4 HVGONIS GROTII D E I V RE BELLI AC P A C I S LIBRI TRES, In quibus jus Nature & Gentium , item juris publici praxipua explicantur. EDITIO NOVA cum Annotatis Att 3or is , Ex poftrema ejus ante obitum cura multo nunc au&ior. Accefle runt & Annotata in Epiitolam Pauli AMSTERDAM-1, Apud IOHANNEM H H O C X l V I- L VDOV ICO XIII CHRISTIANISS. FRANCORVM ' ET NAVARRA REG I. H V G. O GROTIVS. Vdet hie liber , Regum e- minentiffime, tuum fibi au- guftum nomen inferibere, non foi, non Audoris, fed ar¬ gument! fiducia, pro Iuftitia quippe feriptus j qua? virtus adeo tuaeft , ut inde tuis meritis & humani generis fuffragio digniffimum tanto Rege co- gnomentumacceperis,ut jam ubiquelufti ap- pellatione non minus quam Lvdovici no- fcaris. Speciofi Romanis ducibus videbantur ex Creta, Numidia, Africa, Aba, aliifquede- vidis gentibus tituli. At quanto tuum illu- ftrius, quo fignificaris nullius populi, nullius hominis, fed ejus quod injuftum eft & hoftis ubique, & vidor femper ? Magnum putarunt ./Egyptii reges, fi patris hie , matris ille, fra* trum amans alius dicerentur. At quantutaha? partes font tui nominis,quod non ifta tantum, led quicquid pulchrum & honeftum excogi- tari poteft, ambitu luo compleditur ? Iuftus es,cum Magni fupra omneid quod dici poteft Regis Patris tui memoriam honoras ipfum * i imitan- imitando: luftus, cam Fratrem modis omni¬ bus, fed nulla re magis quam exemplo tuo in- ftruis: luftus, cum Sorores fummis matrimo- niis ornas: luftus, cum fepultas prope leges revocas, Sc , quantum potes, ruenti in pejus faculo temet opponis : luftus, fed fimul cle- mens, cum fubditis, quos tuat bonitatis igno- rantia ab officii limite tranfverfos egerat, pra¬ ter peccandi licentiam nihil adimis, nec vim adfersanimis circa divinadiverfum ate fen- tientibus: luftus fimulque mifericors,cum op- preffios populos, afflidtos Principes tua audto- ritate relevas,nec fortuna nimium licere per- mittis. Qua tua fingularis beneficentia & in tantum Deo ftmilis quantum humana natura patitur, me cogit ut hac quoque publica allo- cutione gratias tibi pro me privatim habeam. Nam quemadmodum coeleftia ftdera non tantum magnis muridi partibusfeinfundunt, fed ad fingula animantia vim fuam patiuntur defcendere; ita tu, in terris benigniffimum (i- dus,non contentus erigere Principes,fubleva- re populos, mihi quoque in patria male habi- to,& prafidium voluifti effie, & folatium. Ac- cedit ad implendum Iuftitia orbem poft a- dtiones publicas etiam privata vita tua inno- centia & puritas, digna quam non homines tantum, fed & atheria mentes admirentur. Nam quotus quifque de plebe infima,imo de ipfis ipfis illi.s qui a mundi confortio fe abfciderunt, ita fe ab omnibus culpis imraunem pra?ftat,ut tu , in ea pofitus fortuna qme innumeris pec- candi illecebris undique obfidetur? Quantum vero hoc eft, inter negotia, in turba, in aula; inter tot tam diverfa peccantium exempla id confequi, quod aliis folitudo vix, fa?pe rie vix quidem, prasftat ? Hoc vero eft, non jufti tan- tum, fed & Sandi nomen in hac ipfa vita me- reri, quod majoribus tuis Carolo Magno & Ludovico piorum confenfus poft obitum tri- bait : hoc eft efte non gentilitio, fed fuo pro- prio jure Chriftianiftimum. Sed luftitia? cum pars nulla a te aliena fit, ilia tamen qua? circa libri hujus materiam, id eft , circa belli pacift que confilia verfatur, eo proprie tua eft quo Rex es, & quidem Rex Francorum. Ingens hoc regnum tuum, quod per tanta tam feli- cium terrarum fpatia in utrumque mare pn> currit: fed majus hoc regno regnum eft,quod regna aliena non concupifcis. Dignum hoc tua pietate , dignum ifto faftigio , non cujuft quam jus armis attentare, non veteres turba- re fines; fed in bello pacis gerere negotium, nec incipere nifi hoc voto ut quam primum definas. Quam vero pulchrum hoc, quam gloriofum,quam ipfi confcientia? la?tum, ut ft quando te Deus ad fuum regnum, quodfo- lum tuo melius eft, vocaverit, audader poffis 3 dicere; dicei :: Hunc ego a te gladium proluftitiae tutela accepi, hunc tibi nullius temerefufi fanguinis reum, purum inffintemque reddo. Ita fiet, ut quas nos nunc regulas ex libris pe- timus, in pofterum ex tuis adtionibus, tan- quam ex perfe&iffimo exemplari petantur. Quod ipfum cum fit maximum , plus tamen aliquid a te exigere audent Chriftianorum populi: ut fiailicet exftintStis ubique armis pax fiia nonimperiis tantum,{ed & Ecclefiis te au- &ore redeat, difcatque noftra aetas arbitrium fubire ejus aetatis, quam vera finceraque fide Chriftianam fuifle Chriftiani omnesprofite- mur. Pertaefos difcordiarum animos excitat in hanc (pern recens contra&a inter te & fa- pientiflimum pacifque illius fanitae amantiffi- mum Magna; Britannia Regem amicitia, & aulpicatiffimo Sororistuae matrimonio fede- rata. Difficile negotium , propter ftudia par- tium, glifcentibus in diesodiis inflammata: fed tantis regibus nihil dignum,nifi quod dif¬ ficile j nifi quod ab aliis omnibus deiperatum, Deuspacis, Deus juftitiae, Rex jufte, Rexpa- cifice, cum aliis bonis omnibus, turn hac et- iam laude cumulet tuam fuae proximam Ma- jeftatem, do I a c xxv, IN TRES LIBROS DEIVRE BELLI AC PACIS PROLEGOMENA. V s civile five Romanum five quod cuique pa- mum eft, aut illuftrare commentariis aut contra- ftum ob oculos ponere aggrefli funt multi, at jus illud, quod inter populos plures aut populorum redtores intercedit,five ab ipfa natura profedtum, aut divinis conftitutum legibus, five moribus & j >adto tacito introduftum attigerunt pauci, uni- ine tradtavit hadtenus nemo: cum tamen id fieri interfit humani generis. Vere enim Cicero praftabilem hanc dixie feientiam, in federibus, padtionibus , conditionibus populorum, re- gum exterarumquenationum, in omnidenique belli jure & pacis. Et Euripides hanc feientiam rerum divinarum & humanarum cognitio- ni prxponit. ficenim Theoclymenem compellari facit: Nam turpe id ejfet, cum feiett homintsm ac Deism Quod efi eritque.jufta tehaud cognofcere. Atque eo magis neceffaria eft ha?c opera , quod & noftro firculo non defunt , & olim non defuerunt qui hanc juris partem ita contemne- rent, quafi nihil ejus praeter inane nomen exifteret. In omnium ferme ore eft Euphemi didtum *'apud Thucydidem.regi aut civirati impe- riumhabenti, nihil injuftum quod utile: cui fimile illud, infumma fortuna id sequius quod validius , & rempublicam fine injuria geri non pofle. Accedit quod quae inter populos aut reges incidunt con- trove rfi a? ferme Martem habent arbitrum. Eft autem non vnlgi tan- tum hate opinio, bellum ab omni jure abefle longiffime, fed&viris dodiis ac prudentibus fa?pe didta excidunt qua? talem opinionem fo- veant. Nihil enifti frequentiusquam oppofita inter fe, jus & arma. Nam & Ennius dixit: Non ex jure mam confertum,fed mageferro Rem repetunt. Et Horatius ferociam Achillis fic deferibit: Iura negat [ibi nata , nihil non arrogat armu. 8c alius alium cum bellum ordiretur fic loquentem inducit: Hie pttcem temerataque jura relinquo. Antigonus fenex irrifit hominem qui fibi urbes alienas oppugnanti commentarium de juftitia adferebat. Et Marius negabat prat armo- rum ftrepitu leges * a fe poffe exaudiri. * Ipfeille oris ram verecun- di Pompejus, aufuseft dicere: * Armatus leges ut cogitem ? In Chri- ftianis feriptoribus plurima ejus fenfus occurrunt: pro multis unum Tertulliani fufficiat: Dolus, aiperitm , injujlitia, propria negotia pr.diorum. Qui ita fentiunt, dubium non eft quin oppofituri fint nobis illud ex Comcedia: * 4 Inctritt PROLEGOMENA.- Intend h&c fi tu pofiules Hatione certafacere, nibiloplus agas, tSguarn fi des operam, ut cum rat'one infant at. Cum vero fruftrade jure fdfeipiatar difputatio, fi ipfiirn jus nullum eft, & ad commcndandum & ad prsemuniendum opus noftrum per- tinebit, hunc gravifTimum errorem breviter refelli.Cxterum ne cum turba nobis res fit, demus ei advocatum. Et quern potius quam Car- neadem, qui ad id pervenerat, quod Academia fuse fummum erat, ut pro falfo non minus quam pro vero vires eloquentise pofiet inten- dere ?ls ergo cum fufeepiflet juftitiae, hujus pracipue de qua nunc agimus, oppugnationem, nullum invenit argumentum validius ifto: jura fibi homines utilitate fanxifle varia pro moribus , & apud eofi- dem pro temporibus faspe mtitata: jus autem naturale efle nullum: pmnes enim & homines & alias animantes ad utilitates fuas natura ducente ferri: proinde aut nullam eflejuftitiamjaut fi fit aliqua,fum- mam efle ftultitiam , quoniam fibi noceat alienis commodis confu- lens. Verum quod hicdicit Phiiofophus, & fequiturPoeta, Net naturapoteft jufio fecernere iniquum : admitti omnino non debet. nam homo animans" quidem eft, fed exi- miurn animans, multoque longius diftans a cseteris omnibus , quam caeterorum genera inter fe diftant : cui rei teftimenium perhibent multse adtiones humani generis propria. Inter hac autem qua homi- ni funt propria, eft appetitus focietatis,id eftcommunitatis, non qua- lifcunque, fed tranquillse, & pro fui intelledtus modo ordinata, cum his qui fui funt generis: quam * «ftirctt. * Vimjufqueparilis copulans vincli jug\ Nequetamen quamvis a vi deftitutum jus omni caret effeftu. nam juftitia fecuritatem affert conlcientii, injuftitia tormenta ac laniatus quales in tyrannorum peftoribus defcribit Plato: juftitiam probat, injuftitiam damnat proborum confenfus: quod vero maximum eft, hie Deum inimicum, ilia faventem habet, qui judicia fua ita poft hanc vitam refervat, ut lipe eorum vim etiam inhac vita reprifen- tet; quod multisexemplis hiftoria: docent. Quod vero multi quarn a civibus exigunt juftitiam, eaminpopulo aut populi re£lore infuper habeant, ejus erroris caufa eft, primum quod injure nihilfpeftant ni¬ fi utilitatem qui ex jure oritur, qui evidens eft in civibus qui finguli ad fui tutelam invalidi lunt:at magni civitates cum omnia in fecom- plefti videantur qui ad vitam redte tuendam funt neceflaria , opus habere non videntur ea virtute qui foras fpedlat & juftitia appella- tur. Sed ut ne repetam quod dixi, jus non folius urilitatis caula comparatum, nulla eft tarn valida ci vitas qui non aliquando alio- rum extra fe ope indigere poflit, vel ad commercia, vel etiam ad arcendas multarum externarum gentium jundtas in fe vires; unde etiam a potentiflimis populis & regibus federa appeti videmus.quo- rum vis omnis tolliturab his qui jus intra civitatis fines concludunr. Veriflimumillud, omnia incertaefte fimul a jure receffum eft. Si nulla eft communitas quae fine jure confervari poflit, * quod memo- rabili latronum exemplo probabat Ariftoteles, certe & ilia qui ge¬ nus humanum aut populogcomplures inter fe colligat. jure indiget: quod ille vidit qui dixit foeda ne patrii quidem caufa facienda efle. * Graviter eos accufat Ariftoteles, qui cum inter fe neminem velint imperare nifi qui jus habeat, in exteros quid jus,quid injuftum fit ni¬ hil curant. Is iple quern nominavimus modo in partem alteram Pompejus, quod Spartanus quidam rex dixerat , beatiflimam efle rempublicam cu jus fines hafta & gladioterminarentur, correxit, di- cens earn vere beatam efle qui juftitiam pro finibus haberet: quam ad rein alterius itidem Spartani regis uti potuit audloritate, * qui militari fortitudini juftitiam antepofuit, hoc argumento quod for- titudojuftitiaquadam regideberet: atfijufti eflent hominesorn- nes, fortitudine ilia non indigerent. Ipfam fortitudinem Stoici defi- niebant virtutem propugnantem pro iquitate. Themiftius oratione ad Valentemfacundediflerit, regesqualesexigit fapientii regula, nonunius fibicrediti gentis habere rationem, fed totius humani ge¬ neris , &efle, ut iple loquitur, non-tantum, aut (piXoffUfiMXf , * fedfibaufydn-Hs. * Minois invifiim apud pofteros nomen non aliud fecit quam quod iquitatem imperii fui finibus ter- minaret. Tantumvero abeft ut admittendum fit quod quidam fin- gunt, in bello omnia jura ceflare, ut nec lufcipi bellum debeat nifi ad juris confecutionem , neclulceptum gerinifi intra juris ac fidei modum. Bene Demofthenes bellum efle in eos dixit qui judiciis coerceri nequeunt. Iudicia enim vigent adverfus eos qui inva- lidiores lelentiunt; in.eos qui pares fe faciunt aut putant, bella fumun- P R O L EG O M E N A. fumuntur,fed nimirum.ut redta finr,non minori religione excrcenda quam judicia exerceri folent. Sileant ergo leges inter arena, fed ci- viles illre & judiciaria? & pacis propria?, non alia? perpetua? & omni¬ bus tcmporibus accommodate. Optime ehiin didlum eft a Dione Prufeenfi, inter hoftes fcripta quidem jura,id eft, civilia non valere, at * valere non fcripta, id eft, ea qua: natura diftat, aut gentium con- fenfus conftituit. Docet hoc vetus ilia Romanorum formula : earns furo pioque duello qmrendas cenfeo. Iide’m veteres Romani, utVarro notabat, bella tarde & nulla licentia fufcipiebant, quod bellum nul¬ lum nifi piuin putabant geri oportere. Camillus'jufte non minus, quam fortiter bella gerenda dicebat: Africanus populum Roma- num & flifcipere juftebella, & finire:Apud alium legas: Sunt & belli, petit (p pads jura. Alius Fabricium miratur ingentem virum, & quod difficillimum eft in belloxnnoccntem , & qui aliqmdeifecrederet & in hoftem nefas. Quantam vim habeat in bellis'* juftitise confcien- tia, paffim oftendunt hiftoriarum feriptores, qui viftoriatnfapeliuic cauise prarcipue afleribunt: Inde proverbia ilia, frangi & attolli vi¬ res in milite a caufa : raro eum fofpitem redire , qui injufta arena fumferit: bom? caufae fpem adeflecomitem ; & alia in eum fenfum. Nec movere quenquam debent profperi lucceffus iniquarum moli- tionum. Satis cnim eft-quod cauls arquitas fuam quandam eamque magnam habet vinpad agendum, quanquam ea vis , ut in rebus hu- manis accidit, fxpe aliarum caufarum oppofituab effedhi impedi- tur. Etiam ad amfcitias conciliandas , quibus ut finguli, ita & po- puli ad multas res opus habent, multum valet opinio debello non temere nec injufte fufeepto , pieque gefto. Nemo enim iis fe facile adjuftgit quibus jus , fas, fidem vilia putat. Ego cum ob eas, quas jam dixi, rationes, compertiffimnm haberem, eftealiquod inter po- pulos jus commune , quod & ad bella, & in bellis valeret, cur de eo inftituerem feriptionem, caufas habui multas ac graves. Vide* bam per Ckriftianuvn orbem , vel barbaris genribus pudendam bel- landi licentiam : levibus aut nullis de caufis ad arena procured , qui¬ bus femel fumtis nullam jam divini, nullamhumani juris reveren- tiam ,-plane quafi uno edidto ad omnia fcelera emiffo furore. Cujus immanitatis confpcctu, multi homines minimemali eo venerunt, ut Chriftiano, cujus difeiplina in omnibus hominibusdiligendispraci- pue confiftit, * omnia arma interdicerent: ad quos accedere inter- dum videntur , & Ioannes Ferus , & Erafmus nojftras , viri pacis & Ecclefiaftica: & civilis amantiffimi, fed eo, ut arbitror, confilio, quo folemus, qua: in unam partem exierunt, in alteram refleftere, ut in verum modum redeant. Verum hie ipfenimium contranitendi co- natus fere adeo non proficit, ut obfit etiam , quiadeprehenfum fa¬ cile , quod in his nirnium eft, etiam aliis didtis intra verum ftantibus audioritatem detrahit. Medicina ergo utrifque adhibenda fuit, turn . nenihil, turn neomniacrederentur licere. Simul & jurifpruden- tiam, quam ante hac in muneribus publicis,quanta potui integritate exercui; nunc quod mihi indigne epatria tot meis laboribus ornata ejedlo reftabat, private diligentias ftudio adjuvare volui. Arris for* marq prolegomena; mam ci imponere multi ante hac deftinarunt: perfecit nemo: neque vero fieri poteft;, nifi,quod non fatis curatum eft hadenus,ea.qua: ex conftituto veniunt a naturalibus rede leparentur. nam naturalia, cum Temper eadem fint, facile poflunt in artem colligi: ilia autem qua: ex conftituto veniunt, cum & mutentur fit pc, & alibi alia fint, extra artem pofita font, ut alias rerum fingularium perceptiones. Quodliqui verte juftitias lacerdotes naturalis & perpetua: jurifpru- dentix partes tradandas folciperent, femotis iis qua: ex voluntate li¬ bera ortum habent, alius quidem de legibus, alius de triburis, alius de judicum officio, alius de voluntatum conjedura, alius de fado- rum facicnda fidepoftfet deir.de ex omnibus partibus colledis cor¬ pus confici. Nos certe quam viam ineundam cenleremus, reipla potius,quam verbis oftendimus in hoc opere,quoa partem jurilpru- dentiae ionge nobiliftimam continet. Primo enim libro prafati de juris origine , generalem examinavimus quaffiionem , fitne bellum aliquod juftum : deinde ad nofcenda publici pri vatique belli difcri- mina explicandam habuimus vim ipfam fiimmi imperii, quieam populi, qui reges folidam,qui ex parte, qui cum alienandi jure , qui auter habeant: deinde & de fubditorum infuperiores officio dicen- dum fuit. Liber fecur.dus, cum omnes caulas, ex quibus bellum ori- ri poteft, exponendas fiimferit,quae res communes fint,qua: propria:, quod jus parfonis in perfonas, qua: ex dominio nafcatur obligatio, qua: fucceftionum regiarum norma , quod jus veniatex pado , aut contradu, qua: federum, qua: jurisjurandi turn privati, turn public! vis arque interpretatio , quid ex damno dato debeatur, qua: legato- rum fandimonia, quale jus humandi mortuos , qua: posnarum na- tura, late exfequitur. Tertius liber primum fubjedam fibi habens materiam, id quod in fcello licet, cum id quod impune fit aut etiam apud popuios exteros pro jure defenditur ab eo quod vitio caret diftinxiftet, delcendit ad pacis genera, & omnes bellicas conven- tiones. Eo autem majus vilum eft pretium opera, quod ut dixi to- turn hoc argumentum tradavit nemo, & qui tradarunt partes, ita tradarunt, ut multum reliquerint aliena: induftria:. Veterum Philo- lophorum nihil exftathujus generis , neque Gracorum , qubs inter Ariftoteles librum fecerat, cui nomen , aeqfte eo- rum qui Chriftianifino recenti nomen dedcrunt, quod valde optan- dum fuerat: etiam Romanorum veterum libri de jure feciali, nihil ad nos fui, prater nomen tranfmiferunt.Hi qui fummas feceruntca- fuum, q.uos vocantconfcientia: , ut dealiis rebus , ita & debello.de promiffis, dejuramento,de reprdTaliis capita fecerunt. Vidi& Ipe- ciales libros de belli jure parrim a Theologis fcriptos , ut a Francil- co Vidoria , Henrico Gorichemo, * Wilhelmo Matthari, * partial a dodoribus juris, ut loanne Lupo, Francifco Ario, Ioanne de Lignana, Martino Laudenfi : led hi omnesdeuberrimo argumen- „dopauciffima dixerunt, & ita plerique , ut fine ordine qua: naturalis 'font juris, qua: divini, quae gentium, qua: civilis , qua: excanonibus veniunt,permilcerent atque confunderent.Quod his omnibus maxi- me defuit, hiftoriarumlucem, fupplere aggreffifunt eruditiffimus Faber PROLEGOMEN A. Faber in Semeftrium capitibus nonnullis, fed pro inftituti fui modo, & teftimoniis tantum allatis; diffufius, & utad definitiones aliquas exemplorum congeriem referrent, Balthazar Ayala, & plus eo Al* bericus Gentilis: cujusdiligentia, ftcut alios adjuvari pofle fcio, & me adjutum profiteor, ita quid in docendi genere, quid in ordine, quid in diftinguendis quxftionibus , jurifque diverfi generibus defi- derari in eo poflit, ledoribus judicium relinquo. iilud tantum di¬ cam , fblere eum fa?pe in controverflis definiendis fequi, aut exem- pla pauca nonfemper probanda, aut etiam audoritarem novorum Iurifconfultorum in refponfis , quorum non pauca ad gratiam con- fulentium , non ad aequi bonique naturam funt compolita. Caufas unde bellum juftum aut injuftum dicitur , Ayala nonattigit: Genri- lis fumma quxdarn genera, quo ipli vifum eft, modo delineavit, multos vero & nobilium & frequentium controverliarum locos ne attigit quidem. Nos ne quid tale indidum abiret operam dedimus, indicatis etiam dijudicationum fontibus , unde facile eflet etiam ft quid omiflum a nobis eflet definire. Supereft ut quibus ego auxiliis & qua cura hane rem aggreflus ftm , breviter exponam. Primum mihi cura hsec fuit, ut eorum qua? ad jus nature pertinent probatio- nes referrem ad notiones quafdam tatn certas ut eas nemo negare poflit, nifi fibi vim inferat. Principia enim ejus juris, ft modo ani- mum rede advertas, per fe patent atque evidentia funt, ferme ad modurn eorum qua? fenfibus externis percipimus; qui & ipfi bene conformatis lenticndi inftrumentis,& ft cet'era neceflfaria adfint, non fallunt. Ideo in Phceniftis Euripides fic loquentem facit Polynicen, cujusaperte juftam vult fuifle caufam : Hu fum profatut, muter, baud etmhagibus Implicit a,fed qtt& regulis aqui & boni Suffitlta * rudibus par iter doblis patent. Statimque addif chori (conftat is autem exfeminis iifquebarbaris) judicium , dida approbantis. Vfus fum etiam ad juris hujus proba- tionem * teftimoniis philofophorum, hiftoricorum, poetarum, po- ftrerno & oratorum: non quod illis indifcrete credendum fit; folent enim ledat, argumento , caufe lervire: led quod ubi multi diverfis temporibus ac locis idem pro certo affirmant, id ad caufam univer- falem referri debeat: qua? innoftris qua?ftionibus alia elfe non poreft, quam aut reda illatio exnatura? principiis procedens, aut commu¬ nis aliquis confenfus. Ilia jus nature indicat, hie jus gentium : quo¬ rum diferimen non quidem ex ipfis teftimoniis (paffim enim feri- ptores voces juris nature & gentium permilcent) fed ex materia? qualitate intelligendum eft. Quod enim ex certis principiis certa ar- gumentatione deduci non poteft , & tamen ubique obfervatum ap- paret, fequitur ut ex voluntate libera ortum habeat. Itaque hxc duo non minus inter fe quam h jure civili difeernere femper unice labo- ravi: imo & in gentium jure diferevi id quod vere & ex omni parte jus eft, & id quod duntaxat effedum quendam externum ad inftar il- lius primitivi juris parit, nempe ne vi refiftere liceat, aut etiam ut ubique vi publica, utilitatis alicujus caufa, vel ut incommoda gravia vitentur, PROLEGOMENA, vitentur, defendi debeat: quae obfervatio quam fit neceffaria ad res multas, inipfooperiscontextu apparebit. Non minus follicite fe- paravimus, ea quae juris funt ftri&e ac proprie di£ti, unde reftitutio- nis obligatio oritur , & ea quae juris effe dicuntur, quia aliter agere, cum alio aliquo reitae rationis didtato pugnat: de qua juris diverfita- te aliquid jam & fupra diximus.Inter philofophos merito principem obtinet locum Ariftoteles, five tradtandi ordinem , five diftinguendi acumen, five rationum pondera confideres. Vtinam tantum princi- patus ille ab aliquot hinc faeculis non in tyrannidem abiiffet, ita ut veritas cui Ariftoteles fidelem navavit operam, nulla jam re magis opprimatur quam Ariftotelis nomine. Ego & hie & alibi veteram Chriftianorum fequor libertatem , qui in nullius philofophorum fe- dtam juraverant, non quod eis affentirentur qui nihil percipi pofle dicebant, quo nihil eft ftultius; led quod nullam effe fedlam puta- rent quae omneverum vidiffet, & nullam quae non aliquid ex vero. Itaque * veritatem fparfam per fingulos, per fedtafque diffufam, in corpus colligere, id vero exiftimabant, nihil effe aliud quam vere Chriftianam tradere difciplinam. Inter caetera , ut hoc obiter a no- ftro inftituto non alienum dicam , non fine caula videntur rnihi ab Ariftotele difeedere , & Platonici nonnulli & Chriftiani veteres , in eo quod ille naturam ipfam virtutis in mediocritate affedtuuin adlio- numque pcfuerit: quod femel pofitum eo ipfum abduxit, ut & vir- tutes diverfas , puta liberalitatem & parfimoniam in unam compin- geret, & veritati daret oppofita minime ex aequo relpondentia, ja- dtanriam & diflimulationem; & quibufdam rebus vitii nomen im- poneret, quae aut non exiftunt, aut vitia per le non funt, ut contem- tum voluptatis & honorum, & irse adverlus homines vacuitatem. Non redie autem univerlaliter pofitum hoc fundamentum vel ex ju- ftitia apparet, cui oppofitum nimium 8c parum , cum in affediibus & fequentibus eos adlionibus invenire non poffet, in rebus ipfis circa quas juftitia verfatur utrunque quaefivit: quod ipfum primum eft defilire de genere in genus alteram, quod in aliis merito culpat: deinde minus luo accipere, poteft quidem adventitium habere vi- tium, ex eo quod quis pro rerum circumftantiis fibi ac fuis debeat, at certe cum juftitia pugnare non poteft, quae tota in alieni abftinen- tia pofita eft. Cui hallucinationi fimilis ilia eft, quod adulterium ex libidine, caedem ex jra proprie ad injuftitiam pertinere non vult, cum tamen injuftitia non aliam naturam habeat quam alieni ufurpa- tionem, nec referat, ex avaritia ilia , an ex libidine, an ex ira, an ex imprudente mifericordia proveniat; an ex cupiditate excellendi, unde maxima: injuria: nafei folent. Nam qualiacunqueincitamenta contemnere hac tantum de caufa, ne fbcietas humana violetur, hoc vero juftitia: proprium eft. Vt redeam unde veneram.verum quidem eft virtutibus nonnullis accidere ut affedlus moderentur, fed hoc non ideo quod id fit virtuti omni proprium atque perpetuum , fed quia refta ratio, quam virtus ubique fequitur, * in quibufdam modum fe- quendum djaat.in quibufdam ad fiimma incitat: nam Deum nimium colere non poffumus : fuperftitio enim non eo peccat quod Deum nimium PROLEGOMENA. nimium colat, fed quod perverfe: neque sterna bona nimium pof- fumus appetere , neque sterna mala nimium formidare: neque pec- cata nimium odiffe. Vere igitur a Gellio di£lum, eftc qusdam quo¬ rum amplitudines nullis finibus cohibeantur , & qus cuanto majora au&ioraque lint, etiam tanto laudatiora lint. Laclantius cum mul- tum de affe&ibus difleruiffet; Non in bis moderandis , inquit, fctpitntU. ratio -verfatur , fed in cetufis eorum ; quoniam extrinfecus ummovenlur : nee ipfis potijfimum.fienos imponi oportuit, quoniam & cxigui pojfunt in maxim crimine, & maximi pojfunt ejfe fine crimine. Nobis propofitum eft Arifto- telem magni facere , fed cum ea libertate quam ipfe fibi in fuos rna- giftros veri ftudio indulfit. Hiftoria? duplicem habent ufum,qui no- ftri fit argumenti: nam & exempla fuppeditant, & judicia. Exempla quo meliorum fanttemporum ac populorum, eo plus habent audlo- ritatis: ideo Grsca & Romana vetera csteris prxtulimus.Nec fper- nenda judicia, prsfertim confentieutia: jusenim natur*, utdixi- mus, aliquo modo inde probatur: jus vero gentium non eft ut alitet probetur. Poetarum & sratorum fententis non tantum habent pondus: & nos fspe iis utimur non tarn ut inde adftruamusfidem, quam ut his qua? dicere voluimus ab ipforum di&is aiiquid ornamen- ti accedat. Librorum, quos a Deo afflati homines aut feripferunt aut probarunt, audioritate faepeutor, cum diferimine antiqua? & no¬ va? legis. .Antiquam legem flint qui urgent pro ipfo jurenatura?: baud dubie mendofe, rnulta enim ejus veniunt ex Dei voluntate li¬ bera, qua? tamen cum vero jure natura? nunquam pugnat: & eatenus argumentuminderedleducitur, dummodo diftinguamus accurate jus Dei,quod Deus per homines interdum exfequitur, & jus homi- num inter fe. Vitavimusergo quantum potuim'us,& hunc errorem, & alterum ei contrarium , qui poll novi federis tempora nullum an- tiqui federis ufum efte putat. Nos contra cenfemus, turn ob id quod jam diximus,tum quia novi federis ea eft nature, ut qua? ad virtutes morum pertinentia precipiuntur in veteri federe , eadem & ipfum aut majora prxeipiat: &hunc in moduijf ufos teftimoniis antiqui federis videmus, antiquos.Chriftianorunf feriptores. Adpexipien- dam autem librorum ad antiquum fedus pertinentium fententiafn, nonparum conferrenobispoflunt*Hebrxi feriptores, iimaxime qui & fermones, & mores patrios habuerunt percognita. Novo fe- dere in hoc utor , ut doceam , quod non aliunde difei poteft, quid Chriftianis liceat: quod ipfum tamen,contra quam plerique faciunt, a jure nature diftinxi: pro certo habens in ilia fancli(lima legema- jorem nobis fanctimoniam prscipi, quam folum per fe jus naturae exigat. Neque tamen omifi notare, ft qua funt qux nobis conunen- dantur magis quam precipiuntur , ut a prxeeptis declinare feiamus nefas&pcenx obnoxium , ad fumma quxque contendere generofi effe confilii, & fua non carituri mercede. Synodicicanones qui refti funt, colledliones funt ex generalibus legis divinx pronuntiatis , ad ea qua? occurrunt aptata?. hi quoque aut monftrant quod divina lex prxcipir, aut ad id quod Deus fuadet hortantur. Et hoc vere Eccle- fix Chriftianx eft oijicium, ea qux fibi a Deo tradita funt tradere & quo prolegomena: quo tradita funt modo. Sed & mores apud Chriftianos illos veteres, & qui tanti nominis menfuram implebant, recepti, aut laudati, me- riro pro canonibus valent.Secunda poft hos auftoritas eft eorum qui fuis quique remporibus pietatis Scdodtrin* fama inter Chriftianos floruerunt,neque gravis cujufquam errorisnotati lunt.nam &hi qua: dicuntmagna cum affeveratione, & quail comperta, momentum nonexiguum habere debent, ad interpretanda qu£e obfcura videntur in facris literis,eoque rnajus quo & plurium apparet confenfus , & propius acceditur ad prim* puritatis rempora, cum nec dominatus adhuc nec coitio ulla primitivam veritatem adulterare potuit. Qui his fuccelferunt Scholaftici quantum ingenio valeant fepe oftendunt: fed in infelicia & artium bonarum ignara ftecula inciderunt: quomi- nus mirum li inter multa laudanda, aliqua & condonanda funt. Ta- men ubi in re morum confentiunt, vix eft ut errent: quippe perlpi- caces admodum ad ea videnda qu* in aliorum diftis reprehendi polfunt: in quo ipfb tamen diverfa tuendi ftudio laudabile praebent modefti* exemplum, rationibus inter fecertantes, non, qui mos nu- per adeo literas inquinare ccepit, convitiis , turpi fcetu impotentis animi. Iuris Romani fcientiam profitentium tria funt genera. Pri- mum eorum eft quorum opera in Pandedte, Codicibus. Theodofia- no & Iuftinianeo , & in Novellis conftitutionibus apparent. Secun¬ dum eos habet qui Irnerio fuccefierunt, Accurfium, Bartolum, & tot alia nomina, quos penes diu fori regnum fuit. Tertium eos comple- dlitur, qui humaniores literas cum legum ftudio conjunxerunt. Pri- mis multum defero : nam & rationes faepe optimas luppeditant, ad demonftrandum id, quod juris eft naturs: & eidem juri neque minus gentium juri teftimonium f*pe prabent, lie tamen ut ipfi non minus quam alii nomina h*c l*pe mifceant, imo & jus gentium faepe vo- cent, id quod quorumdam duntaxat populorum eft, nee tanquam ex condifto, fed quod alii aliorum imitatione , aut fortuitoreceperunt. Sed& qu* vere juris funt gentium fepe traftant promifeue & indif- crete cum his qu* juris lunt Romani, ut ex titulo de Captivis & poftliminio apparet. Haec ergo ut dilcernerentur, laboravimus. Se¬ cunda claflis juris divini & hiftori* veteris incuriofa , omnes regum populorumque controverfias 'definire voluit ex legibus Romanis, afliimtis interdum canonibus. Sed his quoque temporum fuorum infelicitasimpedimento fepe fuit, quo minus redte leges lllas intelli- gerent,fatisfollertesalioqui ad indagandam aequi bonique naturam : quo fadlum, ut Ispeoptimi lint condendi juris auftores, etiam tunc cum conditi juris mali funt interpretes. Audiendi vero turn maxime, cum tali Confuetudini qu* noftrorum temporum jus gentium facit teftimonium perhibent. Tertii ordinis magiftri, qui Romani juris finibus fe includunt, & in jus illud commune aut nunquam aut non nili levirer exfpatiantur, vix ullum habent ufum qui noftri lit argu- menti: Scholafticam fubtilitatem cum legum & canonum cognitio- ne conjunxerunt, ita uth controverliis etiam populorum ac regum non abftinerent,Hilpani duo Covarruvia & Vafquius: hie magna li- ber«te,modeftius alter, nec line exafto quodam judicio. Hiftorias * * magis prolegomena: jnagis cidem legum Audio inferere aggrefli funt Galli: quos inter magnum obtinent nomen Bodinus & Hottomannus, ille perpetuo opere, hie fparfis quadtionibus,quorum & pronuntiata & rationes fepe nobis inquirendi veri fuppeditabunt materiam. In toto opere tria maxime inihi propofui, ut definiendi rationes redderem quam maxime evidentes, & ut qua; erant tra&anda, ordine certo difpone- rem , & ut quae eadem inter fe videri poterant nec erant, perfpicue diftinguerem. Temperavi me ab his quae alterius funt tradlationis, ut quae docent quid ex ufu fit facere : quia ifta fiiam habentartem fpecialem poikicam,quam retie ita folam tratiat Ariftoteles ut alie- ni nihil admifeeat, contra quam fecit Bodinus , apud quern hxc ars cum juris noftri arte confunditur. Nonnullis tamenlocis ejus quod utile eft feci mentionem, fed obiter, & ut id ipfum a jufti quaftione apertius diftinguerem. Injuriam mihi facietfi quis me ad ullas no¬ ftri faeculi controverfias, aut natas aut qua; nafcitura praevideri pof- lunt, refpexiffe arbitratur. Vere enim profiteor, ficut mathematici figurasa corporibus femotasconfiderant, ita me in juretratiando ab omni fingulari facto abduxiffe animum. Dicendi genus quod at- tinet, nolui ad rerum tradtandarum multitudinem adjungendo ver- borum copiam faftidium parere letiori, cujus utilitatibus confule- bam. Itaque fecutus fum quantum potui concifum & docenti con¬ veniens loquendi genus: ut tanquam in uno confpetiu habeant qui negotia publica tratiant, & qua; incidere folent controverfiarum genera, &principiaundedijudicari poffunt: qnibuscognitisfacile erit ad rem fiibjetiam accommodare orationem & quantum lubet extend ere. Scriptorum veterum ip/a Verba adduxi interdum, ubi talia erant ut aut cum autioritate , aut cum venuftate fingulari difta viderentur: quod & in Gratis feci nonnunquam, fed maxime ubi aut brevis erat fententia , aut cujus gratiam fperare non audebam Latino fermone me poffe affequi: quern tatnen ubique adjunxi in eorum commodum qui Graca non didicerunt. Quam vero ego in aliorum fententiis ac. feriptis dijudicandis mihi furnfi libertatem, eandem libi in me fiimant, omnes eos oro atque obteftor quorum in manus ifta venient. Non illi promtius me monebunt errantem, quam ego monentes fequar. Et jam nunc adeb, liquid hie pietati, ft quid bonis moribus, ft quid facris liters, 4 fi quid Ecclefix Chriftia- nae confenfui, ft quid ulli veritati diffentaneum a me ditium eft, id nec ditium efto. Anno- prolegomena. Annotata ad Prolegomena. A Pud Thucydidem ] Verba flint lib.VI. 'hrl'fa, $ to farm z 7 rl).{ 'ifoyfw 0, pe&». Idem fenfus libro v, ubi Athe- nienies prapotentes eo tempore, fic Melios alloquuntur: 071 Jixcuot ci to W7tbuo Aoya p itnis dvd'yx.iis Kg/ivimf Jvmfg. j oi Jin s- ■n) oitdosnot ycf\ oi d&aiesi avy^a^Sst: Iufla humann rationi ea cenferi, quspar necejjttasindicit: ut-erumqus fieri poffunt eet fieri a validioribus , abinfirmio- ribus tolerari. Afe pojfe exaudiri ] Apud Plutarchum Lyfander,macharratn often- dens : « ■mutnc fii’knsu- srtt'os w>micw -jafa- vci/JHp snxXcq Jtteix'f • i citK r,y hccgyes, in to T ygorfliym c>sxs>,tu j xfar- tu t UXsfauv ; Pridem patuit ad focietatem nos genitos. Nonne in aperto efl deteriora effe meliorum caufct, meliora, alterum alterius caufa ? Aliqmtenustemperant ] Vetus eft proverbium , Cants caninam r.ort eft. Iuvenalis: tigrit agit retbida cum pi gride pacem: . , Parcit cognatis maculis fera. Eft locus Philonis egregius ad Decalogi praceptum quintnm , quern Grace qui voletlegat. Ego eum, quialongior eft, feme!, id eft Lati- ne , hicponam. Imitatores faltem mutorum animantium efiote homines . Seneficio vicem rependere ilia edobla norunt. Canes domtts de fenfires funt: quin fa pro heris moriuntur : fiquodJubito pericttlum cos contigerit, Dicmtur fa canum illi qui greges comitantur pr seeder epecora , depugnantes ad mortem tifque, utpajlores illsfis pr&ftent. Nonne inter foeda fiedi/fimum efl, in referen¬ da gratia vinci hominem d cane , mhijfimum animal dferociffimo? quod ft a terreftribus non fatis edocemur , tmnfedmus ad naturam volucrem, deris via- tricem, ut uel inde difeamus, quodoporiet. Ciconiarum fines innidismqr.ent, volare invalids. Harum foboles per omnes, prope fic dixerim, tenets marissqite •volitant, vicium undtqutparentibus qwrentes. ills, pro static merit 0 fiuuntur quitte , rerum copia, delhiis etiam ; hs vero itineris molcftiasfilar.turpietatis * * 2 mfiien• prolegomena; cmfciemia (ft exfpeBat'tone parts olim , ubi fenuerint, a fun prole \ atque ita U- gitimo tempore debitumperfolvunt necejfarium , quod accepere reddentes. ne-ne enitn abtdiis aliment a habere pojfunt, aut initio vit&parva cum funt , aut na- tn grtmdes in vita exitu. quapropter non alio quam natura magiftro didice- runt educate vetulas , educata & ipfa cum tencra ejfent. Nonne veto h&c ubi audiunt, habent cur jepr&pudoreabf:ondant , qui parentum cur am non habent, atque eos negligent, quos aut folos am pra c&teris fublevare debuerant , pr&fer- tim cum id facientes non tarn daturi fint quippiam, quttm id quod debent red- dituri ? Nihil enim efi liberis proprium quod non parentum fit prius , quiaut de fuo dedermt , aut acquirendi pr&buerunt caufas. De columbarum Cura exi- mia circa foetus fuos vide Porphyrium de non efu animalium ter- tio. De fcarorum & faurorum pro fociis Cafliodorum xx, 40. Cum focietatis appetitu excelknte] M. Antoninuslibro xx : 0 dlftpa- w®-* d0i(y1o(9; mpvxi. Homo in id natus eft bene ut aliisfaciat. item : Jkotoji Hi dv yah; H pmhto; yah; nrts’rarc'lsi&pm, ijat; mftpu-mt itfuliru dm^tr/Bpov. Facilius reperiat quis terreftre diquod ad terr am fenon ferens, quam hominem ab l.ttmano genere ubfciffum. Libro x. iet sri Xoyyjt tfftfi; dj 7Ts\tleyJv. quodratione utitur. , necejfario (ft coetum appetit . Nicetas Chomates : drumpuit«.‘& me; b pons HftTt hsQinevet ergo; m c’lr-etos npi- ■nuS-ucuJ. Natura infctdpft infevitque nobis animi confenfmem cumiisqu& cogr.ata funt nobis. Adde Auguftinum de docirina Chriftiana Jibro 111, c. 14. . Societatis cuftodia humane intelleclui conveniens ] Seneca IV de Bene- ficiiscap. XVIII : Vt fciasper fe expetendam ejfe grati animi afieBionem, per fe fugienda res efi , ingratum ejfe, quoniam nihil &que concordiam hummi generis dtffociat ac diftrahit, quam hoc vitium . Nam quo alio tuti fumus,quam quod mutuis juvamur officiis ? hoc uno inftruBior vita, contraque incur fumes fubitas munitior eft, beneficiorum commercio. Fac nos fmgulos , quid fumus ? pr&da animalium (ft vittima ac vilijfimus (ftfacillimus fanguis : quoniam u- teris animalibus in tutelam fui fat is virium efi. Qu&cunque vaganafeuntur, (ft aefitra vitam fegregem, arrant a funt: hominem imbecillitas cingit: non un¬ guium vis, non dentitim, terribilem c&teris fecit, ducts res dedit, qu& ilium, obnoxium c&teris , validijfimum facerent, raticnem ftfocietatem. itaquequi par ejfe nuUipoffet ft diduceretur, rerum potitur. Societasilli dominium om¬ nium animalium dedit: Societas t err is genitum in aliem natura tranfmifit imperium , (ft dominari etiamin marijujfit, H&c morborum impetus arcuit, feneftuti adminicula profiexit, folatia contra dolores dedit: hie fortes nos fa- tit, quod licet contra fortunam advocare. Hanc tolle , (ft unitaiem generis hu- mani, qua vita fuftinetur, feindes. Tollitur autem ,Jiefficies ut ingratus ani¬ mus non per fe vitandus fit. Quo pertinent aliens abfiinentia ] Porphyrius de non efu animatv tium tertio : » 3 hxMtmun b id dpiultr-fi ft) doXaSei x.htki imt%; or tit K pin p>'hu.7r%nCy. lufiitiain eo fita eft ut abftineatur alienis neque noceatur non nocentibus. Prudens diftenfalio , ut qua nunc fapientiorem minus fapienti , nunc proiinquum extraneo , mine pauperem diviti , prout atlus cujufque (ft rei natura fert pr&ponit ] Agit hac de re Ambrolius Jibro primo de pfSciis. prolegomena; E.r libera Deivoluntate ] Inde M. Antonino judicelibro lx; o idWy arevti : qui injufte a git, impittx eft. Deo tamen affcribi merit o pot eft 1 Chryfoftomus I ad Corinthios XI ,3: 473 017m ihu tpimy, Jrov Xcyo'o y> tbZ (pom cwtos ssj*. Cum na- turam dice, Deum dico.ipfe enim eft nature o/^x.Chryfippus 111 de Diis: i yap f 5( |i a £/'ge» 7 s PiyyAtrrvjJOS cioXm kJV aixluj yevwy , d ttjv cio i? Aio; >gi} T?JV COi MTsSJeV 5r£y 78 73W87SV 77)11 , « fdtXOffyj It £jSv aSsabiycdpuy jgoxSv. Nonpoteftinveniri principium aliud (tilt origojufti- ti&, qucim ah love (ft communinatura. inde enim initium duci debet, ubi de bontsmalifque dijferendum eft. A quo Iovis nomine ]w Lcttinis dittum ] Nifl forte verius per tlbfclf- lionem, ut ex eo quod fuit offum factum eft os, ita ex eo quod fuerat juffum fadtum jus, jufis, poftea juris, ut ex Papifiis Papirii,de quo yi- de Ciceronem Lib. ix, epift. 21. Diiquidam funt parentes'] ©£»< \ 7 nyi 01 Hierocli ad aureum carmen Dii terreftres : Plliloni ad Decalogum iftQuueis ©£»< fupi/fyioi T dytirvm c v rfi fyn'zoXureiv, confticui Dii, quiingenitum Deum imitmtur vitam dando : fecunda poft Deum federatio Hieronymo epift. xcn. Paren- tes Deorum fimulacra Platoni delegibus xi. Honos parentibus ut diisdebetur, pronuntiante Ariftotele Nicomachseorum xx, cap. ii. Vtilitccs jufti prope muter fi? *qui ] Ad quern locum Acron, aut quif- quis eft vetus Horatii interpres : repugmt pmceptis Stoicorum. oftendere vult juftitiam non eftemtimilem, fed natam ex militate, contra hanc fen- tentiam vide quae dilputat Auguftinusde Dodlrina Chriftiana libro iii, c. xiv. Sicut civis qui jut civile perrumbit ] Hac ipfa fimilitudine appofite U-. titurlib. ixM. Antoninus : nm Vay>s’y organs m ft* A’ fits <7ifoi!t%wi «7£ 7ri\i)tffcv brl liX^.avm Ps[g.ma T fiioy citx. tci 'iiM eiiaf ng\ itiv cSaorip ci ^aa « tv yc/ti auAt Qu&mm- que tua aclio refyeBum non habebit five cominus five eminm ad propofitum communitatis, eet vitam diducit, nec imam effe patitur , fedit’ofaque non minus eft quamisqui inpopulopartem [eorfim fttcit. Et libro XI. eo.flgiwos bos ab- 9-g£a®8 t£n% (t&«s i hwcnmf fit: oXx cptlxis ; Homo ab mo ttb- fciffusbom'me,non poteft non fir ab univerfo genere abfiyffus haberi. Nimi- rum, ut eidem Antonino diftum eft , quod examini expedit, idem api. Vim jufqueparilis copulttns vinclijugo ] Ovidius: Valet caufa, cauftmque tuentibus etrmis. &uod memorabili latronum exemplo probabat Ariftoteles ] ChtylbftomilS in Caput IV ad Ephefios : orSs kv Xrffup btfoKVHox^nn.Tnm ; end fJ^l. 7mt]ai ‘bmt x Xinpix.fiT^inrapgiimrmt. cm yap ci dv%i ois £t 2^cf'/episrzai , fth rise, vcpixs (pvXd%aoj rxs ftdiy.Ax e/ffiicy XbmBpMjei % oixoam , dy jcay.Hvx s Co ■mXinsttii) HSX/gr.i'i. At qui fit ergo , dicet aliquis i utin pace vivemt latrones. Gjuando vero ? die qtisfo. Nempe cum non ut latrones agunt. nam fi in divideri- dis rebus praferipta juftitin non fervent, neque partitionem ex tquo faciant, vi~ debit fo ipfos interfe bellh ac predict implicari. Plutarchus cum Pyrrhi re- pitaffet diftum, regnum fe ei liberum (uorum relinquere cui acytift * * 3 finals PROLEGOMENA, fimus futurus eflet gladius, dicit hoc nihil aliud efiequamquod in Phoeniffis pofoit Euripides: Qyzk? mi)igu ZhJ&Xctftea Vt fanguimnte dividcmt ferro domum. additque acclamationem egregiam: a'™; dytr-%; «« rgy Jns/ihi 4 •f ■ritecnllcx vzrljzme. Adeo infociabtle ferinumque eft propofturn plus fuo haben- dt. Cicero epift. xl , I 6. omnia funt incarta cum a jure difceffum eft. Po¬ lybius IV : **t’ iHeuni r£v fkSntpySi tffj xXizrrfty QvXtn txtoi yft- Xtea to? ifbzra trcpdoiseizy, vfty.ti zzzufts drxftoie izi ftr.o w* , tjj cv>X.-fthy; jftft. me tic ivriic kQcoixc. Nam & privat&coiticnesfacinoroforum acfurum hoc maxi¬ m's modo everti folent, ubi inter fejus non praftant,&in [ummst, ubi flies inter ipfosperiit. Graviter eos aCcufat Ariftotelesj Et Plutarchus Agefilao : Aax.il'atyst tot fty orfuiiru S xaxS tus/Jcc rtf r imi^ths cvy.piufrn AHitze, biz yyyjziitstnz, Hit nrirwruf Sixasoy dristt , -zzjmv ft i{ul Xomfiiur out^ety toyilfm: Lacedamonii primam honeftipartem ponentes in patru fun Militate, jus aliud nec ncrunt nec difcunt quam undeSpartamputentpojfe augeri. de iildem Lacedamoniis Athenienfes apud Thucydidem libro V : hiftorU fcriptorum. Eorum enim qiiifque ah in jit a ratione id quod e't confentaneum eft, ex parte widens eatenus rede dixit. Tertulliano, Seneca fepe nofter. fed, ut idem no'sinonec; nulli ho- minum univerfitas fpiritalium documentorum competebat, niii in Chriftum. Auguftinus epiftola CCII . Mores illi quos Cicero philojophique alii commendant, in eccleftis toto orbe crefcentibtcs docent nr atque difemtur . Vide fi vacat hac fuper re eundem Auguftinum de Piaronicis quos paucis mutatis ait Chriftianos efle epiftola lvi . & de vera religione capice in, & Confeffionum libro vn, c. 9-& libro vni.c. u. Et Chriftiani ueteres ] Late hoc perlequitur Laftantius libro vi In- ftitutionum, capitibus xv, xvi, xvi i. Cafliodorus: non afedibus mo- ■veri, fed fecundum eos moveri utile vel noxium. Inquihufdam modumfequendum didat, in quibufdam ad fumma incitat ] Agathias libro v, in oratione Belilarii, T-yi f ftv/fs r.inyM-ruy , to & ■ oim mtpvxeitn xxfaphi%&ii dxgxtCpvcs dj xaffixov, yj. hit dtftxiicy. ek 3 fttiett •f orges TOV«ySos ^071it ; ;cj clxvoOmms , •si-ms J? omt- ratjgilfscy, d?d Is «ns % ovfitpippv % tfyi Kv tPpovSr Uy.iyk dyaltav £ dil- ’ftv'foii dwmrres ehicq tpytmiie «y, ws Js opyw ‘SdjM’pjQMi ivxXie;, S 3 dsr egftc- <7f«y epdorSfev £ *Vi!/K dominium, creditum . V I. Facultatis alia divijio B in vulgarem & erninentem . VII. ^Aptitudo quid ? V III. De jujht'ta expletrice & attributri- ce: eafque proprie non dtftingui perpropor- tionem Geometricam & Jirithmeticam : nec quod hac circa res communes t ilia circa resJingulorum verfetur. IX. Ius pro regula definitur , & dtviditur in natitrale & voluntarium . X. Juris naturalis definitid, diviftb , & diftfa* ffiio ab his qua non propne Jic dicuntur. .XI* Inftinffium cum aliis ammantibus com - rnunem aut proprium hominibm non facets aliam juris fpeciem. XII. Quomodo probeiurjus natiirale. XIII. Juris voluntarii divijio in humanum & divinum. XIV. Ius humanum dividitur in civile , cU vili arttiu* , & civili latius , quod eft jus Gentium: ejus explicatio , & quomod& probetur. X V. Ius divinum dividitur in itniverfaie & unius populi proprium. XVI. lure Hebraorum Htinqudm obligator fuijje alienigenas. XVII. Qua argumenta Cbrifiani peters pofimt ex lege Hebraa, & quomode . Controversies eorum quos fiulla ju¬ ris civilis tenet communio , quales funt 86 qui in gentem nondum coierunt, & qui in¬ ter fe diverfarum funt gentiurq, tuitl priva- ti, turn reges ipfi,quique par regibus jus ob- tinent f five illi optimates fiirit, five populi liberi, aut ad belli aut ad pads tetnpota pertinent. Sed quia bellum pads caufa fuf- cipituP, & nulla eft controverfia unde non bellum oriri poffit, occafione bellid juris qusecunque tales incidere folent controverfia: redle tradlabuntur; ipfura deindenos bellum ad pacem utfinem fuum deducet.i Ii. DeBelli ergo jure adluri, videndum habemus , quid bellum fit de quo qujeritur, quid jus quod quaeritur. Cicero dixit Bellum certationem per vim. Sed ufus obtinuit, ut * non adtio, fed flatus eo nomine indicetur, itaut fit Bellum flatus per vim certantium qua ta¬ les funt: qus generalitas omnia ilia bellorum genera comprehendit de quibus agendum deincepS erit. neque enim privAtum hie excludo, tit quod reipfa prius fit publico, & hand dubie cum publico commu- nem habeat naturam, qua: propterea uno eoque proprio nomine fi- gnanda eft. Neque hujus nominis origo repugnat. Eft enim bellum ex voce veteri duellum, ut duonus quod fuerat fadlum eft bonus, & duisbis. Duellum autem aduobus didtum fimili fenfii quo pacem u- ■nitatem dicimus. Sic Gnecis ex multitudiniS fignificatione : A veteri- De Officiis 1 1 I. /-.rtf t//»? de I uft. <->*■ 7«/v. tral.b. \ i c(tp.}2. t deivre belli veteribus etiam xvn a diflolutione, quornodo & corporis diffolutio Neque ufus vocis laxiorem hanc norionem repudiat. Qnod li quando belli nomen publico tantum tribuitur, nihil id nobis obftat, cum certiffimum fit, nomen generis farpe fpeciei prafertim excel- lendori peculiariter adhxrefcere. Iuftidam in definitione non inclu- do, quia hoc ipfum in hac difputatione quarimus, fime aiiquod bel- luin juflum , & quod bellum juftum lit. Diftingui autem deber, id quod quseritur, ab eo de quo quasritur. III. De jure belli cum infcribimus hanc traflationem , primum hoc ipfum inrelligimus, quod didtum jam eft, fitne bellum aliquod juftum, & deinde quid in bello juftum fit ? Nam jus hie nihil aliud quam quod juftum eft fignificat: idque negante magislenftt, quam ajente.ut jus fit quod injuftum non eft.Eft autem injuftungquod na¬ ture focietaris ratione utentium repugnat. Sic alteri detrahere , fui commodi caufa, contra naturam eife dicit Cicero,atque ita probat, quia fi id fiat focietas heminum & communitas evertaturnecelfe fit. Hominem homini infidiari nefas efife, evincit Florentinus, quip co- gnationem quandam inter nos conftituerit natura. Seneca: ut omnia inter fe membra confentiunt , quia Jingula fervari tot ita inter eft ; ita homines ftngulisfarcent ; quia ad costum geniti fumus. * Salva enim effe focietas nift a- more & cuftodia partium nonpoteft. Sicut autem focietas * alia eft fine inxqualitate , ut inter fratres, cives, amicos, feederatos: alia inxqua- lij, vsrt£c% in Ariftoteli, ut inter patrem & liberos, dominum & fervum, regem Si fubditos, * Deum & homines: ita juftum aliud eft ex £ecjUO inter fe viventium , aliud ejus qui regit & qui regitur , qua tales funt: quorum hoc jus Redtorium, illud iEquatorium redte, ni fallcr, vocabimus. IV. Ab hac juris fignificatione diverfa eft altera , fed ab hac ipfa veniens, qua? ad perfonam.refertur: quo lenfu jus eft, Qualitas mo- ralis perfonse, competens ad aliquidjufte habendum vel agendum. Perfontecompetit hoc jus, etiamfi rem interdum fequatur, ut fervi- rutes praediorum quas jura realia dicuntur comparatione fadta ad alia mereperlonalia : non quia non ipfa quoque perfonte competant, fed quia non alii competunt quam qui rem certain habeat. Qualitas au¬ tem moralis perfedta, Facultas nobis dicitur; minus perfedta, Aptitu- d o: quibus refpondent in naturalibus, illi quidem adtus, huic autem potentia. V. Facultatem lurifconfulti nomine Sui appellant: nos pofthac jus proprie aut ftridte didtum appellabimus: fub quo continentur Pote- ftas, turn in fe, * qua: libertas dicitur, turn in alios, ut patria, domi- nica: * Dominium , plenum five minus pleno, ut ufusfrudtus, jus pi- gnoris: & creditum, cui ex adverfo refpondet debitum. • VI. Sed hxc facultas rurfiim duplex eft: Vulgaris fcilicet qua: ufus particularis caufit comparataeft, & Eminens , qua: fiiperioreft jure vnlgari, utpote communitati competens in partes & res partium boni communis caufa. Sic regia poteftas fub fe habet & patriam Sc dominicam poteftatem: fic * in res fingulorum majus eft dominium regis ad bouum commune, quam dogunorum fingularium: f^ e - 3 AC P A C I S, LIB. I. public* quifque ad ulus p'ublicos magis obligatur quam creditori. VII. Aptitudinem vero * alim , id eft dignitatem vocat Ariftote- v. Nic. les. Michael Ephefius id quod fecundum earn xquale dicitur , inter- pretatur ri & r 'o tiftTrm, id quod convenit. VIII. Facultatem refpicit juftitia*Expletrix,quae proprieaut ftri- dte juftitia; nomen obtinet, ttauMMuht** Ariftoteli, nimis ardto voca- bulo : nam ut poffeffor meat rei earn mihi reddat,non eft cm tuv c/h, rSrv mivsliov -at Jiy.MX it), ynmfig. rov /3iot dcpeXo- fd/w 'iyfii, i rov J wesa/Bpon iclicx&tq : Tunc quidem ubi conftitu- tus ejfet arbitrator ejut quod cuique conveniret, it a agendum ejfe. at ubi judi- candum ejfet utrim ejfet tunica, id ifeelandum * utrapojfejfio juftior , eumnt rtm habere qui vi abjluliffet, an qui feciffet am cmijfet. I X.Eft Sc * tertia juris fignificatio qua; idem valet quod Lex,quo- ties vox legis largiffimefumitur, ut fit Regula adtuum moralium obligans ad id quod redtum eft.Obligationem requirimus: nam con- filia & fi qua funt alia prafcripta, honefta quidem fed non obligan- tia, legis aut juris nomine non veniunt. Permiflio autem proprie non adtio eft legis, fed adtionis negatio, nifi quatenus alium ab eo cui per- mittitur obligat ne impedimentum ponat. Diximus autem, ad re¬ dtum obligans, non fimpliciter ad juftum, quia * jus hac notione, non ad folius juftitia;, qualem expofuimus , fed Scaliarum virtutum ma- teriampertinet. Attamefnab hoc jure, quod redtum eft, laxius ju¬ ftum dicitur. Juris itaaccepti optima partitio eft qua; apud Ariftote- lem exftar, ut fit aliud jus naturale, aliud voluntarium , quod ille le- gitimum vocat, legis vocabulo ftridtius pofito : interdum 8c rod ■mia, conftitutum. Idem difcrimenapudHebraos reperire eft, qui cum diftindte loquuntur, jus naturale vocant * nwb, jus conftitutum’ A 2 o'pn 4 D E IVRE BELLI t='pn quorum illud hwipxfo, hoc umtits folent vertere Helleniffe. X. * I us naturale eft didatum redxrationis indicans, aduialicui, ex ejus convenientia aut difcon venientia cum ipfa natura rational^ meffe moralem turpitudinem aut neceflitatem moralem , ac confe- quenter ab audore naturx Ded talem adum aut vetari autpracipi. Adus de quibus tale exftat didatum, debiti funt autilliciti per fe, at- E " ieo a Deo neceffario prxcepti aut vetiti mtelliguntur; qua nota hoc jus non ab hurnano tantum jure , fed & a divino volunta- rio, quod non eaprxcipit aut vetat, qua; per fe ac fuapte naturaaut debita funt aut illicita, fed vetaudo illicita, prxcipiendo debita fa- cit. Ad juris autem naturalis intelledfum, notandum eft quxdam diet ejus juris non proprie, fed utfcholx loqui amant, redudive, quibus jus naturale non repugnat , ficut jufta mododiximus appellariea qux injuftitia carent.interdum etiam per abufionem ea qux ratio ho- nefta aut oppofitis meliora effe indicat, etfi non debita, folent dici ju¬ ris naturalis. Sciendum prxterea, jus naturael non de iis tantum age- re qua; citra voluntatem humanam exiftunt, fed de multis etiam qux voluntatis humante adum confequuntur. Sic dominium, quale nunc in ufu eft, voluntas humana introduxit: at eo introdudo nefas mihi efle id arripere te invito quod tui eft dominii ipfum indicat jus natu- L.i. D. dt ra j e . q Uare * furtum naturali jure prohibitum dixit Paulus Iurifcon- L Tnimn. fultus, natura turpe Vlpianus, Deo difplicere Euripides his in Hde- l). de verb, na verfibus: fignificat. Namque odit ipfe vim Densnec divites , Nos ejje raptoftfedprobe partis cupit. Spernenda, fi non jure veniat, copies eft. Communis either hominibus , tellus quoque, Jn qua ampliare caique fie feu eft domum, Vt ab alienis rebus ac. vi temperet. Eft autem jus naturale adeo immutabile,utneh Deo quidem muta- ri queat. Quanquam enirn immenla eft Dei porentia,dici tamen qua- dampoffuntadquxfeillanonextendit, quia qux ita dicuntur, di- cuntur tantum, fenfum autem qui rem exprimat nullum habent; fed libi ipfts repugnant; Sicut ergo utbis duo non lint quatuor ne a Deo quidem poteft effici, ita ne hoc quidem, ut quod intrinfeca ratione malum eft, malum non fit. Et hoc eft quod fignificat Ariftoteles,cum elicit ; f nec t'jjii uvofaciw mwetAvfi.fi.ha [am ttjs Nam Ut efle rerum poftquam funt & qua funt aliunde non pendet, ita & proprie- tates qux effe illud neceffario confequuntur. talis autem eft malitia quorundam aduum comparatorum adnaturam fana ratione uten- tem. Itaque & Deus ipfe fecundum hancnormam de fe judicari pa- titur, ut videre eft Gen. xv in, 2f. Efai.v, 3. Ezech. xvm , 2f. Ierem. 11,9.Mich, vi, 2. Rom.n, 6 . in, 6 . Fit tamen interdum ut in his adibus de quibus jus naturx aliquid conftituit, imago qux- darnmutationis fallat incautos,cum revera non jus naturx mutetur quod immutabile eft, fed res de qua jus naturx conftituit, quxque mutationem recipit. Exempli gratia: ft creditor quod ei debeo, ac- ceptum ferat, jam folvere non teneor, non quia jus naturx defierit prseci* acpacis. lib. r. % prxcipere folvendum quod debeo, fed quia quod debebam deberf defdr. ut enimrefte in Epifteto Arrianus: cm H Savk7nit!n i 'if/$v Ai&djs Kpevlut: Ipfjvsn y> yc/\ Jnpoi fi oiavoic rwier,vole E <&efji a'rty.Xsq, i'/ri-i is Sim i erl ftsT oujtSv. * AiJj>ai7nHas ctjidkxl oixlvj jj 7n?hov Humano generi nam lex datur ab love /ummo • Quippeferd, pifces, avium genus altivolantum Mutua fe vertunt inpabula,juris egentes. luftitia at nobis , qua res efl optima , cejfit' Inequis,inleonibus juftitiam non dicimus, inquit Cicero de Offi¬ ces primo. Plutarchus in vita Catonis majoris, viy-? r> vrfts kv’ftuwxc f/Jwv 7n(pvxa/djj: lege & juBitia adverfus homines tan- turn natura utimur . Ladtantius lib. V. In omnibus enim videmrn animalibtis qua f tpientia carent conciliatricem fui ejfe naturam . Nocent enim aliis ut fibi frojint. nefciunt enim quia malum eB nocere. Homo vero, quia fcientiam boni (j malt habet,abflinetfed nocendo etiam cumincommsdo fuo. Polybius cum narraffet quibus initiis primum convenient homines, addrt,* fi quis in parentes aut beneficos injurius fuiffet.fieri nonpotuiffe quin id ca> teri segre ferrent, ratione addita: 5 v avjpdvmv ui • v!> T©- T aXsoit yj* flfftoiq avroiq pit-rtf l vx xj Ao^trftx, Qm/lftv oic Coy. civ eixii xvtxs tIuj -zsgoslfvyuevijv 2 ^(pagesv, ini tcov citkoiv iesuntfium^ m ytvl/ftjjct. * toTs tmpSctt. 6}uoniam enim huma- num genus hoc aliis animantibus diBat, quod mente ac ratione utitur, omni-no eredtbile non eft tarn alienum a natura fua ablum ab ipfis dijfimulatum iri , ut in aliis animantibus: fed quod fattum eft,revocatum iri ad animwn cum offenfa fignificatione. Quod * fi quando brutis animantibus juftitia'tribuitur,id fit improprie * ex quadam in ipfis umbra rationis atque veftigio. An vero aftus ipfe dequo jus natura; conftituit, fit nobis communis cum aliis animantibus, ut prolis educatio; an nobis proprius, ut Dei cul- tus; ad juris ipfam naturam nihil refert. XII. Efle autem aliquid juris naturalis probari folet turn ab eo guod prius eft, ram ab eo quod pofterius.quarum probandi rationum A 3 ilia r 6 DE IVRE BELLI ilia fubtilior eft,'hapc popularior. A priori, fi oftendatur rei alicujus convenientia aut difconvenientia necefftria cum natura rationali ac fociali: a pofteriori vero , fi non certiffima fide, cerre probabiliter admodum , juris naturalis effe coliigitur id quod apud omnes gen¬ res , aut moratiores omnes tale effe credirur. Nam uni verfalis effe. dins univerfalem requirit canfiim : talis autem exiftimationis caufa vix ulla videtur effe poffe prater fenfum ipfum communis qui dicb- tur . Hefiodi eft dictum a multis laudatum: ittr, ftsaig rmpincui tnriAAvfj, qilniu, 7 iDA'AH Acto't QvifiiQiin. Non etenim penitus vana eft fententia , multi Quampopuli celebrant. * mw vy tpcuiljS/iu. m?d 5 qua communiter it a videnturfida funt, ajebat He¬ raclitus ftatuens Aejjv r \iwm optimum effe veritatis *eArgla y.fiyfi.cAxts e^nfcspirsq. natura quidem nullus hommum aut eft aut fuitferum atque infociabile animal, fed ejferatur ubt extra natura modtim peccare ajfuefck, rurfumque alia confue- tudine vitaque , (ft locorum mutatione redit act manfuetudinem. Ar.ftoteles P.p. v, 2 . delcriptionem hominis ex eo quod ipfi proprium eft banc facit: avjpcmcs, * Pfim fysgov tpvtul: homo animal eft fuapte natura manfuetum. Pi!. 1. v. Idem alibi: Js 3 mtorHf ci 7 U} ttj Qbe-n iyutrt yftcXAn r* (pwn , ft yfi c* rfis hipjxpy,Ittig: quid natnralefit fpebiandum in his qua, bene fecundum nuturom fe hxbent, non in depravxtis, XIII. Alteram juris fpeciem effe diximus jus voluntarium, quod exvoluntate originem ducit: eftque vel humanum vel divb num. XIV. Abhumanoincipiemus, quia id pluribus innotuit. eft ergo hocvelcivile, vellatiuspatens , velardtius. Civile eftquodapore- ftate civili proficilcitur. Poteftas civilis eft quae civitati prseeft. Eft autem Civitas coetus perfedtus liberorum hominum, juris fruendi & communis utilitatis caula fociatus. Ius ardtius patens & ab itffa po- teftate ACPACIS, LIB. I. 7 tefhte civili non veniens, quanquam ei fubditum , varium eft, pra»- cepta patria, dominica ; & fi qua funt fimilia in fe continens. Latius autem patens eft jus Gentium, id eft quod Gentium omnium * aut multarum voluntate vim obligandi accepit. Multarum addidi, quia vix ullum jus reperitur extra jus naturale , quod ipfum quoque gen¬ tium dici iblet, omnibus gentibus commune. Imo ftepe in una parte orbis terrarum eft jus gentium quod alibi non eft , ut de captivitate ac poftliminio fuo loco dicemus. Probatur autem hoc jus gentium pari modo quo jus non fcriptum civile, ufu continuo & teftimonio -pcritorum. Eftenim hoc jus, utrefte notat Dio Chryfoftomus , ivfnfut pits Kj %poms, repertum temporis & ttfw. Atque in earn rem maxi¬ mum nobis uftim prxbent illuftres annalium conditores. X V. Ius voluntarium divinum quod fit, fatis ex ipfo vocum fo~ no intelligimus : id nimirum quod ex voluntate divina ortum haber. quo difcrimine a jure naturali, quod item divinum dici poffe dixi- mus, internofcitur. In hoc jure locum habere poteft, quod nimium jndiftinfth * dicebat Anaxarchus , non ideoid Deum velle , quia ju- ftum eft, fed juftum effe, id eft jure debitum, quia Deus voluit. Hoc autem jus aut datum eft humano generi, aut populo uni. Humano generi ter jus datum a Deo reperimus: ftatim poft hominem condi- tum, iterum inreparatione humani generis poft diluvium, poftremo in fublimiori reparatione per Chriftum. Tria hxc jura haud dubie omnes homines obligant, ex quo, quantum fatis eft ad eorum noti- tiam pervenerunt. X-VI. Ex omnibus populis unus eft, cui peculiariter Deus jura dare dignatuseft, populus fcilicet Hebraus, quern fic alloquiturMo¬ les Deut. IV, 7. Sht/tgens tammagna cui Dei propinqui ficut Dominus Don nofter ad omnia vota qua ei facimas ? quo. gens tammagna, cui fnt conftitutio- nes O’ jura squa, quaVs efi lex hue tot a, qrnrn ego hodie coram vobis propono ? Pfalmographus Pfalrno cxlvii ; indicat Detos verba fualacobo , confti- tutiones ac jura fua Ifraeli. non it a fecit genti ulli: ideojura ifta non noverunt . Nec dubitandum , quin fallantur ludsorum illi (quos inter Try- phon in difputatione cum Iuftino) qui exiftimant etiam alienige- nis, fi falvi effe vellent, iubeundum fuiffe legis Hebraic* jugum, Neque enim eos obligat lex quibus data non eft. At * quibus data fit lex, ipfa loquitur: Audilfrdel. Ik paftim foedus cum ipfis iftum, ipfi in peculiarem Dei populum adfeiti dicuntur, quod verum effe agnoftit & ex loco Deuteron. xxxiii, 4, probat Maimonides. Quin inter ipfos Hebrxos vixerunt lemper aliqui exteri homines mZlpivti rot ©say, qualis Syrophoeniffa Mattli. xv, 22. qua- lis ille Cornelius After, x, 2. rStr r&cuijioir , Aft. xvin, 4, Hebraice maw n>on pij ex gentibus, ut legitur * titulo Thalmudico de Rege. Talis qui eft in lege diciturwqs Levit.xxu. 2f. aeuni i» Lev, xxv, 47. ubi Chaldaus dixit * incolam incircumcifum. Efi, ut narrant ipfi Hebrsorum magiftri, leges Adamo & Nos datas fervare tenebantur, abftinere ab idolis & fanguine, & aliis qua: infra fuo loco memorabuntur, at non item leges proprias Ifiaelitarum. Itaquc cum Ifraelitis non liceret vefei carne beftiae quae fato fuo A 4 periif- ^Ht.hb.'a c. 1. 6 ■ D E IVRU BELLI ' periiffet, peregrinis tamen inter ipfos viventibus id Iicebat, Deuter. xxv, 2i. Nifi quod quibufdam legibus fpecialiterexprelfum eft, ut incol* iis non minus quam indigenas teneantur. Extraneis etiarn qui aliunde advenirent, nequeinftitutisHebraicis fubjicerentur , in tem- plo Hierofolymitano licuit Deum adorare, & vidtimas offerre, * ftantibus tamen in loco peculiari acleparato a ftatione Ilraelita- rum, i Reg, qui Latinis hi Reg. viix, 41. n Macc. 111.3y.I0- han.xii,20. Adt. viii, 27. * Neque Eiifeus NaamaniSyro, neque lonas Ninivitis, neque Daniel NabuchodonOloro, neque Prophet* alii Tyriis, Moabitjs, iEgyptiis, ad quos fcribunt, unquam fignifica- runt opus iplis elfe ut Molis legem fulciperent. Quod detotalege Molis dixi, idem & de cireumcilione, qua: Icgis quaft introitus erat, didtum volo.Hoc tantum intereft, quod lege Molis Iiraelit* l'oli te- nebantur, eireumeifionis autem lege tota Abrahami pofteritas: unde Idumaos a Iudasis coadios cireumcilionem fulcipere in hiftoriis He- braeorum & Graecorurn legimus. Quare qui populi extra Ifraelitas circumcifi funt ( funt autem complures, quorum Herodotus , Stra¬ bo, Philo, Iuftinus, Origenes, Clemens Alexandrinus, Epiphanius, Hieronymus, * meminerunt) eos credibile eft ab Ifmaele, aut ab E- fauo , aut * ex Cethur* pofteris venilfe. Cjeterum in aliis omnibus locum habebat Pauli illud, Rom. 11, 14 . Cumgentes qua legem mn ha- bent, * natura fuapte (id eft moribus ex primatvo fonte manantibus:ni- li quis malit illud natura referre ad pracedentia, ut opponantur Gen- tes Iudads qnibus ftatim natis lex inftillabatur) faciunt ea qua leges funt ; ifti legem non habentes flbi funt lex: ut qui oftendant ipfum opus legu mentibtu futs infcriptum, fimtil tefiimonium reddente ipforum cohfcientia fy cogitationi- bus fefe mutuo accufantibits aut etiam excufintibus , Et illud ibidem 26 . Si prxputium (id eft prseputiatus homo ] obfervet mandatum legis, nonnt praputium illitts pro circumcifione reputabitur ? Bene ergo in Iolephi hifto- ria Ananias Iudsus Izaten Adiabenum (Ezaten hunc Tacitus vocat) docebat * etiam citra cireumcilionem Deum redte coli & propitium haberi pofle. Nam quod extranei multi circumcifi funt, & percir- cumcifionemlegi leobligarunt (ut explicat PaulusGal.v,3.) id fece- runt partim ut jus civitatis adipifeerentur (nam profelyti , qui He- br*isp"ot ’ix hofpites juftitias,* pari jure erantcum Ilraelitis,Num.xv, ay.) * partim ut earum promiflionum ell'ent participes qua: non communes humano generi, fed Hebrteo. populo erant peculiares: quamquam non negem pofterioribus fieculis acceflifie etiam in non- nnllis pravarn opinionem, quafi extra Iudailmum falus non eflet.Hinc colligimus nulla parte legis Hebr**, qua lex eft proprie,nos obligari, quia obligatio extra jus natur* venit ex voluntate legem ferenris, I)eum autem voluilfe, ut alii quam llraelit* ifta lege tenerentur, nul- lo indicio poteft deprehendi. Non igitur, nos quod attinet, proban¬ da eft ulla legis abrogario : nam nec abrogari potuit eorum refpediu quos nunquam obftrinxit. Sed ab Ilraelitis ablata eft obligatio, quo¬ ad ritualia quidem , ftatim poftquam lex Euangelii cospit promul- gari; quod Apoftolorum principi dare fuit revelatunx , A£t, x, iy. quoadcaetpra vero, poftquam populusille per e^cidium urbis & de- ACPACIS, LIB. I. 9 folationem pracifam fine fpe reftitutionis populus effe defiit. Nos vero alieniger.se non id Chrifti adventu confecuti fumus , ur Mofis lege nonteneremur, fed ut qui antea ipem tantum faris obfcuram in Dei bonitate pofitatn habpre poreramus , nunc difertofoedereful- ciamur. utque in unam Ecclefiam coalefcere poflimus cum Hebrseis filiis Patriarcharum, fublata ipforuin lege, quo velut interfepimento, d nobis diftinebantur. Ephefi n, 14. XVII. Cum ergo dire&am obligationemlex per Mofem data in nos inducere non poffit, ut jam oftendimus.videamus ecquem alium ufum habere poffit, turn in hac de jure belli, turn in fimilibus aliis qusellionibus. Id enim fcire ad multa referr. Primum ergo oftendit lex Hebrsca, id quod ealege precipitur non elfe contra jus nature. Nam cum jus nature, ut ante diximus, fit perpetuum atque immuta- bile, non potuit a Deo, qui injuftus numquam eft, quicquam adver- fusidjusprecipi. Adde quod lex Molls vocatur immaculata Stre¬ et?., Plalm.xix, quiLatinis xvm,8. & Apoftolo Paulo fanfbi,jufta, bona,Rom. vii, 12. Depraceptisloquor. nam de permiffis diftin- dtius agendum eft. permiffioenim qua: lege fit (nam qua: nudi eft fa- 6ti,8c impedimenti remotionem fignificat,huc non pertinetjaut plena eft, qua: jus dat ad aliquid omnino licite agendum ; aut minor plena, qu.se tantum impunitatem dat apud homines & jus ne quis alius im- pedire licite poffit. Ex prioris generis permiffione non minus quam ex prsecepto fequitur id de quo lex agit contra jus nature non effe . * De pofteriori gcnere aliter ie res haber. Sed raro locum habet hcc collectio : quia cum permittentia verba fint ambigua, magis ex jure naturae interpretari nos convenit utrius generis fit permiffio, quam expermiffionismodo ad jus nature argumentando procedere. Huic v prima? obfcrvadoni affiniseft altera, licere nunc his qui imperium in¬ ter Chriftianos obtinent, leges ferre ejus fenfus cujus fttnt leges per Mofem data?, nifi fi qua? fint leges, quarum tota fubftantiaad tempus Chrifti exfpeftati & Euangelii nondum revelati pertineat, aut nifi Chriftus ipfe conrrarium aut in genere aut in Ipecie conftituerit. Nam his tribus caufis demptis nulla poteft alia excogitari, cur quod olim Mofis lege fui t conftitutum nunc fit extra ea qua?licent. Tertia obfervatio hac fit: quicquid ad eas virtutes pertinens quas Chriftus h fuis difcipulis exigit,lege Mofis preceptnm eft, * id nunc etiam , fi non & amplius, a Chriftianispreftandum. Fundamentum hujus ob- lervationis eft, quod qua virtutes a Chriftianis exiguntur, ut humili- tas, patientia, dilcftio, exiguntur * in majore gradu quam ftatu legis Hebraic* exigebantur: idque merito; quia etiam promiffiones coele- ftes in Euangelio multo clarius proponuntur. Hinc lex vetus com- paratione Euangelii dicitur fuiffe nec perfefta, nec tt/xiftxr®* , Hebr. vn, ip.vm,7.&legis finis dicitur Chriftus,Rom.x, f.lexautem manududlrix ad Chriftum, Gal. 111, 2 duitss i yfiw ris r,hi •lajju^.yflAf.S $ mfoyjs- vtfiifiet, aX.'a yjej TX( Us ey&Ttpor wmpimdjcetri&f^ £ ms item*"; \tptrtbnees ms XiyAtr. yefl r dptn, *«, yfi mftissSittsvf], *S mfyj. Hoftes non foli exiftimantur qui jam navali aut ter- reftrtpralio certant,fed pro tattbus habendi qui machinas admovent porta¬ bles nut mcenibits, etiamftnondum pugnam incipitmt. Servius ad illud pri- mx AEneidos: nec hello major & armis. Helium confdium habet: arma tantum in aBu ipfo funt. Idem ad v 111 : Helium eft tempus omne quo velpraparatur aliquidpugna necejfarium, vel quo pugna geritur. Prdrnm autem dicitur, confiiBus ipfe bellorum. f. 111. . Salva enim ejfe focietas nifi amore 1$ cuBodia partium non poteft ] Seneca idem epiftolaxLVIII : Hu focietas diligent er fr fimcfe colenda esl, qua nos omnes omnibus mifcet, Ilf judicat aliquod ejfe commune jut generis humani. videri poteft hac de re Chryfoftomus i Cor.xi, i. Alia eft fine inxqualitate } Vt in Grammaticis alia conftmctio con- venientia?, alia regiminis . Veum £f homines ] De hac locietate vide Philonem in awiitpjv N Si. Habet & Plutarchus qucedam in Numa. f T * Gju Albert as dicitur ] quam propterea facultatis nomine optime de- finiunt Romani Iurifconfulti. Dominium ] Iuspro Dominio. Scholiaftes ad Horatium. vi. In res fngulorum majus eft dominium regis ] Philo porefftetf. yj yD ’ipyvpls it £ yyyjois yfl 'em dxt.ee rMfciXtcc rus ’ftfoev^etpoXie- xcfj t iyitfehuv yflx.m ij' r iginaf Uiv. Certe argentum,attrum, qua pretitr fa alia apud fubditos cuBodiuntur, eorum qui regnant magis funt quam pofti - dentium , Plinius Panegyrico: cunts eft quicquid eft omnium , tantum ipft quantum omnes hahent. Et mox : Ecquid C&far non futtm videat ? Adde Sarisberienfem in Policratico lib. v, c. x. f. VII. «?<«» ] Cicero de Officiis I: Sedftcontentio quadam £? comparatiofiat, quibus plurimum tribuendum officii, principes funt patria gf parentes, quorum leneficiis maxime obligati fumus ; proximi liberi, totaque domus , qua JfieBat innosfolos , neque aliud uttum poteft habere per fugium, Deinceps bene conve- nientes propinqui, quibufeum etiam communis plerumque for tuna eft. quamob- rem necejfaria praftdia vita debentur its maxime, quos ante dixi. vita autem viBufque communis, conftlia, fermones-, cohortationes, confolationes,interdum etiam objttrgationes in amicitiis vigent maxime. vide qua: infra dicentur libro 11 , capite vii, §.ix, & x. Seneca de Beneficiis libro iv, c.n: ubi de teftamentis agit: Gluarimus digni/fimos , quibus noftra tradamut. ipliim locum vide. Adde Auguftinum dcDodtrina Chriftianalib. 1 , cap. xxviii, &xxix. Nomen A C T A C I S, L I B. I. ii Nomen habet proporuonis ] Habitudinis comparationem vocat Cat. §, ym, fiodorus . Eft hujus proportionis, qualuftitia attributrix uti folet, non incommoda apud Homerum defcriptio: fih uQXw iJhr.i, Si ^dpovi limn. Frsfianti dabat hie prafiantia, vilia vili. Vtra pojfiejfiojufiiorj Vide eundem Xenophontem imiStsac feCundo. Hue fpectat lex per Molem data : non mifiereberis in judicio pauperis. Exodi xxi 11,3 . Levit. xix,i y. Oportet enim,ut Philo ait, m a?d- d r T SincfZppktut tpca/lsunett , res abfirahere d htigatorum re- fipeftu. Tertia juris fignificatio qua idem valet quod lex ] Hoc fikllu dixit Hora- f. IX, rius: Iura inventa metis injufii fateare necejfeeji. Et alibi lura neget fibi nata . Vbi Scholiaftes , legum fit contemtor, 1m hac notione , non ad folius jujliti/t qmlern expofuimm , fed £f aliarum •virtutum materiampertinet ] Exemplum fit in Zaleuci lege, poenam ir- rdgante ei qui contra medici praceptum vinum bibiffet. niso ] aut ess's. Sic Maimonides libro ii i, duttoris dubitantium cap. xxvi. Ius naturale efi die! a turn reels, rationis ] Philo libro , omnemvirum f. X. bonum effe liberum. Nip®* Si a’daOliis «offic esA r£ biitoc,n rS Settee &til& ‘@S chgapltSiets ii onXMC d-\>otf‘C,dxt.,\sa’ djmetris tfueuis * ci djutdrai zj^toice rv-mfiiic. Lex mentiri nefeia efi refta ratio , qua lex , non ab hoc aut illo mortali mortalis , non in chart is aut columnis exanimis exanima, fed corrumpi nefeia, quippe ab immortali natura infculpta in immor - tali int elicits. Tertullianus de corona milrtis : Quarts igitur Dei legem, habens communem iftam in publico mundi, in naturalibus tabulis. M. Anto¬ ninus lib. 1 1. riXoc Xoysxm Sfism Ixltfixt rfi roc mSteas fit mXtresuc ■£ srjfirSu- nUTKc Ao'ya; qefi Sti rp.fi. Finis animantium ratione utentium , fiequi legem ac nor mam avitatis ac reipubUu omnium antiquiffima. Adde Ciceronis locum deRepublica hi , quern adducit Laftantius vi, 8. Praclara funt quaeinhancrem habet Chryloftomusxii, &xiii deftatuis. Nec Ipernenda qua: Thomas Secunda Secundse lvii. 2, & Scotus hi, aift. 37. Fu turn naturali jure prohibitum ] Iulianus 0 SoCrtp®- top®* ( poft il¬ ium de Deo agnolcendo & colendo ) hp°s

tulus iiofpitis filium interemifiet. Ex quadam in ipfis umbra rations atque veftigio J Seneca de ira libro v, cap.m, ferasira carere dixit, fed pro ira habere impetum. Mm a a- nimalia, ait, humanis affeBibm carent: habent autem fimiles illis quofdam im- pulfus. Sic in beftiis non efle >Mr.tcw fed •»»« r^r-tcw, non vitia fed vt- tiorum fimulacra dixit Origenes contra Celfum. us £> frfisl% r X£»&, •velutirafci leonem : Peripatetici apud Porphyrium de non efu animan- tium tertio. xix. T «njisif cp(uvl/3jja mfi ] Ariftoteles Nicom. x,ii, S-finum fozesnn tivaj pet fits, ib' dvcufiiv lUvibu Aw rnstv is rmvv onsire&txtt. fftuod omnibus it a videtur, id it a ejfe dicimrn. qui vero hanc fidem velit tollere , nihilo ipfe credibiliora dices. Seneca Intantajudiciorum diverfitate referendum bene merentibus gratiam omnes mo tibi, quod ajunt, ore affirmabunt. Qmntilia- nus : ConfuetudinemfermonisvocabocoKfenfumeruditorum, ficut vivendi, tonfenfum bonorum. Iofephus antiqua? hiftorisxvi : ijtnv fiofodbiv esi 3$i<^ t rots A v rets eels X-/ mXots £i&’ erro Transits jot firsts txfi.ptfis' ri bizuiov bi Tium dvfdmus oftetus emhibevet, XvaneXtsttlfev tv tXCnaivIt rfi fiarp- Qdgcts, is rakHttv 01 rntp hfitv vl/491 Xlpvs%tvns, Urn/tm hfi&s, « zrJa^us'iptg- f* ycififi cetints, ’svvxsifii (pitos drrt^jccttv'^j. bio £ momrmj cmhvuv vtfiiv dnatlvt- Ttov sfij bsev cm dseS^-po^qi t tmmbevfedrav ote^Xii dxc.tr ^itvfifi cvrdes&s xeeXexdjaSieu/ immiiesus i%ets. rSnj S ngivovumum vfi fitvtv ixatov TT dvfusiuv fitot. Moribus gens nulla eft, qua iifdem tot a utatur, fupe oppida- tim difcrepaturplurimum. At jus ipfum omnibus equaliter hominibm expedit, tarn barbaris utile quam Grads, cujus quidem rationem habentes maximam qua apud nos funt leges, faciunt nos, easpuremodo obfervemus, cuncUs homint- lus benevslos amicos. Taliafunt quit exigi a legibus par eft • neque Hlas aver- fari ftp d fe alienas arbitrari debent alii, in eo quod inftitutis difierunt, fed td potius lietlmdum an ad virtutem ac probimtem Jins accommodata. Hoc tmm lit. - />. C ? A c I S» L X Bo I. 13 ad 0 )*>m ammmherpertinet,folumque per fefufficit ad tutandam hotn'mum wmu Tertullianus prafcriptione adverfus hxreticos: Grnod apud mu'tos unum invenitur, non eft erratum fed traditum. Twit Tibia* iZoxty ] Iuftinuscolloquiocum Tryphone :xstUlrot Issro urcfidpbs tmiftafas ifimpopnpivot yyq dsrc pcwXrte dvurfoepvs tjuv tpouj/.m JW vlpeev -mvyguv rue pvmi&s dmat dtrJxtmv. Exceptis illis qui ab imputes ftirutbusabrepti & per malam educationem , inBitutaprava (ft le¬ ges iniquas corrupii, nuturales notiones perdtde.mt. Philb libro omnem bonum efle liberum: Ao ^cwf/ftraq ol» -ns I s dpoXvuTriae rise i^ot/ae xn» ot%aypftrar Mrrilfe.pyi nujofmrue. meritoigitur miretur quis, tantam illis of- fufam caliginem ut tarn claras rerum proprietates non nideant. Chryfofto- mus oratione, Chriftum Deum efle.pli mlm dm t ^iipju^dvm ■ms y/i- . pat, ras *e*V «5 7m& t n%uypdrm. Ne ergo rerum dijudicationem ab illd rrn- tuare quibus cor ■ uptus eft animus. Xftm Zftipey (pun* ] Idem dicit Chryfoftomus xi de Statuis. Latius id explicat Philo decalogo: ayXaei^v y- qt/q njvvopgv ill cv ri ly.S’d'mfti b tpbrif fjvviimtm ajfj’s opfioicw lyivavluv dedteet, Xopt ISou. nwayspv 1st #{(tgncui xgftnv iiJSv. Gquod animantium ejfe debebat manfuetijfimum, idem Mtura, fecit gregale <& coetus appetens, & ad concurdiam focietatemque voca- 'fit, fermonem etiam pr&bens qui ingenia attemperando & ad concentim per- ducendo conciliaret. Idem de Mundi immortalitate : hptgt>ru%y yl « avJp<07TBe,Xopv fotfyioujjlpiie I piotue ecunS ygpe, to -f -ni if up^tv^ss mejn qpk- *4^0 *5 nd-qvsverui. Manfuetijfimum animantium homo eft, ut cui naturapt» MtinereJermonem dederit, quo ajfccins quantumws offerati velut meantando ti- surantur . Aut mult arum ] V afquius 11 Controvert lit. 4, §.xiv* Diceiat Anaxarchus ] Eft apud Plutarchum Alexandra. §. xv . Quibus data fit lex, ipftt loquitur: Audi Ifrael ] ita fentit & Moles Mai- }. xVX« monides,&probat iententiam fuam ex Deut.xxxm, 4. Titulo Thalmudico de rege ] Ettitulo de Synedrio cap. xr. Incolam mcircumciftm ]-de tali agitur & Exodi xxi, tf.f. A quo di- ftinguitur profeiytus id-eft cirqumcifus ad vena, ut oftendit collatio lociNum. xx, J 4 . De pii:>illisincircumcilis multa habet Maimoni- des libro de Idololatria c. x, §. 6. Idem in commentario ad Milhai- oth, & alibi fepe, pios illos ex gentibusparticipesait futuros bono- ram futuri feculi. Chryfoftomus ad Romanos cap. 11 , TrdiovhsAtje* d- lauftb (p'criy, ij rdkd mim ixe.lt/ju> ■v 5 XQirS yraejinaf. wnuyi . its TKS itpjure ypovxs b XtpSf quern ludsum hie indicat & de quibus CrMis differit ? de iis qui ante Chrifti adventnm fuere. nondum enim ad Gra¬ tia temporaperduBa eft o-atio. Deinde: eXtslwas 3 dreJ/Jd print, i rbs bshiM- X.x.'tQ £»&;, d//uj. :c; rise nSpvnxJ>Jj/w. rile railed TllS- laixajy ■zft^fttegbtem navi!)a rd ztgoe hrtSesao cwareXSvIgi SshflngSv^tf. Exem- plaque dat in Melchifedeco,Iobo,Ninevitis,Corneiio. moxfta^* 'j rmXiv is r esheXeXi.r%bjj, a,//la T JtertQvt £ dagtlov ruv veyixur •mgcp.ngrietu* tc7nriZisctyfipov (pyrt. Grttcos hie dicit non idolorum cultures fed in Demnpios, naturali rationi obfequemes, qui, prtiter ludaica inslittita, cunBa qus ad pieta- tem facerent fervalant. Et Grstum rurfum vocat, non cuiiorem idolorum , fed pium, virtute pr&ditwn, dlefts wo ritibus liberum ,Eundem in ienfutn tra- D E I V R E BELLI hitlllud, w« ais aMu.t&. lege folutis ut lege folutus. & orations xi i de Statuis : tpJvj* dnuAftt ^sa« i ir* kfhiho'hdtqLjj, k>.xk r ®©tou- tSvra fifij T Jeov , dm zvfofoifylw jrfrlnhiiKui eftfefilvptireuv diidyxy, em^odTurf/ftls As>*> i&q a&s'kfiri i£ lyfae/.rfWS 2 ^#$°! 11)15 > ***«# QiXtumQitui dim? an >yq' isf y.lf& '& tmftetl©- dftvvlfS/Jov oy’dxsm V7rege%0i. fte%@- /Bf) xogtriav oifiv tpvezq mr.t- y Itctth XaxliPw, bhwej toTj cv&ms-, eieon^ytre fSy into- }.dy.ii>v cv.r.vm izeifc&pSv, y.dv fiyfiim) jcp«7sg&rs Ip/c-i tss; eoi-ftes. Videmus animtm- tium quodque eo ad fui tutelam uti quo maxime valet. Nam & vitulus non- dum enatis cornibus eaparte minatur , equuleus nondum firmatis ungulis calcitrdt, catellus dentibus nendum robuftis morfeat. Idem Galenus de ufupartium,primo hominem animal effe ait ad pacem bellumque natum, cui arma quidem agnata non fint, * fed apta, armis parandis ac traftandis manus: qua etiam pro armis uti fponte fua nec aliunde id edoftos infantes videmus. Sic & Ariftoteles de partibus anima- lium quarto, capite x. manum homini ait efle pro hafta, pro enfe, & pro armis quibuilibet, quia omnia poteft fumere ac tenere. Refta au¬ tem ratio ac natura focietatis, qua: fecundo ac potiore loco ad exa- xnen vocanda eft, non omnem vim inhibet, fed earn demum qua: fo- cietati repugnat, id eft qua: jusalienumtollit. Nam focietaseoten- dit utluum cuique falvum fit communi ope ac confpiratione. Quod facile intelligi poteft locum habimrum , etiamli dominium (quod nunc ita vocamus) introdudlum non elfet. nam vita, membra, liber- tas lie quoque propria cuique eflent, ac proinde non line injuria ab a- lio impeterentur. lie & rebus in medio politis uti, & quantum natura deliderat eas abfumere, jus eflet occupantis: quod jus qui ei eriperet face- A C P A C X $„ t I B. t. if faceretinjuriam. Hoc ipfum autem nunc poftquam ex lege autufu dominium formam fuam accepit, mulro iatelligitur facilius : quod exprimam Tuliii verbis : Vt.fi mumquodque membrum fienftm fimrn ha- be bpjtau beret , ut pojfieputaret fe valere fiproxihti membri valetudinem ad fe tradnxif - 111 - fet , debilitari & inter ire totum corpus necejfe eft: fic fi unufiquifique noftrum ra- pint, ad fe commoda aliorum, detrahatque, quod cuiqut pojjit, emolument i fui gratia, focietas hominitm (ft community evertatur necejfe eft : team fibi ut quifi- que malit quod ad ufium vita pertinent quant alteri ttequiri , conceffutn eft non repugnante naturae illud natures non patitur, ut aliorum ftoliis noftras facultq* tes, copiets, opes augeamus. Non eft ergo contra focietatis naturam fibi profpicere, atque confulere, dum jus alienum non tollatur : ac pro- indc nec vis qua: jus, alterius non violat injufta eft : quod idem Cice¬ ro ita extulic : Cum fiwt duo genera decertandi, mum per difeeptsttionem , alterumper vim , tumque illud proprium fit hominis, hoc belluarum, ccnfiugien - dum eft ad pofterius fi uti non licet fiuperiore. Idem alibi : Quid eft quod con- A«». tra vim fieri fine vipojfiet ? Apud Vlpianum eft : Vim vi repellere licere Cap- Yj \ vim fius feribit, idque]us natures comparatur « apparet autem, inquit f ex eo arMa etr“ vi. b. dr vt tn'u repellere licere. Ovidius dixerat : tri/iarnut* Armaque in armatos fumerejura finunt. u ‘ II. Id quoddicimtis , non drnne belluin juri nature adv'erfari, probatur amplius ex lacra hiftoria. Nam cum adverfus Reges qua- tuor qui Sodoma diripuerant Abrahamus cum miniftris ac federatis fuis armatus victoriam reportaffet, Deus per facerdotem futrta Mel- chifedecum fadlum ejtis probavin Ita enim illi Melchifedecus : Lam fit Deo altifiimo qui tradidit hoftes tuos in mnmm tuam, Gen. x i V, 20. At ceperat arma Abrahamus , ut ex hiftoria apparet, fine fpeciali Dei nianaatu: fretusigw.tr jure nature vir non fandliflimus tantuna , led & fapientiftimus, etiam extraneorum Berofi atque Orphei teftitno- nio. Hiftoria feptem populorum quos Ifraelitis exfeindendos Deus tradidit non utar: fuitenim ibi mandatum fpeciale ad cxlequendam rent a Deo judicatam in populos maximorum criminum reos : unde hsecbella in facris literis Dei bella proprie nominantur, quippe Dei juffu non humano arbitrio fulcepta. Ad rem magis pertinet quod Amalecitas vim fibi inferentes Hebrei ducibus Mofe ac Iofua armis repulerunt, Bxod.xvii. quod Deus ante faftum non jufierat, poft faiftum probavit. Sed & leges generales ac perpetuas de modo ge- rendi belli Deus populo fuo prefcripfit Deut. xx, io, If. eoiplb oftendens juftumbellum etiam fine mandatu fpeciali fuo efle pofle. nam aperte ibidem caufam feptem populorum ab aliorum populo¬ rum caufadiftinguit: accum de juftiscaufis belli fufeipiendi nihil ibi¬ dem edicat,eo ipfo oftendit eas naturaliter fans effe manifeftas: qua- lis caufa tuendorum finium in bello Iephre adverfus Ammonitas, Iud. xi. violatorum legatorum in bello Davidis adverfus eofdem, ii Sam.x. Simul notandum quod dicit divinus ad Hebreos feri- ptor, Gedeonem , Baracum , Samfonem, Iephten, Davidem. Sa- muelem, arque alios per fidem debellalfe regna, invaluifte in bello, exercitus exterorum vertiffein fugam.xi, i, j4. quo loco,ut iftius dilfertationis feriesdocer,in fidei nomine includir perfuafionem qua B id quod IS deivre belli id quod fit Deo placere c'reditur. Sic & Davidem fapiens femina air praliari Dei pralia, i Satn.xxv, 28, id eftpiaac juita. III. Probafuridem quod dicimus omnium gentium acpracipue fapientum conlenfione. De vi qua vita defenditur notus Ciceronis ProMUme. locus ipfi natura teftimonium perhibens: LSI hsc r.onfcripta ,fed nut a lex,quam non didicimus, acccpimus , legimus,verum ex natura ipfa arripuimtu, haufimits, exprejfimm , ad quam non dodi ,fed fstSii , non inftituti, fed imbuti fumm: ut fi vita noftra in aliquot infidias, fi in vim, in tela aut latromm aut inimicorum incidiffet, * omn'ts honeftaratio ejfet cxpediendu falutis. Item: Hoc (fi ratio dociis, (fi neceffitas iarbarif , & mos gentibus, & fieri! natura ipfa pr&fcripfit, ut omnem fember vim , quacumque ope poffent d corpore, d capite , L.Jtoque T). d vita fuapropulfarent. Cajus lurilconftiltus : adverfetspericulum natura • *d^iquil. Us ratiopermittit fe defendere.Floventinus Iurifconiultus: 7 «te hoc evenitut D "deiufl T‘ , ^ 1 ue 0 b tutelam corporis fui fecerit, jure fcciJJi exiftimetur. lofephus: & jure. Ivinas yj no u.(& i %'jfot h oimicn t i Qrfi fijfi rz% xj TS; panfiog a(pM£S« Vc hello in. ffipxg h[/.ac rtsTts mtefiiiti tiyxfisyx. Efi enim nature, lex ilia qua in omnibus ...in.c.2j. w let , ut velint vivere , idqtie ipfnmefiqnapropter eosqu't vita manifeSle nos volant spoliare, hoftes cenfemtts. Adeoquc manifeftam aquitatem hoc ha- bet, ut in beftiis eriam, qua juris non rem ipfam ut diximus, fed urn- bram habent quandam, diftinguamus inter vim qua injuriam infert E. 1. D.figr q U£E pr 0 p U lf a r. Nam cum dixiftet Vlpianus animal * quod fenfii, }‘ 7 . \T 7 iit. id e d rationis ufu, caret, non pofle injuriam feciffe, mox tamen fub- & g.Cum ’ jungit ,’cum arietes vd bovescommififlent & alter altcrum oceidif- let, Q. Mutio audore diftinguendbm, ut fi quidem isperifletqui xxirzB. aggreiiiis erar , cellaret actio; 11 is qui non provocaverar, compete- ret adio. Cui explicando ferviet illud Plinii : Lecnumferitcu inter fe non dimicat ,ferper.tum morftts n.n petunt ferpentes : fed fi vis infer atm , nulla efl cui r,on fit irn , non fit anima injuria impatient, (fi prompt a, fi noesat, ad ft defendendum alacritas. IV. De jure naturali ergo , quod & gentium, did potdl, fiitis conftat eo bella non omnia improbarir Iureautem gentium volun- tario itidem non damnari bella fatis nos docent hiftori*, & omnium populorum leges ac mores. Imo * jure gentium introduda efife bel¬ la dixit Hcrmogenianus : quod paulo aliter quam vulgo accipi fo- l. Ex hoc let interpretandum cenfco: nempe ut ccrta bellorum forma it jure ^uil&'ure g ent i um iotroduda, quam formam qua habeant bella ea pecu- J " ’ iUre ' Hares ex jure gentium efiedus confequantur : undediftindio nafei- tur , qua utendum nobis erit infra, inbellum folennc juris gentium, quod & juftum id eft plenum dicitur , & non folenne, quod tamen nonideo juftnm eftedefinit, ideft juri congruens. Nam aliis bellis modo aqua fubfit canfa, jus gentium nonadfiftit quidem , fednec Lib. xtm. refiftit, ut infra latius explicabitur. lure gentium (inquit Livius) ita L. ut vim. comparatum efi, ut armst. armis propulfentur. Et Florentinus jus efte gen- vjmf' titirai ait, ut vim atque injuriam propulfemus, ur corpus noftrum tutemur. V. De jure divino voluntario major eft difficultas. Nequehic'ob- jiciat quifquam jus natura efte immutabile , ac proinde a Deo nihil in contrarium potuilfe conftitui. id enim verum eft in iis qua jus na¬ tura AC.ncijitij.fi K5 ttir* vetat aur praecipir; non in iis quct jure nature licent Cantnm. iialri quse ejus iunt generis, cumproprie juris natura non lint ; fed extra jus natural & vetari poifunt & pracipi. Solet ergoprimum k nonnullis contra bellum adfcrri lex data Noatejulque pofteris: ubi DetlS lie loquitur , Gen. IX, f, 6 : Quinetiam fanguinem veftrum , id eft animarum veftrarum repofeam : abomni beftia repofeam cum : atque etiam da manu bominis alteritts * utpote fratris , repofeam hominis ariimam. Qftifquii effuderit fanguinem hominis qut e(i in homine, fanguis ejm effitndetur: quia hominem ad effgiem fuam fecit Deus. HlC ergo quidam illud quod de re~ pofeendo fanguine dicitur, generaliffime intelligunt; &alterum de effundendo viciflim fanguine, comrninationem elle volutit t non up- probationem. quorum neutrum mihi fe perluadet. Nam interdidium de fanguine non effundendo latius non patet quam quod in lege eft, Km decides , quod neque capitalibus fuppliciis, neque bellis obftitiffe manifeftum eft. Lex ergo tarn hac quam ilia non tam novi aliquicl conftituit, quam jus natura prava confuetudine obliteratum declarat atquercpetit. unde verba ilia intelligenda funt in eo fenfu qui vitium includit: ficut homicidii nomine non quamvis hominis ctedetri intel® ligimus, fed deftinatam Sc innocentis. Quod vero fequitur de fen* guine viciflim effundendo, videtur mihi non fadlum nudum, fed jus continere. Rem ita explico. Natura non iniquum eft ut quantum quifque fecit mail tantundem patiatur, juxta illud quod Rhadaman- thi jus dicitur: E'/*{ 7 mf i m k tgs|e Jim i k ffiefy. Qua fecit ft quifque ferat, jtu fiet gf aauum. Seneca pater hanc fententiam ftc return: luftifflma patiendi vice qttoi quifque alteno excogitavitfttpplicio, excipitfuo. Ex hujus naturalisxquita- tis fenili Cain parricidii fibi confeius dixerat, Gen. iv, 14, Quiinve* nict me interficiet me. Sed Deus primis illis temporibus aut ob horni- num raritatem, aut quia paucis adhuc gralfantibus minus opus erat exemplo, id quod naturaliter licitum videbatur edidlo repreffit, & contra&um quidem ac commercium homickUe defugi voluit, at vi- tam ei non eripi; quomodo & Plato in legibus conftituit, Si olim in Gracia uferpatum his verfibus d ocet Euripides: KaAas iffy tew-m tneligtf ei omStctf • Els fiiv cd/tv cine dm , 05 etc acmvloft, be tic uifb 'i%m y-v^et • eSfjydtm S'’ cedis') , cev'^cmKTeivcq J firi. Quam bene parentumprovida etas ftatuerat, Vt csgeretur de vita deetderi Hominumque viftt cede patrata nocens, Tugaque lueret trifle non let ho fcelus ? Quo Sc illud pertinet Thucydidis : Ht&iri truXcq r dfatoipimr ut/aU. piacActKOTegus cwmc ( tk's dr,aim) v j id etc T ’pc/afyv ad ■aeX.c'q dtixkm, Credibile eft antiquities quamvis gravium deliRs- rum * leves fuiffe pcenat: fed cum ea progreffu temporis contemnerentur , ven- tumad mortem. Laftantius: Adhuc enim videbatur nefas, quamvis malos, LaBant. . lumen homines } fttpplicio capitis officer ej Ab uno fa£to illuftri fumta conj e- lib. 11. B ^ Sura j8 DEIVRE BELLI dura divinse voluntatis in legem i vit, ita ut Lamechus quoque * II- mili facinore perpetrato impunitatem fibi ab hoc exemplo promife- rit, Gen. iv, 24. At cum jam ante diluvium, gigantum setate, promi- (cua invaluiffet cardium licentia , inftaurato poll diluvium humano genere, ne mos idem invalelceret, feverius occurrendum Deus cen- iuit: & repreffa prioris (seculi lenitate, quod natura non iniquum effe didiabat & iple permifit, * ut infons efiet qui homicidam occidift'et. quod poftea inftitutis judiciis fummas ob caufas ad judices folos re- ftridtumeft j ita tamen utmoris priftini veftigiutn manlerit in juree- jus qui occifum fanguine proxime attingeret, etiam poll: Mods le¬ gem, quade re infra fufiusagetur. Magnum habemus audlorem no- ftrseinterpretationis Abraharnum, qui cum legem Nosedatam non ignoraret, arma fumfitin Reges quatuor, ut qua; plane credcret cum ea lege non pugnare. Sic & Mofes Amalecitis populum oppugnanti- bus arma juffit opponi, naturse Icilicet jure ufus: nam Deum de hac re fpeciatim conlultum non apparet, Exod. xvii, g.Adde jam quod capitalia fupplicia ncc in homicidas tantum, fed & in alios facinoro- fos ufurpata apparet, non modo apud populos extraneos , fed apud ipfos pise do&rinss aluninos, Gen. xxxvm, 2,4. Nimirum conjedk- ra divinse voluntatis ipfa natural! rationeadjuvante a fimilibus ad li- milia procefferat, utquod in homicidam conftitutum erat;, in alios quoque eximie nocentes non iniquum videretur. Sunt cnim qua> dam qua; vitae sequiparantur, ut exiftimatio, pudor virginalis, fides matrimonii, aut fine quibus vitatuta effe non poteft, ut imperii fo- cietatem continentis reverentia; adverfiim qua qui faciunt, ii homi- cidis meliores non videntur. Hucpertinet vetus qua apud Hebrseos exftat traditio, leges plures Nose filiis datas a Deo quse non ornnes a Mofe narratse fint, quia fatis erat ad ipfius inftitutum eas poftea in lege peculiari Hebrseorum effe comprehenfas. Sic adver/us nuptias inceftas legem veteran quanquam a Mofe fuo loco non memora- tam exftitiffe apparet Levit. xvm. Inter ea autem qua; Noa; liberis Deus edixit hoc quoque ajuntfuifle, ut non homicidia tantum, fed & adultcria, & concubitus incefti, item violentse rapinse morte pu- nirentur. Quod ipfum .confirmant lobi verbaxxxi, 11. Iamvero data per Molem lex fandtionibus capitalibus rationes adjicit, qua: apud alios populos non minus quam apud Hebrstum populum va¬ lent :ut Levit. xvm, 24,2?, 27,28. Pfalm.ci, f. Prov. xx, 8. Et peculiariter de homicidio dicitur terra non poffe expiari nifi fangui¬ ne homicidse fufo, Num.xxxv, 31, 33. Prseterea ablurdum cogitatu eft, Hebrseo populo indultum, dilciplinam & falutem publicam ac fingulorum, munire poenis capitalibus ac le bello tueri, cseteris au¬ tem regibus gentibufque idem eodem tempore non licuiffe: neque tamen reges eos aut gentes unquam h Prophetis admonitos impro- bari a Deo ufum capitalium fuppliciorum ac bella omnia , ficutde aliis peccatis admoniti fiepe ftmt. Into contra quis non credat, cum lex Mofis de judiciis expreffam habuerit divinse voluntatis imagi- nem , refte ac pic fadluras fuifle nationes quse inde fibi exemplum peterent ? quod certe Grsecos, Atticos prafertim, feciffe credible eft: ! A C P A C I S, L I B. I. 2! eft: Vnde tanta in jure veteri Attico, & quod inde lumtum eft Ro¬ mano xxi tabularum cum legibus Hebrais ftmilitudo eft. Sufficere hscvidentur, ut apparent legem No* datam non eum habere fen- lum, quern volunr quibella omnia eo argumento impugnant. V I. Speciem majorem habent qua ex Euangelio contra bellum adferuntur: in quibus examinandis non illud mihi fiimarn quod fu- munt multi, in Euangelio extra prarcepta credendi & facramento- tumnihil efle quod non lit juris naturalis. idenim quo lenfu a ple- rilque lumitur, verum non puto. Illud libens agnolco, nihil nobis in Euangelio praecipi quod non naturalem habeat honeftatem: fed non ulterius nos obligari legibus Chrifti quam ad ea adqu* jus nature per le obligat, cur concedam non video. Et qui aliter lentiunt mi- rum quam fudent ut probent quae Euangelio vetantur iplb jure na¬ turae efle illicita, * ut concubinatum, divortium, matrimonium cum pluribus feminis. Sunt quidem hec ejulmodi ut eis abftinere hone- nius efle didtet ipla ratio ; at non talia utabfque lege divina nefas in illis apparent. Ad illud vero quod Chriftiana lex precipit, ut alii pro aliismortispericulo nos objiciamus , I Ioh. hi, id. quisdicat ip/o naturae jure nos obligari ? Iuftini diftum eft: to hJ piSv i- $i7m ozja-(jTos tr : * fecundum nut Ur am vivere ejus eft qui nondum ere - did it. Sed neillos quidem fequar qui aliudfibi fumunt non exiguum, Chriftum Icilicet in tradendis preceptis quae extant Matthau v, Sc dcinceps , interpretem tantum agere legis per Mofem dat*. Aliud enim lonant verba toties repetita, Audiftis didtum fuijfe veteribm :Ego ■vero dico vob'u quse oppofitio, led & Syriaca & ali* verflones, often- dunt illud veteribm lignificare, ad veteres, non a veteribus.ut vob'u eft ad vos non a vobis. Veteres autem illi non alii fucrunt quam qui Mo- lis tempore vi vebant. nam qu* ut veteribus difta recitantur, non le- gifperitorum flint, led Moils, aut verbo tenus, aut fenluj Non occides, Exod. xx, 30. Quifquu occiderit tenebiturjudicio , Levit. xxi, 21. Num. XXXV, id, 17 , 30. Non Matchaberis , Exod. XX, 30. Quijqu'u dimtferit uxorem,dct ei Ubellum divortii, Deut. XXIV, I. Non pejerabis , fedreddes Domino, qua j nr aver is, Exod. XX, 7. Num. XXX. 2 . Otuhm prooculo.den- tempro dente (fupple , repofeere liceat in judicio) Levit. xxi v, 20. Deuteron. xix, 21. Diliges froximumtuum (id eft Ilraelitam) Levit. xix, 18, fb odiohabebisinimicum tuum, * putafeptem populos quibul- cum amicitiam colere quorumque mifereri vetantur, Exodi xxxiv, 11. Deut. vn, 1. His addendi Amalecit* in quos Hebrei jubentur bellum habere implacabile, Exod. xxvn, 19. Deut. xxv, 19. Sed ad intelligentiam verborum Chrifti omnino notandum legem per Mo¬ fem datam dupliciteraccipi, aut fecundum id quod commune habet cum aliis legibus, qu*ab homimbus condi folent, quatenus fcilicet graviora delidta poenarum alpcftabilium formidine coercet, Hebr. 11,2, & populum Hebr*um hac ratione in ftatu civilis focietatis continet, quo lenfii dicitur tbju.®- , Hebr. vii , 13 - & lex faftorum, Rom.m, 27. autfecundum id quod iegis divin* eft proprium , quatenus Icilicet etiam mentis requirit puritat8m,& aft us aliquos qui line temporali poeiia omitti poflimt: quo fenfu vo- B 3 catur Cmtra Cref. Gram. \ib> III. iAd Btnif. Efpfl* §Oo It deivre belli tatur mdjpcniHoi , Rom. vn, 14. exhilarans animum, Pfalm. Xix, qui Latinis xvni, 9. Legifperiti & Phariffei priore ilia parte contend, fecundam quae potior eft infuper habebant, neque inculca- bant populo. quod verum effe non ex noftris duntaxat libris, led ex iofepho quoque & madiftris Hebraeorum oftendi poteft. Sed etiam fecundam hanc partem quod attinet, feiendum eft virtutes qua: a Chriftjsnis exiguntur,etiain Hebraris, aut commendari, aut praecipi, fed * non prscipi in eo gradu ac latitudine quo Chriftianis.Vtroque autem hoc ienfu Chriftus lua prxeepta opponit veteribus : unde li¬ quet verba ejus non continere nudam interpretationem. Haec autem feiri non ad hoc tantum quod nunc in manu eft refert,fed & ad multa alia , ne legis Hebraicae audioritate fupra quam aequum eft utamur. V 11 . Qmiffis ergo argumentationibus qua minus fe nobis pro- bant, primum ac prxcipuum teftimonium quo bellandi jus a Cnrifti lege non plane tolli probamus efto Pauli illud ad Timotheuin 1,11, 3 , 2 , 3: Honor or go ante omnia ut fiant deprecationes, preces, interpellationes, gr attar um nftioms pro quibufv'ts hominibus: pro regibus (ft cpuibufvis in emi- bentia conftitutis: * ut tranquiliam ac quiet am vitam degamus cum omni pie- tate ac fanclitate. nam id bonum gratumque qjl apud Deum Jervatorem mu- ftrum, qui cmnes homines •vult fervari, (ft ad agnitionem veritaps venire. Tria enim hinc docemur : Gratum effe Deo ut reges fiant Chriftia- ni:xxt Chriftiani fatti reges maneant: quod ita expreflit Iuftinus Martyr 1 svgjatpc ts; f fft 4 p,u.aihmvis fruvdfitus vftj nentes vim fuam in homines Iudsos habere debere quamdiu ftaret ilia refpublica. Hac ergo de re prxmoniti locorum fingulorum vim ordine exploreinus._ Advertise ergo fententi* munimentum fecum dum ex iilis verbis petitur : Audift'ts dicium fuijfe, Oculum pro oculo & dentem pro dente. Ego vero dico vob'is , ne obfiftite injuriofo , ( JWlS * quod Grsci vertunt rJ uoikStU, Exod. II, 13.) fed udenti te indextram >nct~ xillctm , alteram quoque obuerte. Hinc enim inferunt quidam nullam in- juriam aur repellendam, aut vindicandam, five publice , five priva?- rim. Arqui non hoc dicunt verba, neque enim magiftratus hie alio- quirur Chriftus, led eos qui impetuntur; nec de quavis agit inju¬ ria , fed de tali, qualis eft alapa, fequentia enim verba reftringunt praecedentium generalitatem. Sic in prsecepto fequente : Gmi velit te¬ cum litigare , ut tunicam accipiat, * dimitte illi etiam pallium : non omnis provocatio ad judicem aut arbitrum prohibetur, Paulo interprete qui Sites non omnes prohibet, 1 Cor. vi, 4. fed vetat Chriftianos in profanis auditoriis inter fe litigare, idque ad ludatorum exem- plum, apud quos recepta erat fententia, adducit negotia ifraelitua 'ad extraneos , polluit nomen Dei : fed vult Chriftus ad exercendam pa- tieptiam noftram , de rebus quae facile flint recuperabiles , ut tunica, aut cum tunica, fi opus fit, pallium, non contendi judicio, fed quam- vis optimo jure nitamur, omitti juris perfecutionem. Apollonius Tyanaeus negabatphilofophi effe u-Au de pecuniola PUhjlr. 11, litigare. Non improbat Prntor (inquit VIpianus ) faffum ejue quitanti ha- 'S' buit re carere, ne propter earn fnpius litigant. H/tc enim cogitatio ejus qui lites exfecratur non e(l vituperanda. Quod hie probari a probis ait VIpianus, t.itemft .%. hoc Chriftus imperar, ex rebus honeftiflimis & probatiffimis deli- 1 . & D.de gens praxeptorum fuorum materiam. At non hinc redte colligaset- jam parent! , etiam tutor! nefas fore id fine quo liberi, fine quo pu- pilli fuftentari neqfieanr, fi cogatur, apud judicem defendere. Aliud enim eft tunica & pallium, aliud toram illud unde vivitur. In Cle- £,, Iif . XL ?. mentis conftitutionibus de homine Chriftiano dicitur, fi litem ha- beat, mtsi'uljera %£v Jstj ti, det operamut tranfigxt, et- ittmfi quid damni atcipiendum ftp. Quod ergo de moralibus dici folet, hie quoque locum habet, non confiftere hac in pundfco , fed habere fuam quandam latitudinem. Sic in eo quod deinceps fequitur , &ui angariabit te ad militate unum , abi cum eo duo : non dixit Dominus de centum miliiaribus, quod iter hominem a lifts negotiis longius ab- duceret, fed de uno, & fi ira ufu veniat de duobus; qua deambula- tio quafi pro nihilq ducitur. Senfus ergo eft, in his qua nobis non mnkum fiint incornmodatura , non urgendum nobis efle jus no- ftrum, fed cedendum plus etiam quam alter poftulet, * ut & patien- tia & benignitas noftra omnibus innotefcat. Scquitur porro: * Peten- ti abs te dato, id volentem dte mutuo fumere , ne rejice. Si in infinitum hoc producas, nihil durius. Qui domeftieorum curam non agit, infideli eft deterjor , inquit Paulus , 1 Tim. v, 8. Sequamur ergo eundem Paulum optimum Jegis herilis interpretem, qui Corinthiosexcitans 2S deivre belli ad beneficentiam in Hierofolymitanos cxercendam: Non, inquit, ut aliisfit laxamentum, vobis res angufta, fed ut nqttabiliter* veftracopiafuc- tun at illorum inop it , ii Cor. vi ii. 13, id eft ( Livii verba in re non diffimiliulurpabo) utex eo quod adfluit opibus veftris fuftineatis neceffitates aliorum: qui fenfus eft & in Cyro Xenophontis: « m tSu a&txrct 'erm T if/fit , TS * T(,, S tdi itSotett T piXar e| m^ucu. Similemsequitatem adhibeamus interpretando prsecepto quod jam & nobis recitatum eft. Lex Hebrxa ficut divortii libertatem indul- gebat, ut faevitix maritorumin uxores occurreret; ita etiam priva¬ te ultioni, ad quam gens ilia valde prona erat, coercendse , jus laffo fecerat ab eo qui lafferat, non manu lua, fed apud judicem exigere talionem: quod lex etiam xii tabularum fecuta eft; fi membrum ru- pit, talio eflo. Chriftus vero majoris patientia: magifter tantum abeft, ut illam in jam laffo probet vindidtx flagitationem,injurias quafdam ne arceri quidem vult, aut vi, aut judicio. At quales injurias ? tole- rabiles fcilicet, * non quod non in atrocioribusquoque laudabile hoc fit, led quod reftridtiore quadam patientia contentus lit. Ideo exern- 5 ;lum pofuit in alapa, qua non vitam impetit, non corpus mutilat, ed tantum contemtumquemdam noftri lignificat, qui nos nihilo de- teriores facit. Seneca libro de conftantia fapientis, injuriam a contu- melia dividit : Prior ilia , inquit , natura gravior eft: hu levior (fi tantum del: cam gravis, qua non Uduntur, fed offenduntur. Tanta eHanimcrum dijfo- lutio (fi vanitas , ut quidam nihil acerbim patent. Sic invenias fervum , qui flagella quam colaphis cedi malit. Idem alio loco : ContumeUa eft minor in¬ juria , quam qmri magic quam exfequi poffumus , quam leges quoque nulli dignamvinditta futnverunt. Sic apud Pacuvium quidam: Patior fa¬ cile injuriam, fi eft vacua a contumelia. Et apud Cacilium alius: Facile nrumnamferre poffim,fi inde abefl injuria ; Ftiamque injuriam, nifi contra conftat contumelia. Demofthenes : iSi y> TO rttrlie% tw, tXdJjiqem SetHi uaivif 'on Sonet , b.xp. Tf i/p’ vSgu , Nec enim tarn grave hominibus ingenuis verberari, quamquam (j hoc grave , quam per contumeliam verberari. Is quern dixi Seneca paulo inferius ex contumelia dolorem , affedfcum effe ait, quern hu mi lit as animi moveat contrahentis fe ob fadfcum didtumve inhonorificum. In tali ergo circumftantia patientiam Chriftus pr*cipit;& nequis tri- tum illud objiciat, Veteremferendo injuriam invitas novam addit * po- tius etiam ferendam effe alteram injuriam quam propullandam priorem : quia lcilicet * nihil inde ad nos mali pervenit, nifi quod in ftultaperliiafione pofitum eft. Maxillam obverterein Hebrailino eft patienterferre, ut apparet Efai. xxx, 6 . Ierem. 111, 3. * prsbereos contumeliis, dixit Tacitus hiftoriarum tertio. Tertium argumen- tum peti folet ex eo quod apud Matthamm lequitur: Audiftu diSm fuiffe, Diliges proximum tuum , (fi odio habebis inimicum tuum : Ego vero di- co vobis, Diligite inimicos veftros, benedicite eisqui vos exfecrantur, precamini pro eisqui infefti vobis funt & vos perfequuntur. Sunt enim qui exiftitnant cum tali diledtione & beneficentia adverfum inimicos & infeftos pu- gnare turn judicia capitalia, turn bella. Sed facile id refellitur, fi fi C F A c I S,' LIB. I. 2$ ipfutn illud legis Hebraic* didum confideremus. Prxcipiebatur Hebrxis ut proximum diligerent, * Hebrxum fcilicet: ita enim vo- cem proximi ibi fumi oftendit Levit. xix, comma 17, collatum cum commate 18. Atnoneo minus imperatum erat magiftratibus occidere homicidas , & alios graviter iontes : non eo minus tribus undecim ob delictum atrox jullo bellopcrfccutx lunt tribum Ben- jamiticam, Iud. xxi. non eo minus rede David qui prxlia Domini prxliabatur, regnum fibi promiffum ab Isbofeto armis repetit. Sit ergo nunc porreda latius proximi fignificatio ad homines quofvis: omnes enim in communem gratiam lunt recepti: nulli populi k Deo devoti: licebit tamen in omnes quod tunc in Ifraelitas licuit, qui di- Jigi xque tunc jubebantur, ut nunc quivis homines. Quod fi etiam velis in Euangelica lege majorem diledionis gradum imperari, con- cedatur & hoc, dum illud quoque conftet, * non omnes xqualiter diligentlos , fed magis patrem, quam extraneum. Sic etiam bonuni innocentis bono nocends, bonum commune privato antehabendum ordinatx diledionis lege. Ex diledione autem innocentium nata funt & judicia capitalia & pia bella. Vide lententiam moralem quae exftat Erov. xxxv, 11. Debent ergo Chrifti prxeepta de fingulis diligendis atque adjuvandis ita impleri, nili major ac jultior clile- dio hnpediat. Notum eft didum vetus : Tam omnibus ignofeere crude- litas eft quam nulli. Adde quod inimicos diligere jubemur Dei exerrv plo qui malis Solem fuum oriri facit. At idem Deus de quibufdam malis, & in hac vita poenas fumit, & olim fumet graviflimas. Quo argumento fimul folvuntur ea qux de lenitate Chriftianis prxeepta ad hanc rem adferrifolent. Nam Deus lenis , mifcricors , longani- mis appellatur Ion* iv , 2. Exod. xxxiv, 6 . At * ejufdem in con- tumaces iram, hoc eft puniendi voluntatem paftim delcribunt facrae liter* , Num. xiv, 18. Rom. 11,8. Et hujusir* minifter conftitu- tus eft magiftratus, Rom. xiii, 4. Mofes ab eximia lenitate prxdi- catur : At idem poenas de fontibus exegit, etiam capitales. Chrifti lenitatem & patientiam imitari paftim jubemur. At * Chriftus eft qui & Iudxos inobedientes fuppliciis affecit graviftimis, Matth. xxi X, 7, & impios in die judicii pro mentis eft damnaturus. Magi- ftrilenitatemimitati funt Apoftoli, qui tamen *poteftate fibi divi- nitus dataufi funt ad poenam facinoroforum,i Cor. iv,2i. 1 Cor. v, f. 1 Tim. 1, 20. Quartus locus qui objicitur eft Rom. xn, 17. JSfemini malum pro malo reddite : procurate honefta in omnium confpeflu: fifie¬ ri pot eft, quantum in vobis eft, cum omnibus heminibus in pace viventes non vofmetipfos * ulcificentes, dilefti, fed date locum if a: feriptum eft enimj Mcv.m eft ulcifci: ego reptndam, dicit Diminus. Itaque fi eftirit inimicus tuns , ciba eum\ fi fitit, da ei potum, hoc enim fi feceris, carbones ignis coacervabis in ca¬ put ejus. Ne vincitor d malo , fed vince bono malum. Sed hie quoque ea- dem qu* ad locum fuperiorem patet relponfio. Nam quo tempore didum fuerat a Deo, Meum eft ulcifci, ego rependam; eo iplb tempore & judicia capitalia exercebantur, & de bellis feriptx erant leges. Quiri &beneficia inimicis ( popularibus fcilicet) exhiberi ju- bentur, Exod. xxxii, 4, f. H*c tamen, ut diximus, neque poenis capi- go DE IVRE belli capitalibus, deque bellis juftis in ipfos etiam Ifraelitas obflabant Qyare ne nunc quiSem verba eadem , aut pnrcepra Emilia, quamvis latius patentia , in talcm fenfum rapienda funt : eoque minus quia capitum fedtiones non ab Apoftolis funt, aut eorum artate, fed mul- to ferius fadta: ad dividendam ledtionem & faciliorem locornnial- legationem. Quare quod nunc x 111 caput inchoat, Omni* animapote- ftatibus fupereminentibus fubjeBa efto , & quae fequuntur , cum illis de ul- tione non expetenda praceptis cohaiit. In hac autem differtatione dicit Paulus poteftates publicas Dei miniftras eife, & vindicesad iram (id eft ad poenam) in maleficos : eo ipfo apertiffime diftin- guens inter ultionem publici boni caufa, quae Dei vice exigitur, & ad ultionem Deo refervatam referenda eft; & illam explendi doloris quam paulo ante interdixerat. Nam li ultionem etiam illam qua: boni publici caufa exigitur, in illo interdid'o comprehenfam velis, quid erat abfurdius, quam cum dixiffet abftinendum a poems capita¬ libus, deinde fubjicere, in hoc poteftates publicas k D e o confti- tutas, ut pcenas vice Dei exigant? Quintas quo nonnulli utuntur lo¬ cus eft ii Gor. x,. 3.. Spumquani in turns ambulantes, wquaqmm emit lelln gerimus. Nam arma militia nofir a * non funt carnalia, fed divinitus va- lida ad deflruBionem mmitionum: & quae fequuntur. Scd hie locus nihil ad rem facit. Oftendunt enim turn praecedentia, turn qua: fequuntur, carnis nomine h Paulo ibi intelligi, imbecillam corporis conditio¬ ned! , qualis in afpedtum veniebat, & cujus nomine contemnebatur. Huic opponit Paulus arma fua, poteftatem fcilicet fibi ut Apoftolo datum ad coercendos refradtarios, quali ufus fuerat in Elyroam,Co- rinthium incefti reum, Hymenamm & Alexandrum. Hanc ergo po¬ teftatem negat efle carnalem, id eftinfirmam., imo contra validiffi- mam earn eife afferit. Qqid hoc ad jus capitalium iuppliciorum, aut belli ? Imo contra, quia Ecclefia co tempore publicarum poteftatum auxilio deftituebatur, ideo ad ejus tutelam prodigiofam illam pote- ftatem Deus excitaverat, qua deficere ferme ccepit ex quo Impera- tores Chriftiani Ecclefitecontigerunt, ficut Manna defecit ubi in ter¬ ras frugiferas populus Hebrxorum pervenerat. Qui fexto affertur locus Eph. vl, 12, Induite univerfam illam armaturam Dei , ut pojfiti)fa¬ re ad-verfus artes diaboli j quit i non eft vobis lufia adverfus fanguinem (ft car- nem (fupple, tantum, more Hebrato ) fed adverfus imperia, & qua: fe¬ quuntur : agit de pugna qua: Chriftianorum eft qua funt Chriftiani, non quam communem habere cum aliis hominibus certis eventibus poffunt. Iacobi locus qui feptimo affertur iv,i, VndebellatfpHgnt inter vos ? n:nne ex voluptatibus veftris qua militant in membri* veftris! Con- tupifeitis (ft non habet'u: invidetis (ft ajfeclatit , necpoteftis nancifti: pugnatit (ft bellageritis, nec obtinet 'u eo quod non petitis: Petitis & non accipitu , to quod male petitis, ut in voluptates veftras abfumatis : nihil continet univer- fale : tantum dicit bella Sc pugnas quibus turn Hebrari difperfi inter femiferecollidebantur (cujus hiftoria: partem aliquamapudIofe- hb ' phum videre eft) ortum habuiffe ex canfis non probis: quod nunc jil&'tit .'etiam contingere feimus Sc dolemus, Senftun ftbhoc Iacobi loco fa. non alienurp habet Tibulli illiid; A e V A C I s; t I B. I. g* 'bivitis hoc vitium eft auri, nec bella fuere, Eaginus aftabat own fcyphus ante dapes. Etapud Strabonem non uno loco notatum videas * innocentiflime agere eas gentes quarum vi&us eft fimpliciffimus. Non abeunt hinc iftaLucani : O prediga rerum Luxuries, nunquam paruo content a paratu Et qiufncrum terra pelagoque ciborum Ambit iofa fames & lauts. gloria menft, V’fcite quam parvo liceat producere nit dm ] Et quantum natura pet at. non erigit ngros Nobilisignoto dijfuftts Confute Bacchus j Non attro mjrrhaque bibunt ; fed gurgitefuro Vita redit. fatis eft populisfuviufque Cerejque, . Heu miferi, qui bella gerunt. Cui adjungi poteft Plutarchi illud in Stoicorum coritradi&ionibus : iti'biS y> (phiTtii arfiimi; ■rtb'KCfi.^ m(Af)JW«, T ’j •z*£** •*%*> T" 5 cpifokZtx 715 S Nullum inter homines helium non ex vitio nafcitur . * aliud ex voluptatum cupiditate , aliud exavaritia, aliud ex honortm aut imperii nimio Studio conflatur. Iuftinus cum Scytharurn inftitura laudaflet Atque utinam reHquis mortalibtts fimilis moderatio, & abstinent itt etlieni for et: profecto non tantum bellorum per omnia ftcula term omnibus continuaretur, neque plus hominum firrum (ft arma quam naturalis fatorum conditio raperet. Apud Ciceronem eft de Finibus priqjo : Ex cupiditatibus odia, d,ijftdia, difcordu , feditiones , bella nafcuntur. Maximus Ty tilts : riw y-isti mvftfe. mdfils' ft yi imfialcq TtshaMufy •miftt.yfi , rndfosg £ f*str«s i(ft y.i.xag Hit7mpt%es H to m/agt yj/q ft Tins isnjvfiicq. yl A/jj twv ^ticipcm xftomsi -irite/igi ftyrorrui. Bella, pugnas , feditiones corpus prabet (ft corporis cupiditates . Nam rerum utibilium caujfa bella oriuntur. Quod vero Petro didtum eft, Gjuigladio ferit , gladio peribit, cum non ad belluni communiter Ipediatum, led ad bellum privatum proprie pertineat (nam & Chriftus ipfe inhibi¬ ts aut negleds defenftonis hanc reddit caulam, quod regnum fuum de hoc mundo non elfet, Ioann, xiii, 3 d .) fuo loco redtius per* tradtabitur. IX. Qupties de fcripti lenfu qusritur, magnam vim habere To* let turn ufus fequens, turn prudentum audtoritas: quod etiam in divinis fcriptis fequendum eft. Neque enim probabile eft Eccleflas qus ab Apoftolis conftituts funt, aut lubito, aut omnes defecilfe ab iisqus Apoftoli breviter perlcripta ore liberalius explica verant, aut etiam in ufum introduxerant. Solent autem ab iis qui bella impu- gnant adferri di&a qusdam veterum Chriftianorum: ad qua; tria di- cendahabeo. Primum eft, ex iis didiisnihil amplius colligi quam privatam quorundam fententiam, non publicam Eccleliarum: adde quod ferme quorum ea dnfta funt, amant abaliis leorlim ire & do- cere quiddam magnificentius • qualcs lent Origcnes & Tertnllia- nus qui nec iibi fads conftant. Nam idem Qrigenes apes ait i Deo docu- , 2 DEIVREBEt Li documentum datas »• terdiu exoresfrms fugavit, noctibus defenfabit ? mox : Quanta alia in dtliBif csrcstmfpicipoftunt caftrtnfium mssnium , tranfgrefioni interpretanda? Tet- tium quod notamus hoc eft, Chriftianos primorum temporum tan- to ardore fuccenfos faille ad prsclarifiima qusque capeflenda, ut A C P ft C I S, L I B. 1 . 39 > fxpe confilia divina pro pneceptis apapledterentur. Chriftiatfi, inquit *■ Athenagoras , & a ?, adverfus fua rapientes judicio non 1' contendunt. Salvianus juflum a Chrifto ait, ut ea ipla de quibus lis eft relinquamus, dummodo litibus exuamur. A'tqui * id ita generaliter »; fumtum confilii forte eft & vitse fublimioris, at non in prarcepto po- fitum. Simile eft quod plurimi veterum omne juramehtum liripro- ! bant , nulla exceptione addita , cum tamen Paulus in re gravi jura- U verit. ChriftianUS apud Tatianum , epefnfytav ttaf >fni^, pretitrctm recu- i fo : apud Tertullianuin, Chriflianus nec adilitatem affeHat. Sic Ladtan- Lti.v.s.lZ rius juftum (qualern vult efle Chriftianum ) negat belligeraturum ; j fed ita ut fimul navigaturum neget. A fecundis nuptiis quam multi > veterum Chriftiaiios dehortantur ? Qua? omnia ficut laudabilia, exi- ■ mia, Deo apprime grata funt, ita nullius legis neceflitate a nobis l exiguntur. Atque hate lolvendis qua: objiciuntur fufficient. Nunc uc I noftra lirmemus, primum non deftmt nobis feriptores & quidem an- - tiquiores , qui & capitalia fupplicia & qua inde pendent bella fen- tiant a Chriftianis licite pofie ufurpari. Nam Clemens Alexandrinus i Chriftianum ait, ft adimperium vocetur, ut Mofes, futurum vivatn ■ fubditis legem , & prsemio affedhirum bonos, poenis malos. Et alibi i habitum Chriftiani deferibens , decere eum ait intediis efle pedibus, iiifi forte militet. * In conftitutionibus qux Clementis Romani no¬ men prteferunt libro vii, c. m, legimus : & . , Uxtsk pjgvts S affix. S o' ciA xn ftavoii dtpaig/rffyks : non qmft omnis cades illicit a fit, fed ea qua efl innocentis: ita tamen ut qua jufitt eft, magiftratibut folic fit refervata. Sed audloritatibus privatis fepofitis ad publicam Ecclefia; veniamus , qu* maximi debet efle ponderis. , Dico igitur nunquam a baptiimo rejedtos aut ab Ecclefia excom- municatos eos qui militabant. quod tamen & fadlum oportuit , & fadlum fuiflet ii militia cum novi federis conditionibus pugnaflet. In didtis modo conftitutionibus lib. viii, c. xxxii agit feriptor ille de iis, qui antiquitus ad baptifmum admitti, aut ab eo rejici fole- rent. fpaUu-ms rze&tnav AjWxec&a fib ddixav , fib oi/xopciileiv. j tus ’etyuvUif. or&f/BfJos Miles baptifmum poftulans docett- ■tur ab injur its x.m,afmv A'm? 7515 da reg ‘iifi confummata non profert, it a hominis bonum non eft in homine, nifi turn in illoraticperfecta eft. Sed ipfa reria ratio carior nobis ejfe debeat quam ilia fint a quibus ad hunt venerimus ] Seneca epiftoia LXXVI: Id in quoque Optimum eft cui nafeitur, quocenfetur. in homine optimum quid eft ? Ratio, vide & epiftolam CXXI, & cxxvi 11. Iuvenalis Satyra xv: melius nos Zenonis pracepta movent: neque enim omnia, qustdam Pro vita facienda monent • lilts A c P A c I S, r. I B. I, f) lUis iratus petit tuque infenfus inurget ] Martialis : Vitulufque intmi fronte prurit adpugnam. Porphyrius tertio de non efu animalium: ^i> ix&w »thi «rs «cS-6»£5E?)V oliti%tifbv. ^ pv^x-rhy -ms $ Xffirui as Tid^fuMs ffii'sitsoir ovv%t /Aw jyj bsSaiv , iretsei b'ttKt, £ / 3 S? xe^soi, novit quodque anvman- tiitm qua pars Jut infirma fit, qua valida, illi cavet: hetc utitur , ut dentibus pardalu, leo (ft mguibus & dentibus ; equus ungula, bos cornibus, Chrylb- ftoinus de Statuis undecimo : m dhsyt tiuXiv ci -nS vseXsa- ns ftp ojj% 'idnbAny.i, TroXsiras ‘j pe.fif.yytQ/. ft y as, IV ihiXtv!ht>&‘ dxfifinXe- ryft i/fi aniny.ds dux'yr.dfijyjfs ptofd^esvm o-zi%sl, iwhrim auTKXtya- esr/fyj«, £ pbtnws dvcq £ ifiv,s. qua: poftrema optime conveniunt cum iis qux ex Galeno in contextu fequuntur. Hoc enim dicit: Rat fine qua carent, arma in ipfio habent corpore, ut bos cornua, dentes aper, ungues leo. At mihi non in corporis natura Dsns arma pofiuit, Jed extra corpus, hoc ipfio :slendens manfuetum animal effe hominem , neque[empertalium armorum mihi effe tempus, Nam telum fiepe depono, refumo interdum. Vt igitur liberior fcliuiorque fim, neque femper togetr port are arma, fecit ea fiejuncia effe d meet natura. Sed apt a armis parandis ac traBandis manus, qua etietm pro armis uti fpon- te f ua nee aliunde id edoBos infantes videmus ] Caffiodorus de anima: lit quoniam neque cornu, neque dente , neque fuga ( ficut alia animalia ) cor¬ poris humani forma fe pr&vdlet vindicare, robuftus illi thorax, brachiaque conceffa f unt: ut illatam injuriam menu defenderet, & objeBu corporis quafi quodam clypeo vindicaret, Omnis honefta ratio ejfet expedienda falutis’] Seneca : Tutela ecrtijfima §, IIJ, ex proximo efi,fibiquifiqu? permiffus efi. Quintilianus VII, cap. II : Vnmum in omni genere debet effe defeiifio, quia natura potior efi falus nofirct, qttum ttdverfitriipernicies. Bene ergo in Trachiniis Sophocles : « yj ifaparus vipAvvalfa, Zsus r «y fiwiyw o-iiv dixy yot^e/Bfiu, nam fi fe ipfe tutajfet palam, Veniam dediffetjure pugnanti Deus. vide & Wifigottorum legem lib. vi, tit. i, c. 6 . &uod fenfu, id efirationis ufu , caret J Similem in modum Seneca de feris loquitur : Adeo etietm qm extra intelleclum atque afhmationem bene¬ fit'd funt pofita, ajfiduitas tamen meriti pertinads evincit, vide totum lo¬ cum de Beneficiislibro i,cap. hi , & compara qujead Praefatio- nem ex Philone pofiiimus. lure gentium introduBa ejfe bella ] Scriptor vitarum illuftrium in The- iv» miftocle: Profeffks eft Athenienfes fuo confilio , quod communijure gentium facere poffent, Deos publicos fuofque patriot ac penates, quo facilius ab hofte poffent defendere, muris fipfiffe. Rhadamanthijus ] Apud Apollodorum libro II : N«y.«5 VxhifixsB-s' §, V# Ss ut ciumifj T dlixuv aflaeTs dfitSov choj. Lex Rhadametnthi: ji quit fe ulpus fit de eo qui prior vim intulerit, impune id ferM, G 3 Levtt Jg deivre belli Lcves fuiffe poenev ] Servius ad primum librum iEneidos: Ltutk perfolvetis. Et hie ft.rmo d petunia defeendit. antiquorum entm pxtu omnts pi. cuniarU fuerunt. Et ad librum lecunduin : Expcndere, traSum eft dpecu■ nia. nam apud mxjores pecuniarias poernu conftat fuiJJ'e , cum adhtic rudi stun petunia ponderaretur , quod ad capitispoenam deinde ufurpatum eft. All fex- tum. Pendere, tra&um eft a pecuniar ia dammtione. memorat Plinius hi- ftoria naturalis libro yn , cap. lvi : primum capitis judicium in Areopago effe aftum. Simili facinore perpetrato ] aut potius , fl quid fimjle perpetraffet. nam hunc fenfum ferunt verba qua: apud Mofem. Vt infans effet qui homicidctm occidijfet J Iofephus : fSft m op*. ■yj 5 dfpfvm'm k'.riytpg & Ipbvts syy n itiifa Edico ut d cade humana pur a habeantur mams, quodJt quis udem commtjer rit, poenam fer at. vi. vt concubinatum, divortium, ] Speftat hue illud Hieronymi: Alit ftint leges Cafaris, alia Chrifti. aliud Papiniar.ua , aliud Paulas nofter pracipit. Secundum naturam vi-vere ejus eft qui nondum credidit ] Locus Iuflini eft ad Zcnam : idemque fenftis apud Origenemin excerptis illis quit iPhilocalia dicuntur. Putafeptem populos ] In hos odium lege permitti ait illuftriilimus Abarbanielad £)eut. xxm, 21. Non pracipiin eo gradu ciclatitudine~] Quxdam hue pertinentia vide in notaris fupra ad finem capitis primi. Egregius imprimis Chryfo- ftomi locus de Virginitate cap. xliv : ii yo iraXwo i tit%» iftii ^et?5 foi'tfof , uXtiU yys kulvafg T kfir.lefft. , ygj -nt Xu- hpts/ft'ft , yetif x^ri/agirut evn/aikoinZ^ tlleu, (i tsCtpxl/xrwaf. £ ih. cu\ avis ' 6 tpju>.[si,ft ] fiurrumf r t-jftppbv^ft a-rr -i^vpZv, bp?ltyt 3 g, b-n yuutuxg. -Aw [siv estZdk&etv,-rb/j 3 dvjettmyetv xucdiXvlb, (£ a rare /sftvov.otXfct £ lua xj) ids- %v oftS ytwdtKxs ijgiv 0 vo[s(&. ivn-r^cvn ,<£ 7 reOk.it ft op tsstvic £ civ AU cl Ok, us him. tnv v trvyxotftftftce.cne ft ' 'eft ei 'rbp ft Xs/s-f ompisoieqi ?rzkk\ft p.vsiAocf. yA.iOt 0J05. Olirvtantanobis inqunftanon erat virt litis menfura , fed &vindidnm Jumere de injuriam inferente , (ft convitianti reddere convitium , (ft pecuniis ftudere licebat.fted &■ citra faljimpniam jurare , pft pro oafto excuter: oculrn, (ft odio habere inimicum. quin nec deliciisfrui, r,ecirafci, nee uxcrem alioa ejicere , recipere aliam, vefitum erat. Parum dixi. etiam duns eodein temptrt mures haberi lex fmebap , multctque eft ip his eft in aliis rebus erat temporm illorum indulgentia. At poft Chrifti adventum multo arciior fabla eft vie. Eodem libro cap. LXXXIII.- s’ wAb r ieinxvs d-rmnijaiTU feiifu ipfti V *«*«»<». non eodem virtutis menfura d nobis (ft ab illis exig/tui . Idem in oratione filium Patri aequalem, quee eft Tomo vi, ait in Euangelio effe f 7 n^cr.> ft, ’ Vt au - III tem puniantuy qui non convmienter prsceptis Hits vivunt (ft nomine folo fine Chriftiani , (ft quidema vobis, (ft nssoptamus. Vatieinium Efaia ] Id de pace qua? orbi contigit beneficio Romani f> viir. 1 imperii interpretatur Chryfoftomus oratione Chriftum efte Deurn; r£ 071 i naftix ist /savoy & dxiyrires ft dppxy'ns , dxAx £ -nctitjw orfvltu/csCc-et rf t\- xvuivy, ftnvAj, ft eft f/.h xf rroXots mXoayftcu r-iifo,MjJriTOVTK/ , A aj f/gyxp^lxf, j MOL K 71; IT Of fixtriXesa Us Aj 70 7&,ioy xvTtlf ci Uplul-p Iraq, i xx- 1 iflraQ&iv, r« fitt imAxio-1 yeipcUyjcq mm; ft pviropis otsXx triftvTO Aj ini TTTApc'flftlHS iTSe-XTXV * £ X/O/SS si ‘7O^f7 r ft/)0flTi'4 TOSV§f ci(HM 6 IliX’jfx A Ui fil- i, qftCr Au^iirpJvoy to t TroMfius tSuIt'C. Neque veropr/tdittum tanttsm eft , fta- 1 bilem fore, immotam, atque inconcujfam bane religionem,fed cum ea adventu* 1 ram orbipacem, defituros Mas in fingulis civitatibus plurium potential, regntt- I que ipfa, (ft mum fore fuperomnes imperium, ac ejuspleraquepacem babintra, | contra qmm ante fiebat. olimenim Mfi2f3/i tUs > nonpugnamusin hoft.es. Plane ut de Elfenis Philo in oratione omnem bonum efte liberum : fro.lly n dyftyray r, bapillm r, v-pdrss's ltdoxrcs r, dan-lhis b£t>xvmft aonis XY ivgois Sif. fens^pv ii ovj&emioy, 3 fti^awTrow. Nullum inter eos reperias qui autjacula aut fagittas aut gladium aut galeam aut loricam aut feutum fabricet, nullum qui aut arma conficiat , aut machinas. Simile eft quod Chryfoftomus ait I ad Cor. XI 1 1, 3 : Si effet inter homines ’> oportet dileftio, nuftas fore poenas capitspies. 40 deivre belli QuoclGrui ■vertmt -nfta$iyj&-tU ] Vt & Lucas in Stephani oratione; j\dSsyJdv rvAnnov, Dimitte iUi etiam pallium ] Id ita exponit Cyprianus de Patientia : Vt tua ablata non repetas. Irenseuslib. iv, cap. xxvii: Tollenti tibitunmm , remitte ei (fi pallium: fed non quafi nolentes fraudari contrifiemur , fed quafi ■volentes donaverimus, gaudeamus. Et fi quis te,inquit, emgariaverit mille puf¬ fins, vade cum eo alia duo, ut non quafi fiervusfeqmris , fed quafi liber prettr das. Etiam Libanius,qui Euangelia legerat, laudat non iirigantesde chlamyde & tunica, in oratione decuftodiareorum. Hieronymus dialogo I adverfus Pelagium : Docet Emngeliumei quinobifcum velitju - dicio contendere, fifpper lites Iff jurgia auferre tmham, etiam pallium effe con- cedendum. Vt {f patientia fi? benignities omnibus innotefcat ] Iuftinus Apologetico II : 'tebs J 5 Un^usdr.iSi etnqi^ U7r>/ps&xsrs Tram is dofyirtii £ tQn tuutcI tit, &ut dixit , hue pertinent, ut adverfus omnes f.mus patientes, officiofi, minime iracundi. Petenti abs te data ] Iuftinus Apologetico eodem: ’«s 3 ■»» tauum* vis Jiofihcts tu ufih ssjfis ffyouj 7TziHv, -mom tn)£iv iiw «5 t »; ifictp-mxfijcts np.uft.Mi, oipps , ci if*> If i. Peccare (ft probibert poems peccantium in pari pono. vide qua; dicuntur lib. n, cap. xxi, $.u„ Ejufdem in contumaces tram ] vide hac de re Cyrillum libro v con¬ tra Iulianum. Chriftus eft qui Iudaos inobedientes fuppliciis ctjfecit graviffimis 1 Adde lo- caMatth.Xxi, 44. Lucxxix, 12, 14,27. Chryfoftomus ad Rom. xiv, narratis malis Hierofolymorum, on a axxom oujtS tSto rsifjA i'p'flas ft 7 iagpQoXuv ycft impus Chnfium ejfe qui hac fecerit, audi ipftum pradicentem, turn per parabolas, turn aperte (ft exferte. Similia habet oratione fecunda adverfus Iudaeos. Poteftatefibi divinitus dataufi funt~\ Chryfoftomus I Cor. IV, 21, civ it. co , ore oUTU ; in yi miipx ot^ciotvilsq ft 7cnc1y.it. cobryp bvfl®-: Interficiam, mutilabo ? EH enim ut lenitatis it a (ft feveritats ppiritus. vide & Augufti- num de fermonibus Domini in monte lib. 1, & alios quos citat Gratianus xxxn, quaft. vm. Vldfcentes J Vulgata interpretatio in hoc loco habet defendentes. Sed ea vox fepea Chriftianis in ulcifcendi fenfu pofita invenitur. Tertullianus de Patientia: lam ft levius defendants, infanies :fi uberius, oneraberis . Quid mihi cum ultione , cujus modum regere non poffum per impa* tientiam doloris ? Adverfus Marcionem 11 : Non enim injuria mutuo ex- ercenda Ikentiam ftapit ,fed in totum cohibenda violently proificit, ut quia da* riffimo (ft infideli in Deutn populo longum vel etiam incredibile videretur a Deo exfpeBare defenfam, edicendetm ppfiea per Prophetam, mihi defenfam, (ft ego defendam, dicit Dominus: interim conimijfio injuria metu vies repafti- nnretur : (ft licentiet retributionis prohibitio ejfet provocations ; ut fic impro- bitas aftuta cejjaret, dum fecunda permifa, prima terretur ; qftprimet deterri- ta, nec fecunda committitur, qua (ft alias facilior timor tali ones per eund em fa- porem pafftonu. Nihil amxrius quam idipfumpati , quodfeceris aids. De 1110- nogamia: Alia diluvium iniquitates provocaverunt , femper defenfa qmlef- curnque fuerunt , non tamen feptmgies fepties , quod duo matrimonia menu* runt. Locum Pauli de quo hie fermo non male explicat Auguftmus epiftola CLIV: Bine autem diBum eft non refiftamus mxl: ,nenos vindicia deleBet, qua alieno mdo animumpafeit. vide qujt infra lib. u,cap. xx, §.v, 2 z§.x. Non fmt carmlia ] Chryfoftomus hoc loco : JiiJSf intelli- C J g ir 42 DE IVRE BELLI git Mi*" i ^uuetfkav, £ ti zmxifuot. non enim ex his qui polentam edunt , aut fares txftftunt, aut bellorum autlores. Porphyrius lib. 11 de non edendis animalibus: fa dJidmit, tv 7 rV£ 0 V 43 (Si trvnyft djoiZacw trmmXet >@q t ciTiziSlm. quicquid paratu faci¬ le eft & lez/is fumtus, ad pietatem perpetuam, (ft quidem omnium confert . Aliud ex -voluptatum cupiditate , aliud ex avaritia , aliud ex honorum atq imperii himio siudio conflatur'] Veriflimam, fed parum medkatam ho- minibus fententiam multis egregiis veterum expreflam verbis, quid nocebit & aliorum diftis non minus efficacibus confirmare ? Athe- ua»us philofophus apud Diogenem Laertium : dtjjwmi u.(,yfa<-i-n -m ykgoyx syy txjft ei’zrKrsct vetxtay dgyn Kj iraxifcvr. In mala fudatis miferi: [me fine cupido Vos agit in rixas bellaque pracipites. Fabianus Papirius in controvernis Seneca patris: ~Ec.ce inslrttBi exmi- tus.fape civium cognatorumque conferturi mams, confiiterunt, (ft colies ejm utrinque complentur , (ft fubinde omnts regio truetdatorum eorporibus confter• nitur, iUatorwn multitudine cadaverum , vel ftoliantium- Si quafierit aliqutt, qua caufa hominem adverfus hominem in facinus ooegit ? nam neque fafis in¬ ter fa bella funt: nec,ft forent, eadem hominem deceant , pladdum proximun- que divino genus, Qua tanta vos fert ira, citm una ftirps idemque fanguts fait: •velquafuria in mutuum fanguinem egere f quod tantum malum humane gt- neri vel forte velfato invecium ? an ut convivia poculis exftruantur , (ft ted» aurofulgeant, parricidium tantifuit ? Magna enimvero (ft laudanda fad, propter qua menfam (ft lacunaria fua potius quam lucem innoccntes intueri maluerint. An, nequid ventri negetur libidinique, orbit fervitium expeteniwn eft ? quid tandem fie peftifera ifta divitia expetuntur , ft, ne in hoc quidem ut liberis re’inquantur ? Philo ad Decalogum : xgnufttut \t>i h -/twairfas i , C •nvtSr- aXt.lt t ’A'c'.hd (cxtgyctljsfftfm , dvg. y. /.cucgZt yl ray rvyliTUi corn®- xccxuy ; » tStv rvyfttjucq fap dxt.o'i^iSvTus tIuj tpvcnitied iovoicU pn(cigptt)Qf 3 /Jcq 43©'; «’vd'k 64 «» tfaftcut. at u^yi/.y yl sroA vdt'ftavci fan- W */*$!'A(its iptftSrrut. yi bi £ fuXxilx Tot,nfarzti ru» r.utauisgyiifajiuy «’« rvtt- ptfdh A C p' A C I S, L I B. L 45 ( pega ,, >iajp(g.yjcttf £ sfctbds ; o< y> ixtJusm £ Ttfos 7 T Icuflts 5 £ 51735 *».ijA85 ^«y undents nlXipsi 7 mvks Xot jkiSj ?njyi)5 ippvitemv i?ri!Pvpiitts ii^nf&Tui i ^’|ii5£ lilWf. Pecuniarum amor,autfemins, ant glorU.aut alt- cnjus demum reiqm voluptatem pitriat, an parvmtm dumtaxat (fi vulgarium malorum caufa eft ? Ob hoc alienanfttr a cognafts cognati mturali benevolentia in odium infanabile mutata. regiones autem magna (fi foecunda populorum ci- ziilibus vaftantur dijftdiis, turn vero (fi terra (fi mare implentur calarnitati- bus nove femper repertis per pedeftres navalefque acies• Nam bellti ilia Graco- rum barbarorumque nut interf s out hcrum in illos, ttiam lragtxdiis decantata, ab unojluxere fonte cupiditatis ,fiveiUa divitiarum, five gloria, five volupta- tumfuit, Plimus hill. nat. lib. XI, cap. 111, Placatiore tamenea (Terra) tb hocutimur , quod omnes hi opulentia exitus ad fcelera , udes (fi bella tent dmt , quamque [anguine noftro irrigamus, infepultis pjftbus tegimut. Hiero¬ nymus adverfus Iovinianum II, Diogenes tyrannos (fifubverfores urbmm bellaque vel hoftilia vel civilia, non pro fimplici vitiu olerum pomorumque, fed pro carnium (fi epulctrum deliciis ajferif excitari. Chryfbftomus I Cot. XIII, « y )dtrurns Isydvsm^.Ayatsddl^ ifis oW £ ffiyjsq £ TroAswoi £ fWtr«5 £ dgnayai £ tssp.icnfyaq £ 5 mfig. tin cf ys- y»»« to Tiwotfi. Nam ft mutuo fe diligerent hotnines , nemo alterum afficeret injuria, procul ejfent udes (fipugm (fi bella (fi feditiones efi" raping efi defrau- dationes (fi qmcqrnd eft malorum. Idem ad patrem fidelem de opulentis loquens r ¥ J V c^eWs f wcths *«j ztl’Kiyust £ fidyca xu'i smAswv y-y[. :;y-*(p fi X. cj dsbgX 7 rcbiruoi £ OiSAOtcq £ diyfiaXacriaf £ Qivot *«f to fivgja ci Til fttta y.ayfi 5 Nonne per hos adveniunt feditiones , (fi bella , (fi pugnu, (fi urbium excidia, efi plagia , fi fervitutts, (fi captivitates , (fi cades, (ft innumera vita mala l •plaudianus: Hue fi not a forent,frueremur fimplice cultu, Clajfica non fremerent, non ftridida fraxinus iret, Non ventus quateret puppes, non machinamuros. Agathias hiftoriarum primo : U li'mkunijiasj x,ai aSadem ft tSv drjpda-m "Ipvycj ii'jjxlp'fa, xtt^XtiBahiStmj , 7 reXi/aat £ ■mfctyui avradfi iytCpopStnv, Hom'num animi fponte ad nimias ettpiditates inyuftitiamque delap fi, implent omnia bellis ac tumuitibus. Concludam multa bene didta uno Polybii: eui&px&tci 5 / 3 lx, epiA oo-opia dultb'ihsdi®^. Animus necejfariis content us alio ad, fqpiendum magiftro non eget. Bommejfe turn puniuntur nocentes nemo negat~\ idem Tertullianus de £ amma: SJ MS non prefer at fitculi juftitiam , quam Apoftolus non fuftra gladio accinilam conteftalur , qua pro homine fttviendo religioja eft ? Et ad proconlulem Scapulatn : Non te terremus, qui nec timemus. Sod velim tit omnes falvosfacere pojfimus, monendo fii Potes (fi offichjurifdUtio- nis tm fungi , (fi humanitatis meminifie, vel quia (fi vos fub gladio eftis. Hum tamen fufeepta fide atque fignata ] Diftindtionem quam hie de militia affert, alibi ad nuptias applicat, turn libro de Monogamia, turn exhortatione caftitatis. Et alii vetitarum artiumprofiffores'] Tertullianus de idololatria: ad ec- elefiam non admittuntur qui artes exercent,quas Dei difeiplina non recipit. Au- guftinus de fide & operibus : Meretrices (fi htftriones (fi auililet alii publi¬ cs turpitudinis profeffores nififo{:ttis aut diruptis t dibits vinculis ad Chr’fli [ft era. IX. 4 4 D E IVRE BELLI cramenta non permittuntur accedere. dehiftrione exemplum vide apud Cyprianum epiftola lxv. de laniftis,lenonibus, vi&imarum redem- toribusapudTertullianum. deauriga Circenfi apud Auguftinum. Perfltmtes in patriu inftitutis ] Verba Iofephi xi hiftoriae antique. id it a gencraliter fumtum confilii forte eft if vita.fublimior'u~\ Conci¬ lium Carthaginenfe IV : Epifcopus ncc provocatus de rebus tranjitoriisliti. get. Adde Ambrofiutn lib. n Offic. cap. xxi. & Gregorium Ma- gnumlibro ii, Ind. xi, epift. lviii. In conftitutionibus ] videtur fcriptus is liber finiente faeculo lecundo. M. Aurelio imperatori ] vide & Xiphilinum de hac hiftoria. Tres Fault comites ] Adde militem quendam a Cornelio baptiza- turn, cujus apud Adonem mentio. Stlanismi Senatufconfulti ] Cujus afperitatem mitigavit Adrianus Imperator , ut apud Spartianum eft. Afperis Romanorum legibus addi poflimt qua: fervum nifi tortum teftimonium dicere vetant. Nimialcnitat'ts nomine ] Zonaras :_ v ™5 ftt^K».o/S/joi s oit mv/ieictc Tucvjputruf ihiysv on to rorisr pith®- ^ontyotleci yl mjjjWs hot fio xj •me byusurtsot XvficuietTui , b pivni to by mote r,S)t Tvpbt bi^byittfy fyov. Clemei tern fe ofiendebttt its quipravam vitam defer uerant, quod diceret abfeinden- dum membrum &grotans ac putridum, ne fana contagio corrumpat , non ii quodaut fanatumjamfitaut fane feat, vide & Eulebium. licutdenimia Conftantini lenitate Chriftianos, ita de Haraldi regis queftos Danos apud Saxonem hiftoricum invenias. Sipe Epifcopos ] Auguftinus : Officium Sacerdotis esi intervenire pro red, Inejus epiftolis multa lunt hujus bonitatis fpecimina. Vt qui ad Ecclefiam confttgijfent] vide Chryloftomum xvx de Statuis. Concilium Aurelianenfe cap. 3. legem Wiftgotthorum libro vi, tit, v, 1 6. ix, tit. 11, c. 3. Vt ana Fafcha ] L. Nemo, C. deEpiic. audientia. Exceptionibus quibufdam ] Quas vide apud Cafliodorum xi, e\o. Si c. inter alia deimmunitate ecclefiaftica in Decreto. Quicumque vocati ] Simeon Magifter in ejus canonis epitome: s; xjli feavk; uthsldicq, tim. uc/fcffififiioi I s Uetoticte ctnc?pctldjm- jfi/joi Ar-oteliao dtpoes^i&atmv. Qui vi adhibita vififttnt rejlitijfe , fed ab im- pietate vicli funt if militiam refumfere, decern per annos abftineantur. Euil- dem hujus canonis lenlum exprimunt Ballamo & Zonaras &Ruffi- nus libro x, cap. vi. Be idololatria ] quod principale crimen, fummus feculi ream dicitur Tertulliano de Idololatria: Graviffimum if extremum delicium Cypria- no epift. xii. Nifi Bits facrificare vellent ] Sulpitius Severus : Sane turn Licinitts, quit adverfum Confiantinum de imperio certavit , milites fuos lit are prneperttt: abnuentes militia reficiebat. ob hanc caufam Valentianus , qui Impera- tor poftea faffcus eft, fub Iuliano abjecit cingulum. Non diftimile eft quod Viitor Vticenfis narrat, multos lub Hunericho rege mili¬ tiam temporalem abjecifle, quia cum Arianifmo erat connexa. Vt tanto exemplo effent ad correttioncm , quanto ad peccandum fuerant ] Leo epiftola xc ad. Rufticum: lllicitorum venmm poftulmtem, oporttt A C P A C I S, L I B. I. 45 mum multis licit is abftinere. In epiftola Epifcoporum ad Ludovicum regem legimus : Quilibet tanto^ a fe licita debet abfcindere , quanto Je mc- minit & illicit a perpetrate, in Capitulis Calvi : Tanto quifque majora qua- rat honorum operum lucra , quanto graviora Jibi intulit damna i per culpam . Ad Clerum admitti vetabantur ] Eufebius demonftrationum lib. I, duplicem de/cribit Chriftianorum vitam, aliam cItiaS, aliam infe- riorem. qui in haclunteos inter alia xp ri> J'ixxio ffeClAjofcemc m orfadlla its quijufte militant agenda indicare. Nulla alia cura ac labore ] vide canonem Concilii Moguntini apud Gratianum, titulo , Ne Clerici vel monachi. Neprocurationem rerum alienarum fufcipiat ] vide epiftolam Hiero- nymi ad Nepotianum. Tut ores conflitui nefas judicat Cyprianus ] in epiftola ad presbyteros, diaconos & plebem Furnis confiftentem. Adde 1. Generaliter, C. de epifcopis & clericis. Id enim pacts nomine intelligi volebant ] Tertullianus idololatria : Imo quomodo etiarn in pace mihtabit ? idem de Fuga perfecutionum : Noftra pad quod eft bellum quam perfecutio ? Cyprianus epiftola X : Gjuando ipfa ante mater noftra Ecclejia pacem de mifericordia domini prior fumferit. Epi¬ ftola xxil : Cum Dominut coeperit ipfi Ecclejia pacem dare. Epiftola xxxi : Ecclejia pacem fujiinendam , id eft exlpe&andam. de Laplis : di- fciplinam pax lenga corruperat. Sulpitius Severus : Antonino Pio imperante paxEccleJiisfuit. mox : Interjedis deinde annis XXXVIII, pax Chriftianis fuit. 8i in Conftantini £Etate : Exinde tranquillis rebus pace perfruimur. Et initio hiftoria: : Vexationefque populi Chriftiani, & mox pads tempera. Capvt III. Belli partitio in publicum & privatum* Summi imperii explicatio. I. Belli divifio in publicum & privatum. I I. Non omne bellum privatum posljudi- cia conflituta illicitum effe jure naturali ) defenditur ; additis exemplu. III. iAc ne jure quidem Euangeltco , cum folutione objettionum. I V. Belli publtci dtvifiotn folenne & minus folenne. V • cAn bellum fit publicum cjuod geritur au .- ttoritate magislratus fummam pot eft at cm non habentis. & quando. V I. In quibus rebus conftUat pot eft as civilis. VII. Qua pot eft ha fit fumma. VIII. Refellitur fententia quaftatuit fum- ynam potejlatem femper effe penes popu- lum : &folvuntur argument a. I X. Refellitur fententia (jus. fiatuit femper mutuam fubjetttonem regis & populi. X. yAd veram fententtam refte intelltgen- dam adhibentur cauUones: prima eft de di- ftinguenda vocum fimilitudim in redif- pari: X I. Secunda de diftinguendo jure & modo habendi jus. XII. Oftenditur quadam imperta fumma haberi plene , id eft alienabiliter : XIII. Quadam non plene : XIV. Husdam non fumma plene , id eft alienabiliter haberi. X V. lAdftruitur difta diftinffio ex difcrimi- ne dandi tutor's: in re gnu. XVI. Summam poteftatem non tolls pro - rniftione etiam ejus , quod nec naturalu nec divini fit juris. XVII. Summum imperium dividi inter- dum per partes fubjeftivas aut potentia¬ tes. XVII I. Male tamen hoc colligi ex e» quod reges atta quadam fua nift d ccett* ahquo probentur rata effe nolunt. X I X. ^Alia quoque exerapU qu&dam male hue trahi. X X. Vera exempla. X XI o Summam poteftatem haberepoffe qui smqualj Sylvefbo Bellum t . ft. I. 1. kon eft deR. i. Caff. I. IV. Vtr.epijt. 4. / Ext at. D, quod metH4 > 2doltn. dijp. ico. 5 . da- hum vero. 45 DEIVAE BELLI ih&quali federe teneatur: cum folutione j XXIII. Et qui feudi lege teheatur, objctttonum : XXIV. Diftinttio juru & exercitti cm XXII* Etqu't tributum pendat: I exemptif. B Elli prima maximeque neceflaria partitio h xc eft, quod bellum aliud eft privatum , aliud publicum , aliud mixtum. Publicum bellum eft quod au&ore eo gerkur qui jurifclidtionem habet; privatum, quod aliter ; mix turn, quod Una ex parte eft publicum, ex altera privatum. Sed de privato , quod antiquius, primum videa- mus. Bellum aliquod privatum licite ge'ri, quantum jus naturae at* tiriet, fatis apparere arbitror ex iis , quae fupra diximus, cum often, fum eft ut quis injuriam etiam vi a fe.arceat, juri naturali non repu- gnare. Sea forte putetaliquis id faltern poft conftituta judicia pu- blica non licere: quamquam enim judicia publica non a natura, fed a fadto funt humano, cum tamen multo fit honeftius,& ad quietem hominum conducibilius, ab eo cujus nihil interim rent cogn'ofci quam homines fingolos nimium fepe amantes fiii, quod jus putant id manu exlequi . tarn laudabili inftituto obfequendnm ipfa didtat aquitas & ratio n'aturalis. Paulas I C. Non eft fingulis concedcndum ami per magiftratum publicepofltt fieri , ne octafio fit majoris tumultus facimdi. .Hint eft inquit * Rex Theodoricus , quod legum reperta eftfacramt* rentia , ut nihil manu , nihil proprio ageretur impulfm quid enim d bellicn confufione pax tranquilla diftat , fi per vim litigia terminantur? Et vim vo- cant leges, quoties quit id quod deberi fibi put at, non per judicem repofeit. 11. Certe quin reftricla multum fit ea qua: ante judicia conftituta ■ fuerat licentia, dubitari non poteft. Eft tamen ubi locum nunc quo* que habeat, nimirum ubi celiat judicium: nam lex vetans fine judi- cio l'uum confequi, intelligi commode debet ubi copia eft judicii. Ceflat autern judicium momentanee, aut continue. * Momentanee ceflat, ubi exipedtari judex non poteft fine certo periculo aut dam- no. Continue vero, aut jure, autfa&o, lure, fi quis verletur in lods noa occupatis , ut mari, folitudine, inlulis vacuis, & fi qua alia funt loca in quibus nulla eft civitas: fadto, fi fubditi judicem non au* diant, aut judex aperte cognitionemrejecerit. Quod diximus etiam poft judicia conftituta, naturali juri non repugnare omne bellum privatum, etiam ex lege Iudafis data intelligi poteft, ubi fic per Mo* fen Deus loquitur Exod. XXII. 2. Si incfipjfione deprehenfus for ,itt percutiatur ut msriatur , ne rent cadit efto percujforj nijam dies illuxerit , turn enim rent cadis erit. Omnino enim. videtur hax iex tarn accurate di* ftinguens, non folum impunitatem inducere, fed jus etiam naturals explicate • neque fundari in peculiari aliquo mandato divino, fed in communi tequitate: unde alias etiam genres id fequutas videmus. No turn eft illud xn tabularum haud dnbie * ex veteri jure Attico profedtum Si nox furtum faxit , fi im aliquis occifit,jure ufus efto. Sic in* Ions omnium, quos novimus, populorum legibus judicatur,qui ad* verlus aggrefforem armis vitam periclitantem defenderit: qui tam manifeftus confenfus teftimonium praibet, nihil in eo efle quod na¬ turali juri ad verletur. Ill, De jure divino voluntario perfedliote, Euangelico lcilicet, plus A C P A C I $, L I B. I. 47 , plus eft difltcultatis. Quin Deus, cui plus juris eft in vitam noftram quam nobis ipfis, potuerit a nobis patientiam eo nfque exigere, ut etiam privatim in periculum addudti, occidi deberemus potius 11 quam occidere, ego non dubito. An autem voluerit nos eo nfque ® obftrin^ere, id eft quod inquirimus. Solent pro affirmante fententia :t i adferri duo loca, qua; fupra adduximus, ad quaeftionem generalem: j >i6y« 'efiiv, (ut »*TtfluScIf txS izmiiffi. Ego autem dice vobis ; Ne refiftite a ' injuriam facienti , Matth. V. 39. & Rom. XI1, 19. pm uuit&t chcdixit- 1! ' ■nsdytTnfb'h ubi Latina veriid habet, ncnvos defendentes, charijfimi • Tertius autem locus eft in illis Chrifti verbis ad Petrum, Repent gladium tmm in vaginam j nam quicumque acceperint gladium , gladio per- *' Hunt. Addunt his nonnulli Chrifti exemplum qui pro inimicis fit i vnortuus, Rom.v, 8, 10. Neque defunt inter Chriftianos veteres - qui bella quidem publica non improbaverint, led defenfionem pri- 5 - vatam putarint vetitam. Ambrofii loca pro bello fupra attulimus. * Auguftini multo etiam plura fiint & clariora, omnih»nota. At idem It Ambrofius dixit : Et ideo fortajfe Retro duos gladios ofagmfc, Satis, dicit, ^ » quafi licuerit ufque ad Euangelium, ut [it in lege squitat fifjjffilitio, in Euan- Lucum. i gelio -veritatis. Idem aiibi : Chrifiiantu etiamfiin latronem armatum ineir^[ t '’i- m.' • w dat, [orient em referire non pot eft 3 ne dum falutem defendit, pietatem cent a- Si» minet. Auguftinus vero ; Legem quidem non reprehendo qui tales (latro- i,b. ar L r.y. K fies & alios invafores violentos ) permittit interfici,fed quomodo iftos qui Ep'ft 1$4 fi interfitiunt, defendam , non invenio. Et alibi : Ve occidendis hominibus ne ah ill eis quifquam oaidatur, non mihi placet confilium , nift forte fit miles , aut pu- cap, 43, blica fmBione teneatur , ut non pro fe hoc faiiat, fed pro aliis, accepta legiti- Jf. it ma poteflate. Atque idem fenfifte Bafilium ex lecunda ipfius ad Am- ci philochium epiftola * laris apparet. Sed oppofita lententia ficut re¬ nt ceptior eft, ita verior nobis videtur, ut talis patientia non fit in ob- n ligatione: jubemur enim in Euang.elio proximum amare juxta nos iplos, non prat nobis ipfis: imo ubi par malum imminet, non veta- E mur * nobis potius quam aliis confulere, ut fupra oftendimus audto- u ritate Pauli beneficentise regulam explicantis. Inftet forte aliquis, 8c s; dicat; etiamfi meum bonum prxferre poflim bono proximi, hoc 3 tamen locum non habere in bonis insequalibus; quare vitam meam [ ( , mihi potius deferendam, quam invafbr permittatur incidere in per¬ il/ petuam damnationem. Sed relponderi poteft, fiepe etiam eum qui impetirur opus habere tempore ad pcenitentiam, aut probabiliter j ita exiftimase; & ipfi quoque aggreliori ante mortem polfe ad pce- jli nitentiam fpatium fuperelfe. Deinde morali judicio non videri refti- i; : mandum illud periculum in quod ipfum le quis conjiciat & unde fe jj poteft eximere. Certe Apoftolorum aliqui ad ultimum ulque tern- 13 pus Chrifto vidente & feiente videntur iter feciffe armati gladio, g, quod & alios Galilsos e patria urbem verfus properantes ob infe- ]( j, ftas latronibus vias fadlitaflfe ex Iolepho dilcimus. qui & de EifeniS 0 innocentiffimis hominibus idem prodidit. Hinc enim fadtum eft, ut j. cum diceret Chriftus tale tempus imminere , ut gladii comparand! caufa vel veftis vendenda eflet, Lucs xxi 1, $6, ftatim Apolloli re- ' ' eI Iponderint in fuo comitatu duos elfe gladios. erant autem in eo hi comi- DEIVRE BELLI comitatu nulli prater Apoftolos. Turn vero illud ipfum quod dixit Chriftus , quanquam praceptum revera non continet, fed prover- bium eft, fignificans gravilftma pericula imminere, ut clare oftendit oppofitio primi temporis, quoa tuturn ac prolperum fuerat, com- mate 3 f, eft tamen tale , ut fumptum appareat ex eo, quod fieri fo- lebat, quodque Apoftoli licituni cenfebant. Rede autem a Cicero¬ ne didum eft : Gladios habere terte non liceret,fi uti Hits nullo paSolice- ret. Illud vero , Ne refiftite ir.juriam facienti, non magis univerfale eft , quam quod fequitur , Date omni petenti quod tamen exceptio- nem admittit, dum ne minium nos pragravemur : imo ifti praece- pto de dando nihil adjicitur quod vim habeat reftringentem, fed ex folo fenfu atquitatis adftringitur, cum praceptum de non refiftendo fuam habeat adjundam explicationem per exemplum alapae; ut in- telligatur turn demum pracife nos obligare, cum ea impetimur in¬ juria , quae aut alapa lit, aut alapae par: nam alioqui redius fuerat dicere, Ne rejifikeinjuriam facienti, fed vitam profundite potties quam at- mis utamini tin verbis ad Romanos , ft* tcwm .<,Ai. civiles res lpedtetur, videtur omnis magiftrarus ficut ad tuendam iut.majep. plebem fibi creditam, ita ad exercendam jurifdidtionem , fi vis oc- currat, jus habere belli gerendi. Sed quia ex bello tota civitas in pe- riculum venit, ideo ferme omnium populorum legibus cautum eft, ne bellum geri poffit, nifi audtore eo qui fumiriam in civitate pote¬ ftatem habeat, Exftat lex talis Platonis ultimo de legibus. Et in Ro¬ mano jure majeftatis teneri dicitur qui injuffu principis bellum gef- ferit deledlumve habuerit, exercitum comparaverir. Injuffu populi dixerat lex Cornelia lata a L. Cornelio Sylla. In Iuftinianeo Cocli- ^ ^. . ce exftat conftitutio Valentiniani, & Valentis, Ntillipror.fus nobis in- i,ut, ». } £‘ feiis atque inconfultis quorufnlihet armorim movendomm ccpia tribuatitr. Mdm. difp. Hue pertinet * illud Auguftmi: Ordo namalis moHulium pact acco-n- }°°- i ' ,dcm D modatus l_jtvuis lib, XXXI x. JO DEIVRE BELLI- Eirt. in l. modatus hoc pofcit , ut fufcipiendi belli auBoritas atcptte confilitim penes princi- tx hx jure.