Centralna knjiznica, Ljubljana 3u£rc/u#t J&& Utv&o rU'^C. /> /s'* f/«/ crit Aji &>fr(%iui. 'rfer*;. /; - — / ------.. • / - j/*>. •fc'2 • i- V Cj-rotii eximi illi )<>U'u$cMUc j4^, ■x'jdvuJJij: C&tl&nCd.A.f i frnP. /inA jC ruVi d Li riuj>4 f _>* <* t2T/ C ™ U ^ & m*XUk imo de ipfis illis qui a mundi confortio le abfciderunt, ita le ab omnibus culpis immunem praeftat, ut tu,in ea pofitus fortuna quae innumeris peccandi illecebris undique obfidetur ? Quantum vero hoc eft, inter negotia,in turba,in aula; inter tot tam diverla peccantium exempla id conlequi, quod aliis folitudo vix, fiepe ne vix quidem, praeftat ? Hoc vero eft, non jufti tantum,led &San6ti nomen in hac ip/a vita mereri,quod majoribus tuis Carolo Magno & Ludovico piorum conlenlus poftobitum tribuit: hoc eft efte non gentilitio , led fuo proprio jure Chriftianiftimum.Sed Iuftitiae cum pars nul¬ la a te aliena fit, ilia tamenquae circa libri hujus materiam, id eft, circa belli pacilque confilia verlatur,eo proprie tua eft quo Rex es, & quidem Rex Francorum. Ingens hoc regnum tuum, quod per tanta tam felicium terrarum Ipatia in utrumque mareprocur- rit: fed majus ho c regno regnum eft , quod regna aliena non concupilcis. Dignum hoc tua pietate, dignum llto taltigio,non cuj ul- quam jus armis attentare, non veteres tur- bare fines $ led in bello pacis gerere nego- tium, nec incipere nifihoc voto utquam primum definas.Quam vero pulchrumhoc, quam glorioliim, quam ipfi conlcientiae Ix- tum, ut fi quando te Deus ad liium regnum, * 3 quod folum tuo melius eft, vocaverit, au- d after poftis dicere: Hunc ego a te gladium pro Iuftitiae tutela accepi, hunc tibi nullius temerefufi fanguinis reum, purum infon- temque reddo. Itafiet, ut quas nos nunc re- gulas ex libris petimus, inpofterum ex tuis v aftionibus, tanquStm ex perfeftiffimo ex- z/emplari petantur. Quod ipfum cum fit ma¬ ximum , plus tamen aliquid a te exigere au- dent Chriftianorum populi: ut fcilicet ex- ftinftis ubique armis pax fua non imperiis tantum , fed & Ecclefiis te auftore redeat, difcatque noftra setas arbitrium fubireejus a’tatis, quam vera finceraque fide Chriftia- natn fuifte Chriftiani omnes profitemur. Pertaefos difcordiarum animos excitat in hancfpem recens contrafta inter te &fa- pientiflimum pacifque illius fanftse amantift fimum Magnae Britannia Regem amicitia, & aufpicatiffimo Sororis tuae matrimonio federata. Difficile negotium, propter ftudia partium , glifcentibus in dies odiisinflam- rnata: fed tantis regibus nihil dignum, nifi quod difficile,nifi quod ab alias omnibus de- fperatum. Deus pacis,Deus juftitiae,Rex ju- fte, Rex pacifice, cum aliis bonis omnibus, turn hac etiam laude cumulet tuam fuse pro- xiinam Majeftatem. cb Id c xxv. IN TRESLIBROS ^ a DE IVRE BELLI AC PACIS PROLEGOMENA. V s civile five Rotnanum five quod cuique pa- trium eft, aut illuftrare commentariis aut contra- ftum ob oculosponere aggreffi funt multi, at jus illud , quod inter populos plures aut populorum reftores intercedit . five ab ipfa natura profeftum f* au L " fJdU, tores intercedit . five ab ipfa natura proteCtum . '3/ divinis conftitutum legibul - ; live mor ibus Si cM}.K, r padlo tacito inrrodudtum attigerunt pauci^’ uni- verfim ac certo ordine tra&avit ha&enus nemo: cum ramen id fieri interfithumani generis. Vere enim Cicero praeftabiiem hanc dixit fcientiam, in federibus, paftionibus, conditionibus populorum, re¬ gum exterarumque nationum?in omni denique belli jure^ pacis.Et ^ Euripides hanc fcientia m rerum divinarum Si humanarum co gnitio- // ni praponir. fic enim Theoclymenem compellari facit: Nam turpe id effet. cu m jr.i** bominum a.r. TSe bm <5)uod ett eritque, iuj la te hand coanofr.ere. Atqneeomagis neceffaria eft ha:c opera, quod S i noftro farculo non defnnr, &o lim non defuerunt qui hanc juris partem itacontemne- renr,quafi nihil ejus pra?rer inane nomen exifteret. In omnium ferme ore eft Euphemi di&um * apudThucydidem.regi autcivitati irnpe- , riumhabenti . nihil iniuftum quod utile? cui fimile illud , in fiimm a forruna id sequius quod validius ’! , & rempublicam fine iniuria g ert shuJf* pop pofl e. Accedit quod qua; inter populos aut reges incidunt con- /.L troverfia; ferme Martem hahentarbitrum. Eft autem non v ulgitan- turn hac opinio, bellum ab omni jure abeffe longiftime'.Ted & viris doftis ac prudentibus fepediift a excidiinrquiEralem opinionem fo- veant. Nihil enim frequentius quamoppofita interfe , jus Si arma. Nam & Ennius dixit: Non ex jure mmt* confertum , fed mngeferro Rem repetunt. Et Horatius ferociam Achillis fic defcribit: lurtt negat fibi. nut a , nihil non arrogat arrrits. Si alius alium cum bellum ordiretur fic loquentem inducit: hie paccm t emerataque jura relinquo. Antigonus fenex irrifit hominem qui fibi urbes alienas oppugnanti commentarium de juftitia adferebat. Et Marius negabat prxarrno - rum ftrepirn leges * a fe p ofie exaudiri . * Ipfeille oris ram verecun- Y&rt n '&./Acrh'yJ e -feuf t di Pompejus , aufus eft dicere: * Armatm leges ut cogitem! In Chri- ftianis feriptoribus plurima ejus fenfus occurrunt: pro multis unum Tertulliani fufficiat: Dolus, afperitas, inju/Htia, propria negotia prdiorum. Quiitafentiunt, dubium non eft quin oppofituri fint nobis illud ex Comcedia; * 4 Inesria EKOLEGOMEtfA. Incerta hue p tu pojlules 'Rations cert a facere, nihilo plus agtu, Quam ft des operam, ut cum rations infanta*. Cum vero fruftrade jure fufeipiarur difputatio, fiipfum jus nullum / e%'i commendandum & ad prsmuniendum opus noftrum per- ^ 3 ^;tW'W ? wnnebit,huncgravdffitmimerrorernbreviter refelli.Cxterum ne cum itet. v- if) -Hem ^ Wturba nobis res fir, demusei advocatum. Et quern potiusquam£ar- neadem , qui ad id pervenerat, quod Academia; fua: fummumerat, ffifki’ iniao ut P ro fallo non minus quam pro vero vires eloquent!* poflet inten- biti/tr dj’aut. vi«r j*c'dere? Is ergo cum fufeepifiet juftiriae, hujus praccipue de qua nunc gim“ s : oppugnationem, nullum^igvenit argumentum validiusifto: ..tfT 1 ' J.C.u, Zxfg.3ettrorum genera inter fediftant : cuirei teftimoniumperhibent * nUutx ^ multasadiones humanigeneris prop ria;. Inter ham aiitem guy homi- tttyf’f™ funt propria, eft appetit us focieutis’M eft communitatis.non qua- Uiu , ip*H> «tC(AV ]ifcunque,fed tranquill*, & pro fui intelledius modo ordinat*, cum qui (ui funt generis: quam * Stoici appellabant. Qupd . ’ergo dicitnr natura quodque a nimal adfiiac fanrnn-mril itari ^ frrri, • lta unive r fie. fiimrnmi ronredi non He her. Nam & caterarum ani- mantium quatdam utilitatum fuarum ftudium , partim foetuum fuo- rum , partim aliorum fibi congenerum,refpe<£tu * aliquatenus tem- perantrquodin illis quidem procedere credimus' f'exprinripioal i- " -• — a a£tus alios,iftis neutiquam dif- 1 apparet.Idemque de infantibus r- 1 • n 1 * r it y,Ai 9 e, inlUxoU na .ga r> inrelligenre exrrinfeco Tqu'a circa aiftus alios,iftis neutiquam dif- i i£t£. w*w5<^yjaliores,par inteliigentia in illis non a(- ,J . slth'-fff] <*• $■*'] z- dicerdum, in quibus ante omnem difeiplinam often’dit fe, ad bene a- C>R. — .. ... - ‘ j/. at ■ eoi-'t. pj s fariendn mpropenfio quadam 7 ' 1 prudenter a Plutarcho obferva- ta ;ficut&in ea attate mifericordia fponte prorumpit. Hcminivero perfeit* aetatis.cum circa fimilia fimiliter agere norit, * cum focie- tatis appetitu excellence, cujus peculiare folus inter animantes inftru- mentumhabetfermonem,indie etiam facultatem iciendi agendi- que, fecundum generalia praccepta, par eft intelligi, cui qu*conve- hiuntea jam funt non omnium quidem animanrium , fed human* , , a ■/,/. natur* congruentia. H*c vero, quam rudi modo jam exprefifimus, - s * focietatis cuftodia, humano intelledui conveniens , fons eft e jus itAimauf fttt-f tt uris* ! 4 quod proprie tali nomine appellatur : * quo pertinent alieni bftinentia , & ft quid alieni habeamus, aut lucri inde fecerimus re- ^7? -yi fM ; n 6 <{-rC « I'etMgVKfif'^ ' ’ 11 ' t*~' ftimanda A. PROLEGOMEN flimanda qu* deledtant aur nocent, non pr*fentia tantum.fed & fu- tura,&qu*in utrumvis poflunt ducere; pro humaniintelledtus mo- do etiam in his judicium rede conformatum fequi,neque metu, auc volupratis pr*fentislllecebracorrumpi, auttemerario rapi impetu, conveniens efle human* natur*;& quod tali judicio plane repugnat, etiam contra jus natur*, human* fcilicet, efle intelligitur. Atque hue etiam pertinet in his qu* cuiquejiomini aut ccetui propria funt x %a.ns spun* elargiendis * prndens; difpenfario ut qu* nuncfapientiorem mi -„ a ^ nus fapienti, nunepropinquum extraneo, nunc pauperem d ivi t i, p r o -^r.‘1 ^h i17 ut adlus cu jufque , & rei natura fert, pr*ponit: quam juris proprie 1, U/M *#< ftridlequedidli partem jam olim multifaciunt, cum ramen jus i 11 u d ^ d cet * ex libera Dei voluntate, cui nos ftibjici debere ituelleaus/fC^X™^ r ' o» pur*- ipfe nofter nobis itrefragabiliter didat. Sed &illudipfum de quo ^ egimusnaturalejus.five illud fociale, five quod laxius itadicitur, ‘ quamquamex principiishomini internis profluit, * Deo tamena f- feribi merito poteft *) quia ut talia principia in nobis exifterent iple,. inptin'j s ^f unui uicuLu pmcn , quia ut tana puucipia ill uuo» c&iucimi lpjc*, inwnP 1 ? , voluit: quo fenfu Chryfippus & Stoici dicebant juris originem non e i Tp* aliunde petendam quam ab ipfo love,* a quo Iovis nomine jusLa-*^" tinis didium probabiliter dici poteft, Accedit quod ilia quoque ipfa principia Deus datis legibus magisconfpicua fecit, etiam iisquibus imbecillioreft ad ratiocinandum visanimi .• & in diverfa trahentes impetus, qui nobis ipfis, quique aliis conlulunt, vagari vetuit, illos, quippe vehementiores, addidtius regens & fine ac modo coercens. bed & hiftoria facra, pr*terid quod in prsceptis confiftit, affedlum ilium focialem non parti etiam eoexcitatquod nos docetab iifdem primis parentibus ortos homines omnes, itaut eo quoque fenfu dici redte poflit quod alio dixit Florentinu s.cognationem inter nos a na¬ tura conftitutam ; cuLconfequens fit, h ominem ho mini infidiari n efas effe . Inter homines quafi * Dii quidam funt parentes , quibus L.uf r-rw, D.de jujt. V jur. proinde non infinitum , fed fni generisohfeqniiimde hernr. Deinde nsgi vero cum juris naturq fit ftare pafl isineceflarius enim erat inter ho- £ kc ienr/ J & . it f^ Sr Lv mines aliquis fe obligandi modus , neque vero alius modus natura- tdrrpd ffdte PROLEGOMENA, aut exprefle promiferant,aut ex negotii natura tacite promififle de- bebant intelligi; fecuturosfeid quod aut ccetus pars major, aut hi quibus delatapoteftas erac conftituifienr. Quod ergo dicirur non Carneadi tantum. fed & aliis, * Vtilitas iufii prope mater pf ngui . -u. fi accurate loquamur, verutn non eft : mm narnralit ju ris lnnrer eft ipfa hnmana narur a , quo; nos etiamfi re nulla indigeremus ad locie- tatem mutuam apperendam ferret : civilisvero juris mater eft ipf a exr.onfenfii ohligar io , quae cum ex narurali jure vim fuam habeat, poteft natura hujus quoque juris quafi prnavia rliri. Sed narurali jnri nr jliras arredi t; voluit enim natura? audtor nos fingulos & intirmos ■r , . j efle. &multarum rerum ad vitam refte ducendam egente sTquo ma- g' s a d colendam locietatem raperemur: juri autem rivili occalio - S's.-v.' *jy iK+'’<**— n_em dedit utilitas Tnaro illaquatn diximns confociatio aut fubjeftio iJhSOsA btilitatis alicujus caufa ccepit inftitui.Deinde& qui jura pra?fcribunt aliis. ineo ntilirarem aliquam fpeiftare folenr^anr debent. Sed ficut f i Ltnxi Mo r«, cujufque civitatisjura utilitatem fua? civiratisrefpiciunt, ita inter ci-^ ^fio L&y* lUtuLh ,'■ viratesaut omr.es aut plera fqneex ronfenfit jura qnydam ^nafri po- tOt tuerunt,& nata apparet, qua? utilitatem reip cerent non coetuum fin- » v J Veriffimu millud .omniaincerta efte^fimul a jure receflum eft. Si nulla eft communitas qua fine jure confervari poffit, * quo d mem o- rabili latronumexemplo^probab at Ariftote 1 es, cege ilia qua.ge-~ ^ ‘ nns hnmannm ant populo.s complures inter fe colligat .inreindig et: r ' quod ille vidit qui dixit foedanepatriaTbnirlem ranfii firiend.aeffp. * Graviter eos accufat Ariftoteles, qui cum inter fe neminem velint imperarenifi qui jus habeat,in exteros quid jus,quid injuftum fit ni¬ hil curant. Is ipfe quern nominavimus modo in partem alteram Pompejus , quod Spartanus quidam rexdixera r. benriffimam ef fe rpmpnhlie am cnjns fines hafta & gladiot erminarentnr, correxit, di- cens earn ver e beatameife qua iuftitiam profinibus h aberet: quam adremalteriusitidem Spartani regis uti poruit audloritate, *qui ti tudoiu ffiria quad am rcgi deberet: at li jum cfTen thomm.es omnes, fortitudine ilia non ind ifferent- Ipfam fortitudinem Stoici.definie- bantvirtutempropugnantemproaquitate. Themiftiusoratione ad Valentem facunde differit, reges quales exigit fapientia regula, non unius fibi credita gentis habere rationem, fed totius humani gene¬ ris, &efie,ut ipfe loquitur, non tantum,aut * (ed./p^cujfi-ani. * Minois invifum apud pofteros nomen nona^ aliud fecit quam quod aquitatem imperii fui finibus terminaret.^ Tantum vero abeft ut admittendum fit quod quidam fingunt .in" bello omnia jura celfare, ut nec fufcipi bellum debeat nifi ad _ u-i 1 .i ltd- vtrto-iin rvaiinawJr ij i- -tfl to JC/ftbU/ fuoieA fa/riuilli*. ‘KiYif-ul. UX*v-t,eZ ttn^n'Ko £oc ia juris confecutionem , nec fufceptum geri nifi intra juris ac fidei modurn. Bene Demofthenes bellum effe in eos dixit qui judiciis wlZjCvfif coerceri nequeunt. Iudicia enim vigent adverfus, eos qui inva- "j- lidioresfe lentiunr: m eos qui pares leraciunt aur putant , bella . •>. lumun- /a a l> <4 w tf-ecf*. viiftut fiery i JifV d^^oclt't 6 led civilesilla & judiciaria & pacispropria, non alia perpetua & omni- bustemporibusaccommodate. Optime enim dittum eft a Dioue Prufeenfi, inter holies feripta quidem jura, id eft, civilia nonvalere, rtUy,c4 it*JcMh wi'at * valerenon feripta,id eft, eaquanaturadidlat,autgentiumcon- ^ en ^ us conftituit. Docet hoc vetus ilia Romanorum formula eas res fit faro uorne duello gusrendas c enfeo. [idem veteres Romani,ut Varro no- uJ tncU„ tabat, Della tarde &: nulla licentia fufeipiebant, quod bellnmtwllum . niiulwrl' n ‘fi P inm putabant geri oportere. Gamillu s juftenon m inus . quam *<'•&«<., fortiter bella gerenda dicebat: Africanus populum Romanum & 'ctfj'uto ^«/-J"li^f u f c ip e re jufte bella, & finire: Apud alium legas: Sunt & belli,ficut & Krtwisjura. Alius Fabricium miratur ingentem virum, &quoddiffi- sntArdsu, e/ eillimum eft in bello innocentem ,& qui aliquid efle crederet&in CtjeiiSh. ^i i'ujkJ- fa«l, juntas res opus habent, multum valet opinio de bello non temere nec i u ^ e faf ce P to > pieque gefto. Me mo enim iis fe facile adjnngirqn i- — h\- TymsjnS'fas, fidem-vilia putat. Ego cum ob eas, quas jam dixi, ra- ‘f A>*<~tiones , compertiffimum haberem , efle aliquod inter populos jus ‘ ,Lf, ‘ * na ~" commune, quod & ad bella, & in bellis valeret, cur de eo inftitue- rem foriptionem,caufas habui multasacgraves. Videbam per Chri- ftianum orbem . velbarbarisgentibus pudendambell andi licenriam: levibus aut nullis de caufis ad arma procurri, quibus femel fumtis . nullam jam divini.nullam humani juris reverentiam, plane quafi u- no edidto ad omnia fcelera emiflo furore. Cujus immanitatis con- fpedtu. mnlti homines minimemali mVnmmr. ut Chriftian o.cnjii s^' i ‘ Tl fJUU^x sX/irtu. & lfciplina in omnibus hominibus diligendis pracipue confiftit,* orn- /Cfniaarmainterdicerent .-ad quos accedere interdum videntur, & Io- pannes Ferus, & Erafmus noftras . viri pacis & Ecclefiaftic ir & ci vi. amantiffimi, fed eo,utarbitror,confiIio^_quo folemus, qua in u- icnti* tMjiii nam partem exierunt , in alterantrefledlere, utinvetum modum u*i; ^ ■ redeanr. Verum hicipfenimiutn contradicendi conatus fape adeo non proficit, ut obfitetiam, quia deprehenfum facile,quod in hisni- mium eft, etiam aliis diftis intra verum ftantibus auftoritatem detra- hit.‘ Medicina ergo utrilque adhibenda fuit, turn ne nihil, tumne omnia crederentur iicere . Simul & itiri fprudentiam. quam ante hac inmuneribus publicis, quantaporni inrf»grirareever ciii. twee-quod mihi indip-ne epatria tot meis laboribus ornata ejedlo reftabat, pri-' y) * ******* ****-*- *g)*V' ^'o' -* *** 1 ■**'■'*o iauv/i iouo wl ttata cj vvsv & cnauai y * eUjePM.f , vats diligentia Audio adiuvare vol ui^Artis formam eiimponere mufti multi ante hac deftinarunt: perfecit nemo: neque vero fieri poteft, njfi, quod non fatis curatum eft hadenus, ea qua: ex conftituto ve- niunt k naturalibus rede feparentur.. nam naturalia, cum tem¬ per eadem lint , facile poflunt in artemcolligi: ilia autern qua ex conftituto veniunt, cum & mutentur faepe, & alibi aliafint, extra artem pofita funt, ut alias rerum fingularium perceptiones. Quod ft qui verae j uftitiae facerdotes naturalis & perpetuae j urifprudentiae par¬ tes tradandas fulciperenr, femotis iis quae ex voluntate libera ortutn habent,alius quidem delegibus, alius de tributis , aliusde judicum officio, alius de voluntatum conjedura, alius de fadorum facienda fide, poffet deinde ex omnibus partibuscollediscorpusconfici.Nos certe quam viam ineundam cenferemus, reipfa potius, quam verbis ofteridimus in hocopere , quod partem jurifprudentiae longe nobi- liffimam continet . Primo enim libro p raefati de juris origine . gene- ralem examinavimus quaeftionem, fitne bellum aliquod juftum : de- inde ad noftenda publici privatique belli difcrimina explicandam habuimus vim ipfam fummi imperii, qui earn populi, qui reges foli - ^ r , AefAc dam, qui ex parte, qui cum alienandi jure, qui aliter habeant: dein dc , 0 & de lubditorum in fuperiores officio dicendum fuit. Li ber fecun - dns, rum omriptranfas, yifq”’bns bellum oriri poteft, exponendas fumferit, quae res communes fint , quae proprix, quod jus perfonis in perfonas, quae ex dominio natearnr nhli pmn r quae fucceffio-jj^ numregiarum norma, quod jus veniat ex pado , aut contradu, Ai; - quaefederum, quae jurisjurandi turn privati, turn publici vis atque interpretatio, quid ex damno datodebeatur, quae legatorum fandi- monia,quale jushumandi mortuos, quae poenarum natura , late exfequitur. Tertius liber primum fubjedam fi bi habens materiam, id quod in belloiicet, cum id quoct impune ht autetiam apud popu- losexteros pro juredefenditur ab eo quod vitio caret diftinxiflet, defcendit ad pacisgenera , &omnesbellicas conventiones. Foait; temmaius viftim eft pretium opera;. quod ntdixi totum hocargu- mentum tradavit nemo, & qui tradarunt partes , ita tradarunt ■ uc m nltnm reliqnerinr aliens indnftria-. Veterum Philpfophorum ni¬ hil exftat hujus generis , neque Graecorum, quos inter Ariftoteles librum fecerat, cui nomen zsoAtfiai , neque eorum qui Chriftianifmo recenti nomen dederunt, quod valde optandum fue- rat: etiam Romanorum veterum libri de jure feciali, nihil ad nos fui , prater nomen tranfmifcrunt. Hi qui fummas fecerunt ca- fuum.quos vocantconfcientiae, ut de aliis rebus, ita&debello, de promiflis, dejuramento, derepreftaliis capita fecerunt. Vidi &fpe- ciales libros de belli jure partim .iTheologis fcriptos.ut a Francifco Vidoria, Henrico Gorichemo,* WilhelmoMatthxi,* partim h doribus juris, ut Ioanne Lupo, Francifco Ario, Ioanne de Ligna-w inttia&Z no, Martino Laudenfi: fed hi omnes de uberrimo argnmento pau- ciffima dixerunt, & ita plerique, nt fine ordine quae naturalis funt ju¬ ris, quae divini,quae gentium, quae civilis , quae ex canonibus ve¬ niunt, permifcerent atqueconfunderent. Quod his omnibus maxi- me dcfuir, hiftoriarum lucein, fuppkre aggrefli funt eruditiflimus Faber ( ■Lwcfiottb 7 , PROLEGOMENA. Faber in Semeftrium eapitibus nonnullis, fed pro inftrtuti fui tnodo, & teftimoniis tantum allaris ;diffufius , &ut addefinitionesaliquas exemplorum congeriemreferrent, Balthazar Ayala Jte, plus coAl- hericns O enrilis'cnjns diligenrin -— {lent alios adjnvnr i pnffe Trio, & mead jnrum profiteor , ita quid in docendi genere . q uid in ordine, quTd in diftinguendis quadhonibus , jurifque diverli generibus ddi- derari in eo pofli t. ledoribus judicium reli nquo. illud tantum di¬ cam, folere eum Tape in controverfiis definiendis fequi, aut exern- pla pauca non Temper probanda, ant etiam audoritatem novorum ’i.wnUtM.iCu fo tj Iurifconfiiltorum in refponfis, quorum non paucaad gratiam confa b *y l ?ctb*r'fnf : lentiumrn on ad sequi bonique naturam lunt compofita. Caulas un- de bellum juftum aurinjuftumdicitur, Ayala non attigit: Ckaiilis fiimmaquardatr) genera, quo ipfi vifumeft. modo delineavir, mnlrns yep-i^g f nohilinm^r frpqnpntinm rontroverfianim loros nc a rrigir qaidem-Nos nequid taleindidum abiretoperamdedimus , indica¬ te etiam dijudicationnm fontibus, unde facile effet etiam ft quid o- rniflum a nobis eflet definire. Supereft ut quibus ego auxiliis & qua Cura hanc rem aggreflus fim, breviter exponam . Prinnim mihi cn ra bye filir. nr pnrnm qnx nd jin narnry pertinent prohnrioncs rp fer- m-tirinapia « f L,mdia a . y-f m ad nnrinnes - qiiaidam tamTerra s n r eas n emo neg are pnffir *ni(i v ' m >r>ferat. Pnncipiaenim ejusjuris,fi modo animum rede ad- n r l verras . p er ^ e pd^en ta^q; evidentia funt.ferme ad modum corum qux ' u W , ' r ' fenfibus externis percipimus ; qui & ipfi bene conformatis fentien- 4m - Sratimque addit chori (conftat isautem exfeminisiifque barbaris) judiciutn, didaapprohantis - Vfiis film etiam ad jn-is 1-mjns proha. rinnem*reftimnniisphilnfhpfiarnm.-hiftoricornm , poi-rarmn, po- ftremoBL oraror - ii m : nonquod iliis indifcrerecredendnin fit; folent enim argmnenro. caufae fervire : fed quod ubi multi diver fis Mu nre. tem pori bus qaclacisidi: <>***• fnlenfleferri de heatmu p~t~ I’K-tl-'i-c.f/i :„ c-i 9 • of. 1 proccrtnaffirmanrpd ad canfam nniver- _ tiqu* in noftris quajftionibus alia effe non poteft, quam aurreda il'latio ex naturx principiis procedens, aut commun is ali quis con fenfus . Ilia ius n atura indicat , _hic jus gentium : quorum difcrimennon quidem ex ipfis teftimoniis ( paflim enim feriptores voces juris nature & gentium perinifcent) fed ex materia qualitate intelligendum eft. Quod cnim ex certis principiis g certa argum enta- tione deduci non poteft. & tamen ub iuue obfervarnm apparet, fe- quitur ut ex volunt ate liberag mim habeat. Itaque hxc duo non mi¬ nus inter fe quam a jure civili difeernere Temper unice laboravi: imo & in gentium jure diferevi id quod vereSce^omni partejus eft, & id quod duntaxat effedum quendam externnni ”ad inftar illius pri- Jmitivi juris parit , nempe ne vi refiftere liceat. aut etiam nr n hi. que vi publica, utilitatis alicuj uscauTa T vel ut incominoda gravia vitentur, f> e/">$ • PROtEGOMENA virentur, defendi debeat: quae obfervatio quam lit neceffaria ad res multas, in ipfo operiscontextu apparebit. Non minus Ibllirite frp a- r^Kinms, ea gnap juris flint ftribkeac proprie didii, unde reftitutionis obligatio oritur, & ea quar juris efle dicuntur, quia aliter agere, cum alio aliquo redtap rationis didtato pugnat :dequa juris diverfitate all- quid jam & fiipra divimn's. Inrer philnfoohos merim principem ob- tinet Inmm Ariftnreles. fivetra&andi ordinem , fivediftinguendi a« cumen, five rationum pondera confideres.Vtinam tantum principal ms ille ah aliquot hinc faculisnnn in t y rannidr in 1 a hiiffpr i ra nr veri. s h i ,| tascui Ariftotelesfidelem navavit operam, nulla jam remagis oppri£***.•««*•-1 matur quam Ariftorehs nomine .Ego & hie & alibi veterum Chri- | ftianorum lequor libertatem , qili in milling philnfnphnmm fe.fta m’ lr ,y(,-Lry, • ■ii>>s>rarAnr- rv/%n nnrt/1 oie Alii niUal r »/V I . .tA/) iuraverant, non quod eis aflentirentur qui nihil percipi pofle dice-ij^/ ‘ ft ftnlrins r fed nund n.illam ^ frftam VSSr«,f bant, quo nihil eft ftultius; fed quod nnl lam effe fedtam putarent quar omne verum vidiffet, & nullam qua; non aliquid exvero. Itaque _ . rf/i ~ . * veritatem fparfam per fingulos , per fedtafque diffufam , in corpus tfifftti/ 71 . V'Mn 0„ colligej-e, id vero exiftimabant, nihil eftealiud qu am vere Chriftia- '“ tram trad ere difciplinam. Inter cartera, ut hoc obiter k noftro inftitu- tonon alienum dicatrr, non fine^caufa videntur mihi ab Ariftotele^ nm . jHmrw in eo quod <’* c ettnw ', / ■ .,2..,, rdilcedere, & Platonici nonnulli & Chriftiani veteres, in eo quoc "-.gf-'illc naturam ipfam virt utis in mediocritate affedtuurff'aflionn mqui \v6> ’ -J 'air-'i f LC*S'o&tbii‘yit> fpofuerit: quod femel pofitum eo ipfum^abduxit, ut & virtutes di-^a verfas ,putaliberalitatem & v pa rfi moniam inunam compinge Per. & £ veritati dafet oppofi ta tmmmeex aequo refpQn demra^jadhinriam & rVofutHim:. » ^ diflimulationem; & quibufdam rebus vitii nomen imponeret, qua? aut non exiflunt, aut yitia per fe non funt T ut contemtum volu ptatis Sc honorum,& irse adverfus homines vacuitatem. Non redte - ,-q * ,/L - autem univerlaliter pofitum hoc fundamentum vel ex juftiria appa-^f^^j'^/it? 1 ' ret, cui oppofirum nimium & parum . cum inaffedtib^s & fequenti-V**V" bus eos adtionibus in venire jion poflet , i n rebus i p fi s ci r eap ua s i u ft i- . tia verfaturutrunque qustfivit; quod ipliim primum eft defilirede m'amn, *■ genere in genus alrerum, quod inaliis merito culpat: deinde minus^J"^’ fuo accipere, poteft quidem adventitium habere vitium, ex eo quod ,>75^ quis pro rerum circumftantiis fibi ac fuis debeat, at certecum jufti- p./tit-. tiapugnarenon poteft , quae tot ain alieni abftinentia'pofita eft. Cui^ , hallucinationi fimilis ilia eft, quod adulterium ex libidin e. caedem . I exira proprie ad iniuftitiam pertinere non v uk'!' cutnramen inju-^ t ‘„^, > ^-,..‘ ^ ftitia non aliam naturam habeat quam ali eni ufurpation em T n tc q-J&.gruyfrntv^ referat.ex avaritia ilia, anex l ihidine, an evirn j an ex impruden- temifericordia proveniat; anex cupiditate excellendi, unde ma- ^(’4,^^ ximaf injuriar nafei folent. Nam qualiacunquelncitarrienta content- nere hac tantum de caula , ne Ibcietas humana violetur , hoc^. vero juftiri* proprium eft.J dx ifideam nnde veneram, verum qui dem Cp/ yinno:j'jAr^^i}' S^TK eftvirtutibusnonnullis acrid ere nr affe.ftns ■T.nrinrenrnr fed hoc non ‘W’,' - ideo quod id fit virtuti omni proprium atque perpetuum, fed quia redla ratio,quam virtusubique lequitur, * in quibufdam mod urn fe- ^jar« IV quendumdidtat,in quibuldam ad lumma incita t,nam Ueum minium few, sws golere nn n pnfTnmm fuperftitio enim_E on eo peccat quod Deum "JjfyiT ^ Hr - . nimium ' v J H*fo A'. iimium pof-^' PRO LEG O M. E K ... r m- Y-tlijznJtni ra p rgcipiat-& hunc in tnodum ufos teftimoniis antiqui federis vi- demus,antiquos Chriftianorum fcriptores. Ad percipiendmn autern librorum ad antiquum fedus pertinentiu m (enrenria m, non parum conferre nnhic pnffiinr* Hehrsi ir.riprnrpc iimaxime qui&fer- ^ mones, & mores patrios habuerunt percognita. Novo federe in hoc ^ oMisjrf, Utor, ut doceam, qu od non aliunde difci pote fl^quid Chriftianisli- cear: quod ipfum tamen, contra quam plerique faciunt, a jure natu- xx diftinxi: pro certo habens-i n illa - fanftiffim a le ge m ajm-pm no . bjsJknftimoniam prscipi. quam fhlnm per fe jus naturs exigat.Ne- _ \-ys- . que tamen omifi notare, fi qua funtqus nobis commendantur ma- 1 ff ^^^'^^gisquamprscipiuntur, utk prsceptis declinare fciamus nefas & , , obnoxium, ad fumma quaque contendere getigrofteilexonfi-^ noncarituri mercede. Synodici canone^ qni refti funt‘ TU i , ,^il'^“r^ 2 «^' colle(a:iones funt ex S eneral 'bus legis divins pronuntiatis, ad ea qu* ohstSf- joccurrunt aptats. hi quoque aut monftrant quod divina lexprsci- , aut ad id quod Deus fuadet hortantur. Ethoc vers Ecclelis Chriftians eftofficium, eaqus libia Deo traditafunt tradere& quo __ ; veteres, 7 ^ 6 ;, 8c qui tanti nominis menfuram implebant, recepti, aut laudati, me- To'flXTc? rito pro canonibus valent . Secunda no ft hos audtorita seft eOrum qui fuis quique temporibus p'ietatis & dodtrinse faina inter Chrif tianos jauVix.tU Salt*?*-£ fl orueru nt. neq; gravis cujufquam erroris notati funt. nam & hi qua: dicunt magna cum alleveratione , 8c quad co mperta . momentu m nnnp-vip-n.im hal-'*"* debent,ad interpretanda qua: obfcura videtjmi^, in farris lireris , eoque majus quo 8c nlurium appare t c’onfenfus . 0 £ ^ ; dominatus %%%£!£ propius accedi nir ad primae pnriraris rempor a f-cum nec ( _. _ adhuc nec coitio ulla primitivam vericatem adulterare potuit. Qui > »*&&». iMH ££££5 his fucceiferunt Scholaftic i quantum ingenio valeant faepe oftendunt: ’ fed in infeiicia & arriuiri bon^rum ignara facula inciderun t : quomi- yr nus mirumfi inter multalaudanda, aliqua&condouandafitnt. Ta- t# 10 *ia> A mismultum defero'c'nam & rationes (apeoptimas iuppeditant, ad $?* demonftrandum id, quod juris eft nature eidpmjuri neque minus • n- r - ? - ' ‘- gentium juriteftimonium fa:pe pratbent, fic tamen ut ipfi non minus 453 /"*''’' qna m qlii nnmina pe mir-s»«fteW£-L Tt):i P s eidem legum Audio inferere aggrefli funt Galli: quos inter g num obtinent nomenBodinus & Hottomann us. ille perpetuo opere, hicfparfis quaeftionibus, quorum&pronuntiata & rationes faepe nobis inquirendi veri fuppeditabunt materiam. In toto opere maxime mihi propofu i. ut defi niendi rationes redderem quam evidentes , & ut q uae erant tra&anda, ordine certo difpone- , & utquae jeadem inter fe videri poterant nec erant, perfpicue iftingUerem - _T em P era v ,' me ah his qua- alrerii-jg funt traftationis, d ua docent quid ex ufu fit facere : quia ifta fuam habent artem ^f^ 'fpecialem politicam^ tjuam redieita folam tradiat Ariftoteles ut alie- uitJ, Un ~‘ rh m nihil aH mi {rear rnnrra nnom fur if quia ifta fuam habent artem am tradiat Ariftoteles ut alie- ni nihil admifceat, contra quam f»cit Bodinus , apud quern haec ars I yJEwsSTV/ --— r — J: — XT --- J -» -J —- 'fnutA , /d-c-W-jjpertius diftinguerem. Iniuriam mihi farier.fi qni s me adullas no- ry /j .., V ft/,tA- 4 / wi. - r- t* , - * - /' # I „ ctAjltitv*-}, ----- ’ C\ Ju/ttfc tf/ v.iAti»^v,y t vu„ *iiji4iiwiii unmiflcn.1.,.11 c|iha Uiv «v» unao »iv~ Z/s/J/a~<£ts ^ acu ^controverfias, aut natas aut quae nafciturx pracvideripof- jSuijJ'tf funt,reTpexifeaihitratur._Verfi enim.profi.reor , ficut mathematici figurasa corporibus femotas confiderant, ita mein juretradiando ab omni fingulari fadio abduxiffe animum. Dicendi genus quod at- tinet, nolui ad rerum tradiandarum multitudinem adjungendo ver- borum copiam faftidium parere ledlori. cuius urilirarihns co nfule- bam. Itaque fecutus fum quantum potui concifum& docenti con¬ veniens locuendi genus : ut tanquam in uno confpediu habeant qui negotia publica tradiant, & qua incidere lolent controverfiarum genera, & principiaunde dijudicari poffunt: qnibuscognitis facile erit ad rem fubjedtam accommodate orationem & quantum lubet extcndere. Scriptorum vcterum ipla v erba adduxi interdum, ubi talia erant ut aut cum audioritate, aut cum venuftate fingulari didta viderentur : quod&in Grarcisfeci nonnunquam , fedmaximeubi aut breviserat fententia , aut cuius gratiam fperare n on audebam Latino fermone me pofle affequi: quern [amen ubique adjunxi in eorum commodum qui Grarca non didicerunt. Quam vero ego in aliorum fententiis ac fctiptis dijudicandis mihi fumfi libertatem, eandem fibi in me fumant, omnes eos oro atque obteftor quorum in manusifta venient, Non illi promtius me monebunt errantem, quam ego monentes feoua r, Et jam nunc adeo *? li quid hie pietati, ft quid bonis moribus, ii quid lacris literis, fi quid Ecclefia: Chriftia- px confenfui, ft quid ulli veritati diflentaneum a me didtum eft, id nec didtum efto a Anno-- PROLEGOMENA. Annotata ad Prolegomena. A Pud Thucydidem'] Verba funt lib. VI. j mpfinu % trl^i ‘Zfxltd *X*ry iki utept», ti Bvpiptyt. Idem fenfus libro v. ubi Athe- nienfes praepotentes eo tempore , lie Melios alloquuntur : <*7i kxetsec e* 7 tfi oisJpctTsesoi \oya> •P’ioih dvayxqi x^ivdj' kraflfi j cl kvee* •ni irtdcs*(\ yj cl dt&weis avygsofieQt : Juft a humans, rationi ea cenferi, qu&par necelfitas indie:t • c&terum qua fieripoffiunt ea fieri d va'id.ioribus, ah infirmio- nbus tolerari. Afepojfe exaudiri ] Apud Plutarchum Lyfander machjeram often- dens : c mum xgcf,ms (lix-nm odes yos og»v Hanc q’-ti hahet is opti- mcde^*rrltrum flnibus difputat. Apudeundem Carlar : i 0 “ cu/tcv ovthur xasofiv ciraq • Non idem ejfe tempus armorum quod legum. Seneca quarto de beneficiis capite XXXVI1 1 . Malta interim reges, in btllo pro- * fertim,opertis oculis donant. non fufficit komojuftus unus tot armatis cupidita- tibus : non pot e ft quifquam eodem tempore dgo bonum virum hnnttm duce.m *g£Z£x- Armatus leges ut cogitem ? ] Plutarchus hanc fententiam Pompeji ad Mamertinos fic enuntiat : i ■nabrt&t tj«iv vaigus-fSpeis Blpn filftut draytiuoKcrrcs ; Non defmetis nobis homtnibiis gladio accinBis leges recitare? Curtius libr. XX: Adeo etiam nature jura helium in contrartum vertit. Olxdumv Stoici appellabantj Chryfoftomus ad Romanos Homiiia XXXI: l/j fip fi CpvnxU mot otfos cctitsiiXtss olxeluriv Iw yb Jngfcc otfo 5 cct&oXcO xvxAjidj, Habemusnatura homines cum hominibusfiocietatem. quid ni, cum tale quid inter fe &fer*habeant ? Vide eundem capite primoad Ephe- fios\ ubi anatura nobis data docet ad virtutem femina. Marcus Antoninus Imperator fumme philofophus : in y> otfis xsiwsiuv yup- vmXcq IckiKj' jj dot j \r bxgyisfitt m ydyy *{3T liras enxtr, to ’j xfeir- •m t dXkjhuii • Pridempatuit ad focietatem nos genitos. Nonne in apertoeff deteriora ejfe meliorum caufa , meliora, alterum alterius caufa ! Aliquatenus temper ant ] Vetus eftproverbium , Cants caninam non eft, Iuvenalis: tigris agit rabida cum tigridepacem : Parcit cognatis maculis fera. Eft locus Philonis egregius ad Decalogi prarceptum quintum , quern Grace qui volet legat. Ego eum, quia longkir eft, femel.id eft Lati- nb , hie ponam. Imitatores faltem mutorum animantium efiote homines • Beneficio vicem rependere ilia edoBa norunt. Canes domus defenfores funt ! quin 1$ pro herd moriuntur : ft quod fubito periculum eos contigerit . Dicuntur canum illi qui greges comitantur prscedere pecora , depugnantes ad mortem ufque, utpaflores iUefospreftent. Nonne inter feeda fcedijftmum eft , in referen¬ da gratia vinci bominem d cane, mitifiimum animal dferoci/fimo? quod fid terreftribus non fatis edocemur, tranfeamus ad naturam volucrem , dirts via - tricem,ut velinde difeamus , quod oportet. Ciconiarum fenes in nidis manent . volare invalids. Harurn foboles per omnes, prope fic dixerim , terras mariaque volitant, viBumundique parentibus querentes. illepro statu meritofruuntur quiete, rerum copia , deliciis etiam: he vero itineris molejlias folantttr pietatu ** 2 confide# PROLEGOMENA. tonfcientia (ft exfpeflatione parts olitn, ubi fenuerint, d fua prole , atque ita le- gitimo tempore debitum p^rfolvunt neceffarium , quod accepere reddemes. nequc entm ab aliis alimenta haberepoffunt, am initio vita parva cum funt, aut na- . ,tu grander in vita exitu. quapropter non alio qutim natura magifiro didice- runt educare vetulas , educate t& ipftt cum tenem ejfent. 1Sonne veto hu ubi audiunt, habent curfe pm pudore abfcondant, qui parentum cur am non habent, tuque eos ncgligunt , quos aut foie? am ora csteris Jublevare debuerant ,pmfer- tim cum id facientes non tarn damnftnt quippiam, quam id quod debent red- dituri? Nihil enim eft liberis proprium quod non parentum fit print, qui aut de fuo dederunt,aut acquit endiprabuerunt cau/at. Decolumbarum Ciira exi- mia circa foetus fuos vide Porphyrium de non elu animalium ter- tio. Defcarorum & faurorum pro fociis Cafliodorum xx, 40. Cum focietxtis appetitu excellentef\ M. Antoninus libro lx : mcpmt. Homo in id nattts eft bene tit alios faciat item ;. 9 »or»» -pi/jo tv got 71? xi y.udtc 'It findtrbf yddxc izo&cuir'&ffyjtv , i/Trtg dtjpwmv dvJpdttU Facilius reperiat quit terrejhe aliquod ad terram fe non ferens , quam hominem ab humano genere abfeiffum. Libro X : ssi ti toyHS* dCftls rrftj TntXtltHir- quad rattone utitur , neceffario " turn appetit. Nicetas Cihomates; dtnsritMiva'fo 7ta; i i In ft hi a in eo fta eft ut abftineatur alienisneqtte noceatur non nocentibus. Piudens difpenfatio , ut qua nunc fapientiorem minus fapknti , nunc propir.quum extraneo, nunc pauterem diviti , prout aBus cttjufque & ret natura fert prspenit ] Agit hac de re Ambrofius libro primo de officiis. P'RO-LEGOMENA. Ex libera Dei voluntate] IndeM.Antonino judice libro lx lid&xat ; qui injufte agit, impius efi. Deo tamenaffcribt meritopoteff ] Chryfoftomusi ad Corinthiosxi,J: OTZiy 3 eimo rduj tJw u£iy hiftusQyirut cvitis iciv. Cum na- tumm dico,Deum dir.o.ipfe enim eft nature. 0'11/ex.Chryfippus III de Diis: ft ’em dCgtiv T>ii i ihuMtxnwris aXt.))V ft Je ctftslw fijveQiv, vj liuj cm & Ails viv cm rJs <(5«»5 tpuoroe cl?T ZJa y> let vmv to TViSgn t'hv ffft ftiXAvfifi) ~U tg&v afei dycejuf £ xeexav. Nonpotefi invent'd principium aliudaut origojufti- ti&,quamab love (fi communi natura. inde enim initiumduci debet, ubide bonis malifque differendum eft. A quo Jo vis nomine jus Latins dictum'] Nifi forte verins per abfciA itonem, ut ex eo quod fuit oflitm fadum eft os, ita ex eo quod fuerat juflum fa&utn jus, jufis,poftea juris, ut ex Papifiis Papirii,de quo vi¬ de Ciceronem Lib. ix, epift, 21. Diiquidam funt parentcs~\ ©soi \myloi Hierocii ad anreum carmeu Diiterrefires ; Phlloni ad Decalogum Iftpmess ©so/ fttfttsftivci r dfyitwm h idfftuTZshxecst, confpicuiDii, quiingeniium Deum imitantur vitam dando; fecuruia poft Deum federatio Hieronymo epift. xcn. Paren- tesDeorum iimulacra PJatonidelegibusxi. Honos parentibus ut diis debetur , pronuntiante Ariftotele Nicomacharorum ix , cap. II. Vtilitas jujiiprope mater iff aqm ] Ad quem locum Acron , aut quifc- quiseft vetus Horatii interpres : repugmt prxeeptis Stoicorttm. oftendere vult juftttiamnon efl'e. naiuralem , fed natam ex mi litate, contra hanc fen- tenyam vide quit difputat Auguftinus de Doclrina Chriftiana libro III, C. XIV. Sicitt civis qui jus civile perrumpit"] Hac ipfa fimilitudine appoftte u- titur lib. IX. M,Antoninus : Srtfidv ftv wfSi-is ns fth t!w kvefpt^fivffTt tztxsfjyfft cere hr't tv yen'on 1 tray tea®-, cwTn fjoetn'et t pin & dm ut »«t fivcq £ ywA&iAis ten alctnsftv bij/aul tv xai' ovtvv Oustcum- que tua dBio refpecium non habebit five cominus five eminus adpropofitum cemmunitatis, ea vitam diducit , nec unam e[Je patitur , feditiof-.que non minus eft c^uam is qui in pofulo partem feorfimfacit. Et libro xi. kfffunr®-' evo; «v- 5 yams ibnqg&its ft ?woctTctj fir, if oAa d'y/.a cKtnr.ixltpScq : Homo ab uno ab- feiffus homine , non poteft n n fp ab tmiverfo genere abfeiffus haberi. Nimi- rum, ut eidem Antonino diiluin eft, quod examini expedit, idem api. Vimjufqueparilis copulans v'mtlijugo ] Ovidius: Valet taufa,caufamque tuentibus armis. Optedmemornbih latronum exemploprobabat Ariftotehs ] Cbryfoftomus in Caput iv'ad Ephelios : vme a'» M^vtj ei^’tvtvtstrt.CpotdtmTt-, tim ftgi. Tidflas OTzev ft 'A'cTplrf T$o7Ttopg'ttmrrect. civ y> ci dv^tie vis ecv Ssjo-t ffotTvA , ptft ra? vofttss (P'j/M.ioiTi TVs fisiy-cths ft. tyfi-TM cCvzHpitsiTi tv dir.Mvv, »> je«jsc-i»as ci Ttzhif/sti in fumma, ubi fidcs inter ipftosperiit. Grnviter eos accufat Ariflcteles] Et Plutarchus AgefilaO! AaxiOcu/jjmt rdtd orfen&o 5 xaXu pcipiiti Tp d* tmT^ths o"ju.pisovTl AA>v7ts , Hit frpptjutum y in tmfiernti Jixaiwv a >t.c, •aXtit d iiuj S Tm^rlcu ojj \«v sopdlftsn • Laced&monii prtmam honefti partemponentes in patru fuel Militate, jus aliud nec norunt nec difcunt quam unde Spartam patent poffe augeri . de iifdem Lacedaemoniis Athenienfes apud Thucydidem libro v: ee&s »M dv txs i%av hirhv is ttzZStApi^eslg. f&cXis ait hiXhr&it , 071 1ft /dp yj'ix ry./.ci touldxct , jcj j ^vpiCpt^evlcf, JixM*. Quod ipfos inter fe (ft civilia jura attinet , plurimum virtute utuntur . Sjuales veto fmt adverfus alios, mult a adferri pofftnt eo pertinentia, breviter eMiem rem expojuerit j qui dixerit eis honefta videri qunfuaviafunt, juft a qua utilia. Q/ut militari fortitudini juftitiam antepoftuit ] Agefilaus cum Perfarum regem magnum audiret appellari. qunmodaftincpmr, major me eft niftftt jpftin*-? Eft hoc apud Plurarchum. SedtptXarJfidsns;] Oprime M. Antoninus : orixi ; rs?j tot ?U it ft)p'A»- •tom'vm [tot « r«K« , us 5 kaJpuTTU 0 >civitas (ftpatrta mihi ut Antoni- no Roma , ut homini mundus. Porphyrius de non efu animantium 111: b xlycp yd rtf it 7 n\'nlw 7b a&Xx&ts, y/jj tv. ydt?-x\ arftt yjj tzjft/s 71wfas dijpdvvs > 0 tiou dxcftuo ‘ipwy lioroxsM eriftds wwj’ dumiss Xo- ftr.uTt^©" lx}# tVk 3 ; Qui ratione duciturinnocentiam in civet fervat , imo (ftin peregrinos (ft homines quofvis, quanto ratione pr&ftam , tanto divinior. Mmois ] de quo verfuseft veteris poet* : >iiron hagyi m flxftiv Zyp* '(pftutXi M it us Injula cunBa jugo Minois prejjd gemebat . videhac de re Cyrillumadverfus Iulianum libro vi. ■ valere non fcripta ] ideo Alfonfus rex interrogatus plufne libris an armis deberet, dixit, ex libris fe & arma &armorum jura didiciflfe. Plurarcbus : uoi 3 ^ mxiftm 'ifAUi mis tlftti Ttis dytliis drtyi.§ child rd Xtyurjaft S’ iroXlpils xotxlw £ StxcucvJ iXfitls tpiXohfiiu# rizvij •mutids TtoXiTeucs. confidere oportet diis (ft caufa belli honofto juftoquef uicepti ftudii PROLEGOMENA. ftudio adtuendumpcttriaftaium. Caffiusapud eundem : feiylpt 4’ , cent in r dditcSr^t £ /3« ttZp&pet ci raj cl-jStrtv djhy.lfA.etv , cfokltngcsT ftlor atfifX it 2? srcXlfM orfuftrtifTxt tivyc. Fieri nequit, neqmt, ir.quam, fieri, ut qui violentia (ft tnjuflitia utuntur decus pugnando pariant,fed prout -vita cuique eft, it a ei obtingit belli fortunes. Max capta jatn Roma alteram habetorationemTonlas, pertinenrem eo- dem. Agathias vero libro n : ddtxta 6 IrtScUFiggradjmx dy 4 in' ovftttt; igSi xxTtas i. Non quod plane aliena ftntPlatcnis dogma- tadChrlfti dogmatibus,fed quod necplane convent ant * tttnec aliorum dogma¬ ta,put a ■ PROLEGOMENA. ta, puta Stoicortim, poetarum , fa hiftoriafcriptcrum, Eorum enim quifqueab infita rations id quod ei confentaneum eft , ex parte nit dens catenas rede dixit, Tertulliano, Seneca farpe nofter. fed , utidem nos tnonet jnulliho- minum univerfitas fpiritalium documentorum competebat, nifiin Chriftum. Auguftinus epiftola CCII. Mores Hli quos Cicero philofophique alii commendant, in ecclefiis toto or be crefcentibus docentw atque difcuntur. Vide fi vacat liac fuper re eundem Auguftinum de Plaronicis quos paucismutatis ait Chriftianos efte epiftola lvi. & de vera religione capite iii,& Confeflionum libro vn, c.9. & libro vm, c. 11. Et Chrifliani veteres'] Late hoc perfequitur Laftantius libro vi In- ftitutionum,capitibusxv,xvi,xvxi. Caffiodorus: nonajfecitbus mo* •veri, fedfecundum eos moveri utile vel noxium. In quibufdttm modmn (equendum diUat , in quibuCdam ad jumma incitat 3 Agathias libro v, in oratione Belifarii, nr yir-^v^if tawfiftmt , to tSp etm ■mphttg.'n xctjtcfn Kj axyiKpns ‘S atgs%)v d. xafyityv , rirm hneXoit xj On etvJtKniov. apro regula dejinitUr, & dividitur in naturale & volant arium . X. iuris naturalis defnitio, divifio, & dfc - ftinftio ab his qua non proprie fic diCuntufA< * X I. Inflindum.cumaOu apimdntibjts com- munem dut proprium hominibvu nonfittefi ah am juris fpeciem* XII. Quomodoprobeiur jus naturale* X I I I. I nr is voluntarii djvifio in humdhuM & dpuinum, X I V. Jus human uni dividitur in civile,Ft- vili arditis" ,* & civili tafius , quod efl jMi Gentium ; ejus explicatio , & quomodS probetur. X V. lus divinum dividitur in Unit)effate & uniiis populi proprium, XVI. lute Hebr&orum hunquarn obligator futJJs alicntgends, XVII. Qua argument a Qhriftiimi peter 6 poflint ex lege Hebraa, & quo mo do. 1 Ontsoversi.® eorurriquds rrnlia p* ris civilis tenet communio , quales funt S£ '' gu i in gentem nondum coieru nt qui in* ter fe diyerfarunj font gentium ^ turn priva* t j.tumregesip fi. quique par rejgibus jus ob» tinent, fiveilii optimatesiant.'Jivepopuli li* beri , aut ad belli aut ad-pacis rempora pertinent. S ecLquia bellum pacis caufa fu fr ’.A - cipitur . & nulla eft conrrrtverfia m-ide pnrt i Ldlum. oriri poffit^occafione bellici juris . , quaecunque tales incidere folent‘‘controverfiae redie traftabuntur s ’ ipfum deinde nos bellum ad pacem ut finem fuum deduced ‘ ‘ , quid bellum fit de quo qua:ritur, quid jus quodquaeritur. Cicero dixit Bellum. 'V certationem per vim. Sed ufusobtinuit, ut * non a Clio, fed nominejndicet'ur.ita Ut fitBellnm' ftarnl ppr vim rprfamium lesJxmt: quae generklitas omnia ilia bellorum generacomprehendic<»Wi* >■**; de'quibus agendum deinceps erit.nequeenim p'rivatum tiic excludo»«?^C ut quod reipfa priusfit publico, 8 c hau d dubiecum publico cnmnin .ilM nem hnhenmnruram.qiiy propterea uno eoqueproprio nomine fi onon/Ifl CL \Tn«na __ T7/1_ l _ l ii . L *. gnanda eft.Neque huii^s notninis origo repugnat. F.ft enim Cx ynre wwri niiellum, ut duonus quod f i fuerat fadium eft bonus, 8 c dnis bis.Duellum autema duobits didtum fimili fenfu quo pacem n* r uitatem dicimus. Sic Graecis ex multicudinis fignificatione niUf .,<&: »*****““'■ A veteri- i*)i j • 5 DE IVRE BELLI o'pn quorum illud j jioc folejjp-vertere Helleniftas. yy X. * tyg namralp pft diftatp m reft* rationis 4 ndjcans«aftui.alicui, //■ exnjus convenientiaautdifconvenientia cum ipfa narura rationali, .// ioeffe moralem turpjtjudineai aut neceftitatem moralem^ ac conle- yy qacnte r ab auftore natura .D ea-taJem^aftum anr..v.erari niirpr acini. ri-iuz mx^Aftus de quibus tale exftat diftatnm .dabiri funt aut illiciti p er fcflTt- ^ "jd&ny flue ideo a Deo neceffario pracepri aut vetiti intelliguntur:.qua,nota iritHvi “ildat hoc jus non ab humano tantum jure, fed & a divino volunta- kxuyot-/ rio, quod non ea pracipit aut vetat, qua .per fe ac fuapte natura aut ■’ debita funt aut illicita, fed vetando illicita , .pra.cipiendo debita fa- Ad juris autem naturalis intelleftum, notandum eft quadam dici juris non proprie, fedut fchol* lp,qui amant, reduftive, quibus UdiiMo ' us narura ' e non repugnat .ficut jufta modo-diximus appellari ea qua Ur iy Juicy itr-tuM’’ injuftitia carent. interdum etiam per abulionem ea qua ra tiQ-hone- aut oppofitis melioracffe ind icate etfi non debita, folentdiciju - .. ris naturalis. ~ gere qua in d e iis tant um a- __ 1 _„ nt-. fed demu lt^_etiain , r „ y /;7^ ; „^ n ,^ ir .-.. f / - qua - Ko lua t a j k h um a n * aftnm .ca nfcqii untur. Sjcdominiu m , quale ‘ilantu ?u ^£^T^jfei nun cinufueft, voluntas humanaintroduxit: at eo introdufto nefas ■ ’■ - ***£ mihi effeid arripere te invito quod tui eft,dpminii_jpfum indicat jus t.i.D.de naturalel; quare * . furtnm naturali jure prohib itum dixit Raulus furth. Iurifconfultus, natura turpe Vlpianus, Deo difplicere Euripides his L D. r de r Zb, in Helena yerfibus:. . '.— fenificai. ..n . Namque odit ipfe vim Dew : nec divites _ . n . ■f ejfe rapto, fedprobe partis eupit. ”non jure veniat, copia eft» either hominibus, tellus quoque , tea,] m jT ipt, / GitidUiuftk*. , Jnquaamph vt lb alienis Hare cuiquefic fas eft domum, alienis rebus at • ’ < jay 4itdi Jyigcr) ri oimdts m-nvivo'is Vj&tpiv isrei jr cly-7, eW fait’ dvms. * A vjju07totat dl’ ejkxe Sittlw ij 7ro?,Xcv doy-sr. Humano generinam lex datur ab love fummo : (fuippefers, pifces, avium genua altivolantum Mutua fe vertunt inpabula, juris egentes • Iuftitiaat nobis, qua res eft optima, cejftt . T q eqws, in lqnnihns jqftiriam non dicimns. inqnit Cicero de Offi- ciis primo. Plutarchus in vita Catonis majoris, vlp? 7 S >m St*ai* reriaegre ferrent, rationeaddita: iFy> t dvjpdmtv -mlnf aj^ipspw- Lii - VI - T*fl5 ri vv cet.Xuv j pivots dwrits pi-rest va yj yoyurpQ, (pcwsfov Its cine dv dr.os zt-tyttSTfiynv dvriss riu) vo&etfty/Jjyvv 2sjcf.fiopdv, ycftfurzevj trii T dwm Zftuv, dxt\’ imtmpeunJX id ytvlptvu. * x} rits Sjuontam enim huma- numgenus hoc aliis animantibus diftat, quod mente ai ratione tititur , omnino credibile non eft tarn alienum d natura fua actum abipfts diffimulatum iri, ut . in aliis animantibus'. fed quod fattum eft, revocatum iri ad animum ttti ft ftmiftcatione. C^uod * fi qnando brutis animantibus j uftitia tribuitur, id fit i mpmnrie 3: .ex quadam in ipfis umbra rarionls atque veftigio An veroaccas lpfe de quo jus narura? conlticuit , lit dopis commn niy cUvWsB? cum aliis animantibus . ut proli s educatior an nobis proprins, ut Dei f culms ; ad juris i pf am . namram ii ihilrefert. XII. F.j Te autem aliqnid juri s n atnralis probari foler min ah tn » 'ttjJ. ~ quQd..pr.»is^ft,tumabea.q.iiod poflRr.in.s«q,aarum probandirationum A 3 ilia « . ■ DEIVRE BELLI ; 1 It Ci^hllnfpft h-yr pnpnlarinr A priori fi ofteudamr rei alictljUS convetlientia a nl ~>Iiror>m»> n ip.nria nereffari a r^m njma Mrinnili n- » r-.%2$%j ffifndal i^ a ppfi-prinri yarn fi non certiffima fide ,certe probabiliter admodum, juris naturalis efle colligitur id quod apud omnes gen¬ res, autmoratiores omnes taleeffprrpdimr NJ^m nniwerralis pffe- ftns nniverfalpm requ ini-canfam : talis autem exiftimationis caufa vix ullavidetupeflepofie prater fenfiumipfum communis qui dici- tur. Hefiodi eft diftnm a multis laudatum : ft ft TV, nftv.mil Aftft.v'fj , 'fttlVCi mtfS.fti AcCOI Qllpeilfiffl. Non etenim penittts vana eftfententia, multi ®uamp'puli celebrant, . ★ w tynfitpasvlpd/jci mtu,,qus communiter ita videnturfida funt,a]ebat He¬ raclitus ftatuens r i,uim optimum efle veritatis y-eshies < > ' 1 ■ Arifto- teles> 5 «'n? 5 i' rms^K dvSgdaiss A rft yat.y-ui hsfiift Quint ft ftp (fiv , ifiat 'j -ft ft asm yfij fills pti^sfioAaft t^vuefisrzei . natura qtiidem nullus hominum aut eft aut fuit ferum atque infociabile ani¬ mal, fed efferatur ubi extra natura modum peccare afiuefeit, rurfumque alia confuetudine vitsque, (fi locorum mutatione redit ad manfuetudinem. Arifto- Top.v. 2. teles deferiptionem hominis ex eo quod ipfi proprium eft hanc fa- cit: atfiavos, * Zfim Upts^av Qiia-j ; homo animale(l fuaptenatura manfuetum . Pci, x. v. Idem alibi: tmoreaiiv ftd ftf fiftAov ft spores ^ ygZ per, \v reft JitQfit-Zfttvots : quid naturele fitfpeilandum in his qua bene fecundum nrnu- ram fe habent, non in depravails. . XIII. Alteram juris fperiem efle divimns pis voluntariii ni., quod ex volunrare originem ducit: -di gue v fl h u maninn ve . l d ivi- ^ ^' Abhumano incipiemus, quia id plnribus innotuit.eft ergo hoc veld vili^ vfl latius patens, vel ar£tius. Civile eft quod a potc- ~ '*-• ftate civili proficifcitur^Poteftas civilis ed: quae civitati praeft: Eft autem Civitasc netus perfeftusliberorum’hominum,juris fruendi & communis utilitatis caufa fociarns . lus anftius pate ns & ab ipfa po- teftate 0out < Hem>tsr*ftfeer AC P ' A C I S , LIB. I. C. T. teftate civilinon veniens.quanquam ei fubditum, varium eft,prscce- nt. m eVnAt&ru ■ ptapatria, dominica ;& ft qua funt limilia in fe concinens . Latius an rein patens eft jus Gentium , id eft quod Gentium omnium * aut multaruirfvoluntare vim obligandi accepit, Multarum addidi, quia vixullum jus reperitur extra jus naturale.^uod ipfum quoque gen¬ tium did foiet, omnibus gentibus commune. Jniaikf2fi-iiuina-parte L f ' ' bffti') vr4i-1! peritorum. Eft enim hoc jus, utredte notat DioChryfoftomus, / 3 /s lyyjgims, repertum temporis gf ufm. Atque in earn rern maxi¬ mum nobis uium prsbent illuftres annaiiumconditores. 1 ,, X V. Ins volnnrariiim divinnm qnnd fir , fatis exipfo VOCUm ft}- generi ter tum.iterumin ^ in fublimiori reparatione per Chriftum . Tria hatcTura haud dubie vay/a U arprevia^ ^t;«r^pmnesTibminesobligant, ex quo, quantum fatis eft ad eorum noti- */*. C^ ,-v-< Knv „ Aunv ■ > ■ <•<_ VffJiit T/>r4(*/rAcl/U4l XVI. Ex omnibus populis unus eft ,cui peculiariter Deus jura 'to be* dare dignatuseft,popgJm tcilicnr Hehrieus,quern fic alloquiturM ctik,t*$ e „ 'dt cr , n -t r* fes Deut. IV, 7. gens tam magna cui Deipropinquificut Dominiu Detup C( ju „(• nofter ad omnia votaquaei facimus ? qua gens tam magna, cui fmt conftitutio- f , : nes (ft jura aqua, qualis eft lex hac tota, quam egohodie coram vobbs propono’i jferi![a} Pfalmographus Pfalmo cxlvii j lndicat Dem verba fualacobo , Ct >ndi-^^ P ^J U it-t tutiones acjura fua Ifraeli.non it a fecit genti ulli'.ideo jura iftanon noverunt . ,^ a ^ > i Necdubitan dum. quin fallantur Iudarorum illi ( quos inter 1 ry- ^ /-pinJ/a/^ ■ phon in difputatione cum Iuftino ) qui exiftimant etiam alienigenis, li falvi efle vellent, fubeundum fnilf? legis Hehrai rv jngnm. JNe? que enimeos obligat lex quibus data non eft. Ar * gnihnsdara fit*. (\tar :^Audilfrajl. & paflim foedus cum ipfisidum, ipfiw'ci lex ipfa l oquitur _ , .. ,. t in peculiarem Dei populum adfciti dicuntur, quod verum efle ag-/™' hart, quA nofcit & ex loco Deuteron. xxxm ,4, probat Maimonides^ rt / a, Y"“ v { i /" / ^ ted*? Quinflnter ipfos Hebratos vixerunt Temper aliqui exteri homineSTv’*''" hfl ft mliiiSjjci t ©£o», qualis SvrophoL‘niflk Matth. xv, 22. qua ~ m ■ lisille Cornelius Aftor. x, 2. Aft. xtiii, 4 Hebraice nioix mon piiexgentibus.ut legitur* titulo Thalmudico, Humcucu wfcttitv deRege.Talis qui eft in lege dicitunaj-]^ Levit. xxii, 2 y. Mini 11 ‘ rf ' Lev. xxv, 47. ubi Chaldteus dixit * incolamincircumcifum. Hi, .utnarrant ipft Hebraeorum magiftri . lege> Adamo&No g cfitis ferva re tenebantur. abftinereabidolis& fanguine. & aliisq ute infra TuoToco memorah nntur ■ at-non item leges proprias I fraeiitarum. Ifaque cum Ifraelitis non liceret vefci carne beftiae quas fato fno A 4 petyf- m I PE IVRE B ELLI peri'jffet, . peregrims . Nifiquod inis rampn inr cr ipfos viventibus idlicebat, Deuter. qiiihnfciami egibus fpecialiter exprefifum eft, at 3tiv,2J ___^ incoia iis non mipus'q ua m indige na; teneantur. .Extranei&eua m qui gliundeadvenirent, neque inftituds Hebraicis fubjicerentur, in tem- p!o Hierofolymitano Igcuit Deum adorare , & vidimas offerre, W ftantibus tamen in loco peculiari acfeparato a ftatione Ifraelita- . rum, i Reg. qui Latinis hi Reg.vm.41. 11 Macc, 111,3f. Io- han. xij , 2.0. Adi. vii 1,27.* Neque Elifaras Naamani Syro,neque Jonas Ninivitis, neque Daniel Nabuchodonoforo,neque Prophetas gift Tyriis,Moabiris, Atgyptiis. ad quosfcribunt unquamfign ifica- vunr opus ipfis effe. nt M-niis legem fulc iperent . Quod de tota leg e Mofis dixi. idem & de circumcifione.qua; legis quafi int rditus erat, di&um vo lo.Hoe tantum intereft, quod lege Mofis Ifiraelitx foli te- tiebannir.circumcifioni.s autem lege tota Abrahami pofteritas: unde Jdumasos k ludads coad:os circumcifionem fufcipere in hiftoriis He- brxorurn & Gracorum legimus. Quare qui populi extra Ifraelitas * circumcifi funt( funt autem complures, quorum Herodotus., Stra¬ bo, Philo, Iuftinus, Origenes, Clemens Alexandrinus, Epiphanius, JrJieronymus, * meminerunt) eos credibile eftablfmaele.aut ab E- fauo , aut * ex Cethurae. poftcris venifie. Carterum in aliis omnibus Jocum habebat Pauli illud,Rom, 11,14. Cu.m Rentes quit legem non hit- bent , * natura fitaptefid eft tnoribus ex primx vo fonte manantibusmi- fi quis trial it Mud natura referread praecedenda, ut opponantur Gen¬ res Iudafi§ quibus ftatim natis lexinftillabatur) factum eaqun legisfmt\ tfil legem non kabentes ftbi funt lexut qui oSlendant ipfum opus legis mentibus fuis infcriptum, fimultejlimontum reddente ipforum confcientia gf cogttaiioni- bus fefemutuo auttfantibus am etiam excufaniibtfsTEt illud ibidem 26. Si -pr&putium (id eft pra?putiatUS homo ) obfer-vet tntmdatum legis, nonne prsputium illiuspro circumcifone reputabiturf Bene ergo in lofephi hifto- ria Ananias ludarus Bsaten Adiabenum (Ezaten hunc Tacitus vocat) docebat* etiam citra circumcifionem Deum rede coli & propi- tiumhaberi pofie._£Jamqnod extranei m ulti c.ircnm cifi funt, &per circumcifionem legi feobligarunt (utexplicat PaulusGal.v.3 )id fe- cerunt partim ut juscivitaris adipifcerentur (nam profelyti, qui He- brads pax'U hofpires juftitite, * pari jure erant cum Ifrae : iids,Num. xv. ) * partim ut earum promiflionum eflent participes qu* non * /iwAi^ommunes humano generi, fed Hebratopopulo erantpeculiares; /‘v<,!" , 'b<*iquanquam non negem pofterioribus faeculis acceflifte etiam in non- ■.»./« ei-(tafiaiAnev....\v. _ - • - . ‘ . _r - t i ■ n/rv ^int. fib *Sj ‘ -i< Stl) at U. * r ' t P ravam opinionem, quafi extra Iudaifmum fains non eftefjdinc ill - ^Colligimusi nulla parte legis Hcbrzac. qua lex eft prop rie.nos obliga- 11 ;r ri.qula o bligarioextra jus naturae venir ex volutate legem ferentis, i Deum autem voluiiTe, utal iiqnam Ifi-aeliry iifa lege tenerentur, ^nullo in djC;io~poteft d eprchendi. Nnn igirni- , nnt qnrtd arri ner prn- Jorcnfiu //y,>-2?. bandaeft nlla legis ahrngatio rnam ner ab s ogari p arnir enrnm refpe- tan du qnos nunquain obftri nxit. Sed ab Ifraelitis ablata e ft obligatio, jji q uoad ritualia quidem , ftatim poft qiiamlexEuangeliiccepitpromul- H i quod Apoftolorum principi clare fuit revelatum, Ad. x, if, —'quoad caetera vero.poftquam populus iileper excidium urbisSf de- loia- AC PACIS.LIB. I. c.l. folationem pracifam fine fpe reftitutionis populus efle defiic. ,Nos vero alienigena: non id Chrifti adventu confecuti fimnns, ut Mo fis legenontenerernur Jed utquianrea fpem canrum fan'sobfcuram in D ei bonirate pofitam habere poteramus . nunc di ferro fcedere fiil- ciamur, urque in unamEcclefiam coalefcerepoffimus cum Hebrads filiis Patriarcharum.fublata ipforum lege, quo velut interfepimento a nobis diftinebantur. Ephef. x x, 14. XVII. Cum ergo dire&am obligationem lex per Mofemdatain nosinducerenon poffit,ut jam oftcndimus.videamus ecquemalium ufum habere poftit, turn in hacde jure belli, turn in fimilibus aliis quaftionibus. Id enim fciread multa referc. Primnm ergo o ftendit 1 ex Hebraa , id qu od ea l ege prarcipitur non efle c nprraJns namry. Nam cum ins nature.ut an te aiximus,fit perpetuum atqueimmuta- bile, non potuit 'a. Deo, qui injuftus numquam eft, quicquam adver- fiusid jus precipi. Adde quod le x Mofis vocatur immaculata & re- £la, Pfalm.xix,qui Latinis XVI1I.8.& Apoftolo Paulo fan dita.iufta. bona. Rom, vix. 12 . De preceptis loauor. namde permiflis d iftin- / ^ Mk hsec collectio: quia cum permittentia verba fintambigua, magis ex jure nature interpretari nos convenit utrius generis fit permiffio, quam ex permiflionis modo ad jus natureargumentando procede- . re. Hui c prims; oblervationi affinis eft alte ra, licere nunc his qui im- l- J U& 4 UfO perium inter Chriftianos obtinent,leges ferre ejus fenfus cujus funt leges per Mofem data;, nifi fi quae fint leges, quarum tota fubftantia L ad tempus Chrifti exfpedtati & Euangelii nondum revelati perti- 1. kt /4 M.iUS teat, aut nifi Chri ftus r.‘p , P; gonftitueri t. Nam his nr »» 'VifJt, -- - -■—* 4< fiiiht jdh urtcU* £<(4,' tari, cur quod olim Mofis lege fuit conftitutum nunc fit extra ea_ qua: licenr. Terria ohfervatio haec fi t:quicquid ad eas virtutes perti-gp/* 4 V/&?" nensquas Chriftus a fuis difcipulis exigit,lege Mofis preceptum , „ *id nunc etiarn Tfi non & amplius. h Chriftianis pryftandum. Funda - 1 ~ 7r is eft,quod qua: virtutes it Chriftianis ex- y , m, « - -j > /*» pTorni ftiones ccEIeftes in Euangelio multo clarius propon 11 ntur. Hinc lex Verus comparatione Euangelii dicitur fuifi'e nec perfedta, yi&tc aJpS, ■ nec ap.-unT©*, Hebr. vii,i9. vnx, 7. &legis finisdicitur Chriftus, W«» w»i ft e. 0*^4 * Rom. x, f.lex autem manududtrix ad Chriftum. Gal. nx, 2f. Sic lex vetus de fabbato & * altera dedecimis monftrant Chriftianos ' obligari, ne minus feptimatemporis parte ad cultum divinum Jiec & .minus frufl-nnm derima i n alimenta eorum qui in facris rebus occu- '$ 4 * pantur, aut fimiles pios ufus feponant. A ? AN. uj sM M if Ut ( 19 D E IVRE BELLI $. 11 . $. III. §.V. §. VI. V §. VII. annotata A D CAPVT PRIMVM. On actio , fed flatus] Philo II de legibus fpecialibus: wajTi^ fS atfscq 7 reXs/ailSc & /tyvov Ttss oft vcw/ugcyfsslges n mfpfJie/s. yftvlfes vofsiftov, esAAct vj ra? e/5 befitsvna^crndjccrf^JH^ ofis £AS 7 raA «5 £(pf? 2 SV§Cff TD/ff A IfStOrl 1 (g) , »/&V fell ffVfS'&hbyv'j], icgfivopfyj. HnBps ntm j'ali exiftimantur gut lam navali nut ter- refiri prdi l ) {■I’rtant f*J pm tal,Lu^.tial,py,Ji pi. q „i m ^rUiy,(,, aamoven t pnrtubus am mnenibux etiamfi non dum pugnam incipiunt. Servius acl illud primas Alneidos: Bee beSo major (ft dr mis, Helium (ft conftlium habet : arma tantum in uBu ipfo funt. Idem ad VI 1 1 : Helium eft tempus omne quo vel firaparatur aliquid pugna neceffarium , vel quo pugna geritur. Hr alium autemdicitur, confUBm ipfe bellorum. * Salva enim ejfe [octetas nifi amore fiy cuBodia partium non poteB] Seneca idem epiftola XLVIII : Hac focietas diligenter (ftfitnBe colenda, eft'/qua nos omnes omnibus mifeet , (ft judicat aliquod ejfe commune jus generis humttni, videri poteft hac de re Chryfbftomus 1 Cor. xi, 1. ullia eft fine innqucditatej Vein Grammaticis alia conftrudtio con¬ venient!* , alia regiminis. Deum & homines] De hac focietate vide Philonem in imficpjn N Si. Habet & Plutarchus quardam in Numa. 6 jar omvTYi r} miflus xtXdjW ye/s y.Jnt ci xlyai ft nit in tgy® Fere h cuofo tii •mis Xcujuvio-ais V ingyeicus •nwly. tmTftTratf avyyfiv. Lex altera ip fa fuapte natura fantta atque divines ea eft, qua femper faubique alienis abftineri jubet, nequevero aut verbo , aut falio , aut arcanu animi cogitationi- bus contra iri find. Cicero de Officiis III ex Chryfippo. In vita fibi quemque peterequod pertinent ad ufitm , non iniquum eft; alteri furripere, vis non eh. drfia-mm Vihixt SULo} Iuvenalis Satyraxv: venerabile foli Sortiti ingenium divinorumque capaces , Atque exercendis capiendifque artibus apti, Senfum vm« m dSinu xlpv i-JV «««» •mi d^byuv yc/j dicuSrb-mv. Si quis inparentes injurius fuijjet ] Exemplum vide ill Chamo, Gen. x, 22, nbi poena fequicur. Kaj dt/oms mcgScn] Chryfoftomus xiii de ftaruis, yS t» rtuiccya*caclm ms u'Z&t^ofyms tpveu&v air tunes fyS/J. tSCJias s’v m; imj^cdfis- mi ijcJpo) ytiifitj* k£i fotiiii d/sn dvn) imm’ftms. Natura id habemus,ut in- dignationem noftram conjungamus cum iis qui male traBati funt. illico enim injurious hominibus infenji fumus , etiamfi ad nos nulla pars injuria per-venit. Scholiaftes ad Horatium Satyra 111 , lib. i. Senfus aliter indignatur (3 animus, cum audierit homicidium faBum, aliter cum furtum. Siquando brutes animantibusjuftitia tribuitur ] Divinationemquan- dam jufliti*inelephantis norat Plinius lib. viii, cap. v.Idem libro x> narratafpidem fuiffe quae fuum ipfa catulum necaret,quod is ca- tulus hofpitis filium inreremiffet. j Ex quad am in ipfis umbra rationis atque veftigio ] Seneca deira libro y, cap.m.ferasira carere dixit,fed proira habere impetum. Muta et- nimalia, Alt,humanis ajfeBibus carent: habent autem (imiles illis quofdam im¬ pulses. Sic in befliis non elfe xadav fed «iov« y^xiem , non vitia fed vi- tiorum fimulacra dixit Origenes contra Cellum.ds r xUifo, velut irafei leonem: Peripatecici apud Porphyrium de nonefu animan- tium tertio. T k tytrf * dvasgSy -mirrluj tied oristi s’ 7mrj 'e%j. Sjuod omnibus it a videtur , id it a ejfe dicimus. qui vero banc fidem velit t oiler e , nibilo ipft credibiliorn dicet. Seneca : In tanta judiciorum diverfitate referendum bene merentibusgratiam omnes uno tibi , quod ajunt , ore afftrmabunt . Quintilia- nus : Confuetudinem fermonis vocabo confenfum eruditorum, ficut vivendi, confenfum bonorum. Iofephus antiquae hiftoriaexvi: ejtm ,o9f jS s’ Si* *« % Tecs souths pgtFjjC} ’*!&’ ^ rnXdiis y.tcftfpns £ IXjsKpoiqfts' t£ ciy.oy.cv j Tmmv dijjidi7n>is o[s$ius toivni$£> tlry'uff] Iuftinus colloquio cum Tryphone: ■sfifw or<&> litre c£i(f)u£hs mrdj/tgfye \p.7ntpopcff01 y^ -Jon pcouAve ciyccrfopne efuy pcwXui tfffq yopuy 7rovnfuv -uftyne me p-jaiyfte cino;«f d.mXtnui. 'Exceptts tilts qui ab irnpur'u fpiritibus abrepti & per malam educationem , inflituta prava & le¬ ges iniquas corrupti, naturales notiones perdiderunt, Philo libro omnetn bonum effe liberum : Ao x, B-owpftimj ay ne -f dp&Avamus rise rfxyae era •ntaypftmy \ 3 iirrfee yds nujefuv'fai. merito igitur miretur quit, tant am illis of - fufam caliginem ut tarn claras rerum proprietates nonvideant. Chryfofto- mus oratione, Chriftum Deum effe, ph to>mu tdm ducpjuftdfuy'^e yya>pctf,-ms x&ieis miS ray eifttypodrui, Ne ergo rerum dijudicationem ab illis mutuare quibus corrupt its eft animus • - Zfty Uptyv tpoml] Idem dicii Chryfoflomus xi de Statuis. Latius id explicat Philo decalogo : dy/.y.eiyfy fft ytft ovyycpsy Zftoyri liitifu&fay n tflaie fjvysimtm raise oysyotav yjyy ngiraila* clxUxtot , Xopy bSaa a-twotyopy tie tt^yicu/ tcj r-iftriv njay. Quod animantium effe debebat manjuctijfimum.idem natura fecit gregale ccetus appetens, ad concordiam focietatemque voca * vit , fermonem etiam prsibens qui ingenia attemperando & ad concentum per - ducendo conciliaret. Idem de Mundi immorralitate : ipt,t£u &%» y> c dyffume, Xopy Jbigium/d/jiie ,rise rot.Lb r£v I’*- bcdy.uy rf^sflcpyiOSMy rmslg. TO arise esOoiZeum c-uvrtXSyfo flf r.zxyrys. Exem- plaquedat in MelchifedecoJobo.Ninevitis.Cornelio. mor:i»l»« J mlXiy it r dduroAiir^luJ fn.d T floatZo ylj c(£ -my yop.ir.uy ejfythi£ijotar KmiAAtiy/&/joy tp'/iai. Gr&cos hie dicit non idolorum cultores fed in Deum pios, naturali rations obfequentes, qui, prater Iudaica inflituta, cuncia qua ad pieta- temfacerent fervabant. Et Gracum rurfum -vocation cultorem idolorum , fed pinm, virtutepraditumftt legis veto rttibus liberum, Eundem in fenfum tra- hit if T 4 DE IVRE BELLI $.XVII. hitillud,™? Urb/tois ds atop,©*, lege folutis Ht lege foUtus. & oratione XII de Statuis : ixslwa hrcwfec yjy.s.a a’ T etJhXoXdrqbM, dsksd T ■S'fpcyv,, nQi/fa dip T%lv j u$vov. Gtrxhfofcdpor j ty ST lebuirdv ’zft^yaynigf,treat dt&yxy, mt&Zxiiryftis Xtyo v^a 'tfet'&yri n&\ X&Jx&rtWS 2s{&Q&gois , «*,« QiXotmQia* cb. 7 ta. 1 ruM vpf[ djobUciur hbtiKvvdpov. Gr&tum hie appellat , non idolis dedi- turn , fed unius Dei invocatorem , talem tamen qui ludaicorum rituum ne- ceffttati alligatus non Jit , fabbatorum puta obfervationibus, circumciftoni, •vartis ablutionibus, interim vero in omnibus fapientin jluiium pietatemque oftendat . Stantibus in loco peculiar^ vide Iofephum ubi Tcmpli Salomonis hiftoria tradtatur. Neque Eh fetus Naetmani Syro ] Idem fentit Hilarius ad Matthi XII. Hieronymus ] Addi poteft Theoaorerus. Ex Cethur& pojieris ] £x his orti videntur Aithiopum illi quos circumcifis annumerat Herodotus. Homeriras eos vocat Epipha- nius. Natura fmpte~\ reis w Quotas Xoyuryobs , coUettionibus naturalibus ait Chryfoftomus. Idem mox: itfl- rSfa y*e, > Q»*J< agendo ut, quod per fe laudabile tantum erat .etiam deberi incipia fl- I; Supra autem diximus, dejure nature cum quxritur, hoc quasri, an fieri aliquid poffit non injufte : injuftum autem id demum intelligi quod neceftariam cum natura ratlonali ac fo ciali habet repugnan- tiam . Int er prima naturae nihil eft quod bello repugnet, imo omnia potiusei favent. nam & finis belli, vita; membrorumqueconfervatio & rerum ad vitam utilium aut retentio aut acquifitio illis primis na¬ turae maxime convenit. & vi ad earn rem fi opus fit uti,nihil habet k primis nature diffentaneum.cum animantibus fingulis vires ideo fine it natura attributar,ut fibi tuendis juvandifquefufficiant. Xenophon, id ’(Jo» \7nfMTa1 nvee 'htgrgvtjiii mtg itii xXt,ts ffgfyivfa h 't omnia animantium genera pugnam norunt aliquam-, qttam non aliunde quam a natura didiCerunt. In Halieuticon fragmento eft: i Omnibus hoftttm Fr&fidiumque datum [entire nofeere teli Vimcjttc modumque fui u .. Horatius dixerat: Dente lupus, cornu taurus petit, unde, nifi intus Monftratum ? * Lucretius veto amplius: ...... Sentit enim him quidque fuam, qua pojjftt abuti. Cornua not a prius vitulo quamfrontibus exftant: * Illis iratus petit atque infenfus inurget. Quem fenfum Galenus fic exprimit; (palvs^j yaV 'Ingas-m eii«ya raffdgw 5 cdflc/tlas d^ULuefaivov o idv xXtsm J[> xvgdflam oigiv pvtraq tu rd~ o’ ‘twits Xxxll^m, tsHmo -nils p tryout • gjwjip yt rb [[ oxv- Txdrio'i ecim-iv £u%Mgi‘ii,xxv {infirm r-fX-n^stay, a tks Videmus anim an¬ tium quodque eo a d fui tutelam uti quo maxime valet, Nam Vi lnius non - dum enatis cornibus ea parte minatur , fa equule us nondum firmatis ungulis calcitrat, fa ca t dim dentibus nondum robuflis morficat, ..Idem Galenus de ufu partium . primo hominem animal effe ait ad pacem bellumque natum, cui arma quidem agnata non lint, * fed apta armi s parandis ac tra&andis manus : qua eriampro arm is uti fponte fua nec aliunde id edo£tos infantes videmus. Sic & Ariftoteles de partibus anima- lium quarto, capite x. tnanum homini ait effe pro hafta, pro enfe, &Z pro armis quibuflibet,quia omnia poteft fumere ac tenere. Refta au- .rg m ratio ac natura.f ncieratis. qua* fecun do ac porioreloco’ ad exa- men vocanda non omnqm vim inhibitfed earn demum..qu.a; fo- '.yi-enc r'ft/i'fffpfa., .-.ri erafi rep ugnar , id eft qn.rjns alie nnm tollit. Nam focietaseo ten- tas fic quoque propria cuiqueeffent.ac proinde non fine injuria ab a- lio impeterentur. fic & rebus in medio pofitis uti,& quantum natura defiderat eas abfumere,jus effet occupantis: quod jus qui ei eriperet face- f.ll. taoffam itis fytjfe Pdttk xtt, L< i. §. vim ’Vi; D da vt & vi arm** AC PACIS, t i & t ***** %y faceretinjuriam. Hocipfum autem nunc poftquam ex lege adt ttfii dominium fojmain fuam accepit „muIto intelligitur fadlius: quod exprimam Tullii verbis : Vi ,fi unumquodque tnembrum fenfttmfuumbar beret ; ut poffe putaretfe valere fiproxiMi membri valetudinem ad fe traduxif* fet,debilitari(fi interire totum Corpus necejfe eft : fic ft unufquifque nofttutnra* fiat ad fe commoda aliorum , detrsthatque, quod cuique pojfit, emolument! fut gratia, fociettu hominum & community evertatur neceffe eft: nam fib! ut quifa que malit quod ad ufum vita, pen meat quant alter! acquire , conceffutn eft non repugnante natara. illud natttra non patitur , utaliorum Jpoliis noftrtU fdculta* tes, copicts, opes attgeartius. Non eft ergo r'nnrr.i fnriem ris naturam fib* profpicere, atque c6nfulere,dum jus alienum non tollatur: ac pro-* inde nec vis qua? jus alcerius non violat injufta eft: quod idem Cice* fo ira"exta]it : Cum fmt duo genera decertandi, unutn per difceptaiionentt alterumper vim,(unique illud proprium fit homines, hoc beiluctrum.confugten - dum efl ad pofleriUs fi uti non licet fuperiore. Ideftl alibi : Quid eftqttod Con¬ tra vim fieri fine vi poffet ? Apud Vlpianum eft: Vim virepellere licere Cafi- fius fcribit, idque jus natura comparatur. apparet autem, inquit,ex eo arma ar- rnis repellere licere. Ovidius dixerat : Armaque in artnatos fumere jura finuntt 11. Id qtiod dicimus. non omne bellum juri nature adve r fen, p rohatur amplinsex ferra hifto ria. Nam cum adverfus Reges qua- tuor quiSodoma diripuerant Abrahamus cum miniftris ac federarts fuis armatus vidoriam reportaffet, Deus per facerdotem fuum Meb* A chifedecum radium ejus probavit. Ita enim illi Melchifedecuss Lautsoify: /dirt fit Deo altijfimoj qui tradidit hoftes tuos in mcmum tua m , Gen. XIV, 20. A t fl ceperat arma Abrahamus, ut ex hiftoria apparet, finefpeciaii mandate,: fretus igitur jure naturae vir non (andliffimus tantum.fed^r^ 1 / & fapientiflrmus.etiam extraneorum Be roll arque Orphci teftimo-'^Jf’'* nio. Hiftoria feptem populorum qnos Ilraelitis exfeindendos De n?. sf-yz. tradidit non ut ar: fait enim ibi mandatum fp eciale ad exfequendara remh Deo judicatam in populos maximorum criminum reos: unde ha?c bella in fac ris lireris Dei bella propri e nominantur, quippe Dei '* fl/a krordtrti drib’** juffunon hnma no arhirrio fhfre pta. Ad tem map s pertinet quod**’"'3 ^ ShdU ^ Amalecitas vim fibi inferenre'i Hehrei HndhiKMnfraciafiia armis * ulf-ran , repulerunt, Exod. xvi r. quod Deus ante fadturn non jufferat, poft fadfam probavit. Sed ft* legeg generates ar .p e.r pe mas de m odn ge- rendi belli Deus po pulo fan prefcr-ipfit Deut.xx, lo, if-jeaiplg^ oftpndens jnftpm bdfarp fti^rn fine mandatu fpeciali fuo effe pofle. nam aperte ibidem caufam feptem populorum ab aliorum populo¬ rum caqla diftinguitiac cum de juftiscaufis belli fufeipiendi nihil ibi¬ dem edicat,eo ipfo oftendit eas naturaliter latis eile manifeftas;qua- lis caufa tuendorum finium in bello Iephtae adverfus Ammonitas, ^Iud.xtj jsdolatorum legatorum in bello Davidis adverfus eofdem, Tix Satm x. Simulnotandum quod dicit divinus ad Hebraeos feri- ptor, Gedeonem , Baracum, Samfonem, Iephten, Davidem , Sa- muelem, atque alios per fidem debellaffe regna, invaluiffe in bello^., exercitusexterorum vertifle in fuga m. xi, 3 3, 24, quo loco-ut iftia9 diiicriatjo nis feries docet.in fid-ei nomine induait B perfuafionem qua id k Pro Mi lone. 18 n " D E I V R E BELLI id quod fit Deo placere creditur. Sic & Davidem fapiens femina aic prariiari Dei pratlia, i Sam.xxv, 28 , id eftpia acjufta. 111 . Pro batur idem quod dicimus omnium gentium ac pracipue fapientum confenlione. De vi qua vita defenditur notus Ciceronis locusipfi nature teftimo'nium perhibens: Efthu nonfcripta,fed nates lex, quam non didicimus,accepimus, legimus, verum ex natures ipfa arripuimus, haufimus , exprejfmus, ad quam non do fit, fed-faBi, non inftituti, fed imbuti fumus :Utfi vitanoftrain aliquots inf dim, fi in vim , in tela aut lettronum atit inimicorum incidifft, * omnis honeftetrettioejfet expediend/s faint is. Item: Hoc ratio dottis, tfp neceffitcls barbaris , (ft mos gentibus, (ftp feris natures ipfa prefer ip ft, ut omnem femper vim , quacumque ope poffent d corpore, d capite, I Itaque a vita fuel proptdfarent. Cajus Iurifconfultus: ctdverfus periculum natttra D. ad l. lit ratio per mil tit fr. defendere.F\arem\nns Tnrifconfiiltns :7«»-e bor. evp.nil ut 0£i aui f qtf* ah, tMtlam eerperis-fmfteeentj ftme fetifit ariftimatur. Tnfephns- p. de Iuii. tpbereai yj il/algy ci Utmai to gf ijixut tS‘& raj tpaozgZ s Utpcuegs- &jure. fBfushftfs-riSTX TTBte/aliss i’/Xfiifri. Eft enim natures lex iUa qua in omnibus Fill1% valet, ut velint vivere, idqueipfum eft quapropter cos qui vita manifefte nos volant fpoliare,ho(ks cenfemm . Adeoqne manifeft.-im agnirarem hoc ha- bet.ut in beftiisetiam. qua juris n on rem ipfam ut diximussfed lira- bram habent quand am . diftinguamus inter vim qua injuriam infert & qut E-propulfat. Nam cum dixiffet Vlpianus animal * quod fenfu, id eft rationis ufu, caret, non poffe injuriam feci(fe,tnox tamen fub- jungit, cum arietes vel bovescommilifient & alter alterum occidif- fet, QJViurio auftore diftinguendum , ut li quidem is periffer qui aggreflus erar . ceffare? aiftio : ft is qui nonprovoc averat ‘comp ete- ret a£lio. Cnfe xplicando ferviet illnd Plinii: Leonitm feritas inter fenon dimteat, fefrpentum morfus non petunt ferpentesl fed ft vis inferatur, nulla eft cut non fitiret, non fit anima injuries impatient, {ft prompta ,fi ncceat , adfe defendendum ah. cr it as. 1 V . De jure naturali ergo . quod & gentium diri pored . fatis conftat eo bella n on omnia im prohari- lure autem gentium volun- tario itidem uondamnari bella fatis nos docent hiftoria,&omnium popillorum leges ac more s. Ti) p * jure gonrnim iatrocln t Sa elTe bel- ,1a dixit HermOgenianus : quodpaulo alirer 011 am vulgo accipi fo- let interpretandumcenfeo : nempenr ce rra hellomm forma k jure gentium fit introdudta, quam formam qua babeant bella ea pecu- liares ex jure gentium effe£ius confequantur: unde diftinfl k) nafei- tur , nnn Btendnm nohjs frit hfrts , in helium fnlenne juris gentium, quod & juftum id eft plenum dir-irnr . 8c non fblenne.,. quo d tamen non ideo juftum effe delink , id eft juri congruens. Nam aliis bellis modo aqua fubfit caufa, jus gentium non adliftir quidem ^fed_n.ee Lib. xliii. relifli t, up infra latius explicabitur. lure gentium finquit Livius) ita I) / V 'uti comparatum eft, ut.arma armis probulfentur. £t Florentinus JUS eflegen -. &jure. ' tium ait, lit vim atque iniuriam propulfe rpns. nr corpus noft rum JutettmL. L. 1 . D./i quad. paup. f. d. §.^it. &,§. Cum. ' arietes. ^ftdde'Exfft XXI* 28. • fp-. L. Ex hoc jure. D. de jufl.& jure. Fy jTciar quifquam jus nature eflk j|-nmnraK;ie , ac proin ( jf a Deo nihil V ,_De iuredivin.o..volunrario majaiieft..difficiiltas .Neqne bic ob- in contrarium potuilfe co nftitni. id enim verum eft in iis qua jus na¬ ture AC P A C I S, LIB. I. CTl. 1 9 rnry vetat ant pr.Tapir; non in iis qu a; Hire nature licenf tantum. nam qnse ejus Tunc generis, cum proprie juris-na turse non fint, fed extra j us nature, & vetari nolfunt & prsecipi. Solet ergo primum i nonnallis contra bellurn adferri lex data Nose ejufque pofteris: ubi L)eus fie loquitur , Gen. ix, <$,6 . Gjuinetiam fanguinem vejlrum , id eft 4 animarum veflrarum repofeam : ab omrn beftia repofeam eum : atque etiam de mar.u hominie alterius, utpotefratris , repofeam hominis animam- G}uifquii effuderit fanguinem hominis qui eft in hom'me, fanouts ejus ejfundetur: quia kominem ad effgiemfuam fecit Deus. Hie ergo qnidam illud quod de re ■ pofeendo fanguiue dicitur, generalilTime intelligunt; & alterum de etfundendo vjciffim fanguiue, comminationem ellrLBiluilULpn ■ - 1 “.Hariuaterdiaum*®- . + L+ , * flat*si iiU<rWtftULm+t) uine m*~Ml c&»L7H-i c ~frrl£SX ruxJfct i- -I 90! > if L&rctirJLfO. tl&L,q aliquid/^^Jr/t ret&tdlfr probationem. conftituit,quam jus natura? prava confuetudirte obliteratum declarac «■« atque repetit. unde verba ilia intelligenda funt in eo fenfu qui vitrum a ati inclndir : ficut homicidii nomine non qna tnKis hominis esedem intel- SjA, {AtaOtm * ligimus , fed deftinatam & innocentis. Quod vero fequiru rde. fan- giiine viriffim effundendo. videtur mihi non faftum nudum , fed>jus '&*£<** ec cl oteiXtij' E U ecotsfrevv fip 'if tv dm cImv vr.pfv , Oltd\j etc b.Trdv'rrid^ ostc ctifA iguv xyget' Qvycctaz d[ a Tim , Uv e &. 7 rex'r£vcq j too. Guam bene parent urn provida eetas ftatuerat •• Vt cogeretur de vita decoders Hominumque vifu csde palrata nocens, Tugaque lueret trifle non letho [edits ? Quo& illud pertinetThucydtdis : to -rruXeq ¥ petji&t jxxXxxcrri^ic «VTO5 ( to; ) •st^ct^Mvo/dficn 'j TtS pgiytfi etc toV fevxi^v cti TTzttxaj dvir.xrn. Credivile e/l antiquitu*quamvis gravium detiblo- rum * leves fuiffe poenas '■ fed cum ea progreffu temporis contemnerentur , ven- tum ad mortem. La&antius.: Adhuc enim videbatur nefets.quamvis malos, Ladant. tamtn homines,fupplitio capitis afficere. Ab uno fadco illuftri fumta conje- M. 11. B 2 dtura Lib. lit. iftura divjnae voluntatis in legem ivit, ita ut Lamechus quoque * G- mili facin ore perpetrato impunitatem fibi ab hoc exemplo p romife- v rit.Gen. i v, 24. At cum jam ante diluvium,gigantum aerate,promi- . r / fcua invaluiffet caedium licentia , inftaurato port diluvium humano ‘dm*, jgenere, nemosideminvalefceret.feverius occurrendum Deus cen- $*• fuit;& repreffa prioris faeculi lenitate, quod natura non iniquum effe ^%vdiitabat & ipfe permiiir. * nr infoiis offer qui homicidam occidiffet. •luAft cuod no (tea inftitutis iudiciis fn mmas ob caufas ad jadices folos re- ftriftnm eft: ita tamen ut mo ris priftini veftigiu m to an Ter it in jure e- qui occifum fanguine proxime attingeret, etiam poll: Mods le- rr pm.qnn de re infra full us ag etur. Magnum habemus auftorem no- ftraeinterpretationis Abrahamum , qui cum legem Noaedaram non ignoraret.arma fumlitin Reges quatuor, ut qu* plane crederer cum ea lege non pugnare. Sic & Modes Amalecitis popuium oppugnanti- busarma juffit opponi,naturae fcilicet jure ufus : nam Deum de hac re fpeciatimconfultumnon apparet.Exod.xvil.O -Addeiam gno H rapiralia f iippliria nee in homicidas tantum,fed & in alios facinoro- fos ufurpata apparet . non modo a pud populos extraneos . fed apn d. ipfos pis dodrinae alumnos, Gen. xxxvix 1, 2d . Nimirum coni e dit. ra divinae voluntatis ipfa nat nrali rationeadjuvanteUimililjusjd fi- nulia procefferat. u t quod in homicidam conftitutum erat, in alios -#-quoque eximie nocentes non iniquum videretur. Sunt enim qn ap- iw *" _dam quae vita; aequipa rantur, ftt e xijtima tio, p uilor virgin alis, fjdeg matrim onii, aut fine qui bus vita tuta effe non poteft , ut imperii f o- c.ietate m continentis reverentia:_ adve.dum quae qui fac iunr.ii homi- cidis me Tiores non videntur.Huc pertinet vetus quae apud Hebraeos exftat traditio,leges plures Nosefiliisdaras a Deo quae non omnes a Mofe narrataefint, quia Tatis erat ad ipfius inftitutum eas poftea in lege peculiari Hebraeorum effe comprehenfas. Sic adverfus nuptias inceftas legem veterem quanquam a Mofe fiio loco non memora- tatn exftitiffe .apparet Levit.xvi x 1. Inter ea autem quae Nose liberis Deus edixit hoc quoque ajunt fuiffe, ut non homicidia t antnm , fed & adulteria, & concubitus incefti, item violent* rapinae morre pn . nirentn r. Quod ipfurn confirmant Iobi verba xxxi, 11. Tam te rn data per M nfrm lev fandionihus capitalibus rationes adjicit, quae apud alios populos non minus aua m apud Hebraemn pop nlnm va¬ lent : ut Levit. xvi 11,^24,2?, 27,28. Pfalm. ci, f .Prov.xx, pprnli.arirpr de hnrrn ciciio dicitur terra non poffe expiari nifi fangui¬ ne homicid* fufo,Num.xxxv, 2T.^a. Pra-rerea abfiirdiu-n m mum eft , Hebraeo populo indultum , difciplinam & falutem publicam ac fingulorum, munire paenis capitalibus ac febello tue ri. carte ris an- tem regibus gentibufque idem eodern tempo re non li cuiffe : neque tamen reges eos aut genres unquam a Prophetis admonitos impro- bari a Deo ufum capitalium fuppliciorum ac bella omnia, ficut de aliis peccatis admoniti faepe funt. Imocontra quis non rrerl ar mm lex Mods de judiciis expreffam habuerit divinae voluntatis imagi- rem,re£teac pie faduras fuiffe nationesqu* inde fibi exetpplum peterent ? quod certe Graecos, Atticos prxfercim, feciffe credibile eft; (j7c(ffaSz { &— ■espff* ii >. tf znrt. " AC PACTS, L IB. I. f^TT-. li eft: Vndetanta in jure veceri Attico , &quod inde fiimtumeft Ro¬ mano xii tabularum cum legibus Hebrahsfimilitudo eft. S'uflicere haec videnrur, ut apparent legem Nox datam non eum habere fen- fum, quem volunt qui bella omnia eo argumenro impugnanc. V 1 . Sneciem maiorem habentqua: exEuangel io contra bellum adferuntur: in quibus examinandis non illud rnihi fumam quod fu- munr multi, in Euangel io extra pratcepta cre dendi & facramenro- rum nihil efle quod non fit juris naturalis. id enim quo fenfu a ple- rifque fumitur,verum non puto. , Illud libens agnofco. nihil n obis in C J- Euangelio prarcipi quod non naturalem habeat h oneftarem: fed non ' ulterius nos obligari legibus Chrifti quam ad ea ad qu* jus natura: per feobligat, cur concedam non video. Et qui aliter fentiunt m i- ru m quam fudent ut probent qua; Euangelio verantur ipfo jure na¬ tu re effe i tlirira, * ut. coiicub inatum, djiortium, m atrim onium cum L ■ pluri bus fe minis. Sunt quidetnharc eiufmodiureis ahftinere hone- ftius eflfe di&et ipfa rat io ; at non talia ut ab fque lege di vina nefas in ' illis appareat. Ad illud vero quod Chriftiana lex prtecipit, ut alii pro aliis mortis periculonos objiciamus , i Ioh.ni, \ 6 . quis dicat ipfo naturse jure nosobligari ? Iuftinidi£tumeft:iro & gifi pi r . i-fiftit, eum - D eo refiftere. Si ordination.s voce res intelli- geretiir quarn Dens tantum non vuit impedire , quomodo fe Deus habet circa aftus vitiofos.jaminde nulla honoris, nulla obedientiat, ad animum maxime perrinentis.obligatio fequerett#; nec quicqiiam diceret Apoftolus, ubi hanc poreftatem tantopere prafd.cat atque commendat, quod non latrociniis & furtis convenirer. Seqnirnr er - go u t ordinata ham poteftas voluntate Dei approbante intel ligarur: unde porro infertur, cum Deus fibi contraria non velit, hanc pote- ftatem cum voluntate Dei per Euangelium revelata &omnes homi¬ nes obligante non pugnare. Neqne elidirnr hnr argnmenmm eo, quod qui in imperiis erant eo tempore cum hate Paulus fcriberet, dicuntur alieni fuifle h Chriftiana pietate. nam primum id ita uni- verfim verum non eft, nam Sergius Paulus Cypri proprartor Chrifto nomen pridem dederat, A'y’/e/c**ed}- angelii k loanne ducitur, Marc. 1,1. Luc. 1,77. Ipfe loannes hoc no¬ mine major Prophetis, Matth. xi,9. Luc. vijt ,26, miftiis fcilicet ad dandam cognitionem falutarem populo,Luc.n,77.ad Euangelium annuntiandum, Luc. 111,18. Neque ufquam loannes Iefum a fe di- ftinguit prxcqptorum difcrepantia (quanquam qua; generalius & confufius,& rudimentorum more a loanne font indicata.eadem di- ferte rradidit Chriftus vera lux) fed eo quod Iefoseflet promilfos jlle Meffias, After, xix, 4. loan. 1,29. rex fcilicet regni cceleftis,qui daturus efiet in fe confidentibus vim Spiritus Sanfti, Matt. 111,11. Marc. J,8. Luc. Ill, 1 6. Ouartnm hoc e ft argnmentnirggrind mi- bi ponderis non exigui videtur: Si tollatur jus capitalium fopplicio- rum,&ar mis cives tuendi adverfos latrones ac pr adones.maximam fade fec uturam fcelerum licentiam & quafi diluv ium malorum, * cum mine qnoqnp r pnftitutis jndiciisargre reprimatur impro bitas. Ouarefi mens Chr ifti folder, talem reruiri datum, qualis auditus runquam foerat . inducere. haud dubie verbis qnam maxime diler— ,** tisac fpecialibus edicendu m ei faera t.ne quisde capite judicaret,ne quis arma ferret; quod feciffe nufquam legitur: nam qua; adferun- tur.aut valde (tint generalia.ant obfonr a .Docet autem ip fa a?qmtas& communis ratio, non tantum verba generalia contrahi, & ambigua commode explicari, fed & a proprietate ufuque recepto vet borum . - difeedi nonnihil,ut is fenfuseviteturqui maxima fecum incommo- da fit allaturus . Quintumfit. qnnd nullo argumento oftendi poteft lex Mofis.qua; ad judiciapertinebat,delude priufquam urbsHiero- folyma exfcinderetur,& cum ea turn fpecies turn fpes reipublic m liceret . Prohato anrem raptrales gp -aac * ^ oft Chrifti ad ven rjim redte exerce ri. fimul probamin ar-bitr-owbeU ; Sptct/fH c(h pi _ lumaliquod liriregeri. p nra adverfns noccrites makes ■&ar«wtos..- qui ut rei fiant, acie vincendi funt. Vires cnim & ad refiftendum au- dacia nocentum, ficut in prudentid-elibcratione fuum habere mo¬ mentum poteft,ira de jure ipfo nihil imminui r Vndecimum efle do- tJL teft, quod Chrifti lexfolam lsgem Molis.qua gentes ab Hebr*isfe- M parabat, fuftulit,Ephefai,i 4 . Out autem natura. & be ne niorata- rum gentium confenfu honefta cenfentur > adeo non fuftulit, ut Tub generali pratcepto omnishonefti ac virtutis comprehenderit. Phil, iv, 8. 1 Cor.xi.it. id.. Iam vero crirninum nnenae &c arma quae injuriam arcent, natura habentur laudabilia,& ad juftiti*, & ad be¬ neficent!* virtutem referuntur. Argue hir obiter notandus eorutn eft error, qui Ifraelitarum jus ad bellum deducunt, ex eo folo quod terram Canan*am illis Deus dediffet. Eft enirri h*c iu fta quidem ranfa, fpH nnn nnira r Nam Rr gn rp^-, rempora pii rationis dudlu bel- la gefl’erunt: & ipfi Ifraelit* poftea aliisde caufis , ut David ob le- gatos violatos. Turn veroqu* humano jurequifque poflidet, non minus ejusfunt quanafi Deusdonaffh r ■ irl anrem jasper Eu angelium non toll itur. VII I. Videa mus nuncctiam quibus argument's fe fulc iat adver- faria fententia, qu o facilius iudic er pius aftimator utra pr*ponde- A- ren t.Primurn adferri foler* vaticinium Efai*, qui fururumdicit. ut populi gladios contundantin ligones , & lanceas infalces; neque * gladiumfumant alius in alium, neque bellum ultraaddifcan t. n. 4 .. bed hoc vaticiniu m ant Tub conditio ne quadarn accipiendum eft, quemadmodum multa alia, ut nimirum intelligamus talem fore re¬ rum ftatum * fi omnes populi Chrifti legem fulcipiant atque im~ pleant jquamad rem Deus nihil fua ex parte padurus fit defiderari; certum autenj.eft li omnes fint Chriftiani,& Chriftiane vivant,nul- ] a f ore bella : quod Arnobius ita enuntiat: Si omnes omninoqui homines effefenon fpecie corporum,fcd rationis intelliguntpoteftate, falutaribus ejta pa- cificifque decrctis aursm vellcnt commodare paulifper, nonfajlu & fupercilio tumidi futs potius fenfihus, quamillius commonitionihus crederent , miverfut jamdudum orbis mitiera in opera cannier fisuftbusferri, tranquillitate inmol- liffima degeret, gf in concordiam faint ar cm incorrnp/is federum [anclionibus conveniret. Ladlantius vero hoc modo : Quid fet, (i omnes in concordiam cofenferintlquod certe fieri poterit,fi perniciofo impio furore projeHo innocen- tes ac jufii e(Te velint. Aut intelligendum eft pnrgi quo modo fi accipia- tur.docet res ipfa impletum hoc nondum effe, fed implementum, ejus, ut &converfionisgeneralisIud*orum, adhuc exfpedlandum. Vtrovis autem m odo fumas,nihil hinc inferri poteft adverfusbello- rum juftitiam, quamdiu funt qui pacts amantespace frui nonfinunt, fed vim eis intenta nt. Exquinto M atth*i capite plura argumenta depromi folent, ad quorum dijudicationem opus eft animo repeti quod pauloante diximu?: Si Chrtfto id fuiflet propofitum , omnia capitalia judicia, & jus bellorum tollere , fadturum id fuifle verbis quam maxiine cxpreffis ac fpeciahbus, ob rei magnitudinem ac no- vita- I *•>» } AC PACIS, L IB. I. C-IX. 27 vitatem, eoquemagis, quod nemo Iudams aliter cogitare poterat, quam leges Mofis ad judicia & rempublicam pertinentes vim fuam in homines Iuda?os habere debere quamdiu ftaret ilia refpublica. Hac ergo de re pra;mon iti locorum fingulorum vim ordineexplo- remu s,. Adverfaria: ergo fenreatia?..mnn imentum fecundum ex iftis £ verbis petitur : Audifits diSiumfuijfe, Oculum pro oculo .gf dentemproden- te. Ego vero dico 'vobis, .ne obfiftite injuriofo,( JJViS * quod Grxci vertunt •jJ esAxSVS:, Exod. II, IJ. )fed c&denti te in dexter am maxillam , alteram auoaue obverte. Hinc enim inFernn t quidam nullam injuriam aut re- ' • pellendam,~aut vindicandam, fivepublice. live privatim . Atqui no n i ^*~" hoc dicunt verba, neque enim magiftratus hie alloquitur Chriftus, ^ V,v fed eos qui impetuntu r ;nec de qua vis agit injuria. fed de tali, qua- lis eft a iapa . feqnenria enim verba reftringnnr prereHem-inm gene- d ralitatem. Sic in gracepto fequente .- 6 }ui velit tecum litigare, ut tuni- cam accipiat , * dimitte illietiampallium : non nmnis prnvnrafi n ad ju- dicem autarbitrn m prohibetur , Paulo interprete qui 1 ires non om- nes prohibet, 1 Cor. vi, 4. led vetapChriftianosin prophanis au- ditoriis inter lelirigare, idque ad Iudarorum exemplum , apud quos recepta erat lententia, Out adducit negotia Ifraelitica ad extraneos, polluit nomen Dei: fed vnlr nhriftnc ad exercendam patientiam noliram, de rebus qua; facile funtrecuperabiles, ut runica , aut cum tunica, fi opus fit, pallium, non contendi judicio, fed qnamvis optimo jure ni- tamur . omitti juris petfeeutianem. Apollonius Tyanams negabat philofophi efte adgipgvinit de pecuniolalitigare. Non impro- bat Vr&tor ( inquit Vipianu s) faflumejus qui tanti habuit re carere , ne pro¬ pter ectm f&pius litigaret. Hu enim cogitatio ejus qui lites exfecratur non eft vi- tuperanda. Quod hieprobari a probis ait Vlpianus , hoc Chriftus imperat,ex rebus honeftiflimis & probatiffimis deligens pracepto- rum fuorum materiam. At non hinc re.uv llapciftcq. Similemajquitatemadhibeamusinterpretandopraecepto qtjpd jam , , .. , . ^ nobis recitatum eft. Lex Hcbraeaficutdivor tii libert atem ind ul- l ei'ur'P, g ebat. ut farviti* maritorum in uxores oc.currere t: ita eriam priv atag •> ■**** - g uTtloni, ad quam gens ilia valdepronaerar,coercenda?, jus laefo fc- crctf t * rrr ft£fty cerat ab eo qui laderat, non manu fua ^fed apnd jndirpm eyjgere ra - k* yeC *”’ S’ , lionem : quod lex.eriam xtt rahnla ramfecnra e ft; fi mcmbrumrupit, [ tfi rur n' e * n lalio efto. Chriftus vero majoris patientise tnagifter tantum abeft, ut Cbk urn, *^ am in jam ladb probet vindiftac flap-itatione m.iniurias quaf dam ne i cU t'f ** arceri quidetn vult, aut vi, aut judicio. Aupales injurias? tolerabi- elriUstm- \) 1 I. || \ I L Jiefa* lesfcilicet, * non quod non in atrocioribus quoque laudabile hoc fi t, fed quod rcftri&iore qnadam pa tientia contentus fit. Ideo ex- emplum pofuit in alapa, qua; non vitam impetit, non corpus mutilar, fed tantum contemtum quendam noftri iignificat .qui nos nihilo de- teriores facit.Seneca libro de conftantiafapientis,injuriam a contu- meiiadividit: Prior ilia, inquit ,natura gravior eft-, hiclevior (ft tantum delicatis gravis, qua non liduntur, fed offenduntur. Tanta eftanimorum dijfo ■ Intio (ft vanitas, ut qui dam nihil acerbius putent. Sic invenias fervum, qui fiagellis quam co’aphis cadi tnalit. Idem alio loco: Contumelia eft minor in - J Stria, quam queri magis quam exfequipoffumus , quam leges quoque nulla di- gnam vinditfa putaverunt. Sic apud Pacuvium quidam: Patier facile injuriam, ft ell vacua d contumelia. Et apud Caecilium alius: Facile irumnam ferre pojfim, ft inde abeft injuria 5 Etiamqrte injuriam, nifi contra conftat contumelia. Demofthenes: 'ft rl rurrs.tr roTi ehtsOS-igcis fietvov y.utt ft} c y Ositiju , re ip’ vGgH,Nec enim tarn grave hominibus ingenuis verberari.quamquam & hoc grave, quamper contumeliam verberari. Isquem dixi Seneca paulo inferiusex contumelia dnlnrem, affhftnmjflp. ait,quern humiliras a- nimi moveatcontrahentis feobfaftum diflnm ve inhono rifirnmjn tah prgo rircnmft anri.-i panpmiam Ultudftnc pryripir; & nequis tri- turn lllud objiciat, Veterem ferendo injuriam invitasnovam :addit * po ¬ rin'; eria r p fcrpnHam ptf^hpr rm injuriam quam propulfandam pri— prem : quiafcilic et * nihil in df-ad nn< mali ppru-pnir nifi qnr.d in flnlta perfua fionerofitum e ft. Maxillam obverter e in Hebraifmo eft patienter ferre, urjapparet Elai.xxx, 6. Ierem. in, 3. * praber e o< conrn ineliis. dixitTacitus hiftoriarum tert io.Tertium argu men- tum peti folet exeo quod apud Mattbamm fequitqr: AudiftU dicium fuiffe, Diliges proximum tuum, (ft odio habebis inimuum tuum ; Ego ve: 0 diets vobis, Diligite inimicos veBros, benedicite eis qui vos exfecrantur , precamini pro eis qui infesli vobis funt (ft vos perfequtmtu r. Sunt enim qui eviftima nr cum tali dileftione & beneficentia ad verfum inimicos & infeftos pu gnare tum.judiciacapitalia, turn hella.Se d facile, id refellirur . fi ipfum AC PACTS, LIB. On. ipfum illud legis Hebraic® didum confideremus. Pracipieh atur . „ . Hebrais ut proximumdiligerent, *Hebraj inr’Tcil icer:itaenim vo -^<■ eh*}'’*# cem proximi ibi iumi oftendit Levir.xix, comma 17, collatum n /ercprtmu^^ cum commate 1 g,_ AU).Q.n ea XRUWS.imp e ratum erat magiftratibus /riu*rc tfefirni occiderehomicidas , &alios graviter fontes: non eo minus t ribus, r, fj undecim ob delidum atrox jufto bello perfecut® funt tribum Ben- fiorru,‘7itv jamiriram.Tiid.YXT-non er> minus rpde Ftavirl rjni pro-lia Uvnini y praliabatur, regnum fibi promiflum ab Isboleto armis reperir. Sit er go nunc tiorre da latius proximi fignificatio ad homines quofvis: omnesenim in communem g ratiam funt recepti:nulli populi k Deo devoti: licebit tamen in omnes quod tunc in Ifraelitas licuit, quidi- ligi ®que tunc jubebantur, ut nunc quivis homines. Quod fietia m velisin E uangelicalege majorem diledionis gradum imperari.con- cedatur & hoc.dum illud quoqueconftet .*non omnesaqualit er di- ligendos, fed magis patrem. qu am extraneum.Sicetiam bonnm in - n orenris h onn-nocenti s. bonum commune privato antehabendum ordinal® diledionis l ege. Ex diledione anrem innore nrinm nara /&, t> fun riV jiidici a- capiralia dr pia. bella. ViddTente ntiam mora lem quaf*^' exftat Prov.xxiv.n. Debent ergo Chrifti pracepta de flhgulis ligendis atque adjuvandisita impleri niii major ar jnftinr rh]p ^r, ./wu-ef impediat. Notum eft didum vetus : Tam omnibus ipoofr.ere crudr.li tas efi ?*'*■■*#'**/#>*« quamnulU. Adde quod inimicos diligere jubemur Dei exemplo qui malisSolemfuum oriri facit . At idem*Deusde quibufdam malis, S: '"‘'fiO'fOc' in hac virapcenas fumit, & olim fumet graviflimas. Quo argumen-^^^ “ tofimul folvuntureaqu® delenitate Chriftianis pracepta ad hanc ' rem adferri folent. Nam Deus lenis, mifericors, longanimis appel- laturlonaiv, 2 Exod. xxxiv,6. At * ejufdem in contumaces i- ram, hoc eft puniendi voluntatem paflim defcribunt facr® liter®, Num.xiv, 18. Rom. 11, 8. Ethujus ir® minifter conftitutus eft magiftratus, Rom.XIlf, 4. Moles ahryimia lpnirarppra>riirgnir ; At idem poenas de fontibus exegit, etiam capitales. Chrifti lenita- { ' tem& patientiamflmitari paflim jubemur . At * Chriftuseftqui &C Iud®osinobedientesfuppliciisa£Fecitgraviflimis, Matt.xxn, 7,& impiosindie judicii pro meritis eft damnaturus.Magiftri lenitatem * * imitati funt Apoftoli, qui tamen * poteftate libi divinitusdata ufi funt ad pGenam facinoroforum, 1 Cor.iv,2i. 1 Cor.v.f. 1 Tim.i, 20. Ouartus locus qui objicitur eft Rom. xn, 17. Nemini malum pro malo reddite : procurate honefta in omnium confpeSlu : fi fieripoteft, quan¬ tum in tiobis efi, cum omnibus hominilus in pace viventes non vofinetipfos * ulcifcentes, dilefii, fed date locum in’. fcriptum eft enimj Meum’efiulcifci : ego repen dam, dicit Dominus. Itaque fi efurit inimicus tuns, ciba eum j fifit it, da ei potum. hoc enim fi feceris, carbones ignis coacervabis in caput ejus. Ne •vine it or d malo, fed vince bono malum. . Sed hie quoque eadem qu® ad locum fuperiorem patet refpo nfioT Nam quo tempore didum fue.- rat h Deo, Meum eft ulcifci, ego rependam : eo ipfo tem pore • • Quare ne nunc quide'm verba eadem, aut praecepta fimilia, quamvis „■ • • * latius patentia, in talem fenlum rapienda funt : eogue minus qu ia w i .} capitnm fe&iones non ab Apoftolis funt, aut eorum grate, fed mufto *. , ,, ferius fait* ad.dividcndam ledtionem & faciliorem locorum alle- gationem. Quare quod nunc xm caput inchoat, Omriu animapote- ftatibus fupereminentibus fttbjeBa efto,&C qua: fequuntur , cum illis de ul- tionenon expetenda praeceptis cohaefit. In hacautem diiTe rtatione dicit Paulus poteftates publicas Dei miniftras efle , & vindices ad iram (id eft ad pamain j in maleficos : eo ipfo apertiflime diftin- gnens inter nlrinnem publici boni cau fa, quae Dei vice exigitur, & . ad ultionem Deo refervatam referenda eft; & illam explendi dolo- ris quam paulo anteinterdixerat._Nam (i nlrinnem eriam illam quae boni publici caulaexigitur , inillo inrerdiftocomprehenlam velis, - quid pr^r ahfnrdinj;, quam cum dixiifet abftinendum h poenis capita¬ libus, deinde fubjicere, in hoc poteftates publicas h Deo.conftitu- . A tas . nt pnenas vice Deiexi°-ant? Quintus quo nonnulli utunturlo- Z.fjh'- *#9. I 51 cus eft 11 Cor, x, Z. Stuanquam in cams ambulantes, nequaquam carnii " ■ * , bella gerimut. Nam ctrma militia noftrx* non junt carnalia,Jed divinitus va- M %'* lida ad defiructionem munitionum : & quae fequuntur. Sed hie locus ni- 'rn find-UOf > -ul trm farit. Oftendnnr enim mm praecedentia , turn qu a: le- ttcertflAftA^^quantar , carnis nomine h Paulo ibi intelligi, imbecillam corporis d'na.Jt* i sw/lfi -*'nrriw conditionem, qualis inafpeitCim veniebat, &cujus nomine contem- j>i» WW’**"'"’ 1 f**/* neharnr . Hnicopp onir Panins arma fna , poteftatem fcilicet ilbi UC Pntrit ‘^f^’Apoftolodatam ad coercendos refradtarios, quali ufus fuerat in E- £wfcJr lymam, Corinthium incefti reurn , Hymenaeum & Alexandrum. irr&uu- eerm*-' Hanc ergo poteftatem nega r efle carnalem, id eft infirmam , imo : contra validiffimamearn efle alferit. Quid hoc ad jns. capita linm fuppliciorum.aue belli ? Imo cont ra, quia Ecclefia eo tempore pu- ./ .<) oafuntkf blicarum poteftatum auxilio deftituebatur, ideo ad ejus tutelam i- f f L, fr . fJ -.^,^,'’pr odigiofam il lam poteftatem Deus excitaverat, quae deficere fer- fcln'r^'c^ncts me coepit ex quo Imperatores Chriftiani Eccleliae contigerunt, ficut . is-) Manna defecit ubi in terras frugiferas populus Hebraeoru pervene- • n. V rat.. Oui fexto affertur locus. E ph. vi. 1 Z, Induite univerflam illam ctr- maturam Dei, ut pojfltisflare adverfus artes diaboli j quia non efl -vobis luBa adverfut fanguinem S’ carncm (fupple, tantum, more Hebraeo ) fedad- ' -ver/us imt>eria.&C qua: fequuntu r.- agit depngna qny Chriftianornm eft * I quafunt C.hriftian qnnn qnam mmmnnnn habere cum aliis homini- ^ bus certiseven tibus poflunt. Iac obi locus qui feptimo affertu r rv.i. Vnde bella (flpugna inter ves ? nonne ex voluptatibus ueftris qua militant in membris ueflrit ? Concupifcitis & non haletis : inuidetis ajfebiatis, necpo¬ le ftis mneifei: pugnatis & bellageriiit, nec obtinetis eo quod non petitti'. Fetttis &non accipitis, eo quod male pet it isut in voluptates -veftras abfumatis'. nihil continet unive rlale : tantum di cit bella & pugnas quibus turn He- braei dilperfi inter fe miferecollidebantur (cujus hiftoriae partem a- liquamapud lofephum videre eft lortum habuiife ex canfis non pro- bis : quod nunc etiam contingere feimus & dolemus. Senium ab fid- hoc Iacobi loco non alienum habet Tibulli illud: 4Ant. lib. xvili .cap. I2,& Lib. Divitio 31 AC PACTS, LIB. i- err,. Divitis hoc vitium eft auri, nee bella fuere, Faginu-s aftabat cum feyphtos antedates. Et apud Strabonem nonuno loco notatum videas * innocentiflime agere eas genres quarum vidtus eft fimpliciflimus. Non abeunt hinc ifta Lucani: O prodiga rerum Luxuries, nunquetmparvo contenta paratu, Et quafitorum terra pelagoque ciborum Ambitiofa fames & lautts gloria menfx, Difcite quam parvo liceat producere vitam, Et quantum natura pet at. non erigit agros Nobilis ignoto diffufus Confute Bacchus, Namauro myrrhaque bibunt ; fedgurgitepuro Vitared'tt.fatis eftpopulisfluviufque Cerefque . Heumiferi,qui bellagerunt. Cuiadjnngi poteft Plutarchi illudin Sroicorutn contradidfcionibus: iicce Cpu47ui avjptbneic TrbXif.c^ ayati lyaiixi.dxdli r (piAiih>lx,T 3 vrAicc- ilU, r 5 715 r, cpiAcc^a (wfniyivot.Nullum inter homines bellumnon ex vitio nafeitur. * aliud ex voluptatum cupiditate, aliud exavarhia , aliud exhonorum aut impe rii nimio ftudio conflatur. Iuftinus cum Scytharum inftituta laudaflet; Atque utinam reliquis mortalibus ftmilis moderatio, & abflintntia alientforet: profeBo non tantum bellorum per omnia faculaterris omnibus continuaretur, neque plus hominum ferrum (ft arma quam naturalis fatorum conditio raperet. Apud Ciceronem eft de Finibus primo : Ex cupiditatibus odia, diftidia, difeordix, feditiones, bella nafeuntur. Maximus TyrillS : vov (cs f 7 * rrcAtux. fi bmjvfauq oss^ctray^j •emsby.yfe, ttca- tmv yldj tbs tsXim%ictt imyts^isecci, Nunc omnia bellis plena". Vbique enim ober - rant cupiditates , (ft per omnes terras excitant appetitum rerum alienarnm. Jamblichus: ^ same -ft, fiftpai islhxfAc Sj ii ovyj/> tij aj tins imfuicq. ffd "rlw T pypioifttn tcrfisiy cl nbAt/Agi yiytermi. Bella, pugnas, feditiones corpus prabet (ft corporis cupiditates. Nam rerum u- tibilium caujfa bella mriuntur. Quod vero Pe rm dnShim eft ( G)ui ftad io ferit, tladio peribk. cum n a p ad heliu m communirer fpedtatum , led ad bellum privatum prqggjg pertineat ( nam & Chriftnsipfe inhibi¬ ts aut negledla? defenhonis hancT-eddki'caufam, quod regnum fuum de hoc mundo noneffet, loan, xi 1 1 /^ 6 .) fuo loco reftius pertra- .itabit ur. / IX. QuotW^aeliiirqatfcfiyftu gnsrirnr , tnagnam vim habere fo- let turn ufusfffeq uens. nim prurlenrnm audloritas; quod etiam in di- vinis feriptis fequendum eft. Neque enim probabile eft Ecclefias qns ab Apoftolisconftituts funr, aut lubito.auc omnes defecilfeab iis qus Apoftoli breviter perferipta ore liberalius explicavetant,aut etiam in nfum irirrnrlmrpranl-- Snlpnr gnant adferri didta quatdam veterurrvd3j|^^^^^BkoLad_qjiaLU'ia dicenda hahen, Primnm eft, ex iis dijE3||^tfflPE^hlligi quam /. privatam quorundam lentenriamJ^BPiDlicatn EccISi^rumt adde quodfermequorum ea didla funt, aPint ab aliis feorlim ire do- cere quiddam magnificentius; qulles funt Origenes &Tertu!lfa- nus quineefibi fatis conftanc. Nam idem Qrigenes apes ait a Deo docu- qt . .• >D E I V R E BELLI documcntum datas astst ■*»' & ■n&ytfylxs ■m>diMs,HTrm SUi,y!yvt£g cj> ttyfya Tims : vt helU jv.fl a. atque ordinata inter homines gerai.tur , fi quandg idjubeat necejfttas. &idem ille Tertullianus, cfui alibi fupplicia capita- liaminus probare videtur, dixit, * Bonum elfe c um puniuntur nocentes wmo nem: Et de militia hafit at. namlibro de Idololatria : &mri~ tur, inquit , an fideles ad militiam converti poffint, fa an militia ad fidem ad- mitt i : Et videtur eo loco propende re in earn fententiam qua; militias adverfatur. At Iibro de corona militis, cum qua?dam adverfus mili¬ tiam difputaffet, mox diftinguitgui anteba ptifmum militabant ab iis qui port bapdirnum nomen dant miYitiz.Plane, inquit, fiquos militia prevent os fides posterior invenit, alia conditio efl, utillorum quos Ioannes ad- mittebat ad lavacrum ; ut centurionumfideliffimoram , quem Chriftusprolat, fa quern Petrus catechizat: * dumtamen fufcepta fide atquc fignata , autdefe- rendum ftatim fit, ut multis aBum, aut omnibus modis cauillandum (id eft Cavendum) nequid adverfus Deum committatur. Senfiterpoillns pnft bap iifmuilt-in militia permaniifle : quod fane minima faftnri fn eranr fi intellexiffent mili tiam a Chriftoinrerdiifta m ; non magis quam a- rufpices,magi,* & alii yerimmm arrinm prnfeffnrpc j n fua artepoft baptifmum manere permifli funt . Eodem Iibro milirem que ndam & quidem Chriftianum laudans; O militem T inqnit. in Tt p.o gloriofum. ^ - Secundaobfe rvado eft,quod militiam Chriftiani fapeaur evitarunc ob temporum circumftantias, qu* vix fercbantmilitiam exerceri fi- neadtibus quibufdam cum Chriftiana lege pugnantibus. In litcris Dolabella ad Ephefios, qua; apud Iofephum exftant, videmus Iu- dxosabexpeditionibus militaribus immunitatem poftulafle, quod externis permixti non fads ritus legis fua; obfervare poflenr,& quia fabbatis ferre arma & magna itinera facere cogerentur. Atque eaf- dem ob caufas a L. Lentulo miffionem Iudaeos impetrafie docet idem Iofephus; alibique narrat, cum Iudad Roma urbe jufti elfent excedere, quofdam militia; adfcriptos , alios punitos quod militare nollent patriarum legum revetentia ; ob easfcilicet quas diximus caulas: quibus accedebat interdumtertia,quod adverfus populares fuos pugnandum haberent. at Iptttpvxas l^ot, XctZm US-ly.m'/, nefas in populates ftios armafumere, tunc fcilicetcum populares ob pa¬ triae legis obfervationem periclitabantur. Quoties vero hac incom- moda cavere poterant Iudaei,militabant edam fub externis regibus, fed TTKTgiofs sS-sitj , * perfiantes inpatri'ts inftitutistf ix cormn prafcripto viventes : quod pacifci p rius folebant eo¬ dem lofepho audlore. His periculis fimillima funt qua Tertullia¬ nus militia fuorum temporum objicit, ut Iibro de Idololatria: Non convenitfacramento divino & humano , figno Chrifti frfigno diaboli: quia fcilicetper Deos Gentium, lovem, Martem atquealios juraremili- tes jubebantur, Libro autem de Corona militis: Excubabit pro tern- pits quibus rcnuntiavit, coenabit illic ubi Apcfiolo non placet : fy quos in¬ terim exorcifmis fugavit, noBibus defenfabit ? mox ".Quanta alia in dcliBis circumfpici pojfant caftrenfum mttnium , tranfgreffioni interpretanda ? Ter - ^ tium quod noramns h oe eft,Chriftianos primorum temporum tan- toardorefucccnfosfuifleadpraclanflima quaque capelfenda, ut fape AC P A C I S, LIB. I. CII. ?J _ _, _ . . Chriftiant,inquit: it' Athenagoras, * Jlttglfyify adverftu fua rapientes judicio nett contendunt. Salvianus juftiim a Chriftoait, ut ea ipfa de quibuslis eft relinquamus , dummodo litibus exuamur. Atqui *id ita generaliter lirmrum confilii force eft Sc vitae fuhlimioris, at non in praecepto po- fitum . Simile eft quod plurimi veterum o mne juramentum impro- bant, nulla exceptione addita, cum tamen Paulus in re gravi jura- verit. Chriftianus apud Tatianum, s ?tvni)ia» pnturam recu- fi> : apud lenaWianum fChrifiianut nec adilitatem affect at. Sic La &an- Lib.y.e. i8. tius juftnm (qualem vult effe Chriftianum ) negat belligeraturum; fed ita"ut fimul navigaturum neget . A fecundis nnpriisqn am multi veterum Chriftianosdehorrantur ? Quae omnia ficnr landn hi]i> exi- mia, Deo apprime grata funt, ita nullius legis neceffitate & nobis exignnrur . Argue hac folvendis q uae nhiiciu ntnr fufficien t .Nunc ut P / / noftra iirmemus . primum non defunt nobis feriprnres &Tgnid em anti guiores. qui Sc capitalia fupplicia&qua; independent be lla fen- tiant a Chriftianis ftcite polleufurpa ri. Nam Clemens Alexandrinus Chriftianum ait, ft ad imperium vocetur. ut Mofes . furnrnm vivam fiibd itis legem. Sc prirmio affeftnrnm hnnns . pnenis malos. Et alibi habitum Chriftiani delcribens, dec ere eum ai t i a teftis efle -pedibus^ n iii forte m ilitet. * In conftitutionibusqua: Clementis Romani no¬ men praeferunt libro vti,c. hi, leeimus : bsimd&t 7s t'iCt- ^'oiso4Woi{. traS -otfyi©* Miles baptifmum pof iulans doceatur ab injut iis & vexationibus abftir.ere : tontentut effe fats fiipendi'u. Si bis pa¬ rent, admittitcr, Tertullianus in Apologetico ex perfona Ioquens Chriftianorum ; Navigamns, inquit, (Inosvobifiummilitamus. Pau- Cap.sin. lo ante dixerat: Externi fumus fy vtftra omnia implevimus , urbes, infulas , t ‘ xxxv 1 cafiella, municipia, conciliabulayaftra ipfa. Eodem libro narraverat * M. Aurelio Imperatori Chriftianorum militum precationibus imbrem impetratum. In corona militemilium quicoronam abjecerat, con- ftantiorem ait fuifte caeteris fratribus, &multos ei oftehdu fuifte Chriftianos commilitones. Accedat qu od & milites nonnulli pro ?. Chrifto tormenta mortemque perpefti eundem cum cacteris marty- ribus honorem ab Ecclefia acceperunt, quos inter memorantur * tres Pauli comites; fub Decio Cerialis , fub Valeriano Marinus, quinquaginta fub Aureliano , Vidlor, Maurus, & Valentinus magi- fter militum fubMaximiano, circa idem tempus Marcellus Centu- 0 rio, Severianus fub Licinio, Cyprianus de Laurentino Sc Ignatio C Afris: 34 DE IVR E BELLI Afris ’.in cajfris &ip(iquondam fscularilsts militantes, fedvere fy ffiritust- les Del milites,dum diabolism ChrifUconfejfwne proHernunt , palmas Domini €5* coronas illujlrespttjflone meruerunt . F.r hi nt-appa rpr quid de mil itia fenferit commnniras Chriftianorum. etiatn prinfquam Imperat ores Chriftiani effe nr. Capiralibus fuppliciis fi non ltbenter interfuerunt Chriftiani illis temporibus, haud mirum videriid debet, cum ple- rumque de Chriftianisipfiseffetjudicandum: adde quod & in c*te- ris rebus leges Roman* duriores erant quam lenitas Chriftiana pa- tiatur: quod vel folo * Silaniani Senatufcohfulti exemplo fatis pa¬ ter. Poftquam vero Conftantinus Chriftiana religionem & probare & promovere coepit, nonideo defieruntcapitalia (upplicia.Imoipfe Conftantinus inter alias leges de parricidis culeo infuendis legem tulir, quae exftat Codice,Titulo de iis qui parentes vel liberos occi- derunt. quanquam alioqui in fuppliciis exigendis mirififimus fuerir, ita ut ab hiftoricis non paucis reprehendatur * nimi* lenitaris nomi¬ ne. Turn vero in exercitufuo plurimos habuit Chriftiafros , ut nos hiftori* docent,& Jabaro Chrifti nomen inlcripfit. Ex eo etiam mu- tarum eft facramentum militare in earn formam qu* exftat apud Yegetium : Per Deum irf Chriflum & Spiritism fanllum , permajcjlettem Imperatoris qua fecundum Deum generihumano dihgenda efl fy colend a queeo tempore ex tot Epifcopis, inter quos multi erant, duriftima qu*que pafti pro re!igione,vel unus fuifle legitur qui aut Conftanti- num,ab omnibus omnino capitalibus fuppliciis & bello , aut Chri- t ftianos h militia injedto divin* ir* metu abfterruerit, cum tamen ' plurimi eflent acerrimi cuftodes difciplin* , & minime diflimulantes eorum qu* ad officium turn Imperatorum, turn aliorum pertine- l. i. c. 27. rent: qualis & Theodofii tempore fuit Ambrofius.quifermone vii ita ait : Non militare delictum eti . fed propter prad am militarepeccatum. efi. & de Officiis : Fortitude qua vel hello tuetur a barVaris patriam , vel domi defendit infirmos, vel d latronibus fnr.int , plena jiiJlina efi .Hoc argnmen nim tanti mihi vidernr, nt nihil ultra re qniram- Nequetamen ignoro * f*pe Epifcopos, & plebem Chriftiafiam interpolitis precibus fuis avertiife poenas, pr*fertim capitales : morem quoque introdu&um, * ut qui ad Ecclefiam confugiffent, nonnifi vit* fervand* fide data redderentur ; & * ut circa Pafcha carcere emitterentur, quos fua crimina attinebant fed, qni rnm rnr a h oer o mnia. & fi qua his f unt fimilia. e vpendpr, in.vpnier fi gna h*c effe Chriftian*bonit atis om- nem rapientis dementi* occafionem , non omnia judicia capitalia damriantis animi: unde & locorum & temporum ilia beneficia 8 C n precesipf* * exceptionibus quibnfdam temperabantu r. Objiciu nt vtf [-hie nobis nonnulli xii canonem Synodi Niceenfis quiLatinefic ha- bet. * Quicumque vocatiper gratiam,primum quidem ardorem, fidemve fuam qflendetunt , fy cingulum militia depofuerunt , poftea vero ut canes adfisum vomititm reverjifunt ; ita ut aliqui fy peelin'am darent, if beneficiis mili- tinmrepeterent, hi decern ssnnisjaceant, poft triennii auditionis temptu . In his autem omnibus obfervari. oponet propofitum fymodum poenitentia, ffmi(uni¬ que enim, (f timore, fy lachrymis , fy patientia , (y bonis operibus converfo- tiem abfque fimulatiom demonftrant , hi definitum tempus auditionis implen- us , AC V A C t S, LIB. 1. f?TI. Its, turn dernttm orationtbus communicabunt, & poftea licebit Epifiepo dehis a* liquid humaniws cogitare. Qnicumque vero in.dijferenter tulerunt, & habit um Ecclefiam introenndi ftbi arbitratifunt qd Converfimem[tlfficere, hi deftnitunt tempus omnino impleemt. Vel i p fi im r r/? dfr i m _ annornm rprp pnt faris indicat non delevi aut ambiguo, fed gravi aliquo atque indubitato crimine hie agi. Agittir autem hand d nhie * de idololatria. nant quascanonexi prsecefteratmentio temporum Licinii, in hoccanond repetita tacitehaberi debet. utfiepe Canoftum fequentium fenfus &prioribuspendet.Videjnexempkim Canonenrxt, Concilii Eli- berini. Licin'us autem, verba funt Enlebii, opdltdfat citbi<&sv it fti liisiaitf&n 9$et> militesmilitiaexKebtU , * nifi Din fctcrijicare vellent, quod & lulianus poftea imitatus eft , quam ob cau- fam Vidtricius atque alii cingulum pro Chrifto abjecifle leguntur. Idem alim fub Diocletiano fecerant in Armenia mille centum qua- tuor quorum in martyrologiismentio :& in Algypto Menna , & Hefychius. Sic ergo& Licinii temporibus multi abjecere cingulum, quorum fuic Arfacius inter Confeftores nominatus , & Auxentius fadhis poftea MopfueftiasEpifcopus. Quare his qui lemel confcien- tia pundti cingulum abjecerant reditus ad militiam fub Licinio non patebac nifi per fidei Chriftianse abnegationem: qua: quiaeo erat gravior, quo prior illeadlusmajorem inillis legis divinas cognition nem teftabatur, ideo hi defedtores gravius etiam puniuntur , quam illi dequibus egerat praecedens canon, qui fine periculo vitas aut fa-* cultatutn amittendarum Chriftianifmum abiecerant .Ceneraliter au¬ tem deomni militia interpretari canonem quern produximus ab omni ratione alienum eft. Aperte enim teftatur hiftoria his qui fub Idcinio militiam abjecerant, neque Licinio imperante ad eamre- dierant, ne fidem Chriftianam violarent, & Conftantino datamo- ptionem, immunefhe effe hmilitia vellet,anad militiam rediretquod haud dubie multi fecerunt. Sunt & qui Leonis epiftolam objiciant, qua: dicit, Contrartam ejfe Eccleftadicis regulis pod poenitentia actionem red- ire ad militiam facuUrem. Sed feiendum in poenitentibus non minus quam in clericis & afeetis exadfam fuiflevitam non quovis modo Chriftianam, fed eximias cujufdampuritatis *uttantoexemploe£- fent ad corredtionem, quanto ad peccandum fuerant. Similiter in confuetudinibus antiquiflimis Ecclefias quo auguftiori nomine com- mendabiliores effent , Canones Apoftolici vulgo appellabantur. Canor.e LXXXII edicitur: Nequis Epifcopus,presbyter aut diaconm mi¬ litia vacet, & uttumque-retineat offtcium Eomanum & fmBionem [acerdota- lent, &uaenim Cgfyris[nnt Cafari, qua Dei Deo. Quoipfo oftenditor his qui cleri honorefn non fperarent Chriftianis militiam non fuifle in- terdidtam. Hocamplius, etiam*ad clerum admittivetabantur, qui poft baptifmum aut magiftratus attigiffent ,aut munera bellica ,ut in epiftolis Syricti & Innocentii & in Concilio Toletano videre eft. Legebantur Icilicet Clerici non ex quovis modo Chriftianis, fed ex iis qui vitas exadtiflima: fpecimen dediflent. Adde quod militias & quorundam magiftratuum perpetua erat obligatio. at facro mini- fterioaddidhi * nulla alia cura ac labore quotidiano inde abftrahi C 2 debe- A*> 36 D EIVRE BELLI rru. . debebant. qua de caufa & fextus canon conftir uit ne Epifcopns pre s¬ byter . r ir rli a i ~ n n'1S ftw-nlarpt-mras. adm iniftrpr ? O&uagefimUS ne publicis fe adminiftrationibusimmittat: & inter Africanos canones fextus, * ne procurationem rerum alienarum fufeipiat, autcaufa- rum patrocinium. fic eofdem * tutores conftitui nefas judicat Cy- prianus . At pro noftra fententia expreflu m Ecclefix judicium habe- mus in Concilio primo Ar.elatenfi, quod habitum eft fub Conftanti- no. Ej us enim Concilii Canon 111, fic habet. De his qui arma proji - ciunt in pace, plaiuit abftinere eos a communions : Id eft qui militiam de- ferunt extra tempora perfecutionis. * Id enimpacis nomine intelligi volebant Chriftiani, ut ex Cypriano &aliis apparet. Accedat ex- emplummilitumfublulianonon modico profedlu Chriftianorum, ut qui morte fua Chrifto reddere teftimOnium parati eflent: de qUlDUS fic Ambrofius : lulianm Imperator, quamvis effet apofiata , habuit tctmsn [tth fe Chriftianos milites : quibus cum dicebat j Product!e aciempro de- fenfione republics-, obediebant ei: cum autem diceret eis j Producitearma in Chriftianos-,tunc agnofcelant lmperatorem cdi. Talis& multo ante fuerat Thebata legio, qux Diocletiano imperante hZabda tricefimo Hie- rofolymorum Epifcopo Chriftianam religionem acceperat, & de- inde in omne avum memorabileedidit Chriftianteconftantiae & pa- tientisc exemplum, quod infra a. nobis memorabitur. Hoc loco fa- tis fit illam eorum adferre vocem , qua Chriftiani militis officium folida brevitate exprimit: Gfferimus nottras in quemlibet hoftem manus , quas [anguine innocentium cruentare nefas ducimus. Dextera ip fa pugnare ad- verfus impios & inimicos[ciunt ; laniare pios cives ne[ciunt. Mcminimus nos pro civibus potim qttam adver[us cives anna[umfiffe. Pugnavimus [emptr pro juftitia, propietate, proinnocenlium[abate : h.ic [uerunt hactenus pretia periculorum. Pugnavimus pro fide, quam quo paBo conjervemus tibi ( ad Im- peratorem fermo eft) [banc D:o noftro non exhtbemus? Pafilius de anti- quioribus Chriftiani? fic loquitur : mbt/astc cplris; it rmrieic i/aur ch tb(5 povoic cbx tXoyhrccv'fa, Idr-bctdsew b'oSTee this vzjcg ozocpgocruvns ivoefitaciificwofS/jyoK, Eas qua in hello perpetrantur cades majores nofiri pro cadi bus nm habuere, excu[atos habentes eos qui pro pudicitiaac pietate decer- • tant. Annotara ad Caput u. P Otlhsc cognita fequi notionem conveniently rerum cum ipfa rationed Seneca epiftola cxxi v, quemadmodum omnisnaturabonum[mm ni- ■ [ confumn.ata nonprofert, it a hominies bonum non eft in homine, niji cum in illo ratioperfect a eft. Sed ipfareBa ratio carior nobis effe debeat quam ilia [nt d quibus ad hunt venerimusj Seneca epiftola lxxvi: Id inquoque optimum eft cui na[ci - tur. quo confetti*. in homine optimum quid eft ? Ratio, vide & epiftolam cxxi, & cxxvi n.Iuvenalis Satyra xv: melius nos Zenonispracepta movent : neque enim omnia, quad am Pro vita facienda monent, M 37 AC PACXS, LIB. I. I II. lllis iratus petit atque infenfus inurget ] Martialis : Vitulufque inani front e prurit ad pugnam. . Porphyriusterrio denon efn animalium : otfSrot /Sfi 'iw&t elht «»» i&iHi esj» trn ! %iif 0 K ‘ ctpxyef avjpwxivns etv (pins dpxtmt&s n TvtS'lg EdlCO ut a cade kumanapura habeantur metnue, quod ft quis cedem commiferit, pcenam ferat. ■ VJ , Vt concubinatum, divortium , ] Spe&at hue iliud Hieronymi : AlU funt leges Cxfaris, alia CkriJUv aliud Papinianus, aliud Paulusnofter prscipit. Secundum naturam vivere ejus eft qui nondum credid.it ] Locus luftini eft ad Zenam: idemque fenfus apud Origenem in excerptis illis qus Philocalia dicuntur. Put a feptem populos 3 In hos odium lege permitti ait illuftriffimus Abarbaniel ad Deut.xxm, 21 . Non pracipiin eogretdu ac latitudine^ Qusdam hue pertinentia vide in notatis fupra ad finem capitis primi. Egregius imprimis Chryfo- ftomi locus de Virginitare cap. xliv it* fid mexcuet »’ mrS-nv ftSiv fXi'T^ov , dXsdft} auiytitjt T* ttiiy.S’.'ft, yt dt'U/.etsccciCjr 'id }.si- SieH/S/itfi ivogx.isv'fe. ofivwcq,^ opftt.XfA'ov s|o_ d-fld t>Xt,u fS v0)r'iQcf. yt^viv i beis. Olim tanta nobis injuntla non erat virtutis menfura , fed (ft vindittam fumere de injuriam infer ente, fy convifianti reddere convitium , t&tecuniis Lluderelicelat.fed facitra fetlfimoniamjurats, (ftpro ocula excutereoeulum,(ft edio habere inimicum. quin nec deliciisfrui, nee irafei, nec uxorem aliam eji- cere, recipere aliam, vetitum erat. Parumdixi. etiam duas eodem tempore «« tlores habert lex ftnebat, multaque (ft inhis (ftin aliis rebus erattemporumil - lorum indulgentia. Atpofl Chrifii adventum multo arBior facta eftvia. Eo¬ dem libro cap. LXXXI11 : K TO dvri clsircniiiifte. uto^cj ifuciiTt sedr. «r»<. non eadem virtutis menjurad nobis (ft ab illis exigitur. Idem in O- ratione filium Patri a?qua]em,quas eft Toroo vi , ait in Euangelio effe irrimtnv £ tafs&Axltu irre>.Sv, precepto: um (ftintenftonem (ftadjeclionem. i. VII P* trdnqusllam ac quietam vitam degamus cum omni ptetafsac fanttitate] ’ Seneca Epiftola lxxiii, philofophisfideliterdeditosfalfoaitcon- temtores magiftratuum ac regum exiftimari. E contra-,do , ait, nulii adverfus ittos gtutiores funt : necimmerito. nullis enim plus preftant ,quam qui- bus fruitranquillootio licet. Digna eft, quse legatur epiftola, ubi & hoc: Hujus pads beneficium, ad omnes pert mentis, altius ad eospervenit qui ilia bene utuntur. XgAftttvtt AC P A C I S, L I B. I. ClL X (stfteida TO , id eft massif at us Chriflictnos ] nil! hie interpretar' malis, Chriftianum vir* exicum. Edejfenorum ] Eft Edeifa in Ofroene. Nomen Abgari frequens il- lis locis. Apparet ex nummis, Tacito, Appiano , Dione turn in pri- dem editis, turn in novis excerptis, Capitolino. Pia res eft imperium quamvis ab impiis tcneatu^Bene hoc exTequitlir ad hunc locum epiftolsad Romanos Chryfoftomus. Cum nunc quoque, conflitut'ts indicia eg re reprimatur improbit tsstss; >9 voptsi Vftiv&tcq xj ugxbnav n^omi. Propter bos funt in¬ dicia (ft leges (ft j up pit da totquepoenttrum modi. Chryfoftomus in fermone ad Patrem fidelem. Paulas Apoftolut intellects lud&o/um in fe inpdiis'] Vtitur hujus loci au- ftoritate Concilium Africanum : Quorum contra furorom pojfumus non infolita nec d fcriptwis aliena impetrare pr&fidia, quando Apoftolm Paulus,(to¬ ut in Apoftolo-um alii bus fidelibus not urn eft, fad oforum confpirationem mili- tarietiam (ubm vit auxilio. Vdtur & Ispe Auguftinus.ut Epift. L,quse eft ad Bonifacium:epiftoIacLivadPublicolam, ubi hate: Nequeftin ilia arma feeler at i homines incidiftent, Paulite in ejfufione fanguinis eorum fuum c. imen agnofeeret. I dem epiftola CLxl V: Paulas egit, ut ftbi tuitio et- iam armatorum darttur. Non recufo mo i ] Sic & A (ft. XX VIX1, 18: quia nulla in me erat mortis taufa. Iuftinus Apologetico 11, U3Xi£t£% o rile eirx arjXbS-ac -m; it del- ypycotv avrS / 3 i 5 >$k, Xi^pSpixs ie pistes Xg/fucvis;, s(cf[ hep’ tipcSv, X!fixpfyv -m; iyftpdlf, non pugnamus in hoftes. Plan e lit de Eflenis Philo in oratione omnem bonum efle liberum -fttxZv v mtfrou r, IjlpilUvv 1 ) xpaiiU; ij r, Kurils tsbesa traq xvtoi; <*k iupppii ri i-oAoirwov, ? pcr’/.iMcmiov. Ntdlum inter eos repirias qui aut jacula aut (agittas aut gladium aut galeam antloricam aut feutum fabricet, nullum qui aut arma conftciat,autmachinasS\m\\z eft quod Chryfoftomus ait x art Cor .xi 11 ; 3, si ejjet inter homines qualis opertet diledio, nullai fore p-tencts tapitales. C 4 Quod D E IVRE BELL I &uod Gnci vertunt tj?<*<&*£>&] Vt & Lucas in Stephani oratione: acijtKZv T'zfr.rioiov* Dimitte Hit etiampallium] Td ita exponit Cyprianusde Patientia: Vt tua ablata non repetas. f rcnxus lib. iv, cap. xxvi I. Tollcnti tibi tunicttm, rimitte ei ffi pallium : fed non quafi nolentes fraud art contriBemur, fed quafi •volentcs donaverimus, gaudeamus. Et ftquis te , inquit , angariaverit mille pajfttt, vade cum eoalia duo, ut non quafi fervus feqnaris, fed quafi liber pra- cedas, Edam Libanius, qui Euangelialegerat, laudat non litigantes de chlamyde & tunica , in oratione de cuftodia reorum. Hierony¬ mus dialogo I adverfus Pelagium: Docet Euangelium eiqui nobifcum ve- lit judicio contendere, (ifper lites Qpjurgia auferre tmicam, etiam pallium ejfe concedendum. Vt fcopatientia benignitenomnibus innotefcat~\ luftinus Apologetico 31 : atfii S eln^utixut tivaj yfii irxrt^iltxisi traen yg; dogyifrtlf d etpn mlfifi er<. Qua dixit, hue pertinent, ut adverfus omnes fimuspatientes, officiofi, rrnnime iracundi. Petentiabste dato~] luftinus Apologetico eodem: debt -m ygcimd-i fli iio/S/joic £ ptfiitv ao&C misty, -mofi sipi) rteuni -ttS cfia'irU $thn &C. De tommunicandisvero facultatibus neftris cum egentibus & ne quid ad gloriam eutcupandam faciamus h&cdixit: omntpetenti date &C. Alibi . omdR hofS/ha tyu/mZvTts, communicant es no fir a omni egenti, Cyprianus Teftimonio- Tum lib. IX X, 1. Nemini negandam eleemofynam% item illic’ omni pofeenti te date, & ab eoqui voluerit mutuart , ne averfatusfueris. Veftra copia fuccurrat illorum inopie ] Seneca de beneficiis fecundo: Dftbo egenti, fed ut ipfe non egeam. Chryfoftomus in locum ad Corin- thios hie produftum: i ©so? ad xj ^Jyceuit deredla,i(fij xafi 0 iy,et 715,41 k* 9 -' e city. t%et . Deus pro facultate pefeit, qttatenus habet quis , non quatenus non habet. Quod ut rej tic the ofrcoeTKtiB^s npisi&luv, ci ttru id. Peccare & prohtbere pcenas peccant him in pari pono. vide quae dicuntur hb.ii, cap.xxl.^. 11. :Ejufdsm in contumaces irnm\ vide hac de re Cyrillum libro v con¬ tra Julianum. Chriftus eft qui ludaos inobedientes fuppliciisaffecit graviffimu] Addelo- ca Matth.xxi,44. Lucaexix, 12,14,27. Chryfoftomus ad. Bom. xiv , narraris malis Hierofbiymorum mj, oX&sfts cw-rhe mufe dfyx- hftiv,A\tZcu>, vzr\ m ft&'im dvdyxti 2 .»£» ixtstnii dv’jfUTmts^'fbiid inter nos, Alexan¬ der, belles S’ preliis opus, quundo neque ut aquam.neque ut vicium neceffttrium d nobis auferas hue venisii, pro quibus foils pugnare eft hominum ratione uten- tium> Diogenis didtum hue pertinet, i dx ¥ (s&fsp&ysy oi xXtxp) ^ »i -mXtfiiot. short enim ex his qui polentam edunt, aut pares exfftunt, aut betiorum auclores . Porpbyrius lib. 11 de non edendis anirrvdibus : « tsO^umtcvee xjtvmgqv truui’xf, djoiZacw \i[Aav, Jn mala fudatu mifert: fine fine cup ido Vos agtt in rixas bellaque pr&cipites . Fabianus Papirius in controverfiis Seneca: patris: Ecce inftruBi exerci- tus, fepe civium eognatorumque conferturi manus, conftiterunt, S’ collts equls utrinque complentur , S’ fubinde omnis regie trucidatorum corporibus confttr- nitur,illatorum multitudine cadaverum, vel fpoliantium. Si qu&fteiit aliquis, quit caufa hominem adverfus hominem inf Acinus coegit ? nam neque fens in¬ ter fe bell a funt : nec, ft forent, eadem hominem deceant, pUcidum proximum- ' jque divino genus . Glut tanta nos fert ira.cum una (lirps idemque fAn guts fitis: vel qua fur is in mutuum fanguinem egere ? quod tantum malum humano ge- neri vel forte vel fato inveHum ? an ut conviviapoculis exftruantur , S’ te&aI auro fulgeant, parricidium tanti fuit ? Magna enimvero & laudanda funt, propter qua menfatn S’ lacunaria fuA potius quarn lucem innocentes intueri maluerint. An, nequid ventri negetur libidinique, orbes fervitium expet endum eft ? quid tandetp ficpeftifers iftst divitih expetuntur , fl, ne in hoc quidem ut liberiertlinqusmtur ? Philo ad Decaloffum : sow; r, yzwcuxfs , h , v m®- aXtes v ishtlw clnr^yxfrulps."* , otpcf, yt ftix^Sr y.yl mv ivpdvrm cunp}> f'dy xg,Kuv ; ts gsjd is is tmyffciesoj ffp dx,oi$ tSmct rlw tpuatxLu djvcicev fttjugftslflftl/ittq /si&f civYiv-i&v 'iyffpew. yftrsq -j /xtyxXaq yf 7n>}.vd)ftpt)7rm rtxtrt- m» iutpuXUn ipvfSrruj. y; j $ jpcXsctIix 'a\ssSmt m> xitt&ivtsgyiii&fim da trv/x- tfogiSr, AC PACIS, LIB. I. C- II. 4? Qetjhr, rcwqyytcus t(ft mfdis ffdUdtc ; cl qS ixxluiar fe / 3 coptufur eoios 7t tew fe zrftc cettiixssf nixifisi truth ; Xot ^i« 5 ippiiiiTO* itnfftxc rigjg’ipd'rut i him H HhtHs. Pecuntarum amor,aut femme,aut gloria, aut ali- cuius demwn rei qua volupt at empariat,an barvorum dumtaxat ft vulgar turn malomm caufet eft? Ob hoc alienantur d cognatis cognati natural; benevolentia in odtum infanabde mutata. regiones ttutem magna (ft foecunda pop-alarum ci- vilibus vaflantur diffidiis. turn vero ft terra ft mare implentur calarm!ati- bus none femper repertis per pedefires navalefque acies. Nam ball a, tUa Greco- rum barbarorumque aut inter fe aut horum in illos, etiam tragoediis decantata, ab uno flttxere fonte cupiditatbs, five ilia divitiarum , five gloria, five volupt a- tumfuit. Pliniushift. nar. lib. 11, cap.m, Hacatmre-tamm ea ( Terra) ob hoc utimur, quod omnes hi opulentiet exitus ad feeler a , cedes ft bella ten- dunt , quamque [anguine nofiro irrigamus , infepultis offibus tegimus. Hiero¬ nymus adverfus iovinianurn 11 ,Diogenes tyrannos ft fubverforesurbium bellaque vel hoftdia vel civilia, non pro fimplici viclu olerum pomorumque, /:d pro carnium ft epularum delictus afferit excitari. Chryfoftotrms I Cor. XIII , 3, « y> utmrrtc hydtmr fe hyu-nSt^ dr nJiscttorr n‘b'et;,d».d fe (ter01 yc/r teft/q fe TTzXsua fe fdaijs yp ugmcyaj £ -aXien^lcq £ tmr^c dr dy recede iyt- js>« to mm ft. Nam ft mtttuo fe diligerent homines , nemo alterum afficeret injuria . procul effent cades ftpugnrt ft bella if feditiones ft rapiria ft defrau- dationes ft quicquid eflmalorum. Idem ad patrem fidelem dc opulentis loquens ; a h chebuiis sftj TrbXijtst £ q-u-y,cq uf TtbXim yyc/.cyccttuJ ift de'tjjra.mic'irf/fi fe iuXacq $ aipr/qyiXuoicq fe (pda ft) to [ivfta dr ft/3iu yy.ft-, Nonne per bos adveniunt feditiones, ft bella , ftpugne, ft urhiuap excidia, ft plagia , ft fervitutes, ft captivitates, ft cades, ft innumera vita mala ? Claudianus: Hrc fi not a forent, frueremw fimplice euleu, Claffica non fremerent, non (Iridulafraxinus iret, Non ventus quateret puppes, non machina muros.. Agathias hifloriarurn primo: U D vveieedfcw yfii dhr.tee* aj vuv dy^pirmr fivjycj dv9"cqgl& yy-rcXidtcueyazq , mXpuoe i{fi\ 'Tcf^fy-yfie dymr'fo. ifiCpcgStny Hominum animi fponte ad nimias cupiditates inpuftttiantque delapfi , implent 0 nr.'ia bellis ac tumultibus. Concludam mulra bene dida uno Polybii: ciefyurx. p2t% .g tt.cGztiee d v ^ cl lay 1 (Jy. ulnimus necejfariis cotttentus aho ad fapiendqm magifiro non eget. Bonum effe cum puniuntur nocentes nemo negat] idem Xertullianus de §,TX, anima: Quis non preiferat ftculi juftitiam, quam & Apofiolus non jruflra gladio accintiam conteflatur, qm pro homtne fsviendo religioft eft? Etad proconfulem Scapulam: Non te terremus. qui nec timemus. Sed velim ut omnes falvosfacerepojfimus,monendo ft 'honst-yfi' 1 - Botes ft- officiojurifdiftio- nis tue fungi, ft humanitatis meminiffe, vel quta ft vos fub gladio eftis. Bum tamen fufeepta fide atque fiznata] Diftindionem quam hie de militia affert, alibi ad nuptias applicat, turn libro de Monogamia , turn exhortatione caftitatis. Bt aliivetitarnm artiumprofeffores J Xertullianus de idololatriatati ec- clefiam non adm 'tttuntur qui artes exer cent,qnas Bet difciplinanonrecipit. Au- guftinus defide & operibus: Meretrices Qhiftriones ft quilibet alii publi¬ cs turpdudinisprofefforts nifi folutis aut diruptu talibus vinculis ad Chriftifa- cramenta 44 DE IV. RE BELLI cramenta non permittuntur accedere. de hiftrione exemplum vide apud Cyprianum epiftola lxv de laniftis, lenonibus, vidimarum redem- toribus apud Tertullianum. de auriga Circenfi apud Auguftinum. Perf.antes inpatriis inftitutis ] Verba lofephi XI hiftoriz antique. Id ita generaliter fumtum confilii forte eft fp vita fublimioris] Conci¬ lium Carthaginenfe I v: E pifeopus nec provocatus de rebus tranfitoriis liti - get. Adde Ambrofium lib. n Offic. cap. xxi. & Gregorium Ma¬ gnum libro n,Ind. xi, epift. lviii. In conftitutionibus ] videtur feriptus is liber finiente feculo fecundo. M- Awelio Imperatori ] vide & Xphilinum de hac hiftoria. Tres Pauli comites'] Adde militem quendam a Cornelio baptiza- tum,cujus apud Adonem mentio. Silanicmi Semtufconfulti] Cujus afperitatem mitigavir Adrianus Imperator, utapud Spartianum eft. Afperis Romanorum legibus addi poffunc qua: fervum nifi tortum teftimoninm dicere vetanr. Kin;i< lenitatis nomine] Zonaras ‘ Ws [At'&votXb.oUKo ;$ c';; 7T0';;]fiun tfi. y^cu^pdimes Kfi'iflffi IK tM$o 'die A vorSv 'bhnngTrliov yj aeannis i’v* [A y] ndis byiccevvtn Xv/ag.stemt , a ftjp-ni A ey.c-exs rfb jvjgv h kC byetxZp iSjjov. Clemen~ lemfe oftendebat its qui pravam vitam dejeruertmt, quod diceret abfeinden- dum membrum agrotans ac putridum, ne [ana cent agio corrumpat , non id quod aut fanatum jam fit aut fanefcat. vide & Eufebium. licut de nimia Conftantini lenitate Chriftianos,itadeHaraldi regis queftos Danos apud Saxonem hiftoricum invenias. S&pe EjUfcopos] Auguftinus: Offtcium Sacerdotis eft inter-venire pro rets • In ejus epiftolrs mulca funt hujus bonitatis fpecimina. Vt qui ad Ecclefiam confugijfent] vide Chryfoftomum xvi de Stattiis. Concilium Aurelianenle cap.3. legem Wiligorthorum libro VI, tit. v, 16. ix, tit. 11, c. 3. Vt circa Pafcha] L. Nemo, C. de Epifc.audientia. Exceptionibus quibufdam] Qifts vide apud Caftiodorum XI, 40. & c. inter alia de immunitate ecclefiaftica in Decreto. GUticumcue vocati] S'rneon Migifter in ejus canonis epitome: hi el '2\U?lcZctj , ci f. -f ctosZaue rl citctpctlobozc- iS/ioi J'ti&svwi dcpogsZf&uoiai. GHti vi adhibit a viji funt reflitiffe , fed ab im- pictate viitifunt & militiam refumfere, decern per annos abftineantur. Eun- dem hujus canonis fenfum exprimunt Balfamo & Zonaras & Ruffi- nus libro x,cap. vi. T>e idololatria ] quod principale crimen ,fnmmits fuuli reatus dicitar Tertulliano deldololatria: GravUJimum extremum delictum Cypria- no epift. xi 1. Nifi Dii facrificare vellent] Sulpitius Severus: Sane turn Licinius , quia adverfum Conftantinum de imperio Certamit , milites fuos litare pr steeper at: abnuentes militia rejiciebat. ob ftanc caufam Valentianus, qui Impera¬ tor poftea fadus eft, lub Iuliano abjeeit cingulum. Non diflimile eft quod Vidor Vticeniis narrat, mulros fub Hunericho rege mili¬ tiam temporalem abjecifle, quia cum Arianifmo erat connexa. Vt tanto exemplo effent ad correctionem , quanto ad peccandum ftterant] Leo epiftola xc adRufticum : Illicit or um -veniam poflulantem, oportet etiam A C V A C I S, LIE. I. (■•ITT. turn multis licitis abftinere. In epiftola Epifcoporum ad Ludovicum regem legimus: Gftiilibet tanto a fe lie it a debet abfcindcre, quanto fe me- tninitfft illiataperpetrajje, in Capitulis Calvi : Tanto quifque majora qus- rat bonorum operum lucra, quanto graviora fibi intulit damna. per culpam. Ad Clerum admitti vetabantisr] Eufebius demonftrarionum lib. I, duplicem defcribit Chriftianorum vitam, aliam aliam infe- riorem. qtft in hac funr eos inter alia Ws df diKcuat fp»lAio/S/leK m , Us quijuft e militant agenda indicare. Nulla alia cura ac labor cj vide canonem Concilii Moguntini apud Gratianum, titulo, Ne Clerici vel monachi. Ne procurationem rerum alienttrum fufcipiat ] vide epiftolam Hiero- nymi ad Nepotianum. Tutores conftittti nefat judicat Cyprianm ] in epiftola ad presbyteros, diaconos & plebem Furnis conliftentem. Adde 1. Generaliter, C. de epifcopis & clericis. Id enim pads nomine intelligi void am ] Tertullianus idololatria: Ime quomodo etiam inpatemilitabit'i idem de Fuga perfecutionum : Nofirs pad quod eft helium quam perfecmio ? Cyprianus epiftola x : SJuandoipftt ante mater noftra Ecclefm pacem de mifericordia dominiprior fumferit. Epi¬ ftola XXII : Cum Deminus coeperit ipft Ecclefia pacem dare. Epiftola xxxi Ecclefia pacem [uftinendam, id eft exfpedtandam. de Lapfis : di- fciplinam paxlonga corruperat. Sulpitius SeverUs : Antonino Pio imperante pax Ecclefiis fait, mox : Interjettis deinde annis xxxvi II , pax Chriftianis fuit. 8c in Conftantini aerate : Exinde tranquillis rebus pace perfruimur. Et initio hiftori* : Vexationefque populi Chriftiani, & mox pacts tempera. Capvt III. Belli partitio in publicum & privatum. Summi imperii explicatio . I. Belli divijio in publicum & privatum. I I. Nonomne helium privatum pofi judteia conliituta illicit um ejfe jure naturali , de- fenditur ; additis exemplis. III. kAc ne jure quidem Euangelico , cum folutione objettionum. I V. Belli publiti divijio in folenne & minus folenne. V. .An bellum Jit publicum quodgeritur au¬ tomate magiliratus fummAm petefiatem non habentis , & quando. V I .In qui bus rebus conjiflat pot eft as civtlis• V 11. Qua potelhu fit fum ma. VIII. ftefeUitur Cententia qua (lA Tuit fum- mam poteflatem fenrper ejje penes popu¬ lism : & folvuntur argument a, 1 X. T^fellitur fententia qua ftatuit femper mutuum fubjeHionem regis & populi. X. xAd veram fententiam re He intelligent dam adhibentur cautioner : prima eft de diftinguenda vocum Jimilituame in re dif- pun s X /. Secunda de diflinguendo jure & modo habendi jus. XII. Oftenditur qu&dam imperia fummA baberi plcne, id eft alienabiliter : XIII. Qu&dam non plene : XIV. Qu&dam non fumma plene,id eft alie¬ nabiliter haberi. X V. ^Adftruitur difia diftinHio ex difcrimi- ne dandi tutor is in regnis. XVI. Summam poteftatem non tolli pro- mifiione etiam ejus, quod nec naturalis nee divini Jit juris. XVII. Summum imperium div'tdi inter- dum per partes fubjefiivas aut potentia¬ tes. XVIII. Male tamen hoc colligi ex eo quod reges afia qu&dam fua nifi d ccetu aliquo probentur rata ejje nolwnt. XIX. +Atia quoque exempla qu&dam male hue trahi . X X. Vera exempla. XXI. Summam poteftatem habere pojje qui snaquatl 46 DEIVRE BELLI imcfuali fcdere tcncatur : cum folutionc | X X 111. Et cjui feudi lege teneatuf. obje thorium: • XXIV. Dijlmftio jurit & exercitii cum X X I I. Et qui tributumpendat: j exempli* * B EIli prima maximeqne nccefiaria parcitio hate eft, quod bel lum aliud eft privatum . qlind p ublicum ■ aliud mi xtum. Publi cum helium e ft gunH andnrpm gerinir guflnri fflidtionerh ha bec; ^ , r /s. ' /'/ ^ privatum. quo d aliter: mixtum^qnod unaex parte eft piihlimm.ex i* ,,; altera privatum. Sed de privato , quod antiquiu s, primum videa- CaV 'C /T, ,r " 1i; - Relliim aliquod privatum licite ge ri T qiiantum jusnatura? at- ./ facer/ /rt- t j net ^ ^ at j s a pp arere arbitror ex iis, qua: fupra diximus, cum often- * eft ut quisinjuriam etiam vi a fe arceat, juri naturalinon repu- f e ‘ > p-nare . Sed forte purer aliq nis id faltem poft conftituta judicia pu- blica non licere: quamqua m enim judicia publi cd’non it natur a , fed la fadto funt humano . cum tamenmuItoTiflioneftrus & ad quietem Syl. verbo Bellum I. n. I. J * rn ef/n* cA'tftr/c, K „ ;il[j A Atic -fd /pern , t<4' f l gtaA'/r? \A» 3 * 9 ‘ n fttaj /ij/lfThominum conducibilius, ab eo cujus nihil interfit rem cognofci *cx'l J 1 rf-rc^rci C|uam homines fingulosnimium fepe amantesfui, quod jus putant 1 » ^ fit. t«Zrt idcdntf manu exfequi, ram laudabili inftituto obfequendum ipfa didtat l. W’j^^^tfquiras & ratio naturalis. Paulu's I C. Non eft fingulk concedendum quod : 'fa*'rJ*r Gtjju'\v**~t er cmtgiftrtttum publice poffit fieri, ne occafio fit nations tumultus faciendt || AjJ/e vJr. cpiji 'fif'Nine eft inquit '* f • 1 i A al. . . * H L - - . A . _ 11J .. . I. . I * Rex Theodoricus , quod legum reperta eft-fittertt reve- etupA t rtp-rfirtrentia., utnihilmtinu , nihil proprio ageretur impulfiu. quid enim a bellica cm • "Ififfixfi Dj-fl/rTa. iitnuif u (’ one P ax tranquiUtt diflat, fiper vim litigitt termintmtur t Et vim VOCant ill dd ptivitlduts iofit mT leges ■ auoties quit id quod drberi fihi put at, mm per jaJ.ir.em repnfir.it. 0J _ w v fieri V** 1 ' II- Certe quin reftridta multu m fit ea qua- ante judicia^.onfti tuta ^ J 1 . Exrat. D. fneraf lirenria* dqbirari' nnn pnrpfl- Eft tamen ubi locum nunc quo- amd mam. q ue ftabeat, nimirum ubi ceflat judicium : nam lex vetans fine judi- cio fuum confequi, intelligi commode debet ubi copia eftjudicii. Ceflat autem judicium momentane e. aut continue. * Momentan ee nint^rnittcJedUruiS* flat^ubiexfpeftari judex non poteftline certo periculoaut dam- ds$*n»tontot _ 5 «i£ f 3 L no. Continue vcro,aut lu re.aut fa do . lure, ii quis v erletur in locis ^r** u>u non occupatis, ut mari, folitudine, infulis vacuis. & fi qua alia funt loca in quibus nulla eft riviras • fatftn , ft fiihii iri judicem non au- diant^aut judex aperte cognitionem rejecerit . Quod d iximns..etiam poft judicia conftituta , naturali juri non repugnare omne bellum privatum, etiam ex lege Iudais data intelligi poteft.ubi fic per Mo- Mdin. di/p. fen Deus loquitur Exod. xx 1 1 , 2 . Si in effoflionF 1 deprehenfut fur , ita j| fi.ccitJP *• da- percutiatur ut moriatur , ne rem cadi* eflo pmujfor, m jam dies illuxerit, tunc fill enim rem cadis erit. Omnino enim videtur hac lex ram accurate di-^ »«■ v ftinguen s. non folum im punitatem inducere ^ - fed jus p riam naturale^ ■* pmJ freu/ti^p^ Kr-i explicate : neque fandari in pe culiari aliquo mandato divino . fed i n mmuni aequitate: unde alias etiam genres id fequutas videmus. Ptutfifip ■' n. eu. /V Notum eft illudxn tabularum hand dubie * ex veterijure Attico profedtum: Si nox furtum faxit, fit im ctliqttisoccifit, jure ctfius edo. Sic in - lo fons omnium, quos novimus, populorum legibus judicatur, qui ad - h+u- verfus aggrefforem armis vitam pe riclirantem defe nderir: qui ram ^ manifeftus confenfus teftimonium pr asbet. nihil in eo eflequod na. •x-i-v, * cfioritdLfil turali juri adverfetur. (ftfits hi J-1‘ CuSlfiriO- tLj°f7U4ti. dldrfPUrK^nJXLU. [A ‘oAc tn fiafieJl. CLtUl Y£Jb t'J in oaujitvO,. {£l*U;o 111 . lAtL U IK it . C De jure divino voluntario perfedtiore, Euangelicofcilicet. '■ plus /n^n/tr'ln »n i Mem c rkr'num fhJ (fi'cwl (tniCaar umicifin ffirre If l- cm. AC P A C I S, L I B. I. L.J-LM. pine eft difficnlratis. Quin Deus. cui plus juris eft in vitam noftram quam nobis ipfis, potuerit & nobis patientiam eo ufque exigere , ucj etiam privatim in periculum addudti , occidi deberemus potiup*' quam occidere, ego non dubito. An autem voluerit nos eo ufque obftringere.id eft quod inquir imus TSolent pro affirmantefen tentia adfern duo lo ca. quagfupra adduximus, ad quaeftionem generalem : o **7" . ,«* aims-iSaf rd TnwgS. Ego autem dico vobie ; Ne refiUite injuriam facienti , Matth. V , 39 . 8c Rom, XII ? I Q. ica/Ttf; eittflxSn- ns dytmfel , ubi Latina veriio habec, non~vosdefendentes, chariJJimi. Tertius autem locus eft in illis Chrifti verbis ad Petrum, Ref one gladium tuum in uaginam ; r.am quicunque acceperint gladium, gladio per - ibunt. Addunt his nonnulli Chrifti exemplum qui pro iniinicis fit mortuus, Rom. v, 8, io. Neque defunt inter Chnftianos veter es qui bella quidem publica non improbaverint, fed defenfi onem pri- vatam putarint vetitam. AmbrofiTToca p ro beflo fupra attulimus. Auguftinimult o etiam plura f unt & clariora.oinnihns nota.At idem Ambrofius dixit: Et ideo fortajfe Retro duos gladios ojferenti , Satis, diett, Lit. x in quaji licuerit ufque ad Euangelium , ut Jit in lege nquitatis eruditio, in Euan- l ff ca7 f' gelio veritatis. Idem alibi : Ckrijlianus etiamfi in latronem armatum inci- r . dat, ferientem refer ire non potejl ; ne dumfalutem defendit, pietatem conta- Lib. i. do minet. Auguftinus vero ; Legem quidem non r tpreh e ndo que t ales (latro- i‘b.arb.c.%. nes & alios invafores violentos ) permittit interftci . fed quomodo i[tosq ui JJ fulliSj- interficiunt, defenda m,”"” inme-nin. Et alibi: De occidendis hominibus ne ab Um. ei's' quifquam occidatur , non mihiplacet conliliu m . nib [tsjaut pu- (a P- 43 ’ *" blica funBione teneatur , ut non pro fe hoc faciat , fed pro aliis, acceptalegiti- m'ffennirtteb luxcJtyoa, mapoteftate. Atque idem fenfiffe Bafilium ex fecunda ipfius ad Am. sjfgi efR' philochium epiftola * fatis apparer. 5pd nppofira (Enmnria iijjiijp- ceptior eft, ira verio rrt^b'g vide r 'i r , ut talis patientia non fit in ob- aHta**7, quo ultionem lignificari turn vocis proprietas indicat, turn ipfa loci fententia , quae def enfionem intelligi non patitur. Quod vero Pe.rro di fl-nm ell rnnri.,pr qu dem prohibitionem utendi gladio, fed non in defenlionis caufta :_neque enim fe npns hahphar defendere: lam enim dixerat Chriftus de di- fcipulis: Sinite hos abire: idque ut impleretur fermo quem dixerat: Ex Hi quos dedifti mibi, nonperdidiquemquam, loan. XVIII, 8, 9. neque Chri- ftu m.nam d efend! nolebar. Ideo apud Ioannem hanc caulam inter- di&ioni fnbjicit, An non hi barn pcculum quod dedit mihi Pater l com. II, & apud Matthaeum ait, Quomodo ergo implerentur fcrlptura, que dicunt ita oportere fieri ? Vlcifcendi ergo animo Petrus,ut erat fervidus, non defendendi ferebatu r.addequod arm a finneh ar in eos qui nomine publicarum poteftatum adventabant .quibus an nllorafi. reliftere li- ce at, peculiars eft qnatftio . infra a nobis_pec-nliar irrr tra&anda. Quod autem adjicit Dominus , Omnes qui gladium aueperint gladio per- ilunt , aut proverbium eft, ex vulgi ufudelumtum, quo lignificatur fanguinem fanguine elici.ideoquearmorum ufum periculonunquam vacare aut , qu* Origenis , Theophylafti, Titi, & Euthymii fen¬ tentia eft, indicat. non efte quod no s Deo prxripiamus ultionem quam ipfe luo tempore fatis fit exadturus: plane quo lenlii in Apo- calypli dicitur XIII, 10 : ®ui gladio occtdit, eum gladio occidi opart et: in hoc (ita eft fpes & patientia fetnclorum. quicum convenit Tertulliani il¬ lud : Adeo fatis idoncuspatientu fequefter Detts: ftinjuriam depofuerts penes eum , tilt or eft 5 ft dolor em , medicus eft \fi mortem , refufeitator eft: quantum patientii licet , ut Deum habeat debit or em ? Simulque his Chrifti verbis - , vatici- J)H t'/nt. AC PACXS, LIB. I. ClTl. 49 vaticinium videtur inefte de poenis, quas It fanguinariis ludafiis er&t exadturus gladius Romanortmi- Ad Chrifti excmplnm , . qni prri ini, micis nadrtuus dicitur . refponderi pored :.’Chrifti fadta omnia qui-* dem vircucis efie plena,& qua?,quoad ejus fieri poteft.imitari lauda* bile fir, & fuo prarmio noli cariturutn : non tamen omnia ejalinodi efie . rit ant e x lege veniant . atit lege m faciant. Nam quod Chriftus pro inimicis atque impiiseft mortuus , id non f erir py legf aliqua* fed ex fpeciali qtiafi padto & fcedere iniro cum Patrej qui fi id face* ret.hon modo fun-imam ei gloriam , fed & gentem in attern.irn du« raturam prornifi t.Efaig tm,io, Aiioqui cite hoc .fa&um quafi fin* gu!are,& cui v.ix quicquam reperwtur fimtle,oftehdit Paulus, Rbou v, 7. Ji£Xlk»ft»s nos anirrtarri noftram perictilisobjicere iubet, non pro quibufvis, fed pro ejufdem difeiplina? confortibus, i loan. in, I d. Ona: veraex Chriftianislcripi-c.rihnsal hrT fnnrfear , en . tir p-ir rim Videntur confilium maids ■ & fii:>l;.mis_-prnpofiri rommenriarinnem, quam deftriiStum praceprum contin.ere;partim.priv at;e fnnt ipiorum,. non communes torius Ecclefiar. Nam in cano nibusantiquiflur.is qui '/.m. fetv, Apoftolici dicuntur,communioneisdemum privaturqui in rixa pri- mo idlu adverfarium occiderir, 24# T & 4 ’ »vt 2 ,* clnimium ca- lorem.Et hanc fententiam ipfe etiatn Auguftinus, quern in contrariam partem adduximus, probare videtur, Qisft. lxxxi v in Exodum. I V. Pnblicutn._h eli.um_ afind rf}. foienne ex jure gentium aliu d minusfolenn e. Solennequod hie voco. plerumqueiuftum did folet eo fenfuquo juftum teftamentumcodictllis,jufta? nuptix fervilicon- tubernio opponunrur : non quod non liceac & codicillos facere ei qui velit, & fervo fecum mulierem * habere in contubernio ; fed quod teftamentum & nupris folennes peculiares quoldam ex jure civili effedtus habeanr. quod nor q ri nl ' ;lp p ft 1 miilri.pnim vnrp jufti malejatfilletda-datRaari putant ut iniqua aut illicira bella omnia , quibus ilia jufti appe’lario nonconvenir . Vt bellum foie nne fir ct ju¬ re gentiu m dnn retpirmenr: pritnum ut geratu r utrimque audtore eo qui furnmam poteftatem habeat in ci vitate : Deinde.ut ritu s qui- dam adfint, de quibus agetmis fuo loco. Htec quia conjundtim re- quirunrnr, ideo alterum fine alteronon fufficit. Bellum autern p u¬ blicum minus foienne. pote ft & ritibus illis carere , & geri in priva¬ tes, &audlorem habere magi ftrarum quemvis . Et fane fi citra lege s L.s.Q.adl* civiles res fpeft etur ?videtur omn is magiftratus licut -ad tuendam mycii, plebem fibi creditam^ ita acTexercendam jurifdidtionem, fi vis oc-^f^j i run 4 erf rnre-if 1."--11 C, J_-t Ott* GlttAfCt fi vero di fie fit. exconi*, & I'.figntfi* cafli. de hi* mil'idiei curra t.jus habere be lli gerendi. Sed quia exbelio tota ci vitas in pe- riculutn venit, ideo ferme omnium populorum legibus caurum eft, ne bellum geri poftit, nifi audtore eo qui furnmam in civirate pote- *£' ftatem habeat. Exftat lex tabs Platonis ultimo de legibus. Et in Ro¬ mano jure majeftatis teneri dicitur qui injuffu principis bellum geR ferit deledtumve habuerit, exercitum comparaverit. Injulfu populi dixerat lex Cornelia lata a L. Cornelio Sylla. In Iuftinianeo Codi- via. dejun ce exftat conftitutio Valentiniani , & Valentis, Nulliprorfus nobis in- 9: frits tuque incenfultts quorumlibet armotuvn movendorum copitt tribuatur, Gutdtto >. fte'K.njvyq Hue pertinet * illud Auguftini; Ordo ; D titurdis msrtdium pact accom- ViSt. modntus Mo lin. dtfp « I oo. s. idem IVRE BELLI Bart, in l. ex hoc jure. D. de Iufi. tr jur. Bart.de Re- pref. ■$ fprin- cipalt ad fe¬ cund am 71. 6. Mart. Laud, de hello, (ju. 2. Lruiui lib. XXXIX. $ ^Ayala de jure belli l ., J. c. 2. n.yd 50 D modatus hoc pofcit , at fufcipicudi belli autforitas atque con/ilium penes frinci- pes (it . Sicnt autem omnia difia quantumvis univerfalia gquitat em recipiunt lnterpretem ■ ita in hate lex . Nam primum quuf' ei guiTiu- rildidtioni prseeft liceat per apparitores fiuos vi cogere paucos lmpa- rentes,quoties ad earn rem copiis majoribusopus non eft,nec peri- culum imminet civitati, dubitari nequit. Rurfum fi ita prafens fit pcriculum, ut tempus non ferat eum confuli qui fupremum in civi- tate jus habeat :hk etiam neceflitas exc eptionem porriget." Hoc jure ufus L. Pinarius praefidio Enn* in Sicilia pra:fe£his, cum certo fciret oppidanos ad Carthaginenfes defe&ionem mohri,cardemeos fada, Ennam rerinnir. F.xrra ralem neceffitatem ad vindicanda s in- jurias quas rex perfequi neglio-it.jusbellandi oppidanisin civita tibus dare aufus eft Francilcns Vidtoria: fed ejus fenrentia merito a b aliis re pudiatur. V Ar qmhng pypnfjhnc jnc ormr.rnm rn ovendorum e(fe magi- ft ratibus minoribus conftat. anbellum tale publicum fit d icendutn Sil. verbo helium, n. 2. ib 'h fufficit etiam. t Innoc. c. olim de reft. Jp0l. 71. 8 . & c. ft cut de : 1 6 _* ruv - , T 1 r h Bart, ad l. hofles. D.de captivis. t Livius. d. loco. tV/ft. 77.29. Cajet. pc. fee. , «V* eft* fuis mentern left but, judiciis , * maftifiratibm . Ariftoteles tres f a- Lib, tv, £J. cit partes in adminiftranda republica, confultationem de rebus Pi! - c - 4? in communibus. curam leg-endorum magiftratuum. & judicia : ad pri- mam aurem parrem refert delibera tionem de bello,pace,feedenbus faciendis ac diffolvendis, de legibusj addit de morte, exilio, publi- catione, & reperundis, hoc eft, ut ego interpreter, judicia publica, cum prius judkiorum nomine privata intellexiiTet . Dionyfius Ha li- carnaflenfis tria maxim e notat . jus m agiftratuum creandorutn , *_jus le gnm condendarum &tollendarutn . ius decernendi de bello ^ a _c pace. Alibi addir qnartum , judicia: Rurfum .al ibi adjicit cura- fift tioneta facrorum & convocationem comtciorum. At fi quis rede Lib. n. D 2 parciri J2 D E IVRE BELLI partiri velit, facile qua; hue fpe&ant reperiet omnia; ita ut nihil aut defit, aut redundet. Nam guL d-vitatem regie, earn parrim per fe, partim per alios regit. Per fe a utem verlatur. aut c irca univerfalia, aut circa fingularia. Circa univ erfalia verfatur condendo leges eaf- que tollendo, tam circa facra (auatenus eorum cu ra ad rivirarem pertinet ) quam eirca_p rofana. Ars circa haec Ariftoteli architedalis. Singularia circa qua? vr-rfarn r fni-p anr d irrde publica, aut pr ivata quidem, fed auatenus ad publicum ordinantur. JDired e pqhlica fu nt adiones , ut pacis, belli, foederum faciendorum ; aut res, ut vedigalia, & li qua? his funt fimilia: in quibus comprehendi- tur & dominium eminens,quod civitas habet in cives,& res civium ad ufum publicum. Ars circa hxc Ariftoteli nomine generis id eft civilis, & /3sAaO ’M, confultatrix. Privata flint r es controver- fa? inter fingulos, quas publicaaudoritate dirimi publica? quietis in- tereft. Ars circa hate e idem Ariftoteli hwnxb , iudicialis. Quae pe r alteram ex pediuntur ^ea exped tuntur . aut per m apjftratus. aut per alios rn ratores . in quibus fu nt 8c legati. His ergo in rebus confiftit poteftas civilis. VII. Summa autem ilia dicitu r^cujus adus alterius juri non fub- funt, it aTut alterius voluntatis ham a na; arbitrio irriri poffint reddi. Alterius cumdic o. ipfum excludo, qui fumma poteftate utitur ; cui voluntatem mutare licet, * ut & fucceflbrem, qui eodem jure uti¬ tur, ac proinde eandem habet poreftatem,non aliam . Har.ergo fum- rna poteftas.quod fub iedum habeat videamus. Snbjednrn almd eft pnmmu ne ^'aiiud pro prium: ut vifus fubjedum commune eft cor¬ pus, proprium oculus JiaJnmmxpoJxIbiiis_£ubjedum commune eft rivita s. quam perfedum coetum effe fupra diximus. Excludimus er¬ go populos , qui in alterius populi ditionem concefferunt, quales erant provincial Romanorum :hienim populi non per fe civitas fun t/" ut nunc quidem earn vbcem fumJmns.ied membra minus digna ma- gna? civitatis, quomodo fervi membra funt fimilia?. Rurlu m acci- dit, ut plurium populorum idem fit caput, qui tanjen populi finguli perfedum coetum conftituunt : neque enim ut in naturali corpore non poteft caput unum effe plurium corporum , ita in morali quo- que corpore; nam ibi eadem perfona diverfa rationeconfiderata caput poteft effe plurium aediftindorum corporum. Cujus reicer- tum indicium effe poteft, quod extinda domo regnatrice imperium . ad quemgue populum feorfim rerextitur. Sic etiamaccidere poteft, ut plures civit^tesardiffimo inter fe feedere colligentur, &facianc mlpipa quoddam ut Strabo non uno loco loquitur,neque tamen lin¬ gula? dgfinant ftatum perfeda? civitatis retinere: quod turn ab aliis, turn ab Ariftorele etiam notattim eft non uno loco. Subjedum ergo commune fummat poteftatis efto civitas , ita ut jam diximus intelie- da. Subjedum proprium eft perfona una plurefve , pro cujufque gentislegibusacmoribus. i wpa-m apud Galenum libro fexto de placitis Hippocratis & Platonis. /Pfcnutf'ciiwuehoTHm. VIII. Atquehoc loco primum reiicienda eft e orum opinio. qui ubique Si fine exceptione fummam poteftatem effe volunt populi, ita jiac ttca-fitme .. - & f/.ojjtJ Won /an't Vi££. de jure belli n. 7 . Vb. II. Pol. c. 20. I 111. C. Q AC P A C I S, L I CJU. S3 ita ut ei re ges quoties imperio fuo male utuntur. & coercere & pu- nire liceat: qua: fententia quot malis cau f am dederit. & dare eriam- num p oflit . penitus animis rerpp ra , nemo fapiens non vider. Nos his argurmfiitis earn refutamus. Licet homini caique fe in privatam e*. xxi , 6 - fervitutem cui velit addicere, ut & ex lege Hebra?a & Romana ap- paret. quidniergo populo fui juris ^iceat fe uni cuipiam , aut pluri- s/rvlaii- bus ita addicere ,ut regendi fui iusin eum plane tranfcribat, nulla tm - ejus juris parte retenta ? Neque dixeris minime id pratfumi: non enim jam quxrimus, quid in dubio praffumendiim (it; * fed quid iu- :l ' c ijUfixu: ■ re fieri poflit . Jrjjftra qnoqnfi.affeEunmr incommnda guy hinr ^ quantur.aut (eqnip offinr. njm...yialgmriimqiip fprmom gnlv»rm- < sStAJ\ tionis^nimo finxeris. nunquam in commodis ant perirnlkrarchis. ^fir,/>££-> Ti' Aut June, cum illis funt habenda nut ilia cum his mitt endafunt,a\t Comoe- "f-f ■** e/K>l ^< dia. Sic ut autem multa funt vivendi genera. alterum alt ero pra:- / ftantius, & cuique liberum eft ex tot generibus id eligere quod ipli placet; ita & populus eligere poteft q ualem vult gubernationis for -fO. mam : neque ex praeftan tia hujusaut illius forma:, qua de rediverla diverforumfimt judicia, *fed ex voluntate jus m etiendum eft.Jile- que vero non multa: exftare poffun t caufk cur populus jus totum imnerandi a feabdicer, aliique trad at . puta quia i n periculum vita: addudtus alia lege qui fe defend.at reperire non poteft : aut quia.in o- piapreffusaliter habere non poteft copiam unde fefuftentet. Nam ft Campaniolim neceflitate fuba&i* populo Romano fefubjecerunt in hunc modum: Populum Cumpunum, wbemque Caputtm , agros, delubra Deum, divina humanaqm ctnnict, in vettram P. C. ditionem dedimtu ,• & quidam populi cum * Romanorum ditioni lubjicere fe vellent, ne recepti quidem funt; quod narrat Appianus: quid obftat quominus & uni homini praepotenti populus aliquiseundem ad modum dede- re fe poflit ? Apud Virgilium legimus: Nec cum fe fub leges pads iniqux Tradiderit regno. Accidere etiam poteft. ut paterfamilias latifundia poflidens nemi- nem alia lege in fuas terras habitantem recipere velit: aut ut quis . ^ , magnam (ervorum copiam habeas eos manumittat, fub imperii fe- rendi & cenfus pendendi legibus :qu* fuis exemplis non carent. de fervis Germanorumapud Taciturn eft: Smm quifquefedem, fuos pena. tes regit. Frumenti modum dominus, aut pecoris, aut vefiis ut colono injungit l Zp i fafervus battenus paret. Adde quod ficut Ariftoteles dixit quo fdam h.sfZZIffsfDfC homines natura effe fervo s?id eft ad fervitutem aptos: ira &c populi ' quidam eo funt ingenio , ut regi quam regere norint reilius; quod ‘ de fe lenfiffe Cappadoces videntur, qui o blata: h Romani s liber tati Strain xi i, vitam fubre ge prstu lerunt. ne ganres vivrrc fe finereg e poffe. Sic Philoftratus vita Apollonii, ftultum effe ait Thraces, Myfos, Getas inlibertatem vindicare , qua non gaudeant. Neque vero non ali- Lti ' V1 ‘ quosmovere poruerant exempla gentium, qua: per faecula plurima * fub imperio plane regio fatis feliciter vixerunr. * Vrbes fub Eume- n e , ait Livius, nullius libers civitatis fortunam cum fua mutatam UvJ.to.ii. voluiffe. Eft & interdum is civitatis ftatus * ut videatur nifi fub li - D 3 bero 54 D E IVRE BELLI Liv. lib . I*. L/v. 1. VII, Lib. xxvi. jJb'TLTCSLll. Strab. XIV, Dzod.l.xv, I, Pauf, Lax* Exp. Cyr't lib. v. Lib , IV, Lib. v. Hi/i, U Deut.XVlh, 14 . I viii, 4 . I < 5 Vw«. ix, 16 . x, 1 . XV, I. II Sa. v, 2 . I /? jare , quod alibi habet ipfa gens in fe ac fua . Sic poftauam Roma ni inf. drjw. principesimper ium vere rep-ium ufuroare coeperunt,diciturpo pnlns *-f ed in eo s ornne fuum imperium &: poteft atem contulifle. erinm in fe nr xJh.vita inte rpreta turTheophilus.Hinc illud didum M.Antonini Philofophi: 4. Nemo nifi folus Deus judex principis effe potefl. Dion. 1 . LIIl.de tali prin- cipe; x.wm*Ms'orms £ dvrox^ftm^, £ txutts.f. rut tlg.ut y 7tzlt& re tlct fix o/'^i mt>6‘ ooze £t fill fiXo/b per, nfttrhj. Liber eft.fuique ac legumpotens.ut (ft quodvult , faciat, (ft quod non vult.non faciat. Tale regnum jam anti* quitus erat in Grsecia regnum * Inachidarum Argis: nam in Argiva Tragoedia Snpplxibus. lie populus Regem affatur apud aElchylum: So To/ ttoA/j, tn) 3 to cXw.oi. ilgu&n; dx.g / tr<& ut, Kggrvtess isltui yftotos , Moto^rtiQoiffj tsopyeai treble* Tu res populi, tuque urbs tota es , Non judiciu fubdnus ullis , Regni folio full us ut ara , Vnoque regens cuntta arbitrio. Longe aliter quam de Athenienlium republica rex ipfe Thefeus apud Euripidem loquitur , * T *SXp E»»S miss dtfpos, dxd fA dlftijef, yriXiSt tsi[/-<&• ci\j didos a jA^Ahydsr.i it petrel Rtiuotnusm. • -— hue juris fui Parere domino civitas uni negat: Rex ipfe populus annual mandat vices Honoris huic, illive. Nhm Theleus.ut Plutarchus explicat ; belli tantum ducem & legum cuftodem agebat,* cetera parcivibus.Hinc fadum ut reges qui po- pulo ftibfunt, non nifi improprie reges appellari dicantur : Sic poll Lb. iv. Lycurgum, magifque poll: Ephoros conftitutos , reges Lacedxmo- v ) to 'itopye A utftftiteq f ficetnXdocs fP$tov.Argivi jam dim aqualitatis <& libertatis amantes regiam poteftatem in minimum redcgerunt, it a ut Cift filiis ac pofteris prater nomen regni nihil relinqucrent. Palia re- gna negat Ariftoteles conftitue re propriam fpeciem g ubernationis, gu^p. Gr. quia fcilicet partem tantum faciunt in republica optimatium aut miV.12. • 4 populi. Quin & in populis qui perpetuo regibus non fubfunr exem- pf^h. pla videmns * qnali temporarii regni .quod populonon fubfit. Tails Mo. reel. p 9fo erat poteftas Amymonum apud Cnidios, & apud Romanos Dida- ^ torum primis temporibus , cum ad populum provocatio non eflet: ttdH^f&Z. unde Didaroris edidum pro nomine obfervatum ait Livius: ne- just?W f -n+n mdttf '■ que nfquam ullumnifiin curaparendi auxilium: Didatura obfef-'^^J^ / ^‘^|$* Pam vim regia? potedatis Cicero. Qua procontraria fententiaadfe- / b 4 runtifr hi )?, gf}l, Axti, S«f 4 d e I v r e belli runtur arguments , ea folvere difficile non eft. Nam primum q uod, affeverant eum a quo aliquis conftituitur effe fuperiorem conftituto, verum dumtaxat eft in ea con ftitutione , cujus effettus perpetno pendet a voluntate conftituentis; non er iam in-ea-qtia; ah initio eft voluntatis, poftea vero effe61am habet neceffitatis: quomodo mu- lier virum fibi conftitu.it cui parere fetnper neceffe habet. * Valenti- nianus Imperatormiliribus qui fe Imperatorem fecerant, poftulan- tibus quod ipfi non probabatur.refpondit : vt me ad imperandum vo bis elieereiis . in vefira Jitstm entt pnteftate , n milkm.- at polin.u a.rn me elegiftts, quod petitis. in two eft grbilrio , non vefiro. Vobis ta nquam fubditis ccmpetit pm ere, mihioustfacienda funt.coptan. Sed nec yerum eft q uod affumi- tur, omnes reges k populo conftitui: quod exemplis patrtsfamilias advenas fab obediendi lege acceptanus , 8? gencium bello devitta- rum , qua; fupra attulimus, fatis intelligi pote ft. Alterum argume n- tum fumunt ex ditto Philofophoru m,regimen omne eorum qui re¬ guntur , non qui reg unt, cauffa efle paratum : unde fequi exiftima nt ex finis n obilitate . eos qui reguntur , fuperiores effe eo , qui regie. Sed nec illnd n piverfilite r verum eft, omne regimen ejus qui regi- tur caufa effe compangum; nam quaedam regiminaper fefuntre- gentiscaufa, ut dominicum; nam fervi utilitas ibi extrir.feca eft 8g adventitia: ficut medici lucrum ad ipfam medicinam non pertinet. Snnr alia re.gimina mnrtitr ntiliraris raufa , ut maritale. Sicimperia qusedam effe poffunt comparata ad regum utilitatem, ut qua vitto- ria parta funt, & nonideo tyrann'ea dicenda funt. cum tvrann is.ut qnidem e a vox nnnr,ittrf.lligimr..ipi.iiftir.iam inr lntla r.P offunt & q ua> dam utilitatem refpicere tatn ejus qui regit. quam eju s qui regirur, ut cum populus impotens libi tugndo regem potentem imponit .Cae - terumnonnego in plerifqueimperiisrei'piciper feutilitatemeorum qui reguntur :8c verum effe quod Cicero poll Herodotum. Hero* P 0 ^ fdefiodum dixit,fruendar juftjtia;caufa reges cpnftitutos^ fa ftiturui Sed non ide o ronfeqnens eft, quod ill! inferunt, populos rege effe ' fuperiores : nam & tutela pupii ii caufa reperta eft, & tamen tutela 9 Kd Pui«i^ s ac POteltas m pupillum. Nec eft quod infter aliqnis.riirorem, llfa-rcnd ma ^ s rem pupillarem adminiftret, amoveri poffe; quare& in rege ihutifitX rtfcrxmldem jus effe debere. Nam in tutor e hoc proredir, q U i fuperiorem ra*M habet. atin imperiisfquiaprogrefius in infinitum non datur, omni- no in aliqua aut perfona , autcostu confiftendutn eft, quorum pecca- /«sxxr,l?. ta, quia fuperiorem fe judicem nonhabent, Deus fibi cm-y ppr nli.-i- ri efle teftatur; qui ea aut vindicat, ft ita opus judicet; aut tolerat in pcenam autexplprationem populi. Optime Tacitus: &uc,modo fieri-, litaiem autnimios imbres, & cater* nature, mala , ita luxttm vel ctvr.ru inm dominant turn tolerate. Vitia erunt donee homines ,fed neque h&t coritinua , gf tr.eliorum interventu penfantur, Et M. Aurelius magiftrarus dixit de privatis, principes de magiftratibus, *Depm deprincipibus judica- re. Infignis eft apudGregorium Turonenfem locus,ubi is ipfe Epi r fcopus regent Fraricorum fic affatur: Si quisde nobis, b I{ex, jufiitii tra¬ nsit es tranfeendere •voluerit, d te conipipotejl: ft vero tu excejferis, quiste cor-, ripiet} Loquipiur enim tibi, Jed fi vtlueris, audit: ft mtemnolueris, quis te damn*- Clementis; T cpoZy&ijiry, eibas ‘bit tS Kv&its £ri> i y 1 apo%'iist ) regem c. xvii. , timebis, gnsirusa Domino electu m.'Nec ohftar his guy di ximus.quod po- Iv ’ puliinterdum puniti leguntur ob regum peccata; non enim id eoe- venit, quod populus regem aut non puniret, aut nonreprimeret, 17 - , fr-d qnod viriisejn s tacitefaltemcon fentiret. Quanquam etiam fine auMtbo eo Deus fnmmo dominio, quodinvitam necemque finguloruna " r liH - habet, uti potuit in poenam regis, cujus fupplicium eft fubditis or- bari. m p. ■ ■ " IX. Sunt alii qui mutuam auandam fubjeftione m fibi fingunt .ut popul usuniverfusreg i redle imperanti parere debeat .jexauiemJ^J^jr, male imperans populo fubji ciatnr. qui fi hoc dicerent.non facienda.raMt/u ob regis imperium ea quae manifefte iniqua funt, verum dicerent, & j. , quod apud omne s bonosconfeffum eft : fed id nullam includit qi onein. aut jusaliqu od imperii. Quod Jietiam populo alicui pro-itm, ’ pofitum fuifl er parriri mm rege. imperiu m?qua de re infra d\cen-f+jl&si'cuf neA'St^cCx. aum eritaliqnid ) fines certe poteftati utriufque aftignari debuiflent juM&Mb tales, qui cognofci facile poflent exlocorum, perfonarum , autne- 4'* gotiorum difcrimine. Bonitas autem aut malitiaadtus, praefertirn in /jU civilibus qua» fsepe obfcuram habentdifceptationem, apta, ijon funt e cotcJ&tvBfmJxMiL- ad partesdiftinguendas : unde fummamconfufionem' fi ffli ffec efle twttfum cmicii.sib eft, cognit ionem de reeadempro jurepoteftatis, obtentu adhis bo-aAjfo la&OiuJ/t d£- r nimalive, hincad fe rege trabente, inde populo, qualem rerum trims *rit. perturbationem introducere nulli, quod fciam, populo in mentem , venit. _ ’ M ' V V . C 0 ffX f**'Tj. X. Sublatis opinionibusfalfis, reftat cantiones adhiheamns all- quas, quae viam nobis monftrare poffint ad redte diiudican dum. cui MmvscriC jusfumm atpoteftatis i n uente quaque comperat. Prima cautio \\iec .oil ^e, fit , nedecipiamurambiguo nominisfono , aut rerum externarunrr fpecie. Exempli caufa, quanquam apud Latinos opponi folent prim cipatus & regnum,ut cum Vercingetorigis patrem dicit CaTarprin- cipatum obtinuilfe Gallias, fed quod regnum affedtaret interfeftum ; &cum Pifo apud Taciturn Germanicum dicit principis Romano- rum, non Parthorum Regis effefilium: & cum Suetonius parum ab- fuiffe ait Caligulam, quin fpeciem principatus in regnum converte- ret: & cum VellejoMaroboduusdiciturnon principatum parentium voiuntateconftantem, fed vim regiam complextis animo: add earns tamen copfnndi hvr fyp>»-nom so- Lacedxmonii duces ex Herculis pofteritate, poftquam Ephoris fubjedti fuere , reges dicebantur ni- ub. i, hilomjnus, ut modo vidimus: & veteri Germanise reges erant quos Tacitus prsefuifle ait audloritate fuadendi , non poteftate jubendi: Lib.xv. Et de Euandro rege Livius, rexifte eum audtoritate magis quam Ca p- 7°* imperio : & Suffetem Carthaginenfium , Ariftoteles Poly¬ bius PdTthU appellant; ut & Diodorus, quomodo & Hannonem D f * Car- tit. XIII. Si 111 . . A» y^rittth) —, YfF -fttHM. 58 DE IVRE BELLI * Carthaginienfium regem dixit Solinus. Et de ScepfiinTroade narrat Strabo cum ad|un£lis in civitarem Miiefiis popular! repybli- ca uri cepiffet, veterum regum pofteris nOmen manfiffe regiurn & honoris nonnihil. Contra Romani Imperarores, poftquam palam Sc line ulladiffimulatione regnum liberrimum renuerunt,principes ta- men vocabantur. Sed & infignia regia; majeftatisin liberis quibuf- dam civiratibus tribui principibus folent. Iam vero comitia ordi- num, id eft conventus eorum qui populum inclaffes diftributum re- ferunt, nimirum, utGuntherus loquitur, Prelati, proceres mijfifquepotentibus urbes : alibi quidem in hoc ferviunt duntaxat, ut lint majus regis confi- lium, per quod querela; populi.qu* fatpein confiftorioret:centu'r,ad regis aures perveniant; cui deinde liberum fit ftatuere quod ex ufii ipfi videatur. alibi etiam jus habent de a6tis principis cognofcendi, atque et iam leges praffcribendiqu ibus princens teneatur.Sunt multi qoi exiftimanrdilcrimen fummi imperii, autfummo minoris,peten- «e. ex delatione imperii per ele&ionem aut fucceffionem. Nam qua; hoc modo deferuntur imperia, ea fumma effe contendunt, non item quae illo. At ha?c univerfim vera non effe. p ro certo haberi de- ber. Na m liicceffio non eft t itulus imperii, qui imperio formam aR fignet, fed veteris continuatio. Ius enim ah eledtione fam ilia? ccep ptum fuccedendocontihuarur; quare quantum prima eletdio tri- buit, tantum defert fucceffio. Apud Lacoiies regnum ad hjeredes tranfibareriampoft Ephorosconftituto .Erdetali regno id eft prin- cinatu eft apud Ariftotelem.- -ri-mr t pacn>.etm «/ ftp xj $>(&■ kr'iv, aj 3 aA^iraj ; quttdam fanguinis jure, quadafn eleBtone deferuntur : & Heroicis temporibus * pleraque in Gra-cia regna tali| fuiffe & iple notat, 8 c Thucydides. Contra Romanum imperium eriam fublata omni fe- natus & populi poteftate per elediionem conferebatur. X I . Altera cautio hac efto . * Aliud effe de re quterere . aliud d e ppo doTTahen di”quod non in corporalibus tantum, fed & in incor- poralibus nrocedit. Vt enim res eft ager,ita & iter, aftus, via. Sed .xKCMffiJiu V? h*c aJiihabent jurepleno proprietatis, alii jure ufufruftuario , alii i ure r emporario.jta_fiimmnm imperiu DidtarorRnmanushgbebat ritet&ti* X.y juretempora rio : regesde nique tarn qui primi eliguntur , quam rt. ilUt nuvji qui elcclis legitimo ordinefuecedunt, iureufulxudtu ario: at quidam 'rpf es pleno iuro pronrietatis. ut qui jufto bello imperium quasfive- qvjd in ■ j^^’^Srnnr . ant in quorum ditionempopulusaliquis, majoris mali vitandi LQmeScLo 'caufti, ira fe dedidi t- u t nihil exc ineretur. Neqneenim ill is affentio, qui di fl-itor-i-ftegant fuiffefummjjm imperium, quia perpetnnmnon Pet. iil, XIV. .L:b. 1. ~,&IU a pror ..am rrriim moralium natura ex operationibus cognofcitur : _... /*q qjiaxe-oux.facultates eofdem effedtushabent, eodem nomine nun- tnifncsAZ k- font. At dictato r intra tempus fuum * oirnes adius eodem C6ft£9H*tCiU4k (&*e 0 eli- e ; . . . - a vtu&iij .jj&prcdd 1 lrritus potelt. ---_ - . * VfatnfpiUi7 dTcuL quam fide dignitate quseritur, quse majeftasdici folet, dubiumnon tujya&t!, ilH& ViUJro^ . n ■ r ■ -—--~/l --,1 uCofJuX'rPOtX&Zj)^ e-tercet, quo rex qui eft optimo jure ; neque ejus acftus ab alio UIm. ^cuc/reddi irritus poreft. Duratioautem naturam rei non lmmutat.quan- —.. tAUb c npip pa major (ir in eo cui jus perpetuum datum eft , quam cui ' remporarium. quia ad dignitatemfacit habendi modus. Atqueidem / diehi m + /3am Nu ntJ> f&c A I'aasuSeb HI C P ”ir. ACTS, LIB. cm. /Wfc. 59 di& um volo de his .'guianteguam reges ad fuam tutelam pervene- rint, aut dum furore, aut capcivirate impediuntur , curatores regni itaconftituuntur, ut populononfubfint, nequeantelegitimum tem- piis poteftaseorum fitrevocabilis . Aliud c enfendnmrle his qui jus p r , n piut acceperu nt guovis tempore revocabilefid^ft pr ecarium, quale olim Vand.i. rfrflul,, tyncj* Vandalortitn regnum fuit in Africa , & * Gothorum in Hifpania, CC 1 ': I’.'C* - *rm-n ipfoc deponerpnr populi quories difplicerent. horum enim «. 3j’ finguliadtus irriri poflunt reddi ab his qui poteftatem revocabiliter dedernnt: ac proind p nnn H"n eft “ff’-'ftns. nec jus idem. strfU~ XII. Quod autem disi.quasdam imperia eflbin pleno jure pro- J prietatis, id eft i n patrimonia imperan ris; qui dam .mri eruditi hoc a argumento oppugnant, quod liberi homi nes in co mmercio non fint. **' Ac ficut alia eft poteftas dominica, alia regia j ita & alia eft libertas perfonalis, alia civilis , aliafingulorum , alia univerforum. Nam & T '"samCl'. Sroici quandam lerviturem conftare dicebant , in fubje&io- an. 28. ne:& in facris literis fubjedti regis lervi vocanrur. Sicut ergo liber- 1 C“' x ‘ 2 - tas perfonalis dominum excludic . ira liberras civilis regn utrTatque 22. IX aliamquamvis proprie didlam ditionem. Sic Livius ifta opponir : l,v. lib. 1. Regem vocabant libertatis dulcedine nondum experta. Idem ; Indignum vide- 2 ‘ btttur populum Romanum [ervier.tem cum fub regibus ejjet, nullo hello etc ab ho- flibus ullis obfejfum ejfe, liberum eundem populum ab Hetrufcis obflderi. Et a- libi: Non in regno populum Romanum, fed in libertate ejje. Rurfum alio lo- Lib. v.lv. co *opponit genres,qua: in libertateeffent.iis qua? fub regibus vive- rent. Cicero dixerat: Aut exigendi regesnon fuerant, aut plebi re, nonver- Lib. m de bis danda libertas . Poll hos Tacitus: Vrbem Romam ab initio reges habuere : hgibus. libertatcm g? conftdatum L. Brutus in(lituit. Et alibi : Acrior Arfacts regno Cmoriliu Cermar.orum libertas . Arrianus indicis : fix.tr.Xdjtn £ r r, C2 DE IV RE BELLI Lib. x. Val. Max. 1. ix, c. $ vi. 8, 12 . IJ- Lib. III. Lib. I. \{ k - ^ fa • genduna UtUCM *lXbjciJu~ I1 ^C PACIS, LIB. I. C III 6} gendum eft, *JijjiL£xpr£iIhiniHmanix partitio,quadere fupra jam Piu Hivimns.aqt ft quid popnliK adhuc liberfuturo regi imper et per m o- du m manent is praecepti • aurliquid litaddir um. quo intelligarur re- flztun- nv -ep frwuuMt-. ji gem cogi aut puniri pofte. Nam precepru m eft luperioris, falrem in eo quod prarcipitur : Et cogere no n eft quidem femper fuperio /ftn fn tJ' ■ Sr nn »lirn1irA« UnUnt- JI <4 aUI.a —. r,. J *V » - yfW stt! fi-Ht rt n C lcc|ui tur, ac proina filummitatisdiviiio. Multi adveri.ns- ±alem lta- [ turn quali bicipitem incommoda multa deferunt: fed ut f upra quo- , ruate que diximus , in civilibus nihil eft quod omniex parte incommodis ‘f? 'tfZtr&ii* inc nrvn pv f>r\ nnnrl nnrimnm linir* ^lnt- ill! ir< Joi-nt* foA careat j & jus non ex eo quod optimum huic autilli videtur , led ex jLjiUfy-, voluntate ejus unde jus oritur metiendum eft Exempltim vetus re- fertur h Platope de legibus tettio. Cum enim Heraclid* Argos, Meflenam & Lacedsemonem condidiflent, adftricti reges intra prx-Lra,wvttM* W fcriptarum legum modum imperare , idque dum facerent obligati uc ft M-iZlffrkJF.**-!- populi ipfis ipforumque pofteris regnpm reliriquere, nec ut quu- if.t- *t. quam adimeret pati .Inque id non lifts tantmrt regibus populi ac po-ar Atc^tL- U. lit. « pulis lifts reges, fed & * ipli inter fe reges, populique inter le,& re- • ges vicinis populis, & populi vicinis regibus fidem dederunt, auxi- lioquefefuturosaliialiispollicitifunt. XV III. Multumtamenfaiiuntur qui ex iftimant^urffPo-es a- fta quardam fua nolunt rata efte nili h Senatu aut alio coetu aliquo probentur, partilinnem fieri..poteftatis : nam quae adta eum iryno- , dum refcinduntur, in tellipi debent relcindi regis ipfiusim perio , qui eo modo libi cavere voluit, ne quid fallaciter impetratum , pro ve- ra iplius voluntate haberetur. quale erat Antiochi rertii regis relcri- Ct'v. Jlura ALtyefivuZu ptum ad magiftratus, nelibi parerent, li quid iegibus adverfum jnl— Bt>tr.a/c.~ lifter; & Conftantini, ne pupilli aut viduae cogantur venire judicii J - ie caufa ad comitatum Imperatoris,*etiamli Imperatoris refcriptum proferatur. Qua re hare res limiliseft teftame ntis , quibus adjetft um L. mica. ' Hr ' eft, ne p ofterius teftamentum valeat: nam hare quoque claufulaef- licit, ut pofterius teftamentum non ex vera voluntate profedtum prarfumatur. Sed licut hare claufula,ita & ilia regis juftiiexpreftfo ac fpeciali pofterioris voluntatis lignilicatione tolli poteft. XIX. Sed neque Polybii hie utor audioritate qqy ad mixtum ge nus reipublicae refert Koinanam rempu blicam , qua: illo tempoj ..„ n_: _. - r r- i • "T* r .. r rp | TTr mn adhones iplas. fed ju sagendi refpicimus , . me rgjjfttpop 11 laris : Nam & Setiatus audtoritas,qnam ji . d Qpti l tjAUim reg l fl a g n re- lert, & confuium quos quali reges fuifle vult. fubdita e rat populo. Idem dealiorum politica feribentium fenrentiis difln m volo , qui magis externam fpcciem 8c q uotidianam admi niftrationem , quam jus'ipfum fummi imperii fpedare congruens ducunt fuo inftituto.*, X X. Magis ad rem pertinet quod Ariftoteles leriplit . inreti_re- gnumplenu m quod vocat,(eadem eft* vm* TS^«s Sophocli Antigone, Plutarcho * «Vr5xgjs7jis fixaiXeiei atwtvS-u- '® J , Straboni, l|Kin*)& regnuniLaeoniaim, qui merus eft principatus. aliquot r e gni fp.eries-»fle interjedias. Ego exemplum tujusreidari arbitror pofle in regibus Hebraris ; nam hi quin in re¬ bus <4 DH IVRE BELLI bus plerifque iummo jure imperaverinr.dubitari nefas arbitror.yc- luerar enim populus regem * quales habebant vicini: an orienris po- puliaddidte admodum regnabantur. ALfchylus Perils deregePer- * farurn fie loquentem facie Atoilam : —non eft tivitati obnoxius. Notum illudMaronis: Regem non ftc Mgyptus (ft ingens Lydia nec pofuli PanhorUm, ant Medtts Hydetfpes Obfervant. L&.xsxtV. Apud Livium: Syri (ft Aftaticigenera hominum ftervituti natx.'d quo non diferepatiilud Apolionii apud Philoftratum: Aaie/m MwV ms ■n^yrti^us is^se-x-unSm • AJftyrii (ft Medi dominationem etiam adorant . Ari- ftotelis III Pollticorum Xiv: »< foasrelotw ftfXW, Aftatici dominatum tiquo animo ferunt. Et apud Taciturn CivilisBataviillud ad Gallos: * Servirent Syria Afiaque & fuetusregibuscrims: nam & in Germania,&in Gallia turn reges erant, fed ut idem Tacitus notat, precflxifl fate regnand i &i nuft orirare fuade ndi . non iub endi poteftate . Supra quoque notavimus totum populum Hebramm fuiifc fub rege: Si Samuel jus regum deicribens fatis oifferidit adverfus regis injurias nullam in populo reliCtam teftatem. quod rette colligunt veteres ex illo Pfalmi: T<^t tolipetca -vi . ad quem locum Hieronymus : Quod rex eras, (ft * aliumnon timebat.Et Ambrofius: Rexerat, nullis ipfe legibus tenebatur , quia liberi fun: reges d tmnvm&i /w» n/inculis delifforum: Neque enim ullis adposnam vocanturlegibus, * tuti im~ pvJLx, ftnite* S MS, .petiipoteftate. hemini ergo non psccavit, mi non tenebatur obnoxius. Idem le* ' liu a P u< \, Ifidorum Pelufiotam epifiola poftremo editarum lift. IV. ft. i\+. M. 6. it eh ftftt ' cccLxxxiu. Video confentire Hcbraros, regi in eas leges qua: de officio regis feriprx exftabant peccanti infiidta verbera : fed ea apud Jtfy'ji f/ (J v/1A4 ^'* vy * '"D 1 ° 1 l'VAUOl/ttUt IlJiilW'kd VVi Uwlu • Itu td cipuu. ^sindo Oaifa uXs i^ os infamia carebant, & h rege in lignum pcenitentia- fponte fufei- I ^ r ■ .ft . o r~y *■ n ** i d i » s '. . , a m X 11 a ,4 a I ^ a a a a a • -*a 1 a.^i /Ta *- . a (a a a. h as _ Txod. xxu, 8. Dent, 1,17. Pfalm. Ixxxil,!. II Chron. xix, 6, 8. I Ch.xx.vit 32. & II Chron. XIX, II. f&th itwv piebantur, ideoque non a lidtore, fed ab eo quem legiffiet ipfe caede' t ,acur i & fuo arbitrio verberibus ftatuebat modum : a pcenis aut em /tenruiupi coa ^j V ) S ac {eo liberi erant reges. u t etiam excalceationis lex, quip- pecumignominiaconjundta.in ipfisceifaret. Hebraei Barnachmoni iententia exilat m dictisRabbinoruin , titulo de ludicibus : Null a creaturajudicat regem, fed Pens bencdi cius. Hzec cum ita lint, tamen all- qua )udicia arbitror regibus ademta , manfiiTe penes Synedrium lxx virum , quod divino imperio h Mofe inftitutum ad Herod is temporaperpetuacooptatione duravit. Itaquc& Mofes& David judices Deos vocant, & judicia vocantur judicia Dei: & judicesdi- cuntur non humana, fed divina vice judicare. imo aperte diftinguun- tur res Dei a rebus regis, ubi res Dei, monentibus dodtiffimis He- braorum, judicia ex lege Dei exercenda inteiligi debent. Non n e- go regem Iudatorum capitalia qnydnm judicia per fe exercuifie: qua in re ipfum regi decern tribuum Iftaeliticaru prxfert Maimo* nides : quod Si exemplanon pauca.tum in facrisliteris, rum in fern ptis Hebrxorum evincunt : fed qnydam rogn irionnm j^pnpra regi videntur non permiifa , ut de tribu, de Pontifice, * de Propheta. Ejuf AC f A C I S, l I Bi I. C.lll. $1 Ejufque rei argumentum eft in Ieremi® Prophet® hiftoria, quetil cum proceres ad mortem depofcerent, refpondit Rex s Ecce in pote- ftate veftra eft, nam contra vosrex nihilpoteft : in hoc negotiorum gene- re fcihcet. Itr.o & qui alia quavis de caufaapud Synedrium reus fa- ftus diet, earn rex judicio eximere non poterat. Ideo Hyrcanus ju¬ dicium de Herode (cum impedire non poffet) arte elufit.In Mace* donia a Carano orti, ot apud Arrianum Callifthenes ait, i ftU tlfiuMetr-tloven Ast non vi, fed lege in Macidonas impetiunt obtinebant . Curtius libro IV : Macedones affueti regio imperioj fed in nut* jorelibertatis umbra quam utters genteSi Nam & judicia de civium capi* te non erant penes regcm. Idem Curtius lib. vi : De capitalibus rebut vetufto Macedenum mode inquirebat exercitus : inpace erat pulp : nihil pote * bias regum valebat, nifi print valuiffet aucioritas. Eft &alterum mixtur® hujus indicium alio Curtii loco: Macedones fciveregentisfm more , ne rex pedes venaretur.fme ehflisprincipum amicorumve, Tacitus de GothonibuSf Regnantur paulo jam addiBius quam utters Germnnortim gentes, nondutn ta * menfupra libertatetn . Nam principatum ante defcripferat audioritate fuadendi, non jubendi poteftate: regnumautcm plenum poftea his verbis : Vnus imperitat, nullis jam exceptionibus, nonprecario regnandi jure * Euftathiusad fextumOdiffe® ubi Pharacum refpublica defcribitur* ait efle trtwixdtm (ian^etcci yj d&ttttlgftlixe, * rnixtum illiquid ex reps (ft procenim pote flute. Simile quid in Romanorum regum temporibus obfervo ;nam turn omnia ferme negotia manu regia expedieban* tur, Romulus nobis, ut libitum, imperaverat, inquit Tacitus. Conftat initid civitatis reges omnem poteftatem habuijfe, inquit Pomponius, tamer) qu®- dam populo excepta etiam illo tempore vult Halicarnaffenfis.Quod fi Romanis magis credimus, in caufis quibufdam provocationem ad populum a regibus fuiffe ex Ciceronis de Republica libris, ex pon- tificalibus quoque libris& Feneftella annotavit Seneca. Mox Ser- vius Tullius non ram jure quam auris popularibus ad regnumper* veftus, plus eriam vim regni imminuit; quippe ut loquitur Tacitus, fanBor legum queis etiam reges obtemperarext.Qupmlnns mirandum quod Livius dicit.primorum confulum poteftarem h regia hoc ferme uno diftitiffe quod annua effet. Similis etiam mixtura ex populari & o- ptimatumpotentiaRom® fuit tempore interregni, Si primis Con- iulum temporibus: nam in rebus quibufdam iifque majoribus , ita demutn ratum erat quod populus jufflffet, * fi patres au&ores fie* rent: quod poftea, vi populi au£ta , fpeciem tantum veterem red* nuit.cum inincertum comitiorum eyentum patres au&ores fieri caeperunt, ut Livius&Dionyfius notant. Quin & ferius aliquanto mixtur® manfitaliquid.quamdiu, ut idem loquitur Li vius.imperium penes Patricios (id eft Senatnm ;) penes tribunos (id eft plebem ) auxilium erat, jus nempe vetandi, fiveintercedendi. Sic &I(b- t crates Arbenienfium rempublicam Solonis temporibus vult fuiffe pufiiy/Aflvj poteftatem optirttatium populari mixtam. His pofitis quzftiones quaf dam qu® frequentemin hoc ar- gume nto nfiim hahenr exam inemus. XX I, Prima eft , an fummum imperium habere poffit is qui in- E squali Term. xxxVitt* 5* tof ^Ant. XIT, XVII, tii’.ntu ipi/f. tdOl ill yAattaU Liv. liliM I. 66 DE IVRE BELLI 4v T • n f .-h- asquali fcedere rmmir. Tn^ gnale fnedn x-hicinteJliga, non quod in¬ ter viribus difpares initur, quomodo Thebana civiras Pelopidae tempore fcedus cum Perfarum rege habuit, & Romani olim cum Maflilienfibus, deinde cum rege Maffaniffa: uf.c-qund afhim habet, tranfeuntem, ut cum hoftis qui fit ad ami citiam recipitur. dum im- penfas belli folvar, anr ali nd quidpraftet: fed quoa~exTp? a~vi pa- dn'onis manentem praslationem quandam alteri donat; hoc_dLubi quistenetur alterius imperinm.a c majeftate m confer vare,..uLia.fce- dere fEtolorum cum Romanis erat, id eft,turn operam dare ut ejus imperium in tuto fit, turn ut dignitas, qua? majeftatis nominefignifi- catur, eiconftet Imperii reverentiamdixit Tacitus: &ficexplicat: Sede fnibufque in fuaripa, mente animoquenobifcum agunt. FloruS: iUiquo- quereliqui, qui immmtes imperii erant.fentiebant tamen magnitudinem viftorem gentium populum Romanum reverebantur. ad qnnrl genus r efe¬ renda fnnr jnra qnapd am eorum qua? nunc voc antur proreifti onis.ad- vo catia. mun diburgii.Ttem ius urbium marrirnm in colonias apud Grascos : Nam ut Thucydides ait, colonia? cum urbibus matricibus pari erant jure libertatis, fed debebanrn J t4

