava River. The only issue is posed by the sixth deed since its reference to the surrounding area of Ljubljana make it possible for us to conclude that it was handed over by mistake. Prior to their being handed over to CPA, the deeds had been included in chronological series of the Collection of deeds (AS 1063) at the ARS, but have since their transfer been included in the Collection of deeds at the CPA. They are not yet available to researchers, so the author saw it fit to present them to those who might take interest in them and at the same time kep memoty of archives that once were kept in the territory of the Republic of Slovenia alive. KEY WORDS: deeds, exchange of archives, Collection of deeds (AS 1063), Archives of the Republic of Slovenia, Carinthian Provincial Archives, Carinthia 98 Iz arhivskih fondov in zbirk ARHIVI 31 (2008), št. Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 Uvod Leta 2001 se je med Arhivom Republike Slovenije in Koroškim deželnim arhivom iz Celovca (Kärntner Landesarchiv) zgodila desetletja pričakovana zgodovinska izmenjava arhivskega gradiva. Arhiv Republike Slovenije je na podlagi dovoljenja vlade Republike Slovenije1 izročil Koroškemu deželnemu arhivu raznovrstno arhivsko gradivo: štiri rokopisne knjige, arhivalije Cistercijan-skega samostana Vetrinj, arhivalije iz Zbirke Muzejskega društva za Kranjsko, Muzejskega društva za Slovenijo in Historičnega društva za Kranjsko, arhivski fond Komisije za prodajo štajersko-ko-roških državnih posestev v Gradcu, fragmente Kre-sijskega urada Celovec, Kresijskega urada Beljak, Ključavničarskega ceha v Celovcu, Milarskega in svečarskega ceha v Celovcu, fond Okrajno glavarstvo Borovlje ter kopije nekaj srednjeveških listin, ki zadevajo Koroško, rokopisnih knjig in dokumentov Komisije za fevdne zadeve za Kranjsko. Med izročenim originalnim arhivskim gradivom je bilo tudi 21 pergamentnih listin, ki so obravnavane v nadaljevanju. Koroški deželni arhiv pa je Arhivu Republike Slovenije izročil 45 listin, šest rokopisnih knjig, med katerimi so bili trije urbarji, arhivalije iz Zbirke Koroškega zgodovinskega društva, t. i. Kranjske spise (vsebujejo predvsem civilnopravne spise Vi-cedomskega urada za Kranjsko, kazenske spise Kranjskega deželnega sodišča itd.), fond posestva Groblje, iz arhivskih fondov Gubernij v Ljubljani in Ilirska gradbena direkcija v Ljubljani spise, ki se nanašajo na tisti del historične Koroške, ki danes pripada Republiki Sloveniji, ter kopije dokumentov iz fondov Gubernij v Ljubljani in Ilirska gradbena direkcija. "Slovensko gradivo" je Andreja Rihter, tedanja ministrica za kulturo Republike Slovenije, simbolično predala v ponedeljek, 10. septembra 2001, v prostorih KLA v Celovcu, naslednji dan, v torek, 11. septembra 2007, pa je koroški deželni glavar dr. Jörg Haider v prostorih ARS predal "koroško gradivo". Dejansko so bile arhivalije v celoti prevzete po opravljenih carinskih formalnostih: KLA jih je prejel 10. novembra 2001,2 ARS pa 22. novembra 2007.3 S to izmenjavo arhivskega gradiva naj bi bilo, sicer pozno, a dokončno rešeno vprašanje izmenjave arhivskega gradiva med Koroško in Republiko Slovenijo. Zgodovinsko ozadje Po razpadu habsburške monarhije po prvi svetovni vojni je Avstrija z državami naslednicami sklenila pogodbe, ki naj bi bile osnova za izročitev arhivskega gradiva. Tako naj bi bilo zagotovljeno nadaljevanje administrativnega dela v novih državah. S Kraljevino SHS je bil tak sporazum sklenjen leta 1923. Prva predaja se je zgodila že čez dve leti, v nadaljevanju pa so se pogajanja zataknila, ker ni bilo mogoče uskladiti pogodbenega besedila. Naslednji poizkus je sledil leta 1958, a tudi ta pogajanja so se kmalu znašla v slepi ulici. Preobrat se je zgodil leta 1975, ko so strokovnjaki z obeh strani v petih delovnih skupinah v znamenju medsebojnega sodelovanja začeli bolj konstruktivne pogovore. Zaradi zapletenosti vprašanja (obravnavali so namreč arhivsko gradivo v več avstrijskih arhivih) sta se Koroška in Slovenija leta 1987 v Celovcu dogovorili za t. i. pragmatično rešitev in rešitev tega vprašanja izven sporazuma o izmenjavi arhivalij iz leta 1923.4 Izročitev naj bi potekala v izvirniku in kopijah vzajemno in na racionalen način, vsaka stran, tj. slovenska in koroška, naj bi druga od druge prejela arhivsko gradivo, shranjeno v Koroškem deželnem arhivu oziroma v Arhivu Republike Slovenije. ARS je tedaj Izvršnemu svetu SR Slovenije dal pobudo za izmenjavo, vendar do tega ni prišlo. "Projekt" se je "nadaljeval" šele po slovenski osamosvojitvi. Stiki so bili zopet navezani leta 1995. Leta 2000 pa je nato z Dunaja tedanja avstrijska zunanja ministrica Benita Fererro Waldner KLA posredovala pobudo za izmenjavo, predvideno že leta 1977. Izmenjane so bile arhivalije, ki po izvoru oziroma arhivskih in zgodovinskih načelih pripadajo eni oziroma drugi strani. To je bilo možno le na podlagi medsebojnega dogovora o pragmatični rešitvi in dobrega medsosedskega sodelovanja, v arhivskem pogledu pa je to redek primer. Države, ki so si na kakršen koli način pridobile tuje arhivsko gradivo, ga kljub raznim mednarodnim sporazumom in konvencijam prizadetim državam navadno ne vrnejo v izvirniku ali pa ga sploh ne izmenjajo.5 1 Arhiv Republike Slovenije (ARS), AS O, Arhiv arhiva RS, 2001, šk. 11, št. 910-02/2001-1 z dne 7. VI. 2001. 2 ARS, AS O, 2001, šk. 11, Übernahmebestätigung /. dne 21. XI. 2001. 3 ARS, AS O, 2001, šk. 11, št 603-50/2000 VŽu z dne 23. XI. 2001. 4 ARS, AS O, 2001, šk. 11, Zapisnik z dne 27. maja 1987. 5 Prim. Ogris, Zum Archivalienaustausch, str. 225-233; Ogris, Der Archivalienaustausch, str. 11-45. ARHIVI 31 (2008), št. 1 Iz arhivskih fondov in zbirk 99 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 T. i. koroške listine6 O transkripciji Po vsebini se izročene listine nanašajo na prostor avstrijske Koroške, zlasti še na del južno od Celovca oziroma reke Drave. Problem predstavlja le šesta listina, saj se vsebinsko nanaša na okolico Ljubljane, zato je mogoče sklepati, da je bila izročena po pomoti. Nekaj listin je bilo namenjenih posameznikom, nekaj koroškim župnijam, večina pa zadeva koroške samostane: cistercijanski samostan v Vetrinju, benediktinska samostana v Pod-kloštru in Osojah in samostan viteškega reda sv. Jurija v Millstattu. Izročene listine so bile do izročitve del kronološke serije Zbirke listin (AS 1063) Arhiva Republike Slovenije, sedaj pa so uvrščene v Splošno zbirko listin (Allgemeine Urkundenreihe) Koroškega deželnega arhiva. Ta čas še niso opremljene z novimi signaturami in zato še niso dostopne raziskovalcem. S tem prispevkom želimo približati njihovo vsebino vsem raziskovalcem, ki jih listine zanimajo, hkrati pa želimo ohraniti tudi spomin na arhivsko gradivo, ki je bilo nekdaj shranjeno na prostoru Republike Slovenije. Pred izročitvijo so bile vse listine restavrirane, poslikane, izdelane pa so bile tudi posebne zaščitne škatle, ki vsako listino, še posebej pa pečate, varujejo pred morebitnimi poškodbami. Ob digitalizaciji Zbike listin (AS 1063) v letih 2004/05 so bile fotografije poskenirane, posnetki pa so dobili enake signature kot so jih imeli originali pred izročitvijo. Sedaj je vseh 21 izročenih listin še vedno vodenih kot del kronološke serije Zbirke listin (AS 1063), po dokončni ureditvi pa bodo trajno izločene. Transkripcija je kolikor je bilo mogoče enaka izvirnemu besedilu.7 Črka u pred vokalom je v latinskih besedilih pisana kot v (npr. seruuv => servus).8 Nemška besedila smo skušali ohraniti v izvirniku brez posodabljanja besedil, razen pri zapisu krajev: Vtini => Utini in osebnih imenih: Vdalricus => Udalricus. Interpunkcija le na nekaterih mestih sledi izvirniku, večinoma pa je posodobljena. Opozoriti je potrebno tudi na razreševanje napisov pri pečatih. Oglati oklepaj in zaklepaj [ ] označujeta črko oziroma besedo, ki zaradi poško-dovanosti pečata ni več vidna, normalni oklepaj in zaklepaj ( ) pa razrešujeta okrajšave. Beseda v poševnicah / / nakazuje le na mogoč zapis (če zapisa ni bilo mogoče zanesljivo prebrati). Izmenjava arhivskega gradiva je bila medijsko dobro pokrita. Pozitivne odmeve je bilo mogoče opaziti tako v slovenskih elektronskih in tiskanih medijih, kot tudi v koroških časopisih; ti so jo večinoma razumeli kot znak dobrega sosedstva v Evropi: Slovenska tiskovna agencija (STA), 21. november 2001; Delo, 11. september 2001, str. 2; Deh, 12. september 2001, str. 5; Večer, 11. september 2001, str. 19; Večer, 12. september 2001, str. 21; Dnevnik, 11. september 2001, str. 22; Dnevnik, 12. september 2001, ste. 15; Mladina, 17. september 2001; Mag, 28/2001, str. 9; Kleine Zeitung, 11. september 2001, ste. 42; Kärntner Tageszeitung, 11. september 2001, str. 16; Kronen Zeitung, 11. september 2001, str. 10; Kärntner Woche, 19.-25. september 2001, ste. 4; Naš tednik, 14. september 2001, str. 10; Slovenski Vestnik, 13. september 2001, str. 5. Za natančen pregled transkripcije vseh 21 listin se zahvaljujem mag. 1'rancetu Baragi. Razen pri napisu na pečatih. 100________________________________________Iz arhivskih fondov in zbirk___________________ARHIVI 31 (2008), št. 1 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 Objave listin 1.1406 september 26., Ortenburg Ortenburški grof Friderik III. podeljuje %a blagor svoje duše v fevd kellerberškemu župniku Nikolaju in vsem njegovim naslednikom posest, ki le^i v vasi Lansach in jo je imel v fevdu pokojni Preutel, i% dohodkov pa ustanavlja obletnico, ki se mora opraviti na ponedeljek po sv. Juriju in na ponedeljek po sv. Mihaelu. Orig. perg., 28,7 x 12,4 cm. Stara signatura: SI ARS, AS 1063, št. 390 (iz graščinskega arhiva Zg. Polskava), nova signatura: A KLA, AUR. Datacija: anno 1406. Regest: Ogris, Der Archivalienaustausch, str. 25, št. 1. Wir Fridreich graf ze Ortenburg9 veryechen für vns vnd vnser erben vnd tun kündt mit dem offenen briefe, das wir vnserm getrewn hern Nikiassen, pfarrer ze Kellerberg, vnd allen seinen nachkomen, das gut das ze Lantsach in dem dorff gelegen ist mit aller zugehorung vnd daz Preutel o°der selig von vns ze lehen hat gehabt, gefreyet, geaygnet vnd geben haben mit dem gegenwurtigen briefe vnd in solher weise, das si von den nuczen all jar ye des nächsten montags nach sand Jörgen tag, der pfarr selb dritter briester einen jartag mit einer gesungen vigily vnd einer gesungen seelmesse vnd mit zwain gesprochen messen begeen, des egenanten Preutlein oder seele ze trost vnd zu hilffe vnd den briestern sol der pfarrer aussrichten yeden nach der messe zwelff aglyer vnd die kost oder fur die kost sechs aglyer vnd zugeleicher mezz darnach des nächsten mantags nach sand Michels tag sullen sie auch einen jartag begen, als oben geschriben stett, vnd fur die andern obrigen nucze sol der pfarrer all suntag des egenanten preutlein oder seelen an der chanczel gedenkchen. Mttt vrkundt dicz briefes, geben ze Ortenburg vnder vnserm anhangenden insigel nach Christi gepurd virzehen hundert jar vnd darnach in dem sexten jar an suntag vor sand Michels tag. Viseči voščeni pečat ortenburškega grofa Friderika III., pritrjen s pergamentnim trakom (odpadel). 9 Friderik III., ortenburški grof (f 28. april 1418). ARHIVI 31 (2008), št. 1____________________Iz arhivskih fondov in zbirk________________________________________101 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 2.1429 april 26., Rim Pape\ Martin V. dovoli vetrinjskemu opatu Janezu in njegovim naslednikom, da smel' -jo posvečevati masna oblačila in puramente %a samostan in njegove cerkve, kakor tudi podeljevati svojim menihom in novicem nišje redove posvečenja. Orig. perg., 49 x 27,5 cm. Stara signatura: SI ARS, AS 1063, št. 497, nova signatura: A KLA, AUR. Dorzalna notica (na papirju, prilepljenem na pergament): Privilegium Martini papae, quod abbates huius monasterii calices et vestes sacerdotales benedicere, nec non minores ordines conferre possint - Mlajša datacija (na papirju, prilepljenem na pergament): 1429. - Signature: (na papirju, prilepljenem na pergament): N". 10. — Mlajša signatura: ad Fase. 2dm', Ut. A, Nv 48. — Levo pod pliko: A. de Dedumniano. — S. Garneris. — Desno na pliki: G. de Imola. - Pro. Jo. de Gregoriis. - Verso: u. g. D. K N. - (pod papirjem, prilepljenem na pergament): Registrata) Pm.... Regest: Ogris, Der Archivalienaustausch, str. 25, št. 2. MARTINUS episeopus servus servorum Dei.10 Dilecto filio Johanni abbati monasterii de Victoria cisterciensis ordinis Salzeburgensis diocesis, salutem et apostolicam benedietionem. Religionis suadet honestus et devotionis tue promeretur affectus, ut te et monasterium tuum consuete caritatis brachiis amplectentes peticionibus tuis quantum cum Deo possumus favorabiliter annuamus ac personam tuam et dictum monasterium munere decoremus gratie spetialis. Hinc est, quod nos devotionis tue precibus inclinati quod tu tuique successores abbates dicti monasterii, qui erunt protempore (!) vestes sacerdotales, calices et alia ornamenta ad divinum cultum necessaria in eodem monasterio et prioratibus ac ecclesiis ipsi monasterio pieno iure subiectis benedicere, quodque etiam monachos et novicios eiusdem monasterii ad hoc tarnen alias utiles et ydoneos ad omnes minores ordines alias tarnen rite promovere Ubere et licite valeatis. Constitutionibus et ordinationibus apostolicis ac statutis et consuetudinibus monasterii et ordinis predictorum iuramento confirmatione apostolica vel quavis alia firmitate roboratis ceterisque contrariis nequaquam obstantibus plenam et liberam tibi et eisdem successoribus auctoritate apostolica tenore presentium concedimus facultatem. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginant nostre concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Siquis autem hoc attemptare presumpserit indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petti et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Rome apud sanctos apostolos, VII kalendas maii, pontificatus nostri anno duodecimo. Okrogel viseči svinčeni pečat (bula) papeža Martina V., premera 4 cm, pritrjen z rdeče-rumeno svileno pleteno vrvico. Na aversu sta na pečatnem polju glavi sv. Petra in Pavla, med njima stoji križ, nad glavama pa je napis: S(anctus) PA(ulus) in S(anctus) PE(trus). Na reversu je napis: MARTINUS P(a)P(a) V. 10 Oddo de Columna, apostolski protonotar. Papež Inocenc Vil. (1404—1406) ga je na konzistoriju 12. junija 1405 imenoval za kardinala diakona sv. Jurija ad velum aureum. Na koncilu v Konstanci je bil 11. novembra 1417 izvoljen za papeža Martina V.; umrl je 20. februarja 1431 (HierarMa Catholka I, str. 26, 33, 50). 102________________________________________Iz arhivskih fondov in zbirk___________________ARHIVI 31 (2008), št. 1 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 3.1446 julij 1., Basel Konci/ v Baslu dovoli vetrinjskemu opatu nositi mitro in druge pontifikalije, ker je njegov samostan Radostno dotiran in u^iva med verniki poseben ugled. Orig. perg., 56,7 x 31,1 cm. Prva polovica prve vrstice bogato okrašena. Stara signatura: SI ARS, AS 1063, št. 591, nova signatura: A KLA, AUR. Dorzalna notica (na papirju, prilepljenem na pergament): Privilegium synodi Basilietisis, quod abbatet huius monasterii mitra et aliis pontificalibus insigniis libere utipossint. - Mlajša datacija (na papirju, prilepljenem na pergament): 1446. — (na pergamentu, z navadnim svinčnikom): 1446, 1/VII 16. — (na papirju, prilepljenem na pergament): 1454. — Signature: (na papirju, prilepljenem na pergament): N°. 