* p es fit, Sicut autem omnia didta quantum vis imiverfalia 2:quitatem recipiunt interpretem, ita & hate lex. Nam primum quin ei qui ja- pjt'.ctc Re- rifdnftioni prseeft liceat per apparitorps fuos vi Cogere paucos impa- pref ypnn- re ntes, quotics ad earn rein copiis majoribus opus non eft , nee peri- C ’ctnLm ». culurn imntinet civitati, dubitari nequit. Rurfurn ft ita preefens fit (,. Man .' periculum , ut tempus non ferat eum confuli qui fupremum in civi- Uud. de tate j us habeat: hie etiam neceffitas exceptionem porriget. Hoc bei'.o, iju. 2. j ure u j- us Pinarius preefidio Enn* in Sicilia prafedtus , cum certo feiret oppidanos ad Cardtaginenfes defedtionem moliri, ccede in eos fadh, Ennam retinuit. Extra talent neceffitatem ad vindicandas in- jurias quas rex perfequi negligit,jus bellandi oppidanis in civitatibus dare auftts eft Francifcus Victoria tied ejus fententia merito ab aliis repudiatur. V. At quibus eventibus jus armorum movendoram eflemagi* ftratibus minoribus conftat, an bellum tale publicum lit dicendum 6U diflentiunt juris interpretes. Sunt qui ajunt fount qui negant t.Sane bellum. n-t- ft publicum non aliud dicimus quant quod fit jure ntagiftratus, du- ibi, fnffiat biunt non eft quin talia bella publica lint, ac proindc qui in tali fa® TlZc e fp ec ' e magiftratibus fe opponunt, in poenas incidant contuntacinm ohmicreji. adverftts luprale politos. Si vero publicum fumiturinexcellentiore fpol.n. 8 . & ftgnificatu pro eo quod folenne eft, ut fepe fumi extra concrover- fiam eft; non funt bella ifta publica, quia ad iftius juris plenitudi- p"m 7 .ibid.' nem, turn judicium funtm* poteftatis, turn alia requiruntur. Neqi/e Bart. adi. me mover , quod etiant in tali contentione foleant * res auferri ob- cfptivi?‘ d ‘ fiftendbus, ac militibus etiain concedi *. Nam id belli fqlennis non £ Livim.c loco. $ ^4yala de jure belli l. 1. c. 2. n.y. lIlU-iiLJLUUO J llJXiillUUO LLlcttn 1U. ULrUJ. i-iun s.d. ita propriunt eft , ut non alibi etiant locum habere poflit. t Sed & illud accidere poteft, ut in imperio late patenre * inferiores potefta- tvirfytf 25 ' tes inchoandi conceflant habeant poteftatent: quod ft lit, jam pc.tfu. 40. fane cenfendum erit bellum geri ex vifummee poteftatis. nam quod art t. Siiv. faciendi quis alii jus dat, ejus ipfe audlor cenletur. Illud magis con- dump’s, troverlum, an ubi tale mandatunt non eft, fufficiat conjedlura vo- ». 2 . Lorca dtfp. Sc. n. 12 luntatis. Mihi id admittendunt nonvidetur. Neqne enim hoc fuffi- cit videre , quid hoc rerum ftatu litmmam poteftatem habenti ,fi ccnfulatur, placiturum fit: fed hoc magis videndunt, quid ille,ubi res moram fert, aut dubiam habet deliberationem , le inconfulto cupiat fieri, ft ea de re lex ferenda fit. Nam ut maxinte in aliquo fa- . 7. dt jure caput poteft elfe plurium ac diftindorum corporum. Cujus rei cer- MH n. 7. tum i n di c i um elfe poteft, quod extinda domo regnatrice imperium ad quemque populum leorlim revertitur. Sic etiam accidere poteft, ut plures civitates ardiffimo inter le foedere colligentur , & faciant runtp.* quoddam ut Strabo non uno loco loquitur, neque tamen lin¬ gulae delinant ftatum perfedae civitatis retinere: quod tum ab aliis, > >a. ii. turn ab Ariftotele etiam notatum eft non uno loco. Subjedum ergo P"’. c. 20. commune liimm* poteftatis efto civitas, ita ut jam diximus intelle- • ilLc 'S'£ta. Subjedum proprium eft perfona unaplurelve, procujufqut gentis legibus ac moribus. x 2^77 apud Galenum libro fextods placitis Hippocratis & Platonis. VIII. Atque hoc loco primum rejicienda eft eorum opinio, qui ubique & line exceptione fummam poteftatem elfe volunt popuh. ill A C P A C I S , t I B. I. ita Ht ci reges queries imperio fuo male utnntur, & coercere & pa- nire liceat: qua? fenrentia quot malis caufam dederit, & dare etiam- num poffir, penitus animis recepta , nemo fapiens non vider. Nos his argumentis earn refutamus. Licet homini cuique fe in privatam Ex. sh, 6 . fervituiem cui velir addicere, ut & ex lege Hebrrea & Romana ap- inftitJi j». paret. quidni ergo populo fui juris liceat le uni cuipiam , aut pluri- bus ita addicere, ut regendi fui jus in eum plane tranferibat, nulla t !m' ejus juris parte retenta ? Neque dixeris minime id prafutni: non Geiuu.u enim jam qusrimus, quid in dubio prafumendum fit: * fed quid ju- c ‘ 7 ' re fieri poffit. Fruftra quoque afferuntur incommoda qua? hinc le- quantur, aut lequi poffint. nam qualemcumque formam gubema- tionis animo finxeris, nunquam incommodis aut periculis carebis. Aut hie cum illis funt habenda, * aut ilia cum his mittendet funt Alt Comoe- • dia. Sicut autem multa funt vivendi genera , alterum altero pra> ftantius, & cuique liberum eft ex tot generibus id eligere quod ipfi placet; ita & populus eligere poteft qualem vult gubernationis for- . mam : neque ex praftantia hujus aut illius forma?, quade re diverfa diverforum funt judicia, * fed ex voluntate jus metiendum eft. Ne¬ que vero non multa exftare polfunt caufa? cur populus jus totum imperandi a le abdicet, aliique tradat, puta quia in periculum vita adduftus alia lege q.ui le defendat reperirenon poteft : aut quiaino- pia prelfus aliter habere non poteft copiam unde fe fuftentet. Nam fi Campani olim neceflitate fubadti * populo Romano fe fubjecerunt in hunc modum: Populum Campanum , urbemque Capuam, agros, delubra Dettm , divirm humanaqtte omnia, in 'vefiram P. C. ditionem dedimus : 8c quidam populi cum * Romanorum ditioni fubjicere le vellent, ne recepti quidem lunt ; quod narrat Appianus : quid obftat quominus & uni homini praepotenti populus aliquis eundem ad modum dede- re le poffit ? Apud Virgilium legimus: Nec cum fe fub leges pacts iniqtu Tradiderit regno. . Accidere etiam poteft , ut paterfamilias latifundia poffidens nemi- nem alia lege in fuas terras habitantem recipere velit: aut ut quis magnam fervorum copiam habens eos manumittat, lub imperii fe- rendi & cenfius pendendi legibus: qua? fuis exemplis noncarent.de fervis Germanorum apud Taciturn eft: Suam quifque fedem, fms pena- tesregit. Prumenti modum dominus, aut pecoris , aut ueftis ut colono injungit Offer-vus haclenus paret. Adde quod ficut Ariftoteles dixit quofdam homines natura efle fervos, id eft ad fervitutem aptos; ita & populi quidam eo funt ingenio, ut regi quam regere norint redtius ; quod ae fe fenfilfe Cappadoces videntnr, qui oblata? a Romanis libertati strat» xn; vitam fub rege praetulerunt. negantes vivere fe fine rege polfe. Sic Philoftratus vita Apollonii, ftultum efle ait Thraces, Myfos , Getas XXJ£V 11 *" in libertatem vindicare, qua non gaudeant. Neque vero non ali- lh. vi. quos movere potuerunt exempla gentium, qua? per ftecula plurima * fub imperio plane.regio latis feliciter vixerunt. * Vrbes fub Eume- ne , ait Livius, nullius liber* civitatis fortunam cum fua mutatam in. Ijtliu voluifle. Eft & interdum is civitatis ftatus * ut videatur nifi fub li- D 3 hero tm.hi.x. hiv, t. V 11 . hw. XXVI. fiS.xxx 11. Strab.xw. Diod.l.xvl. Vaig. Lac. Exp. Cyri 'lie- v, lib. IV. lie. V* Den. XV SI. 14 ; I Sam. vni. 4. I Sara. IX. 16, x, 1, XV, I- II So. v, 2 . J Re. iv, I- Pfcxliv, 2. SealeC » IS X I I j EpfJi'Xiy* flanpn* mPo/. XIV. J4 0 E IVRE BELLI bero unius imperio falvus eile non polfe; quad de Romana , qualis erat Csefaris Augufti state, multis prudenribus vifum eft. His ergo fimilibufquedecaufis accidere non poteft tantum, fed Sc folet, utfe homines fubjiciant imperio alterius ac poteftati, quod & Cicero no- tat Officiorum fecundo. Iam verb bello jufto, ut ante diximus, fic- tit acquiri poteft dominium privatum , ita & dominium civile, five jus regendi non aliunde pendens. Neque vero hare tantum pro unius imperio, ubi idreceptum eft, confervandoduftacenferi debent: nara idem jus eademque ratio eft procerum qui plebe exelufacivitatem regunt. Quid, quod nulla refpublica adeo reperta eft populaiis, in qua non aliqui aut valde inopes aut externi, turn vero Sc fosminarS: adolefcentes h deliberationibus publicis arcear.tur ? Iam vero & * populi quidam alios fub fe populos habent, non minus addiftosfi- bi quam ft regibus parerent: unde ijla intefrogatio, Eftne populus Col lutiniu in fua poteftate ? 8c Campani cum fe Romanis dedidiftent, fafli dicuntur alfena; poteftatis: Acarnania ut & Amphilochia dicuntur fuifle juris TEtolorum : Peraea & Caunus ditionis Rhodiorum : Py- dna a Philippo Olynthiis data. Et quae fub Spartanis fuerant oppida, poftquam eorum ditioni cxemta funt, Eleutherojaconum nomen acceperunt. Cotyora urbs dicitur fuilfe Sinopenfium apud Xeno- phontem. Nicara Italiat adjudicata Maflilienfibns apud Strabonem, & inlula Pithecufe Neapolitanis.Sic Calatim oppidum colonise C.> puenfi, Caudium coloniae Beneventanar adjudicata cum territoriis fuis apud Fronrinum legimus. Otho provjncis Banks Mauroruin civitates dono dedif: quod apud Taciturn eft. quae omnia convelli needle eft, ft id recipimus , jus regendi lemper fubditum elfeeorum judicio ac voluntati qui reguntur. At vero elfe reges qui populi et- iam univerlim fumti arbitrio non fiibfint, rum facra, turn profani hiftoria teftatur,. Si dixeris , inquit, Deus populum Ilraeliticum alb queus , Stataam fuprame regem: Sc ad Samuelem : Indicet eisjmregisfi regnaturus eft fuper cos. Hinc rex undtus dicitur fuper populum, 1'uper hereditatem Domini, fuper Ifraelem : Solomo rex fuper totum If raelem. Sic David Deo gratias agit quod populum fuum ipfi fubje- cerit. Et Chriftus, inquit, gentium d.minantur ebs. Motumillud Horatii:' Regum timendomm in preprios greges, Reges in tpfos imperiumeft Iovis. , Tres gubernandi formas ira defcribit Seneca: inter dim popuhu 4 quern timere debeamus ; interdum , ft eq civitatis difcipl net eji, ut plmima pa fenatum tranfgantur ^ gratioft in ea timerjtur viri : inter dum ftnguti quibutpt" teftas • populi fft in populum data eft. Tales fnnt quos Plutarchus ait, * 4 lou.'dt g.ooay , dtha yeyr tosv vipioiv apyeti, imperium habere non ex kgib'P modo.fed & in leges. Sc apud Herodotum Otanes iingulare imperium flC defcribit r uvdlSiuoeJs mu&iy 7U s^j : facers quod quis velit, ita ut el. ratimem nm reddttt. Diqni quoque Prufieenh regniim definitur: 'w ^trrlm ehivmv&vw , ita imperare ut alii ratio non reddatur: PaufaniaS Meffemcis opponit (iamX «wv vzoskiftln,> , reg-aum poteftati tali qua ra- tiensm aBunm redden debeat . Ariftoteles reges quofdam elfe ait cum eo jure, l ACPACIS, LIB. I. jure, quod alibi habet ipia gens in (e ac fua. Sic poftquam Romani LnSl.de jur. nrincipes imperiuin vere regium ufurpare cceperunt,dicitur populus in eos omne fuum imperiuna & poteftatem conculiffe, etiam in le, ut Xtpb. vita. interpretaturTheophilus.Hinc illud didtumM.Antonini Phllolophi; M-Ant.l.q. Nemo nififolus Destsjudex principle ejfe pot eft. Dion. 1. LI II, de tali prin- cipe; dvton^c orrois 6 dvroKpcprag, £ icuflS , k) tvv rs olx. fixtofy & W»^' ?«* *» />«’ fitsXonc poj Xrict efi.fuique ac legumpotens, ut quod vult, faciat, gf quod non vult, non faciat.Tsic regnum jam anti- quiruserat in Gracia regnum * Inachidarum Argis :nam m Argiva Tragocdia Supplicibus , lie populus Regem affatur apud JElcbyliun: 'S.it tet trii 3 73 dfiaiav. II gVTUtlf UV , Kgttrvvctf flapcM ideal X&ovos, Mo»« 4 'Htpcin vetClfieeiri ot'Ssi. Tu res populi, tuque urbs tot a es, Nonjudiciis fubditus ullis , Regni folio fultus ut arct, Vnoque regens cunttaarbitrio. Longe aliter quarn de Athenienfium republica rex ipfc Thcfcus apud Euripidem loquitur, Evo$ tZZ{9S oi'jfrgOSy cifts iXtdj&ifiOf, 7rohl$* A*u(& d\? dv&cxei Sb}& tfcgf to tt.v% 0 fa.ov ttyandims axe •7mXatojci.ni , m 7 s tlptsolai rav paotXtuv etc iXagcmi , ai; /atthv) Tain Ketne ycjj yic thwpvoic q tv oto/aa Xettp&nvccf •$ foctoiXstus feivov. Argivi jam olim aqtialit at is gf libertatis amantes regiam pot eftat em in minimum redegcrunt, itet ut Cififiliis ac po/lerisprater nomen regni nihil relinquerent. I alia re- gnanegat Ariftoteles conftituere propriam fpeciem gubernationis, Gr. quia fcilicet partem tantum faciunt in republica optimatium aut 11 lfw * populi. Quin & in populis qui perpetuo regibus non fubftmtexem- a' v m.w. ]da videmus * quali temporarii regni, quod populo non fublit. Talis Plutarch, m erat poreflas Amymonum apud Cnidios, & apud Romanos Dicta- torum primis temporibus, cum ad populum provocatio nondTet: aM ' ,v ’ unde Didtatoris edidtum. pro numine oblervatum ait Livius: ne- que ufquam ullum nifi in cura parendi auxilium : Didlatura oblefc lam vim regix potellatis Cicero. Qua: pro contraria fententia adfe- D 4 rnntur DEIVRE BELLI runtur argumenta , ea Iblvere difficile non eft. Nam primum quod afleverant euna k quo aliquis confiituitur .efle fupgriorem conftituro, verum dumtaxat eft in ea conftitutione, eujus effeftus perpetuo petidet a voluntate conftituentis, non etiam in ea qua: ab initio eft voluntatis, pofteavero effesftum habet neceffitatis : quomodo mu- lier viriim fibi conftituit cui parere fernper neceffe habet. * Valenti- nianus Imperator militibus qni fe Inaperatorem fecerant, poftulan- g01,0m. MS}. ' t ib us quod ipft non probabatur, relpondit: Vtme ad imperandum T-ccl. Li fvi, e ijg em j s > j n ve jl rii eratpoteftate, 0 militcs : at poSquam me elegijl^ quodpetitis, in meo eft ctrbitrio, nan veftra. Vobis tanqmm fabditis campetit parere , mihi qua facienda funt, cogitare. Sed ncc verum eft quod afliirni- rur , omnes reges a populo conftitui: quod exenaplis patris familias advenas fub obediendi lege acceptantis ,& gentium bello devifta- rum, quae fupra attulimus , fatis intelligi poteft. Alterum argumen- tum fumunt ex didto Philofophorum, regimen omne eorum qui re- guntur, non qui regunt, caufa efle paratum; unde fequi exiftimant ex finis nobilitate, eos qui reguntur , fuperiorgs efle eo , qui regit, Seduce illud univerfaliter verum eft, onane regimenejus qui regi- tur caufa efle comparatum ; nana qnaedana regimjna per fe funt re- gentis caula, ut dominicum : nana fervi utilitas iba extrinfeca eft & adventitia : ficut medici lucrum ad ipfiuaa naediciiaam non pertinet. Sunt alia reginaina mutuat utilitatis caufa , ut naaritale. Sic imperia quaedam efle poflunt comparata ad regum utilitatena, ut quae Victo¬ ria parta funt, & non ideo tyrannica dicenda funt, cum tyrannis, ut quidem ea vox nunc intelligitur, injuftitiam includat. Poflunt & qua* dam utilitatem relpicere tarn ejus qui regit , quam ejus qui regitur, ut cum populus impotens fibi tuendo regena potentena imponit. Cx- teruna non nego in plerifque imperiis reipici per fc utilitatena eorum qui reguntur: & verum efle quod Cicero poft Herodotum, Hero¬ dotus poll Hefiodum dixit, rruendat juftitiae caufa reges conftitutos. Sed non ideo conlequens eft, quod illi inferunr , populos regeeife iuperiores: nam & tutela pupilli caufa reperta cit, & tanaen tutela jus eft ac poteftas in pupilluna. Nec eft quod inftet aliquis, tutorem, fi male rem pupillarem adminiftret, amoveri poflbj quare & in rege idem jus efle debere. Nam in tutore hoc procedit, qui fuperiorem habet. at in imperiis, quia progreflus in infinitum non datur , omci- no in aliqua aut perfona , aut ccetu confiftenduna eft, quorum pecca- ler.xxv, 12. 'ta,quia ftiperiorena fe judicem non habent, Deus fibi curx peculia- ri efle teftatur; qui ea aut vindicar , fi ita opus judicet; aut tolerat in pcenarn aut explorationem populi. Optime Tacitus: guomodofier- litatem aut nimios imbres, & utera natttr/t mala , ita luxum vel avaridw dominantium tolerate. Vitiaerunt donee homines, fed ueque here co/ttinua , 0 mdiorum interventu penfantur. Et M. Aurelius naagiftratus dixit * privatis, principes de maglftratibus, * Deunr de principibus judici- re. Infignis eft apud Gregoriuna Turonenfem locus , ubi isjpfeEp> fcopus regetji Francorum fic affatur : Si quis de nobis, 0 Rex,juflitu ttf mites traflftcendere-voluerit, a te corripi poteft: ft verotn exccjferis, quit tt eft' rtpiet ? Loqutmur enim tibi , fed ft valuer is , audis -ft muons nolucris, quit tt datnny AcPACIS, tlB. x. J7 ■' dmnublt , ntfi is qui fe promntMvit effe juBitiam ? Inter Eftenorum pla- cita Porphyrius memorat * n puriM*” «f'4" *5 3?"®' ‘‘in, Pal. in, ctj'j aJptruj: qujdam fanguinis jure, quddam eleliione deferuntur : & He- XIV - roicis temporibus * pleraque in Gracia regna talia fuifle & ipfe no- Lib. r. tat, & Thucydides. Contra Romanum imperium etiam fublata om- ni feoatus & populi poteftate per eledtionem conferebatur. j XI. Altera cautio hac efto. * Aliud -elfe de re quarere, aliudde , mod.o habendi, quod non in corporalibus tantum,led & in incorpo- g ralibus procedit. Vt enim res eftager, ita & iter, adtus, via. Sed hac i alii habent jure pleno proprietatis, alii jure ufufrudtuario , alii jure i remporario. ita fumeuun imperium Didtator Romanus habeba: ] ♦jure temporario: reges denique tarn qui primi eliguntur, quam qui < eledtis legitimo ordine luccedunt, jure ufufrudtuario : at quidam re- j ges pleno jure proprietatis, ut qui jufto bello imperium qualify j runt, aut in quorum ditionem populus aliquis, majoris mali vitandi ^ caula, ita fe dedidit, ut nihil exciperetur. Neque enim illis alfentio, r qui didtatori negant fuifle lummum imperium, quia perpetuum non p erat. nam rerum moralium natura ex operationibus cognofcitur: p quare qua facultates eofdem effedt'us habent, eodem nomine nuncii- c panda funt. At didtator intra tempus luum * omnes adtus eodem jv a re exercet, quo rex qui eft optimo jure; neque ejus adtus ab -aw m reddiirritus poteft. Duratio autem naturam rei non iminutat- quae- tii quam II de dignitare quaritur, qua majeftas dici lolet, dubium non pi eft, quin ea major lit in eo cui jus perpetuum datum eft, quam ca p : ipmporarium, quia ad dignitatem facit habendi modus. Atque idem tp didtum AC PACISj L I B. I. 59 diftum volo de his, qui antequam reges ad fuarn tutelam pervene- rint, aut dum furore , aur captivitate impediuntur, curarores regni ita conftituuntur, ut populo non hibfint,neque ante legitimum tem- ' pus poteftas eorum fit revocabilis. Aliud cenfendum de his qui jus p rKc p iu , acceperunt quo vis tempore revocable, id eft precarium, quale olini Vmd. 1. Vandalorum regnum fuit in Africa,& * Gothorum inHifpania, * cum ipfos deponerent populi quoties dilplicerent. horum enim lin- *' *j' * 1 : guli aftus irriti poffunt reddi ab his qui poteftatem revocabiliter de- derunt; ac proinde non idem eft effeaus, nec jus idem. XII. Quod autem dixi, quttdam imperiaeffeinpleno jurepro- prietatis, id eft in patrimonia imperantis; quidam viri eruditi hoc argumento oppugnant, quod liberi homines in commercio non lint. Htttm.cmt. At licut alia eft poteftas dominica, alia regia; ita & alia eft libertas perfonalis, alia civilis , alia lingulorum , ana univerforum. Nam & j smiuL ' Stoici quandam fervitutem conftare dicebant vzrJ&li, in lubjeftio- xxi t, 18. ne: & in facris literis fubje&i regis fervi vocantur. Sicut ergo liber- J yj'*'*’*' : tas perfonalis dominum excludit, ita libertas civilis regnum atque 22 /”' ' aliam quamvis proprie didtam ditionem. Sic Livius ifta opponit: Lw.lib.u Regem vocabant libertatis dulcedine nondum experta. Idem : Jndigrmm vi- L ‘ i,2 ‘ debatur populum Romanum fervientem cum fub regibus ejfet , nullo hello ac ab > hoftibmullis obfeffum ejfe, liberum eundem populum ab Hetrufcis objideri. Et S alibi: Non in regno populum Romanum , fed in libertate effe. Rurlum alio lib. xlv, loco * opponit gentes, qua? in libertate effent, iis quae fub regibus vi- : verent. Cicero dixqrat: Aut exigendi reges non fuerant , autplebi re, non Lib. hi verbis danda libertas. Poft hos Tacitus i Vrbem Romans ab initio reges ha- 4 *kgibta. t lucre : libertatem fif confulatum L. Rruius inftituit. Et alibi: Acrior Arfacts rtemmbiu regno Germanorum libertas. Arrianus Indicis: fi»$. tium. lib. xvi. E L L I 61 D E I V R E 8 imperium, five obligatio duntaxat cadar in exercitium adus, five eriam direde in iplam faculratem. Priore fpecie adus contra pro- millum fadus erit injuftus , quia , nt alibi oftendemus, vera promif. fio jus dat ei cui promittitur: altera autem fpecie erit etiam nullus defedu facultatis. Neque indetamen fequitur, ita promittente ft. pcriorem dari aliquem ; nullus enitn is adus non redditur hoc caft ex vifupcriorc, fed ipfo jure. Apud Per fits rex fummo cumimperio crat, , ut deeo Plutarchus loquitur, &ut imago Dei adorabatur: & ut apud Iuftinum eft, non mutabaturnifi morte. Rex erat qui dicebat proceribus Perfiarum ■, Ne viderer » temtummodo ufus confilio , vos contraxi. c&terim mementote , parendum vili: magis ejfe qiutm fuxdendum. Tamen & jurabat cum regnurn adiret, quod Xenophonti & Diodoro Siculo notatum , & leges cenaqua- dam forma latas * mutare illi nefas erat, ut &' Danielis hiftonaSt Plutarchus in Themiftocle nos docent, Diodorus quoque Siculus ft bro xvii , & multo poft tempore Procopius Pcriici belli libro pri- mo, ubi infignis ad hanc rem * hiftoria exftat. Idem dc iEthiopum regibus tradit Diodorus Siculus. Eodetn tradenteiEgyptiorum re< ges, quos tamen ut alios reges Orientis* fummo imperto ufios non el! dubium, ad multarum rerum obfervationem obligabantur : veruo fi contra feciffent, accufari vivi non poterant, fed* morruorumac- cufiabatur memoria , & damnatis abjudicabatur folennis fepultura, ficut 8 c * Hebratorum regum, qui male regnaffent, cadavera extra proprium regibus locum fepulta,n Par. xxiv, 2 <;; xxvlii,2/. egregio temperamento, quo & fandimonia fiiounx poteftaris ma- neret, & tamen futuri judicii metu reges a fide mutanda retraheren- tur. Epiri quoque reges jurare folitos, regnaturos fie juxta leges, a * Plutarcho in Pyrrhi vita difeimus. Quid fi addatur, fi rex fidem fallat, * ut turn regno cadat ? ne lie quideffi imperium definct effi fummum , fed erit habendi modus imminutus per conditionem & imperium temporario non abfimile. De Sabaeorum rege narrabat Agatharchides fuiffe «vVOT<' dum refcinduntur, inteliigi debent relcindi regis ipfius imperio , qui * * eo modo fibi cavere voluit, ne quid fallaciter imperratum, pro vera ® ipfius ; voluntate haberetur, quale eratAntiochi tertii regis refcri- C - Ia C -V ptum ad magiftratus, ne fibi parerent, fi quid legibus adverfum juf- m 6* fillet; & Conftantini, ne pupilli aut vidua? cogantur venire judicii Piu.^pcph, caula ad comitatum imperatoris, * etiamfi Imperatoris relcriptum L - a: proferatur. Quire hare res fimilis eft teftamentis, quibus adjedtum d eft, ne pofterius teftamentum valeat: nam hare quoque claulula effi- ,fij cit,ut pofterius teftamentum non ex vera voluntate profedtum pee- itc fumatur. Sed ficur haec claufula, ita & ilia regis juffu expreflo ac ini fpeciali pofterioris voluntatis fignificatione tolli poteft. niti XIX. Sed neque Polybii hie utor audtoritate qui ad mixtum it' genus reipublicae refert Rornanam rempublicam, quar illo tempore, jii li non adtione-s iplas, led jus agendi refpicimus, mere fuit popularis: I Nam & Senatus audloritas, quam ad optimatum regimen refert, & m* confulum quos quafi reges fuiffe vult, fubdita erat populo. Idem de iiif aliorum politica feribentium fententiis didtum volo, qui magis ex¬ tant ternam fpecicm 8c quotidianam adminiftrationem, quam jus iplum ;ii 6 fummi imperii fpe&are congruens ducunt liio inftituto. nv X X. Magis ad rem pertinet quod Ariftoteles leripfir, inter re- iii! gnum plenum quod vocat, ( eadem eft * wnm/is ,0tt X*' Sophocli Antigone, Plutarcho * durcx-guvis jhtrj.ka drjniv^v- ,i(£ , ®p Straboni, W* dvruXiis) & regnum Laconicum , qui merus eft l0 tt principatus , aliquot regni lpecies efle inrerjedtas. Ego exemplum ir e hujus rei dari arbirror pofie in regibus Hebrjeis: nam hi quin in re¬ mit' bu* lii.xxxy I. Hip. IT. Lib. 6. ExcJ. Xxii, 8 . Veut.I, 17 . Pfatm. lxxxn, I. 11 Chrott. xix, 6,8. I C/j. xxvl. 31. ^ II CirM. XIX, II. * B E t t I <54 D E I V R E bus plerifque fummo jure imperaverint, dubirari nefas arbitror. vo, luerat enirn populus regent *quales habebant vicini: at orientis po- puli addi&e admodum regnabantur. iEfchylus Perils de rege Per. larum lie loquentem facit Atoflam: — bzeaCSvilSh’ ztbM. —non eft civitati obnoxius. Noturn illud Maronis: Regem non Jlc JEgyptus (ft ingens Lydia net populi Rarthorum, nut Medtts Hydalpes Obfervant. Apud Livium: Syri & A/iaticigenera homimtm fervituti nata. a quo noil diferepat illud Apollonii apud Philoftraturil: Aorv'&iot xj Mijbn m, rvf&mouo G&iTF.iwiiin: Ajjyrii & Medi dominationem etizm odorant. Ari- ftotelis hi Politicorumxiv: AotoLiii itt» d'v%i£Mtoms. Aftatiei deminatum equo animo ferunt. Et apud Taciturn Civilis Batavi illud ad Gallos : * Servirent Syria A ft mm* faetusregibtts oriens : riam & in Germania, & in Gallia rum reges erant. fed ut idem Tacitus notat, precario jure regnandi & auftoritate fua- dendi, non jubendi poteftate. Supra quoque notavimus totum po p.ulum Hebraeum fuiffe fub rege : & Samuel jus regum delcriben! laris oftendit adverfus regis injurias nullam in populo relidtam po- teftatem. quod refte colligunt veteres ex illo Plalmi: Tibifelipeccavi, ad quern locum Hieronymus : 6puod rex erat , (ft * aliunt non timebat. f: Ambrolius: Rex erat, nullis ipfe legibus tenebatur , quialiberi funt regno •vinculis delict or urn : Neque enim ullis ad poenam vocantur legibus , * tutimr perii poteftate . homini ergo non peccavit, cili non tenebatur obnoxius. Idcil) legere eft apud Ilidorum Peluliotam epiftola poftremo editaruin ccclxxx in. Video conlentire Hebraros, regi in eas leges qua? de officio regis feriptae exftabant peccanti inflidta verbera: fed ea aptii illos infamia carebant, & a rege in lignum pcenitenti* fponte fufr piebantur, ideoque non a lidtore , fed ab eo quern legilfet ipfe casde- batur, & luo arbitrio verberibus ftatuebat modum: a poenis autem coactivis adeo liberi erant reges , ut etiam excalceationis lex, quip pe cum ignominia conjunfta, in iplls celfaret. Hebraei Barnachmori fententia exftat in didtis Rabbinorum, titulo de Iudicibus: M ereatura judicat regent, fed Deus benediftw. Hac cum ita lint, taffien di* qua judicia arbitror regibus ademta, manlilfe penes Synedri® lxx virum , quod divino imperio a. Mofe inftitutum ad Herodij tempora perpetua cooptatione duravit. Itaque & Moles & Davis judices Deos vocan t, & judicia vocantur judicia Dei: & judicesdi cuntur non humana, fed divina vice j udicare. imo aperte diffingu® tur res Dei a rebus regis, ubi res Dei, monentibus dodtiffimis ft brseorum, judicia ex lege Dei exercenda intelligi debent. Non go regem Iudaeorum capitalia qusedam judicia per leexercuife qua in re ipliim regi decern tribuum Ilraeliticarum prafert Mail® nides: quod & exempla non pauca, turn in facris literis, turn in fen; ptis Hebraorum evincunt: fed quaedam cognitionum genera regi videntur non permilfa» ut de tribu, de Pontilice, * de Prophecr Ejufqut 1 A G P A .C I. S» HI Bi. i‘. «* p| E^ifque ret argumentum eft in leremiae Prophet* hiftoria, duem cum proceres ad mortem depofeerent, refpondit Rex: Rcceinpote-fernnf V, ftate veftra eft , nam contra vos rex nihil poteft: in hoc negetiorum genere ■ fcilicet. Imo & qui alia quavis de caufa apud Synedrium reus fadius effet, eum rex judicio eximere non poterat. ldeo Hyrcanus judi- cium de Herode (cum impedire non poffet) arte eluiit. In Macedo- lilV5 ^ nia a Carano orti, ut apud Arrianum Callifthenes ait, » /3/« id. fiu MtcxtS'oyaii b’lneMmu ; non vi, fed lege in Macedonas imperium obtinebant. Curtius libro IV : Macedones ajfueti regio itnperio x fed in majors | lilertatii umbra quam liter a gentes. Nam & judicia de civiuin capitb c non erant penes regent. Idem Curtius lib. vi : De capitalibus rebus ve-i : tufio Macedonum modo inquirebat exereitm: in pace erat vsdgi: nihilpoteftas regum valebat, nifipritss valuijfet aucloritas. Eft & alterum mixtur* hujUS indicium alio Curtiiloco : Macedonesfrivere gentisfus more, ne rex pedes venaretur, fine eleciisprincipum amicorumvs. Tacitus de Gothonibus: Re - Lib. Vf z 4 0 „ gnanturpaulojam addiclius quam esters. Germanorim gentes , nondum tamen J Jiipralibertatem. Nam principatum antedeferipferat aucloritate lira- fj dendi, non jubendi poteftate: regnum autem plenum poftea his ver- ,*• bis: Vnmimperitdt, nuUis jam exceptionibue, non precario regnandi jurei Euftathius ad lextum Odyffex ubi Phxacum refpublica deferibitur, ait efle o-cuitXdtjim /ZatnXesxc u&Cfexyt.Huf, * mixtum aliquid ex reges £? proccrum poteftate. Simile quid in Romanorum regum temporibus obi fervo; nam turn omnia ferine negotia manu regia expediebantur. Romulus nobis, ut libitum, imperaverat, inquit Tacitus. Conftat initio civi - , tatis reges omnem potefiatem kabuijfe, inquit Pomponius, tamen qu*darri , populo exCepta etiam illo tempore vult Halicarnaflerifis. Quod ft Romanis magis credimus, in caufis quibufdam provocationem ad populum a regibus fuifle ex Ciceronis de Republica libris, ex ponti-* ' licalibus quoque libris & Feneftella annotavit Seneca. Mox Servius Tullius non tarn jure quam auris popularibus ad regnum perveftus, Rp'ft. too. ' plus etiam vim regni imminuit: quippe, ut loquitur Tacitus , fanclor [ legum queis etiam reges obtemperarent. Quominus miraridum quod Li- i ii Unnik ' viusdicit, primorum confulum potellatem a regia hoc ferine uno diftidfle quod annua eflet. Similis etiam mixtura ex populari & I optimatum potentia Rom* fuit tempore, interregni, & pirimis Con- ;! fulum temporibus : nam in rebus quibufdam iifque lriajoribus , ita v demum ratum erat quod populus jufliflet, * ft patres audtores fie- ; rent: quod poftea, vi populi aufta, fpeciem tantum veterem reti- i nuit, cum in incertum comiriorum eventum patres auclofes fieri I cosperunt, ut Livius & Dionyfius notant. Quin & ferius aliquantd a v , t.yit ' mixtur* nianfitaliquid, quanidiu, ut idem loquitur Livius, impe- J rium penes Patricios (id eft Senatum.;) penes tribunos (.ideftple- , bem) auxiliutn erat, jusnempe vetandi, five intercedendi. Sic & Ifo- crates Athenienfium rempublicam Solonis temporibus vult fuifte Ir^sr-^xlda/j aesroxpaliu fiv.Myfyluj poteftatem optimatium populari '■ mixtam. His pofitis qusftiones quafdam qusfrcquentem in hoc ar- 1 gumento ufum habent examinemus. , 1 XXL Prima eft/ an fummum imperium habere jjoffit is qui In- E a-quaS 66 DE I V R E BELEi sequaii foedere tenetur. Inaequale foedus hicinteliigo , non quodim ter viribus dilpares initur, quomodo Thebana civitas Pelopidi tempore foedus cum Perfarum regehabuit ,& Romani olintcu® lufim. lib. Maffilienfibus , deinde cum rege Mafanifla: nec quod aftum habet yJ[ l li ax . tranleuntem, ut cum lioftis qui fit ad amicitiam recipitur, dum fa. /. yii.c.i. penlas belli folvat, aut aliud quid przftet: fed quod ex ipfa vi pa- dlionis manentem praelationem quandain alteri donat; hoc eft ubi qilis tenetur alterius imperium, ac majeftatem confervare ,ut infa. dere fEtolorum cum Romanis erat, id eft, turn operant dare ut ejus imperium in tuto fit, turn ut dignitas , quae majeftatis nomine fxgnifi- catur, ei conftet. Imperii reverentiam dixit Tacitus: & fic explicat: ] Sede finibufque in fact ripa, mente animoque nobiftcum ttgunt. Florus: Illicit, j quereliqui, qui immunes imperii ercmt, fentiebant tamsn magnitudinen fy c victorcm gentium populum Romanum reverebantur. ad quod genus refe- j renda funt jura quaedam eorurn qua? nunc vocantur prote&ionis, ad- \ vocatiae , mundiburgii: Item jus urbium matricum incoloniasapud ! Graecos: Nam ut Thucydides ait, colonia? cum urbibus matricibt# ; pari erant jure libertatis, fed debebant nv , & exhi- ; bere tu vofufyfd/jei,* reverentiam fcilicet & honoris figna qua;- dam. Livius de veteri fcedere inter Romanos qui Alba jus omnc ; Hie. ix,18. acceperant, & Latinos Alba oriundos : In eo foedere fuperior Romani ( res erat. Re£te Andronicus Rhodius poll Ariftotelem amicitiar inter < difpares hoc ait proprium ut potentiori plus honoris, infirmiori plus t L.tumdubi- auxilii deferatur. Scimus quid ad hanc qua-ftionem Proculusrefpo/j- 1 toyD.de cap. derit, fcilicet liberum die populum qtri nullius alterius poteftati fab-' ; jedtus fic, etiamfi in fcedere comprehenfum fit, ut is populus comi-; . ter alterius populi majeftatem confervaret. Si ergo populus tali fa- j dere obligatus liber manet, fi alterius poteftati fubjedbus non eft, fe- ( quitur, ut ftunmum imperium retineat. Atque idem de rege pronun- c ciandum eft. Eft enhn populi liberi ®i?qui vere rex'fit, eade.n 1 ratio. Addit Proculus, illud adjici in foedere, ut intelligatur alteram i populum fuperioremefte, nonutinrelligatur alterum non eflelibe- / rum. Superiorem hie intelligere debemus non poteftate (jam enim e dixerat talem populum alterius poteftati fubjeeftum non elle) fed , j audloritate , & dignitate: quod verba fequentia apta admodumfi- (] militudine explicate : (ftuemndmodum , inquit, clientes noftres intellipm \ libsret e/Jb , etiamfi . ncque aucioritate , neque dignitate , neque Jure omni nolxi r pares funt: fc (ft sos qui majeftatem. noftrcim comiter conferajare d.ebent, libini t effe intelligendum eft. Clientes in fide firnt patronorum ; * fic populi c fcedere inferiores in fide populi, qui dignitate eft fuperior. Sunt ( ^ 4 p. Mithr. tx) , iy vzsctiABc , fitb patrocinio , non fub ditione , ut Sylll apud Appianum loquitur ; in parte , non in ditione ut Livius :&Ci- Lib. xxxi. cero Officiorum lecundo fimftiora ilia Romanorum tempora de- feribens, patrocinium fociorum ait penes ecs fuiffe , non imperium, j dz-./.xxvi* qui cum fatis convenir didtum illud Scipionis AfticaniMajoris: If i pulum Romanum beneftcio quam metu obligare homines malle , exterafque gtnr tesftde ac focietatejunBas habere , quam triftifubjeBasfervitio : & qua; Stra- : bo commemorat de Laced^moniis poll Romanorum in Graciam | j adven- \ Lib, IV. Lib. I. Lib. I. A C P A C 1 S, i. I B. I. g? * aclventum : iftfrar iMl&tgM > ■®AS» t QiXiiuS* XetfHgyiSi *XU (rtumXisms “■ iht: manjmmt , inquit, libert nihil conferentes , pr&ter operasfociales. Sicuc 1 patrocinium privatum non tollit libertatem perfonalem, ita patroci- l - nium publicum non tollit libertatem civilem, qua; fine fummo im- ; perio intelligi nequit. Ideo apud Liviurn opponi videas , in fide effe t Hi in ditione: Et Syllxo Arabum regi minatus eft Auguftus, tefte Io- ; fepho , ni injuriis in vicinos abftineret, curaturum fe, ut ex ariiico fubditus fieret; cujus conditionis erant reges Armenia:, quos in di- : tione Romana fuilfe ad Vologelen leribebat Patus, & proindefono e ixiagis nominis quam re ipfa reges: quales Cypri aliique reges olim i: fub regibus Perils, tkro&jtyms lubditi ut Diodorus loquitur. Obftare Liixvh 1 his qua diximus videtur, quod addit Prdculus : Et fiunt apud nos rei ex ' (ivitatihus foederatts , fain eos damnatos animadvertlmus. Sed Ut hsec res i kitelligatur , fciendum eft quatuor incidere pofle controverfiarum * genera. Frimuin , fi fubditi populi aut regis qui in fide eft alterius, '■ dicantur fecifle contra fcedus: deinde , fi ipfi populi aut reges accu- f fentur : tertio, fi locii qui in ejufdem popult aut regis fide funt, inter ‘ ie litigent: quarto , fi fubditi conquerantur de injuriis eorum quo- « rum funt in ditione. Prima fpecie fi peccatum apparent, tenetur ret ■ aut populus , eum qui nocuit aut punire, aut ei cut nocitum eft de- 1 dere : quod non tantum inter inaquales , fed & inter aqualiter foe a q deratos locum habet, imo etiam inter eos qui nullo foeaere tenbn- > tur, ut oftendemus alibi. Tenetur etiam dare operatn ut damiia re» i?, larciantur ; quod officium Roma; erat recuperatorum. Gallus iElius apud Feftum : Rcciperatio cum inter eft populism (ft reges nationefque ac ci* S «vttates peregrimts lex convenit, quomodo per reciperatorem reddantur res, red - . perenturque, refqtteprivatas interfeprofequantur. At Ibcioruill alter in lb* i cii fubditum jus prehenfionis aut punitionis direfte non habet, Ita- : que Decius Magius Campanus ab Annibale vinftus & Cyrenas de- p,k, t latus, atque inde deportatus Alexandriam,docuit contra jus foederis xxxii. . vinttum fe ab Annibale efle: atque ita vincuiis liberatus eft. Secunda i fpecie j us habet focius cogendi fociurn, ut ftet foederis legions,atque etiam puniendi, ni fteterit. Sed hoc quoque inatquali foederi pro- : prium non eft. Idem enim locum habet in foedere atquali. Nam ut quis ultionem fumat ab eo quipeccavit,latis eft, ut ipieei quipecca- vit fubditus non fit; quod alibi a nobis traftabitut.Quare etiam inter i reges aut populos non faederatos idem ufu venit, Tertia lpecie fic- | utin foedere tequali folent controverfite deferri ad * conventum fo- ! riorum, quosfcilicet res non tangit, ut Grecos . Latinos veteres, & Germanos olim fecifle legimus; aut alioqui ad arbitros, aut etiam ad ; principem foederis tatiquam Communem arbitrum: ita in foedere in- atquali plerumque cOnvenire folet , ut controverfia; diiceptentuf : apud eum qui fuperior eft in foedere. Quare ne hoc quidem oftendit imperii poteftatem. Nam & reges apud judices afeconftitutos ju~ dicio conrendere folent. In pollrema lpecie jus cognofcendi nul- . lumeftfociis. Ideo cum Herodes quadam adverlus liberosadAu- : guftum lualponte deferret, dixerunt illi: Eoteras de nolisfupplicium fumere tiro jure , turn qua pater , turn qua rex, * Et Scipio cunl Roma: a c .y, 8 . E a Cartha- Vol. Max. I. Iv, c. I. Pita, in, Li.XXXV II ut. xv. 6S DH IVRE BELLI Carthaginienfium quibufdam Annibal accularetur, dixit non opor- tere fe bat res Conlcriptos reipublicae Carthaginienfium ititerpone* re. Et hoc eft in quo Ariftoteies ait focietatem a civitate differre, quod iocirs curat fit ne injuria in ipfos committatur , non vero ne fo- ciae civitatis cives inter fe injurias committant. Solet & aliud objici, quod in hiftoriis ei qui foedere fuperior eft imperandi, & ei qui infe¬ rior eft parendi vox interdum tribuitur. Sea nec hoc rnovere nos debet, aut eniin agitur de rebus ad commune bonurn iocietatis per- tinentibus, aut de militate privata ejus qui fuperior eft in feedere. In rebus communibus , extra tempus cotiventus, etiam ubi feedus aquale eft , folet is qui le&us eft princeps foederis (nna vjj Daniel xi, 22.) fociis ltnperare, ut Agamemnon regibus Gratcis, Laceds- jnonii Gratis poftea, deinde Athenienfes. In oratione Corinthio- rum apud Thucydidem legimus: x& T *s wwW »' iSia, '<■% lo-ts vi/wi* m xoivic GiZgexone djaf g&Xizsluj ipyxtrm-mt tIw [icjcftZehlui. Metuo ne Romani longis . domino.. ibus edomiti nullam jamfierrepofifimt mutati nem, Fopuliopbdam alios flub fie populos habent j Sic Salamin inlula Athe—» nienfium juris jam inde a Philato & Euryface Ajacis filiis ut Plutar- chus Solone nos docet. Hanc Salaminem Athenienfibus ademit Au- guftus, ut poftea Cephaleniam Adrianus , tefte Xiphilino. Atarneus ab antiquo Chiorum tefte Herodoto lib. 1. & Samii multa in conti- .nenteoppidatenuere, ut Strabo docet lib. xiv. Ana&orium partim ad Corinthios, partim ad Corcyrenles pertinebat, ut Thucydides feribit libro 1. In pace cum Altolis apud Livium: OeneatL cum urbe agroque, Acarnanum junto. Sex oppida Halicarnaffo attributa per Ale- xanarum Magnum, memorat Plinius Hiftoria: Naturalis lib. v, c. 29 Idem libro xxxxix , c. iv. Lindurn inlulam efle ait Rhodio- rum : tantundem de Cauno habes libro xxxv. Teftatur idem Cice¬ ro epiftola ad fratrem. Rhodiis iifdem , quod Romanos contra An- tiochum juviftent, complures urbes dono daras ait Eutropius libro. xii , nempe Carum & Lyciorum , qua: rurfus 9is ablats a Senatn. Vtrumque eft inExcerptis Polybii. E 4 §■ vi 1 §. Vix Inathi* jrj DEIVKE BELLI ' Inachidarum ] Hi funt t=»pi!>. Deut. i x, 10 , ex qua origine & rp.*> ty«.a dea cui TemplumThebis Cadmus dicavit. Graeci earn Pallal dadixere, Dicuntur iEfchylo Inachidse fuilie Pelafgi, id eft extor. res a Syro Aa. Etiam qui Lacedxmonem primi renucre Pelafri erant ,unde Abrahamo fe cognatos dicebant Lacedannonii in hifto- ria Maccabaica. Sicut autein Argivi reges pleniffima ufi poteftate exemplo orientis, unde venerant, fic 8( reges Thebani e Phosnict- bus. Apparet id ex Creontis verbis apud Sophoclem & fecialisThe- bani Supplicibus Euripidis. extern far civibw ] Thefei filius Demophon inHeraclidis Euri- pidis; i y> TvposwJ'’ «W jlafbafm ipa , aXs Iuj Afgsise 7tti J'CX apud Caffiodorum : Caufa regie poteftatisfupernis eft applicandajuli- cits, quandoquidem ilia e calopetita eft , (ft foU c/do debet innocentiam. Apci eundem Caffiodorum rex: Alterifubdi non poJfu»ms,quia judices non bemus. Sine Dei cum fpeciali ] Homerus: Tipi Ablove fummia honos. Diodorus Siculus lib. 1 . de JEgyptiis: xpx, 4" cat «■•><& I'cupjnts mi; tE&i/oi&S npUJprrtt csorss rirAipjicq I s T 'iXm tiueias. Exiftimant enim non jSf divina quadamprovidentiaperveniffe reges ad fmnmttm de omnibuspottfir tan. Auguftinus lib. V de Civitate Dei: etui Vefpafiano velpatrivelfih fuavijftmis imperataribus , ipfe (ft Domitiano crudelijjimo, (ft ne per fmguli ire necejfeftt, qui Conftantino, ipfe apoftata Iulicmo, nempe majeftatem de- dit, quod pratceflerat. Vitigis apud Caffiodorum : Omnis proved », mctxime regius, ad divir.itatis munera referendus eft. Titi Imperatoris ell’ didtum : potefiatesfato dart. Carthaftnienftwn regem dixit Solinttt ] Sic qui vitam lcriplit Annibs- lis: Vt enim Rome confutes, fic Carijbagine' quotarniis amuibini reges in*- banter. at: w lilt il !oi c" It E: it P : >n A i r I- S'- ii A C P A C I s; L I B. I. 7j bantur. His improprie didtis regibus acccnferi poflunt & filii quibus regium nomen datum a patribus regiam vim retinentibus. Talis is Darius fuit, quern pater Artaxerxes judicatum interfici juffit. Plu- tarchus Artaxerxe. Pier usque in Gracia regna tcslia fuijfe ] Notatum id &DionyfIoHali- carnaffenfi libro n, &y. Aliudde re qusrer'e, aliud de modo habendi ] vide cui vacat Carolum Molinxum ad confuetudines Parifienfes Tit. i. §. 2. gl. 4.num.xrS, & 17. lure tsmporario . ] Imperatoris ad tempus fadti exemplum habes apud Gregoram libri 1 v initio. ' Qmnes actus eadem jure exercet ] Adeo quidem ut populus cum Fa- bium Rutilianum fervare vellet apud Didatoremprecibus egerit. Gotthorum regnum in Hifyania'] Moris antiqui veftigiuminBehe- triis. vide Marianam lib. xvi. Cum ipfos deponerent populi quoties dijftlicerent. ] Hoc de Herulis etiaiXl prodjdit Procopius Gotthicorum 11.de Langobardis Paulus War- nafredi libro 1 v, & vi. deBurgundis Ammianus libro xxviii. de Moldavis Laonicus Chalcocondylas : de rege Agadis apud Afros Iohannes Leo libro vn. deNorwagis ait Guilielmus Neubrigenlis regem ibi fadlum quilquis regem occidiffet. de Quadis & Iazygibus fimilia habes in excerptis Dionis. Opponit gentes quo. in libertate effent its qui fub regibus viwrent J Thucy¬ dides : <> A Tiiera is J S'SiraAfcSS rmnif nr%u%<; oJguVcMs -rlyj piyahluj / 3 ««- >.csccr brmtaov T uXhus Qgcpxm tmiriut. TraXv y's pig®* ciii'&iwfilrert 0 p ctxut. Hie Teres Sit aids pater primus Odryfttrum regnum itaauxit ut c&teros Thru- ciii regtsfuperctret: efienim pars etiam Tbracum libera. Seneca pater liia- loria prima : Non eodem modo in libera civitate dicendctm ejfe fententiam quo apud reps. IofephuS antique hiftori* libro XIII, ztfog fiarixds yj/j oou^iXeSiiB-ifUs. Adregespopulofque liberos. CiceroEpiftola XV, 4. PopU- lorum liberorum, regumque fociorum auxilia. Piinius libro vi, cap. xxj delndis: lam hi montium quiperpettio tretciu Oceans oramtenent, liberi 0 regum expertes. &uorum JignificMio regnum civitati minatur ] Vide exemp.lum talis oftentiapud Bezarum libro xxx hiftorur Genuenfis. Ex privates fua fubftantia ] M. Antoninus ad bellum Marcomanni- cum cum arario exhaufto indicere populo nihil vellet, fadta in foro Trajani feetione, diftraxit vafa aurea, pocula cryllallina ac murrina, uxoris & luam lericam & auream vellem, multa ornamenta genv inarum. ExfnsBibus ejus patrimonii ] Ideo Ferdinandns Granatenfis rcgni partem alteram, ut ftante matrimonio ex Caftellx proventibns quse- fitam, libi vindicavit. Docet Mariana libro xxvjiihiflori* Hilpa- nicse. In quofdam populos imperium haleett prcprio jure. ] Balduino conceffe- re, qui cum ip/o in orientem belli caulk venerant, ut urbium , pro- vinciarum , vedtigalium, rerum bello captarum dimidium ipfi ce.- , derext , E Hercules J ■s* §. XI. f.XII. 74 DEIVRE BELLI Hercules ] Idem Hercules Dryopes, quijuxta Parnaffutn habita- bant, a fe viftos donavit Apollini. Servius ad i v iEneidos: Herat- lcm adverfus Lapithas belli focium fibi fumpfit AJgimus Dories Hum rex, parte regni inmercedem focietatis data. Cychreus Sala. minis rex prole carens regnum teftamento reliquir Teucro. Pelem ab Eutylione Phthiat rege tertiam regni partem accepit in doteni qua: habet Apollodorus. Apud Livium eft lib. i : Proca Kumitori n . gmim legat. MeUmpodi ] Vide Serviupi ad Sextam Eclogam , lie apud Home, rum Iobates Bellerophonti dat filiam: A£xs j »i Tifiis YjUir'j 7twrnu quodServius lie interpretatur ad Virgilium: filiam fuam ei cum pant regni in matrimonium dedit. Phsenix de Peleo C 7 nXi/v Si [J$t urmtre Afi civ, Naio'j S' iyjaUbjj ^>9dns Sbhivmxsiv «v«osw. Populos dedit hiemihi mult os, Vt fines Pbthia, Dolopum qua regna, tenerem. Lanaffa nubens Pyrrho Epirotarum regi in dotem ei attulit Corq r - ram urbem ab Agathocle patre luo beilo captam. Plutarchus Pyr¬ rho. Alextmdrifuccejfores ] Ammianus de Perlide, non exadle tamen ac liiftorise (idem: Ex tefiamento nationem omnem in fuccejforis unius jmi tranfiatarh. librotsocn. AtttilusRex'] Valerius Maximus: Attains t eft ament i aquitate grant. Afiam poimlo Romano legavit. Sertorius ea de re apud Plutarchi/m: ifi Sir.cufifiTif papeuiat kex]ij^'m iompyicui, Cum poptdtts Romanics cpr mo jure eamterram teneret . Nicomedes ] videAppianum Mithridatico &civili primo. Cy/enaicd] In qua urbes Berenice,Ptolemais,Cyrene. Eutropius vi, Appionis E Appianus Mithridatico : ah Li A-ahm p>*)x.ati «7rcA<;nii- Cyrenen tefiamento reliqtdtAp pion nit bus e Lagidarum genere. Ammianus lib. xxl I: Aridam Libyan fa- premo Appionis regie confecuti fumus arbitrio: Cyrcnas cum rejiduis dvitatiks Libya Pentapoleos Ptolemai liberalitate fufeepimus. rex enim Cyrenaruit & Appio & Ptolemarus dicebatur. vide breviarium Livii lib. ixs. ipfe hie Appio Cyrenarum hoc regnum patris teftamento acceperar, audtoreluftino lib. xxxix. Alterius Appionis cajus Ammianus me- minit, qui aridam Libyam populo Romano reliquerit, mentio in chronico Eufebiano ad annum cb Io cccc lii. Adda quod in atdifi- ciis narrat Procopius Arfacis regis teftamento ita divifam Arme- niam, ut major pars Arfaci, minor Tigrani cedcrct. Exlofephodi- lcirnus Herodem , Augufto ei concedente ut regnum cui e libera veftet relinqueret, teftamentum aliquoties mutafle , Antiquae hifio- rise lib. xv, & xvi. Mos hicetiam Gotthis & Vandalism iisquarar- morum jure tenebant. Gizerichus Vandalus de Hifpania teftaine:- turn fecit. Procopius Vandalicorum i. Theudericus Lilybarumh Sicilia dotem dat forori Amalesfridae, Procopius ibidem: Sed& a]jis gentibus. Aquitaniam bello quselitam Pipinus inter liberos di- AC PACTS, LIB. I. 111 vifit: Fredegarius fine Chronici. de Burgundia teftamento reli&a • videAymonum m ,68 , & Fella: rex Feffam fecundo filio le- gat. Leo Aferlibro hi. quern &deBugia videlibro quinto. Sulta- , nus Aladinus Ofinani plurimas legavit civitates. Leunclavius Turci- \ cx hiftorix libro ii. Germeanififiusrex cum filia fua , Bajazeti nu- ptura, dedit Phrygia: urbes. Idem Leunclavius libro v. Regnuni 1 Turcorum in Cappadocia Mufal in liberos diftribuit. Nicetas li¬ bra in. Vrbes ad. Pontum Euxinum a Chufcmo Bega Murad tra- ® ditx. Leunclavius libro i. Bajazetes Stephano urbes dedit Servia? in honorem uxoris fua: qua: Stephani foror. idem lib. vi. Mahumetes i SultanusMurati teftamento regnum reliquit. Idem libro xii. Iacu- pes Begus Germeanoglius ditionis fua: ha?redem fecit Muratem Sul- tanum. idem libro xiv. Mahumetes Turca filiis duobus Anuirati S Europae , Muftafx Alia: imperium relinquere cogitarat: eft id apud | Chalcocondylam lib. iv. Bafilius Porphyrogennetus Imperator I h Davide Curopalate hxres inftitutus ejus regionis quam David iile in Iberia tenuerat. Narrat Zonaras. Venio ad Chriftianos in oriente !' viftores. Theffaliam Michael Defpota inter liberos divifit. Habet id •• Gregoraslib. iv. Attolia: Princeps Venetis Athenas reliquit, Bxo- tiam Antonio vendidit: Chalcocondylas libro iv. MelTena, Ithome, ■ & Arcadia: maritima ab Arcadia: principe filiae data in dotern cum ea ■ Thomse Imperatoris Gra:ci filio nuberct. idem libro v. Acarnania in¬ ter nothos Caroli principis teftamento ipfius divifa. partes de iEto- !' lia cognatis data:, narrante eo quern dixi Chalcocondyla. fic ®na 1 Hierofolymorum & Cypri partim teftamentis legata , partim tran- f; fcripta contraftibus. vide de Cypro Bembum Italicorum vi i. & | Parutam libro primo. Genuatibus in Sardinia Caftrum oppidum I donatum, alia Calaritanx ditionis, donata. Bezarusde Bello Pifano 8 libro ii. Robertas filio minori Baimundo dedit Dyrrachium & Au- Ionem. Anna Comnena lib. v. Alfonfus Arragonius Neapoleosre- £ gnumutarmispartum,Ferdinandonotho fuo reliquit. In eodem * regno urbes quafdam Ferdinandus legavit nepoti. Mariana li- 1 bro xxx. Non effcpnfumendum eamfuiffe populi voluntatem ut alienntio imperiifu't x j j i ; regipermitteretur ] Imperium non debere relinqui ut agros 8c fervos ® dicit Vopifcus Tacito. Salvianus: Nonpotercttpopulos cpuos regebat per te- S- ftamentum cgents tradere. S Id commendationis magis vim apud populum halebat~\ vide Capitulum ii xi i conventus ad Carifiacum fub Carolo Calvo. Hue refer tefta- f mentum Pelagii quo Hifpaniam reliquit Alfonfo & Ofmifinda:, & de oi Dania quatdam apud Saxoneni. Neque mirum igitur, qua:dam tefta- ?: menta improbante populo fuilfeirrita, ut Alfonfi Arragonii. Vide t Marianam libro x. Et Alfonfi Legionenfis, cum is filias filio prartu- P: liifet. Idem Marianalibro xii. Vtprincipibus Antigonum commendaret ] Vide rem fimilem apud Cafi- ii; fiodorum lib. vm , epift. vui , & feqtientibus. ita padta fuccefi. fionis mutua: inter Sanftium & Iacobum Arragonenfes a proceri- d bus firmata. Mariana libro xii, & Hpnrici Navarra: regis qua i Iohannem §. XIV. $. XV. $. XVI. J6 DE.IVRE BELLI lohannem inftituit hsredem. idem Mariana libro xm. &Ifabell* regin a: Caftellae. idem libro xxvi 11. Marchionatus Pfi Comkatusfacilm qunm regm vendt ] Videde Vrgerii principatuMarianamlib. xii.cap. x 6. In regm tutela ] Vide Cothmannum Tomo i, Conf xr,i, num. n, Confenfuspopuli ] Vide Marianam in Alfonfo V Legionis rege. At teftamentum regis Iohannis de tutela & adminiftratione regnij proceribus improbatum. Mariana libro xviii. Publice mares conftitutos ] Et h proceribus Macedonum Alexandri Magni pofthumo. Iuftinus lib. xi xi. Qu:s pater nut propinqui elegtrint ] Ptolemaeus rex AEgypti tutorem filio feto reliquit Populum Romanum. Valerius Maximus libro vi, cap. vi, i. vt rex Mgppti poft Iofephi tempos'] 8c Indorumrcges , memorants Diodoro lib. n. Promtttat a squn fubditisaut Deo ] Trajanus caput fuum, dextram fuarn , ft feienter fefelliifet, deorum irae confecrabat. Plinius Pane- gyrico. Adrianus Imperator juravit nunquam fe fenatorem nifi ex fenatus fententia puniturum. Anaftafius Imperator juravit fervatu- rum fe decreta Chalcedonenfis Concilii. Meminere Zonaras, Ce- drenus, alii. Seriores Imperatores Graeci Eccleiise jurabant. Vide eundem Zonaram Michaele Raugabe & alibi. Vide & in Gotthii regibus exemplum apud CalEodorum x, 16, 17. Mutare illi nefas erat ] Iofephus in hiftoria Vafehae, lexer, bin T slyer cbo hLj'cs'S. Cum Vafta conciliari lege tntercedente non ft ti- rat. Tales leges vocabantur leges regni, ut notat Iacchiades ad Da- nielem, 11,13. de legibus regnorum in Hifpania vide Marianam li¬ bro xx. Hiftoria, exftat ] Tamenidem de Lethe caftello legem k rege mura- tarn refert, fed non probat. Mo tuorum accttfabatur memoria ] yi oi rlyet ■mrisyymrmri- (ftrruv leges tyrannorum corpora infepulta extra fines projicijti- bent. Appianus civilinm tertio. Andronicus Imperator patrem fuum Michaelem, quod fidern Latinam fequi cospiffet, mortuum fepultu- ra privavit. Gregoras lib. vi. Hcbrcorum regum ] vide Iofephum de Ioramis duobus, altero Hie- rolblymorum, altero Ifraelis rege, lib. vi 1 x , cap. 111, & v. item de Ioalo Hierofolymorum rege. Plutarcho j verba funt : el g'J.rC.Hc dr yyo.rxcZ-1 yftyx m Mr IjJHa Ait ftiTauino agnuy.e\e\s vis ft, ogx.i£est xlnci ftftxfyi yft rly.xo, dudnso 'j -rlur fSitn/Mcui xft rft ray.no. Solcbtint reges is Caffarorum terra, qtu Molottidos pars eft, Iovi Areo facrificare etc fitrumar turn praflare Eptrotis. Iurabant autem reges fe imperatnros fecundum Up* Epirotn autem fe imperium ejufdem confervaturos fecundum eafdem leges. Vt turn regno cacLst ] vide exemplum apud Crantzium libro n Suedicorum. Talifantiionej ant eriam ne lubditi regem pafta violantem juvent: aut ne ei pareant. vide Crommerum Polonicis xix, Sc xxi- A C P A C I S, L I B. I. 57 H Eft & exemplum apud Scafnaburgenfem in rebus Henrici anno cb rxxiv. . ■get Fieri tamen inter dim tit dividatur'] Vide Zazium fingularium re- f. XVII. I fponforum lib. ii, cap. xxxi. Hi si ant exprejfe injlmatttr partitio ] Ita Probi tempore fenatus nrma- "i bat Principum leges: de appellationibus cognolcebat: Proconfules creabat : legatosconliilibus dabat. vide & Gail. lib. 11 Obf. c.lvi i . num. 7. & Cardinalem Manticam de tacitis & ambiguis conventio- ® nibus lib. xxvi 1, tit. v, num. 4. Ip ft inter fe reges populique inter fe ] Exempla funt COmplura in hiffco- tort ria populorum feptentrionalium. vide Iohannem Magnum hiftoria »u Suedicalib. xv, & xxix. Crantzium Suedicorum v. Pontanuni Danicorum viii. 3fi! EtiamfiImperatoris refcriptum proferatur ] Adde 1. I. C.de Petitioni- £.XVIII« bus bonorum fublatis. st TramZii's Faciunt enim, ut ad£. viii notavimus, Tra- §. xx. Ft giciregnumThebanum fimile regnis Phoenicum unde orti erant. ii a'jvjzywTis Zam/Mx ] Sic Dionylius HaHcarnalTenfis de Laconicis IE regibus : y> ei Aantdniffsnei xirKtylrtpes >jW. neque enim Lacedamonii ,,[■ pleno jure reges erant . !., Qualem babebant vicini ] Putabat populus , ut Iolephi verbis utar, iSi* dl-mniv eivaj «> r l'I\Y,r.^dix\ -riw xiiriul ifcm tciiri); m>- ! ><)«£«/. nihil ejfe abfurdi Ji cum vicini regnarentur , ipfi eandem imperii for- M mam acciperent. i: Serviret Syria, Ajiaque , fuetus regibrn Orient J Cicero de Provin- [dj: ciis confularibus: luds.it Syris n at iambus natiefervitmi, Euripides las Helena : Tk fixpZdpai y> tSZsi Tmt'fa vsklvd me. HI Sunt prster unumferva cuncta in barbaris. Quod ex Atlchylo adumbratum, apud quern eft : y) insin tdjoi Aii}. ‘tp! ifc :pt dk fi r# A to<; i Nam nemo liber vivit, extra unumlovem. Cui fimile Lucani didtum toto jam liber in orbe Solus Csfar erit . Salluftius de gentibus orientis: Met Hits ingenita ejl[anti it as regii nomu m. Citant Servius & Philargyrus ad ilium in Georgicis locum. Apollonius de Damide apud Philoftratum libro vn: A’o ru&ot y> dir yj Mjhis Gi&mxieK( idir vsrtg IPusOjsejttf ci'h’/ueiTxifispx. AJfyrius cum jit (jf Medorum accola , nihil pro libertate prsclarum cogitat. Iulianus contra Chriftianos : ri fit Z(i IVsjy e miroq nr Ti tij atv'ri'&xfor Vipu.ruat TS yjipry/j-.s yj 7 ijxexror Sugar yy\ HdgUui ygj -nuvjav u.-mXui t« izj&f ea yj ptimuZojav /3 ugZdgut, yj oan ms /3xrtXetus dyx.%£ y.ix.Tn[&/ja hrmlaruli^xs, Gjttid tibi jam Jingulatim exfequar ant Germanorum libertatis amantia &impatientia jugiingenia, ant contra dociles herilem ma~ numferre Syros fy Part hos iy omnes qui aut-ad orientem aut ad meridiem funt barbaros, multafque gentes alias cententas fub regibus vivere demines imitan- tibus, Claudianus : Ntn D E XVRE BELLI Non tibi tradidimus dociles fervire Sabetos : Armenia dominttm nec te pncfecimus ora. Alitm nontimbat ] Idem Hieronymus epiftola ad Rufticam dePce. nitentia : Rex enim erat : alium non tienebat : alium non halebat fuper fe. | Juti imperii poteftate ] Paria habet ad eundem Pfalmum Arnobius minor. Vitigesaptid Caffiodorum: Caufa regia poteftatisfupemis eft at. plicandajudiciis, quandoquidetn ilia d cdo petit a efi, it a foli cdo debet innoien- tiam. De Propheta ] Non capit Prophetam perire extra lerufalem.fwc .xillqj, Mixtum aliquid ex regis (ft procerum poteftate ] Laonicus Chalcocon- j dylas talia ait effe regna Pannonum & Anglorum, libro u. Arrago. num lib. v. & Navarra: eodem libro, ubi ait nec magillratus a rege ' t creatos, nec prafidiaimpofitanifi voleritibus, necquicquam populo imperatum contra mores. Reges alios efle pleno cum jure, alios fob £ legibus etiam Iudaus Levi Gerfonides notavitad i Sam.vin, 4 , l Mira qua: de Taprobane fcribit Plinius lib. vi, cap. xi j i: Elgin- \ gem d populo ftncBa clement iaque, liber os non habentem , (ft, fi poftea gignat, < abdicari, nefiat h&reditarium regnum. Restores ei d populo xxx dari, nec nil plurium fententia quenquam capite dctmnari. Sic qucque appellcttionem ejje m i populism, Lxxjudices dari. Si liberent ii ream non rnplius xxx , (ita enim / legi locus hie debet ) its nullam ejfe dignitatem , gravijfimoprobro. Rtgi J cultumliberi patris, ceteris, Arahum. Regem, fit quid delinquat ,mortetnA• > Bari, nullo interimente, fed averfantibus cunctis fi? commercia etiam ferns- e. nis negantibus, Servius ad illud iv iEneidos : Populumqtte patrefpt. c Grutdam hoc loco volunt tres partes Politic comprehenfas , populi, optimatim , s regia poteftatis. Cato enim ait de tribm iftispartibus ordimttamfwjfe Cttrthu- i ginem. . %!. S mi I^IB. m mi A nr C,# & ant ,.s| )bfe- ?,CE lie* on! ;fc V, amt flit n bin A C P A G I S, L 1 B. 1. ?9 Sul umbra federu ] Hoc ipfum eft quod Arato Plutarchus dick, rvuustyjM/vzroKoes$J%, molle fervitium, Vocula apud Taciturn hifto- riarum i v.Feftus Rufus deRhodiis : Primum libere agebant ,poJlea in confuetudinem parendi, Romanis clement er provocantibm , pervenerunt. Car- far quos in fEduorum amicitia fuiffeprius dixerat & clientes voca- rat port fub imperio fuifle memorat. Adde, ft libet, Fredericum Mindanum deproceftibus lib. n, cap.xiv, n. 3. Zieglerum f.Land- faffinum. 8 ( 5 . Gailiurn libro 11, obfervatione lit, num 6. Vide Agathiamlibro 1, ubi monentur Gotthi quid k Francis cum tempo- reexfpefiandum habeant. Revera omnia ad nutum Romanorum fieri'] Tales & Lazi Iuftiniani' remporibus. Vide Procopium Perficorum 11. Gjui vtro certum quid penfitant] Perfk pecuniam annuam ab lu- t xx u, ftiniano accipiebant, qua de re vide Procopium Perficorum 11, & Gotthicorum iv, id molli vocabulo vocabatur ftipendium ad tutandas portas Cafpias. Turcx Arabas montanos pecunia pla- cant. Htbreorum reges ] lofephllS libro XV : » iflri xxXd; tyeit An uhcs ( ixnXix ■zSkb T0» dj) itw figyld yefyjrtffyluv djSdrxs drm!\St. Sraf yS xv ids /3 xrtXAl; elm. Imrxs ’j Ttiv til il/dx] d ilwlxt d\m%xrLxmnv.i \qy dory %prid%. Negabat Antonins reclum effe regem vocari ad rationes reddendets de its qua v.t rexfeciffet : ita enim neregem quidem eumfore. Par effe ut aui horforem d dederint etiam poteftate quam liberrime uti eum (inant. Chryfoftomus II de Eleemofyna : 'strut)j m tSy Ixtcdm puiimre o^dy/axm ^ Xoirscy vzs-i ■Aui fu/tctu av md-timr 'dpyj'd , in xdldtcpMi r,cmv, xxjdm^ Tt&Ttpov, its r.xHoX 8 tSxoi, xx&dxep Kjruo. dttd oi trvfiftdym Jm( AstsAkv , (p^x; TixSvTis ?r, pcesriMvny iauruy. ri r i; 7m f dxdiav apyarruf teyl/B/m. TurhayS j Teds idici; xiypi/fylei dftcic d, tx; 7 mp dvroTs u/xx$lwtu 5 iQ m mirgix XcXdfrtm dpifix. Iudd ex quo retro ferri res ecrum caepere , Ro¬ mano attributi imperio, neque in plena , ut ante , erantlibertate : neque tit- men ita ut nunc omnino fervi, fed fociorum vocabulo honorabantur, regibus fuis tributa pendentes & ah iis accipientes prnfeBos. Caterum in plerifque fuis utebantur legibus , ita ut popularium delinquentes ipfipunirent fecundum mores patrios. Quod nunc Peudum ligium vocam ] Vide Baldum procemio Dieefto- fxxui, rum, Nattam confilio cccc lxxxv. Demetrius ] vide Piutarchum Demetrio. ^ xxiv. C a r v x IV. De bello Subditorum in Superiores. X. Stdfiu Cjuuftionu. 0 I I. Bellum in fttptriorei, qua tales } ordinaric ^f}| licitum non effe, jure nature, : III. Nec conceffum lege Hebraa : I V. Minus etiam lege Euangelica: quod pro - batur ex facru Uteris. ..br" V. Etfittis Chrifttanorum veterum. V1. kefelliiur fententia flatuens snfermibui 111 _ ' ■’ ; ' '• magtftratibiii licitum effe bellum adverfm fummatn poteflatem: idque rattonibus & facris Uteris. VII. Quid fentiendum ft fumma & ahoqUt inevitabiitsft necefitas. VIII. Iua belli dari poffe in pr 'tnctpem pe= puli liberi: IX. In re gem qui mpertum abdt caver it : X. In T> U I V R X. In regem qui regnum alienet , ad zmpc- dtendam traditionem tantum : XI .In regem qut manifejte totm populi ho- Jlem fcferat. XI I. In regem pojl amiJJUm regnum ex lege commijfdria. XII I.- In regem qui partem duntaxat im¬ perii hal/eat pro ea parte qua ipfirn non Jit. X I V. Si refijtendi liberty certis caftbus re- fervata Jit. E BELLI X V. Invafori alieni imperii quatem p A . rendum. XVI. Invafori alieni imperii vi rejijli ex jure belli manentis: XVII. Ex lege antecedente : XV III. Ex mandat o jut iniperandi ha. bentis. XIX. Cur extra hos caftii id non liceat. X X. In controverfe jure privatos fibijudi¬ cium fumere non debere. B Eiiuin gerere poffunt, & privati in priv-atos, ut viator in latro- iem, & fummum impcrium habentcs in eos qui iridcm id ha- bent , ut David in regem Ammonitarum ; &• privati in eos qui imperio fummo, at noninfe , utuntur , ut Abrahamus in regcmBa- byloniae & vicinos; & qui fummum imperium habent in priraroj aut fibi fubditos, ut David in partem Isbofethi; aut non fubditos, ut Romani inpiratas. Tantumillud qusritur, anautprivatisautpubli- cis perfonis bellum gerere liceat in cos,quorum imperio live fummo five minori fubfunt. Ac primum id minime controverlum eft,arma fumi pofle in inferiores ab iis, qui fummse poteftatis audtoritare ar- mantur: qualis fuit Nehcmias armatus edidlo Artaxerxis adverfui c't^McZ'. vicinps regulos. Sic metatores expellendi domino praodii licentiam uribut.hb. Imperarores Romani concedunt. Verum adverfas fummam pote- *n. ftatem aut inferiores, fed agentes quod agunt fummse poteftatis au- ftoritate, quid liceat quaeritur. Illud quidem apud omnes bonos ex¬ tra conrroverliam eft; ft quid imperent naturali juri aut divinis p n- ceptis contrarium , non efte faciendum quod jubent. Nam Apolioi'i cum dixerunt Deo magis quam hominibus obediendum, ad certiffi- mam provocarunt regulam , omnium infcriptam mentibus, quam totjdem ferme verbis expreflam apud Platonem reperias; at liqua ex tali caufa, aut alioqui quia fummum imperium habenti ka liber, injurianobis inferatur, ea toleranda eft potius, quam vi refiftendtm. 11. Et naturaliter quidem omnes ad arcendam a fe injuriam ju; habent refiftendi, ut fupra diximus. Sed civili focietate ad tuendam tranquillitatcminftituta, ftarim civitati jus quoddam majus in nos& noftra nalcitur, quatenusad finem ilium id neceflarium eft. Poteli igitur civitas jus illud refiftendi promifcuum publics pacis & ordi- nis caufa prohibere: Et quin voluerit, dubitandum non eft, cum af¬ ter non poflet finem luum confequi. Nam ft maneat promifcuum il¬ lud refiftendi jus, non jam civitaserit, fed diffociata multitudo, qualis ilia Cyclopum: Hasb/vy nd]* c&AoftUV' Vant conjugibusjus rbpt' Qii'fil ue fai* fobcliqui. Nopceihp, xkis{ i JVv *«S({ * Atof, * Confufa turba, nemo ubi audit nemtnem. Et Aboriginum, qui Salluftio tradente, genus hominum agrefte, li¬ ne legibus, fine imperio, liberum atque lolutum : & apud eundem alio loco Getuli qui neque moribus, neque lege aut imperio cujul- quail S ( I 1 i { k d A P f. a £ di ali cii m & hi in gt cu ris fii ft; br lus m ipfis “fi A C P A C I S, t i b. I. 8r quam regebantur. Ita ut dixi habent mores omnium civitatum ; Generate pactum efi focieiafshumarte, inquit Augilftinus , Regibus obedire . jEfchylus: *’ u&dlS-v*®* xgxlS. Rex-eft fuo Mens jure, nulli obnoxius. Sophocles : bum,US 9 ’ wreoiWov. 7J U-i ; Namprincipes funt : obfequendwn . quippe ni ? Euripides: T«s rSv y.^crSlshrrm kpaSiac Cplgay. Imperia habentum perferenda infcitia eft. Adde quodfupra ex Tacito in hanc rem adduximus : cuius & hoc eft; Vrincipi fummum rerum arbitrium Dii dedermt, fubditis obfequii gloria relict a efi. Hie quoque Indigna digna habenda f wt Rex qua facit. Seneca t JEquum atque iniquum regts imperium feras: Quod ex Sophocle fumptum, qui dixerat: Axel oy inY.is ?•» ^ mm ^ omntbfis altquiim tentari. Locum & hie habere debet ill? nunquam fads memorata Periclis * apud Thucydidem lententia: Sit exiftimo,etiam fingulis hcminilus plus eamprodejfe chit at tm qua totartlk jt habeat, quam fi qua prhatisf.oreat utiliiatibus, ipfa autem miverfitn lalcre. qui enim demefticas fortums bene collocatas babet, pairia tamen everfa, firm if ipfe necejfe eft: Contra vero etiam fi quit in beata republicaparumfebxdl muho tamenfacilius per illam incolumis fervatur, 6kiare cum chit as quite fingulorum poffit fuftentare calamitates, fimguli autem publicas nsn item ; f‘ :: eft cur non unherfim ipfi confulere , ipfamque tueri oporteat, necidfactri quod vcsfacitis, dum quafi attoniti jatfura rei familiaris, fahttempni® reipullicet ? Quern lenfum breviter itaexplicat Livius: Refpublicaintf hums if privates res falvas facile praftat : publica prodendo tua nequicqute^ femes. Plato dixerat legum iv: triffySylgtynov lovJvT, n fIdiot «*f«5 ' r 'i» tfme/.M HMmc£m ■■ qui in hello contra ducem fedi- ' tiofefe gerit, facit hoc cumfus ftaluttsperieulo. Eodem & illa.Iamblichi K pertinent : Non disjunBa eft privata utilitas it publica , imo in bom com - ® muni fingulare etittm cont'metur ; (ft ut in cinimcdihns cxteraque natura , it a in civitatihus in totius falute ftilus eB partium. In publicis autem pra« cipuum liaud dubie eft ordo iile , quern dixi, imperandi paren- ; dique; is vero cum privata refiftendi licentia confiftere nequit. Ex- * plicare libet hoc ipfum nobili Dionis CafEi loco: « 4"™ »§ £}« »V * altisus xa?.h eitcq royifa txtyytv'iy. m'a V 'tf’yftftvut aV **■ t «&«/OT7£, a 75 &%8lV tCfCCTat d urif’rmyet pve-fc OXSVpCtlS-l 5 nSft » uftrftos iixictf yitoun , £t ct c i rf iJaxlcf ’bints to» xafttpyr/iS'aj -itfoix-mf. It lEgo vero neque decorum exiftimo , ut reBor civitati: Jubditis cedat , neqtie » (pent ejfe ad faintem ft quod parere pofttttm esl velit imperare. Cogitate enint quit futurus fit ordo in familia, ft djunioribus fenes fpernemtur: unde funit at 1 Agrotantibus, ft non per omnia medicis pareant: quid tuti navigantibus, ft * plebs nautica gubernantiumjuffd contemnat. Natura quippe id neceffarium (ft » bominibus falutare, ut alii quidem imperent , alii vero pareant. Paulo CO- 1 EpiftU , mitem addamus Petrum; cujus hsec font verba : Regem honorate. Ser- n> vi.ftubditi eftote cum omni timore dominis , non folum bonis eft aqais-, fed et~ i iam duris. Noe enim ced.it gratis, ft quis propter confckntiam Dei fujfert mole - , ftittm injuBe affliBus. qua enim gloria eft ft peccantes ft colaphis caft fubftftitis ? I fed ft bene agentes , eft tamen male babiti fubftftitis, * hoc cedit vobis sratia j • apud Deirn. Confirmat moxhoc a Chrifti exemplo. Ide’vque lenfus in dementis conftitutionibus his verbis exprimitur : e JsTa©^ ivmcut CpifiTOi orfos tat bC ostItcv [XItU poZts ftS : xctv ete-gQs, xdt 7rctsfts b/Tzipyc]. Ser m 1 vus Deum timens ftmtd bene hero fuo velit, quamvis impio , quamvis injufto . Notanda hie duo: quod dicitur fubjeftionem dominis deberi, etiam duris, idem ad reges quoque referendum: Nam quod fequitur ei fundamento luperftrudlum ,non minus fubditorum, quam fervorum olBcium relpicit. Ac deinde talem a nobis requiri fubjedtionem qute injuriarum patientiam lecum ferat; licut de parentibus dici folet. * Ames par intern, ft aqrns eft: ft non , feras. Et Eretrienlis quidam adolelcens qui Zenonis lcholam diufrequen- taverat, quid ibi didiciflet rogatus, relpondit, «fy»» ■7tavfs tp^ut, i r am w . patris ferre. DeLylimacho luflinus ; Mttgno ammo regis, velut parentis, contumeliam tulit. Et apud Livinm eft : Vt parentum f&vitian j , ftc patru, XXVJI » patiendo aeferendo leniendam effe. Apud Taciturn : ferenda regum ingenia : t y„„_ xv i„ & alibi : lenos Imperatores voto expetendos, qmlefcunque tolerandos. Apud thji.vl, Per/as, laudante Claudiano: &uamvis trudelibus ttque Paretur dominis. V. Nec ab hac lege Domini difeedk * confuetudo veterum Chri- F a ftiano- $4 D E I V R E BELLI ftianorum, optima legis interpres. Nam quanquam peffimi fspe Homines imperium Romanum tenuernnt, nec defuerunt qui obteti. tu adjuvandx’ reipublicx iis fe opponerent, nunquam tamen eonim conatibusfeadjunxerunt Chriftiani. InClementis conftitutionibus eft, ^ccotLeiccisJiftiToy i 7 m>ifu n lummum adduxerat periculum. Accedat his illud Auguftini ubi if { laApoftoli ad Romanos dida explicat: Ncceffe eft propter ham vitm c nos fubditos ejfe oportere, non rcjiftentes Ji quid illi (redores ) auferre whit ( rint. [ VI. Invent! funt noftro fxculo viri eruditi quidem illi, fed ten- £ poribus & locis nimium fervientes, qui fibi primum (ita enim ere- r; do) deinde aliis perfuaderent, ea qua; jam dida funt, locum habere g in privatis, * non etiam in magiftratibus inferioribus, quibus jus eft p putant refiftendi injuriis ejus, cujus fummum eft imperium ■, im° & r pecca* AC P A C IS, LIB. I.’ ®j peccare eos, ni id facianr. qua; opinio admittenda non eft. Nam fic- ut in dialedicis * fpecies intermedia, ft genus refpicias, eft fpecies; ft fpeciem infra pofitam, genus: ita magiftratus illi, inferiorum qui- dem ratione habita , funt publics perfona ?; at fuperiores fi confide- rentur, privati funt. Nam omnis facultas gubernandi qua: eft in ma- giftratibus, fumms poteftati ita fubjicitur , ut quicquid contra vo- luntatem fiimmi imperantis faciant, id defedum fit ea facultate, ac proinde pro adu privato habendum. Locum enim hie quoqueha- Avert. v bet, quod dicunt Philofophi, ordinem non dari nifi cum relatione ad aliquid primum. Ac rnihi videntur qui contra lentiunt, talem fta- ° m ‘ turn rerum inducere, qualem antiqui fabulabantur in ccelo fuifle an- tequamMajeftas oriretur, quo tempore ajunt minores Deos Iovi non conceffifie. At is quern dixi *ordo, & vmxe.tiXKr/^i, non tantum fenfu communi cognofcituriunde illud, Omne fub regno graviore regnum efi. Et Papinii illud: vice cunBct reguntw : Alternifojue regunt: Et * Auguftini dictum celebre ‘.Ipfos humetnarum rerum gradus adverte: fi aliojuid jufferit curator , faciendum : non tamen fi contraproconfuljubeat: x1 ' ant fi conful aliquid jubeat , aliud Imperator. non utique contemnis potefla- tem, fed eligis majori fervire: nec hint debet minor irafci fi major pr&latus eft. Et hoc ejuldem de PilatO : Talem quippe Deus dederat illi poteBatem , ut Mlthan. ejfet etiam ipfe fub Cafarispoteftate. Sed & divina probatur audoritate. Nam Apoftolorum princeps fubjedos nos efle vultaliter regi, aliter i.fy. u.r. magiftratibus : Regi, ut fupereminenti, id eft fine ulla exceptione, prater ea qua Deus direde imperat, qui injuria patientiam probar, non interdicit ; Magiftratibus, tanquam miflis h rege, id eft potefta- tem fuam a rege ducentibus. Et cum Paulas omnem animamfiipre- mis poteftatibus effe fubjedam vult, etiam magiftratus inferiores in- clufit. Neque in populo Hebraeo , ubi tot fnere reges divini humani- que juris contemptores, unquam inferiores magiftratus , in quibus plurimi fuere viri pii & fortes, id fibi juris fumpferunt, ut regibus vim ullam opponerent, nifi fiqui a Deo , cujus in reges lummum jus i Semudis eft, mandatum fpecialc acceperant. quin contra quod procerum of- xv - 3°- ficium fit oftendit Samuel, cum proceribus & populo infpedante, Saulem jam perverfe regnantem folita veneratione eft profequutus. Atque adeo religionis quoque publics ftatus nunquam non a regis ac Synedrii arbitrio pependit. Quod enim poll: regem magiftratus fimul cum populo Deo fe fideles forepromiferunt, id intelligi debet quatenus in cujufque id futurum erat poteftate. Ne fimulacra qui- dem falforutn Deorum, qua: publice exftabant, dejeda unquam le- gimus , nifi juflu aut populi in libera republics, aut regum cum re- gnabantur. Quod fi quid aliquando fadum eft vi contra reges, nar- ratur in teftimonium divina: providentis id permittentis , non in fa- di humani approbationein. Solet a contrariae fententis audoribus proferri didum Trajani, cum pugionem prsfedo prstorio trade- ret: Bee pro me ut ere, fit retie, mpero, fi male .contra.me. Scd Iciendum eft F 3 Traja-i Dion. L VI/ I Vet, 2 I, 13 . Lib. JIT. adv. Me- pare bom, c.8. Ltb. v t > c. ?3» tr 24. g 6 DEIVREBEtLI Trajanum. tit ex Plinii Panegyrico apparer, id unice curafle ne quid regium oftentaret, led * verum principem gereret, qui proinde fubeffet fenatus populique judicio; quorum fententias exiequi prj. feftus deberet etiam inipfum principem. Simile eft quod deM.An. torio legimus, qui publicam pecuniam attingere noluit ,nifi conlii to lenatu. VII. Gravior ilia eft quxftio, an lex de non reliftendo nos ob. liget in graviffimo & certiflimo diferimine. Nam leges etiam Dei qutedam, quanquam generaliter prolatm , tacitam habent exceptio. nem fummse neceffitatis; quod de lege labbati Hafamonneorumtem. poribus a fapientibus definirum fuit: unde didtum celebre: ftrhulm {tninu impellit fabbatum : & Iudmus apud Synefium caufam' neglefa legis de fabbato hanc reddit: * cmQS s earsg ■'fens S-to/fyj: in ceni(mm ■vita periculum addutti {tonus. Qua: excepf io probata eft ipli Chrifto -.m & in lege altera de non edendis panibus propolitionis. Et Hebrse. rum magiftri legibus de cibis vetitis, aliifque nonnuliis ex veteritra- ditione eandem addunt exceptionem, redte quidem: non quod Deo jus non lit ad certain mortem fubeundam nos obftringere, fed quo: leges quaedam ejus lint argumenti, ut non credibile lit datas ex taro rigida voluntate. quod in legibus hijmanis magis etiam procedit ISfonnego a lege etiam humana quofdam virtutisadluspolTeprt- cipi, fub certo mortis periculo , ut * de ftationenon deferenda; fei nec remere ea voluntas legem condentis fuifleintelligitur ,negae videntur homines in fe , & alios tantum jus accepiffe, nifi quatenus fumma neceflitas id exigat. Ferri enimlegesab hominibus iolentSt debent cum lenfti humana: imbecillitatis. Hac autem lex dequa agimus pendere videtur a voluntate eorum, qui le primum in focie- tatem civilem conlociant, h qnibus jus porro ad imperantes manat Hi vero ft interrogarentur an velint omnibus hoc onus imponere,:: mori praeoptent, quam ullo calu vim fuperiorum armis arcere, it- fcio an veilele lintrefponfuri, nili forte cum hoc additamento, fire lifti nequeat, nili cum maxima reipublica: perturbatione, aut exiric plurimorum innocentium. Quod enim tali circumftantia carita: comrnendaret , id in legem quoque humanam deducipolfe nonda- bito. Dicat aliquis, rigidam illam obligationem , mortem potiusfe- rendi, quamullamunquam fuperiorum injuriamrepellendi, none: lege humana, fed divina proficifci. Sed notandum eft, primo homi¬ nes non Dei prsecepto, fed Iponteaddudtosexperimento infirtnitan; familiarum iegregum adverfus violentiam, in focietatem civilem coiilfe, unde ortum habet poteftas civilis , quam ideo humanam or- dinationem Petrus vocat : quanquam alibi & divina ordinatio voca- tur, quia hominum. falubre inftitutum Deus probavit. Deus ante® humanam legem probans cenfetur probare ut humanam & humane modo. Barclajus regii imperii aflertor fortiffimus, hue tamen feendit, ut populo & infigni ejus parti j us concedat fe tuendi ad ve¬ lds immanent Ikvitiam; cum tamen ipfe fateatur totum populu® regi fubditum elfe. Ego facile intelligo quo pluriseftid quod con- fervatur, eo majorem elfe squi tatem j quae adverfus legis verba ex- ceptio* A C P A C X S, L 1 B. I. 87 ceptionem porrigat: attamen indilcriminatim damnare aut lingulos aut partem populi minorem, quz ultimo neceffitatis przlidio fic olim ufa lit, ut interim & communis boni refpedtum non deferat, vix auiim. Nam David , qui extra pauca fadta teftimonium habet vita? ' r Sammi. fecundum leges exadtz , armatos circum fe primum quadringentos, xxi 1,2. cr deinde pluresaliquantohabuit; quonifl ad vimarcendamii inferre- XXIiI > tur ? Sed limul illud notandum eft , non fadtum id ft Da vide , nil! poftquam & Ionathanis indicio , & pluribus aliis certiftimis argu¬ ments cogipererat Saulem vitz luzimminere. Deinde vero nec ur- bes invadit, nec pugnandi captat occafiones, fed latebras quzrit, modo in locis devils, modo apudpopulos externos, & hac religione ut popularibus fuis nunquam nocear. Simile videri poteft fadtum Maccabzorum : nam qu'od quidam hac arrna eo titulo defendunr, quafi Antiochus non rex, led invafor fuerit; vanum puto : cum nut quam in omni hiftoria Maccabzi, & qui eorum partes fequebantur, Antiochum alio quam regis nomine compellent; & merito fane, cum jampridem Macedonum imperia agnoviflent Hebrzi, in quo¬ rum jus Antiochus lucceflerat. Nam quod lex vetat alienigenam po- pulo przfici, de voluntaria eledtione intelligendum eft, non deeo quod remporum neceflitate addudtus populus facere cogebatur. Quod vero ajunt alii, ulbs Maccabzos jure populi, cui de- beretur, ne id quidem firmum. Nam ludzi primum a Nabuchodo- nofore devidti jure belli ex eodem jure fuccelforibus Chaldzorum Medis & Perils paruerant:quorum * totum imperium ad Macedonas devenit. Hinc ludzi Tacito vocantur: Bum Ajfynospenes Medofque H'f.i.l.y. & Perf os Or tens fuit vilifjtma pars fervientium. Nec quicquam ab Ale¬ xandra , eiufque fuccelforibus ftipulati funt, led line ulla conditione in eorum ditionem venerunt, licut ante fub ditione- Darii fuerant. Quod ft & ludzi interdum ritus luos & leges palam exercere per- mifli funt, id fuit ex regum beneficio jus precarium, non ex legeali-- qua imperio addita. Nihil ergo eft quod Maccabzos tueatur, prz- terfummum certilfimumque periculum: quamdiulcilicetintrafui defendendi terminos ita le continuerunt, ut in loca devia exemplo Davidis fecederent, quzrendz lecuritati; nec arma expedirent, nilt ultro oppugnati. 111a interim cautio renenda eft, etiam in tali pericu- lo perfonz regis parcendum: quod qui fadtum a Davide putant non ex officii neceflitate, fed ex lublimiore propolito , falluntur. Iple 1 Samuel. enim David aperte dixit, inlontem neminem efle pofle quimanus XXTI > 9 - regi inferret. Nimirum Iciebat fcriptum in lege : Bus ,id eft Iudici- Deutemi. bus lummis, non maledices , gf Principi in populo tuo non mctledices. in XXII > 2 ** qua lege mentio fadta Ipecialis eminentium poteftatum , oftendit aliquid przcipi Ipeciale. quare Optatus Milcvitanus de hoc Davi- Bb. n. dis fadto loquens, * Olfiabot, fx, plena divinorum memories mandatorum. Et verba Davidi hzc tribuit: Volebam hoflemvincere, fed prias eft di- "jina prscepta fervare. At falfa rnaledicta nein privatum quidem licet SeB. x!,j jacere; in regem ergo veris quoque abftinendum. quia , ut ait Icri- ptor problematum, quz Ariftotelis nomen przferunt :» *0 ugftiifr , ess win uS&ifa, Qui reciori mdedicit , * in civitatem e/l F 4 injtirius, 88 DEIVRE BELLI i Samuel injuritts, quod fi voce laedendus non eft , manu certe multo minus; xxjv, 6. unde & poenitentia tadum Davidem legimus, quod veftemejus vio. laflet: tanram inrelligebat perfonae iftius effe landitudinem. nec im. merito. nam cum fummum imperium * non poftit non multorum odiis patere, fecuritas fungentis peculiariter fuit munienda, quod Romani etiam in Tribunisplebisconftituerunt, ut ao-vXei , id eft in. violabiies eftent. Inter Eflenorum dida erat, reges fandos effe ha, bendos: & infigne illud apud Homerum ; mgft jeeg oh mifttn Xctan , % fiij T( 7mS-t>l. * Nam pro populi paftcre timebat, Neqtiid eiaccident. Nec immerito, ut apud Curtium eft, regiumnn- men gent es qua fab regibus funt pro Ddp colant. Attabanus Petla : ip } ■mt&av thfiuv f ifo.Xoiv onm aVos tsJ, to rifiav (ioiir.Xia ggq rgnvi- j/«», euyvu @es"to Nobis inter leges multas eafque bonus,hu optima eft , regem colendum (ft adorandum , ut Dei ctfnBafofpitantiseffigm. Flutarchus Aglde ; dfcfinh is ft nttfWftktV fisurtXtus » refiftemtu, quia mori magtsquam vincere volumus, (ft innocentis interire quant noxii vivere preoptamus. Et poftea; Telaprojicimus : extr- mat cu quidem dexter a; fatellestuus , fed armatum fide catholica peclusinvr niet. Sequitur poft hare laniena in non repugnantes, in cujus narra- tione hare funt Eucherii verba : Ne jufii punirentur multitudo nm ok:- nuit, cum inultmn (male editur multcrum ) ejfe foleatquod multitudo debt quit. In veteri Martyrologio res eadem lie narratur: Ctdebmv itaquepajftmgladiis nonreclamantes ,fed & depofitis armis cervices perfccutt. ribus, velmteclum corpus ojferentes, non velipfafiterum multitudint, nm ®. morum motione elati funt , utferto conarentur ajfererejuJHtU cxufam ,fcd hit folum reminifeentes ,fe ilium confiteri qui nec reclamstndo ad occifionem duSus eft, (fttanquam agnus rum aperuit os futon, ipfiquoque tanquam grex Domini- car urn ovium , laniard fe tanquam ab irruentibus lup'u pafft funt. Valeasim- pie& crudeliter feviit ineos qui fecundum facrasliteras, & Pattum traditionem to ipinor profitebantur, quorum quamvis maxima mul¬ titudo nunquam fe armis tutata eft. Certe ubi patientia nobis pra- feribitur, farpe adduci videmus, & a Thebads militibus adduduit jam audivimus Chrifti exemplum , uc nobis imitandum, cujus pa¬ tientia ad mortem fe extenait. Ac qui itaanimamperdit,isver: earn acquifivifie a Chrifto pronuntiatur. Diximus fimimum impe- rium tenentibus refifti jure non poffe. Nunc quardam funt qua? lecto rem monere debemus, ne putec in hanc legem delinquere eos qui revera non delinquunt. VIII. Primum ergo , qui prinripes fub populo funt, five ibw. itio talern acceperunt poteftatem, five poftea ita convenit , * utLa- cedatmone, fi peccent in leges ac Rempublicam, nontantumvire- pelli poflunt, led, fi opus fit, punirimorte: quod Paufanias regi La- cedatmoniorum contigit. Atquehujus generis cum fuerintvetuftiffi- ma per Italiam regna, mirum non eft fi poll narrata crudelifliffi Mezentii facinora iubjungat Virgilius: Ergo omnia * funis furrexit Etruria juftis : Regem ad fupplicium pr&fenti morte repofeunt . IX. Secundo, fi rex, aut alius quis imperium abdicavit, aut it: nifefte habet pro derelidto , in eum poll id tempus omnia licent on in privatum. Sed minime pro derelidto habere rem cenfendusel! qui earn tradtat negligentius. X. Tertio , exiftimat Barclajus, firexregnum alienet,autai lubjiciat, amitti ab eo regnum. Ego hie lubfifto. Nam talis adtus, £ regnum eledtione aut fuccelforia lege deferatur, nullus eft: qnt in¬ tern nulla funt, nullum habent juris effedtum. Vnde & de ufufrud® rio, cui regem talem fimilem diximus, verior mihi videtur Iurilcon- fultorum fententia , fi extraneo jus fiiumeedat, nihil eum agere. £ quoddicitur ad dominum proprietatis reverti ufumfrudtum, inteli* gendum legitimo tempore. Sitamen rcxreipfa etiam trader? gnum aut fubjicere moliatur, quin ei refifti in hoc poflit, non bito. Aliud eft enim, ut diximus, imperium ; aliud habendi modus, qui ne mutetur obftare poteft populus : id enim lub imperio com* prehenfum non eft, quo non male aptes illud Seneca: in re non dmi- A C P A C I S, L 1-15. I. mill: Etfiparendum in omnibus patri , in eo nonparendum quo ejfcitur ne Lib. ti,con* pater fit. trn ' 9- XI. Quarto, ait idem Barclajus amitti regnum, * fi rex vere ho- flili animo in totius popnli ex rium feratur. quod concedo j confifte- re enim fimul non poffunt voluntas imperandi, & voluntas perden- di. quare qui fe hoftem populi totius profitetur, is eo ipfb abdicat regnum. fed vix videtur id accidere poffe in rege mentis compote, qui uni populo imperet. Quod fi pluribus populis imperet, accidere poteft, ut unius populi in gratiam alterum velit perchtum , ut colo- nias ibi faciat. XII. Quinto, fi regnum committatur , five ex felonia in eum cujusfeudum eft, five exclaufula pofita inipfa delatione imperii, ut, * fihoc aut hoc rex faciat, fubditi omni obedientije vinculo folvan- tur, tunc quoque rex in privatam perfonam recidit. XIII. Sexto, fi rex partem habeat fummi imperii, * partem al¬ teram populus aut fenatus , regi in partem non fuam involanti, vis jufta opponi poterit, quia eatenus imperium non habet. Quod lo¬ cum habere cenfeo , etiamfi didtum fit, belli poteflatem penes re¬ gem fore, id enim aebello externo intelligendum eft: cum alioqui quifquis imperii fummi partem habeat, nonpoflit non jus habere, earn partem tuendi. quodubi fit, poteft rex etiamfuam imperii partem belli jure amittere. XIV. Septimo, fi in delatione imperii didtum fit, * ut certo eventu refifti regi poftit, etiamfi eo padto pars imperii retenta cenfe- ri non poftit, certe retenta eft aliqua libertas naturalis , & exempta regio imperio. Poteft autem qui jus fuum alienat, id jus p aft is irn- minuere. XV. Vidimus de eo qui jus imperandi habet authabuit. Refta t n3.de pe* ut de invafore imperii videamus, non poftquam longa poffeflione, c,v - aut padto jus nadtus eft , fed quamdiu durat injufte poftidendi caufa. de Et quidem dum poflidet, adtus imperii quos exercet, vim habere Ugib. lib. poffunt obligandi, non ex ipfius jure quod nullum eft, fed ex eo in.c.ig, quod omnino probabile fit eum qui jus imperandi habet, five is eft j e populus ipfe, five rex, five fenatus, id malle, interim rata effe qua? jjft.&jurc. xmperat, quam legibus judiciifque fublatis fiimmam induci confufio- l -1 > nem. Improbat Cicero Syllanas leges, ut crudeles in profcriptorum liberos, ne honores petere poffent/ Servandas tamen cenfuit, affir- cap. i. ’ mans (ut nos docet Quintiliamis t) ita his legibus contineri ftatum civitatis , ut his folutis ipfa flare non poffet. Florus de ejufdem Sul- lae adlis : Lepidus attatanti virirefcindereparabat, nec immerito , ft tamen poffet fine magna clade reipublica. & mox : Expediebat ctgra quafi fauciaque reipubliurequiefcerequomodocMpque ,ne vulnera curatione ipfarefcinderen* tur. In his tamen qus ita neceffaria non flint, & pertinent ad rapto- rem in iniqua pofteflione firmandum , fi fine gravi periculo poteft non pareri, parendum non eft. Sed antalem raptoremimperii vi de- jicere, aut denique occidere liceat, quzritur. XVI. Ac primum , fi bello injufto, & cui juris gentium requifita non adfint, imperium arripuerit, neque padlio uUa fequuta fit, aut fi- des 11 faraU xxiil. 92 D'EIVRE BELLI des illi data, fed fola vi retineatur pofTeffio ; videtur manere belt jus, ac proinde in eum licere quod in hoftem licet, qui a quolibet Upol& etiam privato jure poteft interfici. In reos majejlatis, inquitTertullia- C *elTumcui- nus > & Polices hofies omnis homo miles eft. Sic & adverfiis militia: defer. me. t. 2 . tores, cunctis jus pro quiete communi exercendce publics ultionis indultum eft. XVII. Idem cum Plutarcho , qui ita fentit libro de fatoad Pi. fonem, flatuendum cenfeo, ft ante invafionem lex publica exfliterit, quae unicuique poteftatem faciat occidendi eum, qui hoc aut illnj quod in afpe&um cadit , aufus fuerit j puta qui privatus fatellirii® fibi circumdederit, arcem invaferit; qui civern indemnatum, am non legitimo judicio necaverit; qui magiftratus fine juftis fuffraa. creaverit. Tales leges multae exltabant m Grscise civitatibus, ubf proinde jufta cenfenda fuit talium tyrannorum interfedtio. Tails erat Athenis lex Solonisrenovata poll reditum ex Pirareo.ineo; qui datum popularem fuftuliffent, aut eo fublato honoresgeffiffent, Vt & Romae * lex Valeria fi quis injuflu populi magiftratum gerere: & lex Confularis pofl decernvirale imperium, ne quis magiftratu: fine provocatione crearet. qui creafiet, eum jus fafqueeflet occidi. X V111. Nec minus licebit invaforem imperii interficere , fi di ferta audtoritas accedat ejus, qui jus verum imperandihabet, five: rex eft, five fenatus , five populus. His annumerandi & regum pus rorum tutores, qualis Ioafo erat Iojada t cum Athaliam regno de. pelleret. XIX. Extra ham ut privato vi. dejicere aut interficere liceat font mi imperii invaforem , probare non poffum : Quia fieri poteft, util qui jus habet imperii, malit invaforem in pofleflione relinqui, quatr. periculofis & cruentis motibus occafionem dari, quiplerunquefs quifolent iis violatis aut interfedtis, qui validam habent fadtionen in populo, aut externos etiam amicos. Certe an rem in id pencil, lurn adduci velit rex aut populus, incertum eft, quorum fine cogniti voluntate vis jnfta efle non poteft. Favonius dicebat, «’»«( p yagx'uts mops! nitepov iptpotaov , pejus ejfe helium civile dominatu illegitm Et Cicero , Mihi pax omnis cum civibus hello civili utilior videtur. Ajebai T. Quintius fatius fuiffe Lacedacmone * tyrannum Nabidemrelb qui, cum aliter opprimi non poffet , quam ruina graviflima civitatis in ipfa vindidta libertatis peritur*. Nec alio fpedtat illud apudArl flophanem, leonem in civitate non alendum ; li alitus fit, ferendtm effe. Profecto graviflima cum fit deliberatio , libertas an pax p'a- ceat, ut Tacitus loquitur , & difficillimum hoc ntppp -m>.lUrAi Cice* Xah. IX di roni, « rvgpvviStD/jris TVS 7iurn 't%lzsif rwgjwiJ'©- oaf vs4t..epift.q. JVot tSto mgs ras «A que vero conllat hunc Moabitarum regem nullum jus imperandi ex 27 ‘ padlione habuifle. Nam & in alios reges Deus per quos volebat mi- 11 Beg. ix. niftrosfua judicia exfequebatur, ut per Iehun in Ioramum. XX. Maxime autem in re controverfa judicium fibi privatus . lumere non debet, fed poffeffionem fequi. Sic tributum folvi Caefari Chriftus jubebat, * quiaejusimaginem nummus praferebat, id eft, Mmha quia in poffeflione erat imperii. xxi 1,20. Annotate ad Caput iv. C Onfufia tttrba, nemo ubi audit neminem ] De Bebryciis fimilia pro- S, j x, didit Valerius: nonfedera legum Vila colunt.placidas autjura tenentia mentes. Impune quidvis facere , id eft regem effe. Pertinent hue M. Antonil verba qua ex Iofepho rnodo adduximus. N n refiftendi obligationem] Philo in Flaccum : Ttbit dnvfKtm xttfoi- J, j j j, ■sP.dOfilpDp ; 7 riit ¥ abcdpluntio'i rntm ebefii&qrfyj ; to P dif KU.lt ir.i.objJ iftifcui /./fiep.fa' , dx uM'TUAr.etfi , & triwleuitv'fe, rsfoc ivsoicui rrb^iaf ygt aCfaitaew ; &uando enim defeciionis fufpcBi fuimus ? quando non pads aman- tes ab omnibus judicatifumus? inftitutavero, quibus utimur quotidie , nonne extra reprebenfionem funt, nonne ad concordiam bommque datum civitatis tondticunt ? Tranquillitaspuhlica'] Bene Chryfbftomus trudep^c hunt, vvptorfcl'Ha IV« ««7ass v&c/’ X’&liW TWfe trihiik lia, (ft omnem de vit tranquillitatem abftuleru. Dcin Je : y-\ p*% n$) T i „ iimif , «Vis Hsr-xZi raf 'H^aytattlt *b;p»l*s>' «»’ Kurils fitem f ^^(Tfiicui , rs4 T>IV rnxJtu »4' e4 5 mwSt t? »»j«{s9*W*»!(&' nQiei, Necjnihi tiles ; eferqui male ufi funt honor thus, fedipfitts inftiiuti videpulchri- tudinem, (ftfapientiam ejrts admirrberis qui primus ejm autter fuit. Idem ad Romanos : **» ««A»is hvmf f ras ) *»»& sijjistJ 8 >;»&!* , cmi Ji/si ,006 cm aXU »Je» mmoi, ktojce miy^t.ma'r^aerm'^rutituxni risf a&rtn'dpi r-a-tumtirrm. Magiftrattts ft abjluleris, perierint omnia, non up hes ftabunt, non agri, non forum , nec qtdcqmm aliud. evertentur omm j fort tom efcafet quilibet infirrnior.id.cm fenfus apud eundem ad Ephef.v, Apud Thttcydidem fententia ] lib. II. quicum bene convenit iJJud Ambrofii libro ill de ofliciis: Eadem fingulorum eftutiliteuqumt- verforum. Et illud in jure : Semper non quodprivatim intereftum fj. citsfervari debet, fed quod communi[octetmi expedit. L. Adtiones. f La. beo. D. Pro Socio. Adde L. unicam. §. penult, c. de Caducistol. lendis. Hoc cedit nobis gratia apud Deum ] Tertullianus de Pcenitentia: It tnor hominis Dei honor eft. Ames parent em ftdquus eft, ft non, feras ] Terentius Hecyra : Nam matrisferre injuries me, Parmeno, pieittsjubet. Cicero pro Cluentio : Nonmodo rcticere homines parentum injuries ,Jt( etiam tquo animo ferre oportet. Habet ad hoc praeceptum plllchti Chryfoftomus turn n ad Timotheum , turn libro v aAverfus/a- dacos. Pertinent hue & quae Epidtetus & poll eum Simpliciusb- bent de duabus anfis. I v . Confuetudo veterum Chrifiiunorum ] Ad quam pertinet canen xvin Concilii Chalcedonenlis, repetitus canone iv Concilii jn Trull: Concilium Toletanum quartumrcapitulum n Caroli Calvi in vi Colonia. Synodus Sueffionenlis canone v. Sigeriis ] Xiphilinus Domitiano : inift'fo'j dvitS reft truMm&jmA'U «jf d%ty n<*g9-»(© J « ( male ) ci ft s* Millet vfij dj-ng a*. Infidias autem ei communicato inter Je conftlio finite. Parthenius prxpofitus cubicularioriim {ft Sigcrim & ipfe e cubiculttm. Mr tialis libro iv: Sigeriofque meros, Partheniofque fonas. Corruptum id nomen non hie modo in Tertulliano fuerat, fedai- hue eft in Suetonio, ubi Saturius , & in Viet ore vulgari, ubi Caff? rius legitur. Coaflus repugnarenon novi ] Inferuit Gratianns caufa xxiii , «S75 dpyyftg. , Ay. AdewAcv; tits topcus xdlt7mti)0tr. Sunt enim leges fevers pro principibus, itaut qui in principem injuriofus fuerit, is ex animi Ubidine conculcaverit leges. Non pejftt non multorum odiis patere ] Quintilianus Declamatione CCCXLVI11 : Hanc ejfe conditionem omnium , qui adminiftrationem republi¬ cs aggrediuntur, ut ea qus maxims pertinent ad falutem communem, cum quo- dam fui invidia efficere cogantur. vide eade re Livias verba ad Augu- ftum apud Xiphilinum exDione. Nam pro populi paftore timebat ] Bene Chryfoftomus 1 ad Tim. 1 : Si quit ovem jugnlet, ab eo gregem imminui : at fi quis paftorem de medio faftu- lerit, ab eo totum gregem dijftpari. Seneca libro priore de dementia cap. Ill: Somnumejm noclurnis excubiis muniunt: lot era objefti circumfis- ftque defendant: incurrentibus peric ul'ts fe opponunt. Non hie eft ftne ratione po- pulis urbibufque confenfits fieprotegendi amandique reges fy fe fuaque jaffan- di, quocunque defideraverit imperantis falus. Nec hsevilitas fuieftaut de- , mentia, §. VIII. f'XI. DfitVRE BELLI mentia, pro uno capite tot millia excipere ferrum, at multis mortibus unctm art, mam rcdimere , nonnmquam fenis & inva’idi. (Sjucmadmodum totum corft nnimo defend ( quod ipfum late ibi exlequitur ) fie hit immenfu mult* tudo imius animn circumdata , illius fliritu regitur , illius rations fltclitur, preffura fe ac fraBura viribus fuis, nifi confllio fuftincretur. Suam italic intolu, mltatem amant, tfc. Aade qua; infra libro 11, cap. I, $. 1 x. Artabanus Perfa ] Apud Plutarchum Themiltocle. lnnocentes r.ocentibus cedant. ] Hsc funt in lcripto ad Demetrianiin Ejufdem hate libri primi epiftola i: intellexit ( adverfarius) chnf milites vigilare, jam fobrios armatos ad prdium flare, vinci nonpojfe , mm. poffe ; (fj hocipfo inviBos ejfe, quia nec mori timent, nee repugmre contra im pugnantes, turn occidere innocentibus nec nocentem liceat, fed promte fyanimn fly femguinem trader c. Mauritius ] De hujus martyris honoribus apud Helvetios vide ! Guillemannum in veteri lcripto de tranllatione ianfti Iuftini inn'o- vam Corbeiam: Vndejuxta fidem Chrmicorum fub atrocijflma If inernft rabili ilia decima poft Neronem perfccutione paflum eum colligimus: qui j prioribus perfecutionibus immanior , dum venerabilem multitudmem man.- rum edis mitteret, inter quos etiam prncipuum fancti Mauritii collegium , (• innocentU fpeculum. De Thebsis martyribus Brunfvicum tranflati vide CrantziumSaxonicorum vxi, 16. Tenemus ecce arma if non reflflimus J Similia flint ilia Iudseorutn Ale- xandrinorum ad Flaccum : domsXci ’vr/fyi ae j tulm) •nns us 7 mXsfa.hsi. a 3 i pome hyes-oj Gt&dveiffyj af/.twviyn, fligo ft&pxe , dufu ^ (pa/flu, Wju urflh ipyeim^ b'utw/fj, 7 mpi%orns oiv-mv m tmtaefy- zrjos drains ■me jiXxm ibmcleircq fiuXoti , & qua; lequuntur. lnermes fumus , ut life, ffl tamenfimt qui nos tanquam hoftes publios hit criminantur . Him a quas ad noflri tutelam partes dedit natura retro vertimus , ubi nihil hslir. quodagant. corpora pmbemus nuda acpatentia ad impetum comm qui nonr lent occidere. Valens ] Vide excerpta ex lohanne Antiocheno, ex Manufcripw libro viri sterna memoriadigniflimi Nicolai Peirelii. ] Vt Lacedsmone ] Plutarchus Lyfandro : oi -r-Jlicun^dm , ra&mpqa.'igav juncUrbufr ts% tizroyws dadt©* «; Tlylcui itpoy..Spartiatsrqtn . ad capitis judicium vocarant, quod ille dcclinans fugit Tegertm. Idem Soil: awmynu XTcafltarui dviue depei/mt/^ nd/jj , be d fiwhtUi ( k»m puoXue r&j ii pnSir quibufdam regibus Spartiat®num dtna runt ut ineptis regno , quippe abjeBis nihiliaue hominibus. de Agide injuile, fed damnato tamen, vide eundem Plutarchum. Molynsci regem j inedia puniebant. Mela libro x 1. Puriisfurrexit Etruria juftis ] Et arulpex Etrulcus in Mezentio® infurgentibus: &uosjuftus in hoftem Pert dolor. Si rex vere hoftili animo in totius populi exitium feratur ] Pari de catfa tribunus plebis qui fit, ipfo jure definere ell'e talem, ingeniole defffl' dit Gracchus, cujus verba digna left 11 apud Plutarchum. Iohannft Major in Jjbruw jv Sententiarmn digit non pofie populum a ft abdicars A ® P A C t S, L I B. I. 97 abdicate poteftatem deftituendi Principis in cafu quo ad deftru&io- nem vergerer. quod commode explica ex his qua: hoc loco di« cuntur. Si hoc ant hocrexfaciat] vide de regno Arragoniae Mariaiiam li» §. XII, brovm. Partem alteram populrn aut Senatus ] Exemplum habes in Genuate §. xill, republica apud Bezarum libro xvm. in Bohemia tempore Wence- flai hiftorix libro x. Adde Azorium inftitutionum Moralium lib. x, cap. 8. & Lambertum Scafnaburgenfem de Henrico iv. Vt certo eventu refifti regipojftt ] Exempla vide apud Thuanum hifto-xiy* riarumcxxxi,innarrationeanni do Ioc iv; & libro cxxxiii, in anno clo I o c v. utrumque de Hungaria : apud Mejerum narra* tione anni clo ccc xxxix, in Brabantia & Flandria. narratione an- rii clo cccc lxviii , in fedcre inter regem Gallix & Carolum Bur« gundum. Adde de Poionia qua: habet Chytrxus Saxonicorum xxiv. & de Hungaria Bonfinius Decadis iv libro ix. Lex Valeria'] Plutarchus Publicola: kI&vm t faxlifyjtv Q. xvll» •mgc/cntiv. ut injudicatum occidere eum liceretqui deminatum cpncupifceret. mox addit: ents !>l m^cuniSv So’z«v /op ttXtrflt tn'i 8ix.h/j itnltjrmv, i $ Llo^'MyJXcti rj 45© I s jcg/oras caihSv Solon ei out domAatum invadit deprehenfo diem did vult. at Publicola etiam ante judicium talempermittit in¬ teract. Tyrannum Nabidemrelinqui] Quod Plutarchus in T. Quintii vita §. XIX* jflC explicat : eoipet rrtv) xax.tSpKyx.Xtp tSv aXSm ’Z-sruQiavSv "ibttXii/Jfyicv T ■ivfcuivcv . Cum videret fine gravi aliorum Lctconum malo nonpofje t/rannum deftrui. Non alienum'eft ab hac re quod Plutarchus refert Lycurgo, I.aconem quendam cum legiflet SSsuturnxf tnm rise A rugaovlSit, ppsXKl®* aptjf tiXe. XsAiiwt© 0 S’ dpxlpi nriiXxo 'imm. Hot dum Marteparant dominatum exftmgttere, [anus Ante Selinuntis moenia Mars rapuit. Refpondiffe, frixcMac nlpvroorn o( dptfyi oXae &vm» xctx/Ajj. Merito viri illiperiere. exfpefiare enim debueremt ut tpfe per fe dpmi- natus conflagraret . Detrahimut dominos urbi fervireparat& j Plutarchus Catone IMaiore de Antiocho Magno: itroi^ooiTl) cdlxov ttso tXislwas n f y.Y,Si > Si cJSj.il;. Bello pratextum fumebat, liberate Grecos, libertatis non egentes. Gpuia (jus imagtnem nummits pr&ferebat ] certiffimum hoC indicium t yj^ a poileffionis. vide in hiftoria Genuate Bezarum libro xviii* G Capvt DE IVRE BELLI A P V T Qui bellum licite gerant; I. Belli catifas effe ft rices alias effe principales in fua re: II. in alien** III. xAlm injlrnmentaleif ut fervos (? fubditos . I V. Nature jure neminem a bello prshHeri, V; T in aliis rebus , ita &: in voluntatis actionibus tria efle folent efficientium genera , principales , adjuvantes, & inftrumenta, Caula effedtrix principalis m bello plerumque eft iscujusres agiturtin privato privatus: in publico poteftas publica, maxitne fumma. An & pro aliis nihil moventibus bellum moveri ab aliopof- fit, alibi videbimus. IUud interim tenebimus, naturaliter quemijue L.ferut?, D. jfui juris efle vindicem. ideo manus nobis data:. defcrvuex- j j. $ ec p & alteri prodefle qua poflimus non licitum mode,fed Tic.'lib. 11 & honeftum eft. Redte qui de officiis fcripferunt, ajunt, nihil efle ho- off. ex Pa- ntini utilius homine altero. Sunt auteni diverfa hominum inter ft "vD ad i.Si vincula, quae ad mutuam opcm invitant, nam & cognati ad opem ft. quit infer- rcndain coeunt, & vicini inclamantur , & qui ejuidem ci vitatis liw vitutcm. participes; unde illud, Porro Sjuirites , & quiritari. a Ariftoteles disi: fnhilemM. oportere quemque, aut pro fe arma fumere, fi injuriam acceperi; c.°dejurefi- aut pro cognatis, aut pro benefaftoribus, aut fociis injuria affeds fi<- auxiliaferre. Et * Solon docuerat beatas fore refpublicas in quibus alienas injurias quifque fuas exiftimaret. Sed ut caeteradefint v m- Van. tn 'i.vt la, lufficit humans naturae communio. Ab homine enim nihil hmna- yim. d. de jjj alienum eft. JVSenandrididtum eft : Injuriarum fi imp? obis aucloribus lap ibid. n. Reponeremus ultionem finguli, 29. Caff.ad Nobis putantes fieri quod fit alteri, l ge>it ’"elTem Inter nosjunlii confpiratis viribus, hart, ad /. Non pnvaleret innocent ix impetus hefle,, D.de Audax mnlorum. qui cuftoditi undique Time ad c Iujfique pcenas quasmerenturpendere, fieut, deju- AutnuUipenitmeffent, aut pauci admodum. rejur & in DemOCriti hoc vero t AnxHfU,»m Tifiupeir dfi b’vveifUv %pf, WBgiai TehT d T “i cSii yap mxr Jixmmx: dya%t. Injuria oppreffos defendere pro vitibusf- n. *et, (fi non negligent: illud enim jnftum bonumque eft. Quod lie explict Pancr.n. 18. b Laftantius : Veus qui uteris animalibus fapientiam nondedit, natumlik hllbfieT- ea mun ‘ mentls incurfu (fipericulr tutiora generavit, Hominemvene « tum, q. 8 . nudum fragilemque formavit , ut eum fafientiu potius inftrueret , dedit tip* b ub. vi. ter altera hunt pietatis affeBum , ut homo hominem tueatur, diligat, fivt, contraque omnia pericula (fi accipiat, (fiprxSlet auxilium. III. Inftrumenta cum dicimus, non arma hicintelligimus quae funt his fimilia, fed eosqui ita agunt lira voluntate, ut ea vote' tas ab altera pendear. Tale inftrumentum eft parrifilius, pars qui? pe ejus naturaliter; tale & lervus , quafi pars ex lege, nam ficut pffi non tantum pars eft totius eadem relatione, qua totum eft ton® partis, fed hoc ipfum quod eft totius eft; itapolfeftlo eft aliqj® ipfisi L. cum fu- rain, C. de agricotu* fib, xl* crant. ipfiuspoflidentis. Democritus: fbfcp? pipu, 5 “ min®-'^ 4 -/».v * rtfoi cl»,o. Tamulis tanquampartibus corporis aliis ad aiiitd utere. Quale au- * m>ribHi » tern in familiaeft fervus, tale in republica eft fubditus jfcproinde 'uGrZ'ch*. i’nftrumentum imperantis. r c'.dea&iU. * IV. Necdubium quinnaturaliter omnes fubditi bello adhiberi Stn ~ u poffint, fed quofdam fpetialislex arcet, ut dim * Rom* fervos, th'ifi.ioi nunc paflim * clericos : qu* tamen lex, ut omnes ejus generis , cum art i-Sytv\ fumm* neceflitatis exceptione inteilig'enda eft. Et h*c quidem ge- ic * neraliter de adjutoribus & fubditis ditta funto: nam qua; fpecialia font, lilislocis tra&abuntur; Annotate ad Caput V- S olon ] Verba h*c Plutarqhusreferc: tSv Wa tan xfxufu elxwra/ §, f~ e (MCiro Oil jf rut a^ly.spfjui oi pH ahy.i^p oi ®©£«AAoi^ ^xdr. E>s tear mtpav- ■tinoi-nf xxmp6airiynexl maxima nobis juftitia habenda eft ratio ; qm fi adfit, vis bellica fpem bonamprsbet: (in abfit, nihil qitis certi habet, etiamfiprima ex fententict ftuccedant . Et illud Ciceronis: ilia bella injufla funt , qua funt ftne De repul, caufta fuftepta. qui & alibi Craffum reprehendit quod Euphratem lib - m * tranfire voluifler, * nulla belli caufa. Quod non minus de bellis pu- blicis quanrprivatis verumeft. Hinc ilia Seneca; querela: Homkidia. E Pft - XC7I ‘ lompefcimus ftfifingidsts cades ? quid bella & occifarum gentium glorioftum ftce- lus ? Non etvaritia, non crudelitas modum novit. Ex Senatufconfultisplebiftqtie feitis ftstva exercentur , & * publice jubentur vetitaprivatim. Habent qui- dem bella publica audioritate iufeepta aliquos effectus juris, ur & fententia:: de qnibus agendum infra erit: Sed non eo magis peccato vacant, ni caula fubfit:; ut merito Alexander, fi fine caula in Perftis & alias genres bellum arripuit, Scythis apud Curtium, fed & * Se¬ neca? latro, Lucano pra:do appelletur, Indorum quoque fapientibus 5 & apirata quondam tradtus fit in criminis focietatem : tAn.l.m', quomodo & ab ejus pat re Philippo duos Thracia: reges regno fpo- liatosluflinus narrat, fraude latronis ac Icelere. Auguftini illud hue pertinet: Remota juftitia quid ftmtregna , nift magna latrocinia.. Conve- p t civ. Dei nit talibus Ladtantii illud, munis gloria ftpecie capti, fceleribus (uis nomen lib. iv. c.q. virtutis important. Caula jufta belli lulcipiendi nulla eiTe alia poteft, jr’f’- * nifi injuria. Iniquitaspartis adverftet jufta bella ingerit , inquit idem Au- 'jj c ctv , 1Vl guftinus, ubiiniquitatem dixit pro injuria , quafi dhr.icw dixiflet, cum SylvMbei- vellet dicere d.oU-cu.a. Sic in Romano Feciali carmine : Ego vosteftor, lo "• 1,8,2 ‘ populum ilium injuftum ejfe, nequejm perfolvere. II. Ac plane quot adtionum forenfium flint fontes , totidem funt belli: nam iibijudicia deficiunt incipit bellum. Dantur autem adtio- nes aut ob injuriam non fadtam, aut ob fadtam. Ob non fadtam, ut quaperitur cautio de non offendendo , item damni infedti, &inter- didiaalia ne vis fiat. Fadtam, aut ut reparetur, aut ut puniatur :quos duos obligationum fontes * redle diftinguit Plato nono de legibus. Quod reparandum venit, autfpedtat id quod noftrum eft vel fuit. unde vindicationes & condidtiones quoedam ; aut id quod nobis dc- betur five ex padtione, five ex maleficio; five ex lege, quo referenda quae ex quafi contradtu & quafi maleficio dicuntur; ex quibus capi- Bal. ai 1 j, tibus nafeuntur condidtiones extern. Fadtum ut puniendum parit ac- rT,!% enfationem & judicia publica. Pleriquebellorum tres ftatuunt cau- a- fas juft as, defenfionem, recuperationem rerum, & punitionem : qua: tria in Catnilli ad Gallos denuntiatione invenias: t Omnia qm deftest- with.M m di, repetique ulciftcifas fit .- in qua enumeratione nifi vox recuperandi d ft belle jufte fumatur laxins, omifta eft perlecutio ejus quod nobis aebetur; t quam non omifit Plato, cum dixit bella geri non modo fi quis vi op- ^Hao. f irimarur, aut expiletur, verum etiam fi deceptus fuerit. Quicuin il- ud Seneca:convenit: JEauiJfima voxeftlfijusgentiumprs.ftefterens: Redde Lib.in de quoddebes. Et in Fecialium formula erat: ffjuasnecdederunt,necfolve- b l e lftf^A- runt, necftecerunt, quits res dari , fieri , ftolvi oportuit. Sc apud Salluftium ^ ; ^ inhiftoriis \ lure gentium resrepeto. Auguftinus cum dixit :* Iufta bella ft j 0 " definiri Jblent , qua ulcifcimtnt injuripu ; vocem ulcifcendi generalius tefue. G l lump fit -jet DEIVREBELtI fumpfit pro eo quod eft demere: quod & fequentia ofte.ndunt, j n quibus non eft enumeratio partium , fed exemplorum additio : &, gtsnsgj civttaspeiendaefi> qua velvindicare nedexerit , quod a j'u'utmprok factum oft , vel reddere quod per injuries ctblatum eft.. Hanc naturalem no- tiriam fecutus Indorum rex , narrante Diodoro , Semiramidemac. Calabar,# S fflfiaSwsegfcMwf ™mXi/tis pvtor , quod helium inthn. tiv. lik. y. ret mllct accept a injuna. Sic & Romani cum Senonibus poftulant,® a quibus nullam injuriam accepiflent eos oppugnarent. Ariftpteles Apodifticon ji, cap. II. TnUpSn yj Ws otihript khr.-i\awn : helium [urr,: s Uk. J2. foist i n eos. qui priores njtiriam focerunt. De Abiis Scythis a Curtius: h- fiijjmpskurharorurh constabai. artpis abfiimbmt* niftiMejfiti. Prima igitut caufa jufti belli eft injuria nondum facta , quae petit aut corpus, an: fem. III. Si corpus impetatur vi praefente cum periculo vitae non&. fc Syl. in ter vitabili, b tunc bellrun efte licirum etiam cum interfeftione peri. lum°pan i culuminferentis ante diximus , cum ex hacipecie , ut maximepro- nX&p.i. bata, oftendimusbellum aliquod privatum juftum efte polfe. Notan- cBan. a d i. dum eft jus hoc defenfionis per ie ac primario nafci ex eo , quod na- ’de % IJHra quemque ftbi co.mmendat, non ex injuftitia aut peccato alterin ' ’ unde periculum eft c. Quare etiamfi illepeccato careat , puta quod. Balm rep. bona fide militet, aut alium me purer quam fim, aut quod infaniaau Li.c.unde i n f omm is agitetur ,ut eveniffe quibufdam legimus, non eo tolletnt bmn. 2.2. jvis fe tuCndi; cum fufficiat quod ego non teneor id quod ille inten- io, an. tat pati, non magis quam ft beftia aliena periculum intentaret. Son lit 'll' I V* An & i; rnocentes, qui interpoftti defenfionem aut fogam,S.- Afpufat.y. ne qua evadt mors non poteft , impediunt, transfodiautobteripof-. an. io. fint,- d:fputatur d . Sunt qui iicereid putant, etiam Theologi. Etcer- 2 qu £e naturam folam ft refpicimus, multo apud earn minor eft fodeta- io. 'p. 7/ tis refpedtus quam propria: falutis cura. At lexdile T trjtj tpegov'fe, /2U Jitfdn fuif* ftn 'dj/Hiat fin ifUn ^; Nonnehocper Dm durum atque ixjuflu-- est, nec fcriptis tantum legibus, fed commurii inter homines legi contrmwt, ut non finttr vi uti ttiverfus eiim qui hofiiliter res meets rapiat ? Nec obit caritas per modum pracepti, lege divina humanaque fepofita, ni:i res fir qua minimum valeat, ac proinde contemni mereatur. quau exceptionem redte nonnulli adjiciunt. XII. Qms fenfus fit legis Hebraa videamus, cum qua congruit & lex Solonis vetus, qnam Demofthenes adverfus limocraten cojnmemorar, * & inde fiimta lex xx 1 Tabularum , & Plaronis fei- turn nono de legibus. Nam omnes ifta leges in hoc convenium quod furem nodburnuma diurno diftinguunt. de ratione legisambi- gitur a. Quidam id unum putant fpedlatum , quod nodlu difeemine. queat is qui venir, fur fit, an ficarius, & ideo tanquam ficarium polfe interfici. t> Alii diferimen in hoc pofitum exiftimant, quodnoftu,qus fur ignotus fit, res minus videantur polfe reenperari. Mihi legur conditores nec hoc, nec illud proprie videntur fpedlaffe; fed hoc to luiffe potius, diredie rerum caufa interfici neminem debere: quod fieret, exempli caufa , fi fugientem telo profternerem, ut illo inter’ emto rem meam reciperem : fed fi ipfe in periculum vita: adducar, tunc mihi licere dmeavertere periculum etiam cum periculoviti aliens : nec obftare mihi quod me in id diferimen adduxerim, im rem meam cupio retinere aut occupatam extorquere . aut furem ca- pere, nam in his omnibus nihil mihi polfe imputari, qui verlerinadta licito, nec cuiquam injuriam faciam cum utar meo jure. Diferimen ergo nodfcurni & diurni furis in hoc pofitum eft , quod noftu vixlit copia teftium adhibendorum : atque ideo fi occifus fur reperiatur facilius credatur ei qui ale vita tuenda caufa dicat furem interem- turn , repertum fcilicer cum aliquo inftrumenro quo nocere poilet. Id enim lex Hebraa requirit, agens de fure reperto mnpus quod quidam transferunt in perfojfione, alii forte melius, cum perfoffmo me¬ mento ; quomodo & Ieremis 11,34, ea vox a dodtiflimisHebrao rum exponitur. Dupit nos ad hanc interpretationem lex duodedp Tabularum quae furem diurnum occidi vetat, addita exceptione, tiii fe telo defenderir. Adverfus lio&urnum igitur prafumptio eft defer:- diffe fe telo. Teli autem nomine ferrum, fuftis & lapis venit, ut a: hanc iplam legem nGtatum a Cajo eft. Contra ab Vlpiano prodit® eft quodde fure nodturno dicirur, fi quis eum occiderir, impunen ferre, idintelligendum ita demum locum habere , fi parcere ei fo periculo fuo non petuit, nimirum rem fervando. Eft ergo, utdifi, prsfumptio pro eo qui furem nodtu occidit: fed fi forte relies s '- fuerint, ex quibus confter non fuifleeum qui furem occidit addp etum in vita fua periculum, jam prafumrio iftacelfabit, ac proince is qui occidit homicidii tenebitur. Accedir quod tam diu quarri no- dlu lex duodecim Tabularum exegit, ut is qui furem deprehendiifc cum clamore id teftificaretur. ut ex Cajo difeimtrs, nimirum up fieri A C F A C 1 S, t I B. I I. loy fieri poffct, concurfus eo fieret magiftratuum aut vicinorum ad am- xilium & teftimonium. Quia vero concurfus tails de die faciiius ha- betur quam de node, ut notat Vlpianus ad modo indicatum Demo- fthenis locum, ideo denodurno periculo affeveranti magis creditur. Cui fimile eft quod lex Hebraa * puells de vi illata in agro vult ere- di, in urbe non item, quia clamore concurfum ciere potuit ac debuir. Ad foperiora & hoc accedit, quod etiamii extern eifent paria, ta- men qua node accidunt, minus explorari, & qualia quantaque linr cognofei poffunt: eoque funt terribiliora. Lex ergo tarn Hebraa, quam Romana, id quod c.aritas fuader civibus fuis pracepjt, ne quern interficiant ideo duntaxar quia rem furatur, fed ut id ita de- jnum liceat it is qui rem fuam fervare voluit ipfe in diferimen vene- rit. Mofes Maitnonides notavit permiifam privato homini alterius interfedionem non aliter, nifi ut fervetur id quod eft irreparabile, ut vita & pudicitia. XIII. Quid vero jam de lege Euangelica dicemus: idem ab ea { lermitti quod permifit lex Moyfis : an ut in aliis rebus perfedior eft ege Moyfis, ita hic quoque plus earn a nobis exigere? Ego quin plus exigar , non dubito. Nam ft tunicam & pallium deferi jubet Chriftus, & Eaulus damnum aliquod injuftum tolerari potius quam litigari, qua? momenta contentio eft: quanro magis vult res etiam momenti majoris deferi potius quam interfici h nobis hominem.Dei effigiem, eodem nobifeum fanguine ortum ? Quare ft res fervari po- reft, ita ut non videaturpericulum effe faciendaxadis , rede id qui- dem; fin aliter , omittenda res eft : nifi forte talis aiiqua res fir, ex qua vita noftra & familianoftra pendeat, quaque judiciprecupera- ri nequeat, forte quia fur fit ignotus, & fpes fit aiiqua fine cade rem abituram. Et quanquam hodie omnes ferine tarn Inrifconllilti quam Theologi doceant, rede hominem a nobis inrerfici poffe , re- Soto d.art.s rum defendendarum caufa, etiam extra eos fines in quibus lex Mofis du k. & Romana iq. permittit; puta fi fur jam re accepta fugiat; tamen ; y' quin ea quam protulimus fententia veterum Chriftianorum fuerit, verb? Bel- non dubitamus: nec dubitavit Auguftinus, cujus hac verba funt: &u:modo etpud divinttm providmtiam a feecato liberifmt, qui pro bis rebus ub'.arb. quas coutemni opertet humana c m pi tores ipfi finitimis inferrent violentits mttnus. Sed ut femper trederentur in hoftem ire ad arcendas b,jurists. oftendit id Dion egregia comparatione Romanorum cum Philippo Macedone & Antiocno in excerptis Peirefianis. Ejufdem eft illud inexcerptislegationum: Tils ■nahculss rtii sra aTTxjdfity,us n dlr.atvs itplfot^ osnhijxtes. Rurfllltl in excerptis Peirefianis: rcpo'fix ei fu/xditi ipixohfci'tf) Strains wifuj^ 7*5 -at>xif.tns pmSir tsy-H y^ Ggsnvrus •afe< mv ■nnsmn Valde id ftit- dent Romani jufta ut bella fufcipiant, nihilqtte tale decernant fine caufa at temcre. dixit Procopius Gotthicorum in. Addequar infra hoc libro capitis xxii initio. Sic& vu&tm belli dixit Iulianus feeundo de Laudibus Conftantii. Nulla belli caufa ] Appianus eidem Crafio a Tribunis denuntiatum dicit //d tsetepity ■nis Yly.djvu.tr,is f/.rj'b xAyim : ne bellumParthis inferret nulla injuria cognitis. Plutarchus de eodem : yfij euvWswn ort%,ti %*m- orahioysss bins cltjpuosots kAV ddlySret , dxd cXcTTrdhts oroMi/.titmy eooruirt, Coibant multi indignantes ejfe aliqtiem qui bellatum iret in homines non modo nullius injuria compertos.fed figp pace defenfos . Publics jubentur vent a privatim ] Idem Seneca de ira 11, cap. vin: Pro gloria habita , qua, qmmdui cpprimi poJfmt,ficelcra funt. Adde qu«e in¬ fra ex Seneca & Cypriano libro in, cap. iv, §. v circa finem. Seneca latro ] locus eftde Benef. i, cap. xm. Non male Iuftinus Martyr apologetico IT : rtrS-m A' ivscuPj x^arns or fit f xhrdditxs fiixv ■nfimres, otros yrf j Xysra] ei egy/tlx' Tantum pnjfunt Principesqui opiniones vero pr&ferunt , quantum in folitwHne latrones. Philo : »i ids /.aydXxs igyxfil/Spoi xxtorhs, crepttets hiftetnv dptfis tmxfitosltnis hrtc-ixf xS.r,B'h'tcty' Gjui magna furta committunt, qui boneftoprincipatui nomine obnmbrant ea qua reipfiant » foil nifi latnemia funt. . II. §■ V. f. VII. f.VIIX. DE IVRE BEELi Retie difilingtdt Plato ] Et ante eutn Homerus. namcurn mulftarr, perfolverc Proci Penelopes voluiffent, ait Vlyflcs: ix. el >jo'. 7m7$d)ict »>r’ 'tKtthia easwie mu vffl* If 1 yfi « sjrrflfire, *’Je /ftp a; trt is ef««s f£T Us afZ-m ippn FQj'Cetv r «. 7 rm% dx.a e-dgov'&. primum virtutis opus fervare fervantem cuter a. Caffiodorus de Amicitia : Si tnames oculorum obfequio vibratum in aliud membrum Jenferit gladium imininentem, ipfa fmm minime difcrimen atten- dens, plus alii quant fibi timens , gladium excipit t Port: Froinde qtii morte propria dominos fiuos d morte redimunt, reSe quidem hoc faciunt, fi pot ins fa¬ inter,) aninu fits quam liberationem alieni corporis in canfa confiituunt. cunt enim eis corifcicntia dittet , quod fidem dominis fuis debeant exhibere, videtur etiam confionum rationi , quod fits -vita torpor alt , vitam domimrum debeant anteferre. Dcindc rurius : Itikclione itaqtie , (ft maxime pro fainte rmdto- rum , pot eft quit falubriter morti fuum corpus exponere. Facultatem qumdarn moralem ] Apollodorus lib. II, deLinoagens: f. x« uCpiyJ/xev@^ bi eis S'n'Sas >£ S-yilhcei<&‘ yatifi sv©- \hero iijaxAess rrj xijupa Tehyyetf itTnfycCytv. tm'sdyfecufict. yt ow%v ctTux'&vt. bcx'o'j 5 e irruyovTuv %vuv cuj 4 voSfpcpny'ta yojxm P 'abttpteu!h)<&, o's ay a/.ivKTtq tu> %&pZy dbixm uptown, d&Sw clycq. Ad Thebas cum venijfet, civifque Thebantes fattus ejfet, ibi interiit ab Hercule percuffus cithara. rum cum Linus feriijfet HercuUm , iratus Hercules mortem ei intulit, reufque dnonnullis faSuspatratet cedis, legit injudicio le¬ gem Rhadamanthi, qua infons pronmtiatur , fi quit nocuerit ei qui vimprior intulerit. Et inde fumta lex xi I tabularum ] Addi poteft lex Wifigotthorum §. xl. libro vn, tit. i, Cap. xv. & capitulare CaroliMagnilib. v,cap. 191. lege Langobarda qui nocte alienam cortem ingreditur, nifi ligan- dum fe praebeat, occidi poteft. Fuells. de vim agro illata vult credi ] Bene id explicat Philo , ut locus f. XI I» freqnentioris exempli cau/a ftt pofitus, non quod ex eo folo lemper definienda fit controverfia. Poteft enim, ut libro de Fpecialibus le- gibus ille diflerit , & in urbe aliqua vim pati occlulo ore, & in agro aliqua confentire in ftuprum. Laxata eft difciplina'J Hieronymus in vitaMalchi: Foftqmm ecclefta §. xlllj ccepit habere ChriHianos magtftratus, facia eft quidem opibus major , fed vir- trnibus minor, vide c. fulcepimus, dehomicidio voluntario &c. de his, diftinft. 1. Nifi ob deliBa qua lex per Mofem data morte punivit ] Contra leges qua: §. XIV» venantes rufticos morte pnniunt, vide Gregorium Turonenlem li- | bro x, c. 10. lohannem Sarisberienfem Policratici 1, c. iv. Petrum Blelenlem epiftola cxxix. Itautad lellumpublicum quoqueaptari debeant ] Ammianuslib.xxill : Cam irruentibus armis externis lex una fit (ft perpetua, falutem omni rations [ defendere , nihil renitenie vimoris. Alexander Imperator orationead [ militesapud Herodianum V : ^ diixut i^ym ix djymftm* i TM -st^bxMnv, TO be t&s oyp.Sv'fo.s ix rs no dyx%o o-vyetbtiomc i%es TO B-appaXiov , xj chi Tif ft>! libixeh, dxd , ottu^ xi to i vthtn. Ipjurias qui ; prior infert nihil habet priobabilis color is : at qui fibi molef.os arcet ex bona con- /cientia fumit fiduciftm, bonaque ei fpes adcft inde, quod injur iam non infer at fed auferat, Bonam 112 DE IVRE BELLI f.xvill. Bonam caufam ab his ad illos tranfiifle , ] De principe Chalepi qui r ; , cem & reficlua tributorum obtulerac Romano Argyropolo Imp^ tori, vide Zonaram : fimile de Crueiferis in Cromero libro xn- de Helvetiis qui Carolo Burgundo de curru ovium peliibus onuft 0 . ademptoque mercatoribus, fatisfa&ionem obtulerant, vide Philip pum Cominaeum libro vi i. A P V T I I. De his qua; homiuibus communiter corapetunt, I. Ejui quod noftrum eft divifio. II. Proprietatis exordium & progrejjus. III. Qu&dam propria fieri non poJfe> ut ma - re Jkmtum pro fuo integro aut pracipuis partibus , & quart. I V. Sola non occupata cedere fingulis occu» panti's us > nifi per umverfitatem a populo oc¬ cupata fint. V. Per as , pifees , aves cedere occupanti * nifi lex obftet. V I. In res proprias fiittas jus bomimbm competere eis utendt in tempore necefiitatis 3 (7 unde id veriut : VI I. Obtinere td nifi necefiitas ahter fit vi- tabihs : VIII. Nifi par fit necefiitas in pofii - dente : I X. AdjunHum ejfie onus reflituendi rem cum reftitui poterit: X. Exemplum hujus juris in bellis. XI. In res proprias falias jus homtnibus competere ad utilitatem qua nihil alteri decedit : X’ 11. Bine jus inaquam profiuentem : XIII. I us tranfeundi terra & quod explicatur : XIV. Anmercibus tranfeunttbwn^,^ pofiit impont : XV. I us morandt ad tempos: XVI. I us habitandi his competent tjuifti- bus fuis expulfi funt } [ub mperio qued rat ntur: XVII. I us habendi loca deferta : op. quomodo intelligendum : X V III. I us ad alius quos vitahm-i defiderat: XIX. Vt ad emenda necejfaria: XX. Non etiam ad res [uas vendendar. XXI. Ad quxrenda matrimoim : quoit* I plicatur: XXII. I us ea faciendi qua promfnt ex- % traneis permittuntux : XXIII. Quod intelligendum ,fuj'Mftr> mittatur quafi ex jure nat.urdi } mnttx bentficio. XXIV. An licitus fit cortraHuscumpcp lo > ut is fruges fuas eis quibufcmjumto traxit, non aliis vendat. s Equitur inter belli caufas injuria fafta, & primum adverted j quod noftrum eft. Eft autem noftrum aliud communi hominc ' jure , aliud noftro fingulari. Ab eo quod hominibus comm® eft incipiamus. Hoc jus aut diredte eft in rem corporalem, autt adtus aliquos. Res corporales aut vacua? funt a proprietate, autjr aliquorum propriae. Res quae h. proprietate vacant, aut tales limit propriae fieri nequeant, aut ut poffint. Quo reftius hoc intelliga® nofeendum eft proprietatis, quod dominium Iurifconlulri vocat exordium. Gen. 1.29, II. Deus humano generi generaliter contulit jus in res hujus® 3°; 1* >2. f er i or j s natur;e flatim a mundo condito, atquc iterum mundo fy W.xhn. diluvium reparato. * Erant, ut Inftinus loquitur , omnia commumK indtvifa omnibus , veluts ur.um cunliis fatrimomum ejfct. HinC faftum- ftatim quilque hominum ad ftios ulus arripere pofifet quod veller.* quae conliimi poterant conlumcre. Ac tabs ufus univerfalis juris f turn vice Drourietatis. Nam ouod oniftme fic arriouerat.id eienj* 1 turn vice proprietatis. Nam quod quifque fic arripuerat,: re alter nifi per injuriam non poterat. Similitudine hoc intelligip 0, teftca qus eftapud Ciceronem de Einibus hi. * Theatrm cum u* A C f A C I S , L t B. I I. IIJ mime fit , retie tamen did potefi, ejtu effe eum locum quern quifqUe occupant. Neque is flatus durare non poruit, fi aut in magna quadam fimpli- citate perftitiflent homines, aut vixiflent inter fe in mutua quadam eximia caritate. Horum alterum, communionem fcilicet * exfim- plicitate eximia, videre licet in quibufdam America populis, qui per fsccula multa fine incommodo in eo more perftiterunt: alterum ve- ro, communionem nimirum ex caritate, exhibuerunt olim * Effeni, deinde Chriftiani qui Hierofolymis primi exftiterunt, ac nunc quo- que non pauci qui vitam degunt afceticam. Simplicitatis in qua * primi homines flint conditi argumentum prabuit nuditas. Erat in illis ignoratio magis vitiorum quam cognitio virtutis; ut de Scy- this loquitur Trogus. VetuJUJfimi mortalium, inquit Tacitus , * m/la Ik ^' adbuc mala libidine , fine prebro, fcelere, eoque fine poena aut coercitionibu-s Had s»m- agebant. Apud Macrobium eft , Primum inter homines mali nefcia bfi ad- mum S c *p* hue afintU inexpertafimplicitas. hac fimplicitas * atpiagdet videtur di- S fiT‘ ln * ci lapienti Hebrao , Paulo Apoftolo «Wo -me, quam opponit tfivm. u Corinth, > vafra calliditati. Negotium erat illis unicum D £ i cultus, * cujus lymbolum arbor vita , ut Hebrai veteres explicant, alien- , tiente Apocalypfi. Vivebant autem facile ex his * qua fine induftria Philo de Iponte fua terra proferebat. Verum in vita hac fimplice & innocente non perftiterunt homines , fed animum applicuerunt ad artes varias, xIu/ P z. quarum lymbolum erat * arbor feientia boni & mali, id eft earum rerum quibus turn bene turn maleuti licet: im pii>e/.£rtittra*. Liquida vero qua hb. 11 , c.2. per fe non terminantur (it i>%ov ckcm »$» , inquit Ariftotela occupari nequeunt, nifi ut contenra in re alia: quomodo lactic ftagna occupara funt, item flumina quia ripis tenentur. Mare vet terra non continetur, par terra: aut * terra majus, unde *-erram n® xit.c.xn. cohtineri veteres dixere : it> £2*10*0v Stryastnrg, yn *&*%&*, 3 ^, p cap j I'' Apollonii verba apud Philoftratum. Sulpicius Apollinaris apu- Gellium ; Squidqpotejl diet circa Oceanum ejfe, cum undique Oceania d n,t f A C V A C I S, t X B. I I. 117 friiat omnes terras, ttmbint ? Mox: &mm vert) omnes terras mmfarietm & tmdtque irerftim circnmfluxt , nihil citrit enm ejl, fed undarum illitts amhi- tu terns omnibus convallatis in medio cjtetfunt omnia qua intra or as ejus in - elufa [tint. M. Acilius Conful in oratione ad milites qua apud Li- vium : Oceano , inquit , qui orbem terrarnm amplexu finite In Seneca lua- foriis dicitur Oceanus totius oi'bis vinculum terrarumque cuftodia : Lucano unda Mundum cocrcens. Nec fingenda divifio : nam cum primum terra;divife funt, incognitum erat mare fui maxima parte: atque ex eo nallus fingi modus pored quo gentes adeo diffita: de divifione convcnirent. Ideo qua; communia omnium fucrunt & in prima diviiione divifa non dint; ea non jam dividone, fed occupa¬ tion tranfeunt in jus proprium , nec dividuntur nid podquam pro¬ pria efie coeperunti IV. Veniamits ad ea qua; propria fieri polfunt, fed nondum fadta funt propria. Taliafunt * loca multa inculta adhuc, * infiila; in ma¬ il, ferte, pifccs, aves. Sed duo notanda funt: duplicem effe occupa- tionem, unam per uni verfitatem, alteram per fundos. prior folet fie¬ ri per populum, aut eum qui populo imperat: altera deinde per fin- gulos, magis tarnen affignatione, quam libera occupatione. Quod II quid univernm occupatum in fingulos dominos deferiptum non ed, non ideo vacuum cenleri debet. manet enim in dominio primi oc- cupatoris, puta, populi aut regis. Talia ede folcnt flumina, lacus, dagna, filva?, nrontes afperi. V. De feris , pilcibus, avibus illud notandum ed , qui imperium tti/dn. d habet in terras & aquas, ejus lege impediri pofie aliquos, ne feras, pifees, aves capere, & capiendo acquirere eis lieear; atque hac kge F '' . ’ ‘ " teneri etiam exteros. Ratio ed.quia ad guberriationem populi mo- raliter necelfarium ed, ut quiei vel ad tempus leadmifeent, quod puie/.c.de fit intrando territorium, ii conformes fe reddant ejus populi inditu- f»mm. Tri n . tis. Nec obdat quod fepe in jure Romano legimus, jure naturae, aut gentium, libetum ede talia animalia venari: hoc enim verum ed c .dmhu. quamdiu lex civilis nulla intercedit, ficut lex Rornana res multas re- 1. de fiht. linquebat inillo primsevodatu , dequibus alite gentes aliud condi- e c x c "™%j KSl tuerunt. Cum autem lex civilis aliud condituit,eam oblervari debe- re jus ipfum nature didtat. Lex enim civilis quanquam nihil poted precipere quod jus nature prohibet, aut prohibere quod pracipit, poted tamen libertatem naturalem circumfcribere , & vetare quod naturaliter licebat, atque etiam ipdim dominium naturaliter acqui- rendum vi fua antevertere. VI. Videamus porro ecquod jus comtnuiiiter hominibus com- petat in eas res , qua jam propria; aliquorum fadbe funt. quodquae- ri mirum forte aliquis putet, cum proprietas videatur ablornfifie jus illud omne, quod ex rerum communi datu nafeebamr. Sea non ita ed. Spediandum enim ed, qua; mens eorum fuerit, qui primi domi- nia fingularia introduxerunt: qua credenda ed talis fuine , ut quart! minimum ab aquitate naturali receflerit. Nam fi icripta; etiam leges in eum fenlum trahendx funt quatenus fieri poted,multo magis mo¬ res, qui feriptorum vincuhs non tenentur. Hinc primo fequitur , in H 2 graviffi-- 11(5 x DEIVRE BELLI graviflima neceflitate revivifcere jus illud priftinum rebus utendi ranquam fi communes manfiffent; quia in omnibus legibus humanis ac proinde & in lege dominii, fumma ilia neceftitas videtur exc E . L. 2, s.Cum pta. Hinc illud,ut in navigatione, li quando defecerint cibaria,qu C - »» «*»• quifque habet in commune conferri debeat, fic & defendendi n-, f Rhoitam. caufa vicini sdincium orto incendio diffipare poffum: & funes a» L.gtt° »<*«- retia difcindere in qua? navis mea impulfa eft, * ft alirer explicari . quit. Qua; omnia lege civili non introdu&a, fed expofita funt. KV D.deincend. & inter Theologos recepta fententiaeft in tali neceffitate, fi<) U j; L.guemad- quod ad vitam fuam neceflarium eft fumat aliunde, cum furtum noo• modum. t. committere: cujus definitionis non hare can fa eft, quam nonnulliai Tjq Juiam. ferunt, quod rei dominus ex caritatis regula rem egenti daretene- Thom. 2. 2. tur, fed quod res omnes in dominos diftin&x,cum Benigna quadam 66 . 7. receptione primitivi juris videantur.Nam ft primi divifores intmo- C p 7 ccltum!' gati fuiflent quidde eare fentirenr, refpondilfent quod dicimus.fo p. 2, 5 . i. cejfitai , inquit pater Seneca , magnum humana imbecillitatispatmmim. Soto i,b. v, * omnem i e g em (humanam fcilicet, aut ad humans modum faftam 9 ' 3 ' an . 4 - frangit. Cicero Philippics XI ; Cajfius in SyriamprofeStu eB, diem previndam fi homines legibus feriptis titerentur : his veto oppress, fum k nature. Apud Curtium eft : Incommuni edamime, fuam quemquebd> re fortunam. VII. Sed cautiones adhibends funt, ne evagetur hsc Iicenti: Lejf.lib. n. quarum prima fit: omni modo primum tentandum , an alia ratioa cap. i z,dub. neceffitas evadi poflit,puta adeundo magiftratu; aut etiam ten undo \z,n. 70. an re j u f us a domino poffit precibus obtineri. Plato ex vicinipuieo aquam peti ita demurn permittit, fi quis in fuo ad cretam ulquefo derit ad aquam exquirendam : & Solon; Si in fuo foderit ad quadra- ginta cubitos: ubi addit Plutarchus; y> atm /bor,tm, it "if few ttpodiuifio. arbitrabaturfubveniendum necejfitati, non in/lruendaoit' Txptd. Cyn gyitiam. Xenophon in refponfo ad Sinopenles : AJ «• ijijwws f pg'j Grrdtyu/SjJ , do it ISdgficeqyo y/jv, do it lit E«*>’ ‘‘it’/a Rapt&dooift/i no tmirilttcc : ubi jusemendi nobis non conceditur , five in Bark rico, Jive in Gr&camco folo, ibi qua opus eji fumimus, non per proterviam, [a ex necejfitate. VIII. Secundo, nonconcedendumhoc fi pari neceffitate id t poffeflbr teneatur. nam in pari caufa, poffidentismelioreftcond Lib.v,c.i 6 . tio. Stulms non eft:, ait Ladlantius, qui tabula naujragum , ne falutistpuk propria caufa, nec equo faucium dejecerit: quia fe abftinuit d nocendo , pui peccatum ; fohocpeccatumvitare Jitfapientia. Cicero dixerat Officio- rum 11 X,Nonne igitur fapiens ,Ji fame ipfe confidatur, abjiulerit cibumaltr ri, homini ad nullamrem utili? Minime vero. Non enim mihi efl vita mo utilior quam animi tabs affedio , neminem ut violem commodi mei grUit Apud Curtium legirur : Melior ejl caufa fuum non tradentis, quampojM tis alienum. M. ejuod. IX. Tertio, ubi fieri poterit faciendam reftitutionem. Sunt c> Hb.i. art.2, dam qui aliter cenfent hoc argumento , quod qui jure fuo ufus® cLtr d. reftitutionem non obligetur. Sed verius eft jus hie non fet- Uco. ' ’ plenum, fed reftri&um cum onere reftituendi ubi neceffitas ce/Tarc. AC P A C I S i L IB. II. uy Tale enim jus fufficit ad fervandam naturalem asquitatem contra rigorem dominii. X. Hinc colligere eft, quomodo ei, qui bellum pium gerit, liceat locum occupare , qui fitus fit in folo pacato : nimirum fi non imagi- narium, fed certum fit periculum, ne hoftis eum locum in trad at , & inde irreparabilia damna det: deinde, fi nihil fumatur, quod non ad cautionem fit neceflarium, puta, nuda loci cuftodia, relida domino vero jurifdidlione & frudtibus: poftremo , fi id fiat animo redden- dae cuftodia 1 , fimulatque neceffitaS ilia ceflaverit. Enna aut malo , aut Lib. xxir. necejfnrio facinore retentn, ait Livius: quia malum hie, quicquid vel mi¬ nimum abit a neceffitate. Grsci qui cum Xenophonte erant, cum cjrHjfc'f.' navibus omnino opus haberent, ipfius Xenophontis confilio cepe- runt tranfeuntes, fed ita ut merces dominis intadtas conlervarent, nautis vero & alimenta darent, & precium perfolverent. Primum ergo quod poft dominia ex veteri communione reftat jus , eft id, quod jam diximus necefTitatis. X I. Alterum eft utilitatis innoxis. Quidni enim , inquit Cicero, DtOf. i; quando fine detriment o fuo potefl , alteri communicet , ini's qusfunt accipienti utilia, demti non molefta t Ideo Seneca beneficium negat dici pofie i'- * Ee. ignis accendendi poteftatem. Apud Plutarchum legimus Sympofia- ne ^' COn VII ' ire y> r^ofpit dpaoi^eiv emov dvrig «A|V Sts rd/ye/d®- hfi' ifts mlrm y* ydo-.v in a pi ftt^. ovj , dxt.ee fte JU xeem Ttscyw^tes r hs dyjfdtosss clyoy rf • 7 mp dxXtiXar X&A 4« J20 DE IVR E 'BELLI X V. Morari quoque aliquantifper praetervehentibus aut prater euntibus, valetudinis, aut alia qua jufta de caufa, licere debet. nair. ViH. de eft & hoc inter militates innoxias. * Itaque Ilioneus apud Virgi. lndu re/, 2. p um cum Trojani in terra Africa confiftere vetarentur, Deos ju|. n ' *• ces audet invocare, & probata Graccis querela Megarenfmm adver- Teric/e. fus Athenienfes, qui eos portubus fins arcebant, moi W dm /.xii, contra jus commune ut Plutarchus loquitur : ita ut Lacedaemoniis null; Thuc, j. p e jp cau p a j u ftj or v jp a fuerit. Cui & hoc confequens eft, U t tugs. riurn momentaneum ponere liceat, puta inlittore , etiamfi littus; f )opulo occupatum concedamus. nam quod decretum Pratorisad- libendum dixit Pomponius, ut in littore publico vel mari exftruert quid liceat, ad permanentia atdificia pertinet: quo & illud Poets: s ContraHa pif :es squora fentiunt Jacits in altum molibus. XVI. Sed & perpetua habitatio his, qui ledibus fuis expulfire. ceptum quatrunt, deneganda non eft externis, dum & imperii® quod conftitutum eft fubeant , & quae alia ad vitandas feditione font neceffaria. quam aequitatem redbe obfervavif divinus Poet cum rEneam inducit has ferentem conditiones: focerarma Latintu habeto, Imperium folenne ficer. i.ib.i. Et apud Halicarnaffenfem Latinus ipfe aequarn effe dicit incite’;. Ltb. xvii. faiii, fi fedium inopia compulllis eo advenififet. BarbarorumedAo fpites pellere , ait ex Eratofthene Strabo : nec probati hac injure °f c,u Spartani.Ambrofioquoq; jndice illi,qui peregrinosurbeprohfc-. Herel'Hi. nequaquam probandi. Sic iEoles Colophonios , Rhodii Phorban- & iv. tem ejufque focios, CaresMelios, Laced'aemonii Minyas, Cct Orsic vi! a ^ os ac ^adventantes exceperunt. At de iifdem Minyis redeHe- DM.\b.v. rodotuscum recepti partem imperii pofcerent, ait eos Lib. iv.c,6. mitinq once, injuriofos fuiffe (ff feciffe qua facere fat non erat : benefcC. ab illis in injuriam verfium dixit Valerius Maximus. XVII. Sed & fi quid intra territorium populi eft deferti ac lie- rilis foli, id quoque advenis poftulantibus concedendum eft, autet- iam ab illis redle occupatur,quia occupatum cenferi non debet quo: non excolitur, nifi imperium quod attinet, quod populo veteri fa- Ud xi vummanet. Trojanis data a Latinis Aboriginibus jugeraduris- ,/Eneidoi. q U e afperrimi agri feptingenta, * ut Servius notat. Apud Dionert Prufaeenfem oratione vn legimus : vti i» d&xSm. «< vnt tjgyb t p* : nihil peccant qui partem terra incult am cqlunt. Clainabar.. Tcrit. iAmi. olim Anfibarii, ficut caelum Dies , ita terras generi mortajjum dattu , 5M 1 am. jint vacua ecu publicas ejfe .- Solem , quin etiam (f?fidera rejjicientes , 51 < 4 ,: ‘ ram interrogabant,vellentne contueri inane folum : potitts mare fuperfttnlt’d adverfm t err arum ereptores. Sed male didta hare generalia rei prsefc aptabant. nam terra- ills non omnino erant vacua;, fed. pafeendis* coribus & armentis militum ferviebant: quae jufta Romanis nep liv, lib. y. di caufa. Nec minus jufte jam olim Romani ex Gallis Senonfc quarrebant; quod jus ejfet agrum a poffefforibus pet ere, aut minari armd ’ . XVIII. P oft jus commune ad res, fequitur jus commune*- a 3- excludatur, ei fit injuria. Sic fi externis- alicubi venari, pifoari, aucu- pari, margaritas legere licet, fi ex teftamento caper®, fi res vendere, fi etiam extra penuriam feminarum conjugia contrahere, uni popu- d lo id negari non poteft; nifi delidtum praecefierit: qua de caufla % Benjaminitis Hebrafi catteri ademerunt connubii facultatem. lud.xs. X XI11. Sed de permiffis quod diximus, intelligendum eft de i his, qua; permifta flint tanquam ex vi naturalis libertaris nulla lege fublata;: non fi permifla fint per beneficium relaxando legem, nam ,, in beneficii negatione nullaeft injuria. Atque ita arbitraimu*concilia- D,jp. io$< H f ripofft ri pofle quod poft Francifcum Vi&oriam quafi ei contrarius notav Molina. XXIV. Quantum memini an populo alicui liceat cum alio pc. pulo pacifci, ut ispopulus certi generis frudtus, qui alibi nonnafc® tur, fibi foli vendat. Licere cenfeo , ft is qui emit populus paratus £ aliis vendere aequo pretio. nam aliarum gentium non intereft a ill* »l»i A C P A C I XVIII- T lumen interdumtaum accederc populm dominium qtuddrn generate fceu- territerh. paverit. XIX. Res derelift as occupants cedere , mft j S Ingulari jure aliquid noftrum St acquifitione originaria aut de¬ rivative. Originaria acquifitio olim cum genus humanum coire poffet, fieri potuit etiam per divifionem , ut diximus, nunc per occupationem tantum. 11. Dicat forte aliquis etiam conceflione fervitutis,conftitutione pignoris aliquid originarii acquiri: fed redte expendenti apparebit id jus novum non die nifi modo. nam virtute ipfainerat in dominio domini. III. Paulus Iurifconfultusacquirendi caufis & hanc annumerat, t. Pepden. ? ua maxkne videtur naturalis, fi quid ipfi ut in rerum natura eiTet s. Genera, ecimus. Sed cum naturaliter nihil fiat nili ex materia prius exiften- te, ea fi noftra fuerit, continuabitur dominium Specie introdu&a: fi r nullius, ad occupationis genus hcec acquifitio pertinebit: finaliena, jam naturaliter nobis folis earn non acquiri infra apparebit. IV. De occupatione ergo, quae poft prima ilia tempora folus eft naturalis, an & originarius modus, videndum eft nobis. In his autem qua; proprie nullius funt, duo funt occupabilia , imperium & domi¬ nium quatenus ab imperio diftinguitur. Seneca ita hate duo exprefi- fit : * Ad regespoteftas omnium pertinet , ad finqulos propriety. Dion Pru- Orat. xx«i fieenfis hoc modo : n X^Z* ^ oriteac’ aj'en T xtxlnfitvar xug/ls !t< T t'MJTi : Regio civitatk eft: at non eo minus in ea fmm quifque pof- fidet. Imperium duas folet habere materias fibi fubjacenfes, prima- riam, perfonas, qua; materia fbla interdum fufficit, ut in exercitu vi- rorum, mulierum, puerorum qua;rente novas fedes ; & fecunda- riam, locum, qui terrirorium dicitur. Quanquam autem plerumque uno adtu quarri fblent imperium & dominium, * funt tamen diftin- dta: ideoque dominium non in cives tantum , fed & in extraneos tranfit, manente penes quem fuit imperio. Siculus libro de conditio-, nibusagrorum ; Auciores affignationis , divifionifque.nonfufficientibusagrk coloniarum, quos ex vicink territoriis fumfijfent, ajfignaverunt quidem futttrk . civibtu coloniarum : Sedjurifditiio in agris qui ajjignati funt penes eos reman - \ fit, ex quorum tenitorio fumti funt. Demofthenes oratione de Halone- fo, agros quieorum funt quorum eft terrirorium , vocat qui in alieno V. In loco autem cujus imperium jam occupatum eft, jus occu- pandi res mobiles anteverti pofle lege civili fupra diximus. Eft enim hoc jus ex jure nature; permittenre, non pracipiente , ut liceat fem- ■ per.Neque enimidrequirit humana focietas. Quod fi quis dicat vi- deri jus gentium effe, ut id liceat; relponde te orbis id communiter ita receptum " M here vim padti inter gentes , fed efte _ tributim, quod a finguljs tolli poteft. gentium vocant lurifconfulti, ubi d< dominio agitur. V I. Notandum & hoc , fi folum fa. aliquapar- * jnen ha- dif- om;- nium u8 D E I V R £ B £ 1 L I nium non dari, nifi in eo qui rafione utirur. Sed jus gentium obuf litatem communem introduxit, ut & infantes & furiofi dominiaac- cipere & retinere pofTenr, perfoiiam illorum interim qnafi fuftinen-t humano genere. Sednimirum humanajura multa conftituerepof funt prater naturam : contra naturam nihil. Ideo dominium he quod favore infantiuni & his limilium , conlenfu gentium human© viventium introdudlum eft , ftat intra actum primum, nec ad adur fecundum, ut loquunt'ur fcholar , poteft pertmgere: id eft ad habet di, non ad per fe utendi jus pertinet. Nam alienatio & fi quaha :: lunt fimilia , in ipfa fui natura includunt a&um utentis ratione volun- Gal. iv, i. tatis, quae in talibus exiftere non poteft. Quo non male referas illud Pauli Apoftoli, pupillum quanquam rerum paternarum dominiim, dum ejus eft setatis, nihil differre a fervis, exercitio dominiifcilicer, De mari coepimus fupra aliquid dicere,quod nunc abfolvendumeft VII. Flumina occupari potuerunt, quanquam nec fupra nec infn includuntur territorio, fed cum aqua fuperiori & cum inferiori, ac cum mart coherent. Sufficit enim quod major pars, id eft later; claufa Hint ripis, & quod comparatione terrarum exiguum quid ei flumen. VIII. Ad hoc exemplum videtur & mare occupari pomifle: eo qui terras ad latus utrumq; poflideat, etiamfi aut lupra pareat.: finus,aut fupra & infra, ut fretum, dummodo non itamagna fit pt maris, ut non cum terris comparata portio earum video poffir, £ quod uni populo aut Regi licet, idem licere videtur & mxobnsm. tribus, fi pariter mare interfitum occupare voluerint. namfictam- na qua: duos populos interluunt, ab utroque occupata funt, ac fa¬ de divifa. IX. Fatendum eft in partibus cognitis Romano imperio,a prir.:i temporibusad Iuftinianum ufque, juris gentium fuiffe nemateav- pulis occuparetur, etiam quod juspifcandi attinet. Nec audiendifc qui exiftimant, cum in jure Romano mare omnium commune die tur, commune civium Romanorum intelligi. Nam primum voe ita funt uni verfales, ut hanc reftridtionem non ferant.Nam quod b t.Qusdam. tine mare omnium commune dicitur , explicat Theophilus, «- djvp.infiit w'frvKM.t Vlpianus mare Omnibus naturapatere dixit, de rerAmf. omnium effe ficut aer. Celfus maris communem effe ufum omnite s -hominibus. Praterea manifefte diftinguunt Inrilconfulti publicsp clmm.prli. puli, i n quibus & flumina, ab his communibus. Ita in inftitutionife L. Lrttore. legimus : i &uniam nuturali jure * commania funt omnium , qu&dam}*- D.neautd'm M . Haturalijurecommuniafunt omnium hit,aer, a^uaprofluens, man,: tDercr°' f er b° c Ut tor a maris. Tlumina autem omnia & portus publica pint. & a:'- divif. 5.1. Theophilum : tpvoucu xr ’bix-tla Koirceomncer x.'fppa-osuvfs) L Suoi'n T ° T '° demur , AotXaos'a. Mox : j xcirrif My.itti linore.D.de wren S'types- 'SvapoetUi. Sed & * de littofibus dixit Nera:- «.c'q. dm. non ita effe publica, ut qua in patrimonio funt populi, fed ut eaf < D.' l Ne°Zid P r i mum A natura proditafunt, &in nullius adhuedominiumpe: ■' , n beep H ‘. nernnt, id eft ne populi quidem ullius: cum quo refponfo pu2 r - r Hue. videtur quod Celfus feripfit: Litter a in qua populus Roimmus it AC P A C i S, t I B. XI. nj i habet, populi Romani e(fe arbitror: mar is autem ufum communcm omnibus ho- ■ minibus. Sed conciliari videntur ita hatcpoife, fi dicatnus Neratium l de littore loqui, quatenus ufus ejus navigantibus, aur pnetervehenti- < bus eft neCelfarius. Cellum vero quatenus ad utilitatem affumitur, puta ad xdificium permanens: quod a Pratore impetrati folere POmponius nos docet, ut & jussedificandi in mari, id eft in parte lit- ‘ tori proxima, & qua littori quafi accenfetur. M ''' X. Hacquanquamverafunt, tamen* ex inftituto non ex naturali ratione provenit ,quod mare eo quo diximus fenfu occupatum non eft, aut occupari jure non potuit. Nam & flumen publicum eft , ut fcimus, & tamen jus pifcandi in diverticulo fluminis occupari a pri- Vato poteft. led & de mari difturti a Pauio eft, li maris proprium jus t. $■ quir- . ad aliquem pertineat, uti poffidetisinterditiiim ei competere ; quo- D | niam ad privatam jam caufam perrinet non ad publican! hate res,ut- ■ pote cum de jure Fruendi agatur, quod ex privata caufa contingit, l. Sane.Oi non ex publica :ubi haud dubie * de exigua agit maris portiorie, 1 quae in fundum privatum admitting: quod * a Lucullo &aliisfa~ i aum legimus. Valerius Maximus de C. Sergio Orata: Feculiaria fiU L - Ix - x • maria excogitavit, xftuariis intercipiendo flttttus. Sed idem poftea contra L.mjum- veterum Iurilconlultorum refponfa ad * vedtigalrequum impofuerit navigantibus, qiB lit. IV. lii.SU. TUn.l.svt, f u it Romanum vedligal Erythrseum , ob lumtus exercitus mant:: 4 . Strata a q ver f us piraticas excurfiones : & * quod in ponto Byzantini exip lit. xvll. bant , & quodjam olim Athenienfes occupata Chryfbpc; exegerant in ponto eodem, memorante utrumque Polybio: &> De Merib* Germ, Ltb,x II* Libro iv Exp, Cyrii Strabo Lx . DE IVRE BELLI praebuilfe, donee eum Hercules aggeribus domuir, eoquebeneficio Oenei Astolorum regis filiam in matrimonium impetravit. XVII. Sed hoc ita demum locum habebit, fi non alveum mu. taverit amnis. Nam flumen etiam qua imperia difterminat, non con. fideratur nude qua aqua eft , fed qua aqua alveo tali fluens ripifque L.Vropmc- talibus inclufa. Qnareparticularumadjedtio,deceftio,auttalisim. d ‘ mutatio quae tota fpeciem veteremrelinquat, rem finir eandem vide. ju tcm. ^ ^ ^ tot; j us fpecies fimul mutetur , res erit alia, atque ideoficut interit flumen quod in loco fuperiore molibus obftrudtum eft, no- vumq; nafeitur fadla manu folia in quam aqua immictitur:ita * fi de. ferro alveo veterialia irruperit flumen , non idem erit quodfuitan- te, fed novum vetere extindfo : & ficut ft exaruilfet flumen, imperii' t. Hoc jure, terminus maneret medietas alvei qui proxime fuilfet : quia mens ea s .siacjmm. p 0 p U l 0 rum fuilfe cenfenda eft , ut flumine quidem naturaliterdimn fmdefina. vellent; quod ft flumen elfe defiilfet, ut turn teneret quifque quod te- ’ nuiflet: ita mutato alveo idem obfervandum erit. In dubio aute:: imperia quae ad flumen pertingunt arcifinia putanda funt, quia impe- riis diftinguendis nihil eft aptius quam id quod non facile tranlittr Vt autern limitata, aut menfura comprehenfafint rarius accidit; De¬ que tarn ex acquifitione primaeva, quam ex aliena conceftione. XVIII. Quanquam vero in dubio, ut diximus,imperia ad m;. dietatemfluminisutrinque pertingunt, fieri tamenpotuit & conti- gilfealicubi videmus, ut flumen torum parti uni accederet, quia Icy- cet rip* alterius imperium ferius & occupato jam flumine capilfet: aut quia eum in modum res padtionibus elfet definita. XIX. Iliad quoque oblervatu non indignum, originariamac. quifitionem cenlendam etiam rerum earum quae dominutn habat- runt, led habere defierunt: puta quia derelidt* funt, ut quia deface runt dorcini. nam haec redierunt in eum ftatum inquopriinumrc fuerant. Sed illud fimul notandum eft, interdum prhnas acquifiti:- ties a populo aut populi capite ita fadtas, ut non tantum imperim. in quo ineft jus illud eminens de qu© alibi egimus, led & private plenumque dominium generaliter primum populo, aut ejus capi: quaereretur: atque ut deinde particulatim inprivatos itafiereti- tributio , ut tamen eorum dominium ab illo priore dominio pent ret, fi non ut jus Vafalli a jure lenioris, aut jus emphyteuticarii a p re proprietarii, tamen alio quodam tenuiore modo , ut multi fe lpecies juris in rem ,quas inter eft & jus ejus qui fub condirioneti- deicommilfum exfpedtat. Seneca: * Non eft argumentum ,ideoftp tuum non ejfe quia vendere non potes, quia confumere , quia mutare indtioj aut melius non potes. Tuum enim eft etiam quod fub cert a lege tuum eft Dp’ PralceenfisRhodiaca: fives*c iqmxs >&.&’ a; i^Va It yc/j 2>l&Cplgentci m core It Ihct -m; 'i'/ptm , ovts corns *> f Flurimi funt modi quibus quid cujufque ejfe dicitur, (ft quidem & inter fe differentes : interdum ut nec yendere , nec pro arbitrio uti lies Apud Strabonem invenio : *’■!&<©- «’» morfdtrrftt dominusentk 1 DeMorib. to vendenii jure. Exemplum ejus quod diximus in Germanis po'- 6trm. Xacitus: Agrifro numero cultorum ab univerfts occupantur, quos met »' r /'/ A C P A C I S, L I B, I I. 133 fe fecundum digncttionem partiuntur. Hoc igirur modo cum diftributa dominia pendent a dominio generali, II quid domino particular! ca- rere incipit non fit occupantis, fed * ad univerlitatem, aut ad domi- num luperiorem redit. Cui juri jns fimilc etiam per legem civilem extra hanceaufam, ut jam notare ccepimus, introduci potuit. Annotata ad Caput hi. A D reges poteftas omnium pertinet , ad fwgulos proprietas ] Locus eft §. i v» librovude Beneficiis c. iv. fequiturc. v: Omnia rex imperio pojjidet, fmguli dominio. & C. VI : Cafar omnia habet: fifcus ejus pri- •vatatantum ac fua. Symmachusx,epift. £4 : Omniaregitis , fed[uum cuiquefervatis. Philo libro afed tpornpytas : el ^ceoiXctc T xj) r«» xfy.v ’atmiTm o» 7 t; XTrfcft.Tus S^coroTcq, f oom i-mr.px.TW cl iJlS^j foxStn, [jtfva igcv vofufptiTxi ump imrgoTrois esri/xiXtiTclis iyy^cift.c’zuit ,df uv fj ra's ItW^S *s dxxiyxrn. Reges cum fint domini omnium qua in ip/orum funt ditto- ne, etiam eorum qu&dprivatis pojfidentur , tamen videntur ea tcmtum habere qua procuratoribus & rationalibus fuis difpenfanda committunt , q quibus an- nuos recipiunt proventus. Plinius Panegyrico : tandem imperium principle, quam patrimonium majus eft. Sunt tamen dijiintta ] itaque & apud Apollodorum videastum Ar¬ cadia; turn Attica: terras divilas, uno retinente to rid.?