impe- rio intelligi nequir. Ideo apud Livium opponi videas, in fide effe & in ditione .■ Et Sylla?o 'Arabuin regi minatuseft Auguftus, tefte Iofe- pho, ni injuriis in vicinos abftineret, curaturum fe, utex amico fub- ditus fieretj cujus conaitionis erant reges Armenia?, quosin ditione Romana faille ad Vologefen fcribebat Pat us, & proinde fono ma- gis nominis quam re iofa reges: quales Cypri aliique reges olim fub regibus Perfts, vzrofafyirts fubditi ut Diodorus loquitur. Obfla re his Lit. xri. q na diximus videtur. quod addit Procul us: Et firnt apud nos ret ex ci- 7 ■vitatibitsfcedet ■-tis , &ineos damnatos animadvsrtimus .Sed ut ha?C resin- A^^L L uaju r%- rplligatur.Triendnm e .ftquatuorinciderepofiecontroverfiarumge- YJxqtuixCftcJcrt* ne.ra. Primum. fi fubditi populi aut regis qui in fide eft alterius , di- ptApuJv jiiuil a&t*- cantur feciffe contra foedus: deinde. Itipli p opuli aut reges accufen- f“ tnr- rqrtio. fi focii qui inejufdem populi aut regisfide funt, interfe m,dtb pCntrt ■ &** litigent: quarto, fi fubditLco nqueranturde injuriis eorum quorum leAfa/tcdc jci$ funt in ditione.J’rima fpecie fi-peccatum appareat, tenetur.r ex aut cLtCi'jrtgusoupU) Yz- populus, eum qui nocuit aut punire, aut ei cui nocitum eft dedere : Jlm&rujtu cUh'cAA— piod non tantum inter inaquales. fed& inter aqualiter fcederatos turn fa-Ci ocum habet. imo etia m inter eos' qui nullo foedere tenentur, ut o- ^ ^ A U T- ftendemus alibi.IeoEtuLfitiaxn dareoperamut damna refarciantur; n tdtun q&tupft tore- quod officium Roma erat recuperatoru.Gallus Adi us apud Feftum:, Rcciperatio cum inter eft populum & reges nationefque ac civitates peregrinas lex convenit , quomodo per reciperatorem reddantur res , reciperenturque, ref- que privatas inter feprcfequantm. At 'fociorum alter in focii fubditutn jus prehenfionisaut punitionis diretftenon habet.Itaque DeciusMa- gius Campanus ab Annibale vindtus & Cyrenas delatus, atqueinde Lfo. ht. deportarus Alexandriam.docuit contra jus foederis vindtum fe ab xxnJ * Annibale efle:atque ita vinculis liberatus eft. Secunda fpecie jush a- bet focius cogendi focium, ut ftet foederis legibus, atque etiam pu- niendi. ni fteterit. tied hoc quoque ina?quali foederi p roprium non eft. Idem enim locu m habet in foedere sequali. Nam ut quis ulti o- nem fumatab eo qui peccavir, fatis eft. ut ipfe ei qui peccavit fubd i- rnjj non fi ffgund alihi a nobis tradtabitur. Quare etiam inter reges r f%fLf i CE x f , $%~2i fua fponte deferret, dixeruntifli: Peter as de nobis fupplicmm fumere "fofl.Cf ' Gartha- f- 7 -8. ™ ! tuo jure, mm qua pater, turn qua rex. * Et Scipio cum Romje k Cartha- Ej ginien- 68 D E I V R E BELLI ginienfium quibufdam Annibal accufaretur , dixie non oportere ft Vtl. Max. Patres Confcriptos reipublicae Carthaginienfium incerponere. Et d PM'?; hoc eft in quo Ariftoteles ait fociecatem a civitate difFerre, quodio- c.iis carze fir ne injuria in ipfos c ommittatur. non vero ne focia? civi- tatis cives inter fe injurias committant. Solet& alind oh)ici , quod inhiftoriisei qui foedere fuperior eft imperandi, & ei qui inferior eft parendi vox' interdum tribuitur I Sed nec hoc movere no s debet, auxxnim agitur de rebus ad commune bonum focietatis perrinenti- bus . aut de utilitate privata ejus qui fuperior eft in foedere; In rebus communibus, extra tempus conventus.etiam ubi foedus aequale eft, folet is qui ledus eft princeps feederis (n>ia -pjj Daniel .xi , 22.) fo- ciis imperare, ut Agamemnon regibus Graecis, Laceda:moniiGrarcis poftea, deinde Athenienfes.In oratione Corinthiorum apud Thu- cydidem legitrius : X£* T *S lyeftssac to idta. (sivcc «§«■, iSiat eitaj ; curamgerentespro foci'uomnibus, fedita ut tis libertatem integrant relinquerent: Et alibi : epenyyat itofd/luc oeh/, •iXb.lt pty Tugcs nety, ita ut imperium habere belli, non dominari fe debere cenfe- rent'AtS.’ca d Slmo'lutSt §i elvleor .focialiter non heriliter res eorum curantes. Hoc ipfum Latini imperare,Gracci mode- ftiusTOW»dicunt.Athenienfes delato fibi dudu belli in Perfas,’^?**', inquit Thucydides, «s ■n iboi r trlxton XZ^KS^ ^ &*(&*£** w «5 tous. ordinmunt ( fic qui Roma in Grxciam mittebantur, dice- bantur mitti * ad ordinandum ftatum liberarum civitatum )qm ur~ bes petunias in barbarum , qua naves conferrent . H oc enim fi facit qui princeps tantum eft in foedere, non mirum eftfiin feedere inaeqnali idem faciat is qui fuperior eft foedere. Imperium ergo hoc fenfu, id eft ijefiorU , libertatem aliorum non tollit. Rhodii in oratione apud Senatum Romanum quae apud Livium exftat: Grttci domefttebs quondam £;.xxxvii. viribusetiam imperium ampleBebantur'. nunc imperium ubi efl, ibiutfit perpe- tuum opt ant : libertatem vefiris tueriarmis fatis habent, quoniam fuis non Lit. xv. poffnnt. Sic poft Cadmeam a Thebanis receptam narrat Diodorus multasciviratesGraecas conveniffe rmruc Ins^x*** dvrovlftsif, lye u I vs X^oi/Syao djyvaiosc, omnes ut libera ejfent, fed Athenicnfium duBu uterentur . Deipfis Athenienfibus Philippi Macedonis tempore Dion Prufeen- f]S : 'hat d lyepteflats G^ctxsx&ipiixeKrt, 7 s S’ tXAjJig/lcn ptmyf Xosvrit dnotyjivn : quo tempore duBu belli omijfo libertatem folam retinebant. S ic Gag far qn os fub imperio Suevorum fuifte dicit, eofdem mox focios nominat.Jn iis vero rebus, qua; ad propriam utilitatem fpeflant . fuperioris po- ftulata lolent imperia dici, non exjure, fed ex effedus fimilitudine, ficut regum preces imperia ftepe elfe dicuntur , & xgroti imperare medicis. Livius lib. xlii, Antehunc conftdem (C.Pofthumium) nemo tmquam fociis in ulla re oneri aut fumptui fuit : idea magiftratus mulis, tetbef- naculis, fpf omni alio inttrumentomilitari ornabantur, ne quid tale imperarent fnr.iiA. Interim ve.rum eft arcidere.plernm qtie , ut_qui fuperior eft in foedere, fiispotentiamultum antecellat,paulatim imperium proprie dictum A C V A CIS, LIB. I. ClU, 69 didhimufurpet: pratfertim fi foedus perpetuum fit, & cum jureprse- fidia inducendi in oppida, ficut Athenienfes fecerunt, cum a fociis ad fe provocari paffi funt; quodnunquam fecerunt Lacedxmonii. qnibus temporibus Ifocrates Athenienfium imperium in focios re¬ gno comparat.SicLatini querebantur* fub umbra foederis Romani fervitutem fe pati.Sic iEtoli vanam fpeciem & inane nomen liberta- tis: Achaei poftea, fixdm fpecie jam effe precariam fervitutem. Sic apud Taciturn Civilis Batavus de iifaem Romanis conqueritur $ neque e- nim focietatem, ut olim, fed tanquam mancipia huheri : & alibi, Miferam fervitutemfalfopacem vocari. Eumenes quoque apud Livium Rhodio- rum focios ait, verbo effe focios, revera fubjedtos imperio &obno- Hal. /.VI. Liv. lib . XXXIV. Hijl. iv. Lib. XXXV. & aL/.XXXVII. xios : Magnetes quoque in fpeciem liberam Demetriadem, * reve- ra omnia ad nutumRomanorum fieri.Sic Theffalos in fpeciem fuif- feliberos,fedreverafubimperioMacedonumnotat Polybius. Hate cumfiunt,&ita fiunt ut patientiainjus tranfeat, qua de re alibi erit difputandi locus , tuncaut qui focii fuerant fiunt fubditi, aut certe partitio fit fummi imperii,qualem accidere pofle fupra diximus. XXII.* Qui vero certum quid penfirant aut ad redk nendas in- 3 arias, autadtuxclam comparand am, , ut eft Lih ‘*• apud Thucydidem : qnales * Hebrarorum reges, & vicinarum gen¬ tium poll Antonii tempora , ini inm vocant, (nam ea vox Indus ' 1 patebar j nihil id de ju re fummi imperii in fubditos detrahit: ut jam taceam femperinefleconditionem tacitam , dum juftum fit bellum, de quaagendum erit in rum quod nrrinr-r , id quidem taleeft, ut ipfumimperandi jus.fi feudi jureteneatur , aut fairiilia extinfta , aut etiam ob certa crimina amitti poffit. Sed interim ftimmum effe non definit : aliud eni rn eft res , nr fit-pi* d ivimns, n- lmd rem habendTm odus. Et tali jure multos video reges h Roma¬ nis conftirutos, itafcilicet utdeficiente regia familia imperium ad ipfosrediret, quodde Paphlagonia aliifque nonnullis Straboni tatum, , E 3 tfc*.. r V & 0>U ' C' fe*j)(uL& 9^0 fi no- i;b. xii. XXIV. Di- y 0 D E IVRE BEL LI ifJ4u- yV I V- Diftingnend nm gnnqne non minus in impprin qnam in ''■* 'itr m . dominio. jns ah nfi< aAag primnc ah afiu fecundo. Nam kfh> ?**. &" -rnrni t ficut rex i nf^ nc j ,lc h ^l~ ipr fed imperium exercere non poteft; fic & it+fnT furiofus, & captivus, & quiin alieno terricorio ita vivit, ut a£tio- nes circa imperium alibi litum liber* ei non permitrantur ijgnmibus *V Popu- lorum liberorum.regutnquefociorum auxilia. Plinius libro vi,cap. xx, delndis: lam hi montium quiperpetuo traBu Oceani oram tenent,libers (ft regum expertes. &uorum ftgnificatio regnum ci-vitati minettur] Vide exemplum talis oftenti apud Bezarum libro xix hiftorise Genuenfis, Ex privata fua fub flan tin ] M. Antoninus adbellum Marcomanni- cum cum serario exhaufto indicere populo nihil vellet, fadta inforo 1 rajani fe&ione,diftraxit vafa aurea.pocula cryftallina ac rriurrina, uxoris & fuam lericam & auream veltem , multa ornamenta gem- marum. Ex fruBibas ejui patrimonii j Ideo Ferdinandns Granatenfis regni partem alteram, ut ftante matrimonio ex Cartelise proventibus quae- litam,fibi vindicavit. Docet Mariana libro xxvi 11 hiftorise Hifpa- nicat. In quofdampopulos imperium habeat proprio jure.'] Balduino concelle- re, qui cum ipfo in orientem belli caufa venerant, ut urbium, pro- vinciarum, vefiigalium, rerum bello captarum dimidium ipfi ce- deret. E 5 f.xi. §.211, Hereto 74 . * i V ■ D E I V R E BELLI Hercules} Idem Hercules Dryopes, qui juxta Parnaflum habita* bant, a fe vi&os donavit Apollini. Servius ad iv dJneidos: Hercu- lem adverfus Lapithas belli focium fibi fumpfit iEgimus Dorien- fium rex, parte regni in mercedem (ocietatis data. Cychreus Sala- minis rex prole carens regnum tefiamento reliquit Teucro. Peleus ab Eurylione Phthias rege tertiam regni partem accepit in dotem. qua? habet Apollodorus. Apud Livium eft lib. i: Proca Numitori re¬ gnum legat. Melampodi} Vide Servium ad Sextam Eclogam,fic apud Home- rum lobates Bellerophonri dar filiam: A ecus 'j cl TifAvti fixated ifr®. npttov ‘means. quod Servius ficinterpretarur ad Virgilium: filiam fuam ei cum parte regni in matrimonium dedit. Phaenix de Peleo : 7m\iw A p/gi oimcat Assay. NaSoy S’ \%ctUlvJ tpBin 5 Sa >omojiv ctruerui. Populos dedit hiemihi mulcos, Vt fines Phthist, Dolopum qua rtgna, tenerem. Lanafia nubens Pyrrho Epirotarum regi in dotem ei attulit Corcy- ram urbem ab Agathocle patre fuo bello capram. Plutarchus Pyr¬ rho. Alexandri fuccejfores ] Ammianus de Perlide, non exadte tamen ad hiftoriae fidem: Ex tefiamento nationem omntm in fuccefiforis unius jura tranflatam. libro xxll. Attains Rex] Valerius Maximus : Attains teftamentt squitate gratus Afiam potulo Romano legavit. Sertorius ea de re apud Plutarchum : rtS Tgfizrai fu/^gdav uixin/Bfim imtgpfiar , Cum populus Romanus optimo jure earn t err am terser et. Hicomedes ] vide Appianum Mithridatico & civili primo. Cyrearned} In qua urbes Berenice, Ptolemais.Cyrene.Eutropiusvi. Appionis} AppianUS Mithridatico : cujtIjj AvtTnsi'j ficunhtsUs 3 XaylajSr fijdne vcS-®- ci 2^)yix.mc dmXnrer. Cyrenen tefiamento reliquit Ap- p ion not hue e Lagidarum genere. Ammianus lib.XXII : Aridstm Libyam fu- premo Appionis regis confecuti fumus arbitrio: Cyrentts cum refiduis civitatibus Libya Pentapoleos Ptolemailiberalitate fufeepimus. rex enim Cyrenarum & Appio & Ptolemaeus dicebatur. vide breviarium Livii lib.Lxx. ipfe hie Appio Cyrenarum hoc regnum patris tefiamento acceperat, auttore Iuftino lib. xxxix. Alterius Appionis cujus Ammianus me* minit, qui aridam Libyam populo Romano reliquerit , mentio in chronico Eufebianoad annumclo Id ccccr.ii.Adde quod in atdifi- ciis narrat Procopius Arfacis regis tefiamento ita divifam Arme¬ nian!, ut major pars Arfaci, minor Tigrani cederet. Exlolephodi- feimus Herodem, Augufto ei concedente ut regnum cui e liberis vellet relinqueret, teftamentum aliquoties murafie, Antique hifto- riae lib.xv, & xvi. Mos hie etiamGotthis & Vandalism iisquae ar- morum jure tenebant. Gizerjchus Vandalus deHifpania teftamen¬ tum fecit. Procopius Vandalicorum i. Theudericus Lilybaeumin Sicilia dotem dat forori Amalesfridat, Procopius ibidem : Sed & aliis gentibus. Aquitaniam bello quafrcain Pipinus inter liberos di- vifit: AC PACIS, LIB. I. (Till . vifit: Fredegarius fine Chronici. de Burgundia teftamento relidla vide Aymonutn in,< 58 ,& 7 y. FeflWrexFefiamfecundo filio le- gar. Leo Aferlibro hi. quern &deBugia vide libro quinto.Sulta- nus Aladinus Ofmani plurimas legavit civitares. Leunclavius Tur¬ cica? hiftoria; libro ii. Germeani filius rex cum filiafua, Bajazeti nuptura,dedit Phrygia; urbes. Idem Leunclavius libro v. Regnum Turcorum in Cappadocia Mufal in liberos diftribuit. Nicetas li¬ bro ni. Vrbes ad Pontum Euxinum a Chufcino Bega Murati tra- ditas. Leunclavius libro i.Bajazetes Stephano urbesdedit Serviat in honorem uxoris fuas qua; Stephani foror. idem lib. vi. Mahumetes Sultanus Murati teftamento tegnum reliquit.Idem libro xii. Iacu- pes begus Germeanoglius ditionis fuas haeredem fecit Mura; em Sul- tanum. idem libro xiv. Mahumetes Turca filiis duobus Amurati Europa; , Muftafas Alia imperium relinquere cogitarat: eft id apud Chalcocondylam lib. iv. Bafilius Porphyrogennetus Imperator & Davide Curopalate hasres inftitutus ejus regionis quam David ille in Iberia tenuerat.Narrar Zonaras. Venio ad Chriftianos in oritnte vidtores. Theflaliam Michael Delpora inter liberos divifir. Habet id Gregoras lib. i v. jEtolia: Princeps Venetis Athenas reliquit,Baeo- tiam Antonio vendiditrChalcocondylas libro i v.Meffena.Ithome, & Arcadia* maritima ab Arcadia; principe fiJias data in dotem cum ea Thomas Imperatoris Grasci filio nuberet. idem libro v. Acarnania inter nothos Caroli principis teftamento ipfius divila. partes de iEtolia cognatis data, narrante eo quem dixi Chalcocondyla. fic & regnaHierofolymorum & Cypri partim teftamentis legata, partim tranfcriptacontraftibus. vide de Cypro Bembum Italicorum vii. & Parutam libro primo. Genuatibus in Sardinia Caftrum oppidum donatum.aliaCalariranas ditionis, donata. Bezarus de Bello Pifano libro 11. Robertus filio minoriBaimundo dedit Dyrrachium & Au- lonem. Anna Comnena lib. v. Alfonfus ArragoniusNeapoleos re¬ gnum utarmis partum, Ferdinando notho fuo reliquit. In eodem regno urbes quafdam Ferdinandus legavit nepoti. Mariana li¬ bro xxx. Nonejfe pnfumendum earn fuiffepopuli voluntatem ut alienatio imperii fui XIII. regipermitteretur ] Imperium non debere relinqui ut agros & fervos dicit VopifcusTaciro. Salvianus: Non poterat populos quos regebat per teflamentum egenis tradere. Id commendationis maguvim apud populum habebat ] vide Capituluin xii conventus ad Carifiacum fub CaroloCalvo. Hue refer tefta- mentum Pelagii quo Hifpaniam reliquit Alfonfo & Ofmifindas,&de Dania quasdam apud Saxonem.Neque mirum igitur,quasdam tefta- menta improbante populo fuiffe irrita, ut Alfonli Arragonii. Vide Marianam libro, x. Et Alfonfi Legionenfis , cum is Alias filio prastu- liflet. Idem Mariana libro xii. Vt principibut Antigonum commendarct ] Vide rem fimilem apud Ca(- fiodorum lib. v 1 11, epift, vi 1 1 , & fequentibus. ita padla fuccef- fionis mutuse inter Sandtium & Iacobum Arragonenfes a proceri- bus firmata. Mariana libro xii. & Henrici Navarra: regis qua Iohannem jf.XIV. §.xv. §. xvi. J6 .-Uw DE ivre belli Iohanneminftituit hseredetn. idem Mariana libro xi11. & Ifabella* regin* Caftell*. idem libro xxvm. Marchionatm & Comttatus facilim atutm regna vend-2 Vide de Vrgetii principatu Marianam lib.xu, cap. 1 6. In regni tutela ] Vide Cothmannum Tomo I, Conf. xLi, num. ir. Confenfmpopnli~\ Vide Marianam in Alfonfo V Legionis rege. At teftamentum regis Iohannis de turela & admimliratione regni k proceribusimprobatum. Mariana libro xvm. Publice mores cmflitutos ] Et a proceribus Macedonum Alexandri Magni pofthumo. Iuftinuslib.xm. Qua pater ant propinqm ehgerint ] Ptolemseus rex Aigypti tlltoretn filio fuo reliquit populum Romanum. Valerias Maximus libro vi, cap. vi, i. Vt rex JEvypti pofl lofephi tempi/s] & Ir.dorum reges , memorante Diodoro lib. n. Promittat aliqua fuhditis me DeoJ Trajanus caput (uum , dextram fuam, fi feienter fefelliifet, deorum ir* conlecrabat. Plinius Pane- gyrico. Adrianus Imperator juravit nunquam fe fenatorem nifi ex fenatus fententia puniturum. Anaftafius Imperator juravit fervatu- rum fe decretaChalcedonenfis Concilii. .Meminere Zonaras, Ce- drenus.alii. Seriores ImperatoresGrscci Ecclefi* jurabant. Vide eundem Zonaram Michaele Raugabe & alibi. Vide & inGorthis regibus exemplum apud Caffiodorum x, i<5,17. Mature illi nefas erat ] Tofephus in hiftoria Vafthse , Xlgte.x-fiivap rfi t/ury xU'r ytftg* gvm CumVafta conciliari legs intercedente non pote~ rat. Tales leges vocabantur leges regni,utnotat Iacchiadesad Da- nielem,u, 13.de legibus regnorumin Hifpania vide Marianam li¬ bro xx. Hiftoria exflat ] Tamen idem de Lethe caftello legem a rege muta- tam refert, fed non probat. Mortaorumaccufabatur memoria’] amtpx et vl/ugt m tmft&igtuzoviv- , leges tyrannorum corpora infiepulta extra fines projici ju- bent. Appianus civilium tertio. Andronicus Imperator patrem fuum Michaelem, quod fidem Latinam fequi coepiifet, mortuum fepultu- ra privavit. Gregoras lib. vi. Hebr&orum regum ] videlofephum deIoramisduobus, altero Hie- rofolymorum, altero Ifraelis rege, lib. vu 1, cap. in, & v. item de loafo Hierofolymorum rege. Plutarcho ] verba flint; Itei&eunw et (ietoiXets clj yry.eroicMV xfiga wMe- Ao’AiJ'©- Xii fitments ms rm^odmt; xj iprJ&tv cinmjBfi a, fibers xfi vipiVs , clxewtss 5 iiw pcunXtsao x]&] Ita Probi tempore fenatus firma- bat Principum leges: de appellationibus cognofcebat: Proconfules creabatrlegatosconfulibus dabat. vide & Gail. lib. n Obftc. lvii. num. 7,& Cardinalem Manticam de tacitis & ambiguis conventio- nibus lib. xxvii, tit. v, num. 4. Ipfi inter J'e regss populique interfe] Exempla funt COmplura in hifto- ria populorum feptentrionalium. vide Iohannem Magnum hiftoria Suedica lib. xv, & xxix. Cranrzium Suedicorum v. Pontanum Danicorum vm. Etiamfi Imperatoris refcriptum proferatur ] Adde 1 .1. C. de Petitioni- bus bonorum fublatis. nanrAtis Faciunt enim, ut ad §. vmnotavimus, Tra- gici regnum 1 tiebanum fimtle regnis Phoenician unde orti erant. Ai'&Kgjs'nis/3««>-««] Sic Dionyfius Halicarnaffenfis de Laconicis regibus . uiiys oi Accr.id'M/jfiioi cw-my.^Tctfi jj mr. neque enim Eacedumonii pleno jure rege> erant. Qtiakm habebant vicini] Putabat populus, ut Iofepbi verbis utar, iA'v dromy «»«/ •mo fitccnhoOo/tS/iav ihd umtIuj i%ety cwris; m. t.trHcw. nihil ejfe abfurdi ft cum vicini regmrentur, ipfi eandem imperii for- mam acciperent. Serviret Syria, Afiaque, & fuetus regibus Orient] Cicero de Provin¬ ces confularibus: luddis Syris nationibus nates fervituti. Euripides Helena: Tu fiapZd^ay ys Tilly Or vrhloj stag. Sunt prater unum ferva cuntta in barbaric. Quod ex iEfchyb adumbratum, apu?,} quem eft: yii H-ns lei Aics. Nam nemo liber vivit, extra unum Iovem. Cui limile Lucani didtum totojam liber in orbe Solus Cnjar erit . Salluftius de gentibus orientis: Adeo Hits ingenita eftfanEHtusregii nomi¬ nts. Citant Servius & Philargyrus ad ilium in Georgicis locum. Apollonius de Damideapud Philoftratum libro vii: A’wiie^©- y >«» ee^irzixloas dPb unrig iXdbfipfas ufypesTUs pty*. Afiyrius cum fit ifi Medorum accola , nihil pro libertate praclarum cogitat. Iulianus contra Chriftianos : n pi wH’ inscsov emiyaq to IpiMAaCf gfy -n xj dvvrrb'&x > &r I *tgpavwv rribm’y. to ^dgoyfis rfi tjJkosov Evguy yi/i II dfpoiy 7tzcrmiP arenas smy artss col izotSS g-iirruZfi.X'/ jictfod^av , rb c ~AgyJu- , brt dv'l&oeygt nmv , t($'ty .f mfy-n ggv, x-rt t&JiM bSXot j tyfi WOTg ycy two. wXt.' do m%es tmy.yg.%e0 'itortc dinthtsv, ! tpog a; rtxSom -Tel's fictmXivm I cwruv. yij t»s 7m fi dxetoav wqqo'&s h%fSyoi. •nl>t\a.yjs 3 -mi's i rna.no attributi imperio, neque in plena, ut ante, erant libertate : neque ta¬ mers ita ut nunc omnino fiervi, fed fociorum -vocabulo bonorabantur, regibus fn'u tributes pendentes ab its accipientes pr&feElos. C&terum in plerifquc finis ntebantur legibus yita ttt 0* popularium dclinquentes ipfit punirent fecundum mores patrios. | Quod nunc Peudumligium vacant ] Vide Baldum prooemio Digefto- £.xxi11. ' rum , Natcam confilio cccc lxxxv. Demetrius ] vide Plucarchum Demetrio. • % xxiv. C A P V T IV. De hello Subditorum in Superiores. magiftratibtid licitum ejje helium adverfiit fummam pote/latem : tdque rationibus /herif literis. VII. Quid fentiendum Jt fumma & ahoqut inevitabil/s Jit necefiitas. VIII. Iii 6 belli dari pojfe in principem p o* puli Itberi : I X. In regem qui imperium abdieaverit .* X. In * • o 1 ur us q uxjTionu . II. Bellu'/n in fuperiores, qua tales, or din, licitum non ejje , jure nature : III. Nec conce/fum lege Hebr&a : I V. Minus etiam lege Euangelica: quod j batur ex facris literis. V. Et fall is Chriflianorum veterum. V I. 7 \efellitur fententia (latuens inferior. 83 X DEI . In regem qui regnum alienet diendam traditionem tantum: XI. In regem qui manifefte totiuspopuli ho- ftem feferat. X II. In regempofl amijfum regnum ex lege commifforia. XIII. In regem quipartem duntaxat im- perij habeat pro ea parte qua ipfim non jit. XIV. Si refiftendi libertM certis ca.fibut re¬ fer vat a ft. V R E BELLI ad impc- XV. Invafori alteni imperii quatentupd - rendum. XVI. Invafori alicni imperii vireffipoffe ex jure belli mancntu : XVII. Ex lege antecedente : X V 11 I. Ex mandato jus imperandi ha* bentis. XIX. Cur extra hos cafus id non liceat. XX. In controverfo jure privatos fbi judi¬ cium fumere non debere. trifyfiuienfi Awnf/: T) Ellum gerere poffunt, & pri vati in privatos, ut viator in latro- U&tfy J^nem; & fummum imperium habentes in eos qui itidem id ha- ucUaMi, I 1 I •f&a- t C. de Meta- toribu*, hb. XII. f 7 |! I / - it). dU'Pe iU Ear ip, Cy- clope. bent, ut David in regem Ammonitarum; & privati in eos qui imperiofummo, at non infe, utuntur , utAbrahamus in regem Ba¬ bylonia; Sc vic inos ; & qui fummum imperium habent in privatos aut fibi fubditos, ut David in partem Isbofethi; aut non fubditos, ut Romani in piratas. Tantum illud quatritu r.an aut privatis aut publi- cis perfonis bellum gerere liceat in eos,quorum imperio five fummo five minori fubfimt . Ac primumid minime rn nrroverfum eft, arma fumi polfein inferiores abiis, qui fumm* poteftatis au&oritate ar- mantur : qualis fuit Nehemias armatus edidto Artaxerxis adverfus L.dcvotum. vicinos regulos. Sic metatores expellendi domino pratdii licentiam ^ I m peiatores Romani concednnr. Vernm adverfns fiimma m pote. ftatem aut inferiores, fed agentes quod agunt furnmte poteftatis au¬ dio ritate, quid liceat qu a-rimr. TllnH qnidern apnd omnes honos ex- tr acontroverfiame ft ; fi quid imperen^ namrali jnri ant divinis prat- ceptis contr arium,non efle faciend um quod jubenr. Nam Apoftoli cum dixer unt Deo magis q uam hominibus obediendum, ad certifti- mam provocarunt regulam, omnium infcriptam mentibus, quam totidemferme verbis exprefiam apud Platonem reperias :_at_fiqua ex tali caula, aut al ioqui quia fummum im periu m habenti ita fi ber, injuria nobis inferatur.eatoleranda eft potius.quam vi refiftendum. IL Et naturalirer quidem omnes ad arcendam & fe injuriam jus liabent refiftendi,ut fupra diximus. rranqnillirarem inftitii ta ; ft arim civitati j ns quoddam majus in nos & noftra nafcitur, quatenus ad fin em ilium id npreffarinm eft. Pot eft io-itur civitas ius illud refiftend i pr omifcmim public* pacis &ordi- niscaufa prohibere: Er quin voinerir , dubitandum non eft, aurLali- lud refiftendi jus, non jam civitas erit, fed diftociata multitudo, qualis ilia Cyclopum : GipirdCi 5 f'wt®' II atsui bd[’ dxi^tcv. Vant conjugtbus jus Quifque fuis fibolique. N tjy&fos, dxtij t\’ xtiv 8 ifot'af. * Confufa turbst, nemo ubi audit neminctn. Et Aboriginum, qui Salluftio tradente, genus hominum agrefte, fi¬ ne legibus , fine imperio , liberum atque folutum: & apud eundem alio loco Getuli qui neque moribus, neque lege aut imperio cujuf- quain AC P A C I S, L I B. I. CIV- Si quam regebanttir. Ita ut dixi habent mores omnium civitatUm : Generalipabhsm eftfociettttis humans., inquit Auguftinus, Regibtes obedtrs. ^Efchylus: T tnoyf ;k vn-jOfty&i r.oy.Tet. Rex efl fuo utens jure,nu'Ji obnoxim . Sophocles: a’ ygnx; Urn, US 9-’ van Krioy. ii p'n j Nam principes funt: obfequendum. quifipe ni ? Euripides • T«s m K^orbvTioy x fl&Sixs pgsay Iptgoty. Imperia habentum perferenda infcitia eft. Adde quod fupra ex Tacito in hanc rem adduximus: cujus & hoc eft ; Principi (timmum rerum arbitrium DU dederunt, fubditu objequii gloria relUla eff. HlC quoque Indigent At gnu habsnda funt Rex qu/ifacit. Seneca : JEquum atque iniqttum regie imperium ferns: Quod ex Sophocle fumptum, qui dixerat: A’»' cy 77z?.tg TtsSipgh y-'r.vc-i 1 JCctj trfiixqft i'tj'l Jiiyua y?/it rdraeIt*. L, Militet . S. Irreve¬ rent. D. de re mil. legibut mi- litartbiis Et quod apud Salluftium eft: * Impune quidvis facere , id eft regem ejji « Hinc ubiqneLmajeftas,id eft digniras,five populi,five unius qui fum- mo fungirur imperio. tot l egibus , tot poenis defenditur: qua con- Ienti fe centurioni reftirerit, ft vitem tenuit.militiam mutat: ft ex in- duftria fregit, vel manum centurioni inrnlit, capite piirft rur: Et apud Ariftotelem eft , « >b%lsj t^oiv i-nuif.hv i xyUvsKrtydyaq. ft magiftratum gerens aliquem verberavit, ipfe reverberandws non eft. _ ill. In lege Hebrajamortisfuppliciodamnatur, qui inobediens fuerit, aut fummo Pontifici, ant ei qui extra ordinem redtor populi Deutenn. a Deo eflet conftitutus. Quod vero apud Samuelem eft de jure re- xv -1* ti. gis, omnino redle infpicienti apparet , ner. dejure vero intelligen- dum, id eft, de facultate honefte & jufte aliquid agendi,(longe enim 'viii.l i. alia vivendi ratio prarferibitur regi in ea parte legis, quas eft de offi¬ cio regisl neqne nudum f afli.im indicari mihilenim eflet in eoexi- mium.cum injurias facere etiam privati privatis foleant: JM-fa- wm OCj. *- 82 DE IVRE BELLI mail oritur, fed qua: ex ipfo fenfu officii noftri man at, neque homi- nibus tantum,(ed& Deo nos obliga r.Rationes addit dua$ : primum, / /■ / J, quod Deus ordinem ilium imperandP, & parendi approbaverit, & sfeeAoWm in lege Hebrasa, & nunc in Euangelio, quare poteftates publics lue rt , 'rWeo loco nobis habeods funt . quad ab ipfo Deo eflenr cou ftitutsT Noftra enim facimus,quibus audoritatem noftram impartimur. Al¬ teram quod hie ordo noftro bono inlerviat. Atqui, dicat al.iqius,in- jurias pan utile non eft. Hie quidam , vere magis quarn ad fenlum Apoftoli, tit arbitror, appofite, dicunt has quoque injurias utiles no¬ bis effe; quia ifta pati'entia fua non fit caritura mercede. Mihi vide- tur Apoftolus confideraffe finem univerfalem ifti ordini propofitum, qui eft * tranquillitas publica, in qua& fingulorum comprehendi- tur. Et fane quin plerumque hoc bonum per poteftates publicas conlequamur, dubitandum non eft:: nemo enim fibi male vult: at imperantis feliciras, in fubdirorum felicitate confiftit. * Sint qutbm impedes, ajebat iile. Proverbium eft apud Hebrsos: Nifipotetta* publi¬ ca eftet , alter alteram vivum deglutiret: qui fenfus & apnd Chryfofto- Ulum : T niXias Tile tivffrigfim uXcyoiv dtoyi-re(jv plcv fitly.. nortec «’*.u'Aiss >$ nifirestores civitatum ejfent,ferioremfern vive- remits vitam, non mordent es tantum * fed (ft vor antes alios alii. Quod fi quando nimiaformidine, aut iracundia, aliifve affedibus, tranfverfi agantur restores , quo minus redam ineant viam qua: ad tranquilli- tatem ducit, id inter minus frequentia habendum eft& qua;, ut ait Tacirus.interventu meiiorum penfantur. Leges autem fatis habent id quod plerumque accidit refpicerer, ut ajebat Theophraftus, quo & illud Catonis perrinet : Nulla lex fatis commoda eft: id modo qunriturfi i in ma i or ‘ P*rti & in fitmma prodesl. qua ailtem rarius contingunt, com- f J. lI v‘."de munibus tamen regulisconftringendafunt,quiaetfiratio legis in ifto pet. hxred. fpeciali fado fpecialiter locum non habeat, manet tamen ratio in Livnuhb. p ua generalitate.cui fpecialia fubjici fas eft. Id enim fatius quarn fine XXXIV ' norma vivere, aut normam cujufque arbitrio permitti. Seneca ap- Vb. vii de polite ad hanc rem, Satins erat dpaucis etiam juftam excufationem non ac- emf. c. 16. c p.,. uam a y 0 mn ip m aliquant tentari. Locum & hie habere debet ilia nunquam fatis memorata Periclis * apud Thucydidem fententia: Sic exiftimo , etiam fingulisbominibuspltis earn prod effe civitatem qtu iota rede fe habeat, quam fi qua privatufloreat utilitatibus, ipfaatttem univerfim labor et. qui enim dornefticas fortunas bene collocatcu babet.patria tamen ever fa, per eat (ft ipfe necejfe eft: Contra vero etiam fi quis in beat a republica parum felix eft, multi tamen facilius per illam incolumis fervatur. Quare cum civil as quidetn . fingulorum pojfit fuftentarc calamitates , finguli autem publicas non item-, quid eft cur non nniverfim ipfi confulere , ipfamque tueri oportedt, nec id facere quod vos facitis, dam quafi attonitt jatiura rei familiaris , ftlutem proditit L:i>. xxvi. reipublicA ? Qnem fenfum breviter ira explicat Livius: Reftublica into- htmis (ft privatas res falvas facile prsflat: publica prodendo tua nequicotsam ferves. Plato dixerat le?um IV : vs fSfi ycq n$tvov to ftditti (fidtrrtS. ■me 7 rz}.a',. yt mpiflgei rft tyivai tt yi ijla duff tv , r,v -zl tyiioy rifirras y^vbtc jja.nsdv : o ni i ejey. ff^uod commune eft connefiit civitates.quodfingulorum , dijfi- pat j quare (ft publice (ft privatim utilins eft, ut publica magis quam pri¬ vate L. rt ,?> D. (is Is Sib Hi. L. Ill, in AC P A C I S, LIB, I. ClV *J •vatu curentur. Xenophon vero: cl mAptaar sraot&tfa •dr «(»„ I 7j)» £««rS cwTTjgiax .• qui m hello contra ducetn fedi « tiofefe gerit ,facit hoc cum fu&'falutu periculo. Eodem & ilia lamblichi pertinent: Non d'ujunbia eft privata utilitas a publica, imo in bono torn* muni ftngitlare etiam continetur: ut in animalibus cetteraque mtttra, it4 in civitatibus in totius fslute falus efi partium. In piihliril; mirem pry - digue ; is vero cum privata refiftendi licenria_canllik-rp negnjr. Ex¬ plicate libeqhocipfum nobili Doris Caffii loco : a (Bp ttn iyi */ tttisai i&Abv tttcq vofiiZas dspeyfy. rr/ot^r »t,2o2j aV ay mnriQilv -n &af mm , el to TU%Ji> iirnigtTtxv xqc/iTeir dvT& tmyifufii. cyj.-^ch&i 5 575$©, j#^©- biKtctc ycvciTO , av oi w rf viXixia ovtcc t£v ocquAbvAgatv j($cfeoipgoi/rfezOtn* TTSt©-* 3 C'wccrqv.'/.iiw'i , do ei ta'men male habiti fubfifiitis, * hoc cedit vobis grat 'u apudDeum. Confirm# tnox hoc a Chrifti exernplo. Idemque fenfus in Clementis conftitutionibus his verbis exprimitur : « b’St.&'ivyoian ®©'s tI-j PtmtoTW ftsm 4>o»k JeS, xcfv dorS)is ,x£y nzwtgqs bms^j. .Scr* vus Deum timens fimul bene hero fuo velit, quamvis impio, quamvis injufto . Notanda h?r diin • nnnd diri mr fnhjettionem doininis deberi.eriam a _ dt dnris , ide m ad repos qnnqne referendum : Narn-qnad_le£}uinir et i EpiSieU 11, ia. 3 . non minu s fnbditorum.quam fer-vorum officium refpicir. Ac deinde talem a nobis requiri fubjedtionem quas injuriarum patientiam lecum ferat: licut de parentibus did folet. r uz * Ames parent cm, fi aquus efi: fi non , ferns. Et Eretrienfis quidam adolefcens qui Zenonis fcholam diu frequen* | taverat,quid ibi didiciffet rog-atus, re/pondit, nm t&s tpeqm, tram uh, xv, fatris ferre. De Lyfimacho Inftinus : AlMgno ammo regts, velut parentis, cmumeliam tulit. Et apud Livium eft : Vt parentum f&vitiam , ficpatrU, Lib. xxvi r. pat ten do aeferendo leniendam ejfe. Apud Taciturn : Ferenda regum ingenia: j 4m xyI _ & alibi : bonos Impersttores veto expetendos, qudefeunque tolerandos . Apud HiB.ti. Eerl'aSjlaudante Claudiano : GUtamvis crudelibus eque Paretur dominis. V. Nec ab hac lege Domini dilcedit * confuetudo veterum Cbri- F 2 ftiano- Lib.v, orat. in yAuxent. To eodoret. hi ft. Ecclef. I lb. X> c. 4. Orat. I in lulianum. Prop. 74. 84 DE IVRE belli ftianorum, optima legis interpres. Nam quanquam peflimi ficpc homines imperium Romanum tenuerunt, nec defuerunt qui obten- tu adjuvandae reipublica? iis fe opponerent. nunquam tamen eo rum conatibus fe .-idjun veninr Chriftiani. In dementis conftitutionibus eft,/3«cnX«* s’ ffimt tTmnfu.&cq, regiapote/iati refiftere »e/ki.Tertullianus Apologetico: Vnde C.ajfti , (ft Nigri Alb ini ? unde qui inter duns Inures obfident Cftarem ? unde qui faucibus ejus exprimendis paUftricam exercent ? j unde qui armati palatium irrumpunt, omnibus tot * Sigeriis (fic diferte ha- bet manufcriptus qui eft apud omni laude ornatifiimos juvenes Pu- reanosj ac Part ben! is audaciores ? De Romanis, nifallor, id eft de non Chri- ftianis. De Palxftrica, quod ait, ad Commodi mortem pertinet, peradlarrvimperio praefedli JElii Laeti, manu palxftritae; quo tamen Imperatore vixquifquam fuit fceleratior. Parthenius.cujus fadtum itidem deteftatur Tertullianus.erat ille qui peflimum Imperatorem Domitianum opprefferat. His comparat Plautianum prxfedtum Praetorio , qui Septimium Severum valde fanguinarium Imperato- ; rem occiderein palatio voluerat. In eundem Septimium Severum arma,quaii pro reipublicae caritate, fumpferant in Syria Pefcennius Niger, in Gallia & Britannia dodius Albinus. Sed horum quoque fadtum Chriftianis difplicuit, quod & ad Scapulam jadlat Tertullia- nus : Circa majeftatem Imperatoris infamamur : tamen nunquam Alhiniani, njel Nigriani, •vel Cajpani inveniri potuerunt Chriftiani. Cafliani illi erant qui fecuti erant Avidium Caffium virum egregium, qui in Syria fumtis armis caufabatur Rempublicam fe ire reftitutum , quam M. Antonii negligentia perderet, Ambrofius cum injuriam non fibi tantum, fed & gregi fuo,& Chrifto fieri crederet k Valentino Va- lentiniani filio , populi fatis concitati motu ad refiftendum uti non voluit. * Coacitts , inquit, repugnare non novi: dolere potero , potero fere, potero gemere: adverfus arma , milites , Gothos quoque, lachryma meaarma funt. talia enim ftunt munimenta facerdotum. altter nec debeonec pojfum reft -1 ftere. Mox: Rxigebatur a me ut compef :erem populum •' referebam in meo jure ejfe ut non excitarem, in Dei manu ut miiigaret. Idem Ambrofius Maxi- mi copiis adverfus Imperatorem & Arianum, & Ecclefiae gravem utinoluit. Sic lulianum defedtorem cum peffima confilia agitaret, i lachrymis Chriftianorum repreffum , ait Nazianzenus, addens, tsth fsgvcv fyjv7w» itj vis JtdixTis cpttqtfguov ,quia folum hoc contra’perfequutf rem erat remedium. Atqui exercitus ejus ferme omnis ex Chriftianis conftabat. Addequod, ut obfervat idem Nazianzenus, fievitia ilia Iuliani, non tantum in Chriftianos erat injuria , fed & rempublicam in fummum adduxerat periculum.Accedathisillud Auguftini ubi il¬ ia Apoftoli ad Romanos didla explicat: NeceJJe eH propter hanc vitam t nos fubditos effe oportere, non reftftentes ft quid illi (redtores) auferre voluf rint. m . V T - Tnvenri fiinr n oftm. fircnlo .viri erndi ri qnidem illi, fed tem- poribus& locis nimium fervientes, qui fibi primum (ita enim cre¬ do) deinde aliis perfuaderent, ea quxjam didla funt, locum habere in privatis, * non e tiam in magiftratibus inferioribus, quibus juS-dfe pucant refiftendi injurii s ejus, rn . jnQ fnmmnm pfl- imp'-*-'"'" • imn Si pecca- AC PACTS, LIB. * Averr. v. iMctatoiu tom . 6 . X. C-IV. 8y peccare eos, ni id facian t. qua: opinio a dmitrenda non eft. Nam fic- utin dialedticis * Ipecies intermedia, ft genus refpicias, eft fpecies; ft fpeciem infra pofitam , genus: ita magiftratus illi, inferiorum qui- dem ratione habita, funt public* perfona?; at fuperiores ft confide- rentur.privati funt.. Nam omnis facultas gubernandi quae e ft in ma- giftratibus, fiimma? poteftati ira fubjicitur , nr qnirqnid rnnrra vn - l untatem f ummi imperanrit fari^n r } id defedfumfit ea facultate, ac proinde pro adtu privato habendum. JLocum enim hie quoque ha- bet, quod dicunt Philofophi.. ord incm ..mmxhir-Lni ii mm rela tione ad aliqnid pra ium. Ac mihi videnturqui contrafentiunt, talem fta- tum rerum inducere, qualem antiqui fabulabantur in ccelo fuifle an- tequam Majeftas oriretur, quo tempore ajunt minores Deos Iovi non conceflifle. At is quern dixi * ordo, & non tantutn fenfu communi cognoicitur: unde illud, Omnefttb regno graviore regnum eft, Et Papinii illud : ■vice cunH.n reguntur : Alternifque regunt : Et * Auguftini didtum celebre: Ipfos humanarum rerum gretdus adverte ; qui reji- fi aliquid j after it curator ,faciendum : non tamen ft contra proconful jubeat: fi“- XI * nut ft conful aliquidjubeat , & aliud Imperator. non utique contemnie potefia- ^' tent, fed eliftu majori fervire •' nechinc debet minor irafei ft major prdatus eft, Ethocejudem de PilatO : Talem qttippe Deus dederat illipoteftatem, ut Ad lohm. eftet etiam ipfe fub CftariepoteHate. Sed & divina probatur audioritate. Nam Apnftolorum princeps fubjedtos no s efle vult aliter reg i, aliter 1. Ep.11,1. m agiftrat ihns: Regi. ut fuperemine nri, id eft fine ulla exceptione, prater ea qua? Deus diredte imperat, qui injuria: patientiam probat, non inrerdicit: Magiftrarihns . ranqna m miflisa rege.id eft potefta- tem luam a rege ducentibus. Et cum Paulus omnem animam fupre- mispoteftatibus efle fubjedtam vnir emm magiftratus inferiors in- clufit. Neque in poptilo Hebrao,ubi tot fuere reges divini humani- que juriscontemptores, unquaminferiores magiftratus, inquibus plurimi fuere viri pii & fortes, id fibi juris fumpferunt, ut regibus vim ullam opponerent, nifi fiqui a Deo, cujus in reges fummum jus T sa tmel it eft.mandatum fpeciale acceperant. quin cantraquod procetwn of- xv» io. ficium fit oftpnHir .Samugl^cnm proceribus & p o pe 1 o infpcdta:ite, Saulem jam perverfe regnantem folita veueratione eft profequuttis. Atque adeo religionis quoque public* ftatusnunquam nonaregis ac Synedrii arbitrio pependit. Qupd enim poft regem magiftratus fimulcum populoDeoie fideles fore promiferunt.id intelligi debet quatenus in cujufque id futurum erat poteftate. Ne fimulacra qui- _ dem fallorum Deorum , qua: publice exftabant, dejedta unquam le -ft juft ‘ gimus, nifi juflu aut populi in libera republica, aut regum cum re- gnabantur. Quod fi quid aliquando fadtum eft vi contra reges,nar- ratur in teftimonium divinae providentix id permitcentis, non in fa- -gpr-ift" ® humarii appr^barinnem. Soler a conrrar ia: fententiae aadtoribu sdy- proferri didtum Trajani, cumpugionem prafedk) pratorio trade- : Hoc pro me utere , ft recte imperoft male, contra meT.fid] (ndndnm ^ F 3 Traja-/ ’OUZOt A [JJ?C4C*L~ VRE BELLI 86 'DEI Trajanum.ut ex Plinii Panegyric.© apparet, id unite curafl'e ne quid regium oftentaret , fed. * _ m mn .. pr . ia ci pem gereret,^ui_j 2 roinde fubefl’et renar.ns'pnptil ique judicio; quorum fentenrias exfequi prx- feftus deberet eliam in ipfum principem.Simile eft quodde M. An- T>im. I, vi» tonio legimus, quj publicam pecuniatn actingere noluic, nifi conful- to fenatu. q . VII. Gravior ili a eft quxft io, an lex denon reftftendo nos ob- c —' Iigec in graviftimo & rertiffirnndifcrimine. Nam leges etiam D ei qugda ui, quanquam generaliter prolat* . tacitam habent ex ceptio- nem furomx necefl itaris:quod delege fabbati Halamonsorum tem- poribusa Fapientibus definitutn fuit: unde di&um celebre :periculum impcllit fabbatum .- & ludseus apud Synelium caufam negleds Jegis de fabbaro hanc reddit: * mtpvs iWsg : in csrtijfmum •vita periculum adcluBi Pumus . Oa* exceotio probara eft ipli C hrifto: ut & in lege altera de non edendis panibus propofirionis. Et Hebrxo- rum magiftri legibus decibis vetitis.aliifque nonnullis ex veteri tra- ditione e andem addunt except ionem.redte quidem: non quod Deo jusnonfit ad certam mortem fubeundam nos obftringere, fed quod leges quxdam ejusfinr argument!, ut non credibilefit datasextam rigida voluntate. quod in legibus humanis magis etiam procedit. Non nego a 1ege etiam humana quordam virrutis adtus poffe prai- ripi . fuh certo mortis pericul cv. tit * de ftatione non deferenda; fed nee temereea voluntas legem condentis fuiffe intelligitur, neque videntur homines in fe, & alios tantum jus accepiffe, niftquatenus fumma neceffitas id exigat. Ferri enim leges ab hominibus l’olent & debent cum fenfu human* imbecillitatis. H*c aurem lex de qua agimus pendere videtur a voluntate eorum, qui fe primum in lbcie- tatemcivilem confocianr , a quibusjusporro ad imperantes manat# Hi vero ft interrogarentur an velint omnibus hoc onus imponere,ut mori pr*optent, quam ullo cafu vim fuperiorum armis arcere, ne- fcio an vellefe fine refponfuri,njjj.forrr rum hbfLadditamcntoftire- ixfti ne queat, nifi cum maxima reipublic* perturbatione, aut exido plurimorum innocenrium. Quod enim tali rircnmftan tia caritas commendaret, id in legem quoque humaham deduci poffe non du- Sere - . &rc bito-. DicaLahquis.rigidam illam obligationem , mortem potius fe- rendi,quam ullam unquarn fuperiorum injnriam repellendunorLex od. lege humana.feddivinaprofic ifci. Sed notandurn eft, primo bomb ’* .j^nes non Dei pr*CeptO,fed fpnnrpaddiirtnsfiyp-rin-if-nrrt infijmirnriS * 7 ami!iarum fegregutn adverfus violentiam , in focietatem civilem coiilfe, unde orrum habetpoteftas civilis, quam ideo hum ana m or* din^rionem Petrus vocat: quanquam alibi & divina ordinauo voca- tur, quiahominum falubreinftiturum Deusprobavit. Deuxantem humanam legem pr obans cenfem r prohar e ut hnmanam & humanO Lih-UJ-.W.l nado. Barcl alus regii imperii affertorfortiffimus . hue tatnen de- feendit; ut populo & infigni ejus p^rri j n<: ponrpdar fc mppdi adver¬ fus i mmnnem fc vitiam : mm tamen ipfe fateatur rotum populum regi Fubditum efle. Ego facile inrellig o quo pluris eft id quod con- fervatur, eo majorem effe xquitatem, qu* adverfus legis verba ex- ceptio- I Pet. II 13- a.dij. M n~ iuirchom . . c. 8. Lrb . VI, c. ■Z3.&-24. T Sami'.? /. s::ii, 2 . 6 ~ xxin, n . AC PACIS, LIB. I. Cjy. % 7 ceptionem porrigat: attamen indifcriminatim damnareaut fingulos aut partem populi minorem , qua? ultimo neceffitatis pratfidio fie olim ufa fit,uc interim &communisboni refpe&um non deferapvix aufim. Nam David 'Tqui extra pauca fadfa teftimoniumhabet vitat fecundum leges exadtse, armatoscircum fe primum quadringentos, deinde plures aliquanto habuitjquo nifi ad vim arcendam fi inferre- tur ? Sed.fim.nl illud norandnm eft , non fadtum id a Davide, nifi poftquam & Ionathanis indicio , & pluribus aliis certiftimis argu- mentis compererat Saulem vita; ftuat imminere. Deinde vero nec u r- besinvadit, nec pugnandi captat occafiones . fed larebras gnatri fT modo in locis deviis,modoapudpopulos externos,& hac religione ut popularibus fuis nunquam noceat . Simile videri poreft faith im Maccabaeornm : nam quod qnidam har qrina rn titulo defendant, quafi Antiochns non re*,fe.d invaforluerit; van urn puto: cum nuf- quam in omni hiftoria Maccabari, &jjui£oninipartes fequebantur, Antiochum alio quam regis nomine compel lent merito fane , cum jampridem Macedonum imperia agnoviffent Hebrari, in quo¬ rum jus Antiochus fucceiTerakNim quod-lex vau alicnigenam po- pulo pnrfici , de voliinraria elpdlinne inrelligendinn eft , non de CO quod temporum neceftitate addudhis populus faccre cogebatur. Quod veroajunt alii.ufosMaccabaeos jure populi, cui imopU de- beretur, ne id quidem firmum. Nam Iudari primum k Nabuchodo- nofore devidti jur* bells ex eodem jurefuccefloribus Chaldstorum Medis & Perfis paruerantrquorum * totum imperiutn adMacedonas devenit. Hinc Iudari Tacito vocantnr: Hum Affyrios penes Medofque Hijl. i./.v & V erf as Oriens fuit vilijfima pars fervientium. Nec quicquam ab Ale- xandro, ejufque fuccefforibus ftipulati funt, fed fine ulla conditione ineorum ditionem venerunt, ficut ante fub ditione Darii fuerant. Quod fi &f Inda,; infc-rdnm ritus fuos & leges palam exercere per- miffi funt, id fuit ex regum beneficio jus precarium,non ex lege ali- qua imperio addit'a. Nihil ergo eft quod Marcaha-os ru eatur. prz- ' ter fummum certiflimumque periculum : qnamdin fcilicer inrra fui defenden di term inns fra fecontinuerunt jjaLiniocadevia exemplo Davidis feceder enr. qnarenda; fecnt lrati: nec armaexpedirent. nifi ultro oppugnari. Till interim rauti orenenda eft.etiam in'tali pericu- lo perfonat regis parcendum .•.qnod.qni fn/xum-a-Da-vitle putant non ex officii neceffirare . fed pv fnhl iminre propniiro , .fa jliinriir. Ipfe enim David aperte dixit, i nfontem neminem effe pofife quimanus regi inferret. Nimirum fciebat fcriptum in lege: Diis, id eft Iudici- bus fummis, non maledices , & Principi in populo tuo non maledices. in qua lege mentio fadia fpecialis emjnentium poteftatum , oftendit aliquid pracipi fpeciale. quare Optatus Milevitanus de hoc Davi¬ dis fadto loquens, * Obflabat, ait, plena diuinorum memoriamandatcrum. Et verba D.ividi hac tnbuit: Volebam hoftem -v in cere, fed prius esl di- vina pr&crpta pv. * • n ■ 7 >• •. * •„ I Snmur l, ssy 119- ‘Deuterciu xxil, 28. Lib , I I t Sefi. Xl«. Guj rettori maledicii ~ F 4 * in civitatem ett injni ins• Ttn.lv . 6 . 88 DEIVKE^ELLI injur ins. quod fi m rf 1yH«n^nc non pft , inmn f-p r fp tTIll 1 ^ mi'nin; - unde & poenitentia radium Davidemlegimus.quod veftem ejus vio- lalfet : tnntam in relligehar perfon* iftius effe iandtitudinem. nec im- merito. namcum fummum imperium * non polTit non multorum odiis patere, feeuritas fungenris pecuiiariter fuit munienda. quod Romani etiam in Tribunis plebis conftituerunt, ut wM, id eft in- violabiies eflenr. Inter Efienorutn didta erar, reges fandtos eile ha- bendos: & infigne illud apud Homerum : Phgf fir its muB/j1 XaSv , ftii 71 r/mjtt. * Nam propopuli paftore timeb'at, Neqtiid ei accideret. Nec immerito.ut apua Curtinm eft,ngium no¬ men rentes quit fub regibus funt pro Deo coltmt. ArtabailUS Perfa : »p 3 ■mnt.Sn vofiuv reft kxXuh 'tunas yy-CXicdh B-res col , 79 71 fiv.c /iamXcx rye m&trxv- vhv, hi&vu QsQ tu mtufe, ozjfyvr©-. Nobis inter leges mult as eafque bonus , b&c optima eft , regem colendum adorandum, ut Dei cun cl a foftit antes effigiem. Plurarchus Agide: «’ ftfinbv dS'i ns«tifU : Oyfyumr njk*v mil! : Et fi parendum in omnibu s ■ pairs , in eo non parendum quoeffiritur ne L ’*- II *' 1 pater fit. " -- cent rev.q X I. Quarto, ait idem Bar cla.jns amitti regnum, * fi rex vere ho- ftili animojji tonus populi exitium feratur', quodc once do ; canfi- ftere enim fimul non poifunt vslunras imperandi , & volnnra c per- dendi. quare qui fe hoftem populi torius profiretur, iseo ipfo abdi- cat regnum, fed vix videcurid accidere pofle in rege mentis com¬ pote, qui uni populo imperet. Quod fi pluribus populis imperet,ac¬ cidere poteft, ut unius populi in gratiam alteram velit peraitum, ut colonias ibi facial. * w X11. QujnrtyiLtegnuiTi committa.tur , five ex felon ia in eum cu- jusfeudum eft, five ex claufula po fita in ipfa delatione imperii, ut, ^ ■*\ * fi hoc aut hoc rex faciat, fubditi omni obedientiae vinculo folvan- tur, tunc quoque rex in privatam perfonam recidir. It Xllt. Sexto, fi rex par tem habeat fummi imperii, * partem ■ t-'i S- pro/W'3. juft a ogpanLpaierit, qu ia eatenu s imperium non habet. Quod !o- n- cum habere cenfeo , etiamfi didum fit, belli poteftatem penes re~ 7 ^ /w? ‘" fl * rrc> f gem fore, id enim debello externo intelligendum eft : cum alioqui * 44* UndlJejal, quifquis imperii fummi partem habeat, non poflit non jus habere. • '^am partem tuendi. quod ubi fit, poteft rex etiam fuam imperii par¬ tem belli jureamittere. X l^V—Sepnm© r fi4ndelatione imperii didnm fir , * utcerto e.-^.. venrn refifti regi poflit, etiamfi eo pado pars imperii retenta cenfe- ri non p^ffir. rerreramrua eft digna libertas naturalis , & exempta regio imperio. Poteft autem qui jus fuum alienat, ut juspadisim- minuere. XV. Vidimus deeo qui jus imperandi habet aut habuit. Reftat Via.depa- utdeinvafore imperii videamus , non poftquam longa pofleflione, n.i“. V '^ xnl -n aut pado jusnadus eft,Jed qua mdmflmatinjuftepjpfiidendicaufa. Suam Etquidem dum poflidec^adus imperiiqn osexerce t"! vim habere lc pb.l,b. pollunt obligandi , non ex ipfius jure quod nullum eft , fed ex eo . w .- x ^ .. Cf. quod omnino probabile lit eum qui jus imperandi habet , fiveiseft Lcfimtde populus ipfe, five rex, five fenatus , id made, interinMata effe qua: jure. imperat, quam legibus judiciifque fublatis fummam induci con- dJ’/ji.yl fnfionem. I mprohar Cicer o .Syllanas leges , nt crudele s in profcri- ptorum liberos, nehonores petere pofient. Sfirv-andas.tamenxcn- fiik r a4irmans(ut nos docet Quintilianus f)ica his legibus contineri \ub.\\, ftatum civitatis , ut his folutis ipfa ftare non poller. Floras de ejuP cap. 1 . dem Sulla.’ adis: Lepidus aria tanti tiri refcindere parabat, net immerito, fi tamenpoffet fine magna cladereipublica. & mox : Expediebat Agra quafi fan - risque rripublica requicfeere quomodocunque, ne vulnera curntioneipfa refrinde m rentier. In his tamen qua: ita neceflaria non furit, & pertinent ad ra- ptorem ininiquapoffeflione firmandum , fi fine gravi periculo po¬ teft non pareri, parendum non eft. S ed an talem raptorem impe riio/- side jicere am deniqne occider.e lic eat. quatritur, XVI. Ar primiim.fi he llo injufto, & cui juris gentium requifita non adfint, imperium arripuerit. neque padio ulla fequuta fit, aut fi- des i Apolog. C. qutmdo lice at uni - cuiquc, 1.2. DE ' 1 v R E belli des illi data, fed fola vi retineatur po(TefIio jus, ac proinde in eum licere quod in hoftem licet, qui a quolibet et- iam privato jure poteft interfici. in rcos majeftatis, inquit Tertullia- nus,gf publicoshofiesomnis homo miles eft. Sic &C adverfus militiasdefer- tores, cundlisjuspro quietecommuni exercend* public* ultionis indultum eft. XVII. Idem cum Plutarcho, quiita lencitlibro de fato adPi- ionem, ftatuendum cenfeo, fi ante invafionem lex publica exftiterit, qu* unicuique poteftategi faciat occidendi eum, qui hoc aut illud quod in afpedlum cadit, aufus fuerit ; puta qui privatus fatellitium fibicircumdederit, arcem invaferitjquicivem indetnnatum.aut non legitimo judicio necaverit; qui magiftratus fine juftis fuffragiis creaverit. Tales leges mult* exftabant in Gr*ci* civitatibus ., ubi proinde juftacenfendafuittalium tyrannorum interfedtio. Talis erat Athenis lex Solonis renovata poll reditum ex Piraseo, in eos qui ftatum popularem fuftuliffent, aut eo fublato honores geftiffent. Vt & Rom** lex Valeria fi quis injuftu populi magiftratum gereret: & lex Confularis poll decemviraleimperium, ne quis magiftratum fine provocation^ crearet.qui creaftet,eum jusfafque effet occidi. XV II I. Ne£ijninuslicebit invalorem imperiLinrerficere, fi. di- i erta audt oritas accedat ejus, qui jus verum imperandi habet, five is n Vaxi&L . rex eft, five lenatus, five populus. His annumerandi & regum pue- rorum tutores, qualis Ioafo erat Iojada, cum Athaliam regno'de¬ li fie-M-i tty. pellerer. I t-tfarti* 'Prh-HJslaUz'X- 1X. F . xrra - h g c ut - pr i v a tQ videjicere an t int erf cere Iiceat fum- mi imperiiinvaforem, prohare non p nlTnm- Quia fieri poteft ,utis I •. tK"„ qui jus habet imperii, malit mvaforem 'ln'pofTWrionp relinqui, quam I Zepe suxdg .' t pericu!ofis& cruentis mo tibns oc c afio nem dari, qui plerunque fe- I ^^(JJ^e^a^/quifolentiis violatis aut interfedlis, q uj validam habent fadlionem ***"*/ in populo, aut externos edam amicos. German rem in id periculum " J “ ”_“XS7*adducivelit rex aut populus, inccrtun ycct'f'u / l eh* A*/ (tXi.A. 7. \ adduci velit rex aut populus, inccrtum eft, gnnmm fa cognita vo- vis jufta effe non poteft. Favor.ius dicebat, ctvcu pcsva^ utoftu TTn'kiiJS'i ifitpvAio /, pejus effe helium civile domimtu illegitimo. Et Liv. lib. XXXIV. Cicero, Mihipax omniscum civibus hello civili utilior videtur. Ajebat T. Quintius fatius fuifle Laced*mone * tyrannum Nabidem relinqui, cum aliter opprimi non poffet, quam ruina graviffima civitatis in ipfa vindidta libertatis peritur*. Nec alio fpedtat illud apud Arifto- phanem, leonem in civitate non alendum ;fi alitus fit, ferendum ef¬ fe. Profedto gr a v i ft i ma xu rnfi t de li berat io- , l i be r tas a t Lpaxplacear, ut Tacitus loquitur, & difficillimum hoc mdp/w mx!kxh Ciceroni, Ltb. lx ad m Tj.zn -I s 7ncTg/lb'(&> otccvn TC-izv TVO&V 1 , io(Sy nfiffiXonv '/rcizz.Tic,', , z u.. .Atr.cpift. T g n T qA&jv r< srbiis tctvjizvdOeis: yin cum putrid illegitimo impc - riopremiiur, omnimodo dcmdct fit opera ejus demendi , etittmfi civitas earn ob rem in fummum difcrimen adducenda fit : joti . dnhfnt fingn li quod populi commune eft judicium ad fe rapere. Illud vero plane ini- quum: * Detrahimus dominos urbi fervireparats . Sicut Sylla interrogate quid itaarmatus patriam peteret, refpon- dit, AC P A C I 3 . I I B. I. CIV 93 dit, y tin t« ■n^u.niymy, ut earn a tyrannic liberem. Melius Pla- Mpp.cn.U to epiftola ad Perdiccam fuadet, cujus verba latine lie pofuit Ci¬ cero : Tantum contendere in republica, quantum probare tuis civibus pojfts : m ‘ vimnequeparenti, neque patriaafferri oportere. Qui fenfus & apudSallu- ftium exftat : Nam vi quidem regere patriam aut parentes, qmnquam (ftpof- BeU> b u S- fis & deliSia corrigas, tamen importunum ell, cum pmfertim omnes rerum mu- tationes cadem, fugam, aliaque hollilia portendant . Vnde non longe abit illud Stalliiapud Plutarchnm in vitaBruti: td ntptff vfvi%eik ajsfr tpxvXuc etron'rvs xttdpsAieu nyq fcti tQcCtjxety • itgiinm non ef ie uuvir pendens ar fapien.s improhnrum /V delipientinm c aufainperi- Or Off. », rnl a {V Tlirb as fcrnnjiriar. Hue 8s Amlirnfij t|ltiH nnn mqlp referaS.' C ' 2 ' Adjuvat hoc quoque ad profcBum bona exiftimationis ft de potent is manibus e- ripias inopem, de morte damnatum eruas, quantum fine confuftone fie; i pot eft', nevideamur juft ant in magi s facere caufaquam mifericordis , &> graviora in¬ fer re vulnera, dum minoribus mederi defderamm . Thomas feditiof am ef- 2. 2 .q. 42. fedicitinterdumquamvistyrannici regirr.in i.s deftru dlinnem. Non “ w - 2 - debetmovere nosincontrariam fententiam fadlum AodisinEglo- nem regem Moabitarum. Nam aperre refta rnr facraandtorifaSjhnr a Deoipfo vindicem fufeitatum, mandato fcilicet fpeciali. Neque 27/ ' veroconftat hunc Moabitarum regem nullum jus imperandi ex pa- nUgj.ix. rq-.ed-tr. ftione habuiffe. Nam & in alios reges Deus per quos volebat mini- ftros fua judicia exfequebatur, ut perlehun in Ioramum. X X. Maxi mp anrem in - r e- conn-pn- e rPi jnd irinmfih i p r ivamcf u _ mere non debet, fed pofleflionem fequi. Sir, rrihntnm folvi Csfari Chriftns inhehar. * qnia ejns imaginem nipmuc prsferebat, ideft, Matt ha! quia in pofleflioneerat imperii. xxu.io. Annotata ad Caput iv. C Onfufa turba, nemo ubi audit neminem ] De Bebriciis fimilia pro- didit Valerius.- non federalegum Vila colunt, placidas am jura tenentia mentes, Impune quidvis facere , id eft regem effe. ] Pertinent hue M. Antonil verba quae exlofepho modo adduximus. Non reftftendi obligation cm] Philo in FlaCCum.- nirt elf 1orl$um vita- rfitfffft 1 &/ 1 ; rriit o’ cine itgAewtg) orSotv dvofil&ti/S/j; ra b' tmrvftoSjjxxrx, otf r< uftclva ifttpay cm xyesriXtiwfa, IS cruvTsiyoyfe. nstSi tvvotxv zs'oMuf t(gcj iVfwS-eutv j Quando enim defeciionis[ufpefti fuimus ? quando non pads aman- tesab omnibusjudicati fumus 1 inftituta vero, quibus utimur quotidie , nonne extra rePrehenfionem fttnt,nonne ad concordiam bonumqus [latum civitatbs ton- ducunt ? Tranquillitas ptiblica ] Bene Chryfoftomus eWfpy«« ici out, mpuififtei "*• princeps nimirum Euangelium prxdicanti. Dedolat ille quod tu defcobinas. Sint quibusimperes ] Di&um hoc Sails ajunt Plutarchus, Florus, & alii, undefumfit Auguftinus lib. in, cap.2S de Civitate Dei. Sed (ft vorantes alios alii] Eft hoc de ftatuis fexto: fed & hoc: l«w ye's m A- «II. f. III. IV. D E IVRE BE LLI sai otx.xiig/.a. atihys, rruouv $ £ani «f«S» Mates rlai ev&l-Uv. Tollt tribunxlix, omnem de vita tranquillitatem abfluleris . Deinde : (to y*!> /as) tSto ;i'- IretC, tins ®tB»s rtS ot^iy^gsU xtp^tixsr , ce»i avrris fit-hs n? Ajjl&'fsaj rbui iv- sorpiav , i(0si\ r«» 7mXS.bd tyei S’ mufe, \% sofogjiryumn®- tnipiav. Net mihi illosreferqui male ufifunt honoribus,fedipfius inftituti videpulckri •> tudinem, fyfapientiam e\us admiraberis quiprimusejus etuftor fait. Idem ad Romanos : *«» dye^y; durdg ( rug d^yfag ) oiy/uefj > (cfj K x*>e/ice, CVK iiw, ajjgjs, £OTS «»io b’Jw ‘pimrcu, dxdtt 7rav§c dyx.T^oitni’refj T buvoc. ruv res dSsiegr^n; xctfe-mvormr. Magiftratusft abfluleris, perierint omnia,non urbesflabunt, non agri, non forum, nec quicquam aliud . evenentur omnia & fortioris efca fiet quilt bet infrmi or. idem fenfus apud eundemad Ephef.v. Apud Thucydidem fcntentia ] lib. 1 1. quicum bene convenit illud Ambrofiillbro mdeofficiis: Eadem fingulorum efl utilitas qua uni- vcrforum. Etillud injure: Semper non quod privatim intercfl uni ex flo¬ ats fervaridebet, fed quod communifocietati expedit. L. Adiones. $. La~ beo.D. Pro Socio.AddeL. unicam. §. penult, c. deCaducis tol- lendis. Hoc ceditvobisgratia apud Deum ] Tertullianus de Poenirentia: Ti- f mor homines Dei honor eft. Ames parentem ft &qutus e(l, ft non,feras ] Terentius Hecyra : Nam matris ferre injurias me, Parmeno,pietasjnbet. Cicero pro Ciueutio; Non mode reticere homines parentum injurias , fed etiam aquo animoferreobortet. Habet ad hoc prasceptum pulchra Chry- fbftomustumii ad Tmiotheum, turn libro v adverfus Iudaecs.Per- i rinent hue & quae Epictetus & poll: eum Simplicius habent de dua- bus anfis. Confuetudoveterum Chriftianorum ] Ad quam pertinet canon xVIII Concilii Chalcedonenfis, tepetitus canone iv Concilii inTrullo: Concilium Toletanum quartum: capitulum n Caroli Calvi in villa Colonia. Synodus Sueffionenfis canone v. Sigeriis~\ Xiphllinus Domitiano; int'fl'flo 3 dv-rzS iyrj trtwurxedjuoavfa rbd otfa^iv II l dvrS>£ Siyog^cSn ( male Si yog©* ) ci rii <0(3- ussllu, (£ auras out .Infdias antemei communicato inter fe conftlio Hruxere Var- ihenius pr&pofuus cubiculdriorum Sigerius &ipfe e cubiculariis. Martialis libro iv: Sigeriofque meros, Partheniofque fonas. Corruptum id nomen non hie rnodo in Tertulliano fuerat, fed ad- huceftin Suetonio, ubi Saturius, & in Vidore vulgari , ubi Cafpe- rius lesntur. O CooMus repugnare non novi] Inferuit Gratianus caufa xxm,quaeftio- ne Viii. Idem Ambrofius epiftolaxxxm :Vultis in vincula rapere ? voluntas efi mihi. non ego me vallalo circumfufior.epopulomm. Imitatus eft magnus Gregorius libro vi, epiftola i : Si in morte Longobardomm me mifiere voluijfsm, hodte Longibardorum gens nec regem, nec Duces nec Comi- ! tes haberet, atque infummaconfufioneeffet divifa. §. VI. Non etiam in magiflrattbus inferioribuaj Petrus Martyr ad Iudictim iii.ParausadxiiicaputadRomanos,IuniusBmcus. Danxusli- bro vi Politicorum, & alii. Species I AC PACIS, LIB. I. C. iy. pj Species intermedia ] genus IpecialeSenecaeepiftolaLVili. Ordo & Sic in familia paterfamilias primus, inde marerfamilias, inde tiiii, mox ordinarii lervi, poftremo fervi vica- rii. vide Chryfoltomnm i ad Corinth, xin, 3 . Auguflim ] habetprope eadem Auguftinus fermone vi in verba Domini. Verumprincipemgerere] Quod pofteaimitati Pertinax &Macrinus, quorum orationes egregiasapud Herodianum vide. ZaipScvzrip-tyvxtlejhouyi ] Maccabaeorum lib.i. c.9 10, 4^,&44: xj fxtsn Bxxpafoie yXfe rrib/toegcc?? tm/i^drav ta< T xpr/Ttibiev S IopJWya ci ti'uodpcn 7te?y yj .vl c-Ittev IcrjuTciv vie omf dori. cbvoi?vvv TrCkiprimifyi **{ t 4'vjj®’' •if 4 *'"- s> £r< nSfUftt ®s iciriia id cum an- differ'Bacchides , venit multo cum exercitu ad lordanis ripas ipfo die fabbati, Jonathan autemfud dixit : furgamut nunc (ft pro vita pugncmus , neque enim noflr# res fe habcnt ut heri gftnudius tertius, De flatione non dcferenda ] Vide Iofephum ubi decuftodibus Saulis agit. Polybius: payedCIS Java]©* 12 ea^sttftsr itplfyesxc XizsirU tdui rtt |(j. To turn imperium ad Macedonas devcnit ] Iuftinus libro XXXVI : Primtti Xerxes rex Perfctrum Iud- os domuit. poftea cum ipfts Perfis in ditionem Alexan- dri Magni venere, diuque in poteftate Macedonici imperii fttere. A Demetrio cum defciviffent ,amicitia Romanorumpetita,primi omnium ex orientalibus Itbertatem receperunt, facile tunc Romanis dealieno largientibus. Prmcipi inpopulotuo non maledices ] Ioabus Semeiae apud Iofephum : is te9-j uj&i pXcte-Q-.if/dtoci r brr'o S &eS /3«jjA e'tc one deyc’j?to oppife-t, dot mpiutnus rits yoftit; mirrory. Sunt enim leges fever# proprincipibus, ita ut qui in principem injuriofusfuerit, is ex animi libidine conculcaverit leges . Non poffit non multorum odiis paten ] Quintilianus Declamatione CCCXLVIII: Home effe conditionem omnium, qui adminiftrationem reipublica aggrediuntur, ut ea qua maximepertinent ad falutem communtrn , cum qua- ' damfui invidia efficere csgantur. vide ea de re Li vise verba ad Auguftusn apud Xiphilinum ex Dione. Nampropopuli paftoretimebat ] Bene Chry/oftomus i ad Tim.i: Si quis ovem jugulet, ab eo gregem imminui : at ft quis pafterem de medio fu- flulerit, abeototumgregem dijftpari. Seneca libro priore de Clernentia c ap. Ilr : Somnum ejus noBurnis excubiismuniunf. Intent oljecii circumfu - ftque defendant : incurrentibuspericulis fe opponunt. Non hie eft fine rations populis urbibufqtte confcn/us ficprotegtndi amandiqtte reges (ftfe fuaqmjaBan- d';quocunque defidcravsritmperantisfalus, Nec hetc vilitas fui eft aut de¬ mentia, I.Vllt jf.XI. $. VIII. 9 6 * DElVR'E BELLI went in, pro uno capitetot mill'ia excipere ferrum, etc mult is mortibus unam ani- mam redimcre, nonnunquam fenis & invalidi. Gtuemadmodum totum corpus etnimo defervit ( quod ipfum late ibi exfequiturj fie hue immenfa multi- tudo unius anim&circumdata, illius fpiritu regitur , illius rations fleElitur , pref- fura ft acfraBuraviribus fuis, nifi confilio fuftmeretur .Suam itaque incolumi- tatemamant,y aax.cS [XiydXa t 3 dt.Xc.jf ’S.imfkM') ’ibnX'byito'i T 'rt^nev. Cum videret (inegravi aliorum Letconum malo non pojje tyrannum deftrui. Non alienum eft ab hac re quod Piutarchus refert Lycurgo, * Laconem qnendam cum legiftet 2 Zivm^te otitt ricSi Tvgam'Sht, a^ «Ae. 2£AivS»T@- S’ dy.pt vroXai imm, Hos dum Alarte parant dominatum exftinguere, f&vus Ante Selinuntis mcenia Mars rapuit . Refpondifie, Slxatuc crdprhxofTi oi atSgic. iSet aipiy.lv aA cm ecvTciv *#§>- AsMtfyt, Aierito viriilli periere. exJfeBare enim debuerant ut ipfe per fe domi- natut conflagraret. Detrxhimus dominos urbi fervireptrat* ] Piutarchus Catone Majors de AtltiochoMagno: typsrjm.'tt cudovrieiiltdvjws ytiStv Sicdf.Zs. Hello prttextum fumebat, liber are Graces, libertatis non egentes . &uia ejus imaginem nummus pr&fenbat ] ccrtiffimum hoc indicium S»XX$ polfeffionis. vide in hiftoria Genuate Bezarum libro xvill. G C A PVT 9 S D E IVRE BELLI C A P V T V. Qui Bcllum licite gerant. Spit's I tot «// Cat t Relit caufas effettrices alias ejje principa- les in flu *i re : [ I. xAut in alietia. III. ^Alias inflrumentales, ut flervot flubditos. I V. Nature jure neminem d hello prohiberi • tamflflfigl* T T in aliis rebus , ita & in voluntatis adtiombus tria effe folent V efScientinm genera , principa les. adjuvam es . & inftrumenta. Caufa effe dtrixprincipalis in bello pier unique eft_is_xu-j«s res agitur : in pr ivato pri vatus: in publi co potefta s publica , maxime fulritnaf An tte pro aliis nihil roovenribus bellum moveri ab alio poi^ lit, alibi videbimus. lliud interim renehim iT>, naturaliter q.uemqua (iiiinrisel Tevinrlirpm i.lpn man mb nnhic dary- I '- II. Sed & alteri prodeffe qua poffimus nonJicirum modo , led & honeftum eft . Red tequi deoffir.iis fcripf erunt, ajuoi,, nihil eifa hnminr nrilin.s hnminpaltero.Sunt autem diverfa hominum inter fe vincula, qua; ad mutuam opem invitant, nam &r cogn ali ad opem ferendam coeuntd^Ciicini ind,imnnrnr. &: qui eiufdem civitatis lunt participes 5 unde illud, Porro Ouirites, & quiritari. a Ariftoteles dixit h.flervus,D. de Jervis export. Cic.lih.ilt f VD.adl.Si , 2 , 4 /r tA- nrtt l.Syl* /ZW&frtirSL- . p. 3wai«4; /dCcJ'ftlfCj, * m uZfrs yrra'fdrfc ejcc&i a:nU <.rcu£*J . S Ol/rn]Ve rbah^c Plutarchusrefert: rmltear emS-mi §, %t, ejiri? ddtxX/Spas xy »' tIm ct fill dhxifSpct £ t&hugxot TiS{ doi- zSrtsv. Ci-vttatum ilia felicijfime colitur in qua. qui injuriam non fenfere, ei quifenferefe opponunt & injuriam coept antes puniunt. Hue & illud perti- net Rudente Plauti: Pratorquete injuria prius collum, quetm ad vosperve- niiti, Rom&fervos ] Serviusad lx jEneidos. §.tY„ Clericos ] Ac Levitae olim extra belli munia, ut notatum Iofepho* DeclericisvideNicetamChoniaten libro vi . Caroli Calvi Capi- tulum in Sparnaco xxxvi i. in Gratiano c. clericum. dift. v,& caufa xxiii, quasftione viix. Et canones quidem fichabent: fed quanto illi fervati a Grads quatn a Latinis diligentius, vide Annam Corn* nenam. G? H.V- 100 DE IVRE BELLI HVGONIS GROT II DE IVRE BELLI AC PACIS LIBER SECVNDVS. , ayn&rrnj]? 'i CYafset- * De bel li cau fis, 8c primum de defenfione ^fui 6c reruni.' 3 ' I. Can ft belli jafttfica qn& "dkantur .* I I, Eas or in ex defenfiontf, exadione ejus quod noftrum efi, ant nobis debetur. ant ex pccna. III. Pro vita defendcnda helium ejfe tick turn: I V. Contra aggrefforem folum : V. In periridn prapait# & cert o, non opina- bili : V I. Item pro integritafp membrnrurn ; VII. Max ims pro p ud.tritia. V 111. Li cite omitti defenjionem. I X. Defcnftonem illicit am ejfe inter dum ad- verfm perfonam publice valde utilem > ob legem diledionis . X- Intperfedionem ChifHanu non ejje licitam ad arcendam alapam, ant contwyeliam I fimilem , aut ne fugiatur. X I. Pro rebus defendendU interfedionem non ejje illicit am jure natura : X I I. Quatcnus ea permiffa Jit lege Mojis : XIII. & quatemu Euangelica lege permiffa Jit. Xiv. lAn lex civilis interfei aliquem de* fenjionu cauja permittens jus det > an Jo - lam impunitatem, cum dijtindione exph- catur. X V. ffjuando licit a ejfe poJ?it Jingularb dk micatio. XVI. De de fen ft one in bc llo publico : XVII. Earn non licita m ad imminuendam dwiti'xat potentiam v'icini: XVIII. Nec iu eo quijujlam hello can Jam • dedit . Ill Hifi. Eniamvs adcaufasbellorum• jnfHfica sintel- li 2 ;o : nam funt & alix < 1 ■tru hAoJ i/^fe^.Livius in Rhodiorum oracione: l- Acmeunc^ / e /?t/g tr_ * £ m SC/ VUIA m • itt&i p7tA?viI sfc eilt'M** f&fotnc Lib. VIII. Olynth.ll diftmdix interdum ah—iis qux movent fab raciunejufti: gna s inter fe . & a * belli prin cipiiSi quale eratcervus in bello Turni&iEncx, accura- te difting nir Polybiu s. At quanquam manifeftum eft harum reruin difcrimen, voces tamen confun- di folent._Nam quas caufas dicimus juftificas, etiam principia dixit Certe quidem * siPXjzftisJLtWimL, qui % ftdeo felicia ejfe bella veftra , quia jujla Jint, pra 'vohis fertis , qrr.tam evitu eo- rum, quod vincatis, auam prinri biit s qund non jme caufa fufetpiatis,gloriamini « Eodemque (enfu noxepm dixit /rllianuslibro xi i, capite 8t Diodorus Siculuslibro xi v , de bello agens I acedxmoniorum in Eleos eafdem vocat * at&ipatrtxi & ty/hs . Ha; iuftiricx caufa prop rie noftri fu nt argnmenri ad rjn^g illnrt pertinet Coriolani apud Hali- camafTenfcm, wf a mi tigdv s-xovrsiV, 07tuc swinSiJ e. tixaiav 7ngJiori\i r* mXtfiX ir%t(Pco7it . Id pr imum vobis curandum arbitror , ut piam juft-im (tc- cipiatis belli caufam. Et hoc Demofthenis: aV/aif biyJcts , vi%oiiS,>§ *r T tvixt&v to lyjjgol/.iv, dvaj tci, ov'tze Kj rus ^ 7«s* innB-io'eii aX ijSSs ,<£ tmeuu-q ritat Si cut in dcmibus /Y navigiit. rebu/que fimilibusqus fubficrifuntur firmi/fima ejje oporiet ,ita in actionibM caufas ac fundament a oportet jufto ac vero congruere. Nec minus hoc • Dionis Caffsi : tit 5 rS Jbcuix w 2 toi > fconi <&«/. ffi $ f*‘ T* 6 Lib. XII. AC P A C I S, LIB. II. Cl I»I zffecp T o'osXav i%vs'iviL7ni leu. undid'cludm /Z&mov i^h x£y oiuguv- ma ns wntfm-o n 'iy.et. maxima nobis jutlitia hahendaefiratin-qL* fiadfiit, •visbellied i/em bonam pr abet: fin abfit, nihil qu is certi ketbet, etiamfiprima exfiententiafiuccedant. Et Iliad Ciceronis: ilia bella injuftet fiunt , qua [tint Derepub, [me caufa fufeepta. .qui & alibi crafium reprehendit quod Euphratem lit- ni. tranlire voluiffer, * nulla belli caufa . Quod non minusde hellis pn. blicis qnam privates vernm eft. Hinc ilia Seneca; querela: Hondcidia E P- *cvi. compefciffiM (fi fiingulcu cades ? quid belief (fi occifiarttm gentium gloribfumfie¬ lds ? Non avaritia, non crudelitas modum novit. Ex Senatuficonfiuliis plebifique fiitis fi&va exerentur, (fi* publici julentur ■vetita trivati m. Habent quidem fft bella pnhlira aixftoriratc fufeepta aliquoseffedtus juris, ut& fenten- tise : de quibus agendum infra eric: Sednoneo magis peccar o va- cant^nLcaulafubfitjutmerito Alexander, ft fine caufa inPer!as& alias genres bellumarripuir.Scy this apud Curtium, fed & * Seneca; latro , Lucano prado appelletur , Indoruni quoque fapientibus «rac&«A®x ) & a pirata quondam tradtus fit in criminis Ibcietatem ; ''■vn. quomodo & ab ejus patre Philippo duosThracice reges regno fpo- liatos juftinus narrat, fraude latronis ac fcelere. Auguftini illud hue pertiner 'JB s.mota fi tft itia quidfiunt regna, nifi magnet latrocinia. Convenit L)e Civ.Dei talibus I.aftancii illud , inanis gloria Jfiecie capti, fceleribus finis nomen vir- tutisimppmnt. £aa fa jufta be ll i fufc i p kn di . n u ll a .. efie al i apoteft , nifi fhfi CiC'fn/CtCCr injuria . Iniquitaspartis adverfa jufta belief inger it . inqnir idem Augufti- De Civ.\v.?£.'*. uahem-: nus; ubi iniquitatem dixit pro injuria,quafi ^Aje/owdixifiTet, cum vel- de let dicere d&r.opys. Sic in Romano Feciali carmine : Ego vos teftor.po - „' 2 °. C ’ pulum ilium injufium ejfie ,• nequejus perfiplvere, n II. j^Lplanequot adlionnm fnrFnfinmfuntfontes, totidpmfuht belli : nam-ubrjudiciadeficiunrincipitbellu_m. Dant-m-anrpm adj-in. nes auc ob qua petitur injuriam non fadtam, auc ob fadtam. Ob non f adtam. nr fiJJrL /Ci* ar _jcautio^de nonoffendendo, item damni infedti, & inter ""tivtfaio didta aliane vis fiat. Fadtam. aut ut reparetur. aut uLpuniarur: qnos g /■ufCL duos obligationum fontes * re£te diftmguit Plato nono de legibus. Quod r eparandum venit ^auiJpedtat id quod noftrum eftvelfuit. unde vindicationes & condidtiones qua;dam ; autid q uod nobis de- betur five ex padtione, five ex maleficio; five ex lege, quo ref erenda quxxxjpiafi-contrai-tu & quafi malefieio dicuntur; ex quibus capi- tibus nafeuntur condidtiones cetera: .Fadtum ut punie ndum parit ac- cufationem& judiciapublica, Plerique hellornty tres’ftarnnnr cau- fas jnftac Vjpfcnfionem. lrecuper ationem rerum .Sr puniti onemiqna tria in Camilli ad Gallos denuntiatione inveniasit Omnia qua defend !, repetique faulcifcifasfit: inquaenumerationenifi vox recuperandi fu- * b &°iiC ir.atur laxius, omifla eftpenecutio ejus quod nobis debetur; quam y„. n non omifit Plato, cum dixit bella geri non mode fi quis vi oppri-' t UvMb.y. matur , aut expiletur, verum etiam fi deceptus fuerit. Quicurn il- ' Alclb - lud Seneca convenit: JEquiJfima vox eft &jtis gentiumpra fie ferens :Rcd- Lib. m. de quod deles. Et in Fecialium formula erat: emas net dederunt, nec fiol- de hene f- c • yerunt, ncc fecerunt, quas ns dari,fiei i,fiolvi oportuit. & apud Salluftinm in hiftoriis : lure gentitmires repeto. Auguftinus cum dixit: * Iufta bella Lib. vi, definiri fiolent, qu« ulcifcuntur injur ias. • vocetn ulcifcendj generalius f].°- G 3 fumpfit ° J ' Bal.fid 1.2. C.de fcrvtt* & aqua* n. 71. 2? _ Wtlh. Mat. c^l .* . r>ui fat' fa \fi- d auiCu . diftli'- fcj Sylv. in |«/- r-c- 5 - $■ Br - f - C Bart, ad /« ut vim D* 4c juft* & jur. Bat.in rep.' i02 D E IVRE BELLI fumpfit pro eo quod eft demere: quod & fequentia oftendunt, in quibusnoneftenumeratiopartium , fed exemplorum additio: sic gens(ft civitaspetenda eft, qua vel vindicareneglexerit, quod a futi improbe fattum efl,(S>&PZ tTa 1 ri otAsks fifth uJ'mnSftoix ; quod helium inchoaret nulla accept a injuria. Sic & Romani cum Senonibuspoftulant , ne a quibusnullam injuriam accepiftent eos.oppugnarent, Ariftoteles A- podldlicon n,cap. IJ. mXifiSri y> ri'S'SfoVegJv eiaixicrairi : Helium fumi « Lib. ll, f°l et * n eos qu* priores injuriam fecerunt, De Abiis Scythis a Curtius: Iu- sttjfmos barbarorum conftabai. armis abBinebant * nip lacejfiti. Prim a igi- fur canfajnfti he l li -.pft injnria nnnd mnJa fl^ q na» petit aut corpus, ant re in. III. Si corpus impetatur vi prafente cum pericnlo vita ; non aii- ter vitabili. b tunc helium efle licitnm etiam cnm inre.r feftione pe- riculum inferentis ante dixim us.cum ex h ac fpecie , ut maxime pro- bata, oftendimus helium alig uodprfvariim juft inn efle pofle-Notan- dum eft ius hoc dqfenfinnis pe r fe a c primn rio nafci ex eo, jpiod na- turaquemque fibi commendat^jaoa-ex injuftitia aut peccatoalte- rius unde periculum eft c. On are etiamfi ille peccato careat , puta , quod bona fide militet, aut alium me putet quam fim , aut quod in- l.\. C. unae f an j a aut jnfomniis agitetur,ut eveniffe quibufdam legimus. non eo 'sann.i.i.q. tolletur jus fe tuendijcum fufficiat quod ego non teneor id quod ille intentat pati, non magis quam fi beftia aliena periculum intentaret. ne qua evadi mors non poteft, impedinnt, t ransfodi ant obteri pof* fint, difpuratur d . Sunt qui licere id put ant. etiam Th eologi. Et ce r- te naturara fnl a m fi refp icimus, mulro-a pud . & am minor eft focieta* tis refpeitus quam propriadalutis cura._AldexxUledtionis 1 pr*jertim Enang elica qu a^lterum nobis atquar, planeid noo_p£Bnittit. Bene autem dictum eft a e Thoma, fi re&e accipiatur, in vera defenfione hominem non occidi exinren tione.'non quod noninterdum , fi alia falutisnon fuppetat ratio, non lice at deftinatoid facere unde mors aggrefforis fit fccutura Jed quod hie mors ilia no n eligatur ut quid- At/uaHe 1.2.q.64. < ^ am primario intentum " 1 ficut in puni tione iud iciali. fed utunicum I# ,-quod eo tempore fuppetit; cum is qui impetitus jam eft , etiam illo eft, pvvL^j^/j^mpore malle debeattale a liqnid facere qu o alter abfterreatur,aut ■jjha.. bilitetur, quam quo intereat. r rt V. * Peric ulum prafens hi e requiritur, Sr qnafi' i n pun fto. Fateor qu:dem fi infultator arma arripiat, & quidem ita ut appareat eum id ‘ y "'_facere occidendi animo, occupari poileiacinus. 11 am inmoralihus, ut-Sr in naturalibus punblum non invenitur fine aliqua latitudinerfed pandar inrerfftftinnis-admittunt. Yerejenirrudidlum eft a Cicerone, primo dc Officiis, plurimas injnria s a mernpro ficifci, cum is qui no»:« core alteri cogitat timet, nenifiid fec erit. ipfe aliqnoaffic iatur in* commodo, Clearchus apud Xenophontem : J iluhci'b dtB-pums, r»s fft/S cic r^of./ 3 oAi 5 s J t»s Is if j «< cpoQvfttnei « AAijAss, fink* <= 3 .- jo.arf.io. dub.'u.lt. ■ iSottr lib. IV 1 difput.%. art. IO. Valent. 2. ?. dijp.f.qu. 10. p.7. d Card, q, 3 3 dtb. I. Petr.NavJ. 11. C.3 147 .Cajet. l.l.art. 6 . itim&tio n- /** 2 - c&fjTtvti r7Ut . r -ft art 6 Ccfc AC P A C I S, V X B. II. Cl to? fi/JM n&iv -rmbet y imikrav di>ixifu n&W 7>i t ovre /xtXboyTcto.e tire ZuXo/B/jxs rpii- mx'frtr. multos ego now qui calumnia adduBi aut fufiticione, dum mctuunt alios, & pravenire mttlunt quam perpeti , atrociffimis malis eos affecerunt qui nihil tale faBuri fuerant, acne logit aver ant quidem. Cato in orationepl'O Rhodienfibus : quodillos dicimusvoluiffe facere, id nospriores facere occu~ pabimus ? Infignis eft ilia apud Gellium fententia : Gladiatori compofito ad pugntmdum ,pugna hacpropofitajors eft , aut oecidercfi occupaverit,aut cccumbere ft ceffaverit. Hominum autem vita , non tam iniquis , neque tarn in- domitis neceffitatibus circumfcripta eft, ut idcirco prior injuriam facere debear, quam nipfeceris,patipoffts. Et apud Ciceronem alio loco non minus cit.Quint. redte; Sjuis hoc fiatuit unquam , aut cut concedifine fummo omnium periculo l,b - v :* rc ' pot eft, uteum jure potuerit ouidere, d quo metuiffefe dicat, tie ipfe pofterius oc- f‘ tt * t ‘° ne • cideretur ? 1 ocum hie habet illud Euripidis: Ei yh r ifxeFt.lv dt try Qyf xrolvesv % curie, Xfrixaj (re fxkthx-iv, b'ioh’i ztufiv, Te ft, ut ais, interficere vir voluit tuns, Voluiffe fat erat ftp tib'i, ubi tempus forct. Cui gerninum eft Thucyd'deutn illud: rl/xtXXev do dtpavn th xSrcu, Lib. 1 , dx xho; iTmfU-'a&e dvrfi tparegfiv iyfjjxv d d jccXXxtrax xrjmdfc. Futurism inmeerto adhuceft: necquemquam eportet eo commotum inirnicitias fufeipere, non jamfuturas fed certas . Idem Thucydides quo loco mala feditio- numquxGrsecascivitatesinceflerant diferte explicat, ponit & hoc Lib. hi. in vitio: » pB-dtrut -r [xtXXm'fo. K&xio t. fySv \trv!>es%. laudabatur qui malum fa¬ ctious tquodfupturns erat alietipfe occupajfet. UlfuiS'. * Cavendo ne metuant ^ homines , metuendos ultro fe efficiunt, & injuriam d nobis repulfam , tunquam aut facere aut patinecefte fit, infungimus aliis. In tales non male convenit illud Vibii Crifpii a Quintiliano laudatum, Sjuistibific timerepermifit} Lib. Iv. Etiam Li via apud Dionem aitinfamiam eos non effugere.qui faci- nus quod timent occupant _Qnod.fi qnis vim non jam praefentem in¬ tenter . fed com urafle aut infidiari compertus lit >.1: venenum ftrue- te.JLfklfam accufationem, falfum teftimonium , iniquum judicium moliri, hunenego jure pofte interfici tJLautjtlirerjevadi periculum , . , „ , poreft: aut non certum fatis eft aliter evadi non p ofte. Elemaxque vidutfi enim interpofiratemporisJliora ad multa remedia, ad multos etiam cafus patet: ut dici folet inter os & ofFam. quanquam nQ n.d.elIint_&: Bam.q1.64. Theologi & iurifconfulti quiindulgentiam fuamlongius extendant. Sed & alt er a quae m elior nirinrque fententia eft lift s non caret au- % 1.“mXu, ( ftoribu s. C.dc lib. V I. Quid dicemns depericu lo mntil a- ti o n is membri ? Sane cum Yi'cmdei damnum membri. p raefertim e praec ipuis, valde fit grave, & vitae fi'.ujf.nl.r>ta\ctfix. quafi aequiparabile i ^dde quod v ix iciri queat an non periculum mortis poll ferrah.-r. fi alirer vi tari nequeat, putem intentantem pe- riculum cuxidi-reae pofte. ^ Jjfi V II. Pro pndiriria qnin idem lic eat. controverfiam v ix habet, Card, in ^'ycum non tantu m communis aeftimatio . fed & kx divina * pudici- ^tiam vita: adgque t. I tnque Paulus lu rifconfultus dixit pndorem tali t' facinorereftedefendi. Exemplumhabemus inTribuno Marii a mi- Covan. & lite occifo * apud Ciceronem & Quintilianum tied&a feminis G 4 occi- Htn l(S4 D E IVRE BELLI vlrto Ho occ '^ orum in hiftoriis exftanr. Chariclea apud Heliodornm talern Kmdzurit. interfedtionem vocat Jpbvtic vlpyti dc Qutp^crlm mftcos, juftam defen- 3. f«. 4. ftpnem ad arcendum injuriamin cafiitatem. ftehtAifjknt Quodaucem diximus lupra^ quanquam occidere paran- n nut ft*. sou'1a%, tem occidere lice t, laudabilius rampn emn farpreqni -oceidi quam ■Syl.in vert. occidere r ^a lil ' i nnnnnll; concedant, ut ex cipiant perfonam too helium, mu )tis utile m : Sed mihi hanc parip ntiy contrariam legem omnibus p- h*-5' j]p ls j m pone re , quos vivere aliorum intereft, parum tucum videtur. . Itaque reftringendnm id nrhirrpr ad png quorum officiumeftaba- ^-liis vim arcere, quales lunt focii itinerisea lege contradfi, & redto- M&FSfe in bjffl $ typys^ri. ■us pes publici, quibus illud Lucani aptari poteft, ne bocjrft ! poteft . nr quia invafbris vita multis fit m ln ^ ^l^utilis-Qrndi is fine peccato nequeat uieuidxaimim ex vilegis divi- U+t sffp&e nar, fi ye veterisfive nova;, dequibus egimusfupra, cum regisperfo- rreui H - fi.lhr.o. nam fanftarn efle oftpndimng , frt\ iplb f»fiam.-n.a.rnrit> jure. ISlain jns naturae, qu aicnas legem fignificar, non eatantumrefpicit qua: didtat hvify > juftitia qu am expletric emdiximus. fed aliarum quoque virtutum,ut htj*- temperantise, fortitudinis, prudentiae adfus in fe continet, ut in cer- tiscircumftantiis, non honeftos tantum, led & debitos. Ad-kLvero tih. \.ernt, qnod diximus r.adta^ nn<; ohftrinair. Nec abhac fe ntentia dimover i§, me Vafquius. cum air prinripem qntinnocentem inlulret, defincre principemefl fi-ipfo fadto .- quo vix quicquam potuit dici aut minus vere aut magis periculofe. Nam fic ut.dominia. ita& imperia non ^^amittuntur delinquendo.uLfiiexidiiatuat. Qttseautem hoedeim- •periis ftatueret lex, nt delidto in privatum amitterentur , nufqu.am repertaeft, nec repertum iri credo: fummam enim rerum confufio? nem induceret. Quod autem Vafquius & huic & alxis multis illatio? nibusfupdamentum ponit ,imperia o mnia parentium nonimperan- tium utiliratem fpedlare, id etiamfi verum univerfim^flet, ad rem non farerer. non pnim ftatim i-»cdpfirir rnjnc .irilirnc aliqna in par- n ■ sftUi’nctfjuhntyz deficit.Quod vero addit.reipublicaeiritolumitatem a fingulis pro- V}^r fe defiderari, atque ideo debere quemqueeti amtoti reipublicse ' a "”' ' jA i luamfalutem anteponere, non fatis cohatret, Nam-noftri quidem caula rempublicam falvam effe volumus , Jjbd_nan.tantum noftri, verum & aliorum JAIla en i mA - a . fiininr ibus philofophis rejedta eft opinio, * exiftimantifim, amicitiam ex fola indige nria naram . r um Iponte & natura noftra atL eam feramur . Vrvero meo n ninshono multorum admodum bonum praeferam, caritasm onet fane , im per tih. 1. i« rat interdum. Hue illud Seneca; pertinet: * Principss regefque, &qui- Clemen.c .4, cumque. alio nomine funt tutores ftattupalliei , non eft tnirum amari ultraprir ' De Offid'u oiatae etiam neceflitudines. Nam fi fanis hominibus publicct privatis potiont ni.t.j. funt, fequitur utis quoque cariorjitin quetn ferefpublica cotyvertit. Ambror j lit vi.de inis: Sibi cum quifque arbitreturgeatius excidiapatrU dspuliffe , quam propria. JW/.C.37. pencuU. Is quern dixi Seneca: Calhftratus Rutilius .Jdc.AlJmiuJ 1 ’ 1 Rom&reddi fibi penates fuos noluerunt elude communi : quiafatius erat duos unno male aftfki,quam omnes publico . X. Si 'f l'l THAT ret / JtvfUt-rt* *■ raft* AC PACTS b X B. I I. nt a.- CL X. Si cai periculum immineat ac cip ienda: ala pa: autmali fimilis 'W- >P fft/fat. a&uhijpmt-.iKlf tea ‘‘om rrF 1G > W-iicC &)., cr aZti-f s yt-CLw ■eM cfyfj ■ huic quoquejusefie id arccndi cum cadeinimici funt qui putant. E- ^ ' on fi mern jiiftiria e xplerrix ref piciarnr , non diffentlO. Quanquam Sotod.locc. enim inaq ualia funt mors & alapa, tamen qni injuria me parat affi- Nm arr. cere,istnihi eoipfb dat jus, hoc eft * facultatem quandam mora- ‘syhefi.'m lem adve rfus fe in infin irnm, qnarenns alirer malum ilind h me arce- ' verboHomi - re nequeo. Caritas gnogne p er fe non videtur nos hie obftringere C!dt! y> i- in gratiam nocentis .At lex Euangelicaomnino t ale fadtum illicitum Cud. iJpe~. reldidit: jubet enim Chriftus alaparn accipi potius quam adverfa- cap. 62 . rio noceatur; quanto magis occidi eum vetat alapa: ejfugienda:cau- fa? Quo exempio monemur cavere a difto Covarruvi a:, non pati humanam cognitionem, juris naturalisTTon ignaram, quicquam na- turali ratione permitri, quod apud Deum, qui ipfamet natura eft,. non fir idem permiftum. Nam Den s, qui ita audlor eft naturae, vx.ti'f/'t wtt,(*%**&{, & fupra naturam agar libere, jus habet nobis leges prseferibendi * "a&_ ,‘c. nroz/ef etiam dehis rebus, qua: natura fualibera indefinitaeque funt: rnuko-^ar^'y,,^. w,vfc4,fd que magis ut debeatur id quod natura honeftum eft, etli non debi-ypru#./,com turn. Mirumautem eft.cum Dei voluntas in Euangelio ram difcrre Kavarr. ,.-/*as* appareat, inveniri Theologos, & Chriftianos Theologos, qui non ia P- 1 5- 4- fp'< modo caedem redle putent admitti, ut alapa vitetur, fed & accepta LCLi: Lvi. ‘CCCZaCC alapa, fi qui earn impegit, fugiar , ad honorem ut ajunt recuperan- via. dtjCc V dnm • qnnd mihi a ratione &r piera re vald e alienum videtur. ^ alT1 belli,!,. 5 . honor eft opinio de excellenria. at qui talem fert injuriam , is pa- 0 tientem fe excellenter oftendit: argue ideo ho norem auget magis ^ quam minuit. nec refert fi quidam corrupto judicio virtutem hanc //( in probrum confidiis nominibus traducant.perverfa enim ilia judicia y nec rem nec rei *ftimationem immutant.Nec Chriftiani veteres hoc tantum viderunt, fed & philofophi ,qui dixerunt pufilli efle animi contumeliam ferre non pofle, ut alibi oftendimus. Hinc etiam li- Soto art. 8 . quetquamnonprobandumfitquoda plerifqueeft traditum, defen- Ci'.aLm. fioaem-curojaterfedlioneelTe licitam, jnre-fcilicet-dmno (nam-de 7 >. 'de jufl-’ folo natur e jure quo minus ira fi.r_QQ n difpnrn 1 eriam fi qnisfnge ro. & fine peric.nlo poffu, quia fm iaJcilicet ignominiofafit,in nobili pr*- Li', fertim homin e.atqui nulla hicignom inia eft, fed faHa goddam igno- Vafjue^d. miniae opinio. afpernen da ab omnibus iis qui virtutem & fapientiam c - * 8 - 'V3 fedlantur.qua in regaudeo me affentientem habere inter Iurifconful- tos Carolum Molinaeum t. Quod de alapa Sc fuga dixi, idem d i- ftum volo de aliis rebus per q uas veraexift imario nonlydimr. Qnjrl fi vero dicat aliquis de nobis quod creditum apud bonos exifti’ma- tionem noftram delibaret ? Hunc quoque occidi pofle funt qui do ceant 4: mendofe admodum & contra natura: quoque jus , nam in terfrftin Ifta non eft modus aptns ad tuendam eviftimarinnem. X I. Veniamus adinjurias quibus res noftra: impetuntur. Si ex- pletricem juftitiam refpicimus . nonnegabo ad res confervandas r a- pt orem . fi ita opus fit, vel interficipoife : nam qua: inteFretn^vi- tam eft ina:qiialita s.ea favore innormtis Sc raptoris odio compen fa- tn r ut fupra dixi mus: unde fequicr fi id jus foium refpiciamusjpof. fe furem cum re fugientem, fi ajift res recuperari nequeat, jaculo G y pro- 14. Sylv. trt verbe Bell m p. %. n. 4. t In addit. ad ^ 4 lex. c-atif, 119. $ Petr. Na- uarr. 1 . ill 376. xj) § {. tluucK&rJfltit. rP/TiMi.. IcS D'EIVRE BELLI profterni. Demqfthenes.oratione in Ariftocratem :ht’s 9 10 '> W tpou/tgSg-zi^cp vofiov, Xftgvw, ©i^jc T yiyiyy.ftpt.it or roftgt , «.Si* ‘Glfy? T ((stuov a^nifTOV drjfinmr tiftsv, T iyij jiict m/tyo ci ;ro- ,«>! jttof ^wuve^Sj j Nonne hoc per Deos durum atque mjuftum efi,nec fcript'u tantumlegibus , Jed £3" communi inter homines legi contrarium , ut non Cmar vi uti adverjus earn qui hofliliter res meat rapia t •* NlT cariras per modum prsecepti , lege divina humanaque fepofita. nifi res (it oua; minimu m valeat, ac proinde contemni mereacur. quam exceptionem reden onnulli adjicrtSnt. X i T. Quis fenfus fir legis Hebrasse videamus , cum qua congruit & lex Solonis vetus , quam Demofthenes adverfus Timocratem commemorar, * & inde fumta lex xi i Tabularum, & Platonis lci- tum nono de legibus. Nam omnes iftae leges in hoc convenmnt quod furem nodurnum hdiurno diftinguunt. dfijatioti£j£gis-ambi- gjrupa. Quidam id unum piiranrfppdarnm qq pd nodu rfi icerni ne~ queat is qui venit, fiiLfix, an tiryiin, & ideo tanquam ficarium poffe interfici. b Alii difcrimen in hoc pofitum exiftimant.quod noctu quia lap.&Gom. furip-notus fir . res minus videantur noffe recunerari. Mini levum P . .... in ' . . J- ^ ~ , .-©— %‘lTi de conditores nec hoc.n er. illnd prnprip vide ntur fpedaffe;fed hoc vo- Cnar. d.%. luifie DQtins . direde rmim c aufa interfici neminem debere : quo d i. n. ibt. fieret, exempli caufa , fi fugientem relo prollernerem, ut illo incer- ‘uttdH xi emco rem meam reciperem : fed fi iple in periculum vita? adducar, ». 68. tuncmihi licere a me avertere periculum etiam cum p ericulo vita: hcovar. d. ahen as: nec obftare mihi quod me in id difcrimen adduxerim , dum a Soto d. lo- Matefi- f dn. notab. 13* loco. ^Aug. citat. in c.fi perfodiens. de Homicid. Lefiius d. cap. Q. dub. xi. n. 66. L. 'Si pignfi¬ re. §. furem. ‘D.defurtU. ■artisttmaUb S&hSf, 1 *D. ad leg.. Corn, de fi¬ ls. Itacjue. *2), ad leg. rem meam cupio retinere autoccupatam extorquere,aut furem ca- pere namin his omnibus nihil mihipofleimpnrari.qni ver ier in adu jicito.nec cuiquaro iniuriam faciam cum nrar men ju re. Difcrimen ergo nodurni & diurni furis in hoc pofitum eft , quod nodu vix fit copia teftium adhibendorum : atque ideo fi occifus fur reperiatur, facilius credaturei qui h fe vitas tuendas caufa dicat furem mterem- tum , repertum fcilicet cum aliquo inftrumento quo nocere poller. Id enim lex, Hebrasa requirit, agens de fare reperto mnnoa quod quidam transferunt in perfojfione, alii forte melius. turn perfnjfnrin in ji.ru. mento : quomodo 6 c Iererni* ix, 34, ea vox a dodiftimis Hebreo- rum exponitur. Dnrir nos ad hanr mierprerarionem lev iinnHpri,n Tabularum quas furem diurnum occidi vetat, addita exceprionxLnifi fe telodcfender it.Adverlllsnndfa.irnum igicu r prasfumpri o eft defen- diffefetelo. Teli au tem nomine ferrutn , fuftis 8 c lapis venit, ut ad hancipfam legem notatum It Cajo eft. Contra ab Vlpianoproditum eft quod de fure nodurno dicitur, fi quis eum occiderit, impuneid Terre , id intelligendum ita demum locum habere, fi parcere pi U ne. periculo fuo non potui t . nim i ru m remfervando. Eft ergo, ut dixi, prgfumptio'p r n eo qui furemnoduoccidit • frd G fnrrr a j. fnerinr . ex qui bus conftet nor fui.fe eum qui f urem orrj dir adrjn. ftnm in vir y Hia- pprirnlnm. jan pras fumtla iftaceflabit. ac proinde is qui occidithomicidii renpbirr. ^prp.L'r qnnrl tom diu quam no- Ctu lex duodecitn Tabularum 'digit,ut is qui furemdeprehendifler, icI teftificaretur.ps x Cajo difcimus, nimirum utfi fieri !i Cl. AC PACTS, LIB. IT. C X • 107 fieri poffet, concurfase o fieret magiftr atnum ant vicfnn rnm ad a u- xilium &tefti monium. Quia ve ro concurfns ralis de diefacilius ha- betur quam de no&e.ut notatVlpianus ad modo indicatum Demo- fthenis lnrnm J iHpn dpnnfl-nrnr>-periVnlr> affeverantimagiscredirur. Cni firnilepft-qnnd lex Hebraea* puellae de v-i illata in agro vult cre- di,in urbe nonitem .quiaclamore concurfiim cierepotui Lacdebuit. Ad fiiperiora-& hoc accedit, quod etiamfi camera effent paria, ta- men quae nodte accidunt, minus explorari, & qualia quantaque fint cognofci poffunt: enqne fnnt rerrihilin ra. J.cy ergo tarn Hebraea, quam Romana, id quod caritas fuader civibus f uis praecepit . ne quern inrerfir ianr ideo duntaxat quia rem furatur , ffd ?ir id ira de- murri licea t fi is q ui rem fuam fervare voluit ipfe in difcrimen vene- rit. MofesM aimnnides nnravir per mi(Tam privaro homini alte riua v7 inrerfedtinnem non alirer . nifi ut fervetur id qu od eft irreparabile, ut vita & pudic itia. /? y >, ./>' XIII. Quid vero iam de 1e?eEuangelim dicem ns: idem ab ea M i p'-J. permitti quod permifir lex Moyfis; an ut inaliis rebus perfeiiior eft ***' *-‘ e lege Moyfis, ita hie quoque plus earn a nobis exigere ? Ego qu .in_/ g - June pin s exigar , non dub iro. N arn fi tnnicam & pallium deferi jubeE dl-i-e 1 . Chriftus, & Paulus damnum aliquod injuftum tolerari potius quam " litigari, quae incruenta contentio eft: quanto magis .vult res etiai n momenti majoris deferi po t ius quaminter fici 1) nohis hominern . D ei effigiem.eodem nobifenm fangnineorni m? QuateiLres fervari po- teft, ita ut non videatur periculum effe faciendaexaedis, redte id qui- dem ; fin alite r, omittenda res eft : nifi forte ralisai.liqna res fit, ex^,^ ertfar. qua vita noftra & familiae noftrae pendeatojuaeijnftjwdicio recupera- ri neqneat , forte qnia fur fit ignnrns fpes firaligns fine caede rem ^ {en " n J ' abiruram. E.t qnanqnam hodie omnes ferme tarn Iurifconfulti quam Theologi doceant, refte hominern a nobis interfici poffe, pg- rum defendendarum caufa.etiam extra eos fines in quibus lex Mofis & Romana id permittit; puta fi fur jam re accepta fugiat; tamen quin ea quam protulimus fententia veterum Chriftianorum fuerit, non dubitamus: nec dubitavit Auguftinus, cujus haec verba funt: (yunmodn apud divinam praniidenttam a per.r.ato liheri fun t , qui pm hu -tuhui aucu r.ontemni oborte.t huma yiu. r.xde pnllutifunt ?'Nimirumin hacma tefia. Soto d.art.%, Lejf. dabC'-tuitc xi. n. 74y 8 /u'JdL-) Sy/v. in J-Cfalfa,,:, verbo turn. L.iv. I. de „ . / •/, ... . C Jr (//ft lib. arb. Pan. c. 2. de-Jfytrapi 'Aset* ; multis, rum tempore *laxata eft difeiplina , 8 r. paulatim inrprprpr ario legis F n angelira- rrepit ad fi rmli m ore s. accomm oda- C' _rL Olim in clericis retineri folebat forma veteris inftituti j tandem 9 /im t-iJjiX. his quoque remiffa eft hoc nomine cenfura. XIV, Quaeritur a nonnullis, an non lex faltem civilis, ut jus ha bens vitae ac necis.fi quo cafu permittat furem interfici a privato.fi-^,' ^JJeJJjJJJjJ: muletiam pryfl-er. nr id ab omni culpa fit liber um. Minime_vero id ipKuytTfaJlm, sd t+ concedendum arbitror. Nam pritnumlex jus necis non liabet i n 'iHjj'JCjJJl'Ci/'J omnes rives ex q novis del i.flcu-fed_ demum . ex d e li. Qo tam gravi n t Cdm Qu artern mereatu r. Eft a utem valdeprobabihs Scot! fente ntia, fas j£Lj£fL*- non effe qnemq nam ad mort em damnare, * nifi obdeliita qua? lexQ^T per Mofem data morte punivit. addito duntaxat, aut quae his fu nt Paria refla aftimatione. Neque enim videtur notitia divinae volun- h, ef r. ^-.7. tatis •cts-cj ocuR&im uJUiH tn y. *M L tUyi fetit,.- tmr Umj uj * t/aUfirn tfa.MbUrnQ /lustre, tnJtMlrrUH 't,ty<'defenfio mera confideratur. at public® porefta rescnm defenfione 8c ulcifcendi habent jus : Vr.de illis licet pr®venire r vi m non prafen- _ tem , fed qua de longo imminere videatur. non diredle (id enim in- ljuftum effe fupra doeuimusl fed indica Se nlcifce ndo delidln m ere. ‘ prom jam, fed non c onfummatum: de quo agendi erit alibi locus. XVII. Iliad vero minkne ferendum eft quod quidam tradide- runt, jure gentium, a rma -ce d le fia m i- ad - immume ndam por e nHam crefcentem.qaae niminman&a nncere poflet. Fareor in.m nfiilrarin. nem dc bello & hoc venire, non fub ratione jnfti ~ fed fh-h-rar ione jililis : ut fi..ex . alia caufa. j uftutn fit bellum - ex hac can fe prudenter Bat. 1 . 5. de quoque fufeeptum judiceturr nec alind dir.u nr qui in hanc rem citan- rer. divif. tur audlores. Sed nr vim pari poffe afl vim inferendam jus trib.uar, /uj tH&nJjttu ab omni arquitatis ratione abhorret. Ita vita hnrmna eft,ut plena ffo n ' curitas nunquam nobis conftet. Adverfus ir.rerro=; merits a divi - m^ioyidentia 1 ,' Si ab innQ,xi.acaurir,ne^..non a vi prxfidium peten- dum eft. XVIII. Nec minus Iliad difplicet- qnnd docent, jnft am efle defenfionem etiam eoru m qui helium prome nri fmr, qnia fcilicet pauci cont end fjtnt tantumdem-tepon ere vindift® , _ipantu.m acce- penmt ini iiri®. Nam.mems ille rei incert® jus ad vim dare non po- teft • nnde nec reus crim inis jus habet publicis miniftris capere fe volentibus per vim refiftendi ob metum ne^plus ®quo pnniani r. Sed vdxdii eS ft ! qui in alium necca yit. de bet primnm ei qugm .Jadk-offerre fatisfa- &j onem v j r i honi arhirrarn : ac rum demnm pia ernnr ejns arm. Sic Ezechiascum federenon ftetiffet, quod cum rege Affyrio majores ejus pepigerant,bello petitus fatetur culpam,®i permittit arbl- trium \Alb. Gent, lib. I. 6.13. Ca.fl. lib. y. de lujlitia. r C-L AC P A C I S, LIB. II. *-x jo 9 trium mul&ae: Idque cum feciflet, & poftea iterum bello laceffe- und . retur-frems bona confrknria vim hoft ium fiiftinnir,&: Deum.ha hnir .xyiLUg^ faventem. Pontius Samnis port res Romanis redditas.deditum bel- ^tx. li audtorem : Expiatum yinquit, eft quicquid cxfedere rupto irarum in nos'ftUttjfi.'tffUf'fL'i tdeftium fuit . Satis fcio quibufcunque diis cordi fuit fubigi nos hd neeejftt at em n' dedendi res, tie nonfuijfe cordi tam fuperbi d Romanis federts expiationemlfjfjffLLt* cjuttf*3fl/y fpretam. Mox , Quid ultra tibi Romane , quid federi, quid Diis arbitr'tsfe- fLftLfjfjfj jCtjjjf/yLL der'tsdebeo ? (Sjuem tibi tuarum irarum , quern meorumfuppliciorum judicernyu, rr nxjefglrn feram ! Neminem neque populum, neqtteprivatum fugio. Sic cum omnia sequa obtuliffent Lacedaemoniis , ii autem ultra tenderenc, £fW>%$ * bonam caufam ab his ad illos tranfiiffe ait Ariftid. Leu&rica prima. Annotata ad Libri fecundi Caput i . is O-ftdh ' ' B ElIi principles] Exordia pugnae dixit Virgilius. . ’WitHa) jruJfiJ. Vos eftis Romani ] Certe vix ulla gens tam diu conftans roan fit a ' ^ in fpedtandis belli canfis. Polybius apud Suidam voce tpZaimt; oi ys fuyyiot tzj&ioicw imixrm yypimm si&TtfU)i ms yjs&s t7n.QdXe.01y mis 7 tj- fyf faree PXS e X,us t dxe dot for.oty dyu/jo/dpet iftQd.Xt.oiy its diis mXtytus. Romani fummopere ** 'pLyLLLlvTAxC id curarunt, ne prioresipfi finitimis inferrent violent tvs manus. Sed ut femper crederentur inboftem ire ad arcendtu injUrias. oftendit id Dion egregia fafC /a-miua^jroJ-u- | comparatio.ne Romanorum cum Philippo Macedone & Antiocho in excerptis Peirefinnis. Ejufdem eft illud in excerptis legationum: iXjft rxs moXeutSs s'biy Sam azraJWViv, us tt piy.uitss eiptftx^ mX.ty.tss. Rurfuni in excerptis Peirefianis: o-tpodpa oi (uyyiot tptXoisyiyj) Sixcdtss ciiVw^ rtts mXtytss Sty] ynbi* x) issismms odes my miimy -Ip'icpilppft. Valde id fits* . dent Romani jufta ut bella fufeipiant, nihilque tale decernant fine caufa at temere. &&&.} truuWcufla mXXo 1 pyXt- Sruiyovns tins oiyjpdmts i^iy dhtexetv, ctXX.' c oomyhts mX.tyr.imy utrjot. Coibant multi indignantes ejfe aliquem qtii bellatum tret in homines non modo nullius injuria compertos, fed fif pace defenfos. Publicejubentur vttitaprivatirn] Idem Senecadeira ii, cap. viul k ‘ Pro gloria habita.qus, quamdiu opprimipojfunt.fcelera funt. Adde quae in¬ fra ex Seneca &Cypriano libro hi, cap. iv, §. v. circa finem. Senecshtro] locus eft de Benef. i, cap. xm. Non male luftinus Martyr apologetico 11 : mtrSfy 3 Xycuimt U^yms 'f *XiResets Ki,av 'nyuyreslomy yyj Mreq ci tgtiylcc. Tantumpojjunt Principes qui cpiniones vero prsferunt, quantum in fclttudine latrones . Philo: oi ms ysyxX.cts x-Xomis , myyeis byoyouny d^s tmr.yits'Isrns Ajf ssmi ctXtfosiyy. 6 }ui rnagna furta committur.t.qui honeftoprincipatus nomine olumbrant ea qua reipfa ni¬ hil nifi latrociniafunt. 1UHt Xio DEIVREBEXL-t §. ii# Re ^ e dift'mguit Plato ] Et ante eum Homerus, nam cum roalCtam perfolvere Proci Penelopes voluiflent, ait VlyiTes: tsx u ?rocrfaiiot mlvT 'caret re vte/71'/tft esi « -mffii «■».’ imS-tire, sefri fdfi us £7i %«g^s rufit MZat/ti tpcrcte fifty rmnw vzsiffiaeiltu 2wreTicre«f. patrias non fi mihi raptas Reflituatis opes, addatifque altera plura, Abfiineamf cedar e manus in [anguine vefiro , CunBa prius quam veslra proci deliBa luatis. Caffiodorus lib.v, epift. xxxv: Vt qui vindiBam remifimus , damn a mi¬ nims [entiamtis. Adde qua: infra hoc libro initiis capitum xvi, & xx. luftabella definhi[olcnt\ Servius ad ix ^Eneidos de Romanis: Cum valebant helium indicere, Paterpatratus, hoc eftprinceps Pecialium, proficifce- *. lettitr ad hoftium fines: (fipr&fatus qustdam folennia, clara voce dicebat , fe helium indicere propter cert as caufas: aut quia focios Uferant, aut quia nec ab~ repta animalia, nec obnoxios redderent. Nifilaceffiti ] Plutarchus Nicia: yffq T Hgax>,U rmvmv X(IV,rat ttftiwlfifiiey (KQeTnyfiq&fifiicy. Herculem etiam cunBa fubegiffe,dumlacejfi- . tus fe defendit. lofephusxvll Antique Hiftorise: rmpxfyvTts ujdf fit} v , ci fi am cl fiiccQ/JUpoi qfij ftq Jitoyfes rise dft-jjjcfifi:*', eml m ] Anollodorus lib. 11, de Lino agens: 3 «s 9 $vt lire rtycxt.ttSi xijx^ct ■vAnykg wzrf/wpsy £ 7 TtT 3 [q%av / (& yt cIvtov cpy.otets d'aixfcf.ve. aixbjj q tTTttyJiejzev muv ctvnS ‘sffy.viyyu ittftot Vccb):c/qft'/Jv®-,'is «y d/xtw'tfj mr yi^div adixuv blgi'ceint,djziov dtaj. Ad Fhebas cum vemftet , eiviftue Thebanttx [nidus ejfet,ibi mteriit ctb Hercule percujfus cithara. nam cum Linus feriijfet Herculem , iratus Hercules mortem ei intulit , reufque d nonnulhs fabtus patratx cadis , legit in judicio le¬ gem Phadamanthi, qua infons pronuntiatur, [i quis nocuerit ei qui vim prior intulerit. Et inde (umta lex XII tabular urn ] Addi poteft lex Wiligotthorum libro vn, tit. i/cap.xv. & capitulare CaroliMagni lib.v, cap. 191. lege Langobarda qui node alienam cortem ingreditur, nifi ligan- dum fe prabeat, occidi poteft. PueUe de vi in agro Mat a vult credi ] Bene id explicat Philo, Ut locus frequentiorjs exempli caufa lit pofitus, non quod ex eo folo Temper definienda lit controverlia. Poteft enim, ut libro de fpecialibus le- gibus ille differit, & in urbe aliqua vim pati occlufo ore, & in agro aliqua confentire in ftuprum. Laxata eftdifciplma’] Hieronymus in vita Malclii: Poftquam ecclefia ccepit habere Chrifiianos magiftratus ,fabia est quidem opibus major ,fed vir- tutibus minor, vide c. fufeepimus, de homicidio voluntario & c. de his, diftind. 1. Nifi oh delibia qua lex per Nlofem data morte punivit\ Contra leges quat venanres rufticos morte puniunt, vide Gregorium Turonenfem li¬ bro x,c. 10. Iohannem Sarisberienlem Policratici 1, c. iv. Petrum Blefenfem epiftola cxxix, Jtautad bellufnpublicum quoqueaptari debeanf\ Ammianus lib. XXI11: Cum irruentibus armis externislexuna fit & perpetua , falutem omni rationt defendere, nihil renitente vi moris. Alexander Imperaror orarione ad rnilites apud Herodia r -um V: tv tty!dbixui s’* 11. Deus humano generi generaliter contuli t jus in res h ujus in* /ify.ffJl- JptUklriflit- ferioris naturae ftatim h mundocondito, atque iterum mundo poll Lii.etiii. diluvium reparato. * Vrant. nr Tnftinns loqnimr_, omnia tammuxia. t- rut-natUm «« indivifa omnibttt , veluti imurn cunttis patrimonium effet. Hinc fadtlim Ut quifque hominum ad fuosufus arripere poffetquod vellet,8£ cuufiniM* uyru'ptAilrt/qyxx confumipoterant ennfumere. Ac tabs uftis univerfalis juris e rat turn vice proprietatis. Nam quod qiufque fic arripuerat jiLeLeripe' U, av yww’ Pre alter nifi per iniuriam non poter ar!^ Similitudine hoc intelligi po- I ^ teft ca quae eft apud Ciceronem de Finibus i x i. * x hmrum mm com- A C P A C I S i t r B. I ti C ■ II. ii J foil'ne fit, re&e tatnen did pot eft* ejus ejfe eum locum quem^uifijui ocdipitriti * Ar -r— ' j Neqae is ftatus durare non potuic . (i aut in mairna quadam limpli* ZrmibirtCa/ar* % citate perftirilfent homines , aut vixilfent inter le in mutua quadarn eximia caritate. Hornm fllrernm rn minnninncin frilirpr * eg lima tu plicitate eximia, videre licet in qnihnfdam^m-°rin 3 ? pnpiilig’ffii pec fee. la multa fine incommode in eo more parftiterunt : alterum v e< / ,jfet^’ ^/' tatdii vocat Phdo. AiiAA Hue relpiciens Solomo ; Deus , inquit, creavit hominem reBum . id eft linitlicem . feTibCi quifiverunt fibi cogitaticnes niultas. sppimvns ’*~ ayil zy*-v~ff , r At., vrJnrGzdatl't ut dj/So loco Philo loquitur. Dion Prufeenfis oratione vi; oiMk jufhh'dMx- Ae*e* •Ad Tmvxgya* Toii >(fij m mXdk lop/.mtst >m JWRM’ 2 a!g qpek /3|»» fiij i "nut v it namiy«§>: *b$.& idem velle plures pore-, rarir- fed patfto qnndam ahr expreffq,ut per divifionem . aut ta ciro. * ut per occtipationem . fimularqne enim corqmunio difplicuit, nec, inftituta eft divifio, *,renfcri dehrr inter omnes .conveniffe, ut quod quifque occupaffet id proprijtm haberct. * C nceffum, inquit Cicero, fibi ut qUifique malit quod ad '■vittt ufum pertinet quam alteri acqui^i non repu - : guante natura .' Cui addendum iilud Quintiliani: Si hit conditio eft, ut quicquid in ufum. hominis cejfit , proprium fit habentis, profeBo quiequid jure poffidetur , injuria aufertur. Etveterescum Cererem legiferain,& fa- cra ejus Thefrnophoria dixerunt, hoc fignificabant, * ex agrorum divilione exftitiffe novi cujufdam juris originem. \u~ 111 . His pofitis dicimus mare fumtum aut Tub ratione integri, autfub ratione precipuarum partium r in proprinm jus abire non ‘ poffe i q uod quia d e pri vatis quidam concedunt.non de populis.pro- .i -1 - . ' hamus ex morali primum ratione; quia ca ufa obquam a commii- •Cf : ’ nionedifceffum eft hie ceffat. Eft enim tan ta maris magnimdo . ut •y ^ x ,• adquemvis ufum omnibus populis fufficiat, ad aquam hauriendam, 1 rum cW*/ ffennvr’jM ad pilcatum.ad navigarionem. Idem dicendum eflertje acr e’, h L. 2 - 5 .Cum n eadem. . .?• ‘D. ad L Rhodium . £,. «<««- jra^ium. §. Quod ait ‘D. de in- cend. rt&niurM. A'.Qte'"™ SOjfis o frrcMmodum- S* / Litem» V.ad L^Atjuiliam. Thom. 2. 2. 66,7. 'efijL'Cm&r. cap. . .fizeJofeccatum, p- 2. 5- I. ’fa-tUdrxjy - reffttcu. i nquit pater Seneca 1 magnum bumana imhecillitat'u pat rncinium. * omnem lete m (humanam Icilicet, aut ad humana: modum fadtam) fiangit. Cicero Philippica xt ; Caffius in Syrians project us eft, alienam yeniu 1 kjw a. x. art. 4 . J —- - r r - ?. J J aJ-k* provinciam fi homines legibus feriptis titerentur : hiivero oppreffis , fuam iX't+d tjj^re. nature. Apud Curtium eft: In comm uni calamii WPUf .. yikd.re reJJL*± calamitate , fuam quemque babe - re fortunam. V II. Sed cautiones adhibendx lunt, neevagetur haeclicentia: Le(p.hb. 11 . quaru rn prima ( it : omnimodo primum renrandnm , a n a lia ratione cM.ii.dui. neceffitasevadi poffit. puta ad cundo magiftratun qaut et iam tentan- i&i&i.tllt 12 . »• 7°- Jo an rei ufus h domino no fljr pr c ol-ms obtineri. Plato ex vicini pu- - rvoictw, teo aquam peti ita demum permitnr, li quis in luo ad cretam ulque foderit ad aquam exquirendam : & Solon;Si in fuo foderit ad qua- draginra cubiros : ubi addit Plutarchus j 'ebn&a y> n> hh /3o^3-e7)», dm ^yiaAi fipaJ'i ct’Cen. arbitrabatur fubveniendum neceffitati, n.n infiruendc.rn pi * Expcii. Cyri gritiam. Xenophon in refponfo ad Sinopenfes: 'bmi J[’ d> dp. v 1 gdv dneipfa,ufyi.dr « «s «v tt ‘i'. E.rt.lwifci , ilpct,dccd'/y-A XxpiZdvofdpj Tuimdi'fetx ubi jus emendi nobis non comeditur, five in Barbu, rico ,fiue in Gr&cttnko[olo*,ibi qua opus eftfumimus , non perproterviam,fed ex neceflitate. VIII. S.enmdn, non concedendnm. itoc li pari neceflitate ipfe pofleffor teneatur. nam in pari caufa ,poflidentis melior eft condi- Lilt. v.c.16. tio. Stultus non eft,a’.t Laitantius,(j.'«' tabula naufragum, ne falutisquidetn propria caufa , nec equo faucium dejecerit : quia fie abftinuit a noeendot quod dl peccatum ■,& hoc peccatum vitare fit fapientia. Cicero dixerat Oflicio- rum 111 ■ Nonne ifitur fapiens. fi fame ipfe c onficiatur. abfluUrit cibum alte- ri, homtni ad nullam rem utili ? Minime vero. Non enim rnihi eft vita mat utilior quam animi talis affect io , neminem ut violent commodi mei gratia. Apud Curtium legltnr; Melior eftcaufafmtm non tradentis, quatnpofcen“ tis alienum. 1 X. Tertio.ubi fieripot erir fbripnHam.reflitntionpm. Sunt qui- dam qui aliter cenlent hoc argumenro . qnod qni jure Inn ulus eft ad reftitutionem non obhgetur. Sed verius eft jus h?c rtorLfuiffs plenum.led reftrifium cum onerereftitnendi nhi nprefli.r.as reftaret. Ta!& «.Adr. cjuod . LbA. art.2. eoL Cortar. d. Uto. AC P A C I S, t I B. II. Oil 117 Tale enim jus fufficit ad fervandam nacuralem arquitatem contra rigorem dominii. X. Hinc coll igere eft, quomndn pqqni hellnm - pinm getir. lirp nr locum occuparefqni firn< fir in folnparai- n • ni minim fi non irri agi- narium. fetL rmnm dr pericn l nm, ne h nftis enm locum inv adat, & inft. 'i.l.'i.. indp irrpp^ philia da mns rlpr ; ftpindn fi nit 1 ' 1 fumatur, quodnonad eyemp.i.eJUccat. cautionem fir neceflarium. puta. nuda loc i cuftodia. relidta domino <. , p . vero iurifd idione & frufti hns: pn ftrpmn fi i d fiaranim o redden- tti jttbjyAu da: cuftodia:, fimnlarqilf nprpfliracilla rpffa uprir. Emm'aut malo, aut iO neceffario facinore retenta, ait Livius : quia malum hic.quicquid vel mi- /iluh ladhsfy, nimum abit a neceffitare. Graci qui cum Xenophonteerant, oam D * ' nayihns nmninrv op us haber enr”^ ipfins Xpnophonris mnfitio cppp- jL" l,b - v ‘ ■ » runttranfeuntes. fed /r '“ ‘ nautis ergo quod quod jam di ximns ner.e ffiraris. mF • nuj, ,n>> . XI. Aiterom eft utilitatis innoxia e. Quidni enim, inquit Cicero, ‘ D:0 f^ quando fine detriment 0 fuo pot eft, dlteri communicet, in iis qtufunt aecipienti ffXrjfd e* iu ai: coif - - "■ ... " ‘ it de Be-jrtJUf**** 8? com* utilia , danti non mole flu ? negat dici poffe tv de ignis accent) end i poteftarem. Apud Flutarchum legimus Sympofia' pef. Be-SC ~ Ortdt* convri: *Tf yS iSotyljj Utpcwi^m oowv clurit dhyi kte vdptciT®* f U.Chft nnm/U 11 V tfu upi \nnii/. de rer, divif. rum ut bibi hauririque poffit. §uis vetet appofite lumen delumine fumi ; Atque cavum vaflas in marefervet aquas ? inquit Ovidius: apud quern & Lycios Latona fic alloquitur: ®uidpnhibetisaquas} ufus communisaquarum efl: ubi & undas vocat mune ra publica, id eft hominibus communia s vocis publicae acceptione minus propria: quo fenfu res quasdam pu¬ blics juris gentium dicuntur. Virgilius undam eodem fenfu dixit Cunftis patentem. tem pnp.ftj oUrnjqc ypnir,.pa tere debet his qui tranfitu opus ha bent^Vd^' / ad caqf asjnftas; puta quia fuis finibusexpulfi qu»runt terras vacuas, ’ aut cuia commercium expetunt cum gente fepofua. aut e iiam quia quod funm eft infto bellopetunt. -Ratio hiceade m qus fupra , quia Bat. 111 , dominium introduci potuit cum recepdone talis * ufus qui p rodeft ‘° n f 2.93- his . illis non n ocet : ideoque dominii audtores id potius cenfendi ftr>t voluiffe. pxem plum habemus infipn e jn Mafis hift oriaT gui Nll ^ cum traafeundum haberet per alienos fines,primum Idumso.deind e &x^ . H 3 . Emorxo -r'rtJici XjOft'r i: Ji8 D E I V R E BELLI Ernorso has tulit leges .jtntum-le via regia , jjemicfiexuruto ad pofleflionesprivatas. Si qua re ip fornm haberec opus, juftum pre- rium eis perfolururum. O uscondirionfs mm repudiarentur . * i u- ftlim eo n omine helium- inmlir Fmnr^rv 7nmmi rirlm tronftuu-Jaie.- lib.flu. IV. vabcli ur . inquit AugllftinuS. qui jure fmiet.a.tu tguiffimnpatere de.~ r Tc/7o hehaL Gr * ci qtli cum Ciearcho : jutjze jj av'iii&fc a 755 hftft 5 1 ‘ ' ^V7rcii>. ftfti 701 wjjeetniftrjw ™ Ws foie dfcwiiStaj. Domum ibimus,ft nemo mole ft us fit: ft quit injuriam faciat , cum Deorum ope arctre conabimur. Nec multo aliter Agefilaus cum ex Afia rediens ad Ttoademve- niffet, interrogavit ut amicum fe an ut hoftem tranfire vellent: Et * Lyfander Bsotios re&is fe haftis tranfire vellent,an inclinatis. Ba¬ ta vi apud Taciturn Bonnenfibus nuntiant: Si nemo obftfteret , innoxium iter fore: fin artnd occurrunt , ferro viam inventuros. Cimon quondam Lacedsmoniis fuppetias laturus per agrum Corinthium traduxerac copias. Reprehenfus k Corinthiis quod non prius civitatem com- pellafiet: nam & qui fores alienas pulfet, non intrarenifi domini permiffu : Atvos, inquit , Cleon&orum & Megetrenfmm fores non pulfaftis, fed. perfregitlis , cenfentes omnict pat ere deblre plus vttlentibus . JVleHla.fen- P/«r.« Hi ft, iv, Tlut, Qm> aw/we ‘^Teriria vera-efl. landnmprius tranfitum : fed fi negetur,vindi- i: 'cari pnffe. * Ita Agefilaus ex Afia rediens cum k rege Macedonutn pnlle. * Ita Agefilaus ex % -«6«S/.tranfitum poftulaffet, atque is confultaturum ledixilfet: Q mfulut , ' can pnff e. * l tranfitum jnquit • nos interna tranftUimut offsrMn fee inqnir • nos interna tranfthimut Neque redte excipi cr aligpis metuere mu ltitudjnem tran fcuntium. Tnspnim m^m mern tuo non tol- litur: eoque minus , quia fu ntrationes cavendi.ut fidivifisjaanibus tranfmittantur copis. * fi ine rmes , quod Agrippinenfes Germanis dicebant: quem morem antiquitus in Eleorum regione obferva- tum notavit Strabo: fi impe nfa tranleuntis , is qui tranfitum con- cedit. fibi prarfidia idonea condncat ?* fi._.Qbfides dentur , quod a Demetrio Seleucus poflulabat, ut eum intra fui imperii fines fub- *?■’£ tffft Ujhri'ar. ■ odA ZAC-tVi H-- > 1 rkh'ioorntjjb. VIII 1 WIT t) * < a.. V/> (who ?£ u f'l2A ... - * --1*'//! ' fiftere fineret. Siceriam mfmc ah eo in quem bellum juftum mo- ! 3 t+3bMrt is qui tranfit, ad. nepandnm tranfirnm non va let.nNeque magis fUrfm /cm& it\ : tantundem enim qui- i plane interimeretur Aid , qua proximum ac : bellum qui tranfire Vult, fi holies meos fecum ducat, negare tranfitum potero: nam & ’"’'in fuo ipfius folo ei nrrprffrq , arqnp irpr imppdivp file eflet. Neqil C vero perfonis tantum.fed & mercibns'tranfitus debernr. Nam quo- m - ini 'ti tmST in. »inus_gens qusqne cum quavisgente fepofita comrnercium colat, uftid, ‘^jAmpediendi nemip.i jns eft: id enim permitti intereft focietatis hu- t >4 mans ; nec cuiquam damno id eft: nam etiam fi cui lucrum Ipera- oao fin turn , fed non debitum dece dar id damn i vice reputari non deber. Teftimoniis qu^ ad hanc rem prodnximus alibi, addemns unam ^nSv/l a r *"* ex P^^ one : 'j harlot, &Pi7T9T6 Tiziozcv T otxXjJfyhid QM(>cf,rt\(ttv. d'Xid b’A' ftsyclthoos cvurYis Mare omne navibus oner arm two fatis navi gal ur , * eo comtnercio quod ex naturals AC P A C I S, L I B. I i/ 6 -/ 7 . 119 Lib. III. naturaHsfocietatis defiderto inter mtiones intercedit , dum mutuo aliamm co- pin aliarum inopia fuccurrit. Nam invidttt rtunquam ant crbem univerfum, aut magnets eiu< pnvtes invafit. Alterum ex PJutarcho qui de man fic loquitur : «p£v \7nMSgfcus , jytf dilifbeeot xyy.yta- nta/ tgyxfy/fyw yjy CptXiuv : yitam nofiram ,feretm etlioqui & lommercio- rum exfortem, hoc elementum fociavit atque perfecit, fupplens quod deerett ope niutua f & permutatione rerum focietatem umhitiamque concilium* Quicum convenit Libanii illud: # tils •ndr'fet, y »a> Ivotfie fttqe- Otv , vit&ei dty'ffci to filyy, xj t»s gfigXS «’? nsnmicu) Tic drjpanrtts ajar rij” tm’p aXty>ixmppgdce. tpc/j tpeotrot iij tus ifimgfxs i 'itmi’mr imp trio 15 cpvofhfm, H$irtw els dimvfoe blyxit rlu) ihiixcujtnr. Detts non omnia omnibus terra par- tibus,conceJfit, fed. per regiones dona fuet diftribuit, quo homines alii ctlio- rum indigentes ope focietatem colerent. Itaque mercaturam excitavit, m qua ufquam nata funt its communiter frui omnes pojfent■ Euripides quo- que Supplicibus Thefea inducens loquentem , his qua? humana ratio in commune bonum reperit, navigationem annumerat, his verbis: •metis te yxJJSl>Y : uyli' as i/gi/a/i dt&iiXoHTiv uv neroife yl- Et cuique terra qua fuum ingenium negat, Supplere ratiam pelagiis difcitrfibus . Aptld Florum eft: Sublatis commends, rupto federe generis humani. XIV. Sed quxritur - an ira rranfeiintibus m errihns , rerra , ant amn e, aut parte maris qua; terra; acceflio dici poftit. vedti ^aliai m- poni poflint ab eo qui in terra imperium habet. Cerre qurcunqne onera ad illas merces nuilum habent refpeiftum, ea mercibus iftis imponi nulla xquitas patitur. Sic nec capitatio civibus impofita ad fuftentanda reipublica; onera , ab exteris tranfeun ribus exigi poteft. m «*f it ■Sed fi ant ad. prirftan dam fecuritatem mercibusfjiit i.urer-ryrera^g^^ etiamobhoc onera fhfKnenrn^ad ea cnmpenfanda vedigal aliquod imponi mercibus poteft ^jLiminadus-caufa; non excedatur. tiode S enim p qnder jnftifta nr t-rihnri ira &: v e.iftrValis- Sic vedtigal equo- rum & neti qua; Ifthmum Syriacum tranfibant.acccpit tc-nSolomo. De thure Plinius: Evehi non poteft, nip per Gebanitas . * Itaque & horum regipenditur veBigal. Sicdirati Maffilienfesex foils quam ex Rhoda- no in mare Marius duxerat, ntxtUfi)fi T” _ E 1 V R E ®. E L L 1 ^ orari qao^ue aliguanrifper prartervehe ntibus aut pratter* euntibus, valetudinjs, aut alia qua jufta de can fa, 1 icere d cbet. nam eft 8r hoc inrpr nrilira rfts innoxias. * Itaque llioneus apud Virgi- lium cum Trojani in terra Africa confifterc vetarentur, Deos judi« ces audetinvocare, Sr probata Gratis querela Megtrenfium adver- fus Athenienfes, qui eos portubus fuis arcebant, m ww ii>&ut x contra jus commune ut Plutarchus loquitur; itaut Lacedatmoniis nulla belli caufa juftior vila fuerit. Cui Sr hoc confequens eft, ut tugu- rium mometitaneutn ponere liceat, puta in littore, etiamfi littus k E opulo occupatum cqncedamus. nam quod decrerum Pratoris ad* ibendum dixit Pompqnius,ut in littore publico vel mari exftruere quid licgat, ad permanentiatediheiapertipet: quo 8r illud Poets: Contrast a p.ifces equora fentiunt IaStis in altum molibus . ctn[ fiifi?'**'' X VI . Sed & perperua hahirarin his , qn i fedibus fuis expulli re- ceptum qus erunt. deneganda non eft externis, dum & imperium quod conftitutum eft fubeanr , Si quae alia ad vitandas feditiones funt needfaria. quam arquitatem retie obfervavit divinus Poeta , fam Alneam inducit has ferentem conditiones: focer arma Leninas habetp, Lmperiutn folenne focer. It apud Halicarnaffenfem Latinusipfe a quam effe dicit iEnese cau* fam, ft fedium inopia cotnpulfus eo adveniffet. Barbarorum eft ho* fpites pellere . ait ex Eratofthene Strabo: nec probati hac in parte Spartanio Ambrofio quoque judice illi, qui peregrinos urbe prohi* bent.nequaquam probandi. Sic Aloles Colophonios, Rhodii Phor- bantem ejnfque focios,CaresMelios, Lacedxmonii Minyas, Cu~ mad alios ad fe adventantes exceperunt. At ; de iilderri Minyis rede Herodotus cum recepti partem imperii pofccrent,ait cos *> rpcir,im\ injuriofos fuijfe efi fsci/ft qua facere fas non erat :: bentiicium ab illis ininjuriam verfum dixit Valerius Maximus. . ?• Sed 8c fi quid intra rerrirorium popnli eft deferti ac fte- -r-rf P .. •/ jf riiis foil . id quoque adveni spoftiilanrihnsr.oncedendumeft aut et- i 9 ’T“ ab illis retie oc cupatnr.quia occupatum c enfen non debet quod non exeplitur, nifi imperium quodatdn et. quod populo veteri l'af- yum maner. Trojanis data ^ Lacinis Aboriginibus jugera duri at> que afperrimj agri feptingenta, * ut Servius notat. Apud Dionem Prufi'enfem oratione vii legimusta’A'i' dtir.vm «< liw"ifyit al ■ nihil peccant qui partem terra incult am colunt. Clamabant olim Anhbarii, fact cxlumDiis, it a terreu geperi mortaliicm Aat as, qu.cqtte fiat vacua easpublicas cjje: Salem, quin etiam fidera relptcieutes, qua ft cc- rnpn inter ogab ant , vellentne contueri inane folum: potius mare [up erf under er.i adverfus ttrrarum ereptores. Sed male dicta hyc peneralia rei prgfenti ffP'dbapf i. na i -n Xf rrx ilia: non ompino erantvacua?, fed pafeendis pe- coribus Sr armenri$ mil'rum ferviebant: qua? jufta Romanis negan- di cau/a. Nec minus jufte jam ohm Romani ex Gallis Senonibus quarebarit j quod.jus e/fet agrum apoffeffjrihus peters , aut minari arma ? X V III . Poll jus commune ad re s , fequitur jus commune ad aftus: m H- V. Lip, xyii. X)e OffictU in, e. 7“ Herod. I. la & IV.' Tauf /.VII. Orof VII. Diod. lib.x. Lib. iy, c.6» udx'l ts£,neidos. Tacit. xAnn. XIII.' Liv. lib. v. AC PACIS, LIB. II. ClI. IJI De Offset it , III. f.7. Covar. Var. ref lilt.111. C. 14 . ibu Teftiff, . / *- JlycntjtW. Molina dif- 107 aftus : quod darur aut fimnliciter. aut ex datur hoejusad adtustales, quibuseacomparantur,finequibus vita commodeduci nequi t. Non enim par hir. nece ffiras requ’ritur, ut in realienaarripienda: quia hie non a p-itur de eo quod fi at domino invito, fed de modo acq uired! dnminis volentibus:tantum ne id aut lege lata, aut confpiratione impedire linear. F.ft enim ta le impe- dimentum natura?focietatiscontrarium in'his quas dixi rebus. Hoc eft quod Ambrofius vocat, * fepetrare a commerciis communis parentis, fufos omnibus partus negate, confortia uivendi anerruncare. Nam defup er- vac uis & mere voluptariis no n agimus,fed de his qua: vita defide- rat, putaalimentis, veftimentis.medicamentis. X I X. Ad ham igimpa»qnr> pre rio comparanda jus eife omnib us hominib-US afleveramus: demto, fi aqu ibuspetitur ipfi ejus rei in- digeant: * quomodo m furnma penuria frumenti venditio prohibe- tur. Et tamen ne in tali q uidem neceffit ate expelli pofte admilfos fe- mel peregrinos, fed commune malum communiter tolerandum, o- ftendit indicato jam loco Ambrofius. XX. Ad fuaautem vendenda nonaequum juseft.nam cuilibe t f^' Re lib erum eft ftatuere quid velir acmiirere^ aut non. Ita vinum & alias de la.jii. + mcrces exoticas olim non recipieb m- Belgr. Et de Arabibus Naba- pcrnM.difp./tjgffhi t,\ tsis Srrabo. t bioayayt/^ y cc-i to. $'is * importare mcrces qua/dam licet , quafdam non item. XXI. In hoc ju re, qnod diximn*,. inefTecenf emns eriam liberta- Gall. "1‘OjA tern mammonia ambiendi & contrahendi apud vicinas gentes ,pu- | ta, fi virorum populus aliunde expulfus ahoadvenerit. nam fine fe- mina state agereetfi humans naturs non omnino repugnat, repu- ' 7 gnat tamen naturae plerorumque homin nm. rreliharnsenim n on ni- fi excdkuii but anitni s convenit . Ouarc facultas compar andi uxo- . res adimi viris non debet. Romulus apud Li vium vicinos rogat, ne L ' b - r- fr'yf- graventur homines cum hominibus fanguinem & genus mifeere. Canulejus apud eundem : Connubium petimus, quod finitimis , externifqtie Iv ‘ darifolet. lure belli injufte negatas nuptias jujleviffor auferret, Auguftino De civ.Dei judice. Leges autem civiles aliquoruro populorum. ausco nnubia l - u-c.ij. exterisnegant, aut eararione nituntur, quod temporibus , quibus funt condi's, null! erant popnli qnihns non freminamm f.opia fi ip-^t.^ peteret, aut non de quibufyis connubiisagunt, fedde iisqus jufta^a < funt, hoc elf qua fpeciales quofdam juris civilis effe^us producunt. XXII. Ex fuppofitione jus commune eft ad adtus, quos popu- VM.d.reLv'.frtmt lusaliquisexternispromifcue permittit. Nam tunc fi nnns popnlu s *- 2 , 3- e xcludatur. ei fit injur ia^iSic fi externis alicubi venari pifeari, - | pari, margaritaslegere licet, fi ex reftamento capere, fi res vendere, n- fi etiam extra penuriam feminarum coniugia contrahere . tini p opu- lo id n egari n on poteft; nifi delidtum prscefterit: qua de caufta tiAh'-JS? Ben jaminitis Hebrai cxreri ademerunrponnubii facultatem. h.A. xx. XX 111. Sed de permifli quod diximus , intelligendum eft d e his, qua: penniflafunttanquamex vi naruralis Iibertatis ~nufla~ kge fublata non fi permiffa fint per bcneficium relaxando legem .nam inbeneficuoegaticusjiullajjftinjuria.Atque ita arbitramur concilia* T>ifp. top H S ripofle 122 DE IVRE BELLI ri pofle quod poft Francifcum Vi&oriam quafi ei concrarius notavit Molina. XXIV. O taefitum memini an populo alicui l iceat cum alio po- pulo parifci, nr is pnpnlns certi generis fru£tus,qui alibi non nafcun- tur, fibi foli vendar. Licerecenleo , <1 is gm emirpopnlnt pararus lit aliis vendere aequo pretio. nam aliarum gentium non intereft, a quo jH AaGAar'in n R,abbink.’»Js©' .d it Kj to yjecat. it ts ti iji*. omnia novt Qua bona, qua mala funt, nec fumjam parvus ut ante. Zenoni Cittienfi prudentia , fcienria bonorum & malorum & me- diorum. Eftid apud Diogenem Laertium. Plurarchusde Commu- nibus notitiis : « ietror « T (gcxav imiftditrtir ix. tgztf Qggetmt, inggtv efi luT txtme «gs rho t^OfSfi, cbt iiyyStZr yfi yy.yAA dtA ayxim /fives bnett/oit itrav. Quid nocebit, [i ablatis malis nulla erit prudentia,pro eaautem aliam habea- mus virtutem,quanon bonorum ac malorum fedfolorum bonorum fit ficientia ? Variaquead vitam reperta ] Late hoc explicat Seneca epiftola XC, quern lege. & Dicaearchum apud didtos jam fcriptores. Vita genus giganteum] Seneca Naturalium 111 in fine: exfiinclispari- terferis in qttarum homines ingenia tremfiterant. Mundo per diluvium purgato, pro ferina ilia vita accejfit cupido voluptatis ] Seneca didto loco : illis quoque innocentia non durctbit, nifi dum novi funt. Cut inferviit vinum, unde & illiciti amores~\ Vramiumque fiummum elrie- tat'ulibidoportentofaacjucundttm nefas, Seneca ibidem. l’uteos ve'ro ] 'De puteis ad Oaiim inter multos communibus , vide Olympiodorum apud Photium. Vefici fiponte nutis, antra habitare , corpore aut nudo agere aut corticibus ttrborum ferarumve pellilus veftito\ Qualem vitam Scritefinnorum no¬ bis accurate delcribit Procopius Gotthicorum 11. Adde Plinium xii, 1. Vitruvium ii, c. 1. Vt per occupationem ] Vide qua: hac de re ex Gemara & Alcorano nobis protulit honos Britannia: Seldenus inThalaflocratico. Cenjeri debet inter omnes convenijfe ut quod quifque occupaffiet,id proprium haberet 3 Cicero : ex quo quia fiuum cujufque fit eorum qua nattira fuerant communia, quod cuique obtigit id quifque teneat. quod fimilitudme illu- ftrat ii Chryfippo reperta de ftadio, ubi currendo licet vincere ad- verfarium , non eumdetrudendo. Scholiaftes ad Artem poeticam Horatii : quemadmodum domus aut ager fine domino communis efi : occupattts ve/o jam propriusfit. Varro in Age modo .■ Terra culture cauja attributa film particulatim, ut Etruria Thuficis, Samnium Sabellis. Conceffum fibi ut quifquemalit quod ad vita ufiumpertinet,quam alteri ac- quid, non repugnante natura] Solon : fi tuclp'd f thtyotv. Uiix&s h itiTtze&tq ctm tirLXa. Divitia, f.lllt §.1V. f.vt. 124 > DEIVRE BELLI Divitias habuijfe velim, fed non bene part as Non CHpiam. Cicero Officiorum I .• Net vero rei amplificatio netnini noiens vitupt - randa eft, fedfugienda femper injuria . Ex agrorum divtftonce xftitijfe novi tujufdam juris originem ] Poftquitm ex agrorum difcretione nata funt jura, ita Servius ad illud in quarto fEnei- dos: Legifera Cereri. Ad aucupia ] & habirandt jus. Tam foli quam cacii menfura facien- daeftaitPomponmsl. fi opus. D. quod vi aut clam. Adde legem penultimam, D. pro Socio. Nifi inre terminata] ideojugera qux poffeflorem non habentim- metata dixit Horatius. Terra majus] itade Oceano fenfit Iarchas apud Philoftratum hi, XI. Loca inculta adhitc ] vide Bembum hiftoriae vi. lnfuh in mart] ut Echinades quas occupando fuas fecit Alcmaton. Thucyd.il. in fine. Si Kliter explicari nequit] Talia non procedunt nifi ex magna 8c fatis necefiaria caula. Vlpianus 1 . Si alius. D.quod vi aut clam, ubi fequi- tur exemplum illud desedibusintercifis arcendi incendii caufa. Omnem legem frangit] quicquid coegit defendii . lib.IV Controv.xxvi i: Exemplis idem Seneca illuftrat in excerptis controverfiae 1 v.Neceffl- tas eft , quanavigialaliu exonerat: necejftt n eft, qua minis incendia opprimitt necejfttas eft, lex temporh. Theodorus Prifcianus vetus medicus: Expedit pmgnantibus in yitidifcrimine conftittttis fub mins partis fdpe jaBura falwe tem mereari certijjimam,ftcut arlortbus cref tentium ramontm acccmmcdatur falutaris abfcijfto, (ft naves prejfi cnere cum grayi tcmbeflate jaflantur.fplum habent ex damno remedium .- Prima ilia verba ad pertinent, cujusinftruthenti delcriptioapud Galenum & Celfum, ac proinde eadem vox reftituenda apud Tertullianum de Anima. Vftts qttiprcdefl his , illis non nocet] Servius ad VII Ailneidos : lit* tufque rogamus innocuum . cujus vindicatio , ait, nulli poffienocere. litftum eo nomine helium] Iufta bellageyebantur a filiis Iftael- contra Amor - mas ait indicato hie loco Auguftinus. Sic Amyntorem Qrchomeni regem ob negatumtranfituminterfecit Hercules, notante id Apol- lodoro.Gratci Iofephum bello petiere quod eos per fines fuos tranf- ire paffus non diet: notat Scholiaftes ad Horatii carmen in Cani- diam. Adde legem Longobardicam lib. 11. tit. li v,c. 2. Ageftlaus ] Vide ctiam in ejus vita hac de re Plutarchum. Lyfander] Et in hujus vita eundem. Eofttdandumprius tranfttum] Ariflophanes Avibus: ipcei; qv ihaj (ZvXapijK 7IvS-0)fo fittariis CMT&fitJlXa Vt nos, cum nobis Delphos fumendum eft tier, Brins Bozotos trttnfitum depofumus. ubi Scholiaftes : tire po'rer <*V«Av tylisoiv, 0 § 4 > ), time demum, iter pofeitur, ubi exercitus traducitur. Veneti & Gcrmanis & Gallis de Marano certantibus iter prabuere. Paruta xi.IidemGermaniscon- querenti- AC V A C I S, t I B. I X. CII. nj querentibus de tranfitu hoftibus dato, oftendunt id nifi armis impe- diri non potuiffe, quibusuti non mos ftbi, niii in holies manifeftos. eodem libro. Sic & Pontifex leexcufat libro ejufdem xu. It a Agejilaqs ex Afia rediens a rege Macedomm] Etiam hac de re Plu- tarchum in ejusvitainfpice. si inermes ] Exemplum in excerpto legationum xu, apud Bem- bum vi ihiftoria’ Italics. Vide & notabilia padla de tranfitu inter Fredericum Barbaroffam & Ifacium Angelumapud Niceram libro ii de vita ejufdem liacii aliquot loci?, in Imperio Germanico tranf- ituna poftulans de damno refarciendo caver, vide Sc Crantzium Sa- xonicorum x, Sc Mendofam in Belgicis. Cafar Helvetiis iter per Provinciamnoluitconcedere, quod homines iniquo animo exifti- mabat non temperaturos ab injuriis & maleficio., de Bello Gallico lib. i. Siobfidesdmtur ] exemplum habes Procopii Perficorum 11. Si hoftes meos fecurn ducat ] Hoc dicebant Franci. qui in Venptia e- rant, Narleti Langobardos fecum ducenti, Gotthicorum iv. Alia negati itineris exempla habes apud Betnbum libro v 11 Italicoruro,, apud Parutam libro hiftoris Venetarv, Sc vi. Ex Philone ] in legatione ad Cajum. Eo commercio quod ex naturalis focietatis defiderio inter nationes interce* dit ] Apud Florum eft libro 1 11 : fublatis commeutu, rupto federe generis humani . Servius ad Eclogam I v: navigation! mercimonii ratione dcfcen* dit. idem ad Georgicon I: [tgnificat neceffitate qusrendarum rirum homi¬ nes navigandi peritiam ac ftudium reperijfe. commune bonum erat pat ere com* mercittm marts . Ambrofius in opere de creatione : Eonum mare tan - quamhofpitium fiuviorum, inveftio commeatuum, quoftbi difiantes populi cs- pulantur. qua? ex Bafilio lumta Hexemeri iv. Mare forum mundi, infulas ftationesin mari eleganter dixit de Providentia n Theodo- retus. Adjungam his Chryfoftomi ad Stelechium verba. rtf elms tied ms tdorjlduv yvtefiphu hfut ; it a y> vds V ohimredas to 'bmngozsvt yiytoiT T ru/nstricK f ,zrt?s h}. a jjA X r 3 ,\ 71 i■Tty.t:’ll,yet oiit liul JuAccdlceii citYtxi Ttax&yv f y«j a ©eaj. it a. olxot cut*, tLu cUts/tSpw dix-Sms,*™ Ju- film «o ©5 uAAnAxs (ietdi^ap.tv , yrf T cxvlS 'iiyifcc rd ts^jcrc'av fit&ihS'bt eSCyj A»{ d.iU}.uuiidtY. iy, detest is, jcJ /xixgor T* yZs yyri^ut uacrif atm- r/ts xu £/.(&• uv,T ystv/d/jwt 'AsnAccvy xy'Acit, ri toy qyfyttrtg tel if<45 rifriSTtrhIKnocc, iy-xstt X HaSTV/jgtm to i/d/jct tivTlffatly rdxo’foM* jjot&XBi Spa , tv •srS^xesftetvt dynAoZeit f tiuj tact at dxiestcuiid, Quomodo autern fat is dtgne quis explicit facilitatcm ad mutita commcrcia nobis datum ? Ne enim itineris longitudes impedimentum aliorurn ad alios commeati- bus adferret, breviorem viam,marefcilicet , ttbique tirrarmn difpofuit Eilus, ttt mundum tanqttam unam domum communiter inhabitantes, crebro nos invi- esm viferemus, apud fe nxtet quifque alteri communicant vicijftm, commode accipcret res apud ilium abundantes , acfic exiguam tenens terrspartem, Hit tnnquam fi teneret univerfam, frueretur ejus qua ubivis funt bonis, Licet ittt- que nunc tanquam in communi menfa ccnvivarum Unicuique ea qua fbi appoft* ta dare alteri longius decumbent', ac centra qua apud ipfum funt accipere mam tantum extent a. Ihde 126 b\ ■ > DE IVRE BELLI #.XIV. §.xv. $.xvi. $.XIX. §. XX. Jnde enim pendetjufiitia, ut tribttti ittt vefligalis ] Vide legem Lan- gobardicam libro intitulo xxxi, c. xxxm. & epiftolam Epilco- poruin ad Ludovicum regem qua: inter capitula legitur Caroli Cal- vicapi 14 . ltaque fj horum regipenditur veciigd ] fimileapud Leonem Afrum nonlonge ab initio. Vectigal exigentes ah m qui navibus afccnderent, ttut defcenderent ] Hue al- ludens Ariftophanes in Avibus vult interftrui aerem ut dii cogantur de vidlimarum nidore vedtigal pendere . . ltaque llioneus ] Servius ad eum locum : Occupmtis enim eft pofteffto littoris. unde oftenduntur crudeles, quietiam h communibus prohibeant. Lao- medonab Hercule occifusquod eum Trojasportu pelleret, Servio ibidem narrante. Vt Servius notat ] ex Catone, Sifenna, aliiique veterum. Separated lommerciis communis parentis] Plutarchus Pericle de Me¬ ga req fib US : aYM^svo; move mcrmv'j ht/d/JUV, av dJyyixM cn W i7rt?Mns£g 'StSfecj m y.oircc Ptxcucc, Dequerebuntur omni Je mer- catu,omniportuquern tenerent Athenienfes arceri depellique contra gentium jura. Seneca epiftola lxxxvii, recitato Virgilii loco : Et quid qu&que ferat regio 0” quid quaque recufet, Ifta in regiones deferiptafunt, ut nccejjarium mortalibus ejfet inter ipfos com - mercium, ftinvicem aliusqkal‘0 aliquidpeteret: idem Naturalium V, 1 8: quid quod omnibus interfepfpulis commercium dedit, gjrgentes, diffipatas locis, mifeuit ? Vide Anglorum querelasdc Hifpanis apudThuanum libro Lxxi,inhiftoriaannicb ia lxxx. Quomodoinfummapenuriafrumentivenditio prohibetur] Cafliodorus I, epiftola XXXIV, Copict frumentorum debet pi ovinci&primum prodejje cui nafeitur. Import are merces quafdam licet, quafdam non licet'} Vide Crantzium Saxonicorum xr. C A P V T III. De acquifitione originaria rerum, ubi de mari 8c fluminibus. I. Origtnariayn acquifitionem fieri per dtvifio- . > nem aut occupationem. II. %cjiciunttir hie alii modi* ut concefiio juris incorpordlis. I I I'. Item Jpecificatio. ^ I V. Oecupatio duplex,.a&dmperium, ad do¬ minium : qua difl'tnttio e xplicatur. V. Occupationem mobilium lege pojje ante- verti. s ■■ V I. Quo jure nit at ter 'Mbminium infantium & ament turn. VII. Flumina occupari pojje. ‘ V I 11. ^An & marg. I X. Ohm in part that Romans imperii id non licu'JJc : X. Natitra tamen jm non obftare in parte ma¬ rls qua terris. quafi claufia fit. X I. Quomodo talis occupatio fiat* & quant* din duret . X I I. Talem occupationem jus non dare im- pediendt t ran fit us innoxii. XIII. Imperiurn in partem marts occupari pojje* &" quomodo. XIV. VeCtigal navigantibus mart ex certit caufis imponi pojje. X V. De pattionibus qua populum ahqueffi ultra certos termtnos vetant navigare. XVI. Flumtnis cur Jus mutatus an terrify rium immutet, cum difiinllione exphea* tur. XVII. Quid Jentiendum fi alveus plans mutatus fit ? XV111.FV fin. AC P A c I S'. LIB. II. c- ill. ny XVIII. Flumen interdum toHijn acccderc j poputus dominium quoddam goner aU occh * territorio. XIX. ‘Res derehBas occupanti cedere> niji j paver it. S ingular! jure a liquid noftrum fi t acquifitione originaria aut de - rivariva. Originaria arqnifino olim cum genushumanum coire. poflet, fieri potuit eti am per divifi onem , ,'ut diximus . nunc pe r t , occ upationem ran tum.**-* 11. Dicat forte aliqu is etiam conceflion e fervitutis, conftitutio-A nepignoris aliquid originariiacquiri: fed redle expendenti appare- bit id jus novum non effenifi modo. nam v irtute ipfaineratin d o-<*' mi nio dnini ni. w ' roo-n fefmalilt-vr Set) t yCriuXz- III. Paulus Iurilconfultus acquirendicaufis & hanc annumerat, I ..Vo/lider), ''am f&i't ] qux maxime videtur natnralis , fi quid ipfi ut in rerum naturaefiet S £ G ™™' fecimus. Sed cum naturaliternihil fiat nifi eg materia prius exiften- pojji te, ea fi noftra fuerir, continuabitur dominium fpecie introdu&a: fi nullius, ad occupationis genus hxc acquifitio pertinebit: fin aliena, jam naturaliter nobis folis earn non acquiri infra apparebit. IV. De occupati one ergo . qnx p oft prima ilia tempora folus ell naturalis, an & nrigi^apuc mnrfnc ) yid^nrlnr^ eftnobis. In his autem qua: proprienullius funtTduo limr occupabilia , imperium &domi- nium quatenus ab imperio diftinguitur. Seneca ita hxc duo expref- fit Adregespoteftas omnium pertinet, ad fingulos Oroprietas. Dion PtU- Oratxxxu feenfis hoc modo: £ %&>(«, 4 zroteuc. «/*>’ xTsv r/r?o y % xockftituy Ko&toi £5! t Regio civitatis e/l: at non eominus in ea fuumquifque pof- Edet. Imperium duasTnlet h abere. marerias fibi fnbjacentes. prima- ikm. perfonas, quat materia fola interdum fufficit, ut in exercitu virorum, mulierum, puerorumquxrente novas fedes; & fecunda - Eiain, locum, qui terricorium dicitur. Onanqnam autem plernmqu e uno adlu_qu xri ro]fnrimperinm Ps dominium , * funt tamen diftin- fta: ideoque dominium non in cives^tantum , fed & in extraneos tranfit ^manente penes quern fultimpe rio.Siculus libro de conditio- nibus agrorum: Auftores affignationis, divifionifque, nonfufficientibus agris coloniarum, quos ex vicink territories fumfijjent , ajjignaverunt quidem futures civibttt coloniarum: Sedjurifdtiiio in agris qui ajfignati funt penes eos retnanpt , exquorum territorio fumti funt. Demofthenes oratione de Halcnefo, agros qui eorum funt quorum eft territorium, vocat , qui in alieno *t Yitwfa,. V. In loco autem cujus imperium jam occupatum eft , jusoccu- pandi res mobiles anreverrippfleiege civili lupra diximus. Eft enirn [Ht.riaA ina . r .j- e ce pimn sJupra aliquid dicere, quod nunc abfolvendum eft. VII. Flmnina orrnpari pnrnprnnr quanquam nec fupra necin¬ fra includuntur terriiorio, fed mm a qua fuperiori & cuminferiori, aut cum mari cohxrent..SuflIciDetiim quod major pars, id eft latera claufa funt ripis , 6c quod comparatione terrarum exiguum quid eft flutnen. VIII. .Ad hocexemplum videtur & mare occupari potuiife ab . eo qui terras ad latus utrumque pofti^eat, etiamfi aut fupra pateat SitpetfauDada edjuec__ utfinus, aut fupra & infra , nr frernm, d'lmmnd ^ nnnvi fit mar ' s . utnon cumterris comparata portio earum videri poftit. Pt quod uni populo aut Regi licet.idem licere yidetur & duobus aut tribus, fi paritermareinterfitum occupare voluerint. nam fig fiumi- na qua duos populos interluunt, ab utroque occupata funt.ac dein-i de divifa. IX. Fatendumeft inpariibuscognitisRomanoimperio.kpri- mis temponbus ad Iuftinianum ufque, juris gentium fuifle he mare a populis occuparetur, etiam quod jus pifcandi attiner.Jikcaudien- di font qui exift imant, cum in jure Romano mare omnium commu¬ ne dicitur, commune civiumRomanorum intelligi. Nam p rimuffl voces ita funt univerfales, uthanc reftriftionem non ferant. Nam| quod I.atine mare omnium commune dicitur, explicat Theophi- lus, Jismmnirms t Vlpianus mare omnibus natura patere di¬ xit,& ita omnium elle ficut aer.Celfus rnaris commqgem efte ufuni omnibus hominibus. Pra-reren manifeiie diftingnnnr Tnrifronfulti pubiica popul i. in quibus & flumina, ab his cornmun ibus. Ita in in- ftitutionibus legimus: t ffjujtdam nitturali jure * communia funt bmniute, tpuddam ptiblicol Natural/ jure communia funt omnium hec,aer , aqua proflueru, O marl, & per hoc littora mar ts. Vlumina autem omnia & portus pubiica fitjit ■ 8C apud "Fheophill tyvtriKw ffyj Sv Siy.aAca y.tita. 7 rdvrr,rt clvjpti7icc-j £s~; Tvutf-, 1 dhg to C'Jhg, to v ami ff&Acics cl * iVloX; 7Ttfg.pfi Vt 7tv.-iTtc yc/j Xittinc koij TXTtet g SFtv.cra.iitS. Sed & * de httoribus dixit NeratiuS’ non ita efl’epubiica, ut quxin patrimonio funt populi, fed ut ea q u * primum h natura prodita funt,& in nullius adhuc dominium perve- nerunt, id eft ne populi quidem ullius r erun quo refponfo pugnitf 6 ; f-tuM oca L.Qusdem. , p rlt.de rer. j di v if. Inftit. fu &J. (fl jft,, de rer . di - Ufolrt-tu/ndLjf. s .,. UUCt« f L . Vend.it. gtfccomm.prid. fcUdmiL ;Urff~ L " tor "\ jQt camtttufD.necjiud tnJioreMr, inhapu- rPm du oi,aud >! - i t0 • ; L. Quad in P sd latere. D. ; dm. h. *jhttorc. D. tie rjuul m ’. tu)Xnxl ^videtur quod Celfus feripfit: Littora in quapopulus Romanus imperitiK hfibeU AC P A C I S, LIB. I I C.lll 129 habet, populi Romani efjh arbitror: marls autem ufum communem omnibus ho- minibits. Sed conciliari videnturita ha;c po iTe, fi dicamus Nerauum delittore loqui, quatenus ulus ejus navigandbus, aur prxtervehenti- bus eft necelfarius. Celfum vern qn.u gnn.s ad utilitatem afiumitur, p uta ad atdificium’ permanens : quod d Prsetore impetrari folere Pomponius nos docer, ut&jusa’dificandiin mari, id eft inpartelit- tori proxima, & quas litcori quafi accenfetur. X. Hatcquanquam verafim t, tamen * ex inftitnto no n exnaturali ratione provenit, quod mare eo quo diximus fenfu occuparum non eft, aut occupari jure non potuir. Nam & flumen publicum eft, ut fcimus, & tamen jus pilcandi in diverdcjilo fluminis occupari d pri- vaco poteft. fed &de mari diftum d Paulo eft,ft maris proprium jus L - S'ujmp- L. Quamr. Vu. D. de acq. dom+ niam ad pnvatamjam caufam perrinet non ad publicam hsecres, ut> poce cum de jure fruendi agatur, quod exprivata caufacontingit, non ex publica : ubi haud dubie * de exigua agit maris portione, quatin.fundum privatum admittitur : quod * d LuculIo& aliis fa- .d-Pe/,i -t tyff elvrit, jus in amnem Cydnum & proximam marts partem : Et apud Virgilium le- gimus: Ptyti mare, qui terras omni ditione tenerent. Lib. 17 . ApudGellium : Vluminum qua inmare,quaimperiumRomanum eft flaunt. Notar Strabo Maflilienfesrnulta cepifte fpoliacum praeliis navalibus viciflent «(; xp^utZrynvy'^te £ Jzixdasrttf u^tx.ue > eos qui injufte de mari con - troverftam moverent. Idem Sinopen ait imperitaffe mari in Cyaneas. lib. xir. Videtur autem imperium in ma ris portionem eadem ratione acqui- ri, qua imperia alia, id eft, ut fupra dixjmus, ratione perfonarum & ratione territorii . Ratione perlonarum. ut ft claflis™ q ui maritimus eft exercitus, aiiquoin loco maris fe habeat: ratione territorii. qua- tenus ex terra cogi poffunt qui inproxima maris parte verlancur, . nec minus quam ft in ipfa terra reperirentur. - ■ X IV. Quare neccogtra jus naturae aut gentium facie t. qui re - pepto in fe onere tuenda; navigation^ juvandatque per ignes no- urnos &-brevium ligna, * vedtigal a?quum impofuerit naviganti- TUn.L xix, bus, quale fuit Romanum ve&iguLJiiyxhrgeum, obfumtus exercitus 4 -Strabo maritimi adverfhs piraticas excurliones: & * quod in ponto Bizan- .xvii. t j n j ex jg e b an t y«^oi>, & quod jam olim Athenienfes occupata Chryfopoli exege'rant in ponto eodem , memoranteutrumque Po¬ lybio quod ex Hellefponto olim Athenienfes eofdem exegifle oftendit * Demofthenes in Leptinen, fuo autem tempore Romanos Imperatores in arcana hiftoria memorat Procopius. XV. Inveniunt ur exempla fedemm q nihns pnjlnlus alter alteri populo leobftringit, ne ultra certum terminum naviget. Sicinter Phihjlr. do reges accolas rubri ma ris & Atgyprios convenerat olim.ne dBgyptii vita ^ipM. j n mare venirent ulla navi longa, oneraria non plus una. Sic inter phit.amo.' Athenienfes & Perfas * Cimonis state placuerat, ne qua navis Me- DmU.-x. i. dica armata intra Cyaneas & Ghelidonia navigaret. intra Cyaneas vAnjh.v*- gj Phafelidem poft pradium ad Salaminem: in annalibus induciis belli Pelo* rath. AC P A C I s; LIB. II. Cllll • 13r Peloponnefiaci, ne Lacedjemonii navigarenr longisnavibus, fed a- ihue.i.vt liis navigiis, qua: ferrent ponderis non amplius quingentis talencis: & primo federe qu od ftatim ab exadtis regibus * Romani cum Car- thaginienfibus fccerant , conveneranr , ne Romani Romanorumve Roiyb, focii, ultra Pulchrum promontotiumnavigarent.extraquamfitem- peftatisauthoftium vicompulfi client: qui vicompulfi adveniflent, nihil fumerent pratter neceffaria, & intra diem quinrum abfcede- renc. Et * in fecund o federe,ne Romani ultra Pulchrum promonto- rium, Maffiam & Tarlejum pradas agerent mercatumve irent. In pace cum Illyriis, ne Illyrii ultra Leflum pluribus quam duobus lem- ^tpp. 'a-; bis iifque inermibus navigarenr. In pace cum Antiocho, ne citra Ca- lycadnium & Sarpedonempromontorianavigaret extra naves qua: Lmiusi. ftipendium^legatos, aut obfides porrarenr . Sed hare non docent o c- x **viii« cupat ionem maris aut juris navigan di. Poffnnr. enim ut finguli, ita & populi padlis, non tantum de jure quod proprie fibi competit, fed, & de eo quod cum omnibus hominibus commune habent, ingra- tiamejus cujus id intereft decedere: quod cum fit, dicendum eft quod dixit Vlpianus in ea fadti fpecie, qua fundus erat venditus hac lege,ne contra venditorem pifcatio thyrinariaexerceretur.mari fer- vitutem imponi non potuiffe, led bonam fidem contrattus expofce- re, utlex venditionis fervetur Jtaqne^ifitlbnas poflidentium, & in jus eorum fuccedentium obligari. XVI. Frequens eft inter vicinos populos contentio. qnoties flu- me n curfum mutavit.an fimul & imperii terminus mmiriiqfr an q ny flumen a diecir. e.is cedant quihus adjedta fnn r: qua controverfia: ex M. Front natura&modo acquifitionis definienda: fun t. Docent nos menfor es tria effe agrorum genera : divifum & afligqa tum, quern limitatum vocat Florendnus Iurifconfultus , quia manufadtos Iimites pro fi- nibus habet; affignatu m per univerfitatem, five * menfura compre- henfum, puta per centurias ac jugera j & arcifinium.qui inde didtus, docente Varrone, quod fines habeat arcendis hoftibus idoneos, id eft naturales : ut funtflumina& * montes. Hos occnpatori os dicic Aggenus Vrbicus, quia plerumque tales funt agri, qui aut eo quod vacui funt, autetiam bello occnpantur. In duohns primis ao-rnrunip generibus etiamfi flumen curfum mut et.nihil de territorio mnratu r: & fi quid alluvia adjecit id r»^np^n.rji ir n irI n arcifi- niis * flumen mutato paulatim cu rfn. mutat & territorii fin es. 8 quicquid flumen parti alteri adjecit. fub ejus impe rio eft cui adje- A ftum eft : quia fcilicet eo an imo populus uterque imperium occu- ,, pafle primitCis creditur , * ut flumen fui medietare eos dirimeret, ■ ' • tanquam naturalis terminus. Tacitus dixit: Certumjam alveo Rhenum, quique terminus effe fufficiat. Diodorus Siculus ubi controverfiam nar- rat qua: inter Egeftanos & Selinuntios fuit, onfe-pS ait ig/.. ut. sn , amne fines diferiminttnte. Et Xenophon talem amnem fimpli- ut,. i v . citer , id ejt,finitorem vocat. Narrant veteres Acheloum Exp- cyn amnem,incertocurfu , modo fedtum in partes, modo circuma- &um obliquo agmine (unde tauri &ferpentis formam induifledi- Cltu r) diu de aero adjacente belli canfam iEtholis & Acarnanibns Strabo /.x« Ii r pra- L.Vendttor2 D. Coin, prad. L. in agris limit at is. c ~D.de acq, rer. dom , ft • De Monk, j . Germ. I ..Propone- b at nrZD.de judiciif • JL. F?oc jure . S .Stagnant. D.cLe aqua, tot id. ajli- 7>a. rvCTt 7 . I$2 TT# DEIVRE BELLI pra'bniffe, donee eum Hercules aggeribus domuit, eoquebeneficio OeneifEtolorum regis filiam in matrimoniiim impetravit. XVI I. Sed hoc ka_flemn m locum ha hehir , (innnalvenm mo- taverit arrin is.Nam flumen etiam qua imperia difterminat, non con- lideratur nude qua aqua eft , fed qua aqua alveo tali fluensripifquc talibus snclufa. Qaare parriorlarnm adjeiftio, deceffio, aut tails im- mucatio qutetoti fpeciem veteremrelinquat,rem linit eandem vide- ri. At fi totius fpeo es fimul mutecur , res erit alia, atque ideo ficur interit flumen quod in loco fuperiore molibus obftructum eft , no- vumque nalcitur fadla manu foffa in quam aqua immittitur: ita * ft deferto alveo veteri alia irruperit flumen . non idem erit quod fu it i ante,fed novum veter e extin&o: & iicut ft exaruiffet flumen, imperii terminus maneret medietas alvei qui proxime fuiflet: quia mens ea I populorum fuifle cenfenda eft, ut fluminequidem naturaliter dirimi velient; quod ft flumen effe defiiflet,ut turn teneret quifque quod te- nuiflfet: ita mutato alveo idem obfervandum erit. In dubio aut em imperia qu* ad flumen pertingunt arcifinia putanda font,quia impe- riis diftinguendis nihil eft aptius quam id quod non facile tranfitur. Vr anremlimitat a. aur.menfuracomprehenfa fint rariusaccidit;ne- quetam ex acquifitione primava, quam ex aliena conceflione. XVIII. Quanquam vero in dubio. ut dixi mus, imperia ad me- dietatem fluminisutrinque pertingunt, fieritawn potuit & conti- giffe alicubi videmus,-ut flumen totum parti uni acccdcret^.quiaXcili- cet ripse alterius imperium lerius & occupato jam flumine ccepiffet: jp-irgnia eurft in modum res padtionibus effet definita. XI X. Illud quoque obfervatu non indignum . origin ariam ac- qnifltionem cenlendam etiam rerum earum qua; do minnm habue- riint.fed hftbered eiiernnt: puta quia dereli&e funt, ut quia defece- runtdomini. natn hsec redierunt in eum ftatum in quo primurn res fupranr Sed illnd fimnlI nora n dnm eff - i - ar erdum primasarqnifirin- nes a populo aut populicapiteita fa ft ns. ut non tantum imperium. in quo ineft jus illud eminens de quo alibi egimus, led & privatum plenumque dominium generaliter primurn populo, aut ejuscapiti qutereretur: atque ut deinde particulatim in privatos itafieret dif- tributio , ut tamen eorum dominium ab illo priore dominio pende- . ret, finon ut jus Vafalli a jure fenioris, autjus emphyteuticarii a ju- 7£^re proprietarii, tamen alio quodam tenuiore modo fut rrujlrae-lunt r - yv/ in rrrrJ* q Uas inter eft & jus ejus qui fubconditionefi- fpe&at. Seneca : * Non eft argumentum , ideo aliquid vendere non potes , quia confumere , quia mat are in deter ins aut melius non potes. Tuum enim eft etiam quod fub cert a lege tuum eft. Dion Pruftrenfis Rhodiaca: tungam ogbirxs >yd>’ a; lx tpuA/) oitaf: jfji) isjJiSsw ut obit 'U lilm to7; i%X(nv , oil re om/f cb> JsM* Flurimi funt modi quibus quid cujufqnc effe dicitur, & quidem ijaldt inter fe differentes : interdum ut nee vendere . nee pro nrbitno uti liceat. Apud Strabonem invenio: xilg*©- it 5 mmfxmi*. dominm erat dene- Tte Mo rib. to vendendi jure. Exemplum ejus quod diximus in Germanis ponit Germ. Tacitus : Agrtpro numero cult orum nb tmiverfs oicupantur , ques mox inter AC PACTS, LIE. I I.(#qv si J!r»v gdgyr ornt xTri/aa/sTtev b'eattOTtei, f oazor imK^gsrelv el rdiaj'j hydra, f/fta •y» vcutfc’jTUi ««!? imT^emus tmfiiXntetis ty%etg/,imist, df cSt £ tk's int tiuf m&robissaxXiyitGiii, Reges cum fint domtni omnium qua in ip jorum funt ditio- ne, etiam eorum qua d privatii pojftdemur, tatncn uidsntur ea tantum habere qua procurator ibus rationalibus fuit diffenfardet committunt, d quibut an- nuos recipiunt proventus. Plinius Panegyrico: tandem imperiumprinciple, quam patrimonium ma\us eft. . Sunt tamen dflintta] itaque&apud Apollodorum videns turn Ar¬ cadia turn Attic* terras divifas, uno retinente mav re xgjsV©- ornne imperium. ® Communist funt omnium ] Michael Attaliates : met -j merna etrr.v , clot IX. I dhg, re ftot b'JPig, i Jw Xucrx, a urytecXes 4 Jw.Xuor>is. quadam funt omnium, ut aer, ut aqua profluens, ut mare fy littus marts. De littoribus'] In B.lfilicorum Eclogis lib. I, tit. I, C. 13. el hysttXei eh ry TmvTz iy t^uoiq beri, littora in omnium funt potefiate. Vide & libro LI II, tit. VI. Ex injii uto~] quo ipfo inftituto ufi & Angli contra Danos. vide f. x , optimum Camdenum in regno Elifabeth* anno clo Ioc. De exigua agit marts portione qua in fundum privatum admittitur ] Sallu- ftillS : d privatii compluribusfubverfos montes, maria conftrutta. Horatius Lyricorum'libro 11, carmine xvm: marifque Bojts objlrepentis urges Summovere littora : & libro in, carmine 1: Contradict pifees aquora fentimt laths in altum molibus. Vellejus Paterculus: Injehas molcsmari £5* receptumfuffofftsmontilusma¬ re. Seneca in excerptis controverfiarum lib.v,controv.v: Maria fub- moventur projeBismolibus. Plinius de terralib.ii,c.xxxi 11: Vtfretaad- mittamus, erodifkr aquis. ftagna ftupenda admiffo mari dixit Lampri- dius Severo. Caffiodorus xx,C. VI: &uantis ibi molibus marini termini decenter invafi funt, quant is in vifeeribus aquoris terra promota efl i 1 ibullus: , Claudia tfy indomitum moles mare, lentus ut intro. Negligat hibernas pifeis abeffe minus. De talibus pifcmis maritimis agit Plinius libro xxxi,cap.vi.Colti- I 3 ir.clla XIII. 134 TX ' y .■ DEIVRE BELLI mella rei rufticae libro vi 11 , c. xvi, & xvi i. ubi hoc inter alia, Uti- I titias locupletum maria ipfa Neptunumqtteclaufjfe. Similia habet Ambro- fius Hexaemerov,c.x.&de Nabuthe cap.111. &Martialisaliquot locis -A Lucullo 3 VartO de eo yid Neapolim L. Luculltts , pofleaquamperfo- di/fet montem fy maritim % flumina immififfet in pifetnas , qua reciprocal feue- rent , ipfe Neptuno noncederet eopifcatu. Piutarchns ejus vita : xcm 5kA«ot»5 yij sj&fyopucc ‘X,Jvc(plqtss ttis e’lxiymfeois 't&tsXioT 0 VT(§- rcfe 2 ^c/.ims haXixs xliE l '>rr(& J ,.ciim ipfe marts alveos (yplcnos pifcibut euripos viuts fetid cir- Cumdaret, inqueipfomari coenaculct fabricaret. Piinius libro tx,cap. LIV : Lucnlius excifo monte juxta Neapolim, tnajore impendio quctm viliam adifca- ■verat, euripum fy maria admifit. qua de caufa Magnus Vompejus Xerxem to- 'gatum eum appellabat , pstdpi^a ] vide Leonis novellas lvii,cii,ciii , civ. Attaliaten pragmaticorum tit.xcv. Harmenopulum lib.n, tit. i. §. -sfe* nj&Sb. g»v. Vide & fummum virumlacobum Cujacium Obfervat. xiv, i. lmperium in marts purtem~\ Philo de regibus : sbjlfei cntetpyassXv&'et jg4 pisy&a mXuyo a&otx.riitmv'k ; etiam maria numero infmita , immenfa magni¬ tude, ad terras adjecere. Lycophron : , ybs rrip JttXdasns mtifaflgy yrjj pjyvstp%ian, Term marifque fceptra.regnorumque opes. Virgilius : Teque fibi generum Tethys emat omnibus andis. Iulius Fifinicus: marts etc term dominiapojjidentes, Nonnus : P'-f-o ’iys fexXotasos, Beroe pelagus ditione tenebat. Termini regnorum Suetin m medio freti Ore fund. lohannes Magnus in Ar- chiepifcopis Vpfalenfibuscap. xv. De Tyro Curtius: Mare non vici- mtm modo , fed quocumque clajjes ejus adierunt ditionis fuefecit. Vnde Pro- verbium Tyria maria apudFeftum. liberates deLacedannoniis & A- thenienlibus : mvtZn ii(y.'n^ar y.vfeao T»S xf JuXa-flay ij» bmatgcid) uyUfeyum, vzruxetss iyum ms ■vrheifns r rsoXim. Sic evenit, ut civitas utraque ■ t erram adipifceretttr earn, qua mart ab ipfs poffeffo adjaceret, plurimafque ur- bes habtretftbi. obfeauentes. Demofthencs de Lacedsemoniis in Philippi- ca 11 : fexXxixros iqyos syq yjs «W5 tS& v JUXctarav 'ofssXoyiitms opt as as GSK aviSii CptXi7t7t’iS xhnjv di tf JxXdos-ri cpvXaxrv hserni tvs ipoXa'dieiv.Nihil ills qunrit aliud, quam d nobis in poffeffione conftttui marts, £f a nobis confejfionem exprimere, nos abfque ipfo nec marts cuflodiampofjeretinere. Iulianus Imperator de Alexandra, moli- tum eutn efte bellum hoc animo: 'liras yos re u7mms%JuXu.-Tlnsx.ue/- l &’ ytv'ATt. ut term marifque totius dominus fieret. Hujus lucceifor Anriocll'JS Epiphanes apud Gorioniden: Nome terra mare mea feint ? De alio ejufdcmfucceffore Ptolemaeo Theocritus: , yrtlXus oz xgxlhl ydus, Trothats btfexXaaru;. Lateque imperitat terris, latequeprofundot Item: AC PACXS, LIB. I l, CIU. *31 Item : yd/.aoc^a cl 7;c;'cTC f xix t ' mfe/ss'i xsXd^itles oimotovto, nfyMfecua, J omnis teiufque freiumque Altifonique amnesfub regejacent Ptolemao. Tempus eft ad Romanos veniamus. Scipioni majori ftc Annibal in Livio: Carthaginenfes inclufi Africa lit tor thus, vos, quandoHiisitu placui\‘ externa etiam terra marique videamus regere imperia . De minore Scipione Claudianus: patriot primo cum manibus ultor Subderet Hifpanutn legibus Oceanum. Itaque Mare inter aim paflim fuum vocant Romani , Salluftius, Florus, Mela, alii. Sed plus adjicit Diimvfius Halicarnaflenlis : 7 ma >){ Jx'/.cterrc i falter 7S5 £v@s HjoskAmot p/XSt, bte.'S. xj rys dx.ecwiTid'(Gh> cor u'r, almarA ivt: Popuius Romanies omni mariimperat , nonmodo tiquod mtra columnas e[t Hercules , fed Fjf Ocemi, in quantum nav’gatur. Dc iifdem Dion Caffius : menje fxotXdlieths yls JetAclixr>i;. omnifer- tne imperant terra marique. Ap r ianus in prsefatione defenbens Romani Imperii magnitudinem.fubeo ponir mareEuxinum, Propontidem, Hellelpontum, AEgaeum, Pamphylium & AEgyptium mare. Pom- pejo datumimperiumin omned marequodintraHerculeaseftco- lumnas. i r a Plutarchus & Appianus. Philo inFlaccum :d

.y,pd(f tviv tiyt/xgrictsi mbme yes rf JxXdrt^s. Cajum qui pod mortem Tiberii imperium omne terra marifque fufeepit l Velpaiianum lofephus VOCat , fomlm; yli JxXcloftii , terra marifque damnum : idem JUS Antonino multis in locis' Ariftides tribuit. Procopins Imperatoris ftatuas- effidlas narrat orbem tenentes, 'Sltyl quodei fubjeBaeffet terra mare. Nicetas Patricias Adriatic! lictoris fervator in literis Ludovici II. Conftantinus monomachus in hi- ftoria dicitur yee ^ ’pu.’hdcsrni (i S'emrlrta , term marifque Impera - tor ac domirns. Et inter themata , id eft provinces Romani Impe¬ rii, ponitur mare Aigseum. Francos mari ad Maftiliam & circum. imperafle narrat Procopius Gotthicorum in. De jure Venetae reipubliese vide Parutam libro vi i. & fpecialem hiftoriam de Vfco- chis. Addi hispoffunt lurifconfulti recentiores ad c. ubi periculum deEleftisin vi. Bartolus, Angelus, Felinus in c. ad liberandum in principio : deludiciis. Balctus ad titulum Digeftorum de re¬ rum diviftonibus col, 2, Afflatus jn tit. quae fint regalia, Cache- l 4 ratios §. XIV. i.xv. 13a DEIVRE BELLI ranus decifione Pedemontana ijj,nuin. 4. ubi ex Baldo dicic to- turn mundurn hoc jure uti. Albericus Gentilis Advocationis Hifpa- nicsci. 8. Vectigalxqtmm ] Rhodii olim portorium de infulisexegere, etiam de Pharo apnd Alexandrian), telle Ammiano lib. xxi 1. de Venetis qui in Gallia Caefar : In magno impetu marts atque aperto , pallets p ortibtu interjeliis quos tenent ipfi, omnesfere qui eodem mart uti confueverunt, habent •vefligales. Florusde Romanis : Pudebat no'oilempopulum ablatomuri,ra- ft'ts injulis, dare tribute qtujubere confueverat. Plinius VI, c.xxu.An- nii Plocami meminit qui maris rubri vedligal & fifeo redemerar. idem capitefequenti demari agens quo in Indiana navigatur: Omni¬ bus annis navigatur fagittariorum cohortibits impofitis. Etenim piratamaxi- me infeflant. difputationesegregias de modo ve&igaiis vide in Elifa- betha Camdeni Anno clo la lxxxii & clo lac 11. Quodinponto Byzantine ex%e^a«]MeminitByzantini Veftigalis He- rodianus Severo : Procopius turn in vuigata tuna in arcana hiftoria etiam veteris vetftigalis in Hellefponto meminit, novi aurem ad fau¬ ces maris Euxini & in freto Byzantino. Byzantini exadtionem fuif- fe ad aedem Blachernianam, Hellefpontiacum Abydi docet Theo- phanes. Abydiillud b'a&ldOro&tor , id eft vedtigalarium decimae, vo- cat Agathias libro v. nainuit id Irene. Immanuel Comnenuslmpe- rator tnonafteriis aliqnibus conceffit JuxUaria ti»aia,obventiones e ma- >'/j.DocetBal(amo in Concilii Chalcedonenfis canonem iv,& Syn- odi vii canonemjtii. D -moBhenes in Lcptinen ] Idem ibidem accepta Byzantio dominos maris fact os ait Athcnienfes. Vlpianus Scholiaftes lolutam ibi ait decimam. Cymonis it ate ] Hire eft ilia i\fwrt4&zif&lnT(& ,nobiliffima pax Plutar- cho, qua& hocconveneratut Perfaeitmari tantumfparii abfifterent quantum ferret equi curfus, id eft xl ftadia. meminit & Ifocrates Panathenaico. Romani cum Carthaginenftbus ] Servius ad illud IV JEneidos: Littora litteribtts contraries, Quia in fetter e catttum fuit, ut neque Romani ad littora Carthaginenfmm at- cederent, neque Carthaginenfes ad littora Romanorum. Simile fed US Ro- manorum cum Tarentinis: ft* Vaf&list otfbra Xxxinas ax.fxo,ne Bo- mam ultra promontortum Lacinmm navigarent. Eft hoc in excerptisad legationes ex Appiano. mertosa Poenis externos quiinSardiniam vel ultra columnas navigarent tradit Strabo libro xvn. in fecundo federe ] Erat & hoc in eo , ne Romani in Africam aut Sardinians appellerent nili commeatus accipiendi aut naves reficien- di caufa. Poftbellum Punicum tertium caftigatus Senatus Cartha- ginenfis, quod contra fedusexercitum & navalem materiam habe- ret.Teftisl.iviuslib xlviii, &lix. Simileeft quod SukanusfE' gypti, padto cum Graecis fadto impetravit ur ei femel anno duas na¬ ves trans Bofphorum mittere liccret. Eft id apud Gregoram libro iv.Antiochiolimpax& hoccontinebatne is armatas naves haberet plures xn.Appianus Syriaco. Naves armat* Adriaticum finum in- AC P A C I S, L I B. XI. Cllf. 137 ' gredi perVenetos vetantur ex pa&is. Vide Thuanum libro txxx in anno cId Id lxxxiv. Menfurit compreljenfum ] Exemplum vide apud Servium ad Eclo- J.xvi. gam ix. Montes ] Tacitus deGermania :a Sarmatis Dacifquemutttometu aut montibus feparatur. Plinius libro xxxvi: Evehimus ea qua feparandisgen- tibusproterminis confiituta erant. de AIpiLusloquenS. Flumen mfttato paulatim curfu ] vide lohannem Andrea: & alios ci- tatos k Reinkingio libro 1, Clafle v, c. 1. Vt fittmen fui medietate eos diriment ] Exemplum in Vedafo amne a- pud Marianam libro xxix. ffjutqueterminus efje fufficiat] Spartianus Adriano: in plurim'u locis in qttibns barbari norifiuminibus , fed limitibus dividuntur . Phafim amnem eite^n id eft confinem vocat Conftantinus Porphyrogenneta c. xlv. sidefertoalveo vcttri ] utBardanusamnis apud Annam Comnenam 5 . xvn. libro 1 . Non eftargumentum"] Locus eft de Beneficiis vii, 12. Idem libro #.xix. ejufdern argumenti odtavo, C. 12. qu&dam qucrundam fub cert a conditto- ne funt. Ad univerfitatem nut ad dominum fuperiorem redii] Sic ex libro fecundo Odyflea: in fine colligas bona ejus qui fine liberis decederet ad po« pulum perveniffe. & licinterpretatur Euftathius illud Homeri Ilia- dos E, oi Oik x.Tr,triv sctr'icTr, Fanibantur opesreBoresurbis. nam magiftratum fuifle dicit qui bona fine liberis deceden- tium adminiftrabar. Similealiquid ufurpatum olim in regno Mexi- cano docent nos hiftori*. C A P V T IV. ! De dereli&ione p razfumta, & cam fecura occupation ne : & quid ab ufucapione & pradcriptione differat. I. Vfucapto aut prafcriptio proprie d'tfta cur locum non habeat inter populos diverfos, corumve reftores. II. Solere tamen & inter hos adegart longa- vas pojfijf ones : I III. Caufa mquiritur, ex conjefturis huma¬ ne, voluntatis: qua petuntur non ex verbis I tantum: I V. i Scd & ex faftis \ Et ex non fa ft is. V I. Quomodo tempos ddjunftum non poffef- foni & ft lentio ad conjefturam juris dere- lifti vale at. V 1 1 . Ordinarie adtalem conjefturam fujfi- ccrc tempos tmmonam exadens, & quale hoc Jit % VIII. Solfitio objeftionis , neminem prafu* mendum fuum jaftare. I X. Videri etiam fepofita conjeftura, jure gentium ex immemorialt pojfejfione domi- nium transferri. X. ^An ncndum natisjus aUferri hoc mode pofiit. XI. Etiam fumma poteftatis jus aut populo aut reqi acquin lengava pojfejfione. X I l.^An leges civ ties de ufucap'ione & pre¬ fer ipt tone teneant eum, qui fummam pote- jlatem habet>cum difinfttombus explicatur. XIII* jura qua feparabihter aut com - municabiliter adharent fummo imperio,ufu¬ capione aut prafenpt tone quart & amitti. XIV. 'XffelbtUT fententia fiattms fern- X J per || JfctwizWtj/i aJa | $ta, j luaca^tuiy *$ ‘jSOK^} Jt l-H 4i *trujAttii tib.Tl.c. 5 I,ff» 28 . 138 “ 1 deivre belli per fubditts licere fe vindicate in hbcrta- I X V. Qua mera funt facultatis nullo tent* tern. I pare amitti : quod explicatur. G Ravis hie difficulras orit ur de ufucapiendi j ure. Namque id iu s cum lege civili fitintrodndtum (tempus enim ex fuapte natura vim nullatn effedfcricem habet: nihil enim fit a tempo¬ re, quamquam nihil non fir in tempore ) locum habere non poteft, ntcenler Valquius,inter duos populos liberos aut reges,populumve liberum & regem: imo ne inter regem quidem Sc privatum ipfi non fubditum.* nec inter duos diverforum regum aut populorum fub- ditos. quod verum videtur nifi quatenus res vel adtus tenetur terri- rorii lep-ibus.' Atquiid fiadmitrimns.fequi v idetur maximum in- commodum.utconrroverfi* de regnis regnorumque finibus nullo pnquam tempore extinpuantur: quod non tantum ad perrurbandos muhorum animos & bella ferenda pertinet, fed & commum gen- , , P T f lium fenfui repugnat. I I* Nam Sc in facris literis Iephthes regi Ammonitarum fibi ven- ^arAr^dicantiterrasinterArnonem &labocum, & ab Arabum defertis ad jfPfZ ^^d^«>"Xordanem fxtas, objicic trccenrorum annorum poffeftionem , & ab eo ouyrir rnr infe ehifgue majores tanto tempore ceflav erint: Et apud Ifocratem , tanquam certiflimum , * Sc apud omnes csvy* 5 ^*-g entes confeffum ponunt, potfeffiones publicas non minus quarn privatas mulro tempore ita firmari, ut revelli nequeant.’quo jure re- pellunt eos qui Meflenam repetebant. Verba Grama funt : ms iV«s & tks ^7K5 lytvces, Iw i7nfivvQ xvgdxs tq X7rzcv~ vtf rivalvoftitytri Idem,liberates ad Fhilippum xtHtiv mvottixir^ $: cumfirmum Jlabilemque pofijejjicnem longa dies reddidijfiet. Hoc jurenifus posterior Phiiippus T. Quintio dicebat, Civitates quas ipfe cepijfet fe liberaturum :qu& fiibi tv adits a tnttjorihus ejfent juflaac hsreditariapoffefftone, fenon excejfurum . Sulpitius contra Antio- chum difpurans oftenditiniquum efle, utquodpopuli Grstci in Alia aliquando ferviiffent, id jus port aliquot farcula eos afferendi infervi- tutem faciat. Et hiftorici * vetera repofeere vaniloquentiam vo- cant: fcvD-ixa; xj sraXaiois 'P 7 pPrii.fi Diodorus. Apud Ciceronem eft de Officiis fecundo : * GVuam aut on habet squitatcm , ut agrum multis annis aut etiamf&culis antepojfeffum , qui hetbuit, amittat ? III. Quid dicemus? luris effedtus qui ab animo pendent ,non poffunttamen ad folum animi adtum cofequi, nifi is adtus fignis qui- bufilamindicatus fit , quia nudi.s animi adtibus efficientiam juris tri- buerenon fuerat cong uum nature huma ny.qiiT nifi ex fignis adtus cSii ittuii-tne**- cognofeere non poteft : qua de caufa etiam inrerni adtus meri legi- bus hum anic non fiil-jarpnr. Signa autem nulla de animi adtibus cer- titudinem habentmathematicam. fed probabil em tantum : nam Si verbis eloqui aliud poflunt homines quam quod volunt & fentiunt, 8i fact is fimnlare_Neque tanien patitur natura humana focietatis, ,ut adtibus animi fuffic ienter indicatis nulla lit efficacia . ideo q uod jiifficientcrindicatnm e ft^pro vero habetur adverfus eum qui indi- ?cavit. Ac de verbis quidem expedita res. IV. Fadtis intelligitur derelidtum quod abjicitur , nifi ea fit_ xei circum- XJvtus lib . XXXII. Livins Ub. XXXV,. Tacitus vAnn.vi. uy hate v*p$(X (£ec(i. a. tn.o.i A m C PACIS, LIB. II. ^7 iy. 139 circumftantia ','' ut temporis c aufa & requirendi animum abje&um renreri debeat. Sic * chiropraphi re ddirionecenfetur remiflum de- bitum . Recufari haereditas . inqnir Panins, t non tantum verbis, fed etiam re poteft, & quovis indicio voluntatis..SicJLisaqui rei alicu. juseftdominus,.fciens cumaltero earn rem poffidente, tanquam cum domino contrahar, jus fuum remififie merito habebirur: quod^ L _ ^ cur non & inter reges locum habeat, & pnpnl os liheros nihil ranf nT' ■' eft. Si mile eft: quod ia perioi^conaedens inferiori, vel imperans id fa- cere quod facere licir-e non poteft , nifi lege folvatur, lege folvifte f L.Qiia rationr. §. nit. D. de accj.rer . dom. eum intelligitur. Ven it enim hoc no n ex jure civil i, fed ex jure na- " ~ ‘ ■ ‘ ‘ .' cfui ■ ■vandx.D. dint. _. l.Fat fits.§.ji jafium. If), de ftirtts. L.Labeo.D. de pa fits. LfRecufart. D.de acej. ’ t >ei omitt. hered. L - Simian, cr'JU.u c I).de rcr.. turali, quoquifque fuum poteft abdicare, &exnaturali prammptio- ne qua voluifle quis creditur quod fufficienter fignificavit: qu o fen fu redte_accipi poteft quod *_Vlpia nus dixit juris gentium efte accep ti- lationem. V. Sub fadtis autem moraliter veniunt & non fadta , confiderata cum debitis circumftantiis. Sic qni fciens & przfens’tacet, videtur confentire: quod & lex Hebrataagnofcit Nuiner. xxx. q • & 12. nifi i ud - LJ f~ cir cumftantia oftendant.quominus loquamr. metu emn ve l alio ffranii. cafu imped in' . Sic nmifliim re nfernr id * cuius rccuperaTirfi fpespr o- $ l. an m- jicitur, ur porcosa lupo raptos, &qua? naufragio amittimus, noftra m1Hs.1s.ac- e(fe definere aididlpianus . nonfta r im fed nhi re. cipi non poftunt, id eft ubi non eft cur credatur a liquis anim um domini retinere: ubi nulla talis voluntatis indicia exftant. Nam ft miffi elfent qui rcm in- quirerent, ft promilfum ftijwTfov, aliud eflet judicaudum.Sic_qui rem luam abaliateneri fcit, nec quicquam contradicit multo tempore, is nifi caufa alia manifefte appareat, non videtur id alio feciffe ani- mo, quam quod remillam in luarum rerum numero efl’e nollet.Et hoc eft quod alicubi dixit Vlpianus ,-aedes longo filentio vid erLpro derelidlo a domino habitas. Parumjufte (relcripfit Pius Imperator) prateritas ufuras petis,. quas omijiffe telongi temporis inter-vallum indicat : ” quietens a debit ore tuo , ut gratioAtpud eum videlicet ejfes, petendasnon pttta- fti. Cuiiimillimurn quid in confuetudine apparet. .Nam hate qua que, femotis legibus civ L. Vompo- niusfD.de aca. rerum dom. te'ac modo earn in- fstfmna. troduci volunt, a populofubdito introduci poteft ex eo quod ab *•»«» imperium habcntetolerarnr : rempns ve.ro quo ilia confiietudo ef- eT " ' r ‘turn, fed arhirrarin m , quantum feSo.L. tit fatis eft ut concurrat ad fignificandum confenfu m! Sed ut ad de- cum (jut- 1 - Serf: rel.&ionem prafumendam valeatfilentium, duo requiruntur T ut ii - dam. §.dt—™ £ lentium fir friends , & ut fit libere v olentis. nam * non at^crc nc- ufurrs. s/suju&fri/- (i feientis, caret effedhi: & alia caufa cum apparet, celfat conjedlura 1 rts. s/njjuFefHr a vol uncatis. ^. 97 , art. VI. Vt hacigiturduoadfuiftecenleantur, valent & aliseconje- 7 ii dcU- fturte: led temporis in utru mque magrta. vis eft. Nam primn m fieri .pbm,c. ij vix poteft, ut multo tempore res ad aliquem pertinensnon aliqua via ad ejus notitiam perveniat, cum multas ejus occafiones fubmi- triftret tempns. Inter prtefentes tame n minus temporis fpatiumad hanc conjcdluram fufticit, quam inter abfentes , etiam fepofita lege civili. SicSiincuffusfcmd metusdurare quidem nonnihil credi- frtet tur, 1 140 D E I V R E BELLI tur, fednonperper.no , rum tempns Inngnm mnl ras occafiones ad- verfus metum fibi confulendi, per fe, vel per alios (upped itet, etiam l.Hocjure. exeundo fines eius qui metuitur . faltem ur prot eftatio dejure fiat, fck aqua, .SUMp-iod potius eft, ad judices ant arb itros pro vocetur. yuot.& aft. VII. Oniave ro * tempns memor iam exredensqnafi infinitum L eft moraliter.ideo ejus tempons filentium ad rei^dereli&sconjedtu- ra m Temper fufficere videbit ur. * nifi validiiTims l int incontrarium Zjtelviiiffm/u ^•auswSLrationes. Bene autem notatum eft a prudentioribus lurifconfiiltis, Tfc'SSfeitp't plane idem efie tempus me moriam eyredensrum r enremrio. uZHuAmaXj tujiath.ad quanquam fspe hare non longeabeunt: quia * communis humans Uudts vits terminus funt anni centum . quod fpatium ferine folet states XJv. hominum, aut * tres efficere: quas Antiocho Romaniobjicie- xxxit. bant cum oftenderent repeti ab eo urbes quas ipfe, pater, avus nun- quam ufurpaffent. . VII I. Objici ar aliqnis, ruin homines fe fiiaqne ament , nonde- •bere eos credi quod fuum eft jaftare , ac proinde adtus negativos, a „ _ « etiam cum magnotemporis fpatio, non fufticere ad earn quam di- x ' m n sc °niedturam . Sed cogitareTurfumdebe mus, bene fperandum de hominibus, aepropterea non putandum eoshoceffe animo.ut rei caducs caufa hominem alterum velint in perpetuo peccato ver- Cicmpr, fari, quod evitari fspe non poterit fine tali dereli&ione. De imp e- ’ De ) ot - riis vero r qnanq uam ea magni fieri foient, feire debemus magna ef- fe onera, & qus non bene adminiftrata hominem divins irsreddant obnoxium • ap firnt-dnrnin eiTet, qui fe tutores dicerent, damno pu- pilli litigare uter ad tutelam jus habeat, aut qua fimilitudine ad Vb, i. hancrem Plato utitur, nautasnavispericulo certare quis eorumpo- tiffimum gubernaret, ita non Temper laudandos qui cum fnmm a ja- ££llLa, fspe & cum fanguine innocentis populi, difceptare cupiant quisejus populi rem fit curaturus. Laudatur ab antiquis Antiochi didlum qui populo Romano gratias egit, quod * nimis magna pro- Vkt.M ax . curatione liberatus modicis terminis iSteretur. Intermukaa Lucano A xiv, e. i. /apienter difta iliud non poftremum eft: tantonenovorum Provmiufcehrwn qusrunt uter imperct urbt ? Vix tunti fucrat civilia heUct movers Vt neuter. Turn vero impe ria tandem aliqnando in certo & extra controver- fis aleamconftitui, humans focietaris-inrereft ; quam quae adjuvant conjedturs,favorabilesputands funt.Nam fidurum putavit* Ara- tus Sicyonius privatas quinquaginta annorum poffefliones labefa- diari, qua n to magis i liud Augufti tenendu m eft, earn girum bonum ac civem efTe, qni prsfenrem rpipnhlirs ftannn murari non vult, & qui, ut apod Thncydidem Alcibiades loquitur, oiof $ mXiletue rim rt>Z/n. quod tiw Tmgxtruv mxfl&av zJcptpvXurlHii dixit liberates adverfus Callimachum : ficut & Cicero oratione ad Qui- rites contra Rullum , orii &t concordis patro noconvenireair,de- Zib.xz’tx. fendere ftatum reipublics qui quoquo tempore fit T.ivins o pti¬ mum quemq ueprsfenti ftatu g audere. Quo dfi etiam deficerent ea qua: AC PACIS, LIB. I I.C-iy. 141 S Se jam diximus .tamen ad verfus 4x1:3;fu 1 n 11 on em qua qtiifque fua ^ de vare velle creditur . validior eft altera . quod credibile non eft cUvrfoin quenquam ejus quod v ulc . lo ngo tempore * .nul l am plane edere ft- Z"®*™ gnificacionemidoneam, va*a !7 IX. Ac forte on impmhak i. litff&A »< ? i poteft non effe hanc rem in fol'a pra-fiimtionepofiram , fed * jnrf> gpnrinm ynlnnrarirt indu^-^KT srre* ftam hanc legem .ur poffeffiome motiai n excedens. non inr errl1pta.^ l;>, ' , ^ e c . y nee prnvocanone w ad L arhirnim interpeilat l , omnino d ominium transferrer. Credibile eft enim in id confenfifle genres, cum ad pa- pSe rif^CtrirlryrrJ^-rijii' cem communem id velmaxime intereffet. Memoautem dixi pof- Li^jxxv. !«,"»<- feftioncm non interruptam, id eft, ut Sulpitius apud Livium loqui- /?£,} JoS-fant— tnr , uno & perpetuotenore juris femperufurpato^nunqmmmtermiffo. idem/ " / . alibi dixit : perpetuam pojjeffionem ac nullo amhgmU. Nam defultoria ' -xxxlr “ poffeffio nihil efficit, quomodo Numidae excipiebant adverfus Car- thaginienles : per oportunitates nunc illos , nunc reges Numidurum ufur.pajje jus, femperque penes sum poffejfionem fuijfe qui plus armispotuiffet. ~ X. Sed alia hie, &quidem perdifficilis, fuboritur qu sftio ; art^s/. nondum natis jus fuum tacite tali dereiidtione poftit deceder e. St non poff e dicimus.ni hiLad tranquillitatcm imperiorum ac dominio- t?cn bccScrPum cixlou rum profecit modo data definitio , cum pleraque talia fine, ut po -fttfriiHiiriliKi/siL&if- fteris debeantur. Sin nolle affirmamns m irnm videbitu/quomodo aiyemt&c e g. ,-. nocere filentium poftit his qui l oqui non potue runt.quippe cum nec irr , exifterent :aut quomodo al iorum fadturo aliisdamno effe pollit. Ad Jf ,'n, ' hujus nod i folutionem feiendnm eft. ejns qni nomlnm natnaeft n ul- '«n$> ,tUW cr*. \ ■ V -k V lum effejr.s. (lent necnll a flin t arri d pnm rei a a nn exiftentis, Quare ^ lipopulus, a cui us voluntare ins regnandi proficifcitu h voluntatem mutet, iisqui nondum nati hunt, ut quibus jus quantum nondum cu eft, n ullam facit inj nriam. Sjcut autem populus expreffe mutare e// 7 ' voluntatem poteft, ita & tacite credi mutalfe. Mutata igitur populi voluntare,* neque dum exiftente eorum jure qui exfpedtari poffunt; ^ parentibus autem e quibus nafei poffunt, qui jus fuo tempore client o„ ' teft. * ut eo rum qui nondum funt perfonam lex interim fuftineat, atqueitaimpediat,ne quidadverfum eos occupari pollit : quodt a- naen leges velle non temere cenfendae funt , quia pri vata iftautilitas publics valde repugnat. Vnde& ilia Feuda, qua: non exjure proxi- r mipoflefforis,fl'd ex viinveftiturs primitive defemnrn r.longo fan' s s f cc - t ‘^ ie ftM*p7’ e pfr I temporearqniri-poffe receprior fenrenria eft ; quod ad jura Majo- ratus, & ad res fideicommiffo obnoxias , non infirmis rationibus 3 . fubnixus producit fummi judicii IurifconfultusCovarruvias . Nihi l vha lp n dc e. pefeffir. . /> ■ 5 . 5 . 5 - mu/ZiPm enimprohiber qiiominiisJcne rivili insralej.otroduci poftit, quod a uno adtu alienari licite non poftit ; poftit tamen ad viranda m domi- niortes.t.s^V^j A f cc - niorum incertitudinem certi temporis negledtu amitti : atque ita v "f P jraa Se/r^^ * etiam.ut exftituris lalva fit adtio perfonalis ad verfum eos qui negle- ^jr^cril xerunt, aut eorum heredes. ant. temp p a „X I, Exjiis qua; diximus apparet,& regi adverfus regem, & po- 4 ; «• M ” e - *• (‘iftiosu hox_3Tt>tt4a / qJ rum -o-St’atUoAi'/twali d^spulo, 9 Q \, Ptunfriuh 1 zWfQu r eff w QU4L+&7W ;■* tJSr, r, rryu/)\J ctrviiuiq tfrnotj,U'- / l -- - qJ KC71 _ . __ Hdjn&Klh -fn0ujct&iu e£< , aril QiuUwtu/ c&nutf-H-l {otqrn iniffurS Q-sdhom rnwhf fit tfff t* 11 • 14* de ivre belli d? ?£Sd''capt.e- qt^raJs mi- fluv. arc. jrtpfCo c- 6 €i f cf, t laf. conf. ice cm • yojib. hi . iAymon.de {'*+*' 1 anti a. p. 4, 'uery.c.ma- teria ifla, 71. 62. Cor fe¬ tus de exc. regis.q.loq. Balb.de prafcr. 2, p- f.pr. ej. 2. Cay a/. de Imp.cjuafi. 53. Covar. in c. pecca - raw, de reg. juris in 6 .p. 2 . i-9.m pm. pulo libero adyerfus populum liberum ,jus acquiri polfejitexpreflb conrenfu .ita dc relidtione , & earn fecuta, aur ex ea vim novam ca- piente apprehenfione.nam quod dicirur. qua; ah initio non v alenr, ex poll fadfco con vale/cere non polfe, hancha.bet e xrep r; onem .gift caula nova ms per fe parereidanea inte rceflerit- Similiter & alicu- jus populi rex verus amitrere poterit regnum & populo fubjici ; & qui revera non rex, fed princeps erat, * rex fummo cum imperio fieri; &fummum imperium quod penes populum, ant penes regem in folidum erat, inter eos dividi. XII. Illud etiam indagari opera: pretium eft: an lex deufuca- pione aut pradcriptione, condita ab eo , qui habeat fummum impe¬ rium,pertineat etiam adipfum jus imperii,&ejus partes neceflarias quas alibi jxplicavimns. Pertinere arhitrari videntnr lurifcon fulti nonpau ci. qui quaeftiones de fummo imperio ex jure tradlant civili Romanorum. * Nos alirer arhirrainnr . nam nr qnis legihns ohlige- tur, requiritur in legis au&ore, & poteftasSc voluntas, faltem prae- fumpta . Se per moan in legis, id eft per modum fuperioris.obligare nemo poteft :&hinceft quod legum auiflores habent jus leges fuas mutandi ^ Poteft tamen quis obliga ri fua lege non direfte , fed pe r reflexioneirn * qua lcilicet pars eft communitatis ex aequitate na- turali, qua: partes vult componi ad rationem integri. quod a Saule in regni initiis obfervatum notat facra hiftoria Sam, xi v, q.o . Sed hoc hie locum non habet, quia legum audtorem hie confideramus, non ut partem,feduteum in quo virtusinfit integri. agimus enim de fummo imperio qua tale. Sed nec voluntas adfuifle prafumitur: f uia legum audtores non cenfentur fe velle co mprehendere, nifi ubi : materia & ratio legis funt univerfales, utin seftimandis rerum pretiis. At liimmum imperium non eft paris rationis cum rebus aliis': imo nobilirare fiiaxe-s alias multum excedir. Nequeullam vidi legem civilem de prae/criptione agentem , qua: fummum im¬ perium comprehenderet, aiit comprehendere voluilfe probabi- litercenleri polfet. Vnde fi-qnirnr ,-npqnp rpmpng lege definitum fufficere ad acquirendum fummum impetium aut partem ejusne- Celfariam, fi defint conjedlura: naturales de quibus fupra egimus: neqne tanrnm remp oris Ipatium requiri, li intra id tempus ea: con- jedtura: quantum fatis eft adfint: neque legem civ ilem qua: acquiri certo tempore res vetat,ad resfummi imperii pertinere Jlallet-ta- quo modo ac tempore amitti imperium non utendo poffet: qua: vo¬ luntas fequenda haud dubie elfet . necinfringi pnflera reg-e etiam fummum imperium obtinente _ quia non ad im perium ipfum, fed ad ejus habendi modum pertineretquo de dilcrimine alibi dixi- mus. XII I .F.a vero qua de fummi imperii n arnra non funt, nec ut proprietates naturales ad earn pertinen t, fed aut feparari ah ea natn- r aliter po ffhnr anr felrem cum aliis communicari,omnino fubjacent legibus populi cujufque civilibus qua: de ufucapione & praelcriptio' nefafoefunt. Sic fubditos efle videmus gui prs feriptione acquifie- runt, AC PACIS, L. IB. XL Cl}?' j 4J ,, - ... * 7 '. J&MH- mtyd co-nii^T^o-a. V runt, ut appellari a b 11s non poflit: lt-a tam en ut femper aliqua ab eis fit provocatio, per fupplicaiiQtiem fcilicet, vel alium modum. nam ut ab aliquo nulla ratione poflit provocari, cun? pcrfona fubditi repugnat, ac proinde ad fuinmum imperium aut partem ejus perti- net, nec_ggte,ft alirer ar.qniri.quam fecundum jus naturale , cui ium- inaimperia fnhjarenr. XIV. Ex his appaiet q uatenns recipi poflit *quod ajunt non- nulli. femper lireuJuhditjsTi poflintinlibertatem, earn fcilicet qua: populi eft, fe guj;i v j p nrrnlTI eft imperium, vi poflit dilfolvi: quod anreiri ex volnnrare fit profeCtum , ineo poenitere li- ceat, & mutare voluntatem. Nam & quae vi parta primum funt im- peria, poflunt ex voluntate tacita jus firmum accipere , & voluntas, aut ex initio conftituti imperii, aut ex poll fatio efle poteft tabs, ut jus det quod in pofterum a voluntate non pendeat. Agrippa rex spud lofephum in oratione ad Iudaeos, quiex prapofteto repetitse liber- tatisftudio Zelotae didti funt, fic ait : Intempeftivum eft nnnclibertatem concupifcere . Olim ne ea amitteretur cert at um oportuil.Natn ferviiutispericu « lum facere durum eft, fane idfubeatur, hone ft a ccrttttio. At qui femel fubtt- cius deficit, non libertatis amans dicendus eft, fed fervus contumax. Atque ipfe Iofephus ad eofdem : * Honefium quidem ejlpugnarepro libertate, fed id olim faclum oportuit. At qui viBi femel funt longo tempore paruerunt, fijugum excutietnt,faciunt quod defperatorum hominum eft, non quod liberta- ttm amantium, fit hoc ipfum Cyrus olim Armenio regi dixerat, qui rebellioni fute obtendebat libertatis pridern amiffae defiderium.Cs- terum qui n & regis lon ga patie ntia talisqualem fupra defcrip fimns, fumtaimperii derelidtione, minime dubitandum arbitror. X V. lura vero qua: non habentquotidianum exercitium.fed fe- mel ubi commodum erit. * ut luitio pignoris 'f item jura libertatis quibus adtusisqui exercetur noneftdiredle contrarius , fed _ei..ineft ut pars fuo integro; velut fi q uis per centum annos focietatem cum uno duntaxat vicino habuerit, cum tamen habere & cum aliis pof- fet, non amittuntur nifi ex quo tempore interceffir prohibitio aut coa£tio,eique paritum eftcum fufficienti confenfus fignificatione. quod cum non juri civili tan tnm. fed & ration! natural! cong rnat, rnerito locum habe bit eria m inter fiirnmaef aminae homines. Annotata ad Caput iv. Cevar. c.’ p'M' r -t' 2, S.2,». 12, 13- Xeneph.' tte Cyrt infi/t* III. N Ec inter duos diverf trum regum aut populorum fubditos'] In lege x 1 1 tabularum erat: Mternaaufteritas cum hofte eft0, id eft cum pe- regrino. Et apud omnesgentes confeftum ] In hunc fenfum diflerit pro Gallia Dux Nivernenfis apud Thuanum libro lix in anno cId Id lxxiv. Vetera repofcere ] m or?a EuxAb'Jv dicunt Grstci ex hiftoria Attica, u- fus inter alios Nicetas lib. 1 de Alexio Ifaacii fratre ubi de Henrico a g't Imperatore Friderici filio: mom JJj ru Eiix.x&ld[ie hvm v «A«s PUKuSv.ita Hie velut ante Eueliden gefta movebat invtrecundt. f. t: $. 11. Qu.vn f. IV. j. V. 5 .vii. t * - 144’’' DEIVRE BELLI ffjuamautem halet squitatem ut agrum mult is annis ctut etiam fsculis ante pojfeffum quihabui t amittat ] Floras lib. HI,c. 13: Tamm reliBas aim • joribus fedes, state, quafijure hsreditario polfidebant. Chirographs redditione] Vide legem (ecundam D. de padis. Chius recuptrandifpesprojicitur ] id *nn» dicitur Hebrseis Iurifcon- fultis. Non agerenefcientis, caret effeBu] Vide infra hoc libro , cap. xxll, 11. Addefi vacac Bart.Soc. confilio clxxxvii.coI. 8.Meifchne- rumdecifioneCamerali lx, 0.113, Tomom. Tempus memoriaexcedens] AndreasKnichin tradatu de Iureterri- torii. Reinking lib. r, ClalTe v, c. 11. n. f. Oldendorp. daffe hi, art. 2. f.vixi* J. IX. j.x. f. XI. Nifi-validiJJiws ftnt in contrarium rat tones'] Menochius J, COnf. XC- Non plane idem ejfe] Balbus de praslcriptionibus id notavit, & in eodem argumento Covarruvias. Reinking dido li. 1, claffe v, cap. li, n. 40. de tempore memoriam excedente videeruditillimum Fa- brum in confilio pro Ducatu Montisferratenfi. Communis humans, vita terminus j aim©* pxXtM nasty ggotx dixit Iufti- nianus in edido quintoedito in Notis ad arcanam hiftoriam Pro- copii. Tinas tees'] nam ym'a eft Tfis«csv 3 «£<*,triginta annorum astas,ut Por- phyrius notat in Homericisquaeftionibus. Tres yinas faeculum expo- nit Herodianus Severo. in ccc annis decern in iEgypto fuiffe reges notat Philo in legatione. Lacedamnone annis quingentis reges qiltetuordecim : Piutarchoindicante in Lycurgo. luftinianus in No¬ vella CLixvetat in judiciadeducicaufam,quod jamquatuor exiiffent. Nimis magnaprocuratione Uberatus ] Ejus animi videtur fuiffe Iona* thanSaulisfilius. Aram Sicyonius ] fic & poflefllones, ut fuerant, reliquerat Thrafy- buluspace Athenisconftituta. Nullamplaneederefignificationem idoneam] Craqtzius Saxonicoruffl xi. n. 10, & 13. Jure gentium ■voluntario induBam hanc legem] Narrat Gregoras cutn Catanse majoribusdata effet ab Imperatoribus Grads Phoca?a, ad- jedam legem, ut finguli fucceffores fcriptam ederent profeffionem fe earn renere adminiftratorum rirulo, pn 1 tLo a-t1.ir.Yit JWoWv fsax-^i agio}©.. n e inobfervatusdiutumi temp oris lapfusjus Imperatons excluderet. Neqtte dum exiftente eorumjure qui expeBari poffunt ] Multa funt in hi* ftoriis talium derelidionum exempla. Videunum illuftre in Ludo¬ vico ix, Francorum rege, profeliberifque abdicante jus, quod pet Blancam matrem in Caftella: regnum habere poterat, apud Maria* namlibro xiii, c. 18. Vt eorum qui nondum funtperfonam lex interim fujlineat ] ut lex civile in haereditate jacente. Rexfummo cum imperiofieri] vide Vafquium controverfiarum illn* ftriura libroi.c.xxm.3-Adde'eundem libro u, c. ixxxii.S. 9,8c A t ? A C I S. t I B. 1 r. C*.