11.— Ub. V", N". 521, Ub. 2i°, N". 610. - ad Fase. 2inm, Ut. A, N". 48. - Levo pod pliko: L. de Olpe. - Pe(trus) de Borutate. - Aug. - Desno na pliki: Ja. de Krainburga. - Verso: Ertiestus. - Jo. Dinslaker. - Registrata) episeopus Dunkel... Regest: Ogris, Der Archivalienaustausch, str. 25, št. 3. SACROSANCTA generalis synodus Basilicu in špiritu saneto legitime congregata universalem ecclesiam representantis dileetis ecclesie flliis abbati et convenuti monasterii in Victoria cisterciensis ordinis Saltzeburgensis diocesis, salutem et omnipotentis Dei benedictionem. Universalis ecclesia in decoro prelatorum ornatu se honorari conspiciens quorumdam prelatos monasteriorum ex certis causis, variis consuevit ecclesiastice dignitatis ornamentis presertim cum hoc ecclesiarum sive monasteriorum persuadet honestas insignire sperans, ut sic ornati tanto se immaculatos diligentius studeant conservare, quanto propensius tenentur diligere decus proprium et honorem. Hinc est, quod nos volentes tam vos ARHIVI 31 (2008), št. 1____________________Iz arhivskih fondov in zbirk________________________________________103 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 quos speciali dilectione prosequimur, quam monasterium vestnim in Victoria cisterciensis ordinis Saltzeburgensis diocesis, quod ut accepimus pro multarum personarum inibi degentium et devotum deo famulatum exhibencium sustentatione sufficienter et opulenter dotatum et erectum ac alias inter cetera partium illarum monasteria insigne plurimum existit et ad quod christifideles earumdem partium singularem devotionis gerunt affectum condignis honoribus accollere vestris in hac parte devotis supplicationibus inclinati, ut tu fili abbas et successores tui, qui pro tempore erunt dicti monasterii abbates, in ipso monasterio et eidem subiectis aliisque locis, ad que vos inivtari contigerit, ubi decebit mitra et aliis pontificalibus insigniis uti Ubere ac licite possitis felicis recordationis Benedicti pape XII. et aliis apostolicis constitutionibus ceterisque contrariis nequaquam obstantibus auctoritate universalis ecclesie tenore presentium tibi et successoribus predictis indulgemus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Siquis autem hoc attemptare presumpserit indignationem omnipotentis dei et universalis ecclesie se noverit incursurum. Datum Basilee, kalendas iulii anno a nativitate domini millesimo quadringentesimo quadragesimo sexto. Okrogel viseči svinčeni pečat (bula), premera 4 cm, pritrjen z rdeče-rumeno svileno pleteno vrvico. Na aversu so na pečatnem polju kardinali, nad njimi pa je na oblaku Bog oče s pokrčeno desnico; pod oblakom je Sv. duh v podobi goloba. Na reversu je napis: f SACRO S(an)C(t)A GENERALIS SINODVS BASILIENSIS. 104_______________________________________Iz arhivskih fondov in zbirk___________________ARHIVI 31 (2008), št. 1 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 4.1448 julij 30., Rim Janez, kardinal škofprenestinski, dovoli v papeževem imenu vetrinjskemu opatu Gerhardu na njegovo prošnjo, da sme s svojim kaplanom, če se mudi v samostanskih zadevah v krajih, v katerih ne more dobiti postnih jedi, i% zdravstvenih razlogov umivati meso, ra^en v dneh posta. Pri izkoriščanju te pravice naj se omeji. Orig. perg., 35,5 x 20 cm. Stara signatura: SI ARS, AS 1063, št. 605, nova signatura: A KLA, AUR. Dorzalna notica (na papirju, prilepljenem na pergament): Privilegium speciale pro abbate Gerhardo, ut extra monasterium cum cappellano suo carnes comedere possit. - Mlajša datacija (na papirju, prilepljenem na pergament): 1449. — (z navadnim svinčnikom): 1448 30/7 Kim. — Signature (na papirju, prilepljenem na pergament): N°. 12. - (prečrtana): N°. 7 - Pod pliko: Fuldus de Civitatico custianus- Levo na pliki: XII -Desno na pliki: /purta/ de Mareivni. - C. de Rogeriis. Verso: I. Marinus. Regest: Ogris, Der Archivalienaustausch, str. 25, št. 4. Johannes miseratione divina episcopus Prenestinus11 dilecto in Christo fratti Gerardo abbati monasterii sancte Marie de Victoria ordinis cisterciensis Salczburgensis diocesis, salutem in domino. In nostra proposuisti presentia constitutus, quod cum sepius contingat te ad diversa loca extra dictum monasterium pro ipsius negotiis procurandis et expediendis accedere, in quibus locis piscium ac lacticiniorum copia minime reperitur, ex quo in eisdem locis absque esu carnium sine tui corporis periculo comode sustentari non potes et negotia dicti monasterii debite perficere, supplicasti ius humiliter ne huiusmodi negotia retardationes et incomoda patiantur, quatenus ut liceat tibi et uni cappellano dicti tui ordinis per te eligendo quotiens ad dieta loca pro ipsius monasterii negotiis peragendis unacum dicto cappellano te accedere oporteat, in quibus piscium et lacticiniorum copia non habetur, exceptis diebus a iure prohibitis, carnium cibis uti valeas dispensare tecum sedes apostolica misericorditer dignaretur. Nos igitur attendentes, quod ex aviditate esus carnium id petere non videris, sed ut melius et comodius negotia ipsius monasterii expediantur, auctoritate domini pape, cuius primarie curam gerimus, et de eius speciali mandato super hoc vive vocis oraculo nobis facto, ut quotiens te a dicto monasterio absentare et ad dieta loca, que piscium et lacticiniorum patiuntur defectum unacum uno cappellano dicti ordinis per te eligendo accedere oporteat, pro utilitate et expeditione negotiorum monasterii prefati honeste et de Consilio medici exceptis dictis diebus a iure prohibitis carnium cibis huiusmodi vesci valeatis, constitutionibus, ordinationibus statutisque et consuetudinibus ordinis et monasterii predictorum ceterisque conttariis nequaque obstantibus tibi et dicto cappellano licentiam impartimur ac vobiscum tenore presentami misericorditer dispensamus. Proviso ut parentius et cautius quo poteris huiusmodi licentia et dispensatione utaris ne aliis dicti ordinis religiosis in scandalum et pernitiosum aliquod ttahatur exemplum. Datum Rome apud sanctum Petnim sub sigillo officii primarie III. kalendas augusti, pontificatus domini Nicolai pape vero anno secundo. Viseči podolgovati pečat Janeza, prenestinskega kardinala škofa, v rdečem vosku na pleteni laneni vrvici, 4,3 x 4,8 cm, v voščeni skodelici iz naravnega voska, cca. 5,7 x 9 cm, pritrjen z rdečo pleteno vrvico. Na pečatnem polju je na prestolu sedeča devica Marija z Jezusom v naročju. Okoli pečata je napis: * SIGILLVM OFFICII [pemteJNCIARIE AP(osto)UCE. 11 Joannes Berardi de Tagliacotio (f 21. januar 1449), veliki penitenciar, od 20. oktobra 1421 tarentski nadškof. Papež Jivgen IV. (1431-1447) ga je na tretjem konzistoriju (18. decembra 1439) imenoval za kardinala duhovnika sv. Nerija in Ahileja, 7. marca 1444 pa za kardinala škofa prenestinskega (Hierarchia Catholica 1, str. 473; Hierarchie! Cattolica II, str. 7, 60, 64). ARHIVI 31 (2008), št. 1 Iz arhivskih fondov in zbirk 105 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah;, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 «It L^ll CflBUTM^ir- tT _lfi ^ I Lici ti IhVtI i\t^t i ppu.» «rUannml ctpj m,»,... . u- .!.__i_?ü._i . i.__ j w çji^ojif „, fW'fciLn, ,,- ftnltwf™, ,ua„j> trafili »i. 5.1475 december 24., Rim Kardinali duhovniki Jakob, Jane% Krstnih, Stefan in Av^ij ter kardinal diakon Frančišek podeljujejo kapeli sv. Janeza, ki je podrejena župnijski cerkvi sv. Jurija v Kotmari vasi (Köttmannsdorf), 100 dni odpustka. Orig. perg., 24,3 x 31,8 cm. Stara signatura: SI ARS, AS 1063, št. 798, nova signatura: A KLA, AUR. Dorzalna notica: Indulgentiae datae eaiesiae sancii Joannis sub parochia Kottmansdorff. - (mlajša): Haec capella non existit amplius. - (z navadnim svinčnikom): Odpustek. - Mlajša datacija (z navadnim svinčnikom): 24/XII. — (z modrim svinčnikom): 1475. — Signatura (na papirju, prilepljenem na pergament): 710. — Na hrbtu: N. Pinti. - Expedßtur) ad instan(tiam) domini Friderici Silber. -Jo. Vauorse. — Q. De i Regest: Ogris, Der Archivalienaustausch, str. 25, št. 5. 106________________________________________Iz arhivskih fondov in zbirk___________________ARHIVI 31 (2008), št. 1 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 JACOBUS titilli sancii Chrisogoni,12 Baptista titilli sancte Anastasie,13 Stephanus titilli sancii Adriani,14 Ausias titilli sancti Vitalis15 presbyteri et Franciscus sancte Marie nove16 diaconus, miseratione divina sacrocancte Romane ecclesie cardinales. Universis et singulis christifidelibus pressentia inspecturis visuris pariter et audituris, salutem in deo sempiternam. Quanto fréquentais fidelium mentes ad opera devotionis inducimus, tanto salubrius eorum animarum saluti providemus. Cupientes igitur, ut cappella sancti Johannis parrochiali ecclesia sancti Georgii in Bocmanstarff Aquilegiensis diocesis congruis frequentetur honoribus et a christifidelibus iugiter veneretur ac in suis structuris et edificiis debite reparetur, conservetur et manuteneatur, utque christifideles ipsi eo libentius devotionis causa confluant ad illam quo ex hoc ibidem dono celestis gratie uberius conspexerint se refectos de omnipotentis dei misericordia ac beatorum Petti et Pauli apostolorum eius auctoritate confisi, omnibus et sing[u]lis utriusque sexus christifidelibus vere penitentibus et confessis, qui dietam cappellani in sancti Johanis (!) Baptiste, sancti Johannis evangeliste, sancte Anne, Corporis Christi et ipsius cappelle dedicationis festivitatibus et diebus a primis vesperis usque ad secundas vesperas inclusive devote visitaverint anuatim. Et ad reparationem, conservationemque edifitiorum calicum, librorum, luminorum aliorumque ornamentorum inibi pro divino cultu neccessariorum manus porrexerint adiuttices. Nos cardinales prefati et quilibet nostrum per se, pro singulis festivitatibus et diebus prefatis, quibus id fecerint, centum dies de iniunctis eis penitentiis misericorditer in domino relaxamus, presentibus perpetuis futuris temporibus duraturis. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium présentes literas fieri nosttorum sigillorum consuetorum iussimus et fecimus appensione comuniri. Datum Rome in domibus nostris anno a nativitate domini millesimo quadringentesimo septuagesimo quinto, die vicesimo quarto mensis decembris, pontificatus sanctissimi domini nostri domini Sixti divina providentia pape quarti anno quinto. Pet podolgovatih visečih voščeni pečatov iz rdečega voska, v voščenih skodelicah iz naravnega voska, shranjenih v kovinskih škatlicah, pritrjenih z rdečimi pletenimi konopljinimi vrvicami. — Prvi pečat Jakoba Piccolominija Amanatija, 6,3 x 9,8 cm (voščena skodelica 7,2 x 10,7 cm), ima pečatno polje razdeljeno na tri dele. Na sredini pod oboki stojijo tri svetniške osebe (leva škof, desna diakon (?)). Na vrhu so neprepoznavni liki oziroma osebe. Na dnu je ščit s kardinalovim grbom (križ deli ščit na štiri polja). Nad njim je galero, iz katerega pada na vsako stran ščita po 15 cofkov, simbolov kardinalskega dostojanstva. Okoli pečata je napis: IA[wbi] T(i)T(uli) S (aneti) CHRISOGONI P(m)B(yteri) CARDI(nalis) PAPIENSIS. - Drugi pečat kardinala Janeza Krstmka Žena, 6,3 x 10 cm (voščena skodelica 7,2 x 10,8 cm), ima pečatno polje razdeljeno na tri dele. Na sredini pod obokom je podoba sedeče Marije z rokama, sklenjenima v molitev, na njenih nogah pa leži Jezus. Levo in desno od oboka sta dva viseča grma. Nad obokom je glava neprepoznavne osebe (mogoče Boga Očeta), na dnu ščita pod obokom pa podoba vstalega Kristusa s križem v levi roki. Levo (in verjetno tudi desno) od Kristusa stojita ščita s kardinalovim grbom; nad njima sta galera, iz njiju pa pada na vsako stran ščitov po 15 cofkov. Okoli pečata je napis:... ZENI SANCTE MARIE IN PORTICfoj DIACONI [cJARDINAEIS VEN... - Tretji pečat kardinala Štefana Nardmija, 6,4 x 10,1 cm (voščena skodelica 7,3 x 11 cm), ima pečatno polje razdeljeno na tri dele. Na sredini na prestolu sedi Bog s križem v roki, levo in desno pa dve svetniški podobi. Skrajno levo in desno stojita še dve svetniški osebi. Na vrhu so upodobljene štiri svetniške osebe v različnih položajih, na dnu pod obokom pa stoji škof v škofovski obleki z mitro, levo in desno od oboka pa stojita dva križa, na katerih sta ščita z Nardinijevim grbom. Nad obema križema stojita dva galera. Okoli pečata je napis: S(igillum) ST(ephani) T(i)T(uli) S (aneti) ADRIANI P(res)]B(yte)RI CAR(dina/is) MEDIOLA(nis) - Četrti pečat Auxiasa de Podio, 6,5 x 10 cm (voščena skodelica cca 7x11 cm), je precej poškodovan. Na pečatnem polju so 12 Jacobus Piccolomini Amanati (f 10. september 1479), od 23. julija 1460 pavijski škof. Papež Pij II. (1458-1464) ga je na drugem konzistoriju (18. decembra 1461) imenoval za kardinala duhovnika sv. Krizogona, papež Sikst IV. (1471-1484) pa ga je 17. avgusta 1477 imenoval za kardinala škofa tuscijskega (Hierarchie! Cattolica II, str. 14, 61, 62, 212). 13 Joannes Baptista Zeno (f 7. maj 1501), apostolski protonotar in nečak papeža Pavla II. (1464—1471), ki ga je na drugem konzistoriju (21. novembra 1468) imenoval za kardinala diakona sv. Marije in Portico. Okoli leta 1470 je bil imenovan za kardinala diakona sv. Anastazije, papež Sikst IV. pa ga je 8. oktobra 1479 imenoval za kardinala škofa tuscijskega (Hierarctia Cattolica II, ste. 15, 61, 67). !4 Stephanus Nardini (J- 22. oktober 1484), doktor obojega prava, kanonik v l'errati in od 13. novembra 1461 milanski nadškof. Papež Sikst IV. ga je na drugem konzistoriju (7. maja 1473) imenoval za kardinala diakona sv. Hadrijana, leta 1476 pa za kardinala duhovnika sv. Marije prek Tibere (Hierarcbia Cattolica II, str. 17, 64, 66, 188). 15 Auxias de Podio (f 2./3. september 1483), od 18. septembra 1458 monrealski nadškof. Papež Sikst IV. ga je na drugem konzistoriju (7. maja 1473) imenoval za kardinala duhovnika sv. V'itala, konec leta 1477 pa za kardinala duhovnika sv. Sabine (Hierarcbia Catbolica II, str. 17, 65, 196). 16 l'ranciscus Gonzaga (f 21. oktober 1483), apostolski protonotar, po rodu h. Mantove. Za kardinala diakona sv. Marije Nove ga je imenoval papež Pij II. na drugem konzistoriju (18. decembra 1461) (Hierarcbia Cattolica II, str. 14, 67). ARHIVI 31 (2008), št. 1__________________Iz arhivskih fondov in zbirk___________________________________107 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 na sredini tri stoječe osebe (v sredini Marija z Jezusom v naročju), na dnu pa je ščit s kardinalovim grbom. Nad njim je galero, iz katerega pada na vsako stran ščita 15 cofkov. Nad galerom je prečka z nejasnim napisom. Okoli pečata je napis: AVSIAS T(i)T(uli)] S (aneti) VFTALIS PR(esbyteri) [ca]RDINA(lis) .... - Peti voščeni podolgovati pečat kardinala Frančiška, 6,7 x 10,1 cm (voščena skodelica 7,4 x 11,2 cm), ima pečatno polje razdeljeno na dva dela. Na sredini pred "templjem" stoji Marija z Jezusom v naročju, levo in desno pa stojita dve svetniški osebi. Na dnu je ščit s kardinalovim grbom. Nad njim je galero, iz katerega pada na vsako stran ščita po 15 cofkov. Nad galerom je prečka z nejasnim napisom. Okoli pečata je napis: S(igillum) FRAN CIS CI S(ancte) MARIE NOVE DIAC(oni) CARDINAU(s) GONZAGA (poškodovan). 