©- omne imperium. Communia funt omnium ] Michael Attaliates : 5 •mtsm it etnt , dies o dig, to pics Ju.Xa.cgtu, c cuytaXes f Juxdomf. quttdamfunt omnium , ut aer, ut aqua profluens, utmare (ft littus marts. T>e littoribus ] In Bafilicorum Eclogislib. i ,tit. i, c. 12. « dtytctxbl eh t n Tain#v iixtriu etr'i. littora in omnium funt poteftate. vide & libro liii, tit. VI. Ex inflituto ] quo ipfo inftituto ufi & Angli contra Danos. vide §. x. optimum Camdenurn in regno Elilabethjeannoclo me. De exigua agit marisportione quit in fundumprivatum admittitur ] Sallu- ftius : dprivatis compluribus fubverfos montes, maria conftrutta. Horatius Lyricorum libro n, carmine xvm : marifque Bajis obftrepentis urges Sttmmovere littora: Sc libro in, carmine i: ContraBa pifees aquorufentiunt laclis in altum moltbus. Vellejus Paterculus : Injeclas moles mari & receptum fujfoffts montilus ma¬ re. Seneca inexcerptis controverliarum.lib.v,controv. v : Mariafub- moventur projeciis molibus. Plinius de terra lib. 11 ,c. xxx 111: Vtfreta ad- mitt amus , eroditur aquis. ftagna ftupenda admiffo mari dixit Lampri- dius Severo. Caffiodorus IX, c. VI: (fuantis ibi molibus marini termini decenter invafifunt, quantis in vifeeribus aquoris terrapromota eft ? Tibullus; Olaudit (ft indomitum moles mare, lentus ut intra Negligat hibernas pifeis aheffe minus. De tajibus pifeinis maritimis agit Plinius libro xxxi , cap. vi . Colu- I 3 tnclla , 54 D E IVRE BELLI tnella rei ruftica: libro vi i x, c. xvi, & xv 11. tibi hoc inter alia, l„., titias locupletum maria ipfa Neptmumque claufejfe. Similia habet Ambro. finsHexaemero v,c.x. & deNabuthe cap. in. & Martialisaliquot locis. A Lttcullo ] V arro de eo : Ad Neapolim L. Lucullus , pojlettqumperf diptmontem& maritimaflumina immifijfet in pifcinas, qiumipnuf.it;. rent, ipfe Nrptuno noncederet eopifcatu. Plutarchus ejus vita: $ i?vy t»?s oixigmgMi; 'ttte/.iXi« y« w kimm ^ faxdf.r.i y.toirt,. nt terra marifque totius dominus fieret. Huj US fuCCClTor AntioC- Lpiphanes apud Gorioniden : Nonne terra jymare meafunt ? Dc-- cjufdcm fucceftbre Ptoletnao Theocritus : •reeXSMS oi xgdUj p/xlas, rtoXdai ds JuXdortts. Lateque imperitat terris, lateque prof undo. Ire AC P A C I S, LIB. II. _ t 3 j Item t JaA«aree ft 7mi tw xj mu xihaMa batsserruj Il'feXsy.xU. omnis tellufquefretumque Altifonique amnes fub regejacent Ptolcmso. Tempus eft ad Romanos veniamus. Scipioni majori fic Annibal in Livio: Cdrthaginenfes incluft Africalittoribtts , vos , quando Diis it a placuit, externa etiam terramarique videamus fegere imperia. De minore Scipione Claudianus: patriis primo cum manibws nit or Subderet Hifpanum legibas Oceanum. Itaque Mare internum paffim fuurn vocant Romani, Salluftius, Floras, Mela , alii. Sed plus adjicit Dionylius Halicarnaflenfis : nunts Kgcflei JxXumtx i ulnv vis b@; H '^xxRetmi f qhSii, kx.it, rns eu-xelltbo; cmi vttAfpt yn a^’JtixTas ssj : Popalm Romanics omni mart imperat, non modo ei quod intret columnas eft Hercules, fed (ft Oceanian quantum navigatur. De iildem Dion Caflius: minis liutnXdjofUsyris Jxhamis. omnifer- me imperant ten a marique. Appianus in prtefatione deferibens Romani Imperii magnitudinem, fubeo ponitmare Euxinum, Propontidem, Hellefpontum , Aigamm , Pamphylium & iEgyptium mare. Pom- ( )eio datum imperium in omne idmare quod intra Herculeas eft co- umnas. ita Piutarchus & Appianus. Philo in Flaccum : ap’ £ rb iy- yitda/j o 'Siftxfos oik©- ktntya'fa yis JxRxtxstis, ex quo Cefarum domusterr & marifque imperium adepta eft . de Augufto Ovidius: ponttts quoque ferviet itli. Infcriptio in ejus honorem; Or be terra eft mart petcato Auguftus Ianurn ); kvaftkymov^xf qui imperio terram at mare compleStebatur. Idem de Cajo Tiberii fuccefiore: yxiv pft ab TiZtft.% rsydflb ot»h- tope & rb ry.ysdae msons yss b Jx’Xarvis, Cajum qui poft mort. m Tiberii imperium omne terra marifque fufeepit : Velpalianum Iolephus vocat . hcotivis dpylisrgq JxXxtxstis, term marifque dominnm .-idem jus Antonino multis in locis Arifti'des tribuit. Procopius Imperatoris ftatuas effidlas narrat orbem renentes, 'olt ye re audiigqjuXctoTa foliyurva, quod ei fubjella ejfet terra fft mare. Nicetas Patricks Adriatic! littoris Jervator in literis Ludovici II. Conftantinus monomachus in hi- ftoria dicitur yos JxXciotrns xj hrnlvis, terra marifque Impera - tor ac dominus. Et inter themata, id eft provincias Romani Impe¬ rii , ponitur mare Aigamm. Francos mari ad Maffiliam & circum imperafie narrat Procopius Gotthicorum in. De jure Venetx reipublic* vdde Parutam libro vii.& fpecialem hiftoriam de Vfco- chis. Addi his poflunt Iurifconfulti recentiores ad c. ubi periculum de Eleftis invi. Bartolus, Angelus , Felinus in c. adliberandum in principio : de Iudiciis, Baldus ad titulum Digcftorum de re¬ rum divifionibus col. 2. Affli&us in tit.qua: fint "regalia. Cache- I 4 " ranus 1,5 DEIVRE BELLI ranus decifione Pedemontana iff, num. 4-ubi ex Baldo dicit totuit mundum hoc jure uti. Albericus Gentiiis Advocationis Hifpani. cse i- 8. xiv, vdiigahqmim j Rhodiiolim portorium de infulis exegere, eriam de Pharo apud Alexandriam, tefte Ammianolib. xxii. deVenetis qui in Gallia Cxfar : In magnoimpetu marie atqueaperto,pamis fonilmi-o. terjeaii qttostenent ipfi,omnes fere qui'eodem mari mi covfueverunt ,habent u- Hi gales. Floras de Romanis : Pudebat nobilem populum ablatomm ptis infulis, dare tr’buta qn&pubere confueverat. Plinius VI, C. XXII, Anc Plocami meminit quimaris rubri vedtigal h fifco redemeratddero capite lequenti de mari agens quo in Indiana navigatur: Ommhm i,, rtis navigatur fagittarhrum cohortibus impofttts. Etenim pirate. mttximtinft. fiant. difputationes egregias dernodo vedhigalis vide in Elifabetha Camdeni anno clo Id lxxxii & clo.I d c ii. Quod in ponto Byyv.vtini exigebant ] Meminit Byzantini vediigalisHe- rodianus Severe : Procopius turn in vulgata turn in arcana hiftorii eriam veteris vediigalis in Hellelponto meminit, novi autem ad fat. ces maris Euxini & in freto Byzantino. Byzantini exadftonemfui ad xdena Blachernianam, Hellefpontiacum Abydi docet Theopha- nes, Abydi illud r j id eft vedigalarium decimx, vocat A gathias libro v. minuit id Irene. Immanuel Comnenus Imperae monafteriis aliquibus conceflit J dixmz obventiones e man. R- cer Balfamo in Conlilii Chalcedonenfis canonem iv, & Synodi m canonemxn. Demojihenes in Leptinen ] Idem ibidem accepta Byzantio domkos maris fa&os ait Athenienfes. VJpianus Scholiaftes folutamibiait decimam. j-xy. Cymorits sit at o’] Hxc eft ilia etgirv nobilijfima pax Plutsr- cho , qua & hoc convenerat ut Peria? a mari tantum fpatii abfitl- rent quantum ferret equi curfus, id eft $l ftadia. meminit & Ifo® tesPanathenaico. Romani cum Carthnginenjibus ] Servius ad illud iv AEneidos: Littora Uttoribtu contraria, 'Quia infedere cautum fuit , ut ntque Romani ad littora Cartbagmertfmr (ederent, neque Carthaginenfes ad littora Romanorum. Simile fedus Rom? riorum cum Tarentinis: fdi vftMt Voi/agim napr'a Xxxwiac drops, nil mani ultra promontorium Lactnium navigarent. Eft hoc in excefptis ad ? gationes ex Appiano. merfos a Poenis externos qui in Sardinian* ultra columnas navigarent tradit Strabo libro xvi i. \ In fecundo federe ] Erat & hoc in eo , ne Romani in African) at: Sardiniam appeljerent nifi commeatus accipiendi aut naves reficieo- ] di cau/a. Poft bellum Punicum tertiuni caftigatus Senates Care? ginenfis , quod contra fedus exercitum & navalem materiam hah- j ret.Teftis Li vius lib.xt.vi 11 ,& lix. Simile eft quod Sultanus fiR j pti , padlo cum Gracis fafto impetravit ut ei femel anno duasna® traps Bofphorum mittere liceret. Eft id apud Gregoram libro i? Antiochi olim pax & hoc continebat ne is armatas naves habere 1 pluresxu. AppianusSyriaco. Naves armatx Adriaticum linumi»; grrii ACP.ACIS, LIB. II, 13? grediper Venetos vetantur ex padtis. Vide Tliuanum libro lxxx inanno cId Id lxxxi v. Men jura, comprehmfumj Exemplum vide apud Servium ad Eclo- §• xvi. gam i x. Montes ] Tacitus de Germania : a Sarmatis Dacifque mutuometuaut monlibusfeparatur, Plinius libro xxxvi: Evehimmea quafeparandis gentibm pro ter mints conftituta erant. de Alpibus loquens. Elumenmutato paulatim curfu] vide Iohannem Andre* & alios ci- tatos aReinkingio libro i, Claffe v, c. i. Vt fimen fui medietate eos diriment ] Exemplum in Vedalo amn# apud MarianamLibro xxix. pulque terminus e[fe fujficiat ] Spartianus Adriano: tn plurimis locis in quibm barbari non fluminibui, fed limitibus dividuntur. Phafim amnem miiepw id eft confinem vocat Conftantinus Porphyrogenneta c. xlv. Si dcferto alveo veteri ] ut Bardanus amnis apud Annam Comne- §. xvii. namlibroi. Non eH argumentum ] Locuseft de Benefieiis vn, 12. Idem libro §• xix. ejufdemargumenti oftavo, c. 12. cjiudetmquortmdcsmfub certa conditio- ne funt. Ad miverjitatsm aut ad dominum fuperiorem redit ] Sic ex libro le- cundo Odyflese in fine colligas bona ejus qui fine liberis decederet ad populum pervenifle. & lie interpretatur Euftathiusillud Homeri Iliados E, j $£ t'cnicv'fa Partibemtur opes restores urbist nam magiftratnm fuifle dicit qui bona fine liberis deceden- tium adminiftrabat. Simile aliqnid ulurpatum olim in regno Mexi- cano docent nos hiftoris. C A P V T IV. De dereli&ione prasfumta, & earn (ecuta occupatio» ne : & quid ab ufucapi©ne & prseferiptione differat. I. Vfucapio aut praferiptio proprie did a cur locum non habeat inter populos diverfos» eorumve redores. I I. Solere tamen & inter has allegari lenga - vm pojfefiiones: III. Caufa inquiritw , ex eonjeduris huma - na voluntatis : qua petuntur non ex verbis tantum: j V. Sed & ex faClis : V. Et ex non fad is. Y Ir Quomodo tempos adjundum non poffef- ftont & ftlentio ad canjeduram juris derc- ltdi valeat. VII. Ordinarie ad talem conjeduram fuf- ficere tempiU e^.cedens , & \ chum difputans oftendit iniquum effe, ut quod populi Graeci in & ] aliquando ferviiffent, id jus poft aliquot fiecula eos afferendi in h vitutem faciat. Et hiflorici * vetera repofeere vaniloquentiamv: j cant: y-v^uifistijtmbcuasbhntitUs Diodorus. Apud Ciceronemeli:: ] Offieiis lecundo : * autem habet &quitatem, ut ag U n muliii tr. 1 aut etiam fuulbs ante pojfcjfum, qui habuit, amittat ? < III. Quid dicemus ? Iuris effedfus qui ab animo pendent. ne < poffunt tamen ad folum animi aftum confequi, nifi is adtus figs i quibufdam indicants fit. quia nudis animi adtibus efficientiam j® 1 rribuere non fuerat congruum natura: humanat. qua: nifi ex fig® 1 adtus cognolcere non poteft : qua de caufa etiam interni aclus nier a legibus humanis non fubjacent. Signa autem nulla de animiaflfc 5 certitudinem habent mathematicam, fed probabilein tantum: if & verbis eloqui aliud poffunt homines quam quod voluntSit' tiunt, & fadtis fimulare. Neque tamen patitur natura humans fe•' ’ Paris, ut adtibus animi fufficienter indicatis nulla fit efficacia. t v quod fufficienter indication eft, pro vero habetur adverfus eum® indicavit. Ac de verbis quidem expedita res. IV, Fadtis intelligitur derelidtum quod abjicitur, nifi e.t fi ;r ‘ *• circuit!- A C P A C I S , L I B. I I. 139 circufnftantia , ut temporis caufa & requirendi animum abjedlum cenieri debeat. Sic * chirographi redditione cenfetur remiffum de - 1L g ua bitum. Recufari hereditas, inquit Paulus, t non tantum verbis , fed t,m 7 . s. ult. etiam rc poteft, & quovis indicio voluntatis. Sic fi is qui rei alicujus D ■ dcac d- eft dominus, fciens cum altero earn rem poftidente, tanquam cum domino contrahat, jus ftium remififie merito habebitur: quod cur vMt.D.ai non & inter reges locum habeat, & populos liberos nihil caufa? eft . 1 Rhoi - L - Simile eft quocl fuperior concedens inferiori, vel imperans id face- re quod facere licite non poteft, nili lege folvatur, lege fblvifle eum it fmtu.' intelligirur. Venit enirn hoc non ex jure civili, fed ex jure naturali, l-LhIko. quo quilque fuum poteft abdicare, & ex naturali praftumtione qua L.Raffm Yoluiife quiscreditur quod fufficienter fignificavit: quo fenfu re die d dtacq.' accipi poteft quad f Vlpianus dixit juris gentium elfe acceptilatio- ^ ncm. ... . QuiddM-V* V. Sub factis autem morahter ventunt & non faffa, confiderata de rer. jud. cum debitis circumftantiis. Sic qui fciens & prarfens tacet, videtur L - B ^ a p.‘- confentire : quod & lex Hebrxaagnofcit Numer. xxx, f, & 12. nifi circumftantia? oftendant, quominus loquatur, mctu eum vel alio ca-1 l. m mu¬ fti inapediri. Sic amiflum cenfetur id * cujus recuperandi fpes pro- ac - jicitur, ut porcos alupo raptos, & qua? naufragio amittimus, noftra ce ^‘' efle dellnere ait Vlpianus, non ftatim, fed u'bi recipi non poffunt, id eft ubi non eft cur credatur aliquis animum domini retinere : ubi nulla talis voluntatis indicia exftant. Nam li miffi eflent qui rem inquirerent, fi promilfum ftmtetv , aliud eftet judicandum. Sic qui rem fuam ab alio teneri fcit, nec quicquam contradicit multo rempore , is nifi caufa alia manifc-ftc appareat, non videtur id alio feciffe animo , quam quod rem illam in fuarum rerum numero efle nollet. Ethoc eft quod alicubi dixit Vlpianus, ades longo filentio videri pro derelidlo a domino habitas. Panmjujle (refcripfit Pius Imperator ) prateritas ufiirat petit, quit cinijjijfe te longi temporis inter- L. Vcn-.fio- •vallum indicat : quia eat a debitore too , lit graiior apudemn videlicet effes ,’ nui ’ * petendcu non patafti. Cui fimillimum quid in confuetudine apparet. ^ reran2 Nam ha?c quoque, femotis legibus civilibus qua? certo tempore ac l. Sifinit*. modo earn introduci volunt, a populo (ubditointroduci poteft ex *•“* autc ? eoquod ab imperium habente toleratur : tempus vero quo ilia d^hife- confuetudo effedtum juris accipit, non eft definitum , fed arbitra- eto. rium , quantum latis eft ut concurrat ad fignificandum confenfum. Sedut adderelidtionemproefumendamvaleatfilentium, duo reqni- vw'.D.de runtur , ut filentium fit feienris , & ut fit libere volentis. nam * non uQtrit. agere nefcientis, caret eftediu: &alia caufa cum apparet, ceifat con- Thom - T ’ ! - jedtura voluntatis. Iw.’Tm VI- Vtha?cigimrduoadfuiflecenfeantur, valent & alia? conje- jus populi rex verus amittere poterit regnum & populo fubjici; & qui revera non rex, fed princeps erat,* rex furnmo cum imperio lie. ri fumraum imperium quod penes populum, aut penes regem in lolidum erat, inter eos dividi. XII. Ulud etiarn indagari opera pretium eft; an lexdeufuca. pione aut prafcriptione, condita ab eo, qui habeat fummum impe. rium, pertineat etiam ad ipfum jus imperii,& ejus partes neceflarias B»rt. rn l. quas alibi cxplicavimus. Pertinere arbitrari vidcntur Iuri/con/Ldri Hoftet, D.de nQn ci ? q U p q uar fti 0 nesde furnmo imperio ex jure traftam emit TdZZL Romanorum. * Nos aliter arbitramur. nam ut quis legibusobli- pluv.arc. aetur, requiritur in legis audore , & poteftas & voluntas, falter jafconf. 70, prafumpca. Se permodum legis, id eft per modum fuperioris, obi- Xmmd' gare nemo poteft : &hinc ell quod legum audores habent jusk- antic,. P . 4, Jes fuas mutandi: Poteft tamcn quis obligari fua lege non dired; verftc.mate- p e£ ] QX re fl e xionem, * qua Icilicet pars eft communitatis ex squirt- rmijia,n. ^ n a tura ii ^ q Ua , partes vult componi ad rationem integri. quod a Jnt. Corfe- Saulein regni initiis obfervatum notat facra hiftoria Sam.xnve, tw de exc. g ec k oc ^ j c locum non habet, quia legum audorem hie con (fe T BMMprt mus, non ut partem, fed ut eum in quo virtus infit integri ^-:;.,- fir. 2 ,/>. *. enim de furnmo imperio qua tale. Sed nec voluntas adfulpa- pr.cj. z.ca- p um ; lur . q U ia legum audores non cenlentur fe velle complete- dere, nifi ubi& materia & ratio iegis funt univerfales, totinifE- Covar. in c, mandis rerum pretiis. At fummum imperium non eft paris rati® peccatum,dc cum re b us a liis: imo nobilitatc fua res alias multum excedit. V- 6 g p!zJ.Zn que ullam vidi legem civilem de prasferiptione agentem, quteb fnc. ‘' ' mum imperiumcomprehenderet, aut comprehendere voluiffep babiliter cenferi polfet. Vnde fequitur, neque tempus lege definite: fufficere ad acquirendum fummum imperium aut partem ejus is- celfariam , ft defint conjedura: naturales de quibus 'ftipraegimu- neque tantum temporis fpatium requiri, ft intra id tempus es cot- jedurte quantum fatis eft adfint: neque legem civilem qusacqc certo tempore res vetat, ad res fummi imperii pertinere. Pofett- men in ipfa imperii delatione populus luam exprimere voluntatex- quo mod o ac tempore amitti imperium non utendo polfet: f voluntas fequenda haud dubie diet, nec infringi polfet a regeete fummum imperium obtinente : quia non ad imperium ipfum.,. 1 ® ad ejus habendi, modum pertineret: quo de diferimine alibidn- ' mus. XIII. Eavero qua? de fummi imperii natura non funt, nec- proprietares naturales ad earn pertinent, fed aut leparari ab eai^, ralirer polfunt, aut faltem cum aliis communicari, ornnino fubjaef- legibus populi cujufque civilibus qua: de ufucapione & pradenp^ ne fada? funt. Sic fubditos efife videmus qui preferiptioaeacq^ »t appf-l I provocat ?. Ex h ,/e vin iuocM Iolepbuminot tatis ftudio Ze miupfttrt. Olj acim deficit , M ipfelofeplius fed id olim fad runt, fjHgum lihertatem amad qui rebellionij Cxterum quit mus, poflit pq prafumtaimp XV. Iura 1 me/ ubi comir, quibus adus is utparsfuoinre uno duntaxat non amittuntuii a£tio,eiquepar cum non juri cj locum habebit N; & inter , XHtabi 1 peregrin arernep xZ“- ra r ‘P°l ct ” rus inter alio, nco ,^it luiper AC TACIS, LIB. II. 143 runt, ut appellari abiis nonpoffit: ita tamen ut femper aliqua ab Co ■ , eis fit provocatio , per fupplicationem fcilicet, vel alium modum. 2; nam ut ab aliquo nulla ratione poffit provocari, cum perfona fubditi s - z, n. 12, repugnat, ac. proinde ad fummum imperium ant partem ejus perti- ‘ 3 - net, nec poteft aliter acquiri quam fecundum jusnaturale, cui fum- ma imperia fubjacent. XIV. Ex his apparet quatenus recipi poffit * quod ajunt non- nulli, femper licere lubditis ft poffintin libertatem, earn fcilicet qu« populi eft,fe vindicate: quia quod vipartumeft imperium, vi poffit diffolvi j quod autem ex voluntate lit profeftum, in eo pcenitere li- ceat, & mutare voluntatem. Nam & qua’ vi parta primum funt im¬ peria , poflunt ex voluntate tacita j us firmum accipere, & voluntas, aut ex initio conftituti imperii, aut expofl fafto effe poteft talis, ut jus det quod in pofterum a voluntate non pendeat.Agrippa rex apud Iofephum in oratione ad Iudxos, qui ex pra’poftero repetitx liber- tatis ftudio Zelotx difti funt, lie ait: Intempeftivum eft nunc libertatem concupifcere. Olim ne ea amitteretur certatum oportuit. Nam fervitutis peri- culumfacere durum eft, & ne idfubeatur, honefla certatio. At qui femel fub- aEitti deficit, non libertatis amems dicendus eft, fed fervut contumax. Atque iplelofephus ad eofdem : * Honeftum quidem efl pugnare pro libertate, fed id olim faEhtm oportuit. At qui victi femel funt & longo tempore parue- runt, ft jugum excutiant, fadmit quod defperatorum hominumeft, non quod libertatem amemtiumfitx hoc ipfum Cyrus olim Armenio regi dixerat, Xenoph. de qui rebellion! fuse obtendebat libertatis pridem ami flic defiderium, cyn inflit. Caeterum quin & regis longa patientia talis qualem fupra delcripfi- I1 “ mus, poffit populo fuffieere ad pariendam libertatem publicam, ex prafumta imperii dereliftione, minime dubitandum arbitror. X V. Iura vero qux non habent quotidianum exercitium, fed fe¬ mel ubi commodum erit, * ut luitio pignoris 3 item jura libertatis quibus aft us is qui exercetur non eft direfte contrarius, fed ei inert: ut pars fuo integro 3 velut ft quis per centum annos focietatem cum uno duntaxat vicino habuerit,cum tamen habere & cum aliis polfet, non amittuntur nift ex quo tempore interceffit prohibitio autco- aftio,eiqueparitum eft cum fufficienti confenfus fignificatione. quod cum non juri civili tantum, fed & rationi naturali congruat, merito locum habebit etiam inter fummx fortune homines. Annotata ad caput iv t N Ec inter duos diverforum regum aut populontm fubditos~\ In lege §. li xii tabularum erat: JEterm uucioritas cum hofte efto, id eft cum peregrino. Et apud mnnes gentes confcfutn ] In hunc fenfum differit pro Gallia il« Dux Nivernenfis apud Thuanum libro tix in anno cb b lxxiv. Vetera repofeere] -ed dicunt Graft ex hiftoria Attica, ufus inter alios Nicetas libro 1 de Alexio Ifaacii fratre ubi de Hen¬ rico agit Imperatore Friderici filio : -mum A)' id &S E\r.’hdo\ts fliefi'hui i/a ille velut ante Eucliden gefta movebstt mvmcmde. &um 144 D E tVRE BELLI GYuam aiitem habet equitatem ut agrum multis annis ttut et'tm ficuhir pofejfum quihabuit amittat ] Floras lib. IIl.C.l y. Tamen reliiiitie^ joribusfedes, Mate, qttafi jure h&reditario poffidebant. 4. iv. chirograpbi redditione ] Vide legem fecundam D. de paftis. §.v. Cujus recttperattdi (pes projiatur] id bun’ dicitur Hebraeis jurifcc-. fultis. Non agere nefcientis, caret ejfeclu] Vide infra hoc libro, cap.xxn §. II. Addefi vacat Bart. Soc. conlilio clxxxvii, col.8.Meilchr rum decifione Camerali ix.n. 113, Tomo 111. f. VII. Tempus memoria, excedens ] Andreas Knich in traftatu dc lure tec. torii. Reinking lib. i, Claffe v, c, 11, n. y. Oldendorp. claffe m art. 2. Nifi validijfmtt fmtin contrarium rdtibnes ] Menochius I, cotitjc, Non plane idem effe] Balbus de praferiptionibus id hotavit.&k eodem argumento Covarruvias. Reinking dido li. 1, claffe v.c'i ii, n.40. de tempore mernoriam excedente vide eruditiffimiimF:- brum in confilio pro Ducatu Montisferratenfi. Communis humane vit* terminus 3 Hstftsm ij/tdgpgU dixit ftinianus in edido quinto edito in Notis ad arcanam hiftoriam Pr;. copii. Tivt'a; tres 3 nam yina, eft 'tiniw'Pt.sdz , triginta annorum astas.: Porphyrius notat in Homericis quasftionibiis; Tres ^ilsf&csfc exponit Herodianus Severo. in c c c annis decern in fEgypto/i£ reges notat Philo in legatione. Lacedamaone annis quingentes quatuordecim: Plutarcho indicante in Lycurgo. IuftinianushS> vella clix vetat in judicia deduct caulam , quod jam quatuor/* exiiffent. 4. vtn. Ntmvs magnaprocurtttione liber at us] Ejus animi videturfuiliel: than Saulis filius. Aratus Skyonius 3 lie & pofTeffienes, ut fuerant, reliqueratt fybulus pace Athenis conftituta. Nullam plane ed,re fignificationem idoneum ] Crantzius Saxoniccr. XI, n. io, & 13. 4 . IX. lure gentium voluntario induehtm banc legem] Narrat Gregorasc: Catanae majoribus data effet ab Imperatoribus Gratis Phocaa jedam legem, ut finguli fucceffores feriptam ederent profeffioa fe earn tenere adminiftratorum titulo, ■urfeyr.ptrufipvb- mXiKtiv bimrSl&a* & yglre pctx.(m ne inobjervatus dint urn'. W' lapfus jus Imperatorts excluderet. 4, x, Neque dum exijlente eorum jure qui expeblari poffunt ] Multa funt in ftoriis talium derelidionum exempla. Vide unum illuftreink- vico ix, Francorum rege, pro fe liberifque abdicante jus, quod Blancani matrem in Caftellae regnum habere poterat, apud Vc- nam libro xi 11, c. 18. Vt eorum qui nondum funt perfonam lex interim fuftineat) UtlexC.' in hared:tate jacente. 4. xi. Rexfummo cumimperiofieri] vide Vafquiumcontroverliarunu ftrium libro 1 , c.xxm, 3. Addeeundemlibro 11 , c.lxxxU 0/ A C V A C 1 S , t r B. X I. 9, & fequentibus. vide & Panormitanum. lib, i , conf. lxxxii. Et PeregrinumdelureFifci vi, c. vm. 0. io. Nos aliter arbitramur .] Et Don Garzias Maftrill.de Magiftratu lib. lii,c.ii,2<5.Ioh. Oldendorpinsconfil. Marp.v, num.47, volmn.i. Gnisi fcilicet pars eft commmitatis ] Vide infra hoc libro , titulo xx, §. 22. Seneca epiftola lxxxv : Duets perfinas habet gubernator alteram , tfmmmem cum omnibus qui eandem confcendcrunt navem , qua ipfe quoque •veftor eft, alteram propriam qua gubernator eft. Traftant hoc Claud. Sci- fellus de rep. Gall.lib. i. Chaftanaeus de Gloria mundi parte v, conf. y. Gailius libr. ix , obf. lv, num. y. Bodinus de republicalibr. 1, c. : Vin. Reinkinck. x, c. xii. &t!oddjunt nonnulli ] Vt Vafquiusdi&o libro 11, c. lxxxii, n. 3. Honeftum pugnare pro libertate, fed id olimfaflum oportuit ] Bfcdem fer- ' me verba reperies in oratione comitis Blanderatenfis ad Mediola- nenfes apud. Radevicutn 1, c. 40. Vt luitio pignoris. ] Vide Parutam hiftoria Veneta v 11. C a p v r V. Dc acquilitione originaria juris in perfooas: ubi ds jure parentum: de matrimoniis: de coilegiis: de jure in fubditos: fervos. ; I. De jureparentum in libera: H. Diftinftio t emports inf anti a : & ibide infantium domtnto in res: III. Temp oris extra, infantiam in familia: IV. lb'tde jure coercendi hberos: V. De jure vendendi liberos: V I. Temporis extra infantiam & familiam. [. VII. Diftinftio poteftatis parentum natura- its & chilis. VIII. Dejure maritiin uxorem. * IX. InfotubilitM & adftriftio ad imam uxo¬ rem an fint neceffaria ad matrimoniurn ex lege natura.an tantum ex lege Huangelica. X. lure nature, foloirrita non effe connubia li ob defectum confenfus parentum. '■ XI. E$rfege Euangelica irrita effe connubia cum alteno viro & uxore. XII. llhcita & irrita effe jure nature, con • •, nubia parentum cum Itberis . X I J I. Connubia fratrum cum fororibtis,item ■. fioverce cum privigno > & foceri cum nuru , ac ft milt a itiicita & irrita ejfe jure dhino volhritario. XIV. Non idem videri de connubiis cum propinqnis ulterior is gradus. X V. Pojfe effe quadam connubia & licita, qua a legtbus appellentur nomine concubi- natus. XVI. Pojfe effe quadam connubia tlltcitd contrahi, & tamen rata. XVII. Ins majdris partis in quibufvis fo cietatibus. X VIII. Pari numero qua fententia pra- ■v ale at. XIX. ffjua fententia dividenda aut conjun- genda . XX. Abfcntiumjui prafentibus accrefcerc. XXI. Or do quid inter pares, etiam reges. XXII. In focietatibus qua fundamentum habent in re , fententias afttmandas fecun+ dum partes quad qutfqus habet in re. XXIII. Ins chit at is in fubditos . XXIV. An civibus a civitate difeeder a liceat, per difinftionem explicatur. XXV. Ins civitati nullum in exfules. XXVI. Ins ex con fenfu in filium adopt a- tuny XXVII. lus in fervos: XXVIII. ffiuatenus in hoc jure dicatur inejfe jus vita ac necis. XXIX. fffuid ex jure natura ftatuendum de his qui ex fervis nafcuntur : X X X. Scrvitutu diver fa genera. XXXI. ha ex con fen fu in populum qui ft fubjicit. XXXII. Jus ex delift 0 in perfonam. N O n in res tantum , led & inperlbnas jus quoddam acquiri¬ ng , & originate quidem qx generaticne , confenfu , dehdo. K Genera- XII. £.xiv. §. XV. l 4 ff BE IVRE BELLI Generatione parentibus jus acquiritur in liberos : utrique inqua® parentum, patri, ac matri: * fed fi contendan't inter fe imperia, prj. fertur patris imperium ob lexus praftantiam. Pel. %. c.u!t. II. Diftinguenda autem funt, in liberis rria rempora: primnm a’k. iv, 3. tempus imperfefti judicii, rSa-n , ut Ariftoteles loqni- tur, dum abeft®?««, id eft facultatem moralem agendif tenentur tamen in illis quoque ftudere letnper , ut parentibus:.;- ceanr.Verum hoc debitum cum non fit ex vi facultatis moralis,tv- la fiiperiora, fed ex pietate, oblervantia & gratis rependendro: cio, non eflicit ut irritum fit liquid contra fit fadtum, ficut nec ire eft donatio rei a quocunque domino fadta contra parfimonis regih IV. In utroquehoc tempore jus regendi, etiant juscoercete compleftitur, quatenus nernpe vel cogendi funt ad officium liberi ' vel emendandi. De gravioribus autem poenis quid fit lentiendu: alibi erit agendi locus. V. Quanquam veto impfrium paternum , italequituripftmf tris perfonam, ac , ut avelli transferrique in alium non pof poteft tamen naturaliter, & ubi lex civilis non impedit, pater fife- oppignorare , * &, fi necefte fit, etiam vendere, ubi alia ratio ec alendi non fuppetit: quod ex veteri Thebanorum lege (quam ® : ‘ fecundo recitat iElianus.) in populos alios videtur fluxifle: ipi j: tern lex Thebana a Phcenicibus ac porro ab Hebrsis venifle: «/. x} V iaias T 3 wWJW ts-s xv&s ris Yimous , v.Ti 'a rxs TW.'nog.s , loss lit 'tk/fjfig/us ci veuhs •nyysai fif rig 'tsgyspmhtes. 7ccto tresis 3 us Sin cisSsSAu^. * Legum Romanarum aubtores liberos in mtmu parentum ad inftar fervonlm ejfe uoluerunt ; neque fuorum honor um ipfos ejfe dominos , fed parentes , donee manumittantur eo modo quo masici- pia folent : o A uod alii ut tyrannicum repudiant . Simplicius ad Epidleti enchiridium : «< O 7 mAcuoi T F uptalm yipigi xj otfos A/jj S tpiotus vznyyys idm^Ae-^adh;, s(cf\ rssSs ri; tstsxsss i's «i pvus T litctm< mvStnv, tlpta £ ris TsaiSas TsaM^Sams \Sm(gl$aj tesdffci , xj •sf'Tpnuv hpius (pvaixri (ptAostpficf Jufpvyradhs > 6 mor^dex {», ei (L&tetfy, ris 7ndiS<*s -nls ptiim yj /.j epo- d-naufiims. Antique Romanorum leges , refbicientes turn ad earn qua a natura ell eminentiam , turn ad labores quos pro Itberis parentes fufiinent , vo- lentespraterea liberos parentibttsfine exceptione fubjeBos ejfe, credo etiam con- fifit mturali parentum amort, & venundandi , fi vellent, liberos , fif impune interficiendi parentibm jus dederunt. Simile patrium jus apud Perlas, ut tyrannicum acculat Ariftoteles: qua? ideo a nobis afferuntur, ut ub. vm. accurate diftinguamus civilia a naturalibus. Ntc - c - xu - VIII. Ex contenft j us in perfonas quod oritur, aut ex confocia- tione venit, aut ex fubjedtione. Confociatio maxime natnralis in coniugio apparet: ted ob fexus difierentiam imperiiim non eft com¬ mune, fed maritus uxoris caput, nempe in rebus conjugii, & in re- h y bus familiae. nam uxor pars fit familiae maritalis. Ideo de domicilio ’ conftituere jus eft marito. Siquid ultra juris mantis conceditur, ut lege Hebraeajus refcindendi quaevis vota uxoris, apud populos non- nullos jus vendendi bona uxoria, non h natura eft, fed ab inftituto. Exigit hie locus , ut videamus quid lit de natura conjugii. Conju- giumigitur naturaliter elfe exiftimamus talem cohabitationem ma- ris cum femina, quae feminam conftituat quali lub oculis & cufto- dia tnaris. nam tale confbrtium, &in mutis animantibusquibufdani videre eft. In homine vero , qila animans eft utens ratione, ad hoc acceffit fides qua te femina mari obftringit. IX. Necaliud ut conjugiunifubfiftat natura videtur requirere. Deut _ XXIi ted nee divina lex amplius videtur exegilte ante Enangelii propaga-. 15. tionem. Nam &*virifan6ii ante legem pluresunauxores habue- ^rx-. u, runt, * & in lege pra’cepta quadam danmr his qui plures una ha- , beant, & regi prateribitur, ut nec uxorum nec equorum nimiam xn, s. fibi adfeiteat copiam, ubi Hebrxi interpretes notant octodecim live K. 2 uxores I 4 8 DEIVRE BELLI uxores five concubinas regi fuiffe concefias, & Davidi Deris impa. DM** iv, tat * quod uxores ei complures & quidem illuftres dediffet. Sic& 4 - dimittere uxorem volenti modus prsefcribitur, nec dimiffam dircert quifquam impeditur, prater eum qui dimifit, * & facerdotem. H E tamen adalium maritum tranfeundi libertas ipfo naturalijure ica reftringenda eft, ne inde oriri poflit prolis confufio. Hinc iliaapud Taciturn juris pontificii quadtio : an lonupto , necdumedito purm ra nttbsret. Apud Hebraos inter utrumque matrimonium tres menfe; interponi jubebantur. At Chrifti lex, ut res alias, ita & hancconju. gii inter Chriftianos ad perfecliorem redegit normam,exqua&.pi 24 .at. v, 32. dimififfet uxorem non adulterant,& qui duxiffet dimiffam, aduJrerii ***> 9- re ospronuntiat: & Apoftolusejus atque interpres Paulus.non riro ^ vii, tanrum jus pm ejus dominium habei ) fed & uxori viciflim in corpus mariti. * h diantius: Non enim,ficut jurispublici ratio eft , fola mulier adultemejl , p hcibet alium, nfaritus autem , etiamfiplures habeatd crimine adulteriifokt eft. Sed divina lex ita duos in matrimonium , quod eft in corpus mum jure conjunct , ut adulter habeatur , quifquis compagzm corporis indherfib ftraxerit. Scio a.plerifque exiftimari in utroque hoc capite non no. vam a Chrifto conditam legem , fed reftitutam quam Deus pit rerum primordio condiderat: in quam fententiam adduxiffeeaij. dentur ipfa Chrifti verba, ubi ad primordinm illud nos revocat:H refponderi poteft ex prima ilia conditione qua uni. mari ffifniim non nifiunam Deus attribuit, fatis apparere quid optimum fit De> que gratiflimum: & hinc fequi lumper id fuiffe egregium acka- bilenon tamen ut aliter facere nefas effet: quia ubi lex non eftr: non eft legis tranfgreflio. at lex de ea re nulla illis temporibuserf- bat. Sic etiam cum dixit Deus five per Adamum, five per Mod tantum effe fedus matrimonii, ut vir parentis familiam relinqueie debeat, quo no vam cum uxore familiam conftituat; idem fet® dixit quod Pharaonis filis dicitur Pfalmo xlv, ii. Oblivifeenfcd tui , (ft dommpatris tui. Et ex hac tam ar£be amicitis inftitutione fans apparet * Deo gratiflimum effe, ut perpetua fit ea conjunction^ tamen eo evincitur a Deo * jam tunc imperatum ne qua decaud fedus illud folveretur. At Chriftus quod Deus inftitutione conje- xerat, id ab homine feparari vetuit, ex eo quod optimum Deoq« acceptiflimum eft, digniflimam lege nova defumens materiam.Pie- rafque gentes certum eft antiquitus ut divortiorum liberrate. in De mcribws plurium feminarum conjugio ufiis. Prope folos barbarorum Gernu- Germ. nos fingulis uxoribus contentos fuo tempore fuiffe Tacitus me# ‘ Died. lb.\. rat: idquepaflim oftendunt hiftorite turn Perfirutn * turn In- rum. * Apud TEgyptios foli fitcerdotes unius feminse conjugio 1* GeWuu xv, bantur. Sed & apud Grecos Cecrops primus, tefte Atheriaro, p cap. xx, - VCftiilsv , mam feminam uni marito attribuit. quod tamen ne Athene quidem diu obfervatum , Socratis , & aliorum exemplo docenwr. Quod fi popuii continentius egerunt, ut Romani femper duabos » uxorite A C leqoitat vK v%cf r dijudi^M Jantirntafen %■ fed ea derm" atftui, aut in qutbu: aftf ushumams ui leminterpretati it tasiitfufficiensat deptomiffs in g' turdeparentumi turaliter quidam argumenta nihil efle ut parentun cum temper,inn Nam/iin omnit pracipue earn dc net, quale funtn tatis aut dominii ducit & mature in re regimini i officium non eft a Romanis alii/q fus patris deficit rum voluntarc. ] liberi reverentian facit: acnepatei trisfuipoteftate, filis, avi auctori fat is oftendunt ve quidem pios virc dismaximeconv bnentqus priore contrahendis niv men irritum pr 0 | C me tali au f >&quidct e r! m . comr * pair, fi ' 10 facere 3 nu r »:o eft. Jl ? erit, I ac pacis; lib. ir. 149 uxoribus, divortio diu abftinuerunt, laudandi flint fane, ut qui ad id quod optimum eft accelferint: unde & flaininica? apud eofdem Ro¬ manos matrimonium nifi morte non folvebatur: * non tarnen inde fequitur peccaffe qui fecerunt aliter ante promulgatam Euangelii vocem. X. Nunc qua? rata lint jure naturae conjugia videamus : in quo dijudicando meminiffe debemus, non omnia quae juri natura repu¬ gnant irrita fieri jure naturae, ut exemplo prodigs donationis appa- re r ; fed ea demum, in quibus deeft principium dans validitatem adui, aut in quibus vitium durat in effedu. Principium & hie in aliis adieushumanis unde jus oritur, eft jus illud quod facultatem mora- iem interpretati fumus, fimul cum voluntate filfficiente. qus volun¬ tas fit fufficiens ad jus producendum , infra melius tradabitur , ubi de promiffis in genere agetur. Super facilitate morali qusftio ori¬ tur de parentum confenfu , quern ad validitatem conjugii qiiafi na- turaliter quidam requirunt. Sed in eo falliintur. Nam quae adferunt argumenta nihil aliud probant, quam officio filiorum conveniens efie ut parentum confenfum impetrent: quod plane concedimns cum temperamento , nifi manifefte iniqua fit parentum voluntas. Nam ft in omnibus rebus filii reverentiam parentibus debent, certe praxipue earn debent in eo negotio , quod ad gentem totam perti- ' net, quale funt nuptis. Sed hinc non fequitur jus illud, quod facul- tatis aut dominii nomine explicatur , deeffe filio. Nam qui uxorem ducit & mature effe debet statis, & extra familiam abit, ita ut hac in re regimini familiari non fubjiciatur. Solum autem reverends officium non efficit, ut nullus lit adus quiei repugnat. Quod autem a Romanis aliifque conftitutum eft, ut quaedam nuptis quia confen- fus partis deficit irrita; lint, non ex natura eft , fed ex juris condito- rum voluntate. Nam & eodem jure * mater, cui tarnen naturaliter 1. vilim e- liberi reverentiam debent, fuo diffenfu matrimonium irritum non mmctpatut* facit: ac ne pater quidem filii emaneipati: & ft pater ipfe fit in pa- Tltu tris fui poteftate, in filii nuptias & avus & pater confentire debent: L.omime filiae, avi audoritas fufficit. qua; diferimina naturali juri incognita r >->Kpou?. D. fatis oftendunt venire ham ex jure civili. In facris litteris videmus quidem pios viros multoque magis mulieres ( * quarum vetecun- c. de dix maxime convenit hac in re alieno arbitrio ftare, quo & ilia per- tinent qns priore ad Corinthiqs de elocanda virgine kgimusj in vii, 36. contrahendis nuptiis fecutos audoritatem parentum : fed non ta- men irritum pronuntiatur Efavi conjugium, aut liberi illegirimi, G«>.xxxyi, quia fine tali audoritate nuptias contraxerat. Quintilianus jus ftri- Ded. 257. dum , & quidem naturale, refpiciens , lie ait: G&odfi licet dujuando etiam contra patris ■voluntatem ect qm dioqui reprehenjienem non merentur * filio facere j nufquam tetmen lilertcu tetm necejfaria queim in mcarimo- nio e(t. XI. Cum ea qua; alteri nupta eft matrimonium haud dubie irri¬ tum eft , lege quidem natura;, nifi vir prior earn dimiferit: tamdiu enim durat ejus dominium: lege autem Chrifti, donee mors vincu¬ lum diffolverit. Irritum autem eft ideo, quia Sc facultas moralis deeft. m Jfo DEIVREBELtI deed, fublnta per prius matrimonium, & omnis effedtus eft vitiofo, Singuli enim aftus contre&ationem habent rei alien*. Viciffitn ex Chrifti lege irritum eft conjugium cum eo , qui maritus(it alterius niulieris, ob jus illud quod Chriftus feminse pudicitiam fervanti de- dit in maritum. XII. De conjugiis eorum qui (anguine aut affinitate jungtintnr finis gravis eftquarftio , & non raro uiagnis motibus agitata. Nam caufas certas ac natnrales, cur talia conjugia, ita ut legibus aut mo- ribus vetantur, illicita fint, affignare qui voluerit, experiendodifcet quam id fit difficile, into prarftari non poflic. Nam quant * Plutar- gutft. 107. chus attulit in qussftionibus Romanis, & Auguftinus fequitur deTCi- vitate Dei, libro xv, cap.i ’zsAet&ts Kj xj /ft epuott 'byjsm : quod apud plerofque non conu}n * fed nature convenienter fe hdbentes ob tract, Hippodamus Pyth.lgont VOCat (piczv ci/dtizc, brep/tixe , ay&kyjm immoderate & a naturaalienas cupiditates, ejfr ernes impetus, nefariet pates. De Parthis fie Lucanus: epulis ueftna, meroam T.cgia non ullos except os legibus borret Ccncubitus. Et mox: AC P A C I s; LI B. II. iyr - cut feu implere petrentem, Quid rear effe nefets ? Speciatim autem huic Perfarum mori caufam pravam educationem prudenter affignat Dion Prulaenfis oratione xx. Atque hie mirari libet Socratiscommentum apud Xenophontem, qui in conjugiis ta- libus nihil culpandum invenit, prater atatis difparitatem : unde aut fterilitatem aitiequi, aut male conformaram fobolem : qua? lola ra¬ tio fi tali conjugio obftaret,certe nec irritum effet, necillicitum,non magis quam inter alias perlonas, quarum atas tot annis diftat, quot annis parentes libe os folent pracedere. Illud potius dilquirendum, an non in honunibus nulla prava educatione corruptis, prater id quod intellectu concipi polfe jam aiximus, fit in ipfis affe£libus in- lita fuga quadam commixtionis cum parentibus & ex fe natis, quip- pe cum ab ea etiam quadam animantia muta naturaliter abhor- reant. Ita enim & alii exiftimarunt & Arnobius adverfus Gentes li- bro quinto : Etictmne in matrem cupiditettis infemdx (pem Iupiter cepit , nec ab Mum appetitionts ardore horror eim quivit avert ere ; quern non hominiltft folk , fed animals bits qttoqm nonnuilh rntura ip fa fubjecit , fy ingeneratm Me communiter fenfusl Exftatde camelo & * de equo Scythico nobilis in hanc rem narratio apud Ariftotelem animantium hiftoria nona, capitexi-vi. & non cliJTimilis apud Oppianum libro primo de vena- tu. Seneca Hippolyto: Ee-'x quoqsse ipfa Venem evitant nefeu, Generifque leges inf cites fervett pudor. XIII. Sequitur quaftio de gradibus affinitatis omnibus, & de gradibus fanguinis ex tranfverfo limite , iis prafertim qui Levitici cap. xvxii exprefli leguntnr. Nam etiam conceffo, h mero jure na¬ ture non venire hac interdi&a, videri tamen poffunt pracepto divi- na voluntatis hac ivifle in vetitum: neque vero tale id efle prace- ptum quod foios Hebraos adftringat, fed quod homines univerfos, colligi videtur ex illis Dei verbis ad Molem : Ne polluite vosulla ha- l» v.-xvuu rum rerum : quia omnibus iftis polluti funt populi , quos vob'ts advenjentibus 2 4 > 2 S' 2 7 " difpello. Mox; Ne fxcite ullesm ex iftk rebus eibominemdis: nam omnes iftas fecerunt indigene terra if ins , qua vobis expofitu efi , unde pollutes eft terra, Nam fi Cananai eorumque vicini peccarunt talia faciendo, iequitur ut lex aliqua praCeflerit: qua? cum mere naturalis non fit, reftat ut a Deo data fit, aut ipfis peculiariter (quod non eft verifimile , nec fatis ferunt verba) aut humano generi, five in prima conftitutione, five in reparatione poll diluvium. Tales autem leges qua humano generi univerfo funt data , non videntur a Chrifto abrogata , fed ea demum qua Iudaos ab aliis nationibus , quarfi fepimento inter- jedto , di/parabant. Cui accedit, quod Paulusconjugium privigni E^.11,14. cum noverca tam fevere deteftatur: cum tamen nullum de ea re pe - 1 ior • VJI > culiare exftet Chrifii praceptum ; nec ipfealio utatur argumento, quam quod tails commixtio * impura habeatur a profanis etiam gentibus, quod verum efle prater alia oftendunt Charonda leges qua tale matrimonium infamia notant: & illud in oratione Lyfia K 4 nvjdr.es I? 2 DEIVRE BELLI truudxet a mirmv d'/JpoiTiav rff ptyre'i ^ ay Jvynt) rnttrittu trtt ille impuriffimm bominum matin ac fdie.: unde non abit Ciceronis illud pro A. Cluentio in caufa non diffimili. nam cum focrum genero nupfiffe narraifet, fubdit : O mulieits fcekes incredibile , prater her nmm in omni vita inauditum ! Seleucus rex cum uxorem fuatn Stra. tonicen Antiocho filio nuptam daret, verebatur, * narrante Pin. tarcho , ne ipfa offenderetur rJ[in vistpi.ta-jSpM ut re ilikitn. ApudVir. gilium eft: Thalamos attfum incefiarcnoveru. qua: communis exiftimatio ft a necelfario naturae didlato originem non habuit, omnxno fequitur, ut defcendat ex veteri traditione, ijni a diyino aliquo pracepto manarit. Hebrafi veteres, non fpemend; hac in parte juris divini interpretes , & qui omnia eorum legitfum- rnoque judicio digelfit,Mofes Maimonides,ajunt earum legumip capite Levit. xvi 11 de matrimoniis funt prodita? caufas effe duas: priorem naturalem quandam verecundiam, quae non finat ortusau- dtores cum ftia fobole,aut in leipfis,* aut eriam perperfonas fangti- ne, aut nuptiali fanguinis commixtione proxime cohaerentes milce- ri: alteram vero, ne quarundam perfonarum convidtus nimis quor- dianus atque inobfervatus, ftupris & adulreriis occafionem dare; ft amores tales nuptiis poffent conglutinari.Quas duas caufas licira judicio aptare velimus illis quas dixi divinis in Levitico legibus, fa¬ cile apparebit in affinibus qui in redlo ftint hmite (ut de pareAs & liberis nihil jam dicam,quippe quos , ut exiftimo, etiarn finee:> prefla lege ratio naturalis jungi fatis vetat) * item in fanguinisgti- du tranfverlbrum prirno , qui ob ortum k ftirpe communifecums did folet, ob recentem admodum parentum in liberis imagitm priorem caufam valere, ut venientem de eo quod natura fi notp cipit, certe honeftius didlat; cujus generis multa materiam dim- rum, humanarumque legum faciunt. Atque ideo Hebrsi in redtoli- mite, gradus eriam non nominatos a lege volunt comprehendi, o: notiffimam rationis paritatem. Iftorum autem graduum ha:c fr apud ipfos nornina: Mater matris fuse : mater patris matris fc mater patris ftii: mater patris patris ftii: uxor patris patris fui:usc: patris matris fuse: nurus filii ftiirnurus filii filii lift; nurus filia: %: filiae filii lift : filia filii filii fui: filia fill* filise fuse: filia filii filiac lux :f- lia filiae filii uxoris fua;: filia filiae filiae uxoris luae: mater matnsp- tris uxoris fuae : mater patris matris uxoris lust: id eft, utmoK loquar Romano, avia: & proaviae omnes, pronovercae, proqepte : proprivignar , pronurus, profocrus : qnia fcilicer & fub agnation nomine coniprehendatur fimjlis cognatio , & fub prime) gra*- lecundus , & fub fecnndo tertius, ultra quern vix eft , ur oriri ce'- troverlia poftit, cum alioqui, li polfet, in infinitum eadem ft? ra effet ratio. Has autem leges, & ne fratres fororibus milder? tur , ipfi Adamo cenlent datas Hebrari fimul cum lege de Deo &■ lendo, jure dicondo, nonfundendo languine.non colendis Diis* 1 ' fts, non rapienda re aliena : led ita ur leges conjugates vim ft* 7 non exfererent, niii poll mukiplicatum jam fatis humanum g enS! . ACP ACIS, LIB. II. ijj quod, ipfo initio fine fratrum & fororum nuptiis contingere nequi- vit. Neque referre putant quod id'a Mole * fuo loco narratum non fit: quia laris habuit hoc in lege ipla tacite indicate , cum gen¬ res extraneas eo nomine damnat. Malta enim talia die in lege quae non temporis orcline, led ex occafione dicantur; unde ilia inter He- braos Celebris lententia : Inlege non e(Te prius aut pollerius: id eft, multa referriDe connubio fratrum & fororum ver- vUe Capt. ba hac fant Michaelis Ephefii ad quintum Nicomachiorum : m Matth • T afohlp'o » yaT> v£%, T f ecfchiQr, e| cttycfltpogov if' fcyis 5 ■nlNn - ®- yti Ca ^" ™ Fratrem cum forore concumbere ctb initio res media erttt: at lege adverfus tales concubitus pojita , jam multum refert obfervetur lex necne. Diodorus. Siculus vocat 'ls&> t dfjpamf , communem ho- Lilro x. minum morem ne fratres fororibus jungantur, a quo more iEgyptios eximit: Dion Prufaeenfis barbaros. Seneca fcripferat: Matrimonia Deorum jungtmus gf ne pie quidem, fratrum fcilicet fafororum. Plato de le- gibus odlavo talia conjugia vocat ytihiyaic oclui & ut Hebrai loquuntur pramunimentum , addita lint leges catera : Nam de fingulis partibus ne intelligatur , argumento eile poteft in- terdidlum de non habendis eodem tempore in matrimonio forori¬ bus duabus : quod in commune datum olim humano getieri fuilfo K f Iaco- DEIVREBEtLI Iacobi pietas, qui contra fecit, credere nos non Unit. Addi poteft fj. dum Am rami qui pater Mofis fuir- nam&isante legis tempera a- mitam duxit uxorem. ficut materteras apud Gracos DiomedesS: tuft.till. Jphidamas: Areten fratris filiam Alcinous. Redte tamenfecerur a^& adod. (jhriftiani veteres, qui leges non illas tantum in commune datas,fed alias peculiariter Hebrato populo feriptas fponte fua obfervarunt- imo Si ad gradus -quofdam ulteriores protenderunt verecundis fu>' fines, ut hac quoque in virtute non minus quatn in caeteris Hebraoi anteccderent. Atqueid pridem fadtum magno confenfuex canoi- bus apparet. Auguftinus de *patruelium & cpnfobrinorumconjii. jyeciv. Dei giis inter Chriftianos loquens : Raro, inquit, per moresfiebatqmijiir. I.xv,c.l6. leges licebat, quia id nec divinaprohibtut , £5* nondum prohibuemltxhu- mana : verttmtamen factum ctiam licit um propter vicinitatem horrelmilh- citi. Hanc morum verecundiam leges regum ac populorum fecuti funt. ficut * Theodofii conltitutio patruelium & confobrinoruc conjugia vetuit, laudante id fadtum, ut pietatis plenum, AmbroCt Epijt.66. Sed feiendum fimul eft * r.on quod vetitum eft fieri lege humana,: fiat, irritum quoque efle, nifi & hoc lex addiderit aut fignificavei Canon Eliberinus lx : Si quis poftobitum uxorisfiiaf,*ibroremep duxerit & ipfa fuerit fidelis, per quinquennium eum k communion abftinct: eo ipfo oftendens manere vinculum matrimonii. Et utjo diximus, in canonibus qui Apoftoiici dicuntur , qui duas fororaJa- xerit, aut fratris filiam, tantum clericus fieri prohibetur. XV. Vtadaliapergamus, obfervandum hoc eft, concuimiim quendam verum ac ratum effe conjugium, etfi effedtibus qukfAam juris civilis propriis privetur , aut etiam effedtus quofdam naturals impedimento legis civilis amittat. Exempli cauia, interfervumS ancillam jure Romano contubernium die dicitur , nonmattim:- nium. attamen ad iplam conjugii naturam nihil deeft in tali coir:- ciatione. qua? propterea in antiquis canonibus yx/ats nomine appeb- rur. Sic inter hominem liberum Si ancillam concubinatus did?:: * non matrimonium : quod deinde imitatione quadam ad alias per- lonas difparis qualitatis produdlum eft: ut Athenis inter civem S peregrinam, unde Servius ad illud Virgilii, Suppofitos de matre nothos furata creavit: nothos interpretaturmaterno genere ignobiles & obfenros. hfi Ariftophancm Avibns qui dixerat, y> « x i y»n'sj@? dictic probat av y- lire? y twaqx'oi: quippe cum ex peregrinanatus fit. Et apii jElianum yn'w®-* definitur h S£ fiutpdiv yipm arm, , qui utroftp rente cive natus fit. Atquisfic in ftatu nature inter tales, quales jamd- ximus, conjugium verum effe potuit, fi femina effet fub cufto-c- maritali §& fidem marito dediffetj fic etiam in ftatu legis Cb {bans verum erit inter fervum Si ancillam, aut liberum & fav ; conjugium ; mnltoque magis inter civem Si peregrinam. Serf-' rem Si libertam , fi qua; juredivino Chriftiano Hint neceffaria ai¬ dant , fcilicet indiffolubilis unius cum una conjundtio, etiamlic- dtus quidam legis civilis non leqnantur, aut alioqui fponte fecit- lege impediantur. Atque hunc in fenfum capienda funt verba if V AC TACIS,' LIB. II. iff ciliiToletani primi. Citerum it qui non habet uxorem , £? * pro uxore concubinam habet, a communione non repellatur: tttmen ut unites mulier'ts, aut uxiris, aut concubine , ut ei placuerit, fit conjunbiione contentus. cui ad- de locum in Clementis cortflitutionibus lib. vm , c. xxxii. Perti- ISiquh net hue quod Thcodolius & Valentinianus concubinatum quendam vocant inaquale conjugium , & quod inde adulterii accufatio nafei rahhu.i'st dicitur. uxor. V. . tit.u pianus * qua fieri quid vetant, led fadtum non refeindunt. qualis erat lex Cincia, qua lupra certum modumdonare vetabat, donatum L ; Non *<* non refeindebat. Scimus apud Romanos poftea Theodofii lege in- dt dudtum, ut fi quid lex prohibuerittantum , non etiam Ipecialiter di- xerit inutile elie debere quod contra fadlum eft, id iplum tamen caft- fum , inutile ac proinfedlo lit, nimirum fi in judicium res deveniat. fed hac extenfio non fit ex vi lblius prohibitionis, led ex vi nova le- gis, quam alii populi fequi necefle nonhabent.Sape enim indecentia eft major in adlu, quam in effedtibus: * lape etiam incommoda qua relciffionem fequuntur majoraquam ipfa indecentia, aut incommo- dum adlusipfius. XVII. Confociationesprater hanc maxime naturalem funt& alia, turn privata turn publica: & ha quidem aut in populum , aut expopulis. Habentautcm omnes hoc commune, quod in iis rebus ob quas conlbciatio quaque inftituta eft, nniverfitas, & ejus pars ma¬ jor nomine uni verfitatis obligant fingulos qui funt in locietate. Om- via.depo- ninoe imeacredenda eft fuifle voluntas in locietatem coeuntium, ut ratio aliqua eftet expediendi negotia: eft autem manifefte ini- quutr m: pars major fequatur minorem : quare naturaliter, * leclu- fis padlis ac legibus qua formam tradlandis negotiis imponunt, pars major jushabet integri. Thucydides: r-ig/ov £» to Ub.v. Appianus : sV< d[’ h Tt xeipoio vims KSW bitecqg ctet to TS^ioii dbcasoTSgor. tam in comniis quam in judiciis vincitpars major. Dionyfius Halicarnaf- lenfis fimiliter: o.ti av bb'ly roi; vrr.Hoo'i too to vi-alZv. * quod pluribus vifum idv.-dere. Et alibi: »,ti efi £» oi Tzhkus xsejuigohri txto rmotv. Item: lii.Tii o,it mi at Tsf.rAXt, yvZfjcH xctQajpoiri tStv they xig/.ov. Ariftoteles : xvg^ov to p,/,t ■ Iv, 8. wig v&kon bilew. Curtius librox :Eo quodmajor pars decrement ,ftetur. TI,2 “ Erudentius: Inpaudsjam deficient e caterva Ncc perform fita efipatrU, nec curta confiat. JJeinde: Infirma minoris Vox cedat numeri parvaque in parte quiefiat. Apud Xenophontem hoc dicitur: rsir.innot^dfleo , omnia agere fecundum earn Jententictm qua vincit. XVIII, Quod li pares lint lententia, nihil agetur: quia ad mu- tatio- Lib.Vl II */>//?. ad xA* riftonem, Excerp, leg. Lib. III. D. de Alba [cfibendo. L. I♦ C. de XII 10 deivre belli tationem non fatis momenti eft: qua de caufa ubi pares funt fente-. rise, * reus abfolutus intelligitur. quod jus MinervascalculumGri- vocant ex f ibula de Orefte: qua; res apud dSfchylum Furiis & •. pud Euripidem, * Orefte & Elettra tragaediis tractatur: Sic & p,' feflor rem tenet: ou* ratio non male obfervata eft a lcriptore pr ■ blematum qua; Ariftoteli aflcribuntur, lectione xxix. In Sene;; controverlia quadam eft : Alter judex damnat, alter abfolvit : inter M, res fententias * mitior vincat. Nam lie 8c in dialedticis colledionib illatio earn partem lequitur, quae minus onerat. XIX. Sed hie quaftio oriri folet de conjungendis aut divide.-- , dis fententiis : qua de re ex mero jure naturali, id eft, fi paftj 0 air j lex aliud non prscipiat, diftinguendum videtur inter fententias^ 2 , totis rebus dilferunt, & inter eas quarum altera partem alter,ns can- > tinet, ut hx * conjungenda? ftnt in eo quo conveniunt, ills nonitor Sic qui in viginti damnant, & qui in decern, conjungentur in illod; cem adverlus lententiamabfol ventem. At qui morte reum puniuc < & qui relegant, non con j ungentur, quia diverla haec fiint, & in mo;- t te non eft relegatio. Sed nec abfolventes cum relegantibus conjut- c gentur, quia etfi non interficiendum reum conlentiunr, id tamentr < eft illud ipfum quod dicit lententia , led per conlequentiam indeed c citur: at qui relegat non abfolvit. Quare rede Plinms, cum it quid in Senatu evenifiet, tantam dixit lententiarum effediyerfo ri tem,ut non poflent effe nift lingulx;& parvulum referre.an idem diP m pliceret,Quibus non idemplacuiflet.Et * Polybius notat aPoftunvo ci prxtore fraudem fadtam in rogandis lententiis , cum eos quiapi- ft vos Grsccos damnandos , & qui ad tempus retinendos cenfebar: ni contra abfolventes conjungeret. Exftat hujus generis quarftio a:: q Gellium libro ix. & apud Curium Fortunatianum in loco deque si titatum comparatione: & apud Quintilianum patrem controvc ps cccrxv. ubi haec verba funt: lam apette min plures facts. jam tm n< ijhtm, qua univerfa ncceret dividendo extinguis. Duo exilium, duo igntm a ui pronuntiant. Vis ego illos jttngam, qui feipfos dividimt. XX. Addendum & hoc; fiqui abfentia, aut aliter impedin'-' bt fuo uti non poffunt, eorum jus interim accrelcere pratlentibus:

kdThat, pares enim funt fratres, nifi quatenus sit as eos diftinfftu . Tb c > ( dolius & Valens in conftitutione de ordine inter Confides fervee ] c ffluis enim in uno eodemque genere dignitatis prior e(fe debtterat , * * ' prior meruit dignitatem ? Atque hie mos antiquitus in ChrilHanf-- quoque regum ac populorum focietate obtinuit, ut qui primi O' ftianilmum profeffi lunt, *in conciliis ad rem Chriftianam per®* tibus prxeedant caetcros. XXII. Iliad tatnen addendum eft3 euoties focietas fundair- cie vet ptj lit alii ira ACJACIS, tlB. II. JS7 turn habet in re quam non atqualiter omnes participant, ut fi in he- £. Maftrem reditate aut fundo alius dimidiam partem habeat, alius tertiam, a- p / e n '^ D £ lius quartam, tunc non tantum ordinem fumendum ex modo parti- Stpium.D. cipanonis, fed & fententias ad eum rnodum, id eft, menforia, ut lo- i~ * quuntur, proportione aftmandas. quod ficut naturali aquitati con- venit,itaRomanis quoquelegibusprobatum eft. * Iranarrat Strabo Mc/.jU™ cum Libyca & tres vicinae urbes in unum quafi corpus coiiffent, con- veniffe , ut aliarum fingula effent fuffragia, Libyca: bina, eo quod in compute hac multo plus casteris conferret. Idem in Lycia viginti * ‘ x & tres ait fuiffe urbes quarum * alia terna , alia bina, alia fingula ferrent fuffragia, & ad eundem modum onera tolerarent. Sed rede norat Ariftoteles id ita demurn aquum fore « v qmoiw- in. mimv, ft pcfftjftonum caufa inita eftfocietas. Ix * XXIII. Confociatio qua multi patres familiarum in unum # populum ac civitatem coeunt, maximum dat jus corpori in partes: quia hac perfediflima eft focietas : neque ulla eft adio hominis ex¬ terna , qua non ad hanc focietatem, aut per fe lpedet, aut ex cir- cumftantiis fpedare poffit. Et hoc eft quod ab Ariftotele eft pro- v »3* ditum : m, leges de omnis generis rebusprti- cipere. XXIV. Solet hie illud quari, * an civibus de civitate abfeede- re liceat venia non impetrata.Scimus populos effe ubi id non liceat, ut apud Molchos: nec negamus talibus padis iniri poffe focietatem civilem, & mores vim padi accipere. Romanis legibus, falrem po- . fterioribus , domicilium quidem transferre licebat: led non eomi- p a t cm ™ nus qui tranftulerat municipii fui muneribus obligabatur. Verurn in quos id conftitutum erat, ii manebant intra fines imperii Romani: atque ea ipla conftitutio lpecialem Ipedabat utilitatem tributaria praftationis. At nos quid naturaliter, fi nihil aliud convenerit, obti- nere debeat quarimus: nec de parte aliqua, led de tota civitate,five unius fummi imperii complexu. Et fane * gregatim difeedi non pofl’e, fatis expeditum eft ex neceffitatefinis, qua jus facit in morali- bus. namid liliceat, jam civilis focietas fubfiftere non poffit. De fingulorum difeeftione alia res videtur, ficut aliud eft ex flumine a- quam haurire, aliud rivum diducere. De fua caique civitateftatuendifa cult as libera eft , ait Tryphoninus. Cicero pro Balbo laudat jus illud, i ne quis in civitate maneat invitus , & fundamentum VOCat libertatis ,fui & p 0 jit . quemque juris £f retinendi (ft dimittendi efte dommum. Tamen hie quo¬ que lervanda eft regula naturalis aquitatis , quam Romani in privatis focietatibus dirimendis fecuti lunt, ut id non liceat li fo- cietatis interfit. Semper enim, ut rede inquit Proculus , non id quod privatim intereft unius ex fociis lervari folet, led quod lb- p ra j C m. cietati expedir. * Intererit autem focietatis civilis non abire ci- vem fi magnum contradum fit ars alienum , nifi paratus fit civis in prarfens partem luam exfolvetfe : item fi fiducia multitudinis bejlum fit fufceptum,pra?fertim fi cbfidio immineat,nifi paratus fit civis file alium teque idoneum lubftituere, quirempublicam defendat. Ex¬ tra hos cafus credibile eft ad liberam c;vium difceffier.em confen- tire Tie mortbm Germ. , 5 g DEIVRE BELLI tire p opulos, quia non minus ex ea liberate commodi fentire alii cle poffunt. XXV. Sic * in exfules nullum jus civitati. Heraclids Art ejedti ab Euryltheo, per tutorem fuum Iolaum , lie loquuntur apt; Euripidem: Quo jure jam nos ad Mycetuos trahat, Eadcm agentes urbe quos urbe expulit ? Nunc ergo cives non fumus. Alcibiadis filius inlfocratea oratione agens de temporibusejefri p;~ tl'is : JV ibh aord I s mlxcus orforiKte, * cum nihil ad ilium civites coin pertinent. Iam vero pluriurn populorum , five per fe, five per capita fua conlociatio fedus eft, de cujus natura & effedtu locus agenda erit ubi ad obligationem ex padlo erit deventum. XXVI. Subjedtio ex confenfu, aut privata eft, aut publiaSub- jedtio privata ex confenfu effe poteft multiplex, ficut mukipliciafur regiminum genera. Nobiliflima fpecies eft arrogatio, qua qui; fe ita dat in familiam alterius, ut ei fubfit ad eum modum, c.. filius qui mature eft artatis fubeft patri. Pater autem filium fair: eo modo dare alteri non poteft, ut jus paternum pleneintc tranfeat, & ipfe paterno officio exfolvatur. id enim natura nor,!'- fed poteft'filium alteri commendare, & alendum dare cud nit fubftituendo. XXVII. Sub j edtionis fpecies ignobiliftlma eft, qua quisle is in fervitutem perfcciam , ut illi apud Germanos qui novimmoala jadiu de libertate contendebant: Vicius volantariam jervimmik. ait Tacitus. Etiam apud Graecos, ut narrat Dion Prufeenfisoranore XV t hizrx ibnJifornei icu/Tise iXaCfepoi onus, blfi b'nXd/ett aj) my. 'jfpjii, tnnumeri cum liberi Jint fe in fervitutem dant , ut * ex contradmfmi ferviant. Eft autem fervitus perfedta quae perpetuas operas dear. proalimentis& aliis quae vitae ncceffitas exigit: quires fi itaacqt- tur in terminis naturalibus,* nihil habet in fe nimiae acerbitatis. e perpetua ifta obligatio compenfatur perpetua ilia alimentorumcC' titudine, quam faepe non habent quicliurnas operas locant, unde:/ cidit faepe quod dixit Eubulus: 'EitXet dvdj 7mf edmis xctlgt/fyiet) ’Em trniois. Manere apud illos voluit, mercedis carens, ViSlu contentus. Idem Comicus alibi: TloU.ci pujjms oCarroTUf, iXtvlHftt ’'Oms, mixiv tyrSiri tLu omibjj tpdmluj. Qui. fe fugitive gejferunt pro liber is, Multi recurrunt * prijlina ad pr&fepia. Sic in hiftoriis notabat Pofidonius Stoicus , multos olim fuiffe' fuae imbecillitatis confcii, fponte le aliis in fervitutem darent:;; mc^ "cMcrim Tofodvorrif -f drec/r-dja impAXhaf , aimi 7mXnia>t>o-' iUiimii $ i/.vrui an ip «y eirn Oiware} : Vt domini qtiidem ipjisfrf’ derent de tteceffarits , ipfi vero operam vicijfm quam pojfent preftamt. D, e n ei ir P n Cl ar tf V; i* AC ¥ A C I S, LIB. II. plum addunt alii in Mariandynis qui eandem ob caulam lervos le fe- cerint Heracleotarum. XXVIII. Ius autem vita; ac necis (de plena & interna juftitia loquor) domini in fervos non habent: nec quifquam homo homi- nem jure poteft interficere, nifi is capital commiferit. Sed quorun- dam populorum legibus,dominus quacunque de caufa lervum inter- fecerit, impune fert, ut ubique reges qui liberrimam habent pote- ftatem. Hac comparatione ante nos ufus eft Seneca: Sifervo quomi- Bmef.'liS, wu in nomen merit! perveniat, necejfitas ohefi i&pettiendi ultima timor ,idem ifiud obftabit, <& eiqui regem habet, &ei qui ducem , quoniam quavqutm fub difparitituloparia in illos licent. Cum tamen haud dubie lervus a domi- no injuriam poflit accipere, ut re£te affirmat idem Seneca, fed agen- Benef.c.u. di impunitas improprie jus dicitur. Quale jus & Solon parenribus in liberos concefferat, & veteres Romanorum leges. Sopater: m- uti etU TX; tet» ipicc^rri it, >{51} tit 0 turn eib'as ui «’Aixg/SHJS y«air oiv hr-aois 0 rS-n In : Limit ipfi cum pater ejfet Sexttu Em-> filios interficere: nempe ft quid peccatum ejfet. nam lex id ipfi permijlt , i 'eo quia P‘' ,cui credidit integrum judicem fore. Idem jus obtinere mUs-eio 1 mK ‘ ttai»i*g( 8 p»is apud mult os populos legum gloria fiorentes, ait Dion oratione xv. * XXIX. De his qui ex fervis nafcuntur difficilior infpeflio eft. Romano jure & jure gentium circa captivos, ut dicemus alibi, ut in beftiis, ita in fervilis conditions hominibus partus matrem fequitur. quod tamen juri naturali non fatis congruit, ubi pater aliqua ratione lufliciente cognofci poteft. nam cum in mutis animantibus * patres non minus quam matresfoetuum curam gerant, hoc ipfo oftenditur feetum utriufque elfecommunem. Sic ergo ft lex civilis hac de re tacuillet, * partus non minus patrem fequererur quam matrem. Po- namus ergo, quo minor lit difficultas , utrumque parentem lervitu- tem fervire ; & videamus an naturaliter partus fervilis futurus fit conditionis. Certe ft alia nulla fuerit ratio educandi partum, potue- runt parentes prolern libi nafeituram in lervitutem fecurn addicere; quippe cum tali ex caufa etiarn in libertate natos vendere parenti- bus liceat. Sed cum hoc jus naturaliter ortum ducat ex ipla necefli- tate, * extra earn non eft jus parentibus prolem luam cuiquam addi¬ cere. quare jus dominorum in prolem lervilem hoc calii nafeetur, * ex ipfa alimentorum & eorurn qua; vita? necelfaria funt pra?bitio- ne: ac proinde cum diualendi fuerint e lervis nati, antequamopera eorum domino utilis elfe poflit, & fequentes opera fui temporisali- 1 mentis refpondeant; effugere ita natis lervitutem non licebit, nili c. 5. pro alimentis quantum latis eft reddant.fCerte ft immanis lit domi- 1 Cef - V,, » ni lavitia, fervosillosetiam qui ipli fe in lervitutem dederunt, fuga vi _ conliilere libi polfe probabilis fententia eft. Nam quod Apoftoli & ediff. m, antiqui canones fervis edicunt * ne fe dominis fubtrahant, generale eft , & corum errori oppolitum qui omnem fubjeftionem , ram pri- , J. vatam quam publicam rejiciebant, ut pugnantem cum Chriftiana li- 16. bertate. vuS'iJ"' XXX. Prater perfcflam fervitutem de qua jam egimus, funt & 7 ‘ imper- l6o DE I V R E BELLI impeded* , ut qua’ autin diem lint, aut fub conditione, aut ad r?- certas. Talis eft libertorum , ftatu Jiberorum, nexorum, addicts rum, affcriptorum glebas , feprem annorum fervitus apudHebrj- & altera ad. Iubilaum ufque: Peneftarum apud Theffalos; eorc- quos manus mortuas vocant, ac poftremo * mercenariorum ■ nia dilcrimina aut a legibus aut a padionibus pendent. Imperfe&a fcri% tus naturaliter etiam elfe videtur, ejus qui altero parente libers i tero fervilis conditionis lit natus, ob 46am quam lupra diximuscae- lam. XXXI. Publicafubjedioeft quafe populus homini alicui.ai pluribus hominibus, aut etiam populo alteri in ditionem dar. For mulam talis fubjedionis in exemplo Capua? lupra adduximus, Sim i- Iiseft ilia populi Collatini: Deduifne vospopulum Collatinum, urkm,*. grot, aquam, terminos, delubra, utenftlia, divina humanaqueomnk'nmm populique Romani ditionem? Dedimus. Et ego recipio, Quo alludens P\a»- tus Amphitruone ait: * Deduntque fe divina humanaque omnia, urbem, (ft liber os Jn ditionem atque in arbitratum cuncii Thebano poilo. Lit. i, c, 3. Perl* hoc vocabant aquam & terrain dedere. Sed hire perfefta L- jedio eft: hunt & alias minus perfed*, aut habendi mofio, autos;, ad imperandi plenitudinem, quarum gradus peri poifunt ex his a fupra a nobis differtata funt. XXXII. Ex delido fubjedio etiam non accedente coaferii nalcitur , * quoties qui meruit libertatem amittere, ab eociiifxm exigenda? jus eft, in poteftatem vi redigitur. Cui autem jusftpma exigendas videbimus infra. Poftunt autem hunc in modumfabiic cic.pr, u- non fingulitantum privata fubjedione: * utPvomsequiaddilefc «*<«. non refpondebant, & incenfi : poftea & foeminas, qua? fe fervoaii;- no junxiftent: fed & populi publica ex publico delido. Hoc in" eft quod populi fervitus per fe perpetua eft, quia fucceflio part: nonimpedit quo minus unus lit populus. At lingulorum fervitusp: nalis perfonas non egreditur; quia noxa caput fequitur. Vtraque: tern fervitus tam privata quam publica pccnalis elfe poteft, aut pc feda aut imperfeda pro modo meriti & inflida? poena. De lend: vero tarn, privata quam publica, quae ex jure gentium oritur voli- tario, infra dicendi erit locus ubi ad effedus belli erit ventum. Annotata ad Caput v. Q' I# Ed ft contendant inter fe imperict pnfertur patris imperiumfScKi- libro 111, controverliaxix: Prim* partes font patris, [emit# tris. Chryfoftomus 1 ad Corinth, xi, 3 : vaetiw) • drS’gji )j ytwtf h jS ladliftltt Tmos. msrito viro femina fobjicitur. : squalitas honoris tugrlam par it. idem ad Ephefios capite IV : U? isd i yiwn. ff,rn is'/ cw-m flu) I'rsi/.uiu/j d.-rmnona (vzto ft tbu r.ipttxbu ' cue, rft&ppmien-a. o-S/ngs fopios. Secur.dapotefitu 4** Her, neqiee ergo ipfaxquum fibi jus vindicet [fub capite enim eft) run 1 ' quodfubditafibi eft, contemnat m ant us, corpus enim eft. Deinde : AC P A C I S, LIB* I I.' jg r , 'ifyljJ iyjstra £ m&lji mr op$-npiav , dxl opus eyf. t. ’Vftiov i drop. Altera poteftas ilia eft , imperium (ft if fa httbens, multttmque in honore confortii.fed tctmm plufculum habet vir. Auguftinus epift. cxci : Film ex legit imis nuptiisfufceptus, magisin patns eft quant in matrispoteftate. Grego- ras libro vi i,ubi de Andronico Palaeologo & Irene agit: Gi&irl'.ihffis 5 £ $, Iud(oya Siul*£g T 5 pritfos T 1 uC.e^a, to kuXvoI iPiv tlvj t£ tmtps •rtte&lwM /2xtomt7n tell -mull pftxtsoy -J \l7zuc. Tixrlvciv if v/xvoitrlv eq^xrasv obtue SjQtf Mitrat ptXStn xpaf'.trt. Ilmai froms (pi^atrt >av2i?ilS{ Jvaj Kafr 7 rfrafrm , Atau/xa 7. .gafrfrv yuiy.ct S otpav re r&lUtt&id&iK&gov tycwXorepac (pgivoc alrox^arScm E'yos d AWjtsis xvu it fr?iajpa t Koto: re frf,iac, O 7TVT a* til Ait ft A 77. x at dev. Nunquam gemma de matre germs', Nunquam duplices landabo taros, it ACPACIS, tIB. Ilj 163 eJtev Ta btfirns Cf/.IOK o-iwuSSifas ptAya s(fi) A egpv , iffiyfip ettuidp 3 /w «5 >£ mVas >i) ■Kami ; «y) r bfaeiw tmpziul xaitag am^yd'Cei^p trvfi,hesces, X dtp’ MpiciT(&* CSX Phnbiitms , dv yi.pj.sr, bfiiduf AxdXvtre: 6 }uid opus hominum inter fe necefiitudines etc vincula meds- re, faunius domus etngufti'ts clctudere tam ingens ac prsiclarum opus,opdtx~ tendi fundique pot eft in regiones fainjulas, orb’emque univerfum! Ajftimc. namque cum extranets novas pariunt conjmBiones hominum , non minora ij. Its qm e fanguine veniunt. quod refpiciens Mofies alias etiam mdttts propinf, rum nuptias vetuit. Chryfoftomus ad I Corinth, xm, 13 : A we/, pH dyxKK to rskdr(&‘ i -A g&stISs Inrbjemi diahiaxas «’s tiinrjv ipAws, «f Stvjcctmi ri cre^Mi tptblecs dtpogpck/ '/muqiQt dyzym ; Quia arlium cogisamoris latitudinem ? quid fupervacuo amicitu cmfam perdu quampoteras aliam amicitist paranda occafionem acquirere , extrmem ha- do ttxorem ? Lt Atticojure] Vide Demofthenem ad Leocharem tFortunatioim rhetorem: Donatum Phormione Aft. iy Seen. 11. & Adelphisiv, Naturalejus (ftpudorem infpiciendim ] Egregie hoc exfequitur PBo de ipecialibus legibus ; nbi effe dicit piij*s-$ j/p fij Waiv tUu ainiw ivy pupi^a, yzwaix.a . Patris mortui cubile quod, turn# res fiacra, intaBum Jini oportuit, contemerare, neque fieneButis neque mater, nominis verecitndia tangi, eundem ejufidem ejfiefilium maritum ,em ejufidem matrem & uxorem. lure gentium ] Sic & Papinianus loquitur in L. Si adulteriumf.: D. ad legem Iuliam de Adulteriis, A Rerfis contemnebatur ] Quorum hac in re crimen bellis perpctc ac fratrum cctdibus, a Deo punitum notar Philo. Perils additMj' dos, Indos, ^thiopas, Hieronymus lib. 11 contra Iovinianum, barbarism univerfum Hermione in Andromacha Euripidis. ToiStoii kS> rb fidgfixgov Thump re Hvyerp'i, mus re yrorfii pilyiv^, ICdgj} r Ufoxtps). 2sjfi (pills d[’ ol (pMfeflgt XagScri 7avcl[’ isbii Tale eft omne barbaricum genus. Materjugatur filio, nau pater, Trater fiorori : proximo alterna manus Cade implicantur: nulla lex prohibet nefiast Ve eqw j Plinius hiftori* naturalis ym, 43 ; ubi deequis agir M. ' ' ' > A AC P A C I S, LIB. II. Alium detrttBo velorum operimento (ft cognito cum matre coitu ,petiijfepr*iru- pta atque exanimatum. Eqm & eadem ex caufa in Reatino agro Uceratum prorigam invenimus. Namque (ft cognationum intellelhis in its eft. Habes pa- ria apud Varronem dereruftica n, 7. &apud Antigonum de admi- rabilibus, Ariftotelemque ejufdem tituli libro. Impura habeatur a profanu etietm gentibus~\ Tertullianus v adverlus §• xtI 1 Marcionem: Nondefendo fecundum legem creatoris difplicuijfe ilium ,qui mulierem patrisfuihabuit. communis (ft publiu rel'gionis fecutus ftt difcipli- nam. Narrante Flutarcho ] In vita Demetrii: fed & Appianoin Syriacis qui «%fnslav amorem nefandum vocat. Aut etiam per perftnas [anguine aut nuptiuli fanguinis commixtione cohx- rentes ] Philo pec Je It 1 zb yupyam, axd s’v iptiini K94 piM. fftuanquam cnim divift funt partes, fraternitatisjusre* tinent,ac cognationc, utnaturaliwnculo,junguntur. Iteminfanguimsgradu tranfverfortm primo ] Et huculque propinquis nuptiis abftinebant & Peruani & Mexicani. Suo loco nanatum non Jit ] Nam neque lex ilia narrata eft ex qua Til¬ das Thamarem comburi voluir. Sic Sichemitas Iudith refte occifos ait quod virgin! ftuprum intuliflent, ix, 2. & Ruben patris maledi- dto feritur ob incelmm. Lex ipfa indicat ] Vbi vide Chald*um paraphraften. diftinxerunt male S parti at*, & Athenienles, & quidem diverfimode. Riliam fratris ducere ] Talem Abrahamo Saram fuiffe Iofephus pu- £. xiv, tat. idem poft datam legem exempla nobis dar in Herode qui fra- tris filiam duxerat, & fuam filiam fratri Pherot* delponderat. Vide eum Antiqn* hiftori* xii, & xvi. Phineo patruo promiflaAndro- mode; Ovidius metamorpho/eon v. id poftea apud Romanos veti- tum permifit Claudius: vetuit Nerva: permifit Heraclius. Apud Grxcos ] Et Caftori avunculo delponfam Eledtramex Euri- pidis Eledlra difcimus. De patyuelium conjugiis ] iEfchylus Danaidibus vocat uv vi cubiliaqu.t jus prohibet, Sc ait fic ficuss^ yey©^ fxdarigenus. At Scho- liaftes addit illegitimas fuifle tales nuptias, quod adhuc viveret vir- ginum pater, quafi juft* futur* fuerinteo mortuo,ex lege t in oratione Sp. Liguftini civis Romani apud Livium eft: Rater mibi uxoremfratris fui filiam dedit. vide & Plauti Poenulum. Theodofii conftitutio~\ Vidtor de eo : tanium pudoritribuens con¬ tinent’a ut confobrimrum nuptias vetuerit, tanquam fororttm. Meminit & Libanius oratione de Angariis. Exftat Arcadii & Honorii lex ejufdem fenlus qu* tertia eft C. Theodofiano dc inceftis nuptiis. Concedi tamen principum indulto lolitas nuptias tales oftendit lex Konorii 8c Theodofii minoris alia eodem codic^ titulo, ft nupti* ex relcripto petantur. Secuti & Gotthi reges. Caffiodo- rus VII, \6. Hoc prudentes viri fequentes exemplum , longius pudicam obfer- •vantiam pofteris tranfmiferunt , refervantes principi tantum beneficium confo- Irinis nuptidi copulatione jungendis. Vbi & formuiam habes talis veni* principalis. L 3 A7* I* ??V3 J66 D E IV RE BELLI' IsTon quod vet it urn efl l ge bumcma ,fifiat, irritum quoque ejfe 3 In Am, thenli coneiho poll commemorata conjugia vcnta, & inter eas’d; ireliita fratris additur : Quod ilaprafinti temporeprohibcmits ,ut ta-m huBenus funt conflituta non Jolvamus. Retulit id Gratianus in quadlio. nem i x & 111, caulse xxxv. Simile quod a Paulo in fententias ret turn eft libro 11, tir. xx. fine parcntum confenfu contra&s nu. ptias injuftas efle , lie tauten ut non diffolvantur, nifi forte hatem. ftrema verba Arrianus addidit. Tertullianus de conjugiocumir, fideli agens ad uxorem lecundo, ait doiiftnum,magis ratum habere naatfimoniuna non contrahi, quant oqanino disjungi. Vide infra $.xvi. Sororemijmduxerit'] Lex Langobardicalib. ix, c. vm, i]:pi, eanones fie hetbent de duabusfiroribus, ficut de dujtbttsfratrihus. Non matrmowm ] At ferviles conjundiones nuptist dicebmtm in Gracia, Carthagine, in Apulia. Prologus ad Cafinam Plauti. Sic & in legibus Langohardorum libro ji, tit. xn , io. &xm ,3. legeSalica Tit. xiv, §. n.fed fine confenfu dominornmnonv;- luiffe conjugia talia apud Hebrtros notatur ab ipfis ad Exodum jjxi, ubi taliuua nuptiarum naentio, & apud Grarcos Chriftianos a Bafii:: in lifts canonibus. Solitam etiam a principe veniam imperrari da- cendae mulieris , quae inatqualis elfet conditicmis, videmus apad CaiTiodorum vii ,40. In fiat u legis ChrijtiaiM ] Vide in Gratiani colledfione f. 1. deco;;- jugiis fervorum. Pro ux r- concubinam habet. ] De tali concubina Auguft inus de Fide & operibus: De concubina quoque, fiprofeffa fuerit, nullum fe dim Bp imam, etiamfi ab illo cui [ubdita eft dimitt at ur , merito dubitatur, utrmu percipiendum bqptifpium non debeat admitti. Item deBoilO ConjugiiE- bro V ; So[et etiam quart, cum mafculus fifemina, nec Hie maritui, tail uxor aheritts, fibimet non filiorum procreandorum, fed propter incor.tinmtr films ameubitus cauja copulantur , ea fide media, ut nec Hie cum altera, m cum alteroidfaciat, utrum ntiptu fint vocanda, Et pot eft quidem fortafi' abfurde hoc appellant connttbium , Jiufque ad mortem alicujus eontm dtu eos placuerit, Jfiprolis generationem, quamvis non ea cetufit conjunct! fit , tarnen vitaverint, ut velnolint fibi nafeifilios , vel etiam opere abqtu niter gant,nenafcamur. Itaque in capitulari Francicovn, c.ajfdidtE Qui uxorem habet, eodem tempore concubinam habere nonpsteft , u d r: . . cum dileftio fuperet concubina, Qua fieri quid vet ant, fedfaSlum non refiindunt ] I.ivius libro x: 1 :1 rialex, cum eum qui provocajfet virgis cadi, feettrique necari ve'tdjfehfif adverfus ecsfecijfet, nihil ultra qttam improbefatlutn adjecit. id (quitump dor hemirmm or at ) vifum credo vinculum fafis validum legis, nunc unf¬ it* minetw•quifquam. Let-; Faria teftavnentana plulquaro inilie afis legatum nfbrtifve caufa prohibebat capere, prater exceptas pc nas, & adverfus eum qui plus ceperit, quadrupli pcenam con®'; bat, memqrante Vlpiano. M'acrobius circa finem eorum quae lerif ad fomninnr Scipionis: Inter leges illa imperfc&a dicitur , in qHttnttlf viantibus ptxna fancitur, vide lupra hoc capite §. xiv, in fine.Sic dit- Mart . A C P A C I S, t I B. I I. 1S7 Marcus relcripfit: Eum hercdem , qui prohibit fmerari ab eo quern teft at or elegit, non recle facere: poenam tamm in eum ftatutam non ejje. Sape etiam incommoda qua refciftimem fcquuntur , major a qtiam ipfainde- centia ] Ideo rex Alcinous Medeam reddi volebat patri fi deflorata nondum eflet. meminit Apollonius Argonautis, & ejusScholialtes, & in bibliotheca Apollodorus. Seclufispaliis m legibus ] Vtqux voluntduas partes concordare , ut $.xvii. c .6 de Eledione. Quod plimbus vifum id vulcre ] Hunc fenlum dant Chaldceus Para- phraftes & Rabbini ad illud inExodo xxiii , 3. Adjunge L. duo. &L. Pomponius. D. de re judicata ; & qua: infra lib. m,cap. xxx, §■ 24. & 011® paria cum Prudentio habet Ambroiius contra Symma- cfaum. Reus abfelutus inteliigitur 3 L. interpares, D. de re judicata. Vide f.xviil. Iulianum de Eufebia. Orefte Elecira ] Etiam Iphigenea in Tauris. in Eledra lie ait: K.«i TciVi A«i rnii'o'h Tijnirejj , iimu'i tcnif ■fytiepouri r (p manisac Perpsfuit, quod Romanus princeps ad fe avo caret Perps fubdm. Intererit aut cmfocietatis ] Bembus libro v 11. §, XXV 0 In exfules nullum jus civitati ] Vide infra libro 111, tit. xx. f. xu Cum nihil ad ilium civitas noftra pe tineret ] Nicetas Ilaaci Allgeli R- bus libro It t'-l Y-Mvbv cl oipm, 715 T clv% 7 C»X ov xj xaAowcst i nunc vivo tuo. Meliffus Spoletinus Grammaticus manumitti nolnit. f. xxlx. Patres non minus qttam matres fortuum emamgerant j Vide infra cm viii, §• 18. Pliniusx, 34.de columbis : Amor utrique JoboUstf * Partus non minus pattern fequeretur quam matretn] Seneca deBes-' ciis VII, 3 2 : quomodopatrimatrique communes iiberipint ? Lex V'uSf-' thica lib.x,tit. I.17. Si enim pirns ab utroque parentegignitur & crtatvP idem ad conditionem tanitim pert meat genitricis , qui fine patre nullatmti? A C P A C I S ; L I B. I I. 1*9 tuit procreari ? dcindc ; Hac rettionabiliter nature lege compellimur, agna- ' ionem ancilU qua fervo aliens jmfla pepererit, inter utrofque dominos aquan iuer dividendam. Slavi & Slav* proles patrem feqnebatur ; Specu¬ lum Saxonicum hi, 73- idem morisin nonnullisIrali*locis, c. licet de conjugio (ervorum. Apud Langobardos & Saxones lequi- tur partus partem deteriorem, Spec. Sax. 1.16. idem apud Wifigot- thos in Hifpania Ilidori tempore obtinuiffe dilcas ex c. ult. caula xxxi 1, qu*ll. iv. Natus ex fervo & ingenua eadem Wifigottho- ru'm legefit fervus 111, tit. 11, 3. iv , tit. v, 7. ix, tit. 1. 16. Ex fervo & ancilla nati inter dominos dividuntur. Si unus fit filius ha- bet eum fervi dominus, ancill* domino pretii dimidium perfolvens. in originariis patris originarii dominus duas fert partes, remin* ori- ginari* dominus unarn ex Edifto Theodorici apud Caffiodorum c. 67. in Anglia Francus quis eft aut villanus ex patre: idemque in aliis conditionum difcriminibus obfervatur. Litleton de Villar.a- gio & liber de Laudibus legum Angli*. Has leges a civili Romana difcrepantes juri natur* non pugnare agnofcit Thomas Aquinas. . quid ni, cum & Menfia lege apud Romanos alterutro parente pe- regrino natus peregrinus cenferetur ? ut nos docet Vlpianus in Inlli- tutionibus titulo de his qui in poteftate. Extra earn non efijtts parentibus prolem fuam cuiquam addicerej Ita & Carolus Calvus ftatuit cap. xxxi v, Edidti Piftis. Exipfaalimentorum &eorum qua vita necejptria funt prabitionc~\ Vide JLeonem Afrum lib. vi, de Barca. Nefedomindfultrahant'} Vide infra lib. Ill, c. vil, §. 6. Mercenariorum ] Inter quos ii in Anglia apprentifii dicunturdu- §. xxx. rante dilciplinae fu* tempore proximc ad fervilem conditionem ac- cedunt. Deduntque fe divina humanaque omnia ] Id Perl* vocabant terrain $.xxxi. & aquam dedere. ‘oties quimeruit libertatetn amittere ] Vt focii illi Vlyllis iEgyptios xxxil. p .*dati, de quibus Homerus Odyffe* | ; 1 ‘[tsuii mudsi dnixkivov b^apaiXxi^: T»5 d[‘ dyx'pi fydss trpbrn dvdyxti. Eartem igitur noflrum ficelidbtti obtruncarunt: j Partem etiamhivos ad opttttraxere coacium. Sic Apollinem Iupiter cum inTartarum dejicere vellet, exoratus a Latona lervituti addixit. habet Apollodorus libro m. Vt Roms qui ad dileclum non refpondebant ] Apud I.ycios fures. Ni- colaus Damafcenus. Apud Wifigotthos multi aliorum criminum damnati, ut cx eoruna legibus apparer. Capvt BE IVRE BELLI Cap v t VI, I7« De stcquifitione derivativa fadto hominis, ubi dc alienatione imperii, & rerum imperii. la Vt alienatto fiat quid requtratur in dante : II. £uid in acctpiente . III. Imperia alienari pojje interdum d rege, interdum a populo, I V. Imper'tum tn partem populi alienari par¬ te invita d populo non pojje : V„ Nec ipfam partem in feimperium pojfe alietiarey nifi tn jumma neeejntatej V I. Caufa diverfitatis. VII. Imper'tum in locum pojje alienari. VIII. Rejicitur jententia , jatuens ob uti - litatem aut necefsitatem , rede a regc im¬ perii partes alienari . I X. Infeudationem & oppigniralmtm [» alienatione contineri. 0 1 X. Etiam ad alienandas jurifdittione t ^ res requiri populi confenjum, autJfuubg aut per confuetudinem. X I . Patrimonium populi k regibut non pojje. XII. Dijhnguendas res qua in frndu]funt patrimonii a rebus patrimonii. XIII. Partes patrimonii oppignonniuti. bus quatenus pofsint> & cur ? X I V. Teflamentum alicnatiom ejjifjncim & juris naturalis. A Cquifidone derivativa noftrutn fit aliquid fafto hominis an: legis. Homines rerum domini, ut dominium , auttotum, a: ex parte transferre poffint, juris eft naturalispoftintroduftim dominium : inert enim hoc in ip/a dominii, pleni fcilicet, natura. I, Rhit. v. Itaque Ariftoteles : op©* Sety-fiou e/naf, o-sav tip' ctvTcSi i u,TntR\S\y.u. 1. v'deatur, facilius vero fi ctiam neceflitas appareat.At ubi manifefta ©■ “ l " eft in contrarium voluntas, aut corporis, aut partis, nihil adum de- bet intelligi, nifi , ut diximus, ubi pars a corpore coafta eft abfee-1 smith. * dere. rep.^inp c. IX. Sub alienatione merito comprehenditur & infeudatio, fub|J^„^ pnerecommifli ex felonia, aut deficientefamilia. Nam & hxc eft /. t,c. 214* conditionalis alienatio.f Quare videmus a pluribus populis * irritas & J 4 6 - . habitas ut alienatione^, ita infeudation?s regnorum qua? populis incon- CuicMu- 172 DEIVRE BELLI inconfultis reges fecerant. Populum autem confenfiffeintelliVi mu < five totus coiit; quod olim apud Germanos & Gallos fieri folebar ■ five per legatos partium integrantium mandatu fuffkienteinftm! dtos. *Namfacimus & quod per alium facimus. Sed nec pi-md' dari pars imperii porerit, nifi confeniu fimili: non ea tantum ti caufa, quod ex pignopjs datione fequi alienatio foleat, fed quod & rex teneatur populo aa exercendum per fe fummum imperium & populus partibus fin's, ad confervandum hoc exercitium in fua inte. gritate, cujus rei gratia in focietatem civilemcoitumeft. X. Minores vero fundliones civiles quo minus populus etiam ju, re hereditario poffit concedere nihil obftat, cum ea corporis fan. CMvit.nnf, nrique imperii integritatem nihil imminuant. Inconfulto vero no. zlmMd't pulorexidnonpoteft, fimaneamus intraterminosnaturales:mi a juris temporarii, quale eft regum eledtorum , aut legelucceoe?.. «. 1 6z. tium ad imperium, effedtus nifi pariter temporarii effe non poffunt. Potuittamen populi, ut expreffus confenfus, ita tacitus confuetud;. ne introdudlus, qualem nunc paffim vigerecernimus, id jus regib;; tribuere. Eo jure ufos olim reges Medos & Perfas, * oppidaa. regiones totas perpetuo jure tenendas donafle, paffim in hiftorj legimus. \Alieric.m XI. * Patrimonium quoque populi, cujus frudtus deftinati ft-: ^dcjure/u ! 01 ad fuftentanda reipublicae, aut reg’ix dignitatis onera, *kregfc Bin. in i. alienari. necintotum, nec in partem poteft, Nam & in hocjjpmi- prohiteni. s. j us frudtuario non habent. Nec admitto exceptionem, fi res in:> P Juod '-vf' cum valeat.quia quod meum non eft, ejus nec exiguam partemdt- cmfct. in nare mihi jus eft: fed in rebus modicis, quam in magnis, confeote tna.dicx- p 0 p U li exlcientia, & ex filentio facilius praffumitur. Quo lenfui' U per diftinfttonem ex¬ plicit ur. V. In fucceflione liberos defunffii pareniibus praferri, & cur. VI. Origo vicaria fuccefeonis , qua reprafen- tatio dicitur. VII. De abdication & exheredatione. VIII. De jure liber or urn natur alium. I X. Liberis deficientibm ubi nec teft amen¬ tum nec lex certa exftant , bona avita deferenda his d quibus venerunt , aut eo- rum liberis. X. Bona novtter quafitd proximis. XI. Legum circa fucceftones diver fit as. . XII. In regnis patrimonialibus quails Jit fuc- cefio. XIII. St ea regno, Jint individua , pr&ferri maximum natu. ■ , tarium in dtibio itidividuum eft: XV. Non durare ultra pofteros primi w I X VI. Non pertinere ad liberos w* tantum. X V I I. In co mares pnferrifemmu- XIV* Regnum ex populi conjenfn beredh X V I II. inter mares pr&ferri natu & I mUm : | XIX., tale regmim pars ft berciitc I X X. Vr&fum't in regno talent fticcefi#- inft it ut am quails in aliisrebiu inuf» r ‘ tempore regni inchdati : five regnmfc j allodiale: | XXI. Sivefeudale. | XXII. Succefiio line aids cogaatici w. & qualts in ea tranfmtfiio juris. | XXIII. Succefio linealis agntiict * Its. XXIV. ' Sue ccfiio qua fempet K-'-' proximitas ad primum regem . XXV. .An exheredart poftitfilm tA gnum fuccedat. XXVI. „4n abdicate quis regnum ft- fe & pro liberis. XXVII. Judicium propriedifturnv. cefsione , nec regis e[fe } nec populi. XXVIII. ?ilium qui ante gnum ntftH eftpoft natopraferend^.. It ft fe ra pt % cro *£> AC P A C I XXIX. Kijlatia lege delatum return ap- parent. XXX. An nepos ex fiiio priore fiiio pofte - riori prafieratur , pet diftinttiotiem expli¬ cate. . XXXI. Item an miner fiater fuperftes regu majorufiatris fiiio prxfierendtufite XXXII. Anfratru film regu patruo prtfe- ratur. Si LIB. II. ^5 XXXIII. An nepos ex r fiiio praferartir filia regu* XXXI V. An minor nepos ex fiiio nepot$ majors ex fiita. XXXV. An neptu exmajere filie prefer ratur filio minors. XXXVI. An filial forork praferendue fi - HafiratrU . XXXVII. An filiafiatris majoris firatri minors. L Ege qua? fit acquifitio derivativa, five alienatio, fit aut lege na¬ ture , aut lege gentium voluntafia, aut lege civili. De lege ci- vili non agimus, id enim infinitum foret, & pracipua? de bellis controverfias ex lege civili non definiuntur. Tantum notandum eft ^»th. »»* * leges quafdam ci viles effe plane injuftas, ut qua? bona naufragorum c * * fifco addicunt. Nulla enim caula pracedente probabili dominium ' alicui fuum auferre mera injuria eft. Bene Euripides Helena: 10CVU.fi 5 %&(&, KTOAlflo* Sum naufragtts, * JJioliare quod genus ett neftts. Quod enim jus habet fifctts (verba funt Conftantini ) in alienet calamitate ut £. i. C. de in re tamluBuofa compendium f Better ? Dion Prufieenfis orationevil nsHfrJMU de naufragio locutus : fi u >> ntlt, el Zti , ptuti y.tfidacq •ntS'nii'iin dvjpurmt dbwfcus, Abfit, 6 Iupiter, ut lucrum captemus tale ex hominum infortunio. II. Lege nature, qua? exipfa dominii nature ac vi fequitur, du- Syh.mvtf- pliciter fit alienatio, expletione juris & fucceffione. Expletione juris k ‘ lit alienatio, quoties id quod meum nondum eft, fed mihi dari de- £* s’fiAft fi ber , aut loco rei mea?, aut mihi debit*, cum earn iplam confeqni pulatime d. non polfum , * aliud tantundem valens accipio abeo qui rem meam p “‘I'/fi’ detinet, vel mihi debet. Nam juftitia expletrix quoties ad idem alne.oXi non poteft pertingere, fertur ad tantundem , quod eft rnorali a?fti- bm. raptor. matione idem. Dominium autern hoc modo ttansferri probatur a L ex ' M - D - fine, qua? in moralibus optima eft probatio. Neqne enim juris mei TlreluT.i. explemenrmn conlequi potero, nifi dominus fiam.Fruftra enim erit fin. D.adi. rei detentio, fi ea uti pro arbitrio non poffum. Antiquum hujus rei exemplum eft in hiftoria a Diodori, ubiHefioneus pro his qua? filia? “firt fua? ab Ixione promifla non praftabantur, equos ipfius accipit. Le- $o. ‘ gibus quidem civilibus fcimus vetitum effe fibi jus dicere; adeo quidern ut vis dicatur, fiquis quod fibi debitum eft, manu repofcat, /, c J”dT. multis in locis jus crediti amittat qui id fecerit. Imo etiamfi cur. l.fiquie^ lex civilis hoc non direftc prohibetet, ex ipfa tamen judiciorum in- c “ ria ^fi“ ftitutione fequeretur hoc effe illicirum. b Locum ergo habebit e p D _ LT." quod diximus ubi judicia continue ceffant; quod quomodo conrin- Suwtm gat explicavimus fupra: ubi vero momentanea eft ceffatio , licita ^j UUUi > *• quidem erit acceptio rei, puta fi alioqui nunquam tuum recuperare Itahmum. poffis, aufugiente forte debitore. Sed dominium h judicis adaidtio-;» fin. D.ad ne erit exlpehbndum, quod fieri lolet in repreffaliis, c de quibus in- fra erit agendi locus. Ouod fi jus quidem certum fit, fed fimul mo- reprefi^fij, raliter certum, per judicem juris explementum obtineri nonpoffet, puta quia defidat probatio j in hac etiam circumftantia, ceffare legem a Sofo de luft. CJ. \ , Art.2. Cajet. d. cj. 66. b Lib.iv^p. JC.& l. II. ep. 1 6 .& l, v. ep. 7 . c Vrattc. Pi- fci. de fiat, exc. Jem . ?*. I 33- Mench. in auth. novij- Jima. C. de inoff. teft. n. 29 6 . TtU. "Fernandes tnl.lo.Tau- tin. q. 4. "tfnft.de jwe it at.in pr. 1. 1m natura- le. D. de juft. & jure L. tin. ^ ta- ce at.verf.fi- leat , C. de ret ux. a£t. 1. ult. C. de bon. qua lib . 5 ipfitm. L. Si quit. Frgo. D. de agnltberU % jjS DH IVRB BELLI legem de judiciis, &ad jus redid priftinum verior fententiaen III. a Succeflio ab inteftato qux dicitur, pofitodominio rerno ta omni lege civil!, * ex conjedura voluntatis naturalem habetor gincm. Nam quia dominii ea viserat, utdomini voluntatetrJ ferri in aliurn poffet, etiam mortis caufa ac retenta poffeffione fupra diximus, fiquis voluntatis lux nullam edidiffet reflation® cum tamen credibile non effet ejus eum mentis fuiffe, ut poll tern fuarn bona occupanti cederent, fequebatur ut ejus effe bona ^ telligerentur , cujusea effe voluiffe defundum maxime eratpro’»" bile. Defunclm urn voluntatem intellexijfe , inquit b Plinius junior, ^,, eft. Creditur autem in dubio id quilque voluiffe quod aquiflimii atque honeftiffimum eft. In hoc autem genere prima ell caul ejus quod dcbetur,proxima ejus quod etfi non debetur, oSciocoa- gruit. IV. c Dilputant Iurilconlulti an alimenta a parentibus liberis de beantur. Nam quidam fentiunt effe quidem naturali rarioni ft; confentaneum , ut a parentibus alantur liberi, debitum tamen r - effe. Nosomnino diftinguendum arbitramur in vocedebiti, q;: ftrifte interdum fumitur pro ea obligatione, quam inducit juseir- torium; interdum laxius, ut fignificet id quod nili inhonelle oi::: non poteft, etiamfi honeftas ilia non ex juftitia expletriceffed ext fontc proficifcatur.Eft autem id de quo agimus(niiilex aliqua fcnar- na accedat) debitum illo fenfu laxiore. Ita accipio, quod dixiHe. rius : Parentes nos alendo , inquiens, nepotum nutriend rum debit! it. runt. Et Plutarchusin libello elegantiffimo de prolis amore:««- its as tyettevp* T xxSgjv : * liberi hereditatem ut fibi tkk* exfteftant. Qui dat formam dat qua: ad formam lunt neceffaria.: {turn eft Ariftotelis : quare qui caufa eft ut homo exiftat, isquan: in feeft, & quantum neceffe eft , profpicere ei debet, de hisc: vitam humanam, id eft naturalem ac focialem , nam ad eaitsa eft homo, funt neceffaria. Eade caufa, inftinftu Icilicet naxr caetera quoque animantia proli fua: quantum neceffe eft alime fuppeditant. Vnde Apollonius Tyanaeusquod ab Enripide era: :■ £tum, "Armai diJfWTmm i d/vyd tsx.hu. CrnEiis hominibm liberi vita altera. ita emendabat: "Ayrum 3 tfiawiii h Ttr.nl. Animantibm quaji vita funt partus fni : plurimis lane allatis argumentis* quibus inlitum hunc afiefl®- bat, quae videre eft apud Philoftratum libro vi i, capite ieptiir.t- offeavo : cum quo loco optime confentit is qui eft apud Oppip- de venatu tertio, & de pifcatu primo. Et in Didye tra:ra\h • ille Euripides hanc unam omnium legem,effe ait, qua; & bont> inter le , & cum caeteris animantibus communis fir: Hinc lump fulti veteresliberorumeducationem ad jusnaturale referent,’••p ad illud quod cum inftindus naturae aliis quoque animantibus^ mendat, nobis ipfa praffcribit ratio. Naturalis ftimulus ,ut t lulv.v-p loquitur, id eft , parentis ad liberorum educatimem bortam- ACPAC lS.LIB.il, ijy aiibl: Vilium velfiliam alert patri neceffe eft propter ipfam nttturttm. Diodo¬ rus Siculus dyafij y> h pilirif Slhima. A®- d-mcri mis £»«{ Iri cm X ptfyoy tewniy , d'Na yrfi tat ffijyojfifiay , pjd fi ov'ffivSi CptXcfidxf ms, S&Jd~ 'b%*S ttt diet™ dynm xvttMf. Optima quippe magiftra natura eft cunctis animantibtu non tanttim ad ftti , fed (fi' adprolis fast confervationem-s ut cognata hac curtate continua fuccejfio ad aternitatis circulum perveniat . Apud Quintilianum films , partem jure gentium peto. Salluftius tefta- jmentum quo filius excluditur impium dixit. Ettjuia naturale eft hoc debitum , ideo etiam vulgo quaefitos alere mater debet. Et quan- quam ex damnato legibus concubitu natis nihil xelinqui leges Ro¬ mans- Volebarit, ficut & naturalibus ne quid relinquere necefle diet cavefat lex Solonis, candnes Chriftiana; pietatis hunc rigorem cor- rexerunt, qui docent qualibufdumque liberis id rede relinqui, imo ft opus fit relinquehdum etiam,quod ad alimenta neceflarium eft. Nec cm h. aliter capiendum quod dici lolet, legitimam huiiianis legibus tolli ** non pone, quatenus lcilicet in legitima infunt alimenta neCeflaria. Nam quod fupra eft, tolli poteft non repugnante natura. Ali autem «dl. debent non tantum liberi primi gradus, led & fetiundi, fi ita resfe- rat, & ulterioris : quodoftendit Iuftinianus, cum non filios tantum, ^ } ^ fed & qui deinceps lunt, alendos propter ipfam naturam pronun- uh.c. de tiat: quod ad eos etiam producitur, qui per mulieres ex nobis ve- niunt, fi aliunde ali noil poflunt. rfsedutrS. V. Debentur quidem & parentibus alimenta: quod non legibus & ti item tantum proditum eft , led vulgari proverbio * dynmxa^yoiy. adeo quidem ut laudetur Solon, quod qui id non facerent eos notatit in- famia. Sednon hoc aeque eftordinarium atqueillud quod de liberis p.deag.ifa diximus; nain liberi cum naicuntur nihil lecum afferUnt unde vivant: btesUm adde quod vivendum diutius habent quanrparentes:atque ideo ficut m ilmk honor & obfcquium parentibus debetur,non liberis, ita educatio li¬ beris magis quam parentibus: quo fenfu accipio illud Luciani: xui mi yi it tyjtris mlf Tmfiigfiirt tS e Ttuieu; /igfixt.oy j} mis Ttcurt tit ora Wgjss ’nnidfif epir.ciii. Mags natura jubet d parentibus liberos, quam a liberie parentes diligi. Et illud Ariftotelis : mrnxttmtu ii dp’ tl r/S $ir$hp , 9 *» Nix vitii $oyd/$/j<>y neuiimylt, 73 yi £? cwrxoMtioy tJ ap' ts, Magis afficitur cduja gi- gnens erga genitum , quam genitum erga gignentem. Nam quod ex, aliquo or- tumefl , id ei quafi pr opr turn eft. Hinc fit ut etiam citra auxilium legis dvilis , prima bonorum lucceflio liberis deferatur 5 quia creduntur parentes illis, ut corporis fui partibus,non tantum de neceflariis, led & de his quae ad vitam luavius honeftiulque tranfigendam pertinent, quam uberrime voluifle profpeftum, ab eo maxime tempore quo ipfi rebus fuis frui non poflent. Ratio mturdlis , inquit Paulus Iurif- t. turn rd, COnlultuS, quafi lex qtiadam tdcita liberis parentum hereditatem addicit , ve- f°- fi- * lut ad debit am fucceffionem eosvocatida Papinianus vero ; Non fic pttren-*' 0 ’ 1 ' ****' tibus liberorum , ut liberis parentum debetttr kareditets. Parentes ad bona li¬ ber oriim ratio mifierattorn admittit: liberos natura fimul , (fi parentum com¬ mune votum ; id eft, liberos hsereditas feqtiitur partim quidem ob prxeifum debitum naturale, partim ex conjeftura naturali, qua pa¬ rentes creduntur id veils, ut liberis quam optime prolpedium fiu M Sanguine ,-g. D E IVRE BEttI lib. v. c. 9 . sanguini honorem reliquit ait Valerius Maximus de Qjdortenfio, qm ,, Ceri „ th ' filiam minus fibiprobatamhamedem Icripferat. Hue fpe&at illud XII, I,J. ' Apoftoii Pauli: » ft ’oipetM vw -nnm -nk jjveSft > *»-’ «i pm; n"* renteis- Non, enim liberiparentibus, fiedparentes liberis rem c.ngerere &fer- ware debent. V I. Quja vero & hoc ordinarium eft, ut pater materque liberis fuis profpiciant, ideo , dum illi exftant, avi aviteque ad alimenta danda teneri non ifitelliguntur: ubi illi, eorumve alter defecerit, l. Si qua oequum eft ur avusaviaque, pro morruo filio filiaque curam fufei- piantnepotumacneptiuiTK quod & in parentibus longius remotis Z.Yur. f.' pari ratione procedit. Atque hinc ortum traxit jus illud, * ut nepos l. 1 . 1 - Nec filii loco fuccedat, quemaamodum Vlpianus loquitur. Id Modelli. toturn. D.de nus ; 7 - Traces timv •zsJmgjuy. Iuftinianus , w rm. WmeTut ^dcui v7itl£ ptx&sy 7izci$is> 4 eulefis tibit o tlfij. Mater teneritts liberos adamatpatre : 6)jtia mater effe ficit fiuos, pater autumat. Ideo ratio aliqua reperienda ruit, qua probabiliter conftaretquie effet partus eujufque pater. Ea ratio eft, conjugium Pumtum in ter- ininis naturalibus, id eft coofociario qua foeminaPubmaris cuftodii cort- A C P A C I S, LiB.il. if9 tonftituitur. Sed etfi alio qtiovis modo conftet quis fuerit pater, aut pater id pro explorato habuerit, naturaliter is partus non mi¬ nus quam alius quivis fuccedet. Quidni cum etiam * extraneus pa- lam pro filio habitus, q'uerii adoptatiim vocant, fuccedat ex conjee ftura voluntatis ? Naturales vero etiam, poftlege introdu&um eo= rum diferimen k legirimis: ^ ( ymoiav ittv ovrt$ ovfoets yopco voV e3 A 5 o/aut' cwiat elvcq rlju/ai , i'ft tLjj iriav mvtttv , 3 rS ffixs ifiut, ri it tS iQofS/lis.Ego legum conditor neque vos veftri juris ejfe fiifco , neque patrimonium veflrum, fed totitts veftri generis, turn quod furt , turn quod futurum eft. Quade caufa Plato falvuni effe vult generi, unde venit. Quod non ita accipi velim , quail natu¬ raliter de bonis paternis, avitifque teftari non liceat (* faspe enimin- digentia amici alicujus efficit, ut id non laudabile modo fit, fed etiam neceffarium) fed ut appareat qua: in dubio credenda fit fuifle voluntas inteftati. Cdncedimus enim plenum dominium efle penes cum de cujus voluntate agimus. Sed cum poll mortem dominium hoc rennere non pofTit, & omnino procerto haberi debeat, noluifi- fe ehm pdrdere beneficii matefiam , videndum-eft quis fit in bettefi- ciis ordo mixime naturalis. Bene Ariftoteles: eC’tfjtrri b.rm7nh'nov ppSfii 7i iredg? font*, Votim eft gratiam referri ei qui benefecit, quam M a amiet Off . 1,1.31. t. C. cjha lib. l.de cmanci - 1". Cw» enitn c. de legit, hered. 1. Se.ndmw, C. corn, de fuccejf. No¬ vel. de coiif. & uter frat. t Lib.y,c.$. Lib. x. Cjf. I. r>- off. 1 , cap . 30. 180 DE I ,V R E BELLI amico conferre beneficium. Et Cicero : Nullum officium referenda gratia magts necejfarmm eft. Item: Cum duo genera liberalitat'ts frnt , unumdandi benefited, altcrum reddendi , demusnecne, in nofir a poteftate eft 5 non redden bona ■viro non licet: modo id facerepofifit fine injuria. Ambrofius: Pulchrmn eftpropenfurem haleri ejus rationem qui tibi , aut beneficium aliquod, aut mi¬ nus contulit. Et mOX : (fluid enim tam contra officium , quam non redden quod acccperis ? Gratia autem refertur, aut viventibus, * aut defun&is. Defunftis, ut oftendit Lyfias oratione funebri, refertur gratia in eorumliberis , qui naturaliter pars funt parentum , &quibusfivi- verent parentes maxime vellent benefieri. Et hanc. atquitatem fe- quuti funt luftimanei juris conditores , arquitatis ftudiofiftimi, in quaftione inter fratresplenos, & confanguineos. & uterinos, 8 c aliis quibuldam. Ariftoteles, ddo.Qoi ipihSm tJcmt carmy 7r.1pvx.acq. r, yj cifiSW rau-nmg uikfaetg 7 Fratresfe invicem dthgunt qua- ternes ex iifdem nati funt 3 nam ortus communis ipfos quafi eofdeist facit. t Va¬ lerius Maximus : Vt merit0 primism amor'ts ■vinculum ducitur , plurima maxima beneficia accepijfe , ita proximum judicari debet fimul accepiffe. Gentium commune jus ut frater fratri iuccedat didtur apud Iufti- num. Quod II non reperiatur is a quo proxime bona venerunt ejufve liberi, reftat ut gratiareferatur his quibus minus quidern, fed tamen poft ilium proxim'e debenrur, id eft parenti fuperioris gra- dus,ejulque liberis, prsefertim cum eo modo maneatur intra proxi- mos, 8 c ejus de cujus hereditate agitur, & ejus a quo proxime bona venerunt. Idem ille Ariftoteles: dvefint 'j ufft «< >*ntn nfadg d* rimy avvoir.ei'iv'teu' rtf fit rzov adrzov etvcq fiyyoyrzci 01 fifft oiniortoyt , oi j aSM- *Jg««TEg9<. Patrueles vero (ft uteri cognati conjunguntur per parentes, quatenus ex iij'dem ortum habent: ita ut alii conjunctiores fint, alii minus eonjunSipro ortus rati one. X. At in bonis noviter qusefltis qua tSedsyfa rS y-xfix Platoni, cum ceffet gratia referenda officium 3 fupereft ut ei deferatur fucceffio qui defundto cariftimus fuiife creditur. * Is autem eft qui gradu cognationis proxime defunftum attingit. Sic Ifaus apud Gracos receptum ait , rtdg tfivmm fifing to rS reXSlnbozofl®- fifiiiet ^: defundi bona eicedere qui genere fit proximus: addit: d d>, d ■mg ovfiiyeot to t S mfiitSg ■ quidfitftius quam ut que cognati fuerantcogM- its cedant ? Idem fenfus eft apud Ariftotelem libri ad Alexandrum eapite I x. Optime , inquit Cicero ,fibcietcts homimm coijunStoque [em¬ bitter , fi ut quifque erit conjunctijfimtts , ita in eum benignitatis plminrnm conferatur. * Qui & alibi poft liberos ponit bene convenientespro- pinquos, Ut 8 c Tacitus : Liberos cuique ac propinquos fuos natttra carijf’om ejfe voluit. Idem Cicero alibi de cognatis agens: Necejfitriafnfdi* vita debentur his maxime. Debentur fcilicetnon ex jure expletorio, fed xxr diicw : Et alibi cum de affeclione erga propinquos egiflet: Ex hac animorum affeclione, fubdit, teftamenta commendationefquc monar tium nau funt. Idem copias noftras proximis quam alienis & flippy* ditari & relinqui arquins effe air. Ambrolius quoque: FSi etiamdl* probanda liberalitas , * utproximos feministui non dejpicias. Succeflioau- tem ab inteftato de qua agimus , nihil aliud eft quam taciturn tefta- mentum I V * )» 1 . 1 , Is it ii' ! fe is sj (• « I' r tl » li- ia w :« !” t; II. f si li f It * * It; » il f 1? If ACPACIS;tIB. II. lSl mentum ex voluntatis conjeftura. Quintilianus pater in declama- tione: Proximum locum a tejictmentic habent propiitqui: ita p inteftattts quit etc pne liberis Aecefferit. Non qttonidm 'utiquejuftum pt, ad hos pervenire bona defmBorum; fed quoniam relifia 6? velut in medio popta, nulls propius uidentur contingere . Quod de bonis noviter quaslitis diximus ea na- turaliter proximis deferri, idem locum habebit in bonis paremis avitifque, li nec ipli a quibus venerunt, nec eoruin liberi exftent, ita ut gratia: relatio locum non inveniat. X I. Hate vero qua: diximus quamquam naturali conjeftur* maxime funt confentanea , non font tamen jure naturae neceflaria; ac proinde ex diverlis caulis voluntatem humanam moventibus, va- riari folent padis , legibus, mdribus: qui fubitionem in locum an nonnulis gradibus admittunt, * in aliis non admittunt; alibi diftin- guunt unde bona veniant, alibi id infuper habent.. Eft ubi primoge- niti plus poftgenitis ferunt; ut apud Hebrxos: eft ubi inter fe xquan- tur. Eft ubi agnatorum habetur ratio ; eft ubi cognati quilibet cutn ' agnatis tantundem ferunt. Etiam fexus aliciibi momentum habet, alicubi non habet: & alibi cognationis ratio habetur intra propio- res gradus : alibi longius extenditur. qua: longum diet exfequi, nec inftiruri noftri. Illud tamen tenendum eft , quoties voluntatis ex- preffiora indidanulla funt, credi quemque id defua'fucceflionefta- tuilfe, quod lex aut mos habet populi, ndn tantum ex vi imperii,fed exconjedura, quae etiam in eos valet quorum in manu eft (ummum imptrium. Nam & hi probabiliter creduntur in rebus fuis aequiffx- mum judicafle, quod aut legibus fanxerunt ipfi, aut moribus pro- bant; in iis dico rebus in quibus de nullo ip/orum damno agitur. X II. Sed in regnorum liicceftione diftingui debent regna qua- pleno modo pollidentur, & in patrimonio Hint, ab his quae m-odurii habendi aevipiunt ex populi conlenfu. quo de difcrimine egimus fupra. Prioris generis regna * dividi poliunt etiam inter mares * & foeminas, ut in Aigypto & Britannia olirn factuiin videmus: nullo difcrimine fexits Reginam feit ferre Pharos, ait Lucanns: de BritannisTacitus, Neque enim fexum in imperils difeer- nmt. nec adoptati minus veris' liberis Precedent ex praefumta vo- luntate j Sic Atpalio Locrorum regi Hyllus HcrcuKs films per ado- ptionemin regnum fucceflit. IVIoloflus* nothus ex.patrisPyrrhile- gitimos liberos non habentis judicio fucceflit in regnum Epiri: de adoptando in fucceflionem Scythitr Philippo egit rex Athens: lift j K fM. ir, gurtha nothus fed adoptatus lireeeflit in regno Nurhidico : licut & SaM ^ in regnis qua: Gothi & Langobardi armis quaelierant, adoptionem iu^n. valuifle legimus. Imo etiam'ad eds proximos ultimi pofleflbris te- Cafiud. gnum perveniet, qui primum regem fiftguine non attingunt, li tails lucceflio in iis locis recepta lit: licut Paphlagoriiam regum dome-* ilngot. fticorum interitu haereditariam patrifuo obvenilfe ait apud luftinum ,f**« Mithridates. ' xxxvui. XIII. "Quod II didlum lit ne dividaturregnum, neccuicedere debcat expreirum lit, * ut-quifque natir eft maximus, mas aut faetai-: M 3 m, S 82 DEIVRE BELLI pa, regnum habebip In Thalmudico titulo de regibus legitur: g*; fr&cipuum jus hahet in hxreditate , is (if in poffejfione regni. Ides filius natu ptnjor prifertur minpri: ©©YWfia'i' injniiaiir afsirvVTu'fai tj}» Pofym, ‘figWI r ,Xfift s inquit Herodotus : Mos omnium populorum eft ut natu maxi - mus imperium bdeat. Idem alibi fiaepe d legem five confuetudi- Lti. xxxr. nem regnorum hoe vocat, Livius duorum fratrum Allobrogum de regno contendentitun mi nor cm ait jure minus, vi plus potuiffe. hift.lib.n. Apud Trogum Pompejum , Artabazanes maxtmus natu xtatis privilt- gio regnum fibi vindicabat: quod & prdo nafcendi, & natura ipfa gcntibui Lib. xl. deft it. Idem alibi jus gentium vocat; ut & Livius, qui & ordinem appellat aetatis atque naturae: quod inrejlige nifi pater aliud juflerit, Lib,xvi, & ut Ptolemaeus apvid eundem Trogum. Qui autem in regno tali fuc- xxxiv.- cedit, coheredibus tenebitur pro ipforum partibus sefiimationem rependere, fi & quatenus id fieri poteft, XIV. At ea regna quae populi libero confenfu facta funt heredi¬ taria, ex praefumta populi voluntate deferuntur. Praefmnitur autem populus id voluifie quod maxime expedit.Hinc prjtnum illud nafci- tur, * ut ni aliqd lex aut mos ferat (ficut Thebis Boeotiis regnum fuiife inter mares dividuum ex * Zethi & Amphionis, itemque ex Qedipodis fiiiorumhiftorja apparet, & vetus Attica inter Pandionis liberos divifa eft, & quae cirpa Rhodum inter Camirum, Ialyfium, Lindum fratres, & regnu'fti Argivum inter quatuor Perfeifiliosj in¬ dividual!) fit regnum , quia id ad tuendum regnum & eivium con? cordiam plurjinum valer. Iuftinus libro xxi, Fimius futwum effe re- gnum , fi penes upum remmfijfet, qua/n fiportionibui inter film divideretur, arbitrabantur. X V. Alteram, ut fiicceflio ftet intra eos qui defcenaunt a primo rege: ea enim familia ob nobilitatem eledia cenletur, eaquefinita regnum redire qdpopuluim Curtiuslihro x, Ijieadem domfm- fiaque imperii vires remanfursu ejfe : h&reditarium imperium ftirpem regiam vindicaturum : ctjfuetos ejfie ipfurn nomen colere, venerarique : yet quenqnm id tapere nifi genitum ut regnarct. XVI. Tcrtio , ne fuccedant nifi qui natifunt fecundumpatriae leges : non naturalqs tantunq , quia ad contemtum patent, quorum Jnatrem pater jufto conjugio dignatus npn eft, & prseterea quia mi¬ nus certi habentur : at in regnis expedit populo haberi maxanam certitudinem qua: haberi poteft ad vitandas controverfias: quaecau- LMmlib. fa fuit c,ur Macedones Demetrio minorj potius quam Perfeo ma- xxxix. jori regnum deberi, exiftimaverint, quod Demetrius juftamarre-; familias natus diet. Et apud Ovid jum lcgimus ■: At net nupta quidem , tedaque aeceptajtegaU .- Cur nifine caperes regna paterna notbus ? fed nec adoptivi, quia nobilitas generis verc regii rnagis reverendos efiicit regQS, majorque de eis fpes concipitur. Efi in juvencis, eft in equtspatrum Virtue, XVII. Quartum, ut inter eos qui pariter in hereditatem admitte- reritur,five quia unius funt gradus,five quia in parentum fuorum gra- dam- AC P 1 C I !l LIB. II. J8y dum fuccedunt,*praeferantur mares foeminis; ideo quod mares turn ab bella .turn ad alias imperii partes magis idonei foeminis cenfentur. XVIII. Quintum, ut inter mares aut inter foeminas, ubi mares deficiunt * prseferatur natu maximus; quod is judicio aut perfectior jam effe,’ aut prius futurus creditur. Cyrus apud Xenophontem: •zi rafri ivy; epntipa : im¬ perium relinquo majori natu, ut quern par efi rerum effeperitiorem. Quia ve- ro hare setatis praftantia temporaria ell duntaxat, fexus autem per- petua, ideo fexus prsrogativa potior eft quarn eetatis. Sic Herodo- vdym, tus cum dixiffet Andromeda: filium Perfam Cepheo in regnum fuc- cefliffe, caufam reddit : ttvypp.n yl art Mi cm « Kijpeiijagat*©^ pvx: nuilos mint Cephetes babebat liber os mares. l:t Diodoro narrante Teuthras T,£, 'i\\ Mylix regnum filise Argiope reliquit *V*)* ®'«<5 neque enim efi mihilegitim'Mfilm mas.IDs La¬ tino rege Virgilius: Tiliui huic fato divumprolefque virilis Nulla fuit, primaque orient erepta jhventa efi: Sola domum qy tantas fervabat filia fedes. Sic ante Heraclidarum imperium apud Lacones Eurotx fucceflit Sparte filia, aut ejus liberi, ut Tyndareo Helena: liberi, quia mares filii non extabant, & Euryftheo in Mycenarum imperium fucceflit Atreusejus avunculus, notante Thucydide. Eodcm jure regnum ji. Athenarum * ad Creufam, Thebanum ad Antigonen perveniffe no- tatur quod mares deficerent. Et regnum Argolicum ad Argum Phoronei * ex filia neporem. Vnde & illud intelligere datur, quan- quam liberinonnullisgradibus parentum pramortuorum vicem im- pleant, id tamen duntaxat intelligendum, ut capaces lint juxta cste- ros, falva tamen fexus primum, deinde statis prarogariva inter ca¬ paces. Nam qualitas & fexus,& statis, quatenus in hac re apopulo conlideratur, ita perfons adhsret, ut avelli inde nequeat. XIX. Quxritur an regnum , ubi hunc in modum defertur, pars fit hereditatis. Et verius eft effe * hereditatem quandam, fed fepara- tam ab aliorum bonorum hereditate, qualis hereditas peculiaris in feudis quibufdam, emphyteuli, jure patronatus & jure pracipui quod dicitur, conlpicitur. Vnde fequitur, ut regnum ad eum perti- neat qui & bonorum heres effe poffit li velit, fed ita ut etiam fine bonis & eorum onere poffit adiri. Ratio eft, quia populus regnum voluiffe creditur quam optimo jure deferri; nec quicquam ejus re- fert hereditas a rege adeatur necne, cum hereditarium ordinem non ob hoc elegerit,fed ut certi quid effet.& reverentia conciliaretur ex fanguine: fimulque ex genere & educatione Ipes effet przclara? vir- tutis, & regni pofleffor regnum magis curaret animofmlque defen- deret, fi idipliim iis effet reliclurus quos ipfe ob acceptum benefit cium, aut ob caritarem maximi faceret. X X. Vbj vero mos fucceaendi di verfus eft in allodiis & feudis, ft M 4 regnum •.. i XXV. Primum quaritur an filius a patre exheredari polfit, ut47* f ne in regnum fuccedat. In quo diftinguenda funt regna alienabilia, i id eft , patrimoniaha a non alienabilibus. Nani in alienabilibus du- : binm > on eft quin exheredatio procedat, cum a bonis aliis nihil dif- ii ferant: atque ideo qua? legibus aut moribus obdrient de exhereda- if tione, hie qubqtie habebunt locum : & ft nulla?proferantur leges aut h mores , tarnen naturaliter * licitaerit exheredatio ufque adalimen- i- ta , aut eriam fine ea exceptione , fi crimen morte dignum filius ad¬ it' mifetit, aut alioqui gfaviter jfeccaverit, & fit unde ali polfit. Sic s Ruben it Iacobo ob chlpam privatus eft jure primi nati. Adonia i regno .* a Da vide. Imo etiam pro tacite exheredato habebitur ,qui L.LucimTi - ? grave crimen tommi/erit in parrem , fi nulla funt condonatae culpa? indicia. Sed in non alienabilibus, quanquam hereditariis , idem non c 'c.iXg.\. proceder, quia populus viam quidemelegit hcreditariam , * led he- Se- reditariam abinteftato. Multo minus procedet exheredatio in f neali fucceflione, ubi nulla imitatjone hereditatis ex dono populi re- It gnutn pervenit ad finguios pratferipto ordhie. & alii m e. ,j XXVI. Similiseft quaeftio , an abdicari pollic regnum , aut jus Uea > deva ~ l fuccedendi in regnum- Et quin pro le quilqueabdicaire polfit non eft i dubiumun&proliberismagiscontroverfiimVledquodeademdi- f ftinftione exnediri debet. Nam in hereditariis qni jus a fe abdicat, in libferos nihil poteft transferre. At in fineali luccelTionepatrisF.i- t ftutn nocere non poteft liberis nans, quia firrral atqtieexiftere coepe- i f unr Jus P ro P™ m e is qua?fitum eft ex lege": led hec nalcituris , quia ■ impedirc norf poteft, quin ad illosquoque fuO tempore jus pertineat ex populi dono. Neque obftat de trnnlmiffione (judd diximus. Eft & enim ea tranlmilfio neceflariajnon voluntaria, ad parentesquod at- tinet. Ulud intereft inter natos & nafeituros , quod nafeituris non- dem qua-fitum fit jus j atque ideo auferri iis polfit populi volnntate, f ft ™‘ IU1 parentes quorum intereft jus ad-filios tranfire , jus illud re- | Pu?rmt: quo pertinent e.a qua de derelitftione fupra diximus. XXVII. Solet &hoequari, an de fuccelfioneregni judicare f. M f polfit, *86 DE IVRE BELLI jpoffit, aut rex qui nunc regnat, aut populus per fe, aut per Judices datos. Negandum utrumque eft de judicio jurifdiiftionis. Nam ju- . rifdidtio non eft nifi apud luperiorem , non nuda ratione habitaper. fonse, fed caufe firnul, qua: fpedtanda eft cum fuiscircumftantiis. lift autem *caufa fucceffionis non fubje&a regi nunc regnanti: quod in- de apparet, quod rex nunc regnans nulla lege obligare poteft fuccef. , forem. Succeffio enitn imperii non eft fub jure imperii, ac proinde I manfit in ftatu naturali, quo nulla erat jurifdi&io. Attamen ft con- troverfi juris fit fucceffio, rede & pie facient qui jus vindicant, ft de j arbitris inter fe conveniant; quod alibi tractabitur, Populus veto omnem a fe jurifdidionem in regem , & regiam familiam tranftulit, nec ea durante ullas ejus habet reliquias. De vero regno loquor, non de principatu, Attamen ft de pritnaeya populi voluntate quaftio in-! pidat, * non abs re erit populum qui nunc eft, quique idem cum eo j quiolim fuitcenfetur , fuumfuper ea r *£»&[<& ««■mi (M^tm ex liberis defuridli regis is quinatu e/fet maximus, ut ex Diodori Sicu- i - li - li libro fexto exlcripfit Georgius Monachus. Sic & apud Vandalos, Va ‘ l ' 11U canto ut heres eflec qui fangiiine proximus & maximus eftet natu * prarlatusfilius fecundus natu major filii primi filio. Sic'in Sicilia £««•. Robertas pradatus eft Martelli fratris majoris filio , non ea proprie ratione quam excogitavit Bartolus, quod feudum eifet Sicilia , fed ‘ quod regnum eflet hereditarijnn. Extat fimiljs fucceflionis vetus in ^ 1 mo - li/ ’- Erancorum regno exerpplum ipGuntrano, fed id exeledlionepo- 1I1 ' C,6, ‘ rius populi contigit, qute eo tempore nondum plane defierat. At . poftquam fine ulla electione lineajisagnatica fucceflio introdudtaeft, res caret controverfia, ut olim apud Spartanos, ubi ad Heraclidas regno delato fimilis exftitit fucceflio' Jinealis agnatica. Ideo Areus plut ‘tyc. ex fratremajore Cleonymo natus patruo fuo Cleonymo antepo- \ U [ T ‘ hl ‘" r ' fit us eft. Sed & in cognatica lineali fucceflione praferetur nepos: Punf. u 1. ut in Anglia * loannes Eduardi nepos ex primogenito ejufdetn Eduardi filiis Hemoni & Thomx; quod & in Caftella regno lege pautum eft. ■ XXXI. Pari diftinftione refpondendum eft ad quadlionem in¬ ter fratremfuperftitem ultimi regis, & fratrismajorisfilium , nifi quod fciendum eft multis inlocis inter liberos fucceflionem in gra-. dum mortui efle receptam , ubi recepta non fit in limire tranfwerfo. Sed ubi jus non eft inanifeftum, * in partem gam qua; liberos paren- tibus iurrogat, potius inclinandum eft, quiqeono.sduck acquita§ : natu-i 188 DEJVRE BELLI naturalis, in bonis nempe avicis. Nec obftat quod hoc jus infratram a t w. 118. filiis vocar IuftinianUs: idenimfacit non ratione habit a x- quitatis naturalis, fed juris antiqui Romanorum. Percurramus alias quaeftiones quas profert Emanuel Cofta. XXXII. Defunfti fratris filium, aut etiam filiam patrno regis L. TuteU. praeferri ait: redte , non in lineali tantum fucceflione, fed & in here- )'fmD Ct dc ditaria, in regnis ubi lubitio in locum mortui oblervatur: non item ’leg'tutni- in regnis quae verbis praecifis gradum naturalem Ipedtant: in his enim tut. vincet qui lexu aut actate erit potior. XXXIII. Addit nepotem ex filio filiae praeferri: rede, ob fe- xum fcilicet : cum hac exceptione , nifl quaeftio fit in ea regione qua etiam inter liberos gradum folum lpedtet. XXXIV. Adjicit minorem nepotem ex filio praeferri nepoti majori ex filia; * quod in lineali cognatica fucceflione verum eft, in hereditaria nonfitem, nifi lex fpecialis oftendatur. Nec ratio allega¬ ta fufficit, quia pater hujus illius matrem fuerat exclufurus: id enim evenifiet ob pneftantiam mere perlonalem quae non tranfit. XXXV. Quod addit verifimilius fibi videri, ut neptis ex filio t liefitl. primogeniro filium excludat, in regnis hereditariis recipi non po- VoMcap.xa reft, etiam admifla in vicem mortui fubitione : ea enim efficit, ur ca* pax fit fueceflienis: fed inter capaces valcre debet fexus privile- to/.y, a. 10, a-ium. fkmd'Zi- ' XXXVI. t Atquc ideo * in Arragoniz regno filius foreris fi* fuin.apoi. lias fratris praelatus eft. * ”■ 8i. XXXVII. Eundemque ad modum in regnis hereditariis poll- ponenda erit filia fratris maximi naru, fratri regis natu minori. Annotata ad Caput vxr. j. T< T" Eges qmfdam civiles ] Vt olim apud Anglos, Armoricos, Sicu- I los. Vetustalislegis in Graecia mentio apud Sopatrum & Sy- ' f rianum in Hermogene. Chnftianus rex Daniae, lege de naufra- o-orum bonis confifeandis abrogata, dicebat fibi periifieannuac.au- reorum millia. meminit & Brigitta mali hujus moris vm, 6 . &fpe- culum Saxonicum i r, 29, de Dania agens: &c. Excommunicatio- .. nisderaptoribus. Turn vero Crantzius Vandalicorum xn 1,4°* i xiv, 1. Cromerus Polonicorum xxi. Spoliare quod genus eft nefets ] Adde L. nequid , D.deincendio , tin- na, naufragio. Nicetas Choniates in Andronici imperio vocat tfl®- vide & Cafliodorum iv, 7. Quid in mentem venit Bodino , ut talia defenderet ? idem icilicet qui Papinianum renre- hendit, quod mori quam confcientiam laedere maluerit. §.I 1 , Aliudtmtundemvalens] Vide quae infra libro ill , c. Vil,ff Sic ipfo naturae jure defendit Hebraeos Irenaeus quod in compea.'a- tionem operae res ALgyptiorum ceperint. -JEgyptii enim , inquit, pH' tranf debit ores non folum rerum fed (ft 'vita fiu. Terrullianus iaemtra- dlans fecundo adverlus Marcionem : Repofctmt JF.gyptiide Hebrtu veft (•urea (ft argentcct, Contra Hefrr&iwiututts petitiones inftitmnt If , triercl‘“‘ ! A C P A C X S , L I B. I I. 189 mer cedes refiitui of mere illius operaru fervitutis. Et oftendit minus mul- to exadum quam aebebatur. Apnd Diodorum Siculum libro iv narratur Hefioneus pro his quae filia fuse ab Ixione promilTa erant reque praftabantur, equos ejus accepiffe. Cum his coherent ea quae dicentur libro hi, c. 11. £x conjeflura ■voluntatis naturalem habet origmem ] Ideo fidei commiffa §. Ill*# Anripoffimt fib inteftato fuccedentibus , quoniam creditur paterfamilias fponte fua his relinquere legitimamh&reditatem , ait PaulusL. conficiuntur £. I. D. de jurecodicillorum. Liberi hsreditatcm ut fibi debitam exfpeclant ] Iulianus CalaribllS §. IV. maunn y> voptpov iontgim1* JEquum liberis h&redit'atem relinqui „ Er;am filiabus quas juxta filios haredes parentum fuiffe more anti- quifiimo teftatur Iobi hiftoria in fine. Hanc aquitatem relpiciens Auguftinus, ne ab Ecclefia quidem recipi vult bona eorum qui libe- ros fuos exharedabant. Loca funt libro 11 de vita dericorum & fer- mone lii, adfratresin eremo , fi tamenid opus Auguftini eft. Po- fuit eaGratianusincaufa xm, quaft. 11, &caufa xvii ,quaft. iv. in fine. Procopius Perficorum 1, oi*ipm to! ^Jc/.»Migw Leges qua csterum inter homines plurimis dijferentiis invicem pugnant, in hac re taniapud barbaros quam apud Romanos confentitmt atque confpi - rant, ut liber os dominos pronuntient rerum dfatre relidarum. Quibusinfitum hunt affectum probat ] Plinius x, 3 3 , de hirundinibus. In feetu fumma sanitate alternant cibum. ’Avlaaxa^ytiv ] Vide Leonem Afrum libro ix, de Neftor. §. v. Non fit par entibus liberorum, ut liberis parentum debetur her edit as ] Phi¬ lo de vita MofisiII : iortthit 1 *,/*<&• Cpbmcog in xXtifovo/xet&cq t»s pvtTc xzoo oraiobv, uXtid ph TtsrXs ^otopeiv, % /ah dmorfic/At* ng\ •nv.Xiptpnp.o* ivrv- %an. Cum lex fit nature ut liberi parentibus non parentes liberis in bona fucce~ dant , Mofes id quod contra ziota parentum malique ominis erat texit filentio . Xenophon libro 11 Socraticorum :» pi* Mq r die pixasnv In&oq or ami ratSKcifo-miviPei Tmvlg. ecu* oir,mf rvtoitfiv civTfli ac&sT plev tfgq tcwIs/, as Sir Jumna* vsi.Hfv.' Vir iis quos hub i turns eft liberis parat omnia qua ufuifore ad vitam putat, t/y quidem quam maxima poteflin copia. Vt nepos filii loco fuccedat ] Quod Hebrai dicunt , filiusetiam in fepul- §. VI, chrofuccedit: item: filii fiUorum funt tcmquam filii. Meminit ejus juris ut naturalis Iacchiades ad Danielem v. 2. JEquiffimum efje •videtur nepotes neptefque in patrisfui locumfnccedere ait Iuftinianus titulo inftitutionum de Hareditatibus qua ab inteftato deferuntur. Pietati id afferibitE- ginhardus in vita CaroliMagni. in r ibiis jjve«5 %m* vzectoTX- Pofteios infui quemque parentis locum fubire , dixit Michael Attaliata. 6 )u£ per Jlirpes fit ] Sic in fort iendis urbibus inter Heraclidas Pro- elo & Euryftheni, ut ab Ariftodemo venientibus una fors fuit, con¬ tra Temenum&Crefphonrem. meminit Apollodorus libro n,Pau- faniasCorinthiacis, Strabo vm. . Rxhsredatioqu* Romanisufitataj Vide Baba Kama cap, IX, §. 10. i. VII,"’ Vide infra $. xxv. i * Extra- jgo DEIVREBELLt /.Viii, Bxtranemfdamprc filio habitus ] Aut nepos in filium adoptatus, ut hlacobo nppotes Ephraim & Manaffes. Vt qui ex tonjugto nati funt, aliment a fola habeant] Vt O'lim filii poll pfimum genitiin Mexicanis terris; ApudBmbantos] Vide legem fimilem yeterum Burgundionum, Lib. i,Tit. i,n. 2. f. IX. Bonapaterna avitaque ] Hebreis ns>no . Noviter qucfita] Hebraris nbm . difcrimen hoc vide in lege Bur* gundicalib. i,Tit. i, num. i. Stipe enim indigentid amici alictsjus efficit ut id non laudabile modoft] Se¬ neca de Berieficiis libro TV, C. 11 : g uid citm ipfovita in fine conftitsmm, j cumteftamentum ordinamus, non bencficia. nobis nihil profutura dividimwA I quantum temperis confumitur, quamdiu fecreto agltur, quantum faquibus de¬ mits ? quid enim intlreft quibus demits a nullo receptmi * Atqui nunquam dili- gentius damns , nunquam magis judicia noftra torquemus , qmm ubi remoth utilitatibus.folum ante oculos honeftum ftetit ? Aut defun bits ] Sic moriturus apud Procopium Pers. i, U tmA iupibSii, atptXmic ifii. in me conferes quicquid in liberos mtos contuleris. vide exemplum infado Theodolii patrem Valentiniani junioris inipfo Valentiniano remunerantis apud Zofimum libro iv. Lege Mofis fuccedebat poft fratres patruus. ut primo pofleffori propior cjuam fratrumfilii.Num. xxvn, it. § . x. Is autem eft , qui gradu cognationis proxime defuncrum attingit ] Vide Deut. xv, ii.xxiii,/. Prov.xi, 17. Tradat hoc Sernas adillud AEneidos vi: $.xi. §■ XII. Nec partem pofuere furs. Hierocles : i b'i tm ufysim (%ftb ] tit tit Quotas Vffi'A ©^otKiTfuW rhv Jegpmicw, 'igrVfat ■ms eftr yo’Aets hfttis tr-dta tZv ov'/yiviiy yijtisou , am tie ®05 ch-.esviss iyfvm; tfon/pafg, Cura autempropinquorum menfuram[mm am- fiet d propinquitate mturali, ut poft parentis tantum cognatorum cuiqui deft- ratur, quantum adparentespropinquitas exigit. Poffidius de Ailguftino: Iuftum iff aquumejfe videbat, ut d mortuorum ■velfiliis’vdparentilusveliif rtibtes magispojftderentur , Harreditares fcilicet,de quibus ibiagit. Gjui if alibi ] Duo hare loca ex Cicerone pofterius produda, funt ex eodem libro officiorum primo. Vt proximosfeminis tut non deftneias ] Ex Efaia iumptum LVIII , 7 ' Paria habes apud Chryfoftomum i Cor. iv, 7, & apud Auguftinum de Dodrina Chriftiana lib. 11,12, In aliis non admittunt ] Veteres Germanorum mores fubirionem iftam five repraefentationem ignorarunt etiam inter liberos. intro- duxit primus id jus in FranciauvChildebertus edidro: in Transrhe- j nanas partes Otho Henrici filius, tefte Withekindo lib. 11. vide le¬ gem Langobardicam lib. 11, tit. xiv , 18. Scoticumquoque juste- tus, folam fpedabat gradus proximitatem. vide Pontantun Dane 0 " rum ieptimo , ubi narrat a rege Anglias arbirro fumto ita pronwtu- turn. Dividipoffuntetiam inter mares] In Afiafratres fimul regnabant Ut uni praecipuum effet jus diadematis. Polybius Exc. lcgationum XCIII' I a C paCis* iiB.ii, xct ix. Invenies& apud Liviuna eundemque Polybium , fllgyptum inter fratres Ptolematos divifam. Filii Attila? genres fibi dividi aequa forte pofcebant, lornandes de rebus Gotrhicis. Gregoras lib. vii, deIrene Andronici Palatologiuxore: % A' i xj irj> ixjxgjivimmir pat&icis > myiS-etay , r^inor hxltymh, y.i'puuahu\ 7rb?etis , *OS a K? run jhuy cxxs-er, o; oir.MX xXyp xjM rS *«%>»!©- a* nuttuy fiifi is cturils rfi r adktxpg.- yi/tti &is r&txo-iais ug\ Kliurcot.relyZctyctiruy a>6g®7im Haiti*]®*, mu. 7 n>ft(tx e/fixcif ofjyius curbs si pins 7 mm rfi 1 uvd- yxcvc farFfartioc ^pce^tve-iy cujjv bi fifi i^firus ci j^ts my aj&ZXiiiTcay fttytfeut act reus ycnS-af. Natura quidem fuum fequens ordinem primum natos honor at. At Deus non femper in maximis privilegtit eum or dinem inftftit . idem Manuele de Ifaacio loquens: ye/imas «s rye Zuir.yitoif nuxificy&‘' Nof r .endi ordine ad regni [uccejfionem vocatus. Apud Iofephum Ar.ripater dicebat, Hircani p r i n ci- patum ejfe ob nafeendi ordinem. vide & Leunclavium Turciorum xvi, Nialiud lex out mosferat Dardanus & Lalius pariter in Troja §. XI v, regnarunt. Servius ad illud x 1 ffineidos : Sociique penates. In Creta Minos & Rhadamanthus. Iulianus contra Chriltianos; Alba? Nu« roitor * 9 J £>E I V RE BELLI fnitor & Amulius, ut quidem air fcriptor de viris llluftribtls. Alii enioi Nutmitori pecunias , regnum Amulio celfifle ajunt, ut Plutar- ichus: ficut & Eteocli regnum Thebanum, Polynici.ejus loco radd¬ le Hermiooes pbvenilie quidam prodidere.Pari niodo in Norvagia alteri regnum , alteri naves & fpes ex maridmis expeditiombu$r Zethi &Amj>hionis~\ Euripides HerculeFurente: Tii ’hZ/ttSTi ohm sr&ir 'cvp.vvfitn.^ yjo'/c; ■ ’Afitylov ZJiS-o v ciijjVa Jiiji Regnum priufquam venit ad claros equis Vimpbionem Zctbumque, prognatos love. f.xvil. Prtfemuur maresfemims ] Vide Nicetam Choniaten Manuele, li* I bro iv. f.xvi li. Pr&feratur mtu maximus ] Homerus de regno Cretenfi Iliad. N. vucov d'l dfspori^ottm lev yev® J , v>d[ tv. jriiji), U/*M Zs us iZS&Ttp® 1 ytyo\{ sgq Khiiova, yep Noftrum utrique folum patriumfuit (j genus mum, luppiter at fenior rerumque peritior idem. Vbi fiplenter Homerus, ut Idler, caufam reddidit, cur majores natu * . in regnis pradati, yalentem ut plerumque, id enim in tali- I bus lufficit '.TJvopitS 7 $ ‘ffftcQv'ftgtp 7 oiv (icAtnteus '/ruioojv view7® r/j tm «A«y ait Zoiimus libro n, de Perfarum Jege: cum lex dmt t re gum filiis natu maximo-fummam rerum. P eriander in regnum Conn* thiorum patri fucceftit *5 OT?icr/ 3 «ov opdine nafcendi. Ita Nicolaus Damafcenus in excerptis qua; beneficio viri maximi Nicolai Peirefii i habemus. AdCreufam ] Vide Euripidem lone. Exfilia nspotem ] Et fi fine ftirpe mortuus fuiftet Oreftes in eodem regno Argolico fuccediflet ei Eledtra, ut ex Euripidis Tamca Iphi- genea dilcimus. Sic Calydonis regnum pervdnit ad Andrimcw Oenei generum , Afterii regnum ad generum Minoa,ut refert Apol- | lodorus, addita caufa quod liberi mares nulli eflent, f XIX. Hercditatern qtiandctm ] Putavit Innocentius ill, talis regni fuccef- fionem amitti ab eo qui ulutna defun&i mandata non impleverit. c. licet: de voto. if. xxii. Linealis ] Vide Cardinalem Tuschum pradl. concl. 88 , verbo re¬ gni fiicceflio: Guilielmum de Montisferrato dc fuccelTiombus re¬ gum , qui liber eft in-Oceano juris. Peregrinum de jure Fil'd lib, i, tit. 11, n. 44, & lib. v, tit. 1, n. 109. Vide exempla talis lucceffio* nis in Norvagico regno apud eruditiftimum fummatque diligent* virum Iohannem Pontanum hiftorias Daniel libro ix. confuerudi- nibus Normannix de propinquioritate haeredum, IohannemSerra- | num in Ludovico Groffo luper contraverlla Bononienfi. Argen* trams hiftoria Britannica libro vi, c. 4 \ In fuccejfionibus liberi primp- ti, five fmt niafculi aut femelL, & fimiliter liberi fecundogenitorum, fijp t ‘ genitiabfque liberis exproprio corpcre decefferint, in fuccejfwne feudorump 1 primogenitures reprafentant perfonets patrum fitcrum , veniunt adtdisp* fuctejfinum primogenitures, fi cut eorum patres fiviverent jeorum pilrum ■ uvuneults exdudcndo, [earn diem gsr.era.km notorwn confuetudmem, *• r.irrcfitt* I AC P A c i S, t I B. i i. fuccefftonibm per reftam lineamquttm d latere obvenientibus: faueufufa confuetudine antedifta filia futceditinfetidis, fivefint Ducatus,Comitatusi Ferris tmt Baronin, qmntumcmque magni families, fa. quod it a evmerat in Comitatibus Artefii, Campanil, Tolofs fa Britannia. Talis ordo fucceden- di pr*fcriptus March* Mantuan* ab Imperatore Sigi fin undo anno cid cccc xxxii. EtaCarolo Quinto imperatore & regeHilpa-* niae Philippo n,in regnis fuis acprincipalibus, annis cio Ioliv, 8{ cio ioxciv. In bis qua ex (lipulatione eondiiionata dehentur ] Itetil in legatis quo- rum dies ceffit, nonvenit. Smejftojuris Francici ] Vetiisteftimoniutn morishujus Francici ha- j.txtll, bes apud Agathiam libro it. Eadem fuit fucceffio in Davidisftirpe poft Solomonem. vide n Paralip. xx, 3. Vbi deftciente agnatica fubflituitur cognatica ] Vt in Provincia Narbo-» nenfi. Vide Serraniim Carolo vm. Ex tali credo lege Theuderi- cho fine liberis funfto fororis filius Athalaricus fucccifit. Videtur §f in Arragonia id olim valuiffe. Pojfunt 'fa alii fucceffionum modiintroduci ] Apud iEthiopes olilTi re- xiCXVj gibus fuccedebant fororum lilii, narrante Nicolao Damafceno.Idem apud Piftos ufurpatum, femperque fucceffiffe cognatos per feminas notatBeda. Tacitus de Germanis : Sororumftliis qui apud pattern honor. g idam fanftiorem arclioremque hunt nexum fanguinit arbitrantur. Apud ios quofdam idem fieri docet nosOforius & alii. Vt qui fibi quoqae tempore futuri funtproximi ] Id in Africa obtinuit ex Gizerichi teftamento. Procopius Vandalicorum primo: %pirov h iXi'ltygaY,®* im Sibrj trtXi'jft orippo rns yji! hMxlxs vir-ur , diet 9 -ijxecs faduji. fiiigt', ci alt aXta te Treble fiewdiXoit imvxryft, ■njt jiunhitcu) del (icuidiXiil «5 ri %r Hr of, i>s dr rana 1 . Iohannem le Cirier de primogenitura, qui liber infertus at in Oceanum juris. Marianam libro xx 8c libro xxvi. Cromerutn Ebro xxx. : Ft firm in Germania } Vide qua: fiipra notavimusad §,x. Ea de A C P A C I S, 1 I B I r. I 9 f eaufa olim in Palatinatu prilatus Rupertus minor Rupetto alter! venienti ex primogenito. Vide apud Reinkingium lib. i, clafle iv, c.xvn,n. . Frd uus filiusfecundus nettu majorfilii primi filio ] Henf icus Genzonis filiusGundemundo. de tali fuccemone vide quae fupra in textu & Notis §. xxiv. _ ■ ' - vk; ~ 0 - lob/innes Eduardi nepos ] Vide Serranum Carolo Sapiente: &Ma- rianam libra xvii i. qui ab Eduardi filiis ne controverfiam quidem motamait. idem Mariana cum libro xiv egiflet de controverlia in¬ ter Alfonii filium & nepotem ex filio, k conventu ait pro Sandtio filio pronuntiatum, incertum jure an injuria. In,p:*rttm esimqm liber os parentibw furrogat, potins inclinandtim eft ] Vi- § XXXI, dedeloanne &Arto Serranum in Philippo Augufto. idem in Bri¬ tannia Armorica pro lineali fucceflione judicatum narrat in Philip¬ po Valefio & Carolo v 111. Quod in linealifuccejftone verum eft'] Idque in Lufitania probat Ma- .xxxiv. riani libro xxvi. Tamen contra id Emanuelem ait imperatori Ma- ximiliano praelatum, gentis ftudiis. Sic idem libro xn, quod in Ca- flella: regno Ferdinandus filius Berengariae , fororis minoris defundi regis Henrici, pradatus ell Blancs, forori majori ejufdem regis,Gal- liae odio faflum air, in quam Blanca innupferat. In ArmgonU regno ] Olim ibi creditum ait Mariana fratrem regis, j, xxxvi, non filias debere, luccedere. Poltea vero linealem lucceffionem ita placuifleut fororis filius iis qui ex fratre, led remotiore gradu venie-. bant, praeferretur. Libris xv, 13. xix, 2i.xx, 2, & 8. idem lib.xxiv, de Alfonfo agens: Ad Arragonii regni bmditatem nepotes Trerdimmdi fi¬ liis : exfilia etianiffi mafcuia proles deejfet, filittbus jisfdem prsferendosfanxit: additque: Sicfsipe ad regum arbitrium jura rtgnemdi comtftutantttr. Vide eundern Marianam libro xxvi 1,3* Capvt VIII. De acquifitionibus quas vulgo dicuntur juris Gentium, I. Multa did juris gentium) quafi proprie lo- quarnur talia nonfint. II. Pi fees & ferns ftagnis ant vruariis inclu- fas tn dommio effe jure nut nr alt , contra quam jure Romano proditutn eft, 11 I. Feras ft aufugertnl non definere eorum effe qui ceperant, fi reftt agnofei pof- fint. IV. Poffepo an per tnflrumenta acquiratur, (7 quomodo. V. Vt fera regum Jint t ?ion effe contra jus Gentium. VI. Rerum aliarum hero carentium quomodo acquiratur pejfejTio. VII. Thefaurus cut cedat naturahter: & iegum circa hoc varietas . ^ 111. Qua jure Romano de in fulls & aUu- vicnihm funt prodita , nee naturalia ejfej nee juris Gentium. I X. Naturaltter infulam in flumine & al» veum exficcatum ejus ejfe cujm eft fiumen Aut pars fluminis , id eft pbpuli. X. Inundatione natnraliter dominium agri non am 'itti. X I. ^Alluvtones quoque in duiioeffe populi. XII. Sed conceffas videri his quorum agri alt urn finem quam fiumen non habent : XIII. Idem cenfendum de relifta ripd & Jiccata alvei parte. XIV. fluid pro alluvione , quid pro infuht habendum. X V. fftiando vafitUis cedant alluviones. XVI. Sblvuntur argument a quibus Romani jus fuum quafi naturale defendant. N2 XVII. Via Z, Tofiidert 5. Item / D e OS, i. I. 7 9 8 DE IVRE BELLI colligi poffe ex Chrifti parabola , qua: exeat Matthxi xui, Idem- que in Syria juris futile colligo ex hiftoria quae eft apud Philoftratum libro vi, capitexvi. Romanorum Imperatorum leges valdehacin parte varia runt; quod partim conftitutiones oftendunt, partim* hi- ftoriae * Lampridii, Zonarae, Cedreni. Germania: populi thefauros, ut & alia aHm-ofa, addixerunt principi: atque id nunc jus commune eft, & quafi gentium. Nam & * in Germania, & Gallia , & Anglia, &Hifpania , & in Dania id obfervatur. Quod cur injuria: accufari non poftit fatis jam diximus. VIII. Veniamus ad fluvialia incrementa , de quibuscornplu- ra erant Iurifconfultorum veterum relcripta , * recentiorum etiam integri commentarii. Quae vero in hoc argumento ab iplisfuntrra- dita, ea magnam partem omnia funt ex inftituto quarundam gen. tium, neutiquamanaturali jure , quanquamipli fa:pe luainftitutaeo nomine venditant. Nam plurimae eorum definitiones hoc funda- mento nituntur, quod & ripa: Tint proximos fundos poffidentium, & ipfialveifimulatqueafluminederelidli lunt. cui conlequenseft,ut & infulae in flumine nata? lint eorundenv Turn vero in flumi- nis inundatione diftinguunt, ut levis quidem dominium non aufe- rat, major auferat. leditaut fifluvius uno recedat impetu, poll, liminio fundus qui merfus fuerat ad dominum redeat; ft paulatim, non item: imo proximis pofleflbribus accedat. qua omnia legepo. tuilfe introduci, & * utilitate quadam muniendarum riparum de. fendi, non nego ; naturalia elfe, quo4 ipfi ientire videntur, minime j concedo. ' IX, Nam ft id quod plerumque eft relpicimus,* priuspopuli terras occuparunt, nec imperio tantum , fed & dominio , quamin privatos agri deferiberentur. Tines, inquit a Seneca , Athtmjitini aut Campttncrum vocamus , qu<>s de'mds inter fe vicini prhatit UrmM- tione diftinguunt. Sic &b Cicero; Sunt autem private nulla Mturtr.jti | aut vetcri occupettione, ut qui quopdam in vacua verierunf, ant viSm»,nt quibello potitifunt ; aut lege , pattione , conditions , forte: ex quo jit, ut ager Arp,nets Arpinatum dieatur , Tufculantts Tufctdanorum: Jliniljf l eft prmatetrum po/fefionum deferiptio. Dion Prufteenlis Rhodiaca: 7re>h&, iriv jvgSy, u, « iroAij, on,pr?) 3 of rxs rf 0 cro : mult a inventri peffunt, qua univerftm emit as fua cenfet, i» [m- gulos autem dominospartitim dhifa funt. Tacitus de Germanis: Agripi pumero tultprum ab tmiverfis per vicos ( male vices legitur) occupw tur , qiios mox inter fe fccundum dignationem partiuntur. Quaniobrem qua: prirrtitus a populo funt occupata, neque poftrnodum diftribu- ja , ea cenfenda funt propria die populi: ac ftcur in privati juris flumine nata infula, aut derelidhis alveus privatorum ell, itain publico utrumque eft populi, ai^tejuscui populus dedit, Quodas' pern de alveo diximus, * idem'& derjpa tenendum eft, qu*P ars eft extima alvei, id eft quo naturaliter flumen excurrit. Atque itiU" demus nunc pallim ulurpari. In Hollandia & vicinis regionibus,uW frequentiftimx antiquitus fuerunt hujus generis controverllar obde- . preffum folum; magnitudinem amnium , & vipnitatetn maris, ] munt A C P A C I S , t I B. I I. m mum hinc recipients, iliac revehentis per seftuum vices; femper conftitit infulas qme.vere infulae effent, effe in patrimonio publico. Nec minus derelidos aiveos totos Rheniac Mofe, quod iaepius ju- dicatum eft : & ratione optima nititur. Nam & ipli Romani Iurif- conlulti conceduntinfulam * qua:in flumine natat, puta virgultis [duds fuftentata, eliepublicam ; quia cujus juris fit flumen , ejuseffe de- «?.w. beat &i.ifula in flumine nata. Atqui alvei 8c fiuminis eadem eft ra- .... tio, non eatantum ex parte quam Romani Iurifconfulticonfideranr, fado.DjT quia alveus flumine tegitur, verum alia, quam fupra attulimus, quod Slum. hare fimul a populo occupata funt, nec in privatum dominium tranf- ierunt rauare necillnd recipimusut naturale, quod ajunt, filimitati fuerint agri, infulam efle occupantis. Id enim ita dernum haberet lo- deflttm.' cum , * fi flumen ipfum & cum eo alveus a populo occupati non efi- fent, ficut in mari nata infula fit occupantis. X. Nec magis admittendum eft illud de gravioreinundatione , fi naturalem tantum rationem fequimur. Nam ut maxime fumma pars agri in arenam diffolvatur, manet tamen folida pars fundi inferior; & ut de qualitate aliquid mutet, fubftantiam non mutat, non magis quam pars agri qua: a lacu hauritur , cujus jus non mutari Romani re&efentiunt. Neque illud naturale eft quod ajunt * fluminacenfi- LL*eus,T>, torum vice fungi, & de publico in privatum , de privato in publi- rcr ' cum ad di cere. Mel ins Aigyptii de quibus hare funt apud Strabonem: rtdmu %. ft fWsjrif uteg/efs ufa 'fa Morion hcejgltrta; sjtfl ms T rvyfai- f.n.DJe ac- sfis, «s a dS} rus cio^thnle depots fan mfodlfats , hetXtutTiaf P l y & %*/&& W mXt\» mii/.etx tdnygbzdion. ois fagxfasf) tots otMorfiov to p' c n a jr> de «Jiov iiviyx.it hj «y£6 l i£srg« < ^ wmAw 7mXtv. Opmfuit exacla fafabtili agro- omr.empt., rum divifane, eo quod Nilus per increment a fun addens , mourns, faciemquo m (ignis immutems , confundat terminos quibus fawn atque alienum ttlibi in- ternofcmir. Idea £5* repetenda fapefuit dimenfio. Ab hac fbntentianon dif- fentit quod ipfi Romani audores tradiderunt, quod noftrum eft no- ftrum effenon definere nifi facto noftro, adde aut lege. Sub fadis autem & non fada comprehendi fupra diximus, quatenus conjedu- ramadferunt voluntatis.Quare hoc damus , figraviffima fitinunda- tio, neque alia figna fint, qua retinendi dominii anirnum notent, fa¬ cile prafumi agrntn habitum derelidui rquar arftimatio ficut natura- liter indefinita eft ob varietatem circumftantiarum, & viri boni ar- bitrio permittenda, ita legibus civilibus definiri fblet. Sic in Hollan- dia derelidus habetur ager qui per decern annos merfus fuerit, fi non aliqua extent figna continuatas poffefiionis : quo ingenere rece- ptum apud nos non immerito eft, quod Romani rejiciunr, ut fi aliter nequeat, vel pifeando retineri poffeffio cenfeatur. Sed folebant Prin- cipes tempus prafigere intra quod veteres agrorum poffeffores fic- m 'J. U ufufr. care agros deberent: qui ni id facerent turn monebantur qui in agros “mitt. jus pignoris habebant, deinde hi qui jurifdidionem aut civilem tan¬ tum, aut etiam criminalem: qui fi omnes in mora effent, turn eorum jus omne ad Principem deferebatur : atque is aut ipfe agros ficca- bat, fuique patrimonii faciebat, aut aliis ficcandos dabat retenta parte. a 09 t> S I V R E B E t t I t.p qui* me XI. De ailuvione, hoc eft de adjedlione particularum, quje a nul- caufam D.fi [ 0 yindicari poffunt, quia unde veniant nefcicur (aiioqui enim natu- UE raliter dominium non mutabunt) certnm haberi debet hanc qiioquc bm b. ie effe populi, ft modo populus flumen dominio occupaverit, quod in ^q. m, dubio credendum eft; aiioqui occupantis. t"adet ft eciera 292 DE IVRE BELLI fpeciem materia poflet, materia; dominas rem haberet: fi non pof. let, turn is haberet qui fpeciei effet auftor. Quod ipfum improbat L.iu, c.6. Connanus, & hoc unum videri vult, plufire fitpretii in opereanin . materia, ut quod pluris eft id praevalentia fua quod minus eft ad fc trahat, argumento eorum qua; a Romanis quoque lurifconfultis de acceffione tradita funt, At ft naturalem veriratem refpicimus, ficut confufis materiis communionem induci pro rata ejus quod quifque habeat, Romanis quoque Iurifconfultis placuit, quia res alium exi- tum naturaliter reperire non poterat; ita cum res conftent materia & fpecie tanquam fuis partibus, ft alterius fit materia, alterius fpe- cies, fcquitur naturaliter rem communem fieri pro rata ejus quanti L. thhteus. unumquodque eft. Species enim pars eft fubftantias, non ftibftanria ixad'Mb . tota : fi 110 ^ Vlpianus vidit, cum dixitmutata forma propeinterem- L.De to ex- tarn fubftantiam. inbmio. i.fi XX. Vtautemqui mala fide matcriam alienam attreftant, fpe- Vxiiib!'" 4 ' ci em perdant, eft quidem non inique conftitutum, fedpaenale,atque ideo nonnaturale. Natura enim poenas nondeterminat, necob de¬ lictum per le dominia aufert, quanquam naturaliter poena aliqua di- gni funt qui delinquunt. XXI. Vt vero rei majori acquiratur res minor, quo fundamen- to Connanus niritur, naturale eft fadti, non juris, arque ideo qui fundi pro vicefima parte eft dominus, tarn rnanet domimis quam qui partes habet novemdecim. Quare quod de acceffione ob prs- valentiam , aut certis in cafibus lex Romana conftituit, aut in aliis etiarn conftitui poteft, id naturale non eft, fed civile, ad commodics tranfigenda negotia; natura tamen non repugnante, quia lex dandi LUtm*. i. dominii jus habet. Vix autem ulla eft tradlatio juris in qua tot d:f- v. de rei crepantes lint Iuriiconfidtorum fententia;, & errores. Nam qvis 't”firem.i. concedat 11 zs & aurum mixtum fuerit. alteram ab altero diduci j ui-m.D.'eJ. non poffe, quod fcripfit Vlpianus , aut ferruminatione confulioncm [ in/i. dercr. fieri,quod Paulus; aut aliam elfe fcripturae, aliam pidiurzrationim, ut hcic tabula cedat, ilia tabula;. XXII. Plantata & confita ut folo cedant, fimiliter eft juriscor* ftituti , cujus ratio eft quod ifta folo alantur. Nam ideo &dearbo- | rediftinguitnr, an radices egerit. Atqui alimentum rei jam anteea- ftentis partem duntaxat facitratque ideo ficut ex alimento jus quod- . dam in rem foli domino nalcitur ; ita domino (eminis, plants aut 'nrboris jus fuum naturaliter certeob id non pcrit.Quare & hie com- munio locum habebit: nec minus in sdificio, cujus partes liint lum & fuperficies: nam fi mobile fit, nullum in eo jus habebit ;oli : L.T't'mi. D. dominus, quod & Scsevolse placuit. . ! de eccji,i.rer. XXIII. Bonte fidei poffelfor, utfru&usomnesex re fuosfaciat quos percepir, naturale itidem non eft, fed hoc tantmn ut jusfa- L. Sed&ji beat, impendia in rem fadta & operam utilern imputandi, ac f r0 «*/“*»*• iis deduccndi fruftus perceptos j * imo & exftantes, fi ahter nonfat feredf 1 "*' c * re ftitutio, retinendi. _ XXIV. Atque idem dicendum videturde mala; fidei poke, iok, l dhen7p D ' lexpasnalis non intercedit. Ecnignuu eft, ait Paulus Iuriiconb - | sc f A C I 5, t 1 !, II, *f>j tus, et'ittm in pradonisperfonahaberi rettionem impenfarum ; nonmim debet pettier ex alienajallura lucrum fMere. XXV. Vltiirms acquirendi modus qui juris gentium dicitur eft a L., guift. per traditionem. Atqui fupra diximus ad dominii tranfiationem c - * *»• * naturaliter traditionem non requiri; quod & ipfi Iurifconfulti in f,w.D.d? quibufdam cafibus agnofeunt, a ut in re donata ufufrudtu retento, nfire.'dom. b aut in entn collata qui poflideat, cautcomtnodatatn.fervet; in cbtfl.de nr. jadiis midilibus.'imo etiam ante adeptam poffeflionem nonnullis ca- d ^‘ Inter ‘ fibus nunc quoque tranfit dominium, ut d hereditatis, e legatorum, a l. Cum /rei donata; ecclefiis &piis locis, aut civitatibus,aut#caufa alimen- kjndes. d. tor urn, h bonorum quorum univerfalis focietas contradla eft. cU* Tufo. XXVI. Hsecideo annotavimus, nequis reperta juris gentium n. 'difunk. voce apud Romani juris audiores ftatim id jus intelligat quod muta- f L ut otter ri non poflit; fed diligenter diftinguat naturalia prscepta ab his qus C f c j i ' pro certo ftatu funt naturalia , & jura multis populis feoriim com- g l. si do- munia, ab his quae focietatis humans vinculum continent. Csterum ««• c. illud feiendum eft , ft hoc jure gentium itnproprie didto, aut unus etiam populi lege introdudtus fit modus acquirendi , fine dilcrimine h L. i. v.i. civis & peregrini, jam inde quoque exteris jus nalci: & fi juris con- &f . 2 - D - fecutie impediatur, injuriam etiam talem qua: juftam belli caufarn prsbere poftit. Annotata ad caput vixi* A Vt ad ipfam legem civilem , non f olios populi Romani , fed mult arum 6. I, circa nationum ] Qjalis confenlus gentium incertis ex caufis etiam in aliis moribus ad jus nihil facientibus notatur a Plinio, uthominem non cremari priufquam genito dente vii , id. ut Io¬ nian lireris uterentur vii , 57. uti tonforibus vii , yq. in horarum obfervatione vii, do. genibustribuere quandamreligionemxi, 45:. fulgetra poppyfmis adorare xxviii, 2. Quod ob difficiWmamperfemtionem e as pro derelicTu habere credamurj jjj H ebrsis id dici notavimus fupra ad caput 1 v, §. v. ^ ryu^.?pul#. ] Donatusad Eunuchum iv , 6. monmnenta lunt quse Grsci dicunt yi to (firry of#. , leu mi.eyx.va. Crepmdia 3 Vfurpat hoc fenfu hanc vocem Apologetico Apu- lejus. Requiritur autem corporalis qundam poffeffio'] HarmenOpuluslib.il, tit. I. ye yj r 7Quozetl#, Oimi'rloJ £fipfic b fin t&tx fiiltj, non aliter enim dom 'muf fern fit qui vulneravit nifi iff ccperit. AU'k leporem excitafti ] Eft apud Petronium. Ovidius: Et Icpm hie aliis exagitatus erit. Langobardorum jure qui feram ab alio vulneratam occidit aut re¬ pent , aufert annum cum feptem coftis. in reliqua is qui vulneravit jus habet, fed non nifi intra horas xxi v. Sapient er exifiimarunt ab illit rebus incipiendum, que fine damno cijufquam §. y. tr’bu! poffunt J Sed de vitiofo ufu hujus juris vide Sarisberienfem Policratica. Mt lej ©ElVREBEttt f.VI. Rtali,tbSimfa ] balena: ejeftae regis funt in Lufitania. Georgius de Cabedo decif.Lufit. parte n, dec.xLvm. §, vil, Legibus aut monbus ] Bybliorum Lex, quod nonpofuifti ne tollas. Pro¬ bat ia Apollonius apud Philoftratum. Vt domino ctgri thefaurus cederet ] id jus etiam Roma: obtinuifle vi- detur Plauti tempore, ait enim Callicles: fftui emijfet ejufne eft ea pecunia ? deinde: Atque eum a me legepopuli patrium pofceret, emtor idium , thefaurum. WftorU ] Vide Taciturn de thefauris in Africa quos Nero fpc de* voraverat, Annalium xvi. vide Philoftratum de vita Attici, quern locum Zonaras tranlcriplit in Nerva. Lampridii ] in Adriano & Severo. Jn Germania'] vide fpeculumSaxonicumc. 3f. Conftitutionesin Sicilia Friderici lib. 1, tit. lviii , & cm. Idem Gotthlsmos. Rex Theuderichusapud Cafliodorum iv, 34 : Non eft cupiditas tripere pit pullus fe dominus ingemifcat amifijfe. idem VI, 8. Depofttmes quoquepecu- j tit, qua longa vetuftate competentes dominos amiftmnt, inquifittione m no- ftris applicentur drariis, ut quia fua cuntlos patimur po/ftdere , aliena nob'u debettnt libenter offerre. fine damno quidcm invent a per dit, qui propria non amittit. VIII. Recentiorum etiam integri commentarii] Iohannis Boreo, Antonii Marfae, Iohannis Gryphiandri, praeter ea quorum nomina funt in textus margine. Vtilitate quadant muniendarum riparum ] vide locum Caflii apud Vrbicum & Boetium. f. lx. Reins terras populi occuparunt ] vide qua; ftipra in textu & notis cap. Ill, f. 19. Idem (ft de ripa tenendum eft ] Sic in Gallia obtinet. Sanfiion des 1 Eaux & Forefts lib. 11, c. 1. g us, in flumine natat ] Defcriptio natantium inlularum apud Senc- camNaturaliumm,2f. Plinium majoremlib. 11, c.xcvn.Ma- j crobiumi Saturnalium 1,7. Eleganstaliumin Vadimonelacuin- ; fularum defcriptio apud Plinium minorem lib. vi 11, c. xx. &Flai> dricarum in libro lectu digno Chiffletii. Si flumen ipfum fty cum eo alveus d populo ouupati non ejfent ] Siculus Flaccus libro de cpnditionibus agrorum: In quibufdam regwmbmfi j minis modus ajftgnationi cejfit: in quibufdam autem tantum fubfieemts no- ' iius eft. Ali'ts autem exceptus , inftriptumque , Flumini illi tantum . de fib* fecivis vide egregia quae habet, ut omnia funt illius, Salmafius® Solinum. de toto hoc argumento fluviorum & fluvialium in®' mentorum videat, ft cui vacat., Rofenthalium de jure Feudonf cap. v, coroi. 23, Sixtinum de Regalibus libro 11, cap. 3. Ctf r lam de fervitutibus rufticorum praediorum c.31. Flumina cenfitorum vice fungi ] de agri menfore CaffiodorHs:*""® j •vaftiftitni ftuminis ali'ts Jpatia tollit, aliisjura concedit. Id quo pedes gludium exfertum tenens poteftpertingere ] ©X vetulHff® 0 Gerffla* A c p A CIS; I. IB, I I. iog Germanicarum gentium more. Paulus Warnafredi de Authari rege Langobatdorum : Vfyue ad earn (columnam in mari) equo fidens accent Anthans eamque de kaft& fits, cujpide tetigit, decent, ufqtte hie erunt Langohardorum fines, fimilem hiftoriam habes de lancea qua in mare jafta Otto Imperator fines imperii in freto Baltico defignare fe dixit, apud Saxonem libro x, & alios. Quod d Romanes] cum quibus confentit c. 31 Caroli Calvi Edi- J.xvill. ftoTiftenfi. de aliorum circa hanc rem legibus vide quat fupra in textu & notis c. v. hujus libri $.29. Commune uirifquc reddat ] vide appofitum ad hanc rem locum Galeni 11 de femine , & qua: ibi ex Athenaeo. Chryfoftomus ad v Ephefiorum: T tmtfftp'mt Tumritj i> -ml 5. mixta genitura foetus oritur. * Imo exflantes, fi alitor non fiat ei refiitutio, detinendi ] videhac de re XXIII. fpeculum Saxonicum in quo multa sequitatis pleniffima 11,4 6. Naturahter traditionem non requiri ] Non lane, vide legem Wifi-$• XXV. gotthicam lib. v, tit. ii,c. 6 . Tumvidetur vent effe traditio , qrnndo jam apud Ulum feriptura donations habetur. & apud veteres Romanos res mancipi alienabantur plene per as & libram. vide Varronem lib. 1 v de Lingua Latina : Feftum Pompejum in voce Rodus: Vlpia- num inftitutionum tit. xix.Boethium adTopica Ciceronis. C A P V T IX. Quando imperia vel dominia deiinant. t. Dominium & imperium tolli fublato to cjuijtti heibuit , nec exiftente [ucceffore: I I. Sic & jut familta exftmfta famiha : III. Sic & populi, ft populus ejfe deftnat : I V. Quod fit , fublatu partibm neceffariis: V. Sublato cor pore toto populi : V I. Sublata forma qua eft populus : VII- Non et'tam migratitne: VIII. yAut mutato regimine : ubi de fee® qut debeatur novo regi ant populo liberate I X. Quid ft populi uniantur ? X. Quid ft dividatur populus ? X I. Cujtu nunc ftnt qua Romani imperii fue runts nec alienata apparent • XII. De jure heredum . XIII. Dejure vittoris. Q VcSmodo primitus acquirantur, & quomodo tranleant turn dominia privata, turn imperia, fatis diximus. quomodo defi- nant, videamus. Et quidem derelidtione defincre obiter fupra demonftratum eft,quia voluntate ceftante non manet dominium. Eft & alius definendi modus, fublato fubjedlo in quo eft imperium vel dominium , ante alienationem feilicet vel expreffam , veltacitam, qualis eft in lucceflionibus ab inteftato. Quare fiqua perlona, nulla edita voluntatis fignificatione, nullo confanguineo relifto moria- tur, omne jus quod habet interit, ac proinde lervi (nifi lex humana impediatjerunt liberi:populi qui in ditione ejus fuerant lui juris fienr, quia non firnt hxc fui natura occupabilia: nifi libertatem fuam ultro aeferant. res autem alia? Sent occupanris. II. Idem dicendmn * fi familia defecerir qua: jus aliquod ha- eebar. III. Idem fi populus. Dixit liberates, & poll; eum Iulianusim- De ptce. perator, Rtmpi I I ioS DEIVREBB t pcrator, civitatcs eiTe immortales, id eft e/Te poflfe, quiafdlicetto- P ulus eft cx e ,° -corporum, generequod * ex dfftantibusconft quenonuni fubjedum eft, quod habet pi"* , ur Pl ur km. fpintum unum, ut Paulas Iurificonfultus loquitur. * Is autenS >“ ««*• ”'.PoP-loett vi^civilisconfocL-o plc„„ £ jut umtmfiufer- •vat. qua; ejufdem Plutarchi in hac re verba funt. Et hinc ortus mos loquendi, utpopulum, qui nunc eft, alloquentes , ei tribuamus * , /'i •! • 1 ft Hift.l. Ill qua; eidem populo ante multa ftrcula acciderunt, ut vidcre eft mm apud hiftoricos, turn & * in libris facris, ut Marci x. 3. loft, n, ,32. vii , 19. 22. Ad. vii , 38. Sic apud Taciturn Antou/usPri¬ mus Velpafiano militans milites Tertianos veterum admonet, ut fub M. Antonio Parthos, fub Corbulone Armenios repidiffent. Ex oAio iu- que , non ex vero apud eundem Taciturn Pifo * negat Athenienfes fui temporis, efte Athenienfes, quippe tot cladibus extinftos, fed illuviem nationum. Nam externa ilia acceflio de dignitate forte aliquid detraxerat, populum alium nonfecerat. Nec id is ipfeigno- ravit, cum illis ipfis liii temporis Athenienfibus objedaret vetera qua: in Macedonas improfpere, violenter in fiios feciffent. Atficut particularum mutatio non efficit, ut popnlus efte delinat qui fuit, ne per annos quidem mille & amplius, ita fieri pofle ut intereat po¬ pulus negari non poteft. Fit autem hoc dupliciter, interim corpo¬ ris, aut interim fpeciei five fpiritus quern dixi. a t.ieVallh. \ V. Corpus interit * vel fublatis fimul partibus fine quibus V. Vh 01 /•» * /- r-i - _ cor- cfrf.xv'i t. P us fubfiftere nequir, vel fublata corporis ratione. Ad priorem®- rerumgeft. dum refer populosmari abreptos, ut Atlantic*populos, teftePhto* 2W.xvi. ne , * & alios quorum a Tertullianus meminit, item eos quosteti l. Sicut. 1X101:118 bsufit penims, aut chafma; quorum exempla funt apud b Se- ult. d. '. if. cem Gracia; jurandam b Lacedacmonii negarent admittendos Mef- b P fcnios, quod ejus urbis muri efient diruri, contra cosficommuni fo- M ' ciorum res judicata eft. VIII. Neque refert quomodo gubernetur, regidne, an plurium, anmultitudinis imperio. Idem enim ell populus Romanus fob re¬ gibus , confolibus, imperatoribus. Imo etiamfi pleniffimo jure re- gnetur, populus idem erit qui antea erat,cum fuieffet juris,dum rex ei profit >jit caput iftius populi, non ut caput alterius populi. Nam imperium quod in rege ell ut in capite , in populo manet ut in roto, cujus pars eft caput: atque adeo rege fi eledtus eft, aut regis familia extindla, jus imperandi ad populum redir,utfupra oftendiimus. Ne¬ que eft quod Ariftotclem hie mihi quis objiciat, qui reipublica for¬ ma mutata negat eandem effe civitatem,ficut,inquit, harmonia non eadem eft ubi a Dorico modo in Phrygium tranfitur. Sciendum enim eft unius rei artificialis plures effe poffe fpecies, ficut legionis fpecies una eft qua regitur, altera quamilitat. Ita civitatis fpecies unaeft, conlociatio juris atque imperii; altera,relatiopartium inter fe earum qua; regunt, & qua: reguntur. Hanc fpedlat Politicus, illam Iurifconfoltus : quod nec Ariftoteleta latuit cum ita fubjicit : d - «• 3- an vero exflvenda fmt nominee necne, mutata gubernandi forma , alia injpe- lI * Bio til: arris foilicet alterius, quam cum Politica non confundit Ari- ftoteles, ne quod in ahis culpat admittatipfo , fiif&Qouvut cm fyjus , ab mo traciandi genen ad alteram tranfitum fattens . Non definit 208 DEIVRE BELLI definit debere pecuniam populus rege fibi impofito qriam liber de. bebat: eft enim idem populus, & dominium rerinet eorum qus po. puli fuerarir, imo & imperium in fe rerinet, quanquam jam non ex. ercendum a corpore fed a capite: unde parata eft rcfponlio ad con. rro verliam ex fado nonnunquaiii agitatam,quo loco in conventibus federe debeat qui fummum imperium in populum ante liberum ac. cepit; eodem nimirum quo ipfe populus: licut in Amphi&yonico confelfu Phocenfium locum aCcepit Philippus Macedo. lie viciffim qui regis fuerat locus, eurn populus liber implebit. IXr Qjipd ft quando * uniantur duo populi, non amittenfurju-' ra, fed communicabuntur, licut Sabinorum primo, deinde Albano- j l,t„ i. rum jus in Romanos transfufum eft , & una fada refpvblica, ur Li-j vius loquitur. Idemque cenferidum de regnis qua? non federe , aur eo duntaxat quod regem communem habeant,fed vera unitate jun- guntur. X. Contra evenit, ut qua una civitas fuerat dividatur, aut con- fen (u mutuo, aut vi bellica, licut corpus imperii Perfici divilum eft in Alexandri fuccelfores. Quod cum fit, plura pro uno exiftunt fumma imperiacum fuo jure in partes lingulas. Si quid autemcom- mune fuerit, id aut communiter eft adminiftrandum, aut pro raris portionibus dividendum. Hue referenda & dilceflio qua ex confen- fu fit in colonias. Nam fic quoque novus populus fui juris nafeitur: libn i. & yl fan TzShuXm, d?n' Ion TtS'i^sioi dvcqbxmftmrmi, inquit Thucydides: Non enim ut fervi,fed * ut pari jure fint dimittuntur. Idem (ecundam CO- loniam a Corinthiis Epidamnum dedudam narrat t*i if iV»i tg libra hi. ut pari jure effet. Rex Tullius apud Dionyfium Halicarnalfenfem: tv 3 ei< nweris T ttamna> 7 vis a; Uvayiyuli 7 i Quotas uar f/tjs Hit dhr[jif are ^ixopoo hliSiv dtp’ It/scSy. Vt omnino matrices urles uUt imperent, quafi natures lege , id •vero nos neque ucrum neque eqttm rf- tramttr. X I. Nobilis eft & ilia quaftio apud hiftoricos & lurifconfultos, de his qua Romani imperii fuerunt Cujus nunc lint: multi ea nunc elfe volunt Germanici fiveregni, ut olim vocabatur, live imperii (utro autem nomine appelles ad rem nonrefert) &nefcioquara furrogationem hujus imperii in illius locum fibi confingunt, cum tamen notumfatis lit Germaniam magnam, id eft Tranfrhenanm totam maxima remporis parte fuifle extra coinplexum Romani im¬ perii. Mihi non prafumenda videtur mutatio aut tranflatio nili cer- tis docunientis probetur. Quare & populum Romanum eundem elfe dico, qui olim fuit, quanquam extraneorum accelfione admix- turn, & imperium penes eum manfilfe, tanquam penes corpus in quo elfetac viveret. Nam qua olim jurepotui: facere populusRo manus antequam Imperatores Romani regnarent, idem faciendi’p habuit, ut quilque Imperator mortuus erat, alio nondum exiite®- Imo & eledio Imperatoris ad populum pertinebat; &aliquories» populo * per fe , aut per fenatum fada eft: qua autem a legion® 05 modo his , modo illis fiebant elediones , non erant rata ex jure®' j gionum (nam in vago nomine jus certum elfe non poterat ) fed ex j appro- | A C P A C I S , L t fi. I 1. ia 9 approbations populi. Cum his non pugnat quod Antonihi confti- tutione quotquot in orbe Romano funt, cives Romani effecti hint. Confecuti enim ea conftirutione hint fubditi Romani imperii, ea jura qua: olim habebant colonise & municipia, & provincia togata, ut & honoruin participes effent, & jure Quiritium uterentur: non ut in aliis populis, itidem ut in populo urbis Roma: * fons imperii efiet: quod facere in poteftate Imperatorum non fuit, qui habendi imperii modum ac caufam mutare non potuerunt. Nec quod Im- peratores poftea Conftantinopoli quam Roma habitaremaluerunt, de jure populi Romani quicquam imminuit. led tunc quoque ele- dlionem fadtam h parte fui qua: Conftantinopoli habitabat,unde By- zaiitinos Quirites vocat Claudianus, ratam populus tdtus habuit: furilque fui monumentum non tenue lervavit * in urbis fua praro- gativa, * & in honore confulatus aliifque rebus. Quare jus omne quod hi qui Conftantinopoli habitabantad eligendum Imperatorem Romanum habere poterant, pendebat a voluntate popuii Romani: & cum illi * contra mentem ac morem populi Romani * feminas Irenes fubiiftent imperium, ut alias caufas omittamus, merito po¬ pulus Romanus illam concelftonem hve expreflam five tacitam re- vocavit, & per le Imperatorem legit, ac voce primi civis, id eft Epilcopi fui (quomodo & in Iudaica republica rege non exiftente prima erat fummi Pontificis perlona) pronuntiavit. Fuit autem hac , eledtio perfonalis in Carolum Magnum, & quofdam ejus fucCeffo- • res: * qui ipli jus imperii quod habebant in Francos, ut& in Lan- gobardos, a jure imperii in Romanos, ut nova ex caula qualfito, follicite diftinxerunt. * Poftea vero divi/o Frahcorum populo in Occidentalem qui Galliam nunc obtinet, & Orientalem qui Ger- maniam hve Alemaniam tenet (duo Franco rum regna vocat Frifin- genfis ) cum populus Francorum orientalis eligendo fibireges face- re ccepiffet (* nam & ad id tempus Francorum regum fucceffio qnafi agnatica, non tam a jure certo , quam h populi fuffragiis pe- penderat) placuit populo Romano ^ quo certius pralidium haberet, regem non proprium fibi fumere, fed Cum quern Germani fecilfent; *itatamen utjus fibi aliquod retineret probanda: vel improbanda: elcctionis, quantum fcilicet ea res ad le pertinebat. Hac quoque approbatio per Epilcopum edici & folemniter teftata fieri peculiari coronatione folebat. quare exelectione feptem principum qui Ger¬ mania 1 corpus referunt, qui ledtus eft jus habet imperandi Germanis lecundum eorum mores: ex approbatione vero populi Romani fit idem rex, aut Imperator Romanus, aut, ut hiftorici lape loquu'n- tur , * rex regni Italia : atque eo titulo hib le habet quacumque po¬ puli R.omani fuerunt, neque padtionibus , aut derelidti occupatione, aur vidioria jure in aliorum populorum imperium conceflerunt. Vnde Iliad quoque intelligi facile poteft , quo jure epifcopus Ro¬ manus vacante imperio , *inveftituras tribuat feudorum imperii • Romani, quia fcilicet in populo Romano, tali tempore libero, pri- mas obtinet. Solent autem qua funt corporis alicnjus * per primam perlonam corporis nomine expedirqut alibi quoque diximus.Neque O vero §. II. §. III. aid DE IVREBE1I.I vero male Cynus & Raynerius tradidere, ft imperator Romanus morbo aut captivitare impediretur fungi imperio, poffe ei vie a- rium dari ab ipfo populo Romano. XII. Heredis perfonam , quoad dominii tarn public! quam pri. vati continuationem, pro eadem cenferi cum defundi perfona, certi eft juris. XIII. Vidor autem vido quatenus fuccedat, infra in effedlibus belli explicabirur. Annotataad Caput ix. familia defecerit'] Vt Danica olim. Crantz. Vand. vm, 23, fcRugia. Crantzius idem Vand. viii, 12. Pelafgorum & Theffa- F lorum. Gregoras lib. vii. Vfanchanidarumm Perfide. Leun- i clavius xvi. Adde Leonem lib. 11 AfricanorumdeTarodento;&; ft vis, Erneftum Corhmannum Conf xli, num. 1, & fequentibus. Ex diftantibus ] Seneca Epiftola C11 : qtudam continua ejje corpora,ut bominem: qustdam compofita, utnavem, dortmm , omnia denique quorum par¬ tes diverfs junBura in tmum funt coaBa: qusdam ex diftantibus , quorum adhuc membra feparata funt tanquam exercitm, populus, fenatus. Sumta hxc ex Achille Scatio, eujus ad Aratum hasc funt verba ex Conone illo cujus repertum eft coma Berenices: 3 *<>*»* tiyjs, ciqa&fg. ocm inz pace? iva/dfia , bioi h%s i iyt.il, . *51 3 efi{ 7 rnupt.ee, end pectin- owjHcluyv' otwnpttd/jct 3 m m vm pern Hfeiztt , as to AoTov rft oix-M ‘ tv ffi y> cm m 7 b.m eru-vlhoo, i 3 dot •mXs.Si h%i irvfxaTuy' heszcTU 3 astfzjs' T 3 •niimni dithft aj 2 ijcpqcq. td/fyi ft tfay,:- ■ ifyjut wpylrMt fij i^^puS X-orr-rai as popes' tu 3 !| dog/,sw as '<>%>,&•. Oifti• -uavit Mathematicus Conon , corpora did qm uno tenore unum funt. tjlex¬ tern tenor Jpiritus corpus continens. connexa tiero qua non uno temre pttaa funt , ut natiis , ut domus: mm & ilia ex mulc ts eft tabides, fiy htt a bfi> dibits mult'ts : diftantia ut chorus: fed bsc duum generum interfe dijfertn- tium. funt enim alia ex corporibus definite fift qua numcrum babent copiitu faction: alia ex infinites, ut populus. Apparet hincftimptaquaehabet Pomponius L. Rerum de ufur-p. & ufucap. & quod Paulas dicit ftatuam uno fpiritu conti: eri L. in rem. £. item, ubi fimiliterdi- ftinguit inter corpora cohaerentia & qua; funt ex diftantibus. Vli & alii. Philo de Mundo : «i<5 tat zmupeg. ctraspipcj lav tfi. tenor tfi Jpiritus in femet fe revolvens , &c. item: e|is in Ttvdupiciltifts mlfr, ietff cm c?ppnx 1 @- , dx.h [efivoi eWAciAt/]©^. Tenor eft (piritualis continents, sitt culum non infolubik, fed folutu difficile. Vide & Boethium i Arithme- ticorum: & nota cum de populo aut fpiritum dicimus non fa- mere nos vocem in fuo rigore, ut Conon fecit, fed draMpexS',, con:- J >aratione quadam, quali utimur etiam cum populum corpus app amus. Spiritum hunc rei fpeciem vocat Alfenus in L. Proponeba- turD de judiciis. Is autem jpiritus five «|M tmjo tLu 'lirnwro^v, apgt T Arfc-fieo* 3 q>*.AnpUs jgivm PtilpY Xa-fiov «i t/jL/Jcda, id j otuXata T £vXai btpaogintc , ctf&ct j i/x&dx.ir'ni logs i. ti- mii-mytvjj'ni 87®5 «Vs tws (piAcoicpois ei; r aJIo'^OK Ao'j^v xfitpthZx- jfyjn to •zjAoTov eireq J sr 4^s «5 7s «<>7» , ¥ jj fc'S £ Tii «*»*»' teprmt. Navem aittem in qua cum diletfa jtiventute navigavit falvufqui rediit Thefetts, trigintii apt am remit , confervarunt Athenienfes adufque tem~ pora Dcmetrii Phalerenjis, feibtrahehdo iigna vetuftate cariofa , fubjiciendp alia , it.a ut cohsrtnnt, unde ifi exemplum hu navis fatta eft philofophis dift> put antibus de ea qutfiione qua de augfeentibus dicitttr , in qua banc navem ai ultima tempora eandem fuijfeaffirmant hi, illi negant. In hac COntiO-- verfia a philofophis decertata prudenterlurifconfuiti ajentem par= tern pmulere: Et Tertullianus juris valde peritus libro de Refur- redtiorte carnis : Navem procella diffipatam vel carie diffolutam, redadis recur aits omnibus membr'ts, eandem fspe confteximus, etiam titido reftitutionk gloriantem. intellige rrtanente carina. quomodo vox refoluta etiam fumenda in Pauli verbis L. inter ftipulantem.0. Sacram D. de Verb. Oblig. Idque & apud Tertullianumprsecedentia , 8 c apud Paulura fequentia evincunt. Philo de Mundo:«’ $ AJs-bBev si mitfe. /tdpn i ay. a rjfj da tpjjto: djpoa icp T aura) jgtnv. Non cujus partes perettnt utique interittti obnoxiuin eft,.fed cujus omnei partes ftmttl eft eodem tempore pereunt. &uomodo Heraclitus ] Et Epicharmus apud Diogenem Laertium. In librisfaeris ] AddeMatth. xxiii, 35 ”. A<5t. ut, 22 . Negat Athenienfes fui tempoYos ejfe Athenienfcs ] Contra de iifdetli Athenienfibus Iuliarins Mlbpogorie. Velfublatis part ibtts fine quibtts co-pus confiftere nequit , vel fublata corporis i jy a rationed Servius in Fuldenfibus Excerptis ad I Aineidos: Duobus " generibus diletur exercitus , aut internecione aut difperfione. E t alios quorum Tertullianus meminit ] Myanta apud Vitrtivrarri: Helicen & Burin apud Paufatiiam, Strabonem,Senecam Nattiralmm quadtionUm libro v , c. 22 & 32 . & in Anthologia. Aut vi ita difirahantur ] Philo di<5lo jam libro de Mundo: to