\l. § , & fequentibus. vide & Panormitanum. lib. i, conf. ixxxiii Et Peregrinum delureFifcivi, c. viii. §. to. Nos aliter arbitrttmur .] Et Don Garzias MaftrilL de Magiftfafu lib* $• in, c. ii, 25.Ioh.Oldendorpiusconfil,Marp.v,num.47. voldm.i, Quafcilicet pars esl cofnmunitatu ] Vide infra hoc libro , ticulo xZ: t §. 22. Seneca epiftola lxxxv: Duns perform hdbet gubemettor: alterant (Ommtmein cum omnibus qui eandem confcenderunt navem , qua ipfe qUoqui vettor eft, alterampropriam qua gubermtor eft. Traftant hoc Claud. Sei- fellus de rep. Gall; lib. i. Chafianacus de Gloria mundi parte v, confi q. Gailius libr. ii, obf. lv, num, 7. BodinUs de republica libr. i, c; viii. Reinkinck. i.c.xii. Quodajuntnonnulli 3 Vt Vafquiusdidtolibro ii.c.txxxit, fi.j. f.iifH Honeftum pugnare pro libertate,fed id dim facium oportuit J Eadem fer- ttle verba reperies in oratione comitis Blanderatenlis ad Mediola- nenfes apud Radevicum 1, c.40, VtInitiopignoris.J Vide Parutam hiflo'ria Venetavil» C a p v t Va Dd acqnifition e originaria juris in perfonas : ubi dd, ^iu re paren tum. : d e matrimnn iis : de^colleg iis • # *de jutgiiiiiibditos s fervo s^ I. De jure parentum in liber os : II. Diflinttio tern ports infantia : & ibt de infantium domimo in res : III. Tempor'u extra infant i am infamilia : 1 V. Ibt de jure coercendi liberos : y. De jure vendendi liberos ; V I. Temper is extra infantiam & familsam. V I I. Diftinldid potejiaiUparentum natura- , lis & civilisi VIII. De jure marin uxoreni. IX. ..InfolubilttM & adflriliio ad mam ux o- rem an (int neceffuri'a ad, matrimonium ex . lette natura,an tautum ex lej?e Euanqcitc a. X. lure natura folo irrita non ejfe conhubia ob defectum confenfus parentum. XI. Ex lege Euangelica irrita ejfe conhubia cum alieno viro & uxore. XII. Illicit a & irrita ejfe jure natura con- nubia parentum cum liber is. XIII. Connubia fratrum cum fororibus, item tiovercA cHnipriyigno, & focericum nuns etc fimilia illicit a & irrita ejfe jure divine ‘'noluntario. XIV. Non idem videri de cmnubiis cum propincjuis ulterioris gradm. X V. Poffe ejfe quadam connubia & licit a , qua a legibus appellentur nomine ccncubi - fiatuio XVI. Pojfe ejfe quad am cffnnubtd iUib'tf% contrabi, & tamen rata. XVII. Im major is partis in quibujvis fb* cietatibm . X V 11 I. Pari tlumere qua femehtid prfc valeat. X I X. Qua fententU dividends aid cdfijurf* . qenda. X X. xAbfetitiiim jus prxfentibus dccrefccre* X X I. Or do quis inter pares> etiarn regesi XXII. In focietatibih qua fundamental habout in re , fententias aflimandas fecuH* . dum partes qiias qu/fque babet in re. X X I 1.1. Put civitatis in fubditos. X X I V. sAh civibits d civitate difeeaeri liceat, per dijlinctionem explicatUr. XXV. I us civitati nullum in ex files. turn . X X V I 1 tus in Ccrvos : ^ X XVIII. Quatenus in bee jure die at up inejfe jus vita.ac necis. X X I X. Quid ex jure riaturd ftatuehdurii . de bis qiii ex fervis nafeuntur : XXX. Servitutis diver fa genera, XXXI. Ius ex con fenfu in populism cjut f% fubjicit. IXXII, Ius ex delild6 Hi perfoitatn „ N ON in res fanruiri, fed & ihperfonas jus^qudddfcmqacquin- Atore /. tnr 3 U origin, arie quidem e x Veneration s ?confenfu T deiiftd; / K Gsr.era- Pol. I. C.tllt. Hie. IV,3. Supra.llX • T- 6. X>? Fort. , * D E X V R E BELLI Generatione parentibus jus aeguiritur in liberos : utrique inquatn parentum, patri,ac matri :* fed li comendannnter le imperia, prar- ferturpatris imperium obfexus prsftanriam.* 11. Diftinuiienda mtem lunt. in liber is iria teinpora : primn m tempos impei fedt; iudicii , r£ atrxS?, ut Anttote e* loqui¬ tur , dum abed vis dedlrix, ut idem alibt • fecund nm rpm. Ith.v.c. jo. pus perfedti judicn, feddumfilius pars manet familiar parentum, s«s*»ut loquitur idem Ariftoteles t.rerrium poflguam ex eafamilia exceflit. * In primo temp ore omnes liber orum adtiones fub dominio funt parentum : arquumenim eft , utqui leregerenon poteft regatur aliunde. ADchylt didtum eft: tttasptima, cm brutumpecus, Vt educetur mentis alienn indiget . At aliusnaturaliterinveniri non poteft cui regimen competatquam parentes. Eft tamen eo quo que tempore filius aut filia capax domi- nii in res ex jure gentium , fed exercitium impedirur ob earn quam diximus judicii imperfedlicneim. Habent jus , ut de pueris Plutaf- ,I ’f)Chus loquitur, clxT^ranon a> Quare ut res omnes libe r'orum ' i^t^-pa-rentibus aequirantur non naturale eft , fed ex qnornn dam populo- rum legibus, qu* & patrem a matre in hac re diftinguunt. & fi lios ififi. ‘ " non emanci pate?! ab emancipatis / At narnralesa Wirimis. quaediG crimina natura ignorat ; excepra ea qnam dixi fexus . piy ftantia, li *- ^pL^/^/inaperia inter fe contendanr. -??jr'' ITT. In fecund o rpmpotp-aim jam judicium attate maturuit.fub- parentum imperiis non a I is a df ones’** quam * quae ad familiae paterns aut materns ftatum aliquid momenti habent. squum enim eftut pars coriveniat cum ratione integri. Tn ester is anrem adtioni- bus habent turn liberi tlvaiuv, id eft facultatem moralem agendi, fed tenentur tamen in illis quoque ftudere femper, ut parentibus pla- reanr .Verum h oc debitum cum non fit ex vi facultatis moralis,ut il¬ ia ftiperiora .fed ex ptetate. obfervantia & gratis i ependends officio, non e fficit ut irritum'fit liquid contra fit radium , ficut nec irrita pft donatio rei£ quocunque domino fadla contra parfimonis r egulas. IV. In utroque hoc tempore jus regendi, etia-n jus coercendi compleclitur, quatenus nempe vel cogendi lunt ad officium liberi, vel emendandi. Degravioribus autein prenis’qmd fir feuriendiim, alibi erit agendi locus. V. Quanquam vero imperium paternum, ita fequiruripfam pa- tris perfonam, ac , ut avelli transferrique in alium non poflit, poteft tame^naturalitep&ubi lex civilisnon i mpedit. pater fi lturo nppignorare, * & , fi necelfe fit, etiam vendere, ubi alia ratio euni alendi non luppetir: quod ex vereri Thebanorum lege (quam libro fecundo recirat Ail anus ) in populos alios videtur fluxiffe: ipia ail- tem lex Thebana k Phoenicibus ac porro ab Hebraeis vemfle: quana ipfamobtinuille & apud Phrygas.docec Apollonius epiftolaad Do- mitianum. Cenierur quippe ipfa natura jus dare ad id omne, fine .quo obtinerinon potellquod ipla imperar. m V'lt I n tertio tempore filius in om mhui_e ft cante r ,fiiique ju¬ ris. \ \ -r**. ■ * ‘ % * V* AC P A C I S, t I B. 1 1. C."V. 147 iris, manentetaroen femperillo pietaris&obferyan riardfihito. cujus / caufa perpetua eft ffVnde feguitu r*regam adtusirritos did eo nomi tie non poffe quod parentes habeant. V II . * Quicquid extra hanc eft, a lege eft voluntaria,quae alibi eft } alia. Sic jare quod Deus Hebrxisd_edit, poteftas patris in filium aut filiam. ad diifolvenda vota non erafperpe tua, fed durabat quamdiu teptis legiii liberi * pars eranc domus paternse. Sic patria quatdam poteftas pro- p r*cepto pria erar civium Romanorum , etiairnn filios qui famili* proprix cc^iTi. capita eran t,quamdiu emancipati non e'ran t. t Qualem in liberos po- t inji. L tcftatem alios non habere ipfi Romanfprofitentur. Sextus Empiri- pot-pm) t, cus Pyrrhoniorum tertio : oi Vu/^Umt'Psny^ojus ^ JbAk; T 7 iwA^uv tUAdliuaw eiicq. x} T snW T oruibuv potj y.v g/.djjv ri; moib'ees, UxtM tss; 7J»7ig«s , ius kv itidtijcg.iocs oi sralb\i Toyaot yf T&s 'ispyi^arl{r>ss, mop iritis 5 us ■ngooiiyinpv tSot citSeS/n^- * Legum Romsmarum nations liberos in manu parentum ad inftar fervorum ejfe voluerunt ; nequefuorum bonorum ipfos ejfe dominos , fed parentes , donee manumittantur eo modo quo manci - pin folent : quod alii ut tyranniatm repudiant. Simplicius ad Epidteti enchiridium : oi j moAuto 1 t Va/actiut vo/tgi xj >xs BS oi jgyw5 liartg T remus totSow , dug* Kj ti>i mottos Trcui^harrus xdroffoy fitsAoffyjot , t>T T ^viiyv iiycy fpvozxf tyi’hoyeqyyiop fyofifoaolts, f motfioxir, et / 3 bX««‘& > tss -ro »s j^Hviny ctv tyfj UftVA*H 1>-Cr Jtriyfky.br jlusS '# t*LAyrti*yi^eAre*r wtssssn i"f*' ***** **** s«~* 'f t DE IVRE BELLI 1<|8 juxores {Ivccoiicubinas regi faille conrcffiis foDavldi Peas inip'j - tar * quod nvnrcs ei complures Sc quidem illuftres dedifter. Sic S r , dimittereirxorem^vol enti modus prefcribitur.nec dimiffam ducere Mat. v,32. six, 9. I Cor. VII, 4- Ueut.nsax - quifquam impeditur. prefer enm qni dimifitp* Sc facerdotem. Hate jZJ** ~ rt ~ / * tamen ad alium tnaritum tranfeundi libertas iplb naturali jure ita reftringenda eft, ne inde oriri poflit proiis confufio. Hinc ilia apud Taciturn juris pontificil quatftio : an concepto , necdum edito partu rite nuberet . Apud Hebreos inter utrumque matrimonium tres menfes interponi jubebantuf. At Chrifti lex.ut res alias , ita & hanc conju- gii inter Chriftianos ad pcrfe&iorem redegit normam,ex qua & qui dimififfet uxorem non adulterant,&qui duxiflet dimiffam,adulterii reos pronundat: Sc Apoftolus ejus atque interpres Paulus,non viro tantumjus dat in corpus uxoris, quod & in naturali ftatu proctede- bat (0 f jMiyni fBp&i [At) vo/j£v mWToi d twiuswis, inquit Artemidorus, id eft, qui connubii lege femin& conjungitur, is in cor¬ pus e)ns dominium habet :) fed & uxori vieiflim in corpus mariti. * La- ^lantius • N(/n enim , ftrutfuris public! ratio eft ft la.mulj.-rr adult era eft , qM habet alium , mari tus autem , tti amfiplureshabeat a crimine adulterii folutta efl. Sed divina lex ita duos in matrimonium , quod eft in corpus unum pari jure conjungit, ut adulter habeatuf-, quifquis compagem corporis in diver fa dis- traxsrit. S rin a pl.crifqi.ie, eviftimari in nrrnqnf hoc rapire flQn no- vain L.Chrifto conditam l egem , ikd.r.iffiitutam quam Deus pater rerum primordio condiderat: in quam fententiatn adduxiffe eos vi- dentur ipfa Chrifti verba,ubi ad pri.^ordium illud nos revocat :ied refponderi poteft ex prima ilia conditione q ua uni mari feminam non nifi unam Dens attribuit, fatis apparere quid optimum fit Deo- que gratiflimum : &hinC fequi Temper id fuifle egregium ac lauda- bile:non tamen ut aliter facere nefas effet: quia ubi lex non eft, ibi non eft legis rranfgreflio . at lex de ea re nnllaillis tem poribus exfta* bat. Sic etiam cum dixit Deus five per Adamum, five per Mofem, tantutn effe fedus matrimonii, ut vir parentis familiam relinquere debeat, quo novam cum uxore familiam conftituat; idemferme dixit quod Pharaonis filia? dicitur Pfalmoxi.v, 11. Oblivifcere populi tui , ©j domuspatris tui. Kt ex hac tarn jtnfta?amicitia » inftirutione fatis apparet * Deo gratiflimum p fir ppnaa fines ronjuniftio; non De moribus Germ. X)iod. lib. I. Gellius XX1 XX* tamen eo evincitur a Deo * jam tunc imperatum ne qua de caufa fed us illud folverfetur. At Chriftns quod Deus inftitutione conjun* xerat, idab homine feparari vetuit,exeo quod optimum Deoque accepdflimum eft, digniflimam lege nova defumens materiatn.Jik' ia/que.gentes certum eft antiquitus ut divortiorum libertate , ita nosfingulis uxcribus contentos fuo tempore fuifle Tacitus memo- rat : idque pafllm oftendunt hiftorite turn Perfarum * turn Indo* rum. * Apud /Egyptios foli facerdotes unius femina: conjugio ute- bantur. Sed & apud Grecos Cecrops primus, tefte Athenso, hitgaOEer , unam feminam nnimarito attribuit. quodtarnen ne AtheniS quidem diu obfervatmn, Socratis, Si aliorum exemplo docemut* Qu&AiLpapiili continemius egerunt, he Romani femper duabtis **•*•-■ • • ", * uxoribtiJ} • '» * t U V - . - '■* * . *.%•- , * 4 ♦ .* * ‘.41m >*- % - . ■. AC PACIS, LIB. IT. Y- 14 $ CXOribus, divortiodiu ahftinne.rnn r. landandi fiinrfane. n*qni ad i .i quo d optimum eft acceffer int: unde &flaminicae apud eofdem Ro manos matrimonium nifi morre non folvebatur : * non tamen indi . fequitur pe ccafle qui fe cerunt aliter ante promulgatatnJBnangeli?^ yocem 1 UcCtH 1 retfpc^,.., ('c^S-r ti-& - ate X. Nunc quae rata fint jure naturae conjugia videamus : in quo &»> diiudicando meminifle deb^nu s, non omnia quae iuri naturae rcp u- yfflfaj,, gn ant irrita fieri jure natura eTnt exemplo prodigae donationis appa- uun «*-«/ ret; fed ea demum, in quibus deeft principium dans validitatem ^ adtui, aut in quibus vitiurn durat in effedtu . Principium &hic in al iis ^J-PUbrTZ, adtibus humanis unde jus oritur, eftjus illud quod facultatem rnora- lem interpretati fumus, fimul cum voluntareiiifficiente. quae volun¬ tas fitfufficiensad jusproducendum, infra melius tradlabitur, ubi de promidis in genere ap-etur. Super facultate moraliquaeftio ori- r^ff tu r de parentum confenfu. quern ad validirarem /•nn p giLnn afi na- tnralite r quidani requir unr. .Seri, in eo fallnntur. Nam qp y adferunt argumenta nihil aliud probant, quam officio filiorum conveniens efle ut parentum confenfum impetrent :jquod_plane concedimus cum temperamento , nifi manifefte iniqua fit parentum voluntas. Nam fi in omnibus rebus fi lii reverentiam parentibus debent, certe praecipue earn debent in eo negotio, quod ad gentem totam perti- ne^, quale funt nnpriae., .^pd hind non feqnirnr jnc illud, quod facul- tatis aut dominii nomine explicatur, deeffie filio. Nam qni nxnr e.m ducit & mature effe debet aetatis, & extra familiam abit, ita ut hac in re regimini familiari non fubjiciatur. Solum anmn rpyrcpnciv officium ppneffi rit '. l urm-ginc fie actus qui ei repugnat. Quod autern a Romanis aliilque conftitutum eft, ut quaedam nuptiae quia confen- fus patris deficit irritae fint , non ex n atura eft, led ct juris con d iro- runiifliuntate. Nam & eodem j ure * mater, cui tamen naturalirer liberireverentiam debent, ffio diffhwfii matrimonimr) jrritum non facit: acne pater quid pm filii emancipati ; & fi pater ipfe fit in pa¬ tris lift poteftate, in filii nnprias &t av ns & pater conlentire debent: Alias, avi anfloritas fufficit. quae difcnmina naturali jnri in cognita fatis oftendunt venire ha:c ex jureciu ili. In lacris litteris videmus quidem pios viros multoque magis mulieres(* quarutn verecun- dise maxime convenit hac in re alieno arbitrio ftare.quo & ilia per¬ tinent quae priore ad Corinthios de elocanda virgine legimus) in contrahendis nuptiis fecutos audloritatem parentum : fed non ta- men irrirnm pmnnnr.iatnr Ttfavi ronjnginm ant i’bftri illegitimi, quia fine tali audtoritate nuptias contraxerat, Quintiiianus jus ftri- ftutn, & quidem naturale, refpiciens, fic ait : Quod ft licet aliquanda etiam contra patru voluntatem ea qua alioqui reprehenfioncm non merentur cp/efradht filio facers j nufquam tamen libertas tam neceffaria quam in matrimt- ”■ V‘o eH. •(an XI. Cum ea quae alterinnpta eft matrimonium haud d^b.kr irri- ^ . *um .eft. We quidem naturae . nifi yir pr ior earn dimiferir : tamdi u ii “ •' J 1 - • .**4___J ___:_ Lrr /7.~ L.Vthus t* raanci party D. de nut nupt. L. Oratioiw, S,nepotcSp* eo. t/p. L.in conjutn it tone. C. do miptiii x VII, 36. Gen.xxxvj. uf/tt TteoltZt 7. ov 1 1 dot 1>U*0 ruxto' JfO *f D E I V R E BELLI' deeft , fublata per prins marrirqo ninm, & omnis effeftus eft vitiofus. ? “Singuli enim aftus contreft ationem habent rei alien*. Viciflim ex 1 Chrifti lege irritu m eft conjugium cum eo. qui maritus fit alterius . - mulieris , ob jus illud quod Chriftus feminat pudiciciam fervanti • 4 ,* • * dedit in maritum. XII. De conjugiis eorum qui fanguine aut affinitate jur.guntur * fbriS gi-ivic pfl- y/nnn nrn l ' n ^g nig mnnhnc ngiraro. J»3am caufascertas ac naturales ’Tcur talia coniugia. ita ut legibus aut mo- ribus vetantur, illicita lint, aflignarequi voluerit,experiendo dilcet quam id fit difficile, imo pratftari non poflit. Nam quam* Plutar- Slfujh i°7- chusattulit in quatftionibus Romanis,& Auguftinus fequitur de Ci- vitate Dei,libro xv,™p fjoiarinc fpargpnHic amicitiis per diffu- fas affinitates, non tanti eft ponderis , ut quod contra fiat irritum „ aut illicitum cenferi debeat. Neqnepniin.qi.md minus utile eft, fta- tim & illicitum eft AHde qnnrl arri/lerp poteft , ut huic qualicun- queutilitati alia major utilitas repugtiet, neque eo duntaxat cafu, quern Deus in lege Hebrasis data excepit, ubi vir quifpiam fine pro¬ le obiit, cui nondiflimileeft quod de virginibus exafle heredibus, quas vocant, & Hebraeo & * Attico jure conflitutum eft, ad confervandas fcilicet in familia res avitas, fed aliis multis qui aut confpici folent, aut excogitari poflitnt. Ah har oeneralirare eximo matrimoniaparentum cujufcunque gradus cum liberis.qu* quo mi¬ nus licitafint jalio (ni fallor ) laris ap paret. Nam ner .maritns qui fuperior eft lege matrimonii, earn reverentiam poteft pratftare ma- triquamnaturaexigit,' nec patri filia; quia quanquam inferior eft ; in matrimonio, ipfum tainen matri mnnimn i-ilem jadadt focieta-! temqu* illius neeeftitudinisreverentiam exrlndar Bene Paulus Iu- L.^Adopti- rilconfultus, cum dixiftet in contrahendis matrimoniis * natur ale ; vtu.i.Ser- jns Stpndorem infpiciendnm. addidit contra pudorem efie filiam dt fuarn uxoremducere. Trd ia igitnr ronj.uaj.a.liand dubitandum quin •> > upt. &ult. de ri* tii ntipt, goer. IV. *• \ t & illicita lint, & irrita infuper, quia vitium perpetuo effeftui adhat' ret. N p q np mover e nos debet Diogenis & Chryfippi argumentum, h gallis gallinaceis aliifque animantibus mutis petitum, quo probare volebant commixtiones tales nor efft* rnnrr] j llg natur*. Nam ut initio libri diximus, latis eft fi cum natura humana quid pugnet, ut illicitum habeatur. Ethoc eftinceftum quod * jure gentium com- mitti feripfit Paulus Iurifconfultus inter gradus afeendentium & defeendentium. Hoc eft jus illud quod Xenophon ait non eo mi* rSrejus efle , quia * a Perils contemnebatur. .Naturale enim rede dicitur, interprete Michaele Ephelio ad Nicomachia, t» ©qb? >ij c£%l*spi.pir&y. gradibus fanp-uini.s ey rranfverfo li mire. iis praferrim qni I'e.virici / , r - cap .xvTK i exor efit legnnrnr Nam etiam c on cello, a mero jure na¬ tural non ven re hxc tnterdit^tdiieriJ^AJieapoffuntpraceptodivi- nar voluntatis hare ivilfe in vetitum : neque verotalc ideffeprace- ptum quod (olos Hebraos adftringar, fed quod homines univerlos, colligi videtur ex illis Dei verbis ad Mofem : Ne polluite vos ullaha- rum rerum : quia omnibus iftis polluti funt populi, quos vobis advenientibus difpello■ Mox ; Ne facite uilam'ex iftis rebus abominandis : mm omnes iftas fecerunt indigene terraiftius , qua vobis expoftta eft , unde polluta eft terra. Nam (i C a nanyi pnrnrruqnp viVini-ppirrarnnr tafia faciendo.fequitur ut lex aliqua praceflerit: qua; cum.mere natu ralis non fit ,_r£ftatut k Deo data fit. aut ipfis peculiariter (quod non eft verifimile, nec fatis ferunt verba ) aut humano generi. five in prima conftiturione, five in reparatione poll diluvium . Tales anrem leges q ua? humano generi univerfo funt datae, non videntur a Chrifto abrogate , fed ey demnm guy Iudaeos ab aliis nationibus , quafi fepimento inter- jetfto , di fparabant. Cui acced it, quodPaulus conjugium privigni 11,14- cum no verca tarn fe vere deteftatu r: cum tamen nullum de ea re pe- * VI J » culiare exftet Chrifti praceptum; nec ipfe alio utatur argumento, quam quod talis commixtio * impura habeatur a profanis etiam gentibus , quod verum eflfe prteter alia oftendunt Charondse lege* qua tale matrimoniuna infamia notant: & illud inoratione Lyfia» K4 Lev. xviii. 24,25,27. f i I> E I S? R E BELLI J Travryv T^f«»Tf1 x) TiT^j^rfi muritus crtit ille impuriffimus hominum matris acfilu : unde non abit Ciceronis illud pro A. Cluentto in cauia non diffimili. nam cum focrum genero nupfllfe narraflet, fubdit: O mulieris fcelus incredib ile , prater banc pnam in omni ■vita inaaditum\ SeleucusrexcumuxoremfuamStra- senieen Antiocho filio nuptam dafet, verebatur, * narrante Plu- farcho , ne ipfa o ffendcretur -rl p.n mefurfyiu ut re illicit a. Apud Vir- gilium eft: Thalamus aufum inceftare novere.i. tjny rrunmnpk. pYiftimat-in ft a neceflario naturae diftato originem pen habuit, omnino fequitur, ut defcendat ex veteri traditione.qux ji divino aliquo prxcepto manarit. Hehrxi verere s. non fpernendi liac in parte juris divini interpretes, & qui omnia eorum legit lutn- jnoque judicio digefifit, Mofes Maimonides,ajuntearum legum qua: capite Lfcvit.xVTIT de marrimoniic Pint prndirx ranfiis efTe duas: ' priorem narnralemqnanrlam verecundiam, qux non finatortusau- * Scores cum fua fobole.aut in fe ipfis, * aut etiarn per perfonas langui- me, aut nuptiali fanguinis commixtione proxime cohxrentes mifce- | ri : alteram vprn , nf * q'umn^w perfona'rum conviilusnimisquoti- dianus atqueinobfervatus, ftupris& adulreriis occafionem daret, j ii amores tales nuptiis poffent conplutinari. Ouas duas caufas fi cum ! jjudieio aptare velimusillisquasdixi divinis in Levitico legibus, fa¬ cile apparebit inaffinibus qui in recto funt limite (ut de parentibus | liberis nihil j am dicam, quippe quos, ut exiftimo, etiam line ex- j jpreffa lege ratio naturalis jutigi fatis vetat ) * item in fangui nis gra- i ilu tranfverlorurn primo,qui ob ortum a ftirpe communi fecund us j dicilblet, ob recentemadmodum parentum in liberis imaginem, j prioremcaulam valere, ,nt venientem de eoquod natura fi non prat- j idpit, certe honeftius die,'at; cujus generis multa materiam divina- rum, humanarumque legtfcn facinnr . Arqneiden H phr»i in redto li- mite. gr adus ctiamjion nominatos a. leg '" minus<-v-.niprph P nA; 5 oh t notiffi mam ratio ms paritatem. Iftorum autem graduum hate funt i apud ipfos nomina : Mater matr is fuse : jnat£r_patris rnatris lux: j snater patris fui: mater patris patris lui: uxor patris patris fui: uxor 1 patris matrisfux: nurus filii fui: nurus filii filiifui; nurus filix fux: filia J tiliae filii fui: filia filii filii fui: filia filix filia: fuse: filia filii filise fux: fi- j lia filix filii uxoris fua:: filia filix filix uxoris fux: mater matris pa¬ tris uxoris-fux : mater patris matris uxoris fux : id eft , ut more loquar Romano, avix& proavix omnes, pronoverex, proneptes, proprivignx , pronurus, profocrus : quia fcilicet & fub agnationis siomine comprehendatur fimilis cognatio , & fub prime gradu fecundus, & fub lecundo tertius, ultra quem vixefl, ut oriri con- troverfia poflit, cum alioqui, fipoflet , in infinitum eadem futu- ra effet ratio. Has autem leges, & ne fratres fororibus mifeeren- tur , ipfi Adamo cen/ent datas Hebrxi fimul cum lege de Deoco- lendo, jure dicendo, non fun den d o fan gu i n e, n on colendis Diis fa.1- fis, non rapienda re aliena .• fed ifa utleges conjugates vim fuam : npn e^ftrerent , nilj port |irolrip|icatum jam fatis humanuns genus, ! quod % a e v a e x s, lib. n./CJS, in quod ipfo initio fine fratrum & fororum nuptiis contingere nequi- vit. Neque referre putant quod id a Mofe * fuo loco narratum non fit: quia fatis habuit hoc in lege ipfa tacite indicaife , cum gen- tes extraneas eo nominedamnat .Mulraenimraliaefle in Ipge qua: non rpmpnris.nrHinp frd pvnrv-af ionqdicq nrnr; unde ilia inter He- brasos Celebris fententia : In lege non elfe prius anr pofierius:i d eft, mulra referri J'rtpov >. De connubio fratrum & fororum ver- vUt c*jet, ba hsec funt Michaelis Ephefii ad quintum Nicomachiorum : T doiXprj piyvvpf rfkdiXf/jk% ’tfopCK d^Jfia,fi l ')iog.urv, minimepia , fid Deoinvifa. Qua; o mnia oftendunt veterem famam de lege divina adverfus id genus conjugia, unde & vocem nefas de talibus ufurpari videmus. Omnes autem fratres & forores comprehendi * lex ipfa indicat, tarn agnatos quam cognatos ejus gradus, five foris,five do- mi nates atque educatos comprehendens. X i V. .O ftae rnanif cfta expreffin oftend ere videtur difcrim en quod fft inter hn<; &.-iiig»r rnmmfir ing gradus. Nam ducerc amitam agnatam vetitum ell. AuLfiiiam fratris, qui par eft gradus, ducere vetitum non eft.- imo ejus fadtiapud Hebraeos exftant exempla. No* •va nobis in fratrum filias conjugia : at aliis gentibus folennia, nec lege ui!a pro- yiml. si 1 bibit a, inquit Tacitus, Athenis id licuifTe oftendit Ifaus, & Lyfise vi¬ ta Plnrarchns. Rarinnem adfe rnnr Hebra-i , quia V ir i jnvenes affidne frequent ant domos avorum & aviarum, aut etiam in iis habitant fi- mul cum arnitis: ad domos vero f ratrum minus frequens ipfis eft ad- itus, nec ibi tantundem habent juris . Qua- fi rec ipimns, nt fane ra- tioni funt confentaqea , fatebimur le gem de non ducendis affinibus redti gradus, & fororibus , ex quo multiplicari cceptum eft huma- num genus elfe perpetuam : & hominibuscommunem , ut quae ho- neftate naturali nitatur, ita ut & irritum fiat, fi quid fadlum fit ad¬ verfus hanc legem,ob vitium permanens:atca?teras leges non item, ut qua; cautionem magis contineant, qu® cautio etiam aliis modis adhiberi poteft .Certe canonibus antiqui /Timis qui Apoftolici dicun- Can - tur,qui duas forores alteram poll alteram duxiffet, aut afix/fiebb, id eft,fratris aut fororis filiam.tantumkclero arcetur-J^ecdiiSdiiseft: rePprinfin qd jd qnnd diximns de peccato imputatO Cananxis & fi- nitimis populis. Poteft enim locutio u niverfali.s reftringi ad pnrcip ua ejus capitis, ut de concubitu cum mafculis, cum beftiis, cum paren- tibus, cum fororibus, cum nuptis alienis, in quorum & u t Hebraei loquuntur prasmunimentum, addita: fint leges ctetera : Nan i de fi ngulis parrihn.s ne intelligatnr . argumento elfe poteft in- tcrdiciu m denon habendiseo dem tempore in matrimonio forori- fus cluabus: quod in co mmune datum olimhuman o gen?rifuifle K $ Isca- Euff.ad II. A- & ad Od. a. De civ /Dei L xv,c.i6. * ^ epift. 66. •- iH'c* f . """ " lI4 ' V 4. D E IVRE BELLI Lirnbi pi.exa.s, qui conrra fecit. credere nos non linit. Addi poteft fadlum Amrami qui pater Mofis fuit . nam & is anre legis rem pnn amitam duxir nxorem. ficut materteras apud Graxos Diomedes & Iphidamas: Areten fratris filiam Alcinous. fecerunt Chriftiani veteres, qui leges nonillas tantum.jn communedatas.fed alias peculiariter Hebraeopopulo fcripras f ponre. fiia nb fprvamnr; imo & ad gradus quofdam ulterioresprotenderunt verecundia? fua; fines, uthacquoque in virtute non minus quam in ca?terisHebra?os antecederent. Atqueid pridemfaitum magno confenfu ex canoni- busapparet. Auguflinus de * patruclium & confobrinorum conju- giis inter Chriftianos loquens : Raro. inquit, per mores debut ■- uod f ieri per le$es lice bat, quia id. nee divir.ttprobibuit,(5nondum prohibuerat lex hum a. na \ veruntamenfaeium et am licitum propter •vicinitatem horrebqtur ilititi. Hancmorum verecundiam leges regum ac populorum fecuta font, ficut* 'I heodofiiconftirutio patruelium & conlobrinorum conju- gia vetuir, laudante id fadlum ,ut pietatis plenum, Ambrolio. Sed fciendum fimul eft * non quod vetitum eft fieri lege humana , fifiat, irritum quoqueefie.nifi&hoclexaddideritaut fignificaverit. Ca¬ non Eliberinus lx : Si quispoftobitumuxorisfuat, * fororemejus duxerit & ipfa fuerit fidelis, per quinquennium eum i communione abftinet : eo ipfo oftendens manere vinculum matrimonii. Et ut jam diximus, incanonibus qui Apoftolici dicuntur, qui duas foro- res duxerir, aut fratris filiam, tantum clericus fieri prohibetur. X V. Vtad alja pergamns nhfrrvandnm hnr eft, c oncubin atum quendam verum ac ra tum efle conjugium,etfi effedtibus quibufdam juris civilis propriis p rivetur. autetiam effedtus quofdam naturales impedimento legi sxivilis ami rrat. Exempli ranfii , inter fervum & ancillam jure Romano contubernium efle dicitur , non matrimo- nium, attamenad ipfamconjiigii namram nihil rleeft in rali confo- ciatione.qua? prsprereain antiquis canonibus yt-p.* nomine app. 11a- rnr. Si c inter hominem liberu m & ancillam conaibkums-dicitur, * non m atriinonium: quodde inde imitatione quadam ad alias per- i fonas difparis qualitatis produdlum eft : ut Athenis inter civem & peregrinam.unde Servius adillud Virgilii, Suppoftos de matre nothos fur at a creavit ‘ nothos interpreratur materno genereignobiles_ & obfcuros. Apud Ariftophanem Avibus qui dixerat, ybi®~ « *’ ts didtum probat m j* Ibis yuocuiiii : quippe eum ex peregrin* natus jit. Et apud R- iianum yvnV<©- definitur ts}$ dpttpm yljjvsv qui utroqucparente cive natus fit. Atqui fic in ftatu nature inter rales , -qn ales jam diximus, <-nr.jnginm yernm efle pornir , fifemina eflet fub cuftodia maritali, & fidem marirodedifter ; fic etiam in.ftatn legis Chriftianae verum erit inter fervum & ancillam , aut liberum & fervam conjugium; naultoquemagis inter civetn & peregrinam . Senatorem & liber- tam, fi quae jure divino Chriftiano funt neceflaria accedant, fcilicet indiffolubilisunius cum una conjundlio, etiamfi effedtus quidam le¬ gis civilis non fequantur, aut alioqui fponte fecuturi lege impedian- tu r. Argue hnnc in fenfum capienda funt verbaconciliiXoletani pri- 1 mi. AC PACT S, L I B. I I. CV. ifj Q mi. Citerum isqui non habetuxorem, (fi * fro uxore concubinam habet, a ' communione nonrepeRatur: tamen nt unius mulieris, aut uxor is , aut concubi- *tf‘ ne, ut ei placuerit , fit conjunttione contentus. cui adde locum" in Clemen- tis conftitutionibuslib. vm. c. xxxii . Pertinet hue quod T heo- dofius & Valend nianus concnhinarnm gnendam vnmnr inxquale COnjugium, &quod inde adnlrerii a crnfaritVrtafci dicitur. XVI. fmo eriam fi lex hgmana coni ugia inter certas perfo- nas contrahi prohiheat. non ideo fcquetur H lrrirum fore matri- monium fi rpipfia ronrraharnr Sn nf enim diverfa . proh ihere. & riu. irritu m quid facere. n am prohih irio vim foam exlerere poteft per poenam vel exprefiam vel arbitrariam : & hoc genus leges imperfedas vocat Vlpianus * qu* fieri quid vetant, fed fadum infiit.tit.u non refeindunr. qualis erat lex Cincia, qua; fopra certum mo- dum donate vetabat, donatum non refeindebat. Scimu s apud Romanos poftea Theodofii lege indudum , ut fi quid lex pro- hibuerit tantum, non etiam fpecialiter dixerit inutile efie debe- re quod contra fadum eft, id ipfum tamen caffum , -innrile ac pro infedo fit, nimirum fi in judicium res deveniat. fed hire in- tenfio non fit ex vi folius prohibitionis . fed ex v\ n nv» legis, quam aliipopuli fegnine ceffe non habent. Ssepeenim indecentia eft major in adu, quamin effedibus : * fiepe etiam incommoda quae refciffionem fequuntur majora quam ipfa indecentia, aut incommo- dum adusipfius. XV IT. Confociario nes prapter hanrmaxime naturalem Jimt Rt alia’, tu mprivatae turn pnhlira : & hue gnidem ant in Populnm . aut o 0 ex populis. Habent autem omnes hoc commune, quod in iis rebus ob quas confociatio quarque inftituta eft , univerfit as. & eius par s m ajor nomine nnivcrfiratisp bhVant fingnlos qui funt in focietate. Omnino enim eacredenda eft fuiffe voluntas in f ocietatem coeun- vxiMpt- tium, ut ratio aliqua effet expediendi negotia : eft autem m anifefte , iniquum,utpatsjnajr»rifiquaturminorem Square naturaliter , *fe- clulis padis ac legibus quae formam tradandis neffotiis imponunr, ** pars major jus habet integri. Thucydides: Araq o, -n dr no, v. 1 . i^pimi^AppianuS ;SSJ J\j ’is rt xagymicuc oir-cUi des 70 usAcov Jtxcui- TL.non du- btum.Csde legibus* •nfot: tarn m comttiis quam in iudiciis -vincit pars major. Dionyfius Halicar- naflenfis firniliter .■ i',77Jo’i^ •me toAesom touts ukm.A quod pluribus vifum id valere. Et alibi : 0, 71 s'!,’«v 01 > 0 ‘ 5 »ip»in t 2 ts Irem : lib. VII. o, ti xv cm 'SjA&Xiyvwptcif txtv circq x.i&sw. Ariftoteles : xti£ ► stiver fa nocerct dtvidendo extinguis. Duo cxihum, duo ignomimmnpronun* tiant. Vis ego iltos jungam, qui feipfos dividunt. XX. Addendum At hnr - fj qni ahfpnria , alirerimpe/^it-; ji 1r e ; ‘ fuo uti non polfunr . eorum lus interim accrefcere pry fenrihn" quod 10,. m. * Seneca in Controverfia quadam exfequitur: Puta te fervum effecom - tnunem: huic domino fervies * qui prsfens eft. D, de lAlbo XX I. * Naturalis antem ordo inter.fb .cinsliir.ci> , prout quif- jmbtnda. q ue jn focietatem venit.Sic inter fratres is fervatur ordo,ut qui pri¬ mus natus eft reliquos pra?cedat,atque ita deinceps, rejedtisaliis om¬ nibus qnalitatibus. ‘ini y>, inquit Ariftoteles, •oKlui »utv rdif h^ixlatf S^n-^driistrs,pares enim funt fratres , nifi quatenus Mas eos diftinguit . Tlieo- dofius&Valensinconftitutionedeordine inter Confules fervan- L. i -C.de do: Quis enim in mo eodemque genere dignitatis prior ejfe debitor at, * nifi (mf t.xii. q U ip r i or meru i t dignitatem ? Atque hie mos antiquitus in Chriftiano- rum quoque regum ac populorum focietate obtinuit, ut qui primi Chriftianifmum profeffi lunt, * in Conciliis ad rem Chriftianam pertinentibus prascedant ca?teros. XXIE.Illud,t,amen addendum eft; quotjes focietas fundamen- ** turn rebus au£t. jud.po/fid. iUb.X HU Lib* xiv. Pol.llt a iXi A C PACTS, L I B. i$f tarnhabet in requam non arqualiter omnes participant judLiuJiere- r.Majorem ditateriurfnm,ha alius dimidiam partem habeat' lllu^rer tiam, alius quartam. tunc non tantum ordinem fumendum ex modo participa- sipUrei tionis, fed & fenten tias ad enm modum, id eft.menloria, ut loquun- H-‘Depcfith tur, proportions aftimandas . quod ficur narnrali gqnirati co nvenit. ^D.di ita Romanis quoque legibus probatum eft. $ Ita narrat Strabo cum Libyca&tresvicinseurbes in unum quad corpus coiiilerit, conve- nifie, ut aliarum lingula eifent fuffragia, Libycx bina, eo quod in commune hate multo plus casteris conferret. Idem in Lycia viginti & tres aitfuiffe urbesquarum * alias terna.alia: bina , aliae lingula ferrent fiifjragia s & ad eundem modutn onera tolerarent. Sed refte notat Ariftoteles id ita demum asquum fore « rtpn#» »*«“»> lijoJJtJfiamm wfa inita eft focietasi . XXII1. Confociatio quamultj patres familiarum in unu m po- in fej&bhf. pulum ac civitatem codunt, maximum dat jus corpori in partes quia haecLpsifedkiilkun eft focietaT: neque ulla eft adiio hominis ex¬ terna , qua: non ad hanc focietatem ,autper fe fpedtet, aut excir- cumftantiis fpedtare poffit. Et hoc eft quod ab Ariftoteleeft pro- ditum: r as vbfiis; areet'p^d 0«v ©jl leges de omnis generis rebus pr&- cipere. • 1 XXIV. Solet hie illud qua;ri,.* anci vibus decivitate abfeede- /e liceat venia non impetrara . Srimnspnpn los eife ubi id non liceat, ut apud Mofchos : nec.n ega.mns talibus padtis iniri poffe focietatem civilem. & mo res vim padii accipere . Romanis le gibus , i’altem pO- fterioribus, domicilium quidem transferrelicebat: fed non eomi- & nus qui tranftulerat municipii fui muPeribus obligabatur. Vertam in em .\ quos id Conftitutum erht, it Klanebarit intra fines imperii Romani: , atqueeaipfa conftitutio fpecialem fpedlabat utilitatetn tributary praeftationis. At nosquid naturaliter, fi nihil aliudeonvenerit, obti- 77 C > / nere debeat quaerimus: nec de parte aliqua, fed de tota civitate, fi- veunius fummi imperiicomplexu . Et fane * prenatim d ifeedinoft fg pofle, fatis expeditu m eft ex neceffitate finis iqua; iusfacit in mora- fp'lalH pfi 'Sit*. libus. nam klfi liceat. jam civilis focietas fubfiftere non pofiit. De „ fin gulorumdifeeffione alia res videtun fieutaliud eft exflumine a- tST quam haurire,aliud rivum diducere. Defua cuique civitateJlatuendifa- cult as libera eft, ait Tryphonius. Cicero pro Balbo laudat jus illud, ne quis in civitate mancctt i nvitus. 8c fundamentnm VOCat liberttttis, fui i \ . r , L.Fi/ii* i)i ad. Mania- •ttnuj t '.'Varum L.in bclid. rD.de capes & poftl. quemque juris (ftretinendi <& dimittendi ejfe dnminum. Tamcn hie qno - qnefery^uda eft regnlaft a rural isa°qnirarig | quam Romani in priva- tisfocietatibus dirimendis fecuti funt , ut id non liceat fi focietatis interfit. Semp er enim . at redte inquit Pr oculus , nonidquodpri- vatitn intereft u nius ex lociis lervari foiet , led quod focietati expe- dit. * Intererit autem focieta tis civilis non abire eivem fi ma- Datiiow. gnum contradiurn fit ass alienum , nifi paratus fit civis in prarfens partem fuam exfolvere : item fi fiducia multitudinis bellum fit luf. rft m j ceptum , prsefertim fi obfidio immineat, nifi paratus fit civis ille alium aEque idoneum fubftituere, qui rempublicam defendat. Ex- 4 tk hose^fuscredibileeftadliberam civimn dilccftionem confen- >■ fOntnfp. &r ijs * deivre belli tire pnpnln.^gqja pnn minus p? ea libertate commodi fentire aliun¬ de poflunt.-« XXV. Sic * in e xfnles nnllnm jus civitati. Heraclid* Argis ejeifti ab Euryftheo, per tutorem fuum Iolaum , lie loquuntur apud Euripidem: Quo jure jam nos ad Micenaos trahat, Eadem agent esurbe quos urbe expulil ! Uunc ergo civet non fumus. Alcibiadis filius in Ifocratea oratione agens de temporibus ejedii patris : »V ceu-nS -p oroMuc m&tr%xiv, * cum nihil ad ilium civitas noftra pertineret. Jam vero plnrium populorum , five per fe f five perr apira Ilia confociatio fed us eft, de cujus natura & effi°<% In rnfr-agendi erit ubi ad obligationem ex padtne.rirA evenrnm. X XV 1. Subjedtioexconfenfu.autprivara eft , arn-pnh lira.Snh. jedtio priv ata exconfenfu efl e poreft multiplex , licut multiplicia func regimmum genera. Nohiliffima fperies eftarmga rin qua quis feica dayn familiam alrerius, ut ei 1'ublir ad eum modum . quo fi¬ lius qai matura: eft astatis fu beft patri. Pater autem filiumfuum eo ,rnodo dare alteri non poteft "ut jus paternum plene in eum rranleat, ^&ip(e paterno officio exfolvatur. id enim natura non linit : led _ _ poteftfilium alteri commeudare, & alendum dare quafil'ubfti- P tuendo. „ Ju/tt iti J-ttWf. XXVII. Subjedlionis lpecies ignobiiiffima eft qua quis fe d at infervitutem perfedtam . ut illi apnd Hermanns qui noviffimo alejfi jadtu de libertate contendebant: vitdus voluntariam fervitutem adit, .. ■ , De moribut ait Tacitus. Etiarn apud Graces, ut narrat Dion Prufsrenfis orario- V »' . Germ, ne XV : Sijsri i iinS'ihrmi itevrits oras, ate otshoOew i(J ov/- • ye,ai« d[ mJii put&ii odfriii tcgcfofdpeiv ’jLtr) trmoic. Manore apud illos voluit , mercedis carens, Viblucontentus. Idem Comicus alibi: TioXt,o} Tt&-ypkiK iQt^ipfevdrat trap.ee ylf \n. Secundapotefiasefi mulier, neqtte ergo ipfa squnm fibi jus uindicet [ fub capite enirri eft)net eat»i quodfubdim fib i eft, emtemm mar hits, cprpui mim tfi, D.eijide: StsOtlgb IftrtfW Ac PACISi EIB; II; Hi tc;'{ >4 )yti durh, '2 ^xJm typed i. mThbu tU/j tfi.dUy.icui , cL>k .’ dyui eyes tt ta} ior i *>»p. Altera poteftas ilia eft, tmperium &ipfa habens, multumque in honore confortii.fedtamen plufiulum babet vir. Auguftinus epilh cxci: Filin*ex legit imis nupiiis fufceptus, magis in pntris eftquam in matrispoteflate. Grego- ras libro vn , ubi de Andronico Palseologo & Irene agit: as&rk%± fSpx 5 S, •? furtffo T irxrtgf, tv xaAvar teht tbk tS ittec&Uoaf £kA^oj» tori tel tscu^'i ya»\vv >t t 2 yr.tqis . Addebat ille plus matr* patrem pofje, nec quicquam intercedere quominus patris' defilio valerct volun¬ tas, etiam pr&matema. de reverends, macri debita vide L; congruen- tius. C.depadbs. inprimetempore'} Sunt eastate ira parentum ,ut aliaquaf parentes $.ifj poffident ait Maiinonides canonibus Poenitentialibus capite vij §. 2 . Qua adfamili.epatermtaut niaterns jlatum aliquid moment’, hdlent ] ita §■ I its explicat Maimonides legem qua; eft Num. xxx, 10. Et,fi necejfe fit, etiam vendere] lornandes hiftoriaGotthica. Hated e= §eft nim fecusparentes faciunt,falutem fuorum pignorufnprCvidentes „ fattus deli- berant ingenuilatemperire auam vitam, dum mlfericorditer alendusquisuen • ditur, quttm merituy,fervatur„ Earn legem video & apud Mexicanos fuilfe. Quicquid extra h&c eft, dlege efivohmtaria~\ Seneca debenefidis lit, §. Vila C.Xl ; quia utile eftjuventuti rtgi, impofuimtts illi quafi domefticoS magi* jlratus. Pars erant domuspaterna ] Alioqui xill anno filius erat obligandi fe tapax moribus Hebraeis. ita illi ad diftum in.Numeris locum. Legum RomanarumauBores~\ Philo in legatione « y* q* jrat-rtAis e^tsfid <£•1 «'«(uycuat rcy.iss dvdr.ety ordtfl. Patri ehim in filium omnitnoda pote- Jtasjiere Stuiritium competir. Viri finBi ante legem ] Chryfoftomus de Sara.- xceneivn zsdhiv iarri^airi §, i-gg v desuedixf \ 7 nitwuq eefiZyuvattar dvtrS mu iari t 2 Troudirx.1 15. xhtTtto yi rorv ly. tiit ttir.dhv'b . Ipjd Tjicijfim fiudebat ftenlis c'onwgiifolatiumexanciha qua- rere.nondum enimtalia tunc vetita erant. Enndem Vide 1 ad Timoth; c.iii. Auguftinus de doftrina Chriftiana libro 111, cap. xii: Erat uxorurnpluritem fimul babendarum mculpabilis confuetudo. Similia habet ibidem cap. xviii. Turn vero cap; xxn: Multa enim funt queidi tempore ojficiofefafla funt , qua modo nifi libidinofifieri nonpo[funt. & libra xv’i, decivitate Dei cap. 3§: quoniam multiplicands pofieritatis caufit flures tixores lex nulla probibebat. Etin lege ] Iofephus Antiq. Hiftor. xvii, I.- kxtfett oi -mod^Sorti tifitv o-iwvtr.Se » Mos nobis patrius, eodem tempore plure s habere ttxores . £}uod uxores ei complures gf quidem illuftres dediffet ]Tqfephus eo hiftil- tia loco Hn’&hie&tt? ywte(>:«5«5 Ak«i*<5 Vty.lym hyxyfis.cum Hem ei uxores dedijfet, quasjufie ac legitime habere poffet. Peiicvha ad Levir„ xvii 1 , notifliinumait efle , eumqui dicat vetitutm eftfe habere plii- res uxores, nefeire quid lit de lege. Etfacerdotem] Levir. xxl, 7. Repudiata: additur vidua ibidem & 14. quod de principe facerdote inrellexit Philo & plerique hodie interpretes ob ea qua; procedunt commate 10 Ik deinceps. fed L quern* 1 61 . DEIVRE BELLI quemvis facerdotem intelligi debere oftendit Ezechiel xliv, 22. & inexplicatione legis, ut & contra Appionem primo Iofephus. con- neitenda ergo lex cum initio capitis, ut ilia de pontifice maximo obiter fint interpofita. Laftantius] Librolnftitutionum vi, c. xxm. ubi & hoc fequi- tur : exemplo continentia. docendet eft uxo r,utfe cafte gercit. Iniquum eft enim ut id exigas quodfifeprdftarenonpoffis. Senfas idem in Gregorio Nazian- zeno. 5 Uttsciiuc, cbt itvriccptgiii ■ quomodo exigis (ft non rependis ? Hiero¬ nymus ad Oceanum: Aliy firnt leges Cxfarum.akd Chrifti. aliud Paptnicmm aliud Paulas nofter pmcipit. Apudillos viris impudicitia frma laxantur, (ft, folo ftupro atque adulterio condemnato, pajfimper luftmaria & ancillulas libido permittitur, quafi culpam dignitctsfaciat , non vohmtas.Apud nos quod non licet feminis, eadem fervituspari conditione cenfetur. Deo grutijfimum ejfe ] Etmultisolim quoque fapientibus praelatus hie tnos. Euripides in Andromacha ex perfona Hermiones: £j"s fiS jgsAov JXvdiv yza/Mufiiv dfif id v.vlcesfi'yfii. ’A?o. «5 lueu fiXiTronss edjvcctav x.v7cptv SrEgysow , ostis xaxas o’mou 3-eA«, non etenim decet Vnum imperare feminis geminis virum: Contentus unoconjugis vi-vat toro, Quicunque cupiet rite cur at am domum « Etinchoro: OboeTTOT «?V O'lPutfg6 Ain't? iXCtjVtOTV figOTZOV , Obeli’ tcopVf, ’'E&tv fd/j otxtuy, Avcrfidp&s re T Ijj plow fAQi •ftgyt'TZti 7ro t W* clfcQet, %.Oj •yZ&T.lS TSOhiTCMU Tuctovoiv S'* v/tvoiiriv tgy&T&iv th’o'iv *'jL/?iv M Scrcot (piXUtri x^ctivetv. Hvoioc) tf'l,* or ecu vavrihxefyuj JUccru 5Tjj hxXiwvy Ai^upoi <7r£oi7r't$av yvaifioo 2 oty&ii rt cocSgve^E^y ocvXoripoct Qgsvos oivrojc^r^im "jEvos oi Jy vccpm oiva re {tihoiD 9 Kara re 7toXiot$ , "Oxorotv jCpetvJeXarixctfpoiri Hunquam gem in a de matre genus 9 Ntmqmm duflices laudabo tor os* AC PACTS, LIB. I I. cv. J6J Odii & dirxfemina rixs. Vnam debet non ambigui Virparticipem nofle cubilis l Ruonec domini rectius urbes Terrafque regunt, qtiam qua fceptrum tenet una manus. quin [it oneri Onus accedit, difcors agitat 'Rabies ruptofedere civet. Etiam artifices carminis inter Oeminos ipjk triftia mifcent Prttlia Mufti : cumque in pelctgo Vela carimfert aura levis, Plus una valet, contemta licet, Vextera claviquaftnna tenet, &uam confilii vis in partes Dtftrq&a duas,/tut pmdentum Numerofta cohort- una poteftas „ Temper et mb cm, re gat una domum, Si modo cordi eft tranqutlla quies. Plautus Mercatore: Nam uxorcontenta eft, qua bona eft, lino viroe 6}ui minus vir una uxore contentus feet ? lam tuncimperatum ] Sic & in caufa plurium uxorum diftinguk Ambrofiusid quod laudaverat inparadil'o Deus.kdamnatione con¬ trary c. iv, lib. i, de Abraham, quem locum Gratianus pofuit cauia xxxiii, quart, iv. Tumlndorum ] Et Thracum.de quibus verfus funt Menandri, & Euripidis in Andromacha, Apud JEgyptios foli facet-doiei} Vide Herodianum libro 11. Nontameninde ftequitur peccaffe] Auguftinus libro xxii.c. xlvti. contra Fauftum : &uando mos er.it, crimen non erat. Pofuit & hoc Gra¬ tianus, fed lub Ambrolii nomine. Mater cut tamen naturaliter liberi reverentiam debent, fuo■ diffenfu matri- mon'mm irritum non facit ] Imo & avi , fi is liber eft, voluntas plus valet, quam patris qui fervilis lit conditionis . caufa 32,quse- ftione hi. Sfuarum veretundii maxime convenit haem real.ieno arbitrioflare ] Non eft enimvirginalispudoris eligeremaritum, ait Ambroiius lib. I de Abra¬ ham c.ult. relatus in codicem Gratiani caufaxxxn , quaftione ir. Donatus Andria : Summapoteftas nuptiarum inpatrepuelli eft. ElermiO- neapud Euripidemf _ Nupetpsthfeimr 3 T i,uSr Ttarfg tflec Mte/fttcw tin, K CSKSfcbii xg/neut ruat. Curamparentids meis egonuptiis Permit to, non eft iftud arbitrii mei. Hero apud Malium r ’A fitpob’ev * S'twap.sSut yd/xen oj-tWt mXdoraj' "Ov 78 sue Is rexeturis itnuablt, LZ lege §. X, 164 D £ IVRE BELLI Legemaritalijungi non poffumtosambo, Cum nolit muter, nolit pater, Nunquctm libertas tarn neceffitria eft quam in matrimonio ] Eugrapllius ad Andriam A&a I, Scena V : Tangitur & illud, an patrttm imperii* ob- fequi filii dtbeant. conftat enim circa nuptiasefte filiis liber am voluntatem.Caf- liodorus vii, 4: Durum eft libertatcm hberamnon habere in matrimonio, unde liberiprocreantur. Plutarchus attulit in qufthonibus Romanis'] Philo de legibus fpeciali- bus : rt bl ids arSi rile ; dvd-garris xsteanas sc, impcib,l»s \7c1ppm, ks figepyy it ixdsns oixiecs T ihkon imyxpilaj xeuvees dmgydfpyf) ovyfevkctssr dp’ dipiur©* dm XbrebeimsMypftgxy xj dlXc.xs bpuXlu 5 cktdxvee ; Quid opus hominum inter fe necejjitudines ac vincula inhi- bere , gft unius domus anguftiis claudere tarn ingens ac praclarum opus, quod ex¬ tendi fundiquepoteft in regiones & infulas, orbemque univerfum ? Affinitates namque cum extranets novas pariunt conjuntliones hominum , non minores Mis qua efanguine veniunt. quod refpiciens Mofes alias etiam multas propinquorum nuptias vetuit. Chryfoftomus ad 1 Corinth, xi 11, 13 : •u $ dydmis re rsXd t©- ; ri mgprias byrljem dvaXirxtts ks dvrviyCfnxius, bY r,i Shtcim f >ij irigp-v (piXiecs ckpogpdu sf» 9 -g* yutjcuxsP ayctym • Quid in arcium cogis amoris latitudinem ? quid fupervacuo amicitU caufam perdis,per quam pot eras aliam amicitia paranda occafionem acquirer e, extraneam ducen- do uxorem ? Et Atticojure'] Vide Demofthenem ad Leocharem.Fortunationum rhetorem.- Dona turn Phormione Adi. i,Scen.n.& Adelphis iv, v. Naturale jus (ftpudorem, infpiciendum ] Egregie hoc exfequitur Philo de fpecialibus legibus;ubi effe dicit piiyiw diemigyspasu, maximum nefas, merges ivylu) rereX An oxer ®^., bZ eeftoutsey as lift') ’eprftftZ ( P v ^drjt l f%, xxrM-ft. rue ,ylpas b\y§ pirpcgos uftu pan Xttpcfbocveiv, T storey £ dvrls dj avtyx ywio% r§ mix iv rbZ etvrbZ vt h pc iirtggc, ytwalr.u,. Patris mortui cubile quod, tanquam res facra, inta&um j,mi oportuit, contemerarc, neque feneSutis , neque materni \ nominis vcrecundiatangi , eundem ejufdem ejfeftlium (ft maritum, eandem tjufdem matrem (ft uxorem. lure gentium 3 Sic 8 c Papinianus loquitur in L. Si adulterium §.%■ D. ad legem luliamde Adulteriis. A Perfis contemnebatur ] Quorum hac in re crimen bellis perpetuis, ac fratrum caedibus, h Deo punitum notat Philo. Perils addir Me- dos, Inclos, iEthiopas, Hieronymus lib. 11 contra Iovinianum, de barbaris in univerfum Hermione in AndromachaEuripidis, Toikto' tv 7 >.v to fidp/icegov ysv©j. Ttccriig re Bvyargi, rrcus re penrg) pciyevfj, Ko'fij t’ dbexcpft. ajcf tplex ft’ ei (plXrarvi XapSn dj ray ft ibk \%kpy{ ilpc<^: Tale ejl ofnne barbaricum genus * Mater jugatur filio.natu pater, Prater forori : proximo alterna manus Cade implicantur : nulla lex prohibet nefas. Deequo ] Pliniushiftorisnaturalis viu, 4^:ubide equisagit,^w» dew f AC P A C I S, LIB. I I. V’ l6j detraBo velorum operimento &cognito„ cum mates coitu.petii/Jepr&rupta. at- yUe exemimatum, Equ& &ettdtm excaufa in Rent mo agro laceratum prori- am invenimus. Namque & cognationum intellect us iniisefl. Habes paria apud Varronem de re ruftican, 7. &apud Antigonum de admira® bilibus, Ariftotelemque ejufdem tituli libro. Imbura habeatur dprofanis etiamgentibus} Tertullianus V. ad verfus Marcionein : Non depends fecundum legem cy cat oris difplicuijfe ilium , qui mulierem patris fui habuit. communis & publics religionis fecutus fit difcipli- nttm. Narrmte Plutarcko ] In vita Demetrii: fed & Appiano in Syriacis * qui dff. anew muxs amorem nefandum vocat. . y' . A ut etiam per perfonas fanguine aut nuptiali fanguinis commixtione coh&ren* tes 1 Philo UeiXtp'u (Sc H y Jbaj ££& 7K feepn ytylvam, ccXs’ uv dpufoy’j (pier?; Kgij ' tint AC P A C I S , LIB. I I. (_• r * 1C9 f«i< procreart ? cleinde : ttzc rationabiliter nature lege compellimur , agna- tionem ancilU qua fer vo alieno iunffo pepererit , inter utrofque dominos aqua- liter dividendam. Slavi & Slav* proles patrem fequebatur; Specu¬ lum Saxonicum 111, 73. idem moris in nonnullis Itali* locis , c. licet de conjugio fervorum, Apud Langobardos & Saxones fequi- tur partus partem deteriorem. Spec. Sax.i.id.idem apud Wifigot- thos in Hifpapia Ifidori tempore obtinuilfe difcas exc. ult.caufa xxxix, quail, iv. Natusexfervo&ingenuaeademWifigottho- rumlege ht fervus 111, tit. 11, 3. iv, tit. v, 7. ix , tit. 1.16. Ex fer vo & ancilla nati inter dominos dividuntur. Si unus fit filius ha- bet eum fervi dominus, ancill* domino pretii dimidium perfolvens. in originariispatrisoriginarii dominus duasfert partes, femin*ori- ginari* dominus unam ex Edidto Theodorici apud Caffiodorum c.67. in Anglia Francusquis eft aut villanus ex patre : idemquein aliis conditionum difcriminibus obfervatur. Litleton de Villana* gio & liber de Laudibus legum Angli*. Has leges a civil! Romana dilcrepantes juri natur* non pugnare agnolcit Thomas Aquinas, quid ni, cum & Menfia lege apud Romanos alterutro parente pe- regrino natus peregrinus cenferetur ? ut nos docet Vlpianus inln- ftitutionibus titulo de his qui in poteftate. Extra earn non eH jus parent thus prolem fuam cuiquam addict ye j Ita SC Carolus Calvus ftatuit cap. xxxiv, Edidli Piftis. Exipfa aliment orum £5* eorum qua vita necejjariafunt pr&bitione'] Vide Leonem Afrum lib. vi, de Barca. Ne fe dominis fubtrahant ] Vide infra lib. 111, C. VII, $. 6. Meraewtriorum'] Inter quos ii in Anglia agprentifii dicuntur du- §.xxx, rante difciplin* fu* tempore proxime ad fervile.m conditionem ac- eedunt, Deduntque fe divina humanaque omnia ] Id Perl* vocabant terrain xxxi. & aquam dedere. ejuoties qui meruit libertatem amittere ] Vt locii ill! Vly ffis fEgyptios §. XXXII* pr*dati,dequibus Homerus Odyffe* i: fr& ti/atur ftp u.rdr.lco'ier ofii : TSS d[‘ dyapr Zuhi trCpinr drtHyxi). Fartem igitur noflmm (icelicibus obtruncarunt : Fartem etiam vivos ad opus traxeYe coaBum . Sic Apollinem Iupiter cum in Tartarum dejicere vellet, exoratus d Latona fervituti addixit. habet Apollodorus libro 111. Vt Foma qui ad dileBum non refpondebant~\ Apud Lycios fares. Ni¬ colaus Damafcenus. Apud Wifigotthos multi aliornm criminum damnati, ut ex eorum legibus apparer, C a r v t *7° DE I V R E BELLI ' f A C A P V T VI. De acquifitione derivativa fa£to hominis , ubi de alienatione imperii, &c rerum impe rii. I. Vt alienatio fiat quid, requiratur in dante: II. Quid in accipiente «. III. Impend alienari pojfe interdum d rege> interdum a populo. I V. Imperium in partem populi alienari par¬ te mvita a populo non pojfe : V. Netupfem partem III ft anperim p\ # alien are, nifi tn.fumma necefsita te : V I. Caufa diverfitatis. VII. Imperium in locum pojfe alienari. VII I . Rejicitur fententia > flat Hens ob^u ti- htatem ant necefsitatem , rette d reg e im¬ perii partes alie nari. I X. Infeudationem & oppignorationem fub alienatione contineri . X- Btiam ad alienandai jurifditttones mino- res requiri populi confenfum, aut Jpectalent aut per confuetudinem. X I. Patrimonium populi a regibus alienari non pojfe. XII. r Dt(linguendas res qua in fru&ufunt patrimonii d rebus patrimonii. XIII. Partes patrimonii oppignorar't d re - gibus quatenus pofsint, & cur? X I V. Teflamintum alienationis ejfe Jpeciem & juris naturalis. A Cquilit ione deriva tiva nod r um fit aliquid fnftn hominis ant Jegjs. Homines rerum domini, ut dominium, aut totum, aut “expartetransferrepoffintjuriseftnaturalis poft introdurium dominium : inert enim hoc in ipfa dominii, pleni fcilicet , natura. lJthet. v. Itaque Ariftoteles : og®. sfoixSov elsaf, iwan \tom.i • & alii alle- gati a Vafq. lib.I,cap.t t Smith, de rep.^Ang.c, 9. Bach, tn Baliolo . Frojf. 1 . J,e, 214.(^246. Monfir el. in hift. c.22, CUm - -r - _- — ,- ^ - r _ //gT’tnmonio effe folet .ipfe res quas fec it allnvio in friuftiT: jus vefliga- ret !**a exigendi in patrimonio , pecunia ex vedligalibus procedens in - 1 ns confilrandi i n patrimonio,fundi confilcati in frudtu. jlua AtT*. XIII. Partes anrom p atrimonii pignor i nppnnley ranfa pnffiint »a regibus qui plenum habent imperium , id eft, qui jus habent ex | caufa tributa nova rndicendi. Namficnt ' po.puli.is rribaua excau.la *’****Uo./ '’indidafolveretenetur, ita &rem ex caufa pignori oppofitam luere. X- Greg, f. Luitioenim iftatributi quaedam eft fpecies. Eft autem populi patri¬ tnonium regi pro dphiris populi pi.gnoj.i.sj.nrp ohligatum. Poteft au- 'iem pignori dari etiam res mihi pismorata. Quae autem di£la funt Ik ’nobis haidtenus. ita locum habentnifi Ieximperioad dira. nnt..regis, aut populi noreftatem magis. aut auxerit. aut contraxerit. XIV. Ulud quoque fciendum eft, cum de alienatione agimus, fu b eo gen ere nobis etiam teftamentum comprehenai. Quanquatp enipa teftamentum , ut aftus alii, forraam qertam accipere polfit a jure Idrift. II. W,yij. Vjfn SLffas, ?uJb<*!‘iXtfQ pfKSttiito rede Plutarchus,qui cum a Solone dixiifet permiflam civibus tefta- fifty' menti fattionem. addit: ™figefasF&r *linstfo imivny. effecit, utres caique fua propria fy inpleno dominio efjent. Quintilianus pater in A j- J tK J+i*n*liL declamatione : Potefi grave videri etiam ipfum patrimonium , fi non inte- fiftyn/jJ) lireudaM^S. rrno r rttVZ II gram legem habet, (5 cum omnejm nobis in id permittatur viventibus , aufe^fuffifi ratur morientibus . Hoc jure Abrahamus. fi fine liberis deceftiifet, resT'Fivf ”on.A r _tm:_1:0._ C. _'__l_ r' __ ,. n.— jW™*: \■ • ? foas Eliezero relidturus fuerat, ut indicat locus * Gen. xv, 2. Quod , t( - j Ayr id £tine«Z‘ j vero alicubi externis teftamentum facere non conceditur, id non eft M-rmuJ. Suteis ex jure gentium, fed ex jureproprio illius civitatis , & ni fallor, ab ilia veniens state qua externi quail pro hoftibus habebantur: itaque rXlA^u. i ’ -= --- 1**0 - -Jj fyn*. apud rporatiorys PORulos merit^olevjt. ry At nirhsJL) rcfitfd AXAui- Vk yia-ru: <0 _- r _, mores poouios men QnJ 'ftalicy; -*b , f***** rvJUo *3J brrtOTu, 1 *tr §. Is ' Annbtata ad Cabut V oluntatis rationalist Caffiodorus n, n. Alienano return [oadum defiderat habere judicium* Alienandi ($promittendi par eft ratio ] Ideoque etiarri donaab- fentibusperinternuntiosmittipoffunt,utServiusnotat adillud ix ■fifoeidos, cum jungeret abfens. A populo) Bal. & Oldradusin c. intelledlode jurejurando. Idem f.ux, Baldus conf. 527, n.7. Cardinalis Thufous p.p. concl. 40.n. 1, & concl. 694. Exempla apud Harxum Tomo 11, in anno clo Io xxvi, & Guiccardinum libro xvi. §. Ho Vt etiam pars de qua alienanda agatur confentiat~\ Gail. II, de pace jj. IV* publica, c. xv, n. 14, vide Serranum in Carolo Sapience,& eundem in Francifco I, ubide Burgundia fermo. Nifievidtnter feaUter fervare non pojftt ] Confer qus infra hoc libro §.Vs c. xxlv, §. vi. Hac de caufa abfolutus a Spartanis Anaxilaus qui Byzantium fame cogente dediderant. Xenophon hiftoriae Grscte 1. Anaftafius Imperator etiam gratias egit prsfedlis qui Martyropo- lim Perils dediderant,quia defendi nequibar. Procop. Idem Procopius iv Gotthicorum : fi tin cifo* i dgsb! row*^, miyijrnyj dffyci} ,^ Nttm fetcimm &> quod per alium fttcimus ] Sic in imperio in aliens- tionibus Elettorum conlenlus ex more & paftis pro confenfu eft ordinum. opptda mt regtones totcti ] Vt a Dario Sylofonti urbem & infulam Samiorum. * f, xi. Patrimonium quoque populi cu'us fruBin funt deftinati ad fujlentanda m- public#aut regia dignitatis onera] Veteres Graeci n/D/lti vocabant par¬ tem agri publici conceflam regibus. Exempla habes apud Home- rum de Bellerophonte apud Lycios Iliados '£ de Meleagro lliados I. de Glauco I ycio Iliados p. ubi Scholiaftas vide. A regibus'] Sine or linum conlenfu. Exemplum apud Thuanum libro lxiii, in annoclo bnxxvii. ' j. xiv. Gen. xv, 2. ] Habes apud Sophoclem Trachiniis teftamentum Herculis, apud Euripidem Alceftidis, & apud Homerum OdylTea: A- -to Te'emachi donationem mortis caufa , qua: &ipfa teftamentum % quoddam eft. Eft apud Homerum etiam voluntas ultionis de rebus ■ \ •, agendis, utex Andromaches & Penelopes verbis oftendit Plutar- -» ■ ch us Aliaveterum teftamenrorutnexempla attulimusfupraLibrOI, i c#p. iv, xn, in textu&annotatis. Hebraeis ufitata tellamenta apparet Deut.xxi, i & qualis m ea tranfiniftin juris. X XIII. Succefsio line alts agnatic a qua - l:s. XXIV. Succefsio qua femper refpicitut proxim/tas ad primum regem. XXV. ■ ./hs - ex he redari pofsit fili us ne in re¬ gnum fuccedat. X X V I. . An—ab die are quis reg num pofsit pro fe & pro Liberis. XXVII. Indicium proprie difium de fuc- cefsione, nec regts ejfe, nec populi. XXV III. Filium quit ante patris re * gnum natus eft poll nato praferendum : XXIX. Nfi aha lege delatum regnum Ap- par eat n XX*' AC P A C I S, LIB. I I. XXX. xAn nepos ex filio priore filio pofie- nori prafer at ur , per difiinEbtonem expli¬ cate. X X X I. Item an minor frater fuperfles re¬ als major is fratris filio praferenaus fit. X X X 11 . xAn fratris film* regis patruo pr&feratur. XXXIII. xAn nepos ex filio pr&feratur fill a regis. X X X T V. .An minor nepos ex filio nepot 1 major/ ex fill a. XXXV. /An neptis ex majore filio prafe- ratur filio minori. X X X V I. ^An filing fororis pr&ferendtu fi¬ lm fratris. XXXVII. ±An filia fratris major is fratri minor i. L Ege qux fir acquifitio derivativa, five alienatio, fit aut lege na¬ ture, aut lege gentium voluntaria, aut lege civili. De lege ci- vili non agimus, id enim infinitum foret, & precipua; de bellis controverfix ex lege civili non definiuntur. Tantum notandum ef t Auth. mu. * leges quafdam civilesefle plane i njuftas.ut qua bona naufragnru rn cM fifixLaddicunt. Nulla enim caufa precedence probabili dominium alicui fuum auferre mera injuria eft. Bene Euripides Helena: »«v Dion Prufienfis orarione VII mufrJ.XB. de naufragio locutus :/kjJ £»! otS , aZso, fuiSe Ks^hivuj xt^S®. ■mSn» 'ebri drftdnnn Jbsvtfa*. Abfit . o lupiter, m lucrum cap temus tale ex 11. Lege nature. qua; ex ipfa dominii natura ac vi fequitn r, du- pliciter fir alienatio. explerione juris &fncceffjone. Expletione jq ris fit alienatio, quoties id quod meum nondum eft, fed mihi dari de¬ bet, aut loco rei meat, aut mihi debire , cum earn ipfam confequi nonpoflum, * aliud tantundem valens accipio ab eo qui rem meam detinet, vel mihi debet. Nam iuftitia expletrix quot ies ad idem non poteft pertingere, fertur ad tantundem, quod eft morali stfti- matione idem. Dominium autem hoc modo transferri probatur a fine, quae inmoralibus optima eftprobatio. Neqne enim juris mei explementum confequi potero, nifi dominus fiam . Frnftraen im erit rei detentio, fi ea utipro arbitrio non poffurn. Antiquum hujus rei exemplum eft in hiftoria a Diodori, ubi Hefioneus pro his qua: fill* fua: ab Ixione promiffa non preftabantur, equosipfius accipit.__Lfi- gibus quidem civili bus fcimus vetitum effe fibi jus dicere ; adeo quidem ut vis dicatur, fiquis quod fibi debitum eft. manu re pofcat. & multis in locis jus crediti amittat qui id fecerit. Imo etiam fi lexcivilis hoc non diredle nrohiberet, ex ipfa tamen judiciorum in- ftitutione fequererur hoc eife illicitnm. f> l.nrnm ergo habe bit quod divimnsnhi judicia continue ceflanr ■ quod quomodo contin- gat explicavimus fupra : ubi v ero momentanea eft ce flatio , licita quidem erit acceptio rei, puta fi alioqui nunquam tuum recuperare poffis.aufugiente forte dehirore . Sed dominium ,-i judicis addidtio- ne eritexfpedtandum, qnnd fieri folerin rep reflalik, c de quibus in¬ fra erit agendi locus. Quod fi ius qui deinxertum fit, fed fimutmo- raliter certum, per judicem juris explementum obtineri non poffet, puta quia deficia^ probatio ; in hac etiam circumftanria, ceffar e leg em de judiciis T ‘ & ad jus rediri prittinu m verior fententia eft. III. a Sue- [Sylvan ver* bo Bellum, p. 2> ej. 13. L. Si ex fii - pulationeDa de acq. pojjl l. 2, hac a- ttione.De vi bon. raptor , /. extat. Dm auod met us* l. creditor/- fin. D. ad l « Iul. de vi priv. Thom » 2.2,66, art • 5 °* a Lib. iv. b L.Genera¬ li. C.de De- cur. 1. fiejuis curialis. Cm de. ep. & clcr. DT). in (.Quintus Mutirn, a- lias l.cfuam - vis alienum, in fin.D. ad l. %AqniL C Bart, in tr. reprejjl ?• 59 “ a Soto tie lujt. ej. 3 , art. 2. Cajet. d. ej. 66. b Lib.lv.ep, 10. & l.l I. ep.xwI.& /. V. ep. 7. c Franc. Pi - /«. yfof. exc.fem. n, 333- %Mench. in auth. novif- jima. C. de inoff. te(l. n. 296 . Tell. Fernandes in l.\o.Tan- q. 4. 176 iiEIVREBfeLti III. a Succeflioab inteftato quae dicit ur. pofito dominio, fe- lttOta Omni lege civili , * ex ronj edura voluntatis natnralem haher originem. Nam qnia dominii ea vis erat,ut domini voluntate tranf- ferri in alium poffet, etiatn morris caafa ac recenca poffeflione , ut fupra Hivimns. fiquis voluntatis fu a» nnllam edidiftet reftationein, cum tamen credibile non diet: ejus eum mentis fuiffe, nr pod mor¬ tem fuambona occupanti cederent, feqnehnrnr nrejnceff ebona in l-flUgerennir. niijns ea effe voluiile defundum maxime erat proba 1 bile. Defunctorum voluntatem intellexijfe, inquit b Plinius junior, projurt eft. inrlnhin id quifque voluiffe quod tequiffimum atque honeftiffimum eft. In hoc autem generc prima eft caufa ejus quod debetur,proxima ejus quod etfi non debetur, officio com gruit, IV . c Difputant Iurifconfulti an aliroenta a parentih us liberis d& heanru r* - Nam qnidam fentiunt effie quidem naturali rationi fatis confenraneum , ut k parentibus alantur liberi, dehirnm tame n non effie . fsjpg m-nninndillLijgnpnrliim arbitramur in voce debi ti, quod ftride interdum fumitur pro ea obligatione.quam indueit jus exple- ''miuimh, rnrinrn; inrerdnm layins, ut fignificetid quod nifi in hon<,:itc o mirri C po re d,eriam fi honeftas illanon ex juftitiaexpletrice,fed ex alio - , S^i^'jffionte proficifcatur.Eft autem id de quo agimus (nifi lex aliqua huma- '%. ftx/f 7 envoi. Animantibus quafi vita funt partus fui ", plnrimis fane allatis argn menris * quibus infitum hunc affedum pro* bat, qua: videre eft apud Philoftratum libro Vi 1 , capite feptimow odavo : cum quo loco optime conlentit is qui eft apud Oppianum de venatu tertio , 8c de pi feat u primo. Et in Didye trageedia idem ille Euripides hanc unam omnium legem effie ait, qua: & hominibus inter fe, 8c cum caeteris animantibus communis fit: Hinc lurifeon- fulti veteres liberorum educatione m ad ius na turale refernnp id-eft OHh Hnfl.de jure nat.in pr. 1. natura- 1 le. D. de & jure un. 1 " ta- ^ rceat.verf.Ji- ^TfTleat, C. de *rei ux. ad. \ l. ult. C. de. bon. qua lib. a ipJUm. qnodrnm i nftindns nariira* alii.Bxpnqnp animanrihii scoffl* Erf. tnendat,nobisipfapraeferibitratio. Naturalisjlimulus, ut t Iuftinianus tm.liberu. loquitur, id eft trsy), parentes ad liberorum educationem hortatur. Idem ' ' alibi: AC PACIS, LIS; 1 alibi . Tilium vel filiam alcre patri nece/Te efl t rotter ipfam natttram, i. CVII. in Diodd* ., _ rv. rAxft. OTU7H ±' \ i es# *ujyF$ \ | TUS Siculus : byxf i \(§y ctrraQi -nit faon id m&s O^grntpt) an i /jfiiei iaumv , u».x ggj mo ffinuJSfiui , 2sjfi •£ ovfjfiZs IpiXogaitts ra? a|p- hpfls its tutin etyum ^Ig-y^orn xoxMy. Optima quippe magifira natura eft “ ambits animtmtibm non tantum ad fui, fed & ad'prolts fun confer■vattonem, -ffir/f (fate;jdjtawh .j ut cognat a hac cantMt conttnita fttccejfio ad aterrtitatis circulum perveniatrfr]d™t' Urvfa ^ Apud Quintilianum filius , partem jure gentium peto. Salluftius tefta-^/^Sy*’“ mentum quo filius excluditurimpinm dixit . Er gnia namraleeft h r ' r ‘ debitum . ideo etiam vulgo quatfiros alere mater deb^ r. Et quart * ^ quam ex da mnaroMegihns r.ruirnbitn natis nihil relinqui leges Ro man* volebant, lieu: & naturalibus ne quid relinquere necefte efTet yiicca caveratlex Solonis. canonesChriftian* pieratis hunc rigorem co r- rex ernnt.qui docenr qiialihiilcnmqiie.liherisiH re£lerelinqui, imo fi opus fit relmquendnm et iam,quod ad alimenta np refTarinir) eit. Nec aliter capiendum quod did foie:, legitimaro huma nis legibus colli nonpoffe, quatenus (cilice: in legitima infant alimenta neceffaria. Narn quod lup raeft.rolli poteft non repugnanre natura . Aliauret n deben t non tantum liberi primi grades, fed & feenndi. fi ira r es fe- rap&ulrgrkms.'quodoftenditluftinianus, cum non filios tantum, fed&qui deinceps funt, alendos propter ipfam naturam pronun- tiat: quod ad eos etiam producitur, qui per mulieres ex nobis ve- niunt, fi aliunde ali non polfunr. 7W-+- V. De bentur ouidem &. parentibus alimenta: quod n on legibus tantum proditum eft . fed vulg lri proverbio * «»tmA«gynr. adeo quidem ut laudetur Solon . qqod qu^^^ Lnan-fiaG& rent ■■e o s■■ n o rnri ^in.■ faiIlia. Sfd nr " 1 hnr g-qne eft ordinarium atque illud quoddeliberis diximus : nam liberi cum nafeuntur nihil iecum afferunt unde vi /ant: addeajuodjd vendum diutius habent quatn parentes -atqueide o ficut honor & obfequium parentibus debetur,nonliberis, ira educatioli- beris magisquam parentibus: quo fenfu accipio illud Luciani: xaj-nu y. r, Cpvtnt Ttij srxiirgiQt rut tccu^oc ffijiztvM r xeMiri tkj imm'Pii 4 >fV 7T«- TgdavInririitui to ? iv . Ilaeus orationede Philoitemonis hxreditate,hoc iplum vocar ‘nmvmcq. Philo Iudaeus : qavoi 3 S srcCTtga* 'bbnjmormv ei ij£> risii zSfefi rmrerme ngtfe.gsQfA£v, T ) . Nebotcs parentibus mnrtuis a pud avos filio- rum obtinent locum. Vicariam hanc fucceffionem * quae per ftirpes fit, repraefentationem vocare amant recentiores Iurifconfulti ; quam voluiiTe etiam apud Hebraros , divifio agrorum terra; Iacobi filiis •promiflSe, aperte fatis oftendit. Sicut filius & filia proximi funt cui- que, ita & qui ex filio filiave nafeuntur, ait Demofthenes oratione adverfus Macarcatum. X' VII. Quae autem diximus haftenus de conjedtu ra voluntatis, '.■ete. italocum habent.niliin divertumi ndicia (uppetant .* 1 In hoc indicio- rum genere primum habet locum abdicatio qua: Graecis, turn * ex- dieredatio qua; Romanis fuit ufitata. Ira ramen nr pi q ni mortem _Wt70 Tpeccatis fuis meritus non eft , alimenta praeftanda fint oh earn quam •m/HJf- f M p ra attulimus rat ionem. VIII. Sed& ilia regufecxccp rio addenda eft, ft non fane con- flethnne ilio cfle geni tum. Vernmeft de faftis nullam efie certain perceptionem : ieci eaqusc folent inhominum confpe&u fierifui ge¬ neris certitudinemhabent ex teftimonio :queufen fomater cma-efte dicit or. quia inveniuntur qui quaeve partui & educationi adfuerint: at deparre hnpisgradns cerrirndnhaheri-nnn poteft, quod Home* rus indicat dicens: i yig m> 7 JS 10* j aurb{ dtsytv, s Generis nemo fibi confcins ipfe eSl ■ Et eum feqnutus Menander: cujtv s B,oiexfiaXtot Trxmfm , i yj 5 clh* ij«, 0 d[’ ofV). Mater tenerius liber os adamat patre : &uia mater effe feitfuos, pater autumnt. Trleo ratio aliqua rep erienda fnir ; qua probabiliter conftaret quis effet partuscujufque pater. F.a ratio eft, coniugium fiimrum in tep minis namralibus , id eft confociatio qua foeminafu b maris cuftodia con- AC P A C I cm.eJ2£&s* s, LIB. conftituitur.. Sed etfi alio quovis modaconflet g uisfuerirparer, autpater id pro explorato habuerit . naniraliter is partus"non mi- qfc'-n.a-fuddu. nus quam aliusquivis fuccedet. Quidni cum etiam * extraneus pa- ■ ni+trty lam prohlio habitus, quern adoptatum vocant, fitccedat exconje- mwun , z,LprraPI®^ j rS ffixt 9^- ’.ditor neque vos veftri aft feurn. vpu'j, tQ it iUeeZy&iv TXin&fa, iozdllx. Ego legum condttor neque crt Cf m '--7,/ f J SO" jurii.ejfe fcifco, neque patr'tmonium ueflrttm, fed totius-veflri generv. turn quod tUTtap fait , turn quodfuturum eft. Qua de caufa Plato r.'/Pcji na^doi falvum e(Te vult generi, undevenit. Quod non iraaccipi veii m. quafi natu- ‘ raliter de bonis paternis, avitifqueteftari non licear (* fxpe enim in- 6 / digentia amici alicujus efticit, tit id non laudabile modo fit , fed etiam neceftarium ) fed ut apparent q ua: in dub'io credenda fit fuilfe voluntas inteftati. Concedimns'enim plenum dominium elfe penes cum de cujus volunfate agimus. Sed cum poft mortem dominium hoc retinere non poftit, & omnino pro certo haberi debeat, noluif- feeum perdere beneficii materiam , videndumeft quis fit in benefi¬ ts ordo maxime natnralis. Bene Ariftoteles : sJ^yirr, diTUTnhnci « pdtt.i'i n irai^e hntov, Potimesl gratiam teferri ei qui benefecit, quam M % amict l8o DEIVRE BELLI amico confcrre leneficium, Et Cicero : Nullum cfficium referenda gratia mages ncccfiarmm eft. Item ; Cum duo genera liberalitatis fint . unumda ndi beneficii, alterum reddendi , demus necne , in no (Ira poteftate eft ; non redd ere of.i, c. 31. bono viro nonlicst : modn id facere pojftt fine injuria. Ambrofuis : Fulchrum eftpropenfiorem habert ejtis rationem qui tibi, aut beneficium aliquod, aut mu~ nus contulit. Et mox : &uid enim tam contra officium, quam non reddere quod acceperis ? Cram antem refertur, aut vivenrih us, *.gu r d efunftis. 1 nr rvftpnrUr Lyfias oratione funebri, refertur gratia in eorum liberis, qui naturaliter pars funr parentum, & quibus fi vi- L. £uod verent parentes maxime vellent benefieri. Et hanc aqnitatem fe- fatu. c. dt quuti funt Iuftinianei juris conditores , asquitatis ftudiofiffimi, in ! h i°dfVml‘tc- t i uar ft* one inter fratresplenos, &confanguineos,&uterinos, & aliis patU^Xum quibufdaitl. Arittoteles, dh't.pot d&.iXiS( ft'Aitr.y -rtf cm XauTut mCfvKtvcq. K enim c. dc r. fi .tXo ebteivcc tcwt rr>;t 7 eco^ 7 mtel. ■ Eratresfe invicem dilsgunt qua- leCTW/tlTC l/tffrClQ /TV'Pt^rMVy ftU bonadefunttorum ; fed quoniam relifla fp velut in mediopofita , »«ffi propius'ujT^dtr- 1 videntur contingere. Quod de bonis novircr qnyfiris divimns pa na- au^efTte- turaliter groxi m is deferr i, idem locum habebit in bonis pacernis m tu/V tvre tyo-tH* pa t avitifque,_djximus qnam qiiam nnrurali conietft nriB ma-/«AVr'/ eOfSkaA. fa t f xime funt confenranea , non fiinr tamenj lire naturae neceffaria; ac proindeexdiverfiscaufis voluncatemhumanammoventibus,vAriari' / ^ 6 w rajraf-roe fnlpnrpafl-is. lsgihus r morihns : qui Puhirio nem in locum in nonnnlis gradibus admittunt, * in aliis nonadmittunt ; alibi dift ingnnntunde 'A, bona venian t, alibi i d infuper habent. F.ft uhi prim ogeniti plus port- AfSzA genitis ferunr, ut apud Hebrseos : eft ubi in fer featquantur. JElLnbi agnatatmnJiabetur ratio ; eft ubi co gnati quilibet cum agnatis tan- tundem fernnt . Etiam fexus al icubi momentum habet, xhcubinon habet: & alibi cogn ationis ratio habetur intra propiores gradus: alibi lon giusexte nditur. quae long nm efTp.rexfeqni , ner inft irnri no- ftri. ll lud tam enrenendum eft, qiiories-volnnrark expreffiora indi¬ cia nulla funt,credi quem que id de fu aducceffione ftatuiffe, quod lex aut mos habet populi. non tantum ex vi imperii; iedex.conjetftura, qu.T etiam in e os valet quor um in manu eft fummum imperium. Nam & hi probabiliterx reduntur in rebus fuis arquiffitnum judi— caffe , quod aut legibus fanxerunt ipfi, aut moribus probant; in iis dico rebus in quibus de nullo ipforum damno agitur. XI I. Se d in rep-norum fucceffione diftingui debent regna , plen o modo poffi dentur. Sf in patrim onio fimt. ab his qua; mo dum habendi accipiunt ex populi con fen fu. quo de diferimine egimus rutm fupra. Priory generis regna *dividi pofilint etiam inter mares * & W tX-ifMjS).' fotminas, ut in Aigypto Sc Britannia olim faEhim videmus: ’caffti four■*'<&. nullo diferimine fexus l~-Cu.fi.!- n Jf r ’efeffaoJfs. note, Jq iduf&J $ ± jujfc oprqre-: tn- 1 diferimine ft Keginam feit ferre Pharos , c . ait Lucanus: de. Britannis Tacitus, Neque enim fexum in imperils difcer~ 3® mint, nec adoptati minus veris liberis fuccedent ex pradumta vo« afelojif-, luntate; Sic Alpalio Locrorum regi Hyllus Herculis filius per ado- Strabo l.\x. ptionem in regnum fucceffit. Moloftus * nothus ex patris Pyrrhi le- Pau ^ I h- '&J Zftl gitimos liberos non habentis judicio fucceffit in regnum Epiri: de H'i U adoptando in fucceffionem Scythia; Philippo egit rex Atheas : lu- Tuft. !,b.ix. CL '^£ f , gurtha nothus fed adoptatus fucceffit in regno ISlumidico: ficut & Sailuft. bcK. in regnis quae Gothi & Langobardi armis quaefierant, adoptionem T f"f rt ; valaifle legimus. Imo etiam adeos proximos ultimi poflefloris re- di-jjy, ac . gnum perveniet, quiprimum regem fanguinenon attingunt, ft talis i.vi dr gift. lucceffio in iis locis recepta lit: ficut Paphlagoniam regum dome- ‘ff"" 1 ’' fticorum interitu haereditariam patri fuo obveniffe ait apud Iuftinum xxxvm. Mithridates. XIII. Qnod ft difl nm lit nedividafnr regnum % nec cui cedere ^ebeat expreffum fit, * nt quifque natu eft maximus^inas aut fuemi- M 3 na, t 182 DEIVR E BELLI na, regmim habebir. InThalmudico titulo de regibuslegirur :Gmi pmcipHum itis habet in hxreditate , is & in pojjijfione regrit. Ideo filius natu mslnr pr&fertur minor 1: Naiufifi/jcv ,atst -mtim iivjfum>v T r'ev ys«*, inquit Herodotus : Mos omnium to pulorum eft ut natu maxi- mus imperium habeat. Idem alibi faepe v'opsv legem,live confuetudi- nem regnorum hoc vocat. Livius duorum fratrum Allobrogum de regno contendentium minorem ait jure minus, vi plus pot ui fie. tuft. hit. is. Apud Troglim Pompejum ■ Artabaz.unes maximus natu...sta tesprivile- gio regnum fibi vindicabat : quod/fy* or do naficendi, nut lira ip fa gentibus p J" h ’ ^'p ff. dedit. Jrieru.alihi jus gentium vocat; ut & T.ivins , qni & ordi nem 'V5 c f** 1 “i. appell at aetatis argue nat urae ; quod intellige nifi pater aliud jullerit, Volym* Lib. xxxi. 5 0 XIV. At ea regna qnrr populi libero confenfu facta funt neredi- r * 1 -- taria, ex prerfnmra pnppl j voluntatc defernnrm^Praefumiturautem Xa2t\fnTZZi M-reSi ^ pi a inmta pn pa _ 3V^*populusid voluiffequod inaxime expedir. Hipr prnnmn illn d naici- ' jfr' tur, * nr ni ali ud lev ant mos fera t ( ficut Thebis Boeotiis regnum ±iuqdl/ffwnvriqti fuifie inter mares dividuum ex * Zethi &Amphionis, iremqueex • Oedipodis filiorum hiftoria apparet,& vetus Attica inter Pandionis ' liberos divifaeft , & qua; circa Rhodum inter Camirum , lalyfum, Lindum fratres, & regnum Argivum inter quatuor Perfei filios )_iu- n&ija ctevJ~r ..y-v ^dividuum fit regnum. quia id adtuend um regnum & civium con- ms4 plurimum valet, luftinus libro xxi, Firmius futurumejje re- *' ‘tt-gnum , ft penes unum remanfijfet, quam fi portionibus inter filios divideretur , nSBfarlitrxbantur. X *rV- Alt erum.ut fiicceflio (let ir.tra eosqui de feendu nt a prim o /'Liege ; ea enim famflia obnob ilitarem elefla cenfernr , eaqne finita regnum redire ad populum. Curtius libro x, in eadem domofami- lietque imperii vires remanfiurcts efie : h&reditarium imperium (lirpem regiatn vitidicaturam : ajfuetos ejjeipfnm nomen colere , venerttrique : nec quenquam id capere nifi genitum ut regnaret. r' 4 •$>*-„ ^ ^ J- Tertio, ne iuceedant nifi qui nati funt fecun dnm patriae i&ffir Jwftfjf: leges : non aatu rales tantum”quia ad contemtum patent, quorum 'matrempater jufto conjugio dignatus non eft T & p raererea quia mi- nus certi habentur : at in regn-is expedir pnp nlo haheri inaximam .certitudinem quse haberi poteft ad vitandas controverfias: quae cau- fa fuit cur Macedones Demetrio minori potius quam Perfeo ma- jori regnum deberi, exiftimaverint, quod Demetrius jufta matre- familias: natus efiet. Et apud Ovidium legimus: Atr.ec nupttt quidem, tedttque accepta jugali : Cur nifinecaperes regna paterna nothust fed necadoptivi, qui a nobilitas generis vet eregii magis rev r.rendos efSr.it rep-es. majorqne de pin fpec rnnripirnr. Efi injuvenctSj eft in cquispatrum Virtue. XVII. Qnartum.utlnter eoi qni parirerin heredirarem admittC- rentur,five quia unfus funt gradus,five quia in parentum fuorurn gra¬ dual i-L-CJ- livitii lib . XXXIX. AC PACIS, LIB. II. cm .... dutn fiicce dunt,* pratferantur mares foemin is dd on quod mares turn **' ad bella,tum ad alias imperii partes magis idonei foeminis cenfentur. XVIII. Ouintnm. ut inter mares a nr inter fnemina^ nh i maresxw' ' deficiunt. jLprasf eratur natu maximus 'Tquod is judicioaut perfedtior -j-f^ jam effe , aut prius futnrus credirur. Cyrus apud Xenophonrem :' 1 ni izo&rdsiw td e^Ttgai i,sc) •sfotbmn xj to' clvos ettTroiV w; jm - te rium relinmo majori natu , ut quern par eft rerum ejfeperitiorem. Quia ve - ro haecaetatis pn eftantia temporaria eft duntaxat . fextisautem per- petua,ideo £exus prarogativa potior eft quam aetatis. Sic Herodo- Poiym, tus cum dixiffet Andromeda hlium Perfam Cepheo in regnum fuc- ceffifle, caufam reddit: 'rnypfrn y's uztai; tm o jj'ck; nuUos enim Cepheus habebat liberos mares. Et Diodoro narrante Teuthras Lib.iv, Myfise regnum ftliae Argiopereliquit s »»«$«»» non habens ma¬ res liberos. SicTrogus dixit ad filiam pertinuiile Medorjim impe¬ rium; quod nullum Aftyagi virilislexus genus erat. Similiter Cy- axares apud Xenophonrem Mediam filise fua' deberi : s’Ji iv fist, inquiens, “pptit •mus yrk: neque enim eH mihi legitimusfiliits mas.Dc La¬ tino rege Virgilius: Tilius huic fate divum prolefqtee virilis "P Nulla fait,primaque oriens erepta juventa eft ; Sola domum gf t ant as fervabat filia fedes . Sic ante Heraclidarum imperium apud Lacones Eurots: fuccdlit paufl.m. Sparre filia, aut ejus liberi,ut Tyndareo Helena liberi, quia mares filiinon extabant, & Euryftheo in Mycenarum imperium fucceffit Atreus ejus avunculus, notante Thucydide. Eodem jurercgnum Lit. it- Athenarum * ad Creufam, Thebanum ad Antigoncn pervenifl'eno- tatur quod mares deficerent. Et regnum Argolicijm ad Argum Phoronei * ex filia nepotem. Vnde & illud inrelligere darnr, qnnp - ou am liberi nonnuD isgradihns parenriun. prymnrrnrvrnm viretn im. pleant. idtamendunta xar inrelligendnm nrraparpg fint juxta catte- ros,falvatamenfexus primum , deinde atatis pratrogativa inter ca- paces. Nanuqualir as & fexus.&atatis. quatenus in li ac re a populo „ /T 1 O confideratur, ita perfonaadharet, utavelliinde nequeat. JucctjSr Ttocyti): X IX. Quaritur a n regnum . ubi hunc in modum defertur, par s #4*^S/famUr,. fi t lWed iratis. Et verius eft efte * hereditatem'qu andam. fedfepara- ram abaliorumbonorum hereditate , qualis hereditas peculiarisin**^' feudis quibufdam, emphyreufi . jure patronatus & jure prarcipui m qnnd dicirur. confpicitur. Vnde fequitur, ut regnum ad eumpern- neat qui & bonorum heres efte pofifit fi velit-. fed ita ut etiam fin e bonis & eorum onere noflit adi ri. Ratio eft, quia populus regnum voluifle creditur quam optimo jure deferri; nee qnic qmm ejus re- fert hereditas a rege adeatur necne,cum hereditarium ordinem non ob hocelegerit.fedut certi quid eflet,& reverenriaconciliareturex fanguine: fimulquees genere & educ atione fpes effet pratclane vir¬ tues, ®ni poflefTor regnum magis curaret animoiiufque defen- deret, fi idipfum iis eflet relidturus quos ipfe ob acceptum benefi- cium, aut ob caritatem maximi faceret. <- d fopr jnc in fratrum filiis *gvifut> vocatluftinianus: idenim facit non ratione habita a- quitatis naturalis,fed juris antiqui Romanorum. Percurramus alias quaftiones quasprofert Emanuel Colla. XXXII. Defundti fratris filium, aut etiam filiam patrno regis praferri ait: reflet non in lineali tantum fuccefllon e. fed & in h ere- ditaria,in regnis ubi fubitio in locum mortui obfervatur: non i tem in regnisqua verbis pracifis gradum naturalem fpe&an r: in hism nim vincet qui fexu aut atate erit potior. XXXIII. Addit nepotem ex filio filiae Praf erri : refte , oli f e . ^nm fcilirer ; cum hac exceptione, nifi quaft io lit in ea regione qua etiam inter liberos gradum folum fpedtet. XXXIV. Arljtrir minnrem n epotem ex filio praferri nepoti majori ex filia; * quod in lineali cognatica lucccff ione verum eft, in harediraria non item , nifi lex fpecialis o ftendarnr. Ner niin a lle. gata fufficit, quia pater hujusiliius matremfueratexclufurus : id e- nim evenilfet ob ptaftantiam mere perfonalem qua non tranfit. XXXV. Quod addit veriflmiliusfibi videri T utnep ris ex filio primogenito filium excludat. inregnis he redirariis recipi non po- teft, etiam admifia in vicem mortui fubitione: ea enim efficit, ut ca- pax fit fucceflionis: Jed inten.xapac.es valere debet fexus privile- gium. XXXVI, t Atque id eo * in Arragonia regno filius foror is filia fratris pralatuseft. XXXVII. F.nnde.mqnearl in odnm in regnis here dirariis poft- nsnatu minori. Annotata ad Caput v i 1. §.J. ' T Egos efuafdam civile*] Vt olim apud Anglos, Armoricos, Siculos. I j Vetustalislegisin Gracia menrio apud Sopatrum &Syrianum inHermogene.Chriftianusrex Dania,lege de naufragorum bonis confifcandisabrogata, dicebatfibiperiiffe annua c. aureorum millia. meminit & Brigitta mali hujus morisvm, 6 . & fpeculum Saxonicum 11, 29, de Dania agens : & c. Excommunicationis de raptoribus.Tum vero Crantzius Vandalicorum xiii,4o. xiv, 1 . Cromerus Polonicorum xx 1. Spoliate quod genus tftnefa; ] Adde L. nequid, D. de incendio,ruina, naufragio. Nicetas Choniates in Andronici imperio vocat i'#©- yii&Tov. vide & Caffiodorum iv, 7. Quid in mentem venitBodi- no, uttalia defenderet? idem fcilicet qui Papinianum reprehendit, quod mori quam confcientiam ladere maluerit. 1 Altudtantundem valens ] Vide qua infra libro III, c. VII, f. 6 . Sic ipfo natura jure defendit Hebraos Irenaus quod in compenfa- tionem opera res iEgyptiorum ceperint. Agyptii enim , inquit, populi erant debitorcs non folum return fed & vita fiu. TertullianUS idem tra- < 3 ans fecundo advcrfusMarcionem : Repofiunt jEgyptiide Bebr&is vafa starea & argent m, Contra Hebrai mutuat petitions* inftmmt allegantes Jibe meres AC P A C I S, LIB. II. mercedes reftitui oportere illius operandfier uitutis. Et oftendit minus mul- to exadtumquam debebatur. Apud Diodorum Siculum libro iv narratut Hefioneus pro his qua: filiae fuat ab Ixione promida erant neque praftabantur, equos ejusaccepifle.Cum his coherent ea qua: dicentur libro 111, c. 11. Ex conjettura voluntatis naturalem babet originem ] Idea fidei commijja Q, HI dart poffunt ab inteflato fuccedentibus , quoniam crcditur paterfamilias fponte fua his relinquere legitimam bdreditatem , ait Paulus L. conhciunrur §. I. D. de jure codicillorum. Liberi bdreditatem ut fibi dehitam exfpeBant ] Iulianus Cxfaribus §, XV. rttuoi it y> viy.ty.ov EinT^esr etv §£$ 2 >l&hpfis.JEquum liberii bdreditatem relinqui . Etiam filiabus quas juxta filios hsredes parentum fuifle more anti- quiflimo teftatur Iobi hiftoria in fine. Hanc xquitatem refpiciens Auguftinus, ne ab Ecclefia quidem recipi vult bona eorum qui libe— rosfuosexhatredabanr.Locafuntlibro ii de vita clericorum & fer- mone li i, ad fratres in eremo , fi tamen id opus Auguftini eft. Po- fuiteaGratianus incaufaxm, quseft. u,&caufa xvii, qua:ft. iv. in fine. Procopius Perficorum i, «< riyei nS ^.xJ.as-ovZ iMu'Aon «« ei 7mm ktjponmc ygtpgytvet , dinuZJu tv n paygdotf yyy 7mn /3 xgoigyif l-vviecei 71 yj/ij bvvoyoAc'ySvres a/S.is.cy xvg/itSf ibiftpMvxet rif orcu^at evvapax 7 X vrWTt'd; xhngx. Leges qua i&terum inter homines plurimis differentia invicem pugnant, in bae re Mm apud barbaros quam apud Romanos confentiunt atque confipi- rant, ut liberos dominos pronuntient rerum d patre relitfarum. Quibus in/itum hunc affectum probat ] Pliniusx, 33, de hirundinibus. In foetu fumma stquitate alternant cibum. ‘AvlrmXa^yHv ] Vide Leonem Afrum libro ix, de Neftor. §. y„ Non ftc parentibttt liberorum , ut liberts parentum debetur bereditas ] Phi¬ lo de vita Molls 111: trtetbdv l voy.®* tputnas 171 y.hr.eevoy.ci^ tvs pvet{ ran mxijlvv, cc/t.i y,vj Tterxs xXo^ovoyotv , d *4" dvrsvx^ejev y.jy 7 m?ity$itpt 0 )i hrfi'tirz . Cum lexfit naturs ut liberi parentil us non parentes liberts in bona [ticcedant, Mof is id quod contra vota parentum mahque ominis erat texit filentio. Xeno¬ phon libro II Socraticorum : 0 ^ 4 " w yttAxm ire£jpsrcuci 'fio/Civd fit 71 d fill. otmoiviTvy ovvotretv cwTvis i&r&c T fiiov vfij luu&ees dv O'jAiTTXf •o^itfze, vir iis quos habiturus eft liberts parat omnia qua ufiui fore ad vitam putat, (ft quidem quam maximapoteftin copia. Vt neposfilii locofiuccedai] Quod Hebnei dicunt, filius etiam in fcpulchro §, VI. fuccedit: item: ftlii filiorum funt tanquam filii. Meminit ejus juris ut naru- ralis IaCchiadesadDanielem vfiL.JEquiffimutneffe videtur nepotes neptefi que inpatris fui locum fuccedere ait Iuftinianus titulo inftitutionum de H*reditatibus qua: ab inteftatb deferuntur.Pietati id allcribit Egin- hardus in vita Caroli Magni. xttltlvZu its r tJi'x &W vaun^B-ett. Rofieros in fui quemque parentis locum fubire, dixit Michael Atraliata. Gpuiperftirpesfit ] Sic in fortiendis urbibus inter Heraclidas Proclo &Euryftheni, utab Ariftodemo venientibus una forsfuit, contra Temenum & Crefphontem. meminit Apollodorus libro ii, Pau- fanias Corinthiacis, Strabo vin. Exbarcdatio qua Romanis ufitatal Vide Baba Kama cap. Tx ; §. IO. §,vix. vide infra $,xxv. Extra- LviII. §. IX. f X. f.XI. f-XII. 190 D E IVRE BELLI Extrancm palampro ftlio habitus ] Aut nepos in filium adoptatus, ut k Iacobo nepotes Ephraim & Manaffes. Vt qui ex coningio nati funt, aliment a Join habeant ] Vt dim filii poft primum geniti inMexicanisterris. Apud Brabantos] Vide legem fimilem veterum Burgundionum, Lib. i, Tic. 1, n. 2. Bonapaterna avitaque] Hebrads nona . Noviterqusjjta] Hebfads rbrn. djfcrimen hoc vide in lege Burgun- dicalib. 1, Tit. i, num. 1. S&pe enim indigent ia amici alicufus efflcit ut id non laudabih modo Jit'] S e- neca de Beneficiis libro iv, c. 11 : Quid cum ipfo vita in fine conftitimm j cum tejlnmentum ordinamus, non beneficia nobis nihil prcfutura dividimus ? quantum temporis confumitur, quamdiu fecreto agitur, quantum, ty qttibus de- tnus ? quid enim intereft qtiibus demus a nullo recepturti Atqui nunquam dili- gentitis damus, nunquam magis judicia nofira torquemus ,qMmubiremotis u- lilitettibits, folum ante oculos honeftumJletit ? Aut defunSlis] Sic morirurus apud Procopium Perf. 1. to •muSix aCpiXiitretf ipe.Jn me conferes quicquid in liberos meosiont alerts. vide exempluminfadtoTheodoiii patrem Valentiniani junioris in iplo Vaienciniano remunerantis apud Zofitnum libro iv. Lege Mofis fuccedebat poft fratres patruus, ucprimo poffeflori propior quam fratrum filii. Num. xxvn, 11. Is autemefl, quigraducognationisproximedefunBumattingit]Jf\i& Deu- ter. xv, 11.xxiii,7. Prov.xi, 17. Tradiat hocServius ad illud iEneidosvi Necpartempofiterefuis. Hierocles : 0 ft ¥ xfyjnoit ajgs's rhd p v fictvccvimt dvjpa-rmv xge‘Ubvl&.^-sfit&y. Tnfemifetvx d[’inet6’ i/xs‘cis its txs foi|«; TtcelSas ^fiSo^xs. Xctltvwt y> S W ’jitr/iftgi >ySj ■sjSfecf. rx-mv txli t° 1 '£om^v e0© j imtyetv eextefa. g)ued mttKime mirtmdum erat, volv.it ,. ut non urns imperar.etfecundum morem Im¬ perii Confiantinopolitani veterem , fed etdinflar principum in occidente civitates (j regiones dividerentur in fmgulos f.liorum , ut fic regaum tanquam proprium cujufque patrimonium kpatribtss etd ipfos perveniret , ita ut inplebejorum bo - minum bonis fieri folet,ac fic perpetuo ad cujufque libcros h&redefque defeende- ret.Ipfia enim cum ex occidentis partibus orttim haberet, morem quern ab ip fit . acceperat hue fine exemplo introducer e cmimo agitabat. Etfcminas ut in JEgypto fiy Britannia ] De Alexandro & Laodice vide Polybium excerptis legationum cxl. de Auletar filia Strabo* nem xvii.In Alia port Semiramidemfeminas regnaffe plures nar- rat Arrianus umZdoi. Talis Nitocris Babylone, Artemiila Halicar- naffi,Tomyris apud Scythas. Servius ad primum JEneidos : Quite anteetiamfeminte regnabant , Idem apud Rutulos obtinuilfe docetad ix Alneidos. Nothus'] Apud Tartaros nothi & legitimi pares, de Perils vero Herodotus. »» 9 »» x trtpt vopo®* isi pStenXivimi, ytrttnx tmgerr^ . Mos eft illit ut nothus regret dum legit'imus aliquis reperitur. In Hifpania Wandali re- f narunt duo Gontharislegitimus.Zigerichus nothus Godigifoli tefte rocopio: ex Seprentrionalium nimirum gentium more veteri cuj us teftes Adamus Bremenfis hiftori* Ecclefiaftic* c. ig<5. Helmoldus Slavicis Lib.i, c.yi, & y2. MichaeliTheffaliae domino fucceffitle- gitimis deficientibus nothus Michael. Gregoras lib.u. Huic itidem nothus fucceffit ex parte, idem Gregoraslibiv.de Moloffo Pyrrhi notho vide Servium ad 111 jEneidos. Vtquifque natu efi maximus ] De Sued is vide Brigittam iv, 3. De f.xin, * Danis Saxonem xii, & xiii. Appianus Mithridatico Siv&txvfo. r «?£sSi»7rm kgxfin.JEquumjudicabat regnumejfe natu maximi. Nicetas Cho- niates Idanne Comneno : r, tpim %s -natoi &.|« iuy.kxm &•' wf« th« /3 gtpGivetv Stcdfi. Si ffix% xtus ci tc/S 5 -ruv ttnisZxiotuv fiiylteut «« -rm■«/ 2 ^ OT w?j.u, ut plerumque , id enim in tali- bus lufficit I rS viy.u mi ot^arZoti^x tSk fiasiXtai xaihei L > r5) J t«k t< 5 > 'i\m rfytpioyiav ait Zofimus libro 1 l,.de Perfarum lege : cum lex dart! e regum filiis natu maximo fummam rerum. Periander in regnum Corin- thiorum patri fucceffit ?»«"»> ordine nalcendi. Ita Nicolaus Damafcenus in excerptis qua: beneficio viri maximi Nicolai Peirelii habemus. Ad Creufam ] Vide Euripidem lone. lix film nepotcm ] Et li fine ftirpe mortuus fuiffet Oreftes in eodem regno Argolico fuccefliffet ei Eledtra, ut ex Euripidis Taurica Iphi- genea ditcimus. Sic'Calydonis regnum pervdnit ad Andrarmona Oenei generum, Afterii regnum ad generum Minoa.ut refert Apol* lodorus, addita caula quodliberi mares nulli client. 'itatem quandam ] Putavitlnnocentius in,talisregni fuccef- amitti ab eo qui ultima defundti mandata non impleverit. c. licet: de voto. • ,xxii. Lincalis~] Vide Cardinalem Tufchum pradt.concl. 88, verbore* gni fucceffio: Guilielmum de Montisferrato de fuccedionibus re¬ gum, qui liber eft in Oceano juris. Peregrinum de jure Fil'd lib. I, tit. 11, n. 44, & lib. v, tit. 1, n. 109., Vide exempla talis fucceflio- .» nis in Norvagico regno apud eruditillimum lummseque diligentiac vvirum Iohannem Pontanum hiftoriae Danic* libro ix. confuetudi- > nibus Normannia de propinquioritate hcredum, Iohannem Serra- num in Ludovico Groffo fuper cOntroverfia Bononienfi. Argen- trasus hiftoria Britannica libro vi, c. 4: In fucceffionibus liberi primogeni • ti, five fint mttfculi cut femelU, &fimiliter liberi fecundogenitorum,ft prime- geniti ab/que liberis ex proprio corpore deccfferint , in fucceffione feudorum jurt primogeniture reprefentant perfontu patrum fuorum , & veniunt ad t alia jut* fucceffienum ^primogeniture , ficut eorumpatres Jiviverent, eorurn patrum, . a vats cnlos extludendo, [ecundum gemralem & mtomm c fi re tie agnofei pof- yw. IV. Pojfe/to n per inftrumenta acqutratur, & quomodo• V- Vtfe r& regum Jint, non ejfe contra jut Gen, tium. V I. T^erum alt arum hero carentium quomo¬ do acqutratur poffeffio. ' I l- ThcCaurus cut cedat natur qlite* - L cjum circa hoc variet as. ! ^ 11 I* Qua jure r Romano dt p \nf\4 ' lt & | viombus C unt prod ita , nec naturalta ejjk nec juris Gentium . I X. Naturalher infulam in flumjne & al- veum ex ft'.cat urn ejus ejfe cujut efi fiuraen aut part flummu, td e(l populi. X- Inundatione naturahter dominium agri non amitti. X I- ^Ailuviones quoque in dubio ejfe poputi„ X I I. Sed conccjfojs vtdeft his quorum agri ahum finem quam finmen non habent: XIII. Idem cenfendum de relida rpa <& ficcata alvei parte. X I V. Qund pro alluvione, quid pro tnful* habendum. X V. Quando vafallis cedant alluviones. XVI. Solvuntur argument a qmbus T^oma-s m jus fuum quaji naturale defendant. N 2, XVII. Yi* $.xxxl« £.XXXlV, £.XXXVI. 19 6 - D E I V R E XVII. Via natural/ter alluvionem imps- dit. X V 111. Nat nr ale non ejfe ut partus fo- turn ventrem fequatur. XI 'X. Naturaliter ut coufufione, ita fpeci- ficat tone ex materia ahena rem fieri com- rnuncm : X X. Etiam fi materia mala fide attrettata fit- X X I. Nat wale nonejfe ut per pr&valen- tiam res minor potiori cedat : ubi & alii BELLI r Romamrum jurifprudentium err ores no* tantur. XXII. Naturaliter ex plant atione, infitio - ne> adificatione in alieno communionem nafici. X X I I I. Pojfefsorem natura r tter fruftus fuos non facere^fed impendia imputare pojje: XXIV. Etiam yut mala fide pofstdet . X X V. Traditionem ad domini i tranjlatio* nem naturaliter non recjutri . XXVI. Vfius hattenus died or urn . P Erduxir. nos ordo ad acquifitionem qu* fit jure gentium,xliftin. &0 il jure narnrali, quod jus ge ntium voluntarium fupra dixi- mus. Taliseft ea qua; fit belli jure, fed dehac re redtius infra a- gemus ubi belli effectus PYpfirahnnrnr- Romani liirifrnniiilri ubi de acquirendo rerum dominio agunt, complures ejus acquirendi re- a cenfent modos, quos juris gentium vocant.-.fed fi quis redie adver- tar, inve.nie r eps omnes , evreprn belli jure , non perrinere a d jus Btffflisl gentium ill 'id de qnn .-lqimnc • feH anr referendos ad jus nature, non fw quidem merum, fed quod fequatur introdudium jam dominium , Sc ■ legem omnem civilem antecedat, * aut ad ipfam legem civilem,non ' foliuspopuli Romani, fed multarumcirca nationum : credo quia ta- f ,ve morisorigo a Gratis venerat, quorum inftituta, ut Ha- ivQtNm-t licarnafieniis, Sc alii norant, Italia; ac vicini populi fequebantur.jdflc r-J. antem non eft jus illud.gentium proprie d idtum ; Jieqne enim perti- iHdiD net a q mutuam gentium inter fefocieratem , _£ed_ad.cujufque populi tranquillitatem und e Sc abuno populo aliisinronfulrismnra ri po- T~ n r. rnitj imo & hoc, even i re nr aliis fork argue rempnrihin lon ge alius mo.s communis, ac proi nde ju s genti um i m .pmp.r i s didt mnjntrodu. 04* rerern r : quod Sc re Vera fad tum videmus ex quo Germanic* natio- Europam ferine omnem invaferunt. Sicut enim olim jura Grx- ph'nzt? ^jj ita tunc Germanica inftituta paflim recepta funt , Sc nunc etiam ^/ /S j/^y;di}4f^^vig e nt.PjJiriii, s acquirendi modus qni jnri-s-gentium k Romanis di- nokc&pj**- . nr. citur, eft occ upatio eorum qua; nnllius funt : qui modus haut .du* m bie eft naturalis J~eo quo dixi fenfp , introdudio jam dominio, & /W :- quamdiu alind lex nulla conft imit. Na m &:domin i um k.lege civili , „ ^efftci poteft I Ad hoc caput refertur primumcaprnra ferarnm H ^Item fe - ras.D.de t.Qiwd enim TD.de accj.dom* 5* I. avitua, pi- feium. Sed hge omnia quamdiu nnilins direnda fint, quteftionenon caret. Nerva filius pifees qui in pifeina funt poffideri k nobis ait^iiofl qui iirftap no. Sc ferasquatin vivariofunt incluf*,nonqu* in filvis cir- cumfeptis vagantur. Atqui pifc.es non minus ftagno privato inclu* duntur quam pifcina>& ferasnon minus coercent filvasbene circum- fepra quam vivaria, qua; Graci vocant Jn&°rfotpeia: necali o h* c dir- feruntqnam quod altera angnftior , plrr'rn l ajqor cuftodia eft.Quar® noftro feculo redtius contraria opinio prasvaluit, ut & fer* filvis pti* vatis, Sc pifees ftagnisinclufi, ut poffideri, ita & in dominio effe in* telligantur. III. Feras fimulatque naturalem libertatem recipfunt, noftro effedefinere ajunt Romani Inrifconfulti: Atqui in rebus om nibus L.P niiaD. de MCJ.psjf, L. in la- cjueum.D. de accj.rer, dont. Hofl. & alii in c.non eji da decimii • Iafon conf, XI9. m ACPACIS, Lie. 11. aliis 'n pofleflione quod incipit dominium , non ideo amifla poflefTio' ne amittitur; imo jus dat etiam ad repetendam port'eflionem. Res autem noftras alius a nobis auferat, an ipfe fefe, ut fervus fugitivus, non multnmrefert . Ouare verius eft non p er fe amitti dominium, e r» nnod frr m> mfto rliain evaferint, fed ex p robabiii conjcctura, , ~ * quo d ob diffic illimam perfccutionem eas pro dereliffis habere rrpdamnr pryfprrim rnm inrernofei qua 1 noftrr rnerinr . ah a I lls n o n /jL/ tl i/ar 4 'jrJUue. i/ pflffintl’SfidJMMonjeftura per alias conjedturaselidi poteft, ut fi 6a. , uhnsUUH addita funr ferae * five * crepundia , qualia feimusha- buifle cervos quofdam & accipitres, atque inde agnitos & dotnims fyJdT uUrTe. rpiidirnc. * kpqnirimranrpm Tor p or-alls qirydnm pnfl cfllQ ail do- fant | minium adipifeendum; atque ideo vulnerable non iufficit, ut redte rupu " contra Trebatium placuit. Hinc proverbium: * Aliis lepopem excita~ fti . Et Ovidio Metamorphofeon quinro aliud eft feire ubi fit, aliud reperire, '■ . . 1 V. Sed pofle/Tio ilia poteft acquiri no n fobs manibus, Jc d -i n - ftrumentis, utdecipulis. reti bus. laqueis, dum duo adfint ;primu m, ut ipfa inftrum enta fint in noftra poteftate, deinde u r.fcra ita indufe fit, utexire inde neqneat . ad quem mndiirn d efiniendaeft quasftiode apro qui in laqueum incident. V. Hare ergo locum habebunt fi lex nulla ci vili s interv.COcrit:\L&I- d eenim fallunturrecentiores Iurifconfulti, qu i hsec ita rutao Laa t u- ralia , nr mnrari neqnea nr ; funt enim na tur alra non fimpliciter , fed prn rerro rprn m ftatu, id eft fi alirer cau tum non fit. Germania: a u- tem popuii, cum principibus ac regibus bona quxdam eflentaffi- gnanda, unde dignitatem fuamfuftinerent, * fapienter exiftimarunt ab illis rebus incipiendum quae fine damno cujufquam tribui pomnt, cujufmodi fent res omnes quae in dominium nullius pervenerunt. Quo jure ufos &AEgyptios video. Nam& ibi regum procurator, quem vocabant, vindicabat res ej us generis. Potuit , aute m lev priam anrp nrrnpirinnpm brum , rernm domin i um trailsfe rre, aJfldty'ii cum ad dominium prodmrndnrn lex fqla.fofficiat.' > ~ . V I. Quo modo ferx, eodem acquiruntur * &c alia ddearot ^, id q t'ffosa eft, res hero carentes. Nam & hap , fi natu ram folam fequimur, funt invenientis & occ.npantic . Sir Acan thos infula deferta adjudicata eft Chalcidenfibns jquLpriores intraverant, n on Andru s qui priores jacnlnm immifer.-mr • quia poflpfTionis initium eft corporis ad cor¬ pus ad jun&io, qualiacirca res mobiles, maxime fir .manibus , xirca r es foli p edibus. Scire ubi res eft, non eft reperire, ut habemus apud Ovidium Metam.v. VII. Inter dSiarefa, funt&thefauri, id eft, pecuniae quarum do- minus ignoratur. quod autem nonapparet pro eo eft quafi non fit: quare & thpftniri n arnr a l ; tpr Hunt invpnrnris- id rft f jus qui loco I moverit apprehenderitque.Jje qnetampn id - nhftnr gun minus* le- gibus aut moribus aliud conftitui poflit. P l ato niagiftrat i b us indi¬ cium fieri vult, & oraculum confuli: & Apollonius thefaurum quafi Dei beneficium ei adjudicabat quiipfi optimus videbatur. Apud Hebrxos receprum, * nr domino agri thefauru.s cederet,_ videtur r N 3 ■ (Hifisc/.rc, Strabo" parr.2. t 8, />/ Ic'wviiq j u rn Vlut.yiaftsf' Gr.Zy. JU>., L.iw.de Philoflr.il. IJ- 198 DE IVRE BELLI /. colligi pofle ex Chrifti para bola, quaeextatMat thaeixt11. Idemque in Syria juris fuiffecolligo ex hiftoria quaeeftapud Philoftratiim li- brovi, capite xvi. Romanorum Imperatorum leges valde hac in parte variarunt; quod partim conftitutiones oftendunt, partim *hi- ftoriae * Larnpridii,Zonarae, Cedreni.Germaniae populi thefauros.ut & alia addixeruntprincip i: arqueid nn ry-jns mmmiineell, &: quad gentiu m. Nam & * in Germania , & Gallia , & Anglia , & Hiipania, & in Daniaid obfervatur. ~ Th.i.2. 66 . f.& lb. Cajst. Co - var-in c. pecca -um ant rnus de all. jure.Conan. /.ill jur. ctvil.c. 5 ". L.xsideo T). de acqu. rer. dom. d. 1. adeo. quodft. I . Er¬ go. 1. Mar¬ t/us eod.tit. poilk- fan'sjam di vimns. *** ^. • . - r her VIII. Veniamus adfluvialia mcrercrenta , ae quibus complura /aot.Ay-' erant Iurifconfultorum verernm re fcripta, * rerennornm e tiam in- tegricommentarii.Quae vero in hoc argumento abipfis funt tradita, ea rnagnam parte m omnia funt ex inltitnrn qnariindain gentium, neutiqua m a naturali jure, quanquam ipfi faepe fua inftituta eo no¬ mine venditant. Natnplurimai eorum definitiones hoc fundamento nituntur, quod & rip* lint proximos fundos poftidentium , & ipfi alvei fimulatque a fiuminederelifti lunt. cui confequens eft, ut & in- fulae in rlumine nata? fint eorundem. T 11 m vero in flumi nis inunda- tione diftinguunt, ut levisquidem dominium non auferat, major au- ferat. fed Ira n r ft fluvius uno recedat impetu, poftliminio fun¬ dus qui merfus fuerat ad dominum redeat; JLpanlaam ,non i- tem : imo proximk pofielToribus accedat. guar omnia lege potuif feintroduci, &*milirare quadam muniendarum riparum defendi, non nego ; natu ralia efle, quod ipfi fentire videntur. minime con- cedo. I X. Nam fi id quod plerumque eft refpicimus , * prius populi terras occuparunt.nec imperio tantum,fed & dominio.quam in pri- vatos agri defcriberentur. Fines , inquit t Seneca , Athenienfium nut Campanorum vocamus, quos delude inter fe vitini privata terminationt diftinguunt. Sic & t Cicero • Sunt autem privata nulla natura \ fed ant veteri occupatione , ut qui quondam in vacua venerunt } aut viBoria, ut qui hello petit ifunt j aut lege.,paBione , conditione, forte : ex quo fit , ut ager Arpinas Arpinatum dicatur, Tufculemus Tufculancrum: fimilifque eft privatarum poftfefiicnum deferiptio. Dion Prufeenfts Rhodiaca : recto* ivfptvfi igniy/d/i it j «? tk; dfi ^Egos.oAiw; ?£ cirx: Jyu tt■ yi'c n-ut ietug'jmulta inveniripoflimt, qua univerfim civitas fua lenfet, in fingulos autem do‘ minospartitim divifafunt. Tacitus de Germanis .• Agri pro numero culto- n r- rUm untver fi i P er vicot ( male vices legitur ) ouupantur, quos mox inter (Mfifefiecundum dignationefn paniuntur. Qtamobrem quae primims apo- f> i polo funt occupata, neque poftmodum diftributa , ea cenfenda funt ■ y# P ro P nae ^ e populi: ar. firm in privari jnric ftumine nata infula, aut Jure tALp ten-riv dicufitrtoif to? T bt>m myyji- «( 5 , di oN«A^* dm rile. dv%ntrfi$ dpcupdv GB&rlt&eis, £ buIZair- t»v to d. rdxtsa. otifteia, V 7 rmv , #<5 to 11 d/isil^i or ((jtf •n on. lively xq 0*1 dv uuiTSil7nll.1v yj/j TmXiv. Opus fun exacta qy fubtiti Hgrorum divipone , eo quod Nilus perincrement a. [maddens, minuens ,faciem- que ac figna immutans, confundat terminos quibus fuum atque alienism abbi internofeitur. Idea gf repetenda fspe fuit dimenpo. Ab hac fentenna no n di ffentit quod ipfi Romani auctores tradiderunt. quod noftr um eft noftru m effe non definere nifi falto noftro, adde a ut lege. S nhfaft is autem & non.fafta rnmprehendi fupra diximus, qnar culls cQ.aj.e(ftu- ramadfgjailir voluntatis. f)nare hoc da mns , fi graviflima fit inun- dario, neque alia figna fine, qux retinendi dorhinii animum notenr, facilepraefumi agrum habitmn derelidui .• qnx xftimario fic ut natu- raliter indefinita eft ob varietatem circumftantiarum,& viri boni ar- bitrio permittenda . italegihns civilib us definiri folet. .Sic.inHpl- landia dereli&us habeturager qui p er decern ann os merfus fuerir,fi non aliqua extent figna continuara? pnirefTionis -qimin gene re rece- ptum apud nos nonimmeritoeft, quod Rom ani rejiciunt,,u r fi -ali < - ter nequear, vel pifcaado retineri pofleflkt xeafeatur. Sed.fbkhant Principes rempns pratfigpreinfra qnod vereres agrorum pofleflores ficcare agros deberent: qui ni id facerent turn monebantur qui in agros jus pignoris habebant yrieinde hi qui jurifdiiftionem aut ci vi- lem tantum, aut etiam criminalem: quLlLomnes in mora eflent,turn eorum jus otnne ad Principem deferebacur : atqtie is aut ipfe agros ficcabat, fuique patrimonii facicbat, aut aliis ficcandos dabat re- tenta parte. N 4 XI. De L.S't ep;(lo¬ ta .$.!.'&* §. nit.tit ac- cjiur.rer- dom. 4- {- $. fimi- li modo. j0. de flurn. L - i-s-si Infula. -T>. de jlum. L.Lacus. D • dc acq.rer. dom. L.Vjcmus.$» Jtn.D. de acqmr.pt, L.Ttytil a' Volla.D.de contr.ernpt • L Sz ager. D.qutbuS mod.ufusfr, amitt* 200 DE I V R E BELLI l.j!ijuh»ec XI. Dealluvione,hoceftdeadjectione particnlarum,qu*knul- taufimD.fi ]o viridirari poffhnr. qnia nnrlp vfimanr nefrirnr ( alioqtli enimnatu- ra 'i’ :er dominium non mutabunt ■ cerrnm haheri dphet .hanr quoque efle populi, fi modo populusfiaaicn dominio occupaverit, quod in aubio credendum eft 3 alioqui occupantis. XII. Sed populus ut aliis, ita & proxima pradiapoflidentibus jus illudconcedere poteft , & conceffiflchaud dubie videtur, fiagri iili nonalium finem eaex partequamnaruralem,id eft.flumen ipfurn habeant. Quare non contemn enda eft hac in parte Romanorum di- ligentia, quj.liinitatumagrura.ab aliis agris diftinxerunt, dummodo meminerimus , agrum menfura Co mprehenfum. hac in re paris ju¬ ris efl'e cum limitato. Namqmy dcimprr.ik fupradiximus cum de eorum occupatione ageremus, e adem & in agric privn risohrinenr: fed hos adhibito difcrimine, quodimperia in re dubia credenda funt effearcifinia, quia id territorii naturae maxime convenit. at agri privati magis eft ut arcifiniinon credantur. fed autlimitati.aut certa menfura terminati, quia hoc privatarum poffefTionum naturae eft congrufcntius. Nequeutamen negamus fieri pofle, ut populus agrum afflgnet eo jure quo ipfe ocGupaverat, id eft ad flu men ufque , & fiidappareat, jus effe alluvionis : quod in Hollandia ante faecula aliquot judicatum eft de agris ad Mofam & Ifalam fitis; quia & in literis mancipationum, & inlibris cenfnalibus Temper difti erant ad fiumen pertingere. Et tales agri fi vendantur , quamvis in lege em- ^-tionis menfura aliqua nominata fuerit ,dum ramen vpndanrnr, n op — * “yi^atL irienfiiram^ fed -l n o-corporis nomine naturam fuam & jus allu- vionis retinent, quod Romanis quoquelegibusproditum eft, & paf- fim ufurpatur. XIII. Quod de alluvione diximus, i d R r de rpliifta ripa & firra- parre alvpi renfendnmEft urin non fi£Oipatk-fint ea occupantis: in fiuminibusjacoipaxis, populi: p rivatorum autem ita demum, fi ^ populo, aut jus populi habente, agrum ad fiumen excurrentem, qua taie.m acceperint. XIV. Sed cum aliud effe jus dixerimus infulse, aliud vero allu¬ vionis, frequens hinc controverfia oritur , utro nomine cenfendum fit, quod, cum emineat nonnihil, cum proximis praediis ita coharet, ut tamcninterjefta planitiesaquis fuperfundatur: quod paffirnapud _ pos ob locorum inarqualitatem videmus accidere. Mores hie va- riant. In Gelria praediis accedit addita occupatione id quod plauftro fa-.u D, de (teej. rer, L, adeo f. prxterea eo- d-« de act], rernm dem. jL.I. % (t m- fc a. i). de fa it; Bald- in c.Ji quis 4e man fo T. Jf , ft de jure fend, fentr , fmnt. LJulianuj St T,t:uf .funduni. D. 4e act. emt t • yendt ue. St.7/ vd t'Mldn tij it, J7U.e otrlt ,' * l lfl niunaia »** vitii id piituns acccun auuita occupatione lu quou piauitiw st&fa'dgjzJ 0 uerato adiri poteft : In agro Putteno * id quo pedes gladium ex- ftrrum tenens poteft pertingere. Maxime naturale elLaiLdiicmum ^ /Kej> yjr vid earur id qua iunfori rpmpnris parrp navigio rrnnfiri fb let/*’ XV. Nec minus trita ufn gn.-rflio eft inter principem qui jure populi nrinir , & e.jnx vafa llos qni imper inm fummo minus accepe- runt. In imperii Tola conceffione fiuvialia incrementa noninefle Tatis apertum eft. S ed notandum eft , fiorn m vaTallorum nonnulloscnm iilo definito imperio , fimul accepifle agrorum univerfitatem, ftlvn e o qnod„ privatis coinpetit . puta quo d ager is olim populi-au^ Prineipis fuerit, aiiLitPrincipe ficcatus. Et hoc cafu dubium u° n eft. AC PACTS, LIB. I i .cm. eft, quin vafalli jus babeant, quod populi aut Principis fuit. Ac fie videmus in Zelandia vafallos,etiam qui de civilibus tantum judices dant, pro tota agrorum univerfitatetributum pendere: cujus par¬ tem a fingulis pro privatarum pofleffionum modo ferunt. Et his de alluvionibus non movetur controver fia. Sunt quib us flmnen ipfum datum eft, qui proindeinfulas fivelimo aggeftas, fivefa&as ex alveo quern amnis circumluit, fiiasuxA* dicunt. Sunt alii in quorum inveftitura nechoc nec illud comprehenfumeft, & horum adverfus fifenm mala caufa eft, nifiaut mos regionis illis faveat, aut longilatis ferietemporispofleflio, accedentjbus quaeoportet, jus pepererit. Quod fi non iinperium.fedag erin feudum datus fit, vi- dendum qu* lit agri natura , ut fupra diximus. Nam is fi eft arcifi- L. itemp nius , alluvio feudo comprehenla cenfebitur , non ex jure peculiari Principis, fed ex agri qualitate: nam & ufufrudtuario tali cafu allu- vio prodeflet. XVI. Solent Romani ut jus, quo utunturipfi , probent efle na- turale, tritum illud pronuntiatum afferre : Secundum naturam eft ut cujufque rei eum fequanturcommoda , qnem feqniinmr.inrojn- moda.: quarecum amnis deagromeo fiepe partem dererat, aiquum efle utejus beneficio utar. Sed ea repula locum non haher, nili n bi ex re noftra c.ommo da eviftnnr • nr Kir r.xiftiinr e flumine quod alie- numeft. Quod a utemperit. d omino perire . id veronaturale eft. Denique non efle univerfale quod adferunt, ipfaoftendit admifla abipfis agrorum limitatorum exceptip : utjam omittam ita ple- rumque evenire, ut alios fiumen ditet, alios pauperet. Lucanus; Illos terra fit git dominos, his rum colonis Aceedunt donante Petdo, X V 11. Sed &Z qu od ajnnr vi.-im pnhti'ram nrm interrerWeallu- vioni, rannne.m narnralpm nnllam habet; nifi ager privatus fit qili viam debeat. ^ XVIII. Eft & acquirendi modus inter eosqui juris gentium vocantnr cemt xmuram anim antium. qua in re*quod k Romanis, ^ _^ & aliis qtlibufdamgentibus eft ftatutum , 'F parrng venlrpm fe ep m j'.L' t ur, non eft n.-ir'nrale ■ ut fupra Hivimnq, nifi ..qnarerm': plernmqna *** fcrU-n pater ignnrarnr At <' prnhahili rafione de eo conftaret , CUt non partus ex parte ad eum pertineat nihil por eft aflferri. Nam & p arris partem efle quod nafeitur certume ft. Plufne veto de patre , and e**.*»&?*«*_ matre habear . inter Phyficosdif putatnrT Plutarchus ea de re fiedifi- a , ferit : it (pirns plytwn T mifcp,tuv ii^s, <»’ il iiymfUM (teg®- Xu&£cm sotkm' aShtctS ny^fetret , d/^pors^n "bomS'tSti fpii/dpev. el$t piiJio&ttmf, fittTtftct* tXJop •H&r.e/vctj ti’idiov , ii -n cIx.ot£/.oj, Natura fexuum corpora mifeet , ut ita de/fiMepixf utroque parte fumta confundat commune utnfqne reddat quod nafcitur t /’Jf^'^, —- t — beat ,1 impendja intern fadta &operamutilem imputandi, acpro de accjtii. rer. dom . nteAr'aY de petit . hered. X. Plane D, 4 - hered . iis deducendi frndlus perceptos ; * imo & exftantes,fi aliter non fiat ei reftirutio, retinendi. ** t- X X TV - Arqnp idnm direndnm ui d enirde mala? fidei pofTeffore, pet, ubi lex poenalis non intercedit. Benignim efl , ait Paulus lurilconful- Ub. (■ CB-f. q 4 fjx3u>j PfcMKsci/ . + £■.&,• f'/c’fiyfifrsjcae/ny tl^ tjUru* /£,' eK AC P A C I S, LIB. II. CVIIL 20? tus, etiam inprxdonis perfona haberi rationem impenfarum ; non cnim debet pttitor ex alienajaBura lucrumfacere. XXV. Vkimus acquirendi modus qui juris gentium dicitureft per traditione m. Atgui fupra diximus ad dominii ttanflationem * naturaliter traditionem juKLxequiri; quod & ipfi lurifconfulti in quibufdam cafibus agnofcunt, a ut in re don ara ufufrudtu retento, iautineum collata qui poffideat, c aut commodatam her vet; in ja&is miflilibus : imo etiam anteadep ram pofleftionemnonnuliisca- fibus nuncquoque rranfit dominium, nt /hered iraris, e legatoru m. f rei do nara ec clefiis & piis locis.aut civitatihus, a ut r c a ufa a limen- torum, h bonorum quorum univerfalis focietas contradict eft. X X V I. Msec id.eo annoravimus . nequis reperta j uris gentium voce apud. Romani juris audtores ftatimid j usintelligat quod muta- ri non po flit: fed diligenter diftinguat naturalia praceptaab his qua pro cerro ftarn fhnr nar nralia , & jura mult; s popu lis leorfim com- munia.ab his qua fori era ri s hnmana vinculum continent. Ca terum illud_fc.ien dnm eft, fi h oc jure genrinm iinproprie dido, aut unUS etiam populi lege introdudius fit modus acquirendi , fine difcrimine civis&peregrini, jamindequoque exteris jusnafci :&fi juris con- fecntio impediatu r . injuriam etiam talem qua juftam belli caufam prabere poffit. Annotata ad Caputvm. a L. Quiff. C. de don. b L. Si fer - Tjuf. CD. do accj.re.dom. Clnjl.de rer. div . in» terdum » d L. Cum beredes. D. de acq. pojjl e L. a Titio. D. de furtu. {L. ut inter C. de SS. Eccl. g L. Si do - cea«. C. de don. qua, fufr modo. h L.I.T.I. & L 2 . D« pro/bcio. A Vt ad ipfam legem civ Hem , non fol'ms pdptdi Romani, fed mult arum § circa nationum ] Qualis confenfus gentium incertis ex caufis etiam in aliis moribus ad jus nihil facientibus notatur a Plinio, ut hominem non cremari priufquam genito dente vn, id. utlo- num literis uterentur vii, 57. uti tonforibus vu. ^9. in horarum obfervatione vii, 60. genibus tribuere quandam religionem xi, 45'. fulgetra poppyfmis adorare xxviii, 2. Quod ob difficilUmam perfecutionem ecu pro dereliBis habere credamur ] $. 111 , Hebrais id diet notavimus fupra ad caput jv, $. v. rra^i’cwk] Donatus ad Eunuchum iv, 6. monumenra funt quae Grxci dicunt •ytag/o-^eci^, } fell mtLyea*. Crepundia ] Vfiurpat hoc fenfu hanc vocem Apologetico Apu- lejus. Requiretur emtem corporalis quetdam pojfefio ~\ Harmenopulus lib. II, tit. X. fan irc^acre y> T T£thm>& foaairrhv § Jiigjs « fill' Jpufcim,. non aliter enim dominus ferctfit qui vulneravit ni[i & ceperii. Aliisleporem excitafti ] Eft apud Perronium. Ovidius: Et lepmhic aliis exagitatus erit. Lingobardorum jure qui feram ab alio vulneratam occidit aut re- perit.'aufert armum cum feptem coftis. in reliquaisqui vulneravit jus habet, fed non nifi intra horas xxiv. Sapienter cxifiimarunt ab Hits rebus tncipiendum.qu* fine dctmno cujufquam ^ v# iribui pojjunt’] Sed de vitiofo ufu hujus juris vide Sarisberienfem holier atico. Et §. vt, S. vii. f. vm. f.IX. J04 DB IVRE BELLI Et ah.? aZirntfo ] baiena? ejedla: regis funt in Lufitania. Georgius de Cabedo decif. I»ufit. parte u,dec. xlviii. Legibus aut moribus ] Bybliorum Lex, quod non pofuifli ne tolios. Pro¬ bat id Apollonius apud Philoftratum. Vt domino agri thefiaurus cederet ] id jus etiam Romse obtinuifle vi- deturPlauti tempore, ait enim Callicles: &ui emijfet ejitfne eft eapecunia ? deinde: Atque eum d me lege popttlipatrium pofceret, emtor sdium, thefaurum. HiftorU] Vide Taciturn dethefauris in Africa quos Nero fpe de- voraverat, Annalium xvi.vide Philoftratum de vitaAttici, quern locum ZonarastranfcripfitinNerva, Lampridii ] in Adriano & Severe. In Germania ] vide fpeculum Saxonicum c. 3 f. Conftitutiones in SiciliaFriderici lib. 1, tit.Lvin,& ciu.IdemGotthis mos. Rex Theuderichusapud Caffiodorutn iv, 34; Non eftcupiditas eripereqm nullus fedominus ingemifeat amifififie. idem VI, 8. Depoftttones quoque pecti- mu, qua longa vetuftate competentes dominos amiferunt , inquifttione tua no - ftris applicentur sir arils , ut quia fuet ctmllos patimur pofifitdere , aliena nobis debeant libenter offerre. fine damno quidem invent a perdit, qui propria non amittit. Recentiorum etiam integri comm'entarii ] Iohannis Boreo, Antonii Marfa , Iohannis Gryphiandri, prater ea quorum nomina funt in textus margine. Vtilitate quada'm mrmiendarum riparum J vide locum Caffii apud Vrbicum & Boetium. Print terras popttli occuparunt ] vide qua fupra in textu & notis cap. ilij. 19 - Idem S' d e r! P !t tenendum eft ] Sic in Gallia obtinet. Sanction des Eaux & Forefts lib. 11, c. 1. Guts in fiuminenatat ] Defcriptio natantium infularum apud Sene- cam Naturalium m,2y. Pliniummajorem l b. it c. xcvii. Ma- crobium 1 Saturnalium 1,7. Elegans talmm in Vadimone lacu in¬ fularum defcriptio apud Pliniumminorem lib. vm, c.xx. & Flati- dricarum in libro lesftu digno Chiffletii. Siflumen ipfum & cum eo alveus d populo occupati non effient ] Siculus Flaccus libro de conditionibus agrorum : In quibufidam regionibus flu- minis modus ajfilgnationi cejfit : in quibufdam autem tantumfiubfiecivus reli- Hus ell. Aliis autem exceptus , infcriptumque , Flumini illi tantum. de fub- feci vis vide egregiaqusehabet, ut omnia funt illius , Salmafiusad Solinum. de roto hoc argumento fluviorum & fiuvialium incre- mentorum videat, ft cuivacat, Rofenthalium dejureFeudoruni cap. y, corol. 23. Sixtinum deRegalibus libro 11, cap. 3. Caepol- lam defervitutibus rufticorum pradiorum c. 31. Fhtmina cenfitorum vice fungi'] de agri menfbre Caffiodorus : Mor> •vaftilfimi ftuminis aliisfipatiatoU.it , aliis juraconcedit. Id quo pedes ghdium exfiertum tenons poteft pertingere~\ ex vetuftidirno Germa- AC P A C I S, LIB. I I.X'IX- 20J Germanicarum gentium more. Paulus Warnafredi de Authari rege Langobardorum : vfqueadeam (columnarninmari) equo fedens accef- ft Aut harts eamque de haft a fas. cuipide tel'tgit , dicens, ufque hie erunt Lan¬ gobardorum fines. fimilem hiftoriam habes de lancea qua in mare jadta Otto Imperator fines imperii in freto Baltico defignare fe dixit, apud Saxonem libro x, & alios. 6}uod a Romanis ] cum quibus confentit c. 31 Caroli Calvi Edi- $.xvill» fto Piftenfi. de aliorum circa banc rem legibus vide quatl'uprain textu & notis c. v. hujuslibri {. 29. Commune utrifque reddat ] vide appofitum ad hanc rem locum Galeni 11 de femme, & qua; ibi ex Athcnxo. Chryfoftomus ad v Ephcfiorum : ftsffimy T mirroa 0 710.'!$. mixta genitura foetus oritur. Imo & exfttmtes, ft aliter non pat eireftitutio, detinendi ] vide hac de re {.XXIII. fpeculum Saxonicum in quo multa aiquitatis pleniflima 11, 46. Naturaliter traditionem non requiri ] Non lane, vide legem Wifigot- § ■ XXV, thicam lib. V, tit. II, C. 6 . Turn -videtur vera ejfe traditio , quando jam afud ilium ftrtftura donationis habetur . & apud veteres Romanos res mancipi alienabantur plene per as & libram. vide Varronem lib.iv de Lingua Latina : Feftum Pompejum invoceRodus : Vlpianum inftitationum tit. xix. Boethium ad TopicaCiceronis. C a P v t IX. Quando imperia vel dominia definant. I. Dominium & imperium tolli fab Into (fui jus habuity -nee exijlente fuccejfore : II. Sic & jus familial exfiinbla familut: III. Sic tr populi >fi populus ejfe definat I V. Huod fit, fiiblatis partibm necejptriis V. Sublato corpore teto populi : V I. Sublato, forma cjua eft populus : VII. Non etiam migrations ; VIII. Ant mutato regtmitte : ubi de loct m . Sa rudle rr . . .""“V ‘ “ a hi debeat ur novo regi out populo liber at*, fas', a a, /tpfa. • IX. Quid ft populi umantur ? X. Quid fi dividatur populus ? X I. Cujusnunc fint qua Romani runt, me alicnata apparent. JL XII. Dcjure heredum. j&rMkirte UHctfe/, dccc, XIII. De jure vlit oris. Q Vomodo primitus acquirantur, & quomodo tranfeant dominia privata, turn imperia, iatis Hivimm. qnomndn defi- demonfiratutn eft, ,quiiiy.o 111 n r a r e r effinrr nnn rnanet dominium.Ell cjSS^- & alius definendi modus, fublato fubjedto in quo eft imperium vel dominium , ante alienationem fcilicet vel expreffam , vel tacitam, qualis eft in fucceffionibus ab inteftato. Quare fiqn a perfona, nulla edita voluntatis fignificatione , nullo confanguineb relidto moria- tur, omnejiisqnod habet in tent, ac proinde lervi (nifi lex humana impediat)enintIiberi:populi qui in ditioye ejus fuerant fui juris fienr, r .no' quia non funt hac fui natura occupa bilia: nifi libertatem luamultro deferant.resautem alia; fienr occupantis . II. Idem direndum * ft fami lia defeccrit qua jus aliqaod'ha- bebat. III. Idem fi populus. Dixit Ifocrates. & poll eum Iulianus irn- perator, 2o6 D E IVRE BELLI p. nfiiC. \Ach.Stat. *d xArat. Sen.Iib. I .dc Clem. c. 4. ■KM », Latini quoque lpiritum vocanr. Sic ergo populus , audtore Alpheno & Plutarcho de (era numinis vindidta . idem hoc tempore pntamrq ni ah hinc ce ntum anni.s.tuir . cum evillis n emo nunc, viva t : pygn »>i emim nuts t7mz\ct(g>is lyivuvia ilu) 'ivi-rKg* quamdiu ilia qua populum facit mutuis nexibus vinc-t commmiojus unitatis fust fer- vat. qux ejulaem Plutarchi in hac re verba funt. Et hinc ortus mos loquendi, ut populum, qui nunc eft, alloquentes, ei tribuairms qua? eidem populo ante multa ftecula acciderunt, ut videre eft turn apud hiftoricos , turn & * in libris facris , ut Marci x. 3 Inh. vi, ft/f./.m. ^2 . vn, IQ. 22.Adt. vii, 38. Si c apud Taciturn Antonius Pri¬ mus Velpafiano mihtansmilites Tertianos veterum admonet, ut fub M, Antonio Parthos, fub Corbulone Armenios repuliffent. Ex odio i ta- non exve ro a pud eundem Taciturn Pi To * neir.-ir Arhe nienfes .que.. flii remporis , efle At henienfes , ilkudem nationum. Nam ext erna ilia accefllo de aignitate forte \i auSt) In. tjt /> o&JUfo ,/f $ ft, rttLttoJui rtirte- ^rStet c -zj K X- al.de Pal¬ lia. b Ep. 92. « Lit.xvll. rerujot *e(t. r D:od.xvi. Bibl. L. Sicun ult. D. e/Hdt eujupjue h- mverjl ft. aliquiddetraxerat, populum aliumnon fecerat. Necid isipfe igno- ravit, cumillis ipfis lui temporis Athenienlibus objedlaret vetera quae in Macedonas improfpere , violenter in fuos feriffhnr. At fic ut particularum mu tatio non efBcit, ut populus efle definat qui fuit, ne per annos quidem mille & amplius, ira fieri pofle ut intereat po- pulus negari non poteft. . Fit aut em hoc dupliciter , interitu corpo¬ ris, ; IV. Corpus interit * vel fublatis limul partibus line quib us cor- pnsfnhfi ftere nequit. ve l fnhlara corporis ratione. Adpriorem mO- refer pnpnl os mari abrepros, ut Atlantic* populos,telle Plato¬ ne,* & alios quorum a Tertullianus meminit, item eos quos terras motus haufit penitus, aut chafma; quorum exempla funt apud b Se- necam & c Ammianum Marceilinum, & alibi: & qui fponte inter* necionife dederuns, utSidonii&Saguntini.Exantiquo LatiotU 1 populos AC PACIS, LIB. II. L. In beUa, S.Jiplu- rium. D. 4c -yfr>/7.UI» Pal. II. cix. „ populos fine veftigiis interiiffe ait Plinius- Quid fi ex tali pop nlo ra m panci fiiper fint, qui populum facere nequeant ? jam poterit in illis fu blifiere dominium quod pop ulus habet ad modum privato- rum: non liquid populo , ut populo com petir. quod.& de collegio fenciendum eft. V. Corporis ratiotollitur fi civesant fp onte oh peftilenriam anr cap. feditionem k fbcietate difcedant; * aut vi ita diftrahantur, ut coire non pofTi nt. quod bel lis accidit interdum. VI. Spe cies interit. fublata.aut omni ant perf eda juris commu¬ nity re. fiv e finguli pe rfonalem quoque fervitutem fubeant, ut Myce- nasiab Argivis, Olynthii kPhilippo,Thebani ab Alexandra vendin', Brutii a Romanis publicis fervitiis mancipati, Jive ea rerenta impe¬ de) exnanrnr. Sir de Capna narrar I.ivinsplg cnifTe Romani s.ut ta n- Lii.xxvu qua m urbs h abiraretur , corpus nullum civitatis, nec Tenants , nec plehi s concilium nee magiftratu s effe. fed fine confilio publico. fine imperio multitudinem , *cui prarfedus Roma miflfus jusredderer. I taque* imaginem reip uhlica; nullam Capua: relidam dicit Cicero C>.i .conn-4 priore ad Populum contra Rullum. Idem Hirendm n de populis in ** *"** provincial formam redadis : item de his qui alterius populi ditio- Thcod.v.hu nem fubierunt. Sic * a Severo Byzantium Perinto , * Antiochia Laodicea? (uppofita aTheodofio. v'almt. & V 11. At vero fi loco migraverit populus. five fpon te oh inediam, Thcod.fierce aut alia m ala ; live coadu sa ut populus Carthaginenfisbello Puni- ’fjT' l,b ' v “ co tertio, fi fpeciesquas dixi maneat, * populus efle non deti nir. mul- ofu./.h. toque minus fi muri tantum urbis disjedi funt- Itaque cum ad p a- ™p- 15 - cem G racias iurandam b Lace daemonii negarent admittendos Mef- fenios, quod ejus urbis muri ellent diruti, contra eos a cotnmuni lb- ciorum res judicata eft. VIII. Nequerefert quomodogubernetur, regidne, an plurium, anmultitudinis imperio. Idem enim eft populus Romanus fub re¬ gibus , confulibus, imperatoribus. Join etiamfLpleniftimo jure re- gnetur, populus idem erit qui antea erat, cum fui eftet juris,dum rex,. v *•»».- ei prafit, ut caput iftius populi, non ut caput alterius populi. JSLau/ impe xtnm qnnd i n .re ge eft ut in capite, in populo manet ut in toto, * cujus pars eft caput: atque adeo rege fi eledus eft, aut regis familia extinda, jus imperandi ad populum redit.ut fupra oftendimus. Ne¬ que eft quod Ariftotelem hie mihi quis objiciat, qui reipublicx for¬ ma mutata negat-eandum effe civitatem, ficut, inquic.harmonia non eadem eft ubi a Dorico modo in Phrygium tranfitur. Sciendum e nim efL un i us - rei a t ti ficialis plures effe pofle fpecies, ficut legionis fpecies una eft qua regitur, altera qua militat. Ita civitatis fpecies una eft, confociatio juris atque imperii; altera, relatiopartium' inter {* earum quae regunt,& qux reguntur. Hanc fpedat Politicus.illam d -3 -PA lurilconfultus : quod nec Ariftotelem latuit cum ita fubjicit: lii ' 11 ‘ *» vero exfolvenda (Int nomina necne, mutata wbernandi forma , alia injps- ftocf? : artis fcilicet alterius,quam cum Politica non confundit Ari- uotcles, ne quod in aliisculpatadmittatipfe , fitptdiyur }«©■. ab uno trattandigenere ad dtetum tranfitum fattens . Non definit debers Libra I. Hit t Ur* w * tr V‘Z) **$( 3og V. D E I V R E B E L L 1 debere pecuniam populus rege fibi impofito quam liber debebat eft enim idem populus, & dominium retinet eorumqu* populi foe- rant, imo&rimperiumiri fe retiner, quanquamjam non exercendum a corpora feda capite : undeparataeft refp pnfin ad mnrmgwi;^ ex fafto nonnunquam agitaram. qno lo r o in conventib us fed ere de- beatqui fn mmmn imperinm in pnpnlnm anre lihi-rnm accepic de.mnimirum qu o ipfe populus : ficut in Amphi&yonico confeffu Phocenfium locum accepit Philippus Macedo.fic viciflim quiregis fuerat locus,eum populus liber implebit. IX. Quod ft quando *uniantur duo populi - qon amlrren rnr ju¬ ra, fed. cnm mnmcahuntnr. ficut Sabinorum primo , deinde Albano- rum jus in Romanos transfufum eft , & una fafta refpublica, ut Li* viusloquitur. Idemquecenlendum'de regnis quae non fosdere, aut eo duntaxat quod regem communem habeant,fed vera unitate jutt* guntur. X. Co ntra evenit ■ Ut quae una civitas fuer at dividatur , aut con- fenfumuttio, aut vi bellica , ficut corpus imperii Perfici divifum eft in Alexandri fucceffores. Qnnd rnm fir , plnra pro uno exiftunt fumma imperia cum fuo jure in partes lingulas. Si quidanre m com* munefuerit, id aut communitereft adminiftrandnm , anrprp ratis portionibusdividendum.Huc referenda & dilceffio qu* ex confen* fu ficin colonias. Nam lie quoque novus populus fui juris nafeitur: a ’em m! ASaoi, dnd im m i/tgioi chuj (yumumvTcii , inquit Thucydides: Non enim utfirni, fed * ut pari jure fint dimittuntur. Idem fecundam CO* loniam a Corinthiis Epidamnum deduftam narrat im tvfiey tgej ifukt utparijure ejfet. Rex Tullius apud Dionyfium Halicarnafienfem: ’to 5 cie ontVToe T t&7tdv r mv tus j&tjjrgojrdAeJj dvctytyilv -n tpvoe&s voftr ftov 87E aAjjJtf ire dixMov ife (Sn> dp iuSv, ye omnino matrices urbes colonit imperent , quafi nature lege , id -vero nos ncque verum neque nquum arhi tramur. X I. Nobi lis eft & ilia quaeftio apud h iftnriros A* Tnri form films. ->de his qua: Romani imperii fnerimr .nips nnncJin t • multi ennmiC v °lunt Germanici Ifve regni, utolim vocabatur, five imperii (utro autem nomine appelles ad rem non refert) & nefcio quam furrogationem hujus imperii in illius locum fibi confingunt, cunt tamennotum fatis fit Germaniam magnam, id eftTranfrhenanaffl) to tarn maxima temporis parte fuiffe extra complexum Romani io* perii. Mihi nonpraefumenda videtiir mutatioant tr anHarionilicef* tis documentis probetilr. Ouare & populum Romanum eundeffl effe died, qui olim fuit, quanquana extraneorum acceffione admix* turn , & imperium penes eum manfiffe , tanquam penes corpus l* 1 quo diet ac viveret. Nam qua- n lim jure pnrnit .facerepopulusR°* manusantequam Imperatores Romani regnarent, idemfaciendij uS habuit, ut quifque Imperatormortuuserat, alio nondum exiftente* Trwo & eleiftio Imp eratoris ad populum pertinebat; &aliquoricss populo * per fe , aut per lenatum fadla eft: quae autem a legionib uS modo his, modo illis fiebant eledtiones, non erant rat* ex jure le* gionum (nam ia vago nomine jus certum effe non poterat) fed & appro* Libra I. Libro III. AC PACI3, tIB. II. IX. appfobatione populi. Cum his non pugnat quod Antonini confti- tutione quotquot in orbe Romano funt, cives Romani effedti funr. Confecuti enim ea conftitntione funt fubdiri Romani imperii , ea jura qu* olim habebarit coloni* & municipia, Siprovinciaerogats, ut & honorum participeselfent, &jure Quiritium urerentur: non ur in aliis populis , itidem uc in populo urbis Rom* * fons imperii effet: quod facerein poteftate imperatorum non fuir, qui habendi imperii modum ac caufam mutare non pocuerunt. Nec quod Iiri- peratores poffea Conftantinopoli quam Rom* habicare inaluerunt, de jure populi Romani quicquam imminuit. fed rune quoque ele- dlionem fadtam h parte fui qu* Conftantinopoli habitabat.undeBy 1 - iantinos Quirites vocat Claudianus , raram populus totus habuit; jurilque fui monumentum non renue fervavit * in urbis fu* prxrc- gativa , * & in honore confulatus aliifque rebus. Otiare jus o mne quod hi qui Conftantinopoli habitabant ad eligendum Imperatorem Romanum habere poterant, .pe ndchark volun tate populi Romani: & cum illi * contra mentem ac morem populi Romani * femin* Irenes fubiiffent imperium , ut alias caufas omittamus, tnerito pd- pulus Romanusillam conceflionem live exprelfam livetacitam re» vocavit, & per fe Imperatorem legit, ac -voce primi civis , id eft Epifcopifui (quomodo & in Iudaica republica rege non exiftente primaerat fummi Pondficis perfona) pronumiavit. Fnir anrem h* c eledtio perfonalis in Carolum Magnum , & quofdam ejus fucceflb- res : * quiipli jus imperii quod habebant in Francos, ut& in Lan- gobardos, h jure imperii in Romanos, ut nova ex caufa quarlitb* follicite diftinxernnt. * Pcftea vero divifo Francorum populo m Occidcntalem qui Galliam nunc obtinet, & Orientalem qui Ger- rnaniam five Alemaniam tenet (duo Francorum regna vocat Frilm* genfis) cum populus Francorum orientalis eligendo fibi reges face- re ccepiffet' ( * nam & ad id tempus Francorum regum lucceffio quafi agnatica , non tarn h jure certo , quam h populi fuffragiis pe- penderat} placuit populo Romano, quo certius pr*lidium habererj tegem non proprium iibi fu mere, fed eum quern Germani feciflentj *itatamenut jus fibi aliquod retineret proband* velimproband* dedtionis, quantum lcilicet ea res ad fe pertiriebat. H* c quoqua approbario per Epifcopum edici & folemniter teftata fieri peculiari coronarione folehar. quare ex eldftione.feprem principumqui Ger*> mani* corpus referunt, quikdhiseft jus haber imperandi Germania fecundum eorum mores : ex approbatione vero populi Romani fit idem rex, autlmperatorRomanus , aut, ut hiftorici fxpe loqutln* tur, * rex regni Itali*: atque eo tirulo fub fe habet quxcumque po-» puli Romani fuerunt,neque padtionibus, aut derelidii occuparione, aut vidtori* jure in aborum popnlorum imperium concefierunt. y nde iilnri qnnqne infcllicri facile poreft , quo jure epifcopusRo* nianus vacante imperio, * inveftituras tribuat feudorum imperii Romani, quia fcilicetin populo Romano, tali rempore libero , pri-» tnas obtinet. Solent nutem qu* funt corporis alicuius * per prima nl PSrfo flam corporis no mine pyppdir^nr alibi qnnqnc divimus- Nequfl O n-ra *10 de ivre belli vero male Cynus & Raynerius tradidere , ft imperatoiJLamanus lorbo aat raptivirare imp e diretur fungi impcrm, .pndp- .ci vica- i ab ipfo DOJiiilaiiomano. XII. Heredis perfonam , quoad dominii tarn publici quam pri- vati continuationem , pro eademcenferi cum dcfundti perlona,certi eft juris. XIII. Vidtor autem vidlo quatenus fuccedat, infra in effedlibus belli explicabitur. Annotata ad Caput ix. $,U. Q* 1 familia deftcerit Vt Danica olim. Crantz. Vand. vi 11,23, Rugia. CrantziusidemVand.vi 11,12. Pelafgorum & Thefla- V-' lorum. Gregorss lib. vii. Vfanchanidarum in Perlide. Leun- claviusxvi. Adde Leonem lib. 11 Africanorum de Tarodentc«&, fi vis, Erneftum Cothmannum Conf.xLi, num.i,&fequentibus. f, HI. Exdiflantibus ] Seneca Epiftola Cl I : quidam continuaeffe corpora, lit hominem : quddam compoftta, ut navem, domum , omnia denique quorum pai* tes diverfejunfiura in unum font confix : qutidam ex diftantibus, quorum a.dbui membra feparata funt tanquam exercitus , populus , fenatus. Sumta hie ex Achille Statio, cujus ad Aratum haec lunt verba ex Conone illocujus repertum eft coma Berenices : ■mc^vi^not 3 jy'wav l wys , < mfia& itm -Jot i\lus ifee/Bpct y.gjcTfi'mt , iiov l‘7t jj ibis m/vi(Aoe (rcwtylityv. avvtip/Bjjct 3 otm *x liorc (lids eiblrzcl , UitsXoiov yf tatiei. 'd fB/J yi C.W 7 rz"/?..bii cmvijdt , h J cm -mOiXav X< 9 »i ropeamf. dtisw-m 3 as 'f 3 •mime dtrIccj aj td/Bf y>i% de/s- fBfim tfeiificS Ail rrms as pefos. m j \\ da&i&o > as o^X©-. Obfervtu ■vit Mathematieus Canon , corpora did qua uno tenore unum fiunt. eft au¬ tem tenor Jpiritm corpus continens. connexa vero qua non uno tenore punch funt, ut navis, ut domus: nam & ilia ex mult is eft tabulis , & hx c ex lapu dibus multis : difiantta ut chorus ; fed (ft hxeduum gtnerum inter fe differin’ tium. funt enim alia ex corporibus definitis (ft qua numerum halent cognit* facilem: alia ex infnitis , ut populus. Apparet hinc fumpta qua? habet Pomponius L. Reruin de ufurp. & ufucap. & quod Paulus dicit ftatuam uno fpiritu contineri L. in rein. §. item, ubi fimiliterdi- ftinguit inter corpora coha?rentia Sc qua? funt ex diftantibus. Vii & alii. Philo de Mundo : s%is in nriofc* cevasptpir ftp’icurrtS. tenor eft Ipiritusinfemet fe revolvers , &c. item : dhs isi undjuteltn^s w©., iirpsf cirx, d AAes pgrot Tenor efi fpiritualis contintntia, vitr eulum non infolubile, fed folutu difficile. Vide & Boethium I Arithtne* ticorum : & nota cum de populo V|» aut fpiritum dicimus non fu- mere nos vocem in fuo rigore, ut Conon fecit, fed i*’**xo>£ aide tfi\ocipon esc T eusZoptynot XOqft dptcpio fo^iifd/jov ■zf^sfcieiFptx. to •ahoioo eiyeq, •my p&p a 1 ; to aUTO.mt Jj as & to oouto pSfd tepirm. Navem autem in qua cum d/lefiajuventutenavigavit falvufqui rediit Thefeus , trigmta apt am remit, confervarunt Athenienfes adufque tern- per a Demetni Phalerenfs , fubtrakendo ligna vetujidte cariofa , fubjiciendA alia, ita ut coharetent , ttnde (f exemplam luc navis faBa eji philofophis dif- putantibUf de ea qtittjlior.e pus de augefemtibus dicitur, in qua hanc navttH ad ultima tempora eandem fluffs affirmant hi, illi negant. In hac coiitrover-. fia & philofophis decertata prudentcr Ilirifconfulti ajenteiii partem ■ pmulere : hr Tertullianus juris valde pericus libro de Relurrfrs ftione Carnis : Navem procella diffipatam vel carie dijfolutam.redaflis fy> re* curates omnibus membris , eandem ftps confpeximus, etiamtittdo peftitutionii gloriantem. intelligemar.entecafina, quomodo voxrefcluta etiatxi fu- mendain Pauli verbis L. inter ftipulantem.0, Sacram D. de Vefb» Oblig. Idque & apud Terrullianum pra?cedentia . & apud Paulurd fequentia evincunt. Philo de Mundo: » $ Aj naiiv V ml £ j :v olxotro , k>id * ttdna Til ftsgij xusc rf: ci atcjad aPjpok xf if* avail ftgovd*. Non cujuspartes psreunt utique interitui obnoxium efi , fed cujus omne * partesfitntd eodem tempirepereunt. Gutomodo Heraclitus ] £t Epicharmus apud Diogenem Laertium* In Itbris facris'] Adde Matth. XSTII, g J. A(S. IXI, 22 . Ptegat Athenienfes fui temporis ejfe Athenienfes ] Contra de iilderif Athenietifibus Iulianus Mifopogohe. Vel [ublatis paptibu* fine quibus corpus confiftere nequtt-, vel fublatd corporis §. isf t rationed Servius inFuldenfibus Excerptis ad 1 ^neidos: Dnobusge* neribus deletur exercitus; aut intemecione aut difperfiona Et alios quorum Tertullianus meminit ] Myuhtaapnd Vitfuvium : He- licen & Burin apud Paufaniam, Strabonem. Senecam Natufaliutil quaftionumlibro v, c. 23 & 32 .&in Anthologia. Aut vi ita dijlrahantur ] Philo didto jam libro de Mundo: to! fifi eW ^ tht«eyfror co’tnvMco, /3uyjxtd y sapol , ‘spctUS'juiof r. 7tdXiv can @lj ci c badir TiT 7n>.{ i R (icctnXcsac 'iSfo-m\ riyo. rut *5 3 dieixtiy >yj Slcrrety m -p piQ’ bftSy tyxiyj*gf truRju- Non enim unitis viri pojfejfio eft hoc imperium, fed antiquitus res eft populi Ro¬ mani : in hac urbeprincipatusfortunafita eft, ms vero nobifcum , milites, in id decii fumus uteaqua imperii funt curemus ac tueamur . Claudianusds Roma : Armorum legumque parens qua fudit inomnes Imperium . in urbisfiu pr&rogativa ] Ait Zonaras Roma: fervata ottirZoia, pra> latioriem,quodinde vemffet imperium. Ammianuslib.xiv, de Ro¬ ma : Per omnes tamen, quotquot funt partes, ut domina confpicitur, & regina, Claudianus Honorio agente Ravenna:: <5}uemprecor, ad finem laribus fejunda poteflas Exfulat, imperiumque fits dfmibus err at ? Pt in honore confulatus ] Nam alter confulum ex urbe Roma- na, & is quidem priorem habebat locum, Procopius in Arcana hi- ftoria. Contra AC P A C I S. L I B. r I .c- LA. 219 Contra tncntem ac morempopuli Romani] Nero in XIv Annalium Ta» citi matrem accufat : 6}uod confortium imperii juraturafque in femina ver¬ ba prat orias cohortes,idemque dedecut Senattts populi jperaviffet. Prilcus in excerptis Iegationum:a yo affirm « faftxiKKs flxoi^esus Non enim feminarum , fed marium eft, Romani imperii principatus . Lampri- dius poft mortem Heliogabali: Cautum ante omnia, ne unqttam mulier Senaium ingrederetur , utque inferit ejus caput dicaretur devovereturqueper quern id effet fafium. Trebellius Pollio Herenniano : Zesiobia ufurpato fibi imperio, diutius quamfeminam decuit, rcmpublicam obtinuit. Fcmint Irenes fubiiffent imperium ] Didto etiam ei facramento , quod habet Zonaras. gj ui ip ft jus imperii quod habebant in Francos, ut fy in Lttngcbardos , a jure imperii in Romanos , ut nova ex caufa qusfito , follicite diftinxerunt ] Vide Synodum Pontigenenfem inter capitula Caroli Calvi. Et Pauluin /Bmilium lib. 111 de Carolo Magno. Poftea divifo Francorum populo in Occidentalem , qui Galliam nunc cbtinet, tjy OrientnUm, qui Germanium] Vide Withikindum bbro l,&ibino- tata Meibomii: & padtum Caroli & Henriei poft capitula Caroli Calvi &ad id notas viri njagno judicio dodlrinaque prsediti lacobi Sirmundi. Occidentalem illam Franciam Latinam Wibbo vocat, quod ibi fermo Romanenfis vigeret, ut & nunc viget, cum Trans- rhenanas nationes lingua Germanica uterentur. Nam (y ad id tempus Francorum regum fuctcffio quafi agnation , non tarn % jure certo, quam d populifuffragi'u pependerat ] Obfervatum id Prifco in excerptis legationum, & Reginoniad annum Idcccxvi. Carolus Magnus in Teftamento: Gjuod ft filitcs cuilibct horum trium f.liorum. It a t amen ut jus fibs aliquod refiner et probanda vel improbands ele&tonis] Veriffimares, & aperte teftata Wibboni vita Conradi Salici. Rex regni Italia ] Sic ki excommunicatione Henriei dill indie no¬ minal Papa regnum Teutonicorum & Italia;. Vide Ottonis privile- gium Alderamo datum editum a Meibomio poft Withikiridi Saxo- nica : & Crantzium Saxonicorum v, in juramento Ottonis quod Gratianus intulit in Diftintftionem lxiii : InRcma -nullumplmcitumfi¬ ve ordinationem faciam de omnibus quA ad te ( Papam) aut Romanos perti¬ nent, Jihe tuo corf lie, Inyeftituras tribuat feudorum imperii Romani] Nempe Ut in Imperio Germanico Palatinus & Saxo Vicarii imperii,divifis partibus. Vide Serranum Ludovico xi x. Perprimam perfonam corporis nomine expediri] Nam & in Polonix in- terregno Archiepifcopus Gnefiienfis Regis locum tenet, in folio re- gio fedet, tanquam primus inter ordines. Philippus Honorius in dif- fertatione de regno Polonicc. O 3 ‘ 4 C AFVT PS I V R E B KLLt C A P V T X, 9*4 Pe obligationc qua: ex dominio oritur. I. Dbhratto reddendo, domino rei aliena wi¬ de & ejualu. J I . Obliyatia (fe reddendo eo quod guis l ucri fecit ex alt eno : qua, multis exemplis tUu- 11 I. Bono fidei pojjejfiorem ad refiitutionem non teneri ft res per ter it: J y. Eundem teneri ad refiituendos fruttus exflantes : V. Et confumtos , ntji alias confumturm non, fuerit : V I. Non eos quos neglextt percipere :. Y I I. Non teneri eundem ad refiitutionem rei quam do. 11 av.it aiii, cum dijhnftions : VIII* Nec ft rem emtam vendider'tt, fimi- liter cum difiinttione. I X. Quanda pretium ant ejtte partem fern ti¬ re pojfit qui rem alien am ban a, fide emit. X. Rem alien-ipt emtam refiitui venditort non pQjJe. X I. fgui rem habet cujus ignoretur domimu, ttemtni teneri earn c once dev e . X 11. Ob caufam turpem,aut ahoqui debt- tarn,acceptupt non effe refiituendum natu¬ ral iter. X 11 I- Refellttur fententia fiatuens rerum. quo pondere , numero , menfura confiant, dominium fine confenfu demini tranfire. E XplicatQ quantum inftituto noftro fufficit, jure eo quod in per- fbnas, aut res nobis competit, vidpndpm eriam qua; exinde nafcanir nhligario arlvgrfiim nos. N afrirnr anrem hate au t £ r«hnc pvfl-anrihns (rerum nomine jam comprehendam, etiatn jus in perfbnas qua utile nobis effe poteit) anr pon exftant ihus.- JLtehus psrftantihns nhligar in Yrrr nafrirnr qua * tenetur is qui rem noftram habet in fua poteftate, efficere quantum in fe eft, ut in noftram pote- ftatem veniat. Quantum in fe eft dicoj neque enim obligatur ad impoffibile , neque ad reddendam rem fuisimpenfis: fed ind icare tenetur, ut alter reciperefuum poftit. Nam fir.ut in rer um com mu- pium ftatu obfervanda erat mqualitas quaedam , ut huic non minus ^ quam altqri rebuscommunibusuti ljceret; ita introdu&o dominio fiatequafi focietas inter dominos contradfa eft , utqui rem alienara ^^ipfua haberptpoteftate,£am-dominoredderer. Nam fi.rlominii ea tantum fuiffet vis, ut pofeenti domino reddenda res effet. nimis de- '^^bilefuturumfuifferdominium ,Jk_nimis jjjmtuefa cuftodia. Nequ e 1 hicccnfideratur bona quisan mala fide rei poiTeftinne mnadus iit: aliagnim-obligatio eft.es:delicto , jjia.exte. Lacedaemonii delifto fb liberaverant, damnato Phccbida qui Cadmeam Thebanornm ar« cem contra feedus ceperat, fed ipfi * injufticiae accufati quod arceffl pihilominus retinerenr. Eamque injuftitiam , ut fingularem, etiam fingulari Dei providentia vindicatam notavit Xenophon. Sic M* Craffum& (Jffdortenfium reprehendit Cicero , quod hereditatis partem re-tinuilfentex teftamento.quod falfum, fed fine eorum cul* pa.confedhim erar f Quia vero H vc nhligarintanquam exco ntrafta univerfali nmnes homines tenet, ft- jns qnoddam rei.d omino parit, po fit ut fingulares contra&uy quippe rempnre po fteriores.exceptio- nem inde accipiant. Inde lucem accipit illud 1 ryphonini: Zatrofio* l. B.na ft. liet qua mibi ab(lulit , pofuit apud Sejum infeiutn de malitia deponentts : utrui* da : D. 4 ,. latrcnt, an mihi refiituere Sejus debeat. Si per fe dantem , accipientemt] uem ', fttemar, h&c iH bona fides at cotp/nijfqm rem recipiat ts qui dedit : Si totiai *!'• Mwwtm > 2 tx mwitV tvfaw , 2*4 P e £ 0 P 0 ‘fit mmgHntttr, impktv. piod h sty, Pint. Veto- pi 4a. Hirt. Cyri (it,, y, P‘ vffc'H IU, AC PACIS, LIB. II. a 11 * mihi rcddenda funt, quoi ( male legitur quo) faHo fceleftijfmo adenitafunt • Re&eautem addit: Et probo hcmc ejfe jtiftitiam, quafitum cinque it a tri- butt , ut non dtfrahatur ab ullim perfona juftiore repetitions. Lift 101 11111)1- rn m eft repetitio domini ex j ure illo quod ipfi dominio sequaevum diximus: undeetiam illud fequirur quod apud eundem Tryphoni- num eft, ut qui rem fuam ignorans depofitam accepic, reddereeam non teneatur: & quod ibidem paulo ante quatrebatur de bonis depo- fitis ab eo cujus bonaerant publicata, hinc potius quam exeo quod de pcenarum util;tate ad fert Tryphoninus,defmiendum eft..]tlam_ad dom inii narnram nihil referr ex gent ium . an ex civil iiure oriarur: Temper enim fecum habet qua: fibi funt naturalia , inter qua: eft obli- gatio cujufvis pofleftoris ad rem domino reftituendam. Et hoc eft quod ait Martianus, j uregentium condici pofie res ab his, qui non exjufta caufa poftident. lix hoc fonte oriturillud quod ab Vlpiano eft proditum, qui rem alienam invenit, eum ita ad earn domino red- dendam teneri, ut *Vg3'r?oi>; hoc eft premium inventionis peterenon poftit. R, p dr|endi anreminni-fr- frudlusfalvis impends. 11 . De rebus non exftantibus hoc humano generi placuit, ut ft tnexremeafadtuseslocupletior.merem nonhabente. intantuin ten earis.in quantum es fadtus locuplet ior; quia quatenus ex meo lu- cratus es, plus habes, cum ego minus habeam : introdudca autem funt dominia ad fervandam atqualitatem in eo fcilicet, ut quifque fuum haberet.* Contra niituram ej fe ait Tullius, ex hominis inimimodo fuu m auoere commo ditm. Et alibi: Illud natura non patitur , ut al iorum fpnli is no fir as fac ilitates , r.npii u , npp.s aug eamus. Eft hujuS didti tant a arquitas , ut multa hinc definiant Iurilconfulti ex traJegum-prafcri- ptaT lemper ad ipfam aequitarem . ut evidenriflimam , prnvoc an- tes. Ex adhiferviinftitoristeneturqui prsepofuit, ita nifi denuncia- verit neeicrederetur : At etiam ft fit fadla denunciation fervus ex eo contradtu peculium habeat, aut in rem domini verfum fiL»_X££.li- cab itur de dolo f" Videtur enim , inquit Proculus. dolum malu m facere qui estuliena-p u t ura lumtm qrurat. Vbi doli mali vox id om ne figni- ficat. quod naturali juri &C a - quitati repn gnar. Qui matre jubente pro filii defeniore fide juffit, adver/us defenforem mandati adiio- nemnon habet, necproprie ejus geflit negotium, quia contempla- tionematris fidejuflit • Arr amen ex Pgpiniani fententiajdabkutadfio negutiorumgeltprum ( utilisni fallor ) in defe nforem; quia pecunia fidejuftbris liberatur.Sic uxori quae marito pecuniam dona ( vit,quam ex lege poflet repetere,.datur cn iidid h'tia ant ut ii is v in d icatio imem ex petunia comparat am; quia, inquit Vlpianus , locupletiorem efle maritum.negari.nQn porr . ft;& hor . qna? .ritur quid ex re mulieris pofti- deat. Si confumferis nummos quos mihi mcus fervus furripuerat, peculiares putans, condidtio eo nomine mihi adverfus te c ompetir. quafi res mo.a ad te fine caufapervenerit. Pupillinon tenenturcom- modatifecundum leges Romanas; tamenutilis adtio dabitur fi pu- pillus locupletior fadtus fit. Sic fi aliena res pignori data & a credi- tore vendita fuerit,quantum ad creditorem.pro pretii accept! quan- titatediberatur debitor : quia, inquit Try phoninus, ex quali quail O 4 obliga- L.rerttm. D. de aft. rer . araatar. L.Falfut, quid ergo , D.de furt'u• Cajct.adTb. 2,2,62. art, 6. /. Item veniunt, f prater b&c. D . de petit* hered. ‘DeOJf. in. L. lure na- turx. D . de rcg.jur'u, (T ibi interpret t?s. L. Si quit mane i pm. ‘D. de inf. aft. L. Quam* quam ad S. C. Veil . L. VxOT 7YIA* rito D. de donat. inter vir.& i*x. L.Servutdi $ prin. verfe fee nudum qua. D. de aft. emi* & i/en. L. Sed mi ha P. Comma* dati. LSRefcri- ptUTH. 1 f* de dip. gr-truw o ^4fc,in d. /. tcfWftty** ll6 DEIVRE BELLI obligatione,occafione debitoris redadium pretium squius debitor! TitfumD* P ro ^ c ' et c I uam creditorislucro cederet : fed emrori debiror renehi-. tur 11 e ex a '' ena ) a (Sura lucrum fibi qusrat: nam & fi majores frudlus *, / StpofTeflore creditor abftulifiet uni verlgs in quantitatemacceptofer- 0 ^ 0 %% re ^ f? ' riPFPr Similiter fi rum Hphirnre mm ; non tanquam meo, fed nf-,-£ /iTht>u;8cle ^ a j, cnum debitorem putans egifti, &mutuam abeo accepifti pecu- niam. obligaris.non quiap ecuniam tibi credidi ( hoc enim nifi inter eonfentientcs fieri non poteft ) fed quia pecnnia m aa qua; ad te per- veni t. earn mihi ate reddi ho r.nin fttyqnnm eft. Pofteriores qn oqna . juris interpretes ad fadia firnilia lirec rede pro ducunt: nempe ut cu- jus latitantis bona venum ierant, cum exceptionem haberet, is ad pecuniam ex bonis fuis redadtam admittatur; & ut qui pecnniam Iff f f patri credidit ad alendum filium, fi pater fol vendo non fit, in ipfum tiim. filium bona materna habentem adtionem habear. Hie rpcrnlis dn a- busr edtemtdle dtis non difticilis erit refponfio ad eas qnyftione s qua; & a Iurifconfultis.& a Theologis internum animi tribunal inflruen- Ozuir'r. a tibus proponi fole nt. peccMum, n F. Primnm enim apparet bon*fidei pofleflor em ( nam mala; fi/vJilf pofieffor ultra rei rationem exfadto fiuo tenetur ) non ren eri iq f/litut* ad ullam reftirnrion em fi res perierit: quia ner res ipfa apud emn eft, v■ 1, ?• 6- nec lucru m ex re. ftmn™. io, IV, Secu ndo. bona; fidei poflblforem teneri ad reftituendos et- uf i.\ j : nim fVidli poffeftio , prxfertim recuperatu jith.L.Mci- difticilis . eft aliqnid.y ftimahilR , &r in hoc dominus poft p pm amiffaffl tm tm, cenfeturfadius locupletior. idcornm rr-J-Iiu ffmrin ordinario jure AC PACIS, LIB- II. ^ ^. ilf jure non ait , Panlus Iurisconfultus , fiab L.fimmi- ■ - * J _* _ _ iT nr 1 i n vf r initio id convenit, ut poffeffio qua: apud alteram eft cmatu r.Nequ e hie requi ro ut emta res fir * rum animo ut domino reftitueretur, suIdJc" quo cafiinegotiorum a&ionem nafei ftint qui ajant, funt qui ne~ cont.emf). gent b . Nam negnriornm.geftomm aftio ex lege civil i nafeitur: nu l- - lum enim haber pooim-fnndamenrornm e rquibus narnra ohlig ario- T:L.l.s 7 /^ nem inducit. Nos autem id quo d namrnle eft hif quarrimus.Non d if- boramc* ftmile eft quod defuneraria fetipfit c Vlpianus, juftum judicemin ca * 'ff'ff non meram negotiorum geftorum adtionem imitari, led folutius a> p „,, quitatem fequi, cum hoc ei adlionis natura indulgeat. d Et quod al i- diam.Ks 4 L* hi idem air.-Hq-uis npgoria mea geffer jt , non mei contemplatio ne, Sp/Keg- f ed fui lucri caufa. & circaxes meas aliquid impendent, e non q ui- dlfb^Lm. de min id quod ded. i r fed .i.n-id-qnnd ego lornp l etior fum.hab itu- 126 .Hofi. ruuiaftiQnem. Sic enim& domini rerum quarum jadtu levataeft t-t.depa navis, partem recuperant ab aliis,quorum res jadtu fervat* func: quia&qui remalioqui perituram fervavit,in hoc videtur locuple tio ^ - ~~ • X. Octavo, eum qui rem alienam emi t, non pofteeam reft itnere yend itori, utpretium fervet. quia ex quo r es in ejus fuit poteftate, mentibuf - a L. Si in emtionefi rei, C D ,. e contr.erat « b Bald.& CajU. 1 , D.de tieg* jam, ut diximus, coepit obligatio reftituendi. XI. Nono, eum qui rem habeat cujus dominus ignoraru r , no n teneri naturalitercam rem pan peribnsdare:*qua nqnatn valde ho c S efi. pium fit, Sc reCte multis in lo cis conftitntnm. Ratio eft , quia ex do- c L.&fi minio nemo jus habet p ratter dominum. Non efte autem, & non ap- ^do.TUe parere tantundem valent quoad eum cui non apparet. r ci v . '&/. XII. De cimo , f naturaliter quod obcanfam rnrpem ant hone- Baifamo ad ftarn , ad qnnm qnis ohligahatnr, areepmm eft non effe reftituen- dum. quanquam hoc qnoqnen on immerito legibus quibufdam in- Jff trodudlum eft. Ratio eft sqniaratiopp rei nemotenetur, niff res fk iL - si P u ~ aliena. hie autem dominium t ranfiit e x.- p rioris d omini volunta te. * Aliuderitft inipfoareipiendi modo vitiumfuerit, puta extorfio. J„/?/ " ff?wtuiyu'M hoc enim eft aliud obligationis principium dequo hie non agimus. ecajet.i.z, MceihZZi&ji XIII. Addamus & hoc mendofe a h Medina rradirn m, rerum a- linearurt un nos d ominium t ran fire fine rnnf enfu domini , ft resd inr art,l',Co- J tlj tales qua .pood c r ejmne m. & menfura gftirn ari foleant-. Nam rese - art. var. ]us generis tnnCtlonem qnidem reripere dirnnrnr id eft reftitui pofle yVa-K*’, per id quod 1 genere idem eft, fed irademum li confenfus pratceffe- rit, aut ex lege aut more prteceffifle intelligatur, jitiaamoao ; aut % etiam ft res, utpote confumta , exhiberi nequeat. At extra talem confenfum, velexpretfum , velpradamtum, & extra neceflkatetn peccatum. Mft*: i| g 1 So.- furfu A. ■ . \ mutl.ni I Annotata ad Caput x. s,o. fundioiftalocum habet. h De reft T E neturisqtiircmnoftram halet in foteftate , cfpeere quantum in fe eft, ut in naftram poteflatem veniat ] Inter prtecepta jubeuua legis f uktb-ji Hebrais data; eft ut res inventa reftituatur domino. Prsecepto " rt - P ct ' jubente lxxiv. Fundamcntum id habet turn in aquitate naturali, j, O f turn *1* y* • DEIVREBELtl tuminDeuteronomii locoxxii, x. Chryfoftomus i Cor. v, 8. iuu-m it x} o< t i%tvfit imtn tiftet, it Tils d^rmern'lsti dcpeXefcltXs dcpbiTis, U xitpiSf r.iXd'Jx'r,* asscureit , rruf sis dp djpoi ns tu civris xetftitx X 7 mt&, Hoc feculiprobant leges qua jus nobis factant , omijfo rapt ore aut fare, eos compellarequiresnoftras, qualefcunque ea fint tenent. Hieronymus ad Le- viticum: Multi fine peccato put ant effe fi alienum quodinvenerint teneant, fy, dicunt: Deus mihi dedit. Cui habeo reddere ? Difcant hoc peccaium fimile effe rapine,fi quis invent a non reddat . Auguftinus Sermone xix de verbis Apoftoli:S< quid invenifti ifinon reddidifti, rapuifti. Deinde : GJui alienum negat ,fi pojjet & tolleret. Vtrunque Gratianus retulitin caufae xiv qua:- ftionem v. idem Auguftinus ae fide & operibus: Si cut jure pradiorum tarndiu quifque bone fideipojfeffor reciijfime dicitur ,quamdiu fe pojfidere ignorat alienum: cum verofcitrit, nec xb alieno recefferit, tunc maU fidei poffejjor per- hibetur, tunc juft einjuftus pojfejfor ■uocxbitur.VettinrZ hue & lex Wlfigot- thorumlib. xx. tit. I, c. 9. Interdum veroob caufas graves lex ci- vilis intendit augetque hancobligationem , ut infervo fugitivolex Burgundica libro x, tit. vi. Bona qua: dominisperinjuriam ademe- rat Domitianus, Nervareftimi juffit. Habet id Xiphilinus. Apud ProcopiutnGotthicorum 11 Beli farms: »i“«( dj iydye torn fiuerxftast, os £1 m tS xeXxs er-xaias fell 'dsmitlii T xut'oi exit ys eltcq. Mihi it a libet cre¬ dere,pari locq efteres alienas(ponteretinentem fty non reddentem cum raptors, Injuftni.iaccufxtt] (tajudicat Diodorus libro xv. Plutarchus Age- filiO : tit 7T!X(» exeunt Us buret to di'txnux. tyoteftett tit nfiSuHas h’ ixvris: Civitatiperfuafit ut in feculpam transferret, retinendo fibiarctm Cadmeam. Simile facinus Baiazetis in Nicopoli apud Leunclavium libro vi. X j It Contra natttram effe ex horn inis incommodofuum auger c commodttm ] Caf* fiodorus x, 16: Hocnoftris temporibus confitemur tnimicum, ut alter alte- rius Utetur incommodo • J Nifiquatenus dom'mus rei fits:poffejfionem recipere fine impendio aliquopro * labditernonpotuit’\ Apud Terentium Heautontimorumeno ASi.iv, §cena xv: Scdilludquod tibi Dixi de argento quod ifta debet Bacchidi ; Jd nunc reddendum eft illi, rteque ttt fcilicet Eo nunc confugies. quid rnea ^.? num mihi datum esl ? JSumju/Ji ? num ilia oppignerare filiam Meant me invito potuit ? verum illud , Chreme , Dicunt :jus fummum fumma fispe injuria. Vbi & Eugrafium vidc.Hacsequitas etiam ab Hebraeorum magiftris probatur & a Wifigotthis libro 1, tit. ix, c, 9, & c. if. Ale. in Pra:f.29. Menoch.v. Prsf. 29. num. 26. Stracchamparteil, n.18. Cum animout doraino refmuereturj Speculum Saxonicum XI , 3/' Larsdrecht t;ir*xv. (.XT. ejuanquam valde hocpium fit'] Chryfoftomus indicato jam loco. , $.X11. uilittd erit fi in ipfo accipiendi modo vitium fait, pitta extorfio J Qptim c hie diftinguit Auguftinusepiftola t.xv. Ca - & C P A C I S, LIB. I I. *19 C A X I. De promiffis. I. Re fell it Ur fr ntentia flatuem.prnmifi, jus Oriturnlitf.r non.onri. II. >s4jjertionem nudam non obligate. Ill- PoMicitationem naturahter obligarefed v ide alter 't jus non nafci. I V. Quid Jit promijfum unde altertjut ori¬ tur. V. Ttrauffr { dijUnguttur jut uati t val * A legjbuA Arc 11 . V I. Pr omifao err antis an & quatemu obli¬ ge t naturaliter . VII. Promt ftionem ex metu obliga te , fed qui met us caufaqo dedit tenen ad liber qn- dum promijforem. VIII. Id quod promittitur , ut promtfiio valeat, oportere . in potejlate Jit promitten- tu. I X-iAn pramiJ?io ob t cattfam vitiofam valeat naturaliter, per dtfiviihonem e xplicatur. X. Quid fcnttendum de promijftone faffa ad confs quondam rem jam ante debit am. X •-Modus vahde promittendi per nos tpfos. XII. %Alodtti vahde promittendi per alios j T% Erduxit nosordoad < ubi & de legett'rs mandata excedentibw. XIII. Exerxitorm & injlitorza obligati ones quatenus e$ jure natter a prncedant. ubi & XIV. sMd promijponis validitatem acce¬ pt at ionem rt quin. X V. Mn acceptatio innote fcere debeat pro.- mijjori, per aifhnttionem explicatur. XVI. T{evocari pronaifsionem pojfe, mor- tuo ante accept ationem chi promijfum e- rat. XVII. *An & internun^io mortuo, per di- ftinttiones explicatur. XVIII. yin revoc t bills (it promt fiio acc e* ptatione per alfcrum-fafta, per d/Jl inEtzo¬ nes explicatur. X I X Onus promijfo adjict quo tempore pojsit. X X. Huomodo fonvalefcere pofsit invalid* promtfs to, XXI. Promifsiones fine caufa, n at nr aider non ejje irritas. XXII. Qui fattum alienum promift ad quid naturaliter teneatur. ' U- Lit).\,e.’n. _§_ bi ftaticn fe nobis objicit vir eruditionis mitv.me vulgaris Fran- Ub. v.e.i. cifcus Cnnnann s.Ts enim hanc defendit fententiam iure nat u- r x ac gentium ca pa dta. quae non habent a-ma^ayy.* . nullam induc e- r e. nhligarione m: honefletamen impleri. fi modo talisresiit ■ qnamo^ praeftareetiam citra promiffum honeftum ac virtuci alicui congruensc? JOf* ** fuerac- Adferr anre.m pro fenrenria fiia non tantum Iur ifconfulto? vn'fly rum d idta. fed& rati ones has . quod non minor fit cu lpa eius qui re- mere nulla decaufapollicenti credit, quam ejus qui va nitatemad- hilmir proinifTionis- deTnrle qnnd formnis om nium magnum immi. neatpericulum, fi promiffo, quod faepe ex oftentatione magis quam ex yoluntateproficifcitur, aurex voluntare quidem, fed levi ac pa? rum confiderata,tenerentur homines : g poftremo, quod ju ftum fair ahqua honeftati cujnfque relinquere , nec ad neceffitatem obliga- fi at. fedqfioddetegatur promiiTionis levitas . Tullii quoque uritu r tphirr.pnin , qui dixerit nec promjfla fervanda. oiia; lin t iisquibus prnmiff>ricinnrilia, ner.fi plus tibinoceant, quamiljiprofint cuipro- miferis. Oiinrl fi rpiintegranon fit, vultd eberi non quod promif- fumeft, fed quod intereft : x^xemm pafla , quam ex fe non habent vim, earn accipere_nntcx rnnnradlibus quibus infant , aut adjic iun- tur. ant e.v reir raditione • unde nafri parrimafliones, p a rrim . ex ce- ptiones, & veritam reperitionem. Opue vero pafta.vim obligandi fe- cundqm leges habcant, utpajlla ftipulata Si alia quadam habere earsi V R E BEL LI ut quod per f e hone- «J» DEI earn lepumbene. fir.io. qu^nm pa eft e ffiran> _ ilum eft id efficere po ffinr etiam neceffarinm. \'c-nni h vc. fenre nria ita genera lirprnr a hinfn.effermraccepta. confiftere non po reft.Pri- mnm enim ie qnirnrinde inter reges &populos diverfos, padtorum, quamdiu nihil ex iis prarftitum eft, vim effe nullam, praffertim iis in locis ubi nulla cerraforma federum aut fponfionum reperta eft. r rf s>L Tnm vero ratio nulla reperiri pote ft . cur leges, quarquafipadtum m.ridk **• commune funt populi ,atque hoc nomine vocantur abAriftotele& 1 Demofthene, obligationem padlispoffint addere , voluntas autem cujufque hoc omni modo agentis uc fe obligee . idem non p offit, L.2.D.* DrxciDuciihiiexcivilis imneditnentum non afferr. w Addeqnod vo- ' " WK Iuntate fufficiente r fignificata transferfi rei dominium poteft, utante (ncm ft uorno d° dicicura Iurifconfultis. nihil efle tarn naturale. quam vo. lnfl!derer. luntatem domini volentis rem fua m i n ali u nuran s f ec re - rata m habe. divif. _n,eodem mododicitur f nihil effe tam congruum fidei h umana:. t L.1.DM qnarn eaquae inter eqs plac.nerun t feotare. Si c edidtum de_p ecunia fattis. conftituta.^ ibi nulla inconftituente debendi caufa prarcefferat prx- LiDde ter confenfunyfayere dirirnr narnrali arquitati. Paulus quoquelu* pc cun. con ft. rifconfnlrnsen m ait narnra debere quem jure ge.n rinm dareoportet, L-Cum am- cujus fidem fecuti fumus : quo in loco primum vox , oportet, neceffitatem quandam moralem fignificat: neque vero admitten- dum eft quod ait Connanus , fidem fecutos nos cenferiubi res inte- gra effe deftitagebat enim eo loco Paulus de condi&ioneindebiti, quse ceffat ft ex qualicunquepadko folutum quid fit, quia jam ante re adhuc integra,naturae ac gentium jure dari oportebat.etiamfi lex ci- vilisad prjefcindendaslitium occafiones auxilium fuum nonprafta* bat.M, autem Tullius in officiis tantam promiffis vim tribuit,ut fundamentumjuftitise fidem appellet, quam & juftitiae fororem di* ~dp.de ru- xit Horatius, & Platonici fepe juftitiam vocarit quod fide* pZm i de litatem tranftulit Apulejus: ac Simonides juftitiam definiebat, non modo acceptum redder?, fed & verum dicere. Sedut bene re s in* telligatur. diftinguend i funt diligenterrresgradns loqnendi de rebiP futuris quae noftra: funt poteftatis, ailt fore putantur. II. Primus'gradns p.ft aflerrio explicans de fnniro animnm qiii rmnr eft • & ad han't-.. nr virio carear , requiritur veritas cogitations pro tempore prafenti, non autem ut in ea cogitationeperfeveretur. Jpf fiber enim ani mus humanus non tantum naturalem potentiam mutandi confiliutn , fed & jus. Quod fi in m utatione fententia: vi- tiumfit aligned, ut accid it. id non eft intrinfe enm-jrmrationi ^fed ex materia , pnra qnia pri or fententia erat melior. vi&cjitJu) * * 1 - Secundus gradn s_dh _c.um voluntas fe.ipfam pro futuro rem* _ iW in / w.ivpore determinat. cum figno fufficie nta ad indreandam perfeverancu K Si*'!ltL ^ 6 'p < * r> ‘ ff;raf< * m - Fr pollicitarin diri poteft- qna> fepofita lege ci- i, vili obligat quklem, aut abfolute. aut fub conditionc, , fiyUiss-Pt 0 ' ! \f 4 tidKoi jfS low', m it) fedMn 1 hJo. s/Wn riuffl S MjwutA. / Q / » rep ub. Life. ii .cxi. gamnake i i nond . a t.. M u lrisenim cnfibus ev e nic, ut obligatiofit in nobis, tic nullum jus in alio ; ficut in debito mifericordix & gratias C PA CIS, x. x n. x x. . jji . t rt 4- (ii oiloASD-nMHj] ....gratis 'j&t/f 1 *** reponendx apparer, qu ibus firnilr pft*bnr~dcbitum conftantiat fidelicatis. lraque ex rali pnllirit-m-innp res poll icitantis retineri, aut is ipfe qui pollicitus eft ad implendam fidem cogi jure na t u rat ./v non potent. _ . ^ I V-^ Tertius gradus eft : ub i ad determinnrionem talem |j iniiTio eit, fimilem hahens fffe&um qnalem alienano dominii. Eft / I enim aut, v ia ad alienari.onem rei, aiitaiienatio particular cujufdam no lira liberraris . Hinc pertinent p rnmiffa daildi,liuc_piQUllila facien- di.Bjus quad dici;nus infigne nohis argumentum prabentdivina o- racula, qua: nos docent * jQeum iplitm, quinulla-conftituta lege ob- ^ t K ^ ftringi poteft, contra naturam fuam fadturum nifi promiifa prafta^a/yW'^^^t/^ ret. Nehem.ix,8. H ebr.vi. i8;&x.23;i Cor.i,i9;x,i3; i ThelT,^ 2 ^ v,24; ii ThelT.ii 1,3; ix Tim. 11,13. Vnde fequitur ut promifia^ praltentur ve nire ex naturaimmutabilis jnfiitiae^ qux-Deo & omni¬ bus his qui ratione utuntur, fuo modo communis eft. Accedit judi¬ cium Salomonis : Fill mi, Jiquid fpopondifti alteri , defixifti externo voids Pm.\,%i tms. iUaqmatuses verbis oristui: captus es trmmiationibsts oris tut. Et hinc Hebrais promifilo vocatur most vinculum , & * voto comparatur, Num. xxx, 4,5',d. Similis origo vocis im%iJam in his qnyprivatimiagun?*lr» a^.h r auj_ ,-k ip aJrA C um habent leges etiam quae irritum adtum faciunt, . ubi id in favo* ' jJZt fern ipforum fit, hon in poenam. - V I* De padto errands nernlexa fatis tradlatio eft. Nam diftingui folet inter e.rrore m circa fnbftantiam r ei , &_quLnoaiuxirca fub- ftantiam .• an dolus caufam de derit contradtui. an non - fnefitnp al ter qui cum adtum eft doli particeps: fineadlus ftridli juris , an ho naefi- dei J S lam pro hnmro -r er um v arie tatc-alios-a&us irritos pronuntiant fcriptoreS, alios yalidos quidem , fed ut arbitrio ejusqui lafus eft, refcindi poffint, aut reformari. Sed harnm diftindtinnn m plerarque veniuntex jure Romano, turn civiiivetere.tumpraerorio : qusedaui etiam non fatis verse aut accurate funt. xAntown.p. 17- T 6. Itd.ad L eontraHia. de reg.jur . Covar. de contract- tM.Cj.’iJ. Medina c. de rejt.qu* 33 - Fehn. c. I* de conjltt.n. Ap.Bald.in LCi naturali veritati pandit, quod de legum vi atque efficacia omnium fermeconfenfureceptumeft, ut* (llexf undeturinpradumtione aii- l. Cum cjuif. Cdejur.& faffit ignor. Covar.in c. poJJeJfor.de reg.jur. in G.P. 2.% 6. *.8. Na- var. c.12. n.l.} qua fadti, quod fadtum revera ita fe non habeat.tunc ea lex non ob- liget,quia veritate fadti deficiente deficit totum legisfundamen- tnm .Ouando anrem Ip t in tali prm fnmtione fit fundata.ex legis ma* teria, verbis & circumftantiis colligendum*Si militer ej ^pudicemus, * fi pr omlflio fundata fit in prae fu mtione qua d am fadti quod non ita non confenfit iii prorniffum, nifi fub quadam conditione , quse reipfa non exftitit:quo referenda eft ilia quaeftioapud Ciceronem de Ora* toreprimo, de eo q ni filinmfnnm morrntim faifncredensalinm in' ftir np.rar hered em. Quod fi proiniftbxmegligens fuit in re exploran- da, aut in fenfu fuo exprimetido, 8: damnum inde.alrerpafibs fit, re* ncbiturid refarci^e promidauia ag.x. vi prom iffionis/ed exd amno dem error, fed in quo fundata non fuerit promiflio,ratus erit adtus, utpote tiomdcficienre veto confenfu : fed hoc quoque cafufi is cui promittitur dolo errori caufam dederit. quicquid ex en crrore da- mnipromiffor fecit, refarcire tenebitur, exalio illo obligadonis r ipire . Si pro parte fun data erir errore promiiTlQ,valebit_pfo reliqoi P artc * Vllt D« r AC PACIS, LIB. -til VII. De eo quod metu fit, non minus implicita traftatio eft.nam jmJtjfu c*v4i*W & hie diftin gni foler^int er metum pravem ah folute vel ratione ha- 2^^,/jwT bita perfonae metuentis , &leve m; illatum jufte & injufte ; ab eo cu i promittitur, vel ab alio: item inter aft us liberales .& onero fos : 8e pro hisdiverfitatibusalii aftus dicuntnrirnti. alii adarbit rium pro- mittentis re zoxabiies, alii in integru m rt ftimendi ; non fine magna fententiarum varietatecirca hac lingula . £go omnino iilornm ac ce- do f ententia?. qui exiftimant r fepolita lege civili qua? obligatio nena poteft to llere aut minuere, e um qui me tu promifit aliquid, oblig ari: qui a confenfus hicadfuit ^ nec conditionalis , ut modo in erfante di¬ re ham ns, fed ahfnlnru s. nmi nr refloats Ariftnrele rranirnm eft qni Eth. Mir. naufragii metu res fuasjaftat, vellet le^fervare fub conditionefi JJ&rnl {>ic ce»***e*W>l naufragium non immineret $ ar abfbiute’" vult res perdere , fpeftata !'*&•• t‘r' fcilicettemporisacloci circumftnntia. Sedillud iimnl veriffimu m SylvAerL t S) ,v _ cerilio, fi is cui promittitur metum intulerit , non jnftiim . Ted rnju- \ Hum, quamvis leve mfatque inde fecuta fir promiflio. euro teneri a d >j_ libera ndum pm miflnrem, fi promiffor ve 1 ir; nonqnod i m-ffic ax fue- silv.v/H rit promi flio.fed ob damnum injuria datum, quod quam habeat ex- ceptionem ex jure gentium, * infrafuoloco explicabitur.Quod ve- ro quidam aftus refeinduntur *ob metum ab alio excuflum , quam n.i<>.&c 4 . \- quicum aftum eft, .ex Lege rft-civili , qua firpe eiiam aft us libere fa- ftos ob judicii infimitatem, aut irritos facit, aut revocabiles, _Qgac anrem de legrim r iviljpm vi arqnppffiraria fiip rn rhsriirnn;, earlt-m catum-p.z. ' hie volumus haberi repe tita. At qua ad promifiloncs firmandas vis 1 l- nHm -7‘ fit jurisjufandi infra videbimus* VIII. Materiam promifli quodattinet. earn oportet efle.a ut eC~ l. item fi fe poffe in jure pro mitrenris , ut promilfn m fitefficax. Qua re pri- m um non valen t promifia fafti per fe illicit!: quia ad ilia nemo jus habet. neepoteft habere. At promiflio, ur fupradi simus , vim ac- “7 cipit ex jure promittentis, nec ultra extenditur. Agefilaus de pro- »«»«>*- milfo interpellatusrefpondit: »«/ , etJ\[ xmov' « j fti , im%» i a ' fttt, ufiohvyricrct, ct[ a. Bene, eft\ [in minus, dixi tantum , non &pro- rriiji. Quo d fi res nunc non fit inpoteftate promittentis. fed efle a- liquando poflit, erit in pehdenti efficacia ; quia turn promiflio fafta cenferi debet fub conditione, fi res in poteftatem venerit. Quod fi cond itio, qua res in p o teftatem pro mifforis venire pcffu; j ipia quo- quefit poteftativa .tenebitur promilforfacere quicquid moraliter Kquum eft, ut eaimpleatur. Sedinhocquoque genere lex civilisu - tilitatiscaufamulta irrita folet facere .qua naturaliter obligarenr, ut promiflum fn t.nri matri monii fiftnm ah er> eave , qui conjugeiii nunc habeat, & non pauca quas h minoribus aut filiis familiarum fiunt. tiofam ip fa natura valeat, ut liqui d promitta tur ho micidii p erpe- aji p.jfS, ttandfcaula. Hicipfampramiflionem vitiofam eflefatis ap’paret: inhocenim adhibetur, ut alter impellatur ad malum facinus. Sed 'pem'caa*n. non quicquid vitiofe^fit effeftu juris caret, quod in prodiga 5gl£paret, tdQ £.int£.rcIt,, quod donatianaiafta jam ceftat vitiofitas :/7i>&ra« JjfcMic £ bUtniutH hcrXJrf-u iH&uJU /ftJC~£aJkJ?j ‘Siftlmi— ■At tfHn /tewysroh’ya ■224 D E IVRE BELLI nam fine vitio res relinquitur apud donatarium. At In promi/ fis ab caufam vitiofam manet vitium, quamdiu non perpetratum eft cri¬ men : tamdiu enimimpletio ipfa promiffi, ut mali illex, labem in fe habet: qua: ceflare incipitperadto crimine. Wide ffgnirnr iif gup a d id tempus promiflionis talis efficaciam effe in pendenti,ut modo di- cebamusiripromifla reqn* juris noftri non eft. crimine veroperpe* trato jam obligations vimexferi, qua? ab initio non intrinfecus de- fuit, fed abaccedente vitio fuitimpedita. Et hujus rei exemplutn affcrri poteft in Iuda Iacobi filio , qui Thamari, quam meretricem putabat, promiflam mercedem,* tanquam debitam, perfolvit.Quod . Ijjpjuftitia pr omiff a rii caufam promiflioni dederit, aut insequalitas ^uj>‘ * n contra &Ui hxc quomodo fint refarcienda alia eft quaftio , * de frh qua mox videbimus. 2.2, 1,1,art.7. j jenefeo s juuyiii. rV- X. Quod v eropromirtiturob caufam ante deb itam , non eo mi ''^■‘nusdebetur, fi jus naturale fpedtemus, fe fecundum ea quae de rei alie- nnm & fi nr ,llla prnmiffiim t /«• cnWtr***.: \iit hi. . G&yp /& X fttW,* - y~->. _ __ acceptatione fupra diximus .■ narnralirer deh erernr Sed hie quoque damnum per extorfionem ' datum, aut inaequalitas in contradtu reparanda venient, fecundum tradendas inferius leges. XI. Modum promittendi quod attinet, is ,ut de dominii trans- latione diximus, requiritadtum externum , id eft lignum furiiciens voluntatis, qnaleinr erHnm rfl opnreft minis, treqnehriiis autem vox aut liter*. XII. Sed&per hominem alterum obligamur, ficonftet devo- luntatenoftra qua ilium elegerimus , * utinftrumentum noftrum ad hoc fpeciatim, aut fub general! notione. Et in generali pra: poll no¬ ne accidere poteft, ut nosobligetqui praepofitus eft agendo contra voluntatem noftram fibi folifignifieatam: quia hie diftindtifunt a* dtus volendi. unusquonosobligamus ratum habiturosquicquidille in tali negotiorum genere fecerit; alter, quo ilium nobis obligamus ( ..... utnon agat nifi ex Praefcripto, fibi non aliis cognito. Quodnotan- dum eft * ad ea, qu* legati promittunt pro regibus dlUC 1'} a itvk/f thmlAiilL ptiatM nuMafc-/ £ to jjhiWfi*- ti procuratoni excede ndo arcana mandata. " X111. Atque htnc etiam intelligi poteft exercitoriam & inftiro* e? riam qqgnon tam adtion es funt. quam qualiraresadtionnrn, ipf o na- OLcfifr*- ' -tu rali iu reniti. Adiiciendum hie eft male Romanislegihns introdil- ... . . dtui n. ut ex fadto magiftri exercitores in folidum finguli teneren* ^ am k QC nec nn rurali a’qnirari conypnir , quae fatis habet fi pro cf» n g u li partibus conveniantur. nec publice utile eft.abfterrentur homines ab exercendis navibus , fi metuant ne ex fadto magi* ^ r ’ quafi in infinitum teneantur. Atque adeo apud Hollandos , ubi ■jfi/sih, A- fim.D.de mercatura pridem maxime viguit, & nunc & olim lex ilia Romana V . * /L.t±*vu>o{r. obfervata non eft: imo contra conftitutum , ne exercitoria etiatn u- niverfi amplius teneantur, quam ad aeftimationem navis, & eorum quae in navi ftint. XIV. Vt autem promiflio jus transferal, * acceptario hi cnoa minus quam in dominii cranflat ionp reqnirirur.ira ramen ut hie quo* que prxeedens rogario durareintelligatur , aevim habere accept** tionifr < 111,5.6, ScLM+t Al Criv-Tlo. clCjfitf- j • J r >' rVT * 2 to«Wfc- ■ - xt J c ’* y.*-. ■; 1 A- 1 '• P- rioms>NeC obltat gnodde pnilicirnrionibtis; faflnsrivirati jure rivili sfofr/nS'SM'h ft™-'* I elLmadicum : qusg ratip guofdam induxir . nt jure.natura: ibJurn j promittentis adtum fuffiqere judicarent: nam lex Romana non h oc \ dic ic, ante acceptatio nem pollicitationis~plenam efle vim. fed rev o- fput. ; c ari vetat . .* Ut acceptari fern per pofTi rrqiji ffrftiKhnn pft nii riiralic fed mere legitimus. cui non diffimile eft quod pro infantitnis & a- mentibus jus gentium introduxit. Nam pro his.ut pofiidendt res v,dc hoc h-p»uI3f:n- 1 . qua: poffeffione quxruntur, ita & acceptandi animus jusfupplet. bro ca -P-}i/frcfe^t XV. Iliud etiam qua?ri f olet, an fads fit acceprarione m fieri, an vero etia m innotefcere debeatpr omiflbri .antequam promiffio ple¬ num effectumconfequatur. £t cerium eft nrroqne mod o fieri po.Te promiilionem : aut ho c modo, Volo ut valcat fi acceptetur; _aut hoc modo. Volo ut valeat fi acceptatum intellexero. Ec in his qui- dem qua: ad mutuam pertinent obligationem . pofteri or fenius prtt- lumitu r.- in promiifis vero mere liberalibus, potius eft ut prior fen- fus credatur adfuiffe, nili aliud appareat. XVI. Sequitur hincanre acceptationem ', quippe jure nondum L.Multum tranflato .revocari promilfum polfefine injuft itia , imo'& fine i n- refi-n.c.fi cofli£aa.tia, _fi revera eo aniroo fSftnm lit.ut ab acceptatione d emum 'iTifiTLfi valere incipiat. Revocari etiatn poife tn ortuo ante acceptationem pater.rD.it eo cur promilfum erat, quia. vid£tur_acceptatio in arbitrium ipfius tnaWmm[. . collata. non heredum. Aliud enim eft velle da ri huic jusadheredes Yst^ratiut *1 tranliturum. * aliud veile dare heredibus : multum eniin ref ert in 'D.d.-r.e. r r . que rn beneficimn con feramr. Et hoc eft quod Neratius refpondic, non videri iibi principem quod eiquem vivere exiftimabat concef- ^ fillet, defundtoconceiSlfe. * XV 11. Poteric etiam revocari mortuo eo qui ledftus erat vol un- L.M.ixfy cu $[ 0/ pcSjuJ tati s internun tius: qnra in illius v erbis pofita fperat obligatio. Aliu d in tabellario'tjui non eftinftrumpnrnm ohliga rionis. fed perlator in- ftrumenti obligatorii. Itnque liters;confen fus indices perquemvis iv.t CSifnliZ , '/%b‘ i * aCaL '\ daSUbm.D.S^f- ManJ.ati._j, 9 (ft -tje ! L.Neeam. \ bigi.C.de ^ d '""S^fAt\ ___ » a . (/xsyr s *J— ’ perferri poterunt. Diftinguendumquo&u eioi£I-mimftrum qui ele- ftuseft. ut prom iilionem lignificet, & inter eum qui ele ctus eft ut —“• . ■ . a ipfe promittat , Priore caln rcvoca tio vim fuatn habebit.eq^m fi mi- niftro non innotuerit: altero vero irrita grit revoc.atio; quhjjus promittendi ab ipfius voluntate pendebat. quae vo 1 unt asjecflutn cosmirarevoca tione.omni culpa vaca bat ..Sic etiapriore xafu*m or¬ tuo donatore poterit acceptari donatio, ut perfedlaab una parte, quanquam revocabiliter: quod apertiusinlegatis confpicere eft^a.- owe*,*, *yw»r tero cafu non poterit,'quia non fadta. eft,fed mandatafi eri. In dubio ’ i autem mandantis voluntas fuiftecenfetur, ut 1 mpleatur mandat u m, ^ j' . nifimagna mutatio incident, qualis eft mors mandanti s. Polijlilt ta- pater, dm men fuppetere conjedtura quae aliud judicandmn fuadeat, ana: facile admittendee funt, n r fubfifta t quod pia caufLdaxiaruindatum eft. _o£ /^mnex. j fimili modo definiri poteft agitata o lim rontroverlia . an ULUg.re- ^ ‘ dern man dari dernr actio, qua de re aliu d M . Drijlum Piato rem, a- ^ liud Sextum Tnlinm edixilferefertferiptorad Herenmum lib. n. ./ XV 111. Solent & controverli* incidere de acceptatione pro Altero fadta ctirf 226 DE IVRE BELLI Covar. e. tjuamvts.p. 2.5.4.13. Mlex.conf. Ob' ibi Car. Mol. s '/tZtdiu* 1 $ a fadtam Acre danda a lter! . St inter proroiflionem in ipfias nomen collntam, cni.rpQ Ha nd a eft. Si mihi fadta eft pro mifTio. ornifla in* fpedtione an mea pri vatim interfit, quam introduxit jus Romanum, naturalirer videnir mihi acceprandc jusdari efficiendi . nt ad a lte- rqpi jng pgrvpninf . fi St is ac cepter, ita ut medio tem pore k promif- fore promifTio revocari non poflit ; fed ego c.ui fadta eft -promiflfn earn poffim rem itrere. Nam is fenfus juri nat urae n on rep ugnat, & verbis talispromiffionis maximeeongruit. neque nihil meat ntereft fi per me alrerbeneficium acquirar. Quod ITpromiflio in n omen e- y jus collara e ft cni da nda res eft. diftinguendu m eft . anqui ac ceptat. jui fiu. KetnaM^ Ju**- aur ibecia ie man datum habear acceptandi . aut ita g enerate , uttaljs /km*' aceeptano ei inclufa cenferi debear: an vero no n habeat .Vbi man da* £Zty>sJfi( r otkA' rum rale antec efltt. diftintmendum ultra non pm o” fitne perfona fui -fitf* juris necne, quod Roman* leges volant, fed plane ex tali accepta- ^^V^tionepromiftionem, perfici : quia confenfus poreft St per miniftrum p.T inierponi ac lignificari. Velle enim cenfeor quodin alterius volunta- ' te pofni, ft & file velit’. Deficienre autem mandaro , fi alius cui pro¬ mifTio fadta non eft accepter volente promiffore.tunc is erit effedtus, ut promifibri revocarepromiflionetn non liceat, antequamis quern fpedtat promifTio earn ratam hab.uerit aut irritam: fic tamen, ut me¬ dio illo tempore is qui acceptavit, remittere promillumnon poflit, quia hie non adhlbituseft ad jus aliquod accipiend um , fed ad ad- ftringendam promifloris fidem in fuftentando beneficio: ita ut pro- miffor iple fi revocet faciat contra fidem, non contra jus proprium alicujus. XIX. Ex fuperioribus intelligi etiam peteft, quid fentiendutn fit de onere adjedto promiflioni. id enim fieri poterit quamdiu pro- miflio completa nondn m eft per accept ationem. nec fide interpofita fadta irrevocabilis. Onus autem in commodum tertii adie dtum pro- miffioni revocari poterit, quamdiu k tertioaccep tatum non erit: quanquam non defunt tarn in hac quam in aliis quzftion ibus qui fe- cus leniiant. bed redterem infpicieriti facile elucet naturalis aequi- tas, ut multis probarionibus non egeat. XX. Solet & illud difputari, quomodo convalefcere poflit pro¬ mifTio cni error cauftam dcdit,fi recognitapromiffor ftare velit pro- milFo. Atqueidem quarri poteft de p romiflionibus quibus lex civilis impedimentum injicir ex metu aut caufa alia,fi iftacaufa poftea cef- faverit. Nam ad hate firmanda quid a m f olum adtum internum re- quirunt, quern conjundlum cum priore adtu externo fufficere putant ... ad pariendam obii-gationem. Alii, qiiihnsid difpl icet, ideo quia a- d» matrim. dtus externus non poteft fignum efie adtus interni fequentis ,.requi- difp.ii.n.%. ru nt novam verbis f adtam p romiflionem & acceptationem. _Yep.ot e ft media lenten tiafadtum qnid e m externum requiri. fed nom itiq« e verbis fadtum, cum ret enrio rei promilfe ex parte ejus cui promi® eft, & relidtio ejus ex parte promittentis, aut fimilealiquid, fuffice* t re poflint ad fignificandum confenfum. dTmatllm. X XI. Hoc quoque omittendum non eft .tie iu ra civilia cum n** d'fp.iijt.i turalijurc con fu ndantur.neque pro mifliones qua: caufam expreflan 1 L.perfe&a. C,ae donat. c/u& fub 1'rlfldo. Barth.in l. §ui 'Romx. 5 . flavins, de verbo- rum obltg. Nava’ r. c. 22 .ww. 5 -l. & 80 .bib, III. Sane Jib. 11 aunrn fiuHa/Hi sHftuiMp iff, H /acetLf. P l "A, C P V C r S , LIB. II, 227 non faabent naturalise r efle irritas. nonmagisguam reram donatio- Qe$. XXII. Nc que eum qui factum aliegum promifit ad id quod in - ftum obtinendum facerc poterat: nifi verba aut negorii na rura obfi- ifiomvu.p. gationem inducant-Itridiiorern. Velut perfoluta fide ,inquit JLivius, re * quid per eum non ftetijj'et quin pr&ftaretur. Annotaca ad Caput x 1. A i/tfr.- CiS'.fl.rs. S Apientum cmfenftu ] Itauc & filcntium in re tnoram non ferenre §. 1. vim fponfionis habere velint Bebraei. Baba Kama cap. x, §. 4. Deumipfum ] Ira Baldus in L. 1, D.de padtis. Voto comparatur] &uafi pact fount Hr cum Diis homines oblations voter urn. J. IV. Schol. Horatii. Capitac vincit] Inde vincula fidei diila. Donatius ad Eunuchum. Id quod Romanis legibus erat introductum j Cautb Paulus Sententia- rum lib. II, tic. xiv, Si paBum nudum depnjlandisufttrisinterpofttumefl\ nullitts eft momenti.Ex nudo enimpaefo inter cives Romanos aBio non naftitur. Depromijfonon fiolemniterfaclo loqitens] Id eft non Iponfo. Sic epifto- laxlx diftlnguit :1am nonpromittunt de te , fed'fpondent. Stipnlatus& Iponfio, verborom folennitas dicitur Paulo lib. v Sententiarum, & , Cajo ritulo de obligationibus qua? ex confenfu Hunt. Silexfundetnr in prafumptime aliquofiaBi] Exemplum vide in 1. man- r cipia, G. de Servis fugitivis, ap„d Gailiumlib. i, obf. 11 , numero VI * 7. apud Molinaeum ad confuet. Parifttit.i, £.13, Gl. 3. Sipromijfto fundata fit in pr afiumptione quad am foBi , quod non it a fe ha- hem] Seneca de Beneficiis 1 v.c.xxxvi. Demens eft qui fidem praftac errori. Infrajuolocoexplicctbitur ] Hoc libro, tir. xvii, §. 19 , & libro hi, r vii. c.xixj. 1. Obmetumab alioincufium] Seneca naturam fecurus libro iy con- troverfiariim concroverfia xxvi : ha refeinduntur qua per vim (ft necef-_ fitatem geftafnnt, ft vis necejfitas d patifeente adhibit a cB. Nihil enim, in- quit, mea, an ttt cogaris,finon dme cogeris . Meam culpam oportet ejje, ut mat ptnafit. confer qu* infra libro m.c.xix, $.4. lanquamdebitani] Natura fcilicec, fecundum cujuslegem tunevi- ix. vcbatur.Aliterexjure civilijudicavicC. Aquilius tefte Valerio Ma¬ ximo, lib. vui,c.ii,n.2. Dequamoxvidebtmus ] Cap. XII, §■ 9 , io, II. Vtinflrumentum noftruni] Servius adillud iEneidos IX, Hojpitio cum §, xll. jmgertt alfens: per internuntios ait. vide qu* fitpra ad caput vi, §■ 2 . Ad ea qua legatipromittunt pro regibus ex vi infirumentiprocuratorii exce- dendo arcana mandat a] Vide exemplum apud Marianam xxv 1.1, 18. Aliud apud Guicciardinum Tom. 1. Acceptatio hie non minus quam in dominis tranjhuione requiritur ] Tet- £ xlV. hdlianus, utjurilperitus, libro de jejuniis: Votttm cum d Deo auepta- l,lm eft, legem in pofterumfacit. Pa Vt as- 228 DEIVRE BELLI Vt accept art femperpofn} Vide fimilem legem Wifigotthorum 1. v, tic. ii, c. 6. J.xvi. f y2 voile dare h&redibus ] ideo ad vitandum ambiguum dici fo- lebat.- llti liberifque ejm. Servius ad ix dEneidos. Vide & ^egem Wifi- * gotthorumv, tit. n,c.6. Moriuo donatore foterit acceptari donatio J Vide Librum deTenuris Anglia:,c. 7. . v, XXII., Gunn per cum non JlettJJet quin prajlaretur ] Confer quae infra lib. Ill, c, xx, §• 30. Cafvt xii. De contractibus. . m ■pjisSivirdldx-\ ■ /icJbvW CLfsi'qtUM < I. Divifo aduum humanorum qui alus ho- minibus utiles funt: acprimum , in fimpli- ces etc mixtos. I I. Stmplicium in beneficos meros > aut cum mutua obligatione. III. Et permutatorios : turn gut dirimunt , IV. Turn qui cornmunionem adferunt . V. JMixtos efse principaliter* V I. *siut per accefsionem. VII. Hut aiiuum contrail us dicant ur. VIII- AEquahtatem in contraclibus re- cjuiri primum circa ail us pr&ccdaneos. I X. • mutua quadam obligatione. Benefici meri.aut i n prae- To ackitjijfj * Simplices alii benefi ci. alii permutato rii . Benefici act , . .^fens ^Hfolvuntur, aut in farn rnm prominent. In pnefens ab folvitul uJafijfxj! fafium utile, de quo nihil loqui nece/Te eft , quando utilitatem qui* ***& em parit. fed nullum juris effed tum: item donatio, qua dominium ad. '/-nvAp, J& «^rkransfertur, qua de re egimus fupra cum de dominii acquifitionibu? dgeretur. In futuru m p rominent promifti ones tumdandi, turn fa* c ’ enc ^> de quibus jamjarn egimus. Benefici a 61 us cu m obligations „ jnutua funt, qui aut de re difponunt fine alienatione, aut de facto ira aliquis effeftus fuperfit. Talis eft circa re m ufusconceflio , qd JJfrLe ^commodatio dicitur: in fadtis praftano opera fumtuofie .autobli* metcMt gatori*, qua? dicitur mandatum , cujus fpecies eft depofitum , pra* ftatio fcilicet opers in re cuftodienda.His autem liStibus fimiles fu« neiao- e.a, a'. a.puu&'a: it jfica aeptf/fiQf in awvHXis. im / rtfOr fiivifcdif- l / JV row MW/to s-e ui u'f — ' fry rujih AC P A C I S, LIB. itfXIL 229 aftuum promiffiones, nifi quod , ut diximus , ha? in futurum pro¬ minent : quod & de adtibus jam explicandis intelledium volu- mus. 1 11 . Adus permutatorii ant dirimnn t partes, ant commun io- nem adferunt. Adtus eo .sqni di renimrii funt, redie dividunt lurif- coniulri Romani in Do ut des, facio ut facias, facio ut des i de qui- bus videri poteft Paulus lurifconfultus in l.Naturalis: Dige(iis,Pr*- fcriptis verbis . Sed Romani ah h ar.-diy.ifi o ne eximnrir qunfiiam_con- tradius, quosipii nom inaros vocant, non tam quod proprium ha-*- j&xl: beant nomen (hnhcr enkn hoc At permnrario’ qnnm & nominatorutn tyf nnmprn PvrlnHnnr^miam nnnrl rvK nlnm frprmpnrinrpm ^ mm nnor»_ ,' numero excludunt )quam qno d ob ufum frequentiorem * vim quan- dam & naturam accepiflent talem , qua: etiamii nihil effet didlum^Vi-i fpecialiter. ex ipfo nomi ne fatis poffetintelligi :unde etiamcerra: de illis prodirae erantadlionum formula: cum in ca:teris contradiibus minus frequentibus hoctantumineffet, quod didiumerat, ac proin- de non communis aliqua & ufitata. fed accommodata a d ipfum fa- dt um daretur fo rmula. qua* ideo prs-fcripris verbis dicebatur. Ob eandem caufam ufus frequentioris, inconveritionibusnominatis , ft requifitaquatdam adeflent, utinvenditione * fide pretioconvenif- fet, etiam re integra, id eft antequam a partium altera praftitum ef¬ fet aliquid , injungebatur implendi neceffitas :cum in illis rarioribus re integra daretur poenitendi liberta s. id eft impunitas , quia lex ci- zficeSt)-' som/t vilis vim coadtricem fubtrahebat illis conventionibus , ut fola con- o£a/£ n. 2 - trahentium fide ftarent. At jus natur* ignorathxc difcrimina: nequc x-Q- vero qui innominati ab illis dicuntur contradlus , aut minus funtna- turaies, aut minus antiqui. imo permutatio, qua: inrrominatisaccen- fetur, emtione'& * fimplicior eft, &antiquior. Et Euftathiusad Iliados x, ubi de certamine publico agitur , cui premium conftitn- tum eft, quod apud Homerum eft interpretatur a’Axa&.aulffs- addens^'^AXa^a yx'f m -ru ■mx.v'fe ,: nimirnm facio ut des» ' Nos ergo naturam lequentes.'contradtusomnesdire mtorio.s. nullo Or 1 . jfvMftt- nomit,urarnm_ .aut innominarorum difcrimine . ad tr ia qug diximus cWM**-- pro re, utineaqute fpe cialiter dicitur permutatio . antiquifli-’11,. > ^L, ‘ —ahaud dubie commerciigenus : aut * pecuniam pro pecunia, • - - IL tL quodcollybum Greci vocanf, mercatores-hodie cambium.- aut genera. revocab imus.Dicemus pro.inde dari ut detur.ftatim quidem remnrore. utineaaua* fnecialirer dicitur nermutatio . antiauiffi-'\ L( ^/- a ^ ft 7 >>.r/rVe/r/ ?v/r oteUAy^ v£'th.S.&jfaJ/Acini’ rem pro pecunia,-ut in emptioneac venditione : aut ufum rei pro rc: 1 Po !-o- ~ • v aut ufum rei pro u fiirei -anr nliim rei pro pecunia, quod poll r emum locati o condmft io dicitur. Vfus autem nomine hie intelligimus turn nudum ufum, turn eum qui cum frudtu coajundtus eft,five is fit te.vn~jy.re . Porarins. five perfonalis . five hereditarius / . five alio quovis modo^^ circumlcript.uSjUt apud Hebreos is qui durabnt ad annum lubilcum. Datur vero, ut interpofito tempore tantundem,& genereidem de- tur, in mnnin , quod locum habet in his . qug pondcre, nuir cro, m enfura c.onftan f^ram rebus aliis o«nm pecunia. Fa&icum fa dto ,n sc - fer mutario jnpnineras habere poteft fpecies profiftorum diverfi- tate .At facio nr des.anr pern niam.argue id quoque in faftis quotidia¬ ns utilitatis locatio condu&io dicitur , infa&opreftandxindcm- P 3 nita- L. Labea.D. do verb* AW- L. x. T>A' aft.emu & venditi. Cic.de Off. 11 •. Off. II- C. 10. Libra v. 230 D E RE BELLI mtatis circa cafus fortuitos averlio periculi. vnlgo afTecnrario , cjui cor.traitus dim vixcogmtus nun c eit inter receptilfim os; aut ur des rem, aut ufuai tei. 1V. Adtus au tem communic arorii , aut fadta c ommunicant .ajjt res, authm ctes, inde fadta ad utilitatem coinmunem . quae omnia veniunt locietatis nomine: m quo genere com prehenditnr & belli- ca l'ocietas, qualis ills apod nos frequens navium privatarum coitio adverlus pfratas , aut alios invafores , qjuanmilgaAdaairalitatem nnnr.npanr, (dr.yri aut if-UTsfrcfai/ vocabailt. _ V. M ixti autem aCtus lunt.aut prm cipalirer , anr per ar.rc ffioncm alteiius. Sic li iciens rem majorisemam, & quod plus eft in pretio ’alren condonem, partim donatio erit. part im emtio : ft fabro pecu- r.iampromittam nr. de itio anrn mihi annnln s r fariar , partim emtio , e rit . , p a. cn m conductio. Sic A: in foci era re accidit ut alter fadtum & -pecuiuam, alter pecuniamrantumcontribuat. Et in feudali contra- jTctu reifeudalis conceifio beneficium eft padtioanrpm mi liraris'ope- rrae pro tucela, el } faciout fa cias. Quod li onus penfionis accedat, ca¬ tenas milcerur cum emphyteufi. Fcenus quoque nauticum mixtum , quid eft ex contractu mutui, Sc periculi averli. & VI. Eeraccegionem ad altenim adt um fit mixtio , ntin fi dejuf- lion e (k pig noris datione. Nam fidejulfio ; -fi nego rimn fpedtes quod inter fidejuflbrem & principalem debitorem geritur, plmimque maudatum eft: En.iiegotium quod inter credst&rem & fidejuft’o- rem.qui nihil recipitgeritur, videtur adtus me re Iiber alis : led quia contradhbus onerolis accedit, inde center! folet. Pignoris q noque datio per le videtur adtus Iiberalis, qua detentio rei concedi- tur, iedhasc quoque naturamtrahit ex contradtu cui fecuritatem pnelht. V 11. Omnes autem adtus aliis utiles, extra m ere beneficos,con* tradiuum nomine appellantur. V 111. In contradibus natura sgqna litatem imperar , &c ira qu i- dem, ut ex inatqualicate jus o riatur minus habenti. J d a x .. a a qu aiitas panim confi lfat in actihus . parrim in m de quo agitur,& in adiibus, turn prarcedaneis, turn principalibus. IX. Ad przcedarieos adtus pertinet .qaosisqui cum aliquo con* trahit, * vitia fibinota rei de quaagitar lignificare debet: quod non ! civilibus tantum legibus conftitui lolet, led natura* quoque adtus congruit. nam inter contrahentes propior qoasdam eft l'ocietas, quam qua: communis efthominum. Atque hoc modo folvitur quod dicebat Diogenes Babylonius hoc rradtans argumentum, non celari omnia qua? taeentur: nec quicquid tibi audire utile eft idem mihi di- cere necelfe die, ut de rebus caleft 1 bus. nam ^conrradtus natura u- nlitatis caufa reperta propins qniddam exigit . Bene Ambrolius: In coiuralitbus etiam ■vitia tor urn qu& ieneunt prodt jttbentur , m ntfi imimH' • •verit venditor.qnamvis in jus empkvrh tranferipferit ,doli aciione vacuantut' Eadlantius dixerat: g)»i vendentis errerem non redetrguit, ut aurutn pxr vt emat, aut qui non profiteturfugitivum fervum, velpeftdcntcm fe domum vet)’ dttrt. Intro gf commotiofuo cmjulens, non eft die japiens , ut Curnetlda ■vidtn ^olebttti AC PACIS, LIB. ii :c.xir* 231 D.l.T). de contr.emt . tn fine. volebat, fed eallidus faajlutus. At non idem dicendum elide his qua; Tb.i.i.yH. rem noncontingunt: ut li quislciat multas naves incurfu elfequa? 'an.q.Bai.t. frumenruttv advehunt. nam tale quid indicare eft quidem officio,‘urn l c '7v77r7.d‘ aclaudabile , lape adeo ut omitti nequeac, nifi ut caritatis regula 7 pe 7 Jamn>, violetur : non tamen iniuftum . id e ft non pugnans cum jure ejus p-i-f 4 .'' quicumnegouum eftuta ut locum hiehaberepoffitillud, quod idem ”' 6 ' ille Diogenes non incommode dicebat referenteM. Tuilio: Advexi, d. iocs, txpofuit vendo meum, non pluris quam c&teri: fortaffe etiam minort: cum ma¬ jor eft copia, cui fit injuria ?Nonergo generaliter feque ndutryllud e] til¬ de m Ciceronis, celareelfe, cum tu, quod.Idas, id ignorafe, emolu- menti tui caufa, velis eos quorum interfit feire : fed turn deinuin id locum habet, cum de iis agitur qua? rem fubjedtam per fe cOntin- gunt, ut fi domus fit peltilens, fi h. magiftratu dejici juifi, quaeexem- pla ibidem videas. At vitiaei quicum agas , nota , ut fervitutem a?- diumquasM. Marius Graddianus C. Sergio Grata? veridebat ab ipfo priusemras, dici nihd attinet. * feientia enim utrinque par pa¬ res facit contrabentes. Horatius: Illeferet pretium poen&fecurus, opinor: Prudent emtfti vitiofum. Quod notatum & Platoni undecimo de legibus. X. Neque vero rantum in imelledtu rerum , led & in voluntatis ufu quaedam contrahenrih ns inter featqualitas debe tur : non qui¬ dem utfiquis anteceffic metusjufte incuiTus ,isdeini debeat; id e- nim contradlui extrinfecum eft : fed nequisincutiat ur contrahendi caufa, aut fi incuffus eft , ut d etnaiur. Hoc fpeitantes Lacedacmonii reicideruntemtionem agri, quam Eiei poffelforibusmetu exprelTe- rant, yr6v7fs pctiSiv tiicccioTtgyv wvee] filet w ficcpeivtss ;; dfiXtu-ient 'Zjftfpp T urtifon Axufidic-rj. Arbitrate nihilojuftius effe infirmioribtts per emptionis titu- lum.quam let mera rem extorquere, qua Xenophontis verba funt. Quod Hiftor. Gr. tamen quam exceptionem ex jure gentium habeat, iuo loco videbi- rn. mus. X I. InJcfimS uprincipali hscc defideratur aqualitas. ne pluse xi- gatmipiiiia-pa.r eft. Quod in contrailibus beneficis locum vixpo- teft habere. Nam fi quis pro commodato, autoperain mandate aut dr depofito exhibenda, aliquid mercedula? flipuletur, noninjuriam fa- mandate .f ciet. fedcontradiu in mifcebit.ideftcxgratuiroefficiet femipermu- tatorium.Arinpermutatoriis omnibus lollicite id Obfiervandum eft. 1 vur .■•>. D.dc- nec eft quod dicat quilpiam, id quod pars altera amplmsprcmittir, fftti. donatum cenferi. Neque enim lolet hic^cffc tales contracius ineun- ffaA/, 3 ft tium animus , necpra furnenduseft nilr^ ppareat. Quod enim pro. mittunt autdant ,credendi lur.t promittere aut daretanquam quale ei quod accepturi funt, urque eius arqualitacis ratione debt - tain.Ioh. Chrylbftomus: 7 S d ^ wV ? *»* 3 ?©*- ca5t'rti- •Kf &ij Tt n $ JxSrpuy j£ (iiv.tdpiefic t>:»•}}e» 1? allots J' fcffc 4 »$ «b»§c usrtg tuts -miSy.itft Atp-et* ; Modo laboramus ut minus jguo tret io dem ur , nonrte huic faeio quod drift U4>£'2v> Scripror vita: Ifidori apud Photium, Hermiam narfat, *' P 4 nbit / ' ubi qnod emere wcllet jufto forte minoriseflet indicatum ,adieciffe quod jufto pretio deerat, quod e xiftimarer .-direr agp.re injnftirrr ef- ir Ipe r.iem. fed talis qua plurimas lateret. F.t in hunc fenfum inter- prcranrur Hebrai legem qua eft * Levit. xxvj4,&//. XII. Rcftar squalitas in code quo agitur , in hoc confifteris , ut etiamfi neccelatum quicquam lit quod dictum oporcuit,nec plus ex- adtum quam deberi putabatur, in retamen deprehendarur insequali- tas, quamquam fine culpa partium, puta quod vitium latebac,aut de pretio errahnrnr, .ea quoquefit refarcienda, & demendum c i quiplus habet redaendumque minus h abenti: quia in co nrradn id nrrimqne propofitum aut fuit, aut effe debuit, ut uterque tantundem - habe- Tf-nr. T ex Rom ana hoc r.nnftim.ir r.nn in quavis inxqualitate , mini¬ ma enim non perlequitur , imo & occurre ndnm cenfet multitudini litium, fed in fatis gravi,ut qux dimidium juffci pretii excedit.Nimi- d. ino. rum leges, ut ait Cicero , iniqua tollunt q-uatenus teneri manu pof font, Philofophi quater.us ratione & inteiligentia. Hiveroquile- gibus civilibusfubjedi non funt , id fequi debent quod xquum effe ipfis ratio reda didat: imo & illi qui legibus (ubjedti Hint, quo- ties deeo quod fas piumqueeft agitur , fi mod6leges non jus dant aut tollunt, fed juri duntaxat ob certas caufas auxilium fuum der.e- ganr. XIII. Sed notandum eft quandam rei arqualitatem fpedtari Sj in contradibns beneficis , non quidem omnimodam ut in commuta- toriis, fed ex fuppofiticme ejus quod agitur, r.e quis fcilicet exbene- ficio damnum fentiat: ob quam rationem mandatafius ina eronis Sitvrft.m praftnri dc.het h. f nmptihns fnfl-i*, Sf Hamnrt in quod ex caufa rei z'srboBd- mandatx incidit'- 8c commodatarius rem tenetur refarcirefiperiit, quia no n foliusrei ratione domino tenetur., id eft ex vi dotninii, quomodo quivispoffeflor tene'retur, ut fupra didicimus ■ fed &• ra- t,uz,z,&2 . f j nnP p, en e fi C3 , acceptionis :* quod ita ve rum eft, nifi omnino & a- pud dominum fuiffet peritura . Hoc enim cafu nihil, percommoda- tum domino abeit. C ontra depofitariu s prarter fidelitatem nihilre- cepit: ideo fi periit res , non tenebitur: non rei ratione , quia non exftat , nec loenplerinreft- nee arrepri onis ratione, quia accipiendo beneficium non accepit.fed dedir. In pignorepir & in locnro, media via fequenda eft, ut qui rem accepit, nec de cafu quovis teneatur, ut commodatarius, & majorem tamendiligentiam quam depofitarius prteftare debeat : quia pignoris acce pt™ pftq'ddem gramma, fed ac- cedere. i o !er_qia tra&a i. c n erofo. Omt nmnia R omanis qnidem congruunt legibus, fed non ex iHis primitus, fed ex squitate natura- li veniunt.Quare eadem apud alias quoque gentes reperire eft. Inter csteros apud Hebrxum Mofem Maimonidem libro hi. Duddris vn.D-fo- dubitantium * cap. 42. Spedavir hue Seneca cum dixit, alios fidem ncf.au. 19. dibere, aliostutelam. Ad hanc vero formam de exteris quoque con- rradibus judicium eft faciendum. Sed generali tradatione quantum inftituto noftro fufficit abfoluta, fpeciales quafdam contraduum , ,quxftiones percurramus. . ’fmfiiK&ffifp- XIV. Menfura ejus qnod res qnyqne valeat upt ime natu ral* Xbudl? .yjJS >'n tWcuPt'zhU'/X. AC P A C 1 S, LIB. I I. e ft indigent ia. ut Ariftoteles redte oftendit: quod in permutation!- Mot. me. bus rerum aputl barbaros populos maxime fpedtatur. Non tamen v. 8. _ * n o hascunica eft menfura. Nam hominum volun tas*!'gnat rernm domi- na eft, multas res magis defiderat qnam funt neceftaria?. Mnrgaritis, re/orc r’tdfjg'fg gfc- inquit Piinius , * pretin luxmiafecit. Et Cicero Verrina de Signis ': Qui ix, 3J« tnodm eft in his rebus cupiditatk . idem eft t/limationU . Et contra evenit ut res-maxitne neceftaria; minoris lint propter copiam.Quod Seneca #2* jvi multis exemplis oftendit libro deBeneficiis vi, cap. iy; ubi & hoc addlt Preliutn cuittfbue reipro tempore efi. cum hene. ifla laudaverk, tanti ^-pteha.D, funt quant opiuris venire non poffunt. Paulus lurilconfultus: Pretiarerum * c " nonex etffeSu net militatefingulorum, fed * communiter funguntur : id eft, ut alibi explicat, quanti omnibus valeret. Hinc fit ut res tanti asfti- metur,quantum pro ea communiter offerri aut dari folet, quod vix eft ut non aliquam latirudinem habeat, intra quam plus minufve dari aut exigi poftit, nifi ubi lex certum rebus pretium ci'sJJSejf, ut Ariftoteles loquitur, id eft in puncio conftituit. In communi autem illopretio. * ratio haberi folet laborum sc expenfarurri quas merca- y -rr . tores faciunt: loletque Tubito quoque mutari excopia 8 cmophe~ ' mentium .pecuniar, mercium. Carterum poflunt 8 c q uaedam efife rcirTJy Lfr atgav tv/*, accident ia seftim abilia , ob qua; res licite fu pra aut infra commune pretium ematur vendaturve.puta ob damnum confequens , lucrum gffi ceffans, affeflum peculiarem, aut fi in gratiam alterius res vendatur eaf. pudyUd r*i — ematurve, alioqui non emenda aut vendenda: qute ipfa accident ia ei cum quo agitur indicanda funt . Ejus quoque damni ant lnr.ri ce flan- &)(f c , n tis ratio haberi p oteft, quod ex pret iilohitjoiie dilata aut anticipate Spfc nafeitur. finf XV. De venditionc & emptione notandum etiam fine tpditio- ^ iplo contradhismomento, transferri domini um pofle, atqueid 4 ^, L. Si fer- uum D. , legem sA- critfL ■ l ne,ir yn n-aAo. e. _ tfUec. aja j eflefimpliciftimum.ita * Senecas vendino alienatw efi, fyrei ftMiunf- que Jur in ahum tranflatw • nam OZ Ita htm permutapone. Quod ll efe vevtnms>, atAe. »*-. a£him fit ne ftatim dominium tranfeat, obligabitur venditor ad dandum dominium , ar gue interim res eri r rnmm ndn Arpeu culo h'meiuyrtjuff v endit oris : quarequod venditio & emtio conftat prttftando, utha- •"‘uX here liceat&iydjSrionem, item quod res periculo eft emtoris, &ut/ !, “ ' frudtus adenm pertineant, antequam dominium tranfeat . commen -1 ««*- ta fimr juris c ivilis. gnnd ner uhiqnis .obfervatur : imo plerifquel e- gum conditoribus placuifte . ,ut adtrad itionem nfque res commodo ^ tetadcf & periculo venditoris lit . noravir T heoptir a ftns in lorn qni * a p ud tkegJj w ae^rfy. Stobasum eft , ubi & m ulta alia inftituta reperias de folennitate ven- 'u&CSp ditionis,d e arrhabone. de pqenitent ia.mulrnm differential jureRo- rlfo. rnano: ficut & apnd Rhodios perfici foiitam venditionem & con- ti> *(f /«** traiftus quofdam alios relatione inaita, notavit inRhodiacaDion Prufeenfis. Illud quoque Iciendnm , fires bis lit vendira^ ex'Anahng venditionibuseam valituram qu* in fe continuit praefentem domi- rfin o* 1 *^'***^ niitranflationem , five per traditionem, five aliter. Per ha«c enim facultas moralis in rem abiit a venditore : quod non fit per folam ptomiftionem. • XVI. Monopolia * non omnia cum jure naturas pugnant. nam (vi c#ir re ft £/ p/ujdaij ,*7 tyo'H. cO iticXxy ’•A *34 „ . D E I V R E BELLI kArrf. Pal. poflunt interdum a fumma poteftate permitti jufta de caula & prp- i. c. vii. tip conftitut o : cujus rei exemplum nobis ilJuftre pra?bct Iofephi hi- y-£) ptf.fi> ffo r > a cum is vice regia -ffigypto prseellec. Sic & fub Romanis Ale- Jl f. m. rrt- cy o, a. s', xandrini Indicarum&: dithiopicarum mercium habebant,* ut Stra- bo loquitur, fton-nuXeicw. Pot eft & a privaris inflirni, irqno dnp t-avar Compend io. Ac qui, utin Veiabro olearii,*de compacco id agunt, urresliipra pretiurn id quod fummum nunc eft in communi pretio vendanrur, aut vi, autfraude impediunt, ne major copia importe- tiir, autideo mercescoemunt at veedant pretio quod tempore ven- ditionis miquum fit,injuriatn factivnt, atque earn reparare tenentur. Quod fi alio modo impediunt invedtionem mercium, aut ideo coe- mUnt tit pluris vendant, pretio tamen pro temporis ratione non ini- quo, faciunt qtiidem ad veritis earitatis nornvam, quod multis evin- cit Ambrofiaslibro Otficiorusxi tertio , fed proprie jus alterius non ■ XVIL De pecunia/ciendum . earnnaturaliter Funftionem reci- '{tftft- pere. * non ill materia fed a . nee, in fippcinli apppllarionp p>Tt- fnr-rna, fed ingertfire mag is communi , qua Icilicec comparator ad res aut oiwnes, sm maxitrie necefekrtas: quie ^ftimatio— fi aliud non conve- oeriti faetend-a erit tempore acloco folurionis.Michael Ephefiils ad quinturh Ntcorriacbiorum : at bri r« ;jgeW tS?> im ?$ wyt)5 CTO list cystas btlfiiju. oj jgeia im oiMt.o- ‘tgi&v Uiti *» vbytrptu »4t itrev bovnfj , vtXt.cc pt £, yjo to • h&hov bmkjtyit’i vftgot b tAsifts* i iSii by.itis ytcXtsio yt rSn? Autsfi »i ftirpu kvTu r$t drkaantSifitHxgHfoQtnd de indigmtM ttecidit ,idem in numtno videre eft. Nam ficut ea non eadem femper , necenim a!/end r cl its xvptl femper opus tftvtebd , fit me mtmmm Horn femper vdht, fed mutatur, fy cum print plus vnheerit , pafte-a mi mmns.aut nihil valet : * diuturnius autem ml nummipretiurn ; eoque ut menfum, aliarum qUA tomparmtur rerum ulifi i- hrrfm. Cnin.s ioaei faic fenfiis dft ^quioquid adhibetur in hoc ut men- fura fit rerum alarum,debet effe tale ut per fe minime flediatur. ralia srutem feat in gen ere afiimabiiium, aurum, argentum, *s. per . fe e- nim ferme tantundein nhiqne.& femper valent: fed prout res -alia?, quibas indigent homines, copiofat funt aut raras, fta eadem pecunia ex eadem fatia materia , eodem pondere , nunc plus, nunc minus valer. XVII I. Locatso & conductio, ut redie ft Cajo diftnm eft, pro- xtma^eft venditioni & emfion feeifdemque regulis confiftit.Refpon- t enim pretiurn penfioni five mercedi, & rei dominium facukati feAurendi. Qnare licur resdonaino perit. ita naturaliter fterilitas, & X:n.K. Lee At l* 'em . /*- / ~ ^ ~** •*— ■ ” - — — -r- - 7 -* PH ca I U5 ft u ' afuni impediunt . damno fimt condaftor is; neque eO " ” "4 fK&r «»!=» v«_..- m rTf _ ,_ minus locator jus habebit ad pecuniam promiflam, quia ipfe facul- *tf* ^TWstem utendi tradidic, quae eo tempore tantum valebait. quanqnam r**' & ie gibus Sc pa£tis im mnrari id p ot?ft. Si ramea loc a tor.eum -con- nt- W/ 1 ttrdudbor primus re tui impeditus effet, alii earn locaverit, quicquid confecutus inde faerit rependet priino condudlori, neexrealiena fiat locupletior. XIX. Et quod de venditione fupra diximus, pluris rem vendi mine- ^ *36 DEIVRE BE LLI ? . Yhsu-uL- XX. I. Obfervandum rampneft pfidgnyd air^qiiynd lifnry

. ciem accedant, ac vnl go pfiiry pffe uide.inrnr, mn^mpn pafta line generis nlrerjns: nr de repenfando damn o quod facit qui pecuniam .£ H e)tl _ dat mutuam eo quod din..„p,eriinia ? rareat : item de luc roob mnrm w dationem ceffante, deJ udto icilice?incerto f pei, & labore qui fub- cjpgftiJrLaJo, eundus fuerat. iSic eriam pro iropenfis ejusqui multisdat mutuam pecuniam, & in hoc paratam habet: & pro periculo amittc^pdae for¬ ces ’af'tlteae* ri^ nhi idnnee non rn vernr <1 quid pyio-imr, lifnra vere non pflA [)e- , -' Lf lnoftbenes oratione in Pantametum , eum qui quod ex mercatura aut honefta opera qnaefivit * fub modico lucello elocat, partimut "fGciS/ictMJh foum fervec, partim ut stratum faciat alteri. negat fcne rarnrnm odio m yfai* r /; / pragravandum. ygta /£ kim/ 1 t(Lli XXII. Leges .y.em.-hnmam’ qngxcLnrfflunr.aliqnid ftipulari ' pro nfh peennia?.ant re i alrerins: uV apnd Hollander jampridem rrtn. • ceifum eft aliis quidem * oftonnmmns in centum, mercamribusau- tem dnod ecim pro n fii annali exigere,fiquidem vereftant intra com- penfationem ejus quod abeft, autabefle poteft , non pSignaat mm narnrali am diving jure : fin eum mod 11 m cxcedunt, impuoitatem praftare pxtiTun.r,,.).us_dare non poftiinti X X111. Contrailus avertendi pericnli, gnem-^-aflccurationem vocant, omninonullus erir. fi ronrtahrnrium alter remdeauaagi- tur^aut-falvam quo deftinabatur pervenilTe,aju.pcriilTe fciverit: non tantum ob paritatem quam exigit contradtuum permutatoriorum natura ,.frd qnia-propria materia hujus contradlus eft damnum fub rationeincerti. Perienli autemhujus pretium excommuni aftima- tione petendum eft. XXIV.* In focietate negotiarona^uh iconfermr pecunia cum pecnnia,fi pecunia? a?quale$ fine, a?qnales effcpn'am oportet partes in damno & lucro: fin inasquales.fnerinr, pnrrr*&.qnoque fient pro rata, quod Ariftoteles fine odtavi Nicomachiorum lie extulit : dvjg r 77,iv tyu/6>vic& 737.ei m ?,af&vccvts37v 6i ?v[/£>[& jj ot *7777,l’.M, Atque idem habebit locum fi opera; aut tcquales aut ina?quales conferantur. Sed & opera cum pecunia, aut cum pecunia & cum opera , conferri poteft, ut did folet: Par pari datum hoflimentum efi opera pro pecunia. Sed ham r.oliario non nno mo do fit: nam aut opera confertur cum folo pecunia; ufu, quo cafu fors domino perit, & fi falva eft, domino falva eft; aut opera confertur cum ipfo dominio pecunia;, quocafu quioperamimpenditparticeps fitfortis. In prima fperie rompara- tur cum opera non fors, fedpericulum amittenda: fords, & lucrum quod probabiliter ex ea fperari pnrerar. tp altera opera-p rerinm ha- betur quafi forti adjedtum,& pro eoquod valet in ipfa forte partem habet qui operam pra?ftat. Onnd dgxtpara dix ;rril1c , idem & de la- bore 'ac periculo navigations,& fimilibus intelligi debet. Vr ant em foriornm flliquis lucri fit particeps.iirlmnni.s damn!, eft quidem pr»- ter narn ram fo cietatis : poteft ta m«* n ; ra rnnvpniri fine injuria. fiet enim inixtus contradlus ex focietate & ex contradtu averfi pericnli, in quo ita fer vabitur tequalitas, fitantopluslucriferat, quamalio- qui IVavafr.lJ. num. 2 fo. Covar. III. T'ar. cap. 2. LeJJl lib.lit 2,2ft du. 3 . AC P A C I S, LIB. II. <■ ’A lii 237 qui laturus fuerat quiin fe damnum recepit. Vt autem quis damn um .y> n ,,u u - lentiat fine lnrro, idenndmirrp.ndnm non eft, quiaita naturalis eft wrt.Soriti kjcietati utilitatum communio , ut fine ea nequeat focieras confi- Jl ftere. Quod an rem didhim eft /i Tnriirnnfinlrn i. no n exprdflS par- SocietM, I tibus apqnalesinreHi gi , ita demnm pm vern h nbendnm eft .Ji.qffiK 7- *• Nava. conferuntur fint aequalia. In fnciernre anrem nniverr ornm b»n^um clvlrr*&" non id quod hinc aut illinc obvenir, fed quod probabiiiter fperari Lrjpjj cc fc poterat comparandum eft. Lnws Mr* XXV. In focietare navali adverfii<; piratas nrili ras rnmmn- nis eft ipfa def enfio : jnterdum & prada. Solent aute m adjimari pJu.'c. 6. naves, & quae in navi funt, atque ex his fummaconfici ut damna t L.sinon. quae eveniunt, in quibus funt Sc vulneratorum impendia, ferantur a dominis navium Sc mercium * pro parte quam babent in ea fum- ma. Fr haer qn iflem qny rlivimnc hntftenncipfi jnri naniry Innr rnn. fejitaruia^ XXVI. Nee in bis jure gent i um voluntario quicquam m uta- tum npparer r un o excepto , quod inaequalitas rermrq 'in quam con- fenfum eft ,_ubinec mendacium interceffit ,_ucc_ejusquod didtum oportuit reticentia-, in aftionibusexterioribuspro aequalitate babe- tur: ita ut quomodo jure civili ante conftitutionem Diocletiani adtio in forb nulla dabatur adverfus talem inarqiialitatem , ita nec inter eos qui jure gentium folo fociantur exadlio aut coadlio fiteo nomine. Hoc enim eft quod ait Pomponius , in pretia vendition is L - m tau j- A Sc emtionis naturaliter licere (e mutuo circumvcnirefe ubi licertTeft cognitione . non quidem fas elfe, fed ita permittiut nullum contra proditurri lit D '■ de L m j m ^ remedium in eum qui fe padto velit defenderc. * Naturalite r autem T j;p re i w n o. eo in loco, ut & alibi interdutfgpofitum eft:p ro eo gnod recepti p afi hi-atr. fi m mor is eft, quomodo apud Apoftolum Paulum ipfa natura doce- 1 redirirnr viro rurpe effe comam alere . cum tamen id-ne que repu- x ’ I4 ‘ gnet naturae, & m ultos apud populos u fitatum fit. Sic idolorum cul~ tores , non autem quofvis homines Qm i iss, id eft ne.tura vanos appellat fcriptorlibri Sapientiae, & rexm ep^ Paulus Apoftolus, xm, r; non tarn exlua, quam ex Romanorum , apud quos turn vivebat, E P h - n -3- perfona loquens. Euenus poeta vetus: Qtlfti peiXtr ij* ifycy, tpit.s, ygr aij 'Ttvutkv ocvJpci)7rotcn te( pvcnv eivaj* Quod rfteditare din durabile fiet , amice , Atque id naturam credo mortalibu-6 ejfe. Ejufdem fenlus didlum verus apud Galenum exftat : ivnxrr%t (pirns L. in. confuetudo adfcititia eB natura. Apud Thucydidem jimili notio- ne.d ; citur *£> tifiar i xtjparckx (pints , humahanatura Itfyum vi - ftrix, Sic dicunt Graeci turn virtutes. turn vitia poftquam % altas radices egerunt. Anud Diodorum vero Siculum legimus : ^ Quotas lire dvayr-ns , turn nece/fitm naturam , id eB robttr avimi, linceret. .Sit; Pnmpnnin.s Iurifconfnlrn s rum nixiilet jus Romannm L - m ^ non pari enndem in pagani«;&reftaro Sc inreftaro dere.dere...add.i dir /hum,ro.de earum. rernm natur'afifer inr.e .rii-t.xiri an a m dTe-f.iim..tamen .ea-rep-nLf f '^^ « foli s Romanorum mon bns pendear ) neqne apud alios populos locum ’Utiluny tale, «//'«*». Seneca ait hoc jus refpiciens : Quid intereli quant: fint, cum de pretia inter emcntem (ftvendentem convenerit ? Nihil venditoridebet qui bene emit. Andronicus Rhodius fenfll eodem : 7» y> ci ixuoieis epiftola exoticarum rn . de Lapponibus Glaum Magnum libro IV, e. f. Peeuniam propecunia ] de eo vide Procopium arcana hiftoria.Num- mus Illyrico advedtus quondam in Iralia mercis loco. Plinids libro min.c-j. Vw* 2.39 AC P A C i I S, LIB. II. C Vitia fibinota ] vide Scholiaften ad iJlud Horatii : mentem niji litigiofis Exciperet dominus. Contractus natura militatis caufareperta propius quiddam exigit ] Vale* rius Maximus lib. VIII, C. 11,1 : bonaftdei venditorem, nee commodo- rum fpem augerenec mcommodorum cognitionem obfeumre oportet. Agitur ibi dexdibus dirui juffis ab auguribus, quod emtorem. vendicor cela- verar. Scientiautrinq m ,par,paresfacii contrahentesf&Alfinm Theuderici,c. 141* Levitici xxv, 14,17 ] Vide Molem de Kotzi, Przcepto jubente LXXXII. &uod it a verum eft, ntfi omnino& apud dominum fuiffti periturum] Lex Wiligotthorum lib. v, tic. v, c. 1, 2, 3. Capite 42] Convenit cum Exodi loco c. xsii, < 5 ,10,11,12,13. Mofes de Kotzi praceptis jubentibus exxxviii & lxxxix, Pretia luxuria fecit ] idem libro xxxvn do genatnis: Singulorum li¬ bido fingulis modum facit (ft maxime. regum. tk libro xxxia .• Quantum a- pud. nos Indicis margaritis pretium eft, tantum apud Indos in curaiw. manque ifta perfuaftone gentium conftant. Auguftitms dfc civdtate Dei.libtoxl, cap. 1 6 : Sed quid minim, cum in ipfarum ctiam hqtmtmrrn&ftbmatiBne:, quo¬ rum certe natura turn a eft digmtatis^>lerumque.carutsiuunparetur.equus>quam fervus, gemma quam famnla ? it a Itberiate tudiumdi plurmmm diftttf ratio tonfider antis 'a neceftttate indigent is., feu -voluptaie, cufutnpi*, cum ifta quid per[e ipfum in rerum gradibus pendat, necelfttas autem quid propter quid ex- petat. ccgitet (ft ifta quid ■verutn luci mentis apparent’., -voluplas vero quidju - cundum corporis fenftbus blmdiatur, exquimt- Gommuniter funguntur ] Plin. lib.xvi lI, c. 31: 2Equi pat risfarm h etc modus eft, annona cujufque anni uth Ratio haberi folet laborum (ft expenfarum ] Nec improbat id Augufti- nusad Pf.LXX : Sedaitipfemercator : Affeno exlonginquo nterces : merce- dem labor is mei unde -vi-vam peto. dignus efl enim mercenarius mer-etdefua. de mendacio & perjurio agitur, non de negotio . Seneca] deBeneficiis v, 10. Apud Stobaumeft] titulodelegibus. Non omnia cum jure naturnpugnant] Nbta Thaletis hifloriqdc olivi- tate. Pythoclis inventum de plumbo Tvrio coemendo undelucrum faceret Arhenienfis populus, eft apud Ariftotelem oeconomicon 1i>. de monopolio erinaceoruvn.quibus expoliuntur veftes, vide Pliniuna viii, 37. de monopolio Serici ,■ Procopium in hiftoria arcana. Vt Strabo loquitur -} Libro xvn. vide & Caffiodornm 11, 4 , 6c 2.6, Be compacts id agtmt ] Lex aqua & prudens eft C. de monopoliisy & locus notabilisi apud Lyfiam adver-fbs futmenti veadinones, qui pretium falfisrumoribusincendebanr. Addc Caffiodoriun 1 x, f. Sc c. quicunque, caufa xiv, quaftione iv. Non in materia folio, nee in fpeciali oppeliatione aut forma fed in. gemere mar- pi communi ] non tam ex fubftantia*quam ex quantitate L. 1. D. dfe contrah.emtione. non corpora hie cogitanda lea quantitas. L.Si is cui, f, 1, D. de folutionibus. Vintur- $.IX, XX. {.XIII. §. XIV. j. XV. XVI. f.XVII, f. XX. $.XXI. 240 DEIVRB BEXLI DiMumius eftmmmhpretium ] publicaac perpetua adiimatio. d.L. 1. D. de cont. empr. 'Eantundem & tie commodato did pot eft ] valde enim afHnia commo- datum & mutuum, ut locatio & feneratio. in L. unica. C. Theod. quod juffu etl,pecuniam commodat Audinianus edidit mutuum dar. Num- mos autem fcenore fumptos,condudtos dixit Horatius lib. 1, Sat. 2, ubi Scholiaftes naerces, ufura. Homimtm mduftria fruBuofas fecit ] Nec enim debet fterilis efie pe- cunia. L. quid ergo. §. Vluras. D. decontr. tutela. L. debitor. D. de Vfuris. ’E» drnjg’toi] L. cum debitor. D. in quibus caufis pignus. L. ea padtione. c. de Vfuris. Etaliis J Vt Appianoin civilibus. Honefta moraliter ] Hebrai cenfent voce fignificari ufuram in pecunia: voce nwa & rvaip in quavis ipecie. Hieronymus ad xvii E zechielis : Put ant quidam ufuram tctntum effe inpecunia'.quodprovident fcriptura divina, omnis rei aufert fuperabundantiam , ut plus non capias, quam dedifti. Decimusquartets ] Et Pf. CXI, » J ra%gS>, vir bonus tft',quialteriusmiferetur, eique pecuniam dat mutuam. Omnipopulorum difcrimine per Euangelium fublato ] Chriftianos Arno- bius libro IV ait efle communicatores rei (ft cum omnibus , qitos felidet ger- manitatis necejfttudine copulatio. alibi : qui prunes homines profratribus di- ligunt . Plus extorquere quam dederis ] Cyprianus de Lapfis gravia peccata enumerans , addit ufitris multiplicantibusfarms autere. Chryfoftomus de iejuilio v: roTtdjirriC fan hweio-qs rh dSyjoybt ru’em tvxm. vijr diets-, nlov fiiaiav mvxhhofptdrav %ttgiy£cf.(pov.Sijejunes,vide nepecmiam tuam colloces fcenori.jejunas ? rumpe violent drum pattorum cautiones. idem in Ca¬ put ultimum 1 ad Corinthios pecuniam fccnore partam non magis ii in Eleemofynam detur Deo acceptam elfe ait, quam ft detur.ex quasftu meretricio. Auguftinus epift. li v: quid dicam de u/uris, qum etiam ipf t leges qfrjudices reddi jubent. ita crudelior eft , qui fubtrahit aliquii ■vel eripit diviti , quam quitrucidat pauperem fcenore ? Maximus homilia III de quadragefima: reflce frater frequentabis Ecclefiam, ft greffus tuos lethalibus laqueisavida ilia nonimplicet & involvat ufura. His adde Ball- Jium in Scrmones Domini in monte, & quae ex Conciliis, lan&ifque fcriptoribuscollegitGratianuscaufaxiv, qumft. 111 & iv. Qua ad ufura fpeciem accedantf] Et ft cum juris Romani confultis loqui volumus,fcenus odiofum nomen eft, ufura non item, Vfurtt non propter lucrum petentium fed propter moram folventitim infliguntier. L. cum quidam. D. de Vfuris. Cujacius in paratitlo de Nautico fcenore: £** ruts eft quod prater fortem accedit lucri caufa : ufura quod acced.it ne in damns verfetur creditor. Sed quia plerique etiam ufurarum abuli funt nomi¬ ne , ccepit & hoc in fequiorem fumi partem : in bonum autem fen- fum fubftitui vox ejus quod intereft. Sub modieo lucello'] Procopius Gott-h. Ill, in laudibus German!, qui Iuftiniano propinquus t/fcfiWS 1 tpij Stoffyoii fiimui hhtrvwi ptyAr* rjj\ AC PACTS, LIB. 1 I. rXIILv 7ins'!iY'ixrii Xe‘ya x.iw[j.iFfS)D®" ®r©'s dvlm TraiTcSh. pecunidi omnibus opfis hnbentibut magnas dabttttoendcu, ujuram antem, qua quidemtalis did mere- tetur, nunquxm ab ipfis fumebxt. Ofio nutnmos in centum ] Idem in Imperio conftitutnm. §.xxl I,' Impunitatem pr&fiare non poffunt ] Ideo permiffas ante fe ufuras ad normarn xquiorem reducere luftinianus fui officii cenfuit: Novellis xxxii, Xxxin, xxxiv. Aficurationem] Id damnum in fe fufcipere dixit Suetonius Ciatt- f.xxitia dio. Sic Cicero pecuni* public* pratdes accepit, ut populo cautum eiTet fine vedfcurse periculo. Epifrolaxu, 17. Exemplum foctetatis habSs in dclphmis apud Plininm ] Lib. IX, C. 8 Sc in $-XXIV. pinna acpinnotere ix, 40. rneminit&Cicero deFinibus. Pro parte quxm habent in citftimma ] Vide fimile in L. Wifigottho- 9. XX V# rum libro v, tit. v, c. f. Naturditer atftem coin loco ] Sic G£llius lib. IX, C. 10, de adl'u Con- f •XXVI» jugali : rem nature lege operkndcim, In militum teflumento ] Imo & in paganorum teftamentis faepe ubi inofficiofi querela inftituitur, L. mater. L. nametfi. L. circa. D. de inoft'.Teftatnento, addita L. cum duobus. C. eodem titulo. Pofimulttu contentions ] Feftus : Cociones dicli vidcntur a cmiBatione quod in emendis 'Vsndendifqtie mercibus tarde pervenimt adjufti prctii finem. itttque apud antiques pri/nx fyllaba per V litefxm feribebatur. Quilltilianus declamationepro civibus din cociomtus esi. A legepermiffam ] Sic Andronicus Rhodius ad V Nicomachiorutn C. f in fine : rimt yd acistci* 0 itp©*. hetrum enim rerum liuntiani lex dedit, Capvt XIII. De jurejurancio. I. Iurujurandt quant a vis fit etiam ex pdga- norum opjnione. II. minimum deliberatum requiri,nempe ut quis jur are voluent. I‘I I. Verfaft ju r antis 0 blip are in finfu quo fi d ereditur arrepijjh nt&i juratum eft. IV. I ur amentum dolo elicit uni quando obli- . V. lurarnentt verba non extendenda ult ra re ceptum loquendi mo rem . V 1. lur amentum non obligate de re illicit a factum. V 11. Aut quod impediat majus bonum mo¬ rale. VIII. Aut fifa ft um Jit impofiibile. I X. Quid ft impofiibile fit ad terapm ? X. Tut art Dto nominato , & quo fenfu. XI. Sed & nominatis rebus aliis cum rejfe- bHu ad Denim. XII. lur amentum ejfe etiamfi per falfos Dcos juretur. X11 X. Ejfeffus jwisjxUndi ; inde nbUgatio ex jurejurancio duplex,tempore jurisjkfan* di & poftea : quod diftinfie expticatur. X I V. Quando ex jure jur undo jus qua* ratur homini & ‘Deoquando Deo tan* tUp2. X V. RefpUitur Cent e xt tic. flntr/pu t Pimi nut fir at a aut tyranno jurav.it t Deo non te* ?wd:» * XVI. Qui per f. do juravit an iinplerc. de* XVII. Cum Deo jolt quis obligatus fuiti hen-clem efur ad nihil ieneri. XVI II. Perjurum non effe quit non irn~ plot nolentt impleri , aut fubldta quail* tafe ejus cut fub ilia qualitate juratum eft. XIX. Quando irritum fit quod contra jura* mention fit. X X. Superiorhm alius quid pofiit circa id quod fub ditus jur averit , aut quod fub- dilo juratum eft 3 cum dfi inti tom bus ex* pohituft CL ' XXX. Momt* 24? DELVRE BELLI X X I. Monk* Chrifti■ de non jurando ad j X X 11. Hu.a fides injur at* jurament'i vhn quale juramentum proprie pcrtincant. * ex more habeat. A Pud omnes populos, & ab omni as vo circa pollicitationes, pro- mi da. & contra&us maxima temper vis fuit jurisjurandi.Nara ut Sophocles aitHippodamia: Mens excitari jurejurando folet, Vt bines diligenter evitet main , Cuipari amicis , Deos offendere. Hi. I. Nullum •vinculum , inquit Cicero , ad adfiringcndam /idem majores nofiri jurejurando arciius efp valuerunt. Hinc gravis poena perjurisimminere nunquam noncredita: ut Hefiodus diXit dejaramento: ilades mortalibus unde Advmiunt , quotiesfallacipeffore iurant. * Ita nt pofteritas etiam majorum delidla lueret, quod non nifide graviffimis criminibus creditum-: & fine fadto voluntas quoque pos- namin feaccerferet: quorum utrumque Herodotus confirmat nar* Lii. n. ratione deGlauco Epicydide, qui deliberaverat tantum anjuratam de depofito fidem falleret: ubi hoc carmen Pythias adfert idem He* rodotus: At juramento qtudam efijine nomine proles Trunca manus, & trunca pedes \tamen impete magno Advenit, atque omnem * vaftat fiirpemque domumqm, Et eandem hiftoriam recitans Iuvenalis ita concludit: Haspatitur poenas peccandi fola voluntas. Off. ill. Bene Cicero : Ell jmjurandum ajfirmatio religiofa : quod autem affirmati quafi Deo teftepromiferis, id tenendum esl. Quod antem addit : lam enitn non ad tram Deorum qua nulla eft, fed ad juftitiam & fidem pertinet : fiiri ft C p a c 1 s, t 1 6. 1 I. d\ LlL%t.% fiomerum jurans Vlyffi Calypfo ait, m fSft »8f« Verum animus quod/emit idem toquan M tamen hancexcepricmem habeat.nifi gui jurat fciat. nut probabi* lite r credat. abeo.g uicum negotium eft, verba aliter accipi, nam di* ftis ipi'S teftetn adhibens De.n irqde.hf.t dida facere vera,* qtiom odo put at ir>rcllig if >t Kr hoc eft quod idem ait Cicero : Quod ita jumtuni tH, ut mens deferentis tmciftret fieri oportere, id fervandum efh Apud fa- Hi ft, if , drum legimus , Trepidts ft? verba jurisjurandiper •varicesartes mutantibus, que'u flagitii confcientia inerctt. Atiguftinus : Penuri Cunt qui fervatis verbis EpfftiU exfpeffititionem eorum quibits jutatum eft deceperunt. Et * IiidoruS ‘. Qua* c csxiVs cunque arte verborum quisi uret . Deus tamen qui confc ienti a tedis eft. ita dmi ucci pit ftcut tile cut iura tyr intcllmn AtquC hoc eft quod dicitur * liqui- do jurare. Ideo Metellus rede recufavit jurare in legem Apuleja- nam , auanquain eranr qni Hirprenrfpgem nh rngarinnis vitium eftfe ^IppMktk irriram, & jurame nrnm in l egem ira inre lligendnm ft lex rite rogata lataque eftet. Nam quanq uam in promiffis aliis facile fubintelligitur cUticu* dr tacita aliqua conditio , qua? promifibrem exfolvat, id tamen in ju- j«rejur. $d, ramento admiiten dum non eft : quo pertinet egregius ille locu s Apo- ftn li ad Heh ra?os : Deus -voleris abandantijfime hercdibus promiffioms often* dere immutabilitatem confiliifui, fidem fecit jurejurandol utper duat res On- vd mutdbiles inquibus fieri nonpot eft, utfoUat Deus (ita rede verti puto illnd em “ , ficutaperta locutio vocatuf Veritas , Dan. vii, id. viii t 26;x,i.) ftrtnum habeamus folatium. Qua verba ur intelligantur, fcien* dum eft fandosfcriptores de Deo fa?pe loqui dv’fpio.inftm'fttt , & ma- gis fecundum id quod videtur nobis, quam quod eft. Nam Deus Vere decreta fua non murat. Mutare tamen & * pcenitetttia duci d i- IlK * ir ’ ** dtur , quories alirer agir g nam vpi-h-j fnnare videbantiir , nimirum *ob conditionem taciteintelledam quatceflfat, Ierem.xvlli,8. Hie— empla videre eft Gen.xx.ijjEx.xxxll.tij-;! Reg.xxi,29511 Reg.xr. 1 ; Efaia; xxxvi 11, i 5 lena III, f, II. Quo fenl n griain nro fallrr i* Deus improprie did pr»n>ft Hr vox , qua? in dido loCo ad Hebratosapp.iret, iignificationem habere eventus fpem Fruftran* tis, ut videre eft turn alibi,turn Levit. vi, 2 j Iofue xxiv, 275 Efais lvixi,n;Ofe. 1,2 £ * Abac. 111, 17. Facillime auterri hocprocedifi ?/ in commihationibiis, quia ilia? jus nemini confernnt. In pfomiflts in* terdum , ubi fcilicet conditio tacire qua?dam fubelh Ideo duasres Apoftoltisnominatqua?inimutabiiitatem notaht.promiffionenpqnia jus dat .&juram entum. quia conditiones tacitas. & aliquo modo la- t enres repellit • nr videre eft eriani Pfal. Lxxxix, 30, 31, 32, 3^, ^4* 3P36. Nanralind eft fi quas conditione s ipfanegotit natura apCrte indicet. Quo nonnulli referuntidquodlegitur Num.xlv.^o. Sed veriuseft rerram promiflam jutato dici ipfts, non pfcrlbnis.fed popu* lo, pofteris fcilicet eorum quibus Deus iuraverat, com. 23. XklB Qjl qui Navar. c. 12, n. 13- Deuter.yix., io. 1 Reg. IX, 21. XI, 19 , 20. rtT*\P 244 i . | , D E I V R E BELLI qui juravic aliquod faiftum*fuppofmfle, quod revera le ita nonha- Deat, ac rirfi id credidjflet non fuifle juraturtim , non obligabit jura- mentum. Ar fi dnbium fir, an non etiam fine so idem fuifletjuratu- rus, ftandum eric verbis, quia fitr.plicitas quam maxima juramento lofueix.JO. convenit. Argue hue refi-ro jusjurandum quod Iofue & primores populi ifraeliciciGabaonitisdederunc. Derepri gniriein mnr a r.j- baonitis e regione longinqua fe venire fingentibus. At-aon4nde fe- quebarux. lofiiam.& primores , fi fciffent ex yicinis populis eos eife, non fuifle eis parcituros.Nam quod dixerant Gabaonitis: Fortaffisk medio met habit its, quomodo tecum pacifcerer ? hunc habere fen fiun pored, uc interrogentur Gabaonita: quale padtum defiderenr, fociale an de- ditionis; aur etiam ut oftendant Hebrad licitum libi non efle cum quibufdam po'pulis foedus inire fociale: non etiam ur negent dedenti- bus fe vitam relinqui poffe . Lex enim di. dn a q . mv eos pnpnTnc jnter- necioni devovebac, * ex legis alterius comparatione ita eratintelli- genda, ut locum haberecniii iiquimoniti ftatim facerentimperata, Quod intp r pirn prohnr hiftoria Rahabse * cni ob benemerita par- citum eft, & Solomonis, qui Cananatornm reliquias fub Jmperium ac tributumaccepir. Argue hue perr iner quod in Iofo* libro dicirur nullam fuifle civitatem ex populis feptem qua: pacem fecerit j obdu- ratos enim ne gratiaillis fieret. Qgara curd rrpflihile effet, li rem ipfam Gabaonita: indicaflent, quod pra: metu non fecerunc , ramen vitam.falvam fub parendi conditione impecrarurosfuifle, valuit jus¬ jurandum , adeo quidem, ut & de eo violaro poftea poense fumt* lint graviffirewe Deo audtore. * Ambrofius hanc tradtans hiftoriam: Iofue tamen pacem quam d e derat i re nor an darn non cenfuit , quiet firmata ereil facramentireligione , ne, dum alienamperfidiam arguit , fuam fidem folveret . Nihilominus doli fui poenam aliquam fuftinperunt Gabaonitte jam fuadeditione fubditi fadti Hebrmorum. Addi/fi enim fhnr* pe rfn. u nali cuidam fervituri, cum lx egiffent aperxc, potuiffent ad tributa- riam conditional! recipi. _ . V. Non ramen ultra r.e ceprnm loqn endi mnrem exr-enfl pnda ell ttfofowH'te- qjuS&v jnrampi-.r; fignifeario. Ideo perjuri non erant qui cum jura (Tent non ' w// / ' daturos feinmatrimonitim Alias Benjaminitis, rapras cum rap rnri- $ bus vivere pe rmiferunt.^ Aliud enim eft dare.aliud amilfmn non re- De off. it. petere. Ambrofius de hoc fadto : 6}u^ indulgentia congruo intemperantis ickui rudofupplicic non videtur vacate, quando tilts hoc folum per miff am eftut rapta ini' CBn j u S? a tf l connu ' ott fact ament 0 . Non diffimilepfl- qnnd Achai jovfai^ ^%‘tv Romanisqu^dam no n probantibus qua: abiplis facta & jurejurando Iffitf&idJviHlii. * firmata erant, rogarunt ut ipfi Romani qua: viderentur mutarent: j-aserrefrfffxxxix.. - nrr Arlrms rplndonc nbflriiigcrr.nr irrita. ea qua: jurejurando fan- 11 Samuel. xxi, 6. nt fetut t&ffy niwad fiCiat rtL/3-uJfT ^ ^ * / j . e. In ' n jt iii, M ISfyS/fu xiflent faciendi fJdrfi ? fffffif" V I. Vr valear jnrnmenrnm *nnnr rer oMigario fir liriro ‘ Quare t' wh inf* r . e-MHnA rttit nullas vires habebit jurata promifli ode re. illic .ira .aiitnariira lirer.aut ^ divu}a.interdidtione,aur£namJiumana,dequa moxagemus. Bene * Philo Illdseus : W 3 cha/msanc a.Stn $t fyciv , ‘on iuo^Kiioi fBp i , T 3 )uif Qvhctxtis >iSiA torttA.iXuctc u%tm ogtyv avot't^iM , » m y^lj Pix,ou»tta' $ vadmn vamf.ots, ci £ foom jtno/dySoisopyts , ci;f" A C P A C X S, L, I B. ,CXllL Jiii /ZlAmv *v impa^tcSaf 7rgfi%{( m^fvtifcXs. km »x r2 kSirsTtp^.ytit mlndStu T Qzcv ita -dis o.iw ppyxyta; kvnS myfftSt tip’ tiskZxAict^gr,- ' fiWjt d/J(& aygtrt. Sivttidoia yr cttpet^ , Sir, duly a T/ii' ryCrtutv cturm Pon- ptphfidf, ygtviu r&j tpgsvofoActZetct th/tnuT©^. Stint quifquu ob jur amentum injufli aliquid molttitr agere , nonfejitrisiurandi obfervemtem fore , fed potitit everforem jurisjurandi, quod magnet cura at religione digmtm eft , tfiy auo hone- fa at retia fanciri folent. Addit cnim culpetm rulp* fturamert'n non retie fatio, (ft quo abftinerefatitti fucrat atium illegitimum. Quart abinjufta atiione ab fi¬ tment Drum verier etttr , ut qua ip ft eft maxime propria mifiericordiam ei im- pertiat. Nam duplet eligere mala, turn parte altera exonerari poffts , infanabilis eft furor, & mentis wo^ ^Exemplum dari poteft in David e qui Nabali 1 Sam.taxl pepercit quem fe occifurum -juraverat. Cicero ft mile ponit exem- plumin voto Agamemnonis : Dionylius Halicarnafienfisin conju- Lib. n. ratione Decernvirorum de rcpublicaoccupanda. Seneca: Pr aft arc fateorpoffeme taciturn fidem , Si fcelere careat: interim feehu eft fide;. Vbi interim valet interdum. Ambrofius : Ed cnim contra oftlr.ium nnnnun - Ojf.i, c.uli. auam Cohere bromilTum. mramentum cuthrdire. Allguftinus l- Si ad per.csttum admtttendtm fiths.ex.hibee.tur , mirume.fl ft ftdesueppeUatur. Idem docet fe- cunda ad AmpWlochium Bafilius. VII. Imo etiamfi res ana: promittitur non dr illirira , fed *ma - jus ho nnm morale impediens, fic qnoqne non valphir jnsjnrnndnir v qu ia fcilicet profe ftum in bono Deo debemus, itautejuslibertatem erinere nobis ipfis non valeamus. Hue pertinet infignis ejus quem di- xi Philonis Iudasi 'oens quem afleribere non pigebit: itbi d[’ oi -rUrtpim uy.iyftifi. dygivuvrClQi Si “entsgooAyjv f. ciortv'faamas yt*f>r ogxai tCj dypghftft brirSvTtti ruv vffio v , omve; x tpctm lyftlgfimfov, w cyfoopm tiny T oti'Jct , ft rmAu tu Set Cl yftft dfift ftiptiftd, » met ft wag okcetix met A«'4's yrfi yi%e/- ttXAfnii.Smt quidam adeo duroat- f . que infotiabili ingenio , five edio humani generis , five dura domina iracundiaj/ [ubatii, ut morum ferijettem jurejurando ob fir merit , ut tie hunt habeant mcnf*jg nut tetii folium, ne illi bene unquam faciant, ne quidetbeo ad mortem ufque at- of ri j t)’fl«f. O l uodnitiurrtfeequord.im* nehuic ve l illi unquam bene face- rent,id Hebrari vocabant nxamu.id eft ivyfuapiAtiao, V turn debene- ficentia: a'enS yiw Levit.v,(?.Huius formulatradentibus Hebra»orum magiftriserat ua njnmnnSapip, aut >S rum'►»«?» pip , cui convenir ilia Syriaca in veteri verfione Matthxi-xv, f. no i^innm mo naip: Grace jUgov, 3 £«» ai 5 -f;.ld eftfDomemiDeodicatumfit, (id enim eft pip ) ft quid unquam a me boni actepcris. Votnm addlta con- fecrationis posna validum plane cenfebant Hebrarorum magiftri, peftimi hac in parte juris divini interpreted, etiamlladvcrfus paren- tes faftum eflet: quod di or., VIII. Deimnoffibilibusdicer e nihil attinet. Saris enim ipp,-,;. ^,.3. feftum e ftTd bmnino itn poffibile ncmlnem nhlioari. caz. A ■» tv n. k'-r Stf-TK-o v^.3 IX* De &fggc+JLfi'i Ijbrt I, J?XI, !*• 11 Return ii,*. L, ^r, X>- da jure* jur, fytiStth&i XXtll.M, 345* * »/'* - D E I V R E BELLI i X. De eo vero quo d pro temp ore , anr py fiippnfit-i£mp pft j m . poffibil e in pendenti effe oblip-at ionem. ita nr is-qui ex fuppofitione juravit operam quam poteft dare debeat, nr gnnd jnravir poffibile reddat. X. Forma jurisjurandi verbis differt. re conve nit. Huncenim fenfurn habere debet, ut Deus invocetur,puta hoc modo , Deusteftis fit, aut Deus fit vindex, qua? duo in idem recidunt. NTam mm fiipprin r puniendi jus habens* tnftic arlyi-trany-, fjp-Mi) ah pn ppriii^^ ultio pofeitur: & qni feit omnia nl ror eft , iden quia teftis. Plutarchus: wm$ lit ■nSxdjJct 4 i?r m^rltee omne jusjurandum in dints definit, fiquit fejcraverit . Hue pertinent federum formula; antiqua? quibus mos erat vi&imas adhiberi, ut apparet Gen. xv, 9, & fequentibus, Vt ilia Romana apud Livium : Tu lupiter ita ilium ferito , ut ego bunt porcum, Et alibi: Deos precatus ita fe maBarent qusmadmodum ipfe agnum maliajfet, Et apud PolybiumacFeftum ; Si feiens fa’do, ita me Diefiittr tjidat, ut ego hunt Istpidem, XI. .Sed Ut nnminaris rphns perfbnifve aliisjurari m os eft vetus. five quod illasfihi nnxias imprerahanni r. ujialem,.terrain, ftoelum, princ ipem. five quod in illis puniri depolcebanf, uEimcapite,duJibe. ris ,iiLpatria, in pri ncipe. .Negne profan a rum ranrum gentium hie mos, fed & ludaeorum, ut idem ille * Philo nos docet. Ait enim non debere juraturos ob rem quamvis ftatim ern r 7 mmn\ i ’test sXm «y«7f , ad rerum omnium auBorem ac parent cm procurrere, fed jurare per p arenres , ccelum , terrain, univerfum. cui firnile eft quod Homeri inrerpretes notant, Grsecos illos veteres non folitos kJ JitSii hfivutiv , dS.o 1 yj izSv £J«? numrs civoupsio^p^oft^ t £ Si'ogxm y,efi moth. 5V iyftyiTUi Jzilt 7mXfS/j>I to* ovftZd.mm.* Vltima /ides inter homines turn Grecos turn barbaros , auam nulltt delebit aids , eft e.a qu* per jura t a Oafh t fpnaCst u u a dhihet Deos. Sic & iEgyptiis jusjurandum petftm ctijpdrmimsts , maxima fides hominibus interfe. .Duo ergo deber jnrans ; pr imnm nr ve.rha animo congruant.quod dXrftofvMv vocat Phryfippns-qirprnm nr faiftnmmn. gruat verbis,quod idem appellar oCopxH). Qui inillo peccar * 4 t&hp- *«*, qui in hoc imopx.es> eidem Chryfippo dicicur,laris diftindte.quan- quam confundi interdum hare folenr. XIV. Fjl qnidem marerin ralis Hr . Sc verba itacon ccptaut non ‘Diode Sid ad Deum ranrum _{ed.flr ad hnminem referanrnr j jus hand dubie ho- mini ex ipfo juramento qureretur, tanquam ex promiflb aur contra- dtu qui fimpliciffime intelligi debeat. Si vero a nr verba hominem non refpi ciant jusei confc rendo, a ^t refpiciant q nidem , fed aliquid lit quod ei poflit opponi, nin e ea vis erit jnrisjn randi , ut homo qui- dem ille jus nullum conlequatur , at nihi lominus qui iu ravir Deo obligetur flare jnrejnrandn. Hnjns rei e xeplplum pft * in m q ni pet mernpv'njnftnm ranfam promiffioni jurat* dedir Nam hie jus nul¬ lum confqquitur , auttale quod reddere dehear. quia ranfam dam, no dedit. Sic videmus Hebraros reges, & * k Prophetis increparos, Cpr. *m. $TpunitOS k Deo , quod fidem jnrarnm Rahyloniis regihnsnon fer- valient. T apdar Pire.ro Pompnninm trihnnnm q ui fervav it qu od terrore j n raverar • /a«mm . l .. mqnir , temfMzihm H/ia^atjuranJum Of. HI. yalebat. Qu a re non Regulus tantum redirein carceremTut maxime is fueritinjuftus, debuit; fed & decern illi quorum Cicero meminir, ojf. ut. rediread Annibalem: jusjurandum enim intercefferat. CL4 XV. !T To. 2-2.?9. Art. 7 . & xbi C'ajet, xAlex. if / /two/. c. * J-wrTit aS/qHr'jur.Soto t TV&ll kb, VIII. . redeaTryphonino refponfum eft.Quare probarenon poftum quod * ^^^r^fqtubufdam eft tradnum ' ' ' ' ‘ ' > ™ <» i uiL>.>u.u>w...au l L UU . , eum Qtii prardoni quicquam promilerit, lllomeiuanea foi utione p offe defungi ira nr brent ei quod folvit 'flffpfiiMti recuperare. V erba enim in juramenro qu o ad Pen m fimpliriffima adpn rum effpftn fiinr Inrpllipendn. Arqneideo qni redivir ad 'feu, ’'ffTfiSfi- Jioftem clam , iterumque a biit ..non fiariaffrit-juramento de reditu, 0 ‘ ur rede a Senatu Romano judicature) eft- XVI. Illud vero Accianum : T. FregtfH fidem. A~ 6)uam neqne dedi, neaue. do in fide li cwpictm : itadgmnm probari poteft , fi jnrara prnmiffioa prrre refpedhim ha- buerit alteriuspromiftionis, * qua: eiquafi conditiofueritimplicita, no n.fi diverfi generis fintpromilTa?&ci tra refpebtum nrutuum.iuac Us ceu>\ neuuUt *!*#/■ ac irJtcuS* tu tos dQu [Wi/ dUhridt auSe> ft. , rj. "L.Si cut. in fiie. de ju- fejurando, S.-flu,,1 -y : Jer.i m omnino fervandum cuique er it quod ipje juravit. Atquehoc SvuJeU<'n /^t- dirigi poteft tollendo ab eo jus quod ei partum eft, aut etiarrt , fi jus jurejuran-£ : PPP0%J3pL. do. modis. five i n prenam. fiveob p nblicam utilitatem ex vi fuperemi- nentis dominii. Arqne hin cinreliim pore ft. fi jurans non ejufdem fit didoniscum eo cui juratur, quid aut hujus aut illius rediores pof- fint circa jnsjnrandnm .Ipfe antem qui ju ratus aliquid promifit no- centiqua talis pft.pnra pirargqnnn pnreft jns promiffo qua;fitupoenae nomine ob id ipfum ei aufdre: quia tu neverba nullum haberent ef- fedtum, quod omnino vitandum eft. Similiqu edexaufaxompenfari non poterit quod promiffum eft , cum jure quod ante erat contro- Q y verfum, DE I V R E BELLI verfum, fipoftmotamcontroverliaminitapa&io fuerit. Poteft &• lex huma ns impHirr? nfnrrl , quod certi generis aftibus pofuerat, tollere, ft juramentum aur qualecunque, autcerta forma acceflerit; quodRomanae lege s fecerunt iniis impedimentis qua; nondiredte publicam, led privatam jurantis uriliratem fpedtant. Good fi fi at, valebit a£tus juratus eo modo quo naturalirer cicra legem huma* nam fuerat valiturus, aut fidem tantum obftringendo, aur jus etiam dando akeri, pro diverfa adhjum natura quae alibi a nobis explica- XX I. Notandum hie eft obiter quod in Chrifti pra eceptis , & a- pudlacobumde non jurando dicitur , prnprie non ad aff ertorium juramentum ,* cujus apud Paulum Apoftolum exempla exftant ali¬ quot, fed ad prnmifTnriiiin futuri incerti pertinere. Oftendir h oce- videnter oppofitio ilia in verbis Chrifti: AudiJhs dictum antique, Non pejerabis,fed reddes Domino juramentum. Epoverodico vobis.Ne jurat e om- nino. E t ratio quam Iaco bus adjicit.- {*v viriue/itm irtnyTs, id eft , ne fstllaces inveniamini. nam eum fenfum vox i>7rox/>daj vaj, rsA ™ •» oil ■. ubi manifefte ell: figura quam vftex.'nv Rhetores vocanr, ut in illo, Exillo Corydon Corydon eft tempore.nobis. Et in altero fimili: Ad ilium diem Memmius erttt Memmius. Nam prius »«/ & eJ'promiflum lignificat, pofterius ejus implementum. Eft enim »«/promittenris: unde per *>>:Vexplicatur Apoc. i, 7. eundemque fenfum habet quod hie inSyriaco eft,p« refpondens Rabbinico i>rt & Arabicum * lomodo apud Iurilconfaltos Romanos & quidni?notae ftint refpondentis ad ftipulationem. Proimplemen- to promiffionis fumitur apud Paulum 11 Corinth.i,2o,cum ait om¬ nia Dei promifla in Chrifto efle va/x, Apir. Hincvetus Hebraeorum didtum, iufti hominis raj eft *«/. & non eft non. Contra, quotum fa£la a didlis diferepantapud eos elfe dicitur «», ix Corinth. 1,18, 19; id eft eorum efle o£, & oS efle vaj . Sic Paulus ■ Apoftolus ipfeexponit, nam cutn negaflet fe ixapg/ci yj-ioa^ , levitate ufum, addit fermonem fuum non fuifle raj yj 00. felt us varias referens fen- tentiasde fignificatione vocis naucum , lie feribit: &uidam (ajunt )ex Crsco * raj xj dy) levem hominem fiyrnificari. Quod II raj xj oil levitatem li- gnificat, fequitur,ut*«j va], oS o 5 . conftantiam figniticer. Idem ergo dicit Chriftus quod * Philo /5<» perjurio tantumabeft, ut etiam verajurare vereatur. Eufta- rr?r/sir'yf. thins ad illud OdylTeat B'.dxri ntei pier ianpitv : fic ait: s’ CPX.X It iris dihiXote orgri /3$?Macnr, aXts toyfbi orftei "ibnr'i'Kitrpex ; In rebus incertis no:t ad affeverationem juramentum adhibendum.fed preces pro b'ono exitu. XXII. Ideo mpltis inlocis vice jurisjurandi repertum eft^_u£* fides datisdexteris . q ua; erat Was iisZcuriftm -ms lltpcmii firmijfi- mum apud Verfas fidei vinculum, aut alio quo figno obftringatur, ea vi, ut ni impleatur promiffio, promififor non minus deteftabilis habea- tnr qna rrifi pejer afiet , Prgcipue de reg ibus virifque principibus di- ftum eft ufitatiffimum, fidem eorum pro jurejurando valere. Ta¬ le se nim effe debent, ut cum Augafto dicere poftint, * Bon* fidei fum :j &cum Eumene , vitam lepotius pofituros quam fidem.- quo & illud pertinet Guntheri Ligurini: nudojus & reverentia verbo Regis ineffefilet, quovisjuramine major. .. Laudat oratione pro Dejotaro Cicero C. Catlaris dexteram, non J Mynf.cbf. in bellis & pratliis, quam in promiffis & fide firmiorem.Et heroicis I7,#w ' *• temporibus feeptrum ereftum pro regum jurejurando valuifle no- ' ratum Atiftoteli. * mPr/. Annt>_ Xi V . Can. vi e a quarel/im dejureiur. Diod. libra XVI. Pan.in c.ad aur.es. D- bif qua vi r uel mettu cO.ufz.Iaf. ml. III. f. juranSD.dc jurejurando Anno- DE IVR E BELLI p» -... ift ^ * ■ I Annotata ad Caput x i i i. g. j, IT Tautpofleritas etiam majorum delicla lueret ] Vide Serviutn inexcer- I ptis Fuldenfibus ad I dEneidos. . Vajl-vftir^mquedomumque] VideZachariam V, 1,2, 3. &inter- prerem ejus 1 ci Chryfoftomum de ftatuis xv. Vtde Cydippe tinrratur] Exftat fimilis narratio in Metamorphofibus, Antonii Liberalisde Ctefylla & Hermochare. j*. II, quatft. iv. Explica vero ut in textu noftro, obtffl- AC PA CIS. LIB. .. ( 07 //, 2f3 Ob conditionem tacite intelkftam] Senecam vide Naturalium quasllio- num ii, 37. Abac, hi, 17.] AddelobumxLi. 6 . Ofeam ix, 2. Suppofuiffe quod reveraita fe non habeat] Vc HippolytUS, de quo mode diximus. Ad illud Sophoclis in Oedipode coloneo: »7lrttist tTEJJtlS £T£gJ4 SqfeupScOAkOfteVM a dtliboa j» Fraus adfraudem fuperauedens , A T «z benefa&is, fed atroce folet Clade rependi. Sic ait. K3 b» iiopiiQsoi rzz& y] isroyyiAsq vov tinfixeuev dvTtf cltLtdf^zvot y] a i 7 rzyvaxoTts, on o’tr.etMs vjdySTzej f,sidrptcctn. 77*5" 75* ESJ itj 70. « y>i£ar’ hh S'e ipgoj'v dvdieer®-'. dj \xets©- yi dTmv^cio u(*gn. PutantThebani ft fufeepto Oedipodipromi- fijfe mcolumitatem , can fa ab ipjo data, cum non ante didicijfent piaculo earn do- meftico tetteri. tale& illud : lurata lingua efl : menie juravi nihil. Namque £f Hippolytus deceptns juraverat. Fxlegis alterius comparatione] Imo & cxcaufa legi de internecione addita Exodi xxi v, 33. Deut. vn, 4. ceffat enim ea caufainillis qui pramepta filiorum Noaefufcipiunt, & tributa pendunt.Ita Mai- monides &Samfon Mi-cofi &Mofes deKotzi in prscepto jubente XV, &CXVIII. Cut obbenemerita parcitum eft] Et Gazere habitantium in hiftoria F Ioluaexvi, 10. Gergefeosad Chrifti ufquetempora luperftites fui£ If fe ex Euangelio apparet Matt. vi 11,28. namhi ab initio (e dedide- rant. ideo emittuncur in hoftium enumerationeDeuter.xx, 17. Iof. IX. T. Ambroftus] de OrHciis ill, cap. 10. Perfonali cuidamfervituti\ Vt Brudani olim a Romanis. Gelliusx, 3 .Feftus verbo Brutiani. Aliud eft dare, aliud amijftim non repetere] sts &&lpetrgofttiu»i>,XT£ x.u^vdfm, ait in hac hiftoria Iofephus. Nec hortabantur I/raelita , nec prohibebant. Seneca Excerptorum vi, 2. Lex cum tenet qui juvat exfidem , non quipa- tiatur juvari. Symmachus .• Inanem rnetum divino animo cur tent at incute- re, ft quis ajferit confcientidmvos habere prnbentium, nifi detrahsntium fubie - ritis invidiam. Oportet obligatio ft licita ] Traftar hoc bene Ambrofius de OfSc. 1. &aliirelati incaufsexxn quxftionem iv. Pertinec hue canonvn ConciliiHilerdenfisrelati inTomumm Ccnciliorum Gallise&in Hincmari Opufculis nonpauca. Philo] De fpecialibus legibus. Augufiinus] de bono conjugal! c. 4 . citatur difta quatftione. Vide & Gailium de Pacepublica , lib. i.c.4. §. 16 . &de Albino hifto- riam apud Paulum Warnafredi lib. 11, c. 26. Majtts bonum morale impediem] quale Honorii de pace nunquam fa- cienda . v. . VI, • VII. f.x* §• XI. f.XII. f.XIII, (.zir. f.xv. f. xvx, g. XVIIl. > DE I V ft E B E L t I ciendacum Alarico , Zozimo narrante. Vide c.intcr cartera didh jam quasftione Sc Concilium Hilerdenle inTomo hi conciliorum Gallia: canone 7. Hincmarum quoque didto opufculo ad interroga* tionem xiv. Librode divortio adinterrogationem vi, & xiv. Nehuicvel illi imqmm benefacerent] Vide Baba Kama cap. IX, $IO, &ibinotata ildodhflimo Conftantino. Teftis ad-uocatur, fimul ab eoperfidtxultio expofcitur] Ambrofius ad Va« lentinianum Imperatorem: &uid eft jur are, nifi ejus quern teftare fidet tut pmfulem divtnampotentiam confiteri ? vide formulam infignem Chagani Avarorum apud Menandrum excerptis legationum. Philo] de fpecialibus legibus. Per res alias] de Socrate Apollonius apud Philoftratum vi: •ntv(& his, dm i'vi * ftti 0 sas ef/tov. Iurabatper ifta , non utper Deos, fed ne per Deos fur aret » jE lifattsper vitam Elk] Adde 11 Regum Iv, 30. Cant.11, 7. Refpefluenim divini numinisjurat] ita & Gratianus caufa xxi I,qua- ftione 1. Siquisperfalfos Deos jurdverii, obligabitur] Liber Sapientiae cap.xiv: St -ft * ft ofiyv6ftttaS Sutccfiis, dm y ft dy.-eftft-. ssrcev cim dk -tbd $ dMamt -zftfeffiatmi. quod ita vertit Latmus: Non enim juratorum virtus, fed peccant turn poena perambulatfemper injuflorumpravaricationem. Hoc eft quod ait Auguftinits] Sermone xxvm de verbis Apoftolis citatur c. Eccedico :caufa xxii, quart, v. Vitimaftd.es] Procopius Perficdrurn 11: 1 'gxxc S t e* dsi^tbrnuc u 7 tuflxi vfurly 71 \yj: eitoq ctxti -f ki d/AtjMss on 75 y] ciM^koce inx, v & ,i Jusjurandum quodab bominibus babetur omnibus uLimum atque firmijftmum gft ftdei mutua (ft -veracitatis pignus. -i-Ah^xm] Hoc -tyAihpxM vetatur Exodi xx. tmoycky Levitici xix« tit Hebrai volunt pracepto jubente ccxr.. In eoquiper mettim injuflumcaufam promijftoni jur at a dedit] Etiam vi extortum iusiurandum ob Dei reverentiam rervandutn-docet Au- guftinus epiftolis c cxxl v. &r ccxxv. A Propbetisincrepatos ] Vide& Ierem. XXIX. 7. Is oui juratur Deus] Gregoras, «s hov h tTno^xU ni ft py>mm d’latijvjtt iyr.Xr/^.perjuriumDeo culpam impingit negligcntia. Vbi etfiperfonxjue deficiat cum Deo negdtium eft] Plutarchlts Lylandro; b’lgxcp stgisofAtvt& , t ft ftp cue?, cyst StPikaf , S ts cc @sS yysftftts euftti, quijur ament oboftemtircumventt, is ofiendit d fe hoftem metui, Deurn con- temni Reddendum latront] & ei qui regnum fine jure invafit, quomodo 0 - rofemidepofitumredditum a Prienenfibus. Polybius & Diodoras Siculus in excerptis Peirefianis. GW& ei quafi conditio fuerit implicit a] C. PerV£nit,qUbd eft III de j U* rejurando. Adde L. Lege fundo. in fine D. de lege commififoria. Atque is earn nolit ] Plautus Rud ente: Iurisjurandi rogo gratiamfacias* Sicut nec tenebitur ft cejfet qualitas] Similia vide in L, bi duas.L Gen* tium. D.de Excufat.tur.& apud Gailium 11, obfi cxliv, n.8. &^ c Arreftis x, 9. & apud Azorium Inftitutionibus moralibas v, 32 ,q A parte 1, 2 ft hM A C P A C I S, t I B. Nunc quodJuperiorum id eft regum, pat rum, domino urn (ft maritorum in bis qua maritahsfunt juris, imperia pojftnt,videamus] Auguftinus epiltola CCXL &CCXLI. Olim dprincipibus ] Suetonius Tiberio. 3f. Sic & in Hifpania dia ufurpatum notat Ferdinandus Vafquius de iuccelEcreat.lib.n,$.iS. Cuius apudPaulum Apoftolum exempla exftant aliquot'] Rom. t,p, ix, I. II Cor. i, 23. xi, 31.Philipp. 1, 8.1 Theff. *1,9. 1 Tim". 11,7. N«/.£$<}«’;£<] Redte in hoc Felti loco leripferis **« , ut fxpeapud Homerum : id enim ad vocem nauci propius accedic. Philo ] de decalogo. Pit alibi] de Ipecialibus legibus. Pythagoras] nam & FJermippus Pythagoricus Pythagora: philo- fophiam ab Hebraeisduttamdicebat, tefte Origene contra Celfum. Idem&IofephusHebrsus prodidir, &Iamblichus Pythagoricus. Vt necjurato fibi credatur] Philo y> ant non teneatur. I V. Quatenus rex teneatur his qua Jine cau- fa promifit. V. Vfus ejus quod de legum vi circa regum contratius diCtum eft. V I. %ex (ubditis obligari naturaliter tan - turn aut & civ Hiter quo fenfu reCte dm a- tur. VII. I us quafitum [ubditis 'licite quomodo auferatur VIII. 7 \ejeCta hie diflinClio quaftti ex jure naturali aut civili. IX. Contradus regum (in lege* fint , & quando. X. Quomo do ex regum ca ntra.FihiIiu < tenean « tur o mnium bonofu m hcredes. X I. Quomodo ex iifdem contraChibus cb'ti- gentur qui in regnum fuccedunt •• XII. Et quatenus. XIII. Benefit'ta regum qua revocabiliA fint , qua non, difiinCtione expicatur. X I V. ContraCiibus invaforum imperii ante* neatur cujus erat imperium . Lib.l.ca p, JTuSr' c Lentil P Romifia,contradlus& juramenta Regum , &qui alii iis pares jus inrepublica fummum obtinent, peculiares habent quadlio- nes, mm deep quod ipfis in adlus fuoslicet .mm de. e r> quod in fuhditos . rum deep quod in fucceflores. Quod primum c.ip nr atti- nL-r .quazritur an i pferev, ut fubditos fuos, ita le quqque reftituere in integrum..a nt row- tradtum irritum facere. aut a inr eiurando feexfol- vere poffit. Bodinusce nfer iifdem ex caufis regem five aliena fraude acdolo, fiveerrorecifciimventum, five metu , reftitui poffeex qn i- hns fubdit us refiirnerernr . turn in i is qua? ad jura majeftatis imminu- ra». turn inJ is qua? ad privata commoda pertinent. Addit ne i nrejii. janda quidem teneri regem, fi ejufinodi fint padia conventa, h qui- bus difeedere lexpatiatur, etiamfi padta honeftati fint confentanea >' „ nonenim ideo teneri quia iuraverit. fed quia iuftis conventionibus . ^quifque teneatur,quatenus alterius interfit.^Ioaut alibi diftinximus, » ira hie qnoqn e diftingnendnm renfe mns in ter ad his Regis qui regii funt,.&_adhis ejufdem privatos. Nam in regiis adtibu s qua; rex facit eo loco habenda funt, qua fi communita s faceret r in rale s autem fl¬ atus ficut leges ab ip (a communitafe fadta? vim nullam haberent ^qub communitas feipfa fuperior non eft-jpg nec leges regia?. Qua re a d- verfus hos contradb is reftimrin Inrnm nnn hahehir ; venit enimilh ex jure civili. Non admittenda igitur exceptio regum ad ver fus contradtus ouo ' II. Planefi populusregemfeceritnon pleno jure,led additis le* ..-CUfOi ifoCu*JaJj r>gibus poterunt per eas leges conrrarii adhis irriti fierimiut omnino, aut ex parre, q nig ear cm is populus jusfibi fervavit. JDeliis autem a- /''rvd^'^dlibusregum qui pleno jure regnant, led regnum non ut proprium ^ .^ZJy/gioffident, quibus regnum aut regni pars aut res fifcales alienantur, yy^^y^^gimusfupra. & oftendimus bn.s adhis ipfo nature jurennllos efleut if 'fir »<** f>- / mj*i utcorn* AC PA C^l S, LIB. I l.(^X[ V.itf tit communemlegum regnlam fequantur. Vnde etiam leges .gu a» adlusquoldamautfimpliciter, aut fi is quila:fus eft velir, Jjzicasjfa-* , 1 ciunt, lonim ,&-hic habebunt, quafi fub ea conditiotie contradiurri fore / - c< 1 S t c videnms reges quofdam adverfus fosnebre malum coniuluiile mrisremedijs. Poterit tamenrex ut aiioruro itafuos a -//. ,<»**■ . dtu shis legibus folvere; quo dan facere volaen c” ; ex circumftatuiis'^^^^t^/^- j erit aeftimandum. Sifecerit. iudicanda res eritexmcro jurenatur a- . . Ip-H oc addendum, fi qua; lexaftum irritum~?5cilr. non in favor em yij&ZX*' agentj &fedin poenam. hancin regum aftibus locum non hab irn^. ram , ut nee aliasieges. p.cenales & qnicquid vim ha bet co gen dr. xAng. t.t'P ciUiSD.de evict i on 6 Curt. I nit i conf. 138, * *• 4 - Lifnlh Contr.llh c.flA.lfr Sitar. lib i UltCltfi n. 14. Dldepixel" i L.Pnncept legtbus, Di de legibttSi Reliqua vide pagi leq. Ltiilf.C.de tranf. Lfi , tMjuamjC.di • fitrvit.'Dii'i in e. I >de Confti que fufficiunt diftincti reipedtus III. IuramentumautemRexirritum reddere jnrerpdenrr r po= teft ur pri'/amc fi fi; ipfe poteftate tale quid jurandi plane privaverit//: a £ „ # priore juramento^oafe^weater non poteft, quia hie quoqueperlo- c ■'•y narum diftindlio requiriturf Nam qua: confeguentur irrita reddun - tur. jam anrea exreprionem in fie habehanr. n ifi fuperior noluer ir. at > ta j urareji.r. l r^n,eai;i.s.n,i,fiiplje..nalls,.p£Eab,fiir.dijua.d3:,.S:namra.j uris^ ^ MyA* dtruJ* jurandi rqnrrannn-i- Etfivero ex jurejurando jus quteri alteri nonfey pfiapef?sr&rs/sgA* poflit, oh aliqnod virinrp in prrfonn. r^mcn e.pmqni jnraverir Den obftringi fiipra oftendimns- qnnd ad reges non minus , quam ad a- fi-'Stltna- liospertinet -contra qnainfentit didlolocoB odinus. ' IV. Promiffa quoque plena. & abfoluta, atque acceptata naturae liter jus transferre demonftratum fuora eft . quod itidem ad reg es no n minus quam ad alios perti net. ita ut improbanda fit hoc quidem fenlu eorum fententia .qni negant regetn teneri unquam iiisLqua_firie caiipLptomillt : quod tamej uquaieafu locum habere poffit mdx vi- debimus. V. Catte rum quod diximus fupra. leges civiles regni locum n on habere in regum padtis & co,nrxa.dIi hns .. id redtevidit & V aiquius; S.ed qu od infert emtionem & vendi^fonem fine certo pretio , ioca- tionem & condudtionem non exprefia mercede , emphyteufin fine feriptura, fi a regibus fiant, valitura, non conc edendum eft rjquiadji adtus non arege qua rege, fed ah e o quafi alio quovis fieri (blent. In quo a£tuumgcnere tantum abeft ut communes regni leges vim nub lam habeant.etiamle ges oppidi ubiRex h abitat-Kalere. .credimus :■ qpia fperiali ratione rex ibi fe habet, ut illiuscoetus metnbrum.Qu* t Bailu tamen ut diximus ita procedunt. piil circumft ao tiae oftend aiit.pJa- n "'* cuiffere gi fuum a ft am abi ll islep-ibus immunem. facere. Aliud vero exemplum quoHldem adfert.Vafquiusde promiflione quolibet mo- do fafta, bene convenit, & fcx his qua: fupra diximus explicari po¬ teft. V I. Contraftibus quos rex cum fiibditisiniiiohligari.fimai.xiatu- rfal irer f^ min 'nnn owilirer. t Tiirifconfult i ferme omnes fentiunt, quodloquendi genusperobfeurum eft. Nam naturalis obligatio in- terftumfi juris audtoribus dicitiir per abufionemdeeoquod fieri na- turahoneftum eft, quanquamnon vert debitum, ut legata Integra pv fine v* •* 2 S 3 DE XVRE BEL t Bal.L.Si pecnniam» C. de eon- „ ' flitk.ob cciu- fam : & m heximper- feftoX.de ■teftartientis. L.Strpana, *J). de cond . ind- ■ L.lX.adl. Talc. \4 * D E I V R E B E L L £ line detra&ione Falcidiae praeftare .folvere debitnm gnr > quis in pee. nam creditoriserat liberates, vicem beneficio rependere, qua; om¬ nia ceffare faciunt condidti'onem indebiti: InterdurrL At&co magis proprie id quod vere nos obligat, fiveindejus alteri oriatur,utin pattis, five non oriatur, up in plena & firmapolliciratione „ Maimo. nides Hebraeus lib. hi ducis dubitantium capite f 4 ,triahaec apte diftinguit, & quae non debentur ait venire benignitatis nomine,id ell non quam alii interpretes ad Prov.xx, 28 explicant naitsn rubs * a’ dantiam bonitettis; quae debentur ex jure ftridfce fumto us vii judicium Hebrseis vocari, quae exhoneftate juftitiam nfnx id eft aequitatem Seip-ji, exsov, xsrroi, dixit interpres Matthaei xxm, 23 . ubi -mmv ocat {Suit ‘dm quae Heileniftis plerumque eft Atr-cuorm. Nam y-e/.m pro eo quod pet.herid. ftridtedebetur reperias etiam'Macc. vn, 18 . & 32 . Civilirer qu o ’clniX.f q ue °kft gar i ex aii'tu fuo did qnis poteft, nnr eofen ih , ut obligatio dlt'Xfa!. P roce ^ at non ex tnero jure narurali, fed ex j ure civili , vel.ex utro deimpeX que. aut eo fenfu.ut in foro actio inde-detur ,Dicimus ergo ex p ro £-111 ,verf. Qi.Vafq.hb. 1 >contr.lll . c.3^.1. Bod.\,c&. milio-ec contrahtui iegis. quem cum.fubditis iniit , nafei veram ac propriam obligationem, qua: jus det ipfis fubditis reaenim eft & pro. miflbrum & contra&uum natura, ut fupraaftendinaus: etiam inter Deum & hominem . Quod fi rales fi nt adtus qui it rege,fed ut a quo- vis alio fiant,.£tum civiles leges in eo valehnnr : finadtn sfir regis qua regis, ad eum civiles leges non pprrinenr qnnd difreimp-n a Vafqnil) nonlatis obfervat um eft. neque tatnen eo minus ex utrovis adtu na- 1 iron s,fed coadtio fequi non .. . _ _ . ^ negotium eft :jaaca—£ubditis cogereeum cui funt fnhd it i non lirerT fed yqnal ihns in aequalgsid jus eft a natura, fuperioribus in fubditos etiam ex lege. VII. Sed hoc quoque (ciendum lahditis j'^°-pn^m quj. fitum auferri per.regcm.d.uplici modo .ant in prpmm, anr px vifr perernipenris dnminii. fpA ut id fiat ex vi fupereminentis dominii, primum requiritu r utilitas publ ma , deinde, ut, fi fieri poteft, £Qpi- peniatiofiat ei qu i fu nm-ami fit f*ex commu ni. Hoc ergo ficut in re¬ bus aliis locum habet , ita & injure quod ex promiffoaut contralto quaeritur. VIII. Neque-ullo modo hie admittenda eft diftinflrio qua® 1 niii nonnulli, jurisquaefiti ex vi juris naturalis, & ejus quod ve- ffkf. nit ex lege civili. nam in utrum vis par jus eft regis, nec hoc magis Vafjq.Ub. I. * tr.ll.c~ 5 ,m pr .&/. aK#dahj fl fdf''cL>ntr.Caftr. i&MSJ ii'i. i. conf. 22 $* , .at hi ,r ^ uam il!u 4 flne caufa toIli poteft. vbi enim dominium, aut jus.alii K®.* ahcui legitimo modoparmm eft r id ne fine catfta-eLaufieratur juris (AM. ietfMV^i^piiblican/s. J ilt . na x ura lis. Cont ra fi rex faciat. hauddubie ten etuneparare dart' ‘ r Bart.inl. tltim djilptri ; facir enirp rnnrra gf.rnm.jjK fubditi. Hoc ergo differt f ur- J us fttbditorum & jus exterorum, qnnd jns ex rerorum (hoc eft q® “'ne univer- nullajratione fubditi funt) fupereminenti do minio nul lo tiaodgfob* ijitatis.laf. '.eonfiiCoL "aiuaUepati I X. Ex hisquae diximus & hoc apparet, quam falfum_£L«flBfi^ tiiam tr^nnnt- cnnrr'' rQ’. 11- W arvntvi IaivPC p/Ta"* XT-tm oir looiktlQ fstff hwk* ate l - - -;) fupereminenti dominio nul lo i eft^nain de p«ria infra virfphirnils '■{ fiil-idi fornm anreip -jiyd-dofflf pio fubeft , qiiarenns.p.i.ih 1 ir-a!S.r.}*&£ _I X. Ex his quae diximus & hoc apparet, quam falfnm ft i “ v “fii-d.c- quidaro tradunt.contratftus Regum leg es dfe^Nam ex legibus n® . fi minijus adverfusRegem nafeitur: ideo fi eas revocet nemini f aClC /' Jf, fam fiunt quam utlibera'htas &munificentia exerceantur, ut hr- "*— loquitur lex i.D.dedonationibus.xP’i" T ’>5 c ^ iOT )"/'<5 /eXstritu /yy/u/tut*n pi-i 1? y/aspltriT ®^. Ex uberefonte manfueti ingenu manat beneficentia. Pin tarchus Catone majore. Veniamusadfuccejfores] Vide Scriptores quibus utitur Reinkingius §. x. lib. 1, claffe hi, cap. 10. At quiin jus regnidmtaxat JiicceduntJ Vide Aymomum editum a ^ XI< Frehero p. 373. DireBe, hoc eft dpims hos fucceffores regni qua talcs funt non obligari fatis manifeftum e/2] Sic Solomo obligatus non fuit eo promifio quod Se- mei David fecerat. Per interpofitam civitatetn obligantur'] Sim ilia vide c.i. de folutioni- bus. Propius ad rein facit c. Abbate de fententiis & re judicata, u- bi notanda verba: Cum tamfuprxdiBi avi donatio , quam locorum acquift- tiopmmifforum fuerint nomine regnifaBet. vide & Treutl. parte I, difp» vi, theft 7. Syr.de pace religionis concl. 19. Tutor domini loco habetur, inquitIulmnus, cum rem adminiftfat ,nonctim §, xi J„ pupiUumfpoliat ] Hue pertinent ea quae habet Camdenus parte 1 v E- lifabethae annocio ioxcv, & quae Cromerus habet de Georgii Bo¬ hemia: regis sere alieno impruaenter fufeepto a Wladiflao lb.xxvi 1. EJfequadam evidenter ftultA, atque abfurdi~] Vtlex Cabadis Per/arum regis apud Procopium & Agathiam.Hoc legis argumentnm ad alie- nationes aptat Petrus legatus Iuftinin , ad Chofroen agens de iis quaeluftinianusSaracenispromififfe videbatur : dyi erSs tit fpis M©-, pilfti jj to rot.Uv vc/aai u'o XvSs&, t£ ei tripwee /ixnXsus o ti it of l%vpmrot7i- vw »iy«» vopojETijcrxo , rm/urax ftotTai mne. Non enim ex ttnius hominis confuetudine,aut etiam lege non utili.etiam fi Imperator Jit,qui norem talem firmaverit.aut lege fanxerit,refpublica unqttam condemnabitllr. Quod in dubio ob regentium auBoritatempr&fumi debet ] Sidonius lib. V, epiftola xvi i: t^uicquid fpoponderit princeps, femper redhibet principams. Vide Ambrofium in laudibus Thecdofti, Symmachum lib. iv. epift. 7, & 19.lib. v, 37. Cone. Toletanum v,c. 6. C. csterum de dona- tionibus. debita Iuftinianiqui ssmagnum reliquerata luftino impe¬ rii fucceffore perfoluta narrat Corippus lib. 11. Laudatus Ctifar Titus hoc nomine ] Hiftoria apud Suetonium c. 8, a- pudXiphilinum ex Dione & apud Vidtorem. Simile c. Iuftitiaecau- faxxv,qu£tft. I. Gail. obf. li, lx, if. Vide&Radevici hiftoriam, Guiliclmus Ligurino lib. v, Neve fecuturifaBttm fubvertere reges Aut revocare queant, regali tut a figillo ' Argument a Dad, monument aqtte cert a reliquit. R 3 ' Et I V; I s 62 >'w*j3 HsfiavctSt^itcq T.yi fryi pttrg^u 7ij»* Communi conf wfu placuit, tit qui pecunias nulla probab't li ex caufa accp- ptffent, partim tot as ,pctrtzm dimidium redderent. Vide eundem Ifaacio Comneno de donationibus Ludovici xi, vide Serranum Carolo vi 11, de ejufdem donationibus etiam qua? Ecclefiis fail* non fer- vatis PhilippumComina?um lib. ix, Marianam vero de donationi¬ bus quas Arragoni* rex Ramirus fecerar, refciffis.librox, c. 1 6, de Jfabella? donationibus refciflisperipfam xxvri, n. Cromerum de Cafimiri regis Polonia? teftamento partim probato , partim impro- bato, xii. &uam declctrari eum non ultra obligare ] c. Suggeftum eft de decimis. Exemplum in A£bis Alfonfi & Santtiiapud Marianam lib.xi i ,c.ul- timo : apud Camdenum ditto anno cid id xcv , & anno cid id xcvii . in controveriia Hanfiatica. De alienatione ] Habes hue pertinentia in Conciliis Gallia; To- mom. $ xiii Amultittraditum ] Videcitatosper Reinkingum libro n, claffe ’ ii, c. 8 ,nutn. 26, & fequentibus. Hie revocarinonpojfunt} Vide Afflittum decif.cxxvm,num. 10. C A T V T XV. '* llu* ^jr-^zo- 7 ' De federibus ac fponfionibus. 7 u ftst eonventtones qua. Dividuntur in federa, fponjiones, pa¬ id tones alias . ^ XII. Federum & fponfonum difcrimen 3 & r**? in quid fponjioqes obligent .' * J V. %eje£la diidijio federum quam •Menip- pus fecit. V. Federum divijia in ea qua idem fia- tuunt cum jure natura : & unde id na- tum : VI. £t ea qua ahquid adjiciuntt qua funt 4 $uaha VII. ^Aut inaquaha , qua rurfum divide tur. VIII. Federa cum his qui alieni funt A vera religione heita ejjejurc nature,: I X. Nec univerfaliter prohiberi lege He- braa. X- Nec Chrifltana. X I. Cautiones circa talia federa. X Irl. Cbrifiianos omnes obligatos ad ft- dm tncundum adverfm hojles Chrijtia - mfmi. XIII, iSV plures federatarttm heliumg e ’ ranti AC P A C I rant, eui potitts opem ferrioporteat difiin tlionibus explicatur . XIV. c An tacite renovatum cenfeaturfe dus . X V. *An partis alterius perfidia alteram li beret . QaECUtiones Vlpianus divifit in publicas & privatas: & publi- cam expofuit non ut quidam putant defimtione , led exem de pattu* plis z&Ams,qusfit per pacem, quod primum cxcifiplum eft: quo- ties inter fe duces belli quadctm pacifciintur ; quod lecundum. Publicas er¬ go conventioneseasintelligit, qutenifi jure •imperii majoris autmi- noris fieri nequeunt , quanota differunt non tantum ac ontradibus privatprum , fed & a contradibus return circa negotia privata. Quanquam ex privatis quoque iftis belli caufa nafci foler, frequen- tius tamenex publicis.Ideo poftquamde convcntionibus generali- ter a nobis tradata funt fatis multa , qusdam addenda funt qua? ad excellentiorem hanc fpeciem pertineanr. II. Publicas has conventiones quas Graci mv^r.ac vocant, divi- dere pofliimus in feder a. fponfione s. padiones ali as. III. De federum & fponfionum difcrimine adiri poteft Livius libro IX, ubi rpftc nr>< finnr j.nffil fninm:y_pci. t£jJat*S, & i n quibus ipfe populus irz divina? obftringitur fi min us fte- tur didis . Eaapud Romanos peragi perfeciales folebant addito pa- tre patraro. SponftoAutmueft, nhi._hi.qpi h poteftareilimma-miLa- datiirELejus ceijacu.iJiabeat, alj4iudquamkruni. guodJJlagi .p.aaftOP ttogil. Apud Salluftiumlegimus Senettus, uti par erect, deerevit ,fuo pi¬ que populi injuffu nullum potuip fedus fieri. Hieronymus Syracufarum rex cum Annibale , ut narrat Livius, focietatem fecerat: at poftea Lii.xxiv. Carthaginem mifit ad fedus ex focietate faciendum. Quare * quod apud Senecam patrem eft : Imp erect or fedus percujfit, videtnr populus per• cuffifie Romanics, fyfedere continetur: ad antiquos eos pertinet, aui Ipe- cialeejus rei mandatum acceperant. At* in regnis regum eft fedus facere. Euripides Supplicibus: tIv A e'C oyvvvcq A^J Setter. sr©. ri {;/.(§- rvgocv uv rmovic luzjg yUs Acaui^us o/ucorbyziv- Adraftitm hunt opus lurctre: namque is jus beibet regni potent Vt civitatem federe obftrinvat fuo. Legendum enim ibi, ut diximus, non Sicut au- tem map-iftratuspopulum non obli eant, ita nec mino r pars populi : quod pro Romanis ett adverius Gallos Senonas: nam major pars populi erac apud Didatorem Camillum. bifariam aurem , ut apud Gellium eft, cum populo aginon poteft. Sed ubi qui jus populi non habent.deeo quod populi eft fpoponderunt, videamus in quid te- n»nhir Purer forte alian is line cafn fponforesfidem liberate , ft o- peram omnem dediffent, ut id quod fpoponderunt fieret.fecundum ea qua: depromiffo tertii fado * fupta diximus: fed negotii hujus, R 4 cui s , LIB. . i. c-Xv. 26} XVI. In quid teneantur fponfores fi fpon- fio improbetur, ubi de Caudina fpon- fione. *■ XVII. ,An fponfo non improbata obltget ex notitia & Jilentio diflinlliojjibus expli¬ catur, ubi de fponfione Luttatiawt. E L L I £*4,XXX IV. ?64 , ■. i „ . D E I V R E B cui contradlus ineft, natara obligationem multo ftridtiorem defide- rar. N fjrn qni c ontrahcndn .-iliquid de fuo dat aut promittit, is vi- cifiTun pratftari reipfa libi aliquid vult: nn d p & j iir_a. ojoIL quod fa- £ti alieni promifltones repudiat, promiflio tamen ratam rem habe- ri, ad idquodintereft obftringit, IV. Federa Menippus regis Antiochi ad Romanos legatus, refe- rente * Livio, magis ex ufu fuo quam ex pratfcripto arris ita divi- fit, Ut dirp.rct.tria elTe ennim fp.ftpmm quae inrcr ffl parifccEPnrnr reg es civitatefq ne wnpragm^ ppm Kplir. wifl-ic dicerenturleges, quo in genere quid vidtum habere, quo muldtari eum vellet, vidtoris effe arbitrium uiItfuuJ^aBa..pa.res bello aequo federe in pacem at- que amiciciam venirent. tunc repeti reddique per conventionem res, & fi quarum turbata bello poffefTio fit, eas aut ex formula juris an- tiqui, aut,expartis utriufque commodo componi • rprrinm eff ep-e- pus , cum qui hoftes nunquam fuerint ad amicitiam fociali federe rg g inter fe jungendamcoeant :quosnecdicereleges ,necaccipere. £> ^' Atnobis accuratiusinftituenda partitio eft , nr primnm dica- '/&.^ »-naus federa alia id gqumftiiuacej qnod iur is- e ft naturalis . alia al iquid <'n F^ ^ei ad ji cere . Prioris generis federa non ta ntum fieri folent inter ho- / ^ t $iraJi>vfoc' ft £s a bello difcedunt, fed plim & fiebantftepe , & aliquo modo b/a&tic antorc erantneceffam inter eoS'qtri antenikil'cotraxillent. id inde ortum, t'tHjtugSfa**- quodregula ilia juris naturalis , cognationem inter hominesquao- 1 darn effeanatura ..ac proinde nef aseffe alterum ab altero latdi,ut o- ante diluvium, ita rurfas aliq uo poft diluvifftempore malis mo- / ,a v r r ..-C ribuseffet oblitcrata.* ita ut latro cinari &pratdas agerein exterrros J f*t/ Mt.uh.DM piphanius. Hie ilia t apud Homerum, an pratdoneseftis ? arnica ini t errogatio,*cujus&Thucydides meminit,&in Solonis legevete- 11 colle S ia * 2r ‘^ cu> Wi“^:J>ix.ccs fimpliciter, modo bwJwmss Im'itry iftalct , ut apud Appianum& Xenophontem videreeft : has magis proprie mroMs & quatenus minus dignos refpiciunt ®©s»y nofy ., aut ovrfir.cis cit -mu 67n&y^7wv, quas Demofthenes in oratione de Rho- diorum libertate,fugiendasait his qui libertatem amant.quia ad ler- vitutem accedant proxime. Vtriufquemodifedera aut pads,aut 1b- detatis alicujus hunt ranfq, fllqnalia pads nr. qu it de reftituendis ca- ptivis , rebus captis , & ad fecuritatem conveniri folent, qua de re agendum erit infra in belli efFedtibus & confedtaneis . ./Equai ia focie- ratis, jut a d commercia pertinen t,gut ad-h elli communitatem .aut a d res alias. dRqnalesde commerciis padtiones variar eflfe poiTunt, puta utrinque ne vedtigal ullum folvatur, quod invpere erat federe Ro- manorum & Carthaginienfiuirt, excepto eo quod feribs & praconi dabatur, aut n e majus folvatur quam in prafens . aut ad certam quantitatem . Sic & inbellica focietate ut auxilia praftentur paria e- quitum, peditum, navium.fivead omnebellum quod Graci * %‘cw vocant, & explicat Thucydides tvs aJriis <|)iAss cofdem hoftes &.amicos habere : quod & apud Livium iaepe reperias,li- ve ad tuendos fines duntaxat, quod , five ad certum hel¬ ium, aut in certcs hoftes, autinomnesquidem , fed exceptis focus, ut in federe inter Poenos & Macedonas, quod apud Polybiurn eft: quomodo & Rhpdii Antigono & Demetrio per fedus auxilia pro- miferuntin hoftes quofvis excepto Ptolemxo. Poteft, ut dixiin us. aequal e fedus & ad res alias perrinere . * ut ne in roafinid n kerius alter arces habeat. nefubditos alrerins a lter defpqAar, ne iter ake- rius~h ofti pra bear. VII. Ex atqualibus qualia lint inamua lia facile eftintelligi. Pro- mittuntur a uiem. inaequalia aut e x parte digniori, ant ex minus di- gna. Ex pa rte digniori ntfi qn isauxiliapromittat. nec reftipulenir, aut majora prc>mitta.t: Ex parte indigniori insequalia, aut ut libera¬ tes di£k> Panegyrieo loquitur , ***$«« eA«fT?o»»§t to Mxciiitf funt ea quse diximus , aut vocari. Et hire ipft i anrrnin imrpinnrinnp funt imperii, aut fine ejus iinminutione. Cum imrqnnirioppimperii, ut in fecundo federe Carthagjnienfium cuin Romanis,necui C arthaginienfesbellum facerent injn .flh.p.npnii Ro- inani!*Ab eo tempore , ut Appianus loquitur , K«£y>d™s< Vay-xiots ■Lztnixxoii enarothi, Carthaginienfes Romanis ex federe morem rrerebant . Pote ft addi h uic gene d dpdirin rnndirinnata nifi quod ilia non imminutio- nem , fedtranflationem totius imperii continer, qua dere diximus alibi. Tale m ^|irpm rnnv pnrioni'm federis nomine, & alibi I.ivius appellat, ut libro ix: Teates Apuli impetraverunt ut fedus daretur , neque WMuptamen federe fed ut in ditione populi Romani ejpnt. Sine imminu- K f . ?ione Pint. Dcme- triQ. m 2 66 ••■4 DEIVRE BELLI tione imperii onera, auc tranfitoria furit, aut manentia. 7~ranfiro ri.-t de folvendo ftipendio, demoenibus diruendis, ut locis quibufdam decedatur: ut dentur obfides, elephanti , naves. Manentia . ut de imperio ac majeftate comiter colenda, cujus federis qu* fit vis alibi diximus. Huic proximum eft ut hoft es & amici habeanturquos ve- lit partium altera: ne cui exercitui, cui cum altero bellam fit, per fi. nes tranfitus commeatufve detur. Turn ilia minora, ne arces certis locis aedificare.ne exercitum ducere,ne naves habere ultra numerum j *. definitum, ne urbem condere, ne navigare, ne militem certis locis Jj confcribere liceat: ne fociosoppugnare: necommeatu hoftes juva- re: ne recipere eos qui aliunde veniunt : ut federa prius fadta cum dirimantur: quorum omnium exempla apud Polybium.Livium, & alios videre eft. Solent autemfedera in aequalia contrahi,non tan- turn inter vittores Si viftos, ut Menippus cenfebat , fc.l&Jnr er po- tentiores &impotentiores et i atn qui bello inter fe experti non funr, . VIII. De federibus frequens eft quaeftio . liciteneineantu r cum his qui a vera religione alieni fun t: quae res injure naturae dubitado- piuY ivtHf-rt h UaHj nem non habet. Nam id jus ira omnibus hnmin ihns commune eft, / as drmrmt idtav axoivunims eivcq fia&s clxtso e'Sv©- ivrtpit%las K!M Trsteftlxs Truv&t ; Jolos ex omnibus populis infociabiles effe extra- nets , it a ut c&teros pro hoftibui ducant. Sequitur de iildem , /t-ohu a».a ifoi 'tqxmQii xbirmSs ii ©v^W», /trite djuoHv, cum nutlagente alia menfam * habere communem, nequebene eos aliis velle. Mox eis tribuitur /'-tmvjporpnx\ odium humctni generis. Et apud Philoftratum Tyanenfis de ludx-is: ei / 3 jo» cittiXTcr tv/jrno , eis ft'ors xmni izj&f clvJpdrettSi vqd'mQa i ; .vita genus adeo fecretum ab humano commercio repererunt, ut ne menfam quidem cum alik > ^ communemhabeant. Sicut & paflim ludasisapud Iolephurn objiciuir, ■rix/tixfo, 1i xav/ttpvXov, n t£fu%lct , mfbiiabiUs vivendi ratio. Ac //.. ■ h unc non rile lej is fenfum Chriftus nos docuit exeroplofuo , cum ^' r,r ^ r h Sama ritide fetnina aquam accipere non reculavit. legis uliique obfcrvaiTtiflinius. Sed & olim Dav id apud populos irreligiolos perfugium fibi quaefiverat , nufquam eo nomine reprehenfus. Apud Iolephurn Solomoni templum dedicanti, & oranti ut Deus ibi etiam alienigenarum preces exaudiret, hsec tribuitur oratio: ti/iSs rim dmliijpumt w tp um cx/Bf , tste ccXboT&tai ar&s rim c/t$ / legis& peritos reverentesadmodum, utexreligiofa Sabbathiob- fervatione, permifla fola fui tutela,non alio armorum ufu, apparet. Et hi ta menrnm Lac.p.da’.mon.iis & Rom a nis fedus pepig ere. appro- bantibus facerdotibus & populo: imo & pro eorum falute facra pu- . , blice fecerunt. Ouse vero contra adferuntur, caufas habent pcculia-. &V. . a&n(uiiw 5 Tsi «j htt. Omnibus largiendum.denoftxfl, opera:fed itasttfancio- ' : 'ftm AC PACTS, LIB. i, rxv. 269 rum potior habeatur ratio. PerfeSta liberalitas , inquit Ambrolius, fide, can- fa, loco, tempore commandattir , utprimum opereris circa domefticos fidei. Si¬ mile eft illud Ariftotelis : » $ Itfslas ao&mixi crc/»»' 9 w yj ’ol&daii CpgovrIffl. °f I> '■!' Neque enim par eft nqualem curam fubiri pro externis & pro amide. Con - yiftns eciam familiaris cum hominibus qui alieni funr a religione non prohibetur : ac necnm illis qnirlpm quorum pejor caula eft, & qui a difciplina Chriftianas regula deficiunt, nmne inrer dicitur commercium , fed fam iliare extra necelfitatem , non etiam quod emendandis ipfis fpem prxbet.JUwLKero quod apud Paulum eft, 11 TbciTJ . Ke iuaun i durfi.fi ^ fiJ. : quod enim confortinm eft juftitU cum ■! ' f iniquitate , aut qua commixtio eft luci cum tenebris , aut qua concordia eft - y;_ , ‘ Chriflo cum Sat ana, aut qua. pars crcdenti cum non credent e ? ad.eos pert i- not-jnjj in j^aliic rnnrkahanrnr. atque ita aut idololatriam commit- " tebant, aut certe committentium ipeciem prabebant.* Often- dunt fequentia : Qua confenfio templo Vei cum idolis ? fimuia illis qua in priore ad Corinthios eofdern : Non poteftis fieri participes menfz Vo- }■ mini (ft menfie Aamoniorum. JNeqne ah en quod fubeunda fponte non funt profanorum imperia, nec conjugia cum eis contrahenda ■ rede proce^gt-aiguiuentum. Nam in utroque hoc cafu apparet majus periculum , aut certe plus difficultatis injici veri religionis.ufui. adflr perpetua funt ifta vincula: & in matrimonio li- berior eledtio ‘mm fei.c ra ex temporum & locorum occafione fu- menda fint. Sirnr anrem henefacere nrofanisjnalnm non eft. ita Sylv.verb. nec op pm eornm implo rare. iicut C*faris& Triburii auxilium Pau- lusinvocavit. Pan. in c. f XI. Nulla erp-O hlC intrinfecaq nr nnivprCalis.eft pravims . fed ju°dfup,r. * PV ri rrnmftanriis yftimand a. Qavfindllin enimflf nimia commix- devoto - tio contagium adferat infirmis; quam ad rem utile erit fedes diftin- gui, ficut Ifraelitsefeorlim ab ./Egyptiis habitarunt. Neque enim ra~ tionecaret illud Alexandridte: due. cev ftval/aijv trvfOftayfitv vftiv \yo). uuir' 01 yi bfjyvox 'ol yifjyt ipew, ad xXt\>]Xaii 'j JilftUtn 7toXv. Ego ejfe vefter non queam commilito, Gyuando net leges , nec mores confientiunt , Sed tMdtis interfe intervallis diferepant. Quo pqrfjnenr At pa, qua- alibiattulimus, de religione ludirorum & Ub. 1, c.i. Chriftianornm in cnmmilirinrnm paganis. Sed &■ fi pv fnriprnrp ta- li nrofanag opes magnum fint habiturte incrementtnn . a bftinendum crit extra fnmmam necellitatcmf In qua locum hnher. quod in limi-. ». 9, v. 3! li re dixit Thucydides 3 'ini hfins ihro rav Afycutn Llt,ro *• tTC&VXdjofteJzc , fill itkwas ftovov, cititfa tsjsfeztifijvaf. Vis qui infidiis impetuntur, ut nos ab Atbemenfbtts , invidiafieri non debet.ft falutem qu&runt non Gruorttm modo , fed.& barbarorum auxiliis. Non e - nimjps guodvisfu fficit adid committendum. quod r eligion?, li non diredte^indkejSe tamen nociturum putetur. Quxreadiinxeaim pri- rno loco eft regnum cmleftc, id eft Euangelii propagatio. Qptandum Matth _ VT etfet, ut multi hodie Principes ac populi in animum admitterent li- beram Frod. 1. IV. hi (tor to. Re - menfis c.6. 270 - DE IVRE BELLI beram & pi'am vocem Fulconis Archiepifcopi quondam Remenfis, Carolum Simplicem fic admonentis: 6}uis non expavefcat vos * inimi . cprum Dei amicitiam velle, ao in clndem & ruinam nominvs Chriftiemi , paga- net nrtnet federtt fufeipere detefiandet ? Nihil enim diftat utrum epu'u fepa- getnis fociet, an abnegato Deoidola colat. Exftat apud Arriannm ditftum Alexand ri: «AxaV yAyk A« t&s epcflobofBflSs heuilla, rf E©d^s -ref's /3*(. fiagais , Vbfyp m «'//»& IK tov Ea&>)iw • graviter eos delinquent , j «2 ad- verfum Gracos Betrbaris militarent , contra GrMorumjurct. XII. Iliad hie addam., cum omnes Chriftiani unius corporis membra fine, qua- jubenturalia aliorum dolores ac mala perfentifee- re,ii,craud ad fingulos pertinet, ita & ad populos qua populi funt,& .* ad reges qua reges pe rtine re, Neqne enim pro Te qn irqner.-inmm, fed & pro mandata fibi poteftate fervire Chrifto debert Hoc autem nr a (La re reges & populi non poffunt, graffante arm is hofteTmpio, aliis auxilio fine: quod commode fieri nequit, nifi fedus eo nomineineatur: quod fedus jam olim initum fuit, & princeps ejus creatus confenlucommuni RomanusImperato r.Dehent ergo Chri. ftiani omnes ad caufam hanc communem pro virium modo viros aur pecunias conferre: jjjind-qtiominus facianc non video quomodo ifcs /t. poffint excufari, nifi fi qui bello inevitabili, aur non diffimili malo p£/domi diftinentur. % e tS^ XIII. Solet fa?pe & ilia incidere quaeftio ,_fi_p]ures bellum ge- ~ (rsiffS) rant > uenpotius opetn ferte.dr.hcat qui ucrique eft federates. Hie r r (t * primum feiend urg eft, quod & fupra diximus .ad injuftabellan ullam ~ rr ~ -i-i; -Qaare* qui federatorum juftamhabet bellicad- ,.m ********?---*,-.— r ----- licum extraneores fir. Etiam fi cum alio federa- ./iKmJftcjrfJc,?* . ^ic orat ione de Megalopoli oftendit Demofthenes, Meffeniis “ n " ‘ ‘ fociis contra Lacedasmonios item focios opem ferri ab Athenienii- bus debere, fi ab his incipiat injuria. Sed id ita verum, nifi convene- rit hoc quoque ne adverfuseum auxilia mittere liceat. In padlione Hannibalis cum Macedonibus erat: Hojlium hoftes erimus , exceptis regi- hies, civitatibus , £f portubus quibtifcum fedus nobis £5* amicittoefl. Qnndli . / n ,. jfederati inter le committantur caufis utrinqne in^nfli^ qnnd accide- VdT’Zift'lUtscf £&£■$£ poteft , utraque parte abftinendum erit. Sic in Leu&rica Ariftidis y/xt PiufS quinta dicitur , « i7r‘ uX.xs ej^sAbi/ , pa$af£v. isr’ dtkitotfj lytAKvIsiv, tjgrdy. I-O. c to. 4. 2r- Gncejiteivnupcivaf: fquidem in alios etuxiliumpofeerent* fetctle effe negotium'. fin feeijrum alter in alterum , nolle fe mtfeeri. Quod fi federation, alios helletit iufta quifaue de cau fa. fi utrique auxilia mitti poffunt,putain milite aut pecunia, mittenda erunt.ut fit circa creditores perfonales. ^X-fi ipfius qui promifit prarfentia requiritur quarindividua eft, ra¬ tio poftulat * nrpragferat qr cum qu o anriquins eft fedus, quod Acar- nanes Spartanis dicunt apud Polybium : eodemque pertinet Con- fulis Romani relponfum Campanis datum : amicitias ita inftitui par efi * jpe. q ua -vetuftior amicitia ac focietas violetur. Sed addenda pxceptlOi nifi fedus peiftpriqc ultra promiffinnem aliquid habet, * quod quafl dominii tranflationem in fe contineat, puta fubjedlionis aliquid. * Nam & fic in v enditione dicimus pr iorem praEferri, nifi pofterior dominium tranftulerit. Sic Nepefinis apud Livium deditionis quam focie* [ /PIES'. 1 "ptcaxtc; <#f. P’fjbJ.VX Vi. IX• Sylvett. « "verb, helium p. I, n. 7. Lib,XU ■'Mi: -j tstov i» infrt^ce yf otiSv , alai mrcvhcs. Si vel tantillttm ex dictis pars alterutra tranfgrederetur, ruptaforepaila. ,Sed hnr ira vernm eft ni-ali-Leiirrinve. nent: quod fieri in terdum foletne obq uafvis offenfas a federe difce- dere liceat. XVI. Sponfionn m tot efTe material po .ffun.t-.qaar federnrn. Di- ftantenimhsc perfonarum facientium poteftate. Sed duo funtquat de fponfionihn s quad fo.le nt : Primu m fi improbctur arege,aut ci- vitate fponfio , in quid teneant ur fponfores.ad id qnod intere ft . an JjpMfut* jn. ad reftituenda m remineum ftatum in quo erat ante fponfion em. an adcorpjjsJfidendum. Jrima fentenria videtur inti civili Romano congruere: fecunda a muitathquam in Caudina controverfia vct'ow'Kiittd/rtufii.jJ-£ ‘ pleb.sL. Livius & QdVlelius urp-ebant mertia ufu proba ta eft.ut ex- fjt** emplis fponfionum duarum nobilium Caudina; & Numantinae ap- Sm/ndb parnit .Sed illud ante omnia tenendum mu m quifummum imperium • - C #. v Polyb. & Liv. dittU §. in. 272 ■ • * *' - D E tVRE BELLI JNJam de ohfidibus cojjxsnerat ut capil c luerent fi pado non flare. rnr. De fponforibus an eadem did a lit poena in oblcuro efl. Poense aurem ftipulatio tali modo fada efficit, ut fi fadu prteftari nequeat, nihil aliud fit in obligations fuccedit enim certum loco incerti quod intcreft. Erat autem communis iftorum temporum fententia, etiam vitam valide poffe obligari. Apud nos autem qui alicer fentimus, exiftimo tali fponfione bona primum adidxpicuilnxfireft^fi ea non fufficiant, corpus ad fervitutem obligari. w 3 (Fabius olim Maximus cum padum quoddam ejuscum hoftibus fadumSenatus improbaf- fet, fundum fuum ducentis millibus vendidit, & fidei fatisfecit. Samnires vero * Brutu lum Papiu m induciarum ruptorem fimul cum bonis fuis dedendum rede cenfuerunt. XVII. Altera quaeftioe ft. an fpnnflp npligpr tem ex notitia & filentio. Hie diftinguendum pr imnmanpnre fada fit fponfio, anjhhxoaditione fi rata haberetur a fumma poteftate. Nam h«c conditio non implet a ( debent aurem conditiones diferte impleri) nullam facitfponfionem. Quod rede convenit in fponfio- nem Ludatii cum Pcenis: accedebat quod ealepopulus.quia fuoin* . juffu fada erat, teneri negaverat: itaque publico confilio aliud dein- tegro fedus fadnm p,rar. Vidcmlnin deinde, an prater ifilentium res aliqua acceflerit. nam fine re aijt fado.aIic]uo filentiutn non fatis probabilem voluntatisconjeduram fuppeditat,ut ex:his qua; dedo- . minii derelidiqne fupra diximus, intelligi poteft. Sed fiadn.s a lign! acceffer int. qui ad aliam caulam probabiliter referri nequeant, turn rede intelligetur adus ratus effe habitus: quomodo probatam id quod cum Gaditanis convenerat; notat Cicero pro Balbo. Silen- tinm adverfus Carthaginienfes urgebant Romani depadione cum Alclrubale fnda. . Sfid rum i l l a pad i o verbis concepta eflet neganti- bus, ne Poeni amnem Iberum tranfirent, viv erar nr fiP-nt fa m lolum adinducendam raril-iah'tinnem kdi alieni valeret, quippe cumfa- dum proprium nullum fecutum eflet, nifi aliquando Poenus Iberum tranfirc voler.s prohibitus a. Romanis eflet, eorumque dido Posni p-irnifTprir ralisenim adus vimJxibcr aduspofitivi, nec manetintra fines nude abnutivos. Quod fi Ludatii padio plures habuiflfer par¬ tes, & cameras partes a jure communi abeuntes obfervatas a Roma¬ nis Temper appareret, jam fatis firma eflet conjedura probata? pa- dionis. Reftabat hie dicere aliquidde padionibus qn as duces & mi* lites non de co qqod fummi eft imperiifed de re privata fua aut fibi permilfa faciunt : fed de his.agendi opnrtnnior prirlornc u biad isa quse in he llo accidunt perventmn erit. Annotata ad Caput xv. Q Vodapud Senecampatrem eft} Contr. IV, 29. In regriu regum eft fedus facere"] Vide qua; infra lib. 111,cap* xx, 11, &fequentibus. Servius ad illud 11 iEneidos. Serrvataqire Jerves . . Troja fdem'j AC t A C I S, LIB. t I. i-A ^ 273 £3««r rexpromittit videtur refpublica promittere.ILt ubi .®neas fingu- kri certamirie pugnaturus prius cum Latino fedus facir;T«ra»;«,ait, non inducit jurttntem , quia prsfenie rege non babet poteflateni. Supra diximus ] Hoc libro, c.xi, §. XXII. Livio ] AddeDiodorum Siculum, Exc. leg. 1 v. § - iv's ira ar latrocinari prydas agere in extends, niello hello inditto, pro licito §• V> haberetur] Casfar de Germanis : l-atrocinio nullam habent infamiam, qua extra fines cujufque civitaiis punt, Accedit teftis Tacitus de morions Germanise, & Saxo libro xiv, & alibi. Idem deTyrmenis fcriptum eftServioad vxn & x /Eneidos , & de aliis gentibus ad primuna AEneidos* Diodoro Siculo de I.uiitanis :quicum Plutarchus conlen- tit Mario : ti tyfivetv dm iin rav IZifav iy) rfift.tezv Yiyrsflpuv. ad id temptts Hifpanis latrocinari inter pulcherrima babebatur. Simile elt quod Iudsi damnum datum ei qui ncc iudseusfit, nec Iudaus federatus, farcien- dum negant. Apud' Homerum ] Odyffex y. ubi Scholiaftes dm m ©yW ot?s ffithcuols tv Eiifjv, « A >! hhlov. Latrocinariapud antiques non tantum infa¬ mise carebat fed infuper gloriofum ducebatur. ' Cujus & Thucydides meminit ] Libro J. additque dm eyornf 71a dt tutss tS ipyu , &l‘ m l *" pcayftiv , s kJ tpl’har, amteisauxiliaferenda contra hopes, non contra amicos, di- cit Ptolemasus Athenienfibus apud Appianum in legationum excer- ptis. Gttiod quafi dominii tranflationem in fe cont'meat ] Vide Radevicutn II, 7 - Namtftficin venditione ] Edi£lo Theodorici c. 138. Milites omnesfuiffe obligatos ] Sic Numantini, fi fponfio non proba* retur, exercitum libi dedendum cenfebant,ea fponfioneliberatum. Fidejponforumjiierant Confules duo, quaiftores duo,pr*fecti iv, tribuni xii, narrante Appiano. Hiomnes deditiex Caudino fpon- fu : ex Numantino Conful folus, caeteris parcitum ob Tiberium Gracchum, ut inGracchorum vita narrat Plutarchus. ' Sexcentomm quosimperarant obfidum'] Pontiusfilius apud Appianum: tLv 'Ti 'ncrcim rs; iTntpmifUTiSi, "sfartpc/, r mr Jfc rav ovvShkZv, iuc drmi l equitumpotijftmos deligetm , quiobfides ftnt , donee popul0 patfa firmet. Satis elfc obfides tenentis arbitrio rclinqui.cenfuere Lu- fitani in re fimili. Mariana xxi, 12. qui deditos accipiunt, poenam remittere cenfentur. Polybius excerpto cxxii. Eabius olim Maximus ] Diodorus Siculus in excerptis Peireilanis, Valerius Maximus iv, c. vni. Brut alum Fapium ] Dion excerpto legationum v. Carvl AC P A C I S, LlB. XI. »7f Capvt XVI. De interpretatiohe. I. Quomodopromiffa obhgent cxterius. I I. Verba, ft aha conjedura abfint 3 intelli- genda ex proprietate populari III. Verba art is ex arte. IV. Conjeduris ufum effe ex ambtgv.itate vo- cum , ex fpecte repugnantia, ant quia fe ingerunt i V. Vt ex materia : VI. Ex ejfedu : VII. Ex conjundis: ortgine ant etiam loco: VIII. Quo pertinet conjedura ex ratione movente 3 qua quando & quomodo'locum hdbeat. / I X. Difiindio fignificationum in laxas & (triclas. .. X. Difiindio promifforum in favorabilia , odiofa, mixta> & media. X I. Reject a circa adits popnlonim aut re- gum differentia contract uum bona fidei aut fir ill'i juris. XII. Ex did is diftindionrbus fignificatio- num <& promifforum regula formantur cir¬ ca interpretationes. XIII. ^An fociorum nomine futuriveni- ant , & quatenus : ubi de fcdere Romano- rum cum \A[drub ale , &fimilibus contro- verfiis. XIV. Quomodo interpret and um , Ne alter populus altering injuffu bellum gerat . • X V. De illis verbis, Ltberam fore Carthagi- nem. XVI. Qua pada perfionalia habenda > qua re alia , diflindtonibus explicdtv.r. XVII. Fedits cum rcge initum extendi ad Regcm regno pulfum : XVIII. Non ad regni invaforem. X I X. Promiffum ei qui primus hoc feceriti ft plures firniil fecermt> cui debeatur. X X. Conjedura fe ultra offerens : aut exten¬ ds, & quando id fiat: ('/ft/ XXI. Vbi & de mandate per altud im- 'I ;l. ' ^ plendo : ffcfom t'n w, wpafafi&tt, quo '- yp nnmvifir&fr'noceJe / 1 hy-rt&ctw&H*?runt se*Hg>u Tfit tcS XX I I. xAut reflringit : idque vcl ex defe- du originario voluntatis > qui colhgitur ex abfurdo : X X 111. Ex ceffatione rationis mica X X I V. Ex xuitcri* defettu . lap#?fUz fiV t «7~\ X X V. (Obfernatro area conjcCturac 1 me dtdas :) nm f/} XXVI. Vcl ex c a fits emergent is repugn an- Asgattnx/, jes tia cum voluntate : qui fumitur > ex tilt* a/fcritc ZOsi/yvnUjtt cito : -df*/jP/cS? fij/t XXVII. Ex onere nimium gravi , habit* ffff' rationcalim: f XXVIII. Ex fonts aliu, ut ubi P* rte * ku-kCu inter fe eemmittmtur. %i> L rt/safvt+rt frf IX1X.% turn reeuU obfervandafo.t ^ XXX. Scnpturam in dubio ad contralim valtditetem non requiri. feu/tf, /(Cl XXXI. fojum contraCiur interpretatio- (aA/fn/ v/ncC/. / nem ex jure Romano non fumere. ,j_ s ; c*-ait arc/ XXXII. Verba conditionern accept mint /ilo-fo, an offerentii marts fpectandaper dijimciio- '/cr/l^bacit rixta/r/s Jirfii nem explicatur. (Cfcirtr* »t£p/4Vi/no, KM r'npc./pr*f(vttVniMt. :K7rr£htscuM/t 'rtt'a r Pfum qui promifit fo!um fi fpeftamus, fponre id prxfiare.obliga- 'ftA,,,/'. . In fide at/sd fenferis nonjsutd dixer'u cogi-iXOm i,Jp_ I tur in quod obligari volait. ........ .. — ry ■.- ■* tandum , inquit Cicero. Sed quia interni adtus per fe fpedabiles Sgg/gggfif u , te u , non funt,&certi aliquid ftatuendnm eft.ne nulla fit obligario fi quif* fn ffe'A//(c.o( , que fenfum quem vellet fibi affingendo liberare fe pofTec,ipfa didten- ni>r - '• 1S-A te naturali ratione jus eft ei.cui quid proiiiiftum eft.promiftbremco- gereadid. qnoa redtainrerpretatiofiipyerit .namalioquiresexitum non reperiret : quod in moralibus pro impoffibili habetur. Hoc forte fenfu cum de padtis egiftet Ifocrates prarferiptione adverfus Callimachumjtiirajdnqnit.M'^® xsuipKdrniMjponni %lg.7T?.S/3jj ^S>p9poi t ut redte eum locum emendavit vir eminentiflimx erud:tionis Pe¬ trus Faber , bttclega conimuni homines inter nos perpetuo utimur, nec Gr.T- Ci tantum, fed & barbari, ut paulo ante idem dixefat. Hue illud pertinet in antiqua federum formula apud Livium : Sine dolo male ta.u * utitpue ea hie hodie reBiffime intelleBn ftmt. Rcdfa: interpretation s m eniura eft colledfiomcntis ex (ignis maxiine probabi libus. Eafi* gna funt dutim aenernm, verba & coni edturae alls; qua: aut feorfiin conliderantur. aur co niundbm. S 3: 1 L St IT IVKE BELLI t “ffcr D F - - - V nulla fit conjeftura quae ducat alio, verba intelligenda funt, ttuHJnjk, e.x proprierare .* non Grammatica qua: eft ex origine. fed, popula rf '~ta*cs«ar% ex u f tf ; QjUpmpenes arbitrin.m eft , (ft jut (ft norma loqnendi. StultO ergoperfidia? effugic ufi funt.* Locri , ’iu terram hanc i ■ JJ '^aufc/a/r'd fau _ i ■4m- ren!: ’ terrain cafeeamentis injeftam, & aliorum capita bumeris im- _ , . »t^(4_po!ita abjecerunt, quafi eomodo relipione fe poiTen t exfolvere.qna> tf^t^SSLIiiftoriaapud Polybium exftat : ac ftmilisperfidias exemplaaliquot zHscvnt ofa£tfj_ a p u d Polyarnum, qii* tranifcribere nihil opus eft, quia controver- liatn non habent. Ejufmodi fraudibus refte dixit Cicero ad ftringi. non, diffolvi perjnrium. III. * Inartium anrenn vocahnli s, qua?populus vixcapit , ad hi- benda erit arris cnjnfqne prndenrnm Heiimrio , ut quid fttfflajeftas, quid parricidium , qua; ad finitivum ftatum referunt oratorix artis magiftri. Vere enim diftum a Cicerone Academicarum primo: Dio- lefticorum verba nulla funt publicttfuis uiuntur : (ft id quidem commune otri- mum fere eft artium. .Sicli m.paftis (ieexercixu diftum fuerit, definie- mus exercitum elfe earn militurri multitudinem qua; palam fines ho- fticos aufit invadere. narn pa Aim nppnnnnr hiftnriri id quod fnrrim r’x-h,, r m eU. 'H re, . Parad. VI. L. ?.. D. da his cjui not . tnf ami a. Ltbro III. cap. I. fi r aur larro cinanrium more,& quod jufto fit exercim.jQuauip.ro vi ribus ho ftinm adtim andum qua; copise exercitum faciant.Cicero ex- ercitum vocat fex legiones &auxilia. Polybius Romanum exerci- turn plerumque ait conftitifte fexdccim millibus Romanorum,vigin- ti fociorum. at minor quoque numerns implerepoteft ejus nominis menfuram. Nam Vlpianas exercitui prsecile eumait, quivelunile- gioni cum auxiliis prseeft : ideftut Vegetius exponit decern milli¬ bus pcditum, duobus millibus equitum. & Livius in ofto milli¬ bus ipeciem ponit jufti exercitus. Pari modo de clafte erit arftimad- dum. Sic * arx eft locus qui arcere hoftilem exercitutn ad tempiis po/Tit. IV. Cnnjrft . uris aftiimtis opus eft,ub i-y erba -aut verborum com- plexio funt -my-lomaa id eft, t lures fignifu-atienes recipimt. Hunc locum Rijetores vocant i%U/*cpi£oMus : Dialeftici fubtilius, fiinunavoce fenfus elfe plures polfent ifunvfiict» , fi in complexione ufctp&ot.ia*. Si¬ militer conjefturis opus eft, quoties in paftis eft oluacmcpcuelec, fyeciu quddam repugnantU. T n - ncenon ronjrftnra s qna s rcndg .funt, quit par¬ tes alias aliis concilient, fi fieri poteft. nam li certa fit pugna, quod pofterius inter conrrahentesplacuit, prioribusderogabit: quiaamo te mpore nemocontraria potuir volnilfc . Ar_e a. narnr a eft aftuumqui a voluntare pendent, ut novo aftu voluntatis difcedi inde poftit, li¬ ve /Muviiftsg£s ex parte una, ut in lege & teftamento.five conjunftim,ut in contraftibus & paftis. Hunc locum Rhetores vocant 4 Et his quidem cafibus verborum evidens obfcuritas cogit recurrere ad conjefturas. Interdum vero ipfa; conjefturse ita evidentes funt, ut fponte fe ingerant etiam contra receptiorem verborum fignifica- rum. Hunc locum Gratci Rhetores vocant -sfe '(wS t&i 2 ^.mac , La- tini ex fcripto tte fententiafcripti. Loci autem ex qnihns vo luntatis con* A C P A C I S, LIB. I I. conjedturae promuntur, prffrp 11 ' fimrV.v materia^kxxffe£lu,£jtcon- jundtis. ciac. non debetdediehn.snatnralihns pfed civilihnsinr elligi? id enim Lk. cmi* materia congruit. Ita verbum donat effumitn r pro tranfigere ex nc- i gotii qualitate. Sic armorum .vox.qna-modn belli ir.ftrumenta, mo- j c a a do milites armaros fignificat, pro m ateria. aut hunc aut ilium in modum erit interpretanda. Ita homines qui red dere promifit, fad*huU. vos, no n mor tuosreddere debet, contraquam cavillati funt Plata- %-ILuci f**b enfes. Et fe rrnm deponere jnff i, fatis fecerunt fi gladi nm depo nant, ’jf non_&- 6 bulas,quod Pericles argutabatur: & exitus ex u rbe liber c intelligi debet, ita ut & iter tu tum fit, contra quam fecit Alexander, * Et parsdi midia na.vinm.in d ivifione iwtpgrarnm inrp|ligi dchep non fediirutn, contra quam Romani Antiocho fecerunt. De fimilibus idem efto judicium. V I. Ex effe dtu , in quo praecipuum eft fi vox ex ufu receptiore furnta effedani po ft fe traherer a ratione alie nmn. In ambigua enim voce ea potius acc.ipienda eft interprets tio . quae virio caret. Itaque non admittenda Brafidat cavillatio, qui pollicitusagro Boeoto le de- d * ceflurum, negabat agrum Boeotum effe quern exercitu infideret, quafi de bellica poffeffionenon definibusantiquis ea vox intelligen- da effet; quo fenfu inanis fuerat padfcio. ? VII. *Coniun di:a funt, a nr nr igine, amuedam loco. Conjundla origine fu nt qua exeadem voluntate proficifc nntur , etiamalio lo¬ co 6c occafione didta, unde conjedh.iranafcitur,qujadn dnh_ ettt-Kt />// v t ra; madtuum bona; fidei 8c ftridli juris quat entis ex jure *, n-tfe «>*^’favorabile,modo odiofum cenfebitur, itatamen ut,c*teris paribus, avor ceufeatur potior. '// X I. Difcrimen adtuum bona; fidei Sr ftridti juris quat entis ex jure eft Romano.ad iu s gentium n on perrinet. Poteft tamen aliquofenfil eTidd,/tfSC£t A jUtb' lc a P tar '’ ut feilicet ft quibus in regionibusadfcusaliqui formam As/U^i/quandamhabeant communem, eaquatenus immurata non eft, adtui V •&' ^ ee ‘ ineile intelligatur : in aliis ante m a/T-ihnc qui per fe funt indefiniti, quails eft dona io,&liberalispromiffio, magisftetur dtdtis, X 11. His pofitis hx tenen’dg funt regul ar. In non odioiis fur nen* da verba fe.ennd.nm rnram nr oprieratem nfnc popularis, & li plures fint. earn q ny lari (Tima pO-^nalp eft ut mafeulinum fumatur pro ge- nerecomrquni, fttindo ftnira lornrio pro nniverfoli. Sic verba hac, unde quit dejeHuseft, etiam ad earn reftituendum pp,rrinebiiti r_, qni vi vetit us eft ad fauna acced ere. nam vox laxiu's fumtafert eamfignifi- cationem, ut redte Cicero pro A. Caecmadifputat. In favorabilio ri- bus. fi is qui loquitur jus inrelliga r nm^perirnrnm juris confilio uta- tur, verba laxius fumenda, ut etiam includant fignificationem arris, aut quam lex dedit. * Ad fignifi rationes an>mi plane improprias non recurrendum, nifi alioqui abfurdum aliquid aut padti inutiliras fequeretn r. F.x conrr ario verba etiam ftriftinsiqnnm fert proprietas, fume nda eru nt, ft id necefiar iam erit ad vitandam iniquitatem vel abfurditatem : aiiLaorLtalis eft neoeffitas, fed manifefta arquiras vel ucillras in reftridtione , fubfiftend itm ent intra arftiffimnc terminos rproprietatis. nificircum lfantia; aliud fuadear.t. In odiofis ver o etiam ,'lermo ftguratus aliquantulum admittitur .quo onus vire i-nr.lraqnein re st 0nar *° ne Sc juris fill remiflione, verba, quantumvis generaha.re- ftringi folent ad ea de quihlis vp ri'fim.ilirpr pH- mitiramm Ec in hoc ijw. ,*2} j’jVyC/yfterum genere occupatum nonnunquam id demum intelligetur, quod e&mJh&ifrr'. I¥ ^rfpes fit pofteretineri. Sic auxilia promifla ab unatantum parte , in* P?,; 6r 6 ^'/" W ^s^'getiturdeberiimpendiisejusquipoftulabit. n-tfr. ' * X 1 1 1. Hln.ftris.pft qniyftin fneiornm nomine veniant t antnin qui erant federis tetnpore,_aa foturi, utin federe fadto inter popn* lum Romanum & Carthaginienlem poll bellum de Sicilia: Vtriufque pepuli focii ab utroquepopulo tttti[unto. Hiuc Romani inferebant,etiamli feclus cum Aldrubale idtum de Ibero amne non tranfeundo, nihil ipiis prodeftec quod Carrhaginienles id ratum non habuiflent, ta* men fi Carrhaginienles fadtum AnnibalisoppugnantisSaguntinos, quos poftfedus Romani locios adlciverant.probarent, bellum indi- 0 . in l: Nc/l ft (funt, D. 4eje&i(pus. Bart\ h7 t.Sz if cjut pro fr/tptore, de ufkc;. Covar. in* Var.c.% 3 n-^. ’ft acj.m leg. conn nb. Gl. vj iphs polfe tanguam federe violate. SatK AC PACIS, LIB. I I. OCVl. 2 79 Satis cetutum erat Saguntinis, fociis utrorumque except is. mm neqite addition erat iisqui tunc ejfent, * nec, nequi poftea affumerentur . & cum ajfumire no¬ vas liceret focios , quis squum cenferet , aut ob nulla quenquam merit a. in amici- tixmrecipi, autreceptos in fidem non defendi, tantumne Canhaginicnfium fecit , cut foUicitarentur ad defeBionem , aut fua Jponte defcifcentes recipe: en- tur i Qu* ferme ad verbum de Polybio fumta apparet. Quid dice- mus? Qu jn ve rbu m fociorum & ftri&am illam de ii sgni erant fede- ris tempore, & ampliorem alteram fignificationem qua; ad futuros quoqueporrigitur, recipere poftir falva ratione redti fermonis, du- bitandum noneft. Vrra ergo praferenda fit interprcrario, re re gn- lis ante traditis erit videndum: fecundum quas dicimus,futuros non comprehendi. quia agitur de federe rump endo . qua; odio fa eft ma¬ teria : & de adimenda Carthaginienfibuslibertate, eosquiinjuriam ipfis feci fie crederentur, armiscogendi; * qua:libertas eftnaturalis, nec temere abdicata cenletur. Ergo Romanis adfcilcere in focieta- tem Saguntinos, aut adfcitos defendere non licuit ? lino vero licuit, non ex vi federis, fed&xjure naturali.quodfederenoneratabdica- tum : ita ut Saguntini apud ut rof que eo eflent loc o , quafi nihil de fociis conveniflet; quo cafij nec Carthaginienfes contra fedus erant faffuri, li in Saguntinos armamoverentquse jufta arbitrarentur, nec Romanifi eosdefenderenr. Plane ficut Pyrthi temporeinter Car¬ thaginienfes & Romanos convenerat, ut fi eorum populorum alter cum Pyrrho fedus faceret, ita faceret ut jus auxilia mittendi ei, quern Pyrrhus bello impeteret, falvum maneret. Non dico iutlum nrri nque helium efle potuiffe : ..fed * nego pertinuifle hoc ad fede¬ ris violationem; quomodo in qustftione de auxilio Mamerrinis mif- fo a Romanis diftinguit Polybius, an juftum id fuerit, & an per fe¬ dus licuerit. Et hoc ipfum eft quod Corcyrenfesapud Thucydidem dicant Athenienfibus, licere ipfis fibi auxilia mitrere.nec obftare quod Athenienfes habebant cum Lacedaemoniis fedus , quando per id fedus novos focios adfeifeere liceret. Atque earn iententiam le- cuti funt Athenienles poftea,imperato fuis, ne in Co'rinthios pugna- rent, nifi ubi ii defcendere pararent hoftiliter in Corcyram , aut in aliquod folumditionis Corcyrenfium , ne fcilicet fedus rumperent. N on pupnat autem cum federe . ut quosalii offenderent, hi defeode- rentur ab aliis, * manente de castero pace. Iuftinus de his tempori- bus agens : Inducias, quas proprio nomine condixerant , ex fociorum perfona rumpebant, quippe quafi minus perjurii contraherent , fiferentes fociis auxilia potius,quam fiaperto prdio dimicaffent. Sic & in oratione de rlalonefo qua; inter Demofthenicas legitur , apparet pace quadam Athenien- fium cum Philippo cautum, ut qua; ea pace non comprehenderentur Gratcia; civitatesliberse eflent :fi quis vim inferret, defendere easin pace comprehenfis liceret. Et hoc quidem exemplum eft i n federe, aequ ali. XIV. Jp federe inyqnali p onemus alterum. fi conv enerit ne al¬ ter federatorum injufiu alterius bellum gerere poffitj quod pofitum fuiflfe in federe Romanorum Sc Carthaginienfium, poltbeUum Pu- nicum fecundum, fupra memoravimus. ficut Sc pofitum fait in fe« S 4 derc Lib.XXI. HiJU.ui. Po/yb. hiji. HI. Libre l« Ibidem* Libro in. D E IVRE BELLI td.41. dere Macedonico cum Romanis , ante Perfeum regem. Cum belli gerendi nomen , & ad omne bellnin pertinere poftit , & ad id q nnd “VsUU non quod repeilitur , in dubio a rfl-inrem hiV fignifirarnTi n- btfbi/Jph. fa'n B m nc np niminm coardtemr libertas. lUktSttovtfi '^ ^' E i ufdem generis^ft illud , quod Romani promifcran t * li. -/ ag/Jt npram fore Carrhaginem • quod qnanqiiani exnarnra adnde pie. •'tllS'hiffima poteftateintelligi non poterat, ( belli enim fufcipiendi jus & alia quatdam pridemomiferant) aliqnam t ampnillUrplinqnrhat li. bertarem , & minimum tanta m , nt alien o imperio urbem fedibus transferre non tenerentur. Frnftra ergo voc em Carthaginis urgebam Romani, dicentes civinm mnlti mdinp.m non urbem fignincari: sc. Mvrtuaf**■ ruxn-_ ( quod qnanquam improprium concedi poteft. ob attriburum 'quod magis quam urbi convenit.) Nam in v nre, lher-am relin- i qui, dsS mtw -r ur App ianus air, manifella erat caprio. XVI. Hue & ilia f reqnens qna’ftio referenda pft dp padiis per* fonalifcms_ac_realibus. Et liquidem cum populo libero adtum fit, dubium non eft, quin quod ei promittitur fui narura reale lit, quia fubjedlum eft res permanent. T mo eriamli ftarns p'vintk in regnum mutetur, manebit fedus , quia maner idem corpus ,etfi mutato ca* pite, & ut fupradiximus, imperium quod per regem exercetur non delinkimpermra rfti* populi. Excipiend 'i'n prn , ft apparpar cau- fam fuilfe propriam ei flatui, ut ft libera civitates libertatis tutan* dae caufa fedus contrahant. At ft rum rpge mnmflnm fit, non fta* tim perfonaleerit cenfendum fedus : nam ut redte dictum efta Pe- jure gen- dio & Vlpiano , plerurnque perfona padto inferitur , non ut perfo- t"‘ m ’ nale padtum fiat, fed ut deq^onftretur cum quo padlum fadtum efti f^rw-wtKj. Quod ft ad indium fir fpdpri.nr pp’-ppr nnm f , de.hparnr u /Jfoefj trique ft fim ul pervenerint. a n neutri. Etfane * c nvnrinn eft, namaut cum fignifirar gui nmnps antcccdit |?[p 11 r .q.nem nemo. ^ ta fadKaiir/, Sed quia v irtutum premia favor abilia funt, verius eft concurftiro£'w*<**^«Ai/ nti«e • ad premium, quanquam liberalius *Scipio, Cafar , IulLanns-his qni pariter muros alcenderant fnlida prem ia tribuerunt. Et hare quidem '✓ urajf didta fiinto deinter prprarirme pa ; q iire verborum fignificationi pro-ky S prise velimpropris nptatur. * . XX. Eft Sc aliud interpretandi genus ex conjedluris extra figni- E vnh.m ficatiOnem verborum,eorum fcilicet quibus promiflio continetur.- locoara. idque d uplex, ve lcxtend ens velco ardtans. Sed quaeextendit inter- prerarin di nicilinspro c.edit, fa cilitis qua : ardtat. Nam ficut ia rebus a,onim'& omnibus nt effedt us non fequatur fat is eft unam deefife caufarutrujit in loco a ra- nafear or oinnes ronvenirenporret ;ir a & in oblignrione conjedtura t "’”‘ extcndensobligationem nontemcre admittenda eft: multoque hie a , tc ^' U " a ' difficilius gn^rn in r ^" dpqnn fupradicebamus, ubi verba largam aliquam fignificationem, etfi minus receptam admittunt. Nana hie extra ver ba promitrenria conjcdturam quyrinaus . gn at valde certa elfc debet, tit obligationcrn inducat, nec ratio fimilis fufficit, fed S 5 opor* IZz - Vr /,. 5 DE IVRE BELLI c/«/t*Srti4H aM ■ o&mA'-J- Tftrm- 'fa' oportet eadem fit; nec id Temper fatis eft, ut dicamus ex ratione fa- ciendam extenfionem: quia ut modo dicebamus, fepe ratio ita mo¬ ver, ut voluntas tamen fit caufa per fe fufficiens , edam fine ratione ilia Vr ercrn ralic pvtpnffn rpftp fiar npnc eft Ut COnftet rationem Tub quam venit cafus quern voiumus comprehendere , effe cau fam .unicam-& effirarcm qnaqsromittentem moverit, eamque rationem ab eo confideratatn in fua generalitate, quia alioq ni pron-iiffin futu. ppafuiffetiniquaantinutilis. Ha?c quoquepars tradtari foletkRhe- toribus in loco msfi iiytis 2:\&ve'uto,cujusfpeciem itnctm ponunt , qnoties Temper eandem Tententiam dicimus: Ted Sc alter locus xj n&oyitrft» 'j'per ratiocinattonem huepertinet: nimirum nhi ex frripto du cimus quod ^T^'iiLiptutaiiDneft^ ut loquitur Quintilianus. F.r qua? h Iuri Tconlultis traduntnr * de his qua?in frandem finnr. p.gp.mplii fit * inpa ftione, ' ’ ne quis locus rnuris cingatur,fadta eo tempore,cum non aliud effet muniendi genus,- Is locus ne aggere quidem cingi poterit, fi Tatis •■conftet prohibendi muros unicam fuiffe caufam nemuniretur is lo- r-ns. Vulgo Toler exemp lnm adferri de rondirione, fipofthutnus lit mortuus, ab eo Tcripta qui pofthumum omnino exfpedtabat, utfen- tentia difpofitionis producatur ad eum cafttm, fi is pofthumus natus non eflet, quia conftet voluntatem loquentis motam fuiffe confide- ratione non exftiturae prolis: quod ipfum non apud iuriTconfultos tantum, fed£t * apudCiceronem, & Valerium Maximum invenire eft. Cicero caufam hancadfert orationepro Caecina. Quid} verbis fi- tis hoc cciutum erat ? minime. qua res igitur vctluit ? voluntas: -qua ft tacit'it nobis intelligipoffet, verbis omnino non uteremur; quia non potefi , verba, r eper- tafunt nonqiu impedirent.fedqunindicarent voluntatem . _ Mo-gin eadem oratione dicit idem jus efle ubi perfpicitur* una atque eadem caufa aequitatis, id eft rationis quae Tola moverat: Ita interdi&um , undett me videjeceris hom'mibus coaaisdrmatifve , locum habere adverfusom- nem vimqu* ad caput & vitampertineat. Eaenim , inquit ,.plerumft\ fit per homines coaclos armatofque: qun f alio confilio, eodem periculo fafta fih eodem jure effe voluerunt. In declamatione patris Quintiliani exetn- plum hoc eft: Cstdes videturfignificaref anouinem fjj ferrum : ft quis alio ff- nere homofuerit occifus , ad illam legem revertemur. Si inciderit in latrones, ant inaquaspneipitatus, fi inaliquamimmenfam altitudinem dejeBus fue rit, eadem lege vindicabitur , qua tile quiferro percuffusfit. Similiseft ar- gumentatio Ifad oratione dePyrrhi hereditate, cum ex eoquod teftamentum Attica lege vetitumeffet fieri filiainvita, infert,ne ad- optionem quidem eainvitapermitti. XXI. Atque hin c foivenda.eft celebris.illa quseftio qua: & apud nelliumeftdema ndato. ani mpleri poffirnrin per idem , fed per a- liud segu e utile, antu tilius quam erat id quod mandator prafferipfc* rar. Id enim ita deinurn licet, fi confte t qtiod. praffr.riptum erat. non prseferiptum fuiffe Tub TpecialiTua forma , * fed fl-ih rmifiderarione generaliore quae aliter quoque obtineri poflit • qnomodo mm qu 1 fide jtihr ro erar jnffns mand are poffe.vre.dirori , uttertio pecuniar L.ult.D. numeret.aScatvola relponfumeft. jOnernm nhi.deeo non fa'tiscon* i Mandati. {| at ; rednendum eft quod apud Geliium eo locolegitur, diffo!' 1 [ imp 5 " Lib.\.& ll.de Orat . Brute: & fro Gee. Lib. Ij C: XIII. AC PACTS, LIB. I X. cxn 283 dicer* eHjrrui a. for** 'vfatrcerx fas- ' rUs'rf* imperantis officium, fiquis ad id quod facerejuffuseft, non obfequio dedito, fed confilio non defideratorelpondeat. XXI I. Reftringens inrerp rerario extra fignificar ione ve.rhornm > guy pro miffionem rnnrinenr_ a nr petitur originario VO-' Innraris, antexcnfh s emergentisrepugnantiacum volunrate.Jiife- dlus voluntatis originariusi ntelligitftr ex ahfhrdo quod alioquievi- denter lequeretur ; ex ceflation e rationis * qua; fola plen e & effi- cacitermovitvoluntatem; & ex materiae defedtu. Idrimunxiaeo fnndamentu m habet. quod nemo rrerl rnrin< eft velle ahliirda.*’ 1 '- _ "Lptlk 1- 4-fa/>■/£ ' XXIII. Secundum, exeo quod contentum in promifllone^ubi * A- q. / 0 j ratio talisadditnr?. ant de ea mnftar. non confideratur nude > fed quatenus fub ea ratione venit. /idk* MaJL tyJ/utf,** XXIV. Tertium, in eo quod materia de qua agitur, femper telligenda eft obverfari animo loquentis , etiamii verba latiuspa- teanr. Hacquoque interpretandi ratio k Rhetoribus tradlatur mlo- i^uir^^ard^/TCf/gn*, co kr_§t hoc difputar i. anpromiffa infe hahe anr tariram rondirionem - fi res mancant quo fimt loco.- q uod nega ndnm eft. mil apertiffime par eat, 7t,i/ /rr /z&r rr/L ftatum rerum prsefentem in unica ilia quamdiximus ratione inclu- ***“ '* ua2 f fumeffe. Si r pnfltm in hiftnr iic legimnc Warns >i fhfreprn itinere domum rediiffe deferta legatione , quod res ita mutatas intellige- gM °‘ ' 9 ‘ rent, uttotalegationis materia aut caufa cellaret, XXVI. Repugnantia. rains emergentis cum volu ntate folet 82 ipfa ab oraroria; artis magiftris referri ad eum quern dixi locum «jfi fijra z^voices. Eft a utem dup lex' nam anr voluntas colligitur ex natural! ratione, aut exj&jin fgno-^n'innratig.nijnrliranda’ volnntati ex naturali ratione Ariftoteles , qui hanc partem accuratilTime tra- dtavit, propriam virtute tribuit in intellediu yva/unv,{ive id eft nrjuiprudentiam, in voluntate veto l7neuceia>, id eft jquitatcm.cpuam fapientef definit, corredtionem ejus * in quo lex deficit ob univerfa- litatem : quod ad teftamenra qu oque &r padta fuo modo referri de- bet. Nam quiaxafus-iier .prsyv.id.eri omn.es poftunt,nec exprimi, ideo libertate quadam opus eft eximenai cafus quos qui locutus eft fi ad- efiet eximeret: nontamen teme re ;id enim elfetdominum le face- readlus alieni ; fed, ex fufficientibus indiciis. Cerriffimnm indic ium eft, fi quo cafu fequi verba illicitum effet, id eft pugnans cum na- turalibus aut divinis pra-repris. X.-ilia enim rum obligations ca- pacia non fint, eximenda funt necdfario. Qusdam , ait Quintilia- nuspater , etiamfinulLiflrmificat ionehns comprehenfa.fiat . natur a tamen excipiumur. Ita qu i promifit depofitmn gladinm reddere , non red¬ der furenti, ne aut i'pfi periculum erect, aut aliis innocentibus. Siq L.BSafi- dcs Q.de- rt'f. Molin.difp, 2.*)t\.Silv. •verb.corn- r/io datum. 4 - Le(f. 1.1 l.c.lj. dub. ^Ang.ad l. y.ad L Rhod.Vafcj. c out r. 111. ^•31« De benef.lt- bro •Tl * 2g 4 .1* A. 1 D E X V R E BELLI Sicnec reddetur res depofitaei qui depofuit, fidominuseam repe- tar. Proto, inquit j. ryphonitlS, banc effe juftitiam, qti&fuum cttiqueita tri• bttit, nt non diftrahautr ab ullitts perform lutiiore rehe.titinne. . Ratio eft, q nia | utaiibi nntjyimiK inrrprpn^-i femel dominii ea vis eft , ut rem do¬ mino cognito non reddere, omnjno injuftum fit. XXVI (. Secund um erir i ndicium . 6 vet-Ha fpgm non quidem per fe & omnino illicitum fit, fed arctic r em arftimanri nimis gravt aiguejtaoteabi le : fiveabfolute fpetlata conditionehumana: natu¬ re, five comparando perfonam & rem de quaagitur , cum ipfo fine aflrus. Sic qni rent ad dies aliquot rnmmruini/ii- _ inrra pn; dies re- pet ere earn potent, ft ipfe valde egeat: qui actus ram benefici ea ell natura, ut non credendus fitquifquam ad magnum fuumincommo- dum fe v oluiffe ohlig arc. -Sir* ‘j’l^ nirs^ linm , excu- fabitnr quamdiu ipfe domi periclitatar, in quantum copiis opus ha- bet Jit * conceffio immunita tis ve&igalium U tributorutn intellige-E tur de quotidianis & anniverfariis,non de .iis qua fumina neceffitas exigit, & quibus carere refpublica non poteft. Ex quibus apparet ni¬ mis laxe didtum a Cicerone, nonfervanda promifla qua: fint iis qui¬ bus promiferis inutilia,nec fi plus tibi noceant quatnilli profint cui promiferis. ^Jam an rps mill's fi r fmpr-i y- promifla eft , judicare promifibr non debet, nifi forte in cafu furoris dequo fupradixi- mus : & ut promiftbm promiflorem non obliget, non fans eft quod- libet nocumentum in promiflorem, fed taieoportet fit * quod pro natura adtuseredi debeat exceprnm. Sir, qni operas vicino a d d’iesa- liquotpromifit, non tenebitur, fi earn morbus fonticuspatris autfi- lii detineat. Et hoc recte Cicero de Officiis prirno : siconftitueris u cuipiam advcccttum in rem pr&fentem effe venturum, atqne interim grdvitcr grot are filins cocperit , non fit contra offeium nem facere quod dixeris • In eun- dem fenfum accipiendum , nec ultra trahendum eft , * quod apud Senecam legimus : Tunc fidemfallam, tunc inconfiantix crimen audiam ,/ 1 cum omnia eadem fint, qua erantpromittente me , non prxftitero promiJfum.tr lioquiquicquidmutatur .libertatemfacit de integv.o confulendi, iweamfi dem liber at, Vromifi advocationem : poftea apparuit per illam caufttm pr&juttb aum in patrem meum quart, promifi me peregre una iturunt : fed iter infefio- httrociniisnmliatur.In rem prafentem venturus fui: fed etger filius, fedpuerpe. ret uxor tenet. Omniet effe debent eadem qua fuermt cum promitterem , ut pro > mittentis fidem teneas. Omnia inrellige pm atftns igpis d e quo quteritur natura, ut jam modo expofuimus. XXVIII. Diximus alia q noqiiee ffepnff e fi . rrni vnlnn - t atis quse oflendant cafum eximendum. I nterea fi gna nihil validiut eftquani verba alio loco pn fira . non nhi r brcfte pugnant, qua: eft: dninfit*, cujus fupra meminimus, fed cum velutinlperato ex ipfo rerurne- ventu inter fecommittuntur, quam Rhetores Graci vocant, XXI X In hor fli f c°p n ti™n?--ufm p a rs feripti cum ex cafu & cclhfio prtevaleredebeat, reguias quafdam ex antiquis audtoribus * Cicero pofuit, qua: nt fper ordine videntur collocate. AC i> A C I S , LIE. X I. * Vt quod permittit cedat ei quod jubet': quia qui permictit aliquid ita permittere videtur, nifi aliud quid obftet, quam de quoibi agi- tur:ideoque ut ait Scriptor ad Herennium , pins vaier ian flio per- Lrf™ 15. p-iiffinne.Vtquo d-fa.rie.nd.nm eftrvrrn rrm pnrfri prafferarur.quod^ . , jr .O a-.- quovis tempore fieri pntfft- nnde fpqni rnr iT.pie ri ini ‘]ne paftin ve- r-uvi vinrs'i- j'lHentem^nia nafii o vetans obliqat ad quodvis tempuS, jubcnsnon item , nifi aut tempus fit exprefium , aut juflio tacitam prohibitionem contineat . Inter eas pafliones qua? fupradift is quali- tatibus pares funt, ut praferatur quod magis eftpeculiare, 8 : ad rem propius arcedit rnam folent fpecialia effkaciora elTe general ibus. & in prnViihirinnihinq nr qn^» pnen^m adjnndfom habet ei qux pccna va- cat, & qua.’ majorem pcenam minatur ei quae miporem , praeffratur. Turn vexo utliiperer quod .ranfas habet, aut magis honeftas, aut magis utiles. F. xtremo lorn, nr quod p nftremo didtuin eft vincat. Il-o/ lud ex fuperioribus hie repetendum eft , padtorum juratorum earn?/ effe vim , ut inteihgi debeanr fecundum receptiffitnam proprieta- •?/ tem, & ut omnes reftridiones tacitas , &rex natura rei non omnino*/ §. III. §. V. §. VII. §. VIII. $. IX. $. XII. J.XIII. 286 l y - , D E I V R E BELLI •re’Sw&K rfxisra cifySnos rnp&v. d'/J-b.v otftC'/ftd'ray del a^Kpt^o/dfav tf -ndij^ clyett dvJfoi 7 m, ajfipVJi £ moy.arifylm o’hiywgStres- longa dies non fi¬ let fervare voces in quibusprimum data funt.-en n vtrtuntur enim res ipfstqu, volunt homines , vocabula iila primitus impofua rebus nihil cur antes. Locrf\ Polybius lib xi 1. Simile quod Boeoti urbem poJliciti red derenon ftantem, fed everfam reddidere. Thucyd.v. & quod Mi humetesSuitanus, Eubcea capta, eum dilfecuic, cui caput incolumi fore protniferat. In artium autem vocabulis] Auguftinus in rhetoricis : Vt multa novi tarn d technius (ft mathemattcis quam dphilofophis cognominantur, tied pere debtmus non tam pro folito ufu confuetudinis, quam fro condition pr&ceti. Arxefl locus qui arcere hofiilem exercitum ad tempus pojftt] Servius ail 1 fEneidos : Arces dicta abeo quod eft arceo, quodinde hofles arcentur , hs eft prohibentur. Ex materia] Xertullianusde pudicitia.- ex materia dibit dirigendus ij fermo. idem habet libro de Refurredione Chrifti. ConjtmftaJunt aut origine,aut etiam loco] Bene Auguftinus contra Adi’ mantium C. 4.: Particulas quafdam de feripturis cligunt,quibus deciiiant int per it os non connebtentes qua ftpra (ft infra feripta funt, ex quibus voluntas li intentio jeriptoris poftit intelligi. Ratio legis ] Cicero pro A. Csecina : non alia eft ratio juris in hoc gene re duntaxat, utrumme tuus procurator dejecerit, is qui legitime procurator it citur omnium rerum ejus qui in Italia non fit, abfttve reipublica catifa , qtd quidem patne d^minus, hoc eft alieni juris vicarius: an tuus colonus, aut via nns.aut cliens, attt libertus , aut quivis, qui illam vim, dejeSionemve tuort gaiu, am tuo nominefecerit. ' Mors mjure civiliad deportationem producitur] Vide Guicciardini]! libroxvi. ubide padis Caroli Vad Mediolanenfem Ducatum pel’ tinentibus fermo. Ad figniftcationes autem plane improprias non recurrendum nifi alioqui oh furdum aliquid autpabli inutihffequeretur] vide exemplum in L. Cum vi’ rum, C. de Fidei commiffis. Nec, ne qui poflea aft'umerentur ] quod additum in pace PeloponnC* liaca inter Lacedsemonios & Athenienfes.Thuc.lib. v. Gjun libertas eft naturalis , nectemere abdicata cenfetur] Romani, Saffl' nitibus bidicinos belio petere volentibus petentibufque ut idp« Romanosfieri liceret, refponderunc, nihil intercedi, quo minus Samnii populopacisbellique liberumarbitrium fit. Livius lib. VIII. In AntioCB federe eft: Si qui fociorum populi Romani ultro bellum inferrent Antioch *> vim ei arcendi jus efto : dum nequam urbem aut belli jure teneat , aut in>‘ mjcitiam accipiat. Livius xxxviii. Polybius in excerptis legatio' num 3 y. Nego pertinuiffehoc ad federis violationem] Procopius Perficorum IB tpceirxe ft as ci’jTcs is Xoa -ms HsgtrSy v. ij/j Vayaioit C 7 n:ibds,i 7 ti-l avror ess ltd- idiTcgn Xriyjft'faA’fj. dicebat Alamundarus rex Saraccnorum , non viol d fe qust inter Perfas Romanofquc convenerant, quandoquidem ipfe d neutrk parte convent is infer ipt as effet . Mantn 11 AC P A C I S* LIB. II. C-XU-z g 7 Manentedec&tero pace ] Sic port tempora memorata Corcyrenfes decrevere A’JnsMcne ffyj Z,vpt[act%os civ of fft) m jw/xaJftju ,, FlzXoTconviaioie bl tpiXoi. Velle fe Athenienfbus expaftis ftocietatem armorum prepare, o cum La- cedamoniie fervare amicitia jura. Liberam fore Carihaginem] Diodorus Siculus lie referc excerpto Q.xv. legacionum27 manfura illis vl/ax;, e^ft,m(puf, ixAifte***- leges, regionem,facra, fejuhhra, libertatem. Fedus Romancrum cum Fhilippo Macedonum rege ] Livius lib. XLII. £.XVI # prafumitur ratio habita prudentia? 8i pieratis ejus quicum agitur. Vide Parutam libro v, & vi 1. Fidenates] Vide Dionyfium ITalicarnaflenfem libro 111. Latins] de Appulis&Latinis.idemeodem libro 111. de Turno Hordeanio & Latinis idem libro iv. Ammianus libro xxvr, Ferftan rum rex mantes Armenils injettabat, eos ad fuam ditionem exintegro vocare vi nimia properans, fed injufte-, caufando quodpoft Ioviani excejjum , cum quo fe- dics firmaverat £f pacem nihil obflare debeat, quominus ea recuperttret, qua ante admajores fuos pertinuiftfe monftrabat. Simftia delufliniani padtis cum Saracenis vide apud Menandrum Proredtorem.Adde qua; Hel- vetii caufantur poft mortem Henrici 111 apud Thuanum libro xc vix, in anno cb Idlxxxix. vide & infignem locum apud Camdenum in anno cIoTdlxxi i, ubi de federe antique Gal- lorum cum Scotis. HipoJfeJJionemhabent,jmnon habent] Sic Valensnon accepit excufa- §.x\nu tionern Gotthorum regis, qui Procopio purpura invafori auxilia le mififle dicebat. excufationem vaniffimam dicit Ammianus libro xxvn. Apud Gracos feriptores eadem hiftoria, fed FubScytharum nomine, ita enim Gotthos vocabant. Sic Iuftinianus negabat fedus fe rupturum cum Gizericho fadtum, li Gelimerem bello impeterer, qui jufto regi Udericho cum regno libertatem eripuerat. Vide Car- dinalem Tufchum pp. verboT. yrannusconcl.30p, num. 6. Cachera- num decif, lxxix, n. 3 y. Voxprimi ambigua eft ] Vide Albericum de Rofato de Statutis qu. §. xix. 1068c 107. Scipio ] Capt-a Carthagine Nova in Hifpania. De his qua in fraudem fiunt] BeneSenecaexccrptis controverliarum §. xx. VI. 3.- Circumfcriptio fesbper crimenfubfpecielegis invclvit : quod apparet, in ilia legitimum eft : quod latet infidiofum. Quintiliantis controverfia CC c x L I I I , Neque enim unquam decurritur ad banc legem ( nempe de circumfcriptione) nifi cum reSium jusnequitia exclufum eft. Exemplum habes apud Plinium hiftoria? naturalislibro xvm : quippe etiam lege StolonisLiciniiinclufo modo I D jttgernm fif ipfo fualegedamnato, cum fubjti- tuta filiiperfonaamplmspoffideret. eft eadem hiftoria apud Valerium Ma» ximum viii.c. vi; 3. vide aliud exemplum apud TacicumAnna- liumxv.de fidtis adoptionibus. Aliud in Novella EmanuelisCom- neni quae eft in jure Gracoromano. In pa&ione nequis locus muris cingatur, fabla e0 tempore cam non aliud effet tnuniendigenus] Fufcus Arellius in Controverfia qua: eft apud Sene- cam decima libro 11 ,• hum enim animum fwfje fine duties ittramium, lit vs. sS 3 ' ' DEIV'kEBELLt at vi non diducerentur, cum Hind quoque caverint, ne morte dividerentur, Apud Ciceronem ] Etiam de Inventione u. Vnac.tqueeademcaufa aquitatis] Sicin fponfam alterius , adukeriun committi probat Philo de fpecialibuslegibus additacaula. tu Aoj ItM -ivif yl/Mit; imJbvxpcSot. idem valent f[>onfalia quod nupt'u. Sic in leg per Moieu.i data Tub bovis nomine intelliguntur omnia animanti manfueta : fub nomine putei, foiTa querns , Exodi xxi, 28. & 35 Chalfanarus Catalogo Gloria; mundi v parte ,confid„49. §. XXI. iedjub confideratione generaliore] QuintilianilS COlltrover.cLvi 1: St 1 vi qtudam liberiits fub bona mente faciunt, fy atiquando indicium fideipt tantpretio empta mancipia, non paruiffe. Exemplum babes in 'excerptis li gationumin ilia parte quomodolegationes oheundae accipiendarqt lint , Si in iis qtue Iohannes luftinianeorum ducum unus fecit conti Belil’arii verba, Gotthicorum it Si iv. J.XXII. &udfolaplene & effcttciter movit voluntatem~\ Exemplum in L. Ad gere^.quamvis D. dejure patronatus. $.XXVI. l n quo Hx deficitob aniverfalitatem ] Seneca IV, controvedia 17 in ! ge, inquii, nihil excipitur,fed multa qnamvis non excipiantur , inteliigunn if fcriptum lefts angu[tum eft, interpretalio dijfufa. qtudam vero tarn maniji flu funt, ut nullam cautionem defderent. di.xxvi I. Concejfo immunitatts ] Vide Rofenthalium de Feudiscap.v. com Lxxvm.num. 2. Heig.illuftrium xvm, num. id.parte.i. Cot! mannum coni, xi,32. Clarum J.Feudum xxix, 2. AndreamKm ! deveftitis pattis parte n,c. num. 20, Henricum Bocer de coll • dtiscap. iv, 12. C/uodpro natura actus crcdi debeat exceptmn ] Vide Carolum Mol n sen in ad confuetudines Parifienfes tit. 1 , f 2. gl. iv , n. 3. Fetl Valquiumde fucceffionum creatione libro 11, iJ.xviii , num. I Antonium Fabrum rerum in Sabaudia judicatarnm libro 1 v,tit. J! Zafium in L. ftipulatio hoc modo n. 3, de verborum obligation^ Adde C. quetnadmodutp de jurejurando & Alciatum ad C. ctS conr.ingat,eodem titulo. &uodapud Senecamlegimus~] ejufdem hare funt capite xxxixlibrif debeneficiis: Adcoenam quia promifi ibo , etiamji frigus erit, Stir gate * fponfulia , quia promifi, qmrnvis non concoxerim , fed non fifebricitaveroff!* [um defendam , quiapromifi'.fednonfi fpondcre in fnqprtum jubebis, fit fifcocln gabis. Subefiinquam tacita exceptio, ft potero,fi debebo, fihu itaerunt . E$ : > ut idem flatus fit cum exigitur , qui fuit, cam promitterem. deftituerelcvVl non erit, fi aliquid intervenit novi. quid miraris , cam conditio promittot mutata fit, mutatum effe confilium: eadem mihi omnia prstfta fp idemf 1 ' Vadimoniumpromittimus. tamen def eritur. Non in omnes datur actio, defeat tern vis major txcufltt.VH larpe hoc effugio Angli. Vide Camdenu® 1 anno cio io xcv. tuna in controverlia "cum Batavis , rum ini' teracum Anfiaticis. f.xxix. Ciceropofuit] de Inventione feenndo, & ibi Marius Victorious. Vt quod permittit, cedat ei quodjubet ] Quintilianus declamation* . cccixx 1 v: Semper potenticr lex eft qua vet at, quam qua permittit. Dona 111 Phormione A&u 3. Seen, 2: Bene jabet: minoremenimvim bf enh> AC PACI5, LIB. II. ett lex qua aliquid permit tit, quaffi ilia qut aliquidjubet . vide Ciceronem Verrina n, & qua; habec Connanuslibro i, c. 9. Pr&ferendum erit, cui adefljurisjurandi rehgio J Acontius apud Ovi- dium: Promijit pater hanc: hue tf jitravit am anti : Illehomines, hxi efttejlifieataDeam. Hie metuit mendax, hue & per jura vocari, Num dubitas , hie fit major, an ille metus ? Credendum feripturam adhiberi, at mmumentum contraBtts , non tit [ul* ftantia egus partem ] L. in re & L.li res gefta D.de Fide lnftrumen- 1 < torum. L.pa&um quod bona fide,C.de paftis. lie legem contractus ]i quae eft C.de Fide Inftrumentorum interpretantur Bartolus & Io- hannes Faber.Salicetus, quorum fenrentia in judiciis contra Baldum & Caftrenfem praevaluit.Mynfingerus Decade x, Conf.xci. Neo- ftadiusdepaCtis antenuptialibus , obfervatione xvm. quare non fatis probabile eft quod Ligniacusadfert de inftrumento a rege fub- feripto, fed nondum addito figillo & Secretarii manu, Libro 11 re¬ rum Italicarum Guicciardini/ C V T X V I I. §. xxx» De damno per injuriam dato , & obligations qua: inde oritur. I. Culpam obligate acl reflitutionem damm. II. Damnum tntelligi quod pugnat cum jti'e (lrifle diflo. III. ^Accurate difinguendam aptitudtnem a jure (irifle diflo ubi concurrunt. I V. Damnum & ad frufl us perttnere • V. ,Ad lucrum cejjdns quomodo ? V I. Damnum dare facientef primario : VII. Et fecundano : VIII. Item non facientes quod debent: pri¬ mario t I X. Et fecundano: X. Qualis effcacia area aflum ad hdc re- quiratut . X 1. Quo or dine teneantur , XII. Obhgationem extendi ettam ad dam¬ num confequcns . XIII. Sxemplum in bdmictda : XIV. In eo qiu aliter vim intulit t X V. In adultero & ftupratore : XVI. Infure > raptore, & alits -• X V 11. In'eo qut caufam promtffioni dedit per dolum aut metum tnjufium * XV III. Quid ft metu juflo natur aliter ? XIX. Quid de metu quern jus gentium pro juflo habet ? X X. Potejlates civiles quatenus tentart ur eX damno per fubditos dato : i.bi quajl.o de pradis in mart aflis in focios contra imj e* rium publicum * XXI. Natur aliter ex antmahs fu : t aut na~ vis fuafaflo fine culpa nem.nem t? fieri • XXII. Damnum dart > & adverfusfa •» mam & bonorem, & quomodo reparetur* S Vpra diximus ejus quod nobis debetur fontes efte rres. padtio - nem, m.ilefifi nrfv legem . De paCtion ihns latis tradtaruin.VCilia- mils ad id quod ex mnlffirin narnrnlirer dpliprnr. fVl alefir.nnn hi c appfllnmn sculpamomnem, five m fa d e n d o . five in n on facien- do,pngaantem cum eo quoiauLhornines rommnnirer .aut pro ra* tionecerta? qualitatis facere debent. * F.x tali culpa obligatio natu- raliter oritur, fi damnum datum eft, nempe ut id relarciatur. II.* Damnumforte ademendo diCtum, eft iii'^a-fiov , cum quis minus habet fuo, live illud fuum ipfi compent ex me: a natura, live acceder.te faCto humano, puta dominio, aut padto, five ex lege. Na- T tura *90 DE IVRE B ELLI r ura homini fuum eft vita, non quidem ad perdendum,led ad cufto*. diendum, corpus, membra, fama, honor, a&iones propriae. Domi- nio & padlisquomodo fuum quid cuiqueiit, fuperior tra&atio do- cuit, turn quoad res, rum quoad jusin adtiones alienas. Simili.modo ex lege jus fuum cuique oritur, quia idem, aut plus lex poteft, quam Jn feac fua linguli. Sic pupillus jushabet exadtam quandam dili- ^gentiam exigendi h tutore, refpublica a inagiftratu, nec refpublica ? tantum, fedde cives linguli quoties lex id exprefie, aut per futiicien- Vet-u*t tem con ^' c i uent: ’ am fignificat. Ac ex fola aptinudine ; quod jus minus ^tcurruh $ie, •.iWucaJo rM a btHle/n&fyjJL pu fuAkqi Tb.& Cajet, 2,2.9,62. 6.Le/s’tus JaAtt&i 11 ,c - 12 . UJH. idgbjlXdub. 1 8 - Co¬ if it, "var.adc. j/ ojpjtuilhtJMu— lum impediatur , jam non totius rei expetita effed incertiillius dam- 4 aJU cohYt™ x ft* mat ‘ onem exigere poterit. Simile erit in eo cui nequid lega- PftcpuCftta teftaror , vi, vcl dolo fuit impeditus. namcapacitas legatijus am eft, cui id eft confequens , ut libertatem teftatoris in eo impedire injuria fit. M , ligetur. non in re tantinn, fed & in frnflihns qui pr oprie rei friuftus Setoiih.lv, funt?live iili percepti funt, live non , fi tamen ipfe eos perceprurus fuerat, dedu ftis impenfix qnihnsrpsm .elinr faita eft, aut quae ad fru- 9 - 7 -Left- M.n,e.I2. dub.lb.n.p,. L.In quan¬ titate t T magno 1). ad legem Falc.i h. 2 . 2.62.^rf.4. Soto lib. IV, 9-6, art. j. ftus percipiendos fuerunt neceftariae, ex regula quae nos vetat locu- pletiores fieri cum aliena jattura. V. Sed & Ipes lucri ex noftro aftimabitur,non ut illud ipfum.fed fecundum propinquitatem ad asftum, ut in femente Ipes meflis. V I. Tenentur autem prater ipfum qui per le, & agum $damnum dat, alii quoque faciendo, aut non faciendo .• Faciendo alii prima- rio, alii fecundario : Primario qui jubet, quiccnfenfum requilitum adhibet, quiadjuvar, qui receptum praftat, aut qui alio modoinip- fo crimine participat. VII. Secundario, qui conlilium dat, * laudat, allentatur. §uide- nim intereft * interfmforem faBi &probatoretn? ait Cicero Philippica fe- cunda. VIII. Non faciendo item primario aut fecundario : primario, qui cum ex jure proprie divto debeat yetare pracepto , * autopem lepii.-iU c. 13. dub* AC P ACIS, LIB. ferreei cui fit injuria, id non facie. I? Ghaldato Paraph rad* Levit- xx, y, ijmobfirmaror dicitur. IX. Secundario, qui autnondifiuadet cum debeat,ant faftum reticetquodnotum facere debebat. Iliad autem deberein his omni- busreferimus ad jus propriumquod juftitiaexplerrixrefpicit, five h.tcraP, oumH illud exkge, five ex qualitate exoritur.' nam fi debeat ex caritat is^.jL ?>7 norma, peccabit quidem omittendo, non tamen'adreparationem,^^^/^ ft’cztf tenebitur, cujusorigo - eft jus aliquod proprium, ut ante diximus. ctsrt 4 i 4 i. X. Sciendumquoque hos omnesquosdiximusitateneri. fi vere n. 2,2,62. c aufa fue rjpt damni, id eft mome ntum-armle rinr. autad tot um da- irinmn, anr ad partem damni. Nam faepeaccidit in agentibus vel ne- r gligentibusfecundarii ordinis, inrerdum etiam in quibufdam qui ^ ^ lunt ordinis primarii, ut etiam fine eorum a« quod eft /3 aut ex QifiU damia, damnum, ut regia, regnum. A Laudat] Portias in orationead Gotthos apud ProcopiuWi Gotthi- £, vil» COrum III 0 -jS \tmtirao T r AJgoefcoVoe, tsi'sr 71 Zotov ¥ nt’rs^a.y ^jiotv coiiTU/v- y°s Nam cjuifacientcm ali uidlaudat, (ff ipfe ret faB& aucior habendtts <#. Vlpianus in L. J.c. defervocorrupto. Etfierat fervus omnimodo fugitttrus, uelfur turn faSiurus, hie vero laudator ejtts propofiti fuerit , tenet ur. non erum oportet lawlemdo augeri malum. T ? dr.tty 0 ?94 D E IVRE BELLI Inter fitafiorem fttcii &> frobatorem ] Applicat hoc didtum Probo prat- fedto. Ammianuslibroxxvu.LegeLangobardica lib. iv , tic. iv, etiamconfulensadcompoiitionem vocatur.videRom. i , in fine& ibi veteresScriptores. § . V11L. jlut opemferre ei cutfit injur in, non facii] Nicetas Choniates Michae- Je Comneno : « SjtMtfJxrfMs tS dw'piwT&-. djidot v] tS ^^ttr^itrecf di/vu/itm-, fydezy bs it TtnS-ny o A®- f-m jSsfAijSvT©^. Incendium non ei tnnium imputatur quifacem intulit, fed (fi eiqut prohibere cum pojfet, omnirio noluit. si totusaBusab ipfis,qmmqmm nonfilis,procejftt ] Lex Langobardi- caiib. i.tit. ix, y. Simul tenetttr debts quaillurh ex aitus ■vifuntconjecutn] Vide .Thomatn prima fecund*, qu3tft.xx,arr. y. & L. Si fervus fervum §. Si quis in- fulain. D. ad L. Aquiliam. In Seneca controverjid] Excerptis v,y. ®ui mutt lavit , fimiliter tenetur ad itppenftts ad afiim&tionem ejttt quod jam qui mutilatus eft minus pot erit lucran ], Idem apud Hebraos . lerva- turn, Baba Kama cap.vm, J. i. & apod Anglos & Danos, quorum fedus vide apud dodiiffimum Pontanum diflertatione de mari. Gallia] VideLoam tomo conftiurtionum m,tit. n. conftitutio-. neanni cid io xliii, cap.44. , Exhibit tone honoris, teftimonio innocent ia] Vide exemplum Vivian! qui accufationis injufta? pcEnitentia dudtus eft, apud Caffiodoram iv,41. 0 C a r v 1 XVIII, De legationumjure. .xi-9 f.XIJ. £.x IV. §. xx. f.XXII. I. Obligattoics twaCdam ex jure Pentium na- (cL ut im levaticn um . II. Inter quos locum habeat. III. *An femper admittenda legatio. I V. ^Advcrfus lerat o s pcricnlofa molzen tes defenftonem licit am ^ non exaElionem p et ns.. V. Legattonis jure non teneri eum a.i quern legatus mijfus non eft. V. X. I-loftem ad quern tnifiks eft legatus te¬ neri : • VII. Nec opponi pofie jus talionis : VIII. Iua hoc & ad" comites legator urn por- rigi: ft legati voluermt: I X. Et ad bona mob ilia. X. Sxempla obligations fine cogendi jure. X I. Quant 1 fit hoc jus legation!s. - Aftenns.sa memnravi . m . ns - q , ny ex ju t£ ~n a tar . ag d e b enmr no¬ b is, panels dnntaxat addit is de gentium jure voluntario, ■ quatenus ab eo aliquid erat juri natur* fuperadditum.Reftat veniamus ad obligationesgpnfipftnTi ppr Pe jntillnd gpnrinm, quod voluntanum dicimus, induxit. quo ingen ere pr aecipuum eft ca put de juisiegationum. PafTim enim legimus facra legationum,* fandb- moniaml%atorum, jus'gentium iiiis debitum , jus divinum huma- numque: fandtum intergentes jus legationum, federa fandta genti- bus, fedus humanum: fandta corpora legatorum ; Papinio, Sanctumpopulis per faculct nomen. s/’Cicero deHaruipicum relponfis: Sic enimfentiojuslegatorum cttmhf 0/ mintmprttfiiio trmnhum, turnetiatndivino, jure efifi; valjatum. Itaque hoc via* Lib. I. Lib. VI- AC PACIS, LIB. I r. £3ryffl- 19% violare noninjuftum tantmn efle. * fed Srimpium omnium c onfel- fione ait Philippus in epiftola ad Athenienfes. 11. Sed primum feiendum eft ,qualecunque eft hoc jus gentium de quo videbimus . adeos legatos pertinerc quos mittunt q jji-lum- mt imperii .fnar . compotes inter fe. nam qui extra hos legati funt provinciales, municipales atque alii, non jure gentium , quod inter genres eft diverfas, fed jure civili reguntur. Legatus ap.ud Livium publicum fe nuntium populi Romani vocat. Apudeundcm Livium alibi Senatus Romanusjus legationis externo, non civicompara- tum ait: & Cicero ut oftendat non effe legatos mittendos ad Anto- nium: Nonenim, inquit, cutp Annibale res efi,hofte republics,fed cam cive. . Qui autem externi habendi lint ita clare expofuit Virgilius,ut nemo lurifconfultorum poflit clarius. Omnem equidem Jceptris terram qua libera nofir is Difiidet, externum reor. * Qui ergoimpari junguntur federe, cum fuijuris effe non $elinant,e^«d’’t . jushabebunt legationis: jtno &hi qui ex parte fubditi funt, tsjaoaiunt .pro ea parte qua non funt fubd iti.At reges qui belio le nni vidlif'regnoque exuti fun t, cum aliis regni bonis & iuslegan dL^W eyuUrc p c glide run tt Ideo Perfei a fe vifti caduceatores retinuit P. lius. In bellis verocivilibusneceftit asinterdum locum huic cit, extra regulam, * puta cum ita divifus eft populus in partes quad /«* /eaa/r&ru: asquales . ut dubiumfit a b utra parte ftet jus imperii; act cum jure Jiot&ifi admodum controverfo de regni fucceffione duo decertant.nam hoc x^P oire > itademu m fi iusgentium ab eo lyf iim fir, quod fatis late oii % '<*%? ,.p 3 tet: nam * n juregentium jus naturatincluditur , ira.nr ex om nibus •h Tfua:^ ’■-^' delirt k. p i iniri jam le gatns poflir, nili qny ex mprn jure civili oriun- tur, Reftringnn r hoc alii ad ea quat contra datum reipublicse , auc dignitatem ejus ad quern legatus mittitur hunt: quod ipfum funt qui periculofum putant, & querelas exponendas ei qui mifit, ejufque ar- bitrio permittendum legarnm .Snnr & qui pntanr confulendos reges autgentes quarum nihil intereft: quod prudenti* efte poteft , juris non poteft . Rationesquas pro fequifqueaflfernnr nihil definite con¬ cluding : quia ius h oc non ut jusnaturaleex certis rationibuscerto oritur, fed ex voluntategentium modum accipit. Potnernnt autem gentes , automnirio cavere legatis , aut cum certis exceptionibus. nam & hincutilitas flat poenas ingraviadelinquentes, &inde utilitas legationum , quarum mittendarum facilitas fccuritate quanta po¬ teft efie maxima optime promovetur. Spcftnndnm ergo quoufque gentes confenferint: quod ex folis exemplisevinci non poteft- Jbx- ftant enim fatis multa in partem utramqne. Rernrrendu m igitur turn ad fapientum judicia, turn ad corjjeduras. Indicia duo habeo maxime illuftria ; L.ivii alterum , alterum Salluftii. Livii hoc eft de legatis Tarquinii qui proditionem concitaverant Roma:: Gjuanquam •vifijunt ccmmifffe ut hoftium hco ejfent, just amen gentium vxluit.V idemus hicetiam ad eos qui hoftilia patrant jus gentium extendi. JLalluftii rhdnm ad rnmires iegarinnis. deqnil-inc mox dicemUS , XLQO-ad le- : a majori irl eft minus rredihili ad mi- -fitocedet argumentatio. Is ita ait: quam ex jure gentium Bowilcar comes ejus Hollo lug. garos ipfos pertinet: nils, id eft magis rredibile. Fit reus mctgis ex xquo bonoque qui Romam fide fublica venerat . rur* jus patitur pcenas exigi gentium legatos , & qui his fionum & atquum , id eft merum na- ubi reperitur qui deliquit: at jus fimiles fide publica veniunt excipit. Qiwre ut.rei fiant legati contra jus eft gentium, quo vetari multa lolent quat jus natural permittit. Conjedura quoque hinc flat. Ve¬ nus AC PACIS, LIB. I I .^/// J97 riusenim eft privilegiaita intelligenda , ut aliquidtribuant ultra jus commune. Quod fi legari ahinj nfta tantum vi tuti elfent,nihil in eo magnidfet, nihil pracipui. Add e quod lecuritas legatorum utilitati qu*expcenaeftpr*ponderat. Nam poena haberi poteft pereum qui legatum mifit volentem :& ft nolicab ipfo exigi bello,tanquam cri- minis approbatore. Ohjfi innt aliqui fatius unum pledi quam bello multosinvolvi.atqui fi is qui legatum mifit fadum ejus probet, lc- gati pcena bello nos non eximet. Parte vero altera valdein lubrico locatur falus legatorum,fi aduum fuorum rationem alii reddere dc- beant quam a quo mitranrur .Nam cum plernm que diverfa, Tape & adverla fint confiliaeorum qui mittunt legatos,& qui accipiunr,vix eft ut non Temper aliquid in legatum dici poffit quod criminis acci- piat Tpeciem. Et quanquam quafdam fiint ira man ifefta.ut.dubiratio- nem non habeant, fufficit tamen ad arquitatem & utilitatem legis univerfalis periculum univerfale. Ouare omnino ira cenf'eo, p lacuiflc gentibus ut communis mos qui quern vis in alieno tcrritorio exiften- tem ejus loci rerritorio fubjicir, exceptionem pateretur in legatis.ut quificut fidione quadam habentur pro perfonismittentium (Senanis fctciem fecum attulerat, aucioritatem republic* , ait de legato quodam M. Tullius; ita etiam fidione fimili conftituerentur quafi extra terrico- rium. unde & civili jure populi apud quern vivunt non tenentur. Qnar p fi rain fir Hpltdnm quod e rtnremni-pofte videatur , autdiffi- mulandum erit, * aut £ finibus jubendus excedere legatus. quod Polybius ei fadum narrat qui Roma obfidibus fugiendi caulam prae- buerat. Vnde ohirpr darnrinrelt igi'qnod alio tempore legatus Ta- rentinorum qui idem deliquerat virgis casfus eft , id eo evenilTe * quod Tarentini vidi Tub Romanis efle coepiftent. Si crimen fit a- trocius & ad publicum malum fpedans, * mittendus erit legatus ad eum qui mifit cum poftulato , uteum puniat ant dedat, quomodo Gallos poftulafle legimus, ut fibi dederentur Fabii. Sed. qtiod liip ra diximus aliquoties, humana jura omnia ita efte comparata ■ ut non obligentin fumma neceffitate, idde hoc quoque prarcepto fandi- monia: legatorum obtinebit. Vernm is apex necefliratiS-i ron eft in fumtione poena:, quam & aliisin cafibus tolli jure gentium infra ap¬ parent, cum de folennis belli effedibus agemus : mulro minus in lo¬ co, tempore ac modo fumenda: poena: , fed in pracautione gravis rnali, pradertim publici. Quare ut obviam eatur imminenti pericu- lo, fi alia nulla eft ratio idonea,& retineri & interrogari legati pote- runt. Ita Confules Romani Tarquinii * legatos deprehenderunr, * literarum inprimis habitacura , ut Livius loquitur, ne intercide- rent. Quod fi vimarmaram intenret legatus,fane occidi potent, non permodum.poena:* fed permodum naturalis defenfionis. SicFabios quos violatores juris hqmani Livius vocat, Galli occidere potue- runr. Itaque apud Euripidem Heraclidis Demophon feciaiem ab Euryftneo miflfum & d fupplices abripere conantem , vi prohibuit, & cum ille diceret, Tun feciaiem cadere hue mijfum nude as ? refpondet, Nifeciahs dexteramd vi temperet. T y Huic P/«/. vi H OK III, 298 DE I VRE BELLI Hate feciali nomen fuilfe Copreo, * & quia vi agerec, a populo A- thenienli interfeftum narrac Philoftratus vita Herodis. Diftinctione ,, non difTimili folvir Cire.ro qnyfirnm illnd an parr pm porri-^p rn^i- I (tJrrii.Medfa'h.st/ng'e'jsiievn fi liiis.arniiarejicheat. Vult enim debere ad avertendum peri- !! m imm.inens,non autem vitato jam periculo in fa£ti poenam. eaat V. Ea vcro quam dixi lex de vi legatis non inferenda, intelligen- &%£il, HHUhc eiam obligare ad quern milfa eft legatio , atque*ita demu m fi ? atstfu** ■ {&> ^ ^admifi t. quafi Icilicet ab eo tempore tacita padlio i'ntercelferit. Cat- fir stdks$ terum denuntiari &poteft, &folec ne mittantur legati; alioqui pro y Lh/,m lib. hoftibus fore: ut fEtolis a Romanis eft denuntiatum, & olim a Ro- XXVII. Idem /.iv. Libro X. manis Vejentibus edidtum ni facefferent urbe , daturos quod Lars Tolumnius dedilfet: & Romanis a Samnitibus, fiquod adiilfent in .Sftmrnnfnnnliiim. hnnr] invinliimc aHimroc "Mr>r» npvrin/if e>rcrr\ T v\Y y^ "j; ■ ' , iHjuiacm aci nones eoiumeunc;jauE apnoit ipas veniunt, aut alio- 4 ^/; lloltiIia moiiuntur, interfici etiam poterunt, quod Athenienles fecerunt legatis inter Perias & Spartanos, Illyxii'legatis inter Eflios luJitie-nx» kgU° M- Xjjbl ffUUftBstdfi-'tb ■ VI de Set Mo faciexp. Cyrt. Se ffriU* fhgfiAr. lib. 1 1 Lib. XXIX. Her. Pol. id in ^ his amicAL'^l’J’- J e Sc Romanos: multoque magis vinciri, quod conftituit Xenophon in quofdam, Alexander in eos qui Thebis Sc Lacedsemone ad Darium miffierant, Romani in legatos* Philippi ad Annibalem , &Latini in legates Voifcorum. Tale fi nihil fit. & male rradte nrnr legati, * non illud jus gentium de quo agimus, led amicitia & dignitas, aut ejusqui milit.autejus ad quem eunt, violata cenlebitur. luftinusde Philippo pofteriore Macedonum rege : Legatum deinde ad Annibalem jungenda focietatis gratia cum epiftolis mittit :qui comprehenfus 1 $ ad Senatum ( Romanum ) perduBtts, incolumis dimiffus efl, non in honorem regis,fed ne> dubius ad hue , indubitatus hofiis redderetur. V i. .O rrerum admiffa leg a tio * et i am apu d holies , tanto magis apudinimicos, prcefidium habet juris gentium. Caduceatoribus in bello pacem effe dixit Diodorus Siculus. Lacedsemonii qui Perfa- rum feciales interfecerant, eo dicuntur m 7tdl\uv b.rJponrm >> , cvnfudijfe omnium homtnum jura. Si quit legatum hoftium pulfajfet, contra ju-s gentium id eommiffum ejje exiftimatur , quia fanBi habentur legati, inquit Pomponius. Et Tacitus hoc jus de quo agimus vocat, hoflium jus & facra legat ions & fat gentium. Cicero prima Verrina : Nonne legati inter hof.es incolumes ejje debent? Seneca de ira : Violauit legal tones rupto- gentium jure.hmo ctedes ruptura jus gentium, fcelus, caufa nefanda, cables impia dicicur., in hiftoria legatorum quos Fidenates occide- runt. Et alibi: Legates in periculum adduBis: ne belli quidem jura relibta erant. Curtius: Caduceatores qui adpacem eos compellerent , mifit, quos Tyrit contra jm gentium occifos pneipitaverunt in « 1 tum jV/Wirr, nam Si in hollo p liirim.i incidnnl: negotia-rpicp nifi per legatOS tranfigi nOB VinuLtLt. poflunt, & ipla pax vix eft ut aliter coeat. „ ■pdasaWe+ti V 1 E Solet Stillud qua;ri, art jure talionisint^ rfid-r-aut-male tra- £tari legatus pollit ab eo ven iens, qui rale nnid pa’-.La.verir. Etfunt " quidem ultionis talis exemplain hiltoriis fati's multa. fed nitpirum I poffideat,ipfe compellanduserit amice, Sc li detredtet, is qui unfit ita ut ad poftremum ufurpentur ea qu* adverfus debitores extract territorium pofitos ufurpari folent. /«/»■«. X. Nec metuendum eft quod quidam putant, ne fi id juris fit ne- mo inveniatur euicum legato contrahere velit. Nam cogi n eqnennrmton defunL creditores ,.j & apud quofdam populoswzS fftti mor is faille docet Nicolaus Damafcenus , ut de contradtibus qui in fopvrj. creditum iiffent jus nullum redderetur,non magis fcilicet quam ad- verbis ingratos: ita ut cogerentur homines,aut pariter implere con- oArn-Am rur* tradlum.aut contend effenuda fide debitoris. Et optat hunc rerun>.^^_/X^f/l^4t ''VH ftatum * Seneca : Vtinam qttidemperfuaderepoffimzis, ut petunias creditor.' ' ' tantum a volentibus acciperent: utinam nullaftipulatio emtorem venditori obit- garet : nec facia convent aque impreffis (ignis cuftodirentur.Fid.es potzus ilia fe>~ varet, (ft squum colens animus. Perils quoque Appianus ait difplicuif- ozh’.u ft: * Tt *!%$££ it erxwwXbi 77 K?d Qtto'tydbtif, fUUKt.vn credit am fttmerc, 300 DE IVRE BEL LI ut quit res fraudibus ff mendaciis ejjet obnoxia. De Indis idem narrat IbL- tib. iv. lianus: cui confienrit Strabo his verbis : Aix-.jj' 'j ffri uvaj ijffj Lib. xv. t iZgiois. dm 'id ocvtS f so ff suite?’. ’iu'ff. d. d[‘ cv tpT; ovjcZoAadoic id cw tzS ittficu. us n Oci ictt ’hi aftfjjtZff> don. ecXb.cc jyq e3&trt%{> otu mstulfov ycjl ff bird sjAofft -m> dAm. indicia non ejje nifi de cade (ft injuria: quia ho¬ mo prxfare non pojftt, ne in ea incidat : At contraflus in cujufque effe pot eftate: Stob.de leg. ideoferendum fl quis (idem violet: ff ante videndum cui quifque credat, non autem litibus trnplendam civitatem. A Charonda quoque conftitutum fair, nequis adtionem haberec qui de prerio habuiflet lidein : qnod Mor. xic. & * Platoni placuit. Notatam & Arifforeli : -nuft iiiets j rum> one VI11,15. fieri' blicuf, dxd olov^j belli figyK$ dcu avf tcALffufft; t afud quofdam do hts re¬ bus judicla non fttnt ; exifiimant enim homines contentos effe debere fidequam Mor. ix, 1. funt fecuti’ Et alibi: dvuc%S t’ dm tifcot , -mviiosoim mffZbAcum binges ff «’»«/, as biov a! id civet ff^.Avirr.vccf ®ffs tb&h yffdafi ingumninv. Eflubt leges de. credito jfts reddi vet ant, quafi pri vatim tantum cum eo agendum fit cum qu'quis contraxit,ff cujus fidem fecutus efl. Qua; contra hanc fen ten ti am adferuntur ex jure Romano, non ad noftros legatos,fed adprovin- ciales aut muuicipales pertinent. X I. Belloram quae ob male habits Ipgeu-nc fiiCrr-pr* f an t plenae 11 Sam x fii nt*_pr o Fana» hiiforia-. K-rQ-ar Sr * in i o criv libris memoria belli ~ quod eo nomine David- gefifitadverfus Ammonitas.Nec aliamcau- fatnjuftiorem exiftimat Cicero adverfus Mithridatem. ‘ Annotata ad Caput xvm. §. 1. S AnBimoniam legutorum ] Pomponius L. fiquis, D.delegationi- bus: fiquis legal urn h ftiumpulfaffet, contra jus gentium id commiffum ejje exiflimatur , quia fanSfi habentur legati: ff ideo f cum legati apttd nos effent gentis alicujus, bellum cum eis indillum fit , liberos eos manere. id enimjuri gentium convenit effe. Itaque eum qui legatum pulfajfet, Gjuintus Mu¬ cins dedi hoflibus, quorum erant legati, folitus eft tefpondere. Lege Iulia de vi publica tenetur, quod adlegacos, oratores, comitefve attinebit, ii quis eorum quem pulfaffe five injuriam feciffe arguetur, Vfpiano relpondentein L.lege Iulia, D. ad legem Iuliam de vi publica.Iofe- phus Antiqua; hiftoriaelibroxv multum prxdicat legatorum l'anfti- moniam, quibus ait commune cum Angelis Dei nuntiis nomen. Var- ro lib. hi de l ingua Latina : Sanfta funt corpora legatorum. Cicero Verrina III : Legatorum jus divino humanoque vallatum prafdio, cujus tarn fmclum ff venerabile nomen effe debet , ut non modo inter fociorum jura, fed ff hofiium tela incolume verfetur. Scriptor vita: Epaminondse*: Citm legationis jure ft tettum arbitraretur , quod apud omnes gentesfanttum effe con- fueffet. Diodorus Siculus in excerptis Peirefianis n.248 : ff&eum vocat v« -mt otturZohdliv dev At as, fecuritatem d legatorum fanclimonia- Apud Papimum lib. 11, tutique regreffus Legato. item: tiff fitnttum populisper facula nomen Legatum. Chry- AC PACIS, LIB. I l/W/TI-w Chryfoftomus : U£M 8 A' i»» t@tvbr vluot *|’JVoSh|ra» , «7J 6 orflrZAitn B $ n»y» t 7 nMyltte mMfdo'ts 2s]cftXb.UTjetv Ji/vatTcy. muov tss tia^ev asv ftvofy uriZyuti r, TTft- srZtuf 'yyrsr?\cdscy tbs vrosg tb biiydis p/B/lus j Hoc nomen (ft hoftes hoflibus valet reconciliare. quid ergojieri mages impium pot eft, qttam legatos occidere pro equitate loquentes ? Qui ergo impart junguntur federe ] Cromerusxxx. §. II* Puta cum ita divifus eftpopulm ] vide, de legatis civitatis Toleti ad regem, lohannem Marianam libro xxn, 8. deFiandris Crantzium Saxonicisxii, 33. Tlavianos accufat Tacitus ] Et Magnentium Zofimiis libro II; Muyvivh©. £c qylf ecu/'&r ecpr]/e yi/dynr , rcbit^ri pgh OrlXm-mn birc^cf.rftat'ftm. txiftmjti h rg.7 t%Jv Tiztf icamS-rbv sari otftrZun tmlSiila Jts-yiv. Magnentius apud animum fuum volvebat deberetne Philippum , irritum dimittere , an apttdfe retinere calcatojure legationum. is Philippas a Con ft anno venerat- Vt admtttantur ] DonatUS ad prologum Hecyi' X'.Oratorem audite §. III. oporterejus gentium eft. Non omnes admitti pr&cipit Gentium jus] vide Camdenum in anno cid iolxxi, qusftionumibi pfbpolirarum qua’rta. Senatus Romanus negavit fe Carthaginienftum legationem admittere poffe quorum exercitus ejfet in Italia] de hoc Romanorum more vide Ser- vium ad vi 1 iEneidos. Vbi caufamittmdi aut fufpetfa eft] Sic Andreas Burgus Catfaris I.e- gatus in Hifpaniam non admillus, Mariana libro xxix. Simile apud Cromerum libro xx. Intra decern dies Italia excederent ] Carolus Quintus Imperator Le¬ gatos Galliae, Venetorum & Florentinorum ad bellum fibi indicen- dum mifiosdeduci juflit in locum qui acomitatu fuo abetter trigin- ta milliaria. Guicciardinus libro xvi 11. Bellajtis libro 111. De non violandis legatis] Menander Protestor de Juftino II Tmpc- ratore : i tbs n$t >w mr oTfstrScn^uv 'jetry.'ov , «yv ci Site y. Its. llle Avttrorum Legates contra jus legationum in vmculis habuit. Vide Hrn. Coth- 302 bEiVREBEL LI Cothmannum refponfpxxxxi,num.29, & fequentibus,volumine v. Aut e finibus jubcndus excedere legatos .] Fecit id Stephanas Polonise rex Mofcis. Thuanus libro lxxiii, in anno cid idlxxxi. Elifabe- thaScoto , Sc Hifpano. Vtrunque habes apud Camdenumin anno CIO TOjLXXI, & CIO I0LXXXTV. Quod Tannum vtciifub Romanis effe coepijfent ] Sic Carolus V Legato Ducis Mediolanenfis ut fubditi fui, imperavit ne a comicatufuo abfcederet. Guicciardinus indicate jam loco. Mitten dm erit legatusad eum qui mifit ] Dion in excerptis Legatio- num ; 'bit ilavicxsi 'Ian ugagfeifovim dtbpx •xqicZdbnit dvblxat ntopilsy/mt ctvjpai7m , 'a%t aj «’s (satnWuA bZ&iirccs tpcdr/rmi, 1 yjvustflz coXUat | vtm- y.ionz ei 5 Atm sASoi, SanBum apud homines legatorum nomen, plenumque hono¬ ris, Sed hoc jus legati jibi interdum fervant, quamdiu fuamodeftia legatimis dignitatem tuentnr. ita enim exiftimant homines,fas effe vel interficere legatwn, fi is in principem, ad quem mittitur ,fit injuriofus, aut alienum matrimeniutn ■violet. Legati vero,cum oftendiffent longiffime fe abeffeab adulterii fufpicione quorum neexitusquidem linecuftodeeffent, adduntpru- denter : riss/Jyze be‘io-tse dt cXstS Ay fall del- ccxqiigcop eiotti croc oujtIz rb cvvTtvhv dmew, my she dycf) tv yens oilee , ehyTus ait XaZot. dxd o /If xiM S- erne tyiqcfclz btxaiuz % iyx'hriy-x rbi'fo.TtS b &to nit da'Kgj sew clxitXitnq tfsissi f/jroy. SilegattM ea dixerie. qua audiuit d principe qui ipfum mift, et f non fnt commoda, pr&flare non ipfe debet cnlpr.m , fed qui eum mifit. ipft quippe nihil alitid concejfum eft , quam minifterio mandate fungi. Vide Sc Camdenum indicato jam loco anni cio io lxxi. Siquidem ad hoftes eorum eunt aut ab hoflibus Tjcniunt ] Siculi Athe 4 nienfium focii legates Syracufanorurn miffos ad civitates alias cepe- re. Thucydides lib. vii. Sic& Argivi cepere legatos Athenis kfa- dtionepaucorum miffos & Argos perduxere. idem Thucydides li¬ bro vi i. Legatos /Eroloruro ad Romanos intercepere Sc pretium eis extorfere Epirbts. horum unus literis Romanorum liberatus. Polybius in excerptislegationumnum. 27, de Gallorum ad Turcaffl legatis quosin Pado Hiipani cepere & occiderunt vide judicia Pa 4 rats libro xi. Bezarilibro xxi. de Flandrixciviratum legatis ad Galium AC PACTS, LIB. I Galium captis ^ Maximiliano Crantzium Saxonicorum xii,33« ' LaudaturBelifarii dementia , quod Gelimerislegatis in Hifpaniam miffis &abHilpaniareverfis Carthaginem ,qutejamfadaerat Ro- manorum, pepercerit. Procopius Vandalicorum I. Philippi ad Anmbdem ] vide Appianu'm in excerptis Legationum i n,I 9 - Non illud jus gentium de quo agimus] Aliud fit fi quis extra fines fuos infiaias ponat legatis alienis. eo enim jus gentium violaretur.Et hoc contineturin Theffalorumoratione contra Philippum apud Livium. Etiam apud hofies] vide loca modo produda ad §. i. Donatus ad §. j illud Eunuchi: convenire & colloqui. Sicpronuntiandumefi, ut quetfi dicat, t ,hceett per te, miles, quod etiam inter hofies & in hello licet. Nihil tale quale facdum ejfet dCarthaginienJibus] Diodorus Siculus in ’ excerptis Peirefianis: ’Zx.imm cbt 2 tos r^^hvlon ly^e- Mm ; dixit Scipio non ejfe id faciendum quod ipfi in Carthagmienfibus accu~ farent. & Romani ipfi legatos jamcomperto Carrhaginienfiumfa- ’ do,dimiferunt.Vide Appianum. ConftantiusTitianumaMagnen- tio ad fe miffum remifit, quanquam Philippum a Conftantio miffum ad fe retinebat Magnentius. Zofimuslibron. Vide & hiftoriasa- pud Cromerumlibris xix & xxi. & Parutam de Legatis Venetis in itinere in Galliam retentis lib. v 11. . San&a funt accejforie & proinde quatenus legato videtur] vide Fraxini §. ’ Canaeiepiftolaspaginis 75 & 279. ’ Vi enim ahflrahendi non funt ] Serranus Henrico IV. Anjut afyli indomo] Diftingui ferme hacinre folent crimina.Vi- ’ de Parutam libro x, ubi rex Gallia: hanc ob caufam iratus pacatur. Vide eundem libro xi. . Seneca] deBeneficiis II 1 ,1 5. §. To ] ** <^> pro eodem dixit Herodotus Clio. , Platoni] viii de legibus. Profane hifloris. ] Romani ob id bellum (ufcepere in Senonas. Ap- §. pianus excerpto Legationum 4-& 10. in Illyrios, & Lignres. Poly- biusexcerpto Legationum 125 & 134. in IfTios. Dion,exc. Legatio¬ num 11.in Corinthios. Livius libro ij. in Tarentinos. Dionyfius • Halicarnaffenfis excerpto legation*!! 4. Francorum & Germano- rum exemplahabes apud Aimoinum libro 111, c.lxi,& lxxxvii i, &Withikindum libro 11. In facris Literis ] vide Chryfoffomum ad Stagirium libro ill. E S j ure gentiu m quod ex voluntate ortum habet,debetur & cor- por um mortuorum fepultu ra, Dion Chryfollomus inter mores, # * Capvt XIX. De jure fepultura. V. kAti & his cjui fe interfecerint' i V I. Qua alia ex jure gentium del/can - mortuos. II. Vnde ortum ? III. XDcberi hoflibus» five *z£c< tine* Libro I.. Contr. I. Lpifi. ult. edit. 491. Lib. xil. Tiic. sAnn. vi. Bello Gild. Nov. 1 . ill d. loco. VMutt he '• r.dtco . 4 304 DE IVRE BELLI five tji 1 qua? T>i5 id edfcripto mri opponit.poft legatorum jtf- ra commemorat yo xo>xb{v rXi nr.ftso 5«V7«», »<,« prohiberequominusfepe~ lianturmortui: Et Seneca pater inter jura nonfcripta , fed omnibus fcriptis certiora ponit huirmm porrigere cadaveri. Naturse id jus appellant Hebrsi Philo ac Iofephus, & epuetas Jcrybs, Ifidorus Pelu- j fiota : ut folere fub natura: nomine comprehendi mores communes j naturali rationi confentaneos alibi diximus. Apud iElianum eft: I Quotas koivks ctTTuihsoyis fivix.tT) £Siy'(ct. . cum mortuum condi : jpfa imperet communis natura. Idem alibi: tti ngiy'ti yjcj im Trdtr.y dv^pamti ! vocat yc* srffl txQw, terram ac fepulturam hominibus cunbtis communia & ex *qno debita. * Leges hominum, rhyxc /Sjotov, dixit Euripides Suppli- cibus, K 9 tv'o> vi'm® Arid lies, Lucan us hominum ritus, terrarum leges & mtindi federa Papinius , fortis human* commercium Tacitus, fpern communem orator I.yfias. Qui impedit, hominem exuere Claudiano dicitur,natur* dedecus fac^re Leoni Imperatori: -mvioicui o£es£{*,fas violate Ifidoro Pelufiot*. Et quia veteres jura h*c homi- nibus bene moratis communia, quo fandtiora viderentur , ad Debs referebant audtores, utlegationis, ita& hoc jus Diis affcribi paflirn videmus. Itaque in didta Tragoedia Supplicibus * yly-sv Peuysvav Deo- rum legem didta'm invenies , & apud Sophoclem Antigone Creonti qui Polynicem humari vetuerat, ita refpondit, Decreta qttippe hnc nec [upremus luppiter, Nec fas Deorum Manium dibtaverat , A C PAClS, LIB. t pro communi naturahominum. Et pafiim apud laudatos au£tores videmus egregiavirtutum nominahuic officio tribui. Nam homani- tarem vocanr t Cicero a & * Ladantius _ hnmanirarem ae-manffip- tudinem b Valerius MaxiiVn^mi ferirnrdiam &r reli^io nem C Quin- tilianus, mifcrico rdiam & hutp anitatem d Seneca , •«*J« , five i juftitiam Euripides & Laftantius ro pusbeni gnum Prudentius.Con- j tra Donatiftas qui Catholicorum corpora fepeliri vetabant impieta- | tis accufat h Optatus Milevitanus. Apud Papinium , hello cogendus & itrmis In mores hominemque Creon. i Spartianus tales ait effe fine humanitatis reverentia: k Livius fse- vitiam vocat ultra humanarum irarum fidem. * Homerus dixerat | dunUt^y*. Eorum qui fupervacaneam facerentfepulturam, 1 Ladtan- I tius impiarn Vocatlapientiam, Eandeto obcaufamimpius Eteocles m Papinio. II. Quae primiim Caufa moris hujus introducendi fuerit. ut Co r¬ por a humo tegerentur. five condita prius . ut apud iE gyptios. five cremata, ut apud Graecos plerofque, five ita uti firnt, quem morem effe antiquiffimum notavit Cicero, & port eum * Plinius, de eo non idem omnibus videtur.Nam Mofc hion exiftimat occafionem d atam ex gigantea feritate mandend i homines, cujus abolitx fighum fepul- turam : ita enim ait: Time morte rapt os imperatum legiltis Mandare terra, pulveremve infpargere No alum fepultis, ne darentur confpici Abominandtt figna paftus prijUni. Aliis vident ur hoc modo homines ve lut fpOnte folviffe debit urn quod alioqui vel ab invitis repetit natura .Nam hominis corpus * e x j rerra or mm rprry dphprinon Deus rantum Adamo edixir, fed 8£ \ Grarci Latinique paffimagnofeunt, Cicero ex Euripidis Hypfipvle: Rcddenda terra terra. Et quod apud Solomone m legimus-puly erem qnidptn—-wi-terram | redire. quale fuelat.fpiritum autemad Deumqui dederat,Euripides hoc ipfum argumentum ex petlbna Thefei in Supplicibus uaftans ficait; lam Jinite terra ntortUos gremio tigi: lies unde qttaque (umpferatprimordium Ho recipitur -.fpiritus ccele redit Corpufque terra', jure nee enim mantupi , Sed brevis ad itti tempus uttndum datur ' Mox terra repetit ipfa quid nutriverat. Lucretius fimiliter de terra: Omniparens eadetn rerum efl commune fipulchi um. Cicero delegibus il ex ~X>nr>phonre • reAdinir t ° rr s f fjjha loa latum ac (iturn, quajjoperimente mains obducitur. Plin.us quoque feriplit V terrana t Cice.6rah pro Quintio* a Laft. l.vt infi. c. II. & 22 . b Val. Max * l. v, c. i. C Quint.lib* XII, c. ult A infi. oran d Sen. de Bencf lib.Vi c. 20. e Vip. 1. vAt ft quis $ in¬ ter dum, D* de fun. ali, f Modejli- nui l. cjui- daw in [no* *D lif. cabt, XXX, 7* ' Deci.v I. Ter. XXII.. Lib. v I. /)e benef. It - v, c. 2o. 'Quint. Dee/, v I. 306 D E I V R E BEL LI terrain nos nafcentes excipere, natos alere, femelque editos fuftine- re femper.noviffiine complexam gremio jam a reliquanatura abdi¬ cates, ut marrem operire. Sunt qui refiirreftiom 's fpem k primis humani generis parentibijs hoc veluti monumento , pofteris confi- gnatam pmant. Nam& obrevivifeendi pro inifflim adfervanda cor¬ pora docuiife Democritum, Piinius teftis eit libro feptimo , capite quinquagefimo quinto. Chriftiani autern (ape morem honeftecon- dendi corpora ad hanc-fpem referunt. Prudentius: Quidnam ftbi fnxacavata , Quid pulchra volunt monument a , Nifi quod res creditur iilis Non mortua, fed datafomno ? Simplicius eft,cum homo ca terisanimantibusprjeftet, indignum vi- fum li ejus corpore alia animanna pafeerentur: quare inventam fe- pulturam ut id quantum poller caveretur. Miferatione hominum cuftodiri corpora * abincurfu avium ferarumque dixit Quintilia- nus. Apud Ciceronem de Inventions primo: a feris vexatus , comma- ni honore in morte caruit. Et apud Virgilium legimus: non te optima mater Condet humo, patriove onerabit membra fcpulchro: yiUtibuslinquereferis. F.r Deus invifis fibi regibus minatur apud P rophetas futurum, ut a- ftni fepulturam habeant, ut canes eorum fanguinem lingant. Nee aliud in fepultura confiderat Ladandus cum ait: Non enim patiem ur fi- pur am ftf Semen: tim Dei, feris etc vdaerthm in prnda.m jarere. &■ Amhrnfinq cujus litre verba lunt : Nihil hoc officio pr&ftmtmt ei conferre , qui jam tibi non pot eft reddere : vindicare a volatilibus , vindicare a beftits confortem natu- j r&. Sed etfi tales abeflfent injuria:, proteri tamen aclancinari corpus f hum'anum, alienum meriro viderur ab iftius naturx dignitate. Vnde 1 non abit illud in Sopatri controverftis: on to JdsrUr >&xlv, trjf b-n nixlsi i j 5 (peats eSswps toIs an jrj/.utv fee ffr fKjp-Avoff/joi ff JzlreiTVv yufcvot igffdrtdg , yrymi- tSto -to Cptlatj xccX'oti, tSto tpihaiijpaymi. tQto vdis «A« mis «tfpbi 7 n>i; •nit Tt/arjt xobleff oat to. b dJcw trffj dm ' dijXo'pt 7k I s Quotas 'tfyn.'fiyff. fff Trjt TrtaOujV ctwrutn bdr.iy^ , yfi xgvofjetv T I atfomm ntofftr.a.fff dtoijvi , ivoc if r-X?ej t/.rrjrjyn cXUvjuv s to oziyjt ; ilfSjtov. Honeftum eff humare morAtnt, d°e ah.Lhfn. ntttura quafi concejfum corporibus,ne velut probro affgantur pofi mortem fi nuda diffuemt. placereid r .^;t,ne Gmp. vtiifuerint , fiaj£ femide.i qui bunc funfits -vita corporibus bow rem indulferunt. Quia enim a ratione a lienum eft nature humana arcana pofi mortem omnibus con(picua exponi , morem "mdeab emtiquo accepimus humttnn corporafepeliendi, ut monumento condittt clam frprocul d confpefiu tabefcart • quo & illud pertiner Gregorii Nyfleni in epiftola ad Letoi'um: bis yd dtaftyfitcy nf 1)A(» Try * ci'yjr.yjabtry txs Quotas , ne foli ofiendatur id quoddedecoritft humanx nature. H inr eft qnnrl nfRrinm fepeliendi non tain homini, id eft perfonx , quam * humanirari ..id nftnatura: hu- mans prxftari dicitur: undepublicam hanc Eumanitatem dixerunt Seneca & Quintilianus, tralatitiam Petronius.Cui confequens eft,ut nec I I l AC P A C I S, L I B. t 1. nec inimicisnec hoftibus invideri lepultura debeat. Deinimitise* gregiaeft apud Sophoclem differtatio Vlyffis pro humando Ajace , ubihoc eft inter caitera. Menelae, pofttot dicta fapienter, cave Jnjuriofus Jis in hommem nmrtuum, Rationem reddit Euripides Antigone : Mors jurgiorum finis eft mortalibus : Nam majus aliud quid pat eft letho dari ? Idem Supplicibus: Fecere vobis ft quid Argivi male , Cecidere ; in boftes ifta vindiBa eft fatis. Et Virgilius : Nullum cum victis cert amen & atbere cajjis, Quaiii" fententiam citans feriptor ad Herennium addit: Nam quod malorum eft extremum, accidit iliisjam. Papinius: be.Uavimus : efto Sed cecidere odta, (ft lrifles mrsobruit iras. Eteandem caufam reddit Opratus Milevitanus : Si inter viventes fuc* rat certamen , odia veftra vel mors aliern compefcat. jam facet cum quo ante litigabas. III. * Quare ft ’ - hoftihns pnhliris dehpri repnlrnramnmnwfe n. tiu nt. Belli hoc jusw otic vocat Appianus, belli com- mercia Philo. Tacitus : Ne holies quidem Cepul turam invidenti Dio Chryloftomus lervari hoc jus ait etiam dr nis Imj, apud holies: addit : x*r «s i%da>i» vsjtsthjuin : etiamfi ad fummum odia proceffe- rint. Deeadem reagensLucanushominumritusinhofte i'ervandos dixit. Sopater idem qui fupra: ns ■mv-ms toshmw? to to» dr%dt- ‘smv rts’i%d(}e fenjmxuxiiimeu votes to T Jtrftsv Txiji meCJ7i Jug/,ah; : ferinum eft bellum gerere cum mortuis qui e]ufdem nature fuerint. IV. De i nfigniter tamen facinorofis, video efle dnhirandi caufas, T. ex divina Hebra?is data.utomnis virtutis ita & hum anitatis magi - ft ra ,illosipfos qui fufpenli p arihnlo pranr (quod valde ignominio- fumcenfebatur, Num. xxv,4; Deut.xxi.23; iiSam.x xi. 2 6 .) eodemdie fepeliri jubet. J-linr lofephns ranr.-p-n Iudaris ait efle cu- ram fepultura, ut eos etiarn quorum corpora ad publicum fuppli- cium damnatafunt ante folis occafum tollant, &humo mandent: & alii Hebraror um interpretes addunt exhibitam hanc reverentiam divinat imagini ad quam homo lit conditus. .fligifthum qujadulte- rium cade regis cumulaverat a regis interfedli filio Orefte humo mandatum Bomerus memorat Odyfle* tertio.Sed&apud Roma¬ nos Vlpianus corpora eorunrqui cqpitis damnantur cognatis aitne- gandanon efle: imo & quibuflibet petentibus dandacenfuit Paulus Iurifconfultus. F.t Dio cletianns ac Maximinianus Imperatores ita refponderunt: obnoxios criminum digno fupplicio ajfefios * fepultura trait non -vetamus. I.egimus quidem in hift frriis exempla eorum * qui in- fepulti abje&i funt, frequentiora civilibus quam externis bellis:& hodie videmus quorundam damnatorum corpora diu in publico confpedlu relinqui: qui tamen mos an laudandus fitdifpnran r, non peliricbtaruum, feiLijLlheologi. Contra laudaros vid emus qui fe- peliri juflferunt corpora eorum qui id ipfum aliis non permiferant, ut Paufaniam Lacedarmoniorum regem , qui incitatus ab iEginetis ut Perfarum faiftnm in Leonidem fimili faifto ulcifceretur.confilium ut fe ac Graco romine indiguum rejecit. Apud Papiniutn Theleus Creontem iicalloqnitur: vade atra daturus Supplicia, extremique tamen future fepulcbri. Alexandrum quoque lannsum regern.qui in mortuos ponulares val- decontumeliprus fuer at, fepelier unt Pharifei. Quod fi Dens inter- /wwwj!’' jlnmfepulrnrap jaftnra qnofdam puniit. fecit hoc iuo jure fupra le- ' _ .. _li mm _A I | l A. -I_A A m-3 S' a1vn( cmeiiicgo) %ag/oy tenim/it y ~-:, i jugrov tfSan , xM.cc a.m'pu.eSQi) , iv’ i dvrri >jgtj to> ot^unri) vzmitjffms jbnQtv rjf t»i clx rS /ills •nhdjfe.iu# diaXvQi), Pr opr turn hominibuslocumnatura terramtribuitfnec vivis tantumfed & mor- tuis.ut eadem qua primos fufeepit natales,/ufcipiat & ex hac vita exit urn. At- tamen,(icut nullum eft in hominefadum laudabile, cujus non vefti- giuin in alio aliquo animantiumgenere Deus pofuerit, ita & in hac re evenit.deformicis Plinius Libro xi, 30: Sepeliuntur interfe viven- tium foU, prater hominem. At is iple de Delphiriis lib. IX, 8 : confpeRique jam defunHum port ant esne laceraretur d belluis. Et de apibus Virgilius; Turn corpora luce ca'entmn Export ant techs fp triftia fttnera ducunt . Servilis: cum exfequiali fcilicet pompa.’ Ah inettrfu avium ferarumque] Vide vaticinium de leroboami po- fteritatein pcenam peccatorum ejus 1 Regum xiv, 11. Et Tertul- lianum de refiirredione. de Algiftho Homerus OdilTea r, T y uftu.7r%t, yviQ’ vsr’ ayeftov x-vtclv ttatr sAsjSj, y-bf ftft ’otonm to®-. Ida obfitum cruore germetnum fuum , Non infepultum fivit, alitibus ftris • , Canibufque fieri pabulum mordacibn . Appianus Civilium I, de inrerfedbs juflu iVai ii: nepwretsfov'iiZn? tm- *syx«v «s iiaeo m» dvat^>ifdfitov,clXs’ otato) ^e/ij jcujs? dttSpai %t&erh, ^itarrdtrcu/ls. Nec cuiquamlicebat quenquam interfeBormn fepelire, jed vtros tarn egregiosla- terabantaves & canes. Ammianus. Marcellinus principio libri xvn, de Iuliano t Solicit itfqttenc dim volucres confumtrent corporaperemtorumfini diferetione cunBos human mandavit. , T»» d%7iysim)iviv rSs cptitnas ] Simili modo Agathias diert niorisefle to dt%twTH\d tus etiJivm semxatevftleiy. Obteoere puerperii pudorem. ItA quam nihil naturafimns, apparetin ortu & interim. Quodut fignificarent Sapientes Hebraei,vetuere neplebeja?aut lummse fortanx qui edent, al.ufmodi fafeiis involverentnr aut modo nati, aut mortui. Humanitati id eft nature humane prnfteni dicitur] Serviusadxi JE- neidos : Sepulture enim bcneftciumgeneruliter dtbetur univerjis. GCuare fahoflibus pubbeis deberi fehulturam omnes [entrant] Philo in §. Ill Flaccum : fif be yy[ ris; Trtftv&t ft ttS mtetyx T ipftpxv ruSpYC UhSenv , oi/dfi irjieixetq yi. tptteu.vJpu7iroi to is olyfifit dic7nxuMS, oi be rhv iyfiyyn y] ezs&9 raj mxftg ftnreivovTts , ■'ftrixrr moa Tzierxlypfty. 6'tbirno ’ftof yit ^ ■n'Ktdjlcwx^ by£i ferry x toyt^o/dfluv. Ettarn qui inbello otcibuerunt ,eos homines Jolent ad feptilturetm dare a lit quidem quibus bonitatts (ft humanitatisplus eft, fuopte im- pendioyttlii veroqui odia & in mortuos extendunt,fubpaBis dantes corpora, ne car cant corum qua mos imperett honor e ultimo . Etpaftm exftant exempla ] Iofepbus in legihus JkxtccSww* & ^ o< mixifttoi. Sepeliantur & mortui. Agamemnon Trojanos fepelit lliados H. Antigonus Pyrrhum apud Plutarchum. Vide eundem in vita Thefei. Marcellum ] Plutarchus Marcello. Facultatemtollendi mortuos ]. Videinfra lib. III. C. xx, 5.• Infepultum fepelire etmm jubebatur] Idem ex jure Ponahcio Roma¬ no Servius notat. , Defende furoxem ] Interpretatur Servius , Inimkcr.tm iram (ftpoftfata ftvire cupientem. V 4 Sepulture 312 D E I V R E B E t E I Sepulture tradinon -vttttmtu ] Hu jus Romanorum moris mentio eft spud Philonem contra Flaccum. IV. infepultrabjeBi funt ] Id dfe/pia r nxyn dixit Iofephus in morte Iuaaeorum regis Alexandri. Adde Quintilianum declamatio- ne quarta. y, Plebs olim Romana] Servius ad xil iEneidos : Sane feiendum quod cautum fuerat in Pontificahbus libris , ut qui laqtteo vitam finiffet, infepuhm abficeretur. Vnde merito ait informis Lethi, quafi mortis infamijfima. Ergo cum nihilfit bac morte deformius, poet am etiam pro regtntt dignitate dixijfe accipiamus. Coffins autem Hemina ait Tarquinium Superbum cum cloacae fa- cere populum coegtfiet, & obhanc injuriam multi fe fufpendio necarent , ju/fijje corpora eorum cruci affigi. Tunc primum turpe habitum ell, mortem fibi con- fcifcere , Pa.fim receptum ] Athenis iEfchinis tempore ejus qui fe interfecif- fet manus feorfim a corpore fepeliebatur. iEfchines in Ctefiphon- tem. Adde Hegefippum Lib. in, cap. 17. Damnaverat ] Et philofophorum non pauci extra Stoicos.Seneca epift. lxx : Invenies etiam profeffis fapientiam , qui vim ajferendam vitafiu negsnt, fif nefas judicent ipfuminteremptorem fuifieri. Expect andam ejfeexi- tum.quem natura decrevit. Procopius Gotthicorum IV : tpotpli cc£g>]t<3r‘i&i avcix Gi^-zcTti; , ?b be elsjdvx'fet Jpd explicatur, rejella fententia fiatuente na- turaliter ad pcenam exigendam requiriju - rifdtlbionem. X L I. Tlifcernendumjus natura a monbm. civilibus late receptis : X L 11. Et a jure aivino volunt ario non om¬ nibus cognito. X L111. In jure natura difeernendamani- fefta a non manifests . X L I V. yAn ob deliffia in 'Deum , helium fufeipt peffit. X L V. Notitia de Deo maxime communes qua & quomodo primis Decalogi praceptit indie entur . ’ X L V I. Qui has prinit violant puniripojje, X L V 11. Non item alios , quod oftenditur argumento legit Hebraa. X L V 111. Bella jufle non infer r't in qttt Chrtjhanam religtonem ampleldi nolunt X L I X. lufke infern iis qui Chriftianos oh folam religionem crudeliter t raid ant: L. ctiam his qui circa legit divina in - terpretationem ha lineman tur: quod auHe- ntatibus It exernplis illuflratur : L I. ^At ill's jufle qui in Deos quos put ant * impiifunt. ■ S Vpracum de caufis ex quibus bellafufcipiuntur agere ccepimus, fadta diximus dupneimodo ronfide rari,anr nr reparari pofliwr, auc ut puni ri. Priorempartem jam abfolv imus. Supereft pofte- riorquse eft de poenis: qua: res eo diligentius tradtandaeft nobis, quodorigo ejus & natura minu s intel lefta mulcis errationibjis cau- Jauuiedir. Eft autem poena general! fignificaru MalumtalKmismind in- flieitur ob malum adioriu? Nam quanquam pro poena quibufdam in- jungi opera quadam l'olent, ea ramen opera fpedhntur rantum qua molefta funr, atque ideo ad paffiones funr referenda: Qua vero in- commodapatiuntur aliqui ob morbum contagiofum,aur corpus mu- tilum, auc alias impuritates , quales mult* exftant in lege Hebrxa, puta arceri coetibus aut fundtionibus, proprie pcen* non func, quan¬ quam ob fimilicudinem quandam & per abufionem eo vocabulo ap- pellantur. Inter ea vero qu* n atura ipfadidta t licita efle &non ini- qua, eft & hoc ut qui male fecit malum ferat, quod antiquiffimum & Rhadamantheum jus vocant Philofophi, ut alibi diximus. Spe- dlat eodem didluni PlutarchilibrodeExfilio: 1 4 ®tf imrui tixv t ibn>Xi7n>/$jlat if •npcupjf, y Tmnts xvJpuTrsi tfecrH of 05 mi-i- ^Pidvjpastiss, ucarif Iujlitia Deum comitutur, ultrixin eos qui ad.verfiu legem Aivinnm delinquunt-qua omnesbomines naturtt utimur adverfu-f omnes homines ut dues. Plato dixit,ciiwo sfe; Un thus ar’ ai/Jpa-nut -n'Au,£ 'Atyas aid Tit y. uttxov/lt foriov them, nee Deorum me hominum qnifquam hoc dixe- rtt, injufle ugenti non luendampcenam. Et Hierax juftitiam ex parte hac tanquam nobiliflimadefiniebat T.paes*s dvai-mm ©^' r pcemt exaciionem ttb tis quipriores Ufere . & Hierocles iuifmny myr,py.cn mu- AC P A C I S, LI B. I I. ^C2C. litumediatricem. * Ladtantii didtum eft: Non exiguo falluntur errors, 'De/mDci qui cenfuram five humanstm five diuinam acerbitatis fomalitU nomine inf a- c - J 7* mmt.put antes necentem did oportere,qui nocentes afficit poentt. Q qod vero dixi mus poena: quae proprie ir annminarnr omnino hoc ineffe ut de lidto reddatur, notatum &Auguftinoeft, qui dixit: omnts poena.fi jufta eft, peccatipoena eft : quod ad pcenas etiam, qua: a Deo irrogantur pertinet, quanquam in illis interdum ob humanam ignorantiam, ut idem fcriptor loquitur , latet culpa ubi non latet poena. q II. Sed an ad affipnatricem . an ver o ad expletricem jiiftiri.-im 0 '* • poena pertineat, diverfi diverfum fentiunt. Quidam enim quia qui plus peccavit gravius, qui minus levius puniuntur, & quia poena quafi a toto parti datur, ide o ad aflignatric em juftitiam poenas referunt • S £*+u,cu+£i/^ Sed quod primum illi ponunt, affignatricem juftitiam toties lo- ^ V ji #6€'tUS /(fa. nu] cum habere, quoties inter terminos plures duobus inftituitur x~ qualitas, verum non effe in principio operis hujus oftendimus : , *ftj&** «w«J ! indeauodmaeis nocentes 2-ravius. minus nocentes levius puniuntur/ sev^r.aswti**'. ***&* pam & poenam: de qua Horatius: Cur non Vonderibus modulifque fuis ratio utitur, ac res Vt qu&que eft it a fuppliciis delibla coercet ? I Sat. iif. ** ■ : Et alibi: { / CU 9 LUS Adfit Regulapeccatis qu&pocnsvs irroget aquas, Nec fcutica dtgnum horribilifeftere flagetlo* -K-f <- — Y — a/rtL&Ltf rxAtf&Zt | ptS^HOAK LU'lZ&A fj&H+e, fjcutx t, | &nt yt s ayp/'y th. Eodem fpedlat lex divina Deuteron. xxv. & Novella Leonis. Sed e.y, r . _ - r, nr A/n ne c. alrrrn m qnnd illi ponunt magis verum eft ^poenas omnes /// imnte/i o-xr- fi-otvi nnr\cl ov blc nn* n ICPnn -i flint onm- / Ji A-te a i, -tt •per. venire ex toto ad partem , quod ex his qua: dicenda fuqt appa- rebit. Turn vero oftenfum a nobis fupra eft., veram juftitia: af- lignatricis rationem , nec in tali a:qualitate, necinproceffu d toto I «!■ /3&*j.re ( m / nth U fit c li, 1 III! / ni rCm^McW^uo I ad partem proprie confiftere, fed in habenda ratione ejus aptitu- dinis quae jus ftridle didtum in fe non contineat, fed occalionem ei det. Quanqua m vero is qui punitur, aptus aut dignus effe de- bet puniri. non eo tamen id , quod ft* ! ! i affignatrix juftitia pnftnlat-. Nor ramc.nqni explerrirrm juftitiam. quam vulgo commuratricem vocant , in poenis exerceri volunt, magis fe explicant. Ita enim negotium hoc confiderant , quafi nocenti aliquid reddatur, ficut in contradtibus fieri foler. Dere > p it pnx v.ii lttacis locutio , qua dicimus poenam deberi ei qui deli- quit, quod plane eft *««$«>; *Nam cui. proprie debetur aliquid , is in alterum jus hahpr. .Sed cum deberi alicui poenam dicimus , ni¬ hil volnmus aliud quam aequum effe ut puniatur. Verum tam en eft in poenis primo ac per fe exerceri expletricem juftitia m , quia fcilicet qui punit , ut redte pumat, jus habere debet-ad punien- dum, quod jus ex delidlo nocentis nafcitur. Atgue hac in re eft ali¬ quid * q uod ad contradtuum naturam acced it: quia ficut qui ven- dit, etiamfi nihil peculiariter dicat,obligafie fe cenfetur ad ea omnia quae *Am. XII. 316 DEIVRE BE LLI L.imptrx- qux venditionis funt naturalia, ita qui delinquit fua voluntatefe vi- t ° rel ? r ' d ‘ deturobligall'e postix, quia crimen grave non poteft non e(Fe punibi-. Z'.ctdl. ,e > ita uC v m* Joins 0 £SJ T® cvvctthdoreir. y,a.Zeov ft yyftsoftr. xl&o 71 xy.iftuc JsJeyjegp dvr dr.isvuv luB’vvccf. Eft hie quodammodo datio if acceptio, in quibus confiftit natu¬ re contrnBunm \ nam qui res nut aliud quid furatus eB , pro to dat pocnas. Idem pofterius : '^■vvu.'Ssi.vy.afg, »i miXcuoi eJxaASr is fjftcv 1 ticoPTES amid* fttvn orfas a’tit.ft.ns woielp, dAia j£ mime T vbftcov Contractus d veteribus appellabantur non tantumqua mutuis conventionibus constant, fed (ftqua legibus funt vetita. III . Sedhujus juris fubieftum id eft cm'jns debetnr , per natu- ram ipfam determinatum non eft, diiftar onim rat-in m alefir.im poffe puniri, non autem quispunire debeat f5iilLquodiatisindicatnatura convenientiflimum efle ut id fiat ab eo qui fuperior eft : non tamen ut omnino hoc demonftret efle neceflarium , nifi vox fuperioris eo fumatur fenfu, ut is qui male egit, eo ipfo fe quovis alio inferiorem cenfeaturfecille, & quad ex hominum cenfu detrufiife * in cenfum Th.i.i.qu, beftiarum qux homini fubjacenr, quod h Theologis quibufdam eft &)iiCajtt proditum. Democritus: lfe,U- auBoritatem habere fenter.tiet , ubi qui dam n*ndu< eft detmnaf. Et alibi: fe- cict nos moderatiores re/pectus noftri,fi confuluerimus nos ’enunquidfo ipft ali- ‘ 7 u ejj/er-t/afert, r* t quid tale commiftmus ? AmbrofiuS Apologia Davidis : unujquijque de alio #tnt judiedturus de fe ipfo primumjudicet , nee minora in alio errata coidemnet cum rurdh oMu'-ffoftpJegravioracommtferit. IV. Altera quxftio eft define poenis propofito. Nam qux dixi- haftenusid duntaxat oftendunt, nocentibus injuriam non fieri tc/f* ii puniantur . Inde vero non fequirnr omn ino puniendos ^Neque id verum eft : multisenim nocentibus mu Ira Sr Dens & .ho mine s con- Df/«;.lix. donant.enqne nomine land ari folenr. Celebre eft Platonis diftum, 3 ,, xi. 8’ ft tsri nxvft Piyy ft- ft bbiutz: & alibi My, "eve** rS rcf-yy^ftftu^ oicstsu, cix.n, { vs fi ft yepvif dfyjtfev htq mr\ )rSTteifT" dvbhi cnxu %pbvi>. Quod ita ver- AC PACIS, LIB. yertit Seneca : Nemo prudent punit. quia peccatum ed. fed nepe neiur. Revo- l-De Clem, tari enim pr&teritXnon pojfunt : futura prohibentur. Idem alibi : Ne homin i c - 1 ^- quidem noceltmue gufa perr.a*\it. i fe-Lma ferret ^ xcc unccuam ad preteritumfe d a d futurumpoena ref eretur nen enim irafi.itur , fedcavet. ApudThncydi- dem Diodotm de Mitylena?is ad Arhenienfes verba faciens: v re y> 'iZmipwa miw ddtxeuv^ce «arB;, s tS’to ^ 'ibnxrSny KiXdUm, el yij %vy. Qi^or. ut maxime i'Jos injufte tgiffe pronuntiem , non (fi interfciendos ccnfebo , nifiid expediat. Sed hate in hominibus punietitibus vera funr:nam ho¬ mo ita homini alteri ipfaconfanguinitate alligatur , * nr mrfta ei non deheat nifi hnni aftcnjnc rnofeg uendi cau fa. In Deo alia res eft, G ° r &f‘ r>__ ad qnem Plato didtasfentenriasmaleextendit. Dei enim adtiones n i- •“ cife Jcymi m >.. . ti poll tint iplo lummi dominn mre, pradertim ubi m eruum hominis.,*^ Ipeciale accedit, etiamfi finem nullum fibi proponant extra iplas: & ?&****& »l :L —: J_i:_:n_j c-l__J -J U-..G_ * ir.r.. ha Hebrati quidarn explicant illudSolomonis quodadhanc mate- MofesMtu- riam pertinet. njn di>S jw-i oai inayrab- nirt^ys ba. Vtfenfusfit, res fmgu- las Vent facet propter ipfas , etiam impium ad diem malum. Id eft etiam turn cum impium punit, non alio fine hoc facie, quatn ut puniat. Quan- quam etiamfi receptiorem fequamur interpretationem eodem res recider : utdicatur Dens ferifl'e omnia propter fp , id eft ju re (iim- mse libertatis, & perfedtionis nihil extra fe quserens aut refpiciens ficut Deus dicitur avropvis, quia non eft natus exaliquo. Certe_pce- nas qnor nndam valde perd itorum a Deo non ob aliud exigi (acra .menides in direttore dubitan- tium lib. II.c.1 T^db.Imm* ad Prov* Prov. XVI< 4 - verbateftantur,cum dicunteum voluptatemcapereexipforum ma- ** VUI- Efat. l> 24. Prov. I.26. Th.l l.tf, I08.1 Silu.tTt verb 0 vin- dicia. lo, fubfannari atque irrideri impios d npo.Tnmvero & extremum judicium poll quad nulla exfpeftatur emendatio , imo & in hac vita poena? quxdamincoDfpicu* utobduratio, verum effe, quod contra Platonem dicimus, evincunt. _Atjiaino irnin -haixiinem fibi natura parem punit, aliquid fibi debet habere propofitum. ,F.t hoaeft quod ajunt Scholaftici, nondebere in malo cujufquam acquiefcere ulcifi- centis animum. Sed & ante ipfos Plato in Gorgia , eos qui quem- quam morte puniunt, aut exfilio, aut multa , non hoc / 3 »As^ dramas, fimpliciter velle , led boni alicujus caufa svtust tSd^alS: Et * Seneca ad vindidlam veniendum non quafi duke fit vindicate, fed quafi utile. Etiam Ariftotele'sfeptimi derepublica.capitexiir aitqua?dam effe hone- fta fimpliciter, qu*dam ob aliquami neceffiratem, & pofterioris ex- emplurn ponit in pcenarum exadtione. V. Qmdergo d mimodidlumeft: Lsfo doloris remedium inimici dolor: & d Gicerone dolorem poena mirigari , Plutarcho ex Simonide : $ 4 rr.Xr.afv acersg tt.’K'pom ipvy-f £ phe/yyationt picy.Ttli'iv <1 dvtiwXrifet- afih-rtri ! civ KemtrQifar, rongruir qnidem ei narnra; * quam homo cum bfelbis : habet communem :eft enim ira ut in befliisita in homine Qcts 1 xapSiv diyar^’ 01’ t^ihv dt%\v 7 r«cnus,xn redtc definic Euftratius, * fervor Lib.'I I : de Ira^cap. fanguiniscirca cor obappetitum reponendi doloris, qui appetitus adeo per fe caret ration e ut fare feratur in ea qua: non larferunt , ut in feetusfe- rs quae lsefit, * aut in lenlu carentia, ut in lapidem quo idlus eft ca¬ ms. At tails appetitus in fe (bedlam s * no n cor.yenit, part i ratio¬ nal;, cujus eft imperare affedtibus: ac proinde nec juri naturae, quia 318 DE IVRE BELLI quia id eft didatum naturae rationalis ac focialis qua tail's eft..didat iinrem rar io hnmini nihil agendum quo noceatur homini alteri, niji idbonum fftiqiind hahear propofimm, In folo anrem inimiri dolnre”' ita nude Jpedato, nullum eft bonum nifi falfum & imaginarium: ut in divitiis fupervacuis multifque aliis rebus ej ufinodi.Atque hoc fen- fu ultionem improbant in hominibus non Chriftiani modo dodo- L,b.\i ie reS) * fed & Philofophi, ut Seneca : Inhumanum verbum eft <& quidem „ . 3 “" frojufto recepturn ultio, & acontumelia non dijfert niji ordine. Sjui dolorem re K er ‘ t tantum excufatius peccat. Imo ft Maximo Tyrio credimus, o vuu* na t'A t merit ,w&iWgSaw®* dh>comg(&, iniquior eftqu't fe ulcifcitur eo qui prior mouit. MuJbnius, id ait co^ttare quomodo quis remordeat mordtntem , (j nocenti noceat,fers eft,non hominis. Apud Plutarchum Dion is qui fapien- r ^aft}« i pvtr{ ytrlft.no y ion f/.Mi d&nitxs ; ultionem le- ' ******* g$s arhitriojuftiorem cenferi illata injuria : at ft natura [pettetur exeodem ani- " mimorbo nafci. Pugnat ergo cum naturahominis in hominemagen- tis alieno dolore qua dolor eft fatiari. Atque adeo qho hominum quifque minus valet rationis ufu eo ad vindidam eft pronior . Iuve- '*% nalisa r KU y „ KAhiun ~ /ft. tifHHci 7 f< 2 'c&r&iiytui jooaatli tU / yg //djuf ft™ w&Huf, ni fifth). jVit e 8 f*i cftSitl 4^5" D&r 'oUr n f-y ,U ylt vinditfa bonum -vita jucundiusipfa. * Nernpe hoc indobli, quorum prscordia nltllis 'i/cde lfi e.ccjde-Titu' v&Cof/h- Interdum autlevibus videasjlagrantia caufis ; & ytatfty, stx&KSrotn—- Quantulacunque adeoeftoccafiOyfufficit im. 1 >jj ftfiXtfU ti OTWJJJJJ/Wji T»S 7tl7n3v6OTctt htrn Xvlc/AS. (Stun [acinus ftatim fubfequuntur poena, nonmodo in pofterum inhibentdelin- quendi audaciam, fed (§> injuria affeBos maxime confolantur. Ethacpro- prieeft quam idem Ariftoteles refert ad hxMotrmv rvmXsctKUy.w, ju¬ ft it iam quam ipfe commutatricem wr.at.ScA fiihrilins i fta examinad a funt. Dicemus e rgo, in pceni srefpicLaut utilitatem ejus qui peccarit. aut ejuscujus intererat non peccatum eff e. aut i ndiftinfte quorumlibet. Ad horum tri um finium primu pertinet poena quacphilofophis mo- do t&anx, modo xo'a tttnq, modo mtfMntns dicirur, Paulo Iurifconful- to poena qua: conftituitur in emendationem, -ti xait^ tS SiXfielM , k'to >£ to! fj&rf-tyu -tv -nivayiq tx $jt. Quommodo fuppurato melius efluri quam ficmane- re,itaimprobo moriquam vivere. Talem VOCat PlutarchuS £wp»<5 y mLy- vws /SAaSfpsv, auTO ."it ^Afc.sgaJsTW, uteris noxium quidem , <*f yi£; maxime, EtGalenuscummorce puniri homines dixi (Ter, ptimumme vivi no- ceant ; deinde n f alii pnena-mep i dererreanrny addir ; *15 &WXT0V i%ctv -n}» I M.v. 16 . xxxicm. Tertio & ipfis expedit mart it a lormptis anirrto ut adfmitatem perduci nequecmt. Sunt qui nos ipfos effe putant quos Iohannes Apoftolns ait ad mortem peccare. Sedquia fallacia funt ejus rei argumenta, di¬ ktat caritas neminem temere habendum pro deplorato , ita ut hoc quidem fine animadverfio non nifi raro admodum locum habere poffit. VIII. * Vtiiitas eiuscuju s i ntererat non pcreatu m effe in eo fi- ta eft ne poll hac tale quid patiatur aut ab eodem autabaliis. Gel- liusex Tauro hanc fpeciem fic defcribit, cum dignitas auftoritqfve ejtu in quem eftptccatum tuenda eft, neprntermifja animadverfio contemtum ejm pariat & honormn levet. Sed quod de auftoritare l.rfa dicit. idem de li- bertate cujufqueaut alio jure laffo intelligendum eft. Apud Taciturn legimus.- confuler ef fecuritati iuf ia ultinne. Ne quiladus eft ab eodem malum patiatur tribus modis curari poteft: prinanm fi r ollatnyqui deliquit. deinde fi vi res nocendi ei adimantur • poftremn fi malo fuo dedocearur delinquere, quod cum emendationede qua jam egimus conjunftumeft.Neab aliis lardatur quilasfuseft-punitionenon qua- *- . # _ . _ vis, fedaperta ntque confpicu a qua; ad exCmplnm pertinefl afitine- w cZXZ'Zt™' Ad hos ergo fines. &intraasqui termiaos fidirigaturjdndicatio, Jt ,* trt-yccrc cuts eti am orivatayfi i us nudum nature, id eft abdu&um hlegibus divi- uishumanifque & abhis qua: non neceffario reiaccidunt, refpici- JrXZufrf* ah;, mus, non eft illicira: five fiat abipfo quilacfus eft, five ab alio ,quan* hominem ab homineadjuvari nature eft confentaneum. JUque r.oc fenfua dmitti poteft quod Cicero c um jns_narn ra:effe d ixiffet id quodmobis non o pjaiafed inn a t a vis affert , inrer eju s exempla coliocat vindicationem.quam gratia: opponit: acnequis ambigeret quantum eo nomine vellet intelligi, vindicationem definit, per quam vim ae conttimeliam defendendo aut ulcifcendo propulfamus a nobis etc noilris qui nobis cari effe debent, £f per quam peccata punimus. Mithridates in ora- tione quam ex Trogo exferipfit Iuftinus: Adverfus latronem ft nequeant pro ftlute , pro idtione tameh fuel omnes ferntm Bringere. HoC ipfuffl df/.hms vificy vocat in vita Arati Plutarchus. * Hoc naturali jure defendens fe Samfon adverfus Pabeftinosinfontem fe teftaturfo- re ft Paheftinos qui fe malo affecerant malo viciffim afficeret: Et poll peraftam ultionem eadem fe tuetur ratione , dicens fe ip¬ fis fecifle quod ipftfibi feciffent priores. Plataenfes apud Thu- cydidem : tltftaptitr&fitja >Q T trSo-i lifts* hnirSt ■treXifiivy vo-ioy einef dfivyi^ , tnerito eos ulti fumus , jure apud omnes ut hoftiliet pettrantem ulcifci liceat . Demofthenes oratione ad vet- fus Ariftocratem communem ait effe legem inter homines Ut eum qui noftra vi rapiat ulcifci nobis fas fit, Et Iugurtha apud Sallu- CJUK-O- I>e invent. ■ XI. Libro XXXVIII. |A C PACTS, L I B. I I, ax 321 'Of. 4U ,40. fV. Salluftiumcum dixiflet Adherbalem vita; fu* dfe infidiarum, addic Populum Romanum neque pro bono neque pro recto facturum (lab jure gentiumfe prohibuerit: id eft ab ultione. Ariftides orator & & poetis Or#, p r » & a legum audtoribus & a proverbiis& ab oratoribus , ab omnibus f**'"' denique hoc ait probari apbri^ rfy bToflanas ultionem fumi debts qui irljuriam facere aggrejfe funt. Maccabatos laudat * Ambrofius quod etiam Sabbato * ulti funt innocentium necem fratrum fuorum. Idem adverfus Iudatos incenfam k Chriftianis bafilicam graviter quetentes difputans , fic ait: Ac arti fe jure gentium agerem , dicerem Ep. zy. quant as bafelicas Iudtti tirhpore imperii Iuliani incenderint: ab i jus gentium vocat par pari referre. Necaliter apud Taciturn Civilis : Egregium fretium laboris cepi necem fratris vincula mea, & fstviffimas bu tts exer'cities voces quibusad fuppltcium petitus jure gentium pcenas repofgo. Sed quia in re = busnoftris & noftrorum affedhi corrumpimur , ideo frmulmukx fa- mili* in unum locum convenerunt, judices conftituti, & his folk data poteftas vindicandi lafos, ademta ceteris quarn natura induUe- ratlibertate. -Lucretius : . Acritts ex ira quod enim fc quifqne ptarabat Vlcifci, quam nunc conceffum eft legibus aqttis, Hanc ob rem eft bominesperufttm vi colere svt/nj. Demof henes in Conor.em: ei me vojtotcelvaj tstov irfecvrlw iix.Lv, pell r>T5’®i issvyjrrCgy ogftft pefeit jhvXwei iwjfo, xprfjjg ; placuii de om¬ nibus bis injur its * ex legibus judicium exerceri, non autem ex cujufqtte impetu tttquearbitrio. Quintiliamis:»z/«W,e compenfettlo non folum juri immica ,fed pad : eft enim lex, forum, judex, nife quern jure vindicari pudet, Itnperatores A.Afeft-, Honorius & 1 heodolius: idcirco judiciorum vigor jurifque publici ttuela inmp.dio c.nnfl.ituta. . n« quiCqHim ftb i ilfe tiermltteve. nialrat u'tinnein. Rex Cafe'lod.Ep, Theodoricus : bine eft quod legum reperta eft fttcra reverentia ,utnibilma <* nu, nihilprojrio agerettir impulfu . Maftet tauten vents nacuralis ltbertas, irnt&dil'atoJu? «* priroum in lock ubi judicia font nulja, ut in mari. Quo forte referri poteft, qnod tlajirs Cyfar privarns adhu c piraras a quibus captUS^- ' ' fuerat claffe tumultuaria perfecutuseft, ipfbrumque naves partial fugavit, partim merfit, & cum proconful negligeret animadvertere incaptospiratas, ipfeeosin mare reverfos cruci fiiffi-git. Idem lo- cum ha hebit in locis deierr is. aut ubi Nomad urn more vivitur. * Si,e apud Vmbricos narrat Nicolaus Damafcenus fibi qucmque fuilfe v.'~ torem:quo&&apud Mofchoshodieimpune fit, poll tempus ali- quod adtti judici-s. Nec aliunde orige fingularium certamintim qua: ante Chriftianifmum *Germanicis ttatiemibasufitata , alicubi nec- dutn fatisdefueta font s ideo apud Vellejum Pater.euium miranrur Ub.u, Germani, cum Roman* jurifdidtionis formam conlpicerent, quod injurias juftitia finiret, quod fohta armis difeerni jure terminaren- tur. Lex Mehr.-ra propinqu o occifi permittir ut extra afyli loca ho- nsicidam inrerficiat :re£leque notant interpretes HeBrsi talionens pro mortuo manu exigi polfe; pro fe , ut pota in vulucre, non mfi per judicem , quia fcilicetdifficili.or eft moderatio ubi propriusdo*- lor accedir. Parem morem privadm vindicand* c*d is apud vgta- ftiflimos Gr*cos faille appares ex 1 heodymsui yeibisqa* apud X' * Hoots* Vel.Par.f. 11 ,&■ Pint n Uf 4t iegtpuf. Sen. 1,4* CUm- iPJ. L. ii, q. 10. fuper lob. L. do Tty. xii- 322 * . DEIVRE BELLI Homerum fiint Odyfle* Sed maxime frequentia fant hujus moris exempla inter eos qui communem judicemnon habent. hinc juft* bella deftniri folent , Auguftino refte i qua ulcifcuntttr in mins'. Et Plato belhcum certamen probat ,k & cl d mot bayupStunv ini tuv «>«*. 7 !»v«Ay bi raiv hsuq cky.ljj , dome qui in culpa fuerint coganturinnocentibus dolore afj'eclis pcenas pend ere. IX. Vnlicasindiftindte quorumlibet, qui finis erat tertius , eaf- demhaber partesquas ilia qua: ad Ittfum pertiner. Namauthoca- gitur, ne qui uni nocuit aliis noceat, quod fitenm tollendo autdebi- litando, five conftringendo ita ut nocere nequeat, aut emendando.- aut * ne alii impunitateille&i aliis quibufvis molefti fint, quod ex fuppliciis confpicuis obtinetur, quxGraci Latini ex¬ empla vocant: quae ideo adhibentur, ut unius poena metus fit multo- rum , utpeena? genere deterreri caeteri poflint, ut leges loquuntur, iW d»,6i .zr&voicw at Demofthenes. Hujus quoque juris af>„ .0, , poteftasnaturaliterpenesunumquemque eft* Sic * Plutarch us vi- rum_bontim'aitta natnramagiftraturn defignari, &quidem perpe- Ja-taJitif/gent* u-rtpm .,tuum : nam ip/a naturae lege ei principatum deferri qui agat jufta. P eui Sic/anienrem nunquatn eftc privatum N aficte exemplo probat Tul- YtficuUoy Jius, Sc Lollium non unius anni confulem Horatius vocatSc Euripi- fic, '' lVr y es Iphigenia in Aulide: I. Sup- mam C. ad L. Fai/iam , /. I. C.ad L. lul. rep. Fr&c. pol. ftpftfj'($'■ t Mente quiprudentepolletismagiftratumgerit. qwcuS ^*J’™Quaetatnen inrepublica intelligendafuntquatenus ejus leges id fe- runt. De hoc naturali jure ita loquitur Democritus: ipfius enim verba quia notabilia funt adferam. Priinum de jurebeftias imerfi- ciendi fic illi videtur: xj 7 Zb>m cpmn ^ pi cpim fth to.' « hr.Uv& ’ft’hoftc/. h’S-S®- 0 kthvuv , ypcj izrfps dO sV»» tSot e'fj'av pSZxbov i phi De occidendis am n n occidendis animantibus ita fe res habet .- g ut imur iam faciun t a ut facer e volunt quifq uu occiXerit p aries eft, adeo quidem ut hoc feciffe quant rrn fecijfeftt reffiius, Et mox: xretveiv yyft tu 7ryip.cqoovfe. eir-l/jj mliift aftt ttzevroc , ea qua injufte nobis nocent omnirto fy omnia fas occiderc. Et eerie non improbabile eft hoc more vixifle viros probos * ante diluvium , antequam Deus fuam voluntatemde vertendisin homi- nutnalimenraanimantibus carreris prodidiffet. Rur/iis .- dr.a 5 adg'niim- cioiv it -ft iciynrtoyj ycyqJftoftj mu 7 n>Xtpiav , isroi yj rg.T civt^anm'i hxet p£l pg-kt eivcq o-ypnotv. S}ux vero devulpibus fa de inimicss Jerpenttbus feripfimus, eadem in hominibus facienda videntur. Turn vero fubjunglt: ki| aXblor yeft hvfiluj wmftp xleltav 715 in ei ti j£ dv%yj.-ip),p ^ xi'ASjxv y^ij ij/iji pu. Furtm & latronem qui quocunique modo Occident, jive manu, five jujTu,Jive fujfragio , innocent eft, ad quos locos refpexifle mihi videtur Seneca cum ait : cumcervices noxiopr&cidi imperabo ,eovultu animoque ero * quo ferpentes ftj>animuha venenata per cutio. Et alibi : ne viperas quidem &na‘ trices, & ft qua morfu aut ittu nocent afftigeretnus, ft utreliqua memfuefacere pojjemus , aut efftcere ne nobis aliifque periculo ejfent • Eryo nehomini quid em tiocebimus quia ceccavit fed ne be ccet. Sed cum 8c fadti inquifitio firpC magnamdiligentiam & poenae arfthnatio mulrum prudentiteScxqui- tatis defideret, ne dum quifque defe nimium prafumeret, aliis non cedentibus , rixse orirentur, eo placuit hominum juftis corn- muni- L. 1. die Ira. Macc. jv* *Attor. vi» 5 7 - s Actoru n xxill, 13. AC PACIS, LIB. I I. ^"^^C'323 niunitatibus eos diligere quos optimos ac prudentiflimos putarem-, aur fore fperarenr. Idem Democritus: sir* ten qmuiXvov ol vlpM QV S'tSSfSV K«I sisaj'iW > « 67SJ>©“ lTeg$V IhvftMnfy . <53f»- ®i© J ' 2 >gyJ u ' . Non prohibuijfent utique leges fuo quemque arbi- trio vivere, nt/i alter alterum ojfenfum iijfet. lnvidia enimfeditionimo- litur exordium. Sed ficut in ulcione fadtum modo diximus , ica & in hacad exempium punitione , tnanent veftigia ac reliquiae priici ju¬ ris, in iis locis, atqueinter easperfonas, quaecertis judiciis non fub- funt: acprattereainquibufdam cafibus exceptis . Sic Hebraeorum moribus Hebrausij Deo & Dei lege deficiens ant ducem fe ad fal- fos cultus prxbens * illico a quovis homine poteratinterfici. *Iu- dicitun zeli id vocant Hebraei quod a Phinea primo exercirum ajunt, & inde abiiiTe in morem. Sic Iudaeum quendam Gracisle ritibus polluentem occidir Matharias. Sic trecenti alii Iudaei it po- pularibus fuis occifi referuntur libro qui vulgo dieiturMaccabaeo- rumtertius. Necalioobtentu inftitutalapidatio in Stephanum ,& conjuratio in Paulum: multaque alia exempla ejufcemodi exftant Sc .* apud Philoncm, & apud Iofephum. Turn vero apud mulros po- pulos Sc dominis in lervos, & parentibus in liberos manlit jus pur.iendi plenum etiam ad mortem ufque. Sic Sparta: Ephorisli- cuit civem occidere extra judicium. Et ex his quidem qua: dixi¬ mus quale lit circa paenas jus nature, Sc quo ufque manferit intel- ligipotcft. X. Nunc illud videndum e ftnumle x EpangpliV^ ph^n-upm ;i_ lam arctius circumlcripferit. Certeut alibi diximus, non mirum eft, quaedam qua: natura & per legesciviles licent vetari lege divina, ea- que perfedtiffima & praemium promittenre natura humana majus ad quod confequendum non immerito virtutes requiruntur qua: iola naturae prascepta excedant, * Caftigationes quae neque infamiam ne- que damnum permanens relinquunt, & pro stabs aut alterius qua- .u#>r/tn/u litatis ratione funt neceflariae , ii ab ii s fiant qtti l-ms leges humanae id per mictunt. puta a parentibus. rnroribns . dominis . mapiftr is. nihil ^ haber e quod cum praeceptis Buangelicis repng net, ex ipfa rei natura __ je fatisintelligi darur. Sunt enim ha-c remecftaanimorum non min us innQ££ntia quam pha rma ca fenfui inp ratafDe ultionealicerlentien- dum eft. Nam quatenus dunraxat nnitnum dolentis exfatiat illici- tameffe etiam naturaliter, tanrum abeft ut Euangelio conveniat, fu- pra oftendirnus. Lex vero H cbraea non modo vetat odium alferva- ri inproximum, id eft .popuiarem , Levit xix , 17. fed £: com mu- nia quaedam beneficia talibus inimicis impendi pracipit, Excd. xxxii, 4, f. (Dare proximi nomine ad omnes homines prola- to per Euangelium , patet a nobis requiri , non mo do ne nocea- uaus inimicis, yernm e tiam ut benefaciamus, quod & diferte im- peratur Matthaei v, 44 - Lex tauten- ideb neis graviores injurias pernaittebat ulcilci , non matui , fed addiro i ndice. At Chriftnsjf?. idem nobis nonpermittit^quod apparet ex ilia oppolitione, An- v Stcarofo, •npug/.ctqs i eft mortem violentam aut alioqui imtnaturam remit- tcrepotuit Deus, ita ut non levibus malis afficereteum qui deli- .querat, * fic nunc quoquepoteft poenam remittere mortis aterna urj/yj 5^44. mMu* ac ue f nter ; m peccatorem, aut morte immatura ipfe punire , aut ’ velle etiam ut fic permagifttarum puniarur. XII. Rurfiun alii hocaccufitnt qttod cum vita fimul fpatium ad poenitendmr. praciditur . Sed fciunt hujus rei h piis magiftratibus fmnmam haberi rationem , nec quemquam ad fupplicium rapi nifi dato tempore quo peccala fuaagnofcere ac ferio deteftari poflit: * qualem pcenitentiam , etiamfi opera morte interclufa non fe- quantur , acceptam Deo effepoffe, latronis cum Chrifto crucifixi exemplum probat, Quodfi dicatur vitam longiorem ad magis fe- r am refipiftentiafn prodeffe potuiffe , refponderi poterit, inve- niri interdum, quibus rperito did poflit * illud Seneca.- &uod I. id? Ira unum bonum tibi fuperefi reprdfentabimus mortem, ut & illud ejufdem : f -i6, c. 15. quo uno mode toJJunt depnant mdi effe ; quod Eufebius philofophllS cbxet'at: eveidav oio* If aOsas Kj rirojyi zti mi ibnXvS-erns v2 h&vSec ho-fiS dit x*x.lat tpvyjt. Hac ergo, fupra ea qua ope* ji - initio diximus, refponfa funto illis qui fupplicia aut omnia aut . capitali.1 fine ulla excepcione Chriftianis prohibita volunt, contra quam nos Apoftolus docet qui cum regio officio ufum gladii in- clufiffet U4 iu , lidrH'i »' ru>-n AC PACTS, r I B. II. (sX ^'327 clufiflet ut exercitium divinae ultionis, alibi orandum air, ut re- ges Chriftiani fiant, & qua reges funt, innocentibus lint pra?fi- dio.- quod , qua; etiam poll Euangelium propagaram magna; par¬ tis hoininum eft improbitas , obtineri non poteft . nifi quorundain mortereprimaturaliorumaudacia.quippecum nefic quidem inter tot cruces & fupplicia fontium fatistutalit innocentia, Nequeta- rnen abs re erir Chriftianis redloribus , faltem ex parte aliqnn. imi- /n trucS*** fo, tandum proponere * exemplum Sabaconis jfigypm regis, pieta- , 'limi, k quo capitales pcenas in damnationem vLU. *u> *■ Lib .XI. Lib. XI 1.1. tis nomine laudatillimi ad opus mutatasfeliciffimo fuccellu narrat Diodorus: etiam ad Caucafum genres qualdam ait Strabo : pc/fax r£v iir.pixg- •mtruy ; nemini mortem irrogaffe qmmv'tspeffimamerito. Neque fpernendum illud Quintiliani: Nemo dubitabit, quin fi nocentes mutast inbonam mentem aliquo modopoffint, ftcut pojfe interdum conceditar , falvos ejfe eos magisertpublica ft quam puniri. Notat Balfamo leges Romanas qua; mortis poenam irrogabant * k pofterioribus imperatoribus Chriftianis mutatas pleralque * in alia fupplicia, quo & acrius damnatis inureretur pcenitentia , & magis ad exemplum proficeret poena diuturnior. X III. Exeaautetnquam nos fecimusenumerarione finium poe¬ na; apparet nonnihilpratervifum a Tauro Philofopho, exquoita Gellius : 6)uando igitur ant fpes mugnaeft utis qui peccavit citrapcenam ipft fefe ultro conigett, aut fp r es contra nulla eft emendari eum poffe fif corrigi , aut jatiuram dignitatis in quam peccatum eft metui nonnecejfum eft .’am non id peccatum eft cujus exemplo neceffario metu fuccurrendum fit, turn quicquid ita deliflum eft, non fane dignttm effe iniponendsi poena ftudium vifum eft. Nam ita loquitur qua fi uno fine fublato tollamr poena , rnm . m nrra omnes ceilare oporteatqt p oena; locus no n fir. Deinde ilium fin c m omittit, cum homo inemendabihs vita; eximitur ne plura autgraviora pec- cet: & quod de jadtura dignitatis dixit, etiam ad alia damna qua: metuuntur extendendum fuit. Melius Seneca cum dixit , In vindi- Dc cl. 1 . 1 cand'ts injuries h&c tria lex [equutaeft qu&princeps quoquefequi debet: * ut aut ‘‘ cum quern punit emendet, aut ut poena ejus citeros melt ores reddat, ant ut fub- latis malisfecuriorss exteri vivant. Nam hi e li perxaH - e -t os in relligas non minus qui laefi jam funt, quam qni lsedi adhuc polfunt, plenum habe- bis partitionem, nifi quod ad illud fublatis addendum fuit aut reprel- fis. Nam & vi ncula & qu aecunq ue eft viriu m deminutio eo per- tinet. Minus perfe£1 a_cftj 1 laailioJoco ejufdem Seneca; diftribu- tio : Nocfemper in omni animadajerfione feraiabit ut fiat alteram adh'iberi ut emendet malos , alteram ut tollat . Illud Quintiliani didtom aliquanto etiam imperfeiliilS : Omnis poena -non tam ad dehftum pertinet quam ad exemplum. IV. Ex his qua; difta funt ha&enus colligi poteft quam non tu- iwi sc tdjufirrnf/o turn fit Chriftiano hornini-pm-atoJive fui, live publici boni caula tu'ji ft ■a.ifff * poenam fumere de improbo quoquam prafertim capitalem,-/^ tuff La ctflsa,*/. * quanquam id jure gentium nonnunquam permitti diximus , unde „ _ laudandus eft mos eorum populorum apud quos navigatu ri inftrji- L. 1. de Ira, c. uit. u ntur mandatis a publica poteftate ad perfequendos piratas fi quos U&u ‘ X 4 in ma-^* - rc *^\ nJby t4l r jii i . D E IVRE BELLI in riiari repererint: ut data occafione uti poffint,non quafi aufu luo- pte.fed ut publice jufli. X V. Cui non diffimile eft quod rnultis in locis receptum eft, * ut _ad_a££alaticujes criminum nonad mirranrnr, qnihns id liber fi-d ror ti ***** homines ouibus id munerisDublicanoteftateimoofirnm eft : tit nihil htate i" Hue fpedlat Eliberinse Synodi canon : Delator ft quit exftiterit fidelis, iy per delationem ejus aliquis fueritproferiptut vel interfehus , placuit turn net in fine auipere communionem. i'.e-ceSrfit »u-c XVI. Sed & illud ftmnl ere antediftls intelligirn p minime rnnf iil- "fejn , ^ffl^ tum efte honnni vere Chriftian n ar ne ipfum quidem deeere, *jj.t *fCCtrl milt! pra nnKlirs min (ip Anmnnp imiii’inm frirmrp f~r* ___ ad munera publ ica qu a; de fanguin e j udicium hab'en t fu a fponte fe ingerat , jufque vitae ac necis in cives fibi tanquam omnium ex- We , tn W* st.x.rn.l. Cottar , 4, d"C'A2 : c.7, u. Fort, traft atu- de u'r.fitie le- $un Mar.ii• Va q. /. I v* C ont.flLc .%. eellentiffimo & Deo cuidam inter homines deferri arquum exifti- met ac profkeatur. Nam ce rre quod Chr iftus monet peric uloium effedealiis judicare, quia quale judicium in alios ferimus, tale no¬ bis in paribus caufisa L)eo fit exfpectandum, omnino hucetiain per- tinet. XVII. Quaeftio eft non ignobilis , an leges human* qn* interfe- dtionem quorundam hotnmum perm ittunt . inrerfeflnrihns jus ve- rum pratftent e riam apnd Dpnm j an tantum inter homines impunita- tem.Pofterius hocCovarruviar & Fortunio placet, quorum f ententia adeo difplicet Ferdinando Vafquio , ut nefandat n vorer. Dubium non eft, ufalibiquoquediximus,utrumvis legem facere pofle,in cer- tis cafibus. Vtrum autem voluerit,partimex verbis legis, partim ex materia intelligendum eft. Nana fi dolori lex indulget, pcenam hu- manamtollit non vitium, ut in marito qui adulteram uxorem * aut adu'terum OCcidtr..Si veto peri culumrerpi rir fnrmi mali rvdilarin- n c prrntr .ce nfenda eft ins nr pot eftatem p uhlicam pri varo conc edere ita ut jam-puvatus non fit. Hujus generis eft lex ilia in Codice lu- ftinianeofubrubrica,quando liceat unicuique fine judicefe vindicare vel publicnm devotionem , ubi cuicumque licentia datur fupplicio fubjugandi milites populatores hac addita ratione : meliusenim eft oc¬ cur r ere in tempore auampod exitum vind icare. Veftram icitur vobit permittimtts ultitnetn, (y quod ferum eftpunire judicio fubjugatnus ediffo , ut nullm parent m'diticuiobviaretek oporteat utlatroni. Et lex fubfequens de opprimen- dis defertoribus : cuncii, inquiens, adverfus latronespublicos defertoreftue tnhitU jus fibi feiantpro quiete tommuni exercendn publics ultionis indultwn . Huc& illud pertinet Tertulliani: * Inreos tnajeftatis (ft pubicos hoftet t'nnis hqmo miles eft. Aque in hoc differt jusoccidendi exfules , quos bannitos vocant,ab iftarum legum fpecie, quod ibi pratcedit fpecia- lis i'ententia, hie generale editftum, * accedente facti evidentia, vim iara? fementiat obtiner. /j XVIII. Nunc illud videamus lint ne o mnes atftns virinfi rales ll*2e ib P un ’ r ’ a t> hominibus poftint. Pro certo habendum eft_pnn omnes iferaies. Prim qm e nim adtus mere inrerni .criamfi caf u aliquo^puta P er confeffionem fubfecutam, ad notitiam aliorum perveniant, pu- ‘■gjf* xa *** • niti ab hominibusjjan-pe$unt,quia ut alibi diximus,natur 2 E human* con- AC P A C I S, LIB. 329 congruum non eft ut ex aftibus mere internis jus aut obligatio inter homines nafcatur. Et hoc fenfu accipiendum eft quod didtanr leges Roman* : Cogitations tioenam ne.minem mer eri. Id tamer^non obftat quo minus a£tus interni * quate nus in externos influunt in afli ma- i./n/cJt'TUJ Kaidf ' I CLutiSp nr&h], , tionem veniant noQ fui proprie, fed adtuum externorum, merit.i fui accipiunt qualitatem XIX. Secundo puniri ab hominibus neque unt a&us inevitabil es?: -bt ' culf . natur* human*. Quanquam enim peccatum efte non poteft ni quod libere fit , ab.omni tamen omninn peccaro 8 s Temper abftin ere^wS^^M/, fupra humanameftconditionem , undecognatum homini efte care inter Pin lofophos Sopater, Hierocles, * Seneca, * inter Iudao^i^ ' *** Philo, inter hiftoricos Thucydides,inter Chriftianos plurimi prodi- 7 derunt. Si funiendus eft, inquit Seneca , cuicumque pravum maleficumque ingenium eft , poena neminem excipiet. Sopater veto , sa? dt aj dmptep,^- T'iViS; to ii 7 rtg&M]i{ 7?; yft tpomv i-rmso^fuireug. Si quit bomtnespu- niat temqmm qui ab omni peccatovctcare poftint menfurabi excedit ejusqua fe~ cundttm naturam eft correftionis. quod Diodorus * Siculus vocal omufo- kSv tw rpivw dvjpdmuv d&iituw murium effe adverfus communem horpinum imbeciUitatem : alibi, . 7 ?s dtJpaTnns rg/ rpmg dStakeK irn>.cwjdn^ , obli- ■vifci infirmitatis ejus qua communis eft humano generi. Is quem dixi So¬ pater diffimulanda ait vd pangf t(crq mvvffrrm'i dpys^mp(ftiTC,)r , culpas m i- ffi De ira lib, 11, c. 31. Lib.XT. Lib. XVII. nores. ftpguafiguotidianas. Imo dubirari poteft an h*r. reifte & pro pria' peccata dicantur. cum libertatem quam in fpecie habere videntur in ^ fu ageneralitate confiderata non h aheant. Plutarchus Solone: J'S 3 * (Timarinnp , neceffarii non fint, aut ali i fines ex oppo fito occurrant non minus utiles aut neceffarii , aut fines pcena? prnpofiri alia via obrineri pofi- •lint, jamapparet nihil effe quod adpoenam exigendam prasciTeobli- g«t. Sitprimiexemoluminpec cato pauciffimis cogn ito. cujus pro- indepublica traduftio non neceftaria fit, aut datnnofaetiam : quo illud pertinet Ciceronis de Zeuxi quodairi: Adduttum in judicium fortajfe dimitti non eportuerit : conquiri vero ad judicium necejje non fuit. Secundi in eoqni benemeritaautfuaautparenrnm repenTnri digna. culpa? Qpponrr ; nattl, Ut ait Seneca , benedcium fupe.wp.nie.ne inju r ram apparere non tatititr . Tertii in eo qui verbis emend atus eft , aut laid verbis fatisfecit ut ad eos fines poena jam opus non fit. Et hasc pars una eft dementias a pcena liberans: quam refpiciens Hebraeusfapiens dixit t bei T fiKUier cited : m il urn d.p.r.et deme ntia.. Nam qu ia poena omnis, prascipue gravior . aliquidhahet quod, per Te _ Tpe£ta- tmnnonquidemjnftitiae . led caritati repugnet r facile p atitnr ratio ea abftineri, nifi major ac juftior caritas qnafi irref ragabilirer ob¬ iter. Appofitus eft ad hancremSopatri locus, cum ait ce>k.v. r / ’jaf:L t* Jficjjj txtuioffJltnjv dbtCpdjjd 7rcwrt\u/s to gygiruv to oj im tsti i'yx.Xti/ZMTi (XK xi’MVijj to nt^Zor dj iptk.ZyftoJTreo T got, fir us otfo- miner, luftitis, pars ilia qua contra&us ad aqualitatem reducit omnino refpuit omne gratia genus • at ea. pars qua circa. deliBa nr.rupatftr non recufat fuavem (ftblandamgratiarum faciem. cujus lenfus partem priorem fic expref- fit Cicero : Via juris ejufmodi e(i quibufdam in rebus ut nihil fit loci gratia: pofteriorem fic Dion Prufasenfis oratione ad Alexandrinos > rojlvftift!) ; boni prafidis efl, ignofeere. Favorino i ttn-gae/s dvjf asrois ri% ittv,S • / 332 DE IVRE BELLI I v & v; at in no . VQ -J eck re verbis & exemplis reftatus eft fe ad ta- lia refipilcentibus condonanda effe facilem. Luc* xxm, 34. Hebr. iv, 1 Timoth. i, 13. Et quidem illis Chrifti apudLu- carfl verbis , r.tmdonci illis tat er . quiet nefciu nt quid far.i ant , * addudtutri Theodofium ut Antiochenis ignofceret, notac Iohannes Chryfo- ftomus. Lti.i1c.46. X X V 11 . Atque hinc apparet quam male Ferdinandus Vaf- quius dixerit, juftam caufam dilpenfandi, id eft lege folvendi, effe earn ramum . de qua legis audtor coufultus dikiflet. extra mentem effe. earn ., ob fervari. Non diftinguit enim inter imtw&cui qua: Lii.u e.26, legem interpretatur,& inter relaxationem. Vnde & alibi Thomam & c ' 4 6, & Sotum r'eprehendit quod dicant leg em q bligare eriam fi caufa particulameiL ceflet, quafi legem effe putaflent folam fcripturam, quod illis nunquam in mentem venit. Tantum vero abeft ut om- nis legis relaxatio , qu* fepe libere 6c dari- & omitti poteft , refe¬ renda fit ad tmciy-tiOAi proprie dldlam : ne ilia q uidem re- lavarin qu* • Ui jfJtt+K ■ft-Jte ant carirare an f py juftiria rertrir.g.d.ehe.rnr , eo referri poteft. Alind enim eft l^gem aut probabili aut etiam urgente caufa tollere, aliuddeclarare- fadtum ab initio mente legis non fuifie com- n- ftld x st* L - c . ttbn _ ... u c prehenfum. De rollendi s pneni s vidimus, de rayarin ne pan im vi- ~~X ' deamns- TdLSfC'bl i&rt? X X V 11 I. Ex fupra diflis apparer in prenk dun fpefl-ari id ob *■ f'Uf&lOt/'u' quod , & cujus ergo. Ob quod, eft merirntn: cnpis ergo eftnrili. / taa PY pnena. * Puniendus nem o eft ultra mcritu tmquo ea pertinent m in Epiji. xv ttdoux ex Horatio jam ante protuiimus , & Ciceronis illud : Eft pxm fi? ut rerum reliquarum (ft qusdam mediocritas. Ideo pcenam afti- scr&r/n/e L.Sanftio. mationis nomine appellat Papinianus. Et Anilides Leuctrica fecun- d. de pan. da human* natur* conveniens effe ait . nt in quoque crimine fir ali- ~ fjnc&mi id quid nlrra qnnd vindidta procedere non deh ear. Demofthenes vero " inepiftola pro Lycurgi liberis squalitatem in poena non ita nude fpettandam ait, ut in ponderibus & menfuris, fed expenfo propofi- to ac voto ejus qui deliquit .Intra meriti vero modum mag is aut mi- i# nuspecc ara pnninnrnr pro militate/*> (?*-r X rxl In merito examinanda veniunt * canfi qns impnlir, ol tvtiC’Ui y/si/nt caufa qu* re trahere debuit, & perfon* idone itas ad utrumque. Vix iKt+i/u ycu> 4 > <”*^1 q uifquam gratis malus eft, aut quos egttj e. ute ntes judices necejfitas aliquid adfert ventx , cum ft qui in rerum vyfaAitHv* 1 f aftfluentia injufti funt nihil habeant pr&texti probabilit. Sic Acarnanasex- ',0- ” ub. iv. cu(at Polybius quod impendentis periculi refpedtu federis cum J. Zinc fey fumstitt Grttcis in iEtolos initi leges non impleflent, Ariftoteles : i*vnf 'h'ncuH'it. turn vf in. ''tuSds, C7. fcuudi nM.aJs[Jcde net jug h Xumiv■ >($q v fB/j X'JTyj tfywn >(£$ (ptetgi’njii $egy]®* tpilm. yj 'j tifovti bfs> •niitty 7ma*Jjb j us alteri damnum infe rtur. Ideo Drimn m locum nhrinenr .delifta. ey* c onfumma tappoftremum qua: adadtusaliquos, f<^d non,ad ultimum fXs-cXaf»/'f procefferuntr in quibus ranto qnidqne eft gravins qno nlrprins pro- ceffit. In utrovis genere ea injuftitia eminet, quae communem ord i- g n em perturbat .ac proindp plnrimis nocet. Sequitur eaqua? tangit. Maximahiceft qny v itam : proxitna qu a familiatrqcujus fun- damentum eft matrimonium : poflrema qua res lingulas expetibiles / fpedt?.t,five diredte fubtrahendo,live dolo malo caufam dando dam- ni.Pofiimt hac ipfa fubtilius dividi. fed qnem inrliravimnc ntriinpm Deusin Decalogo fecinuseft . Nam parentuin nomine , qui naturales funt, magiftrapus, etiam aline rpdtnrpc parpft inrelligi , quorum au- i. &c£u&- Muti/ai CM dtoritas focietatem humanam continet: fequitur interdidtio homi -«^*# Jpfujfitif* cidii: deinde m atrimon ii fandtio inhibitisadulteriis. t urn furta . & fal limon ia: loco ultimo delidta inconlumm ata. Inter caufas autem S ,$e2TaXJe, <*£ fa* abftrahentes non debet poni tantum qualitas ejus quod diredte ct-rttittstm. fed Sc ejus quod fecuturu m probabiie eft, ut in incendio Sc perfoffo ‘fy'jf’ aggere multorum fumma eglamitares Sc mortes etiam fpedtanda %%%*$***' funt. Ad iniuftiti am quam generalem caufam pofuimus * interdum ^ — & aliud acredir vitium ^puta i mpietasin p arenres , inhunsanitasiL_ _ propinquos, ino-ratus animus in beneficos,qua augent delidtum. Ap - ^%Sf/ ,r paret qu oqne ftiajor p ravitas * (i.q m s, fepj us deliquit: quia /. i ' mali adtibus funt pejores. Et hmc intelligi poteft quatenus natura etilkitMm 7X} *quum fit quod apud Perfas fiebat» *ut vita anterior ftmul cum delidto e. xvill. Lit. I. Lit. in. Rom.v ii , 13 - ■Df ver& re - *,?• c. 6 . HI. 334 * D E I V R E BELLI delido in aftimationcm veniret. Id enim lo cum habere dehet- in his quibus alioqui non malis fubito aligua peccandi dulcedo fubrepfit: non in his qui totum vita: genus immutarunt in quibus ipifiTleus apud Ezechielem nulla m fe habere ait prioris vine rarin nm , qu i_ bufque adeo Thucydideum illud aptari poteft : Arzftccrloct fyylus am in urr kyxjuv i&ty'i y.yrisnua ; Dutliciter toenas merentur,eo quod ex boms malifalli funt • quod & alibi dixit; on ano ot£ fa quam qu* ex voluntatis nalcuntur defiderio , quod& minus effi- cacitermovet, & differri * & aliam fibi materiam fine injuria qux- eJjt. AVtlvin * rere facilius poteft. Anftoteles Nicomachiorum feptimo: O ’ftyst lo. (pvtnxdntgje £ T imjvyim I s v 1JJ- ai [j/w > d»,x aitfieWa vm6&!t ; lufium esl (i qu s oculum alteri effoderit, non tantundem modo , fed & amplius paristutr. „Nec enim aequum eft ut par fit periculum innocentis & nocentis. ut redle oftendit * Philo quo loco de homicidii poena rradlar. Argue hnr indf qnnqnfi-'yfli- mari poteft , quod delidta quaedam * non conlhrnmara id eo con- fummatisminora nocument nm infiiganr par rog iram , quod in lege Hebraa* de falfo tefteproditum , & in lege Romana de eo qui ho- Deut.x ix, • minis occidendi caufa cum telo ambulavit. Cni confequens eft ut ^ ■ perfeifticf-riminihnt majnr r^fpondear poena , fed quia morte nihil • eftgraviuseaqueiterari non poteft , ut Philo noratdidlo loco , ideo intra earn neceffario confiftitur, additis t a m pn inrerdm-n p m merito cuiciaxibus. XXXIII. Pamar ant -em magnitude) non rantum nnd e.fpedta- tULfedcu m refpedtu ad pa rienremy Nam mnldla eade.m panpprpm ; > j onerabit. divitem n on onerahir • & vili ignomfnia leveer ir malum, ! honoraicLgrave : quo genere diverfitatis f*pe utitur lex Romana: Unde h arfnoniram proporrionpm _exftrnxir Rndinns • mm ramen rp. Tib, vt a. j vera fimplexhic fit & qualisin numeris aequalitas, meriti ad poenanj, Re p- C ‘dt. ficutin contradtibus mercis ad nummos, quanquam alibi merx ea-^ 9a ae>Sin dem plus, alibi minus valet, itemque nummi. At fatendum larpe in rest*, ym legeRomana id non fieri, utdh &i&unrr-s/,i intrinlecaeft poenae taxatio. , XXXIV, Sedr intra conceflu m modum ad minimum 1, ducit : oaiiras . ‘ r * •• 33« ■ -* D E I V R E BELLI caritasejus quj punjtur, nifi pliuaum juftior caritasaliud fuadeat oh caufam extrinfecam , qua: interdumeft ingens periculum aheoqui ^^)jq»;r _plpm|nqiip -inti?»n niy.e.ffu-:isp vpmpi 1 £ a autem nafci folet ex generalibus invitanientis ad peccandum qua: reprimi nili acribus remediis nequeunc. Invitamenta autem pracipua i'unt, confuetudo & facilitas. XXXV. Ob facilitatem lex divina Hebrafts data gravius punit furtum * depafcuoquamd edomo. Exod.xxrT t & p Inftinns de ■Scythis : NuUttm fcelus apud eos fur to gravius , quippe fine teBo munimen- toquepecoret & armenta habentibus, quid falvttm effet fifurari liceret ? Si¬ mile illud in Ariftotelis problemads feiiione xxix : « Iy.uaiUs 'ormt tiyficni/.Sp®- eivcq (piiXuxxi T vb/upv uu-niftTn^trev. Legts unitor cum ficiret * illis in lock dominos res fusts cuftodire non poffe cuftodem legem addidit. Gotiluerudo fafti etfi ali quid detrahit de culpa ( non fine ratione ve- nistmdedit, inquit Plinius, fado vetito quidem , non turnon inufitato ) poe¬ na- tamen arrimoniam ex aliqua parre flagitat: quoniam ut Saturni- L^M facia. nUS loquitur , nimium multis graffantibus opus exemplo eft. Sed in jn diciis DM pants. J^agis illud . in lepibus hoc lequendum eft. ratione hah if a temporis quo leges autjudicia feruntur : quia poenae utilitas magis in univer- falitate fpe&arur circa quamfunt leges : culpa amem m ajor aut mi¬ nor eft in fingulis. XXXVI. Quod autem diximus ubyr^gna: urgentefque cau- fsE ceffant . ad minuendam potius poenam promro s nos effe debere, in eo dementia: pars alt era fita eft. Nam priorern in tollenda poena Ub. i de Cl. collocavimus. Quia difficile eft temperamentum, inquit Seneca, quidquid cap. i. . &quo plus futurum esl inpnrtem humaniorem pr&ponderet. Alibi : Poenam fi /. ffP-tutopoterit donet, fin minus temperet. Et apud Diodorum Siculum lau- atar rex d&gyptius quod imponerec ■np.ag/.ac ixd-rrec v dllxc *_fuppl : .- m inora. De M. Antonio Gapitolinus: PpuLmas-ifie Antonio fa c+m HI- omn ‘st cri minu minorefupplicio , quam lefibus pleBif olerent. puniret. IfeiS ~ tr fcFsndj*rus, 4» quoque orator dixit, oporter e leges, .qui.de m conftitui rigid a s , fed eseftit /nfie eyrtua'^'J* pcenas exigi legibus mitior es. Et Ifocratis eft monitum : Mr, t.uu- aA/ty/tf. >n4e*9ane gjaf \xurhss smclppr mt ^ -(y ; ff/pirn t i-ef) : jr-tuv i~f -r port art me * Auguftinus comitem Marcell num fic admonet fui officii: £n Mthi folltittudo maxima incuffaeB, ne forte fublimitas tua cenfeat eos t ant a dfffufif a . cffeJu'/citi ' legum feveritate effe pleBendos, ut qualja fecerunt, talia patiantur , ideoque his edit /ud/c/fi. _/fin fi Uteris obteftorfidem tuam,quam babes in Chrifto, per ipfius Domini noftri mife - ut hoc non facing . np.c omnino fieripermit! *.<. CujuS eft & hoc: 'fftreiru tutfo* t'S** Sic etiamipfos criminum ultores , atque in hoc officio nonira propria concha- taJk; Mi/tain dim*/ tos, fed legum miniftros , nec fuarum fed alienarum examinatarum injuriarum dt’/tn / f vindices, qrnles judices effe debent, terruit divina cenfura ut cogitarent propter Jffec rujf acut/tfafl fua peccata rr.ifericordiam Dei neceffartam , nec putarent ad culpam officii fui pfifai, n-e$u /r.j'/duc’cm^ pra o ftenditnus & pa flim docent hiftoriae : acplerumquehsec caula^_ iW X(A'w«/^' / !I5 cum altera dedamno reparando conjumfta eft', guandoidemaitus vitiofusfuit& damnum reipfa inrulir, ex guibus duabus qualitatibusca/vSfW^ dus diverfte nafeuntur ohliaatioiies. Non elfe autem bella fu fcipien-/f? c iaj da ob delidta gugvis fatis conft at fnam ne leges qu idem fuam illam ‘ ultionem, qua? tuto nec niii nocentibus nocet, omnibus culpis im- pendunt. Re de, ur mndn diximus. Sopater oportere aiteaqu ae **** . - —, f minnyaar vnlfflria (unr deli.-ftadiflimularf. non vin dicari. XXXIX. Illud autem quod in oratione pro Rhodienfibus a Ca- Gtt/.v 1 uyCa.-f/J'Zffp tone diftum fuit . non elfe zquiim poenas quemquam dare ob earn rem quodarguatur male facere voluiffe , fuo quidem loco non male eratpofirum, quia nullum populi Rhodienfisdecretumadferripo- terat, fed animi fiu&uantis conjecture;: univerfaliter autem hoc re¬ cipiendum non eft. Nam voluntas qua; ad externos actus pr oceftk (internos enim ab hominibus nonpunirifupradiximus) poenis folec elfe obnoxia. * Seneca pater in Controverfiis : Sceleraquoque,quitm- •v'u'citra exitumfubfederunt , puniuntur. lnjurinm qui faBurus c(ijam facit, £>~tra lik* * ait alter Seneca : non exitus rerum fed* coniilia legibus vindi- i“- cari Cicero dixit pro Milone. Periandri dictum erat: ftbar t£j utictgTizvMfoe t T&S ju{fao>&£vJfXxfy. . Sic Romani cenfenr bel l u m Ltv’uutifa in enndnm rum Rege Perfeo . niii fatisfaciatde confiliisbelli par andi xlu “ adverfns populum Romannm iniris, gup Inlirer arnu, miiites,claf- J. Vu _ 4i fern jam comparaverat, Atque hoc ipfum in Rbodienfium oratione apud Livium redls notatur; neque moribus , neque legibus ullTiisci- vitatis ita comparatum efte, ut ii quis veilet initnicum perire, li nihil feceritquo id fiat, capitis dainnemr .Sed necomnis perve xft voi un- tas fadto jam aliquo indicata poena; facit locum.. Nam fi .ne.p.erpetra-« taquidem peccataomnia vindicantur, multo minus cogitata ac coe- pta. In multis locum habet, quod Cicero dicit : baud [do an fatis fit turn qui huejferit injuria fuz poenitere. Lex Plebrais da ta advertum p'e- raque delidtainchoara contra pietatem , aut etiam contra homims vitam extra judicium, nihil fpeciale conftituit: quia & circa resdivi- nas urpote nobismconfpicuas P.cilis eft error, & iracundi* impetus nonindignus eft cui ignofeatnr. Cricrum in tanta matrimoniorpm copiaali enasnuptias attentare, aut in tam^quabillpolfeifioc um Ai- yiiicu r t.0# Cetp. x,i 9 . 3,8 ' • * D E I V R E BELLI vifinnp fr audem ftri pre - qua cum aliens jaflinra fc gnis locupletet, minime eratferendum. Nam illud, non concupilces, quod in Deca- logo eft,quanquam fi Icopurn fpedtes legis, id eft ti latius patet* (vellet enimlex, omnesetiam mente effe purifTimos) ta- menipfum prxeeptum externum , ooioXw t quodattinet, ad motus animi pertinet qui faito produntur, quod aperte liquet ex Marco Euangelifta qui idem illudpraceptum extulit, ym Xm&giirris: idque cum jam ante pofuifterjK-.) kaI^s- Atque eo lenfu vox Hebraea & ei refpondens Graca reperiuntur turn Mich. 11,2, turn alibi. In - r.hoata ergo delidta armis v i ndicandanon funt,nifi &: res lit gravis,&: eo proceffum fit ut ex tali a£hi autcercum malum, etfi nondum illud quodintendebatur, fecutum jam fiqaut c.errc ingens periculum , ita ut vindicauo aut conjundta fit cum cautione futune noxte ( de qua fupra egimus in capite de defenfione) aut dignitatem Main tueatur aut pernitiofo exemplp occurrat. ./ X L. Sciendum quoque eftreges, & qui par regibus jus obtinent, j ^jus hab e re pranas pnfrend.)- . nQn . ta.n.rntn n h injuriasin le aut fubditOS V commilfas, fed & ob eas qu a? ipfos peculiariter non tangunt, fed n ' rn quibufvis perfonis jus nature aut gentium immaniter violantibus. 7 t.iidl'rUiuii ^Nani libertas humanse focietati per poen as conlulendi, quae initio ut e&wivtt, Jpff diximus penes fingulos fuerat, civitatibus ac judiciis inftitutis penes '^fumniaspoteftates refedit. non propriequa aliis impe ranf* fed qua ' J nemini parent. Nam fubjedtio aliis id jus abftulit. I mo t.-inro hone- ftiuseft alienas injurias quam fuas vindicare, quanto in fuis magis metuendum eft nequis doloris fui lenfu aut modum excedat , aut certe animum inficiat. & hoc nomine ab antiquis pradicatus eft Her¬ cules quod Antaeo, Bufyride, Diomede & fimilibus * tyrannis libe- rarit terras, quasut Seneca de eo loquitur, tranfiit non concupifcen- do.led vindicando.maximorum bonorum audtor hominibus.ut Ly- lias indicat, injuftospuniendo. Diodorus Siculus de eofic loquitur: TK; ■cffeupvopiS y&e dsjpemsss 0 Si/sdms Tjzrign* r ‘ r ,q na; ’ rl 1 n ' 1 v " r - v qnidem. fed non omnibus paten- tes. Sirn r pr 1 n circa leges civiles eos exc ufamusqui legum not itiam aut inteilectum non habuerunt, iia_&lxirxa naturx leges par eft eos excufari quibus aut radocii.Uli.Qnis imbecillitas. aut privataedu- catio obftant.fNana- i gnoraati -a legis ficut i ijevitabiiis fi fir tollit rmn 'ilinna npo-lip-enria coninnfta mi.. peccatum; i ra eriam cum aliqua negligemt aconiunfta delidfum mi- Y Z noit, ‘Mnftt t* M^.%. eftupa- Juftinus xxxvlII* 540 OEiVREgELLI nuit. Arqueideo Ariftoteles barbaros qui prave educati circa talia delinquunt iis comparat qui morbo corrupros habent appetitus. Plutarchus ait elfe quid am ■mjtt dpuyfc «' (pirn tfi? w- & w asJf(H7rci ; morbos antmi qui hominem de naturali flatu dejiciant. Po - ftremo illud adden dum , quod femel dicone farpe repetam, qua? ad poenam exigendam fufcipiuntnr belia fufpeda efle injuftitiat . nifi fc e- iera fint atrociffima & manifeftiftima, aut alia fimul aliqua caula concurrat. De Romanis Mithridates forte non extra verum aje- bat: non delicia regum illos, fed vires acmajefiatem infequi. XLIV. Perduxitnosordo addelidaqu* in Deumcommittun- eJL- tur.^asiiiarenim an ad ea vindicanda bellnm ful'cipi poflit, quod C.peccatum. late flitis tradat Covarruvias. $e d ille alios fecnfns exiftimar pnni- Xtu£. non e(Te fine propriedida jurifdidione: mjamien- vf&MTenr\2\r\ m nn<; jam ante rejcrimns. Vnde fequitur, ficut in rebusEc- lefii dicuntur Epifcopi aliquo modo tiv ^SoMkIiv mm?SJdg , id eft * im ‘ verrci ^ F - C (W'* euram ateepiffe , ita & regibus prater peculiarem /c “ fua? civitatis etiam generalem pro humana focietate cnram incum- bere. Pnrinr rnrin 'pm-fpnrenria negate jnfta efle btella talia, hie eft , quod Deus fufficiiiL-vindicandis qui in fe coinmittun rur. unde . dici fokt , Dtorum iniuritts diis curd, Si perjuriwnfatu Dru m habere uh.r- rsm. Verum. fciendum eft idem & de aliis delidfti.s dici pofte .Nam iU Iis qnoqne pnn iendis Deus haud dubie fufficit, & tamen eaabhomi- nibus rede puniuntur nemine diffentiente. .Inftabuntquidam & di- cent. alia delida ab ho minibus puniriquatenulhomlnes alinncfela> duntur aut periclitantur. Sed norandum contra, nonranr nm ab ho- minibu s puniri del ida qni -d it ede alio siidanr, fed Si. qua, per mn. n f^qnenr iam.cualis eft fui occifio, concnhirn s cum beftiis & alia quse- da m. Religio autero qnanquam per fe ad conciliandam Dei gratiam valet , habet tamen & fuos in focietate humana effedus maximos. Nequeenim immerito Plato religionem propugnaculum poteftatis ac legurn & honefta? difciplini vinculum vocat. Plutarchus fimiliter tmtixliHs’ dtmtj topi&iaixit^trfiu , coagulum omnrs [octet at is & fundamentum legif.ationis. Philoni quoque eft tpiXt^on dyvtnpiaTum yij forftfs tvniuf tpanxeis v tS ev os 9 -sS opclj ; effuaciffimutn aw a: or turn fp vinculum indiffolubile benevoU amicit'u , * unius Dei cult us. Contraria om¬ nia ab impietate: Hen primtt fcelenttn caiifet morttdibus sgris * Naturam nefcire Dei. Omnis falfa, inquit Plutarchus, de rebus divinis perfuafio pernitio- fa, accedcnte animi perturbatione pernitiofiflima. Exftat apud 1 am- blichum lententia Pythagorica: i yyntns vSv wise, fiir-i, 71 sri tpc/q tropin tC dibarpemu vtXesct,: Dei cognitio gf virtus eft if f upientid gf perfecta [elicitas, Hinc Chryfippus legem dixit reginam divinarum humana rumque rerum. & Ariftoteli * inter en ras pnhliras prima de rebus divinis, Si Romanis jnr if prndenria divinarum hnmanan;mque re rnm noti- ,lia» Philoni ars regia i0cj hfiotriav yjfj hpav imyAiia, rerum privatarum , pullicarum facrarum cur at to. H*C vero omnia non tantum in unaaliqua civitate confiderandafunr, utcum apud Xeno- SlLltalieus. VII. Tol. T>e creat. Vh. I de Nat. Deor. De Fm. ir. .. c p , c . S , , , 341 Xenophontem Cyrus ait fiihditos hoc fihi addiflior es fore quo Dei Cyr'i in ft it. efferiLmeiueatiore's , fed &• in rnmmnni fnripr.irp generis humani. i,h - vl l! - Pietate fublata, inquit Cicero, {ides etiamtf focietas humani generis -fi unit excellentijfima virtu t juflitia tolUtur. Idem alibi : Iuftitiam adfert cum co- gnitum habeas, quod fit fummi reStoris gf domini nttmen, quod confdium, qua voluntas. -Atquehuius rei evidens a rgumentum eft, quod Epicurus cum divinam providentiam fuftuliffet, * juftitiae quoque nihil reii- quit nili nomen inane, ut quam nafei diceretexfola conventione, ne- quedurare ulterius quam communis durarecutriliras . abftinend urn autem ab his quae alteri nocitura effent folo poena: metn. Verba ipfius ad hanc rem fane infignia exftant apud Diogenem Laertium. Vi dir hunc nexum 8r Ariftoreles, qui v de republica cap. xi fic ait derege: JiTlc'i (poQSrrui ri ttoS-cT v 'It tftffpcf.v6/tin lino T rttirav, Mv ^etmd^ctlfj.ovct vcfii£oi. rteficcufijTa. onus.'guvs mv dwf r cl^yjyiTg. \ minus enim fopulus timebit injttfte traclari a Principe quern rdigiofum credat. Ec Galenus libro ix de placitis Hippocratis & Pla tonis, cuirrmulta de Mundo divinaque natura quxri dixiffet ad mores ufu, quaeftionemde providentia agnofcicufus effe maximi tutfifor turn ad privatas turn ad publicas virrutes. Vidit hoc & HomerusVa/iS-f, aegfifihm uJrU qui Odyffeae fexto & nono hominibus i>Se-*fztis xj d^meferis (fi opponit eos quibus *»©- Wt fixers mens religiofa. Sic ludaeorum vere- w /***' rum * juftitiam religione permixtam laudat ex Trogo Iuftinus, ficut eofdem Iudaeos Strabo Jon panic crgn..r . cli.g . innem co n- l,A- C. de tamjjnatam-aiiotnninm pertinent injilriam dixere iniperatores. X L V. Vt j-pn totam penitius introfpiciamii.%norandiim.effrdi-<^^^ > f^f , ^f^ pi npein veramx[ uae omnium xtatum communis eft , quatuor prxci/^7 ^iUa. xftt pue pronuntiatis niti, quoru m primum e ft Denm efTe& effe un um. s-aJ- a feui 1 in' Senindnm Deum ni hil i-fip mmm qn^ videntur, led his aliquid limius: tertium a Den rnrari reshn ma.aas ; lVa-qniffiiYiisarhirriisdi-/;^^. judicari: quartu m^eundem Deum opificem effe rerum omnium ° fU _ trafe. H*c quatuor totidem decalogi prarc.eptis explicantur. ns primo apertetraditur Dei unitas: lecundo natura ejus inconfpicua;^ta^d'/at ij sJg-vshcitss-iv >t%oricv, Profanum eft ejm qui inconfpicuus e'i tin- n-t-i , pin uonJ‘‘ gendo aut fingendo imaginem exhibere. Diodorus Siculus de Mole : ts rcf,Tfonctietgt ptfij’ i>h **/*!$*> dvjpua'if^sfpov dva j t' Jtov • fimulacrum Y 3 non 34 * " DEIVRE BELLI non con flit uh , eoquodDeum non credent humanct formct ejje, Tacitus : T«- dsi mente folaunumque numen intelligunt: profanes qui Beam imagines mor— talibus materiis in fleciemhom'mum effingunt. Plutarchus vero cur * Nu¬ tria de reinp'is ftmulachra fuflulerircanfamhanc reddit : as cm i fam conftituendam omninoneceffari*.r iffif (id eft qui Hebr. xi,6 religionem habeat : nam religio Hebrais acceflus ad Deum vocatur) jnssuintf 2 m 'oh ss-i, ngq ts({ chefflSm hv-ibr (M&UTto^tari! fiiTty : eum credere oportet &e{[e Deum , if ab eopremia dart fe colentibus. Similiter Cicero: Sunt Philofopbi , & fuerunt, qui nullum habere cenferent bumemarum rerum procurationem Deos, quorum fivera fententia efi, quxpoteft ejfepietM,qua fitm- clttas, quel religio ? Hacenim omnia pure ac cdfte tribuenda Deorum ita numt ■* ni funt, fi animetdvertuntur ab hit ft eftaliqnid a Diis immortalibus buma - no generi tributum. Epiftetus : ivftSiuet *o9j Sit it rwytify.'Hgt eifHVO Isjy , iffds •dzriT.vrfife 4§e} avlaii iyfi) , be ’irn.iv ycf\ dliot>($6rmv m oA« chtyiias. Piet at is hoc prxcipuum bene fenfire de Diis , utqui &ftnt & res omms jufie ac reBe adminfirent. iR.lianns ait barbarorut n nemi- nem clelapliun ad u'fiiniifi, fed ab omnibus afitrm ari * &ef]enu- men, & iioftri curam gerere. Plutarchus libro de communibus no- titiis ait earn qua: de Deo eft notitiam tolli fublata providentia : i ys dfiau-rm tyfi ti£/,;tglg/.tv [jfivov, dxtsec yjsfiepi>.ctijpC)7/7'V ref yc/a axpiXif/.ov tyrq vcad% r fov. Non enim immortqlsm tantum & beatum, fed ffi bominum ametntem , ita ttt if curet eos & profit ipfis , concipi atque intelligi Deum. Ladlantius : Neque honor ullus deberi pot efi Deo, ft ni¬ hil praftat colenti , nec ullus metus fi non irafiitur non colenti. Et revera rte- gar e Deum elf e.,3nr negare a Deo rnrari a£ti ane.slnimanas,fi mora¬ le m effeiftum relpicimus, tantundem valet. Qiarej|ifajjuaiLnecefii- tate audtore has duas notiones * apud omnes 'ferine quos novimus populosper tot jam fascula confer vara: funt. JHincJBornponius erga Deum religionem , juri afleribit gentium : & apud Xenophontem, Socrates r'uf frits osZfi , Deos colere legem ejfe ait qua apud omnes homi¬ nes valeat: quod & Cicero rum de natura Deorum libro primo turn fccundo de inventione affirmat.Dion Prnfeenfis oratione xli vocac bfiae refi. imnum v.ty.'.f tS | ifi.7mv\,©* dvfpomvv yfi'S'c. tfisias fifi S Xtsfimfcfpsices 3 [sufibbetrt dvayKcdocv tybj ‘ifipvTm cj Tmfld mtS A oytr.fi ytso/d/inv iff (pom. per- fuafionem qm infit hominibus communiter omnibus non minus barbaris quant Gratis neceffariam ac naturalem cuhliis ratione utentibits. Et panic poft : ctdiv ti/vofi' yf d'meiov tixrS -mtv'Ss ggfu ft 'Sr-fef Omm tdfi (Stsm if ret ffir,' rt fij 2tl&,$fisim<).perJuafionem valde robuftam acfemp’tternam apud omnes gen- tes ef cosptam & permanent emfX.t nophon in con vivio & Gracos & Bar- bqtos ita ait exiftimare,nota elfe Diis& prsefeotia & futura.Has igt- tur notitias qui primi incipjunt tollere,licutih bene conftiuitisxivi- tatibusc oerceri fol enr , ut Diagora; Melio accidiftelegimus,& Epi- cureis qui ex bene moratis urbibus e;c£t'i lunr, ~ L. veliiti do jure . fe’Srbitror nomine i 1 1*1" ^ v r7i-~ Lratione probabiii^^g^^^^^ violant. Himerius Sophifta adlione in Epicurum : vv u,wtM--fe**j2xcs/»y?fr-ctfifi- T«s 6iyoLS-, cm. dxd defetias. fifi y> e|oh, dreZefv j cm Placiti igitur poenam exigis ? Neutiquam : fed impietatis ; blauta traders per- /tat a~u->e:jy t'usiL tnittitur, non fapietatem oppugnare. ■ ■ . SuJdeM waff esriff XL V11. Csttera: notiones non asque funt evidenres. ut D eos plures uno norgeffe: nihil eorum qua: videmus Deum die,non itiun- dum,non CQelumpion folem,non aerem: mundum non efteab omnp ffu fgjfi SEternitate. acneejus quidem materiam, fed a Deo fada. Itaqne Y 4 harum / i'f, ad Ca- j vdcttd. iv. lutt./M X. Pint. .Spn~ phth- & da fata mint, Vmd, Tlnt.quaji, Hi™- U■ 344 DE IVRfi BELLI harum cognitionem temporum lapfu apud rinultos populos oblitera- tam,& quali extindam videmus, eoque facilius quia leges hanc par¬ tem minuscurabant ut fine qua aiiqua falrem confiftere religio pof- fet. Ipfa lex Dei illi populo data quern Prophet* & prodigia par- rim confpedfta, partim non dubitand* audoritatisfama ad ipfosper- lata, cognitione harum rerum nec obfcura, nec incerta imbuerant, quanquam falforum deorum cultus maxime deteftatur, non tamen omnes ejus culp* convidos morte'punit, Ted eos demum quorum fada circumftandam habent lingularem, ut eum qui princeps alios feduxerit. Deut. xii i, i< 5 . civitatemqu*incepit coleredeos ante ignores, Deut. xi i, 23. eum qui aftra colic ut legem toram ac pro- inde Dei veri cultum deferat , Deut. xvii , 2. ( quod Paulo eft *etT %dG{v ir. xltai T xllomifo. * opifidofervire non o/tf/fd.nam ibi Si alibi ftepevim habet exclulivam )qu* resetiam apudEfavi pofteros aliquo tempore pcenis fuit fubdita , ut videre eft Iobi xxxi,2<5, 2 /. eum lpioque,qui liberos fuos Molochd id eft Saturnodederit,Levit. xx, 2. Cananatos vero & videos lllis populos pridem delapfos ad pravasfuperftitionesnon ftatim Deuspuniendos judicavit, fedtum demum cum hanc culpam magnis lceleribus cumulafl’ent, Gen. xv, td. .Str-ik in aliispopnlLs. dilIknulavitignoranti*tempora circa fal¬ forum numinum cultus, Ad. xvii, 38. Nimirum rede h Philone didum eft, reiigionem fuam cuique videri optimam, ut qu* plerum- ; quenonradone fed affedu dijudicetur : unde non longe abit didum Ciceronis, nemini ullam difeiplinam philofophi* probari, prster earn quamipfe fequatur. Addit i>le rpfqr'P r e'-’er; arlftri/wantequatn quid eftfet optimum judicare poflent . Sicut autem excn fabiles funt Si ab hominibus certe non puniendi, qui cum legem ^ Deoproditam nullam acceperint, aut aftrorum, aut aliarum rerum naturalium vir- tures, aut fpiritus, live in imaginibus, five in animantibus, live in re- busaliiscolunt, aut eriam animaseorumqui virture&beneficiisin ; humanum genus excelluerunt, aut mentes quafdam incorporeas, , pr*iertim li nec ipfi tales cultus commend fueriut, * nerJ hmmi Dei culturnideo deferanc : ita impiis ma gis.q.n am e rranrihns annume- randi funt, qui aut cacodamonas quos tales eftfenorunt, aut vitio- rum nomina , aut homines quorum vita fuit flagitiis plena, divinis honoribus colere inftituunt; Nec minu s illi gm deni colunt homi- numinnocentnm fatiguine, a quo more quod Carthaginienfes abfti- nere coegerit laudatur * Darius Perlarum rex Si Gelo Syracufarum tyrannus. Narrar Si Plnrar chus barbaros qnofd am qui humanis vidimis deoscole bj'nt. pce nas Hamms Roman is fuilfe : fed cum an- riquirate m ods fe excufarent. nihil mall paffos : vedtos ta ntum ne- quidin pofterm n-tal&facerenr. XLVIII. Quid de illisarmis dicemusqu* inferuntur populis aliquiboseam ob caufam.eu od illi C hrifti^n-im reiigionem fihi pro- po fitam ampled i nolunt? Non jam qu*ram anralisproponatur qua- iis debet, & qnomodo debet. Demus ita fieri : duo notanda dici- lrisis.. Prins eft veri rarpm Ghrifti'am. religionis, quatenus fcilicetna- turaliacprimsv* religion! non pauca fuperaddit, arguments mete nam- AC PACIS, LIB. I I.t ' -A-^34J naturalibus perfuaderinon pofle, fed niti hiftoria turn refurreftionis Chrifti, turn miraculorum ab ipfo & Apoftolis editorum: qux res eft fafti olim quidem irrefragabilibusteftimoniis probata, fed olinv ita ut&haec quaeftio fadlifit, & jam perantiqui. Quo magi.sfit, ut d oiftrina hzc ab his qui nuncprimum earn audiunt penitus in ani- mumadmittinequeat nifi fecretis Dei auxiliis accedentibns, qiiat ficutquibus danturnon dantur in operisalicujus mercedem , itaii quibns negantur aut minus large conceduntur, id fit ob caufas non iniquas ill,is quidem fed plerunque nobis incognitas , acproinde hu- manojudicio non punibiles. Hucrefpicit Canon ConciliiToletanL Lruipit fancla Synodm* neminideinceps ad credendum vim inferre. Cute - Cap.de tu. nim vult Dens mifereinr, & quem vultindurat. Mos enim eft facrorum dtp- librorum * quarum rerum cau& nos latent eis caufam affignare 4 * divinam voluntatem . Alterum hoc eft. * Chrifto no va; legis audtori omnino hoc placuifle utad legem fuam recipiendam nemo hujus vi¬ tae poenis aut earum metu pertraheretur, Rom. vi11, iJ ; Hebr.i x, If ; loan, vi, 67; Luc. ix, f4 ; Matth.xm, 24 jquofenfu verifli- mumillud Tertulliani: Lex nova non Cevindka t ultm-e crladio. In libro antiqno cui nomen conftitutiones Clementis de Chrifto dicitur, vi a»’ idque cum jam ante pofijiffec^fJ*AhJ'j*. Atque eo fenfu vox Hebraa 8 c ei refpondens Greca reperiuncur rum Mich. 11,2, turn alibi. in¬ ch oata erp-o deliiSta armjs vindicaadanon fi inr.niii Sc resfitgravis,& eo proceffum fit ut ex tali a6tu autcertum malum, etfi nondum illud quod intendebatur, fecutum j am fit .cut cerrr ingrn s periculum , ita ut vindicatio aut conjundta fit cum cautione future noxat (de qua fupra egimus in capite de defenfione) aut dignitatem hefam tueatur aut pernitiofo exemplo occurrat. X L. Sciendum quoque eftreges, & qui par regibus jus obtinent, r ^jns hahe rf pn-nai p.nrgeadi-P£ULtaaxmrLob injuria* in Cp run- fiiMim* ' "J pyfnci<- commiffas. feddt ob eas qu y jpfospccnliarirpr nop ranguptj fi*d n- /V? quibufvis perfonis jus nature aut gentium immaniter violantibus. ItiftLia M'Nam libertas hmnanie focietad per poen as confulendi, quae initio ut diximus penes fingulos fuerat, civitatibus ac judiciis inftitutis penes fnmmas poreftates refedit. non propriequa aliis imnera ntT fed qua Site pdb&cz eU nemim parent. Nam fubjedtio aliis id jus abftulit. lino tanro hone- ftiuseft alienas injurias quam fuas vindicare , quanto infuismagis metuendum eft nequis doloris fui fenfu aut modurn excedat , aut certe animurn inficiat. & hoc nomine ab andquis predicatus eft Her- j De benef. culesquod Antaeo, Bufyride, Diomede & fimilibus * tyrannis libe- cep. 14 . rarit terras, quasut Seneca de eo loquitur, cranfiit non concupifcen- tficr. He . vindicando,maximorum bonorum audlor hominibus,ut Ly- fias indicat, injuftospuniendo. Diodorus Siculus de eofic loquitur: riss dvjp upssss n JlvdfX; \zsnevi n. 40 * Vclf ; morbos anim't qui hominem de nuturali Jiaiu dejiciunt. Po - ftremo illud adden dum , quod femel dicone ftrperepetam, qua:ad pcenam exigendam fufcipiuntur belia fufpedaefleinjuftitia: . nifi fc e- lera lint atrociflima & manifeftiffima, aut alia limul aliqua caula concurrat. De Romanis Mithridates forte non extra verum aje- bat: non deliSla regum illos,fed vires ac majejhttem tnfequi. XLIV. Perduxitnosordo addelidaqu* in Deum committun- tur, qua lie nr enirn an ad ea vindicanda bellum fufcipi poflit, quod c.peccatum. late laris tradat Covarruvias. Se d ille alios feciitus exiftimat pnni- ; g £■?:** j 1 ;i-/ >ri vanl poteftatem non elfe fine pro prie dida jurif'didione; quamfe n. y p,ikr/rUfey.-f&j/iTp\ iri a m tins jamnnte rejerimns- Vnde fequitur, ficut in rebusEc- ftf* dienntur Epifcopi aliquo modo wr , id eft unive.rfa.la Ecdeft t cuntm atxepiffe, ita & regibus prater peculiarem /CCI ’ c * fua: civitatis etiam generalem pro humana focietate enram incurn- bere. Potior ratio p m-fpnrentia negacre jnfta file hella talia, hate eft , quod Deus fuffieiar_mdkandis qua: in f e committun tur. unde did folet , Deorum iniuriftl diis cuts., &perjurtum fatU Deu m habere ultn- rsm. Vqriim feie ndum eft idem & de aliis delidis dici poffe .Nam iU lis qnoqne pnn iendis Deus haud dubie lufBcit, & tamen ea ab homi- nibus rede puniuntur nemine dilfentiente. .Inftabunt quidam & di- renr. alia delida ab ho minibus puniri quatenuFhomlnes alii indelje- duntur aut periclitantur. Sed nora ndum contra, nonta ntum ab ho- 1-ninihn s puniri delida q ny direde alio .S-lydanp fed & quaupetXQn- » fyqne.nn am.ciualis eft fui orcifio, cfmcuhitus cumbeftiis & alia quje- dam . Religio autern quanquam per fe ad conciliandam Dei gratiam valet , habet tamen & fuos in focietate humana effedus maximos. Nequeenim immerito Plato religionem propugnaculum poteftatis ac legum & honefta: diftiplin* vinculum vocar. Plutarchus limiliter cvmclutfi’ *Wfl|5 KS‘ytnlctfyij yofioS-eautifqirpitt, , eoagulum omnis focietatis fundamentum legifiationis. Philoni quoque eft . ut®^ ivnias ifamcHs ii rS his if hi Vfth: efficacijpmum amatorium & vinculum indijfolubile benevolx amicitia, * unius Dei culms. Contraria om¬ nia ab impietate: Hen prime! fcelerum cattf& mortulibus agris * Naturam nefeire Dei. Omnis falfa, inquit Plutarchus, de rebus divinis perfuafio pemitio- fa, accedcnte animi perturbatione pernitiofifllma. Exftat apud Jam- blichum fententia Pythagorica: i yvZms -n W\ r&q oztpict dibatpotLi -reteta: Dei cognitio gf virtus efi & fapientiet perfetta felicitas. Hinc Chryfippus legem dixit reginam divinarum huroana rumque rernm . & Ariftoteli * inter enras pnhlicas prima de rebus divinis, & Roman is jnrifpmdenria rlivinqriim hnmanarninqiie re rum noti- fia. Philoni ars regia 'ioihUy/h. yjf futhi.-. rerum privatarum , publkctrum facrarum curcttio. Hare vero omnia non tantumin una aliqua civitate confiderandafunr, ut cum apud Xeno* gll.ltah eus VII. Pol. De creat. 34 * Cyri in flit, lib. 7111. lib. I de Nat. Deor. De Fm. IV. AC PACIS, LIB. II Xenophontem Cyrus aitfuhditos hoc fibi addiftiores fore quo Dei ■pffrnr metueotiore's , fed feinmmmimi fnciemre generis humani. Pietatefublata, inquit Cicero, f.des etiamtf focietas humctn'i generis £f una exullentiffima virtue jufiitia toUitur. Idem alibi: luftitiam adfert cum co- gnitum habeas, quod fit fiummi reBoris gf domini numen, quod confilium, qua ■voluntas. -Argue huius rei evidens a rgumenrum eft, quod Epicurus cum divinam providentiam fuftulifler , * juftiti* quoque nihil reli- quit nili nomen inane, uc quam nafei diceretex fola conventione, ne- quedurare ulterius quam communis durarecutilitas . abitinend um autem ab his quae alteri nocitura efient folo poena; metu.V.erhaiphus ad hanc rem fane infignia exftant apud Diogenem Laerrium. Vidit hunc nexum Sr Ariftoreles, qui v de reuublica cap. xi lie air derege: 4 yjrlev QoSSr-mt to ■mtS'ao 'It -a^fiyepuy vsti ■? itusray, idy ietmO\xif*oy» y optima. rvficietftpa ovitejagos ms titcq r ; minus enim populus timebit injufte traclari a Principe qtsem rsligiofum credat. Et Galenus.libro ix de placitis Hippocratis Si Pla-.pofe« tonis, currrmulta de Mundo divinaque natura quaeri dixilfet ad mores ufu, qu*ftionem de providencia agnofeitufus effe maximi mm nrl nrivarac him txA nnhlimc virrnmc Virlit- line R? HnmpriKw rum ad privatas turn ad publicas virtutes. Vidit hoc & Homerus'iwsi-h mil (~^A\rfTf*io Ce^rrfrx Rf nnnn KnminiKnc *£. y* inwc w v r)not/sir. fovit iw qui Odyffe* fexto & nono hominibus bZesreus *> d^lonferis (ftinj opponit eos quibus yl®^ iyi mem religiofa. Sic ludaforum vete- / rum * juftitiam religione permixtam laudat ex Trogo Iuftinus, ficut eofdem IudajOS Strabo ttacucottaySy^ts k) eoofoets bif dXrftfis iw&f. Laiftantius : Si ergo piettu eft cognofcere Deum , cujus cognitionish.se fumma Infi.hb.v, eB ut ettm colas, ignorat utique juftitiam , qui religionem Dei non tenet. Quo- ntodo enim poteftearn nojfe qui unde oriatur ignorat ? Idem alibi: Rcligioni Delra Dfi. .p’ eft propria juftitia. lam vero majorem eriam nfnm_iubet religio in ^ majori i llaquam in civilifocietate' .quia incivilipartem ejus fupplent leges Si facilis legum exfecutio aim contra in magna ilia comma- fir/i nitate juris exfecutio fit difficillima, ut qux nifi armis expleri ne- fsTfirJAZertfiaJAZxgx queat, Si leges pauciflimae: qua* ipfir infiipe.r. fantftimoniam luam ha-^2^w» *0*%/*%$ bent prascipue a metu numinis .unde qui in jnsgenrinm peccant di- vinum jus violare paffim dicuntur. N nn male ergr> relig ionem rnn. lie , taminaram ad omnium perrinorc injnriam dixere Imperarores. Junction^ , XLV. Vt j-pn totampenitiusintrofpiciainn.s,nnraiidiiina:ftjdi-^g r ^^ < |^^^ j gionem veramxj ua; omnium stratum communis eft , quatuor prasci/^^g^^sJ« pue pronuntiatis niti, qnnrn m primum eft Denm pffe Sr efle nri nm Secundum Deum n 'h' 1 pornm gn-y videnmiy fed hisaliquid fub- limius: tertium h Deo enrari res hiiinanas,& gguiflimis arBitnisdi-^^g^/'.-gr: judicari: quartu m^eundem Deum opificem elfe rerum omnium ex- ; tra fe. H*cquatuor totidem decalogi pracepris explicantur. Nam {%£&{ m primo aperte traditur Dei nnitas: lecundo natura ejus inconfpicua;S7baA>Ae nam propter earn imago ejus exftrui vetatur Deut. iv, 12 . Quomoy’™/*"^ 7 ’ 1 ^*'^ do& * Antifthenesdicebat op£ncj , v’Sln umt>, dltimp du-^ tot dh)( CMjj.’jt'h-m \% Italy&• fo-tx-mt, oculis non con/picititr, rei nulli eft fimilis, J’t/tr toeo vj’jfa, undenec quifquam eum poteftexeffigiecognofcere.* Philo autem: r di t «K.»«ygjsipaii $ ts%'bo-itt t Vrofianumeft ejutquiinconfptcuus edpin- W,p/n tosg aond* gendo ant fingendo imaginem exhibere. Diodorus Siculus deMofe ; hyzX- pz * attend jam Ssjfi mpfi /spa'Sc-ty dyjpurrlftsffloy tivoq f fiov • fimulacrum Y 3 non 341 D.EIVRE BELLI non eonftittii; , eoquodDeum non crederet bumana formaejfc. Tacitus : Iu- dd mente folaunumque numen intelligent: profanes qui Deum imagines mor- txlibns materiis in [ eciemhominum efftngunt. Plutarchus vero car * Nu- ma de remp’is fimulachra fuftulerit caufam hanc reddit : «5 cm i?nZ J 9 t» 5 (Vgpd Vetes coneipi nip foist mente non pofit* Tertio pntcepto intelligitur co gnitio & cura rerum bumanarum,ec- iamcogitationum : nam id juris)urandi fundamentum eft. Deus e- nim teiiis, etiam cordis, & ft quis fallatvindex invocatur, quo ipfo fimul & juftitia Dei fignificatur&potent.ia . Quarto origom undi to- tiusaudtore Deo, * in cujus rei memoriam inftimrum fuit olim fab- batum , & quidem firigulari quadam ftin£timonia fupra ritus alios. Nam ft quis in alios ritus peccaflet pcena legis eratarbitraria, ut de cibis vetitis ; ft in hunc poena capitis : quia fabbati violatio exinfti- tuto continebar abnegationem mundi a Deo creati. Mundus aigem a Deo creatus & bonitatem ejus &fapienriam & seterniratem & po- tentiam tacite indicat. Ex his autem notionibus contemplativis fe- quunturadtivtE, ut Deum honorandum , amandtim , colendum, ei- Top. 1,9. queobtemperand'um. Itaque Ariftoteles earn qui Deum honoran¬ dum aut parentes amandos neget, non argumentis fed pcenaedo- Top. 11,4. mandum dixit. Et alibi alia quatdam effe honefta, Deum honore profequi ubique.Iftarum autem quascontemplativasdiximusnojip- nam veritas haud dubie etiam petitis ex rernm narnra argum entis demonftrari noteft, inter qua illnd validiffimum eft quod res aliquas etfef.iftas oflendat fenfus, res autem fadta? ornnino nos ad aliquid nonfadum deducant. Sed quia hanc rationem & ftmiles alias non omnescapiunt, fufficit quod abomni a;vo per omnes terras, paucif- finn'sexceptis, in has nctiones confenferunt & hi qui craffiores e- rant quam ut vellent fallere, & alii fapientiores quamut fallerentur: * quat confenfio in tanta & legum & opinionum aliarum varietate, fatis oftendit traditionem h primis hominibus ad nos propagatam, ac nunquam folide refutatam , quod vel folumad fidem faciendam fans eft. Conjunxit ea qua? memorata nobis jam funt de Deo, Dion Prufseenfis cum dixit , \xroXn\fn , id eft perfuaftonem de Deo, aliam efife nobts cognatam, ex argumentis fcilicet petitam , aliam tuixlrfet acquifitam ex traditione. Plutarchus eandem vocat mcXatky mm, iv cm iem H-nect id[’ atidbg&y ■ny.ptrig/.isv dvagyv&gpv , 1 J’gjsv /2dm b 5 pumt iyjsm \kn\11p19. Idem fcnftis apud Platonem de legibus decimo. X L V I. Quare non vacant culpa qui etiamfi fa ebetioris fint in¬ genii quam utcerta adillasnotiones argumenta aut reperirepof- fnt, aut comprehendere . has tepndianm mm & ad h oneflnm fint duces,&ilistei 4 a-fcntentia nullis argumentis nitatur. Sed quiadepce- nis & quidem humanis agimus , ri ifrrimen .hie adhibendum e ft inter notiones ipias. & inter modum ab i is difcedendi. Plat notiones,nu- men aliquod efte ( unum an plura fepono) & curari abeo reshomi- nurn, maxime funt univerlales & ad religionein five veramfive fal- fam AC P A C I S, L I B. II. gxx J4) > fam conftituendam omnino neceffgrix.r rilff (id eft qui Heir. xj,6. religionem habeat : nam religio Hebracis accedus ad Dcum vocatur) 7n^tumj Sfi 'olt tfti, tfyq ttii clufflisoiy itviir fu&ttftoiixits ftmzq : eum credere oportet ftnejfe Deum , (ft ab eopremia dari fe colentibus. Similiter Cicero: Nat. Sunt Philofophi, ftpfuerunt, quinullam habere cenferent humanarum rerum '° r ' *' procurationem Deos, quorum ft -vera fententia eft, qua pot eft effe pieties, qua ftrtn- Bitcts. gun religio ? Hetr. enim omnia pure ac. cafe tribuenda Deorum ita numt- ni funt, ft animadvertuntur ab hit ftp ft eft aliquid d Diis immortalibus huma- no generi tributum. Epiftetus : tnc 'zsfei t»s Jtk; ivezSiutc 'iSt 'tit tv r.v g/.& 7 g.%y oac&vo isiv , office \sortXnftcl kuluv tyftt , a$ oin&v yy) edyoivylnTzes tu o?.oo V iet at is hoc pr&cipmm bine [entire de Diis, utqui ftp ftnt ftp res omnes jufte ac recie adminifirent. iR.lianns ait barbarorm n neini- L,h - II * c ‘ -j .to.! < 7 . r.j -i- _-i_ -at- .: j. o. -tXtf/.ov rmtaXeiftidn^ yy) rouo% T ftor. Non enim immnrtahm tantum ftp beatwn, fed (ft hominum amantem , ita tit (ft curet eos ftp profit ipfts , concipi atque intelligi Dettm. Lailantius : Neque honor ullus deberi pot eft Deo,fi ni¬ hil prsftat colenti, nec ullus metus (inon irafcitur non colenti. Ec rev era n li¬ gat e Deum efle.- . anr negarp :i Den r nr.-iri aftion es humanas.fi mara- lem effe&um relpicimus, tantundem valet. Quare i pfa-quaiLnecefii- tate au&ore ha? dua? notiones * apud omnes ferme quos novimus populosper tot jam ftecula confervata? funt. JtiinsJ&aoapomas erga Deum religionem , juri aftcribit gentium : & apud Xenophontem, Socrates r»? ft he eiZ{» , Deos colere legem effe ait qua; apud omnes homi¬ nes valeat: quod & Cicero turn de natura Dearum libro primo turn fccundo de inventione affirmat.Dion Prnfscnfis oratione xli vocat oftayj yy) imsotuv K9l-f T§ dvjr.uTuye ffthso* if/plac [ft S.^)«aii,i/U£lus j fiagSttgiV) dixy rainy :y) ipUpi/Ttt cl •motk n) Xoy.zft yuoftftir^ if) (pools, per- fuafionem qm iuftt hominibus communiter omnibus non minus barbaris qitetm Grncis neceffariam at naturalem ctmeiis ratione utentibus. Et panic poll: tmtv iyeva.'i yf utnuov ooc tS vnefift -ft rmat tvIs 'tlf jur.s Tt ft bxlgfdftiseuii.perjuafionem valde robuftetm ac fempiternarn apud omnes gen- tes (ft cceptam ftp permanent em, Xenophon in convivio & Grarcos Bar- becos ita ait exiftimare,nota efle Diis& prafentia & futura.Has igi- tur notitias qui primi incipjunt tollere,ficnt in bene r.on ftir.ntis c ivi- , ut Diagora? Melio accidiftelegimus,& Epi L. veluti de luft. & jure. »■ 12 . 344 DE IVRfi BELLI harum cognitionem temporum lapfu apnd miiltos populos oblitera- tam,& quail extinftam videmus, eoque facilius quia leges hanc par¬ tem minuscurabant utline qua aliqua falrein conliftere religio pof- fet. Ipia lex Dei illi populo data quern Prophet* & prodigia par¬ ti m confpedba, partim non dubirand* auftoritatis fama ad ipfosper- lata, cognitione harum rerum nec oblcura, nec incerta imbuerant, quanquam falforum deorum cultus maxime deteftatur, non tamen omnes ejus Culp* conviftos morte punit, fed eos demum quorum fafta circumftantiam habent lingularem, ut eum qui princeps alios leduxerit. Deut. xm, 16. civitatemquatincepit coleredeos ante ignotos, Deut. xi i, 23. eum qui aftra colit ut legem totam ac pro- inde Dei veri cultum delerat , Deut. xvn, 2. ( quod Paulo eft t/, K&cnj zfifxp t x-limuitcf. * opificiofcrvire nonopifici:nam /Ghfyf ibi & alibi f*pevim habet exclulivam )qu* resetiam apud Efavi pofteros aliquo tempore poenis fuit lubdita, ut videre eft lobi xxxi, 2 6, 2 7. eum quoque.qui iiberos fuos Molocho id eft Saturnodederit,Levit. xx, 2. Cananatos vero & vicinosillis populos pridem delapfos ad pravasfuperftitionesnon ftatim Deus puniendos judicavit, fed turn demum cum hanc culpam magnis fteleribus cumulaflent, Gen. xv, id. Sir fit in alibcpopuli.s dilTknulavit ignoranti* tempora circa fal¬ forum numinum cultus, Aft. xvn, 38. Nimirum refte k Philone diftumeft, reiigionemfuam cuique viaeri oprimam, ut qu*p!erum- quenonratione fed affeftu dijudicetur : undenonlonge abitdiftum Ciceronis , nemini ullam difciplinam philofophi* probari, prater earn qnam.ipfe fequatur. Addit pler ^^^p r^npri adftri/l-nc inr^n-nn quid diet optimum judicare poflent . Sicutautem excn fabiles funt & ab hominibus certe non puniendi, qui cum legem h Deo proditam nullam acceperint, aut aftrorum, autaliarum return naturalium vir- tures, aut fpititus, iivein imaginibus, five in animantibus, fivein re¬ bus aliiscolunt, autetiam animas eorum qui virture&beneficiisin humanum genus excelluerunt, aut mentes qualdam inccrporeas, pradertim linecipli tales cultus commenti fueriut, * nec lin n mi Dei cultum ideo deferant : ita irnpii s magic qnam prrapril-^c annume- randi funt, qui aut cacodamonas quos tales efte norunt, aut vitio- rum nomina , aut homines quorum vita fuit flagitiis plena, divinis honoribus colere inftituunr. Nec minus illi qu i deos rolnnf hnmi- num innocentum fanguine, a quo more quod Carthaginienlesabfti- nere coegerit laudatur * Darius Perfarum rex & Gelo Syracufarum tyr.mnus. Narrar & Plnrarchus barbaros quofd am qui humanis viftimis ceos coie bfnt. pcenasdarnros Romanis fuilfe : fed cum an- riquirate m oris fe excufarent. nihil mali paftos: vecitos ta ntum ne- quid in pofte mmxalafacerenr. X L V 111 . Qirid de illis armis dicemus qu* inferuntur populis aliquibuseam ob caillam.qn nd illi C ht-ift-iqnom roligucinem fihi pro- pol itamampleft i nolunt? Non jam qu*ram antalisproponaturqtiS- lis debet, & quomodo debet. Demus ita fieri : duo notandadici- mus. Prius eft veri rai-pm Ghriftiam. religionis, quatenus fcilicetna- turali ac- prim* v* religion! non patica fuperaddit, argumentis mere natu- AC PACIS, LIB. Il/''A^»}45 naturalibus perfuaderinon pofie, fedniti hiftoria turn refurredlionis Chrifti, turn rniraculorum ab ipfo & Apoftolis editorum: qua? res eflfadti olim quidemirrefragabilibusteftimoniis probata, fed olinv ita ut&haec quaeftio fadlifit, &jam peranriqni. Quo magisfit, ut d odtrina haec ab his qui nuncprimum earn audiunt penitus in ani- mumadmitti nequeat nili fecretis Dei auxiliis accedentibus, qua: ficutquibus danturnon dantur in operis alicujus mercedem, itafi quibus negantur aut minus large conceduntur, id fir ob caufas non iniquasillasquidem fed plerunquenobis incognitas, acproinde hu- manojudicio non pnnibiles. Hucrefpicit Canon ConciliiToletani.- 1?rtcipit fancla Synodus * nemini deinceps ad credendum vim inferre. Cut c~ Caputs Iu, mm vult Dens miferetur, fp quem vult indurat. Mos enim eft facrorum dm, dtp. librorum * quarum rerum cauli nos latent eis caufam affignare 4 ‘ divinam voluntatem . Alterum hoc eft. * Chrifto no va; legis audlori omnino hoc placuifle utad legem fuamrecipie.ndam nemo hujus vi¬ tae pcenis aut earum metu pertraheretur, Rom. vi 11, i y ; Hebr.i i, if ; loan, vi, 6 /i Luc. ix, f4 ; Matth.xm, 24 ;quo fenfu verifli- mumillud Tertulliani: Lex nova nonfe vindka t ultore gladio. In libro antiqno cui nomen conftirutiones Clementis de Chrifto dicitur, rd T dvjpu7mv Ucpiixiv £ TixS'ryu.'jpM Javarai d[irtuQot, this cJ AojjStTOv itvii. Liber am reliquit hominibus arbitriipotefta- tem , non morte temporali eos puniem ,feditp alter o fsru ln ad taddcndam . . ratio- ntm vocans, * At hanafius : Deminus non cogens, fed libertatem fuam volun - Uti per mitt ens dicebat quidem vulgo omnibus : Si quis vult venire poft me : A- pojlolis vero * numquid ebo vos abire vultisf Chryloftomus ad eundem lohannis locum : i^onu Asj*w, f/.h ^ SsAs tc V 7 neyett, onfg Truant it uep~ aigoutT(&‘ filcui 10 $ Utuyxmi: interrogat an & ipfi velint difcedere,quod om- nemeflamoventis vim ctcneceffitatem. Nec obftat illud in fabula de nu- ptiis, quod quidam jubenturcogiintrare, Luc.xiv, 2j:nam ficutin ipla fabella illud cogere * inftantiam vocaroris fignificar,ita & in af- fabulatione, quo fenfu vox ejufdem fignificationis accipitur Luc. xxiv,2c>;necaliter Matt.xiv,22;Marc.vi,45gGal.i 1,14. Procopius in arcana hiftorie parte docet h fapientibus culpatum fuifle * Iuftinia- ni confilinm, quodSamaritasvi acminis ad Chriftianamreligionem compulerit: addit & incommoda inde fecuta quae apud ipfum legas. X I. IX. Qui vero Chriftianifmumdoc entes autprofitentesearn ob caulam pomisfubduht, haud dubie faciunt contra ipfam ratio- nem. pihil enim eft in difrjplina Chriftiana ( ipfam hie per fe COnfl- dero, non quatenuseiinfincerumaliquidadmifcetur) quod hum a- naef ocictati nocear , imo nihil quod -non profit. Resipfa loquitur, & extranei coguntur agnolcere. Plinius Chriftianos facramento in¬ ter fe obftringi nir j.ne Gir 1- ^, ^ lat-rnrinia rnrpmirranp ne (idem fal- lant.* Ammianus ea religione nihil ait doceri, nifi juftum &lene. Et vnlgi verbum , Bonus vir Cajus Sejus , tantum quod Chrisiianus. Nec admittendseexcufationes, nova omnia metuenda, praefertim coetus .■ c.r,,ir 1. * nam neque metuenda funt dogmata quamvis nova , fi modoad ‘'.dvtrf honefta omnia arque ad exibendam fuperioribus obededientiam Nat - c -+‘ ducant, nec fufpecti effe debent coetus proborum hominum, & Y ? qui 34« DE'IVRE BEL LI qui latere non quaerunt nifi cogantur. Rede hue aptem quod Augu- ftumdeludxorum conventibus dixiffe * Philo commemorat: non eos bacchanalia efie aut coetus turbanda: pad , fed virtutum fcholas. Them. 2,2. Qui in tales fsviuntipfi in ea caufa funtut puniri juftepoffint, quod 108. & Thomatvidetur. Atque earn ob caufam * Conftantinus Licinio, Imperatores * alii Perils bellurn intulerunt: quanquam haec bella magis ad innocentum defenfionem, dequa & infra agemus ,quam ad poenseexadionem pertinent. L .In eos ver o qui Chrifti legem pro verahabent. led de quibuf- dam qua: aut extra legem funt, aut in lege fenfum videntur habere ambiguum, & abantiquisChriftianis noneundem in modum funt expolita, dubitant ant errant , fiippliriis qni graffanrar periniqu e fa- ciucttquodollendunt &ea qua: ante diximus , & Iudatorum exem- plum vetus. Nam hi cum legem haberent quae fuppliciis hujus vita fanciebatur, nunquam tamen poenis fubdiderunt Sadducxos, qui re- jiciebant dogma refurredionis, veriffimum quidem , fedinea lege non nifi obfcure & fub verborum aut rerum involucris traditum. Quid fi vero gravior fit error. & qui apud t equos judices facile poffit facra autoritate aut veterum confenfu revinci? cogitandum hie quo- que quanta fit vis inolitse opinionis ,& quantum libertatem judicii minuat in fuamcujufque fedam ftudium , malum , ut Galenusait, quavis fcabieinfanabilius. Appofitead hancrem Origenes: Stgju ye avjpwsrt&r m 5 a&I a.Xt,a mvnQescm, xuv Ji-mzTTvafrdszi); uwmt iyy \, at, ij to's asfsi to di'/tfafso. Facilius quisalia fibi confueta exuat, quan- tumvis illis affixas fit, * quameaqus dogmatumfunt . Ad de quod q uanta lxec fit culpa pendet ex mo do il!ummarionis-& aliis animi difpo fitio- nibus quas homi nibus pern ofeere non eft datum. * Haereticus Au- guftino isdemum , quialicujus *temporalis comniodi Stmaxime gloria: principatufquefui gratia, falias ac novas opiniones vel gignit vel fequitur. Audiamus de Arianis Salvianum : Hsreticifunt, fed non fdentes ' denique apud nos funt hsretici, apud fe non funt :nam in tantum fe Catholicos ejfejudicant, ut nos ipfos titulo h&retics pravitatis inf ament. Gjupd ergo illi nobisfunt hoc nos illis. Nos illos injuriam divins generationi facere certi fumus , quod minorempatre filium dicant, Illinos injurious patri ex'tfti- mant,quod squales ejfe credamus. Veritas apud nos efljedilli apud fe ejfe prsfu- munt .Nonos Dei apud nos efi, fed iUihoc arbitrantur honorem divinitafis quod credunt. Inofficiojifunt, fed illis hoc efi fummumreligionis offcium. lmpii funt, fed hoc put ant veram cjje pietatem. Frrant ergo,fed * bono animo errant, nonodio,fed affeBu Dei, honor are fe dominum, atque amare credentes.&uam- ■vis non hab eant reB am fid,cm, ilii tamen hocperfeBam Dei aflimsmt car it a- tern, fjpqualiter prohoc ipfo falfs opinionis error e in die judicii puniendi fint, * nemo pot eft feire nifi judex. Interim iccirco eis,ut rear, patieutiam Dens commodat, quia videt eos etfi non reBe credere, affeBu tamen pis opinionis er- rdre. De Manichads audiamus eum qui in illorum craftis fordibus diu haefit Auguftinum ; Illi fsviant in vosquinefeiunt, quo cum labore w* rum inveniatur : & quam difficile caveantur err ores. Ilii in vos fsviant qui ns- feiunt quam rarum iff arduum fit carnalia phantafmata pis mentis fere- nit ate Juperare . Ill's in vos fsviant, qui nefeiunt quant a difficult ate Janetur oculist AC P A C I S, LIB. I I./^CX^y eculusinteriorshom'mis, ut pofftt intueri folem [mm.- Illi in vos f&viant , qui nefciuntqumtis gemitibus & fufpiriis fiat ut ex quantulactmquepane pojftt in- telligiDeus.Vofiremo illi in vosftvicmt qui nullo tali errore deceptifunt, quali ■vos deceptos vident. Ego ctutem fttvireinvosomnino non pojfium ,quos ficut me ipfum illo tempore, itatiuncdebeo fuflinere , efttantapatientia vobifcum agere ,, quanta metum egerunt proximi mei cum in -vettro dogmate rabiofus (ft cticus errarem* * In Arianam hacrefin acriterinvehitur Athanafiusepiftola adfolitarios.quod primain cor.tradicentesufa effet judicumpote- bufque. ad. le pertraherf* anniteretur: Atqmitetfincqmtfeipfttmquam non fit pta , nec Dei cultrix manifeftat, refpiciens ni fallor ad illud quod le- gitur * Gal. iv, 29. Similia habet Hilariusoratione ad Conftan- tium. * In Gallia jam olim damnari hint Ecclefiae judicioEpifcopi qui ut in Prifcillianiihs gladio animadverteretur curaverant, &in OrientedamnataSynodus, quae in Bogomili exuflionem confenfe- rar. Sapienterdixit Plato Ferrantis poenameffe, doceri. L I. * Iuftius illi punientur qui ineosquos Deosputant ir ceite- ren tes atque irreligiofi funt. Atq'ue hac caufa inter ceteras allatabel¬ li Peloponnefiaci inter Athenienfes&Lacedaemonios, &a Philippo Macedone in Phocenfes: de quorum facrilegio ficIuftinust^/W Or - bis viribus expiaridebuit. Hieronymus ad Damelis vi: 6}uamdiu ■vafa fucrunt in idolio Babjilonis, non eft iratus Dominus ( videbantur enim rem Dei fecundum pravam quidem op'mionem , taip.cn divino cultui confecraffie) poftquam rntem humttnis ufibus divina contaminant, ftatim poena fequitur poft facrile- gium. Nimirum & Auguftinus exiftimat aaSum a Deolmperium Romanorum quod cordi illis fuiffet quamvis falfa religio: &,ut La- 6iantius loquitur, fummum hominisofficium, etfi non reipfa, tamen propofito tenerent. Et fupra diximus qualiacunque qua; putantur nu- minapejerata ii vero numine vindicari : Tunitur, quia tanquam Deo fe* cit, ait Seneca: opinio ilium frn obligat poena. Sic accipio & illud Sene- ca’,' Violatarum religionum aliubi atque aliubi diver fa poena efi ; fedubique a- Uqm. Et quod Plato capitis darnnat religionis temeratores. Annotate ad Caput xx. P t^]Verba ejusfic pofuit Irenxi interpres Libro ill, c. xiv. Et Dens quidem, quemadm dum (ft vetus fermo eft finitium (ft medietci¬ tes omnium qua funt habens , rebte perficit , fecundum naturam cir - cumiens: hunc autem femper confequitur Iuftitia ultrix in eos qui deficiunt a lege divina. _ La if ant a diciqm eft ] Conven'd hue & illud Belifarii apud Proco- pilim Vandal. I. orgcb'nv f in ft eiacuis ftftjGift ■yjuyso-p.at. i t dJlxaidty- Treuni, Vrimum juftitia documemum erit, poena exailade injnftis inter- feiloribus. Adde Agathiam lib. v, abide Anatolio. JEqualitas inter culpam (ft pain am J Seneca Av edfjant JvjuJu pieytr Magnum anirr.um fed Achille domett Fervor] inde bilem extinguereSipuA Hotneriittl. Aut in fenfu carentia ] Seneca de Ira libro 11, c. 2 6 : His irafci quam ftultum eft, qua tram noftram nec mertierunt nec fentiunt. Brafiliani, feri homines, aeferro, ita ut de homine, fe vindicant. Non convenitparti rationali, cujm eft imperare affeBibios] Vide quae in hanc rem Seneca de Ira libro i,c. y. Sed tft vhilofophi ] Plato Gorgia. Vide de eo Theodoretum libro xx earationis. Nempe hoc indoBt] Seneca delra I..13: Atqui iracundifftmi infanta ft « nefque stgrifunt, (ft invalidum omne, natures querulttm eft. Nemo mapsgaudetquamfemina] Terentius Hecyra-' Ftteri interfefe quam pro kvibus noxiis irsts gerunt . &uapropter ? quia enim qui eos gubernat animus Inftrmttm gerunt. Itidem mulieres funt ferme, ut piteri, levi fententia. Ammianus Marcellinus libro xxvn de ira lie loquitur :*Hanc ejfe ul¬ cus animi diuturnum . interdumque perpetttum , prudentes definitmt , nafei ex mentis mollitie confuetum , id afterentes argument 0 probabili, quod iracundiores funt incolumibus languidi femina mnribus & juvenibus fenes (ft feUcibtts trumnofi. Ttfinfan] tria hate ns^vnu#, ■nu.aftav, emendationem , fatis- §• VXi faftionem, exemplum, etiam Chryfoftomus ponit in 1 ad Corinth, xi, 32. Dolore quodamfubfequente ] Seneca de ira 1. v: quemttdmodwn qusdam haftilia detorta, ut corrigamus, adurimus, & adafiis cuneis, non ut frangamtts, fedut explicemus, elidimus, ftc ingentia vitia prava, dolore corporis , animiqtte corrigimus. idem de Ira ll, 27 : In hiserunt boni magifiratus , parentefque fajudices, quorum caftigatio ftc accipienda eft, quomodo fcalpellum(ft abftimn- tia & alia qu&profutura torquent. Inter perfonets quibus idliceat .] Vide Auguftinum Enchiridio cap. 72. §. VII. • Ad mortem peccare] reriiifev: morbo tentos inlanabili hos vocat Chryfoftomus 11 Corinth, xii 1,9. Iulianusfecundo libro de Conftantio : ass'Ire jj oymv : r d/uagtn/jdrm r] T vft 'ibncpcutlnuv l}.7lse'ait dLiiiiisi.yjf » ■nv.vre, -pit ihf3cf,7reSM dmtpafJiSjion , T bi dsiafe, tst.rfJfcO.ivToit. vs 7 ji; cl cl tifigi Jdwttv Ivc-i'r t y&x£t imtinvae, GW si; -nit ix&twv udyr.ee , si; ft trii riiv a four utpiXemv. Cum duo ftnt deliBorum genera, aliaquidem qua fpem prebent rerum meliorum neque curationem penitus repudiant, alia vero kominum infanabiliter peuantium. huh generi leges mortem malorum exit am reperere, non tarn ipfontm quam omnium aliorum bono. Vtilitas ejus cujusintererat non peccatum ejfe ] Etiam hujus rei inferis vill« imago quaedam. lee in adulter* pxnam mfurgit, Plinius hiftorisc natu- ralisvm.itf. Hot 1 3 J a M -~ "" ' D E IVRE BELLI Hoc natttrali jure ] petty Gsesnv -ms tiSix*/d/>oisi aotSi t»5 piaQsffyj*s % 5 ?*; naturalis enimeft UJi homines in eum qui vim in * tulit inimicitia. Ambrofms ] Eundem videoratione contra Symmachutn. Vltifunt innocentium necemfratrum fuorurn ] Vide lofephum Antigua; fiiftoriarxm, I, devindicata Iohannismorte. Jus gentium vocat par pan referre] Sic & Livius libro I, aim Laur etuis jure gentium agerent. Exlegibus judicium exerceri, nonautem ex cujufque im'^etu atque arbitrio] Tyndareus adverfus Oreftem fie declamat in Euripidis Orefte; az&s v>tb" ciydv vs ixs-S npixo met ; it iu ny-ha van pxviyc, o£ m /ah tyoXle, virtSTts dvSpSy •fyjir dovsimrep^- ; ids to sB/i Sit-in dm irxcipavt, tfS‘ h?Jiv S7n T tytvov vuv yo/xoy, ’iirbt y tfyvyrfjm A ‘yx/xifivat ploy •dhtr/as 5 vpoe 7 ?os ■? t/ahs bwig ( aA%“piy dpv,x yO ctivim ■md ) couiiy imiriitui /B/j xiftar©* Sixty ana*, Sieixan’ odoZaTiSiv 71 ois/xaToty piY/n^c?. to o-oip^ot t' i?.xZa at S Tvupojds, oij 5 vofits r’ ay is‘/IT ivirtGtis ?' »v«». its T" oovt'ot Sal foot' ijTi&s ptiyrtQa, yg.y-ht y> ocutjjo dtSixois hyx/B/itSy-, dvTcs iQoxlut ’Jjvt'fo pxtrriqoo xlat/dt. egitcsfeuf Si Mm?.as to troth n. u to to 'bbnxT etictit o[xoMx r r$(&' •yuth, ■yj i rSSc mots od fttyrip Xfm 7 ttX 7 ttei, aavi-id’ 0 xoltts $vo/Bfi(&‘ pivot pita Au rot, vipoxs j ttbi xaxat ; Huicme jubes certare de fapientia ? G/tupul'chra qu/tquefeedafi cunftts patent, jfto homine tandem quis fuit dement ior, Qui nee quod uquum efimentepervidit/ua, Hec quod per omnem Grxciam leges jubent ? Kamque ubiAgamemnofpiritum effhtrat fuum, Transverberatus d meet nut a caput, { Quod turpe facinus abfit ut dido probem ) 'l ane tile rite debuit matrem ream Terctgere cedis e lare eject dm fito. It at tempo rate pertulijjet mif;riam, Tosnas petijfet jure,fervafet pium. Nunc fubiit ilium, quod prius matrem, nefas, lllam malam vocat ille, non injuria : Set AC PACIS, LIB. II. Sed pejorilla eft ipfe, dum matrem necat* Menela'i,fi permittis, hoc te interrogo: Irata ft uxor conjugem occidet fmm, Hanc ultoripfe filiustradet neci, Et rurftus illo genitus hanc cddem nova C&de expiabit, fine quo ftabunt mala ? Quae poftrema plena prudentise materiam dilTerendi & philolophis &oratoribusprabuerunt. Maximus Tyriusin diflertanone an re¬ ferenda injuria:**’ $ » ct’AxjjS-ds dfiun^),u’u pii'&Gcdwi ri mgr dir dxtsts tries uXtsov ftpi.ifo.midui{fi 2 j$$'iisTzei dJlxiu dtDxlcev . it yi-rf adm! rirot thxaito -nS tm%vU ov'/xptfiis tisT ddixritmftgt, iiruvu-jfatfii aoins dir txetvts trfos T udjgii yi 'TtpuQxx. tv Jtxasov nr’ dptpeip Itrsv. d (ft’j ft c'.t'j 7 reirotyxocs , dtxcqo- trvvtjv t/jOty.'t't , jtj 71et flccdtitTtci 75 Kgutjv 'ft srx ftodft - Hamft is qui pajfus eft injuriam, ultionem f umet, tranfibit malum ab hoc ad ilium velutfaltu quo- dam, ftoinju/lititt injuslitia fuccedet»quippe f hot jure pofitoconcedis ei qui ma¬ lum pertulit, vindicate in eum qui fecit, fequitur ut rurfus ab hoc ad ilium fh rcferat ultio, eft enim juflum,par utrique parti. Si id ita eft , quid nobis fecifti lupiter, juftitiam ex injuriis conftatam ? ft? quo proccdet, ubi veroftabithoc malum ? Ariftides oratione de Pace : fts •jS t ix^ivav xap-Hcrs-mt, ii 2> l* vtst 4a©Tfga; hzn^uXorj^tc, 01 pu-r auTtss dot tou©t«'70 ‘jruaTnmts j qttis enim Gruorum erit reliquus, ft propter eos qui jam periere , fuperftites aliiperpetuo idem mdorum fennt ? Haber idem Ariftides fenlum limikm inLeu- dtrica fecunda. Sicapud Vmbricos ] An Vmbroa inltalia fignificatos voluit ? Apud Afrorum multos idem moris fuifte teftis eft Leo Afer lib. ii. C.de Tefechis & capite de Teijeuta & alibi. Germanicis nationibusj Gotthos fuos corrigens rex Theudericusa- pud Caffiodorum ill ,23 : Remove confuetudines abominanltr inolitas , verbis Hi potius non armis res tract star. & 24 .• Cur admonomachiam recur- ritis ? quid opus eft homini lingua, f caufam manus agit armata ? Tracho- Mtis in oriente , rope ©- '/tufty 'te t inror sm^ttyuf rft v etxilur fords . Mos omnibus modis ultionem fumere de propinquorum homicidis , Ne alii impunitate illebii aliis quibufvis molefti fint ] Polybius leones oh ho- mtnem appetitum crucifixos vidit, quia c&terimetu poenafitnilis abfterrerentur eademnoxa. Pliniuslib. vill,c. 1 6. Plutnrchus] idem Pelopida: « f> triu-r®-,ds etuxs ft xyg t.ifiy.r®* vbpc!&- vdftuftyjo) t cndjar dO'ft.fftor deyefty. -ftp (plant yftcftidrz. Primn ed- demque qntiquilftma lex eum quifiervarepoteftltf quifalute opus habet natura¬ ls er magiftratum defignat' & Philopoemene: the icarrS Mcthotput 871 tlfyey, UTS yj-igftlz'dav tnyipuftcv/jft, dfh «; -audios uf^esh id x/iirlcu Jtj yi»s Sttpcwyoyos t \ym, A* ft e-pUp* . dm itus tM}s irfsi euiflyfi E 'Z^di©* c«fi»®'. fts ’ ipfe- 7 > fri'/ets ; TU.'ityx igxs yc/A <®?i T? ^ifSoiJJJS^oSS ftft^dlaXt-csi atrmp ten ftTis ietn ri/ttov&.T ixofct ccg/.ne qgp-up mrmnx-m ,«£A« § ru/toiT®- fioftitfe, Xtptpns ire K«.Tti) t£tm 4 eon ft ft n toiStov Itril'/itre. y> Ti'/jq ft £rif, csn tibia fix ftovcv XjT 7 tjctat mrui xroiri^e.. Etiam antequam manu populism tduceret, dux erat ipfisfailis.Valdeigiturftuhe Hebr&us Meet dixit: ends ti conftituit nobis principim at judicem ? gwa! £?;«* ? EuSa vides, eft. de nomine fd- (is controverftam, velut ft quis medicnm videat optime fecantem ac fic opitulan- Jem stgro corporis membro, deinde ei dicat, quis fe conftituit medicnm , quis ft* tare pr&cepit ? Ars, mi bone vir, & morbus turn . fic & Mofem fuaperitia ta- lemfecit, netm &imperare, non dignitiutantum eft-, fedty ars, (ft quidem m- tium omnium fublimiJftma.tra. 6 iaT idem fcriptor hoc ipfurn argmnen- tum ad Eph. 111, in fine: 4 dJxxU 4 tni 4 iftivis Qnftt , ftvftfti xxft- ftitrs* y c &*■*?]’ j Tua , inquit, injuftitia, tun feritus me conftituit principtm & judicem. Ante diluvium’] Aliquos & poftea moris primjevi memores. ita Dicaearchus & alii quos teftes citat Hieronymus contra Iovinia* mini. Gjuo fcrpentes & animalia venenata percutio] xxh-aft^ s It i-/,ots ye/] cots i'pi < CffJc'ixletvs , ars-fair ccvfts /aft ’&%.(&' avnJJ 5 drjjiazsipE- nemo eft qut ferpentem fibi confpefium, ftpolftt ,non occidat, neaut ipfe ft eo vulneretur , aut alius. Vide , fi vacat, & fequentia. ibidem non ixmlto poll: yp T ixivypftrtft, fttctifW 4y if-dju- cei* ycft xoXdfftti dircvUsts, drus dp T dftyov tpda/v ml iidirtsf ft’ Quest dp njttfsrmtiyOr^ls 7 t ft S'A-xfta V Ct-^ur.ftpx 7 r puTClTils ift 7 ref-.d^o{]xs,diai- fetr 'ft as nst2t {: Sicut enim, quanquam foctet as nobis qu&dam eft cum herrft nibus malis etiam quifaopte ingenio ac malitia vduti vento vehemente ag" lur,ut cuivts fine diferimine noceant ,tamcneos omnes rede d nobispun:r> cenfemus, itaQ> mtttorum animantium ea quafuintttnrafuntinjufia(ft no- (ere amanita , quaque impetn ingenii fui ferttntur in obvii eupufqtte perni- item, AC PA CIS, t I B, I t.C- tleM, occidere rat tone non caret, Et hoc eft quod vulc Pythagoras apud Ovidium Metam.xvjNo/irumqttepetentia lethum Corpora mijfanect falva pietate fatemur, Illico * qiiov'u hominepoterat interact'] Adde locum Iofephi xll,8.Mo- fem Maimoniden ad xiii articulos , & Dire&oris libro in, 0.41. Indicium zrti] Vide x Maccab. II. 24,2d. Apud Philonem] Cujus&hoc in libro de facrificantibus : its fiy.tcc yah tyitlv c >§4 , 0A1 fit cpgommtifeu oMetinnT®* , i(fi me 7 tttgcf.t- ttrtif ccvtS fijg.'fitidioy rmn ‘foie tvetSetae iterate o< div/figilrat m%tt 'fiif rcfi f eivdpas d.yeoitsimSpay.Srmt hptvgiMi, xfitorn; ivafie to xxl’ *vtS (povuv, Punt- endue talu ut hofl'u publiem omnium , fpreta qualicunque cum eo necejfttudine , ejusque fuafones vulgand/t omnibus pietatem amantibus , ut fine mora accur- rant undique ad expetendum de viro impio fnpplicium , firme credentes fanttam ejfe rem ejasmodi homines interficiendi appetitum. Et alter loci.lS non minus infignis circa finem de Monarchia. Caftigationes] fervorum filtorumque peccata non coercere , peccatum esi, fax, Lattantius de Ira Dei c. 18. ubi plura ad hanc rem. Vt imperfeftiori tempori congruentem J oculum pro oculo, qua, fidid poteft, injuftorum juftitia eft. Auguftinus in expolitione Pfalmi cviit, cita¬ rns C. fed differentia; 23, quxft. 3. Tertullianus} Adverlus Marcionem iv. idem libro de patienria: Chriftus gratiam legs fuperdttcens ampliand/t adimplend/tque legi adjutricem fuctm patientiam prafecit, quod ea foltt ad juftitia doclrinam retro defuijfet • .Chryfoftomus ad Ephefios cap. xv, 13 : ScJfirS'iipSeeX/fivccyp ocplxh* fits is bKofi dm ohiW©*, ii a, ra's duett>S $i)try yfiiPXt , icy tree me c me dnsftctyd- V>l, fi ivu viev mit bpbxXuajv it me fir, t{m g/.fiyry /fivov , dxd Ivct yfii rise du ityte Afan t fieri runs. uxtl oczfi h finer, iir@* snxi, TJyxP r, fiftj y § xyoa/i , ei rd xgxyyfiU xayyy.ufiti ; mox : ovfitinmyt 6 jibe T»IS dari ins t 7 cr\fitot^ true ovvagTmt&etrt yfi ini tLC xyvycvy u^ytvofiot, die id yet opiccl.fib'titm opdotX- feu. yxj rmlui. llbi /xrojoufixuv tisjunXTor. et is tvHx Op i xKyh Urn hpyxr.fi* 5 n)g»* ilw , Temitn xetrut nu&pice Ttiif yyycr.yfiyyy ; mru yjin.ee toTs fi meg- tctuTt T5 ttefijs -zi mcietr tyexuo xtKAu&ettn ; Eaderedicit, oculumpro eculo, dentempro dente , ut Mitts manus cobibeat, non ut tutu excitet contra p ut non tuts tantum oculis noxam arceat, fed (fi illius oculos falvospraftet, fed quod quarebam hoc erat, cur ultione permijfa culpanturii qui ad earn decur- runt ? mox: Ignofcit Deus id, quos ,fiforte, contumelies fenfus abripuif (fiad ultionem tulit impetus, ob id dicit, oculum pro oculo : at alibi : w iracundo- rum ad mortem , quod fi , ubi oculum vice oculi eruere permiffum eil, tanta eft iracundipoena, quanto magu apud eos qui malapafft pr/there fe ulterioribus in* juriis jubentur ? Ex facris litem didicimus hominum mifereri ] Vide Origenem adverfus Celfum. Si, qui nos la fit, teftimonia probabilia detpeenitentis animi ] VideMoferrx Maimoniden citatum ab eruditilfimo Conftaatino libro de damno dato.c.vin, $.7. Huenim eftfimplirefiitutio nihil paenale continent] Lex 'Wifigotthu* r nmvi, 13. Z Teeth $.X 1 . f.XII. 3J4 DE IVRE BELLI Pecumariam mulBam ] Vide eundem Conftantinumd.cap. vm, $• I- Hivortio fe liberare mduit ] Auguftinus libro ii de adulterinis con* jugiis , Si atttem (quod verius dicitur ) non licet bomini Chnflimo adulterant conjugem occidere, fed tantum dimittere. Ab accufationis/eventate ] Vide Hincmarum de divortio ad inter* rogationem v, in fine. C. Laicos. 2. quart. 4. & ibi Panormitanum, Gail, de pacepublica vm, 3. Adde C.accufafti de accufationibus, ita ut eft apud Brocardum. lu/linm ] Ejufdem eft : pw'i fuxoft upuhZe^pcvilvec is 0 vop&Jrnii cMthd/n: ne minimum quidem ulcifci quenquam volentes, utnovtu legis conditer pmcepit. Adde qua infra §. XV. Gjuatenus fupplicia etiam capitalia irrogabat ] Pharifaorum circa poe* nas imeixetcui pradicat lofephus. Hinc tot legum ad publicas poenas pertinentium exceptiones , & illud, ut ubi omnino mors inferen- da eft, inferatur quam lenifiime, quod eft in Thalmude titulS*Ketu* both. Pojfunt fp cumhumunis legibus,divinam hac in parte imitctntibus,confiftere\ Auguftinus quaftionum Euangelicarumlibro 1, quaftione x. Iudicii multo fevertoris quani illud fuit quod per Mofem eH inftitutum ] Chryfoftomus idem dicit turn in oratione ad Patrem fidelem, turn fecunda de Iejunio. Niji ipfe homo de fe quafi poenas exegerit ] Peccator ante veniam defere fe debet. Tertullianus de pcenitentia. Ambrofius in Pfalmum xxxvii. Chryfoftomus ini ad CorinthiosHom.xxvm. & in Matthaum Horn. xlii. Adde 11 Cor. vn, 9, & 10. Sic nunc quoque potejlpoenam remittere mortis aterna atque interim pecca • torem aut morte immature* velle punire 3 Hieronymus in cap. i in Naum, qui locus relatuseft incaufa xxiii quaftionem v.Agathias lib. v, ex Platone. 6)ualem poenitentiam etiamfi opera morte exclufa nonfequantur~\ Hiero* nyrrTus ad Damafum,citatus in C. importuna de Poenitentia.Dift. 1. illud Seneca'] Cujus Sc hoc eft de Beneficiis vn, 10: Ingeniis talibus •vita exitus remedium eft , optimumque eft abtre ei qui ad fe nunquam rediturut eft. item : Eadem mam beneficium omnibus dabo : iUireddam , quando in * geniis talibus vita exitus remedium eft. ExemUmn Sabaionis JEgyptii refs ] Imo & Romanorum magna ex parte, quorum nemo port: legem Porciam mortis aut verberum fupplicio affici potuit, nifi perduellis aut ab ipfo populo damna* tus. A pofterioribus Imperatoribus Chriftianis'} Vide qua infra hoc libro cap. xxiv,$.11. vide apudNicetam libro I, juramentum Ifaaci An- geli. Idem Iohannis Comneni imperium fine morte cujufquam fuiffe ait. Vide de Zenone Malchum.& Auguftini epiftolam clvi 1 1, 1 & clix, ad Marcellinum Comitem,citatum C.circumcelliones cau- la xxm.quaeft.v, & capitulis fequentibus. Sc Chryfoftomum v ad* verfus Iudaos, ubi de Caini poena. in aha fupplkia ] Ad opera maxirne, Auguftinus epiftola cix: alien* AC PACIS, LIB. I I. editui utili'operi Integra eorrnn membra deferviant. Vide & Neftaril epi- ftolam ad Auguftinum, quae eft cci. Vt aut eum quernpunit emendet , nut ut poena ejus c&teros meliores rcddat ] XI 11 « Haec duo etiam Philo pofuit in legatione : 071 sfefj » yf/Kams vtsjflh cm- Tn 7 t\arAs ftfyi yef rxs x/sgtfavov'iotc. « 5 fen, Tmrms ySv Tits •zshnjittfyv'&ie. aj f fnguv ■n/eai&lai /Ithtiiai t*S{ mX.iss 6 p&to 2 ?, uv> 7 mgep.zdoi fhf Kv , 07 n£ elms xj ■msfpgvtficfUyfts Jixces (pjuv&v r As- AtlfEOJ iX(jc «5 , tva $iv VfvpMutjnv ; optimum itaque , ut dixi, etiam privates lites antevertere benignis tranfaftionibus , ut ami- cum dirigets ad id quod lites fibi propofitum habent : publkorum autem ju- diciorum accufationes, non dicam tranftgendo abrumpere , fed 1. unquam etts incipcre. Vt admtmera public* qua defanguine judicium babent fua fponte feinge- £,xvi. rat ] An fapienti capeffenda lit relpublica vide Senecam de otio la- pientis. Aut adulterum occidit ] Vide Auguftinum de civitateDei citatum §, >;vi i« C. quicunque, caufaxxi n, quaeftione vm. £t C. inter cum, C.fe- quente, caula xxxm, quaeft. 11. In reos metjeftatis & tmhlicos h.ftes omnis homo miles eft ] Agathias li- bro IV : epa-nph fsstots ii mis oiXb,a 5 ShiXTofftrots a Aivoixs efxj mu¬ ms ift(gtj Gr&tngdms, dx.11 trcwTl ttJ fiuXOffyiu fix'&v fyn-H ycft izr&Ajys* I s W >i rimxTOi m>fetus ssstepcfXydv ij to u$tvy tnwottm et} font fits lytrogllSp. Non [oils ducibus aliifve potent bus innnfci folet atque immorari bene agendi propofnum,fed cuique volenti if licet if honeftum eft ejus in qua vivit reipubli- U malts commoveri if publicas Militates pro fuis viribus promovcre. vide quae fupra hoc capite, $. lx. Accedentefattievidential Quintilianus declamatione CCLX :qutdam funt reipublica Ufa ad quorum pronuntiationem oculi fufficiunt. Gpuatems in extetnos infuunt ] Ita Sayrus libro m Thelauri, f.xvilX. cap. 6 . inter ludeos Philo] de Mole libro hi. addi poteft Abeneldras ad £.xix. Iobutn v, 7. & Rabbinus Ifrael c. 8. Seneca ] Ejufdem eft eodem de Ira libro c. 14 : Nemo mvenitur qut fe po/ftt abfolvere.c apite 9 dixerat : Inter cat era martalitatis inummoda heceft cahgo mentium, nec tantum neceftitas errandi,fed errorum amor. Poft- eac.ap.27 • quisifte eft qui [eprofitetur omnibus legibus innocent em? & li¬ bro 1 11, c. 20 : Omnes malt fitmus . de dementia I, 8 : Peccavimm om - nes: alii gravia, alii leviora , alii ex dejlinato, alii forte imptdfi , aiet aliena ne- q'litia ablati ; alii in bonis confiliis parum former fletimus 3 if innocentiam Z 2 i/iviti m DE I VRE BELLI inviti ac renitentes perdidimus. Non delinquimus tantum, fed ufque ad ex* tremum &vi delinquemus. Etiam fi quit tam bene purgavit animum ut nihil cbturbare eum amplius pojfit ac fallere , ad innocentiam tamen peccando per- i venit. Procopius Gotthi corum hi, in oratione Belifarii : ri oomtriy Uft&efav&y in dvjpdmvoy rjr/q cnis tui tpvora s ’ilu, nihil plane dehnqaere neque homines eft, neque id rerum fert natura. Adde Bafilium Imperatorem cap. fo. Diodorus Siculus ] Idem in fragmentis : fin mtisQuSlSr dtJpU 7 ri>tic f in etas tIjj d&tyesiu/ : non oportet per calumniam traducere infirmitatem humane nature. Ob corporis concretionem in animum tranfeunum ] Seneca deira libro II, cap. 18: morum yarietates - ypixtura dement nrum far.it } (ft prnin.de. in aliquos mages incumbunt ingenia. prout aliewus elemmti major -vis abundavit, Alibi hxc ea vocat, quae attribuit conditio nafeendi & corporis tern- peratura. Epiftola xi. Ob culpatnprecedentem ] Vide c. inebriaVerunt, caufa xv, quaeft. i. Nifi tutum efi ingratumnon fuijfe ] Idem Seneca de Beneficiis i.c. i: It a demum turpe ejl non redderc ( beneficia nempe ) fi & licet. Pater Se¬ neca controverfiarum v, 34: Diets mihi". Hoc facere non oportet. huic ret aftimatioimmenfa eft : ttaque nulla vindida eft. Auguftinus lib. 11, c. 83, contra Petilianum : Sic igitur quod adverfus tjos leges conftitutafunt, non eis bene facere cogimini , fedmale facere prohibemini . Egoreum non laudaridefidero , fed abfolvi'] Eft hoc IV, COntr. 23 * fi* mileeodem libro controverfia 24: Non fperamus ut probet, fed ut di¬ mitt at. Et in excerptis VI, 8 : multum intereft objurges , anpunias. Sunt enim qutedam ut Cimone ait Plutarchus m©- h i&xlccs Tnngdbtfodfo, : deliquia mages virtutis alicujus,quam ex vitio cti- $.XXI. f.XXII. §. XXIII. m f. XXIV. mtnet . Negant enim St did ] Contra eos bene Diodorus Siculus in fragmen¬ tis , eiifivdftn vu.wfi.cis tufidwn(c/s , venta melior peenst exact tone. Pro Chri- ftianis fententiam dicet Cyprianus epiftola li i : Alia eftphilofophorum > tfi> Stoicorum ratio, qui dicunt omnia peccata paria ejfe , (ft virum gravem non facile fleRi oport ere. Inter Chriftianos autem (ft philofophos plurimum diftat. Non tdeo fequitur debere earn exigi~] lulianus de Eufebia ' ib\ ys « o-Cpofyce. ismiJitei mis dot ord%m y^xus , tktx ? cm tcmIss ddf Non enim fiqui fiunt meriti male tratiari, punirique , hot perirc utiquenecejfe eft . Vt in pejfimi exemplifceleribus ] lolephus t •mT%ox'l$yia (($!»«» dj'lxn/** yffl ins epJotu; >irs fits , 0 /xyi nyXttPeiy dSixik 7 iui . Parricidium (ft natu- ram & vitam humanam vtolat , it a ut qui id non puniat (ft ipfe in naturatn peccet . Circa voces confumitur'] Extra iifum, ut ait Scholiaftes Horatii. An- guftirws contra Academicos : Turpe difputationibus in verborum quaftio- ne immorart , cbm cert amen nullum de rebus remanferit . Questenus audor lefts ut pars civitatis fpeftatur ] Vide qua; fupra in textu & notis hoc libro cap. iv, §. 12. Imperatori licet revocare fententiam 3 Symmachuslib.IIi, epift«d 3 > Alia enim eft conditio magiftratuum, quorum corrupt* videntur efft fententit fifmt > AC PACIS, LIB. I I. I'-A ftJint legibusmitiores: alia divorumptincipumpoteftas , quosdecetacrimoniam feverijurisinfleHere. Idem difcrimen inter regem&judicem eft apud Themiftium oratione v. Tamen cejfatio tattorns, etiam qux particular’s eft . effieit ut lexfacilius y.XXVI. minore cum dctmno auBoritatis folvipofftt 3 Multa ad hanc rem Utilia con- geffit Gratianus caufa i, quxftione vii. AdduBum Theodoftum ] Hiftoriam vide apud Zonaram. Puniendus nemo e(l ultra meritum ] Bene hac de re diflertint Me- $.xxvni. diolanenfes in oratione qua? apud Guicciardinumeft libro xvii.con- fer qua: hoc capite habuimus §. n,&qua: habituri litmus libro u i, cap. xi. $ i. Caufa qu/eimpulit'] Chryfoftomns x deftatuis: & y> bj »i infgtnfoa. $xxix. •tlal ecwrlui cjiptt yfr.ci.otv , altkd no ivna/.tiffufg. fotd^ova iootv itmycs tied TiitM- ftaa. Jslon enim omnis culpa tandempcenam meretur , fed gravtorem ilia qua facile corrigi potuit. Et in iecunda oratione cur obfcurum fit vetus teftamentum, hinc probat calumniatorem pejorem eflelcortatore, fure, homicida. Dolor autem hominemquaft extra ferapit 3 Vide egregiam compara- tionem furis & adulteri Proverbiorum v i ,3 o. Idea plus htbet voluntarily Philo ad Decalogum : tmi'fa. fSjl y> ros ■ 4 '“" yjis tnfyt paXetm, sewStfec £ credovjg. ardtlw tpbotv £ u ycuvetv cbu, iZi'fat. go,- tetm&lsv eft," emjvfilx ,, dti t£!u iSf i?km cifgtfov Jvgo/t^eti iorounov y&j rosisamrt%t si \oiJst, atcimoti eitaf fixes. /jifs u d[‘ cwvi ixtjvflta. -rial ligov t% hfoat kXfcZbvH dfsm txan©*. Omnes quidem animi perturbationes graves , ut qua animum extra naturalem ftatum moveant atque concutiant,fed omnium harum gravif- flma eft cupido , nam cetera , quia extrinfecus ad nos impetum faciunt nosqtte pulfant, videntur velut invitis evenire: at fola cupido, ntpote ex nobis intm ortum habens, magisfpontis effenvftra videtur. Locus apud Porphyriumy Et fimilis apud M. Antoninum de vitafua libro ii, ubi iram &cupiditatem interfeconferr. Plutarchus Ro- mulo : i bi xtni mam T Jo/ngv ifyj frftxt.m emot T \km fuifov&v ahieet urnig -Jtai tskrrfis^akfxuti^ae Commovens animum caufa plus excufationis et preflat qui ex graviore caufa, velut iBu validiore , evertitur. Imaginabilia non autem vere bona funt 3 Seneca epift. xvi : Naturalist deftderia finita funt. ex falfa obinione nafcentta , ubi defnant, non habent. vide Chryloftomum in tradationibus moralibus ad Rom.vi, ad 11 Cor.xi, 12. adEphef.i, 14. interdum (y aliud accedit vitiumy Vide locum infignem in Luca: §, xxx. verbis apud Xiphilinum ex Dione. » Si quis fapius deliquit y To /B/l yj ayyoHmj -rnrn r /3 /of sett Uvjfdms % Si £7T< ms euo-nis tdksotir.tsa.fia.fg.nn , ti'Alov silTorfr®-^ tots ko- yrpfW 'itroi y) ■dketoatv sXafiduaot 'zfe*7rex\dr.ctfSp -ntrira ftetfovC^ iifiag/ue allot to'/Jvi vzrigv/fyt. Aliquando ignoraffequid vita exigat, hominis eft: at in iisdem rebus fepius aberrare , emote, eft mentis : quo enim plura funt in qua in - cidimus deliBa, hoc majorem patnam commeremur. Vt vita antecedent fimul cum deliBo in eftimationem veniret] Afinius Pollio : qua major pars vita atque ingenii Jletit, eajudicandum de homine Cicero in Sul. Omnibus in rebus , Indices , qua graviores majo- 2* 3 usque 358 DE IVRE BELLI refque funt, quid quis voluerit, cogitarit, admiferit, non ex crimine, fed ex mo - ribus ejus qui arguitur eft ponderandum. Non nudum deliBum voluerunt afpici] Canon Ancyranus xxv. Chry- foftomus ad n ad Corinthios cap. n. ojta yeuijchiofi/j , ‘in « hi yltet t in) (pirn T dyap'm/uymiv, dxbot yj ostfti r dw ftjftrAav yj riu) tar ay a/p (s^o >to» tImi ftiy>voiuv Vnde difcimus poenitentia ones determinandos non fola deliBorumnatura infpeBa ,fed Propofiti & moris eorum qut pecca- runt. Idem mde Sacerdotio : s’ «7 ja«5 -w t£Sv ntft^cprrlayymv ytt^ov gc/j tZoj cmliylao irmyttv. dxdk xj 1* •mv dyaft&rhrmiv otsO- Mptnui. Son enim adfolam menfuram deliBorum poena impenenda eft, Jed & inquirendum quis fuerit ejus qui peccavit animus . Lexprobibens omnia delilia congeminat ] Bene Chryfollomus : chfujzi V ygvov hnuyiav ^eixivoi httiaiis >@Lj tXsw(§y , UXticc vaj 7 rs/-.b'T ixbcoic-, fta/pisfifties! ’ibri'p ■fvlyis titnui. Hie non tantum par jus d/gnitatemque ojtendit Iudxi & G-/.ci , fed (ft Iudaum hoc ipfo prxgravari, quod legem acceperit. deinde: « yj •aj? [dot®* ^onXcajacn V hhamuhlxc yciifpva «> et >; yj Ttpuu&tav ufti®- von- yei-icq ■sft^roym. Nam qui plus inftitutionis accepit, is majores etiam contem- ta legis poencumeretur . , xxj ,j it aham ftbi materiam fthe injuria qunrere facilius pot eft] Chryfofto- ’ mus ad Galatas : « imjvyici ylZjf Im^oreiy$n\i, d ■mutvfo yl^iv. Cupidocon- cubitum tantum qusrit.non hujus autillius eoncubitum, Tertullianus libro 11 ad Vxorem : Nam quanto grandis eft continentia carnis , qua viduitati . miniftrat, tanto,fi non fufiineatur, ignofcibile videri potefi. difftcilium enim fet¬ alis eft ■venia. Quanto autem habere in domino perpetrctbile eft, uti noftrst po- teftatis,tanto culpabilius eft non obfervare quod pojfts : & mox : quantopoteftas ivitemdifuit ,tanto contumacU crimine oneratur. AddeM.AntOninum loco mo do indicato,ubi Theophrafto audio re utitur. Qui cum fit otulsns, nequiter quicquam facit] Chry fofionius dePro- Vldentia IV; eifttieuifyf T zAdlSu^t UhxSt'&t , uoXeonxiSt^)!., rSro yyhisto «w7i'y ftiaZov, esrethct an mum 7 tma. yei^ovcc oioier, ■nyxgyuv. &uare ubi divitem videris injuftum, avarum , rapacem, hocmagis earn miferare, quodtalia dives faciat. Ob idip/um enimpunietur gretvius. Tc dynsnTnitjij] ■nw'fanztSeiec Harmenopulo. J.XXXII. yi tra dupli condemnationem ] Alludit hue locus ApOC. XVIII, <5, Redditeduplum. Hercules Minyas qui a Thebanis line jure tributmn extorferanr,duplumcoegic ejus cributi pendere Thebanis. Apollo- dorus libro 11. Apudlndos ] Apud Indorum alios furtum morte punitum notavii Nicolaus Damafcenus. • Philo ] Secundo de legibus Specialibus. . Non ccnfummetta, (ft ideo confummatis minora ] Pliniusde Leone: Vai¬ ner at us obfervatzone mira percufforem novit, (ft in quantalibet multittidine appetit. Rum veroqui telum quidem miferit,fed tamen non vulneraverit, cor- I reptum raptatumqueJlernit, nec vulnerat. Vefalfb tefte proditum] Etdeeo qui uxorem ftupri infimulavit, ut dotem lucraretur. Deut.xxii, 19. Et deeoqui casteroqui excaofa injufta aliquem in judicium deduxerit, allenum libi vindicans.Exodi xxii, 9. De f AC P A C I S, L.I B. I De pafcHo quam de domo ] Vide Maimoniden Diredtore 111,41. §. xxxv. Cicero pro Sexto Rolcio Amerino : Atque ea fant animadvertenda peccata maxime, qua difficillime pr&caventur . lllisinlocis] Inbalneis . mortepledlebantur Athenis fares balnea- rii, fi aftimatio effet major decern Drachmis. Demofthenes contra Timocratem. AddeL. i.D. deFuribusBalnearibus. Supplicia merit is minor a ] luftinusil Hannis feribens , 1 $.xxxvl. pin drnltjivaj ids nftu^lctc inffionss -me irXttftftiXdftccrt. Romanis mos hie eft, non irrogare poenas pares peccantium merito. Pcemu exigi legibus midores'} Hocfibi volebat Henricus Imperator Symbolo mali Punici, cum didto: Subacre. Rex apud Caftiodorum XI, 40: Quipericulofejufti fumus.fub fecuritatefemper tgnofeimus. Augufiinus ] Epiftola clix, qua; citatur c. Circumcelliones, caufa xxiii, quart, v. vide, fi placet, ad Auguftinum eunjjem epiftolam Macedonii, & earn qua refpondet Auguftinus numeris liii,& liv. Adde de Theodofio juniore qua funt in Excerptis Iohannis Antio- cheniex Manufcripto Peirefii. Macedonius ad Auguftinum: Offi¬ ciant facerdotis efl, intervenirepro reis. Maimonides ] Lib. in diredloris, c.41. Confer c. Sicutdignum £.xxxvii de Homicidio voiuntario vel cafuali. Locus injuftitia culpam aliquam addere folet pecultarem] Philo lib. I de legibus Specialibus : d y> nw '§» wt; i dxb.blfia trXnyds i/ttpofUozci, idf dggir t‘ i idiom j» lyocac MS’aV , dd\f cgybfs£jr -n -raV fir, ipteffyiati ci ftisifAcli it upfiisxUQoic , i sd[’ ci ifefi Ttcuiwyigun £ hiftS'rtXtcn Jvaicug. Non idem efl patri & extraneo inferre violentas mams : nec idem magiftratui & privato maledicere : nec illicitum aliquid patrarein locoprofano fjpfacro, in die fefto, inconventu,infacrispublicis. Cum hiSconvenit quod exLabeone ad- fert Vlpianus l. prator edixit. in fine D. de injuriis. Perfima atrockr injuriafit, ut cum magiftratui, cumparenti.patronofiat , tempore, fi ludis & in confpettu. nampopuli Romani in confpeBu , an in folitudine injuria fatta fit, mul- turn intereffe ait. Seneca pater ] Excerptorum iv,7- $.xxxix, Confilialegibus vindicari'} Valerius Maximus de Cn. Sergio Silo damnato ob nummos matrifamilia pramifios : Non facium tunc, fed animus in quaftionem deduttus eft, plufque voluijfe peccare nocuit, quam non peccaffe profuit. Ait alter Seneca ] Et debeneficiis libro v, c. 14 : Latro elletidm ante- quam manus inquinet : quia ad occidendum jam armatus eft, fft habet fpolian- di atque interficiendi voluntatem. Philo in prirno de fpecialibus legi¬ bus : dvfyoplvucjigy vopii^etv a’ -ras xleivovtov avti ftfivov dxtscc £ t a; 71arm dpSi- tuc «S t' olnXeiv, ri (peteegae, Si xdjptc , xcev ft jj 73 dfiy-nfect utns eipy-iy fif'ji. No-. micidas exiftimari oportet non eos folum qui vitam adimunt, fed (ft eos qiti omnia faciuntpalam aut clam, ut quenquam interimant, etiamfi facinus ipfum nondum commiferint. Vellet enimlex omnes ttiam mente effe quam pttrijjimos'] Chryfoftomus ad Rom. 111,13, & ad caput vn, multa habet in hanc rem. Tyrannic liberarit terras ] Et maria. Philo de legatione : i^xxiic txd- xt 5x« s rj fdXccfiav , * 6 Xis$ dtttyy.usiPft.fec dj iipOshtcftfirSi dmo w dtjpcbvoic Z 4 lOTSfJSSj §.xtxv. 3 .tlitnQi r?; ortgttiets -dt/j tigscntu>. Qui hujus tantum faculi leges condentibus obtemperant, imp uni tarn relinquunt meretricii Ikentiam. Adde locum Hieronymi ad Oceanum produdtum a nobis ad caput v. $.9. Non admittenium adulterium ] Adulteria ubique puniri teftatur Phi¬ lo vitalofephi: Adulterium natura turpe effe Vlpianus 1. Probrum D. de verborum fignificatione 1. Ladhntius in Epitome : Corrum- pere ttlienum matrimonium etiamtommunigentium jure damnatur. Circa natura leges par eft eos excufttri , quibus aut rationis imbecillitas aut prava educatio obftant ] Hieronymus 1 1 adverfus Iovinianum: Vnaqsu- que gens hoc legem naturaputat quod didicit. Vniverfalis Ecolefu curam accepiffe j Eft id in conftituttonibus prasfe- rentibus nomen dementis. Cyprianus epift.xxx: Omnesenim nos de- let pro corforetotius Ecclefia, cujus per vaiists quasque provincial voembra digefm AC P A C ! S, L I B. I It A A iiigeftafmt, exiuhnre. Et de unitate Ecclefi*: Epi/copatus mm eft, cttjus at ftngnllsinfolidum pars tenetur. Exempla hujus cur* tiniverfalispaffim apudCyprianum. Illuftre imprimis epiftola lxvii. Addc Chryio- ftoniunj in laudibus S. Euftachii. Vnim Dei cultus] Idem defortitudine : Icibov d ift$vda{ ei 8 rStvis QtS its diet fcjjySs hdUar, £ dS^cj.X\nui (piMqr.t- fifiirrui erfesdxt.y Abs. Summa acmaxima Concordiacaufa, demo Deo fenfus , ex quo velut fonte procedit infolubilis fe'animos inter fe vinciens amicitid Io- fephus autem contra Appionem libro: -n jdp yiav fit £ ii» dw }* bL\na tzft't &iS -raJ fila j sfcji mis sJiffJ y/ft'tv ceXC.r,Xav xxXs'w do aHi- .t■rdjfwr(&-. Vide & quae fequuntur ibidem optime. . Inter euros publicas prima de rebus divinis ] Ad quarum cognitionem Imperatores vocans Iuftinus Martyr addit: fiamhixh dv 6r 3 m *jy«» ***• Eritboc opus [me rcgium. Adde quit habet Covarruvias in c. pof- felfor, §. 10. luftitia quoqtse nihil reliquit, nifi nomen inane ] Seneca epift. XCVII: Illic diftentiamus cum Epicuro, ubidicit nihiljuflum ejfe natura, (ft crimina vitan- da ejfe, quia virari metm nonpojftt. IuHitiam religionepermixtam ] Philo vita Abrahami: A n‘™s ponds f5i» djtn&vyn eivaj -ft ps^dvigamv, dj mpi T dvmv mglmpov iatitvs ftev ttfes ftev, StxMotrmrt 3 erf as <*».9-g»7ra» Jeaefs-nq. Ejufdcm eft natura religiofum ejje&ho- mtnum umantem : apud eundem fpedantur pieties in Deum , & in homi¬ nes juftitia. Antifthenes] Laudatus Clementi Alexandrino. exillo videtur hoc promlifle Seneca Lib. vii, c. 30 Naturalium quaeftionum ftipfequi eatraHat, qui condidit, qui t otum hoc fundavit, deditque circa fe , majorque eflpars operisfui as melior, ejfugit oculos, cogitatione •vifendus eft. Philo autem ] Dicit hare apud Philonem Rex Agrippa. Simulacrum non con/liluii] Dion libro xxxvi: dd[’ dycXyais'Sh civ do- toh trorc eftls hpctnit.vf/^ts i%or, uftftlB'c bi ycft\ derlft dvm lotclOo'Tl', cha-f, eftr. Elec ullum Hierofolymis fimulacrum habebant , quod Deum crederent neque confpici neque verbis explicari poffe. Vide & Strabonem libro xvi. Ehima ] De hoc Numx inftituto vide & Diqnyfium Halicarnaflen- fem. In cujus reimemoriaminftitutumfuit dim Sabbatum ] Scriptor refpon- forum ad orthodoxos, ad quseftionem i.xix : pvxaxftrp pmp-n ift ryTicx rrciftsriic, do Tvis ds foirzas oft us cm TifetunpM ?r aXhaii oCglmeiv ilsfe. T iiftft tv tf 9 -del yyap-ii. Vt ergo memories Mundi conditi inter ho¬ mines [ervareturftdeo voluit Dens Sept enetrturn numerum in Sacris Literis e- tninere uteris honoratiorem. Vide & qu* prarcedutlt. gtiH confenfo] Tertullianus adverfus Marcionem; Aninu aprimor- 2 J dio a §. xtv. 362 DE IVRE BELLI .XLVI. XLVI I. §.XLVI1I. dio, confcientia Dei, dos efl. tpvaixh dVy.xSau fietets naturalis Diodoro Sicu- Jo in Fragments. Philo deVniusImperio : *$i» rexnxSv .sic~ §4rs 7tutmt clo^xiypyi^. tn%t t t%lmt itteiuv iXdZofliy vtrdi&etui 9-eS, NiM artem prsferens cafu oritur . Maximum autem arttm mundus pr&fert, teftaturque a fummeperitofummeque perfeBo fefabricatum . Notit ia qua Deum tjfe credimus hint ortum habet. Tertullianus adverfus Marciouem lie. Nos defendimus Deumprimum natures cognofcendum, deinde doBrina recogno - fcendum : natures exoperibus’.doilrina ex pradicationibus.CypTlunus de ido- lorutn vanitate : Hdctfl fnmmes delicti , nolle agnofcere quern ignorare non pofjis. Iulianus ad Heraclitum : mtvnt dlibascta; arty Preset Is 7nmk^ssoit datZesu, y vibes Tumv yefg.Pibhms, dxt.lv tut fSfl id ttutist T lot's Isyfipya/.ftfifiot, id tff libit teyovie;, dxtl tide yvtiyt)$ lb r^ithffht d%titiui- tinXiiibotny yj d yinv as&trvuot r bt yeytihdfc , isrtitibdJorjts oi / 2 U(tvbedy 3 >li br-iotet >.s &n>, flyc. Sunt autem alii quorum ulterius impietasprocedit, qui ne paria quidem Deo if operibus ejtts tribuant , (ed quicquid honoris excogitaripo- tefl,hts exhibent, illud communilflmum bonum nulla memoratione dignantesfld prstereunt quod folum memmiffe debuerant, spontemiferi, fibi accerfentes qus- fitam oblivionem. Sic locum Deuteronomii interpretatur Maimoni- des Di reftore 111,41. Nec fummi Dei cultum ideo defer ant ] Sic victimas ab iEgypti regibus ab Augufto, aTiberio in Templum admifere ludasi. Docent id & lofephus & Philo. Darius ] Hyftafpis filius, Xerxis pater. Confer qua? fupra (. xl. Nemini deinceps ad credendum vim inferred Iolephus ita cenfet best cygr fov xj tit iuvrS no&aigicnt Scot oCmZm, uK.'a yh yf plat • Debere quemqflt libero animipropofito Deum colere, non vi coaBum. Gjuarum rerum caufa nos latent eti caufam affignare divinam volmtatem ] * AC FACI S , L I B. I I.>‘ ZV ■^-363 Serviusad initium in iEneidos , Quotiefcunque ratiovel judicium non apparet, fic vifum interporiittir. Sic & Donatus ad adtum v, Sccna 11 Eunuchi. Atque in eum fenfum poni Hebratum ysn notat Abarbaniel. ChnHo nova legis anti on ommno hoc placuiffe , ut ad legem fuam recipien¬ dum nemo hujus vitapoenis, aut earum metu pertraheretur ] Tradtathoc Gregorius Nazianzenus oratione cum affumtus ell a Parre : & Beda 1 . 2 ( 5 . Hidorusde Sifebuto rege : &ui in initio regni fuiludxos ad fidem Chriflianam permovens eemulationem quidem Dei hahuit, fed non fecundum fci- entiam.potcftateenim compulit, quos provocare oportuit fidei ratione. Trans- * fcripfit hoc in hiftoriam Rodericus n, 13. Pofteriores inHifpania reges eodem nomine culpant Oforius, & Mariana.quern vide xxvi, 14. xx vi 1, y. Athanafius ] Epillola ad folitarios.' Numquid q/q oifefiay/u wgijiitjv ’orfin 7mv1z.1v qu/.X. m'jptinmv, tit do Xcziydv 9 -e«» h vs^eovexltiv, ij cm- Qxhov, Yiduigtim, ccS'iIxcctov eivuf, syojsxxstv Its dtcovtxv xoXocm H truinqjiMi nfif alicu/ r orgdZiAiv msq10 contra hoftes Ecclefhe, non tam fuiulcifcendi caufa, quam tumda Ecclefia fib* ‘redit*, Relatum eft in caufammn, qujeft, j11. Alii 364 D E IVRE BELLI Alii Perfis] Vide Menandrum Protedtorem. f, x, 6juam eaqu& dogrnatum funt ] Sequiturhoc Chryfoftomus ini Cor.- 31: oit' 1 Xj ei ^oyfotomv. 0 tru V y'Sxi x yj fiidute TEgji j*»s-raf. ’muifg, yelp n; oi'Yj* Aa-ngjv dpedtyni H r (d rats S-pisarKe/oss. •zjero confuetudo in dogmata inci- derit, mult a fit tmmobilior. Nihil enim efi quod non facilius homo mutet qmm ta quit religionisfunt. H&reticus Auguftino] Libro de militate credendi. Locus refertur in caufam xxiv, quaeltione 3. AdditAuguftinus non idem fibi videri harreticum &hasreticis credentemhominem. Vide eundem epiftola clxii. Ha:refis obftinatioris animi dementia, l. 2. c. defumma Trinitate, 1. Temporalis commodi tfp maximegloriaprineipatusque fui gratia ] Scriptor refponforum ad orthodoxos qu*ftione 1 v ; JijAoi dm oh dx fixohilae j} u.ilnrulb'dxi V cdfieix^xievnucraq xi uiitcrif ms eoQop/xoc$ iyfrjy.71 i roni[d 7ri?io)s. 7ro6iv ytio-pt tv, erjri pjyi, 'toPjopp- xetA5,7n>Ui$ iitioi.c: ^TOj^gnW ioovrS b d) AdtAoyiqrtTcof do xfee gee on fceXdet 0 Site xgiveso rd xivcsrd nzes «evJ})W7mo, ooms dn^egebod^t no xpjrlosf dj dlflyjixsoi id oid dori, id quod abfconditum,folus fine periculo dijudicctf&culorum judex, cuifoli patet & feientia menfura fpfidei quantitas. Vnde enim nos feiamus , die mihi qusfo, quibus verbis ille fe accufaturus aut excufaturus eft, in die ilia , qua Teus dijudicabit arcanabominttml Vere infermabilia funt judicia ejus fovis, ejus imperveftigabiles. In Ariamm harefin] Nonimmerito odimus ram mali exempli in¬ ter Chriftianos repertores. Vide eorum fseva fa£ta apud Eufebium de vita Conftantini libro 1, y. 38. Socratem libro iv, 29, Proco- pium Vandalicorum i.ubi de Honoricho^ &Gotthicorum 1. de Amalaricho.&Viftorem Vtunenfem. de Semiarianis Epiphanius: t »5 7 »'» dxiiouiij JiSdinyv&t Jidxxm , xxir, *.tpif / 3 xXo/xtui dvett^irroa, oixda <£ lyftficuo S mydfioit, $ /u^.y^aipcf.ii TK? op6us wis-tuov&f. hvpow k piMirlXtt %dpce dgjdtrcoe'fa Undo Veritatem docentes vexant . neque verbis evertunt fed odiis, bellis, gladiis , tradunt relle fentientes . exi- tturn quippe jam non uni , fed rnultis urbibus regionibufque attulere, deta- libus Gregorius Epilcopus Romanus ad Conftantinopolitanum Epifco- T i AC P A C I S , LIB. 11.^ diiqgg Bpifcopum:.NW & inaudit a eH ifta prddicatio,qua verberibus exigitfidem. Gal. iv, 29 .] Ad quern locum vide Hieronymum, citatum c. qui lecundum. caufa xxm,quaeft. iv. In Gallia jam olim damnati funt ] Sulpitius Se verus : Turn vero Idacitu atque Ithacius acrius inftare, arbitrantespoffe interinitia malum comprimi,fed parumfanis conftliis fetculares judices adeunt,ut eorum deeretk atque executio- nibus horeticiurbibuspellerentur. mox : Secuti etiam accufatores Idacius fy I~ thacim Epifcopi, quorum /Indium in expugnandis hsreticis non reprehenderem. ft non fludio vincendiplus quam oportuijj'et certajfent.dc mea quidem fententi» eft, mihi tam nos quam accufatores difplicere. Poflea : Martinas apud Trevi- ros conftitutm non dejinebat increpare lthatium ut ab accufatione defifleret: Maximum orare, ut [anguine infelicium abftineret. fat is fuperque fuff cere ut ~Epifcopa.il fententia h&retici judicati Ectleftispellercntur. Vide& fequen- tia. Err antis peenam effe doceri ] Seneca in Tragcedia: Gjuis nomen unquamfceleris errori dedit ? Etdelral. 14: Hon eft prudentis err antes odiffe. alioquin ipfe fibi odioerit. M. Antoninus libro ix: h fat tbmiraq, ^e&.JVJWks. « bifdi. I'U ofas tStb i sbfcitua iv. 366 D E I V R X V. Multo minus cognatos alios . X V I. PoJJe tamen liberis & cognatis nocen¬ tum ahquid negari quod ahoqui habere po- terant: cum exemplis. X VII. Nec fubditosproprte puriiri pojfe ob regis deliftum: E BELLI XVIII. Necfingulos qui non confenferunt dehftum umverfitatu. X I X. Haredes ad pcenamquapoena e[i non teneri: & cur ? X X. Tenert tamen Ji poena tn ahud debst't genus tranjicr it. Q Votiesdepoena communicanda quaeritur , aut deiis qujeritur * qui delidti funt participes, aut de aliis. Qui delicti participes funt, non tarn ex alieno quam ex fuo delidto puniuntar. Hi qui fint,ex his quae fupradedamno injuria dato didtafunt intelligi po¬ red. Ferme enim iildemmodis in delidti partem quis venit ,quo in damni dati: non ramp n fempprnhi damni obligatio eft, eriam deli- dura pft , fed rmr| rlf-mnm fi qua rmliria notabilior accefier it, cum ad damni dati obligationem Tape qualifcumque culpa fuflkiat. Er- _go * qui fadtum vidofum jubent, qui conlenfum requifitum adhi- bent ,* qui adjuvant, * qui receptum praftant, aliove modo in ipfo crimine participant: * qui confilium dant, * laudant, aflentantur: qui cum ex jure proprie didto teneantur verare * non vetant, aut cum t e- neanturexfimili jureopem ferre injuriampatienti non ferunt,qui non diffuadent cum diftuadere debeant, qui fadtum reticent quod notum facere exjurealiquo renehant-nr, fri orr npc p i1niri portin'- fi in ipfistalis fit maliri^ q^ ad merimm pnpn^. fufficiat, fecundum ea • quoe proxime tradtata funt. II. Exemplis res fiet illuftrior. Commnnitas utaliaita & civilis non tenetur ex fadto fingulorum fine fadlo fuo aut omiflione. bene enim Auguftinus : Aliud eft quod in populo quifque habetpeccatttm proprium, aliud quod commune, quod unoanimo fit & unq voluntate ad illiquid multitu- dine comparata committitur. Hinc in formula foederum eft : * si dtfev .it pMuo confiilio. Locri apud Livium oftendunt Senatui Romano cul- „ pam defedtionisprocul a confilio publico abfuiffe. Narrante eodem Zeno pro Magnedbus deprecator apud T. Qoinrium , &legatos qui ei aderant Hens petebat, ait Livius ,.ne .tmius amentiam civitati a fit' gnarent ; fiuo quemque fericulo facere. Et Rhodii apud fenatum publicam caufam a privatorum caula legregant dicentes, nullum ejfie civitatem quanon improbcscivesaliquando, &imperitam multitudinem fe.nper babeat. ■Sic nec pater ex delidto liberorum tenetur qec dominns ev fervi, nec alii qui p rafunt, nifi aliqnid in ipfis virinfnm hyrpar Fv his au- 1 rem modis quibus redtores aliorum in crimen veniunt,duo funt qui maximum ufum habenr, &diligenti confideradone indigen t-pa rien - ti a fe rece prus. Oepatiendaita. habendum eft, qui frir H elinqni qui prohihere poteft & tenetur necprohibet, eum ipfum delinquere. Cicero in Pilonem : Neque vero multum intereft , prafiertim in Conjule, utrum ipfie pernitiofis legibus, improbis concionibus rempublicam vexet, an alios f 'vex,arepatiatur. Brutus ad Ciceronem : Aliens igitur, inquies , culpemt reum facies ? Prorfus alien*, ftprovideri potuit , ne exifieret . inr id 1 vrMp' p eA«Vt« fih y.uidesv tks ■xXyftfti?iSnct «, ait Agapetus ad Iuftimanum: pared d elinquere delinquentes nonprohibere. Quifquis t atiturpeccare teccan- tem, is vires fiubminiftrat audacia, ait Arnobius . In cujus manu e[l ut prohi“ beat > jubet agi, fi non prohibit ttdmitti, ait Salvianus, Auguftinus vere: A C P A C I S, LIB. II. CJKXI. 367 §u*i definit obviare cum potefi.confentit. Sic qui tnancipium Cum poffit eximere proftitutum die patitur pro proftituente habetur Romanis legibus. Si fervus f ciente domino occidir, in folidum dominum ob- ligat: ipfe enim videtur dominus occidiffe. Et lege Fabia in domi¬ num animadvertitur fi iervus domino fciente alienum fervum fub- duxerit. Sed ut diximus prater lcien tiam requiritur facultas prohi- bendi. .Et hoc eft quod ajunt leges * lcientiam nun pnniri inhernr accipi pro patientia, ut qui prohibere poruit teneatur fi non fecerit, &i«emiam hie fpc.dari qua- habe at& volnnrarem : fcientiam a rri- picumiQ.nfilio : ideoque non teneri dominum fi fervus inliberta- tem proclamaverit, fi dominum contemferit: quia fcilicet culpa v a- cat quiiqt.q uidem _fed .prohibere non poteft. Sicparentes tenent ur ex delidisfiliorum , fed eorum demum quos habent in poteftate. rint non tenebuntur nifi & fciverint. Pariter enim concurred h*c debent, fcientia, fo non-prohibitio, ut quis ex fado alieno te¬ neatur , qqj^ofofiia ad fubditos pari ranone funt referenda: Ve- niunt enim ex naturali asquitate. Egregie Proclus ad illud He- fiodi: TnXdxKt yj sroAis xctxS dyopoi intivpS. Stipe luit populus Poems unius iniqui, ait, ui xahietr, u-j xuXvxcm rS t»os mvnpictr, ut qui mm prohibere poffit non prohibet unius rnditmm. Sic in exercitu Gnecorum, ubi Agamemnon ipfe & alii concilio communi fuberant, nonimmerito Ejuidquid delirantreges pleHuntur Achi-vi • * Ipforum enim erat cogere Agamemnonem ut facerdoti filiam red- deret. Sic poll eorundem claffis exufta narratur * Vnius ob culpam ftpp furias Ajacis Oilei , quade reOvidiusMetam. xiv: /. I mpera- ter.D.qiu fine mu num. 1.2. dene- xal.ati. Paul. Aj. Sent. l-Saentta ad l.^AcjuiU l.\.%.U&c auteniyfi fam.fun. fd.C.in de¬ licti*.de. nnx.act. A Culpa.de R. 1.1. nullum crimen eo ti: J. 1 ,:i m earn. in fine. 1. Quid er¬ go., «. i.A ‘dlpn aha. d). ejui not.mf. 1. Furtum. S^odfi. D.arb.fxrt. cafiar. Virgine rapta Gjttam meruit pqpnamfolus, digeffit in omnes ; viurn eft: ProPinqui regis Tatii legates Laurentium puljant. Cumque Lau- rentes jure gentium agerent, apud Tat ium gratia fuorum & preces plus potue- runt. igitur illorum pcenam infe nertit. Hue proprie pertinet illud Salvia- nide regibus : * Pn(.fff}a< maona ftlpot. e.ntiffima qua prohibere fcelus maxi¬ mum pot eft, qua ft probat debere fieri ft feiens patitur perpetrari, Et apud Thu- cydidem eft ; 0 srxoiraf, dXr&itiyv tycf. Magts tile facit qui potejl prohibere. Sic apud Livium Vejentes & Latini Romanis fe excufant, quod hoftes eorum a fubditis fuis adjuti effen t feinfeiis.Contra Ten- C3 e regin* Ulyriorum non accipitur excufatio quod diceret non a fe, fed a fubditis piraticam exerceri: neque enim prohibebar. * Olim ab Amphidyonibusdamnati Scyrii, quod fuorum quofdam pirati¬ cam exercerepatiebantur.Sciriautem facile eft ut pradumantur on* confpicua fiint, quas frequentia, nl cm trvfiGctttot, dmyxti faihm dyteSt ; id quod d mult 'ts fit, necefffe eft a nemine ignoretur, ait Dion Ptuf*- enfisRhodiaca. iEtolos gravirer reprehendit Polybius, quod cum hoftes Philippi yideri nollent, fuos tamen palam paterentur agere hofti- Ltv.lii.t. Lib. 1 . Lib. I,(&* VI. Poljb. Ait. Ptuf./.-XlV. Strabo itbro Till. Ltvtut Itbro XXVIU* Livius libro XXXVIII. DtodJ.xvi. flut.Ndrr. dmat.Vaf. Max.lib. Vi,«. 6 - LfV.l.v JJ. 368 DE I V R E BELLI hoftilia, & eorum qui talia facerent prihcipes honoribus oraarento III. Veniamus adguzeftio nnmalteramdereceptaadverfuspoe- nas. PcEnasuc ante diximus naturaliter cuivis cui nihil fimile objici poteft exigere licet, inftitutis civitatibus id quidem convdnit, utfin- gnlorum delidta quae ipforum coetum proprie fpedlant ipfis ipfarum. que redtoribus proarbitriO punienda aut diflimulanda relinqueren- tur. atnon etiam jtistam plenum illisconceflumeftindelidtisquaj adfocietatem humanam aliquo modo pertinent, qu* perfequi itaci¬ vitatibus aliis earumve rectoribus jus eft, quomodo in civitatibus fingulis de quibufdam delidtis ad tio datur popu laris: multoque mi» nus illud plenum arbitrium habent in delidtis quibus alia civitasaut ejus redtor peculiariter lsfus eft. & quo proinde nomine illeillave ob dignitatem aut fecuritatemfuam jus haben t poena: exigendte f e- f-nnrlnrnpa q ua- ante diximus. Hoc ergo jus civitas apud quern no* cens degit ejufve redtor impedire non debet. IV. Cumvero non foleant civitates permittereut civitas altera armata intra fines fuos poenat expetendat nomine veniat.neque id ex? pediat, fequitur ut civitas apud quem degit * qui culpae eft comper- tus, alterum facere debeat . aut ut ipfa inter pellata pro merito pu* niat noeentem, . aut ut eum permittat arhir rio interpellantis. * hoc enim illud eft deHere, quod inhiltorns fatpiffime occurrir. Sic If- raelitse alii a Benjaminitis poftulantut dedant facinorofos , Iud. xx; Philiftati ab Hebraeis ut Samfonem quafi maleficum fibi dedant,Iud. xv. Sic Lacedaemonii Mefleniis bellum intulerunt.quod interfedto- remquendam Lacedaemoniorum non dederent: & alio tempore ob non deditos eos qui miffis ad facrum virginibus vim intulerant. Sic Catfarem Germanis ob bellum injufte illatum dedi voluit Cato. * Sic Fabios fibi dedi Galli poftulabant quod in fe pugnaflent. Ab Hernicis agri fui populatores dedi fibi poftularunt Romani, & a Prenis Amilcarem non ilium nobilem ducem, fed alium qui Gallos concitabat: * poftularunt &poftea Annibaletn item Iugurthama Boccho his apud Salluftium verbis : fimul nobis demotes acerbam necejft- tudinem pariter to errantem ilium fceleratijflmum perfequi. Ab ipfis Ro¬ manis dediti quiCarthaginienfium quique Apolloniatarum legatis manusintulerant. Achati k Lacedatmoniis dedi fibi poftularunt eos qui Lanvicum oppugnaflent, additoni dederentur, violatum vide- rifedu?. Sic Athenienfes per praeconem pronuntiarunr, fiquis Phi- iippo infidias ftruxiflet, & Athenas confugiffet , in eo flam ejfe ut dedi deberet. Boeoti ab Hippotenfibus exegerunt, ut qui Phocum interfecerant , dederentur. Qu* omnia tamen fie intelligenda Funt ur non ftridte populus aut rex ad dedendum teneatur , fed ut diximus ad dedendum aut puniendum. Nami ta legimus Eleos bellum intulifle Lacedatmoniis quod illi in eos qui Eleis injuriam feciffent non animadverterentid eft nec anirnad- verterent nec reos dederent, eft enim disjundtiva obligatio. * Inter- dum fontesdepofeentibus optio datur quo cumulatius fatisfiat. Cat- rites apud Livium Romanis fignificant: tranfemtes agmine infefto per ttgrum [uumTarqtiinienfa cum prater vitttn nihilpetiiffent, traxiffe quofdetm agreftiH'/tf AC P A C I S, L I B. I X. cxxi. agrefiium population! s ejusqun fibi crimini detur comites’. Ess feu dedi place at, dedere J'e paratos effe ,feufupplicio affici, datu> os poentts. In feed ere Cartha- ginienfium & Romanorum fecundo,quod apud Polybium.exftat lo¬ cus male vulgo & diftindtus & verftis : «5 /*■'*,’ufiu ^tsSorags»£<&», iky h 715 Tmfoti, hy°ru 7 &p)vyeiv ■ Licet his qui alteram^ injuria affecerunt ad alteram confujrer e.Hlc de deditis occnrrit quadiio an Huh.LM fi k fua civitate dediti, nec recepti fint ab aliis . rives manennt. Non tnanere cenfebar Pub. MutiusScaevola, quia quern populus d e d i d i f- " fet, expulifle ex civitate fua videretur, iicut faceret cum aqua & igni interdicerer. Contrariam fententiam defendit Brutus , &poft earn l. i, &it. Cicero: qua? & verior eft, non tamen proprie oh id argumentum * 0r - To P- quod Cicero affert, quia ut donatio ita deditio fine acceptione non ‘ pofTitintelligi.Nam adlusdonarionis perfedlionem non habernifi ex duorum confenfu. At dederede quo hie agirnus nihil eftaliudqnam civem alterius populi poreftari permittere, ita ut de co ftatuat quod voluerir .Hatc anrem permirTio , jns nu llum dat.aut adimit; exfecu- tionisrantum impedimentumtollit. Qnare ft alter populus conceifo jurenonutatur, erit is qui dedituseft eoloco ut a!uo poptilo poffit puniri ( quod in Clodio Corfis dedito , nec ab iis accepro ev£nit) Vttl - hk ‘ vr» aut non puniri, utmulta funt del idea in quibus utrum vis fieri poteft. e ‘ 3 ' Ius autem civitatis, ut & jura & bona alia, non amittitur ipfo fafto, fed deereto aliquo aut judicio , nifi lex aliqua fadlum velit haberi pro rejudicata, qimd hPdiri r^np^’^ft Hopdr ni q n Q rnr,ll - n bo¬ na fi dedita nec accepta fint, manebunt cujus fuerant. At ft.dedit io accepta fit, & poftea cafu aliquo reverfus fit is qui fueratdeditus, is civis non erit, nifi ex novo beneficio: quo fenfu verum eft quod Modeftinus de dedito refpondit. Qua? autem diximusde nocenti- L, Em qui. bnsdedendisaur puniendis,non tantum ad eos pertinent qui fubditi D ds.capt* temper fuerunt ejus apud quern nunc reperiuntur , verum etiam ad vu ' tos qui poll crimen commiffum aliquo confugerunt. V. Neqne ohftnnrilla adeo pnrdicata * fupplicum inra & a_ylo° rijnLexmipla. Ha?c enim illis profunt qui immerito odiola boranr. ponqui commilernnt quod focietati humana? aut hominibus aliis fit jnjuriofum. Gylippus Lacoapud DiodorumSiculum agens deillo ; fupplicum jure fic ait: qui initio jura ilia htroduxerunt. infelicibus quidem btLt ‘ n ‘l±-ricordiam , T at hit aut malo animo imuriam infujerunt . p-rnam er.fpeHan~ dam .yilHiimt, Poftea : Hi itro ft dolo malo , fi injufla alicni cupiditate A a immt i- In ^Ap ho¬ rum I. Deu XIX,T xxi 11,15 . £.v.xxi,I 4 1 Reg. 11. 29' " I I Reff.x I 13, &fiq. De fpec. le - g:bw. Phlt.CjHP.fi. Gr. 32. Piinathen. De pcics 11 370 D E I V R E BELLI in mala huinciderunt, ne accufent fortunam , nefupplicum fibinomenimpo- nctnt. id enim jure hominum Mis debetur , * quibus innocent eft animus, tret- tafortuna. Horum vero -vita plena faBis injuftis, nullum ipfis locum reliquit qui ad miferationem fft perfugium pateret. Duo ilia , fortlinam & inju¬ ria ill, Menander optime diftinxit - * ' Arvyr.fjjy <£ ditxrptx tyj. To 2*1# ivyJjjj fyvlTty, to d[‘ aifta^. Injuria illud diflat infortunio, Hoc cafus, illam quod •voluntas efficit. Non qbit bine Demodhenis didtum : ««'»Iastoi dvJponTwv, dx.ee riif •affift ao'jjv Siwjfs*%n, quod Cicero ita vertit de In- ventione lecundo : Mifereri oportet.qiii propter fortunam, non propter mali- tiam in miferiis funt .' fit Antiphanis illud, m dy.icnov b.u.dgTr,u.x tos -nyts isi, to 3 ’ mhcui -mo yyduvo : .Quod nonfponte fit, fortune eft ; quod fponte, con - filii. Et hoc Lylise ; dfsvixb'hixihaor A'toyyftct yivsf): nemini infortunium . fponte fua accidit. Sic in fapientiffima lege quibus telum manu fugiffet, quo interfedtus effet homo , afyla patebant : fern's qu oque oerfu. gium dabatur . • at qui deliberates hominem innoc entem occidillenr, qui civitatis turbadent datum . his neipfum fandtiffimum Dei altare patrocinabatur.Hanc legem Philo explicans ait^’^Ai'w diners toU$ i for, »{s^. profanis in fano nullum effe receptum. Nec aliter Grasci anti- quiores. Naupliumnarrantur Chalcidenles Achivis * dedere noluif- fe, fed caufa additur , quia fatis fe purgaverat de his qiweab Achivis objiciebanrur. Erat apud-Atlienienfes ara Mifericordi*, cujusme- rninerunt Cicero, Paufanias,* Servius, etiam TheophiluS in Inditu- tionibus, & quam late deferibit Papinius duodecimo Thebaidos.At quibus pat ebat ilia? Audi Poetam. Et miferifecere facram: max convenide eoair, viol os bellis patriaque a fede fugatos, Regnorumque inopes. Aridities * propriam Athenienfium laudem ede ait •m* xtufoffp euTJyjfAom -dtpftsypvJ i'cfA •zffppcvlr.'oo , quod omnibus undique infelicibus perfll" , gio ac folatio effet. £t alibi: ■mo xc/dfi iifs-xs d-jvyyn <©»»' vmatv vmstv eStoTopix, to die omXsojs Tocotne '.fidtdx v

uvf<,-n 7nivtgis tvs ddix.xp.tw d.ypv.h. tt$r&/,tpd'J'pt\as i 7 nx.af.as diofifxs fxyoi -roff-fv • laudabam hancurbetn quod cmnes aut injuria affeclos, aut jibi pr&metuentes fi hue perfugijfent auxilii compotes fieri mtellexeram. Idem fenfus ed in epiftola Demodhenis pW Lycurgi liberis. Itaque Oedipus ad Colonum confugiens in ejusno* minis trageedia apud * Sophoclem ita tedatur: Hen, Cecropida, mala mutt a tuli: Sed nempe tuli: Ileus eft teftis, Nihil horum fponte patratum. Refpondet Theleus: Non me pigebat hofpitem, qualem Oepidt AC PACTS, LIB. H. CXXJ, 7t Tetucor, cmni fofpitare in tempore; Homo ejfe memini. Similiter Thefei filius Demophon cum Herculis pofteri Athenas confugifTent, fic ait: Hup atria, noftra femper invalid os folet, Sedjure fret os, ope fuct defender e. Antebac etmicis mille relevandis tulit Difcrimina .* & mine aliud in promptu imminet. Et hoc illudfa&um eft obquod Athenienfes prtecipue pratdicabat Callifthenes : tutus ft re/-} E ’vgv<&£x vwsg tSv •mtitm tS Wpjiy.XiiSi 7vgci nSvgs cl nS tcto t?s ; bos enimpjin Euryftbea helium fufeepiffe * pro Herculis liberis , cum Gruiam Euryftheus tyrannide premeret * Contra de maleficishoc.habesineadem tragoedia: Hunt quifetcinorum confcius, neclegihis Fidens, ad ctrets volvitur fupplex Detlm , Trabere ad tribunal nulla rdligio mihi 1 Mala femper tquumferre qui fecit make Idem lone; Non enim tangi decet Manu nocente num'ma , at jujliim fait Fiis pat ere templet contra injuriaf. Narrat orator Lycurgus Calliftratum quendam, qui capital commi- Alvetfi ferat, confulto oraculo refponfum accepiffe, fi Athenas iiffet, TciZjPf Le ° cr - mtuptm , * ccnfecuturum quod jus ejfet : ilium vero confugiffe * ad id quod Athenis fandtiffimum effetaltare.impunitatis fiducia.at nihilo- minus occifum eum ab obfervantiffima f’uarum reiigionum civita- te , atque ita impletam oraculi fidem. Et Tacitus improbat rece- ptumfuo fatculo morem per Grtecas urbes flagitia hominum , ut ce- remoniasDeum protegendi. Apud eundem eft: Principes quidembi- ftar Deorum ejfe : Sed neque a Diis nifi juftas fupplicum preces audit!* Tales ergo aut puniendi, aut dedendi, aut certe amovendi. Sic narrante Herodoto Cymari Paciyen Perfam cum nec dedere vellent, nec re* nt>. i. tmere auderent.permiferunt abire Mitylenen. Demetrium Pharium qui hello vidtus ad Philippum Macedonum regem fugfirat, h rege Ltvtm hit* depopofeerunt Romani. * Perfeus rex Macedonum in purgatione X!vlI ‘ adMartium de his agens qui Eumeni infidiati dlcebantur : Egoiftos, Uvmtf so fins ts; bluffs , 'He cbvAyyir. dbiv cl ft pi e-ts. Manumtibi pimmittat ALgypti genus Quod legepatriaproximos fe [anguine T)leant, quit hue objicere fe contra velit ? Quare tuum eft docere, natalisfoli Ex lege, nullojurete Ms fubjici, .. VTT. Vidimus quom odo a fub diris , anrvereribus. ant advent's AsJU*f i ftifh Arriani fenrentia damnantis vindidam * Alexandri in Perfas, cum fx.?tovsstS^^tmj,rSbsyt A^euifpovtiSi&nif ns cl'v- tt) ITsjrav rut miXaf T.f.oiQfci : At mihi non videtur hoc prudenter fecijfe Ale~ xrnder, neque veto hue vera ejfe vindiBa in eos Verfets qui pridem effe defo¬ rm. Nam Agathoclisilludnemo non rider,qui ad Ithacenfium oun- relasdedamnis iilatis refpondit, plus maii Siculos ab Vlyxeolim pertuliffe. Et Plutarchusiibrocontra Herodotum minimeair vero effe limile, Corinthios nlcifci voluille acceptam a Samiis in'junam fif po ft tres hominum utates. Nec procedit liujus& lim lium A a 3 fade- $. nit. de dam inf. L. Procv.hu 4. t. L.Pretia, D, Ui'A' sSta «* ‘* r 374 - . DEIVR E BELLI fadlorum defenlio, quam apud Plutarchum legere eft de fera numi- nis vindifl:a.,A lind enim eft jns Dei, aliud - hor wnum , ut mox aper- tius fiet. Neque fi aequumeft poftero s honores & premia accipere ob merita majorum , ideo & puniri eos ob eorum peccara asquum e ft. Beneficii enim talis eft ma teria, uc inquemvis conferri line inju¬ ria pollit; poenae non item. 1 X. Diximus de triodis per quos communitas pcense accidit ex culpa: communitate. Reftat fpeftemus, an & culpa non cnmmnni ca. ta communicetur pcena. quae res ut redle intelligatur , & ne quae rc ipfadiverla iunt ob vocum'limilitudinem confundantur, monenda funt quaedam. X. Primutn. aiuid -g fle- damnunr- d kaiftp datum gnnd in confequentiam venit. Direde datum voco quo cuiquam aufertur ad quod jus proprium habet. Per confequentiam , quo fit ut quis non habeat quodhabiturus alioqui fuilfet, ceflante fcilieet condirione fi¬ ne qua jus non habebat. Exemplum eft apud Vlpianum: Si in meo puteum aperui quo fadum eft ut vena: ad te per venture precideren- tur: r.egatoperis mei vitio damnum datum in ea re in qua jure meo ufusfum.Et alibi, multum aitintereffe, utrum.damnum quisfaciat, an lucro quod adhuc faciebat uti prohibeatur. Et Paulus Iurifcon- fiiltus, prapofterum ejfe ait, ante nos locupletes did quam acquifierimus. Sic parentum bonis confifcatisTent iuntquidemincoinmodumliberi.fed 4? interdict:. /i&cnMu -Mnp* re Ice. 'setUKdl / w ie„l J r> Ep. «**&**■ , 1 , 6 ' 19 L. Cum ra¬ tio. D. de boniS' ’ f. V d%Cl J *.* . w v- V*VJ 'j v* V- *> 1 A DVV11I U1 W UU441 i) IVVt proprie ea poena non eft,quia bona ilk illorum futura non erant nili „** 1 ■ V: ' m - a parentibus ad ultimum Ipiritum effent conlervata. Quod red e ab Alplieno notatum eft, cum ait patrispoena amittere liberos id quod bipfo perventurum eftet ad eos : quas vero non a patre , fed a re- rum natura.aut aliunde tribuerentur,ea manereincolumia.Sic The- miftoclisliberos eguiflefcribit Cicero, neciniquumputat, utean- dem calamitatem ferant liberi Lepidi. Idqueait antiquum efie & omnium civitatum : cui tamen mori leges pofteriores Romante mul¬ tum temperamenti adjecerunt. Sic cum ex delido majoris partis, quae tit alibi diximus perfonam univerlitatis fuftinet, univerfitas in culpa eft , eoque nomine amittit ea qux diximus , libertatem civi- lem ; muros, & alia conamoda. fentiunt damnum & linguli inno- centes ; fed ea in re qux era iplos non pertinebat nili per univerfi- tatem. X I. Prererea notandnm . inte rdum imponi alicui aliquid mali, sutboni aliquid auferri.occalione quidem alicujus peccati, fed no n ita ut id peccatum canfa fir proxima ejus adiionis quod jus ipfum a- gendiattinet. Sic quioccaficnealie ni debit! aliquid promilitmalum patitur, ex veteri verbo , iyiia, Wggt d[’ am. sponde, mxa prtflo eft :J& proxima caufa obliga tion^ eft ipfa promiffio. Ham ut-qni pro en> tore fidejuftit, non proprie ex emto tenetur, led ex promiflo: ita & qui pro delinquente, non ex delido , IHLekidakponlione. Atque bine fit quod malum iili ferendum menfuram accepitnon ex delido akeriusded ex poteftate quam ipfe in promittendo habuit Xlui c .. o n- ■fequens eft utex fentenria . quam veriorem credimus, occidinemo polfu ex fidejuffione, quia ftatui mus ncminem jus tale habere in vl- ram. p AC P A C I S, L I B. XI. £?XXI 37? tam, ut earn fibi ipfe adimere, autadimendam obligate poffir: eum veteres Romani Graecique aliter ea de relenlerint: ideoque & * va- descapitali judicio crediderinr obligari, ut in Aufbnii eft verfu, & ' I,cf ' Q exnotiffima Damonis& Pythiat hiftoria apparet:& obfides fsepeca -'d&nodlfmda pite plexerint.^ut alibi memorabimus. Quod de vita diximusjd. ct&ftparUt- ftp de memhris mrellioi dehpr : nam &in ilia jus homin', datum non*"* eftnificorporis fervatidicaufa.Quod ft exfilium,fi pecuniarum dam ePney num inpromiflione fuerit, & alterius delidlo impleta lit conditio, l k+A damnum feret fidejuflor, qua; tamen in ipfo, ft exadte loquimur. pre -fgadfrW/S" ftedfCp nanoner ir^ Si mile quid ncciurir in en j ure quod quis habet lie ut ab alteriusvoluntatependeat,,qnale,eft-jus precarii, refpe.ftn hihiro a d »«s' inlodrtdd reido mini um;& jns_pnstatorum,adpe£hiiiabito ademinensdomi-'wakflsr ad. niumquod ut ilitatis publics , caufa ci vitas habet. Nam fi quid tale a-« /tt* r. - g 7/y licui auferatur occafione delicti alieni, pcena in iilis proprienoneU-,^^*^^ fe d exfecutio iuris.antecedentis ? quod erat penes auferentem. St JrlaiSo quia in beftias propie deliftum non cadit, ubibeftia occiditur,-* ur *e. ^ lege Molls ob concubitum cumhotnine. non ea vere pcena eft , fed 0 . - f , j. nfi^dominiih uiBan i in b eftia mI XII. Hisdifhnctionihns polins di cemus neminem dehctnmmn-vSuA' — nemob delidtum alienum puniripofte. Cuius rei ratio vera non W? 1 eaquam adfert Paulus Iurifconfultus, quod poena conilitinntnr einendationem hominum :nam exemplum videtur ftatui pofleetiam extra perfonam delinquentis, in eatameti perfonaquae ip.fnm tang a r ,/. ^ Jt%, i r. j ~l ■' ‘ ‘ j^yf-vtrS. •m £*'-6 t-V, /» 9M"' C0JL 11 ' ’ sCofcufn'dJd , unu&vf, nvfi* .* w } ■ r pip. 3 d, ■pvtimi. ******* ut mox dicemus j fe d quia oblifatio ad pnenam ex mcrito otinir : merit um autem eft pe rlonale, qnippe ex voluntate ortum hab qua nihil eft magis nobis proprium,unde cw'iiiitr.m vccatur. XIII. Keane •virtuus, necjtte vitiaparentHm, inquit Hieronymus, tiberis imputantur, t Atlguftinus vero, Desk, ait, ipfeforet injuftuifiqiten: tjuam dmnnaret innoxium. Dion Chryfoftomus oratione ultima cum L"£;;a\,. yewsta*, fan&ione Athenienlium adje&a Solonis legibus devoveri pofteros 1 dixiflet, de Deilege ha;c fubjicit: •zfr.w craSSm ksh <»» «*»!«**»,«« im , t ayMg&.i&v'Tz.iii. d&b 'Ijgos - ©-’ avnSyimw, d-n^iixf ; aje reran laac non , ut ilia, liber os pofteros peccant ium punit : Jed fibi qitijque fit in fort ,v niicaufa. & hucillud vulgatum pertinet; ft&r-r caput foq uitur. Sancimua, ajunt Imperatores Chriftiani^ii ejfepxnam,ubi ft? noxa eft. Deinde:£gc- ut tAimtur fans tmeant auBn re.s ; nec ulteriusprogrediatur metm , quamrepe- riatur delidum. Iuftum eft,*ait Philo, eorum efife poenas quorum " peccata ; r eprehendens morem quafundam gentium qua: tyranno- rum aut prodirornm infonres liheros-mor te puniebant. quern repre- hendit& DionyfiusHalicarnaffenfisjOftenditque iniquam effe ratio- nem qux obtenditur, quod parentibus liroilesfuturiputantur, cam id incertum lit, nec incertusmetus ad mortem cujufqUam fufficere debeat.Nefcio quis Chriftiano Imperatori Arcadio aufus eft hoc di- .aS. Jlcerbijfimum eft Spajl.ai delinquentibus regibus fupplicium , id quod populis infligitur . Perinde eni m ° ’ ' hoc eft, ait idem feriptor, ac fi quisquimanu peccavit. in terp o fe- riatur: quomodo in fimili argumento Plutarchus non aliterid ait ac- cipiendum quam fi med icus ad curandam coxam urat pollice m. Ho- minihnvrnrid non linear jam aTirea divimiis-W. XVIII . Idemdicendum de fingulisqu i non conlenferunt ma¬ lo afficiendis circa ea quae ipforum funt, ob delifihim univerfita- tis. XIX. Heres vero cur de careris debitis teneatut, * de pcena non L , g, Rneatur, ficift a Paulo Iurilconlulto feriptum eft, fipoena dittii trroga- "D.de pttm. A a J w, q J *4 a Aiks ... , .. _ __I__ ri _, f S$ *//> it&V quam non propria .nr prena. Sic alibi poft ient entiam, alibi poll li» lJit tern conteftatam, quibus rebus vis contractus datur. poena pecunia- ft* at Aie. X X, Et hinc fequirur, uc ft ultra meritum nova qnydam ca nfa y*AS nhligarinnis gxfHreripdehpri jqm pnffirid nnndiii pnpna prapqnnn- ".Ter IJu conteftatam, quibus rebus vis contractus datur . poena pe cunia- iarfitite • «• ' Xla a b hatrede debebitur, ut & ea quae in conventionemcteduita eft. - f.-J.M* ■ p P in aq^°^H° kQr ' rl i/~T_ifi, / - * fat** ^Ll^UySi Jfy, "alkfc Sum jcum /Lro ***t A ><*-*£■ Annotata ad Caput xxi. §. 1. Vi delifti participesfunt] Tertullianus de Refurre&ione carnis: 1 Dicentenim miniftros qjy focios habere arbitrium miniftrandi atque fo- • ciandi, (if poteftatemftu voluntatis in utrumque , homines feilicet <& ipfos. iccirco cum auctorihus merit a communicare, quibus operam Jponte accom- modant . Glut factum vitiofumjubent, qui ccnferifum requifitum adhibent J Stuilus manibus omnium Upidctbat. Auguftinus Sermone v de Sanftis, c.4. fi- milia fermoneejufdem argumenti primo, c. 3 .Sc fermonexrv. g ui adjuvant ] ope. Inftitutionibus de Furtis , §. interdum, Edifto Theuderici, c. 120. Qui receptum prxfiant ] Hieronymus fuper parabolas: Non fur folum, fed tile reustenet.ur, qttifurti confeitts qmrente pojfejforenon indicat. Chryfo- ftoimus de ftatuis XIV. ts yt Cl isne^x.istt; fioten , dxtsk y^ij oi triuitofinas pOp, ‘zfeirift.orn; 'j, KoivasSotnas \yAMpsdm'). non enim per-uri foli,fed£f qui, lonfciicum fint , edant perjuries, criminis tenentur . ejuiconfilitm dant ] Vide Inftitutiones & Ediftutn Theuderici di- iSis locis. Androcidesexlege Attica, r ptshdCo-euifo nS uv-nS chiyjdj yjtj t tv, 'tfyxtmi&pios, qui confditim dedit earn non minus poena teneri quam qui manu rem effecerit. s’ jjv /ah ftx},dbcm/c 8 fis. neque erdtn fineconfilio res faBafuifet, ait Ariftoteles de Poetica c. 17. Laudant, ajfentantur ] Chryloftomus i ad Romanos circa finem.- yrf yj § ■zj5iu^ 1 M£AS»t«5 o to >' dpsao-n a/jiTmisuvpriiaTmTsfpy,, pc:or peccanle qiti peccatum laudat. qui facinorofum adftans hortatur , pro faciente ha- betur legeLangobardica, lib. 1, tit. ix, §. 25V vide qua: ex Phiionc & Iofepho moxprofcretnusad §. 17. Non vetant ] Chryfoftoinus 1 adverlus Iudxos:««v^ ** «< x.\t7tTou vtg/ngiov, UXifa %g] oiv.b&u>i pdporrss xuXvozq, psh Ku"hbt>rriS 5 thv cwm> clt&xui AJ'a'aas fitco'i. Sic non it modo qui furtum fecere , fed <& qui prohibere cump 4 ’ fent nonprohibuere, puniuntur ,&quidempari titerque poena. Sic eumqt' 1 fanari atgrotum prohibet, teneri quafi vulnerafiet ait idem Ghrylu* ftomusaad Cor.c.vu. si AC PACIS, LIB. II. CXXI- 379 Si defexitpublico confdio] Chryfoftomusde ftatuis m : o'U s’ >©i tit-? ttlXiuc ii c'-HSZ-eWHSf' K!9 ts|l > cciSu UvJfUTmv mm (jam <£ imtXvJht, tsbh Xoyr/xft ■mmiz. IV, a TvX/xrj >(ftj •sdftcftioq.Umim). tyj aim £9 ehj Jixcqov iiSip •P oXtyoy cl- ^mib'djoioos 7roXit Tvrccumv ocvccpTntjpjl^, xc/j tsj s’^ev ijfyztjtrp&s oilciiq oxr t s. Non communefuijfe delittim civitatis , fed extraneorum & advenamm , ij«* crnBa temeritctte ac legum.ignorantia quctm ratione facerent. neque vernn- auum , ut obpaucorum imperitiamtanta urbs everteretur & poenamfervent culpr. exftort es . Ammianus libro xxx de Quadis : nihil excommunimerit t procerumgenlis delibium affeverantes in no fir os. Scientiam, cumpuniri jubetur, aecipi pro patientia ] Lege Willgottho- rumlibro viii, tit.iv,cap. 11, cap, 26 ,& alibi.Libro ix, tit. i,c. 1. Ip forum erut cohere Again emnomm\ ita hanc rem explicat Cyrillus li¬ bro v contra Iulianum. Vnim ob culpxm frferias Si jack odd ] Euripides Troadibus fic lo- quentem Neptunum facit: oS'inx’ Aidf eiXxe xycssmSpae (llet. Cum Fhnbadem vt traxit Ajacis man us. Et Miner vam refpond entem x’ tslia y A’y J aqmt7rc/ftii, dF ijxxS vm. Nilque audiit, nilpaffus a Gratis mali eft. Pari jure omnes Antiochenos ftatuarum crimine involvit Chryfb- ftomus, primaejus argument? oratione, ibis So d/xd^ycc. oxlyar, vft/ ToiyxXtifxec y.vCTUi ibis si cocky tic oltvec.'Tec biocixaftjj yuy £ So v c bceivois TpohiAyftfim cuito) 7K5 ■n/xoig/.occ dsccft/ioftp, el bi at&XxZoyixc outs; s|sS«Ao^a 'iiriteus xftf So yaontr-oc oicopB-dozcftp jj.tXtpSy, aim let t* iCpoZifuju. lpo- Ecce facinus paucorumfuit , accnfatio in omnes fcrtur. Ecce propter Mot nunc in rr.etu omnes fitmus, eorum qua illi auftfunt pccnam nos ipfi exfpecda • mus. Sftodft antevertiffemus eam.illos de urbepellendo , (ftpartem morbiddm fait oportet traBa(femus,abeffet jam a nobis hie timor. deinde: h' awri s’y ts- nxsXxjts, (pvei, oihs dixrp So l%d-nii,bn [/ft mi ftps, jxrjii cciaXvsc, firftt Sis d- nirftSi&f iycrH%cs, per ft clxiyb'jycrf.'ss bStp Sets T fSounXca ■nfS/is. s’ [A.cSi%ss T -n- ’nXyo^joir, 171V.SJ1 S' 6 'ro £ Smbiyouccj. Uxd kb 1 ’ \Si%n tcc tStd >@ 07 np- (/.u; ahoi. ob hoc ipfitm, inquit, ferptxnas , & ultima lue fupplicia quod non adfuifti, quod non probibuifti ,quod inftmientes non retinuisii , quod pericula nonfubiifti pro honore Imperatoris. Farticeps non fuifti facinorum ? Lauda hoc , fa boni accipio■ fed nec qtufiebant impediifi. hoc vero jam dignum ac~ atfart. Foteflas magnet (ft potentijjima, qua prohilerefcelus maximum poteft ] Phi- loin FlaCCUm: « r ft ‘TTi^dSc-iv r, S 7 mvifufyvlzre%eui m dOrsikkc,, ii y.ii xixd- tejjJijA©- r,v cpike xc/j i 7 na^t 7 my civ Sc. nam qui caftigare, certc inhibere po- tuit,fi non impediit, habendus eftpermififfe ant etiam probaffe quod agebatur. DionGalba : td7; fjfi 'ft \hincMc Xoripsgr yfth dAxeif. auc j bit me iyqxosix; cisiyxri 07ml yrici’ oc$,<§y i&xispyfj. Frivatis fufficit non delhi- (i’ten. inimperio agentibus incumbit fe hoc curare ne delinquat alius, in C. 4 Synodi Piftenfis pofira inter capitula Caroli Calvi habemus: Non <# liber a confenfuqui quod emendarepoteft, emendate negligit, quapropter ftrje i-abh peccati f e participem.fmt , Vide Nicetam Choniatem libro 11 de Apdronico, olhn ~ M 11. }8o •' D E I V R E B E L L I Oltmab Amphi&yontbusdamnati Scyrii] PlutarchuS Cimone. §. IV. Quiculpa eft compenufdcdiuoncm enim prarcedere debet caufae co. gnitio . non decet dxeftttsc oAiiUtap ; homines dedere caufa non cognita , Plutarchus Romulo. Rex Scotiae apud Camdenum inanno lxxxv ait Elifabetae, tranfinillarum fe in Angliam Fernihurftium , imo & Cancellarium, fi praecogitate fecuriratem violaffe vel caedem con- fcifieliquidis & legitimis probationibus convincerentur. Hoc illud eftdebere quod in hiftoriis j&pifftme occurrit~\ Mithridatem a Tigrane popofcit I.ucullus,& non dedentibellum intulit. Appianus Mithridatico & PlutarchusLucullo. Romani Saigas ab Allobrogi- bus dedi fibi portal arunt. Appianus excerptis legationum xi. de £- pilcopo quem Romani dedere Scythis volebant, vide Prifcum ex- cerpto legationum 2i. Dux Beneventanus a rcgeVafcone deditus Ferdinando Caftellam regenti. Marianaxx, i. Sk Tabiosfibi dedi Gain poftulctbant ] Plutarchus Camillo. Appianus excerpto legationum 9. Tofiulamnt fepoftea Anmbdem ] Diodorus Siculus in fragmentis. Livius. Jnterdianfontesdepcfceniibus optio datur] Vide fcedus inter reges An¬ glia & Daniae, memoratum Pontano de Mari. A quibus transfugx recipiuntur ] Zonaras Bafilio Porphyrogenneto: tmn’ipc oif'oc Xargyn" d^iSu fdi T •nq^ttviircui^. j£ ft} oixbtts Jicori- rx ifSpcv, it* fiii yj/j x*6’ ian-rSptcf. uy cm xycdUot. miftc ad Chof- ’ roem pofltdatum ut dedcretur fibi regni afjictator, qui domino contraria cepijfit arma, neve in femetipfum pernitiofum exemplum jiatueret Chofroes . vide de piratis Lesbi mendofe receptis Chalcocondylam libro ix. , Supblicum jura ] wte'i ixeoixt ti/xot Polybio , & Malcho in excerptis V ‘ legationum. SHiibus innouns eft animus, iratafortund] Oraculum vetUS. sxthvuc T traipyv xptvvat. x f e/xi*vsv alf 3 yj-qy-c xxjxpm fg©- i'-TOg©- tjS'ie, Carum occidifti, dum vis fuccurrere. nullum Crimen babes, mantis eft tibipurior, ac fuit ante . A’-tvyr,/** (£ ecJixyfMx] Philo de Iudice : ibie(©> ijt’ atvyypMnt. i S"Un- metyyajX’f 7rrtypAofSp(& cm dtuyfi t/.tis mifericordia tnfortuniis de- bet ur. at qui deliberata fentcntia male agit, non infelix e(l , fed injuftas. SlC M. Antoninus mentem vultinfpici: it* imriryc «yvo<« i yttiut, 3 ^ site* heftmj a, -a mftiues, ut norisignorantia in altquo an conftlium fuerit, if fimill ea confideres qua his coherent. Sic v * e| uytotat -J Pv.jj. 9 -j15 , qua ab igy norantia aut eblivione veniunt ; & -m ois iza&teixc qua ex confulto ftunt , di* rtinguit Totilas apud Procopium Gotthicorum 111. Dederenoluiffe] Recepit nec dedidit Pipinus exNeuftria ob tyran- nidem adfe confugientes. F.ftid apud Fredegarium in rebus Pip® 1 ad annum Id clxxxviji. Etiam ab Ecclefia Romana ad feconfu- gientes recepit Ludovicns Pius Imperator, ut apparet exejusdecre- tofadtoanno Id cccxvi i.infertoinTomum 11 ConciliorumGal¬ lia’.- Et Carolus Calvus, qui ex parte frarrisfuiLudovici ad fe profu* gerar.t. Aymoniuslib. v. cap. 34. de Cegena Patzinacanondedito AC PACIS, LIB. I I. CXXL 38 r poftulanti Tyracho vide in Conftantini Monomachi rebus Zona- ram. Sic & Ofinanes ab Inungino praifedto non deditus Eskifari. Leunclaviuslibro 11 Hiftoria: Turcica:. Albuquercium Lufitani non dedidere. ur memorat Mariana xvi, 18. Serums'] ad vlll iEneidos. Propriam Atbenienfium laudem ] quam Arragoniis tribuit Mariana xx, 13. Gepida: perire omnesmalunr, quam Ildigiialem Romanis aut Langobardis dedere. Procopius Gotthicorum iv. Apud Sophoclem ] Vide rotum locum, eft enim ledtu dignus. Pro Herculis liberis] Vide Euripidem Heraclidis& Apollodorum. Confecuturum quod jus ejfet] Neque d Diis nifi jujias fuppluum preces aid!- ri, aic Tacitus Annalium lib. 111. Ad id, quod Athenis fan&ijfmum ejfet altare ] in Lufitania Ferdinan* dum cubiculi pra:fe'8t thifeyft 7 its t Ajhxtjozhrray (male le- gltar diiKjimrten ) UrtQsm.NuUum mqmm helium, quod quidem jujlmn (mfmtnr . £.XI. $. XIII. . x IV. 3$J D E IVRE BELLI cenferetttr, tali ex caufa geftum , non a Greets in Trojanos, non a Macedonibm in V erf Of vel p tiers liqueat. non enim ill't obftta vetuftate crimina feris poems, ne innepotes qmdem ctut liber os, perfequebantur, fed illos impetebant qui virorum bcnemeritorumpofteris vim inferebant, regnaextorfuebant. Vades capital’, judicio crediderint obligari] Apertum id in verbis Rube- nisad patrem lacobum Gen. xlii, 37 : &apud Iofephum 11 An- j tiquachiftorijecap. 3. Hosvades dilfft/bypsi anima: vicarios vocat Eu- tropius Caligula. iandrn mortis fponfores Diodorus Siculus in excerptis Peirefianis. Chryfoftomusad Galatas 11 : >»- &A;gti 3 -e>r@- iinjayeivtinsJttyehv usreg d/.Hrs ’d'u/nra^l v -r.fioipJ.as, UvTor. Sicut homine aliquo ad mortem damnato, innocent alter pro iilofe morti devovens , illumfupplicio liberat. Auguftinus epiftola LI V ad Macedonium : fettliquando qui caufa fuit mortis potins in culpa eft ,quam 1 Hie qui occidit, velitt ft tptifpiam decipiat fidejufjorcm fmtm, atque Me pro Mo hgit imum /upplicium Imt. Vtalibimemorabimus] Libro III, C. IV, §. 14. Vt lege Mojis J de qua vide Maimonidem dire&ore dubitantium 111,40. Ait Philo ] Idem libro de Pietate: -J dr/. £1 oib’ « uj / 3 A«?sp»r Iga «v simi^nots, si fir,re -ms e? dyeS-ut orcr/igiltjoftlftoi; rifia^c bix.fl, dre -nils cm 7mvfSt dyxjiits iexpm\ Vfti, S’yifiiS .bfoyr & 1 * Hand fcio an pojftt ulium peqtts induci inftitlilitm, qmm ft nec males e bonisge- nitos fequelttr poena , nec bcnos habebitur bonis qui ex malls parentibus nati funt. Alder lex qua defuis attionibus qttemqm judicat , non ex cogr.atormn vir- tutibus laudat , aut ex eorundem vitiispunit. Iofephus contrarium faiftum in rege ludararum Alexandra vocat Oa-eg civjpa 7 m blr.ni exaclicnempoeiu qua humanism excedit modum. O vidius: Iliic immeritam material pendere lingua Andromedam pcenas injuftttsiufferat Ammon. Sjuare ftliisAvidii Caffti ] Vide & Vulcatium vita Avidii. Laudat pa- rem Conftantii humanitatem Iulianus , oftendirque fatpe ex malis / paretitibusbonos veniffe liberos, ficutb /axis apes evolant, e ligno amaro nafcnntur ficus, b fpinis prodit pomum Punicum. Ejufdem hate funt: Xj T imibtc § ■n-nXA/mr.or^’ r/imoi xofiftn wwTf isbti 'Itatn&s tyifiias. Urn erzi orfidfosieiKeicw n oifS^is ptyrntm TtXetxe ’Zfetns > V 7 m^yjj yidesrettam mortui filium, infantem admodum, non fivifti poena patetna implicari . it a tua agendi ratio ad lenitatem femper vergens pcrfebls virtutis eft teftimonittm. in ipfos jure dommit , non pan,e utitut ] Hate eft fententia Rabbini Si* meonisBarfema,longe verifttma. Vltra abnepotes nonextendit ] exempla habesin Zknri & Iehu. Vt velpofteritatibtts fuisprofpicientes divina legi obedirent ] Alexander a- pud Curtium libro VII : Non oportebat VOS feire quid de his ftatuijfcm,quf triftiores periretis. Qua dye ipfivocant ] Vide Plutarchum Pericle: & quae fupra difta hoc.libro xiii,$. i, Apud Mimuml Libro 111,43. Agit A C PACIS, LIB. I I. OCXL^ Apt atttem ill defacrilegio] Ut & Libatliusa'i' el t&piSiruv -jAj Sixnr, cl 3 x'-TTU fSf. GtfX it I 0 75 «UT8; f?CUp7,rt'^. >dyu Si «!/T»S }ij rrouSttt Xtyu j£ T«S quorum aliijetmpoenas dedere, alii nondum quidcm,fcd nemo cospoe- n&eximet :nec ipfostantum dico, fed faliberos ex iis nafcitmos. Similia , habec idem Libanius oracione quam edidit Gorhofredus. Jnftgnis qmdam virtus ] & publics paterni criminis deteftatio , qua- lem fecit Andronicus Palaologus Imperator, apud Gregoram libro v, c. 8i. Ideo in eo federe nulla exjhtt comminatio perfonas peccantium egrediens ] Tertullianus de Monogamia : defivit uvet acerba a pat rib us mandittata dentesfiliorum obBupefacere i unufquifqtte enim in fuo deliliomorietur. Viireges ] uc Amalias. Dionyfills Halicarnajfenfs ] qui flC ait : ti ei©. tUtc pospaodois em^ayior ye* put I s ■nu.i'jpix; dmtmx tils TtaiSixs, m dr oi muTepes dStxwutn. mos iUe Romanis proprius a poena omni liberos'eximere quorum par cutes dcliquerunt* habet idem lex Wifigotthica libro vi, tit. i. cap. 8. Pmgnantem mulierem mortis fupplicio afficere nefas habitum ] Laudat Philo libro de Humanitate. Romanorum ] L. Imperator Adrianus, D, de ftatuhominum. L. Pragnantis D.de pcenis. Devovens propinqitprum capita ] Philo morem efletyrannis dixit f.xv. cum damnatisuna tollere quinque familias eis proximas. Vide He- rodianum libro hi , & exemplum Mediolanenfeoccifo Galeatio apud Bezarum lib. xiv. Ammianus Marcdlinus\ abominandas leges vccat. vide & Concilium Toletanurr. iv. Honoribusprohibitsfunt ] Simile reperies in C. i^quibufdam de pee- ^.xvi. nis. Siipfiuspopuli confenfitsacce/ferit ] Philo de iEgyptii regis fubditis A- J.xvil. brahami tempore ita^ty-mixcivire Si 7 s mfomc dvttS b oU©^,f/.nJi>bs r/ti rfl■zf^opropitct Sv%egc/lrcuiT®*, dxt.ee •m/.riar hen#, 'SovnusCw ygrmd myppyi- fnpyr,mvTm tv dbixyf/. x .Senft &panam omnis cum eo familia , quod nemo in¬ dignat us effet fuper injufte faBo, fed omnes laudando pane & ipft illudfeciffent. Iofephus, ubi vaticinium contra Ieroboamum proiatum narrat Si t* Tiuoadcis '/] to TsA^d©* c ’santyor d ccyxbric ynt f Siacorctper ei$ r iSs rre* ibrnss, ontelttH /3« non juflificas, ejje pradonum. I V.Quafdam ejje caufas quafalfam habeant juflt Jpectcm : V. Vt met urn incertum : V I. Vtilitatem fine necefiitatc : y 11. N egatum matrimomum in magnafe¬ rn inarum copia: VIII. Cupiditatem meltorts foli : IX .Inventtonem return occupatarum ab alt'ts. X. Quid fip] tores occupatores amentesfint ? XI. Injufiam caufam ejfe , & libertntk defidertum in populo fubdito : XII. Et voluntatem regendi aLos invites quafi ad ip forum bonum. XIII. Item titulum umverfalis imperii quern quidam aff.nbunt Impcratori , qui refelUtur : XIV. xAlti Ecclefia, qui item refettitur . XV. Item voluntatem implendt vaticmia, fine r I)et man ’ato . XVI. Item id quod debetur , non ex jure ftrible diftoyfed aliunde. XVII. DifitnClio belli cujus caufa injufia, & ejus cut aliunde vitium accedit • & di • verfi utriufque cjfeftus. D Iximus fupra, cum de caufis agere inftitueremus, caufas alias e ffe jnftifica s , alias fhafnria s. Polybius , qui ad difcrimen pri¬ mus notavit, * illas vocac: an&ipureis, quiapalamproferri fo- lent, (titulum dixit aliquoties Livius ) has generis nomine M-nat. Sic in bello Alexandri adverfus Darium fuit ulcio injuriarum quas PerfxGrsecisintulerant, cupido gloria: imperii & divitia- rum , cui accedebat fpes magna facilitatisconcepta exXenophon- tis&Agefilaiexpeditionibus. Sic«sel wtumhu; peiadpoi®. 715 tivcif « tks (pir.tsc Tmteutug mieUfe 'ivx piapci qglj (pi- i& ftymi'k. Ommno enim crudelis h abend us fit qui ex amicts hoftes faciat pu- gncmdi (ftfundendifanguinis cupiditate. Dion Prufaeenlis: v® St jgsj 0,,^ U:ra9'£0T"f Sv ^ 71 i' f^ilcc 7 mvTiXr.; £5J ^ Itijft TOiino ^54- xxxvl rs fc2» trnjofu* j /?»£ ®2 £«//,* acpugnas ferri , mera eft infania malum Jibiqmrens. Idem ille Seneca epiftola lv> JSfe/w adhumamm fanguinem propter ipfum venit, aut admodum pattci. 111. -Pleiique-K£fo bel lanriumcaufas fuaforias hab ent, ant fine jnftificis. aut cum juftifi cis. Sunt qui iuftificas plane n on curant, de quibus dici poteft illud quod k Romanis Iurifconlultis eft proditum, prasdonem efle eum , * qui rogatus de poflidendi caufa, nullam a- liam adfert , njfi, qnnd poflideat. Ariftoteles de belli fuaforibus: i 'Ueu bis x’x adix-ov-rii; u$vyei r fevctc risf ftiiS'h cthxxi'&v noXtidzisisfcv 11 1* tp^tlhtfso 7 j quijuftumfit'vicinosinnoxiosinfervitutem redigere , ftpe nihil curant ? Tails Brennus qui omnia dicebat efle validioruin,Tails Silio Annibal,cui pro food ere, proque luftitia eft enfis. Talis Attila, & quibus illud in ore eft, &U&fitter belli exit us, Hon caufa. m- Ett Hac aciesviSlumfalluhi nocentem eft : Et, Id in fumma for tuna stquius quod validius. Nec male his aptes illud Auguftini : Inferrebelldftnitimu, & indebted- Lib. it do ttraprocedere, acpoPulos fibi non mole ftps Cola remi cupiditate confe r ere , quid “Hit. Den, blind quam gr ande latrnrinium rwmin andum eft > De talibus bellis Vel- c ' v, ‘ lejus : Bella non caufts inita ,fedprouteorummercesfuit. Apud Cicero- nem legimus de Officiis primo : Ea animi elqtio , qua cernitur inpericu- lisfolaboribus. fiiuftitia ukcar, non modo virtutis non eft, fedpotius * imma- mlat'u omnem humAnitatem repellentis, Andronicus Rhodius: »i fttjJkei* IHxei Xctpt&avonie oS-ir ts fe 1 , mn’npy) si) deeZeis xj fayl oioi «- m o* tu£j»vo<, itc/\ oi to; Wa« 5 rngbStitf, Gfuimagni compendii fui caufa acci* fiunt unde non oportet, hi pravi, impii, injufti appellantur, * quales funt tyran* ni (ft urbiumvaflatores. I V. Ali lcaufasquafi iuftificas ad ferunt. qua; expense ad re£tam iationem injuftae reperiuntur&ut Livius loqu itur , non cert amen Pjrrhi, juris, feiTvi tn q t ia?ri apparet. Reges plerofque, ait Plutarchus, duo- bus nominibus,pacis& belli, tamquam nummisuti, non ad id quod juftum eft , fed ad id quod expedit. Ony ailre.in. finr ranfsr in jnfty, tognolci aliquatenus poteft ex juftis caiifis quas haftenusexplicavi- ftius. Redturn enim obliqui eft index. Sed perfpicuitatis caufa fumma ' . gen r pr a ginnriKimnc. (jhtfiub 'tidiiQ; ulte V. Mprnm 6r(TO ex virina fjotenria hnn frifflrere-.f iipra dixitriUSs V. Mmun ergo ex vicina potent! a fenimiufta fitderenfio.ne.ceflariam t pffp nportet.qnalis n on eft ni* i Cu, vt’j ftjt %’ l ruH non rtuft uutfiatfab c&nyo ittam Del* if ' fi virirms n nUa nafti nne impedjtUS in fooarcl m^ rtafused* /tfttffoAe trod, B b .jrodlil nfa. ■ f’d-naCftfasnu t r VM* - U sl. Taaat Jif* £idte, cmaJa ' 10*0*- ft *4p ulfJS&e itUuS ■rn aiefti ft}vk/£o'’ 386 D E I V R E BELLI Zonareu. Paufan.l, '*■ ftlubLi effi ailUtl/ln feutfa 'ruMu faJkv,‘tP stall, rutfe UdurSPs- ' faciat, aut munitionem aliam quae damnum aliquando dare pofTit, Nam adv erfus rales merits c-nnrraria? in fuo muniriones & fiqu.i lunt fimilia rempdia gna-rendahint . non vis hell ica. lnjufta igitur bell* t Romanorumin Philippum Macedonem, Lylimachi in Demetnum, ‘j ni aliacaufa adfuit. Valde mihi placet 1 aciti illud de Cauchis.- Pop*. [Itu inter Germemos nobiliffimws, quique magnitudmtmjuam malit pufiitia tut « ri .fine cupiditate, fine impotcnti* : quieti , fecretique : nulla provocant beUa, — nullisraptibuiaut latrociniispopulantur : idquepracipuum virtutis acvirium &$, a. 'saJJUn .tappet t/a\ argument urn eft. quod.ut fuperiores agant, non per mjurias affequuntur. from- wa. ii eJ. dlft. tic 'go tut Mu in Tu-k infer it, A tditcf* At&l'C&H H'fi. IV. VtH.de Ind. rel. ta tamen omnibus arm* , ac, fi respofeat, exercitus: plurimum ■uirorum equo. ■umque, (fi quiefeentibus eademfama. n VI. Nec u tilitas par jus fa cit cum neceditate. V 11. Ita ubi laxa eft matrimoniorum copia. n egatum aliquod matrimonium caulam bello prabere non poteft: qualem olim Her¬ cules arripuit in Eurytum, * Darius in Scythas. VIII. Nec magis mutandae fedis amor, ut paludibus & folirudi- nibus relidtis folum fcecundius poflideatur: quam Germanis veteri- bus bellandi caufam futile ait Tacitus. IX. iEque eft improbum inventionis titu lo fibi vindicare ea i.», 3 i. q U3Ea b aftotenentur, etiamfi isqui tenetfitimprobus.de Deo male fentiens, aut hebetis ingenii. Ni am invenr io eft e.onim qua- nul- . liusfunt/' ( X. Neqne ad dominium reqnirim r. anr vir mc mm-alic , anr rdi. n. •bum ~ - — g ' 1 °fa- aut inte lledlusperfeftio :nifi.quod hoc videturpoffedefendi, nure SfTper-tmnJriL fi quifint populi omnino deftituti d rationis ufu , eos dominium non oef/um. /ruUlZt when, habere , fed excaritate tantum iis deberi quae ad vitam fiunt necelfo ;tl, de b,i- r ia. Nam quae alibi diximus de fuftentatione dominii , quam pro i 6 j7' fantibus & amentibus facit jus gentium , ad eos populos pertinet, J cum quibus eft padtorum commercium : tales autem non font po¬ puli fi qui reperiuntur toti amentes. dequo merirn dnhi m. Male er- "Plato de go Graeci Barbarasobmorum diverfitatem , forte&quod ingenio He 'eub.T cedere viderentur , hoftes fibi quafi naturaliter dicebant. Quatenus Liv./.xx-x i. autem ob peccata gravia &naturam autfocietatem humanamimpu- g nant i a - auferri dominium poffit, alia eftquseftio, &modo, cum de xx, j. 40 . poenarum jure ageremus, nobis traftata. JiitrfeuUpi antmum- XI. Sed * nec libertas five fingulorum five civitatum , id ell naturaliter,& Temper quibufvis competat, jus * bello iZiubhVuAn. /atsAdbprzttare poteft. jSlam libertas cu mmatura competereho minibusaut >&* f( M populis dicitur, jd inrelliae.ndnm eft de inre.n-atmrre-nrarcedente ra- pfybfiffZy.' (Sum emnehumanum ,&deliberate non de ea quae ell . A a. . t n 3 * „ . Vl oA 111- ___ fl ^ II*- 1I1P 1-1 O N P d f M&b (UeuwcroM#*.. **T hcnUoTtifa ,, hoc eft ut natura quis fervusnon fit, nonut jus habeat >l ^ 2ci/ *ne unquam lerviat: nam hoc fenfu nemo liber eft. quo pertinet illud Orurn,/Ltufi. Senec. In, eontr. 21. I Pol. I Ccr.vIJ, 21 ,* Albutii ‘.Neminem natum liberum ejfe, neminem fervum ; hue poHeanoim* na fmgulis impofutjfefortunam. Et Ariftotelis illud: ^ oiveq,! d[’ iAeO'Ssgov: e lege venijfe ut alius effet liber, alius fer-vus. Quare qui leg 1 ' timacaulain fervitutem, fiveperfonalem fivecivilem devenerunt, contend fua conditione effedebent , ut & Paulus Apoftolusdocet, JSa©- fen ni pahtTu, vaatfts « #d (ervitutem, m id te torqueat. XILNeque ViB.do tnct'b n. 24 . 0 ^ 4 - la de jure belli Mb.Xt. c. 2 >n. 29 * C ovar. c» peccatum, Jles.D.de capttvis.Lb c&tiairis, ad L.Ttyodi AC PACIS, LIB. t X.CXXIL jg y X 11. Neque minusiniquum armis fubigere aiiquos veile, quad J ^' rn 7 / > P c; dignos qui ferviant, quos naturaliter fervos interdum Philofophi %$thm ft vocant. . Non . cniix L ii . qnid ali c q i eft utile, id ftatim mihi licet ei per vim imponere . Nam hisqui rarionis hahent; nlhm libera effe debet utilium&inutilium eledtio . nifialreri jnsquodda m in eos quaefitum fit. Infantium plane alia eft ratio .quorum regimen , cumipli jusex- ercendae aftionumque fuarum moderandarum non ha- beant. occupanti & idoneo natura concedir. xrrrv ix adderem ftultum effe titulum quern quidam tribuunt Imperatori Romano, quafi ipfe etiaiti in re moriffimos & t incognitos hadtenus populos jus imperandi habeat, niii IurifconfultOrum diu . princeps habitus Bartolus hasreticum aufus effet pronuntiare qui id negat; nimirum quia & Imperator interdum fe * mundidominum XdUHo- vocet, & infacrisliteris imperium illud, quod * Romanians pofte- riores fcriptores vocant, appelletur * w cutts/thtu nominequalia font & ilia: Orb em jam totum •victor Romania hetbebnt , tnultaque limilia per complexionem, aut exceffum.autexcellenttam didta: quippe cnm & in iildem facris literis fol a* Iuda;a ftepe Veniat nominequofenfu accipietidum didhim vetilsIudaorum, Luc ° medio telluris fitam urbemHier'ofolyma, * id eft in medio ludaes, ficutin medio Grasciae Delphi fimiliter didti orbis umbilicus. Neque eft quod quemquam moveant Dantis argumenta .quibusprobare ni- titur Imperatori jus tale competere, quia id humario generi expe- diat* Nam commoda quae adfert fuiscompenlantur incommodis. Vt enim navis aliqua ad eam magnitudinem pervenire poteft quae re* gi nequeat, lie & hominum numerus Sr locorum diftarttia tanta effe, ut unum regimen non ferat. Deinde vero conceffo hoc expedite, jus imperii non lequitur, ut quodnili exconfenfu aut poena nafei ne- quit. Ne in omnia quidemqUae olim fuere populi Romani, impera- tor Romanus jus nunc hahe r.mnlra enim nr hello qnaffra , ita-h cllo amiffa fun t. alia padtionibns, alia dereli dfcione * in aliarumgentium aut regum jus tranlierunt. Quaedam etiam civitates olim plane fob- ditae, poftea tantum ex parte fubdita:, aut tantum in*qualiter feede- rats effe coeperunt. Nam omnes hi modi aut amittendi aut rtlutafidi juris, non minus adverfus Rom* Imperatorem, quam adverfus alios Valent. w . XI V. Se d &F.C.defia- jus fliprnnr qni odferfrrfrntpliam in pripii. jos ignotas hadtenus partis terrarum, cum tamen ipfe Paulus Apofto- lus aperte dixerit eos qui extra Chriftianifmum funt judicahdi libi jusnoneffe: 'n^/dsi ths x&imv ; 1 Cor. v, 12 . Et quod jus Apo- ftolis judicandi competiit, quanquam etiam ad res terrenas fuo mo- do pertinebat, erat tamencceleftis, utira dicam, nonterreftrisinge- tiLexerrpnrlnm feilicet non per arma&flapra.fedperverbum Dei geuera liter propofitnm,-& ad circumftantia s peciilia res apraf n m .per Ugillorum dirinm griHT 'nTh ; ' r,;r ' nn ' Irn i ;ntnnf,irinnpm , prOUt CUI-5 !l ue conduceret • p'oftremn. lorri etiam per vindi dtam non natura- lein j fed n atnra ipfa Puperior fim . a c t i roi ride a Deo procedentem : B b a quails iAfift.viii Pol. IV. SilVi-Oetb* beUum.piXi «. 21» Covar.locO citato, n.fi ViB.de trldi rel.il, & Joh.XVIU. 36. V,d. Petr. Dam./. IV, ep/Ji- 9-& Bern, epiji. 221 . 388 V. 7 j 7 _-. de ivre belli qualisinAnania,Elyma, Hymenaro, &aliisapparuit. Chriftus ipfe, a quo omnis poteftas eccleiiaftica fluxit, & cuj us vi ta exemplar eft Ecclefia:, qua talis eft, propofitum, negavit regnum fuum effe de hoc mundo, hoc eft , ejus naturae cuius funt caetera regna .addens alioqui futurum fuiffe, ut more aliotum regum opera militum uteretur, Nunc vero eti'amfi legiones voluiffet pofcere, popofciffet, nonho- minum, fed Angelorum, Matth. xxvi, Et quicquid fecitpro ju¬ re fuaspoteftatis.id fecitnon humana, fed divina virtute, etiamtum cum nundinatores etemplo ejecit.Flagrum enim turn quoque di- vinas irae erat lignum, non inftrumentum; ut alias fputum& oleum* lignum medendi, non remedium. Auguftinus ad indicatum Iohannis locum : Audite ergo Iudd (ft gentes : audi circumcifio : audipr&putium ; audi- te omnia regna terrena :* non impedio dominationem veftram in hoc mundo: regnum meum non eft de hoc mundo . Nolite metuere metu vanijftmo, quo Hero- des ille major, cum Chriftusnatus nuntiaretur expauit, ftp tot infantes , ut d eum mors perveniret, occidit , timcndo magis , quam irafcendo cruddior. Re¬ gnum, inquit, meum non eft de hoc mundo. quid vultis amplius ? Venite ad re¬ gnum, quod non eft de hoc mundo : Venite credendo, ftp nolitefavire metuendc, Epifcopo inter caeterainterdicitPaulus ne percuffor fit, 1 Tim. in, 2. cent-/ x»i r.pprSr, imperttre impofttaneceffitate , ea fcilicet qua ex humana vi proficifcitur, regum effe non Epifcoporum, * dixit Chryfbfto- tnus. Et alibi : Non eft nobis data poteftas ut auBoritate (ententU (talis fcilicet qua jus exfequendi per manum regiam, autmilitarem ,*aut juris qualifcunque humani ademtionem in fe contineat) cohibemtv homines a deliBis : Et Epifcopum officio fuo fungi ait a rci&m r (g- ,non cogendo, fedfuadendo. Et ex his quidem farisapparet , Epi - fcopos qua tales funt"? ius reg nandi in homines humano more nullum habere. * Hieronymus regem & Epifcopum comparans: Ille nolentiluspraeft, hie -volentibus. An vero reges ipfiiis qui Chriftia- nam religionemrejiciunt arma quad poenae nomine inferre poflint, fupra capite de poenisa nobis dilquifitum eft quantum inftituto fuf- licit. X V, j-foc qiinqii e-mnn e ho non f rnftra , led qma veteribus recen- tiaconferens magnum malnm , ni raveanir , pryvid en jnftam belli caufam non dare * fpem conceptam ex aliqua divinorum vaticinio- rum pvplicarione. N?m pr»rerqnam qnod * qny n^ndlim implex funt oracula interpretari certo vix contingit fine prophetico fpiritu, eriam rerum certarum latere nos p nfflinr rempnra, ac poftremo pra> didlio , nift expreffum adlit Dei mandatum, jus nullum dat, cum .Deus qua ; prardixic. ftrpe perimprnhosJiom inps. autpravas a&iones ad exitum ire permittat. XVI. Illud quoque feiendumeft, fi quisquid debet, non ex ju- ftitia propria, fed ex virtute alia, putaliberalitate^ratia, mifericor- dia, dile&ione, id Cent in foro exigi non poteft, ita nee armis depof- ci. Nam ad utrunque horum non fufficit, ut id quod poftulatur fit Sl f exmorali rationefaciendu, fed prreterea opus eft in nobis jus q id- ‘'dam fit ad illud , quale jus interdum leges divinae & human* dam c - ^^etiam circa debita aliarum virtutum. quod cum fit T nova tunctfe- * bendi horn, ill, epift.ad Tit• hom.I 3 ep.i. ad Theft, horn, iv de facerd. Lib. II, F AC PACIS, LIB. I X.C^XXII. 389 bendi ratio accedir, qua? jam ad juftitiam pertinet. Id cum deeft, injuftum ex hac caufa belium eft, utRomanorum in regem Cypri tanquam ingratum .Namquibeneficiumdedir. nnlium habet jus ad repofc endam gratiam: alioqui contraftus elfe t. nonbeneficium. XVII. Notandum &: hoc fame accidcre! ut hello caufa qu idem jufta fubfit Jed vitium ailftioni accidat ex animo a gentis: five quod aliud quiddam, non illicitum perfe , magis & principalius animum mover quam jus ipfum, puta * honoris ftudium auc utilitas aliqua, fiveprivata, five publica, quae ex bello ipfo feorfim h. caufa fua jufti- fica confiderato exfpeftatur: five quod adeftaffe&us plane illicitus, t Sen.Hipp. utgaudium acquiefcentis in malo alieno fine boni refpedlu. Sic Ari- c ft ntra [ ^ u ~ ftides de Societate fecunda Phocenfes ait merito periifle,atnon be- xxn.c.74. ne fecifle Philippum cum eos perderet , quippe non rcligioni ftu- Covar.d.%. dentem, quod praferebat, feuaugendo imperio. Vm & ex vetus cm- *■ "- 2 - fa bellandi eft , inquic Salluftius, profunda cupido imperii (ft divitia- rum. Aurum (ft opespr&dpm bellorum caufa , apud Taciturn. Sc in Tra- sUvejierin gcedia : . t Rupere fiedus impius lucre furor Summa ' Rtirapraceps. in Quo & Auguftini illud refle referas: Nocendi cupiditas, ulcifcendi crudeli- Us, implacatus, (ft implacabilis animus, feritas rebellandi , libido dominandi, fafiquafuntfemilia, huefunt qua in bellis jureculpantur. Sedhaec,ubi cau- ib.n.i. & fa iuftifica non deeft . neccatum auidem arguunt. iofum ramen heJ- 8. ba , & Dion in rebus Cadaris & Pompeji: Et Polybius, ubi de Romanorum bello in Illyrios agit, excerptb legationum 126. Cum Suetonio redte illas praetextum, has caulas dixeris, Ira enim ille de lulio c^fare : Etpratextum quidem illi civilium armorum hoefuit'. caufas mem alias fuijfe opinantur. Thucydides alibi diftinguit as&ptxou 8C ut in Athenienfium motu adverfus Siciliam, praetextum fuit opitulari Egeftanis, res ipfa, cupiditas Sicilia: fibi acqui rendae, Her- mocrates in oratione de Athenienfibus loquens illud &rd praete- xtum vocat, hoc didmav propofitum. utrumque eft in libro Thucy- didis vi. Appianusetiam ^j&pdrem vocem ufurpat in Mithridatico. idem Civilium v.ubi de rupta pace inter Odlavium & Sextum Pom- pejumagic, dicit etflias caufas alias intus fuifle, alias quae prafereban- tur. Agathias libro quinto id quod alii ea&pxns t vocat ’(ssXvfift.tt ^ figmentum & obtentdm , cui opponit aiUa* in hiftoria Hunni 7 "'-i,rganis. Adde quae diximusfupralibrihujuscapite Rooopius Perficorum 11 dicit ftultum effe non libere loqui, ubi dux eft juftitia, comes utilitas. Vbi tamen tile *iHns (ft nomina permifeet ] lie & libro v Bb 3 de 39° ' ■ D E IVRE BELLI de Argivis contra Epidaurios agens.quam prius vocaverat urtstpumi mox vocat fttliew, quomodo&Gracum , Latinum principio- rum vocem, aliafqueejus generis, efle fenlus ambigui notavimus d. C. l> §.t. hujnslibri.Scriptores Conftantinopolitani Imperii id quod alii -', B 1/dl/o'r ySr >0 far ficuav eft'llcw ft%taros %vx. oyv^ftsaq, ftvas%vrm&fo ^ 7i»»sA'J- ft iftt ov'/fiixctf. Bajanus Avar or um chaganus, nulla occafione aut obtentu , ne conatus quidem caufam velfalfam contra Romanos comminifci, inverccunde planeque barb arum inmorem exuitpafta. Quotes funt tyranni ] Bene Philo ad Decalogum a . De pluribus utilijftmifque orbis pdHjbus lo- quor, quas & eminenter aliquis orbem appeUet, definitum amnibus duobus Eu- ph.-ate & Rheno. ' * ; ludtafepe veniat nomine d onaspbm ] Hieronymus : Nomen terrfetiam cum additum particula om.us , reftringi debet ad earn regionem de qua fer- moeft. Id eft in medioludsu] Difcas hoc ex Iofephi lib. hi belli Iudaici. In aliarumgentium nut regum jus tranfierunt] Exemplum fume in Hif- f ania, de qua vide Gomezium in §. fuerat, num. y, de adhonibus anormiranum in c. Venerabilem, col.9. de Eledtione. Iafonem in L. Cundtos popnlos.col.2, C.de fumma trinitate.Menochium conf. 11, num. 102. Carainalem Tufchum pradticarum conclufionum E-ex Hifpania?. Molinceum in conf. Parif. in pr. num. 20. Chalfanaeum de Gloria Mundi parte v, confid. 28. Azorium Inilitu- tionum moraliumlib. ii, c. ?, p. 2. Sigmim medendi ] Bene hoc explicat Abulenfis ad Matth. ix. xiv, Nonimpedio dominationem vesiram in hoc mundi ] Hilaries Arelaten- fis: Non enimadhoc venerat Chriftus , ut alienam invaderet gloriam y fed ut fuam donaret : nonut regnumterreftreprariperet, fed ut calefteconferret. Dixit Chryfoftomus ] Verba ejus funt de Sacerdotio Libro ii.- fcuXifU fiir vsloTsxpiticei/oT; csx dpUmt oifoi plow txcmopiSs m Tat d/xapraves- tm tstcact gccficy. dxd h /dev s|«9ev dixaoajr «s x^xigyVijo tom irsro Ttls vi/xoig X«- iurt, 777tied tvn^olxvtwmf tcs t%votxi/,Kj sexovras; Ws xuXivtripefidfc this aural. ddfgdfttf, bi a Jltccjjlucvoi, dxt.ee. •xeijm'&i ieimtSt d/xkvu T Toiftps. xts ys tftiviljiscriix'TTUad'm tuv to/xav bthrup orgos TV ra Xvc-ts rise b.txxgTzxscvTUS- Vit,*! bifo>Tv,iixo/t.sv 07ns rfi frewa/xti , is rise dvdyxvt d xaxtat xxda tvs ao&aspioti tkotos cissiycuisvc ^tepceoSvros rv (ha .Stjd tvto TrvXc.vjs^ax f poi%M/r,S hi* TrestQ'arit ingiTtt 'ectvrv; UTTiyciS Ttdis sftfy. rdv lie-c-1 : fgot.rec-iM 5 •1 xd/xvov T£f, Omnium maxime Chriftianis non licet vi cajiigare fontium delitta. Seculiquidem judices, ubi maleficos fub legum poteftatem nuBifunt. tnultumpoteftatis jus exercent ,($ invitos quamvis prohibent ex fuopte ingenio vivere. At apud nos non cogendo fed fuadendo id agendum eft, ut qui ejufmodi fit meliorevadat. Neque enim nobis dlegibus ad coercendos peccatorespoteftatis jus datum eft, (pf , ft datum maxime ejfet, locus non eftet juris ejus exercendi, cum Deus coronet non eos qui necejfitate , fed qui voluntate libera a malo abftinent , quart multo labore opus utperfiuadecmtur morbidi fpontefua fepr cXxiimq osf'os pi*# ettv. a'Je cisa.yr.d- <«( 4 >o£m: Neque enim qui d fide aberrat vipertrahi, imo nec metu compelli po- te ft Idem ad Ephef.i v: w JiScttrxuxiati xlyv «S ahhifdtw, ovufiXxs -ttifys tTslyjipit ®^«ysyTO>. 0 ovfisVXotjar Xtym B b 4 ™ f.sv. 39 2 D E I V R E BELLI gas 'uivrS,Hr. aya'/rfitjon T drpyarjy, «»>’ civ'Sv Utplyai •£ T Asj p/Spau cclglt i/npf Kog^ev, Addocendos vero homines conflituti fumus , »c» ad imperium, non ad exercitium potefiatis. Confiliariorum locum obtinemus [uadentium. qui tonfilium dett, de fuo dicit, auditorem non cogit, fed liberam ei relinquit elettio- pem circa ea qua dicuntur* Ambrofius libro 11 de Cain & Abel, c. 4: Sacerdos quidem offleium fuum exhibet, at nulliuspotefiatis jura excrcet. Cita- tur c.verbum.dePoenitentia diftin&.i. Autjuris qualifcunque humani ademtionem 3 Ad reges enim non ad ec- clefiampertinet judicare de feudis, c. novit de judiciis :de Feudis: de poffeflionibus, c. caufam quae inter qui filii fine legitimi. Reges e- nim fuperiorem in temporalibus minimerecognofcunt, c. Pervene' jabilem eod. tir, Chriftus volute ut Chrifiiani Impcratarespro vita ttterna fontificibus indigerent ,£Sf Pontifices pro curfu temporalium rerum Imperialibus fegibus uterentur , quatenus Jpiritalis aBio d carnalibus dijlaret incurfibus Deo militant minimefecularibus negotiis fe implicaret.C. quoniam. diftinft. x, &c,cumad verurn, diftin&ione xcvx. unde aliena non funt qua libro prirno funt pofita, c. 1 x, §. ultimo , ex fexto & oiluagelimo canone eorum qui Apoftolici dicuntur, & qua: in earn rem ibi plura in textu notifque afferuntur. Hieronymus ] Idem in Epitaphio Nepotiani: Minns licet cpifcopo qmm regi. lUe enim nolentibusprcefl: hicvolentibus.Ille terrorifubjicit, hiefetvitu -> ft donatur. CalTiodoruslib. xx, in epiftola ad Epifeopos.- Epifcopus dot (tat, no judex pojftt invenire quodpuniat. Fredericus Primus Jmperator spud Gijntherum Ljgurino de Pontifice: Ecclefiam regat ille fuam, divinaqtte jura Temperet : imperium nobis fafcefque relinquat. Suennonem Daniae regem excommunicatum cum Rolchildenlis Epifcopus Wilhelmusabingreflu Ecclelia: oppofitu baculi paftora- lis arceret, & regii capulis admoyerent manum, fecit quod Epifco- "i erat, 2 % ceryicem porrexit. Adde qua: fupra habuimus libro 1, Spem conceptam ex aliquo divinorum oraculorum explications ] Vide de Eheodoro quodam Gratiani tempore Zofimura & Ammianum Marcellinum: de loanne Cappadoce Procopium Perficorum 11,8? Leunclavium hiftoria: Turcica: libro xviii. &us nondum impleta funt orcuula interpret art certo, vix contingit fine prot. fhetico fpiritu] Claufi enimobfignatique funtlibri Prophetici ad prae- finitum ufquetempus , ita ut intelligi nequeant, Danielisxii,4,8, 9. Hieronymus ad Danielem r Si Propheta audivit & nonintellexit, quid facient hiqui fignatum librum fyufque ad tempus confummationurn.ultis oft feuritatibusinvolutumprsfumtione mentis edijferuntlPxocopias Gotthico- yutll I I.-V y> StStb&ijs Xcfisjy Tyi’J&jfivolM’ ijsj&rSigyiS i%£ >W oraculum decepit omnes ipfumque Imperatorem quamdiuei -vita manfit, Eo autem erepto rebut bumanis ipfum femetoraculum hominibus ctpcruit, Cavete vobis nimis au- dacesTheologi: cavete vobis h nimis audacibus Theologis Politi- ci. Dignus qui infpiciatur locus apud Thuanum libro lxxix, in an¬ no cb Io rxxx i x I, de Iocobo Brocardo. Honoris ftudium ] Quod vitium maxime nobis virtutis quadam imagine blanditur. Sed rede monet Auguftinus libro in decivi- tate Dei, cap. 14 , Satiusejfe cujujlibet inertia pasnas lucre, quam illorum armommgloriam quarere. Repete qua; ex Agathia fupra pofuimus hie adf. 3 . Capvt XXIII. De caufis dubiis. I. Dubitandi caufa in moral: bus unde. II . Nihil faciendum contra animi dittamen quamvis errans . III. Indicium in alteram partem duct ar - gument 'u rcrurn: IV. ^Aut auttoritate. V. Si utrinque dubitetur in re gravt , & at- terum Jit eligendum > fumendum quod efl tutius : V I. Vnde feqm tali cafu d hello abjhnen - dum. VII. Id autem vitari pojje colloquio : VIII. iAut arbitrto : ubi de Cbriftianorum regum officio circa partes bellantes : I X. iAut etiam forte. X. Certamen fingulare ad vitandum helium an permitti pofsit. X I. Mehorem ejfe conditionem pofiidentis in pari dub 10. XII. Si neuter pofide at in pari dubio rem dvvidendam. XIII. *An bellum utraque ex parte ju- fiumdetur mult is difimihonibus explica¬ te. V Eriffimum eft quod feripfit Ariftoteles , in moralibus non tuque, utin mathematicis dilciplinis certitudinem inveniri: quod eo evenit, quia mathematica; dilciplinse it materia Omni formas feparant, & quia forma; ipfe tales plerumque funt, * ut nihil habeant interjedum, licut inter redum & curvum nihil eft medii. in moralibus circumftantia; etiam minima: variant mat e- ti am , & form* 1 d? qnihns agirnr * fnlenr habere interjedum all- quid, ealatitudine, ut modo ad hoc, modo ad illud extremum pro- pius accedatur. Itaenim inter id quod fieri oportet, & inter id quod fieri nefas eft, medium eft quod licet, led modo huic, modo llli par¬ ti propinquius: unde ambiguitas fape incidit, ut in crepufculo, aut in aqua frigida calelcente. Et hoc eft quod ait Ariftoteles, inpf.Pmin fintrt -n xQ/.tnp rmcv corn mus (Wjsteov , quid cut anteponendum fit dijficilufisipe dljudicatio. Andronicus autem Rhodius: 7® njfi h'AnJucw lixeucv S'vyjfis *3 s?husoufl©. fiXiki : difficile eft id quod vere puftum eflab eo quod tale vide - Hir difamre, Bb f II, Pri- J.xvxi. I Etb. Nio, I. \ ill Nicomo %tm. Sir, oiuc ^72- 'to/Jz-ty sv oJcL' v D E I V R E B EL L 11. Prlmum autem illud eft tenend um , eriamfi quid jnftnm re^ ipfaeft, fed ab eo fit qui omn ibus expends injnft nm id exifti mar, a dumefle vin'ofem. Hoc enim eft quod dick Paulus Apoftolus, quicquid non fit ex fide peccatum eflfe : * qu o in loco fides ani mi judicium de re fignificat. Nam vim judicatricem humanis adioni- bu s ducem Deus addidit, qua contemta obbrutefeit animus. Saspe autem arcidir. tit jndirinm nihil cerri mnnftr er* fed hatfiret: qua: h*. fitatio fi attenta confideratione expediri neqneat. feqnendum erit i. . illud Cicero nis'? Bene prxcipiunt * qui vetant quicquam agere quod dubites &quum fit an iniquum. Hebrati magiftri dicunt: peon p pSnon abftine to a re dubia. Sed hoc locftm habere non poteft, ubi alicui omnino al- terutrum eft faciendum, & deutroque an apqnnm fit dnhir amr : tunc enim iicebit ei eligere quod minus iniqunm pi .v.iderur.^,Semper enim ubi eledio evadi non poteft , minus malum rationem induitboni: ■m tXtXmrlin -ran t&xuv » ait Ariftoteles : Cicero, de mails minima, Quintllianus: In comparatione malorum, boni locum obtinet levius. III. Plerumque vero in rebus dubiis poftexamen aliquodani¬ mus non in medio ha:ret. fed hue ant illnr dnrim r * argumentis ex repetitis, aut ex opinionequam habetde aliis hominibus fenten- tiam fuper ea re pronunciantibus. Nam & hie verum eft * illud He- findi- pr . yft . anri I T i m i im - e . l fe pe rfe fapere; proximum. duc i aliena ope. Argumenta ex re petuntur e caufis, effedis & adjundlis aliis. IV. Sed ad h*c rede nofeenda , ufu quodam & peritia opus eft; quamqui non habent, ut adivum judicium rede conforment ,xe.- nent ur audi re fapi entum c onfilia. Nam bh&a. five probabilia fu nt. N>c.u,c.q. Cic. of 111. Vafquer 1,2. difp.62,cap, 3 , num. I. Med. 1,2. qu&ft. 14. ViSt. de Ind. rel.lyn.l2, & de jure tel. 21, & Top,cap. 1, tn_ Q 3. ■ fi Ariftoteletefte, qua; omnibus videntur, aut plurimis , ant rerre fa- jikotibus; iif que rur fum. a ut omnib us. aut pluribus. aut praeftan tio- ribus. Et hac via judicandi maxime utuntur repes auibus artium IrPU.LUU.l, r J T- 'i - - - ^ ^momenta edilcere aut expendere vix vacat. 'U'aJ V’ Accidere autem in multis controverfiis poteft , ut ab utraque parte probabilia fe oftendant argumenta,five intrinfeca,fiveab alio- peceejh t&nsuAuJo. rum audoritate. Id cum accidit. fi res mediocre 's funt de quibus _ agitur, videtur vitio carere pofle eledio, in utramvis partem ceci- zre ^ erit ’ Ac de re ma K ni tnomenti. ut.de fupplicio capitali hominis, jam propter magnum diferimen quod eft inter eligenda, W cf/tQfAo, yo > or, r * prasferenda eft pars tutior, ut dici folet : ft otJhf’pf fiat ■ Iniftam partempotiuspeccatotamen. * Ideo fatius eft nocentem ahfolvere quam innoxfiOtem..condeinnare. Scriptor problematum qua: Ariftotelis nomen prsferunt: «wv wp Seel. 29« jl. ’iv/ fl C P A C X S, L I B. I I.CXMH 39 V fjftti.si uv rroCz'hoi% if ^jraiJ/dipi'pw^ ctb cctdiKOS, ^ J fsvj kdie/vv- mf '■ 7 [/pftf - t©- r.«,-m\ri(t>l «»’««' ns cty.QihZft to eXarhe •mi as-' eiTtoi. NntlUih^quu dubitat. e hyendum in quo mints dd inqtsitur. Antiphon: e£-tfVri is freov 71 atCgcglesi , 71 ttdiy.u^ 'bon\ocjzq oTiontgoi vj to oi Urals ^hsoXt oztj. to, t3/i y3 • ctl/ VArl// hK&F’Qf&to > to 5 ccJixeisbomcl&iai daiZvi/^t,, Si errandum eft, fine jure ab~ foivere , quam per in.unam condemnare efi funftius. Nam in ill o error eft, in /umW a£ftilq_ if ctf iamnatione infontis/facinus. V i. Maximi autem momenti eft bellum , ut ex quo mala pluri- ma etiam in innocentes fequi foleant.l deo inter fententias alternan ¬ ts vergendnm ad p ac e .m *Laudatur Silio Italico Fabius; Lit. t. taut a /peculator mente futuri , Net Uttts dubiis parvifque lacejfttre Martem. Tres autem funt modi quibus vitari poteft. ne conrrnvprfap in hel¬ ium erumpant. w . VII. -Pnmnt neft colloquium : Cum duofint genera difeeptandi, air Cicero , unumper difceptationem , alterumper vim, cumque illud proprium Ve Of. i, fitbominis, hoc bellmrum, co nfmie . ndum eli ac L pofterius ft .. uti nanJicet priore. v jdejwe EtTerenrius: * omnia print experiri q ham nrmis fa.pie.ntem deceit 6lul fed, an qux jubeam fine vi facial ? Apollonius Rhodius dixit: Mhs/[’ culms dhr/ ^iv imexiyt zsugrfftheq. Et Euripides: AoqpsQt 5 rosmsi. el Jj [th, filet hffti. Verbis id imtetra bn .fin nequen _ metnu. Idem reprehendit Supplicibus civitates qua- hanc viam omitterent; Et vos queque urbes qua quod eft verbis datum Tranfigere, potiusfertisad c&dem arbitram . Achilles Iphigenia in Aulide: Siparet eiquo , nil mea vobis ope Opus eft, falutis eft in hoc uno fatis. Ego fimul amici gratiam fervaverim : Minufque vitio vertet omne agmen mihi , Ratione ft rem gefferim, non viribus. Quod in Phoeniftis apud Furipidem legimus : '7.11'! •/ ftetsei t.ri'rfjy. 3 yyj .«. ftZdim TOS Sty# o- (fts £ or avis ftftfooi n vftxcfj, quos oportuit, cum ejufiem effent linguti, caducea- torum (ft legqtorum opera non prdiis controverftas traBare. Coriolanus apud Halicarnaflenfem: tv ft* tt dtisoTgftai conJvfiHi , d»ik to iaordv etotaileii, ^ ftii Tvyiftnftg. rins tnhspwwveufltt «» iftoXf/SQm u'u/q «.ctXh. Siquts non alie- M tupiat, fed fmpoftulet, atque its non impetratis helium movent , id omnium confefi uj-tcdsTtsuc— Cuff. Ill* Vnr. 1. Liviui lib . VIII. Xen. Cyrop. lib. II. Lib. VIII. Plutarch. Pomp. Lib. XXX II- Lib. IV. Lib. si. Vicb, de jure belli , ».28. Molina dip- put. 103.S. Quando in¬ ter c j£g‘d. Rcg.de a£ti- bus [upem. difp- 31- dll.q- ». 72 > Th. 2-2- ?• 95,ot»- 8< £7 ibt Cajrt. 396 -* DEIVRE BELLI confefftone squum eft. Apudeundem Halicarnaifenfem rexTulIus, qua verbis componi nequeunt, ea arm'ts ait decerni. Apud Taciturn Vologefcs : aquitate quam[anguine, caufa quam armis retinereparta majoribusmalueram. EtrexTheodoricus: Tunc utile folnm eft ad anna concurrere , cum locum apud adverfar ios juftitia non potejl invenire. VIII— Alcerum efl: inter eos qui com mnnm fndirpm nullum habenr. * cnmpro milTiim ; ini r o'ixxc a ilpupgi as is dJixSt^c it icq, ait Thucydides : In eum qui arbitrum acctpere paratus eli, nefas ut in injuriafumire. Sic de regno Argivo Adraftus & Amphiaraus Eriphy- lse judicium permiferunt narrante Diodoro. De Salamine inter Athenienfes & Megarenfes lefli judices tres Laceda:monii. Apud di&urn modo Thucydidem Corcyrenfes Corinthiis fignificant pa- ratos fe difceptare controverfias apud Peloponnefi civitates.de qui- bus inter ipfos conveniffet. Et Periclem laudat Ariftides, quodut bellum vitaretur, voluerit A'*ti zl&Xvipg mv de controver- fibs arbitrosfumere. Et liberates oratione adverius Cteiiphontem lau¬ dat Philippum Macedonem, quod quas habebat cum Athenieniibus controverfias, de iis paratus eflet imt^dreui mi>4 mi ’Irti ipyU, arbi- trium permittere alicui civitati aqua utrique parti. Sic dim Ardeates & Aricini, poftea Neapolitani & Nolani controverfias fuas arbitrio populi Romani permiferunt. Et Samnites in controverfia cum Ro¬ manis ad communes amicos provocant. Cyrus fibi & Affyrio ar¬ bitrum fert regemlndorum. Pceni in controverfiis cum Mafinifla, ut bellum vitent ad judicia provocanr. Romani ipfi de controver¬ fia cum Samninbus apud Livium ad communes focios. Et Philip- pus Macedo in controverfia cum Grads ait fe arbitrio ufurum po- pulorum cum quibus pax utrifque fuiifet. Parthis & Armeniispo- ftulantibus Pompejus finibus regendis arbitros dedit. Fecialium Romanorum hoc pracipuum aitofficium fuilfe Plutarchus : cm idi spdl pc/j ■oJfy.lf.-rhdg fa'oLoibi ’isration, dim & inter bellantes erartt arbitri , ac fape jam acie congrejfuros di- remerunt. Eodem officio funsSos in Iberia facerdotes idem teftis eft. * Maxime autem Chriftiani reges & civitates renenmr E ancJnire viam ad arma vitan da. Nam fi ut judicia alienorum a vera religione judicumvitatentur, &aludasis&a Chriftianis arbitri quidamfunt conftituti, & id d Paulo praeceptum , quanto magis id faciendum eft, ut majus multo vitetur incomm'odum, id eft bellum? Sicalicu- bi Tertullianusargumentatur , non militandum Cbriftiano , utcui nelitigarequidem liceat : quod tamen iecundum ea qua? alibi dixi-. mus cum temperamento quodam eft intelligendum. Et turn ob hanc, turn ob alias caufas utile diet, imo quodammodo fate[Xiiowits i(g\ •nlsomX.ois Zf&x&ijtKnifSpoi, dm o/jg-jt %tegStm. ’levies 'j dtxjxxs txaiigcdfiv <5 nsXnJds , auiixcc 10 paXtirodvor tbnZdsXorrts els oftgtp/Hfmtw fttfctjtifS'm , xj rhs iytftsvai xtXdCxn e"ixy : id dupiooXx £l&x&miou£%. a 'j ftij, pyvxs clxenxs xyovl^t^ 9 xj o Vctptaiv dv- TOS yJo.xt'jdi/v dueiy , as x'fc'ooiov'ov , xci yiulttcv y (blocs dvmvinxx dZcr/dptlas, id xeiv'x rnimst!»lo% *jA dvetitigotpS-eq. ts/Srbs it XV ms it tpxXafixs yifif.X'jxn .toyf icc'lioXa ufirmt, fi iv Xocmv tig «»» dvrns fi iftigtfms . epomjtrecs it im\ dtXnXocs upvXxx^t , fi kmutbtuj 5 yj pgr ex tiyffj id Otivd. isms ccgop, cevidis id [dip Ipzrtj- xoov bixeuov yj epiXoTivdg/.. 10 be •yt blgptv dC/JUpt; ci beoyli y^ ■zt&jyvtov. Si qua forte inter reges oriantur controller fix, aciem quidem omnes inflruunt, tan- quam bellaturi ad rem armis deternendam : & obviam alii aliis procedunt. Atubi confpicati fitnt fe invicem exercitus , abjetla ira ad concordiam redeunt, (f regibus aucleres funt, ut jure potius certent : aut fi id nolint ipfi inter fe fingulari dimicent certamine , bfifuo duntaxat ipforumperictilo rem tranfigantl Neque enim aut squo bono, aut patriis inftitutis convenire, ut ipfi ob pro¬ pria odia bonum publicum labefalient, aut evertant. Ergo confefiim folvunt exercitus , (fi reftituta pace tuto inter fe commeant , fublatis malorum caufis. Turn a in fubditis cur a jufiitU & patria amor : in regibus vero animus piacidus it fuis obfequens. XI. Quanquam vero in caufa dubia pars utraque tenetur qus- rere conditiones quibus bellum vitetur . * magis tamen id renp rnr qui petit quam qui pofTi det. Vt enim in pari caufa melior fit pofli- dentis conditio, non civili ranrnm jliri , fed & nariiralic oni/pnir Cujus rei caufam alibi etiam ex Ariftotelis quse dicuntur Problema- tibus attulimus. Atque hie & il l ud addendum e ftTab eo qui juftam caufam habere fe feit, fed documenta non habet fufficientia quibus pofieflorem de injuftitia fuae poffeflionis convincat, bellum licite nonfumi: q uia non hahe t jus cogendi alterum, utdepolfeffione decedat, XII. Vbi Herod.Tot, Ylut.qu&ft- Gr. Strab.VIU. Livtus lib „ xxvxii. Lib, \ jD. loco* L. in part* ViZt. ci>]urSjrkyi bel. n.lj, ■ Lt'ffi-t, 3 O 1 c- 29. dub. \o.naolmx dr'/Wn:. d ’fp- 103 . s -/t&raJ tx fecundo ./fen/i! vero. Lorca . 2> l . fefi :. 3. d, fp. . c jjj.'/v . DE I V R £ BELLI XII Vbi vero& jus ambignum eft, & neuter poflidet, aut ex xquo uterque, ibi iniquuscenfenduserit.quj objatam rei controver- fiaedivifio nesugpndiat. ^ 'T- ' . XTTTTEx his quae diximus defimri poteftilia a rtniltisagitata qua (ti n. an helium ratione habita eorum qui principales belli moro- resfunt utnnqnc inftum eifc poflit. * JJiltinguendgenim funtvari* horcA.l>l* qu&Jt. 40. difp- 53- 1 Soto V de Infiitut.jur, 41, art. 7. Covar. c. io,num.‘ 6 . acceptiones vocis iufti. Iuftum enim aliquid dic itur. aut ex canfiq aAlc. 1. Pa- aut fe cundum effedus. Ex caufa rurfum , aut f peciali acceptione ju- T ptio[.i c, aut ili a generali qua omnis reditudo eo venit nomine . Specia . deiuft. lis acceptio irernm dividitut in earn qua: ad opus pertinet . & earn ViccgI„«h qng. pert inet ad operantem: nam ipfe operans jnftp agcrp interdum Ovd'rhd. tli|, ' tlir queries iniufte non agit, etiamfi id quod agit juftum non fit: c. 21. ' qnomodo rede diftinguit a Ariftoteles, tt dJbiat , & d.Sixg> lAib.Gent. j n juf! e agere . & ayere quod muflum efl. Speciali & ad rem ipfam relata 1 'l C pth.c acceptione bellumutrimque iuftum efife n on pot eft. ut neclis,quia jo-<£r ii . facoltas moralis ad contraria,puta ad agendum & ad impediendum, Rnh. i, c. non datur per rei ipfius naturam . At vero ut neuter bellan tium inju- lib xv * re a ? ac > fi er ‘ ^ ane poteft : Ln jufte enim agit nema.nili qniik fcit fe dccivn.Dci rem iniuftam agere: multi autemid nefciunt. Sic jufte , id eft bona c. js & lib. fide litigari poteft utrimque. Multa enim & in jure & in fado, unde Covar?' jus oritur, fugere homines (blent. Gene rali acceptione iuft um did peccl.tum 5 . folet quod omni culpa agentis vacat. Multa anrem etiam fine jure 10. m.m. 2, fiunt abfque culpa obignorantiaminevitabilemixujais-ixiexemplum scares do' > n his qui legem non obfervant,quam fine culpa fua ignorant poft- icljbus ubro quam lex ipfa promulgata eft ■ & tempus per fe ad (cientiam fuffi* •111,r. 18. riens rra nfiit. ,Sic & in litibu s accidere porerir , ut pars utraque non firedepo-' modo injuftitiae, fed & omni alio vitio careat, pradertim ubi parsu- teft.i? 1 ?- traque, aut altera litigat non fuo fed alieno'nomine , puta extutoris nal.i. 1 ,c. officio, cui congruitj us etiam incertum nondeferere. Sic b Ariftote- bifi\hct ^ es inlitibus juris controvert!, ait neurrum efle improbum, quod ipfe i” yl ' C ’ dicit rrzmojv. Cui confentiens Quintilianuspofle accidere ait, utex utraque parte orator id eft vir bonus dicat. Imo & jufte judicare judicem ambigue did ait Ariftoteles, fignificari enim aut judicare la plane utoportet, line ulla ignorantia, aut xj tit iounn ytipt-Jw ex mi- mi fui fententia. Et alibi ait: « dyttSt tx-esm, Gem dAxet , fi quit per igno- rantiamjudicavit, nonegit injufte. Atin bejl q vix eft , nr remeriras fal- tem omnis & diledionis defedns a hfir, nh negnrii ipfius gravitatem, qua omnino talis eft utcau fis prohabilihus n on contenta quam ma- xime evidentes requirat. At iuftum fi arcip imnc . quoad effeCtus quofdam juris , certum eft bellum hoc fenfu juftum utrimque dari, ut ex iis apparebit quse de bello publico (olenni infra a nobis dicen- tur. ‘slrpnim Rr. fenrenria non evjiire lara } & polfellio line jure ha* bent quofdam juris effedus. Lib. II, 8. Top.I, 13 . Nic.V, 12. §* I* Annotata ad Caput xxi 1 r. at inter aliis fis 7» nihil haheat interjtSlHm ] in his mutatio fit tafrimittolfifit *, in Solent AC PACIS, LIB. I 1,0^/7/399 Solent habere interjechtm aliquid ] Vide Chryfoftomum ad IvEphe- fiorum 11 Morali. Quo in locofides animi judicium de re fignificat ] Eodem tendunt in §, II.' eadem Pauli epiftola eodemcapiteifta beaaj-©-ci rzS’iAiu 'ottro^tpc. fu£ru. unufquifque fui fenfus fibi certuslit. & : ° pit xfinab tcuflst cy “ stxiuxci. beatus tiler qui quod prefer: in eo fui damnator■ non eft, Ambroims : Peccatum efiquod aliter fit quamprobatum e(l. Sequitur Au- guftinus citati ambo h Gratianopoft cap.14, caufa 28, quteft. 1. Non longe hinc abic illud Plutarchi in Timoleonte : a itfi otfd'i i« el»«f v&fiw nfii Atxatcw, Unlit £ rid lifiow aft ns otfdrhrztf ffinyyi £ dfti&rrlcft unfit* r^ttrlufi// h*tfuieiu!7ts, Requiritur non modo, ut quod agitur fit hone- flum jufiumque , fed ut firma ac conftans adfit perfmfio, unde fiat actio, ut quod fit fiat ideo quod animus it a faciendum judicaverit. Quivetant quicquam agcre quod dubites ] 'Plinius lib. 1 9 epi ft. 19: Quod dubitas non feceris. Argumentis ex re petitis aut ex opinione quam habet de aliis hominibm'] $k\n f nu, cfi cw dygviUS). cilia. Ills quidem ante omnes, per fie ipfe quid utile,quid non Qui videt, (ft longe fines profipeBat agendi : Qui bene confultis didicit parere,fiecundus At qui confiliis pollet nihil ipfe, nec audit Suadentes alios, nullos homo vivit ad ufus. Praferenda eft pars tutior ] Ammianus MarcellinUS libro XXVIII: Si implacabiles iracundia fiunt, fumma eft acerbitat.fin autem exorabiles,fum- x>u Unit as ; qutt tamen, ut in malis, acerbitatianteponenda eft, Et hoc expli¬ cat Vafquezdi£lo libro, c. 4, num. 21. Omnia priusexpeririquam arrms ] Dionyfius Halicarnaflenfis in ex- §, \it. CerptlS legationum : fib ftforegov ocficy ray'{gar otfiv ij 5r«£po fircq rui Xoycv, non ante ad res veniendum eft , quam tentata jit verborum via. Menelaus apnd Libanium : orfSrvh fifi of oUimu fitly v srafipp^ },r.fifthw firrlt- H tils iwt.tts tm-fiefi drjjtu7ntdnt£0t fire xfit. Homini convenienttus , prim terborum experimentum facere,quam ftatim ad arma profilire. Non abeunt fainc ilia chori difta in Euripidis Helena: rb ffiSt f VIII. ' *r y"{. 409 M'. t-.J) e I v r e belli v ii fiui t7r&- «A)J Jii ivtgfV utpp^nc, arm to; Sato's 7tt}.tptu rftft&l, A g?'s mXkmX - •' Aoyysiin jydg.vmvofdpoi 7TVVISS frycCTUD 0C.7Tzcjut, et y> xpiXe,ct Kgyum nr eUftcfi®-,* 7ni”i&.s XS4J-’ a'/jT'XTZUV 7TS\CIC. '•• " 9 Stulti nimium, quels virtutis Menfura placet mica, ferrtiml Shiihus humani pan fa laloris Non xififst'vo qu&rjtur enfe t Nam fi virtue ftnguine t unturn Spellanda venit, nunquam difcors Turorinfeftas deferet tirbes. Malta homines, ne bellare, necejfe fit, "volantMe remittere, qua hello ($ arnits cogi non pofftnt ] DonatUS ad' Eunuchum : Fervulgatum eft enim qud - fitmma vi defenders qmim extorquetur, hoc idem poftmodum remitti re- mittenti . Comprcmiffum ] Spreta plerunque potentioribus via. Vide Con- neftagium de conjundioneregnorum Caftellae & Portugalliae.digna tamen,quam infiftantaequi & pads amantes . Fecere magni reges ac populi, quorum in textu memoria. Addamus alios. Arbitri fumpti inter magnum Norwagiae & Canutum Daniae reges de regno utro- que certantes. Nempe quomodo Iulianus primus ej us nominis cum Severo de principatu Romano certante interdido agere voluit. Magnus rex Sucdix arbiter fumptus inter Ericos duos Daniae & Norvagiae reges. de Salamine inter Arhenienfes Sc Megarenfesju- dicescapti Spartiatx quinque, Critolaidas, Amompharetus.Hypfe- chidas, Anaxilas, Cleomenes. Plutarchus Solone. In federe Lace- daemoniorum & Argivorum apud Thucydidem v : oixac ; qui flare arhitris volent more avito. Et mox : «< J’e 715 mv Zv/uftftpta TriXif 7n?M , U 7tir.lv tXSei v civ met, imv Up.(pmv -mis 7toXlicn hiyin. Si qua foci arum civitatum cum focia civitate controverfiam haheat , rem de- ferant ad civitatem , qua utrifque stquaividebitur . Eft utrumque apud Thucydidem libro v. M. Antoninum multi extra Romanum Im- pcrium populi controverliarum fuarum, ut bella vitarent, arbitrum fumpfere. meminit Vidor & alii. Apud Procopium Gotthic.xix, Gepidae I.angobardis dicunt: <$*»! -yi Ss^rimv to j » mtsfrufynn, (Std£sg% tshfin tt^instv- Arbitro fumpto dirimtre controverfaparatifumus. at qui flare judicio -volant , eos -vi impetere iniquity til. Apud eundem Gotthicorum iv, Theudibaldus Franc, rex pa* ratum le oftendit judicem accipere de iis quae Romani difputabant. Vide & quid olim Romani -Philippo fignificaverint apud Polybiuffl cxcerpto legationum n. 4. & quod eft in federe Antiochi ex eodem Polybio itidem in excerptis n. 35. Rex Anglix Iudex de Scoriaefuo ceftione: Comes Holfatus inter Regem Danix&fratres, Pontano memo- I AC P A C I S. X. X B. I I. CJJIV- 40 r memorante hiftoria; Danicat libro vii. Addeexemplaapnd Maria« namlibro xxiv, cap.2o,xxix, cap. 23. Parutam libris vix, & xi« Bizarum libro xn. Crantzium libro vi. Saxonicofum c. 1 aq , ivfo a/Aohi'&ii dxt\>iXoii id ico&i iifww 'oy *3 i ^rut da&m a>^*77i'r?6 c 3j. Indecorum ejfe Chriftianis t ant a cum acerbitate inter fearmis cert are, cum raiiones fint conveniendi ad pacem, (ft communes •vires in impios vertendi. Cogendi partes ut aquis legihispacem accipiant~] Vide exemplum aplid Caffiodorum 111,1,2,3, 4 * & Gailium de pace pablica 11, cap. xviii, n. 12. Vruidum fuiffeufum ] Druidibus hac in parte, & meliori cum jure, Ppifcopi fucceffere. vide epiftolam Epifcoporum adLudovicum re- gem in capitulis Caroli Calvi, & de Epifcopis Hifpaniat Rodericum Toletanum libro vn, c. 3. Perfirtem] Vide Auguftinumde Doftrina Chrilliana lib. 1, c. 28. §. ix. Quorum controllerfu alioqui totos populosgravijjtmis malts first implicituri\ Xt ' Scriptor tragoediae Thebaidos: rex fit e nobis liter , Manente regno queer it e. Dion Othone: mXii yj.^ oris tyi xi Slxailnfsi leu s'v* vzrig tmtlm 0 mtidss li&'tg iiilf multo enim jatms juftiufque eft mum pro omnibus , quttm mult os unius caufaperire, Et apud virgilium ] ALneidos xi: JEquius bate Turnofueratfe opponere morti . Pari de caufa Antonius Odtaviurn ad fingulare certamen provoca* bat. Plutarchus Antonio. Inter c&teros Erancorum mores ] Vide Caroli Calvi capitulum apud S.Arnulfum & pailionem Aquifgranenfem. Alquiras eadem apud Langobardos. vide Paulum warnafredi libro 1, cap, 12. iv, cap. 17. v, cap. 40. Magis t amen id tenet ur quipetit, quam qui poffidet ] Vide Herreram xl» Tomo 11. TUftinguend/ifuntvariaacceptionesvocisjufti ] SicGratianus caufa xi, J.xiII.' qusftione 111 poll C. Epifcopus, diftinguit jullitiam caufe, ordinis, ■ animi. • C A V V T XXIV. Monita de non temere etiam ex juftis caufis fufeipiendo bello. !• In* fapt rermttendum ut bsllnm vite- tur: j J* Maxime jus ad pcentu: 4 * *• d rege Itsfi* I V. Ft/am cur a (hi & fuorum abjllnendutn Jape Oello. V. HeguU prudenttA circa cleCUonem bom- rm» C € VI. -Excm* Vid.'de jure belli , n. I & 33 - Pol. lib. IV. T{het. ad lAlex. c. 3. Pauf.hb.V. Lib. V. Molina traCl. II de Iuft.difp. To}* Lorca d,fp. ! 53 .». 11 .<-/£,gid. Regius de affi.fupern. tlifp. 31 ; dub. 7, 77. 307. 402 ' r ”f ; DE IVRE BELLI V I. Exemplum in deliberation inter ftudium libertat'u & pads : qua internecio popuL evitetur. VII • exigend 'u abft mere debere qui non multo Jit valtdior. VIII. Reft are ut bellum non ft fufcipien* darn nif ex necefsitate : I X. xAut ex maxima cauja cum maxim occafone. 'K. BeUorum mala ob oculos pofta. Q Vanquam inllituti, quod dejure belli infcriptum eft, pars pro- prie nonvidetur exfequi quid circa bellum virtutes aliae pra- cipiant, aut fuadeanr,obiter tamen obviam eundum eft errori, no qnis p x .ftimor nhi jns fans comport-nm o ft . ftatim aut opo rfprp helium fufcip i , aut Temper etiam lice re. Contra enim evenit ut pie- rumquemagis pium redumque fit de jure fuo cedere. Namnoftra quoque vitae curam honefte defied, ut alterius & vitae Sc faluti per- petuae quantum in nobis eft confiulamus, fiupra fuo loco didtum eft, Maxime autem Chriftianis hoc convenit qui in eo perfedliffimum Chrifti imitantur exemplum , qui pro nobis adhuc impiis & infeftis mori voluit, Rom. v,<5. Quod iplum multo etiam magis nosexcitat, go res no ft n 1 ; t 11- p^rfoguaninr rum nu trLalioriirnin- rnmmnd p q'” n "'m if-ri-rn fp-o^ r , ^ bella. * Mon oh yrnimt rinfim talem bellum fiuficipiendum ,&Ariftoteles monet.& Polybius. Nec a veteribus laudatus Hercules quod Laomedonti & Augiae arma intulit ob non foluta'm laboris mercedem. Dion Prufeenfis in ea oratione qua? eft de bello & pace, non hoc tantum ait quteri fiolere « ovpiZtZnr-iv dflxtipyt rtsruy 015 mtefitiy, an injuria accept!! fit ab his de quibus bello petendis agitur , fed etiam n r Sm tmpZiZnw quanti iftimandum fit id quod accidit. 11. Ad poenas vero omittendas multa fiunt qua: nos horrantur, Videamus gnam mnlra pnrros in.filiis Hiffimnlanr- quade re diflerta- tio eft Ciceronis apud JDionem Caftium. Pater, * ut Seneca ait-, nif mult a gf magna injuria patientiam deviterunt, nifi plus eft quod timet qtutm quod damnat, non accedet ad decretorium Jlylum : unde, non multum dif- crepat Phinei didhtm recitanre Diodoro Siculo: pwfivte mnipu, jA’i •nap vim itosaias Tiptagfav, el pi 11 rtf T dAtxnpyiron nif Cpvir.y.ii T pyievy «5 r tract (piho&pficui ; & illud AndroniciRhodii, rm-np *’?!• Sznzti'gmS, It p'.iriisrepZathlfroii tin y-opffiipfii. At quifquis alium punite vult, *redtoris, id eft patris quodammodo perfionam fiufcipit: quo refipiciens Auguftinusad Comitem Marcellinum: implefmcpmi, Chn- ftiane iudex, piipatrisoffidum. Pittaci didhim laudat Iulianus Imperator: os riw mfijt&pcw 'f npuvgjxi quorum, etiamfi nos impetant, falute mortem optare debeamus , quod eos fciamus reicommuni humanse autne- ceffarios, aut valde utiles. Si res quafidam negligi vult Chriftus, » e lites fubeantur, tanto credendum eft majora h nobis negligi vo* luiffenead bellum eatur , quanto bellum lite eftnocentius. Vt[ M ’ 1 I I i l 1 ] t i I ? i / r » AC PACIS, LIB. n/OT 4 o 5 jure vtrum bonum illiquid relaxare non folum liberalitatis, fed plerumque etiam commoditatis eH, ait Ambroflus. Ariftides fuadet civitadbus ovy-^f/ky mig/ttnf 'o , n dii tr|M£7?[t3vac <£ fiXaZHvoq mx MgU/ 3 /ixs r, ^5f iJixn^Tav. Bonum regem eportet bis qui in fe peccarunt fupertorem effe , non yici/Jim nocendo , fed bene facieffdo. Magnanimus qui lit eum Ariftoteles negat effe fMnih&Ks* injuriarum memorem : quod Cicero fic exprimit : nihil magno O’ pr x- daroviro dignius placabilitate atque dementia. Hujus eximiat virtutis in- fignianobis exempla facrat liter* fiippeditant in Mofe, Num.xr, I 2 :& Davide, II Sam. XVI, 7. Maxima vero id locum hnhfit , ubl ?ut nos quoque nobis peccati alicujus ftimu s confcii. ant id quo d in nos peccatum eft ab humana quadam & excufabili infirmitate ProcpHir fpir faric apparpr pnenirere eum qui nocuit. F.’t uklfi.mdi. O’ pxniendi modus, inquit Cicero , O’ baud feioanfatisjit * eum qui lacefficrit injuria fiu poenitere. .V ^m^nqnit Scuc ra mult a remittet ; mult os parum hi, fed fanabilis ingenii fervab/t. Sc h* quidem cauf* a bello abfti- nendi ex diledtione nafeuntur, quam ipfis inimicis, aut debemus, am redle impendimus. IV. Saepeyero* nobis ipfis noftrifque praeftandum habemus ne Cc 2 ad Lift, ix dp OJf.c. Lib. 1 de C/em,c>2€h> De Of u Dried. Lib, 11 de lib. Chrift. c.60 • J. Lib. VII. 404 ----- DE I V R E BELLI ad arma veniatur. Plutarchus in Numas vita ait , poftquam jufte poffe fufcipi bellum decreviffent feciales , * confultatum a fenatu an ex ufn efTet fufcipere. In fabella quadam Chrifti dicitur, fi quis rex cum rege altero bello certandum hab.eat, primo fedenttm , qui mos eft cum cura confultantium , expenfurum apud fe, an ipfe qui decem millia miiitum habeat,hofti ducenti bis totidem par effe poffit. quod fi videat fe imparem fore, antequam ille intra fines adfit, miffurum Liv./ib.v i. legationem cum mandatis pacis caufa. * SicTufculani omnia pa- tiendo & * nihil recufando pacem a Romanis meruerunt. Apud Ta- cituiil eft : Frufird adverfusCJEduos quafita belli caufa. Iujji pecuniamat• que arma deferre , gratuitos injuper lommeatus px.abuere. Sic * legatis luftiniani Amalafuntha regina negavit armis fe certaturam. Poteft &temperamentum adhiberi ut a Syrmo Triballorum rege fadlutn Strabo memorat, qui Alexandrum Macedonem & infulam Peucen intrare vetuit,& fimuldonis eum honoravit, fit oftenderet fe quod faceretjufto metu, non odio ant contemptu ipfius facere. Quod 1 Euripides de Grarcis dixit civitatibus , idem ad alios quofvis rede aptes: De-Mart equotiesitur in fuffragia, Nemo imminere cogitat mortem fibi , Sed quifque cladem deftinamus alteri: . 6}uod fi in comitiesfun era ante oculosforent, Furiata bello nonperijfet Gracia. Apud Livium eft : Cum tuns vires , turn vim fortune, Martemque com. munem propone ammo. Et apud TilUCydidem : S rro/dpr-i ib 'item es-l ■srf in ci au-m &uicquid inoptnum accidere pote/l in bello priufqnam aggrediare confidera. V. Qui deliberant , partimde finibus non quidern ultimis fed in¬ ter) efiisdeliberant, partim de iis quaeeo ducunt. Finis fempereft bonum aliquod , aut certe mali declinatio qute vicem boni obtinere poffit. Qua- vero hue nnrillnc dnennr , per fe non expetuntur, fed v quatenus ducunt : quare in deliberationibus comparand! funr, & f.ej’/mQra fines inter fe , & eorum qux ad fidem ducunt facultas effedtivaad ^ finem producendum nam ut redie dixit Ariftoteles deanimalium ”u-'Mrv£& r motione , ou «* Tmfiltxaj Sti-lfi Alo «ji£v ytmyrut, -re S Uyx&i % y a cm. ; propofitiones qua aftionem efficiunt duorum funt generum , t>i 4ahc eo quod bonum eft, & ab eo quod fieri potefl: qute c omparario tres habet !3/ / ,,^5c linrma!i - Prima eft: fire s de qua agituraequalem, morali fciliceta- ' ti/efrOu~ejf' ftimatione, efficaciam habere vide.arnr adhonum & ad malum, ia i rKoft'-uX demum eligenda eft fi bonum aliquanto plus habeat boni quam ma¬ lum mali. Hoc eft quod Ariftides lie enuntiat: If D.arh» ra myxfiv, z^htIoii Andronicus Rhodius ubi magnanimu® . £ /•/ UtuL deferibit, aiteum nonob quafvis caufas pericula fubiturum, fed ob 'il'Se '.rJfcitMfift. cct>-ilgtr.ayimas, Alrera : fi videatur effe agqn ale Imnnni & malum , quodit de qua quteritur poffit procedere, ita demum ea res eligenda eft ft 'S HmOT nfeijtrttL V'i^fiicacia ad bonum quam ad malum major fir. Tertia; fi vi deatur & qru 'f'di ittaftfi * bonum & malum effe inatquale, nec minusincequalis rerum efficacia, / %'eJl St S/ rlomnm "A: 17 CaC’I'i Knnnm mntVit- (if Tol - vjSjS

    **&*■ * ft&K ' JV&C IK-O&U TPft&f? eK f ■<*/ ,//?■$U'/n—ij e '(ZTefrtCMflA I 'ltd. 'O. J / K&K JVtu. tU-4LZU VtTfLV ■ -f y& } Unux, i/cf /ScuSrz. f a. ni nvibaL Id’ 1 ' rH-a./cib tifrufj fCbet'w* riei : fic 'Ccu • m fetter &d£u r AC > A C I S, LIB. I I XXIV. 405- lata efficacias ad malum quamipfum malum eftcollatum bono; attr li bonum lit majus comparatione mali quam efficacia ad malum cotnparataad bonum. Hate nos limatius paulo : fed eodem tendit DeOff. 1* via planiore Cicer o: cum ait fugiendnm neofferamus nos periculis finecaufa, quo nihil poteft effe ftultius: quapropter in adeundis peri¬ culis confuetudinem imitandammedicorum , qui leviter atgrotantes levitercurant; gravioribus autem morbis periculolas curationes& ancipites adhibere coguntur , quare lubvenire tempeftati lapientis efle dicit, eoque magis li plus adipifcare re explicata boni quam ad- dubitara mali. Et alibi : Vbi im-revy^# magnum nullum fieri poffit , ^P-odAtt. 'tfm'nvy-jel non magnum nociturum fit,quid o1>us etf , Dion ,X1I1 ' 2 7 ' Prulienfis T arlenli alrera : botfoy knf cm « -n /xj bhyuov ®. fivxe ytvlcSg i bet tv tv eptXaultyotiff/it avrts'c ctndnsa mi. Sit fane , hoc injuftum indignum , quod toleretur. At non ft quid injufii accidit, nos idea debemus certandi fiitdio nofmet incomtnodd bjicere. Et poftea : atmi£ t tigSM 1 TO ficcgn fect/r’ den fft tjplipa onctfrt yj iti JbfapuJw, ffirXfU/i ®s m- 'bcnifiifaj. ficagUic j eu/o^Ufd/Jotyj oguvrts dfdyxtiytsmv Cpepf j txto li rtsrs pettyv tmorrUfip at Ktspofefs/. Sicut onera ubi it a valde . nos urgent ut durare nequeamus , qusrimtts abjicere : mediocriter autemJirejfi & rebus ta- libutut aut ifta aut graviora ferenda fmt , in hoc nos componimm 'ut quam ex- peditiffme fubCequamur. Anilides Sicula lecunda: on fiitZav is -rot tmt cm, ct^toy (po^d-fhc^ ■ ubi major fpe mettu eft, qaomodo non tem- pus efl cavendi ? VI. Exemplum fumamus abeo quod inter Galli* civitates con- fultatum olim narrat Tacitus : Libert as an pax placent : Libertatem i n- tellige civilem . hoc eft jus regendss p er lb reipublicas: quod jus ple¬ num eft in flatu popular! . tempe ratum in ftatu optimate, pra-l'en im tal i ubi nemo c.ivium ab honoribus arcea tur. nacem yero talem qua bellum redimaturinternecinum, id eft, ut Cicero alibi Gratcis verbis ub.ix.Ep. hanc quseftionem explicat , ids fitt&i) ■mno t&d ms 5 >a m h 7rixi; y.ish’- oil ^Att.ep . P nta Ilhi refla yftimatio futuri nihil ferm e aliud quam totius I12, populiexitium videatur portendere: qualis erat ftatus Hierolely- ffiorum obleflorum a Tito .Ric Cato quid didlurus lit qui m ori quam uni parere maluir, nemo nelcit: quo & illud pertinet: Quam fit non ardua virtus Servitiumfugijfe mmu. Et multa alia ad eum modum. .At aliud didlat re£h ratio • Vi ram fcilicer.quaefundamentum eft omnium bonorum rempornlmm &r. a> ternonim occafio. pluriseffii quam libertatem:.live nrrmnqne fumas in uno homine, livein-toto populQ. Jtaque D aus-lpfe pro benelicio 11 imputat quod non perdat homines,fedmlervitutem tradat. Et alibi luadet per ProphetamHebrads, ut lefe Babyloniis * in fervicutem 13. dedant nefame ac pefte moriantur. Quare illud qnamqnam lauda- ^u m a nt aquis, Obfeffum Pceno gelft quod Marte Saguntum : ia adandum non eft nec gust eo duc unt. jnternecio enitn populLi n * hocrern m o-enere pro tnaximo mal o haberi debet. Ctcero de In- Civ. Uei , U Ventione fecundo neceffitatis hoc ponit exempluin, necelle efle Ca- XX11 ‘ c - fc - Cc 3 filinenfes Lib.XV III. ' ; \7 S f . 406 DEIVRE BE LLI filinenfes fe dedere Annibali,quanquam neceflitati aderat hasc adjun- dtio, * nifi malint fame perire. DeThebanis qui Alexandri Mace- donis temporibus vixerunt exftat hoc Diodori Siculi judicium: lUgiinv ledptt litres pctXtsov ij (pgovipidTtgov p-g>ltmfyjoi izs&imaTiii «s -/fttvjjj. ft9> ttjs btejptm : animi fpiritu * forti magis quam prudente interne- cioncmpatria accerfi'vtrunt. De eo quern diximus Catone &Scipione, qui poft vidtoriam Pharfalicam cedere Csefari noluerunt, judicium exftat apud Plutarchum : «raw tts^ks £ dyAi-ss avJpea dv At- €t Iri cite cctiayi^lag ; culpetndi funt, tanquam qui viros multoi egregios in Africa perdiderint, nullo oper& pretio. Quod autem de liber- tate dixi, idem de aliis rebus expetibilibus didtum volo , fi oppofiti l—ru- rMt mali majosis juftior aut par fit exfpedlatio. Nam , ut redte Ariftides, yZs Ik o r i sc ft navem fervare rerum, non vedtorum jadtu. VII. In paenisquoqueexigendisilludmaximeobfervandumeft >(i 'riMi* rM us de caufis ram gravi main eo s implicat. Livius : Iuftum bel- turn '■<<& yCt-effHcdlum quibm necefjarium, fypiaarma., qutbus nulla nifi in armis relinquiturfpesi K'^CSSrKfcySfcptat hunc ftatum Ovidius Faftorum 1: ne ^ , '-S°la gnat miles, qu tbitsarma coerceat. arma . jtj£ fCjui. a-af'. VIII. * Kara ergo belli liimendi caufa eft qua; omitti aut non cm poffit antnon dcheat! puta cum jura ft mffTt Floras loquitup. jxrmis * S lied ety{) (psMgcZs ij. Miff ' ' / rampacem bello benemutari, ait Tacitus, nempe cum, ut idem ait, aut aufes libertasfequetur, aut viBt iidem erunt: aut ubi {ut Livius loquitur) & 1 ‘ lib, -X. ^Ad \s4tt. vix, 7. pax [ervientibus gra-vior quam liber is bellum . Non fi , ut apud Cicero* nem eft, apparet futurum ut fi vidlus eris, proferibaris; fi viceris, tamen lervias. IX. Alterum belli tempus, fi, ita ut oportet remaftimanti, d ju¬ re , & quidem quod momenti fit maximi fimul ftent vires. Hoc eft BipEAttS 7 i iiov air He re dsayxuio y; de bello etiamfi demeu injuftitiam, ° ' S ' ipfetdier feneceffitas miferanda eft. Idem : tpalvsnx.1 0 7 ro\ept<&- ret; ftfit A- x-Mof s dtctyx.ai®* uv, reis 'j djixei; : Apparet bellum d juftis non fumi niji necejfario, ab injuftisfpome. Cui Seneca? illud addendum, non die homini homine prodige urendum. Philifcus Alexandrum monebat ut glorise quidem ftuderet, fed ea lege ne fe peftilentiam ant magnum morbum faceret: intelligens populorum occidionem, defolationem urbium peftilentias efte opera : nihil autem rnagis e(fe reginm quam confulere omnium falutiquje pace continerur. Si jureHebraso& qui non volens hominem occidiflet fugere debebat : Si Deus a Davide qnipia bella gefflfle dicitur, ideo templum futim ce-dificari vetuit, * quod multurn (anguinem fudiftet: Si apud Gracos veteres expia- tioneopus habebant etiam qui line culpa manumesede maculaftent: quis non videat, praefertim Chriftianus, quam res fitinfelix & mail ominis.quantoque nifu fugiendum bellum eriamnon injuftum? Cer- Baft/. ai te apud Grarcos Chriftianifmum profelfos diu obfereatus eft canon quo facris * ad tempus arcebantur qui hoftem in qualicumque bello interfeciflenr. Annotata ad Caput xxiv. N On ob quamvis caufam talem bellum fufeipiendum ] Seneca luafo- j, ria V : Galliodixit, bellum fufeipiendum fuiffe ,pro libertate,pro coriju- gibus,pro liberis : pro refupervacua & nihil nocitura fifieret , mneffe fufeipiendum. Plus aiiquid Apollonius dixit r.egi Babylonia 1 apud Phi- loftratum 1. 23 C ti rc?j rv [i >,1 JcSv vzrsg xaptSt, on fx&Qs; yJ.Krrrrui rupa ujfj (JiStki HtJ&CpegleS-cq otfif foip^cini , rc/j Ttvteftoy iof \kr£g [XiyxXav ^‘Ip&eq.Addidit vero,non oportere cumRomanis difputare de vicis,quibusma- jores privati f&pe poffident, ad belhlm vero ne ob magnets quidem. venire caufas. Iofephus altero libro adverfus Appionem de popularibus fuis : ire tbu uifyltui rrJKY,miBpm ini t 4 irn rtS ris Cc 4 vlf&Sf 4o 8 DEIVREBHI.r.1 yo/xUS Zl&pv'Xesileiv. ms 'pvt aXO.av tXefrldiris orfdas -J&t/jfyiorrti, Itrot^elv Ztts hfS&S m vlfti/4#, y.pti) c’.yy.yrc/.fm , toto xj Sby etftt v etigaftljw TTahifiU;^ (tlpgt T i%d.my T mfiprogm tyryt.giegjo/dfj.Neque nofiri fortitudinem exercent, utfucu res augeant, fed ut leges ipfis maneant. cstera igitur damns’, ferentes le- nitcr, ubi funt qui nes dlegibus cogant difcedere, tunc etiamfupra vires belle, fumimus, t&ad ultima ufque mala duramus . Vt Seneca ait~\ de Clementia x, cap. 14, Auguftus patri in confilio lr ‘ afHdens de ftlio qui in parricidio deprehenfus elfet, dixit : relegan - dum quo patri vulcretur. Non culieum , non ferpentes , non carcerem decrevif, memor nonde quo cenf ’.ret , fed cut in confilio cffet , mollifftmo gopere poena con - tentum ejfe debere patrem dixit, verba funt Seneca: eodem iibro c, if, Terentius Andria: Pro peccato magno paululum fuppliciifatiseft patri. Philo /ah* tyl£a. fas ctvitvs tHs o’ly.las -f, ovyfuietas ‘iray iUj cm ipbtnsos a&tihlv ycfq iatgidnsacrm ivreuav n eaitydroii;/j$x$net*K9'-'&> c Wr>vn{ty. Patres abdicationis trijiia verba pronuntiant , filicfque d domo fua (y omni cognatione abrumpunt, it a demum.ubi amorem ilium,quern ingentem ac fuper omnia eximium natura parentibus indd ditfiliorumimprobitas vicit .Cicero pro Ligario ‘.Jgnofcite } ludices,erritvit: lapf iseH : non putavit : fitmqttstm pofthac. adparentem ftc agi folet. Re£loris,id efipatris , quodammodo perfonam fuftinet ] Seneca epiftok I/xxxvi 1 : Clementia alieno fanguini tanqtiam fuo parcit, feit hotr.ini non effe homrne prodigeutendum. Diodorus Siculus in Fragments : a tss cm ot emits i^cna y.uXct?eri ,ciXsit libs t7n itis ifiotqirifdftis ftri aim. tpi$'uinte$fins. Non omnes omnino qui deliqttere pun endi funt, fed ii quos malt faclorum nihil pamitet. Chryfoftomus de ftatuis VI : ftajimnm o\ a.m- ia*Jptosrlces.Difcsttt omnes qui d fide noftra funt exiranein- versntiam qua Chriflo exhibetur tantamjeffe, ut cuilibet potejlati injiciatfrf nos. Honor a dominum tuum : condona peccata confirms tuts , ut & ipfe mulls magiste honor a, ut in illojudicii die vultum tibi oflendat ferenum atque clc- tnentem , hujus tits, lenitatis memor. citat Gratianus caufa xxi 11, quxft. 3 V, ex Auguftino : Duo iflanom'tna cum dicimus , homo cfrpeccator, nonutt- quefruftra dicuntur'. quia peccator eft , corripe : quia homo , miferere : vide & quae fequuntur, & quae fupra pofuimus ad caput xx, §. xn, £.xxvi, fk xxxvi, Certe ut Chriftianorum ] Theodofius ut Antiochenis condonaret crimen in fe commiflum a Flaviano Epifcopo illis maxime Chrifti verbis permotus fuit '.Dimitteillis Pater,qttitt nefeiunt quid faciunt. Nar- rat Chryfoftomus de ftatuis vicefima. lofephus J Antiquae hiftoriae 11, 3. Nec quicquam gloriofitts Principe impunc Info ] Chryfoftomus in Iaude Clementiae : drteuna yi otvjpamv tSto H3ccf, ad gloriam quidem refleconfiduijfe, fed ab Militate aberrajfie : Ut qui properaC- fentSsJ^xivJw^Hv y.vfity.Cu.sdtdyv.nswrtrxriydtrrtS, periclitari nulla neceffitctte impellente, ne Thebanorum quidem tarn nobili cladepaffi fe admo- neri, Cc j ■ Rtsr& #ro DE.IVRE BEL LI § . V 1 I It Rara ergo bellifumendi caufa ell qua omitti ant non poffit aut non debeat ] Servius ad illud in x iEneidos: Irani mif trantur inanem Amborum (ft tantosmortalibus ejfe labores . Quia nulla caufa tam jufta eft ut propterea helium geri debeat, §. IXi Nifi fumma neceftitudo ] Plutarchus Gracchis: to 'I \yjJ.mc, dvdy. x.iK are are -mhiTirftv. -Extra fummam netejfttatem ferrum inferre, nee boni medici ell, nee bonipr&fidis. Marciani didtum apud Zona ram : fto betyb-a^a jicimXix xivfty, tut etpytdjtn i%6y. Non debere regem arma movere, quamdiu pacefrui liceat. Auguftinus l epiftola ad Bonifa- eium, Pacem habere voluntatis eft : bellum autem debet ejje neceffitatis , ut li¬ ber et Deus d neceftitUte (ft cornier vet in pace. Terr ore ac fatna ] Leo fpernens teladiu feterrore folo tuetur , ac velut con teftatur. Habet id PliniusHiftori*Naturalisvm,c. 1 6 . j St Vtique dolenda~] Lacedaemonii inorationequasexftat apud Diodo- rum Sicnlum libroxm: f agatres -m; ccvttS 7nXeptcp CptXoyetxlet; 7nXt'tt uftj bcivic vwftn mus'cm;, oilptju. buv Cpavepov 7n>nimf sroiin i(ftj %oi; yftr dvjpomu lie tutuii Tmo-rar eo-fiey dUun.Cum videamus ex helloplurimas inimicitiat, plurimd atrocia oriri, noftri officii duximus cunclis T>is hominibufque teftatum facere caufam horum a nobis non ejfe. Plutarchus Numa.-irt at Cpye-e-i -n; ax hi to liftboy cssQmXjev r, Vdfin re!s miXe/cyi;, ipoiTaly tgcbrviffgi pycKgSi; -ftnx&ivtui libpicvoi isr&s dvftaonis to pixltov civ 7 tXutu yl T^ocp-j jej byepcovice piZ.tZ.vv n m-nr eJ-cc £ Titaonffil i sij Ty ft!) blr.Morbv jj« dv'fo.pxetii -n&epievis;.Hie ftquts mihi dixerit, nonne Roma per bellaprofecitplurimum, qu&fiionemmoverit lmg& reftponfiom egentem, apud homines qui profeBum ponunt in opulentia, in deliciis, in impe¬ rii* tnilitari bus,non in falutepopuli.in lenitateftnjuHitia fuo contenta.Stephs- nus medicus Chofroi Perfarum regi apud Procopiuin Perficorum II: isxSyft legjMJS* fiumXdj, cplvis; & xoivtiv ewftheiuv , is fft-g/ri ycftngftim ebetict toi; xrctvcun ffir f ffi apparear eivirarpm - hoft ium viribus mu lro effe-imparem. Difputat contra hanc fenten- 'fj. i. * tiam Ferdinandus Vafquius .■ fed fi non tarn verba ejus quam propo- cm tr- fitumfpedtetur,hoc videtur agerene civis t alis temere deferatur.u- lu .c. bi eum defendi pofle fpes fit. Nam & hiftoriatn adfert Italici pedita- tus qui Pompejum rebus nondum plane defperatis deleruit, de fua falutecertior fadt^is a Csefare, quod ille nonimmeriro improbat .An j. vero etiam tradi in manus hoftium poflit civis innocens. ut vitetu r { imminent aiioqniciviratis ex r . idinm .- difjiiiranr erndiri , -&tolim-djf~ putatu m eft . ut cum Pemofthenes nohilem illam de canibus, quos lupi p apis caufa ah ovihns tr adi .fi hi pnftn lahanr, fabulam protulit. Neganr id' licere non Vafquiustantum, fed is cujus lenten- t'a jiLpertidlaemfopinqaa a Vafquio arguitur Sotus. Ponit tamen Sotus «. | - ' • T 4l2 ’ * ■ ' DE IVRE BEtLI Sotus teneri talem civem fe hoftibus tradere: hocquoque negat Vafquius, quianaturafocietatis c ivilis , quam fui quifque commodi caufainiit, id non poftuler„ Sed hinc nihil aliud fequitur quam ex jure proprie difto .civem ad hoc non ten eri ^auaaa-emmxautarem pari, nr a literfaciar.Mulca enim (iinr. non jnftiria; pm prip difl-* C») dileftionis officia. quae non ta iltum cu m lanrlp pryftatmnr.qnnd Vaf quius agnofcit, fed eiiam omitti fine culpa -nequeunt. Tale aurem omnino hoc videtur efle. ur maxima* mn lrirndinis innocentis vitam fax unius quis praeferar. Praxithea in Euripidis Erechtheo: Efaip yS ug/Jpov oiht, To pees&v, ih ftevoix®' ts irrhiot <£r'a<{, Xlrcucm; U7rdimc zrotecs, id[’ iQon (pep{. Si namque numeros quidque fit pirn uut minus Tercipimus animo, * non metlo unius domus Communi vinci, fed nec nquaripoteft. Z>»i. I,br» Atque ita Phocion Demofthenem atque alios hortabatur ad exem- plum Lei filiarum& * Hyacinthidum potiusmortem ipfi fubirent, quam malum irreparabile patriae inferrifinerent.Cicero pro P.Sex- tio : Simihimaliquanave cum rneisamicisnavigcmtihocaccidiffetput multi ex multis lor is pr&dones clajfibus earn navetn fe oppreffuros minarentur , nifi me unum fibi dedidijfent: ieciffem me potius ip fi in pr ofundum t utr.sterni c onfer* ■vttrcm j quam illos met tam cupidos non modo etd tertctm mortem , fid in ma¬ gnum vita difcrimen adducerem. Id em de Finibus III: Vir bonus (‘ffap iens ^ y x j v gy lefibus parens fie civilis officii non finar us, ut ilitati omnium plus quam tf ,-x ' niusalicujus attt ftu con fulit. Apud LiviumdeMoloffis quibuldamdi¬ ctum legimus : Eqitidem pro patriet qui lethum oppetiffentfepe femdo audi- tv : qui pcttriampro fe per ire squum confer ent, hiprimi invent ifunt. Sed ho c Pofito reft ar Hnhirario an qnnd ille fa cere tenernr ad h nr cogi qiioqne poffir. Negat hoe Sorns exemplo divitis qui egeno ftipem dare ex mifericordia;praefcriptotmpnuq-c^rgi ramen neqnir. Sedno - jan elum -e ft a liamefferationem partium inter fe, aliam fuperiorum ubicumftbi fnhdirisrm-nparanrnr Nam par parpffi rqrrprt- nnn po- teftnifiadidquodexjuredebeturftri&e difto. Acluperiorcogere poteft etiam ad alia quae virtus quselibet praecipic, quia in jure pro- Leff.hb. ii, prio fuperioris, quafuperioreft, hoc eft comprehenfum. Sic in ma- c. dub.7 pna frnmenti penuria cives cogi poffunt quod habenr in m edium conferr e.- quare & in noftra ilia controverfia verius videtur cogi poftecivem, ut id faciat quodexigir caritas. Arque ita is quern di- ut. me. x i Phocion amidfllmum quendam fibi Nicoclem-nomine demon- ftransajcbat hue malorum ventum, ut fi Alexander eum depofee- . ret, ipfededendumcenferec. IV. Subditis proximi, imo pares funt in hoc, ut defendi debeant focii, in quorum federe comprehenfum , id eft , five in tutelam fefe & fidem aliorum dederunt, five mptuaauxilia padli funt. ©,f. i.c.36. p £ m t j n j ur j am ^ f 0C ; 0 fipotp.fi. tnm fi in n,,,,™ ;/b naifar.it air Ambro- fius. Padliones autem tales * adbellaquibusjuftacaufanon fubfit porrigi haud poflediximusalibi.Et haec eftcaufa cur Lacedaemonii, priufquam bellum in Athenienfes fufciperent,fociis omnibus de cau¬ ls AC PACIS, LIB. II. CX-XV 413 fx juftitia judicium permiferintEt Romani Gratis de bello in Na- tmuilit, hifif-m. Nunc illud addamus. ne tunc quidem tene ri foriiun-fi nulla ^‘-Jv a- . fpeyfi f honi ex itus ^fto ni enim.nrt n rrnli ranfa fntieta s contrahitur.*'^/ ppfpndendus autem forins eft eriamcontra alium itidem federa- turn, nifi priori federe aliquid fpecialius convenerir. Sic Corey- /fa rseos, fi caufaeorum jufta erac , Atheriienfes defendere pocuerunt etiamcontra Corinthiosfociosvetuftiores. V. * Tgrna can fa eft, amicornm quibus aux ilium promiffum quidem non eft, fed tamenamicitia quadam rationedebetur , ft fa- caje'X't l ripoffit.SicproLotho cognatoar- q.\.art.if cile& fine incommodoexhiberi _ ma fumfit Abrahamus 3 Antiatibus praceperunt Romani ne in Gre¬ cos, utpore Italorum cognatos, piraticam exercerent. Iidem Tape non pro fociis tantum quibus ex federe id debebatur, fed pro ami- cisbellafufceperunt, aut fufeipere minatifunt. VI. Poftrema latiflimeque patens eft hominum inter feconjun- Cic.dc fin: ftio, qua vel fola ad opem ferendam fufficit. Homo in adjtttorium mu- * »/• tmm generatus efl, * ait Seneca. Ejufdem eft : t Sapiens quoties poteritfor- DM turn intercede. Euripides in Supplicibus: juft. & jure Prebent faxaperfugium feris tdelral. Areque famulis. urbibus prelfis male 4 dt^ciem. Put amen urbes. 11. y. Ambrofio ,fortitudo qua defendit infirmosplena juflitia efl. Qua de re fit- °ff- T * pra quoque egimus. ‘ ’ c ‘ J " VII. Quaritur hie, an teneaturetiam homohominem, populus populum abinjuria defendere. * Plato puniendum cenfet qui vim De alteriillatam non arcetquod & iEgyptiorum legibus cavebatur. lv - Scrl primnm ft manifeftumfit periculum, non teneri certum eft , po- D/edJ.s: teft enim fiiam vitam & res alienis praferre. Atque ita interpre- tandum cenfeo illud Tullii: Stuinon defendit, net obffiit fi poteft injuria , tamefi in vitio quttm Ji patentee, am patriam, aut focios deferac.nt poteft il¬ lud intelligamus, cum fuocommodo: nam &idem alibi dicit. non defends homines fine vituperatione fortaffe poffunt. Apud Salluftium eft in hiftoriis: omnes qui fecundis rebus fuis ad belli [octet atem oriantur , confde¬ rate debent , liceatne tumpacem ctgere. dein quod quaritur fatifne pium , tu ■ tarn , gloriofum an indecorum ft : * Seneca quoque hoc non Ipernen- dum: Succurramperituro, fed ut ipfe non per earn, nifi ffuturus ero magni hominis aut magnet rei merc.es. _Sed ne nine quidem tenebitur . fi op - Left. lib. preffus nifi morte invaforis eripinon poteft. Nam fi invaforis vi- tatnqui invaditur fua poteft praferre, ut alibi diximus . non pecca - twwteejp. bitljui invafum id aut credet, aut volet malle: praferrim rum e x fi* parte invaforis majus fit periculum damni irreparabilis Sc fempi-^^j^^^^^, terni. n{> ^ ^ nu ' Kos s-te/dtue. 1 Virg.tdin. I. Ovid. Met . Xiv. , fftppolytQ, Ltbro l.de Cff. L, x. LivJ.yAu. Vitt.rel.de ' lnd.fi. IJ. Vitt.de Ind . tf/. 2 j«. * 3 - 4 I 4 ’ DE I V R E KELLI Nts quotquot hujm colimus urbis mueniet, Sufficimus ipfi noftra judicia exfequi. Nec alio illud pertinet: Spar tarn tibi qua coniigit orna ; Nobis fuerint cura Mycena. Et Thucydides inter fummi imperii figna pofuit t» dv t &$»Q' 1 judkiortm fummam poteftatem , non minus quam td dufaiopyt yj to u.v&n'Aig, id eft, ■ legum £f magisiratuum creandorum jus.Nec alio pertinet poeticum illud: Non illiimperium pelagi regmmque tridentis, Sd mihi forte datum. Et huic non diffimile illud: * Refcinderc numqmm Dts licet acla Deum : Etapud Euripidem: Mos ille eftDeum. Quod cupiit units ; huic nefas obflftere : Nimirum ut rede explicat Ambrofius: ne ufurpata allarum partiumfo- licitudine helium inter fe incitarent. tbs npSTEjBs Itwroti met rsAaiftv,* ut in funs quifque animadvert ant atquum elle cenfent Corinthii apudThucydi- dem. Et Perfeus in oratione ad Martium quod in Dolopes feciffet negat fe defenfurum : jure, inquiens,/m meo, cum mti regni , men ditto- nis effent. Sed hare omnia locum habent ubi vere delinquunt fubditi, adde etiam ubi dubia eft caufa. In hoc enim inftituta ejft ilia impe- riorum diftributio. At non etiam . fimanifefta fit iniaria. fiq uisBufi- ‘ ris, Phalaris.Thrax Diomedes ea in fubditos exerceat, quae atquo nulli probentur, ideo praeclufiim erit jushumana; focietajis- Sic in Maxentium & in Licinium Conftantinus, * in Perfas alii Romano- rum Imperatores arma ceperunt, aut capere minati funt nifi vim & Chriftianis religinnis nomine arrerenr. Imn etiam fi dn remrne in fumma quidem neceffitate arma redte a fubditis fumi (qua de re du- , bitarevidimus illos ipfos quorum inftitutum fuitregiam poteftatem defendere) nnn rame n inde feqnernr non pofTe proipfisab aliis arma , fiimi. Ojinries enim adinni alirni impr dimenrn in pnnitnr perfonale. , non ex re; toties quod uni non licet, alteri pro eodem licere poteft, ; fimodo tale fit negotium in quo alter alteri prodeftepoffit. Sic pro pupillo, cujus peribnajudicium non capit, htigat tutorputalius:pro abfenteetiam tine manrlarndefenfor- Tmpedimenrnm anrem quod refifterefubaitum prohibet, non ex caufa venitquat eadem eft in fubdito & in non fubdito.fed experfonas qualitate, qutein alios non tranfit. Sir Seneca ex iftimar bello a me peti pofTe, qui a mea gente fepofitus, fuam exagitat, ut diximus, cum de poenis espofeen- disageretur: quatresfatpecum'defenfione innocentium conjunfla eft. Scimus quidem ex veteribus n ovifque hiftoriisalieni cupidita- tem hos fibi quatrere obtentus : fed non ideo ftatim jusefle defimt fi quid h malis nfiirpamr. ]\Ia vig.-inr ft- pirary: ferro utuntur & la- trones. * _ _ IX. Sicut autem focietates bellicaseo initas animo * ut in quod- vis bellum nullo caufe diferimine promittanrur auxilia, illicitas dixi* AC PACIS, LIB. I I. SXXV- 4 iy diximus, ita nullnrp vita? genus eft improbins q iia tn qui fin* caufas refpeftu mercede m ndudti militant, &r a mbus Ibifas, ubi plurima merces. Quod Plato ex Tyrtaro probat. Hoc ipfum eft quod iEtholis a Phi- lippo exprobratum legimus& Arcadibus a Dionyfio Milefio his Verbis : aJSgS 6 ' svohtftss ®©xoiTM}, j£to' 'P tt&wwv xattg, sb Asyza j>j V'tqip a ft, afiVgjjSTzof rroteft,©* mUcm> belliinjlituunturnundinx , (ft Gr&corum mala infruttufunt Arcadibus, &fineccntfttrum refpeBu modohucmodoillm armadrcumferuntur .Res lane miferanda, ut Antiphanesloquitur, 05 k'ySKoj too ifyfiitbujuvi/ 3 fi©^, Miles qui vita caufa fe ctuftorat neci, Dion Prufteenfis : *«/ to; ri TOO » dvxyxcuirtfftviciv. %ri tktk «jj< >zjJieW# mxncq imrrtf, d>&’ "oy.ws ft room 'txMhvxai S^cf^tipdrav kmS-ofitM/. &juid mttgis eft neceftarium nobis, autquidpluris fit quam vital (ft tamen hcmcquo- qtie non pauci perdunt dum pecuniam qu&runt. Parum vero quod fuam venduntnecem, nifi & aliorum fiepe innocentium venderent; tanto carnifice deteftabiliores, * quanto pejus eft fine caufa quam ex cau- faoccidere -Sirnr Anrifthenes dicebat carnifices ryrannis r-lle fan - ftinrec qnod illi nnrpntf^ hi innnrenres inrerfieerpni- . Major Phi- lipphusMacedohuichominumgeneri, t«s T$o S.io* circa f. Livpui libra XXXII- Bellinus de re milit.il p.tit.l>n.4p Diod. Itbr 0 XVIII, De verbis Domini Je~ cun dum MatthAum citatur cau-> fa xxxin* quafl. I. 1 Cor. §. i. §, in- §. IV. §.v. $.VII. f. VIII. f.IX. 4 x 6 DE IVRE BEL LI Lucanos & Atfienienfes. adde qua?allataad Libri 1, c. i, §. 9. Ad bdh quibus juJIa caufa nonf ubfit J Vide Simlerum de republics Helvetiorum. Domino guerram faciente alicui, (ifciatur, quod fttfte, nut cum Aubitdbitur, vafallus eum adjuvare tenet ur. Sed cumpalam eft quod irrational biliter eum facit, adjuvet eum ad ejus defenftonem, ad ojfendendum vero a- liumnonadjuvet. Lib. 11 de Feudis, c. 28. Hicfinitur . Tertia caufa eft amicorur, ] Oraculum vetus.- ’Avdlod tptAai r hvY i '7Y,fjiL vm^Qv oti'Acco tsx \*0'bhci$, ’O v trtJefiHrTdOtm, tr,aXt.t(&‘ iiiiri j«S. Non opejuviftipr&Jens in morte[odetlcm Z Ejfabor tibi nil, ntfi, Templifinibus exi. Platopuniendum cenfet qui vim alteri illatam non arcet] Et Hebraei, Mo. fedeKotzipraxceptojubente lxxvii, lxxx, vetante clxiv, clxv. Senecxquoque] Locuselide Bsneficiis 11,if. alter non diffimilis ejufdem argumenti lib. I, c. 10 : Dignum etiam impendio fanguin'tt met 1 tuebor, & in partem difcriminis veniam : tndignum ft eripere latronibus potert clamoreft•ibletto,Jalutanm vocem homini nonpigebit emitter c. Vide qua: fii- > pralibro ii,c. 1, f. 8. - Refcinderenunquam Dis licetahaDeiim ] Ejufdemeftin Metamorphofeon: •- Neque enitn licet irrita cuiquam RaBa Deiftecijfte Deo . Vt in fuosquifque animadvertant ] Auguftinus 11 de Libero arbitrio: Non enim ut alicujm eft bonitatis, alienispmftare bmeficiet, ita juttitia, vindh . care inalienos. Procopius Vandalicorum iz-rA intd^timt hytysvluv dtnh tit a e'i6iy.tri£r -/.a Ah, x. fir, dtAoteica btxc-ixg% p^asTioctc. &uod caique obtigit imperium id utadminiftret, etc ne alienees curas in fe trethat, honefto convenit . In Verftas alii Romanorum Imperettores ] Exempluin fimile habes in re- ! bus Pipini apudFredegarium in fine. Vt in quodvts bellum nullo caufa diferimine promit:antur anxilia ] Iterum Simlerum hac de re vide. Qui vita cauffa fe auBorat neci] Vita parari eainquibus vitaconfa- ■ mitur, dixit Seneca naturalium v, 18. Plautus Bacchidibus: Suam qui eturo vitatn venditant, Guntherus: JEre ditto conduBa cohort & bellica miles Dona fequens, pretioque ftuum mutare favor em Suetus S accepto pariter cum munere bdlo Hunchabuijfe, dator pretii quern jufferit, hoftemt Gfttantopejusefifine caufa,quam ex caufa occidere] Seneca Naturalium V, 1 8 r Hoc vero quid alited quis dixerit, quam infaniam ? circumferreperici*‘ la, (ft ruere in ignotos, iratum fine injuria , ocmrrentia devafiantem , a: fit*' rum more occidere, quern non oderis ? Ca« .. AC JACiSj LIE. II. 4 if I ■ C a p v i XXVI. De caufis jtiftis ut bdltun geratur ab his qui Tub alieno imperio funti I. Qvi die ant ur ejje fub alieno imperio. 1 I. Quid his faciendum ft ad deliberation nem adbibeantur , ant liber am elettionem habcanr. III. Si imperetur ipfts> & caufam belli in* jujlam creaant) non mil it and urn . I V. Quid ft dubitent ? V. Piet at is ejje hac m re dubitmttbtu fubdi 3 - tis pare ere fab onere tributi extraordina¬ rily V I. Quan do fabditorum arma juft a fint m hello injufto ; E Gimusde his qui funtfui juris .• funt alii in conditioneparendi pofiti, aut filii familiarum, fervi, fubditi, etiam cives finguli, fi cum civicatisluce corporecomparentur. II. Hi vero fi aur ad deliberationem adhibentut * aut libera ipfis %*•- optio datur militandi autquiefcendt, eafdem regulas lequi debent, quasilliqui fuopte arbitriopro fe aut aliis bella lufeipiunt. 3i,w.8o. III. At li edicitur ipfis ut militenr, quod fieri folet, fiquidem v,iide jnre conftat ipfis injuftam efie beili caufam , abftinere omnino debent. Deopotius obediendum quam hominibits,aion Apoftoli tantum di- xerunt, * fed & Socrates; & apud magiftros Hebrxoruin exftatfen- rentia', indicans regi contra Dei legem quid prscipienti prorfus non parendurr,. Polycarpi jamjam morituri dictum exllat: teSi2d.yfs.sJv. fyftU Kj Vhstncus sbn ©£« nlseyfees <*<; Ttuf ii tir&r'hsa't tiu) fiti (iXUTTTXcmt ipHs 'ihmeuesv. didicimus imperii* ac poleSiatibus d Deo or dinatis exhibere hono- ttmquem par eft, qtsiquefalitterr) noftramnon impediat , Et P-aulus Apollo- Eph.v i, I las; Filii, inquit, obedite parentibus * in Domino, id enitn equum eft. Ad quern locum Hieronymus .• Foutturn filicrum eft non obedtre parentibus, fif. quia poterant parentes aliquid irtiperttrc perverfum , adjunxit, in Domino, Et defer vis addit: Gum Dominos carnis h Domino fpiritus diverfum tmperat, ton e/lobediendum. Idem alibi: In illistantum dtbent dominis &parentibus iffefubjeSi qua contra Dei mandettum non funtt Nam & idem ilie Apofto- FpA.'vtM, lus dixerat fui quemque opens mercedem reportaturum five libe¬ rum five fervum. Tertullianus vero: fatisprfftriptmn habemus , in omnl dfequioejfe nos oportere,fecmdum Apoftoli prxeeptum, *fubdiios magi ft ruti¬ les principibus do poteftatibtis:fed intra limites difflint. In martyroiogio Phousejs/t. Silvanusmartyr: Iccirco Romanes leges ibntemmmus ut Jaffa divines ferns* ww.Apud Euripidem dicenri Creonti: Nonne exfequi mandate fas ipf wnjabet ? Refpondet Antigone : v ' Non imperata jure nec jus exfequi, Mufonius ita ait: Si quit, am peart, am mesgtflrettui, aut donbmd turpia , etkt giU. ’H'qwtfaclu isnperanti non paret, is nec incbedkns eft, nec injisriam facit ,xec bmspa- Ppm, Gellius negat probam effe fententiam , omnia dfe qua: pater' juflerit parendutll. ffiuidenim, ait,/: proditionem peltries, fiman is necem, x..u , s ,~, faliaquedam imperarit turpia aut impia? Media igiturfintentia optima m- Pe ttstifftma vifts eft, quesd/tffi efts partndum, quatlesm non obfequcndims . ^neca pater: 'Hon omnibus imftrihparetidam eft, *. Qaintijianas: He» D ii tonniet Decl -2 71 . T>e Benef. 1. Ill, 20. Lib. III. ad Mmutium. L^AdcolD , dt\t. \cr. III. 4 ,8' DEIVREBE1LI omnia necejfe eftfacere liber is quacunque patres imperant. Maltafunt qua fieri non pojfunt. Siimperes filio ut fententiam dicat contra quam exifiimet: fitefii - moniurn jubeas did ejus ret quam ignoret: fi fententiam in fenatu : fiCapitt- Mum me incendere jubeas , arcem occupare, licet dicere: Huefunt qua fieri non oportet. Seneca.- Hon nut nos omnia jubere pojfumus, aut in omnia fervj.pMt- re comntur . Contra rempu bli cam imp e rata non facknt: millLfcelezi.mum enmmadabunt . Sopater: td\4, par'pndniTLplpriqnf./atnrpn r. n ec obftareillud laudatum, Quod dii Hr° c nf> feneric; au j a qui contemplative dnbirar, poteft a- ftivnnidicio non dnhirnre*^ fj.redere enim pevt eft in re dnhiaobfe- quendum fuperiori. Et fine quin hate d jftinAin jndirii duplicis in iTIIllrifi aflannibus locum habeat. negnri non p nteft. Inrac ivilia non Romanorum tanttim. fed 8r.alia mm genrim n in tali circumftantia, nonmodo * impnnir.-irein mneednnr obedientibus. -fed & aftio* nem in eos civilem denegant._k_damnum dat, ajunt,qui jubetdare: fipis_vero nulla culpa eft, cui parere needle eft. Necefiitas p oteftatis excufat, & fimilia. Ipfie Ariftoteles Nicomachiorum-quinto, his qui injuftumquidem aliqpid faciunt, non autem injufte, annumerat -fa* mulum dominiimperantis : injufte autem eum ait agere,& quo aiftio- l..‘Damnum de %I.L. Lber homo. D.ad quil.-L.Non 'Videtur. §. • Qui jujf.de % I. Paul. zzfs'uLt- nis principium eft j nimirum quia in famulo vis deliberatrix plena X" non eft, ut indicat proverbium , biptn Vi ti. de jure bell.n.l'fi. :.. CXXH V , bar.fit. 96 , dc termini -t-egtt PVlJlgath.L, I X.tit.ll , c?.2.£..vnr* tit.l.c.l. Libro vl i, itt.it ,c.\u ~ 4 nn.Hi, AC PACIS, L it B. tifriov ■£ "ZwiTr.f ionulgei d\i>Mt dfrctp. JDimidia virtute caretfervire. r.qaB.ut.^ Etfimile:^ nfriev re via Umfreggertfr ivjtioTnt Zibg d»ty£v i'f dv J[») xj J[&Aiw nfrccp tXqtn. ToUitur huic hominumgeneripars altera minth Ab love, fervilemvoluit quos ducere vitam, Et illud quo Philo utitur: A 2 a@» Trlpvy.cio. 1s' frill'd mi koyn. Servi tuaefl fortunct: * ratio ad te nihil, Et illud Taciti : Drincipifummum rerum judicium Dii deAerunt. fuhditbs ob- (sqmglfria rftj&ajtft. Narratidcm fcriptor Pifonis filium a Tiber!o crimine belli civilis purgatum : patris quippe juJfa,necpotuiJfe filium detre- flare. * Seneca : Servus berilisimperii non center ejl,[edminiper . Et fpe- cialiter in hac de militia quadlioneitafenfit Auguftinus. Sic enim ait; Hr go virjuftus Jiforte fub rege etiamfticrilego militet , rede pot eft illoju- Faufium' bente bellare, Ji civics pacii ordinem fervans,quod fibijubetur, vel non ejfe con¬ tra Dei pr&ctptumcertus eft, vel tttrttm Jit, certus non eft : it a utfortajfe ream itimdu itt alibi : Miles cum ohedienspotellatifub qu a leg itime . . amjlitutut e.ft htmmmoccidit, * nulla civ it at is fu s iege..reu s e ft hamiddii ; imonififecerit . a Stl. in tMjJiimperii deferlLatau e contemti . quod ft fua fponte atque aueloritate fe ■ verbo b,U riflet, in crimen ejfujihumanifanguinis incidiffet. Itaqueunde punitur Jifecerit • injHffus, inde puniretur ft nonfecerit jujfus. a Atque hinc pa Him recepta e(t cTpt'in'hr, faitentia,fubditos quod attinet,-dari bellum utrimque juftum, id D.deinfht, eft injuftitia vacans, quo illud pertinet: 1^/7$ ffquis juftins induat ctrmet qj .art. 3 , Scire nefas, vm-.de jure Non caret tamenlioc fua diiliculrate.Et b Adridruis noftras,qui Cif- alpinorum ultimus Pajatifex-Romaous fadtus eft. * cotrar iamdefea- c.peccat. didenteutiaxn, qua ftabiliri pore ft non ilia ptzcife ratione quam ille p*n.t i.j, adfert, fed hac qua magis urget . quod qu i duhitat-contemplatige, deb eat iudicioadlivo eligereparrem tutiorem . Eft autern pars tutior Quxjluwe abftinerebello.LaudanturEfljeni quod inter alia jurarent^ quedi. it.. J** *? tOnrdyfreer ®*; non nocituros fe cuiquam, rteJi juberentur opiidem : & ■mitatoreshorumE^ahagojjd,qui, Iamblicfjo tefte.bello abftine- bant, caufa addita , quia difp. \'l^.Deut. XVII. Silv.tri ver» bo bellum ,p. 1. n.'/.circa fin. tus eft teftes vult pran re populo. V. Quod ft fuhditorumanim is percaufte expofitionemJaUS-D?" qnear fter i. omnino offidum erit boni magiftr.ims rrihnra iplix potius e xr.raordin aria imperarp^ qnam eppram milirarem ; pralertim llbi non defuturifunr alii qui militent . quorum voluntate non tantum bona, led & malautipoteft rex juftus.quomodo Dens & Diaboli & impiorum parata Opera nrirnr -Ar fir.nrrnlpa rvrrar q.11 Pgeftarepref- fi ts per.nn i nrp fiir> ' l1 ' r irnppn hr, foeneratore. Imo etiam li de caufa belli dubitari non poffit,minime tamen videtur mquum ut Chriftiam inviti cogantur militare, cum a militia abftinere,etiam cum militate 1 iceat,majoriscujufdam lit fandtitatis,qum & £t clericis &-h pceniteU' tibusdiu exada eft, aliis vero omnibus multis modis commendata. Origenes Celfo Chriftianis objedtanti rnilide detredlationem lie re* fpondet: A C P A C I S, L I B. I l.fXXJ’lvl j\ fpondct; His qui a fide aliens pro republics! militarc nos jubent, fiy homines t^'nce. occidere, itarefyoridebimus". Hi qui fimulacrorum veftrorum fmtfacerdotesjf? ft ciM deorum quos putatisfamines, dexteras puras fervant facrificiorum ergo , ut caffiffi incruentis (fi nulla cede maculatis manibus ojferant his qui creduntur dii: ne- que fiquod exoriatur helium, Jacerdotes aficribuntur numeris.&uod fiid rations, ftfo ec non caret, quanto magis ceteris militantibus, illi qitoque fuo mode cenfendi fiuni mtlitare, tanquam Dei facer dotes atque cultores , qui manus quidem fervant pg efhs > puras, fed precibus apud Deum certstnt, pro his qitijufie militant, fy pro eo qui jfifi, jufleregnat ? quoinloco facerdotes vocat quofvis Chriftianos emplo fanftorum feriprorum, Apoc. i, 6 -, i Pet. n, y. VI. Arhitrnr vero evenireetiam poffe ut in bello non dubio tan- mm, fed ft: manifdie injnflo jnlla aliqna effe pnfTir fnhditornm de- fen£o,Namcum fubditosinnocentes, & a belli culpa remotos in-SX rerfirien di jus vernfn & internum hoftis fjiiftum quam vis be Hum ge- h 'iff 1 rens, non habeat, nil! aut ad neceffariam defenfionem ,aut per con- '/f'Tuffi t fequentiam & extrapropofitum, (pcenx enim illi obnoxii nonfunt )*$%/**, fequitur ut fi certo conftet hoftem eo venire animo.ut hoftilium fub-W«, Vs* ditorum vitx parcere cum poffit omnino nofit, fnhdiri illi meri .fe po flint ex jure naturae. quod gentium j ure adetritnm il lic -oan eftJifc- que t unc dicemus bellumutrimqu e iuftum efie . non enim de bello . fed de certa ac definitaadlione qusrit ur. Ilia autem actio, quamvis ; deexterojusad bellumhabentis, injuftaeft,&proinde jufie repel- W litur. Annotata ad Caput xxvi. S Pd (fi Socrates'] Plato id nos docetin ipfius Apologia. Et Apollo- f II nius, qui Neronis Edi£to illud Sophocleum opponebat Ov yds Tt U 3 i o y.i)fol,ccs iih: NamjuJJd non hncluppiter dederat mihi, Hebrnorum exfiatfententia ] Quam & lofephus eis tribuit Antique Hiftorix XVII, iavffgofttft isfcr « mi' <$>ISfitylSc arS

    '** dcdyutif iioreg dwmv ixm- xtyxpim. s&frif >p%>ic d r c,iUfiaf.T®- yj, tS r uwu&yS? h^op.of It or^Stot ifyibmg tS otAs- pm ais Jlxcuus clvn rcctS/Bp, ion^S^rq, iff tov vZqm t hcufliav wccyKatr/xeioi. piytstv yj ci /qgl6otrt tStv, nz&Qvf.dxs dgnot v/aii Is-of. nolo autem oftendere vo¬ lts, quamjujle fufceperimus hoc helium, coacti inimicorum contumeliis . Id enim fiintel/exeritis, magnum vobis ad audendum erit incitamentum. Vtfatis ei con/let mortem ab eo commeritam] ideo indicia caula lacer- dotes Nobae habitantes occidere noluere Saulis miniftri Doego pro- biores, 1 Sam.xxn, 17. Et Adiabi-iftica ht o p - rerri us nocere Elis? noluit, 11 Regum 1,13, & fequentibus. Aliquot etiam carnifiresn.i Chriffnm rnnrerfi in polterum eo munere, ut periculofo , abltinue- re. Vide Martyrologium, & Bedam L. 1. cap. 7. Dd 4 HVGO- Vici.de, juri, fyeUipiA*)* 4 2 4 D E IVRfi BEL Ltl nJ- n» # i . HVGONIS GROT II PE IVRE BELLI AC PACIS LIBER TERT.1VS. A P V T I. J. ifV ftquentium t I. Regula pnma : licere in bello qua ad finem juntneceffana : explicatur. J I I - Secvjnda : jtts non tantum ex pnncipio , fed & caufis in hello fubnafcentibw J}e- ctari. I V. Tertiazquadam confequi fine injuria qua ex propofito non licorent: cui cautio addi- tm\ V- &iiid liceat in ?os qui koftibus res fubmi- niftrant per dtftinEhones explicatur . V I. xAn dole uti m bello liceat. VII. ‘Dolus in aftu negative per ft non eft lUicitu*. V I I l. Dolus in aEtu pojrtivo diftinguitux in cum qui fit per alt us lib ere ftgniftcant es, <£r px-r actus figmfic antes velut ex conven¬ tions & oft end it ur dolum prioris generu li¬ bitum effe. IX, \ecundo gencre indicatur quaftitnis difficult as. X. r Ngn omnem ufurpationem locutionk qua fciatur in ahum fenfum accipienda, effe, illi¬ cit am* X I. Mendacii qua illicit um eft for mam con- IgSgHj T qai bellum gerant, & quibas ex caufis belligerare liccat vidimus. Sequitur expendamus , * quid quan- II, ducunt fp fine tumque in bello liceat, & quibus inodis. quod aut no lySS! defpe&atur, autexpromiflo anrecedente. Nude ex naturae primum,deinde ex Gentium jure. Quid ergo natura liceat videamus,' Primum , utjam ante diximus aliquoties ' ea quae ad finem in morali materia aeftirnatiortem intiinfeCam accipiunt abip- ad finem juris confequendi flint nerefTaria ouare cua; ■ ne. _ & facultate m agenrli i n fid o fnr.ie.rari.s refne dtu-Jignificat Quare fi vitam aliter fervare non polTum . licet m ini vi qualicum- Quantum in bello liceat regula: generates ex jure naturse: ubi & de dolis &: mendacio. fi />•/•/> rrt w... - X t ft ft ere in repugnantia cum jure alterm i quod explicatur . XII. Et oftenditur licitum effe falfum locpfi apiid infantes & arnentes : XIII. Et cum U decipitur ad quern forms non eft & quern extra fermonem decipcro hceret: XIV. Et cum fermo eft ad eum qui veLit it A decipi. X V. Et *cum qui loquitur utitur jure fuper* emmente in ji.bt fubditum : XVI. Forts & cum vitam innocentis a.ut par ahqurd tueri aliter non pojfumus. XVII. xApud hoftes Itciturn falfiloquium qui fenfertnt auchres. X V I X I. Noa extenclendum hoc ad verba prornittentia. XIX. Nec ad juramenta. X X. Generofius tamen effe tie Chriftiaint ftmphcitati convenientius falftloquio in hos . ft cm quoque abftinere : quod per fimiLi it* luftratur. XXL Non licere nobis quenquam impellers, ad id quod nobis licet, ipfinon licet. XXII, Licere tamen uti opera uitro oblata' ceiiitate fiumpea non fecundnm Phvficaifi fuhrilirarp.m frrl morali- ter . ad ea ias habereimelligimnr. lusdjco iliud quod ftrifieira di- quearcere eum qui earn imperir . etiamfi forte is peccato vacet, tit notavimus alibi : quia jus hoc non proprie ex peccato alteriuso- tpur, fe d ex jure quod mini nrn m e natura concedit. QujjiJ£ rent d yw»m /&* < “h MMtfrum,, aun Jut cum!, reort iU ■' “ /tiw eceufttUimej t-eJ aJUMig-Jiicu£wn ajot/ffl.t ' UJt c3 fTi, 0%.-4f- 10 ^/>iu-ri[ Wfif, 1 t) 7 VL> P A u/ C I LIB. ijlior-itm _ nvu> A C ram alienam ex qua certummihi periculum imminet . citra.culpa? Vt&. dc ]ure aliens confi dprationet n invar!ere pofflim u : non tamen dominn s fieri: bcU. n.i’&.ir irlenimad earn finemaccoromodatum non eft: fed, cuftodire don ee 39®' ^/'cAncedi , ,\- fern rirati me# fatis cau tum fit: quod ipfum quoque tra&atum efHl nobis alibi. Sic rem meam quam alius detinet eripere ei naturalitc r L,t ’- lr - e ‘ mihi juseft: &fi-iddiflicilius, aliud tantundem valens: ut & debitj^ * 1- confequendi gratia : qui bas ex caufis dominium quoque fequitu r, qnia-alio modo lirfa irgnalitas reparari nequit. .Sjr nbi j.iftj eft pnirin jnfta eriam vis nmnis fine qua ad poenam,veniri non poteft : & omne quod poena; pars eft, nr remm corrnprio per incen- °,' dium aut ali ter. intra iuftum fcil icet & qui pc ccato refpon dcat mo- pnma. dipt III. Sciend um fecund o eft ius noftrum non ex folo belli p rinci- /O. piofpedandnm, fe d & ex f-nfig (nhp^frenriKnc ) ficut&in judiciis" poft litem rnnreftaram jus fape _parri nnvum pnrirnr. Sic qui fe ag ¬ gregate me impetenrl five fnri i-ilufl-fnhrbri, in fe qnnqnfi jnc rnnndt me mihi porrigu nt. Sic qui bello fe mifeent quod injuftum eft.prar- fertim fi ipfi id injuftum eflefeire poftunt acdebe nt, ohliganr fe ad ' fumptjis_^-daama relarcienda, quia culpa damnum dant. Sic qui bello fine probabdi ration e fufcepto accedunt. ipfi quoque poen a; meritum conrrahun t, pro ratione injuftitiy qua; ipfbrum adbii ineft. Ita Plato probat bellum .tsfj-fi » «v el cuntu Uva'/x.x.&Zm \seri T cltarniat dtyinm J2 vaf AW, donee hi qui fontes funt cogantur infontibus mulo ajfc- ftiipcencts dare. IV. Obfervandum tertio, *ad jus ngendi mnlra r.nnfeqn i indire- fte& ext ra agentis prop ofitum, ad qua- per fe jns non eflet. In fid defenfione quorrlodo id locumhabeat explicavimus alibi. Sicutno- v,B.i.hbr» ftrum confequamur, fitantundem accipi non poteft, plus accipere num. 37. nobis jus eft, fub otftigatione tamen reftituendi pretium ejus quod redundat. Sir navis piratis plpna ant . doirins larronibus. tonnentis^^/. «.peci poteft etiamfi intra eandem navem aut domum fint pauci in- f%ecF***:&,' _.. . 1 :_: :.. > r pf 0 ] e | quamvismagna malorum univerfitati, & eo feam, qua judex eft,*, quitatem teftatam facit.ut Abrahami cutn Deo colloquium de So- domis aperte nos docet. Et ex his gnidpm t-Pg.,|; s co . gnnfri pnreft quantum in hnftpm Krpar narnralirpr y. Sed & quaftio incidere folet quid liceat in eos qui hoftes non funt.autdici nolunt, fed hoftibus res aliguas febminiftrant.. Natn& olim & nuper de ea re acriter certatum fcimus, cunt alii belli rigo- rem. alii commerci ornm libertatern defenderent. Primum diftin. guendum inter res ipias/ Snnt eni m qua in bello tantum ufum ha- hent,utarma : feat qu a in bello nullum habent ufum , ut qua volu- * ptati inrervinnr*?fiVnr.qna & in hello RF extra*Bellum ufiim habent, nr pecuniae rommpat-ns *navpc , fr-qnan avihns adfunt. In primo genereverum eftdidlum Amalafeintha adluftinianum, in hoft inm eife partibus q ui ad bellum neceflaria hofti adminiftrat.jSecundum genus querelam- nonJiahe t. Sic Seneca tyranno gratiam fe relatu- rum ait, * fi beneficium illi neque vires majores daturum eft ad exi- tium commune, neque confirmaturum quas habet, jiLautemjelLquod re ddi illi line pernicie puhlica poflit ; quod explicates addit: tecum m qtu fatellitem ftipendio teneett , non fnbmini(imho ; ft marmora & ■veftes defide- mbit , nihil oherit cuiqmrn id quo luxuries ejus inftruitur arm* non fuggeram. Si pro magno petet munere artifices fcena (£ qm feritettem ejus emoU liant, libens offeram. Cut trirem es fo&ratas nonmitterem , lufori as, fr cubical*' tas, & alia ludibriaregum inmarilafcivientium mitt am. Et Ambrofioju- rri _ dice largiri ei qui confpiret adverfus patriam non eft probabi- lis liberalitas. In tertit^ijlo genere ulus. ancipitfe, diftingnepdns Precop. Gotth, 9 h Lib.l, deOf. fHirU' tJ hr W&sVfT fititbdliJiatus. NamfiTtueri me non pofliimnifi qua mlttuntut unTT .fry intercipiam . neceffitas . ut alibi expofeimus . ius dabit ? fedfub $*&**$ ■ r' i • * . f 'riM Ct*ic&ModJu^4.-:\ : /uu || ^ __^____ / truxM. nrbZ' K vnluntar io gentium effeconftitutum. Romanos qui Carthaginien- ?*(]*• S*f liquany^r^^^^r 5 9/ct ecfueftn Tbuc. 1. v. Plutarch, ^Apoph. Polyb. 1. ix, Ltb. V. Plut, Mar* cel. fium hoftibus commeatus attulerant, ipfi Garthaginienfes , aliquarw^ ,| do ceperunt: eofdem iidem Carthaginienfes repetentibus Romanis VfuSt-aicl, vju reddh’erunt. Demetrius cum Atticam teneret exercitu, jamque vi- p ‘ M - r>e *: m * Lptn,»\ nocat a d Iliados«Euftathius.Inter Theologos Auguftinus: /<>• Cm juftum helium fuftipitur , vi aperta pugnet quis (tut ex injidiis, nihil P‘ r ad 418 ^ , DEIVRE BELLI ad jufthiam intcrcfl. Et Chryfoftomus, tfiaxime laudari imperatores fa " r ~ .fl 11 ' fr,T;irjp vifl-nriam qnytnffphf- Sprl npr rlpfrinWpnt-pnn^ qu£ fug. dere videntur partem contrariam, quarum nonnullas infra adfere- miK. Qnsftionis hnjns dpfinirio pender ev eo , an dolus in genere lit femper malorum, in quibus locum habet non efle faciendum ma- ^lum uteveniat bonum, an ex iis qua; vitium non habent univerfalitet /^ex fuapte natura, fedquibus accidere etiam poteft ut bona lint. VII. Notandum igitur . dolum alium confiftere in adftn nega. alium inaftu pofi tivo. Doli vocem etiam ad ea qua; in nega- tivo aftu confiftunt extendo , I.abeene auftore, qui-ad dolum, fed non malum, r£fert, ubi quisper diffimulatipnera tuetur lira velalie- na. Haud dubie crude nirnis a Cicerone dfaurn eft : ex omnivmf* o~mulationem dijjimulationcmque toUendetm. Nam cni nnecqnat Icias. n ec ux velis ’^mnia aDerir.e -aliis tenearis, fequitur ut diffimulare qua- Utbro contra wend. c.Io. Th.z, i.q. 40. art. 3 .in refp.& qua. 71. art. 7. 1 Stlv. 'tn vcr- bo helium p. 1. nion. 9. a Ctc. pro Milone & l. VII >ep. 9. < 5 ^ pro Cn. Plancio. b Gen. xx. Th. 2 > 2 . qu. I IO. art. 3. in rcfp. q 1 __ . . dam apud quofdam, id eft tegere & occultare fas lit. Licet , inquit * Augultinus , -veritatem occultareprxdenter fub aliqua di/fimulatione. Et * neceffari am hanc omnino argneinevitahilem, hie pra-fprrim quibus rplpnhlica rpmmiffa pft non uno loco fatetur ipfe a Cicero. £x- emplum ad hanc rem inligne prxbe.t Ieremix'hiftoria capite xxxviii. Isenim Propheta a rege interrogatus deoblidionis even- tu, apud proceres , regis poftulatu, hoc ipfiim prudenter occjdtat, aliam interim caulam, nec fallamramen, colloquii adferens. Pc hu e quoaue referri poteft b quod * Abrahamnc Snmm lororem , id eft. ex ulirato turn loaner,di more , pmpinqnam confanguineam vocat, matrimoninm diflimnl ans. VIII. D nlns qui in art 11 pnfinun i-nnCIKr f, in r e bus , limillati o; li . in lermone ,- mend a c i um v e c atur. Quidam inter hxc duo hanc L. Laheo s. tilt . D. de fup.lcgata. conftitttunt differentiam, quod dicant voces naturaliter ligna efle in* telledtuum.res non item.Sed contra verum eft, voces natura ipfa Sc citra hominum voluntatem nihil fignificare, nili forte vox lit confu- la & , qualis in dolore, qua: ipfa rei magis appellatione ve- nit quam locutionis. Quod fi hoc dicatur, hominis naturam hanc efle peculiarem lupraanimantes Oxteras, ut conceptus animi poflit aliis indicare, & ad earn rem voces repertas,verum quidem dicitur: fed addendum eft, non folis vocibus rale fieri indicium, * fed & nu- tihus, ut apud mutos , liveilli nutus aliquid habent cum re fignifica- ta commune ipfa natura, live tantflm ex inftituto lignificant: quibus nutibus pares funtnotx illae qux non voces lingua figuratas lignifi¬ cant, ut * Paulus Iurifconfultus loquitur , fed res ipias, live-ex ali* :trm nr ‘ rn ' n continet. 1 ^ ‘wid* Voces ergo & nutus & notx, quas diximus , reperta lunt ad ligni- jftfet*, fi C a n dum cum mutua obligatione, quod Ariftoteles dixit resalixnon item. Hinc fit * ut rebus aliis uti fireareriai nli prxvideamus futurum ut alter iflde falfam concipiat opinionein* LoqUOt L. Nonftgu- ra. D. de U.e-ylt/IAK-MJ. d ft ftLUa oAiguJMg duj/iWAerf,, fryrfM fianJUi /uw^ tUrv-U Kjrn ztfj fPut& lia/tiT &+taMk cc&t M€u~i | m JltJe' Sa$ hxtfg jimjrJS % ,n ^ t ‘P* CJtf&dZsMu h c TACIS, -LIT. III. (Jj Loquor de eo quod intrinfecum eft, non de eo quod accidit. league 1 rydc pv rmplum nonendnm eft . * ubi nullum fequ itur inde nocumentum, iJa«. apt ubi n ocumentum ipfum , fepofita doli confideratione, licitum eft. foioris exemplum eft in Chrifto qui apud cornices Emauntinos r^.xxr v. Q&nxoiit'n ire longius,id eft fpeciem pnrrnlir imri longins , nil! ma-_2&. limus vere quoque voluiffe eum ire longius , fub conditione tamen nifi magno nifu recinerecur , quomodo & Deus mnlca ve!Je dicicur quae non Hunt, & alibi Chrift us ip ft dicitur voluiiTe praeterire A po- ft nlosnavi gantes, nempe nil! impenfe rogaretur navem afcendere. 48- Alterutn ext'tnp lum dari pbteft in Paulo qui Tiiriotheum circum- cidit, cum iatis fciret ludaeos hoc ita accepruros , quail circumcifio- nis praeceprum , quod revera aboliturh'jain erat, adhuc obligarec Ifraelis pofteros, quafique ita fentirent ipfi Paulus & Timotheus: -^hxvi.3. cum tamen non hoc quaereret Paulus, fed tantum familiarius cum p n Iudteis verfandi faculratem fibi & Timotheo prabere. Neaue vcroi. c ^'%^*' circumcifio^ fublata lege divina , ex infticnto amplius fignificabaiy?. iM&cL lationem Patres Graeci Tape vocant * etyvopiluv. de qua egregia ex- ftat fentenda Cletnends Alexandriniqui de viro bono a gens, lie ait: iXl T chtpit.e/a f/gvri vreiio^TWsi a Gm oi> eP&nyXffyjas otUTtS eh utilitatp.m tiroxi mi faciet qusrdam qu.i fponte alioquin ttc primaria inten- tione non faceret. Tale in bello Romanorum hind . qui be_Gapiro - Irvins v ho helium. I, n. 9. li o panemin hofhnm ftndones jecernnrne fame premi crederenr ur. Exemplum pofterioris eft in fidta fuga , qualem Iofue fuis pra-cepjt icji* vm. ad Hajum.expugnandum, & alii duces faepe. Nam hie quod fequi- Sslv.wvcr- tur nocumentum licitum efte ponimus ex belli juftitia', ipfaautem fuga ex inftituto nihil fignificat, quanquam hoftis earn accipicut-li¬ gnum pavoris, quod alter cavere non renetur, mens fua libertate hue vel illuc eundi, & magis minufve celeriter, & hoc vel illo geftu habituve. F.ndem referri debet eorum adns qui hoftinm plmis, untur. Haec enim omnia ejus funt generis ut h quovis pro arbitrio etiam contra confuetudinem ufur- pari poffint, quia confuetudo ipfa fingulorum arbitrio, non quafi confenlu communi introdudta eft , qualis confuetudo neminem obligat. IX. Gravioreftdifputatiodeillisnotis, qua:, ut ita dica m , in co mmercio hominum verlantur, in qu o genere proprie mendacium iitum eft. Multa enim iunt contra mendacium in facrisliteris. Ver- hum mendax odio habebit jufttu , id'eft, virbonus, Prov. xm,y : Fal- fdoquentiam verbum mendetx amovedme , Prov.XXX,8: Perdes loqaen- tes mendacium, Pfal. V, 7 : Ne mentimini alter alters , Coloff. Ill, 9. Et hanc partem rigide tuetur Augnftinus: & Hint etiam inter Phi- lofophos & Poetas qui cum eo fentire videantur. Notutn iilud Ho- ttieri: Jlle mihi mvifm pari ter cum faucibus Orci, Cujus mens diuil sondit qtmm lingua profatur. SopKe- DE IV RE B 6 L t I K '1 430 Sophocles: « Aliena uero proloqui nunquctmdecet l - - - . At vertt cert amft cut peftem ferunt littic danda veniet eft, ft facit quod non detet *—- *- Cleobulus: Mendacium odit quhquit animitus fapit. Arifloteles dixit: ngftr'&vra to ftfi /pAj’hei ■tytx.rov , rojd^'q yg.xh tffj 'nmttiio'i : per ft mendacium turpe atque vituperabile , veritas puU chra ac laudabilis. Neque tampn deeft in.alreca m quoque par tem au- dloritas :jpuaiuto-in facris literis exempla* laudatorum hominum fine reprehenfionis nota : deinde v eterum Chriftianorum pronun- data, Origenis, Clementis , Tertulliani, Ladlanrii, Chryfoflo- mi, Hieronymi, Cafliani, imo pene omnium ut ipfe fatetur Augu- ftinus, ita diffentiens, Ut X 3 .mctt magtiam qutjlionem, latebrofam t ratio- tionem,difputationem inter dodos alternantem (hate enim omnia ipfius ver¬ ba funt) agnofcat. Inter Philofophos aperte hinc ftant, Socrates & difcipuliejus Plato , Xenophon, & alicubiCicero, &fi Plutarcho ac Quintiliano credimus Stoici, qui inter fapienris dotes ponunt mentiriubi,& quomodo oportet: neque videtur diiTentire aliquot in locis Arifloteles,cujus illud uvto quod diximus exponi poteft communiter , five re fpedata fepofitis circumftantiis. Interpres autem ejus Andronicus Rhodius de medico apud atgrotum men- tiente ficait l dorter S $0 , d-me-nm 5 gtoesjh decipit quidem , at deceptor ..“kV non eft ’• Caufam addit: * teA©- rnv dmi-rtit it.y oozing , a»A til tmmt&ia#: non enim propofitum fibi habft decipere,fed fervare agrotum. Quin- tilianus, quern dixi, hanc ipfam partem defendens , pleraque efie ait qua; non tarn fadtis, quam caufis eorum , vel honefta fiant, vel lurpia. Diphilus, Gsund. pm folate dicitur mendacium Mejudice habere nil pot eft incommode, Qusrenti apud Sophoclem Neoptolemo, Nnn tibi.11idr.tur turpefctlflloquentia ? Refpondet Vlyffes, Non.fi fak es nttfcatur ex mend ado, Plate I & 11 & v de reb. Xenoph. quarto. S'0- crat. Pint . de Stoico- rum con¬ tract.* Tk. 2, in rcfp. Gell. 3 Cl, C. SI.. Cui fimilia ex Pifandro & Euripide adferuntur. Et apud Quintilia* ’num lego : Nam eft mendacium dicers etiitn fapient; aliquando concejfwii efi. EuftathiusMetropolitaTheffalonicenfis ad fecundum Odyffese: fptitmus * kJ i&iigeii 0 tropes ; mentietur fapien s ye urgente : ubi & ex He* rodoto & liberate teitimoniaadfert. -■ ■ — - - X. Tam diffidentium fententiarum conc iliario forte aliqua re- 2. qu. periri poterit exlargiore aut ftridiiore mendacii acception e. Nequ e ut. i. mendacium fumimus * quatenus&imprndenri accid it, quomo- do mendacium dicere Sc mentiri apud Gellium difeernuntur: fed eeoapim us. quod feienre rprofertur cum fignificatione quatmen* tisconceptui . f vc in int-plligpndn , five in vnlehdo , difc onveniat. > Nam quod primo vjfj dpdtms verbis & fimilibus notis indicatur funt ' b mentis conceptus: ideoque non mentitut quidicit rem falfam quam Wfifd sufj fro' "fife 'aUe.ajM / kotdjj dth* utr A, 'MWft imxIU , Ue fMfcj _ _ . dipt rem veram quidem fed^quam filfun rrfab s rpp /£,^ 5 ^/^Btar, Jveramexiftimat > fed qui ( ey turret VtH) VpMpTtAi. s tdfi ytifinU*. J f. »n‘ •J-ed j'imjtkdfoM ■ YMMtSXil* r AC P A C I S, LIB. Ill .Ct 4 j|r putat, mentitur. Significationis ergo falfitas id eft quodadcom- munem mendacii naturam requirimus. Cui cgnfequens eft cum vox aliqua aut fermonis complexio e ft id‘eft plures uno i fignificatus admittit, five ex vulgi ufu, five ex arris conftietudine< f five ex fi {-***• ^ t- fntic mnArtr lur f f J aiu^-co- US K/t-rt— b<( A , _ : . _ . - Ytdtu t filuu fienou*iW ‘ m-j7< [‘Wminem mentiri, ut maxime falfum proferat, fatis conftar. lus . ^mtelligo non - -«- -= —^ * •*/ £/. if cjnvr*^' 1 rJLli, j:! =■ 432 • DEIVRE BELLS huic negotio atque cognatum. Id autem nihil eft aliud qu am * pi , tlimndi liherta s*? quam homines colloquentes hisquibus colloquun. rur debere quafi padto quodam tacito intelliguntur. Hxc enim.nec alia eft, tnutua ilia obligaciS quam homines introduci volueratit, ft. inul atque fermone notifquelimilibusuti inftituerunt. Nam fine tali ■ obligatione inanefuiffet tale repertum, Defiderathus autem ut quo tempore fermo fit, jus illud fubfiftat, ac maneat: fieri enim potefi ' * U ' XJ’.b.l de rer fub % J0f. ut jusquidemfuerit, fed fublatumfit, aut tollatur ex alio jure fc perveniente, ficut debitum acceptilatione aut condirionis celfatio- nc. Turn vero requiritur ut jus quod la-dirnr rjns fir’quicum loqui. mur, non alterius, ficut & in contraflibus injuftitia non nafciturnili ex latfo jure contrahentium. Hue forte non male referas quod ve- riloquiurn ad juftitiam refert poft Simonidem Plato , & quod men- dacium, illud vetitum, facr* liter* fatpe defcribunt teftimonio live elocutione adverfus proximum , & quod infe Auguftinus in menda- jnatnracon ftituenda ponit * fallendi voluntatem. Et Cicero qm- cu Lucret• ftionem de veritate eloquenda referri vult ad juftitiae fundaments* •jl'njli anrem videtur poffejus quod diximus, ficut confenfu ejusqui- cum agimus expreffo, ut fiquis prxdixerit fe falfa di&urum & alter permiferit, it a & tacito xquave ratione prxfumto, autoppofitione juris alterius quod communi omnium judicio mulroplus valeat, Hyr rpftp inrelleri a mnlras nohi< Inppgdiral-MinfiUrn-irmpc , qusad concilianda fententiarum fupra delignatarum diftldia non parura valiturae fint. X11* Primum eft , etiamfi quid dicatur quod fal fam habeatfr gnifirarin nem infanri ant amenri. in eo mendacii r.n tpam nohefo . i Widetur enim communi omnium hominum fenfu permiffum eife, Vt fuerorum *ta.i mprovida ludificctur. Et Quintilianusde pueris locutus : utilitatu , inquit, ccrum gratia ml to fingimus- Ratio proxima eft, quia cum in infantibus & amentibiis non fit judicii libertas, non poteft eis circa earn libertatem injuria fieri. XIII. S ecundumeft^ qu oti es fermo ad enm diripitnr qu i not! X deripi fnr. erinrrtfi tertius Jni i eCal i am ha a ri a r n erfnafionem, nuliuni pIVp mc ndacium : Non ratione ejus.ad quern fermo. eft: quia illilb bertas manet integraplane utiliis quibus id intelligentibus fabuh vii i{e Be- narrator , autapudquos profertur lermo figuratus aut ftiUc it- !$(&% m, xet9 ' ft 11 ®figura.ut Seneca ait, * ad verum mendacio venit! Wn cd', & Quinttliano cmentiens fuperjedlio dicitur. Ncquc ratione ejus esA, ifo&wu— ^ obiter id audit: quia cum eo non agitur . idcoqne nnlla eft ad ' unt l “■ , p . ilium obligatio fi Imo fi ipfe fibi opintonem informat de eo quod u . c i : r>°nipfi > fed alter! dicitur, habet quod fibi non alterirem impute Quippe fi redle judicare volumus illius refpedtu fermo non fermo Sk Mowjwf* 1 cd ' eft, led res qu* figniheare quidiibet poteft. Nihil ergo peccavitaut ’ Cato Cenforius . qui foeiis^au xilia falfo eft pollicitus, autFlaccus, ,qui hoftium urbem ab Emilio expugnatam aliis narravit, qu< w /t 'quam eo holies decepti funt: cui rei fimilem de Agelilao narrat Pb* it ZoMcuJlrJA hus. Nihil enim hie didtum hoftibus: nqcupientum auteip q« otl ‘ " cut- fcj.- quM Zj+ind Jo,, inu* xrJdP c6lt&hLt4 > % iju&t jy>cy cdj<*( yu^ptbojj/ mr* AC P A C I S, inde fecutum eft extrinfecum quid eft . Cl L I b. Hi. i -a. & per fe non illicitutn optari auc procurari. Ad hoc genus * Chryfoftomus & Hieronymus rem lerunt Pauli fermonem, quo Antiochia? Petrum , ut nimium Iudar zantem , reprehendit. Cenfent enim Petrum Paris intellexiffe non id ferio fieri: interim vero confultum infirmitati adftantium. X IV. Tertium eft. quor ios rerrnm pft . mm ad quern (ermoeft, li hercatis fi i a? in ludicando l g -i loneai - no n a-grejaturum, imo gratias h abiturum eo no mine ■ oh cnmmodum aliquod quod indeaflequi-vj’ C'Ctc-, ftrifte rliiftnm ^jiL d t. in\m\o fum\on Y r/J?f ‘ /rude-c tur, tunc ( committi T ficut furtum non perpetraret qui exprasfumtadomini vqMu-w '*$, luntate rem ipfiusexiguam coniiimeret, ur inde magnam eidem *** litatem pararer. In his enim quae adeo certa funt. prafumta volu n ta spro exprefta h abetur. J /nlnin anremrnnftat injuriam non fieri. Sic ergo videtur non peccare , qui aut aegrotantem amicum per/ua-* fione non vera folatur, ut Arria Pat urn filio raortuo, qua hiftoria eft* in Plinii epiftolis: autin prxlki periclitanti ex falfo nuntio ani- tnum addit, quo incitatus viftoriam & falutem fibi pariat, ac fic de- ccptus non capiatur, quemadmoaum Lucretius loquitur. Democri-" ;x£/zTiroro tus : *>iifativji6eir£gtiir mt» TcdiitOmnine vmloquio ntendum eft ubi id.e^jp^fuael, aJ melius. Xenophon .* $xmov i%avmicle, i tti 5 djaSZ : amicos deciperd^^f^ ‘ u ' T ‘ licit , ipforum bono. Et Clemens Alexandrinus concedit c4 fa dfvduzyjgi , mendacio utipro remedic. Maximus TyriilS : i($y iesifis ttrSt* % l^airuloc. <£ $pzTK r J)i fpcrfscnhi) fc xuSsjuenls vcuifei. r£ diice. Et medi ■» cus sgrotum , faimpemtor exercitum , >tbernator nautas decipit : necquic- qum in hoc male eft. Rationem reddit ad Piatonem Procliis : ti •)*> iycjis Karlov sr va». ^ • •• _quo-ties vita innocent-],!, aut pat •'P'y 3 ^“ir aliquid.alit er l ervari.& alter ab imnrobi facinorisperfedio ne aliter /ffi.;. «/&« otrw. ii. wtltz' /C® • 'Lib. II alLOJiio.su n T v AS infill. Ifjamts&WU* fir v Jocr. ?>uiiM'-\ vl, 18* &feq. nelaudari Toler. * Splendide mendetx, fa in omm virgo Nobilis dvum. XVII. Lalius quam quae jam diximus patet quo^ paffim fta- f; rep. i. i i de ruunr fapientes . apud hoftem fallo fermone uti lice re.' Sic regula de non mentiendo exceptionem mli ad verius hoftes addit Plato, Xenophon, Philo inter ludaeos, * inter Chriftianos Chryfoftomus, Quo forte non male referas quod ip lacris Jitteris extat Iabefitarum inobfidione mendacium , & fadum non diffimile Prophet* * Elifsti; & Valerii Levini,qui Pyrrhum hfe imeremtum jadabat. Ad ter- tiam, quartam , & quintam obfervationum earum quas jam pofui- mns, pertinet Euftratii Merropolit* Nitaeenfis locus ad fexriim Ni- cornachiorum .* iiv fixXdbo/dpfSy. gbx it tlvttyxvis i slhnB-d/vv istv ,’ist tm T ofiws £ -afei clvlx tS i }issCoxs , W isri-nttts ‘tydOfawi as&c mx H tyjpii , ‘‘vx rpxXrt xv'St, it (piXov tv cb. vn. Vnv&tts : non del ere regem apud fubditosaliud quatn verum eloqui: Mamer- tinus de Iuliano. Mira e(l in Principe no(Iro mentis lingu/equc concorditt. Non moiohumilis £5* parvianimi.fed fafervile vitium fcit ejfe mendacium: fif vere turn menaaces homines aut inopia aut timor fac'at , magnitudinem fortune fee imperator qui mentitur ignorat Laudatur Plurarcho Ariftidis (ports dpjfljin av iiisxtsi tv JixMQt dtitti; , df ddf ci crrcu Jilts tin iSotb tR&niifyn ingeniurn morum conftaruia prstditum, &jufti tenax, mend a- cii etiam in joco fugtens. De Epaminonda Probus : adeo verttatis diligent utnejocoquidem mentiretur. Quod pro fed:o Chriftianiseo magis obler* vandum eft,quia ipfis non fimplicitas rantum imperata eft Matth. x, 16, fed & vaniloquentia interdidla Matt.xii,3<5; & is in exemplum ptopofitus in cu j us ore dolus inventus non eft. Ladtantius: Itaque via¬ tor tile vents acjuflus non dicet illud Lucilianum : Homini amico at familiari non eft mentiri meum, Std etiam inimico atqueignoto exifiimabit nonejfe mentiri Juttm'. net aliquando tmmittet,ut lingua interpret animt a fenfu contationedifcord t. Tabs eft inPhilodlete Sophoclis Neoptolemus hz^lu.».ui uv^itnU w) dOffacl*, 1‘nerofa fmplicitate excellent,nr redte notavit Dion Pruf*enfis,qiu Vlyf- fiad dolos hortanti lie refpondet: Ego audiens qua doleo, Laerta fate , ImplerefalUs oderim multomagu: Nam ftc net ego fmn natus, ut fallacies Ee 2 Seller, Vb, ix. 436 DEIVRE BELLI Setter, * nee olim genitor, at perbibent, metis: At turn partitas vi mera, non fraudibus Pertrahere rapt am, Euripides Rhefo: Generofus animus hoflibus furtim necem Inferre nefcit. Sic Alexander furari negabat fe velle vidtoriatn. Et Achaeos abhor- ruiffe ab omni in hoftes fraude narrac Polybius, ideo quod earn de- mum firmam cenferent vidoriam, qua;, uc Claudiani verbis fenfutn ejus exprimam, Confejfos ammo qnoque fubiugat hofles. Tales Romani fertile ad ufque belli Punicifecundi finem. vTLlianus: ’tmtn V upturn dytfo'i dnq , >ytj si ptiv Ttyjr,s yc/\ 1 : Romanis propria eft virtus, rum per aftus (ft vafritiem queftta victoria, Vnde cum Perfeus Macedonum Rex deceptus effet fpe pacis, nega- bant veteres fenatorum fe agnofcere Romanas artes: majoresnun- quatii ut aftumngis quam virtute gloriarentur belia geRifle : non verfutiis Punicis, non calliditate Grama, apud quos fallere hoftem quanvvi fuperare gloriofius foret. Turn illud addebant : Interim in pr&fens tempus plus profici dolo quam virtute , fed ejus demum animuma perpetuum vinci , cut confeffio exprejfa effet, fe neque arte neque cafu, fed cok • tis cominus vbibus jufto acpio hello effefuperatum. Etiam ferius .apud Ta¬ citurn legimus : non fraude, neque occulte, fed palam & armatum populm liomanum hoftes fuos ulcifci. Tales etiam Tibareni qui praelii quoque locum & tempus condicebant. Quod & de Gramis fui temporis apud Herodot. prodit Mardotiius. _ yJriuL rjjiuiX X I. Ad modem agendi & illud pertinet . quod * q uicquid (fcnmftn l icui facere non licet,adid eum imp ellere aut follicirare nonli ceat. u w^giTpro exemplo fint barc Tregem fuum occide re fubdiro non licet, nec M \l, PP i(ja fine confl ! io Publico dederdl'iicc fpoliare cives. Ad *ac ergo i *Jfi fubditum, qui talis maneat, permovere non licet . Semper enim qui alteri peccandi canfam dat. peccar 3c ipfe. Nec r ft qnoduegerai quilquam, ipfi qui talem hominem ad facinus impellit, adum talem, put; hoftis intcrfedione m .effelicitu m. Licet eoi mid ei facere, fed noneomodo- Bene Auguftinus : Nihil interefl tttrum ipfe fcelusadmit- Sets, an alium propter te admittere veils . XXII. Aliud eft fi quis opera fpont ew fnn impnlfn peccantis L, Trmsfu- a< ^ rem licitam utatur: q uod iniquu m_non effe * Dei ipfi us ex- l&m. D. de emplo alibi probavimus. Transfugam jure belli recipimus ,'inquit Cel- rerum fus, id eft, * contra jus bel li non eft, ut eum admittamus qui delerta dom ‘ hoftium parte noftram digit. Atm./. 11 . Scbo/tajles ad 11 A- pallmii » Annotata ad Caput i. $. it Q Vid quantumqtte in hello liceat ] Bene Auguftinus epiftola MX, ad Bonifacium comitem : Vtinipfis bellis (fi adhuc in eisverfari 11 opus eft ) fidem tenecu, pacem qunras. Epiftola CCV: Efto ergo etiof btUmdopatiftens, De juftitia in bello gerendo fervanda differtatijj AC P A C I S, L I B. III. (- 437 eft cgregia Belifarii ad milites apud Procopium Vandalicorum j: Orofiuslibro VII : Ecce regibus (pf temporibus Chriflianis, qttaliter bclla civilia , turn vitari nequeunt , tranfiguntur. Idem de Theodo/io : Vnum aliquod ab initio mbit condita helium proferant, tarn pin netejfitatefufceptnm, turn divina felicitate confeSum , ubi nee pugna gravem cstdem , nee viftoriet cruentam exegerit ultionem. Ad jus agendi multa confequi indire.Be & extra agent’s propofitum] Vide hac de reThomam Prima Secundx, quaftione lxxiii, art.8. Mo« linam tra&atu lecundo difputatione cxxi. Naves fp ‘] a,e navibus adfunt ] Athenis , id eft evehi vetita, j)y. litia, utres, lignum, cera, pix. Scholiaftes ad Ariftophanis Nubes & Equites. * Si benef.cium illi neque vires majores daturum efi ad exitittm commune ] Vide Parutam libro vi i. Publica fgnificationes fieri ] Vide exempla in bello communi contra lEgyptios, Saracenos, aliofque. c. ulr. de tranfadtionibus. c.fignifi- cavit de Iudceis. Extravagante copiofus de Iudaris &c. i., lib. v. Extravag. de Iudaris. Liber conlulatus maris editus eft lingua Ira- lica, in quern relatar funt conftitutiones Imperatorum Grarciar, Ale- manniaf, regum Francorum , Hifpania?, Syria:, Cypri, Balearium, Venetorum, Genuenfinm, cujus libri titulo cc lxxiv tradtantur hu- jus generis controverfia: : acfic definitur, ft & navis & merces ho- Ilium fint.rem efte in aperto, fieri ea capientium: ft vero navis fit pa- eem colentium, merces autem hoftium, cogi pofle ab his qui bellum gerant, navem , ut merces eas in aliquem portum deferat, qui fir iuarum partium , ita tamen ut vedlurae pretium nautae folvatur. Si contra navis hoftilis fuerit, merces vero aliorum, de'nave tranfigen- hum, aut, fi nolint vedlores tranfigere, cogendos ut cum navi eant in portum aliquem partium capientis,& utcapienti lolvant pretium quod pro navis ufu debebatur. Apud Hollandos anno ciocccc xxxviii , cum bellum ipfis diet cum Lubeca aliifque civitatibus ad ware Balticum & Albim litis, frequente lenatu jndicatum eft, etiarn in hoftium navibus repertas merces, quas aliorum efteconftaret, in pntdam non cedere, idque ibi pro lege deinceps habitum eft. Sic & baniari'ex fenlir, cum anno cio ioxcvii , ad Hollandos eorumque ftderatos legationem mitteret , qua libertatem navigandi mercef- queferendi in Hifpaniam, cum qua Holland! bellum gerebant acer- dnium, ftfis vindicabat. Apud Gallos libertas mercaturam exercen- dipacatis populis etiam apud eos qui Gallia: hoftes ellent lemper pttmifla , & quidem adeo indifcrete, ut hoftes farpe Tub alienisno- winibus res fuas occultarent,ut apparet ex Edidlo anni cio io xli i i, capite xi.li. quod tralatum eft in Edidtum anni cio io lxxxiv, & fequentia. Iis edidtis dilerte cavetur, ut Gallorum amicis iiceat hdli tempore exercere mercaturam , dummodo fuis navibus, fuoi- 'pe per homines, navefqueac merces, quocunque vifum ipfis effer, perducere, dum ne merces ex lint belli inftrumenta, quibus res ho- "iumfovere velint: quod fi fiat, permittiturGailis taliabelli inftru- 6l£ nta fibi fumere perfoluto aequo pretio. Hie duo notanda, his Ee 3. Ipgibus 43 8 ' DE I V RE BELLI legibusnecbelli inftrumenta in pr*damceflilfe , mulro magis abeo pei iculo abfuifie merces innoxias. Non negem aliud jus ufurpafle interdum Septentrionis gentes , fed varie, ex ufu magis remporum, quamex *quitate perpetua. Nam cum Angli bellorum fuoruroob. tentu Danorum commercia impediflent, natum inde jam olimbel -1 lum inter eas gentes eo exiru ut Dani Anglis tributum imponerent, cui Danico denario nomen, cui , mutata quamvis caufa , nomen manfit adufque tempora Guilielmiejus qui lbrpem nuncregnantera in Anglia fundavit, ut notavit vir magnae fidei Thuanus in hiftoria anni cid iolxxxix. Rurfurn ab Elifabeta , fapientiflima Angliaere- gina , midi anno cid io lxxv ad Batavos Wilhelmus Winrerusex ordine equeftri & Robertus Bealus. regio confilio ab .epiftolis, qui oftenderent ferre Anglos non pofle, quod Batavi, in ipfo *ftu belli i in Hifpanos , naves Anglorum ad Hifpanicos portus ve&as deter-1 talfent. Narrat Rhedanus in hiftoria Batavica anno cid iolxxv, & Britannus Camdenus anno fequente. Cum vero Angli, &ipfi Hifpanis hoftes fadti , Germani* civitatibus jus in Hifpaniam navi- gandi turbarent, quamid non certo jure fecerint, apparet ex fcri- ptisadverfariis gentis utriufque , dignis ledlu ad noicendam hanc controverfiam. Et notandum Anglos in fuis (criptis ipfos id agno- fcere, cum duo maxime pro fua afferunt caufa , & belli inftrumenta fuifle quae a Germanis in Hifpaniam deferebantur, & padliones ve- teres inrercedere, quo minus id fieri liccret: quales poftea paftiones & Hollandi fociique eorum cum Lubecenfibus fociisque eorumfe- cere anno cio io cxi n,ne aut hi aut illi hoftium fubditos intra fuos fines mercari permitterent , aut hoftes, pecunia, milite, navibus, vi- iftujuvarent: Sf pofterius anno Icilicetcio ioc xxvii, inter Suetltt Daniyque reges convenit ut Danus impediret omnem mercatum cum Dandlcanis Suedi hoftibus , fed nec ad alios Suedi hoftes mer* cesullasperfretum Cimbricum irefineret, pro quo rex Daniaealia fibi viciftim commoda ftipulatus eft : fed hxc funt pa&a fpecialiaex quibus nihil inferri poteft quod omnes obliget. Nam & illudip fcriptis fuis dixere Germani , non omnes padtis merces prohiberi, fed eas quae in Angliam feme! importatx , aut in Anglia comparatat client. Neque vero foli Germani Anglis cum hofte fuo commercia vetantibus contraaixere. Etiam Polcnia mifio legato conquefta ell jus gentium imminui, quando ob Anglicum cum Hifpania bellutn jpfis cum Hifpanis commercia agitandi liberras adimeretur, ut in annocio idxcvii, narrantmemorati jam nobis Camdenus & Rhe* danus. Galli vero poft pacem Verbinianam cum Hifpano fattam, Elifabeta Angli* regina in bello perftante, rogati ab Anglis ut naves Gallicas in Hifpaniam euntes excutere liceret, nequis forte bellicus paratus occukaretur , concedere nehoc quidem voluere, dicentes obtentum rapinis & commerciis turbandis quxri. Et eo federe qu°d Angli cum Hollandis eorumque fociis anno cid idxxv pepiger c > id quidem convenit, ut rogarentur cotter* gentes, quarum interest magnitudinem Hifpanicam infringi, ut & iplx vetarent cum Hilp 3 ' nis commercia, fed , ft ultro id non facerent, placuit infpici naves num- r AC T A C I S, LIB. III. L- U ■ 439 , numqaid bellici inftrumenti ferrent, fed ultra neque naves neque 5 merces retentari aut quicquam pacatis noceri eo nomine. Atque e- vSnit eodem anno ut Hamburgenfes quidam in Hifpaniarn irenc ' nave maxima ex parte onufta apparatu bellico, qui ipfe quidem ap- , paratus ab Anglis vindicatus eft , fed caeterarum mercium perfolu- tum eftpretium. Galli aurem, cum ab Anglis naves Gallic* in Hi- ipaniam eunres in tifcum raperentur, oftenderunt pati fe id nolle. Bene ergo didtum a nobis fignificationes publicas requiri, quod & Angb ipfi ita fenfere a quibus fad* fignincationis tails exempluin eft apud Camdcnum circa annum cididxci ac cididxcviii. Neque vero ralibus fignificanonibus Temper paritum , fed diftinda tempora, caufae, loca. Anno enim cidcccc Lvm Lubecenfis ci- vitas fignificarioni a Dintiftanis fibi fad®, necum Malgenfibus & | Memelenfibus Dantifci hoftibus mercaturam exerceret, parendum non cenfuit. Neque magis paruere Hollandi anno cid id li , cum Lubecenfes ipfis denuntiarent, ut a Danorum, quos ip(i holies turn habebant, commercio abftinererur. Anno vero cjdidxxi 1, quo tempore inter Suedos Danosque bellabatur, cum Danus Anfiaticas civitates rogaflet ne cum Suediscommercia haberent,qua-dam civi- tares. amicitia ipfius indigentes morem geflere, alia? non item. Hol¬ landi bello ardente inter Suediam & Polonia? regem nunqnam paftl funtfibi aut hujus aut illius gentis commercio interdict. Gallis au- tem Temper reddidere naves quas ab Hifpania reverpentes,aut in Hi- fpaniam, ipfis tunc hoftilem, eunres Hollandic® naves interceperant. Vide Ludovici Servini Advocati quondam regii orationem habi- tam anno cid id xcii, in caufa Hamburgenfium. Verumiidem Ba- tavi Dunquercam , ad quam claftem habebant, ab Anglis merces in- ferrinon fiverunt, quomodo Dantifcani anno ciA cccc lv Baravis denuntiarnnt nequid in urbem Regiomontanam inferrent, narrante Gafpare Schutzio in hiftoria PrufTica. Adde Cabetum decifione iLvii, num. 2, & Seraphinum de Freitas in libro de jufto imperio Lulitanorum Afiatico, ubi complures adducit alios. Nihil comperire potuimu-s cade re jure volant ario gentium ejfeconftitutumj~ Multa hujus qnacftionis habet vir dodiffimus Johannes Meurfius in hiftoria Danica libro 1, & 11. Vbi videbis Lubecenfes & Impera- torem elfe pro commerciis, contra ea Danos. Vide & Crantzium Vandalicorum libro xiv. Thuanum in dido anno cid id lxxxix, Libro hiftoriarum xcvi. Camdenum, prater j am dida loca, in an- hocid idlxxxix,& ciDiDxcv.Vbiillainter Anglos & Germanos, quos Anfiaticos vocant, controverfia tradatur. Et magijlrum & Gubernatorem fufpendit ] Non multum diffimile eft - r,« * Ws Cuftodes impofuit Bofphoro qui obfervarent fi qui met- Mtorurn in Bofphorum navigarent. deprehenfis poena mors. Edit furtis ] Ita 8c Virgilius loquitur vEneidos xi, 8c Salluftius, vi. quemcitat Servius. EtUandum til ajht ] Muhammedis didum fimile: Elharbu Huiia- Ee 4 turn, . ' . f.VIil. f SX. 440 DE IVRE BELLI tnm, id eft, pugtu fraudem requirunt. Apud Virgilium in comitatti ( 1 Martis: [ Irsque infidisque, Vbi Servias : Non tantum virtute.fed inftdiis comitcttum fe oftendit . Lyftmdrum ] Ei Sullam comparat Plutarchus , in cujus animo leo. nem efle & vulpem dicebat Carbo. Auguftinus\ Ex in V Pfalmum verficulo : Percies omnes. Aliud eft tear tiri, aliudeft iserum occult are. Citatur caufa xxi 11.quatftiene 11. Neceftariam hanc omnino atque inevitabilem ] Vide Chryfoftomua primo de Sacerdotio. Abrahatmts~\ Veritatem voluit cclari, non mendacium diet. Auguftinui quxftionexxinGeneftn, relatus h Gratianodi&a caufaxxix,quad ftione hi. Sed £9> nutibus~\ Plmiusde /Ethiopian genre Iibro vi. 30 : Quibuf \ daw pro fermone nutus, motufque membrorum esi. Vide C. tuae fraternitati de Sponfalibus. Paulas Iurifccnfultus loquitur ~\ Non figure, inquit , literarum fed oration] quam exprimunt lit era obligamur , quatenus plctatit non minus vAcre qutl Scriptures quam quod vocibtts lingua ftguratis fignificaretur. Valde Philofo ! phice dixit placttit, ut oflenderet hare valere cW crm'fiiv.tis. Vt rebus aliis uti liceat, etiamfi prttvideamus futurum, ut alter inde falfrn j concipiatopinionem] Vide Auguftinum de Dodtrina Chrifliana lib.xi, ! c. vbi nullum indc [equitur nocumentum ] Vc in fadlo Micholis 1 Sam. ; Xix, i<5. ] Sic hate vocanda,non Umljlcu id eft fraudem,ait Chry- foftomus indicato iam iibro primo de Sacerdotio. Idem 1 ad Co- linthios TV, 6 : bltuo^iisy -Jzroy-g/.a js , xSi.oi creyrft'cjdoxxtc qftq euyvcfdt : Non hie fetus fait , fed cblequentia quad am pft difpenfatio. Et XX , 20: 'ria. yj tbs nfei 'ItftfZi «? Ttiofg, fte&nVii, ifjsi t% au'Hf (XV. d.XrfjZi , I mbeirjiftl- 1 [4910v cbto civ be, dot chi ttqcpvoica ruiAct t, (ft-dcis bru'i tybors, Vt entm quite - Vs reiser a et ant corrigeret, facias tile tails, non revera , aliud quam quod erst prttfefevens, agens talia, fed non ex tali animtpropoftto. Hue referri poteft J fimulatus Davidis furor. I.audatorum hominum fine reprehenfionis not a ] Irenxus ex veteris pres* j byteri inftitutione didicit docultque : De quibus Scripture non inert * 1 pant, fed fimpliciter funt pofiu, nos von debere fieri accufatores. Locus ell ; Iibro iv, c. yo. xJxcKgJy] In tempore, ut Donatus loquitur ad Adelphos iv,p , P-t ipfum fuller e in tempore , quidatn de officiis fenbentes reclum put ant’ Cicero pro Q, Ligario , Aliquod mendacium honeftttm if miferkors ts. Et : Nemo mentiens judicandus eft qui dint falfum quod putat verum, quia, quantum in ipfo eft, non fallit ipfe,fedfallitur. Sunt hstc Auguftini, de ver¬ bis Apoftoli Sermone xxvi 11, & Enchiridii c.22, relata aGraciano in caufam xxii , quatftione 1 . EtittPlfi putetur is atsi audit in glim partem id accepturus } QH°* lr.odo .■ 'A* AC P A C I S, LIB. III. L - Jl- 441 modo Abraham captiofe loquebatur cum fervulis, itajudieante tk probante Ambrolio,quem fequiturGratianus poft c. fi quaelibet,di- £iea caufa xxii.quarft. n. Glumfujpenfa Sf quo ducerentur inclinatura refponderet ] Idem Tacitus Hilloriarnm 1I1 : In cert a dijferuit, 1 raBurus interpretationem , prout con - ' ditxiftet . Item: Jta compofitus, ut ex eventu rerum adverfa abnueret , velpro - i fpera ctgnofceret. Hebnorum ] Quorum & hoc eft DiS»n. 'jstarvjK-b imo. Licet pcrplexe f loqui boni caufa. Gif at dodtifTimus ManalTes Benifrael in fuo concilia- torequsftione xxxvii. Chryfoftomus i de Sacerdotio : amiTean I , b nS ‘jrgfiypt.ctls xiygY)pt,a&- USixuc fXlbr b}i!ss yiiafiyc rs'S -rmi5r, Eallaxjure vccetur qui re tali injufle utitur,non quifet- Imari propoftto. Fttta cum Dei honos] Philo de vita Molts : szr £gj? cituyxcuot ■/,'> j ii/.Yibrd'Jtf'/. dAvilrtui yi bnulibc QtS. Defaclis bquor quaadDei honoremper¬ tinent ,in quibus foils veracem ejfe oportuit, etiam ft quit c&terum ingenio ejfet mendace. Veritas enim Dei comes. Auguftinusepiftola vill. Alia qmftio ejl, fine aliquando mentiri viri boni : & alia qustfiio eft, utrum Scriptorem Snnltecrnm Scripturarum mentiri oportuerit. Vide quae infra ^.XV. • Ant tamer proximo fflItnperator: ITgSisi lift iyut tman trap*n/xcq y i-Tt, JHaj (pJO'yeiV cri>v vqvtrl TroXvxXyilm te'Kdjaw. * Ante teamen Dana os verbis tentabo ( fin it fas) Vtque citi fugiemt Aratd clajfemonebo. Ee.ff Midids } §.XI. § • XIIIq §■ XI V. §. XV, #.*Vl. f.xvn. £.XVIIt. 442 DE IVRE BELLI Medius] Exempla medicorum affert Chryfoftomus didlo Libro i de Sacerdotio. In Iofepho ] Cumfratribut difpenfatoria fever it ate crimen explorationis in’ ureretR it Cafliodorus de amicitia. Quolics vita innocentis aut par alia tit d fervari, alter ab improbifac'mor'u ferfeclionealiter averti non potefi ] Auguftinus in v Pialmum, relatusa Gratianoincaulamxxii.quatft. ii,c. Nequis ,Duo vero fmtgmeu tnendaciorumin quibus non eft magna culpa, fed t amen nonfunt fne culpa, turn aut jocamur, aut proximo confulendo mentimur. lftud dutem primum in joctm- do ideo non efipernitiofum, quia nonfallit. novit enim ille cut dicitur.caufajo• tandi fuiffe dictum. Secundum autem ideo minus eft, quia retinet nonnullam be. nevolentiam.TznvWxdLnus, Libro de Pudicitia inter delidta quotidian! incurfationis, quibus omnes fumus objedti, ponit, neceflitate men- tiri. Splendide mendax] Vbi Scholiaftes, decenter. Vulchrum eft enim pro ju¬ ft it i a mentiri. Simile eft lllud Chryfoftomi de Rahabe- a >^*5 -fydjhu,S yo’-cQ boXa, i ftrQjibb !](&• iu 9 -&ce dtisk (pvXafteH®* ibw oiXvfcetaAi, aut Ut alii habent codices, 'dm ibtfthetxr. O pulchrum mendacium , 6 laudabilem dr lum, non prodentis res dtvinas, cuftodientis veram pietatem. Auguftinus de obftetricibus Aigyptiis ; C) magnum humanitatis ingenium, 6 pium pro fain- temendacium. Laudateafdemobftetrices & praemiaillis data,eciam sterna, credit Hieronymus ad Ezechielemxvn , &ad Efaiatn lvi< AmbrofiusadSyagrium libro vi. Auguftinus iple, utfolet, varians, ad Confentium contra Mendacium,c. iy.Toftatusnegat in eopec- catum. Haefitant Auguftinus lib. n, quseftione ("uperExodum,Tho¬ mas 2,2, quaeftionecx, arr.LV, ad 4, &ibi Cajetanus. Vide, fivacat & Moris Encomio Erafmum, & doctiffimum Malium ad Iofuam 11, y- , , Inter Chriftianos Cbryfoftomtts] Sic loquens :« SlsXetjt ” yar t*s t\ cti£\i(§h licfcuy, m vs^eiovcc mutuv tgoomia I s *7 tutvs dip. etiseyfec tytfefidiff&'ist', pcccfisov tktkj irreqnspcensc i TX; tpecneus Kuprinas, Si nobilijfimos ducumad examen voces,pieraque eorum troph&a repents frauiun ejfe opera, magifque tales laudari quam qui aperte agendo vicerunt. Elifii] Ejufdem Elifaei alterum fimile eft 11 Regum vm, io.ita ut legunt Maforetas, id eft fecundum np, quod fequitur Latina vul* gata verfio. Auguftinum ] Contra cujus pofteriorem in hac re fententiam fcri* p!it Rupertus Abbas. g»<* nonambiguum recipiat ] Id Chryfippus defendit apud Gellium libro ix, c. 12.Et SenecadeBeneficiisfecundo, capite 34 tingensejl copia rerum fine nomine, quasnonpropriis appellationibus notamus, fed alienii commodatifque. Alterumhabeantfecund*.] Auguftinus deMagiftro: Nullum nosfgnu” 1 comperijfe quod non inter cetera qua fignificat, fe quoque fignificet. Secundum varias antes'] Vide quae fupra notataad paragraphumdeci* mum. Non adpromittentem ] Diftinguit haec & Agefilaus & cum eo Plo* tarchus: ti ft* meumpanr dbixUt, T 0£«» en >(p&,-Ata />(,v\ generalibusaufpicemur UMero naturae iure'exfado alieno ne - cZI'Ior. n i nt f. U ' t n*3°, tUiUpnpmr niti qni hnnnrmn fii rceffor e ft : * Ut enim Cum oneribus pro mar.&ff^ 0 bonatranfirent fimul cum dominiis rerum * introdudum eft. Im- perator Zeno tequitar: naturali contrarium dicit ut pro alienis de- iltf bids alii moleftentur. Hinc tituli in jure Romano, ne uxor pro ma- nto, nemaritus pro uxore .nefilius pro patre,ne pater vel pro filio conveniantur. ISpnqnnd Iinn;erfitas.deher fingn li rlcl^nr f h ’ a- 0 mrdne tXiaqK. jinapuli usu$>i>'Ju Sysnyjulii k- c U t mviUftrimr J M 6 D E I V R E BELLI eos qui dedre recufant . Nccaliter JJviw Ubro xxxiv. t Bal. Ill, *en.$%. j Barr, de re- |/MtfiJrnto preJT-q-S* jfati fiuMifd tertium ffi.ITvnP-*' r ' tndeb. LSRgfcri- ptum^.l. JD.de di- fira. pign. \jMJ& We;i> ESSiS- 4t Pan,in c. ^ iSVo /.IXZ*7* m* ar rv efttres homines prehendendi adverfus _ ___ __ >wj Harpocration : d.rfyeto-\ia -ndoTnlZew OjJjjss £* &»©- ive^v^n mv e%*reu> 5ra * l> T ®' oitffofortr, rj/q /ah izs&ii/atvrir doth «; •npwe/.M, lus homtnum prchenjionis eft;ttj rapiendi aliquos exurbe altqua. Nam in civitatem, qu&homicidetmteneret, necpasmt dedent , pignoratione utebantur, Simile huic eft quod ad recuperandum civem injuria manifefta ca- ptum, civitatisapudquam id fadtum eft cives retinentur. Sic Car thaginequidam impedierunt ne Arifton Tyrius caperetur , hac ad- dita caufa:/dew Carthaginienfibus & 7jri (ftin alibi emporiis in qua frequen¬ ter commeent eventurum. IV. Alia exfecutionis violent* fpecies eft iH^v&xrftos five * plgm- ratio interpopulos diverfos-, quod jus repreflaliarum vocant recentiores jurilconfultit, Saxones& Angli Withernamium, & Galli .etiamu bi & Rege impetrari id folet, literas Marc*. Locum autem habet, ut ajunt Iurilconfulti, ubi jus denegatur. V. Quod fieri intelligitur non tantum fi in fontemaut debitorem judicium, intratempusidoneum obtineri nequeat, verum etiamjuii re minime dub iat nam in dubiare prafumptio eft pro his quiad ju- dicia publice elcdti funt) plane contra jus judicatum fir.nam auclori- tas judicantisnon idem in exteros, quod in fubdm)s valet.Etiam in¬ ter fubditos non tollit quod vere debebatur: Verustiebitor , licet alfp lutusfit , * natures tamen debitorpermanet: inquit Pauluia lurifconfultus.’ Et cum per injuriam fudicis domino rem qua debit oris non fuijfet abfiulijfet cre¬ ditor quafi obligat am ftbi, & qtureretur, anfoluto debit o reftitui earn oportertt debitori , Suvolareftitucndamprobavit. Hoc intereft, quod fubditi exfe* cutianem etiam injuft* fententi* vi impedire, aut contra earn jus fuum vi exfequi licite non pofiunt, ob imperii in ipfos efficaciamrex- teri autem jushabent cogendi, fed quouti non liceat qn am din per judirinm fnnm poftint obtinere. Tali igirur de caufa ant * cor pora aut res mobiles lubditorum eius qni jus non redd ir capi pofle non quidem natutaintr odudlum eft.- fed morihns pafljm rtmrprmn. Ve- tuftiftimum exemplum eft apud Homerum Iliados A ubi Neftor narrator ob ereptos patri equos Elidenfium pecora & armenta ce- pifte pin’ ihce.vvbffy)©. utpoeta loquitur,ubi poena interpretatur Eufta- thius rrat arid ItrSr pvi/a.ira b ierr i>.r. iu.ua yPj arid T as&x.^'rm&trmr agnail}- ftsv«. Sequitur deindein narratione , convocari edtdto ad jusfimrn I p.-t,!. g^iimirum, dati lilfttiCt.de jure yk eU, si-oaS belli, n.qi. tl wsier%tv Cl,v ‘tr.c. UcJ qirtsG, peceatum. fjsfiitH. biint, ficUo/fufiiL iaie-tiA char.Do- p-tninic. Trane.in c. I de injuriis in 6 . Ful2,c[. 40 , «rf.l« 450 . D E. I V R E B E L L I Principale autem pro forma eft in moralibus: &utre£le Ciceroni di&urn eft de Finibus QuintO : ex eo quod maxima* partes continet, latijft. meqne fimditur, tota resappellatur: cui convenit illudGaleni: iin ri voAsovsxtbVt©- ci Tip y.(a,r{ yitoimu . Idem talia fiepe VOCat x«T ’iTVir.^.'rnF.i. Quare crude nimis didhim eft ab eodem Cicerone de republica tertio, ubi injuftus eft rex.ubi injufti optima' tes, autipfepopulus, non jamvitiofam, fednullam elfe rempubli. cam : quam fententiam Auguftinuscorrigens : Nec ideotamen, ait, nil ipfumnon ejfe populum , vel ejusremdixerim non ejfe rempubli cam, quamdiii manet qualifcunque multitudinis rationalis coetus rerum quas dtligit concordi communioneJociatus. Corpus morbidum corpus tamen eft: & civitas, quanquamgravitersegrota.ci vitas eft, quamdiumanent leges , ma- nent judicia , & quae alia neceffaria funt ut ibi jus exteri confequi poflint .non'minus quam privati inter fe. Re&ius Dion Chryfofto- mus, qui legem ( eampratlertim qua: jus Gentium facit ) dicit effein civitate , ut mentem in corpore humano: *eaenim fublata civita- tem non efle amplius.Et AriftidesineaquaRhodiosad concordiara hortatur.oftendit etia cum tyrannide leges multas bonas polfe con- ftftere. Ariftoteles quinti de republica capite nono ait, fiqpisni- mium intendat vimpaucorum autpopuli, primo vitiofam fieri rem- publicam, poftremo nullam. Exemplisrem illuftremus. Alafroni- bus captos capientium non fieri fupra dicentem audivimus /Vlpia- num. Idem captos a Germanis ait libertatem amittere. Atqui apud Germanos latrocinia quae extra civitatis cujulque fines, fiehant, nul¬ lam habebantinfamiam, quae verba funt Caefaris. De VenedisTad' tus: Gpuicquidinter Peucinos Fennofquefilvarum ac montium erigitur , latrotr nils pererrant. Idem alibi Cattos nobilem Germaniae populum latro¬ cinia agitaffe dicit. Apudeundem Garamantes latrociniis fcecnnda gens, led gens tamen. Illyricifine dilcrimine mari prtedas agere fo* liti,de iis tamen triumphusfuit .• Pompejode piratisnon fuir.Tair turn difcrimen eft inter populum quantumvis fceleratum , & inter eosqni, cum populus non lint, Iceleriscaulacoeunr. III. Poteft tamen muratio incidere, non in lingulis tan turn, licut Iephthes, Arfaces , Viriatus expraedonum ducibus jufti duces fadi funt, * led etiam in coetibus, ut qui pratdones tantum fuerant aliud vita: genus amplexi civitas fiant. Auguftinusde latrocinio locutus: Hoc malum flint antumperditorum hominum accefp-bus crefcit , ut&l°c* 11 ' neat.fedes conftituat, civitates occupet, populos fubjuget, regni nomen ajfwwl' IV. Summum autem imperium qui habeant diximus fupra, un¬ cle intelligi & hoc poteft , fi qui pro parte habeant, pro ea parte ju* ftum bellum gerere: multoquemagis eos qui non fubditi,* fed in** qualiter funt federati, quomodo inter Romanos &eorum focios, quanquam federeinfe'riores, Volfcos, Latinosj, Hilpanos , Pcenos omnia jufti belli exercita ex hiftoriis difcimus. V. Sedutjuftum hoc fignificatu bellum fit, non fufficit interfilin' ma, utrinque poreftates geri.- fedoportet, ut audivimus, ut & publj* cedecreturo fit, &quidem ita decretum publice * ut ejusrei fignt* ficatio ab altera partium alteri fa£ta fit 3 unde promulgata praclia dj* Lib* to AC PACIS, LIB. II .(-IH 4 ft jcit Ennius. Cicero OfEciorum primo: At belli quidem aqui'tasfanBiJfi- mefecialipopuli Romani jure prefcripta eft : ex quo intelligi datur, nullum bel¬ lum ejfe juftum , nifi quod aut rebus repetitis geratur, aut denuntiatum ante J,it (fiindiBum. Minus plene vetus fcriptor apud Ifidorum : lujlum bellum tflquodex edicto geritur , rebut repetitis aut propulfandorum hominum cauft. SicLivius bellum palam &ex edifto gerere dixit in jufti belli de- fcriptione. Ec cum narrafiet Acarnanas agrum Atticum elTe popula- Lit, xxxi. tos : Irritatio animorum eaprima fuit „■ poftea jujlum bellum decret'u ctvita* turn ultroindicendofaBum, . n V I. Qua? loca & alia de belli promulgatione agenda ut intelli-y^^a^ff^* gantur , accuratediftinguendafuntqua; jurenaturxdebentur , qu atJftlGr** naturanon debentur lea honefta funt, qux juregentium requirun-^,^^ tar ad effedtus juris gentium proprios , & qua; praeterea expecu-A- “ i liaribus populorumquorundam inftitutisveniunt .Naturali jure ub i a ntvisillata arcet ur , aut ab eo ipfo qui deliquit pcena depofcitur, nulla requiritur dentmtiatio. Et hoc eft quod Sthenelaidas ephorus Lib. t, dicit * apud Thucydidem: »’ dh Ao'jjif t*n lacsurrbv'fe, humuniusid exifiimans quam ji ultra duceret , nihil pr*dicens , ut in ea hifto. riaXenophon loquitur. Caeterum jure gentium adeffettus lllospe. culiares omnibus calibus requiritur denuntiatio , nonutrinque ,fed ab altera partium. VII. Sed haec denunti atio autconditionata eft, au t para.Comii. tionata ubi cum rerum repetitione conjungitur. * Rerum autem repetitar um nomine ius feciale comp rehendebat non tantum vindi> cationem ex jure dominii, fed & perfecutionem ejus, quod excaufa rivili a-ntcriminis de betnr. ur. redte e xplicat * Japans. Indeillud in formulis, reddi, fatisfieri, dedi, ubi dedi, ut alibi diximus , intelligen. dum eft, ni punire fontemmalint ipfi qui conveniuntur. Hanc rerum repetirionem didfca m efle clarigat ionem teftiseft * Plinius. Condi- tionata eft denuntiatio apud LAvium.Earn fe injur iamnift ab ipfis quiff cennt dematur: ipfosomni vi depulfuros ejje. &C apud Taciturn : nifuppUcm in mstlos prxfumant , ufurum promifcua cnde : 8c vetus ejus exemplum in Supplicibus Euripidis, ubi Theleus caduceatori hoec dat mandataad Creontem Thebanum - * Vicina Tbefeus qui tenet regni fola Hunt tire pofcit mortuos : quod fi datur, Sit arnica faciet gens ErechtidU/n tibi. lUc Jiprobantur, turn refer retro pedem l Sin nemo paret, verba fmth&c altera : lam mox ut ttrma pubis expedient mex, Papiniusinejufdem rei narratione : , Aut Danais edice rogot, aut prxlict Thebis. Polybius hoc vocat ftW x*§6>j«**«»; Romani veteres condicere.Pa¬ ra denuntiatio eftquae fpecialiter itididftio autediftnm , ubiautbel- lum jam alter intulit ( 8c hoc eft quod apud Ilidorum dicitur hel¬ ium propulfandorum hominum caufa)* aut ea deliquitipfe quae pee- nam merentur. Interdum autem conditionatam pura fubfequitur, qnanquamid neceffenoneft , fed ex fuperabundanti. Hincilla for¬ mula : Tejlorpopulum ilium injuftum ejfe neque jus reddere. Et altera: * rum ret urn, litium, caufarum condixit Paterpatratus populi Romani GjuiritM Patripatratopopuli Priftorum Latinorum ,*hominibu[que Frifcis Lcttinis , q M res nec filverunt, nec dederunt, necfecertmt, quas res dart, fieri, folvi oportuit , puro,pioque duello qiurendiu cenfeo,confentio,confcifcoque. Et tertium canuM- &uod poptdi Prifci Latini adverfus pobulum Romanum Quirilium feceruntJ 1 ' liquerunt, quod Populus Romanus Stuiritium bellum cum Frifcis Latinii effe , Senatufque Romanes Gtairitium cenfuit, confenjit, confcivif, ut bellum ciu” Frifcis Latinis fieret, ob earn rem ego populiifque Romanuspopulo Prifcorum L* tinorum bellum indico, facioque. Hoc autem cafuitaut dixi ,non civ •6-xxxvt. praecife neceffariam denuntiationem ex eo quoque apparet.'quodad proximum praefidium rite fieret, utfeciales in Philippi Macedonis &poftea in Antiochi caufa confulti refponderunt, cum primade- nuntiatio ipfi facienda diet qui bellopetebatur. lino & belli in l J y r ‘ klV.LxTXl i AC PACTS, LIB. III. CITl- 4n rhum indiftio fafta eft uni militum Pyrrhi, idqueincirco Flatninio, ubiis miles locum emeredicis caufa jubebatur, ut Serviusnarrar ad nonum /Eneidos.Supervacus obfervationis & hoc argumentum eft, quod bellum fiepe utrinque indiftum eft.ut Peloponnefiacum a Cor- cyrenfibus & Corinchiis, cum ab altera parte indidtum effe fufficiat. V HI. A more autem &inftitutis quorundam populorum, non i jure gentium f unt. * caducensapnd G recos, fagmina&hafta fan- guinea apud.JEquicolas primum , &horum exemploapucl Roma¬ nos , renunciano amiciti* &focieratis fi qua interceffiflet, poll res repetitas trigintadies folennes, * haftanniffioiterum,&alia id ge¬ nus, qua: cum his quse proprie juris gentium funtconfundi non opor- tet. Nam & horum magnam partem fuo tempore ufurparidefiiffe docetnos Arnobius: imo jam Varronissvo quaedamomittebanrur. o -innbj.it ‘Punicum bellum tertium fimul indidtum, fimul illatum eft. Et Ms- cenas apud Dionem quardam horn vult propria efle ftatus popularis. de /,» IX. Indidtum autem bellum ei qui imperium in populo fummum Laum. habet, fimul indidtum cenfetur omnibus ejus nonfubditis tantum, fed & qui fe focios adjundturi funt, ut qui acceffio fint ipfius, & hoc eft quod ajunt recentior es lurifconfulti diffidato prinf ipr HiffiHamc ei us adhsre ntes.Nam indicere bellum vocant diffidare.quod intel- BaUMt. ligendum eft de eo ipfo bello , quod adverfus eum cui indidtum eft geritur, quo’modo bellum Antiocho indidtum cum effet, ditholisfe- 7 °' paratim indici non placuit, quod ipfi palam fe Antiocho adjunxif- Liv,m l,hre fent: JEtolos ultro fibi bellum indixiffe refpondebant feciales. X. At eo bello abfoluto, fiobauxilia fuppeditata populus, aut rexalter bello impetendi fint, uteffeftus juris gentium confequan- tur, opus erit nova indidtione . Iam enim non ut acceflio fpedtatur, fed ut principale aliquid. Ac propterea redte didtum eft * non, fuill’e juftum jure gentium bellum aut Manlii in Gallogrscos, aut Csefaris in Arioviftum: non enim jam ut acceffio alieni belli, fed principali- terimpetebantur, quam ad rem ficut ex juregentiumindidlio , ita ex jure Romano novus populi Romani juffus defiderabatur. Nam Lmut quod in rogatione contra Antiochum didtum erat: vtUent, jubereni- ^xhi. tjttecum Antiocho rege quique feclam ejus fecuti ejjent bellum iniri: quod & obfervatum in decreto adverfus regem Perfea , videtur intelligi de- bere quamdiu cum Antiocho aut Perfeo bellum eflet: & de his qui reipfa ei bello fe immilcerenr. XI. Caufa anrem cur genres nd helium illnd ■, quod jure gentium juftum diximus.d enuntiationem requirerenr, non e a fnir quam adfe- l,b - I,c - 2 - lunt nonnulli. ne quid clam-a ut dolo agerent, id enim ad fortitudi- nis prsftantiam magisquam ad jus pertinet,* ficut nationes qusedam etiatn pradii di em & locum cnnd mfTelegnntnrr fed ut cerro c on- ftaret non privaro aufufed voluntateutriufquepopuli,aut populi ca- pitumg eri bellum ; nam indenari fu nt efle ft us peculiares ,qui neque ^ bello adverfus praedones, neque in eo quod rex gerit in fubdiros *°cum habent. Ideo Seneca diltindte dixit: Indicia bella finitimis ,aut !ii - 111 * i cum civtbus, ira,c.2, XII. Nam quod notant quidam St exem plisdocent,etiam in ^jaULi > F f 3 bel- S- Jefitl' SaJkoJk xA JdXctcr o-ao cii mcXcota, ■nXdjTmrni l/Jt r rai * ’tAwrnv Wg ocvtu'ci ijpgupltm Zivur. cum ah antique mart egijfent, poflremum ne its quidem qui adeos ipfos commercii caufa navi abftinuere injur iam. Faenim fublata civitutem nan effeamplius] Cicero libro X, epift-I’ Ntc leges funt necjudicia, nec omnino fmulacrum aliquod ad veftigimn civi > tatis. Sed etiam in cxtibus ut qui pr&donts tantum fuerant, alltid vita genus 4W“ flexi, civitas fiant 3 Exemplum in Mamertinis. Diodorus Siculus w Fragments. Sed in&qualiterfunt federatt] VtDux Lotharingia?, a pud Crantziu® Saxonicisxn, 13. Civitas Sundenfis Principibus luis Pomeranis bellum indixit. Idem Crantzius Vandalicorum xi v, 3 jr. Vt ejtcsrei fgnificatio ab alter a part turn alters fatla Jit ] lofephus A" 11 ' qust AC P A C I S, LIB. I I .ClII- 4 jj qUE Hiftori* libro XV, dxi,y>x% tomyeis, dvoptiec. helium inferre Ion ante denuntiatum , injuftum e/?. Vide hujus Gentium morisexempla apud Crantzium Saxonicorumxi. apud Oderborniumin vitaBafi- lidislib. in* Fadtacontraria Turca: Olizafthlanis , &Neemonis Servii reprehendit Nicetas lib. hi, &iv. Apud Tbucydidem') Idem libro 111, in_Platarenlium oratione: vi. T-irSai sifter T ixilf^t mhtpuov loses eivcq Itftin^, ex jure apud gtntes omnes > ecepto , fas eft arcere eum a quo hoftiliterimpetimur. Flaminius apud Diodorum Siculnmin excerptis Peirefianis, tm-iks ttijpaxxf re xjG>iisf,iiri id&&x.ccnigx6cq tv mhtpLiSTftctaiXict, omnes dcos hominefque teftabatur, inceptum drege helium. Adde qua: habet Mariana xix, 13. De bello non indidto vide Dexippum in excerptis de lega- tionibus. Honefte tamers & laudabiliter interponitur ] Vide Marianam XXVII ,13. De tentandis rationibus belli ■vitandi diximus ] Lib. 11 ,c. xxl II, L 7 * Rrtceptum quod Deus Hebrdsdedit ] lofephus Antiqua: Hlftori* v, 2 C tm% 1 dvnst i yeprsaia. ,ocbamarx pevi drug aj a&t T \'/xy\r tad-rut , ts tlftss ftnJ\jt%) rug i/jnitr®^ orfioZdag K&j •nsad-ng orfog to fti^itelozq zn's^eeg, rig iiZue&g do 1x11,3? rgHiitt dntyayms. Sed ret'tnuit eosfenatus,oftendens non opor- ttreitafubito bellum inferri popular thus, priufquam querela 'verbis difceptata fmt, cum lex ne inexternos quidempermittat injuria afleftis producere exerci- tum, nip legatione prius miffa tentatifque viis quibus ad (aniorem mentem injur in auBores revocari pojftnt. Rerum repetitarum nomine'] Vide Parutam de bello Cyprio, lib. 1, 9 . VII. Bizarrumlib.xxm deTurcis, Reinking.lib. ii.claffem.c. IV. Servius] Ad x iEneidos. Rlinius ] Libro xx 11,12 . Et legati cum ad hoftes clarigatum mitterentur, d eft'res raptas clare repctitum , unus utique Verbenarius vocabatur. Et de Verbena agens libro xxv, 9 : Hue eft quam legates ferre ad hoftes indica- ttmus. Vide Servium ad ix, & x dEneicl. Vicina Thefeus qui tenet regnifola ] Similis denuntiatio eft in Batra- chomyomachia,& in Amphitruone Plauti initio. Vide & Cromme- tum xxi. Aut ea delimit ipfe qiupoenam merenturj Exemplum vide apud Bem- bum libro vii. Quartern rerum, litium, caufarum ] confer Gra:ca Dionyfiii Halicar- Mffenfisexcerptolegationum 11. Caducous apud Gracos j Vnde Caduca:i origo difees ex Plinio xxix, §. v m 3. & Servioad iv,& vmiEneidos. Haft# miffio ] Vide Servium ad ix JEneidos, Ammianum xix. & qua: ad eum notata k dodtiflimo Lindenbrogio. Non fuife juflumjure gentium bellum aut Manlii in Gallogracos ] Aut V- f, j lyffisfociorumin Ciconas Priamo quondam auxiliatos, de quibus Homerus Odyflea: 1, & ibi Didymus. Shut nationesqusdam etiam pralii diem & locum condixijfe leguntur’] Ut £.x. Porfenae Romani, memorante in Publicola Plutarcho. Turcae biduo anteprselium ignesplurimosaccendunt. Chalcocondylas vn. F f 4 C a- J fir, VI, i l?- Jjbi\,c. 1$. *44 Pollen- ftltmhb' I, t, nr, £6 '■ • E> E I V R E B E L L J C A P V T IV. Dc jure interficiendi hoftes in hello folenni, & alia vi in corpus. I. Belli folennis effe Plus generaltter exponun- tur. J I. Vox litere difiinguitur in id quod impline fitjiec tamen fine vitio,& in id quod vitio caret> etiam ft id non facere virtutii fit ah* cujus: add it is exemp/is. III. Effe Pi us belli folennis in fua generalitd- te confideratos referri ad licere impunita- tis. I V. Cur tales effePlus intro duel i fint • V. Tefiimonia de bis effePl'tbus. VI. Ex hoc jure inteifici & offendi Mines qui tntra fines hoflium fum. VII* Huid ft eo ante helium venerint ? VIII. Subditos hoflium ubique ojfendi> nifi lex aliem territoni objlet. I X* I us hoc ojfendendi etiam ad infan¬ tes & faminos porrigi : X* Etiam ad captos & quovis tempore .* X I. Etiam ad eos qui fe dedere z> olunt, tit c recipiuntur: XII. Etiam ad deditosfine conditione. XIII. Perperam id jus ad caufas aim referri , ut ad talionem , pertinaciam it- fenfionis. X IV. Porrigi & ad obfides. X V. lure Gentium vetitum veneno qm- quam interimere : XVI. lAut tela aut aquas aliquas venm inficere : XV II. Non & aquas editer corrumpere, XVIII. Percujforibus uti an contra jus Gentium fit , difiinguitur . XIX* Stupra an fint contra jus Gentium. A D illudVirgilii: Turn cert are edits, turn res rapuiffe licebit. Servius Honoratus cum juris fecialis originem ab Anco Mar. tio & ulterius ab iEquicolis petiiffet, lie aic : Si qrnndo homines aut a- tiimalia ab aliqua genteraptaeffent populo Romano, cum fecialibus, id eft facet- dotibus, quifaciendispnfimt federibtts,proficifcebatur etiam Raterpatrarn,® ante fines ftans clara voce dicebat belli caufttm, (ft nolentibus res captas reftituf re, vel auttores injuria tradere, jaciebat haftam qua res erat pugna princjpim, ( ft jam licebat more belli res rapere. Ante autem dixerat: Veteres Udere rts rapere dicebant, etiamfirapina nullum crimen exifteret: fimiliter fatisfaceri rts reddere dkebant. Quibus docemur belli inter duos populos eorumve capitaindifti * effeftuseuofdam effe proprios, qui bellum ex fua naturanon fequuntur .• quod cum iis optime convenit quae ex lurif- coafultis Romanis.modo attulimus. 11. Sed quod dixit Virgilius licebit videamus quo pertineat. Inter- dum enim licere dicitur id quod redtum ex omni parte piumque eft, etiamli forte aliud quid fieri pofilt laudabilius , quale eft illud Pauli Apoftoli: ;ms tlsw, s Omnia (illius feilicet generis cujus funt de quibus agere cceperat, & adhirus erat) licent trif hi, fed non omnia expediunt. Sic * licet matrimoniunveontrahere, fed laudabilior eft ex piopropofito cadebs caftiras, ut ad Pbllentiuw ex eodem Apoftolo difierit Auguftinus. Reperere qnoqne nu ptial J.irrr ;_fed laudabilius eft nno mnrrnmm effe matrimonio , ut rede hane quxftionem explicat * Clemens Alexandrinus. Chriftianus conjux * paganam conjugem licite relinquere poteft , ut iem Auguftinus, (quod quibus circumftantiis verum fit, difeuterenon eft hujus loci) led & poteft retinere: itaque addit ille : vtrumf 1 epuidew pariter licit ttm eft per juftitiam qtu coram Domino efteft ide> n ‘‘ AC P A C I nv. S, LIB. III. 4 y 7 Itlkorunrprohibet V)ominus,fed non utrumquc exp edit. Vlpianus de vendi- l.i.s. licet tore cui port diem pratftitutum vinum licet effundere : Si tamen cum ?>. depenc. iojfet effundere , non effkndit, laudmduyeft potius. * Alias vero licere ali- < ^ e *ff a ' ret VjniH dicitur. non quod falva pie rate & officiornm regnlis fieri pn- teft, fed quod apud homines posnat non fubjacet. Sicapud populos multosfcortari licet:apudLacedaemonios& -®gypriosetiamfura- 1{ 0 ' C /msu. rilicebat. Apud Quintilianum eft : Sunt qus.da.rn non laudabilia natura, rjpitdwu ( fed jure conceffa , ut in's. II tubules, debitors corpus inter creditores dividi li-iK.fg.ff. 7 cuit. Eft autem hate vocis licere fignificatio minus propria , ut refiefipnif, it notar Cicero Tnfculanarum quinta de Cinna loquens : Mihi contrnjpihffd nx non folum eo videturmifer, quod ea fecit, fed etiam quod ita fe gejfttut eaface- ttl SuM/Mi reeiliceret: etfipeccare nemini licet, fed fermonis errors labimur : id enim li¬ cere dicimus , quod cuique conceditur : Recepta tamen, ut cum idem Ci¬ cero pro Rabirio Pofthumo judicesfic alloquitur : Quid decent vosfhpcin.' tfiPg t'dl pro non quantumliceat vob'ti, fpeBare debetis ; fi enim quod liceat qusriris, poteftis^fOtdi tolleree civitate quern vultis. Sic regibus dicuntur omnia licere quia cj^ujtJr. » w « 4 l . funt dtowiv'jvvtu , exemti dpcenis humanis, ut alibi diximus. At regem pj-u — velmperatorem informans Claudianus rede ait: . &&f.rejerf d W*', Nec tibiquid liceat, fed quid feciffe decebit 7* ’cLu Occurrat. . . . *T. 'J Et Mufonius caftigat reges pi to pot >.eyfi pepusn nsfoc, clsx'x, to 'ftsfi put , qui in more habent dicere hoc mihi licet, non hoc me decet. Eoque fenfu fapeopponi videmus quod licet, & quod oportet, * ut a Se¬ neca patre in controverliis non femel. Ammianus Marcellinus : Sunt ^tm.i.xxx. diqua qus fieri non oportet, etiam fi licet. Plinius in epiftolis : Oportet qua Flm -1 - v - funt inhonefta non quaff, illicita fed quaff pudenda •vitare. Cicero iple ora- tione pro Balbo : Eft enim aliquid quod non oporteat, ettamfi licet. Idem proMilonefas efle ad naturam, licere ad leges refert. Erindecla- matione Patris Quintiliani eft, aliud efle jura fpedtare, aliud ju- lw.ccIi. ftitiam. ff fin o tn iudo Ut .’ III. Hoc ergo modo laedere hofti hoftem licet, & in perfona,&£j tcc in rebus ; id eft non ei tantum qui ex jufta caufa bellum gerit, so-run ffrtAm 3 ,ral que laedic intra eum modum quern naruraliter conceffum initio hu- differ, J*ej jus libri diximus, fed ex utraque parte & indiftinclc r ica ut earn ob - Dec/. 1. lit & v. caufam nec puniri poflit in alio fo rte territorio deprehenfns ran - TtTpdTruTieillu quam homicida , aut fur; nec bellum ipfi ab alio talis fa&i nomine te-alsn eZT,q ’ inferri. Hoc fenfu apud Salluftium legimus : cui omnia in -vitloria lege: pnfuilis, cLftrtuJfu belli licuerunt. iePPc thff of fa t IV. Caufa cur id gentibus placuerit hate fuit; quod inter duos Utn t seou. populos de jure belli pronuntiare velle periculofum fuerat aliis po- pulis, qui earationebello alieno implicarentur, ficut Maflilienfes in caufa Caefaris & Pompeji dicebant, neque fin judicn neque fuarum effevirium difeernere utrapars juftiorem haberet caufam : deinde ^ ^cj^, quod etiam inbello jufto vix fatiscognofci poteft ex indiciis exter -pTeffio. DEIVRE BELLI tionem veniunt ? Prater hunc effedtum licentiac, id eft impunitatis, ef: & alius, dominii fcilicet, de quo pofterius agemus. V. Ilia autem quam nunc tradiare ccepimus lasdendi licentia pri. mum ad perfonasporrigitur : de qua multaexftant apud probos aa. dlores teftimonia.Grsecum eft proverbium * ex tragcedia JEuripidis: “7rai ni mXcpcbsi os xr y7g,ri\. Tumi profeffo eftquifqucs hoftem Occident. Itaque more Graecorum antiquo cum his , qui extra bellum occidif. fenthominem,lavare,potum fumere, multoque magis facra facere fas non erat, cum his qui in bello , faserat. Et paflim occidere, jus belli vocatur. Marcellus apud Livium : quicquid in hoftibus feci, jw belli defendit. Apud eundem Alcon ad Saguntinos : Sed hue patimk cenfeo potius, quam truddari corpora veftra, rapi trabtque ante ora vefira cm- juges ac liberos belli jure fmatis. Idem alibi cum narraffet, Aftapenfes occifos;addit fadtum jure belli. Cicero pro Dejotaro : Tibi veroini- micut cur ejfet d quo cum vel interfici belli lege potuijfet, regem fe (ft filios fm cinflitutos ejfe meminijfet? Et pro M. Marcello : Nam cum ipfius viftork conditione jure omnes occidiffemus, dementia tun judicio confer vati fumus. Cz- far Haeduis fignificat fuo beneficio confervatos quos jure belli interfeerepr tuijfet. Iofephus in bello Iudaico , *«Ao» ci Tmxlfcu B-niox&tv,dxdct, mtipt rlfcq, tut tw tAto t xfylivTz, iv: Vulchrum in bello cccumbere, fed belli jure, id eft vitamadimente vittore. Papinius : Nec querimur cafes : * h&cbellica jura, vicefque Armorum. Iure autem belli cum dicunt hi leriptores, non tale intelligi quod adtum culpa omni liberet, led qualem dixi impunitatem, ex aliis lo- cis apparet. Tacitus dixit in pace c-aufat & mertia fpcBari, ubi bellum jn- gruat innocent es acnoxios jtixtacadere. Idem alibi: Nec illis aut honeren earn c/tdem jmhomtnum, aut ulcifct ratio belli permittebat. Neque alitet lumendum jus belli quod abftinuifle Achivos ./Enea & Antenore memorat Livius, eo quod pacis adiores Temper fuiffent. Senecain tragcedia Troadibus: Sjuodcunque libuit facere , -viclori licet. Et in epiftolis: * ®u& commiffa capite luerent turn quia paludati fecerunt Utr damns : & Cyprianus, Homicidium cum admittunt ftnguli crimen eft. Virtu 1 vocatur cum publice geritur. Impunitatem feeler ibus acquirit, non innocentdrtr tio, fed ftvitia magnitudo. Deinde : Confenfere jura peccatis Ilf c cep it ejfe Her turn quod publicum eft. Sic Ladlantius Romanos ait legitime injurias intuliffe. Nec alio fenlu Lucanus : Iufque datum fceleri. VI. Late autem paret hoc jus licentiae.nam primum non eos tan* tumcomprehendir, qui adtu ipfo arma gerunt, aut qui bellum mo* ventisfubditi lunt,fed omnes etiamqui intra fines funt hoftiles :qu°“ apertum fit ex ipfa formula apud Livium, Hoftis fit ille, quiqus intrapx# fidia ejus funt. Nimirum quia ab illis quoque damnum metui poteft, quod in bello continuo & univerlali fufficit ut locum habeat jus de quo agimus: aliter quam in pignorationibus, qua:, ut diximus, ad exemp’lum onerumimpofitorum ad luendacivitatis debita introdn- dte funt: quare mirum non eft, ft, quod Baldus notat, multo plus centi* AC V A £ I S, t I B. I X I. <-■ -L ' 459 centix fit inbello, quam in pignorandi jure. Et hoc quidemquod di- xi in peregrinis qui commilfo cognitoque bello intra fines hofticos veniunt, dubitarionem non habet. VII. At qui ante bellum eo iverant, videntur juregentium pro hoftibus haberi *poft modicum tempus intra quod dilcedere potue- rant. Nam fic Epidamnum obfefiuri Corcyra-i peregrinis primum difcedendi faciebant copiam , denuntiantes alioqui pro holtibusfu- turos. VIII. Qui autem vere fubditi (unt hoftium.excaufa fcilicet per- manente, eos offendere ubique locorumjure hoc gentium licet, fi ipforum perlonam relpicimus. Nam cum alicui bellum indicitur.fi- mul indicitur ejus populi hominibus.ut fupraoftendimus in formula indi&ionis : fic & in decreto: Vellent juberent Philippo regi Macedonibuf- que quifub regno ejus ejpnt bellum indici. Hoftis autem qui eft, ubique fe- cundum jus gentium impeti poteft. Euripides : N ofL&> i%Jph ojrB he&ris xaxZf. Vbicunque prenfum juraladi hoflem finunt. Marcianus Iurifconfultus : Transfugas licet ubicunque inventi fnerint,qnafi hojles interficere. Interfici ergo poifunt impune in folo proprio , in folo hoftili, in folo nullius, in mari. In territorio autem pacato quod eos interficere aut violare non licet,id jus non ex ipforum vcnit perfona, * fed ex jure ejus qui ibi imperium habet. Nam civiles focietates conftituere potuerunt in eos qui in aliquo funt territorio nihil per vim agi, nil! judicio tentato: ficut ex Euripide citavimus: Si crimen ift'u aliquod hofpitibusftruk - lus impetrabis : vi quidem hinc non abjlrahes• Vbi autem judicia vigent, ibi perfonarum fpe&anturmerita.&cef- fat jusiftud promifcuum nocendi , quod inter hoftes introdudlum dicimus. * Narrat Liviusfeptem'triremes Pcenorum fuiflfe in portu ejus ditioniscui Syphax imperabat, cui pax eo tempore erat cum Carthaginienfibus Romanifque. advenilfe eo cum duabus triremi- bus Scipionem: opprimique a Poenis potuifle priufquam portum in¬ trarent : fed vento acriore illatas in portum antequam Poeni ancho- ras molirentur: turn vero Poenos nihil aufos in regio portu. IX. Casterum ut ad rem redeam , quam late licentia ifta fepro- tendat vel hinc intelligitur, quod infantium quoque & feminarum radesimpune habetur, & ifto belli jure comprehenditur. Non hue adferamquod Hesbonitarumfeminas & pueros Hebraci occiderunt, &quod idem fieri imperaturin Cananatos , * & quorum connexa cum’Cananatis erat caufa : Dei ifta funt opera, cujus in homines jus •najus eft, quam hominum in beftias ut alibi difleruimus. Illud pro- pius accedit ad teftandum morem communem gentium , quod in Pfalmo beatus dicitur fore qui Babyloniorum infantes petrat alli- dcc, cui par eft * Homericum illud: - VYimet, TiXtCt «sv ci ctivf lllifaque corpora terra Infantum, favus dm mew it omnia Mavors. Thra= kAcI l.v.D . de jufittia • ThucJ.i. Ltvius hire XXXI. I. 3 , in fine’ D. ad 1. Corn, de fi- cariis . Libro XXVIII. Deuter. Il f 34 - Deuter . XXo 16. P/a/mo CXXXVlo lit. I* Htb.xAn. I. i f. Trends ■_ Adelph. att.lfcen.l. Lt b. I. x^Ap.^Antub. 7?ion. xlvii. 1 de Civit. Df/, 2 . iAnn. xil. Dton.xlv. Ltv. li« toft. i. 460 ' DE IVRE BELLI Thraces olim capta Mycaleflo feminas quoque & infantes occi. derunt, narrante Thucydide. Idem de Macedonibus cuin Thebas cepiffent narrat Arrianus. * Romani capta Ilnrgi urbe Hifpani* iKii+Kii yjijTraAOtz rj/j ymacyxo ,fne difcrimme interemertmt etiam mu. lieres pueros, quae verba funt Appiani. Germanicus Caefar Tacito narratur vicos Marforum (Germania: is populus) ferro flammifque pervaftafle, additurque : non fexus , non At as miferationem attulit. Titos Iudaeorum etiam pueros & feminas in fpe&aculo feris laniandos propofuir. Et tamen hi duo ingenio minime fievo fuifie creduntur; adeo fsevitia ilia in morem verterat. Quo minus mirum fi &fenesin- terficiuntur, ut a Pyrrho Priamus. X. * Necaptivi quidem ab haclicentia exemti. Pyrrhus apud Senecam ex recepto tunc more : Ltx nulla cap to parcit aut pocnam impedit. In Ciri Virgiliana belli lex hate dicitur etiamin feminas captivas.Ita enim ibi Scylla: At belli fctltem captivam lege neeajfes • Sed & illo Senecae loco de femina, Polyxena nimirum, occidenda agebatur. Hinc illud Horatii: Vendere cumpoffis captivum, occidere noli. Ponit enim licere : & Donatus,fervos didlos qui fervati client eos occidi oporteret jure belli: ubi illud oportcret, improprie pro liceret pofitum videtur. Sica Corey rads interfedi captivi ex Epidamno narrante Thucydide. Sic quinque millia captivorum ab Annibale occifa. Apud rlirtium bello Africano Scipionem fic alloquitur cen- turio Csefarianus ; Tibi gratia* ago, quod mibi vitam incolumitatemqueUl• lijttrc capto tolliceris. Nec tempore ullo exclud itur poteftas occidendi tales fervos id eft bello captos, quantum ad jus gentium pertin.ee: etii legibuscivitatum hie magis, illic minus adftringitur, X I. Quin & fupplicum occifi}rum paffim occurrunt exempla, ut ab Achille apud Homerum , apud Virgilium Magonis & Turni: quat ita narrari videmus ut defendantur fimul illo quod dixi belli jure, nam& Auguftinuslaudans Gothos qui fupplicibus & in templaper- fugientibus peperceranr : ®uod belli jure fieri licuijfet, ait, illicitum fibi eft judicarunt. Nec qui fe dedunttemper recipiuntur,ut in pugna ad Gra- nicum Graeci qui Perfae militabant: apud Taciturn VTpenfes veniam liberis corporibus orantes : quod afpernati , in quit, funt -vittores, ut hS> potiusjure caderent. Nota & hie belli jus. XII. Sed & * acceptos in deditio'nem line conditione ulla, Iegas interfici.ut h Romanis Pometiae principes.h Sulla Samnites.a Carfare Numidas,&ipfum Vercingentorigemtimo mos hie ferme perpetuus Romanorum in hoftium duces five captos, fi ve dediros, *ut triumph die occiderentur,quemadmodmm Cicero nos docet quinta Verrina, Livius turn alibi, turn libroxxvm , Tacitus Annali xil, &-du multi.Eodem Tacito memoranteGalba decimari juffitquos depre* cantes in fidem acceperat: & Csecina in deditionem accepto Aven* tico in Iulium Alpinum e principibus,utconcitorern belli animadver- tit; caeteros venis vel fi&vitise-ViteUiir.eliquir. XIII. *So- r * AG P A C 1 S, LIB- III. 4.61 XIII. * Solent inrerdnm. hift orici caufa m interfe&orum ho- ftium,Captorum pradertim ant fhppli cnm , referr e aut ad talionem, aut ad pertin aciam inrf i fifte ndo : fed ha- ranfo nr alibi diftinvimns fuafori* magis flint,,qnam juft.idea;. Nam talio jnft.i ft-pro piedifta ineandem pe rfonam qu-edeliqait exerc enda eft , ut intelligi poteft hxu/ ex fnsqu* de poena? communicatione diSaTunt fupra. Contra vpro ')&/>?*/*’&*• ex bello plerumque id quod ralio dirimr in malum redundat eorum quorum in eo quod accufarur nulla eft culpa. Cujus morem fic deferi- bit Diodorus Siculus : * ryvem Si aurniv mv'ipjai /ngcjhrzis , 'in tits 2t]&- Tn\tft$vtn >tgn$s tUs tvyjos varcegj'Kinjs, d/aipo-regiss j£J) tkj tvi aXife. cevdyx-r) m'jiih old dr dv&t Us tits d-zv/jniAi'ki. Neque enim ignorabant ipfis rebus edocii, cum bellcmtium parJit fortunes , alterutris , ft male rem gejftjfent id exteBaudum quod i:>ft in viBos ftatuiffent. Apud eundem Philomelas dux Phocenfium 21^ * n$*d@4 S{vtj$ vfiufttts ; * pari poena exaBa ejfecit ut Julies a fuperbo & infolenti fuppli- dotemptrarent. Pertinax vero ftudium in partes nemo eft qui fuppli- cio dignum j udicet, ut apud Procopium Neapolirani Belifario re- j Goth. fpondent, quod tunc maxime obtinet cum partes ill* aut a natura aflignataeaut honefta ratione eledta? funt. Imo tanrnm aheft-nt in eo crimen fit, pro crimine habe tur. fi quis prafidio dece dent ■ pra?fer- tim veten jure militari Romano quod hicnullam ferme admittebat metus aut periculi excufationem. Prsfidio dicedere apud Romanos capi- PByb.ltb. I. tale fi?, ait Livius.Ob utilitat em ergo fuam quifque fummo il io rigo- L;4 "xiv. re, ubi vifum eft , nritn r; deTenditur autem'rigor ille apud homines eo genti um jure deqtio nunc ap-imus. XIV. Idem jus & in obfides ufurpatum , nec in eostantumqui Fiut.de clot fe obligaverant, quafiexconventione , fed &in eos qui abaliis tra- ™ muhenb. diti. ATheflalisoccifiolim ducentiquinquaginta, h Romanis Vol- T™?iAnn]' iciAurunciadtrecentos. Notandum autem lolitos obfides dari et- xii. iam pueros ut a Parthis, quod & a Simone Maccabatorum uno fa- 1 dum legimus, & feminas ut a Ramanis Porfena? temporibus, & a* j Germanis narranteTacito. XV. Sicut autem jus gentium permittit multa, eopermittendi modo quern jam explicavimus, qua? jure natura? funt vetita,ita qux- dam vetat permififa jure naturae. Nam quem interficere liceat, eum gladio an venenointerimas nihil intereft, fi jus naturae refpicias: jus inquam naturae : nam generofius quidem eft ita occidere ut qu i oc- cidit ur fui defendendi habeat cop iam : fed non debetur hoc cui- quam qui rttori meruit. At jus gentium, fi non omnium, certe melio- rum jam olim eft , ne*hoftem veneno interficere liceat: qui confen- fus ortus eft ex refpedlu communis titilitatis , ne pericula inbellis qua: crebra efle coeperant nimium intenderentur. prrrpdiKile eft a regibu s id prnfrdnm , quorum vita ab a rmis ante alios defenditur, ^ veneno minus auam aliorum tuta eft, nifi defendatur juris aliqua r digione&* meru infamia?. Clandeftip a fi-pWa vnrar l iving de Uvtwhhrv ferfeo loquens : nefas Claudianus agens de infidiis in Pyrrbum a hel ' Fabriciorcjedtis, & Cicqrofcelus eandem hiftoriam tangens. Com- of, ,V Munis exempli int-prpfr ? quid admittarurajunt Confules Ro- mani £.in,r. 8 . Llb.V, f.y. lAnn. m. II Cenf. 188. Salttb.V III, 20 . Lib. 2. Strain l. x. Tauf.l.ult. Front.1. III. islEfch. de male oh .leg. 1 LfV. lib. II. Lib. Ill, c.3. Tuftin. 11 . Livius libro XXVII. Tac.Htft.Y* 462 » DE IVRE BELLI mani in epiftola ad Pyrrhum quarn ex Cl. Quadrigario recitat Gel. c lius: apud Valerium Maximum eft, artnis belli *, non venenisgeri deben, e Et Tacito memorante cum princeps Cattorum Arminii mortem v veneno promitteret, rejeeit Tiberius, ea le gloria asquans prifcisim- f peratoribus. Qqare qui licitum volunt hoftem veneno occidere, ut n ex Vegetio Baldus, refpiciunt merum nature jus, illudautemquod v a genrium voluntate ortum trahit praetervident. £ XVI. piftar a rali veneficio ponnihil & ad vim accedir propius, r j fpicula veneno inficere & geminare mortis caufas, quod * de Getis a traditOviclius, de ParthisLucanus, deAfris quibufdam Silius, & g nominatim de iEthiopibus Claudianus. * hnr contra „ jus eft gentium non univerfale , fed gentium Europaearom & fi qua / ad Europae melioris cultum accedunt. quod redle h Salisberienfi ob- feruatum eft, cujus haec funt verba : Nec veneni licet videarn ab infideli • a bus aUquando ttfurpatam ullo ttnquam jure indultam lego licentiam. Ideo fee* * rum infamare veneno dixit Silius. jSlam & fnnres v eneno inficere, r quod lpfum quoque aut non latet aut non diu later, Florus ait effe non tanrum contra morem majorum,fed & contra fas Deum, ficut c jura Gentium Diis aflcribi audtoribus folere alibi quoque a nobis j annotatum eft. Neqne vero mirum videri de ber, ft ad minuenda j pericula tales lint quaedam bellantium tacitae conventiones, cum } olim Chalcidenfibus & Eretrienfibus manente bello convenerit rriXiilheis nemtjfilibus uti liceret. j XVII. Carterum ^nn f d e aquis *fine veneno ita corrumpendis ut bibi nequeant,quod Solon & Amphi&yones le* guntur in barbaros juftum cenfuiffe:& Oppianus de Pifcatu quarto, Ut fuo faeculo folitum commemnrar- Id enitn perindp bahernr qnali avertatur flumen * aut fontis venae intercipiantur,quod & natura& ( confenfulicitumeft. ( . XVIII. An vero hoftem interficere immiflo percufTore per jus ( gentium li near, quaerj folet. Sed r ' rn ninr > AiTrrimpn nrlKihr-nrlnm e ft, ( inrerperniffores qui fidem expreftam vel tacitam violant . utfub diti j in regem, vafalli in feniorem, milites in eum cui militant, recepti ut < fupplices aut advenae aut transfugae in eos qui receperunt , _an v ero » nulla teneantur fide , quomodo * Pipinus Caroli Magni pater uno ( comitatus fatellite traje&o Rheno hoftem in cubiculo interfeciffe ( narratur: quod & kTheodoto iEtolo in Prolemaeum Algypti re- ( gem fimili modo tentatum refert Polybius, cm olvavfyn viri - , lem auduciam vocans. Talis & ille laudatus ab hiftoricis QjMutii r Scsvolaeconatus , quern ipfe fic defendit, licftis hoflem occidere volu'u j Porfena ipfe in hoc fa£to , nihil nifi virtntem agnofcit. Valerius ( Maximus pium ac forte propofitum vocat: laudat & Cicero pro P- t Sextio. Nimirtim hoftem occidere nhivis lirer non naturae tantum { fed & gentium jure ut fupra di ximus ; nec re fert quot fint qui ra- ciant, autpatiantur. Sexcenti Lacones cum Leonida caftra holtiha ] 1 ingreffi refta tentorium regis petebanr. * Paucioribus idem licuir. Pauci erant qui Marcellum confulem ex infidiis circumventum oc- ( ciderunt: Si qui Petilium Cerialera parum abfuit quin in leifto con- j, foderent. A C fat III. i?IV 4 63 ryuz&isft P A C I S, LI foderent. *Laudat Eleazarum Ambrofius,quodelephantem fuper- eininentem caeteris adorns, eftarbitratus ei infidere regcm - Negn e r^nr nm quihaec faci nnr , fed &qnia1ii.c_f:iripndi aurtorpe funt, jure Gentium inculpari hahenmr. Scatvol* ad audendum fuerunt audto- resilli in bellis adeofan&i veteres Romani fenatores. Nequemo- vere quenquam debec quod depreh enfi t al es exguifitis fup pliciis afE- ci fol.nt: nam id ipfum non eo evenit qnnd in jus ge ntium delique- rint, fed quia eodem j ure gen tiu m in - hoftem quid vis lieer: gravius antem autlevius malum ftamir qmfqne pr^ ^ .n-iiir-n-g. Nam fic 8:exploratores, quos mittere jure gentium haut dubie licet, quales mifit Moles, qualisfuitipfe Iofue,deprehenfi peflime tradlari lolent (s3@>' T85 xcft&momss xlelvew, mos eft exploratores interfere , ait Appianus) jufteinterdum ab his qui manifefte juftam habent bellandi-caufam: ab aliis vero licentia ilia quam dat belli jus. Quod fi qui reperiuntur * qui tali opera oblata uti noluerint, id ad animi celfitudinem & vi- riumapertarum fiduciam, non ad juftiinjuftive opinionem referen¬ dum eft. At de his percufforibus quorum fafto perfidia ineft, aliter cenfendum. neque enim ipfy^ntum cdntra jus Gentium faciunt, fed 8c q ui cornrn utuntur oper a: quanquam enim in rebus aliis, qui ma- lorum opera in hoftem utunturpeccare cenfeantur apud Deum, non autem apud homines, id eft in gentium jus, quia eain parte, Mores leges perduxerunt in poteftatem fuam : ft Auipere , Ut Plinius loquitur , pro moribus temportim prudentia eft : ta¬ uten intra jus interficiendi conftitit hate confuetudo. Nam hie qui aliena utirnr perfidia violafle jus non natu rae tantum, fed &_g cptium cred itur. Hoc docent ilia Alexandri ad Darium: Impia bella fufeipitbs, focum habeatis arma, licit amini hoftium capita. &C lliox : qui ne belli qui- iemjura in me fervaverh. alibi: Ad internecionem mihi perfequendus eft, turn ut juftus hoflis, fed ut percujfor veneficus . Eodem referendum illud de Perfeo : Nonjuftum apparare bellum regio animo, fed per omnia clandefti- Mgrajfari fcelera latrociniorum if ■veneficiorum. Marcius Philippus de iifdem faftis Perfei agens : Ea omnia quam Diis quoque invifa ejfent, [mfurum in exitu rerum fuarum. Pertinet hue illud Valerii Maximi.- * Viriati cades duplicem perfidia accufationem recepit, in amicis quod eorum tnmibus interemtus eB: in 6)«. Servilio Cetpione Confule, quia isfceleris hujus tuclor impimitate promiffa fait: vittoriamque non meruit,fed emit. Caufat cut hie aliud q uam in rebus catteris plac uerit. ea ipfa eft quam de veneno fupra attuli mus, ne nimium in tenderentur pericula eorum fflaxime qui eminent. Negabat Eumehes credere fequenquam ducum fcvelle vincere, ut ipfe in fe exemplum pejfmumftatueret. Apud eundem cum Beflus Dario manus intuliftet, dicitur exempli & communis cegum omnium elfe caufa : & Oedipus regis Laii casdem vindica- Wrus, apud Sophoclem fic ajt: voomex-us oiv \fxao%t aipsXu : Et apud Senecam in ejufdem argument! trageedia: Regi tuenda eft maxime regum falus. Confutes Romani epiftola ad Pyrrhum : Communis exempli £? fideivi - fimeft, uttefdvim vehmus. Inbello ergo folenni, aut inter eosqut belli De Of. I. cap. 40. LtvMir.ll* X. 3 .T. ult. ad l. Com . de Si car its pun* eJLf • zi■ oA W- Lib. VIII. EpifloU ad. Curt. 1. IV. Lib. xlv. Liv.l.x III. Liv. /.xliv. Lib.Vt, c.7. Tuft. tit. XIV. Lib. xll. Jtn.TCl. i-it.V II 464 * DE IVRE BELLI belli folennis indicendi jushabent, id non licet: extra vero bellum folenne.habetur pro licito eodem Gentium jure. Sic in Gannafcma defe&orem ftru&as * infidias tales degenefes negat Tacitus. Cur- tius Spitamenis perfidiam minus air invifam efte poruiffe. quia nihil ulli nefaftum in Beffum interfeftorem regis fui videbatur. Sic&m latrones &piratas perfidia, vitio quidem non caret, fedapudgentes odio eorum in quos committitur impunita eft. VO- x IX. Stupr a in fcminas in bellis paflirn legas &permiffa & j m . I- permiff a. Qui permiferunt fpeftarunt ini uriam folamin alienum cor- pus , cui fubjacere quicquid hoftile eft, juri armorum non incon- ’re'iSLcJtA gruens jndicabant. JV fc l ins alii t q ui nonfolam injuriam ledipfum £* jm t efferaix libidinis aftum hie confiderar^nt. &_qnod is nrgn p a d feci). 14m ha. rirart-m nertineat. necue aiL-Bnenarri"ae nrnindo nnn KaIIo mmi ^ C ' tdtu) ajf foJL/rturm m Ha. xitateru perrmeat, nequS-aiLpoenamT ac proinde non bello magis jmjB uam P ace itnpumtus effe debeat, argue hnr pnftcrint j us eft gen. fckofy, 1A ^Augufi. de tium non onaniqm,-if,daJieliorum. Sic Marcellus antequam Syraca- 'fuMtljMi, avTDei, fascaperet legitur* geffiffe curam pudicitise etiam in hofte fervan- fit** io. Tardtt. vtm nefarietm abftinebant. Ail; anus cum narraffet a Sicyoniis vidtori- busfeminarum ac virginum Pellenaearum pudicitiam proftitutam,lic exclamat : tiyg/.timtsr. tuffs/. , u Je«< tPOwMf, oule ci /3«ep»«g «(5 naAii, M- fy.y- tLtj ifthv pveicui. Crudelia hxcper Veos Gr&cix, (ff quantum memona ton .• plettor, ne ipfts quidem barbaris probata. Atqueid * inter Chriftianos ob- fervari par eft, non tantum ut difeiplinae militaris partem , fed &nt partem juris Gentium: id eft ut qui pudicitiam vi latfit, quamvisin bello, ubiquepoenat lit obnoxius. Nam nec Hebrata legeimpune quifquamid tulifter, ut intelligi poteft * ex ea parte qua de captiva ducenda neque vendenda poftea , conftituit. Ad quern locum Bao chai magifter Hebratus : Voluit Deus ut caftret lfraelitarum (int fanBa.nm projecla infcortationes& abominationes extents ut caftra gentium, Arrianus cum narraffet captum Roxanes amore Alexandrum, era iJs/iHazq '<&$■ ova xujuttfg yv\ycy y> Gra dvmiiSimj ; n oluiffe ea ut qtptivh perlibidinem abiiti fed matrimonio dignatum, ad licit faff’ laudationeffl. Plutarchus de faffo eodem : »»,’iytyt QiMsipas , .non pu libidinem abufus ea eft,fed uxorem duxit , ut dignum philojopho. Et Tot qua 1 turn quendam quod hoftili virgini vitittm obtuliffet, Romanorum decreto * in Corficam deportatum annotavit Plutarchus. Annotata ad Caput xv. §.j. $. 11. E Tfeclus quofdam effe proprios ] Crantzius Saxonicorum xi, f. Licet matrimonium contr (there , fed iaudabilior eft ex pio propofi lebscaflitets'] Tertuliianus adverlus Marcionem 1; -vacat nentix teftimonium, filicentiaeripitur. Vide de hac re, & de fuga in pet' fecutione eundem lib. 1 ad uxorem. Hieronymus ad Heividium: Virgo major it eft merit i. Am> id contemnit , quod ft fecerit , non delinquit . Ad- - yerliis AC P A C I S, L I B.' I I I. CD ■' 46^ verfuslovinianum : Idee plus amat virgines Chriftus , quia fponte trtbttunt, quodftbi non fuerat imperatum. Ad Patlimachium: fern per grandia in au- iientium ponuntur arbitrio. Non tibi imponitur necejfttas, ut voluntas pr&- wium confequatur. Chryl'oftomus ad i Cor, cap. vn : potter* lid Eyieg^V««#_ meliorem oflendit continentiam. Ad Rom. VI 1,6: x*t fch •lupifiiftt, yitttctv tiveiXrot, i'etKtbs eti a I s Cpiheltptlctt tut ciyen^efS/ieit ta jjl ify* , deari tmfpttl* yeft eiscmpisoutti, dxt.lt ornrtus euim dtv£nteq S«. niji precept is obediamus , Gehennam minatus eft , oflenditque bee qunpoftulat, tin ejfe ex its qua cert antes ftuopte ftudto pra/lqnt,qualia funt virginities & poffef- jiimmabdicatio.fedomnino ea debent imcleri .Secunda oratione de jejunio: ipHtit s|« tut fui'te/r , »’ dtatigu tut dydtm tbu mtffttiav. bet ti yftl- tfiims thC iixeW fatpaXe^v^sa* tmiei%utruj t s^ei ftti ttsftspQSrrti <3* evtftvpttif )hnX(M 0 }%]*. 6 iix>i>. * fi xixixv^) ao&t fi l/us. i 'a/nefl J "2 s xj ti AJayfcXiot npPilideef tin t&T tanmait itXatenifei % mu'pec cat is quidem infedus: neque enim^ulla lex eft qua prohibeat, fed non imflet excellentitftmam Euangelica vita perfecHonem. Pagan am conjugem licite relinquere poteft ut fenfit Augufinus ] I.ibro I deadulterinisconjugiis ad Pollentium cap.13,8c 18. exquibuslo- cismuka tranferipfit Gratianus in caufam xx? 111, quaeft. 1. Alios vero licere dicitur , non quod falva pietate & officiomm regulis fieri ftttft, fed quod apud homines poena non fubjacet] Tertullianus in exhorta¬ tion? ad caftitatem.- Licentia plcrunque tent at io eft difciplini. ibidem: om- tislicent, fed non omnia profalute. Chryfoftomus de pcenitentia vui: iit(/das CM fiolgtim u 8 iai ftiXi ay (lev tU rlto Xaptorfitt tAitit tfdm%fvs s| uuft&ac ae&rmtU. dm 'i^esi cot xcq tu ihy-{ fianXes amt- * \lttraq. Hie qui herbarum cacuminibus vefeebatur (ft fero me He, il/i [ lendi- itmpftregiam menfamfbi apponerefolitc, cum aufforirate edicit.non licet tibi. Atqui videntur regi omnia licere. Columella prafatione libri vii: Nee jm efi vindicandum nobis quicqisid licet: nam fumtnum jus antiqui putabam Smmam crucem. Hieronymus ad lovinianum: Etoverejus fummum, Inma malitia . Vtd Seneca patre^ Inter alia ccrntroverfiarum libro iv, 24. Ex tragoedia Euripides] lone. Vubetlicajura ] Serviusin excerptis Fuldenlibus ad 1 x ^Eneidos: he belli Politcn Pyrrhus occiderat: fed cur ante ocnlos patris ! Spardanus Severo : prater eos quosjusprdti abfumpftt , Quscommijfxcapite luerent , turn quia palisclati fecerunt laudamus ] Con« * £ r quae fupra libro 11, cap. 1 1. P oft modicum tempus ) Bembusvn hiftorise. Ea defenfione utitur Ckero pro Ligario. Exemplum habes apud Li vium libro xxv, d« civibus Campanis. Alia apud Thucydidem libro 1, & v. Sed ex jure ejus qui ihi imptrium habet ] confer diccnda infra cap. vi, Gg $,2.6. 5. XX. §. X. $.XII. f.XIJX. f. XV. f XVI. 4 66 ■ ■ ' ' D E I V R E BELLI §. 26. &r Albericum Gentilem Hifpanicarum Advocationum lib. i, c. 6. Wechnerum in confilio Franconico 92. Livim ] Vide fimile fadtum Venetorum Grsecos impedientiumne jn porta juris Veneti Turcis noceanr , apud Chalcocondylam lib, ix. de Veneris & Turcisapud Tunetem.Bembum lib.4. de Pifanis & Genuatibus in Sicilia , Bizarum bello Pifano. de Roftochio & Gripiwaldia Panlinum Gotthum. Et quorum connexa cum Cananm erat caufa ] ut Amalecitha- de qui- bus Iolephus libro vi. 8, in Saulis rebus : bn rpxyjv yureuxSv n,me> i^tipntnv , K?£> af/gr ttJ[' ot.rJpum\ni>s Quotas catp-m fSfl mteuixs too §6 igaiv. Ad ctidem feminarum etictm ($ puerorum pro- cept, nihtl exifiimans fe crudele am naturs human& adver/um in eofacere, pru mum quod hoftes erant in quos idf.ebat, (pfc. Uomerkum illud ] Ex eodem Homero Severn in Bricannos his ver¬ bis ufus: pctidl’ of mot ycrt&t pty'mz xxpovcirm Qioo^ os Qvqsi ocionulafajpott nec qui latet abdaus intra Vifcera matris adhuc ,fugiet cutdeliafata . Romani capta llurgi ] Scipio capta Numantia: Iuliani milites in mulieres Daciris relibias. Zofimus 111. Idem Iulianus capta Majo- zamalt ha. Sim fextts dif rimine vel atatis, quicquid impetus reperit, potejhu iratorum abfumit; ait Ammianus libro xiv. Ne captivi quidem ab hac licentta exempti~\ Elifeus apud Iofephum: 1 tssys roy.m AjjipJjvfe 7nXtp.ts, IscnxleiresiiXtyt Sixusor. belli jure captos interfi• ci jujlum dicebat. itaque Virgilius capri vum inducit rogantem: Per patriot manes , per fpes furgentis luli Te precor hanc animam ferves, natoquepatrique. rxx millia Siavorum captorum ab Ottone interfedia narrat Withi- kindus lib. n. Accept os in deditionem Jine ccnditione ulla , legas interfile ] Vide Thua* nutn libro lxx, in anno cIo Id lxxx, in rebus Hibernia-. Vt triumphi die occiderentur ] fimile apud Reginonem in anno Id ccccv. Solent interdum hifiorici cciufam interfeBorum hoflium , captorum prstfet• tim aut fupplicum, referre aut ad talionem aut ad pertinaciam ] Ut Chaleo- condylas libro v 111. Pari poena exaffia ] Vide eundem Diodorum de Spendio & Ami!* care Barca in Excerptis Peirefianis. Et metis infamU ] Senatores ad Pyrrhum •: iV«e pi'n ii air ip“» SoJgGohiiv hiyxri. ne nobis in/amiam adferat fiquid tibi acciderit. Qui licit wn volant hoftem veneno occidere ] Vide de Venetis Bembllffl finelibri in. ■ De Get os tr adit Ovidius ] de Scythis Plinius libro xx, 73 : Scytfafif gift as tingunt viperina fanie, (if humano /anguine : irremediabile id fcelM mortem ihico adfert levi tattu. deServiis vide fupplementum Helmol* di c.4. Sed hoc quoque contra jus efl gentium ] ideo IluS MeSmerideS in 0* dyffese A. Vlyffi pegat venenum ad fpicula, tan AC P ACtS, tl Ix«’p<* Joss Hftsaigt'k cues iov&e. B. II I. } • 4 «? Verities vim Diyam morte carentum . Sine veneno ] cadaveribus, asbefto,quibus ufus in obftdione Auxi- , j r miBelifarius. Procopius Gotthrcorurrt n. calce , ut Turc* ad Di- * bibram. Nicetas-lib. i de AlCxio Ifaaci tratre. Sunt talia &apud Ottonem Frifingenfem &Guntherum Ligurino. Tontii vend intenipiantur ] Vide Prifcum in Excerptis legationum. Tifhms ] Vide Panfauh Warnafredi librovi. f.xvxit, GUMucii Scxvoh ] qui Plutaicho vrr adorn- nem vtrtutem egregius. Vttuciorihus idem limit ] Valens pecuniam promifit ei qui Scythe cu- jufquam caput attulifl'et. ica pax obrenta. Zolimus i v. Laudat Eleakarum Ambrof.us ] Et lofephus Antique hiftoria? xv, i4.Fa- de rell - guae facra dicuntur r everanon eripinnin rhumanis ulibusT * fed pu- blica funt ftacra autem nominanrnr a fine rni deftinata fu nt. Signum ejusquod dicoeft, quod cum quis populus alteripopulo aut Revile dedit, turnetiam ea dedit quee divina dicuntur, ut exformula appa¬ ll. i, tap. ret quam cicavitnus alibi ex Livio, cui convenit lllud in Amplii* truonePlauti: Vrbem, agrtim, aras,focos, fcque uti dederent, Deinde: Tkduntquefe divina bumanaque omnia. Etideo Vlpianus publicum jus etiam in facrisait confiftere. Paufa* nias Arcaaicis ait morem fuifle Graecis barbarifque communem,JJS res facra: a rbitrii eorum fieren r qui urbes cepif fent. Sic Jovis Her- csei fimulacrum Troja capta concelfum Sthenelo, multaque alia ejus moris exempla commemorat. Thucydides lib. iv; r vtif «3|i eiieif , at! cev f to xgyr<&' V txii'pic $ fe aefeov®' !)» tt , VS* run rgq m hpey. «« yiyi/e<&af, jus hoc apud Gr&cos effe , ut qui irnperium obti“ want in terra aliquq magna autpetrva , * eorum fint & templa. A quo noil dilcrepat illud apud Taciturn : Cunctas cxrcmonias It alias in oppidiu t- interp - templaque & numinum effigies , juris atque imperii Romani effe. Quare & pulantem.%. populus ipfe mutata voluntate pnreft i-r farro qirofannm-facere. Am.% IX. ^Lcmtwmn. < i u ° c ^ non °bfcure indicant lurifconfulti Paulus‘& Venulejus f. cum quif. temporum neceiE tate videmns res facra s ah his qui firraverant D.deverb, * in belli iifns rnrwprfoc ^ ^ Pericle fub pollicatione reftituendi tantundem, d Magonein Hilpania,d Romanis bello Mithridatico, d Sullai AC PACIS, LIB. III. G ^ - 4S9 & Sulla, Pompejo, Ca?fare atquealiis fadum legimus. Apud Plurar- chum Tiberius Gracchus : Is^x 4 dmMr ifoi, £tus ir)v,ae m. tS» Jzuv !tm- ’friftsfy- 0 T87,, S £ *1*001 itj ftlfapigotv as fitsMTUf T friffas* iiots xtxuXvitf. Nihil tarn facrum fantt umque eft quam qua Deorum honori dicantur. Et his tamen utipopulism , h&c tranfmovere nemo prohi bet. * In Contro verfiis Se- neCX patris legimus , Pro republica plertmque templa nudantur, (f in ufum ftipendiidona confamut. Trebatius jurilconlultus rernporum Catfaris: Mx.cr.fu,, * profanum quod ex religiofo aid facro in komintim ufum proprietatemque llt ‘ tonverfum eft. Hoc ergo gentium jure ufus Germanicus in Marios, narrante Tacito: profana fim ul fft jar.ra , Q‘ ccleberrimum itlis gentibus ' Am ‘*• templum quod Tanfansi ■vocabant . fob nqucmtu r. Pertinet hue iliud Vir- gilii: Coliit veftros (i femper honores Cfttos contra JEneada beUo fecere profanes. Deorum donaria * capi a vidoribus folere notavit Paufmias: & Ci- hi. vm. cero belli legem id vocat de P. Servilio loquens: Signa, inquir.^or- Verr - «u Minenta ex urbe hofiium vi £? virtute capt a belli lege atqtte itdperatorio jur e f uflul.it . Sic Livius remplorum ornamenta quse Syracufis Marcellas Ut.xxst . Romam advexit part a air belli pure. C. Flaminius pro M. Fulvio ; Signa ablata ex ter a faBa qua captis ur bibus foie ant. * Fulvius quoque in orarion e belli jus hoc ip fum appellat. Et Catd*in oratione apud * XXIX * Salluftium referens qua: vidis folent accidere , ponit & * fanafpo- liari. Hind tamen verum eft ■ fi quo in limulacro numen abquod in- effecredatu r, idviolariautcorrumpi nefas ah tis q n .i i n pa pe.d 1 .ia- lione conveniun t: &i hoc fenfn impiera ris, aut laeli eciatn gentium juris accufanturinterdum, qui taliacommiferunt, nimirum ex tabs opin ionis pofition e. Aliud eft fi hoftes non id em fentiant : ficut Iudaeisnon permiflum tantum , led & praccep turn eft gentium fimu- lacra abolere, namquodlibi accipere vetantur, id earn caufam ha—^ betquomagis Hebraci fuperftitiones gentium dereftarenrur.impuri- tatis admoniti ipfocontadus inrerdido: non quafi alienislacris par- ceretur,quomodo * Iofephus exponit, Romanis hauddubieblan- diens,ficut & in expofitione prarcepti alterius , de non nominandis gentium diis , quod illeita explicat quafi illis obloqui vetarentur, cum revera honoris caufa aut fine abominatione eos nominare lex non fineret. Sciebant quippe Hebraci Dei certiftlmo mOnitu in litnu- lacrisillis non habitare, aut Dei fpiritum , aut bonos Angelos , aut vim aftrorum , utdeceprar gentes exiftimabant, fed pravos&huma- no generi infeftos Daemonas , ita ur rede dixerit Tacitus inludam- t&ft.r. rum inftitutis deferibendis profana illic omnia qua apud nosfacra. No n nti rum ergo eft fi tem n la prof a ni culms a Maccabafis incenfa non le- 1 Maet. y, me l legim us. Sic & Xerxes cum fimulacra Graccorum corrupit. ni- m h jl fecit contra ius gentium, etfi m ultum id ad invidiam exaggerant ven.iii. Gratci feriotores. Nam * Perfar non credebanr in fimulacris elfe u jla numina , fed Deum efle Solein &T porrionem ejus aliquam 'gnem. Lege Hebrara, ut idem Tacitus rede , templi limine prater Dr Gv facerdotts arcebantur. At Pompejus eodem audor c templum jure vi- t,l.xvUi, H»rU ingreffm efl ; aut ut Auguftintis rem eandem narrat non devotione <• 4J. ' G g 3 fupplicis , fro VUceo, Pan.V,Z 3 * Bril. Tud. hb.\ 1 , 6 . 34 , & 34 * tt Srpul- (bra., D. dr fcpul- (hro vioUtc, §• i- $. IX. X \ 470 DE IVRE BELLI [tpplhis ,fcd jm 1‘iBar.it: bene ille quod templo pepercit , & rebus templi, quanquam ut Cicerodiferte ad , pudore & obtredlatorum mem , nan religione : male quod ingrelfus eft , quippe contemto ’ veroDeo , quod Sc Chaldaisexprobranr.Prophet* quametiam obcaulam quidam fadtum arbirrantur fingulari Dei providentia, ut is quern dixi Pompejus quafi in confpedtu Judaea; trucidaretur, ad Caflium dlgypri promontorium. at ft fpeftes opinionem ilo- nnnorum , nind in eo fadJum contra jus gentium. Sic idemTem. plum excidio datum k Tito Iofephus memorat, additque fadlum tp? S 'miXtpis vip.11>. III. Quod de facris diximu s , idem & de religiofis intellig i de. jpet . nam hare quoque non mortuorumfunt, fed viventiam, five po. I puli alicujus five familiae. Ouare ficut facra loca ah hoftibus ra pta, | ira & rcligiofatali a eifedeiinere fcripfit difto loco Pomponi ns , ft ' PaultlS Inrilconflll tus : Seulchra hodium rel.igiofa nob tv non f unt , ideoqtU la. ides inde fuhl atos in qtiemlibet ufum convert ere poffumtcs : quod i tata- men intpllifrendnm ne i pfa mortuorum corpora male trad tentur. quia id contra jus eft hominum fepeliendorum , quod jure gentium jmrodudtum alibi demonftravimus. 4 f I V, lilud hie breviter repetam non vi fola res hoftium hoftibus Ter:pi ex jure gen Aim , led &z dolos qui p erfidia careant per miifos, • cenferi jmn alien* perfidia; inrirntinne.ln ^Nimit-nm ad minora & frequentia hsec delidta ita connivqre coepit jus gentium , ftcwJegcs erviles ad metetricium & impro ba femora, -UKfri n , rf /%. "Annotata ad Caput v. N Ondffe contra naturarn fpdiare eum quemhonejlum eftnecare] Sue¬ tonius 'Nerone xl, tanquam vccafione ream fpohandamm jure belli opuUntiftbnarumprovinaarumQyprimvi'. deMorralttate : Sic cum. irruptiette hoftiU-ttviteu aliqua pcjfsffaeftyomnes firhultaptboitits •vaftat. Omnia defmunt facra ejfc ] J errollianns ApologericO :Forro'beUtH^ vicioi M , ca : tisbfi everfts pltcrimum ttrbibus caiifimt : idoftgdtiutn fine Dee - rum injuria non eft. exdem fir ages mcer.ium.rfi ternplomtn. pares endes civiuto ■fig facerdotum :nec diffimiUs rapsru facrarum dito'rtiarum profamripn. Tot igtturfacrilcgict liomenoium quot trophxa. tot de Diis quot de gemibus trium- phi. tot rrmhubist , cmot manent ttdhuc (inmlacra cttpth/srttm dcorarn. 'iriox J Ei lent, quod fiquid adverfi ttrbibus accidit , ejsdern eludes tewploretm quefa mvnittmfuerant, Sed public* funt] Marfilitrs Pamvimisindefcnfore Pacis cap. v, p< &■ Nicol.Boerins Decif.txix, num.i. BoSius in crim. deforocom- petentenum. ioi.Cothinannuscenf. too, mim. ^o. E orum fint templa] oftendit hunc morem & Polybii locas infra capite viii, §. 4. In belli ufus converfas] uta Syracufs tempore Timoleontis, incu- jus vita id habec Plurarchits. Chii mulftam iibi a Mirhridate indi- •Swvetiam b facris vafis cpnficiunt. Appianus 'Mirhridatrco. Plinfus lib. vii, cap. ultimo de i’orcio Catone aghns: Mem arbores relipofa luccffi 11 j - AC P A C I S, LIB. III. dP PI- 471 htafque fuccidi permifit , facrificio prius faSio: cujus rei rationcm quoque eo- deta volumine tradidit. Sulla belio Mithridatico donaria ab Olym¬ pia, Epidauro, Delphis abftulit, Plutarcho narrante, & Appiano. idem pretium reftituit Diodorus Siculus in excerptis Peirelianis. Auguftusextemplisthefauros accepir mutuos, Appiano docente ci- vilium v.vafafacra ab Agapeto oppignorara tradit Cafliodorusxi I, 20. Heraclius in gravi neceffitate vafa Ecclefise in nummos vertit, fed poftea pretium reddidit, ut narrat Theophanes, v*de & Annam Comnenamlibro v,&libro vi. Cromerumlibro xxm. oratioliem Laurentiani apud Bembum libro vi. Adds qua? infra dicenturca- pite xxi, 23 In controverjiis Seneca ] in Excerptis IV, 4. Frofanum quod ex rehgiofo vel facro in hominum ufutn propriatatcmqui con- verfumeft] Servins ad Aineidos 11 , de Cereris templo : JEneosfcit mne ejfe profumtum. idem habet ad m, & ad ix JEneidos & ad XII. Ad Eclogam vero feptimam : Dona oblata numtmbus tarn diu fa- cra funt , dona poffunt diet, quamdiu non fuerint profanata. Cupid vicicrtbusfilere ] Virgilius Aineidos v , Neptuni facro Danais de pofle refixum. Plutarchus Fabio narrat, lignum ab eo Herculis Tarenti caprum roifliimque in Capitolium : reliquos Deos Tarentinis relidtos ut ira- tos.Huc fpeftat & quod modo exTertullianoattulimus, tk ejufdem hoc ad Nationes II : Totdeinde deDiis quot de gentibus triumphi: mu¬ tant fy dmulacra cctptiva : £? utiquefentiunt , qnos non amant . Fulvius ] Vide Polybiurn excerpto legarionum 27. Fana fpoliari ] Vide Cromerum libro xvn. de rebus Antiochen- fis Ecclefiap captis a Chofroe, vide Procopium Perficorum 11. lofephus ] Antique hiftoriae iv,8. & libro adverfus Appionem al- tero. Per fa non eredebant in ftmulacris ulla ejp numina ] Diogenes Laertius initio , rut 3 |o*W rdi f 4 &ym : damnari fimuLicrpd magis. C A P V T VI. De jure acquirendi belio capta. I. Circa acqwptionem rerum belio c apt arum, quale jus natura. II. Quale jiu gentium: cujus tejl/monia ad~ duntur. Hi. Quando res mobilii captaccnfeatur ex Gentium jure : I V • Quando agru qua non funt holtlum non ctcqu'rri hcUt. V I. Quid de rebus repertii in navi bus ho- fitum ? ^ 11. lure gentium nofira peri qua hopes noftri aliis belio eripuerant» quod tefliino- niis probatur. VlII. Refellitur fententia pat Hensres ca- ptas ab hopibus omnino pngulorum capien- ttm pert . I X. Naturahter & pojjeftionem & domini- um per alium acquiri. X. D iftinftio acinum bell/cdrum in publicist & pr tv at os. X I. ^Agros acqiun populo aut ejus cujus efi helium. XII. Hcs mobiles & fe moventes attu pri- vato captaspngulorum cap-entium per XIII. Nip lex civilii ahud patuat. XIV. Capias attu publico peri populi aut ejus cujus efi helium : X V. ^Arbitrium tamen in res tales aliquod polere imperatoribus concedi : XVI. Qui aut eas referunt ad aravium : XVII. ^Ant dividunt mditi : & quo- modo : XVIII G e 4 472 DEIVRE BELLI X V 111# c Aut direpttonem permittunt : X I X. *Aut aim concedmt -• X X. sAut fattis partibus aliud atque aliud (latuunt: & quomodo. X X I. Peculation circa pradam committ'n XXII. J Legs aut alio voluntatis attu de jure hoc communi a liquid immutari pojfe. X X 111. Sic fociis pr&dam concedi : XXIV. Sape & fubditu: quod varits •£ emphs terrejlribus & mantimis illuJlrutur XXV. Vfus ante diftorum. XXVI. An capta ex tra territo riim ^ . ufque parti f hAlaniiuvn gnata loquens ficait : Omnia ejus fpolia diripies tibi : ofruerisprsdaho- Jiium quam tili Deusdederit. Rubenitae, Gaditae &pars Manaftitarum dicimtur vicifleIruraeos& eorum vicinos, multamque praedamabiis 1 Pur. v. . abftulifie, hac ratione addita , quod in bello Deum invocafient, & 11 S' Deus eos propitius exaudiiffet: quomodo & rex pius Afa narratur *iv,i3.’ Deo invocato de iEthiopibus,injufto bello fe laceffentibus, & vi£to- riam & praedam reportafle : quod eo magis notandum, quia arma ilia non ex fpeciali mandato, fed ex communi jure fumebantur. 'Io* hfxx 11,8. fue autem eofdem quos dixi Rubeniras, Gaditas & Manaffis partem fecundis ominibus profequens: participes , inquit, fuisprsdnhoftium cm fratribus veflris. Et David cum ad Senatores Hebraros mitteret parra de Amalecitis fpolia, pretium dixit muneri: Ecce donum hoc efto •vobis m Jfcwjc deprsda hoftium Domini. Nimirum, ut Seneca dixit, militaribus viris 37 - fpeciofiftimum eft divitem aliquem fpoliis hoftilibus facere. Ex* Tstdtm, ftanc&divin* leges depradadividendaNum.xxxi, 27. Et Philo inter diraslegiseffe air nr ager ab hoftibus detnetatur , unde fequi fttt (pileis , txJpoTs j > in fuos famem, copiam hoftibus . ■ 11. Catteru m jure gentium non tanmm is.. qm ex jufta caufabcj- lum gerit, fed &quiviGnhelln folenn i /Vfine-finrimodojque dom'- IIUS AC P A C I S, LIB. III. 47| nas fit corum qua: hofti eripit, eo fenfu nimirum ut a gentibus om¬ nibus & ipfe & qui ab eo titulum habent in pofleffione rerum ta- lium tuedi fint.quod dominium quoad effe&us exrernos licet appel- lare. Cyrusapud Xenophontem yci ■xam ktjpaymsdiStoi im ,« ynXipinm etcXie bxS, T • Xovrm ateq m xeviM&i& .Lexeft fempiterna inter h o- Cyr ,. qj ines. tutu a botlium urbe. torundem res atone tecum ** niRnri cedere. Plato 'De /egdtte. dixit, 7 ray§s T tixapehm dyxjte t tixatrur yiyMgXy bona qtu viBus habui t cmniaviBorisfieii : qui y «»« -ray xgcfliylw. Gptandum ut hoftibus bona adfint fine virtute: S ; c enim fmnt ilia non eortim qui habent, fed eorum qui cupiunt.* Apud Plutarchum in vita Alexandri: to ray irrlaftfim «W re t5 ea qui villi fuerant ft}'efte ftr appellari debent viBoris. Idem alibi:™ tov yftjej/Sftoiy ci ™7« uj-pf-tt d y*5»,Wf n*Sc«Ti^;qu« verba funt exXenophonte fecun- do de Cyri inftitutione. Philippas in Epiftola ad Athenienfes^'^s msmXcis i t£i aifo^yut £H( rer.dmf.1. r*-iinA$di/Ti„ itemea. ryit* fut. Inft.d.toca. sCi bt™— J_,7:a:ura- fitatt lem.^.ttcm Wu**, ft^.dtaca.rer. b,PShdna\dom. r y tt&tpfk^ConfHlatu ff'J M^mlrhc. UkO* |»* Con ft. Galii - , V24. %WT- Corn-de U- 'futa luWfeiu- p'de :n Got. huJb nvucht . c.iiv.Mo- Uoh o£- hnadtfput. pernUpy 4i 18. L.qv.od meo D.de acq. ■vet amitr . fJF- /../.XXVI. rein, cum Pharnabazus hoftis efiet Lacedarmonio rum, Mania autem fubdita Pharnabazo, Mania; bona in eaefie caufaut a jure belli re. die occupeniur. III. Cast e-ru minhacbelli-quaeftione placuitg-en tihns . m-repir. remis iotelliga tur.quiitadetinet ut recuperandi fpem probabiletn alter amifem. ut res perfccutionem e ffugcrir. ut locjuitur in fimili quarftione Pomponius. Hoc autem in rebus mobilibus ita procedit ut capta dicantur ubi intra fines id eft prafidia hoftium perducta fuerint. Eodem enim modo res amittitur quo poftliminio redit. Redit autem ubi intra fines imperii efle coepit,quod alibi explicate intra prarfidia. Imo & aperte Paulus dehomine dixit amitti eum ubi fines noftros ersceflit: & Pomponius captum bello explicat eum quern hoftem ex noftris ceperunt, & intra praefidia fua perduxerunt: anrepuam enim in praefidia perducatur hoftium manere civem. Ho- minis autem 6c rei is hoc gentium jure eadem fuit ratio. Vnde faci¬ le intelle£lu eft quod alibi dicuntur capta ftatim capientium fieri cum condi tionealiqna, continuandae fcilicet eo ufque pofleffionis, debere intelligi, cui confequens efle videtur, ut in mari naves & res alia? capta? cenfeantur turn demni-n . cum in navalia ant porrn s , aut ad en|n lornm ubi rnu rlaffiifTe tenet, perdudtg^ fijnt. nam tuncde- fperari iricipit recuperatio. fed recentiori jure gentiu m inter Euro- paeos populosintroduSum videmus, ut talia capta cenfeantur ubi * per haras viginti quatuor in poteftate hoftium fuerint. IV. At agri non ftatim captiintelligunturfimulatqueinfeflifunt. nam quamquam verum eft earn agri partem quam cum magna viin- greflus eft exercitusabeo interim poflideri, ut a Celfo notatum eft, tamenadeum quern tradlamus effedtum non fufficit qualifcunque poireflio, fed firma requiritur. Iraque Romani agrum extra porram quern Annibal caftris infidebat adeo non amiflum judicabant, ut eo ipfo tempore nihilo minoris venierit quam ante veniffer, Is ergo de- mum agercaptuscenfebitur, qni manfurismunitionibus ita includi- tur, ur mfi iis expugnatis parti alteri palam aditus non fit. Ethasc non minusprobabilis videtur nominis territorii origo a terrendis hoftibusa Siculo Flaccoallata.quam ilia Varronis a terendo , aut Frontini a terra,aut Pomponii lurifconfulti a terrendi jure quod ha- bent magiftratus. Sic Xenophon libro de Vedligalibus agri pofTef- fionem belli tempore ait retineri per munimenta quae xj k'>p*b -ipfe appeHat. 1H: V. Liauet Sc hoc ut res aliqua noftra belli jure fiat requiriutho- flium fnerit: nam qua; res a pud hoftes qtiidem font, puta in oppid is eorum aut intra praefidia. fed quorum domini nee hoftium fini iift> diti nec hoftilisapimi, ea: beiio acquiri non poiTnnr^ut inter carters JBfchints didlo jam loco oftenditur Amphipolim , quae urbs eflet A- thenienfium, Philippi bello in Amphipolitanosipfius Philippi non v- - vt ~ - " • • Jl - ' do-. Ctnfu/.jna- rd,c.iy 3 . _ cot - _ - VI. QtiareqGoddicio O’ corpore: ansmo utique nojlro: corpore vel noftro vil frccur.'V. alieno. Idem ad edidtum ‘.Perprocuratorem , tutorem curatoremve pojfefih de acy.pojf. nobis acquiritur, quod explicat fi id ea mente faciant ut operam nobis tl^Dde acc ommodent. Sic apud Gracos quiinOlympiis certabant prxmia Mg/.jli- acquirebant iis h quibus mittebantnr . Ratio eft quia narnra lirer ho* pultun* mo hominis alterius volens volentis inftrumentum eft , ut & alibi tTb.plmf. d'ximus. Qnare difrritnen qnnd rrad.mr int-pr.. iihgrac perfonaS & L.i.c.pcr lerviles circa acquifitiones, juris eft ci vilis & ad civiles acquifitiones yuatperf.c. proprie pertiner, ut ex didto Modeftini loco apparet: & tamen has duifaei/' *P^ as Severus Imperator poftea ad naturKium exemplum admovit itreg.jur. propius, non utilitatis tantum, ut ip(e profitetur, ratione , fed & jo* rifprudentiae . Semoto ergocivili jure . locum hab et quod dicittir per alium facere quern poile q uod per feipium poteft,&per indeef- ie per fe quis faciat an per ali um „ X. Diftino-uendu m ergo m noftro negorin im -pr adlus vere publi- cos belli, & inter adtus privatos qui fiunt occafione belli publidiger hos afl ns privaris r es quatritur primo ac di redte : per illos a dtuspo* L.V.xxx. pulo, F.x horgenrinm jure Scipio agit cum Mafiniffa apud Liviuffl: Sjphax populi Romani aufpici'ts viHus captufque eft.Itaque ipfe, conjux, regnurn, ager , oppida, homines qui incolunt , quicquid denique Syphacis fuit, pr&da popidi Romaniefl\Nec after Antiochus Magnus argumentabatur Ccelen Sy* riam Seleuci fadlam non Ptolemad ,eo quod Seleuci bellum fuifter* cui Pcolemarus navallet operam. Hiftoria eft apud Polybium auinto* XL Res AC P A C I S, LIB. III. an 4 Tf XI. Res foil nifi publico aftu, i ndudo exercitu. impofl tis pra> (idiiscapi nonlolent: ideo utrefpondit Pomponius ,publicatur agir mi cxhojhbus captus fit : id eft uc ibidem exponi c prads. non (edit: pnedar .— c "'~-“ - * apnd Pn nomine ftri&e accepto. Salomo prattorii pratfedlus • -..v ' - _'.7._' ..7. _ Itoco- piam :& Xfhpctk. Til's s-£^7J«5i(s «S loaf cm *’7rfixes titaj.rb flit not civ-pit ficccnhet -n ' II railliapalfuum dicebantRomani, ut mox videbnnusjin liberss Si rtflR rUr'jituam j injuffis excurfibus capiunt: quod genus prsedje Icali hodie corra sdtc.int. J fi ***+ *£.' j dam vocant, &kbutinodiftinguunt. Mded. .... ~ iecaf ‘ es? file XIII, Sed quod diximus jure gentium talia fingulis diredle ao Ruiri, intelligendum eft ut id juris gentium fit ante omnem cade re e r rm.Vt~ ^gaiudwl«m%am populus qmfque inter fuos aliter poteft confti-- tuere, & d ominium lingulorum anfeve rtere. ficut multis in locis de 7 l * n -ih. . ferisSc avibusfabtum videmus. Sic enim introduci etiam legepo- ftft, ut quseapud nos reperinntur hoftium res, publics Rant. ^ - > h tAi ie re-it^ I Wr , * s •co, I XIV. At da his qua quis adu bellico capit alia eft ratio. Ibi f L rvj" ft nUrautiKM rft;.' Cf 5 r' ^ ' pHiPoJu-m }%ot>u1lduu>i jjo/Jlfytf Aujo UtfidS ■ Sttesol t (/l Wrtcc&u.. Jive, ' 1 ° E V V R rl B « E L r L 1 Jkg£ ■ <*nim finpnli reipuhlica perfonam lulfanent. ejufque vice funguntur,' »Jh* run ity’ bk eH ac proinde per eas populus, ft lex ci vilis aliud non ftatuat , utpoflef. rfyp-ei&Lo *7 ita & dominium nancifcirur , & id in quos vuittransferr, r '^ ryixae. au Q^od quia dircdte pugnac cum vulgari opinione, probationes nobis 1 video folito largius arimetiendas ex nobilium populorum exem pli; JS '/vntfro off* . Incipiam a Gracis, quorum morem Homerus nonuno loeo defcti. bit; .c‘x trukt) /9‘ I AXb.lt TfrfJfy Tnlion IfynfiHpe/df/, m tt " Omnia jam divifa quibus fpoiiavimus urbes. ^*^Apucf eundem Poetam Achilles, de urbibus agens quas ipfe expu. v.J.0 (vie . _ . £&« A ah z4 cAiyu SHaverat, , , ej&Lftt ^ 7rscer * 6,)l 7ro?2\oL t&ha r CfrliM^fUAjO (h pdfti *£ TcitV^H (pepOJV ’ApXfAitpVOVl ^q/Hl 0-fhl£ !Lci- AvJZ&lT^ o ottjcB'S /Mey&rv vy vnrQa-H Um tU -L\ 0 fH.ffyt&f ((jayAHL IlMSQ da. Nofir a rapt a manu'fregi fed viitor Atrida , .. ,, _ , Cttnila tuli, ceieresrefjdensquipone Carinas, \( K b rjyit'ideret cumpauca aliiSy fibi maltatenebatt fcgWGpd&hda. enim hlc Agamemnon, partim ut totius Gracia eo tern* pore princeps, atque ita populi gerensvicem: quo jure ipfe fed cum Tlenatu pradamdividebat:partim ut munere fungens imperatorio, "aeproinde decommuni partem cateris majorem ferens.Eumipfum Agamemnonem fic alloquituridem Achilles: O-j yl mi Turn iavii iyjri yi^s, Ivnrbr ctyatii Tgaav dvin^rmr iv icciiftlttv ir'fol.hS-gyv : Nam neque me tecum pnd& pars aqua fequetur, Si Danaitm virtus Trojanum everterit urbem. Et alibi Achillioflfert Agamemnon de confilio publico navem pie* ram aris & auri, & viginti mulieres, qua pracipiat de prada. Troja jamcapta, Virgilio narrante, Cuttodes leBi Phoenix & dirus Viyfjes . Prudam ajfervabttnt:buc , ut docet nos Virgi* lius, prada ducere fortem ut in rebus communibus dividendis fieri_id¬ iot. Alias arbitrium ejusdividenda penes imperatorem , quo jure ftomer.it. Hedlor Doloni id expreffe ftipulanti promittit equos Achillis,ut in- x. Pur ip. telligas jus acquirendi dominii in captura fola non fuiffe. Ad Cy- pimfu's Ubro rum Afia viftorem, neeminus ad Alexandrum poftea, perlata pra- nmii! da. Si Africam refpicimus , idem mos occurrit. Sic qua Agnge* 111 capta. AC PACIS, LIB. Itl. 479 capta, quajque in pugna Cannenfi & alibi,Carthnginem mifta. Apud Francos vereres, ur ex Gregorii Turonenlis hiftoria apparet, quae /Xt’xvii.’- capta erant*forte dividebantur: neque rex i pie aliud habebat de Strabo Axv. praeda quam quod fors ipfi addixilfet. Sed quanto re militari Ro- B.oiMbr* mani caeteris prarftiterunr, tanto funr digniores quorum exemplis **”/. immoremur.DionyfiusHalicarnaffenfismorum Romanorum dili- xxui. gentidimus oblervator ita noshac dereedocet: to cirrov Greg.Tur. ritoiy, •rrtti TO «St csuto; o-n?; Jbydfitut tryt/atir. I . Itsuftac cdtrit c67np.mr.fi S ^stpbmoy drotcioai & fpolia per quaeftorem vendijubet: argentum ipfe defert. Idem Volfcisde ffiquis devidtis captivos extra Tufculanos militi donat, & in agro Ecetrano homines ac pecora diripienda con* cedir. L. Cornelius Antio capto aurum , argentum , ass in arrarium defert: captivos & praedam per quaeftorem vendit: militi ea permit- tit, quae ad vidtum ik veftem pertinebant.Necdiffimile huic Cincin¬ nati inftitutum, qui Corbione iEquorum oppido accepto pretiofio- ra praedaeRomam milit: caeteracenturiatim divifit. Camillus captis Vejispraeter peenniam ex venditione captivorum nihil in publicum redegit. Hetrufcis devidtis , captivilque venditis, ex ea pecunia au¬ rum matronis quod contulerant perfolvit, pateras tres aureas in Capitoliopofuit. Cofib didtatore , ex Vollcis praeda omnis putter libera corpora militi conceffa eft. Fabricius fuperatis Lucanis , Bru- tiis, Samnitibus militem ditavir, tributa civibus reddidit, quadrin- gentatalenta * in aerarium retulir. Q^Fulvius & Appius Claudius cum Hannonis captaeffent caftra, praedam vendiderunt, diviferunt- que , donatis quorum opera fuerar lingularis. Scipiocapta Cartha- gine quae in urbe erant dedit diripienda militi, excepto auro.argen- 10, r j 1 1 1 i I 1 1 1 F i; <5 F P a b j >1 . 'VT A C V A c I S, L I B. III. <\ y X - 4?j to.donariis. Acilius captaLamia partial divi(it^partitn vendiditpras- ^pp.ftvu dam. Cn. Manlius vi&is Gallograecis., concrematis exRomanafu- / ‘ M perftitione hoftium armis, cateram pradamconferre omnes juffit,& idem i,bm aut vendidir, quod ejusin publicum redigendum erat, aut cumcu- xxxyjii,i ra, ut quam aequiflima effet, in milites divifir. XXI. Ex his qua: diximus apparet, non minus apud Romanos quam apud alias genres plerafque pradam fuiffe popnli Romani, fed ejus dilpenfandac arbitrium aliquod imperatoribus concefliim , ita tamenut quod ante diximus, xationem adtus fui populo deberent. quod inter alia docet exemplum L. Scipionis , qui damnatus eft pe¬ culate judicio , ut loquitur Valerius Maximus, quadringenta odlo- ginta argenti plus accepilfe quam in sratium retuliifet: & aliorum n ' l “' i quos ante retulitnus. M. Cato in oratione quam deprada fcripfit, yehementibusatque illuftribus verbis, ut aitGellius.deimpunitate peculatus atque licentiae conqueftus eft: ex qua oratione hoc exftat fragmentum: Furesprivatorum furtorum in nervo atque ccmpedibus dtatem apur.t .Fures publiciin auro atque purpura. Idem alibi dixerat, *niruri(eMt- dere quemquam captabello fignaprofupelkciile domiftx:ucre. Ita&Verri pe- vii. • culatus invidiamaugetCicero, quod fignum fuftuliffet ,&quidem i ' err ' 1T ‘ captum de praeda hoftium. Nec impefatores tantum , fed& milites peculatus prasdse nomine tenebantur, fi nempe earn in publicum non detuliffent: adigebantur enim omnes facramento, ut ait Polybius, TXpwSiiix vorCpify^X pirMv T eis f S^ssry.yrjs,' x,K/dk ’nwnizi't id} T : nihilquemquam ex pr&det interverfurum , fed fidem fervaturos exreli -* none fucramenti. Quo forte referri poteft formula jurisjurandi apud * VI * Gellium, qua militi imperatur ne quid tollat in exercitudecemque ‘" 4 ‘ | rnillia pafluum prope,quod pluris fit nummi argentei, aut li (uftule^ tit ad Confulemproferat, aut rriduo proximo profiteatur. Hincin- I telligi poteft quid fit quod Modeftinus dicit: Is qui p^damab hofiibus L.pnuthM 1 furripuitpeculatus tenetur: quod vel unum fatis elfe debuit ut juris in* 1,1 ul F ecuU terpretes moneret neexhoftibus capta fingulis acquiri crederent, L.x.eodmu Cum conftet peculatum non efle nifi in re'publica , facra aut religio- la. Hac omnia eo pertinent, ut appareat, quod fupra diximus, fe- motalege civili & primo, in bellicis adl bus capta populi aut regis bellum gerentis fieri. XXII. Addidimus femota lege civili & primo fivedireftej illud quia de rebus nondum a&u qutefitis lex ad utilitatem publicam poteft imperare , five lex ilia lex populi eft ut apud Romanos , fi ve regis, ut apud Hebrteos & alibi . Sub legis antem nomine et i a m ra n* fietudinein rpfka inrmdnd>ain volumes comprehend!, Altefum il- bdeopertinet, ut fcia musficut res aliasita 8z prardar.-T pofTe a po^ polo aliis concedi, nec tantum poft acquifitior.em , fed & ante earn, ■to ut fublecuta captura conjungantur adtiones brevimanu ut lo- Guntur Iurifconfulti: nec tantum ea conceflio n ominatim. fieri Poteft, fed & in gene re, ut viduis, fenibus & egCntTbus pupiliis pars H Mac r Hh i ~ fens- data eft temporibus Maccabaicis, aut etiam perloms mcertis ?“ exemplum miflilium qua: Romani Conftiles capietstium facie- oant, Neque vero ha:c juris tranflatio ana: ..lege aut conCdfu fit ’ 4*4 D E IVRE BE 1 LI Caldronfl StJoh. Lu¬ pus de bel¬ lo. ^.(i bene V&r- {rte "My '■ , 28 * 3 °. P/«f. c//- J pop hi. temper mera donatio eft, fed interdum contraftus .interdum ant folutio ejus quod debetur, aut remuneratio ob damna quae quis paf. fus eft, aut ob id quod ipfe bello impendir, li ve fumtu live opera, ut cumfocii aut fubditi nullo ftipendio militant,aut non tali quod ope. rae refpondeat. Names: his rands prrdam a ru -.rannp.tn aut ejus par- XX II f. Etillud quidem tacitaconfuetudine ubique fermein- do ft am lurifeonfuiti noftri notant. ut fua faciant qua; cap innrant fociiaut * fubditi qui fine ftipendio & fuo fumtu fuoque periculo helium geritnt. * Ratio i n I'nr-jig oft fyidf-m qnia narnralirpr focius fociotenetur ad reparationem damnorum qua? obnegotinm com- mune aut publicum eveniunr. Adde quod opera quoque gratis pra> ftari vix folet. Sic medicis, ait Seneca t .pretium opera folvi quod defervimt , quod a rebus fiuis avocati nobis vacant . In oratoribus idem jequ'jm judi- cat Quintilianus, quia hare ipfa opera tempufque omne aftenis nego- tiis daturh facultatem aliter acquirendi recidunt: quod Tacitus dixit t omitti curas familtares ut quis fe diems negotiis interidxt. yrfgdiMc ergo eft.nifi ca pfcbliti gpparpar^nra aut beneficentia mera, aut contraftus antecedens, * fpem ex hoftibus lucrandi fpeftatam in damni & ope. roe compenfijtionem. X X I V. In fuhditi s id non ygne e.videnrer procedit: quia hi0- peram civitati fuae debent :fed contra occurrit quod ubi non om> nes fed aliqui militant, his ipfis a corpore civitatis retributiode- betur ejus quod plus caeteris opera? aut fumtus impendunt, multo- quemagis damnorum , in cujus retributionis cerra? locum fpes prae- da? totius aut partis incerta? facile , nec fine rationeconceditur. Sic Poeta, Prxdafit hue illis quorum merttere labores. * Defociisexemplumeft in federe Romano, quo Latini in prards partem aequattvadmittunturin iisbellis,qua?populi Romaniaufpidis gerebantur. Sic in bello quod iEtoli gerebant adjutoribus Romanis, ifitolis quidem urbes & agri, Romanis autem captivi & res mobiles cedebant. Poft viftoriam He. -rpaaProlemyo partem prarda? Athe- nienfibnsdedir Demetrius Amhmfins hiftoriam rratftanc Abrahami morishujusarquitatem oftendit: Sane his quifiecumfuiffent in adjumtro turn fortctjfe fiociati, partem etnclumenti tribuendam ajferit , tanquam rnerti’ dem labor is. De fuhdit is eye.mplnm.pft in pnpnlo HebriO.apud quettl pars praeda? dimidiacedebat * his qui in procinftu fueranr. Sic & Alexandri miles praedam privatis ereptam fuam faciebat, nifiquod eximia quart!am lolitus eilet ad regem referre: unde accuiatoseos videmus qui ad Arbela confpirafte dicebanrur de prarda omni ita fibi vindicanda, ut nihil in aerarium deferrenr. At qua* pnhlira-lioftiuin aut regis fuerant, exemta erant huic licentia?. Ita legimus Macedo- nas cum Darii caftra ad Piramum amnemirrupiflenr, ingens auri ai> gentique pondusdiripuiffe, nec quicquam reliquifle intaftum, *pr*‘ ter regis tabernaculum :traditomore , inquit Curtius, utvictorem yidt regis tabcrnaculo exciperent : unde non abit mos Hebrarorum qui vift 1 regis coronam regi imponebant viftori ; eidemque aflignabant (quod AC P A C I S. L I B. X I I.' 1 ' '■* ' 4S5' (quod inThalmudicis Digeftis legitur ) regiam fupellectilem hello 11 Samuel. capcam: & quod in rebus geftis Caroli Magni legimus cum is Hun- garos vicilfet, privatas opes militi, regias serario eeflilTe. Atapud .f' ’ Grxcos lapvga, erantpublica ut ante oilcndimus , mcvXce. (inguloruin. Vocstit aucem oxZx*. e a quae durante certamine eripiuntur hofti, quae port certamen: quod difcrimen & aliis gentibus nonnul- lisplacuit. At apud Romanos veteri quidem republica n on tantum fuille conceflum militibus, fatis apparetexhis qua fupra diximus. Pinfml nmindulp-eri c neoit militi in hp.llisrivilihnc. Ira a Sullanomi- liteiEquulanumdireptum legas. Et CaTar poft pugnam Pharfali- catncaftra Pompejana militi dat diripienda cum hoc dido apud Lu- canum, Superesl pro fanguine melees, 6 }uam mtmftrare meum eft, nec enim donare vocabo &uod ftbi qU'ftpae dabit. Bruti & Caffii caftra diripuerunt Odtaviani & Antoniani milites. Bello civili alio Flaviani ad Cremonam dudti, quanquam inftabat nox.coloniam divitem feftinant impetu capere; veritt alioqui ne o- pes Cremonenfium in finu praefedtorum legatorumque efTent.gnari lcilicet, ut Tacitus loquitur : expugnata urbispr&dam admililem , deditet adducent tertinere. Atqfteidlanguelcente difeiplin a eo libentius con- ceffutn militi .ne manente periculo omiffis hoftibus prseda manus im- pedtpet, quodplurimasfaepe vidtorias corrupit. Cum caftellum Vo - ksdum in Armenia Corbulo expugnaffet: Imbelle w/^asmarrante Ta- ci to, fub corona vendttum , reliquapradavifioribus ceftit. Apud etindem feriptorem in pradio Britannico Suetonius fuos hortatur ut cardem continuent, pratdae immemores: addens parta vidtoria cundlaipfis ceffura: qualia & alibi palTim invenias. Adde quod * ex Procopio jam modoattulimus. Sunt anrem qna-dam ram exigua utpublicari dignanon Cnt. Hxcubique folent capientes fequi populi concertu. Talia erant vetereRoma na republica, hafta .haftile, ligna, pabulum, uter, follis, facula, & fi quid minoris effet nummi argenrei- Mam has exceptiones facramento militari addita xapud Gellium legimus.Cui L,h -ft vl > non diffimile eft quod nautis etiam ftipendio militantibus concedi- tur. Galli dePpoliatio nem aut pilagium vocan t, & eo comprehen- dunt veftem, aurum quoque & argentum intra decern feutatos. Ali - bipars aliquotaprgda militibus d atur. utin Hifpania* modoquin¬ ta,modotertia, alias dimidia penes regem-manet: Be feptima , in- terdum decima penes ducem exercitus: csetera funt capienrium , * xxvl d - 3 exceptisnavibus bellicis qux totx regi tvHnnr.fift nhi -~-pe'-ff p p ri- culi fumtuumque habita rarione .paxniiainflituitur, ut apud Italos capt* navis pars tertia cedit domino navis vidtricis, rantundem fe- runt quorum merces in navi erant, tantundem hi qui pugnaverunt. Nec non Srillnd arc.id.ir, ait qui ftio periculo ac fumtu bcllum mini- ftrant non totam prxdam auferant, Pecfparrem debeant publico,aut eiquiex publico jus fuum trahit.Si^apiid Hifpa«3s fi.in bello naves ptivatisfumtibusinftruantur,de prxda pars regi, pars&maris prx- t!rxXY! ^. fedo debetur. Gallia- morihns decimam fertmaris pra-fedtns- lie 1,1. 14. Hh 3 & ^A ttu de bello n. 162 . Beilin.p.2* DoWeuJ.w. Com. C 21 . Sylv.tn verba hel¬ ium 1 .: p. ex ■Rof.'U. Wcfemb. ad %.mm ex Inft.de rer. divif. ^App. civd •. I. Ltb.v II ^ App.czvil • IV. Tac.HJl dr¬ ill. Tac.^A/m. XIII. iAnn.xiv, Con {l.Gall. lzb.Yx.pt. XIII, art. IO, & 16 . Leg. IPfp. hb. IV, tit* Confulatus Mans cap . cclxxxv- Ub. xix. ' f.nc S 4 * Art. I . In- jlrutt. rei want. c f miu r \l*vi r*- oxer . 486 *> D E IVRE B ELLI II j>-i ■ flfitn id>, v, c.4. ’ec pa, c .du&ir. 'fims iq? tq? UtfUXy. r D.de C/X'&LAt 0 i .VHA/Jf, . ruu ■M J't’fK'f&rPius D. de cfrncmA+int fevvit.pr&d. parta belli jure , non dimittendet. Gotthi apud Aga- thiam lib. 11 de Theuderico rege, poftquam is Odoacrum vicerat, 1-miilct- >&H%s ns 7 roXepu vopia. qua ejusfuerant omnia tenuit belli jure. Per horns -vigintiqtmtuor ] Etiam terra id obfervari difcas dThua- §. lll. no Iibro exm, in anno cid ioxcv. Ex Germanicis legibus id venit, ad exemplum ejus quod de fera vulnerata conftitutum apud ipfos non line ratione fuerat, utlege Langobardorum lib. 1, tit. xxii, §. 6 . Idem in Anglia & Caftella? regno fervari ait Albericus Gentilis Hilpanica? Advocationis 1 . 3. Hoftiles cenferi resin bofiiumnavibus report as\ Sed neque amicorumna- §. yi. vesin pra?datn veniunt ob res hoftiles nifi ex confenlu id fadtum lit dominorum navis. L. Cotem. D. de Publicanis. Rodericns Zuarius libro de Vfumaris, conlilio 11, num.6. Atqne itainterpretandas putoleges Gallia? qua? ex rebus naves, exnavibusresp-a?da?fubji- ciunt.qualesfuntFrancifci I, data anno cioiDxLin,cap.42. Hen- rici 111 , annocio iolxxxiv, menfe Martio,capite69. lexPortu- gallicalibro i.tit.xvm. Alioqui resipfa?fola?inpra?dam veniunt. Meurlius Danicorum libro if. Sicbello VenetorumcumGenuenii- bus pertentata? Graxorum naves & extradti ft qui hoftium laterent. Gregoras libro ix. vide & Crantzium Saxonicorum 11. & Alberi- cumGentilem advocationis Hilpanica? 1 .20. Sic (ft David] Sic Refin rex Syria? Elothatn urbemqua? Iduma?o- J.vii. rufn fuerat non Idumseisled Syris ttadidit habitandam , fec.undum ledtionem Malbreticam 11 Regum xvi, 6 -. Cum Volfci] De Vejisidemin RomulonarratPlutarchus: dvlio < ypi tminomfy ' 7 ro>ljie pt^vcscdTtMlkv he oetsonxuoznv dvrvig. to A! codlupv r>. rsnjVjdyh'a rsMy.V.dicv 'ob. KivduvAhsai -dm dj TroPiuefipois a arQow^iinomj, dftl iimvTis'binXi&ui T&e cevJpxe, cixiccc -/>!* dircu-ntiv clrtsav tyrmt. Vejiprin * cipium belli faciebemt poftulationem ut Ridena ipfis redderentur , velut eld quos firtinerent. verurfidd non injuflum modo eratfed gf ridiculum , ut qui pericli - tmtibus bellumquegerentibus non fubveniffent, fed ipfos homines fivijfentper- ire. nunc domos & etgros d hello pojfdentibus vindicetrent. Cut earn ertpuerat Tigranes] Appianus lie : oh raj 'ZiP.JjvAaoo; iiorb rS Ti- tftlvtii iKonirm&i a’a knoc n’» tit 'Zpg/.ae oig%etii piaXPov % Vapiaivs Tiygjsmv mi- r-wsltts , non &qw.im effe Scleucidas a Tigrane ejellos potius Syriam tenere quettn -vittores Tigrttnis 'Romanos. Et alibi: JsyS/t^u©. t x-gevnirniigi A’ilti %8 A yas d- mxdouc (UfA-cdois dunk rode ez&ety-r'iid?. Credebatfecum vittorem Antiochi eaterra expulijfet, hoc ipfo earn terrametcquifivijfe Romanis. Iple Antiochus apud Polybium in Excerptis legationum nam. 72: ays^©- rLd nibiftoi i^ugjT(C7)j» rsf j04»iVil» oUaj xfr.m. arbitrubcttur eamqu t bedofieret firmiffimam honefti/jtmamejfepojfejfion:m. GMUpartes ] & Franci agros Italia? a Gotthis acceptos Romanis non reddiderunt. Procopius Gotthicorum iv. vide qua? dicit rex Suedia?apudThuanumlibro txxvi,in annoexo idlxxxii. Apud Rrocopium ] Vandalicorum n.vide &ibi fequentia. Etiam $.xi. Severus fola ab hoftibus capta limitaneis ducibus & militibus dona- Hh 4 vit. 488 DE IV. RE BELLI vit. Lampridius notat. Infedere Helvetico eft ut oppida & arces I captse communitati pagorum cedant,apud Simlerum multis locis, Apud l-^brios] Apud eofdemdeagro qui bello captus eflfet, rex tantum ferebat quantum lingula: tribus. Notatum id Digeftis Thai- mudicis titulo de rege, $,xjl. Nuuofuo merito ] Sic & hare duo opponit Servius ad AEneidos i, Acli fat is, Labor at Virgilius nilTrojanorum merit is, fed omnia fj^is ajjen- here. $.xiv. ApudSpartanos'] Agefilao in Aliaagente caftris Pharnabazi captis Spitnndates fubtraxerat praedam; mquifitione ab Erilpida Laced*, monio inftituta aufugit. Sorte dtvidebantur ] Habes hocapud Turonenfemlibro ii,cap.27, Aymomumlib. i, cap.i2.& in epitome editaaFreherocap. 9.M0S idem & aliarum gentium vetus. Servius adillud JEneidos iii:Sw. 1 titus / ertulit ullosl quia capti-vi &pr*da inter -vittores forte dividebantur. Ut: 'Etprttd/iducere fortem . de pradae collatione in commune, & expurga- tione per j uramentum apud Suedos & Gotthos Iohannem Magnum vide libroxi.c. 11. $.XV» Populum dominum effe prade/» y» aS’ ot avih TtnmK ficar.y.tuii -nil. &15 (tixi-mi (uOiilt imhy-novq : cum dommusfaStus ejfetregniintegri , pojfetque cuncla difyonert fuo ar itratu, nihil eum concupiffe. A' §•> XVI. Pr dam non attingebant ommno ] Manias Guriusjuravit feexpr&dctnihil attigijfe, praterguttum faginum quofacrificaret . Scriptor vit* virorumil- ; luftrium de Mummio agens.- Corintkum [ignis talultfque Jpoliavit, quihtts cum 1 otam replejfet It ahum, in domum fHam nil conttdit . de nominate mo- doiEmillO Panlo Plutarchus: s 'hsii d[‘ vt-Hov doTHrLoiXA^ie/oitiib h, w» p.ty/-.'Atifyyjciy Isr/tvm ei xvSgormi, 7raAo «’gy o&tov , 7m}oj Je ygvtnev cm *r fine GiPsutuit 'iPgcjHrfAcvot tsd\f ibeh tdihytmvl&s, ults'a. Tsts ’Jztplbiipits to fopyertov snC' (>cf.oo {?©». Jstcc minus liberalitatem ipfius (f animi magnitudinem pmdicabant he mines, quod congeflam ex regis opibus auri argentique -vim magnamnecin' fncere voluiffet, fed qmftoribus in publicum defendendam ded/Jfet. sicutPompejomoriserat] utplurimum. videquod lequente paragra¬ phs ex Lucano adducetur. ij, xvii. Ratwne meritorum\ Id apud Hebrteos fadttim docet Iolephus libro Hi antique hillorijr. Tribune equitfT ribuno & praefeSo equitum ait Appianus Civi- liumii. Ex pmda Cctriolana ] Vide Piutarchum Coriolano. Licebat imperatori'] Vide Leunclavium in Turcicis. &li mXt[ta XctQur eu^ftgiXum I’i-nv T ifim> fffl rtsfitsti'tXeura fti/jor , ubi quern quit hello nztclw captivum hoc modo firvum factum pojfidet. Sic pueros bello captos abducere mXtfin vocatOppianus de pifcaru 11. 11. Neque vero ipfi tantum lervi Hunt, led & pofteri in perpe- tuutn, nempe qui ex matre lerva poll feevitutem nafeuntur. Et hoc eft quod jure gentium fervos nollros fieri dixit Martianus qui ex ancillis nollris nalcuntur. Servitio fubjedtum uterurn dixit Tacitus, age ns de Germani ducis uxore. II I. tffedla vero juris hujus infinita funt, ita utin fervum domi- L. Et ferve - rum 1 .i.D, de (tatu ho- minum. *sinn. I. •T/mvamil noni hil non licere dixerit pat er Seneca. Nulla perpefliocflcrnir non 1 Cmtr.y i mpune illi s imponatur, nulla adtio qua? non quovis modo impere- '«) •/ qtL&nJh) Uy> cixh'lij tffyo 1 qua? non quovis modo impere tur aut extorqueatur : ita ut etiam fevitia dominorum in ferviles perfonas impunita fit, nifi quatenus lex civilis laevitiae modum poe natnque ponit. Apud omnes peretque gentes , ait Cajus , animadvert ere pofuwtu dominit in fervos vita necifque poteftatem _/«z<7g .”Addit deinde fi¬ nes huiepoteftati pofitos ex lege Romana in folo Icilicet Romano Hue pertinet illud Donati ad Terenrium , Quid nonjuftum domino in fervum ? Sed&resomnes qua?capra? fuerantcum perfonaacquirun- tur domino. Iple lervus qui in poteftatealterius ell, ait Iuflinianus, nihil fuumpotell habere. IV. Vnde refellitur aut certe * rellringitur eorum lententia qui dicunt inc orporalia belli jure non acq uiri. Nam verum eft non pri ¬ mp ac per fe acquiri, led media perlona cuius ea fuerunt .Excipienda tamen funt ea quae ex fingulari perfonac proprietate fluunt ac proinde inalienabilia funt ut jus patrium. Ha?c enim li manere poffunt, ma- nent penes perfonam: li non, exftingnuntur. V. Atqueha?c omnia jure gentium de quo agimus non aliam ob caulam inrrodudla funt quam ut tot commodis deliniti captores libenter abllinerent a fummo illo rigore, qtfo captos Sfltaum & poll moram interficere poterant, ut ante diximus. * Servorum appellatio, turn* in— Ml, funt juris. Injttt. de hit qui Cut vel jfOth a.An dr to, S^JtcL, QiLOi a flu 1 .feen+cJ QCQ I. tuytuM-liUC*. In(t. per e/uas perf. flpi CASQ^^C^. ajoHl^k & cutque acej , CWtou~ j T. item VO- /aStit/H G hie. rt£ e?tmSiSU* DE IVREBELLI poterant: quod & Plutarchusnotavit vita Othonis: & * Tacitus hi* ftoriarum lecundo. Carterum populine an fingulorum fiant quica- piuntur.exhis qua? de prasda diximus definiendum eft. nam homines haem re jus gentium rebus aequavit.Cajus Iurifconfultus libro n re- rum quotidianarum : Item qua ex hoftibus capiuntur juregentiumfttttim a. pientium fitmt , adeo quidem at (if liberi homines in fervitutem deducantur. V I. Quod tamen Theologi nonnulli fentiunt, qui bello injuflo I capti lunt * aut ex captis nati, iis fas non efle fugere nili ad fuosiin 1 po ens Fall! non dubito. Id quidem intereft, quod ft ad fuos fugiant bello manente liberratem confequuntur ex poftliminii jure : fi ad alios aut etiam pace fadfca ad fuos, vindicanti domino reddendi font, Sed non ideo fequitur animo quoque injici religionis vinculum: cum multa lint jura quae tanttam exterius judicium fpedlant, qualia flint hare belli jura quae nunc exponimus. Nec eft quod objiciat ali- quis exdominii natura talem in animo obligationem fequi. Refpon- deboenim, cum mult* lint donrnii fpecies, poffe & dominium dari quod tantum in judicio hutnano & quidem coaiftivo valeat. quod & in aliis juris generibus oc'currit. Tale enim aliquatenus &juse(l teftamenta nulla dicendi ob deliquium folennitatis alicujus quam jura civilia prxfcribant. Probabilior etrim fententia eft etiam quod tali teftamenro relidtum eft retineri falva pierate poffe.falrem quam- diuei non contradicitur. Nec ler.ge abit dominium ejus qui fecun- dum leges civiles mala fide pratfcripfit: nam & hunc civilia judicia utdominum tuentur. Et hac diftindtione facile folvirur nodusille quern Ariftoteles neffir de cavillationibus libro 11, c. ? : 'ihuuu to CWTX t£«v «*«?«* ; « d[’ ay 71? y.g/uei xJJ Ajjj icwrx , icy vj x 1 >&* ieiy chc ? vhfCV. TO ocuro U.&. Jixcucv ytjfj a’ eixatov. Nonas jus eft ut fuaquif que habeat ? At qua exanimifui fententia judex judicaverit , ex lege ratafmU Erit ergo idem jus (ft nonjus. In noftra vero quarftione nulla caufa fingi poteft cur genres aliud fpeftaverint quam externum illud. nam fa- cultas vindicandi fervum , & cogendi, imo & vintiendi &resejus habendi, fufficiebat ut captis captores vellent parcere: aut fi tarn feri eftent ur iftis utilitatibus non moverentur, certe nec moturum eosfuerat vinculum aliquod animisinjeftum , quod ipfum ramenfi omnino fibi neceffarium crederent, * poterant exigere fidem aut jusjurandum. Neque vero temere in lege quae non ex aequitatena- turali fed majoris mali vitandi caufa lata eft, ea fumenda eft inter- pretatio qu* peccato obnoxium faciat adum carteroqui licitum.Flo- rentinus Iurifconfultus : nihil intereft , quomodo captivus reverfts id', ut rum dimijfus an z)i vel fallacia poteftateip hoftium evaferit . Ninuruttl quia hoc jus captivitatis ita jus eft ,'ut alio fenfu plerumque & inju¬ ria fit, quo nomine & a Paulo Iurifconfulto nolxiinatur: jus quoad effe&us quofdam : injuria fi id quod rei intrinfecum eft fedtemr.Vn- de& hoc apparet fiquis bello injufto captus in poteftatem hoftiuu 1 j venerit, ab eo non attaminari furti crimineanimum fi res fuas fob; . ducat * aut laboris fui mercedem, fi quam fupraalimentapradb 11 ( mquum eft: modo ipfe neque fuo neque publico nomine quicquanj ( debcat domino aut ei cujus jus dominus acceperit, Nec refert qp°“ fug 1 AC PACIS, LIB. II I \CVII- 495 faga talis& fubdudio deprehenfa gravity pnniri foleant. Nam& Bumei t, i. hsc & alia multa faciunt potentiores, non quia arqua funt fed quia ?«*/?• 40. ipfis expedit. Quod vero prohibent * canones nonnulli fuadere fer- vo minifterium domini fui deftiruere, fi adi'ervos referasqui pee- c.jtymfer- nam juftam ferunt, aut voluntaria padione fcaddixerunt praece- pram juftiria?, fin ad eos qui bello injuftocaprifunt, aut excaptisna- 4 ‘ v ti,oltendit Chriftianos Chriftianis audores potius patientias effe de- bere quam rei talis, quas quamvis licita, anirnos tamen A Chriftianif- ir.oalienos, aut alioqm itifirmos poftet offendere. Similemquein modum accipi poffunt Apoftolorum ad fervos monita, nifi quod ilia magis videntur obediendam a fervis exigere dum ferviunt; quod narurali acquit ad confentaneum eft. nam alimenta & opera: fibi mu- tuo refpondent. VII. Carterumab iifdem, quos indicare ccepi Theologis, illud f{xc rufL. diftumrede arbitror.fervum domino jus illud externum exfequen-f“«fA'*''» J7 tjry, ti reiiftere iliarfo juftitire officio non poffe. Eft enim inter hoc quae diximus manifefta diferepantia. Externum jus, quod quidem^^^l ^ non fola agendi impunitate , fed & judiciorum tutela conftat, inane Moomo- /\>J: eritfi ex adverfo refiftendi jus manea't. nam fi domino vi refiftere 1two Tti.Jf i.Ptfntjfto licet. Jicebit & magiftratuidominum tuenti, cum tamen magiftmtus UHuibXjU'-qn. ohai ( ex jure gentium dominum in illo dominio , ejufque ufu defender^ itittsjkrt debeat. Eft ergo hoc jus fimile ei quod ftimmis in quaque civitate ! poteftatibus alibi tributum eft h nobis , ut.vi illis refiftere licitunvf . t > . „ piumque non fit. Ideo& Auguftinus utrutnque conjnnxitcum dixit: hrhnJhi Itadplebibus principles & d fervis domini ferendifunt , ui fub exercitcitione to* fiLlflrt lerttntit fuftinectntur temporaliet,pffperenttsr sterna. VIII. Sed& hoc feiendumeft, jusiftud gentium decaptivis nec Temper receptum fuiffe, nec apud gentesomnes: quanquam Roma¬ ni lurifconfulti univerfalirer loquuntur, partem notiorem indigetan- testotius nomine. Sic * apud Hebrseos, quifpecialibusinftitutisab aliorum populorum communitate fegregabantur, perfugium erat fervis, nitpirum ur rede notanc interpretes, his qui nulla fuaculpa Detttentim xxiii, If. ineam calamiratem devenerant: ouali ex caufa videri poteft ortum jus quod in folo Francorum fervis datur proclamandiin libertatem, MUcrep. quanquam id nec quidem nunc tantum bello captis,fed & aliis qua- libuflibet fervis videmusdari. IX. * Seel & Chriftianis in univerfiim_.plar.iiir hello in te r ipfo s B h *p’ r, Q de or to captos fe r vos non fieri; ita.n r veridi poffinr,ad operas urged,& Jpt.cov* alia pari quae fervorum funt: merito fane ; quiaab omnis caritatis mc.pccc*- commendatore redius inftitu.ti erant aut efle debebant quam ut k iniferishominibusinterficiendisabduci nequirervE,.nifi minorisfsvi- r&jejur* d* conceffione. Atque hoc a majoribus adpofteros pridetn tranf- belli,n. 42 . iiffe inter eos qui eandem religionem profiterentur feripfit * Grego- B ^r.deef. tas, nec. eorum fuiffe proprium qui fub Romano impede viverent,-■ fed commune cumTheftalis, Illyriis, Triballis $rBulgari§. Arqjje.. \o helium, I[ a hoc faltem, quanquam exiguum eft , perfecit referenda Chriftia- r -" m • l - legis, quod cum Grads inter fe fervandumolim diceret S.ocra- te b nihil impetraverat,Quod atftetn hac in parte Chriftiam,idem& „p.' * Aiahit- Bar. in. 1. tiam & fer- 'ows, D. de neg. geftis. Boer .deaf. JjS.Conjht. rerr.Hifp.li. VIII, trt. 26, par. 2. §. I. §. IV. $. V. §. VI. 494 DE I V R E BELLI * Mahumetilfo inter fe fervant. Manfit tamen etiam inter Chr ifjj] nosmoscapto sc uftodiendi donee perfblnmm fir prer inm,cujusatfti. matio in arhirrio eft vidt oris : nifi certi aliquid convc nerit. Ius am tern hoc caiptos fervandi folet conce di fingnlis q ni '--p-rnnr. extra performs exiroise dignitatis: in has enim reipublicse aut ejus capiti jus dant plcra rumoue gentium mo res.* 7 Annotata ad Caput vii. V T (ft alibi diximus ] Libro II,C.XXII. §. II. Vt alibi quocfueojlendimut ] Libro 1 1, Cap. V. §.2?. Belli lege ] Servius ad primum iEneidos de Hercu'e: A cujui portu cum eum Laomedon arceret, occifus eft, (ft ejus filiet Hefione belli jure fib- lata comiti Telamoni tradita eft, qui primus aftender at murum , unde Teuctt natus eft. idem ad x AJneidos eandem narrans hiftoriam: Hefiomm Grace Trojanis reddere nolucrunt , dicentes feeam habere jure bellorum . Iole- phus libro XIV : i rbpta 7n>I/A.n ciirn captiejfent non belli jure, rftr h^/.x>Jnzcv alibi : jure eo qmd in captes tonftitutum eft , ait Menander Protestor, multa hue pertinentia habes capite pratcedente : quia fcriptores captas res captofque homines conjungunt aut atquant. Rcftringitur eorum [ententia qui dicunt incorporalia belli jure not} dequiri] Valerius Maximus libro vi, cap. ix, ii. de Cn. Cornelio Afina: Glut conful a Poems apud Zuparas captus cum belli jure omn/aperdidijfet, tba'g©-' Ttuvmi uftj ecui-rS , Ser-vus aliarum renrn dominium, non minus quam fuiipjiusperdidn. Philo, libro omnem virum bonum elle liberum. Servorum ttppellath ex eoIfiuxit ] Vide & Servium ad v jEneidos, ubi originem vodsfaltem explicit. Tacitus hiftoriarum femndoj Et tertio de Cremonenfibus captis: Irritant pr&damrmlitibusfeccrat confenfus Italia. Si ad [nos fugiant hello manente libertaiem ccnftequuntur expo/Himinii jure] Vide infra cap.ix, §. p. Pliniusnaturalis hiliori# vii, 28 ,deM.Ser* gio: Bis ab Annibale captus, bis vincttlorum ejus profugus. Voter ant exigere ftdem aut jusjurandum] Bembus hifloria? libro X, ab eonon attaminari furti crimine animum fi res fuas fubducar. Aut laboris fui mercedew] Hue pertinent ea qnae a nobis ex Irenato &Tertnlli'ano allara funtfitpraadlibri n, capitig vii, §. 2 . ubi de Hebratis agitur iEgypto eereflis , ad quos & hoc Philouis pertinet? de Vita MollS * ci d[ tXouJvb$p6t yftj $Ur)X6[ftp6t, au'rdlv dufyooiat ess IrveiuV iljftjTec , ’nX/xn/aso ootiov esx.be ijy riis eZdjftobg ftj /ah dr tjrt*. Znldjjnrdo d’biy.ies. irehxya ys XeiMi chtpogjozui'n^ , 7W StixlfttZpr emj' ;p9» trpS/Soij rd/jj j nUk 'czrrftcftfug iari'jecrcat ,ts m isjji azdc Hms drnXvsvtTSf ; & qux ibi fequuntur plut'3* ilh antem cum ejiceremur fugareniurque , nobilitdtis [p&jni.emores, r&n incipifttlt dignam viris ingenuis , nec oblitis eorum qua per injuriam dolumqite nialuttl < pertnlerant , multa enimfpoliapartim ippexportarunt, pmtim ifitpoftueruntju‘ merttih AC PACIS, LIB. III. 4 9 j mentis, non per avaritiam , out quod calumniator aliquis dixerit, aliens cupi- ditatem, Vnde enim hoc iliis ! fed primum quidem ut minifterii tarn longs temporis mercedem fibi neceffariam haherent, deinde pro fervitute per vim tm~ pofitapanam non parem fed multo minorem expetentes. Eft limilis hiftoria Malchi viri fandti defcripta ab Hieronymo in epiftolis, & Lango- bardi Leupgis quam nobis dat pronepos ejus Paulus Warnafredi libro iv. Aadefi placet & Confeffionem editam abLanici Patricii noitline. Canones nonmtlli ] ex Synodo Gangrenli. vide qua: fupra libro u» fine capitis v. ApudHebr £ os ~\ Vide Prseceptorum vetantium clxxx. 6. viii. Sed fp Chriflianis ] Sed & ElTenis a quibus ortum primi Chriftiani T Ix duxere. Vide lofephum. Gregorios] Lib. IV. ubi hie verba ; ylfi®' ydgioty dT®* uvajev chc ii-fii del r.a’Ubtv «; rxs 'Zbnpviss d.r.r,^cp,®r , v pigyey pvpydeis ncij ’jerja A«{, d».cc xj ]»,vg / Uis T e/!Zu.»seii k} Bnhyxggif, rlw -P 7ri ft uc ■nuni-ntfc/., m f3p otfi- yftgfo (*$'“’• ouo^tSOen, m j moflcffe, pth dvJponroSi£f£fc, {loot cpeytlCuy i\t> -P m- Xt/urni fdiljytt. Mos hie eft ab antiquo deductus ad pojleros , nec corrupt us unquam, non Grscoromanis modo (if Theffalis, fed lllyriis quoque Tri- bullis & Bulgaris, propter fidei confortium, ut res quidem in predam vertere li - cent, hominesautem nec captivosfacerenecinterficereextraprdiitembus. Ada- mus Bremenfis de fandto Anigario : Inde Hammaburg reverfus de vendi¬ tioniChriflianorum Nordalbianos correxit. memiait hujus moris&Boe- riusDecifioneci,xxviii, additquefervari in Francia, Anglia,Hifpa- nia.utficaprusfit Dux, Comes, Baro, is non militum fit fedPrinci- pis bellum gerentis. Mahumctifta interfefervant] Chalcocondylaslibro hi. Leunclavius libro i i 1, & libro xvi i: Busbequiusepiftolaexoticarumtertia. C a p v r VIII. De imperio in vittos. !■ cAcqutri bello & tmperium civile,turn ut eft in rege,tum ut eft in populo & ejus ac- (juifitionis effetta. 11. xAcquiri & imperium hertle in populum turn civittM ejje deftnit: 11 I. Inter dum hac mi fieri. IV. ^Accfuiri & res populi, etiam incorpo¬ rates, ubi trattatur quajlio de chiroqrapho TheJJhlorum . Q Vi fibi fingulos fubjicere poteft fervitute perfonali , nihil mi- rum eft fi & univerfos, five illi civitas fuerunt, five civitatis pars,fubjicere fibi poteft, fubjedtioue five mere civili five mere berili five mixta. Hoc argumento quidam utitur in controverfia de Olynthio apud Senecam : Servusejl mens quem egoemi belli jure, vobis, dihenienfes , expedit. alioquin imperium veftrumin antiquos fines redigitur, liquid eft bello partum. Itaque imperia armis qua?ri, vidioriis pro- Pagari dixit Tertullianus. Quintilianus jure belli regna, populos, ^ po/a , nnes gentium atque urbium contineri. Alexander apud Curtium P " e £ es a vidtoribus dici, accipi a vidtis. Minio in pratione ad Roma¬ nos : liW.xxxv. De bello Galileo. Lib. I. De beUo lag. Lib. t. cap. m.T. n. loin. XII. Ub. III. 496' DEIVREBELlI nos : Cur Syracufas atque in alien Sicilia Gr meets urbes pr&torem cum imperio & virgis & fecuribus mittitis ? Nihil aliudprofedo dicatis, quum armis fuberatis vos Us has leges impofuiffe. Ariovillus apud Clfarem jus ‘ effe belli ait, ut qui viciflentiis quos viciffent quemadmodum vellent imperarent: Item populum Romanum vidlis non ad alteriuspne- feriptum fed ad fuum arbitrium itnperare confuelfe. Narratlufti. nusexTrogo, qui ante Ninum bella gefterant, non imperium libi fed gloriam quaeliifle , & conrentos Victoria abftinuiife imperio: f Ninum primum fuiffe qui fines imperii proferret., aliofque populos bello fubigeret: Et ex eo id abiille in morem. Bocchus apud Sal* luftium : Ob regnum tutandum armafe cepiffe : nam Numidia partem, unit Iugurtham expulertt , jure belli fuam faBam. Poteft autem imperium viCtoriacquiri vel tantum* ut eft in rege aur alio imperante, & tunc inejusduntaxat jus fucceditur, non ultra, vcl etiam * ut in popu lo eft, qu o cafu vibtor imperium habet ita ut & alienare poilit, ficut po* pulus poterat.- Etfic faftum ut regnaqusedam in patrimonioeffent diximus alibi. I I . Poteft &lius fieri, nempe ut, qux civitas fuit, civitas effe definatj five ita ut acceftio fiat alterius civitatis, ut Roman* provin- cis, five ut nulli civitati adhaereat, ut fi Rex luo fumptu bellum ge* rens populum fibi ita fubjiciat uteum regi velit non ad populi led ad regends prarcipue urilitatem, quod lierilis eft imperii non cisilis. A'iftoteles libri vi 1 de republica: «*»9 k i», ij 2 T&mt 9 tbjj ffi haarcUY.'iv) chieq tpoc/B/i , nrlw 9 t 'tMJfigat; Imperium (thud eB ob utilitatem regent is, aliud ob utilitatem ejus qui regiiur 1 hoc inW IZberos locum habet, illud inter dominos fp fervos, Qui ergo tali tenettlt^ imperio populus in pofterum non civitas erir. fed mngria familial Benee nim dibtum ab Anaxandrida : ir. £51 JaAav lyj.bf tsfu.fiS ot o'Kit , V ir bone fe rvorum nulla ed ufquam civitas," 1 ' Et Tacitus hare inter fe fic opponit: non dominationem <& fervos, fed n- Boremtf cives ccgitaret. De Agefilao Xenophon : orcoout 5 rtoKets ee&f otyaqpr%. atpasgSti admii 'em 2 iMt ftoorontlt bsrriglTiSin , tni&ocmflavoiJUiKdr Js£91 ugxptrt mi’jvrrtct ; quajeunque civilates in fuam redigebat peteflatem . htt immunes habens ab his qua fervi dominis praflant , ea tantum imperabat in qM liberi homines reBeribus parent, III. Arquehinc im-pHigi pn^ftqnaU firinWt.im impp.rium quoddixi ex civil! & herili , n empe ubi fervitns mifee nircumali* quaperfonaii lihetiare. Sip pppnlis l eo-imns armaadempta, impe- ratum ne ferri quid haberent extra quam ad agriculturam, aliosco* adtos fermonem & vitae genus mtitare. I V. Sicut autem res qu* fingulorum fuerant jure belli iis acqui- runturqui eos fibi fubjiciunt, lie &C res univerfitatis eorum fiuntgut fibi fubjiciunt univerfitatem fi ipfi velint. Nam quod de deditis di¬ xit Livius , * ubi omnia eiqui armis plus poteft dedita funt , qua ex its bit" here vie! or, quibut mule lari eos velit, ipfius jus atque arbitrium eft : idem. 111 bello folenni vidtis locum habet. Nam dedirio fponte permit^, quod alioqui vis effet ereptura. Scaptius apud Livuim: Agrum de f dfjtbil> lhr Ac P A C J S, LIB. XII .CVIlT- 4Q^ mbigttur finium Coriolanorum fuiffe, taptifque Coriolis jure belli, publicum populi Romani faclum. Annibal in oratione ad milites apud eundem: KXti qtitttjuid Romani, tot triumpbis partum congeftumque pofftdent , id omne no¬ strum cumipfts dominis fttturum eft. Antiechus apud eundem ; quo vitto cum omnia qua tllius fuijfent jure belli SeleucifaHa fint, exiftimare ftta ditionis tjfo Ita Pompejus , qua: Mithridates bello capta imperio fno adje- StraU.xiu cerat, populi Romani fecit. Ergo & incorporalia jura qua: uttiver- fitatis fuerant fient viftoris quatenus velit. Sic Alba vidta qua: Al- banorum jura fuerant fibi vindicarunt Romani. Vnde fequitur om-. x)u»y. m , nino liberatos Theffalos obligatione centum talentorum , quam fummam cum ipli Thebanis deberent, Alexander M. Thebarum' dominus fadtus jure vidtoriae ipfis donaverat: neque verum quod pro Thebanis apud Quintilianum adfertur, id demum vidloris elfe quod ipfe teneat : jus quod fit incorporale apprehendi manu non poffe: aliam conditionem effe harredis, aliam vidloris, quia ad ilium jus, ad hunc res tranfeat. Nam qni Hnminnc eft perfonaru m. idem & rerum eft & juris omnis quod perfonis competit. Oui poflid etur L _ non poilidet fibi nec in poteftate habet qui non eft fuae poteftatis. eft Irao etiam fi quis populo vi dto jus civitatisrelinquat, poteft quardam de reg, jnr» qua civitatis fuerant fibi fiimere. I n ipfius enim arbitno eft quern velit effe fui beneficii modum. ImitamsJEuir fadtum AlexandriCat- far, donato Dyrrachinis a:re alieno quodhelciocui adverfarum par- adult. tiutn debuerant. Sed hie obiici p oterat bellum Cselaris non ex eo oc.Epift.id effe generc de quo jus hoc gentium conftitutum eft. Annotara ad Caput vi 11. V T eft in rege] Alexander poft pugnam ad Gaugamela rex Afi* faluratus. Romani qua: Syphacis fuerant fuadixere ■mxkpr.rsri- y-1» lege belli. Appianus Excerptis legatiohum x, n. 28. Lega- tiGorthorum apud Agathiam i, deTheudericho : ohiix^v ngfyx&n T irniXirloj T Togaycy ( lege Sxiippvsv ) TuxisvX isTmtjf. rpS : Cm Odoacrum deviciffet advenam Sc^rum , ejus qua fuerant belli jure ttmit. At Hunnis dicentibus fuos effe Gepidas, quod eorum regem cepiffent, negarunt id Romani, quia Gepida: habebant principem tnagis quam regem, nec in ipfius patrimonio erant. Meminit Me¬ nander Proteftor. Vt in populo eB ] Per fie apud eundem Menandrum deDarasurbis territorio: br« v 7 TixIS ( A<£g$ej ) Uv-ms ti$ 5 TraAt^.e vstskA ijo , ctsK 7?oars vgn id cm yf vni tiul rriXn , appisftir avtilt : Cum urbs ipfa belt Jure fubjUgata d feeffet, rationis efte ttt qmfub urbe fuerant ad fe perth want. Vandalis devidlis volebat Belifarius etiam in Sicilia Lilybanim Romano imperio cedere, utquod Vandalis dediffenr Gotthi. Sed it dediffe le negabant. Procopius Vandalicorum 11. Henricus Fride- bci Barbaroffae filius capta Sicilia,Epidamnum, Theffalonicam.alia- ffue a Siculis poffeffa fibi vindicabat. Nicetas Lib. 1, de Alexio 1 'aacii fratre. Baianus Avarorum Chaganus ad hnperarorem de Sir- Hilo ; trtgnjxtiy itVT$Twruihll XT$vcAjr t », «utov '3 visra ’AStj- I i pert §. IV. 49 S '•* DE I V R S BELLI tui 7mt.ififfivTz.il' : Ad fe earn urbem per finer e , ut qua Gepidarum fuiffet, pi GepidA vicii ejfent ab Averts. Petrus luftiniani legato* in orarionead Chofi'oem. ° yi Jpcotac-as 3 hytftsnxi 7ms tifi'ili ti ikmiGeGyiys; get, Hit /Sp oujtd) 2s cum) cr&s autpieZyitnoty etzmiev as >s% \hniiyoi i 2 is avia. /*. ton a.utgffit »’». Nam qui dominut eft principalis, quomodo non erit eft acctjfi. rii? neque enim aut Laziaut Sucmi unauam controverftam hanc movebatt, nonfuijfeabantiquoLa&orum Suaniam. Vtrumqueeftex Menandro fro. tedtore. Adde quar hoc capite, §■ IV. Vbi omnia ei qui armis pita pot eft dedita ftmt ] Vide fupra libro I,c, JV, $.8.&lib. ii, c. vj. 31. & hoc libro cap. v, §.Z. 8 c infra c. xr, $.49. & adde Polybii ha?c Excerpro legarionum 142: «« Mitns d riser? t {uifo>ff!fun SOT'ZfomjV AJWj ■zrf fd/j tluj tftfd ^tiemi dvljit 7 riXeis TUS ei to'vtvj. qvv j Tis&s arfyecs t&q yveuxecs TS; VSfcs'jyvSif cItj yfttfU. rsft Tuis Ttikto-.'I, ce-7m{\)yJ-n ftffi'ih j Gluife dedunt in Romanorum poteftatem , it dant primum regionem qutipfr j rumfuit (ft qua in earegione funturbes’. viros pr&terea omnes ac femintutpa aut in regione aut in urbibus funt. Infuper flumina omnia, portta, facra, reli- giofa univerjim omnia ., it a ut omnium domini ftnt Romani , ipft autemqmji dediderunt plane ret nullita. Vide quae modo didta cap. VII, J. 4. lufli- nus libro xxxv, de Iudaeis loquens : Roftea cumipfts Perfts in ditionm jilexandri Magni venere. Non ex eo ejfe genere de quo hoc jus gentium conftitutum efl ] Anronius 1 Tyrios juffit redd ere qua ludaeorum tenebant a fenatu non concefa & ante Caffii bellum pofleffa. Memorat lofephus. Vide & Biza- rum Genuenfis hiftoriae libro x. C a pvt IX. De poftliminio. I. Ortgo vocis poflliminii. II . Quibus in locii poflhminium fit. III. Poflliminio quadam reverti, quadam recipi. I V. lus poflliminii ejje in pace & m bello, & quia fi nihil in pace drtlum fit ? V. Liber homo bello manente quando pofili- minio rede at : V I. Qua jura recipiat , qua non recipiat. V I I. Iura & in ipfum reflitui. VIII. Cur qui fe dedunt jus poflliminii non habeant . I X. Populm quando pojlliminii jus habeaf. X. Quo c in his qui hofiliminio redeunt fint ju¬ ris civ ilis. X I. Servt pojlhm 'mio quomodo recipiantur, etiam transfuga : quomodo qui redemfti funt. XII. xAn fubditi poflliminio reciptantw. XIII. sAgros poflliminio recipi. XIV. Circa res mobiles quod d/firimen ol0 obfervatum . X V. Quid ctrca res mobiles hod.e juris l XVI. Qua res recipiantur it aut pofliriM non egeant., XV II. Mut at tones ex lege civili , fubdrtos fuos. XVIII. Poflliminium quomodo obfervk turn inter eos qui hofles erant : XIX. Quando id hodiefy locum habere f<>P' S Icur de his quae ex hoftibus capiuntur, ira & de poftliminii ju f{ nihil fermefani prodiderunt hi qui retro adtis faeculis jurisco gnitionem profefli funt. At curatius hare res h veteribusRon I. * * * * * * * * * * * * * 15 ' nis tradtata eft , fed faepe confufe nimis, ita ut quae juris gentiufii quaeque civilis Romani efteyellent ledtor nequiret diftinguere. D c AC V A C I S, Cicero Top a eb“ ibidem i Boetiwo L.PoJltimi » nn. if. i X>* ^ £7ly&f. L.pofUimt - nium.^ .pojt* hmtnii ibj, IB. III. 499 voce poflliminii rejicienda Servii lententia qui partem ejuspofte- riorem produttionem putat effe verbi fine fignificatu : fequendus Scavola qui junttum docebat elfe verbum a * poll quod- reditum notat & limine. Nam limen & limes exitu & flexionis modo diffe- runt, cum alioqui origine (veniunt enim * ab anriqua voce limo,quae tranfverfum fignificat) & primitivanotioneidem fint, ficut materia &materies , pavus & pavo. *contagio &contages, cucumis & cu- cumer, quanquam ufu feriore fatium eft ut limen magisad privata, limes ad publica referretur. Sic veteres eliminare dicebant e finibus ejicere, & exfilium * nominabant eliminium. II. Eft ergo poftliminium jus quod nafcitur * ex reditu in li¬ men, id eft fines publicos. Sic Pomponius reverfum poftliminio ait qui intra praefidia noftra effe coepit : Paulus cum in fines noftros in- traverit. Sedex paritaterationis confenfusgentiumrem e5perdu- xit, ut poftliminium locum haberet, etiarn fi quis homo aut res ejus generis in quo poftliminium effe placuerat, perveniffet ad amicos noftros , ut loquitur dido loco Pomponius , aut ut Paulus exempli caufa explicated regem focium vel amicum, Quibus in Jocis * ami¬ ci aut focii intelligendi funt non fimpliciter quibufcum pax eft, led qui partes in bello eafdem lequuntur : ad quos qui venerunt, ut Paulus loquitur, nomine publico tuti effe incipiunt. Nihil enim intereft homo aut res ad hos aut ad fuos pervenerit. Apud eos vero qui amici funt, led non earundem partium , bello capti fta- tum non mutant, nifi ex fpeciali pafto, quomodo in fecundo federe ifto inter Romanos &Carthaginienfes convenerat, ut qui a Car- thaginienfibus capti b populis amicis Romanorum in portus Ro¬ manis fubditos veniffent in libertateru vitidicari poffent : utqne Carthaginienfium amicis par j us effet. Ideo * qui Romanorum bel- p/ut - lo Punico fecundo capti in Graeciam commercio pervenerant, jus ni °‘ ibi poflliminii non habuerunt, quia Graeci in eo bello neutras fecuti fuerant partes: ac proprerea opus fuit eos redimi ut liberarentur. Quin & apud Homerum non uno in loco videmus bello captosin locis pacatis venditos.ut Lycaonem Iliados Eurimedufam Odyfi. feae H. III. VetusRomanorumlocutioreceptospoftliminioetiamho- Fsji.Pemp; mines liberos dicebat. Poftliminio receptum (ita enim legendum eft) Gdlus. JElius in libro primo fignificationttm qua ad jus pertinent , ait effe eum qui liber e qua civitate in aliam civitatem abierat, in eandem civitatem redit eo jure quod conftitntum eft depoftliminits. Item qui fervus a nobis in boftium pote - flatempervenit, pofteaad nos redit in ejus poteftatem cujus anted fuit, jure poft* liminii. Equi (ft muli (ft navis eadem ratio eft in poflliminii receptu (nutria. h*c verba, quae delenda cenfet vir incomparabilis in Romani juris L.cumdm ftudio Iacobus Cujacius, levi mutatione retineri poffe arbitror ) qua D.* caps. firvi.qua genera rerum ab hoflibus ad ms poftliminio redeunt, eadem genera re - ^ rum a nobis ad hofles redire poffunt. Sed pofteriores Romani Iurffcon- iCet*. fulti difcrete magis duas ftatuerunt fpeciespoftliminii ut aut nos re- i»w. Vertamur, aut aliquid recipiamus. pophm- IV. Retinendum&illud Tryphonini, qui poflliminii juscom- l i 2. peterc Polyi. I IT. 500 -f D E I V R E BELLI petere ait in bello aut in pace : fenfu paulo alio quam quo idem di- xerat Pomponius. In pace poftliminium niii aliter convenerit eft * his qui non virtute bellica fuperati, fed fato fuo deprehenii funt, ut qui cum bellum fubito exarfit apud hoftes reperiuntur. Aliisau- tem captivisin pace poftliminium non eft, * nifi id padtis eratcom. prehenfum, ut optime eum Tryphonini locum emendat dodtiffimas Petrus Faber, non improbante Cujacio. nam hoc & fubjedta ratio & oppofitum membrum aperte evincunt. Pacem fecerat captivis di. mijfis, it a enim conveners, inquit Zonaras. Et Pomponius: ft captms de quo in pace cautum fuerat utrediret , fua voluntate apud hoftes manfit,mn eft ei poftea poftliminium. Paulus '.Siin bello captuspace dernum faBa reft, git, poftliminioredit ad eum d quo prior e bello captus erat'. ft modoncn convi- „ nerit in pace ut captivi redderentur. Caufam cur de his qui bellica vir« j ftatcTwtxftctziu} tute capti funt id placuerit ex Servio hanc affert Tryphoninus, c 61 ti f^ftf K ftuerunt , nimirum ut Livius loquiturabantiquominimeiudulgensin mpnc-j 'captivos civitas. Sed ha?c ratio Romanorum propria^non potuit jL-' conftituere jus gentium ; pornir ramen inter caufas effe rnr Romani ftarWA-n, . illudjus ab aliis gentibus introdudtum & ipfi ampledierentur. Ve- xbtu'n’at oikslctctf 0 * rlor ^ 1 ‘ EC rat ’° ’ SI 1101 -* aut populi qui bellum fufcipiunt, rT gem. Id. 1, e. 7. Tom. III. le.fi CApt . D. de capt . L ft quid. bello d. ttt. tf d.l. in bcl~ loA.manu- tnittendo, & l. pofiltminii «T. cuptivus» D. de capt. L.n'thil. D. de capt. 1. cum non redemptum, (. de pftl. credi volunt juftas ftbi fuiffe caufas cur id facerent: contra autem jnjuriam facere eos qui adverfum fe arma ferrent: quod cum utra- que pars credi vellet, nec tutum effet pacern fervat e cupientibus huic fe conttoverfi* interponere, nihil melius facere potuerunt po- puli pacati, quam* ut id quod eveniffetpro jureacciperent:atque ita captos in adtu repugnandi haberent quafi ex jufta caufa captos. At de his qui bello exorto deprehenii erant, dici idem non potent, nam in illis nullum injuria? confilium fingi poterat. Tamen ad mi¬ nuend as hoftium vires retineri eos manente bello non iniquumvi- debatur : bello autem compolito nihil bbtendi poterat quominus dimitterentur. Itaque confenfutn in hoc eft, ut tales in pace femper; libertatem obtinerenr, ut confeflione partium innocentes: in cate-! ros verout quilque ufurparet quod vellet credi jus effe, nili quate- nus padta certi aliquid praelcriberent. Atque eandem ob caufam * nec fervi nec res bello capta? pace redduntur,nifi padtis expreifuffl id fit: quia vidtop credi vult jusfibi fuiffe iftaquasrendi: cui contra- dicere, id vero fuerat bella ex bellis ferere : ex quibus apparet inge- niofe non ex vero allatum illud apud Quintilianum pro Thebanis: Ideo captivos fi in patriam fuam redierunt , liberos effe, quia bello parra nonnifi eadem vi poffideantur. Diximus de pace. In bello redeunr poftliminio homines qui antequam caperentur liberi f“ e ‘ rant: recipiuntur fervi & alia quardam. V. t Liber homo ita demum poftliminio red it fi hoc animoaa fuos venerit uteorum resfequeretur, ut^Tryphonino proditumem nimirum quia ur quis fervus liber fiat, fe debet, ut ita dicam, acquj* rere, quod non eft nifi volentis. Caeterum * an vi belltca receptusM ab hoftibus an dolo profugerit, nihil refert ur a Florentine notatum eft. Tantnndem erit fi ab hoftibus fponte fit rraditus. Quid * 1 foi %a i (A W Ami dvr** .! WUti^ AC PACTS, LIB. III./T^X* hofte venditus commercio, ut fir, ad fuos pervenerit? Tra&aturharc controverfia* apud Senecam in Olynthio quern Parrhafius emerar. Quatrit enim cum decretum fadlum efiecab Athenienfibus, quo O- linthii juberentur liberi elfe, hoc conrineretur liberi ut fierent,an ut liberi judicarentur, quorum hoc eft verius. VI. Liber autem homo, poftquam ad fuos rediit, non (e tantum fibiacquirit, fed&resomnes quashabuerat apud populos pacatos, iivecorporales, five incorporales. Quia populi pacati ficut fadtum pro jure fecuti erant in capto, ita & in liberato, ut fe arquos pra:- beant utrique parti. Ergo dominium quod habueratin res eius is. qui belli jure eum poflidebat, non erat fine omni cOnditione : cefl'are - , enim poterat ip(o invito, fi captus qui fuerat ad fuos perveniifet Has ergo res fic ille perdit, quomodo hominem cujuserant acceflio./^eo Quid fi tamen alienafl et? an qui titnliim hafae t ab eo qui belli jure^w . eo tempore erat dominus, tutus erit gentium jure,an & hate recupe- aeM^treM rabuntur? De his loquor qua: apud p opulum belli medium exit a-'-®- vtfo bant.Di ftinguendum videtur inter r es qua? ejus funt generisut poft- liminio redeant. &quae ex tra id genus funt.quod difcrimen jam mox/g) explicabimus, ut ilia videantur alienata cum fua caufa & fub condi -fSt'tw ■&■>“**"**■ tione : ifta vero fimpliciter. Alienata autem inte lligo etiam quado- nata aut acceptilata funt. ■ , VII. At ficut ad poftliminio redeuntem jura redeunt, ita & jura t-m hello t. in ipfum reftituuntur, ac pro eo habentur ut Tryphoninus loquitur c „ u Yur. b. ac fi nunquam ille hoftium potitus fuiffet. de capt* VIII. Huic regulac deliberis hominibus exceptionem hanc redte affcribit Panins ; PMiminio car mt. qui rnmuyuBi UnjUhus fr. dtderant - mi- L. poBlimi- roirutn quia padtiones cum hoftibus fadtte valent jure gentium ut al i- mod. tit. bidicemns,npr adverfiiseascft poftiiminium.Ideo Romani illi a Poe- niscaptiapud Gellium : poftllmmium juftum noneffefibi, quoniam dejurio duaa.D.de liineU fijrcvt.Ynde &induciarum tempore non efte poftliminium redte cap. & Paulo notatum eft. At hos qui hoftibus deduntur fine ulla fcilicet L ' os paftione, poftliminio re verti refpondit Modeftinus. qweM rtcUn't IX. Quod defingulis perfonis diximus idem & in populis lo- 7/~,# senidnuu^Jhi^ cum habere arbitror, ut qui liberi fuerunt fuam recipiant liberta- «e tern, fi forte en s vis foriornm eximaf hoftili imperio - At fi ipfa mul-^^^.-^ titudo, qua? civitatem conftituerat, diffoluta fit, verius puto non eun- ruA dem populum cenferi,nec poftliminio res reftitui ipfo gentium j ure, TpfpJ quia populus, ut navis, partium diffolutione plane interit, eo quod ' tota ejus natura in ilia perpetua conjundlione confiftit. - No n- e v g o qu* fuerat Sagunti civitas eadem exftitit cum veteribus cultoribus eafedes octavo pcft anno reftituta eft. neque Thcbx cum j am The- tani in fervitutem ab Alexandra veniifient. Hinc anparet qu od TheffaliThebanis debuerant, non elfe Thebanis poftliminio refti- tutum: idque duplici de caufa: turn quod tiovus erat populus: turn quod Alexander quo tempore dominus erat hoc jus alienare potue- rat & alienaverat: &quia creditum non in eorum eftnumero quas poftliminio redeunt. F.i quod de civitate di ximus haud multum diffimile eft quod veteri lllo Romano jure quo diflblubilia erant li | conju- J^.tien utl. turn du&. 1". I ,Dode capt. d.I-pojUimi- Ilium, f. transfuga, e fimh, i. quodde Manlio ait Cicero fuo dolore fanciviffe eum militarism- | periidifciplinam, utfaluti prolpiceret civium, qua intelligebat con- tinerifuam : ipfique naturae & patrio amori prae latum ab-eo jusma- jeftatis. Detrahit&hoc aliquid de jurepoftliminii, quod legibus Dem.'m Ni- Atticis primum, deinde Romanis conftitutum eft , ut qui redemptos coftratum. ab hoftibus redemptori * ferviat, donee pretium reddiderit. Sed C j, J t y ' hoc ipfum favore libertatis introdudtum apparet,ne adempta Ipe re- i. fipatre. cuperandae pecuniae multi in hoftium manu relinquerentur. Kt ilia ip la fervitus iifdem Romanis legibus multis moais mitigatur & po- ftrema lege Iuftiniani finitur operis quinquennii: morte quoque red- empti jus repetendae pecuniae exftinguitur : ficut & contradto inter redimentem & redemptum matrimonio retniffum cenfetur: & red- ^__ _ emptae mulieris proftitutione amittitur, multaque alia jure Roma- ttnuT/iahf ffykruta no in favorem redimentium & in pcenam proximorum qui fuos non ■<<^5 redimunt conftituta funt.Rurfum audtum eft poftliminii jus lege civi- V~li, eo quod non,eatantum quaein poftliminio lunt jure gentium, fed ew ^^fresomnes, jura omnia perinde habentur, ac fi is qui rediitnunquam hoftium potitus effet : quod & jure Attico obtinuit. Namutapud ” " / ^ - Dionem Prufeenlem oratione xv legimus quidam Calliae fe filiura n i dicens captum in clade ad Acanthum & ferviffe in Thiracia, cum W'vf deamus de hk qua; recipiuntur. 0/r , TUftdlt eU/Jtul quo -Mb SuJd bao+uju. cjhtUfct nJUuJr}. t/i Mtufd, M/tnw fari Avm!’ S'w- c&fUei vti ht+i XI- I« ieI r AC P A C I S, LIB. III. joj XI. Inter haec funt primum fervi& ancillae * etiam fa?pe aliena- ti, * etiam ab hofte manumifli: quia hoftium jure manumimoobefle civinoftro fervi domino non potuit: ut bene notat Tryphoninus. /„« beUoft. Sedut fervus recipiatur neceffe eftut aut reverahabeatura vetere manumit- ° domino, aut haberi facile poflit. Quare cum in rebus aliis fufficiat eas intra fines effeperdu&as , adpoftliminii jus in fervo id non erit ' e fatis, nifi & cognofcatur. nam qui in urbe Roma eft ita ut lateat, nondum receptus Paulo videtur. Ac ficut hac in parte a rebus ina- nimis diftat fervus, ita viciflim a libero homine in eodiftat, quod ut poftliminio recipiatur non requiritur ut animo res n'oftras fe- quendi venerit. Id enim in eo requiritur qui fe recepturus eft , non ineo qui ab altero fit recipiendus , & ut Sabinus fcripiit de fuaqua d.i. i n idle civitate cuique conftituendi facultas libera eft, non de dominii jure. Non ex- cepit ab hoc gentium jure fervos transfugas lex Romana. nam & in his dominus priftinum jus recipit, ut Paulus nos docet: ne con- d-ftpoftiimi- trarium jus non tam ipfi injuriofum fit, qui fervus femper permanet, ZcrtfirvL. qnam domino damnofum. Generaliter de fervisqui virtutemilitum recuperantur didtum eft ab Imperatoribus illud quod ad resomnes L ab h!} ^_ male a nonnullis trahitur : Receptos eos non captos judicare debemus , bus. c. lie militem noftrum defenforem eorum decet ejfe , non dominum . Qui ab hofti- poftU bus redempti funt fervi protinus Romano jure fiunt redimentis, P.. fedoblato demum pretio poftliminio recipi intelliguntur. Veru hac fubtilms expheare juris civftis interpretum eft. Nam & rioribus legibus’mutata funt nonnulla: & quo fervi capti ad reditum 1tn/r ftn invitarentur, propofita libertas his quibus membrum ruptum ftatim, cateris port quinquennium, utvidere eft in legibus militati-y^ (E^,. bus it Rufo colledis. ttro > cjr<*>/ XII. Ilia quasftio magis ad nos perrinet, an & populi qui fitbje— ftialienoimperio fuerunrin veterem caufam recidant: quod trada- ^ ri poteft fi non is cujus imperium fuerat-, fed fociorum aliqnis tossaftfteccl, u hofti eripuiffet. Puto hie idem dicendum quod in fervis, nifi fociali ccknJo tsh federe aliter convenerit. XIII. Inter res primum occurrunt agri, qui in poftliminio funt. Verum eft , ait Pomponius, expulfis hoftibus ex agris quos ceperint dominit » eorum ad priores dominos redire. Expulfi autem h oftes intelligi de¬ bent ex quo aperte eo accedere ampliusnon poflunt ut al:bi expli- cavimuST Sic ^Eginaminfulam Athenienfibus ereptam * veteribus dominis Laceda?monii reddiderunt. Agros exGot his & Vandalis Nov. Va- recuperatos veterum pofleiforum haereaibus reddiderunt Iuftinia- l * nt - de , ud nusaliiquelmperatores: * non admiffis adverfus dominos pradcri- /v/ 1 ’ i‘ju ptionibusillisquas Romanae leges induxerant. Q iod de agri s jus eft bei.Vand. idem efie arbitror de omni jure quod folo adherer. Nam & loca capta ab hoftibus quae religioia vel facra fuerant, fi ab hac calamita- d tefuerint liberata, quafi quodam poftliminio reverfa priftino fta- gioftr. tui reftitui feripfit Pomponius : quicum convtnit illud Ciceronis m Verrina de Signis, de Diana Segeftana : P. Africani virtutereli- Zfrcr. ’ I'onem f tm ul cum loco recuperavit. & Marcianus cum poftliminii jure c °mparat jus illud quo folutn sedificio occupatum eo collapfo lit- 1 i 4 tori L.Ji capti - vus. 5". z/ff- ram cfl, D« de capt. Strabo libra VI i I. XXXVI. l.J! tiger D. ty.'jbut mod. nfmfr- «m“- Peg. Conft. I lb.*,tit.21), f.l, J04 - DE IVRE BELLI tori redditur. Quare & 11r.1mfmflnm1.1n.!-; recepti reftitui dicen- dum erit ad exemplum ejus quod de agro inundato Pomponins re* fpondit. SicHifoan ic Wp ranmm eftut comitatus & alia? jurifdi* dtiones hasreditariae poftliminio redeant, majores omnino, mino* ; res fi intra quadriennium h receptione vindicentur; nifi quod ar- cem belio amilfam & quomodocunque recuperatam retinendi jus rex habet. XIV. De mobilibus generalis in contrarium regula eft, utpoft. j liminio non redeant, led in praedafint: ut haecopponit Labeo. Quare & commercio parata, ubicunque reperiuntur, manent ejus qui emit; pecapud pacatos reperta aut intra fines perdudta vmdicandi jus eft j veteri domino. Sed ab lia r reg.nla virlemnc 0 lim excepta qua: in belio ufum habent: quod ideo placuilfe gentibus videtur ut recupe* randi fpesad ea comparand a alacriores homines redderet . Plurima- mai£flim-«ivitatum inftituta eo tempore ad rem bellicam refere* bantur. quare facile in hoc confenfum eft. Vfunnjmxm-in belio hate j habere cenfentur quae modo ex Gallo vElio attulimus, fed quae di- j l. %. & 4. ftin&ius expofita exftant turn apud Ciceronem in Topicis, turn V.de capt, a p U d Modeftinum : Naves fcilicet longae atque onerariae, non item l luforiae, aut adtuariar voluptatis caufa paratae: muli, fed clitelarii: equi & equae, fed fraeni patienres. F.r ha° ru e fimr qnas fr legari rede l. idtjmd voluerunt Romani, & in praeftationes familiar hercilcundae venire. *t> U deYcg'[‘ Arma& veftisufum quidem in belio habent,led poftliminio non red* l. nem Lt’r ibant, quia minirrie favorabiles erant qui in belio arma aut veftem (.eo cum. t. amitterent: imo id flagitii loco habebatur, ut paflim in hiftoriis ap- Yjm Y'trt P arec * Atque in hoc notantur arma ab equo diftare, quod equus fine | ' ' ’ culpa equitis proripere fe nnmir, F f p hor qnidpmj -emm mobilium diftrimen videtur ufum haDuilfe in accidente, etiam fub Gothis, ad Boetii ufque tempora. Is enim Ciceronis Topica explicans ira videtur de hoc jure loqui quail quod ad eum diem vim luam obti- , neret. X V. At pofteriori bus temoorihus. ft non a nte, fublata videtur 1 belli ^ hyc diffe.renria. Paffim enim rradnnr mprnm poriri re s mobiles poll* | %.eLecapt. liminio non redire, & * id dp navibus conftitutum multis in locis o/tug.ir Sa. videmus. rC* ^ V h Eat vero res quae infr a pvyfidia perrhilhr nonrbym flint, JiZJi ' Quanquam ab hoftibusoccupatae, idep poftliminii non egent, quia QnSi.GaU, dominum nondum mnramnrpy gentium jure. p,r qua- pirarae aut la- 'iruii Cmi trones nobis eripuerunt non opus habent poftliminio, ut Vlpianus; & juimaruY Javolenus refponderunt; quia jus gentium illis non conceflit ut jus r, 287. ‘ dominii mutare polfunt: quo innixi Athenienles Haloneliim qua® YutZl? P raE ^ ones > * praedonibus Philippus eripuerat, ut redditas a Phi- j lippo, non ut donatas volebant accipere. Itaqufi_t££ illis captar (.pojihm. ubicunque reperiuntur vindicari polfunt , nifi quod ex naturali jure lodm^De ' a -*kicenfuimusei qui fuo fumptu polfeffionetn rei adeptus eft tan- ojihl'dc" turn elfe reddendum, quantumdominus ipfe ad rem recuperanda® tifltneji, jibenter impenfurus fuerat. XVII. Pctdl tamen lege civili aliud conftitui.- ficuti * leg® AC P A C I ax. Lib.iuc.li* S. 5* L.non dubU to.D.dc cap. S, LIB. I I I. t- i /v. Jof Hifpanica naves h piratis captas eorum fiunt qui eas eripiunt piratis : SupM.n, neque enim iniquum eft atprivata res publics utilitati cedar, prat- ^T.xxxi". fertim in tanta recuperandi difficultate. Sed lextalisnon obftabit tit. 29 ,p.t. excerisquo minusres fuas vindicent. cnar.ai c. XVIII. Illud magis mirandum quod tefta ntur Romans leges poftliminii jus locum habuifle non ta nrum inter hoftes . fed & inter „,g. Romanos & pop ulos exte rnos. bed alibi diximus reliquias has efle laeculi Nomadum, quofenfum naturalisfocietatis.quae eft inter ho¬ mines, mores exfurdaverant. Ita que anud rentes, etiam qua? bellnm publicum non gererent ,erat quasdam belli inter privatos quafiipfis moribus indidilicentia, acne ealiccntia ad interficiendos homines profiliret, placuit captivitatis jura inter eos introduci, cui confequens fuit ut & poftliminio locus diet, aliter quam cum latronibus ac pi¬ ratis , quia ilia vis rem producebat ad aquas padiones qua a latro¬ nibus & piratis contemni folent. Iuris olitn controver fi videtur fuiffe an qui apud nos ferviunt ex populo federato ft domum reve- niffentpoftliminio redeant.ita enim hanc quaftionem proponit Ci¬ cero primo de Oratore. Et Gallus quidem iElius fic ait: Cum popu- b hberis fp cum federates & cum regibus poftliminium nobis eft ita uti cum bo - ftibus, Contra Proculus: Non dubito quin federati & liberi nobis externi fmt: non inter nos atque eos postliminium a rhiT 1 ' nt ' fbftingnpn- dum inter federa, ut ft qua efl ent qua bellfd untaxat publici compo- nendi aut cavendi caufa eflent inita ea nec captivitati in pofterum, nec poftliminio obftarent. at fi qua id c ontinerent uttuti eflent pu¬ blico nomine qui ab his adillosveniflent, ut tunc captivitate fublata cellaret & poftliminium . Et hoc mihi ind icare videtur Pomponius cum ait, ftcumgentealiqua neque amicitiam neque bofyitium neque fedus a- micitu caufa factum habemus, hi hoftes quidem non funt: quod autem ex noftro ad eospervenit illorum fit,(ft liber homo nojler ab eis captusfervm fit (ft eorum: Idemqmefl [tab Hits ad nos aliquid perveniat , hoc quoque igitur cafu poftlimi¬ nium datum eft. Cum dixit fedus amicina caufa , oftendit &alia effe pofle federa quibusnec hofpitiinec amicitia jus infir. Proculus quo¬ que eos a lepopulos federates intelligi qui amicitiam aut hofpitium tutum promififlent, fatisflgnificat cum iiibjicit: Etenim quid inter nos atque eos poftliminii opus eft, cum iUi apud nos, (ft libertatem fuam (ft domi¬ nium rerum futtrum aque atque apud feretineant, (ft eadem nobis apud eos con¬ tinuant ? Quare quod apud Galium iElium fequitur, qm nationes in di- tionenoftra funt, cum his poftliminium ■ non eft, ut redelegit'Cujacius, hoc additamento lupplendum erit, nec cum hisquibufeum fedus a- micitia caufa habemus. XIX. At noftris temporibus non inter Chriftianns rantnm. f ed D J.poft li~ minit. ^. in pace . Ol,J.lX>c., 23 * Bod.lib.i.de ! Qdciserf & apud plerofque Mahumetiftas r jns nr captivitatis extra be llum, ita & poft liminii ev anuit, fublata utri ulque neceflirare ob re ftitutam vimejuscognationis quam i nter homines natura e ffe volnit. Habere , xtim J/'cuSSrn,' ■Sh'rru'nnu// 'tvr’nti dtipsltitij tamen locum poterit vetusillud jus gentium,fi res fit cum gente tarn nc, ^ , barbara ut fine indidione aut caula omnes externos & res eorum ^ tntHkki hoftiliter tradare pro jure habeat. Atque earn in partem dum hate f feribo, judicatum eft in fummo Audirorio Parilier.fi, ccmis principe Sniff/£& \ Cfla convenit C. Ex tranfmifla. De praefcriptionibus. vide & Cujaciumad titulum C.de praefcriptionexxx annorum. Id de navibus conftitutum multis loch videmus 3 Decifio Genuends cen. tefimaprima. Pr&donibus Phillppus eripuerat ] Vide ipfam Philippi epiftolam inter opera Demofthenis. Lege Hifpanka naves a piratis capta eorum fiunt qui eas eripiuntpiratis] Idemapud Venetos, Pater ex literis Fraxini Canaei Tomoi, • C A V v T X. Monita de his qua; fiunt in bello injufto. I. Quo fenfu pudor vetarc dicatur quod lex permittit: I I. KAptatum hoc ad ea qua jure Gentium pernnffa diximu4. III. Interna mjuftitia tnjufium ejje quod ex bellfynjuflo fit . I V. Qui h 'tnc, & quatenut ad reftitutmtm obligentur. V. tAnres capta hello injuflo reddendeJim ab eo qui cepit» V I. iAn & ab eo quit detinet • L Egenda mihi retro veftigia , & eripienda bellum gerentibus pene omniaquae largitus videri poflum,nec tamen largitus fum. nam cum primum hanc juris gentium partem explicare fum ag- greflus, teftatus fum juris efife aut licere multadici eoquod impune fiant, partim etiam quod judiciacoa'&ivafuam illis audtoritarem ac- 'commodenr, quae tamen autexorbitenth reftiregula , five ilia in ju¬ re ftri&e didto, fiveinaliarum virtutum praecepto pofitaeft, autcer- te omittantur fan&ius & cum majori apud bonoslaude. In Troadf bus Senecae dicenti Pyrrho Lex nulla captoparcit, autpoenam imp edit y Regerit Agamemnon, 6)uod non vet at lex , hoc vet at fieri pudor. Quo in locopudor non tam hominum & famae, quam aequi & boni, j aut certe ejus quod aequius meliufque eft, refpe&um fignificat.Sicin Iuftinianeis Inftitutionibuslegimus: Fideicommijfa appellata fiunt, quite nullo vinculo juris, fed tantum pudore eorum qui rogabantur , continebantur. Apud Patrem Quintilianum : Non aliter falvo pudor e ad fponforem vemt. creditor, quam ft recipere d debit ore non pojfit. Atque eo fenfu laepe videas juftitiam cum pudore conjungi. Hondumjuftitiamfacinut mortale fugarat: Yltima de Superb ida reliquit htmum» ‘ }°9 A #C P A C I S, L I B. III. Proque metu populum fine vi Pud or ipfe regebat, , Hefiodus : Ai)C>) «'l : an%£Ti>§ cii$as ( Open us. Ovx ireq. S’ o KPHSi T ipdovct (pH&. •—- nufquam Pudor: attic a nufquam Juftitia‘.infultantpravimelioribus ultro. Plato libro x 11 de legibus : wagS-ev©- «{ «- rsf ^ WA p£). Emendem ; ut fenfus lit: Comes pudoris juftitia -vacatur, mer-t 0 quidem. Nam & alibi idem Plato lie loquitur: lh»s Jaw** Mineru- afft TtS yitj dvjptbtsm [Ml XwiAoife tsar, bufitmt dvjponms «iS» nr otr.Lu tv ditnm prer tttv troMuv rs-rpot re xj ^co-pot tpthixs mvdjapt. Dens metuens ne plane interiret fidem. genus humanum, dedit hominibus Iuftitiam ac Pndorem, ornamenta civita- n Je fi), turn , fy ad amicitiam colligmdam vincula: & Plutarchus limili modo ub.vt- Sixtw vocat tvettyv alb'Z', Iuftitiampttdoris cohabitatricem: qui & alibi jun- Lit.xi 11. git aite & S'tY.u.iairmLij. Apud Dionylium Halicarnafienfem limul no- minanrur euS* s nsl. ex bello oritur fervitus : d[’ vop ©- ^irof-tlv 71) rnv xJJ nlxspcv iuXeietv 7 !, 9 -£«in, Slxalav. 0 Aws S ‘tlx (part. M dpypjj dvbi-jyrut pv, Pixaictv dr of -mXtpuv, Quidam refpicientes juHiali- quid ( * nam (ftlex juftum quid eft) juftam efte ajunt fervitutan ex bello: at Lit. ill, mnino juftam effe negant, quando accidere poteft ut injufta fuerit bettandi cau- Ja. Simile eft illud Thucydidis in Thebanorum oratione : *? ci %epipfis.a .1iquid haereat mm. 10. culpa?. Ad reftitutionem enim fine dolo culpa fuflici t.Snnr qui viden- Ya.fa.iib .i. turexiftimare res bello captas ,etiam fi jufta belli caufa nonadfue- Tttmm 1 ' r ' t ’ reddendas non efie, eo quod bellantes inter le cum bellum inie- Xj'.Moim. xunt ifta capientibus donaffeintelligantur. Sed nemo fiinm iadhre difp. 118,5. temere praefumitur: & bellum per fe longe abeft a contradtuum na- mvero. tura> Vtveropacati populi certi quid haberent quod fequ'erentur, nec bello implicarenturinviti.fufficiebatintrodudtio externi de quo diximusdominii, quod cum interna obligatione reftitutionis poteft ednfiftere. Atque id illi ipfi audt ores videntur ftatuere in jurecapti- lib. ix. vitatis perfonarum. Ide o Sam nitesapud Livium ,• res hoftium inprti* Lib.viu. ca ptasqustbelli jurenoftrnvidebanturremifimus. Videbantur ait,quia Videfupra, j u q. um bellum fuerat ut jam ante agnoverant Samnites. Non dif- ii,r.n. c fl. quod ex contradiufine dolo initocui ineftinaequalitas, jure gentium nafeitur facukas quaedam cogendi eumqui contraxit au implenda padtanec eo tamen minus qui plus aequo ftipulatus eft rem ad tequalitatem reducere ex probi ac pii hominis officio tenetur. Videfupra. V I. Sed & qui damnum ipfe non dedit, aut fine omni culpa de- Lib.u.c.g. dit, fed rein bello injufto captain ab alio penes fe habet .tenetur ea rn rrvldere^ Qiiia cur alter ea earere debeat nulla caufa fubeft natural'- « AC P A C I S. L I B. III^'A- 511 ter j»ftg T non co nfenfus iplius , non malum meritum . non compen- fatio- Non.aliena abhac re hiftoria eft apud Valerium Maximum Topulus, inquit, Romanus cum P. Claudius Camerinos duttu atque auffictis Lib. vi,c.y. juu captos fub haft a vendidiffet ,etfi arariumpetunia , fines agris audios awm- aivertebat, tamen quiaparum liquida fide id geflum ab imperatore videbatur, maxima cura * conquifitos redemtt pr&dta reftituit, Similiter Phocen- , f ra fibus Romanorum decrero reddita libertas etiam ilia publica,& qui Uv.i.% iii. erepn erant agri. Etpoftea * Liguresquik M. Pompilio venditi fuerant, reddtto emtoribus pret'O reftituti funt inlibertatem , bona Lib. lxin. quoque reddi curata. Idem de Abderitis decrevit fenatus addita catifa , quod injuftum bellum illatumiiseflet. PoteriE ra men liquid fumtusaut opera impenditis qui rem tenet .deducere tan tum.quan- tum domino valebat adipilci deiperatam pofieflionem , fecundum ea qua alibi expbcara funt. Onod (i rei polTeffor culpae exfors earn conliimferit aut alienaverit, non tenebitur nifi in quantum cenferi poteft locupletior fa&us. Annotata ad Caput x. Q Vam angufla innocent in eft ad legem bonum effe ] Idem Seneca de Beneficiis v, 21. Mull a legem non habent , nec actionem ad qua con- juetudo vita human* lege omni valentior dat aditum. Quindlianus Inftitutionum oratoriarum lib.III,c. 8. Sunt enim quadam non laudabi - lianatura,jedlege concejfa, ut in XI l tabu Its, debitoris corpus inter creditores dividi licuit, quam legemmospublicus repudiavit. Cicero de Officiis libro III: Aider leges, aliter Philo, ophi tollunt aflutias. Leges, quatenus manu te- nere respoffunt : philofophi, quatenusratione & intelligentia, Nam lex juftum quid eft ] Seneca ad Helviam c. 6. Alii armisfibi f, u, jus in aliena terra fecerunt. Pugnare vi dentur jus & aliena. Sed con- cilianda ut docet hie textus. Repete quae fuprahoclibrocap.lv. M- laflantius'] Auguftinus vero epiftola iv, quaeeftadMarcellinum : Mperhocfirerrena ijia republica Chriflianapmcepta cuftodiat,etiam ipfa bellst (me benevolentia non gerentur. Idem de diverfis Ecclefias obfervationi- bus, Apud veros Deicultores etiam ipfa bella paratafunt. Vt is qui damnum dedit,five tnterficiendo, five res corrumpendo,fiveprados agendo, idipfum refarciat ] Num. v, 6. Hieronymus ad Rufticum: Nee differtur ultionis fententia ft non reddantur univerfd. Auguftinus in epifto¬ la ad Macedonium qua: eft li v: Si res aliena propter quam peccatum eft, reddipojfit, & non redditur, poenitentia non agitur fed fimulatur. Retuiit Gratianus in caufam xi quatftione vi. Negai g ata fibi effe tejuma eorumquinon jure captos detinebant ] Locus HI, ell illuftrisEfaiae lvi 11, y , occi - dantur. I X. Pueris femper parcendum : feminis ntfi quidgravlus admiferint & fenibus. X. Parcendum & his qui facra ant Hitt A tantum cur ant. X I. Et agricblii : XII. Et mercatoribus ac fimifibm: XIII. Et captis. XI V. %eciptendos qui dedere fe volunt ful aquii conditiombus. X V. Parcendum & his qui fine condition fe dediderunt • XVI. Hac it a vera nifi grave delittum an- tecejprit : quod quomodo accipiendurn. XVII* Delinquentibus db muititudinm redeparci . XVIII. Non occidcndos obfides nifi iff deliquertnt. XIX ^Abflinendum ab omnt dmicsttmt in ut ilt. Lucanus Off. I. II de Clem, cap. 4 . D?d \ev7.dj<>ffyj : K k vert Vum. Lib.I. Lib, xifl. Lib XXV. tuflmus lib, sxvni. t J14 . DE XVRE BELLI non volehtes fedcoaili illis (Lacedxmonus)fervivimus. Idem de Grsecis aliis : ms cduam aiv cntemis unsLx&eni hvuytws Je tfjioictis ftsfr' ■nmt: illorum ( Laced aemoniorum ) partes corporefequi cogebantur , ttnimt •vobifcu-m erant. Herodotus de Phocenfibus dixerat: edn^ bn civU 1 >jj ftnc in) t«(; ifti tS> %vpi(pc{’Ss ti reh/cvumoi, Credibik ejfe 9 apud K k % jbtum . Lib. VII* hb. VIII. Lib. V belli lut. Cal. jrs D E I V R E BELLI Detttn qttoque par at am ejfe vcniam his qui hello ant qua Jimili necejfitate t recti /{liquid admit tunt. nam & Deorum altaria perfugtumpatere culpis non volun- tank: (ft injufiitiam iis ajfcrihiqui ultro mail fun t, non hisquos ad audendum res extrema impellunt.Cxr'ltes apud Livium ad Romanos: NeappelU. rent conftlium, qua vis ac necejfttas appellanda ejfet . Iuftinus : Faftum Phi> cenfium, ‘tametfi omnes execrarentur propter facrilegium, plus tamen invii'u Theb arsis, a quibus ad hancneceffitatem compulfifuerant,quam ip [is intulit. Sic Ifocrate judice,qui falutiscaufapraedatur,!^ v aomasda ivuyxtiv , habet necejfitatem injuria velamentum. AriftidesLeudtricale- Cunda : «i JWiyAiee/ ■/£» rcsifcbt ilnMylctf VvSffiam to 7} eitptpiiftmi : dijfcilii tempora excufationem aliquam dant defcifcentibus. De Mefieniis accufatis quod ab Athenis exfules non recepiflent ita Pniloftratus: h linXeyt h5 idfcbo 1 'rums, r duett is tpeSet is u,rf\ j u)bq EAA«s «£*. Caufaipforum in deprecatione poftta eft, obtendens faai Alexandrum , (ft metum ab ipfo, quern nulla non pars Gmcin experta efet. Ta- lis & ille apud Ariftotelem i/u mwigjs ^ a bn'S^A®*. [mi- pravus, non injuftus j * neque enim inftdiator. Dilcrimina hate ad argu* menti noftriulumficaptatThemiftius in laudibus Valentis Impera* rods : £ Asxe*v«< ™ Ufici(Tn/ige, HSM droy/ifict. Kj f, It ft* m IU»* eibmsvfs.X'nQli penfii tw Ag^vrAKs y.cpyigyf, tff’AAec idye clxesvcis Axb'/x Tciiip'psil SiImVic. d ft T im){ ■np’.ngficts Mdpi .5 t»j tc Vs fyfc LisO.Vjc- ft'S ilul iTmi d'paan'i sij t>S{ uzru rmt c-srXstt otu^covgevlcef, Java's rfr. -rd foxvidr/.y.- u7roY. o> Jt t o ■nac.imp^ : quid diftet infortunium, culpa aliquid, ft in¬ juria : (ft qttomodo regem deceat ifltus mifereri, hanc corrigere , poftremam veto folamnltioneprofequi. Sic apud Iolephum Titus unum criminis ducem punit ‘?y a , reipfa, multitudincm plxes Asya , fola verborum increpatione. Mera infortunia nec poenam merenrnr . necad reftitu- tionem damni oblig-ant. Iniultae aftiones ad utrutnqn e. Culpa m edia ut reftitutioni obnoxiaeft, ita poenam faepe non meretur, prajlenira capitalem. Ad hocillud pertinet Valerii Flacci: At quibus invito rnaduerttntfanguine dextre, Si forsftvaprematmiferos, fedprcxima culpa Hos varijs mens ip fa modis agit, (ft fun car punt Falla viros reftdes. V. Quod monet Themiftius * diftinguendos qui aftores belli fue* runt ab his qui alios ducentes fecuri funt, ejus paflim exempla in hi* ftoriisexftant. Narrar Herodotus Gratcos pcenas fumpfifle de his qui ThebanisadMedos deficiendi audlores fueranr.Sic Ardea: prin* cipes fecuri percuffi, narrante Livio. Eodem audore, Valerius Le- VinUS , Agrigento tapto , qui capita rerttm erant , virgis c*fos fecuri per- cuf>r- Lib- IT. AC P A C I S, L I B. nr.m. JI7 iiijjit ; uteros pradamque vendidit. Idem alibi: Atella Calajlaque in dedi- d-d.xxvu tionem accept#: ihiquoque in eosqui capita rerum erant,animadzierJum.R.ut- fum alibi, quantum defeclionis au cl ores merit at pcencu d Did immortahbtos & d volts habent P. C. quid placet de innoxia multitudine fieri ? Tandem igno- tum eft illis <& civitcts data, nimirum, ut idem ibi loquitur, ut unde orta culpa ejfet, ibipama confifteret.LzxAzxax apud Euripidem Eteoclus Ar- T: ’ bro givusquia x VI11 ” Culpamferebatfemper illojudice Rent ipfe: nonurbspatria, quapaffim malt ReBorts ergo fuftinet calumniam. Et Athenienfes ,ut Thucydides narrat, poeniruit decreti adverfus L d.iu. MuylenatOS, nrXiv oxtw [.ca-Xbov i s’ ri.-, a, eras f ut tot am civita- tem potitu quamfolos defectionis auctores interficerent dPitirCAtm & DioJ oro Demetrius captis Thebis decern folos interfeciffe auftores defe- ftionis. VI. Sed in ipfis quoque belli au&oribus dtftinmiendagcaofae: fun t v ‘ a - de i“- enimq uzdamnon iuftae quidetn , fed ramen rales n r non improbis r f ‘ i9 [‘ pnffint imponere . Sc.i iptor ad Here nniumdeprecationiscaufam as- Lib. u. quiflimam hancponit, fiquisquas peccavit,non odio neque crudeli- tate, fed officio & reflo Audio commotus fecerit. Sapiens Senecas, hojles dimitt et falvos, aliquando etiam laudatos, ft benefits caufis pro fide, pro federe,prolibertate in helium accinSti fint. Apud Liviutn * petunt error! veniam Caerites quod fuerint auxilio confanguineis Phocenfibus. Chalcidenfibus & aliis qui ex federe Antiochum juverant data a Ro¬ manis ^enia. Ariftides Leu&rica fecunda Thebanos qui Lacedae- moniorum dudlum contra Athenienfes fecuti erant , ait pshd ciy-dcs Sixaice Ts tre^a rltu rtf men's el serf reds bye/ft/lot;; in partem quidem •vemjfe injuft a aftionhs ,fed queimjuflo aliquo ve~ Parent, fide inprincipesfui federis. Cicero de Officiis primo confervan- dos eosdicit qui noncrudelesin bello, non immanes fuerunt: turn bellaquibus imperii gloria propofita eft, minus acerbe gerenda sf~ fe. Sic Prolemasus rex Demetrio fignificat.K ndvrar & Lib. II de Clem. c. Lib, VII. ?£ *P%*is ‘zvtepVTeov ctvTttq. non de rebus omnibus , imperii) & gloria inter ipfos certamen effe. Seyerus * apud Herodianum : Cum helium ad~ BA. hi. wrfus Nigrum gejfimus non it a fane ffeciofas inimicitiarum can fas habeba- ■ tnus. nam pofitum in medioprincipatum atque adhucin difeeptestione verfan- tem pari ambitu uterque nofir um ad fe trabebat.Sxpe habet locum quod Cie. epijt. de bello Casfaris & Pompeji eft apud Ciceronem :Et at obfeuritas qua- p d r f’ff ' 2 dam: erat certamen inter clarijjimos duces : multi dubitabant quid optimum MarceU,. effet.Ez quod idem alibi.- etfi aliqua culpa tenemur erroris humemi,afcete- te certe liberate fumus. Plane ut apud Thucydidem dicuntur venia di- gnaquae fiunt ffi r-xxUs,coins h/aii.».osi0t9t.0-r.ci. De Dejotaroidem die Cicero.- non ille odio tui progreffas, fed errore commune lapfus eft. Sallu- ftius in hiftoriis: Cut era -multitude, nmlgi 'more magis qudm judicio, pofl a- lbs- alium quafi prudentiorem fecuti. Quod de bcllss civihbus Rrutus leripferat putem non male ad pleraque bella alia referri polie: . * acrius effe prohibenda , quam in fuperatos iracundiam exercendam. V 11 . Edam u bi juftitia hoc non exigit, fepe tamen conv enr. bo- | ' mtatj \Am. xil. Pe Clem . I- Wf' 5 * Vida Pint. fa-ulo mill?* 518 / ' 1 DEIVRBEEI.LX nltati * coavenit modeft ia’.rppyenir animn pvrplfn . Jgnofcendo an- xijfe populi Romani magnitudinem ait Salluftius. Taciti eft : qantapervica- cia in hoftem , tanta beneficentia adverfus fupplices utendum: At Seneca: Ft- rarum, necgenerofarum quidempermordere fyurgere abieBos. Elephantesht- nefque trunfetmt qua impulerunt. Saepe oportunutn eft illud Maronis: Non hie victoria Teucrt*m Vertirur, am anima ana dabit diferimina tanta. Eft in earn rem infignislocus in libro quarto ad Herennium,B«ae»M. jores noftrihec comparttverunt, ut neminem regem quem armis cepijfent vita privarent. Quid ita ? quia, quetm nobis facultatem fortuna dedijfet, iniqurn eratin eorum [upplicio confumere.qaoseademfortuna paulo ante inamplijftmt Batucoiiocarat. Quid quod exercitum contra duxittdefino meminiffe. Quid ita ? Quia viri fortis eft,qui de viBoria contendant eos hofies put are : qui viBi [tint, tos homines judicare , utpojjit bellttm fortitudo minuere, pacem humanitas an- gere. At ille , ft viciffet, num idemfecijfet ? Quid igitur ei partis ? quia tahm ftultitiam contemnere, non imitariconfuevi, Side Romanis hoc accipias (incertum enim hoc. cum&peregrinis &fidis argumentis utaturis feripror ) adverfa fronte pugnat cum eoquod habemus in panegy- rico qui didus eft Conftantino Conftantii filio: Cauuor licet fit qui di¬ vine! os habet per veniam perduelles, fortior tamen e[i qui calcat iratos. Renovtt- fit Imperator -veterem iliam Romani Imperii fiduciam qui de captis hoftium dtf cibus vindiftam mortefumebat. Tunc enim captivi reges cum a portts ufque ad forum triumphamium currus honeftaffint, fimulatque in Capitolium curium fietiere cocperat Imperator , abrepti in carcerem necabantur, unuspro feipft Paolo qui fedentem fe acceterat deprecante (leg es'.unus Perfetcsipfo Paulo qui dedentem fie acceperat deprecante ) legem Mitts feveritatisevafit: c&teri in via- cults* luce privatialiis regibus dedere documentum ,ut mallent amicitiamcoli¬ re Romanorum quam exafperare juftitiamrSei & hie nimis laxe. Dicit quidemlofephus idemdeieveritateRomanorum in hiftoria inter- fedi Simonis Bar-jora: fed de ducibus loquitur qualis Pontius Samnis, non dehis quibus regium eflet nomen. Verborum fenfus Latine lie habet: Pinistriumphi erat paftquamqd Capitolium lovis cdim erat perventum % mm ibt exfpeBare imperatcres mos antiquus patrU jubebot donee nuntiata effet mors hofiiitm ducis. Is erat Simon lord filius qui inter ca¬ ptives in triumpho ducebatur: is turn injeBolaqueo in forum trahitur verberm- tibus infuperipfumcufiodtbus. Nam eo in loco mos eft Romanisfupplitiumfume- tfe de damnatis oh noxas capitales. Hie ubi vitamfiniiffe nunttatus eft , fecuttl funtfaufta omnia, deindefacrifcia. Idem ferme dicit Cicero Verrina de Suppliciis. De ducibus paffim exemplaexftant.- de regibus aliqua, jit * de Ariftonico, Iugurtha, Artabafdo: fed tamen prater Per- lea * Syphax, Gentius, luba, SKrafarum tempore Caradacus at* que alii, tale fupplicium evaferunt, ut appareat 8c belli caufas & gerendi modum ipedata a Romanis,quos tamen tequo afperiores in vidoriafuifle Qcero atque alii agnofeunt: itaqueM JEmilius Pau- lus apud Diodorum Siculum non male in Perfei caufa Romanosfe- narores morrer, B fth r drjfiimnr epbGar 2»^j, -mv ye tsj? ytif \lntriMi fUtipxefitib/j Nifittm Si humani nihil metue- rent , at dtvmam vindtBam time-rent, iis impmnmttm aui viBoria infolent' 111 , . 1 fitur AC PACTS, LIB. XXI. CXI *19 uttmtur. Et * Plutarchus notat bellis inter Grsecos ipfosetiam ho- ftes regibus Lacedaemoniis manus abftiriuiffe reverentia dignitatis. Hoftisergo qui non id quod humanas leges permictunt, led quod fui eft officii, quod fas& pium eft volet reipicere , parcet etiam hoftili fanguini :neminique mortem irrogabitnifi quo mortem mortivefi- rnilequid evitet, aut obpeccata perlonas ptopriaqua; ad capitalem menfuram devenerint. Et tamen quibusdam id meritis aut omnera aut mortis poenam condonabit, fivehumanitatis intuitu, fiveoba- lias probabilescaufas. Egregie idem quern dixi Diodorus Siculus: tu T rclXiuv Kj tij id. ceX.ce m xj TrrcM/tsr ee&vepn]u.a7& Lit.xx.vil. to vedette S&1& riyjuj n Ji ct^illeu (7nTv'y%xvi-mt. 0 ef ci to7; t^uoicut ei; rst? e- «•&««'§« tAses fee&t&A 16 ! ^ rrpnmrit caufis ta¬ le quid aggredi, unde inrtoccntibus immin ere pernities pofttr. Idem nobifcum fenlit Polybius qui libro vfic loquitur : * y> ins’dmeXesa. Jh cepceviir/eeJ this ceyiu/Jtgei mtepehi t«; dyAtisi dvlpus, dxd £~i ycfi (tsfc&iej T Hfeceg'rnpeerar evvceecupilr m fenSit dJiieS>!ge r»is tiPix.yix.lm . dxk overiPpy tCj ovn^cupa^ TMS dtaliloif ( male editur haiflioli ) rug hieii^cg nhx.it>. Bonorum virorum ejl etiam cum minusprobis non internecinum gere- re helium, fed battenus ut deli it a farcianlur atque emendentur : neque infon- tescum fontibus mapoena involvere, fedinfontium caufa etiam fontibus par- cere. IX. Hiscognitis ,dehisquas magis fpecialia funr nondifficilis L,b - m, erit definitio. * Puerum atasexcufet.feminam fexus.q ht Seneca libris qui- ]}i Mcr xx bus irae irafeitur. Deus iple in bellis Hebrasorutn etiam poll: pacem 14. oblatam & repudiatam parci vult feminis & infantibus : extra pau- casgentesfpeciali jure exceptas: adverfus quas quod erat belltim non erat hominum, fed Dei, atque itaappellabatur. Etcum mulie- res Madianitidas vellet occidi ob proprium ipfarum crimen, exce- Num.xxxi, pit virgines inta&as. Imo cum Ninivitis ob gravilTima peccata in- ^ Iv terner.ionem fevere admodum minatus effet. retrahi fe paffus eft mi — ferarione innl rornm millium ejus a s tatis qua; honefti Seinhoneft i diferimina ignoraret.- Cui fimilis eft apud Senecam fententia : Num De ha n, fis irafeitur pueris, quorum at as nondum novit renim diferimina ? Et apud c - 9- Lucanum Crimine quo par vi cadem pot Here merer i ? Sihxc Deus fecit ac ftatuit, quiquofvis homines cujufcumquele- xusaut astatis fine ulla caufa non injufte poteft occidere, utpote vitas datoracdominus , quid homines facere asquum eftquibus illenul- vm.dejure lum jus tribuit in homines , quod non ad hominum falutem acfo- 3M. 1 "Lib. I. lib .XXIV. Of avia. $ lib. v. hbro XXXV III. lib.ix.c.l. v 14. XII J. kb. Slv. Vtih d.locs. hbro XXVIII. %4”t. XJI, cap. 3 . it!V, hi/, v. 24, VIII, C ,trentl pace, S20 DE IVRE BELLI valuit. Arma bxiemtu (ait apud Livium Camillus) non adverftts earn d cut etiam captis urbibus parcitu nfed adverjus armatnr . Addit hoceffe 'inter belli jura.natnralia (cilicet. Plutarchus de eadem re agens: Sunt, inquit, apud honor etiam belli qu&dam leges. Vbi nota illud apud bo. pos, ut hoc jus abeo quod in tnoribus& impunitate pofitum eftdif. crimines. SicFlorus negat aliter fieri potuifie falva integritate. A> pud Livium alio loco ert : aqua at ate etiam hott e r irati ah finer en t a . libi : ufque ad infantium ct demira rruJAieperaienit. Quod autem in pue> ris rationis ufum non adeptis Temper, id in feminis plerumque obti- net, id eft nifi aliquid peculiariter vindicandum admiferint, aut vi- riliaofficia & ipfatufurpent.Eft enim,ut Statins loquit ur .fexus infaufqueferri . Nerorii hoftem vocanti Otiaviam in Tragcedia repo- nit prafeftus * Femina hoc nomm capit \ Alexander apud Curtium; Cum r.atitmis d°e feminis per ere helium non fa. leo: armatus fit npnrtet q uem.ndjir.im. GrypUS apud IuftinillTi: d nulloun- quam majorum fuorum inter tot domeftea & externa bella pofi ■viBorictm infs • minas fsrvitum, quits fexus ipfe (f pericuiis bellcrumlf fevitU-viBorumeximat, Apud Taciturn alinc^.^,, aJmerf.. pctlam adverfus armatci helium fe traBare. Valerius Maximus Munatii Flacci in infantes & feminas efferatam vocat crudelitatem, & auditu etiam intolerabi- lem. Apud Diodorum Carthaginienfes Selinunte narrantur interfe- ciffe feras, feminas, infantes, uiitpuui mpvssflPeiciv ictffZwornc, fnehum- nijalis affeflu.Et alibi hoc ipfum dfioTr^t, crudelitatem wfeW.Latinus Pa- catus de feminis : fexus cut bella parcunt. Simile Papini de fenibus prdnuntiatum, Nullis viJabilis armis Turba fenes. m < X. Idem ftatuenduin nnivprfi liter de maribus quorum vitae genus ab armtS abhorret. l ure belli in a rmatus repugrmntefque cades. Ut ait Li- vius, id eft eojure quod naturae congruit. Sic Iofephus aequum ait ut in pugna poenas dent qui arma ceperunt, jnforirihns non nocen- dum. Camillus Vejis expugnatis edixit, ut ab inermi abftineretur. In hac ciaff e primum ponendi funt hi qui facra_curanr_. nam ut hi ab armis abftinerent mos ab antiquo fair gentium omniqm: atque ideo viciflim viinillos temperabatur. Sic Philifthaei hoftes Iudaorum non nocebant * collegio Prophetarum quod erat Gaba, ut videre eft 1 Sam. x, f & 10. Et fic ad alium locum ubi fimileerat collegium tanquam fepofitum ab omni armorum injuria, cum Samuele confu- git. David 1 Sam.xix, 18. Cretenfes, narrat Plutarchus,cum bellis inteftiniscolliderentnr, omnem noxam abftinuifle * h facerdotibus, & iis quos humandis mortuis prapofitos zaJ&c vocabanr. Hue & proverbium illud Gracum pertinet jb -4. *No* tat Strabo ohm cum tota Gracia armis ferveret Eleos ; utpote lovifacros, & eoram ho/pites inaltapace vixiffe. Sacerdotibus merito hac in parte aquantur qui vita genus fimile elegerunt, ut monachi& converfiid eftpcenitentes , quibus proinde aqueutfa* cerdotibus parti voluntcanones naturajem sequitatem fecuti, Addas jus AC PACIS. LIB. .CXt 521 his merito eos qui ftudiis literarum honeftis & humano generi utili- bus operam navant. X I. Delnde agricolas quos &canones afleribunt. Diodorus Si¬ culus de Indis cum laude refert : aftepi-n^a yS «i d&fatss fS/l ibxUsvlsm el reus psftpetti, rise 5 *fe* tiurysu^cui oifos \ 2 > lay rdf rial yft trylj jtttj ttjixetr: prmt um fe eos qui am n r.alexont illsfos indemnefque [mere, De Belifario Suidas ; «S 3 ts's cipgouOSf •nozuirti uA«or«» ; monuit milites ut captos non tanquam fontes ftu- nirent , fed tanquam homines cuftodirent. Apud Diodorum Siculum eft: mints dsetrisvaiTWi pip asPse rdf dmi&floffyliSf , dlxnot 3 7015 •JonsmzfJunJot. Omnes ( Graci ) opponunt fe repugnantibus , parcuntjamfubactis. Eodem judice Macedones qui fub Alexandro onx^nx^evi mXepuxunpov ®© T ixlrpcv , too -p pAytXa')/v%lcic : magno animo dignum ejlfupplicipar- cere. Sopater : vopt,®- esd r«s ixtrocc ci rote ; moris eft in III- Usfervare fupplices. In obfefTis oppidis obfiervatum id Romanis ante- quam murum aries percuffiflet. Csfar Advaticis denuntiat fe eorum civitatem confervaturum , fi priulquam aries murum attigiflet, fe dedidiflent. qui mos nunc quoque obtinetin iocisinfirmisantequam machin® igniariae explodantur : in munitioribus , antequam inmoe- nia impetus fiat. At Cicero non tarn quid fiat, quam quid natura atquum fit refpiciens, fic ea de re pronuntiat. Et cum iis quos videmon confulendum eft , turn ii qui artnU pofitis ad impercstorum fidem confugimt, quamvis murum aries percufferit , recipiendi. Notant Hebrai interpret,® majoribus fuisin more fuiffe ut quam oppugnarent urbem earn non cingerent corona,led * partem liberam relinquerent effugere volen- tibus, quo minorifanguine res tranfiret, XV. F.adem aqniras iabe t . narci hi s- tutis populo Tacitus: * ran excurfus & fortuity pugnst, Annotata * AC P A C IS, L IB. III. CXI- S2f Annotata ad Caput xi. E St enim ulcifcendi ut puniendi rmdui\ Vide qua fupra lib. u, cap. xx, $.2, & 28. &loca AuguftinideChriftianoruminipfis bellis benevolentia qua? modo produximus. Ariftoteles Policicoruin v,ca p .6 narrat afperiores aequo poenas cxadas Thebis & Heracleae, itmuhx.Ss fadtionis Audio. Et Thucydides ur. TVagf*? , i fifyi ffixed*pxntts jufto majores. Tacitus ill Annalium : Pompejttsgra- viorremediis quam dthcia erant. idem eodem libro Auguftum CulpaC quod in puniendis adulteriis clementiam majorum fuafque ipfe le¬ ges egreffus fit. Iuvenalis: exigit autem Interdum ille dolor plus quam lex ulla dolori ConceJJh. Quintilianus : Non nifi ab ultimo parricidio exigitur poena tram hcminem., M. Antoninus Imperator referente Vulcatio vita Caflii: ad Senatum fcribam, ne aut profcriptiogravior fit , attt poena crudelior. Aufonius : vindittaquc 'major Crimine vifit ftto ett. Ammianus libro xxvi: ftvitum ett in multos acrius quant erratafiagita- verant vel deh cl a. Similis eftapud Agathiam locus libro 111. JEquus in hoftefuit ] O vidius Trillium 1, elegia 8. Ett etiamin miferis pietas, (fi in bofteprobatur. Necejfitat egerat, non voluntas ] Addit mox : Idenim aqtutatepenfata fia- tueratplacabilisImperator (y clement JThacydidcs libro In, in oratione Cleoilis : o» -mis dsn a? mMctiav dvxyxafHyTSt dm^rjmv, ovyfcufaiv tga. Ignofco illisqui defecerunt d nobis cogente hofte. contemplatio extrema: ne- ceflitatis hate dicitur Paulo fententiarum v, Tit. 1, certcenim, ut Synefius ait, dvuyxti , Res ett valida ac violentft nscejfitas. Iuvenalis de Calaguritanis; tSjuifnam hominum veniam dare’, quifve Deorum Viribus abnueret dir a atque immania pajfis ? vide defamis neceffirateCafliodorum ix, 13. Pertinax de Laeto & aliis: Earuerunt inviti Commodo: fedubi habuerunt facultatem , quod fern- per voluerunt oftenderunt. Caffius Clemens apud Xiphilintim in rebus Severi : eya i-n m i'rt N few hmtdy.yir w&AeupS-es; ’j & rij dv.oms fisgJJi, dorng^v dyayxcdat ifigglyrdixm, 105 mn mtefadrzey, c£xd at VzXixvov xaeSeAti- : Ego neque te neque Nigrum noveram : fed in parte quam ille obtinebat rclitttts, feci quod necejfe erat, pmfentiparui ,non tibibellum volens inferre,fed hlianum rfe/>e//ere.Aurclianus Antiochiam ingrelfus ubi multi Zeno- bia panes fecuti fuerant, edidlum propofuit •n$ eixucia <*v«yx««i vrfey ■/, tn&aigiinl to ovp&dfg. dml&ott. magis ad necejfitatem impoftam in - vitis quam ad valuntatem qua acla erant referens. Belifarius apud ProCC- pium Vandalicorum I : -AiSw *s ys dmtloos den Barfiheig arc IJtAa- dug. Afros enim omnes fubVandalts fuijfe invitos. Apud eundem Gdtthi- corum in Totilas Neapolitan^ ait, fcire eos fub holtibus fuifle invitos, Nicetas autem, auc continuator fcriptse ab eo hiftoria: , de Henrico i. $26 D E IVRE BELLI Henrico loquens fratre Balduini: cJ 2 a? o-Qetynv, a ;« m j. fit toy yv tfftj /itstyXiov, aXt\ a’ X&fr&lni/tgv to fettofifoy, vj |8/<* f(fioXt.oy ij oretfrinif BAa^is IxtsotMlt. 6 )u/ urbem incolebant, eos jujfit interfici, quaft armentum aut grtx ejfent, non Chriftiani homines qui interfile rentur , preffertim tales qui Blachis non verbontm fmftt, Jed vi [uccubaerm neque fponte eis paruerant. §,XV. Venia digna qua non ah ignorantibus modo , fed ty ob ignorantiam punt] Dionyfius Halicarnaffenfis libro I : «Wwv myfvdfirn «!<«» i» bum,, quod non fhonte fit, omne dignum venia. Procopius Gotthicorum in; "ont dip adixuoi t«? TtiXea , it ■atfXa.Sirr/tf ayyolas. i) Xofivt iTnysvo/Jfivs ■nti S.\m ras ots tfWnes titty, Sjui edits molefli funt, [m quad occupaverit eos ignorantia, five quod oblivio fiupervenerit aliqua,hisetm tpfos, qui mala funt pajfi, squum eft veniam dare. Vtrum perturbatione aliqtta etnimi , quaplerunque brevis eft & ad 1 empty, an confilt o if cogitato fiat injuria J Seneca de Ira I, 16: Dimitt it fsf fiintelligit non ex alto venire nequitiam, fed fummo, quodajunt, animoinht- rere, deinde : Nonnunquam magnet fcelera levius quam minora compefiit, ft ilia lapfu non crudeiitate commijfa funt: his ineft latens & aperta if inveti- rata caliiditeu. idem : deliHum in dtiobus non eodem modo afficiet, ft dm per negligentiam admifit, alter curavit ut nocens effet. Philo ] Libro ii Specialium legum. &ua necejfitas , ft non defendit, tamcn excufat ] Adde qua: fupra Iib.II, cap.xx. $.29.& hoccapite fupra §. 3. Samii apud Thucydidem libro hi, Alcidae Lacedaemonio cumcaptivos Chios occideret,haec dicunt: S* nse/die rhs eXiaA* iXA/JtgXv auii»,tS cit fas fiittpfet^tyftrn yfiloas Sstc 7 mXt/aluc,‘Afvaiuv cfj ikr“ aydyxns Bv/ifylytsc. Non recie cum fe dicere vr nijfe ad hberandam Grsciam, qui homines interficeret , nee tnanibulsipfi contra¬ ries , nec animo infeftos , Athenienfium quidem focios, fed neceffitate adaitoh Chryfoftomus de Pro videntia v : \yffiot fifi vj mXkfiiot oul-m> m- Xifu'.oif'umtn ovyfiriomeiv, ‘or ay dv^rns vi fc'n jltsXo fifth 7 r gfifyirl -n mr paXiieu tutuv cwvoii ; NorUnt gfinimici inimicis, if hofies hoftibtts ignofcere, ubiinvffl etc contra voluntatem aliquid in ipfos quamvisgravepatrant.Mifiiniani apud Agathiam 11 1 : •JDAeJ'fM ®tgnJlxnfifosi , dm re eXy Xvjoc «{ vs ht’ldfp- ew /,/3 ufioscgu dj T~«% dtolqft fit i* Trafoirmot ft tpeiSSt dj tmyjid/xrst «»«!<»< that- cum plurimasperpejfi injuries , ita trufiejfent ad talionem, barbaroftll impetu,attamen non omnino indignos fe quibus ignofceretur, parcereturque. Apud Deum quoque paratam ejfe veniam ] Deuteronomii XXII, 20 . • Mofes Maimonides Direfioredubitantium 111,41. Non infidiator'] Mitylenasorum caufam hac parte onerat Cleon apud Thlicyd. III : d-vsitte fif $ dm Hxa-fav , eiliitc 5 iraZ&XdoeW' £sj to axitnoi; Non inviti nobis nocuere, fed de induftria fecereue fidtas. Id veto demum ignofci dignum eft , quod prxter voluntatem fit.. rrlnO libro de conftituendo principe : Atxxgjvi dj Ini-n W irriii. illius exaB&eruditionis, in verbis pofiu, compos non erat , rem tamen ejus (ft norat (ft implebat. Xiphilfnus. De Marco Aurelio HerodianUS: / 49 »©' > ** (iatn'Atm (piAinpiao is Xo^ij, n'Tt hy/tyimt ytatnai, nptfid[‘ ndl >dM fti® owipgjvt imsnxmfy : Solusprincipum fapiemiam non verbis R utdogmatumcognitione,fedmoribusgravibus, <&vita temperata ofiendebat» DeMacrino Xiphilinus: to n vluiyjc ts‘% Situ dx&tZSs timsom «s vnswe leges non tam norat exaBe quamfideliter exfequebatur . Da no- ftrotaeculo, Deus, vel rales principes. Biflinguendos qui auBores belli fuerunt ] Vide Gailium lib. II de Pa- §, y. cepublica, n. 18. Vaunt errori veniam ] Ignofci debere inter dum armis fuperato rcBori jit- yj, jlnm quid fit ignoranti. ex liberate tranlcriplit Ammianus in librum xxx. Apud Herodianum ] Verba Grseca hate funt: ’-m N i%» mAefiirref iy dmc AJxlyXc elyg/a/i urnac 'iyfjpuc , &>; dvu.yx.Ma;. s’ yo 7mf iftii &r&v rru£- yjsim tfXtv v(pxg7m^av fiifXteyTO , ci faltrai j lift fc/dfinr £ dfiprgsfm \sawt , if if'' Trip- iifiw it 'i'jznias tpiAsT.ydxn cl; uuibv dydct/.-Kiy. optimb. Acrius ejfe.prohibenda, quam in fuperatos iratundiam exercendam ] Bem¬ bus IX. Convenit modefiU ] Rex Theuderichus apud Caffiodorum 11,41: f.VH. illamihi felkiter bella provenerunt, qua moderato fine peracla funt • is enim vincitajfidue qui novit omnia temperare. , L uce privati aliis regibus dedere dacumentum ] Nolim reduci hunc morem. tamen &Iofuareges captos interfecit. Ioiephns Antiqua: hiftoriae v, 1. & de Soflio Dion : Anjjio if^Byoat ■ru.v^fi^r&a-bjme. Antigonum virgis cecidit alligatum cruet, fed provide addit, 0 fctibcts/Satis- listi's von t foifcaiuv ’nmrivH , quod nemo regum d Romanis viBoribus pertule- nt. Eft eadem hiftoria apud Iofephum libro xv. De Maximiano Herculio Eutropius libro x: cufis Francis atque Alemannis, captifque eo- nm regibus ; quos etiam beftiis , cum magnificum fpeciaculum muneris paraf- fit, obiecit. De rege Alemannornm patibulo fuffixo, vide Ammianum xxvii. Theuderichus rex Wifigotthorum Athinulfum Suevorumin Hifpania regem capite pleddit, memorante lornande hiftoria Got- thica. Nimirum ha?c documenta funt regibus ad modeftiam, & ut cogitentfequoquefubjefltos.liDeoita vifum , humanis vicibus,& luod in fimili periculo, a Solone didtum,meminerat Croefus, de fe¬ licitate hominis ante mortem non judicandum. De Ariftonico ] Vide Appianitm Mithridacicoin fine, Syphax] variant de eo hiftorici. multi tradunt eum prope Romaru 2nte triumphum deceftifle: Polybius in triumpho dudtum: Appia- ousdum deeo deliberatur, morbo obiifie. P lutarchm I. IX. r JJ8 - DEIVRH BELLI Flutarchus not at 3 Agide. Fuerum &tttt excufet, feminam fexus ] Plinius hiftoria? naturalis libro VIII, cap. 1 6 : Leo ubifivit, in viros prius, quam in fem'mas fremit , « infantes non nifi magnafame. Ad illaHoratii libro iv , Ode vi, de Achille: Nefcics fari pueros Achivtim Vreretfiammis etiam latentes Matris in alvo. Volester declamat infavitiam Achillis, qui ,/i per Apellinem vivere licuifftt, add fsvus erat, utnec infantibus,nec in utero geflanttbus peperciffet. Philo de principisconftitutione : rmf)iyoi 'j s&qyjiu*ix.is pibaSrumM , dimittan- tur autem virgmes multeres : caulam reddit 1 ro dttySv -nix i. Kct&mtlbcicmii'mv 7met di$iuJi)V7r'&i3/>!Ss Tt s£) ftha.x.KtsOoflxf IXitiv iihZptli , as iupcaitti 5 Xg^sj«yois >(• [t<&‘ % Ncs vero -veftrum mifereniurjugum service jaB ant turn, mortemque con• cupifcentibttsparcere volurnw, £f vitam delicate faftidientes fervare , ut dectt Cbriflianos & Romani Imperii cives. Vide Serranum in rebus Francifd I, & Henrici 11. Partem liberam relinquerent ejfugere volentibui~\ Sic Scipio ABmilia. nus cum Carthaginem everfurus eflet, edixic fugerent qui vellent, Polybius. Pacinufque animo verfabat iniquum ] Crudele hoc vifum feculis po. fterioribus notatad xiEneidos Servius. Turbapeccttntum~\ quicquidmultispeccatur, inultumett. Scholiafteslu. venalis ex Lucano : Livia apud Xiphilinum ex Dione : (Xo»«xi <«5 evsiga fiZt&ov h g-gelas rMii/tdjav rtss spccltUTMs dmyrsfZpr t©-. quod gloria, magis ftudio quam ex militate milttes inpericula truderetjn• liifque objiceretm .§.X1X, C a r v t XII. Temperamentum circa vaftationem & fan ilia. I. Qua vaflatio jujlaft & quatenus. . t .q II. ^Abjlinendum a vajlatione Ji res nobis \tSU0l Jt fruffuofa "Jit & extra hojlis potejla - rtwHt. &&Tt. ytCrT 1 pftiS- JjtSc-XZ 11 • P. ft" : CLL 7 H. &t tutu, estifxjvid# eV in <££“'(■ fK£yH fJJi itendo *\'UUu " e^WiTclLS H’lurtUa. oJLis<< .. <]C4Jr cl V. Si hojlis hah eat aliunde quo ji fujlen- tet: V. Si res ip fa ad belium fovendum nuMius ft ufus . VI. Hoc maxime locum habere in his qu&jfr era funt aut facris accedwit : VI I. Item religiojis : VIII. Vtilitates qua ex tali moderations fequmtur annotate. R Es alterius utperdere cjuis fine injuria poffit, horum triuffl ' " " " ' •XS^' 11. 11 . s. 9 . unum antecedat necefie eft : aut neceffitas talis quae inpnffli dominii inftitutione excepta debeat intelligi, ut fiquis tettu gladium quo ufurus fit furiofus periculi fui evitandi cauiain amnew projiciat. quo ipfo taro en cafu manere qbligariop fm ^^nini refar* ciendiex veriorefententia alib i diximns : aut d ebitum aliquod pro* cedens ex inaequalitate, nimirum ut res perdita imputetur in lllu® ^ JiictcjucuiLai.^ , lat ICO vuicti iuipui.eu.il. ~ JSocJi) fetktry cufy. debitum quafi^wercepta: alioqui enim jus non eflet : ^upmeritum &.**«»* / aliquod malum cui pes na talis par fit, aut cuj us menfuram poena non ^ nuclei. excedau V:Ct. de juft bel.n. J2, J6. L. v. AC PACIS, LIB. III. C AZZy 3I excedat rnam ut rede notat fani judidi Theologus, ut propter pe- cora abadta aut domos aliquas incenfas totum regnum vaftecur ae- qujtas_non_fert : quod & Polybius vidit, qui in bello non in infini¬ tum vult vagari poenam, fed ufqueeout deli&a sequo modoexpien- tor. F.t ha? quHemcaufae Sc intra hos duntaxat fines faciunt ut abfit injuria. Caererum nifi caufa utilitatis fuadeat ftultum fit nullofuo bono nocere alteri. Ideo •qui fapiunt utilitatibus moveri lolent qua- Strai. c.d rnmprarnnua eft ilia , quam annoravitOnefander: •dui'j tus mbi/alu* tffiipru £ iguira £ itfiikro' Qtfiict yi pgvf/.drm £ xropnds isl'otx ptttofnitep/J)* ican^ « ioia -tfipi. Ho > turn t err am perdee , urere, popular! meminerit. Nam Herod . a im£ cmI ^ j Pol.lib. WfUprl&rt. rcUxj De Create magiftr* quo )n difcrepat illud Procli: epocTUftty* 7* v£>v dydviwv 'sfeo^Vjwv r d& dj-mficcv j boni eft impemtorU hoftium copies undone acrid ere, De Dario Curtius l credebat inopia debellari pojfe, nihil habentem nifi quod rapiendo oc - L fremt.Strat cupitjjet, Et ilia quidem pop ulatio ferenda eft qua?brevi ad pacemp e-*m,r.4> ba-, rpniia m hoftem fubig it: quogenere belli ufus Halyattesin Milefios, ^ Thracesin Byzantios, Romaniin Campanos, Capenates, Hifpanos, 3 ,<‘J Ligures, Nervios, Menapios. At fi reite rem expendas , plerunque GH.hb.vi admittuntur taliaociio magisquam prudenti ratione. Ferme enim evenit ut aut caul* ill* fuadentes cedent, aut ut alias lint validiores qua difliiadeant. II. Id eveniet primum . fi nos ipfi rem frugiferam ita te neamus nrhnftih iK non pnfTrr efte in frii dtu Quo propria fpeftat lex divina qua: in vallum bellique opera vult impendi arbores feras : frugiferas vero aflervari ad vi&um, addita'taufa, quod non ut homines ita &C arbores adverfum nos in pradiu m . con fu rgere poffin t: quod ex ra- tionis fimilitudine * Philo etiam ad agros frugiferos producitlegi hare verba affingens , Quid rebus inanimisqu&tf mites funt mitts fru- liusferunt irafcerts ? An vero in morem bominum qui hoftes funt, inimiciti a fignifcationem arbores produnt , ut pro his qua faciunt aut facere minitntur ftirpitus evellend/t fint ? Quin profunt viBoribus pr&bentque copinm rerum tjUtu necejjttas exiprit, imo tfp ad voluptatem. non foli homines tributes ferunt. fed meliora arbores -ftatis temporibus , ac talia ut fine Us vivere non detur. Iofephus vero ad eundem locum , fivocem edere poflent arbores clamaruras ait, inique fe , cum belli cauft* non fint, perferre belli poenas. Neque aliunde, niftillor, originem habet illudPythagori- cum apud lamblichum : nfetyt tp™** £ ’ey xa^m film pxMut , pitt tffa'gwv; manfuetam fruppferamque arbnrem np.r J ,udtrre -ne e . exfr.inde.re fas efto. * Porphyrius vero mores Iudaicos deferibens libro de non edendis animalibusquarto , legem hanc, confuetudine ut puro interprete, etiam ad animantia ruris operi infervientia producit. nam his quo- que ut in bello parceretur a Mofe prarceptum ait: Thalmudica vero lcripta & Hebrsei interpretes addunt, * legem hanc porrigendatn ad rem quamvis , qu* fine caufa peritura fit, ur fi a?dificia combu- rantur, elculenta ac potulenta corrumpantur. Confentit cum hac lege ducis Athenienfis Timothei prudens moderatio , oui nar- ranre Polv*nO . dm smtpsmti're cixiao XTe’itmuXiv i /ffj i ^ J'hJgoy abtustrlesy } non patiebatur aut domum , aut villam dirut , aut LI 2 ‘ arborem ^2 DBtVRE BELLI arborem fruglferam exfcindi. Exftat & lex Platonis de Republics quin. to , yw •n i uvciV fir.-n oixiati i/s.7n7T(fHq, ne terra uadetur , ne. domtu incendantu r. Multo vero magis hoc locum habebit poll plenam vtdio- t>f x. riam. Corinthum excifam non probat Cicero, ubi tamen fade tra- Pro domo dtati erant Romanorum legati: idemque alibi finp-ifirnm f ne fa . fua ad Pont, rinin . nmni imhnt um odi odicitb ellum, quod parieribns . reftis. rrw Lib. xxvi. ln mnis. poftihnc fit. Laudat Livius Romanorum lenitatem vidla Ca- pua, quod nonfievitum fit incendiis ruinilque * in te£ta innoxia mu- Twadibur. rofque. Agamemnon apud Senecam: Equidem fatebor ( pace dixijfeboc tun Argivatellus lie eat) afptgi Phrygtcs , Vincique voted ; mere & aquari folo , Etiam arguiffem . Jof. vi. yta 4 Sane docet nos facra hiftoria urbes quafdam k Deo damnatasexci- c \i D: etiam contra legem illam generalem arbores Moabitarum jui- SO fasexfeindi. ^criim non faftum id odio hof tili. fed in jnfta m Here. fifinnr^rp qna» aut p ublice erant cognita j ant f >r< judice tan ti aeftim ata. III. Secundo eveniet quod diximus etiam in dubia agri poffef* fione, fi magnafpes fit celeris vidtoria?, cuj 11s premium &ager& frudius futuri fint. Sic Alexander Magnus milites, narrante Iuftino, Lib. xi. a populatione A fix prohibuit, * parcendum fu'ts rebus pr&fatus nee perden- VitaFUmi. da ea qua poffef[un x nenerant. Sic Quintius Philippo Theflaliam tranf- currentepopulabunda manu.ipfe hortatus eft milites, ut Plutarchus loquitur, iter faceretanquam percOnceffam &ipforum jam fadtam regionem. Croefus Cyro fuadens ne Lydiam populandam militi Ucrtd.l. 1 . daret : non me am , inquit, urbem , non res meets dtripies ■' nihil enimud mi jam iftet pertinent: tua ftmt : tua illi per dent. Aliter qui faciunt in eos non male quadrant ilia Iocaftx ad Polynicem verba Thebaidibus Se¬ neca? : x" Fetendo patriam perdis : ut Hat tua . Vis elfe nullu m. quin tua r.auj* n.nret Jpfl'tm bnc.^ quod armwjtirrtu infejlis folum } Seoetcfq ue adult as flern is tot os fugam E dis per_ agros. Nemo Jicjua/lat fua. Qua corripiigne, qua meti gladio jubes, Aliena credis. Lib. ix. Par fenfus apud Cunium illis verbis : quicquid non conupiffent hoflium £p‘7> 9-i°. ejfe tonfiffi. unde non longe abeunt ea qua: Cicero in literisad Atti- cum difputat, adverfus Pompeji confilium fame patriam necandi. Atque hoc nomine Alexander Ifius culpat Philipputn libro Polybii Lib xx XVI1 ’ cu ) us ver ^ a Latine hunc in modum vertit Livius : In hello non 1 .xxxij. cm g rec p t ( ■philippum) aquo campo, neque collates (ignis dimicare , fed refugien- tem intendere at diripere urbes , vincentium premia •vitium corr umpire. At non fic antiquos Macedonum Reges, fed acie bellare folitos, urbibus par- cere quantum pojfent , quo opulentius imperium baberent. Nam de quorum pofijfione dimketur tollentem xilsil fibi prater helium relinquere, quod confi¬ lium elfe ? IV. Ter- « c FA CIS, LIB, I ll.C.Xn. m IV. Tertioidemfietfihoftis habere poflitaliundequofefuften- tet: puta fi mare, li fines alii pateant. Archidamus apud Thucydi- dem in oratione qua Lacedxrnonios fuos h bello in Athenienfes de- horrarur, qnasrirquasbelli gerendi fpes habeantran forte quod mi- litum copia valeant fperent Atticum agrum a (e facile pofle vaftari; atqui, inquir, habent illi & terras alias fax ditionis (Tftraciatn & loniam intelligens) & maritimis advedionibus adipilci pofitint ea quorum indigent. Tali ergo ftatu optimum fadu ut agricultura eciam in ipfo collimitio tuta maneat: quod fub tributo utrique par¬ ti praftando fadum diuin Belgicogermanico bello nuper vidimus. Ellque id conlentaneummori vereri Indorum , apud quos ut* Dio¬ dorus Siculus loquitur , ’rtc" ytapyui hg£v y&j arnfyn o\ ■ndetioiov tSi j tuppuiks inircuS&fat tuv xiyjkvay mjj r AgriccU intalii funt ac velut [acrofanili , imo probe caftrct agmina opus faciunt fepofiti a periculo • Addit, lay ttyltmMfeiymv ir iUTwgy.tjuny, xit ibtfytflguiisGVt; Ho- jliutv agros neque urunt, neque exfcindunt arbores. Poftea, r s’Jt )5 «v 7 . Itfevmgut ytufyfinjv gfigcw bli K9IFS5 JJif'ytTcK iyx/ 3 /iei WaJjJ ahxteu arripermi : HoflU nemo cuiquam agricoU damnum dat ,fed id hominutn genus, ut in commune benefictim ab injuries omnibus immune prxftatur, Inter Cyrumquoque & Aflyrium convenifte ait Xenophon ut cum agrico- lispax e]fet,‘cum armatis betlum. * Sic Timotheus partem agri maxime frugiferam elocabat colonis,ut Polyarnus narrat: imo quod Arifto- it- teles addit, ipfosetiam frudus vendebat hoftibus, & exea pecunia ftipendium prarbebat militi: Quod h Viriato etiam fadum in Hi- fpania teftis eft Appianus. Idque ipfum in eo quod diximus Belgi- c.tdetreug. cogermanix bello fumma cum ratione & utilitate fieri vidimus,ex- tens mirantibus. Hos mores humanitatis magiftri canones Chri- ma fi. ftianis omnibus , ut majorem cacteris humanitatetn debentibusac eisra>en Pun - f riKTrcTX.intim Sgtaftlamm , inq-uit Appianus: exceptii qui in Apollinistem- plumpeccaverant. Trophxum a Mithridate ftrudum Caefar, utnar- Ot>.x hi. rat Dio , ngfytXon cm irlX/tnnn iif rs Ts iu7mXifA.1c.ii ’ftsis it2Cif&i>v»; tolere au- fus non eft. ut belli did facratum. Marcus Marcellus, qua: vi&oria profa- na fecerat , religione impeditus non attigit, ait Cicero Verrina j quarta , & ibidem addit hoftes effe aliquos qui in bello religionis & confuetudinum juraretineant. Idem alibi Brenni bellumfano Apol- linis illatum nefarium dixit. Pyrrhi fadtum , qui Proferpinas thefau- ros fpolialfet, feedum vocat Livius & in Deos fuperbum. Simile Himilconis Diodorus SdZaav & issjids Sp&gpift*. Philippi helium Ub.x iv. idem ille Livius nefarium quafi Diis fuperis inferifque illatum : et- iamfurorem, acfcelera. Florus deeodem: * Philippas ultra jus vi- Rorin in templa, ants, fepulchraf&viii. Eandem hiftoriam tangens Poly¬ bius hoc addit judicium : to fiftet tos i'ftois or^Syfsatnn imxxzdew fsi».sn- fofitiafl’ hnnndn , y-lre nk iyftffsis ixS-rlun «j£ss y r Suedim 770- Xspoil, dx ^kbcPfi needs, Sues 3 rdrois ccy$g/tce>&s 7mmv be riw mSvriue vcftg,m.djAi Xvfieunfig , wj cm dn 017701 -ns nines] yj/fj ’ftftS Xvrlbifl(§y £53 y, ■ &pie neque nobis ad helium fu tures funt ufui , nec hoftibus incommodaturet, eet ire p'erditum, templet metxime eft qua in in Jimuhcra tfaffimiliet ometmentet.quis ne- get maU mentis &p r* in* far ihundt ejfe. ape.ro, ? Argue ibid mi ralionisnon admitiirexcufationem. VIII. Quanquam vero proprie inftitutinoftri hie non eft quid exulufit inquirere, fed laxam beliandi licentiam adducere ad id quod natura licitum aut inter licita melius eft , tamen ipfa virtus, vilishoc facculo, ignofeere mihidebet, ft, quando perle contemni- tur, ex utilitatibus ipfi pretium facio. Primumigitur moderatioifta in fervandis rebus quaebellum non morantur , magnum hofti telum eripit, defperationem. Archidami didtum eft apud Thucydidem. ft?, y> S».s 71 ncy.ib.- 7 t ’ri’jj ytev run 7 ToX*(SWn $ ofingou iyun irc/q dye yixrcv era) Sum an , jjj as imvAoicoy yf ft ;j 0 is Suit stow sexs Surds Sxri 77 %rk^is lyjan. Ten am hoftilem non aliud quetm objidem ce: z- Xm.hifta. fete, tantoque meliorem quanto magic exculta eft : qitare atplurimum eipar- ^r- iv. undum eft, ne defperatio hoftes reddest invitiiores: * idem Agefilai confi- lium cum Acarnanibus , contra quam lentiebatit Achai, liberam re- liquit fementem , ajens quo plus feviffent eo pads cupidiores fore. Hoc eft quod dicit Satyra : Spoliatis etrmet Juperfunt. Livius narrans Captam a Gallis urbem : Placuerat, inquit, principibus Getllorum non om¬ nia eoncremari tefta , ut quodcunque fuperejfet urbis id pigms ad jleRendos ho- ftium animos hetberent. Aade quod fpeciem hoc prafert manente bello magnaede vidloriafiduciae: & quod dementia apta per fe frangen- dis & conciliandis animis. Annibalapud Livium in Tarentinoagro ut.xrx iv pihil violas : apparel at, ait, non id modeftia militim aut ducts, nifi LI 4- ad j; 6 DEIVREBELtl ad conciliandos Tarcntinorum animos fieri. Simili de caufa Auguftus Cl- far in Pannoniis rapina abftinebat. Caufam Dio adfert, nX-mQ syl [fa.xhx. iJtXcvrcti otvris§perabat e.nim fore ut fic eos fine vi fibi adjungeret. pi. in. Timotheus ea cura quam fiipra narravimus praeter alia tW &ouu> Tan mXifuan efie/jn , ait Polybius, magnum ab hoftibus ipfis bene-' volsntiam captabat. * De Quintio, & qui cum eo erant Romanis Plu- tarchus cum quae fupra diximus commemoraffet, addit: Hujusmo- deftia non multo poflfruBum cepere. nam ut in The/faliamperventum efi, de- fecerunt ad turn urbei. Turn vero fir qui infra Thermopylae habit ab ant Gr&ci Giuintium ardentibtcs not is defiderabant: Achsi vero renuntiata Philippi amkkia foctet atem adverfus eum cum Romanis inierunt. De Lingonum ci- vitate quae bello, quod dudtu Cerealis, aufpiciis autem Domitiani in Civilem Batavum ejufque fociosgerebatur,populationem formi- lii.v.c .3. datam evaferat, ficnarrat Frontinus, quod contra exfpeciationem invio- lata nihil ex rebus fills amiferat , ad obfequium rtducia feptuaginta millia ar- matorum tradidit ei. Confiliis concrariis contrarii quoque eventus. Ui, xxvi, Exemplum dat Livius in Annibale. Praceps in avaritiam crudelitatem animus , adfpolianda qua tueri nequibat , ut vaftata hofti relinquerentur, in- clinavit, id food urn confilium , cum incepto turn etiam exitu fuit: nequeenim indignapatientium motto abalienabantur animi , fed caterorum etiam: quippe trefid-Tie. ad / lures exemplum quam calamities periinebat. Veriffimum autem fentio, {>** de act,- quod a Theologis quibufdam notatum eft, & fummarum potefta- fif/uf’" 1 tum ^ ducum qui Chriftianos le & it Deo & ab hominibus haberi ftte.fnlm. volunr, officium efie, violentis urbium direptionibus & fiquidhis J? 7 i fimile eft intercedere, ut quae abire non poffint fine graviflimo mul- torum innocentium malo, & faepe ad belli fummam parum profi- eiant; ita ut bonitas Chriftiana fere Temper „ ipfa quoque juftkia plerumqueab ipfis abhorreat. Majus fane eft Chriftianorum inter fe vinculum, quam olim Grsecorum fuit, quorum bellis ne qua urbs Graecaexfcindereturcautum erat Amphidlyonum decreto.Et Alex- andrum Macedonem narrant veteres nullius rei a fe adlse mag.is du- £lum peenitentia, quam quod Tbebas evertilfet. * Annotata ad Caput xji. Ecuniarum (ft frugum penuria helium.minuit 3 Philo de vita COin- I templativa : «l neXc/aiet xkgucr.v ij Jivdpo'fafiihn -riuj iZv •*" is a cardvi vu-j hvctyxaiav 7ntdbtrrts chJSc r». folent hoftes vaftare (ft arbori- bua nudare terram hojiilem , ut hoftes eo facilius fe dedant rerum neceffariarum penuria. Idem in Diris : Jlrlccv iv , Xtpfit ftjfi (pixels, ixJpels 3 adzssseicui. duplex fibi malum acquirunt, inopiam avoids , coptmn hoftibus. Philon ] Alter ejufdem Icriptoris locus de Humanitate dignus & ipfe qui hue tranferibatur: 3 -n im&xh, ■ndxn vAtsdas $drnf yrfi pjgtjTKf, fttUm Xsri mv XeyxSv ion tu otXeyu , bare j van ilXiy.iv isd m ifivfft, aSsfi ftv oujiineq XiX’iiov, ioreihjye irSv avjpa- wm i(ftj mv ’em 4 ‘oyffi /.isfigiymq , XiXtxTiv. imei^ixl rvlvuv eivam^vs terns fofyefyfifrt «??»iw *#«§« , ffifo xesgeit toi && AC P AC I S,. LIB. I lUfXa tt? , pr.TC ovv'oAvs ttppTrbv PA^pBispeoy, in* 5Ttg/t!io?(£ ^o' Tiipm cipiotav jppuy» tk< toto# dv^p&nwv y e>(& J ,iz$t nmd^ri be /^Vov raV dyuyxcuat , eoMto £ if«j£o? T dZgybia/fot fiiov. uvuyxcutv pSp y>o tS frira up p or os its Trophy drjyw- •mot Ahnxgpbiis- osfos ?£ T dZ^bicuigy (iioy, oj t£v dicgjfyvut dpuQiym miniAtas- yiturmt be ci chbetcus -mAeaxisbU yy-'f T^opcu bdjrtgcq, yyi ra^avus^Zaneay, are onAepoiuy yfyy.i rlpyety id. ©^bjpyyeafcei c £ d.iyeit $ly£po r fepto>y , cisiyyjt vzeo- AxpZdiat liuhorfos dyjpbmus ogywx >»rx.«TTHi «? to jtoijJVi/o? cijlict i&xS, eiret- Tg. be d^io! pen potovn Tru.pfy /aTfjopS^, ^nJ'sy^ci bpsiu /jOfioyr®*, dxdd •mvrov c>)gvxiS0- (rufSpIssx} tnipZatnedav clp%a*^K, J db>,AoTt]&. vntvv y) exetto ygcAb; ii^yuiy Tils ynoAcuois , o2r xj piXioes tyi- in.tireov, fcij Any.tdryji'ps'• '/Sif :i *, f en& JC, Ai'pis, pi ft if T 5 «>ooj< x*£x^;£ , or a Jlx opeX(& , ayiiaiSpPy.' exiVToy. to Xi- yto* tutors* pvA&iieit y_J ms moXtts, ci •igifrfl iZS&ioXiJipcts T xj moXepst, ci Ct 7roXepa t xyr upyiyy , jjgoj wi'/.'c to? mppcpfcois ootebi )» oj^OTfdtroj, a>? *? ^mJfcis y.l 'y-ZiA.y .'sefis Ti dyld mraXoy ,py\Tt Tils rroXeplots ieoziTmy k7n9Ht, di V ifvyctpSpois irore y.ilccgpstmdfc m ?e? to t»oiro» Jon.« uiitii ftiiitv i7ng iyJJ.x orf«i *T£ov o'i‘ tA’ond'x ygi7co».oiyat, x’S"t» i%Jpov (pvrou, d>&'a Trdn'^.aoaTOv^a t^dpiXi- [ite, to o^’ ii/utpco Xg %lcf&6diz$ d pxiifi tv&fdTy *Ai)5TTS» eh a] pd f/Jiin Zj&ois : dxdo t (pv. •nis !^tiv7j £ posplut yj puAisu to? « J «£gJi?> izsml hj y^ r sj%.ao*<&• d%ia ppov. £?5- yjp £%, opsius Tots dygjois tyfova, y.apftxys STriTspys diof&/Jct «fo> y.pcf.TiMOTt^a.i Comply. JEquitatem fuam etiam largius difyenfnns Mofes wide ea ubertim etc liberetliter utitur, defeendens a rat tone utentibus ad mutes etnimemtia, ab bis vero ad ea qua e terra nafeuntur , de quibus nunc dicendum eft quando de hominibus ut praftetntilfimis (tf aliis qua animam fentientem net- tta funt,jam egimttt. Diferte itaque vetuit aut exfeindere arbores mites , aut exitialiter ante tempus demetere frugiferas terras, aut ullos omnino fruclus cor « rumpere , ut abundant ia alimentorttm inslruettur humanumgenus, abundent ttutem non mode neceffaria, fed (f qua ad vitam delicatiorem faciunt. Necejfa- rU enim fruges, ad homines nutriendos fepofta res • ad delicias vero , omnium dearboribus nafeentium vetrietas. qus[ape, ubi alia deficiunt, fuccedunt in ali¬ ment orum locum : Vltra procedens terram etiam hoftilem vaftari non finit : prs.- cipue vero excidiis arborum abftincri jubet, iniquum exijlimans tram in homines concept am erogari in ea qua caufa malt nitlltus funt. Hocipfo & illud docet,non prefens tempus fpeclare tantum, cum nihil in fuo Hutu maneat, fed cuncia vi~ cibus ac mutatiqnibus fubjecla fint, it a ut facile fit eos quinuncfunt hefes ubi ad colloqttia (f patta ventum erit,rurfum federatos fieri . At amicos necejjarw fraudare durum, quibus ob futurum incertum etiam ajfervaridebuerant, qua wfui ejfe poffunt. Veriffime enim diiium antiquis, it a amiebs Utendum ut non pu- tentur nulla fuper venire pojfe inimicitia , & it a tratlandas offenfasut amicitia »s feretur, nimirum ut quifque intra animum aliquid recondat quo tutus Jit* fp VM et/ illinium nudato per verba facia , mox pcenittntiam agatnimia fua \y 1 $ vehe*. 538 DE IVRE BELLI mhementhfteque aecufet, ubi res fanari amplius non poteji. oraculum hot (j tivitatibus obfervandum eft, ut pacts tempore parent qua ad helium funt opus, in hello vero qua ad patens, at neque amicisfupra modum fidant ; tanquam qut non pojftnt in contrarium verti, neque hoftibus ita diffidant quafi nunquampcf ftnt ad amicitiam redact. Quodft etiam pro hofte nihil faciendum eftet in spem conciliationis, certe nihil eorum qua terra fert ho/lile: quin arnica omnia, units omnia, mitiftima -vero vel maxime neceftaria,ut quorum fruttus aut alimentum ftnt, aut par aliquid alimento. Non oportet helium inferre belli nefciis , non fc - care, non fir ere, non exftirpare radititus , qua natura, aquarum irrigationibus dftatum fereno tenere educavit, qt tributa homir.ibus, velut regibus, ferrent. Cura autem ei ut communi rerum omnium & optima praftdi fait , ilUfam pu . Jbare non animantibustantum, fed & terra foetibus vim ac robur , prdfertim vero mitibus, quia majoris tuteU indigent, nec ad ftlveftrium moremfuunda funt,fedperitamculturamdeftderant, ut firmitatem confequantur, Porphyriusvero ] Verba ejus Cu.nt'.at y^ltx id v fxeyivt it rep aijcXayndir a /jtagKoyyiiwi civ of. s’Jg yl dtfyis his ei{* doiypvx fi^.ypes Jbvxy.et Usiicm (ttytins it fc yft'AtSs dfixius. d/hol fiatnxlc.lt (ftpvr/yllos, citJpcot 0 1 dftlrav %V(l(COgfceq 7rsS&aj,xgsvls it (ci.xcs fc vfki- vis iizenue veld* ZoXh,iu it aXcx icdtfa. etc nutrus 'b yls fc it%vlfcis atjpdmss Hfu' tee %vtaytyein%vmit. ism it liw zraAo vuaumt, blew mo Igus'iQ fi^cyb itxiv ta/ftjm, (ttnftHa d vm'jiuv'i^tvi; ids imyroas/ftpois drnMrrot. dot r. he, icoip itrieCix, elxoms ay loix.-y.y. y.iys. els ills dfifpiixtss 1 5 imviis didtos ooiuvi cloy tipouftlivy /ftp yd iiss cns&yytnfxhxs vluj d l^tisis ftviftlt/, ills «'£ tistfg/y imy- Vnsm/ftpiss X tpyit ibjJ Szoui. vims b'c itiimv oyiut ixdttdO it&i, ds dbclv dvdyxA vo iitept civet/, i y) iS /icttnXeeos ci mS^t it*! vsmx i' o^iecry, dvisia W‘ %ot. St /ftp 5t UKOi-ftS pd/tw y. i&SsXhni, is X hc^cov iris, clXC.d vbjj rmoii XlmXcoXs* y _d 5 difti fieX-nit, this- is H^pvXi^os Kihftcui, as 10 eixos, vtot nthiut r.dtXiftt ‘vrkssiA at ¥ 3r.yy.noii id. '{pyx tin , itidunt dvdyxti fc xzdeg d'lTi ’i ’itofucf. fctqtdfc. Antehac fie exiftimatum eft,fteciofa ftruere opera ,fapientum ejfe py civilis vita feienttum : ftracla demolin ,ftultorum $> vecordis animi ftg nlt sdpofteros tranfmitterenon erubefeentium « Romam conftat urbium quasfol ad - Jpicit maximam ejfe a c fteBatu digniftimam. Ea non unius lalore homtnis, net brevi tempore ad id magnitudes splendorifque proccjftt, fedplurimi regesatqae lmp6ratores,virorum eminentium immenfaferies, multa, ftscula, divitiarutn ftupenda congeries, turn alia turn certified primes huc trctxerefitailli tant'a urbe AC PACIS, LIB. III. pduhtim effella, monument a fm virtutis poft futurit reliquere, Quart in earn fivire id vero inuriam [it facer* humano generi cmnis xvi, eripiendo its, qui climfuere, debits laud is memoriam, venturis vero fpeclaculi voluptatem, Hac cum eum in modum fe habeant, to git a de duobus alterum necejfario futurum, ut etut in hoc hello vincaris ab lmperatore, aut tuafortuna fit fuperior. Si tu vi- flor, everfa urbe , non aliena,fed tua perdideris : eadem[ervata.poffejftonefruc - ris mnium fpeciofjftma . ft adverfa tibi fors ceciderit, Roma per te incolumi, re¬ po fit at ibierit .pud viclorem gratia : eademjacente,jacebunt extra omnem (fern miferiiordia, res tun.Neque tantum nullus ad tefatiifruclus redibit, fed (ft dt- gna facto fama te ab hominibus univerfis fequetur. Ett in utram veils partem ti- biparata eft: Nampotentum quales funt attiones,tails exiftimatio. Vide & le¬ gem Friderici I apud Conradum Abbatem Vrfpergenfem;& deFri- derico Comite Palatino Chronica Melanchthonis. Parcendumfuis rebusprnfatus"] Gelimer & Vandali obfidentes Car- §, 111° thaginem neque praedas egere, neque terram vaftarunt,fed curse ha- buerunt ut fuam. Procopius initio Vandalicorum fecundi. Apud Helmoldum lego lib. I, cap. 66 : Nonne terra qmm devaftamus, terra . noilra eft, (ft popular quern expugnamuspopulus nofter eft ? Suadet rerumdivinarum reverential Polybius in Excerptis Peirelia- f. V2« nis. vi ys vuc difpdrmi ogy.flftftot be vc itios detZeti, ft True j); dXeytftac lot er.g.tias, Cum hominibus irafcaris, oh id impie in Deos agere,fumm& ftultitia fi- gnum eft. Meritofane. nam & Severus refcripfit melius e(fe ut quomodocun- que illic Deus colaturquam popinariis detur , Lampridio referente. Sagun- tinae Dianae templo pepercit religione indudtus ait de Annibale Pli- nius Naturalis hiftoriae xvi, 11: lift* TK s a».o(f>oXss{ 7mtefuisc dtpat- fsfuicx : Templa hoftibus nec externis eripimus. Appianus id habet civi- liumii. De Agefilao fcriptor Latinus vitae ejus .• Neque hoc folum in Gruiafecit ut templa Deorum fanlla haberet,fed etiam apud barbaros ftiim- m religione fmukcrq , mfyut mfcrvavit » Itaque pudiedat mirari fenm 540 DE I V R E BELLI fe non facrilegorum numero haberi qui fupplicibus eorum nocuiffent : nut non f ravioribus pocnis affici, qui religionem minuerent , quttm quifana fpcliarent, )e Agefilai fandlimonia in hae reetiam Plutarchum vide.Idem mul- tospariter Romanosejuslaudis pardcipes facie in Sulla : sis tZuXoty r£to tSfl m T Mcc'tiov A'x-bXitr. tStz Je AitwAtov n«u- A»v,«v a ffy) A’vXsj^av l|sA*ffas E*^®-, «iJsT»s M^KsiiVsiv /SetnX&s >ys(£- mTnMfWKOTH £ ftbiiot cixi%0)T0 T »//r di jure. Cum autem deberi aliquid nobis poflit aut ob inxqualita- tem rerum, * aut ex poena, poteft ex utraque caufa acquirires hofti- lis fed cum diferimine tamen. nam fupra diximus, exdebitoillo cap.pecca~ j priore non res tantum debentis fed & fubditorum ejusex introdu- tum,p. n, fto jure gentium quafi fidejuffione obligari. Quod quidem jus gen- y^' de - we tium alterius generis credimus quam ilmd quod in impunitate lola, belli, n .39. aut externa vijudiciorum confiftit. Nam fient in res noftras ex con- ^ 41. fenfn privato noftro ei qui cum adtum eft non externum modo fed& ^l^dik. internum jusquasritur, fic& ex communi quodam confenfu, qui fin- n7 ,' gulorum confenfum vi quadam in fe continet, quo fenfu lex ^ evt (©!»■-!', communis faSio civitatis dicirur. Atqueid in hoc, negotii genereplacuiffegentibus eo eft eredibilius , quia hate lex gentium/i * non (ola majoris inali vitandi caufa,fed etiam juris cuiquefui confe-^ quendi gratia introdudta eft. ' _ /%_•/QZ II. Ar in alrern^dehendi genere qu od poenale eft no n glde.agen-6/Vvb? A tiu m confenfu tale ius in res fubditor umeflfi proditum. odiofaenim . eft rails rerum alienarum obligatio , ideoque latius px oduci non ■ bet, quam adtum appareat. Neque ve ro par eft utilitas in pofteriore ^ff,-//^ ^ &a« 4 \ «/in ■ hoc, & in priore debendi genere. nampriusilludeft in bonis, pofte-^Jjj* 5, poite- rius hoc non eft , ideoque perferutio ejps finedamno oifiitri poteft.e/ VnnU-sISP t■>' Nec obftat quod fupra de jure Attico diximus. Nam ibi homine s pb. m> obligabantur non ex eo pr oprie quod civitas ^ pu niri roterat, fed cap, a. ; ou#i* 4 \ duntaxatadcogendamcivi tatem idHcerequo dfaceredebehar~i„ eft judicium redderein fontem.quod debitum ex officio ad priusil- W ^ / /~"“ r fud non ad pofterius debendi genus referturtaliud enim eft debere^^ ’• • 1 •- .. rr.. _ _, r . - . w CjUJIpcpOitll ing Kfrlt _____ _ f M punire, ali uri debere aut polfe pifniri. quanquam ex ceffatione circa illud hoc fequi folet, fed itaut diftindfa fit caufa ilia & hoc effedtum. ptggdtt, aua &/ t Ergo poenae nomine acquirires fubditorum hoftilium non poterunt, cyimhn. rune— fedeorum duntaxat quiipfi deliquerint, inquibus &-- ' - ■ - 1 - —■ continenturqui delidta nonpuniunt. Ill, Cscterum res fubditorum & capi Si acquiri poflunt nun tan- nis tan tnm fed . ft- rehu . s -ao-r ns role . nrium c um laude &ex P 1 Q Canonnm pryfrripi-n par r\ | fhh rrihntn- &fubli; mili tributo folere & mercibus concedi a bello unmunitatem. Anno- AC P A C I S, LIB. III. Annotata ad Caput x i i i. S I id quod reBefitfpelias] Vide quod judicavit Innocentius Rpma- f*I« nus Pontifex apud Bembum i. Aut ex poena] Romani Prufiam Attalo juflerunt Sc damnum refarcire & poenam infuper pendere. impenfam qua in helium facia effet]mcrmmt Polybius Excerpto lega- f* III* tionum 23. Sic & h Sulla damnati Afiatici, narrantein Mithridati- cisAppiano. morem hunepro feallegat Rex Polonise apud Thua- numlibro Lxjaii. annocio iolxxxi. Sic apud Homerum Iliados r vocem Tt/iw Scholiaftes interpretatur asr^f/Ms rS stcXiux. ?dyi fe re iifuav rus ci 7 rih{ y.Tvfidr us. belli aftimationem : dimidium ntmpe rerum qua in urbe erant. - Miferabile enim ell, ut ait pater Quint Manus, fponfor is periculum ] Addit jy 4 falvo pudore ad fponibrem non alirer creditorem venire quam li y recipereadebirorenonpoffit.Benefalvo pudore. nam fponfores appellare videtur habere quandam fommiuv ut ait Cicero adAtti- cum xvi, if. Exigithumanitas] Ptolematus Demetrio Antigoni filio tabernacu- lum & alia ad curam corporis ipliuspertinentia.pecunias quoque ca- ptas remifit . dicens non de omnibus rebus fed de imperio &r hon ors in ter infos certai n Narrat Plutarchus Demetrio. Vide& fadurn Sanftii Vafconum regis apud Marianam lib.xi, cap. 16. Veteripoffeffori rel'mquebatur] Appianus civilium II. Tuyfe mM/alm/ctt xyti>!><].l 6 . JttwnfJuU * Stdfbih Z/If«2> tMUin acniti'ju&eKlrt P 544 DEIVREBfiLLI beredifcrimina quje cum de interficiendis hoftibusagcretnnupt* annotata funt. Demofthenes in epiftola pro Lycurgi liberis laudat Philippum Macedonem * quod non omnes qui inter hoftes fuerant fervos feciffet, y> aW A'noia dice/ orfos amtv&e m dvm $ it, xg.)'u. yiy/nty, «A?i* 'rid T? ti^iece avMoyt£ofdji(&- m tmmt’ iicexQ/ini, Neque-enim, inquit, eadem in omnes aut aqua mt honefta cenfebat, fed rem exputans cm accefftone ejus quod quifque meruiffet ettam in talibus velut judicem age. tu-mi-W- i«& y* Sed p rimum notandum hie eft jus illud quod quafi exfideju f. btfafaj c 2 ia ftj-L ft one pro civitate o ritur neutiqnatti ram latepatere quam jus quod locsa in UnJMrfa m' c * tleliCto nalcitur in eos qui pcfcnae fervi hunt. Vnde Spartanus qui* wfitiuJi/ OU iwiftfu dam * captivum fe dicebatnonfervum, namfi rem rede infpici* Id fWi/itPuj, rtuwtt' mus jus hoc generate incaptosex bello jufto par eft ei juri quod ha- ha om,vSe 4 ‘. Hr bent domini in eos qui fepaupertate coa&iin fervitutem vendidd- / ice ' Iterate. Eft ergo fervitus hasc perpetua obligatio operarum pro cl&'/cjfiiej alimentisitidem perpetuis. Chryfippeadefinitio huic generi fervo- »a«ic jva t y 'SmM be- rum 0 ptirfie congruit: Servus eft perpetuus mercemrius. Et lex Hebraa faM2 ft-fat: -w. eurn q U ; inopia coadus fe vendidit diferte mercenario comparat, Deut. xv, i8,40,53. & in redemtura ejus operas ita vultipfi pro- defie ficut frudtus ex agro venditopercepti prodeffent veteri Do¬ mino, Deut, xviii, 50. Multum ergo diftatid quod impune in fer- vumfit'ex gentium ju re Sc id qgnH namt-alis-mrio fieri finit. Ex Sene, ca fupra Cltavimns. Cum in fervutn omniet liceant eft aliquid quod in bo- rninem dicere commune jus animantium vetet. Philemonis illud eodem tendit: , Kesv JhA©- >)« r); x lev nriot, bimo!cn t Atjfaff®- xros iw £> mjpums (f. p Here quifquis ett homonatus, qudmvis ferviat Is fervitutem, tamen ejfe homo non definite ’Alibi item Seneca: Servifunt, imo homines : fervifunt,imo contubernalts: fervi funt, imo homines amici’, fervi funt, imo confervi, qua; & apud Ma- crobium legas lenfum plane eundem habentia cum Pauli Apoftoli didto: Domini, jus (ft quod &quum eftfervtspraftate, gnari vobis quoque Domi- mm effe in coelo. Et alibi vult dominos cum fervis non minaciter agere eo quod jam diximus.argumento,quod & ipli Dominum in coelo ha- beant, quiadtaliaqualitatumdilcrimina non attendat. In conftitu- tionibus qnse Clementi Romano afleribi folent legitur, kk JbAm crx, i) ci 7nxgJ,ci cave fervo aut ancilU imperes acerbo tt- nimo. Clemens Alexandrinus fervis nos uti vult tanquam alteris no¬ bis .quando homines funt non minus quam nos (ecutus fapientis Hebrsei ditftum, « *f< ohsnic a,yt uvmv-as dithtplv, oh us « ’fyv'xft r, y oipiinrftoo irrtb'eixyti- TUujgr y} ($Xadi:n:s xj rypot rnxljj Svyetrcixy. Servi fortuna quidem inferioresfunt -.natura autem pare; dominis : at divina legi juftiregula eft non quod fortune, fed quod nature congruit. ideo non oportet dominos pole- fate fun in fervos proterve uti, nec earn materiam fumere fitperbu (ft infolen- tie, & dir a feritati. Hac enim fgna animi non placidi, fed male temperali , ftp infubditostyrannico quodam dominant ftevientis, Numquidnam aquum eft, ait Seneca , gravius homini & durius imperari quam imperatur animalibut mutts : at qui equum non crebris verberibus ext err et dominandi peritus magi * ftr ; fict enim formidolofus fy cent Umax nip eum taciu blandiente permttlferis, Ettnox -.quid ftultius quam injumentisquidem fy canibus erubefeere tram exercere, peffima attttm conditione hominem e[fe! Hinc eft quod Hebraea Exod.xxs, lege ferv o ant ancillac * non pro oculo tantum fed & pro dente ex- 26 ‘ 17 ' cuffo. perinjuriamfcilicer. liberras debebatur. a V. Sed & * o pera; cum rnodo exip-en dze funt, & valetudinis fer- vorum humane habenda ratio. Quod i pfum prater alia fpedtat lex Hebrxa in Sabbati infticutione , nimirum utlaboribus aliquoddare- tur fpiramentum. Eft C. Plinii epiftola ad Paulinum quae fic incipit: Video quam moU.itertuos habeas , quo fimplicius confitebor tibi, qua indulgen- tia meof traclem. JEft mihi femper in animo Homerhum illud t*vpos Tsu-rriq »V 2 nu©- f.t, fy. hoc noftram paterfamilias.ln eadem voce veterum humani- tatem oblervat & Seneca : Ne iUud quidem videtis quam omnem invidiam Ep, xlvli. tntt] ores noftri dominis, omnem contumeliam fervis detraxerint ? dominum pa- tremfamilU appellaveiunt, fervo< familiares. Dion Prufieenfis optimum regem deferibens : Stmi-tiw JV 'lime tur iAoiO^'pv, dxslt " J'aAa 1 X‘ufeir Ktxhipxsny, domini nomen adeo in homines libei os non ufturpat, ut tft in jerv S eoabftintat. * Vlyxes apud Komerum fervos quos fidos reperit l ’ apud fe ait futuros eo loco quafi Telemachi filii ipfius fratres eftent Tcrtullianus : * Gratim eft nomen pittatd quam poteftatis ; etiam familia M m magit Lib. XIX de Ctvit.Dei, cap. 16 . De Off. i. I Oecov. V, Lib. III. de Ben. xAd Phorm . L.Pecultum nafcitur .D, de peculio. Thuc.l.v ll» Diad.libro XI •! Soplart W/ quo rat rto, Inft.quod '*/, cum eo qui hf£i»suJb*;pP°J r J , ‘ v xafivan, ftiit d^vmrun Ibjfi tit houav. Iuftus mancipiorum hieeftt uf us ut necpra labore deftciant, nec per egi¬ ft at em impares firitferendo. VI. Pro opera ut diximus * alimenta fervo debentur. Servis , ait Cicero, non malepracipiunt qui ita jubent uti ut mercenaries-. operam exigen- dam, juftaprtbenda. Ariftoteles : biXm y.ioios Tfocph. Servo pro mercedeali - merua. Cato: Familia ut bene fit provideto, ne algeat, ne efuriat. Eftaliquid, ait * Seneca, quod dominus puftttre fervo debeat : ut cibaria, veftiarium. In cibariis erant quaterni modii frumenti in menfem , quos prxftitos fervis Donatus audior eft. Martianus Iurifconfultus efteait qua do¬ minus necefte habet fervo praftare, ut tunicas &fimilia. Damnatur ab hiftoriis * Siculorum crudelitas qui captivos Athenienfes fame necabant. Infuper Seneca didloloco probat in quaedam liberum effe fervum&beneficii quoque habere materiam , fi quid fecerit quod fervilisofficiimodumexcedar,quodnoneximperio fed ex volun- tare pratftetnr, ubi ex minifterio in affedlum amici tranfitur, quod date explicat. Hisconfcntaneum eft,ut fiquid fervus , quemadmo- dum*apudTerentium eft, fuum defraudans genium comparlit, autfuccifivi temporis diligentiaquatfivit,id aliquo modo fitipfius. Non male Theophilus peculium definit ieicu/ tpuaixih *naturale pa- trimonium ; quad contubernium definias naturale matrimonium; fed & Vlpianus peculium dixit pufillum patrimonium. Nec refert - quod peculium dominus fuo arbitrio adimere poteft auyrnnuere: neque enim quod cequum eft faciet . fifine canfa id faciar. 'Caufam verointelligo non poenam modo , led & domini neceffitatem: nam fervi utilitas utilitatibus domini fubeft . mapis eriatri^qnam res ci- vium civitati. Appofite ad hanc rem * Seneca : non ideo nihil habet fervus quia non eft habiturus fi dominus ilium habere noluerit • Et hinc eft quoa dominus non repetit fiquid fervo in lervitutedebi- tumpoft manumiilionem folvit: quia( ut Tryphoninus ait) debiti vel non debit! ratio in condidlione naturaliter intelligitur: Domi¬ nus autem fervo deberS naturaliter poteft, Itaque ftcut clien- tes AC ? A C t S> LIB. i I t.CXIV.W tssinufum patronorum & fubditos in ufum regum, fic fervo s in u- fusheriles cotituliffelegimus.ut fi filia dotanda,ficaptivus filius red- tiony.i.t, imetldus, & fi quid his evenifTet fimile. Plinins, nr ipfeinepi fto- ^' b - V J ‘ 114 disnarrat, fervisfu is concedebat etiam quaedam quail teftamenta fa- ' ' cere, id eft dividere, d onare, relinqucre int ra domum. Apud aliquas ( rentes etiam plenius quoddam res acquirendi jus fervis concefliim egimus, ficut fervitutis plures eflegradush nobis alibi tradiatum £'*•*** eft. Ad hanc intern am qilam exuonimus juftitiam multos apud po- pulos etiam jus illud exterius dominorum leges retraxerunt. Nam & apud Gr*cos fervis durius habitis licebat Xe.dxif miTipav y Xyreiof u.Tmyfi’i’m'i, f Kp oroxtfoov cumuli' hirmi df Quotas yl/tgi -mr yf.rubti oirtf fitZatoTtpot Nam patres pro filiu&(ilii pro parentibusjap-e pretium pepende- runt, aut vi Idtronum abreptis, aut belli more captis, quos quidem nature legos valent lores his qua in terra funt legibus,fcribunt liberos, Nimirum Ut apud Theodedten Helena loquebarur: ©s uv u.% Ufiipbh eheyiyoi fti^a/adrat TlS Zl^eniTlch . Vtraque generis parte ptognatam dels * Fritne fervam nominare qui audeat ? E’» onxf>!ce ■fyoxots ] Sic & in epiftola Barnabas eft: « [*$ imiel- mr, i bpAu -at co vriSf tp-y-a Y.ifUf, o-aicp^mlfin a-tpus i?r) reft d/tye/i-nifyctn, ui?rz$ rue eftftxs •zraiJotf.n’ hj yi ssVf do'red 8dtcdfav,dcrrt$ XxvSxis tTretyesv B’tfiic.iXtSbSsptcif Js tietm oroog’ to’y^ts ■Ja >)> & pdvov ttsgftvTe 5 dXb.ee £ Tt’SdjTSmcyeeftfQrmi, ^# 5 OT?OVT8{ xj T? 5«e/Kinoo; or fi&’Kovrcu n^e jtoh.S roft©- s’sw d’rrsg tx«s-o; rsAdO. tov artji r cranjxo'vTOr fiuXeSOcms^ mulio meliusjervos fuos Romani trattant, pa rumque aut magiftrorum in cos funguntur officio, nam ut cos abftrahant ab its qua moribus ipforum illicit a habentttr , itaeos delinquentes , quafi filiosfues cajligant : neque enim jus eft eos occidere, ut apud Scythas, turn vero libertatis umplur a genera, quam non viventes tantum , fed (ft in mortis tempore domini Ittrgiuntur: qiii quidquidmorituri derefua ftatuerint, id legis vim habet. Ad- de legem Wifigotthicam lib. vi, tit. i, c. 12. Philo ] de fpecialibus legibus fecundo: Cyprianus ad Demetria- num, Nift tibi pro arbitrio tuo ftrviatur, nifi ad voluntatis obfequium parea- tur, imperiofus fynimius fervitutis exaSiorflagellas, verberas, fame, frti, nu- ditate,ferro frequenter & car cere affligis , & r.on agnofcis mifer Dominum Deum tuum, cum pc cxerceas ipfe in hominem dominatum. Non pro oculo tantum, bed tffi pro dente excuffo'] Philo didlo loco : Htu yS l /Bp dr 6 ’ dv ifyetot , At 7 «» oftitftllTOf fyjpclcui, tLfqep rtf/.q dj tIi/j imt^ioieui utpeupiOft;, tfi-nv try-rlex tai As %UvTar ^Asorars^os, d’tce.yiexZftuiv©^ dr reft peijs^eis bviqytTii* s’^^dv, ovitruf KXxSr dot i h/ixdjg. 0 Jf dtf us iizsk- \um ’TmqrrpeliU) A'zaA ?>, s’ /tyvov iXivhesjQeii , dxtM yc/q d^ythcev sij apior hmi,Tvnix&] tmt^m dtKtrti Panis fa difciplina fa opera, fervo. Seneca] Idem deTranquillitate : Familia veftiarium petit viBumque, Romani ad Befiam apud Procopium Gotthicorum 11 i:je«g«y« « ™s ipiTtytS cuyfycXamus T$oyyy aeirprs yf hocGTtCJrs yf -rgo publics apud vittos. I' X. Impenum fi affumenditm ftt> rette par * tern ejus vittis relinqut : X. i Aut certe libertatem aliquam : X I. Pracipue in refigione XII. Saltern vittos clement erhaberi opor* tere : & cur ? Q Vae in lingulos aut exigitur aquitas, aut laudatur humanitas, tanto magis in populosaut in populorum partes, quanto in * * multos infignior eft & injuria & beneficentia. Iufto bello ut a- lia acquiri poffunt . ita Sc ius imperanris in popnlu m , & jus quod in imperioliabetipfepopulus.-fed nempe quatenus fert aut poenaena- fcentis ex delido aut alterius debiti modus. Quibus addenda eft caufa vitandi periculi fummi. Sed haec caufa plerumque cum aliis mifcetur, quae tamenipfa turn in pace conftituenda, ruminutenda vidoria maximerpedandaeft .Nam caeteraeft ut refoittanture xmi- fericordia. In publico autem periculo quae modum excedit fecuri- tas, immifericordia eft. Ifocratesad Philippum sr/ 3 *p£»pa>» ezr< wS-m ilctg>ikrei xgef.r&v c v dtrCpccXctat >tgt!fo,fvicraj uj\ tmvrS bar bar i hail emit tdomandifunt, quantum fatis erit ut tuam regionem in tuto collates. 11 . Crifpus Salluftius de Romanis veteribus, Majores nojlrireligio- iHgvtb. fifimimortales nihil viilis eripiebant, prater injuria licentiam. Digna quae a Chriftiano diceretur fententia: quicum illud ejufdem convenir: •£*- pientes pads caufa helium gerunt, laborem fpe otii full mt ant. Ariftoteles Derep.vit. non femel dixerat troteftoi/ sterns Je yj'hv.i helium p a- ^14 & 1 s at fia namtium at.iicaufa inftitutu m. Necalind vult Cicero CUlUS hoc eft Ni *' c ^ fandiffimum effatum: Vellum ita Cufcipiatur ut nihil almdnift paxcwaftt a DeOff.i. V.ideatur. Ejn fdem & hoc lilTii le: Sic fufcipienda beUafunt ob earn caufam. HP fine injuria in pace vivatu r. Nihil haec diftant ab his quae nos docent Th.i.z.e/. vera; religionis 'l heologi finem belli efle amovere eaquae pacem 4p.an.-1. perturbant . Ante Nini tempora utex Trogo alibi dicere coepimus, fines imperii * tueri magis quam proferre moscrat; intra fuam h p c ' r f ~ c «ique patriara regna (Sniebantur: Reges nqn imperiumfibi ,fed Mra 4 p°pu~ X)e eiv.T)ei, bb- V*> If* Z..I3. L. \ \de tra, c. 34. ^4nn. ?• Ub. I. 1 . in 0? be, ro.de fiat, bom A. Ro¬ ma* D. ad vnunic . fen.Troad. *y£U. ivj. Herod. de Clem, l, cap. 21. JJvtHt libo XXXII. Mithnd* populis fuis gloriam quae rebant, contentique vifloria imperio abfti- nebant: quo nos retrahit, quantum poreft, Auguftinus cum ait: vi * deant tamen ne forte non pert meat ad viros bonos * gaudere de imperii latitude ne. qui &C hoc addit : felicit as major eft ■viemum habere coniordem, ejaam vi - cinum malum [ubjugartbellantem. Addequod in ipfis Ammonitis Pro- pheta Arnofus fevere reprehendit hocftudiunxproferendorum per arma finium. III. Ad hoc antiquat innocentiae exemplar proxime acceffit ve- terum Romanorum prudens modeftia; §uid hodie ejfet imperium, ait Seneca : nifi falubrtsprovidentia vicios permifiuiffet vicioribus ? Conduct noftcr Romulus, ait apud Taciturn Claudius, timtum fapientia valuit ut plerofque populos eodem die hofles, deir.de civeshabuerit : addit exitio Lace- datmoniis & Athenienlibus nihil aliud fuiiTe.quam quod viftos pro alienigenis arcebant .Livius rem Romanam au&am dicit hoftibus in civitatem recipiendis. Exempla exftant in hiftoriis Sabinorum, Albanorum, Latinorum, deinde aliorum ex Italia : donee poftre- 1 mo, Cifar Gallos in triumphum duxit, idem in curiam . Cerialisin oratione ad Gallos quae apud Taciturn: Ipfi plerumque le- gionibus noftris prafidetis : ip ft has aliafque provincias regitis . Nihil feparatum claufumve. Et mox : Proindepacem O vitam quam vicii vittorefque eodem jure obtinemus, amate,oolite. Tandem quod mirandum maxime, inor- be Romano qui funt, ex conftitutione Imperatbris Antonini cives Romani effedli lunt, quae verba funt Vlpiani. ex eo ut Modeftinus ait Roma communis patria eft. Et de ea Claudianus: Hujuspactficis debemus moribus omnes, Gjuod cunoii gens una fumus. IV. Alia moderatae vidloriae fpecies eft, viftis, aut regibus aut populis relinquere, quod habuerant imperium. Sic Hercules, Priami Hoflis parvi visits lachrymis, Suficipe dixit, reel or habenas, Patrioque fede celfusfolio : Sed feeptra fide meliore tene. Idem vifto Neleofilio ejus Neftori regnum permifit.Sic Per lx reges vi&is regibus regnum reliciqaebant. Sic Cyrus Armenio.* Sic Poro Alexander.Lauaat hoc* Seneca, nihil ex rege vielopratergloriam fumere. Et Polybius celebrat Antigoni bonitatem, qui cum Spartam haberetin poteftate reliquerit ipfis w truT^iey mXfoJjfM -M «AdO$<- e<«*. remptiblicammajorumaclibertatem. quo ex fadlo maximas per Graeciam laudes confecutus ibidem narratur. Sic Cappadocibus per- milfum a Romanis uti qua vellent reipublicae forma: Et multi popu- li port bellum relidli liberi . Carthago libera cum fuis legibus eft , a junt Rhodii ad Romanos poft bellum Punicum fecundum , Pompejus UfrSr to fih dvriuftg. ip la , inquit Appianus,«j? deviBifgen - tibus * quafdam reliquit liberas. Et Qujnuus iEtolis dicentibus pacein firmam effe non polfe nifi Philippus Macedo regno pelleretur, di¬ xit lententiam eos dixifte immemores Romanorum moris, vi£bs par- P A C I S, LIB. Ill .C XV jfj Adverfus Dittos mitiffimum quemque maximum ant- mum habere . Apud Taciturn eft : Zorfmi vitto nihil ereptum. V. Interdum limul cum concefiione imperii confulrum vidorum A C parcendi: addidit: Arm. xiu fecuritati. * Sic a Quintio decretum, Corinthus redderetur Achads, io tamen praefidiumeflet: Chalcidemac Demetria- utin Acrocorintho dem detineri, doneC curade Antiocho deceffifTet. VI. Tributorum quoque indidtio fa?pe non tarn ad fadorum fum- tuum reftitutionem.quamad fecuritatem & vidoris & vidi in pofte- rurn percinet. Cicero de Graecis : Simul illud A ft a cogitet nullum dfe neque belli externi neque dtfcordiarum domefiicarum calamitatem abfuturam fuijje, fthoc imperio nm teneatur : idautem imperium cum rettnerifine vettigalibtts nullo modo pojfit , nquo animo parte aliqua fuqrumfruttuum pacemfibifempiter- nam redimat tuque otium. Perilius Cerealis apud Taciturn pro Roma¬ nis apud Lingonas aliofque Gallos lie diflerit.- Nos quanquamt'oties la- cejfitijure vittori/t id folum vobbs addidimtu quo pacem tueremur. nam neque quits gentium fine armis, neque arma fine ftipendiis , nequeftipendia fine tribu¬ te haberi queupt. Eodem pertinent & alia qua? expreflimus cum de insequali federe ageremus, * tradere arma, claflem, elephantos,non habere aciem, non exercitum. VII. Vt autem vidis relinquatur fuum imperium ,nontantum humanitariseft, led lspe & confilii. Inter Numa: inftituta laudatur, quod a Termini lacris omnem languinem abefle voluit. lignificans ad quietem & certam pacem nihil utilius quam fuisfe finibus tenere. Optime Florus : Diflic iliM e(l provincial obtiner e quam facere : piribtts pa- rantur , jure retinentur. cui non diffimile apud Livium illud • facili us parari finoula quam teneri u ni-uerfa : & Augllfti dldum apud Plutar- chum: 5 ptiytxLu tiyt/usna* 75 tIjj vstd^ymv. Da- rii regislegati Alexandro : Perku lofum efl peregrtnum imperium : diffici¬ le eft c ontinere quod capere nonpojfis. Facilius eft c /uadam v incere quamtueri ’ quam Hercule expeditius manus noftrtt recipiunt quam continent. Quod * Ca- lanus Indus & ante eum Oebarus Cyri amicus explicabant corii li- milirudine , quod alia parte fe tollat limul aliam pede prefteris: Et T. Quintius apud Livium comparationeteftudinis tutae adidusubi colleda in fuum tegmen eft, obnoxia? atque infirma? limul exferuerit fuipartem. Plato i'll de legibus hue aptatHeliodi didum : Omni iimidium plus. Et Appianus notat non paucos populos qui fub Roma¬ no imperio elfe vellent, abiplis repudiatos : aliisetiam reges da- tos. Scipione African© judice jam fuis temporibus tantum Roma poftiaebat, ut avidum eflet quicquam ultra appetere, abunde felix, fi nihil ex eo quod obtinebat amkteret. Itaque & luftri condendi carmen quo Dii rogabantur ut res populi Romani meliores amplio- refque facerent, ita emendavic precatus ut eas perpetuo incolumes fervarent. VIII. Lacedaemonii & initio Athenienfes in captas civitates nullum fibi vindicabant imperium : tantum eas republica uti vole- bant ad fuam accomodata, Lacedaemonii quidem fub primorum E otentia, Athenienfes fub arbitrio populi, ut Thucydides,Ifocrates, )einofthenes nos docent, ipfe etiam Ariftoteles quarti de republica Mia i captte L. i ad Qu* fiat• eptft.i. ttft, in Lib. II, <% xv. T.7. Pint, ejuaftc Rom. IJ. / - JTel a tu!p A &X) frMhviJhfiL TtJtrt} cu¬ llS a Ua>X^_ Libr9 fKur xxxvl I .Vt Ipcurfck* A&n .p§rr m fi fl 7 Liv'ttis libra XXVIII. Val.Max, IV, I. Thu. l. IfoCo Pan. Dcm. oratione de Cherf. r Dtodo Ub. xill & XV. lAm, W, Bijf .- n . Ith . XV. Ltb . XVII. Ub . J , cap . III. T.17. Lib.ill,c. VIII. 3. Lib. X,epift. 56. & 84. &■ III & 113 - 3. tXf*. Cy- riinftj , iv. J-tf DE IVRE BELLI capite xi, & quinti vii , quod ipfum in comoedia lie notat Henio- chus illorum temporum feriptor: TUVCMKt J],' OUJTUi t?V impftftlTtll Ttti » ’Am trtwitmj. IrifASxpcptut Ovo/a £ri,Tii ap ciQAsvKppllx Javvgae, A(’ «5 STE97Wg«»()^6in» 71 ^ T»w geminA ad tllas accgjferunt mulkres G)ua cartel a conturbarunt: Optimatitas Eft nomen alteri, alteri Popularitaf, Quarum incitatu pridem externata furunt* Simile eft quod Tacitus ab Artabgno narrat Seleuciatfadlum: Plebem prim or ibics tradtdit, inquit, exftuo ufu : nam poptdi imperiumjuxta libertatem, paucorum domimtio regu libidinipropior esl. Sed ejufmodi mutationes an ad vidforis fecuritatem faciant non eft noftra? infpedbonis. I X. Si minus tutum fit om ni in vidtos imperio abftine re. tem- perari tamen res poteft , nt aliqnid imperii relingnar nr ipfis aut ipfo- rum regibus. Populi Romani conluetudinem vocat Tacitus ut ha- beret inftrumenta fervitutis & reges. Eidem Antiochus infervien- tium regum ditiffimus, fiacnxbti Xzrnioci. in commentariis de Mufbnio: & apud Strabonem circa finem libri fexti, Lucanus: Atque omnii * Latio quA fer-vit purpura ferro. Sic apud Iudaeos manfit feeptrum in Synedrio etiam poll confifca- tionem Archelai. Euagoras Cypri rex, ut apud Diodorum eft, dice- bat velle le Perfie obedire, ledut regem regi.Et Dario vidto aliquo- ties hanc conditionem ferebat Alexander, ut * ipfe imperaret aliis, pareret Alexandro. Nos de modis mifeendi imperii diximus alibi. Quibufdam pars regni relidla, ficut veteribus poffefforibus agrorum pars. X. Sed & cum omne imoeriu m vidiis eripirnr , relinq ni illis pof- lunt circa res privatas &public as minores * fuag leges fuiquemores & magiftratus.Sic in Bithynia proconfulari provincia Apamaga civi- tas privilegium habuit * fuo arbitrio rempublicam adminiftandi, ut Plinii epiftola; nos docent, & alibi Bithynis fui magiftratus, fuus fe- natus. Sic & in Ponto Amifenorum civitas legibus fin's utebatur Lu- culli beneficio. Gothi vidtis Romanis leges reliquerunt Romanas. XI. Hujus indulp- entia; pars eft * aviry religionis nliim vidfis ni- fi perfuafis non eripere : quod ut vidfcis pergratum,ita vidtori innoxi- um probat Agrippa oratione ad Gajum, quam Philo recitat in lega- tionisfuae renuntiatione. Et apud Iofephum, turn ipfe Iofephustum Titus Imperator rebellibus Hierololymitis objiciunt, quod Roma- norum beneficio lacrisfuis tanto cum jure uterentur,ut templo alie- nigenasarcerepoftent etiam capitis ppvimlr., fi apnH vidtos religio, ne vera opprimatur, redfce rurahir mftn r , quod Conftanti- nus fecit fradtis Licinii partibus,& poft eum Franci aliique reges. XII. Poftrema cautio ham eft nr in imperio etia mpleniffimo 8C quafi herili, vidti clementer habeantur, & ita ut eorum militates cum vidtoris utilitatibus Ibcientur. Cyrus vidtos Afiyrios jubebat bono effe animo eandemipforum fortem fore qus fuiflet, mutato tantuna AC PACIS, LIB. 111.1^^^ JJf rantumrege. Manfu ras ipfis domos. agros, jus in uxores. in liberos ut fuiffet hadtenus. Quin fiquis imuriami pfis faretat feacfuos vin- dice s fore . Apud Salluftiumlegimus: FopuloRcmemo melius-vtfum ami- cos quant fervos qu&rere : tutiufque rati * volentibus qmm coaftis imperitare. Britanni temporibus Taciti deledhimac tributa & injundta imperii muneraimpigre obibant, il injuria; abeffent: has asgre tolerabant: jam domiti ut parerent, nondum ut fervirent. Privernas ille in Se- natu Romano interrogarus , qualem ab ipfis pacem Romani exfpe- dlandam haberent: Si bonam dederitis , ait, (ft fidam & perpetuam.fi ma¬ lum baud diuturnam : ratione addita: ne credideris ullum populum,aut ho- minem denique , in ea conditione, cujus eum poeniteat diutius qttam neceffe fit manfurum. Sic Camillus dicebat, firmiffimum imperium effe quo obedientes gaudeant. Scythae Alexandro: Inter dominum (ft fervurn nulla amicitia : etiam in pace , belli tamen jura fervantur, Hermocrates apud Diodorum : £SJ § tU/J Hxlw cisy*S» ttvjjia7nws •n qfj.iam vincere pulchrum. qmm viBoria cle menter uti. Salubris ad vidtoriae ufbm Taciti fententia : Bellorum egregii fines quoties ignofcendo tranfigitur. In Ca? laris Didtatoris epiftola eft: B&c nova fit ratio vincendi, ut miferi- cordia (ft liberalitate nos muntamtts» T . Annotata ad Caput xv, Verimagis quamproferre] Alexander Imperator Artaxerxi Pcrfar: iiSi> it ad-riy ci tvis idiav opjis fin ueHldfafteit , fir’tn s i\ 7 nm atagfS/J&fiov pik/av iyttgus aynmitas 5 iiQ tjw id iuolS. Manendum cuique intra fuos fines nihil novando,neque debere quenquam insert afpe fublatum bella incipere, fed fiuo effe contentum. Gaudere de imperfi latitudine ] Vide Cyrillum libro v contra Iulia- num reges Hebraeos hoc nomine laudantem, quod fuis content! efient finibus. Sic Toro Alexander ] Pipinus Aiftolfo Langobardo. Seneca] Totus locus dignus infpici, ubi & hoc egregie didlum : Hoc eft etiam ex viBoria fua triumphare, teflarique fe nihil quod dignum effet viSore apud viBosinvenijfe. Tigrani pars regni h Pompejo relidta. Eu« tropius vi. Gjuafdam reliquit liberos] Earum ut nofcatur conditio vide Poly- bium Excerptis legatibnum num. 6. Suetonium in Caefare ubi de Gallia, Habet & quasdam Guillemannus non indigna ledtu in rebus Helvetiorum, Sic a ffjutntio decretum ] Remiflum id tamen poftea. Polybius ex¬ cerptis legationum num.xi. Plutarchus Flaminio. ' Tradere arma, claffem ] Vide de Perils Agathiam libro IV. * Calanus Indus] Habet id Plutarchus Alexandro, ComparaPone teftudinis ] Plutarchus fic narrat: A’paius dm Zuxvvhiav vqavt xudOy etniv ncf\ ray iau.ciix.Z11 impiXetcai. Augu/lus non minus cur a fu& duxit cuftodiam legum propriarum caique gentiquam Ro - manarum. Sue arbitrio rempublicam adminiftrandi ] Vide epiftolam XCIII Pli- nii, & lequentem Trajani libro x. Sinope fub Perils rempublicam habebat popularem. Appianus Mirhridaticis. Talis apud Graecos fub Romanis umbra libertatis. Vide Ciceronem lib. vi ad Atticum epift. 1. Pliniumlib. vnx, epift.24. Evocariex infula Cyprios non licebat. Cicero ad Atticum v, 21. Avita religionis ufum ] melius eft ibi aliquem Deumcoli quam nullum', tit Severi verbis modo diximus. Sic Gotthi apud Procopium Gotth. II, dicunt fe ad fuam rellgionem adegiffeneminem. Volentibusquam coaBis imperare] Lacedaemnnii apud Thucydidem v: scuifofjl rt to; iyfjj sec uxjtd £t dry. ecu dlfecfivvo- I pelvis 71; yyd t 7 nK^.rftrees m'nddu S’ TTC/iu.% Kofi’d'.d r /y.Yi*igyj)lc iyy.zft/.zu.*d vas fin die SicrSS gv^cStj , «V ijv rmpftv 75 ccuri Jposozq , tc imoixcs gg] duds vir.irces d tK&trtfipgfo fislQtus Ztu/eiX.tt'yrj. Sic exiftimamus , ma¬ gma inimicitias it a in firmam concordiam mutari , non ft quit fe ulcifcens fortuna ufusprofperiore necejfttatem alteris imponat jurandi in leges insquales, fed ft, cum id facerepqffit , nquitate ufus non minere, quam in vincendo vir- tute, quampotejl moderatifftme rem tranfigat. Capvt XVI., Temperamentum circa ea qua? jure gentium poftliminio carent. I. Internum juft it ham exigere ut reddantur qua hoftis nofter alii injufto hello eripuit, I I. Exempta, III An quid deduct poftit. I V. Etiam populos fubditos aut populorum partes reddendas } his quorum fuerant, ft ah hofte tnjufte occupati ftnt. V. Quo tempore obhgatio reddendi extin* guatur. V I. Quid faciendum in dubia caufa . Q Voutque exbello jufto res capientium Rant diximus fupra,qui- bus de rebus deducenda fuht quae recipiuntur poftliminii jure. fuut •ad jMitu !U»( iTjOtsiVb'ucttv^ ^ u -° t Kfr tAjH ^er-Mt-ra. ct-foi-*£irt(, t4 • rium internum non habuit qui primo cepit: quare nec illud habebit . qui caufam ab ipfo obtinet: dominium ergo fecundus aut tertius f poffelTor accepit, quoddocendi caufa externun^vocamus: id eft JidftnaJfr'p r'w( commodum hoc u t ubique iudiciaria audorirare*'ac manu pro Ao~'Z tC j^ id /\ i ~fdv<^oet > mino tuenduslit tquotamen fi utatur adverfus eumcui res malo fa- do erepta eft , faciet non probe. Nam quod de fervo qui k latroni- L.Utrom*', bus captus mox ad hoftes pervenerat refponderunt Iurifconfulti no- D - ttt «/*• biles . verum elfe eum fubreptum effe , nec quod hoftium fuiflet aut ^£g,d.p ? . poftlimimo rediiffet ei rei impedimento efle, idem ex naturali jure gitudeafr. refpondendum eft, de eo , qui bello injufto captus, moxbello jufto, aut alia ratione, in alterius venit poteftatem. nam in jureinterno ,, \ 2 2. 7> bellum injuftum latrocinio nihil diftat. Atque in hanc fente ntiam ex Can. x. fado confultus refpondit * Gregorius Neocaefarienfis cum Pontici quidam res civium kbarbaris captasrecepiflent. II. Re ddenda: ergo res tales hi.squ ibns fneranr prepry T quod & fadum fepe videmus* Livius cum retuiifletk L. Lucretio Yricipi- Ltb.ui. tino vidos Volfcos & JEquos, expofitam ait in campo Martio pne- dam.ut fuum quifque per triduum cognitum abduceret. Idem cum narraflet, Volfcos a. Pofthumio didatore fufos: Pmds pars fun cogno- x< fcer.tibus Latinos atque Hernias reddita: partem fub haft a dictator vendidit . Alibi: Biduum ad recognofcendat res datum dominos. Idem ubi Samnitium de Campanis vidoriam narraverar, quod Utijftmum vtltoribus fuit, ca- ptivorttm recepta feptem millia (ft qundringenti: prada ingtns fotiorum : acciti- que edicto domini ad res fuas noftendas recipiendafque pr&ftituta die. Mox fi- mile recitat fadum Romanorum : Samnites Interamnam coloniam Ro- manorum occupare conati urbem non tenuerunt : ngros depopulati cum pr&dam aliam inde mixtamhominum atque pecudum colonofque captos agerent, in •vi¬ ctor em incidunt, confitlem ab Luceria redeuntem, nec pradam folum amittunt > fed ipfi longo ac impedito agmine incompofiti csdmtur. Conful Interamnam edicto dominos ad res fuas nofcendeos recipiendafque convocatis exercitu ibi re- licio ccmitiorum caufa Romam eftprofectus . Alibi de praeda agens, quam ad Ilipam Lufitania: urbem Cornelius Scipio ceperat, fie ait idem Icriptor : Ea omnos ante urbem exbofita eft , poteftafque dominos res fuas co- gnofeendi fafta : cetera vendenda qusftori data : quod inde effeftum eft, mi- lit i divifum. Poftpugnam T. Gracchi ad Beneventum : pr&dnomnis, Lib.x-xu, prater quam hominum captivorum , militi concejfa eft (ft pecus exceptum eft, f uod intra triginta dies domini cognoviffent , eodem Livio audore, De ..AJmylio Gallorum vidore Polybius Rot cu> amebiKi nitsa&nlxtsn, Hjl.t. u. prsdam its reddidit d quibus abacta fuerat. * Idem fecifie Scipionem Plutarchus& Appianusnarrant, cum Carthaginecaptamulta ibi in- tinter.u- veniflet donaria , qua: e Sicilia: urbibus & aliunde Pceni eo advexe- p«ph. rant. Cicero Verrinade Iurifdidione Sicilienfi: oppidum Himeram ~ i PP- Pm ’° Garthaginicnfes quondam cepernht, quod fuerat imprimis Sicilia clarum ftp omnium* Liv'tttt libro xxxr. Liviut libro XXXIII. Strabo Itbro XIII. lib.ll.c.X, T. 9- Genef.x IT, 16. Com. 20.21, 22,23,24. liv.l. II. Id. Ixxm Xen. Hi ft. Cr. III. Lib. XXX IV. Lib. II,c.4> Ctc.Ojf. II. 5-38 • ^DEIVRE BELLI crnatum . Sctpio qui hoe dignum populo Romano arbitraretur, hello confecfcfodes ftaper nofiram ■vicloriam recuperate , Siculis omnibus , Carthagme capta, qua potuitgeftituenda curavit. Idem late fads id ipfum Scipionis fadtum pro- fequitur Verrina de Signis. Rhodii naves quatuor Athenienfium captas a Macedonibus recuperatafque Athenienfibus reddiderunt. Sic Phaneas ./Etolus reftitui iEtolisaaquumcenfebafqu* antebellum habuiflent. Nec negabat T. Quindtius,fi de urbibus bello captisage- retur,& focietatis leges non rupiflent Aitoli. Etiam bona, olim con- fecrataEphefi , quae reges fuafecerant, Romani in veterem ftatum reftituerunt. III. Quod ficommercio res talis a dalignpm > pote- ritne is ei.c ui res fait erepta.pretium k fe nnmer arnm imputare?Con- fentaneu meft his qn y alihi divii-nncpnffi> imputari, in quantum ipfi quirem amilerat valitura fueratdefperat* pofleflionis recuperatid. Quod fi tale impend ium repeti poteft, quidn i & teftimatiolaborisac periculi, perinde ac fi quis rem ahenam in mari perditam urinando eduxiflet? Appofita a dhanc qu*ftionem m ihi videtur hiftoria Abra- hami cum quinque regum vidtor Sodoma rediret: ®a-in S3 m a»M ait Mofes, Reduxit omnet ilhu' wnempe quas a regibus captas fuperius narraverat: Nec al io referenda conditio reg is Sodomorum quam fert Abrahamo,utcaptivosredderet, camera fibirgtineret pro labo- re & periculo. At ipfe Abrahamus * virnon pii.ram-nm animi fed & excelfi, fibiquidem nihil voluit fumere: cseterum de rebus receptis ( nam ad eas, ut diximus, fpedlat ifta narratio) quafi fuo jure decu- mam Deo dedit, detraxit fumtus neceffarios, & lociis fuis partem a- liquam tribui voluit. IV. Sicutautem res domi no reddend* funt. *?ta & popn1i & partes populorum his qui jus imperii habuerant, aut etiam iibi, fi fui ruerant juris ante vim injuftam.Ita Sutrium receptum reftitutumque fociis Camilli *vo ex Li vio difcimus. iEginetas & Melios fuis urbi- bus reftituerunt Lacedsemonii, Gracia?civitates quas Macedones in- vaferant aFlaminioreddita? libertati. Idem & in colloquiocum An- tiochi legatis aequum elfe cenfuit liberari Afia? urbes qua? Graji elfent nominis,quas Seleucus Antiochi proavusbelloceperat, amiflas rece- perat idem Antiochus; Neque en'tm in JEolidem loniamque colonia in fervi- tutemregiam mifl’afunt .ajebat, fedftirpis augend,* caufa, gentifque wtuflitfi- m* per orbem terrarum propaganda. V. Solet & de te mnoris foatio quar t. gnn rpddrndv rei obliga- tiointerna poffit exftingui. S ed hair qnyfl-irt int-pr ejufdem imperii cives definiendaeft ex legibus ipforum; (fi modo ill* internum jus concedunt, nonin externo folo confiftunt; quod ex verbis & propo- fito legum prudenti infpeftione colligendum eft:) inter eos vero qui alii aliisexterni funt ex fola conjectura derelidfcionis, de qua di¬ ximus alibi quantum inftituro noftro fufficit. VI. Quod fi val de ambiguum fit jus hrlli op rimumerit * Arati Sicyonii confilium fequi, qui partim novis poiTefloribusperfuafit ut pecuniam accipere mallent^pafteftionibua rederent; partim veteri- bus dominis ut commodius pnrarent num erari fibiquod tanti elfet quam fuum recuperare» Anne- ' ' ■ ' .. ||8$ * ,v. * ac p a c i s, l i b. 11 j. c 'xyn. s*s Annotaca ad Caput xvi. G Pegorius Neoc&farienfis'] fequuntur Petr.de Poteftate Principis e j- c. 3, quxft. 4. Bruningius deHomagiis concl, 241. ‘ Idem feciffe Stipionem Plurarchus Appianus narrant] Etiam c __ . Diodorus Siculus Excerptis Peirefianis. Et Valerius Maximus lib. '* * I, cap. I, num.6 : Africani quoque po/lerioris human it as fpeciofe lateque patuit. Expugnata enim Carthagine, circa Sicilia civitates lileras mifitjut or* namenta Templorum fuorum Pcenis rapt a per legatos recuperarent, inquejmijli- nis fedibus reponenda curarent. Si de urbibus bello captis ageretur ] Pompejus Attalo & Pylasmeni, Pa- phlagoniam reddidit. Eutropius vi. in federe Pontificis Impera- toris Caroli V, & Venetorum contra Solimannum convenerat, uc poiTefla quifque reciperet. Paruta vm. itaque Cephalenia ab Hi- fpaniscapta reddita Venetis. Eft ad earn rem pertinens locus & in Anna Comnena, ubi de Gothofredo agir. Vir non pH tantum animifed excelfi ] Bene hoc notavit Iacchiades J.ju, ad Danielem v, 17. Sulpitius de Abrahamo : Reliqua hisquibus erepta erant reddidit. Ambrofius lib. I de Patriarchis : Idea quoniam fibi mer - cedem ab homine non quafrvit, a Deoaccepit. Non multum hinc diftant fa- tla Pittaci & Timoleontis : Pittacus Mitylensus cum recuperati agri dimi- dia pars confenfu omnium offerretur , avertit animum abeomunere , deforme judicans virtutis gloriam magnitudine prada minuere. Valerius Maximus libro vi, cap. v, n. 1. De TimoleontePlutarchus : » rithe •nibrav cu%&v> dXb.ccnro pelt Xdr.Sij do dig tf egtv ion* S'cixto/dfug tv [dh fooi&pet: Non accipere intalibus turpe, fed non accipere me¬ lius ziirtutis cujufdatn exuber antis in Us qua licit a funt oftendentis, fe ff} his carere pojfe. Confer qua: fupra lib. 11, c.xiv. §. vi. & hoc libro C. IV. $. 1. ita (ffpopuli ] Exfules Saguntini poll fexantios h Romanis reftitu- §.lvd ti. Antonius CaflSi bello in fervitutem redadlos, liberos efle juflir, bona dominis reddi. Sic Calatrava militibus, quibus erepta aMau- riserat, reddira k rege Caftella: aliifqtie. Mariana lib.xi.Confer quse fupra hoc libro cap. x, §. 6 . Arati skyonii conftlium fequi ] quod fecit rex Ferdinandus memo- §. vis rante Mariana lib. xxix. c. 14. C a b v t XVII, De his qui in bello medii funt. I. cA pacatis nihil furnendum nif ex fumma I II. Quod ft officmm pneatorum eireei necefiitate cum reflitutione pretii : bellantes . I I . Exempla Abflinentia & precept a. S Vpervacuum videri poflet, agerenos de his qui extra bellum funt pofiti,quandoinhosfatis conftet nullum efle jus bellicum. Sed quia occaftone belli multa in eos , finitimos prarfertim, patrari n t ffevtninp-ti tiu-lni, . ' «jfV tp/iiuaii <0. /■ t.e-p. .J. ?■*?+. WS™ —v ^ • tr&H notAu t r?t*ni44r& y6o ' D E I V R E BELLI patrari folent pmexta neceffirate, repetendum hie breyiterquod m Hiximus alibi , neceflitatem ut jus aliquod det in rem aliena m 1 ; rum- .■ j,A mam effe debere: reauiri prarterea ut ipf? Hnminn par neceffitas Ufi£tttU%£re /£) ■; non fubfit ..giam ubl de. neceflitate canifet, non ultra fumendum riSt&t quam exigit : id eft fi cuftodia fufficiat. non lumendum ufum: ft ufus, rf'uU^luxitoe n ° n ^ umenC * um abufum : fi abulu lit OPUS, r eftituendnm tamenrpi II. Mofes cum fumma ipfum & populum neceditas urgeret ■fHMiJiu fHh[ tranfeundi per agros Idumaeorum, pnmum ait tranfiturum fe via re- iur, d) &****'-gia+neqne deflexurum in arva aut vineta : fi vel aqua ipforum opus ^ haberet, perfoluturum fe ejusptetium. Idem praeftiterunt laudati ' & Graecorum ,& Romanorum duces. Apud XenophOntem Grarci quicum Clearcho Perfispollicentur, nullo fedamnoiter fadluros: & ft venales commeatus praberentur, neque efculenta fe neque po- culenta cuiquam erepturos. Dercyllides narranre eodem Xeno- phonte ■mt^lyaye is spirdiHsf. 1 s <£ ™5s mtem never, «Sa«£«s rf\ •nfdui qffq ftgy.yil yydj K^tetpuli lijjpmigiSLiiiffyuoi t!m> TUhomyrcgm ; fpeftaculum erant civitatibus clementer ac fine noxa ($ pene* fine (Irepitupsragrantes Pelo- ’ Id' IX. ponnefum. De Sulla Vellejus: Futures uenijfe in Italian, non belli vindicem, fed pads audorem : tantet cum quiete exercitum per Calabriam Apulietmque cum fingulari caret frugum , agrorum , urbium, hominum, perduxit in Campa- •niam. * De Pompejo Magno Tullius : Cujus legiones fic in Afietm per- venerunt, ut non mWo menus tanti exerchits, fed nec veftigium quidem cub quampetcato nocuiffe dicatur. De Domitiano ita Frontinus: Cuminfi- nibut ybiorum caftella poneret, pro frudibmeorum locorum qua vallo compre- hendebat pretium folvijujfit, atque ea jujlitia fama omnium fidem fibi ad- ftrinxit. De Parthica Alexandri Severi expeditione Lampridius: *] rqnt* dfriptina t tqntq ref erenda fui eoit , ut nonmilites . fed fen atores dice- rentur : quacumque iter indites faciebcmt,tribune etccin(ii,centuriones verecun- di, milites amttbiles erant : ipfum vero ob hac tot gf tanta bona provinciales ut Veumfufcipiebant. * De Gothis, Hunnis , Alanis , qui Theodofio inerebant Panegyrifta : Nuliut tumult ut, nulla eonfufio, nulla direptio ut « barbaris erat ; quin fi quando dijfcilior frumsntaria res fuijfet , inopiam patienter ferebat , & quam numero arctarv.tannonctm comptutltndo Uxnbat, Stiliconi Claudianus idem tribuit: Tanta quies tantufque metusfervator hontfli Te moderantefuit, nullU ut -vineafurtis Aut feges erepta fraudaret meffe colonum. * Et Belifario Suida. Hoc prarftabat exadta cura* provifus rerun) necelfariarum,& bene (oiuca ftipendia, & vigor difciplinx, cujus le¬ gem audis * apud Ammianum : tacatorum t erras non debere calcari. Et ttb.snii. apud Vopifcum Aureliano : puiium Aimum rapiatjyiaajtemt viurelieri, contingxt, uva m nuliut auferat. fegete m nemo deterat , oleum, fal, lignum nerd) exigat, Item apud Caffiodorum; Vivgnt cum previncialibus, jure civild tut Tro lege Manilla.. Libro 11 Strat.c.ll* AC TACIS, L IB. \\t.XXYIl %(,i riec infolefcat animus qui fe [until armatum ; g nia-elypeus tile exercitits noftri. qtdettm, debet prsftare Romani?. His aCCedat illud Xenophontis CXPe- dhioms libro VI , fth xj'ciyr-x&i' mlbir epi?Jcn/ 'o , -n ft'] dv&i iJtAsrns Jihit): civitatem eimicam cogendxm non effe ut quicduam daret in-vita. Ex di&is optimedhterprereris. illud tnagni Prophet* , imo Propbeta l4 ‘ majoris monitum * y-oH-a , y-vh fef Ifei l^'micis uy.Mt : A concujfione, * d calumnies in quofv'ts abftinete. * conttn- ti ejlote ftipendtis v ftris. Cui fimile illud Aureliani aptid Vopifcum di¬ tto loco : annonx fua contcnrns fit ; de pr ides hoftis non delachrymisprovin- cialium habtat. Nec eft quod quis putec did h*c pulchre fed nra? fta- rjnon p ofl'e.' Negue enim auc moneret h*c vir divinus , aut lapien- tes legum audftores pr*ciperenc, ft crederent impleri non poflfe* De* nique * neceffe eft concedamus fieri pofle, quod fatium yidemus. Ideo attulimus exempla, quibus accedat illud infigne quod * ex iJb.n, r.i. Scauro memorar Frontinus, pomiferam arborem quam id fede ca- ftrorum fuerat complexa metario , poftero die abeunteexercitu in* tadlis fruttibus relidtam. Livius cum narraffet indites Romanos in caftris ad Sucronem procacius egiile, Sc quofdain eorumnottu pr*- datum in agrum circa pacatumiiife , adjicit omnia libidineac been* tia tnilitum, nihil inftituto ac difciplina militari geftum* Eft & alter infignis ejus feriptoris locus, ubi iter Philippi per Denthelatarum agrOS narratur t SptH erant fed propter in opium hand ficus. quant hoftiun fi* nes Alacedones populati fnnt , rapiendo enim paj)tm , villasprimum, deinde qtiofe dam etiamvicts evafiarmt , non fine magno pudoreregts , cum fodonim •paces, nequicquam Deos fociales nomenque fitum implorant'es audiret. Apud Taci¬ turn Pehgni turpis fatna, dum focios magis quam hoftes prsda ur. Idem Vitellianos notat per omnia Italix manicipia defidfcs & tan- ti-.fe. m. turn hofpitibus metuendos. In Verrina quoque Ciceronis de Pr*- tura urbana h*c eft acculatio : oppida pacatafociorum , atque amicorum, diripienda ac vexanda curafti. Atque hie omittere non pofTum Theo- If logorum lententiam quam veriftimam puto, regem qui qu* debet f TsfuptX ftipendiamilitibus non folvit, non tanturn militibus teneri de darn* naturalibut nis inde fecutis , fed&fubditis fuis Sc vicinis quos inedia coadii mi- d $- I 1 - ,, lites male habuernnt. . III. Viciflim eorum qui hbello abftment ofScium eft nihil fa* ^ cere quo validiorfiat is,qui improbarn fovet caufam.aut quojuftum 'X/t'ir.t^XXTt bellunTgerentis motus impediantur fecundumeaqu* didta a nobis '■tuiSff effe 'h>cf fuprafunt. In re vero dubia * *quos fe prxb ere utrifquein permit- K ‘"“ "" L tendotranfita in commeatu pr.ibendo kgionibus, in obfeffis non fublevandis. Corcyrenfes apud Thucydidetn Athenienfium officii elfeajunt, ft extra partes eflevelirtt, aut Corinthios proftibereneex agro Atticomilitetn conducant, aut idem ftbi permittere. Philippo Macedonum regi objedlum h Romanis dupliciter ab eo fedus vio* latum, &.quodfociis populi Romani injnrias fecerit, & qupd hoftes auxiliis & pecunia invent, Eadem urget T. Quintius in colloquies Cum Nabide : Vast amen , inquis , veftramque amidtiam acfocietatem pro* prtenon viohtvi, Efetoties ins ti arguam id fecijfe-? fed nolo plufiitts ; furti* mam rm eompUtttsr; quibus igitur rtbus amUttia violatur l rnmpe his Maxi* Nil m Libro Xxv 1 M. Lib. xii sAnk* ti fti Iki v 'tfvTtMdi f a Ltbro its# cfrnAtUc c?.p. I- Lb. U Lib. III. Goth. I. Phil. III. Lib .XXXVI. L.xxxv 1l. Pint. Brnto. Ub.XXXV. §. i. ' DEIVREBEtLI me duabus , ft [ociosmeos pro hojlibus habeas, ft hofttlus te conjungas. Apud Agathium legimus holiem efte qui faciac quod hofti placet; & in Procopio , * in exercitu hoftium eum cenferi qui qua? proprie ad bellum ufui funt, hoftili exercitui fubminiftrat. Detnofthenes olim dixerat ; o fa el; «« iyu Xr.pftlsbn mom oifx-ftm fa fa[c/.ttt.dju.Qfeii<&- st©< iffai ttzmuh kxs ptsTca fia-Kw, ptrfti To\djs\. Qui ea factt fa machinatur quibus ego capipoftim, etiamft necferiat , necjaculum emittat , hoftts mihi eft. M.Aci- lius Epirotis qui milite Antiochum non juverant, led pecuniamei mififfe infimulabantur,negavit fcire fe hoftium an pacatorum numero eos habere deberet.L.Atmilius Prator Teios arguipquod commea- tu claflem hoftium juviftent, vinumpromifillent : addens ni eadem Romanaeclaflidarent, fenrohoftibus eas habiturum.Memoratur & Cafaris Augufti diftum : 'Ucorosbii mXiv eiscq , mXipuet iyjsrrwi meg aJrf: ecivi/atem, qu&hoftem tecipiat . Prodent etiam cum u tra- umgerentefaedus milcere, itaut cum utriufque bona voluntate a bello abftinere, &communia humanitatis officia utrifque exhiberel iceat. Apud Ll’vium eft : pacem, quod mediosdecet amicos.optent: hello fe non interponant. Archidamus Sparta? rex Eieis, cum viderentur in Arcadum partes inclinare.epiftolam Icripfu hoc tantum corltinen- tem : x^a'is iavpaa • bonum eftquiefeere. Annotata ad Caput xvn. \ne ftrepitie peragrantes Peloponnefum] Par teftimoniumTito Quin- tio Flamitiio perhibet Plutarchus. De Pompejo MagnoTullius ] Et Plutarchus : eejeaavrif; spxW&es ci mis obcimfatcis itmxlds , Tpoatfi fa mis petefapcMS ccuTwvimZcetev. jj'y o fat £po- Psd%»s. \r^Xctf.To. Cum audijjet milites fuos per itinera, lieentiofius agere , ftgib- lum gladtis eorum appofuit ; quod qui non cuftodijfet, is puniebatur. De Got this ] multa de hujus gentis modeftia habemus apudCaf- liodorum ut v, 10.&n, 13. Eodem aurem libro epiftola2f. Nec pojfejforum fegetes aut prat a vaftetis. fedfubomni contincntia proper ate', ut grata nobis ejfeveftra occurfiopofftt. Quia ideo exercituales gratis fubimusim- penfas , Utah armatis cuft,odiatur intafta civilitas. lib. IX, 2 ^: Arma ejtts nul¬ la poffefforum dnmr.a fenferunt. Et Belifario Suida] S*pe hanc in Belifario virtutem pra?dicat co¬ mes e; 11s teftifque adtionum Procopius, vide egregiam ejus oratio- nem hue pertinentem quam ad milites habuit prope Siciliam , cum in Africam tenderet, narrationemque itineris per Africam Vandali- corum primo. Ex Gotthicorum autem in integrum hue locum apponam : «s 3 djgoixiss in OTWiini u4s s mttnv , ei; it. dims imbruaiy, spccUtts Tsfkfa{. d-ravi fas to fa dvnis xj y/dfeviv m ana. ndy^i. fa iiibye ftp dx/fa^oi m >fax is to dxg/tii Jistpvhc&Tie , fefavte megxoze m izrs'©'* Avfasr.Tzts. tp j dgcfiiav cv t vis a is opt. is ’ 1 »tz.'V dvTzov dihu to iliisoici ifavi%. Adverfus agricolas temta curaprovidentiaque agebat, ut eorum nemo vimpateretur, exercitum ducente Belifario ; contra vero opulcntt fierent emnes quocunque ilie cum multo milite adve- pacts jus amitter aue uarr AC ? A C I S j Lift. II l.C'Xyilfa advenijpt : vendebant enim illi militibus res futtt fuopte arbitratu. cum tnatura effent fegetes , follicite cavebat ne ab equite corrumpcrentun turn vero poma in arboribus pendentia tangere nemo omninopermittebcttur. Similem Alemannorum laudem in expeditione ad fanftum Sepulchrum vide apud Nicetam Manuele Comneno. Gregoras aurem libro ixidem in Venetis prsdicar : y pit s’Jevsj, s jtycAes c^cttEn^er i r JSmtlexelt dj-iuljz , h ft$ ^KMcmurii fitycMtifiTretct. n’Js i%iuot mv ttdvmv cocettolt sfo'u t|sA9-«» eiipsAe^ 7i tov U7rU>Tuy iivdj ■tif&iis 'Hgyjgjti f. Nemo erat quern non admirationepercelieret Veneiorum difciplina, & conjunila cum juftitia ttritmi tnagnitudo. Nemo enim de exercitu egrefftts quicquam return fumerevolebat niji petunia depenfa. * Provifus return neceffariarum ] Plinius hiftorix Naturalis xxvi, 4: . curve Romani duces primam femper in bellis commerciorum cut am habuere ! Caffiodorus iv, 13 : Habeat quod emat ne cogatur cogitare quod aufsrat » Similiahabet v, 10, & 13. Apud Ammianum ] quein vide &C libro xxl. A calumnia ] pofTis verrere k rapina. quo fenfu ea vox fumitur in Gr*ca veriionelobi xxxv,9» P/al.cxvm, i2i.Prov.xiv,33,xxii, 16 , cxviii, 3. Ecclefiaft* iv, 1. item Levitici xix, 11. Eandem Grxcam vocem per defraudare vertit vulgatus intetpres Luc* xix, 8. Contentieftote flipendiis vejIris'] Ambrofius ad hunc Luc* locum : Jccirco ftipendia ctmftitutct militia , ne dum fumptus qusritur , prsido graljetur. Qu* tranfcripfit AuguftinusSermone xix, de verbis Domini fecun* dum Matthafum. Sunt egregi* ad hanc rem conftitutiones apud GregoriumTuronenfem libro li,Cap.37. in capitulis Caroli & fuc- ceflorum lib. v, tit. clxxxix. in concilio Galliae Tomo 11. in Capi- tulari 11 Ludovici Pii capite xiv. & Tomo m , in Concilio ad S. Macram. Addelegem Bajoariorum tit. n, f. Friderici 1 legem lie refert Guntherus; Si quit pacifies: plebis villafvs domofvi VJJertt, abrajisfignabitur ora capillis, Etpulfus capitis pofl verbera mult a recedet . Necejfe eft conccdamits fieripojjequod faclum videmus~\ Sic & Guicciar* dinus differitlibro xvi. Ex Scauro memorat Frontinus ] De Nigri feveritate ob raptum gal* lum gallinaceum vide Sparrianum. jEquos fepr&bere utrifqui in.permittendo tranfitu, in commtatu prsbendc] c j j Exemplum nobile vide apud Parutamlibrovni. Inexercituhojiium eum cenferi] Et contra, focium & amicutn refte aitdicinon eum modo qui juxta ftatin procin&u, fed & qui omnia qui bu s opus habet bellum aperte fuppeditat, in Epiftola Amalafun- thae adluftinianum. Nn X Caivt 'fviJv* &U 4 U* aueittSjMX. mfoU'cMn r>uhrt : atre cptybujhraftTutfn-. «&?/». ' Vvsr f iaCre, naft n- ft cat, «/ uwuXjrone <•> rods a u/aMtw ft ct*. imtdffr m, /*w> sfjf D “aU'aMfiltJj. 4UU t Uf*rfi ^ Wftk UW,n&&, #7 „ „ .. _ IVRE BELLI SijL cCn "^ V C A P V ^‘iuw'& eafuw «**<•>«» Oyw,a~l ' i, I V. Chriftiana dileftionit regula, ab ipfts exigat. V. Quomodo helium privatum cum publico mifceatur. V I. xAd c/uod teneatur qui fine mandato ho- ftibus nocuit > cum diftinthone cxplica* tun or fnJh&Mi c\ $v ti x. lAn privatim hofti nocere hceat expofitum [& ((Jjybs (JLU. li (t 4 l fru- cum dtflinttione juris naturalis , Gentium txtw jd L£ ft/UtSCr & clvriu. II !• qui fuofquu. militant aut naves m- f neac : ncque enim jus efle qui miles non fit pugnare cum hofle. i iusi * ^ ic ^ Chryfantam Cyri militem laudatum legimus qui hofti j| imminens repreflit enfem , firnul receptui canere audierat. & Se¬ lves 1" D i c ‘9‘ - nera • tniki dtcitur , qui fignum receptui datum ncftiftt. Sed >itrac. 9. neca : muttlu miles dtcitur , qui fignum receptui datum ncgligit. u rC’iT* fodunrur, qui venire hoc putant ex jure gentium externo : nam id WkpuM' rU.fi fpe> 5 tes, ficut rem hoftilem cuilibet occupare licet, ut fupraoften- ; Tljcai cd U(UjiH'l dimus, ira& hoftem occidere nam illo jure holies pro nullis_ha- 4 tt.f f 1 ' bentur- Venit ergo quod Cato monebat ex difeiplina militari Ro- mana, cujus ea lex erat Modcftino notante, jirlqui mandata non fervaflet, capite puniretur etiamfi res benejxdiflet: mandata autem non Pervade mtelligebatur etiam qui extra ordinem, fine ducis im- . . - - cap. i U(L, }*J -deferto - ] fXXjpt. E). de ! «*«' -jtfr re miltt. ^ \ y perioin hoftem pugnaflet , ut Manliana imperia nos docent: nimi- ! Jfy} jMJti cd, rum quia ft id temere liceat, autftationes defererentur aut etiam Pe? in afito-if*’ progrediente licentia exercitus parfve ejus inconfultis praeliis impli- / caretur, quod omnino cavendum erat. Itaque Salluftius ubi Ro- manam difeiplinam deferibit: in hello, inquit ,fipius vindicatum in eos qtii contra imperium in hoflem fugnevverant, quique tardius revocati pralio excefferant. Laco quidam cum hofti imminens audito receptus figno iftum reprefliflet, caufam reddidit: on fichvlv Is? ?(ponslletv to ■ rda^pov'le •_ quia pr afeHis parere fatitts esl quam hoftem .occidere. Et Plu- tarchus cur qui militia folutus eft occidere hoftem nonpoflit, cau¬ fam reddit, quod legibus militaribus non teneatur , quibus teneri debeant pugnaturi.Et apud Arrianum Epidletus memoratum modo Chryfant* Fadiuin referens: aVa ’ihhi UvrtS to S'epa-ntyi es&stxVficc t)' to ithov 7mctv ; tanto illi pottus videbatur ducts quam fuam tjo- bmtutem exfequi. At jus naturae & internum ft refpicimus, videtur 11,6. AC PACT s, lib. iw.cxynim in bello judo cuilibet conceffum ea facere qua: parti innocenti intra juftum bellandi modum profatura confid.it : non etiam res capras fnas facere, quia nihil ipfi debetur : nifi fortepcenam juftam exigat communi hominum jure. Quod poftremum quomodo per Euan- gelii legem reftridtum fit ex his qua: fupra a nobis tratlara funtin- telligi poteft. Mandatumautem effepoteft aut generale aut Ipecia- le. Generale ut in tumultuapud Romanos Conful dicebat, quitem- publitam falvam volunt me feqmntur. Imo & fingulis interdtim ftibdi* toruin jus datur occidendi etiam extra fui tutelam ubi id publice expedit. 11- Speciale mandatum habere poifunt non hi tantum qui ftipsn- dia percipiunt . fed 8c qu i flip fnmm mdiranr ; &qui, quod plus eft, fuo fumrn partem belli adminiftrant, utqui naves inltruuntac fu- ftenrant fuis impendiis, quibus vice mercedis concedi folet ut capta fua faciant, ficut alibi diximus. Id vero qu atenus procedat illafaju- ftitia interna, & caritate , non immerito qua:ritur. Iuftitia aut ho- ftem refpicit, aut ipfam civitatem cum qua contrahitur. Hofti dixi¬ mus eripi pofle pofiefllonem rerum omnium qua? bellum alere po!- funt, fecuritatis caufa,fed hoc fub onere reddendi: ipfum vero do¬ minium ad compenfationem ufque ejus quod aut ab initio belli aut ex poll faflocivitati juftum bellum gerenti debetur ; five res fine ci- vitatishofti lis. five fingnlornm r etiam per fe innocentium : bona vero nocentium e tiam ex poena: cau fa adimi & acquiri capientibus pofle. Fi ent ergo resh oftiles eorum qui belli partem fuo fumtu ad- miniftrant.quod holies attinet hadtenus, ut is quern expreffi modus nonexcedatur,quodtequo arbitratu xftimandum eft. III. Adverfps fuam autem civitatem iuftum iuftitia interna id ipfum erit, fi contradloi ag qualitasinfit, hoc eft fi fum tus & pericula tanti funt, quanti pradse a lea. nam fi hire fpe s multo pluris valeat, reddendum erit civitati quod fupererit, perinde ac fiquis nimium vili pretio jadlum incertum quidem , fed tamen facilem &magna: fpei emifler. 1 V. Cteterum etiam cum juftitia ftridte didla non larditur, eftut peccetur adverfus id officium quod in aliis diligendis confiftit,prac- lertim quale Chriftiana lex pra?icnbit,ut ii apparent talem pratdatio- nem prxeipue nocituramnon hoftiurn nniverfirari, nnr regi, ant his qui per fe fontes funt, fed innneenrihus, &! quidem adeo ut cos de- L.II. c.17. Ssrv. ad VIII neid. C.cjuando li¬ ce at unicui- cjuc L 1. £i* 2 . L.m,c. 6 . trufurafit in fummas ca lamftates. inquasenam eos qm privatim no¬ bis debent ronjirere itTimiferimrd i:r forer Quod fi ad ha?c acced at ur ea deprydario neqn e ad finem hello i mponendum . nequead ho- S'tlv.'m ver¬ bs bellum.)i. Ilium publicas viresaccidendasnotabile aliquodmomentum babeat, j‘ a/ui ■ turn vero probo homine prapf ertim Chriftiano . indignus cenferi de- bet * quxftus ex fola temporum infoslicitare. cuXhhi V. Evenit aut em inter dnm , nr nmfinne belli publici nafcatur^T^ •• bellum privatum , puta fiquis in h olies inc ident . & vir3»anrreruirp^W»^<* ad eat perictilum, quo event u ea erunt obfe p ,onr!a q , ' 1 ' y der-ronceflo tuendi fe modo alibi diximus. Solet & conjungi au£loritas^u-‘a.ii mo, 7 blica cum privata militate; ut fi quis magno abhoftibus damno icHJ Nn 2 affeclus « ' ^ -rfo p~ S/'ruJCn u>yvp Vn t aVt- Wih> co c itic. b-trct- £.iii, c,l- $yl. in ver¬ ba helium, f.i, §. i. §. IV. pi, XXV. f66 DE I V R * E BELLI affe&us irapetret jus ex rebus hoftium damna farciendi: quod jus definiendum eft ex iis qua: de pignorationibus fupra a nobis funr tra- dita. VI. At fi quis miles aut alius etiatn in hello in ftn aedificia hoftium incenderit, ao-rns vaftavpriir arqnpid cvrnnsdpdprir damna , non juf- fus, adde cum neque neceftitas fubelfet,neque jufta caufa.teneri eum ad farcienda damna r efle a Thf nlng ic Meriroautem qddidi, quodab illis ojiuilltixuelLT fi jufta caufa non fubfit. nam ea fiadfit, tenebitur forte (use civitgtLayauLleges tranlgreffus eft; non item hofti cni nullam fecit injuriam. NJnn dift*™' 11 * quod Car- rhaginienfisquidam Romanis Annibalem dedi poftulantibus refpon- debat : Non privato pubhcove confilio Saguntum oppugn at urn fit qu&rendum tenfeo : fed utrum jure an injuria, nofira enim btc. qtuflio atque animadvert fio in civem nofirum eft. , noftro an fuofecerit arbitrio: vobifcum una dtfeepta- lio eft licueriineper fosdue fieri. Annotata ad Caput xvi i i. S it & Chryfantam ] Vide Xenophontem Cyri inflitutione, Inconfultis pnli is implitaretur ] ita Avidius Caftjus caulam fen- tentitE fuse reddebat: Evenirepotuijfe ut ejfent infidis, Narrat Vol- catius. GtU'ftus ex fola temporum infeUcitate ] Nam & Craflum hoc nomine culpat Plutarchus : to TsAwfae rurm cie mriyeyt £ 7nMfiX , to7s>$(- >ait amptMi as&ojb'a rri Pleraque borum ex igne belloque Taunt , tub'llmagis lucrobabens quam communescalamitates . C A P V T XIX. De fide inter holies. X. Ftdrm deberi hofti bus quibufiuis , I I. Refiellit ur fiententia qua pr&donibus & ryrannis fidem fern and am nee at. Ill# Solvttur argument um fiumtum ex eo quod tales pcenam merenfur \tr oftenditur hoc non confiderari ubi tanquam cum tali achum eft. J V. Non ohftare quod promifiio metu extor- ta Jit, fi ei qut promifit metus illatus non P* •' V. yAut fi juramentum accefierit, quanquam 2d adzrerfiks pradonem tmpune quod homi¬ nes at tine t violatur. V I. Eadera aptata ad ftubdftos beUantes, VII, Spec tabs difficult as circa prom:fill fub- ditis fabia ob fupcreminens dominium tra- ftatur : VIII. Et oftenditur tab a promtfia firman civitatis jurejurando: I X. yAut fi textius fie interponat cui fiat pro-> mifiio. X. Mutatio ftatus pubttci quomodo fiat . X I. Menu eXceptionem ad helium fiolenne juris gentium non pertinere : XII. Quod inteUigendum demetu tali quern jus Gentium agnoficat. XIII. Servandam fidem & perfidis : XIV. Non fi conditio deficiat: quod locum habere fi alter parti patforum non ftet. X V. Nee fi jufta compenfiatto opponatur : XV I. Quamvis ex alto contraaut : XVII. yAut damno dato r XVIII. Imo & ex poena : XIX. Quomodo hac in hello locum habeant , Q Vid quantumque in bello liceat, diximus partim nude fpedta- ri , partim ex promilTo anrecedente. Parte priore abfoluta reftat poflerior, qua: eft de fide hoftium inter fc, Egregium eft Confulis Romani Silii Italicj diiium: optimus AC P A C I S, LIB. I I I. (■ A i A p5? Optimus Me Militia, cut poftremum primumque tueri Inter bella fidem. Xenophon orarione de Agefilao, HTN f'~yx jycXov dlii/ngo tsT; Tt octets limun sfgj tiil'g/. epattiytS, to omm it v&\ on fit eiiaj -n yj onto iyyxSfi. Tanta tamque prsclara res eft in omnibus quidem, fed pr&cipue in ducibus relig’onis (ft fidei oh Cervantes effe atque hctberi. Ariftides Leudtrica quarta : ci eifiiij yt/j modioli /ngiMfoe 01 m Hggua, 7 rcuu fin*tjxjjjoi xgtvorrui .• m pace aliijque publicis conventiontbus fervandis maxime fpettantur qui juftitii. [Indent. Ut enim redte dixit Cicero de finibus quinto , nemo eft gni non han c aflfedltonem animi prober atque laudet, qua non modoutilitas nulla quarritur, fed contra utilitarem etiam confervatur fides. Publica 6 -af des.ur apud patremeft Quintilianum, inter armarosholies inducias facit, deditarum civitatum jura confervat. Apud eundem alibi: Fi¬ des [uoremum rerum humanantm vinculum .eft ", facra laus fidei interhojles. L’fi 11. c. Sic & Ambrolius : Liquet igitur etiam in hello fidem (ft juftitiam fervari ccv _ oportere. Et * Augullinus : Fides quando promittitur etiam hofti fervand a ad Brnuf. ell, contra quern bellum g eritur: Nimirum holies qui funt, homines elfe non delinunr. At hom ines omnes qui ad rationis ufum pervenerunt, capaces fun t juris ex pr omiffh. Camillus apud Livium ait, fibicum Falifcis earn elfe focietatem, quam ingeneravit natura. Exhac au- tem facietate rationis & fermonis , nafcitur ea de qua agimus obli- gatio ex promiffo. Neque vero putandum ell , qnia hofli falfum eloqui aut licere aut crimine vacare, ex multorum fententia fupra diximus, pariratione hoc & ad fidem datam referri polfe. Nam veruirieloquendi obligatio ell ex caufa , q ua: bello fuit anterior Sc bellq tolli forte aliquatenus potell: at promifTio per fe jus novum confert. vidit hoc difcrimen Arilloteles, quumdeveriloqnio agens Me-iv.iy. ait : * cCu reus cfJtgXeyiati ocXififiiet]®* Xtyf/Bp , d s' ocmeif ttStutM/ yeft dixcuo tvmI/jo runresv{ t etXtots "ft xi tin mor’ ^saits. Non de eo loquimur qui in conventicnibus verax eft, fir in iis qua ad juftitiam & iniuftitianipertineiit : funt enimhac alterius virtutis. Paufimias Arcadicis de Philippo Macedone: CTiXTr.fi 1 dyx'fi.v one xli 77; ofjze tyoXerctii cwiit. 05 ys yyj ‘igx a; %Sv yxTS'TiiTrxtr tin yy/j mosbds tstt ontrn tfi'isCoufy men -n nny.ctoe focoXieot ccvjjobo 7 mv. Fonum eum Imperatorem nemo relic vocaverit, ut qui pro more habuerit, jusjurandum contemnere , fidem quavis octaftone violate , it a ut nulli homini fides viliorfue- rit. Valerius Maximus de Annibale : Bellum adverftts populum Roma- num (ft Italiam profejfus , adverfus ipfam fidem acrius gelfit, mendaciis & fallacia quafi prnclaris artibus gaudens , quo evenit, ut alioqui infignem fui memortam relicturus , in dubio , majorne vir an pejor h.aberi deberet, poneret. Apud Homerum femet accufant, adadli conlclentia Tro- Jh - ~- jani; NSv dj 0gxix onczl •idjezifs.iiei fX.xyfiu.tSix -nfiis vu n yfisLin 1 st. Rumpentes federa facra ' luratamque (idem pugnamus non quibus eff ftts.^ II. Et fupra jam diximus non recipienda ilia Ciceronis : Nulla ixt.u.cep. nobis focietas cunt tyrawsis , fed potius fumma diftrabiio eft. Item ‘. Pirata Nn 4 non &*.V II. ifnrft da 56S DB IVRE BELLI non efl experdtteUium numero definitus'. cum hoc necfides ejfe debet necfiisju- r and urn commune. De tyranno etiam Seneca : Gjuicquid eratquomihi cohcreret intercept juris human-focietets abfeidit. Ex quo fonte error Mi- chaelb Enhefii profluxir, qui ad quintum Nicomachiorum dixir ,' in tyranni uxorem * adulrerium non coinmitri : quodipfum parierro- re quidam * Iudarorum magiftri de alienigenis dixerunt , quorum conjugiapro nu iis habenr. Atqui belli piratici magnam partem Cn. * Pompejuspadtionibus confecit, viram illispolltckus, &fedesin quibus line rapto viverenr. Et tyranni interdum libertarem reddide* runr.impunitatem padti. Caefar belli civilis tertio a Romanis ducibus cum pridonibas& fugitivis , qui in Pirenaris erant montibus, adtum decompolitionefcribit. quisdixerit, fi quid conveniffet.nullam inde exftituram faille obligationem ? Non habent quidem ifta fpecialerm • 1 n • ’ 11 c ' ■ M 6 - lftam communiOnem, quam inter holies in bello folenni & plenoin- troduxic jus gentium : at quia homines lunt , communionem habenE juris naturalis , urredte diflerir Porphyrins hbro denon efu anima- linm tertio , ex quo nafeitur ut padta fervanda fint. Sic Diodorus fughivorum duci Apollonio a Lucullo fidem fervatam memorar, Et Dio feribir, ab Auguflo Crocottelatroni perfolutum preriumca- piti ejusimpofitum, cum fe ipfe lifterer, nefides viclaretur. III. Vidcamus tamtn ecquid a Cicerone non allatum profer* ri fpeciolius poflfir. Primuin hoc rft , nnnd qui arrnrirpr male-. Pff, Ill .yfici hint , neque pars lunt ullius civitatis , hi a quovis homine j/ puniri poffunt fi jus natura? refpicimus , ut alibi a nobis explica- p/tura eft. A- qui pnniri-parrnnr ) n t vitam amittanr , his & res & jura fua poffunt auferri : licut redte dixit idem Cicero : Non efl contra naturam fpoliare ettm , ft.pofps , quern honeftum efl nccare. Inter jura autetn eft & hoc j us ex promiflo quxfitum : poteft igitur & hoc in pocnam ei auferri. Reij-onrj fi' 1 prnrpffiirnm j 10 c , fi non tanquam cum malefico adtum efiet ; * at fi quando cum tali qua raliseft, adtum eft, fimul de remittenda , quodhanc remattiner, poena adtum cenferideber. da eft inrerpretatio.quae caver qnja fanner. r er, ne adtus i iiuliiaLdiximus, ea fumen- in vannm recidar . Non ma - *t,T. le apu d I.iviuiti Nabis m m tyrannidem ipfi objiceret QuintiusFla- rrriuius : De nomine hoc refponaerepojfum, mequalifcumquefum , eirndem ejfe qui fm , cum tu ipfe mecum T. Quint if octet at cm pepigifti. Et tnox: lamfe- ccram hue , quaUacumque funt, cum focietatem mecum pepigiftis, Addit , fi quid ego mutt!fern, rr.ihi meet inconftantia: cum vos mutetis, 1-jobis veftra ratio reddenda eft. Locus eft non diffimili rin Ppi-irEi.- > ad cives fuos apud Thucydidem : rdc octets kv&l/e.tsi asi t-tf n, tup- i*. scouts 'amjtruu.sjn, Civitates ft>cias liberas ejje patiemur, fi tales fuerunt, quo tempore facium eft fedus. 1 V. Deinde nbj iri pn rp flq' i n r l i1;k; ^ivim nt eum qui metu eau- fam deditpromiftes, reneri liberate promiftorem, quia damnum de- clit perinjufiiam, id eft per act um pupnanr pm rum narnra lihor- tatishuman*, cum tiatura adtus qui liber efiedebuit. Hocvero licut f inr n rd"m Drum habere ita non ad omnia promifla . prsfdcpibus f?.dva peninet, nam nt cui promjllum quid eft, ad libe- random' cxa< AC P A C I S, L I B. I I I. C- yiJ $6g randum promiflorem teneatur, opu s eft, ip/e meru injufto caufam promiflo dederit . Si q'uis ergo , at amicum v inculis exi merer , pro- miferit pretium, tenebitur: huic enim metus ilJatus non eft, qui ad contrahendum fpontevenit V. Addeqnod firmiiinjnfto mem c oadtus promifi t, teneripote- -J . rii arredc . nte jnri t j n randi re l ig ione ;nam inde ut alibi diximus ho-^g^t <&2re ‘Pi.tn mo non homini tai^um, fed & Deo obftringitur: ad verfus quern fh.- r4r. iri^ms e.vreprin nnn eft. Verum tameneft, ex tali vinculo folo pro- mitrentis heredem non teneri, quia in heredem tranleunt qua; in humano funt comtnercio ex primatva do.mi nii lege, at in h is non eft jus illud Deoquaffitum qua tale. Iterum illudquoque ex fuperioribus repetendum eft, fiquisfiaem juratam aut injuratam pracdoni datam Lii - violet, gum eo nom ine paenam apud alias gentes non debiturum .■ j' 0> lv ' quia odio pratdonum placuit gentibus qua; ad verfus eos etiam vitio- le committuntur, diflimu lare. VI. Quid dicemus de fubditorum bellis adverfus regesaliafque fummaspoteftates? Hi', etiamfi caufam per fenoninjuftam habeant, j us tamen pe r vimagendi deefle oftendimns alibi. Poteft interdurn U6.hc.iv. & tanta elfe aut caufie injuftitia , autrcllftendi improbitas, ut puniri graviter poffit. Tamen li quafi cum defertoribus aut rebeilibusa- dtnm lit, pnena promiflo oppo ni non poteft fecundum ea qusemodo diximus. Nam & fr i-vic firlem fpr^anH^m veterumpietas exiftima- vit, credito Lacedxmonios iram divinam expertos, quod Tenaren- fes fervos contra padta occidiffent. Er Diodorus Siculus notat fi- dem fervis datam in fano Palicorum nunquam hquoquam domino fuilTe violatam. Metusautemillati exceptio & hie poterit elidi in* terpofito jurejurando , licut * M. Pomponius tribunus plebis ju- rejurando obftridtus fervavit quod L. Manlio metii coadtus promi- ferat. >s£/. vt. y. U6. XI. -VII. Sed hie fupra priores fpecialem difficultarem facit jus le- gisconftituenda;. imimL-m d fummam q uod civitati coropetit, 8e ejus nomine a luumiam ua- > be nre exerc etur. Id enim jus li ad omnes fpedtat res fubditorum/ quidni etiam ad jus ex promiflo bellico natum ? quod fi conceditur,' videntur inanesfore omnes tales padtiones. ac proinde belli nifi per IU> vidtor perem exped que am finiendi fpes nulla Jiied notandum contra eft , jus illud fu-. nens non promife ne competere. fedq uatenus communiter t in re^iminenon dominico fed civili , etiam regin. Plerum a cue f'Ceu£*,i z(~ expedit pa dta talia fervari, quo ea pertinent quae depraefenti ftatu tuendo alibi didta a nobis funt. Adde quod u - hi huins dominii ufumres exigit. compenfatio tamen facienda eft T ut infra latins explicabit ur. VI If. Prarterea polfunt padta lanciri jurejurando , nec tantum a regeaut fen at u, fed & ab ipfacivitate, quomodo inleges fuas La car- demonios jurare fecit Lvcurgus, Athenienfes Solon , & neperfo* narum mutatipne jus jurisjurandi intercideret, repeti quotannisjus- jurandum. Id enim fi fiat omninone publica; quidem utilitatis caufa recedendumk promiffo erit; nam & de fuo cederecivitas potuit.Sf Nn J verba J 7 o D E IVRE BELLI verba poflimt ita elfeaperta, ut nullam exceprionem admittant.Va- i er j us Maximus Athenas ita alloquitur : * Lege legem qu& te jurejuran¬ do obJlriBam tenet. Romani hoc genus * leges facratas appellabant,per quasipfe populusRomanus.ut Cicero pro Balboexplicat,religione obligabatur. Et ad hanc rem perrinens difputatio per fe oblcurior apud Livium libro tertio, ubi ex fententia multorum juris interpre- turn ait tribunos efle facrofanttos, non etiam tediles, judices,decern- viros, quorum tamen fi cui noceretur id non jure fieret. Caufa dif- criminis eft, quod aediles atque alii lege fola defendebantur : quod autem pofbemum populus jufliflet id ratum erat, manente tamen lege nemini contra agere jus erat. at tribunos religiopublica popu- li Romani tuebatur. nam jusjurandum intercefferat quod ab his ipfis qui juraverant falva religione tolli non poterar. Dionylius Halicar- naflenfis libroiexto - Bga-r©- dotaXvidav ovvayx'ydv avv&esXdji Tvii 6>ua~rv!:\ d dicens tribunitiam poteftatem h populo habere fanttimo- ii-i v+xlfilrLjt&nxam non adverfus populum. Ergo ut diximus jurejurando & civi- <_£. nUicr /rJuCifd tas & rexobftringi poterunt, etiam in caufa fubditorum. %. Sed & terti oi’qui metum non intulit, promiflio va lide fiet: trim ferutabimur quid aut quat enus epis inreri ir . qnyjnns Romani Liviut titrv funt fubtilitates.Natura enim omnium hominumintereft ut homi- xxxix. nibusaliis confulatur . Sic Philippo pace cum Romanis inita jus fae- viendiin Macedonas qui in bello ab eo defecerant ademtum legj- mus. lab.i.e. X. Sed &c ,quemadmodumprobavimus alibi, flatusmixtos in- 111,5.17. terdum exillere.ficutde flatu puro in purum.ira & inmixtumtranf- iri pattis potefl :ira ut fubditiquifuerant incipiantfummum habere imperium, autcerte partem ejus, etiam cum libertate partis ejus vt tuendar. X I. Bellum verofolenne.id eft publicum utrinque &indittum, ftcut alia habet peculiaria in jure externo pofita, ita&hoc,ut qua ineo bello aut ejus finiendi caufa promittuntur adeo fint valida, ut ex caufametus injufte illati .invito eo cui promifta funt in irritum deduci non poflint: quia ficut alia multa quantum vis vitiononca- rentia ex jure gentium pro juftis habentur, * ita & metus qui tali bello utrinque infertur. Quod ni id placuiflet, bellis talibus qua; val- defunt frequentia, nec modusnec finis potuiflet imponi: quod ta¬ men fieri incerefthumani generis.Et hoc poteft intelligi jus illud ef- febellicum quod cum hofte fervandum’ait Cicero , cui & alibi di- Dt Off, ttum, hoftem in bello jura retinere , fcilicet non tan turn naturalia, in .Verr. fed & quatdam ex gentium confenfu orta.neque tamen hinc fequi- tur, eum qui tale quid bello injufto extorfit, falva pietate, falvis viri boniofficiis pofte retinere quod accepit, aut etiam cogere alte- rum ut ftet pattis, five juratis, five injuratis. Intus enim, & ipfa rei natu- n P It n a t r t r f i > 1 i i : AC P A C I S, LIB. I I I. (■ XJX^yi natura id injuftum manet: neque interna haec injuftitia adlustolli poteft nifi ex novo & vere libero confenfu. XII. CsEterum quod metum dixi haberi pro judo qui bello fo- lenni infertur, * de eo rnetu intelligi debet quem jus gentium nonimprobar. Nam fi ftupri inferendi metu extortum fit quippiam, aut aiio terrore contra daram fidem, verius eric rein conftitutam in- tra jus naturale .• quia jus gentium ad talem metumfuam vim non porrigit. XIII. Servandam autem fidem etiam perfidis, & nos in generali tra&atione fnpra diximus,& idedocet Ambrofius: quod hand dubie pOrrigendum ad hoftes quoq; perfidos,quales Pceni, quibus Romani fidem fondle fervaveruiit Senatus non eos quibus hoc praftabatur afpexit, ait in hoc argumento Valerius Maximus. Et Salluftins: Beilis Bum as om¬ nibus cum fepe Carthagini. nfes & inpace fjj per inducias mult a nefandafacino- mfeciffent, nunquam ipfi per occajionem talia fecere. AppianUS de Lufitanis foedifrag s.quos SergiusGalbanova padiionedecentostrucidaverat: time ice $ dmcUti ciliuf 'j iupuum pupdpesos /iat&dpttc- } Perfidia ferfidiam ultus contra Romanam dignitatem barbaros imitabatur. Eoque no¬ mine idem Galba poftea a Libone tribuno plebis accufotus efhquam rem narrans Valerius Maximus ‘.Mifericordia, inquit, illamqu&ftioncm, non s. quit as rexit: (male editur texit) quoniam, qua innocentiatribui nonpo- terat abfolutio, refpeBui puerorum dataejl. Cato in Originibus feripfe- rat, nifi pueris & lachrymis ufus eflet, poenas eum daturum fuifle. XIV. Sed fimul ficiendum eft, duobus modis fieri pofle, ut quis ^perfidia vacet, nec tamen id faciat quod promiffumeft , defedlu fcilicetcondirionis , & per compenfarionem. Defedlu conditionis non vere liberatur promiflTor, fed eventus oftendit, nullam efle ob- ligationem , ut qua? non nifi fub conditione contradta erat. Ethtic referendus cafus, fi prior alter non implerit, quod ex fua parte im- plere tenebatur. Nam unius ejufdemque contradlus capita fingula a- Iiaaliis inefle videntur per modum conditionis, quafi expreflum eft let, hate ita faciam, fi & alterfaciat, qua: promifit, Ideo Tullus Al- banisrefpondens, Veos teftes facit , uterprius popnlus resrepetentes legatos afpernatus dimiferit , ut in eum omnes expetant dades belli. Nam tenebitur pro focio, ait Vlpianus ,quiideo renuntiavit, quia conditioqusdam quafocietas e- minita ei nonpmftatur. Hanc ob caufom quoties alia mens eft, folet diferte poni, ut fi contra hanc aut illam partem quid fiat, cat tera non eo minus rata maneant. XV. * Compenfotionis originem alibi indicavimus, cumdixi- mus nos, fi quod noftrumeft, aut quod nobisdebetur, confequi ali- ter nonpoffumus, ab eo qui noftrumhabet aut nobis debet, tantun- dem in re qua vis accipere pofle: unde fequitur, ut multo magis pof- fimusid, quod penes nos eft, five corporale eft, five incorporale, retinere.Ergo quod promifimusporerit non prseftari, fi nonamplius valet quam res noftra,quae fine jure eft penes alterum.* Seneca libro de beneficiis fexto : Sic debitori fuo creditorfstpe damn at ur ubi plus ex alia caufa abftulit , quam ex credito petit, Nam tantum inter credi torerri dr debitc- ttm judex fedet , qui dicat peamtatn credidifti, Quid ergo? agelltsm, quem non Lib. II, c. xill,T 16. Ltb.\i,c,6. Lib.V ni. c. 2. Cic.de Ora .- tiopc lib. I » & Bruto. L.fi convc- nerit,U.pr• focio . Lib. I> c. VIIif.2. 57* DEIVREBEtLI non emcras, pojjides : siiimatione facia debitor difcede , qui creditor •veneras. c XVI. Idem erit fi ex alio contradlu is quicum negotiumeft, 1 plus auttantundem debet ,idque ego aliterconfequi non valeo. In foroquidem,ur * idem Seneca ait, aftiones qusedam feparantur, nec confunditur formula : fed ilia exempla, ut ibidem dicitur. certis legibus continentur, quas neceffe eft fequi: lex legi pon mifbetur: eundum eft qua ducimur. lusgentiutn ilia difcrimina non agnofcit, ubi fcilicetaliajuris fu* obtinendi fpes non eft. XVII. Idem dicendum erit ft qui promiffum urget, non contra- 1 xetit, fed damnum dederit. * Seneca ibidem : Colonum fuum non te • 1 net quamvis tabellis mdncntibus qui fegetem ejus proculcavit, quifuccidit arbu • /la, non quia recepit, quodpepigerat, fed quia ne reciperetur effecit, Mox alia aduit exempla ’.Pecusabegifli, fervumejus occidifti. * Deinde : licet mt comparare inter fe, quantum profuerit mihi quifque, ant quantum nocuerit j (j turnpronunciare utrur/i plusdebeatur mihi, an d.beam, XVIII. Poftremo & quod ex poena debetur ei quod promif¬ fum eft, poteft contribuj, quod eodem loco late explicatur. Et bent- ficio gratia debetur, fp injuria ultio j nec ego gratiam illi deheo, necille mihi px- nam : alter ab aliero abfolvimur. mox : * comparatione fatla inter fe be neficit if injuri/t, videbo an etiam ultro mihi debeatur, XIX. Sed ficut ft quid inter litigantes convenerit, ei quod pro¬ miffum eft , opponilite manentenon poterit, aut adtio de qualise- rat, aut litis damna & impenfe , ita nec manente bello compenfari poterit, aut id undeortum eftbellum, autquidquid bellico gentiura jure fieri folet-Negotii enim natura, ne nihil adtum fit, oftenditcon- veniffe fepofitis belli controverfiis. nam alioqui nulla effet padlio quaenonpoffet eludi: nec forte male hue aptem, quod * apud eun- dem, quern jam laudavi aliquotiesSenecam eft: Nullum excufationm teceperunt ( majores ) ut homines f iirent fidem utique prtefandam. Satius enim erat apaycis etiam jufiam excufxtionem non ttccipi, cquam ab omnibus aliquam tentari. Qua; ergo funt, qua; compenfari cum eo , quod promiffum eft,porerunt? nimirum fi quid alter quamvis ex alio contradtu inter belluminitodc-bet: fi damnum deditintrainduciarum tempora :fi legatosviolavit.aut aliud quid fecit, quod inter holies jusgentium damnar. Obfervandum ramenut inter eaftlem perfonas fiatcompen- fatio, acne jus tertii cujufquam bedatur; ita tamen ut fubditorum bona pro eo, quod civitas debet, jure gentium obligata intelligan- Li're ii. tur, ut alibi diximus. Addamus & hoc, generofi effe animiftare fe- deribus etiam poll aliquid injurise acceptum , quo nomine fapiens Yhdoftr.hb. Indus Iarchas laudabat regem,qui lad us a vicino federato,i III. c, 6. ^ t £ 5 Ssto f 3s£«la; iuvpy/Avct] pi'nrcto,ds putSi OTtirt h/taern ?,vor'ew b.v%r. non difcej]it djurata fide, ajens tam fttnile fe juraffe, ut alteri ne poft accept am quidem injuriam nociturus effet. Quae vero de fide hoftibus data incide- re folent quarftiones, ferme omnes folvi poffunt, fi adhibeantur re- t. ii, e . gul* fupra tradira;, cum de vi, turn quorumvis promifforum , turn xi. &jhq. fpeciali jurisjurandi, federis,ac fponfionum,&de regum jure ac ob- ligatione, deque ambiguis interpretandis differtavimus. Tamen ut & ancedi&orum ufus fit manifeftior, & liquid prseterea controverfi eft, difeu- AC P A C I S, L I B. II I. C XIYtf j difcutiatur , fpecialium quaeftionum frequentiores arqueilluftriores attingere non pigebit. Annotata ad Caput x i x. I Nter bellafidem} Archelaus Philofophusapnd Appianum Civilium §. j, IV, nrml'di txi Ws ognjis tan-ethTt WJec&s, ai ©d^sijf tois 7ra- Mpdoie federa juraftis, dediftis dexterqs^qua etiam inter hoftes vet' lent- Laudai hujus virtutis nomine Africanum minorem Diodorus Siculus in Excerptis Peirefianis. Auguftinus ] qui idem argumentum late tra&at epiftola ccxxv. Adultertumnon commit ti} Seneca in Excerptis I v,7: Non put ans ltd- §, II» alter turn uxorem tyranni polluere : ficutnec bomicidium tyr annum occidere . Iulius Clarus in §. Homicidiumnum. f6. feminam bannitam impu- ne adulterio corrumpi cenfuit. iud&orum magiftri ] Rabbi Levi Ben-Gerfon & Rabbi Salomo ad Levit.xx, io. Pompejwpaftionibus confeclt J Sic improbata Didii perfidiain Celti- beros exrapto viventes. 5 ; quando cum tali, qua tails actum eft} Terentiusin Adelphis : III« Lena fum, fateoKpernities communis adohfcentium : Perjurus, peftis : tamentibi d me nulla eft orta injuria. vide hac de re fcriptorem de compolirione pacis inter Principes & ordines imperii. M. Pomponius tribmmplebis}luravit tribumts, nec fefellit, & caufamac- §, yl. citfationis remijfa cencionireddidit. Nulli alii limit impme tribunum in ordi- nem redigcre. Senecade Beneficiis in ,c. 37. Leges facrauu appellabani} Vide Manutium de legibus. §, villa Paclum Tiberit Gracchi ] Vide id late narrarum Pint, in ejus vita. Pace cum Romanis initajus faviendi in Macedonas qui in bello ab eo defe- §. ix. munt ademptum kgimus] Eft fimile exemplum apud Parutamlib. vi. It a (St metus qititali hello utrimque infertur} Vide didtum leriptorem §, xl. de compofitione pacis. De co mctuintelhgi debet , quern jus gentium non impr’obat ] Sic nihil pro- f. xil, deft extorquenti promifiio quam legato captois extorlit. Mariana xxx. Compenfationisoriginem alibi indicavimus ] Libro II , cap. VII, §. 2. §. xv. Tertullianus Scorpiace : Nulli compar at io invidiofa eft, in qua aut gratia ' MM injuria communis eft ratio. Seneca libro dePeneficiis VI j Cap ■ 4 . Idem Seneca"} eodem libro capitibus 6, & 7 . ^ XV I. Seneca ibidem} diifto cap. 4* XVII. Deinde ] didto cap. 6. Comparationefacia} eodem cap. 6. $.XVIII» Apud eundem quern jam laudavi aliquoties Sentcam eft} de Beneficiis $ jXIXli v C A* 574 D E I V R E BELLI C A P V T XX. Dc fide publica qua bellum fmitur, ubi de paeis pa- £tione, de force } de certamine condi&o., de arbitnOj deditione, obfidibus, ' pignoribus. t. Fidei inter hofes dtvifio ad ordtnem fe- quentium. II. Pacem facere in regio fatu ejje re- gis. III. Quid (i rex Jit infans, fur tofns, capt't- vus, exful ? IV. In procerum aut popult Jlatu jns paeis factenda ejfe penes plurcs. V. Quomodo itnpenum aut pars imperii aut regnt bona pac'u caufa valide alienen- tur. V I. Quatenus ex pace per regem fad a po¬ pulist aut fuccejfores teneantur. V I I. Tgs fubditorum pace concedi pojfe ob ut ilitat cm public am, fed cum onere damn't refarcendi. VIII. Quid de rebus jam hello ami fits ? I X. Non didingui hie inter quajitajure gen¬ tium & jure civ ill, X. Vtilitatem publicam apud externos pro probata haben. X I. %cgula gencralu in pace inter pretan- da. X I I. In dubio credi convention ut res ma* ncant quo funt loco , quod quomodo acci- picndum. XIII. Quid ft convenerit ut refituantur omnia in eum fatum quo ante bellum fuc- rant ? X I V. Tunc, quit fui juris cum ejfent fponte fe alicui fubjecerunt , non reddt. V. T)amna bello data remijfa in dubio cen- f eri: XVI. Non etiam qua ante bellum privatis debebantuu XVII* PccnaA etiam ante bellum publice debit as in dubio remtffas cenferi. XVI II* Quid de jure privatorum ad fat- nos i 1 X. ftu quod ante bellum publice ob- tendebatur, fed controverfum erat , facile cenferi remiffum. X X. Capta poft pacem reddenda. X X I. De pallo reddendarum rerum qua bello capta funt= reguU quad am. XXII* Defrudibus. XXI I I* De nomonbus regionum. XXIV. De relatione ad pathim antecedents: & de eo per quern fetitc XXV. De mora. XXVI. In dubio interpret At t'onem falien* dam contra eum qui leges dedit. XXVII. Difinguuntur, novam bello can- fam prabere , & pacem rumpere. XXVI II. Quomodo rumpatur pax faciendo contra id quod omm pact in* eft: XXIX. Quid fifocit vim intulerint I XXX. Quid fi fubditi ? & quornoi » eorum fattum approbatum cenferi de¬ beat .■ XXXI. Quid fi fubditi aliis militent ? .XXXII. Quid fi fubditu noeitum Jit ? ubi difindio adhibetur. XXXIII. Quid Ji focits ? ubi item dif in* guitur : X X X I V. Quomodo rumpatur pax facten* do contra id quod in pace diclum cf. XXXV. I au lui fa ali ill; mi 1m be be jei pc co rii ca pe qc ad fi ol na ct S( m j« P : cr A 73 ii la c o b A C V A C I. Obfides dart qui pofiint & debeant. ^III. Quod jut in objides. 1 1V. ^Anfugere objidi lice at. k V. >-An obfesin aham caufam rette rcti- ncatur. I VI. Mortuo co pro quo quit y ■sr«'h c Qp -nis bni rdhunut xe/Bum , parmdtim his'qiu pars major cenfuerit . Appianus , te tsdnw; ri xedBh pxairui HroiSv; Omnes decroto obfequi tenentur,nul- laadmi/faexcufatione. Plinius : quod pluribas placuijfet , cunttis tenendum, Quos autemobligat pax, iifdem & volendbus prodeft. V. Nunc de rebus padtijgni fubjedlis videamus . Iprperiumiut o mne aur ejus partem reges. qu ales nunc funt plerique, regnum ha- bentes, non in patrimomo , fed tanquam in ufufrudtu, pacilcendo alie- Cic.de Ojfi, II. Lib. II,o v, f 17- L.xxxil* L.xi. L. vi. L. vi .Epift, 13- Vafq. cent . ill. i. I, c eos r/iultor altegat. & e. vide fupra hbro 11, c. VI, 3- ^ H- j 7 S DEIVRE BELLI alienarenon valent. Imo antequam regnum accipiant, quo tempore populus adhuc ipfis fuperioreft, lege publica tales adtus in futurum plane irriti reddi poflunt, ita ut nec ad id quod intereft obliga- tionem pariant. Atque id populos voluille credible eft , nealioquifi ad id quod intereft lalva effet a&io contrahenti j fubditorum bona pro debitoregiscaperenrur, acficde nonalienando imperio vana effetcautio. largo ut imperium totum val id** rranTp.-n^ pnpnli totius confenfu opu s elt. qui cxpediri poteft per parr.ium legatos quos Or- dines vocant. Vt parsaliqua imperii validealipnernr duplici opus eft c onfenf u. & c orporis, Sc fpecialiter eius partis de qua agitur, ut qua: inv-irsa rorpnrer.ni cnalnitaVelli neqnear. Sed parcipfA rnmpn V a- lide in fe imperium tranfcribet. fine populi confenfu in fumma atque alias inevitabili neceffitate, quia earn poteftatem credibile eft rece- ptamcum focietas civilis coita eft. At in r<;gniq parrimnmalihnc quo minus rex regnum alienet nihil impedit. Fieri rame.n pn reft nr talis rex partem aliquam imperii alienare non valeat, finempe regnum fub onereejusnon dividendi in proprietatem acceperit. Bonavero quatregnidicunturquod attinet, poffunt & hare in patrimonium ve¬ nire regis duobus modis, autfeparabiliter, aut individue cutrs ipfo regno. Si. hor mn.-io, rranfTcnbi poterunt,fednon nifi cum regno : ft illud, etiam feorfum. Qui vero reges in patri monio regnum non ha- bent, his vix eft ut jus regni bona alien?,ndi conceflum videarur, nil! diferte id appareat ex primitiva lege aut more qui contradi&um nunquam fit. /»/ ’■*>»• ■ V1. Sed & quaten us promiffo reg is populos ac fimul fucceffores obligentur alibi diximus : nempe quatenus obligandi poteftas fub imperio comprehenfa eft.quod nec in infinitum protrahi, nec ad an- guftias nimias ar<51ari debet, fediraintelligi ut valeat quodprobabili ratione nititur. Plane aliud erit fi quis rex fimnl 'Tubdiiorum domi- nus fir, neque ram civil e quam familiare imperium acceperit : ut qui vjuo.i. bello vijftos in fervitutem rediguntpauiJLin perfonam quidemdo- m minium non habeat, fed in res habeat,ur Pharao in terra iEgypri ex i't $£fatu/aUf dBftckemto, Sc alii qui adyenasiufuum privatum reeepenmr. Nam hir. ins : Caitvru nr^ter remu m ^cedcnc effirir nr p.v pn rnnCiftnr quod alioqui per le folo regio jure confiftere non pofler. yy* v y' VII. Difputari & hoc folet quid in res finguloruimpoffint pads -c \J caufaftatuere qui reges funt, nec in * res fubditorum aliud jus ha- 1 i/TeiWt bent quam regium. Alibi diximus res fubditorum fob e minenti do- f n tJffiftiMfi&L-H minio effecivitatis, ita utciviras, aut [qui civitatis vice fungitur, iis (cw4fy* ^rebus nri. eafqne etiam perdere& alienare poftit . nontantum ex -qcyW’ fnmpifi nereffirar e. qna? priva ris qnnqne. jusaliquod inaiienaconce- ™ e ^ fed nbp n ^' ram nnlirarpm , cui privatas cedere i|li ipfi voluiffe Titiilkc cenfendi funt qui in civilein cattum coierunr. Sed addendum Lib.ll.c. 13- lib. II. c. XIv, T-Io. Vafcj. d. c, 5,». 9. Supra, lib, III, cap, VIIIa.T.2. L, „ . QtAfr) fatus.Vhfy* Itb. i W MnUb f ft" c. Hem, -i iyfa -trfvp- CMf. 310 . Ltfx£, S v /,m verb , ks+ftfo * * belli , I. §, 43 * cum fir civitatem teneri ffis qui fuum amirnmr, fardre damnnmlle publico, in quod, pn hfionm nomnh & ipfe qui.damnnmpaflus eft, fi opus eft,contribuet.Neque hoc onere levabitur civicasii nunc forts ei prxftationi par non fir , fed quandocumque copia fuppetit, exfe- ret fefe quafi fopita obligado, ' A C P A C I S, LIB. XllCXX SI? VIII. Neque illud indiftindte admitto , quod dicit Ferdinandus Vafquius . agnofcere civitare m non debe pe id damnum quod iam bello datum efL.eo guod i us belli taliapermitta t.Nam jus illud bel¬ li populos alios fpe&at, ut alibi expofuimus .• partim & hoftes inter fe, non cives inter fe, qui cum focii finr jqmimpft nr cnmmnniaha bejnLdanma, qua:focietatiscaufa contingunt. Plane civili lege & hoc conftitui potent ut rei bello amifTarcaufa nullaadverfuscivita- tern adtio fit, ut fua quifque acrius defendat. IX. Sunt qui latum dilcrimen collocant inter ea quae ci vium funt ex gentium jure & ea qua: eorundem funt ex jure civili, utin hxc jus laxius regi concedant, etiam auferendi fine caufa & compenfa- tione, in ilia non item: Perverfe: nam dominium ex qualicunque caufaortum fit, fuos Temper effedtus habet ex ip(b jurenaturali ut fcilicetauferrinequeat nifiexcaufisauae autdominio in funt fuapte naturaaut ex dominorum fadioortum habenr. X. Sedhtec infpefitio ne nifi ex publica militate res privatorum concedantur regem fpedlat & fubditos , utilla dedamno farcietido civitatem Sc fingulos. Nam externis, qui cum rege contrahunt, fuf- ficit fadtumregis, non tan turn ob prarfumptionemquarn fecum ad- fert dignitas perfonae, verum etiam ob gentium jus, quod bona fitb- ditorum obligari ex fadto regis patitur. XI. Circa interpretandas pads conventiones obfervandum eft quod fupra k nobis efttraditum, quo qnidqueplus habet favoris.eo laxius accipiendum : quo longins ahir , eo reftridtius. Si jus naturae merum fpedtamus, maximus favor in eo effe videtur , ut fuum quif¬ que confequatur, quod Graeci dicunt tw&v rU I*" 7 *: &proinde videtur ambigue pofitorum interpretatio eo ducenda.ut qui jufta ar- mahabuit, id confequatur ob qua: arma fumpfit, & damna fumptuf- que recuperet: non item ut poena: nomine quicquam lucretur , id e- nim eftodiofius. Sed quia ad pacem veniri vix folet injuria: confeA fione , ideo ea fumenda eft in padtis interpretatio, qua: partes quoad belli juftitiam quam maxime arquet: quod fieri folet duobus maxi- memodistaut * utquarum rerum turbata bello pofleffio eft , ex: formula juris antiqui componatur: (qua: verba funt Menippi inora- tione qua de federum generibos difleritjautut resmaneant quo funt loco: quod Graeci dicunt s'^svtjs a fastn. XII. Ex his duobus pofterius in dubio magis eft ut prarfumatur, quia faciliuseft, &nullam inducit mutationem. Hinc eft illud quod a Tryphonino notatum eft, ut in pace illis demum captivis poftlimi- nium fit, de quibus id in pa&is erat comprehenfum ut redte emenda- re Fabrum diximus fupra, &certis argumentisevicimus, Sic Sc transfugse non reddentur nifi cpnvenerit. Nam * transfugas jure belli recipimus: id eft per jus belli licet nobis admittere, & noftris affcribere eum qui partes mutat. Res carters: tali padfo manent pe¬ nes tenentem. Illud antern tenere nonciviliter, fed naturalirer fiv mitur : in bellis enim fufficit fadii pofleffio , nec alia attenditnr. A- gros autem diximus ita teneri fi muniti.onibus quibufdam claufi funt: nam temporariam infeffionem ut per ftariva hie non_ fpeftari. O o Demo- L.TlT,cont t iU.c. m fine. Lib.1 1 j,r. VI,S. 2 ,?.X, L. eum duob.^.cftit" dam>D.pr« focie. Lib. m* c. II. L. IljC.lf, T. 12. LivtUi hbtl XXXIV. L.in bello . D-de ca- ptiv'u. Supra has libro> c. 9. L.quan- guam.D ,d'f aetj. rer. dom f Dec.T. HJ, C°“f- 74 - Supra /.III, ♦.6,^.4. Supra l. TIIjC-.VII, 5,4. I. 1 Vius libro XXXIII, Dec.Conf. €I. L. II Of D E I V R E BELLI Demofthenes pro Ctefiphonte feftinatum ait a Philippo,ut qua: pof- fetloca occuparet, gnarus ut reserat, pads confedto negotio , re- ten turn m fe qua: renerer. Incorporalia non tenentur nifi per res qui- bus adbarrent, ut fervitutes prsediorum , autper perfonas quarum funt, dum ne in folo quod hoftium fuit exercenda finr. XIII. In altero illo pacifcendi genere quo reftituitur -podeffio bello turbata notandum eft, ultimam quae ante bellum fuit poffeftio- nem refpici, ita tamen ut privatis dejedtis interdidlo aut vindicatio- ne apud judicem experiri liceat. XIV. At fi quis fui jurispopulus fponte fe bellantium alteri fub- jecerit, ad eum reftitutio non porrigetur, ut qua: ad ea tantum per- tineat qua: vi, metu fadta funt, aut alioqui & dolo non nili in hoftem licito. Sic pace inter Grecos Thebani * Platream retinuerunt dicen- tes, B /3/« cizd cuc'Acyici ccv-mv fa x u i‘ ct } habere fe eum locum non vi, non proditione, fed eorttm quorum erat libera vo- Imtate. Parique jure Nifea penes Athenienfes manfir. Eadem di- ftindtione adverfus iEtolos utebatur T. Quindtius: Captarum , in- quiens ,urbium iUalex.ThejJalia civitates fua voluntate in ditionem nofram venerunt . XV. Si nihil aliud convenerit, omni pace id adtum cenleri de¬ bet ut qua: bello data funt damna eorum nomine adlio non fit , quod dedamnisetiam privatim acceptis intelligendum eft :nam & hac bellieffedtafunt. Indubioenim ita cenfentur contrahere voluiffe bellantes, ut neuter injuftittse damnaretur. X V I. Non tamen & qua privatis deberi cceperunt belli te mpo¬ re condonatacenfed debent . namhapc nonhelli jure qnafira fiinr.fed bello ranrnm evigi ve.rira. Itaque fublato impedimento vim fuam re- tinent.Ius vero quod ante bellum fuit , quanquam nemini facile ad- emptum cenferi debet (hanc enim ob caufam maxime ut fua tene- rentur res publics: civitatefque conftitutas funt utredteait Cicero) intelligendum id tamen deeo jure quod ex rerum jnxqualitate,na- , fa turf &#%*"/>«****»&*■ XVII- * Dejure ad poenas nongque .nam id iusouatenusin- ter ipfos reges aut populos verlatur remilium ideo cenferi debet, ne pax non fatispax fit fi veteres ad bellum caufas relinquat. Quare 8C ignorata hie venient fub verbis generalibus, ut de mercatoribus Ro¬ manis quos h Carthaginienfibus merfbs ignorabant Romani narran- te Appiano. xga'lleccf 2slg.Xt.ayaj ci ale a:?£» £f!V ey kotov ss'Je fM-yiirtxaxoii ,inquit Dionyfius Halicarnalfenfis : optima conciliationes qua iram offenfarum memorirtm delent. liberates PJataica: bt^y,r/ie is me vra&rryjKt puiytnxuiiei't 7rtp'i t rare yetiopftjjm : in pace non decet ante peccata exfequi. XVIII. Deprivatorum jure ad poenam non tanta eftratio ut remiflumcenleatur: quiafine bellojudiciisexpediri poteft: Tamen cum hoc jus non ita noftrunffit ut quodexinaequalitate nafeitur, & pcense femper aliquid odii.habeant, levis verborum conjedtura fufli- ciet, ut hoequoquedonatum intelligatur. XI X.Qucd vero diximus jus quod ante bellum fuit ademptum facile cenferi non det>ere,id in privatorum jure firme tenendum eft. in *79 L. lira CieJt Of II. A ifia$cr}(27r&iv omvs dp 'li'M TrapSozev Jpcm Sil&XvircufisJx'nfb; dxtO ftyfr civSas nine TreMfttjtmfd/i i-n J'S ©d^KrtsdOteoz*,^. K y> dvctZe)Ms TniriTlf^imi •? ■/.&■/.£•/ mtyXifcfBp U7mh* Petyas. Non turn cogttandum eft de farcienda inpr&fens amicitia.quam id curan- dum ne hello iterum implicemur : neque enim ad differenda , fed ad auferenda mala conuenimm : qua: poftrema verbo tenus ferme defumpta funt ex Ifocrateoratione de pace. X X. Qua: poft perfedtas padtiones capta funt, reddenda fatis conftat. fublatum enim jam erat belli jus. XXI. Atinpadlionibus ,qu:e,^int de rcddendis bisqux-beilo capta funt, primum- latius interpretanda: quae mutuae funt quam qua: 17 ’ claudicant: jiernde qua: de homini bus agunt plus fav oris habeiit quam quae de rebus : & inter eas qua: de rebus ha: qua: deagrisplus quam qua: de r ebus m obilibus : &qua: d e his guy penes publicum iunt plus quam quae penes pr ivatos: & inter e as qua : penes privatos, p lus ilia: qua: reddiiubentlucrativo titulo polfefla . quam onerofo, ut qua: emtionibus, quae dotibus tenentur. XXII. Cui pace res conceditur, ei & frudlus concedunturii ^pp.eit-iHi tempore conceffionis,non retro, quod reifte defendit GaefarAugu- ftus contra Sextum Pompejum, qui Peloponnefo fibi conceffa fimu! etiam tributa qua: pro exadtis annis debebantu^fibi vindicabar. dcydoja XXII I. * Nomina regionum accipier.da ex ufu p raefentis poris, non tarn vulgi quam peritorum . nam a peritis negotia talia ftiiaei tradtari lb lent. XXIV. Habent & ills regular frequentem ufiim, quoties rz\3.-^ m ' u ' ! ' 7 ' tio fit ad padtum anrecedens aut vetus, toties repetitas cenferi qua-* litates aut conditiones priore padto expreftasEt pro faciente ha¬ bendum qui facere voluit fi per alterum , quicum coiitroverfia eft, ftetit quo minus fieret. XXV. Quod vero quidamajtint more purgation em intra bre¬ ve tempusadmitti, * verum non eft nifi improvifa neceffitas impedi* memo fuerit. Nam quod canones nonnuili purgationi tali fa vent, mirumnoneft, cum eorum officium fit, Chriftianos ad ea pernio- verequscaritatimutu* conveniunt. At in hac quaeftione de padlis interprerandis non jam quanimus quid melius fit, imo nec quid 'a quoque religio & pietasexpofcat, fed ad quid cogi poftit, quod tor turn verfatur in eo jure quod externum diximus. XXVI. In dubio autem fenfu magis eft ut contra eum fiat in* terpretatio, * qui conditiones elocutus eft, quod effe fblet potentio^ ris: (eftejusqui dat non qui petit conditiones pacis dare , ait Anna* bal) ficut & contra venditorem fit interpretatio. Habet enim quod fibi imputet qui non apertius locutus eft: alter autem quod plu- res fenfus rceipiebat id fuo jure acciperepotuit in partem fibi uti- Oo a liorena Quiiit.de A- CCxlviJU D.dd pa- ■ . ^ r DE IVRB BELLI jJa.*a*<>d%/’'‘«--Iiorem, unde alienum non eft quod Ariftoteles dixit: i4d 7 \K >l '‘ n i“‘' rc^Sala. $Qihtm darts >> rf -rroddlr}®^ eicptAtt* ftctfor irii> t Vbi Militates cattfa amicttta ft*(t, ibi ejus qui accipit utilitas ejus quod debetur menfura eft . * ' —’ “* * * ~ ~ XXVII. Quotidiani ufus & ilia difputatio eft quando pax ru- C /io-/CsdIf ptacenfeatur^: quod Gragci vorant ‘n^fraclrktu*. . non enim idem eft 'fv’vr.a.c£ mtv„ _ ji«L dr Tjj a , rent f f.fiat poens obnoxius, fed ut pax non videatur plene inita, fed fubconditione, partim poteftativa, partim cafuali. Verum hoc modo fadta pax, ni manifeftc appareat, credi non debet: eft e* nimenorme, & communi pacem facientium voto non convenit. er¬ go qui vim intulerunt aliisnonadjuvantibus pacis ruptae tenebun- Pouf. ix. tur. & in eosbellandi juserit, non in alios: contra quamThebani a- liquando contra Lacedxmoniorum focios dixerunt. XXX. Si quid fubriiti per vimarmatam faciunt line juflu pu¬ blico, videndum eritanprivatorum fa&um publice probatum dici pollit: ad quod tria requiri, feientiam, puniendi potentiam , & ne- gledtum ex his qua; fupra traftavimus , facile pot eft intelligi. Scien- tiam evincuntfaf' quoque permittendum non lit,nili probabilibusargumentis appareat . nitum aliu d, ut nunc interdum fieri foler^ exemplo veteri Aitolorum . i. r, L.v'nti vi. D.de vi & vi arm . AC PACIS, LIB. IIL^fX minus JEtolis liceat * citra publicum decretum utrique parti militate, &u~ trinquepr&das ctgere. Livius de iifdem: luvcntutem adverfusfim fociospu- blica tantum auctoritate demta milimre jinunt , cantrarts,ftpe acies in utut - queparte JEtolicctauxilia habent. Olim Errhulci negato Vejentibus au- xilio, fiqui tax juventutis voluntarii, ad id bellum irenc, nonimpe- diebant. XXXII. Rurfum pax rupta cenferidebet, non modo fitoti corpori civitatis, fed & fi fubditis vis armata inferatur, nimirum fi¬ ne novacaufa. Nam ut omnes fubditi tuti fine , pax initur: eft enim 1 pax attus civitatis prototo, &pro partibus. Imo&ficaufa nova fubfit, per pacem licebirfe fuaque defendere. Naturale enim hoc, utait Caffius, arma armis repellere : ideo abdicatum interpares non eftut facile credatur. ulcifci autem aut oblata recuperare per vim non licebit, nifi poftquam judicium erit negatumrHac enim res moram fert: ilia non fert. At * fi quorum fubditortim ita perpe- tuum fit maleficium aejuri naturae contrarium, utquod faciunt, id credendi fint omnino facere redtoribus fuis improbantibus,&in eos judicium poftulari nonpoflit, quales fontqui piraticam exercent.ab his& res recuperare & ultionem expofeere licebit tanquam a dedi- tis. At alios innocentes eo nomine armis impetere,id vero eft con¬ tra pacem. XXXIII. * Sociisquoque visarmorum illata pacemrumpit: fed hisdemumqui in pace comprehenfi funt, ut oftendimus cum Saguntinam controverfiam examinavimus. Vrgent hocCorinthii in oratione quae eft apud Xenophontem hiftoriae Graecae fexto: isam uptiv Tnj.rm ipteit uftitmpat omnes nos vobis omnibus juravimus. Quod ^ fi ipfi focii non pepigerint, fed alii pro ipfis, idem tamen ftatuendum . erit, poftquam fans conftat, eosfociospacem ratam habuiffe. Nam/ quarpdiuadhucincertum eft an ratam ljabere vel int T hoftium loco Me funt . Alio mm fociornm n t St cognatoru m & affiniuir i”,''qui nec fub- ' diti funt nec in pace nominati, leparata caula eft, nec ad pacem ru- ptam vis in eos trahi poteft. neque tamen fequitur ut & fupra dixi- j 3 i. Lib. Ii, xvi, 5. JJ musbellum eo nomine fufeipi non poffe, fedid bellum erit ex nova a. tot. j3.l-a.rf. lit. n. caufa. XXXIV. Rumpitur & pax, ut diximus , faciendo contra id, quod in pace didtum eft: fub faciendo autem comprehenditur & non facere quod & cum oportet. XXXV. Neque admittam hie diferimen capitum pacis quae majorisquatque minorismomentifint. Satis enim magna ut ferven- tur videri debent quae pace comprehenfa funt. Bonitas tamen, ma- xime Chriftiana, leviores culpas , accedente praslertim pcenitentia facilius condonabit, ut illud locum habeat, 6}uempoenitetpeccafte,pcene eft innocent. Sed quo magis pad caveatur,confultum erit, * ut capitibus minoris momenti adjiciattir , ut liquid ad verfus ea fadtum erit pacem non rumpat: aut ut arbitri prius adeantur, quam arma inferre liceat, quod erat in federe Peloponnefiaco, memorante Thucydide. XXXVI. Et plane fentio id aftum videri, fi qua Ipecialis pcena O o 3 adje- Scn.^ig. lide fupra lib. Il.f. xv-VIf. Lib.v II. 132 DE I V R £ BELLI l,W t III> C, Vide fitpra hoc libro c» six, in fruit. adjeda fit: non quod nefciam poffe ita contrahi , uteledio fitcjus cui fada eft injuria, pcenam malit, and tranfadione recedere, fed quod negotii natura hoc , quod dixi potius, requirat. Ulud quidern conftat& jam fupradidum a nobis eft , &hiftoriae audoritate pro- batum, pacem non rumpere, qui padis fimpliciter fadis pofterior non ftatmeque enim renebaturnili lub conditione. XXXVII. Quod 11 neceflitasaliqua incaufa fit quo minus pars una impleat id quod promiffum eft, puta fi res perierit , aut ablata lit, aut fadum redditum lit aliquoeventu impoflibile, pax quidern ruptanon cenfebitur: nam ut diximus, non folet ilia pendere a con¬ ditione cafuali. Sed alter optabit, an expedare malit, fiqua fpes lit, impleri promiffum feriuspoffe, an sftimationem accipere, an mu- tuispracftationibus ifticapiti refpondentibus aut squum valentibus liberari. XXXVIII. Certe etiam poll Islam fidem integrum qft inno- ?enti pacem fervare.ficut Scipio fecit, poll multa Carthaginienfium perfida fadta, quia contra obligationem faciendo nemo fe obligatio- ni eximit: &, li additum eft, ut tali fado pax rupta habeatur, adje- dum id cenferi debet in commodum innocentis duntaxat, li eo uti velir. XXXIX. Poftremo diximus, pacem folvi faciendo id, quod fpedalis pads natura repudiat. XL. Sic quat contra amicitiam funt, rumpunt pacem,qu* fuba- micitis lege contrada eft: quod enim inter csteros folius amicitix pificium exigeret, hicetiam padti jure prarftandum eft. Et hue , non vero ad quamvis flmnino pacem (eft enim & fedus non amicitis cau- fa, ut nos Pomponiusdocet) refero multa qua deinjuriisnonar- m O M ^ X 7 ^ M ... n. S~. 1 . ~ | ~ A d , Cl n UA. . X T •— f 1 <—, .. rt . I jfyicta.-cif.'Pv’Cairn., matis, & contumeliaalegum peritisdiffertatifolent,& praecipue il- ]. tl d Xullii; Pofi redttum ingratiam fiquid eft commiffum , id non neglectum fed viohttum putatur, nec imprudent!n fedperfidin ajftgnutur. Sed hie quo- que detrahenda quantum fieri poteft fado invidi a. Itaque perfons quamvis conjudsaut fubdita; fada injuria, ipli qui cumpax initaeft fada non cenfebirm * nili aperte ad iplius fugillationem fadafit, quam naturalem xquitatem in fervis atrociter laelis fequuntur leges Romans .• & adultexiunxautdl&pru'm libidini potius q uam inim ici- tia: unputabitur p&invafio reLaliens nffva; potius cupidJtadsreum faciet, quam fidei laffx. Atroces fane mins nulla nova caufa prsce- dente cumamicitia pugnant: &huc referam arcesin linibus ftru- IPW DM (iS njv.Wn, liw*t Hr %. fervis (w;»,'V, das, non tuendi fed nocendi caufa , &infolitam copiarum conferi- 'Wionem , fijuftis fatis indiciis appareat in non alium hsc,quam ‘ ffc n ’" r '" m f ' Pr " ° n - - 5 7 tr. 9K>. ■i Jfwti nu< q- tmo turn qui cum pax fada eft.comparari. XL I. * Subdi ros fingnlosqni ex alte ra ditione in alteram mi- grare volunt fufcipere .noneftcontra amicit iam^ Neque enimnatu- ralistantumfed&favorabiliseft ifta libertas ut alibi diximus. £o- dem loco pono perfugium exfulibus datum. Nam in exfules ut ex Euripide diximus alibi nullum jus civitati, Perfeus apud Liviumre- de ’.Quid nttinet cut quam exjilium pat ere fi nufquum exfuli futurus eft locus ? /mftides Leudrica lecunda m wnaiv&i vocat t if' eft<+&**■ ~e )e*e itfcrueVueJ, o&fCiftju tit. ~f/Ujn. e/./. //.erMCftie jrdiil ijfft. j,. VauC. v. AC P A C I S, LIB. ,II.OT j8} " ** ' dvjpixttt: commune jus hominum exfules recipere. Plane * oppida aut ma- fffenu gnos coetus, qui civitatis partem integrantem faciant, recipere non even f^nJcLJrcuu licet, utalibi diximns : neque magis eosqui ex facramento^tut al i- ter minifterium aut fervitutem debe nt. JL)e hisautem qui belli lorte^ fervi funt idem introduitum gentium jure apud quofdam populos n.e.xxr, fupra memoravimus. Sed Sc dehis qui exfules non a fibiquidetn jusfi qupd habent adimerepolfunt.non & ajjreri ' elrtf*****—, q u > non habet dare , in illis quidem rp.p-ni sqniy in parr imnninnnn !.\ j/, Itaque ut valeat paftio & populi & fi qui jam nati jus ad fuccef- fionem habent confenfumneceffe eft accedere : infeudis non liberis ' etiam domim five femoris. X L V.Sa-peintalibuspraliisqusri folet uterpro vi&orefit ha- bendus. Vidti non poffunt viderinifiqui automnes occubueruntauc p f 6oj v-ktjtliji** ln fugam dan funt. Sic * in fines fe aut oppida recipere apud Li- " rJ dinqi£ Order:’ vium ridi figna. Apud tres nobiles hiftoriros Herodotum, Thucy- ttiiL fed pol y bium tresproponuntur de vidoria controvert*, quo- Apy./ L nJv a. *rum primum ad condidum certamen pertinet. Sedfi quisrede ad- jfr vertat, inveniet omnibus illis praeliis fine vera vidoria difeeffum. rod. i. Nam Argivi non fugati ab Othryade fed node fuperveniente abie- rant , victores fe rati & id (bis renuntiaturi. Neque Corinthios fu- gaverant (Jorcyrsi7fed Corinthii cum foeliciter pugnaffent, Athe- nienfium claffem validam confpicati nullocum Athemenfibusvirium periculo fado ceffim ierant. Philippus vero Macedo Attalfquidem navgm a fuisdefertam ceperat, at claffem nihil minus quam fugave- rat: Itaque ut Polybius notat inagis pro vidore fe gerebat quam vi- dorem le fentiebat. ilia vero, fpolia legere, * cadavera ad fepultu- ram concedere, pradioiterum laceffere , quae& didtis locis & apud Li vium aliquodes reperias ut figna poni vidtori*, per fe nihil pro- bant, nifi quatenus cum aliis indiciis valent ad docendam hofiium fugam.Er certe qui loco celfit in dubio magis eft ut fugiffecredatur. At ubi vidoria? firma argumenta non funt, res maneteoloco quo ante prarlium fuit .• & aut ad bellum, aut ad novas padionesvenien- dum eft. XL VI. Arbitrorum Proculusnosdocetduo effe genera, unum ejufmodi ut fiveaquum five iniquum parfire debeamus,quod obfer- vatur, ait, cum excompromiflo ad arbitrum itum eft; alterum ejuf- modi ut ad boni viri arbitrium redigi debeat, cujus generis exern- plum habemus in Celfi refponfo • Si libertus , inquit, itet juraverit dare fe quot operas patronus arbitratus ft, non aliter ratum fore arbitriumpatroni quam fie.quum arbitratusfit.Sed ha?c jurisjurandi intcrpretario.ut Ro¬ manis legibus induci potuit, itaverborum fimplicitati per fe fpeda- tasnonconvenk. Iliad tamen verum manetutrovismodo arbitrum fumipoffe, aut ut conciliatprem tantum, qualcs Athenienfes inter Rhodios & Demetrium fuiffelegimus , aut ut cujus dido parendum oinnino fit.Ethoc eftgenusde quo noshicagimus , & dequonon- nulla fupra diximus cum de cavendi belli rationibus loquere- mar. Quanquam'vero etiam de talibus arbir.ris in quoscompro- miffuns Thuc. i. lib.XV I. Iiar9 XXI&xl. L.focret/t* t era. D.pro foc:o. Si bbertut} D.de op. lib. hb. i r, c. xxn. Lib. II dc benef.c 7. HJjet. I, e. 19. ac p a c i s, x i b. nr .(?XX *S8f iniffutn eft lex civilis ftatuere poflk, & alicubi ftatuerit, ut ii.s pro- vocare & de injuria queri liceat, * id tamen inter reges ac populos locum habere non poteft. Nulla enim hie eftporeftas fuperiorqua: promifli vinculum autimpediat, aur, folvat. Standum ergo omnino five asquum, five iniquum pronuntiaverint, ita ut Plinii illud hue re- die aptes : fummumquifque cattfa fuajudicemfucit , quemeunque digit. Aliud J * enim eft de arbitri officio, aliud de compromittentium obligatione quaerere. X L V 11. In arbitri officio fpedtandum, an eledtus fit in vicem judicis, an cum laxiore quadam poteftate quatn arbitri quafi pre- priam vult Seneca cum dicit: melior videtur conditio cauft bone Ji ttd judicem qtutmfi ad arbitrum mittimr quia ilium formula includit , fy certos quos non ix.edat terminosponit, Hujus libera nttllis adfiriBa vinculisreligio (j detrahere aliquidpoteft , adjtcere , £?fententiam fuam non prout lexaut juftitia fuadet , fed prout humanities & mifericordia impulit regere. Arifto- teles quoqnesV<«K2s,id eft asqui & commodi hominis efle ait, «? AW> r» vj «{ A'kuv tiiicq , malleiread arbitrum .quatn in ;«j,ratio- nem adjiciens, 0 y> dlammIs ro i-aietx.es op«. 0 5 dtr-ccplt T toys’), ru tstss ensues Jicurtinii sSOfflx OTTOS n> immif i%w ,: JI am arbiter id. quod eqnum efi,refpicitZ judex legem : imo arbiter ejus rei can fa reperttis eil ut valent aquitas. Quo in loco aequitas non propriefigmficat ut alibi partem illam juftitia, qua legis fonum generalem ex mente audtoris addudtius interpretatur (nam hate & judici commifla eft) fed omne id quod redtius fit quatn non(it,etiam extra juftitia proprie didtx regulas. Sea tales arbitri, licutinterprivatos & ejufdem imperii cives frequentes funt, &Ipe- cialiter Chriftianiscommendanturab Apoftolo Paulo, i Cor.vi.ita indubio non debet tanta poteftas conceffa intelligi: indubiisenim quod minimum eft fequimur : prsecipue veto id locum habet inter fummam poteftatem obtinentes, qui cum judicem communem non habeant,arbitrumcenfendi funt adftrinxiffe iis regulis quibus judicis officium adftringi folet. X L V 111. Illud tamen obfervandum eft, arbitros ledlos a po- pulis aut fumtnis poteftatibus * de principali negotio pronuntiare debere, non de poifeffione. nam poftefforia judicia juris civilis funt lure gentium poffidendi jus dominium fequitur. Ideodum cauft rnmW i-itur nihil eft innovandum ''? turn ne prat judicium fiat, turn quia difficilis eft recuperatio. Livius in hiftoria difceptatorum inter populum Carthaginienfem & Mafiniffam: Legati, inquit, jus pojfejji'o n'ts non mutarunt . X LIX. Alterius generis eft arbitri fumtio cum quis ipfi hofti de fe arbitrium permittit, qua; eft deditio pura , fubditum faciens eum quifededit, ei vero cui fit deditio fummam deferens poteftatem. iu^sTrcit to Kso.y dvTz) dicunr Gratci. Sic fEtolos in fenatu rogatos Livius Uk legimus, permitterentne de fe arbitrium populo Romano. Confi- * XXVII ‘ liuin L. Cornelii Lentuli apud Appianum circa finem belli Punici fecundi de re Carthaginienfium hocerat: Permittant, inquit, Cart ha- Ut.xir. ginienfes/e ttrbitrionoftro utviSi folent, & multi ante hue fecerunt: videbi- mus deinde nos , & ft quid fusnmus largiti habebmt nobis gratiam : neque Oo % enim libro xxxvil. Lib. iii,v. VIII, J. 4. Lib. r, II. Lib. II I, e. xi, T. 18. lib. Ill, c. xv, m fine . Lib. rail. J 8 S DEIVRE BELLI enim fedus dicerepotermt. permultum autem interefl. Gjuamdiufedera cum Hits inimus, ut ea rampant, femper illiquid caufabuntur, tanquam Up adverfus aliquant federispartem. Nam quia multa funt dubia interpretations,patet fern* perperplexandt materia. Atubiut deditis abftulerimus arma, corpora ipfa ac- ceperimus in poteflatem,tum demum intelligent nihil fe habereproprium, dimit . tent animos, (ft quodcumque a nobis acceperint, id tanquam de alieno datum li- hentibus animis accipient.Sed hie quoque diftinguendum eft,quod vidus pati debear, & quid vidor jure, quid enim falvo omni officio face« re poiTic, quid aenique eum maxime deceat. Vidus poftdeditio- nem nihil non patiendum haber. quippe jamfubditus , & fi jus belli externum refpicimus, eo in loco ut ei nihil non eripi poffit, et- iam vita, etiam libertas perlonalis, multo magis bona non publica _ tantum, fed & lingulorum. JEtoli, inquit alio loco Livius, permiftoli- hero arbitrio, ne in corporaf&viretur metuebant. Citavimus alibi: ubi omnia ei qui armis plus poteftdeditafunt, qua ex its habere vidor, quibus muldari eos ■velit, ippus judicium atque arbitrium eft. Eodem illud Livii per- tinet: Romanis mos vetuftus erat , cum quo nec federe nec equis legibus jungerentur amicitia , nonprius imperio in eum tanquampacatum uti , quam omnia di-vina humanaque dedidijfet, obpdes accepti: arma ademta, prafidia urbibus impopta forent. Etiam occidi licite interdum deditos often- dimus. L. At vidor nequid injufte faciat, fpedare primurn debet, ne quem occidat, nifi id fuo facinore meritum. fic & ne cui quicquam auferat nifiin juftam pcenam. * Jntra hunc autem modnm , quantum fecuritas patitur. ad clementiam & liberalitarem propende re fem- per honeftum eft , interdum pro r.irrnmftanrik pri^m ex morum re- gula necellarium. Diximus alibi bellorum egregios fines quoties ignofeendo tranfigitur. Nicolaus Syracufanus apud Diodorum: vmft^bsr.cu/ iccvrXf t aioto^ut mydutrunei duyva/Mirb'iri.bil- Cvnc «|i) T fihvmhtfiiov aQioi -rmSy^), i% o< at tk aQk 7fgjs cwiu> typuKfdf/oi i(p' iii^sspa^tfiti , dxl am idi d?&ol&taii imZarAjerits «{ xiiJoni Tni'Acun jgtSjfw^. Frangunt pacts federa, non qui injur tit ajfecli , palamque ii dequefli ad alios fe transferunt, fed qui quos fcderatos habere volant violant; Deumquc fibi faciunt hoftem , non fiqui rebus fuis fecum fumptis ad alios tranfi cant, fed fiqui aliena invadentes eorum dominos in bellipericula cogunt • f.xxxi, AV' *ttt Jg« ] Plautus Truculento : de prada pr&dam tapio. Polybius ] Vide eum & in Excerptis. citra publicum deiretum ] Idem de Hunnis Sabiris fuo tempore narrat Agathias libro iv. f.xxxll. Si quorumfubditorum ita perpetuum fit maleficium ] ItaAuguftusjudi- cavit contra Syllatum pro Herode, Iofephus xvi, 16. xxxiii. Sociisquoque vis armorum illatapacem rumpit ] Thuanus lib. lxv, anno cio io lxxviii. Eft & , quod hucpertineat, apud Haraeum hoc Tomo ii, hiftoriat Brabanticse in anno cio iolvi. J.XXXV. Vt capitibus mineris momenti adjiciatur , ut fquid adverfus ea faBum erit pacem non rumpat ] Vide egregium exemplum in pace Iuftiniani, Iu- ftinianum inter & Chofroen. Menander Protestor earn habet. j. xxxvi. Siqua fpecialispoena adjefta ft ] Vt in Gotthorum pabcis cum Fran¬ cis. Vide Procopium Gotth. i. §. XL I. Subditos fingulos, qui ex altera ditione inalteram migrate volunt . fufcipere non efi contraamicitiam 3 Solon : 5 ?oscJ£ ncXiims i Jiiim vfslA ■ms (pdjys- air desCpvfiav lieu icw]S>, ri tiansiaK djqvagi [Acfeiy.tfafifjXs isri Civium albo ajfcribi non fivit, nifi eos qui fua patria in exfilium perpetuum rejefti ejfent, aut cum omni familia artificii alicujus exercendi caufa Athenas migraf - fent. Perfeus apud Appianum in Excerptis Legationum num. 2y: HgtvcSye onunuv dvjponmy yipeot , ttctjz* nff .j bptois t epctCqpvfecs Feci hoc communi hominumpure quomodo & vos alibi ejettos fufeipitis. Com¬ mune hoc j us padlis firmari aut adftringi folet. Vide pacem Antio- chi apud Polybium Exc. Leg. n. jy, & apud Livium : pacem inter Romanos Si Perfas apud Menandrum Proteftorem: Simlerum de Helvetiorum inter fe padtis. Aradii , regibus Syria inter fe certantibtu, ebtinuere, utfugientesfufciperepojfent , fednon emittere. Teftaturid Stra¬ bo XVI. Oppidaautmagnos ccetus, qui civitatis partem integrantem faciant , recipere non licet, ut alibi diximus] Libro ii, cap. v, §. 24. Vide & Bizarum libro xii. f.XLIII. Quomodo AJf/rium regem Cyrus provocavit ] Et multo ante Hyllus Euryftheum. Vide Euripidem Heraclidjs. Vt ipfiprincipes populorum armis rem inter fe difeeptarent') Hoc Adria- nopolit* refpondebant Mahumeti deipfo& MufaZelebe. Leun- clavius lib. xi. Sic Cunibertus Langobardorum rex Alachin pro- vocat.PaulusWarnafredilib. v. Sic de Cherfoniscaftro Pharnacus cum Sauromato pugnarevolebat, ne multitude ob ipforum contro- verfiam periculisobjiceretur. Narrat Conftantinus Porphyrogen- netacapitede Caftro Cherfonis. Vide exemplum fingularis certa- minis AC PACIS, L I *B. y 9 l minis de regno apud Pontanum hiftoria Danica : & quae de pro- vocationibus inter Carolum V imperatorem , & Francifcum pri- mum Galliae regem narrant hiftorici. Heraclium ] Vide Aymoinum libro iv , cap. 21, & Fredegarium cap. 64. • Vterpro viBore fit habendus'] Ennius. f.XtV* Sjui vicit non eft victor nifi viBus fatetur. Vide Scaligerum ad illud Fefti, herbam do. In fines fe aut oppida recipere apud Livium viBi Jigna] Et apud Guic- cardinumlib.n. Cadaver a adfepulturam concedere ] Plutarchus Agefilao. as e'l’ itrtfi- iftt* 0< 7n>XtfUo 1 itKgZv dvMgirn a'nirnf, icarc-umfg, -rbrj nrdw btoi; cfxaiaMU- m/Sp©- ms AsXf>»s d 7 n.- 4 au.iSh 1 . Pojiquam autem hofies mifere ut mortuostoi¬ lers liceret , coneejfit , eoque modo viBoria teflimonium adept us, Delphos abiit. Idem Nicia : *«/vw X-/ ’P ' m * y AM ouuvijtiav 0 ! yexgZv vmmiydhy XaSwlsg iiiai£ietv,}inhlj*p% ’riot nxlw xj revenue* Ktitaj ris; rims ■mftr'fou; one. i:fpl7yst ii». Quanquam moretf inftituto recepto qut mortuos deportandos concejfu acce¬ lerant, cenfebantur dfe abdicaffe victor tarn, qut id impetrajfent eis jus non erttt trophna figendi. ldtamen inter reges ($ populos locum habere non potefl ] Mariana libro $.XLVI* xxix, if. Bembus libro iv. Paces per arbitrum fadlas habesali- quam multasin Polonica hiftoria Cromeri librisx,xvi,xvin,xxi, xxiv, xxvii, xxviii. Habes& in Danica Pontani libro 11 . confer quae nos fupra libro ii,c.xxiii,£. 8. De principali negotio pvonuntiare debere, non depoffejjione ] Id Dux Sabau- r ^lVI n. dix dicebat in controverfia Saluciae.Vide Serranum Henrico 1 v. y Intra hunt autem tnodum, quantum fecuritcupatitur, adclementiam&li- Q Uralitatem propendere femper boneftum eft ] Vide nobile exemplum Fer¬ dinand! Legionenlium regis apud Marianam lib. xi, c. 1 f. Et repete quae nos fupra hoc libro cap.xi, §, 14, & if. Neque fidei nomen his in locis aliud fignificare quam ipfam prebitatem vi- doris - cui fe victiis permittit ] Polybius hmporx/.u't -n , -re ms Vjm 771 sir cevTVs iy%etgltmi -si tied \7n-7pc7ri\r ceec-q ad&i cwtv -rtSHfutTuyU. Apud Romanos idem valent, fe in fidem alicujus committere, & viBoride fe fta- tuendi liber am facer e poteftatem. Graeci dicunt, ms A'xijv opd.e, dvrii nfQyJi- Sllcif , Ut Thucydides Libro III. aut xtt6’ dvray \jsn%i7:tiv t\-eduM , Ut Diodorus Siculus Lib. xi v. Nobilisefl apud Tolybitim ] in Excerptis legationum num.13. Objides diximus dari ] Hoc libro c. iv. $. 14. vide & caput 11. $. 18. £.tll. Civil as tamen recipere sfy retinere obftdem non poterat ] vide Pllltar- §.LIV= chum in Publicola hac de re. Ad illud Virgilii, Vinclis innaret CUlia ruptis» vinculis federii ait Servius. Carvr DE.IVRE BELL* C A P V T XXI. S 9 2 De fide manente bello , ubi de induciis, commeatu, captivorum redemtione. I. Indue i& quidJint , & An id tgmpus veniat pack an belli nomine . II. Voc'u origo. III. Nova indichtne pojl inducias non opus. I V. Qupmodo computanda Jint tempora in- duciu pr&finita. V. Quando obligate incipiaht, V I. Quid per wducioA liceat : "VII. yAn retrocederc & reficere mania & Jimilia : VIII. De locis occupandis dijlinftio. I X. yAn redire poftittfui vi majore retentw efl t circa exitum induciarum. X. De Jpeciahbus induciarum paCtiombut & qua inde quart ftdent. X I. Induciarum patdionibm ab altera parte ruptii alteram bellum movere pojfe. XII- Quid Ji poena addita fuent ? XIII. Pnvatorum fatta quando mducias mm pant. XIV. In jure commeandi extra inductor qualis fumenda tnterpretatio : X V. Qui militum nomine veniant : XVI. Ire , venire, abire quomodo hie acc:- XVII. De extenjione ad perfonas 9 XVIII. o* luertt ? XXII. yAn fe cur it as & extra territorum debeatur. XXIII. Favor redemtionis captivorum: XXIV. yAn lege interdict redemtio pofsit di(imittone expheatur. XXV. Ius in captivum cedi pojfe : X X V I. Pojfe ab uno pretium pluribus de* ben : XXVII. Convcntio an refeindi pofsit > ob divitia* captivi ignoratas. XXVIII. Qua bona captt captorem fe* quantur. XXIX. yAn here s pretium debeat, diflm - iiione cxphcatur7~ XXX. yAn redire debeat qui dtmijfus efl, ut alterum liberet , eo mortuo . \Ann.XVt. & hift .Ill VIII. Nic. VIII *Nic. ' Ihratius i • Sat, 3 . S Olent & inter bellum a fummis potefhtibus concedi qusedatn.ut cum Virgilio & Tacito loquar, belli commercia , Homero qualia funt inducix.commeatus, captivorum redemtio. Tpdnrig* flint ronven t in per qnnm hello m.inr n re nrl r P mp m bellicis aaihusablH nendntneft. Bello inquam manente : nam, ut Cicero ait Philippica oftava .inter beilum..&. p.acem nihil eft mpH;.,™.gtbel. lum (tains eft nornen.oni POteft .ciTe. eriatn cum nugrarkan pc ,^n exferit : Aojch x} i&favteir iptfec -dw 2£s tIuj Yi ierfeuelS, fils ) ait Ariftoteles : fieripoteftut •,virtute quit fit preditus,-ftaut dormiat , aut vitam agat all tone vacuum. Idem alibi, <“ timu i Sexism dd tptxlcw avsXus, aXsa •m'v hteytuw. non iiCam amteitiam dtflbhitmt. tor, n-./m intr r va ,IU r,d e j us , Andronicus Rhodius : vjv t|i> vmlp%tsmv Si, xbdlsxtj , : Habit us p[f, sued it au t nihil oberetur. EuftratiuS ad fextutn Nicomachiorum: i £?« W avsXut Mva./tii’ wrXt%t-icc Xly.^j: o 5 |j - di hi^/etew d. er&cup‘ era tivapis, IkmtA wpa/fya v Habitus pctentU ftmpliii- ter dicta rations habit a , actus dicitur : at ipjt actios i five exercitio comparatus, vocaturpotentia, utars menfer ia in dermimte menfore. * Vt quamvis facet Hermogenes cantor tamen atque Optimus eft modulator : Et Jtlfic/Uis vafer omni * AbjeHo inftrumento artis claufaque taberna Sutor erat. Sic ergo, ut & Cellius dixit , non pax oft mdut'u : bellum enlm ma mt. fugna Ad fACtS, L t B. lit (s'JCJH’. pmia ceffkt, Et in panegyrico Latini Pacati legimus: inducU bella[up* ■pendebant. Quod eo dico ut lciamus.fi quidconvenit, ut belli tern* porevaleat, id per inducias quoque valere , nifi manifefteappareac non (latum (pedtari fed ipfas functiones. Contra 11 quid de pace didlum erit, id induciarum tempore locum.non habebit: quan» quam Virgiliuspacem fequeftram dixit, Serviusadeumlocu m pa- cem temporaie m , ut & Thucydidis Scholiaftes ww nb* Aty©' iSUxmr , Varro pacem caftrornm , p anr.orum dieru m.qua:om» nesfunt non definitiones fed delineabones quaedam easque figurat*. Qualis & ilia Varronis qui cum inducias dixit h ellornm fcria s.po- tuerat & belli fbmma iri dicere. Sic & ipfas forenfes ferias pa¬ cem vocavit Papinius : & fotnnum Ariftoteles vinculum (en- fuum , quo exemplo &: induci as belli vinculum red te dixeris. In M. Varronis autem expofitione quam & .Donatus fequitur hoc ^ redte reprehenditGelliusquodpaucosdiesadjecit, oftendens foie- 1 ™[p b re& in horasdari, addamego&in annos etiam viginti, triginta, ub.'x. c,iti quadraginta , etiam centum : quarum apud Livium exempla : qua: & illam Pauli lurifconfulti de'finidonem redarguunt : Induct a Cun t *'■ cum in breve & in prnfens temped convenit , ne invicem fe lacejfant. Fieri tamen poterit, ut fi appareat alicujusconventionis rationem unicam & per fe movenrem in- folidum fuilfe ceffationem adluum bellico- rum, ut tunc quod de p'acis tempore didtum eft , per inducias va- leat, non ex vi vocis, (ed ex mentis certa colledtione de qua alibi egimus. II. Videtur autem induciarum nomen non ab eo quod Gellius vult inde uti jam, necab endoitu ideftintrogreffu.utOpiliiis voluit, venilfe, fed quod inde, id eft k certo tempore otium fit ,quomodo dxiZd&ia* Grxci vocant. Apparet enim etiam ex Gellio & Opilio, veteribus per t, non per c, literam feriptum hoc nomen , quod nunc pluralirerprofertur, olim haud dubie etiam fingulariter. Vetus feri- ptura fuit indoitia; nam otium tunc oitium enunciabant k verbo oiti,quod nunc uti dicimus, * ficut ex poina ( nunepoenam feribirf 1 mus ) fit puriio , & ex Poinq ( qui nunc Poenus ) fit Punicus, Sicuc autem ex eo quod eft oftia,oftiorum,fadtum eft nomen * Oftia Oftiar; fic ex indoitia indoitiorum , fadtum eft indoitia, indoiti* j deindein- duria, cujusutdixi plurale nunc tantum in ufueft ; olim , ut Gellius monuit, etiam unitads numero enuntiabatur. non longe abit Dona- gd ty. I tus cum inducias didtas vult quod in dies otium pratbeant.Sunt ergo p[[ p fut induci* inbello otium,non pax: itaque accurateloquuntur hiftorict qui narrant faepe, pacem negatam, inducias datas. III. Quare necnovaindidtioneopus erit: nam fublato impedi- *. mento temporali ipfo jure feexferit ftatus belli non mortuus fed fo- pitus, ut dominium & patria poteftas in eo qui k furore convaluit. M-ur.Un*, Legimus tamen apud Livium ex fecialium fententia finitis indu- ?• *9- ciisindidlum bellum : fed nimirum iftis nonneceffariiscautionibus oftendere veteres Romani voluerunt, quantopere pacem amarent 8c quam juftisde caufis in arma traherentur. .Jnnuit hoc ipfeLivius: Lib. Cum Vejentibus wiper am dimknnm ad Momentum & Fider.tis [Herat, Pp mtbtiii* L, po(U:tnt* mum, D„ cl% cap tutu. Lib.Xl It GelL XljCj, c.VIXl* 594 DE I V R E BELLI induc'uquc inde, non pax facia, quarum {$ dies exierat, ante diem releUa- •veranf. mijftiamen feciales, neceorum , cum more patrum jurati repetercnt res, -verba f unt audita. IV. Tempus induciis affcribi folet aut continuum ut in centum dies, aut cum defignatione termini ut u fque calenda f Manias. In priori ad momenta temporum facienda eft numeratio: id enim na¬ turae convenit. nam quae fit ad civiles dies computatio ex legibiis aut L.annieulus, populorum moribus venit. In altero genere dubitari folet utrum ad D. -verb, quern diem aut menfetn aut annum tfidum eft duraturas inducias,is dies, menfis, annus exclufus an comprehenfus intelligatur. Certe in rebus naturalibus duo funt terminorum genera ,intra rem , ut cutis terminus eft corporis, extra rem, ut lumen terminus eft terrae. Ad utrumque hunc modum etiam quivoluntate conftituuntur,termini conftitui poflunt. Magis autem naturale videtur* ut terminus fu- Met.v.iy. maturqui pars fit rei .• rt igeec i^ris, terminus diciturquod lie verb' s' cujufque eji, inquit Ariftoteles: nec ulus repugnat. fi quis fic di- xerit ut infra diem mortis ejusaliquid fiat, ipfe quoque dies , quo quis mortuus Suet.in c*f. numeratur. Prxdixerat Caefari Spurina periculum quod non ultra Idus Manias proferretur. Interpellatus ipfis Idibus , dixit * veniffe quidem fed non praeteriiffe. Qua re multo magis fumenda eft haec Bdrt.l.oth- ties pop. Pan.c.Z.de con ft. & ibid. F quia eius praepofition is vis eft difcern ere. non conjungere. V. Illud obiter addam, inducias & liquid eft fimile, ipfos contra- hentes fta'tim obligare, ex quo contradus abfolutus eft : at fubditos utrinque obligari incipere ubi induciae acceperunt form am legist cui inert exterior qu*dam publicatio : qua fada ftatim quidem incipit habere vim obligandi fubditos, led ea vis, li publicatio uno tantum loco fada fit,non per omnem ditionem eodem momento fe exferit, led per tempus fufficiens ad perferendam ad lingula loca notitiam. Quare fi quid interea a fubditis contra inducias fadum fit, ipli a poe- nis immunes erunt. * neque tamen eo minus contrahentes damnum refarcire debebunt. VI. Quantum per inducias liceat, quantum non liceat.ex ipla de- finitione datur inrellrgi Illiriri pnim Hint omn es adus bellic i ^five.in pprfnnaQ • five in r<°c - id pft qnirqnid vi fitadverlus hoftem : id enim opnne per induciarum temp us fit contra ius gen tium, ut in condone ad milites loquitur L. iEmilius apud Livi um. Etiam qua; res ho ftiutn cafu aliquo ad nos pervenerunt,eae reddend* erunt, etiamfi ante no- ftrse fuillent: quia quod jus externum attinet.ex quo hate dijudican- da funt, ipforum funt fad*: Et hoc eft quod ait raulus Iurifcqnlul- tus, induciarum tempore poftliminium non elfe, quia poft liminium requirit ut antecedat jus bello capiendi: quod per inducias non eft. Ire 3c redire ultro citroque. fed eo paratu qui pericul anmullum o- ~ Renter, licet. Notatum hoc * h Servio ad illud Maronis, Mixtique impune Latini , ubi & hoc narrat obfelfa urbe a Tarquinio inter Por- fennam & Romanos fadis induciis, cum ludiCireenfes in urbe ce- lebra- AC P A C I S, LIB. 111. ^ lebrarentnr, ingreflfos hoftium duces curuli certamine contendin'® &vi£tores coronatos. VII. Interius recedere cum exercitu quod Philippum fecifte Ie- gimusapud Livium, cum induclis nonpugnac:uec reficeremoenia, nec militem confcribere, nifi quid Ipecialius convenerit. VIII. Corruptis hofti um praefidiis loca inv aders quae ipfi tene- bant, haud dubie contra i nducias e ft, rails enim acquifitio jufta effe non poteft, nifi ex jure belli. Idem habendum li qui fubditi deficere ad hoftem velint. Exemplum eft apud Livium, lib. xlii* Cotonu & Haliartii favore quodam injitoin reges , legatos in Macedonian} miferunt praji- dium petentm, quo fe adverfus impctentem fuperbiam Thebanorum tueripof- fnt. Cut legationi refponfum ab rege eft , prafidtumfe ob inducias cum Romanis fattas mittere non pop. Apud Thucydidem libro quarto Brafidas Men- damcivitatemab Athenienfibus ad Lapedarmonios deficientem in- duciarum tempore recipit: led addipur excufatio, quia habebat quae ipfe viciffim Athenienfes criminaretur. Derelidta fane occupare li¬ cet, dum vere derelidla, id eft eo animo ne ampliusfint quorum fue- rant, non ft incuftodita, five cuftodia ante inducias, five fa&isindu- ciis omilfa fit. dominium enim manens injuftam facitalteriuspofi- feftionem. quo refellitur Belilarii adverfus Gothos cavillatio, qui "tali obtentu * loca praefidiis nudata per inducias invaferat. IX. Quaritur an qui vi majore impeditus quo minus recederet, intra fines hofticosdepreheditur poftquam exierint inducia?,jus red- eundi habear. Si jus externum gentium refpicimus,non dubitoquin hie par fit ei qui cum in pace veniffet bello repente exorto inter ho¬ lies fatofuo deprehenditur, quern captivum manere ad pacem ufque fupra notavimus,neque juftitia interna deeft quatenus bona & adfcio- nes hoftium pro debito civitatis obligantur, &in folutum capiun- tur: nec magis hie quod queratur habet quam tot alii innocentes in quosbellorum mala recidunr. nec qua?deCommilfi caufacirca mer- ces traftantur adferri hue debent, nec quod apud Ciceronem eft de inventione fecundq.de nave roftrata vi-ventorum inportumdelata, quam ex lege quaftor publicari volebat. Ibi enim vis major k poena liberat, hie proprie de poena non agitur, led de jure quod certo tan- tum tempore interquiefcebat. Tamen quin talem remittere beni- gnius, quin & generofius lit nullam habet dubitationem. X. Sunt &qua:dam per inducias ill icita . ob fpecialem ennven- tionis naturam,ut fi tantum lepeliendorum hominum caufa data lint induciac, nihil erit immutandump fic* fi obfeffis data? induciae tan¬ tum ne oppugnentur, jam anxilia & commeatus admittere non lice- bit. nameum tales inducise alteri partium profint, non debent in¬ terim ejus qui dedit caul'am duriorem facere. Interdum Se convenit necomtrieare liceat. * Interdum per fonis cavetur, non & rebus: Quo cafu fi ad res defendendas la?dantur per(ona?,nihil contra indu¬ cias fiet : nameum liceat res defendere, perfonarum fecuriras ad id quod principale eft , non quod in alicujusconfequentiam venit refe¬ rendum eft. XI. Si fides induciarum k parte altera rumpatur, quin kfo libe- P p a rum Li r ’. sexst. Rronttnus /.U.c.13, True. 1 1 Goth. Lib. m, c.g. l.Cdptr. /.in- ter dum. proptcr.D* de public* Libro hoc c, xix.f.19. & xx.«r.}6. L2v.lib.lx. &XI, Vide fupra l. II. c.xvi, 'T. 12. Can. in c. cum in cun - #«» T. cum vero : de ele£t% /.I.f. I. D. de bon.pojjl e x tefl. mil. Diod. Sic. Ub. XVII. /. penult, de Precario. xAbbcu e. nuam Jit. de lud&u. S9 6 DEIVRE BELLI rum lit etiam line indidb'one ad arma venire . frufira diih iratnr. Nam capita convention^ inlunt convention! per modum conditio- , nis utpaulo ante diximus.Reperiisjjuidem in hiftoriis exempla eo- rum qui fuftinnerinr in finetn indnciarnm ; Sed & bellum dlatum Hetrufcis & atiis quod contra inducias feciflenr legas : quae di verli- tas argumento eft jus ita elfe ut dicimus, fed eo jute uti vel non uti, in arbitrio elfe eius qui latftr eft. XII. I lud conftat (i poena conventa pofcjtur , & perfolvitur ab eo qut rorffra ft-rir jam bfiUandi jns non elfe. Ideo cnim poena fo lvi. rur, ut c srrera falva m aneanr.Rr contra li bellum moveatur, receffum k pcenacenleri debet, quan ooptio data eft. *> XIII Privata tamen fadta non rurripunt inducias, nilrpublicus adlus accedat , puta imperii aut ratihabitionis , quat edam intelligi- turaccedere, fiqui deliquerint nec puniantur nec dedantur: linoit reddnnrur res. X l V. jus commeandj extra inducia s privilegium quoddam eft. quare in ejus interpretatione fequenda lunt quae de privileges rra- dunrur. Eftau-em hoc privilegium nequetertio noxium,neque dan- ti ad modum grave: ideo intr a verborum proprietacem laxa magis quam ftriiftainrerpretatioadmittendaeft. eoque mag is 15 non peten- ti datum beneficiutn, fed ulrro oblatum lit 5 multoque magis, li ul-* traprivatam publica quaedam udlitas innegotio vertatur. Rejicien- da'ergo ftridta interpretatio etiam quam ferunt.verba , nili alioqui abfurdum aliquod fequeretur, aut eo ducant probabiles admodum voluntatis conjeftura-. Contra vero etiam extra proprietatem laxior interpretatio locum habebit, ut limile abfurdum vitetur,.aut ex val- de urgentibns conjedluris. X V. jdinc colligimus datum militibus commeatum non ad ro e- dios tan tu m fed 8c iumm os duces porrigi: quia verbi proprietas ad- mittit earn lignificationem , quanquam eft & alia ftridlior. Sic nomi¬ ne clericorum venit epifcopus.Eriam qui in clalfibus funt nautaemi- litesintelliguntur&omnes omnino qui lacramentumdixerunt. XVI. in itu cautntn de-reditu cenfetur, non hoc ex vi verbi, led ut abfurdum vitetur : neque enim in ntileeffe heneficinm debet. Et abitus tut us intelligendus ufque dum eo pervenerit ub i in tuto fit, unde * Alexandrifides accufata qui quibusabitum indullerat eos inipfo itinere juffitinterfici. Arcui abire datum, n on & redi re: fed nec cui venire conceffum eft mittere poreric:neccontra:luntenim haec di verfa, nec extra verba exfpatiari ratio cogit: ita tamen ut er¬ ror etii jus non det,hpcena certe li quaadjedla eft relevetiSed & cui venire permiffum eft, femel veniet, non iterum, nili temporis adje- dtio aliam fuppeditet conjedturam. * XVII. f atrem filius. uxor virum non fequitur , aliter qu am in j urecommorandi.nam rporari folemn s cum familiaj_peregnnarlii-' Famulus tamen unus aut alter etiamji exprelfus non lit com- prehenfus cenlebitur in eo , quern line tali comiratu ire, i ndecorum foret. nam qui aliquid concedit, concedit quae necefiario lequuntur. necefli tas autem hie moraliter intelligend a eft, XVIII. AC PACIS, LIB. I I X.C'XTU- y9 y XVIII. Similiter bona non quarviscomprehendentur, [fed quae folita funt'ad iter affumi. XIX. Exprelfo comitum nomine non funt intelligendi hi, quo¬ rum caufa magiseft odiofa, quam iplius cui prolpicirur. Tales funt piratat, latrones, rransfuga?, delertores. Gentis expreft'um nomen in comiribus.fatis oftendit facukatem ad alios non porrigi. XX. Iuscotnmeandi cum veniat ex vi poteftatis , in dubio non LH-n.c.ij exftinguitur morte concedentis , lecundum ea quae alibi diximus de regum &aliorumimperantiumbeneficiis. XXI. Difputari folet de eo, quod diftum eft, in hunc modum, quam diu voluero. Et verior eft fententia eorum qui exiftunant du- rare beneficium tale etiam ft novus volendi aclus non intercedar, quiadurarein dubio pr-efumitur, quod ad juris affectum futficit; * non etiam ubi is qui conceftit deliit pofle velle, quod per mortem Canon, in .#. contingir. Perfona enim fublata collabitur etiam ilia praTumtio du- rationis.ficut accidens interim fubftanrite. v\. ■’ ” XXII Commeandi autem iecuritas ei cui data eft, debeturet¬ iam extra terricorium concedentis: quia datur contra jus belli quod .• per (e territorio non includitur : ut alibi k nobis dtiium eft. XXIII. Capri vorum redemtio multum habet favoris, maxi me Mrtlt . xxv . apud Chriftianos, qu ibus lex divina hoc mife rirnrHia. g-nns pecu- 36.39. liar ter commendat. Captivorumredemro , magnum atqile prtcl&rum u- fiitU mums efi: verba funt Ladtantii. • Ambrolio captivos redimere. l it. vi. maxime ab hofte barbaro , pratcipua & fumma liberalitas vocatur. Idem defendit fuum & Ecclefias fadtum, * quod vafa ecclelis,etiam 1 */• initiata, confregerint ut captivi redimerentur. Ormtus, inquit,/i- crqmentorum , redemtio captivcrum eft, & mulca alia in eandem fenten- L.n.c.18. tiam. XXIV. QuibuS adducor ut non audeam indiftindle probare Lmm Lbr. leges illasquse captivos redimi vetancquales apud Romanos fuiffe legimus : Null’ civituti vili.res captivi quam noftra ., at in fenatu Roma* " noquidam. Eadem civitas Livio dicitur minime in captivos jarri indeantiquitus indnlgens. Nora eft in hanc rem Horarii odepibi ca ¬ p tivos redimere vocat condi ione s feed as Sc exemnlum pern iciem trahens : flagitio additum damnum. Sedquod Ar ftotelesin Laco- num inftitutis reprehendir.idem in Romanorum culpari folet: nimis fcilicet ilia omnia diredta ad resbellicas, quad in illis folis falus ci- vitatis confifteret. Atcfui ft rem humanitatis modo aeftimamusfa- tius fepe eflet. ius quod bei ktpgritur amitti, * qmm-pluritnos homi¬ nes , qnidem cognatos au t populates , relinqui in graviffimis a> rumnis. No n videtur ergo lextalis jufta. nifi apparen t opus tali rigo- re ut majora aut plurimum mail alioqui moraliter inevitabilia ca- veantur. Nam in tali neceflitate , cum ipfi captivi ex caritatis lege fuam fortempatienter ferredebeant, poteft hoc eisininngi.& a li is nequid caatraJaciant pratcipi, lecundum ea qua: de civeob bonurn tit', it, A publicum dedendofcripfimus alibi. xxv. s-3. XXV. Non funt quidem moribus noftris lervi qui bello capiun- tur : non dubitem tarnen quin jus cxigendi pretium redemtionis a Pp 3 capto, j 9 8 dei-vre belli capto, poffit abeo qui captum tenet in alium tranffcribi: nam &in» corporalia alienari naturapatitur. XXVI. Et poteft idem pluribus debere pretium , .fi ab uno di- miffus, pretio nondum foluto , captus fit ab alio: funt enim diverfa hscdebita ex diverfis caufis. XXV 11. Conventio de pretio fa&a refcindi non poteft . eo quod captus mtfilligatur locupletio r qnam credph amr ; quia jure gentium externo, de quo quatrimus, nemo cogitur fupplere, quod in contra&u minus sequopretio prorr.ifit . fi dolu s non intercept; ut t, it. c. intelligi poteft ex his qua; de contradlibus fupra a nobis explicata *’funt. XXVIII. Ex eo quod diximus captivos noftros lervos non effe, fequitur ceffare illam acquifitionem univerfalem ,. quam accef- I. hi. c. fionem effe dominii in perfonam diximus alibi. Non alia ergo ca- vu-T-4. p t ori acquirentur quam quae fpecialiter apprehenderit: quare liquid clam lecum habet captivus, non erit acquifitum.quia nec poffeffum. L.pojptiert. Sicut Paulus Iurifconfultus contra Brutum & Manlium refpondit,. %.\'er*nJ qui fundum poffeffione cepit, thefaurum quern in fundo effe nefciat, non cepiffe : quia qui nefcit nequeat poflidere. Cui conlequens eft, V*' ut res qo modo celata a4, redemtionis pretium folvendum prodeffe poffit, quafi retenro dominio. XXIX. Quari & hoc folet an pretium ronvenrnm.& ante m or¬ te m non foluturnab herede d ebeatur. Expedita mihi videtur refpon- fio, fiin carcere mormus eft, non deher i • promiffoenim ineratcon¬ ditio fi liberaretur.mort uus autem non liber atur. Con tra fi mort uus eft cum in libertate effet, dsheri. Iam enim lucratus erat id pro quo promiff umerat pretiu m.Plane fateor &aliter conveniri poffe ut ab ipfo contraftus momento pure debeatur pretium,&captivus tantum retineatur, non jam ut jure belii captus t fed ut a leoppignoratus: Et contra padlum iniri poffe, ut procedat pretii folutio, fi die praeftituto' qui captus fit, liber vivat. Sed haec at minus naturalia non praefumun- tur adta, inifi manifeftis documentis. XXX. Proponitur&illudanincarcerem redire debeat, qui di- miffus eft fub padto ut faceret dimitti alterum , qui fadlutr) morte y..u. c.xi. pratvenerit. Diximus alibi faftum tertii liberaliter promiffum fatis impleri. fi nihil omittitur ex parte promiffori s : at in onerofis obli- gari promifforem ad id quod tantunde m valet. Sic ergo in propofita sx. s. jg. quatftione non tenebitur quidem dimiffus redSere le cuftodiat, neque enim id conventum fuit, neque tacite adtum intelligi pa rirur fav or I. „Mur*iu, liberta tis , neque debebit lucrifacere-lihertatem , * fetTcius qu od t. '• i e pratftare no n poteft.atflimationem pra ftahit. Hocenim naturali fim- phcitaticongruentius , quam qua? in adtione de pratfcriptis verbis & jiond. ob de condiftione ob caufam dati caufa non fecuta, Romani juris inter- <««/■ d«ti. pretes tradunt, Anno- AC TACIS, LIB. Ill Annotata ad Caput xxi. .CXXI„„ V T quamvis tacet Hermogenes] Seneca de Beneficiis v. c.21: Eft di- §• I. fertus etiam qui tacet . Abje&o inftrumento artis claufaque taberna Sutor erat. Seneca difto jam loco : Artifex ejletiam tut ad cxercendam artem infiru- menta non fuppetunt. Sicutex poina( nunc pcenam'fcribimus) fit puma ] vide Servium in x §• II. JEneidosad vocem mcerorum. Oftia Ofttil Et ex oftrea,oftreorum, fadtum eft oftrea, oftrear. Vt terminusfiumatur qui part fit m] Baldus de ftatutis in verbo uf- I.IVa que. Barcolus in 1 . Patronus.D.de Legatis 111 .& l.Nuptas.D.de Se- natoribus. Archidiaconus in c. Ecclefias xf u. q. i. Hieronymus de Monte libro de Finibus c. 23. Veniffe quidem fed non pr£terii/fe 3 Dion : trxgiciv, d^C 7 m 3 7mgeXi\vfa. Appianus : ■rmgum of EiJii, dxtl s’ Neque tamen eo minus contrahentes damnum refarcire debebunt] ut de f.V, Scione apud Thucydiden iv. Defendi itaque non poteft quod ab Hilpanis in Italia fadtum narrat Mariana xxvi 11, 7. A Servio ] ad xi Alneidos. £.vi. Nipquidfpecialius convenerit ] ut apud Parutam lib. ill. 0.VI I. Locapr&fidiisnudata] Portum, Centum cellas, Albanum. $.viii. Si obfeffis data inducts, tantum ne oppugnarentur ] ut a Totila Neapo- §. x. litanis apud Procopium. Interdum per fonts cavetur , non (fi rebus ] Vide c. fignificavit. De Iu- dseis. De induciis cum exceptione locorum, exempla habes apud Procopium & Menandrum Protedlorem. Alexandra fides accufata ] Plutarchus : K aj tiro ro7; ontepirfi!; egpts #. XVI. dorS id «» E I V R E BELLI fftuetm plurimos homines & quidem cognat os aut populates relinqui in gra~ viljimis arumms ] De Mauricii Imperatoris ob rale fadum feriaad- modum pcenitentia vide Zonaram. Sed ejus quod praflare non potefi aflimationem prtftabit ] id non fecit Paulas Balionius ea lege dimiffusut Carvaialium reftitueret liber- tati, qui Carvaialius antequam libefaretur mortuusfuit: quo nomi¬ ne reprehendit Balionium Mariana libro xxx. Sed fadi fpeciem paullo alirer narrat Paruta libro n. Capvt XXII. De fide minorum potcftatum in hello. I. Ducumgenera.. * } Y.I I I. ^Anmduc'tas dare, dijhnguitur. I I. Quatenm eorum paftio obhget fummam . I X. Qua fecuntat perfonarum , qua res ab poteflatem : ! ipfis eoncedi pofirnt. III. ^Aut occAjtonem obligationi det. j X. Stritte interpretada to. ha pa5la'& quare? 1 V. Quid Ji fattum quid contra mandatum ? j X I. Quomodo interpretanda deditio a duce ubi dtfhnftiones adhibentur. * j accepta. V. ^An rah enfu pars altera obhgetur. j X 11. Quomodo cautiofi regi autpopulo Vl~ V I. Quid beLU duces aut may; f rat us pofimt | fur* fuerit. circa inf chores fe, aut pro nfdem. I X I I I. Quomodo promijfum de oppido tra - VII. Pacem facerPducura non ejje : 1 dendo. I Nter publicas con ventiones Vlpianus & hanc fpeciem pofuit,quo- ties inter le duces belli quxdam pacifcuntur. nos diximus poll fi- demdatam a fummis poteftatibus agendum &de eaquamdant minores inter fe aut aliis: five minoresilli fummis fint proximi.qua- les funt duces excellenter didfide quibus illud Livii capiendum: Nec dueem novtmus nificujus aujpicio helium geritur : five lorvgiusremoti. quos fic diftinguit Gxfar ^ alia funt legati paries, alia imperatoris. Alter agere ad fre/criptum , alter libeve adfutmvam rerum confulere debet . 1 1. Eft autem in horuts promiffis»duplex infpedio. nam aut hoc quzritur, an fiummam poreftatem obligenr , aut an fe ipfos. * Prior quseftio definienda eft ex eo quod alibi diximus , obligari nos& pe r earn quern voluntatis noftra: mini ftrum elegerimus . five vo luntas il- la ipecial i ter exnrelia eft . five.e-Y ip£i...pc-j»pafi.rin.nk n anira colligi- tnn. Namqni dar facultatem, dat quantum in fe eft.quasad faculta- tem funt neceftaria. quod in materia inorali intelligendum eft mo- rail mode. Duobus ergo modis poteftates minores fupremam fuo fade obftringtint . far.iendo id quod probabiiiter ipforum officio confine ri cenietur, autetiamextra illu d ex fpeciali prapofidoneno- ta publice, aut iis quorum res agitur. f 11. Sunt & alii modi quibus poteftas fumma obligatur antece- dente miniftrorum facto, fed non ita ut id fadum caufa fit proprie dicta, fed ut occafiofit obligationis : idque dupliciter, velpercon- fenfam , vei per rem ipfam : Confenfus apparet ratihabitione, non ta irum expreffa, fed & tacita , id eft ubi feivit fumma poteftas quod actum erat, Zi fieri pafia eft, qua: ad aliam caufam referri probabiii¬ ter non poffunt. quod ipfum quomodo procedat alibi tradavimus. Per rent badenus obligantur ne locupletiores fiant aliena jadura, id eft ut AC PACT S, LIB. XXX.CXfflf'toi eftut aut contradum prxftent ex quo commodum volun.t confequi. aut de commodo dil'cedant, de qua xqmtate iridem a nobis alibi di¬ et um eft. Ec hadenus necultra recipi poteft, quod dicitur valere ft quid utjjiter geftum eft. Contra veto ab injuftitia excufari non pof- funt qui cum pada improbent, tamen retinent quod fine padis non haberent: Vt cum Senatus Romanus, narrante Valerio, fadum Cn. Domitiineque probarepotuit, nequereficindere voluit: qualia mul- ta in biftoriis occurrunt. IV. Jllud quoque ex fupra a nobis didis repetendum eft, obliga- ri eum quiprxpofuit, etiamfi praepofitusfecitcontnrmandataarca¬ na, intra limites tamen public* fundionis. Hano xquitatem rede fe- cuius eft Prartor Romanus in inftitoria adione : nequeenim omne quod cum infiirore geritur obligat eumquiprxpofuit, fed itafiejus rei gratia cui pr*politus fugrit contradum eft. de quo autem palam prolcriptum fuit, necum eo contrahatu?, ispraepofiti loco non ha- bebitur: quod fi prolcriptum quidem fit, fed non pateat,tenetur qui prjtpofuit. conditio quoque prxpofitionis fervanda eft : nam fi quis fub cerralege vel interventu cujuldam perfona: contrahi voluit, x- quiflimum erit id fervariinquo prarpofitus eft. Cui confequenseft ut alii reges aut populi magis.alii minus ex ducum fuorum contradibus teneri poftint, fi fatis notx fint ipforum leges atque inftituta. De his fi non conftat, fequendum eft quod conjedura didat, ut conceffum intelligatur id.finequofatis commode qua; officiifunt.expediri non poffunt. Mandati fines fi exceflerit minor poteftas,-tenebitur ipfa, fi quod promifitprarftarenon poteft, ad xftimationem : nifilex aliqua laris cognita id quoque impediat. Quod fi dolus accelferit, id eft fi pra; ferulerit jus majusquam habebat: jam tenebitur& dedamno culpa dato, imo & ex crimine ad posnam crimini refpondentem. Ex pnorecaufabona obligantur, &fiea deficiant opera;, aut jibertas corporis: ex pofteriore quoque perfona , aut bona , aut utrumque pro delidiquantitate. Quod auttsm de doio diximusprocedet et- iam fi quisteftationem interpofuerit femetipfum obligari nolle, quia &damni dan & poenae juftae debitum cum delido non voluntario fed narurali nexu coherent. V. Quia verofemper aut fumma poteftas obligatur aut minifter ejus, ideo & cerium eft partem alteram obligari,necdici polfe clau- dicare contradum. Egimus decomparatione eorum qui medii funt ad fuperiores. VI. Videamus & quidininferiores poffint: Nec puto dubitan- dum quin dux milites,magiftratus oppidanos obligent intraeos adus qui folent ab ipfis imperari .• alioqui confenlu opus eflet. Contra du- cisautmagiftratus padum inferioribus proderit in mere utilibus omnino: id enim in poteltate comprehenfum fatis eft : in his qua; o- nus annexnm habent, intra eaqux imperari folent, omnino 3 extra ea,irafi accepraverint: qua; congruunt his quae de ftipuktione pro terrio ex natural] jprealibi difteruimus. Generalia hare illuftriora fa- cient fubjedx fpecies, VII. *De belli caufis & confequentibus tranfigere ad belli du- P p f - cem fci.n.c.jt, .T. 2 . Li6. IX, 15. L.ll.c. XT. . de znfl.ati. 1.fed ft ^.de quo t & T. perfl r there 9 &«. pro - fcriptum k eod. Jif.* cAlcd.viU. conf 40 . L. 11S.X3 J.XI. 6c2 DE IVRE BELLI Tugurtlr. cem non pertiner, neque enim belligerendipars eft bellum finite: imoetfi cum maxima poteftate praepofitus fuerit, ea de belli dudtu eritintelligenda. Agefilai refponfum ad Perfasfuit «)>im roo’aw tZrctj xvQis, y de face conftitucndijus effe civitati. ®uampa,cem A. Acinus cum Iugurtharege fcnatus injujfufecerat, fenatus refcidit, inquit Salluftius. Ec L.xxxrlt.. apud Livium eft: quS rata i/lapax erit.quamnon exauBoritatefenatus,non C\ . o. /. /? —- jufiu populi Romani peregerimm ? SicCaudina, fic Numantina fponlio Jfrnn; pop u l um RotT >anum, ut alibi expofuimus, non obligavit. Eteate- aujx n- in binj/u nus V erum eftillud Pofthumii, ft quid eflin quo obligaripopuluspoteft , in L>y^. to-to- omJ omnia pot eft, nefnpeeorum quaead du&um belli non pertinent, quod '....irroM.tur! f'«W» oftendunt antecedentia , dededitione , delponfione relinquendx aut incendendae urbis, de ftatu murando. •n V III. * I ndueias dare ducum eft, nec fummornm tantmn . fed minorum , iis nempe quos oppugnant autobfeflos tenent, & fe ''u tdu i’l™-* yndb, Jl'M. ’VWA fyp'j& L.. _ , . „ o ..__ «aJ Xui/m f ua f dimittere, ut feciffe Locrenfeslegimus. Annotata ad Caput x x i i P Rior quaftio definienda efi ex eo quod alibi diximus ] Vide Camdenum §. 1 1, in anno cio I ox civ: in pronuntiato Comids Miranda: in caufa Haukinfi. De belli caufts (fyconfequentibus tranjigere ad belli ducem non pertinet ] Be- §, VII. lifarius Gotthis: «’ id/iemRius n gdyficife. d'lCMv.a-af. us¬ que enim nos jus habemus ordinandi res imperatoris. lnducias dare ducum eft]V\ds. Parutam lib. v. $. VIII. Infotejlate Maharbalis non fuijfe fe inconfulto fidem dare fe dedentibus ] 9. IX. Nofi magis probabile erat in re fimili effugium quo ufus Bajazetes adverfus Servios Cratovianos j narranteLeunclavio lib. vi. In ea pot eft ate, qua Romanis tnoribus erat maxima] Vide Salluftium jn , bello Catilinario. Tullianse huic cavillationi non difpar ilia Confal- vi in Ducem Valentinum Guicciardini libro vi. C a P V t XXIII. De fide privata in bello. I. %efeU.itur fententia fiatuens private^ fide hojti data non obftringi . I I. Ojienditur obftringi eos etiam pirata & latrom : & quatenus : III. Minor hie non excipitur. I V. Error an hberet : V. Selvitur objettio fumta ex publfta Mili¬ tate. V I. ^Aptantur ante ditta ad fidem datam r edit us in career cm .- VII. /# certum locum non redeundt: non militandi v VIII. Nonfugicndi* I X. Captum alii fe dare non po ffe. X. *An pnvatt edgendi Jint a fuu pot eft at i- bus tmplere quod promtferant. XI. Quaiis interpretatio in hujufmodi pa- ttii adhtbenda. XII. Quomodo fumenda voces vita , ve* ftium t adventuiy auxtlii. X I II. %ediijje ad hoftem quis dtcendits: XIV. Iufta auxiha qua, m deditione , fib I condition* fatta. I X V. Qua ad executionem pertinent , condi - tionem non facere. X V I. De taltum patio mm obfidibit*. C Iceronis eft illud fan’s tritum: Etiam jiquidfinguli temporibus ad » dufli hofti promiferint, eft into ipjofides confervanda: finguli, mill- tes puta aut pagani: nihilenim ad fidem refert. Mirum eft inventos effe juris magiftros, qui docerent padla publice cum hofti- bus inita fidem adftringere .• at qua: k privatis fierent non ite m. Nam Bxn _ jnk cum privati jura privata habeant qu*obligare poffuflt, & hoftesca- conventto* paces # «604 D E I V R E BELLI KtmV.de paces fine aeqairendi juris, quod obligationem im- utatoLccn- p ediat ? A< We quod nifi idflatuatur, daturcatdibus occafio, libertati tr/tckium. impedimentum: nam Hi ilia caveri faepe, & hxc obtineri a capnvis fide privatorum fublatanon potent. II, imo nonjiofti taciturnilli quern jusgentiuir^gnofcit .fed & Hoc nine. latron iJ V picat a e dataprivat: mfidesobligar peindeur defide pubii- six, t. 2. ca f U p ra diximuS. Id inrerefl, quod fi merusinjuflus ab altero incuf- Supra it. fusimpulerit ad promittendum.is qui prot rude peterereftitutio nem. jt&bl*' autfi alter nolir fibi earn pratftare poteft. Quod in metu prg eedente in.c.xix. ex bello publico iurifgentium locum nonhabet. Quod fi &Jnrjn ran. tmn^co- ^ um accefferit, iamomn jno quod promiflhm e ft. pra?ftan dumerit TJr.de ma- ab eo qui promifit, fLperjnrii crimen effugere violet- Sed taleperju- nm.p. 11. rium, fi in hoftem publicum commiffam fit, puniri ab homimbus fo* c. 3.1.4.*. j et . g j n i a trones aut piratas, diffimulari odio eorum, quorum commodum agitur. III. In hac quoque privata fide minorenj non excipiemus, qui e- jtts ftatus eft, ut adtum intelligat. Narri qua; minoribus confulunt be- neficiaex jure funt civili. Nos de jure gentiumquarrimuS, I V. £t deerrorealibi diximus, ita jus dare acontradtu receden- di fi id quod per errorem creditum fuit, in mente agentis vim ha* bueritconditionis. V. At quoufque fe extendat privatorum in pacifcendo poteftas difficilior infpedtio eft. Quod publicum eft k privato alienari non ppfie fatisconftat : narn.fi ne ducibus quidem belli id perniilfum eft, ut modo probavimus , multo minus privaris. bed deipforumadtio- nibus ac rebus quaeri poteft, quia videmus hare quoque concedi ho- Itibus non poffe fine aliquo darhno partis: unde vi^eri poffunt talia padta illicita cumcivi busob ms fnfiereminens c.i vira ns , turn condu- dtis militibus ob fidem facramento datam. Sed feiendum eft ea pa¬ dta quae malum maj Us autcertius evitant magisutilia quam damnofa etiam publico cenferi deb re,quia minus malum induit radonem bo- ni :xgnr£>*ttn£tiiFi>ii)*i&cuTcifaT£WTt& ) ut ait quidam apud Appia- num.neque verofidesfolaqua quis poteftatem ipfam fui Sefuarum rerumnon ab'dicat.neque utilitas publica finelegisaudtoritateid ef- ficere poffunt, ut quod fadtnm eft, etiamfi contra oificium fadtum, effe detur, irritum fit &effe£tu juris ornni careat. Lex quidem poffet adimere iubditis autperpetuis , aut temporariis hanc poteftatem .* Sed ncque lex hoc Temper facit,*parcir enim civibus : neque temper facere poteft: nam leges human®, ut alibi diximus, vim obligandi tab. i.c.jv. turn demnm habent.fi latce fint ad humanum modum.non fi onus in- 9-7-2!. jungant.quod a ratione &natura plane abhorffeat. Etideo leges 85 xiv'i’iT' P r3ECe P ta f pecialia quae tale quid aperte pr® fe ferunt pro legibus ha- beri non debent: Generates autemlegesi-nterpretationebenignaita accipiendsefunt, ut cafus fumm* neceftitatis excludant. Quod fi a- dtus qui lege aut praceptointerdidtuserat, & valere vetitus, inter¬ dict ®quo jurepotuit, jamirritus ericadtus privati, fed puniri tamen idem ’potent, ideb quod promifit, id quod fui juris non erat, maxi- tnefi juratus icUfecerie. VII. Pro- Lti.W.C. 31 , 9 - 6 . f. XXII. e.y. . "Tunic, AC PACIS, LIB. II i VII. Promiflio caprivi de redeundo in carcerem merito tolera- tur. Nequeenim deteriorem redditcaptiviconditionem ,-nonjprgo ur quidam exiftimant gloriole rantum fecit M. Attilius Regulus, fed & quod debebat: Regibus, inquit Cicero , non debuit conditionspaBio- nefque bellicas bo/liles perturbare perjurio. NeC obftat illud: Atqui fciebat quafibibarbams Tortorparttrct, Nam & hoc fieri po(Te jam fcierat, cum promitteret. Sic Sr de de¬ cern c5jptivis, ut quidem ex antiquis fcriptoribus remnarrat Gellius, oBopoJliiminium jujlum non ejfejibi refpmderunt , quantum * dejurio vineli forent. VIII. Solent Sc promittere quidam nein certum locum redean t, ne adverfuseum, qui iplos in poteftate habet , tnilite nr. Prioris ex- emplum apud Thucydidem , ubi fic Ithomenfes promirtunt Lace- dsemoniis, exiturosfe Peloponnefo, necunquam redituros. Pofte- rius nunc frequens eft. Vetus exemplum eft apud Polybium ubi di- mittuntur ab AmiicareNumidas, fublege, p/da* pepen 'b-nKw Tnxifut,* Herat. Lib. vir. c. 18. lit. r- Goth. III. OllJMIiW pct^/lUlXl UdUCl 111 VJVJLLlUClO 1 1UL pctUiUlil /Ltf&rtti dam irritum pronuntiant, aui a_fit contra officiuma uod patriar d riJl&rtne nan beatur. Atnon quicquid contra officium eft , ftatim & irrituaa eft, tf&re, ut&raKbi, & fupradixiinus. Deinde vero ne contra officium qui —- dem, libertatem fibi parere id promitt.endo, quod jam eft in hoftisj^" manu.Nihiloenim deteriorfit patriae caufa, cui ie qui captuseft, ™ liberetur.jamperiiflecenfenduseft. IX. Promittunt & nonnullinon fngere. tene t hoc eos , etiamfi re vindli promilerint, contra quam quidam fentiunt. Nam & fic fo- a- let aut vita fervari, aut mitior obtineri cuftodia. Si vero vindtus fit? 1 '/*’ " ’ poftea, itademum liber erit fi ideo promiferit ne vinciretur. X. Satis inepte qugritur an qui captuseft alii dedere fe poffit Nimis enim certum eft, neminem lua padtione jus alteri qusefitum JVe/ti <•«„ aditnere pofle. lift autemcaptori jus quarfittim , aut ipfo belli jure, I .11- - - —ir.. - : '-.ii - r lii.m,c{aAi* Qhh VI, T- 23. &tre. '(ice/.- aut partim belli jure , partirn conceffu ej us qui bellum gerit fecun dum ea, quae fupra expofuimus. XI. Circa effedtus padtorum egregia qujeftio eft, an privati fi in fideprarftandaneglig enresfint.afuL S poreftatibus cogendifint .earn implere . Et cogen dos verius eft in bello duntaxatifolenni, ob-fus gen tium. q uo bellum gerentes obftringuntur, alter alteri jus redde- re, etiam de fadlis privatorum, ut puta fi a privatis $oiati eflent hoftium legati. Sic Cornelias Nepos recitante Gellio feripferat, multis * in fenatuplacuifie, ut ii de decern capri vis, qui reaire nol- lent, datis cuftodibus, ad Hannibalem dedueerentur. XII. De interpretation e, tenenda» regular jam aliquotiesmemo- ratar.ut a proprietate verborumnonrecedatur, nifiabfurdi vitandi ut.n.r. caufa, aut ex alia fatis certa mentis«conjedlura ut in dnbiomagis *• interpretetjiur verba contra eum , qui legem dedit. Vitam padtus xx t i.}6.' non ad liherrarem jus habet. Veftium nnming-arma nnn ni unt • funt epim hate diverfa, Veniffe afixilium redie dicitur, fi fit in con- L/b.y hi * c. 8. «o6 D E I V R „E BELLI confpedtu, etiamfi nihil agat; nam ipfa praefentia fuam vim habet. XIII. At rediiffe ad hoftem non dicetur qui clam rediit ut fta- j tjm exiret: rediiffe enim itaintdiigi debet , nr in pnreftare hoftium Deof. in. ir erum fit . Contraria interpretatio veteratoria Ciceroni, ftulte cal- £>*• vui. lida, qusfraudeminfe& perjurium habeat. Eadem Gellio.fraudu- c ' * 9 ' lenta calliditas, a Cenfore ignominiis notata, qui earn adhibuerant inreltabiles&invifi. X I V‘. * Iufta auxilia in padtis deditionisnon faciendae fi ea.adve- nerint,intelligi debent taliaqux periculum ceffare faciant. XV. Notandum & hoc, fi quid de executionis modoconvenit, id conditioner!) non injicere padto, ut fi didtum certo loco folvi, qui locus pofteadominum mutayerit. Hoc Mr, c. XVI. De obfidibus tenendum quod fupra diximus, plerumque 20, s yS. ' eos acceflionem effe principalis adlus: led tamen conveuiri etiam poffe,utdisjundtiva fit obligatio , nimirum ut aut fiat aliquid , aut obfides retineantur.Sedin dubio tenendum 6ft illud , quod maxime eft naturale, id eftut acceffio tantumcredantur. Annotata ad Caput xx i 11. $.vii. T-V Ejurio vinlii ] id eft capitis minores, ut Horatius de Regplo lo- 1 ) quifur.. <.vi Ji> Procopius'] Gotth. ii deHerulis. $. xi. in fenatu phtcuiffe ] idem jam ante Senatus redire eos coegerat.quos Pyrrhus fub conditione dimiferat. Appianus Exc. Legat. nu. 6. f.xiv, luxta auxilia inpado deditionis ] Sunt ejus padti exempla quatuor in ill Gotthicorum Procopii. Aliud de Luca apud Agathiam lib. i. de Caftello Corficas apud Bizarum Hiftorix Genuenfis x. alia libro xviii.S finbello in Mauros. Habet tale & Cromeruslib. xi. C a r v t XXIV. Defidetacita. I. Tacite quomodo fide s interponatur. I I. Exemplum in eo qui in tutelam re dpi d populo aut rege expert: ^ w III. Qui colloquium pofiulat aut adniittit ; VI. T)e tacit a approbation Tponfioms. I V. Huic tamen dum collocutort non noceat j V 11. Tana quando tacite remijfa, integrum ejje ret fuas promovere. V. De mutts fign'u ex confuetudtne aliquid figmfic antibus. « Utt. U. C I' ent '° t reprehenfione remotum ajunt: neque enftn fides ejus in regem perfidiam in eos ad quos confugerat, excufat. Idem de Sexto Tar- tivM.i. quiniifilio, qui ad Gabios fe contulerat, didtum efto. DeSimone Virgilius: Accipe nunc Danaum injidias, crimine ab uno Vifceomnes. III. Sic & qui colloquium aut poftulat, aut admittit, * tacite pollicetur, collocutoribus id innoxium fore. Hoftibus per colloquii fpeciem violandis jus gentium violari, pronuntiat Livius: additcol- loquium perfide violatum. nam per fidem mendofe eo loco fcribitur. Cn.Domitiuseo quod Bituitum regem Arvernorum per colloqpii fimuladonem accerfitum, hofpitioque exceptum vinxit,hocaVale- Ld.x,c. 6 . rio Maximo judicium refert: Nimia gloria cupiditas perfidum exijlere coegit. Quamobrem mirarifubit, cur fcriptor libri odtavi belli Gallici Csfaris, five is Hirtius eft, five Oppius.fimile fadlum T. Labieni re- ferensadjecerit, infidelitatem ejus ( Comii fcilicet) fine ulluperfidiu ju- dicavit comprimi pojfe , nifi hoc Labieni magis quam fcriptoris judi¬ cium eft. IV- At non ultra tacita ilia voluntas trahenda eft , quamdixi. nam dum collocutores nihil patiantur, fpecie colloquii avertere ho- item ^ belli confiliis, fuainterim promovere, perfidia vacat,& dolis bonisannumeratur.quarequi deceptum fpe pads, regem Perfeum aiguebant, non tarn juris & fidei, quam animi excelfi & glorias bel¬ lies habebant rationem, ut ex his quae de dolis bellicis diximus, fat is poteft intelligi. Ejufdem generis erat fraus ilia qua Afdrubal ex Au- fetanis faltibus exercitum fervavit,& qua Scipio Africanus major fi- tum caftrorum Syphacis perdidicit, utrumque narranteLivio. Quo¬ rum exemplum imitatus * L.Syllabello fociali apud Eferniam, ut apud Frontinum legimus, V. Sunt&fignaquaedlm.muta exconfuetudine fignificantia, ut olim vittae & rami olivarum, apud Macedones haftarum eredtio, a- pud Romanos * feuta capiti impofita, * figna fupplicis deditionis, quae proinde obligantad armaponenda. Qui vero deditionem acci- pere fe fignificat , an obligetur & quatenus, exhisqusfupradidta funt, petendum eft. * Hodie vela Candida taciturn habent lignum petiti colloquii: obligabunt ergo non minus, quam fi voce petitum effet. . V I. Sponfio a ducibusfafta quatenus tacite approbata,^ populo Lib. m. 1 aut rege cenferi debeat, & hoc jam fupra diximus , nimirum ubi & T !V,5 ' I I 2 * j adbs fuit cognitus, & aliquid fadhim, autnon fadlum, cujus rei alia ulli.c.xs. ! caufa extra voluntatem foederis probandi dari non poffit. 5-17- & VII. Poena; remiili o ex fola diftimulationc n on poteft colligi: Ltb -n\.c. | fed opus eft accedat adtus talis, qui aut amicitiam per fe oftendat, ut fedus amiciris caufa ; aut opinionem de tali virtutecui merito ante- 4^^ fadla condonari debeant, five ea opinio verbis indicata eft , five re- «T Liv.l.n in; L. lll.c.ll. v. 6 .trfeq. LtW.xxvi* tf'XXX- Lib. i»c. S’* bus qua: ex more inftitntsefinr, ad talem fignificationem rue-leih Anno-^^r fill. f. IV. §■ V. f, VII. «o8 • DE IVRE BELLI Annotata ad Caput xxiv. T Acite fcllicetur collocatoribm id innoxium fore J MeritO Agathiaj Ragnarim Hurtnum cul pat,quod abeunrem a colloquio Nar> fetem telotranfigerevoluerit. Agarh.lib. n. L. Sylla ] Et Caefar Dictator adverfus Tenderos & Vfipetes. Ap- pianus Exc-Legat.n. 1 6. Scuta capiti impofitd] Appianus Civilium u. sigmfupplitis deditionu] Apud Perfas manus port tergdm complica¬ te. Ammianuslib.xvi 11. ad quern locum uotara Lindenbrogli vi¬ de. fcuta &vexilla perverfa apud Romanos. Notat idem Ammia* nus libro xxvi. Snbmittere vexilla. Latinus Pacatus Panegyrico, Apild Germanos & eorum exemplo alios, herbanrf porrigere. Pli- niuslib. xxii.qui vidli fededunt inermesfupplicant, ait Serviusad I TEneid. * Ho die vela Candida taciturn habent ftgnum petit i colloquii ] ignis fuccen- fus petiti colloquii lignum apud Septentrionis poprrias. Meminit Johannes Magnus & alii. Plinius lib. xv, 30. de lauru i Ipfa pacifera ut quam pr&tcndi etiam inter armatos hoftcs quietts Jit Ihdicium. Pacrfa remifpo ] Tracts t Polybius fervatus in Excerptis Legationum num.22. an licemiffa fit poena iis qui facinus fecere, fimu! remifla fit mandatoribus, Nonputo. Singulos enim tenentfua delida, * C A PVT XXV. Conclufio cum monitis ad fidem Sc pacem. I. Monita ad fidem fervandam . II .In bello pacem femper Jpettandam : III. Et amplettendam ettam turn damno , Cbrtfitariu prafertim. I V. \ tile id vitiis: V. Et vtttori: VI . Et quorum res dub'zx funt. VII. Pacem faCtam fumma seligtone fer - v and am. VIII. Votum & finis opens. of.ut. $het. ad Theod. j. c. If. Epifiola IxxxviII. A Tquehic finite mepofle arbitror, non quod omnia didalint, qua dici poterant, led quod didutn Tatis fit ad jacienda fan- damenta, quibus fiquis velit fuperftruere fpecioliora opera, adeo me invidentem non habebir, ulcro & gratiamreferet.Tantum antequam dimitto ledtorem,licur,cum de bello lufeipiendo agerem, monita quedam de bello, quantum fieri pciteft, declinando adjeci, ita nunc quoque monita pauca. addam, que in hello&poft bellum valeant, adfidei curam&pacis : & fideiquidem turn propter alia, tumne fpes pacis adimatur.Fide emm non tantum r.efpnblicaquadi- bet continetur, ut Cicero dicir, fed & major ilia gentium ibcieras Hac fublata ut vere Ariftoteles «»ig!iraj 1J wfo; tollitur , quod inter homines eft, commercium . Itaque merito idem ilie Ci¬ cero nefarium efie ait, fiderh frangere qua; continet vicam : SanBifft- mum , ut Seneca loquitur , humani peCloris bonum : quam tanto magis predate debent Turn mi hominum restores, quanto exteris impunius pec* AC PACIS, LIB. I t l.£rXX¥(,o<) cant: Itaquefidefublata * feris erunt fimiles, quarum vim onines exhorrent. Etjuftitiaquidemin cxteris fuipartibus fipe habet ali- quid obfcuri: at fidei vinculum per femanifeftum eft.imo ideo quo- que ufurpatur, ut denegotiisomnis dematurobfcuritas. Quotnagis regum eft religiofe hanc colere, primum confidential, deinde & fa- mx caufaqua ftat regni audloritas. Ne dubitent igitur, eos qui ipfis fallendi artes inftillant, idipfumfacerequod docent. Nonpoteft diu prodeire dodtrina, qua hominem hominibus infociabilem facit.adde &Deoinvifum. II. Deinde intota belli adminiftratione non poreft fecurus & Deo fidensanimusretineri, nifi femper in pacernprofpedlet.Veriffi- nie enim didtum k Salluftio : Sapient es pacts caufabellum genre'. Cui congruit Auguftini lententia : nonpacem qUsri Ut helium ever r.r.atur l fed heli um jeri ut pax acqui ratur. Ipfe Ariftoteles non femel accufatgentes, qua bellicas adtiones ,qua(i pro ultimo fine fibi proponerent. Fen- num quiddam vis eft .-qua in bello maxime eminet: quo diligentius curandum eft ut humanitate temperetur, ne nimium feras imitandp dedifcamus hominem. III. Pax ergo tuta fatishaberi fi poteft, Scmalefadtorum , & damnorum & lumtuum condonatiPne non male conftat: pracipue inter Chriftianos, quibuspacem fuamDominuslegavit. Cujusopti- mus interpreshos vult, quantum fieri poreft,quantum in nobis fitum eft, cum omnibus pacem quarere. Viri boni eft initia belli invitum fufcinere ■ extrema nonlibenter perfequi : ut apud SaUuftium legt- mus. IV. Satisquidemhoc unum effedebet, fed & plerumque utilitas humana eodem trahit: primum eos , qui minus valent: quia pericu- lofum eft longum cum valentiore certamen, &, ut in navi fit, jadbu- xa aliquiiredimendamajor calamitas. omifia ira ac fpe fallacibus ,ut redte Liviusdixit,audaribus.hunc fenfum * Ariftoteles fic enuntiat: Tii 5 .KgMT? 6 n fit g©- ti -ms 'vTiu£%lvrar xgjirjjS-sv&r »»5 dvmi ccTTzSiSv. Satins eft his, quiplus pollent aliquid rerum fun » rum reltnquere, quam bello vicloseum rebus perire . V. Sed & eos qui validiores funt; quia bonis fuis rebus, ut idem Liviusnon minus vere ait, ampla ac fipeciofa dantibuspax eft: ac melior tutiorque. quam fperata vidtoria. Cogitandus enim Mars communis: As^esy, a jt Ariftoteles, -ms /at&t&ox'ae me mxt/au at ),cu ©i^Pioyoi yivcneq. Cogitandum inbelloquttm mtilt/t quamque imprts- life mutat tones accidere foleant. In oratione quadam pro pace apud Diodorum culpantur «I! dx U5-ur/3ptie ftqcf&ehm r'a xf itoXi/tgi qui rerum gefturum d fe magnitudmem extollunt, plane quttfi non is mos ejjet fortune belli proffer a vicibuslargiri.* Et maxime metuenda defperantium audacia, tanquam acerrimi morientium belluarum morfus. V I. Quod fi uterque pares fibi videantur,id vero Catfare audio- re, optimum tempusde pace agendi, dum fibi uterque confidit. VII. Pax autem fadla qualibufcumque legibus,fervanda omnino ©beam quam diximus fidei fan&imoniam, folliciieque cavenda,non Qq tan* Cic.pn A / Oratione a$ C *f Fprfl. I ,aet, Bomf. vli Pol.l i* & xiy. XSif IS* Bel.civil,l s 610 DEIVRE BELLI ACPACIS, LIB. III. tantum perfidia , fed & quidquid animosexafperar. Nam quod de privatis amicitiis dixit Cicero,ad haspublicas non minus redte aptes, quas cumomnes fumma religione ac tide tuendas, turn eas maxime exinimicitiis revocatte funt in gratiam. VIII. Infcribat haec Deus( qui folus hoc poreft) cordibuseo» rum quorum res Chriftianain manu eft,& iifdem menrem divini hu- manique juris intelligentemduit , qua?que Temper cogitet ledtam fe miniftram ad regendos * homines", Deo carifiimum animal. Annotata ad Caput xxv. § i. Feru erunt fmiles ] Legati Iuftiniani apud Procopium Perficorum II. Chofroen tic alloquuntur: 'n y-i ottos rmpotfa or, a /SatnXso ,«lips iyi- yvov^v,ssK.dv mm poyzQa Xoirtyjlw tS K .ot&u$ss is yes rev So) yyfl 01 'i civ ora7,o.i$ ijxfiy. aUfMitravlcfpfitvy, 0)0 /uoiyooysvvss ozisvayyj^y. o^y.vss, 0 oivuvQfib>mt$ oorrelvTuv vsurov ts yyv syvgofofTov i-ivcij hveet v s 5 d77.iKyr. 7015 sois -re yi dledeiect sv'sypfov. Spg.TJimv'ly. J's rus arracks, oh i iTiori; iZnlilnvTcq /solve mis 2^0 tUo civ m7.iy.if r-ayy rrt ay. ry. vsvc civ Tipdotpu7.es ptioiT djvtmv, vs ye uTTsovsbsv to Ttevs%v timi 775 d$ ciicy, i Toiv dvf d-Ttoiv riv biaslgiv s’; t.'iv Tziv (qgiavi yt&TS&lr.idg. civ y> Tp yvoho- ftlvi art tv It df. to m7.sy.eiv art's fefvlg. telel^iTuj Ttuvrac. 7toT.sy,®- b's, 0 7tigae vsk s£«v, i\oitoiZav 4tyvnus tvss UvTtlj^u/SfvlS! i; des7titpvast. Nifi ad tepr&fen- tem, rex, h&c habereturoratio, nunquamputaffemus Chofroen Cabada filium cum armis intraturum in fines Romanos, contemtis primum uramentis juratis, quod inter hominesfummum firmiffimumque creditur over it at is fp fideipigntts, ruptisprtterea federibus , qua fola fpes relinquitur tbs qui ob belli mala non in tuto vivunt: &iuid enim hoc aliud effe dicamus , quam hominum victim infe- rartim vitam mutare. Nam fublatis federibus , feqitetur ut omnes inter fe ster¬ na gerant bella, Fella autem fine finehanc vim habent , ut hominesperpetuo te- neant natursfus extorres. . , §. 1 V, Ariftotelss fic enmtiat ] Philo vero de conftitutioneprincipis hunc in modum : esgvivn *« f, oq>oS'g’i7n!jifu(&-, 7.vom7.sot£cf m7.sy.vs. Raxquam- vis cum magno detrimento , hello utilior, 4 . v. £t maxime metuenda defperantium audacia ] A eivaj f 'f vefirty 7-oreiyoJfcio 7.tovr&’. Grippe timenda etiam morientis luftra leonis . 4 . v. Homines, Deo carifftmum animal ] Sic Chryfoftomus fermone deE* leemofyna dixit: avffoivs©^ tv 7n&iOTti$)xs vifiSv, t^xvgjiK 'Ina-S Xg^rs, Gratia vobis &paxd Deo patrenoftro,Hf Domino Iefu Chrifto. ] precatur illis fa- vorem Dei, & Chrifti,& prolpera omnia, qu* Hebrad pacis nomi¬ ne folent appellare. Vtiturfiepe hac precatione Paulus, ut 1 Cor. 1 3. 11 Corinth. 1, 2. Gal. 1, 3. Ephef. 1. 2. Col. 1, 2. 1 Theft.’ 4. E «ni Qtf ftev Grams ago Deo meo\ Gratias Deo debemus pro donis, non tantum in nos, fed & in alios collatis. Rom.1,8. 1 Cor. 1,4. Ephef. 1, 1 6. Dtirn-n piesuv iifdfi&> bri fieu femper msmoriamtui fastens in orationibus meis] eadem verba habes ditto loco Eph. 1, id. unde difeas orationes hie dici omnesad Deum allocutiones, etiam per quas non pofcituraliquid, fed gratixaguntnr. f. trssiiiu dydnlw iiui otV« attdiens charitatemtuam & fdenf] Caufam reddit fu* gratiarum adionis, qualem videbis & didis lo- cis. Rom. 1,8. 1 Cor. 1, 4. Ephef. 1,16. Egregiahicbiga nomi- natur diledio & fides. Vid. 1 Cor. xiii. Gal,v,6. Ephef. vi,23. 1 Theft, hi, 'hunst i n chrifium Iefum pertinent ad id quod pr*ceflit mstus «//v ttmtU w«> to «►»*»» < 3 }uapropter mul- 1 am in Chrtfto fduciam habens pmcipiendi quodtui officii tf] Apoftolica funfiio a Chrifto mihi injundta hocjusmihi dat, ut tibi Chriftianii- quealiis eaprsecipere poifim, qu*officii veftri funt. n«#W«s fiducU vox exGrarco fermone ad Syros venit latiorefigniticaru,ita ut farpe ] ls , audio ritatem ii<>nificer. p. A<« tiw dyl%L» fittxvu ©qjscfie^S propter charittttemmetgis obfecro] ma]o ut amicum precan perneceifitudinem amicitiatnoftrat. Tei 5 i®^ ut cum Cm tala ] id eft, ad preces defeendo , cum talis fim, quaiem me efte nofti. tic. n«SA©- nempe Vaulus ] tot Eccleiiarum conditor. Tig&trmfenex ] jam & provedlaaxate, cuimultaconcedunt.etiam i_noti. Nu» Si -f, lirrui^ 'I ntS X(y.c£ nunc uutem (y minclus Iefu Chrifti ] id eft, propter Chriftum vindlus.ut modo aiximus. Magna debeturreve- rentia iisqui duraferunt honeftiffimis de caufis.Coloff.lv, 18.E- phef. iv, 1. jo. Hagocr-otXu tre cbfvcr.o te ] ■Orfy-x.ccXv or hie precandi, aut pOtius deprecandi habet fignificationem. Servi fi quid deliquiffent preca- rorem fibi parare foJebant, ut notat ad Terentium Donatus. Similis eft huic deprecario FJinii pro iiberto Sabiniani epiftolalibri noni u- na&vicefima. nspi th 'sy.t TEjtna, tt iyeniurn eb tos cis-yci; ux pro filio meo quem genui in •vincnlis mets.] quemhic Roma?,dum vindlus fum, Chriftianum feci. Dei opus eft regignerehominem. Sed tanta eft ejus bonitas, utin notninis fui confortium miniftros fuos admittat. 1 Cor. 1 v, 1 f. Ga- lat. iv. 19. Sic&e. A'xtb unig iSxm f e dJuprafervuw] pertinentem ad te non folo jure he- rili, fed & ‘Ase>.tpov U-ysnn)rh f atrem dileSum ] nempe Chriftianis omni¬ bus. Msixtfu iuct maxims mihi ] mihi qui ejus operam fidelem fum exper* tus. n «V* .©- '* T y X a {‘ Ego Paulus fcripfi men mantt ] Vt cerrus fis, habes hie manum meam. Potcrismeubi voles convenire ex chirographo. Hoc eft, quod fcriberc cautionem vocat Scholia- ftes ad L. Titius D. quae res pignori. Adde 1 . Ie6l. D. Sicertumpe- tatur.& L. Aurelius, §. quidam. D. De liber.leg. 'UyllinflimEgo reddam'] hoc Latind dicitur pecuniam conftituere. de quo titulus eftinDigeftis. Formaipfa continetur his verbis , Unite w , aut fatisfaciam tibi, ut habet Novella cxv,6. Qua: inferi fo- lettitulo Codicis , de pecunia conftituta. Sic in 1 . Eum qui, $.lulia- nus , Formula hxc legitur. Scrtpfi feeundum mandatum Seji, ft quid tibi debitum approbatumertt, me tibi enuturum , qfifoluturum fine controverfia. Et alia , L. quidam, eodem titulo : Deem qua Lucius Titius ex area, tun mutua acceperat, fttlva ratione ufurarum , habes penes me domine. Conftitui autem pecunia poteft, etiam qusenaturaliter tantum debetur, L.i.$ debitum.D. didio titulo. Servi Dominisdeberepoffunr.non qpidem civiliter,fed natura. L.ftipulatur, $ adhiberi, cum lege fcquente. Sic & pro obligatione naturali redd fidejuffor accipitur. L, fidejuffor. § fidejuffor, D. de fidejufforibus. ' lice fttt tivrS, itiiotmp \%\ dvifi qui cafiigat filium fuum gaudebit in eo. Ignatius ad Magnefios : Aixxbvis 'Xmuov©* s iyh bta.lp.lw Diaconi Sotionis quo ego gnudeam. Idem ad Ephefios : bvaiplw bpSr irulUc , gaudeam nobis femper. 'Atavrownt pis tk tmXayyju it Kv&ia refice vifeern men in Dcmino ] id eft propter Chriftum fac me tranquillum hac de re. 21. It £ 775 ipd 5 rtj h-muoer. cumfpiritu vefiro ] id eft , fit vobifcum : Ea- dem 10CUtioGal.VI,l8. Alibi pro eo dixit yd’by Sir , s^yf-Tturm'tbyut •vobifcum , S’ cum omnibus •vobis. ‘Aylui Amen ] Eft vox quam Ecclelia rdpondebat ledlis epiftolis. Ideo omnibus Pauli epiftolis eospit adfcribi. Vide quae ad Matth. vi, 13. FINIS. LIBRI L I B R I PRIM! capita. i. if. hi. Q Vid Bellum, quid Jus ? An Bellare unquctm jufium fit. IV. V. Pag.i . i? Belli partitio in publicum & privatum. Summi imperii explica¬ tion 4f De hello Subditorum in Superiores. 79 &ui bellum licite gerant. 5*3 libri secvndi I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. XIII. XIV. XV. XVI. XVII. XVIII. XIX. XX. XXI. XXII. XXIII. XXIV. XXV. XXVI. CAPITA. D E belli caufis, faprimum de defenfionefui&rerum.Pag.IOO De his qun hominibus tommuniter competunt . 112 De acquifitione originaria rerum : ubi de mart &fiuminibus. 12 6 De dereliltione prafumta & earn fecuta occupatione : iff quid ab ufucapione iff prefer iptione differ at. 137 De acquifitione originaria juris in perfonas: ubide jure parentuml de matrimoniis : de collegiis, dejure in fubditos : ferv'os. 145 De acquifitione derivative! falio hominis: ubi de altenatione impe¬ rii, & rerum imperii. iyo De acquifitione derivativa qua fit per legem : ubi defiucceffionibus abinteftato. . 174 De acquifitiontbus qua vulgodicuntur juris Gentium. 195 Gjuando imperia veldominia definant. 205 De obligatione qua ex dominio oritur. 214 De Promi/fis. 219 De contraltibus . 228 De jurejurando. 241 De eorum quifitmmum imperium habent promijfis iff contraclibus iff jur ament is. 2 f 6 Defederibusacfponfionibus. 262 De interpretatione. 27 J De damnoper injuriam dato, iffobligatione qua inde oritur. 289 De legationum jure. 294 De jure [epultura. 304. De poenis. 3 1 3 Depoenarum cotnmunicatione, 365 De caufis inju/lis. 384 De caufis dubiis. 393 Monilit de non tentere etiam exjufiis caufis fufeipiendo hello. 40I De caufis belli pro aliis fuficipiendi. 411 De caufis jufiis ut bellum geratur ab his qui fub alicno imperio funt. 4 1 7 LIBR! L I B R I T E R T I I CAPITA. I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XL XII. XIII. XIV. XV. XVI. XVII. XVIII. XIX. XX. XXI. XXII. XXIII XXIV. XXV. Q Vuntum in bello liceat, regula generates ex jure nature, : ubi , & de dolts mendacio . Pag. 424 Giuomodo jure gentium bona fubditorum pro debitoimperantium obligentur : ubi de reprejfaliis. 44? De bellojujlo five folenni jure gentium : ubi de indiSione. 448 Dijure interficiendi hoftes in bello folenni alia viincorpus. 4 q6 Do rebus vajlandis eripiendifque. 468 De jure acquircndi bello capta. 47 1 Dejure in captivos, 49° De imperiojn viclos. 49 q De Vostliminio. 498 Monitade bis qua fiunt in bello injufio. fo8 Temper amentum area jus interficiendi in bellojujlo, qi2 Temperamentum circa vaflationem & fimilia . f 3 O Temper amentum circa res capias, J4I Temperamentum circa captos. f 43 Temperamentum circaacquifitionem imperii, qqi Temperamentum circaea quajuregentiumpofiliminiocarent, q q6 De his qui in bello medii funt. qqt) De his qua in bello publico privatim fiunt. q 64 De fide inter hoftes. q66 De fide publica qua bellum finitur : ubi de pads pallione.de forte, de cert amine condido , de arbitrio, deditione, obfidibtts, pigno- ribus. qj 4 De fide, manentebello: ubi de induciis, commeatu, captivorum redemptions • qgz De fide minorumpoteftatum in bello . 600 . De fide privata in bello. 603 De fide tacita. 600 Conclufiocummonitis adfidem, tfpttcem, R INDEX E R V M PRiCIPVARVM AC' VERBORVM, quze in hoc opere contineutur 0 A Bdicari regnum an poffir. i S 6«siK>i qua Ariftoteli. ^ 2, Dilatio conditionis ante acceptatio- nem non obligat. 2S5 Dihgendorum gradus. 29 Dimicatio fingularis quibus cafibus licita. 108 Dimicationes fine fru&u illicita. 514 Dimidium navium de integrts intelli¬ gendum. 177 Direptio prada qualis. 481 Direptionis concedenda aut neganda I rationes. 48 1, 482, Difciplina militaris Rorriana- 564 Difpenfandi in lege poenali caufa qua. . 33 1 Difpenfatio diftinguitur abaquitate. 331 Diffimulatio an licita. 428 Divilio rerum. 127 Divortia oliin licita. 14S. Chriftiani* prohibita. ibid. Doutdes. 219 Dolor non dat jus occidendi. 523 Dolus bonus quis. 427 Dolus an ex genere femper malorum. 428 Dolus in bello an licitus,& quis. 427, 428 Dolimalivox. 215 Dolo contrahens ad quam reftitutio- nem teneatur. 292 Dolo res hoftiu/n capere licet. 477 Dolis abftinere generofuin. 433 Domanii fruftus diftinguendi h do- inanio. 172 Domanium. vide Patrimotiium po- puli. Dominatio paucorum ad regnum ac- cedit. 537 Dominium externum. • ' 473 Dominium naturaliter & per aliutn acquiritur. 1 476 Dominium furiofi unde. 128 Dominium infantis unde. ibid. Dominium cond itionatum. 132 Dominium rerum,qua pondere,men- fura, & numero conftant , quando tranfeat. 217 Dominium externum fine interno.492 Dominia quomodo intereant fublato fubjeCto. 205 Do INDEX- Dominus rei praferendlis ei, qui de- pofuit, Sc quare. z i4,213 Dominus qui denunciavit ne fervo credetetur, tenetur de peculio aut in rem verfo. z 11 Dominum rei, quam poffidet, igno- rans, nemmi tenetur. 217 Domini reruin, qua: de navi jadtae funt, partem ab aliis repetunt. ibid. Domos incendere inhumanum. 531 Douare, pro tranfigere. 277 Donatio an acceptari poflit mortuo donatore. 223 Donationes a magiftris militum fa- dta:. 481 Aagtjpieyt fervi unde. 346 Dubitare quis poteft contemplative, nonadtive. 418 Dubitans fubditus an redte militet. 418 Dubitans de jure quid facere debeat. _ , . 354 Dubitans quomodo ad judicandum di- rigi poflit. ibid. Dtiellum. vide Dimicatio fingularis. Dux proprie quis. 600 Dux milites quatenus obliget. 601 Dux de belli caufis tranfigere non poteft. ibid, inducias dare poteft. , D es, imp . ? 01 Dux homi concede erla > a g ros jam acquifita re non poteft. 1 ibid. Dux condonare poteft nondumquaefi- ta: etiam qui fummus dux non eft. 60 z Ducis belli jus exiinium in prxda. 4S0 Duces belli difpenfatores prsd* apud Romanos. 479 Duces Romani quomodo fe geflerint circa prardam. ibid. Duces belli quidam de praeda nihil deccrpferunc. 481 Duces belli quomodo obligentur ex belloinjufto. 310 Ducum padla quam recipiant inter- prerationem. 603 E E. Cclefia jus an habeat in infideles. 387 E k^kS'j quid apud Paulam Apofto- lum. 4 s Elgtiw) quid. 164 Eleazari fadtum. 463 Eligens indignum, reipublicae tenetur. 230 Emens rem alienam , reftituere earn venditori non poteft. z 1 7 Ementi pignus i creditore, tenetur qui oppignoravit , etiamfi res fit a. liena. z 13 Emptor rei captte bello injufto an quid impendii deducat. 3 38 Eiezv'Uocpance. ■ zj 6 Tinxvgscic-fici; 444 E.&Zaj. 3 Eznbtxeix. 2.83 E maxhcts fontes 8 c regulae, ibid, ¥.' 7 n z 6 3 Etnopx&V. 2.47 Epifcoporum confilia circa bella. 394 E. 7 le%ecj. 1 Z 9 Equi 8 c Equae qua: poftliminio apud Romanos recepta. 304 Errans hofti obligatur ex pa&o. 604 Errantses in partem Chriftiante reli- gionis an puniendi. 346 Error an irritum a&um faciat. zzz EfTeni non jurabant. 130 Euangelii prxcepta an contineantur ia jure naturali. 2,1 ’E vogx&v. 247 E| aipi'feii. 480 Exceptionem habeas jus habet adpe. cuniam redadtam ex bonis fuis ven- ditis. 2 iff Executionis ad modum quod pertinet, conditionem non facit. 606 Exercitoria adtio unde. 124 Exercitores an teneantur infolidum exfadtomagiftri. 224 Exercitus quid. 27 6 Exheredato filio, an quid debeatur. 17S E hf. _ 20 6 Exitus liber cum itinere libero intelli- gendus. 277 Exploratores graviter puniendi caufa. 483 Exfules non tenentur imperiis civita- tis. 1 S 8 Exteri quomodo de rebus bello captis jndicare debeant. 4^6 Exteris quomodo jus nafqatur ex le- £ e INDEX. ge civili. 2.63 Exterorum res retinentur pro jure no- ftro.aut civis noftri. 44 6 Externi teftari non prohibentur jure naturali. 173 Externi juris qualis efficacia. _ 493 Externum dominium fine interno. 473 Extrinfeca conrradlui non funtindi- canda. 131 r. F Aciout facias. it? Facio ut des. ibid. Facinorofi an fepeliendi. 308 Facultas, juris fpecies, quid Sc quotu- plex. 3 Facultas eminens, quid', i mera Facultatis qua; funt, an tempore amittantur. 143 Falfum dicere amenti, Sc infanti, non eft mentiri, ftridte fumta voce. 431 Fato fieri qua! dicantur. 477 Favor in promiffis. 178 Favorabilia in dubio realia. 180 Favorabilia quomodo interpretanda. 178 Fecialium ufus R.oma, 394 Federatus an defendendus contra fe- deratum. 413 Fedusquid. 163 Fedus quando renovatum cenfeatur. 171 Fedus an duret parte violata. ibid. Fedus antiquius quando praferen- dum. 170 Fedus cum populo reale. . 1S0 Fedus cum Rege non Temper perfo- nale. ibid. Fedus jus dat Regi qui regno pulfus eft. 181 Fedus cum populo, aut jufto rege, in- vafori five tyranno non prodeft. 181 Fedus iuaquale proptie jurifdi&io- nem non dat. 66 Fedus inaquale quod. 66 Federe inaquali qui tenetur populus, liber efle non definit. 66 Federe inaquali qui tenetur rex po- teft furamum imperium retinere. ibid. in Federe fuperior quisdicatur. ibid. Eederis rumpendi materia odiofa. 179 Federa quadam idem ftatuunt, quod jus natural, Sc quare. 164 Federis princeps imperium inquibus rebus habeat. . 67 Federis inaqualis pericula unde. 69 Federa inaqualia contrahuntur,etiam ubi bellum non fuit, 1 66 Federa an contrahi pofiint cum his, qui alieni funt a vera Religione, qua, Sc quatenus jure natura, jure Hebrao, jure Euangelico. 166,1.67, 168 Federa cum quibufdam populis vetita lege Hebrsea. 145 Federa qua favorabilia , qua odiofa. 180 Federa aqualia, turn pacis, turn focie- tatis. i 512 Injuftumquid. 2 Injufti judices , tellies, accufatores ad quid teneautur. 292 Innocentem anteneamur defendere. & quando. 413 Infignia regia potefiatis coneeduntnr principibus popnli liberi. 5 S Inftitoria adio unde. 224 Inftrumenca ruris pignori capi veti- ta. 533 Infula quomodo diftinguatur ab allu- vione. 200 j Infula; cujus. 11 5 Interpretation's fontej. 275 Interpretandi regulx. 278 Inundati agri cujus jure Romano. 198 Inundationis dua: fpecies. 19S Inundatione dominium naturaliret non amittitur. 199 Inundatus ager quando derc-lidus ha- beatur. tbid. Intentio mala per fe ad reftitutionem nonobligat. . 3S9 j Interfedio; vide Occifio. Interim pro interdum. 245 Invafor imperii praceptis fuisquate- ! nusobliget. 91- quomodo poffit in- terfici belli jure- & ex lege antece- dente: &ex authoritate jusitnpe. j randi habentis. 92. cur extracafus exceptos interfici a privato .non ! poffit. 92 Inventionis titulus locum nonhabet 1 in his, qua jam poffidentur. 385 Involuntarium ex voluutario haben¬ dum pro volnntario 292 Ioannis Baptifta: 8c Chrifti dodriua INDEX. Itus quomodo reditum comprehen- dat. 595 Iudad. vide Hebrafi. Iuda’orum opinio de necefiitate refti- tucionis. 510 Iudex quad pater. 401 Iudicandi libertas homini ab homine quomodo debeatur. 431 Iudicare an poflit de regni fucceflio- ne, five Rex, five populus. 186 Iudicia in fubditos. 414 Iudicium zeli. 313 Iudicii ceflatio momentanea aut con- tinua. 45 Iudicii ceflatio jure aut fafto. ibid. Iudicia crimiualia quare inftituta. Iudicia capitalia an permifla Chri- ftianis. 326. non ("tint affedanda. 32 7 Iudicia apud Ilebr.cos quidam regia poteftati exemta. <54 Iurans non daturumfe poteft repeti- tionem erepti omittere. 244 Iurans pratdoni datum non rede repe¬ nt. . 148 Iurans redire ad hoftem, fi clam red- eat, non fatisfacit. 148 Iurans tenetur ex animo jurare, & re implere quod juravit. 147 Iurans quando Deo tantnm oblige- tur,quando & homini. 147,148 Iurans non tenetur, fi is, cuijuratum eft, eum liberet. 248,249 Iurans implere dcbet contradum, cui inert inaequalitas. 148 Iurantis verba quomodo accipienda. 242 Iurare volens obligatur , etfi obligare fe nolit. 245 Iurans deliberato animO fe non obli- gandi, tamen obligatur. 241 luravitPaulus. 250 Iuramentum per fceptnjm,falutem,& fimilia. 245 Iuramentum per falutetn Principis, & majeftatem Imperatoris. 245, 247 Iuramentum per Deos falfos an obli- get. 247 Iuramentum pirat* aut tyranno pra- ftitum obligat. 248 Iuramentum metu exfortutn obligat: & quatehus. 247 Iuramentum perjuro datum an obit* get. 248 Iuramentum per res creatas an lid- tum,& quo fenfu. 146,147 Iuramentum de re impoflibili nihil operatur. 245 . de re pro tempore impoflibili quid operetur. 245 Iuramentum,impediens majus bonurn morale, non valet. 245 Iuramentum violatum. vide Perju- rium, Iuramentum quomodo ex lege adui invalido validitatem conferat. 149 Iuramentum de re illicita non valet. 244 326,317', Iuramentum non extendendnm ultra confuetam fignificationein. 244 Iuramentum Regis irriturfi efle po« teftob adum ipfius prscedentexn. 257 Iuramentum dolo elicitum quam vim habeat. 243 Iuramentum non intelligendum fub conditione tacita. 243 Iuramenti forma. 245 Iuramenti effedus. 247, jeq. Iuramenti efficacia quatenus pendeat hfuperiore. 249,230 Iuramenti vis & interpretatio. 242, 1 435 Iuramenti violati pcena ad pofteros manat. 242 Iuramenti obligatio ex animo delibe¬ rate. 242 Inramento promiflum non poteft re- tineri ob peccatum altetius antece- dens. 249 Inramento convenit maxima fimpli- citas. 244 Iuramento teftis Sc nltor Deus. 24 6 abfolutio a Iuramento unde vim ha¬ beat. 249 circa Iuramenta quid poflunt fuperio- res. 249 Iuramento promiflum compenfari non poteft cum eo , quod ante erac controverfum. 249 leges Romans circa Iuramenta quid ftatuant, 253 Iuramenta a Chrifto.qus prohibita. ibid . Iuramenta Regum, vide Reges. 5 f Jura, INDEX. luratum pkdluin fortius non jurato. , 184 Iurifdidtiones fumma inferiores con- cedi jure hereditario poflimt populi conlenfu. i? 2 - Iuris naturae diftata alia magis alia minus manifefta. 339 Inri naturae non pugnant quaedangqua: vetita funt lege divina. 339 Iusjurandum. vide Iuramentum. Iusjurandum k civitate factum Sc re- petitutn. 4iS9 Ius pro eo quod juftum eft. 1 Ius pro qualitate fumtum , quid fit. z Ius pro lege. 3 Ius pro lege ad aliarum k juftitia vir- tutum materiam pertinet. 3 Ius naturale. 4. quid , Sc quomodo differat k divino voluntario. 4 Ius voluntarium, To'ci 4 Ius naturale k Deo immutabile, Sc quare ? 4. eft aliquod confequens j adtuin humanum. 4. fumitur ali- quando pro eo quod eft honeftum. 4. videtur mutari propter materia; mutationem. 4. efle aliquid juris naturalis probatur k priori & k po- fteriori, quomodo. 4 • juris natura¬ lis reductive qua: fint. 4. ejus juris permiffive tantum qua; funt , Sc praecipi, Sc vetari k Deo poltunt. 19 Jus natnra: pro certo ftatu. 4 Ius naturae 8 c gentium quomodo k Romanis [urifconfultis fumatur, Sc an recte. 4 Ius redtoriuin Sc aeqnatorium. z Ius non eft in brutis aniinantibus. 4. de illis improprie quo fenfu dica- tur. 4 Ius voluntarium humanum , vel di- vinum. 6 Ius voluntarium humanum civile , ci- vili latius, civili ardtius. 6 Ius voluntarium divinum. 7. aut eft unius populi, aut omnium. 7 Ius voluutarium divinum omnibus populis commune triplex. 7 Ius gladii quid in facris Sc prophanis literis. zz Ins divinum Hebraicuin alios popu- los non obligat. 7 lusHebrsura quoad nos abrogatum non re02 Mahutnetiftarum opinio de neceffita- te reftitutionis. 3 t° Majeftas pro dignitate imperantis fu- mitur. < 7 0 A-X Neceffitate fadum pacem non rum- pit. s,Si Neceffitate pari polfeiTor praeferen- dus. 11 6 Negledus puniendi punibilis. 347 Negotimn alienum gerens fui lucti caufa, repetit itnpenfas , in quan¬ tum alter eft locupletior. z 17 Nepos ex filio priore an filio pofte- riori praferendus in regno. 187 Nepos ex filio , aa filio praferendni. 187 Nepos minor ex filio an prtefera.u. nepoti inajori ex filia in regni fuc- ceffione. 188 Neptis ex priinogenito an filium al* terum excludat. ibia. Sf 4 Nepc- I N D E X. Nepotes alendi. i~j 6 Ninus primus imperium ampliavit. 49<5 Nocentes dedendi aut puniendi. 36S Nocentes dedendi obligatio , unde. 3 «9 Nocumentum quod ex occaffone pec- cati, non ob peccatum fentitur poe¬ na proprie non eft. 374 Nocencibus parcendum ob multos in- nocentes. 42 4 Nocentibus fxpe parcenduin inno¬ centum caufa. 519 Nomina regionum in pace qUomodo accipienaa. S 7 9 Noftrum quibus ex caufis quid dica- tur. v 11 2 Notitia de Deo quod inconfpicuus. 34* Notitia de Deo uno, ibid. Notitia de Deo ut omnifeio: ibid. & nt creatore. 34a Notitia: active de Deo. ibid. Notitia: de Deo quomodo probentur. .34*- Notitix de Deo qua: maxime univer- fales. ibid. Nodtiae de Deo , qua: obliterate. . 344 Notittx de Deo qux & quales. 341 Noxales a Drones ex quo jure. 193 O. O Bedientia fxpe illicita. 417. &feq. Obligari naturaliter quisquot modis dicatur. 157,atS Obligari civiliter quis quot modis 'dicatur. xf8 Obligator nemo ad bellum injuftum. 170 Obligejiiur quomodo per alium. 2,2.4 Obligatur valide prxdoni is , cui me- tus incuflus non eft. ^ 6 S Obligatio ex fafto miniftrorum , cu- jns fit juris, _ 293 Qbligationis fine coaftione exempla. 299 Obligatio ex culpa quail's. 189 Obligatio cadit in aft urn aut facul- £atein : 8 c quomodo hxc differant. 62 Obligatio feudalis non tollit fum- tnum imperium, vide Feudalis ob¬ ligatio. Obligatio ex dominio qualis. 214. vfeq. Obligatio ex rebus exftantibus, & non exftantibus. 114 Obligatio interdum eft in nobis ita, ut alteri jus nullum quxratur. 220 ad Obligationem requiritur anirni de- liberatio. 221 Obfes an teneatnr , mortuo , qui mi- fit. s88 Obfes qui fugit, recipi b civitate non poteft. ibid. Obfes datus pro altero , fi is mortuus fit liberatnr. ibid. Obfes an ex alia caufa poffit retineri. ibid. Obfidi fugere*an liceat. ibid. Obfides an occidi poffint jure belli. 4S1 Obfides an occidi poffint jure inter- no. 524 Obfides fervi qon fnnt. ■ ^87 Obfidum bona cui cedant. ibid. Obfidum obligatio odiofa. eorum ob¬ ligatio. NS. interdum principalis. ibid. Obfidum alter an ex fafto alterius te- neatur. ibid. Obftinata refiftentia non fufficit ad jus interdum occideudi. vide Re¬ fiftentia obftinata. Occidere hoftem , jus belli dicituf. mortem pati potius qnam alium Oc- cidas quando liceat, & qnando non. 104 Occidere fe an unquarn liceat. 309 Occidere fupplices an liceat. 450 Occidere obfides an liceat. 441 Occidendi deditos aut captos an jufta caufa talio,aut refiftendi pertinacia. Hid. Occidi pofiunt jure belli, qui intra hoftintn fines funt 4 s 5 Occidi an poffint, qui ante bellum al j- quovenerunt. 4^9 Occidunturfenes belli jure. 440 Occiduntur captivj belli jure. ibid. Occiduntur infantes belli jure. ibid. Occiduntur mulieres belli jure. ibid. Occifio quando licita jure iuterpo in belle INDEX. bellojufto. fi 3 Occifio quatenus licita in repreflaliis. 44fi, Sc 447 Occifio hoftis indiflinfte quo fenfu licita, 457 Occifio extra propofitum , five indi- refte, quando licita. 42,5 Occifio pro vitas defenfione qnomo- do vitiofa. 104 Occifio , ne fugere cogamur: pro tuenda exiftimatione 8 c pro rebus an licita. 105 Occupandi jus in ftatu rerum coinmu- niuin. in Occupatio poll omiflam communio- nem. 114 Occupatio non eft nifi in re termina- ta. 114 Occupatio alia per univetfitatem, alia per fundor. 115 Occupatio imperii. 117 Occupatio dominii. ibid. Odium in promiffis. 178 Odio carentia quomodo intelligenda. ibid. Odiofa quomodo interptetanda. ibid. Odiofa in dubio petfonalia. 180 0 byntuM. 414 O ' ikX /^ jh . 3 87 Onus vitandum in verbis interpretan- dis 178 Onera ex federe tranfitoria aut ina- nentia. 1 66 Opera & pecunia quot modis inter fe comparentur. 13s Operas qui promifit, quibus ex caufis excufetur. 184 Opificibus parcendutn in bello. fit Oppidum tradere qui promifit, poteft prtcfidium dimittere. 603 Ov'oi'quid. 2 ,SQ Orbis pro Romano diftus. 387 Orbi toti an unum imperium expe- diat. 387 Ordo eorum qni damnum dederunt in debito reftitutionis. 190 Ordo qui fervandus inter focios.- 15 6 Ordo confidendi inter RegesChri- ftianos. ibid. Ordo inter eos, qui partes in re dif- pareshabent. 157 Otdinum conventus populum refe- runt. _ 58 Ordinum conventus alibi alios ufus habet. ibid. Ordinatio divina efle regia poteftas quo fenfu dicatur. 2/3 P. P Acatomm quod officium circa bellantes. 5«r Pafta quas paftis aliis prxvaleant, is cafu collidantur. 284 Pafta, quibus imperii inixtura fit. 570 Pafta nuda an obligentjure nature, 8 c gentium. 2 ts> Pafta in mari, in vacua infula , aut inter diverfarum civitatutn cives per literas fafta,reguntur jure natu¬ re, & gentium'. 212. Pafta regum pro jure regantur. ibid. Pafta errantium. ibid. It Paftis pofterior difcedens non eft perfidus. 571 Paftorum perfonalium & realium di- fcrimen. 1 So Paganus an hoftem licite occidat. 564 311 Parentes alendi. 177 Parentes liberos pignorare ac venae- re quando poffint. 145 Patentum jus in liberos fecundum tempus diftinguitur. ibid. Parentum cum liberis matrimonta contra jus nature. 150 Pars major jus habet nniverfitads. 1 !! Participes delifti qui. 366 Partus an ventrem fequatur , Sc quo jure. lor Partus matrem natnraliter non magis quam patrem fequittir. 159 Pater jus fttuminfilium alienare an poflit. 158 Paterfamilias quid fignificer. 54 5 Patientla qua: punibilis in reftote,aut republics. 3 66 ad Patientiam Chrifti exemplo invi- tamur. so Patrimohium popnli rex alienare non poteft. 171. illius pars, id eft, do¬ minii a rege oppigaorari cur pof- fit. ibid. Pancorum doininatio. -vide Doinina- j tio. I Paulus Apoftolus non improbat pras- Sf i fidiuas I N D fidiuin militare. z 4 Pax religiofe fervanda. 609 Pax ntilis validioribus, invalidioribus, & paribus. ibid. Pax rupta quando cenfeatur. s 80 Pax rumpitur ab eo, qui ex veteri cau- faviminferc. 580 Pax alienans bona corona. 576 Pax, qua imperium , aut pars imperii alienatur. 57 4, $76 Paciscaufa an bona fubditorum valide alienentur. 576 Facis convencionum interpretationes. 477 Pacis capita an diftinguenda in majo- ra Sc minora. 581 Pace non reddi civitates liberas, qua: fe fponte fubjecerunt. 578 Pace Regis an teneantur fucceflores & populus. 57 6 Pacem fervare qui vulc poftquamab adverfario rupta eft, poteft. 581 Pacem facere cujus fir. 575 Pacem major pars faciens obligat uni- verfitatem. ibid. an Pacem facere poflit Rex aut minor, aut captivus, aut exul. ibid. Padliones de rebus reddendis , qua: magis minufque favorabiles. 579 Peccandi facilitas caufa non minuen- da poena:. 319 Peccatum ad mortem. ibid. Peccata qua: facile condonanda.. 331, 33 1 Peccata qua: excufabiliora. 334 Peculatus committitur circa pradam. 453 Peculium quid. 546 Peculium quatenus domini, quatenus fervi. ibid. Pecunia communis menfura, 193 Pecunia quand aftimanda. 234 Pecunia fterilis quo fenfu. 13 <; Pcenitentibus militia olim interdidla 8c quare. 3^ Penfitatio non repugnat cumfummo imperio. 69 Percuflorem immittere an liceat in bello. 462. Peregrini tenentur legibus loci , in quo contrahunt. z z a Perfidia ufus in defedtores, piratas, latrones, jure gentium diffimulatur. 454 E X. Perfidorum opera qualium ud contra jus gentium. 463 Perjuni poena pofteritatem contingit. Z41 Perjurii voluntas pnnitur. ibid. Perjurus in piratain, aut latronem non pumtur. 569 Permiflio quotuplex. 9 Permiffio ex more diftinguitur a per- mifiiorie ex beneficio. zz 1 Permiffio anlegis fit adlus. 3 Permittere fe arbitrio aliorum quid fit. 4S4 Permutado, cotitradus andquiffimus. ZZ9 Perfa inultas uxores habebant. 148 Perfarum opinio de Deo. 4 6 9 Perfarum mos in judiciis criminum. 333 Perfarum lex quadam injufta. 377 Perfarum jus in liberos. 147 Perfecutio difficilis prafumi facit de- relidlionem. 197 Petfei Macedonia controverfia cum Romanis. z8o Perfonarum aptitudo ad caufas pec¬ candi impellentes, & abftrahentes. 334 Petenti dare , quo fenfu Chriftus pra- cipiat. Petri fadtum gladio utentis cur impro- batum ? 48 Plantata an folo cedant. zoz Plebs in Ariftocratico regimine exfors omnis poteftatis civilis. 43,44. Pignorationes jure civili vetita. 444 Pignus accipiens ad quid teneatur. z 3 z Pignoris dado qualis adlus. Z09 Pignorum conventio quain interpre- tationem recipiat. 488 Pelagiam quid. 484 Pipini fadlum. 46z Pirata non triumphantur. 440 Pirata qua capiunt non mntant domi¬ nium. 404 Piraris datum repeti poteft. z-9z Pirata jus legationis non habent. Z94 Pifcandijus in mari, quorum fit. izS Pifcandi jus in diverdculo fluminis occupari poteft. 1Z9 Pifces quorum fint. 114 Pifces in ftagno privato non funt nul- lius. 19S Poena: INDEX. Pasnae definitio, 314 Poena jufta nulla nifi ob culpam. 314, , . . 3 1 ? Poena deberi quo fenfu dicatur. 31 5 Poena exigi debet propter quid. 317 Pcena divina quails &c an obfinem. 3i7 Poena cum benefadtis compenfatur. 33° Poena poteft efle circa legem poena- lem. ibid. Poena an Temper prserequirat jurifdi- ctionem. 339 Poena an tranfeat in eos qui non deli- querunt. 37 f Poena accepta aufertjus belli moven- di. 596 modus in Pcena unde petendus. 332 Poena proprie didta in beftias non ca- dit. 37? Pcena an delidtnm excedere poffit. 33? Pcena remittenda.ne ad bellum venia- tur. 402, Pcena maxime remittenda ab eo , qui lsefus eft, etiam rege. 403 Pcena pace remiffa quae cenfeatur. Poena privat* permiffio, 321 Poena exadtio an Euangelio permifla. 32-3 Poena improprie , irregularitates. 314 Pcena exadtio ad quamjuftitia fpe- ciemfpedtet. 315 in Poenis aqualitas primo ac per fe qua fpedtetur. ibid. Poena in mari. 321 finis Posna. 317 Poena omittenda caufa. 330,3 31 fines quomodo ceflent. 330 Poena quomodo ab aliis in alios tranfeant. 366,367 Poena civitatum diftindta ti poenis fin- gulorum. 373 Poena obligatio in univerfitate quam- diu durer. ibid. Poena remiffio quibus fignis intelli- gatur. 607 Poena minuenda aut nonminuenda caufa. 33s Poena menfura. 33? Pcena jus remiflsm , ubi adtum eft cum tyranao, quafi tali , aut cum pradone. 568 Poenarum partitio: fines. 31S, 319 Pcenale padtum aut lex, fortior non poenali. 185 Posnalia quando ad haredes tranfeant. _ . . 378 Pcemtentibcrs an poena omms condo- nanda. 326 nitep@* unde didtum. 2 Pollicitatio quid , & quern effedtum habeat. 221 Uohib.xti ars qua Ariftoteli. 5 2 Politici fcriptores magis fpedtant quo- tidianam adminiftrationetn quam jus imperii. 63 Pompejus templum Hierofolymormn ingreflus contra legem. 470 Pontifex Romanus coronat Imperato- rem, qu& Romanus eft Imperator. 209 Pontifex Romanus pwjnuntiavit ele- dtionem fadtam a populo Romano. ibid. Pontifex Romanus vacante imperio, feudorum inveftituras quo jure tri- buat. ibid. Populus poteft jus fe regendi totum a- lienare. 53. eorum exempla qui fe aliis fubjecerunt. ,3 Populus liber fadto Magiftratuum fine mandato nonobligatur. 271 Populus Romanus jus Imperatorem eligendi femp er retinuit. 209 Populus Romanus idem qui olitn. 208 Populus regimine mutato tenetur de debito ante contradto. 207, 208 Populus liber fadtus fedet eo loco quo ante rex aut princeps. 208 Populus idem fub Monarchico, Ari- ftocratico, Democratico regimine. ao 7,&feqq. Populus migrans idem. ibid. Populus idem quamdiu. ibid. Populus quomodo intereat. 206, 207 Populus iubditus an ob Regis deli- dum puniri poffit. 377 Populi ob tegum peccata puniti, qua- re. ?7 Populi pars alienari non poteft, nifi Sc ipfa confentiat. 170. nec poteft re- cedere b populo, nifi ex fumma ne- ceffitate. i7i.ne qnidem ex necef- fitate redte alienatur, 17 1 Pa. INDEX. populi confenfus circa alienanda iin- peria quomodo intelligatur. 171 Populi teftimonium de jure fucceflio- nis cjnid valeat. .186 Populi minor pars populnm non ob- ligat. 263 Populi an poftliminio h regibuS reci- piantur. 503 Populo deftru&o an res maneat eo- rum, qui populo fuperfunt. 2C7 Populatio inutilis ubihoftis aliunde all poteft. 533 Populatio quibus ex caufis exhibenda. ■>3i Populatio qua: utilis : & quae inutilis. ibid. Populatione abftinendum ubi fpes eft celeris vidtoriae. 132. Populatione inhibitaconciliantur ho- ftiumanimi. 333,3 36 iu Populationibus inhibendis Belga- rum, 8c Indorum mos. 533 Pofleflio per alium acquiritur. 475 Pofleflio in re dubia imperii fequenda privato. 93 Pofleflio ferarum per inftrumenta quomodo qua:ratur. 197 Pofleflio longaeva inter reges & po- pulos. 138 Pofleflio non acquiritur jaculi iminif- fione. 197 Pofleffionis longs favor circa impe- ria. 140 Pofleflionis immetnorialis qua: visju- re gentium. 141 Pofleflor necefiitate pari prsferendus. 116 Pofleflor mala: fidei quale jus acqui- rat. 492 Pofiidentisjus. _ 116 Poflidentis melior conditio in re du¬ bia. _ 397 Pofteri captivorum fervi. 491 Pofteriora prioribus derogantur. 276 Pofteriora fortiora prioribus. 283 Poftiiminium quid: 8c illius vocis o- rigo. _ 499 Poftiiminium apud focios, & amicos. 499 Poftiiminium in bello & pace. 300 Poftliminii fpecies. 300 Poftiiminium an dediti habeant. 301 Poftiiminium extra helluin unde or- turn : & apud quos locum habeat. 304 <03 Poftliminii non eft jus durantibus in¬ duces. 301 Poftliminio qua: dicantur recepta. 499 Pace qui poftliminio redeant.qui non. 300 qui Poftliminio rediit jura in eum re- ftituuntur. 301 Poftliminio an aliquando populi fe fuaque recipiant. ibid. civitas Poftliminio quomodo redeat. ibid. Poteftas. 2 Poteftas.civilis in quibus rebus confi- ftat. 31 Poteftas fumma qua:. 32. illius fub- jetftum. 32. non eft Temper penes populum. 33 Poteftas fumma temporaria aliqua. 33 Poteftas civilis humana ordinatio Pe- tro, Paulo divina: quo fenfu. 86 Poteftas patria quxdam ex jure civili. 147 Poteftas fumma per res quomodo ob- ligetur, ex pacto minorum pote- ftatum. 600. quomodo obligetur ratmn habendo .ibid. 8c ex eo quod contra arcana mandata fadtum eft. , 601 Poteftates minores quibus modis fummam obligent. 6co ttnai. 347 Prxceptum Chrifti de non refiftendo, quern fenfum habeat. 48 Prxcepta Euangelii an contineantur in jure naturali. vide Euangelii praecepta. Praeceptorum grdo fecunds tabula: in Decal. 333 Prsda : Grxcorum, Alia:, Afrorum, Francorum 8c Romanorutn mos circa earn. 478, 479 Praeda militibus interdum data, 8c quibus ex caufis. 480 Praeda eadem indiverfos ufusdiftri- buta. 482 Praeda in folutum concedi folet. ibid. Praeda militi dari quandocoeperita- pud Romanos. 483 de Praeda lex civilis ftatuere poteft. 483 Prx- INDEX. Frieda interdum lbbditis conceditur. Prxdari vericum manente periculo. 4S<; Praedandi licentia olim inter populos diverfos. 264 Pratdiftio divina anjusdet. 3S8 Priedoni fides debetur. 568 Praedones duces fafti. 4;o Premium cni debeatur , fi duo fimul impleverint conditioners 1 81 Pratfentem reipubliae ftatum tueri ci- visbonieft. 140 Pratfumitur in dubio pax inita hoc fenfu, ut res maneant in ftatu , in quo poftremo erant. s?7 Pretia rerum unde. ' 133 Primi vox quid fignificet. 2 81 Princeps. -vide Rex. Princeps noviter fa ft us fedet eo loco, quo ante populus. zcg Principes populi libeti vi reprimi pof- fant. _ 90 Pri\atus non debet ad fe rapere judi¬ cium quod eft populi. _ 93 Privatus fe obligans hofti an contra rempublicam faciat. 604 Privati an cogendi h fuperioribus irn- plere, quod hofti promiferunt. 603. Privati paftis cum hofte obligantur:& quo fenfu eriam piratis & latroni- bus obligentur. 604 Privatre interfeftionis exempla. 323 Privatis Chriftianis an liceat punire maleficos. 3 lS Privati quatenus capta fua faciant. Privati de bello captis, quando ho¬ fti , quando civitati teneantur. ibid. Privatorum padta cum hoftibus qua» irrita. _ 604 Ptivata caufa cum publica in bello conjungi poteft. 98 Privilegia quomodo interpretanda. 297 Privilegia qua: late interpretanda. 396 Prohibita non Temper etiam irrita. Promiffio non omnis collie fummum imperium. 61 Promiffio ut valeat acceptanda. 224. illius acceptatio quoinodo fiat: Sc an innotefeere debeat promiflori,ut perfeftam vim habeat promiffio. 22* Promiffio an revocabilis ante accepta- tionem: & mortuo ante accepcatio- nem promiftario. ibid. Promiffio an 'revocari poffit mortuo internuntio: item mortuo tabella- rio. _ 227 Promiffio per miniftrum fafta quando revocabilis. 225 Promiffio fafti alieni quid operetur. 217 Promiffio requirit uffim rarionis in promittente. 221 Promiffio in errore fundata quando dicatur, & quid operetur. 222 Promiffio rei illicitae non valet. 223 Promiffio fafti, quod nunc in potefta- te promittentis non eft, quid valeat. ibid. Promiffio ex metu. ibid. Promiffio ob caufam aute debitam an obliget, 224 Promiffio perfefta quid, & quarn vim habeat. 221 Promiffio novnm jus confert. 434 Promiffio de non fugiendo a vinfto fafta valet. cc% Promiffio de non redeundo in certuin locum, & de non militando, hofti fafta valet. 60? Promiffionis materia qualis efle de¬ beat. 223 Promiffionis vis. _ 219,2 to Promiffioni onus adjici qnando poffit. 216 Promiffiones caufam expreffam non hatcutes naturaliter valent. 226 PromitTum ob caufam turpem an prar- ftandum. 223 Prcmiffi onus in comir.odum terrii adjua. INDEX. adj'un&um, quid operetur. 225 PrornifTa raulta, qua natura valent ; lex civilis irrita facit. 113 PrornifTa, qua plus nocent promitten- ti quam alteri profunt, an praftan- da. ... , l8 4 PrornifTa favorabilia, odiofa , mixta, vel media. 278 PrornifTa Regum. vide Reges. Promittendi modus quis. 114 Promittens metu an tqneatur. 113 Prophetarum difta de pace Tub Euan- gelio quern fenfum habeant. 16 Proportio Arithmetica 8c Geometri- caanproprie diftinguant jnftitiam expletricem 8c attributricem. 3 Propofiti', impetus , 8c cafus diftin- dio. Sir Proprietatis exordium, lit. & feq. IJqefX'// 2fis 'ri ejitvfx, maris quorum Tint-. iz9 Provift & improvifi diftindio. 514 Provocatio non datur ab arbitris le- dis inter fummas poteftates. 5S4 Proximus quis in lege Hebrata : 8c quis in lege Euangelica. 29 Proximi nomine venit etiam qvri per reprsefentationem conTequitur jus gradus fuperioris. 187 in facris literisquid. 143 4 'rdjS'tpbHV. 2-47 Publica utilitas ad alienanda, Scc.vide Vtilitas publica. Pudicitia: confervandae caufa interfe dio iicita. 103 Pndor quid, ubi de jure agitur. 408 Pueri, id eft, fervi. Safi Pugnare in hoftem, qui miles non lit, quojure vetetur. S^4 ,&fcq- Punici belli fecundi controverfia. 191 Puniri an poffint qui in falfos Deos impie agunt. 447 Punitio exemplaris. 31a Pupillus ex commodato tenetur in quantum locnpletior. 11 s Qt. JuSutfZ A<.uc T.ft, U* Q Vintii Confulis falubre menda- cium. 433 CJurritari unde didum, $ 8 R. R Abirii fadum. 60% Rami oli varum. <507 Ratam rem haberi, obligatio qualis. Ratihabitione fumma poteftas quo- modo obligetur. 600 Ratio juris fundamentum. s Ratio adaequata quae. 2 82 Ratio ftepe confideranda fecundum potentiam , non fecundum exiften- tiam. 283 Ratio legis non plane idem cum men- te. 277 Ratio adaequata qua;, 8c quid opere¬ tur. ibid. Rationis identitas quando inducat ex- tenfivam interpretationem. 2S7 Razis mors. 307 Redempti ex captivitate redemptori quomodo tenentur. soi RediifTe ad hoftem quis dicendus. fiofi Regimen non omne ej'us caufa qui regitur. 5 fi Regnuin. vide Imperium. Regnum quomodo dividatur, & quo effedtu. 208 Regnum patrimoniale, ft fit indivi- duum, debetur maximo natu. 182 Regnum d populo delatum eft hare- ditas feparata d cetera hereditate. 183 Regni 8c principatus voces fignifica- tn proprio 8c improprio. 57 Regni pleni five abfoluti exempla. S4 Regni a populo delati fuccefTor non tenetur ad onera hereditaria. 183 Regna media inter abfolutum 8c La- conicum. 63 Regna a populo delata in dubio indi- vldua. 1 Sj, Regna d populo delata non deferun- tur ad eos, qui d primo rege non defcendunt. ibid, non venrunt ad naturales nec ad adoptivos. ibid. Regna d populo delata ad mares ve- niunt potius quam ad feminas. 183 Regna quomodo deferantur per fuc- ceffionem ab inteftato. j 81 Regna patrimonialia pervenire pof- funt ad eos , qui d priino Rege non defcendunt, ibid Re*’ INDEX. . Regnnrn Italia:. 209 Regal* de eo quod licet in bello.424, I I Regula, fecundum naturam efle , ut quein feqtiuntur incommoda & j commoda fequantur, quotnodo in- teUigenda. 101 Regula: fnper deliberationibus politi- cxs. 404 Relatum in referente. 579 I Religio quo fenfu juris gentium. 341 Religio Chriftiana, qua talis proprie, naturalibus argumentis non nititur. 345 1 Religionis publics: flatus apud He- br*os a Rege pendebat. S5 Religionis jus ad focietatem huma- nain. 340 Religionem multi afifettu non judicio fequuncur. 344 Religiofa belli jure deflruuntur. 469 Religiofa loca hoftibus religiofa non funt. 470 Religiofis locis parcendum in bello. 584 Renuntiare. vide Abdicare. Renuntiatio de regno an noceat libe- ris natis, & an nafcituris. 187 non Repetere aliud quam dare. 144 Reprad'entario apud Hebrseos. 178 Repr*fentationis jus unde. ibid. 1 Reprafentatio Germanis fero cogni- ta. 187 Reprarfentatio in dubio admittenda. ibid. Reprafentatio non furrogat in privi- legium, quod fexus aut airatis erat proprium. 183 ReprefTalia quid. 446 ReprefTaliarum facultas impetrari a principe folet. 447 in ReprefTaliis citatio. ibid. ReprefTaliis qui culpa fua caufam dederunr, tenentur eos , qui dam¬ num paffi funt, indemnes pra:fla¬ re. ibid. ReprefTaliis obnoxii qui fint. 446 Repreflaliis non fubfunt legati & res eoruin. 447 ReprefTaliis eximi lege civilifolent mulieres , infantes , res ftudiofo- rum, aut ad nundinas miff*, ibid. ReprefTaliarum jura alia funt juris gentium, alia juris civilis. ibid. Res repetita quid fignificer. 45a Res rapere quid veteribus Latinis. 4!