108________________________________________Iz arhivskih fondov in zbirk___________________ARHIVI 31 (2008), št. 1 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 6.1487 december 14., s. 1. Hans Tuche/, meščan "%u Rottenmann", proda ^ dovoljenjem svoje žene Magdalene svojemu svaku in beljaškemu meščanu Bla^u Lasarinu %a 500 ogrskih goldinarjev štiri hübe v Vnanjih Goricah pri Vrhniki in eno v S marinem ob Savi. Orig. perg., 46,5 x 22,7 cm. Stara signatura: SI ARS, AS 1063, št. 861, nova signatura: A KLA, AUR. Mlajša datacija (dan in mesec z navadnim svinčnikom): 1487 14/12. - Signaturi: N°. 11. - (mlajša): N. 536/1 anno 1834. Objava: GZL VI, št. 62. Regest: Ogris, Der Archivalienaustausch, str. 25, št. 5. Prim.: Zontar, Villach und der Südosten, str. 471. Ich Hanns Tuchel, burger zw Rattenman, bekhen an stat mein selbst vnnd frawnn Magdalen, Niclasenn des Mathenn weillendt burger zw Laibach tachter (!) meiner lieben deichen hausfrawen, dafür ich mich auf volmechtige gewaltsam nach laut des gewaltbriefs, so mir dieselb mein eleiche hausfraw darumb geben hat wissennüich mit dem kegenwürtigen brief an mein vnd fur all vnnser erben vnnd tun khund mit dem brief allermeniklich, den er furkumbt, die zu sehent, horent oder lesent, das wir recht, redlich vnd vnuersporochenlich hingeben vnd verkauft habenn, hingeben vnd verkaufen auch wissentlich vnd in kraft des briefs der obgemelten meiner lieben deichen hausfrawn frey aigen, erb vnd gut die hernach geschriben stukg vnd gueter mit namen vier hueben zu dem Ausserm mos gen Oberlaibach ob der stat vnd in der pharr Laibach gelegen, da vor altens auf gesessen gewesen Paul mit seinem sun, Crisman vnd Janes mit seinem sun, zwei aber Crisman vnd Mykge vnd yecz darauf gesessen sein Urban purger vnd Crisman purger, sen bruder, Peter Slawecz, Änndre vnd Michel Greyman. Item vnd ain hueben zw sand Merten bey der Tann, auch ob der stat Laybach gelegen, dar auf yecz Steffan vnd Gregor gesessen sein, dem fursichtigen erbern vnd weisenn Blasen Lasarin, burger zw Villach, meinem lieben swager vnd allen seinen erben oder wem die macht, schafft oder geit vmb ein sum gelts, der wir berait darumb von ihm ausgericht vnd bezalt sein vnd daran wie ein voclliges benügen gehabt haben vnd da entkegen hab ich obgenanter Hanns Tuchel an stat mein selbst vnd der obgemelten meiner liebm deichen hausfrawen, dafür ich mich wissentlich mit dem kegenwürtigen brief an nymdem obberurten Blasen Lasarin, meinem lieben swager vnd allen seinen erben oder wem er die schafft. Macht oder geit die obbestimbten fünf huebenn mit allen treu eren, rechten, mugen, wirdenn, dinsten vnd gülten vnd mir allen dew so von alter dar zw gehört hat oder von recht dar zu gehören sol, nichts ausgenomen, sunder alles hie zue beslossen aus vnser vnd vnser erbn gwalt, nucz vnd gewer, zu ir gewalt, nucz vnd gewer beruebt vnd vnuersprochen geantwurt vnd vns daran gen zu kaynerlay gerechtigkait, noch nichts vor behalten, damit sy nw furpasser die mit nucz vnd gewer besiezen, die zuhaben, nuezen, nyessenn, wenden, kerun, auch damit schaffen, handien vnd getun sullen vnd mugen nach allem irem wolgeuallenn vnd willen, wie sy ann alle pesten verlustet vnd als mit irm frey aigen vnd gekauften guet an vnser vnd vnsre erbn vnd meniklichs widersprechen, irrung vnd hindernuss getreulich vnd vngeuerdlich. Beschech auch, das yemands anders den obgenanten Blasen Lasarin, meinen liebm swager oder sein erbnn oder wem er die schafft, macht oder geit von den obbegriffen fünf hueben mit allen iren zugehörungen vnd pessernn rechten, dan wie in dar an hingeben vnd verkauft haben von ainem taill oder gar triboder treiben wolt, dafür gelob ich obgenanter Hanns Tuchel an stat mein selbst, die obbestimbt frawn Magdalen, mein liebe eleiche hausfrawen, dafür ich mich auf den volmechtigen gwalt, so ich dar vmb von ir habwissentlich mit dem brief an nym vnd für all vnser erbenn sew ze schermen, ze freyen vnd mit dem rechten zuuertreten vor aller klag vnd ansprach, wan vnd absofft in des not vnd dürft beschiecht nach kauffes aigen guets vnd dem lanndesrechten in Krain. Tettnn wir des nicht, was schadenn sy des nemmen, kainen schaden ausgenomen, den sy oder ir scheinbotenn von iren wegenn mit siechten Worten vnd vnberechtend gesagenn möchten, dieselben schedenn all mitsambt vorangerürten sum des haubtguets, so wir vmb solhenn bestimbten kauf von in eingenomen vnd emphangen habenn. Geloben wir aber in die genczlich zw bezallenn, abzelegenn vnd widerzukeren vnd sy sullen das haben vnd besuechenn auf allem dem erib vnd gut, so wir yecz haben oder noch hinfür gewynnen, wie das genant oder wo das gelegenn ist, nichts ARHIVI 31 (2008), št. 1____________________Iz arhivskih fondov in zbirk________________________________________109 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 ausgenomen, sunder genczlich vnd alles hie inné beslossen. Dauon sew haubtguets vnd aller schedenn richten vnd gewerenn sol, der lanndesfürst in Krain, sein haubtman oder verweser daselbst, auch der statrichter zw Rattenman vnd dar zw ein yeder herrschaft vnd gericht, dar vnter sy solh vnser erib vnd gut an koment, dar auf sy weisennt oder zaigent, das ist alles vnser gunst vnd guetlicher willenn, vnd des zw warer vrkund hab ich obgenanter Hanns Tuchel mit fleyss gebetenn die fürsichtigen erbernn vnd weisenn Marin Gollorey, yecz Zeiten statrichter zu Laybach, Mathia Tschernnowerch vnd Casparnn Krabat, bed burger vnd gesworen des rattes daselbst zu Laybach, das die ire insigelen an den kegenwurtigen brieff gehangenn haben, inn vnd allen iren erben an schadenn, dar vnter ich mich mergemelter Hanns Tucheil für mich vnd die obbestimbt frawen Magdalenn, mein liebe deiche hausfrawnn, dafür ich mich auf den volmechtigen gwalt, so ich dar vmb von ir hab wissentlich mit dem brief an nym vnd für all vnnser erben verbinde alles das war vnd steet ze haldenn das oben an dem brief geschribenn stet. Der gebnn ist an freitag anch sannd Lucein tag nach Cristi geburd vierzehennhundert vnd darnach in dem sybenvndachtigistenn jare. Trije viseči voščeni pečati ljubljanskega sodnika Marina Goloreja, ter ljubljanskih meščanov Matije Cernovrha in Gašperja Krabata, pritrjeni s pergamentnimi trakovi; vsi odpadli. 7.1492 april 18., Rim Kardinali Roderik, Oliver, Hieronim, Dominik, Anton, Rafael in Frančišek podeljujejo cerkvi blatene Device Marije v Ziljici (Gailitzc) pri Podklostru (Arnoldstein) 100 dni odpustka. Orig. perg., 66,5 x 51,2 cm. Pečati so odpadli, ohranjene so le štiri prazne kovinske škatlice. Stara signatura: SI ARS, AS 1063, št. 888, nova signatura: A KLA, AUR. Dorzalna notica: Pro ecclesia beate Marie in Gellit^indulgentia 100 dierum in perpetuimi concessa a Roderico cum 6 aliis cardinalibus si quis peracta confessione devote visitaverit et ibidem auxiliatrices manus pro ecclesia necessitatibus peraxerit in feria 6. post inventionem sancte Crucis, feria 3. pentecostes, infesto sanctorum aposto lorum Petri et Pauli, in nativitate beate virginis Marie et fe sto dedicationis ecclesie 1492. - (mlajša, z navadnim svinčnikom): lndulgentia ad 100 dies Gailt^ - Signatura: M'° 10. - Desno na pliki: P. de Ben.... - P. Amiti. - Verso: Fabritius Inglurimus. Regest: Ogris, Der Archivalienaustausch, str. 25, št. 7. 110________________________________________Iz arhivskih fondov in zbirk___________________ARHIVI 31 (2008), št. 1 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 RODERICVS Portuensis,17 Oliverius Sabinensis episcopi,18 Jeronimus titilli sancii Crisogoni,19 Dominicus tituli sancii démentis,20 Antoniotus tituli sancte Anastasie21 presbyteri, Raphael sancii Georgii ad velum aureum22 et Franciscus sancii Eustachii23 diaconi miseratione divina sacrosancte Romane ecclesie caredinales, universis et singulis christifidelibus présentes litteras inspecturis, salutem in domino sempiternam. Quanto fréquentais fidelium mentes ad opera devotionis inducimus, tanto salubrius animarum suarum saluti providemus. Cupientes igitur, ut caperla beate Marie an der Golitz Aquilegiensis diocesis ad quam sicut accepimus, dilecti nobis in Christo Martinus preposite, Leonhardus Stiffer et Johannes Snebeis laici diete diocesis singularem gerunt devotionem congruis frequentetur honoribus et a christifidelibus iugiter veneretur nec non libris, calicibus, luminaribus, ornamentis ecclesiasticis ac rebus aliis pro divino cultu neccessariis (!) decenter muniatur dictaque caperla in suis structuris et édifiais debite reparetur, conservetur et manuteneatur ac christifideles ipsi eo libentius ad dietam capellam causa devotionis confluant et ad munitionem, reparationem, conservationem et manutentionem huiusmodi manus promptius porrigant adiutrices, quo ex hoc ibidem dono celestis gracie uberius conspexerint se refectos predictorum laicorum nobis super hoc humiliter supplicantium peticionibus inclinati, nos cardinales prefati videlicet nostrani de omnipotentis Dei misericordia ac beatorum Petti et Pauli apostolorum, eius auctoritate confisi omnibus et singulis christifidelibus predictis utriusque sexus vere penitentibus et confessis, qui dietam capellam in ferie sexte post inventionem sancte Crucis ac ferie tercie pen[te]costes et predictorum sanctorum Petti et Pauli apostolorum ac nativitatis sancte Marie virginis et ipsius capelle dedicationis festivitatum diebus a primis vesperis usque ad secundas vesperas inclusive devote visitaverint annuatim et ad premissa manus porrexerint adiutrices pro singulis diebus festivitatum predictis, quibus id fecerint, centum dies de iniunctis eis penitenciis misericorditer in domino relaxamus presentibus perpetuis futuris temporibus duraturis. In quorum omnium et singulorum premissorum fidem 17 Rodericus de Lanzol-Borja, nečak papeža Kalista 111. (1455-1458), zakristan v Valenciji in od 1458 valencijski nadškof. Njegov stric papež ga je na prvem konzistoriju (17. septembra 1456) imenoval za kardinala diakona sv. Nikolaja v Tullianu. Papež Sikst IV. ga je 30. avgusta 1471 povišal v kardinala škofa v Albanu, 24. julija 1476 pa v kardinala škofa portuenškega in sv. Rufina. Kardinali so ga na konklavu 11. avgusta 1492 izvolili za papeža Aleksandra VI.; umrl je 18. avgusta 1503 (Hierarcbia Cattolica II, str. 12, 21, 59, 60, 67, 261). 18 Oliverius Carafa (f 20. januar 1511), od konca leta 1458 neapeljski nadškof. Papež Pavel II. ga je na prvem konzistoriju 18. septembra 1467 imenoval za kardinala duhovnika sv. Petra in Marcelina, 5. septembra 1470 pa za kardinala duhovnika sv. Kvzebija. Njegov naslednik Sikst IV. ga je 24. julija 1476 povišal v kardinala škofa v Albanu, 31. januarja 1483 pa v kardinala škofa sabinskega. Papež Pij III. (1503) naj bi ga 29. novembra 1503 imenoval za kardinala škofa ostijskega in velletrenskega, čeprav je umrl že 18. oktobra 1503. Bolj verjetno je, da je imenovanje podpisal njegov naslednik Julij II. (Hierarcbia Cattolica III, str. 3, 14, 59, 61-63,200). 19 Hieronymus Bassus de Ruvere (f 1. september 1507), od 1472 albinganenški in od oktobra 1476 recanatski škof, nečak papeža Siksta IV., ki ga je na četrtem konzistoriju (10. decembra 1477) imenoval za kardinala duhovnika sv. Balbine, 17. septembra 1479 pa za kardinala duhovnika sv. Krizogoma. Papež Aleksander VI. ga je 31. avgusta 1492 povišal v kardinala škofa prenestinskega. Tudi njega naj bi papež Pij lil. imenoval za kardinala škofa sabinskega, čeprav je umrl že 18. oktobra 1503. (Hierarcbia Catbolica II., str. 18, 59, 61, 62, 84, 220; Hierarcbia Catbolica lil, str. 3). 20 Dominicus de Ruvere (f 22. april 1501), subdiakon, komornik in nečak papeža Siksta IV., od 11. februarja 1479 nadškof v Tarentaiseu v Pranciji. Papež Sikst IV. ga je na petem konzistoriju (10. februarja 1478) imenoval za kardinala duhovnika sv. V'itala, 13. avgusta 1479 pa za kardinala duhovnika sv. Klementa {Hierarcbia Catbolica II, str. 18, 62, 65, 245). 21 Antoniottus Pallavicini (f 10. september 1507), od 15. junija 1484 ventimiglijski in od 27. januarja 1486 orenški škof. Papež Inocenc Vili. (1484—1492) ga je na konzistoriju 9. marca 1489 imenoval za kardinala duhovnika sv. Anastazije. Marca 1489 naj bi napredoval v kardinala duhovnika sv. Prahsede, 10. aprila 1503 v kardinala škofa tuskulskega, 22. decembra 1503 pa v kardinala škofa prenestinskega. Prvega julija 1504 naj bi bil imenovan tudi za kardinala duhovnika sv. Štefana na gori Coelio (Hierarcbia Catbolica II, str. 21, 60, 61, 64, 65, 99; Hierarcbia Catbolica lil, str. 4). 22 Raphael (Sansonus) Riario (f 9. julij 1521), apostolski protonotar in nečak papeža Siksta IV., ki ga je na četrtem konzistoriju (10. decembra 1477) imenoval za kardinala diakona sv. Jurija ad velum aureum. Maja 1480 naj bi bil imenovan za kardinala duhovnika sv. Lovrenca v Damasku. 29. novembra 1503 je bil povišan v kardinala škofa v Albanu, 3. avgusta 1507 v kardinala škofa sabinskega, 22. septembra 1508 v kardinala škofa portuenškega, 20. januarja 1511 pa v kardinala škofa ostijskega. Do 22. junija 1517 je opravljal tudi službo vicekanclerja papeške države. Med septembrom 1498 in septembrom 1506 je bil administrator škofije Viterbo, od julija 1508 do novembra 1511 administrator škofije Arezzo, od decembra 1511 do 9. aprila 1516 administrator škofije Savona in od septembra 1518 administrator nadškofije Pisa (Hierarcbia Catbolica II, str. 18, 55, 56, 66, 269; Hierarcbia Catbolica lil, ste. 3, 58, 64, 116, 274, 291, 335). 23 p'ranciscus Todeschini-Piccolomini, apostolski protonotar, od 6. februarja 1460 do 1503 administrator nadškofije Siena. Kot svojega nečaka ga je papež Pij II. na prvem konzistoriju (5. marca 1460) imenoval za kardinala diakona sv. livstahija. Na konklavu 22. septembra 1503 je bil izvoljen za papeža Pija III., a je že po slabem mesecu, tj. 18. oktobra, umrl (Hierarcbia Catbolica II, ste. 235; Hierarcbia Catbolica III, str. 16, 33, 297). ARHIVI 31 (2008), št. 1____________________Iz arhivskih fondov in zbirk________________________________________111 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 et testimonium litteras nostras huiusmodi fieri nostroque solitorum sigillorum iussimus et fecimus appenssione communiri. Datum Rome in domibus nostris sub anno a nativitate domini millesimo quadringentesimo nonagesimo secundo, die vero decima octava mensis aprilis, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri domini Innocentii divina providencia pape octavi anno octavo. Sedem podolgovatih visečih voščenih pečatov rdeče barve kardinalov Roderika, Oliverja, Hieronima, Dominika, Antona, Rafaela in Frančiška v železnih škatlicah, pritrjenih z rdečo pleteno vrvico, odpadlo. 