e off. ui. jpoliis noflrctf facultates , copias, opes aupeamus. Eft hujus didi tanta L. lure no- xquitas , ut multa hinc definiant Iurilconfulti extra legum pralcri- pta , femper ad ipfam aquitatem , ut evidentifiimam , provScan- ’ilfinurpre- tes. Ex aou lervi inftiroris tenerurqui prapofuit, ita nifi denuncia- tes - verit ne ei crederetur: At etiam fi fit fadadenunciatio, & fervus ex L ' eo contradu peculium habeat, aut in rem domini verfum lit, repli- ”d." demjt. cabitur dedolo. Videturenim , inquit Proculus , dclum malum facere *&• qui ex dtentt jabiura lucrum quarat. Vbi doli mali vox id omne ligni- feat, quod naturali juri & aquitati repugnat. Quimatre jubente sT'vji. pro filii defenfore fide juffit, adverfus defenforem mandati adio- L ; nem non habet, nec proprie ejus gelftt negotium, quia contempla- tione matris fidejuflit: Attamen ex Papiniani feptcntia dabitur adio vV. T. negoriorumgeftorum(utilisnifallor)in defenforem; quia pecuniafi- LJervm.in dejuftbris liberatur. Sic uxori qua marito pecuniam donavit, quam ex lege polfet repetere, datur condiditia aut utilis vindicatioin rem d. ‘ZTa.' ex pecunia comparatam ; quia, inquit Vlpianus, locupletiorem elfe emt.tr-o-a. maritum negari non poteft:& hoc quaritur quid ex re mulierispofti- deat. Si conlumferis nummos quos mihi mens fervus furripuerat, peculiares putans, condidio eo nomine mihi adverlus te competit, quail res mea ad te fine caufa pervenerit. Pupilli non tenentur com- L. S-dmiti modati fecundum leges Romanas; tamen utilis adio dabitur fi pu- D. Cmmt- pillus locupletior fadus fit. Sic fi aliena res pignori data & a credi- f)%r rri tore vendita fuerit,quantum ad creditorenypro pretii accepti quan- ”'i, titate, liberatur debitor: quia,inquit Tryphonjnus, ex quali quali dediff.p <. O 4 obliga-^’* r„ si Titium. d e ivre belli obligatione , occafione debirorjs redadtum pretium a»qmus debitori imeir proficiet quam credit oris lucrocederet: fed em tori debitor tenebi. k 'derJi'ere'd. turne ex aliena jadtura lucrum fibi quadrat: nam & li majoresfrud us r C ' ’ d poffefTore creditor abltufiffet univerfos in quantitatem accepto fer. re deberet. Similiterfi cum debitore meo, non tanquam meo,fed a. • lienym debitorem putans egifti, & mutuam ab eo accepifti p eai . niam, obligaris, non quia recuniamtibi credidi (hoc enim nifi inter confenticntes fieri non poteft) fed quia pecnnia mea qua: ad te per- venit, earn :nihi a te reddi bonum & tequum eft. Polteriores quoque juris interpretes ad fadta fimilia hate redtc producunt: nempeut cu- jus latitantis bona venum ierant,cum exceptionem haberer, is ad pecuniam ex bonis fuis redadtam admittatur ; & ut quipecuniam 7 afmin i. l. patri credidit ad alendum filium , fi pater folvendo non fit, mipfmn ft me & Ti- fij mm bona materna habentem adtionem habeat. JHis regulis dua- bus redteintelledtisnon difficilis erit refponfioad easqurihoresqus Soto i. iv & a Iurifconfultis, & a Theologis internum animi tribunal infttuen- L Accjin d. /. refcriptam. lovllr-Uc. tibuspropom fqlept, peccdtum par. 1 1 ,«f I III. Primumenimapparetbona: fideipofleflorem [ nam mate . fidei polfeflbr ultra rei mtionem ex fadto fno tenetur j non teneri toR-ftim* ad ullam reftitutionem fi res perierit: quja nec res ipla apud eum eft, ». 3/4. (>■ nec lucrum ex re. Medinade j y. Secundo, bona; fidei pofleflorem teneri ad reftituendoser- Lejf.'uitf. iam frudtus exftantes rei :dico frudtus rei5 nam induftrixfrodlnset- 14. Navar. iam fi fine re non procederent, rei tatnen non debentur. Caulak- jusobligationis eitex dominio.nam qui dorninuseftrei, idemnatu- raliter dominus ell frudtuum rei. V. Tertio , bona: fidei pofleflorem teneri ad reftitutionem&rej & frudtuum conlumtorum, fi modo alias quoque tantumdem con- fumturus fuerat: nam in hoc locupletior cenfetur. Sic laudator area S:nt. c. 16. initia imperii C. Catfar Caligula, quod quibus regna reftitoir, adje- cit & frudtus medii temporis. VI. Quarto, non teheri eum ad frudtus quos perciperenegiexit: quia ncc rent habet, nec quicquam quod rei loco fuccedit. VII. Quinto, fi talis pofleffor rem fibi donatam alii donaverit, non teneri eum nifi omnino etiam fine hac re donaturus tantund® fuiifet: tunc enim lucrum erit rei fute pepercifle. VIII. Sexto, fi rem emtam vendiderit, non teneri, nifi quate- nus forte pluris vendiderit: quod fi danatam vendiderit, teneri ad L. i. tilt. D. furti. refnt uepdum pretium, nifi forte prodegerit pretium, rtlias non pro- dadturus. IX. Septimo, rem alienam bona fide emptam reftituendam, nec £.1 Si &rer,j. fendimi! P°^" e erogatum pretium repeti. cui reunite hire addenda mihi nk- 1. Sed & fi tur exeeptio n.eod. fine impendio aliquo probabifirer non potuit, ut puta fi res apuflp'* flrv'tm^D ratas ftierit.Tnnc enim deduci poterit quantum dominus impen!® 5 d 7 reu!cre. libenter fuerat. ipla enim fadti pofleflio , prsfertim recuperatu®!' (titu.LMa- cilis, eft aliquid adlimabile, & in hoc dominus poll rem amifia® term*. cenfetur fadtus locupletior. Et ideo curq rei fua: emtio, ordinal A C V A C I S, 1 I B. I I. 2r? jure non valeat, valere tamen earn ait a Paulas Iurilconlultus, ft ab L.si mam- initio id convenit, ut poffeflio quaapud alteram eft ematur. Neque hie requiro ut emta res fit * cum animo ut domino reftitueretur, s u *. d. de quo cafu negotiorum a&ionem nafei funt qui ajant, funt qui ne- cont.emp. gent b- Nam negotiorum geftorum aftio ex lege civili nafeitur: nul- l ^^mbL lumenimhabeteorumfundamentorum ex quibus natura obligatio- l. « ubZ. nem inducit. Nos autem id quod naturale eft hie quarimus. Non «««. *. Si diffimile eft quodde funerariafcripfit c Vlpianus, juftum judicem in ea non rneram negotiorum geftorum a&ionem imitari, led folurius ^£- arquiratem fequi, cum hoc ei adtionis natura indulgeat. d Et quod a- gM- R 'g- libi idem air, ft quis negotia mea gelferit, non mei contemplatione, fed fui Iucri caufa , & circa res meas aliquid impendent, e non qui- H 0 fi. tit. de dem in id quod dedit , fed in id quod ego locupletior fum, habitu- p<*»■ rum adtionem. Sic enim & domini rerum quarum jadtu levata eft .JZmbZ. navis, partem recuperant ab aliis, quorum res jadtu fervatafunt: a L. Si in quia & qui rem alioqui perituram fervavit, in hoc videtur locuple- rr c\- centr.emt. X. Odtavo, eum qui rem ahenam emit, non pofle eamreltituere b Raid. & venditori,ut pretium lervet, quia ex quo res inejusfuit poteftate, Ei.d, jam, ut diximus, coepit obligatio reftituendi. ■ c XI. Nono , eum qui rem habeat cujus dominus ignoratur , non itdem teneri naturaliteream rem pauperibns dare : * quanquam valde hoc L,tieo ■ D -‘ l * pium lit, & redte multis in locis conftitutum. Ratio eft , quia ex do- minio nemo jus habet prater dominum. Non elfe autem , & non cm.it.creg . apparere tantundem valent quoad eum cui non apparet. Tbmmd. XII. Decimo , ( naturaliter quod ob caufarn turpem aut hone- ^ ftam, ad quam quis obligabatur, acceptum eft, non efle reftituen- quit, D.Jg. dum. quanquam hoc quoque non immerito legibus quibufdam g'Pl- introdudl'um eft. Ratio eft g quia ratione rei nemo tenetur , nili res fit aliena. hie autem dominium tranliit ex prioris domini voluntate. l.q’q.j. art. * Aliud eric II in iplo accipiendi modo vitium fuerit, puta extorlio . 1 - Ccvar - d. hoc enim eft aliud obligations princip iurn de quo htc non agimus. XIII. Addamus & hoc mendofe a h Medina traditum, rerum a- f Tiiom.2,2, lienarumin nos dominium tranfirelineconfenlii domini,ft res lint ta- 6i,art.$.ad Rs quae pondere, numero, & menfura aftimari loleant. Nam res ejus generis fundtionem quidem recipere dicuntur , id eft reftitui pofle t 2 , ad'cap. per id quod i genere idem eft, fed ita demum ft confenfus pracefle- pomatum. rit, aut ex lege aut more praceflilfe intelligatur, ut in mutuo; aut ^Z/.xii etiam ft res, utpote confumta, exhiberi nequeat. At extra talem 5, s. ’ confenfum , vel exprelfum, vel prafumtum, & extra neceflitatem h De re ! i - fundtio ilia locum non habet. 1 L. Ro<’ajti k * ult. b.jt Annotata ad Caput x, cm - pe: - T Enetur u qui rem nofir am halet in potefiate , efficere quantum in fe efl,§. I. ut in nofir am poteftatem veniat'] Inter pracepta jubentia legis . ‘ . rlcbrais data eft ut res inventa reftituaturdomino. Pracepto ,u ente lxxiv. Fundamenturq id habet turn inaquitate naturalj, O f tiqti f.II. f. IX. §. XI. §, XII. 2JS .aeivre belli turn in Deuteronomii locoxxn, i. Chryfoftomus I Cor. v,8, ■mvitt J'e K 9 A «« rat 'loasi tlysi, -it -rise agmimtlsH dQttofcittsc cjxeitxs xlMunm amtilftt , oh alt cvgDi he & dvlS r.etpcttct MTmiife,. }p ol ^ feculi probant leges quit jus nobis faciunt, omijforaptore ctutfure , eos compellart qui res noftrasqualefcunque e& fint tenent. Hieronymus ad Leviticum; Multi fine peccato put ant ejfe fialienum quod invenerint teneant , (f diem : J 3 em mihi dedit. Cut bttbeo reddere ? Dif:ant hoc pe scat urn fimile ejje ropini, ft quit inventa non reddett. Auguftinus Sermone xix de verbis Apollo, ii: Si quid invenifti &non reddidifli , rapuifli. Deinde : &ui alienmnegut, fipop & toUeret. Vtrunque Gratianus retulit in cauls? xivquaftio- nem v. idem Auguftinus de fide & operibus: sicut jurepndiontm torn- din quifque bom fideipojjejfor rettijfme dicitur, quamdiufepojfidmignom a . lienum : cum verofeierit , nec abdlieno recejferit, tunc male, Jtdeipojfejforper. hibetur, tunejufte injuftmpcjfejfor vocabimr.Yextmtl hue & lex Wifigot- rhorum lib. ix, tit. i, c. 9. Interdum vero ob caufas graveslexcivi- lisintend.it augetque hanc oljligationem, ut in fervo fugitivolex Burgundica libro 1, tit. vi. Bona qua? dominisper injuriam ademe- rat Domitianus ,Nerva reftitui juffit. Habetid Xiphilinus. Apud ! Procopium Gotthicorum 11 Belifarius : oifisn «t’ iyayi %t\e fiuem/tm, 3/cij oc oil fcj rS tA^ch txtsrias yh avfst him ft eitcq.Mihi ita libet in * dere, pari loco ejfe res altenctsfponte retinentem (ft non reddentem cum raptort, Injuftitu accufati ] Ita judicat Diodorus libro xv. PlutarchusAge- fllao : rb viMt itteem «s dvrb lilcttBrcq % d^ixtiyu' rftj rb r.uifdm A’ 'iMrmi : Civitati perfuafit ut in fe.culpam transferret, retinendofibittnm Cadmeam. Simile facinus Bajazetis in Nicopoli apud Leunclavium libro vi. Contra naturam ejfe ex homines incommodo fuutn augere commodum ] Caf fiodorus x, 1 6: Hoc noftm temporibus confitemur inimicum , ut ahtrtbt- rim htetur incommodo. Nifiquatenm dominus rei fmpojfejfionem recipere fine impendio diqmfrtr babiliter nonpotuit ] Apud Terentium Heautontimorumeno Aftu iv, Scenaiv: Sed Hind quod tibi Dixi de argento quod ilia debet Bacchidi ; Id nunc reddendum eft illi. neque tu fcilicet Eo nunc confugies. quid mea ? num mihi datum eft i Hum juffit num ilia oppignerare ftliam Means me invito potuit ? verum illud , Chremi, Dicunt : jus [ummum fumma fepe injuria . _ , . Vbi & Eugrafium vide. Ha?c a?quitas etiam ab Hebraeorum magiftris t probatur & a Wifigotthis libro 1, tit. ix , c. 9 , & c. if. Ale. nl 1 Pra?f 29. Menoch. v Pra?fi 29. num.2<5.Straccham parte ii;num,H' Cum animo ut domino reftitueretur J Speculum Saxonicum II Landrecht tit. xv. Gpuanquam valde hoc pium fit ] Chryfbftomus indicato jam loco. Alitid eritfiin ipfo accipiendimodo vitiumfuit, put a extorfio J Opt®‘ v hare diftinguit Auguftinus epiftola liv, Ca- »I> C TACIS, LIB. II. C A P V T XI. De promiffis. )p J. Ptfellitur featentUjlatuetuexpromtfisjui naturaliter non oriri. II. ^tftnionrm nudam non oblige. III. Poliicitattonem naturaliter obltgare, fed inde alteri jut non nafict. IV. Quid fit promipim tinde alter't jus on- tur. I V. Requiri ad hoc in promittente u\um ratio¬ ns : ubi dtslinguitur jus naturale a legible ctvtltbus circa minores. V I. Prorntfio err antis an & quatenm obliget naturaliter. VII. Promtfsionem ex metu obltgare , fed qui metus caufam dedit tener't a(t liber an- dum promifforem. V HI. Id quod promittitur , ut promifs'to . vale at x oportere in pot esl ate fit promitten- til, I X. An prtmfsio ob caufarn vitiofam vale at naturaliter , per diftinttionem exphcatur. X. Quid fentiendum de promtfsione fatta ad confequerdam remjam ante debit am. X I. Modus valide promitt endi per nosipfos, XII. Modus valide promiltendi per alios ; ubi & de legatis mandat a excedenitbus. XIII. Exercttoria & inflitoria obligations quatenus ex jure naturx procedant , ubi & juris Romani error notatur. XIV. Ad promtfsionis validitatem accepts tionem requirt . X V- Anacceptatio innote (cere deb eat pro~ miffort, per dtflinftionem exphcatur. XVI. Revocari promtfsionem pojfe , mar- tuo ante acceptationem cut promijfum erat. X V I I. An & inter nuncio mortuo , per d \- fhnBtones exphcatur , XVIII. An revocabiltsfit promifs’to acce¬ pt atione per alterum fafta, per diftin&ionet exphcatur. XIX. Onus promijfo adjtci quo tempore pof - fit. X X. Quo.modo convalefccre pofsit invalida promtfsm XXI. Promifsiones fine caufa, naturaliter non effc irritas XXII. Qui fattum alienum promt fit ad quid naturaliter teneatur. P E r n v x i t nos ordo ad obligationem qua’ ex promilfo ori¬ tur : ubi ftatim fe nobis objicit vir erudirionis minime vulgaris Frandlcus Connanus. Is enim hanc defendit lententiain jure ub.t nature ac gentium ea padla , qua non habenr nullam in- Lii •' ducere obligationem : honefte tannen impleri, II modo tabs res lit, quam praftare etiarncitra prOmilTum honeftumac Virturi alicui con- gruens fuerat. Adfert autem pro fententia lira non tantum Iurifcon- lultorum difta, fed & rationes has : quod non minor fir culpa ejus qui teme.re nulla de caufa pollicenti credit, quam ejus qiti vanitatem adhibuit promiftionjs :deinde quod fortunis omnium magnum im- mineat periculum, ft promiffo , quod Tape ex oftentatiorie magis quam ex voluntate proficifcitur , aur ex voluntate quidem , fed levi ac parum confiderata, tenerentur homines : poltremo ,quod juftum fuit aliqua honeftati cujufque relinquere , nec ad neceftiratem obli- gationis exigere: turpe efle promifia non implere, non quod injufte id fiat, fed quod detegatur promiffionis levitas. Tullii quoqueuti- tur teftimonio, qui dixerit nec promifia fervanda, qua fine iis qui- bus promiferis inutdia, nec fi plus tibi noceant, quam illi profint cui promiferis. Quod fi res inregra non fit, vulc deberi non quod pro- milium eft, fed quod intereft: caterum padta , quam ex fc non ha- henc vim, earn accipere, aur ex contradtibus quibus infunt, aut adji- ciuntur, aut ex rci rraditione: unde nafei partim adliones, parrim ex-, ceptiones, & vetitam repetirionem. Qua vero padla vim obiigandi lecundum leges habeant, ut pa#a ftipulata & alia quad am, habere earn c. vl >C.\ tio DEIVRE BELLI earn legum beneficio , quarum ea eft efticacia, ut quod per fehone. ftum eft id efficere poflint etiam neceflarium. Verum hate fententia ita generaliter ut ab ipfo effertur accepta, confiftere non poteft. p r j mum enim fequitur inde inter reges & populos diverfos, paftoruni quamdiu nihil ex iis praftitum eft, vim effe nullam, prtefertim iis in locis ubi nulla certa forma federum aut Iponfionum reperta eft. Turn vero ratio nulla reperiri poteft, cur leges, qua; quafi padtum Rbct. i.xv. commune funt populi, atque hoc nomine vocantur ab Arilfotele & Demoftliene, obligationem padtis poflint addere, voluntas auteui cujufque hoc omni modo agentis ut fe obliget, idem non poffir, L.i.d. de prxcipue ubi lex civilis impedimentum nonaffert. Adde quod vi> hiibui. luntate fiifficienter fignifica ta transferri rei dominium poteft, ut anre diximus . quid ni ergo poflit transferri & jus in perfonam, au t ad transferendum dominium (quod jus ipfo dominio minus eft] aut ad aliquid agendum , quippe cum in adtiones noftraspar jushabeamus T Per trade- atque in res noftras ? Accedit his * lapientum confenfus: nam quo* T'reTdiHif 1110 ^° dicitur a Iurifconfultis, nihil elietam naturale, quam volun* ‘ '"' l >V,J ‘ tatem domini volentis rem fuam in alium transferre ratamhaberi, t l.i.d. eodem modo dicitur t nihil effe tam congruum fidei humans, depaUii. quam ea qute inter cos placuerunt fcrvare. Sicedidlum depecunia conftituta , ubi nulla in conftituente debendi caufa pnece/ferat pra- L.i.D.de ter confenfum, favere dicitur naturali asquitati. Paulus quoquelu- I pecmi. cenji. r if con f u ltus cum ait natura debere quern mre gentium dareopor- , D.dete t, cujus fidem fecuti lumus: quo in loco primum vox, opor« reg. jurh. tet, neceffitatem quandam moralem ftgnificat: neque vero admit- tendum eft quod aitConnanus, fidem fecutos nos cenferiubiresin- ! tegra efle defiit: agebat enim eo loco Paulus de condi&ione inde* biti, qua? ccffat li ex qualicunque padlo folutum quid lit, quia jam ante re adhuc integra, natura: ac gentium jure dari oportebar, ettam- li lex civilis ad pradcindendas litium occafiones auxiliunifuumnon Deojf. 1. 1. praeftabat. M. autem Tullius in ofSciis tantam promiflis vim tribuit, ut fundamentum juftitite fidem appellet, quam & juftitite fororem | vip.de Pta- dixit Horatius , & Platonici ftepe juftitiam vocant M^etea/, quodfi- j t>ne. delitatem tranftulit Apulejus: ac Simonides juftitiam definiebapnon ruioide nl0C l 0 acceptum reddere, fed & verum dicere. Sedutbeneresin* | telligatur, diftinguendi lunt diligenter tres gradus loquendi de rebus , futuris qua: noftra? funt poteftatis, aut fore putantur, II. Primus gradus eft aflertio explicans de futuro animum qui i nunc eft; & ad hanc, ut vitio careat, requiritur veritas cogitations pro tempore prcefenti, non autem ut in ea cogitationeperfevere® Habet enirh animus humanus non tantum naturalem potentiam too* tandi confilium , fed & jus. Quod ft in mutatione fententia: vitio® fit aliquod, ut accidit, id non eft intrinfecum mutationi, fed ex n t teria, puta quia prior fententia erat melior. III. Secundusgradus eft,cum voluntas fe ipfam pro ft® 10 tempore determinat, cum figno fufficiente ad indicandam perfcve- randi neceflitatem. Et ha?c pollicitatio dici poteft, qua? fepofita leg 5 ; civil! obligat quidem, aut abfolute, aut fub conditione, fed jus pro- repub. A C P A C I S, L I B. I i; prium alter! non dat. Multis enim cafibus evenit, ut obligatio fit i *4 nobis, & nullum jus in alio; ficut in debito mifericordiae & gratis reppnendce apparet, qnibus fimile eft hocdebitum conftantis live fi- delitatis. Itaque ex tali pollicitatione res pollicitantis retineri, aut is ipfe qui pollicitus eft ad implendam fidem cogi jure naturs non poterit. IV. Tertius gradus eft, u'oi ad determinationem talem accedit fignum volendi jus proprium alteri conferre : qus perfedta promif- fio eft, fimilem habens effectual qualem alienatio dominii. Eft enim autvia adalienationem rei, aut alienatio particuls cujufdam noftrs libenatis. Illuc pertinent promifla dandi, hue promifla faciendi. E- jus quod dicimus infigne nobis argumentum prsebent divina oracu- la, qua; nos docent * Dcum lplum, qui nulla conftituta lege obftrin- gi poteft,contra naturam fuam fadturum nifi promifla prseftaret.Ne- hem.ix, 8. Hebr. vi,i 8; &x. 23 ; i Cor. 1,19 ; x, 13; 1 Theftf. '* v, 24; 11 Theft. 1x1,3; xi Tim. 11,13. Vnde fequiturut pro- ' nrifla praeftentur venire ex natura immutabilis juftitis, qua Deo & omnibus his qui ratione utuntur, fuo rnodo communis eft. Accedit V judicium Salomonis: Filimi,fiquid fpopondifti alteri , defixifti externo vo- prtv.v.li 1 las tuas: illaqueatm es verbis oris tui: captm es emneiationibus oris tui. Et '■ hinc Hebrais promiflio vocatur max vinculum , & * voto com par a- * tur, Num.xxx, 4, s’, 6 . Similis origo vocis i-myinus notataEufta- f thio ad fecundum iliados, uxlm\ mu r.xri/J r vztc%lf»nv 0 rh t I 1 ' * capit acvincit quodammedo promijforcm is cui fit • promijfio. Quem fenfum non male fecundo Metamorphofeon expref- 4 fit Ovidius, ubi promiflor ei cui promiferat ait: Vox meet facta tua eft. Hiscognitis non difficulter refpondebimus ad Connani argumenta. ‘ Nam lurilconfiiltorum didta de padtis nudis, relpiciunt * id, quod f Romanis legibus eratintrodudlummuae deliberau animi fignum cer- 1 turn conftitueruntftipulationem. Neque negamus fimiles efie ina- liis populis leges. &u& lex ad id pretftandum nos quod alicui promifimus obli- ®j gat ? ait Seneca de lege humana & * promiflo non folenniter fadio V.deSttie^ y loquens. Poflunt autem naturaliter deliberati animi alia efle figna c ' IO * prater ftipulationem, aut fi quid ei fimile ad adtioncm pariendam C'| lex civilis poftulat. Quod autem fit animo non deliberato, id nos j; quoque ad vim obligandi non credimus pertinere; quod & Theo- phraftus libro de legibus notaverat. imo & quod deliberato fit, fed .•{; non eo animo, ut jus proprium concedat alteri, ex eo negamus jus jra exigendi cuiquam naturaliter dari, quamquam non folam hinc ho-, neftarem , fed & neceffitatem quandam moralem nafei agnofeimus. E)e eo autem quod ex Cicerone adducitur agemus infra, ubi de in- c’j terpretatione padtorum fermo erit. Sed quse ad perfedts promiflio- j j nis vim requirantur videamus. V. Primum requiritur ufus rationis: ideo & furiofi , & amends, & infantis nulla eft promiflio. Aliud cenfendum de minoribus. hi e- £ -' et fi n °n fatis firmum judicium habere credantur, ut & femir.se, jjjls “ tamen nec perpetuum eft, nec per fe fufficit ad adtus vim eliden- ns[S ‘Qa?ndo autem puer ratione uti incipiat, non poteft certo de- 4 finiri; 31* DEIVftE BELLI finiri: fed exquotidianis adlibus, aut eriam ex eo quod cdmmumtfr in quaque regione accidit, dcfumendum eft. Iraque apud Hebrsos valebar promiflio quamfeciffet adolefcens qni annum impleffet de- cimum tertium: puella quae duodecimum. Alibi leges civiles juft a ratione qior»j quafdam promifliones pupillorum ac mincrum irri- tas pronuntiant, non apud Romanos tantum, fed & apud Gnecos tit notatum Diorii Chryfoftoroo oratidne txxv : adverfus quafdam reftimtionis beneficium introducunr: fed hi effedlus funr proprii le- giscivilis, ac p'roinde cum jure naturae ac gentium nihil habent com¬ mune ; nifi quod quibus locis obtinent, ibi eas fervari etiam natura- le eft, Quare etiamfi peregrinus cum cive pacifcatur, tenebitur illis legibus: quia qui in loco aliquo contrahit, tanquam fubditus tern- porarius legibus loci fubjicitur. Plane aliud erit, ft in man paftio fiat, aut in vacua inftlla, aut per litteras inter abfentes. Taliaenim padta jure folo naturft reguntur, ut & padta eorum qui fununam ha- bent poteflatem,qua tales funt. Nam in his quae pfivatim agunt, lo¬ cum habent leges etiam quae irritum adtum fachint, ubi id in favO- rent ipforum fit, noninpoenam. VI. De padto errands perplexa fatis tradlatio eft. Nam diftingui folet inter errorem circa fubftantiam rei , & qui non fit circa fub- ftantiam : an dolus caufam dederit contradtui, an non: fueritne alter quicum adtum eft doli particeps : fine adlus ftridti juris, an bonrfi- j dei. Nam pro harum rerum varietate alios adlus irritos pronuntiant I fcriptores, alios validos quidem , fed ut arbitrio ejus qui Jaffus ell, ’ refcindi poflinr , aut reformarh Sed harum diftindlionutn pleraeqne j veniunt ex jure Romano , turn civili mere, turn praetorio: quadam ' etiam non fads’verse aut accurate funt. At viam nobis reperiendz naturali veritati pandit, quod de legum vi atque efficacia omnium Fc/in.c. 1 de ferme confenfu rcceptumeft , ut * ft lex fundetur in praefunin'oneali- confHt.n.^o. q ua f a £tj ? q UO d fadlum revera ita fe non habeat, tunc ea lex non o'b- Cumq'uu ft 11 ' 3 veritate fadli deficiente deficit toturn legis fundamentum. c. de j U r.ir Quando autem lex in tali praefumtione fif fundata, ex leg'is materia, i faClt ignor. verbis & circumftantiis colligendum. Similiter ergo dicemus, * fi I Covar. tn c, promiftio fundata fit in praefumtione quadam fadli quod non ita ft j potfetftr.de habeat, naturaliter nuilam ejuseffe vim: quia ornnino promiffor nftt i 6%!^'i confenfit inpromiffum, nifi fub quadam conditione, qua reipfanon ’ exftitit: quo referenda eft ilia quxftio apud Ciceronem de Orafore 1 primo , de eo qui filium fuum mortuum falfo credens alium iriftitue- ' rat heredem. Quod ft promiffor negligens fuit in re exploranda, a® j in fenfu fuo exprimenao, & damnum inde alter paflus fit, tenebitur id refarcire promiffor, non ex vi promiffionis , fed ex damnoper culpam dato , de quo capite infra agemus. Si vero adfuefilq®' dem error, fed in quo fundata non fuerit promiflio, ratus erit/® utpotenon deficiente vero confenfu: fed hoc quoque cafu fits® j promittitur dolo errori chufarn dederit, quicquid ex eo W° K damni promiffor fecit, refarcire tenebitur, ex alio illo obligation capite. Si pro parte fundata erit errore promiflio , valebitprore J - \jintorim. p. 2>Ut. I ,C. 17 .$. 6 . tod. ad l. contrattui, d e reg. juris. Covar. de G encfeoi ' 7 ' a ff err i poteft in Iuda Iacobi filio, qui Thamari, quam meretricem j xxxvtu. putabat, promiflammercedem, * tanquamdebitam.perlblvit.Quod I li injuftitiaprbmiflarii caufam promiflioni dederit, ant inarqualitas f fit in contradlu, hare quomodo lint refarcienda alia eftqnaftio, * de qua mox videbimus. X. Quod vero promittitur ob caufam ante debitam, noneo mi¬ nus debetur, fi jus naturale Ipediemus , lecundum ea qua: de rei alie- j nre acceptation fupra diximus: nam & fine ulla caufa promiffum naturaliter deberetur. Sed hie quoque damnum per extorlionem j datum , aut inaequalkas in contradlu reparanda venient, fecundum tradendas inferius leges. XI. Modum promittendi quod attinet, is, ut de dominii trans- latione diximus A requirit adtum exrernum, id eft lignum lufficiens voluntatis, quale interdum elfe poteft nutus , frequentius autem vox | autlitera:. XII. Sed &perhominem alterum obligamur ,fi conftet de vo luntate noftra qua ilium elegerimus, * ut inftrumentum noftrum ad hoc fpeciatim, aut Tub generali notione. Et in general! prsepofitione accidere poteft, ut nos obliget qui prarpofitus eft agendo contra to- luntatem noftram fibifoli fignificatam: quiahic diftln&i funti&is volendi.unusquo nosobligamus ratum habituros quicquid iftein ta¬ li negotiorum genere fecerit; alter, quo ilium nob s obligamus, ut non'agat nil! ex Prafcripto, fibi non aliis cogmto. Quodnotandum eft * ad ea, qua: legati promittunt pro regibus ex viinftrumentipro. curatorii excedendo arcana mandata. XIII. Atquehincetiamintelligi poteft exercitoriam& inllito- j fiamqua: nontam adtiones funt, quam qualitates adtionum, ipfona- ; turali jure niti. Adjiciendum hie eft male Romanis legibus introdu- dlum, ut ex fadlo magiftri exercitores in folidum finguli teiierentur, Nam hoc nec ndturali xquitati convenit, qua: Tatis habet 11 pro luis finguli partibus conveniantur , nec publice utile eft. abfterrenture- nim homines ab exercendis navibus, fimetuant ne ex fadlo mag- j L. ftri quafi in infinitum teneantur. Atqueadeo apud Hollandos, usi acq. potf. ‘ niercatura pridem maxime viguit, & nunc & olim lex ilia Roffl® Come^. 'tom. obfervata non eft: imo contra conftitutum , ne exercitoria etl»'‘ l h c 9, s. 1 . niverfi amplius teneantur, quam ad teftimationem navis, &eorum qua: in navi funt. _ a , XIV. Vt autem promiflto jus transferat, * acceptatio hie non minus quam in dominii tranllatione requiritur, ita taffien uthic quo¬ que prsecedens rogatio durare intelligatur, ac vim habere accept?.- A C V A C I S, t I B. X I. J2f tionis. Nee obftat quod’de pollicitationibus fadtis civjtati jure ci¬ vil; eft proditum : qua: ratio quofdam induxit, ut jure nature fokira promittentis adtnm ftifficere judicarent: nam lex Romana non hoc Mdimdl. elicit, ante acceptation^ pollicitationis plenam effe vim, fed revo - lput - 1 3- cari vetat, * ut acceptari Temper poflit: qui effedlusnon eft: natura- lis, fed mere legitimus. cui non diftimile eft quod pro infantibus & ; ^ amentibus jus gentium introduxit. Nam pro his, ut pofltdendi res qux poffeffione quaeruntur, ita & acceptandianimus jus fupplet. m,s6, X V. Illud etiam quari folet , an Tatis Tit acceptationem fieri, an & »v*T i?> vqro etiam innoteTcere debeat promiflbri, antequam promiftio ple¬ num effedtum conTequatur. Et certum eft utroque modo fieri poffe promiftionem: aut hoc modo, Volo ut valeat fi acceptetur ; ant hoc , modo , Volo ut valeat fi acceptatum intellexero. Et in his quidem quae ad mutuam pertinent obligationem , pofterior fenfus prxfumi- tur; in promiftis vero mere liberalibus, potius eft ut prior Tenfus credatur adfuiffe, nifi aliud appareat. X VI. Sequitur hinc anre acceptationem , quippe jure nondum tranftato,revocari promiffum poffe fine injuftitia, imo & fineincon- r ' e f crt u c ‘.f, ftantia, fi revera eo animo fndtum fit, ut ab acceptatione demum va- aiteri lere incipiat. Revocari etiam poffe mortuo ante acceptationem eo ve ^‘- 1 cui promiffum erat, quia videtur acceptatio in arbitrium ipfius col- lata, non heredum. Aliud enim eft velledare huic jus ad heredes V mbs». tranfiturum, * aliud velle dare heredibus : multum enim refert in ^ ueratmi quem beneficium conferatur. Et hoc eft quod Neratius refpondit, re %‘ non videri fibi principem quod ei quem vivere exiftimabat conceflif- fet, defundto conceffiffe. XVII. Poterit etiam revocari mortuo eo qui ledlus erat volun- L-Manto- tatis internuncius ; quia in illius verbis pofita fuerat obligatio. Aliud in tabcllario qui non eft inftrumentum obligationis , Ted perlator in- ctaru* Mn ftrumenti obligatorii. Itaque liters confenfus indices per quem vis Iv - *<*»»<•■> perferri poterunt. Diftinguendum quoque inter miniftrum qui e'le - 1 ‘°’ IU chis eft ,ut promiftionem fignificet, &; inter eum qui eledtus eft ut iple promittat. Priore caTu revocatio vim fuam habebit, etiam fi L ■ Si man - miniftro noninnotuerit : altero vero irrita erit revocatio; quia jus promittendi ab ipfius voluntate pendebat, qua: voluntas need um co- gnita revocatione, omni culpa vacabat. Sic etiam priore cafii * mor- ^ tuo donatore poterit acceptari donatio , ut perfedia ab una parte, ' ce quanquam revocabiliter : quod apertius in legatis conTpicere eft. al¬ tero calu non poterit, quia non fadh eft, fedmandara fieri. In dubio C ™"' c autem mandantis voluntas fuiffe cenfetur , ut impleatur mandatum, ,6. L.fi nifi magna mutatio inciderit, qualis eft mors mandantis. Poffunr ta- pater, d. ftat errori. Infra fito loco explicabitur ] Hoc libro, tit. xvil, $. 19,& Iibro ill, §. VI 2 , c. xlxj. x. ob metum ab alio incujfum ] Seneca naturam lecutus libro ivcon- troverfiarumcontroverfia xxvi: Itarefcinduntur qua per vim gf ncceffi- tatem gefla funt, fivistf necejfttas d pacifcente adhibita esl. Nihil enim , in¬ quit, mea, antu cogaris,finon d me cogeris. Meant culpam oportet effe , ut men poena fit. confer qua; infra libro ill, c. xix, $.4. Tanquam debit am ] Natura fcilicet, fecundumcuj us legem tunc vi- lx.' vebatur. Aliter ex jure civili judicavit C.Aquilius tefte Valerio Maxi¬ mo, lib. vixi,c. 11, n.2. De qua mox videbimm'] Cap. XII, §. 9, 10 , II. Vt inflrumentum nolirum ] Servius adillud TEneidos IX, Hojpitio f. XI (umjungeret abfens : per internuntios ait.vide quae fupra ad caput VI 2 . Ad ea qua legati promittunt pro regibus ex vi inftrumentiprocuratorii exce- demio arcana mandat a ] Vide exemplum apud Marianam xxvi 1, i8« Aliud apudGuicciardinum Tom. 1. Acceptatio hie non minus quam in dornimi tranflationc rcquiritur ] Ter- §, XIV, tuliianus, ut jurilperitus, libro de jejtmiis : Votum cum d Deo acceptation eft, legem inpoflerum facit, V 2 Vt ac- §. xvx. fXXII. 22S DEIVRE BELLI Vt acceptttri femperpojjit J Videfimilem legem Wifigotthorum 1. v tit. ii,c. 6 . Aliud eft velle dare htcredib-M ] ideo ad vitandum ambiguum dici fo. lebat: Illi liberifqueejus. Servius ad ix rEneidos. Vide & legem Wifi- • gotthorum v, tit. 11, c. 6 . Mortuo dcmtorepoterit aueptari donatio ] Vide Librum de Tenurij; Anglia:, c.y. &uiaper earn non ftetijfet qttin pr&ftaretur ] Confer qua: infra lib. Ill, C. XX, 30 . Capvt XII. De contradtibus. I. Divifio aBuum humanorum qui aliu bomU nibus utiles Junt : ac primum » infimplices acmixtos. II. Simplicium in beneficos meros , nut cum mutua obligatione . I I I. Et permutatorios : turn qui dirimunt* I V. Turn qui communionem adferunt. V. Mixtos ejfe principalser . V I. ^Aut per accefsionem. VII. Qui attuum contract us dicant ur. VIII. miles cafm: & quid fi condu&ore prim impedito uti, res alii locata fit? XIX. Iuji amerces quomodo crefcat & mu nuatur . X X. Quo jure vetita Jint ufura. XXI. Qua commoda ufura nomine non vt- niant. XXII. Legum civilium quactrca hancra j vis ft. XXIII. Qualu ajlimatiofacierM in m* traCiu averft periculi , five afeurja- nis. XXIV. Qualu in focietate } ubimlttejus j fpecies explicantur. XXV. De focietate navafu XXVI. lure gentium mqudiutem in quamconfenfum eft, quoad achtf ext win/ non attendi: & quo Jenfuid.naturaledia. j tur. A C t v v m humanorum qui ad aliorum hominum utilitaten j tendunt, alii funt fimplices, alii compofiti. II. * Simplices alii benefici, alii permutatorii.Beneficial meri, aut cum mutua quadam obligatione. Benefici meri, aut: prtefens abfolvuntur, aut in futurum prominent. In pra?fens abfolr. tur fadlum utile , de quo nihil loqui neccffe eft, quando militate quidem parit, fed nullum juris effedtum: item donatio , qua doffi- niurn transfertur, qua de re egimus fupra cum de dominii acquilitio- nibus ageretur. In' futurum prominent promiftiones turn dandi, a" faciendi, de quibus jamjam egimus. Benefici adhiscum obli?ar;one mutua funt, qui aurde re difponunt fine alienatione, aut de fa cereneceffe effe, ut de rebus caeleftibus. nam * contradlus natura no- litatis caufa reperta propius quiddam exigit. Bene Ambrofo-'* lontraHibus etiam vitia evrum qiu netieunt prodi jubentur , ac nifimt**®' rit 'venditor , quamvis in Jut emptoris tranferipferit , deli aciione vsttMtW' • Ladlantius dixerat: tmat, aut qui non profit etur fugitivum fervum , velpeftikntem fi domum «®‘ . dm, lucre $ cemmodo fsu ton/ulats, n»n s efi Me fapiem, ut Cttniutdes vJ.tn | v volfUi- t i X. Ad praeccdaneos adlns pertinet, quos is qui cum abquo con- ait, * vitia iibi nota rei de qua agitur fignificare debet: quod ac pacis; lib. ii. 231 volebttt,fedcttllidus(ftaftum. At non idem dicendum eft de his qua: n.i. 2.78 rem non contingunt: ut ft quis fciat multas naves in curfu effe qua; "ft frumentum advehunt. nam tale quid indicare eftquidem officiofum U.Covarr. aelaudabile, ftepe. adeo ut omitti neqneat, nifi ut caritatis regula adc.pecc*. violetur 3 non tamen injuftum, id eft non pugnans cum jure ejus qui- ‘‘"ft?- 2 *' cum negotium eft: ita ut locum hie habere poffit illud , quod idem 4 ' jlle Diogenes non incommode dicebat referente M. Fullio: Advexi, expofui: vendo mum, non pluris quam uteri: fortajfe etiam mimr'it cum mu- d.ha, jor eft copia, cm fit injuria, ? Non ergo generaliter fequendum illud ejuf- dem Ciceronis, celare effe, cum tu, quod feias, id ighorare, emolu¬ ment! tui caufa,velis eos quorum interfit feire: fed turn demum id lo¬ cum habet,cum de iis agitur qua? rem lubjedtam per fe contingunt, ut ft domus ftt peftilens, ft a magiftratu dejici juffa, qus exempla ibi¬ dem videas. At vitia ei quicum agas, nota , ut fervitutem tedium D.i.D.d* quas M. Marius Gratidianus C. Sergio Grata: vendebat ab ipib c °,ftp n ,ft n< ' prius emtas, dici nihil attinet. * feientia enirn utrinque par pares fa- cit contrahentes. Horatius: Ille feretpretiumpeeru fecurus, cp'mor: Prudent emift vitiofum. Quod notatum & Platoni undecimo de legibus. X. Neque vero tantum in intelleclu rerum, fed & in voluntatis ufu quardam contrahentibus inter fe tequalitas debetur: non quidem ut ft quis anteceffit metus jufteincuffus , is demi debeat 3 id enim contradtui extrinlecum eft : fed nequis incutiatur contrahendi caufa, aut ft incuffus eft, ut dematur. Hoc fpedtantes Lacedtemonii relcide- runtemtionem agri, quam Elei polfefforibus metu exprefferant, '/rivnc piiifiev d»itpib-npot rivaf Riq Trp/.'/.y.iret lj fitetitpehoyivxs tSii irlcvuii , Arbitrate nihilo juftirn ejfe 'infirmioribm per emptioriu titulum> quam vi merarem extorquere, qua: Xenophontis verba funt. Quod ta- Gr « men quam exceptionem ex jure gentium habeat, fiioloco videbi- UI * mus. XI, In ipfo adhi principal! hasedefideratur atqualitas, neplus exigatur quam par eft. Quod in contradlibus beneficis locum vix po- teft habere. Nam ft quis procommodato, aut opera in mandato aut depofito exhibenda, aliqnid mercedulat ftipuletur , non injuriam fa- ZTii.r', ciet, fed contradtum milcebit, id eft ex gratuito efficiet femipermu- Htquhfir- tatorium. At in permutatoriis omnibus follicite id obfervandum v,m : U -‘* J eft. nec eft quod dicat quilpiam, id quod pars altera amplius pro- mittit, donatum cenferi. Neque enim folet hie effe tales contradtus ineuntium animus, nec praffumendus eft nifi apparent. Quod enim promittunt aut dant, credendi funt promittere aut dare tanquam arqualeei quod accepturi funt, utque ejus sequalitatis ratione debi- tum.Ioh. Chryfoftomtis: arcev yi civ Ws rvuvGAo'.Uis ft ivriy. Vo,-; itij 71 r ryt dmihrsit cy, tptXaviy.uyiv -ft RiACuy.riirt/. iXwrlov 7 %s delete y,cdfi,).abbiv *0 7ra> &' rirree tktsj 7nuuy.1v, i Msi’tx. 75 -.yfi'/ya 17b ;$ (fijjoties enim in contra- ctibiu (ft quoties cmendum quid aut dependendum eft , centendimus , omniqut modo laboramus ut minus &quo pretio demm , nonne buic fabio quod dam ineftfurtum ? Scriptor vita Iftdori apud Photium, Hermiam narrat, P 4 ubi DEIVRE BELLI ubi quod emere vfellet jufto forte minoris effet indicatum , adjecifle quod jufto pretio deerat, quod exiftimaret aliter agere injuftit .x eft fe Ipeciem, fed talis quae-plurimos lateret. Et in hunc fenlum inter, pretantur Hebrafi legem qua: eft; * Levit. xxv, 4, &7. XII. Reftat arqualitas in eo dc quo agitur, in hoc confiftens, ut etiamfi nec celatum quicquam fit quod didtum oportuit, nec plus | exadtum quam deberi putabatur, in re tameu deprehendatur insqua- * litas, qiiamquam fine culpa partium, puta quod vitium latebat, act de pretio errabatur, ea quoque fit refarcienda , & demendum ei qui plus habet reddendumq; minus habenti: quia in contradtu id utrim> que propofitum aut fuit, aut eflc default, ut uterquc tantundem ha- bcrent. Lex Romana hoc conftituit non in quavis inarqualitate , mi¬ nima enim non perfequirur, imo & occurrendum cenfet multitude litium, fed in fatis gravi, ut qua: dimidium jufti pretii excedit. Ni¬ ls’. lac. mirum leges, ut ait Cicero, iniqua tollunt quatenus teneri manupof- funt, philofophi quatenus ratione & intelligentia. Hi veto qui legi- bus civilibus fubjedli non funt, id fequi debent quod xquum eifc ipfis ratio redta didtat: imo & illi qui legibns fubjcdti funt, quo- ties de eo quod fas piumque eft agitur., ft modo leges non jus dant [ aut tollunt, fed juri duntaxat ob certascaufas auxiiium ilium deue- , gant. 1 XIII. - Sed notandum eft quandam rei arqualitatem fpedtari & in contradibus beneficis, non quidem omnimodam ut in cammuta- toriis, fed ex fnppofitione ejus qtiod agitur, ne quisfcilicet ex bene- ficio damnum fentiat: ob quam rationem mandatarius indemnis pri- Siheji. in ftari debet a fumptibus fadtis , & darnno in quod ex caufa rei man- [ ■uerba Bel- data- incidit : & commodatarius rem tenetur refarcire fi periir, qua non folius rei ratione domino tenetur, id eft ex vi dominii, quoino- j do quivis poflefTor teneretnr, ut fiipra uidicimus, fed & ratione be- j flj 2 g 2, 62 ' nefica: acceptionis :* quodita verum eft, nifi omnino & apuddom:-. ! ? num fuiflet peritura. Hoc eriim cafu nihil per commodatum domi¬ no abeft. Contra depofirarius prreterfidelitatem nihil recent:idea | ft periir res, non tencbitur: non rei ratione , quia non exftat, nec lo- I cupletior eft :; nec acceptionis ratione , quiaaccipiendo beneficiuffl j non accepit, feddedir.In pignore, ut & inlocato, media via fequer.- da eft, ut qui rem accepit, nec de cafu quovis teneatur, ut comnio- f datarius, &majorem tamendiligentiamquam depofirarius priito | debeat: quia pignoris acceptio eft: quidem gratuita, fed accederefo- | letcontradtuionerofo. Qua; omnia Romanis quidem congruuntle- . gibus , fed non ex illis primitus , fed ex acquitate naturali veniunt. j Quare eadem apud alias quoque genres reperire eft. Inter caeteros a- ; pud Hebra?um Mofem Maimonidem libro 111 Duftoris dubiti" - vu,d c - vi i. tlo conftiruto: cujus rei exemplum nobis illuftre praebet Iolephi hi. ftoria cum is vice regia AEgypto prxelTet. Sic & fub Romanis Ale¬ xandria Indicarum & AEthiopicarum mercium habebant,*-ut Stra¬ bo loquitur, pottjraMtav. Poteft& a privatis inftitui, aequo duntaxa: compendio. At qui, ut in Velabro olearii, * de compado id agunt, ut res liipra pretium id quod fummum rtunc eft in communi pretio vendantur, autvi, aut fraude impediunt, ne major copia import* tur, aut ideo merces coemunt ut vendant pretio quod tempore ven. j ditionisiniquum fit, injuriam faciunt, atque eam.reparare tenentnr. Quod fi alio modo impediunt invedionem mercium , aut-ideo coe¬ munt ut pluris vendant, pretio tamen pro temporis ratione non ini- quo , faciunt quidem adverlus caritatis normam, quod multiserot- Cnf.6. c it Ambrofius libro Officiorum tertio, fedproprie jus alteriusnoa violant. XVII. De pecunia Iciendum, earn naturaliter fundionem red- } pere, * non in materia lola, nec in fpeciali appellatione aut forma, fed in genere magis communi, qua Ic.ilicet comparatur ad res aut omnes, aut maxime neceflarias : qua? seftimatio, fi aliud non conve- nerit, faciendaerit tempore ac loco folutionis. Michael Epheliusad quintum Nicomachiorum : «'s bri rnt rZv im rS npir/ua^ thi «s»715 yttop S»«v> a; sot’ bcettn 5 cm dot op 01*15 htp&ti *J ci rat «*.)• \trpit , >s itH tv teptrpoc detiQet Svtotf). dxit'a piicpintflet, rpjro stfcn- pov tiXeiot ovtapitot v&^ot h eAarlot >1 ‘edit i%vc-t. op# 5 patidt jit 5? Zmpttii cot as vArea dvr a rat o£xt~ccorophut%ffi<&cq. Quod de indigent™ accid’.t , liar, f in nummovidere eft. Namficut ea non eadem femper ,necenim nlimurthti nque femper opus eft nobis, fie nec nummm idem femper valet, fed mtttmtr, b cum prim plus valuerit,poftea aut minus, autnihil valet : * diuturniuttutm eft nummipretium ; eoqueut menfura aliarum qua comparanturrmmutifo- j lemus. Cujus loci hie fenlus eft: quicquid adhibetur inhocutmen- j fura fit rerum aliarum, debet die tale ut per le minime fledatur. talia autem firnt in genere aeftimabilium , aurum, argentum, ass.per fe e- nim ferme tantundem ubique, &r lemper valent: fed prout res alia:,. quibus indigent homines , copiofte funt aut rarat , ita eadem peewu ex eadem rada materia, eodem pondere, nunc plus, none minus valet. l.u.D, XVIII. Locntio & condudio, ut rede a Cajo diclum eft, pro-, Least. xima eft venditioni & emtioni, eifdemque regulis confiftit. Relpon-1 dent enim pretium perifioni five mercedi, & rei dominium facultan utendi. Quare ficut res domino perir, ita naturaliter fterilitas, & a- lii cafus qui ufiun impediunt, damnofunt condudoris: nequeeo na¬ nus locator jus habebit ad pecuniam promiflam, quia ipfe faculta® utendi tradidit, quae eo tempore tantum valebat. quanquam bus & padis immutari id poteft. Si tamen locator, cum core-;- 1 -' primus re uti impeditus diet, alii earn locaverit, quicquid cod® 1 ' tus inde fuerit rependet primo condudori, ne ex re aiiena fiat to*" pletior. XIX. Etquod dc venditione fupra diximus, pluris remven^j AC PAClSi LIS. I I. *3? minorifve emi poffe, fi in gratiam alterius vendatur ematurve, alias non vendenda aut emend'a , idem & dere aut opera locata condu- flave intellio-endum eft. Quod ft una opera pluribus utilis effepoflir, ut itineris fufceptio, & locator pluribus fe in folid umlingulis obftrin- xerit , poterit de ftngulis mercedem pacifci quam ab uno exigeret, ubi lex non obftat: quia quod ilia opera fecundo quoque utilis eft, extrinfecum eft contradui qui cum primo eft initus, neque reipedtu primi quicquam minuit de aftimatione. X X. Circa mutuum quari folet, quo jure vetita fint ufura: & quanquam jure naturali vetitas efle receptior 31 fententia, contra- riurn tamen fentit Abulenfis. Neque vero videntur argumenta qua^Mf in alteram adferuntur partem , talia efle ut affenfum extorqueant. Nam quod de mutuo dicitur gratuitum efle , * tantundpm & de i 7Z j commodato did poteft : cum tamen pro ufu rei pretium exigere il- licitum non fit, fed efficiat ut contradus in aliud nomen tranfeat. Nec magis urget quod fuapte natura fterilis eft pecunia. Nam & do- mos& res alias natura infoecundas hominum induftria fruduofas fe¬ cit. Ulud fpeciofius, quod hiares pro re reddatur, ulus autem rei a re diftingui non poffit, cum in abufu confiftat, ac proinde pro eo nihil debeat exigi. Sed notandum eft cum rerum qua: ufu pereunt, aut in alterius dominium tranfeunt, ufusfrudus Senatufconfulto introdu- dus dicitur, non tamen effedum, ut proprius ufusfrudus effet, de^rer.^a* voce ufusfrudus agi, qua certe fecundum fuam proprietatem tali ufumjum. juri non congruit 3 non tamen fequi inde jus tale nihil efle , aut non aftimabile, cum contra cerrum fit, fi quis proprietario tale jus 1 . 1 . T/f cedar, pecuniam poffe exigi eo nomine, Sic &jusillud nonnifi poft^J^’^ tempus certum reddendi pecuniam aut vinum , eft aliquid arfti-F^. mabile: minus enim folvit qui tempore minus folvir. Atque ideo * cl dih%ei J 9 * fublato, lariufque extenfo proximi intelledu : quod orarer catera oftendit infignis Chrifti de homine Samarita apologus. Itaque La- ■ ln ^" dantius de officiis tradans hominis Chriftiani , Non dahit , in- quit , in uf nras pecuniam. hoc eft enim dealienis mails lucra capture. Ambro- Officii * lius : Subvenire non habenti-humanitatis eft ; duritk autem * plus extorquere 1 c ' 2 ‘ quam dederis. Ipfe Cafar Auguftus jnotavit aliquos, quod pecunias Suet - c. 3 ®. levio- Ntvdrr.iy, mtm. 250. Covar. in var. cap. 2. L'JTMi. 11, 2 ,iS,Uu. 3. 236 DEIVREBELE 1 levioribus nfurls muruati, graviori focnore collocafTent. XXI. Oblervandum tamen eft, die quardam * qua: ad uftirs fpe. ciem accedant, ac vulgo ufura effe videantur , cum tamen pafta fint t eneris alterius: ut de repenlando damno quod facit qui pecuniam at mutuarn eo quod diu pecunia careat: item de lucro ob mutui dationem ceffante, dedudo fcilicet incerro Ipei, & labore quifub. eundus fuerat. Sic etiam pro impenfis cjus qui multis dat mutuair, pecuniam, & in hoc paratam habet: & pro periculo anjittendx for- tis, ubi idonee non cavetur, ft quid exigitur, ufura vere non eft. De- mofthenes oratione in Pantametum , eum qui quod ex mercatura aut honefta opera quatfivit * fub modico lucello elocat, parting fuum fervet, partim ut gratum faciat alteri,negat feneratorumodro prargravandum. XXII. Leges vcro humans qus concedunt aliquid ftipukri pro ufu pecunia;, aut rei alterius ; ut apud Hollandos jampridem conceffum eft aliis quidem * odo nummos in centum, mercaroribus autem duodeqm pro ufu annali exigere , fiquidem vere ftant intra I compenfationem ejus quod abeft , ant abeffe poteft, non pugnanr cum naturali aut divino jure : fin eum modum excedunt, impunita- tern praftarepoffunt, jus dare non poflunt. XXIII. Contradus avertendi periculi, quem * aflecurationem vocant, omnino nullus erit fi contrahentium alter rem de qua agi- J tur, aut lalvam quo deftinabatur pervenifle, aut periiffelci verit: nos I tantum ob paritatem quarn exigit contraduum permutatoriorun j natura , fed quia propria materia hujus contradus eft damnum fub I ratione incerti. Periculi autem hujus pretium ex communi ceftima-1 done petendum eft. XXIV. * In focietate negotiator^, ubi confertur pecunia cam pecunia, fi pecuniar squales fint, squales effe etiam oportet partes in j damno & lucro : fin inasquales fuerint, partes quoque fient pro rata. > quod Ariftoteles fine odavi Nicomachiorum lie extulit: « $1 &• miy Hsivmiol nfK&a 'hu.yjafuxan cl myZccXtsifyici tAUm. Atque idem habebit locum fi opera; aut squales aut insquales conferantur. Sed & opera cum pecunia, aut cum pecunia & cum opera, conferri poteft, w dici folet: Par pari datum hoJUmmtum eft opera pro pecunia. Sed hare collatio non uno mgdo fit: nam aut opera confertur car., folo pecuniae ulu, quo cafii brs domino perit, & fi lalva eft, domic? fiilva eft; aut opera confertur cum ipfo dominio pecuniae, quo effl quioperamimpenditparticepsfitfortis. Inprima Ipeciecompara- tur cum opera non fors, led periculum amittends fortis, & lucru::. quod probabiliter ex ea (perari poterat. lit altera opera; pretu® » betur quafi forti adjedum,& pro eo quod valet in ipfa forte p*® 1 . habet qui operam prsftat. Quod de opera diximus, idem S.'^ •' bore ac periculo navigationis, & fimilibus intelligi debet. Vt ao-'p fociorum aliquis lucri fit particeps, immunis damni,eft quidempj? ter naturam focietatis : poteft tamen ita conveniri fine injuria, r- enim mixtus contradus ex focietate & ex contradu averfipen<>’ j In raffent, ^sduforif lltls «ir*. ’•“'Nib ™*i(l,Ik cx mcratnr locat.to,, encrawiiDioifl aliqaid'fcjte indosjapiife AC P A C I S, L I B. I I. 23? in quo ita fervabitur a;qualitas , 11 tanto plus lucri ferat, quam alio- qui laturus fuerat qui in.fc damnum recepit. Vc autem quis damnum ^ nge!us fentiar fine lucro, ideo admitrendum non eft, quia ira naruralis eft verb. s$tie- focietati utilitatum communio , utfineea nequeat focietas confi- j* 11 > '■,?• ftere. Quod autem didum eft a Iurifconfulto f non expreflis par- SocU™,* tibus tequales intelligi, itademum pro veto habendum eft , ft qua; conferuntur lint a;qualia. In focietate aiitem univerforu m bonorum 2 JJ* non id quod hinc autillinc obvenit, fed quodprobabiliterlperari uf.dZu. poterat comparandum eft. Livm iibr» XXV. In focietate navali ad verfus piratas utilitas communis ****** eft ipfa defenfio : inter dum & prada. Solent autem aftimari naves, Po/L 1*6. 8c qua? in navi lunt, atque ex his fumma confici, ut damna qua; eve-1 l. Si non. niunt, in quibus funt & vulneratorum impendia, ferantur k dominis D - P T0 f 0Ct0 ‘ navium & mercium * pro parte quam habent in eafumma. Et hac quidem qua diximus hadenus ipfi juri natura funt confentanea. XXVI. Nec in his jure gentium voluntario quicquam muta- tum apparet: uno excepto, quod in&qualitas rerum , in quam con- fenfum eft, ubinec mendacium intercelTit, nec ejusquod didum o- portuit reticentia, in adionibus exterioribus pro aqualitate habe- tur: ita ut quomodo jure civili ante conftitutionem Diocletiani adio in foro nulla dabatur adverfus talem inaqualitatem , ita nec inter eos qui jure gentium folo fociantur exadio aut coadio fit eo nomine. Hoc enim eft quod ait Pomponiits , in pretio venditionis L. in caufa & emtionis naturaliter licere fe mutuo circumvenire : ubi licere pft CD g n '^ one - non quidem fas elfe , fed ita permitti ut nullum contra proditum lit fZZhem remedium in eum qui fe pado velit defendere. * Naturaliter autem f pretio. d . eo in loco, ut & alibi interdum.politum eft,pro eo quod recepti paf - locati : fim moriseft, quomodo apud Apoftolum Paulum iplanaturadoce- xuiT .' re dicitur viro turpe efte comam alere , cum tamen id neque repu- ' » gnet nature, & mulros apud populos ufitatum lit.Sic idolorum cul- tores , non autem quofvis homines 4>'-W , id eft natura vanos appellat fcrip'torlibri Sapientix, & lix-m bgyfe Paulus Apoftolus, xm, i. non tarn ex fua, quam ex Romanorum , apud quos turn vivebat, E P h - IJ - 3* perfonaloquens. Euenus poeta vetus: Qr,[u 7roXv%gon6v pcshiTW s$/Jcoj,(piXs, Jij 'mvtrrt civjj. annicr. TtXdj\umM (pvm eivaj, Quod meditare din durabile fiet , amice y sltque id naturam credo mortalibui ejfe. Ejufdem fenfus didum vetus apud Galenum exftat: 'vminrffai L. ml •jKtJri confuetudoadfcititia eft natura. Apud Thucydidem ftmili notio- ne dicitur.TO-v vopiuv v, d'ffyo)7rtin ^vcnc , humana natura le^um vi- cinx. Sic dicunt Graci turn virtutes, turn vitia poftquam aftas radices e^erunt. Apud D/odorum vero Siculum legimus: $ Qv Hihil vendi tori debit bene emit.' Andronicus Rhodius fenfu eodem ; ci m S , etffXtJvfMn xe$<& tvn aSitch <«n>, tb’rt Tl j rai „ top©* : Lucrum quod volant ate contrahentium perupitur, net injujltim efi rt corrigitur. F.Jhs enim rei licentiam lex concejpt. Is, quem indicavi pan ante, feriptor virar Ifidori, inihoris juftoemere , aut pluris vender- vocat ddtxiati iin'o uir xS vo/xls tttpj/xsrov , to 'j A'xeaot dpetlfimsrur: ftitiam * d lege quidem permijfatn, fed qua reipfajuftum pervert at. Annotata ad Caput xii. S Implices alii beneftci, aUipermutatorii ] Ariftotcles ilia omnia Awk haec nr^ltnas nomine comprehendit. Vimquandam (ftnatttramaccepiffent talem~] VideVafq. lib. CO trov. c. x, in fine. Si de pretio conveniftet ] Apud Hebraos perfedha non cenfctur mil- tio ante traditionem veram vel imaginariam. Simplicior eft (ft antiquior ] Apparet id ex Homsri verfoprodii- dtis L. i. D. de contrahenda emptione. Tacitus de Germanisitei- riores pmplicito (ft antiquiuspermntatione merci'.m tttuntur.Se rviusad Ec- logam iv ad illud: mutabttnt merces. quia antiqui res rebus minimi. E: ad illud Georg, ill '.Velleramutentur. ingenti pretio comparentur. apud majores omne mercimonium permntatione conftabat , quod (j CannB- mcrico confirmavit exemplo, Plinius libro xxxl II, 2: quantumftbdrt avo cum res ipfapermutabantnr inter fe , ficut (ftTrojan'ts temporiimfdi:'.', turn Homero crcdiconvenit. Libro fexto, cap. xxll, de Seribus : Iln r ; re ripa merces propofttasjuxta venalia tolli ab his ftplaceat permutatio. W-- de iifdem : Seres inter font, genus plenum juflitia ex commercio, quod rtb folitudine reliclisabfens peragit. de iifdem Ammianus libro xxin : C* ad coemendaftla vel qtudam alia fluvium tranperunt advena, nulla /'W 1 *’! vice, propofttarum rerum pretia, folds oculis aftimantur. Mela de •- tnatis : Vice rerum commercia cxercent . De Colchis vide Es 1 -' quium epiftola exoticarum hi. de LapponibosOlaum ! libro iv,c. $•. Pecuniam pro petunia ] de eo vide Procopium arcana hiftoria.N® mus Illyrico advedtus quondam in Italia mercis loco. Pliiuu$l® : XXXIII, c. 3. ( c A C P A C I S, L I B. I i; 339 Vuiafbi nota ] vide Scholiaften ad illud Horatii : mentem nifi litigtofits Exciperet dominies. Contractus natura militates caufa repcrtapropius quiddam exigit ] Vale¬ rius Maximus lib. VIII, C. II, I : bom fidei venditorem, nec commodo- rum (pem angere nec mommodorum cognitionem obfiurare oportet. Agitur ibi de sedibus dirui juffis ab auguribus , quod emtorem venditor cela- Scientia utrinq',par,pares facit contrahentes] Edi£tum Theuderici,c.i4i. Levitici xxv, 14, 17 3 Vide Mofem de Kotzi, Pracepto jubente §. xi. txxxil. Quod it a verttm eft, nifi omnino (ft apud domintm fuiftet periturum ] Lex xill, Wifigotthorum lib. v, tit. v, c. 1, 2, 3. Capite 42 ] Convenit cum Exodi loco c. xxii, < 5, ib , 11,12,13. Mofes de Kotzi prxceptis jubentibus lxxxviii & lxxxix. Tretia luxuria fecit ] idem libro xxxvix de gemmis : Singulorum li- §, xir2 bidefimgulismodumfacit (ft maxime regum. & libroxxxil ’.Quantum a- pud nos Indicts margaritis pretium eft, tcentum apud lndos in cur alio, nam- que iftaperfuafionegentium confiant. Auguftinus de civitate Dei libro XI, cap. id : Sed quid mirum , cum in ipforum etiam bominum scfiimatione, quorum certe natura tanta eft dignitatis, plerumque carim comparetur eqtues quam fervees , gemma quamfamula ? it a libertate judicandi plurimum diftat ratio confiderantis dnecejfitate indigentis, feu •voluptate cupientis, cum ifta quid per fc ipfum in rerum gradibus pendat , necejfttas autem quid propter quid expet at. cogitet & ifta quid verum luci mentis apparent, voluptas vero quid ju- cundum corporufenfibus bl.ndiatur, exquirat. Communiterfun'gtmtur'] Plin. lib. XVIII, C. 31 : JF.quipatrisfamiliett modus eft, annona cujufque anni uti. Rath haberi folet htborum (ft expenfarum ] Nec improbat id Augufti¬ nus ad PH Lxx : Sed ait ipfie mere at or: After 0 ex longinquo mirccs : merce- dem laboris met unde vitiam peto, digntes eft enitn mercenarius mercede fua, de meniacio (ftperjurio agitur, non de negotio. Seneca ] de Beneficiis v, 10. §. xv« Apud Stobsum eft ] titulo de legibus. Non omnia cum jure nature pugnant ] Nota Thaletis hifloria de oli- f. XVI. vitate. Pythoclis inventum de plumbo Tyrio coemendo unde lu¬ crum faceret Athenienfis populus, eft apud Ariftotelem oeeonomi- con ri.de monopolio erinaceorum, quibus expoliuntur veftes, vide Plinium vm, 37. de monopolio Serici, Procopium in hiftoria ar¬ cana. Vt Strabo loquitur ] Libro xv11 . vide & Cafliodorum 11,4, & 2(5. Be compaflo id agunt ] Lex xqua & prudens eft C. de monopoliis. & locus notabilis apud Lyfiam adverfus frumenti venditores, qui pretiumfalfisrumoribusincendebant. AddeCafliodorum ix, f.8c c. quicunque, caufa xiv, quaftione 1 v, , Non m materiafola, nec in tpeciali appellatione aut forma fed in genere ma- j XVI I t giscommunij non tain ex ftibftantia quam ex quantitate L. 1. D. de contrail, enitione. non corpora hie cogitanda fedquantitas. L. Si is cui, 9. i, D. de folutionibus, ' pimm* §.xx. 0.XXI. DEXVRHBHLtI DiuturnitM eftnummispretium'] publica acperpetua aiftimatio. d. 1 i. D. dc cont. empt. Tantundem (ft decommodato dkipoteft~\ valdecnim affinia commo. datum & mutuum, ut locatio & feneratio. in L. unica. C. Theod, ; quod juflil eft, pecuniam commodat. Iuftiniartus edidit mutuum i n Nummosaurem feenore fumptos , condudtos dixit Horatius lib, i Sat. 2, ubi Scholiailes merces, ufura. Hominum induftria ftuctuofas fecit ] Nec enirn debet fterilis elTepe. cunia. L. quid ergo. § Viuras. I), de contr. tutela. L. debitor, D, i deVfuris. ’Eisni^a'm] L. cum debitor. D. in quibus caufis pignus. L.ej padlione. c. de V furis. Et aliis ] Vt Appianoincivilibus. Honefta morditer ] Hebrad cenfent voce figniftcari ufaara pecuniar voce nuis & roan? in quavis fpecie. Hieronymus ad xm ! E/echielis : Vutantquidamufuram tantmn efte inpecmiia: tpttiprtiida. fcriptura divim , omnis rei aufert fsperabtmdantiam , ut plus rum utpw. • quest?) dedifti. Decimus quartos ] Et Pft Cll,p£vsfts dnq o hxlespat t$xipgSir, yjrlmt 1 . eft, qiii alterius miferetur, eique pefuniam dat mutuum. Omni populorum difcrimine per Eiuvtgelium fublato ] Chriftianos Afno* bius libro IV ait efte communicators rei (ft cum omnibus, qmflidetgt- manitatis neceffttudine copulatio. alibi r qui omnes homines pro fatribus i- ligunt. Plus extorquere quam dederis] Cyprianus dc Lapfis gravia peccar; enumerans , addit ufuris multiplka.ntibusfmm anzere. Chryfoftom:;; de jejunio v: idv VOrtsilirr,;, ftXtna p/.li to as\m iwsa. msdim, zlftppnZo? (iiMUV yesftyppy,(pot. si pejunes.vide tie petuxiffl::um colloces fcenori. jejunas ? rumpe violentorum paciorum cant tones, idem in ca¬ put ultimum i ad Corinthios pecuniam foenore partam non mar t ft in Eleemolynam detur Deo acceptam efte ait, quamfi detur es qurcftu meretricio. Auguftinus epift. lx v : quid dicam de ufuri s , p j etictm ipftt leges (ftjttdices reddi jubent. it a crtidelior eft, qui fubtrahit aStft •vel eripit diviti, quam qui trucidat pauperem fcenore ? Maximus nOtmlu Ill de quadragefima : rede ftater ft-equenlabis Ecdefmm , ft 'gtifttt x . j lethalibus laqueis avid a ilia non implicet (ft involvat ufura. His adee B-- filiumm Sennones Domini in monte , & qux ex Conciliis , laa^ quo feriptoribus collcgit Gratianus caufaxiv, quarft. ill &i'\ t Qua ad ufura ffeciem accedant'] Et ft cum juris Romani confc loqui volumus, foenus odiofum nomen eft,ufura not; item. Vfvx 1 propter lucrum petentium fed propter moram folventium infliguntur. L.ffi j t quidam. D. de Vfuris.Cujacius in paratitlo de Nautico fosnore: ^ nus eft quod prater fortetn actedit lucri cctufet: ufura quod accedit neirs^ 1 j ^ •verfetur creditor. Sed quia plerique etiam ufurarum abuii funt (C ?“‘ X ne , coepit & hoc in (equiorem fiimi partem : in bonum aut®' c “' fum fubftitui vox ejus quod intereft. X Sub medico lueello ] Procopius Gotth. ill, in landibus Gtt^, qui Iuftiniano propinquusr^ty**!^ »ws fo»i3p«tt£v*m | * 1 . AC P A C I S, r. t B. It. #.$■? sc^f •re®» !w A'»y» xaQfuridt©* mist ivISr trim'll, pectmias omnibus optcS habsntibxs mccgnus dabnt utendas , ufuram mton, qiu quidem tedis did mere* retur , nunquam ab ipftsfttmebat. Octo nummos in centum ] Idem in Imperio confHtutum. §. sxil, lmpimitatem prsftare r.onpoftimt ] Ideo pcriTwilhs ante ic t! [liras* ad. norm am arquiorem reducere Iultimanus fiii officii cenfuit: Noveilis xxxix, xxxiii, xxxiv. AJfecumumem j Id damnum in fe fufeipere dixit Suetonius Clau- f xxtil. dio. Sic Cicero pecuniar publiese prades accepit, utpopulo cauturn effet fine veciura? periculo. Epiftola xi 1,17. Exemplum focistatis hubes in ddphints etpud Plinium ] Lib. lx , C. 8 & ^ i xxIV'» in pinna ac pinnotere lx, 40. meminit & Cicero de Finibus. Propane quum hsilent ineafemmst] Vide fimile in L. YVlfigOttho- §'x%y. rum libro v, tit. v, c. Naturaliter autem eo in lcco~\ SicGelliuslib. IX, C. 10, de a&ucon- §. Xxvl« jugali: rem nature lege operiendnm. In militum teftetniento ] Imo & in paganorum teftamentis fitpCubi inofficiofi querela inftituitur, L. mater. L. nalm etfi. L.circa. D. de inoff. Tellamento, addita L. cum duobus. C. eodem titulo. Poft multas contentiones ] Feitus : Cociones dicii videntur d cunctatione quod in emendis •vendendifqm mcrcibus tards perveniant ad juftipretii finem. itaque apud antiques prima ftllaba per V liter aiit feribebatur. QmntilianUS declamatione:pro civibus din cocionatus eft. A lege pennijftnn ] Sic Andronicus Rhodius ad V Nicomaduofum c, 5 in fine : firm y> ubaan iJhx.it it harum enim rerum licentiant lex dedit. CapvT X I I L De jurejurando. I. iuriijurandi quant A vis Jit etiam etc paga- no r um optnione. I I. vAniraurndeitberatum requiri , nempe ut qUisjurare voluerit. II I. Verba jurant'd obligate in fenfu quo ea creditur accepijje cut jurat um eft. IV. I nr amentum dolo clicitum quando obli- geU ■ , ' V. I ur ament 1 verba non extendenda tiler a receptum loquendi morem. VI. lur amentum non obligate de re illicit a faftum- V 11. iAut quod impediat majus bonum mo¬ rale. VIII. ^iut Ji factum fit impofiibile. I X. Quid ft impofibile ft ad temptu ? X. I urari Deo nominate, & quo fenfu. XI. Sed & nominate rebus ahis cum refje- fin ad Deum. XII. lur amentum ejfe etiamp per falfos Deos juretur. XIII. Ejfe ft us jutisjurandt: inde obligatio ex jurejurando duplex, tempore juris jura#* dt <& poftea : quod difttnfte exp heat ur. XIV. Quando ex jurejurando jus qua* ratur homini & Deo , quaitdo Deo tart* turn. X V. Refellitur fntentia flatnens eum qui pirata aut tyr nam in fe accerferet: quorum ntrumque Herodotus confirmat nar- ratione de Glauco Epicydide , qui deliberaverat tantum an juratam de depofito fidem falleret: ubi hoc carmen Pythix adfert idem He- rodotus: At juramento quidam esl fine nomine proles , Trunca mantis, iff trunca pedes: tamenimpete magno Advenit, atque omnem * vaftat flirpemque domumqtie. Et eandem hiftoriam recitans Juvenalis ita concludit: Has patiturpcenas peccandi fola voluntas. Bene Cicero: Ell juijitrandtan affirmatio religiofa: quod Mtemaffirmat quafi Deo teftepromiferis , id tenendum eft. Quod autetn addit: lam enur, non ad iram Deorum qua nulla ell ,fed ad jUjiitiam (fi fidem pertinet: ft ill nomine perturbationem intelligit, non improbandum eft; fwqai- lemeunque nocendi affedtum aut voluntarem , minime ell recipien¬ dum , ut redle probat Ladtantius. Nunc unde vis jurisjurandi oria- tur, & quo pertingat ufcjue videamus. 11. Primum quod de promiflis & contradlibus diximus. 8dvc habet locum , ut animus rationis compos & deliberatus requi- ratur. Quare fi quis non putans fe jurare verba protulerit juran- tia, ut de Cydippe narratur, locum habere poteft quod eitribua Ovidius: * G)m jurat mens eft: nil cor.juravimus ilia. ex Euripidedefumptum qui in Hippolyto dixerat, Iur’ata lingua eft: * mentejuravi nihil. Quod fi quis volens jurare obligarc fe nolueric, non eo minus obli- gatur, quia obligatio a juramento eft infeparabilis & effedus cj^ neceflarius. III. At fi quis deliberato protulerit verba jurantia , aninwc men non jurandi, hunc non obligari, funt qui tradunt, peccarej men temere jurando. Sed verius eft teneri eum vera facere quorum Deum sdhibuit teftem. nam is adlus qui per fe eft obfe 1 ' torius, ex animo deliberato procefEt. Cui confequens eft ut qu ar " quam plerumque verum eft illud Tuliii - } eiuod ex animt mi fenttntu jurAVtf^ A G P A C I S , L I R. I I. *4? ■■iraveris , id non facere ferjuriiim eft ; quo & illud pertinet quod apud Homerum jurans Vlyfli Calypfo air, to »«» 36.Nam aliud eft ft quas conditiones ipfti ncgotii natura aperre indi— cer. Quo nonnulli referunt id quod legitur Num. xiv, 30. Sed ve- rius eft terrain promiflam jurato dici ipfis,non perfonisfted populo, pofteris Icilicet eorum quibus Deus juraverat,com. 23. Talis autem promiftio impleri quovis tempore poteft, nec perfbnis certis ad- ftnngitur. Ex his qua diximus intelligi poteft quid fentiendum fit ue jurejurando quod dclo elicitum eft, Nam fi certum eft , eun> Qjz qui Navar. c. 12i »• 13- lofue IX. foeuter. xx, io. 1 .fog. IT, 21 . , XI, 19 , 20 . 11 Sdmuel. XXI, 6. T>eCff. ii . e. i4. Livitu lih. XXXIX. 244 DEIVREBEr.tr qui juravit aliquod fadhun * fuppofui/Te, quod revera fe ita non ha. beat, ac nifi id credidtlfet non ruifiejuraturum , non obligabit jura- mentum. At fi dubium fit, an nonetiarn fine eo idem fuiflet juratu- rus, ftandunp erit verbis, quiafitnplicitas quam maxima juramento eonvenit. Atque hue refero jusjurandum quod Iofue & primores populi Ifraelirici Gabaonitis dederunt. Decepti quidem erant a Ga¬ baonitis t regione longinqua fe venire fingentibus. At non inde fe- quebatur Iofuam & primores , fi feiffent ex vicinis populis eos eff;, non faille eis parcituros. Nam quod dixerant Gabaonitis: ForMjfs in medio met habitat, qumnodo tecum pacificercr ? hunc habere fenfum poteft, ut interrogentur Gabaonitae quale padtum defiderent, fociale an de- ditionis ; aut etiam ut oftendant Hebrai licitum fibi non elfe cuir. qnibufdtcm populis feedus inire fociale: non etiam ut negent deden.7- bus fe vitam relinqui poife. Lex enim divina quae eos populos inter- nccioni devovebat, * ex legis akerius comparatione ita eratintelli- gendaj ut locum haberet nififi qui monitiftatim facerent imperata, Qupd inter alia probat hiftoria Rahabae * cui ob benemerita par- citura eft, & Soloino'nis , qui Canansorum reliquias fub imperium ac tributum accepif. Atque hue pertinet quod in lofuae libro dicitur nulia'm ftfiffe civftatem ex populis feptem quae pacern feceritj obdu- ratos enim nc gratia illis fieret. Quarecum credibile efiet, firem ipfatn Gabaonitae indicaffent, quod prae metu nonfecerunt, tamen vitam falvam fob parendi condftione impetraturos fuiffe, valuit jus¬ jurandum , adeo quidem , ut & de eo violato poftea pan* fumti hint graviiTima: Deoaudore. * Ambrofius hanc tra&ans hiftoriam Iofue tamen pdeem quam dederat, revtemdam non cenfiu.it, quia fimutts trit finer amemi reUghne , nt, dum alienam perfidiam itrguit , fuctm (idem [olvtrct. Nihilominus doli fui poenam aliquam fuftinuerunt Gabaonitep/n fua deditione fiibditi fadti Hebraeorum. Ad'didii enim funt *perfo- nail cuidam fervitati, cum fi egifient aperte , potuilfentadtributa- riam conditionem rccipi. V. Non tamen ultra receptum loqucndi morem cxtender.daeft juramenti fignificatio. I ieo perjuri non erant qui cum juraffent non daruros fein matrifnonium fdias Benjaminitis , raptas cum raprori- bus vivere permifernnt. * Aliud enim eft dare, aliud amiffum non re- petere.- AnlbrofiUs de hoc fadlo : Qua, indulgentia ccngrue intemperau finpplicio non videlui'vacare ,quando illis hie foltm permijftm eft at ruptam- rent conjugia, non tonndiifiura.me.nio. Non diffimile eft , quod Adffl Romanis quredam nomprobantibus quae ab ipfis fadla & jurejurarwo firmata erant, - rogarunt ut ipfi Romani quae viderentur mutarect: nec Achaeos religione obftringetent irrita ea quae jurejurando xilfent faciendi. VI. Vt valeat jar-amentum * oportet obligatio fit licita. Op- nullas vires habebifi jurata promiffio de re illicita, aut naturalist 21 divina inrerdidiione, aut etiam hum ana. de qua mox agemus. d® 5 * Philo lud'.rus : ' AC PACIS, LIB. IX. 245 Au SsAtim «* rumpa^Srai rr^ftlie ■Gr^tlfs-X? lit tS iA^T^yei » r 05« i>« tit&b'fires iMm dotafnus a-j-nScnyffias if ois aZxXui x^t- e x'miv©- u/J^aC Art^amuyb ai^et&M xa/ft , dl'idparot -rft hutincui. hvTuv >im- y&tU ty] (p£i><‘chd l a&(t Anriar®-' Stint qteifqiibs ob juramentum injufti diquid mobtur agcre, non ft jurisjurandi obftrvantcm fore ,ftd potius cverforcm jurisjurandi, quodmagna curaac religionc digram eft, (ft quo hone- fin ac recia fttntiri fblent . Addit enim culpctm culpa,jur ament 0 non retie facto,, (ft quo abfiinere fatius fuerat atiumillegitimum. Qfipre ab injufia ntiicne abf- tinens Deumveneretur ,ut qua ipfi eftmaxime propria mifettcordiam ei im- pertiat. Nam dupla eligere mala, cum parte altera exoncrari poffts , infanabilis tH furor, (ftmentis inopia. Exemplum dari poteft in Davide qui Nabali 1 Sim - xx '’- pepercit quern fe occifurum juraverat. Cicero funile ponit exera- i plum in voto Agamemnonis: Dionyfihs Halicarnafienfis in eon jura- m, 1 1# tione Decemvirorum de republica occupanda. Seneca: Prepare fitteor pojfe me taciturn fidem. Si fcelsre care at: interim fcelus eft fdis. Vbi interim valet interdum. Ambroiius : lift enim contra officium nonmn- Off. 1, c.ulu quam fohere promtjjum, juramentum cufiodire. Auguftinus : Si ad peccatum admittendum fides exhibeatur , minim eft ft fides appellatur. Idem docet fe¬ cund! ad Amphilochium Balilius. VII. Imo etiamfi res qua: promittitur non lit illjcita , fed * rna- jus bonum morale impediens , lie quoque non valebir jusjurandum: quia fcilicet profeftum in bono Deo debemus, ita ut ejus libertatem eripere nobis ipfis non valeairras. Hue pertinetinfignis ejus quern di- >d Philonis Iudsi locus quern alfcribere non pigebir: 4’ “ 4 > ’'< n ‘ l dutyfti, tq ay$ivarrftoi ei fiionyftojmcto ypo’yeree, 5; yft firs ip fits six, px.}s. 7 rrx, at mires (dicixcjirrss, Gpy.y ft'J ayg/drifg. mroornt) 'mivftSr, 017ms 00 (pccmi i[Ji, vj ijjfipctpoy i^cst t Aiim , f, 7wAi> dtpixaas, vottrn de bc- nefictntia: a’anb Levit. v, 6 . Hujus formula tradentibus Hcbrao- rum magiftris erat no n:nni no Sapip,.aut ’S nrv» ]aip, cui conve- nit ilia Syriacain veteri verfione Matthxi xv, y. uo Mnnm dto map: Grace eSftt, 0 e«w \\ iftis dtpeXiify'c Id eft, Donum Deo dicatum fit, (id e- nim eft pip ) ft quid unquam d me b ni acceperis. Voiiun add ita confecrationis poena validum plane cenfebant Hebraorum magiftri, • peffiirii hac in parte juris divini inrerpreres, etiamfi adverfus paren- tes faftum elfet: quod diito loco refeliir Ch rift us, in cirjus verbis i»-2.2. 8j, Tiy.av honorare eft benefacere, ut coliaro Marci loco apparet, •& a ,'fi 7, . & Pauli 1 Tim. v, 3,17; & Num. y^ai 1,11. Scd etiamfi adverfus a- e^. lios conceptum fir , redte d:cemus non obligare jusjurandum , quia s .“ic.2i.qu, ut diximus profeclui adverfum eft. ‘ 4 - Sctc l - - y ^ ^• He impoffibilibus dicere nih l attiner. Satis enimmani- In.’q 'Jf xeltum eft ad omnino impoflibile neminetn obligari, «2, 0.3 IX. Dc ■ bp< Rom . Libra I, Lib. XXI. Gen. xlll , -**• 1 \ Regum 11 , 2 . Slut per , de jure - Matt hat XXIII, 21. 246 deivrebelli IX. De co vero quod pro tempore, ant ex fuppofitione eft im. poftibile in pendenti effe obligationem , itaut is qui ex fuppofitione juravit operam quam poteft dare debeat, ut quod juravit poffibile redd at. X. Forma jurisjurandi verbis differt, re convenir. Hunc enim fenfum habere debet, ut Deus invocetur, pitta hoc modo, Dm teftis fit, aut Deus fit vindex,c\vix duo in idem recidunt. Nam cum fuperior puniendi jus habens * teftis advocatur, fimul ab eo perfidi* ulrio pofcitur: & qui fcit omnia ultor eft, ideo quia teftis. Plutarchus; m; 'ip.®* Its TtXdOlfi a 5 e 7 nogr.ia 4 omne jusjumndum in dirtu defmn , fiquis pejersiverit. Hue pertinent federum formulae antiqu* quibus mos erat vidtimas adhiberi, ut apparet Gen. xv-, 9, & fequentibus. Vt ilia Rornana apud Livium : Tu Iupiter ita ilium ferito, ut ego him percum. Et alibi: Deos precatus ita fe maliarent quemadmodum ipfeaga 1*1 maSaffet. Et apud PolybiumacFeftum : Sifeiens fttUo, nameDiejpiiti ejiciat, ut ego hunc lapidem. XI. Sed & nominatis rebus perfonifve aliis jurari mos eftvetus, five quod illas libi noxias imprecabantur, ut folem, terrain, cesium, principem, five quod in illis puniri depolcebant, ut in capite, in libe- ris , in patria, in prindpe. Neque profanarum tantum gentium hie mos , fed & Iudaeorum , ut: idem Hie * Philo nos docer. Ait enim non debere juraturos ob rem quamvis ftatint im r fi, mniy ■rovoXev dv , ad rerum omnium anctorem ac parentem procurrere , fed jurare per parentes , coelum, terrain, univerfum. cui fimile ell f quod Horneri interpretes notant , Gratcos illos veteresnon folitos , Tzlv r fdv opvvetv , dxdot yf tzHv iGs&nvygiv.VTW , ficilt per Vet; jurare , fed* per res aliasprafentes, ut per feeptrum : idque ipfum a;u- j ftiftimo rege Rhadamantho fuifle conftitutum tradit Vowhyrius, & ad Ariftophanem fcholiaftes. Sic lofiephus per falutem Pharao- nis jurafie legitur , ex more apud iEgyptios recepto quern ibi notat Abenefdras , * Elifsrus per vitarn Eli*. Neque vero C'hriftusMat- thafi v , ut quidam exiftimant, hate juramenta vult minuseffetea quam qua; exprefifo Dei nomine fiunr: fed cum Hebrai ea minus cu- rarent, opinione quadam non diflimili illius qui dixit, Sceptnmm putat effe Ceos, oftendit & haec efie vera juramenta. Nam & Vlpianus Optime dixit : Shi per falutem fuam jurat, Deum jurare videtur, *rejfi Elu enim divini nutninis jurat. Sic Chriftus oftendit euni qui Tent- plum jurat, Deum jurare qui templo praefidet, & qui coelum, Deum 1 qui carlo velut infidet. Ar Hebrsi magiftri iftorum temporumes- ftimabant, non obftringi homines juramentis per res conditasfa- F < 5 tis, nifi adjedta poena, ut fi res de qua jurab^tur Deo confecrarerur. Hoc enim eft juramentum wefid »> five t» , cujus non di® tantum Matthad loco, fed in Tyriorum quoque legibas_tnennoff- jj ftabat, ut ex Iofenhi contra Appionem dilputatione difcimus.'n 6 - aliunde arbitrer Orientis populos ditftos Gracis » qua apud Aifchylum & Euripidem exftat. dfadt'dt, apudeun- dem iEfchylum, Fluic ergo errori didto loco Chriftus occurru- 1 Chriftianos veteres Tertullianus juraffe ait per falutem Princtpts 1 omnibus A C V A C I S , L I B. 1 I. 247 omnibus Geniis auguftiorem. Apud Vegetium formula eft cujus & fupra meminimus , qua Cliriftiani milites jurant non per Deum tan¬ tum , fed & per majeftatem Imperatoris , qua: lecu'ndum Deum hu- mano generidiligenda eft & colenda. XI I. Sed 8: *li quis per falfos Debs juraverit,obligabitur: quia quanquam fubfallis notis general! tamen complexione numen intue- tur: ideoque Deus verus n pejeratum fit in fuam injuriam id fatftum interpretarur. Et fand'os viros videmus non detuliffe quidem uri- quarn fub ea forma jusjurnndum, multo minus ita jurafle , quod a Duareno permitri mirorj led tamen ft quibufcum negotium erar ad- ^ugujlhuu duci non polfent, ut aliter jurarent, contraxilfe cum eis , ipfos qui- p “- dem ut oportebat jurantes, ab illis antem juramentuuvaccipientes bUc ’ 154 ' quale haberi poterat.Exemplum eft in Iacobo & Labane Gen.xxxi, citatur. c. 53. * Hoc eft quod, ait Auguftinus : Et qui per lapidem jurat , ftfalfum jurat , perjuries efi. Deinde : Non te audit lapis loqaentem, fed f unit Ncas fallentem. XIIT. Effe&us juramenti praeci pints eft praecidere controver- fias. ndms UiTt'/.ey.ccs is 5 /3eS«i»<7jv 0 •fK®-,inquit divinus fcriptor ad Hebraos : Omnis difiutalionisfinis efi jitramentum rem fanciens. Cui limile eft illud Philoneum : /^.yna/a Q«S nffsl dfitpurGnhifylis Dei teflimonium effjusjurandum de re de qua ambifitter. Et illud non difti- mile HalicarnaffenllS; rtXdjTwla'j mot; cirmejv tori ddfiamis tXbtwi te fixfiotfigiS , fv kffus rrwrmt civatfitruyglv®-’ , ij oi k- axrovedy d/jjiyitis fids 7 mt)/fyjy ra> n.*Vltimafidesinter homines turn Gruos turn barbarcs, quctm null a delebit it as , eft ea qusi per jurat a pall a fponfores ttdloibet Deps. Sic & fEgyptiis jusjurandum (lyfivt rmfi , maxima fides bind. ffu , hcminibm inter fe. Duo ergo debet. jitrans, prinuun ut verba anirno congruanr.quod dM’fier-m vocar Chryfppus; alterum ut fadium con- gruar verbis, quod idem appelJat eCepxch. Qui in illo peccat * pfydbhp- *«»> qui in hoc imopxeh eidem Chrylipp.o dicitur,laris difdndie.quan- quamconfundi interdum hsc folcnt. XIV. Et ft quidem materia tabs lit, & verba' ita concepta lit non adDeumtantum, fed& ad hominem referantur, jushaud du- bie homini ex iplo juramento quarretur, tanquam ex promilfo aut contra&u qui limpliciffime intelligl debeat. Si vero ant verba ho¬ minem non refpiciant jus eiconferendo , aut relpiciant ouidem, fed aliquid fit quod ei polfit opponi, tunc ea vis erit jurisjdfandi,ut ho¬ mo quidem ille jus nullum confequatur, at nihileminus qui jnravit Deo obligetur Hare jurejurando.Hujus rei exemplum eft * in eo qui per merum injuftum caufam promiffioni jurats dedit. Nam hie jus nullum confequitur, aut tale quod reddere debeat, quia caufam damno dedit. Sic videmusHebraos reges, &* a Prophetis increpa- tos, &c pnnitos a Deo , quod fidem juratam Babyloniis regibus non u > * 3 » > 5 - Icrvallent. Laudat Cicero Pomponium tribunum qui lervavitquod terroie coadtus jnraverat I tantum , inquit, tetnporibus Hitsjw.jurandwrt off* tit* yalebat. Quare non Regulus tantum redire in carcerem, ut maxime Talet • l% 1Y is fuerit injuftus, debuit; fed & decern illi quorum Cicero lueminir, i, redire ad Annibalem : jusjurandum enim intercefferat, CL 4 XV. 248 DEIVRE BELLI To, 2.S. 89. art. 7 , Cajet.. ^Ale%. I mol. in c. verum de jttrejur. Soto 'fi&fvill.q. I, art. 7 . Civil . 13« 2L. fi- des. D. de-. fofiti. J-. ■Sieut. in fine, de jti - vejiirando. ydt&b.Ja- frament A. C. f adv.. Vend. fl && XV. X V'. Neque hate tantum inter hoftes publicos locum habent; fed inter quofvis. non enim perfonafoia refpicitur, cui juratur, fed * is qui juratur Deus, qui ad obligationem pariendam fuflicit. Repu- diandus ergo Cicero cum ait perjnrium nullum efie, fi prsdonibus padtum pro capitc pretium non adferatur , ne li juratumquidemlit: quiapirata non lit ex perduellium nurnero definitus , fed communis hoftis omnium, cum quo nec lides elfe debeat, nec jusjurandum commune. Quod & de tyrannodi&um ab eodem eft alibi, & a Bru¬ te apud Appianum : diin esi Pay.aioi', Grtss tv/kIms; aVf evcqiyi , cum tyretnno Romanis nulla fides , nullajurisjurandi religio. Atqui ficut in jure gentium co.nftituto. differre hoftem a pirata vernm eft, & a nobis in- fraoftendetur ; ita hie ea differentia locum habere non poteft, * u- bi, etfi perfonas jus deficiat, cum Deo negotium eft : qua de cau fi juramentum voti nomine nuncupatur. Neque id , quodYumit Cice¬ ro, verum eft, nullam elfe cum pradone juris focietatem. Namde- politumexipfogentium jure * reddendumlatroni,li dominusnon apparet, redie a Tryphonino relponfum eft. Quareprobare non pof- ium quod aquibulclam eft traditum, cum qui prardor.i quicquam promtferit, momentanea folutione polfe defungi, ita ut liceat ei quod folvit recuperare.Verba enim in juramento quoad Deum lim- pliciffiine atque adeo cum effedtu funt intelligenda. Atque ideo qui redivit ad hoftem clam , iterumque abiit, non fatisfecit juramem de reditu, ut rede h Senatu Romano judicatum eft. XVI. Illud vero Accianum : T. Fregifti {idem. A. Quam neque dedi , ntqtte do infideli cuipium : ita demurn probari poteft , li jurata promiftio aperte refpedfum ha- buerit alterius promiffionis , * qua: ei quali conditio fuerit implicit^ non li diverli generis lint promilfa, & cirra refpedlum mutuum, rnx enim omnino lervandum caique erit quod iple juravit. Atayehoc nomine Regulum laudans lie compellat Silius : 4 6W longtim femperfatm glifeente.per - a.s- 2 . dum. Et hate quidem naturaliter jusjurandum fequuntur :ex quibus *• IO * faciendum eft judicium de Regain juramentis, & his qua? exteri ex- teris jurant; quando adtus ex loco fubjedtionem non accepit. X X. * Nunc quid fiiperiorum, id eft Regum, patrum , domino- rum, & maritorumin his qua? maritalis funt juris, imperia poffint videamus. Superiorum adtus hoc quidem efiicere non poteft, ut jus - Ih - 2 > J > e t> ^urandum quatenus vere fuit obligatorium non fit praftandum : id i 9 ,an, 9- enim juris eftnaruralis &divini. Sed quia adtus noftrinon plene funt in noftra poteftate, fed itaut h fuperioribus dependeant, ideo du¬ plex effe poteft adtus fuperiorum circa id quod juratur, alter dixe- .dtus in perfbnam jurantis, alter in perfonam cui juratur. In perfonam jurantis dirigi poteft , aut antequam juretur irritum reddendo jura¬ mentum, quatenus jus inferioris fub poteftate fuperioriscontinetur, aut poftquam juratum eft vetando ne impleatur. Nam inferior, qua inferior, obftringere fenonpotuipnifi quatenus luperiori id placitu- rum eftet: ampjiorem enim non habebat poreftatem. Hoc modo lege Hebrsea mariti uxorum , patres liberorum qui fui juris nondum *, VenUnUi. erant, juramentairrita faciebant. Proponit hanc quatflionem Sene- 4 • r - 1 1 -at r ■ 1 * „ rnndo.c. T. ca. r it Lex Lata or it , rfeid qutjquam fact at quod ego me amico meo fa&urum de prohibit, promiferam ? & folvit; Eadem lex me defendit qua Defat. Sed & adtus exfcud. alien. utroque rnixtus effe poteft , ut fi fuperior conftituat quod inferior pcr Fed ‘ juraverit hoc autillo cafu, pura ex metti, aut iml^ecillitare judieii, ita t ub. xv * demum valere fi ab ipfo approbetur. Atque ex hoc fundamento de- hene f- 35- fendi poffunt abfolutiones jnramenterum, quit * olim a principibus, l, „lt. ad nunc ipforum principum voluntate, quo rnagis cautum fitpietati, ab mun.Moiin, Ecclefia? pracfidibusexercentur. In perfbnam ejtis cui juratur adtuS f dirigi poteft tollendo ab eo jus quod ei partum eft, aut etiam , fi jus jur c juumdt. defit, vetando ne quid ex tali juramento accipiat. idque duobus mo- dis, five in poenam, five obptrblicam utilitatem ex vifuperemitien- tis domimi. Atque hinc intelligi poteft , fi jurans non ejufiiem fit di- tionis cum eo cui juratur, quid aut hujus aut illius redfores poffint circa jusjurandum. Ipfeautem qui juratus aliquid promifit nocenti qua tails eft, pura pi rata?, non poteft jus promiffo quxfituin poena: nomine ob id ipiiim ei auferre: quia tunc verba nullum haberent ef- ettum, quod oinnino vitandiitn eft. Simili'que de caula compenfari non potent quod promiifLmfeft, cum jure quod ante erat contro-r t> E IVRE BELLI verfum , fi poft motam controverfiam inita padtio fuerit. Poteft & lex humana impedimentum, quod certi generis adtibuspofuerat tollere, fi juramentum aut qualecunque, aut certa forma acceflerit: quod Romans leges fccerunt in iis impedimeutis qux non diredle publicam, fed privatam jurantis utilitarem fpedtanr. Quodfi fiat,va- lebit adtus jurarus eo rnodo quo naturaliter citra legem humanam fuerat valiturus, aut fidem tantum obftringendo , aut juseriam dan- do alteri, pro diverfa adtuum natura qux alibi a nobis explica, ta elf. XXI. Notandum hie eft obiter quod in Chrifti prxeeptis, & a- pudlacobumde non jurando dicitur .proprie non ad affertorium ; juramentum, * cujusapudPaulum Apoftolumexempla exftanta- ’liquot, fed ad promifforium futuri incerti pertinere. Oftendit hoc I e videnter oppofitio ilia in verbis Chrifti : Audiftu diclum antiquts , k « pejerabis, fed reddes Domino juramentum. Ego vert dico vobis , Ne jurat m- nino. Et ratio quam Iacobus adjicit: ft*mtyn , id eft,« failures inveniamini. nam eum fenfum vox vsny-edrias apud Helleniftas habet, nt apparet Iob.xxxiv,50.Matth.xxtv,pi; & alibi. Ideme- vincit illud in Chrifti verbis, o a ay®- bpSi, »*1 >«,«« , q UO d f ic Iacobus explicat, ‘j vftSv ft »«< rod, yftf ft ft ft: ubi manifefte eft fi- gura quam ™Rhetores vocant, ut in illo, Ex illo Cory don Corf don eft tempore nobis. Et in altero fimili : Ad ilium diem Memmim erat Memmiut, Nam prius I feu & tS promiffum fignificat, pofterius ejus implementutn. Eftenim I valpromittentis : unde per os/K^explicatur Apoc. 1,7. eundemquc fenfum habet quod hie in Syriaco eft ]>« refpondens Rabbinico w & quidni ? notxfunt refpondentis ad ftipulationem. Proimplemen- to promiflionis fumitur apud Paulum 11 Corinth. 1,20, cum ait omnia Dei promiffa in Chrifto efie *«< w Aft*->. Hinc vetusHc- brxorutn didtum, jufti hominisrad efttft, fanon eft non. Contra, quo¬ rum fadta a didtis d iferepant apud eos effe dicitur »«< yft*ft , 11 Cor. 1 , 18,19 ;id eft »<*} eorum effe ft, & tv effe raj- Sic Paulus Apofto- lus ipie exponit, nam cum negaffet fe 1 a«i ‘pedctxgim&cq, levitate ufath additfermonem fuum non fuifie *«) vjyj tv- Feftus varias referens ft- tentias de fignificatione vocis netuarn , fic feribit: &uidxm (ajunt;« Greco * raj t(#lj b%i levemhominem fi^nificari. Quod fi ra) hua tv levitatem fignificat, fequitur, ut ret) to), til til, conftantiam fignificet. Idem ereo dicit Chriftus quod * Philo: ngj litaQiXt&e-m ygj Atytn*poft % hruficftg ), tv-mi ctArfjfti'i tip txarts as %S d'A’ i'pxtis civ of ttfiifcijat. Optimum atqueutilijftmum (ft rationali nature at'" ntentijftmum eftjuramento abslinsre , atque itafe veraertati affuefacere.nt'r' la Pro jur amenta accipiuntur. * Et alibi t a rS asrasal* A«y@- tfftf ■'* , uxMvtif, fas]©-: yiri boni oratio pro juramen/o fit firrrrt . mutabili, fallere nefcio.&C quod dc F.ffenis Iofephus: ttZy Idp*ji> fx *' T “’ (Xvpiim^cv tnx-ai jj hftnf civm's : quicyuiddixerint -validiustsl quomodo apud Iurifconlultos Romanos wto* f V (Iff ifi 10 I0 1 ,; (0 * ACPACIS, LIB. II. Jfl , urando : M fupervncm res ipfis habetur jurare. Ab Effenis , aut Hebrato- ruin illis quos fecuti funt Effeni, videtur hoc fumfiffe * Pythagoras CUjUS hsc lententia : f’.h iftvvvM jvss' xtmetv y'i xvre> d'eTv «| lom^v Travjyjtv : von jurandum per Deos* quemque enim id curare debere , * ut nec juratojibi credatur. Scyth* de fe ad Alexandrum Curtio referente: lurar.do gra- tiam Scythas fancire necredideris: colendo fitlem turant. Cicero pro Rplcio Comoedo : S)u-:poena a Did immortalibus perjuro, ha eaiem mendact con- ftituta eft. Non enim ex paSlione verborum, quibus jusiurandum comprehendi- tur ,fed experfidia (ft malitia, per quam infidu tenduntur alicui , Dii immor- tales bomimbus irafti fafuccenfcre confu'runt. Solonis didtum celebratur: ng.\oxxya(nav eern iyt: £ tvs ipooMy.xc ci tlfU&jfldrai xj tppxiui ojxyu(hue rt xj Tioyu ; Fidem pro- mijfi oftendcre in verboi ttm ac vita ftahilitate (ft unftantia .Alexis Comicus: C OgK©- /3£«CM05 iflV XV VCOOOI [AOVOV. Nutus met pro jurejurando valent. Narrat Cicero oratione pro L.Cornelio Balbo, Athenis cum quidam apud eos qui Candle graviterque vixiflet, &reftimonium publicedi- xiffet, & jurandi caufa ad arasaccederet, unavoce omnes jndicesne is jurarer reclamaife , eo quod nollent religione videri porius quam veritate fidem effe conftridtam. A Chrifti didto non diicrepat Hie- roclis iJlud ad aureum carmen : «'ipxw ci -a^ ft^xc , mlv ibrvyhv rS ipcvvvxt crtSrrd.'Pj mp). tz,Sv dv^tfayj.vm xi xip/sm trie dvftdows iybvmiv tv Ttipxx;pMj'cu yt tu uix.pb. xj pti^.Tnvflov'iTC, Pio core xittev \rd civavip opcvvvaj ovt xrpxMs. ga* in principio dixerat, Jusjw. andumreverere, eo ipjo praceperat abflinere d jurando de hit * qua pojfunt fieri (ft non fieri, pjp incertum habent cstfus exitum. Talia enim (ft parvi duccndcs jnnt, ftymittabilia funt , unde nec dignum de its jurare , nec tut urn. Et Libanius in Chriftiani Imperatoris laildibus ponir : tmvg/dxtfsri'nv 'bbnfXTuv > xj fats', jftp duvpxiac syft iv- ■ d peril rio tantum abed, ut etiam vera jurar. ve eatur. EuftathillS ad lllud Oclyffe* S: art. mi i'pxov fta sxnpitv: ftc ait ( iggilx ogxis ci 7 vis xjft *01; fitsf ioxivwv, x». ’ibtvTtMT/^: In rebut incertis non ad afte- verationem ]uramentum adhiber.dum, fed preces pro bono exitu. XXII. Ideo multis in locis vice jnrisjurandi repertmn eft, ut Can.in c. * fides datis dextetis, qua 1 Ctat mote Piiax.vru.Tri Toftjyj rtic llivozzip brmif- de Jimumapud Verfasftdei vinculum, autalio quo ligno obftringatur.ea vi, J c.?dMro ut ni impleaturpromifllo , promiffor non minus deteftabilis habea- xvi. rur quam ft pejeraffet. Praecipue de regibus virilque principibns di- ad dlumeftufitatiffimum, fidem eorum pro jurejurando valere. Tales hu^tuvi enim effe debent, ut cum Augufto dicere pofttnt, * Bon* fidei him : vet mn-M & cum Eumene, vitam fe porius polituros quam fidem : quo & il- ca,! f a - ,a f " 1 lud pertinet Guntheri Ligurini: 111 nudojus (ft reverentia verbo Regis inejfe fclet, quovis stir amino mrj ir. Laudat oratior.e pro Dejoraro Cicero C. Carlaris dexreram, non in bellis & pr^Jiis, quam in promiffis & fide firmiorem. Et heroicis temporibus (ceptrum creftum pro regum jurejurando valuiffe nota- tum Ariftoteli, ni.w. . XIV. S. Anno- rari. D. de jurejurand Mynf. obf. 1 J .Cent A. 252 BE IVRE BELLI Annotata ad Caput xm. M* §. ii. §. hi. I Ta ut pofterittts etiam majorum delicra liter et J Vide Servium in excfr. ptis Fuldenfibus ad i Alneidos. Vaflatftirpcmque domumque~\ Vide Zachariam v, i, 2, 3, & inter- { pretem ejusloci Chryfoftomum de ftatuis xv. Vt de Cjdippenarratur ] Exflat fimilis narratio in Metamorphoiibii; Antonii Liberalis de Ctefylla & Hermochare. Qua jurat mens eft ibidem: Confilium prudenfque animi fententia jurat, Et nifijudicii vincula nulla valent. mox: J Sed ft nil dedinms prater fine pe Store voum, Verba ftmfruftra viribus orba tenes, ' Non ego jurttvi: legi jurantia verba. & qua: lequuntur. Mentejttravi nihil ] quia dere honefta tacenda, nutricis verba in- tellexerat Hippolytus, non de adulterio & inceftu. (Smomodo put at melligij Auguftinus epiftola ccxxrv deillolocutus qui b Punicis caftris egreffus in caftra redierat, inde Romani venerat: itanon attenderunt qui ilium femtu moverunt, quid ipfcjurando cogitajfet, ftl quid ab illo quibusj waver at exfpcBarent. Vide & fequentia. videad hanc rem pulchre dicta Concilio Troslejano Tomo 111 conciliorum e- ditionis Sirmondianae. & apud Hincir.arum in opufculo de divortio 1 Lotharii & Tethbergae ad inrerrogationem vi , ubiin hanc Tenter.- tiam redte de Deo dicitur: . &ui non ut jurat, fid ut is juraffeputavit CuiJurat, audit: fic cs unique reus. In profeffione jurayi Hcbrxorum per Hifpaniam :-,Sim u man- tione perfeceris,Jicut a nobis me profitente audita atque inteHednjjint. Ifidorus] Lib. ii deSummo bono cap. xxxi, 1. citaturcaufaxxij quad, v, c. quacunque. Liquidojurare ] Donatus ad illud in Andria: Gjtiia Ji forte opus ad bemmjurcjurandum snihi, Non oppcfu:J[e,ut liquidopojjjim. Liquido, pure, Ipf manifefle. Xtp'm f.dn virsyotileiv cttm to fi/ijtfr , vs in'i dxt'j, irud hxS> ait in Aiexio Nicetas fraudem Andrc- nici Comncni culpans. Oportuit non qu&fitalocutione verba adulterate ’■> ut coneepta eafuemnt eloqui. qui & alibi , de Aiexio contra fenfumver ba captante ; tils pifteitn rims tyr.ctQlms, us as ftoitq nS fiuhum. its verK tills infidebat ut mufu vibici. Graviter in hanc regulam peccavit aiw Arcadiana, qua: effecit ut Chalccdone occideretur , is qui Coratt'- tinopolim falute ipfi per jusjurandum promiffa venerat. Zozom® 5 lib. v. Adde qua: infra cap. xvi, 2. Vcenitentia duci dicitur 3 Concilium Tolctanum vm, cap., 2 i namque Dei eftdfeipfo ordinates nullatenus convellere: pxnitere veto edtt ,w ‘ ; dinata cum voluerit , immutare. Retulit Gratianas in caufatn TTT ; gusft, iv, Explica yero ut in noftro textu. ^ oitir ‘‘ 1 »S / AC f 4 C I Si LTb. II. 2*3 Obconditionem tncite inteUeftamJ Senecam vide Naturalium qua> flionumn, 3 7 * TI , „ r Abac. 1 xx, 17. ] Adde Iobum xli, 6. Ofeam. ix, 2. SuppofuiJJe quod revera ita fenon habeat ] Vt Hippolytus, de quo mo* do diximus. Ad illud Sophoclis in Oedipodecoloneo: ’utA $’*'*«&‘5 trtpci vow %tfo&.'i uv-Tihviv Frans adfraudem fuperaccedens, Non benefallis, f ’.d atroce filet Clade rependi. ' Sic air. >m *» tofdQtn nrfstrfofoyjiq avail ng\ cmr/yeXieq ar$>d\ettui civtcS aihvy.it »i yfi.\ £ ®©7Tgo)' imyiur-oiff , otj«1 JV ' civ&/s.ol&. s*w<^ y$ d Traiti 0 «s iiyjae. Fist ant Thebanije fufcepto Oedipodi promiftffe incolumitatem , caa//» ipfi data, cum non ante didicijfcnt piaculo cum dome- Jlico tensri. tale &illud : Iuratalingua eft: mente juravi nihil. Namque {ft Hippolytus deceptutjuraverat. Ex legit alterittt comparaticne ] Imo & ex caufa legi de interneciofie addita Exodi xxi v, 3 3. Dent, vx 1, 4. ceffat enim ea caufa in illis qui prxcepta filiorum No* fufcipiunt, & tributa pendunt. Ita Maimo- nides & Samfon Mi-cofi & Mofes de Kotzi in pnecepto jubente xv, & cxvm. Cut ob bene merit a parcintm tft~\ Et Gazere habirantium in hiftoria Iofuar xvi, 10. Gergefoosad Chrifti ufque tempora fu per Hi res fuiffe fcfcEflangelio apparet Matr. vm, 28. nam hi ab initio fe dedide- ranr. ide'o omittuntur in hoftium enumeratione Deuter. xx, 17 .1 of '.ix, 1. Ambroftut ] de Officiis in, cap. 1 o. Perfcma.U tuidamfirvitutij ut Brutiani olirn ii Romanis. Geilinsx, Feftus verbo Brnriani. Alittd eft dare, aliud amijfum non repetere ] st 1 (Ptjlpmpi'imv, sir uaZtioMav, V« ait in hac hlftona Jofephus. Nec hortabantur IJraehta , nec prohikebant • Seneca Excerpto'rum vi, 2. Lex eum tenet quijuvat exfulem, non qui pa- tiatw juvari. Symmachus : Inanem metum di-vino animo ttto tentat incute- re, ft quit ajferit conftientiam vos habere pr&bentiuni , nifi'detrahcntiumfubie- rit'tt invidiam. Oportet obligati0 fit licitd ] Tra&at hoc bene Ambrofius de Oflic. 1. §. v x, & alii relati in caufa; xxi 1 quxftionem 1 v. Pertinet hue canon vi 1 - ConciliiHilerdenfis relati in Tomum xix Conciliorum Gallic &in Hincmari opu/culis non pauca. Phib ] de fpecialibus legibus. Augujlinus ] de bone conjugali c. 4 citaturdifta quaftione. Vide & Gailium de Pace publica, lib. 1, c. iv, §. 16. & de Albino hifto- nam apud Paulum Warnafredi lib. ii,c.2 Him ifttvtfiaeii Jihittfiif, tins K rm k{t*pco»-nti J'sx.rt iHilU rm dbixm vstyptjZam. quod ita vertit Latinus : Non enim jummm unfits, fed peccant ium pcenaperambulat femper injufiorum pr&varkationm. j Hoc efi quod ait Auguflinus'] Sermone xxvi 11 de verbis Apoftoli, ciraturc. Ecce dico : caufa xxii, quadt. v. f.xiii. vltimafides ] Procopius Perficorum 11: Spastl' w wdd^msdm- | *]m ifuiem dj eiveef bir.ei tEs «; «Xi»'A8s rnseuf it oiM J«»5 I lusjwandum quod ab hominibus habetur omnibus ultimtm atque f.rmijjimwri ! £yjidei mu tun 1$ ueracitatis pi gnus. anvhprHv ] Hoc 4 'toh^eiv veratur Exodi x-x. imofr.Si Leviticixjx. ur Hebrsei volunt pracepto jubente ccxl. §. xiv. Ineo qisiper metuminjuftum caufampromijjloni jurats: debit] Eriim vi extortum jusjurandum ob Dei reverentiam fervandum AocetAugu- j ftinus epiftolis ccxxiv, & ccxxv. 4 Prophet is inci epatos ] Vide & Ierem. xxix. 7. §. xv. Js qui juratur Deus ] Gregoras , «s fa'ev v es77og»ii* % t?s dmrld-nm iyr.Xvffg,. perjurium Deo culpam imping t negligentU- Vbi et(i perform jus defiant , cum Deo negotiumefl ] Plutarchus Lyfo drO : 0 U}^scjK^slj/.iv@- , T f8fJ o/ngXoyei bib)deef , 7'6 fa tump? qittjuramento hofiem circumver.it , is oftendii a fe hofteen metui, DM f XVI. f.XVIII. contcmm. Reddendum latrpni ] & ei qui regrium fine jure invafit, quoinodo Oroferni depofitum reddirum a Prienenfibus.Polybius & Diodora' Siculus in excerptis Peirefianis. Qua ei-quabiconditio fnerit implicita ] C. Perv'Cnit, quod ell 1 1 l rejurando. Adde L. Lege fundo. in fine D. delege commiffond uitqtie is earn nolit ] Plautus Rudente: Jttrisjurandirogo grati0\*f ■ Sicut nee tenebitur ficeffet qualities ] Similia vide in L. Si duas. tium. D.deExcufat. tut. & apud Gaijiurn u , obfi cxi.iv,n.o. 1 - de Arrellis x, 9. & apud Azorium Inftitutionibus moralibusv : 22 - q. 0, parte 1. J A C P A C I S, L I B. 1 I. 3J? Nunc quod fuperiorum id eft regum , patrum, dominorum (ft maritorum in xx , his qua mari tailsfunt juris, imperiapbflint, videamus ] Augultinus epiftola CCXL &CCXLI. olimaprincipibus ] Suetonius Tiberio. 3 ?. Sic & in Hifpania diu ufurpatumnotat Ferdinandus Vafquius defucceff. creat.lib.11J.18. Cujus apud Paulum Apoficlum exempla exftemt aliquot ] Rom. I, 9, §, X xl. ix,1. 11 Cor. 1,2}. xi,31.Philipp. 1,8.1 ThefT. 11,9.1 Tim. 11,7, Na) djxftt] Recle in hoc Fefti loco fcripferis **<, ut fepeapud Ho- merum: id enfm ad vocem nauci propius accedit. Phtb] dedecalogo. St alibi ] de fpecialibus legibus. Pythagoras ] nam & Hermippus Pythagoricus Pythagora: philo- /ophiam ab Hebrxis duftam dicebar, tdleOrigene contra Cellum. Idem & lofephus Hebrasus prodidit, & Iamblichus Pythagoricus. Vt necjurato fibi credatur ] Philo nh yC bye opens Us Umdcw fiaonarttf. lamcnimis dquo jusjurandum exigitiir, perfidia eftfufpettus. SophoclisOe« dipode Colonex dixerat Oedipus : x to 7 oft bpxx y us lyt 7 ti 7 U 70 [ssq. Nolo te adigere jurejurando ut malum . relpondet Theleus: xxxv rApy. y at xsv. 7; Xoyu (pigoi;. Necplus habit es imie quam voces fonum. M. Antoninus in viri boni deferiptione. point bpxx Jsftesv©- n ec opus ha* bens jurejurando. Chryfoftomus de ftatuis XV, U peb m&btts on davits ion 0 dttip pot i \ 7 mydyrs tx bgxx ait dvelyxw. ei h ethos 071 ^iohoToi pci dvxyuft cr*|j \mopxib. Si credos' veraccm ejfe eum qui cum tibi negotium eft, noli ei jureju- randi impenere neceffitatii.quod ftfids fore ut mentiatur,ne coge eum (ftpijerare. Qua poffunt fieri pft non fieri ] Bene hoc animadvertit Chryfofto- mus de ftatllis XII : brt KM pci 7vvccp7tui&Us , perih ccxuv, pcrtSi dyvom rxn vrAAyftw’ duris rx rspftypxocr^o tpvotus rj ixuv vj clou; dsccyrydAqssTup cmopxi- ■ tSi liter jus trar.sferre demonftratum fupra eft , quod itidem ad reges dt non minus quam ad aliospertinet, ira ur improbanda fit hoc quidem cun. im. fenfu corum lententia, quinegant regem teneri unquam his quae fine cmf. 138, caula promifit 3 quod ramen quo feniu locum habere poffit mox vi- *’ 4 ‘ debimus. V. Caeterum quoddiximus fupra, leges civiles regni locum non i&- habere in regum padfcis & contradii bus, id redle vidit & Valquius. Sed quod infert emtionem & venditionem fine certo pretio , loca- tionem & condudtionem non exprelfa mercede, emphyteufinfine feriptura, fi a regibus fiant, valitura, non concedendum eft : quia hi a dins non k rege qua rege, fed ab eo quafi alio quovis fieri folent. In ,1 • ■ quo adtuum genere tantum abeft ut communes regni leges vim nul- «, 4- s lam habeant, etiam leges oppidi ubi Rex habitat valere credimus: quia fpeciali ratione rex ibi fe habet, ut illius ccetus membrum. Qua; t Bald - • tamen ut diximns ita procedunt, nifi circumftantix oftendantpla- i'p r CfpT cuifteregi fuum adtum ab illis legibus immukem facere. Aliud vero Ugib™, d. exemplum quod idem adfert Valquius de promiflione quolibet mo- de ; H do fadta, bene convenit, & ex his qua: fupra diximus explicari po- vide*pag. tell. . feq. . V I. Contradiibus quos rex cum fubditis iniit obligari enm natu- L - ult - c - 1. raliter tantum, non civiliter , t Iurilconfulti ferine omnes fentiunt. |oi quod loquendi genus perobfeurum eft. Nam naturalis obligatio in- c. irf.mt. rerdum a juris audtoribus dicitur per abufionem de eo quod fieri na- Dd - inc - 1 > : ■ tura hontftum eft , quanquam non vere debitum , ut legata integra Ae CoK *' 1 R fine 2$8 DEIVRE BELLI lur. t. Si fine detraftione Falcidiae praftare , folvere debitum quo quis in p®. pnunmtft, nam creditoriserat liberatus , vicem beneficio rependere, qua om- H-a ‘obcw n ’ a ce fi" are faciunt condiftionem indebiti: Interdam vero magis .• & in proprie id quod vere nos obligat, five inde jus alteri oriatur, ut in /. ex imper- padtis, five non oriatur , ut in plena & firma pollicitatione. Maimo- vfUmlntit. n ’^ es Hebraus lib. 111 duds dubitantium capite ^4 , tria hsc apte l. ' St pane, diftinguit, & quje non debentur ait venire benignitatis nomine, id ell d deconi, non quam alii interpretes ad Prov. xx, 28 expiicant namn mbs * 7.^1 c. ad undmiam bonitcttis 5 qua debentur ex jureftride fumto es vajudicim ■t Fate. Hebrais vocari, qua ex honeftate juftitiam np-nt id eft aequitatem, l. Sed& /> iX(zg/.nv, jrisiv dixit interpres Matthau xxm , 23. ubi srisw voca: ‘fuiitit C D.ie “I 0 * Helleniftis plcrunque eft J)xcno fed ex 3 ure pvili, ve l exutroque, ant de Impel,,o, eo fenfu, ut in foro adio inde detur. _ Dicimus ergo ex proimtfb & °ne lubditi funt) fupereminenti dominio nullo modolife- mvcrfitatU. nam de poena infra videbimus : fubditorum autem jus ei dour 0 'nfconf.i, fubeft, quatenus publica utilitas defiderat. , ZflhMe-' 1 X- Ex his qua? diximus & hoc apparet, quam falfiim fitquou c. turn, fed & obeffe. Neque tamen, ut quidam exiftimant c , res hare potu. ad naturam negotiorum geftorum exigenda eft, ut turn demtim ra- ^' C c °” a tr 0 a r d tus fit habendus adus , fi utiliter geftus fit. Nam ad tales anguftias'*^«a' reipublicx imperantem redigere, ipfi reipublicx effet periculofum. b l. item, Quare nec fenfiffe hoc credendus eft populus , cum imperium detu- f lit. Sed quod a Romanis Imperatoribus in caufa civitatis relponfum /, ’ eft, valere tranfadionem quam magiftratus feciffent in re dubia, non Rumbm. fi indubitate id quod deberi poffit remiifum fit, idem ad noftram de C c ^l t / 0 h ' ! * popuio toto quxftionem referri debet ac poteft, fed fervata propor- je/^. pi'. tiqne. Sicut ergo leges non quxvis fubditos obligant, polfunt enim nMm, cf. etiam extra eas qux jubent quod illicitum eft , * efle quxdam evi- denterftultx atque abfurdx, fic & contradus regentium ita obli- tin p/pc, gant fubditos fi probabilem habeant rationem ■, * quod in dubio ob & cone. »«. regentium audoritatem prxfumi debet. Qux diftindio multoeft R 2 M>"t- 3- melior, Tan. tn i. cum eccle - far urn,nu. J4. Felin, n. 60. Turrecrem . tn c.fenten - tiA II, conel. 6 > & y,n.8 1 & 9. xAlit in c. li¬ cet, de vote* Aguirre ^Apolog.p.l, 7 i. 70. I!if}. III. Lib. I, e. 8j §. Neque enim. t Curt. Inn. conf. 138 I ?7. ». 18. Cra- ■£» ximus intelligi poteft. Quibus diftindlionibus adhibitis facile judica- ri poterit, juftae, an injuftx fuerint ftcceptiones regum , qui pnoram regum nomina exfolvere recufarunt, quorum heredes non fuerant: quarum exempla apud t Bodinum videre eft. XIII. Illud quoque * a multis trad itum, beneficia Principum qux liberaliterfunt concelfa femper polfe revocari, fine diftindlione tranfmittendum non eft. Sunt enim quxdam beneficia qua; rex de fat) facit, & quae, nifi adfir precarii claufula, vim habent perfedtaedoea- tionis. * Hate revocari non polfunt, nifi quod liibditos attineru poenain, aut ob utilitatem publicam cumcompenlatione ft fieri? 3 * teft. Sunt alia quae vinculum duntaxat legis demunt fine ulloconr-' dlu. Et hxc lunt revocabilia. Quia ficut lex fublata univerfaliK{ rc * poni univerlaliter femper poteft, ita & particulariterfublata pa®®* Iariter reponi. Nullum enim hie jus quaefitum eft adverfus legist' dtorem. , . XIV. Contradlibus vero eorum qui fine jure imperium , A C P A C I s; t I B. I I. S 6t rant, nontencbuntur populi aut veri reges. nam hi jus obligandi po- pulum non habuerunt. De in rein vcrfo tamen tenebuntur , id eft quatenus locupletiores fadii funt. Annotata ad Caput xi v. A Bundantiam knitatis ] Hue pertinent ea qua non ob aliam cau- §• v ** fam hunt quam ut liberalitas & munificentia exerceantur, ut loquitur lex i. D. dedonationibus. xjisA’is cm mryts vshuAac tdm’p- penis Exubere fonte manfuett ingenii manat beneficently, Plu¬ tarch us Catone maj ore. Veniamus ad fuccejforcs ] Vide Scriptores quibus utitur Reinkingius §• x* lib. i,claffe hi, cap. io. At qui in jm regni duntaxat [uccedur.t ] Vide Aymonium editum a §• XI# Frehero p. 373. Direfte, hoc eft a. pirns hoc fucce/fores regni qua tales funt non obligati fatk mtmifejiumefi ] Sic Solomo obiigatus non fuit eo promiflo quod Se- mei David fecerat. Per interpofitam civitatem obligetntur ] Similia vide c. 1. de folutio- nibus. Propius ad rem facit c. Abbate de lententiis & re judicata, u- bi notanda verba : Cum tarn fupradiBi avi donatio , qudmlocorum acquifi- tioprxmifrorumfuerint nomine regni fabitt. vide & Treutl. parte I , dilp. vi, thefi 7. Syr. de pace religionis concl. 19. Tutor domini loco habetur , inquit Julianas, cum rem adminiftrat, non cltm §. XI It puptllum Jpoliat ] Hue pertinent ea qua: habet Camdenus parte 1 v E- lilabetha anno cio 10 xcv, & qua: Cromerus habet de Geprgii Bo¬ hemia: regis are alieno imprudenter ftifeepto aWladiflao lib.xxvn. Efie qu/idam evidenterfinite, atque abfurde ] Vt lex Cabadis Perlarutll regis apud Procopium & Agathiam. Hoc Iegis argumentum ad alie- nationes aptat Petrus legatus Iuftini 11, adCholroen agensde iis qua Iuftinianus Saracenis promififle videbatur: * y> t»os uufy®* it®-, Qlp‘ A' % 1stXtcv yj. vlptp ph XvtnrcXSt'lt,^ it mtpvxc &dtrtteii( o ti eflas oas iyv» fcpsJzTiltm;, Tn’hmlcc Kot^/.^txaS'tiotral7nnt- Non enim ex unius he~ mints confuetudine, aut etiam lege non utili, etiam fi Imperator fit , qui morem talem firmaverit, aut legefanxcrit,refpublua unquam condemnabitur. §)uod in dubio ob regen'tium auHoritatemprefumi debet ] Sidonius lib.V, epiftolaxvn :&uicquid fpopenderit princeps , femper redhibet principatus. Vide Ambroliumin laudibus Theodofii, Symmachum hb. iv.epift. 7, & 19. lib. v, 37. Cone. Toletanum v, c. 6. C. caterum de dona¬ tionibus. debita Iuftiniani qui as magnum reliquerat k Iuftino impe¬ rii fucceflbre perfoluta narrat Corippus lib. 11. Laudatut C&far Titus hoc nomine'] Hiftoria apud Suetonium C. 8, a- pud Xiphilinum ex Dione & apud Viftorem. Simile c. Iuftitia caula xxv , quaft. i. Gail. obf. n , lx , iy. Vide & Radevici hiftorianr. GuilielmusLignrino lib. v, Neve fecuturi fattum fubvertere reges Aut revocare queant, regali tut a figdlo Arguments Duct, monumentaque certa reliquki R 3 El 2(51 DE IVRE BELLI Etlibro vm , Tant a tamen clarifuit indulgent ia regie, Vt quicunque bona prifcorum mutter a re gum Hactenm ifia fide pojfederat, idque probare Legitimbspoterat vel demonfir are tabellfi, Trincipbs affinfu titulo gavifus eodem Nunc quoquepofifideat. Apud Plinium ] x, epift. 66. Que neque dari, neque accipi falva republica poterant ] Laudat & applj. cat Mariana ad immeniam munificentiam Friderici regis Neapoii- tanixxiv, 16. aNerone donataetiam abemtoribus repetiit Gaifci | relida decima.Tacitus hiftoriarum i, & Plutarchus. Pertinaxetb j a libertis ea exegit qua: fub fpecie venditionis Comrr.odo prism lucrifecerant. Balilius Macedo Imperator repetiit quae Michaelfc. perator elargitus fuerat. Zonaras de eo: mlnui n< i> | xfofiitiSggtifUi'fa, iv^iyte huSois, citdbtiiiiaj mulg., ii iiy. if ftslgtm ifiin’ Communi confenfuplacuit , ut quipecunias nuUaprobabih ex outfit:- cepiffent, partim totas , partim dimidium redderent. Vide eundem Ilaacio Comneno de donationibus Ludovici xi. vide Serranum Carolo viii, de ejufdemdonationibus etiam quae Eccle/iisfada: nonfem- tis Philippum Cominaeum lib. ix. Marianam vero de donationibus quas Arragoniae rex Ramirus fecerat,relciffis, libro x, c. 16. della- i bell* donationibus refciffis per ipfam xxvn, n. Cromerum de Cafimiri regis Polonias teftamento partim probato, partim impro- bato, xii. 6)uam declarari eum non ultra obligare ] c. Suggeftum eft de decimis. i Exemplum in Adds Alfonli & Sandii apud Marianam lib .xii, c.ui- timo: apud Camdenum dido anno cio ioxcv, & anno cioioxcm. in controverfia Hanfiatica. De alienatione ] Habes hue pertinentia in Conciliis Gallia To- mom. J.xiii. A multk tradit um ] Videcitatos per Reinkingium libro ii, claw ii, c. 8, num.26, &fequentibus. Hu revocari nonpofftmt [ Vide Afflidum decif. cxxvm, num. IOi C A P V T XV. De federibus ac fponfionibus. I. Publics conventions qua : II. Dividuntur in federa i fponfones, paffia¬ nts Alias. III. Vs derum & fponftonnm diferimen , & in quid fponfiones ob foment. I V. Rejefta dtvifio federum quant Menippus fecit. V. Federunt dtvifio tn ea qua idem fia- tuunt cum- jure nature .* & unde id na- tum : VI. Etea qua illiquidadjitiunt: qu&funt, c- qualitf : VII. tAut imqualia , qua rurfum 4hd*r tur. VIII. Federa cum his qui alierii [tote?* ( ra religtone licit a effe jure nature : ' I X. Nec univerfahter prohiberi C bra a. X. Nec Chrijltana. X I. Cautiones circa taliafedera. r XII. Chrtjlianos omnes obligatos d- dm ineundum adverfus hojles Chrt'-»- mfmi. £ XIII. Si plures fc der&i or urn bcllum r r ri't AC PACT rant, cut petim Optra ferri oportcat dijlin- S'mibtts explicatur. XIV. Alt tacitt renovatum anfeatur fe- dm, XV. An partis alt trim perfidia alteram li- beret. S , LIB. II. 263 IK XVI. In quid teneantur fponfores fj fpon- fio improbetur , ubi de Caudina fpoxfio - ne. XV II. tAn fponfto non improbata obliget ex notitia &filent'to diftinftionibus expli¬ cate 3 ubide fpon ft one Luftatiana. C Onventiones Vlpianus divifit in publicas & privatas : & pu- LX fi nvcj ~ bliCam expofuit non ut quidam putant definitione , fed exem- plis addicis, qui fit perpacem ,quod primum exemplnm eft : quo- ties inter Je duces belli qundam pacifcuntur ; quod fecundum. PubJicas er¬ go conventiones eas intelligit, qua; nifi jure imperii majoris aut-rni- norisfieii nequeunt, qua nota differunt non tantum a contra&ibus privatorum, fed & a conrractibus regum circa negotia privata. Quanquam ex privatis quoque iftis belli caufa nafei folet, frequen- tius tamen ex publicis. ldeo poftquam de conventionibus generali- ter a nobis traaata funt fatis multa , quaedam addenda funt quee ad excellentiorem hanc fpeciem pertineant. II. Publicas has conventiones quas Graci vocant, divi- dere poffumus in federa, fponfiones, pactiones alias. III. De federum & fponfionum diferimine adiri poteft Livius li- bro ix. ubi recte nos docet federa effe quae hunt jufiu fummae pote- ftatis , & in quibus ipfe populus irae divinae obftringitur ft minus fte- tur dictis. Ea apud Romanos peragi per feciales folcbant addito patre patrato. Sponfio autem eft, ubi hi qui apoteftare fumma man- datum ejus rei non habent, aliquid promittunt quod illam proprie tangit. Apud Salluftiumlegimus : Senatus, uti purer at, decrevit ,fuo f tique populi injuffu nullum potuijje fedus fieri. Hieronymus Syracufarum rex cum Annibale , ut narrat Livius, iocietatem feccrat: at poftea LH.xxw. Carthaginem unfit ad fedus ex fbcietare faciendum. Quare * quod apud Senecam pattern eft: Imperafor fedus pertujjit, videtur populus per- cuftjfe Romanus, (fifedere continetur : ad antiquos eos pertinet, qui fpe- ciale ejus rei mandatumacceperant. At *in regnis regum eft fedus facere. Euripides Supplicib us: T9Vd)t JV opevuvotf Actxsvt' 1ST)CVg*(&' 7V£XV1I(& J at meet is bzfeg yvis A xtUshav oey.sj%u.t\i ' Adretftum hum opus lurare : namqite is jus habetregni polens Vt civitatemfedere obftringtt fui. Legendum enim ibi, ut diximus, non o^xulspcS- Sicut au¬ tem magiftratus populum non obligant, ita nec minor pars populi: quod pro Romanis eft adverfus Gallos Senonas: nam major pars populi erat apud Diftatorem Camillum. bifariam autem, ut apud Gellium eft, cum populoagi non poteft. Sed ubi qui jus populi non habent, de eo quod populi eft fpoponderunt, videamus in quid te¬ neantur. Putet forte aliquis hoc cafu fponfores fidem liberaffe, ft operam omnem dediflent, ut id quod fpoponderunt fieret,fecundum eaquxde promiffo tertii fa£to * fupra diximus: fed negotii hujus, R 4 ‘ cui 2 6 4 deivre BELLI cui contraftusinert, naturaobligationem multo ftri&iorem defile- rat. Nam qui contrahendo aliquid de luo dat aut promittit, is vi- ciflim praeftari reipfa fibi aliquid vult: unde & jure civili, quodfacli alieni promiffiones repudiat, promiffio tamen ratam rem haberi, ad id quod intereft obftringit. Si . xxxi v . IV, Federa Menippus regis Antiochi ad Romanos legatus, fefe- rente * Livio , magis ex ufu fuo quam ex prxicripto arris ita divi- fit, ut diceret tria elie eorum Federum qu* inter fe pacifcerentur re- ges civitatefque genera: unum cum bello viflis dicerentur leges, quo in genere quid viftum habere, quo mulftari eum vellet, vicloris elle arbitrium: alterum cum pares bello aequo federe in pacem atque amicitiam venirent. tunc repeti reddique per conventionem res, &fi quarum turbata bello polfeffio fit, eas aut ex formula juris mips, aut, ex partis utriufque commodo componi: tertium elfe genus, cum qui holies nunquam fuerint ad amicitiam fociali federe inter fe jungendam coeant: quos nec dicereleges, nec accipere. V. At nobis accuratius inftituenda partitio ell, ur primum dica- mus federa alia idem conllituere quod juris ell naturalis, alia aliquid j r , ei adjicere. Prioris generis federa non tantum fieri lolent inter holies qui a bello dilcedunt, fed olim & fiebant ia?pe , & aliquo modo erant neceffaria inter eos qui ante nihil contraxilfent. id inde omim.quod regula ilia juris naturalis, cognationem inter homines quandameile h natura, acproinde nefaseffe alterum ab altero laedi, ut olim ante diluvium, ita rurfus aliquo poll diluvium tempore nulis moribus ef- fet obliterata, * ita utlatrocinari &pratdasagerein externos nullo bello indidlo, prolicito haberetur: quod SxvSjo-^ 5* vocat Epiphanius, I. ut -Flinc ilia t apud Homerum , an pratdones ellis ? arnica interroga- filltgut. * cu j us & Thucydides meminit, & in Solonis lege verericol- Ub.xuii- legia hn y-btae ; quippe.ut Iuftinus ait, ad Tarquinii tempera latrocinium maris gloria habebatur: &illud in Romano jure, utfi cum gente aliquaneque amicitiam, neque holpitium , neque fedusa- micitite caula fadlum habeatur, hi holies quidem non lint; quodau> tern ex Romano ad eos pervenerat, illorum fiat, & liber homo Rfc manus qbeis captus lervus fiat, idemque fit, fiquis inde ad Romano; perveniat: & hoc quoque cafu pollliminium detur. Sic Corcyrenfes olim ante belli Peloponneliaci tempora holies Athenienfiumnone- rant, fed nec pacem cum illis, nec inducias habebant, ut ex oration: Corinthiorum apud Thncydidem apparet. De Boccho SallulHas: nobis neque bello neque puce cogniius. Hinc in barbaros pratdam exerce:. laudatnm . Ariftoteli, & ipfa vox hollis, veteri Latio nihil nifi exter¬ num fignifioabat. Sub hoc genere comprehendo & federa quibuSca- vetur, ut utrinque jus hofpitii, ut jus commercii lit, quatenusilhl® jure natural! veniunt, qua de re egimus alibi. Vtitur hoc difoi®? Liv. hij, Arco, in oratione ad Achaeos apud Livium, ubi non de lodetate s- ***• quatri, fed de commercio praebendi repetendique juris : neiflp 6 fends Macedonum apud le perfugium eflet. Hoc genus totumc®" ventionum Graeci ftri&eiwgw voc-ant, & opponunt ®r«*Afis, ut turn alibi yidere eft, turn in oratione Andocidis depace cum Lacedinio- Mils. ' VI. Cos* 1 A C ! A C ! S , t I B. II, 2Sf VI. Conventiones qua; juri namne aliquid adjiciunt, aut a:quales funt, aut inxquales. * fEquales funt qua; utrimque eodem modofe habent, «V(o-ws ww'd* Ifocrates in Panegyrico loquitur: quo iiludVirgilii pertinet: Necmiht regnttpeto , parities fed legibm (tmbcos Invicias gentes Mernti infedera mitt am. Graeci iftas vocant modo omf Wat fimpliciter, inodo mfyvutf iry f, ut apud Appianum 8c Xenophontem videre eft : has inagis proprie «roJ«s & quatenus minus dignos refpiciunt vocant, & explicat Thucydides tbs «JIbs 'r/Jpxs ^ epiMss >»[ti'$> eofdem hoftes & amieos habere : quod & apud Livium latpe reperias , fi- ve ad tuendos fines duntaxat, quod \7tiy.«.yjuA >, five ad certain hel¬ ium, aut in certos hoftes,aut in omnes quidem, led exceptis fociis, ut in federe inter Poenos & Macedonas , quod apud Polybium eft: quomodo & Rhodii Antigono & Pemetrio per fedus auxilia pro- mi/erunt in hoftes quofvis excepto Ptolemato. Poteft, utdiximus, sequale fedus & ad res alias pertir.ere, * ut ne in confinio alterius alter arces habeat, ne fubditos alterius alter defendat, ne iter alte¬ rius hofti prabeat. VII, Ex aequalibus qualia fint inaqualia facile eft intelligi, Pro- mittuttur autern inarqualia aut ex parte digniori, aut ex minus di- gna. Ex parte digniori, ut fi quis auxilia promittat, nec reftipuletur, aut majora promittat: Ex parte indigniori insequalia, aut ut Ifocra¬ tes dicio Panegyrico loquitur , to tbs Its^bs I'Ka-rdmTg, ti foxeue*, funt ea qua: diximus aut vocari. Et hire ipfa put cum imminutione lum imperii, aut fine ejus imminutione. Cum imminutione imperii, ut in (ecundo federe Carthaginienfium cum Romanis, necui Carthaginienfes bellum facerent iniufl’u populi Ro¬ mani. Ab eo tempore , ut Appianus loquitur , Kctp^vfonu xxtrrMi it axes fop, Carthaginienfes Romanis ex federe morem gerebant. Poteft addihuic generi deditio conditionata, nifi quod ilia non jmminutio- nem, fed tranflationem totius imperii continet, qua de re diximus alibi. Talem autern conventionem federis nomine, & alibi Livius appellat, ut libro lx : Teates Apuliimpetraverunt ut fedus daretur , netjue ut equotarnen federe , fedut in ditii/nepepult Romani ejfent . Sine imminu- R j none Vlut.Deme• trio. 1 66 DE IVRE BELLI Th. 2 , 1 . q. lo. art. lo, OUr. covf. yi. Deci. III. cmf. 20 . #«». XXXI, 44 ‘ Deuteren. xxiii. 7. Deut. VI i, I. Deut. XXV, V- 1 1 Sam. v, II. I /tvg.V, 12. Lev'tt. xlx, 8 . Deut.xxn, i. off 1. /)*< dmvrzS «(»£» ct>yWmv)Ti xfx ixtw tvgjnts , els fuire nsnrt ar($s xrjpthms T^xns^x : vita genus adeo fecretum ab humano commtrcio repererunt, ut ne menfam quidcm cum aids communem habeant. Sicut & paffim ludais apud Iofephum objicitur , tv xfuxlfav , TV dm/xcpvtov , h S^i-nK afuijx , infociabilis vi- vendi ratio. At hunc non effe legis fenfum Chriftus nos docuit exemplo fuo , cum a Samaritide remina aquam accipere non recu- favit, legis ubique obfervantiftimus. Sed & olim David apud populos irreligiolbs perfugium fibi qusfiverat , nufquam eo no¬ mine reprehenfus. Apud iofephum Solomoni templum dedican- ti, & oranti ut Deus ibi etiam alienigenarum preces exaudirer , hac tribuitur oratio : */*<*; fix. xmvjpenm ni> tyvcnv ur/fyl, Hi x».o- ^„ ti VIIH sfias miss t it one v//£.Xi : non fumtts inhumane ingenio neque ma- *• le afecli erga extraneos. Excipiendi ab hac regula non illi tantum po- puli quos fupra diximus, fed inluper Ammonita & Moabita de quibus fcriptum eft Deut. XXIII , 6; lUon qusres prrfpcritatem co- rum ( ita rediius hoc loco verteris onS» quam pacem eorum} nec bonum eorum ullis diebus tubs unqmm. Quibus verbis federa be- nefica cum iliis populis vetantur, non etiam jus belli conceditur: aut certe, qua: Hebraorum quorundam lententia eft, vetatur pax ab iliis peti, non etiam, oblata accipi. Certe jus belli in Annnoni- tas Hebrais negatur Deut. n, 19: neque Iephthes arma in eos j u d.*t, ,g. movit nifi poft tentatas aqua pacis vias , neque David nifi atroci-11 Sam. r. bus injuriis laceflitus. De focietate bellica quaftio litpereft. Ante legem, hanc quoque non illicitam fuiffe cum profanis gentibus, exemplo apparet Abrahami, impios Sodomitas bello adjuvan- tis. Nec lege Moiis quicquam generaliter hac in remutatumle- gitur. Atque ita videmus fenfilfe * Afinonaos , legis & peritos & reverentes admodum,ut ex religiofa Sabbathi obfervatione.permil- fa fola fui rutela, non alio armorum ufu, apparet. Et hi tamen cum Lacedamoniis & Romanis fcdus pepigere, approbantibus lacerdo- tibus & popuio: imo & pro eorum falute lacra publice fecerunt. Qua vero contra adferuntur, caufas habent peculiares. Nam ft quos reges aut populos, extra eos qui in lege exprefli erant, exofos fibi 8t infortunio damnatos per Prophetas Deus ftgnificaflet, eorum tutelam fufcipere, aut cum iis anna fociare haud dubie nefas erat. Hue illad pertinet Prophet# * ad Iofaphatum de rege Ifraelis: , ^ Tent 2 68 DEIVRE BELLI i i Paralif i. Te;:c improlo opitulxri, tjf eos dJligere * qui Deum oderunt ? At ob hoc tpfun XI p«r4/» exarfit in te Dei ira. Nam infelicem belli exitum Micheas Propheta xxv*'’. jam ante pra’dixerat. Et alterius Prophetse ad Amafiam: Ns no n- turn exercitus Jfraelitttrum : nctm non adefi Di us Ifrttelkis.uili inqmm Uphni* mitwum. Hoc vero non venire ex natura federis , fed ex perform p e . culiari quadam qualitare, vel hinc evincitur , quod graviter increpi- ( tuseft Iofaphatus, etiam diris additis, eo nomine quod commerce caufa focietatem iniflet cum Ochozia rege Ifraelitarum iimilemei it Paralip. q Uam D av id Sc Solomoinierant cum Hiromo, quoseo nominepar- 37 ‘ tim non reprehenfos, partim laudatos diximus. Nam quod additur Ochoziam impie egiffe, debet ad totam ejus vitam referri obquair, Deus ipfi omnibufque ejus conatibus infenfus fueri:: quomodo he i II Paralip. jjjftoria ex plicaturin libro, cui nomen conftitutiones Clementis, it, : , capitexvm. Notandum & hoc, pejorem fuiffe caufam eorumqb 1 a 11 Pant. a lacobo orti Deum bene cognitum deferaerant, quam populormi i extraneorum. Nam in defe&ores illos casteri populares armaban- KeZ.cap. 3. tur * legequr exftat Deut.xin , 13. Eft&ubi culpanturfedera tAuiior.im- 0 V) animi vitium unde procedebant: ita a Propheta reprehenfus f Mofcxt 1 A& > c l uoc * ac * f oc > el:atetri Syri fe contuliffet, Deo diffifus: quod 0- b 11 Sam. ‘ ftenderat cum res Deo facratas ad Syrum mitterer. 3 Sed nemperex xxiv. idem culpatus quod in medicis Ipem pofuiffet non in Deo. Non ergo 1 j c 11 Reg " ex hac hiftoria magis fequitur per fe , aut generaliter malum effe to-! t d e/Ixxxi, eifetatem contrahere cum talibus quales erant Syri, quam medico; f t 1. confulere. Multa enirn non illicita vitiat animus, ut b cenfum in Da- n e 1 Re ’- vide, c thefaurorum oftenfionem in Ezechia. Sic d alibi fiduciaid. I £ f DsJsrtH. fEgyptio pofita reprehenditur, cum tamen SolomonL cum %■ xxvi 11.7. p tl o affinitatem contrahere licuerit. Quibus & hoc adderdumei?, ’ 1 f1 V f Hebraos fub ftatu legis veteris difertas habuiffe promiffiones n- ti 20; xxn’ dtoria; ,fi legem obfervarent, quominus recurrendum habebanrad gi 24 • xxiv, hurnana auxilia. Exftant quidem&apud Solomonem £ fentemix tic non paucaede vitandis confortiisimpiorum. Sed hatepradentixmo- nita funt, non legis praecepta : & ilia ipla monita, ut moraliapkra- que, plurimas habent exceptiones. Vittorio do X. Lex autem Euangelii nihil hac in parte mutavit: imo mag;. 1etiam favet federibus, quibus hi qui a religione alieni funt,incauu V7. Franc, julla fublevantur, quia beneficentiam in quofvis homines data occ-. Arius de done , non liberam modo reliquit & laudabilem , fed & fub prig’ \ caj°et‘.'z?i' P to pofuit. Nam Dei exemplo, qui folem oriri facit bonis & nua .. •' 9.40, art. I & pluvia utrofque hume&at, jubemur nullum hominum genus a w -, ‘f Moim.tratt. neficiis noftrisexcludere. Bene Tertullianus: Qpttmdiu ^ 11 ,^difp. eratfaerxmentum, rnerito in folos jrettres mifericordiam noandabat. Matthai v, Chrifle dedit gentes hereditatem & poffcjfionem terminos terra , 11 ~ 4S- fungi quod dictum efi Ofee : Nonpopulus tneus populus mtus, fif nonrmf diam confecuta mifericordiam confecuta, Natiofcilicet , exinde Chrifltn'* ^ -A ’pap. hi, ms legem fratern*benignitatis extendit , neminem exebtdens in mifiralf- ^ e* ut in voextione. Quae accipi oportet lalva gradns differentia, ut • nes fimus benefici, praecipue tamen in religionis confortes. In ^ mentis conftitutionibus legimus: i rm*»»AHntf ii . A C PACIS, LIB II. ilSj asOn/emo a J Tiss ayMi. Omnibus largiendumde nofir d opera: fed it a Ut fimcto- rum potior habeatur ratio. Perfe&a liberalitas , inquit Ambrolius, fide, cati* fa, loco, tempore commendatur , ut primum opereris circa domeflicos fidei. Si¬ mile eft illud Ariftotelis: * $ opelut iss&rM mi&m x, Hheivv of. u c. ft, Neque tmm par eSiequalem cur am fubiripro cxternis (ft proamicis. Convi- IV ‘ &us etiam familiaris cum hominibus qui alieni funt a religione non prohibetur: acne cum illis quidem quorum pejor caulaeft,& qui a difciplinae Chriftiana: regula deficiunt, om .e interdicitur com- mercium, led famiftare extra neceffitatem, non etiam quod emen- d tndis iplis Ipem praebet. Illud vero quod apud Paiilum eft:, Neju- 1 1 Tteffkl. gum dticiie cum alienis d fide : quod enim confortiim efijufiitia cum iniquitate, * ’ aut qui commixtio eft luci cum tentires, aut qua conctrdia eft Chrifto cum Sa~ vll 14. tana, aut qus pars credenti cum non credente ? ad eos pertinet qui in ido- liis convivabantur , atque ita aut idololatriam committebant, aut certe committentium ipeciem prabebant. Oftendunt fequentia : a &us confenfto templo Dei cum idolis ? fimilia illis qua in p- lore ad Corin- thios eofdem : Nonpotettis fieri participes menft Domini (ft menfi dsmonio- 1 Cor.x,iU i rum. N eque ab eo quod fubeunda iponte non funt profanorum im- 1] peria, nec conjugia cum eis contrahenda , redte procedet argumen- c turn. Nam in utroque hoc cafu apparet majus periculum, aut certe : plus difficultatis injici veri reiigionis ufui. adde quod magis perpe- tua funt ifta vincula: & in matrimonio liberior eleftio , cum federa ex temporum & locorum occafione fumenda fint. Sicut autem be- Syh.vert. i| nefacereprofanis malum non eft, ita nec opem eorum implorare, 9 * “fifftf ’** i ficut Caefaris&Tribuni auxilium Paulusinvocavit. Pm. in eft XI. Nulla ergo hie intrinleca aut univerlalis eft pravitas, led q“°dfuptr, n~ * ex circumftannisa’ftimanda. Cavendum enim ne nimia eommix- evot "’ t tio contagium adferat infirmis; quam ad rem utile erit ledes diftin- ij gui, licut Ifraeiit* leorfim ab jEgypms habitarunt. Neque enim ra- rj none caret illud Alexandria:: chc btv Jttalura m ft flay m Vfbiv iyai* „ ce(f oi T( 67 Tei.fs ofAQtobtr fsif cifopgi hfcui. tits' d?xd\on j biiyutr.y 7 soXv, £go ejfe vefter non queam commilito, &uttndo nec leges, nec mores confentiunt, Sed multis interfe intervallis diferepant. IJ Quo pertinent & ea, qua: alibi attulimus , de religione Iudaorum & Lib. 1, t.z. 1 L Chriftianorum in commilitio cum paganis. Sed & ft ex focietate ta- 'ft. 11 profan* opes magnum fint habiturse incrementum, abftinendum ^m°,p-\, ft erit extra fummam neceflitarem : In qua locum habet, quod in fimi- n. 9’, v.j. ,rl ’ It re dixir Thucydides : citstntpjwcv 'j boot $ rftbts tJsj-o tuv AjyvcAtuv Libre !■ ft t 7 nZisXivt.[ai}st, ptvi ttXvixs uo,oy , uXbccjgiq ficcpeccgtsc ut mufti hodie Principes ac populi in animwm admitterent li- 33i ‘ } < beram % 27 o D E I V R E BEtLI beratn & piam vocem Fulconis Archiepifcopi quondam Remenfis Trtd. l. lv. Carolum Simplicem ficadmonentis: &uis non expavefiat vos* inirni- htjhr'u Re- coruni Dei amicitiam velltj etc in cladem (fi ritinam nominis Chriftiani, pan- menfiic.6. arma (fi federa fufcipere dcteficmdtt'i Nihil enim diftat utrum qms ft pa. ganis fociet, an abnegato Deo idola colat. Exftat aplld Arrianum diftum Alexandri: « y.tyxXa tyxidiofityxs badlix r-f ^ fici.(g)is , 'sfifcd to liyy.xfy. m ms Envois : graviter eos dclinipuere , tpui ai- verfum Grrcos Barbaris militarent, contra Gracorum jura. io.xii, XII. Illud hie add am , cum omnes Chriftiani unius corporis 18,26. membra lint,quae jubentur alia aliorum dolores ac mala perlendfce- re, ficut id ad fingulos pertinet, ita & ad populos qua populi funt, & ad reges qua reges pertinere. Neque enim pro fe quifque tantun, fed & pro mandata fibi poteftate fervire Chrillo debet. Hoc aut® pradare reges & populi non pollunt, gralfantc arrnis hofte impio, * nifi alii aliis auxilio lint: quod commode fieri nequit.nifi fedus eo nomine ineatur: quod fedus jam olim initum fait, & princeps ejus creatus confenfu communi Romanus Imperator. Debent ergo Chri- ftiani omnes ad caufam hanc communem pro virium moclo viros i aut pecunias conferre: quod quominus fitciant non video quomodo ' poffint excufari, nifi fi qui bello inevitabili, aut non di/fimili mala domi diftinentur. XIII. Solet laepe & ilia incidere quaeftio, fi plures bellum ge- rant, utri potius opem ferre debeat qui utrique eft federatus. Hie primum feiendum eft,quod & fupra diximus,ad injufta bella nullam , efle obligationem. Quare * qui federatorum juftam habet belli can ^ fam praeferendus, fi cum extraneo res fit. Etiarn fi cum alio federa- to . Sic oratione de Megalopoli oftendit Demofthenes, Melleniis fociis contra Lacedaemonios item Ibcios opem ferri ab Athenieaf- , Teiyt. 1. vi. bus debere, fi ab his incipirt injuria. Sed id ita verum, nifi convene- rit hoc quoque ne adverfus eutn auxilia mitrere liceat. In padione ?l Hannibalis cum Macedonibus erat: Hoftium hofies e-rimus, mtfimy- bur, civitatibus, (fi portubtu ojuibuficum fedus nobis (fiamcitia eft. Qaodfl a federati inter fe committantur caufis utrinqueinjuftis, quod accide- ^ re poteft, utraque parte abftinendum erit. Sic in Leuftrica Ariftidis f [ quinta dicitur , « fifi ire dfitess infiXuv , paJla; civ ■ m dtXijxiis 5 (gtA *™ 1 , dry, ijtX&v 7mpHtaj -.fiquidem in alios auxiliumpofeerent, facile ejfe ntffRtf'- ij Jin fociorlim alter in alterum , nolle fe mi fieri. Quod fi federati in alios . bellent jufta quifque de caufa, fi utrique auxilia mitri poflimt, putaia \ v ; milite aut pecunia, mittendaerunt, ut fit circa creditores perfonales. J p c At fi ipfius qui promifit praefenda requiritur quae individua eft, r a ‘ 1 ip| r‘10 poftulat * ut praferatur cum quo antiquius eft fedus. quod dear- ^ Lit. ix. nanes Spartanis dicuntapud Polybium : eodemque pertinetCcn- *f fulis Romani relponfum Campanis datum : amicitm ita inftjtuif “‘l n % Sylvcjt. m * m vetufiior amicitia ac focietas anoletur. Sed addenda except* , .ore ■verb.b 'eltnm nifi fedus pofterius ultra promiflionem aliquid habet, * quo!®'" , tin f. 1 , n. 7. dominii tranflationem in fe contineat , puta fubjedionis alq Qil I re. * Nam & lie in venditione dicimus priorem praeferri, nifi pofter^j 1 fox lib. vi. dominium tranftulerit. Sic Nepefinis apudEivium deditionis q B ® I gar $ i-j m f py [t$l m A !i(“ eft t» s« r m. A C P A C I S, L I B. I I. 271 focietatis fides fandior. Diftinguunt hare aliifubtilius, fed qusedixi, ut fimpliciora, ita veriora arbitror. _ XIV. Finito tempore fedus tacite renovatum intelligi non de- bet nifi ex adibus qui nullam aliam interpretationem recipiunt.non 4°7- enim facile pradumitur nova obligatio. XV. Si parsuna fedus violaverit,poterit altera it fcdere dilcede- re: nam capitafederis fingula conditionis vim habent. Exemplo fit ’ 6f - . illud apud t Thucydidem: mrotSd? ei Si ifnpiuf r . lam; , «*’ *< 1 «m eis loroysmoi. Soluti federis culpam fuftinent , t Wr< I. „„„ ie/erf/ W alios /e conferunt ,fed qui quamjurutipromiferant opem re nmprtftant. Alibi apud eundem: «,« 4’ *» (31 rg'j\ IvSy , tin mtvSdt. Si vel tantillum ex dtclit purs alteru -. trxtranfgrederetur , ruptafore pact a. Sed hoc ita verum eft , ni aliter . convenerit: quod fieri interdum folet ne ob quafvis offenfas a fede- re difcedere liceat. XVI. Sporrfionum tot effe materia: poftimt, quot federum. Di- ftant enim hsec perfonarum faciendum poteftate. Sed duo funt qua: de fponfionibus quad folent: Primum ft improbetur a rege, aut ci- vitate lponfio,inquid teneantur fponfores, ad id quod intereft, an ad reftituendam rem in eum ftatum in quo erat ante Iponfionem, an ad corpus dedendum, Prima lententia videtur juri civili Romano congruere: lecunda sequitati, quam in Caudina controverfia tribuni plebis L.Livius & QMeliusurgebant: tertia ufu probata eft, ut ex- emplis fponfionum duarum nobilium Caudina? & Nutnantina? ap- paruit.Sed illud ante omnia tenendum, eum quilummum imperium habet nullam in partem obligari. Bene enim Romanis Pofthumius: Bofti nihilfyopondiftis: ciuem neminempro vob'ts fpondere jufftftu. nihil ergo vobts nec nobifcunt eft, quibtts nihil tnandaftis ; nec cum Snmnitibm, cum quibus nihil egiftis. Bene idem: Injtejfu populi nego quicquam Janciri pojfe quod populum teneat: & hoc non minus rede : fi quid efl in quod obli- gari populuf pojftt ', in omnia pot eft. Ergo nec ad id quod intereft, nec ad reftitutionem populus tenebatur: cum quo fi negotium fibi efie voluilfent Samnites,retinere exercitum apudFurculas Caudinasde- buerant, & Romam legatos mittere qui cum Senatu ac populo de pace ac federe agerent, ut quanti ipfis elfet exercitus incolumitas id ipfi sftimarent.Tum demum li padis ftatum non elfet,potuilfent di- cere quod & ab ipfis & d Ntimantinis didum ait Vellejus, publics violationem fidei non debere unius lui languine. Majori fpecie dici poteft* militesomnes fuilfe obligatos. Et certe aequum id elfet, fi ipfbrum julfu ac nomine contradum foret h lponloribus, ut in pado quod Hannibal fecit cum Macedonibus fadum videmus. Quod fi * fide lponforum & * fexcentorum quos imperarunt obfidum fue- runt contend Samnites, habent quod fibi imputenr. Rurfum fi fpon¬ fores pra? fe tulerunt poteftatem publico nomine contrahendi, ex damno per dolum dato ad reftitutionem tenebantur.Si id non appa- tet, tenebantur ad id quod intererat ex vi negotii ratum haberi. Et hoc cafu non corpora rantum, fed & bona lponforum fuilfent obli- gata Samnitibus, nifi poenam vice ejus quod intereft exprelfilfent. Nam iji BE IVRE BELLI Nam de obfidibus convenerat, ut capite luerent fi pado non ftare« tur. De fponforibus an eadem dida fit poena in obfcuro eft. p an:t autem ftipulatio tali modo fad a efficit, ut fi fadum prxftari ne- queat,nihil alind lit in obligationc: fucceditenim certum loco incerti quod intereft. Erat autem communis iftorum tempornm fententia, etiam vitam validepoffe obligarfi Apud nos autem qui aliter fenti-' mus, exiftimo tali fponfione bona priaium ad id quod intereft,&jj Script or de ca don fuifiGant, corpus ad fervitutem obligari. * Fabius olimMa- ZI'nutT ximus cum padum quoddam ejiis cum hoftibus fadum Senatus ini- Velio Mu- probalfet, fundum fuum ducentis millibus vendidit, & fidei fatisfei ximoLi- jjrnul Samnites vero * Brutulum Papium induciarum ruptorcm A vni ^ cum bonis fuis dedendum redecenluerunt. ix. ^ XVII- Altera quasftio eft, an fponfio obliget fummam potefc- tem ex notitia & lilentio. Hie diftinguendum primum an pure fafta fit fponfio, an fub conditione fi rata haberetur a fumma potelhte. Nam htec conditio non impleta ( debent autem conditiones diferte ; l.iv./.nm. impleri) nullam facit fponfionem. Quod rede convenit in /ponlio- ; Poi;t. Hire nem Ludatii cum Poenis: accedebat quod ea fe populus,quia fuo in- i jufla fada erat, teneri negaverat: itaque publico conlilio alind de in- tegrofedus fadum erat. Videndum deinde , an pra ter filentium res aliqua accelferit. nam fine re aut fado aliquo filentium non fans j probabilem voluntatis conjeduram fuppeditat, ut ex his qua: de do- minii derelidione fupra diximus , intelligi poteft. Sed fi aftusaliqui accelferint, qui ad aliam caufam probabiliter referri nequeant, tut rede intelligetur adus ratus effe habitus: quomodo probatum ii quod cum Gaditanis convenerat; notat Cicero pro Balbo. Silen- tium adverfus Carthaginienles urgebant Romani depadionenwi Volyb. & Aftirubale fada. Sed cum ilia padio verbis concepta effeuiepai- Ltv. d,au jj USj ne amnem Iberum tranfirent, vix erat ut filentiumtolum ad inducendam ratihabitionem fadi alieni valeret, quippecumfi- dum proprium nullum fecutum elfer, nifi aliquando Poenus Iberum tranfire volens prohibitus a Romanis eftet, eorumque dido Peel paruiifent. ralis enim adus vim habet adus pofitivi, nec manet into fines nude abnutivos. Quod fi Ludatii padio plures habuiffet pat- J tes, & caeteras partes a jure communi abeuntes oblervatas a Roma¬ nis temper appareret, jam fatis firma elfet conjedura probata:pa- i dionis. Reftabat hie dicere aliquid de padionibus quas duces & mi- lites non deeo quod fummi eft imperii, fedde re privatafua aut lira permiifa faciunt: fed de his agendi oportunior erit locus ubi ad ea j qua: in bello acciduntperventum erit. Annotata ad Caput xv. t n; c 1 Ci ti Si H cui fns tru tit Ur f- III, Vodapud Senccampattern eft~\ Contr. IV, 29. y J r Inregnti regum eftfedus facer e~\ Vide qua: infra lib. Ill, . ^. 11, & fequentibus. Servius ad illud i 1 iEneidos. bervataque Jerves Troja fidem j . h fak AC P A C I S LIB. It.’ 4*j Quia quod rex fromittit videtur refipublica protnittere. Et tlbi ./Eneas fingu- lari certamine pugnaturus priuscum Latino fedus facit; Tmnum^t, non inducit juranttm, quiaprsfiente rege non habet poteftatem. Supra diximus] Hoclibro, C. XI, ^xxil. Liaiio ] Adde Diodorum Siculum Exc. leg. iv. §■ iv* It a ut latrocinari & pradas agere in externos, nuilo hello inditto , pro licit o §• Vi hxberetur ] Cxfar de Germanis : Latrocinio mtllam habent infamiam , qua extra fines cujufque civitatis fiunt. Accedit teftis Tacitus de moribus Germanis, & Saxolibro xiv, & alibi. Idem deTyrrhenis fcriptuiii eftServioad Vm & x /Eneidos , & de aliis gentibus adprimum JEneidos. Diodoro Siculo de Lufitanis: quicumPlutarchus confen- tit Mario : 7® Aiiftua® » 7 bn Toly ioiguv uyjyfir&tsvi iyuftirott. ad idternpus Hijpstnis latrocinari interpulcherrima habebatur. Simile eft quod Iudaei damnum datum ei qui nec Iudxus lit, nec Iudads federatus, farcien- dumnegant. Apttd Homerum ] Odyfies y. ubi Scholiaftes civ, cthiov in ■Tm'hMtAc -tv AijTEt/H*, dxl ivhlov. Latrocinari ctpud antiquos non tantum infit- mia carebat fed infupcrgloriofium ducebatur. City.ts Thucydides meminit] I.ibro I. additque c mo tyonli one di%vnp tutu tS '{pyx, (pegov t@- H 'It >tg\ bilvc fulxUD : nondum infamiam ha- bebatid vita genus, quin potius lauditribuebatur. JEqualesfiunt ] Sic Plinius Parthos ait cumScythisex xquo dege- §■ vi» re. Pompejus apud Lucanum de eadem Parthorum gente: Solus Ex rtquo me Parthus adit. I? it unfit a* nocant ] veteres if/.tayuitvj. Zolimus lib. v. Vt ne in confinio alterius alter arces habeat J Exemplum vide apud Pro- copium Perficorum x. Non Theologi tantum ] puta Antoninus, Cajetanus, Toletus, Moli- §. viir na, Valdelius, Malderus. Abraham ] Idem cum Efcole & Anero fedus fecit. Sic & David §. ix. cum Achi & Naalo. Solomon cum AEgyptiis. Ala cum Benadado. Afimoruos kgis fo peritos & reverentes admodum ] Laus eorum eft in Thargume Chaldaico,inlibris Maccabalcis, incpiftola ad Hebrxos. Horum exemplum lecuti Imperatores & reges Chriftiani fcdera aut cum non Chriftianis, aut cum non fane Chriftianis fecere , Conftan- tinus cum Gothis & Vandalis, Iuftinianus cum Langobardis: cum Saracenis, Alanis, Gepidis, Francis, Suevis, Vandalis Theodolius, Honorius, Leo, Heraclius, Balilius, Ilaacius, Angelus, Palsologus: cum Mauris reges Hifpanis Alfonfus Hifpalenfis , Ramirus, Alfon- fus Callus, SandtiusCaftells, Ferdinandus cognomina Sandhis : Pe¬ trus Legionis rex: Alfonfus Caftellx rex prudentiffimus: cum Tar- taris Rodolphus Habspurgenlis. Adi Iohannem de Carthagenalibro hi de lure Belli Romani Pontificis, c. 1 . Iulius 11 Pontifex Tur- cisufus. • Ad lofiaphatiim ] Iolephus t rflioHs tbs olvtofUTritr uetviKj Tttrofiot • accufiabat atm fiocietatis ir.it n cum Achabo homine impio ac fctlermo. T a“4 DE ITKE BELLI Qui T)enm odenrnt ] Gratianus Valenti patruo contra Scythaso- pem petenti lerip/it £ $£ a4iy^iIrS kS ov/i/wx,™ f as non ejfe focidlia arma jungere cum eo qui DeiJit hoft'u. Zonaras. ji. II. Lege qua exllatDent, xxxx, 13. ] Adde exemplum Iofue c.xxii. Ex cinumSianm ajlimanda ] Vide orationem Phartazce ad Lazos apud Agathiam 111. Saxo libro. ix, in verbis Ludovici regis Fran- COrum ad Hufaldum. Nullum pojje ammorum intervenire concordiam dif- fom fttcra complexes, qmmobrem petitorem opts, primum religionis contulernio opus habere, neque magnorum operum confortes exijlere pojfe , quos fupernet ve - nerattorn formula dijparajfet. IriimicorumDeiamicitiitm velle ] Exemplum in Mancafa apud Nice- tam rebus Ilaaci Angeli lib. 11. Prxdicatur pietas Emanuelis Ducis Sabaudiae, qui Cyprum ope Turcae recuperare cum poflet, noluir. $.xii. Nijialiialits auxiliofint~\ Ad hanc rem videMariauam libro xxx. Parutam libro iv.Bizarum vn, &xii- $.XIII» &ni fcderatorum jusiam habet belli caufam pnferendus] Videinfrali- bro iii, c. xxv. \. 4. In fidelirate Feudali dicitur:Ei fi/civero velle ti aliquem jufte offendere £f ir.de generaliter vel Jpecialiter fuero requijitus, meum tibi, jicut potero, prsftabo ciuxilinm. Vt prtiferatur cum quo antiquim ejl fedits] Vide de Feudis lib. IV, cap. 31. Ne qua vetufiior amicitia acfocietasvioletur] ntk/i/.ui, tmttrni i Jlf (*.<&> 'mrlyntpih i equitum potijfimos dcligam , qui objides Jint, doneepopului pdlafirmet. Satis elfe obfides tenentis arbitrio relinqufcenfuereLu- fitani in refimili. Mariana xxi , 12. qui dediros accipiunt, pceim remittere cenfentur. Polybius excerpto cxxi 1. Tabius olim Maximus'] Diodorus Siculus inexcerptis Peirefianis, Valerius Maximus IV, c. vi 11. Bmulurn Tapium] Dion excerpto legationum v. CapVT l : 3 X X I n V te co itu He nis Cr iti \ n g C( AC P A C I S, LIB. I I. Capvt XVI. De interpretations £uomodo pnmitf* obligmt exterius. II. Verba, fi alia conjetiura abfmt , intcUi- gcnda ex prop net ate populari : III. Verba artis ex arte. I V. Conjetturis ufum ejje ex ambiguitate vo- cum , ex fpecte repugnaniia , ant quia fe ingerunt: - V. Vt ex materia : VI. Ex effcttu : VII. Ex c$nj unfits : engine aut etiam loco ; VIII. Quo pertinet conjefiura ex ratione movente , qua quando & quomodo locum habeat. I X. Difiinfiio fignificationum in laxas & firifidt. X. Difiinfiio premijjorum in favorajrilia, odtofa , mixta, & media. X I. Rejefia circa alius populorum aut re¬ gum differentia contrafiuum bona ffde't aut fir i fit juris. XII. Ex difiis difiinfiionibus fignification num & premijjorum regula formantur circa intcrpretatienes. XIII. iAn foctorum nomine futuri veniant , & quatenus: ubt de federe Romanorum cum [drubale , & fimilibus controvcr- fa- XIV. Quomodo interpretandum , Ne alter populm alteriut injujfu bellum gerat. X V. De Hits verbis , Liber am fore Carthagt- nem. XV I. Qua pacta perfonalia habenda > qua re alia, difiinfiionibus explicatur. XVII. Fedus cum rege initum extendi ad Regem regno puljum: XVI II. Non ad regni invaforem. XIX. Promijfum eiquiprimus hoc fecerit % ft p/ures Jimul fecerint , cut debeatur. X X. Conjefiura fe ultro ojjerens : aut exten+ dit , & quando id fiat: XXI. Vbi & de mandato per aliud im« plendo: XXII. ^Aut reffringit : idque vel ex defe- Hu originario voluntatis , qut colitgitur ex abfurdo : X X I I 1. Ex iejfatione rationis unica : X X I V. Ex materia defefiu : XXV. (Obfervatio circa conjefiura! proxi- me diHas: ) XXVI. Vel ex caftss emergent is repugn an-* tia-cum voluntate : qut fumitur , ex itlim cito : XXVII. Ex onere nimittm gravi , habit a ratione alt us: XXVIII. Bx fignis aim , ut ubt partes feripti inter [e committuntur . XXIX. Qua turn regula obfervandaftnt. XXX. Scripturam in dubio ad contracttii validitatem non requiri. XXXI. Regum contrafius interpretationem ex jure Romano non fumere. XXXII. Verba conditioners acceptantis an offerent 'u magis fpefianda per difitnfitonem explicatur% I Pfutn qui promifit folum fi ipedtamus, fponte idpratftare obliga¬ tor in quod obligari voluit. In fide quid fenferis non quid dixeris cogi- tarMm , inquit Cicero. Sed quia inrerni adtus per ie Ipedabiles non funt, & cerri aliquid ftatuendum eft, ne nulla fit obligati o fi quiR que fenfum quern vellet fibi affingendo liberare fe poffet,ipfa didtan- te naturali ratione jus eft ei, cui quid promifium eft , promiiforem cogere ad id, quod redta interpreratio luggerit. nam alioqui res ex- itum non reperiret: quod in moralibus pro impoflibili habetur. Hoc forte fenfu cum de padtis egiflet liberates praticriptione ad- verfits Callirnachum ; T!sf«), inquit, vlfta warm 24g.-nXip.ev , ut redle eum locum emendavit vir erninentiflimae eruditio- nis Petrus Faber, hac lege oommuni homines inter nos perpetuo utimur , neC Graci tantum, ied & barbari, ut paulo ante idem dixerat.Hucillud pertinet in antiqita federum formula apud Livium: Sine dolo malo ub. i. * Miqite ea hit hodie rettiflime inteUetta funt. Redtat interpretations meniura eft colleftio mentis ex fignis maxime probabilibus. Ea fi- gna font duiim gencrum, verba Si conjetturx alite : quat aut feorfim eonfiderantur, aut conjunclim, § 2 II. Si T JeOffiti'u HI. Taud. vl. 27 6 DE IVRE BELLI II. Si nulla fit conjedura qua: ducat alio, verba intelligenda funt ex proprietate, * non Grammatica qua: eft ex origine, fed populari ex ufu, Quempenes arbitrium eft, &jus norma loquendi. Stulto ergo perfidiae effugio ufi funt * Locri, cum polliciti fe padis ftaturos quaradiu terrain hanc infifterent & capita humeris geftarent, terrain calceamentis injedam, & alliorum capita humeris impofita abjecerunt, quafi eomodo religionefe poffentexfolvere, qua: hifto- ria apud Polybium exftat: acfimili's perfidb exempla aliquot apud Polyacnum, qua: tranflcribere nihil opus eft, quia controverfiam non habent. Ejufmodi fraudibus rede dixit Cicero adftringi, non difiol- viperjurium. III. * In artium autem vocabulis, qua: populus vix capit, adhi- benda erit artis cujufque prudentum definitio, ut quid fit majeftas, quid parricidium, qua: ad finitivum ftatum referunt oratorix artis magiftri. Vere enim didum a Cicerone Academicarum primo: Bu- kchcorum verba nulla funt publica : futs utuntur ; & id quidem commune om¬ nium fire eft artium. Sic li in padis de exercitu didum fuerit, definie- nius exercitum effe earn militum multitudinem qua: palam fines ho- fticos aufit invadere. nam paflim opponunt hiftorici id quod furtim fit aut latrocinantium more, & quod jufto fit exercitu. Quarepro vi* ribus hoftium seftimandum qua: copite exercitunffaciant. Cicero ex¬ ercitum vocat fex legiones & auxilia. Polybius Romanum exerci¬ tum plerumque ait conftitilfe lexdecim millibus Romanorum, vigin- l. 2 . d. de ti fociorum. at minor quoquenumerus implere poteft cjusnominis mtm menfuram. Nam Vlpianus exercitui praefie eum ait, qui vel unile- gj on ; cum auxiliisprteeft: id eft ut Vegetius exponit decern milli¬ bus peditum , duobus millibus equitum. & Livius in odo milli¬ bus fpeciemponit jufti exercitus. Pari modo de claffe erit seftiman¬ dum. Sic * arx eft locus qui arccre hoftilem exercitum adtempus poflit. IV. Conjeduris aflumtisopus eft, ubi verba aut verborum com- plexio funt mkvoiift* id eft, plures figniftcationes recipiunt. Hunc locum Rhetores vocant el a.fi>.Uc : Dialedici fubtilius, li in una voce fenfus elfe plures polfent fiuwfiiav , ft in complexione ifcQ&tJiim. Si¬ militer conjeduris opus eft,- quoties in padis eft , Jptcies qmdam repugnant! 5. Tunc enim conjedura: quaerendae funt, qua: par¬ tes alias aliisconcilient, fi fieri poteft. nam fi certa fit pugna, quod pofterius inter contrahentes placuit, prioribus derogabit: quiauno tempore nemo contraria potuit voluilfe, &ea natura eft aduuin qui avoluntate pendent, ut novo adu voluntatis difcedi inde poffit ,fi* ve fex parte una, ut in lege & teftamento, five conjun&im, ut incontradibus & padis. Hunclocum Rhetores vocant «1 limtpt*!. Et hisquidem cafibus verborum evidens obfcuritas cogit recurrere adconjeduras.Interdum vero ipfae conjedura:ita evidentesfunt, ut fponte fe ingerant etiam contra receptiorem verborum fignifica- tum. Hunc locum Graci Rhetores vocant pV£ W tmi ex leripto 8c fententia fcripti. Loci autem ex quibus voluntans ■b'o III* cup. I. a c p a c i s, r. i b. i r. 277 conje&ura? promuntur,praecipui funt ex materia, ex effedhi, ex con- jundtis. V. * Ex materia, at vox diei, fi triginta dierum padfae fint indu- L ,p um D . rise, non debet de diebus naturalibus, fedcivilibus intelligi: id enim cmdu- materiae congruit. Ita verbum donare fumitur pro tranfigere ex ne- gotii qualitate. Sic armorum vox, quae modo belli inftrumenta, mo- f e aTmail-' do milites armatos lignificat, pro materia, aut hunc aut ilium in na. modum erit interpretanda. Ita homines qui reddere promifit, vi¬ vos , non mortuos reddere debet, contra quam cavillati funt Platae- enfes. Et ferrumdeponere juffi, fatis fecerunt fi gladium deponant, non & fibulas, quod Pericles argutabatur: & exitus ex utbe liber intelligi debet, ita ut & iter tutum fit, contra quam fecit Alexander. Etpars dimidia navium in divifione, integrarum intelligi debet, non fectarum , contra quam Romani Antiocho fecerunt. De fimilibus idem efto judicium. VI. Ex effedtu, in quo prscipuum eft fi vox ex ufu receptiore Everh.m /»- fumta effedum poll fe traheret a ratione alienum. In ambigua enim voceeapotiusaccipiendaeft interpretatio , qua: vitio caret. Itaque i'inamii- non admittenda Brafidae cavillatio, qui pollicitus agro Boeoto fe de- !, ua - D ■ ds cefturum, negabat agrum Boeotum effe quern exercitu infideret, quafi de bellica pofleffionenon de finibus antiquis ea voxintelligen- da effec; quo fenfu inanis fuerat padtio. VII * Conjundta funt, aut origine, aut etiam loco. Conjundia Everh.mi: origine lunt quae ex eadem voluntate proficifcuntur , etiamfi alio lo- co & occafione didta, unde conjectura nafcitur,quia in dubio volun- } e ^, tas creditur fibi fuiffe confentiens. Sicapud Homerum quod didtum erat inter Paridem & Menelaum, ut vidlori Helena cederet, ex po- fterioribus ita erit exponendum, ut vidtor is demuminteUigatur, qui alterum occiderit. Rationem reddit Piutarchns: «< fincatu] pySi’/Pint, fymp, cLp.tpnT%nTiijiy^'i tffvh izv&riifaT&i ri icrxtps&gm ti.azx.rni ‘.judices accedunt ei Ix ' quod minus ambigmm eft, omiffo eo quod eft obftcuri'M. VIII. Inter ea quae & loco conjundfa funt, vim praecipuam ha- bet * ratio legis, quam cum mente multi confundunt, cum unum. fit ex indiciis quibus mentem venamur. Eft tamen inter conjedturas haec validiflima , fi certoconftet aliqua ratione tanauam caufa tinica voluntatemfuiffe motam. nam fiepe rationes funtplures: interdum & prater rationem voluntas femet ex vi libertatis fuse determinar, quod ad obligationem producendam fufficit. Hoc modo donatio ob nuptias fadta, vim non habebit, fi nuptite fecutae non fint. I X. Caeterum fciendum eft voces rnultas habere fignificationes plures, alteram ftridtiorem, alteram laxiorem; quod multis excau- lis evenir, aut quia fpecierumuni nomen generis adhaeret, ut in vo- cibus cognationis & adoptions , item in nominibus mafculinis quae eriam pro communibus furni folent ubi defunr communia, aut quia ufus artis latius patet quam ufus popularis, ut * mors inju¬ re civili ad deportationem producitur, cum apud populurn aiiud fignificet. X. Simul notandum eft eorum qua? promittuntur, alia elfe favo* S 3 rabiliiV 2*8 D'EIVREBEttI \Alc.^>t e fp, rabilia,alia odiofo, alia mixta, autmedia. Favorabilia fiintqns*- * 7 * qualitatem in fe habent, & qua; communem fpeftant uriliratem, qua? quo major eft , atque latius pater , eo major eft promiffi favor, ut eorum quse ad pacem faciunt major quam ad bellum, & belli ob tuitionem fufeepti major quam aliis de cau/is. Odiofa font qua;partem alteram tantum, autplus altera onerant, &qu* poenara in fe continent, & qua; aftus faciunt irritos, & qua’ deprioribns alb quid immutant.Qupd fimixtum fit aliquid, utmutans quidem prio- ra , fed pacis caufa, id pro magnitudine boni, aut mutationis ; mo- do favorabile, moclo odiofttm cenfebitur, ita tameti ut, catceris pa¬ ribus, favor cenfeatur potior. XI. Difcrimenaftuumbon*fidei&ftriftijurisquatenusex jure eft Romano, ad jus gentium non pertinet. Poteft tamenaliquo fen/u hue aptari, ut fcilicet ft quibus in regionibus actus aliqui formam quandam habeant communem, ea quatenus immutata non eft, aft ui ineffe intelligatur: in aliis autem aftibus qui per fe font indefiniti, qualis eft donatio, & liberalis promiftio, magis ftetur diftis. Ci in /.Non XII. His pofitis ha; tenenda; fiint regular. In non odiofis fomen- pojpMt, d. da verba fecundum totam proprietatem ufus popularis, & fi plures ie (egtbtu. jj nC; eam c , U3e ] a ri(T ima eft quale eft ut mafculinum fumatur pro ge- nere communi, & indefinita locutio pro univcrfali. Sic verba hate, mde quisdejectus esl , etiam adeum reftituendum pertinebunt, qui vi vetitus eft ad fuum accedere. nam vox laxius fumta ferteam figni/I- cationem, ut refte Cicero pro A. Carcina difputat. In favorabitiori- emptor™ d. bus, ft is qui loquitur jus intelligat, aut peritorum juris confilio uta- ie ufuc. tur, verba laxius fumenda , ur etiam includant ftgnificationem artis, aut quam lex dedit. * Ad fignificationcs autem plane improprias non recurrendum , nift alioqui abfurdum aliquid aut pafti inutilitas Covar. iii. fequeretur. Ex contrario verba etiam ftrictius, quam fert proprietas, 't,' aim 'll?, fumenda erunt, ft id neceffarium erit ad vitandam iniquitatem vcl conmb.Gi. abfurditatem : at ft non talis eft tieceflitas, fed manifefta xquitas v'el $,». iij. utilitas in reftriftione , fob! ftendum eritintra arftiffimos terminoS proprietatis, nift circumftantia: aliud fuadeant. Inodiofis vero etiam fermo figuratus aliqnantulum admittitur, quo onus vitetur. Itaquein donatione & juris fui remiffione, verba, quamtumvis generalia, re^ ftringi folenr ad eade quibus verifimiliter eftcogitatum. Erin hoc rerum genere occupatum nonnunquam id demum inteiligetur, quod Bar&. iv», fpes fir pofte retineri. Sic auxilia promiffa abuna tantum parte, in- »*/. 62. telligentur deberi impendiis ejus qui poftulabit. XIII. Uluftriseft quaeftio, fociorum nomine veniant tantum qui erant federis tempore , an & fnturi, ut in federe facto inter popu- lumRomanum & Carthaginienfem poll bellum de Sicilia: firing populi fociiab utroque populo tutifunto. Flinc Romani inferebant, edaniii fedns cum Afdrubale iftumdelbero amne non tranfoundo, nihil ipfis proddfet quod Carthaginienfes id ratum non habuilfent, ta- mep fi Carthaginienfes factum Annibalis oppiignantis Saguntinos, ouos poft fedus Romani focios adlciverant, probarent, bellum indi- ci ipfis pofte tanquam federe violate. Rationes ita Livius exponit: 1 C P A C'IS) tXB II. *79 Satis mutllm erat Saguntinis , fociis utrorumque except is. nam neque ttdditum Lib. Xri. erat its qui tunc effent, * nec, ne qni poftea ajfumerentur. (f cum affumere ne¬ ws liceret focios , quis ttquum cenfcret, aut ob nulla quenqmm merita in amid - tiam recipi , aut receptos in fidem non defendi, tantnm »e Carthaginienftum focii , aut foliicitarentur ad defeRionem , aut fua fponte defcifcentesreciperen- tur ? Qua; ferine ad verbum de Polybio fumta apparet. Quid dice- Bi/t. l.ui. mus ? Quin verbum fociorum & ftridtam illam de iis qui erant fede- ris tempore, & ampliorem alteram fignificationem qua? ad futuros quoque porrigitur , recipere poffit falvaratione reffii lermonis, du- bitandum non eft. Vtra ergo praferenJa fit interpretatio, ex regu- lis anre traditis erit videndum: fecundum quas dicimus.'futuros non comprehendi, quia agitur de federe rumpendo , qua? odiofa eft ma¬ teria : & de adimenda Carthaginienfibus libertate, cos qui injuriam ipfis feciffe crederentur, armis cogendi; * qure libertas eft naturalis, nectemere abdicata cenfetur. Ergo-Romanis adlcilcere in focieta- tem Saguntinos , aut adfcitos defenderenon licuit ? Imo vero licuit, non ex vi federis, fed ex jure naturali, quod federe non erat abdica- tum: ita ut Saguntini apud utrofque eo effent loco, quafi nihil de fociis conveniffet: quo cafu nec Carthaginienfes contra fedus erant fachiri, fi in Saguntinos armamoverentqua? jufta arbitrarentur, nec Romani li eos defenderent. Plane ficut Pyrrhi tempore inter Car¬ thaginienfes & Romanos convenerat, ut fi eorum populorum alter '-'ft' cum Pyrrho fedus faceret, ita faceret ut jus auxilia mittendi ei, quem Pyrrhus bello impeteret, falvum maneret. Non dico juftum utrinque bellum effe potuiffefed * nego perrinuifife hoc ad fede¬ ris violationem: quomodo in quatftione de auxilio Mamertinis miffi fo a Romanis diftinguit Polybius, an juftum id fuerit, & an per f’e- nbrot, dus li cuerit. Et hoc ipftim eft quod Corcyrenfes apud Thueydidem dicunt Athenienfibus,licere ipfis fibi auxilia nurture,nec obftare quod Athenienles habebant cum Lacedasmoniis fedus, quando per id fe¬ dus novos focios adfcifcere liceret. Atque earn fteijfentiam fecuri it,,cka\ Hint Athenienfes poftea, imperato firis, ne in Corjnthios pugnarent, nifiubiii defcendere pararent hoftilirer in Corcyram , aut in aliquod folum ditionis Corcyrenfium, ne fcilicet fedus rumperent. Non pu- gnat autemcum fedese, ut quos alii offenderent, hi defenderentur ab aliis, * manente decattero pace. Iuftinus de histemporibus agens: Indudas , quas proprio nomine condixerant, ex fociorum per fonts rumpebttnt, Uhrs lzn quippe quafi minus perjurit cdntraherent, fiferentes fociis auxilia potius , quam fi apenotraliodimmffent. Sic & in oratione de Halonelb qua? inter De- mofthenicas legitur, apparet pace quadarn Athenienfium cum Phi- lippo cautum, ut qua ea pace non comprehend erentur Gracia? civitates libera effent : fi quis vim inferret , defendere eas in pace comprehends liceret. Et hoc quidem exemplum eft in fede- te sequali. XIV. In federe ina?quali ponemus alterum , fi convencrit pe al- ter federatorum injuffu alrerius bellum gerere poffit; quod pofitum ruilfe in fedfere Romanorum & Carthaginienfium, poll bellum Pu- mcum fecundum , fupra memoravimus. ficut & pofitum fuit in fe- S 4 • dere l.iv. Hi. 42 L. jure gen¬ tium, %.pa- tium, 1), dc ¥>tc.l)b, I, 28a DH I V R E BELLI . dere Macedonieo cum Romanis, ante Per/eum regem. Cum belli gcrendi nomen, & ad omne bellum pertinere poffit, &ad id quod infertur , non quod repellitur, in dubio ardiorem hie fignificatum fumemus, ne nimium coardetur libertas. X V. Ejufdem generis eft illud, quod Romani promiferant. * li- beram fore Carthaginem : quod quanquam ex natura adus de pie- niftlma poteftate intelligi non poterat, (belli enim fufcipiendi jus & alia quxdam pridem omiferant) aliquam tamen illis relinquebat li- bertatem, & minimum tantam, ut alieno imperio urbem fedibus transferee non tenerentur. Fruftra ergo vocem Carthaginisurgebant Romani , dicentes civium multitudinem non urbem fignificari: ( quod quanquam improprium concedi poteft, ob attributum quod civibus magis quam urbi convenit.) Nam in voce, liberam reliu- qui, Itv'&vopoi, ut Appianus ait, manifefta erat captio. XVI. Huc& ilia frequens qusftio referenda eft, de padis perfo- nalibus ac realibus. Et fiquidem cum populo libero actum fit, du- bium non eft, quin quod ei promittitur fui natura reale lit, quia fub- jedtum eft res permanens. Imo etiamfi llatus civitatis in reghum mu- tetur, manebit fedus , quia manet idem corpus, erfi mutato capite, & utfupra diximus, imperium quod per regem exe.rceturnon deli- nit imperium effe populi.Excipiendum erit, ft appareat cau/am fui A fe prppriam ei ftatui, ut li liber* civitates libertatis tutandar cau/a fedus contrahant. At ft cum rege contradum ftr, non ftatim per/o- nale erit cenfendum fedus: nam ut rede didum eft aPedio&VI- pianp, plerumque perfona pado inferitur, non utperfonale paftum . fiat, fed ut demonftretur cum quo padum fadum eft. Quod ft adje- dum fit federi ut perpetuum fit, aut fadum in bonum regni, aut cum ipfo & fuccefloribus : ficut folere adjici in federibus , wTs izylm, & pofteris ait Libanius in defenfione Demofthenis : aut ad tempus definiruip, jgm fads apparebit realeefle. Tale videtur faille * fe¬ dus Romanorum cumPhilippo Maccdonum Rege , quod cum Per- feus ejus filius ad fe pertinere negaret, bellum eo nomine ex- ortum eft. Sed & alja verba , & ipfa interdum materia con- j jeduram fuppeditabunt non improbabilem. Quod ft pares lint in , utrumque conjedurae, fupererit, ut favorabilia credantur effe rea- | lia, odiofa vero perfonalia. Federa pads caufa fada, aut commer- ciorum favorabilia flint. Qua: belli caufa, non odiofa omnia , ut quidam cenfent, fed id eft federa tuendi fe caufa propius ad favorem accedunt, iv/tfi*xia 4 magis adonera. Ad qua: accedir quod infedere ad bellum quod vis , prxfumitur ratio habita pruden¬ tial & pietatis ejus qui cum agitur, ut qui non tnodo non injufte, fed nec temere bellum fufcepturus videretur. Quod vero did folet, 10- cietates morte finiri,huc non adfero: pertinet enim hoc ad focietates privatas, & juris eft ciyilis. lure ergo ah injuria * Fidenates, * Lati- ni, Etrufci, Sahini a federe difcefferintmortuisRomulo, Tullo,An- co, Prifco, Servio , dijudicari a nobis rede non poteft, cum non ex- ftent federum verba. Cui non diftimilis eft ilia apnd Iuftinumcon- iroverfia, an civitates quae Medorum tributariae fuerant, mutato iinpe- 2Sr k c PACIS, LI B. II. Smperio conditionem mutaffent. Spedtandum enim an-in conven- tione fidem Medornm elegiflenr. Minime vero admittenda eft Bo- ub. v.c.uit. dini argumcntatio, federa ad regum fucceffores non tranfire , quia iuramentivis perfonam non exeat. Poteft quippe juramenti obli- gatio perfonam tantum obftringere, & ipfa promiffio obligare he- redem. Nequeenim verum eftquodfumit, federa jurejurando ve- luti firmamento inniti, cum plerumque in ipfa promiffione fatis fit efficacise, cui majoris religionis caufa jusjurandum additur. P. Va¬ lerio Confule juraverat plebs Romana conventuros fe juflu Con- fulis. Mortuo illi fuccedit L. Quintius Cincinnatus. Cavillantur tribuni auidam quafi non tenerctur religione populus. Sequitur Id- Lib. nj. vii judicium : Nondum hs.c qtu nunc tenet fuculum negligentia Deum •vene- rct: ■ rec imerpretando fibi quifque jiujurmdum leges aptcu fuchbmt , fed fms pctius mores ltd ea accotnmodabant. XVII. Sane cum rege initum fedus manet, etiamfi rex idem aut fucceftor regno a fubditis fit pulfus. Ius enim regni penes ipfum manet, utcunqiie poffeffionem amiferit: quo pertinet Lucani illud de Senatu Romano: non mensem berdidit ordo Mutatofua jura Iocs. XVIII. Contra fi alieni regni invafor volente vero rege , aut ppprefforpopnliliberi, antequam fufficiens populi confenfus acce- dat, bello impetatur, nihil eo fiet contra fedus : quia * hi pofteffio- nem habent, jus non habent. Et hoc eft quod Nabidi dicebat T. i him lib . Quintius : Amhitia focietas nobis nulla tecum ,fed cum Pelope rege Lace- xxxiv. drmoniortm jufio aclegitimofaBn eft. Qualitates autem ilte in federi- bus, regis, fucceftoris, & fimilesjuspropriefignificant, & odiofa eft invafomm cau/a. XIX. Traclaverat olim Chryfippus hanc quaftionem , an pre- mium promifium ei qui primus ad metam pervenilfet, debeaturu- trique fi fimul pervenerint, anneutri. Etfane * vox prirni ambigua eft , nam aut eum fignificat qui omnes antecedit, aut quern nemo. Sed quia virtutum premia favorabilia funt, verius eft concurfuros ad premium, quanquam liberalius * Scipio, CaEar, Iulianus his qui pariter muros afcenderant folida premia tribucrunt. Eft hate qui- dem daft?, funto deir.terpretatione ea, qua: verborum fignificationi propria? vel impropria? aptatur. °X X. Eft & aliud interpretandi genus ex conjedturis extra fighi- Ev „ h A _ ficationem verborum , eorum fcilicet quibus promiffio continetur: cobratbnc idque duplex, vel extendens, vel coarctans. Sed qua? extendit inter- pretatiodifficilius procedit, facilius qua? arctat. Nam ficut in rebus omnibus ut effedhrs non fequatur fatis eft unam ddfelfe caufarum, Ut r ait one nalcatur omnes convenire oporret; ita & in obligatione conjedlura exteK l !l1 ' extendens obligationem non temere admittenda eft : mukoquehic ne '"' difficilius qunm in cafu de quo fnpra dicebamus, ubi verba largam a- liquam fignificationem , etfi minus receptam admittunt. Nam hie extra verba promittentia conjedturam quatrimus, quae valde certa pfte debet, ut obligationem inducat, nec ratio fimilis fufficit, fed " S f lib. I, & Il.de Orat. Bruto: & pro Cac . libro I j c, Kill. L . D. Mandatt* 282 DE IVKE BELLI oportet eadem fit; nec id lemper iatis eft, ut dicamus ex ratione fa- ciendam extenfionem: quia ut modo dicebamus, fftpe ratio ita mo- vet, ut voluntas tamen fit caufa per fe fufficiens, etiam fine ratione ilia. Vt ergo talis extenfio rede fiat, opus eft ut conftet rationem fub quatn venit cafus quern volumus comprehendere, effe caufam unicam & efficacem qua- promittentem moverit, eamque rationem ab eo confideratatn in fuageneralitate,quiaalioqui promiftio futura fuiffet iniqua aut inutilis. Ham quoque pars tradari fo let a Rheto- ribus in loco ■tses p> il»~ w ^.mas , njus jpeciem mam ponunt , quoties Temper eandem fententiam dicimus: fed & alter locus per ratiocinationem hue pertinet; nimirum ubi ex feripto ducimus quod feriptum non eft, ut loquitur Quintilianus. Et qua a Iurifcon- fultis traduntur * de his qua in fraudem fiunt. Exemplum fit * in padione, ne quis locus muris cingatur, fada eo tempore, cum non aliud effet muniendi genus. Is locus ne aggere quidem cingi poterit, ft fatis conftet prohibendi muros unicam fuiffe caufam ne muniretur is locus. Vulgofolet exemplum adferri de conditione, fi pofthu- mus.fit mortuus/ab eo feripta qui pofthumum omnino exfpedabat, ut fententia dilpofitionis producatur ad eum cafum, fi is pofthumus natus non effet, quia conftet voluntatem loquentis motam fuifte confideratione non exftitura prolis: quod ipfiim non apud Iuri/con- fultostantum, fed Sc *apudCiccronem , & ValeriumMaximum invenire eft. Cicero caufam hanc adfert oratione pro Carina. Quid / verbis fatis hoc cautum erat ? tninime. qua res igitur valuit ? voluntas : qua fi tacitis nobis inteliigipojfet , verbis cmn'mo non uteremur : quianonpotett, ver- ba report a funt non qua impedirent, fed qua indicar ent voluntatem . Mcxin eadem oratione dick idem jus effe ubi perfpicitur * una atque ea¬ dem caufa aequitatis, id eft rationis qua; foia moverat: Ita interdi- dum , unde tu me vi dejcceris hominibw coaffis Urmattfve , locum habere adverlus omnem vim qua: ad caput & vitam pertineat. Ea enim , in¬ quit, plerumque fit per homines coaBos armatofque: qua ft alio confilio , eodem psriculo faBa fit , codem jure effe voluerunt. In declamatione patris Quin- tiliani exemplum hoc eft : Cades videturfignificare fanguinem (fferrum: fiquis alio genere homofuerit ccciftts, ad illam legem revert emur. Si incident in latrones, aut in aquaspruipitatus , fi in aliquam immenfam altitudimm dejeiltssfuerit, eadem lege vindicsbitur , qua ille qui ferr0 percujfusfit. Simi- lis eft argumentatio Ifaci oratione de Py.rrhi hereditate, cum ex eo quod teftamentum Attica lege vetitum effet fieri filia invita, infejr, ne adoptionem quidem ea invita permitti. XXI. Atque hinc folvenda eft Celebris ilia queeftio qua:#apnd Gellium eft de mandato, an impleri poffit non per idem, fed per aliud a:que utile,*ut utilius quam erat id quod mandator prafcnple- rat. Id enim ira demum licet, fi conftet quod prafferiptum era:, non prafferiptum fuiffe lub Ipeciali fua forma , * fed fub confideratione generaliore qua: aliter quoque obtineri poffit: quomodo eum q ul fide jubere erat juffus, mandate poffe creditori, ut tertio pecuniam numeret,a Scsevola refponfum eft.Cseterum ubi de eo non Ians con- ftat, retinendum eft quod apud Gellium eo loco legitur, ci_iff° iV j A C V A C I S ; LIB.' I I. m imperantis officium,fiquis ad id quod facere j'uflus eft,non cbfequio dedito, fed confilio non defiderato refpondeat. XXII. Reftringens interpretatio extra fignificationcm verbo- rum quae promiffionem continent, aut ex defe&u petitur originario voluntatis, aut ex cafus emergentis repugnantia cum voluntate.Dc- feftus voluntatis originarius intelligitur ex abfurdo quod alioqui evid enter lequeretur; ex ceftatione rationis * qua: folap'lene &effi- caciter movit voluntatem; & ex materia: defedtu.Prinnim in eo fun- damentumhabet, quod nemo credendus eft velleablurda. XXIII. Secundum, ex eo quod contentum in promiffione,ubi ratio talis additur , aut de ea conftat, non confideratur nude, fed quatenus Tub ea ratione venit. X XIV. Tertium, in eo quod materia dc qua agitur, Temper in- telligenda eft obverfttri animo loquentis, cnamfi verba latius pa- teant. Hac quoque interpretandi ratio a Rhetoribus traftatur in lo¬ co 'sfei ncft ajjvd** , Sc titulum habet , cum diciturnon Temper eadem Tententia. XXV. Sed de ratione notandum eft Tub ea comprehendi Tape quaTdam res, non Tecundum exiftentiam , Ted Tecundum potentiani moraliter conlideratam , qua: ubi locum habet, reftridlio Tacienda non eft.Sic ft cautum fit, ne exercitus aut claftis aliquo ducatur, non potent duei, etiam animo non nocendi. Quia in paclione non cer¬ ium damnum, fed periculum qualecunque fpe&atum eft. Solet& hoc difputari, an promiffa in Te habeant tacitam conditionem, ft res mancantquo Tunt loco: quod negandum eft, nifi apertiftime patent, ftarum rerum prtelentem in unica ilia quam diximus ratione inclu- fum elfe. Sic paflim in hiftoriis legimus legatos a iulcepto itinere Pafihal.b- domum rediifle deTerta legatione, quod res ita mutatas intellige- Z M °- M9* rent, ut tota legationis materia aut eaufa cellaret. . XXVI. Repugnantia caTus emergentis cum voluntate /diet Sc ipfa ab oratorio artis magiftris referri ad eum quern dixi locum ?r,Ts k, Eft aurem duplex: nam aut voluntas colligitur ex naturaliratione, aut exalio figno voluntatis. Dijudicandje vblunf.au ex naturali ratione Ariftoteles.qui hanc partem accuratiffime trafta- vir, propriam virtutem tribuit in intelledlu yvupw , five dCy,a^mr,)v, id eft squiprudenMm,in voluntate vero £OT«x«o* ; id eft squitatem ,quam Tapienter definit, corredlionem ejus * in quo lex deficit ob univer- Talitatem : quod ad teftamenta quoque & padla fuo modo referri debet. Nam quia cafus nec prsvideri omnes polfunt, nec exprimi, ideo libertate quadam opus eft eximendi cafus quos qui locutus eft fi adefiet eximeret: non tamen temere ; id enim effet dominum fc facere aclus alieni; Ted ex lufficientibus indiciis. Certiftlmum indi¬ cium cft , fi quo cafu feqtii verba illicitum eftet, id eft pugnans cum naturalibus aut divinis prarceptis. Talia enim cum obligatio¬ n's capacia nonfint , eximenda Tunt neceflario. Gnttdctm, ait Quin- lanus P ;lrer > f tiamfi nullfrfignificatione legit comprehenfa Jlnt , natnra txcipMMur. Ita qui promifit depofitum giadinm reddere, non rutuc: iurenti, ng aut jpfi pqriculum erect, aut aliis innocentibus. Sic L. Bonafi - des.D.depo- pti. Molin. dtjp. 294 . Stlv. verb, com - modatu.n. 4. XLeJf.l. II.c. 27. I". Ung.adl. 7 . Rhod. Vafq. ccntr . tf.31. beKef.lt - j'84 DE IVRE BELLI Sic nec reddetur res depofita ei qui depofizit , fi dominus eamrepe- tar. Proboj inquit Tryphoninus , hanc ejfijujiitiam , gvZiC fuum cuique ita tribuit, ut non diflrahatur ab ullius perfomjufiiore repetitione. Ratio eft , quia, ut alibi notavimus, introdu&i feme! dominii ea vis eft, ut rem domino cognito non reddere, omnino injuftum fit. XXVII. Secundum erit indicium , fi verba fequi non quidem per fe &omnino illicitum fit, fedatque rem seftimanti nimis grave I atque intolerable: five abfolute fpedtata conditione human* nam- ’ r*, five comparando perfonam & rem de qua agitur, cum ipfo fine a thus. Sic qui rem ad dies aliquot commodavit, intra eos dies re- petere earn poterit, fi ipfe valde egeat: quia adtus tarn benefici ea eft natura, ut non credendus fit quifquam ad magnum fuum incommo- dum fe voluiffe obligare. Sic qui auxilium federato promiftt, excu- i fabitur quamdiu ipfe donfi periclitatur, in quantum copiisopus ha- bet. Et * conceffio immunitatis vedtigalium & tributorumintellige- tur de quotidianis&t anniverfariis, non de iis qua fumma neceffitas exigit, & quibus carere refpublica non poteft. Ex quibus apparet j nimis laxe didtum a Cicerone , non fervanda promiffa qua fint iis ! quibus promiferis inutilia , nec fi plus tibi noceant quam illi profint cui promiferis. Nam an res utilis fit futura ei cui promiffa eft, judi- care promiflor non debet, nifi forte in cafix furoris de quo fiipra di- j ximus : & ut promilfum promifforem non obliget, non laris eft I quodlibet nocumentum in promifforem, fed tale oportet fit * quod j pro natura adtus credi debeat exceptum. Sic qui operas vicino ad dies aliquot promifit, non tenebitur, fi eum morbus fonticuspams 1 aut filii detineat. Et hocredte Cicero de Ofticiis primo: Si mjlimru [ te cuipiam advocatum in rem prafentem ejfe 'venturum, atque interim grmiter I agrotare films coeperit, non fit contra ojficium non facere quod dixeris. In eun- dem fenfum accipiendum, nec ultra trahendum eft, * quod apud Senecam legimus: Tunc fidemfallam, tunc inconfiantia crimen medium , ji 1 cum cmnia eadem fint , qua erant promittente me , non prafiitero promijfm. alioqui quicqttid mutatur, libertatem facit de integero confulendi , (fi memjr dem liber at. Promifi advocationem: poftea apparuit per ilium cattfampmt - I dictum inpatrem meum quart, promifi me peregre urn itttrum : fid iter aft- • flari Utrocintu nuntiatur. In rem prafentem venturusfui: fed ager films , fii | puerpera uxor tenet. Omnia ejfe debent eadem qua fuerint turn promittertm, ut promittentis fidem teneus. Omnia intellige pro adtus ejus de quo quxritur natura, ut jam modo expofuimus. XXVIII. Diximus alia quoque effe poffe figna voluntatis qax oftendant cafum eximendum. Inter ea figna nihil validius eft c uam verba alio loco pofita , non ubi diredte pugnant, qua: eft*’*®." 1 *! cujus fupra meminimus, fed cum velut infperato ex ipforemm e- ventu inter fe committuntur, quam Rhetores Gr*ci vocant, w -* efettutreac ftfiyvv. , XXIX. In hac difeeptatione utrapars feripti cum ex cam m coffifio prxvalere debeat, regulas quafdam exantiquisaudtonbus '* Cicero pofuit, qua: ut lpernendx neutiquam hint, ita mihi non mo ordine videntur collocat*. Nos eas hunc in modum digeremm- A C p a C I S ; £ I fi. X £ iSf * Vt quod permittitcedat ei quod jubet: quia quipermittitaliquid ita permittere videtur, nifialiud quid obftet, quam de quo ibi agi- tur: ideoque, ut ait Scriptor ad Herennium , plus valet fandtio per- ubrs 1 S* miffione. Vt quod faciendum eft certo tempore ei praferatur, quod q UO vis tempore fieri poteft: unde fequitur ut plerumque padtio ve- tans vincat jubentem, quia padtio vetans obligat ad quodvis tempus, jubens non item, nifi aut tempus fitexpreflum ,aut juffiotacitam prohibirionem contineat. Inter eas padtiones qua fupradidtis quali- tatibus pares font, ut praferatur quod magis eft peculiare, & ad. rem propiusaccedit: nam folent fpecialia efficaciora effe generalibus. & in prohibitionibus, ut qua poenam adjundtam habet ei qua poena va- cat, & qua majorem poenam minatur ei qua minorem, praferatur. Turn verout fuperet quod caufas habet, aut magis honeftas , aut magis utiles. Extremo loco , ut quod poftremo didhim eft vincat. Ulud ex fuperioribus hie repetendum eft, padtorum juratorum earn eife vim, ut intelligi debeant fecundum receptiffimam proprieta- tem, & ut omnes reftridtiones tacitas, & ex natura rei non omnino neceffarias , quam maxime repudient. Quare & fi juratum pa¬ ctum cum non jurato pugnet certo eventu, * praferendum erit cui adeftjurisjurandi religio. XXX. Solet & hoc quari, an indubio contradlus perfedtus ccn- feri debeat antequam feriptura confedta fit, & tradita. Nam id Mu- Mitbti renacaufabatur adverlus ea qua inter Syllam & Mithridatem con- venerant. Mihi apertum videtur, ni aliud convenerit, * credendum, feripturam adhiberi,ut monumentumcontradlus , nonut lubftantia ejus partem. Alioqui exprimi id /olet, ut in induciis cum Nabide: Ex Livk, litre qua die defcript£ conditiones edit a Nabidi forent. xxxiv. XXXI. Uludvero nonadmittamquodquibufdamplacuit,con- fi tradtus regum & populorum quantum fieri poteftinterpretandos ex jure Romano: nifi appareat inter quoldam populos jus illud civile in his qua; juris funt gentium , etiam pro jure gentium receptum ef¬ fe :quod temerepralumendumnon eft. XXXII. De eo veroquod Plutarchus in lympofiacis movet, i*> fymp'- conditionem offerentis, an accipientis verba attendi magis debeant, ita videtur, cum accipiens hie fit qui promittit, ejus verba formam dare negotio,fi abfoluta & in fe perfedta fint. Nam fi per affirmatio- nem refpiciant verba offerentis, tunc ea ipla ex natura vocum relati- varum repetita in promiffione videbuntur. Antequam vero accepta fit conditio, ne eum quident teneri qui obtulit, certum eft, nullum enim adhuc jus quantum eft , ut ex his qua de promiffione fupra di- ximus apparet. Et hxc oblatioconditionis minus eft promiffione. Annotata ad Caput xvi. V Tiqite hk eareclijfrme intelleBa funt ] Votainterpretendautcom- j. x.' muniter fumuntur notant Hebrai ad Num- xxx. Non Grammatica qui eft ex origine ] Bene Procopius Vandali- §, u, corum i, ubi de voce agit Federatorum: «?&A zeowpes**' Wf, ( 1 H BE IVRE B ELLI TtJettTKi r,Ktra ■ntpesf a».a -my srfay^-mir dot 'd&'Qey/Sfloi *jud. TO dy.o) iJlXtStnv drjpunpt , -mi m&rjiy itvo.qarSpan oXiyufSrrt;. / 0 ?2(rj dies ncn folet fervare voces in quibus primum data funt fenfu. vertuntm enim res ipft qua volunt homines, vocabula ilia primitns impoflta rebus nihil cur antes. Locri ] Polybius lib .xx i. Simile quod Bceoti urban polliciti red* dere non ftantem, fed everfam reddidere. Thucyd. v. & quod Ma- humetes Sultanus, Euboea capta, eum diffec-uit, cui caput incolume fere pronxiferat. In artium autem vocabulis ] Auguftinus in rhetoricis: Vt mult a nova tamdtechnkis & mathematicu quam dphilofophis cognominantur , acciperc debemm non tam pro folito ufu confueiudinis, qmm pro condition pr&cepti. Arx eft locus qui arcere hoftilem exenitum ad tempmpojfit .] Servius ad I iEneidos ; Arces did a ab eo quod efi arceo , quod inde hopes ttreentur j hoc eft prohibentitr. e y , Ex materia"] Tertullianus de pudicitia t ex materia dibit dirigendut eftfermo. idem habet libro de Relurredtione Chrifti. 5 . VII Conjuniia funt aut origine , am ctiam loco] Bene Auguftinus contra Adimantium c. 4: Particulas quafdam de feripturis eligunt, quibus deci - plant imperil os non connectentes qua fupra (ft inpa f:ripta fmi, ex quibus vo¬ luntas S' intentio feriptons pojfit intelligi. f.Vill, Ratiolegis] Cicero pro A. Ccecina; non alia eft ratio juris inhoc gene- re duntaxat, utrum me tuusprocurator dejccerit, is qui legitime procurator dicittir omnium rerum ejus qui in ItaV.a non ftt , abptve reipubliu mft , quap qttidem poene domintts , hoc eft alieni juris vicarius: an tuns colonus, m lui- ntts, aut cliens, aut liberties , aut quivts, qui illam vim, dejedionemw tuoro - gain, aut tuo nomine fecerit. §. IX. Mors in jure civili ad deportationem producitur] Vide Guicciardinuiil libro xvi. ubi de padtis Caroli V ad Mediolanen/em Ducatumper- tinentibus fermo. §. XII. Ad ftgniftcatior.es autem plane improprias non recurrtndum nipalioquid- furduni dliqwd aut pacii inutilisfequeretur] vide exemplum in L.cum virutn, C. de Fidei commiffis. J.XIII. Net , ne qui poftea ajfumerentttr ] quod additum in pace Peloponne- fiaca inter Lacedaxnonios & Athenienfes. Thuc. lib. v. Oustlibertas eft naturalis, nec temere abdicata cenfetur] Romani, Sam* nitibus Sidicinos bello petere volentibus petentibufque utidper Romanos fieri liceret, reiponderunt, nihil inter cedi, quo minus Smm populo pads bellique liberum arbitriumpt. Liviuslib. VIII. In Antiochi federeefi: Si qui fociorum poptiii Romani ultro helium infenentdntiocho> vim ei arcendi jus efio: dumne quam urbem am belli jure tenettt, out m amicitiam accipiat. Livius xxxvm. Polybius in excerptis legatio- num 3 y. Kego pertinuiffe hoc ad feder'ts violationem] Procopius Perficotom II • ; ‘ipetmi. -reau-ns a to? yj Va[/,aiav tnror^df, lores adtit ssSi-n^i diccbat Alamundarus rex Saracenorum , ncn viohtn 0 fe qua inter Ferfas Romanofque comenerant, qnandoqttidetn ipfe a neuttt parte convents inferipttts ejfet, ( i 1 r 1 f a c 1 1 a ( ft ft x rt fe 9 di D! 9 m de plu % fi riu An Cc ca A C H C I Si t I B. I I. 28? £<*>«•« ^ce ] Sic port tempora memorata Corcyrenfes decrevcre A’Jwuioi; fhj ihp./sg,yy. «V«f fiy TO %vyx.ri,ujfiu , rUA» 7 reyyj)ff 50 w riumcommitti probat Philo de fpecialibus Jegibus addita caufa: jsj alT1 cu ; aragiftratus collatio mandata eft, is reipublica? tene- tur ad eligendum eum qui dignus fit, & ad hoc exigendmn re/publi- Soto lib. iv, ca jus habet proprium. quare fi ex indigni eledione damnum feee- 1 rit refpublica, ille refarcire tenebitur. Sic etiam civisaliquis non in- Lb. is. a- dignus, etfi jus proprium ad oflicium aliquod non habeat, habet ta- vcr.ad c. m cn verum jus petendi juxta alios: in quo jure fi per vim autdolum prccamm p. j al pediarur, jam non totius rei expetita:,fed incerti illius damnisfti- mationem exigere poterit. Simile erit in eo cuinequidlegatette- ftator , vi, veldolo fair impedirus. nam capacitas legari jus quod- dam eft, cui id eft confequens, ut liberrarem reftatoris in eo impe- dire injuria fir. IV. Minus autemquis habere ac proinde damnum fecifle Intel- ligetur , non in re tanturn, fed & in frudibus qui proprie rei frudas Sou, lib. iv, funt, five iili percepti funt, five non, fi tamen ipfe eos percepturas 9 .7 .uiOb, fuerat,dedudis impends quibus res melior fada eft, aut qua: ad fru- «1, cap. 12. ftus percipiendos fuerunt neceffaria:, ex regula qua: nos vetat locn- dub. 16.71.3. pi et j ores ft er ; cum aliena jadura. ln V. Sed&fpeslucriexnoftro atftimabitur, nonutilludipfum,fed ri'iMc Tma- fecundum propinquitatem ad adum, ut in femente fpes rneftls. gno D. dd VI. Tenentur autem prater ipfum qui per fe, & d/dmis damnum ‘rlTi ft 1 - 101 ] 112 faciendo , aut non faciendo: Faciendo aliiprima- art^Sotl' rio, alii fecundario : Primario qui jubet, qui confenfum requifitum Ub. iv,9.6, adhibet, qui adjuvat, qui receptum praftat, aut qui alio modo in amc. j. jpp 0 crirpine participat. VII. Secundario , qui confilium dat, * laudat, aftentatur. § 12 “ tnim inter eft* inter fmftorem fetfti (ft probatorem ? ait Cicero Philipp ' 23 fecund a. VIII. Non faciendo item primario aut fecundario: primario, qui cum ex jure proprie dido debeat yetareprscepto, * aut opem AG M C t S, LIB. XI. 29 * ferre ci cui. fit injuria, id non facit. Is Chaldsto Paraphraftse Levit. xx, ?, tyo obfirmator dicirur. IX. Secundario, qui aut non difiuadet cum debeat, aut fadtum Ltfi'M.n; reticet quod notum facere debebat.Illud autem debere in his omni- c.i j. dab, bus referimus ad jus proprium quod juftitia expletrix refpicit, five I0 - illud ex lege, five ex qualitate exoritur. nam fi debeat ex caritatis norma, peccabit quidem omittendo , non tamen ad reparationem tenebitur, cujus origo eft jus aliquod proprium, ut ante diximus. X. Sciendum quoque hos omnes quos diximusita teneri, fi vere ft. 2,i, 6 tl caufa fuerint damni, id eft momentum attulermt, aut ad totum s °'°, damnum, aut ad partem damni. Nam fepe accidit in agentibus vel ‘ art 1 ^’ ?,/ ‘ negligentibus fecundarii ordinis, interdum etiam in qui'bufdam qui iimt ordinis primarii, ut etiam fine eorum actu aut hegledtu is qui damnum dedit certus fuerit idipfum dare: quo cafu illi quos dixi r»n tenebuntur. Quod tamen non ita intelligendum eft , ut fi alii Cajetanai defuturi non fuerint, puta qui fuaderent, aut juvarent, non tenean- tur qui fuaferint, aut juverint, fi abfque ope confilio qui dedit dam- v num daturus id non fuiffet. Nam & illi alii fi fuafiffent aut adjuvif- fent tenerentur. XI. Tenentur autem primo loco fi qui imperio aut alio niodo lejf.iib. tu aliquem impulerunt ad factum: his deficientibus patrator facinoris: c ‘* & poll eum catteri: in folidum finguli qui ad actum caufam dede- ' runt, * fi totus adtusab ipfisquanquam non foils proceffit. XII. Qui vero de adtu tenetur, * fimul tenetur de his qua: ilium exadtus vi iunt confeeuta. * In Senecae contrOverfia quadam hoc tradtatur in fpecie platani incenfe ex qua domus arferat, ubi hanc ponit fententiam, Etiamfi partem damni dare nolutfti, in totum quafi pru - dens dedem tenendus es> ex toto enm noktijfe debet qui imprudcntia defendi- tur. Ariarathes Cappadocum rex eo quod Melani amni exitum per Stmbtrnu lafciviam obftruxerat, cum ejus perrumpentis impetu elatus Eu¬ phrates rapta parte Cappadocum terra magna & Galatis & Phty- gibus damna intuliffet, permiflb Romanis judicio , talentis trecends difpendium farcivit. XIII Exemplo hate fint. Homicida injuftus tenetur iblvere LeffM. tri impfenfas fi qute fadlat funt in medicos , & iis quos occifus alere ex officio folebat, puta parentibus, uxoribus,liberis dare tantum quan¬ tum ilia fpes alimentorum, ratione habita a: tat is occifi, valebat: fic- Died, t, jv. uti Hercules legitur Iphiti h fe occifi liberis muidtam pependiffe, quo facilius expiaretur. Michael Ephefius ad quintum Nicomachio- rum Ariftotelis: r.Yt.x tyy o tpcydjftti gXatSg 7i>ii' y, yjovi yi cl ttjcT- hi, ■/) ewyy.VHiTX ixsdooy TfoOTV met ciccW Sed o qui cuiftus eft atcipit aliquomodo.&usienim uxor ejus gpl’bcri tft cognatj accipiunt, ipfe quodamtnodo accipit. Loquimur de homicida injufto , id eft qui Le[f. dub. ton habit-it jus id faciendi unde mors fequitur. quare fi quis jus ha- 2l * Writ fed in caritatem peccaverit, ut qui fugere noluit, non rene- Nevxr , D.tur.VitE autem in libero homine atftimatio non fit. fecus infer- ip»». 22. VO qui vendi potuit. I- alt. d . d. XIV. * Qui mutilavit fimiliter tenebitur ad impenfas & ad T 2 aeftima- Ufflib.U. c.io.dub.6* Left. lib. 11* c. lo dub. 2 . & 3 - )b. cap. 12. dub. 17. Uff.lib.ll. C.3 -..dub. 8. Covar. c. peccatum. p.l. Covar. e. peccatum. P 2- s 3- sf. Lejf.lilr. II. f. 17. dub. 6 . T)e officiii III. Bad. bb.v dt rep. cup. 6. Plut. 292 DEIVREBHI.tr adtimationem ejus, quod jam qui mutilat'us eft minus poterit lucra- ri. Sed iicut ibi vitae, ita & hie cicatricis in libero homine aftimatio non fit. de conjedlione in carcerem idem dicentfum. X V. Sic adulter & adultera tenentur non tantum indemnem pro- flare maritum ab alenda prole, fed & legitim is liberis rependere (j quod damnum patiuntur ex concurfu ita fufeept* fobolis ad hseredi- tatem. Qui virginem imminuit vi, aut fraude, tenetur ei rependere quanti minoris ipfi valet fpes nuptiarum : imo& ducere tenetur fi ea promiftione corporis ufuram impetraverit. XVI. Fur & raptor tenentur remfubtraftam reddere cum fuo incremento naturali, & cum fequente damno autceflante lucro: & fi res perierit, teftimationem non lummam, non infimam, led me¬ diant. In hac claffe ponendi & illi quilegitima veftigaliafraudant. Similiter tenentur qui judicio injufto , acculatione injufta, teftimo- nio injufto damnum dederunt. XVII. Sed & qui contradhii aut promiflioni caufarn dedit do- lo, vi aut metu injufto , tenetur eum qnicum adtum eft in integrum reftituere, quia ille jushabuir, turn ne deciperetur; turn necogere- tur; illud ex natura contradfus, hoc ex naturali etiam libertate. His annumerandi funt qui id quod ex officio facere tenebantur facere noluerunt, nifi pecitnia accepta. XVIII. At qui caufarn dedit cur vim pati, aut metu cogi de¬ beat, habet quod fibi imputet. nam irvoluntarium ex voltnrario or- rum habeas moraliter pro voluntario habetur. XIX. At gentium confenfu ficut introdudhim eft, ut bella omnia fummas poteftatis andtoritare utrinque gefta & indidla, pro juftisha- beantur,quoad effedtus externos,qua de re infra dicemus,ita &hoc ut tails belli metus hadtenus pro jufto habeatur, 11c quod ita obten- tum eft reperipoffit. Atque hoc lenfuadmitti poteftdiftindtio Cite- ronis, inter hoftem, qui cum rnulta jura habemus, ut ait, comma- nia , ex gentium confenfu fcilicet, & piratas ac latrones. Namhili quid metu exprelferunr repeti poteft nifi jusjurandum intercefierit: quod illi, non item. Quare quod Polybio videtur juftam fuilfe Carthaginienfibus caufarn belli Punici fecundi, quod Romani ab ip- fis mercenariorum leditione occupatis bello denuntiato Sardiniam infulam & pecuniam exprefliflent, habet naturalis sequitatis aliquant fpeciem, fed a jure gentium abit, ut alibi explicabitur. X X. Ex negledtu tenentur reges ac magiftratus, qui ad in hiben. da latrocinia & piraticam non adhibent ea quae polluntacdffet remedia: quo nomine damnrati olim ab Amphidtyonibns Scyrii. Qutefitum metxiini ex fadlo , cum patriae noftrae redtores potefeem praedarum in rnari ex hofte agendarum per codicillos plurimisde- diflent, & eorum nonnulli res amicorum rapuiflent, defertaquepa- tria rnari vagarentur, ac ne revocati quidem redirent,an redtores eo nomine tenerentur , aut quod malorum hominum ufi elfent opera, aut quod cautionein non exegifient. Dixi eos in nihil amplius tenen quam ut noxios, fi reperiri polfent, punirent aut dederent: pmerea in bonaraptorum jus reddi curarent. Nam ipfos injufta: predations AC PACTS, I, I B. IX. 29} eaufam non fuiflfe , nec quicquam de ea participate: prohibniffe etiam legibus ne amicis noceretur: cautionem ut exigerent nullo jure fuiffe obligatos.cum polfent,etiam fine codicillis,omnibus fub- diris hoftem fpoliandi poteftatem facere,quod& fadlum olim eflet: neque talem permiifionem eaufam effe cur damnum datum eftet fo- ciis , cum poffent privati etiam fine permififu tali naves arrnare & in mare progredi. Mali vero an futuri illi efifent provideri non potuil- fe: neque vero vitari pofife quominus & malorum opera utamur, alioqui nullum colligi pofife exercitum. Neque vero fi quid milites, Cmj ?. Gai- aut terreftres , aat nautici contra imperium amicis nocuiilent, reges /ix Tom - teneri, quod * Gallic & Anglia teftimoniis probatum. Vt vero fine cuipa fua ex miniftrorum fadto ouifquam teneatur, non effe juris anm 1583. gentium,ex quo dijudicanda cfiethsc controverfia, fed juris civilis, ^/M4- nec generalised adverliis nautas & alios quofdam ex rationibus pe- cui iaribusintrodu&um. Atquein earn partem a fupretni auditorii ju.iicibus contra Pomeranos quofdam pronuntiatum eft, idque ad exemplum rerum in caufa non difpari ante duo iecula judicatarum. XXI. Illud quoque notsndum eft , ut mancipium aut animal quod damnum , aut pauperiem fecit, noxre dedatur, itidem ex jure civili effe. nam dominus, qui in culpa non eft, natura ad nihil tene- tur. ut ncc is cujus navis fine ipfius culpa navi alterius damnum de- dit; quamquam multorum populorum legibus,ut & noftra,damnum tale dividi folet ob culpa: probanda: difficultatem. XXII. Sed damnum, ut diximus, etiam adverfiis honorem & famam datur, puta verberibus, contumeliis, maledidlis , calumniis, irrifu, aliifque fimilibus modis. In quibus non minus quam in furto atque aliis criminibus vitiofitas adlus ab efredftu difeernenda eft. nam m it> illi pcena re/pondet, huic damni reparatio qua: fit culpa: confeffione,/. 11 . dui. * exhibitione honoris , teftimonio innocentia:, & per eaqua: his fi- 2 h-7- milia font: quanquam & pecunia tale damnum rependi potent, fi la:- Sotolib. iv, fus velit, quia pecunia communis eft rerum utilium menfura. ?• art ' 3- Annotata ad caput xvn * E X tali culpa olligatio rtaturaliter oritur ] ’A^sAi's; Graxis. Vide f. I. in decretalibus titulum de injuria & damno dato & digeftis ad L. Aquiliam &vicinas rubricas. Damnum forte a demendo dittum ] Ita Varfio libro v : Damnum a dm- r ptiom ?, cum mmue re, fttftum quam quanti confiat, Alii magis probant deri- ' ’ “ vari a Graxo Asmsoj ut fit dapnum, deinde damnum, ut fop- nus fomnus. Nec abfurde deducas a Graxo ddu-w quod eft aut ex damia, damnum, ut regia, regnum. Laudat'] Totilas in oratione ad Gotthos apud Procopium Got- v -jj. thicorum III; c eirzunmi; T hfiafi-ru. , itifiv t) tjosov lay euj- Ta 5j?5 yoi'J'Nam qui facientem aliquid laudat, & ipfe ret facia aucter haben- d.Mefl. Vlpianus in L.i.c.de fervo corrupto. Etfierat fervtn omnimode fufiturm, velfurtum faclurui,hit vero laudator ejtisprep ofit i fuerit, tenetur, non cnim oportet laudando rngeri malum- T J fotdf $.VIII. $. XI. §. XII. f. XIV. f.xx. f.XXII. J 9 4 bEIVRE BELLI Inter fmforem faeli & probcttcrem ] Applicat hoc didtum Probo prsfedto. Ammianuslibroxxvii. LegeLangobardica lib. iv,tit. iv, etiam confulens ad compofitionem vocatur. vide Rom. i, in fi¬ ne & ibi veteres Scriptores. JLut opem fine ei ctti fit injuria , non facit J Nicetas Choniates Michaele (Jomneno: » ifxntw/'-k *S £ nfxx&r&mf JW^en* , .$ h txiStov o>«5 fci inandium non ei tur- tum imputatur qui facem intulit ,fedtjei qui prohibere cumpoffet , omni- no noluit. Si totusaBus ttb ipfis, quanquam non foils, procejfit ] Lex Lan»obardL calib. i, tit. ix, f. Simul tenetur de hisquti ilium exaBus vt funt confecuta] Vide Thomam prima fecundar, qus-ft. xx, art. q. & L. Si fervus feryum §. Si quis in- fulam. D. ad L, Aquiliam. InSenecu controveifia'] Excerptis v, rigt : ft legati voluerint : I X. Etad bona mabdia. X. Exempla obligations fine cogendt jure* 1 X I. Quanti fit hoc jus legations* H Adtenus ea memaravimus qnse ex jure naturae debentnr no¬ bis, paucis duntaxat additis de gentium jure voluntario, qua- tenus ab eo aliquid erat juri nature fuperadditum. Reftat ve- niamus ad obligations quas ipfum per fe jus illud gentium, quod voluntarium dicimus, induxit. quo in genere pratcipuum eft caput de jure legationum. Paffim enim legimus facra legationum, * ianfti- moniatn legatorum, jus gentium illis debitum, jus divinum huma. numque: iandtum inter gentes jus legationum , federa faiidtager.ri* bus, fedus humanum: fandtacorpora legatorum: Papinio, StmBum populis per fuula nomen . Cicero de Harufpicum refponfis: Sic enim fentio jus legatorum irnbf . mimm pnfufio munition, turn etiam divino jure effe vallatum. Itaque hoc I vio* AC P A C I S , tIB. IX. 29P violare non injuftum taptum efle , * fed & impium omnium con- feflione air Philippus in epiftola ad Athenienles. II. Sed primum feiendum eft , qualecunque eft hoc jus gentium de quo videbimus, ad eos legatos pertinere quos mittunt qui fummi imperii funt compotes inter le. nam qui extra hos legati funt pro- vinciales, municipaiesatque alii, non jure gentium, quod inter gen- tes eft diverfas, fed jure civili reguntur. Legatus apud Liviutn pu-^-r. blicum fe nuntium populi Romani vocat. Apud eundem Liviuin ali- ' ” VI " biSenatusRomanus jus legationis externo, noncivi comparatum ait: & Cicero ut oftendat non elfe legatos mittendos ad Antonium: Non enim, inquit , cum Annibale res eft, hofle republics, fei cum civc. Qui autem externi habendi Pint ita clare expofuit Virgilius, utnemo Iu- rifconfultorum poflit clarius. Omnem equidem feeptris terrain qua libera noftris ViJJidet, externum reor. * Qui ergo impari junguntur federe, cum liii juris efte nondefinanr, jus habebunt legationis: imo & hi qui ex parte fubditi funt, ex parte .non funt, pro eapartequa non funt lubditi. At reges qui bello fo- lcnni vibti, regnoque exuti funt, cum aliis regni bonis & jus legan- di perdiderunt. Ideo Periei a fe vi£h caduceatores retinuit P. fEmi- lms. In beliis vero civilibus neceffitas interdum locum huic juri ta¬ cit, extra regulam, * puta cum ita divifus eft populus in partes qua¬ il atquales, ut dubium lit ab utra parte ftet jus imperii; aut cum ju¬ re admodum controverlb de regni fucceflione duo decertant. nam hoc eventu gens una pro tempore quail dux genteshabetur. ita. Hitt- nr. * Flavianos accufat Tacitus, quod facrum etiarn interexteras gen¬ tes legatorum jus in Vitellianis civili rabie temerallent. Piratx & la- trones quicivitatem non faciunt jure gentium niti non polfunt. Ti¬ berius cum ad cum Tacfarinas legatos mifilfet, indoluit quod de- fertor & prsdo hoftium more ageret: qus verba funt Taciti . Sed Am. nr. interdum tales qui funt, jus legationis nancilcuntur fide data, ut c *f- 'j ; 51 olim fugitivi in faltu Pyrenato. ... t'i! III. Duo autem funt de legatis qux ad jus gentium referri paflirn videmus; prius * utadmitrantur, deinde ne violentur. De priore locus eft Livii ubi Hanno Senator Carthaginienlis in Annibalem lie jnvehitur : Legates ab fociis, (ft pro fociis venientes , bonus imperator nofter in XI * caftra non admijit : jus gentium fuftulit. Quod tamen non ita crude intel- Ijgendumeft: * non enim omnes admitti pratcipit gentium jus; fed vetatlinecaufarejici. Caufa eflepoteft ex eo qui mittit, ex eo qui mittitur, exeo obquod mittitur, Melefippus Lacedxmoniorum ' c '‘ ‘“ legatus auftore Pericle dimilfus eft extra fines agri Attici, quod ab hofte armato Veniret. Sic * Senatus Romanus negavit le Car- Zmtnu, xhaginienlium legationem admittere polfe quorum exercitus efiet in Italia. Periei adverfus Romanos bellum molientis legatos non ad- Liv. /.x!r, miferunt Achari. Sic Torilse legationem rejecir luftinianus , & Go- tm qui Vrbini erantBelifitrii oratores. Cynethenfium quoque ut gen- m r , j v, t.s fccleratx legatos undique pullos narra? Polybius. Secundi ex- cinpium eft in Theodora qui vocabatur , quern a Ptolemxo * T 4 ad fc XI Regum xviu. h'ivttu lib. XXVI I • lib. xxX 11 U. lug. teUo lug. 296 D H I V R E B E L L I - adfemiffum audire Lyfimachus noluir: idemque aliis cvenit pecn- liaris odii caufa. Tertium quod diximus locum habet * ubi caufa mittendi, aut fufpedta eft, ut Rhabfacis Affyrii kgario ad popuium concitandum merito fufpedta erat Ezechk,aut non ex dignitate aut remporibus conveniens. Sic iEtolis denuntiarunt Romani, nequam , legationem rnitterent nifi permiffu Imperatoris: Perfeo ne Romam mitreret, fed ad Licinium : & Iugurthx legatis edidtum * intra de- cem dies Italia excedercnt ni regnum & regem deditum veniffent. Optimo autem jure rejici poffunt qua: nunc in ufu funr legationes afiidux, quibus quam non fit opus docet mos antiquus cui ilk ignorata?. IV. * De non violandis legatis difficilior eft quaftio, & varie k Claris hujus fteculi ingeniis tradiata. Videndum autem habemus de legato urn perfonis, deinde decornitibus eorum ac bonis. Deper- fonis alii ita lentiunt, jure gentium vim duntaxat injuftatn a legato- yum corporibus arceri. Cenfent enim privilegiaex jurecommuni interpretanda. Alii non omnibus de caulis putant legato vhn inferri polfe, fed ita demum ft jus gentium ab eokfiun fit, quodfatislate patet: nam in jure gentium jus naturae includitur, ita ut ex omnibus delidtis puniri jam legatus poftlt, nifi qua? ex mero jure civili oriun- tur. Reftringunt hoc alii ad ea quse contra ftatum reipabJice, aut dignitatem ejusad quern legatus niittitur Hunt: quod ipfumfunt qui periculofum putant, & querelas exponendas ei qui mifiti ejufque arbitrio permittendum legatum. Sunt & qui putant confulendos re- ges aut genres quarum nihil intereft : quod prudentk effepoteft, juris non poteft. Rationes quas pro fe quifque afferunr nihil definite concludunt: quia jus hoc non ut jus naturaleex certis ratiotubus certo oritur, fed ex voluntate gentium modum accipir. Potuerunt autem gentes, aut omnino cavere legatis, aut cum ccrris exceptio- nibus. nam & hinc ntilitas flat poena? in gravia delinquentes, &inde utilitaslegationum , quarmu mittendarum facilitas fecuritate quan¬ ta poteft efie maxima op dine promovetur. Spedtandum ergo quo- ufque gentes confenferint: quod ex fobsexemplis evinci non po¬ teft, Exftant enim fatis multa in partem utramque. Recurrendum igitur turn ad fapientum judicia, tuny ad conjedturas. ludicia duo habeo maxirne illuftria; Livii alteram, alteram Salluftii. Livii hoc eft de legatis Tarquinii qui proditionem concitaverant RomaniSta®? - quam viji funt commifijfe ut koftium loco ejfent , jus tameyi gentium W*jj* Videmus hie etiam ad eos qui hoftilia patrant jus gentium extendi. Salluftii didtum ad comites legationis, de quibus mox dicemus.non ad legatos infos pertinet: fed redie a majori, id eft minus credibu ad minus, id eft magis credibile procedet argumeritatio. Is ita ait: Tit reus mages ex tejuo bonoque , quam ex jure gentium Tomilcar comes t/ 4 qui Romam fide -publica venerat . Bonum & acquum , id eft merutn na turac jus patitur poenas exigi ubi reperitur qui deliquit : at jus gentium legatos, & qui his fimiles fide publica veniunt excipit Quare ut rei fiant legati contra jus eft gentium, qim vetari mu® fofent quy jus naturae permittit. Conjedtura quoqtie hinc flat. e " A C V A C I S, t I B. I I. 297 rius enim eft privilegia ira intelligenda , ur aliquid tribuant ultra jus commune. Quod ft legati ab injufta tantum vi tuti eflent, nihil in eo magni efiet, nihil pracfpui. Adde quod fecuritas legatorum utilitati qua: ex poena eftprsponderat. Nam poena haberi poteft per eum qui legatum milit volentein : & ft nolit ab ipfo exigi bello, tanquam cri- minis approbatore. Objiciunt aliqui fatius unum pledti quam bello multos involvi. atqui li is qui legatum milit fadtum ejus probet, le- gati poena bello nos non eximet. Parte vero altera valde in lubrico locatur falus legatorum,li adtuum fuorum rationem aliireddere de- beant quam a quo mittantur. Nam cum plerumque diverfa, fepe & adverfa lint conftliaeorum qui mittunt legatos, & qui accipiunt, vix eft ut non Temper aliquid in legatum dici poftit quod criminis acci- piat ipeciem. Et quanquam quxdam funt ita manifefta, utdubiratio- nem non habeant, fufiicit tamen ad aquiratem & utilitatem legis u- niverlalis peticulum u’niverlale. Quare omnino ita cenfeo, placuifle gent,bus ut communis mos qui quemvis inalieno territorio exiften- tem ejus loci territorio lubjicit, exceptionem pateretur in legatis, ut qui ficut fidtione quadam habentur pro perfonismittentium (Senatm faciem f:cum ttnulerat, etucioriicttein reipubliu, ait de legato quodam M. Phil vlll Toliius ) ita etiam fidtione limili conftituerentur quafi extra territo- riurn. unde & civili jure populi apud quern vivunt non tenentur. Quare ft tale lit delidtum quod contemni poffe videatur , aut diffi- mulandum erit, * aut t finibus jubendus excedere legatus. quod Polybius ei fadtum narrat qui Rom* oblidibus fugiendi caulam pra:- buerat. Vnde obiter datur intelligi quod alio tempore legatus Ta- rentinorum qui idem deliquerat virgis c*fus eft, id eo evenifle * quod Tarenrini vidli fob Romanis efte coepiflent. Si crimen lit a- trocius & ad publicum malum fpedtans, * mirtendus erit legatus ad eum qui m ;(h cum poftulato , ut eum puniat aut dedat, quomodo Gallos poftulaflc legimus, ut libi dederentur Fabii. Sed , quod lupra diximus aliquoties, humana jura omnia ita efte comparata , ut non obligent in lumma neceffitate , id de hoc quoque pra?cepto fandti- moniae legatorum obtinebit. Verum is apex necelEtatis non eft in fumtione pcen* , quam &aliis in caftbus tolli jure gentium infra ap- parebit, cum defolennis belli effedtibus agemus: multo minus in lo¬ co , tempore ac modo lumendae pom* , fed in prsecautione gravis mali, praTertim publici. Qipare ut obviam eatur imminenti pericu- lo, li alia nulla eft ratio idonea, & retineri & interrogari legati pote- runt. Ita Confutes Romani Tarquinii * legatos cleprehenderunt, * literarum in primis habita cura, ut Livius loquitur, neintercide- rent. Quod li vim armatam internet legatus, lane occidi poterit, non per moduir, poena?, fed per moduin naturalis defenlionis. Sic Fabios quos vio'atores juris humani Livius vocat, Galli occidere potue- FP llt - Itaquc apud Euripidem Heraclidis Demophon fecialemab Euryftheo milfum & vi fupplices abripere conantem , vi prohibuit, &cumilledicerer, Tun fecialem coders but miffum audecu ? repondet, Nifecialis dexteram a vitempertt. T 5 Huic 293 D E I V R E B E L t I Huic feciali nomen fuiffe Copreo, * & quia vi ageret, a populo A- thenienfi mterfedhim narrat-Philoftratus vita Herodis. DifHnftione «S. 1 11. non diffimili folvit Cicero quafltum illud . an patrem patria prodi- torem filius accufare debeat. Vult enim debere ad avertendum pen- culum imminens, non autem vitato jam periculo in Cacti poenam. V. Ea vero quam dixi lex de vi legaris non inferenda, intellioen- j da eft eum obligare ad quern miffa eft iegatio, arque ita demum fi admifit, quail fcilicet ab eo tempore tacita padtio interce/Terir. Ca- terum denuntiari & poteft, & folet ne mittantur legati; aiioqui pro I _ . hoftibus fore : ut iEtolis a Romanis eft denuntiatum , & ohm a Ko- i xxJu kb ' manis Vejentibus edidtum ni faceflerent urbe, daturos quod Lars Idem.l. iv. Tolumniusdediffet :& Romanis a Samnitibus, iiquod adiiflentin , £ikn x. Samnio concilium, haud inviolatos abituros. Non pertinet ergo hacc lex ad eos per quorum fines non accepta venia tranfeunt legati. nam ! * fiquidem ad hoftes eorumeunt ; aut ab hoftibus veniunt, aut aiio¬ qui hoftilia moliuntur, interfici etiam poterunt, quod Athenienfes j r. f ecerunc legatis inter Perfas & Spartanos, Illyrii legatis inter Effios j tJto’tu! & Romanos: multoque magis vinciri, quod conftituit Xenophon in | Lii. vi de quofdam, Alexander in eos qui Thebis & Lacedamone ad D arium *at m "’ m >fti erant, Romani in legatos * Philippi ad Annibalem, &Iatini J r in legatos Volfcorum. Tale ft nihil lit ,& male traflentur Jegati, tivitu ubrt * non gl u g j u j gentium de quo agimus, fed amicitia & dignitas, aut * XI11 " ejusquimifit, aut ejus ad quern eunt, violataceniebitur. IulHnusde Philippo pofteriore Maceaonum rege : Legatum deinde ad Amihaltm Ltb.xxlx. j an g en tl£ focietatis gratia cum epiftolis mittit: qui comprebenfus (ft ad Senum j ( Romanum ) perduttus, incolumis dimiffus eft, non in honorrn regttjtd rt , dubius adbuc, indubitatus hoftis redderetur. I VI. Cseterum admiflalegatio * etiam apud hoftes, tantomagis [ apud inimicos , prafidium habet juris gentium. Caducearoribusin i bello pacem effe dixit Diodorus Siculus. Lacedamonii qui Perfa- : Her. Pol. j- u m feciales interfecerant, eo dicuntur m WvV >*■ | p,i/a,cc , confudijfe omnium hominum jura. Si quit leganm boftiumpul/ajftt, . ] L.ult. DM contra jut gentiumid commiffum ejfe ey.iftimatur ,quiafanfti habentur legati, tjin'n i inquit Pomponius. Et Tacitus hoc jus de quo agimus vocat, bojUam j jus (ft facra legations (jyfas gentium. Cicero prima Verrina : Honnilepti i lib. hi, inter holies incolumes ejje debent ? Seneca de ira : Violavit legations ruftl r Lb *gentium jure. Livio cades ruptura jus gentium , fcelus , caufa nefanda, Lib.'xxiv. cades impia dicitur, inhiftoria legatorum quos Fidenates occide- n f.tb. it. runt. Et alibi : Legates inptrkulum adduftis: ne belli quidem jurartldb ci erant. Curtius : Caduceatores qui ad pacem eos compellerent, mi (it, j contra jus gentium oaifospnecipitaverunt in ahum. Merito fane : nam & in bello plurima incidunt negotia quanifiper legatos tranfiginon y poffunt, & ipfa pax vix eft ut aliter coeat. VII. Solet & illud quari, an jure talionis interfici, aut maletra- , dtari legatus poffit ab eo veniens, qui tale quid patraverit. Et wnt quidem ultionis talis exempla in hiftoriis fatis multa. fed nimirum j hiftoria non tantum qua jufte, fed & qua inique, iracunde,iinpo:cn* , ter facta funt memorant. Ius gentium non tantum mittentis cm”- l 1 A C V A C I S, 1 I B, II, 399 dignitati, fed & ejus quimittitur fecuritati. quare cum hoc quoque tacice contrahitur. Huic ergo fit injuria , etiam fi ei qui mifit nulla fiat. Non igitur magnanime tantum, fed & ex jure gentium Scipio, qui poftquam legati Romanorum a Carthaginienfibus male efient habiti.duftis ad fe Carthaginienfium legatis,& quid fieri deberet in- " un ' terrogatus, refpondit * nihil tale quale fafturn effet a Carthagi¬ nienfibus. Addit Livius dixilTe eum , nihil fc fafturum inftitutis po- ***• puli Romani indignum. Valerius Maximus Confulibus Romanis in ' ' v >c ' 7 ‘ fafto fimili, fed antiquiore hanc tribuit vocem: Jfto te metu, Hanno,fi- dts civitatis nofird liber at. Nam tunc quoque Cornejio Afina? contra jus legations injedtx a Poenis catenae fuerant. VIII. Comites quoque & vafa legatorum fui generis fandtimo- niam habent. unde in antiquo fepialium carmine erat: Rex, facifm me tu rtgium nuntium populi Romani Sjuirithim ? vafa comitefque meos ? Et le- ^ geluliadevi publica teneri pronuntiantur nonmodo quilegatos, led & qui comites eorum injuria affecerunt. Sedhatc * fanftafunt accelTorie, & proinde quatenus legato videtur. Itaque fi quid comi¬ tes gravius deliquerint, poftulari a legato poterit ut eos dedat. * Vi enim abftrahendi non font: quod cum fa&urn efiet ab Achaeis in La- -* cedamonios quofdam , qui cum legatis Romanis erant, vodferati font Romani jus gentium Ijcdi. quo referri etiam poteft Salluftii judi¬ cium de Bomilcare quo fupra ufi fumus. Quod fi dedere eos nolit legatus , eadem fcilicet facienda erunt quae medo de legato dixi- mus. Ipfe autem legatus an jurifili&ionem habeat in familiam foam, & * an jus afyli in domo fua pro quibufvis eo confugientibus, ex concefijone pendet ejus apud quern agir. Illud enim juris gentium non eft. IX. Bona quoque legati mobilia ,& quae proinde habentur pen- fonas acceftio, pignoris caufii,aut ad folutionem debiti capi non pof> fe, r.ecper juflidorum ordinem, nec, quod quidam volunt, rnanure¬ gia, yerius eft. nam omnis coadlio abefie a legato debet, tam qux re ■ ci neceflarias quam quae perlbnam tangit, quo plena ei fit lecuri- tas - Si quid ergo debiti contraxit, & , ut fit, res foli eo loco nullas poffideat, ipfe compellandus erit amice , & fi detredet, is qui mifit, ita ut ad poftremum ufurpentur ea qua? adverfos debitopes' extra ter- ntorium pofitosufurpari folent, X. Nec metuendum eft quod quidam putant, ne fi id juris fit ne¬ mo inveniatur qui cum legato contrahere velit. Nam & regibus qui cogi nequeunt non defunt creditores , & apud quoftlam poptilos moris fuilfe docet Nicolaus Damafcenus , ut de contradibus qui in creclitum iiflent jus nullum redderetur, non magis Icilicct quam ad- verlusingratos: ita utcogerentur homines, aut pariter implere con- tradtum, aut contend efie nuda fide debitoris. Et optat hunc rerum tltum * Seneca : Vtimtm quidemper fund ere pojfemus, ut petunias credit as tantum a vslentibus accipertnt: v.tinam nulla Jlipulatio emtorem venditori olli - part: ■ nec conventaque imprejjis fignis cuftodirentur . Tides petius ilia fer- ^ animus. Pcrfis quoque Appianus ait difplicuif- Civil, i. e. X7tet7>ihci re , pecuniary credit am fumere, ftt q»t jo® DBIVRE BELLI ut qua res fraudibus (fi mendaciis effet obnoxia. De Indis idem narrat ip. rAiuUtc EiattMTic-iv Eovotraj. Tnm tsv pttijitv xv y.vct% keifiripx. H otti- trc&s iihrleitcq rite vzf'ep rS Emails SiaXi^yAtiti ; Hoc nomen & boftes hojlibus valet reconciliarc. quid ergo fieri magts impium pot efi, qttam legatos ocddere pro dqtiitateloquentes ? &ui ergo impari jungimtttr federe ] Cromerus XXX. 11 Put a cum it a divifus efi populus ] vide de legatis civiratis Toleti ad regem, Iohannem Marianam libro xxn, 8- de Flandris Crantzium Saxonicis xii, 33. Tlavianos accufat Tacitus ] Ft Magncntium Zolimus libro II: Mayrtyltos be r.ctS tao'fev yvdspr,v, 0 ituvrcrov asrgpxfyv tbnmp- netv >i r.ari^av rmf tuum f Ifv tvr'i orfbr^ioi omlStlt ho-pit. Magnentius apud a- nimum fuum volvebat deberetne Philippum irritum dimitt ere , an apud fe re- tinert r.alr.atn‘U yp h/r/tti/mum ic Philmnneo ironpr-ip tinere utluttojure legationum. is Philippus & Conftantio venerat. Vt admittantur ] Donatus ad prologum Hecyrat: Oratorem audire§•}**• cpertere jus gentium eft. Non omnts admitti prscipit Gentium jus ] vide Camdenum in anno cio idlxxi , quaftionumibi propofitarum quarta. Senatus Romanus negavit fe CarthagmienftUm legationem admittere pojft quorum exercitus effet in Italia 2 de hoc Romanorum more vide Ser¬ vian! ad vi 1 JEneidos. vbi cailfa. mittendi ant fufpecta efl~\ Sic Andreas Burgus Caelaris Le- gatusin Hifpaniam non admiffus, Mariana libro xxix. Simile apud Cromerum libro xx. Intrn decern dies Italia excederent ] Carolus Quintus Imperator Le¬ gatos Gallia;, Venerorum & Florentinorum ad bellum fibi indicen- dum miflos deduci juflit in locum qui a comitatu fuo abeifet trigin- tamilliaria. Guicciardinuslibro xvm. Bellajus libro 111. Ds non yiolandis l gatis ] Menander Proteftor de Iuftino 1 1 Impe- ratore: e os U$ini Tan orfStrZvrtfuy h.trpbii, tiffs as Eitrpdif. lilt Avarsrm Legates contra jus legationum in vimulis habuit. Vide Ern. Coth« jo» DE IVRE BELLI Cothmannum refponfo xxxn,num.29, & fequehtibus, volumine V, Am efinibus jubendtts excedere legatus j Fecit id Stephanus Polonis rex Mofcis. Thuanuslibro Lxxm,in anno eio iorxxxi. Elifabe- tha Scoto , & Hifpano. Vtrunque habes apud Camdenum in anno CIO IDLXXI.&CIO ionxxxiv. tfjfiod Tarentini villifub Romanis ejfe coefijjent ] Sic Carolus V Legato Duds Mediolanenfis ut iubditi fui, imperavit ne a comitatu fuo abiccdcret. Guicciardinus indicato jam locoi Mittendtu erit legatus ad eum nui mi fit ] Dion iri excerptis Legation nnm : 'ala nuntruss Ians t&y/nl Wot UtbZess 71 ess bit p dfttit ixblrres, Xeimt% fib ess vi> rc/.^yr,}iia, yfij itplrn , chi hmiot fi i 'nr aorii tsuii iiin, It&l iuftsiismt. Cumguvenesquidam legati d Carthabne Romans venifient ibique contumeliofe qusdam fecijfent, mijf funt Carthaginem , tradi - tique Carthaginienfibtts i ab his vero nihil Hits nocitum efl , fed dimiffi funt in- columes. Legatos deprehenderunt } Pelopidas in vinculaconjeftus ab Alexan- dro Pherato, quod legatus cum eflet, Theffalos ad libertatem eon- citaret. Plutarchus & Latinus fcriptor vita: Pelopidje. Liter arum in primes habita cur a ] yide Serranum in Henrico IV. A Copreo ] vide Iliados O. Ef quia viagent] Sic interp>refandum quod Theodahatus Got- thus Iuftiniani legatis dicit apud Procopium Gotthicorum i: Ocfivov fib tot orfbrcsm yfi HtXus hls/jgv xx6tS"/i%tv ess blgu. ttKj. t $% H tc j igus ess ts A Cl n^trZess ci reptm uvtoTs dlctmtfsmjmiis rQtHttt emesxesa (pvX&iam to ins tr^irZetas xjesvaf ys cbcfcs afiXtvvi’ bcirMS neofilxccm u/^umn , cfv n et’s fiaosXiu io (frees tpassymt, tiy/yasrj 5 «*.» \om- j jckj>j5 ess ivw 1x6os. Sanctum apud homines legatorum nomen, plenumqM hone- ris.Sed hoc jus legati fibi imerdum fervant, qtittmdiu fua modeflia legations! ir- emit atom tuentur < it a enim exlftimant homines ,f(tsej[evel interficere legation, ft is in principem , ad quern'mittitur, fit injuriofits, aut alicmm matrimmm •violet. Legati vero, cum oftendiflenfc longiflime fe abefle ab adulterii fulpicione quorum ne exitusquidem fineculiodeeflent, adduntpra- (1 enter : tits Xoyxs ot oMs «? cix ii Aft-fyasl®* dr.nr.alis estrr, cm doits sb 1 esneukv dulas/, bye cmdytbci ligam ovjis.eh(jnes ab Xctoer «*.’ a fib KiXmit j SlKcuas % b/xMfiX rJ ^ it%t»« J»V7«», #«# prohibere qmminus fept- lianiurmortui: Et Seneca pater inter jura non Cc ripta, fed omnibus fcriptis certiora ponit hunaum pprrigere cadaveri. Nature id jus appellant Hebrai Philo ac lofephus , & (jinxo jhr/xic, IfidorusPelu- fiota: ut folere iub naturse nomine comprehendi mores communes naturali rationi confentaneos alibi diximus. Apud v£!ianumeft: tyiS vmuc tk xoiiHi Irmxijistmi [twin xa^.K^af: C nm mortuum min tpfa imperet communis natura. Idem alibi: to jjjsj 'urn xar.i VOCat yes r&j Ta

a©'s T aZ^diaAsv fiiov' taxyyfam fal y) o tS oirtt wp to; m; 'Zfetptiv huFpfimm Xbnxg/Aei;' rzfa; A r dZ^^infgv /3/ov, at too izgj- Sfiiu) Ctfti 6 -/yni -rnuxtXi‘at. yt/o/Tcy A ci choetcu; 7 m?xAy.i; 'ire ^ r^optu) Afegof, £®©ro06x5. S3-H& J*f «|i«T^vov TO 7 (KgJ» rZ30og2^, ^o>) A»o$ ci fa/otl®^ , lixda. rmt-n .iv TfOTmis £ ^ffa,oXcM;p^uffMyfu; fag;,ci/cof t5; tsojs ducr/faet; fa- xwjxfjtnxfaz; yfa mjfaxrtifam Liftoff; , cWorouJ'a? civTiyy, yt/Lpjjp. CpiXx; A t^opZ/ tt-fttyttum Xf,ngifaygccXnrdv, ft'/ioiv ^.fiidjozo/^lx; -my \tt deptX&cc, Sfab tL/J tS faXt-OvI®- dfaxltfa' TmVV fb EXfIKI >06X5; Ci|!)TOf 7S0 'mLXMo'i; fall ufa\ tfuXtx; rgtv mvxttov , ftvi Xdmytvdmovfei; iyftfxv, yfa isrggmplSsiov d; tftXixt cm>fains, \m ‘fas®- ci r>i eoturx tfifa TtcpctcSCvi'mj 7 J to» ei; dfadlXeiCU/ , ycJA yi 'tfnyiu.ya- tit; ci f'pjjfs, *03315 , r? ajxto dC^ff&iots, 'of xS'hdtpsX®-, xiUfaox- \ouflgv. rv Xoytoy rssrp^fa pvXdrieiv vfa Toy; 77 vXet;, &v fa sigtjvr, rt^oyoxfaocs rzcv if TtzX.yo'i , ci A TnXt[.icf mv yg.r afav, yfa ft 'or* rvi; tpjy.yy.yoi; dvifa «?«o— •rntfotty, o); i ggrvmfact; foefetSvXy .ar£?s t» dvTiymXov , to; 7 toXsfaot; luni- 5 TO» tt 7 nyHV,ct)( & Slnt&jicig Trirt [tlSdfyacmJ^ CJ0S to siiroovAo, £> yd'fist yfhb vo-£f %5?5 af osxteov f/ \X7tihv y.x^cXXxySv , ioev s^5?« < pvTvv, ttsha ttv.v^. i>corovA« aipcXiyx. mJ[’ SxJa.(pi^ovTZ,ii ttittyxcuct, civ J 0 HSf-fKoi r) Iti/Pv e??», i \avlty 3 t T^otp^ynjua. £ Syt 7n>Xiyeiv <7tfcigm oti TntXiy. 1 * rvftvtvhts >1 xctmrug v) fitd-jrxig civcctriratrcis ,itrz$ ctvry £ (pin; uhtTZiiv'cmifoiMg 6 ‘gXg dux/vet tricot; crcXctc^vtutv , cttcyf; Inttr.x; ci try/its ct/JpcCTOt; otct fictai- XdCm iitcXytre J[‘clv-nt wbcitz^ dyxbtf .Gt&wtry aXr,velov et/af ftti y$vo/ 'Q/ict;, i&M vgy (pvTct; ’ 1 %im ytf pdtftlw ytf /■ccAXtya rtf; tfttfot; , c.vuCc vry nX.fo/SSy ttiitt tpcc/hoiSy tri'/■. yyif xy; cy^icc; rvi; ttyg/oi; lycrix, ycacytyf; s 7 ns:v][tvt; frtoyfyct ijql; yf/oc^iori^cov oivttftn. JEquitatem juam etiam largiat difyenfxns Mofes valde caubertim ac liberediter utitur, defcendens a raiione utcntibus ad rnuta mmcmtia, ab his vero ad ea qua e terra nafcuntur, de quit us nunc diccndnin eft quando de hominibus ut prsfianufmis ($ aliisqiu ttnimam fern tent em nu¬ bia funt, jam egimus. Diferte itaque vetuit aut exfcindere arbores mites, aut exitialiier ante tempus demeterefrugiferas terras , aut ullos cmr.tno frutlus cor- rttmpere, ut abundantia ahmentorum inftruattir humcsnum genus. abundent autem non modo neceflkria ,fed & qua ad vitam delicatiorem faciunt. Neceffa- ru enirn fruges, ad homines nutriendosfepofita res. ad delictus veto, omnium de arboribus nafcentium varietcts. qua fspe, ubi alia deficiunt, fuccedunt in ali- • mentorum locum. Vltra procedens terram etiam hofitlem vaftar: non fait : pn~ cipue vero excidiis arlorum abjlineri jubet, iniquum exiftimans tram in homines 4 mceptam erogari ho ea qua caufa mali nulUusftunt. Hoc ipfo iy illud docet, non t fr fens tempus fpeciare tantum , cv.m nihil in fuo fiatu maneat, fed cuncta vici- bus ac mat at iambus fubjebia fat , it a ut facile fa eos qui nunc funt hoftes ubi ad 5 wlloqnia fr pacta ventnm erit , rurfum federatos fieri. At amicos nccejfariit y. ft aid are durum , qtiibus obfuturum incertum $tiam affervari debuerant, qua i u fui ejfepojfant. Verijfime enim diclutn antiques , it a amicis uttndum ut now pa¬ il ttntur nulbt fupervenirepojfeinimicitia , tfaitatrnttandas afenfas ut amititia |f : faretur.nimirumut quifque intra an mum aliquid recondat quotums fa, fa y fa to nimium nudato per verba ff facia, mox pcenitentiam agat nimiafua , ? i LI f faffa DEIVREBE^tl ■vehementh, fcque accufet ,ubires fanctri amplius non pot eft. oraculmn hoc (ft civitatibus obfervandum eft, utpacts tempore parent qiu ad helium funt opus, in hello veto qua adptuem. acneque amicis fupra modum fidtmi ; tanquam qui non poffint in contrarium verti, neque hoftibits ita diffidant quafi nunquam pofftnt ad amicitiam reduci. Quod Ji etiam pro hofte nihil faciendum ejfet in spem conciliatiom, certe nihil eorum qua terra fert hoilile : cpuin arnica omnia, Utilia omnia, mitijjima vero velmaxime neceffaria, ut quorum fruclus am ali- I mentum Jint, aut par illiquid alimento. Non oportet helium inferre belli nefciis, non fecare, non,urere, non exftirpare radicitus .qiunatura aquarum irr/gatia- nibus qft sftattm fereno tenere (ducavit, ut tributa hominibm , velut rcgibtu, ferrent. Cura aytem.ei ut communi rerum omnium (ft optimo prsfidifuis, HLz- fqm prsftare non animantibuc tantum, fed (ft terra foetibus vim ac robur , prs- fertim veromitibus, quia major'ts tut els indigent, nec ad filveftrium moremfs.- cunda funt, fedperitam culturam defiderant, ut frmitatem confeqmntur. Forphyrius vero 2 Verba ejus funt : tplichsdft A' xiXdJci xqt rf 7 nXiyMp mil ovnpyxfy/fyioii 'Cotut il yft tpotxOftt. parci etiam jubet lex in terra quamvis hoftili animantihtts opcrum fociis, ita ut eareciderenon liceat. Legemhanc porrigendam ] Contra vero reftringendam addita exce- ptione, nifi arbores in fuburbanis locis impediant japulatores. In t'e&a innoxia m.urofque ] Egregia eft hujus argutnenti epiftola Beli- farii ad Totilam Gotthicorum 111: oeftre^et ix {/.tjpdmt at tp^otiy-Ut ettpijpuclcf. cist xj 7roXtb.xSs p>iUTdjmi7!VFS!.ftftim. "mis. bi d- Cpaiifc-it rzhy d^vverm clxair, (t yotp/.try.a rxre ft dvmv Quotas ix cu$piut pglto) Til urie# ftynMordt. paper, oft mat drmrSt , oozy uft t/.toj rvyyatxa utmq, yiyupl t£ £ d%it>>.oys>rd j-jj atpcoPdyonn oivciq. ko'i yl Uify'os stos 5 j>er? cipyx- cvq, koi^gftd fiocf.yftap- ftotctpca etc rloot pcs y’dxs n yyij eft there dfixruc' dritlic fiumftav pBy rrftftly .d'ft'pat ei deft sat fttpeyctPyLy mXteap,pyfclvxrsyrr.®- £ zdd- rx tlyetnccs vnftvoft), rd r 1 aXtt.cc mtt&ftx mior,c ftyr.s £ rexvifac dtjpdcrxs clftu- tec ftrtccyc'/lu l%vmv. i'ra re rluS'ni'Kit rztccumv, Hay aft opus ftp ficyftu rtxrr- vdySyoi, y.nyt-ia. ft mitral ^ysriis rug \711y.10azyfttAS am'hnntt. are i) eif ftu'ft oirrjpeta , clxeras at douenya ysye els rk; utjpdtrxs rSmetres aim©- foment vcy. dtpaipaTcy tUp yS rks izo&y.y.ttiuitiss rldi$ ^ertis fcyiyhu, ra? c£ byi po» swj- yicnfipjrc rmkgyyt rid Qicui.rkrm ci mrirat itrat txdto xCidti, isdocit at ay. U'C ri'brifot dtcy. ii yl iarti^crrirS fiaoiXeus dj rd$en!l Trc',01 i ’zSecetrp, dtxra •nvii. rft dip xt tixdtis paper,v y xaleXav, a rm tribal irx, dxtia rbjj craorx amXu- 'Tayms at, a Zthnre, civs. £ ft[&(pv'hal,c<4 xrnpean,ds re sixes, rat mitrut xl/t-ist’ ’ZX/ysniitrtis ■ 5» H y. rid yjspa troi rvyjw xX'/i^S^ ^uyftaln, mlun/Mn fSy puy.!w,ye- yiS lev ezlfyim mS tmxtixch ■mXh.r,. Zi\g.pbttpcf.tU 'te, (ptyaejparnas ts xh )5 ' 'ilt AsA«4 /STO f Xcy<&, £ tzo&rtrcy re pc-fttu rxepyx dtcitapyp xaftg.'hr^iTW ot tie £ ^elpa •p rr^ffteas alia rmtrut dtJpdiTrat, Haft e p Kuhtim effecla, monument afm virtutis poft futstris reliquere. Quart in earn jtvire id vero injuriam Jit fetcere humttno generi omnts&vi , eripiendo its, qui olim fuere, debits laudis memoriam, venturis vero fpeBaculi voluptatem . Hac dm euntin modumfe habectnt, cogita de duobtis etlterum necejfario futurum , HI nut in hoc hello v'mcarls ah lmperatore,cmt tun fortune Jit fuperior. Situ vi- Bor, everfeturbe, non aliens!-, fed tuct perdideris: eadem fervctta,pojjejjionefiue- nsomnium fpeciofijftma. ft adverfa tibi fors ceciderit, Roma per te incolumi, re- p'ojitalibi erit apud victorem grettiq: eadem jacentejacebunt extrh omnemJpem yniJericordi&smtopfet *$«*• *: Templet heslibus nec extents eripimus. Appianus id habet civi- Euni 11. De Ageiilao feriptor Latinus vitaejus; Neque hoefolum *# Gracia fecit ut templet Deortim fan&e} haberet, fed etiam apud barb arcs fum- m religions ftmulacm, arofque eonfervstviu Ifaqtee pwdicabat mirari ’ v ‘ - V - ■ fenon J43 DE IVRE BELLI- fe non facrilegorum numero haberi qui fupplicibus eorum nocuiffent: aut non gravioribuspcenisaffici, quireligionemminuerent, quam qui fttna, Jpoliarent. DeAgefilai fandtimonia in hac reetiam PJutarchum vide. Idem multos pariter.Romanos ejus laudis parcicipes facit in Sulla: P p,', p.luj'&i.M’i'p tSv tfyj tu T tbXciptlviov , jfjtj Mswisf A’xvAiW rScp A’tfiPuoF Ilau/ov, m o /dp A’tZoyov i%i\dams -dji raj Munotuii /SanXSs Kofammtep.tnsTesii/jjvmUTrixov'r’TS'j'iifm-m't'E.'x^vnx.ch, ccZtdt Ituvoi tw'fcit rp trsitjc-pp. TmUs'nv w&imelSotmi. l n memiriatn revoiabant alii Tluminium, alii Manium Aquilium p JEmilium Paulum , quorum ille Antio~ cho ejeflto e Gracia, hi vero debellatis Macedomm t regions, non modo Grrcttnicit templis pepercerant, fed donis ea multoque honort etc fanctimonia ctuxerant. ' Adi & Vitruvium lib. 11. Dionem xli i.Plutarchum Gala re: Bro- darum v Mifcellaneorum. Cabao Maurus ipfe non Chriftianus hono- rem volebat haberi Chriftianorum Ecclefiis contra quam facerent Vandali, quibus fperabat iraturn fore, quifquisille effet, Chriftiano¬ rum Deum. Teftatur hoc Procopius Vandalicorum i, aui & Peril* corum n,Chofroen Perfam non Chriftianum Ecclefite Antiochien- fium Chriftianorum ait pepercifte. Iuftinianus etiam, ut idem refert Vandalicorum u , retinereapudfe non aufus eft res illas quas Hie- rofolymorum Templo Vefpafianus abftulerat Romam , Roms au- tcm repertas in Africam afportaverat Gizerichus. De fandtimonia a Mahumetiftis fervata loco in quo Ezechlelis & trium Danielis fo- ciorum ofla erant condita, teftis eft in itinerario ludaeus Benjamin. In Got his Roma captor thus'] fub Alarico Ariano: cujus & hoc fa- ftum memorabile apud Caffiodorum xi i, 20: Rex Alaruhut Apop- li Petri vdfa fats defer entibits cum excepijfet, mox, utrei caufam habit it inter-’ rcgatione cognovit, [acrisliminibus dsportari diripientium manibus imperavit, ut cupiditm qua dtpradationis ambitu ndmiferat fcelus, devotione largifima deleretexcejfim. Teftantur hoc martyrum loco. ] Exfcripfit hunc locum Ifidorus in Chronicis Gotthicis /Era ccccxlv it. Mal’m qui ] omnino fie legendum oftendit Orofius eandem hifto- riam referenslib. vii, c.28. Pofteaquam etd ilia lout veniebant Eifdem Apoftolorum bafilicis Gotthi fub Vitige Romam obfidentes pepercerunt, tefte Procopio Gotthicorum 11. Etiam barbaris &C non Chriftianis jus confugii in talia locaprofuit. Vide Zolimumlibro iv deTomitanis barbaris. AddeHelvetiorum legem apud Simlerum: Nicetam AlexioMa- nuelis filio, eundem lib. 1 de Andronico ubi Siculos culpat ob viola- tas Antiochenfium Ecdefias. De cdo a giganttbus oppugnatofabulamfic interpretabatur ] Ut & altefum deEpopeo, Diodorus Siculus. §. vii. Phil pius ultra jus vittoriain templa, arm, fepukhra piviit ] Simile Pru- fise fadtum deteftatus Polybius cujus verba Suidas lervavit in voca- bulo Prufiar, &excerpta Peirefiana. §. yi 11. Idem Agefdai confilium ] Meminit & Plutarchus Agefilao. De QumtioJ nempe T. Quintio Flaminio, Catvt AC P A C I S , LIB. III. 54 * C A P V T XIII. Temperamentum circa res captas. I, Ret etiam hoftilium fubditorum bello captas retineri ad modum debitt : II. Non etiam in pcenam aliem crimi- III. Debttum hie intellect ctiam quod in bello fubnafeitur . Exempta. r I V. Humanitatk ejje fummo jure hie non uti. S Ed nequtfpeccato vacare aut areftitutionis onere immunis cen- feri debet rerum hoftilium in bello jufto captura. Quippe * fi id quod redte fit Ipedtas, non ultra licitum eft capere aut habere . quam caufa fubeft debendi in hofte : excepto quod etiam extra earn J jy, ad fecuritatem necelfariam res polfunt detineri, fed reftituendar, cef- 5 6 . ’ fante periculo , in fe aut in pretio fecundum ea quae libro ii cap. I i tradtavimus. nam quod & in re pacatorum liceret, multo magis in re hoftium licet. Hoc igitur eft capiendi quoddam jus line acquiren- c ft eUn - ,a di jure. Cum autem deberi aliquid nobis poflit aut ob inaequalita- \7rtfhU t tern rerum, * aut ex poena, poteft ex utraque caufa acquiri res hofti- damnum. lis led cum difcrimine tamen. nam lupra diximus, exdebito i \\ Q Cooar. od d. priore non res tantum debentis fed Sc fubditorum ejus ex introdudlo jure gentium quailfidejuflione obligari. Quod quidem jus gentium «. n. alterius generis credimus quam illud quod in impunitate fola,aut ex- d 'i ure terna vi judiciorum confiftit. Nam licut in res noftras ex conlenfu 39 ’ privatonoftro ei qui cum adturn eft non externum rnodo led 8 t in- «wn, ternum jus quarritur , lie & ex communi quodam conlenfu, qui fin- ,r ‘'f ■ AC'- gulorum confenftim vi quadam in fe continet, quo lenlu lex' sriXiai '' mftxviWtri, communis faciio rivitatisA'iatm. Atque id in hoc negotii genere placuiffe gentibus eo eft cred;bilius,quia hare lex gentium non lola majoris rnali vitandi caula, led etiam juris cuique lui conlequen- di gratia introdudta eft. 11. ■ At in altero debendi genere quod pcenale . eft non video gen¬ tium confenfu tale jus in res lubditorum elfeproditum. odiola enim eft talis rerum alienarum obligatio , ideoque latius produci non de¬ bet, quam adtum apparent. Nequc vero par eft utilitas in pofteriore hoc, & in priore debendi genere. nam prius illud eft in bonis, pofte- rius hoc non eft , ideoque perlecutio ejus line damno ornitti poteft. Nec obftat quod fupra de jure Attico diximus. Nam ibi homines Lw. in, obligabantur non ex eo prsprie quod civkas puniri poterat, fed"/ 1 - 2 - duntaxat ad cogendam civitatem id facere quod facere debebat, id eft judicium redderein fontem, quod debitum ex officio ad prius il¬ lud non ad pofterius debendi genus refertur: aliud enim eft debere punire, aliud debere aut polfe puniri, quanquam ex cefiatione circa illud hoc fequi lolet, fed itaut diftindta fit caula ilia & hoc effedtum. Ergo poenar nomine acquiri res fubditorum hoftilium non porerunr, fedeorum duntaxat qui ipli dejiquerint, in quibus & magiftratus continentur qui delidta non puniunt. HI. Cseterumresfubditorujn§ccapiScacquiripoffunt nonran- tum i> EIVREBECtl turn ad confecutionem debiti*primarii, unde ortum eft bellum , fed & fubnafcentis fecundum ea qua diximus' initio hujus Jibri. Ec fc ieUum"n.' accl P iendumeft nul11 ed: i m $enf(ts belli lege juft a fufceptums ; Apud Thucydidem damnantur Samii^)!^*^ -ru olmXcJjiv% fofoere. belli impenfas. Et alibi faepe. Quod, autem vidtis jufte imponitur, idem & bello ju- fte extorquetur. IV. Caeterum fciendum eft quod & alibi meminimus, latius pa- tere caritatis quam juris regulas. Qui divitiis floret immifericordiae reus erit fi inopem debitorem omnibus reculis fuis excutiat, ut ipfe ultimumquadrantemconfequatur, multoque magis fi is ipfe debitor in id debitum venerit fua bonitate , ut fi pro amico fidejuflerit, ip/e autem nihil pecuniae verterit in rem fuam. * JVliferabile enim eft, ut ait pater Quintilianus, fponforis periculum. Tamen tam durus cre¬ ditor contra jus ftri&e didtum nihil facit. Quare * exigit humaniras ut his qui extra culpam funt belli, quique non alio quam fidejuflorio nomine obftri&ifunt, relinquanturres iftoe quibusnos facilius quam ipfi careamus, proefertim vero fi fatis appareat illos ipfos id quod eo modo amiferunt a civitate fua non recuperaturos. Hue pertinet quod Babylone capta Cyrus militibus dixit: a*** «bV.ih yt '&m i, n jjiifl, oix^ct (piXavJpatnci. dr. u!paip;m&t 'o t< sure lyftt av\&(. Injufte qiiidcm non pojfidebitis qun tenet is : fed ft quid non auferetu hoftibus , id veftret erit hu- manitatis. Notandum & hoc cum in lubfidium inrrodudhim fit jus Regius de a- hoc in bona fubditoruminnocentium, quamdiu/pes eflnosnoftrum ajbusfu. ^ t j s £ ac j] e con f e qui pofle a b originariis debitoribus, aut ab iis qui TuT^P jus non reddendo fponte fua debitores fe faciunt, ad eos venire qui 31 ’.dub. 7, culpa vacant, etiamfi concedatut cum ftridto jure nonpugnare, abi- ”■} « 7 - re tamen ab humanitatis regula. Exempla hujus humanitatis exftant u.rJ.lZ paffim in hiftoria proefertim Romana, ut cum agri hoftibus deviftis D.hnagru eaconditione concefti ut incivitatem venirent, id eft viftae civitati ifverbem- ce d eren t, aut cum ex agris modicum honoris gratia veteripoflef- Dde fori relinquebatur. Sic a Romulo Vejentes agri parte mulctatos remind, narrat Livius. SicVxiis * Alexander Macedo agros quoshabue- Viii.dejure r dedit ve&igales. Sic deditas urbes nondiripi faepelegas:& SiLinverb. fupra diximus non perfonis tantum ,_fed 8c rebus agros colennum btlUm.p.u cumlaude 8c ex pio Canonum proefcripto parci, faltem fub tribu- t. io,»m. t0 tributo folere & mercibus concedi a bello immum- verj, 3 . 7 * sArr % lib n tcitcm, III, Anno* AC PAClS,tIB. ill. *43 Annotata ad Caput xiii. S I id quod reels fit (peel as ] Vide quod judicavit Innocentius Roma- §. I. nus Pontifex apud Bembum i. Aut expcena ] Romani Prufiam Attalo jufierunt & damnum relarcire & poenarn iniuper pendere. Impcnfam qiu in helium fatla ejfet] meminit Polybius Excerpto Iega- }, ni« tionum 23. Sic & a Sulla damnati Afiatici, narrante in Mithridati- cis Appiano. moremhunc pro fe allegat Rex Polonix apud Thua- nmajibro lxxiii , anno cio iolxxxi. Sic apud Homerum Ilia- dos r vocem -npw Scholiaftes inrerpretatur ©a'swv rQ mxif/.n' y.iyi liTeyifiirvmtdv 7 wX{x.T>if^TM. belli nflimationera : dimidium nempe rerum tju&murbe erjtnt. ’ Miferabile enim eft, tit ait pater S^uintilidnus , fponforis periculum ] Addit §• IV. falvo pudore ad fponforem non aliter creditorem venire quam fi re- cipere a debitore non polfit. Bene falvo pudore. nam fponfores ap¬ pellate videcur habere quandam Smmmav ut ait Cicero adAtticum xvi, if Exigtt humanitas ] Ptoleiroeus Demetrio Antigoni filio tabernacu- lum & alia ad curam corporis iplius pertinentia , pecunias quoque capias remilir, dicens non de omnibus rebus led de imperio & ho- nore inter ipfoscertari. Narrat Plutarchus Demetrio. Vide & fa¬ ctum Sandtii Valconum regis apud Marianamlib. xi, cap. 16. Veteri pofftffori relmcjuebatur'] Appianus civililim II. •mi SiTmtefimirt xh'e rirm atmerav yw oitpypSuTc, ccXtl ipugfifyiirt. Romani vete- res ne hofiibus quidem viBis cmnes agros adimebant , fed cum eispartiehantur • Sic & Vandalos in Africa & in Italia Gotthos fecilfehiftoriat nos docent. Capvt XIV. Temperamentum circa captos. I# Quoufque capere homines liceatjuUitia in - terna: II. Quid intemojuftitia dominio in firvum lies at : III. Non licere occidere innocentem, IV. Non punire inclementer. V. Non operas nimium graves imponere: VI. Veeulium quomedo domini , qurnodofir -» vi. VII. An fervisfupere liceat. VIII. An e fervis nati domino tencantut dr quaienus. I X. Quid faciendum ub\ captorumfirvitus in ufu non eft . Q Vibus in locis captivitas hominum&fervitus in more eft, fi inrernam juftitiam refpicimus, lihaitanda primumeftad re-^ ff dc - ure rum inftar, ut fcilicet eo ulquelicira fit talis acquilitio quouf- bdii,nf 1. que debiti aut primarii aut fubnalcentis quantitas patitur, nifi forte Dec.u. 11 , in ipfis hominibus peculiare lit delidlum quod libertatis damno pu- c r dub A- ran aequiras rerat, Hactenus lgitur nec ultra jnltufti helium -ge- p U> rensinhoftisfubditos captos jus habet,idque in alios valide trans- 5 -n. fat. Erit autem sequitatis & bonitatis oflicium hie quoqueea adhi- VctUnttA Vlatctice. Sen. dt be- nef lib.l ij cap. 22. I de Clem . IS. £/j. xlvll. Co/»/: Iv. I. Eptjt. vl, 9 Lib. vll, c. XIV. fad. ultim. I dt Clem. 18, V44 DE IV RE BELLI- bere difcrimina qua:cum de interficiendishoftibus ageretur fupra an- notata funt. Demofthenes in epiftola pro Lycurgi li'beris laudat Phi- lippum Macedonem * quod non omnes qui inter hoftes fuerant fervos feciffet. $ Ss-nHucu* «•« dx t?t Oeiypcaf. fvfti.s esprivixUs cirri cot’ dxqcpoias r'ot vzse&ftpwoi (male editum &w«v) xs>-affs(ms xj vj^ctanxlv) dhvu&iuv. Servi fortuna ptidem infer tores funt: natura autem pares dominis: at divina legijufti reguld eft non quod fortuna ,fed quod natura tongruit • Ideonoti oportet dominos pote* fate fun tn fervos proterve mi, nec earn materiam fumere fitperbia fy infolen - tit, (ft diraferitati . Hac enttn ftgna animinon placidi, fed male temperati , qftp mfubditos tyrannico quodam dominatu f&vientis. Numquid nam aquum eft, ait Seneca, gravius hommi fpduriusimperari quant imperatur animalibut rntis ? atqui equum non crebris verberibus exterret dominandi peritus magi» fterjfet enimforntiddoftis fp ccntumaxnift eum taBu blandiente permulferis. Et mox: quid fiultius qmm in jumentis quidem & canibits erubefeere tram exercere, pejfma autem conditione hominem eftfe ? HinC eft quod Hebraa lege fervo aut ancillre * non pro oculo tanmm fed & pro dente ex- cufTo,perinjuriam fcilicet, libertas debebatur. V. Sed& * opera cum modo exigendae funt, & valetudinis fer-* . vorurn humane habenda ratio. Quod ipftun prater alia Ipeftat lex j®* Hebraa in Sabbati inftitutione , nitnirum tit laboribus aliquod dare- Dcut.r., 14. tur fpiramentum. Eft C. Piinii epiftola ad Paulinum quse lie incipit: Video quam molliter tuos habeas, quo ftrnplicius conf.tebor tibi , qua indulgentia neos traciem. Eft tnihi fetnper in ammo Homericum illud \nvffts 3 *i> a* 5n®o fm, gf hoc nofirum paterfamilias . In eaderti voce veterum humani- tatem obfervar & Seneca \He illudquidem videtis quam omnem invidiam ipfteA'tlii majores no(lri dominis, omnem c ntumeliam fervis detraxerint ? dominUm pa- tremfamilia appeUavergnt, fervos familiares. D’On Prufteenfis optimum regem delcribens: fiosr'nbjj 3 «b»s tSv iP-csOS-ipa » , dxdt /atiTi rSs JCtdfHt : domini nomen adeo in homines Iberos non ufurpat, ut (ft in fervos eo abftineat* * Vlyxes apud Homerum fervos quos fidos reperit od. f, apud fe ait futuros eo loco quali Telemachi filii ipfius frarres elfent. lertullianus: * Gratius eft mmm pietatis quam potejialis; etiam familU 'Mm rnagit $46 D E I - V R E B E t L I magis patres quam domini vocantur . Hieronymus five Paulinus ad Ce- lantiam : Familiam tuam ita rege & conftituc ut te matrem magis tuorum quam dominam videri veils a quibus benign-hate potius quam feveritate exige ati*Dc? e reverem ' am • Augllftinus : Domeftica pax a jutfis patribus ha olim admini- ap. 16. * ftrata eft, ut [ecmdurahsc temper alia bona filiorum fiortemd [ervorum condi- tione diftinguercnt , ad Dw autem colendum omnibus domusfun mcmbru pa¬ ri dilecl-cne confnlerent: quod naturalis or do ita pmfcribit ut nomen patrisfa- milieu him exortum fit , Qf tarn late vulgettum , ut inique etiam dominantes hot fie gaudeant appellari. 6 mi autem veri patres familius [unt omnibus in fa- miliafim tanquam filiisad colendum & promerendum Deum ccnfulunt.Simi- lem pietatem in voce puerorum quo fervos fignificabant annotavit Servius ad illud Maronis, Clauditejam rivos pueri, nec difiimiJe quod Heracleota fervos fuos Mariandynos * id eft donatarios ap- pellabant, «*ip2ms to mx-fiov ws G&wps/lx; parcentes etcerbitati nominis, utad Ariftophanem verus interpres Calliftratus notabat. Laudat Germanos Tacitus, quibus fervi tanquam coloni habebantnr. Thea- no in epiftola : hx-uix- pftfins i itt r xs'srev y-duiucrt, udwdluri Tniihfoicw. Infills mancipiorum hie efi ujus ut necpr& letbore deficiemt , nec V'Ofi.l. per egeftatem imp ares fint ferendo. VI. Pro opera ut diximus * alimenta fervo debentnr. Serin , ait Cicero, non male pmcipitmt qui ita ; ubent uti ut msreenarih'. operam exigen- I Oecm. v. rf am> j u fi a pmbenda. Ariftoteles: As) pit&es -if o< !• 'at it: fi si f $■ ;)ii ;P di< AC f A C I S,' LIB. III. *47 res in ufurn patronorum & fubditos in ufiim regutn, fic fervos in ufusheriles contulifle legimus, ut fi filia dotanda, li caprivus filius Dimy. i.u, redimend us, & fi quid his eveniflet fimile. Plinius, ut ipfe in epiftolis ^‘ h - T1 u » narrar, fervis fuis concedebat etiam quardam quafi tefiamenta face- ^ ‘ * re, id eft dividere, donate, relinquere intra domum. A pud aliquaS gentes etiam plenius quoddam res. acquirendi jus fervis concefium legimus, ficut fervitutis plures efle gradus h nobis alibi tra&atum eft, Aa hanc internamquam exponimus juftitiam multos apud populos ' J 1 * etiam jus illud exteriusdominornm legesretraxerunt. Nam&apud Gracos fervis durius habitis liccba^itvbw kneu ad venditicnemprocla- mre, & Roma; ad ftatuas confugere , aut prafidum implorare opem contra fevitiam vel famem vel intolerabilena injuriam. Illud vero * Wt jam non ex jure ftrifto, led ex humanitate & benencentia veniet, in- vel terd'um tali quae &: debeatur, ut poll: longas operas aut valde magnaS'L.'™„«, libertas detur fervo. Pofteaquam jure gentium lervitus invafit, lecu- turn eft beneficium manumiflioms , ait Vlpianus. Exemplo fit illud fjjf ’ c ~ Terentianum: feciefervo tit ejfes libertusmihi Vropterea * quod fervibets liberaliter\ Salvianusin um quotidiano efife aitutfervi etfi non optima; falreni IUi non improbae fervitutis libertate donentur. addir, (f ilia qtu in fervi- ntepofiti conquiferant exdominorum domo tollere non vetanttir . Cujus be- nignitatis multaexempla in martyrologiis apparent. Et hie quoque £> esf . XVj laudanda benignitas legis Hebrtea;, qua; fervum Hebneum certo 13. tempore exadlo manumitti omnino jubet, * nee fine donis, de cuius legis contemptu graviter queruntur Prophetae. Catonem majorem reprehenditPiurarchus quod fervos fenedtute confedtos venderet, immemor ejus qua; eft inter homines communis nature. VII. Quaeftio hie incidit an fugere fas fit ei qui bello jufio sitv.verb captus eft. non de eoagimus qui fuo proprio delicto poenam earn [trohuts.^. eft commeritus, fed qui publico fadto in hanc fortunam decidit. Ve- “ rius eft fas non effe, quia ex conventione ut diximus gentium com- /?„„«, n. d-* muni operas fuas civitatis nomine debet. Quod tamenitaeft intelvj'«s. ligendum, nifi intolerabilis fievitia hanc ipft imponat fieceffitatem. Videri circa hanc rem poteft refponfum Gregorii Neocarfariefis xvi. difpj. ?i, VIII. tMovimus alibi dubitationem an & quatenns nati ex dub.7,1mm.. fervis domino teneantur interno jure, qu$ hie ob (peciaiem bello ca- t ptorumconfiderationem omitti non debet. Si parentes fuo delidio c .$, dub. j.’ poenam mortis erant commeriti, poterunt eorum pofteri qui fpera- bantur, ad vitam fervandam obftringi lervitio, quia alioqui exftituri non fuerant.nam & ob alimenta alioquin defutura prolem fiiam pa¬ rentes in fervitutem vendere poflunt, utibi diximus. Tale eft jus qtiod in Cananarorum pofteros Hebreis Deusconceclit. Pro debito l.u,c. *,’ aatem civitatis ii quidem qui jam nati erant, ut pars civitatis obli- Deut.m, gari poterant non minus qiiam parentes ipfi. at in nondum natis non 1 3 * videtur h*c caufa fiifficere , fed alia requiri: aut ex parentum con- ftnfu expreflo accedenre alendi neceffitate, idque etiam in perpe- t«um: aut exipfa alimentorum prsftatione , idque dumtaxat ufque Mm 2, dum y 4 8 DEIV'REBEEtl dum opera: totutn quod impenfum eft expunxerint. Si quid ultra ju¬ ris in hos domino datur, id videtur ex lege civili dominis plus aquo largientibus procedere. IX. At quas apud gentes jus illud fervitutis ex bello in ufu non eft, optimum erit permutari captivos: proximum dimitti pretio non iniquo. Hoc quale lit pracife definiri non poteft: led humanitas docetnon ultra intendi debere quam dedudto ne egeat captus rebus necefiariis: nam & leges civiles hoc multis indulgent qui fuo facto proprio in debitum inciderunt. Alibi hoc padtis aut moribus defini- tur: ut apud Graces olim minagiiunc inter milites menftruo ftipen- Sutjt.Gr. ( jj 0< ]sj arrat Plutarchus olim inter Corinthios & Megarenfes bella gefta Riga’s dj i rvyyir.xSs manfuete fy ha utpopulos confanguineos decebat . Si quis captus effet, eum a captore habitum ut hofpitem & fide de pre¬ tio accepta dimiflum domum tunde natum nomen. Excel- fioris animi eft illud Pyrrhi a Ciceronelaudatum: * Nec ml durumpofco nec ml pretium dederitis; "Ferro non auro vitam cernamus utrique: Quorum virtuti belli for tunapepercit Forundeth libertati me parcere certum efi. Non dubium quin crediderit Pyrrhus jufturn a febellum gerir ta- men parcendum exiftimabat eorum libertati quos probabiles caufa in bellum tuliffent. Simile Cyri fadfum celebrat Xenophon, Philip- 11 cyrep. • ^Jacedonis p 0 ft victoriam in Charonea Polybius: Alexandri in Vita Bem. ScythasCurtius : Ptolemai regis & Demetrii inter le non bello ma- Snabo hliro gj s ^ q uam in captivos benignitate certantium Plutarchus. Lyfima- chum vero Getarum rex Dromichaetes bello captum hofpitem fuum fecit,paupertatifque limul Getica ac comitatis teftem fadtum perpu- lit, ut talibus amicis quam hoftibus uti mallet. Annotata ad Caput xiv. non omnes c i ut tnter hofies fuerant fervos feciffet ] Filius ejus Ale- xandcr Thebis captis exetnit fervituti & facerdotes & eos qui decretis in fe fadtis non adfenlerant. Narrat Plutarchus in vita ejus. $.11, Captivum fe dicebat , non fervum ] Philo : ixu yjfi rmrlpis yZt vp'iisrst- lihozm, sj«l TmXt.dr.ii 7mrigus i xj Aij resets arm^ttrutf.) kJI cu%pz- Xurm asoi t?{ tSpioeus topyt rut r.olruhv orres fsvculnpot y ylQisat hXduDipiSi. Namtfpatres pro/Hits gf filii pro parent thus fetpe pretium peptide- runt , autvi latronum abreptis, aut belli more captis , quos quidem nature leges valent lores his qm in terra fiunt legibus, fcribmt liber os. Nimiruni Ut apud Theodedten Helena loquebatur: Qiut tlx duty eh ckjjvov pi^affglrat T Is 0.1 ratstretxest dhutrmt xdt$t» ; Vtraquegenerisparteprognatam dets Fritne fervam nominare qui audeat ? E’v 7iw&q 'I'vx.'Hs ] Sic & in epiftola Barnab* eft : »’ p-'n an&l •« irzji y oisX'ji rX sbonx&U, re7s ir telnet iXtrifyo; > yArrnxix tpebr^ijtrri ret tx up- AC PACIS, LIB III. J49 QsTtpaisJiiy. Noli acerbe imperarefervo aut ancilla tun in Chriftum ffieranti- bm, ne eo i[>fo oftendtu non timer e te communem tibi (ft ipfis ftominum . Seneca] epiftola XLVIX. XI Non dominnberbs ci dure ] Vide Molem de Kotziprseceptis jubenti- § % iy bus 147, 175', 178.8: collationem legum Molls & Romanarum ti- tulo 111. Prilcus in Excerptis legationum ubi Romanos barbaris praeferr : clfteivov Aj ml; Mrftga; T^-ttaSti pufylloipgiliftffici. mnipcn yt i ifv.7r.cO.cyj it; dvrls; lyyx. i 7 nfiix.wrn;, tip’ « run pcoO.ov a; uiUcvclj ae$ ccvfyi; tpcd/Xx Mvc/xipuj, ffatppoi/ifiscn trtpZ; f tn tci; apM^ntpcxm, urns if T85 imm; 7 mifas.i Aj yi iel\dcv %is ba'ia. r m,umip i 'Zrvlui; \7mye0 fut;.iXdj(=p/iccs 3 If 03 « wag’ a’u'STs wiit 8 ^’vot >yfj waiim bya omiTy, Fanis dif iiplina (ft opera, fervo. Seneca] Idem de Tranquiilltate : Familia vefiiariv.m petit viBumque. Romani ad Beffam apud Procopium Gotthicorum in : js»piiy« , n®s uyire^n aiy J ta^>.v%is •tqotpitv ix , ih dfidw pgUav tiyvv 'dm^gamr, dxd vs y ’zbnffiv 2ifegy.vs s%tsm vj, Date nobis faltem, ut citptivis veftris,alimen- ta, non dicam qu& fufficiant, quaint necejjitas no fir a defiderat, fed qua mortem arceant. Chryfoftonius ad Ephefios v,2: vt<&- fif iJw rvyakw 2 ]^. Hffiitui 'nrjfiyy . ov fere i muff. ref.fy (£ (hoy.-TV^jv.s & recCpcu', £ hbjyy.T, £ iztbi- ftsXcioK lot rt^ripy, ‘oh 'ekv yfi nvyiyys yi irb r rbjj ovy zfij-ytybcw, ili £xed(§r ibji iavris, aft, ejjt/ t?ihvy,r/i?w re yntuxot. __ Qualia datfamulis dominiprolixa voluntas, Federa conpugii focialia, remque domumque. Ipfe Vlyfies Odifle*

g] xroyar omeeta Ohio, r eyfos epcno rervyptrm. Veftrum utrique thori focias dabo, largiar rem Yicinafque domos nofir a. VarrodeServis: ftudiofiores ad opus fieri Uberalius traciando , aatcilttnis out veftitu largiore, ant remtffione operis, concejfioneqite ut peculiare aliquid m fiundo pafcere liceat, ' Seneca] Ejufdem eft ibidem iNumquiddubium eft, quin femes ernpe- adio domini fit ? Dat tamen domino fito mums. Quodfervibas liberaliser] Ita Manufcripti, re£le; Varro narratin Feroni* luco didlum (ervis : J5 enemeriti fedeemt fervi , fitrgant liheri, in quibufdam locis mos Eberari fervos ubi odtuplum pretii, quo empti erant, paraveranr. Nec fine donis ] Confuetndo id interpretata ne minus xxx ficus de- tnr, videprsccptojubentc 84. A C P A C I S , X. I B. I I I. ffl , Vi apud Gr/tcos olim mim ] Bello Gallorum cum Hifpanis in Italia f,ix. ques redemptus quarta parte annui ftipendii, non comprehenli qui ' ordines ducerent eiique luperiores: nec qui jufto prxlio aut oppido per vimcapto venirentin poteftatem. Mariana xxvii, 18. Nec mi mmm pofco J Similem Tiberii Chriftiani Imperatoris in Perfas bonitatem laudat Menander Protedor : Sifebuti Mariana, item Sandii Caftellxregis libro xi. Getarum rex Dromichetes ] meminit & Diodorus Siculus in Excer- ptis Peirefianis, C a p v t XV. Temperamentum circa acquifitionera imperii. I. Qmtenm juftitU interna, permittat impe-' rium acquiri. II. Laudabile ejje hoc jure in v iff os abftine- re : III. Siveeos mifcendo vtfforibuA : I V. Sive rehnquendo imperium hii qui ha- buerant: V. Interdum impofitis prafdtk : V I. yAut tributes etiam & fimihbus onen- bus. VII. Vtilitas ab hac moderatione tndiea - tur . VIII. Exempla : & de mutata forma ref* publica apud viffos. I X. Imperiumfi afjumendum fit» reffe par¬ tem ejus viffis relinqui: X. »• 3»s multos infignior eft & injuria & beneficentia. lufto bellouta- liaacquiri pofTunt, ita & jusimperantis in populum , & jus quod in itnperio habet ipfe populus: fed nempe quatenus fert aut poenx na- fcentis ex delido aut alterius debit! modus. Quibus addenda eft cau- lavitandi periculi fummi. Sed hxc caula plerumque cum aliis mifce- tur, qux tamen ipfa turn in pace conftituenda, turn in utenda vido* ria maxime fpedanda eft. Namcxteraeftutremittantur ex mileri- cordia. In publico autem periculo qux modum excedit lecuritas, immifericordia eft. Ifocrates adPhilippum im wSla* tbaezif otrj# ci dtrCpahdct trp>. 5 bellum pads qb &}s fonegotiumotii caufainflitutum. Nec aliud vult Cicero cujus hoc eft c landiffimum effatum: Bellum ita fufeipiatur ut nihil aliudnifipaxquajita d* of i, videatur. Ejufdem &hoc fimile : Sic fufeipienda belief funt ob earn caufam, ut[me injuria in pace vivatur. Nihil hxc diftant ab his qux nos do- Th. cent verx religionis Theologi finem belli efle amovere ea qux pa- cem perturbant. Ante Nini tempora ut ex Trogo alibi dicere ccepi- ud.de ’belli mus, fines imperii * tueri magis quam proferre mos erat: intra fuarn fee. requip, caique patriam regna finiebantur; Reges non imperium fibi fed ?- 7 « Mm 4 populis De Civ.Dt'ty lib. iv a 15. S' IB- L .IT de ira s Cap. 34 . iAnn. V, lib. L.iti erbe.D de flat loom. /. Foma. D, fid ramie. §en. Tread* '%/Elh iv,f. 'flero '' vl I de CiaZr. I. Ttvitii libra xxxi j. Sf£ D E I V R E BELLI populis fuis gloriam qua?rebant, contentique vidtoria imperio abfti- nebant: quo nos retrahir, quantum poteft, Auguftinus cum ait: vi- deant tamen ne forte non pertinent ad v ros honos * gaudere de imperii lettitu- dine. qui & hoc addit: felicitat major efi v cinum habere loncordem, euam vicinummalum fttbjugare bellmtem. Adde quod in iplis Ammonitis Pro- pheta Amolus fevere reprehendit hoc ftudiuin proferendorum per arma finium, 11 {. Ad hoc antique innocentia? exemplar proxime acceffit ve- terum Romanorum prudensmodeftia: Quid hodie ejfet imperium , ait Seneca : nififalubris providentia vtBos permifeuiffet vicloribus ? Conditor nofier Romulus, ait apud Taciturn Claudius, tantum ftpientia val/rt ut plerofque populos eodem die hofies , deind.e civet habuerit: addit exitio Lacedatmoniis & Athenienfibus nihil aliud fuilfe, quam quod vidlos pro alienigenis arcebant, Livius rem Rotnanam auctam dicit hofti- bus in civitatem recipiendis. Exempla exftant in hiftoriis Sabino- rum, Albanorum, Latinorum, deinde aliorum ex Italia : donee po- ftremo, Cafar Gallos in triumphum duxit, idem in curiam. Gerialis in oratione ad Gailqs qua? apud Taciturn : Jpfi plcrumque le - gionibus noftris prs.fdetis: ipfihas aliafque provincicu regitis. Nihilfeparamm cluufumvc. Et mox : Promdepacem fip vitam quam vtBi viciorefque eodem jure obtinemus, amate, colite, Tandein quod mirandum maxime , in or- be Romano qui funt, ex conftitutione Imperatoris Antonini cives Romani eftedb funt, qua? verba funt Vlpiani. ex eoutModeftinusait Roma communis patria eft. Et de ea Claudianus; Bujus pacifists debetnus moribus omnes, Quod cuncti gens una fumus. IV. Alia modcrata? V’dlonxfpecieseft , vidfc , aut regibus aut populis relinquere, quod habtierant imperium. Sic Hercules, Pria- mi Boftisfarvi viBuslachtymis, Sufcipe dixft , r ell or hahenas, Palrioque fede celfus folio : Sed feeptra fidemeliore tene. Idem vidto Neleo filio ejusNeftori regnum permifit. Sic Perfx reges vidlis regibus regnum relinquehant. Sic Cyrus Armenio Sic Poro Alexander. Laudat hoc * Seneca, nihil ex rege viBo prater gloriam fumere. Et Polybius celebrat Antigoni bonitatem, qui cum Spartam haberet in poteftate reliquerit tpfis, to Tmxlnshfsct -rid ewti- 3-igJao, rempullicammctjormn aclibertatem . quo ex faclo maximasper G nr darn laudes confecutus ibidem narratur. Sic Cappadocibusper- milium h Romanis uti qua vellent reipublica? forma: Et multi popu- li port: bellum relidti liberi. Carthago libera cum fuis legibus efi , ajunt Rhcadii ad Romanos poll: bellum Punicum fecundum, Pompejus •mt itXyptptueiy iB-tuv m /ah dyntsptu htplet , inquit Appianus , ex devious gentibus * quafdam reliquit liberas. Et Quintius ftStolis dicentious pa* cem firmam efle non pofle nift Philippus Macedo regno pelleretur, dixit fen[en,tiam eos dixiflq immemores Romanorum moris, vidtis parcendi: i i # $ ill- f 1 f ft $ t? i# ,S[! 'C' ; tiS £( A CPACIS, LIB. III. parcendi: addidit: Adderfus viSios mitijpmum quemque maximum am" mum habere. Apud Taciturn eft : Zorftni victo nihil ereptum. Ann.ttM, V. Interdum fimul cum conceftione imperii confultum vidlorum fecuritaci. * Sica Quintiodecretum,Corinthus redderetur Achrtis, utin Acrocorinrho ramen praefidium effet: Chalcidem ac Demetria- dem detineri, donee cura de Antiocho deceffiffct. VI. Tnburorum quoque indidtio firpe non ram ad fadtorum fumtuum reftitutionem , quam ad fecuritatem & vidtoris & vidti m pofterum pertinet. Cicero de Gratis: Simulillud Apa cogitet nullum L. 1 - Max ~ dimidiumplus. Et Appianus notat non paucospopulos qui fubRoma« Iy ’ '* no imperio effe vellent, ab iplis repudiatos : aliis eriam reges da- tos.Scipione Africano judice jam fuis remporibus tantum Roma pofiidebat, ut avidum efiet quicquam ultra appetere, abundefelix, fi nihil ex eo quod obtinebat amitteret. Itaque Sc luftri condendi carmen quo Dii rogabantur ut res populi Romani melioresamplio- refque facerent, ita emendavit precatus ut eas perpetuo incolumes fervarenr. . VIII. Laced*tnonii 8c initio Athenienles in captas civitates nullum fibi vindicabant imperium : tantum eas republica uti vole- bant ad fuarn accommedata, Lacedaemonii quidem lub primorum potentia, Athenien/es lub arbitrio populi, ut Thucydides,Ifocrates, chef. Dad. Demofthenes nos docent, ip fe etiam Ariftoteles quarti de republica L ftj - xHl Mra 5 . eapite & XV) Atm. VI, /ft/?. II. lib. XV. Ltft.xyll. lib.X,cap. III.T.I7. Lib.ill,c. VIII, 3 . Lib. x.epift. $ 6 ,& 84. «ir III & 113. Ibtefuft. 93’ X«»* if Cjb riinft. I, iv. 5?4 D E I V R E BELLI capitexi, & quinti vii , quod ipfiim infcomcedia lie notatHenio* chus illorum temporuin fcriptor : Tuuaixe d[’ auras A" \rapftriiri') -nn , ’A« nwitmj. Jaii^a ’Oiib’ (?;, r?) ag/wr.inplait jariga, £,l as mviwpwii^scrjv T«w gemma ad Mas accejfenmt midieres Qua cunBa tcnturbanmt: Optimatitas Eft nomen alteri, alteri Vopidaritas, 6}uarum incitatu pridem externaufnrunt . Simile eft quod Tacitus ab Artabano narrat Seleucise fadtum : Pie- bem primorilus tradidit, inquit, ex fuo ufu : mm pcpidi imperium juxta liber- tatem,pancomm dominatio regulibidinipropior c/2.$ed ejufmodi mutatio- nes an ad vi&oris fecuritatem faciant non eft noftra infpedtionis. IX. Si minus tutum fit omni in vidtos imperio abftinere, tem- perari tamen res poteft, ut aliquid imperii relinquatur ipfis aut ipfo- rum regibus. Populi Romani confuetudinem vocat Tacitus ut ha- beret inftrumenta fervitutis & reges. Eidem Antiochus infervien- tium regum ditiffimus, vsr/nuei. in commentariis de Mufonio : & apud Strabonem circa finem libri fexti, Lucanus: Atcfue omnis * Latio qua few it purpura ferro. Sic apud luda-os manfit fceptrum in Synedrio etiam poft confifca- tionem Archelai. Euagoras Cypri rex, ut apud Diodorum eft, dice- bat velle fe Per fit obedire, fed ut regem regi. Et Dario vidto ali- quoties hanc condirionem ferehat Alexander, ut * ipfie imperaret aliis, pareret Alexandro. Nos de modis mificendi imperii diximus alibi. Quibufidam pars regni relidta, ficut veteribus poffelforibus i I c t a; II u 5 n r 71 f agrorum pars. X. Sed & cum omne imperium vidiis eripitur, relinqui illis pofi- !m funt circa res privatas & publicas minores * fuse leges fiuique mores el Sc magiftratus. Sic in Bithynia proconfiulari provincia Apamxa civi- tas privilegium habuit * fuo arbitriorempublicam adminiftrandi, ut Plinii epiftote nos docent, & alibi Bithynis fui magiftratus, fuus fe- i natus. Sic & in Ponto Amifenorum civitas legibus fuis utebaturLu- , culli beneficio. Gothi vidEs Romanis leges reliquerunt Romanas. ti XI. Hujus indulgentise pars eft * a vita: religionisufum viftis ni- fi perfuafis non eripere: quod ut yidtis pergratum, ita victori innoxi- H um probat Agrippa oratione ad Cajum,quam Philo recitatin lega- G; tionis Cux renuntiatione. Et apud Iofiephum, turn ipfe lofephus turn Hi Titus Imperator rebellibusHierofolymitis objiciunt, quod Roma- norum beneficio facris fuis tanto cum jure uterentur,ut templo al:e- ce nigenas arcere poffent etiam capitis periculo, At fi falfa apud vidtos religio, ne vera opprimatur, redte curabit vidtor, quod Conftanti- nus fecit fradtis Licinii partibus,& poft eum Franci aliique reges. XII. Poftrema cautio hxc eft ut in imperio etiam pleniflimo & i quafi herili, vidli clementer habeantur , & ita ut eorum utilitates A cum vidtoris utilitatibus fiocientur. Cyrus vidtos Affyrios jubebat itt bono elfe amnio; eandqdi ipforum fortqm fore qua: fuiflet, mutato es rantmn AC V A C I S , LIB. III. ff* tantum rege. Manfuras ipfis domos, agros, jus in uxores, inliberos ut fuiflet hactcnus. Quin fiquis injuriam ipfis facerer, fe ac fuos vin- dices fore. Apud Salluftium legimus : Topulo Romano melius vifum arni¬ cas quam fervos qturere: tutiufque rati * vdentihits quam coaliis imperitare. Briranni temporibus Taciti deledlum ac tribura & injundta imperii niunera impigre obibant, fi injuria: abelTent: has segre tolerabant: jam domiti ut parerent, nondum ut fervirent. Privernas iile in Se- natuRomano interrogatus, qualemab ipfis pacem Romani ex/pe- Liv.l.nn. ftandam haberent: Si bonam dedcritbs, ait, fidam faperpetuam. ft ma i- hmhaud diuttirnam : ratione addita: ne crediderisullum populism, aut ho- tninem denique , in ea conditione, cujiis mm pceniteat diutius quam necejfe fit mmfurum. Sic Camillas dicebat, firmiflimum imperium effe quo Liv.lvus. obedientes gaudeanr. Scythas Alexandra: Inter dominum (fi fervum Curt. l.vii. nulla qmicitia : etiam in pace, belli tumenjura fervantur. Hcrmocrates Lil.xu i. apud Diodorum : e«J & tuMt vi'j nx.hu clsy d'jjf6!7nwq : non tarn virtcere pulchrum , quam viftoria clementer uti. Salubris ad vi&oriae ulum Taciti fententia: Bellorum egregii fines quoties ignoficendo tranfigitur . In Cscfaris Dictatoris epiftola eft : Hue nova fit ratio vincendi, ut mife- ricordia (fi liberalitate nos muniamus, Annotata ad Caput xv. T Veri maguquam proferre ] Alexander Imperator Artaxerxi Per- J. ii„ fe : cAv fiflc-iv t£ au/nv dv onlc \dlm opyic yfi fit xcuto^yotv, y.vfii yy- tmuas \X 7 rlm ditufififiw pstyao lyesceyi 7rite/j{gr dyarrym,', 'j i%ar'ixxft if ■m idufiS. Mantndum cuique intra fuos fines nihil novando , neque debere qtten- quam incerta fie fullest um bella incipere,fed faoefili content um. Gaudere de imperii latitudine ] Vide Cyrillum libro V contra Iulia- num reges Hebraras hoc nomine laudantem, quod fuis contend effent finibus. SkRon Alexander"] Pipinus Aiflolfo Langobardo. §.iv* Seneca .] Totus locus dignus inlpici, ubi&hoc egregie didlurn : Hoc eft etiam ex victoria, fua triumphare , teftarique fe nihil quod dignum effet viBore apud viclos invent fe. Tigrani pars regni a Pompejo relfdla. Eu- tropius vi. Sfitafdam reliquit liber css] Earum ut nofcatur conditio vide Poly- bium Excerptis legationum nuin. 6. Suetonium in Caefare ubi de Gallia. Habet & quatdam Guillemannus non indigna leftu in rebus Helvetiorurn. Sic a Spuintio decretum ] RemilTum id tamen poftea. Polybius ex- §• Vo cerptis legationum num.xi. Plutarchus Flaminio. Traderearma, chfiem] Vide de Perfis Agathiam libra iv ? §■ vi. Calanus Indus] Habet id Plutarchus Alexandra. §. vix. Comparatione teftudinis] Plutarchus fic narrat: A’gaibc 5 ■qH’nysZ.ofifiais rljj Z xr.vi/SiM) thmgtTrm spjj, r.ndvra tw dr, wcurig at yeXmaq , 7mMaic^q> •dui r-ipatJuj f niXommtrx &rZs\&ram. Achaos Zacynthum infulam appeten¬ ces turn dehortari vellet dixit, periculum eos adituros, fi, teftudinis more, caput extra Peloponnefum exttdifenu f.ix. §.x. §. XI. f. XII. yy6 DEIVRE BELLI Itaemendavit ] Vtitur hac hiftoria Claudianus Iulianus Conful in epiftola ad Pupienum&Balbinum. Imitarus Auguftus , quiDione narrante, isr^fesn ip' tl; cm Ifebt tngfOt &&ox-ni\tfix yy-s asayr.sis ogiyis iys-aft/.xuSoL- vm fitt ibri Sd?is is mcofts 7 £ cw 75 ifya funt enim hac pro non captis. At quae bello injufto quaruntur refti- L.Simxtle, tuenda diximus, nec ab iis tantum qui ceperunt, fed & ab aliis ad quos res quoquo modo pervenit. nemo enim plus juris ad alium \ transferre poteft, quam ipfe habuit, ajunt juris Romani audtores, d. deac^. quod Seneca breviter explicat, nemo poteft quod non habet dare. Domi- de ilium internum non habuit qui primo cepit: quare necillud habebit qui caufam ab ipfo obtinet : dominium ergo fecundus aut tertius pofleflor accepit, quod docendi caufa externum vocamus : id eft I commodum hoc ut ubique judiciaria audtoritate ac manu pro do¬ mino ruendus fit : quo tamen ft utatur adverfus eum cui res malo fadto erepta eft, faciet non probe. Nam quod de fervo qui a latro- L.htrmu, nibus captus moxad hoftes pervenerat relponderunt Iurifconfulti D - i,ca P t - nobiles , verum efle eum fubreptum efle , nec quod hoftium fuifiet ^.gti.Re- aut poftliminio rediiflet ei rei impedimento efle , idem ex naturali de J®* jure refpondendum eft, de eo, qui bello injufto captus , mox bello ^ut 7 , * jufto, aut alia ratione , in alterius venit poteftatem. nam in jure in- «. ’ 121 . ternobelluminjuftumlatrocinio nihil diftat. Atquein hanc fenren- tiam ex fadto confultus refpondit * Gregorius Neocafarienfis cum j Pontici quidam res civium a barbaris captasrecepiflent. 11. Reddenda ergo res tales his quibus fuerant erepta , quod & I fadtum Tape videmus. Liviuscum retulilfet a L. Lucretio Tricipi- Ut.m. i tino vidtos Volfcos & iEquos, expofitam ait in campo Martio pra- 1 dam, ut luum quifqueper triduum cognitum abduceret. Idem cum narraflet, Volfcos a Pofthumio didtatore fufos: Prads pars fua cogno- ut. x. j fientibus Latinis atque Hernias reddtta : partem fub bafta diBator vendidit. Alibi: Biduum ad recognoftendas res datum domints. Idem ubi Samnitium de Campanis vidtoriam narraverat, quod htijftmum viBoribus fuit , ca- pti-vorum receptet feptem millta (ft. quadringenti : pr&da ingens fociorum: acciti - que ediBo 'domini ad res fuas nofcendas recipiendafque prsflituta die. Mox fi- ; milerecitat fadtum Romanorum : Samnites Interamnam cobniam Ro- mcmorum occupare conati urbem non tenuemnt: agros depopulate cum prsdam , aliam inde mint am hominum atque pecudum colonofque captos agerent, in vi- j clonm incidunt, confulem ab Luceria redeuntem, nec predam folttm amittunt, fed ipfi longo ac impedito agmine incompoftti cudimtur. Conful lr.teramnam ediBo domints ad res fuas nofcendas recipiendafque con vacates exercitu ibi re- liffo comitiorum caufa Romam eft profeBus. Alibi de prada agens , quam ad Ilipam Lufitania urbem Cornelius Scipio ceperat, ftc ait idem feriptor : Ea omnis ante urbem expoftta eft, poteftafque deminis res fuas cc- gnofeendi facta: cetera venders da qu&ftori data : quod inde effeBum eft, mi - Utidivifum. PoftpugnamT. Gracchi ad Beneventum : prttda omnis, ut.xx it. fnterquam hominum captivorum , militi concejfa eft. (ft pecus exceptum eft , I quod intra triginta dies domini ergnoviffent, eodetn I.ivio audtore. De LiEmylio Gallorum vidtore Polybius th» Resao dmJhxt -ms ^ l u ' prsdam iis reddidit a quibus abacla fuerat. * Idem feciflc Scipionem Plutarchus & Appianus narrant, cum Carthagine capta multa ibi in- piutar.^i. veniflet donaria , qua e Sicilia urbibus & aliunde Poeni eo advexe- f°f h - i rant - Cicero Verrina de Iuriftlidtione Sicilienli: oppidum Himeram ^Pf’ rmu f Cwhaginienfes quondam ceperant, quod fuerat imprimis Sicilia clarttm & Si omnium • y$8 DE IVREBEELI crnatum. Scipio qui hoc dignum populo Romano arbitraretur, bello confe&ofo - chs fua per noftram vittoriam recuperare, Siculis omnibus, Carthminc ca- pta, quapotuit, reftittienda cumvit. Idem late lads id ipfimi Scipionis Tjivim hbro fadtum profcquitur Verrinade Signis. Rhodii naves quatuor Athe- xxxi. nienfium captas a Macedonibus recuperatafque Athenienfibus red- diderunt. Sic Phaneas AStolusreftitui JEtolis aquumcenfebat, q U£ xxxn/'^ 0 antC belliam habuiffent. Nec negabat T. Qmndtius, fi de urbibus Strsbo libro bello captis ageretur, & focietatis leges non rupiffent Aitoli. Edam xin. bona, olitn confecrata Ephefi, qua: reges fua fecerant, Romani in veterem ftatum reftituerunt. III. Quod fi commercio res tabs ad aliquem pervenerit, pote- ritne is ei, cui res fiiit erepta, pretium d fe numeratum imputare ? lib. i ijC.x, Confentaneum eft his qua alibi diximus poffe imputari, in quan¬ ta 9. turn ipfi qui rem amiferat valitura fuerat defperata poffeffionis re- cuperatio. Quod fi tale impendium repeti potefb, quidni & aftima- tio laboris ac periculi, perinde ac ft quis rem alieriam in mari perdi- tam urinando eduxiflet. ? Appofita ad hanc quaftionem mihi videtur is to fdi fol/djjov : Non accipere in talibus tttrpe , fed nonaccipere me- | lias if virtutis cujufdam exuberantis in Us qua licit a pint oftendentis, fe if j his carere poffs. Confer quae fupra lib. 1 x , c. xi v. §. vi. & hoc libro c. iv. f 1. it a f populi ] Exfules Saguntini poft lex annos a Romanis reftitu -1 ti. Antonius Caffii bello in fervitutem redadtos, liberos efle juffit, S * [ bonadominisreddi. Sic Calatrava militibus,quibus erepta a Mau¬ ris erat, reddita a rege Caftellae aliilque. Mariana lib. xi. Confer quae fupra hoc libro cap. x, §■ 6 . f Aratisicyonii confdium fequi ] quod fecit rex Ferdinandus memo -1 VI< rante Mariana lib. xxix. c. 14. [S f C a r v t XVII. De his qui in hello medii funt. I# sA pa.ca.tb nihil fumendum nijt ex [umma. fill. Quod Jit ofjicium pacAtorum circa necefitate cum rejlituttone pretit: I beUdntes, 11 . Exempla abftinentw & precept a. I S Vpervacuum videri poflet, agere nos de his qui extra bellum hint pofiri, quando in hos fatis conftet nullum efle jus bellicum. Sed quia occafione belli multa in eos , finitimos preferring patrari 5«o DE IVRE BELLI patrari folent pretext a neceffitace, repetendum hie breviter quod e. diximusalibi, neceflitatemut jusaliquoddetinrem alienam,fum- ii.io. mam effe debere: requiri pratereaur in ipfb domino par neceflitas non fubfit: etiam ubi de neceffitate conftat, non ultra fumendmn quam exigit: id eft ft cuftodia iiifficiat, non fumendum ufum: fi ufus non fumendum abuftim : fi abufii fit opus, reftituendum tamenrei pretium. 11. Moles cum fiimma ipfum & populum neceffiras urgeret tranfeundi per agros Idumaorum,primum ait tranfiturum fe via re¬ gia, neque deflexurum in arva aut vineta: fi vel aqua ipforum opus haberet, perfoluturumfeejuspptium. Idem praftiterunt laudari &Gracorum, & Romanorum duces. Apud Xcnophontem Grad qui cum Clearcho Perils pollicentur, nullo fe damno iter fa&uros; & fi venales commeatus praberentur, neque elculenta fe neque po- culenta cuiquam erepturos. Dercyllides narrante eodem Xeno- phonte •netghytyt ti opdrApca Sbjfi I s ipiXicis gupepe pttiiit fi'Xei'ipoec tsjj nipt- P&'/At , copias duxitper fines pneat os it aut nullo detrimento fociiafficerentur. Livius de Perleo rege : Per Fhtbiotidem Achaiam, Tbeffaliamque fme damno injuriaque agrorum per quos iter fecit, in regnumrediit. De Agidis Spartani exercitu Plutarchus : 'fiapea mis nixim jmv , dZxtt&Si ir%du 5 ijjo) fjyvotis d-tyotpfib 7 {w IUXemnimv: fieclaculum erant civitatibus clementer at fine noxa fypene *fine ftrepitu peragrantes Peb>- Tib. II. ponnefum .De Sulla Vellejus : Futures veniffe in Italiam, non bellivindicem, fed pads auclorem : tanta cum quiete exerettum per Calabriam Aptdiarnque turn fingulari ciirafiugum, agrornm , wbium ,hominum, perduxitin Campa- Pro lege niam. * De Pompejo Magno Tullius : Cujuslegiones fie in Afmmper- Mam/ia. venerunt, ut non modo manus tanti exercitus, fed net veftigium quidern cui - Litre it qmmpacato nocuiffedicatur. De Domiriano ita Frontinus : Cum inf - Strat. r.n. n ibus vbiorum caftellaponeret, pro frucHbus eorum locorum qux vallo compre - hendebat pretium folvi jujfit, tuque ea jujlitiafama omnium fidem fibiad- ftrinxit. De Parthica Alexandri Severi expeditione Lampridius: Tanta difeiplina , tanta reverentia fui egit , ut non milites , fed fenatores dice- rentur: quacumque iter milites faciebant, tribuni accinUi, ccnturiones vereettn- di, milites amabiles erant : ipfum vero oh h&c tot tanta bona provinciates ut Deum fufeipiebant. * De Gothis , Hunnis , Alanis , qui Theodolio merchant Panegyrifta: Nullus ttmultus, nulla confufio , nulla direptiout a barbaris erat ; quin fi qttando dijficilior fhmentaria res fuijfet, inopim patienter ferebat, (fi quam rnmero arilarat annonam comparcendo Uxabat. Stiliconi Claudianus idem tribuit: Tanta quies tantufque metus fervatar honefii ' Temoderante fuit, nullis ut vineafurtis Aut feges erepta fiaudaret meffe colonum. *Et Belifario Suida. Hoc praftabat exafta cura * provifus rerum neceflariarum, & bene foluta ftipendia, & vigor difeiplina, cujus le¬ gem audis* apud Ammianum: pacatorum terras non debete calcari. Et Lib.xvin. apud Vopifcum Aureliano: Nemo pullumalienum rapiat: ovem nemo ^Aurcltan, contingat , uvasn nullus auferat, fegetemnemo deter at, cleumyfal, lignum nemo exigat. Item apud Caffiodorum ; Vivant cumprovinciaUbus, jure chili: * ntt i 1 ti i * l t , il : i s ■ ; g 1 i '4 ft t 6 A C P A C I S i t T B. I I I. J6l I $ I® is'it- I i Uec infcleficat animus qui Je fentit armattim : quin clypetts iUe exercitus nofirt quietem debet praftare Romanis. His accedat illud Xenophontis expe- ditionis libro VI, fW tt-vctyx.tt.Zps TibXiv i>, ti /ati dt/lfii ijihoms dlhiiv : civitMem arnicam cogendam non effe ut qucqimm daret invita. Ex quibus Oac. m, diftis optime interpreteris illud magni Prophette, imo Propheta 14. majoris monitlim : ptlb'sna 2iJ&riis>rn, (tnfi mjnsPcundoriTt, qfij'i&x.ei&i iifiuv: A concttjjioue,* d calumniain quofvis abjiinete. * conten- ti ejiotefiipendiis vefiris. Cui fimile illud Aureliani apud Vopifcum di¬ do loco : ttnnor.a fua contents [it ; de prxdn hoftis non d$ lachrymis provin- tudim habeat. Nec eft quod quis putet did ham pulchre fed prscfta- rinon poffe. Neque enitn aut moneret hsc vir divinus, aut fapien- res legum audtores prstdpereut, ft crederent impleri non poffe. De- nique* ncceffe eft concedamus fieri poffe , quod fa&um videmus. Ideo attulimus exempla, quibus accedat illud infigne quod * ex d«.iv,t,i. Scauro memoratFrontinus, pomiferam arborem quam in fede ca- ftrorumfuerat complexa metatio, poftero die abeunte exercitu in- taflis fru&ibus re^dtam. Livius cum narfailet milites Romanos in J ->hro feaftris ad Sucronem procacius egiffe, & quofdam eorum nodtuprae- XXVI11, datum in agrum circa pacatum iiffe , adjicit omnia libidine ac licen- tia militum , nihil inftituto ac difciplina militari geftum. Eft & after infignisejus Icriptoris locus, ubi iter Philippi per Denthelatarum agros narratur : Socii erant fed propter inoptafn hand ferns quam hojlium fi¬ rm Macedones populatt funt, rapiendo enitn paffim, villasprimum, deinde quof- dam ctiam vicos evaftarmt , non fine rnagno pttdore regis, cum fociorum voces nequicquam Dees fiociales nomenque fuum implonmtes audiret. Apud Eaci- Ann. sit, turn Peligni turpis fama, dum focios magis quam holies pradatur. Idem Vitellianos notat per omnia Italia; municipia defides & tan- Hifl.ut, turn hofpitibus metuendos. In Verrina quoque Ciceronis de Prat- turaurbana htec eftaccufatio: oppidtt pacatafociorum, atque atnicorum, diripienda ac vexanda curafii. Atque hie omittere non poffum i hec- i/f.tii. Re- logorum fententiam quam verilTimam puto, regem qui quae deb et & atti- ftipegdia militibus non folvit, non tantum militibus teneri de dam- nis ir.de fecutis, fed & fubditis fuis & vicinis quos inedia coadli mi- d,sp. 31. lites male habuerunt. dub.7,0.9 %. III. Viciffim eorum qui abello abftinent oflkiumeft nihil fa- cere quo validior fiatis,qui improbam fovet caufam,aut quo juftum bellum gerentis metus impediantur fecundum ea quse didta a nobis fupra funt. In re vero dubia * sequos fe prabere utrifque in permit- ut , r6 1 ti. tendo tranfitu , incomme'atu praebendolegionibus , inobleffis non w.t, fublevandis. Corcyrenfes apud Thucydidem Athenienfium officii L ‘' bA ’ effe ajunr, fiextra partes effe velint, aut Corinthios prohibere ne ex agro Attico militem conducant, aut idem ftbi permittere. Philippa Macedonian regi objedtum a Romanis duplicitef ab eo fedus vio- latum, & quod fociis populi Romani injurias fecerit, & quod hoftes auxiliis & pecunia juverit. Eademurget 1. Qmntius in colloquio cum Nabide : Vos tamen , inquis , vefiramaue tmiatiamac focietatempro - pie non violavi. Quoties vis te arguam id fecijfe ? fed ndltrplstrifots: fiuffl- tntwirem compleciar : quibus igitur rebus amici:ia violator ? nempe h:s maxi- N n #/* y62 D E I V R E BELLI me drnl'M , fifodos meospro hofttbm habeas, ft hoftibttste conjungtu. Apud M.m. Agathiutn legimus hoftem effe qui facia: quod hofti placet; &i n n ' 1 ‘ Procopio, * in exercitu hoftium eum cenferi qui qua propriead Vhii. m. bellum ufui funt, hoftili exercitui fubtniniftrar. Demofthenesolim dixerat : O ys tfd Xnffieth/ 7 twm vujxftwv yj/f r.cift.m firepitu peittgrantes Fdoponnefitm ] Par teftimonium Tito Quin- T^tio Flaminio perhibet Plutarchus. Be Fcmpejo Magno Tullius ] Et Plutarchus : dxiav tx; epaWfaf ci qaftf bhu7rvg/.ats ci r my]ftv, trCpggcy^a tuic fi.ajg/A(jy.lf cw-mbi ft o for. £py- , ’v^Xet^itt. Cum emdiftet milites fitosper itinera Identicfius agere, fgtl- lum gladiis eorum appofuit 5 quodquinon a/ftodiftet, ispmiebztur. Be Gotthis ] multa de hujus gentis modeftia habemus apud Caf- fiodorumutv, 10. & 11,13. Eodem autenl libro epiftola2f. Nec pojfefforum fegetes aut prata vaftetis. fed fub omni continents proper ate: ut grata nobis effe veftra occurfio psfftt. Sjuia idea exercjtutdes gratu fubimut im- fenfas, ut ab armatis cuftodiatur Intacta civilitcu. lib. IX,23 I Armtt ejus nul¬ la pcffejforum dttmntt fenfermt. Ft Belifario Suida ] Sxpe hanc in Eelifario virtutem prxdicat co¬ mes ejus teftifque actionum Procopius, vide egregiam ejus oratio- nem hue pertinentem quam ad milites habuit prope Siciliam, cum in Africam tenderet, narrationemqueitinerisper Africam Vandali- corum primo. Ex Gotthicorum autem m integrum hue locum appOiiam : etc 'j vie dpgoUssf in Torc/ftrY i Cjleihi ytft iss&vcia ipfty,to, i>& fiuc- Stftcq j&jj dvr ft iftita 7nimzTt , 5 pomi'ySrr@“ BiXtcrzi&its, nTvygr.r ■zjJiStkj j i7Tlh;[/3t/ Sfxi'.ac 'nr/tilH' dmiihii) \ctv |tiU£®e«»S 7mm , elf ctv ocv-nf I . - , . p yj ilvTolf vft j /vdfuiv ■m clna ■ml'.ft. yft wUtt ftju xy.fjftfti m, X-fix ts rbur.g/otf SiitpvXa t?s , ftrj-ma, 7mfi4 C A P V T XVIII. De his quae in belio publico privatim Hunt. I, xAn privatim hojit mcere liceat expofitum cum diftinttione juris naturalu , Gentium & civilu. 1 I. Hu qui [no fumtu militant ant naves in- flruunt quid per internam juflittam liceat refpeffiu ho ft mm. I I I. Quid refpectu fua civitatii : Q V* diximus hadienus pleraque ad eos pertinent, qui aut film- mum in belio arbitrium habent, aut publica imperia exfequun- tur. Videndum etiam quid privatim in belio liceat, qua natu¬ re, quadivino, qua gentium jure. Narratofficiorumprimo Cicero in Pompilii imperatoris exercitu militaffe Catonis Cenforii filium, fed moxdimiliam legionem in qua is militabat. cum nihilominus adolefcens am ore pugnandi in exercitu remanfiifet Catonem fcri- pfilfe ad Pompilium ut fi eqm vellet remanere in exercitu, fecundo eum facramento militia: obligaret, addita caula, quia priore amiflo, jure cum hoftibus pugnare non poterat. Addit & ipla Catonis ad filium verba ex epiftola, quibus eum monet ut caveat ne praelium meat: neque enim jus effe qui miles non lit pugnare cum hofte. T’m. gutl f. * Sic & Chrylantam Cyri militem laudatum legimus qui hofti *«»■?9. imminens reprefiit enfein , limul receptui canere audierat. & Se- De7mc' q lieca - miles dicttur , qui fignum receptui datum negligit . Sed ‘ " falluntur , qui venire hoc pytant ex jure gentium externo: namid II fpedtes, ficut remhoftilem cuilibet occupare licet, ut fupra often- dimns , ita & hollem occidere : nam iHo jure holies pro nullis ha- Ub. in. bentur. Ver.it ergo quod Cato monebat exdilciplina militari Ro- cap.6. mana, cnjus ea lex erat Modeftino notante, ut qui mandata non fervaflet, capite puniretur etiamli res bene ceffiffet:mandata autem re rmht. non fervafie intelligebatur etiam qui extra ordinem, fine ducis in> Uv.i.v ii. perio in hollem pugnafiet, ut Manlianaimperia nos docent: nimi- rum quia fi id tetnere liceat, aut ftationes delererentur aut etiam progrediente licentia exercitus parfve ejus inconfultis praeliis impli- caretur, quod omnino cavendum erat. Itaque Salluftius ubi Ro- manamdifciplinam defcribit: in belio , inquit ,fs;pm vindicatum in us qui contra imperium in hofiem ptignavermt, quique tarditM revocati prd.o excejjerant. Laco quidam cum hofti imminens audito receptus ligno ichnn reprellilfet, caufam reddidit: dationem prxeipue nocituram non hoftium univerfitati, aut regi, aut his qui per fe fontes funt, fed innocentibus , & quidem adeo ut cos detrufura fit in fummas calamitates,in quas etiam eos qui pri va- tim nobis debent conjicere , immifericordiae foret. Quod fi ad haec sihh ven- accedat ut ea depraedatio neque ad finem bello imponendum,neque bobdiuma. ad hoftium publicas vires accidendas notabile aliquod momentum 8 * ver f- 5 * habeat, turn vero probo homine pratfertim Chriftiano , jndignns cenferi debet * quteftus ex fola temporum infoelicitate. V. Evenit autem interdum , ut occalione belli public; nafeatur bellum privatum , pWa fi quis in hoftes incident, & vita; aut rerum adeat periculum , quo cventu ea ernnt obfervandaquae de conceftb tuendi fe modo alibi diximus. Solet & conjungi au&oritas pu- c . i. blica cum privata utilitate: ut fi quis magno abhoftibus damno N n 3 a&dtus L.lll.c.2. Syl. in ver¬ ba beilum, t- I. fj.X. §. IV. £j£.xXv<> $66 BE IVRE BELLI affeftas impctret jus ex rebus hoftium damna farciendi: quod jus definiendum eft ex iis qua? de pignorationibus fupra a nobis funt tra- dita. VI. At ft quis miles aut alius etiarn in bello jufto a?dificia hoftium incenderit, agros vaftaverit atque id genus dedent damna, non juft- lus, adde cum neque neceflitas fubefiet.neque jufta caula,teneri eum ad farcienda damna redte a Theologis eft proditum. Merito autem addidi, quodab illis omiffum eft , ft jufta caufa non ftibftt. nam ea ft adfit, tenebitur forte fax civitati cujus leges tranfgreflus eft; non itemhofti cui nullam fecit injuriam. Non diffimile eft quod Car- thaginienfis quidam Romanis Annibalem dedi poftulantibus reftpon- debat: Non privstto publicoveconflio Saguntum oppugnatum ft cjimendam cenfeo: fed utrum jure an injuria. noftrra emm h.cc qusftio atque animadver- fio in civem nolirum eft, noftro an fuo fecerit arbitrio : vobifcum una difceptar tio eft licueritneper fcedus fieri. Annotata ad Caput xvm. S ic £f Chryfmtam ] Vide Xenophontem Cyri inftitutione. Inconfultu prftiu implicapetur ] ita Avidius Caffius caufam f«i- tentia? filet reddcbat: Evenire patuijfe ut ejfent infdk, NarratVol- catius. ffju.ifttts ex fola temporum infelicitate ] Nam & Crafifum hoc nomine culpar Plurarchus : id timi cm otjj's nrriyayt iZ rni'AjM , this ^91- ri e?s citvpfMi f-iftri %?rimf&p<&. Pleretque borum ex ignebclloque rapuit, nihil magis lucro habens quam communes calctmitates. C a r V t XIX. De fide inter holies. I. Fidem debert hofiibm quibufvis. 2 I. Refellitur fententta qua pradonibuA & ■ tyrannic fidem fervandam negat. XII. Solvitur argumentum fumtum ex eo quod tales panam rnerentur & oftenditur hoc non confiderari ubi tanqnam cum tali Abdum efi. JY. Non ob flare quodpromifito metu extor- td fit» fi ei qui promifit metm Hiatus non fit : V. \Aut fi fur amentum acceffertt , qmnquam id adverfm pradonem impune quod homi¬ nes attmet violatur. V I. Eadem apt at a ad fubditos bellantes. V 11* Specials difficultas circa promt(fa fub- ditis fafta ob fupereminens dominittm tra- ffiatur : . V 11 I. Et oftenditur talia promiff a fir mart civitatis jurejurando : IX. isiUt fi tertim fe mterponat cut fiat pro - mtffio. X. hiutatio flatus publici quomodofiat. X I. Metm exceptionem a.d be Hum filenne furls gentium non pertinere : 1 XI I. Quod intelligendum de metu tali quern jm Gentium agnofcat. XIII. Servandarh fidem & perfidu : X I V. Non fi conditio deficiat: quod locum habere ft alter parti pattorum non fiet. X V. Nec fi jufta compenfatio opponatur: XVI. Quamvis ex alio contradu: XVII. ~Aut darnno dato: X V III. Imo & ex pcena : ' X I X. Quornodo hac in bello locum habeant* Q Vid quantumque in bello liceat, diximuspartim nude fpefta- ri, partim ex prorniffo antecedente. Parte priore abfoluta reftat pofterior, qua? eft de fide hoftium inter le, Egregium eft Confulis Romani Silii Italici dictum: Oftimus A C P A C I S , L 1 B, III, y 67 Optimtit ills Militia, cui pcftremttm primumque uteri Inter bella fidem. Xenophon oratione de Agefilao, Ism pty* h&x'ov xKf( 9 t nle it £xt^n cftma >tj cit$'&t A) spemyyd , ii 'only 7 ? Kj mfiv tiycq it xj "arm iyya^. Tanta tamque prsclara res eft in omnibus quidem , fed pr&cipue in ducibus reli'gionis fy fidei obfervantes ejfe atque haberi. Ariftides LcuCtrica quarta : ci eig»'yvj >UH aJTctiats ol no diiyuti 7mau /3»A lfl /101 v.gporm\ ■ i n pace aliifqtte publicit convsntionibws fervand.it maxime Jpettantur qui jufiitiz fludent. ut enim redte dixie Cicero de finibus qninro, nemo eft qui non hanc affeftionem animi prober atque lauder , qua non modo utilitas nulla quaeritur, fed contra utilitatem etiam confervacur fides. Publica fi- des, ut apud patrem eft Quintilianum, inter armatos hoftes inducias facit, deditarum civitatum jura confervat. Apud enndem alibi: Fi- . w des fupremum rerum humanarum vinculum eft: fetcrct laus fidei inter hoftes. 2 g' n ' 1 " Sic & Ambroftus : Liquet igitttr etiam in hello fidem (ft juftitiam fervetri Eprft.cc? Oportere. Et * Auguftinus: Tides quando promtttitur etiam hofti fervanda odBomf. eft , contra quern helium geritur: Nimirum hoftes qui flint, homines efle i non deiinunt. At homines omnes qui ad rationis uium pervenerunt, { capaces funt juris ex promiffo. Camillus apud Livium air, libi cum, j Falifcis earn efle focietatem , quam ingeneravit natura. Ex hac au- tern federate rationis & fermonis, nafeitur ea de qua agimus obli- j gatio ex promiffo. Neque vero putandum eft, quia hofti fallum j eloaui aut licere aut crimine vacare, ex multorum fententia flipra diximus, pari ratione hoc & ad fidem datam referri poffe. Nam verum.eloquendi obligatio eft ex caufa, qua? bello fuit anterior & belio tolli forte aliquatenus poteft: at promiflio per fe jus novum confert. vidit hoc di/crimen Ariftoteles, qunm de veriloquio agens Nic ‘ IViI 9’ ait: i toes § eh itdt of/sXoyioui ci'K-/fttoay\®^ Xipftl/j, am. etc adtxtcu/ yyij A- tuuanwlw ouvittyf uXwc yi at dm ituii tii-dic. Non de eo loquimur qui in con- ' ventionibus verax eft , (ft in its qua ad juftitiam (ft injuftitiam pertinent: funt \ enimhuc alterim virtutis. Paufanias Arcadicis de Philippo Maccdone: opuayffiy djafi y (dm cay 7 tc 'aftu xcthitreiiv auiay o( y. yfti\ cpy.se fSv xotit7cdnm» dot >jj anayfuc’em 7mv1i iftdjmds mm it iififtspot yfi'/sev. oivjpdmw. Bonum earn 1m leratonm nemo recic vocaverit, ut qui pro more habiterit, jtttjurandum tontemnere , fidem qrnvis occafi.ne viclare , it a utmulli homini ftdes viliorfue -* rit. Valerius Maximus de Annibale : Bellttm adverfut populum Roma* mm fy Italiam profefftts, adverfus ipfam fidem acritts geffit, mendaciis fiy fallada quafi pr&daris artibus gattdens , quo evenit, ut alicqui infignem fui memoriam relifturus, in dubio , major neviran pejor haberi deberet, poneret. Apud Homerum femet accufant, adacti confcientia Tro- W. x. jani: Nu» afcpy.ta mtd ■idjo■tifSfJot pycpflpcscihi ad £ vl at xdxstiy let. Rumpentes federa [etcra luratamque fidem pugnamus non qttibus eftfsis. II. Et fupra jam diximus non recipienda ilia Ciceronis: Nulla ril) ,, ■ nobis [ociitas cum tyranrn, fed polius fummtt diftraclio eft. Itpm : Lirata xin.T-iy. Nn 4 non Lth. VII. ienef. L $6. Off. III. tik. II.« xi.T 7 - fgp. 21» y68 DEIVRE BELLI non efi experdtteUium mmero definitus: cum hocnecfides ejfe debet net jusiu - rcttidum commune. De tyranno etiam Seneca: Quicquid erect quo mihi cebereret intercifa juris humrni focietas etbfcidit. Exquofonte error Mi- chqelis Ephefii profluxit, qui ad quintum Nicomachiorum dixir, in tyranni uxorein * adulteriumnoncommitti: quod ipfum pari erro- re quidam * Iudxorum magiftri dealienigenis dixerunr, quorum conjugia pro nullis habent. Atqui belli piratici magnam partem Cn. * Pompejus padtionibus confecft , vitam illis pollicirus , & fedesin qnibus fine rapro viverenr.Et tyranni interdum libertatem reddide- X nnt, impunitatem padki.Catfar belli civilis terdo a Romanis ducibus cum pradonibus &fugitivis, qui in Pirenseis erant montibus, adtum de compofitione fcribir. quisdixerit, fi quid conveniffet,nullam inde exftituram fuifleobligationem ? Non habent quidem ilia fpecialem pain communionem, quam inter holies in bello folenni & pleno in- troduxit jus gentium : at quia homines Hint, communionem habent juris naturalis, ut redlediifierit PorphyriuS libro de non efuanima- lium tertio , ex quo nafcitur ur pacta lervanda fint. Sic Diodorus fugitivorum duci Apollonio a Lucullo fidem fervatam memorat. Et Dio fcribir, ab Augufto Crocora latroni perlblutum pretium ca- piti ejus impofitum, cum fie iple fifteret, ne tides violaretur. III. Videnmus tamen ecquid a Cicerone non allatum profer- ri fpeciohus poffit. Primum hoc ell , quod qui atrociter male- fici funt , neque pars Hint ullius civitatis , hi a quotas homine puniri pofiunt fi jus nature relpicimus, ut alibi a nobis explica- tum eft. At qui puniri pofiiinr, ut vitam amittant, his & res & jura fua poftunt auferri : ficut redte dixit idem Cicero: Non efi contra naturam fioliare eum , fi poffis , quem hdnejh-'.m efi necare. Inter jura autem eft & hoc jus ex promiiTo quafitum: poreft igitur & hoc in poenam ei auferri. Relpondeo, proceftiirum hoc, fi non tanquam cum malefico adtum eftec; * at fi quando cum tali qua tails eft, adtum eft, fimulderemittenda, quodhancrem attiner, poena adtum cen fieri debet. quia femper, ut alibi diximus , ea fumen- daell interpretatio, qua caver, ne afiius in vanum recidar. Non ma¬ le apud Livium Nabis cum tyrannidem ipfi objiceret Qnintius Fla- minius: De nomine hoc rejpondere pojfum , me qmlifcumquefum, eundemcffi quifiii, cum iu tpfe mecum V.&uintifocietatempepigifii. Etmox: Iumfi- cerom h&c, qmliocumquefunt , curnfocietcttem mecum pepigiftis. Addit, fi quid ego tnutafjbm, mihi meet inconftantU : cum vos mutetis, -vebis -vefin ratio reddendo, efi. Locus eft non diftimilis in oratione Periclis , ad cives fuos apud Thucydidem : res civfyifis; dcpjmtfyj , hnriodiocja. Civitates focias liberecs ejfe fatiimur , fi tales fuerunt, qM tempore fafium rft fedus. I V. Deinde objici poteft quod alibi diximus, eum qui mem cau- fam deciit promiiTo, teneri liberare promiftorem , quia damnum de- dir per injuflitiam, id eft per adlum ptignantem & cum natura liber- tatis hum an at, & cum natura ad’tus qui liber efle debuit. Hoc vero ficut faremur inrerdum locum habere ita non ad omnia promifia pradonibus fiadta perripet. nam ut cui prpmilfium quid eft, ad libe- randum AC PACIS, LIB. III. J69 randum promifforem teneatur , opus eft, ipfe metu injnfto caufam promiflo dederit. Si quis ergo , ut amicum vinculis eximeret, pro- miferit pretium, renebitur: huic enim metus illaras non eft , qui ad contrahendum fponte venit. V. Adde quod & qni injnfto mem coadtuspromifit, teneri pote- ritaccedente jurisjurandi religione; naminde ut alibi diximushomo nonhomini tantum, fed & Deo obftringitur: adverfus quem metus exccpt'O non eft. Verum tamen eft, ex tali vinculo folo promitten- tis haredem non teneri, quia in heredem tranfeunt qua: in humano funt commercio ex primaeva dominii lege, at in his non eft jus illud Deo quantum qua tale. Iterum illud quoque ex fuperioribus repe- W- 1 ”. tendum eft, fiquis fidem juratam aut iniuratam prxdoni datam vio- let, eum co nomine pcenam apud alias genres non debiturum : quia odio prasdonum placuit gentibus qua: adverfus eos etiam vitiofe committun nr, diftimulare. V I. Quid dicemus de fubditorum bellis adverfus reges aliafque fuinmas poteftates ? His, etiamfi caufam per fe non injuftam ha- beant, jus tamen per vim agendi dceflc oftendimus alibi. Poteft in- terdum &tanta elfe aut caufteinjuftitia , aut refiftendi improbitas, ut puniri graviter poftit. Tamen ft quafi cum defertoribus aut rebel- libusadtum fir, pcena promiffo opponi non poteft fecundumea qua modo diximus. Nam & fervis fidem fervandam veterum pietas exi- ftimavit, credito Lacedatmoniosiram divinam expertos, quod Tar- ^£ 1 . vt, 7 . narenfes fervos contra padta occidiffent. fit Diodorus Siculus notat xi. fidem fervis datam in fano Paiicorum nunquam a quoquam domi¬ no fuiffe violaram. Metus autem illati exceptio&hicpoteritelidi interpofito jurejurando , ficut * M. Pomponius tribunus plcbis jurejurando obftridius fervavit quod L. Manlio metu coadlus pro- jniferat. VII. Sed hi'c fupra priores fpecialem difficultatem facit jus legis ccnftituenda, & jus lupereminens dominii inres fubditorum , quod civitati competit, & ejus nomine a fummam poteftatem habente ex- ercetur. Id enim jus fi ad omnes fpeftatres fubditorum ,quidni et¬ iam ad jus ex promiifo b ellico natum ? quod fi conceditur, videntur inanes fore omnes tales padtiones,ac proinde belli nifi per vidtoriam finiendi fpes nulla. Sed notandum contra eft, jus illud fupereminens non promifeue competere , led quatenus communiter expedit in re- gimine non dominico fed civili, etiam regio. Plerumque autem communiter expedit pad!a talia fervari, quo ea pertinent quit de praefenti ftatu tuendo alibi didta anobjs funt. Adde quod ubi hujus dominii ufum res exigit, compenfatio tamen facienda eft, ut infra latius explicabitur. VIII. Praterea poffunt padta fanciri jurejurando, nec tantum a rege aut fenatu , fed & ab ipfacivitate, quomodo in leges fuas La- cedaemonios jurare fecit Lycurgus, Athenienfes Solon , & ne perfb- narum mutatione jus jurisjurandi intercideret, repeti quotannis jus- jurandum. Id enim fi fiat omnino ne publics: quidem urilitatiscaufa fecedendum a promiffo erit: nam & de fuo cedere civitas potuir, & Lib. Vj £>3' Ltvttu libro xxx IX. Lib :i » e. 111, s. 17. &p ccjvXov -Auj 71 <£ /SeGaeSsfaie dvru 1 78 ■nevfe, iran. Brutus condone advecata nucior Gjuiritibus fuit, utmagiftrit- tuin huncnon lege tuntum fed fajurejurando inviolabilem redderent , quod, om¬ nibus placuit. Hinclex ilia facrata appellatur. Ideoque improbatum fuit bonis * fadlum Tiberii Gracchi cum Odtavio tribunatum abro- gavit, dicens tribunitiam poteftatem a populo habere landlimoniam nonadverfus populum. Ergo ut diximus jurejurando & civitas& rexobftringi poterunt, etiam in caufa fubditorum. IX. Sed & tertio, qui metum non intulit, promiflio valide fiet: nec lerutabimur quid aut quatenusejus interfit, quae juris Romani font fubtilitates. Natura enim omnium hominum intereft ut horni- nibus aliis confolatur. Sic Philippo pace cum Romanis initajusfe- viendi in Macedonas qui in bello abeodefecerant ademtumlegi- mus. X. Sed Si, quemadmodum probavimus alibi,ftatus mixtos inter- dum exiftere, ficutde ftatu puro in purum , ita & in mixtum tranftri padis poteft : ita ut lubditi qui fuerant incipiant fummum habere irnperium, aut certe partem ejus, etiam cum libertate partis ejus vi tuendai. XL Bellum vero folenne, id eft publicum utrinque & indi&um, ficut alia habet peculiaria in jure externo pofita, ita Si hoc , ut quae in eo bello aut ejus finiendi caufa promittuntur adeo lint valida, ut ex caufa metus injufte illati, invito eo cui promifla font in irritum deduci non poffint: quialicut aliamulta quantumuis vitio non ca- rentiaex jure gentium pro juftis habentur, * ka & metus qui tali bello utrinque infertur. Quod ni idplacuiffet, bellis talibus quae val- de font frequentia, nec modus nec finis potuiflet imponi: quod ta¬ men fieri intereft humani generis. Er. hoc poteft intelligi jus illud efte bellicnm quod cum hofte fervandum ait Cicero , cui Si alibi di- £bum , hoftem in bello jura retinere, fcilicet non tantum naturalia, fed & quaedam ex gentium confenfu orta. neque tamen hinc fequi- tur, eum qui tale quid bello injufto extorlit, falva pietate, falvisviri boni ofnciis poffe retinere quod accepit, aut etiam cogere alte- rum ut ftet paiftjs, five jur&tis, five injuratis, Intus enim, & ipfa xd natusa AC PACIS,’ LIB. |II. fti natura id injuftum manet :neque interna hate injuftitia actustolii po- teft nifiex novo & verelibero confenfu. XII. Cxterum quod metum dixi haberi pro jufto qui bello fo- Ienni infertur,*de eo metu intelligi deber quemjus gentium non im- probat.Nam li ftupriinferendimetu ex tor turn lit quippiam,aut alio terrore contra datam fidem, verius erit rem conftitutam intra jus naturale : quia jus gentium ad talem metum fuam vim non porrigit. XIII. Servandam autem fidem etiam perfidis,& nos in genera- 1 li traftatione fupra diximus , & idem docet Ambrofius: quod baud XI11 ' " l ” dubie porrigendum ad hoftes quoque perfidos, quales Pceni, quibus Romani fidem fandte fervaverunt. Senatus non eos quibus hoc praftabatur W>. vi >c.6, ajpexit, ait in hoc argumento Valerius Maximus. Et Salluftius: Beilis Bunicis omnibus cum [ape Carthagmienfes in pace & per inducias rnultane- jandafacinorafecijfent , nunquam ipfi per occafonem talia fecere. Appianus de Lufitanis fixdtfragis, quos Sergius Galba nova radtione deceptos trucidaverat: «*»«•»* *4" fe* fxe’Um, ix alia'j fap.aim Perfidiaper'idiam ultus contra Rom an am dignitatem barbaros imi- tabmur. Eoque nomine idem Galba poftea a Libone tribuno plebis Lih - VIIr * accufatus eft quam rem narrans Valerius Maximus: M ; fericordia, in- quit, illam qu&ftionem, non aquitas rexit: ( male editur texit j quoniam, qua Cu.deOr*- irmocentia tribui non poterat abfolutio, refleSui puerorum data efi. Cato ill ^ ^ rulCt * Originibus feripferat, nil! pueris & lachrymis ufus effet, pcenas eum daturum fuifle. XIV. Sed fimul feiendum eft, duobus modis fieri poffe, ut quis aperfidia vacet, nectamen idfaciatquod promiffuip eft, defedtu l'cilicet conditionis, & per compenfationem. Defeftu conditionis non vere liberatur promiffor, led eventus oftendit, nullam effc obli- gationem.ut quxnon nifi Tubconditionecontradta erat. Ethucre- ferendus cafiis, fi prior alter non implerit, quod ex fua parte implo¬ re tenebatur. Nam unius ejufdemque contradius capita lingula alia aliis inefle videntur per modum conditionis, quafi expreftiim eflet, hscita faciam , fi & alter faciat, qua: promifit. Ideo TullusAlbanis rel'pondens, Decs tefies facit, uterpriuspopulus resrepetentes legates afpema- tns dins fern , ut inarm omnes expet ant eludes belli . Non tenebitur pro focio, ait Vipianus, qui ideo renuntiavit , quia conditio quidam qua focietas erat anrve~ inita ei nonpr&jiatur. Hatic ob caufam quoties alia mens eft , folec di- ferre poni, ut fi contra nanc aut illam partem quid fiat, extern. non eo minus rata maneant. XV. * Compenfationis originem alibi indicavimus ,cum dixi- L,h - I,c - mus nos, fi quod noftrum eft, aut quod nobis debetur, confequi ali- vU,T ” 2 ' ter non pofifumus, ab eo qui noftrum habet aut nobis debet, rantun- demin re quavis accipere pofle: unde fequitur , ut multo magispofi- fimusid, quod penes nos eft, five corporale eft, five incorporate, re- tinere. Ergo quod promifimus poterit non prxftari, li non amplins valet quam res noftra, qux fine jure eft penes alterum. * Seneca libro de beneficiis lexto : Sic debitorifuo creditor fape damnatur uliplus ex alia caufa abflulit, quam ex credit 0 petit. Nam tantum inter credit crem & debit 0 - rm judex fedet, qui dicat pccunitttn credidifti. Quid ergo ? ageilum , quern Ltbrt 11 , c. II. Philoftr. lib. IIIjC.6. Lib. If ,c. SI, 572 DE IVRE BELLI emeras, pofftdes: sftimatione facia debitor difcede, qui creditor veriercu. XVI. Idem eric fi ex alio contractu is qui cum negotium eft plus aut tantundem deber, idque ego aliterconfequi non valeo. In roro quidem, ut * idem Seneca ait, adtiones qutedam feparantur, nec confunditur formula: fed ilia exempla, ut ibidem dicitur, certis legibus continentur, quas neceffe eft fequi: lex legi non miicetur; eundum eft qua ducimur. Ius gentium ifta difcrimina nonagnofcit, ubi fcilicet alia juris fui obtinendi fpes non eft. XVII. Idem dicendum erit ft qui promiffum urget, noncon- traxerit, fed damnum dederit. * Seneca ibidem : Co'mumfuum non tenet quarnvis tabellis manefttibusquifegctetn ejttsproculcctvit , quifuccidit ar- bufta, non quia recepit quod pepigerat,fed quiet ne reciperetur ejfecit. Mox alia addit exempla: Perns abegififfervuwejtts occidifli. * Delude . licet me comparare inter fe, quantum profuerit mihi quifque, aut quantum nocutrit ; : Jj turn pronunciare utrum plus debeatur mihi, an debeam. X V 111 . Poftremo & quod ex poena debetur ei quod promif- fum eft, poteft contribui, quod eodem loco late explicatur. Etlene- jicio gratia debetur, injurU tdtio ; nec egogratiam iili debeo, nec ille mihi pot- nam : alter ab alter 0 abfolvimur. mox : * comparcttione facia inter fe benefi- cii injuria, videbo an etiam ultra mihi debeatur. XIX. Sed ficut fi quid inter litigantes convenerit, ei quod pro¬ miffum eft, opponilire manente non poterit, aut adtio dequalise- rar, aut litis damna & impend* , ita nec manente belio compenfari poterit, aut id unde ortum eft bellum, aut quidquid bellico gentium jure fieri folet. Negotiienim natura, ne nihil adftum fit, oftendi'tcon- veniffe fepofitis belli conrroverfiis. nam alioqui nulla effet paftio qua: non poffeteludi: nec forte male hue aptem, quod * apudeun- dem, quein jam laudavi aliquoties Senecam eft ; Nullam excufattonem receperunt ( met] ores ) ut homines farentfidem utiquepr.eftandam. Sat ius enim erat a paitcis etiam juflam excufationsm non accipi , qaam ah omnibus aliquant tentari. Qme ergo funr, qusecompenlari cumeo, quod promiftum eft, poterunt ? nimirum fi quid alter quamvis ex alio contrailu inter bei- lum inito debet: fi damnum dedit intra induciarum tempora: fi le- gatos violavit, ’aut aliudquid fecit, quod inter holies jus gentium damnat. Obfervandum tamen ut inter eafdem perfonas fiat compen- latio, ac ne jus tertii cnjufquam laedatur; ita tamen ut fubditorum bona pro eo , quod civitas debet, jure gentium obligata inrelligan- tur, ut alibi diximus. Addamus & hoc, generofi effe animi flare fe- cleribus etiam poll aliquid injuria: acceptum , quo nomine fapiens Indus Iarchas laud'abat regem, qui lxfusa vicino federato , i mfoat- * Ie s> nonmifca, tom,,la ■'onag.si '[mn urgct, not, «m: Olmmfa "'**•» ■>*/«*, Deinde; fc* ’• *** 1*oitum mutrir. tain. lcl *rat «quod prorai ' Luc ciptcatnr. wwiiihi.milwHk *** um AC PACIS, LIB. III. 573 difeutiatur, fpecialium quaeftionum frequentiores atque illuftriores artingere nonpigebit. Annotata ad Caput x i x. I Nter bella fidem ] Archelaus philo fophus apud Appianum Civilium f»U IV, An faftum regum populos hie ob- liget. X L V. Quis viftor cenfendm. X L V I. Quomodo per arbitrium finiatur beUum , & arbitrium hie inteUigi fine pro - vocatione. XL VI I. ^Arbitral in dubio inteUigi adftri• ft os juri: XL VIII. uArbitros depoffefiionepronUn - tiare non debers. X LI X. Qua fit vis dedit ionis pur a. L. Quod officium viftoris circa eos qaifieje dedunt. L I. De deditione conditionata. LI I, Obf* AC P A C I S, LIB. III. 1 11. Obfides dart qui pofint & debeant . L111. Quod jus in obfides. LI V. sAn fugere obfidi liceat. L V. obfes in aliam caufam retie reii- neatur. LVI. Mortuo eo pro quo quit obfes venit obfidem liber art. j L V II. liege qu't obfidem dedit mortuo , an obfes teneatur ? | LVI II. Obfides interdum frincipalker obligari: & alterum ex altermfaSto non teneri. L I X. Piporum obli^atto qualis. L X. Luendtjus qiiando amtttatur. I Nter hoftes quae conveniunt fide aut expreffa, aut tacita conftant. Fides expreffa aut publica eft aut privata. Publica aut fummarum poteftatum aut inferiorum. Quas fummarum eft poteftatum aut beilo finem imponit, aut eo manente vim habet. In his quae bellum finiunt fpeftantur principals & acceffiones.Principalia funt ipfa qux bellum finiunt,five aiftu ftio, ut paftiones ,-five ex confenfu ad aliud relato, ut fortes, praelii exirus, arbitri pronu’ntiatio , quorum ills mere funt fortuity, alia duo cafum temperant cum viribus animi aut corporis aut cum facilitate judicante. II, Pa&iones inire qns bellum finiant eorum eft quorum eft bel- lum.rei enim fuse quifque moderator. Vndefequitur ut in beilo utrin- l * que publico hoc eorum fit qui fummi imperii exercendi jus habent. ' *' * Regis igitur hoc erit in ftatu ycferegio, modo is rex etiam jus 'ha- beat non impeditutn. III. Nam rex qui staffs eft ejusqua? judiciimaturitatemnon , habet, (quod in regnis aliquibus lege definitur , alibi probabilities conjeduris erit adlimandum) qui imminuts mentis eft pacem facere nonpoteft. Idem dicendum eft * derege captivo fi modo regnum ex confenfu populi ortum habet. non enim credibile eft a populo imperium delatum ca lege ut & a nonlibero exerceri poffit. Ergo & hoc calii imperii non quidem jus totum , fedexercitio & quafi tu- tela erit penes populnm aut eum cui id populus commiferit. De his tatnen qua; privatim fi1a funt fi quidpepigerit rex etiam captivus va- lebit, ad exemplum eorum qua; de privatis conventionibus dice- mus. Quod fi exful fit Rex, * pacemne facere poterit ? Sane, fi con- fteteum non obnoxium vivere :,csteroqui parurn a captivo fors ejus diftabit mam funt & laxs cuftodise. Regulus fententiam in fenatu dicere recufavit, dicens quamdiu jurejurando hoftium teneretur non & off. effe fe Senatorem. 11,J IV. In procerum aut populi imperio jus pacifcendi erit penes ma- jorem partem, illic confilii publici, hiccivium fententkedicends jus ex more habendum fecundum ea qua; diximus alibi. Itaaue fic padta l.it.c. v, obligabunt etiam eos qui aliter fenferunt: Livius : vli / emel decretum erit, omnibus id etiam qttibus ante difylicuerit, pro bono atque utili fsdere de- fendendum. DionyfiusHalicarnaflenfis, Anosov rffs ml ntxalvav i,XI " r-e/SSm. parendum his qua pars major cenfuerit. Appianus , tt rg/'irh o4 )Sfl55 '*>s muSt : Omnes decreto obfequi tenentur, mdla admiffa ex- cufmione. Flinius : quod pluribusplacuijfet, cunStis tenendum. Quos autem obligat pax, iifdem & vdlentibus prodeft. Vf Nunc de rebus paftioni fiibje&is videamus. Imperium aut Vafq. cent. omne aut ejus partem reges, quales nunc funt plerique , regnum ha- bentes, non in parnmonio , fed tanquam in ufufrudtu, pacifcendo J^ aU & aliena- c. Vide fupra libra II ,e vl,« 3, &H lit. II, <> 13. Lib. n, c. xiv, T. 10, &feq. Vdfcj. cl. C. J: »-9- Supra hb. Ill, cap. Ylll.f.2. Vafcj. hb. I, e. f couf. Jio. Syl in verb- belli. I.T-43, j-6 DHIVRE BELLI alienare non valent. Imo antequam regnum accipiant, quo tempore populus adhucipfe fuperioreft, lege publica tales actus in futurum r ' plane irriti reddi pofliint , irautnec ad id quod interelt obligatio- nem pariant. Arque id populos voluifle credibile eft, ne al oqul li ad id quod interelt lalva diet actio contrahenti, ftibditorum bona pro debito regis caperentur , ac lie de non alienando imperio vana elTet cautio. Ergo utimperimn totum valide tranfeat , populi totius con- fenfu opus eft, qui expediri poteft per partium legatos quos Ordines vccant. Vt pars aliqua imperii val de alienetur duplici opus eft con- fenfu, & corporis, & lpecialiter ejus partis de qua agitur , ut quae in- vita a corpore cui coaluit avelli nequeat. Sed pars ipfa tamen valide in le imperium tranfcribet line populi confenlu in fumma atque alias inevitabili neceftitate", quia earn poteftatem credibile eft receptam cum focietas civilis coita eft. At in regnis parrimonialibus quo mi¬ nus rex regnum alienet nihil impedit. Fieri tamen poteft ut talis rex partem aliquant imperii alienare non valeat, li nempe regnum fub onere ejus non dividendi in proprietatem acceperit. Bona vero qua; regnidicuntur quod attiret, polfunt & haec in patrimonium venire regisduobus rnodis, aut leparabiliter, aut individuecum iplbregno. Si hoc modo, tranffcribi poterunt, led non nili cum regno ; li illud, etiam feorlitm. Qui vero reges inpatrimonio regnum non habent, his vix eft ut jus regni bona alienanai conceiTum videatur, nilidifer- te id apparent ex primitiva lege aut more cui contradidum nun- quam lit. VI. Sed & quatenus promiffo regis populus ac limul fucceflores obligentur alibi diximus; netnpe quatenus obligandi poteltas fub ’ imperio comprehenla eft. quod nec in infinitum protrahi, nec adan- , guftias nimiasardtaridebet, fed itaintelligi ut valeat quod probabili rationenititur. Plane aliud erit liquis rex limul liibditorum doini- nus lit, nequetam civile quant familiare imperium acceperit; ut qui bello vidtosintervirutem redigunt: aut li in perfonam quidemdo¬ minium non habeat fed in res habeat , ut Pharao in terra ffigypti ex emto, & alii qui advenas in fuum privatum receperunt. Nam hie jus prater regium accedens efticit ut ex eo conliftat, quod alioqui per le i'olo regio jure conliftere non polTet. V 11. Difputari & hoc folet quid in res fingulorum poflint pads caufa ftatuere qui reges litnt, nec in * res liibditorum aliud jus ha¬ bent quam regium. "Alibi diximus res fubditorum fub eminentido- minio die civitatis, ita ut civitas, aut qui civitatis v 7 ice fungitur, iis rebus uti, ealque etiam perdere & alienare pofiit, non tantum ex fumma neceftitate , qua; privatisquoque jus aliquodin aliena conce- dit, fedob publicam utilitatem , cui privatas cedere illiipli voluble cenlendi lunt qui in civilem csetum coierunt. Sed addendum eft, id cum fit civitatem teneri his qui fuum amittunt, larcire damnum de publico , in quod publicum nomen & ipfe qui damnum paliits eft, li opus eft, contribuet. Nequehoc onere levabitur civitas ii nunc forte ei praftationi par non lit, led quandocumque copia fuppetit, exferet fele quali fopita obligario. ^ ^ VIII. Ne- « e P 1 C I S» US lit, S77 VIII. Nequeilludindiftindeadmitto, quod dick Perdinandus t.iti.w*. Vafquius, agnolcere civitatemnon debereid damnum quod jam bello datum eft,eo quod jus belli talia permittat. Nani jus illud bcl- ut'.ui, li populos alios lpedat,ut alibi expofuimus : parrim & holiesinter c. vi, s. 1 , fe, non cives inter fe, qni cum focii lint, sequum eft ut communia ha- £ beant damna , qua: focietatis caufacontingunt. Plane civili lege & ^idam, ’ hoc conftitui poterit ut rei bello amiffae caufa nulla aftverfus civita- D. pm fide. tem adio lit, ut fua quifque acrius defendat. IX. Sunt qui latum difcrfmen collocant inter ea qua; civium Hint ex gentium jure & ea qua: eorundem funt ex jure civili, ut in hax jus laxius regi concedant, etiam auferendi line caufa & com- penfatione, in ilia non itein : Perverle : nam dominium ex quali- cumque caufa ortum lit, fuos femper cffedus habet ex ipfo jure na- turali ut fcilicet auferri nequeat nil! ex caulis qua: aut dominio in- funt fuapte naturaaut ex dominorum fado ortum habent. X. Sedhxcinlpeftione nili ex publica utilitate res privatorum concedantur regent fpedat & fubditos, ut ilia de damno farciendo civitatem &c lingulos. Nam externis, qui cum rege contrahunt,fuf- ficit fadum regis, non tanturn ob prafumptionem quant fecum ad- fert dignitasperfonse, verum etiam ob gentium jus, quod bona fub- Li! >- tlti ditorum obligariex fado regis patitur. 1 ! " XI. Circainterpretandas pacis conventiones obfervandmn eft ^ quod lupra a nobis eft traditum, quo quidque plus habet favoris, eo laxius accfpiendum: quolongius abit, eo reftridius. Si jus naturae merum fpedamus,maximus favor ineo elfe videtur, ut fuum quif- que confequatur, quod Graeci dicunt tt&w ™ '^rs: 8c proinde videturambigue politorum interpretatio eo ducenda, utquijufta armahabuit, id confequatur ob quae arrna fumpfit, & damna fum- ptufque recuperet: non item ut pcenae nomine quicquam lucretur, id enim eft odiolius. Sed quia ad pacem veniri vix lolet injuria: confeffione, ideo ea fumenda eft in padis interpretatio , quae partes quoad belli juftitiam quam maxime atquet: quod fieri folet duobus, maximemodis: aut * utquarum rerum turbata bello poffeflioeftj I ex formula juris antiqui componatur : (quae verba funt Menippi in i oratione qua defederum generibus differit) aut ut res maneant quo XXX1T - . funt loco : quod Grarci dicunt epcwms £iynm. XII. Ex his duobus pofterius in dubio magis-eft ut priluma- tur, qui a facilius eft, & nullam inducit mutationem. Hinc eft illud L- ietle. quod aTryphonino notatumeft, ut in pace illis demum Captivis e ca P ttm poftliminium fit, de quibus id in padis erat comprehenfum ut rede Supra hue emendare Fabrum diximus fupra, & certis argumentis evicimus.Sic & transfugae non reddentur nifi cpnvenerit. Nam * transfugas jure dt belli recipimus: id eft per jus belli licet nobis admittere, & noftris affcribere eum qui partes mutat. Res cseterte tali pado manent pe- to¬ nes tenentem. Illud autem tenere, non civiliter , fed naturaliter lu- mitur : in belhs enim lufficitfadi pofieftio , nec alia attenditur. Agros autem diximus ita teneri fi mtmitionibus quibufdam claufi ■ funt: nam temporariam infeffionem ut per ftativa hie non fpedari. i'Z O o Demo- Supra /-hi, *. vi.T-4- Supra l. Ill, c.UI. f.4. Lrvm lilro XXX III. Dec. Cenf. 61. 1 .11 Off. f?8 DEIVREBELLT Demofthenes pro Ctefiphonte feftinatum ait a Philippo ,ut qua pof. fet loca occuparet, gnarus ut res erat, pads confedo negotio, reten- turum fe quae teneret. Incorporalia non tenentur nifi per res quibus adherent, ut fervitutes pratdiorum, aut per perlonas quarum fan t dumne in foloquod hoftium fuit exercenda fine. XIII. Inaltero illopadfcendi genere quo reftituiturpoffeflio bello turbata notandum eft, ultimam qua: ante bellum fuit poffeffio- nem refpici , ita tamen ut privatis dejedis interdido aut vindicatio- ne apud judicem experiri liceat. » XIV. At fi quis fui juris populus (ponte fe bellantium alteri fub- jecerit, ad eurn reftitutio non porrigetur, ut quse ad ea tantum perti- ( neat qua; vi,metu fada font,aut alioqui & dolo non nifi in hoftem ii- t dto.Sic pace inter Graces Thebani * Plaraam retinuerunt dicentes, a Six cl)id opsMyix xvmv iai&%e*gil injure autem regum & popuiorutn facilius eft ut condonatioaliqua intelligaturfadta , fi raoao verba aut conjecture non irtiprobabiies fuppetant: maxime vero fi jus de quo agitur non liquidum erar, fed in controverfia poiltum. Benignum enim eft credere id adtum ut bel¬ li femina evellerentur. Idem quem modo laudavi Dionyiius Hali- L - in * carnaifenfis : kk rSio fjljvm hftecs ncrcm 'Ivuc dv-riul TmgSmtvtxjriav dxd a<& fOiS" «J3j{ niti m>teprii\ay)-c, Non turn cogitandum eft de farcienda inprxfens amkitia , quam id cur an dam ne bello iterum impiicemur : neque enim ad differenda, fed ad a/tferenda mala cmvemmus : quae poftrema verbo tenus ferme defumpta funt ex lib¬ erate oratione de pace. XX. Qua: poll perfedtas paftion.es capta funt, reddenda latis conftat. ftiblatum enim jam erat belli jus. XX I. At in padtionibus, qua: funt de reddendis his qua: bello v refpl capta funt, primum latius interpretande que mutua: funt quam quae l7 ‘ claudicant : deinde qua: de hominibus agunt plus favoris habent quam quae de rebus: & inter eas qua: de rebus ha: quae deagris plus quam quae de rebus mobilibus: &qua? de his quae penes publicum Oc. dcoff. funt plus quam quae penes privatos : & inter eas qua: penes privates, u * plus ilia: quae reddi jubent lucrativo titulo polfeffa, quam onerofo, ut qua: emtionibus, qua: dotibus teneutur. XXII. Cuipace resconceditur, ei & frudtus conceduntura ^pp.civ.v. tempore conceflionis, non retro, quod redte defendit Caefar Augu- ftus contra Sextum Pompejum , qui Peloponnefo fibi conceffa fimul > etiam tributa quae pro exadtis annis debebantur fibi vindicabat. XXIII. * Nomina regionum accipicnda ex. ufu praelentis tem- poris, non tam vulgi quam peritorum. nam a peritis negotia talia tradtari folent. XXIV. Habent & ilia: regular frequentem ufum, quoties relatio fit ad padtum antecedens aut vetus, toties repetitas cenleri qualitates aut conditiones priore padto expreftas: Et pro faciente habendum Qumt.ded. qui facere voluit fi per alterum, quicum controverfia eft , ftetit quo ccxlviu. minus fieret. XXV. Quod vero quidam ajunt morse purgationem intra bre¬ ve tempos admitti, * vernm non eftnifi improvifa neceftitas impedi- mento fuerit. Nam quod canones nonnulli purgationi tali favent, mirum non eft, cum eorurn officium fit, Chriftianos ad ea permove- re qua: caritati mutuae conveniunt. At in hac quteftione de padtis iii- terpretandis non jam quserimus quid melius fit, imo nec quid a quo- que religio & pieras expofeat, fed ad quid cogi poflit, quod toturn verfatur in eo jure quod externum diximus. XXVI. In dubio autem fenfu magis eft ut contra eum fiat in- terpretatio, * qui conditiones elocutus eft, quod elfe folet potentio- ris: (eftejus qui dat non qui petit conditiones pacis dare, ait Anni- bal) ficut&codtra venditorem fit interpretatio. Habet enim quod fibi imputet qui non apertius locutus eft : alter autem quod plu- _ res fenfus recipiebat id fuo jure accipere potuit in partem fibi uti- o 0 2 liorem, * f ' Ta'uf. ix, Lib. II, c. XXI T» 2, &feq. L. vil. Cell, vil. v. 3. Psfyb. iibro XVil. J80 DEIVRE BELLI liorem, unde alienum non eft quod Ariftoteles dixit: 3^ i r£ aitpitv&iay.tifov Ufa, Vbi utilitatis caufa amicitia efi, ibi ejus qui accipit utilitas ejus quod debetur menfura efi . XXVII. Quotidiani ufus & ilia difputatio eft quando pax ru- pta cenfeatur : quod Grteci vocant rvfabff^. non enim idem eft novam bello caufam pratbere & pacem rumpere: fed multum inter hxc intereft, turn ad committendam posnam a peccante, turn ad H- berandamin cceteris ftdem ejusin quem peccatum eft. Rumpitur pax tribus modis, aut faciendo contra id quod omnipaci ineft, aut con¬ tra id quod in pace diftum eft aperte, aut contra id quod ex pacis cujufque natura debet intelligi. XXVIII. Contra id quod omni paci ineft fiet, fi vis bellica in- feratur, nimirutn ubi nulla nova fubeftcaufa: quae ft probabiliter ad- ferri poteft, fatius eft injuftitiam fine perfidia quam cum perfidia ad- mififatn credi- Hind Tlmcydidis vix opus habet moneri: *-lxvinffli]iapol- Jj no:f:aTiln^* s „ r ft jnicEffl.fc® win u;itn nntlP®^^ , icmporisfpic®^ m.lblct: EttaSs«F ,iu;n •« t)' um cum pcrfidia id- 1 * u bct moneri :Afa ^ hum rwr.pm mpt Jaquiboij&p. ic i \nt, pacera rumpi, w- : i roilc.ronproprieufex at \\x\ non ridemplcne 1 1. j'lmnia/iiali Kcrum . crtdinondebet:efte-. -.I vo*o non converat.ergo »u isrupiienetow.& i .i ouam TVvdwra aliqaan - 1 A C P A C I S, L I B. II I. 581 minus JEtolis liceat * citra publicum decretum utriqtte parti militate , u- trinque pr&dcu agere* Livius de iifdem : Inventutan adverfts fuosfociospu- blica tantu-n auclotitate demta militate (inunt , (ff contrary f&pe acies in utra- queparte JEtolica auxilia habent. Olirn Ethrufci negato Vejentibus au- L,v ' ^ v * xilio, fiqui fuse juventutis voluntarii, ad id bellum irent, non impe- diebant. XXXII. Rurfum pax rupta cenferi debet, non modo fi toti corpori civitatis, fed & fi fubditis vis armata inferatur, nimirum fi¬ ne nova caufa. Nam ut omnes fubditi tuti lint, pax initur: eft enim pax a6luscivitatis pro toto pro partibus. Imo & fi caufa nova fubfit, per pacern licebit fe fuaque defendere. Naturale enim hoc,ut aitCaflius,arma armis repellere: ideo abdicatum inter pares non eft ^ ut facile credatur. ulcifci autern aut oblata recuperare per vim non viarm. licebit, nifi poftquam judicium erit negatum : Haec enim resmoram fert: ilia non fert. At * fi quorum fubditorum ita perpetuum fit maleficium ac juri naturae contrarium, ut quod faciunt, id credendi fint omnino facere re&oribus fuis improbantibus , & in eos judi¬ cium poftulari non poflit, quales flint qui piraticam exercent, abhis & res recuperare & ulrionem expofeere licebit tanquam adeditis. At alios innocentes eo nomine armis impetere r id vero eft contra pacem. XXXIII. * Sociisquoque visarmorumillatapacem rumpit: fed his demum qui in pace comprehenli funt, ut oftendimus cum Sa- guntinam controverliam examinavimus. Vrgent hoc Corinthii ino- Lib. n,^- 77avr£; y.y-etg apaozifyj omnes nos vobis omnibus juravimus ., Quod fi ipfi fo- cii non pepigerint, fed alii proipfis , idem tamen ftatuendum erit, poftquam fatis conftat, eos focios pacem ratam habuiffe. nam quam- diu a^huc incertum eft an ratam habere velint, hoftium loco funt. Aliorum fociorum ut & cognatorum & aftinium , qui nec flibditi C ( 'P- Con ^ funt nec in pace nominati, feparata caufa eft , nec ad pacem ru- ptam vis in eos trahi poteft. neque tamen fequitur ut &fupra di- 531. * ' ximus bellum eo nomine fufeipi non poffe, fed id bellum erit ex no¬ va caufa. XXXIV. Rumpitur & pax, utdiximus , faciendo contra id, quod in pace di&iun eft : fub faciendo autem comprehenditur & non facere quod & cum oportet. X XXV. Neque admittam hie diferimen capitum pads qua; ma- joris qua;que minoris momenti lint. Satis enim magna ut ferventur videri debent qua; pace comprehenfa funt. Bonitas tamen, maxime, Chriftiana , leviores culpas, accedente preefertim pcenitentia facilius condonabit, ut illud locum habear, §}uem pccnitet peccaffe, pane efl innoccns, _ _ _ Sen.^ig. Sed quo magis paci caveatur, confultum erit, * utcapitibus minoris momenti adjiciatur, ut liquid adverfus ea fa&urn erit pacem non ^ e J u P ra rumpat: autur arbitri prius adeantur, quam arma inferre liceat, quod erat in fed ere Peloponnefiaco, memorante Thucydide. Lib, vn, XXXVI. Et plane lentio id adtum videri, fi qua fpecialis posna Oo 3 adje&a *82 DEJVRHBELt? adjedta fit: non quod nefciam poffe ita contrahi, ut cleclio fit ejus cui fadta eft injuria, poenam malit, an a tranladtione recedere, fed quod negotii natura hoc, quod dixi potius, requirat. Illud quidem conftat & jam fupra didtum a nobis eft , & hiftori* audloritate pro- xix,”14.’ batum, pacem non rumpere, qui padtis fimpliciter fadtis pofterior non ftat: neque enim tenebatur nifi fub conditione. XXXVII. Quod fi neceffitas aliqua in caula fit quo minus pars una impleat id quod promiffum eft, puta fi res perierit ^ aut ablata fit,autfa ^ con tumelia a legum peritis differtari folent, & pr*cipue illud Tullii: ToBredtium in gratiam ftquid eft commijf/m ,id non negltfum fed violatum putettur, nec imprudentUfedperfidUaffignatur. Sed hie quoque detrahenda quantum fieri poteftfadtoinvidia.Itaque perfon* quam¬ vis conjundi^ aut fubdit* fadta injuria ,.ipfiqui cum paxinita eft fa¬ dta non cenfebitur, nifi aperte ad ipfius fugillationem fadta fit, quam naturalem*arquitatcm in fervis atrociter laffis fequuntur leges Ro- l. item/! man*: & adulterium aut ftuprum libidini potius quam inimiciti* cui, d. de imputabitur: & invafio rei alien* nov* potius cupiditatis reum fa- **!' "ftf'*' ciet, quam fidei l*f*. Atroces fane min* nulla nova caufa prace- eJZJt! dente cum amicitia pugnant: & hue referam arces in finibus ftru- cAhx. 11. dtas, n on tnendi fed nocendi caufa, & infolitam copiarum confcri- Ccn i- n • 3 - ptionem , fi juftis fatis indiciis apparent in non alium h*c, quam in eum qui cum pax fadta eft, comparari. X L I. * Subditos finguios qui ex altera ditione in alteram mi- grare voluntfufeipere, non eft contra amicitiam. Neque enim natu- ralis tantum led & favorabilis eft ifta libertas ut alibi diximus. Eo- 24! C V ’ dem !° c0 pono perfugium exfulibus datum. Nam in exiules ut ex Euripide diximus alibi nullum jus civitati, Perleus apud Livium re- £,xlu. die : Quid stttinet cuiquam exjiiiumpaterc ft nufquitm exftilifuturus eft loan Ariftides Leudtrica lecunda vocat “f® ! ( I t F c it ■t u u f c t 1 ! v c t ! I 1 1 il , il it c h t / AC PACIS, II B. III. 583 iyjpumt : commune jus hominum exfules recipere. Plane * oppida aut ma- gnos coetus , qui civitatis partem integrantem faciant, recipere non licet, ut alibi diximus : neque magis eos qui ex iacramento aur aliter minifterium aut fervitutem debent. De his autem qui belli forte fer- vi flint idem introduflum gentium jure apud quoidam populos lu- pra memoravimus. Sed & de his qui exfules non adi paenamjuftam ' 5 effugiunt dedendis egimus alibi. X L11. Sortis alea: fubjici belli exitus licite non temper pored, fed turn demum quoties de re agitur in quam plenum habemus do¬ minium. Naroad fubditorumvitam,pudicitiam, &fimilia tucnda civitas, & ad bonum civitatis tuendum rex arftius obligatur , quam ut omittere poffit eas rationes , quae ad fui & aliorum tutelam maxi- me funt naturales. Attamenfi vera aeftimatione qui injufto bello im- petitur, tanto fit inferior utrefiftendi nulla fpes fit, videtur lortem offerre pofle, utcertum periculnm incerto SVadat. hoc enim eft de ’ malis minimum. X L111. Sequitur valde agitata quaeftio de prxliis quae definito numero condicuntur belli finiendi caufa, puta inter fingulos utrinque ut iEneam & Turnum, Menelaum & Paridem; inter binOs utrinque ut inter JEtolos & Eleos; inter ternos utrimque ut inter Horatios Romanos & Curiatios Albanos; inter tricenos utrimque ut inter La- cedaemonios & Argivos. Si jus gentium externum tantum fpeda- Y ‘ mus non eft dubitandum quin per idipfum talia certamina lint licita : hoftium enim caedern id jus .indifcrete permittit. Quod fi vera e/Tet veterum Graecorum, Romanorum & aliarum gentium opinio, quetnque virae fuse efie fummo jure dominum, jam & interna juftitia talibus praliis non deefiet. Sed hanc tententiam rectae rationi ac Dei ^ T, > ^ praeceptis pugnare aliquoties jam diximus. In proximicaritatem peccareeum qui ob res quibus carere poflumus retinendas hoini- Ui,u, c.i, nem occidit alibi oftendimus & ratione & facrorum oraculorutn '■ ,2 > 6 " au&oritate. Addemus nunc, & in te, & in Deurn pcccare , qui vi- tam fibi a Deo pro magno beneficio conceflam tarn vili aeftimat. Si res bello digna agitur ut multorum innocentium falus, proeato- tis viribus nitendum eft. Condidto certamine utitanquam teftimo- Th. n, 2 , r . nio bonae cauli aut judicii divini inftrumento, vanum eft & a vera pietate alienum. Vnares eft quae tale certamen juftum ac pium poteft * aje ' reddere ex una duntaxat parte, fi alioqui omnino expeftandum fit, ut qui injuftam caufam fovet, vidtor fit futurus cum magna innocen- tium ftrage. nihil enim ei imputandum eft qui mavult ea ratione *• certare quae fpem ipfi maxime probabilem oftentat. Sed &,hoc verum eft quaedam quae non recte fiunt, ab aliis tamen rede, non probari, fed permitti, ut graviora mala, quae aliter vitari non poffunt, vitentur. quomodo multis in locis tolerantur & improba fcenora, &impudicitiam profeflae mulieres. Quod ergofupra dixi- L - ri > c>2 > mus cum de praeveniendo bello ageretur,!! duo quos inter de regno controverfia eft , parati fint inter fe armis cernere, pati id pofle populum , ut major calamitas caeteroqui imminens evitetur, idem. & cunt de bellofiniendo agitur dicendum erir. * Quomodo Ally- d O o 4 tium ' * $8 4 DE I V R E BELLI rium regem Cyrus provocavit, & apud Dionyfium Halicarnaflen- fern Metius ait, non iniquum fuilfe * ut ipli principes populorum armis rem inter fe difceptarent,fi de iplbrum nonde populorum po- EH. hi, tentia aut dignitate controverfiafuiffet. Sic * Heraclium Impera- torem cum Cofroa; filio Perfarum regis, pugnaiTe fingulari certa- mine legimus. XLIV. Cauerumquificin praeliiexitumconjiciunt controvert fiam, fibi quidem jus ii quod habent adimere polfunt , non & alteri qui non habet dare, iniilis quidem regnis qua: in patrimonio non funt. Itaque ut valeat padtio &populi& fiquijamnati jusadfuc- ceflionem habent confenfum needle eftaccedere-.in'feudis non li- beris etiam domini live fenioris. X L V. Sa?pe in talibus pradiis quaeri folet uter pro viftore lit habendus. Vi&i non polfunt videri nili quiautomnesoccubuerunt hi. iii. aut in fugam dati funt. Sic * in fines fe aut oppida recipere apud Livium vidti ligna. Apud tres nobiles hiftoricos Herodotum, Thu- cydidem, Polybium tres proponuntur de vidtoria controverfiae, quorum primum ad condidlum certamen pertinet. Sed liquis refte advertat, inveniet omnibus illis pratliis line vera vidtoria difeeffum. Hered. i. Xam Argivi non fugati ab Othryade fed nocte lupervenietite abie- rant, vidiores fe rati & id fuis renuntiaturi. Neque Corinthios fuga- Tkuc. i, yerant Corcyrafi, fed Corinthii cum fodiciter pugnalfent, Athenien- lium clalfem validam confpicati nullo cum Athenienlibus virium periculo fadiro ceffirn ierant. Philippus„vero Macedo Attali quidem navem a fuis defertam ceperat, at clalfem nihil minus quam fugave- hi. xvr. rat: Itaque ut Polybiusnotat magis pro victore legerebat quam vi- dtorem le fentiebat. Ilia vero, Ipolia legere, * cadavera ad fepul- turam concedere, prcelio Itepum laceflere, qua? & didtis locis & a- Vk u pud Livium aliquoties reperias ur ligna poni viiftorias, per fe nihil x . p ro 5 antj n j£ q uat enus cum aliis indiciis valent ad docendam hoftium fugam. Et certe qui loco cefllt in dubio magis eft ut fugiffe creda- tur. At ubi vidloria: firma argumenta non funt, res manet eo loco quo antepradium.fuit: & aut ad bellum, aut ad novas padtiones ve- niendum eft. L. feet eta- X L V I. Arbiprorum Proculus nos docet duo effe genera, unum tem. v. pro e j u fin 0 di ut five a;quum five iniquum parere debeamus, quod obfer- mo ' vatur, ait, cum ex compromilfo ad arbitrum itum eft; alterum ejuf- modi ut ad boni viri arbitrium redigi debeat, cujus generis exem- SU'prtM, plumhabemusin Celfi relponfo : Si libertus, inquit, itajuraverit darefe e °f"' ' quoi operas patromss arbitrates fit, non aliter ratum fore arbitrium patrsni quam fi sqmim arbitratiis fit. Sed Irac jurisjurandi interpretatio, ut Romanis legibus induci potuit, ita verborum fimplicitati per fe fpe- dtatse non convenit. Illud tamen verurn manet utrovis modo arbi¬ trum fumi polfe, aut ut conciliatorem tantum, quales Athenienfes in¬ ter RhodiosSc Demetrium fuilfe legimus, aut ut cujus dhfto paren- dum omnino fit. Et hoc eft genus de quo nos hie agirnus, & de quo jj nonnulla fupra diximus cum decavendi belli rationibus loquere- *.sxih mur, Quanquam vero etiam de talibus arbitris in quqs compro- ‘ ' • ‘ ' " miffum If I 5 a I jin j« in ■; !l s If I 4 >4 •|» je t i. n ffl: k # |( lie I :£0 |C lii fe I? I I \i h. A C P A C I S, L I B. III. J8f miiTutn eft lex civilis ftatuere poffit, & alicubi ftatuerit, at ab iis pro- vocare & de injuria queri liceat, * id tamen inter reges ac populos locum habere non poteft. Nulla enim hie eft poteftas fuperior quae promifli vinculum aut impediat, aut folvat. Standum ergo omnino live aeauum, live iniquum pronuntiaverint, ita ur Plinii illud hue re- p rx f. mn$Tis Iomtsss as lieu msiv: De officio fadecoro hie difputatis cum jam vos fidei noftra permifieritis ? Ex his verbis apparet quantum impune & non yiolato gentium jure facere poiTit is, in cujus fidem populus ali- quis fe permifit. Neque tamen hac poreftate ufus eft Romanus Con- ful, fed & legatos dimifit, & iEtolorum concilio de integro delibe- Val. Max. randi fecit poteftatem.Sic populus Romanus Falifcis refpondifle le- W.virf.4. gitur, edodumfe, Falifcos fe non poteftati fed fidei Romanorum commififfe : & de Campanjs legimus eos non federe fed dediticne ^ivim hho in fidem veniffe. Ad officium veto ejus, cui fadta eft deditio, non ** 1 ^ d} male retuleris Seneca: illud : Glementia liberum arbitrium habet: nonfiub ciem.’j.' formula , fed exnquo (fi bono jipdicat. 'ahfdvep_e illi licet, efi quanti vult taxare litem. Neque referre exiftimo an dedens fe dicat fe dedere al- terius fapientia:, an moderationi, an mifericordix. hac enim omnia blandimenta fiint; res manet ut vidtor arbiter fiat. LI. Sed flint tamen & deditiones conditionatx, qux aut fingulis confidant, ut quibus vita falva, aut corporum libertas, aut & qux- dam bona excipiuntur ; aut etiam univerfitati, quarum nonnullx etiam mixtum quoddam imperium poffunt inducere,de quo egimus ub. i.c. alibi. 111.1.17. L 11 . Acceffiones paclionum funt obfides & pignora. * Qbfides diximus dari aut fua voluntate, aut ejus qui imperium habet. nam in fummo civili imperio comprehenditur & jus in adtiones fubdito- rum , ut in bona. Sed civitas aut ejus redtor tenebitur illud incom- modum ei qui patitur, aug proximis repenfare; & fi plures fint,quo¬ rum qiiis obfes eat reipubUcx nihil interfit, danda opera videtur ut forte res dirimatur. In vafallum, nifi idem fubditus fir, jus hoefeudi dominus non habet: neque enim reverentia & obfequium, qua: de¬ bet, hue ufque pertingunt. LI II. Interfici obfidempoffe diximus per jus gentium exter¬ num. non etiam interno jure nifi par ipfius culpa accedat. Servi quo- quenon fiunt: imo & jure gentium bona habere & hxredibus relin- quere poffunt, quanquam Romano jure cautum eftut bona eorum in fifeum cogantur. LIV. An fugere obfidi liceat qusritur ? & conftat non licere, ft ijv.lih.il, Vide fupra I, v. in, c. II. I. y? pat re. D,de capt . tfyr. £.*£. XXX I V* L. II, tf. xvI,T.i8. L. II,r. xv, T. 18. v Alb.Gent. f. n,c. 19. £ detur non is animus fuiffe civitaris obligandi civem ne aufugeret, 1 fed hofti dandi facultatem qualis vellet cuftodise. Et lie defendi pc- teft Cloelite fa&um. Sed etfi ipfa nihil peccaverat, civitas tamen re- , cipere & retinere obfidem non poterat. Sic Porfcnna : Si non deda- tur ohfes pro rupto fe fedm habiturum. Deinde : Romanipigntos pads exfe- dere re[lituerunt. i1 L V. Odiofa autem ell obfidum obligatio, turn quia libertati ini- ( mica, turn quia ex fafto alieno venit. Ideoque ftrifta interpretatio hie locum habet. quare in unatn caufam dati in aliam retineri non S poterunt, quod ita inteilige II aliud quid fine obfidum acceffione i promilfum fit. At fi in alia caufa fides jam violata fit, aut contra- tf dum debitum, jam poterit obfes retineri, non ut obfes, fed eogen- l tium jure quo fubditi ex faito imperantium detineri poffunt, xar‘ ; quod ipfurn tamen ne fiat caveri poterit, adjeflo padto ! de reddendis obfidibus ubi id cujus nomine dati erunt impletum erit. i Ii VI. Qui obfes datus .eft tantum ut alteram captivum, autob- f fidem redifnat, eo mortuo liberatur. nam in illo dum moritur jus in pignoris exftindtum eft, ut in captivo redemto dixit Vlpianus. quare !, Sent in Vlpiani quxftione pretium non debetur, quod in perlonte : 1 locum lucceffit, ita nec hie perlbna manebit obligata, quse perfonac 5 vicaria fa£ta eft. Sic Demetrius a Senatu Romano non inique po- y ftulabat dimitti, AvUyjs dvltfoUts , AtUygs 'j , inquit « Appianus : Iuftinus ex Trogo : Demetrius, qui obfes Roma ernt , cognita j morte Antiochifiatr'ts fenatumadiit , cbfidetnquefe ( maliltl legere obfdem Li in-.uiens fe, ut cohxreat oratio) vivofratre veniffe, quo mortuo cujus obfes aA fit ignorare. , j LVII. Rege autem qui fedus fecit mortuo an teneatur adhuc L obfes, pendet ab eo quod alibi traflavimus, an faedus habendum fit n perlonale an reale. nam accelforia non poffunt efficere ut in princi- ■ palium interpretatione a regula recedatur. ejus autem naturam & \ ipfa fequi debent. * LVIII. Obiter hoc addendum eft, obfidesinterdum non ac- . ceflionem effe obligationis, fed revera partem principalem, ut cum a quis ex contraflu fadtum promittit non fuum , & quia eo non pra- ftito tenetur ad id quod intereft, ejus vice obfides obligantur, quam fuiffe videri fententiam Caudina fponfionis diximus alibi. Non dura Jr tantum, fed &iniqua eft lententia exiftimantium, obfides etiam fine , St confenlu fuo alterum ex fadlo alterius poffe obligari. LIX. Pignora quxdam communia habent cum obfidibus, qua*- • dam propria. Commune , quod & ex alio jam debito retinentur, , nifi obftet data fides: proprium quod quAyiciy s-tpiai -miify , &% 01 dy to trCpi■n^y. cwrisy y^yii/^yoi i

e principali negotio pronuntiare debere, non de poffejjionc ] Id Dux Sa- £.XLVI1I« baudise dicebat in controverfia Salucias.Vide Serranum Henrico iv. Intra hunt autem modum, quantum fecaritaspatitur, ad clementiam fy §, L. lileralitatem propendere femper honeftum efi ] Vide nobiie exemplum Ferdinandi Legionenfium regis apud Marianam lib. xi, c. iy. Ec repete qua nos fupra hoc libro cap. xi, §. 14, & iy. Nequefidei nomen his in locis aliud fignidcare quam ipfam probit atom viBo- ris mi fe viBus permit tit ] Polybius puftoiots’mfl/niftB ti, it eis ituj mv ions; tyx&eitmi rj vx> tIu) itrnqcmjii bSvcq «1 , ut Thucydides Libro III. aut xa.fi auras sjriTf itress ilutricw , ut Diodorus Siculus Lib. xiv. Nobilis eft apudFolybium ] in Excerptis legationum num. 13. Obf.des diximus dari ] Hoc libro C.IV.L14. vide&caput 11.fi 18. fi m, Civitas tamen recipere retinere obfidem nets poterat ] vide Plutar- §, Liy, chum in Publicola hac de re. Ad illud Virgilii, Vinclis innaret CUlia ruptis, vifltulis fsdsris ait Servius. C A P V T Jtnn.x. Iv. trhij i.lil. VIII. We. ‘tUl.Nic. Honttitu i. i5' vtidiyisiwii p-oUv XbnkxBn; Ha¬ bitus ejfs poteft it a ut nihil operetur. Euftratius adfextum Nicomachio- rum : i tin 05 tjjv azfr.us c 4 i 7 eXiy&ia Xiyft) : tufts j r-fi tneyttem rjf isr&aigtmv AWjKJS , as ci idtyiiMi/dfita yiay.ii$ri yiufttiqlx,. Habitus potentii fmpliciter dibit ratione habita, abtus dicitur: at ip ft acihni five exerettio com- paratus, vocatur potentia, ut art menfioria in dormierite menfore. * Vt quamvis facet Hermogenes cantor tamen atque Optimus eft modulator : Ut Alfenus vafier omni * AbjeBoinftrumento artis claufaque taberna Slit or erat. Sic ergo, Ut & Gellius dixit , nonpaxefiindticu: bellum enim manet, pugna ACPACiS.ilB. ui 593 pupa cejfae. Et in panegyrico Latini Pacati legimus: induck hella fuf- pmdebant. Quod eo dico ut fciamus , fi quid convenit, ut belli tem¬ pore valeat, id per inducias quoque valere, nifi manifefte apparcat non datum fpedari led ipfas fundiones. Contra fi quid de pace didum erit, id induciarmn tempore locum non habebit: quan- quam Virgilius pacem fequeftram dixit, Seryius ad eum locum pa¬ cem temporalem, ut & Thucydidis Scholiaftes bjwi ’ %o. kys’ dchxxw, Varro pacem caftrorum, paucorum dierum, qua; om- nes funt non dennitiones fed delineationes quxdam eaequefigurata;. Qualis & ilia Varronis qui cum inducias dixit bellorum ferias, po« tuerat & belli fomnum dicere. Sic & ipfas ferenles ferias pa¬ cem vocavit Papinius : & fomnum Ariftoteles vinculum len- fuum , quo exemplo & inducias belli vinculum rede dixeris. In r, r . M. Varronis autem expofitione quam & Donatus lequitur hoc rede reprehendit Gellius quod paucos dies adjqcit, oftendens foie- 1 • re & in horas dari, aadam ego &inannosetiamviginti, triginta, ' 1 ' c ' 2,u quadraginta, etiam centum : quarum apud Livium exempla : qua; & illam Pauli Iurifconfulti definitionem redarguunt: Induck funt cum injrreve in pnfens tempos convenit, ne invicem fc Inceffemt. Fieri ^'iunf^D'de tamen poterit,ut fi appareat alicujus convention^ rationem unicam 7 apuf,‘ & per fe nfoventem in folidum fuiffe ceffationem aduum bellico- rum , ut tunc quod de pacis tempore didum eft , per inducias va¬ leat , non ex vi vocis, fed ex mentis certa colledionede qua alibi *’ 0 egimus. »' II. Videtur autem induciarum nomen nonab eo quod Gellius vult inde uti jam,nec ab endoitu id eft inrrogrelTu.ut Opilius voluit, venilfe, fed quod inde, id eft a certo tempore otium fit, quomodo cMiypagfccv Gratci vocanr. Apparer enim etiam ex Gellio & Opilio, Cell. xtx. vetenbusper t, non per c, literam Icriptum hoc nomen, quod nunc f,vl pluraliter profertur, olim haud dubie etiam fingularitcr. Veras Icri- ptura fuit indoitia ; nam otium tunc oitium enunciabant a verbo oiti, quod nunc uti dicimus,*ficut ex poina (nunc pcenam leribimus) lit punio, & ex Poino (qui nunc Poenus) fit Punicus. Sicut autem ex eo quod eft oftia, oftiorum, fadum eft nomen * Oftia Oftia;: lie ex indoitia indoitiorum , fadum eft indoitia, indoitia;; deinde indutia, Cujus ut dixi plurale nunc tantum in ufu eft; olim, ut Gellius monuir, d t ac6 . etiam unitatis numero enuntiabatur. non longe abit Donatus cum ^d Ter. inducias didas vult quod in dies otium prsbeant.Sunt ergo inducia? in hello otium,non pax: itaque accurate loquuntur hiftorici qui nar- ' rant fape, pacem negatam, inducias datas. III. Quare nec nova indidioneopus erit : nam fublato impedi- if, H . irento temporali ipfo jure le exferit ftatus belli non mortuusled fo- ” m 5 -r.D. pitus, ut dominium & patriapoteftas in eo qui a furore convaluit. mI^.uuo . Legimus tamen apud Livium fecialimh lententia finitis indu- 9,19.’ ciis indidum bellum : led nimirum iftis non neceflariis cautionibus oftendere veteres'Romani voluerunt, quantopere pacem am'arent & quam juftis de caufis in arma traherentur. Innuit hoc ipfe Livius: Jy Cum Vejentibus rMper ctcie dimicatum ad Momentum & lidsmts fuerat, P p induck- j 9 4 DEIVRE BELLI induc'uqw hide, non pax facia, quarum & dies exierat, & ante diem rtleUa- •verant: rnijfi tamenfeoides, mo eorum , cum morepatrumjurati repelerent yes, verbafunt audita . IV. Tempus induciis afleribi fo!et aut continuum ut in centum dies, aut cum defignatione termini ut ufque calendasMart as. In priori ad momenta temporutn facienda eft numeratio : id enim na¬ ture convenit. nam qua’ fit ad civiles dies computatio exlegibus aut L.anritculM, populorum moribus venit. In altero genere dubitari fblet utrum ad simp’ < j 1]e,n diem aut menfem aut annum dictum eft duraturas inducias, is S “ ’ dies, menfis, annus exclufus an comprehenfus intelligatur. Certe in rebus naturalibus duo font terminorum genera, intra rem, ut cutis terminus eft corporis, extra rem ,ut flumen terminus eft terra. Ad utrumque hunc modum etiam qui voluntate conftituuntur termini conftitui poflunr. Magis autem naturale videtur * ut terminus fu- Met.v, 17. matur qui pars fit rei : dyd) ii ixctt a, termintts dicitur quid L /eve^b if" u ^ timum wjufque eft , inquit Ariftoteles: nec ufus repugnat ./quis ftc di- '**■’ xerit ut intradiem mortis ejus illiquid fiat , ipfe quoque dies , quo quit mortuus Suet.in c*f. e ft, numeratin'. Predixerat Cad'ari Spurina periculum quod non ultra s * Idus Manias proferrerur. Interpellatus ipfis Idibus, dixit *,venifte quidem , fed nonprateriifle. Quare multo magis fumenda eft ha;c interpretatio ubi temporis produdio favorem in fe habet, ut in in¬ duciis qua: humano fanguini parcunt. At vero a quo die menfura aliqua temporis incipere dicitur, is dies intra menfuram non erit: quia ejus prepofitionis vis eft difeernete, nonconjungere. V. Illud obiter addam, inducias &fiquid eft fimile, ipfoscontra- hentes ftatim obligare, ex quo contradus abfolutus eft: at fubditos utrinque obligari incipere ubi inducise acceperunt formam legis cui ineft exterior quxdam publicatio: qua fada ftatim quidem incipit habere vim obligandi fubditos , fed ea vis, fi publicatio unotanmm loco fada fit, non per omnemditionem eodem momenrofeexferir, fed per tempus fufficiens ad perferendam adfingulalocanotitiam. Bart.l am- Ql are fi quid interea a fubditis contra inducias fadum fit,ipfi a poe- mspep. nis immunes erunt. * neque tamen eo minus contrahentes damnum refarcire debebunt. fei.iis -'.* * VI. Quantumper inducias liceat,quantum non liceat.exipfa de- finitione datur intelligi. Illiciti enim funt omnes adus bellici :five in perfonas: five in res: id eft quicquid vi fit adverfus hoftem: id enim omne per induciarum tempus fit contra jus gentium, ut inconcione ad militesloquitur LJEmiliusapud Livium. Etiam quires hoftium cafu aliquo ad nos pervenerunt, ex reddenda: erunt,etiamfi ante no- ftre fuiflent: quia quod jus externum attinet, ex quo hsc dijudican- da funt, ipforum flint fads: Et hoc eft quod ait Pauluslurifconful- tus, induciarum tempore poftliminium non effe, quia poftliminium requirit ut antecedat jus bello capiendi: quod per inducias non eft. Ire & redireuitro citroque, fed eoparatu qui periculum nullum o- ftentet, licet. Notatum hoc * a Servio ad illud Maronis, Mixtiqm impune Lathi , ubi & hoc narrat obfelfa urbe a Tarquinio inter Por- fennam & Romanos fadis induciis , cum ludi Circenfes in urbe ce- lebr*« J C M C I Si LIS. Ill, lebrarentur, ingreffoshoftium duces curuli certamine contehdiife & vic’tores coronatos. VII. Interius recedere cum exercitu quod Philippum feciffe le- tib.xxi]. ^imus apud Livinnl, Cum induciis non pngnat: nec reficeremocnia, Fmaiiak necmilitem conlcribere, nili quid fpfecialiusconyenerit. C - I 3 « VIII. Corrupris hoitium pracfidiis loca invadere qua? ipfi tone- bant, haud dubie contra inducias eft. tails enim acquifitio jufta efle non poteft, nifi ex jure belli. Idem habendum ft qui fubditi deficere ad hoftem velint. Exemplum eft apud Liviuta, lib. xli i ; Coronsi £S* tidiartii favore quodam injito in regcs , legatos in Macedonianmifertmt prs- fidium petcntes, quo fe advcrfia impotentemftuperbiqm Thelanorumtucripof- imt.Cui legation! reftonfum ab rege eft , pr&fid.ium fe ob inducias cum Romanis fditu mimre nonpo{fe,kj>u& Thucydidem libro quarto BrafidasMen- dam civitatem ab Athenieniibus ad Lacedamonios deficientem in- duciarum tempore recipit: fed additur exculado, quia habebat qua: ipfe viciflim Athenienles criminaretur. Derelidta fane occupare li- .cet, dum vere clerelicia, id eft eo ataimo ne amplius fint quorum fue- rant, non fi incuftodita, five cuftodia ante inducias , live fadisindu¬ ciis omifla fit. dominium enim manens injuftamfacitalteriuspof. feffionem. quo refellitut Belifarii adverlus Gothos cavillatio, qui Pttt.'ii tali obtentu * loca pracfidiis nudata per inducias invalerat. G * A ‘ IX. Quseritur an qui vimajore impeditus quo minus recederetj intra fines hofticos deprehenditur poftquam exierint induciae, jus re- deundi habeat.Si jus externum gentium relpicimus.non dubito quin hie par fit ei qui cum in pace veniilet bello repente exorto inter ho¬ lies fato fuo deprehenditur,quem captivummanere ad pacem ulque tii.iiii fupra notavimus,neque juftitia interna deeft quatenus bona & adtio- c.9. nes hoftium pro debito civitatis obligantur , & in folutum capiun- tur: nec magis hie quod queratur habet quam tot alii innocentes in quos bellorum mala recidunt. nec qua: de commilfi caula circa rner- ces tradantur adferri hue debent, nec quod apud Ciceronem eft de ixufkr.lm- inventione feenndo, de nave roftrata vi ventorum in portum delata, terdum.ifi quarn ex lege quseftor publicari volebat. Ibi enim vis major a poena i'ue-,' liber at, hie proprie de poena non agitur, fed de jure quod certo tan- tum tempore interquielcebat. Tamen quin talem remitters beni- gnius, quin & generofius fit nullafti habet dubitationem. X. Sunt & quxdam per inducias illicita, ob fpecialem cortVen- tionis naturam,ut fi tantum fepeliendorum hominum caufa data? fint inducias, nihil erit immutandum; lie * fi obleflis data? inducia? tan¬ tum neoppugnentur .jam auxilia & commeatus admitterenonlice- bit. nam cum tales indueix alteri partium profint, non debent in¬ terim ejus qui dedit caulam duriorem facere, lnterdum & convenit ne commeare liceat. * lnterdum perlonis cavetur, non & rebus : Quo cafufi ad res defendendas lardantur perfona?, nihil contra indu¬ cias fiec: nam cum liceat res defendere, perlonarum lecuritas ad id quod principale eft, non quod in alicujus confequentiam venit refe¬ rendum eft. XI. Si fides induciarum a parte altera rumpatur, quin Itefo libe- Pp 2 runt Libro hoc c. XIX.f.19. &XX .^. 36 . Liv. lib. ix« & XI. Vide fupra 1. 11. c. xv I • «r. 12. Can. in c. cum in cun - c?#, S. raw *l/cTo : elect* l. l-S'-I. I>. bon poff* tx tefi. mil . J>W. per fe territorio non includitur: ut alibi a nobis dictum eft. . XXIII. Captivorum redemtio multum habet favoris.maxime apud Chriftianos, quibuslex divina hoc mifericordiae genus pecu- liariter commendat. Captivorum redemtio , magnum atquepr&clarum ju- ftitia mums eft-, verba funt Ladlantii. Ambrofio captivos redimere, Llb - vi. maxime ab hoftebarbaro, pracipua& fumma liberalitas vocatur. Idem defendit fuum Sc Ecclefia fadtum, * quod vafa ecclefia, etiam <#• initiata, confregerint ut captivi redimerentur. Ornatus , inquit , fa- c ' 2 trcunentorum, redemtio captivorum eft, Sc multa alia in eandem fenten- Gn.c.ig. tiam. *’ XXIV. Quibus adducor ut non audearn indiftindle probare leges illas qua captivos redimi vetant quales apud Romanos fuifle Livim Ufa, legimus: Nulli civitati viliores captivi quam noftr &, ait in fenatu Roma- noquidam. Eadem civitas Livio dicitur minime in captivos jam 1 ' inde antiquitus indulgens. Nota eft in hanc rem Horatii ode, ubi ca¬ ptivos redimere vocat conditiones feedas Sc exemplum perniciem trabens : flagitio additum damnum. Sed quod Ariftoteles in Laco- num inftitutis reprehendit, idem in Romanorum culpari folet: nimis fcilicet ilia omnia diredla ad res bellicas, quad in illis folis falus ci- vitatis conlifteret. Atqui ft rem hurrianitatis modo aftimamus , fa- tius fepe eflet.jus quod bellopetitur amitti, * quam plurimos homi¬ nes, & quidem cognatos aut populares, rehnqui ingraviftlmis a> rumnis.Non videtur ergo lex talis jufta, nil! appareat opus tali rigo- re ut rnajora aut plurimum mala alioqui moraliter inevitabilia ca- veantur. Nam in tali neceftitate , cum ipfi captivi excaritatis lege fuamfortem patienter ferredebeant, poteft hoc eisinjungi, & aliis nequid contra faciant pratcipi, fecundutn ea qua de cive ob bonurn ut. u,c, publicum dedendo feripfimus alibi. _ XXV,S, J< XX V. Non funt quidem moribus noftris fe'rvi qui bello capiun- tut: non dubitem tamen quin jus exigendi pretium redemtionis k Pp 3 capto, 1. 11 . e. s . . 6 . X.III.C. VIM.4. l.ppfiden.^, Neratiu* D.deacqu . E.IJ.C.XI, %. 11 . xv. f rv.Xie zofftmotv. H&cvelttt macula adhxfit bellicis aciionibtis regis , extern in hello agere (ftjufte ftp regali- terfcliti. Simile fadum Baiazetis contra Vidynenles in Servia habes apud Leunclavium lib.vi. Non etiam ubi is qui conccjfit defiit pojfe velk quod per mortem contingW] XXI, L. Lucius T’itius De donationibus, itaut earn emendat vir magnus Antonius Faber, Voluero ponens pro Volueris. Adde 1 . Locatio 0 . Locati: Cardinalem Tufchum pp.cohclufion.7yx. lit. p. Reinking, lib. n.claire 11. c. 8. num. 30. Quod vafa ecclsfix , etiam initiata, confregerint ut captivi redimerentur J J.XXIII. Imitatus hoc Ambrofii fadum Auguftinus , narrante Poilidio, qui contra carnalem fenfum quorundam id fadum dicit. Imitatus eft &ineadem Africa Epilcopus Deogratias narrante Vidore Vticen- li lib. x. vas quod Remigii fuerat datum ad redimendos a Nort- mannis captivos narrat in Remigii vita Hincmarus. Simile fadum Archiepilcopi Bremenfis Rimberti laudat M. Adainus Bremenlis Ecclefiafticte hiftorix cap. 32. Probat hoc Synodus univerlalis iexta decreto relato incaufamxxi. quxftione u. Qua: adjungenda his qua: diximus fupra hoc libro cap. v. §. 2 . i Pp 4 6oo DE IVRE BELLI §. XXIV. plurimos homines & qu'idem cognatos aut populates relmqui in gra- •vijfimis &rumnit ] DeMauritii Imperatoris ob tale fadtum feria ad- tnodum poenitentia vide Zonaram. §. XXX, Sed ejus quod prqftare non poteft etjlimationem pr#fiabit ] id non fecit Paulus Balionius ea lege dimilfus ut Carvaialium reftitueret liber- tad, qui Carvaialius anteqaam liberaretur mortuusfuit: quo nomi¬ ne reprehendit Balionium Mariana libro xxx. Sed fadli fpeciem paullo aliternarrat Paruta libro n. Capvt XXII. De fide minorum poteftatum in bello. I. Duetim genera. II'. Quatenus eorum pafiio obliget fummam poteftatern : III. ^Autoccaficnemobligation!det. I V. Quid ft faCtum quid cotitra mandat um . ? ubi dtftintt tones adhtbentur. V. vAn tali cafu pars altera obligetur. V I. Quid belli duces aut magiftrattu poflint circa inferiores / t , rer non poffunt. quod iplum quomodo procedar alibi tradtavimus. s f j7 Per rent hadienus obligantur nelocupletiores fiant aliena jadtura, id V * eftut AC PACIS.LIB. III. 6ol eft at aut contradlum prsftent ex quo commodum volant confequi, Lib. n,c.x. aut de commodo difcedant, de qua squitate itidem a nobis alibi di- 2> ftum eft. Et hadtcnus nec ultra recipi poteft, quod dicitur valere ft quid utilirer geftum eft. Contra vero ab injuftitia excufari non pol- funtqui cum padta improbent ,tamen retinent quod line padtis non haberent: Vt cum Senatus Romanus, narrante Valerio, fadtum Cn. Lib. is. rtf. Domitii neque probare potuit, neque refcindere voluit: qualia mul- ta in hiftoriis occurrunt. IV. lllud qaoque ex fupra a nobis didtis repetendum eft , obliga- L - 11 rieum qui ptspoluit, etiam ft prspofttus fecit contra mandata ar- 5 ‘ lz ' c I} ' cana, intra limites tamen publics fundtionis. Hanc sequitatem redte fecutus eft Prstor Romanus in inftitoria adtione: neque enirn omne quod cum inftitore geritur obligat eum qui prspofuit, led ita li ejus L - rei gratia cui prspofitus fuerit contradlum eft. de quo autem palam ^ prolcriptum fuit,ne cum eo contrahatur, isprspofiti loco non ha- in ft. ah. ' bebitur: quod ft profcriptum quidem lit, led non pateat, teneturqui prxpofuit. conditio quoque praepofitionis fervandaeft: namfiquis lub certa lege vel interventu cujuldam perfons contrahi voluit, x- pro- quiffimum erit id fervari in quo prspofitus eft. Cui confequens eftE"/"'‘ ,w . utalii reges aut populi magis , alii minus ex duciim fuorum contra- “ ' uu dlibus teneri poffint, li fatis nots lint iplorum leges atque inftituta. De his li non conftat, fequendum eft quod conjedtura didtat, ut con- celTum intelligatur id , line quo latis commode qus officii funt, ex- pediri non poifunt. Mandati lines li exceflerit minor poteftas, tene- bitur ipfa , li quod promifit prsftare non poteft, ad sftimationem: nili lex aliqua latis cognita id quoque impediat. Quod li dolus acccf- ferit, id eft li prx fe tulerit jus majus quam habebat: jam tenebitur & de damno culpa dato , imo & ex crimine ad poenam crimini re- fpondentem. Ex priorecaula bona obligantur, & li ea deficiant o- pers, aut libertas corporis: ex pofteriore quoque perlbna,aut bona, aututrumque pro delidti quantitate. Quod autem de dolodiximus procedet etiam ft quis teftationem interpofuerit lemetiplitm obliga- rinolle, quia & damni dati& poensjufts debitum cum delidto non voluntario lednaturali nexu coherent. V. Quia vero femper aut luinma poteftas obligatur aut minifter ejus, ideo & certum eft partem alteram obligari, nec dici pofle clau- dicare contradtum. Egimusde comparatione eorum qui mcdii funt ad fuperiores. VI. Videamus & quid in inferiores pollint: Nec puto dubi- tandum quin dux milites , magiftratus oppidanos obligent intra eos adtusqui folent ab ipiisimperari: alioquiconlenfu opus elfet. Con- ^ lc -l-vru, tra ducis aut magiftratus padtum inferioribus proderit in mere utili- . bus omnino: id enim in poteftate comprehenftim latis eft: in hisquae onus annexum habent, intra ea qua: imperari folent, omnino; extra ea, ita ft acceptaverint: qus congruunt his qua; de ftipulatione pro tertio ex naturali jure alibi dilferuimus. Generalia hac illuftriora fa- jp cient fubjedlx Ipecies. V .11. * De belli caufis dc eonlequentibus tranfigere ad belli du- Pp f cem 602 DE I V R E BELLI cem non pertinet, neque enim belli gerendi pars eft bellumfinire; imo etfi cum maxima poteftate pratpoiitus fuerir, eade belli dudu erit intelligenda. Agefilai relponfum ad Perfas fuir d%mz rot ?ngurt. at a/ xvqcov ■, deface confiituendi jus efte civitati. Quam facem A . Albinus cum lugurthct regefenmts mjuffu fecerat, fenatus refcidit, inquit Salluftius. Z. xxrvll. pc apud Livium eft : qui rata ifta pax erit, quam non ex aucloritatc fena¬ tus, nonjujfu populi Romani peregerimus ? SicCaudina, lie Numantina Iponfio populmn Romanum, ut alibi expofuimus, non obligavit. Et eatenus verum eft illud Pofthumii, ft quid eft in quo obligari populus pot eft, in omnia poteft , nempe eorum quze ad duiftum belli non pertinent, quod oftendunt antecedentia, de deditione,de fponfione reiinquen- daeaut incendendae urbis, de ftatu mutando. VIII. * Inducias dare ducum eft , nec fummorum tantum, led & minorum , iis nempe quos oppugnant aut obfeffos tenent , oc le Zib.Ts. tv. fuafque copias quod attinet. Nam alios duces pares non obligant, quodFabii & Marcelli hiftoria apud Livium declarat. IX. Homines, imperia, agrosbelloquadita concedereitidem jjv /'t -xl ‘ ^ ucum non HI. Hoc jure Syria Tigrani ademta quanquam Lucullus Ctft.dejuft, dederat. De Scphonisba quae bello capta erat ait Scipio fenatus po- & jure, /.i. pulique Romani judicium atque arbitrium eftfe; ideo a Malanilfa, quo duce capta erat, libertatem ei dari non potuifle. In res alias quae in praeda funt, jus aliquod concedi imperantibus videmus non tarn ex vi poteftatis quam cujufque populi moribus. qua de re fatis lupe- Lib.M\,c. rius a nobis dictum eft. At nondum quaefita condonare omnino in TI **' SJ * ducum eft poteftate : quia oppida.pleraque & homines fepe in bello dedunt fe fub c'onditionibus vitae falvae, aut & libertatis , aut & bo- norum, de quibus lummae poteftatis arbitrium exquiri res plerumque non patitur. Pari ratione jus hoc & ducibus non fummis dandum eft intra ea quae iplis agenda commifta Hint. Maharbal Romanis quibuf- dam, qui ex praelio ad Thralymenum e vale rant, fatis longe abfente Annibale, fidem dederat non tantum vitae rozmnie/Mz , ut nimium concife narrat Polybius, led, ft armatradidiffent, abirecum (ingulis veftimemis pafluru : retineteos Annibal hoc caufitus on MasefSa; br. t/j) r-vp/.ftft* ftitftj 1? do tS yvafctti Aes's rot b.rtfa.'KkaA) mis ibaerTtithiif. * In pote¬ ftate Maharbalts non fulfil feinconfulto fidem darefededentibus quaipfos HLfios aut indemnes praftaret. Iudicium de hoefafto Livii fequitur : Punka feligione fervatafidesab Annibale eft. Quare & M. Tellium , in Rabirii caula, utoratorem audiredebemus, nonut judicem. Vult a Rabiria Saturninum jure cadiim quern ConfulC. Marius data fide exCapi- tolio abduxerat. Rides, ait, qui pot nit fine femtufconfulto dari? & ita rem agit quafi Marium folum fides ifta obftringeret. Atqui C. Marius ex fenatufeonlulto poteftatem acceperat operam dandi ut irnpe- rium populi Romani majeftafque confervaretur. * Ineapotefta- te, quae Romanis moribus erat maxima, qtlis neget comprehenfum jus dandae impunitatis ft eo modo omne periculum a republicaarce- retur ? X. Caeterum in his ducum padlis.quia de re aguntaliena, quate- fiqs coptraCfusnatara natitur, adftringenda interpretatio, nempe ne A C V A C I S ; L I B. 111. 6oj aut ex ipforum fa&o fiumma poteftas plus quam vellet obligetur, aut ipfi damnum lubemtofficium faciendo. XI- Ita qui in deditionem puram a duce accipirur , eojureac-> ceptus cenfetur ur de eo vidtoris populi aut regis arbitrium fit. cu- jus exemplum eft in Gentio lllyrii , & Perfeo Macedonia: rege, qui le, ille Anicio, hie Paulo dediderunt. XU. Sic adjedta cautio, ita, ratumfit, ftpopulas Romanns csnfuijfer, quam fame in fponfionibus invenias, efticiet ut ratihabitione non le- cuta, dux in nihil ipfe teneatur, nifi fi qua locupledor fabtus fit. XIII. Et qui oppidum tradere promiferunt, pofiunt prxfidium Lio.l.xx iv. dimittere, ut fecilfe Locrenleslegimus. J T '- v * Annotate ad Caput xxii. P Rior qu&ftio definienda eft ex eo quod alibi diximus ] Vide Camdenum ji. in anno cio idxciv: in pronuntiato Comitis Miranda in y caufa Haukinfi. De belli cetufis & confequentihus tranfigeread belli ducem nonpertinet ] Be- J.VXI. Jifarius Gotthis : ix, ydp ir/fyi x-v&tci tu /ZecmXws otfdyftxm ftoviitmi. neque tnim nos jus httbemtos ordinandi res imperatoris. Inducias dare ducum eft/] Vide Parutam lib. v. §. vm. In peteftate Mahttrldlk non fuijj'e fe incenfulto fidem darefededentibns\ Q, xx. Non -magis probabile erat in re fimili effugium quo ufus Bajazetes adverfus Servios Cratovianos; narrante Leunclavio lib. vx. In ea potefiate , qu& Romanis moribus erat maxima ] Vide Salluftium in bcllo Catilinario. Tullian* huic cavillationi non difpar ilia Confalvi in Ducem Valentinum Guiccardini libro vi. C a r v t XXIII. De fide private in bello. I, Rcfellitur fententid (latuens prhdtosf.de ■hojli data non cbflringt. II, Ofienditnr obflrtngi eos etiam pirata & latroni: & quaterius : III, Minor hie non excipitur. I V. Error an liberet: V. Solvitur objettio fumta ex publicd utih- tate. VI. Mptantur ante ditta ad fidem datum reditus in carcerem : VII. Incertum locum non redeundi : non militandi: VIII. Non fugiendu I X. Captum dlii fe dare non pofje. X. Jin prtvait cogcndt fint dfiuis potejlatibtu implere quodprorptferant. XI. Qualis interpretdtio in hujufmodtpattlt adhibenda. XII. Quomodo fiumenda vocet vita 3 ve- ftium, adventus, auxilti. XIII. Redtijfie ad hoflem quit diccndus: X IV. lufhz auxilia qua, in dedttione , Jub condttionefafta. X V. Qua ad executioner pertinent , condi- tionem nonfacere. XVI. De tahum pablorum obfidibut. C Iceronis eftillud fatistritum: Etiam'fiquid fmgtili temporibus ad- dutti ho(lipromiferint , eftineoibfo fides confervanda : finguli, mi- lites puta aut pagani: nihil enim ad fidem refert. Mirum eft inventos effe juris magiftros, qui docerent padla publice cum hofti- businita fidem adftringere rat quae a privatis fierent non item. Nam cum privati jura privata habeant qua; obligate poflunt, & holies ca- dn-jjai. ' ' * - paces 604 D E IVRE BELLI pum D. de paCtu, Zafi. inapol. con - tra Eckitm. Hoc tilro «.xlx,Y.2< Supm Is. II.e.xr.T, J.& lib. 311 .c. XIX. T-f. Oldr conf.J. Covur. de matrim.p. U.C.3.T.4. ».2I. lib.U. c, xi, T. 6. r.xxil, £ - 7* paces fint acquircndi juris, quid effe poteft quod obligationem im- pediat ? Adde quod nifi id ftatuatur, datur caedibus occafio, liberta- ti impedimentum : nam & ill* caveri fspe, & hsec obtineri a capti- vis fide privatorum fublata non poterit. II. Imo non hofii tantum ill! quern jus gentium agnofcit , fed & latroni & piratae data privatim fides obligat perinde ut de fide pu- blica fupra diximus. Id intereft, quod fi metus injuftus ab altero in- cufliis impuleritadpromittendum ,is quipromifit petere reftitutio- nem , aut li alter nolit fibi earn praftare poteft. Quod in metu pro- cedente ex bello publico jurilgentium locum non nabet. Quod fi & jusjurandum accelferit,'jam omnino quod promiffum eft , praftan- dum erit ab eo qui promifit, fi perjurii crimen effugere volet. Sed taleperjurium , fi in hoftem publicum commifium fit, puniriab ho- minibus folet: fiinlatrones aut piratas, diilimulari odio eorum, quorum commodum agitur. III. Inhacquoque privata fide minorem non excipiemus,qui ejus flatus eft, ut acium intelligat. Nam qua minoribus confulunt beneficia ex jure (unt civili. Nos de jure gentium quarimus. IV. Et de errore alibi diximus, ita jus dare a contradlu receden- di fi id quod per errorem creditum fuit, in mente agentis vim ha- bueritconditionis. V. At quoufque feextendat pri vatorum in pacifcendo poteftas difficilior inlpedtio eft. Quod publicum eft fi privato alienari non pofle fatisconftat: nam fi ne ducibus quidem belli id permilfum eft, ut modo probavimus, multo minus privatis. Sed de ipforum a£tio- nibus ac rebus quaeri poteft, quia videntur hate quoque concedi ho- ftibus non pofle fine aliquo damno partis : unde videri poflunt talia padtailiicitacumcivibus ob jusdupereminensciviratis , tumcondu- qu6d.fi ratione & natura plane abhorreat. Et ideo 5iv, i.u. leg es ^ praecepta fpecialia qua; tale quid aperte pra; fe ferunt pro le- gibus haberi non debent: Generales autern legesinterpretatione be- nigna ita accipiend* funt, ut cafus ftimma; neceflitatis excludant. Quod fi adtus qui lege aut pracepto interdidiuserat, & valere veti- tus.interdici aequo jure potuit, jam irrituserit adtus privati, fedpu- niri tamen idem poterit, ideo quod promifit, id quod fui juris non srat, maxirne fi juratus id fecerit. VII. Pro* A C V A C I S, t I B. III. 6of VII. Promiflio captivi de redeundo in carcerem merito tolera- tur, Neque eniin deteriorem reddit captivi conditionem: non ergo ut quidam exiftimant gloriofetantum fecit M. Attilius Regulus, fed & quod dcbebat: RegUlus, inquit Cicero non debuit conditiones pattio- °S - 111 • mfque bellietM hoftiles perturbare perjurio. Nec obftat illud : Atqui fciebat qtu fibi barbamt Horat. Tort or pararet. Nam & hoc fieri pofle jam fcierat, cum promitteret. Sic &de de¬ cern captivis, ut quidem ex antiquis fcriptoribus rem narrat Gellius, Ob. vii, ' f ctopoftlimininm jujium non ejfe fibi rejfmderunt , opuoniam * dejurio vintli c ' l8, fount. VIII. Solent & promittere quidam ne in certum locum redeant, ne adverfus cum, quiipfosinpoteftare habet, militent. Priorisex- emplum apud Thucydidem, ubi fic Ithomenfespromittunt Lacedae- moniis, exituros le Peloponnefo, nec unquam redituros. Pofterius Lib. i. nunc frequens eft. Vetus exemplum eft apud Polybium ubi dimit- tuntur ab Amilcare Numidae, lub lege, pnfrtm epsgj»7uXs/ttio> x «t’ Goth. m. aurS», Ne adverfus Cartbaginienfes eorum quifquam ttrmu hoftilia ferret. Si- milepactum habet in Gothicis * Procopius. Hoc padtum quidam irritum pronuntiant, quia fit contra officium quod patriae debeatur. At non qnicquid contra officium eft, ftatim & irritum eft , ut & ali¬ bi, & fupra diximus. Deinde vero ne contra officium quidem, liber- tatem fibi parere id promittendo, quod jam eft in hoftis manu, Ni- hilo enirn deterior fit patriae caufa, cui is qui captus eft , ni liberetur, jam periiffe cenfendus eft. IX. Promittunt & nonnulli non fugere. tenet hoc eos, etiamfi vindti promi/erint, contra quam quidam lentiunt. Nam & fic fblet aut vita fervari, aut mitior obtineri cuftodia. Si vero vindtus fit poft- ea,ita denium liber erir fi ideopromi/erit ne vinciretur. X. Satis inepte quaeritur an qui captus eft alii dedere fepoffit. Nimisenim certum eft , neminem fuapadlione jus alteri quarfirum adimere pofle. Eftautem captori jus quaefitum, aut ipfo belli jure, ant partim belli jure, partim cdnceffu ejus qui bellum gerit fecun- 1 ^- tu,e. dumea, quae fupra expofuiraus. XI. Circa effedtus padtorum egregia quaftio eft, an privati fi in fide praeftanda negligences lint, afuis poteftatibus cogendi fint, earn implere. Et cogendos verius eft in bello duntaxat folenni, ob jus gentium, quo bellum gerentes obftringuntur , alter alteri jusredde- re,etiam de fadtis privatorum, utputa fi a privatis violati eftent ho- ftium legati. Sic Cornelius Nepos recitante Gellio fcripferat, mul- L ’b. tiii, tis * in fenatu placuiffe, utii de decern captivis , quiredire nollent, e,8 ‘ datis cuftodibus, ad Hartr.ibalem deducerentur. XII. De interpretatione, tenendae regulae jam aliquoties memo- ratae, ut k proprietate verborum non recedatur, nifi abfiirdi vitandi L,b - r - caufa, aut ex alia fatis certafhentis conjediura: ut in dubio magis n BC } t f r , j. interpretemur verba contra eum, qui legem dedit. Vitam padtus non xx, 26 . ctiam qd libertatem jus habet. Veftium nomine arma non ve- niunt: funt enijn hate diverfa. Vcnifle auxilium redte dicitur, fi fit in con- DeOj[.ll\ Lib. vlll. c. 19. Lhc libro r, XXjT.yS. f VII. 6. viii. §.xi. §. XIV. ex lege, D. locAti. Lib. H. c. IV. f. 4. L. in. «. 11.1. 8. g oS DE IVRE BELLI confpedtu, eriamfi nihilagat; nam ipfa prafentia fuam virti habet. XIII. At rediiife ad hoftem non dicetur qui clam rediit utfta- tim exiret: rediifle enim ita intelligi debet, ut in poteftate hoftium iterum fit. Contraria interpretatio veteratoria Ciceroni, finite cal- lida, quae fraudem in fe & perjurium habear. Eadem Gellio fraudu- lenta calliditas, a Cenlore ignominiis notata, qui earn adhibuerant inteftabiles & invifi. XIV. * lufta auxilia in paftis deditionis non faciendte fi ea ad* venerint, intelligi debent talia quae periculum cefiare faciant. XV. Notandum & hoc, fi quid deexecutionis modo convenit, id conditional! noninjicerepa&o, ut fi di&um certo loco folvi, qui locus poftea dominum mutaverit. X V I. De oblidibus tenendum quod fupra diximus, plerumque eos acceffionem efle principalis a£tus: fed tamen conveniri etiarn pofle, ut disjunftiva fit obligatio , nimirum ut’ aut fiat aliquid , aut obfides retineantur. Sed in dubio tenendum efl illud , quod maxiine eft naturale, id eft ut acceflio tantum credantur. Annotata ad Caput xxm. D Ejurio vinch ] id eft capitis minores, ut Horatius de Regrdo loquitur. Trorcphu] Gotth. ii de Herulis. In fenatupkcmjfe ] idem jam ante Senatus redire eos coegerat, quos Pyrrhus Tub conditions, dimiferat.AppianusExc. Legat.nu. 6. luxta auxilia in patio deditionis] Sunt ejus padti excmpla quatuor in in Gotthicorum Procopii. Aliud de Luca apud Agathiam lib.i.de Caftello Corficae apud Bizarum Hiftoriae Genuenfis x. alia libro xviii. Sc in bello in Mauros. Habet tale & Cromerus lib.xi. C A P V X XXIV. De fide tacita. I. Tacite qmmodo fides interponatur. II. Excmplum in eo fit in tut clam rccipi a populo aut rege expetit: III. Qut colloquium poptulat aut admittit: IV. Hutc tamen dim collocutori non noceat integrum ejje res {hat prmovere. V. De mutu fignis ex confuetudine aliquid (t* gntficantibw. V I. De tacita approbatione fponftonis • VII. Vcona quando taciie remijja . S llentio qutedam conveniri non male a Iavoleno didum eft,quod & in publicis, & in privatis , & in mixtis conventionibus ufu ve- nit. Caufahatceft , quod cqnfenfus qualitercunque indicatus& acceptatus vim habet juris transferendi. Signa autem confenfus funt Sc alia prater voces & literas ,ut nonfemel jam indicavimus. Quae- dam natura infunt aftui. 11. Exemplum fit in eo, qui aut abhoflibus, aut ab externis ve- niens, in alterius populi, aut regis fidem fe dat. nam hie quin tacite fe obliget, nequia facial adverfuseum ftatum, in quo pralidium pe- A C P A C I S, r. I B I I I. €oy tic, dubitari non debet. Quarefequendinonfunt qui Zopyri faftum a reprehenfione remotum ajunt: neque enim fides ejns in regem perli :atn in eos ad qnos confugerat, excufat. Idem de Sexto Tar- tro.lit. quinii filio, qui ad Gabios fe contulerat, didtum efto. De Sinone III. Acdpcnunc Dxnaum inf dins, & critnine ab mo Difce omnes. Sic & qui colloquium aut poftulat, aut admittit, * tacite c/£neid.ll» XXXVlII. .XXVI. XXX. pollicetur, collocutoribus id innoxium fore. Hoftibus per colloquii fpeciem violandisjus gentium violari, pronuntiat Livius : additcol- L,iri ’ lequium perfideviolatum. nam/wftieramendofe eo loco leribitur. Cn. Domitius eo quod Bituitum regem Arvernorum per colloquii fimulationem acceriitum, hofpitioque exceptum vinxit, hoc a Vale- ' " x,c ‘ * rio maximo judicium refert: Nimia gloria cupiditns perfidum exi/lere aegit. Quamobrem mirari fubit, cur fcriptor libri odtavi belli Gal- lid Casfaris, live is Hirtius eft,five Oppius,fimile fattnm T. Labieni referens adjecerit, infideliutteme]m{ Comii fcilicet) fine ulla perfidiaju- dicavit comprimi pojfe , nili hoc Labieni magis quam fcriptoris judicium eft. IV. At non ultra tacita ilia voluntas trahenda eft , quam dixi. nam dum collocutores nihil patiantur, fpecie colloquii avertere ho- llem a belli confiliis, fua interim promovere, perfidia vacat, & do- . lis bonis annumeratur. quare quideceptum fpepacis regem Pcrleum ^ n ’ arguebant, non tarn juris 8 c fidei, quam animi excelfi & glorias belli- jjj.c. g. '& cx habebant rationem, ut ex his qaas de dolis bellicis diximus , fatis ft?, poteft intelligi. Ejufdem generis erat fraus ilia qua Afdrubal ex Au- L,V ' L fetanis faltibus exercitum fervavit, & qua Scipio Africanus major fi- tum caftrorum Syphacis perdidicir, utrumque narrante Livio. Quo¬ rum exemplum imitatus * L. SyJla bello fbciali apud Eferniam, ut apud Frontinum legimus. Lib'. i. c.j. V. Sunt & fi gna quasdam muta ex conftretudine fignificantia, ut olim vittac & rami oli varum, apud Macedones haftarum eredtio , a- pud Romanos * fcuta capiti impofita, * figna fupplicis deditionis, qua proinde obligant ad arma ponenda. Qui vero deditionem acci- pere fe fignificat, an obligetur & quatenus , ex his quae fupra didta funt, petendum eft. * Hodie vela Candida taciturn habent fignum petiticolloquii: obligabunt ergo non minus, quam fi voce petitum eflet. VI. Spionfio hducibus fafta quatenus tacite approbara, hpopulo ■ aut rege cenferi debeat, & hoc jam fupra diximus, nimirum ubi & a- X1 ‘. j 1 , 2 ^ ftus fuit cognitus, 8 c aliquid fadhun, aut non fadlum, cnjus rei alia Lib. 11. e. caufa extra voluntatem foederis probandi dari non poffit. Tit-'nit VII. Poenaremiflioex fola diftimulatione non proteftcolligi:xxu.s.3!* fed opus eft acccdat adlustalis, qui aut amicitiam per le ofiendat, ut fedus amicitias cauia 5 aut opinionem de tali virtute cui merito ante- fafta condonari de'oeant, five ea opinio verbis indicata eft, five re¬ bus qu* ex more inftitutte fint, ad talem fignificatione it. Antlo. {. III. §. rv. $.v. $.vn. Off- III. Rhet. ad Theod'. I. c.\s. Epijlola Ixxxvm. 6cg DEIVRE BELLI Annotata ad Caput x x i v. T Acite polliceturcollocutoribus id innoxium fore ] Merito A^athias Ragnarim Hunnum culpat, quod abeunrem a colJoquio Nar- fetem relo tranligere volueric. Agath. Jib. 11. I.. SyUa ] lit Caelar Dictator adverfus Tendleros & Vfipetes. Ap- pianusExc. Legat. n. 16. Scuta capiti impofita ] Appianus Civilium n. Signetfupplhis deditionis ] Apud Perfas manus pofl rergum com¬ plicate. Ammianus lib. xvi 11. ad quern locum notata Lindenbroifi vide, feuta & vexilla perverla apud Romanos. Notat idem Ammja- nuslibroxxvi. Submittere vexilla. Latinus Pacatus Panegyrico. Apud Germanos &r eorum exemplo alios, herbam porrigere. Pli- nius lib. xxi i. qui vidi fe dedunt inermes lupplicant, ait Servius ad I. Arneid. Hodie vela Candida taciturn habent fignum petiti coUoquii ] ignis luccen- fus petiti colloquii lignum apud Septentrioni.s populos. Meminit Io- hannes Magnus & alii. Pliniuslib. xv, 30, delauru : Ipfapaciferaut qitam prxtendi etiam inter armatos hoftes quietit fit indicium. Poen£ remijfio ] Trachtt Polybius fervatus in ExcerptisLegarionum num.22. an li remiffalit poena iis qui facinus fecere, limul remiifa fit mandatoribus. Non puto. Singulos enim tenent ftia delida. C A P V T XXV. Conclufio cum monitis ad fidem & pacem. I. Mo/iit a ad fidem ferv an dam. If. In hello pacem femper Jpettandam : III. Et ampleftendam etiam cum damns 3 Chrifianif prafertim . I V. Vtile id vittis : V. Et vtllori: V I. Et quorum res dubia funt. VII. Pacem fattam fumma religtone fef~ vandam. VI I I.' Votum & finis operis. A Tque hie finite me poflfe arbitror, non quod omnia d icta lint, qus dici poterant, fed quod didturn latis fit ad jacienda fun¬ dament.! , quibus li quis velit fuperftruere fpeciofiora opera, adeo me in vide item non habebit, ultro & gratiam referet. Tantum antequam dimitto leCtorem, licut, cum de bello fufeipiendo agerem, monita quedam de bello, quantum fieri poteft , declinando adjeci, ita nunc quoque monita pauca add mi, qus in bello & poll bellum valeanr, ad lidei curam & pacts: & fidei quidem turn propter alia, turn ne fpes pacis adimatur. Fide enim non tantum relpublica qusli- bet continetur, ut Cicero dicit, led & major ilia gentium focietas: Hac fublata ut vere Arifloteles i w aJpuTiuv, toUitur, auod inter homines eft, commercittm. Itaque merito idem ille Ci¬ cero qefarium elfe ait, fidem frangere quae continet vitam: Smcfijfi- mum , ut Seneca loquitur , humani pectoris bonttm : quam tanto magis prsftare debent fumini hominum restores, quanto ester is impunius peccant: A C V A C I 5, LIB. cant: Itaque fide fublata * feris erunt fiiniles 111 ; quarum vim orrtnes cte.pnSk exhorrent. Et juftitia quidem incatreris fui partibus fiepe habet all- So/ * quid oblcuri: at fidei vinculum per fe nranifeftum eft, imo ided quoque ufurpatur , ut de negotiis omnis dematur obfcuritas. Quo magis regum eftreligiofe hanccolere, primum confcientiat , deinde & fama; caufa qua ftat regni amftoritas. Ne dubitent ig-itur , eos qui ipfis fallendi artes inftillant, idipfum facere quod docent. Non pb- teft diu prodefle doiftrina , quse hominem hominibus infociabileixi facit: adde & Deoinvifum. II. Deinde in tota belli adminiftratione non pot eft fecurus & Deo fidens animus retineri, nifi fempef in pacem profpedet. Verifti- . me cmm diftum aSalluftio; Sapkmes pads caufa bellum gsrere congruit Auguftini lententia: non pacem quart ut bdlum exerceatur j fed * ' heliumgeri ut pax acquiratur. Iple Ariftoteles non femel accufat gen- t.ai tcs, qux bcllicas aftiones, quafi pro ultimo fine fibi proponerent* n- Ferinum quiddam vis eft: quje in belld maxime eminet: quo dili- & xiy ’, gentius curandum eft ut humanitate temperetur , ne nimiiun feras imitando dedilcamus hominem* III. Pax ergo tuta fatis haberi ft poteft, & malefadlorum , & damnorum &fumtuurh eondonarione non male conftat: pracipue inter Chriftianos.quibus pacem fuam Dominus legavit» Cujus onti- rniis interpres nos vult, quantum fieri poteft, quantum in nobis fi- tum eft, cum omnibus pacem quatrcre. Viri boni eft initia belli in- tlli virum fufcipere, extrema non libenter perfequi: ut apud Salluftium legimns. IV. Satis quidem hoc unum efle debet, fed &*plerunique utilitas Humana eodem trahit: primum eos, qui minus valent: quia pericu- lofum eft longum cuni valentiore certamen , &, ut in navi fir, juft li¬ ra aliqua redimenda major caiamitas, ornifta ira ac fpe fallacious, ut: reifte Livius dixit, auftoribus. hunc lenfutn * Ariftoteles fic enuntiau *£«t?ov -ms xgeifloth It tui iiTnxfptiiTay izsQe^, n 7 n/.tfci? xpxTtiJivfev cut. tks dvTiispg’ifl&'tnii dnvXif,Xt>pt ftiof) Cogitanditm in belloquam mult a quamqiie impro* vift mutaiiones accidere foleant.\n oratione qqadani pfo paceapud Dio-< dorum culpanrur 01 ti Tat Mnuf-rm «V/®y tiji tIms ix haXtsitl to df rri^i/ASt oj©7 tptifytfo- qui rerum gp* jlarim dfe magnitudinem ex. olk.nt , plane qUafi non u mos effetfortune, belli frofpera vicibus largirf * Et maxime metuenda defperattrium auda^ cia, tanquam acerrimi morientium belluarum mornts. VI. Quodli uterque pares libi viieantur, id vero Carfare audio- fitLeibiLt, re, optimum tempus de pace agendi, dum fibi uterque confidir. VII. Pax autem fa(fij uXqdesus hixvggv' $iaXv t5 ft>iou/xii corhifoSicq, to TmXipceh ccTSi^fg. XiXerfyi'mi vezlulfs. TtiXififif. •j, i Tripos dx &%6>v T Cpvtrsa g rag dura, jga/dpsss eg del Trelpvxsv. Nifi ad teprsfenter,}, rex , hsc haberetur orcttio , nunqudm putaffemus Chofroen Cabads filium cum armis intraturum in fines Romanos, contemtis primumju • ramentis jurXiis , quod inter homines fummum firmtffimumque creditur verita - tis&fidei pignus, ruftisprstereafederibus, qusfola ffes relinquitur its quiob belli mala non in tutovivunt: Quid enim hoc aliud effe dicamus, quetm homi- num vitum infer arum vitam mutare ? Nam fublatisfiederibtts, fequeturut om¬ nes inter fe sterna gerant bella. Bella autem fine fine hanc vim habent, ut homi¬ nes ferpetao teneantnaturs fus extorres. Ariftotelesfic enuntiatf} Philo vero de conftitutione principis hunc in modum: «gn'*» xdv d tTnffift.i®-, XvMiZtefipet mXtftls. Pax quamvis cum magno detrimento, bello utiltor . Ft maxime metuenda defperantium audacia J A&tctj ys ejjtj nfiTUf dmiyofifyoiei Aenv&g. Quippe timenda etiam monentis luftra l onis. Homines, Deo cariffimum animal ] Sic Chryfoftomus fermone de E- leemofyna dixit: ri tfiov TtS hS. FINIS Librorum de lure Belli ac Pads. Ex 6a Ex vita S. L v d o v I c 1 Regis Erancomm deferifta a IoinviUio , eapite Ixxxix, Q Vi in magno erant regis confilio fepe eum reprehendebant, quod tantum laboris fumeret ad pacem inter exteros reponen- dam; mendofe eum facere quod non eos bellare fineret j ali- quanto pod fore ut redius tranfigatur. Relpondebat rex non redd eosloqui.Si, inquit, Principes & dynafht vicini regni mei v'derent me facile perpeti ut bella inter fe gererent, dicerent inter fe , Rex: Francorum dolo malo nos bellare patitur , atque inde odium in me conciperent, & aliquando me incurfarent, unde malum regno meet evenire poffet: Praterea fieri poffet ut & Dei iram in me accerle- rem, cum dicat Deus benedidos effe qui operam dant ut ad pacem & concordiam revocenturdifcordantes. Affirmare poffum & Bur- gundiones & Lotharingos confpeda regis bonitate &juftitia tame- jus fuiffe amantes eique oblequentes , tit can las controverfiarum in¬ ter ipfos ortarum apud ipfum agerenr. Vidi eos fepe venientes mo- do Luteriam, modo Remos, mode Melodunpm, modo in loca alia in quibus Rex erat. Ex vita ejtifdem juxta Mandat a S. Lvdovici Regis data fitio ex ^4 cl is Colic git Rationalism in mbe Eartfier.fi A S I qua controverfia aut adio in te moveatur, inquire in veritatem, tam contra te quam.pro te. Siquid alieni habere te animadver- tas quod aut te aut majores tuos cepiffe conftet, fac illico refti- tuatur. CavebellumgerasadverfitsChriftianum quenquam , nifi ex mnltorum confilio, & ita fi bellum evitare non poflis. Quod fi bel- lmn habeas abftine ab Ecclefiaflicis &iis qui tibi nihil nocuere. Si in¬ ter fubditos tuos bellum aut rix* oriar.tur, fac eos ad concordiam reducas quamprimum fieri poteft. Sxpe fpeda quid Bailivi, Prapofi- ti& alii qfficiales tui faciant, & in eorumadns inquire „ ut fi quid corrigendum fit id corrigas. Fac nullum turpe peceatnm regnet ini regno mo. Qq 2 TYPO- (12 TYPOGRAPHY'S LECTORI. C ™* Vm circa hoc tempus in mcmus nostras veniftet fcripto *> _J ris hujtts commentAtio in epiftolam Pauli ad Pbilemo - pent, vifum eft earn hie ponere, turn tit cum majori opere fer- \ vetur, turn quia quadam continet non alien a ab his qua in hoc opere , lib. i. cap. i j. & lib.m. cap. vii , $ cap. xiv tractafitur. HVGONIS GROTII COMMENTATIO IN E PI ST.O LAM PAVLI APOSTOLI AD PHILEMON EM. Xg^f«u’li)o-2, Paulus v'inclus Chrifti lefu ] Roma; 1 agensjfub militis, eadem catena vincti, cuftodia.A6t.xxnx, J 16. Genkivus hie caulam fignificat, ut & infra 9. Ephefi 1 in,1. 11 Tim.1.8. proquo Ephefi iv, 1. : •vinBUs in Domino. Tt^h®- odJiMph, & Timothcus f itter ] Fratres vocabant fe mutuo Chriftiani obcommunem regenerationem. Timothcus per- j petuus ferme Pauli comes, utvidereeft iiTim, in, 10. etiam ! Romxipfi aderat Eph. 1, 1. Coloff. 1,1. OiAsj’/ovi nS ci^x-rniTtl Philemoni diletto ] Philemon nomen eft grsecum, . quo appellatus fuit & Poeta nobilis , & rerum naturalium feriptor quidatn Plinio memoratus. Videtur habitaffe Ephefi, ubi Onefimus poltea epifeopatu functus eft, ut & Ignatii liters:, & alii feriptores tradunt. Hunc Philemonem dileftum live cariftimum vocat Paulus, quod eum interiore quadam amicitia, ut virum valde piurn, comple- fteretur. Kaj rwjieyp faadjmori noftro ] id eft uni presbyterorum ftlo- rum, qui Ephefi plures erant. Aft. xx, 17. omnes autem o^sAvn^s, atque etiam orfsAuTitits, qua: famiinis ad Chriftum vocandis dabant operam , Apoltoli fuioperis adjutores vocabant. Rom. xvi, 3 > 9 * Philipp. TiyZf. Coloff. iv. 11. 2. K-uf 'Ax-qici rf dys.Trnp gf Affix diUBz ] Appia nomen eft Roma- num. n mutatur in more Hebneo. ICc’Jf ’A^firsra TtS mspavaTy if/.m Jr chipfo commilitoni noftro ] Euan- gelift* mu'npshic pbiiffe videtur, modo Ephefi agens, modo Colo A fa IN IPIST. »D PHIIEM. 6ij fis.Col. iv, 17. ubi poftea eum refedifie , ac ficepifcopum fadum teftatur Ambrcfius. Tales ob moleftiam muneris commilitones iuos vocare Paulus folebat, ut videreeft Philipp, 11,25-. 7 % >&t bogy tmv bcxhwct (ft, Ecclefia qua in tua domo eft ] ad Phi- lemonem hoc referendum . cui proecipue inlcribitur hsec epiftola. In ejus domo complures eranc Chriftiani. Eriam vres Ecclefiam fa- ciunt, tefte Tertulliano. Sic in Aquilx, & Prifcillse domo, qui eranc, eccleiia dicuntur. Rom. xv, 1 f. i Cor. xvi, 19. &qui in Nympho domo. Col. iv, 1 3. Xu&ts vfuv, Utlvitj ifri 6 s 5 7WTg«s tifixv, r&j y.vg/x ‘\?,rS Gratia vobis (ft pax a Deo patrenofiro ,fy DominoIefuChrifto. 3 preca- turillis favorem Dei, & Chrifti, & profpera omnia, qua: Hebrei pa¬ ds nomine folent appellare. Vtitur fepc hac precatione Paulus, uc 1 Corinth. 1, 3. 11 Corinth. 1,2. Gal. 1, 3. Ephef. 1,2. Col. 1,2. 1 Theft - . 1,1. . \ 4. nS 6‘.S /030 Gratias ago Deomeo ] Gratias Deo debemus pro doms, non tantum innos, led & in alios collatis. Rom. 1, 8. 1 Cor. 1, 4.Eph. 1, 16. Tldvmt [tveiuv aw -mniftfiGy esri mr as&atv^Sy fuv femper memoriam tui faciens in orationibm meis ] eadem verba habcs dido loco Eph. 1, 16. unde difcaS'sr&rdz'eci orattones hie did omnes ad Deum allocu- tiones, etiam per quas non pofcitnraliquid, fed gratia: aguntur. y. ’A xrsat ass r!w dydnU/j xftt •M orim audiens charitatem tuam eft, f- dem ] Caufam reddk luae gratiarum adionis, qualem videbis & di- dis locis. Rom. 1, 8. 1 Cor. 1,4. Ephef 1,16. Egregia hie biga nominaturdiledio & fides. Vid. 1 Cor. xiu.Gal. v, 6. Ephef vi, 23. 1 Theft". 11 1,6. 1 Tim. 1, 14, vi, 11. 11 Tim. 1,13,11, 22. “Hi' eyeis orfesToy r.i&ov'VwMr fium habes in DommumIejum ] hoc ad fidemreferrur. Kaj kf 7rnv@i rtt; uyhsi (ft- erga omnes fcmBos'd hoc ad dilcdioiietn, Sandi vocanrur Chriftiani omnes, ut Ephef 1,1. & alibi fepe. 6 . '’Oms it tyiwtix T 5 wirsas a-j affyili ysitmxs c v iniytieoi sgys iyxis tx h iiftiii us Xgjrov lnaw», ut communicatiofideituieiftcstx fiat , in a* mtione omnis boni operit, quod eft in vobis in Chriftum Icfum. ] Eft primiun hictrajedio. Nam verba ilia «’s Xssrh ‘Uawv in Chriftum lefum perti- netadidquod prsrceiTit f-tals-uisawfidei tux. Deindc>cj««'»i«'i? ■xi^zut (ommunicatio fdei, pofitum eft pro ipfa fide , qua: Philemon! cum aliis illis Chriftianis erat communis. Et ch Ijnyvawj in agnitione hie rta^flrS ;«#wfumitur, haberque innotelcendi fignificationem, Senfusenim eft: eo Ipedabat tua ifta diledio, ut fides , qua- tibi cum aliis landis communis eft, aduofafieret, ac fic cognofceretur per bona ilia ope¬ ra, qua abs te, aliifque procedunt. ’Eny/ils yinmei ejftcaxfiat hie dicitur eodem lenlil, quo anVi« X\yiv>&d •sftfeftr.GatAv Gaudiam enim magnum ha.be-* mustfconfolationem] merito, inquit, gratias Deo pro iftisveftris virtutibus habemus, quiaj nobis maximum inde gaadium, & Qj3 3 ^ 6i 4 COMMENTATI© in mails, qua? Euangelii caufa toleramus, folatium provenit. Sic & Ii Cor. vii, 4.13. 1 ThelT. 111,7. O n to carSicZyyrx -my uytrn dvx.niTrcwftj Stjfi «»«» -n zydv nnoHgn refocil- hrunt meum firiwm. i Cor. xvi, 18. Pauperesinquir, rranquillo funt animo, eo quod experiendo didicerint, in tuis divitiis paratum effe fuis neceffitatibus fubfidium. 8. Aia TTdZblu) ai Xg kS> Traffyiaicu/ t-yn-ruoyeis -n ttvmp quaproptermul- tam in Chrifio fiduciary; habenspr&cipiendi quod tui officii eft ] Apoftolica fundtio a Chrifto rnihi injundta hoc jus mihi dar, ut tibi, ChriftianiR que aliis ea praecipere poffim, qua: officii veftii Hint, naffneiat ftducia vox ex gratco fermone ad Syros venit latiore iignificatu, ita ut fepe jus, auftoriratem fignificet. p A(» -iiw dpd 7 rlvj fiuXc-cv 'aSficpx&'ka propter charitatem magu obfecro'] malo ut am cum precari per neceffirudinem amicitis noftrs. ToiSr@fut cum fim talbs j id eft, ad preces defeendo , cum rails fim, qualem me effe nofti. li's nem'-e Vaultts ] tot Ecclefiarum conditor. U^i-rZiiTK feaex ] jam & pro Veda state, cuimulta concedunt, et- jam ignoti. Nw 1 us q \r,rZ Xg^you nunc ctutem vinfimlefu Ghrtftt) id eft, propter Chriftum vindus, ut modo diximus. Magna debetur reve- rentia iis qui dura ferunt honeftiffimis de caufis. Coloff 1 v, 18. E- phef iv, 1. 10. . Ton 77B7E g« fo ^ one yvdfM k bAV hieXtim 7 mHcmf prater tuam autem fenten- tiam nihil voi d facere. ] Nolui eo uti, nifi te ultra id volente. , Ivcc fir. ue nf lively y.lw n aycibhr its, aXbla xj Uxoioii uti ne velut ex necejfi- tate bonumtuum ejfet.fed volimtctrium~\ Si eum Paulus retinuiftet, non tam apparuiflet voluntas Philemonis, quain fi eum ad (e mifium ipfe ad Paulum remitteret. Seneca 11 deBenef. iv. Si vie fire an velim, effice ut pojjim nolle. E'yimov volantarium, 8 c avctyxcHov necefarium , five ts Mr’ avd.yv.Uu exnccefftxte inter fe opponuntur , ut i Pet. v , 2. Sic libera voluntate aliquid exlequi, & ex neceflitate, inter leopponit Paulus Iurifconfultus 1. Atquinatura£. Silibero D.de negotiis ge- ftis.-Laus autem nondebetur nifi liberis aftionibus. If. Tci%a yi zfl-v'i% for (it an enim ideo~\ quafi dicat, forte id Dei confilium fuit, cum eum fugere permifit. Confer Gen.xLV, f. 'Ey^zdStn difeefn ] Vides & hie quod modo diximus , lenitatc verbi mitigari id quod in re eft afperum. iyuytS-o dixit, pro fugit. Talia fimt, quae Graeci dipy/ito-fiits honeftcu appeilationes vocant. nf; Ufa, ad horxm ] id eft ad modicum tempus. Idem loquendi genus 11 Cor. vn, 8. Gal. 11, y. 1 ThelT. 11, 17. i»« cuoi'jtcv Itv’Sv tyff ut ttternum ilium recipient ut a me correftus per« petuo tibi fit utilis. aternum ita hie diftum , quomodo apud Horatium, Serviet nternum. Doftrina Euangelica non tollit ftatuum differentias, & imperia dominorum in fervos, ut apparet 1. Tim. Vi, i,2. Tit. 11,9. I Pet. 11,10. Eph.vij f, 6. Cololf. 111,22. Qj 4 Nulla < 6 l 6 COMMENT 1 "iTIO Nulla ergo caufa eft, cur Ghriftianus, qui ut Dominus in fervos ha¬ bere imperium poteft, non po/IIt habere in fubditos, ur princeps. Paria font in domo dominus, in regno rex. Seneca hi de benefi- ciis, 18. Si fervo, quo minus in nomen meritiperveniett, nece_!fitctsobefi , tfpa- fiendi ultima timer, idem iftud obfiesbit & ei, qui regem foabet, gfe ei qui ducem, quoniam quanquam fub dijpari titulo varies in i'Jos licent. Ideoque Petrus imperia regum &dominorum inter feaequat, Nam & fervos male meritos domini non adito magiftratu torquere, imo & occidere po- teran't, L. i. D. de his qui fui, velalieni juris font. Inftit.eod. tit. §■ In poteftate. Nec Roms tantutn id jus fuit, fed & in Gracia. Vide Senecam Gontroverfia v , 3 p. Venn: enim hoc ex jure gentium , ut 1 nos docent dicta Iuris loca. Hoc jure quomodo dornnii utidebe- rent, ex quo Chriftiani fadti font, Paulus eos docuit, eadem di&urus ] regibus, ii tam reges tunc fuiflent Chriftiani, qua multi dominorum erant Chriftiani. Et Nicodemus & Iofephus Arimathenfis lenatores 1 fuere, cum imperio, & puniendi poteftate. Nam lenatus tam publi- 1 cus popttli, quana urbis Hierofolymitanse jus verberandi habebat, ut ! apparet March, x, 17. A St. v, 48. 11 Cor, xi, 24. imo & morte pu- 1 niendi, ii quando Romani id permitterent ftcus^eneralem permit ftm habebant Iuda-i occidendi alienigenam , qui intra templi fepta 1 intraffet. Hos tamen fonatores, difcipulos foos, Chriftus nunquam ! monet, ut ab eomunere d'efifterent. Etfiidfeciffpt, rupiflerhaud 1 dubid legem, qua; legitimo more ad tale.munus vocatis imperabat, 1 fungi eo munere, quod longe ab ipfo abfuit, qui dum vitam egit 1 mortalem fafius fuit fob lege. Gal. iv.nec ullam ejus partem infrc- j] git ipfo, aut aiiis infringend; autor fuit. * ji 1 6. i* tit it non jam ut ferytm ] Supple ttnftum,qaod foquentia 1 eftendunt. Saipe apud ornnes genres , maxime vero apud Hebraos, hie particula fobauditur : deinde repetendum ex foperioribus &j off,eve & »/«. Apud Ariftophanem Carlo, Ta ro!tfgiT©* ys ix. \q riv K'JgjM Kosrw « liuifm, u 2 eM T* iunffet Domino dom ■nit. m corporis non dett fui fortune?, fed eiqui ftmmpretio fetch. Solent permifeeri inter fe IN EPIST. AD PHILS M. (17 17. E< av ifte iyjt; tyt-iani Si ergo me habes folium ] Si me habes pro amico, ac proinde rerum ruarum participe. j\a(cfXaC,S duriv fufcipe ilium } non modo poenam , quam jure tuo exigere poteras ei condona, fed & benigne eum excipe. In domum, in animum recepifti dixit in re plane fimili Plinius in Epiftola ix, 24. 'Sis £ ( «e ficut me ] nam amicus Paulo cum efiet Onefimus, quod ipfi pradlabatur, Paulo ipfi praeftari videbatur. 18. Ei oe 71 iHxyai n Si atttem altqutd noiuit tibi ] ft quid fugiens ab- ftulit. r H o4 nut debet ] aut fi ex rationibus tuis reliquator erar. No- men generis pro fpecie. T S-rclfw'i e&lyj h oc mihi imputa ] id meis rationibus imputa. Me pro eo fac tuum nomen. 19. 'ByJ 'lyea-fa tf ipy yagfi Ego Paulas fcripfi men mtmu ] Vt certus fis, babes hie manumi meam. Poteris me ubi voles convenir© ex chirographo. Hoc eft, quod feribere cautionem vocat Scholia- ftesad L. Titius D. qua: res pignori. Ad del. led. D. Sicertumpe- tatur. & L. Aurelius* §. quidam- D. De liber. leg. ’Ey*! ibnZm ego reddam ] hoc Latinb dicitur pecuniam conftituere, de quo tituluseft in Digeftis. Forma ipfa continetur his verbis , ijd thnUm , aut fatisfaciamtibi, ut habet Novella cxv, 6 . Qua: infer! fo- let titulo Codicis, de pecunia conftituta. Sic in 1 . Eum qui, §. lulia- nus, Formula haec legitur. ScripfifecundummandatumSeji, fi quid tibi debitum qpprobatum erit , me tibi cauturwn , fafolufurumfine contriver fin . Et all a , L. quidam , codem titulo: Decern qm Lucius Titius ex area tua rr.utua acceperat, falva ratione ufurarum, habes penes pie domine. Conftituj autem pecunia poteft, etiam quae naturaliter tantum debetur, L. x. fi debituin. D.dido titulo.ServiDominisdebere poflunt, nonquidem civilirer, fed natura.L.ftjpulatur, § adhiberi, cum lege fequente. Sic & pro obligatione naturali rede fidejufibr accipitur. L. fidejufior. i fidejuffor. D. defidejuflbribus. "httfin erpioTnij TZcwrie ^strecplthni ut non dicam tibi , quod'pj teipfum mihi debes ] Eft figura five reticentia?, cum dieimus omittere nos velle, quod maxime dicimus. Poteram dice- re ait Paulus , te non tantum rerum tuarum , fed & tui ipfius mihi effc debitorem : nempe quia Philemon abfque Paulo fuiffet, manfif* let in craflistenebris vkiifque, longda fpe fajutis. 20. 'S.aq dhxtSfiita fiater} Najhic eft precantis, ut apud Hebratos. ’Ey*! cis bteuftlui ch xv&ty ego te fi'ttar in Domino’} id eft, liceat mihi gauderede tuis in Chrifto profedibus. Syr.xxx,2. 0 mubdJutr dvrS , i/nitvnti few dtntS qui cafligat filium firnm gaudebit in eo. Ignatius ad Magnefios: Aiuttfitu s eyi'aiatgdw Diaconi Sotionis quo eg* geuclecw 3. Idem ad Ephefios : bndfeba ifiusjijfi •mtliu gated earn vobis femper. ’AnuirsUMniv fits m m->.ciyyya ch y.vgj.a refice vifeera men in Domino j id eft propter Chriftum fac me tranquillumhacde re. 21. nnmfyls yipeKStjji «■» iffeu^d m confident in cbedientia ttta fcripfi Ml Fidpcipim mihi fecit, cognira ilia tua, quamEuangelio prxftas . Qq f ‘ opf^ieQ, 6 18 COMMENTATIO IN EPIST. AD PHILEM. obedientia. Ita 'om-m obedientia fumitur Rom. i, f..xv. i8.xvi, 19, 26. ix Cor. vii, if. x, f, 6 . 1 Petr. 1,14, 22. ’EiJb's or( ^$4 d 5r£ |<> newest fciens oquoniam (ft ftper id quod d ico , fu¬ cks ] pro certo habeo plus te fafturum, quatn ego audeam pofcere. 22 . 5 y) tin-fidtf isview/ fimul ctutem (ft para mihi boftitium ] Hofpitium para, ita fumitur fa>«s hojpimm Aft. vii 1,23, & apud Io- ■ lephum & alios. ’EXot^si $ on 2]# T &&trdl%a> vpSv.qassS-nmfmi vftiv nam jperoper ora- tiones vefircu me donatum iri vobis. ] fpero fore ut ad preces veftras Deus me (id eft adventum ad vos meum) vobis concedat. Sunt qui fpem hanc Pauli impletam putant, & liberatum eum a vinculis ivifle in Aiiam: rediiffe Romam. 23. ’Amrdtjirmt ip.£v T jtrS Xg/.sS Gratia Domininoftrileft Chrifti J Fa¬ vor Chrifti. Msra § MdC/ftal®* iy.Sv mm JpiritU veftro] id eft , fit vobifcum : Ea- dem iocutio Gal. vi, 18. Alibi pro eo dixit ft De lege Rhoditt de jaciu. 1 . z. §. cum in eadem. 11 6.1. d^ianc. 387 Depojitil. bonafides. i.14, 148 De diJlraBione pignorum. 1 . refmptum, § 1. 446- _ 11. De legates fidekommiffis. L cum it a legatum. § in fideicommijjo. iSf Ad legem Falcidiam.l.pretia. 133 Si tabula tejlamenti nulla exftalmt, undeliberi. l.fcripto § 1. 177, 178 De damno infeBotl. Fluminum. j alt. & l. Proctdus. 374 De acquirendo rerum Dominio. L quod inlittore. 118 l in,agrklimitatk. 131 l. trmsfugam. 43^> 477 De acquirenda vel amittenda pojfeffio- ne.l. i.§i. 4731474 ikquid I N D Jdeqtiid in loco publico vel itinere fiat. 1. littora. 128 De diverfts temporum prs.fcript.lfi quif- quam. 119 De furtis. 1 . l. 4 De incendio , ruirn, naufiagio. 1 . quo naufragium. §. quod ait. 116 De fepulcro violate, l.fepulchra. 470 Ad legem Corneliam de ficariis. l.fur- tum. 10 6 Depoenis.l. autfabla. 33*5 l. crimen. 377 Dejurefifci. 1 . lmper atores. 316 De captives fir de poSllimin. 1 . navibtu, & M - 503.504 l. poflliminii. § in pace. 505 l. non dubito. ibid. 1. in hello. 500 i. pofUiminium. § poslliminio, 459 5 76 $ film quoque. 501 l. fi captivtts. 5 co l. hofles. 4 45. l. fit quidbello. 500 De verborum fignificationibm. 1 . pro¬ brum. 4 Deregulis juris, l. jut nodrum. 137 E X. fits: De Homicidio parte 111.fi il 103 in c. peccatum.p. 11. § 10. 340 Ferdinandtcs Vafiquim Menchacenfis controverfiarum illufirium. 1. c. 9. 510 c. 13 411 c. 15. 339 c. 4«. 33a II. c. 51. 8.34. 157 m.c. 3. 577 Menocbm arbitrariarum qmfliomim. 524 loannes Bodtnus de repub. 1 . i.c.S. 156, 260 v. c. 181 vi. c. ult. 335 G«z7». Barclajus adverfm Monarcbo- machos.111.8. 86 iv. 16. 90 vi. 13.24. 86 Prancificus Cormanus commentariorum juris civilis. lib. l.c. 6.&V. C. 1. 119 lib. ill. c. 6. 202 Ex Philofophis. Codice. De ludsis. 1 . nulls. 311 De legibus l. non dubium. 155 Quando lmper at or inter pupillos cogno- fcat. 63 Gjuando liceat unicuique vindicare fie, velpublicare devotionem. 317 De pofdiminio reverfis. 1 . ab hoHibm. 5°4 Ad legem luliam Majefiatis. 1 . ult. 316 De emendatione propinquorum, 319 Inftitutionibus. Plato, Gorgia. 317 dele gibus, ix. ' 106 xiii. 509 Xenophon 1. Socraticomm■ 1 v. 150 Arifioteks Nicomachiorum. v. 10. 5i4 I5» 309 Politicorum iv.4. 51 Problematum [eciione XXIX. 394 M.TuUim Cicero de officiis 1. 405 in. 230,428 Ad Atticum, xi 11. 27. 405 L.Ann&us Seneca De beneficiis iv. 249 284 Pintarchut qmfiionum Porntmarurn. CVIII. 150 De rerum divifione. § 1. 128 Ex Hiftoricis. Ex Iurifconlultis. Partolm in l. conventionum. D. de pa- Bis. _ 603 in l. hoftes. D. de captivis. 387 Zafws Apologia contra Eckium. 604 Didacits Qovmruvm in Clem, fifurio- Polybius. Livtus v. xxxiv. Appianus Civilibus. Mitkridatico. luftinm ex Trogo. Valerius Maximus, 369s 519 120 264 585 285 588 571 Tacitus INDEX. Tacitus Hijlmanm. it. 199.100 Eitcherius m kifiorict martytum Agau- penftum. 89 Exaliis. Demofthettes, T, 444 VirgHiuSi *94 Scriptw adHerennlum. ivt 418 Philo delegtlus fpecialihus. 377 Plinius viii. epifiola ad Ar'tflonem. Pttnetyricus dielus Confiantino Con- ftant ii filio. 518 Fcy?«j Pompejus. 149.4 99 Dantes, 387 INDEX INDEX RERVM P R ^ C IP V A It VM AC V Hi B'O R V M. * ^ ' • • '■ qus in hoc opere continental*. A, A Bdieari regthtm an pofiit. I8f Abdicato filio an quid debea- tur. 17S Abitus tutus quomodo fumatur. 196 Abrahamus bello adjuvit extraneos a fide. 267 Abrahamus res hofliles fibi acqutfitas judicat. 472 Abrahami filii ex Cethura lion ha- bueruut partem hereditatis. 179 Abfentes an partem prada: ferant, 481 Abfentium jns prsfentibus accrefcit. is <5 Abfolvere cnr fatius quam condein- na^e. 498 Abfolutio a juramento,uHde vim ha- beat. 249 Abftinentite in folo pacatorutn exem- pla. 5 60 i&feqtjt AbfurdnS intelledlus , vitandus. 2 76. Acceptiopro altero fadla quidope- retur. 22? Acceptatio an prxcedere alienatio- nem poflir, 170 Acceffionis jus quale. 100. 6“ feqq- Accipi plus poteft quam quod no- ftrum eft, fed fub onere reftituen- di quod excidif. 425: Accufare an Chriftiano conveniat. 311, & 328. Accufatores ex officio publico con- ftitui melius. 328 Achad dolis abftinebant. 43 4 Acquiri bello non poffiint, qnas penes hoftes funt, fed non hoftium. 47? & 48 , 60 Altenatio requirit adtum externum & acceptattonem, 170 Alienationis reqqjfita quadam mere funt juris civilis. -170 Alienouriquomodo liceat, 115 Alieno qui utitur in neceflitate, tene- tur ad reftitutionetn. 11 6 Alieno debito nemoobligatur natn- raliter,nifi heres.2 59,377,378,443 Alimenta an liberis debean:ur,& quo fenfn. 17 6.&feqcj. AXn'p^xav. 247 Allodtalia regna qnam fucceffionem fequantnr. 183,184 Alluviocnjusnaturaliter. 200 Alluvio quando cedat proximorutn przdiorum dotninis. 2C0, 201 Alvei mutatio an fines immutet. 131, 132- Alveus fiecatus cujqs natnraliter. 198 Alveus fiecatus privatis quando ce¬ dar. 200, 201 Alvei ficcati cujus jure gentium. 198 quid. 514 Amens promittendo non obligatnr. 221 Amenti falfum dicere, non eft men- dacium. 432 Amentes popnli, an dominium ha- beant. 38 6 Amici qui fint in jure poftliminii. 499 i Amicorum caufa bellum redtefufei- pitur.i 413 j Amicitia non ex fola indigentia na- I fcittir. 104 Amicitiz conventio in pace qnido- i peretnr. 582 Amonirs nec federati, neeperperui hoftes Hebraorum. 267 Afipi?oAla apud Rhetores. 176 : Ariirnantia tnuta aluntfobolem. ibid. Anitnantibus qua rnri inferviunt j parcendnm. 533 I quid. 441 Angaria- I N D f X. Angariatus fequi quo fenfu a Chrifto j'ubeatiir, .. • 27 Angli* regni fucceffio. 187 Angliae jus circa prasdationes , qnas contra legem fiunt. 153 Animus vitiat a drones fua nature li- citas. 26 3 centum Anni tres ferine states. i4o- Antiochus an jus ijabuerit in He¬ brews. 87 h%u7n>7m%0f figUta, 143 Anthropophagi. 30s Aodis fadnm quale. 93 KQjn^oii i quid. . 113. AraXam? quid. ibid. Appellations exemptio an h fubdito acquiri:poffic. 143 A.717X&QS\'I. . 338 Apoftolorum judicatio qtralis. 387 Aptitudojufisfpecies,quid. , 269 Aptitudo inoralis uon facit uafci ob- ligationem reftitutionis. ibid. Aptitudo , & proprie debitum bene diftinguenda , ubi concurrent. Arx quid. 17S Artium vocabula qnomodo accipien- da- ibid. AfJje inos circa prardam, 478 Afinotiaei. •vide. Macabsi. Affecuratiouis eontradus. 230. natu¬ re. 23 S Afiertio h proiniffione multumdiftar. 434 Affertio mera futuri quid , Sc quam vim habeas. 220 Atticum jus de captivis redemptis. 502 Audores belli injufti ah aiiis difcer- neudi. ci<> Aves quorum lint. 11 f Auxi'iaab una parte promiffa intel- ligtmtur fumptu petentis. 278 Auxiliuin mittere qtfisr excufetnr.' 284 Auxilium veffiffe quando dicacur. , d 4. ; : : 60f, B..' X. 1 - 27U Aqua profluecs qusnatn fit. 117 Aquas corrumpere in bello an liceat. 4^2/ Ara Mifericordi* apud Athenienfes. 370 Araton bovi parcendum. <; 33 Arbiter de bello ledusde pofleffio- ne pronuntiare non debet. s 84 Arbitri officium quod. ibid. Atbitri rege3 vel judices. ibid. Arbitrorum genera. 584 Arbor fcienrias boni Sc mail , cujus rei fymbolum. 113 Arbor vitas > cujus rei fymbolum. Hid. Arcifmii agri, five occupatorii. 131 Ariftoteii quas. 52 Argumentis paribus pars utrapr*- ferenda. 394,39S Argument a, qualia in judicaudis mo- ralibus. ibid. Arma apud Rom. polUiininio cur non recepta. _ foq Arma hofti alicujus fubminiftrare hoftis efb. . 426 Armis hoftiuin uti licitum. 42 -> Artnotnm vox quid fignificet. 475 Arragonica fucceffio, 1S 8 Arrogatio, ' 158 I B Arbari male- h Grascis pro hofti-’ bus habiti. 3 86 Barclaji fectentia de jure refiftendi, quod fit jtenes populum, vel ma- jorem ejus partem. 86' Bellandi pro alio juft* caufie. yi t Beliandi jus infeiiori'bus poteftati- busquibufdamconcefliim. yo Beilanrium extra territorium quae capiunrur, aa jure belli acquiran- tnr. 4S6. Bellare quidain lege vetantur. 99 Belium i natura quo fenfu. 18 Belium juris gentium quo fenfu. 18 Belium an vetetur lege , quas data eft No*. 19. an vetetur lege Euange- lica* -.21,2 s Belli definitio. r Belli vocis origo. ibid. Bellnm an juftum aliquod jure natu- ' r*. 1 y Belium aliud privatum: aliud publi¬ cum : aliud mixtum, 4 6 Belium privatum an licitum poll conftitutajudicia-, &qaibus cafi- bus, 46. privatum aliquod lege Molls permiftum. 4 6. an cum Eu- angelio pngnet. 45. Ambrofii Sc Auguftioi diftacontre iilud. 47 Rr 2 Belium I N 1) E 1 Bellum juftum , ac folemne quid. “ j 449 Bellum exedidto. 451 | Bellum Cn.Madlii in Galatasau jn- ftum. 50. CajiCafaris inGertna- nosan juftum. 50, 5'iv Odtavii 8c Decimi an jufta beila : Calliiquo- : que bellnm-anjuftum. 51 Bellum publicum folemne , vel mi- | nus folemne. 49 Bellum gerere refervaturo habenti fummum ifnperiuiTt. 50 ’ Bellum quando & quatenus ab infe- rioribus poteftatibusgeripcfiit: Sc , an tale bellum publicum dicen- dum. 50. & an geri poffir abillis ex conjedtura voluntatis fuperio- ris. 50 an Bellum civile fit pejus tyrannide. 9^ Belltim pro fociis,& pro atnicis. 413 Bellum fufcipi poteft pro quibufvts hominibus. 413 Bellum an licitum pro amicis alie- j nis. 413, Sc 414 Bellum geri poteft per homines im- probos. 42:0 Bellum an licitum in eos,qui in natu- ram delinquunt. * 338 Bellum an licitum , ut cogantur ali- qui fieri C.hriftiani. 344 ad Bellum injuftum obligatnr neino. 170 Bellum pro folo offenfivo quando fu- mendufn. 179 Bellum non licitum ob nimiam po- tentiam vicini tantutn. 108 Bellum juftum aliunde vitium habe¬ re poteft. 389 Belluin an utrinque juftum detur. . 398 Bellum ainittendumfapenoftri, Sc noftrorum caufa. • 404 Bellum ob poenam fufcipere debet efle validiorismulto. —■ 406 Bellum fufcipiendum ex neceffitate aut occafione. 40 6 Bellum pacis caufa gerendum. 609 Bellum ftatim geri poteft , ut indi- ftorn eft. 454 Bellum injnftnm qui geflit, redte ad impenfas folvendas cogitur. 542 Bellum pacis caufa. 551 Belli caufa: juftificK debent publi¬ can. 41# Belli efficientes can fa, principales, adjuvantes, inftrutrrentales. sS Belli caufa jufta, injuria fola. 101. 8c defeDfio vitae. toil cSaufae' Belli fuaforiae, & juftrfics, & principia iltius. ico Belli inju fti effedlus injn fti. 51 o Belli v indict a modum excedere non debet. 511 Belli non jufti caufe poflunt effepro- babiles. 517- Belli jure qninam oecidi poflint. vide Occidere & Occidi. Belli denunciandi formulae. 45s Belli iridiftkh . 45 ^ circa Belli indidtionem tnftituta ci- vilia. 453 Bello non indidto an capta capien- tium fiant. 454 Bello capta jure gentium acquirun- tur. _ _ 473, Bello capta cujus jure ipfo gentium fiant. 475 Bello capta fingulorum fieri frequens fententia. 475 Bellorum civiliutncrndelitas. 491 Bello injufto capta an reftituenda ab eo,qui cepit. 510. & an reftituen¬ da ab eo, qui detintt. 510 Bello iujufto capta.cum reftituuntur, an quid derrahi poffir. 510 Bello injufto capta, fi confumta fint, bona fidei pofleftor non reftituit. 5ir Bello civili res quomodo acquiran- tur. 48 s Bello non folemni res qnomodo ac- quirantnr. 4 8« Bello quafita quadam Regis proprie finnr. 60 Bello injufto extortum fecuta pace an repeti poffir. 191 ex Bello irregularitas. 407 in Bello qua capi 3 c non capi pof- funt. 544 Bellorum mala. 407 Bellorum pro alienis fubditis fufce- ptorum exempla. 4*4 Bella pnblica, fine Caufa, injufta. ico Bella pro aliis per naturam licita & probata. 98 Bello an peti poffint petfecutores ChnIUarulmi, 34^ # el l* m c. INDEX. Bella GneuUiscaufis, feritas. _ 38* Bella ex can (is fuaforiis, non juftifi- cis, prxdatoria. 385 Bella an fufcipienda ob delifta in Demn. • 340 Bella pro fobditis ja^a : & an necef- fario fufcipienda. 411 Bella ob leves caufas vitiofa. 401 Bella jufta ante Mofem. 17 Bella juita Mods extra caufas a Deo juflas. ibid. Bella improba Hebraeorum poftre- mis temporibus. • 30 Bella ob legatos violatos. 300. ob (e- peliendos mortuos. 384.0b pcenam. _ 337 Benjaminitarnm cnm cxteris Ifrae- litis controverfia. 144 Beneficia principis an dnrent poll ejus mortem. 160 Beneficia principum an femper revo- cari poffint. 160 Beneficia Regum qnotnplicia. Hid. Beneficia quxdam ignotis tribuen- da. 166 Beneficia etiam malis debent Chri- ftiani. 468 in Beneficiis conferendis gradns ob- fervandi. . ibid. Beflix dominus an ex fadto beftiae teneatur. 193 publicum JBonum privato prahnben- dum. Si Bona avita in focceffione diftinguun- tur ^ noviter quxfitis. 1S0. quibus naturalirer relicta cenfeantur. x 8o Bona noviter qusfita naturaliter cre- duntur proximo relifta. 180 Bona legatorum an poffint pro deli¬ do capi. 199 Bona fobditornm ex fado fuperio- rum obligantur ex jure gentium. 444 Bona jure civili, aut jure gentium quaefita sque alienantur in pace. .... 576 BtfJitsb&xJ qua: Arifioteli. 52. Brabantorum lex contra liberos ex fecundis nuptiis. 179 Biafid* didnm. 418 C JElare quid. g 13© C.Casfaris bellum in Ariovifhun quak. 453 Canansis (e dedentibns parcere po- cuerunt IfraeJjtx. -44 Canones quid couftituant circa po- pulationes. 533 Canones de fervis quomodo intelli¬ gent. ... 493 Capere bello quomodo fit contra ca- ritatem. 44^, Capere homines in bello quatenus iicear. < 43 Capierida non font bona innocen- tium , fi ex debitoribus principali- bus noftrum confequi poffumus. ' 541 Capita rerum. 417 Capitalia quadatn delida pod Euan- gelium prxdicatqin. 14 Capitales cognitiones cur defugeriut Chriftiani. . 31 Capti quando poffint interfici. 513 Captio Romanorum advetfos Car- thaginienfes. 180 Captionum exempfo. i'7" Domimim rei, quam poffidet, igno- rans,nemim tenetur. . , ll 7 Domini rerum , quae de navi jadts: fpnt , partem ab aliis repetunt. ibid. Dotnosincendere inhumanum. fji Donare, pro traafigere. 277 Donatio anacceptari poflitmortuo donatore. 225* Donationesh magiftris militum fa- dlar. 4^1 Aufotplfti fervi unde. J4<5 Dubitare quis poteft contemplative, non adtive. _ 418 Dubitans fubditus an redle militet. 418 Dubitans de jure quid facere debeat. 394 Dnbitans quomodo ad jndicandum dirigi poffic. ibid. Duellum. vide Dimicatio fingularis. Dnx proprie quis. * 600 Duxmilitesquatenusobliget. 601 Dux de belli canfis tranfigere non poteft. ibid, inducias dare poteft. 601 Dux homines, imperia, agros jam acquifita concedere non poteft. ibid. Doxcondonare poteft nondum qu .re¬ fits : etiam qui fummus dux non eft. 602, Ducis belli jus eximium in praeda. 480 Duces belli difpenfatores praedae a- pud Romanos. 479 Duces Romani quomodo fe geflerint circa praedam. ibid. Duces belli quidam de prtcda nihil decerpferuht. 4S1 Duces belli quomodo obligentur ex bello icjufto. fio Ducum padta quam recipiant inter- pretationem. 603 E. E Cdefiajus an habeat in infide- les, 387 ',76 444 3 zS 3 ibid. 1 6f 247 D E X. Ezhxun quid apud Paulrnn Apofto- lum. 4S E(fi)'y)) quid. 164 Eleazarifadhim. 463 Eligens indignum , reipublica: tene- tur. ay 9 Emens rem alienam , reftitnere tarn venditori non poteft. 217 Ementi pignus a creditore»tenetur qui oppiguoravit, etiamli res lit a- liena. 21 f Emptor rei capt* bello injufto an quid impendii deducar, jfS 'EyaiflictpK'Aie. E»s Er%X«< . V^nety-etci. Eot«»s(«!s fontes & regular EOTfc«3jjc<. EotojxsIV. Epiicoporum confilia circa bella.394 EI 2? Equi & Eqnae qua poftliminio apud Romanos recepta, , ^04 Errans hofti obligator ex padto. 604 Errantes in partem Chriftiqr.a rcli- gionisan puniendi. 346 Error an irritum adlumfaciat, 222 Efieninon jurabant. 290 Epangelii pracepta an contineantur in jure naturali. *' 21 ’tocxfu. 24 7 EfcetpSTDV. 480 Exceptionem habens jus haber ad pe- cuniam redadtam ex bonis fuis venditis. 216 Executions ad modumqnod perti- net, conditionem non facit. 606 Exercitoria adtio unde. 2 24 Exercitores an teneantur in folidmn ex fadto magiftri. 224 Exercitnsquid. 27 6 Exheredato filio. an quid debeatur. 17S E hi. 206 Exitus liber cum itinere libero intel- ligendus. 277 ; Exploratores graviter puniendi can- fa. 4<5J Exfules non tenentur imperiis civita- ! tis. 1 Exreri quomodo de rebus bello captis judicaredebeanr. * 486 Eriteris quomodo jus nafcatur ex le¬ ge ci a INDEX. ge civili. *P>,. Exterorum res retinentur pro jure noftro, ant civis noftri. -14(5' Externi teftari non prohibentur jure natural!. 173 Externi juris qualis efficacia. 493 Externum dominium line interne. 493 Exttiufeca contradui nonfunt indi- canda. 231 F. F Acio ut facias. 119 Facioutdes. ibid. Facinorofi an fepeliendi. 3oS Facultas, juris fpecies , quid & quo- tuplex. 3 Facultas eminens, quid. * merae Facultatisquse funt, an tempo¬ re amittantur. 143 Falfum dicere amenti , & infant;, non eft mentiri, ftndte fmnta vo¬ ce. _ 43 » Fato fieri quae dicantur. 477 Favor in promiffis. 278 Favorabilia in dubio realia. 280 Favorabiliora quomodo interpretan- da. 278 Feciaiinm ufus Roma:. 394 Federatus an ddfendendus contra fe- deratum. 413 Fedusquid. 2S3 Fedus quandorenovatuin cenleatur. 471 Fedus an driret parte violata. 271 Fedus antiquius quando praeferen- dum. 170 Fedus cum populo^reale. 280 Fedus cum Rege non Temper perio- nale. 280 Fedus jus dat Regi qui regno pulfus eft. tSi Fedus cum populo , aut jufto rege, invafori five tyranno non prodeft. 2S1 Fedus inaquale proprie jurifdidlio- nemnondat. 66 Fedus inaequale quod. 6 f Federe inaequali qui tenetur populus, liber elTe non definir. 66 Federe inaequali qoi tenetur rex po- teft fummum impcriuin retiuere. 66 in Federe fuperior quis dicatur. 66 Federis rumpendi materia odiofa. 17 9 Federa qu*dam idem ftatuunt, quod jus natural, & quare. 164 Federis princeps nnperium in quibus rebus babear. 67 Federis lnsqualis pericula unde. 6s Federa iuaequalia contrahuntur, et- iam ubi bellum non fuit. Z66 Federa an contrahi poffint cum his, qui alieni funt a vera Religio- ne, qua:, & quatenus jure natu¬ rae, jure Hebrao, jure Euangelico. 168, 287,168 Federa cumquibufdampopulisveti- ta lege Hebraea. 14s Federa quae favorabilia , qua: odiofa. 180 Federa aiqualia, turn pacis, turn fo. cietaris. 164 Federa inaequalia. ibid. Federa squalia de commerciis. ibid. Federa perfonalia. 180 Federa realia. ibid. Federati tnacquales an jus legandi ha- beaDt. # 1 S3 Federum divifio. 164 Federum inxqualium divifio. 2 6% Federum diftintxio circa jus poftli- minii. 504 Feminae captiva: ; Hebraeorum lex pro illis. ' 464 Femina: fuccedunt in regnis patri- monialibus. 181 Femina: quomodo obnoxiae bellico juri. 519 Feminis parcendnm. ibid. Ferae quorum fint. 11 f. lex, quae eas regi addicir, non injufta. i bid. Ferae iu fylvis privatis non funt nul- lius. 196. 197 Ferae funt Principum in Germania. 198 Feras an dominus amittat, ft aufuge- rint. i#7 Ferruminatio non facit confufionem. 201 Feuda Franca, five libera. 69 Feuda longaeva poffeffione acquirun- tur. 141 Feudale jus in perfonam, & in rem. * ... r 69 Feudalis obligatio non tollit fum- mum INDEX. mum impetium. ?9 Feudalia regha qua fucceffione cfefe- rantur. 1S3 Fendum ligiutn. 63 Fides in bello. 567 Fides prsdoni, Sc tyrgnno debetur. 567. >«S Fides perfido an- fervanda. \*j 1 Fides compenfgndo quomodo libe- retur. ^71 Fides tacttaqn*. 606. 667 Fides cotnmendata in bello. 60S Fides qua:, vim habeat jaramenti, iff in Fide effe quid ? _ fS bona Fide rent alienam qui emit, pretium an repetat. 117 Fidei bellies partitio. _ t 7 V bona Fidei, & ftridi juris diferimen an valear inter populos diverfos. 27S bona Fidei polTeflor non teneturde re, qua periit. zi 6 bona Fidei poffeffor, (i rem alii do- naverit, anteneatur. 116. fi rem vendiderir, an & quandoteneatur. ibid. bona Fidei pofTefTor an naturaliter frudus fuos faciar. zci bona Fidei poffefibr ad rei reftitutio- nem renetuh 214 mala Fidei poflefTor qualejus tem¬ pore acqmraf. 492 mala Fidei poflefTor an fpeciein per- dat. ”aoi bona Fidei pofieffor rede itnpendia repetir, & qua. ibid. mala Fidei poflefTor impendia repe- tit. ibid. Fideicommiflhm familia relidhun qnem ordinem feqnatnr. 18y FideicommilTo obnoxia longavo tempore acquiruntur. 141 Fide jubens 53* Imperii Romani nunc non funtom- nia quaeolimfuerunr. 387 Imperii fumini jus tam populo.quain Regi loega pofieffione acquiritur. 141 Imperii fubjedla perfonae, & territo- rium. 127 Imperii pars pignori dari non potell. »7* Imperii exempla. 60 Imperii fummi partitio quomodo fiat. 61. 63 Imperii vox improprie fumta pro du- dlu, & pro poftulatu. 6S Iropeno partito iinguli imperantes pro fua parte jus belli habent. 91 Imperia magna difficulter cuftodiun- tur. 3s3 Imperia fucceffiva non Temper fum- ma. 38 Imperia non fumma plene haberi, &. in patrimonio elfe polfunt. 61 Imperia eledliva qutedain fumma. 38 Imperia quardam in patrimonio , & alienabilia. 5 9 Imperia quomodo intereant fublato fubjedlo. ic 3 Imperia prophanorum fponte non fubeunda. 269 Impietatis authores jure gentium punibiles. 344 ImpolTibilitas fadti promifli excular, ne pax rumpatur. <, g 1 Inaequaiitas , quae ineft coctra- dtui, jure gentium non refarcitur. 236 Iccarcerans aiferum icjnlie ad quid tenea- Y N ] teneatur. 292 Inceffum jure gentium. 1 Incorporalia cum perfona acquirun- tur. 491 IuramentUm militare Romanorurn dcprsda.:. yP-r , 483 Indefinita pro univerfali quando fu- incnda.. 178 Indi plures nxores habebant. 148 Indidum bellum principal!, fimul in- didum fubditJS dclociis. • 45 3 Indidio belli. 4fl. 432 Jndidio belli utrinque fada. 4 5 3 Indidio fpecialis non requiritur, (i focii per fe , & apud fe bello impe- a tantur. 45 b Indirede licent qusdam, qusdirede non licenr. 4z f Inducisquid: & unde did*. 593. quando incipianr obligare. 5 94 Inducis ad certum iinem ; & earnm eflfedus. 595 Inducts h dutibusdautur. 60 1 Induciarum tempus an veniat fub belli an pads nomine. 592. J93 Induciarum tempus quomodo com- putandnm. J94 Induciis finitis nova indidione non opus. 593. earum tempore quid li- cear. J94. an deficientes & relidos recipere Iiceat. fs5 Jnduciis elapfis, qui line culpa penes! hoftem reperitur , an capipoffir. ibid. Induciis ab altera parte ruptis indi¬ dione non opus. $96 Inermibus parcenduin. 510 Infans promittendcr non' obligatur. 22.1 Infantis dominium unde. 128 Infantium dominium quale. 118.14s Infantibus parcendum. 519 Infeudatio eftalienatio. 171 Iiifeudationes regnorum irritae fine confenfu populi. 171.171. Infortunium & injuria quodiftenr. 370 Infortunii & injuria diftindio. J14 Ingrati non puniuntur. 319 Itiimicifepeliendi. 307 Injuria quando alteri in perfona alte- rius fada cenfeatu r. 581 Injuria:, culps, & infortunii difcri- raen. 514 > EX Injuria: qusdam ferends, & qualej. ... , 28 Injuftitfa committi potefl in bello ju- fto. JI2 Injuftum quid- 2 Injiifti judices, teftes, accnfatores ad quid teneantur. 191 Innocentem an teneamur defendere, &quando. 413 Infignia regiae poteftatis concedun- tur principibus populi liberi. 58 Inilitoria adio uude, 2 24 Inlirumenta ruris pignori capi veti- ta. 533 Infula quomodo diftinguatur ab al- luvione. 2,00 Infuls cujus. _ n 5 Interpretationis fontes. 275 Interpretandi reguls. 278 Inundati agri cujus jure Romano. 198 Inundationis duaefpecies. 19S Inundatioue dominium naturaliter non amittitur. 199 Inundatns ager quando derelidus habeatur. ibid. Intentio mala per fe ad reftitutionein nonobligat. 389 Interfedio.wVe Occifio. Interim pro interdum. 245 Iuvafor imperii prscepris fuis qua- tenus obliget. 9t. quomodo poifir interfici bellijure: & ex legean- recedente: & ex automate jus iin- perandi habentis. 9 2 . cur extra ca¬ ms exceptos interfici a privato non poffit. 92 Inventions titulus locum non habet in his, quae jam poffidentur. 38 6 Involuntarium ex voluntario haben¬ dum pro voluntario. 192 Ioanriis Baptifts & Chrifti dodrina quatenus eadem. 23.24 Iofephus Iudsus in legis expofitione Romanis blanditur. 469 Iofephi Patriarchs dolus. 433 Iofephi Patriarchs monopolium.i ?4 Ira quid. 3*7 Ira in Deo quatenus. 142 Irregularitas ex bello. 407 Irriti adus quinam jure naturs. 14 ? Irriti adus h lege civili non fiunt, ni- fi eorum qui fubfunt, _ x f 4 Isus I N D F. X. Itas quomodo reditum comprehen- , Iuramentum perjufo datum snobli" dat. f9iJ Iudxi. -vide Hebrad. Indteorum opinio de neceffitate re- ; ftitutionis. fio Index quafi pater. 401 Iudicandi libertas homini ab homine quoihodo debeatur. 431 Indicare an pofllt de regni fucceflio- ne,five Rex, fivepopulus. 186 Indicia in fabditos. 414 Indicium zeli. 315 Iudicii cellano momentanea aut continua. 46 Iudicii cefiatio jure aut fadlo. ibid. Iudicia crimitulia quate inftituta. 1 * 6 - Ji7' Iudicia capitalia an permnTa Chri- ftianis. 2 iff. non funt affetftanda. 3*7 Indicia apud Hebrsos qusdam re¬ gia: poteftati exemra. 64 Iurans non daturum fe poteft repeti- tionem erepti omittere. 144 Iurans prxdoni datum non recte re- petit. ‘ 7 148 Iurans redire ad hoftem , fi dam red- eat, non fatisfacit. 248 Iurans tenetur ex atiimo jurare , & re implere quod juravir. 147 Iurans quando Deo taiitnm oblige- tur, quandp & homini. 147.148 Iurans non tenetur, fiis , cui juratum eft, eum liberet. 248. 249 Iurans implere debet contradtuin.cui inert intequalitas. 14S Iurantis verba quomodo accipienda. 242 lurare volens obligatur, etfi obligare fe nolit. 242 Iurans deliberate animo fe non obli- gandi, tamen obligatur, 141 Iuravit Paulus. zfo Iuramentum per fcepttmn , falutem, & fimilia. 246 Iuramentum per falutem Principis, Sc majeftatem Irnperatoris. 24S. 247 Iuramentum per Decs falfos an obli- get. " 247 Iuramentum pi rata aut tyranno pra- ftitum obligat. 248 Iuramentum metu extortum obligat: & quatenus, 247 get. 14 s Iuramentum per rescreatasan lici- tum, & quo fenfu. 246, 247 Iuramentum de re impoffibili nihil operatur. 245-. dere pro tempore impoffibili quid operetur. 24 6 Iuramentum , impediens majus bo- num morale, non valet. 24 f Inramentum violatum. vide Perju- rium. Iuramentum quomodo ex lege adtui invalido validitatem conferat. 24? Iuramentum de re illicita non valet. 244 Iuramentum non extendendnin ultra confuetam fignificationerc. 244 Iuramentum Regis irritum effe po¬ teft ob adtum ipfius pra’cedentem. 25-7 Iuramentum dolo ehcitum quam vim habeat. 243 Iuramentum non intelligendum fub conditione tacita. 245 Iuramenti forma. 246 Iuramenti effedtns. ±47. Iuramenti efficacia,quatenus pendeat hfuperiore. 249, 2 fa Iuramenti vis Sc interpretatio, 242, 43 f Iuramenti violati poena ad pofteros manat. 241 Iuramenti obligatio ex animo deli- berato. 242 Iuramento promiiluin non poteft re- tineri ob peccatum alterius ante- cedens. 249 Iuramento convenit maxima fimpli- citas. , 244 Iuramento teftis Sc ultor Deus. 246 abfolutio a Iuramento unde vim ha¬ beat. .24 9 circa Iuramenta quid pofiunt fupe- tiores. 249 Iuramento promifTum compel f ri non poteft cum eo , quod ante erat controverfum. 249 leges Romans circa Iuramenta quid ftatuar.r. . Z S° Iuramenta a Chrifto qua: prohibiva. ibi d, Iuramenta Regum. vide Pveges. S f Iura- I N D luratum padum fortius nonjurato. zSf Iurifdidiones fumma inferiores con- cedi jure hereditario pofliiat po- puli confenm. 172. Iuris nacurx didata alia xnagis alia minus manifefta. 359 Iuri nacurx non pugnant quxdam, qux vetita funt lege divina. 339 lusjurandum. vide iuramentntn. lusju'andumjt civitare fadura 8 c re- petitum. 569 Ins pro eo quod juftuin eft. z Iusproqualitate fumtum , quid fit. z Ins pro lege. 3 Jus pro lege ad aliarum a' jnfticia vir- tutum materiam pertinet. 3 Iusnatnrale. 4. quid , 8 c quomodo differat a divino voluntario. 4 Ins voluntarium, re ci t«|h, 4 Ins naturale k Deo iminntabile , & quare ? 4. eft aliquod confequens adum humanum. 4. fumitnr ali- qnando pro eo quod eft honeftum. 4. videtur mutari propter materia: mutationem. 4. efle aliquid juris naturalis probatur a priori & a po- fteriori, quomodo. juris n am ra¬ ils redudhve quae fint. 4. ejus juris permiflive tantum qux funt , 8 c prxcipi, & vetari k Deo poflunt. 19 lus narurxpro certo ftatu. s lus natnrx & gentium quomodo a Romanis lurilcoufultis fumatnr, & an rede. f lus redorium Sc xquatorium. z Jus non eft in brutis animantibns. 5. de illis improprie quo fenfu dica- tnr. 3 lus voluntarium humanum, vel di- vinutn. 6 lus voluntarium humanum civile, ci- vili latius, civili ardius. 6 lus voluntarium divinum. 7. ant eft unius populi, aut omnium. 7 Ins voluntarium divinum omnibus populi 3 commune triplex. 7 lus gladii quid in facris & prophanis Uteris. 22 lus divinum Hebraicum alios popu- losnon obligat. 7 las Hebrxum quoad nos abrogatum E X. noD rede dicitur. 8. qnem nfum nunc habeat, & quern in permiffis. 9. nihil concinet juri naturx con- trarium. 9 lus gentium quid: Sc quomodo pro- batur. 7. non eft commune omni¬ bus populis. 7 lus, & ufus juris diftiuguenda. 70 lus fuperemiuens Regis , ant civita- tis, an liberet a fide fubditis data. Ins externum quale. J09 lus pro jure externo. 4C9 lus regum & populorum quando pa¬ ce remiffiim cenfeatur. 5 78 lus gentium circa inxqualitatein in contradibus. 237 lus internum ab externo diftinduin. 232 Insexteroruin fupereminenti domi- niononfubeft. 2fg Ins natnra: moribns obliteratur. 264 lus gentium de bsllo captis. 472 lus pignoris, retentionis , fervitutis an bello acquiratur, & quomodo. 4 SS lus captivitatis etiam injuria dicitur. 491 lus gentium vetatpermifia jure natu¬ rx, Sc permittit vetita. 461 Iusgenriumapudpopulos quofdam. 4^4 lus gentium improptie quod multi populi ufurpant line inutua obli- gatione. 428.419 lus fatpe remittendum ut bellum vi- tetur. 402 lus luendi pignoris an tempore amit- tatur. 14.3 lure gentium bonafnbditorumobli- gantur ex fado fuperiornm. 444 Iuri naturx non pugnant quxdam qux vetita funt lege divina. 339 Iuris gentium dicuntur multa , qux communia funt populis fine inutua obligatione. 117 Iuris derelidi figna ex fadis Sc non fadis. i ?9 Iura quxdam ad fnmmum imperium pertinent (eparabihter aut com- municabiliter. 141 Iuris naturx quxdam funt, qux non ubique obfervantur. 1 so Iuris gentium multa improprie di- cunrur. I N D E X. cuntur. 1 96 Juris quafiti jure naturali abjure ci- vili diftindtiorepudianda. 2 s 8 Juris fecialis origo. 45 6 Iuris externi efficacia, qualis. 493 Iuris iguorantia aut excufabilis , aut inexcufabilis. s1 S' Iura quacdam realia quo fenfu dican- tur. 2 Iuris focietas aliqua cum praedone. 248 Iuftitia expletrix. 3 Inftitia artributrix, S'tanpYiw.'ii. 3 Iuftitia attributa an tantum circa res communes, expletrix circa res fin- gulorum verfetur. 3 Iulium, id eft, folemne. 49. 449 L. "r Acedaemone nepos ex filio majo- X-, re filio minori natu in regno pralatus. 187 Lacedjemone filins rege patre natus pratferebatur ante nato. 1S6 Lacedaunonii dolum in bello pluris qubm vim faciebant. 417 Laced*moniornm mos de agrisca- ptis. 477 Laconumjusin Meffenam. 138 hu'tpvgcf,- 4 8 S Latroni tides fervat a . Latrones jus legatjonis nonhabent. Legationes affiduae rejici pofiunt. 296 Legatus an jnrifdidlionem habeat. 199 Legatus, fi quid debeat, quotnodo compellandus. _ ibid. Legati mittentem obligant etiam contra arcana mandata. 214 Legatus quando fponte domum re- dire poffit. 183 Legati qui jure gentium utantur. 193 Legati in bellis civiiibus quo jure lint. 29 s Legati an admittendi. 19 s Legati ob qnas caufas poffint non re- cipi. ibid. Legati quo cafu mutabiles. 27 s Legati referunt perfonam mittentis. _ . Legat jure civili loci ubi fuat non tenentnr. ibid * Legati habentur quafi eiTeut extra territorinm. ibid. Legati delidium per quem punien- dum. ibid. Legati per modnm defenfionis octidi aut repelli poflunc. ibid. Legati an lubjaceant juri talionis. 29S Legati domus an pro afylo, 299 Legatorum jus. 294 Legatotum jus an valeat apud eos,ad quosnonmittuntur. 29S Legatorum jus valet in bello. ibid. Legatorum comites an inviolabiles. 299 Legatorum bona an pofilnt pro deli- dio capi. ibid. ob Legatos violatos bel'a. 300 Lex quid. 3 Lex Mofis dupliciter fumitur. 21 Lex"Moiis judiciaria quando Sc quo- modo fubiata. 24 Lex Molis. vide I us Hebraeum. Lex Mofis non habet pnus & pofte- rins. 153 Lex non Temper irritum facit quod vetat. ipS Lex imperfedla Vlpiano qua:. 135. itS Lex de fabbato Sc dedecimisquo- modo ad Chriftianos pertinent. .9 Lex idem poteft quod confenfus ex- preftus. 54. r Lex in prarfumtione fadh non exifren- tis fundata, an obliger. 222 Lex Romanade lrefis ultra dimidinm pretii. 232, *Lex occidi aliqiiem permittens an confcientiam liberet, Sc. quando. 107 Lex, quae feras , pifces , aves regi ad- dick, non lojufta. 11.5 Lex jufta quae vetat, quod jure natu¬ ral licet. ibid. Lex de ufucapione an pertineat ad ■ fummum imperinm, aut ejns par¬ tes. 142 Legis ratio particulariter cefians ca- fum a lege non eximit. 5-0 Legis difpenfatio Regem npn obli- gar. , _ 2 60 ceflatio Legis in particular difpoli- tio eft ad difpenfauonem. 331. 332. S f A Legis I N D Legis condicor an fe oblige!, & qua- teuus. 141,331 Lex Hebr*a an prohibeat divortia &matrimonia plurium uxoruin, 148 in Lege poenali difpeufandi caulk quae. 331 Leges poenalesaut coadtivs locum non habent circa adtus Regum, 136.237 Leges Roman* de contra&ibus. 212 Leges Romauorum pcenales in quo iuiqu*. 132 Leges qua obligent. 604 Leges a Chriftianis ferri polTent Itini- les Hebraicis, nil! trium caufarum aliqua obftet. 9 Leges & contra&us mifceri pofTunt. 239 Leges non omnes obligant. ibid. Leges qu* validiores il cafu condi¬ gn ■ 394 Leges interficere aliquos permitten- tes quando jus inrernutn dent, quando foiam impunitatem. 328 Leges an obligent fuinmam potefta- tem. 331 Leges quad padla. 210 Leges civiles qusdam plane injuft*. T - I7f Leges human* qn*dam prseipere poffunt cum mortis periculo obfer- vanda. 86. humanius funt inter- pretand*. ibid. Leges qusdam, eriam divin* , taci¬ turn habent exceptionem fumm* ueceffitatis. ibid. Leges recipiunt id quod plerumque. \ § 2 ,' I.eges ferri poffunt de tempore quo lumminn itnperium amittatur.142 Leges de re promiffa obligant. 221 Leges injuft*, qu* propmquos no- centium innocentes interfici ju- bent; r , 377 Leges civiles de promiffis minorum. 222 Legitima an lege humana tolli poffit, & quatenus. 177 Legum finis & efficacia. 232 Legum diverfiras circa venditionem & emtionem. 233 Aiin. 482 . Leaitas in errantes circa divina, 34 6 E X. Liber homo poftliminio quotnodo redeat. 300 Liber homo poftliminio fua recupe- rat r an Sc alienata ? 301 Liberam foreCarthaginem quomo- do interpretandum. 180 Liberi filiarum alendi. 177 Liberi pignorari sc vendi & parenti- bus quando poffint, i4<5.jusipfo- rum in liberos. 145. 147 Liberi ex quibufdam matrimoniis impediuntur (cccedere. j 79 Liberi ob parentum delidla non pu- niendi. 373 Liberis an debeantur alimenta , & qnofenfu. 176. an alendi vulgo qusfiti, & ex incefto nati. j 77 Liberos cogendi jus. 146 Liberorum cam parentibus matri- monia contra jus naturae. j 30 Libertas quando jufta belli caula. 3S 6 Libertas quo fenfu naturalis. 3 36 Libertas an pax placeat, gravis intcr- dum deliberatio. 403 Libertati prsferenda vita popnli to- tius. ibid. Libertas popnli quid fignificet. 5 9 Libertas fubditorum obligatur ex fa- &o fuperiorum. 444 Libertas bellandi non pr*iuinitur abdicata. 279 Licere pro jure externo. 409 Licere, vox ainbigua quas fignifica- ticnes habeat. 436.4^7 Licere qusdam dicuntur,qux redlius aliterfiunt; 43s Licere qusdam dicuntur, ob impu¬ nitatem. 4 37 Licere oppolitum ei quod decet, aut o porter. 437 Limen & limes idem. 499 Limitatiagri. 131 Lispoteft utrinqueefle finepeccato. 39 s Liter* Marc*. 446 Litigare Chriftianis quo fenfu veti- tum. 16,27 Littus quorum. 118 Loca in folo pacato pofira quo ca¬ fu refte occnpentur a bellante. 1 *7 Jpcaus plunbus operam an a fingiilis mcrccdcai folidum exigere poffit. I N poffit. _ £3 S' Locationis & conduftionis natura. 2.34 Locator tertio rent locans , condu- dori tenetur de eo quod percipit. z ]4 Locator opera ad quid teneatur. 13 $■ Locupletatus ex re aliena, eatemis ad reftitutiouem tenetur, & quare. 2I >' Locutio de fututo noftra poteftatis quotuplex. _ 2-2.0 Locutionis ambiguat ufurpatio qoan- aolicita, 4 5 2, 43 ? Lndovici & Galeatii contrpverfia de Mediolano. 1S6 M. M Acabxi bello adjuverunt ex- traneos. _ 267 Macabsorum refiftentia qualis. 87 Macedonian lex quasdam injnfta.377 Magiftratus inferiores fummUin rin- perium habenti jufte refiftere non poffunt. Magiftratus Chriftiani Pauli tempo¬ re. 4 2- Magiftratus Hebrai non reftiternnt rnalis Regibus. 84 Magiftratus ex quibus darnnis tenea-, tur. 192, Magiftratus an teneantur, eo quod d nautis cautionetn non exegerint. ibid. Magiftratus oppidanos quatenus ob- liget. 79 Matrimonium apudveteres Roma¬ nos poftlimiuio non reftituebatnr, 5*02 Matrimonii petitio injufta belli cau- fa. _ 386' Matrimonii jura ex lege Chriftiana. 148 Matrimonia non ineunda cum pro. phanis. 169 Matrimonia qna-dam talia funt ex lege, ut liberi ad h*reditatem non adtnittantur. 179 Matrimonia plurium uxornm oliin licita. 148 Matrimonia cum propinquis fangui- S f % ne. a» £ I N Be, ant affinitate, unde, & quate- nus illicita. \SO,&fa- Matrimonia parentnm cum liberis, & liberorum cuin parentibus con¬ tra jus nature : & unde illicita. IfO Matrimonia an licit* in gradibus ex- preffis in Levitico. 1 51 Matritnoma fratrutn & forarum quo jure vents & unde illicita. 1 52 Matrimoniormn conrrahendorum li- bertas qaibus & quatenus debea- tur. i 2 i Maxillarn obvertere Hebrsis quid. z S Maximus natu in regnis a populo delatis praefertur inter pares fexu, l «3 Membri confervandi canfa interfe- diolicita. 103 Mendacium prohibitum. 429 Mendaciuin qui audores certis can- bus admittant. 4jo Mendacuiro dicere & mentiri apud Geilium quomodo diftinguantur. ibid. Mendacium a Deo alienum. 4ig Mendacium ftnde didum quid. 431 Mendacium an committatur refpe- du tertii, ad quern fermo non di- rigitur. 431 Mendacii, quaillicitum naturaliter, quid materiale, quid formale. 410. 43 i de Mendacio & aquivocadoae Scho- lafticorum lentenria. 434 Mendacium pro vita. ibid. Menlura ejusquod res valent. 133 Mentiri apud volentem an liceat. 433 Mentiri hofti licere qui fenferint. 434 Mentitnr qui dicit quod falliim pu- tat, licet verum fit. 430 Metcatoribus parcendum in bello. 52.1 Meritum ex libera voluntate. 378 Metusatertio Hiatus an adum vi- tiet. ■ 223 Metus altetius antollatjus tranfire volentis. 118 Metus a vicino an jufta belli caufa, 38'f Metus fclus non fufficitadjus inter- D E X. ficiendi alteram. ioj j M etB sexceptio non liberate religio nejurisjurandi. Metus qui pro jufto habeantur in bello publico. f70 Metu promittens an teneatur, 223 i Metu quid faciens, abfolute velle di- 1 cendus. 223 Metucaufam dans contradui quan- do ad reftitutionem teneatur. 247 Metum inferens tenetur ad reftitu¬ tionem. 123 : Miles de incendiis, & raptu fine juA ! fu publico, an teneatur. $ 66 I Milites Chriftiani fub Iuliano.3 f.fub Diocledano. 3 6 1 Militis Chriftiani offictum. ibid. \ Milites ludaei externis militabant. 23 Mi!id quas ex pra’da cedereut apud Romanos. 48 y Milites ab Ecclefia non excommuni- ; cad. 3? | Milites quomodo tenentur ex bello injufto. yio Militibus datus comtneatus prodeft &duci. 53? 6 I Militum nomine qui veniant. pps : Militare propter prasdam, aut ftipen- dium prascipue non licet. 41 7 Militia mercenaria fine deledu caufa: improbatur. ibid. Militia poenitendbus olim interdj- da, & quare. 3 y eft interdida cle- ricis. 3 y earn Ecclefia vetus pro¬ bat. 3 6 Militia: repetitio qualis damnata Sy- nodo Nicasenfi. 34 Militiam concedit Origenes inter- dum Chriftianis. 31 Militiam &capitalia fupplicia con¬ cedit illis Tertullianus. % 32 Militiam ob quas caufas Tudafi de- tredaverint, 32. quas ob caufas o- lim etiam Chriftiani earn detreda- verint. 32 Minor annis hofti obligatur, 404 Minor an promittendo obligetur. 221 Mifericordia digni qui bello capiiin- tur. . 744 Mifericordia ara apud Athenienfes. 374 Mobiles res quando fiant fingulorurn capientiusn, 41.4 Mobi- I N D E X. Mo'nilia generaliter poftliminio non J recipiuntur. ^04 Moderatio in belli jure circa perfo- nas. fi7. fi8 Modus in poena unde pecendus. 332 Modi habendi qui. 3S Monomachia bellum finire an liceat. f 8 3 Monomachia de regno quis effedus. 584 Monopolia qua licita , qua contra jus, & quae contra caritatem. 234 Monopolium. vide Coemtio. Mora in territorio aiieno an licita. 120 Morte purgatio in pace an admitten- da. S 79 Moralimn incertitudo unde. 393 Mori Hebradsdimitti vocatur. 309 Mores generales in aliqua parte mun- di non faciunt jus naturae. 339 Mors deportationetn quando com- prehendat. _ 277 Mors pro vera religione quanti fa. cienda. 90 Mortem pati potins qnatn aliumoc- cidas, quando liceat, quando non. 104 Mortem aeternam aggrefloris an quis fua tnorte cavere debeat. ' 47 Mortis cafus expreffio quando exten- daturadcafum nonnati. 281 Muli qui apud Romanos poftliminio recepti. 304 Mulierum iinperia Romanis inco¬ gnita. 209 Multitudini etiam in delido parcen- dnm. 323 Mundiburgii jus. 66 Murenae controverfia cnmMithrida- te. _ 285 Muri faciendi prohibitio quando ad aggeres extendatur. 282 MutiiScaevolaefadnm. 461 Mutilator quid reftitnere teneatur. 292 Mutuum gratuitnm quo fenfn. 133 Mutuam accipiens pecuniam a debi¬ tor meoj mihi tenetur. 116 N. N Abidis controverfia cum Ro¬ manis, 3.81 5 Naj vet] quid. 230 N aj quid fignificet. 1 3a N aj >aj, oilov quid fignificet. ibid. nonduin Nati an jus fuum amittant, & quomodo. 141. & feq. leges poflunt eorum jus coniervare. 141 Naturale, vox, pro folitofieri. 237 Naturales filii fuccedunt patri, ntii lex impediat: & adoprari poffunr, 179. non fuccedunt in regnis a po- pulo delatis. igi Naturalia pro certo ftatu. 197 Natura: prima Si coafequentia qua:? if Naturaliter licita an omnia etiam a- pud Deum licita. 103 Naufragorum bona confifcare inju- ftum. ■ 173 Navigandi libertas padis itnminui poteft. 130. t3i Navis, qute apud Romanos poftlimi¬ nio recepta. 304 Navis fi cui uocuit, an dominus te¬ neatur. 293 Navis in qua innoceutes funt an peri tormentis poffir. 42 3 Naves captae quando jure belli cen- feantur. 474 Naves nunc nulla: poftliminio red- eunr. 904 Neceffaria ad finem licitii licita. 414 Neceffitas excepta in lege dominii. 116 Neceffitas jus non dat ,.fi fit evitabl- lis. 117 Neceffitas quod jus det in pacatos. ffS- Neceffitate fadnm pacem non rum- pit. tSs Neceffitate pari polTeiTor pratferen- dus. 11 <3 Negledus puniendi punibilis. 367 Negotium alienum gerens fui lucri caufa, repetit impenfas , in quan. turn alter eftlocupletior. 217 Nepos ex filio priore an filio pofte- riori praeferendns in regno. 187 Nepos ex filio, aniilio pmtferendus. - _ 187 Nepos minor ex filio an prarferatur uepoti majori ex filia in regni fuc- ceffionc, jgg Neptis ex primogenito an filium al- . terum excludat. ibid. Sf 4 Negpj, I N D Nepotes alendi. 176 Jslinus pnmus impenutn ampliav'it. . 496 Nocentes dedendi aut puniendi. 368 Nocentes dedendi obligatio, unde 3 69 Nocumentum quod ex occafione pec- can , non ob peccatum fentitar pcena proprie non eft. 374 Nocentibus parcendum ob mukos innocentes. 416 Nocentibus fepe parcendum ir.no- centnm caufa. 5 1 9 Nomina regionum in pace quomodo accipienda. 579 Noftrnm qnibus ex caufis quid dica- tur. _ in Notitia de Deo quod inconfpicuus. 34i Notitia deDeo uno. ibid. Nonna de Deo ut omnifcio: ibid. &utcreatore. 34a Notitia: acliva: de Deo. ibid. Notion de Deo quomodo proben- tur. 342 Notitia? de Deo qun maxime nni- verfales. ibi'd. Notitia: de Deo , qua; obliterate. 344 Notitia- de Deo qua: & quales. 34 r Noxalcs aCiiones ex quo jure, 29 j O. O Bedientia fepe illicita. 4 r 7* &feq. Obligari naturaliter quis qnot mo disdicatur, _ 257,2.58 Obligari civiliter quis quot modis dicatur. _ 258 Obligatur nemo ad bellum injuftum. 270 Obligemur quomodo per alium. 124 Obligatur valide pra-doni is, cui me tus mcuflus non eft. 568 Obligatio ex fa&o miniftforum, cu- jos (it juris. _ 293 Qbligatioais fine coadlione exem- pla. 299 Obligatio ex culpa qu alis. 289 Obligatio cadit in adlum ant facul- tatem; & quomodo hxc differanr. 1 Ci E X. Obligatio feudalis non tollit fnm- mum imperium, vide Feudalis ob¬ ligatio. Obligatio ex dominio qualis, 114 &feq. Obligatio ex rebus exftantibus, & non exftantibus. 214 Obligatio interdmn eft in nobis ita, nt alteri jns nullum quaeratur. 210 ad Obligationem requiritur animi deliberatio. 211 Obfes an teneatur, rnortuo, qui mi- fit. _ _ 5S8 Obfes qui fugit recipiacivitatenon poteft. ibid. Obfes dams, pro altero, fi is mortuns fit liberatur. ibid. Obfes an ex alia caufa pofiit retine- ri. ibid. Obfidi fugere an liceat. ibid. Obfides an occidi poffint jure belli. 4 Pacis caufa an bona fubditoruin vali- de alienentur. 57 Pacis conventionum interpretatio- nes. 577 Pacis capita an diftinguenda in ma¬ jorat minora. 581 Pace non reddi civitates liberas, qua: fe fponte fubjecerunt. 578 Pace Regis an teneantnr fucceffores & populus. 5 7 quo fenfu Chriftus pra:- cipiat. 17 Petri factum gladio utentis cur im- probatum ? 48 Plantata an folo cedant. 202, Plebs in .Ariftocratico regimineex- fors omnis poteftatis civilis. 53,54 Pignorationesjure civili vetitre. 444 Pignus accipiens ad quid teneatur. 2-3 1 Pignoris datio qualis adtus. 209 Pignornm conventio quam interpre- tationein recipiat, 5 88 Pilagium qnj,d. 48 f Pipini fadtum. 452 Piratee non triumphantur. 450 Pirat* qua capiunt non mutant do¬ minium. 504 Piratis datum repeti poteft. 292 Pirata jus legationis non habent. 29 f Pifcandi jus in mari, quorum fit. 128 Piftandi jus in divettieulo fluminis occupari poteft. 129 Pifces quorum fint. 115 Pifces in ftagao privato con funt nul- lius. 19 & Poena I N D Pans definitio. 314 Panajufta nulla nifi ob culpam. 314, 31? Pcena deberi quo fenfu dicatur. 31 s Pana exigi debcr propter quid. 317 Pana divina qualis & an ob finem. 317 Pana cuin benefadis compenfatur. 330 Pana poteft efle citra legem pana- lein. ibid. Pana an Temper prsrequiratjurifdi- dionem. 339 Pana an tranfeat in eos qui non de- liqnernnt. 371' Pana aceepta aufert jus belli mo- vendi. ?933i fines quomodo cedent. 330 Pans quomodo ab aliis in alios tranfeant. 37 Pans civitatnm diftinds a panis iingulorum. 373 Pans obligatio in univerfitate quamdiu duret. ibid. Pans remiffio quibus (ignis intelli- gatur. _ 607 Pans minuends aut non minuends caufs. 33d Panstnenfura. 33s Pans jus remifium , nbi adum eft cum tyranno , quafi tali, aut cum E X. prsdone. Panarnm partitio: fines. 318,319 Panale padum aut lex , fortior non panali. 285 Panalia quando ad hsredes tranf- eant. 378 Panitentibns an pana omnis condo- nanda. 32 5 noASjM.®- unde didum. i Polhcitatio quid , & quem effedum habeat. 211 IIoA&sii ars qus Ariftoteli. 52 Politici fcriptores magis fpedant auotidianam adminiftrationein quam jus imperii, <53 Pompejus templum Hierofolymo- rumingrefius contra legem. 470- Pontifex Romanus coronat Impera- torem , qui Romanus eft Impera- tor. 109 Pontifex Romanus pronuntiavit ele- dionem fadaru a populo Roma¬ no. ibid. Pontifex Romanus vacante imperio, feudorum inveftituras quo jure tribuat. ibid- Populus poteft jus fe regendi toturn alienare. 53. eorum exempla qui fe aliis fnbjecerunt. 53 Populus liber fado Magiftratnum fine mandato non obligarur. 171 Populus Romanus jus Imperatorein eligendi Temper retinuit. 209 Populus Romanus idem qui olim. io8 Populus regimine mntato tenetur de debito ante contrado. 107,108 Populus liber fadus fedet eo loco quo ante rex aut princeps. ioS Populus idem Tub Monarchico, Ari- ftocratico, Democratico regimi- ne. zc’/.&Jeqj. Populus migrans idem. ibid. Populus idem quamdiu. ibid. Populus quomodo interest. iofi, 107 Populus (iibditus an ob Regis deli¬ rium puniri poffit. 377 Popnli ob regum peccata puniti, quare. 37 Popnli pars alienari non poteft , nil? & ipia confentiat. 170. nec poteft recedere i populo, nifi ex fumm* neceffitate. 171. ne quidem exne- ccliitqtc rede alienator, i 7l Populi confenfus circa alienanda im- periaquomodointelligatur. 171 Populi teftimonimn de jure fuccef- fionis quid valeat. iSg Populi minor pars popnlum non ob- ligat. 153 Populi an poftliminio a regibus reci- piaufur. 303 Populo deftrudto an res maneant eo- rutn, qni populo fuperfunt. zo/ Populatio iuutilis ubi hoftis aliunde ali poteft. 533 Populatio quibus ex caulis inhiben. da. - 331 Populatio qu* ntilis: & qua inuti- lis. ibid. Populatione abftinendum ubi fpes eft celeris vidtoria. 531 Populatione inhibita conciliantur hoftiuin animi. >33, 336 in Populationibus inhibendis Belga- rum. & Indorum mos. 333 Poffeffio per alium acquiritur. 475 Poffeffio in re dubia imperii fequen- da privaro. 93 Poffeffio ferarum per inftrumenta quomodoquaratur. 177 Poffeffio longava inter reges & po- pulos. 138 Poffeffio non acquiritur jacnli immif- fione. 197 Poffeffiouis longa favor circa impe- ria. 140 Poffeffionis immemorialis qua vis INDEX. tutu: & apud quos locum habSat. S04, Poftliminii non eft jus durantibns in- j duciis. 301 j Poftliminio qua: dicantur recepta. 4 99 Pace qui poftliminio redeant, qni non. 300 qui Poftliminio rediit, jura in eunt i reftituuntur. 3or Poftliminio an aliquando populi fe fuaque recipiant. ibid. civitas Poftliminto quomodoredeat. ibid. Poteftas. z Poteftas civilis inqitibus rebus con- fiftat. 31 Poteftas fumma qua 31. illius fubje- dum. f i. non eft Temper penes po- pulmn. 33 Poteftas fumma temporaria aliqna. fs' Poteftas civilis humana ordinatio Petro, Paulo divina : quo fenfu. 8tf Poteftas patria quadam ex jure civi- li. 147 Poteftas fumma per res quomodo obligetur , ex padto minorum po- teftatum, fioo. quomodo obligetur ratutn habendo.i&i. & ex eo quod contra arcana mandata factum eft. 4or Poteftates mtnores quibus modis fnramam obligent. 600 (X 4 T&iv. <547 jure gentium. 141 ^ Fcffeffor necefiitate pari praefeten- Priceptum Chrtfti de non refiften dns. 11S do, quern fenftitn habeat. 48 Pofteffor mals fidei quale jus acqui- rat. 49i Poffidentisjus. 116 Praecepta Euangelii an contineantur in jure naturali. vide Euangelii prsccepta. Poffidentis melior conditio in redn- Prteceptorum ordo fecundae tabulae bia. Pofteri captivorum fervi. 397 ] in Decal. 333 Pofteriora prioribns derogantur. 176 Pofteriora fortiora prioribus. 183 Poftliminiutn quid: & illitss vocis origo. 499 Poftliminium apud focios , & ami- COS. 499 Poftliminium in bello & pace. 3 00 Poftliminii fpecies. 300 Poftliminium an dediti habeant. 301 Poftliminium extra bellum unde or- 491 ! Prsda: Graecorum, Afite, Afrorum, Francorum & Romanorum mos circa earn. 478,479 Pr*da militibus interdum data , & quibus ex caufis. 480 Prteda eadem in diverfos ufus diftri- bnta. 481 Prteda in folututn concedi folet. ibid. Prteda militi daii quando ceeperit apud Romanos. 48 3 de Prada lex civilis ftatuere poteft. 483 Pr t cda INDEX. Prxda interdum fubditxs conceditur. 484. focii aliquando partem ha- bent in ea. ibid. Prxda: decima confecrata. 471 Praxis?. jus probavit Dens. 472. Prsed® nomine urbes 81 agri veniunt in piis caufis. 482 Prxds genera. 482. Pradx diyifio quot modis fadta. 480. &feqq- Pracdje pars data iis qoi non milita- rent. 482. Prada: pars data miferabilibus per- fonis. ibid. l’radari vetitum manente pericnlo. 48 5 Praedandi licentia olim inter popu- losdiverfos. 2.64 Prxdidtio divina an jus det. 388 Prxdoni fides debetur. JdS Prxdones duces fadti, 450 Prxmium cui debeatur. fi duo firm’d impleverint conditionem. 2.81 Prafentem reipublicx ftatum tucri civisbonieft. 140 Prxfumitur in dnbio pax inita hoc fenfu, ut res maneant in ftatu . in quo poftreino erant. 577 Pretia rerum unde. 233 Primi vox quid fignificet. 281 Princeps. vide Rex. Princeps noviter fadtus fedet eo lo¬ co, quo ante populus. 208 Principes popuii liberi vi reprimi poftunt. 90 Privatus non debet ad fe rapere ju¬ dicium quod eft popuii. 93 Privatus fe obligans hofti an contra rempublicam faciat. 604 Privati an cogendi d fuperioribns implere, quod hofti promiferunt. dc? Privati padtis cum hofte obligantur: 8c quo fenfu etiam piratis & latro- nibus obligentur. 604 Pfivatx ifiterfedtionisexempla. 323 Privatis Chtiftianis an liceat punire maleficos. 328 Privati quatenus capta fua faciant. Privati de bello captis, quando hofti, quando civitati teneantur. ibid. Privatoruin padla cum hoftibns qua; trrita, 604 Privata caufa cum publics in bello conjungi poteft. 98 Privilegia quomodo interpretanda, i 9 '/ Privilegia qux late interpretanda. 596 Prohibits non Temper etiam irrita. 155 Promiffio non omnis tollit fummuin imperium. . dr Promiffio ut valeat acceptanda. 224 illius acceptatio quomodo fiat: & an innotefeere debeat promiflbri, ut perfesftam vim habeat promif¬ fio. 229 Promiffio an revocabilis ante acce- ptationem: & mortuo ante acce- ptationem promiffario. ibid. Promiffio an revocari poffit mortuo internnntio : item mortuo tabella- rio. ibid. Promiffio per miniftrum fadta quan¬ do revocabilis. ibid. Promiffio fadti alieni quid operetur. 227 Promiffio requirit ufum rationis in promittente. 221 Promiffio in errore fundata quando dicatur,& quid operetur. ziz Promiffio rei illicit® non valet, 223 Promiffio fadti, qnod nunc in pote- ftate promittentis non eft,quid va¬ leat. ibid. Promiffio ex mefu. ibid. Promiffio ob caufam ante debitam anobliger. 224 Promiffio petfedta quid , 8c quam vim habeat. 221 Promiffio novum jus confert. 434 Promiffio rfe non fugiendo h vindto facta valet. do 5 Promiffio de non rede-undo in cer- tum locum , 8c de non militando, hofti fadta valet. do? Promiffionis materia qualis effe de¬ beat. 223 Promiffionis vis. 219,220 Promiffioni onus adjici quando pof¬ fit. 22(5 Promiffiones caufam exprefiam-hen habentes naturaliter valenti ibid. Promiftuin ob caufam turpem an prxftandum. 223 Promifis onus in ccmmodum tertii adjuu- INDEX. adjun&um, quid operetur. %% s .Promifla multa, quatnatura valent j lex civilis itrita facit, 223 Promifla s qua; plus nocent proinit- tenti quara alteri profunt, an pr«- ftanda. 184 Promifla favorabilia, odiofa, mixta, vel media. 178 Promifla Regum .vide Reges. Promittendi modus quis. 114 Promittens metu an teneatur. 2 23 Prophetarnm didta de pace fob Eu- angelio quern fenfum habeant. 26 Proportio Arithmetica & Geometri- ca an proprie diftinguant juftitiain expletricem & attributricem. 3 Propofiti, impetus, & cafusdiftin- dio. 1 x V Proprietatis exordium. 112. &feq. n£?>©<• maris quorum fint. 129 Pro vifi Sc improvifi diftindtio. 514 Provocatio non datur ab arbitris le- dis inter f ummas poteftates. ? 8 ? Proximusquis in lege Hebrata: & quis in lege Euangelica. 29 Proximi nomine venit etiam qui per reprafentationem confequitur jus gradus fuperioris. 187 in facris literis quid. ■ 243 -frtSbhpK&y. ' 247 Publics ntilitas ad alienanda, &c. vide Vtilitas publica. Pudicitite confervandte caufa iuterfe- aiolicita. 103 Pudor quid, ubidejure agitur. ?®S Pneri, id eft, fervi. 446 Pugnare in hoftem,qui miles non fir, quo jure vetetur. 564, &'feq. Punici belli fecundi controverfia. 292 Puniri an poflint qui in falfos Decs ; impie agunt. 347 Punitio exeinplaris. 312 Pupillus ex commodato tenetur in quantum locupletior. 21? CL Q Vintii Confulis falubre menda- cium. 433 Quintan unde diaum. 98 j R. R Abiriifadhmi. 602 Rami olivarum. 607 Ratam rern haberi, obligatio qualis. Ratihabitione fmnma poteftas quo- modo obligetur. 600 Ratio juris fundamentum. ? Ratio adaequata qua:. 2S2 Ratio fiepe coafideranda fecundum potentiam, non fecundum exiften- tiam. 283 Ratio legis non plane idem cum mente. ' 177 Ratio adasquata quae, & quid ope¬ retur. ibid. Rationis identitas quando inducat extenfivam interpretationem. 282 Razis mors. " 309 Redempti ex captivitate redemptori quomodo tenentur. fox Rediiffe ad hoftem quis dicendus. 606 Regimen non omne ejus canfaqui regitur. 5 6 Regnum. vide Imperium. Regnum quomodo dividatur, & quo effedu. 208 Pvegnum patrimoniale , fi fit indivi- duurn, debetur maximo natu. 182 Regnum h populo delarum eft here- ditas feparata a cetera hereditate, . lS 3 Regni 8c principatus voces fignifica- tu proprio & improprio. 57 Regni pleni five abfoluti exempla. 54 Regni a populo delati fucceflor non tenetur ad onera hereditaria. 183 Regna media inter abfolutum &c La- conicum. 63 : Regna a populo delata in dubio in- dividua. 182 Regna a popnlo delata non deferun- tur ad eos', qui a priino Rege non defcendunt. ibid, non veniunt ad naturales nec ad adoptivos. ibid. Regna a populo delata ad mares ve¬ niunt potius quam ad feminas. 183 Regna quomodo deferantur perfuc- ceflionem ab inteftato. 181 Regna patrimonialia pervenire pof- funt ad eos, qui li primo Rege non dsfeendunr, ibid. Regnum INDEX. Regnum Italic _ 209 Regula: de eo quod licet in bello.424 41? Regula , fecnndum naturam effe , ut quem fequuntur incommoda & commoda fequantur,quomodo in- telligenda. 201 Regula; fuper deliberationibus poli- ticis. 404 Relatuin in referente. 579 Religio quo fenfu juris gentinm. 341 Religio Chriftiana,qua talisproprie, naturalibus argumentis non niti- tur. 34? Religionis publics flatus apud He- braos h Rege pendebat. S 5 Religionis jus ad focietatem huma- nam. 340 Religionem multi affedtu non judi- cio fequuntur. 344 Religiofa belli jure deftrrrantnr. 469 Religiofa loca hoftibns religiofa non funt. 470 Religiofislocis parcendumin bello. 534 Renuntiare. vide Abdicare. Renuntiatio de tegno an noceatli- beris natis, Sc an nafcituris. 18? non Repetere aliud quam dare. 2.3,4 Repraefentatio apud Hebraeos. 17S Repraefentationis jus unde. ibid. Reprafencatio Germanis fero cogni- ta. 187 Repraifentatio in dubio adtnittenda. ibid. Repraefentatio non furrogat in privi- legium, quod fexus aut aetatis erat proprium. 1S3 Repreffalite quid. 44 Servorum nati matrem fequuntur. 491 Servornm filii an naturaliter fervi, 8c quatenus. if9 in Servos lenitas adhibenda. 545. jus vita: Sc necis in eos quale. 5 44 E X. in Servos jus vitae ac necis dcmino- rum quale. 159 Servos Romans lexbello arcebat.99. circa Servos Francorum jus Sc Hebraorum. 493 Severitas laudabilis Dei,Mofis,Chri- fti 8c Apoftolorum. 19 Sexus eft quid perfonale. 183 Sexus privilegium majus quam x- tatis in regnorum fucceffione. ibid. Siculae fucceffionis controverfia. 187 Signa voluntatis. 138 Signis hoftium uti licitum. 4 19 Significatio impropria quando ad- mittenda. 178 Significatio ftridior, laxior, & me¬ dia. 277 Silentium non liberum nihil opera- tur. 140 Silentium quando confenfum pro¬ ber. 272, Simulatio qua licita. 418 Singularium certaminum origo. 321 Singulatim licet quodgregatim non licet. 157 Singuli quando punibiles ex fado univerfitatis. 373 Societas a civitate in quo differat. <58 Societas civilis ab humano inftituto ccepit. 8(5 Societas cum quibus illicita He- braeis. 167 Societas an iniri poffit, ut alter dam- ni immunis fit. 23 6 Societas, ubi opera & pecunia inter fe comparantur. ibid. Societas cum profanis quae, & qua- 1 tenus periculofa, Sc quomodo pe- ricnlis occurri poffit. i6f Societas, ex qua alter nihil lucri fpe- ! rat, non valet. 237 Societas bonorum univerfornm qua- lis. ibid. \ Societas navalis. vide Admiralitas. Societatem morte finiri, non eft juris j naturalis ant gentium, 180 Societatis bellicae divifio. i6{ in Societate partes aequales quomo¬ do intelligendte. 13d Socius focium cogere poteft, ut ftet federi. 67 Socii fociis jus reddere debent,fi fub- dttifuiaccufentur. ibid. Socii INDEX. Socii defendendi. quango. _ 4*2 Socii qni fint injure poftliminii. 492 Socii quando partem habeant in prteda. 4^4 Spciisillata vis quando pacem rum- pat. _ S8l Socii in bello injufto de damnis te- nentur, interdum & puniri pof- funt. 429 Sociorum controverfiae judicari quo- modo foleant. 67 Sociorum a fociis oppreflbrum ex- empla. 69 Sociorum plurium quis prsferendus. 170 Sociorum nomine an futuri veniant. 178 Sociosin federe non nominatos ad- juvare non eft contra fedus. 279 Sollicitare fubditos alienos non li¬ cet. 43 6 Solum incultum an concedendnm externis. 120 Sorores duas ducere olim licitum. .133 Sorteamplius quando aliquid licite exigi poffit. 236 Sortis ufus ad bella vitanda. 397 Sparta, vide Lacedaemon. Specialia fortiora generalibus. 2 S f Species pars fubftantias. 202 Species populi quomodo tollatur. 207 Species , id eft , forms plures unins rei artificialis. ibid- Specifications an res acquirantur. zoz Spes lucri quando veniat in reftitu- tiotiem. z>o Spiritus, id eft, forma. 20 6 Spolia hofti detra&a quorum Cut. . 477 Spoliare hoftem licet jure gentium. 45S S/tsvJm} quid. 16 y Sponfioquid. 2 63 Sponfio an ex notitia & filentio Re¬ gem aut populum obliget. 272 Sponfionis Caudinae & Numantinae controverfia. 271 Sponfionis Ludlatianse controverfia. 272 Sponfores ad quid teneantur fi im- ptobeturlpoulio. 271 Sponfores tenentur in id quod inter- eft. 263,264 Sponforum bona ad id quod intereft obligata. 27 z Stipulari pro tertio naturaliter licet, & quo effedtu. 226. Romans le¬ ges circa ftipnlationem aut acce- ptationem pro tertio. ibid. Stndiofis literarum parcendum in bello. 521 Stupra an contra jus gentium in bel¬ lo. 464 Sua homini qus. 290 Suhditi hofti miiitantes an pacem rumpant. 5 g 0 Subditus cogipoteft, tit obfes eat, & quomodo. ^ 87 Subditus dubitans an rede militer. 420 Subditi alienian bello defendi pof- fint. 413. eos folticitare non licet. 43<5 Subditi quando jnfte bellum gerant. 417 Subditi qni. ibid. Subditi hoftium ubique offenduntur jure belli. 4^9 Subditi reddendi fuperioribus, fi bel¬ lo injufto abftracti (int. 5 s 8 Subditi quomodo fiant participes de- lidi fuperiorum. 372,373 Subditi an (emper fe in libertatem vindicate poffint. 143 Subditi bellare poftunt in magiftra- tus fumma; poteftatisjullu. ■ So Subditi refiftere imperatitibus pro- hibentur ex ipfa natura civilis fo- cietatis. So. eorum refiftentia eft vetitajute Hebrato, &jureEuan- gelico. 81 Subditi pro imperantibus bellant. 89 Subditis illata vis pacem rumpit. 5-81 Subditis alterius , qui piratae lint, vis illata, pacem non rumpit. ibid. Subditis beilantihus promifta an te- neant. ^69 Subditis dubitantibus tributa potius imperanda , quain opera militaris. 420 Subditis interdum prteda conceditur. 4S4 Subdiromir, facultas deliberatrix im¬ perfecta. 418 Subditomm rations an bellum ntrin- T t 2 qu® INDEX. que juftum. 419 Subditorum defenfio an aliqna jufta in bello injufto, 411 Subditorum libertas obligatur ex fa- dto fuperiornm. 444; Subditorum fadlum an pacem rum- pat. y8o Subditorum innocentium res in poe- namnon redle capiuntur. 541 Subditos fufcipere migrantes , non eft contra pacem , qua amicitiam Compledlitur. 58a Snbjeftio civilis ex poena. 160 Subjedio civiiis. 49 )i 49 $ Subjedio herilis. 496 Subjedio mixta. ibid. Subjedio populi perfeda 5c imper- feda. 149 Subordinationis natura Sc effedus. 8 ? Subftantiae vox pro more perpetuo. . l 37 Succeflio titulum veterem continuar. 18 Succeflio linealis in regnis quae. 184 Succeffio cognatica linealis. ibid., Succeffio linealis nullis gradibus ter- minatur. ibid. Succeffio regnorum in Africa: parti- bus quibufdam. 1S1 Succeffio in regnis patrimonialibus. 181 Succeffio ab inteftato unde. 176 Succeflio curmagis defcendatqnam afcendat. 177, 178 Succeflionis ab inteftato duo prarci- pui fontes. 179 Succeffionem quifque elegiffe credi¬ tor, qua: in more patriae eft. 181 Succeflionum leges diverfa:. 180,181 Succedens in regno patrimoniali in- dividuo debet aliis haeredibus id- ipfum repenfare. 182 Succeffcres Regain quando 5c qua- tetius teneantur. 219 Zu'iiiqAoia quid. 130 Superior an 8 c qnomodo in fubdi- tntn mendacium committal. 433 Superior non is Temper, cujus utiii- tati regimen iniervit. 3 6 Superior quid poffic circa juramen- tmn. 149 Superior fnbditum cogere poteft ,ad eaj qua: non exjuftitia , fed ex alia virtute debentur. 414 Superficies an folo cedat. 201 Superioris praeceptum , quando ex- cufet. 418 Supplicia capitalia antiquiflima 5c in quibus crnninibus. io. non fo- lum Hebraeis ea concefla. ibid. Supplicibusparcendum. 522 Supplices dnm caufa cognofcitar de- fendendi. 372 Supplicum jus quibus debeatur. 369 Supplicum defenforuin 5c non de- fenforum exempla. 3.70,371 Supplicum jus in bello quale. 313 &feq. Supplices an belli jure occidautur. 460 Supplicum caufa ex quo jure cogno- fcenda. 372 Syrtes an cuiquam propriae. 114 T. T Alio non tranfit perfonam. 123 Talionis poftulatio Hebraeis quo fenfulicita. , 32? Talionis ufus qui apud Hebraeos Sc Romanos. ibid. Talionem in judicio exigere He- brsisindultum. 28 Telum quid jure Romano. 106 Templutn Hierofbiymorum intravit Poinpejns, incendit Titus. 470 Templi Hierofolymitani religion 469 Tetnpla gentium a Iudais incenfa. ibid. Templis parcenaum. 534 Tempus immemoriale in dubiofnf- ficit ad dereliclionis pr.-efumtio- nem. 140 Tempus immemoriale a centenario differt. ibid. Tempus ad pcenitenriam dandum bis qui fupplicio afficiuntur. 315 Temporisquae vis ad praifumendam derelidionem. 139 Teneri bello quae intelligantur. 177 Termini facra fine fanguiue. 113 Terminorum duo genera. 194 Terrae hoftili quare parcenaum. 731, S 3 S Terri ton'll in unde diflum. 474 Territorii pars popnlo vacua aliena- I N D ripoteft. 1 7 1 Terror nou fufficit ad jus internum occidendi. 5 1 3 Tertio , qui metum non incuffit , fa- da protniflio tenet. 57° Teftatnentuin folernnitate aliqua de- feftmn quern effedum habeat.492 Teftamenti fidio eft juris naturalis : quofenfu. 17? Teftamenta de regnis patrimoniali- bus. 60 Teftamenta de regnis nou patrimo- nialibus, non valent niii ex populi confenfu. 60 inTcftatnentis clanfula derogatoria quantum valeat. 63 Teftari nob prohibentur externi jure natural!. 173 Teftari quern impediens quando , & cuiteneatur. a? o Thebaorum martyrum hiftoria. 89 Theodoti JEtoli fadutn. . 461 Thefaurus in inultis regnis Regi ce- dit. __ 1?8 Tbefauri cnjus, & de iis leges varia. 1 97 Tibarenorum generofitas. 436 Ti,«avprobenefacere. 243 Tifiafiit quid. 318 Timothei ducis moderatio. f 31 Titus templum incendit. 47° Traderefe infidem, quid. 587 Traditio non reqniritur naturaliter t adperficiendam alienationern. 170 Traditio naturaliter ad tranflationem dominii non requiritur. * 203 Traditio ad tranflationem dominii in quibus caiibus etiam jure civili non requiratur. 103 Trajani dictum ad Prafedum prato- rioexponitur. Sy Tranfeundi jus per alienos fines. 117 Tranfeundum qua fit. r 1S Transfuga jure Romano poftlimi- nium non habent. 502 Transfugae fervi poftliminio reci- piuntur. ^03 Transfuga ab his a quibus transfnge- runt occidi folent. y’2,3 Transfuga iu dubio non reddendi. 377 Tvansfugas admittere licet. 4 > ; 6 Tranfitus non debetur injuftambel- lummoventi, E X. Tranftniffio linealis differt hrepra- fentatione. 184 Tribuni facrofandi quomodo fadi. _ . 570 Tnbntariae Medorum nationes an ejus conditionis manferint tranfla- to ad alios imperio. 281 Tributorum finis quis. 23 Tribntorum indidio ad vidoris uti- litatem. 333 Tulli Hoftilii dolus. 43 3 in Tutelam receptns nihil debet age- re noxium ftatui ejus,b quo recep- tuseft. 606. &feq. Tutores a quo dandi in regais patri- monialibus 8c non patrimoniali- bus. 61 Tyrannus titulo. vide Invafor. Tyranno fides debetur. 367.568 V Ades. 377-378. Valerii Lavini dolus. 434 Vandalica fuceeffionis controverfia. 1S7 Vafalluscogi nonpoteft, uteatob- fes. 387 Vafallorum jus circa alluvioues. 201 Vaftatio. vide Popnlatio. Vedigal man imponi an poffit. 130 Vedigalia pro tranfitu mercium im- poni qua poffint. 119 Vela Candida. 607 Vendendi lihertas an alicui debeatur, 121, Venditio poteft dominium transferee ante traditionem. 233 Venenointerficere jure gentium ve- titum. 461 Venenoinficeretelaanliceat. 462 Veneno inficere aquas anliceat. ibid. Veniadignaqua. 313. 31 6 Veniam dare an liceat. 330 Ventre, & mittere, diverfa. 596 Venire cui permiiTutn , an quern fe- cum ducere poffit. ibid. Verba intelligenda fecundum tnate- riarn fubjedam. 2S3 Verba ex proprietate in dubio fumen- da. _ _ 276 Verborum obligatio interna ex men- te. 27f Verbonun obligatio externa fecun- T t 3 dura INDEX. slum interpretationem probabi- lem, ibid. Veritas, id eft, Iocutio aperta. 143 Veritas juftiti* pars. 432 Veftis apud Romanos poftliminio non recepta. 304 Veftium nomine arma nonveniunt. 6of Vetans fortius qnam jubens, quare. 28f Via publica an allnvionem impediat. 101 Vidti clementer habendi. f f4 Vidti vidtoribus permixti. 451 Vidtis eripere nihil nifi quod pacem impedit, laudabile. 3 31 Vidtis relidtum fuuin imperium. f f 3 Vidtis imperium relinquere genero- forum eft. ibid. Vidtis imperium relinqui folet Iocis quibufdam detentis. ibid. Vidtis imperii pars relidta. f f4. per- mifls fuse leges , & magiftratus. ibid, fua religio permifla. ibid. Vidtor curare debet. ut religio vera libere pr*dicetur. ibid. Victor quis dicendns. 384. f8 f Vidtoris officium in eos qui fe de- dnnt. 588 Vindex fangninis apud Hebrxos. 3 z t Vindicatio. vide Vltio. Vindidtx privat* exempla. 310.311 Viriati moderatio 333 Virtutis adtus , quos jus Hebratorum exigit, exiguntur & nunc & Chri- ftianis. S Vis injufta naturaliter quae. 16.17 Vis jufta naturaliter quae. ibid. Vis jufta teftimoniis probatur. ibid. Vis jufta in beftiis quo fenfu. 18 Vis poenae ergo licita, 413 Vi, hominibus armatis , coadtifve, quid liguificet. 181 Vita in ftatu innocenti*. 111,113 Vita populi prxferenda libertati. 405" Vita an obligari poffit. 446.447 Vita tota reorum an examinanda.334 Vitam valide obligari, antiquorum fententia. . 171 Vitx tuendae caufa mentiri an liceat. 434 Vitae padlio libertatem non compre- hendit. 603 Vitium rei in coatraftibus indicaa- dum, 8 c quarei 139 Vitia qualia impunita efle debeant. 318.319 Vitiofita* adtus ab effedtu difcernea- da. 293 Vittae. 607 Vltio an juri naturae conveniat. 317 Vltio an licita jure netur* & gen¬ tium. 320 Vltio an Chriftianis permifla. 314 Vltionis redtridtio unde. 311 Vnio populorum,autregnorum guid operetur. 208 Vniverfitasobligatfingulos, iff Vniverfitatis debito finguli an obli- gentur, & quatenus. Vfucapio locum nonhabet inter duos populos aut reges. 138 Vfur* quo jure vents. 23 f Vfur* vetitx lege Hebrxa. ibid. Vfur* Chriftianis illicit*. ibid. Vfur* crimen quibns cafibus non ad- mittatur. 2 36 circa Vfuras legum civilium effica- cia. ibid. Hollandicum jus circa ■ ipfas. ibid. Vfns autoritas in explicandis legibns. , • 31 j Vfns rerum naturalis. Hi | Vfns rei in abufu ccnfiftens *ftiinabi- | lis extra rem. 13 f ! Vti opera oblata licet , etfl offerenti j illicita. 4}« | Vtilitas publica alienando bonafub- ditorum pads caufa, quo fenfu re- I quiratut. f 7 7 Vti- I N D Vrilita* ex abftinentia populatio- num. Vrilitatis innoxia: jus. _ n7 Vxot in corpus mariti jus habet ex lege Euangelica. 148 Vxor rem vindicat eintara pecunia fua, quam repeterepotuiflet. it f Vxores, an plureshabere licitum (it: qui plures habuerint: qui una con- teuti; Scan licitum fit eas deferere. J4S. &feq. E X. X. X Erxis Sc Attabazanis eontro- verfia. 186 Zvftfittp'lct. 2ts z. Z Elaudorum jus circa alluviones. aoi finis. ,-:3 \ 1 r i y .f‘ . ' • . I# /

jv, terram acfepulturam hominibus ami:is c mmunia a aquo debita. * Leges hominum, >o/ass dixit Eunpides Suppli- cibus, kbuw Ariftides , Lucanus hominum ritus, terrarum leges & mundi federa Papinius, fortis humans commercium Tacitus, ipem communem orator Lyfias. Qui impedit, honvnem exuere Claudiano dicitur,naturae dedecus facet e Leoni Imperatori: tv trim b?esfo> fas violate Ifidoro Pelufiotae. Et quia veteres jura hate homi- • nibus bene moratis communia, quo fandiora viderentur, ad Dee; referebant audores, ut legationis, ita & hoc jus Diis afleribi paflim videmus. Itaque in dida Tragoedia Supplicibus * >»,«<» kupsun Deo* rum legem didam invenies, & apud Sophoclem Antigone Creonti qui Polynicem humari vetuerat, ita refpondit, Deer eta quippe hsc nec fupremis luppiter, Necfas Deorum Manium did!aver at, &ueis alia jura debet humanum genus, Nec id valere credidi-jujfus tuos, Vt jura non confcripta,fed nutu Deuni Concejfa, fempiterna, mortalis fat us Violatepojfes. non enim nuper vigent, Sed e.vo ab omni: initia in occulto latent. Nome ergoforti corde, fepojito metu Mortalis irx, par Deis rnagnis fuit Me gerere morem ? liberates de bello agens Thefeos adverfus Creontem ita loqu:t.:t &utsnefcit, quit non didicit, vel in Dionyftis ex tragoedisirum aucioribm,p‘ 1 Adrafio mala circa Thebas contigtrint, cum reducere vokns OedipoAuflw, I gtnerum autem fuum, Argivorumplurimos perdidit,ipfofque duclores viiit re * teremtos: ipfe vero cum dedecore fiuperfies cum inducias ad humaniostr.trvs. I obtinere non potuijfet, fupplex Athenas venit , qmm tunc civitattm W* regebat , eutnque oravit ne viros tales infepulios jacerepro nihilo docent, ** pateretur proculcari antiquum morem , &]tts patrium quo omnes homimu- ' fe utuntur, nonquafiab humana natura condito, fid tanquam impcrtttt ad-- napotentia: que. cum ille audiifet, 'fine mora legationem Thebas Idem mox * Thebanos reprehendit quodcivitatis fuae decree bus divinis antehabuiflent: eiufdemque hiftorix, & alibi meffiin.., Panegyrico, Helenx Encomio , Pb.taica oratione: Herodotus que Calliope , Diodorus Siculus hiftoriarum quarto, Xenophon a ftorix Graeca? fexto , & Lyfias ea quae eft in honorem iaHuronin - j poftremo Ariftides in Panathenaico: qui bellum hoc fulceprun* • 1 A e 5? A C I S J L i B. I I. 3 * pro communi natura hominum. Et paflim apud laudatos melons videmus egregia virtutum nomina huic officio tribui. Nam hutnaii- tatemvocant t Cicero a & * La&antius•, hunlanrtatem ac mar- fuetudinern b Valerius Maximus, mifericordiam & religionen' TtAtAAi C Quintilianus, mifericordiam & humanitatem d Seneca , cifc]cv m(i. C. II. K$m 55 Qvitbm, miferationem comments miur& Philo , fortis humane com- mercium Tacirus, mifericordiam & pietatem e Vlpianus , ^Mode- i. v ‘! '/A. ’ ftinusmemoriam humans condiuonis: dementiam g Capitolinas : JW, five juftitiam Euripides 8c Lddlantius: opus benignum Pruden- ,*y rius. Contra Donatiftas qui Catholicorum corpora fepeliri vetabant ’TsAd'c' impietatis accufat h Optatus MilevitanuSi Apud Papinium, Benef.Wy, hello cogendus (j armis eVlT l At In mores hominemqtte Creon. f! q,„ f 5 . i Spartianus tales ait effe line humanitatis reverential k Livius Is- tmium, d, vitiam vocat ultra humanarum irarum lidem. * Homerus dixerat fAd,A' iHxtx'ipa. Eorum qui fupervacaneam facerent lepulturam, 1 Ladtan- niP ‘t. 9 v*- tius impiam vocat fapientiam. Eandem ob caufam impius Eteocles dam in fia. oPapinio. . 11. Qus primum caufa moris hujiis introducendi fuerit, tit cor- Tc apM. in pora humo tegerentur, live conditaprius, utapud iEgyptios , live M. Anton. cremara, ut apud Gracos plerofque ,five ita uti funt, quern mcrem AopA'vt elfe antiquiliimum notavit Cicero, & poll: eum * Plinius, de eo non i Spa'rtlvita idem omnibus videtur. Nam Mofchion exiftimat occalionem datam Caracatla. ex gigantea feritate mandendi homines, cujus abolits lignum lepul- AfAA *" turam: ita enim ait: mTM. In. Tunc morte raptos imperatum legtlus G™. L. 11. Mandate terra, pnlveremve injpargere Tai.fujl. y. Necdumfepultis, ne darentur confpici Ahominanda Jigna paflus priftinit. Aliis videnrur hoc modo homines velut lponte folvtlle debitum quod alioqui Vel ab invitis repetir natura. Nam hominis corpus * ex terra ortum terra deberi, non Deus tantum Adamo edixit , led & Graci Latinique paffim agnolcunu Cicero ex Euripidis Hyplipyle: Reddendaterra terra • Etquod apud Solomonem legirrius pulverem quidem ad terram re- dire, quale fuerat, Ipiritum autem ad Deuni qui dederat, Euripides XI1 ' 7 " hoc ipfum argumentum ex perlona Thelei in Supplicibus tradtans lam finite terra mbrtuos grcmh tegi: Res unde qusque f tmpferatprmordium To recipitm : fpiritus coelo redit Corpufque terra : jure net enim mancupU Sed brevis ad avi tempus uiendum datttr: , . Max terra repetit ipfa quodnutriverat. Lucretius limiliterde terra: Decl. vi. Jer. XXII^ Ltb.v I. j Tob. T) ebenef.lt- bro v > c, 20. Slfiint, Vecl, VI. DEIVRE BELLI ta-ram nos nafcentes excipere, natos alere, femclque editos fuftine. rt Temper , novidimecomplexamgremio jam a reJiqua naturaabdi- tatos, ut matrem operire, Sunt qui re/iirreftionis fpem a primis Sumani generis parentibus hoc veluti monumenro..pofteris confi»na- tam putant. Nam & ob revivifcendi promiflum ad/ervanda corpo¬ ra docuiiie Democritum, ?linius teftis eftlibro feptimoxapite quin- quagefimo quinto. Chriftiani autem Tape inorem honefte condendi corpora ad hanc fpem rcferunt. Prudentius: Quidnctm fibi ftixct cavata, Quidpulchra volant monument#, Nift quod res crcditur Hits Non m:rtm,fed datafomno ? Simplicius eft, cum homo carteris animantibus praeftet, indignum vi* Turn ft ejuscorpore alia animantia pafeerentur: quare inventamfe- pulturam ut id quantum poliet caverctur. Miferatione hominum cuftodiri corpora * ab in- urfu avium ferarUmque dixit Qmntilia- nus. Apud Ciccronem de Inventione primo: dferisvexatus, comm- ni bonore in morte caruit. Et apud Virgilium legimus: non te optima, mater Condet humo , patriove onerabit membra fepulchro: Alitibus linquereferis. Et Dens invifis fibi regibus minatur apud Prophetas ffiturum, ut a- fini fepulturam habeant, ut canes eorum fanguinem lingant. Nec aliud in Tepultura confiderat La&antius cum ait: Non emmfmemurfi- gttram £ 5 ”figmentum Dei, feris acvolucribus inpndamjacere.Si Ambrotms, cujus ha:C verba funt : Nihil hoe officio prnftantius ei conferre , qui jam iili non pot eft reddere : vindicate a volatilibus, vindicate a beftiis confortemnotu- rst. Scd ctfi tales abeftent injuria:, proteri rumen aclancinari corpus humanum, alienum merito videtur ab iftius nature dignitare. Vnde non abit illud in Sopatri controverfiis: r« 5 »'a- 7 j» r-z?d >, in nils' tl tSfiitrn e|(Sjs rt 7 ( o-ductcui it ci yi ihxXvoyitit ffi.ta.ret yvftva xtcffimfii- yfivftj. rS-n to (pier l -/.a Act, rSrt tpiAiitiputmt. tSto Tofs 0A015 tiy.diy firs Jiiiiit Ttnstffii; tou'tjjv ftftffi new toTs utfrpdmis vis riyh yffiafimrn. itrjSh) rii‘ suAoj^v TO ffi Quotas iffipp yiQ. rft rO&vnr teWri y r, rffi-'c11T nteyarMyiy asu(r£y, it os 7s! r.aAuTrri^y.yviy.ciTi iAaltBstti u trip* S'tx.Xvlftl/Jcy, Honeftum effe humare mortuos, (ft abipfa natures qmft unujftwi corporibus, ne velut probro afficianturpoft mortem ft nuda diffimnt. fluent H omnibus , five Diifuerint, five femidei qui huncfunclis vita corperibui her rem indulferunt, Quia er.im a ratione alienum eft nature, human* arttuft. : mortem omnibus confpicuaexponi , moremindc ab antiquo accepimits corpora fepelicndi, ut monument0 conditaclam (ft precul dconfpeBu tffiffi' quo & illud pertinet Gregorii Nyfleni in epiftola ad Letoi®- ds yn drab{x,Ktcq tzI vAi'of ffiy *£%i>ptttviw rr,s Quotas, ne foli efteni*** quod dedecori eft human* natur&. Hinc eft quod offieium Tepeliendi, tamhomini, id eft perfonre, quam * humanitati, idelt nature to- 1 manre preftari dicitur: unde publicam hanc humanitatem dixerunt Seneca Si Quintilianus, tralatitiam Petronius.Cui confequens eft, u: - pee A C P A C I S, E I B. I 1. 3«7 nec inimicis nec hoftibus invideri fepultura debeat:. Dc inimicis e- gregia eft apud Sophoclein diflertatio Vlyffis' pro humando Ajace* ubidioc eft inter cetera. Meneke, pofttot diSkt fapienter, cave Inittriofttsfis in hotninem mcrtuum i> Rationem reddit Euripides Antigone: Mors jurgiorum finis eft'martalibtis: Num majus aliud quidpoteS let ho dari t Idem Supplicibus: Fecere vobisfi quid Argivi male, Cecidere j in koftes ifta vindifta eft fatis. Et Virgilius : Nullum cum •viciis certamen (ft sphere cajfts. Quarn fententiam citans fcriptor ad Herennium addit: Nam quod ntalorum eft extremum, accidit Hits jam. Papinius: bellavimus: efto: Sed cecidere edict, trifles mors olruit iras. Et eandern caufam reddit Optatus Milevitanus: Si inter viventesfHe¬ rat cert amen, edict veftret vel mors aliena compefcat. jam tacet cum quo ante li ■* tigabas. III. * Quare & hoftibus publicis deberi lepulturam omneslen- tiunt. Belli hoc juS ci ms noXeysis vocat Appianus, belli com-> mercia Philo i Tacitus : Ne hoftes quidem fcpulturam invidenu Dio Chryfoftomus fervari hoc jus ait etiam ci •mg mtefutts, apud hoftes: addit: tyj^p rsr&eXHain : etiamji ad fummum odia procefte- rint. De eadem re agens Lucanus hominum ritus in hofte lervandos dixit. Sopater idem qui ftipra : w mi-ms -ns -nflis t« kcJpS- 7mv y.s(& erifurs , rig eyftja /snimyixtiextm -cefjs ra zdi-guy,'Alu.a?y. saj T ftc-yfir tS^v in%el9 ; Quod helium hoc ultimo honore humanumprivavit ge¬ ms ? qua inimicitia eoufque extendit mdefaBorum memoriam, ut hone legem vijolare auderet i Is quern dixi Dio Chrylbftomus oratione de lege: ris ihnlaviy&s Hits els y.gjiv{ TncMykg, ill t'hv iyftccui t) ros vts/A' «5 to ripafo avras imleixv^jpropter hanemortuos nemo hoftesjudicat, neque ira (ft contumelia in eorum corpora extenditur .* Et paflltn exftant exem- o£\Un. lib pla. Sic Hercules fuos hoftes, Alexander vidlos ad Ilium , Hannibal C. Flaminium,P.jEmilium, TiberiumGracchum, * MarcellumRo- dkTm™ manos qusefivit ad fepulturam. Credos, inquit Silius Italicus, Sidortium xvj i. cecidijfe ducem. Idem Hannoni a Romanis prseftitum, Mithridati a. P6pejo,a Detnetrio multis,Archelao regi ab Antonio.In Grtecorum adveriiis Perlasmilitantium juramento erat: Socios omnes fepeliam: hello victor etiam.barbaros: & paffim in hiftoriis legas impetratam n%fuv hui- 5 SOT * famltatem tollendi mortuos. Apud Paufaniam-in Atricis exemplutn eft : siss j Mjjdas Ajwasoi uic pdfiaj Xtyuny, a; -mslus ofu> hfftinsts sszgiv yy r.^rlyaj: Medos Athenienfes dfie[epultcs ajunt,quiet qaalemcmtq'. ; mcrtuum tes¬ ta londifasfit. Quare Hebraeorum veterum interpretarione Pontifex Maximus, cum aiioqui. rei ulli funebri intereffe vetaretur, repertum i taraeu hominem * in/epultum fepelire etiam jubebarur. Chriftiani M/nbr. ii i tem tantifecerunt lepulturam, ut ejus caula licut ad pauperesa- 2 s. lendos, aut ad eaptivos redimendos vafa Ecclefise etiam initiata con- ri V 2 flari, llh. V. Hi. T. de cad. pur.it, 308 D EIVREBEttl flari, aut vendi licite exiftimaverint.Sunt quidem & excmpla in con. trarium, fed communi judicio damnata. Hunt oro * defends furcrem, eft apud Virgilium: hominemque cruenius Exuit, & tenuem cetfis invidit annum : apud Claudianum. Diodorus Siculus: r nm\%piHt ra> iyscpixui toj 7t. Aw ■wTt'ftesZfoi: fetinum eft helium genre cum mortuis qui tjufdemnatun fuerint. IV. De infignirer tamen f.tcinorofis, video effe dubitandi caufas. Lex divina Hebrais data, ut omnisvirtutisita& humanitatisma 4 - ftavit, xternam inde laudem meritus Davidis etiam praconio: a quo & ii qui Saulem cum honore /epelierant redte fadti teftimonium 11 Mace, rerulerunt. Tertiumeft exemplum Razis Hierofolymitani fenatoris x,v ’ 37> in hiftoria Maccabaica. Sed & in Chriftiana hiftoria exempla legi- Lib - <■ fi tnus fimilia eorum qui mortem fibi intulerunt * ne tormentis ada- di Chrifti religionem ejurarent, & virginumqua? * ne pudicitiam 6~JdDuic'. amitterent in numen fe jecerunt, quas &in martyrumcenfum Eccle- & l - >i, r . faretulit. Seddehistamen * quid Auguftinus fentiat videre eft pers pretium, Alterum quoque exceptionem apud Gracos obti -GamLEpfa V 3 nuilTe JOiocL. lib, ?Vl, #• I- §. II. 310 DB IV RE BELLI nuifle video , quam Locri opponebant Phocenfibus, « E^ 5 "* K9»« »»P»S in> dUpm T 8 (UftrvXni communem Gnus omm- biu morem effe ut facrileqi infepulti abftciantur, Sic & Dion Prufieenlis Rhodiaca ™ s *<*&■; w «WiW s ait fepultura orbarildem Athenis * in proditores conftitutiim narrat Plutarchus Antiphonte. Sed ut ad in- ftitutum me recipiam , obnegaram fepulturam beiium jufte fufcipi cenfuerunt veteres confenfu magnet, ut ex ilia Thefei hiftoria appa- ret quam tradlant Euripides didta tragoedia Supplicibus,& liberates eo quern adduximus loco. VI. Sunt & alia quaedam qua: ex jure gentium voluntario de- bentur, ut longo tempore poffella, fuccefliones ab inteftato, & qua excontradtu quantumvis inaequali veniunt. Nam hsc omnia quaq- quam ex jure naturae ortum aliquatenus habeant.accipiunt tamen ei humana.lege firmitatem quandam, five adverfus conjefturaeincerta, five adverfus exceptiones quafdam qilas alioqui ratio naturalis vide- tur fuggerere: ut fupra obiter a nobis de jure naturae agentibu: oftenfum eft. Annotata ad Caput x 1 x. L EgeshominumiQvrtus'jdrpx’i, naturaeleges.EufebiusHift.mr, 19.1 saiuissm ] Sophocles Ajace. idem %£nlfii)s dixit in Antigone. Thcbanos reprehendit ] Padio , non pradio , obtentum a Tliebanis jus fepeliendi vnlt Plutarchus Thefeo. At pradio, Paufamas Atticis. LaBmtius ] Cujus & hoc eft Lib. VI, c. 12 : Vltimm Hid mu- mum pieiam offtcium eft, perepinorum (ft pauperism fepultura. Memerusdixit 4 mu*'igp* ] Idem Iliados U Iovem & DeosAdiillij iratos fuifle dicit ob male rradlarum corpus Heiftoris. Plinitu ] Hiftoriae Naturalis vi 1, 54.. ubi He hoc; Sepultus /«:.%- j tur quoquomodo conditus : hummus vero , humo contecius. Ex terra ortum terr.e. deberi ] lob X, 9 . Philo in FiaCCUm : ds'frirm i tpvcrif cizc-i6Tlfon x&ig/iop acts era fit ytir . is dftern , ji/t. vye it7U>jUTUSa‘U. e uvrr, TYiV irgdwi vtTodtyv Tztf yjttrlv typ c.« pits 'TfXiv&iMi cevecXvri) t frittm hemimbm l cum natura urram tnbuit.necvivu if.ntum, fed (ftmetre, j ut eadem qmprimos fufeepit mu.ties , fufdpiut (ft ex hac vita exitum. A. -■ men, ficut nullum eft in honvine Fafium laudahile , cujus non velti- gium in alio ahquo animantium genere Dens pofuerit, ita & in hac re evenir. de formicis Plinius Libro xi , 30: Sepelimtur inttr /<««'- tiunt [old, priter hominem.fiX is lple de Dclphinis lib. IX, 8 . ten,"• P ul jam defunttum port antes ne hefra/etur a belluis, Et de apibus \ irgi j®. Turn corpora luce earentwn Export ant teclis fptriftia funera ducuntt Servius: cimtxfeqtfialifcHicetpompa, ^ j uib incurfu avium ferarumque ] Vide vaticinium de Ieroboami:-> ftcritate inpoenatn peccatorum ejus 1 Regum xiv, 11. EtTenur lianum de reiurreftione. de JEgiftho Homerus Odiffea: f. T ftfj zee juvoPU yprrp t7it y/Aciv iyj.v/u' ’AXS u,(» riryt r.vtts n ft, << *»»«< xetppft'pao’ 1 i I 3 l 71 r 5 ai ne: FI (« If; ei fd h. corf 1 V)i H. Ihi 1 l 1 so An ACPACIS, tlBII. 31 r "Ergo nec leviter glebam injecere peremto, lllius ut •volucres lacerarent ojfet cttnefque. De iEgiftho loquitur, quern, ut adulterum & regni jnvaforem, Ar- givi infepultum abjecerant, cujus tamen reliquias humanior terra? dedit Oreftes, ut mox dicetur. Menelaus de Ajace in Sophocle: 'A*’ uy.tfil » ■tya/igflm cioSsoAflfdv®- "O^tn Cptfib Alois yenjirt-mi ’ Sed tilt arenis j actus in pallcntibus, Gratum marintspabulum alt til us dabit. Sed hoc quoque ibi prohibet Vlyffes, prudentia? exemplar. Sopho¬ cles Antigone in ipfiusAntigones laudem: iivs T uvtos ccvjglSthCpov cis (pevou; omflur djundfav, fait)’ iW’ ZfinfZl KVtSt tlet t oXsj^, y.rfi dsr’ hiwS* TO©-. Ilia obfitum cruore germanum fuum , Non infepultum fivit, alitibtu ferii Canibufque fieri pabulum mordacibtlt. Appianus Civilium I, de interfeftis juffu Marii: ™. illud togitandum, ne in Beam fitis ingrati. Talem exitum hominum vitt impatientium j Idem Arabibus yiluni non minusquam Indis & Perils Iobo difeas 1 u, 21. ’Nonhullitamen HebraortmJ Variaflc Hebraorum Paper bacqur- flione fententias cognofcas exlofepho, ubi de morte PhafaeJis &de j deiiberatione Herodis agitur. Iudaei ad Petronium , Philone rcc • tante; d'Jctxs^Kro/xiJu W a.trxx earjiiss' 'borejevtopetr ts 'my y/xa yivtobv' /ej/x-pasl’ «»a’Ji Jtoc h/xxs , «■[ tQblegw feycgo/teris; ygj, Pic GiSS? j • £ T « «£«*•*« >bni»XK’ ' & tin vatxfiSfMt dZieent pi* Ke&fynwxrns' Mifccbimns inter msfi* guinem, morte fipontefiumta. turn mortals ifia imperentur . Nr Dens quidem ■■■> culpet in duo intent os, ut ifi linperatorem revereamur fiy Sacratas leges taper diamns. Id autemitademum efficere dabitur, fiabeamus hint contemt* tin ; minime vitali , Ne torment is adaft i Chrtjli reMgitnem ejurarent ] Vide Eufebiunt Nepudiciiikm armtterent ] Narrat Cicero nobiliflimas virgines fe in puteos abjeciffe, & morte voluntaria nefariam turpitudinetn^, puliffe, oratione de Provinciis coiifularibus. Tale eft & quod ce Mileftis virginibus memorat Hieronymus adverfus Iov-inianum;* epigrammavetusArirhologise lib.nl ,Tir. de Iuvenibus incipier.s dyfip-iP u M/Ajjxf. Narrant & ludai feminam in navi ad ftuprum e\- petitam ciim a marito quaftiiflet an & mari merfa corpora eflentre- furreiiura, ifque id affirmaftet, jecifle fe in mare. Chrifbanarom AC P A C I S , t I B. I I. 31} aurem mulierum plurima fane habemus exempla. Feminarum An- tiochenarumfub Diocledano: Sophronia: lub Maxentio, in marty- rologiis, Zonara , Sexto Aurelio. Alias AntiochenaS fnb Chofroe addit Procopius Perficorum n. Laudat virgines qua: morte pudo- rem fervarant, Ambrofius. Hieronymus in Commentarijs ad finem capitis primi Ions: Vnde (ft in perfsuttionibus non licet mihi propriaperire mmu, abfque eo uli caftitcu pericliiattir. Quid Aagnflirms fentiat ] Cui addere licet Chryfoftomum Gal. i, 4. & Concilium Aurelianenfe 111: Oblationes defmBcnm qui in diquo criminefuerint inter emit, recipi debere cenfemus , fit amen non ipfifibi mortem probenturpropriis mambas intttlijfe. Et tamen is ipfe Auguftinus lib. 1 decivitate Dei C. id : Ac per hoc fe-qmfe miderunt, mquhquam hujufr modipaterentur, quit hnmamts ajfelrus eis nollet ignofei ? Capitulare auteni Francicum libro vi , 70 ; Be eoquifemetipfum occidit nut Ictqueofefug pendit , conftderatum eft ut ft quit compatiens velit eleemofynam dare, iriiniat, (ft orationes in pfnlmodics faciat : oblationibus tamen (ft Mijfts ipfi Cxreant: quia inccmprebenfibilia[unt indicia Dei, (ft profunditatem conflict ejus nemo poteft investigate. Vide & ibidem v 11, 443 ■ in prodilores'] At Nicetas libro 111 vita: Alexii fratris Jfaacii cum narraffet mortem Iohannis Comneni Craflgqui per feditionem imperium affeftaverat, lie loquitur: fty 5 rupc» dv.Zftw xvei rjfi tpm /Sejjs vfppcprijf)' ur/fti dma')fonrn d-r.uciv \Ky.{. l 1 * III. * V. * * VIII. IX. X. oft cor-r pus inde ablaium , car.ibus (ft avibus eftca ponitur : quod ab httmanitclte alie- num etc pxne ferinum omnibus videbatur. C A P V T XX. De Perm's. I. Veen* definitto & mgo. I I. Speftare pcenam adjuflitiam expletri- cemf& quomodo. III. Pcenam cert a ferfona naturaliter non deben , fed exigi panam ticks quo ad jus nature ab eo qui pana non deliquerit. I V. Pcenam utihtatu a/icujus caufa exigen- dam inter homines , aliter quam apud Deism: & quare. V. Quo fenfts ultio naturaliter jit illicita. V I. VtilitM pana triplex. "V I I. Oflenditur ad utilitatem ejus qut deli- quit pcenam a quo lib et exigi naturaliter, cum diflinftione tamen: VIII. Item ad utilitatem ejusin quempec- catum ejt , abide ultione liutajure Gen¬ tium : IX. Item ad utilitatem quorumlibet. X. Quid lex Euangelica circa hanc materiam constituent. X \-Solvitur argument urn fumtum d Dei nifericordia in Euangelio patefafta: 'v r j A P rttci flonepcenitentia . X n * Ra )kmnthr impede ft a diviflones feetum. J J XIV. Chriflianis pr tv at is non efje tutum pcenam exigere etiam ubt jure Gentium id licet: X V. ^Autfjonte ad accufationem prof lire a XVI. bnXt7tzi&pm $ 5sia rlpts n [ew& , JpgupuJu rmrui ci»%07mt (puerj eivjpiitrxs, acom^ otaitm;) luftitia Deum comltatur , tdtrixin eos £y«» as b tzS y. cl^itovtU fortes fowl, nec Deorum nee hominum qitifqtMin » £ dixerit, ir.jufte agenti non luendam poenam. Et Hierax juftitiain ex par- 1 - hac tanquam nobiliffima definiebat dmlrmt •o^-rur foy.tKS'mv, poenx exctEliqnem ab its qtii priorcs Uferc, Sc Hierocles ■mnifd r ti c i i i r h 5 P< co fie. eii qu nu me I AC PA CIS,' LIB. II. 3if 'mvefiieK malit'u medkatricem. * Laftantfrdidlum eft : Non exiguo fal - Ds iraDcl luntur erore , qtti cenfiuram [lie humamm five divinam acerbitatis tfi c - ttittlitU nomine infamant , putantes nocentern did oportere , qui nocentes ajfidt poena. Quod vero diximus poente quae proprie ita nominatur omni- no hoc indie ut delidto reddatur , notatum & Auguftino eft, qui dixit: cmniipoena, ft jufta eft , peccati poena eft: quod ad pcenas etiarn, quae a Deo irrogantur pertinet, quanquam in illis interdum ob hu- manam ignorantiam, ut idem fcriptor loquitur, latet culpa ubi non latet poena. 11. Sed an ad aflignatricem , an vero ad expletricem juftitiam poena pertineat, diverfi diverfum fentiunt. Quidant enim quia qui plus peccavit gravius, qui minus leviuspuniuntur,& quia poena quail a toto parti datur , ideo ad aflignatricem juftitiam poenas referunt. Sed quod primum illi ponunt, aflignatricem juftitiam toties locum habere, quoties inter terminos plures duobus inftituitur aequalitas, verum non effe in principio operis hujus oftendimus: deinde quod magis nocentes gravius, minus nocentes levius puniuntur, id per confequentiam duntaxat evenit, non quod hoc primo ac per fe ipe- ftetur. Nam primo ac per fe fpectatur * tequalitas inter culpam & poenam: de qua Horatius: l,Sat ‘ nI * Cur non Ponderibus modulifiue fiuis ratio utitur, ac res Vt quaque ett ita fuppliciis delifla coercet ? Et alibi: Adfit Pegttla peccatis que poenas irroget nquctSy v Nec fcutica dignum horribili feciere flagcllo.- Eodem fpedhtr lex divina.Deur.xxv. & Novella Leonis.Sed nec al- c. v, termn quod i li ponunt magis verum eft,poenas omnes venire ex to¬ to ad partem , quod ex his quae dicenda funt apparebit. Turn vero pftenfum a nobis fupra eft,veram juftiti* aflignatricis rationem,nec in tali arqualitate, nec in proceflii a toto ad partem proprie confifte- re.fed inhabenda ratione ejus aptitudinis quee jus ftridie didtum in fe non contineat, fed occafipnem ei det. Quanquam vero is qui puni- tur , aptus aut dignus effe debet puniri, non eo tamen id fpedlat ut ipfi accedat aliquid , quod aflignatrix juftitia poftulat. Nec tamen qui expletricem juftitiam , quant vulgo commutatricem vocant, in poems exerccri volunt, magis fe explicant. Ita enim negotium hoc confiderant, quali nocenti aliquid reddatur, ficut ip contradlibus ftcri folet. Decepit eos vulgaris locutio, qua dicimus poenam deberi ei qui deliquir, quod plane eft ■ Nam cui proprie debetur ali¬ quid , is in alterum jus habet. Sed cum deberi alicui poenam dici¬ mus, nihil volumus aliud quant wquum effe ut puniatur. Verum ta¬ men eft in poenis primo ac per fe exerceri expletricem juftitiam, quia Icilicet qui punit, ut redte puniat, jus habere debet ad punien- uum, quod jus hx delido nocentis nafeitur. Atque ltac in re eft ali- quid * quod ad contradiuum naturant accedit : quia ficut qui ven- dit,etiasiifi nihil peculiarit?r dicat, pbligaffe fe cenletur ad ea omnia 'qu® XL. Itnpera - tons I). de jure fifci. 1 . tih. C'. ad l. lul. Maj, kAhh, XII. 7fc.2. 64. art. I. & tb 't Cajct. ▼ II. Pel. XIV. 'Be leg, IIX. 2 ;XJ, 316 DE IVRE BELLI uae venditionisfunt naturalia, ita qui deJinquir fua voluntate fe v> etur obligafle poena:, quia crimen grave non pored: non effe punibi- le, ita ut qui dire&e vulc peccare, per confequenriam & poenam me- reri voluerit: quo fenfu Imperatores cuidam ajunt, * ipfe te huh pm. * fubdidifti , & qui fceleratum capiunt coniilium fao inerito jam rum : puniti, id eft fua voluntate poena: merkum contraxiife dicuntur: 8t Tacito inulier qua: fe fervo conjunxiffet, in fervitutem i'ui confen- fiife dicitur, quia id pcenac in taleserat conftitutum. Michael Ephe- lius ad quintum Nicomachiorum Ariftotelis: yi'pa 55™, h ns \ mvctJ&dcsetv. XxZw y> zgipxfg .)) n xtdfus Khix.it hrt cyxkiat djfyvccs.Eft hie quodammodo datio (fi rtccepho, pz confiftit natu¬ ra contraBuum : nam qui res aut aliud quid fur am eft, pro eo dat posnat. Idem pofterins: « nubeuoi dxx\g, g m ,pu- , 9 sv& «r©5 d)isvi\iSi otieJv , aXbMxjd id litre idt vi/iav ilrppdjffyla. Contrattus t a veteribus appellabantur non tantum qua mutuis conventionibus eonftmt, : fed tfi qua legibus funt ■vetita. . f III. Sedhujus juris fubje&um id eft cui jus debetur, per naturam 1 ipfam determinatum non eft. diftat enim ratio maleficum poffe pu- niri, non autem qui's punire, debeat: nifi quod fatis indicat natura ! convenientiffimum eife ut id fiat ab eo qui iuperior eft: non tamen j utomnino hoc demonftret effe necefifarium , nifi vox fuperioris eo fumatur fenlu, ut isqui maleegit, eo ipfo fe quovis alio inferiorem 1 cenfeatur fecilfe, & quafi ex hominum cenfu detrufiffe * in cen/um j < beftiarum quae homini fubjacent. quod a Theologisquibufdameft | ij proditum. Democritus : ipoosj » dimes td tefasm, name turn : t ut melior fequiori imperet. Et Ariftoteles ait deteriora comparata effe i in ufiim meliorum , tarn in his quae a natura funt, quam quae abarte. ( Cui conlequens eft ut falrem ab Kque nocente atque nocens puniri £ non debeat: quo Chrifti fententia perdnet: ggi veftrum fine teem I bi eH (tali fcilicet) primum lapidem mitt at, Ioh.vin , 7. Quodideo 01 dixit, quia eo faeculo corruptiffimi erant Iudaeorum mores, adeot: (]' qui fan&iffhni videri volebant in adulteriis & fimilibus flagitiis vo- lutarentur, ut videre eft Rom. 11,22. Idem ergo quod Chriftus fr 1 I xerat, dixit & Apoftolus : G}uapropter inexcufabilis es , 6 homo , quiff! p altum dxmnos: nam hoc ipfo quod damn® dterum.te ipfum condemn®, qum- 9 1 do eadem facts tu qui alterum damntu. Ulud Senecae hue pertiner: o Sc poteftullxm auBoritatem habere fententia , ubi qui damnandus efidmimt. j Et alibi: faciet nos moderatiores refpeBus noftri, ft confuluerimus nos: vum- quid (j ipfi aliquid tale commifimus ? Ambrofius Apologia Dari dis: & unufqttifque de alio judicaturus de fe ipfe primum judicet , nec mirndedt \h errata condemnet cum ipfe graviora commiferit. . IV. Altera quaftio eft de fine poems propofito. Nam qua: mus haftenus id duntaxat oftendunt,nocentibus injuriam non lien t puniantur. Inde vero non fequitur omnino puniendos. verum eft : multis enim nocentibus multa & Deus & homines con- j donant, eoque nomine laudari folent. Celebre eft Platonis di«uni, a *’ ini Y.O.V.Z ditcti ytidf tefofiU: & alibi fix rSxxxu^/itmi oihreu !a ’-' , (it ii yipv'os afyiffav kiq TWrt ) t£ d\}- «s r dv$>s eyixxpgesey- QiO-' --^ r «. a c v a c i s: l i b; u; 31? Vertit Seneca: Nemo prudens punit, quia peccatum eft, fed ne petcetur. Re- j. De Clemi -jocitri enim preterit a non pojfunt: futura prohibentur. Idem alibi: Ne he- '■ mini quidem nocebimus quiapeccavit, f ’.d ne peccet , nec unquam ad pnteritum fed ad futurum poena referetur: non enimirafeitur,fed cuvet. Apud Thu- cydidem Dicdotus deMtylenafis ad Athenienfes verba faciens: -?v TE -iS mliti dJ[itcsi>^K cul-ril; , £ 2 i]ft t£td ujtq 'dsayPlasaq xshjCmi, ei fih ut maxims illos irjufte egijfe pronuntiem , non & interficiendos cenftbo, niftid expediat. Sed hate in hominibus punientibus vera font: nam homo ita homini alteri ipfa confanguinitate alligatar, * ut no- cere ci non dc-beat nifi boni alicujus coniequendi cauia. In Deo alia Gtrgi*. res eft, ad quern Plato diftas fententias male extendit. Dei enim aftionesnitipolluntipfolummidominiijure, pradertim ubimeri- tum hominis fpeciale accedit, etiamli finem nullum fibi proponant extra ipfas: & ita Hebrai quidam explicant illud Solomonis quod Mfta MaU ad hanc materiam pertinet. njn ot'S jren ojt impoS mn> Sys ba Vtfen -mmidum fus fit , res fmgulas Ileus facit propter ipfas, etiam impium ad diem malum. Id eft etiam turn cum impium punit, non alio fine hoc facit quam ut t:um /’‘f u ■ puniat. Quanquam etiamfi receptiorem fequamur interpretationem eodem res recidet: ut dicatur Deus fecifie omnia propter fe, id eft jure fummadibertatis, & perfedlionis nihil extra le quaerens aut re- provZv’j, ipiciens : ficut Deus dicitur t »v 7 vtpvne , quia non eft natus ex aliquo. 4. Certe pern as quorundam valde perditorum a Deo non ob aliud Dcutmn exigi facra verba teftantur, cum dicunt eum voluptatem capere ex xxvin ,* ipfornm malo , fubfannari atque irrideri impios a Deo. Turn vero 63 . be extremum judicium poft quod nulla exfpeftatur emendatio, imo & inhac vita pcCnx quaedam inconfpicnae ut obduratio, verum elfe, ‘ ’ quod contra Platcnem dicimus, evincunt. Athomo cum hominem fibi natura parem punit, aliquid fibi debet habere propofitum. Et hoc eft quod ajunt Scholaftici, non debere in malo cujulquam ac- ^ 2- 2 . ft quiefeere ulcifcentis animum. Sed & ante ipfos Plato in Gorgia, eos 108. Siiv. qui quemquam morte punkint, aut exfilio, autmulfta, non hoc itt . v ff^‘ ins }, fmpliciter velle , led boni alicujus cctufa enx.ee T dyetS: vw 1 a ‘ Et * Seneca ad vindiftam veniendum non quafi dulce fit vindicare , fed Li6 de quafi utile. Etiam Ariftoteles feptitni de rc-publica capite xm ait ;l a ] lap! ‘ quaedam effe honefta fimpliciter, quaedam ob aliquam neceflitatem, xxxi 1. & pofterioris exemplum ponit in poenarum exadtione. V. Quod ergo a mimo didhim eft: Lsfo dcloris remedium inimici dolor : Sc h Cicerone dolorem poena mitigari, PlutarchoexSimonide: rx^jty yc/y s aenrig fvpcd xl pXeyy.cdvovU fqy.'TcUcw x. usee- «i©5-ip£g«»,congruit quidem ei naturae * quam homo cum be- ftiis habet communem : eft enim ira ut in beftiis ita in homine tjms ■sse-v.uui's ccif.d'i©- Ji ogs|i» UtTiXvmitxas, ut redte definit Euftratius, fervor femguinis circa cor ob appetitum reponendi doloris, qui appetitUS adeo per le caret ratione ut ftepe feratur in ea qua non laelerunt, ut 'A * aut in fenfu carentia, ut in lapidem quo ictus eft. cams. At ralis appetitus in fe Ipe&atus * non convenit parti ranonai, cujus eft imperare affedtibus: ac proinde nec juri naturse, qui? 3 1 * BEIVREBELtr quia id eft didatum naturae rationale ac focialis qua talis eft. diflat autem ratio homini nihil agendum quo noceatur homini alteri nifi id bonum aliquodhabeat propofitum. In lolo autem inimici dolore ■ ita nude fpedato, nullum eft bonum nili falfum oe imaginarium : ut in divitiis fupervacuis multifque aliis rebus ejufinodi. Atquehoc fenfu ultionem improbant in hominibus non Chriftiani modo do- lib. 11 ci,-m «; tb ai 5 eevutpegopcevnv : malt retributionem qua ad exigentis utilitatemrefertur. At ftoteles qui omifia poena exemplar! hanc folum ipeciem cum ejnra- datione ponit,adhiberi earn dicit, -rS mnS>]&> new Khet. 1. gentis caufa ut ei fiatisfiat : Plutarchus quoqueearn non omiut, c.miu- cap, 10. xit I entente yfi'-id 7 vTiftapciiieii tcmrrueca loquitur,cum aitinterdum ut pereant interefle pereuntium. Iam s }to DEItTREBEtLI Iamblichus: **5*'*e tjTjWmi jSi'atmv t5 x«/i<§ «“ f? u sj HaxfivW « tS gy. Gpuomodo fuppuruto melius eft uri qmm fie mmm ita mprobo moriqmmvivere. Talern Vocat PJutarchus iiipots p mlna's fi 2 iuS>gon,iuniit Ptefya&ni, uteris nttiumquidem, at fill mttxime Et Galenus cum morte puniri homines dixiifer, primum ne vivino- ceant, deinde ut alii poena: metu deterreantur, addit: >&j i{im t y >CSH «wS £»«*»/i expeditmori ita corrupt!* ammo ut adfaniti- tern perduci r.equeant . Sunt qui hos ipfos effe putant quos Iohannes 1 tMv,\6. Apoftolus ait ad mortem pcccare. Sedquiafallacia Eunt ejusreiat- gumenta, di&at caritasneminem temere habendum pro depJorato, ita ut hoc quidem fine animadverfio non nifi raro admodum locum habere pomr. ; VIII. * Vtilitas ejus cujus intererat non peccatum effe in eo fi- ! R ta eft ne poft hac tale quid patiatur aut ab eodem aut ab aliis. Gellluj f ex Tacvro hanc fpecicm ficdefcribit, cum dignitas aucloritafve ejus in j d quern eft peccatum tuenda eft , ne pr ntl(I turali jure defendens fe Samfon adverfits Palxftinos hfootem le ; teftatur fore fi Palxftinos qui fe malo affecerant malo viciffim at- !ann ficeret: Et poft peradtam ulrionem eadem fe tuetur ratione, di- tax] cens fe ipfis feciffe quod ipfi fibi feciffent priores. Plataenfot- ret , pud Thucydidem, igSvt tiftupiozifufyt t 4 nan ups* **9»r*^ tmli&i mteuiov emov eivaq d/avisdJf , merito eos ulti fumus , jure apud lit' r : . net recepto ut hoftilia patrantem ttkifei liceat. Detnofthenes oratiotie ^ adverfus Ariftocratem communem ait effe legem inter homines j.. ut cum qui noftra vi rapiat ulciici nobis fas fit. Et Iugor^ | ftjfii AC V A C 1 S, LIS. II. 32 j ' apud Salluftium cum dixiflet Adherbalem vita/ua elle infidiatum, * addit Populum Romanuni neque pro bono neque pro recto fatiutum ft ah :u- ! re gentium [e probibiierit : id c’ft ab ultione. Ariftides orator & a poetis Orat. pet & a legum audoribus & a pro verbiis & ab oratoribus , ab omnibus 1 UMMr - deniquehocaitprobari rhg iimigao'&c ultionem fumi dehisqui tnjuriam facere aggrefti funt. Maccabaos iaudat * Ambrofius quod etiam Sabbato * ulti funt innocentium necem fratrum fuorum. Do ojf,l. j, Jdemadverfas Iudaos incenfam a Chriftianis bafilicam graviter c ‘ 4 °* ; querentes difputans, fie ait: Ac eerie ft jure gentium agerem , diceremfy. 29. quantas baftlicas ludsi tempore imperii Iuliani incenderint: ubi jus gentium vocatpar pari referre. Nec aliter apud Taciturn Civiiis: Egregium Hip. iv, pretiumlaboris cepi necem jratrbs'tf vincula meet, &fdvijfmecs hujus exercitm voces qittbus ad fuppliciumpetitus jure gentium poencts repofeo. Sedquiain rebus noftris & noftrorum affedu corrumpimur, ideo ftmul multa familia inunum locum convenerunt, judices conftituti, & his folis data poteftas vitrdicandi lafos, ademta cateris quam natura indulfe-< rat liberate. Lucretius: Acrius exira quodenimfequifque pareibat Vlcifcij quam nunc conceffum efclegibus aquis, Hanc ob rim eft homines perufum vi colere avum, Demofthenes in Cononem r ci •me sbygisdvcq tstwv btftrts tbA ■$ir.lw, fi'y, Tvf g'V&sqtfV©- /3 bA^ctjJ rwfo : placuit de omni- I' Im his injuries * ex legibus judicium exerceri , non autem ex cujufque impettt atque arbitrio. Qujntilianus : injuria compenfatio non folum juri inimica,fed pad : efl enim lex, forum, judex, nip quern jure vindiettripudet. Imperatores C ’ Honorius &Theodofius: idcircojudiciorum vigor purifque publici tutela in medio cohjlituta, ne quifqmm fibi ipfi permittere valeat ultionem, Rex E P- Theodoricus : him-eft quod legum repertet eft facra reverential ut nihil ma- ‘ ' 1T * 1 nu , nihilproprio ageretw impulfu. Manet tamen vetus naturalis liber- tas, primum in Jocis ubi judicia fiint nulla, ut in mari. Quo forte re- ferripoteft ,quod Cajus Cafar privatus adhuc piratas a quibus ca-* ptus fuerat clafle tuinultuaria perfecurus eft, ipforurnque naves par- tint fugavit, partim merfit, & cum proconful negligeret animadver- tere in captos piratas, ipfe eos in mare reverius cruci fuffixir. Idem Vel r j dt - ! - locum habebit in locis defertis, autubi Notnadum more viv'uar. * Sic apud Vmbricos narrat Nicolaus Dama/cenus fibi quemque ^ApudSnb. 1 fuiffe ultorem: quod & Spud Molchos hodie impune fit, poft tem- de le &b«*• , pus aliquod adiri judicis. Nec aliunde origo fingularium certami- num qua ante Chriftianifmum * Gcrmanicis nationibus ufitata, ali- cubi necdum fatis defuera fiint. ideo apud Vellejum Paterculum mi- Lb. u. rantur Germani, cum Romans: jurifdidionis fprmam confpicerenr, quod iniuriasjuftitia finirer, quod folita armis difeerni jure termina- ;■ rentur. Lex Hebraa propinquo occifi permittit nr extra afyli loca : homicidam inrcrficiat: refteque notant interptetes Hebrxi talionem t pro mortuo manu exigi pofie ; pro ie, ut puta in Vulnere , non nifi $ | ,et judicenl, quia fciiicet difficilior eft moderatio ubi proprius do- # loraecedit. Paremmorem privarim vindicandx cadis apud vetu- s„ t . t. de fi< ujuimos Gracos fuifie apparet ex Theoclymeni verbis qua apud 203. p X Homerum 3M DEIVRE BELLI Homerum funt Odyfleae«. Sed maxime frequentia funthiijus moris L. vi, ? .io. exempla inter eos qui communem j udicem non habent. hinc ,ufu fr'* belladefinirifolent, Auguftino tefte. w«e uhifatnturinjur ins: Et Plato ^ bellicum certamen probat, &voi mtici ctvctyjfg!.<£ruffiv ofts) vivas, dxyirmv H'wuf Hxlw, donee qui in culpa fuerint cogantur moumibm dolore ajjeBis feenas pendere. I X. Vtilitas indiftindte quorumliber, qui finis era: tertius,eafdem babe: partes quas ilia quae ad laefum pertinet. Nam aur hoc a»itur. nc qui uni nocuit aliis noceat, quod fit eum tollendo aut debititan- do, five conftringendo ita u: nocere nequeat, aut emendando ; aut * ne alii impunitate illedti aliis quibufvis molefti fint, quod ex'fup- L. SmnUm pliciis confpicuis obtinetur, qua: Graeci Latini exempla vocant: quae ideo adhibentur,ut uniuspoenametusfit multorum.ut i.adL. lit. poena: genere deterreri catcri poflint, ut leges loquuntur, tv fit rep. n&mav pctuvfj ut Demofthenes. Bujusquotjue juris pote- Tnu.pol. f tas naturaliter penes unumquemque eft. Sic * Plutarchus virum bonnm ait a natura magiftratum defignari, & quidem perpetuum : nam ipfa naturae lege ei principatum deferri qui agat jufta. Sic fa- pientetn nunquam efife privatum Naficte exemplo probat Tullius, & Lollium non unius anni confulem Horatius vocat& Euripides Iphigenia in Aulide: blent e qui prudente pollet is magiftratum gerit. Quae tamen in republica intelligenda font quatenus ejus leges id fe- runt.- De hoc naturali jure ita loquitur Democritus: ipfius enira verba quia notabilia funt adferam. Primum dejure.belms interfi- ciendi lie ill! videtur: \ £iuv pbusyfij /ft pbvjs d A i%{ mil fiX/tv^, icixriv it y.trivuv, yjdj nttjs tdj ir vsv tuns ifiPeiV-ptiMv i pi, Dcoccidendis aut non occidendis aniimntibm ita fe res habet: qtu injur urn ' facittnt aut facere volant quifquis occiderit purm eft, adeo quidem ut hoi fa'; quam non feciffeJit reBites. Etmox: xlesrmjgvi id 7mwd»i>y& ©%> &2* * tm-fa mg) mw tit's , ea qit/i injufte nobis nocent omnino (ft omnia fas ocwltrt. Et certe non imprdbabile eft hoc more vixifle viros probos * an:: diluvium, antequam Deus fuam voluntatem dc vertendis in hot:- mum alimenta animarttibus caereris prodidiffet. Rurfus: br-m *&«»«• dim tt yftj Igmtim ytygaftuf) a? xeXipUm, isvu Kjx-ttl’ iv^fiimvlnipp j pgcm sivaf msveBv. &ua vero de vulpibus (ft de inimids ferpentibus ftripfmw. j eadem in hominibus faci.nda videntur. Tumvero fubjungit : yft tyf-dd it area diet vm t<; u(pa@- «.vbsv\ d aJnoyfift.a. yj xtXstCuv Turem (ft latronem qui quocumque modo occiderit. Jive manu , five jufu, fra L.udeha. fujfragio, innocent eft. Ad quos locos reipexifie mihi videtur Seneca | cunt ait: cum cervices noxio pneidi imperabo, eo vultu animoque m f ! .ferpentes (ft animalia Venenata percutio. Et alibi : ne viperas quidtm & ni¬ trites, (ftfic.ua morfuaut ichi nocent affigeremtts, fi ut reliqua manful ft 1 " pojfcmus, east cfiicere ne nobis diifque periculo effent, 'Ergo ne htmm J*** nocebimus quiapeccavit fed ne peccet. Sed cum&fadi inquifitio -ft magnam ailigentiam & paenae aeftimatio multum prudentis &3tqui‘ tatis defideret, ne dum quifque de fe nimium prxfumeret, alia non cedentibus , rixtc orirentur, eo placuit hoirunum jufHs co:: : - inffi" _ A C pacis, lib. ii. hmnitatibus eos deligere quos optimos ac prudentiffirrios putarent, aut fore fperarent. Idem Democritus : gto cMaXvoy oi vlum £y i'x«- W k *7 tilcw 'rnpei sAvfytjySTa. 9 -*>v&'y> 'fyyjuj Um%yaCite. Non prohibuijfent uiique leges [no quemquc arbitrio vivere , ni- fi alter alteram offenfum iijfet. Invidia enim feditions molitur exordium. Sed ficut in ultione faftum modo diximus , ita 8c in hac ad exemplum punitione, inanent veftigia ac reliquiae prifci juris, in iis locis, at- queinter eas perfonas, quae certisjudiciis non fubfunt: acpraeter- ea in quibufdam caiibus exceptis. Sic Hebreorum moribus He- Denier. brans a. Deo & Dei lege deficiens autducem fe ad falfbs cuI- XIn ' Si tus prabcns * illico a quovis homine poterat interfici. * Iudicium Num - xx v> zeli id vocant Hebradquod a Phinea primo exercitum ajunt, 8c inde abii/Te in morem. Sic ludaeum qucndam Gratis fe ritibus polluen- Macc _ lu tern occidit Mathatias. Sic trecenti alii Iudsei h popularibus lifts oc- cifi referuntur libro qui vulgo dicitur Maccabaeorum tertius. Nec alio obtentu inftitutalapidatioinStephanum, 8c conjuratio in Pau- AClor.v i, lum: multaque alia exempla ejufcemodi exftant 8c * apud Philo- ^J' aerum nem , 8c apud Iofephum. Turn vero apud multos populos & x *i 11,13, dominis in fervos, & parentibus in liberos manfit jus punien- di plenum etiam ad mortem ulque. Sic Sparre Ephoris licuit ci- vem occidere extra judicium. Et ex his quidem qua: diximus quale lit circa pcenas jus naturae , 8c quo ufque manferit intelligi po- teft. X. Nunc illud videndum eft num lex Euangelica libertatem II- lam arddus circumfcripferit. Certe ut alibi diximus, non mirum eft, quaedam qua: natura 8c per leges civiles licent vetari lege divina, ea- que perfedtiftima 8c premium promittente natura humana majus, ad quod con/equendum nonimmerito virtutes requirunturqua: folana- turar precepta excedant. * Caftigationes quae neque inramiam ne- que damnum,permanens relinquunt, 8c pro sctatis aut alterins quali- tatis ratione lunt necelfariae, liab iis fiant quibus leges humanae id permittunt, puta a parentibus, tutoribus, dominis, magiftris, nihil habere quod cum preceptis Euangelicis repugnet, ex ipla rei natura fatis intelligi datur. Sunt enim haec remedia animonim non minus innccentia quam phaririaca lenlui ingrata. De ultione aliter fen- tiendum eft. Nam quatenus duntaxat animum do-lentis exfatiat illi- citam elfe etiam naturaliter, tantum abeft ut Euangelio conveniat, fupra oftendimus. Lex vero Hebrea non modo vetat odium afler- vari in proximum, id eft popularem , Levir. xix, 17, fed 8c communia quaedam beneficia talibus inimicis impendi precipit, Exod. xxin, 4,^. Quire proximi nomine ad omnes homines prolato perEuangelium, patet a nobis requiri , non modo ne nocea- mus inimicis, verurn etiam ut benefaciamus, quod 8c diferte im- peratur Matth. v,-4|. Lex tamen Hebreis graviores injuriasper- miitebat ulcilci, non manu, led addito judice. At Chriftus idem nobis non permittit, quod apparet ex ilia oppolitione , Audiftis di- (him fttijfe , otulum pro octtlo: 8c mox : Ego vero dico vebis. Qipin- quam enim quae lequuntur de arcenda injuria proprie agunt , 8c X 2 han ? 3 24 DE IVRE BEtLI hanc quoque licentiam aliquatenus falrem reftringunt, multo tamen 1 magis ultionem improbare cenfenda Junr, quia veterem permi/Tio- nem * utimperfeffiori tempori congruentem rejiciunt:^ An A. *«f“f aftwm Wi.hXsa kn^y.lxf ; non quod iniqua fujuUa ultio fed quod eipufiei 'patientk, nr eft in conftitutionibus CJemdfltis lib.vu cap. XXill.qua dere ficloquitur * Tertullianus ; Novum ft.m-J. tienttm docet Chrifttts , etietm vicem injuria prohibens permiftfam a cmtort 1 oculum cxigente pro oculo , ft dentem pro dente , contra'ipfe alteram amplitu maxiilam ofterrijubens, ftftuper tunicam pallia quoque cedi. Plane hxc Cbri - i ftm ddjecerit Ut fupplementa confentanea difciplina Creators. Atque adeo ha I ftatim renimtiqndum eft an difciplin.t paticntia prsidicetur penes Crsatorern. Sic 1 per Ztichariam pracipit ne unufquifque malitiam fratris fid mtminerit,fed net i proximi. Nam 0 nirfm: Mditietm, inquit, proximi fui unufquifque ne reco- I qitet."Multo magispatientiam indixit injuria, qui indixit eblivionetn. Sed ft I . quum dicit, mini vindiltam ft ego vindicabo, proinde patientiam docet vindi - j ! cl & sxfpeUatricem. In quantum ergo non capit, ut idem videatur ft dentem ' pro dente, oculum pro o'culo, in vicem injuria exigere, qui non modo vicem ,fid \ ' etiatri ultionem , ctiarn recordamncm 0 recoftitaiiontm injuria, prohibet jo ! tctntum aperitur nobis qutrmodo oculum pro oculo, ft dentem pro dente cerfitt - fit, non adfecundam injuriatn talionis permittendam, qustm prohibuerat inter- dill a ultione , fed ad primam coercendam quxm prohibuerat oppoftta talione, ut j Unufquifque refpiciens licentiam fecunda injuria dprima femetipfm tontine- I ret. Pacilius enim vim comprimi fcit reprsftmtatione tali ones, qitm repromift- fione uliiohis. Vtnmque autem csnftituendmn fuit pro natura tff.iibmi- num , ut qui Deo crederet, ultionem a Deo exfpeSletret: qui minus fiicrtt, lejej talionis timeret. Hanc lefts voluntatem de intelleSu laborantem, dmirns £$ fabbati , 0 legit , (ft omnium paternarum difpofitiomm Chrifttts (j teviif j vit 0 compotem fecit, mandans alterim quoque maxilla oblationem ,ut <«»<; j ( muftis vicem injuria extingueret , quam 0 lex per talionem vcluerat itnjtlift, t eerie quam Prophetia mari.fefte coercuerat, 0 memoriam injuria, prohihm Jj t ultienem ad Deum redigens. Jta ft quid Chrifttts intulit, non adverfamjii : adjutore prscepto , non deftruxit difeiplinas Creatoris. Denique ft inipftmrf I iionem patient idpracipienda , ftquidem tam plena, atque perfects confiA j j rnus, non conftftet.p non eH Creatoris, qui vindiclam repromitt it , qui jttkirr, \ prsftat. Alioqui ft tantum patientu pondtu non modo non repercutiendi,[ei j I ttiiam maxillary prabendi, 0non modo non rcmaledicendi, fed etiam heme:- ' .cendi , (ft non modo non retinendi tunicam , fed ctmplius 0 pallium conuitnri 1 is rnh 'i irnponit , qui non fit me deftenfurtts, in vacuum patientiam prscipit, m 9 exhibens mihi mercedem pracepti, pat lent is dicofrublum , quod eft ultio, puft mihipetmififfe debuerttt, fiipfe non frtftat, aut ft mihi nonpermittihuri a prtiftaret , quoniam ft difciplina inter efteinjuriam vindicari. Metis erm *fee* nis orrtnis iniquitas refremtttr. Ctterum pajfim emiffa Ubertate dommohatr t. utruniqus oculum effojptra, ft omnem dentem excitatura pra impunittlisI 1 * ritate. Ceniet, ut vidernus, Tertullianus non modo Chriftianisp ; ftulationem talionis efte vetitam, fed ne Hebras quidem permfe. j : . tanquaui quae vitio careret, fed majoris mali vitandi caufa. Quod j quin verum lit de tali poftnlatione quse ex odio venit, non eftdubi- < tanduin, ut ex fuperioribus apparet. Nam hanc improbatam etiam | a : ACfACIS,. LIB. ix. illisqui inter Hebrxos fapientia excelJebant, neclegis verba tan- rum, fed & propofitum intuebantur , ex Philone apparet, .apud quem Iudad Alexandrini, in Flacci Iudaeorum vexatoris calamitate, ita loquuntur : or* K on Jig,, nfta&lcu; T AgSv vht'.uti »tjfam7tu6eis : non ddeffamur , o domine, ultione de inimico : nam* ex fiacr'u legibus didicimus kominum mifcreri. Et hue pertinet quod Chriftus a nobis indiftinde exigit, ut omnibus remittamus qui in nos deliquerunt, Matt.vi, J4, if. id eft ob fenfum malinoftri malum illis nec procuremus nec optemus : nam id qui facit, ut cum Clau- diano loquar, form eft, legumque videturVindiciam prttfiare fibi. Quam obcaulamLadantiusdidum illud Ciceronis commemqrans : jttfii- titprimtm mnnttsejine cut noceatnifi lace/fitm injuria, ait limplicem ve- ramque fententiam duorurn verborum adjedione corruptam: l8 - Ambrolius idem illud Ciceronis didum vacare ait Euangelii audio- De off. 28. ritate. Quid autem de ultione dicemus, non quaterius prxteritum refpicit, fed quatenus in fumrum cavet ? Sane & hape condonari E f h - lv > vult Chriftus,primum* ft qui noskfit teftimonia probabilia det pot- Co! ‘ IJ ‘ nitentis animi, Luck xvi 1,3; quibus locis de pleniore quadam rc- nnllione agitur, id eft quae etiam in jus veteris amicitk reftituat eum qui peccavit; unde lequitur ut nihil ab eo poenat nomine exigi debeat. Pratterea -etiamfi abfint talis pcenitentix figna , damnum haut nimium grave infuper habendum Chriftus pratepto dimitten- d«e tunicat docet. Quin & Plato dixit non referendum malum « n JS tifMS rS»A , etiamfi quid grav'uK patiendum nobis immi¬ nent, qui fenfus & apud Maximum Tyrium exftat. Y»gs»s id eft adtionem ob accepram contumeliam aliquam ( qualem Chriftus ala- pat nomine indicat) negabat Mulbnius, aut fe inftituturum, aut cui- quam ut inftitueret audorem fore: multo enim redtius condonari talia. Quod ft difilmulario magnum lecum periculurn ferat, ea cau- tione contend efte debemus qua; quam minimum nocear, Nam ne apud Hebratos quidem in ufii erat talio, ut Iolcphus & alii Hebrato- rnm dodores notant, fed lolebat qui kfus erat ultra impendia a le fadta, de quibus feorlim lex exftat Exod. xxi, 19; ( * hate enim eft fimplireftitutio nihil posnale continens) protalione * pecuniariam mulclamaccipere: quod&Romat fadum docet apud Gcilium Fa-dAxx.t.i, vorinus. Sic Iofephus domini noftri Ielii educator, cumuxorem fuam adulterii compertam crederer, * divortio le liberate maluit, quam committere ut traduceretur: atque id fecilfe dicitur; quia ju- ftus erat, id eft vir probus ac facilis: ad quem locum Amta|pfit!s ait non tantum ab ultionis atrocitate, fed etiam * ab accufationis leve- ritate alienam elfe jufti perfonam , ft tut & .ante Ladantius dixerat: in>. vi.e- neque accufare quemqmm ermine capital: jufto licebit. * Juftinus de Chri- 10, ftianorum accuiatoribus agens: N.lamus , ait, eospunhi, qui in nos cx- hmifiantur. Sufficit illisfuapravitas , & reram. bmarttm ignorantia. Re-. •kintpccna; quK non privato, led publico bono conluiunt: partial tollendo aut cocrcendo nocentem , ne cui nocear, partina deterren- do alios feveritate exempli, quas non fublatas a Chrifto certiffimo argumento alibi probavimus, quod cum fua daret praecepta fimul te- 1 X 3 ftabatuc Synef. Ep. 44 - t. I It Ire e. 16, c . ij. 3 j« deivre belli ftabatur fc nihil legis tolJere. Lexautem Mofis, qua: in his rebus, ! quamdiu flabat refpublica, flare debebar, magiflratibus rigide impe-’ | rabar, ut homicitjia & alia quidatn crimina punirent: Exod. xxi, 14;Num. xxxiii, 14, 37; Deut.xxix, 13. Quod fi Chriffipra:- cepta confiftere potuerunt cum lege Mofis * quarenus Tuppliciaet- ' iam capitalia irrogabat, * poflunt & cum humanis Jegibus divinam hac in parte imitantibus confiftere. XI. Sunt qui ut contrariam fententiam tueanlur adferunt Turn- mam Dei lenitatemin novofedere, qustproinde hominibus , etiara I magiflratibus, ut Dei vicariis fequenda fit: quod aliquarenus verum j eflenon negamus, fed non tarn late patet quam illi volunt. Nam DU ingens mifericordia in novo federe patefafta, pracipue Tpeftar pec- cata contra primaevam legem , autetiam contra legem Molts com- [ miflaante accqptam Euangelii notitiam, Aft. xvi 1, 36; Rom. 11, 1 ; Aft. xiix, 38 Hebr. ix, if j Nam quaepoftea commimin- ■ tur, praTertim fi adfit contumacia, comminarionem habent * judi- ] cii multo feverioris, quam illud fuit quod per Mofern eft inftitutum, Hebr. n, 23 ; iv, x, 29 ; Marth. v, 21,22, 28. neque vero in alte- ratanmni vit i,Ted& in hac ipfa in tales culpas Deus non raro anim- advertit, 1 Cor.xi, 3 0. Attalium fhcinorum indulgentia non foie: j impetrari, * nil! ipfe homo de fe quafi poenas exegerir, 1 Cor. xi, 3; j gravi quodam moerore, 11 Cor. 11,27. Vrgent iidem faltem pceni- tentiaduftis dandamimpunitatem. Sedutomittam deverapaxi- tentia hominibus vix efle ut conftet, nec quemquam non impraeha I malefafta laturum fi earn quo vis modo profited fufficiat, De-aside non Temper poenitentia duftis omncm remittit poenam. quodvel Davidis exemplo apparer. Sicut ergo poenam legis, id eft rnorte.vi j violentam aut alioqui immaturam remittere potuit Dcus, itautaoa | ( levibus malisafficefet eumqui d liquerar, •* lie nunc q'uoquepo- < teft poenam remittere mortis xternx atque interim pcccatorcm, as : < morte immatura ipfe puni're, aut velle etjam ut Tie per magillrara:: 1 puniatur. XII. Rurfum alii hoc accuTant quod cum vita fimul Tpatiunn: j 1 poenitendum praeciditur. Sed feiunt hujus rci a piis magiftratfo Tummam haberi rationcm , nec quemquam ad fuppiicium rapir.r j 1 dato tempore quo peccata fiia agnoTcere ac Terio dereftari pel- j j; fit: * qualem pcenitentiam . etiamfi opera morte ir.terclufa noa J " fequantur, acceptam Deo efle poffe , latronis cum Chriflo era- eifixj exStnplum probat. Quodfidi prodeffe inveniri interctum , quibus merito d unurn bonum tibi fuperefi reprefentabimus mortem , ut & illud ejufc ■■ quo uno modo Pojfunt dejinant mctli effe j quod Eufebius philofop®; dixerat : itrijhtv iy out it tzthaf *0} ts-to yt a’v r nS 'i^irrol isnXv&uitl b'&iufroo fiirfiS -rii y.cixhxt rpvyo'j. Jdtec ergo, lupra ea qua: ; , ris initio dixitnus, refponTa Tunto illis qui fupplicia aut omnia ^ aut capitalia fine ulla exceptione Chriftianis prohibita volunt ^con¬ tra quam nos Apoftolus docet qui cum regio officio uTum gladjj j gis Teriam refipilcentiam potuifle, reTponderi poteri:. icinoflit * illud Seneca::?!- f « A C P A C I S , t I B. I I. 327 clufiflet ut exercitium divinae ultionis, alibi orandum ait, ut re- ges Chriftiani fiant, & qua reges funt, innocentibus lint prafidio: quod, qua: etiam poll Euangelium propagatum magn* partis ho- minum eft improbitas, obtineri non poteft, nil! quorumdarrfmor- te reprimatur aliorum audacia, quippe cum ne lie quidem inter tot cruces & fupplicia fontium fads tuta lit innocentia. Neque ramen abs re erit Chriftianis rectoribus, faltem ex parte aliqua, imitan- dum proponere * exemplum Sabaconis -/Egyptii regis, pietatis nomine laudatiifimi, a quo capitalesjpoenas in damnationem ad opus mutatas feliciffimo fuccelfu narrat Diodorus: etiam ad Caucafum Lib. r. genresquafdam ait Strabo: ftniit# iinxleuft rort.xi. fdytsu-. nemini mortem irrogajfe quamvispeftima merit 0. Neque Ipernen- XI dum illud Quintiliani: Nemo duhitabit , quin fi nocentes mutari inbo- nttm mentem aliquomodopoftint ,ficut po[]e interdum conceditur, fahos ejfe eesmagise republica ft quam puniri. Notat Balfamo leges Romanas qua; mortis poenam irrogabant * a pofterioribus imperatoribus Chriftianis mutatas plerafque * in alia lupplicia, quo&acriusdam- natis inureretur pcenitentia, & magis ad exemplum proficeret pcena diuturnior. XIII. Ex ea autem quam nos fecimus enumeratione finium poe¬ na: apparet nonnihil praetervifum a Tauro Philofopho , ex quo ita GelliilS: Gquando igitur aut ftes magna eft ut is qui peccavit citrtt pcenttm ipfe fefe ultro corrigat , nut fpes contra nulla eft emendari eum pojfe & corrigi , nut jacluram dignitatis in quam peccatum eft metui non necejfum eft, aut non id peaatum eft cnjus exemplo neceffario metufuccurrendum fit , turn quicquid ita deliclurn eft, non fane dignum ejfe imponenda poena Jludium vifum eft. Nam ita loquitur quad uno fine fublato tollatur poena , cum contra omnes celfare oporteat ut poena: locus non lit. Deinde ilium finem omittit, cum homo inemendabilis vita: eximitur ne plura aut graviora pec- cet: & quod de jadlura dignitatis dixit, etiam ad alia damna quae metuuntur extendendum fuit. Melius Seneca cum dixit, Invindican- DeCl.l.i dts injuries h&c trialex fequuta eft qut princeps qttoque fequi debet: * utautf 21 ’ eum q::em punit emendet, aut ut poena ejus ceteros meliores reddat, aut ut fub- Ixis malts, fecuriores uteri vivant. Nam hie fi per exteros intclligas non minus qui laeli jam funt, quam qui laedi adhuc poflunt, plenam habe- bis partitionem, nifi quod ad illud fublatis addendum fuit aut reprel- fis. Nam & vincula & quiecumque eft virium deminutio eo perri- net. Minus perfefta eft ilia alio loco ejufdem Seneca: diftribu- tio : Hoc ftemper in omni animadverficne fervabit ut fiat alteram adhibert Lib. t de ut emendet males, alteram ut tettnt: Illud Quintiliani didtum aliquanto ln e-alt. etiam imperledtius: Omnis poena non tarn ad deliftum pertinet quam ad exemplum, XIV. Ex his qua dicta funt haftenus colligi poteft quam non turam fit Chriftiano homini privato five lift , five public! boni cau- u poenam fumere de irnprobo quoquam pralertim capitalem, quanquam id jure gentium nonnunquam permitti diximus, unde laudandus eft mos eorum populortim apud quos navigaturi inftru- unmr mandatis a publica poteftate ad perlequendos piratas fi quos X 4 in man Mat.vil.l, Covar. 4. deer. 1 i.c.y, 71. 8. Fort, tract at u de lilt, fine le- gU'dlat. II. Vafq. /. ]V. Qpnt.ill. c. 8 . 518 DE I V R E BELLI in mari repererint: ut data occafione uti poffinr, non quad aufu fuo pie, fad ut publice juffi. X V• Cui non diffitnile eft quod multis in Joe's receptum eft, * ut ad arnifatipneScriminum non admittanrur, quibusid Jibet, fedeerti homines quibns id mnneris publica poteftate impo/itum eft: ut nihil quifquam faciat ad alienum fanguinem fundendutr. niii officii necef- fitate. Hue ipedat Eliberinx Synodi canon: Delator fi qttis cxjluvit fidelts , frper ddmior.em ejus xliqfti; fuerit prtferiptus vsl interficius , pUcuit turn net in fineaccipere communiemm . XVI. Sed tk jllud fimul ex antedidiis intelligirurminime conful- tum effe homini vere Chriftiano ac ne ipfum quidem decerc, * ut admunera publica qua: de fanguine judicium habent fua lponre fe ingerat, jufque vita ac necis in cives dbi tanquam omnium excel- lentiffimo & Deo cuidam inter homines deferri aquum exiftimet ac ■ profiteatur. Nam certe quod Chriftus monet periculolumelTe de a-, liis judicare, quia quale judicium in alios ferimus , tale nobis in pari¬ bus caufis a Deo fit exfpeftandum, omnino hue etiam pertinet. XVII. Quaftio eft non ignobilis , an leges humans qua inter- fedtionem quorur.datn hominurn pefmittunt, interfecloribus jus verum praftent etiam apud Deum , an tantum inter homines impu- nitatem. Pofterins hoc Covarruvix & Fortunio placer, quorum 1 fenrentia adeo dilplicet Ferdinando Vafquio , ut nefandam voast. Dubium non eft, ut alibi quoquedixiinus , utrumvis legem fac ere polfe, in certis cafibus. Vtrum autem yoluerit, parrim ex verbis k- [ gis, partim ex materia intelligendum eft. Nam fi dolorilexiniuh . get, pcenam humanam tollir non vitium,ut in marito quiadulterant uxorem ■* aut adultemm occidit. Si vero pcrlcuium relpidt tuta- ri maii ex dilatione pcena, cenlerida eft jus ac poteftarem publicim privato concedere ira ut jam privarus non fit. Hujus generis eft iex ilia in Codice Iuftinianeo fub rubrica, quando licear unicurquefine judice fe vindicare vel publicam devotionem , ubi cuicumque liccn- tia darur fupplicio fubjugandi milites populatores hac additar> tione : melius enim est occumre in tempore queim pofi exitum vtnoicen. Veflretmigitur vobis permittimus ultionem , quod ferum eft punirejimu fiu'jttgttmus ediclo , ut nullusparent militi cui obviate iciocponctu ut latrctu Et lex fubfequens de opprimendis defertoribus: cutxti, inquires adverftts Intrones puhlicos defertorefque militia jus fibi fount pro f.-- communi eHenende publica ulticnis indultum. Hue & illud pertmet In* tulliani: * In re s mejeftatis fo puhlicos hoftes omnis homo mils cjl. A* que in hoc differt jus occidendi exfules, quos bannitos tiv: . ab iftarum leguin fpecie , quod ibi prxeedit fpecmlis Icntentia, r. >- generalc ediftum, * accedente fadti evidentia, vim latx fentev.tx obtinet. ■XVIII. Nunc illud videamus fint ne omnes adus vitioli ti¬ ll t puniri abhominibus poflint. Pro cerro habendum eft, nononus- effe tales. Primum enimadimsmere interni, etiamfi cafualiquo, puJ per confeffionem fubfecutam, ad notitiam aliorum pprveniant, fo niriab hominibus non poifunt, quia ut alibi diximus.naturx human* cor.- ! I < 1 Jt I: it I [fi w X- il P nu cc: ten mo dir fi a pan rqu pun: feci *!» nmi< fJco ©era Wi aCPACIS, LIB. II. tongruum non ell ut ex adlibus mere internis jus auc obligatio inter homines nafcatur. Et hoc lenfu accipiendum ell quod didtant leges Romans : Cogitatknd pmam neminem mcreri. Id tamen non obltar quo minus adtus interni * quatenus in externos influunt in xftima- rionem yeniant non foi proprie , fed adtuum externorum, qui inde meriti fuiacppiuntquahratein. XIX. Secundopuniri ab hominibus nequennt adlus inevitabiles naturx bumana?. Quanquam enim peccatum elfe non poteft nili quod Jibere fir, ab omni tamen omnino peccato & temper abftinere lupra hmnanam ell conditionem, unde cognarum homini elfe pec- care inter Philolbphos Sopater,Hierodes, * Seneca, * inter Iudxos Philo, inter hiftoricosThucydides, inter Chriftiano'splurimiprodi- derunt. Siptmiend'us efi, inquit Seneca , cmcumqm prav^u mdefktmque DeiraliS. mgenium eft, pcetta neminem excipie ‘. Sopater veto, w rif aiuMpcug- II,C ' xg'haifio, tc (tflftt rni Kp (f>vi rSt , culpas mi- notes quafiquotidiams. Imo dubitari poteft an hare recle & proprie peccata dicantur , cum libertatem q.uam in fpecie habere videntnr in fua generalitate confiderata non habeant. Piutarchus Solone : ?« j libcralitas,grarixrelatio. Tradtathac quxftionem Seneca,an in-^X'' 6 ’ grati virium impunitum elfe debeat; & cur non debear, adfort mul- ‘ ’ tafed hoc prxcipuuin,quod & ad alia fimilia extendi poteft: Cum res bomtijfnna fit refirre gratiam, dejinit h nefiet effe fi necefi'aria eft , id eftho- neftatis gradum excellentem amittit, quod fcquentia indicant: non enim magu laudabst qttifymm grot uni honiinem opium euwi aut depof.ttm X J reddidit, Adg.fr. 1 , 21 . si i. 19. AdS^fr. 1 . 2 . 350 DEIVREBELtI reddidit , ant c^uod debebat litre, judicium folvit. Mox : non til gloriofa m gratum effe, * mft tutum ejl ingratum fuiffe. Aptari ad hujus generis vitia poteft illud Seneca; patris in controverfiis ; * Egoreumnonlmdm defidero, fed alfolvi. XXI. Sequitur illud traftemus, an igno/cere aut veniam dare liceat interdura. * Negant enim Stoici, ur videre eft in fragmento apud Stobaium titulo de Magiftratu, in oratione Tullii proAlure- na , & in fine librorum Senecasde Clementia, fed levi argumento. Venta, ajunt, debit a poena remijfio ejl : Sapiens autem quodfacere debet fain. Hie fraus latet in ilia voce debits,. Nam fi intelligas eum qui peccavit poenam debere, id eft fine injuria puniri pofle, jam non fequetur ft 3 uis non puniat, facere quod facere non debet. Si vero ita accipias ebitam effe poenam a fapiente, id eft omnino oportuiffe exigi, dice- * musid non Temper accidere, aepropterea hoc fenfu poenam pofle effe non debitam , fed licitam tantum. Atque id verum effe poteft turn ante legem poenalem, turn poft earn pofitam. X XII." Ante legem poenalem conftitutam dubium tamen non eft quin poenas locus efffe poffit, quia naturaliter qui deliquit in eo ftatu eft, ut puniri licite poffit: fed * non ideo fequitur debere earn exigi: quia hoc pendet ex connexione finium ob quos ptrna infti- tuta eft cum ipfa poena. Quare fi fines illi per fe morali asftimarione neceffarii non fint, aut alii fines ex oppofito occurrant non minus utiles aut neceffarii, aut fines poenx propofiti alia via obtir.eri pof fint, jam apparet nihil effe quod ad poenam exigendam prscife obli- get. Sit primi exemplum inpeccato pauciffimis cognito, cujuspto- indc publica tradudtio non neceilaria fit, aut damnofa etiam: quo illud pertinet Ciceronis de Zeuxi quodarn: AdduSium in judicium fortajfe^ dimitti non oportuerit: conquiri -vero ad judicium neceffc non fuii. j Secuffdi in eo qui benemerita aut fua aut parentum repenfari digna, ; culpas opponit : nam , Ut ait Seneca , beneficium fuperveniens kjuria Mpparere nonpatitur. Tertii in eo qui verbis emendatus eft , aut life verbis fatisfecit ut ad eos fines poena jam opus non fit. Et hxc pars una eft dementias a poena liberans: quam refpiciens Hebrasus fap:ers l dixit : JeT f finaict civet/ fuXuijpoircv: juftum decet dementia. Nani qu;i ( poena omnis, praecipue gravior , aliquid habet quod per fe fpecn- tum non quidem juftitiae, fed caritati repugnet, facile patitur ratio ea abftineri, nifi major ac juftior cariras quafi irrefragabilirerob- ftet. Appofitus eft ad hanc rem Sopatri locus, cum ait: to ■deiiura- a».dy'f Jir-yi CTeeu/offtJlcrjv dxcpdjyd rcuntXut re T ^ag/.rz,M"rntev ftrootoptg. XXIV. Major efle difficultas videtur poll legem poenalem , quia legis audor aliquo modo legibus fuis obligatur, fed hoc dixi- mus verum effe * quatepus audor legis ut pars civitatis Ipedatur, non qua civitatis ipnus perfonam atque audoritatem fuftinet. Nani qua talis eft poteft legem etiam totarn tollere, quia legis humanae natura eft ut a voluntate hurnana pendeat non in origine tanturn, fed & in duratione. Non debet tamen legis audor legem tollere nili probabili de caufa, peccaturus alioqui in regulas juftitiat guber- natricis. Sicut autem totam legem tollere poteft , ita & vinculum ejus circa perfonam .aut fadum fingulare manente de cattero lege, Dei ipfius exemplo , qui Ladantio tefte , legem cv.mponeret rrn utique ademit fili cmnem poieftatem ,fed habet ignofeendi I'tcentinm. * Jmper atari, inquit Auguftinus , [licet revocarefentcntlam , (ft ream mortis abfolvere & ip ft ignofeere : caulam explicat, quia non eHfubjeHuslegibtu qui habet in peteftate leges fine. Seneca Neronem hoc vult cogitare: Occidere con- r><- ckm. /. tra legem nemo poteft : fervare nemo prefer me. Sed hoc quoque facien- 1, Sj S- dumnoneft nil! cau/i fuh/it probabili s. qua autem lint caufa? pro- babiles, quanquam non poteft prscifo definin', tenendum tamen eft majores efle debere poftlegem quam qua; ante legem fpedaban-p tur , quia legis audoritas , quam fervari utile eft, ad caufas pu- niendi acceffit. XXV. Caufce autem liberandi aliquem a poena legis folent efle aut intrinfeex, autextriniecse. Intrinfoca cum fi non fojufta, dura ta¬ men eft ncena ad fadum comparata. XXVI. Extrinfecaex meritQ aliquo aut alia re commendante: aut etiam foe magna in pofterum : quod caufa; genus tunc maxime fufficiet, fi ratio legis faltem particulariter ceflet in fado de quo agitur.Nam quanquam ad luftinendam legis efficaciam fatis eft ratio univerfalis fine repugnantia contraria; rationis , * tamen ceflatio ra- tionis etiam qua; particularis eft 'efficit ut lex facilius & minore cum damno audoritatis folvi poflit. Id autem maxime ufu venit in hs delidis qua; per ignorantiam, quam vis culpa omni non carenrem, autperanimi infirmitatem fuperabdem quidem fod difficulter fu- F ra I>ilem committuntur , ad qua; Chriftianus hominum redor maxime refpicere debet ut Deum imitetur , qui in veteri qui¬ dem federemulta talia hoftiis quibufdam expiari voiuit.: I.evtt.' 35* DE IVRE BELL iv & v; at in novo federe verbis & exemplis teftatus eft ft ad ta- lia refipiicentibuscondonandaeffe faciJem. Lucaxxm, u. Hcbr iv, if ; v, 2. i Timoth. 1,13. Etquidem illis ChriftiapadLu- cam verbis , condone illis pater , quia nefciunt quid faciant , * aadu&um Theodofium ut Antioehenis ignofceret, notat Iohannes Chryfo- ftomus. ; tii.i.Mfi- XXVII. Atque hinc apparet quam male Ferdinandus Vaf- quius dixerit, juftam caufam dilpenfandi, id eft lege folvendi, effe earn tantum , de qua legis auditor confultus dixiffet, extra me’ntem fuam effe earn obfervari. Non diftinguit enim inter emesxuae qua Lii.ut.26, legem interpretatur, & inter relaxationem, Vnde & alibi Thomatn &‘-46. &Sotum reprehendit quod dicant legem obligare etiamft caufa particulariter ceffet, quafi legem effe putaffent folam fcripturam, quod illis nunquam inmentetn venit. Tantum veroabeft ut om- nis legis relaxatio , qua: iape libere & dari & omitti potcf;, refe¬ renda lit ad i-mliKtiati proprie didlam : ne ilia quidem relaxatio qua aut ex caritate aut cxjuftitia redtrice debetur, eo referri poteft, Aliud enim eft legem aut probabili aut etiam urgente caufa tollere, aliud declarare fadlum ab initio mente legis non fuiffe coin- prehenfum. De tollendis poenis vidimus , de taxatione earum vi- deamus. XXVIII. Ex fupra diftis apparet in poenis duo Ipeftari, id 0b quod, & cujus ergo. Ob quod , eftmeritum; cujus ergo,eft utili- tas ex poena. * Puniendusnemo eft ultra meritum, quo ea pertinent rp'/f. xv ad qute ex Horatio jam ante protulimus, & Ciceronis illud: Ejl pmt modus ftcut rerum reliquarum qusdammediocritas. Ideo pcenamaeili- L.SanHia. mationis nomine appellat Papinianus. Et Ariftides Leudlrica fecun- D.dspxn. da humana natura conveniens efle ait, ut in quoquecriminefitali- quid ultra quod vindifta procedere non debeat. Demofthenes vero in epiftola pro Lycurgi liberis aqualitatem in poena non ita nude fpedtandam ait, ut in ponderibus & menfuris, fed expenfo propoli- toacvoto ejus quideliquit. Intra meriti veromodum magisaur minus peccata puniuntur pro utilitate. XXIX. In merito examinanda veniunt * caufa qua impulit, caufa qua retrahere debuit, & perfbna idoneitas adutrumque. Vix quifquam gratis malus eft, aut ft quern malitia propter feipfam dele- ftat is ultra modum humanum proceffit. Pars maxima ad peccan- ptt. i 3 ij, dum ducuntur affeiftibus: « btfivpi* mtli ifettgmtv : Apptw< . concipiens par it peccatum. Appetitus nomine jam & declinandi mail J impetum comprehendo, qui maxime eft natur alis i deoque inferap- petitus honeftiffimus. unde qua mortis, carceris Jfcioloris fflt m- I ma egeftatis vitanda caufa injufto fiunt maxime excufibilia vtccri j folent. Et hue illud Demofthenis pertinet: JEquum eft his qui cm* j xdttsfint malt ftunt magts iraftcr, quam his quos egeftas impellit : nam ttputf ^ mandate utentes judices neceffitas aliquid adfert v'.nia , cum ft qui in afftuentia iniuftifunt nihil habeant pr&texti probabilit. Sic Acarnanas es | Ifib.ix. cufat Polybius quod impendentis periculi relpedlu federis cii.' Grscis in ALtolos iaiti leges non irnpleffent. Ariftoteles: . ‘ t #* 0 1 I “ I e I c I c ! < 1 I il r 1 c P ct Of ta d fi n I fa ft ci< I fed ki !» m »< i A C V A C I S, L I B. 11. 33i 'tutu v i aigAessj* I s 3 bAi'«(' » A" A‘ *Jw«>> i 4# *«W. 4 a^» Alim; 5 ttf*!®' ^»»W. » 5 re tiny muS , jjg,»\t>s r# ir-iaiti. Magts voluntarist ett incontinentia qitam timiditas: nam ilia, volupta- m er g 0 ; / ; 13* Do vera re- lig . f. 6. III. JV/c. VII, lo. Cap,6. 334 DE IV RE BELLI delidto inarftimationem venirct. Id enim locum habere debet in his quibus alioqui non malis lubito aliqua peccandi dulcedo fubrepfir non in his qui totum vita? genus immutarunt in quibus ip/eDeus apud Ezcchielcm nullam fe habere ait prioris vitx rationem, q UI . btilque adeo Thucydideum illud aptari poteft: 4 ksW«< earn c-n an Uyffiu xatffti yy->\j ■ Duplieiterpcenas merentur eo quod ex bonis mali fdcli funt, quod & alibi dixit : «u cine cm nv&myjnut dpg.^. Tuttsr., quiaipfos peccare minime decebat. Itaque optime Chriftianivc- teres in pcenis canonum atftimandis* non nudum delidtum vo! uerunt afpici, fed limul vita? quod praceffit, &quod fequitur, ut ex Ancy- rana & aliis Synodis videre eft. Sed & lex pofita adver/us vitium (pecialem quandam malitiam veteri fuperaddit: quod ita docer Au- guftinus: * Lex prohibens omnia, delicia congemimt ; non enim jimplexpec- catum efl non folum malum fed etiam vetitnm committere. Tacitus : Si ve¬ ils quod nondtim vetitum eft, timeas ne vet ere : at ft prohibited impunetranf- feenderis , neque mews ultra, nequepudor eft. X X XI. Perfonat aptitudo aut ad confiderandas caufas averten- tes, aut ad fufcipiendos affedlus incitantes coilfiderari folet in cor¬ poris mixtura, aetate, lexu, educatione, circumftantiis adtus. Nam & pueri & foeminae,& craffi ingenii homines maleque educari, julh & injufti, liciti & illiciti diferimina minus habent cognita:&in qui¬ bus bilis pravalet iracundi font, in quibus languis ad venerem proni, turn vero hue inventus, illuc fenedtus propendet. Andronicus Rho- dills 1 tpedtiru ( loitvv ev itbnMywi ma A'dW rois tdy^dis, tj zip,?.:’* crj; cwm, xj tmS da ■ Videtttr fattis turpibtts excufutionu m. quid adferre natura, (ft delictum efficere tolerabitius. Metum accendit maliimminentiscbgftatio , & iracundiani recensacnecdumfeda- tus dolor , 'ita ut rationem audiri vix ftnant: funtque illorum affe- j 6iuum dclidta merito minus odiola quarn qua:ex voluptatisnafcun- tur defiaerio, quod & minus eflicaciter mover, & difFerri * & aim fibi materiam line injuria quatrere facilius poteft. Ariftoteles Kice- machiorum leptimo : O f/fis cpvotxdm^t ri l ^atem-ns v • las if SoAiis yj t fil dtaytcaitn. Mages naturale ira (ft acerbitas, quam tufbtt eortm qtts modum excedunt minimeque funt ncceffacia. Omnindfenini J lud tenendum eft , quo animi eliger.tis judicium rnagis impedin'! | quoque magis naturalibus caufis, eo quod delinquitur minorisefte. Ariftoteles didtolibro : , Isis fix iirfyfi » uplft.a ms ImfloXces tij aj ptjne , dttsk ■bAmov a, 7iw0«v: lujlum eft fi quit oculum alteri ejfoderit , non tantundem modo , fed (jf amplhts patiatur . Nec enim aequum eft ut par fit.periculum innocentis & nocentis , ut redfe oftendit * Philo quo loco de honreidii poena tradlat. Atque hoc inde quoque a:fti- mari poteft, quod delidta quaidam * non confummata, & icleo con- fqpimatis minora nocumentum infligant par cogitato, quod in lege Hebnea * de fal/o tefte proditum , & in lege Rornana deeo qui ho- Deia, sit minis occidendi caufa cum telo ambulavit. Cui confequens eft ut 19 . perfedtiscriminibus major refpondeat poena, fed quia morte nihil eft gravius eaque iterari non poteft, ut Philo notat didto loco, ideo intra earn neceflario confiftitur,additis tamen interdum pro merito cruciatibus. XXXIII. Poenae autem magnitudo non tantum nude fpedla- tur,fed cum refpedlu ad patientem. Nam muldta eadem pauperem onerabit, divitem non onerabit: & vili ignominia leve erit malum, honorato grave: quo genere diverfitatis fa?pe utitur lex Rornana: unde harmonicam proportionem exftruxit Bodinus: cum tamen re- vt * vera fimplex hie fit &qualisin numeris a:qualitas,meriti ad poenam, itep.c.uit. licut in contradhbus mercis ad numnios, quanqnam alibi merx ea¬ dem plus, alibi minus valet Atemque nummi. At fatendum fepe in lege Rornana id non fieri, «■><& fir&mrrchiisflus , id eft fine nimio per- fonarum & qualitatum ad fadlum non pertinentium refpedlu,a quo yirio longiflime femper, abeft lex Mofis. Et hxc quidem ut diximus mtrmfeca eft poena: taxatio. XXXI Sed intra conceffutii modum ad minimum ducit caritas 336 DE IVRE BELLI carltas ejus qni punitur, ni/I plurium ;Mior caritas aliud fuadeat ob eaufam extrinfecam, qua; incerdum eft ingens periculum ab eo qui deliquit, plerumque autem neceflitas exempli. Ea aiutem nafei folet ex generalibus in vi tauten t is ad peccandum qua- reprimi nifiacribus remediis nequeunt. Inviramcnta autem pracipua funt, confuetudo & facilitas.' XXXV. Ob facilitatem lex divinaHebras data graviuspunit furtum * depafeuo quamde domo, Exod.xxn, i & 9. Minus de Scythis: Nullum fcelm apud eosfrrto grfivius , qvippe fine lecio munimen- toque pccora (fi etrmentet habentilus , quid fxlvum ejfet fifurari liceret ? Si¬ mile illud in Ariftotelis problematis fe&ione xx'ix: 0 topfifirtn ixcmhf MTOS v.yr,tn:lf 3 p&‘ tit of tpvhay.cct T tips'! oMtl; sApjm. Leges under cm feiret * illit in lode dominos res fuas cuftodire n:n pop cuftodem legem addidih Confuetudo fadti etli aliquid detrahit de culpa ( non [me rations vt- niam dedit, inquit Plinius , facto vetito quidem, non tamen inuftato) pee- nse tamen acrimoniam ex aliquaparte flagitat: quoniam ut Saturnh L.mfattu. nus loquitur, w'?w«»z mulctsgraffantibus opus exemplo efl. Sed irvjudiciis D.d< pienit. ma gi s illud, in legibus hoc fequendum eft, ratione habita temporij quo leges aut judicia feruntur: quia pcenx utilitas magis in univer- falitate fpe&atur circa quant funt leges: cqlpaautem major aut mi¬ nor eft in ftngulis. XXXVI. Quod autem diximus ubi magnx urgente/gue au- fse ceftant, ad minuendam potius poenam promtos nos effe debere, in eo dementia: pars altera lira eft. Nam priorern in tollenda pint Lib .i de cl. collocavimus. Quiet difficile esl tempcrcimentum, inquit Seneca, qrc-.-tui C “P tquo plus futtimm ett in partem hitmaniorem pretponderet. Alibi'. Vcman a lap.tx. futopoterit donet i fin minus temperct. Et apud Diodorum Sicnlumlaii- datur rex JEgyptius quod imponeret iiy.ug/.ac Dd-rhss c? iliac */«>;; - I da murids minora. DeM. Antonio Capitolinas: Eratmos ifie/affi: | ui omnia cnmlna minore fupplicio, quam Legibus plcBifole ent, punnet, fa I quoque orator dixit, oporrere leges quidem conftituirigidas, !d | * pernasexigi legibus mitiores. Et Ifocrads eft monitum : to'sw* j yutf txirint , utpoetu infiigantur infra peccant:’.- I dum. * Anguftinus comitem Marcellinum fic admonetfui officii MibifoUkitudo maxima incujfa eft , ne forte fubUmitas tuacenfeat iosiku legim [event ate effe pleclendos, ut qmliafec.runt, tali a patiantiir, idccpifi Hurts oLteftor f.dem tuam,quam hales in Chrtfio.per ipfitis Domini tuftiuty ricordittm ut hoc non facias, nec omnino fieri permitttis. Cu j us efl & hoc: Sic etittm ipfos criminum tilt ores, atque in hoc officio non irct propria ttttitf tos, fed legim mmifiros, nec fiuarnm fed altenarum txmintuttrum War * vindices, qaetlesjudiccs effe debent, unv.it divined Centura ut cogitdfMff t,r ! fuapeccetta mifericordieim Dei necejfariani, nec putterent ad culpttm off:" * pertinere, fiquid erga cos mifericcrditer agerent, quorum vita naifqtu legitimampoteflettem. _ , 1 XXX.VII- Speramus nihil a nobis praterniiiTum, <3 U0Q ““ hujus argument; iatis difficilis& o'ofcuri cognitionem magnopert ■ faciat: nam quatuor ilia qua: * Maimonides mnxime ait lpc^ ’pj poenis, magnitudinem peccati, id eft damni, frequentiam - i ( t ) c ! i 1 P c ri d I d 1 f 0 tc re er M cj (1/ eSt ra * . car iix ad fen apu vita fece tasl Uqi pta. '■S'® ns, AC PACIS, LIB. II. 337 peccatorum , quantitatem concupifcenti* & operis facilitatem ad iualocaretulimus. nec minus ilia feptem qua: confufe facis in potnis confiderat Saturninus. Nam perfona ejus qui fecit ad aptitudinem illam judicandi maxime perrinet, & perfona ejus qui patitur inter- dum aliquid confert ad aftimandatli culpa: magnitudincm. * Lo¬ cus injuftitix culpam aliquam addere folet peculiarem autetiamad facilitatem operis pertinere. Tempus ut diuturnum eft aut breve, ita liberratem judicandi auget, aut minuit, interdum & pravitatem animi oftendir. Qualitas partim ad genera appetituum refertur, partim ad caufas qua: abftrahere a peccando debebant. Quantitas quoque ad appetitum referenda eft. Eventus ad caufas abftra- hentes. XXXVIII. Solereposnafexpetenda:caulabellafufcipi &fti- pra oftendimus & paflim decent hiftorise: ac plerumque htec caufa cum altera de damno reparando conjunfta eft, quando idem adhis & vitiofus fuit & damnum reipla intulit, ex quibus duabus qualitatibus duxdiverfa: nafcuntur obligationes. Non efle autem bella fufcipien- da ob delidta quatvis fatis conftat. nam ne leges quidem fuam illam ultionem, qua: tuto nec nil! nocentibus nocet, omnibus culpis im- pendunr. Redte, ut modo diximus, Sopater oporrere ait ea qua: minora & vulgariafunt delidta diffimulari, non vindicari. XXXIX. Illud autem quod in oratione pro Rhodienfibus aCa- Gd _ L VII » tone didtum fuit, non cflesequum poenas quemquam dare ob earn rem quod arguatnr male facere voluifle, fuo quidem loco non male erat pofitum , quia nullum populi Rhodienfis decretum adferri po- terat, fed animi fludtuantis conjedfcura:: univerfaliter autem hoc re¬ cipiendum non eft. Nam voluntas qua: ad externos adtus proceffit (internos enim ab hominibus non puniri fupra diximus) pcenis folet efleobnoxia. * Seneca pater in Controverfiis: Scelera quoque, qmm- vis citra exitum fubfederunt, puniuntur. Irjuriam qui fatburus eft jam facit, * ait alter Seneca: non exitus rerura led * confilia legibus vindi- De Itil /,4 ‘ cari Cicero dixit pro Milone. Periandri didium erat: f-'n ftivov t&s ni ' txs Sic Romani cenlent bellum Lmm/ih. ineundum cum Rege Perfeo, niii fatisfaciat de confiliis belli parandi xln ‘ adverlus populum Romanum initis, quia fcilicet arma, milites, claf- fem jamcomparaverat. Atque hoc ipfum in Rhodienfium oratione apud Livium redte notatur: neque moribus, neque legibus uftius ci- vitatis ita comparatum efle, ut fi quis vellet inimicum perire, ft nihil fecerit quo id fiat, capitis damnetur. Sed nec omnis perverfa volun¬ tas fadio jam aliquo indicata poena: facit locum. Nam fi ne perpetra- ta quidem peccata omnia vindicantur, multo minus cogitata ac cce- pta. In multis locum habet , quod Cicero dicit: baud fcio an fatis fit j ^ turn qui lacejferit injuria ftupoenitere, Lex Hebrafis'data adverfum ple- taque delidta inchoata contra pietatem , aut etiam contra hominis "tamextra judicium, nihil /peciale conftituit: quia & circa res divi- nasutpote nobis inconlpicuasfacilis eft error, & iracundiae impetus ■; non mdignus eft ctli ignofeatur. Caterum in tanta matrimoniorum d C0 P ia a henas nuptias attentare, aut in tarn arquabili pofleftionum di- f • Y vifione \ ' > Cup. 358 DEIVRE BELLI vificne fraudem ftruere qua cam aliens jadura fe quis locupletet minime erat ferendutn. Nam iilud, non concupi/ces, quodinDeca* i logo eft, quanquam ft fcopum fpedes legis, id eft r« mivfUg. mi,, l at i us I pater* ( vellet enim lex, omnes etianf menre efte puriflimos) ta¬ uten ipfum prarceptum externum , irnxb Q^uxtiv, quod attinet, ad ; motus animi pertinec qui fado produntur , quod aperte liquet ex Hides in Panathenaico ait eum fufcepta communi humani genpr:; cura meruiffe in Deos referri. Laudatur {uniliter Theftusa. ’ tronesScirona, Sinin, & Procuften fuftulerit, quern fie delelcpe tem Sapplicibus inducit Euripides: J?7idem fMinor ft ncmenhocper Gf&ciam Mihi dedefunt, * tutor ut fcelerum vccer. Valerius Maximus deeodem: quicquid ubique monftriuut fcekd.-^ virtute animi acrobore dextr& comminuit. Sic non dubitamus <]Uiri]U ^ Plutanb. de fint bclla in eos qui in parentes'impii funr, quales Sogdiara arae- l&.f.c. 3. Fort-. sAlex. quam eos Alexander hancferitatem dedoceret: in eos * qui nam carnem epulantur, * k quo more abliftere Gallos vete.e> - —: ~ J_:_pxerceM idque cum jam ante pofuiifer, in y. Atque eo fenfu voxHebria & ei refpondens Grseca reperiuntur rum Mich. 11,2, rum alibi. In- choata ergo delida armis vindicanda non font, nifi & res fir gravisi& eoproceifum fitut ex tali adu aut certum malum, etfi nond'um iilud quod intendebatur, fecutum jam fit, aut certe ingens periculum, ita ut vindicatio aut conjunda fit cum cautione future noxae (de qua fupra egimus in capite de defenfione) aut dignitatem laefam rneatur aut pernitiofo axemplo occurrar. X L. Sciendum quoque eft reges,& qui par regibus jus obtmenr, jus habere pcenas polcendi non tantum ob injurias in fe aut fubditos fuos commilfas, fed & ob eas qua: ipfos peculiariter non tangunr, fel in qnibulvis perfonis jus nature aut gentium immaniter violaiiribus Namlibertas humanae focietati per poenas confulendi, qua initio ur diximus penes fingulos fuerat, civitatibus ac judiciis inftimtis penes fummas poteftates refedit, non proprie qua aliis imperant, fed qua nemini parent. Nam fubjedio aliis id jus abftulir. Imo tanto hone- ftiuseft alienas, injurias quam fuas vindicare, quanto in lifts magis metuendum eft ne quis doloris fui fenfu aut rnodum excedat,aut certe animum inficiar. & hoc nomine ab antiquis prsedicatuseftHer- 1 Dehnef. cules quod Anta?o, Bu/yride, Diomede & fimiliDus * tyrarihislk- ‘iloirHel rar it terras, quas ut Seneca de eo loquitur, tranfiitnon concupifcec- tnt'. 1 ' do, fed vindicando, maximorum bonorum audor hominibus,utLy- fias indicar, injuftos puniendo. Diodorus Siculus deeo lie loquitur: tkj «tiitdfas inweriaat ms •xi>k’aw ■djha'i&retf '■ homines injuftos £? reges infolentes tollendo beatas reddebtt es¬ tates. Alibi dixit : tyvl&'my oi xtsum’i rxs dSixvs : orbemobiitfr' •deiniquisexpetens. Dio Prufeenlis de eodem: t*? minpt difrimn hct'Cf W >$* jtyatUt Uvjpu7im jumAvs rc/j iQyfut* nt» Miaow*: Hw*.-; r nalos puniebat, & fuperborum regrn dejkttebttifutt in alios transfenbut. An- c ’ !9 ' Marco Euangelifta qui idem iilud prxeeptum extuiit, in 1 Hercules coegit, narrante Diodoro j in eos qui piraticam exeru- qui ter & ne. quz tan run adn qaoi feai eos cat : a c p a c i s; r. i b. i r. 335 Seneca: Si nonpatriam meam imptignat, fed fust gravis eft, (ffepofitusa'mea vit de te~ gentefuam exagitat, abfddit nibilominm ilium tanta prstvitas mimi. Augu-- ftinus : Opinantur feeler a facienda decerni , qualia fi aliqua t errena civitas L. v ieciv. decerneret, decreviffetve, genere hnmtlno decernente ftier at evert enda. De ta- ■ D, '“ libus enimbarbaris, & feris magis quam hominibus, did irede poteft quod de Perils qui Grads nihilo dete'riores eranr,perverfe dixit Ari- ftoteles, naturale in eos efTe bellum, & quod liberates Panathenaico dixit, juftifiiinum effe bellum in belluas, proximum in homines bel- luisfimiles. Et eatenus fententiam fequimur Innocentii & aliorum imo.c.ejMi qui bello ajuntpeti poffeeos * qui in naturam deiinquunt: contra quam ientiunt Vidoria, Vaftjuius, Azorius, Molina,alii, qui ad jufti- Fi or . 3 part. tiam belli requirere videntur, ut qui fufeipit autlarfus lit in fe aut re- ttt.n.i.;. E ublica fua, aut ut in eum , qui bello impetitur , jurifdidionem ha- eat. Ponunt enim illi puniendi poteftatem effe effedum proprium vm.Rd.ide jurifdidionis civilis, cum noseam fentiamus venire etiam exiure 40.. naturali, qua de re aliquid diximus libri primi initio. Et fane fi illo- rum a quibus diffentimus admittattir ientenria, jam holds in hoftein ■puniendi jus non habebit, etiam poit lulceptum bellum ex caufanon punitiva : quod tamen jus plerique concedunt & ufiis omnium gen¬ tium confirmat, non tantum poftquam debcllatum eft , fed & maa nenre bello, non ex ulla jutifdidione civil!, fed ex illo jure natural! quod & ante inftitutas civitates fuit, & nunc etiam viget rf quibus in locis homines vivunt in familias non in civitates diftributn X L I. Sed cautiones hie nonnulla? adhibendx funt, pfitha , lie mores civiles, quamvis inter rnultos populos non fine ratione rece- pti, fumantur pro jure natura? : qualia ferine erant ilia qua? Perlas k Gracis difparabant, ad qua rede Pltttarchi illud referas : trpoipxni ‘zpp.uhalictf to fixfSceg/ zoy, barbaras gentes ltd mores cultiores reducers velle obtentum effe quo veletur alieni cupiditas. X L 11 . Secunda,ne ternere annumeremus a nalura vetitisea de quibus id non fatis conftat , & qua; lege potius divina? voluntatis in- terdida funt, in qua claffe ibrte ponere liceat* innuptos concubituSj & quofdam eorum qui incefti dicuntur, & fenus. XLIII. Tertia , ut diligenter diftinguamus inter printipia ge- L.'Sitduke - neralia, quale eft honefte vivendum, id eft (ecundum rationem , & r,um - s - f ra - quatdam hisproxima, fed ita manifefta ut dubitatiOnem non admit- rant, quale eftalteri ilium non rapiendum, & inter illationes qua- adult.' rum alia? facilem habent cognitionem, ut pofito matrimonio * non admittendum adulterium , alia?vero difficiliorem, utultionem qua: in dolore alterius acquielcit effe vitiofam. Ferme idem hie evenit quod in rnathematicis, ubi qua?dam Hint notitire primx , adt pri- mis proxima?, quxdam demonftrationes qua; ftatirtl & intelliguntur & affenfum obtinent, quxdafn vera quidem, fed non omnibus paten-- tes. Sicur ergo circa leges civiles eos excufamus qui legum notitiairi autintelledumnon habuerunt, ita & * circa natura leges par eft pdaith-.* eosexcufari quibus aut ratiocination^ imbeCillitas aut privata edu- i catio obftant. Nam ignorantja legis ficut inevitabilis fi fit tollit Lurxtt, peccatum; ita etiam cum aliqua negligentia conjunda delidum mi- lu Y z nt.it. ' ’ * r luft'mu * xxv III* C.peecatum. pAl,U 10. Si!. It alien: v JI VoU Da ere at. ■ /j ' r.. 340 DEIVREBELtI nuir. Atque ideo Ariftoteles barbarcs qui prave educati circa talia ' delinquunt iis comparat qui morbo corruptos habent appetitus. 1 Plutarchusait effequ^dam 'pafe die 4 /v X$s WhJ Qir.t e|ifsp. I %f, riv co/Jpumn : morbos animi qui homincm de naturdi Jiatit dejicimt. Po j ftremo illud addendum , quod femel dico r.e ffepe repetam, qusad poenam exigendam fufeipiuntur bella fufpeda effe injuftiriar, nififee- lera Pint atrociffima & manifeftiflima, aut alia fimul aliqua caufa concurrat. De Romanis Mithridates forte non extra verum aje- bat : non deliSia fegtim illos , fed vires ac mateftatem tnfequi. XLIV. Perduxit nos ordo ad delida qua:in Demn committun- tur, quarritur enim an ad ea vindicanda bellum fufcipi poffit, quod late fatis tradfat Covarruvias. Sed ille alios fecutus exiftimat puni- tivam poteftarem non effe fine proprie difta jurifdi&ione: quam den- tentiam nos jam ante rejecimus. Vnde fequitur, ficut in rebus Ec- clefiae dicuntur Epifcopi aliquo modo W* *« 9 oA«ii» , id ell * tmiverfalk Ecclefis curam accepijfe , ita & regibus prater peculiarem fua? civitatis etiam generalem pro humana focietate curam incum- bere. Potior ratio pro fententia negante jufta effe bella talia, hr eft, quod Deus fufficiat vindicandis qua: in fe committuntur, uri: dicifolet, Deorum injuries diis tur s , & peijurium fatis Drum habere ultt- rem. Verum feiendum eft idem Scdealiisdelidlis dici poffe. Namil- lis quoqu^puniendis Deus baud dubiefufficit, & tameneaabJiomi- nibus redie puniuntur nemine diffentiente. Inftabunt quidam &di- cent, alia delida ab ltominibus puniri quatenus homines aliiirriefir- ! duntur aut periclitantur. Sed notandum contra, non tantumabho- minibus puniri delida qua: diredte alios tadant, fed & qua per con- fequentiam, qualis eft fui occifio, concubitus cum beftiis & alia qui- dam. Religio autem quanquam per ie ad conciliandam Dei gratiam valet, habet tamen & fuos in focietate humana effedus maximot Neqneenim immerito Plato religionem propugnaculum potelte ac legum & honefhe difciplin® vinculum vocat. Plutarchus firai.::;: cmiKTinh d-imsyii yjiwuiece Kj vo/ygHkoiae itfrfici, coagulum omnis focietal:i? fundamentum legiflationis . Philoni quoque eft kwnitmeri >■ ticr/nss «A vr<^ \-jnicf; i^uriKy,i 1J tsT ho; %£ ripen : effiMttjfimum amtttorimi ; j vinculum indiffolitbile benevols amicitis, * uniusDei cultus. Contrariaoa- nia ab impietate: ■ Heu prims- fcelerum cttufs mortalibus sgris * Nattiram nefeire Dei. Omnis falfa, inquit Plutarchus, de rebus divinis perfuafio pB® a> j fa, accedente animiperturbatione pernitiofiffima. Exftat ajw«"■' : blichum fententia Pythagorica: >1 yvZrts rmjcav tyirjn hi *(.’*'* y- dJb’Mptovia tsA da: Dei cognitio if virtue eft if fapientia & perfectif'■■■■■’■' I Bine Chryfippus legem dixit reginam divinarum huinanaiu®^ reram, & Ariftoteli * inter curas publicas prima de rebus c,i fi & Romanis jurifprudentia divinarum humanarumque rerum not.- ( tia. Philoni ars regia orfecyfyirat idliaTtr.iZiii x] h/todai 13 «{«" rerum privatarum , publicarum & facrarum curatio. Hac veto non tantum in una aliqua civitate confideranda funt, ut cum fi C P A C I S, L I B. I r. 541 Xenophontem Cyrus air fubditos hoc fibi addidliores fore quo Dei eifenr metuentiores , fed & in communi fociecate generis humani. ' Pietate fublata, inquit Cicero, fides etiam & [octet as humani generis & urn excellentiftimavirtm juftitiatoUitur. Idem alibi: luftitietm adfert cum co- DePm, iv. gnitum habeas, quad fit fummi reports & demini numen, quod confilium, qua. voluntas. Arque hujus rei evidens argumentum eft , quod Epicurus cum divinani providentiam ftiftulifter, * juftitia? quoque nihil reli- quitnili nomen inane, ut quam nafei diceret ex fola ccnventione,ne- quedurareulterius quam communis duraret utilitas , abftiaeridum autem ab his quae alteri nocirura eftent folo poenae menu. Verba ipfiusadhanc rem faneinfignia exftant apud Diogenem Laertium. Vidit hunc nexum & Ariftoteles qui v de republics cap. xx fic air de tege : ijfiov (poe.Si'jj romS-m h vze'o T mairm, e» Jac ndlaiprg'ix vo- ftifyivtt ehaj t utyovfo : minus enim populm timebit injujle traclari a Principe quem religiofum credat. Et Galenus libro ix de placitis Hippocratis & Plaronis, cum multa de Mundo divinaque natura quacri dixiffet nullo ad mores ufu, quaeftionem de providentia agnolcit uftis efle maximi turn ad privatas turn ad publicas virtutes: Vidit hoc & Homerus qui Odyffeae fexto&nono hominibus Kffj ky&tetsferis £f injuftis opponiteos quibus W fa flattens religiofa. Sic Iudseorum vete- rum * juftitiam religione permixtam laudat ex Trogo Iuftinus, licuteofdem Iudaeos Strabo dWioarjaySfisss w ivtnZehs as Ladtantius : Si ergqpietas eft cognofcere Deum , cttjtts cognitionis h/tc fummet InH lib. v. est ut cum colas, igr.orat utique juftitiam , quireligionem Dei non tenet, ffpuo- tnodo enim potest earn nijfe qui unde criatur igr.orat ? Idem alibi : Religioni !ra Dn " eft propria juftitia. Iam vero majorem etiam uliim habet religio in majori ilia quam in civili focietate,quia in civili partem ejuslupplent leges & facilis legum exfecutio : cum contra in rnagna ilia commu- nirare juris ex/ecu no fin difficiliima, ut qua? nifi armis explerine- queat, &leges pauciflimae: quaeipfe infuper fandimoniam fuamha- bentpraecipue a rneru numinis , unde qui in jus gentium peccant di- vinum jus violare paftim dicuntur. Non male ergo religionem con- l - 4 -ft de taminatam ad omnium pertinere injuriam dixerelmperatores. bxietau. X LV. Vt remrotampenitiusintrolpiciamus, notandum eft reli¬ gionem veram, quae omnium artatum communis eft, quatuor praeci- pue pronuntiatis niti, quorum primum eft Deum efie & efleunum. Secundum Deum nihil efleeorum quae videnrur, fed hisaliquid iiib- limius : tertium a Deo carari reshumanas,& aequiffimis arbitriis di- judicari: quartum eundem Deum opificem elfe rerum omnium ex¬ tra ie. Haec quatuor totidem decalogi pracceptis explicantur. Nam prinio aperte traditur Dei unitas: lecundo natura ejus inconfpicua ; nam propter earn imago ejus exftrui vetatur Dent, i v, 12. Qqomo- do & * Antlfthenes dicebat: otpftiXyftis ism tr.iy.lv, a.‘j~ •in ifoU if eszcv&> J'u tx-ms. oculis non confpicitttr, rei ntilli efl fimilis, u nie nec quifquam cum poteft exefftgie cognofeere. * Philo autem : T diqgd&v Excerpt, ei-’&r/yfteiv r Pslyzfti.uorft onov. Profanum efte : m qui inconfbicuus eft pin- gendo m fingendo imagin-m exhibere. Diodorus Siculus de Mole : ’xyD-- /in e tummiun to fit) tepci£ft eerJponriftogQar eiscq T Jeon > fimuldcrttm Y ? non 542 DE IVRB BELLI non confiituit, eo_ quod Deum non crtderethumctm forma ejp. Tacitus: ft. d-ei merite folaunumque numen intelligunt: profanos qui Deum imagines mm- tcdibtu materiis in fpeeiem hominum effmgunt. Piutarchus vero cur * Nu- ma de remplis fimulachra (uftulerit caufam hanc reddit: a? ir. ifa. rrls l 3( : %sUic.Thsdxt.m ! nmi i'v ix-'tm earth ««»{«»-nytftmgjuy eSwfjjffgw, t&i viiv rrfh ivir&iav : antiquum perfuafionem qua nullum haberi pojfit autiiuir- Qecthll gumentumcertius , fundamentum in commune pietstti pofitum. Arilloteis | ’-jmmi Siffraim JtSu ttfutf Idem lenfus apud P^ton®^ legibus decimo. _ . '’XL VI. Quare non vacant culpa qui etiamfi hebetioxis iuittn- genii quam ut certa ad illas notiones argmnenta aut reperire po.- , lint, aut comprehendere, cas repudiant, cum & ad honeftutr.E- | duces, & diverfafententia nullis argumentis nitatur. Sed quiadetS' nis & quidem humanis agimus , diferimen hie adhibendum eft u® 1 notiones ipfas, & inter mod-urn ab iis difeedendt. Ha? notiones, n-*. nie.n aliquod efte (unum an plura jepono ) & curari ab eo res ho,,. , num, maxime funt univerfales & ad reljgionem live veram * ive :' ! i 8 t t t i f Jl t F I 5 n fe Hi 3 f- f« Gr •n & igit viu pci poll livi *xen X dm, «ei A C V A C I S , L I B. I I. 343 fam conftituendam omnino neceffaris. r tJ ftftf (id ell qui Hek.xi,6. rdigionem habeat ■. nam religio Hebraris accelfus ad Deum vocatur ) Tn&uezq fit 'SU esa. ^ tw avnt piiSramhatis yvrmi: eum credere oportet (ft effe Deum, (ft ab eo prmia darife colentibus. Similiter Cicero: DeN “t. Sunt Philofophi, ftfuerunt, qui nttUctm habere cenferent humanarum rerum ° ser ' ** procurationem Deos, quorum ft vcra fententia eft, qua pot eft eftipietas, qua ftm- ctitcu, qua religio ? Hue enim omnia pure ac cafte tribuenda Deorum it a numi- ni funt, ft animadvertunturab his (ft ft eflaliquid « Diis immortahbus huma¬ ne %emri trihttum. Epi&etUS: fte< rise Jess; ivreiiixf f&i o la ts datkn Wit, sftd; v&oh'jftis ftbi «ti]« 'kyft), a; o»tov yjft J[u>uTar m'oXx ryxSiifti diiftwc. Pietatis hoc pmcipmtm bene [entire de Diis , nt qui (ft ftnt ^res omnes jufte ac rede admimslrmt. iElianus ait barbarorum nemi- n » c * nem delapfum ad Iftiiirfft , fed ab omnibus affirmari * & effe nu- tnen, & noftri curam gerere. Plutarchus libro de communibus noti- tiis ait earn qua: de Deo eft notitiam tolli fublata providentia: \e ft ofum■m rft fynftg/.or p&nt , a»la steft (pt’Kaftparm atpiXi/iov vo«c£g T %ir. Non enim immortalem t ant urn (ft beatum, fed (ft hominum amantem , it a ut (ft curet eos (ft profit ipfts, concipt atque intelligi Deum. La&antius: Neque honor ullus deberi pot eft Deo, ft ni¬ hil preftat colenti, nec ullus metus ft non irafeitur non colenti. Et revera ne- gare Deum elle, aut negare a Deo curari a&iones humanas, ft mora- lem effedlum relpicimus, tantundem valet. Quare ipla q’uafi neceffi- tatc au&ore hs duarnotiones * apud omnes ferme quos novimus populos per tot jam farcula confervatse funt. Hinc Pomponius erga i. vdmi & Deum religionem , juri aftcribit gentium : & apud Xenophontem, ft*- Socrates tk; S-th; oi%{ v, Deos colere legem effe ait qua: apud omnes homi¬ nes valeat: quod & Cicero rum de natura Deorum libro primo turn lecundode inventione affirmar.Dion Prufarenfis OrationexLi vocat filar yjft immar ri ft iiijiwmis ylnsc, hu/siac ftiv E*«w», bftoiwf 3 pagedgav drayr.uieui iftQv-w eft Ttavli to! Xoy ir.cl ■ytnpetsw yft pirn, qer- fuajionem qiuinftt hominibus communiter omnibus non minus barbaris quam Gratis neceffariam ac naturalern cunSis rations utentibus. Et paulo poll: yft\ ciataov git tS Tm-ofsspgl/is -ft zftftft 7ru. U71MTHS firas; cir/-' a'/ti dftltias. hypial/,Sft) ftv ft if ov, dmediv 3 dz irnTt- T($.7rmi: Piaciti igiturpcenamexigis ? Ncutiquam : fed impietatis : placitx traders permittitur, non (ftpietaiem oppugnarc. X L V 11. Carters notiones non arque funt evidentes , ut Deos flares uno non dfe: nihil eorum qus videmus Deum elfe, non mun- dum,noBccelum, nonlblem, non aerem rmundum non effe ab omri iternitate, ac ne ejus quidem matcriam , fed a Deo f ,. i%n, xfifaxerficq an, If tbs edf m Kypcufe.. Facility quit alia fibi confuttn txuat, quantumvis illis affixus fit, * quam ea qux dogmatism funt, Addequod quanta haec fit culpa pendet exjnodo illuminarionis & aVvis an.mi : : difpofitionibus quas hominibus pernofccre non eft datum. * Hire- j ticus Auguftinois demum , quialicujus * temporalis commodi& I inaxime gloria; principatulq'ue fui gratia, falfas ac novas opiniones J velgignit velfequitur. Audiamus de Arianis Salvianum : Hiram I funt, fed non ficientes: denique apud nos funt hsretici,apud fe non funt: nxm tantutn fe Catholicos ejfie judicant , ut nos ipfas titulohsretiu pravitatis if j punt. Quod ergo Hit nobis funt (ft hoc nos illis. Nos illos injur tarn divine ftp rationifacere certi fumus, quod minorem pr.tre filium dicant, Illi nos him '■ patri exifiimant, quod aquales ejfie credamus. Veritas apud nos eft, fed Mu p* fe ejfieprsfumunt. Hor.os Dei apud nos eft, fed illi hoc arbitrantur homrm.j vinitatis quod credunt. Inofficiofifunt fifed illis hoc eft fiummum religmaf- \ cium. Impii funt.jed hoc putant -veram ejfiepietatem. Errant ergo , fid* fa' animo errant, non odio/ed ajfechi Dei, honor are fe dominum,atque tmtuf j dentes. Quamvis non habeant rettamfidem, illi tamen hoc perfectsf‘ : ‘ - j mant caritatem , (ft quarter pro hocipfo falfie opinionis err ore in tit )»<>•■ ptmiendi fint, * nemopoteH feirenifijudex. Interim iccirco tit, ut reorder- j tiara Deiss ccmmodat, quia videt eos etfii non recce credere , aff.Hu , cp’nionis err are. De Manichsis audiamus eum qui in illoruin err ■ fordibus diu harfit Auguftinum : Illi fdeviant in vos qui nefeiunt , mi l - m labore verum inveniatur-fiy quam difficile caveantur errores.llli in vo>, tt~ j qui nefeiunt quamrarum (ft ard.uumfit carnalia phantafmatapit tntntuf I pitatf fuptraxe. Illi in vos ftviant, qui nefeiunt quanta dijficultati j j 1 SC PA Cl s; II 8. II, 3 poenam , fed melius eft hie peccatum. nam peccatum folvilur poena, qui trim trimini tenetur obnoxites, poena cum d priftina liber at obligalitme. Contra, Itu ptxnam, nonprocedit , quafi pcena folvatur. Auchritas tamm ifln confundit licenter , more quo foist poni veld fequenti quod prscedit , veld prsccdinti quod fequitur. Idem locutio facra Scripture frequens indicar. Nam, utTertullianus ait de oratione , Dcbitum infcripturisdiliciifyuraeft, quodperinde judicio debeatur, & ab eo exigatur. Chryioftomus otarione de Terrxmotu qux eft Tomo v, de divite illo agens qui Lawio opponitur, & explicans vocem aAxuZi , qua: eft in illo Euange- . lii loco , hgtafSffa avia f vptagjaj , qpglufSrfy atonS oihhicq : delebantur | ipfi poena , debebar.tur ipfi’ dolores. idem il de poenitentia : mim* fjcgfo etc bpoXnyufst dm^t/.tpnus. peccata ad debits genus referuntur. An* ! guftinus 111 de libero Arbitrio , Itaque ft non reddit faciendo jujhtim , I reddet patiendo miftriam : quia in utroque vet bum illud debits fonat. Hu ■ enim etiam modo diet potuit: ft non reddit faciendo quod debet, reddet pate do quod debet . Ipfe te hmeptmt fubdidfti] Philo fine libri primidevita Mods: hvn) nt axrdjhvnc ipcufifivtui , aadjhvt ufij iliumftera prenderat ira» . ^ _ 9 . iv. f.v. item: AC PACIS, LIB. H 349 atfiov ci 5J)'9 eot 9 ft* fMycsll-ntiy. Jtytjv hfferat ipfe animum magnum fibi peflor* in alto* item: aXts A%tXdj Jv/s^y fiiyten Magnum animum fed Achille doma. Server ] inde nyAoy bilem exfiinguere apud Homerum. Am infinfn carentia ] Seneca de Ira libro ii, c.2 6 : Hishafci quota ftultum eft , qus iram noftram necmenterunt, necfentiunt. Brafiliani, feri homines, de ferro, ita ut de homine, fe vindicant. Non convenit parti ratior.ali, oujm eft imperare affeftibus ] Vide qua: in hanc rem Seneca de Ira libro i, c, y. Sed fif Pkilofophi ] Plato Gorgia. Vide de eo Theodoretum libro xx curationis. Nempehoc indocli~\ Seneca de Ira 1.13 : Atqut iracundiffimi infanta fenejaue fa agri funt, invalidum omne , natura querulum eft. Nemo magis gaudet quam femina } Terentius Hecyra : Pueri inter fefe quam pro levibus noxiis has gerunt ? Quapropter ? quia enim qui eos gubernat animus infirmum gerunt. Itidemmulieres funt fer me, ut pueri , levi fententia. Ammianus Marcellinus libro xxvi 1 de ira fic loquitur: llanc off* ulcus animi diuturnum , interdumque perpetuum , prudentes definiunt , nafci ex mentis mollitie confuetum , id afferentes argumento probabili , quod iracun- diores funt incolumibus languidi femina maribusfff juvenibus fenes fe- licibus arumnofi. Tig-ufoo ] tria haec Yxjtdav , ■nu.aficw , emendationem , (a- vi. tisfadtionem , exemplum, etiam Chry/ofiomus ponit in 1 ad Co¬ rinth. xi, 32. Dolore quodam fubfequente’] Seneca de iral. v: quemadmodum qui- dam haftilia detort a, ut corrigamus, aduritnus, gf qdaciis cuneis , non ut fian- gamus, fed ut explicemus, elidimus , fic ingentia vitia prava , dolore corporis , animique torrigimus. idem de Ira II, 27 : In bis erunt boni magiftratus, partntefque (If judices , quorum cajligatio fic accipiendaeft, quomodo fcalpellum abftinentia alia qmprofutura torquent. Interperfontu quibus idliceat ] Vide Auguftinum Enchiridio cap.72. §. yi 1;, Ad mortem peccare ] rx; «»/«& yos-Sv&s : morbo tentos inlanabili hos vocat Chryfoftomus 11 Corinrh.xm , 9. Iulianus fecundo li¬ bro de Conftantio : Ar?« 3 "mmiy t dfsoopmiafi-my t fSp ^incpaiyormy iXms'ac auesix; , & 7 mvry ovy f^ 7 rescu/ dmcpa/xfitfuv , miy 3 •trXri/,- ftsXximiY. rime 3 (,] vl/jy 1 fuses toy Xvjty t y^cxcoy imy'wrav , cine Is; njv txH* tuv » , «; 3 t>!y r csXsuy vepiheicui. Cum duo fint deliftorum genera , alia quidem qua fiem prnbent rerum meliorum neque curationem penitus repu- ~ iiant , alia vero hominum infanabiliter peccantium. huh generi leges mortem malorum exitum reperere , non tarn ipforum quam omnium aliorum beno. Vtditas ejus cujus intererat nonpeccatum effe 3 Etiam hujus rei in feris VI JI» imago quxdain. Leo in adulter a ptxmtm con fur git. Plinius hillorite na- turalisvm, i^, m DEI VRB BEItl Hoc naturali jure ] ?«'»«» iy3 v ■ h&c quidem ultionis squitatem in fe habebant. Belila- rius apud Procopium Vandalicorum x: cpicnj s&atti ms *Axa$;«i { ti t^carA/otv Kpaycym plot ■s&XjAs juyx. 1 tes f iyr.S W-tup (cayt-UH »’ y> airttm mni ) p^jvit aum i7n^Snq /Bjj biy/j tuna*, on&oc'hitv -re hoyg-mr y/jTSggt, ri tru Qqm t tXcc&ev dv V avy-Pcpa.s » yg\ %/voyV T dv eiyyr cwryv dv&xus iyifi/i©-, aPnis y-ctduv dfa yrnity xlccom. i^iitnyy 5 Ms vtteas •mnvSi trt. el oysXzr.rq ©- yn*> p/ 0 rSA -miccw ywifj drtumvnvtc , i r.wns $io/$u©° { ii dir'ii».x dxb.n fc id ddir.lct dflxlav. « ft rtf afnft riru Sly-ouu nti vaftiih myppftki imhtvaq eif f dbirftmiffy., t'xai/ce.^u^ei avihf dx‘ ixhtu orges T cul-m ImpiagjlcC. ft S'lKMOt itr kfxpoiflazv. ai Cfb yft\ eio> mmmxetf , ft- xcueovttit \% ddixyi/qftrut j S(ft 7nl /3«AwTOf n xj •pjn ^ ; Nam ft is qui pnfjus eft injuriam , ultionem ftumet, tranftbit malum ttb hoc ad ilium ve- lut faltu quodam , tfy injuftitis injtiftitia f uccedet. quippe ft hoc jure pofito concedis ei qui malum pertulit, vindicate in eum qui fecit , fequitur ut rurfus ab hoc ad ilium fe referat ultio , eft enimjuftum , par utrique parti. Si id ita eft, quid nobis fecifli lupiter,juftitiam exinjuriis confatam? (ft quo procedet, ubi vero ftabit hoc malum ? Ariftides oratione de Pace: tis ft If ix.i>ur h&pJtKnTui , « ffti TX} Gr&TvgXs ifrtheefarj&t , •< ftfl‘ cw TStj dot twj% t£ts ttk§( xft Cf> t&Jft T rjM spaS'fx, urtims count « E'Sg»?^ , 71s et t^cnfotni r • ■ ■ - 3>2 DEIVRE BELLI ii tipte, mlg*ifit w nesmpei***&&&&*, ' elo-mg *» “TO le/twfal-itviS'naeftu^ raf ™™wsl*tfoit$mp$§. ' /3»»flS»§6, >£J9< Ti’f m xcoAnmv tar^'n J| tSw » imvi/xv •nuflg, iiAinn. K fj jS i'^a, ; f ; ( I C int&tvfMwwb •n X >S,- 7 mimtd*UTi &l . E ttam anteqmm mam J ) pulum educeret, dnxerat ipfsfafiis. Valde uftuur finite Hebrsus Hie ei fait ; &um te conptuit nobisprincipem ac judicem ? .quid diets ? Facia vides, tf fa ' nomine facts controverfiam , velutfi quis medicum indent optime fiecantem u fc opitidantem agro corporis membra , deinde ei dicat , qua te confiituit meii- , asm, quis fecare pruepit ? Ars, mi bone vir, (!) morbus tuus. fic Mofiemftu i per hi a tnlem fecit, nam (3 imperare, non dignitas tantum eft ; fed Otars, quidem artiutn omnium fublimijftma. tradlat idemferiptor hoc ipfum argumentum ad Eph. 111, in fine: i dJixU bArfijb bysns fam, cum t fis wriwirtv so, dixetpiv ; Tua, inquit, injuftitia, tmferim me confti- ! r tuit principem (ft judicem. , Ante diluvium ] Aliquos & poftea moris primxvi memores. iti I r Dicaearchus & alii quos telles citat Hieronymus contra Iovinia- num. Quo [erpentes (f animalia venenata percutio.'] xs-Ju-mq A tgt f ^ m triuc'ocmU&iiXti arghi Jixxeiv Ij'tqZoTq fc tmvo. Xus bgpxbcmj jettm/fyioi/Atm •hznfjbnds xUtvOfS/i, Grf9pvXaTioj$/jot %l&i}iv hv7mg/,Ximii ci aums n^y.icu, it J | Tsabott. T count v%irmv to, AftCtyrrxo d%m , ei partus ienXttfit- ■ 7 TS XfOtfX At tgttanai dniav Xoysxw mjyft . ExrntlVj^fjg; ftlfxt dv- ( Juoswv d^ioiyfifs {X'ftft.tdA.xc:, elv is ear, vgx dope ’besot Aftjjft r A v. ’lay.)'. 7 a.hr { orts; A fivtm-m/. Sicut ergo viperas eft 1 fcorpios Of qua alia tmnomM ( priisfquttm aut mordeant , outvulnerent, mtuUum in nositnpetmfmmt, . ftatim fine mtrra occidimus, pr&caventes ne quid patiamur mall ab ea qui in , ipfis efl meditate , eundem ad modmn (f homines puniri par esi, quimtmm j T nacli manfuetam propter fontem rationis qua ad focietatem trahit, inftitm | „ in ferarum fevitiam tremfeunt, utilitatique ac voluptatt habent nocenqm j . pojfuntplurimh. Haac Philo de fpecialibus legibus n. ClaudiusKea* i politanus apud Porphyrium libro i de non efu animalium: «w» ! , y> »s*s < jli!» opit Gerx txl&vi Jl/sid/fyi©- , o>i /xst’ «k'S's Ixyftkrt ftir j c&\fa 7 r(& j . nemo eft quiferpentem ftbi conjpechsm ,fi pojfit, non cccidat, nux j ( ipfe ab eo valueretur , aut alius. Vide, fi vacat, & fequentia. ibidem I u non multo poll: *&> pa&oa frid/Spu, i ( i >e /offevit cluituSbo *: ne minimum quidem ulcifci quenqmm vokntes, ut novel legit conditorprscepit . Adde qua: infra $. xv. ffruatenus fupplicia etictm capitalia irrogabat ] Pharifaeorum circa pee- I nas s tnentoicw prtedicat Iofephus. Hinc rot legum ad publicaspanas 1 pertinentium exceptiones, & illud , ut ubi omnino mors infe- renda eft , inferatur quam leniflime. quod eft in Thalmude titulo Ketuboth. Pojfunt Sf cum humanis legilus, div'mam hetc in parte imitantibiis c confi- | flere\ Auguftinusquaeftionum Eunngelicaruinlibro i,quaeftionex. 1 §. XX. ludiciimtdto feveriorit quam illud fuit quod per Mofem eft in/littttm] j Chryfoftomus idem dicit turn in orationead Patrem ftdelem, turn fecunda de Iejunio. Nifiipfe. homo de fe quetfi poentts exegerit ] Peccatcf mtevenim defierefc debet. Tertullianusdepoenitentia. AmbrofiusinPfalmum xxxvii. Chryibftomus in 1 ad Corinthios Horn, xxvi 11. & in Matthaum Horn. xlii. Adde ix Cor. vn, 9, & 10. Sic nunc quoctue pot eft pccnam remittere mortis sterns, cttque interim put* torem aut morte immature* vdlepunire J Hieronymus in cap. 1 in Naum, quilocusrelatus-eftincaufaexxiii quaeftionem v. Agathias lib.r, ' cx Piatone. £. x ii, GUtalem poenitentiam etitmfi opera morte excluftt non feqnarttur] Hiero¬ nymus ad Damafum, citatus in C.importuna de Poenitentia, DilU Illud Seneu ] Cujus & hoc eft de Beneficiis vi 1,10: Ingeniis tdk j vits exit us remedium eft , optimumque eft ah ire ft qui ad fe nunqum rtduttn. eft. item: Eadem mttnu bepeficium omnibus dabo : illi reddam , qtwdt I geniis talilus vita exit us remedium eft. Exemplttm Sabaconit JEgyptiiregis~\ Itno & Romanorum magnaer j parte, quorum nemo poft legem - Porciam mortis aut verbenim Jupplicio aftici potuit, nifi perduellis aut ab ipfo populo diast- ; ( A pofterioribus Imperatoribus Chrtftianu ] Vide quae infra hoc libio J j cap. xxi v, f. 11. vide apud Nicetam libro 1, juramentum Ifaacr Ar.- geli. Idem Iohannis Comneni imperium fine morte cujufquanx fuifte ait. Vide de Zenone Malchum.& Auguftini epiftolarn clviii, & cnx , ad Marcellinum Comitem , citatum C. circumcelBooes canfa xxi 11, quaeft. v , & capitulis fequentibus. & Chryfoftomurn' adveriiis Iudaeos, ubi de Caini poena. In alia fupplicia ] Ad opera maxime. Auguftinus epiftola cit ■ A C P A C I S, L I B. II. xUmMpJ operi Integra eormn membra deferviant . Vide & Nedtarii epi- ftolam ad ^uguftinum, qua; eft cci. Vt aut eum quernpunit emer.de t, nut tit poena ejus c&teros meliores reddat ] §. XIII. Hsec duo etiam Philo pofuit in legarione: ‘i-nxji rfxetoi; vssjtlei yft] ii>. QtyiIQ ttoX/mxis fdfi t£) tfyuf&pigivoii&o. el $ ft ] , nv.'i-ms y£» rbs rokn niterttia VI1 1 : £1 , 'om^ eimi dp Wsygijffj>s £i-/.ece j)ilryf T cpiXov. V/r.Miasflirfts j piMe fjtiom , aXba [ttfte w ej^i/ftycc^stv: optimum itaque , ut dixi , etiam pnvatas lites antevertere benignis tranfaSHonibtts , ut ami- turn dirigas ad id quod lites fibi propoj’tum habent : publicorum autem JU- diciorum accufationes, non dkam irmfigendo abrumpere, fed nunqmrn eas incipere. Vt ad munera publica qu ftianis fententiam dicet Cyprianus epiftola lii : Alia eftphilofophmm & Stoicorum ratio, qui dictmt omniapeccata paria ejfe, (ft virum gravtmm facile ftecti oportere. Inter Chriftianos autem pbilofophos plurimumdijhf $. XXII. Non ideo fequitur delere earn exigi] Iulianus de Eulebia : ffplSpa iontrihiot mis dot 7 m%eti kukus stift • nsrtss cm mtlsittr pgtw. Non enim ftqui funt meriti male tratian , punirique, hospertri utique necejfe eft. , . 4 f.XXIXI. Vt inpeftimi exemplifceleribw] Iofephus : toitot using* ri)5 pvoras rj 1S fibs , -ft 0 ah yjgyftus dPtuet oft /pilots. Earricidium MUf ram & vitam humanam violat, it a ut qui id non pttniat (ft ipfe inrmn't' peccet. .. , Circa voces confumitur ] Extra ufam, ut ait Scholiaftes Horatii A®* guftinus contra Academicos : Turpe dijputationibtts in verborumff* ne immorari, cum certamennullumde rebus remanferit. §• XXXV. g rntenus auBor lefts ut pars civitatis JpeBatur ] Vide qua? Ibpra .3 textu & nods hoc libro cap. xv, $.12. Imperatori licet revocare fententiam ] Symmachus lib.Ill, epilu °v Alia enim eft conditio metgiftratuum, quorum corruptee videntm ejfefenM/-‘ ft fint legibus mit tores: alia diver am principum pot eftm, quts decet acrime» LVI XXVI. XXlX« A C - P A C I S, t I B. II. 357 feveri juris inpchre. Idem difcrimen inter regem & judicem eft apud Thetniftium oratione v. Tamen cejfatio rations, ctiam qua particulars eft, efficit ut lex faulius eft , minor e atm damno aucloritats folvi pojjit ] Multa ad hanc rem utiliacon- * geffit Gratianus caufa i, quajftione vii. Addnctum Theodofium ] Hiftoriam vide apud Zonaram. V uniend us nemo ejl ultra meritum'] Bene hac de re difterunt Me- i diolanenfes in oratione qua; apud Guiccardinum eft libro xvi i .con¬ fer qua hoccapitc habuimus$.n, & qua; habituri fumus libro m, cap.xi, §, i. Caufa quo impulitj Chryfoftomus x de ftatuis: » a^rnjua ? rr ,'» duff tpcgei yjXxr.y, dxtsk ■mtvKct'rifftftc/. ttpliv imys rf -nsu-’ ” fjuui. Non tnim omns culpa eandem pcenam meretur ,fed graviorem ilia qua facile corrigi potuit. Et in fecunda oratione cur obfcurum fit vetus teftamentum, hinc probat calutnniatorem pejorem effe fcortatore, fure, homicida. Dolor autem hominem quaft extra fe rapit ] Vide egregiam compara- tionem furis& adulteri Proverbiorum vi, 30. Ida plus habet voluntarii ] Philo ad DecalogUlll: 7myl& /ah yi r i|'i ipjif yrujn paXt7nx, y-nxfg. Kj ot(°y&. du rjv (puny yj ixytctiyety ix 'udvtgS gvL>.t7nl)f,%y A ionfyiftlce, Eli rSi [Xtv kXXuv ixctsm clht corsicdy yj tirQ) car lyrist dxitrity eivcq Ax«. fttjvvi J[’ dv Tij ianjoftitt r-jy ^fX?y i% hp,Sy Xa[xficiycs, lav ixxai(&. Omnts quidem animi perturbationes graves, ut qua animum extra naturalem ftatum move ant atque concutiant.fed omnium harum gravtft fima eft cupido , nam cater a, quia extrinjecm ad nos impetum faciunt nosque pulfant, videntur velut invits ovenire : at fola cupido, utpote ex nobs intm ortum habens , magis (pontis effe noftra videtur. Locus apud Porphyrium ] Et fimilis apud M. Antoninum de vita fua libro ir, ubi iram &cupidirarem inter fe confert. Plutarchus Ro- mulo : i A’ m«Wjk r ’jvjsgy [XoXXov T von f.c&gov®' allies, vskoyK %ihiTruTttys dyul&Trivfe,. Commovcns animum caufa plat, excufationis eipr&ftat qui exgraviore caufa, velut iEiu validiore, evertitur. Imagmabilia non autem vere bona funt] Seneca epift. xvi .• Naturalia defidtria finita funt. ex falfa opinione nafeentia, ubi defimnt , non habmt. vide Chryfoftomum intraciationibus moralibus ad Rom.vi, ad ii C or. xi. 12. ad Ephef. 1,14. Interdum jy aliud accedit visum] Vide locum infignem in Lucse $. xxx. verbis apud Xiphilinum ex Dione. Si quis fepius deliquit] T i> pity ys, dyyoijazq mm to xf rHoy ’em hvlgayru- % A £5T7 rcis ceu% T? 7C cu.y UC.T, vAtey toxic, topcxi^iyeiv, oixtov toss Xo- ptapcolc’ otnu ys sssi.oiccrj iXccrlojpoteen 'td&mTrldiytfAsy •mriru podfysgt 1 npeap/los. ttftm Tupfn vzcagpxpotv. Abquando ignoraffe quid vita exigat, bominis eft: at in iisdem rebus fepius aberrare, emote eft mentis : quo enimplura funt in qua in~- tiiimus delict a, hoc majorem pcenam commeremur • Vt vita antecedens fimul cum, delilio m nftimationem venirct ] Afinius Pollio : qua major pars vita atque in genii ftetit , ea judicandum de homine oft' Cicero in Sul. Omnibus in rebus, Indices , qua graviores majo- resquefunt, quid quis voluerit, cogitarit , etdmiferit, non ox crimine, Z 3 fit ' f.XXXI. f XXXII. 358 DE I V R E BELLI fed. ex moribiis (pts qui arguitur efi penderandum. Non nudum delittum voluermt afpici ] Canon Ancyranus xxv.Chry- foftomusadiiadCorinthioscap.il. ofiv fuiafilnihji , m i h'i ■ atr&i w ¥ djuapvti^mv, aXC.lt e; tjjv bx\fiycuctr 6 ttjY eftt r aftafiyai i- tov w fti&mttii lyicfuv. Vnde difcimus poenitenm fines determinandos m foist deli dor urn natura infpccla, fed fp propofiti efi moris eorum ojui peccarunt , Idem 111 de Sacerdotio ^ dv&Zc wyis -d r ptitgn ri> ’emkpluv t7mysi'i. dx.lt £ i? ¥ ipwp&ilrm, ei&euftoras. Non tnim ad folammmfuram deliciorum poena imponendct eft , yM (fi inquirendum qttts fuerit ejus qui peccavii animus. Lex prohibens omnia delicia congeminat ] Bene Chryfoftomus : c%3. fit i [jfttm irni/tiew Cetxvvm ixfruhs >£. ixtdxcd ttjXu r SsdJWoy Papts/fyjit iidd&tiftis Hinas. Hie non tmtum par pus dignitatemque oftendit lud.tcfi Greet, fed ftp lud&um hoc ipfo pr&gravari . quod legem accetmit. Aeinde : « yi ■<3?iHoi/©“ XbnXaumi; didameaXlcte fttiftiW m an ri tiftoigjuui alt®- -dot. j /tohictf Nam qui plus .infiitutionis accepit, is majores etiam cref 1 temtSL l.gis peenas meretur. Et aliamfbi mater'um fine injuria qmrere facilius poteft] Chryfoflo- mus ad Galatas :« ivfyfti» /«?»»» ■math /tilt,. Cupido cm- cubittm tantum aturit, non httpus aut iilius C 0 «c«£?/#w. Tertullianusii- bro 11 ad Vxorem : Nam quaniq grant',is eft continentia carnis, jut vidui- tati minifir at, tan to , ft non fuftineatur , ignofcibtle videri poteft, diffidlitm enim facilis eft venia. Quanto autem habere in domino perpttrdile eft, uti no fir & poteftatis, tamo cuipabilius eft non obfervare quod pojfis'. & mox : quan¬ to poteftas vitandi fuit , tanto contumacU crimine oneratur, Adde M. Antoninmn loco modo indicate . ubi Theophrafto au&oie utitur. 6)ui cum fit opulent, nequiter cjuirqmm facit J ChryfbftoinusdePro- | videntia IV.’‘A 1 'imr ’fir,! r ‘ZoLiUSy^i dtix-wfc/. , ■zoLeeysxlSf^t, £gm!£«fc, SI#' ' T 87 J cairn fiyaltty, syroAiv KrXict©- uv ■mom mutt. uccfsixf bar', Tiitoeftcw. Quare ubi divitem videris injuftum , avarum, rapacem , hoc trap eum miftrarc, quod talia dives faciat. Ob idipfum enim pumetur gravius. Ti dtvtmnvfis ] Harmenopulo. Vltra dupli condemnatiomm ] Alludit hue locus Apoc. xvlll , 6 , Reddtteduplum. Hercules Minyas qui a Thebanis fine jure triburan: extorferant, duplum coegit ejus tributi pendere Thebanis. Apoila- doruslibro ii. Aptid Indos ] Apud Indorum alios furtum morte punitum notant Nicolaus Damaficenus. Philo} Secundo de legibns Specialibus. Non confummata, (fi ideo confummettis minora] Pliniusde I>eone: I •- Mr at us obfervatione mira percufforem novit, (fi in quant alibet multwiat appetit. Eum vero qui tclum quidem miferit, fed tamen non vulnemvtnu coneptum raptatumque flernit, nec vulnerat. Ve falfo tefte proditum ] Et de eo qui uxorem ftupri infimulavit, ® dotem lucraretur. Deut. xxi i, 19. Et de eo qui ceteroqui excaula injufta aliquem in judicium deduxerit, alienum fibi vindicans. E^°d‘ t 4 t Ii xxij, 9 « 2> A C P A C I 9 ; L I B. II. 3J9 De pafcuo quam de demo ] Vide Maimoniden Directore in , 41. ^ Xx xv. Cicero pro Sexto Rofcio Amerino : Atque ca [urn animadvertenda peccata maxime , qtu difficillime pr t caventur • UlU in locis ] In balneis. morte ple&ebantur Athenis fares balnea- rii, fi seftimatio diet major decern Drachmis. Demofthenes contra Timocratem. AddeL. 1. D. de Furibus Balnearibus. Supplicia meritis minora'] Iuftinus T X Hutlilis fcribens , papaioi s i»t« f-XXXV I* (tii) dvvltjifap mf ■npug/.us ’unfplnrisf n> 7 s v&npficXiipxcs. Romanis mos hie efi, nonirrogare poenas pares peccantium merit0. Pcaias exigi . legib’M mitiores ] Hoc fibi volebat Henricus Imperator Symbolo mali Punici, cum dido: Subacre. Rex apud Caffiodorum XX, 40: fflui perkulofe jufiifumus, fub [ecuritatefemper ignofiimus. Auguftmus ] Epiftola crix. qua? citatur c. CircumcellioAes, caufa xxiix , quail, v. vide , ft placet, -ad Auguftinum eundem epiftolam Macedonii,& earn qua refpondet Auguftinus numeris liii,& liv. Addede Tbeodolio juniore quse funt in Excerptis IohannisAntio- cheniexManufcrip^o Peirefii. Macedonius ad Auguftinum: Offi- cium [acerdotis efi, in ter venire pro reis. Maimonides ] Lib. hi direttoris, c.41. Conferc.Sicutdignum $.xxxvii de Homicidio voluntario vel cafuali. ■ , Locus injuftitU cnlpam aliquam adders folet pecuUarem] Philo lib. I de legibus Specialibus: » y> omagl ^ d».o\gjcp vttMydi ipapofitmf, id[‘ dgporc r, i&dmii lyacSi litrnv , xdf i(pd£ci&cq ■ti' 1 ? pj Ipufifimdo fiiZiiXcis i It (fit tfogjois, 0i teffifu nfij mamjdftoi vfij ^psTeXtmfiaiaso. Non idem esi patri qfi exiraneo inferre violent as mantis : nec idem magifiratui privet- to makdicere : r.ec illicitum aliquid patra/e in loco profmo (fi [aero, in die fefto, in conventu, in facrispubikis. Cum his convenit quod ex Labeo- ne adfert Vipianus l. prxtor edixit. in fine D. de injuriis. Per fin a airocior injutia fit , at cum magiftrpttui, cum parent:, patrono fiat, tempore , fi ludis (fi in confieciu. nam populi Romani in confieBu, an in filitudirte injuria facta fit, multum intereffi ait. Seneca pater ] Excerptorum IV, 7. j.xxxlx. Confilia legibus vindicari ] Valerius Maximus de Cn. Sergio Silo * damnato ob nummos matrifamili* promilfos: Non factum tunc, fed animus in qiuftionem deductus efi, plufquevoluifiepeccai e nocuit , quam ran peccajfi profuit. Ait alter Seneca] Etde beneficiislibro v, C. 14: Latroesietiamante- tjitam mamts inepuinet: quia ad occidendum jam armatus eft. (fi habet fiolian- di atque interficiendi voluntatem. Philo in primo de lpecialibiis legi¬ bus : iydpeplnscppgf topil^eiii is rise xUtvnfet auai pgsev dxfct. dj -rise 7 mrm ■ro;«; t ayeXeiv, r, tfcuupui, ij Xdjpa , xciv pfi rid Jinn pa urn ei^pa izxoicui. Qut hu es tantum faeuli leges condentibus obtemperant , impunitam relinquunt tntretriui licentiam. Adde locum Hieronymi ad Oceanum produdtum anobis ad caput v, $.9> |.xll 11 • Non admittendum adulterium] Adulteria ubique puniri teftatur Phi¬ lo vitalofephi: Adulterium natura turpe efle Vlpianus x. Probnim D. de verborum lignificatione 1. Laftantius in Epitome : Or«»- pere olienum matrimenium etiam communi gentium pure damnatur. Circa natura leges par eft eos excufari, quiltts aut rationis imbelliciMs & prava educatio obflant] Hieronymus 11 adyerfus Ioyinianum: Vm ;» i- que gens hoc legem nature put at quod didicit. 'I* XEIV. Vniverfalis Ecclefu curam accepiffe ] Eft id in conftitutionibus prarfe". rentibus nomen Clementis. Cyprianus epift. xxx: Omr.es enim nos ie-. tet pro corporc to(ms Ectlefta , cujus per varias qustsque provincips mimbr* diglyH AC P AC I S, t I B. I I* 3*5 i digeftafunt, excubare . Et de imitate Ecclefia?: Epifcopatm units eft , ca/W in foil dumpers tenetur. Exempla hujus carx univerfalis paffim apud Cyprianum. Illuftre imprimis epiftola lxvii. AddeChryfo- ftomum in laudibus S. Euftathii. „ , Vnim Dei culm ] Idem de fortitudme: mUn ns^ftamat dmMer yj) piytw A t&i ri mi %3 Hfo dip’ « trubiY.fucft ddiaXira ptXici I xijgvirmi tatsi UK.itec. Summit ac maxima concordis. caufa, de uno Deo fen- | ** v elut fonte procedit infdubilis fa animos inter fe vinciens amicitia. Iofephus autem conrra Appionem lib‘ro: -nyi^utu ftir for s^ rir ufoklavskd^x Tfiia Sifo ■mffytrt [t,r>Mr cc&fam Zj&pfov, xccfciwr dv Vpitr.r ddfaimr wpipuntiu/ WltAeJ. Eandem de Deo habere fententiam, nilAl- qtte vita fa inftitutis inter fe difcrepare pulcherrimam in animis hominum con- cordiam excitat. Naturam nefcire Dei ] Sic & Iofephus adverfus Appionem libro al- tero caufas cur multx civitates male conftitutx fuerint has reddit; 75 ft-int Ttiv d’hrffi iS fti pint ef v-efoi jwT oftss oh 'rfiJtM Vt ergo memoria Mundt conditi inter ,3. omines [ervaretur , ideo voluit Deus Septenarium numerttm in Sacris Vteris 4? e , mmne ceteris honoratiore : n. Vide & qux ptxcedlint. ft §Ut* unfenfo ] Tertullianus adverfus Marcionem : Anim dprimor- 4' Z j ' % §. XLVI. §. XLVI I. I.XLVIII. 362 DE IVRE BELLI dio , confcitntia Dei , dos eft. Qvttitn pietas natural^ Diodoro Si- culo in Fragmentis. Philo de Vnius imperio : ifooh-m A%. f&liZi-mi' Tex’teft&l®' & i , a; 1 sao no©- arjo smftiptrei aytii w Aew&Ts imvlvv hhfMttfiSb tS&v T t%imo 'ioooicu iMiStpSjpt Tszr*$m Ja, Nihilartem pr&ferens cafu oritur. Maximum autem artem munduspuftrt, tefiaturqtte d fumme peril0 fummcque perfeclo fe fabricatum. Nothin qua Deum effe credimm hint, ortum habet. Tertuliianus adverfus Marcionem I : Nos defendimus Deum primum natura cegnofcendttm , deinde doctrina mo- gnofcendtim: nuturu ex operibus : dolirina ex prxdicationibus. Cyprianus de idolorum vanitate : HxC esi fummu delicti , nolle agnofcere quern ignorm nonpotfts. Iulianus ad Her&clitum : omo-ns doapfiho h mxhrpa. 5«, tpgcj izeQi tS'S «i pogxv 1% eciJri te clf&p cariviiur. i-m ZlftliftpDptt §45 ’jcv/fti isr&souTo, oicarip oif&i assess to ft*; ut qui Deum nullum noflent, colerentve. Nicolaus Damafcenus in excerptis Peirefianis. Opiftcio fervire, non opiftti ] Philo ad Decalogum dc talibus : ftalfi tfftf rRPjmnnfiidXMm dtrtZiuf, ptoiJio Inn p trfftMlrrt;, d»M -mo /Bpj 1 ft mf J •jzyy eon 'Upt-rJ yo:p/,Cefipci , tzJ d[ udco otptipOTts, cttix fbi ptov,pt:‘,s to yew-it ci%i$rnt1. i-mMftoTui y> is prg'm isstsiftyjv 'b peiumolft iTnTell’jonec 01 Sxrxsr ppgne iy.ir.ciii Xrlfiio, pftc. Sunt autem alii quorum uherius impietas pmciit, ci¬ ne paria quidem Deo fa operibus ejus tribuant , fed quicquid honoris excop--- • poteft, his exhibent, illud communifimum bonum nulla memoratione digMim-, idpr&tereunt quod folum meminijfe debuerant, fponte miferi, fibiaccirftu 1 qujfitam obliiionem. Sic locum Deuteronomii interprctatur Umo- nides Diredore hi, 41. Nec fummi Dei cultum idea deferant ] Sic vidlimas ab iEgyptt ie ?' bus ab Augufto, a Tiberio in Templum admifcre Iudaxi. Docet- ■ ■ & Iolephus & Philo. , i Darius ] Hyftalpis filius, Xerxis pater. Confer qua: !hpr a ? *j Nemini deinceps ad-credendum vim !»/c^)-c]Io(ephuS ita cenfet cto -’ft- df -too tcwbs tzo&al^ajio Je'oo edjm%av, dxla pco.1 pft filets "■ Dcbere quemque bio: animi propofito Deum colere, non vi coactum. Quorum rerum caufi nos latent eis cauf am ajfignare divinam wiw'-r r PI F I! to, "I w fau; Ull f bos tis. Ut it J % w A AC ? A C I S ; t I B. II. 36 j Servius ad initium 111 iEneidos , SUpotiefcunque ratio vel judicium non apparet, Jic vifum interponitur. Sic & Donams ad adhun v , Sccna II Eunuchi. Atque in earn fenfum poni Hebrseum ysn norat Abarbaniel. Chrifto novnlegis auBori omninohocplacuiffe, ut ad legem fuam recipiendam ntrno bum vitepxnis, aut earummetu pertraheretur’] Tradlat hoc Grego¬ rius Nazianzenus oratione cumaffumtuseft aPatre: & Beda I.26. Ifldorus de SilebutO rege : ffjuiin initio regni fuilud&osad fidem Chriftia - nam permovens mulationem quidem Dei habuit , fed non f icundum fcientiam. poteftateenimcompulit, quos provocare oportuitfidei ratione. 7 ranicripfic hoc in hiftoriam Rodericus 11,13. Pofteriores in Hifpania reges eo- dem nomine culpant Oforius, & Mariana, quern vide xxvi, 14. xxvii, y. Athanafim ] Epiftola ad folitarios. Numquid (ft vos abire vultisf] Cyprianus epiftola LV : Converfusad Apoftolos fuos dixit: Numquid (ft vos vultisire ? fervans fcilicet legem, qua homo liber t at i fuc >mJu» 9 ie» tyrj'ppv ij vfrsenfnv, n emZxhor, sj ai dft- £>. dSma.%1 ehicq, 6 izxfm «s diatlao xoXxtm ij ru-mgfcui xttl' dfiicw ms TCQc/fiiur dos^.Nos vobis ad Imperii tranquillitatein maxime adjutores gf collabora¬ tor es [umus, ut qui doceamus fieri non poffe ut Deo quit latent,five fit maleficus, raptor, infdial or, five nqui amans . turn vero ad nternam aut falutem autpce- nam quemque mitti pro faflorum fuorum dignitate, Arnobius de conventi- bus Chriftianorum loquens lib. 11 ‘.In quibus aliud auditur nihil, nip quod hutnan. s faciat, nip quod mites, vcrecundos,pudicos,caftos,familiaris communi - mores rei cum omnibus, quos folidet germanitatis neieffitudine copulatio. Philo commemorat ] In legatione. Similiter&librodeSacrificanti- bus facundeoftendit quantum Synagogae diftent h paganicis myfte- ’ riis. Locus uterque dignus inlpici. Simile habet libro altero contra Appionem Io/ephus, ConftantinusLitinio ] Vide Zonaram. Simile illud apud Augufti- num epiftola L: Maximianus epifcopus Vagienfis auxiVum petiit ab Impera- tore Chrifliar,0 contra hoftesPcclefin, non tarn fui ulcifcendi caufa, quamtuen- di Zuleftifii credit*. Relatum eft in caufamxxni, quail, in- Atit . xtix. 7 ft Lt 3«4 BE IVRE BELLI Alii Terfis ] Vide Mcnandrum Prote&orem. Gjttam ea qm dogmatumfunt ] Seqwmr hoc Chryfoftomus in i Cor 11: «™ « W ci iiypxim i ovviQu* tf ?s Zatcdpg, finny. W»§s ^ \ Jwnpar dptei-igM ij & «fe« gi; %vrxci«t. vbt vero confuetudo in dogmata m- i dent, midto fit immobilior. Nihil enim eft quod non faction homo mutet warn j ett qtu religionis funt. H&reticut Augufiino ] Libro de utilitate credendi. Locos refertur in caufain xxxv, quarftione 3. Addit Auguftinus non idem fibi vi. deri harreticum & hasreticis credentem hominem. Vide eundem e - 1 piftola clxii. Harrells obftinatioris animi dementia,!.^ c. de fum- ma Trinitate, 1. Temporalis commodi maxime floristprincpatusqm fuigratia] Scripto; refponforam ad orthodoxos quarftione x v: dm m c* QixthlU 1 V armrnficu zur aigmittyxt zmovq id cdfim; ifigux; \yjvj.T. di jvsvi. i etui avzSt. Apert urn ett ex cupiditate gloria ttut ex emulatu qui primos reper- tores agitaverit , fettas omnes cxfiftendi originem cepijfe. Chryfoftomus ad Gal. V: « yi zuruifimur filing, ij ziis piXapfixs imluuU, Mater hirefium, ] (upiditas prineipattts. Bono ammo errant ] Agathias ubi de Alemannorum abfurdis /Taper- j ftitionibus egerat Hiftoriarum 1: fib dr i gaxtzuunpg Sh^mit tier rfij ■n&b'Pi; ut?ciXciyfinest tmyyvbfint , iizmvztp ctm tS eiXr„(i; fix f3.it- oTv, £ fit fi-rns ty.bni dXStzzy irfi 0X10}ahum, dxdc rS dpetig iQfitm , imficr. zpaX.b-ns z- f Kgfsnj zi Minor tyerzoy zar hxtiSerzut dfifi inn* izix trfij zvptter vr 7 cy, miferatione quxm odio digniores funt, ac teles cpttbus ignifct par fit, qlticunjue d vero aberrant. Neque enim volentes palantm fiufumt, fid cum bonum appetant, in judicando decepti, qua fimel vifa funt rctinint mordicus, qualiacunque ea fuerint. Nemopoteft fcire nifejudex ] Chryfoftomus homilia contra Anarhe- matizantes: TV xixgvy. fitter ztS zSr eharur xg/.r “ dnsnzCpaXU dnotptan,fyy- VD ei&zt iter) fitztx. yrdtKUi rfi murizfife, ni&us- zraht yo ir : uit, end ftjt, mu- xuXa. 7 mint piift&zt wnrpfiM icuizx i? vfi dnoXeyjinzots ci Diegos vzt fitet teis xgjveiv g£ rpyrrlfi tur drbfitrmr; evras a'vi&jiuMjgt to xgjifyficf. vj] diffiffi- aeti cci ihi dvr*, id quod abfeonditum , filut fine periculo dijudicet ftcukw j judex, cuifoli patet&fcientit menfura if fidei quantitas. Vnde enim unfit- mus, die rnthi qiufo, quibtts verbis ills fe accufaturus aut excufaturus efim die ilia, qua Deus dijudicabit arcana hominum ? Vere mfcrutabilia fiat fir tin ejus & via ejus imperveftigabiles. In Arianam hsrefin ] Non immerito odimus tam mali CKtjfflfi inter Chriftianos repertores. Vide eoruin fteva facta apudM®' : uin de vita Conftantini libro 1, 9, 38. Socratem libro tv, 29. I fi copium Vandalicorum i, ubi de Honoricho. & Gotthicorom 1, fi ( Amalaricho. &Vi£torem Vtunen/em. de Semiarianis Epip^f-- tk; zb dXbesm/ ithiuntgifc iidr.xovi, irX-n xfi\r, ZxXfivivi drxTtfi l h *'"* | nfi ififiiMt fij -rmXfisif ^ ■sfii&Mih'nt tk; 'of Si fanr yre i y.ifi yrrX.ti yf -//fiq. ctpfixe/f b'/Xx yic?X.A, . Veritatem docentis xant, neque verbis evertunt fedodiis, bellis, gladiis, tradunt reile fentietit j exitium quippe jam non uni, fed multis urbibus regionilusque attu re- fi saliljus Gregorius Epifcopus Romanus ad Conftantmopohran^ j I i t 1 i 1 t c & c f a h u III 1 C fc / »c rjcis; in, ti, 36 £ EpifcopumtXW gf inaudita e!i ifta pmdicatio qua •verberilus exsgit fidem. Gal. iv, 29. ] Ad quem locum vide Hieronymum, citatum c. qui fecundum. caufa xxiii, quadlione iv. In Gallia jam olimdamnati funt ] SuLpitius Severus : Turn-vero Ida- due atque Ithactus ttcrius inflare, arbitrantes pojje inter initia malum compri i» mi.fedparum fanu conflliu, fttculares judices ademt, uteorum decretk atque executionibus haretici urbibus pellerentur. mox : St cut i etiam accufatores Idacius & Ithacius Epifcopi, quorum ftudium in expugnandk h&reticis non re - prehenderem, ft non ftudio vincendi plus quam oportuiffet certajfent. Ac meet quidem fententia eil, mihi tam reos qwm ctccufatores difplicere. Poftea t Martinas apud Treviros conftitutus non deflnebat increpare Ithacium ut ab accufatione defifieret: Maximum or are , ut [anguine infelicium abjlinereti fads fuperque fujflcere ut Epifcopali fententia hetredci judkati Ecclejiis pelle- ' rentur. Vide & fequentia. Err antis pxnam ejfe doceri ] Seneca in tragoedia: Quis nomen unquam feeler is err or i dedit ? ! Et de ira 1 . 14: Non efl prudentls errantes od’ffe. alioquin tpfe fibi odio erit. | M. Antoninus libro tx: «(da AWowj, « ti yh, ytynert , I oh tssiSi 1*% i il> yd nu. trot tMh-mi.xj ot itet tit ivyeneteTtis •nti-mt don. Si poles, mehora dote ; fi nonpotes, memento in hoc tibi lenitatem datum. Ipfi Vii lenes funt talibus. ChryfoftomUS Eph. IV, 17: iw gS i tiunuf zsu%ut Hi yeu/6umv kw 04$ dyteS. eum qui ignorat neque 1 malo affici neque accufari oportet, fed eiquum eft ut difeat qu& ignorat. Va- | lentinianus, laudanteAmmianoMarcellino libro xxx, neeqmnquam I inquietavit, neque ut hoc coleretur imperavit, (tut illud : nee interdiciis mi¬ 's nacibus fuljeciorum cervicem ad id quod ipfe coluit inclinabat , fed interneta- \ tas reliquit has partes, ut reperit . Iufiius illi punientur qui in eos quos put ant Deos irreverentes atque irreli- £ giofi funt ] Vide de hac re egregia apud Cyrillum libro conrra Iulia- num v, & vi. Solone audore Amphidtyones bello perlecuti funt Cirrhxos, quod ii templo Delphico vim intuliifent. Plutarchus | Solone. fic & qui fal!o libi vatum nomen induunr, rede puniuntur. Confule Agathiam libro v. Capvt XXL De Poenarum communicatione. I. Pcena quomoio tranfeat ad eos qui delitti funt part tapes. II. Community aut reveres tenentur ex fubditi delitto fi adfit feientia & non pro¬ hibitto cum prohibere pofitnt & debeant : III. Item ex receptu eorum qui alibi deli- querunt : IV. Nift aut puniant ant dedant: quod exew p/if tlluflratur. ' V. Jura fupplicum ad infortunatos non ad Rentes pert mere : cum exc- ptionibm : \ I ‘Defendi tamm fuppltces dum de caufa co- gnofcitur-.tr ex quo jure foxienda cogmtio. ' r ^' r °t uomD d° dehtti re&erum part tapes fmt Jubditi aut comm unit at is bt qui ejm membra funt : & quemedo differant p#m communitatis & panafingulorum . VIII. Pana jus m miverfitatern quam• diu duret. IX. \An fine delicti communicatione pana tranfeat. X. Diflinfiio ejm quod direUo infertur & in confequentiam vemt. X I. j Oifhnffiio ejm quod fit occafione peccatl & quod ex caul a peccati. XII. Preprie loquendo neminem juftepH - niri ob dehbtum alienum & cur ? XI II. Hon film ob parent urn deltPda: X I V. RefpojMetur V ft fAia circa flim nocerattm ; „, , XV. Units In. 1. xlv. .Adv.gent. i, sr. V R E $66 DEI X V. Multo m 'tntti cognatos atm, X V I. ?°U e tamen hberis & cognatif no *» centum aliquid negart quod alioqui habere poterant: cum exemplis . XVII. Nec fubdito) proprte pwiiri pojfe cb regis delittum: belli XVIII. NtcfmguUi tjui m Ctofafiruf XI X. non tenon : & cur ! X X. Teneri tctmen ft pana in almd ditto oi delictum univerfttttis. Haredes act pinam cjm pram til genus trmfierit. Q Voties de poena communicanda quxritur , aut de iis quamtur * qui delicti funt participes, aut de aliis. Qui delidli partici- pes funt, non tarn ex alieno quam ex fuo delidto puniuntur, Hi qui fine, ex his quae fupra de damno injuria dato didta funt intel- ligi poteft. Ferine enim iifdem modis in delicti partem quis venit, 3 uo in damni datitnon tamen femper ubi damni obligatio eft.cdam elidtum eft, fed turn demum li qua malitia notabilior acce/Terit, cum ad damni dati obligationem fiepe qualifcumque culpa fufticiat! Ergo * qui fadtum vitiofum jubent, qui confenfum requifitum adhi- bent, * qui adjuvant, * qui receprum praeftant, aliove modo in ipfo crimine participant: * qui confilium dant, * laudant,affentantur: qui cum ex jure proprie didto teneantur vetare * non vetanr, aut cum teneantur ex fimili jure opem ferre injuriam patienti non ferunt,qui non difiuadent cum diffuadere debeant, qui factum reticent quod notum facere ex jure aliquo tenebantur, hi omnes puniri po/Tunr, ii in jpfis talis fit malitia qua: ad meritum poena: fufficiat, fecund um ea quat proxime tradlata funt. II. Exemplis res fiet illuftrior. Communitasutaliaita&civi- iis non tenetur ex fadto iingulorum fine facto firo aut omiffione. bene enim Auguftinus: Aliud eft quod in populo quifque hnbet peuettum proprium , aliud quod commune , quod uno animo fit (ft una •voluntatt j ad aliquid multitudine comparata committitur. Hinc in formula fa- derum eft : * si defexit publico confilio. Locri apud Livium often- dunt Senatui Romano culpam defections procul a confilio publico j abfuilfe. Narrante eodern Zeno pro Magnetibus deprec itor apj.l ! T. Quintium, &legatos qui ei aderant flens perebat, ait Livius,* unitesamentinm civitati ajfignarent ; fuo quemwe periculo furere. Et RhoC’. I apud fenatum publicam caufam a privatorum caufa fegregant diccrr J tes , nullum ejfe civitatem qua non impiobos dues aliquando, (ft- imptritui I multitudinem femper hnbeut. Sic nec pater ex delidto liberoru tenetur, necdominus ex fervi, nec alii qui prsefunt, nifi aliquid in ipfis ririo- iumhaereat. Ex his autem modis qmbus redtores aliorum in crimen veniunt, duo funt qui maximum ufiim habenr, & diligenti con/.ce- i ratione indigent: patientia & receptus. De patientia ita habenaam j eft, qui feit delinqui, qui prohibere poteft & tenetur nec pro.tber, eum iplum delinquere. Cicero in Pifonem : Keque veto mhw- , eft ,pr&fertim in Confute , ntrum ipfepermtiojis Uffl/U-s, improbis ctruuon ** I rempublicam vexet, cm ali.s vexetre patiatur. Brutus ad Cicerone®. Alienee ifttur , inquies. cube me reum fades f Prtrr fits aliens', ft provide’! p tu.it. ne exitleret. terttv mi ■zfkc'J.u.t'Msv ti «vi xcjX'if t k; 'ziK'Au.u.oii.ccc > a... gapetus ad Iuftinianum: par eft delinquere (y delinquentes non ’trom bibtn. uvi. iuuj.iuuuu.uj . I \_ / - - . Guftfquis patitur peccare peccantem, is vires fubminiftrat audacuc, alt t bius. In (ujus warm esl utftrohibm, jubet aft, ft non prohibit* U tj) ■i ACPACIS, LIBII. 467 sir Salvianus. Auguftinus vere : g»/ defmit obviare. cum poteft ,'confentit. Umperunrl Sic qui mancipium cum poftit eximere proftitutum elfepatitur pro ^^ ,ne proftituente habetur Romanis legibus. Si fervus fciente domino/. 2 . dent . occidit, in folidum dominum obligat: ipfe enim videtur dominus occidiffe. Et lege Fabia in dominum animadvenitur fi fervus domi- no fciente alienum fervum fubduxerir. Sed ut diximus prater fcien- dam requiritur facultas prohibendi. Ec hoc eft quod ajunt leges l - Seienti* *' lcientiam cum puniri jubetur accipi pro patientia, ut qui proni- bere potuit teneatur ft non fecerit, & lcientiam hie fpe&ari quae ha- i. Hu m- beat r-aXoiv, ftti r.uxbxtm a£ ms ircntg/tcui, ut qui cum prohibere poffit Dutrk.furt. nonprohibet unius mcditium. Sic in exercitu Gracorum, ubi Agamem- c “^ r ' non ipfe & ali; concilio communi fuberant, non immerito GYuicquid delirant reges plefiuntur Achivi: * Ipforum enim eratcogere Agamemnonem utfacerdotifiliamred- deret. Sic poll eorundem claftis exufta narratur * Vmus ob culpum & furias Ajatis Oilei, qua de re Ovidius Aletam. xi v: Virgineraptct Quam meruitpcenetm folia, digeffit in omnes j quia ceteri non impedieranr ne virgo facerdos raperetur. Apud Li- vium eft : Propwqui regie Tatii legatos Laurentium pulfmt. Cumque Lctu- L> v ‘ M.U rentes jure gentium agerent, apud Tettium grat a fuomm & preces plus potue- runt. Igitur illorumpoenam in fe vertit. Hue proprie pertinet illud Salvia- ni de regibus: * Poteftas magnet & potent fifima qu/t prohibere fcelus maxi¬ mum poteft,quafi probat debere fieri fi feiens patitur perpetrari. Et apud Thu- Lib- 1- cydidem eft : 0 t. ubtmp, uXrfftstpjv jp£. Magis tile facit qui poteft L ‘ U ? VJ * prohibere. Sic apud Livium Vejentes & Latini Romanis fe exculant, quod hoftes eorum a fubditis lifts adjuti elfent fe infeiis.ContraTeu- cx regina UJyriorum non accipitur exculatio quod diceret non ale, fed a fubditis piraticam exerceri: neque enim prohibebat. * Olim ; ab Amphidtyonibus damnati Scyrii , quod fuorum quofdam pirati— cam exercere patiebantur. Sciri autem facile eft ut pnefumantur qux confpicua funt, qux frequentia, ri che rrciXav mpZowai , dsayr.ri u ftisa idquodamuliisfit.necejfeeftanemineignoretur , ait Dion Prulx- Polyh.Liu \a £ n “f^°diaca. ditolos graviter reprehendit Polybius, quod cum ,, “°ftes Philippi videri nollent, fuos tamen pal am paterentur agere I . hoftilia, 3*8 P E 1 If R Is BEtLI Patif. /.xTv. Strabo libro VIII. Livim libro XXV111. hoftilia, & eorurp qui talia facerent principes honoribus omarent, III. Veniamus ad quaeftionum alteram de receptu adverfus pa- nas. Poenas ut ante diximus naturaliter cuivis cui nihil limile objici poteft exigere licet, inftitutis civitatibus id quidem convenit,ut fin. gulorum ctelidh quae ipforum coetum proprie fpedlant ipfis ipfarum- que re&oribus pro arbitrio punienda aut diflimulanda relinqueren- tur. at non etiam jus tarn plenum illis conceiTum eft in delidtis qui ad.focietatem humanam aliquo modo pertinent, qua? perfequi ita ci- vitatibus aliis earumve redtoribus jus eft, quomodo in civitatibm fingulis de quibufdam delidtis adtio datur popularis: multoque mi- nus illud plenum arbitrium habent in delidtis quibus alia civitas aut ejus redtor peculiariter laelus eft. & quo proinde nomine ille illave ob dignitatem aut fecuritatem fuam jus habent poena: exigenda? cundum ea qua: ante diximus. Hoc ergo jus civitas apud quern no- cens degit ejufve redtor impedire non debet. IV. Cum vero non foleant civitates permittereut civitas altera armata intra fines fuos poena: expetendae nomine veniat, neque id expediat, lequirur ut civitas apud quern degit * qui culpa: eft com- pertus, alterum facere debeat, aut ut ipfa interpellata pro meriro puniat nocentem , aut ut eum permittat arbitrio interpellanris. * hoc enim illud eft dedere, quod in hiftoriis fepiflime ocairrit. Sic Ifraelitte alii a Benjaminitis poftulant ut dedant facmorofos, Iud. xx: Philiftaei ab Hebraeis ut Samfonem quali maleficum fibi de¬ dant, Iud. xv. Sic Lacedatmonii Mefleniis bellum intulerunt, quod interfedtorem quendam Lacedaemoniorum non dederent t & alio tempore ob non deditos eos qui miflis ad factum virginibus vim in* tolerant. Sic Carfirem Germanis ob bellum injufte illatum dedivo- luit Cato. * Sic Fabios fibi dedi Galli poftulabant quod in ftp gnaflent. Ab Hernicis agri fui popnlatores dedi fibi poftularunt Ro- & a Poenis Amilcarem non ilium nobilem ducem , fed dr mam, qui Gallos concitabat: * poftularunt & poftea Annibalem : it® lugurtham a Boccho his apud Salluftium verbis: fimul note it «• Lfatui libro XXXVIII- res acerbttm necejfitudinem pariter te errantem £? ilium feeler ettijfimum» fequi. Ab ipfis Romanis dediti qui Carthaginienfium quique Are.- 1 . * _ - . _ * —. _ A —RR T ni-oH-v'mAnitCnPi.' blGcU.XV I P/ut. Narr• amat. Vat. Max. hb.vi 3 c.6. loniatarum legatis manus intulerant. Achaei a LacedarfnoniiscW fibi poftularunt eos qui Lanvicum oppugnaffent, addito ni dederen- tur, violatum videri fedus. Sic Athenienfes per praeconem pro® tiarunt, fiquis Philip'po infidias ftruxiffet, & Athenas confug® tlvaq in eoftatu effe ut dedr. deberet. BcEOtl ab HippOtenl.® fexegerunt, ut qui Phocum interfecerant, dederentur. Qu* 0is;i tamen fic intelligenda funt ut non ftridte populus aut rex ad de® dum teneatur, fed ut diximus ad dedendum aut puniendum. * ® italegimus Eleos bellum intuliffe Lacedaemoniis quod illi in eo-'tj Eleis injuriatn fecilfent non animadverterent : id eft nec an® 1 - - verterent nec reos dederent, eft enim disjundtiva obligation! 1 ’® Am~n Cr\r\ri*c A'l rnr rmnj CUlTlulcltillS /ktisfltlt* ^ j Lrv.l. vii. dum fontes depofeentibus optio datur quo rites apud Livium Romanis fignificant: tranfeuntes agmir.e i ttgrum fmm Tarcjuimnfes cum prater vim nihil petiijfent, traxijfe tpu . ■- da c Vi tic jiir rjui ant las led p< m ICC cm Mo, ons i 7 3a ( 5i(j mi. m as si' iiif ice*:. it#! ■if.m A C P A C I Sj LIB. It. agrefiium populations tjm'qtU [ibicrimini detur comhes: Ess feu dedi placeat, dedsre feparatos ejfe.jeu fupplicio affici, daturos pcenas. In fcedere Cartha- ginienfium&Romanorumlecundo, quod apud Polybium, exftat lo¬ cus male vulgo & diftihblus & verfus: « 3 wLO-u, «»Af m; t5& mutfir,, htf/Jmt y.ii&t* to ko'lx.r,^. Ni id fiat ( quid id lit incertum eft: nam qua: pracedunt funtmutila) privatim qu'ifquejus fuum perfequi- lor. Id ubiftcerit •( nilllirum ni jus reddatur ) publicum delictum habetor. iEfchines in relponfo adverfus accufationem Demofthenis de male obita legatione, narrat fe,cum apud Philippum Macedonem agerec tie pace Gracia:, dixifle inter alia , sequum efle ut poenas luerent commiflorum criminum non civitatcs, fed qui peccaflent: nec quic- quam nocendum civitatibus qiise accufatos judicio fifterent. Qointi- l:anus declamatione cciv; Proximo* exiftimo eos transfttgts * a quibus tramfuge. recipiuntur. Inter mala qua: ex difcordiis civitatum nalcun- tur & hoc ponit Dion Chryfoftomus oratione ad Nicomedienfes: T5(5 kdirJiimji tijv nrfioi fit iv mjysv xct&tpvyeui : Licet his qui alteram injuria ajfecerunt ad alteram confugere. Hicde deditis occurrit qusftio an L.ult.t. de ft a fua civitate dediti, nec recepti fint ab aliis, cives maneant. Non lc i at ’ manere cenlebat Pub. Mutius SCatvola, quia qtiem populus dedidif- fer, expulilfe ex civitate fua videretur, ficut faceret cum aqua & igni anterdicerer. Contrariam fententiam defendit Brutus, & poll cum t.\,& it* Cicero: qua:& verioreft, nontamenproprie ob id argumentum " T fP' quod Cicero affert, quia ut donatio ita deditio fine acceptione non cuinl. podit intelligi.Nam adlus donationis perfedtionefn non habet nili ex Quorum conlenlu. At dederC de quo hie agimus nihil eft aliud quam civem alterius populi poteftati permittere, ita ut de eo ftatuat quod voluerit. Hsc autem permillio, jus nullum dat, aut adimit; exfecu- tionis tantum impedimentum tollit. Quare ft alter populus concelfo jure non utatur, erit is qui deditus ell eo loco Ut a fuo pOpulo poflit punsri (quod in Clodio Corfts dedito, nec ab iis accepto evenit j v*l. lit. vi, aut non puniri, ut multa lunt delidla in quibus utrumvis fieri poteft . c ' 3* Ius autem civitatis, ut & jura & bona alia, non amittitur ipfo fadlo, feddecreto aliquo aut judicio, nifi lex aliqua Fadtum velit haberi pro re judicata, quod hie dici non poteft. Hoc denique modo & bo¬ na ft dedita nec accepta fint, manebunt cujus fuerant. At ft deditio accepta fit, & poftea cafu aliquo reverfus fit is qui fuerat deditus , is civis non erit, nifi ex novo beneficio : quo lenfu verum eft quod Modeftinus de dedito relpondit. Qua: autem diximus de noccnti- ^ bus dedendis aut puniendis, non tantum ad eos pertinent qui fubditi " femperfueruntejusapudquem nunc reperiuntur, verum etiamad eos qui poll crimen commilfum aliquo confugerunt. V. Neque obftant ilia adeo pradicata * fupplicum jura&afylo- tumexempla. Ha:c enim iliis profunt qui immerito odio laborant, non quicommilerunt quod focietati human* aut hominibus aliis fit injutiofum. Gylippus Laco apud Diodomm Siculum agens de illo i-fi. xni lupplicum jure lie air: qui initio jura ifta mtroduxerunt, infdkibm qutdem mjiricordiam, at his qui malo ammo injuriatn intulerunt , pxr.am exfpittan- dmvolmmt. Poftea: Hi vero ft dele malo, fi injufia alieni cupiditate A a in nut- In ^Spho- rum !, Deux jx,I XXI 11,15 Ex.xxl.14, I Beg. 11, 29 . II Beg. XI J3, & fee]. Vc fpec. le. gib-.u. Pint, qu&Jl. Gr . 32. Vanathiu. Deface 11, 1( #0 DEIVREBBLLI- in mala httt incidermt, ne accufent fortunam , n( fuppUcttm fit ncr > f nant. Id enim jure hominum Hits debet nr , * quibus innocent eft animus , 'no- I tafortuna . Horumvero vita plena fattis injujiis , nullum ipfts locum reh. qui ad miferationem £f perfugium pateret. Duo ilia, fortunam Schn- I riam, Menander optime diftinxit: * 'An/ynygt ccdix.nf.tcc sj&fpegftv iyj- Ti yd.? -niyyt ■ycytijj, to tpj aipte-J. Injuria illud dificit infortunio, H e cafus, ilium quod -voluntas efficit. Non abit hinc Demofthenis didhun ; Ji>ynly is™ bscdv , £ rig Uksc t« : urjfdmn, tits iv?u%ist&c. quod Cicero ita verrit de In- ventione fecundo: Mifereri ofortet, qui propter fortunam, non propter mall* tiatn in mileri'tsfttnt. Et Antiphams illud, to ctubnov it.tgcf.cTty.cc -ms niytr, iri, TO 3 decs tccutss u interim dum de caufe juftitia comofci- tui derendi Iupplices. Sic Dcinophon ad IegatumEuryflhcos: St cr imen iftis aliqu.:d hofpitibtuftruis, utf impetrabis : vi quidem hint nonabftrahes, Et in altera tragmdia Thefeus ad Creontem :* Es facinus auftts temet indignum, Cre(t, Tuifque Theb'ts ac tuismajoribus : Jngreffm urbem qu-e edit f.'as acpinm, &us. cuncla rite leges ex norma faiit, Noftris omijfs moribus, quicquid lubtt Mdirts, vi cunffa te adturum put as, Adeone hominibm vidua vel patient jug Vrbs ifta vi/a eSl, (if eo nullius rei ? Lion te ifia docnit civitas Amphioms , Gjuippe educate hand folita mortales ferot; Elec approbalit ilia ettmte audiverit Que fttnt Deortim, qtuque mea pervndere, Etrapere ab alma fede miferosfupplices. Ego Lab da tea [i urbe pofuijfem pedem, Gwamv'tsfitijfent jufta mi hi certiffma, Jndubia, nulli injicerc tenta/fem mmmm Eli/i anmente qui foli regnum tenet, Gntidin urbe decent hofpitem externa memor, Tu me merentem patriam afpergis titam Erobro atqtte macules, fy fenem cert etna Te fecit &tas,fed parttm mentis potem. Quod fi id cujus accafantur iupplices non fit vetitutn jure nature::: gentium, resdijudicandaerit exjurecivili populi unde veniiit, quod optime oftendit iEfchylus Supplicibus, ubi Rex ArgivusD> naidurn gregem ex JEgypto venientem fic affatur; id %t r-lflSn TraiJVs A’tybdhs e-tjey, Ko'«» troteai tpdexornt y.vt&* Ehcy fils Ui'keifib/cqJiXei > Adi-nitre tpnit(v rif njcu; riss oittftftv, '£1$ in. iyjstn x.ug@ j sdtt dtsftt Manum tibifiimmittat Agypti genus Quod lege patria proximos fe fanguine Ticant, quis hsc objicere fe contra veldt ? Quare iumn eft do cere, nettallsfoli Ex lege, mtllojure te illbs fub/ici. VII. Vidimus quomodo a fubditis, aut veteribus, aut adi® i culpa in restores tranfeat: viciffim a fumma poteftate in fubii ' 05 culpa tranfibit, fi in crimen fubditi confenferint, aut liquid fecer.r'- fummatpoteltatisimperio,aut fnafu, quod facere fine facinorer,.:. porerant: qua de re redtius erit infra agere, ubi qua: partes lint iwp ditorum examinabitnr. Etiam inter univerfos & lingulos comma".:- i ! < I i ( < f, L d C< 1 n > v ! n i IS 5 0 i !>' 4 ACPACIS.'LIBII. 37) catur delidum: quia, ut Auguftinus ait loco fiipra addudlo , ubi uni- verfh ibi & fimguli: tmiverfi non pofj'unt nifi ex fingulis quibufique cmjiare : Kam fimguli quique congregati, vel in fiummtrm reputati fctciunt univerfiosfidzx- tinct autem culpa ad lingulos qui confenlerunt, non ad eos qui alio- rum fententiis viftifont. Diftin&a? enim font poena: lingulorura & u- Lye»g-**‘ niverfitatis. Sicut fingulorum poena interdum ell: mors , ita sZpracap. ■ni >.£4); Java)©- 1 foctfulsv mors civitcttis everti: quod fit cum Corpus ix, s. 4. civile dilTolvitur; qua de re diximus alibi. Atque hoc modo fi ci vitas s ‘ v ffifi elTe delinat, ufumfruftum velut morte finiri rede dixit Modeftinus. ' Singuli in lervitutem peenae nomine rediguntur, ut Thebani fob A- uftufr. am. lexandro Macedone : exceptis his qui decreto exuenda? focietatis - Alex - contradixerant. Sic & civitas fobit lervitutem civilem in provin- ciam redada.Singuli bona foa amittunt confifoatione.Sic civitati ad- imi folent quae habet communia, muri, navalia, naves bellicoe, arirta, elephanti, aerarium, agri publici. At ut linguliob delidum univerfi- tatis citra confenfom foum ea amittant quae iplorum lunt propria, in- juftum eft , ut rede ortendit Libanius in ea qua; eft de leditione An- tiochena. Idem * Thcodofii probat fadum , qui commune delictum punieratinterdidione theatri, balneorum, nominis Metropolitani. VIII. Egregia hie occurrit quteftio , an poena ob delidum uni- verlitatis Temper exigi poffit. Qnamdiu durat univerlitas videtur polle, quia idem corpus manet, quanquam particulis foccedentibus, ut alibi oftenforn eft. Sed ex adverfo notandum eft queedam de uni- verfitate dici primo aeper fe , ut habere serarium , leges Sc limilia : qusedam non nifi derivatione a fingulis. Sic namque dodam dicimus univerlitatem & fortem , qua: plurimos habet tales. De hoc genere ^hijf.vn. eft meritum: primo enim convenit fingulis, ut animum habentibus p ‘ l - X1J quem univerlitas per fe non haber. Extindis ergo illis per quos ad univerlitatem meritum deducebatur, ipfom quoque meritum extin- guitur, ac proinde & pcenae debitum , quod fine nierito diximus non confiltere. Libanius in dida oratione: i/w pa 5S hxus ifr-em nyit/.s- !!<&• tc fei leq pDiiiua tout : Ita enim exi/limo, fufficere ti- bi xdpccn.im quod nemo fiuperfit eorum qui deliquerunt. Probanda igitur Arrianilententia damnantis vindidam * Alexandri in Perlas , cum pridem interiiffent qui in Grecos peccaverant. De excidio Branchi- darumfadopereundem Alexandrum, hoc eft Curtii judicium: Sius.fi in ipfos proiitionis auciores excogitata ejjent, jufta ulsio ejfie non crudeli- tas vtderctur. Nimc culpam majerum pofterilttere,quine viderant qitidem Mi- letum, adeo Xerxinonpotuerant prodere. Simile eft alio loco Arriani judi¬ cium dePerfepoliincenla in ultiemem eorum qua? Athenis Perfte fe- Cerant t id[ 1^) foxu run vd Jgjuraf r£$j^ A , io i einq its clv~ •n I 7 s £. Jl,& 19 - L. Cum ra¬ tio. D, de bank damn. 374 dhivrhbeeli faftbrum defenfio, quam apud Plutarchum Iegereeft defers nutni- nis vindida. Aliud enim eft jus Dei, aliud hominum, ut mox aper- Eiusfiet. Neque ft xquum eft pofteros honores & pramia accipere ob merita majorum , ideo & puniri eos ob eorum peccata aequum eft. Beneficii enim talis eft materia, ut in quern vis conferri fine inju¬ ria poffit; poem non item. Diximus demodis per quos communitas poena: accidit ex culpa: communitate. Reftat fpedemus, an & culpa non communica- ta communicetur poena, qua: res ut rede intelligatur, & ne qua re ipfa diverfa funt ob vocum fimilitudinem confundantur, monenda funtquxdain. X. Primum , aliud elfe damnum direde datum, aliud quod in confequentiam venit. Direde datum yoco quo cuiquam aufertur ad quod jus proprium habet. Per confequentiam, quo fitut quisnon habeat quod habiturus alioqui fuiffet, ceftante lcilicet conditione fi- ne qua jus non habebat. Exemplum eft apud Vlpianum: Si in meo puteum aperui quo fadum eft ut venae adte perventurae prxeideren- tur: negat operis mei vitio damnum datum in ea re in qua jure meo ufus fum. Et alibi, multum aitinterelfe , utrum damnum quis faciat, an lucro quod adhuc fadebat uti prohibeatur. Et Paulus luriicon- fultus , pmpofterum effe, ait, ante nos locupletes did quam acquifierims. Sic parentum bonis confifcatis fentiunt quidem incommodum liberi, fed proprie ea poena non eft, quia bona ilia illorum futura non eranrnili • a parentibus ad ultimum fpiritum client confervata. Quo^ refteab Alp.heno notatum eft , cum ait patris poenaamittere liberos id quod ab ipfo perventurum effet ad eos: qua: vero non a patre, fed a te- rum natura, aut aliunde tribuerentur, ea manereincolumiaSicThe- miftoclis liberos eguiffe feribit Cicero , nec iniquum putat, mean- dern calamitatem ferant liberi Lepidi. Idque ait antiquum effe & omnium civitatum: cui tamen mori leges pofteriores Romans Ed- turn temperament! adjecerunt. Sicc.mex delido majoris partis, qua: ut alibi diximus perfonam univerfitatis fuftinet, univerto a culpa eft , eoque nomine amittit ea quae diximus, libertatem on- lem ; muros , & alia commoda, fentiunt damnum & finguli. inns- centes; led ea in re quae ad ipfos nonpertinebat nili peruriven:- tatem. . XI. Prrterea notandum , interdum impom alicm aliquiarnn, aut boni aliquid auferri, occafione quidem alicujus peccati ,fednm jtaut id peccatum caufa fit preyrima ejus adionis quod jus ipluma- gendi attinet. Sic qui occafione alieni debit! aliquidpromifit i r,a ‘ L!n patitur, ex veteri verbo , fjjila, «*],’ «tra. sponde , noxa prefiotfi . - proxima caufa obligationis eft ipfa promiffio. Nam ut qui pro tore fidejuflit, non proprie ex emto tenetur , led exprommo: ® qui pro delinquente, non ex delicto, fed ex fualponfione. *4? hinc fit quod malum ill! ferendum menluram accepit non e * cte “" alterius, fed ex poteftate quamipfe in promittendo habuit. Ce®' fequens eft ut ex fententia , quam veriorem credimus, occidi : ne poilit ex fidejuflione, quia ftatuimus neminem jus tale liabere m ■ ACPACIS, tlB. II. 37f J tain, ot earn fibi ipfe adimere, autadimendam obligarepoffit: cum : '| veteres Romani Grsecique aliter ea de re fenferint: ideoque 8 c * va- * des capitali jndicio crediderint obligari, utin Aufonii eft verfu , & 5 exnotiffima Damonis & Pythi* hiftoriaapparet:& obfidesf*pe ca- ' p’te plexerint,* ut alibi memorabimus.Quod de vita diximus, idem & de membrisintelligi debet: nam & in ala jus homini datum non 3 eft nift corporis fervandi caufa. Quod ft exfilium,fi pecuriiarum dam- : "l num in promiffione fuerit, & alterius deliffco impleta lit* conditio, j damnum feret fidejuffor, qua: tamen in ipfo, ft exadle loquimur, poe- 3 na non erit. Simile quid occurrit in eo j ure quod quis habet lie ut ab alterius voluntate pendeat, quale eft jus precarii, refpeftu habito ad rei dominium; & jus privatorum, refpedbu habito ad eminens domi¬ nium quadutilitatis public* caufa civitas habet. Nam ft quid tale a- licui auferatur occafione delicti alieni , poena in illis proprie non eft, fed exfecutio juris antecedents, quod erat penes auferentem. Sic quia in beftias proprie delidtum non cadit, ubi beftia occiditur, * ut lege Mofts ob concubitum cum homine, non ea vere poena eft, fed : ulusdominii humaniinbeftiam. XII. His diftinitionibus pofttis dicemus neminem delifti irnmu- nem ob deliiftum alienum puniri polfe. Cujus rei ratio vera non eft ea quam adfert Paulus Iurifconfultus , quod poena: conftituantur in emendationem hominum: nam exemplum videtur ftatui poife etiam extra perfonam delinquents, in ea tamen perlona qua: ipfum tangat, ut mox dicemus; fed quia obligatio ad poenam ex merito oritur: meritum autem eftperlonale , quippeex voluntate ortum habens, qua nihil eft magis nobis proprium, unde do-nliotov vocatnr. XIII. Neaue vbtutes , neque vitia parentum, inquit Hieronymus, | Itbern imputantur. T Augulnnus vero , Dens, ait, tpfe foret inpuftus ft p ottmt _ tpmquam damnaret imoxium.Dion Chry/oftomus oratione ultima cum t Epijl.io f. ’ fanftione Athenienftum adjedta Solonis legibus devoveri poftecos dixiftet, de Dei lege h*c fubjicit: ntXrn yiv®* £■/. \ ir.f., tui a.’tctfatinz.nl' d)id ir,ar($p* ctmti int ciTvfixt am®*: uerutn hue non , ut ilia, hberos (y pofeeros peccant mm punit: fed fibi quifque jit infortu- i nit caufa. & hue illud vulgatum pertinet: Nona caput fequitur. Smctmus , i- ajunt Imperatores Chriftiani,;£i effe poenam,ubi [ft noxa eft. DeindefPec- cata igitur fitosteneant auBores : me ulteritu progrediatur metus , qfutm repe- p an j,ft jS riatur delictum .Iuftum eft, * ait Philo,eorum eife pcenas quorum font Lib. 11 d» ; peccata; reprehendens morem quarundam gentium qua: tyranno- le £-fP ,c - mm aut proditorum infontes liberos morte puniebant. quern repre- hendit & Dionyfms Halicarnaflenfis, oftenditque iniquam effe ratio- nem qua: obrenditur, quodparentibus fimiles futuri putantur , cum jl id incertum fit ,necincertus metus ad mortem cujufquam fufficere f debeat. Neicio quis Chriftiano Imperatori Arcadio aufus eft hoc di- £ dare, debuilfe paterno perire lupplicio in quibus paterni criminis Majejt, ,j!;i ' x «npla metuuntur: & Ammianus narrat interemtam fobolem,par- Ltlro fli; V )m et iam turn , ne ad parentum exempla fuccrefceret. Nec magis jufta *^ 1 ^ | j! cau a metus ulrionis, unde natum eft Grascum proverbium: jur "belli l Defipit occidens qui pettrm pignora f>.rvat. »• 38» ( A a 4 At Seneca; r Sen.lik. ii» de tra y c. 4 . Her. (all. It Samuel. xx U ] Reg. xiv. 11 Regum VI11,9,10. Homil. 29 , in 9 Gen. 35s deivre belli at Seneca ; Nihil eft iniquius quam aliquem huredem patcrni odd fieri. Attagini, qui Theban’s ad Medos deficiendi auftor fnerat, liberos nullo male affecit Paufanias Gnecorum Imperator, ™ MhAtk* iy. dvcq finumxs dicens illos extra culpam ejfie partium Mediiarurr,. Marcus Antonins in Epiftolaad Senatum : * Square film Avidn oft ( is in eum conjuraverat ) 6 genero (ft uxori veniam dabitts. Et quid dice ■vrniam, cum illi nihil fecerir.t ? X1 V. Deusquidemin lege Hebrais data paternam impietatem in pofteros fe vindicamrum minatur: fedipfejus dominii plenifli- mum habet, ut in res noftrasita & in vitam noftram,ut inunus fuum, quod fine ulla caula & quovis tempore auferre cuivis quando vuk poteft. Igitur fi morte immatura ac violenta rapit liberos Acanis, Saulis, Ieroboami, Achabi, * in infos jure doniinii nonpoens utitur, fed eodem fadlo gravius pnnit parentes. Nam five fuperftites fun:, quod maxime fpedlavit lex divina, atque.ideo lex minas iftas * ultra abnepotes non extendit, Exod. xxv, quiaadeorum confpedum pertingere poteft humana actas 3 certain eft parentes puniri talifpe- daculo: gravius enim id illis quam quod ipfi ferunt, ut a ChryMo- mo refte dicitur, quicum confentit Plutarchus i XmAsm [iZx,v iris, yjham; >j%s iavrSt >&>(fi id ill]if «{«». Nullum dutitu fupplicim quam eo; qui ex fe funt ob fe miferos fpeclare: fi ve non eo ufque provivunt, tamen cum eo rnetu occidere magnum eft ftipplicium; Burmapotuli, inquit Tertullianus , ad talia remedia compulerat , * ut ul fofitritati- hus finis profpicientes legi divine ohedirent . Sed fimul notandum eft hac graviore vindidta nonutiDeum nifi adverfus fceleta propne in liaam contumeliam perpetrata , ut fai/os cultus, perjurium, fa- cri'egia. Nec aliter Gneci exiftimaranr: Namquje criminacredi- ta funt pofteritatem obftringere, * quse*^ ipfi vocant, omnia iftiui funt generis : quo de argumento facunde difierit Plutarchus libro de (era numinis vindida. Exftat apud AElianuin oraculum tale Dt- phicum: Atficelerumfontes divinumperfiequitur fw, Nec pate vitari: non ft genus ab love due ant ; SedrCcipiti ipfiorttrn quique enttficuMur ab ipfis Jmminet ; inque dorno clad m fiubit altera clades. * Agebaur atirem ibi deficrilegio: quod & hiftoria c'omprobar rn Toiofaniapud Strabonem & Gcllium. De-perjurio fimilesfenten- tias fupra adduximus. Deinde vero etfi idcomminatus eft De--- non tamen temper co jure utitur , maxime fi * infignis quaedam fift tus in liberis qluceat, ut videre eft Ezech, cap. xvi 11, & of; ! quibuldam a Plutarcho dido loco probatur. Et cum in r.ovo:-. apertius quam olim declarata Pint fupplicia qua; impios pofthaj v •* tarn manent, *ideoineo federe nulla exftat comminatio perlor.-’ peccantium egrediens; quo pricipue , qtianquam minus aperte ■ ■ • mos eft vatibus, fpedtar didta jam Ezechielis oratio. Fadum stirr. illud Dei hominibus imitari non licet: neque par ratio eft,qua e- jam diximus , Deus fine culpat intuitu jus habet in vitam; hoar- ^ pon nil! ex gravi culpa , & quidem qua: perfonte fit propria. Qp^ r v F < I r < t < < di B! If i 1 P 9' er lit to. riai ice i te f 4 r # 4 A C P A C I S, t I B. I I. 377 eadem ilia divina lex utparentes pro liberis , ita ob parentuin facta Deut.xx iv, liberos mortis poena affici vetat: quam legem * pii reges eriam in perduellibus fecuti leguntur: eamque legem valde laudant Iofephus mi 'dlfig. & Philo, ut & limilem yEgyptiam Ifocrates.& Romanam * Diony- B>. ut. n. jius Halicarnaifenfis. Platonis eft «s m fud^o^.Qupd Latineira exprimit Calliftratns Iurilconiultus; Crimen hivlXl. Del poena pat emu nullum maculam filio infiigere potefl. Addita caula: Najnque L. Crimen, mufquifqueexfuo admijfo forti fitljicitur , me alien! criminis fuccejfor confii- tuitur. lerretne, inquit Cicero , ulla civitets latorem ifi'mfmodi leges , ut condemnetttr films nut nepos, fi pater ant avits deliquijfent ? Hinc fa ft urn ut prxgnantem mulierem mortis fupplicio afficere nefas habitum fit j£gyptiorum, Gracorum & Romanorum legibus. X V. Quod ft injufta leges humana% qua: liberos occidunt ob pa- Dan. vir, rentum delidta, injuftior fane lex Perl'arum & Macedonum * devo- vests & propinquorum capita, quo qui in regem peccarant triftiores' ■ ' perirent, ut Curtins loquitur: cujus legis diritate exftiperari leges omnes Icripfit Ammianus Marcellinus. XVI. Illud tamen eft notandum, liquid habeant, ant exfpefta- lh,.xx 11 j. re poffint perduellium liberi in quod jus proprium fit non ipfis, fed populo aut regi, id auferri ipfis poffe jure quodam dominii, cujus tamen ulus limul in poenam redundet eorum qui peccaverint. Hue refer quod Antiphanis ut proditoris pofteri uliyst hi^dpnimv., narrante Plutarcho, id eft* hen ribusprohibits funt, ut Roma: liberi a Sulla proferiptorum. Sic in dicta Arcadii lege illud tolerabilc in li¬ beros : Ad nullos henores, ad nulla facramentaperveniarit. ServitUS autem quomodo & quatenus in liberos line injuria tranfeat, alibi a nobis eftexplicatum. XVII. Quod de liberis malo afficiendis ob parentum delifta diximus, idem aprari poteft& ad populum verefubditum : (nam qui fubditus noneft, ex lira culpa, id eft ex negligentia puniri poteft, ut diximus) II qujerarur an is populus malo poffit affici ob regis, aut reftorum facinora. Non jam quarimus * II ipllus populi confenfus accefferit, aut factum aliud quod per fe lit poena dignum,fed agimus de eo contradtu qui ex natura oritur ejus corporis cujus caput eft rex, membra cateri. Dens quidem ob Davidis peccatum populum peftilentia confecit,& quidem ut David cenfet innocentem.fed Deus qui in vitam ipforum jus habebat plenifliirmm. Interim hac poena erat non populi, fed Davidis: nam, ut ait leriptor Chriftianus , Qu&ft. ad x&mm Tijaagtctf iffgqiqiyTaf Pajr.Xim r, rifiug/,ct §Xa>s. Acerbifimum cnl] - , 3 ?- eft delinquentibus regibusfupplicium , id quodpopulis infiigitur. Perinde enhn hoc eft, ait idem feriptor, ac fi quis qui manu peccavit, in tergo fe- riatur : quomodo in fiinili argumento Plutarchus non aliter id ait accipiendum quam fi medicus ad curandam coxam urat pollicem. Hominibuscur idnon liceat jatn antea diximus. XVIII. Idem dicendum de fingulis qui non conlenlerunt malo affidetidiscirca ea qua ipforum funt, ob deliftum univerfitatis. XIX. Heres vero cur de cateris debitis tencatur,* de poena non teneatur, fscut a Paulo Iurilconfulto feriprum eft, fipmttt alicui irroga- fi^-panui 378 DE IVRE BELLI t’.tr, receptum eB commentitiojure , ne ad htredes tranfeat , vera caufa hsc eft, quod heres per/bnam defundli refert, non in mentis qua: fur.r mere perfonalia, * fed in bonis quibus ut cohsererent ea qui alicui debentur ex ipfa rerum inatqualirate, fimul cum dominio fait intro- duftum. Dion Prufseenfis Rhodiaca: Satcwfo bcpiixisai TO 'r iy, rirIon cwmr tiimai Hi St -m-n ycfij/tv.-fe $/©.. S tupitafy tpfar, p : eta# debuerunt mwores ea non minus dcbentpofteri. ncqut enm dicere potefiis repudiatam d nobis hereditatem. X X. Et hinc fequitur, _ut fi ultra meritum nova quadam caufa obligation^ exftiterit,deberi jam poflit id quod in poena erat, quar,. quam non proprie ut poena. Sic alibi poll fententiam, alibi poft li¬ tem conteftatam, quibus rebus vis contraftus datur, poena pecunia- ria ab herede debebitur, ut & ea quae in conventionem dedufta eft. Iam enim novaacceftit debendi caufa. Annotata ad caput xxi t Q vi delicti participes funt J Tertullianus de Refurreftione carnis: Dicent enim minifiros (fi focios habere arbitrium miniftrandi otqutfi ciandi , (fi potejiatem fiu voluntatis in utrumqtie , homines fcilicet fi ipfos . iccirco turn aucioribus merita communicare , quibus operom jponte ec- commodant . &tii faclum vitiofum jubent , qui confenfum requifitum adhibent J Souks tnanibus omnium lapidabat. Auguftinus Sermone v de Sanctis, c. 4. ii- milia fermone ejufdem argumenti primo, c. 3. & fermone xiv. &ui adjuvant ] ope. Inftitutionibus de Furtis, §. interdum. Edifto Theuderici, c. 120. Qui receptum proftant J Hieronymus fuper parabolas: Non fur ft him , fed ille reus tenetur , quifitrti conjcius qu-r me poffejfore non indict. Chryfoftomus deftatuis xiv. «< /ofirot, d».d S) «i m>- oiret /B/j , i% «*■ J revornt fogvor,aXM yj ct Ktigaoi lint y.uTdtcmf, ft!) r.uteiornt j rm ^' jTt yoit Jtiiao j finny. Sic non it modo quifurtum fecere, fed (fi qui probe ’-■ • ’ poffient non prohibuere , puniuntur, (y quidempari uterque poena. Sic K® qui fanari agrotum prohibet,teneri quafi vulneralfet ait idemCiit)' foftomus 11 ad Cor. c. vii. « 7 < X d ii. re fa hoi Phi i: '*'4 A C P A C I S, L I B. I I. 379 Sidefexit publico conjilio 3 Chryfoltomns de ftatuis hi : o& i y$iw ijS rnteui A ctyfegnygt yipyw , dt&a lujfuirm mm ^ttm xj , ihiv A«- jxc-^sf mtitru », jj £ Gtfypreptiit irdrc. xc/j Crm areln iixaioy vsdj 7 s «A(- j«> otireu^Afeas otAiv mnufan Unop7m&i% , *3 T»{ iJV* vAkwqSv AjiWf Ji'xjfy. A 7 o» commune fuijfe deliBum civitatu, fed extraneorum advenarum , qui cunBa temeritate aclegum ignorantia quam ratione facerent. neque veto squum, tit oh pamortm imperitiam tanta urbs ever ter etur & poenam ferrenl culpa exfortes, Ammianus libro xxx de Quad is : nihil ex communi mon¬ te procerum gcntis deliBum ajfeverantes in no/tros. Scientiam , cum puniri pubetur,accipi[ ro patientta ] Lege Wifigottho- rum libro vm, tit.iv.cap.i i, cap.26, & alibi. Libro ix, tit. 1, c.i. Ipjorum erat cogere Agamemnonem ] ita hanc rem explicat Cyrillus libro v contra Iulianum. Vnim ob culpam fep furitu Ajacis oilei ] Euripides Troadibus lie lo- quentem Neptunum facit: 61^ iwV Ai aseiXxl yg.tssuvhpuv Pilot. Cum Phsbadem vi traxit Ajacis mantis, Et Minervam refpondentem x 1 y’ A'gaUMv e YlK.HCT 1 ) 717 ) • Nilqtte audut, nil pajftis d Grads mail eft. Pari jure omnes Antiocbenqs ftatuarum crimine involvit Chry/b- ftomus, prima ejus argumenti oratione, iJss A dy&eyiK& ypvu hxlyiv, X, A iyxAY.yx, yln-ny ygivoii. }bi hi OXH.'X; a*aunts, aichv.xyfe y'd , ix x> T imfov'&. ipoii/xsju tpa- ®«. Eccefacinus paucorum fuit , accufatio in omnes fertw, Ecce propter illos nunc m metu omnes [limns , eorum qftt illi auji feint poenam nos ipfi exffel damns. Spuod ft antevertijfemus earn, illos de tu be pellendo, partem mor~ lidam fic ut oportet tractajfemus , abejjet \am a nobis hie timor. deinde : a civA it TST5 , cpr.ot , JiS'x [ixnt Toy i^amy , 071 fii miptic , fiahi ci lie- mi', , y.fei rij d>grpttiyfae xtiletys , lie,hi axi-MsAiis 7 s hi r tlamXicc 7i«>ts. i piAypi T TeroXyrifdfm ; hoastS ri% ■/j'ehnS'itfisg^. dfcl ss to fy)t,fefett,Tin xum^g/.<«s yefe £5n7?£7nav UvAf. nam qui cafiigare , eerie inhibtre potuit , fi non impediit , habendns efl permififfe nut etiam pror buffe quod agebatur. Dion Galba: ids / 4 " 7^ ihui&i 5 dtrlygn /xyhiv dfexdv. TO! 3 op TO5 nyfimas iyjsm dretyxy i.imc y.rfe xxxxy/y,. p.ri- vatis fufficit non delinquere. in imperio agentibus incumbit & hoc curare ne itlmquat Aim. in c. 4 Synodi Piftenfis poiitse inter capitula Caroli Lalvihabemus : Nonejl liber aconfenfu qui quod cmendarcpoicfl, emen- dare neglifet, quapropter fine dubio peccati fee partUipem facit. Vide Nice- ; tam Choniatcm libro Ji de ^dronico. Olxrn K > ' i . 11 §. iv. f.v. 380 DE IVRE BELtt Olim ab Amphittyonibus damnati Scyrii ] PJutarchus Cimone. if, f* ignorantia ant oblivione veniunt ; & to dr. qua ex confiultt * diftinguit Totilas apud Procopium Gotthicorum 111. Dedere noluifife ] Recepit nec dedidit Pipinus ex Neuftria obp. nidemad fe confugientes. Eft id apud Fredegarium in rebus ifi' ad annum Id clxxxviii. Edam ab Ecclefia Romana adff®‘ j ‘ gientes recepit Ludovicus Pius Imperator,ut apparetex e;us to faftoanno Id cccxvii, inferto mTomum 11 Concilioni't 1 - 1 - ni mi ew ba; Ad de Si< II See 1 Era f life Hiff .N tior can li. 7 Chr con/i nos: name •'odiai Ah. • a ■ J ani liat: Et Carolus Calvus, qui ex parte fratris fui Ludovici ad & p *s b. fugerant. Aymoinus lib. VjCap.j^ de Cegena Patzinacanon ic M Cl s; Lip. Ill $8i poftulanti Tyracho vide in Conftantini Monomachi rebus Zona- ram. Sic & Ofmanes ab Inungino praefe&o non deditus Eskiiari. Leanclavius libro u Hiftoria: Turcicac. Albuquercium Luiltani non dedidere, ut memorat Mariana xvi, 18. Serums ] ad vin dineidos. Vroprium Athernenf.um laudem ] quam Arragoniis tribuit Mariana xx,i3-Gepidsperire omnes malunt, quam Udigifalem Romanis aut Langobardis dedere. Procopius Gotthicorum iv. Apud Sopboclem ] Vide totum locum, eft enim leftu dignus. Pro Her cults liber is"] Vide Euripidem Heraclidis & Apollodorum. Confecutttrum quod jus ejjet 3 Neque d Diis nift juft as [applicant preces ait- dm, air Tacitus Annalium lib. Hi. Ad id quod Atbcnis fanttiftimum effet altar c] in Lulitania Ferdinan- dum cubiculi praefe&um 6 remplo ad quod confugerat raptum , & I igne combuftum, ob vitium nobili virgini illatum , narrat Mariana libro xxi. Vide & de Afylis librum viri magni Pauli Veneti, Socie- tatisfervorum quaedicitur. Per feus rex Macedomm ] Narrat & Appianus excerpto Iegationuna numero 20. Simile illud in Latina vita Themiftoclis: cum ab Athe- nienfibus efir Lacedsmoniis expofcereturpuhlice ,fupplicem non prodidit, ( Ad- metus rex Mol'olTorum ) monuitque ut confuleret fibi. itaque Pydnam earn deduct jufftt, (ft quod fads effet pr&ftdii dedit. Sic & Ildigim LangO- ] bardum dimittunt Gepidse apud Procopium Gotthicorum 111. Addeepiftolam Theuderici ad Trafamundum regem Vandalorum de Gifelico fufcepto v, 43, & 44. & ea qua in vita regis Ludovici. Sic Chriftophorum Sborovium a fe amovit Imperator Rudolfus ; II, tefte Tnuano libro lxxx 111, in anno cIo Idlxxxv. Elifabetha I Scotis relpondet le Bothwellum aut reddiriirum ant ex Anglia ex- terminaturum. Camdenus id habet circa annum clo Ioxcmde Aifonfo Gegionis Comire A rege Gallia damnato ac negato ei in Hifpaniam receptu vide Marianam xix, 6 . Nifi federis legibus propius quiddam convener it Vt in federe Helve-? | riorum cum Mediolanenfibus, Simlerus recitat. Federa Anglorum ,1 cum Gallis dedi rebelles & profugos volunt, cum Burgundis expel- li. Camdenus in anno clo Io c. if, ¥‘ i*| 0#; aJlif Theodfii probat faftum] Eadem qua Libanius de hac re, dicit& $. vii. Chryfoftomus in xvi 1 de ftatuis. in eofdem Antiochenos paria olim conftituerat Marcus Antoninus Philofophus, utteftis eft Capitoli- nus: & in Byzantinos Severus, demto theatro, thermis,honore, or- namentifque omnibus, fed & ipfa urbs Perinthiis data. Vide He- rodianum 11. Zonaram, & qure lupra dicta nobis. Alexandra in P erf as ] Propterea aliam ei bello caulam attribuit f. yin. Manus in Conftantii Laudatione: on fd/j 7 iu (rvviiHfl<&' 'tim’tioitii , an sO'Jki®. Vzrcg tixam i%ttpnu£i I s nyM&iccs dvTvv. Sicut homine cdicquo ad mortem damnato , innocent | alter pro illo fe morti devovens, iliumfupplicio liber at. Auguftinus epiftola liv ad Macedonium : O’ aliqttando qui caufa frit mortis potius in culpa j esl, quamille qui occidit. velut ft quifpiam decipiat fidcjujjcremfmm , atque tile pro i(lo legitimum fupplitium luat. Vt alibi metnorabwus ] Libro m,c. iv,L 14. Vt lege Mofis j de qua vide Maimoniden direttore dubitantium 111,40. „ Jit Philo ] Idem libro de Pietate : ns 0 w «» oiy «115 fiXuHipwrin, ffrycul dl euniysens , ee ytTi -ms e| clyJjar 7mrsfdiiei^fJeii ittai^XisJnoij •ny.tiofi dim , utc fris CM mro^uy dyafris i^perzy nys , ynye lifr'OrfjQ, ixcesn ccvitf | lip’ tau tS y.n ovfivdy ffcTzii; ’t7me/Sl]&- h (addendum hie xur-iceej ) tyxilsi. t®. Hand fcio anpojfit ullum pejus induci injlitutunl, qumfi necma.ose bonis genitos fequeturpoena , nec honos habebitur bonis qui exntalis parentibus nati [tint . -Jitter lex qua de fuis aBionibm quemqiie judicat , non a coffin* torum virtutibus laudat , aut ex eorundem viliis punit. Iofephus contra- rium faftum in regeludatorum Alexandre vocat ««$ exaciionempomaqmhumamm excedit modum. Ovidius : lllic immeritam matern&pendere lingua Jndromedam pcenas injufiuspuffer at Jmmon> ■ ffiuare fili’u Jvidii Cajfii ] Vide & Vulcatium vita Avidii. Lauds* parem Conftantii humanitatem Iulianus, oftenditque fxpe ex malis I parentibus bonos venifle liberos, ficut e (axis apes evolant, e ligno amaro nafeuntur ficus, e Ipinis prodit pomum Punicum. Ejufdem lltEC funt t ceX0.ce 6 T 5 rceiS'a 5 ’ meX.djywffrtlt’ nmov KSydtij A sra'i^MUS 'tin tiatras if y-lees. Htu tm ss&s \mtixnew n «?£?<; pctruoze nhmts inrupyf ytd^/, 3 elvTXi xf vs tufas Aejm TiJf 3 i| iKHtuv. quorum alii jam poenas dedere, alii nondum quident ,fed nemo eos pcem eximet : nee ipfos tant urn dico, fed Sf liber os & ex iis naf:ituros. Simi- lia habet idem Libaniusoratione quam edidit Gothofredus. Infignis qiudam mrtus ] & publica paterni criminis deteftatio, qua- lem fecit Andronicus Palteologus Imperator, apud Gregoram li- 1 brov, c. 81. Ideo in eo federe nulla exfiat comminatio perfontts peccantium egrediens 3 TerrullianusdeMonogamia : difivit uva acerba a patribusmanducata dentesfiliorum obftupefatire : unufquifque enim in fuo delilio morietur. Pii reges ] ut Amalias. Vionyfm Halicarnajfenfis ] qui lie ait : ii tsts jupuuon ton^n jijj»£». cipdefi f d. 7 mms tss's ■mfifus , at at 01 omTigif dbixritmai. mos ille Romanis broprius d poena omniliberos eximere quorum parentes deli - querunt. habet idem lex Wiligotthica libro vi, tit. i, cap. 8. Frsgnantim mulierem mortis fupplicio ajficere nefas habitum 3 Laudat Philo libro de Humanitate. Romanorum ] L. Imperator Adrianus, D. de ftatu hominum. L« Praegnantis D. de poenis. , Devovens propinquorum capita 3 Philo moremelle tyrannis dixit xv< cum damnatis una tollere quinque familias eis proximas. Vide He- rodianum libro hi. & exemplum Mediolanenfe occifo Galeatio apud Bezarum lib. xiv. Ammianus Marcellinus ] abominandas leges vocat. vide & Con¬ cilium Toletanum i v. Honoribus prokibiti funt } Simile reperies in C. in quibufdam de xvi. I pcenis. si ipfius populi confsnfus accefierit ] Philo de dEgyptii regis lubditis xyi x , Abrahami tempore: ’zfify-mihcwtn j J nyufias mpm; dimS i «(»©-, yn- Atcc ’em r ri Jb%e(tfimv!©* , cl/&'a ttdrmt ttttys S mrcuseit cvygpqs^pemvtm to dftxnyjjt,. Senfit fapoenam omnis cum eofetmilia , quod J nemo indignatus effet fuper injufle fafto, fed omnes laudando pane gf ipfiiliud fedjfent. Iofephus, ubi vaticinium contra Ieroboamum prolatum narrat: y-tjiU A't 5 ny.apj.as d ti dxmi ran dyfifis yeedj zfipi.ojnt/fet Its Tisg mpuv djpyfiris -ritrisc , in ■ms S ftamXeu; uetZhjacctn xeffliugbdfywi ! Particeps poena populus erit , excidet quippefelice /erra, jparfufque per lout tranfeuphratenfia exfuldbit, quod impietati regis focium fefeccrit. De poena non teneatur 3 Maimonides titulo nbu c. vii, feftione 6. £,xix. Gemara Baba Camacap. ix, $. ii. Sed in bonis 3 Vide Concilium Toletanum vi i x, in caufa Reccef- winthi. vide qua: fupra hoc libro, c.xiv.^.xo. Nulla ell perfona qua? ) ad vicem ejus qui e vita emigraverit propius accedat, quam hares, \ Cicero ait fecundo de legibus. Capvx 3?4 de.ivre belli Capvt XXII. De caufis iojuftis. I. E xplicatur difcritneh inter caufa juftificas & fuafort at. II. Bella qua utroque eaufarum genere ca¬ re nt, farina ejj'e. ' III. Bella qua. fuaforitU caufas habent , non jujhficas, ejfe pradonum. I V. Quafdam ejfe caufts qua falfam ha.beAnt juftiJpeciem : V. Vt metum in cert urn : V I. Vtihtatem fine neceflit ate : VII. Negatum matrimomurn in magnafe- rninarum copia : VIII. Cupiditatem mel'toru foli: I X. Inventionem rerum occupatarum ab aliis. X. Quid ft priores cecupatoret amentesfint ? X I . Itijuflant c-tttfam eft, & MciuDJa fiderium in populo fubdito : I I . Et voluntatem regenii allot invitit quafi ad ip forum bonum : XIII. Item titulum univerfalu imps-- quern quidam ajjcnbunt Imperatori , c-a rejellitur: X IV. ^liiEcclcfa.qui item refellitur: X V. Item voluntatem implendi vatrcim, fine Dei mandato. X V I. Item id quod debetur , non ex jm firitte ditto, fed aliunde. J XVII. Diftinttio belli cujiucaufxinjujle & ejm cui aliunde vitium accedit: &dil verfi utriufque cjfettiu . D Iximus fupra, cum de caufis agere inftirueremus, caufas alias efie juftificas, alias fuaforias. Polybius , quiid difcrimenpri¬ mus natavit, * ilias vocar OT©ip«irei5,quia palamproferrilblenr, /titulum dixit aliquoties Livius) has generis nomine Sic in bello Alexandri adverfus Darium fuit ultio in/uriarumquas Pali Gratis intulerant, cd™ cupido gloria imperii & divitiarum, cui accedebat fpes magna facilitatis concepta ex Xenophontis & Agefilai cxpedirionibus. Sic nflcpacns belli Punici fecundi contro- verfia de Sagunto , caula indignatio Carthagiuienlium ob pactiones quas Romani iniquis temporibus ipfis exprdferant, &au£li Ipiritu; ex fecund is per Hifpaniam rebus, quar Poiybio norata. Similiter Thucydides belli Peloponnefiaci vqram caufiim cenfet fniffe vires Athenienfium augelcentes & Lacedarmoniis fiifpedhs, obtentcm vero controverfiam Corcyrenfium, Potidseenfium & alia; * ubi tamen ille Jnutt & aj&pderus nomina permifcet. Eft idem dilemma in oratione Campanorum ad Romanos cum adverfus Samnites pc- gnalfe fe ajunt verbo pro Sidicinis.re pro feipfis: quod videruntnbi conflagrafient Sidicini ad fe trajetiurum efle incendium. Antiochua Lit. xxxvi. quoque Livius memorat in Romanos bella fufcepiife , in fpeciem caufis habentem Bare ill as necem & alia quatdam . revera quodei labenteRonianoram difeiplina fpem magnatn concepifler. Sic P’> rarchus norat non cx vero objeftum Antonio a Cicerone quoi caufii effet belli civilis, cum Caftar bellandi certus * pratextum on* turn ab Antonio cepiffet. II. Sunt qui neutro eaufarum genere feruntur in bella, * perica- i lorum . ut Tacitus loquitur, propter ipfa avidi. Horum vitium '■> 1 nb. 11 de manum cxcedit modum, Jn&to-nfa Ariftoteles vocat. De his Seneca* Clem.c. 7 . Pujliun dicer t non ejfe hanc crttdelitatem , * fedferitatem, cui voluptattf v ' tin efi : pojfumui infaniam vocare : narn varia /tint genera ejuf, & nul’um en¬ tity, quam quod in c&des hominum fylaniationes pervenit. Cui ientcntg perquam fimilis eft ilia Ariftotelis ultimo Nicomachiorum: Ub.l. Liviuf lib. VII. f •(' A\ f,'4 >; A C V A C t §; 1 1 B. I t. §§£ «J ;r ttt/rtXas -ni dtuj « tks ipJAtfs TraAs^i'g; rmicm iiiei ftfipfti ftyvcefy. Omnino enim crudelrs bcibendm jit qui ex amicis hoiks facial hagnan- di fy fundendi fangumit cupiditate. Dion Prufanfis : to j dj pig/; lisrofi^ Orat. ru>i TnXiy.en xj- fsiffloSj, 11 *1 iwcwnXtis esi xj TU-jin: xx,xuyt7njv- xxx "n» fiici; Nam fine caifi'a in bellaac pugnas ferriftnera eft infanta malum, fibi qu&* rent. Idem file Seneca epiftola iv , Nemo ad humanism fangmnetnpro* pier ipfum venit, out admodum pauci. Ill, PJeriqile vero bellantium caulasfuaforiashabent, atft fine juftificis, autcum juftificis. Sunt qui juftificas plane noncurant, de quibus dici poteft illudquod a Romanis Iurifconfultis eft proditum, pradonem efle eum , * qui rogatus de poflidendi caufa . nullatn a- Jiam adfert, nifi quod poflideat, Ariiloteles de belli fcaforibus: 1 shtt * o; xx aitMt tx; dw/emtcts xafyftx'hS££ , t$rdf (inti* diudt tfas mXxdiue dht 111 “ tpfomtjxn ; qui jufium fit tdcines innoxios in fertiitmem redtgere, J- pe nihil ent¬ rant ? Talis Brennus qui omnia dicebat efle validiorum, Tails Silio Annibal, cui pro federe, prvque Iuftitia eft enfis. Talis Attila, & quibus illud in ore eftj Quorum belli exitus, Non caufa. Et: H:c acies viffum faciUra nocentent eft : Et, Id in fummafortuna nquius quod validittst Necmale his aptes illud Auguftini .- Inferre bellafinitirhk • frmde incur- fo. ude ter a procedere , ac populos fibi non moleftos fela regni cupiditate contersre, qntd ftfiftp ,ucu aliud quam grande latrocinium nominandum eft ? De talibus bellis Vel- lejrls : Belia non caufis inita , fed profit eorum merces fuit. Apud Cicero- nem legimus de Oificiis prirno: Ea animi elatio , quit cernitur inpericulls if laboribtts, fijuftitia vacat,non modo virtutis non eft ,fed potitn. * imma- nitatis omnemhumanitatemrebellentis. Andronicus Rhodius : «i yayixm iiixa tafjSSi haptSdmttf tftv x }£, mwgS} dj de&Ss dj xhiyi K*xSfy titi eiatt u Tugami, yj. oi to; rroXeii 7nfySmi. Qui magni compendii fui caufa accipiunt unde non oportet, hipravi , impii, injufti appellantur , * qualesfmttyranni (ft v.rbium vaftatores. IV. Alii caufas quali juftificas adfefttnt, qua? expenfe ad redhun rationem injuftae reperiuntur : & ut Livius loquitur, non certamen juris, fed vim quxri apparet. Reges plerofque,_ait Plutarchus, duo- Pykia, bus nominibus, pacis & belli, tanquam nummis uti, non ad id quod juftum eft , fed ad id quod expedite Quse autem fintcaufse injuftae, cognofei aliquatenus poteft ex juftis caulis quas hadtenus explicavi- mus. Redlum eniin obliqui eft index. Sed perfiftcuitatis caufa fum- ma genera annorabimus. V, Metum ergo ex vicinapotentia non fufficere fupra diximus. ft en ' m jufta fit defenfio, necelfariam efle oportet, quails non eft ni- 1 tonftet, non tantum de potentia , fed & de ariimo , & quidem ita conftet, ut cerrum id fit ea certitddine qux in morali materia locum a bet Qua r e minime eft probanda eorum fenteiiria, qui juftam bel 1 cau ‘ am ftatuunt, fi vicinus nulla pactione impeditus in fuo arcen Bb i arcem faciat*. ’Zffh&rM. Faufatu /.I Hift. I v. fttt. de Ind. t&L I>». 3 1 , 3S« BEIVREBElLt faciat", aut munitionem aliam qure damnum aliquando dare poffir, Nam adverfus tales metus contraria? in fuo munitiones & fiqua font fimilia remedia quterenda lunt, non visbellica, Injufta igitur bella Romanorum in Philippum Macedonem, Lyfimachiin Demetrium, ni alia caufa adfuit. Valde mihi placet Taciti illud de Cauchis: h pulus inter Germanos nobilijfimtu, quique magnitudinem fuetm maUtjufiitu tueri,fine cupiditate, fine impotentia: quieti, fecrettque: nulla provocantbtk, nullts raptibus aut latrounds populantur : idque pncipuum virtutis acviriim argument am eft , quod, utfuperiores agant, non per injuries ajfequuntur.pm• ta tamer, omnibus arma, ac, ft res pofcat, exercitus : plurimum virorum q m. rttmque, quiefcentibus ettdem fama. VI. Nec utilitas par jus facit cum neceflitate. VII. Itaubi laxaeft matrimoniorum copia.,negatumaliquod matrimonium caufam bello prabere non poteft .• qualern olim Her¬ cules arripuit in Eurytum, * Darius in Scythas. VIII. Nec magis mutandse fed is amor, ut paludibus 8cfoIitudi- nibus relidtis folum foecundius poffideatur : quam Germanis veteri- bus bellandi caufam fuilfe ait Tacitus. IX. iEque eft improbum inventionis titnlo libi vindicate ea qusab alio tenentur, etiamfi is qui tenet fit improbus, de Deo male fentiens , aut hebetis ingenii. Naminventio eft eorum qua? nullius funt. X. Neque ad dominium requiritur, aut virtus moralis, aut reli- giofa, aut intelle&us perfedtio : nifi quod hoc videtur poffe defend;, fi qui fint populi oihnino deftituti a rationis ufu , eos dominium non habere, led ex caritate tantum iis deberi qua; ad vitamfuntneceffa- PiU. de bd- ria. Nam quae alibi diximus de luftentatione dominii, quam pro ii> 7- fantibus & amentibus facit jus gentium, ad eos populos pertir, ft fg.' 1 cum quibus eft padtormn commercium : tales aurem non funt pope v'utc'deRe- li fi qui reperiuntur toti amentes, dequomerito dubito. Maker;} pub. i .it, Graeci Barbaros ob morurn diverfitatem , forte & quod ingenio ce> t Hecub*.' P ‘ derc viderentur,hoftes fibi quafi naturaliter dscebant. Quatenoss* Liv.i.xxxs. tern ob pcccata gravia & naturam aut focietatem humanam nrrt- jfo. Panath. o-nantia, auferri dominium pofilt, alia eft quxftio, & modo, cumfli xx, §. 4 o. poenarum jure ageremus,nobistractata. XI. Sed * nec libertas five fingulorum five civitatum, id® d. ulst ep.lt/., quafi naturaliter, & lemper quibufvis competat, jm lo praeftare poteft. Nam libertas cum natura competere homime- 1 aut populis dicitur, id intelligendum eft de jure nature priced^ fadlum omnehumanum, & de libertate dgum'^non deeagWy- teal’ heamii>i&, hoc eft ut natura quis fervus non fit, non ut jus " : £ e q ne unquam lerviat; namlroc lenfu nemo liber eft .quo pertintt® Album : tj/tyirtnem „ntum ltltpntryi pftp v)pwiinpm Cpr“?' r fi* 1 Pol. d[’ tA^sOjsgov: fteriores fcriptores vocant, appelletur * w; cizxftem nomine; qualia ^‘^shcd, lunt & ilia: Orbem)i?n totum victor Romania b.alelat , multaque fimilia per complexionem, aut excelfum, aut excellentiam didta : quippecum& in iildem lacris litteris fola * Iudata ft pe ve- niat nomine rij; olxiifitnu. quo lenfu accipiendum dictum vetusIudaro- IIjI * rum , medio telluris iitam urbem Hierofolyma, * id eft m medio Iudare, ficut inrftedio Grecft Delphi fimiliter didii orbis umbilicus. Neque eft quod quemquam moveant Dantis argumenta, quib.us pro- bare nititur Imperatori jus tale competere, quia id humano generi expediat. Nam commoda cute adfert fins compenlantur inconimo dis. Vt enim navis aliquaadeam mafgnitudinem pervenire poteft qua? regi nequeat, lie & hominum numerus & locorum diftantiatan- taede, ut unumregimen non ferat. Deinde vero conceftb hoc expe- ’ ‘ dire, jus imperii non iequitur, ut quod nifi, ex con/enfu aut poena na- tw./»» feinequit. Nein omnia quidem qua? ohm fuerepopult Romani,Im- c,,a “‘> perator Romanus jus nunc habet. multa enim ut bello quafita, ita bello aniilla lunt, alia padtionibus , alia derelidtione * in aliarum gentium aut regum jus tranfierunt. Qua?:lam etiam civitates olim plane lubditae, poftea tantum ex parte fubdita?, aut tantum ina?quali- ter feederata? eflb cocperunt. Nam cranes hi modi aut amittendi aut * mutandi juris, non minus advetfus Rom. Imperatorem, quam ad- verfus alios Valent. XIV. Sed 5 c Ecclefise jusfuerunt qui adlerefent etiam in popu- yid. de 1nj, los ignore hadteniis partis terrarum, cum tamen ipfe Paulus Apofto- re/. 21, &■ lusaperte dixerit eos qui extra Chriftianifmum funt judicandi fibi^ jus non effe. 7/yj. ts; s|« ; 1 Cor. v, 12. Et quod jus Apo- ftolis judicandi competiir, quanquam etiam ad res terrenas fuo mo- do pertinebat, erat tamen cocleftis, ut ita dicam, non terreftris inge¬ nii, exercendumfcilicet non per anna & flagra, fed perverbum Dei geactaliter propofitum, & ad circumftanrias peculiares aptatum,per figillorum divina? gratia? exhibitionem, autnegarionem , prout cui- quecoaduceret; poftremo loco etiam per vindidtarri non natura- lcin, fed natura ipfaiuperiorem , aeproinde a Deo procedentem t Bb 3 qualis B8S DE IVRE BELLI qualis in Anania, Eiyma, Hymenaso, & aliisapparuit. Chriftusipfe a quo omnis poteftas eccleliaftica fluxir , &cujus vita exemplar eft l Joh. xvin. Eccleliae, qua talis eft, propofitum,negavit regnum fuumefte dehoc 3 6 * mundo, hoc eft, ejus naturae cujus funt caeteraVegna : addens ahoqni m. Pett. futurum fuifte, ut more aiiorum regum opera militum utereturi Nunc vero etiatnfi legiones voluiffet pofcere, popolciffet, non ho- Eern. dia, diledlione , id ficut in foro exigi non poteft, ita nec armisus- pofei. Nam ad utrumque horum non lufficit, ur id quod poftuh® lit ex morali ratione faciendum , fed praeterea opus eft in nobis jus quoddam fit ad illud , quale jus interdum leges divinse & humani dant etiam circa debitaaliarum virtutum, quod cum fit , nova tun. ^ debenut facer-d. lath. II. A C P A C I S, L I 8, I I. 5S9, debendi ratio accedit, qua: jam adjuftitiam pertinet. Id cum deed, injuftum ex hac caufa bellum eft , ut Romanorum in regem Cypri tanquam ingratum. Namqui beneficium dedit, nullum habetjus ad repofcendam gratiam: alioqui contraftus efiet.non beneficium. XVII. Notandum & hoc fepe accidere, ut bello caufa quidem jnfta fubfit, fed vitium aftioni accidat ex animo agentis: five quod aliud quiddam, non illicitum per fe, magis & principalius animum mover quam jus ipfum, puta * honoris ftudium aut utiliras aliqua, five privara, five publica , qua? ex bello ipfo (eorfim a caufa fua jufti- fica confiderato exfpe&atur: five quod adeft affctftus plane illicitus, urgaudimn acquiefcentis in malo alieno fine boni refpedu. Sic Ari- ftides de Societate fecunda Phocenles ait merito periiffe,at non be¬ ne feeble Philippum cum eos perderet, quippe non religion! ftu- dentem , quod praferebat, feu augendo imperio. Vna&eavetus caufa bellandi eft , inquit Salluftius, profunda cupido imperii (ft divitia- rum. Aurumfft opes pracipui bellorum caufa , apud Taciturn. & ill Tra- goedia: t Rupere foedtcs imp'm lucrifuror Et irapraceps. Quo & Auguftini illud refte referas: Nocendi cupiditas, ulcifcendi crudelitas, implacatus, (ft implacabilis animus , ferities rebellandi , libido do- minandi, (ft ftatufuntfimilia, hac funt qua inbellisjure culpctntur. Sed hxc, ubi caula juftifica non deeft, peccatum quidem arguunt, iplumta- men bellum proprie injuftum non faciunt , unde nec ex tali bello re- ftitutio debetur. Vid.de jure tell. n. 2> t Sen.Hippt Contra Fan - ft urn Jib. XXII, 6.74, ~ Covar . d. 5* I, n. 2. C a jet.2 ,2,^. 40 .art. 1 . Stlv after in verbo bel¬ lum 72. 2 . Summa xAng.iti ver - bo Bellum , n. f. Sum. ■Rof. ib t n.] 9 & 8 . Th. 2, 2, 66 , 8 . Annotata ad Caput xxii. I Lias vocat ar&pacras quiapalam proferri folent ( titulum dixit aliquoties §, 1. Livtus) hat generis nomine aiJiac^ Sic Sc Plutarchus diftinguit in Galba, & Dion in rebus Caftaris& Pompeji: Et Polybius, ubi de Romanorum bello in Ulyrios agit, excerpto legationum 126. Cum Suetonio rede illas pmextum, has caulas dixeris. Itaenimille de Iulio Cxfare: Etprsttextumquidem illi civilium armorumhoc fuit: caufas autem alias fuijfe opinetntnr. Thucydides alibi diftinguit & to a’?.r,6k ut in Athenienfium motu adverfus Sicilian!, pmextum fuit opitulari Egeftanis, res ipla, cupiditas Sicilia: fibi acquirendae. Her- mocratesin oratione de Athenienfibus loquens illud Tt^opmatt pra:te- xtum vocat, hoc propofitum. utrumque eft in libro Thucy- didis vi. Appianus etiam vocem ufurpat in Mithridatico. idem Civilium v,ubi derupta pace inter Odlavium & Sextum Pom- pejum agit, dicit euTiaf caufas alias intus fuilfe, alias quae prafereban- tur. Agathias libro quinto id quod alii tr^opur.r, vocat oriiftiv qft) i&vpfiii, figmentum & obtentum,cui opponit dtkut in hiftoria Hun- ni Zanurganis. Adde qua: diximus fupra libri hujuscapite 1, §. 1. 1 rocopius Perficorum 11 dicit ftultum elfe non libereloqui, ubi dux eltjuftitia, comes utilitas. vbi tauten ilk (ft Gftpdnws nom'ma permifcet ] fic & libro v Bb 3 de II. #. III. f.VIX. j. XI. 39 s DE IVHE BELLI . de Arglvis contra Epidaurios agens, quam prius vocaverat nt&Paeu] nioxvocat aiZew, quomodo & Gracum Latinum princiniol ruin vocem, al.afque ejus generis, efle fenius ambigui notavimusd. c. 1, §.j hujus libri, Scriptores Conftantinopofirani Imperii id quod alii farpe *«?«**» vocant, nimirum ex Achillishiftoria.qui ad reiumcnda arma ex Patroclo fumpfit materiam. Pr&textum mntum ab Antonio cepiffet ] raura rtaXcij iiofitix */}•(& *. f n- fftXvtn ifts mijrixac. Bajantes Avarortim chagantts, nulla occaftone a’tt mt- tu, ne conatUs quidem eaufam vel falfam contra Romanos ccmminifci, tmot- cundeplaneque barbarum in morem exuit pallet. Quotes funt tyranni ] Bene Philo ad Decalogum: W **»»** roXirffar i%vv fcr&triXafiov , oXac os/Xuat 7rsXstt-, aXoytsrnc Ttfscd^ss/c. ft/' ■ scv^tgspcft tcov vofAt,/'/ etvcq Scsitv.l%t it etoTJ of oXtyu^psttgt i? tpvmsyt rvtys’S., Svvagttav imett/fiSf'rtS , »< &5 atyd'Aas KXoTrki, otund; ts'/J- W 5 tfxjis 1&14 nytfsstuts timsgrtflgmt tomu# r Qui v.ro furm'-p res netcii funt, hi iotas prsdamur urbes , pomatum fecuri, quodfupra lift ft" 0 ere videantur. Tales funt homines ingenio mimme civili, dominattsunoj 1 tentatus avidi , magna furta committentes , qut pulchns nominibus mspft tuum (ft imperiorum id ovtegunt quod verm latrocinium appellettsr. U> conveniunt hare cum iis qua? ex Curtio, luftino, Seneca & Augiiltt no produ&a funt ad didium cap. i, §, i, libri hujus, Darius in Scythas ] Antonias Caracalla in Artabahuin Parthoram rs gem- VideXiphilinum. Nec liberties five ftngulorurn five civitatum, id eft «»$**/“*• >. quafi **■*’ ACPACIS, LIB. II. Tiler & femper quibuftvis competat , jus hello pmftare poteft ] Vide Concilium iv Toletanum, & qua: nos fiipra cap. ivhujus lib. $. 14. Mundi Dominum vocet ] Vtin Concilio Chalcedonenfi Actione xi, 1- XI 1 1* &xii. I' omaniam posleriores Script ores voccn 3 Vt 8c Athanaflus ad Solltarios. id vix fexta pars erat mundi tunc cogniti. T r,ioK*famnomine] Philo delegatione: -zsAhswv tctayxcue&y fiseur vis tutVftwiK, ft AJ rj y.vgfias tbit 5 oix-Hjuitm ft mu , ftl'cri mftftp^is i^s- £ofiav'&v tatur c. verbum. de Poenitcntia diltindt. 1. Aut juris qualifcunque humani ademtionem ] Ad reges enim non ad ec- cleliam pertinet judicare de feudis, c.novit de judiciis : de Feudis: de poffeflionibus, c. caufam quae inter qui filii lint legitimi. Re»es e- nim fuperiorem in temporalibus minime recognofcunt, c. Pervene- rabilem eod, tit. Chriftw voluitut Chriftiani Imper at ores pro vita sterm Tontificibus indigerent Pontifices pro curfu temporalium rerum Jmperialibus legibus uterentur , qttatenus [piritalts actio a carnalibm difiaret incurfibus 6 Deo mil tans minimef&culctribus negotiis fe implicaret. c. quoniam. diftind x, & c. cum ad verum. diftindtionexcvi. undealiena non font quz libro primo funt pofita, c. 1 x , §. ultimo, ex fexto & oftuagefimo ca* none eorum qui Apoftolici dicuntur, & qus in earn rem ibi plura in textu notifque afferuntur. Hieronymus ] Idem in Epitaphio Ncpotiani: Minus licet epifcopo quam regi . Ills enim nolentibuspr&esl; hie vo\entibus. We terrorifttbjicit, hie fervituti dondtur, Cafliodorus lib. xi, in epiftola ad Epilcopos: Epi- f :opus doceat, ne judex pojfit invenire qu : d puniat. Fredericus Primus Im* peratov apud Guntherum Ligurino de Pontifice; Ecclefiam regat ille fuam , divinaquejura Temperet : im erium nobis fafcefquc relinquat. Suennonem Dania: regem excommunicatum cum Rofchildenfis E- pifeopus Wilhelmus ab ingrellu Ecclefe oppoiitu baculi paftoralis arceret, & regii capulis adtnoverent manuin , fecit quod Epifco- pi erat,& cervicem porrexit. Adde qui fupra habuhnusJib. J, §■ ?• XVj Spem concept am ex aliqtto divinorum craculorum explications] Vide^e Theodoto quodam Gratiani tempore Zollmum & Ammianp Marcellinum: de Ioanne Cappadoce Procopium Perlicorum ii, & Leunclavium hiftoriseTurcica?libro xviii. nondum impleta funt oracula interpretari certo vix contingit Jin fre phetico fpiritu ] Claufi enim obngnatique funt libri Prophetici adprr- finitum ufque tempus, ita ut intclligi nequeant, Danielis xii,4. 9. Hieronymus ad Danielem : Sipropheta audivit non r,itdlexit,fd facient hi quifignatum Ubrttm ufque ad tempus cor.f 'tmmationu f" feuritatibue involutum trnfumtione mentis edifferunt ? Procopius G®“" corum II : r«» boym 7 w Sjgmav ilng Kj *»*7rn!|«s fifoe* aJ-mg dv&dmag , ara'S 6 o ^no-5535 esrAeeva; ri; ■»;, x} aii^'v hi r JSzr.hia. ‘Avtpinw ptxe/S wj-mg tiXSltk, ag ei^irs. ■mi- \% dvjpumt 3 wr'i-ftM/fyas ,ub-ng \cw%i ep^wfisg^tm.pran-i. shut O’ fr&dictiones alu difficiUimtt conjeciu interpret at uque fiunt , ^ /»«/*« ha- beant involucra, tfif explicationes recipiant multas , eta O’ hoc oraculum decepit crimes ipfumque Imperatorem quxmdiii ei vita manfit. Eo autem crepto rebut humahts ipfi<>n[emit oraculum hcminibttf aperuit. Cavete vobis nimis au- daccs Thcologi: cavete vobis a nimis audacibus Theologis Politi- ci. Dignus qui infpiciatur locus apud Thuanum libro lxxix, in an¬ no cb°b lxxxii 1, de Iacobo Brocardo. Honoris ftudium~] Quod vitium maxirne nobis virtutis quadam §. xvil, imagine blanditur. Sed re£te monet Auguftinus libro mdecivi- tate Dei , cap. 14 , Satitisejfe cujufiibet inertia pcenas luere , quam ilk-rum armorum gloriam quirere. Repete qua: ex Agathia fupra pofuimus hie ad3. C A P V T XXIII. De caufisdubiis. I. Dubitdndi caufx. in moralibw, unde. II. Nihil faciendum contra animi di ft amen quamvis err am. III. ludisium in alteram p dr tem duci Ar¬ guments rerum: I V. 1 .Aut auftoritate. V. Si utrtnque dubitetur in re gravi > & al~ terum pit eligendum > fumendum (juod esi tutius: VI. Vnde fccjut tali cafu it hello abflinen- dum. VII. Id autem vitaripojje collocjuio : VIII. vAui arbitrio : ubi de Chriftianorura regum officio circa partes bellantes : I X. ^Autetiam forte. -X. Cert amen fingulare ad vitandum bellum an permitti poffit. XI. Meliorem ejfe cond'ttionempoffidentis in pari dubiOi XII. St neuter pofsideat in pari dubio rem dtvidendam. XIII. >An bellum utracjue ex parte juflum detur multis diflinftionibus explicatur , V Eriflimum ell: quod fcripfit Arifloteles , in moralibus non t Eth. k k . xque, ut in mathetnaticis difciplinis certitudinem inveniri: 1. quodeo evenit, quia mathematics difciplmae a materia omni formas feparant, & quia forma: ipfie rales plerumque funt, * ut nihil habeant intcrjeflum , ficur inter reftum & curvum nihil eft medii. At in moralibus circumftantire etiam minima: variant mate- riam , & forms de quibus agitur * folent habere interjeiftum ali- quid,ea latitudine, utmodo ad hoc, modo ad illud extremum pro- pius accedarur. Ira cnim inter id quod fieri oportet,& inter id quod fieri nefas eft, medium eft quad licet, fed modo huic, modo illi par¬ ti propinquius : unde ambiguitas fiepe incidit ,ut in crepufcnlo , aut in aqua frigida calelcente. Et hoc eft quod ait Ariftotelcs, ss< ^Ae-z/av 1 • 1 a Cacti- n KgjtHv 7 tb 7 ov tini mins uignidr , quid^cui anteponendum fit difficilcs fipt esi tudicatio. Andronicus autem Rhodin$: -n xceT dhvfteiu* tir.cuov A% s f-5£?i5’Ji)(3!i»7@z^(5A«y: difficile esi id quod vers iufiumcSiabeo quod tale videtur difcernere . Bb % . JI» Pi> 354 DEIVREBE 1 1 . Primum autein iJIud eft tenendum l t I 11 . Primum autein iJIud eft tenendum, etiamfi quid juftum rc< iplaeft , fed ab eo lit qui omnibus expends injuftum idexiftimat Kent. XIV, 2}. ' Covar.tom . I wwfr. R 2, 7, 5 2,n 9. Vdpjuej T,2. dtfp. 62, cap. I, num. I. Med. 1,2. qusft.lq. Jit an iniquum. Hebrari magiftri dicunt: psDn p pbnon abftme tt a re dubia. Sed hoc locum habere non poteft , ubi alicui omnino al- terutrum eft faciendum, & de utroque an atquum fit dubitatur: tunc enim licebit ei eligere quod minus iniquum ei videtur. Semper enin, ubi eledtio evadi non poteft, minus malum rationem induitboni: k«.i 1,^.9. vb A'/nfucs't ny.yJiv , ait Ariftoteles: Cicero, de maid minim CictOf.xn. QuintilianilS : In comparcttione malorum, bonilocttm obtinet levins. III. Plerumque vero in rebusdubiispollexamenaliquodani¬ mus non in medio lueret, fed hue aut illuc ducitur * argumenris ei re petitis, aut ex opinione quam habet de aliis hominibus lejiten- tiam fuper ea re pronunciantibus. Nam & hie verum eft *illud He- fiodi,pra?ftantiffimum effe per (e fapere; proximunpduci aliens ope. Argumenta ex re petunrur 0 caufis, effedtis & ad jundfis aliis. 1 V. Sed ad hxc redte nofeenda, ufu quodam & peritiaopus eft; quam qui non habent, ut adtivnm judicium redte conferment, te- Vlcl.de hid. nentur audire fapientum confilia. Nam hh%a , five probabilia font, ret. 1, «.i2. Ariftotele tefte, qua? omnibus videntur, aut plurimis, aut ceite fa- f', de l ure pientibus; iifque rurfum, aut omnibus, aut plnribus, aut priftantio- Jtrf/i! i” 24 ribus. Ethac via judicandi maxime utuntur reges quibusartium Jip.cap, 1. momenta edilcere aut expenderevix vacat. Qo(po) TV^WOl^t QctytoV avvmnot. Dat fapere regi turba fapientum comes. Aridities de concordia ad Rhodios ait, ficut in fadii quatftionibiisil pro vero habetur unde plures maximeque idonei ftantteftes,itafer.- tentiarum eas lequendas qua? plurimis prceftantiflimifquc nitantnr audtoribus. Sic Romani veteres non nil! confulto collegio fern- lium ad idinftituto , Iniperatores Chriftiani vix nili auditis Epijco- pis, bella fulcipiebant, ut ft quid ellet quodreligionem poffet injice- re, ejus monerentur. V. Accidere autern in multis controverfiis poteft , ut ab utraque parte probabilia le oftendant argumenta, live intrin(eca,five.iH :! °- rum audloritate. Id cum accidit, ft res mediocres funt decca- 1 agitur, videtur vitio carere polfe eledtio , in utramvis partem cea- derit. At li de re magni momenti, ut de fupplicio capitali how® 5 * agitur, jam propter magnum dilcrimen quod eft inter eligcnca, * praferenda eft pars tutior, ut dici folet: In ifletm partempotius peccato tmnrn. Ideo fatius eft nocentem abfolvere quam innocentem condemnare Scriptor problematum qua? Ariftotelis nomen praferunt: * kts. 29. adtum elfe viriofum. Hoc enim eft quod dicit Paulus Apoftolus’ quicquid non fit ex fide pcccatum effe: * quo in loco fidesanimi judicium de re fignificar. Nam vim judicatricem humanis adtioni- bus ducem Deus addidit, qua contemta obbrute/cit animus. Sips autem accidit, ut judicium nihil certimonftret, fed luefitet .• qua: hi- fitatio fi attenta confideratione expediri nequeat, fequendum erit Ve Of. 1 1 . iU u d Cicetonis : Bene pruipiunt * qui yetant quicquam agere quod dubtttt Q ida ACPACIS, EIB. II. 39f ®&£Asi(s ias^lpi'w^ as ewt u.c!\jx.iift S’ [M dit![n( 3 »’- T & is*4‘*u (quibus in verbis vulgo pro , le- gltur po adlixsZfl ®’,& contra.)Ne«jfl eft noftrum,ah,qui non malit abftolve- re cjuamvUnocentem,quam damnare innocentem. Et mox addit rationem quam jam dedimus t t& ft 'bra# 7!S dfteOf. 1 . fit homixii, hoc belluarum, confttgiendum eft adpofterius ft mi non licet priore. V ’S. dejm * EtTerentius: M.n.zS. * Omnia print experiri quam armis ftapientem decet : &ui ft:is, an qiujubeam fine vi faciat ? .Apollonius Rhpdius dixit: M»4’ aetas «A#»i most y. wHqffiiKj, Et Euripides: Altsisrnr bVj fth, pin haft. Verbis id impetrabo; (in nequeo, manlt. Idem reprehendit Supplicibus civitares qua: hane viam omitterent j Et vos quoqiie ur'bes qua quod efl verbis datum Tranfigere , pot ins fertis ad c&dem arbitram . Achilles Iphigenia in Aulide: Si pant aquo, nil mea volis ope fopus eft. falutis eft in hoc unofatis. "Ego fimul amici gratiam fervaverim: Minufquc vitio vertet omne agmen mihi, Ratiene ft rem gejfterim , non viribus. Quod in Phceniflis apud Euripidem legimus: 77uv ft iicu ft Aoy^* , 0 rftj ctj’Ap® 0 Jpima at : id amftuin lie extulit apud Livium Phaneas: * mult a homines ne bellart niceffte fit, voltmtate remittere , qiu hello ftp armis cogi nonpofftmt. Alardo- niusapud Elerodotum Polymnia Grscos culpat hac in parte: rig pgl'JlV icv^cs CfJp'/}.0}Gr&' , Xypjjii 77 ’ft bftiAolO 7 to's x, met Id fsftoAo-i >1 n&%r\tn, quos oportpiit , cum ejufdcm efftent lingua, caiiKeatorum ftp legatorum opera non prdtiis contrcverfias tractate. Coriola- nusapud Halicarnaftenfem: Tvfivi T ctj&otficov iTnfyfteii , dfts}/,7u \curj&y VTrxiftii , 7vy%DW6ir& T&TV 7rofa[46iV , &7T£w!i$ ay cjj&boyxmi/ elyaf kuXov. 'i.juii non diem capiat , fed ftm pofluiet , atque its non impetratis Cdff.Ul. tar. I. 336 DE IVRE BELLI helium moveat, id omnium mfejfione nquum eft. Apud eundem Halicar- naffenfem rex TuJJus , qiu vj^his componi nequeunt, ea armis ait decani Apud Taciturn \ oiogeles . Aquitate quam [anguine ^caufa quam armure* finer e part a majcribm malueram. Et rex Theodoricus: Time utile[ohm ejl ad arma concurrere, turn locum apud adverfarios juflitia nonpoteft tnvenin. VIII. Alteram eft inter eo s qui communem judicem nullum habent, * compromiflum: bri r J[U«s i tlyay 3 , he is , ait Thucydides : In eum qui arbitrum aaipere paratus efi, neftu ut in injuriofrm ire. Sic de regno Argivd Adraftus & Amphiaraus Eri- phyla; judicium permiferunt narrante Diodoro. De Salamine inter Athenienfes & Megarenfes ledi judicestres Lacedaemonii. Apud dictum modo Thucydidem Corcyrenfes Corinthiis fignificanr pa- ratos fedifeeptare controverfias apud Peloponnefi civitates,de qui* bus inter ipfos conveniflet. Et Periclem laudat Ariftides, quod ut Tellum vitaretur , voluerit A'**i 3|$Au«<3j aeir aj#( pl^m de controller- JHi arbitros fumere. Et liberates oratione adverfus Ctefiphontem lau¬ dat Philippum Macedonem, quodquas hjibebat cum Athe'nieniibus controverfias , de iis paratUS eftet baiftorar m’M mtbrri dj oysU, arhi- trium permittere alicui civitctti Aqua utrique parti. Sic olim Ardeares & Aricini, poftea Neapolitani & Nolani controverfias luas a rbitrio populi Romani permiferunt. Et Samnites in controverfia cum Ro¬ manis ad communes ainicos provocant. Cyrus libi & Aflyrio ar¬ bitrum fert regent Indorum. Poeni in controverfiis cum Mafinifla, ut bellum vitent ad judicia provocant Romani ipfi de controver¬ fia cum Samnitibus apud Livium ad communes focios. Et Philip¬ pas Macedo in controverfia cum Grjecis ait fe arbitrio ufutum po- pulorum cum quibus pax utrifque fuilfet. Parthis&Armeniispo- ftulantibus Pompejus finibus regendis arbirros dedit. Fecialium Lib.xxxu. Romanorum hoc prarcipuum ait officium fuilTe Plurarchus: A iav aldjot v -re gyt 7, rmsmn iorrioa [Ikos t bann$in]Vcq , ne (inerent prim 'd helium veniri quam (pes omntsjudicii obtinendi periijfet. De Gallorum Dr> dibus Strabo: «S* ngq -iroXiuHf Jiri'm'V rbj 'upfecfl&iritipUbM 'iicouiov , olim inter belletntes erant arbitri . at fspejam acie congejfunilh remerunt. Eodem officio fundtos in Iberia lacerdotes idem teftiseft. * Maxime autem Chriftiani reges & civitates tenentur hancinire , „ viam ad arma vitanda. Nam fiut judicia alienorumjiv era.religion; t a,n.i . j uc p cum yitarentur , & a Iudafis & a Chriftianis arbitri quidam lu>.- conftituti, & id a Paulo p^eceptum , quanto magis id faciendum eft, ut majus multo vitetur incommodum, id eft bellum ? Sicalicu- bi Tertullianns argumentatur, non militandumChriftiano, ®. c j u Molina di- ne litigare quidem liceat: quod tamen fecundum ea qus alibi din* (put. 1035. mtis cum temperamento quodam eft inteiligendum. Ettum° fer‘u£sidJ hanc, turn ob alias caufas utile eftet, imo quodammodofaau^* Fe S . deadi- cefTarium , conventus quofdam haberi Chriftianarum po te hu fupem. tum 5 ubi per eos quorum res non inteteft aliorum controver du.^n'yx. definiantur: imo &rationes ineanrur * cogendi partes ut£b 77 g$ *&&t 9 hgfit dteciits My%M 7 i ycflcf, 7 iwjouflioe 7iwlSt SraTsip ccmcfllt* et yS cc/xiXt\x y-a^yet nv aip itmimfi-mcny&r ciXsiXav tmtiiaj, ev«» dr&qXoic idioms ei^atjn y^jj opts sQ tS> ahem Indecorum ejfe Chriftianis tanta cum acerbitate inter fe armis certare, turn rattorns Jiht conventendi ad pctcem, ©* communet vires in implos vertendi. Cogewdi partes ut squis legibuspacem accipiant'] Vide exemplutri apud Cafliodorumxii,1,2, 3,4.& Gailium de pacepublica 11, cap* xvm, n. 12. Druidum fuijfe ufum ] Draidibus hac in pane, & meliori cum jure* Epifcopi luceelfere. vide epiftolam Epifcoporum ad Liidovicum re¬ gem in capitulis Caroli Calvi, & de Epifcopis Hilpanis Rodericum Toleranum libro vi 1, c. 3. Per Jortem ] Vide Auguftiriiim de Dodlrina Chriftiana lib. 1, c.28, Quorum controverfu alioqui totos populos graviffirnis malis fint implicit «- Ee] Scriptor tragoedise Thebaidos: rex [it e vobis liter, Manente regno qusrite. Dion Othone: ndXv yx^ ms ypp\ x^ei'p.ov oiygrAcTtoo') ten aci lisfip TrdJjioo 4’ TTsShiss \izuiQ ivc$ multo enim fatius jufliufque efi mum pro omnibus, quam mult os unites caufa perire, Et apud Virgilium ] iEneidos xi : JEquius huic Th- no fueYat[e opponere morti . Pari de cau/a Antonius Odiavium ad lingulare certariien prcvoca- bat. Plurarchus Antonio. inter cute: os Francorum mores ] Vide Caroli Calvi capituliim apud S. Arnulfum & padiioncm Aqudgranenfem. ^Equitas eadem apud Langobardos. vide Paulum Warnafredi libro 1, cap. 12. iv , cap. 17. v, cap. 40. Magis tarnen id tenetuf qui petit, quant qui pojftdet ] Vide Herreram Tomo xi. Diftingucndsfunt vans, acceptidnes vocisjufti ] Sic Gratianus caufa xi, quadlione ixx poftC. Epilcopus, diftinguit juftitiani caufa:, ordinis, animi. C a p v t XXIV. Monita denon temere etiam ex juftis caufis fufeipiendo belio. L hu fipe remittendum ut bellutn vite* I IV. Etiam cura fui & fuorilm til/fiineodum 1 \ Ur i, . . - pipe hello. > M ^ xmt l m a d pietnti: j V. Rrpu.lt prudentU circa eUclionem bent', nyrtim d regc Ufe, ! r um. Ce yl. f. lira Ji x* §* xii §, xi i a 402 DE IVRE BEIL! V I. ixemplum in deliberatione inter ftudium libertatis & pack : qua iriternccio popuh evitetur . V I I. ^ pcenh ex'jgeni'uabflineredcjjere qui . non multo ft validior. nil. Rejtare ut tellum non ft fufciputl dum riift ex necefiitate : IX. ^Aut ex maxima caufa cum maxima occafione. X. Beiiorum mala ob oculos pofita . Q Vanquam inftituti, quod de jure belli infcriptum eft, parspro- prienon videtur exfequiquid circa bellum virtutes alisprs- cipiant, aut fuadeant, obiter tamen obviam eundum eft errori, ne quis exiftimet ubi jusfatis compertumeft, ftatim auroportere bellum fufcipi, aut femper etiam licere. Contra enim evenit ut pie- viB. de jure rumque magis piuin redutnaue fit de jure fno cedere. Nam noftri 14 , quoque vitae curam honefte deferi ,'utalterius & vib & faluriper- petua? quantum in nobis eft confulamus , fupra fuo loco diduni eft Maxime'autem Chriftianis hoc convenit qui in eo perfediffimuni Chrlfti imitantur exempluin , qui pro nobis adhuc impiis & infeftis mori voluit, Rom.v, 6 . Quod ipftim multo etiam magis nos excitat, ne res noftras aut nobis debitas perlequamur cum tanto aliorumin- ttl'.st. iv. commodo, quantum fecum ferunt bella. * Non ob quamvis caufam Rhet. ad talem bellum lufcipiendum, & Ariftoteles rnonet, & Polybius. Nec 'pauf.uK.^ veteribus laudatus Hercules quod Laomedonti & Augisarma intulit ob non folutam laboris mercedem. Dion Prufeenfs in ea oratione qua? eft debello & pace , non hoc tantum ait quxri folere it ffvposSijsisv ddix.r,^ ■ztfyp t&tuv sis 2jc/.voSo7U) oroRefiai , an injuria. luietta ft ab his de quibus hello pettndis agitur, fed etiam 7njRuQ> v tSto top isiortss quanti afilmandumfit id quod accidit. 11. Ad poenas vero omittendas multa Hint qilae nos hortantar- Videamus quam multa patres in filiis diffimulant; qua de redifferta- tio eft Ciceronis apud Dionem-Cjaftium.. Pater, * ut Seneca ait, nj multa magiu injuriapatientiam devicermt, nifiphis ejl quod timet (guv quod damnttt , non accedet ad dccretcritim fiylum : unde non multuimh- Lti.v. crepat Phinei didum recita’nte Diodoro Siculo : •nap bitev ititstr.cog vitag/.at/ , it fan mias^fS-j T d.^txnp(fi. r nct) tni t j?;'£»» As rtMceepiXo^pfiar : & illud Andronici Rhodii, 7tav.it> scroti $ its, it [xi an At quifquis alium puds vult, * redoris, id eft patris quodammodo perfonam fufeipit :quo relpiciens Auguftinus ad Comitem Marcellinum : Imple, inquit, Chr- fiiane judex,pH patris officium. Pittaci didum laudat Iulianus Imperaton 2s ui» mfjtiptnv I s Ttfxu^las , qui vtniam poeni prefere9al. Libanias in oratione deieditione Antiochena: qui-Deo, inquit, fimilis efte Vult , dtp tag v/xagjcc; yatfi-m /nf./tLoo ij mafia gaudeat condonotiM Molina quam pcena. Interdum ea; funt rerum circumftantiae , ut jure fuo abl- n*a. n de tinere non laudabile tantum fit, fed & debitum ratione ejus quasi lis Lorca homimbus etiam inimicis debemus diledionis, five in fe dijp. vpi.n. five qualiter earn exigit fandiffima lex Euangelii. Sic quofua.n 11 . c&itd. e fp e diximus pro quorum , etiamfi nos impetant, falute mortem tftjUbem. optare debeamus, quod eos feiamus rei communihumana:autao- difp. 31 , ceftarios , aut valde utiles. Si res quafdam negligi vult Cliriftus , ne sub 7 ,n. lites fubeantnr, tanto credendum eft majora a nobis negligi vo- Juifte ne ad bellum eatur , quanto bellum lire eft nocentius. D>r j 1 ?} » Si. > ’a i ac P A C i -s, t i . b, i I. ftire virum lonttm aliquid relaxare nonfolum liberalitatis,fed plerismque ctiam commoditatiseft , ait Ambrofius. Ariftides fnadet civitatibus rvy^at Lib. n Je tq 7mg/;ivcq i, v £> tj concedere iff largiri fi quid fit mediocre. Ratio- ^ e * 2s nem addlt ; ft f T iJbttvzoy tTicersei7t Tic ficem^ia , «,%’ su Timidly. pMZa (pamd% T ihxnufon* Bomtm regem oportet his qui in fepeccarunt fuperiorem effe , non •vicifftm nocendo fed bene faciendo. Magnanimus qui fit eum Ariftoteles negat effe fiytioitauy? injurutrum memrern : quod Cicero fic exprimit: nihil magno fy prn- De Oft. t ‘ claro viro dignim placabil’tate atqtie dementia .. Hujiis eximix virtutis in- fignia nobis exempla lacrse liters fuppeditant in Mole, Num. xi, 12 : & Davide, ii Sam. xvi, 7 . Maxime vero id locum habet, ubi Dri ^ aut nos quoque nobis peccati alicujus fumus confcii, autidquod ndeiibf in nos peccatum eft ab humana quadam & excufabili infirmitate s procedit, aut Paris apparet poenitere eum qui nocuit. Eft ulcifcendi & puniendi modus, inquit Cicero, if baud fcio an fatis fit * eum qui lacefferit tyurU fm potmterei - Sapiens, inquit Seneca, multa remittet 5 mult os parum foi, fid ftnabilis ingenit fervabit. & hat quidem caufie a bello ab'fti- L : nendiex diledtione nalcuntur, quam ipfis inimicis, aut debemusj Jj * aut rede impendimus. IV. Sspe yero * nobis ipfis noftrifque prxftandum habemus ne Cc a ad 4°4 D E IVRE BELLI ad arma veniatur. Plutarchus in Numz vita ait, poftqnam jufte poffe fufcipi bellum decreviffenr feciales, * confultatum a fenatu aa ex ufu diet fufcipere. In fabella quadam Chrifti dicitur, fi quisrex cum rege altero bello certandum habeat, primo fedentem, qui mos eft cum cura conlujtant'mm, expenfurum apud fe, an ipfe qui decern millia militum habeat,hofti ducenti bis totidem par effe poffit.quod ft videat fe imparem fore, antequam ille intra fines adfit, miffurum l.iv. /fA.vi .legationem cum mandatis pads caufa. * Sic Tufculani omnia pa- tiendo & * nihil recufando pacem a Romanis meruerunt. Apud Ta¬ citurn eft ; Frujlra ad'verftu JEduos quafiut belli outfit. lujfi pecuniam que arma deftrre , gratwtos infuper commeatus pr&buere. Sic * legatis Iuftinkni Amalafuntha regina negavit armis fe certaturam. Poteft & tempcmncnrum adhiberi ut a Syrmo Triballorum rege faftuoi Lib. vi i. Strabo memorat, qui Alexandrum Macedonem & infulatn Peucen intrare vetuit, & limul donis eum honoravit, utoftenderetfe quod faceret jufto metn , non odio aut contemptu ipfius facere. Quod Euripides de Grascis dixit civitatibus, idem ad alios quofvis rede aptes: De Alarte quoties itur in fujfragia, Nemo imminere cogitat mortem ftbi , Sell quifque cladem defiimtmus alteri ; Quod fi in comitiisfunera ante oculos forent, Turietta hello non penjfet Gracia. Apud Livium eft : Cumtucu vi.es , turn vim fortune , Manenqueum- munem propone anitno. Et apud Thucydidem : S at 'ham sri acfiu uurft Quicquid inopinum accidcre poiesi in j hello priufquam aggrediare confident. V. Qui deliberant, partial definibus non quidemultimis fed in- rerjedtis deliberant, partimdeiis qua; eo ducunt. Finis femperQt bonum aliquod , aut certe malideclinatio qua; vicem boni obtinere j poflit. Qua: vero hue aut illuc ducunt, per fe non expetuntur, fed quatenUs ducunt: quare in deliberationibus comparandi funt, & fines inter fe, & eorum quae ad finem ducunt facultas effedfivaad finem producendum : narnut redte dixit Ariftoteles de animal® motione, ad. TmfiltK.aq Qrj. A/d eihor fvormt , 2 s.jol it Shjefofii 2sj* S JWrS : propofitiones qua ctBionem efpeiunt duorum funt genenm," eo quod bonum eft, & ab eo quod fieri poteft : qux COlllparatio tres habet normas. Prima eft j fi res de qua agitur aequalem, morali icilicet z- ftitnatione, efficaciam habere videatur ad bonum & ad malum, ita demum eligenda eft fi bonum aliquanto plus habeat boni qnam ma¬ lum mali. Hoc eft quod Ariftides lie enuntiat: of hx-rJon u ■myefifiv, Andronicus Rhodius ubi magnanimous defcribit, ait eum non ob quafvis caulas pericula fubiturum, maximas. Altera; fi videatur effe sequale bonum & malum, quod a re de qua quatriturpoflitprocedere, ita demum ea res eligenda elm efficacia ad bonum quam ad malum major fir. Tertia, fi videatur a bonum & malum effe insequale, nec minus inarqualis rerum eihcacia, res ea ita demum eligenda eft, * fi efficacia ad bonum major fe i t t ( J l ta w U X. h fei ter re A C P A C I S, L I B. r r. 455: lata efficaciae ad malum quam ipfum malum eft collatum bono; aut fi bonum fit majus comparationc mali quam efficacia ad malum comparata ad bonum. Hac noslimatius paulo : fed eodemtendit via planiore Cicero: cum ait fugiendum ne ofteramus nos pcriculis £>« off. 1 . fine caufa, quo nihil poteft effe ftultius: quapropter in adeundis peri- culisconl'uetudinem imitandam medicorunl, qui leviter argrotantes leviter curant j-gravioribus autem morbis periculofas curationes & ancipites adhibere coguntur, quare fubvenire tempeftati fapientis effedicit, eoque magis fr“plus adipifeare reexplicata boni quaih ad- dubitata mali. Et alibi: Vbi wmsy^it magnum nullum fieri pojfit, -dtt. tuinvypta vel non magnum nocituntm [liquid opus eft di$r. D;on l ' xl 11] 2 ‘ 7 ’ PrufxenfisTarfenfialtera: itutyw w d»: a » eiTty.il J'ltUitOll 7T£- tpoxe j«T ts Cpitiov^’ijvfa dvri !$ a^esod&eiv dabtsm mi. Sit fane hoc injuftum &indignur»>quodtoleretur. sit non fi quid injufti accidit, nos ideo dehemus certandiftudio nofmet incommodis objiccrc. Et poftea : acortp. fidpn ys\ oiv fsitv ertyifyut Tn'ftj ) >fa\ Uvi^t^ piii Jbv&ftiJu, porrS/siv as pent 'dmlftptsX fSSTfias j ’wipsAifS.lv01 dj ofidvrip dvotyxitv imo !pe pjv r, r Stc a t&tis ^ f/.S>fiv ierifov, m>TrSis.iv as KxQofofa Sicut onera ubi ita vdde nos urgent M ut durare nequeamus, qusnmm abjicere : mediocriter autem prejji'cp rebus ta- hbm ut aut ifta aut gravioraferenda fat, in hoc nos componimus ut quam ex- peditifftmefubfequamur. Ariftides SlCllla fecunda : m fiiifav 0 t«s i?,Trto®-, arasa’x dftiov (potM-rh^; ubi major fie metus esl, quomodo non tem - pus eft cavendi! V I. Excmplumfamamusab eo quod inter Gallite civirates con- fultatum ohm narrat Tacitus: Libenas empax placer et Libertatem in- tellige civilem, hoc eft jus regendte per fe reipublic* : quod jus ple¬ num eft in ftatu populari, temperarum in ftatu optimate, pradertim tali ubi nemo civium ab honoribusarceatur. pacem vero talem qua bellum redimaturinterneciniim,idcft, ut Cicero alibi Gracis verbis £»*• 1 *. % hanc qusftionem expheat, t®v oAot « vixf mv^u- ‘ An e P '• : Puta ubi redla arftimatio futuri nihil ferine aliud quam totius 1 populi exitium videatur portendere: qualis erar flatus Mierofbly- morum obfeiforum a Tito.Hie Cato quid diclurus fit qui mori quam uni parere maluit, nemo nefeit: quo & illud pertinet: Quam Cit ?ion ardiia vistas Scrvitiumfugijfi manu. Et multa alia ad enm rnodum. At aliud didlat redta ratio: Vitam Icilicet, qua fundamentum eft omnium bonorum temporalium & a> ternorum occafio, pluris die quam libertatem; five utrumque fumas in uno homine, five in toto papulo. Itaque Dcus ipfe pro beneficio ttParat. imputat quod non perdat homines,fedinfervitutem tradat. Et alibi fuadetper Prophetam Hebrseis, ut fele Babylonifs * in fervitutem ij. XXVl dedant ne fame ac pefte monantur. Quare illud quamquam lauda¬ num antiqui's, Obfejfum Pceno gejft.t quod Marte Saguntum : laudandum non eft, nec qua: eo ducunt. Internecio enim populi in hoc rerum genere pro maximo male haberi debet. Cicero dein- xx7i,s\6,' ventione fecundo uecefEtatis. hoc ponit exemplum. needle effe Ca- Cc 3 filinenfes DEIVRE BELLI filinenfes fe dedere Annibali.quanquam neceffitati aderathacadjuii- &io, * nifi malinr fame perire. De Thebanis qui Alexandri Mace- donis temponbus vixerunt exftat hoc Diodori Siculi judicium: Wj £if.xv!H. et fitters gyv piaft.oi ij tpgo'.iecure pevjpqrVCO'J. ;;5* agffimapt «’g 7 Tu,h r (fS* ™ ota^ihs tbrfptt: cmimi [piritu * forti mttgis quttm prudente interne- tionem patru accerfivermt, De eo quem diximus Catone & Scipione, qui poll viiftoriam Pharfalicam cedere Cjfari noluerunt . judicium exftat’apud Plutarchum: ai-new i K nm h m&k >m ctyx&ss defies ciAi- Cii? w *r*vww ■ culpg.ndi funt% ttmquam qui viros mitts fiy eg: egios in Africa perdiderint, nutto opempretio. Quod aurem de liber- rate dixi, idem de aliis rebus expetibilibus di&um volo, ft oppofiti Utali majoris juftior aut par fit exfpe&atio. Nam, ut recle Ariftides, inoris eft navem fervare rerun}, non vectorum jaftu. V II. inpoenisquoqueexigendisilludmaximeobferyandumeft, re unquarn eo nomine bellum fufcipiatur in eum cui pares funt vires. Nam ut judicem civilem , ita qui armis facinora velit vindicate multo effe validiorem altero oportet. neque veroprudentia tantura, jk aut fuorum caritas exigere lolet, ut bello.periculofo abftineatqf, fed P fepe etiam j'uftitia, redtoria fcilicet, qus ex ipfa regiminis natftra fa- perioremnon minus ad curam pro inferioribus, quatn inferiores ad Ujet. i, i, obedientiam obligate Cui confequens eft id quod refte a Theolo- 9.9j, art.'i. gis eft traditum,regem qui ob caufasleves* aut ad exigendas posnas Mahna non neceffarias, & magnum feemn periculum trahentes, bellwn ‘juflitUjcap. fufeipitgeneri fubditisad reparationem damnorum qux indcoriun- tur. p.am etfi non in hoftes.in fuos tamen veram committitinjuriam, qui talibusdecaulistam gravimalp eos implicat. Livius: lufim btl- Iftm quibus nscejfarium, (fi pin arm# , quibus nulla nifi in ttrrfis relaaui- tur fies. optat hunc ftatum Ovidiqs Faftorum 1 : Sola gerat miles, quibus arma coerceat, arma. VIII. * Raraergo belli fumendi caufa eft qua; omittiautra poflit aut non debeat, putacum jura lunt, ut Fldrus loquitur, amis iiviora. Seneca inturri ait in pericula uh'i qutefeentiparia metumm.’A etiam pejora: quem fenfum Ariftides lie extulit: % u.O&o'i xivpt/ysoiv, i>rcuj no rnv tavfii'-iti ceyf (pMSgSs yfiipyi fi Mifrzo pacem hello bene mmari.-zit Tacitus, netnpe cum, ut idem ait, nntMjti libertcu fequetur, ant viftiii-dem erunt aut ubi (ut Tivius loquitur j fervientibus gretvior quam liber is bellum , Non fi , Ut apud CicerOu'-... eft, apparet futurum ut fi yidtus eris, profenbaris; li viceris, tamea fervias. IX. Alterumbelii tempus, fi , ita ut pportet rent seftimantiAf'- re , & quidem quod momenti fit maxitni fimul ftent vires. Hoc™ Suet.c 24. quod Auguftus ajebat, bellum non fafeipiendum nil! cum® 2 )® einolumenti fpes quam darnni metus oftenderetur. Et quoa ^a praelio dicerc fblebant Scipio Africanus & L. iEmilius Paulus, idem hue non male aptaveris: Non deceHmdumeffe * nifi fum» n J02, hi-X. Ml. x. lAdMtt, v ? n ?:• Gel. lib. Kill. C. 3 Veil. Max, lib. Vi l, t. 2. cejfnudo, aut fumma occafio data ejfet. Locum aurem turn maxm- e hoc habebitjCum fpqs eft * terroreac. fama,nullo aut exiguo P CI T‘ *!<«/.Axvi.lo rem coniici pofTe : quale erat Dioqis coniilium ad liberandasag ‘ • 1 1 raculas- a C V A C„ I S , L I B, I I. 407 raculas. In epiftolis Plinii eft: quod eftptilcherrimum viclorUgems terro- reperdomuit. X. Saeva res belltim eft , inquit Plutarchus, cumulumque lecum v ‘ u f <«* trahit injuriarum &infclentia? : Et fapienter Auguftinus: Quorum ^fcivit. tmlorum ( de his loquitur qua: ex bello nafcuntur ) multas & multipikes Dei, i.xix, eludes, dints & duress neceftitates, fi , ut dignum eft, eloqui velim , quanquam c - 7 * nequaquamficut respoftulat poftitm, quis erit pr lixn difputationis modus ? Sed fapiens, inquiunt, belles gefturus eft: quafi non, ft fe bominem meminit, multo rnagis dolebit juHorum neceftitates fibi exftitifte bellorum : quia nifi juftet eftent, gerendtt non eftent: neper hoc fapienti nulla holla eftent. iniquities enim partis adverfi jufta bella ingerit gerenda fapiqnti , imo (ft necefthria : quet iniquitets homini * utique dolenda quiahommum eft , &ft nulla ex eo lellttndinecejp- tess mtfeatur. Hu itaque tammagnn, tarn horrenda , tarn fetva quifquis cum dclore conftiderat, miferiam necefte eftfateatur. quifquisautem velpatitur ea fi¬ ne animi dAore vet cogitat, multo utique miferius ideo fe putat beatnm quod (ft humanum perdiditfenfum. Idem alio loco : Selligerare malis videturfelici- Iv de tees, bonis neceffttas. Maximus autem Tyrius : vis rS mXtfiiiv pgtsxs r.ftt Dm - dtpiXi is jo dbin$v, \xt{m avrris t» dtayifikv : de bello etiamft demtts injuftitiam „ ipfaperfe neceftitets mife.andaeft, Idem: o 7 niXip(& ms fi/l y.akts Uyctyxetl®' ur -ms j dSirsis tr.itnss: Apparet helium a juftis non fumi nifi neceftdrio, ab injuftis fponte. Cui Senecae illud addendum, nonefle homini homine prodige utendum. Phililcus Alexandrum monebat M. ut gloria?quidemftuderet,led ealege ne fe peftilentiam aut magnum XIVj u * morbnm faceret: intelligens populorum occidionem, defolationem urbmm peftilentia? effe opera: nihil autem magis elfe regium quam confttlere omnium faluti qua? pacecontinetur.Si jure He6ra?o & qui non volenshominem occidiflet fugere debebat: Si Deus a Dayide qui pia bella geftifle dicitur, ideo templum fuum stdificari vetnit, * quod multum languincm fudiftet f Si apud Grxcos veteres expia- tione opus habebant eriam qui fine culpa manum ca?de maculaflent: quis non yideat, prafertim Chriftianus., quam res fit infelix & mail onrmis, quantoque niftr fugiendum bellum etiam non injuftum? Cer- te apud Grsecos Chriftiatiifmum profeflbs diu oblervatus eft canon x quo lacris * ad ternpus arcebantur qui hoftem in aualicumque bello ' * 3 interfeciffent. Annotata ad Cap. xxiv# N On ol quamvis caufam talent helium fufeipiendum] Seneca fiuafb- ft j, ril v : Gdlio dixit, belltimfufcipiendumfuifte,pro libertette, pro conju- gtbus, pro libtris: pro re fupervacua & nihil nocitura ft fieret, non efte fufeipitndum. Plus aliquid Apollonius dixit regi Babylonia? apud Phi- loftratum 1. ; rr&o-flAci ft rfi m fie lit > AG? xci[xa>v , cly tilifts vlv/.TO'ms} ’“a? 4 >W Otfcs fifytixs , 7TvXiu,ov g’f’ vzrfg filyxXav fi,. Addidit vetro , non oportere cum Romanis dij'putare de vicis, qiiibus "■xores private Jxpt pojfidcnt, ad bellum vero ne ob magnets quidem venirt Ma/a^ Iofephus altero libro adverfus Appionem de popularibus JU.S . sti TIIII d'ifftui runtromfiviuv irn to? TmXifliSs bftjyPv gfty.’J *- y r STti fi 785 soitss fijaipt/.d ficit. jds r /%/ tXatitmti xzsopitos- Cc 4 -His 4 oS D E IYRE BELLI OT5, hrahiv hue byas m nyiuy y.imv dtaywfyai , tots yffq ©i^*' Jj, {4 ^„ OTA^MXS wpiffi tSl (% 4 iw> •*?* (ffj trvfftnkctf oral aw dot (pbesaf .‘ft&tTllit yg] vzscncLYSixmt moieu/ b ci bcAmt ftfirfigi* Patres abdication^ triftiaverU pronuntiants ftliofque d domo fua iff omni cognations abrumpimt, ita dmurn, ubi ctmorem ilium, quern ingentem at fuper omnia eximitm netturapmttituc indidit, filioruniimprobitasvicit, Cicero pro Ligario; Ignofcite, i,dices, epravit: lapfus eft: non putavit; fi unquam pofthac. ad parentm ftc apt folet. Rector is, id eft patr is, quodatnmodo perfenam fuftinet 3 Seneca epiftola LXXXVII'. Clementia alienofanguini tanquamfuoparcit, fffeit homin', r.on effe homine prodige utendum. Diodorus Siculus in Fragmentis: » die •muiii i$«5Tis >&)u££ai, eitiis tort ifif tf&fpinfimii p par thhatmopivitS',. Non omnes omnino qui deliquere paniendifunt , feiii cjr.os rook fnttorum nihil pcenitet. Chryfpftomus de ftatuis VI : yaiiTmas 01 *B- fBi'pzdi'Tesdolcb rSXg/fis CpoC®’ oraozui i| %aicw ouvUTzy giiAciSs. oftaooi cs r.- Scmroyrir, toss ovs^iXois coffss tic dyafibyxlft.,'rm yc/o dor Is ov, at&'x vft\ tu; Ftpar hew-rims (Xt^. Use aim itet fe habeant, ojficitm erit utriufqus gentis rettorum,fubditorum fibi falutem non projicere propria lattdis studio , fed ca prsferre qua (ftpitta ftmt (ft utilia ,non ipfis tantum fed & hoftibus. Confultatum d fenatuan ex tifu ejfet fttfeipere ] Diodotus apud Thucy- didem III: $>lt y> Xbapfu 7 ttirj aJln!S>{gcc, i (xjfi tStv yef] Zbnzieiiixj xsXlu- n> «’ yr, ivy.tpi£C)V. Etiamji enim rnaxime ilios peccaffe-pt onuntkm, non utique (ft occidi eosjubebo, nifiexpediat. Stc Tufcuiani ] vide Plutarchutn Camillo. Nihilrecyfand> ] Fecit idem Armcniorum rexSeveri tempore, me* piinit Hcrodianus libro 111. Legatis lufttnumi Amalaftmtha ] vide Procopium Vandalicorum 11. & Gotth. 1, Si ejpcacia ltd bonum ma or ft collates efficatis ad malum quam ipfum ma- § • V. lam eft collatum bono J Vtitur hac regula prudenrer Narfes apud Pro¬ copium Gotthicorum 11. In jeryitutem dedam, m fame ac pefte moriant'ur J Gjuido BlandratenllS ^ • VI • jn oratione ad Mediolanenfts apud Guntherum. Omnia fecuripr 0 liber t ateferemttt, Sed hlertatem coxtcm'-ta nemo falute Sams amat. neque enim certs fufeeptio cltidis Quam vitare queas, niftcum ratione falutis, Lihertatis amor, fed gloria vanes putanda eft, N/j; malintfameperire ] Anaxilai qui ob famem Byzantium dedi¬ derat h»c defenfiofuit: pugnandum hominibus in homines, non in return naturam. Ita Xenophon. Procopius Gotth. i v : » y> 'nmivsTi tbjj IKZSFlOV TcX.iVTW clljp017101 tvjw. 7Z; t7ntlHTZCl X.OHOFMV 'Ttf vftft CWTK'J YA'iShlO, ikm;. Non leuidant mortem voluntariam homines , quamdiu fpes aliqua eft pet nciilo potent! or. Spirituforti magbsquam prudente ] Idem cum cxplicaftet confilia bel¬ li ‘mfeepti ab Sithonienli'ous poll: Alexandri mortem ait laniorum ju- dicio eos or%o$ estjfo^iai/ fiftlxXAjgf' 7 $ Si [ryryeryeAs'jq 3 ad [ Sf^nqnidem retie confuluiff , fed ab militate aberrafe: ut qui properal- I lent SfamSimveif ftnhfi&s itiyuif ngiTtnfiyieiiSi periclitaxi nulla riecejjitatt I tmtelhnte.ne Thcbanorum quidem tam nobiii cladepaffi !e adino- J osfi. Gc ^ Rm 4 ,o DEITREBEttl VI 11 • Kara ergo belli fumtndi caufa eft qua omitti nut non p* fit ant non debtat ] Servius ad illud inxdEneidos: Iram miferantur inanern Ambtrum (ft tantos mortalibusejfe labores. Quia nulla caufa tamjufta efi ut propterea bellmn geri debeat. §< i x » Nipfummanecejfitudo ] PlutarchusGracchis: tixtsv viisixiTti 5#\*y. jcvsimcpe^v trihiyv, Sre idle/ w^'v aVt ttXtlii'Jv. Extra fummam neceffitatem ftr- rum inferre, nec boni medki eft, nec boni prafidis. Marciani didtum apud Zonaram : (ft xtmv) fas ctgwfar «?<(». Non debere re gem arma movers, quamdiu pace frui liceett. Augulbinus L epiftola ad Bonifa- cium, Pacem habere voluntatis eft: bellmn autem debet ejfe neiejfitatis, ut It- beret Dens a neceffitate (ft confervet in pace. Derr ore aefama ] Leo fpernens tela din fe terrors fiolo t’.tetur , at velut coot teftatur. Haber id Plinius Hiftoriae Naturalis vm, c. id. J.x. Vtique dolenda ] Lacedamonii in oratio.ne qua: exftat apudDio- dorum Siculum libro xi 11: 9 f«g 2 v»« to? ci m^eptM piUiH-xU Mi SVivai 7 mjn -mtims, otiptijv, Sftv (pttvifbv Ttmr,^ srSs-i f^ois trftj ftfimr, eu rirm nxtftz 7 tufh>n etrptw cuttot. Cum videatnus ex helloplurimas inimichitu, plurima cttrocia oriri , noBri officii duximus cunttis Dts hominibufttieteSlmm j facers ccmfttm horum a nobis non ejfe. Plutarchus Numa : Ttfti fftem; ix S7n 75 jUtllai tosftny&w >1 Felfiti rets otA£/.<2(5, iguTzSi epurn/^s fyixft; ibnxftjfei bif'.rwj civjpdortss 70 ftollcoi ci vs As™ 'rguCpr, ri yytptjtU ftixt.ii i, suviyuf o^aovih (£ tv! ft$ thr.aiori/nts dofaftuka 71ftyftms. Hie ft quit mihi dixerit, non- ns Kama per bella pro fecit plurimum, quaftionem moverit longs rejjwrtjiimu egentem, apud homines quiprofecium ponunt in opulentia, in delidis, in impt- rivs militaribus, non in falute populi,in lenitate , mjuftitia fuo contemn. Ste- phanusmedicus.Chofroi Perfarum regi apud Procopium Perfico- rum II : ix5v, d> jZutriXcij , (pirns fsifttairfSIf!*. NonpermiCit templum firuere ei qui mb bella bellaffetypodtitufcjUs effet, hojUli qitidem, attamen fanguine. Verba 11E Iofephilibro vii, c.4. ubi&plura in hancfententiam fequunKi. d Plinius libro vi 1, c. 2f , poll rclara Cafaris Didlatoris praelia, Km equidem in gloria pofuerim t ant am etiam coachtm humtmi generis mjun.vr,, Philo de vita Mofis: «’ dcu/tsi ad xcStyffpSh cnpayci, d?dc"/r. e> i ’ Softpumn , ei >ij Str.cdus (c £ tiiaStds, \ 33 mU<& eiicq SixUiiSda , etva^dm -ft, tywiv ovftiteiuv. k gfi-g/n xajuptriat \Sion Tins arenaa '/no riheft.t&bvl& d’yttsjtyeyiidifc. (Sjmmvts enim legibus pemitf*{tritl' 4 '“ T \ occidiones, attamen quifquishomineminterfecerit, quamvis jifie,tpmft-' j fui tutelam, quamvis coatius., aliquid labis contraxiffe Creditur, propter i“ 11 ’ j communem dfiumma caufa venientem cognationem. &uapropter (ft purgMf j ' • quadam opus habtbant tales interfeclores , ad eluendum quod commiff m : fatur piaculum. Ad temfm ] Triennio. Zonaras Nicephoro Phoca, ^ j feC £ A C ^ S j ^ I B* c A P V T XXV. De caulis belli pro aliis fufcipiendi. 4 u I. Bellum fufcip-i jufie pnfMitit: I I Non femper tamen fuficipiendum.. III. fubditut innocent hofi dedips fit, ut periculum vitetur. I V. Bella item jujle fufcipi pro federates a- ejualibui & inx^ualibM i V. Et pro aniicis: V I. I mo & pro homiriibus cjuibufvit: VII. Pojfe tamen id fine peccato emitti , ft quii aut fibt rnepiatant etiam npcentit vita. VIII. Jin pro fubditis alienis defendsndis juftum fit' bellum , dtfiinttiQne explica - tur . v . IX. Injujld* ejfe f’octetates & mercenariam mditiam fine cmfarum difcrimine. X. Etiam practpue p r ada ant ftpendii can fa militate vitiofum ejje. S Vpra cum de his qui bellum gerunt egimus , diftum oftenfum- Llb< h c v> que hnobis eft, naturaliter non tantum unumquemque fui juris \ effe exfecurorem, fed & alieni.quare quatcaufx jufta? iunt ipfi cu- jus res agitur , exdem juft* funt iis qui aliis opera ferunt. Prima an- tem maximeque neceflaria cura * pro Fubditis, five qui familiari, fivequi civilifubfunt imperio. Sunt enim quafi pars re&oris , utibi- Navar. demdiximus. Sic pro Gabaonitis qui fe populo Hebrxo fubjece- xxtv - l8 - rant arena fiimpfit is populus duce Iofua. Mzjircs noftri, inquit Cice- /<>/. x , 6. TO ad Quiritesj/i/ie mercatoribtu ac navicular iis injuriofius trabiatis bella gfferunt. Alibi: 6}uot bellamajores noftri fufeepenmt quod cives Romani inju- Verr. 11 . . riiajfecli, nxvicuUrii retenti, mercatores fpoliati effe dicerentur r’lidem Ro¬ mani pro quibus fociis arma fumere noluerant,pro iis deditis, id eft, fadis fubditis, eadem fumere neceffarium duxerunr. Campani ad Romanos: Sjganioqttidem nosiratuen niver-fut vim atqm ihiuriam juft* vi nor. vultis, veftra certedefendetis. Fltirus a Campanis fedus quod an¬ te habebant, fandius ait factum omnium fuorum dedition QiFidesagi Lib. vii. vifa, inquit LiviUS, deditos non prodi, 11. Non tamen femper quamvis jufta caufa fubditi alicujus obli- gat redores ad bella fumenda: fed ita demum.fi id fine omnium aut plurium fubditorum incommodo fieri poteft.Redoris enim officium rnag’.s circa totum quam circa partes vcrlatur : & quo pars eft ma¬ jor, eo ad totius naturam jyropius accedit. III. Itaque fi civis unus quamvis innocens ad exitium abhofte Satodeluft, depofeatur, dubium non eft quin deferi poflir, fi apparent civitatem erjurMb.y, hoftium viribusmultoefleimparem. Difputat contra hane fenten- ^{‘csln. tiarn Ferdinandus Vafqnius: fed fi non ram verba ejus quam propo- 1U. c. 1 >, fitum fj^edetur, hoc videtur agere ne civis talis temere deferatur, u- tieum defendi polfe fpes fit. Nam & hiftoriam adfert Italici pedi- Mtus qui Pompejum rebus nondum plane defperatis defernir, de fua lalute certior fadusa Cxfare^ quod ille non immeriro improbat. j Anyero etiam tradiin manushoftium poftit civis innocens , ut vite- L? ^.imninens alioquicivitatisexcidium, difputant eruditi, &olim ■, clilputatum eft, ut cum Demofthenes nohilem illam de canibus, y, S uos lupi pacis caufa ab ovibus tradi fibi poftulabant, fabulam W | protulit.Negant id licere non Vafquius tantnm, fed iscujuS fenten- ua ut perfidix pjropiriqua it Vafquio arguitur Sotus. Ponit tamen £,!l $QtUS 4 ii DEIVRE BELLI Sotus tcncri talem civem fe hoftibus tradere: hoc quoque ncoat Vafquius, quia natura locietatis civilis, quam fui quifque commodi caufa iniit', id non poftulet. Sedhinc nihil aliud fequitur quam ex jure proprie dido, civem ad hoc nontencri: atnonetiamcaritatem pati, ur aliter faciat. Multa enim funt, non juftitiar propriedidfie, f e ,{ dilcdionis officia, quae non tantum cum laude prxftantur, quod Vaf- quius agnofcit, fed edam omitti fine culpa nequeunt. Tale autem omnino hoc viderur elfe, ut maxim* multitndinis innocentisvitain fux unius quis prxferar. Praxithea in Euripidis Erechtheo: Efzsj yd oifes To piifev, ei; fih six®* i 'ts^sss <&eW> Tlmirras U7mrns troAE©-', ief iQcv (pe/fi. Si nantque numeros quidque fit plus nut minus Tercipimus animo, * non malo unius domus Communi vinci,fed nec aquaripotefi. Died, like Atque ita Phocion Demofthenem atque alios hortabatur ad exem- xvl1 ’ plum Lei filiarum & * Hyacinthidum potius mortem ipil fubirent, quam malum irreparabile patrix inferri linerent. Cicero pro P. Sex- tio : Si mihi in aliqutt nave cum melt amicis mvigantihocisccidijfet, ut multi ex mttltis locis prstdones clajfibus earn nttvem fe opprejfum mimrcntur, nifime unum fibi dedidiffient: jeciffem me potius ipfe in profundum, ut csteros con[t>- • varem, quam illos met turn cupidos non modo ad cert am mortem, fed in mo* gnum vita difcrimen adducerem. Idem de Finibus ill: Vir bonus (fifu- piens (fi legibus parens (f civilis officii non ignarus, utilitati omnium plus qium LH, xlv. unius alicujtcs aut fu& confulit. Apud Livium de Moloffis quibufilam didhim legimu's:Equidempropatriaquilethitm oppetijfent fcpefmdo tuidtvt: qui patriam pro fe per ire sqttum cenferent , hi primi inventi funt. Sed hoc pofito reftat dubitado, an quod illefacere renerurad hoc cogi quo¬ que poftit. Negat hoc Sorus exemplo divitis qui egeno ftipemdare ex mi/ericordix prxfcripto tenetur , cogi tamen nequit. Sed notan- . dum eft aliam elle rarionem parrium inter fe , aliam fuperiorum oti i cum libi fubditis comparantur. Nam par parent cogere non pote:: nifi ad id quod ex jure debetur ftridle dido. At fuperior cogerepo- teft etiam ad alia qux virtus quxlibet prxqpit, quia in jure propria LeJf.M.ii, fuperioris, qua fuperior eft, hoc eft comprehenfutn. Sic in nutp e.i), dub.-j. f rum enti penuria cives cogi pofiimt quod habent in medium coder- re: quare & in noftra ilia controverfia verius videtur cogipofect- pint. Vhec. vein, ut id faciat quod exigit caritas. Atque ita is quern dixi Pte¬ rion amiciftimum quendam fibi Nicoclem nomine demonflrans-re- bat hue malorum ventum, ut ft Alexander eum depolceret, ip/e e 'ffi. pellit inmriam a focio fipoteft,tam efl invitio quam ille quifacit, ait Arnoro- | fius. Paftiones autem tales * ad bella quibtts jufta caufa non mblii porrigi haud polfe diximus alibi. Et hxc eft caufii cur Lacedamom-, priulquaui belium in Athcniqnfes fufeiperent, fociis omnibus deer:- AC P A C I S, LIB I I. 413 fx juftitia judicium permiferint: Et Romani Gratcis de bello in Na- LivuuUb. bidem. Nunc illud addamus, ne tunc quidem teneri focium fi nulla XXx *v. ipes lit boni exitus. Boni enim non mali caufa focietas contrahitur. Defendendus autem focius eft etiam contra alium itidem federa- tum, nifi priori federe aliquid fpecialius convenerit. Sic Corcyraos, fi caufa eorum jufta erat, Athenienfes defendere potuerunt etiam contra Corinrhios focios vetuftiores. V. * Tertia caufa eft, amicorum quibus auxilium promiflum qui- v ' a - de lni - dem non eft /fed tamen amicitiat quadam ratione debetur , fi facile caj’et‘22’ 5 c fine incommodo exhiberi poflit. Sic pro Lotho cognato arma 4/4 n. u funifit Abrahamus: Antiatibus praceperunt Romani ne in Gracos, urpote Italorum cognatos , piraticam exercerent. Iidem fepenon pro lociis tantum quibus ex federe id debebatur, fedproanjicis Bel¬ la fufceperunt, aut fufciperq rninati funt. VI. Poftrema latiffimeque patens eft hominum inter fe conjun- ck.defin. ftio , qute vel fola ad opem ferendam fufficit. Homo in adjutorium mur ** l 'l de u f' tuum generatus eft , * ait Seneca. Ejufdem eft : t Sapiens qitoties peterit vim. D.de fortune intercedet. Euripides in Supplicibus : jufl.&jwc. Trxbent faxaperfugiumferis Sdelral.i, Arsque famulis. urbibtts profits malo t de Clem Tut amen tirbes. ' 11. r. Ambrofio, fortitudo qm defendit infirmos plena juftitia eft. Qua derefu- r ' pra quoque egimus. V II. Quxritur hie, anteneatur etiam homo hominem , populus populum ab injuria defendere. * Plato puniendum cenfet qui vim Delegtb.vt, alteri illatam non arcet: quod & iEgyptiorumlegibus cavebatur. Sed primiim fi manifeftum fit periciilum, non teneri certum eft. po- Died. l. 1. teft enim fuam vitam & res alien is praferre. Atque ita interpretan- dum cenleo illud Tullii: &ui non defendit, nec obfiftit ft poteH injuri/t, tam eft in vitio quam fiparentes , autpatrictm, aut focios defer at: ut potefl il¬ lud intelligamus, cum fuo commodo : nam & idem alibi dicit, non defendi homines fine vituperatione fortafie pofiimt. Apud Salluftium eft in hiftoriis: omnes qui fecundis rebtts fins ad belli focietatem orantur, confide- rare debent,liceatne turn pacem agere. dein quod qustritur fettifne pium , tu- tum, gloriofum an indecorum fit. * Senecte quoque jjoc non lpernen- dum: Succmrctm perituro , fed ut ipfe non percam, nififi futurus ero magni homines aut magru rei merces. Sed ne tunc quidem tenebitur , fi op- Lc/.M. it. preflus nifi morte invaforis eripi nonpoteft. Nam II invaforis vi- tam qup invaditur fua? poteft praferre, ut alibi diximus, non pec- cabit qui invafum id aut credet, aut volet malle : prafertim cum ex parte invaforis majus fit periculum damni irreparabilis & fempi- terni. VIII. Eft & illud controverfiun , an jufta fit belli caufa pro fub- Aitis aliems, ut ab eis arceatur imperantis injuria. Sane ex quo civi- les federates inftitura funt, certum eft redtoribus cujufque fpeciale quoddamin iuos jus quafitum. Euripides Heraclidis. JSxouoi d[ irftb o’ixSrn; oroXn xxfr dvliis xv&tas Nos 4T4 DEI^RE BELLS Nos quotquot hujus colimus urbis moenia, Suffidmtts ipfinoftretjudicia exfequi, Nec alio illucl pertinet: Span am tibi qua coritigit or net : I | Nobis fuerint cum Mycen/t. Et Thucydides inter fumi imperii figna pofifit ™ judkimm i fummampoteftatcm, non minus quam ^ ts'«!/^ 7r^e s> id eft begum (ft magtjlrcmmm creandorum ;«*.Nec alio pertinet poeticutn illud • i yirg.v£n. i. N on j\ii imperiumpelagi regnttmque tridentis, Sed mibi forte datum* Et huic non diflimile illud : Ovid. Met. * Refund ere numquRtii p xlv ‘ . Bis licet ad a Beam: _ Et apud Euripidem : Hipp*l}to. Mas tile eft Beam. m Quod cUpiit urns , huic nefas obftftsre : I Ubr° i. de Nimirum, utre&e explicat Ambrofius: ne ufurpttta aUarm pmm ca follicitudine bellum inter fe incitctrent. tkj ertpiiigXi kotiy ma yhdfy, * m - m I q, L ' Vm ftfs quifque animadvert ant Sequum elle cenfent Corinthii apud Thacy • r( Lev /xln ^ K ‘ ein ; Perfeus in oratione ad Martium quod in Dolopesfeaflet I Ai * riegatle defdnfurum ’.jure, injquiens,/m meo, cummeiregni, meeditio- I?® nis ejjent. Sed hate omnia locum habent ubi vere delinquent fubditi, fe V indn '\* a _dde etiam ubi dubia eftcaufia. In hoc enim inftituta eft ilia impe- ec “ ‘ riorumdiftributio. At nbn etiam, fimanifefta lit injuria, fiquis Bull- 1 qu< ris, Phalaris , Thrax Diomedes ea in fubditos exerceat , qus aquo I de „ nulli probentur, ideo prteclulum erit jus humans focietads. Sicin j rei.'p.'z.n. Maxen « u m & in Lieiniam Conftantinus, * in Perfas alii Romano- 13. ’ rum imperatores arma ceperunt, aut capere minati funt nifi vim a ran Chriftxanis religionis nomine arcerentr Imo etiam ft daretur ne I fumma quidein neceflitate arma redte a fubdiris fumi (qua de re da- I bitare vidimus illos ipfos quorum inflitutum fuitregiam poteftarem j* defendere ) non tamen in:e lequetur non poffe pro ipfis ab aliisar- ma fumi. Quoties enim adtioni alicui impedimentum ponitur petto* r> nale, non cx re ; toties quod uni non licet, alteri pro eodem licet; j- poteft , li rnodo tale fit negotium in quo alter alteri prodeffe poilit *. Sic pro pupillo , cujus periona judicium non capit, litigat tutor act alius: pro ablente etiam fine mandato defenfor. Impedimentum at- I £ tern quod refiftere lubditum prohibet, non ex caufia venit qn*ei* dem ell in fubdito & in non fubdito, fed ex perfonae qualitate, qw jj n jg in alios non tranfit. Sic Seneca exiftimat bello a me peti poffe, quia I mea gente fiepofitus, fuarn exagitat, utdiximus, cum de pcenisa- , polcendis ageretur: qua: res fatpe cum defenfione innocentiumc fubditis] Procopius Perficorum ii ; » jSi pit jA'j cul'&sdJixS> §. i, bixat®., a y.h tffij.-rhs b ft ittfav d^lxs/xhas s;j*)v d) t&rlce Be'cpvxey. Neque enim flatim juftus eft qui injuriam nullifacit , nifi & eo fit animo ut tuteturfibi commijfos adverfus alienas injurios. Dubium non eft quin deferipojfit ] Vide Confilium Nicephori Patriar- k m; chx datum Michaeli Langaba; de transfugis pacis caufa reddendis Bulgarorum duci, ubi htec verba apud Zonaram : x^Borot Breq truB-B » *$Mcrns ftfl&txs vycts, >j •z&fifii <7m%m ur/iQobtfc/s. Satkts judicemm effe pttucos riiquos mala fcrre, quam immenfam mtiltitudinem • *■ 1 1 " Non malo unius domus , Commune vinci, fed nec squari poteft ] £ Plxcuov ipps&rnxnv to o.m ptifus Jniquum eft totum fieri dccejfionempartis. Locus eft apud Philonem hnelibri ii de vita Mofis, ubi & alia lc S'ciaiv a’ mv ous hyfidms d^is/Tcguc ir/ifierce tlfiXi is; Maoriis KS/\ QsS pga-fixfisi xamXnre, Nihil vero mirum , fi fier-vatu digniora credimus juflis tuts, eet qua Mofes Det fiuggirente ac docenteficripta reliquit. Adde Rabbinum Tanchumam citan- te Drufio ad locum Atftorum. In domino'] Chryfoftomus hoc in Domino lie explicat: ramort el dsfii ! ita&m-ffsrsfi'biZ\idift inquibusDeum offenfiumsnones. Idem ad Pa¬ ttern infidelem : i y> c>, fity.fi; ifiis Ku-nq utobig -me rdg y.yerjitvfi'&v TifiScr.s, dx tec foajrlflsK uord; KChdofidu, Aayai 77 rffif ifpyai Srigfimous , ‘irav fin «/) to Tii; dietothuf ’sfffijffd.xd-xTA-ms. non enim exigua nobis mercespropofiita eft, fi honor em exhibeamus parent thus, fed ut dominos cos habere jubemur, verbifi- que fir rebus obfequium ipfispr&ftare , extra quam ft pictas Udenda eft. Sic ac- cipe illud Hieronymi, Per calcatum perge patrem , declamatorie didluni, fumptumque a Latrone declamatore apud Senecam: & quae apud Ambrofium de virginitate, &apud Auguftinum epiftola xxxviie adLjetum &Canone iv Arabics interpretation^ Concilii Nice- »i 1. De ferns ] Chryfoftomus I Cor. V 11,24: rff\ ftSptim 'fill oxhtrs Dd 3 &%? $> IV. tp2 P ElVBEBEtr.1 Ssfi? rS itSxupMt' yj fittfi ziS Set Qv>MTlf» civTS( tst> HnpgtiviTu,,^ u&fgSxivav elvtn; x’fcgij. trcw y> a JWs-njj ion^rlriTliy p^ iIWitoj jl[», *■*$**£> rnpa,m^u h prfth. Sunt jy fervis limitesfui a Deopn- firipti:&ftmfyue eosfervare opoiteat Q 5 hocpraceptum eft, nequtt eos licet ix- cedere. Vbi enim nihil dominuc jubet comm qua Deo improbantur ,ftqui frolfi- qmoportet, non ultra, de matrefamilias Clemens Alexandrinus : to>J V*jf nit*pm,if pita. £-»' K&{i)THJra- AsysijKsr/is. r£ ths stfi^ns ci%i0fic'-T(&‘ Kj r5 Tits ■usreSsySts (pc^x. multi pipe mn~ giflratuum ob injphis cades accufati pectins dcderu/it • ylt carnijices tqui cadi mi— 7iiftenum,quimmunmoperctmpi'&buere , nemo in jits vocaverit, imo detune qusfierit quidens. excufat enim eos necelfitas ex dignitatejubentis & ex parentis timore. Ex Celfo yipianus, fervum, ait , nihil deliquijfe qui dominojubenti obtempe,avit. L. 2 .D. de Nox. Aft. VellcnorT creditur qui obfcqmur im- periopatris•vcldommu D. deregulisjuris, &ibi Cujacms. Seneca: In volentenecejfitasnonejh Adde legem Langobardicam lib. 1 / tit. iv, cap. 11. Mirhridates libertos Attilii , confcios cadis in fe cogitate, impunitosdimifit, & ejus qui a fe defecerat filios. Appianus Mithri- datico. Abfolutus Tiberius Gracchus a culpa Numantini federis, quoniam alieno imperio peccaverat. 'Ratio adte nihil'] Themiftius oratione ix principes ration! effe di- cit fimiles, milites irx. • Seneca] de controverfiis nr, 9. Nulla civitatis fux lege reus efthomietdii] Idem AugulHnus de liberO Arbitrio libro I : Sihomicidium eflhominem eccidere ,poteft aliquando Deci¬ der e'[mepeccato, nam (f mdes hoftem, & judex vel minister ejus nocentem, & cuiforteinvitoatqueimprudenti telum demanufugerit, non mihi videnturpec- care, cicmhominemoccidunt: fednec etiamhomicidaifli ctppellariJolent. Retu- lit Gratianus in caufie xxm, quxftionem v. Contrariam defenditfententiam] Exemplum hanc fequentium eft a* pud Scafnaburgenfem. Gcnefsx iv, 14. ] quidam in eundem fenfum trahunt vocem paurt & interpretantur d/einfiitutJI. Herodes in oratione ad ludxos poll cladem in Arabia apud Iofephum : fidxofw Si st?£to fijl we^tb ai; dtxeduc culm mnSfSjJ, \7n^ei\cq, rjii vZgyt t£ii hecvliaii hvayxeicpii- m. fiiytrov jS « fc/iont tSt>, vsobvfilac dpim ti/div ssw/. volo ttutem oftendere uobis, quam jufle fufeeperimus hoc helium, coacii inimicorum centumeliis. id envm fiintellexeritis, magnum vobisad addendum eritincitamentum, Vtfatis ei conftet mortem ah eo commerimn] ldeo indifta caufa facer- dotesNoba: habitantes occidere noluere Saulis miniftri Doegopro- biores, iSam. xxii, 17. £t Achabi fpiculator terrius nocere Eliae noluit, 11 Regum 1,13, & fequentibus. Aliquot etiam carnifices ad Chriftum converli in pofterum eo munere , ut periculofo , abftinue« re, Vide Martyxologium, &BedamL. 1. cap.7. D d 4 HVGO- '(‘ill. de jure belli ,». 15 - 424 PEIVRE BELLI HVGONIS GROTII DE I V R E BELLI A C P A CIS liber tertivs. C a p V T I. Quantum in hello liceat regulje generates ex jure naturse: ubi & de dolis & mendacio. f. Rdc fequcntium. 1J. Regulaprima : licere in bello qua ad finery funt neiejjarta : explicatur. III. Secunda: jus non tantum exprincipio, fed & caufis in bello fubnafcentibiusjfie- ffiari- | V. Tertia: quxdarn confequi fine injuria qua ex propofito non liccrcnt: cut cautkadcit- tur . V. Quid liceat in eos qui hoHibus res ftubmi- niftrant per diFlinffiiones explicatur. V I. ^An dole. uti in hello liceat. VII. Dolus in affix nlgativo per fe non eft illicttUf. V I II. Dolus in affix pofitivo diffiinguitur in eum quifit per affix* hbere ftgnificantes , & per affim figmficantes velut ex "conven¬ tions : & oflenditur dolum prioris generis licit am ejfe. j X. In fccundo genere indicatxr qmftionis difficult as. %. Non ornnem ufurpationem locvfitonu qua fciatur in aliumfenfurn acctpienda , ejfe il- I licit am. •XI. Mendacti qua illicit um eft for mam con- 1 fifiere in repugnant to, eum jure alter ins quod explicatur. XII, Bt oflenditur licitum ejfefalfml* qui apud infantes & amentes: X III. Ef cum u decipitur ad quemfirm non eft & quem extra fsrrnonem d/aiirc liceret: XIV. Et cum fermo eft ad eum quivtla itadecjpi. XV. Et cum qui loquitur utiturjure fuper . eminente in ftbi fubditm: XVI. Forte & cum vitam innocentis aut par aliquid tueri aider non pofiumus. X V 11. ^4 pud hoftes licitum falfiloquium qui fenferint auttores. XVIII. Non exteniendm hoc ad verba prominentia. XIX. Nee ad juramenta. X X. Generofius tarnen ejfe ac .Chrijliaru fi rap licit att convenientjus falftloquio in ho. (Iera quoque abftinere: quod, per ftmtlu iL lujlratur. XXL Non licere nobis quenquam impturi ad id quod nobis licet, tpfi non licet, XXII. Licere tarnen v.ti opera ultra die:, T qui bellum gerant, & quibus ex caufis belligerare liceat vidimus. Sequitur expendamus, * quid - tumque in bello liceat, & quibus modis. quodautnii- de Ipeftatur, aut ex promiifo antecedents. Nudeex nature primum, deinde ex Gentium jure. Quid ergo, nature liceat videamus. II. Primurn, ut jam ante diximus aliquoties, ea qua; ad n- nem ducunt in morali materia adHmationem intrinlecarti acap- unt ab jpfo fine : quare quae ad finem juris confequendi funt*- cefiaria, neceflitate lumpra non fecundum Phyficam fubriiits® i fed irioraliter, adeajus habere intelligimur. lus dico illud ■ , ' - -■ •’ - - osfieri irobal _. pis ekequendj appareat. Hancautemquatftionem ad jus nature ideo ximus. quareintra eum mouum cuaui lpunan pun. ml. caufas folent a bellum gerentibus * publics fignificationes fieri^ - liospo'pulos, turn utde jure caufe.tum etiam ut de fpe prob -On retui;- A C V A G I S, L I B. 1 I I. 427 retuliinus , quiaexhiftoriis * nihil comperirepotnimnseade re ju¬ re voluntario gentium effe conftitutum. Romanos qui Carthaginien- pdyi. 1 . lium hoftibus commeatus amderant, ipli Carrhaginienies, aliquan- do ceperunt: eofdem iidem Carthaginienfes repetentibus Romanis reddiderunt. Demetrius cum Atticam teneret exercitu , jamque vi- riut. D?- cina oppida Eleulina & Rhamnuntem cepiffet , Athenis famem metn °' fadturus, navis frumentum inferre parantis * & magiftrum & gubernatorem iufpendit, atque eo modo deterritis cseteris potitus urbe eft. VI. Modum agendi quod attinet, vis ac terror maxime propria bellorum. An & dolo uti liceat quart folet. Nam Homerus quidem dixit hoftinocendum n” foXu, hi / 31 V], ? dpttpcoliv, xgvtpiid'ct. Sive dolo, fen vi mqnifejla, damvepalarnve* Et Pindari eft: j va/ty--- tb»r dpangatm] T Quid vis agendo f :ilicet hoftica Delenda vis efi, Apud Virgilium quoque didkun illud, Dolus an virtue quit in hofte requirat i fequituripfe ’Ripheusjufliffimus units Qui fnit in Teucris {f fcrvantiffimus nqui. Et legitur hoc ipfum imitatuslapientia: nomine nobiliffimus Solon. Uk ,xv. Silius inrebus Fabii Maximi: isf.l it ¥ fht Exin virtuti placuit dolus. Apud Homcrum Vlyflcs viri ftpienris exemplum, plenus ubique fraudium in hoftem : unde Lucianus regulam elicit, laude dignos, L,,c ' ph,l ‘ qui hoftem fallunt. Nihil utilius in bello dolis Xenophon dixit, & x ™°P h °’i Brafidas apud Thucydidem praclaram imprimis laudem die ex ‘[ c %'dfn * belli furtis: & apud Plutarchum Agelilaus hoftes decipere&t ftum & licitum efle. Polybius , qu:e vi hunt in bello minoris cenfen- Tb, “'' da quam qux ex occafione & dolo : & ex eo Silius Corvinum lie in- F JpZif ducit loquentem: I vdyb.i ix. * 1ielltmdum eftafin: leviorlstusin duce dextra. Lib.v. Atque ita cenfuifle ipfos illos feveros Laconas notat Plutarchus, ac Mar ' majorem etiam vidtimam ab eo immolatam, qui dolo , quam qui a- perto Marte rem confeciflet. Idem * Lylandrum magni facit dmi- l&ii m 7roX\ct tS sniXtptis pleraque belli dolis variantom. Et in Philopcemenis laudibus ponit, quod Cretenfium diftciplina inftitu- tus, limplicem ilium ac generolum bellandi morem dolis ac furtis ffiilcuiflet. Ammiani eft : Nullo difer mine virtutis ac doli, profperos omnes Uudari debere bello. wn evenrus. Iurilconfulti Romani bonum dolum VO- ao[o Cantfi adverfus hoftem quis machinaretur: & alibi, nihil interefle T.°Nih,l.D. j y i quis an fallacia poteftatem hoftium evalerit; oh de ™ptivu. sjt*nu nvs notat ad Iliados«Euftathi us. Inter Theologos Auguftinus: ^ jufittm helium fufcipitttr, vi aperta pugnet quis apt ex infdiis, nihil^ ■ ad Ddtb. 1 . de dolo. * tietie. 448 DE IVRE BELLI ad juHitiam interefi. Et Chryfoftomns, maxime laudari imperatores Vt Steer- qui fraude victoriam quatfiiffent. Sed nee defunt fententia: qn* ***• dere videntur partem contrariam, quarum nonnullas infra adfere- mus. Qoseftionis hujus definitio pendet ex eo, an dolus in genere fit Temper malorum, in quibus locum habet non effe faciendum ma¬ lum nt eveniat bonum, an ex iis quae vitium non habent univerfalitcr ex fuapte natura, fed quibus accidere etiam poteft ut bona lint. V 11. Notandum igitur, dolum alium confiftere in adtu nega- TeDrtom*- «v°, alium in adtu pofitivo. Doli vocem etiam ad ea qiim in nega- /*. tivo aftu confiftunt extendo, Labeone auftore, qui ad dolum, fed non malum, refert, ubi quis per diflimulationem tuetur fua vcl alie- Vc off. 3 . na. Haud dubie crude nimis a Cicerone diftum eft: « 0 mni vita ft mulationem dijfnnulationemqus tollendam. Nam cum nec qux feias nec quae velis omnia aperire aliis tenearis, fequiturut diflimulare’qus- dam apud quofdam, id eft tegere & occultare fas fit. Licet , inquit THre centra * Auguftinus , veritatem occultare prudenter fub diquit dijjimulationc. Ei n”i’, i!q‘ * neceffariam hanc omnino atque inevitabitem, his praefertim quibus Qi.an.j.in refpublica commiffa eft, non uno loco fatetur iple a Cicero. Ex- VII. ep. 9. pro Cn . Tlancio. Id Gen.xx* Th.2, 2 .qu. 3 10 . art . 3 , %ttrefp. refp.&qu£. e mplum ad hanc rem infigne pratbet Ieremiae hiftoria capita ViivZ'v'r- xxxvin. Is enim Propheta a rege interrogatede obiidioniseren- too helium tu, apud proceres, regis poftulatu, hoc ipfum prudenteroccultar, y.i. mm. 9 . aliam interim caufam, nec falfam tamen, colloquii udferens. Et hue iml &f 1 ' quoque referri poteft b quod * Abrahamus Saram fororem, id eft, ex ulitato turn loquendi more. propinquam confanguineamvocat, matrimonium diflimulans. VIII. Dolus qui in a£hi pofitivo confiftit, ii in rebus, fimulatioj ft in fermone, mendacium vocatur. Quidam inter hac duo hanc conftituunt differentiam,quod dicant voces naturaliter lignaelfem- telledluum, res non item. Sed contra vertim eft, voces natura ipla & citra hominum voluntatem nihil fignificare, nifi forte vox lit confc- fa & ayapjp ®-, qualis in dolore, qua; ipla rei magis appellation ve- nitquam locutionis. Quod ft hoc dicatur, hominis naturambanc effe peculiarem fupra animantes cameras, ut conceptus animipofc aliis indicare, &ad earn rem voces repertas, verum quidem dicirnr: fed addendum eft, non folis vocibus tale fieri indicium , * fed&nu- tibus, ut apud mutos, five illi nutus aliquid habent cum re fignifica- ta commune ipfa natura, five tantum ex inftituto fignificaat: quibus nutibus pares funt not* iliac qua? non voces lingua figuratas fignifi- cant, ut * Paulus Iurilconfultus loquitur, fed res ipfas , five ere;:* qua convenientia, ut nota? hieroglyphica;, five mero arbitratu, « apud Sinenfes. Alia igitur hie adhibenda diftindtio eft, qualem ft- hibuimus ad tollendam ambiguitatem in voce juris gentium, to- musenim jus gentium dici, & quod fingulis gentibus placuit ff- e mutua obligatione, & id quod mutuam obligationem in lecontinet. Voces ergo & nutus & nota?, quas diximus, reperta lunt ad fig®* .- 1 0 1 <• .- - - .. J *..!/i-C.i_. %. Labeo 5 . ylt. D. de fup. legato,. Zj.Nonfigu- ra D. de iiac kat JDe interpr. ficandum cum mutua obligatione, quod Ariftoteles dixit 5 : res alia; non item. Hinc fit * ut rebus aliis uti liceat etiamii pn cor. obi I. com. Stair hts ,j ?ftj ?«# ff; praevideamus futurum ut alter inde falfam concipiat op a c p a c i s » i i 8. tix. 439 Loquor de eo quod intrinfecum eft, non de eo quod acddit. Itaque exemplum ponendum eft, * ubi nullum requirurinde nocumentum, aut ubi nocumentum ipfum , fepofira doli confideratione, licitum eft. Prioris exemplum eft in Chrifto qui apud comites Emauntinos Luc.xxztl epo- tum. Quintilianus, quem dixi, hanc iplam partem defenders, plera- que elie ait quae non tarn fadtis, quam caufis eorum , vel honeita fiant, vel turpia. Diphilus, Quodprofalutc dicitur mendacium Me jtidice habere nil poteft incommodi, Quatrenti apud Sophoclem Neoptolemo, Non tibi videtur turpe falfdoquentia ? Relpondet Vlyflcs, Non, Jifaint nafeatur ex mendacio. Cui fimilia ex Pifandro & Euripide adferuntur. Et apud Quintiia- numlego: Nam & mendacium dicereetiam fapienti aliquandc c.nfttm eft. Euftathius MetropolitaTheflalonicenfis ad fecundum Odyifa fiidtn-mt* df atiifoy o trotpoc: mentietur fapiens re urgente ; ubi&txn-' rodoro & Ifocrate teftimonia adfert. X. Tam diflidentium fententiarum conciliatio forte aliqua rt* Th. 2 ,i. qtt. periri poterit ex largiore aut ftri&iore mendacii acceptiqne. Nff* 1 i0 ' r ar fi'ti hie mendacium fumimus * quatenus & imprudenti accidie, quorr:^ xi, cm, ’do mendacium dicere & mentiri apud Gellium difeernunttr:l» deeo agimus, quod feienter profertur cum fignificatione quit ® en " i tis conceptui, five in intelligendo, five in volcndo , dilconvcwi* Nam quod primo rft>, a ulcus verbis & fimilibus notis indicator lv- mentis conceptus: ideoque non mentitur qui elicit rem fallam qw® veram exiftimat, fed qui dicit rein veram quidem fed quam c » F d i £ a ! tt P K C€ cl / 1 rec tei i» ; 1101 om mi ac me p fair non x dot ttn tlaj % «iol *5, tt), «CJ A c ? a C'l s; L I B. III. 43j | putat, mentitur. Significations ergo falfitas id eft quod ad com- irmnem mendacii naturam requirimus. Cui conlequens eft cum vox aliqua aut fermonis complexio eft Tnhisr : u.<&, id eft plures uno I fiouificatus admittit, five ex vulgi ufu , five ex arris confuetudine , 1 five ex ficmra aliqua intelligibili, tunc fi animi conceptus uni ifta- rum fignificationum congvuat, non admitti mendacium ,* etiamfi t, putetur is qui audit in aliam partem id accepturus. Verum quidem » eft talemlocutionem ufurpatam temere non probandam : fed poteft cx accedentibus caufis honeftari: puta fi id pertineat ad erudiendum l:i eum qui curs noftrx eft traditus, aut ad evitandam iniquam inter¬ na rogationem. Prioris generis exemplum ipfe Chriftus dedit,cum di- ub.x i, ir. j. cerer, Lapartos amicus nojier dormit, quod Apoftoli accipiebant, tan- quam de dormitione fomni diceretur. Et quod de Templo inftau - Joh - n > lc ' , | rando ipfe dixerat, intelligens hoc de fuo corpore , Iudsos fciebat XXI r> •. accipere de Templo proprie difto. Sic & cum Apoftolis ad inftar 30 it Pylarcharum apud Hebrsos fedes eximias & regi proximas duo- Math. :: decim promitteret, & alibi vini novi potationem in patris regno , xxv1 ’ fatis fcivifle videtur non aliter hoc ab illis accipi, quam de regno aliquo hujus vitx, cujus fpe ad ipfum momentum Chrifti ad cesium aicenfuri pleni erant. Idem alibi per fabularum ambages populum T > j alloquitur, ne audientes ipfiim intelligerent, nifi Icilicet animi at- 1 tenrionem talem ac docilitatem afferrent, qualem afferri par erat. t Pofterioris ulus exemplum ex profana hiftoria dari poteft in L.Vi- Tac - •1 tellio , cui Narciilus inftabat , aperiret ambages & veri copiam fa- ml ' V1 ‘ :l ceret: fed non ideo pervicit, * quin fufpenfa & quo ducerentur in- ■5 clinatura refponderet. Didtum * Hebraorum hue pettinet: pi' on % | P 1 "*'” ^ oni aeio mn r.N din fi quis norit uti perplexiloquio , recle : fin minus taceat. Contra accidere poteft, ut tali loquendi gene- te uti non modo illaudabile fit , fed & improbum, * puta cum Dei honos/* aut amor proximo debitus, aut reverentia adverfus fupe- riorem, aut rei qua? agitur natura exigunt, ut quod animo cogitatur omnino patefiat: ficut in contradtibus diximus id aperiendum quod natura contradlus intelligitur exigere , quo fenfu non incommode , accipi poteft Crceronis illud , tcllsndum effe ex rebus contrahendiomne Demoji. in J,v: mendacium , defumptum ex veteri lege Attica rlw' dtyviat : Le e tmsm - v quibus in locis mendacii vox videtur ita laxe accipi ut etiam obfeu- jj r 5 m locntionem includat. At nos proprie loquendo a mendacii no- fjj none idipfum jam exclufimus. 1 communem ergo mendacii notionem requiritur ut quod dicitur, /cribitur, notatur, innuitur, intelligi aliter nequeat, quam in te „i eum fenfum, qui a mente proferentis diferepet. Huic autem notio- t", ni laxiori ftridhormendacii, qua naturaliter illicitum eft, fignificatio differentiam aliquam propriam adjiciat necefle eft, qua?, fi redte [if . iesinfpiciatur, faltem fecundum communem gentium exiftimatio- % ntm , nulla videtur alia dari pofie prater repugnantiam cum jure ''..a, “'jtente ac manente ejus ad quern fermo aut notadirigitur: nam ITT “P'neminem mentiri, ut maxime falfum proferar, fatis conftat. Ius til--. fitc intelligo non quod vis & rei extrinlecum , fed quod proprium fit r <> htfic 432 i>E iVRE'BEitj huicnegotio atque cognatutn. Id&utem nihil eft aliud qaam * j u . dicandi libertas, quam homines colloquentes his quibus colloquy. ' tur debere quafi pado quodam tacito incelliguntur. Hsc enim ncc alia eft, mutuailla obligatio quam homines introduci voluerant.fc mul atque fermone notifque fimilibus uti inftituerunt. Nam finetali obligatione inane fuiftet tale repertum. Defideramus autem ut quo tempore lermofit, jusillud fubfiftat, ac maneat: fieri enim pored ut jus quidem fuerit, fed fublatum fit, aut tollatur ex alio jure ft. j perveniente, ficut debitum acceptilatione aut conditionis ceffario- j ne. Turn vero requiritur ut jus quod lsditur ejus fit quicnm loqui- mur, non alterius, ficut & in contradibusinjuftitia non nafciturnifi I j,b .i dert~ ex lalo jure contrahentium. Hue forte non male referas quod ve- I put. riloqtiium ad juftitiam refert poll Simonidem Plato, &quodmet- daciuiri, illud vetitum , filers liters fspe deficribunt teftimonio live elocutione adverfus proximum , & quod ipfie Auguftinus inmenda- i off. cii natura conftituehda ponit * fallendi voluntatem. Et Cicero quz- ftionem de veritate eloquenda referri vult ad juftitis fundamena Tolli autem videtur poffe jus quod diximus, ficut conlenfu ejus qui- I cum agimus expreflb , ut fiquis prsdixerit fefalfa didhmun 8 c aim permiferit, ita & tacito squave ratione prsfumto, autoppolidone I juris alterius quod communi omnium judicio mulro plus rale at, j Hsc rede intelleda multas nobis luppeditabunr illationes , qus ad I concilianda lententiarum fiupra defignatarum diffidia non parmn valiturs dint. . j < XII. Primum eft, etiamfi quid dicatur quod falfam habeat fi- gnificationem infanti aut amenti, ineo mendacii culpamnoneffe. Videtur enim communi omnium hominum Jenfu permiffumeffe, | j ; 1 1 l ( 1 li a S ao ell m o H h e? lucret, Kr puerorum iteu improuida ludificetur. Et Quintilianus de pueris lociirus: utilitatis, inquit, e&mrn grmml* tafingimm. Ratio proxima eft, quia cum in infantibus & amenrik non fit judicii libertas, nonpoteft eis circa earn libertatem injuria fieri. . ® XIII. Secundum eft , quoties fermo adeuiridirigitur quinon j decipitur, etiamfi tertius inde falfam hauriat perfiiafionem, null® pei efle mendacium: Non ratione ejus ad quern fermo eft: quia illiii- f m bertas manet integra plane ut illis quibus id intelligentibus fabub per vi t de Be- narratur , aut apud quos profertur fermo figuratus **»’ «{»'«*' I ffla » “ llt,ta lii, ftio jtiflu circumduci Albanum exercitum : & Quindii Confulis, ut hiftoria? loquunrur, falubremendicium , hoftes ab altero cornu fugere: ac Emilia paflim apud hiftoricos. Notandum aurem eft lat- fionern judicii in hoc genere eo minoris eife quia ferjne momenta- nea eft, pauloque poll aperitur veriras. X V. Qnartum & fuperiori affine eft, quoties * qui habet jus fu— pereminensin omnia jura alterius , eo jure b no ipfius five proprio five publico utrrur. Et hocmaxime fpedafle videtur Plato, qtii im- rti de ttp* perium habentibus concedit falfum diccre. Idem cum * medicis modo dare videatur , modo adimere , dilcrimen hoc adhibendum videtur , ut priore loco medico? intelligat publice ad hoc vocatos, pofterioreeos qui privatim id fibi arrogant. Deo tamerqquaneuarri jus lummum in homines habenti, non convenire mendacium rede agnofeir idem Plato, quia infirmitatis nota eft ad tali a confugerc. Exemplum forte inculpate faifiloquent’ae, laudante eriain Philond, (lari poterit * in lofepho , qui regia vice imperans fratres primunl quafi exploratores , deinde qtiafifures fide necita fentiens accufat. EtinSolomone qui fiapient.atdivr inis darat fpecimen dedir, cum apud mulieres de parru litigantes voces eas protulit, qua? volunra- tem feindendi infantis fignifirarent, cum animus ei longiflime a rail vojuntate abeflet, & vera inatri fuum partum attribuere vellen E e Qdn- 434 DE IV RE BELLI ldb.il, 18. Quintiliani eft ditftum : aliqmndo exigit communis utility ut ttim fdf* defendantur . XVI. Quintum efte poreft *quoties vita innocentis, autpar I aliquid,aliter fervari,& alter ab improbi facinoris perfedtione aliter I avert! non poteft; quale fuit fadtum Hypermneftra quae hoc nomi- ne laudari folet. Mont, hi, * Splendide men day ., in omne virgo Carm.ll. Ncbilis avum. Lib ii de XVII. Larius quam quae jamdiximuspatet quod paffimfta. rep'.t. n de tuunt fapientes, apud hoftem falfo fermone uti licere. Sic reguli Cyritnjtit. non mentiendo exceptionem nifi adverftis hoftes addit Plato, Ph,Vd"' Xenophon, Philo inter Iudaeos, * inter Chriftianos Chryfoftomus, migt. Quo forte non male referas quod in facris litteris extat Iabelitarura jibr. chryf. j n obfidione mendacium,&fadtum non diffimile Prophets* Elifei: i^ra.nT’ & Vaierii Levini, qui Pyrrhum a feinteremtum jadtabat. Adrer- i Reg.'vi, tiam, quartam , & quintain oblervationum earum quas jampoiui- 18. & fiq. mU s 5 pertine.t Enftratii Metropolis Nicaenfis locus ad fextum Ni- COmachiornm: « sv /butevo/ttvCgh 1 £■/. i\ «>«yx»s 5 ifi >, .-A ii 7* effic filsXdjiu’-viiv «yj£ tS 'ksfiks , h’ tTnviJi; ^ - mere: ut cum dicunt, nefcio, intelligi pofie nefcio ut dicam, not Toiet.hb.iv, habeo intelligi poffeutribi dem,& id genus alia qusfenfuscomE- c. 2i, lib.v, ni s repudiat, & qua: ft admittantur jam nihil obftabit quominnsem Le^’id n quid affirmat id ipfum negare, qui negat affirmare dicatur. Veriif- dejupitu, mum quippe eft nullam omnino efte vocem * qua? non ambigunm e.qi,dub.s. recipiat, cum omnes prater fignificatum quern vocant prims none- nis, * alterum habeant lecunda, eumque varium * fecundum vans artes, turn vero alios quoque ex tranflatione ac fimilibus fign® Nequemagis eorum commentum probo,qui, quafi vocem non exhorrefeerenr, joca vocant ea qua vultu ac pronuntiationein®' me feria proferuntur. XVIII. