JusufOSMANI*
Lenda arkivore private ne Kosove
* Drejtor Arkivi Shteteror i Kosoves, Prishtine
OSMANI, Jusuf, Private Archival Material in Kosovo. Atlanti, Vol. 18, Trieste 2008, pp. 359-366.
Original in Albanian, abstract in English, Italian and Slovenian, summary in English
Key words: private archival material, private archives, submission of archival material, private and legal persons, private institutions, private organizations.
This subject aims at presenting the importance of the archival material collected by private and legal persons in Kosovo. Private archival material is of special importance to history, culture, science, economy, etc. Up until now, Kosovo did not demonstrate a need for such archival material. Now that it has entered a phase of transition and social and state property is being privatized by the Kosovo Trust Agency established by UNMIK and Kosovo institutions, various owners are archiving materials on this line and will do so in the future. This archive, therefore, is increasingly gaining importance and drawing interest. This abstract presents scant legal dispositions, which regulate this archive, rights of accessibility and usability, rights of providers, importance of this material, educative personnel, etc.
OSMANI, Jusuf, Archivi privati in Kosovo. Atlanti, Vol. 18, Trieste 2008, pp. 359-366.
L 'articolo ha lo scopo di evidenziare l'impor-tanza del materiale archivistico in possesso di privati ed istituzioni del Kosovo. Il materiale privato e di importanzaparticolareper la sto-ria, la cultura, la scienza, l'economia, ecc. Fino ad ora, il Kosovo non ha dimostrato particolare attenzione a questo materiale. Ora che e entrato in una fase di transizione, e la propriety sociale e dello stato e stata privatiz-zata dall'Agenzia kosovara di gestione fonda-ta dalla Missione ONU in Kosovo, molti possessori di archivi stanno archiviando il proprio materiale su tale linea e cost continue-
Rendesia e lendes arkivore private
Lenda arkivore private, sikurse ajo publike eshte memorie e nje shteti, perkatesisht e nje populli. Eshte e qarte se ^do njeri memorien e vete duhet ta ruaj dhe te kujdeset per te. Memorien e perbejne njejte si lenda publike edhe ajo private. Lende arkivore private, lloga-ritet dokumentacioni i krijuar me veprimtarine e personave privato-juridik dhe fizik, nese nuk eshte krijuar gjate kryerjes te autorizimeve ose kryerjes se sherbimeve publike dhe nese nuk eshte ne pronesine shteterore.
Sipas dispozitave ligjore, lenda arkivore eshte definuar sipas rendesise se saj si lende arkivore publike, dhe si lende arkivore private. Lenda e institucioneve private dhe e individeve e ka statusin e lendes arkivore. Dallimi ne definicion eshte percaktuar sipas menyres se krijimit te asaj lende nepermjet sherbimeve publike, te cilat i kryejn ose nuk i kryejne krijuesit e lendes.
Per dallim nga lenda arkivore publike, lenda arkivore private krijohet me veprimtarine e pesonave juridik dhe fizik, perkatesisht krijohet nepermjet te formave te veprimtarise, ku nuk jane kryer punet publike ose autorizimet publike.
Duhet theksuar se ne te kaluaren ekzistonte nje sasi e vogel e lendes arkivore ne pronesine private. Ai ishte dokumentacion lidhur me jeten dhe punen e personaliteteve te njohura publike ose familje-ve, dhe e nje numri te vogel te subjekteve private. Poseduesit e atij dokumentacioni, kryesisht ate e kane dorezuar ne arkiv nepermjet te faljes ose shitjes.
Duke qene te vetedijshem per rendesine e lendes arkivore private, ne Konferencen e Keshillit Nderkombetar te Arkivave, te mbajtur me 14 nentor 2006 ne Kurosao te Antileve holandeze, ne mes te pikave te aprovuara u aprovua edhe rezoluta per arkivat private, ku thuje: '"Duke theksuar se arkivat publike dhe private jane elemente themelore te memories se shoqerise ne teresi, si dhe si te tille duhet te ruhen: Duke konsideruar se arkivistet kane rolin qenesor ne z^hvillimin dhe zbatimin e strategjise, e cila ne menyre active ndihmon krijimin, pranimin d^he ruajtjen e lendes se organeveprivate, me qellim qe te nder-rohet baraspesha dhe memoria gjitheperfshirese e shoqerise. Lutet KNA
qe te perparoje ndergjegjien e pergjithshme per rendesine dhe vleren e te gjitha ketyre arkivave; qe te shqyrtoje realizimin e themelimit te seksio-neve te arkivave private".
Natyrisht, ^do arkiv privat tek individet dhe familjet nuk kane rendesi te njejte. Disa prej tyre jane ne nje shkalle me te larte te vle-res, e disa kuptohet me te ulet. Kjo eshte per arsye te struktures dhe perberjes se arkivave private, te cilat varen nga koha dhe vendi kur amiljet ose personat e caktuar, kane vepruar nga profesioni i tyre, pozitat me te cilat ata jane marre, per preokupimet personale te indi-videve, shkalla e ruajtjes se lendes arkivore te veprimtarive te tyre nga ajo periudhe, etj. Por, ^fardo rasti keto dokumente mund te paraqe-sin burit te vazhdueshem dhe re rendesishem te informatave.
Ndersa, ne anen tjeter edhe rendesia e lendes arkivore te orga-nizatave private, po ashtu nuk eshte e nje rendesie te njejte. Aja varet nga veprimtaria e saj, shtrirja territoriale, roli i saj ne zhvillimin e shtetit dhe te tjera.
Periudha e tranzicionit
^do sistem politik e ka fillimin e tij, periudhen e zhvillimit dhe te ekspansionit, dhe pastaj fundin e vet. Kete e perjetoi edhe Jugosllavia, ne perberjen e se ciles deri ne vitin 1999 ishte edhe Kosova. Pas mbarimit te luftes, largimit te forcave serbe, Kosova hyri nen administrimin e Kombeve te Bashkuara, perkatesisht te UN-MIK-ut. Gjate luftes nje pjese e madhe e dokumentacionit arkivor ishte shkaterrua, ndersa nje pjese qe bente kryesisht me ^eshtjet pronesoro-juridike dhe atyre te gjendjes civile, eshte bartur nga Kosova dhe edhe sot gjendet ne qytete te ndryshme te Serbise.
Qe nga ajo kohe e deri me 17 shkurt 2008, kur Kosova shpalli pavaresine, si shtet sovran, ajo kaloi ne nje faze te re te tranzicionit. Ne kete kohe ne Kosove, perve^ UNMIK-ut, vepronin edhe organet vendore te zgjedhura nga populli, forcat e KFOR-t, OSCE dhe shu-me organizata humanitare dhe joqeveritare. Puna dhe veprimtaria e tyre u reflektua edhe ne krijimin, llojin, sasine, permbajtjen etj. te lendes arkivore.
Ne kete periudhe ne Kosove ende nuk kishte nje sistem te caktuar te menaxhimit zyrtar dhe arkivor. Zbatoheshin sistemet nga pe-riudhat e mehershme. Ndersa, ne disa kuvende komunale, ku administrator ishin caktuar nga vendet e ndryshme te botes, ata ne shume raste aplikonin sistemin e menaxhimit zyrtar te vendit te tyre. E tere kjo u reflektua edhe ne krijimin, evidencimin, klasifikimin, arkivin, ruajtjen etj. te lendes arkivore.
Mirepo, me angazhimin e arkivave te Kosoves ne mbeshtetje te Qeverise se Kosoves, gjendja ka filluar te ndryshohet ne te mire. Ne kete aspekt, Arkivi i Kosoves qe ne fillim eshte angazhuar ne ndihme institucioneve te reja dhe atyre ekzistuese ne aspektin e udheheqjes se afarizmit zyrtar, ne mbrojtjen dhe klasifikimin e lendes arkivore. Pekitazi me kete se bashku me organet publike ka sjell Ligjin per lenden arkivore dhe arkivat si dhe disa udhezime per menaxhim zyr-tar, mbrojtjen, klasifikimin, seleksionimin, pranim-dorezimin e len-des arkivore dhe te tjera. Ne kohe te fundit eshte duke punuar edhe
ranno a fare in futuro. Questo archivio, peral-tro, sta assumendo sempre piu importanza ed attirando sempre piu interesse. Questo abstract presenta alcune disposizioni legali che regola-mento questo archivio, come il diritto all'ac-cesso ed all'utilizzo, i diritti di chi fornisce il materiale, l'importanza del materiale, la for-mazione del personale, ecc.
OSMANI, Jusuf, Zasebno arhivsko gradivo na Kosovem. Atlanti, Zv. 18, Trst 2008, str. 359-366.
V prispevku avtor razpravlja o pomembnosti arhivskega gradiva, kije bilo zbrano po zasebni poti na Kosovem. To gradivo ima nedvomno velik pomen za zgodovino, kulturo, znanost, ekonomijo, itd. Zdi se, da na Kosovem do sedaj niso dovolj poskrbeli za arhivsko dejavnost, ampak šele v zadnjem času, ko so stopili na pot tranzicije in sociale oz. po privatizaciji, saj se je z privatizacijo pokazalo, da so dokumenti zelo pomembni. V prispevku avtor predstavlja zakonodajo, ki bo uravnavala arhivsko dejavnost, dostopnost do dokumentacije, pravice uporabnikov, pomembnost varovanja in hrambe dokumentov, izobraževanje, itd.
SUMMARY
Kosovo is now in transitional phase, when public property is becoming private. After the end of the war, in 1999, Kosovo was placed under the administration of United Nations, known as UNMIK (United Nations Mission in Kosovo). International administration and local authorities in Kosovo, established from the outset of post-war, the Kosovo Trust Agency. This Agency, directed by the international administration has supervised the privatization process of public and state property. This year, the agency turned into Kosovo Agency for Privatization and under local chairmanship. These changes have been reflected throughout the system, type, quantity and content of archival material. When it comes to archives, nothing has been undertaken as of now. Documentation of entities privatized by the Agency remains assembled in one place and has not yet undergone classification, selection, registration, etc. in order to be submitted to official archiving authorities. Kosovo Archives Directorate obliged by the Law on Archival Material and Archives (Law nr. 2003/7), has required protection and classification of that documentation and, in this regard, has provided professional guidance, but nothing has moved towards realizing this aim. On the other hand, no legal dispositions are available to solve issues of obligations and relations between the newly privatized enterprises and the States Archives. This issue requires urgent address and on a wider level of world archives services, since such problems are to be found on regional level also. Now that private activity has sprouted, archives gain a new role and additional tasks require it to provide permanent
and adequate supervision. In this context, meeting international standards becomes an additional task. Kosovo Archives Directorate, in addition to archival material in private organizations, and companies with shared ownership between state and private holders, provides special care to the protection, documentation and archiving material submitted by various individuals, non-governmental and religious organizations who have produced and will produce archival material.
ne sistemin e menaxhimit, arkivimit dhe te ruajtjes se dokumenteve elektronike.
Duhet theksuar, se te gjitha ndryshimet e sistemit shoqeroro-politik duhet t'i respektoje edhe sherbimin arkivor, duke perfshire edhe lenden arkivore te paratrazicionit, te tranzicionit dhe ate pa-stranzicionit, posa^erisht lenden arkivore private.
Transformimi i punes shoqerore ne prone private ne Kosove
Ne periudhen e pasluftes filloi edhe transformimi i prones shoqerore ne prone private. Nga ana e bashkesise nderkombetare u for-mua Agjencioni Kosovar i Mirebesimit, qe udheheqej nga nderkom-betaret dhe vendoret. Detyre e kesaj ishte privatizimi i ndermarrjeve shoqerore. Pas shpalljes se pavaresise se Kosoves, me kalimin e kom-petencave ne duar te vendoreve, perkatesisht te Qeverise se Kosoves, cy Agjencion kaloi nen menaxhimin e vendoreve dhe filloi te quhet Agjencioni Kosovar i Pronave.
Problem te ve^ante paraqet me dokumentacioni i ndermarrjeve te privatizuara. Agjencioni kompetent per privatizim, me punen e deriatehershme te atyre organizatave nuk i kushtonte rendesi dokumenteve te krijuara. Ai ate dokumentacion e grumbulloi ne nje vend te caktuar, qe ne nderkohe te beje klasifikimin, seleksionimin, regji-strimin dhe pergatitjen per dorezim arkivit kompetent. Mirepo, do-kumentacioni ne fjale ende nuk eshte klasifikuar dhe nuk i eshte dorezuar arkiviave. Tani ka filluar qe kjo ^eshtje te levize ne te mire. Te krijohet ne qender e dokumentacionit, ku tere lenda arkivore e organizatave te privatizuara te klasifikohet, sistemohet, seleksionohet, te regjistrohet dhe te pergatitet per dorezim arkivit.
Krijuesit e lendes arkivore private
Ne kohen e sotme kur po ndryshojne marredheniet pronesore ne vend, po ndryshohet edhe struktura pronesore ne kontekst me lenden arkivore. Sot po paraqiten situata, qe gjithnje e me pak po ekziston pronesia shteterore. Gjithnje e me shume po behet privatizimi, keshtu qe kemi forma te ndryshme te pronesise - ajo private, gjysme private, deri te situata qe personat e ndryshem te jashtem ju-ridik dhe fizik te jane pronare te lendes arkivore.
Nepermjet privatizimit po shtohet edhe numri i krijuesve te lendes arkivore. Sot, si krijues dhe posedues, por edhe si pronare te lendes po behen ndermarrjet aksionare, kompanite e ndryshme, partite politike, shoqatat, organizatat joqeveritare, personat private, sin-dikatat, institucionet fetare, perfaqesite e jashtme etj. E tere kjo eshte me karakteristike ne Kosove, si vend qe kaloi nga sistemi komunist njepartiak ne ate shume partika dhe qe nje kohe te gjate ishte ne periudhen e tranzicionit. Me veprimtarine e tyre jane krijuar dhe po krijohen dokumente te shumta me interes te ve^ante per arkivat tona.
Roli dhe obligimet e arkivit
Per shkak te shtimit te numrit te atyre kategorive te reja te krijuesve private te lendes arkivore, para sherbimit arkivor paraqitet nje problem dhe qasje e re ne dokumentet e reja te krijuara, jo vetem ato konvencionale, por edhe jokonvencionale. Po shprehet brengosja per ate se ende nuk ka siguri se a do te ruhen, si do te ruhen, ^ka do te ruhet, ku do te ruhen dokumentet te keta krijues te rinj. Arkivi, tani po merre nje rol te ri. Perkitazi me kete para arkivave shtrohen detyra te reja, te rendesishme dhe te nderlikuara.
Tani, imponohet nevoja qe arkivat duhet te kooperojne me organizatat dhe krijuesit te tjere private se si te menaxhojne dhe si ta ruajne dokumentacionin. Edhe shteti duhet te angazhohet ne kete drejtim. Nepermjet te ligjeslacionit, por edhe me mjete financiare te krijoje kushtet dhe detyrimet e ruajtjes se ketij dokumentacioni, qe ka vleren e trashegimise kulturore, qe pas nje periudhe te caktuar kohore ai dokumentacion te kaloje ne arkivat e shtetit.
Evidencimin e lendes arkivore ne pronesine private e bejne arkivat. Arkivat percaktojne regjistrin e poseduesve te lendes arkivore ne pronesine private, per te cilet sipas vleresimit te tyre profesional, konstatojne se eshte me interes per shtetin dhe popullin. Regjistrin e mban sherbimi perkates i arkivit me shenimet e duhura.
Sherbimi kompetent arkivor, lenden arkivore ne pronesine private, duhet ta evidencoje dhe ne menyre te perhershme ta mbikeqyre. Te poseduesit - individet ata kohe pase kohe t'i vizitoje dhe me keshilla profesionale t'i ndihmoje qe ate sa me mire ta ruajne. Ndersa, organizatave private t'u ndihmoje ne krijimin e sistemeve profesionale dhe menaxhimin me dokumentet arkivore dhe njekohe-sisht ruajtjen e tyre.
Obligimet e krijuesve te lendes arkivore private
Ne baze te dispozitave ligjore vendore dhe nderkombetare pa-rashtrohen detyra te shumta te krijuesve te lendes arkivore private. Ne Kosove perkitazi me kete aplikohen disa dispozita te Ligjit per lenden arkivore dhe arkivat (Ligji nr. 2003/7).
Poseduesit e lendes arkivore private, pa marre parasysh se ne ^fare baze e ruajne lenden arkivore ose dokumente te ve^anta me vlere te perhershme, jane te obliguar qe:
-	ta informojne arkivin kompetent per posedim me dokumente;
-	ta ruajne lenden arkivore dhe te ndermarrin masa te nevojsh-me per ruajtjen dhe mbrojtjen e saj ne gjendje te rregullt dhe te sigurt;
-	ta rregullojne lenden arkivore dhe te bejne regjistrimin e saj;
-	t'i mundesojne personit te autorizuar te arkivit kompetent qe te shikoje lenden arkivore dhe sipas nevojes te beje incizimin e saj per nevoja sigurie;
-	te veprojne sipas udhezimeve dhe rekomandimeve te arkivit, me qellim te mbrojtjes dhe ruajtjes se lendes arkivore.
Nese poseduesi (fjala eshte per individin) i lendes arkivore private, nuk eshte ne gjendje dhe nuk ka mundesi qe lenden arkivore ta regjistroje dhe ta rregulloje, eshte i obliguar qe t'ia mundesoje arkivit kompetent qe ta beje ate me shpenzime te veta.
Pervez kesaj, poseduesit e lendes arkivore private duhet te obli-gohen qe arkivave publike t'ua dergojne shenimet per lenden arkivore ne pronesine e tyre, si dhe t'ua mundesojne shfrytezimin e saj.
Lenda arkivore te individet dhe familjet
Sikurse edhe ne viset tjera te botes, edhe ne Kosove krijues te lendes arkivore ne te kaluaren, por edhe sot, jane individet dhe familjet, te cilat kane luajtur rol te rendesishem ne jeten politike, arsimo-re, kulturore, shkencore etj. Ata kane krijuar dhe poseduar dokumente te shumta me interes per te kaluaren historike.
Ne Kosove, per shkak te gjendjes politike, ne te kaluaren lenda arkivore e krijuesve private ne mase te vogel eshte dorezuar ne arkiv. Shume prej tyre nuk kane qene te informuar per mundesine e dore-zimit ne arkiv. Disa poseduesve dokumentacioni u eshte shkaterruar gjate luftes se fundit. Pas vdekjes se poseduesit disa familje kane sh-prehur interesim dhe kane filluar te dorezojne lenden ne arkiv. Mi-repo, ka raste qe dokumentacioni i disa poseduesve te tille, per shkak te mosinteresimit te trashegimtareve dhe mosinformimit te arkivit, dokumentacioni i tyre eshte shkaterruar ose tjetersuar. Me informi-min e arkivit per posedues te tille te lendes arkivore, sherbimi perka-tes i arkivit vendos kontakte me pronaret, perkatesisht trashegimtaret dhe ate dokumentacion ka filluar ta sjelle ne arkiv, kryesisht neper-mjet te faljes ose dhenies ne depozit.
Lenda arkivore te institucionet fetare
Posedues te lendes arkivore private ne mes tjerash jane edhe institucionet fetare. Ato kane poseduar nje sasi te madhe te lendes arkivore, sidomos ato te konfesionit islam. Mirepo, ne luften e fundit te agresorit pushtetar serb jane djegur dhe shkaterruar arkivat, biblio-tekat dhe doreshkrimet e Bashkesise Islame te Kosoves dhe te bashke-sive te komunave dhe jane djegur 82 xhami. Kjo ishte nje humbje shume e madhe e trashegimise kulturore te kesaj treve. Tani keto institucione posedojne shume pak dokumente dhe doreshkrime. Ne mase te vogel e njejta gje ka ndodhur edhe me dokumentacionin e ndonje kishe katolike ne Kosove, si^ ishte ajo e Gjakoves. Perkitazi me dokumentacionin e institucioneve fetare ortodokse ne Kosove nuk kemi njohuri, meqenese nuk kemi pasur qasje. Ndoshta, ai do-kumentacion eshte bartur nga Kosova ose nje pjese e vogel e tij edhe mund te jete shkaterruar ne vitet e pasluftes, gjate disa disa ^rregulli-meve ne Kosove.
Dorezimi dhe shfrytezimi i lendes arkivore private
Te bazuar ne faktin se lenda arkivore e personave private-juri-dike, ajo e individeve ben pjese ne kategorine e pronareve private, arkivat kryesisht jane te perkufizuar ne marrjen e atij lloji te dokume-
nacionit. Ata varen, kryesisht nga gatishmeria e individeve ne pjese-marrjen dhe ne vetedijesimin e tyre per ruajtjen e trashegimise kultu-rore.
Sipas normave dhe dispozitave ligjore vendore dhe ndekom-betare, poseduesit e lendes arkivore, individet dhe familjet mund t'ia dorezojne lenden arkivore arkivit ne keto forma juridike: me ane te kontrates ne forme depoziti, duke e ruajtur te drejten pronesore, ne forme te faljes ose te blerjes. Ne Kosove dorezim-pranimi i lendes arkivore ne pronesine private eshte i rregulluar me nenin 10 te Ligjit mbi lenden arkivore dhe arkivat dhe nenit 16-21 te Udhezimit administrativ per dorezim-pranimin e lendes arkivore.
Dorezim-pranimi i lendes arkivore private ne arkiv, behet nepermjet te dokumenteve te shkruara, kryesisht nepermjet dokuen-teve te shkruar, kryesisht nepermjet te kontrates. Ne kontrate ose dokument tjeter theksohen te drejtat dhe obligimet e paleve kontrak-tuese.
Lenda arkivore, e cila eshte sjell ne arkiv nepermjet faljes ose blerjes, shfrytezimi i saj behet nen kushtet dhe ne menyren, e cila vlen per lenden arkivore publike, vetem nese nuk eshte theksuar ndryshe ne kontrate ose ne dokument tjeter per dorezim arkvit.
Detyrat ne te ardhmen
Shtrohet pyetja se si te veprojme ne te ardhmen ne mbrojtjen dhe grumbullimin e lendes arkivore te poseduesit private, posa^erisht te individet dhe familjet. Ne radhe te pare duhet te behet vetedijesi-mi i popullates. Ekziston qendrimi i perbashket i te gjithe arkivisteve te botes, qe me nje propagande te vazhdueshme ne ^do shtet te thek-sohet rendesia e grumbullimit te lendes arkivore ne pronesine private dhe dorezimi i tyre ne arkivat qendrore. Me kete duhet te besojne se arkivat posedojne kushte me te mira dhe me te sigurta te vendosjes dhe te ruajtjes sesa gjendja e tyre ne pronesine private. Ne kete menyre ajo lende, do te deponohej ne nje vend dhe ne te, do te kene qasje te gjitha ata, te cilet merren me studimin e te kalures. Ne aspektin financiar do te behej edhe nje kursim si te ruajtesi ashtu edhe te shfrytezuesi i lendes arkivore. Ne rastin e pare do te ruhej ne nje vend ne kushte optimale, ndersa ne rastin e dyte per hulumtues, lenda do te jete ne nje vend dhe do te kursente ne kohe.
Ne disa vende te botes, para disa kohe kane filluar te formohen arkivat ekonomike si institucione te ve^anta e te pavarura, te cilat pranojne dhe ruajne lenden arkivore, e cila krijohet ne organizatat private, tregtare, te bankave e te tjera. Ato financohen kryesisht nga themeluesit e tyre.
Edhe ne Kosove, mendoj se duhet vepruar ne kete menyre. Me mjete te perbashketa, disa krijues private, posa^erisht sipas lemenjve te caktuar te krijojne arkiva, perkatesisht qendra te dokumentacionit. Ne to, tere lenda arkivore do te klasifikohej, seleksionohej, eviden-cohej, te ruahej dhe te shfrytezohej.
Ne aspektin legjislativ ne menrye decidive duhet te rregullohen marredheniet ndermjet arkivave dhe te krijuesve te lendes arkivore private, krijuesve te lendes arkivore qe pjeserisht jane private dhe
pjeserisht shteterore, te kompanive te huaja qe kane investuar kapita-in ne Kosove dhe njeherit edhe krijojne dokumentacion arkivor dhe shume ^eshtje te tjera lidhur me dokumentacionin arkivor te provi-niences private.
Arkiva, por edhe krijuesit e rinj, posa^erisht kompanite private duhet te angazhohen edhe ne pergatitjen e kuadrit profesional per pune me dokumentacion arkivor qe nga momenti i krijimit e deri te ruajtja dhe shfrytezimi i tij. Deri me tani nga ato organizata private, pothuajse, asgje nuk eshte ndermarre ne kete aspekt.
Perfundim
Si perfundim do da merrja nje vleresim nga referati I Jean Wilfrid Bertrand, me titull: Privatizimi i ndermarrjeve te sektoritprivat, strategji e arkivave te vendeve ne zhvillim, te paraqitur ne Konferenčen e 35-te Nderkombetare te Tryezes se Rrumbullaket te Arkivave te mbajtur ne Reikjavik te Islandes, ku nder te tjerash thuhet: "Nje mi-sion, nje vision per shekullin XXI arkivistet e vendeve me pak te zhvil-luara perballe ndryshimeve te medha social-ekonomike dhe teknologjike te shekullit, apelon: Nje mision, per ruajtjen e kujteses kolektive, nje vi-zion per t'i sherbyer kesaj kujtese, per te permiresuar te tashmen dhe te ardhmen, qe duken utopike aqsa kundershtite dhe veshtiresite per te kapercyer jane te shumta. Te kapur ne vorbullen e ndryshimeve te medha teknologjike d^he te globalizimit te ekonomise qe i shoqeron ato, jemi si te hutuarperballe gjeresise sepuneve qe duhet tepermbushim. Ne duhet te tregohemi mendjeholle dhe krijues duke shperndare "recetat" tona gjate takimeve tona^.
Do te na duhet, qe se pari te bindim qeverite tona per punet e medha per nje miradministrim te arkivave tona dhe me vone partneret tane te sektorit privat per t'u bere atyre te ditur qe ne punojme gjithashtu per ta. Duhet te jemi tepalodhur, te duruar, te afte per te ndjekur buri-met financiare, gjithashtu edhe shume te shqetesuar per te racionalizuar shpenzimet tona ne vendet, ku qeverite tona kane nje prirje, tendence te mad^he per te jetuar mbi nivelin mesatar. Ne duhet te jemi gjithashtu shume vigjilente dhe te kujdesshem ne marrjen e vendimeve qe mund te prekin, nga afer ose nga larg, ate qe perben edhe thelbesoren e profesionit tone.
LITERATURA
Ligji per lenden arkivore dhe arkivat (Ligji nr. 2003/7, 17 prill 2003).
Udhzimi administrativ per pranim-dorezimin e lendes arkivore, qer-shor 2007.
Zivana Hadjbeli, Privatno arhivsko gradivo, «Arhivski Vjesnik», br. 44, Zagreb, 2001.
Arhivski standardi i postupci Državnog arhiva Quebeca, Zagreb, 1994.
Azem Kožar, Arhivistika u teoriji i praksi 2, Tuzlla, 2005. Mustafa Derviševic, Privatni arhiv, «Arhivska praksa», Tuzla, 2006.
Arkivat dhe privatizimi, Drejtoria e Pergjithshme e Arkivave, Tirane, 2003.
Jusuf Osmani, Lenda arkvore private, «Vjetari i Arkivit te Kosoves», nr. XXXVII-XXXVIII, Prishtine, 2007.