112________________________________________Iz arhivskih fondov in zbirk___________________ARHIVI 31 (2008), št. 1 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 8.1498 maj 15., Čedad Frančišek Malonus, generalni vikar oglejskega patriarha Dominika Grimanija, potrjuje opatu Janezu Gruberju in podklošterskemu samostanu (Arnoldstein) vse njegove privilegije in inkoporacije cerkva v Gorjah (Göriach), Smohorju (Hermagor) in Sv. Juriju (pred Pliberkom) v Ziljski dolini (St. Georgen (vor dem Bleiberg) im Gailtal) ter oprošča samostan tudi juris diküje arhidiakona "usque ad revocationem sediš patriarchalis". Orig. perg., 40,8 x 22,7 cm. Stara signatura: SI ARS, AS 1063, št. 940, nova signatura: A KLA, AUR. Dorzalna notica: Autoritas abbatis privikndi ecclesias hic ad Arnoldstain pertinentes. - Privilegia a patriarcha propterparochiam s. Hermachorae, sed non valida, ut caetera <&.... - Das auch keim ert^priester in kein %u uns(erm) closter gehörigen pfarr %u visitiren. - Johannes Grueber abbas. - Datacija (dan, mesec in kraj z navadnim svinčnikom): 1498 15/5 Čedad. - XXXVII. - XXXVII (!) - Signatare (z rdečim svinčnikom): 5. - N° 11. - E. - Desno pod pliko: Bertrandus Bjindulus Vtinensis cancellarius ad mandato. Regest: Ogris, Der Archivalienaustausch, str. 25-26, št. 8. FRANCISCUS Malonus iuris doctor, canonicus Raventatensis, reverendissimi in Christo patris et domini domini Dominici Grimani miseratione divina sacrosancte Romanç ecclesie; tituli sancii Nicolai inter imagines presbiteri cardinalis et patriarchç Aquileiensis dignissimi, in spiritualibus et temporalibus vicarius generalis, reverendissimi patri domino Joanni Gruober abbati ac conventui monasterii sancti Georgii in Arnoltstain ordinis sancti Benedicti nostrç Aquileiensis diocesis, salutem in domino sempiternam. Cum a nobis petitur, quod iustum est et honestum tam vigor equitatis quam ordo exigit rationis, ut per solicitudinem officii nostri ad debitum perducatur effectum. Eapropter vestris iustis postulationibus grato concurrentes assensu, omnes et singulas beatç Mariç in Goriach, sancti Hermacorç et sancti Georgii in monte vallis Gill ecclesias, necnon libertates ac quarumcunque parrochialium ecclesiarum aliarum incorporationes, gratias, immunitates a quibuscumque patriarchis Aquileiensibus aut aliis quibuscumque privilegia sub indulgentias vobis ac dicto monasterio hactenus factas et concessas quarumcunque literarum vigore, quorum tenores hie pro sufficienter expressis habere volumus ac si de verbo ad verbum insertç forent, nec non libertates et exemptiones exactionum a regibus et principibus ac aliis christifidelibus rationabiliter vobis et prçfato monasterio indultas sicut eas pacifice obtinetis vobis et per nos eidem monasterio auctoritate ordinaria confirmamus et approbamus. Et insuper, ut a nobis uberiorem gratiam reportasse noscatis, vos abbatem conventum monasteriumque prçdictarum et ecclesiarum incorporatarum huiusmodi rectores ab omni visitatione, punitione, correctione, prçpositione et iurisdictione archidiaconorum (citra tarnen prçiudicium suffraganei seu vicarii generalis pro tempore in patria et diocesi existentium et visitare volentium ac alia ordinaria exercere), ex nunc usque ad revocationem sedis patriarchalis absolvimus, eximimus et liberamus. Dictarum ecclesiarum rectores correctionem visitationem et punitionem tibi abbati plenarie commitentes, constitutionibus provincialibus et sinodalibus, statutis, consuetudinibus ac mandato et auctoritate seu concessione quacumque forsitan in contrarium facientibus non obstantibus quibuscunque. Mandantes propterea universis et singulis dominis archidiaconis, plebanis, viceplebanis, vicariis quoque perpetuis, capellanis, cçterisque presbyteris et clericis ecclesiarum rectoribus per civitatem et diocesim Aquileiensem ubivis residentibus cuiuscunque status, gradus, dignitatis et conditionis existant, quatenus has literas nostras et omnia et singula in eis contenta fideliter et accurate servare eisque ingenue parere debeant, quemadmodum subditorum et inferiorum ratio erga superiorum decreta fieri postulat et requirit, nihilque contra eas aut in illis inserta facere vel temptare quovis modo présumant. Alioquin contra inobedientes et in contrarium forsan attentantes censuris ecclesiasticis et aliis opportunis iusticiç armis procedemus. In quorum fidem et testimonium has patentes literas scribi fecimus et prelibati reverendissimi domini domini patriarche rotundi sigilli appensione iussimus communire. Datum in Ciuitate Austriç, die quintadecima mensis mail, millesimo quadringentesimo nonagesimo octavo, indictione prima. Okrogel viseči pečat oglejskega patriarha Dominika Grimanija v rdečem vosku, premera 3,4 cm, v leseni škatlici, premera 4,8 cm, pritrjen z rdečo pleteno vrvico. Na pečatnem polju je ščit z Grimanijevim grbom, iz njega se dviga križ, nad njim pa je galero, iz katerega pada na vsako stran ščita po 15 cofkov. Okoli pečata je napis: DOMINICI GEMANO CAR(dinalis) ETPATR(iar)HE AQVIEE(iensis). ARHIVI 31 (2008), št. 1____________________Iz arhivskih fondov in zbirk________________________________________113 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 9.1506 januar 28., s. 1. Oglejski generalni vikar Marcus de Mapheis podeljuje opatu Juriju Magensbergu, samostanu sv. Jurija v Podkloštru (Arnoldstein) in inkorporiranitn župnijam v Gorjah (Göriach), Smohotju (Hermagor) in Sv. Juriju (pred Pliberkom) v Ziljski dolini (St. Georgen (vor dem Bleiberg) im Gailtal) privilegij, da so izvzeti i^jurisdikaje arhidiakona in podrejeni opatu. Orig. perg., 42,7 x 24,8 cm. Stara signatura: SI ARS, AS 1063, št. 1038, nova signatura: A KLA, AUR. Dorzalna notica: Privilegium Agkier Georgio abbati quoad iura s. Hermachorae, in Göriach, s. Georgii ac incorporatarum eccksiarum, concessum 1506. - Pro sic Georgio Mägschperger. - Signature: XXXVIII. - N". 12. - (z rdečim svinčnikom): 6. - (z navadnim svinčnikom): M. - Desno na pliki: GabrielLucacellus notarius ad mandato. Regest: Ogris, Der Archivalienaustausch, str. 26, št. 9. 114_______________________________________Iz arhivskih fondov in zbirk___________________ARHIVI 31 (2008), št. 1 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 MARCVS de Mapheis artium et decretorum doctor, canonicus Cenetensis, reverendissimi in Christo patris et domini domini Dominici Grimani, miseratione divina sacrosanctç Romanç ecclesie; titilli sancti Marci presbyteri cardinalis et patriarchae Aquileiensis dignissimi in spiritualibus et temporaUbus vicarius generalis. Reverendi patri domino Georgio Magensperger, abbati ac conventui monasterii sancti Georgii in Arnoltstain ordinis sancti Benedicti nostrç Aquileiensis diocesis, salutem in domino sempiternam. Cum a nobis petitur, quod iustum est et honestum tam vigore est gratis, que ordo exigit rationis, ut per soUcitudinem oficii nostri ad debitum educatur effectum. Eapropter vestris iustis postulationibus grato conttenentes assensu, omnes et singulos beatç Mariç in Goriach, sancti Hermacore et sancti Georgii in monte vallis Gillç ecclesias, necnon libertates ac quarumcunque parrochialium ecclesiarum aliarum incorporationes, gratias immunitates, a quibuscunque patriarchis Aquileiensibus aut aliis quibuscunque privilegia sub indulgentias vobis ecclesiastico monasterio hactenus factas et concessas quarumcunque literarum vigore, quorum tenores hie pro sufficienter expressis habere volumus ac si de verbo ad verbum inserte forent, nec non libertates et exemtiones exactionum a regibus et principibus et aliis christifidelibus rationabiliter nobis et prefato monasterio indultas, sicut eas pacifice obtinetis vobis et per nos eidem monasterio auctoritate ordinaria confirmamus et approbamus et insuper ut a nobis uberiorem gratiam reportasse noscatis, vos abbatem, conventum, monasteriumque prçdictos et ecclesiarum incorporatarum huiusmodi rectores ab omni visitatione, punitione, correctione, impositione et iurisdictione archidiaconorum (citta tarnen preindi suffraganei sive vicarii generalis pro tempore in patria et diocesi existentium et visitare volentium ac alia ordinaria exercere) ex nunc et usque ad revocationem sedis patriarchalis absolvimus, eximimus et liberamus, dictarum ecclesiarum rectorum correctionem, visitationem et punitionem tibi abbati plenarie comittentes constitutionibus provincialibus et sinodahbus, statutis, consuetudinibus ac mandato et auctoritate seu concessione quacunque forsitan in contrarium facientibus non obstantibus quibuscunque, mandantes propterea universis et singulis dominis archidiaconis, plebanis, viceplebanis, vicariis que perpetuis, capellanis, ceterisque presbyteris ecclesiis, cetera clericis ecclesiarum rectoribus per civitatem et diocesim Aquileiensem ubivis residentibus, cuiuscunque status, gradus, dignitatis et conditionis existant. Quatenus has nostras literas et omnia et singula in eis contenta fideliter et accurate servare eisque ingenue parere debeant, quemadmodum subditorum et inferiorum ratio erga superiorum decreta fieri postulat et requirit, nihilque contra eas aut in illis inserta facere vel temptare quovis modo présumant. Alioquin contra inobedientes et in contrarium forsan attentantes censuris ecclesiasticis et aliis opportunis iusticiç armis procedemus. In quorum fidem et testimonium has patentes literas scribi fecimus et prelibati reverendissimi domini domini cardinalis et patriarche rotundi sigilli appensione iussimus communire. Datum Utini, die vigesimaoctava ianuarii millesimo quingentesimo sexto, indictione nona, pontificatus sanctissimi in Christo patris domini nostri domini Julii divina providentia pape IL anno tertio. Okrogel viseči pečat oglejskega generalnega vikarja Marka de Mapheisa iz rdečega voska, premera 4 cm, v leseni skodelici, premera 5 cm, pritrjen z rdečo pleteno vrvico. Okoli pečata je napis: ... AQV(ikiensis) ... (poškodovan). ARHIVI 31 (2008), št. 1____________________Iz arhivskih fondov in zbirk________________________________________115 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 10.1506 marec 19., Dunajsko Novo mesto Maksimilijan I.,24 rimski, ogrski, dalmatinski in hrvaški kralj, avstrijski nadvojvoda, burgundski in brabantski vojvoda ter palatins ki grof, podeljuje Janezu Gewmanu, komendatotju reda sv. Jurija v Trautmansdorfu, v dosmrtni ulitek grad Priessnegk. Po njegovi smrti bo grad ^ vsemipritiklinamipripadel redu sv. Jurija. Orig. perg., 43, 3 x 29,5 cm. Stara signatura: SI ARS, AS 1063, št. 1041, nova signatura: A KLA, AUR. Dorzalna notica: Her Geyman cometheur I versch...gj vmb Prisnegk - Kxtuflrief. - (z navadnim svinčnikom): Itn III vor^entnine pey 22 .... - Mlajša datacija: 1506. - (z rdečim svinčnikom): 19. tnär%. - (z modrim svinčnikom): 1506. - Signature: N°. 17. - N°. 102. - Uns N 287/257 C. - A. - f. - (z rdečim svinčnikom): N. 13. — (z rdečim svinčnikom): M°. 6. — (na papirju, prilepljenem na pergament): 26. — (prečrtana): N". 804. - Desno na pliki: Comissio domini regis propria. - Verso: Blasy Holtet. - Registrata S. Bruefer. Regest: Ogris, Der Archivalienaustausch, str. 26, št. 10. Wir Maximilian von gots gnaden Römischer kunig, zu allenn tzeiten merer des reichs, zu Hungeren, Dalmatien, Croatien etc. kunig, ertzhertzog zu Osterreich, hertzog zu Burgundi, zu Brabannt vnd phaltzgraue etc. Bekennen als weylennd vnnser lieber herr vnd vatter der Römisch kayser löblicher gedechtnus, vnnser sloss Priesnegk mit aller zuegehörung, vnnserem getrewen lieben Cristoffen Flaschperger leybgedingssweyse zuegestellt hat vnd wir aber dem ersamen vnnserem heben andechtigen Johannsen Gewman comenthewr sannd Georgen ordens zu Trautmanstorff sollich leibgeding auf sein Maksimilijan L, rimsko-nemški kralj, cesar in nadvojvoda (1493-1519). 116________________________________________Iz arhivskih fondov in zbirk___________________ARHIVI 31 (2008), št. 1 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 vndertenigs ersuechen vnd sonnderen gnaden wegen von bemeltem Flaschperger mit zway hundert guldem reinisch abzulösen vergunt vnd erlawbt, das wir demnach dem gedachten comentheur das berürt sloss Priesnegk mit allen nutzen, rennten, Zinsen, diennsten, obrigkaiten, herligkaiten, gerechtigkaiten vnd zuegehorungen nichts dauon ausgenomen, wie dann obbemelter Flaschperger sollichs alles bisherer leybgedingweis innegehabt vnd geprawcht gnedigklich zuegestellt vnd gegeben haben zuestellen vnd geben im auch sollichs alles wyssenntlich mit dem brief. Also das er das alles nun hinfüran sein lebenlanng vnuerkait, pewlich vnd wesenlich innhaben, gebrawchen, nutzen vnd nyessen soll vnd mag vnnd vnns ob wir aber nit weren dem durchleuchtigen fursten, herrn Phillipsen, kunigen zu Castilien, Leon vnd Granaten, ertzhertzogen zu Osterreich, printzen zu Arragonien vnd hertzogen zu Burgundi, vnnserem lieben sun vnd ob der auch nit werr, darnach vnnseren nechsten erben mit dem gesloss mall all weg getrew gehorsam vnd gewerttig, vnns vnd die vnnseren, die wir dartzw schaffen, darein vnd daraus vnd darinn enthallten lassen, zu allen vnnseren notdurfften, als offt des begert würdet, wider wenigklich nyemands ausgenomen, doch auf vnnsern cossten vnd an seinen mercklichen schaden. Er soll auch daraus dhainen kryeg noch angriff an vnnser sonnder wissen vnd willen yeden noch treiben noch sych damit gegen vnnsern veindten befriden, sonnder sich als vnnser lanndman mit sollichem sloss gegen vnns als seinem lanndsfursten alltzeit vnd im weg hallten vnd ertzaigen als annder vnnser lanndtlewt des gegen vnns schuldig vnd phlichtig sein, in massen er sich des gegen vnns verschriben hat vnnd wann bemelter vnnser comenthewr Johanns Geyman nymer vnd mit todt vorganngen sein wurdet, so soll alsdann das gedacht sloss Priesnegk mit aller seiner zuegehorung wie es dann derselb comethewr (!) an sich bracht vnd innegehabt halt, nyemands annderem dann allain sannd Georgen orden weylennd egemelts vnnsers lieben herren vnd vatters vnd vnnser stifftung zuesteen vnd volgen, des wir vnns dann hiemit genugsamlich verschriben haben, doch behallten wir vnns hierinn beuor vnnser zimblich fürstlich obrigkaiten alles vngeuerlich. Mit vrkundt dits briefs, besigelt mit vnnserm kunigklichen anhangnndem insigel. Geben zu der Newnstat an dem newntzehennden tag des monats marty nach Cristi geburdt tausent fünffhundert vnd im sechsten, vnnserer reiche des Römischen im ainsundzwaintzigisten vnd des Hungrischen im sechzehennden jaren. Per regem pro se. Viseči voščeni pečat kralja Maksimilijana L, pritrjen s pergamentnim trakom, odpadel. win Tfv** "Y ir ARHIVI 31 (2008), št. 1____________________Iz arhivskih fondov in zbirk________________________________________117 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 11.1511 oktober 2., Lienz Maksimilijan L, rimski, nemški, ogrski, dalmatinski in hrvaški kralj, avstrijski nadvojvoda, burgundski in brabantski vojvoda ter palatinski grof, podeljuje vas Sanntificat na Furlanskem \ vsemi njenimi pritiklinami, ki jo je v vojni ^ Benečani ponovno osvojil, v popolno last cerkvi v Millstattu. Orig. perg., 41,5 x 24,3 cm. Stara signatura: SI ARS, AS 1063, št. 1103, nova signatura: A KLA, AUR. Dorzalna notica: S ancgtyjjygat neme kay. gaab. - Newe kay. gaab. - Santforat. - Datacija: 1511. - mlajša (z navadnim svinčnikom): 2. S1"'. — (z navadnim svinčnikom): 1511. — Signature: N°. 117. — Mus N 287/257 C. - B. - (z rdečim svinčnikom): 134. - N°. 7. - (na papirju, prilepljenem na pergament): 17. - (prečrtane): N°. 6. - 10. - N°. 859. - N°. 1067. - Desno na pliki: Comissio domini imperatorispropria. -Serntein. - Wutsch registrata. - Desno pod pliko: Virich von Schellenberg dux. Regest: Ogris, Der Archivalienaustausch, str. 26, št. 11. Wir Maximilian von gots genaden erwellter Römischer kayser, zu allenn tzeiten merer des reichs, in Germanien, zu Hungern, Dallmacien, Croatien etc kunig, ertzhertzog zu Osterreich, hertzog zu Burgundi, zu Brabannd vnd phalentzgraue etc. Bekennen offenntlich mit disem briefe vnd thun kund aller maingclich, alls vnnser veind die Venediger von irer vngehorsamb vnd Verachtung wegen in vnnser vnd des heilligen reichs acht vnd aber acht denuctiert sein vnd wir yetzo in solher vecht daz dorff genannt Sanntificat in Friaull gelegen, so vormals dem löblichen gotzhaus zu Mullstat zugehört vnd die graffen von Barzilli bisher ingehabt widerumb erobert. Daz wir demnach demselben gotzhaus zu Mulstat aus besonndern gnadn daz vorgemellt dorff Sanntifficat mit sambt aller zugehorung vnd seiner gerechtigkait als confistiert vnd verfallen guet genedigc[li]ch25 geben vnd zugestellt haben. Geben vnd stellen innen auch daz wissennüich vnd in crafft ditz brieffs, also daz sy dasselb dorf Sanntificat mit aller gerechtigkayt, zynns, rennten vnd gullten emtziehen, innhaben, nutzen vnd messen vnd damit in albeg nach irm willen vnd gefallen als annderm irm aigen gut, hanndln vnd thun sollen vnd mögen fon aller manigclich vnuerhindert vnd gebietten darauf allen vnd yetlichen prelaten, grauen, freyen, herrn, rittern, knechten, haubtleuten, vitzthumben, vogten, phlegern, Verwesern, ambtleuten, burgermaistern, lanndrichtern, richtern, burgern vnd gemainden vnd sonnst allen vnnsern haubtleuten vnd dienstleuten zu ross vnd zu fuess vnd anndern vnnsern vnderfhanen vnd getreuen ernnstlich vnd wellen, daz sy das gemellt gotzhaus an diser vnnser kayserlichen gab vnnd Zustellung des genannten dorfs nit irren noch verhindern, sonnder sy des gerueblich gebrauchen gemessen vnd dabey beleiben lassen vnd hiewider nit thun noch daz yemannds zuthun gestatten in dhain weisse. Daz mainen wir ernnstlich mit vrkund ditz briefs. Geben zu Luentz am anndern tag des monats octobris nach Crist gepurd tausend funffhundert vnd im aindleften, vnnserer reiche des Römischen im sechsundtzwaintzigisten vnd des Hungerischen im zwayundtzwaintzigisten jaren. Per regem pro se. Na pergamentnem traku okrogli pečat rimskega cesarja Maksimilijana I. v rdečem vosku, premera 6,2 cm, v voščeni skodelici iz naravnega voska, premera 9,8 cm. Na sredini pečatnega polja je ščit z grbom cesarstva (orel), nad njim krona, ki jo držita dva angela ščitonosca. Okrog njega je razporejenih pet ščitov z grbi Avstrije, Štajerske, Kranjske, Burgundije in Brabanta s kronami nad njimi. Okoli pečata je napis: [Sigillum MJAXIMILßani) ROMAN(orum) ET HVNG(arie) REGIS ARCHIDVC(is) AVST(rie) DVC(is) BVRG(vndie)] BRA(bantie) COM(itis) TALA(tinus) (poškodovan). Luknja v pergamentu. 118________________________________________Iz arhivskih fondov in zbirk___________________ARHIVI 31 (2008), št. 1 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 12.1511 oktober 3., Lienz Maksimilijan L, rimski, nemški, ogrski, dalmatinski in hrvaški kralj, avstrijski nadvojvoda, burgundski in brabantski vojvoda terpalatinskigrof, podeljuje redu sv. Jurija v last svojgrad hanndskronpri Beljaku (Villach) ^ vsemipritiklinami in oblastmi. Orig. perg., 42,5 x 16,3 cm. Stara signatura: SI ARS, AS 1063, št. 1104, nova signatura: A KLA, AUR. Dorzalna notica: Per lumndschran. - Gabbrief. - Datacija: 1511. — (z rdečim svinčnikom): 3. 8kr. -Signature: N°. 119. - H. - N. 106/840 - (z rdečim svinčnikom na papirju, prilepljenem na pergament): N". 9. - (na pliki): 9. - (prečrtane): N°. 11. - 64. - N". 807. - N". 572. - (na papirju, prilepljenem na pergament): 15. - Desno na pliki: Registrata /Hinttiug/. - Desno pod pliko: Serntein. Regest: Ogris, Der Archivalienaustausch, str. 26, št. 12. ARHIVI 31 (2008), št. 1____________________Iz arhivskih fondov in zbirk________________________________________119 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 Wir Maximilian von gots gnaden erweiter Römischer kayser, zu allenn tzeitten merer des reichs, in Germanien, zu Hungern, Dalmatien, Croatien etc. kunig, ertzhertzog zu Osterreich, hertzog zu Burgundi, zu Brabannt vnd phaltzgraue etc. Bekennen offennlich mit disem brief für vnns vnd vnnser erben vnd nachkomen vnd thun kund allermenigklich, daz wir aus sonnder naigung vnd guetten willen so wir zu der loblichen stifftung sannd Jörgen ordens tragen vnd damit der auch gemeiner cristennhait zu gut in ausnemen khomen vnnser sloss Lanndscron bey Villach in vnnserm ertzhertzogthumb Kärnndten gelegen mit aller seiner zugehorung vnd oberkait nichts ausgenomen noch hindan gesetzt, demselben sannd Jörgen orden für frey eygen ewigklichen zugestellt vnd gegeben haben zu ainer behuettung der klaynat gedacht sannd Jörgen orden, eygnen zustellen vnd geben daz hiemit wissenntlich in crafft ditz briefs. Also daz solh obberürt sloss mit aller seiner zu vnd eingehorung mitsambt der oberkait im hinfur ewigklichen desselben sannd Jörgen orden sein vnd derselb orden damit als mit anndern iren eigen guetern, hanndlen thun vnd lassen von aller menigklich vnuerhindert. Vnd gebieten darauff allen vnnsern fürsten, geistlichen vnd weltlichen prelaten, grauen, freyen, herren, rittern vnd knechtn, vitzthumben, vogten, phlegern, Verwesern, ambtleutten, schulthaisen, burgermaistern, richtern, raten, gemeinden vnd sonnst allen vnnsern vnnderthanen vnd getrewen in was würden stats oder wesenns die sein ernnstlich mit disem brief vnd wellen, daz sy dem gedachten sannd Jörgen orden im hinfur ewigklichen bey demselben slosse berueblich beleiben lassen, sy dawider nicht dringen noch beswarn, noch des yemannds zuthun gestattn in dhain weg daran thut ir vnnser ernnstliche maynunng. Geben in vnnser statt Luentz am dritten tag octobris anno domini etc. fünfftzehenhundert vnd im ainlfften, vnnser reiche des Römischen im sechsvndtzwaintzigisten vnd des Hungrischen im zwaivndtzwaintzigisten jaren. Per regem pro se. Okrogel viseči pečat cesarja Maksimilijana I. v rdečem vosku, premera 6,2 cm, v voščeni skodelici iz naravnega voska, premera 10,7 cm, pritrjen s pergamentnim trakom. Na sredini pečatnega polja je ščit z grbom cesarstva (orel), nad njim stoji krona, ki jo držita dva angela ščitonosca. Okrog njega je razporejenih pet ščitov z grbi Avstrije, Štajerske, Kranjske, Burgundije in Brabanta s kronami nad njimi (poškodovan). ...* L2 120________________________________________Iz arhivskih fondov in zbirk___________________ARHIVI 31 (2008), št. 1 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 13.1514 november 21., s. 1. Maksimilijan L, rimski, nemški, ogrski, dalmatinski in hrvaški kralj, avstrijski nadvojvoda, burgundski in brabantski vojvoda terpalatins ki grof, podeljuje Janezu Gewmanu, svojemu svetniku in upravitelju urada velikega mojstra sv. Jurija v Millstattu, hišo v mestu St. Vid na Koroškem (St. Veit), kjer žjvijane^ Krstnik. Orig. perg., 36,6 x 21 cm. Stara signatura: SI ARS, AS 1063, št. 1129, nova signatura: A KLA, AUR. Dorzalna notica: Vmb das haws %u Sand Veit. - Gabbrief. - Datacija: 1514. - (z rdečini svinčnikom): 21 91'": - Signature: N°. 139. - C. - M. - Mas. No. 287/257 3. - (z rdečim svinčnikom): N°. 13. -(prečrtane): N° 978. — N. 1439. - (z rdečim svinčnikom): 117. - N°. 11.— 15. — Desno na pliki: Comissio cesaree maiestatis motu propria. - S erntein. - Registrata /M. Puehler/. Regest: Ogris, Der Archivalienaustausch, str. 26, št. 13. Wir Maximilian von gotts gnaden erwellter Römischer kayser, zu allenn Zeiten merrer dess reichs, in Germanien, zu Hunger, Dallmacien, Croacien etc. kunig, ertzherzog zu Osterreich, herzog zu Burgundi, zu Brabanndt vnnd phallennzgraue etc. Bekennen für vnns vnnd vnnser erben, das wir dem erwirdigen, vnnserm lieben andechtigen Johannsen Gewman, vnnserm rat vnnd verwallter dess hochmaister ambts sanndt Jörgen ordenns zu Mülstatt, von desselben ordenns wegen, vnnser behausung in der statt zu Sanndt Veit in Kernndten gelegen, darinn yezo vnnser vberrewter Wabtista wondt vnnd innhat für frey aigen gegeben vnnd zuegestellt haben, geben vnnd zuestellen, ime auch solhs hiemit in krafft diz brieffs, allso das bemelter Gewman, als verwallter des hochmaister ambts sanndt Jörgen orden, solh behawsung ynnemen behauten vnnd damit hanndln vnnd thun soll vnnd mag, als mit anndern bestimpts orden, frey aigen güetern, von vnns vnnd allermeniglich daran vnuerhindert an geuerde, mit vrkundt diz brieffs. Geben in vnnser statt Ynnsprugg am ainvnndzwainzigisten tag des monets nouembris anno den fünffzehenhundert vnnd im vierzehenden, vnnser reiche dess Römischen im newnvnndzwainzigisten vnnd des Hungerischen im fünffundzwainzigisten jaren. Per regem pro se. Viseči voščeni pečat cesarja Maksimilijana L, pritrjen s pergamentnim trakom, odpadel. C * 9wti ARHIVI 31 (2008), št. 1____________________Iz arhivskih fondov in zbirk________________________________________121 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 14.1524 januar 10., Nürnberg Ferdinand L,26 španski princ in infant, avstrijski nadvojvoda, burgundski, štajerski, koroški in kranjski vojvoda, podeljuje Župnijo v Bol^anu (Bo^en) po odpovedi ^upnika U/rika Lehendorfferia v posest dr. Wolfgangu Prantneiju, koadjutoiju dvornega mojstra v Millstattu. Orig. perg., 39,9 x 26,3 cm. Stara signatura: SI ARS, AS 1063, št. 1220, nova signatura: A KLA, AUR. Dorzalna notica: Presentati!)pfarr Botati. - luspatronatus. - Mlajša datacija: 1524 10. januar. - Signature: N". 193- (z rdečim svinčnikom): 9. - 17. - (prečrtani): N. 883. - N". 1148. - (na papirju, prilepljenem na pergament): 2. - Desno na pliki: Ad mandatum serenissimi dominiprinüpis archiduüsproprium. - Pulianus Tergest. - Verso: Registrata Singkmosen. Regest: Ogris, Der Archivalienaustausch, str. 26, št. 14. Ferdinandus dei gratia princeps et infans Hispaniarum, archidux Austrie, dux Burgundie etc. Stirie, Carinthie, Carniole etc. imperialis locumtenens generalis etc. recognoscimus et tenore presentami profitemur. Cum sicut accepimus devotus nobis dilectus Udlaricus (!) Lehendorffer, rector parrochialis ecclesie in oppido Bulsani nostri comitatus Tirolis Tridentine diocesis eandem parrochialem ecclesiam nostri iuris patronatus existentem ex certis causis dimittere et resignare intendat, reservatis sibi omnibus et singulis illius fructibus, redditibus, proventibus, iuribus, obventionibus et emolumentis a se quoad vixerit loco pensionis annue integre lenandis et percipiendis ac plena et omnioda eius administratione per eum similiter ad eius vitam gerenda et exercenda, quemadmodum ea hactenus percipere ac gerere et exercere consuevit. Quod nos cupientes de eadem ecclesia persone digne nobis quoque grate et accepte provisum iri, consyderantes quoque doctrinam et alia laudabilia probitatis et virtutum merita honorabilis nobis dilecti doctoris Wolfgangi Prantner, cesaree et catholice maiestatis domini et fratris nostri colendissimi consiliarii magnique magistri ordinis divi Georgii coadiutoris duximus iccirco in resignationem supradictam, necnon in reservationem omni et singulorum fructuum, reddituum, proventuum, iurium et obventionum ac plene administrationis supradicte parrochialis ecclesie prefato Udalrico resignanti per sedem apostolicam concedendam. Quodque ex eadem resignatione ipsa ecclesia dieto Wolfgango Prantner per eum duntaxat, quoad vixerit, simul tum prefato ordine sancii Georgii, quem professus existit, edam postquam coadiutorie supramemorate effectum sortitus et magni magistratus illius possessionem adeptus fuerit, etiam unacum aliis per eum pro tempore obtenus benefitiis ecclesiasticis retinenda apostolica auctoritate commendetur seu alias conferatur tenore presentami et vigore dicti iuris patronatus nostri expresse consentiendum, ipsumque Wolfgangum Prantner ad hunc effectum ex nunc prout ex tune et econverso ad eandem ecclesiam sanctissimo domino nostro aut ordinario loci, ad quem illius institutio pertinet presentandum prout consentimus, presentamus et eundem doctorem Wolfgangum pro presentato haberi volumus, ipsumque in eadem ecclesia post resignationem predictam ad hanc presentationem nostrani investiendum et instituendum esse decernimus et nostrum in his omnibus tanquam patronus et princeps patrie plenum consensum interponimus. Harum testimonio literarum sigilli nostri appensione munitarum. Datum Noremberge, die decima mensis ianuarii anno domini millesimo quingentesimo vicesimoquarto. Ferdinandus Na pergamentnem traku viseči okrogli pečat nadvojvode Ferdinanda I. v rdečem vosku, premera 8,5 cm, v voščeni skodelici iz naravnega voska, premera 13 cm. Na sredini pečatnega polja je ščit z grbom princa Ferdinanda s krono nad njim. Okrog njega je verižica z zlatim runom. Ščit držita zmaj in lev kot ščitonosca. Okoli pečata je napis: S(igillum) FERDINANDI D(ei) G(ratia) PRINC(ipis) EF INFANFIS HISPANIAE ARCHID(ucis) AVSF(rie) DVC(is) BVRG(vndie) EFC(etera) COM(itis) FIROF(is) EFC(etera) (poškodovan). Ferdinand L, španski princ in infant, avstrijski nadvojvoda (1519-1564). 122 Iz arhivskih fondov in zbirk ARHIVI 31 (2008), št. 1 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 ^L <7i CÎUtlUtlâUS Dtt^njfmifffiinfinA iftmtrit Araidxx Ajt/?ru D« Bh^xW? HLShnt (jrmthtr'tirade^LyrruH ßr'kfthrjtrro^tttlnittléim Om&'Mßtn rtniimtthtiHtrthftnlmtmewtfiirtttijttTretbilim-tît&im »ri îmufjmja/vi iftmttm r/ irmi ttvfis ixmstrt Urtfiigift rnttnltt'.x.tfrmiußh mmins tifmmtts Mmsfîxi-hkn«^"><>-< '«im m^tfi&itttttttfifiuttn Muni»! ni^fjfinutîtnnn trtsi Vfa&itnmlTitiht«.K-vltfittirK'ttmoittHt furimiOm^tartxacßmtMmtrnfhvtesjkm''! ¦ i*.iut«kfii!$'*sXM""\ 'JtHHißi.-rt, ütijtr ttmi trttmpQir emiftfDrtirfiiift t yvufrtw/nitttas nw/Mf "tttmejrtfmtmm X vtgrt töjttnmtmittoi nn itjrtfrcmGnŽGtU tffi»*f Witfipig '1 fytm tjft'chim ty rnujivAochmc tf «mtttrß njturiJ-icfltfua tOfSxirsVHmt nrt-wt Or&ti*rte hcutwm aims •frmttntm 'ptnntilwiftiiuu "Tit/raxi J*rto:rf]fmi*nfajiwt fy&iitinifjfmttmtii $rrf!^tfprr!r>TVefofijHflTW/tot'ft6'fa~Mb'm* 'jf^fr 'Ajjiqmtimijithtm tlfjfi/lrtfcitihtntr» HT«m ijxttfim&tlimfhhitnCtnt tfft&itrr>m!t!lrE>!rrtit »'Mi «»ni™* m% A^>ip$4M^nittr)i fatten riirtrpcrmxwMitrimta^ !fhfIriy\\\[; { Ä frimrJptj •tmiuf fPf'{/i' 15.1524 maree 20., Rim Kardinali Peter, Marko, Jane%, J aneti Dominik, Pompe], Lavrenc, Ferdinand, lnocenc, Janez? in Herkul podeljujejo cerkvi sv. Jurija v Hodiš ah (Keutschach) 100 dni odpustka. Orig. perg., 65,6 x 38,3 cm. Ime prvega kardinala Petra izpisano z rdečim črnilom. Inicialka P okrašena tudi z zelenim črnilom. Stara signatura: SI ARS, AS 1063, št. 1223, nova signatura: A KLA, AUR. Dorzalna notica: lndulgentiae in Keitschach. - Datacija: 1524. - Mlajša (z navadnim svinčnikom): 1524. -Signaturi: N°. 2'h. - (na papirju, prilepljenem na pergament): 929. - Levo pod pliko: H. Remyste IStrimpl. - C. de Curiso. - Desno na pliki: Jo. Cordellas. - Verso: H. Romjon. - C. de Caruso. Regest: Ogris, Der Archivalienaustausch, str. 26, št. 15. ARHIVI 31 (2008), št. 1____________________Iz arhivskih fondov in zbirk________________________________________123 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 ***PETRUS*** episcopus Albanensis,27 Marcus titilli sancti Marci,28 Johannes titilli sancte Barbine,29 Johannes Dominicus titilli sancti Johannis ante portam latinam,30 Pompeius basilice duodecim apostolorum,31 Laurentius tituli sancte Anastasie,32 Ferdinandus tituU sancti Pancratii33 presbyteri, Innocentais sancte Marie in Dominca,34 Johannes sanctorum Cosme et Damiani35 et Hercules sancte 27 Petrus de Accoltis iz A retta (f 11. december 1532), papežev vikar v Rimu, avditor rimske rote (sodnik). Od 4. aprila 1505 je bil anconski škof. Papež Julij II. (1503-1513) ga je na šestem konzistoriju (10. marca 1511) v Ravenni imenoval za kardinala duhovnika sv. Kvzebija. Papež Klemen VII. (1523-1534) ga je 18. decembra 1523 imenoval za kardinala škofa v Albanu, 20. maja 1524 za kardinala škofa prenestinskega in 15. junija 1524 za kardinala škofa sabinskega. Med junijem 1511 in julijem 1521 je bil administrator španske škofije Cadiz, med 1511 in marcem 1518 škofije Maillezais, med marcem 1518 in aprilom 1523 škofije Arras, leta 1523 ponovno škofije v Anconi, od junija do avgusta 1524 nadškofije v Ravenni in med letoma 1527 in 1529 administrator škofije v Cremoni (Hierarchie! Cattolica III, str. 55, 57, 58, 63, 107, 122, 181, 200, 234, 283). 28 Marcus Cornarus (f 24. julij 1524), apostolski protonotar. Papež Aleksander VI. ga je na osmem konzistoriju (28. septembra 1500) imenoval za kardinala diakona sv. Marije v Porticu, njegov naslednik papež Leon X. (1513-1521) pa 19. marca 1513 za kardinala diakona sv. Marije in Via lata. Papež Klemen VIL ga je 14. decembra 1523 imenoval za kardinala duhovnika sv. Marka, 20. maja 1524 za kardinala škofa v Albanu, že 15. junija 1524 pa za kardinala škofa prenestinskega. Med decembrom 1503 in julijem 1504 je bil škof v Lamagosti na Cipru, od novembra 1503 do smrti veronski škof, pred letom 1507 pa je bil tudi carigrajski patriarh latinskega obreda (Hierarcbia Cattolica II, str. 24, 67; Hierarcbia Catholica III, str. 7, 55, 57, 65, 75, 177, 194,331). 29 Johannes Nanni Tedeschini de Piccolominibus (f 21. november 1537), od 1503 sienski nadškof. Papež Leon X. ga je na petem konzistoriju (6. julija 1517) imenoval za kardinala duhovnika sv. Sabine, 11. junija 1521 za kardinala duhovnika sv. Balbine, papež Klemen VIL 24. julija 1524 za kardinala škofa v Albanu, 22. septembra 1531 za kardinala škofa prenestinskega, 26. septembra 1533 za kardinala škofa portuenškega, njegov naslednik papež Pavel III. (1534—1549) pa 26. februarja 1535 za kardinala škofa ostijskega. Med julijem 1523 in letom 1525 je bil administrator škofije Aquila, med novembrom 1524 in marcem 1531 pa škofije Umbriatico (Hierarcbia Catholica lil, str. 15, 55-57, 60, 69, 113, 297, 323). 30 Joannes Dominicus de Cupis (f 10. december 1553), od 30. julija 1517 izvoljeni škof in administrator nadškofije Trani. Papež Leon X. ga je na petem konzistoriju (6. julija 1517) imenoval za kardinala duhovnika sv. Janeza pred latinskimi vrati, papež Klemen VIL 17. avgusta 1524 za kardinala duhovnika sv. Apolinarije, 24. maja 1529 za kardinala duhovnika sv. Lovrenca v Lucini, 22. septembra 1531 za kardinala škofa v Albanu, 16. decembra 1532 za kardinala škofa sabinskega, papež Pavel III. 26. februarja 1535 za kardinala škofa sabinskega, 28. novembra 1537 pa za kardinala škofa ostijskega. Bil je tudi administrator več škofij: med januarjem 1522 in februarjem 1548 in med letoma 1552 in 1553 škofij Recanati in Macerata, od avgusta 1528 pa do svoje smrti škofije Adria, od januarja 1532 do maja 1536 škofije Nardo, od novembra 1532 do aprila 1537 škofije Montepeloso in od julija 1535 do marca 1537 škofije Camerino (Hierarcbia Catholica lil, str. 15, 55-58, 60, 64, 95, 149, 249, 256,281,316). 31 Pompeius de Columna (f 28. junij 1532), od 6. oktobra 1508 do 1520 rietski škof. Papež Leon X. ga je na 13. novembra 1517 imenoval za kardinala duhovnika bazilike sv. dvanajstih apostolov, papež Klemen VIL 11. januarja 1524 za kardinala duhovnika sv. Lovrenca v Damasku in vicekanclerja sv. Rimske cerkve, od 21. novembra 1526 priv. ad tempus. Bil je tudi administrator več škofij: od maja do decembra 1520 škofije Terni, od januarja 1521 do novembra 1526 škofije Potenza, od februarja 1523 do januarja 1524 škofije Catania, od januarja 1524 do junija 1525 škofije Acerno, od julija 1525 do 1532 (?) škofije Aquila, od aprila do septembra 1529 škofije Aversa in od avgusta 1530 do julija 1532 škofije Sarno (Hierarcbia Catholica III, str. 15-16, 60, 64, 93,113,126,159, 213, 279, 283, 293). 32 Laurentius Campegius (f 19. julij 1539), od novembra 1512 felterski škof in od leta 1514 nuncij v Nemčiji. Papež Leon X. ga je 24. januarja 1518 imenoval za kardinala duhovnika sv. Tomaža v Parionu, leta 1519 za kardinala duhovnika sv. Anastazije, 27. aprila 1528 za kardinala duhovnika sv. Marije čez Tibero, 5. septembra 1534 za kardinala škofa v Albanu, 26. februarja 1535 za kardinala škofa prenestinskega in 28. novembra 1537 za kardinala škofa sabinskega. Med decembrom 1523 in letom 1525 je bil bolonjski škof, od decembra 1524 do smrti administrator škofije Salisbury, med septembrom 1530 in oktobrom 1532 škofije Huesca, med junijem 1533 in majem 1537 škofije Poreč ter med junijem 1534 in januarjem 1536 nadškof na Kreti (Hierarcbia Catholica lil, str. 16, 55, 57-59, 66, 71, 136, 181, 195, 264, 270, 292). 33 Lerdinandus Ponzettus (f 9. september 1527), apostolski zakladnik, od 20. aprila 1517 do julija 1518 škof v Molfetti. Papež Leon X. ga je 6. julija 1517 imenoval za kardinala duhovnika sv. Pankracija. Med decembrom 1522 in februarjem 1527 je bil tudi grossetski škof (Hierarcbia Catholica III, str. 16, 68, 206, 241). 34 Innocentais Cibo (f 14. april 1550), apostolski protonotar, komornik sv. Rimske cerkve. Bil je nečak papeža Leona X. in ta ga je 29. septembra 1513 imenoval za kardinala diakona sv. Kozme in Damijana, 26. junija 1517 za kardinala diakona sv. Marije v Domnici, papež Julij III. (1550-1555) pa 28. februarja 1550 za kardinala diakona sv. Marije in Via lata. Med oktobrom 1513 in novembrom 1514 ju bil administrator škotske škofije S. Andrews, leta 1516 administrator nadškofije Torino, med junijem 1518 in decembrom 1520 škofije Aleria na Korziki, leta 1531 pa škofije Mariana, med februarjem in junijem 1538 škofije Tropea in od junija 1538 nadškofije Messina (Hierarcbia Catholica III, str. 14, 73-75, 102, 108, 235, 242, 309, 319). 35 Joannes de Salviatis (f 28. oktober 1553), apostolski protonotar. Papež Leon X. ga je 13. novembra 1517 imenoval za kardinala diakona sv. Kozme in Damijana, papež Pavel 111. 8. januarja 1543 za kardinala škofa v Albanu, 17. oktobra 1544 za kardinala škofa sabinskega in 8. oktobra 1546 za kardinala škofa portuenškega. Med februarjem 1518 in oktobrom 1521 je bil administrator škofije L'ermo, med septembrom 1520 in majem 1550 škofije Lerrara, konec leta 1526 škofije Volturata, med novembrom 1531 in junijem 1535 škofije Santa Severina, med junijem 1531 in aprilom 1535 škofije Teano in med januarjem 1532 in marcem 1539 škofije Bitetto (Hierarcbia Catholica lil, str. 17, 55, 57, 58, 73, 196, 134, 298, 331, 337). 124 Iz arhivskih fondov in zbirk ARHIVI 31 (2008), št. 1 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 Agathe36 diaconi miseratione divina sacrosancte Romane ecclesie cardinales. Universis christifidelibus présentes literas inspecturis salutem in Domino sempiternam. Quanto frequentius fidelium mentes ad opera caritatis inducimus, tanto salubrius animarum suarum saluti consulimus. Cupientes igitur, ut parrochialis ecclesia sancti Georgii martiris ville Khaytschach Saltzeburgensis diocesis congruis frequentetur honoribus et a christifidelibus iugiter veneretur ac in suis structuris et edificiis debite reparetur, conservetur et manuteneatur, necnon hbris, cahcibus, luminaribus, ornamentis ecclesiasticis ac rebus aliis divino cultui iubi necessariis decenter muniatur. Utque christifideles ipsi eo libentius devotionis causa confluant ad eandem et ad reparationem, conservationem, manutentionem ac munitionem predictas manus promptius porrigant adiutrices, quo ex hoc ibidem dono celestis gratie uberius conspexerint se refectos. Nos cardinales prefati videlicet, quilibet nostrum per se supplicationibus dilectorum nobis in Christo discretorum virorum Gasparis Textoris et Valentini Sutoris laicorum dicte diocesis nobis super hoc humiliter porrectis inchnati de omnipotentis Dei misericordia ac beatorum Petri et Pauh apostolorum eius auctoritate confisi, omnibus et singulis utriusque sexus christifidelibus vere penitentibus et confessis, qui dietam ecclesiam in singulis videlicet sancti Georgii martiris, solemnitatis Corporis Christi, sancti Barnabe apostoli, assumptionis beate Marie virginis et dedicationis eiusdem ecclesie festivitatibus et diebus a primis vesperis usque ad secundas vesperas inclusive devote visitaverint annuatim et ad premissa manus porrexerint adiutrices pro singulis festivitatibus et diebus prefatis, quibus id fecerint, centum dies de iniunetis eis penitentiis misericorditer in domino relaxamus, presentibus perpetuis futuris temporibus duraturis. In quorum fidem literas nostras huiusmodi fieri nostrorumque sigillorum iussimus appensione comuniri. Datum Rome in domibus nostris anno a nativitate domini millesimo quingentesimo vigesimo quarto, die vero vigesima mensis martii, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri domini démentis divina Providentia pape septimi anno primo. Deset podolgovatih visečih pečatov kardinalov Petra, Marka, Janeza, Janeza Dinka, Pompeja, Lovrenca, Ferdinanda, Inocenca, Janeza, in Herkula iz rdečega voska, v svinčenih škatlicah, pritrjenih s pletenimi vrvicami, vsi odpadli. ¦X iu. VU i i, — -, l>Am^tt-&KTl OIH .Wmnour,,, «- G,„, «.«m,, rt*! >»omn.» G„nx «m ,„ n™.m 1*»,« S,,«™ ç«"S,e cr ™n^.n „ !s. ^ (¦„„, i,^. ZVBm ffwnitimii. iati,«, „„.,„, nr«m> nuiMM iiinui.ninKuitptSLi.hiiiP.^n.ui, fTuir felim cm,*5l„„„, C™««» „vit ,.t tnmdnab «Ua fSart Oc^i, ir« ,tw v.Ui J; kmtlfcKl. AikaWr,;.'. w oin^wt m™ nc.mo.t-1*, ,<¦ t 11 ftrf.hM. u11(,w *,„„,„-,« ,„ rr,„— rtrinninut ittfi^ I*nmill«ur «nfcnuiur ITmMnMU i 4..U1: kl-:» ratuilnw hmumni.,» «iiMcwi. txjja[hoe ai ntuoalu. niiii» nilnu iinb.M«rIonij Kom ii,ii>n«„r"l>iir vr.fel» iw «pitti««! Kna«Jewca4â oouffUml ae «ntcncjjjp urini a. m ,v»irfčr*w*w,tfh- ii,Aiifft;,ihc-t«iihe miH« iilriV W ^ AVS1 L'Itilo* PJtfOft lllEVLlKt ilHlllLct 1117] ^TL fT J | ¦ wJ.IChl.E'Ipll'I.t'Il^ C*lltf-ffTf Lll~i|>|L 111, Xf& T"' lTXIPV "Vi it i" ^^lixlTlf- C-'itmic ifl- ^\.Ltii;.m ^ttvti« Luc«; eut« nw'nobi*i^«r hv .»u-tuliicr Lrc.irti* mciuiLiti tV t7iitÉHtY*intir rei miCVifftric, [ AndMMltt «v^^ VmhtKi« » ruu^-lu- ittrmG* ^i™» vtn-?Mitni« i«U"*Tnttt.Tftb>ifl t r rci i^fti niii TKfa*tH ra li mr< n* 1i*iqi.lt* iHtttuit iftirti Ja^i^t iTKittii-1« CMrinTHraCw Cpum#r4n laiKtl VSiriwlv Jeii ZvKim^ni.i>U..iit Olirvi unrqim* tt Omentums >-¦ ii It^Tv HËHi mhititi itf rt CVth* If,rLiti* iliiitma ic+tli:i 11(( Ccntun*»»tt mttnwS iiLi>M 0?i[kF7it.oniinLLKt1tciTiiitiHi^iMuHH iA">i^^«tiJiL(L rÜiKiiiTTrtii ^xjpe t/i* (tw™«iln'ri ttil tirnim* phhm.i Knifti ^ L ^ 36 Hercules de Rangonibus (f avgust 1527), apostolski protonotar. Papež Leon X. ga je 6. julija 1517 imenoval za kardinala diakona sv. Agate (v Suburri). Med junijem 1519 in septembrom 1524 je bil administrator škofije Adria, med septembrom 1520 do smrti pa škofije Modena (Hierarchia Cathoüca lil, str. 17, 72, 95, 252). ARHIVI 31 (2008), št. 1____________________Iz arhivskih fondov in zbirk________________________________________125 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 16.1527 maj 8., s.l. Wolfgang Staudacher i% Oberberga in njegova %ena Marija i\ Haidenbacha ^ustavljata %a 56 funtov denaričev svojemu bratu oziroma svaku henartu Staudacherju, oskrbniku vAlbecku, dva vinograda in eno njivo vMillstattu s pridržkom, da jih lahko onadva ali njuni dediči spet odkupijo vsako leto ob sv. Juriju (24. aprila) s povračilom omenjene vsote. Orig. perg., 35,7 x 30,5 cm. Stara signatura: SI ARS, AS 1063, št. 1250, nova signatura: A KLA, AUR. Datacija: 1527. - Signature: N°. 206. - (z rdečim svinčnikom): 15. - (prečrtane): N°. 48. - N°. 1101.- N°. 1057. Regest: Ogris, Der Archivalienaustausch, str. 26, št. 16. Ich Wolffgang Staudacher zu Obersperg vnnd ich Maria geborne Haydenpuecherin sein eliche hausfrawen bekennen vnd thun kund menigklich, das vns der edl vnd vest Lienhart Staudacher, phleger zu Albegkh, vnser lieber brueder vnd Schwager zu vnnser merklichen notturfft ain suma gelts benentlich sechsundfunfftzigg pfundt phennig par geliehen vnd geantwurt hatt entgegen haben wir inné vnnd allen seinen erben die hernach geschriben an ligenden schuckh (!) vnd guetter zu Mulstat gelegen in satz weis angeantwurt, erstlich ein weingärtl daselbs das da stest mit ainem ort an des Jörg Franklin paumgartn, mit den andern an des Hans Ledrer madt, mit dem dritten an den weg zu des benentn Lecker lechn vnd mit dem vierttn ortt an die gemain Strassen, da man gen Tamra geet, mer ain weingärtl, das da mit aim ortt anstast an die obenant gemain Strassen mit dem andern an des Tauffenpacher paumgartn vnd mit dem dritten vnd viertten ortt an des Schurpher akher vnd ein peuntn beruert auch mit ainem ortt die mergemelt Strassen mit dem andern des Michel Schneider peuntn mit dem dritten an des Hanns Schneyder lechen vnd mit dem vierttn ortt an die peuntn die zu gemelts vnnsers lieben brueder vnd Schwager aigen hauss gehört vnd die obgenantn stuckh vnd guetter alle hatt yetz Hanns Frangkh inen vnd zinst jarlich dauon zway phundt phening machen also ernentn Lienhardt Staudacher vnd all sein erben angezaigter weyngartln vnd peuntn in krafft dises brieff geweitig aller masn wie vnd wie die bis herr inne gehabt haben die nu hinfuran an vns vnd vnnser erben widersprechn wegrung vnd verendrung fueglichen zugebrauchen zuesten solle vnd haben vns vnd vnnser erben daran nichts dan ewige lasung vmb vorgenente suma gelts vor behalten der beschaydenhait wo wir oder vnser erben aines jeden jars vmb sannd Jörgen tag mit antzugs dises vnnsers gegeben satz brieffs inhaltunden aus weysungen bemeltn Lienhartn Staudacher oder sein erben ermanen herwidervmben ermelte stuckh vnd guetter gegen vns oder vnser erben der suma gelts erlegung berueblichn an alles widern vnd guettes willens abtretten vnd habhafft machen, darauff gelob ich vorgenenter Wolfgang Staudacher vnd ich mergemelte Maria, sein eliche haus fraw die vorangetzaigten stuckh vnd guetter dem benantn Lienhartn Staudacher vnd allen seinen erben fur vns vnd vnnser erben zu freyen vnd zu schermen vnd mit dem rechten zuuertretten vor klag vnd ansprach wie dan souches satz vnd fur phand im land zu Kernden gewonhait vnd recht ist. Thetten wir oder vnser erben das nicht was schaden des der merpenent Lienhart Staudacher oder sein erben des namen khain schaden ausgenomen nach hindan gesetzt den geloben wir inen gantz vnd gar abzulegen vnd wider zekern vnd sy sollen das haben auf aller vnser hab vnd guet das wir ietz haben oder noch kunfftiklich gewinen es sey farundt oder ligund guett, nicht ausgenomen dauon sollen sy richten vnd gewern der landsfurst in Khernden seiner genaden haubtman verwesser oder ein yede herschafft darunder vnser hab vnd guet gebegen ist nichts ausgenomen noch hindan gesetzt vnd der zu rechter vnd warrer vrkundt hab ich Wolfgang Staudacher mein aigen insigel an den brief gehangen vnd ich vorernente sein eliche hausfraw hab mit vleis erbetten den edln vnd vestn Marchsen Staudacher, phleger auf Lauandt, meinen lieben schwagern, das er auch sein insigl doch ime vnd seinen erben an schaden fur mich an den brieff ghengt hat vnder die zway insigel wir vns verpinden alles das so an dem brieff geschriben stett war vnd stat zu halten. Der geben ist nach Cristi vnsers herrn geburt im funffzechenhundertistn vnd in dem siben vnd zwaintzigistn jar, am mitwoch nach sand Florians tag. 126 Iz arhivskih fondov in zbirk ARHIVI 31 (2008), št. 1 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 Prvi okrogli viseči pečat izstavitelja iz črnega voska, premera 3,1 cm, v voščeni skodelici iz naravnega voska, premera 5 cm, pritrjen s pergamentnim trakom. Na pečatnem polju je šlem, okrog katerega so trakovi z nejasnimi napisi. - Drugi viseči voščeni pečat Marka Staudecherja, oskrbnika v Lavantu, pritrjen s pergamentnim trakom, odpadel. „(tSt-wJ-i .....fei^fcS^Ss^^^^^ tf^^^. ^iu}<~**y**-+^ r2~y*np~,-&$ ärifz^&'j» ~i&~, 17.1529 april 7., Speier Ferdinand L, ogrski in češki kralj, španski infant, avstrijski nadvojvoda, štajerski, koroški, kranjski in württenberski vojvoda, tirolski grof in namestnik rimskega cesarja v cesarstvu, izjavlja, da je prejel novico, da je Johann Gewman, veliki mojster viteškega reda sv. Jurija, nekaterim svojim sorodnikom in služabnikom razdal in prodal nekaj imetja in posesti svojega reda, sprav vse papeške in cesarske ustanovne listine, bule in uredbe to izrecno prepovedujejo. Zato odreja, da omenjeni veliki mojster od dohodkov, imetja ali posesti omenjenega reda, bodisi premičnega bodisi nepremičnega premoženja, ki gaje ob nastopu svoje službe prevzel ali med svojim službovanjem pridobil in nakupil, ne sme bre% njegovega dovoljenja ali dovoljenja njegovega svetnika Wolfganga Prandtnerja kot njegovega koadjutotja, izročiti, napisati ali odrediti ne svojim ARHIVI 31 (2008), št. 1____________________Iz arhivskih fondov in zbirk________________________________________127 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 sorodnikom in služabnikom ne komu drugemu. Obenem določa, da so vse takšne dosedanje ali prihodnje podelitve in prodaje velikega mojstra neveljavne. Orig. perg., 57 x 33,1 cm. Stara signatura: SI ARS, AS 1063, št. 1269, nova signatura: A KLA, AUR. Dorzalna notica: Hochmeister per I so ... hohen/ leben auf den hohmaister oder den orden - Mlajša datacija: Den hochmeister Cayman so ihm nichts verkhumern 1529. - Signature: N°. 221. - (z rdečim svinčnikom): 24. -(prečrtane): N°. 854. - N°. 511. - N°. 12. - 80. - (na papirju, prilepljenem na pergament): 4. - Verso: Registrata] P. Vogt. - Na pliki: Ad mandatum domini regis proprium. - Adler. - Levo pod pliko: B(ernhard) episcopus Tridentinus s(tat) cancler. Regest: Ogris, Der Archivalienaustausch, str. 26-27, št. 17. Wir Ferdinand von gots genaden zu Hunngern vnd Beheim etc. kunig, infant in Hispanien, ertzhertzog zu Osterreich, hertzog zu Steir, Kerrnndten, Crain vnd Wirtemberg, graue zu Tirol etc., Römischer kayserlicher maiestat im heiligen reiche stathallter etc. Bekennen offenntlich mit disem brief vnd thun khunndt menigclich, nachdem vnns am vordristen zuestet vnd gepurt den loblichen vnd ritterlichen orden sannd Georgen als vnnser vnd vnnser vorfaren ertzhertzogen zu Osterreich, cristenlichen vnd hailsamen fondation vnd stifft vor allen gegenwürtigen vnd zukhunfftigen abfall, schaden vnd nachtail zufürsehen vnd zuuerhüetten vnnd aber wie wir bericht der erwirdig vnnser fürst, rat vnd lieber andachtiger Johann Gewman, jetziger hochmaister vorhaben sol, etlichen seinen angebornnen freunndten, dienneren vnd annderen, den er es vormaindt, gemellts ordenns gueter etlicher mass zugeben vnd zuordnen oder inen von seinem vnd des ordenns einkomen ander gueter zukauffen vnd zuezustellen, das alles dem orden beswarlich vnd nachtaüig auch wider desselben babstlich vnd kaiserlich constitution, bullen, freyhait vnd Ordnung, darinn austrucklich bestimbt, das aines yeden ordenns profes hab vnd guet des ordenns sein vnd demselben allain frey volg vnd bleiben sol, sein wuerd. Solhem zeitlich zufurkomen, so haben wir aus angeregten vnd annderen birkenen vrsachen vnns dartzue bewegent, als herr lanndtsfürst vnd stifftherr des egemellten sanndt Georgen orden, denselben zu gnaden vnd gueten, dise nachuolgend declaration, Ordnung vnd Satzung furgenomen vnd aufgericht, declariren, ordnnen, setzen, mainen vnd wellen hiemit wissenntlich vnd in crafft ditz brieffs, das obgedachter vnnser fürst vnd rat der hochmaister von des ordenns einkommen, hab vnd guter, sy sein vnbeweglich oder beweglich als klainat, parschafft vnd annders dergleichen, so er in eingang seiner regirung bey dem orden gefunden vnd eingenomen oder in zeit seiner regirung selbs erkaufft vnd vberkomen seinen angebornnen freundten dienernn, noch yemands andernn an vnnser als stifffherrnn, auch des ersamen andachtigen vnnsers getrewen lieben Wolfganng Pranntners, vnnsers rats, als seines coadiutor vnd des ganntzen capiti vorwissen vnd samenntlicher bewilligung nicht verschaffen, verornen, geben, verschreiben, verkawffen, noch verandernn sol vnd mag, in dhain weyse, noch gestallt. Vnnd soferr er hieuor yemandts nyembt ausgenomen, yetz ertzellter mas, verordent, eingegeben, verschriben, verkaufft vnd vom orden voräudert het oder noch khunnfftigelich verordnnen geben, verschreiben, verkhauffen vnd von dem orden wenndten, wie das beschehen wer, möcht oder würdt, nichts ausgenommen, das sol yetz alsdann vnd dann als yetz annuliert craftlos vnuerpundtig, auch den angetzaigten vnnserm stifft sand Georgen orden vnschedlich vnd ganntz an nachtail sein vnd mag von vorgemelltem vnnserm rat, seinem coadiutor Wolfganng Pranntner vnd dem orden, als des ordens aigenthumb, hab vnd gut, von denselben vnd sonnst allen annderen nyemandt ausgeslossen eruordert, einbracht vnd zu des ordens hannden widerumb eingenommen werden von allermenigclich vnuerhindert. Wir sollen noch wellen auch solhes fur vnns selbs ausserhalb sein vnd des ordenns mitconsens vnd zuelassen, nicht bewilligen, confirmiren oder bestatten, sonnder alltzeit gnedigist darob sein, hallten vnd fürsehen, damit der vilgedacht ritterlich vnd löblich sand Georgen orden, vnser vnd vnnser vorforderen stifft, got dem allmechtigen zu eere vnd lob vnnseren erblannden vnd gemainer cristenhait zu hail, wolfart vnd gueten in massen er furgenommen vnd gewidembt, bey dem so er yetzo hat vnabpruchig beleih, auch ansechlich gefordert, gemert, frucht vnd nutzpar gebraucht werde. Mrt vrkhunndt dits brieffs besiglt mit vnnserem kunigelichen anhanngundem insigl, der geben ist zu Speyr, den sibennden tag des monats apprilis nach Cristi vnnsers lieben herren gepurde im fünftzehen hundert vnd neunvndzwaintzigisten, vnnserer reiche im dritten jaren. 128___________________________________Iz arhivskih fondov in zbirk_________________ARHIVI 31 (2008), št. 1 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 Ferdinand Okrogel viseči voščeni pečat kralja Ferdinanda L, pritrjen s pergamentnim trakom, odpadel. 18.1533 april 4., Dunaj Ferdinand L, rimski, ogrski in češki kralj, španski infant, avstrijski nadvojvoda, burgundski, brabantski, štajerski, koroški, kranjski in württenberski vojvoda, švabski kne\; pokne^eni grof habsburški, tirolski, pfirtski, kyburski in goriški, al^aški deželni grof, burgauski cesarski mejni grof ter gospod v Slovenski marki, Pordenonu in Salinsu, potrjuje benediktinskemu samostanu O soj e (Ossiach) vsa pisma, privilegije in roane, ki so mu jih potrdili njegovi predniki, avstrijski kne^i in nazadnje tudi kralj Friderik IV. Hkrati sprejema samostan in celotni konvent ^ vsemi pritiklinami v svojo passito. Orig. perg., 46,2 x 26,5 cm. Stara signatura: SI ARS, AS 1063, št. 1291, nova signatura: A KLA, AUR. Dorzalna notica: Cotifirmatio omnium privi'kgiorum huius monasterii a Ferdinando primo anno domini 1533. -Signature: N°. 27. - N°. 14. - 14. - Verso: Registrata] H. Chouray. - Levo pod pliko: C(hristof) bisch(of) ifu) Laybach stathalter. - Wabnih, N., O. cannsjer. - Desno pod pliko: Ruedolff' h(err) v(on) Hohenfeld. - T. v(on) Auersperg. - G. p(on) Kollonitsch. Regest: Ogris, Der Archivalienaustausch, str. 27, št. 18. Wir Ferdinand von gots genaden Römischer zu Hunngern vnd Behem etc. khunig, infannt in Hispanien, ertzhertzog zu Osterreich, hertzog zu Burgundi, zu Brabanndt, zu Steyr, Kherndten, Crain vnd Wirtemberg, fürst zu Swaben, gefürster graue zu Habspurg, zu Tiroll, zu Phierdt, zu Khiburg vnd zu Görtz etc, lanndtgraue in Ellsass, marggraue des heiligen reichs vnd zu Burgaw, herr auf der Windischen march, zu Portenaw vnd zu Salins etc. Bekennen offenlich mit disem brief vnd thuen kunndt allermenigclich, das vnns der ersam geistlich vnd vnnser heb andechtig N., abbt vnd der ganntz conuent ARHIVI 31 (2008), št. 1____________________Iz arhivskih fondov in zbirk________________________________________129 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 des closters zw Ossiach sannd Benedicten ordens Salltzburger bisthumbs, diemüetigcUchen haben bitten lassen, das wir inen vnd iren nachkomen alls regierunnder herr vnd lanndsfürst all ire brief, priuilegia, hanndtvessten, gnaden vnd recht, so inen von weillent vnnsern vorfarn fürsten von Osterreich gegeben, auch jungstlich von vnnserm lieben vranherrn khaiser Friderichen der selben zeit Römischen khunig hochlöblicher gedechtnus confirmiert vnd bestett weren, von newem confirmiern vnd zubestetten genedigclich geruechten. Dabey wir angesehen der gemellten closterleüt diemutig zimblich bethe vnd das wir ires gebets vnd gueten werch, so in dem bestimbten gotshaus teglich volbracht, auch taillhafftig zuwerden verhoffen vnd inen dardurch all ire brief, priuilegia, hanndtvessten, gnad vnd recht, so inen vnd iren vorfordern wieobgemellt, von weillennt vnnsern vorfarn fürsten von Österreich gegeben sind, genedigclich vernewt confirmiert vnd bestett. Vernewen confirmiern vnd bestetten inen die auch von Römischer khunigclichen macht vnd volkhumenhait in crafft dits briefs, was wir inen zu recht daran bestetten sulfn oder mugen vnd mainen, setzen vnd wellen, das sy vnd ir nachkomen, der nun hinfur ewigclich gebrauchen vnd gemessen mugen, in solher mass, als ob die von wort zw wort hierinn begriffen weren, von allermenigclich vngehindert. Wir haben darzue das obgemellt closter zu Ossiach vnd den abbt vnd conuennt daselbst mitsambt iren leuten vnd guetern in vnnser sonnder gnad vnd scherni genomen, wissentlich mit dem brief, der gestallt das sy vnbillich vnd wider recht von nyemanndt sullen beswert noch bekninert werden, vngeuerlich. Dauon so gebieten wir den edlen vnd vnnsern lieben getreuen N. allen vnnsern haubtleuten, grauen, freyen, herrn, rittern vnd khnechten, Verwesern, vitzdombn, phlegern, burggrauen, lanndtrichtern, burgermaistern, richtern, raten, burgern, gemainden vnd sonst allen anndern vnnsern ambtleuten, vnnderthanen vnd getrewen, ernstlich vnd wellen, das sy die vorgemellten abbt, conuennt, ir nachkomen das closster zu Ossiach, auch ir leut vnd gueter bey iren obgemellten freyhaiten, briefen, gnaden vnd diser vnnser bestettunng beleiben lassen vnd daran nicht bekumern oder beswärn, noch des yemanndts annderm zethun gestatten in kain weise, alls lieb inen allen vnd ir yedem sey, vnnser swere vngnad vnd straff zuuermeiden vnd darzue ainer peen hunndert margkh lottigs gelld, die ain yeder allsofft er dawider thuet soll verfallen sein, halb in vnnser fürstliche camer vnd den anndern halben taill dem obgenannten gotshaus zu Ossiach. Mit vrkhunndt dits briefs besiglt mit vnnserm anhanngunndem insigl. Geben in vnnser stat Wienn, am vierten tag des monats aprilis nach Christi vnnsers lieben herren geburdt fünftzehenhundert vnd im drewunddreissigisten, vnnserer reiche des Römischen im dritten vnd der anndern im sibenndtn j aren. Okrogli viseči voščeni pečat kralja Ferdinanda L, pritrjen s pergamentnim trakom, odpadel. 05 (p ^'¦HM^^fc^mrt^j^^-JfclHM« ^^Hw*nl?tw*1mI4mvifrYh^tV 5nrt**tf^l>AiflfJ^^j#^nr-^JÎ*Wvh^ n*.*m «n«» nfti**-b }vt* MtyMft -tAit JMfrfmnwUTy n*vv *vu *lww>f riJHyJ*'*^f*Hy *****"¦' V^**1 "** *w«rrfn V* *tt*«i***i ßtftnfmfkfW+M i^nirti m*r wtVUtwi* Vrt ff*W# hO tv,**^-Imrf Âîft><**.*f Twit* ^JW^»^fr*AflI1MVlfM^'^V<**^WtfH y^ L« vwvf *u fcw* h \It »r*.y*5 W 4uUi **-*Un*i !«** jtyuwLtUjt* rtnM*^H-A **f"ft«*vi*iA4***- hvnPl Um nnrH Mmt »rfH>H**$i* writ feu**, if/ftMf^/ÄOU ita *K^i** ^/f*ifl(>*IM««Aw ^U^f«i w«« ^.^^w^^ AtMffAâM L^J.hM*wgJi, «I-Aflifr Wfc, ^«.f. ^ ^Ai«. ßH'Stu 130________________________________________Iz arhivskih fondov in zbirk___________________ARHIVI 31 (2008), št. 1 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 19.1533 november 18., Dunaj Apostolski protonotar in papeški nuncij Peter Pavel Vergerij podeli Polidom, oropuškemu škofu in vetrinjskemu opatu, pravico do podeljevanja nižjih redov in do posvečevanja kri^ev, kelihov, cerkva, ^vonov, oltaijev, pokopališč in drugih cerk venih predmetov. Orig. perg., 40,3 x 30,1 cm. Stara signatura: SI ARS, AS 1063, št. 1297, nova signatura: A KLA, AUR. Dorzalna notica: Abbas Victoriensis potest dare 4 minores ordines etc. privilegia anno 1533, 14 decembris -Primi.... - P. Vergerti. - Dataciji: (z navadnim svinčnikom): Ecclesiae collatio. - (na papirju, prilepljenem na pergament): 1439. - Signatura: N". 1. - Desno na pliki: CI. Otta. - Na hrbtu: R(egistra)ta B. B. Regest: Ogris, Der Archivalienaustausch, str. 27, št. 19. ***Petrus Paulus*** Vergerius37 Iustinopolitanus in /v./ doctor, prothonotarius apostolicus et sanctissimi domini nostri Clementis papae septimi, ad serenissimum Ferdinandum Romanorum, Hungariae et Bohemiae regem nuncius ac orator cum potestate legati de latere, reverendo et dilecto nobis in Christo Polydoro episcopo Oropiensi ac abbati Victoriensi salutem in Domino sempiternam. Promeruit vestrae devotionis sinceritas ac religionis honestas, ut vos qui ex privilegio monasterii vestii baculo pastorali chirotecis et annulis uti consuevistis uberioribus honoribus attollamus, hinc est quod vestrae devotionis in hac parte supplicationibus inclinati vobis et omnibus successoribus vestris canonice et legittime intirantibus, ut omnes et singulos monachos servitores et novitios eiusdem monasterii et membrorum illis subiectorum ac de consensu et licentia ordinariorum locorum quoscunque alios ad quattuor ordines minores simul et semel aut separatim prout expediens fuerit statutis a iure temporibus promovere et ordines ipsos eis conferre, nec non et imagines, cruces, calices, ecclesias, campanas, cemiteria, altaria ac singula et omnia paramenta et ornamenta ecclesiastica et sacerdotalia ad divinum cultum necessaria monasterii Beatae Mariae Virginis in Victoria et ecclesiarum ac membrorum illis subiectorum a novo benedicere consecrare et reconciliare necnon eiusdem monasterii et quascunque alias seculares vel reguläres eidem monasterio subiectas et ab eo dependentes ecclesias et capellas etiam non subiectas ultra quattuor milliaria a dicto monasterio non distantes illarumque cemiteria et loca ecclesiastica sanguinis vel semius effusione aut alias quovis modo pollutas vel polluta reconciliare. Preterea ut vestira devotio uberiorem sentiat nostrani benivolentiam omnes et singulos utriusque sexus homines quicunque sub vestro monasterio sunt aut erunt per vos ipsos aut alios in vestiro monasterio monachos existentes confessionibus diligenter auditis ipsos et eorum quemlibet ab omnibus et singulis eorum peccatis, excessibus, criminibus et delictis quantumcunque gravibus et enormibus et eorum vota commutare, dummodo talia sint, propter quae similiter sedes praedicta non sit consulenda, diocesani loci vel cuiusvis alterius licentia super hoc minime requisita, absolvere eisque et eorum cuilibet pro commissis penitentiam salutarem iniungere libere et licite valeatis authoritate apostolica, qua per literas dictae sedis ad id sufficienti facultate muniti fungimur, in hac parte spiritualis dono gratiae indulgentiam et licentiam concedimus pariter et facultatem non obstantie foelicis recordationis Alexandri papae tertii bulla, quae incipit: abbates et quibuscunque aliis apostolicis ac in provincialibus et synodalibus conciliis aeditis generalibus vel spiritualibus constitutionibus et ordinationibus caeterisque in contrarium quibuscunque. Datum Viennae Austiriae anno incarnationis dominicae millesimo quingentesimo tricesimo tercio, decimoquarto kalendas decembris, pontificatus sanctissimi in Christo patiris et domini nostri domini Clementis divina Providentia pape VII. anno decimo. Petrus Paulus Vergerius, nuncius apostolicus Viseči podolgovati pečat nuncija Petra Pavla Vergerija v rdečem vosku, 4,5 x 7,4 cm, v svinčeni skodelici, pritrjen z rdečo svileno vrvico. Na pečatnem polju je stoječa roža. Okoli pečata je napis: S(igillum) PETRVS PAVLVS VEGERIVS (!) ORATOR PONTIFICA. Peter Pavel V ergerij, sprva modruški, pozneje koprski škof (f 4. oktober 1565). ARHIVI 31 (2008), št. 1 Iz arhivskih fondov in zbirk 131 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 t ili / II J/Vfr^cTffn n!lmoj>ol;titjfftiln y Doihr Lro/hoHorgri*** AfaihiIKn', iti Satu. is ffttti bvjtttm tictuiAf. Oratoteli tvometmt rn/A«*«, smmto f '"'V" L«**{ Yl«M Cgo*futdea.a Aantty Vtth, k^niat^U ihre* Vit UMUtOHth, vie, ,a„im ttonerd* WU U< t> WvtfS* iet,attl» ,„U tote smiaucm diwft ioh, ttomrim SKu^saahn^tßtti Cuemrt tikpJfrtt mâtaauu vtornxncitmettla, iîajjhet High» <«,a™ n0,,,ihtl. « ihmitat« ,[{ti ltlf,eehru '^2t j^?!*t*r^tei^ty!ft!(j//tttJifîi?;ri#*;,tn^ „i . V j/ißl wU 'Jaitir&tiai^ a tutu tata ¦/¦ nn'tr.j/^% -/^/un/Tttliiiii/tn l&tiitiil/:xj!HI*(ttinijin), Miufîi'muiifitVImtftiitJtlk&Tlixiii.-! - i , t :'¦ ur.fi**i/Urinai l&ta, (SA ;4xrfcjfoc j*$Lî; tem <&x#$t čtčibimttfč > ?f}rtti*tLjjKtL^$*.:''*-;J ?^Âfijtii-érrfitttfifi itMftL34}/t?fzi Jet*'?. té taxu {-feu si* ' r'r ¦^htMM Jt*ftdt/*tuzKJri ?,-J.'is*r*tf tttaM ¦*i& y i r.e*t'n*tw .'ix*-..:i hwjfii m/o Uh&tfmifaftsfiim&eAait. jfauemfut y}nxifi*it)o **jégs x't Lef}ßt;itUfL->iteuiir^&^jii*& $Uâi*zjc fo*. Âi/ibU:*., J*$'AkxtixUU.. ht.binaartÉfat, jM/ntn mtç^iu^-. letmv$ fait:tturfui t Génuam t&jraizZr- jffauttM.-ftitrsz.uM v.it,A fah tUrfdjftff$jfrci?Mî laminata _?/frt: mfwx\fra\f*im\ ^luut i$\\W&ut*V*4?tfjfer.Métif K&ffitd, Up&t zufow! ;tjftftu* fUfhiittttntiH*- ~$H** .¦/*. Mtxuiuu ijft Mk&fttgku* tfL4dtfämhk,en trftMit ^wittan, t*uiJitÂni*ar, é*a fafarî Jtâr&u $d*t Wfftyvept* jw&imxni j SiluiHutéataiimrm Sttpnt.* :Lawfiut. :.*wk&iitm ^I4^tt^k'iiA^j7^*t^^^r/^ATr^imitta^em. M, %4U*dc ft!T,J ttr-v'.'finit*! iaé-.fucs .©»« WUa -.¦;.¦! %'rri Afaitâ. JUiin. A/É .''r.lpstia 0u^tt*âifymmm ttjmfllii fifiih <:t;hfK .itftnm uvti* '¦::<:¦#.. AS/jSwrt 7eafuGiLë&ai* JUMW jUnežin ^^rm^tm xittitjttu*. tlLtLui:?tU* trrft.ifisttin/ttüt/cjdi?; \dcLetEUti fat, . 'ttiitiieftaj '.liei! '.. 's'il /!-.a:Mf, idi.'u Hvuni la&tiilfof/ ftafdSSh. <#jtz*m ft/A'mni i'hztA 1 ftfi&'iujfSfitliKixt tnufrtIMm. Sfcic Jfóugejt »frit* jijj/niftiit -î^jflW ftttitjticxrij 4fai*iif .&*0~tp*™tK jjdttfijt-jni&jiwc Scfiuttfjimf faffîir . <- 21.1654 december 10., Videm Oglejski patriarh Marko Gradoniko potrjuje po pre^entaciji bamberškega škofa Filipa Valentina %a novega opata benediktinskega samostana v Podklostru (Arnoldstein) Nannosa BJtter/a. Potrditev je veljavna s pogojem, da Ritter v štirinajstih dneh od imenovanja opravi prisego poslušnosti pred beljaškim arhidiakonom in dvema pričama. Orig. perg., 50,2 x 30,4 cm. Stara signatura: SI ARS, AS 1063, št. 2478, nova signatura: A KLA, AUR. Dorzalna notica: Confirmatio cannosi abbatis per admodum reverendum dominum archidiaconum Villacensem. -(z navadnim svinčnikom): Ecclesie collatio et confirmatio. - Datacija (z navadnim svinčnikom): 1654. -Signatura: N°. 28. - Na pliki: Petrus Oliua cancellariuspatriarchalis Aquileiensis. Regest: Ogris, Der Archivalienaustausch, str. 27, št. 21. MARCUS GRADONICO divina miseratione patriarcha Aquileiae etc. Dilecto nobis in Christo reverensissimo domino Nannoso Ritter, salutem in domino sempiternam. Vitae ac morum honestas aliaque laudabilia tuae probitatis, doctrinae ac virtutum merita super quibus apud nos fide digno commendaris testimonio, nos excitant et inducunt, ut tibi reddamur ad gratiam liberales. Vacante siquidem 134_______________________________________Iz arhivskih fondov in zbirk___________________ARHIVI 31 (2008), št. 1 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 in presentia iam veneranda abbatta ordinis sancti Benedict! in Arnoldstein in Carinthiae provincia sita Aquileiensi dioecesi nostrae subiecta per liberam resignationem proximi abbatis Bartholomaei piae memoriae eius deinque subsecutum obitum, cuius praesentatio sive collatio seu quaevis alia dispositio ac provisio illustrissimum ac reverendissimum dominum dominum Phillippum Valentinum episcopum Bambergensem et sacri Romani imperii principem successoresque suos illustrissimos ac reverendissimos episcopos Bambergenses, instituendi vero et confirmandi ad nos successoresque nostros pleno iure spectare dignoscitur et pertinere. Volentes itaque in defectum vacationis huiusmodi te alio idoneo providere abbate, ne abbatta ipsa in divinis detrimentum patiatur, tibique praemissorum meritorum tuorum intuitu gratiam facere specialem. Idcirco te antedictum reverendissimum Nonnosum Ritter in memorata abbatta sic ut supra vacante ad praesentationem antedicti illustrissimi ac reverendissimi domini domini Phillippi Valentini episcopi Bambergensis auctoritate nostra ordinaria patriarchali Aquileiensi instituimus et confirmamus, ac in illius possessionem seu quasi ponimus et inducimus, hac tarnen conditione quod termino dierum quindecim a dato praesentium stante infirmitate tua corporali, quae te modo impedit ob itineris longitudinem ad nos accedere, in manibus admodum reverendi archidiaconi nostri patriarchalis Villaci et coram duobus testibus tactis scripturis ad sacra evangelia dei iurare et promitterre debeas, quod sanctissimo summo pontifici sanctae sedi apostolicae, nobis, successoribusque nostris canonice intrantibus et repraesentantibus obediens eris et fidelis, anathematizando omnes haereses et prout in fidei professione editum in bulla felicis recordationis Pii papae quarti per te manibus supradicti admodum reverendi archidiaconi vices nostras in hac parte gerentis solemniter emittendam, bonaque ipsius abbatiae bene reges et non alienabis nec alienare volenti consenties, sed alienata, si quae fuerint pro posse recuperabis, caeteraque bona facies, quae bonum decent abbatem. His peractis tibi praecipimus et mandamus, ut statini ac convalueris, te personaliter in hac civitate conféras et coram nobis te praesentes ad hoc, ut benedictionem accipias ac aliae solemnitates et cerimoniae fiant, quae in similtbus fieri soient, ut deinde nuncium et exautorem nostrum istac mittere valeamus, qui te in realem, corporalem et actualem possessionem ipsius abbatiae pertinantiumque et iurium suorum auctoritate nostra ponat et inducat, inductumque defendat, ammoto exinde quocunque illicito detentur. Hoc interim volumus et per praesentes expresse mandamus, quod ipsius abbatiae fructuum, reddituum, iurium, privilegiorum et obventionum universarum sis absolute distributor, director et dominus, iuxta tarnen régulas ordinis tui, quod ut consequi pacifice valeas, nos semper erimus contradictores et rebelles, si qui fuerint, per censuras ecclesiasticas parati compescere. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium praesentes fieri et per canonicum nostrum subscribi, sigillique nostri maioris, quo in similibus utimur, iussimus et fecimus appensione communiri. Datum Utini in nostro patriarchali palatio, anno domini 1654, indictione septima, die decima mensis decembris, pontificatus sanctisstmi domini nostri domini Innocenta divina Providentia papae decimi anno undecimo. Veliki okrogli viseči pečat oglejskega patriarha Marca Gradonica iz rdečega voska, premera 4,7 cm, v kovinski zaščitni škatlici, premera 5,5 cm, pritrjen z rdečo pleteno vrvico. Na pečatnem polju je patriarhov grb, iz katerega se dviga dvojni nadškofovski (patriarhov) križ, nad katerim je galero, iz katerega na vsako stran ščita pada po 10 cofkov. Okoli pečata je napis: MAR(cus) GRADONICO PATR(iarcha) AQVILEIENSIS. Pečat je deloma sploščen in težko berljiv. ARHIVI 31 (2008), št. 1 Iz arhivskih fondov in zbirk 135 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 '/»tote..'. 'Tif,>¦ i' o -''¦ ¦'¦ '¦' ¦'• '¦"¦'¦¦'«";¦''-"'"P•' &*"Optn*/ tft&tltiÄ ¦ '¦" • ¦'^•''•¦'.'\ t.n-'*<-t'jjfiJsAui.f^..'' . 1" fk. #L¦L-; ¦ ¦¦ : ¦- ',#•/<*tau«v"*<^vySiiw^iw,.',- ¦ <**<*' fr^mn t tU- — i...... - - ¦ — — / — "¦¦-'¦' t» am *i jL t J, f ¦ ' Li T ; ,vO, *^y Viri in literatura Literatura Viri Arhiv Republike Slovenije, Ljubljana (ARS): -AS O, Arhiv arhiva RS, 2001, šk. 11 -AS 1063, Zbirka listin, fotografije izročenih listin Časopisi - Slovenska tiskovna agencija (STA), 21. november 2001 - Delo, 11., 12. september 2001 - Večer, 11., 12. september 2001 - Dnevnik, 11., 12. september 2001 - Mladina, 17. september 2001 - Mag, 28/2001 - Kleine Zeitung, 11. september 2001 - Kärntner Tageszeitung, 11. september 2001 - Kronen Zeitung, 11. september 2001 - Kärntner Woche, 19.-25. september 2001 - Naš tednik, 14. september 2001 - Slovenski Vestnik, 13. september 2001 Fresacher, Walther: Erläuterungen ^um Historischen Atlas der österreichischen Alpenländer. IL Abteilung, Die Kirchen- und Grafschaftskarte. 8. Teil, Kärnten. 1. Kärnten südlich der Drau. 2. vermehrte und ergänzte Auflage. Klagenfurt: Verlag des Geschichtsvereines für Kärnten, 1966. Gradivo %a zgodovino LJubljane. VI. zvezek. Ljubljana: Mestni arhiv ljubljanski, 1961. Hierarchia Catholica medii aevi sive summorum pon-tificium, S. R E. Cardinalium, ecelesiarum antistitum series III (ur. Conradus Eubel). Patavii: Il messaggero di s. Antonio, I9602. Hierarchia Catholica medii aevi sive summorum ponti-jicium, S. R E. Cardinalium, ecelesiarum antistitum series II (ur. Conradus Eubel). Patavii: Il messaggero di s. Antonio, I9602. Hierarchia Catholica medii et mentons aevi sive summorum pontificium, S. K E. Cardinalium, ecelesiarum antistitum series ILL (ur. Guilelmus van Gulik, Conradus Eubel, Ludovicus Schmitz-Kallenberg). Patavii: Il messaggero di s. Antonio, I9602. 136 Iz arhivskih fondov in zbirk ARHIVI 31 (2008), št. 1 Jure Volčjak: O t. i. koroških listinah, izročenih Koroškemu deželnemu arhivu v Celovcu, str. 97—136 Ogris, Alfred: Der Archivalienaustausch zwischen Kärnten und Slowenien. Carinthia I 192 (2002), str. 11-45. Ogris, Alfred: Zum Archivalienaustausch zwischen Kärnten und Slowenien im Jahre 2001. Von den österreichisch-jugoslawischen Archiwerhand-lungen zur pragmatischen Lösung. Arhivi 25 (2002), št. 1, str. 225-233. Zontar, Jože: Villach und der Südosten. Zur Geschichte der wirtschaftlichen und verwand-schaftlichen Beziehungen Villachs und seiner Bewohner zu Krain, dem Küstenlande und Kroatien bis zum Ende des 16. Jahrhunderts. 900 Jahre Villach. Neue Beitrege %ur Stadtgeschichte (ur. Wilhelm Neumann). ViUach: Stadt, 1960, str. 459-522. Okrajšave ARS - Arhiv Republike Slovenije GZL — Gradivo za zgodovino Ljubljane KLA — Kärntner Landesarchiv Zusammenfassung ÜBER DIE DEM KÄRNTNER LANDESARCHIV IN KLAGENFURT ÜBERGEBENEN SOG. KÄRNTNER URKUNDEN Im Jahr 2001 realisierten das Archiv der Republik Slowenien und das Kärntner Landesarchiv in Klagenfurt das jahrzehntelange historische Projekt des Austausches von Archivgut. Damit war die Frage des Austausches von Archivgut zwischen der Republik Slowenien und dem österreichischen Bundesland Kärnten endgültig gelöst. Die beiden Institutionen tauschten gegenseitig Fotokopien und Originale aus, was weltweit als eine äußerst selten geübte Praxis gelten kann. Übergeben wurde das Archivgut in Ljubljana vom Kärntner Landeshauptmann, Dr. Jörg Haider, und in Klagenfurt von Andreja Rihter, der damaligen Kulturministerin Sloweniens. Die übergebenen Urkunden beziehen sich inhaltlich auf den Raum Kärntens, insbesondere auf den Teil südlich von Klagenfurt bzw. der Drau. Eine Ausnahme bildet nur die sechste Urkunde, die sich inhaltlich auf die Umgebung von Ljubljana bezieht und deshalb mit höchster Wahrscheinlichkeit irrtümlich übergeben wurde. Die Urkunden bildeten bis zur Übergabe einen Teil der chronologischen Urkundensammlung des Archivs Sloweniens (AS 1063) und befinden sich nun in der Allgemeinen Urkundenreihe des Kärntner Landesarchivs. Die Urkunden waren für Einzelpersonen und hauptsächlich für einzelne Kirchen und Klöster in Kärnten bestimmt. Der Inhalt der übergebenen 21 Urkunden ist einer breiteren Öffentlichkeit nicht näher bekannt und nicht einmal im Lesesaal des Klagenfurter Archivs einsehbar, da die Urkunden einstweilen noch immer unzugänglich sind. Der Beitrag möchte deshalb mit den in deutscher und lateinischer Sprache abgefassten Rechtshandlungen vertraut machen, wobei zugleich auch das ehemals im Archiv Sloweniens aufbewahrte Archivgut im Gedächtnis bewahrt werden soll.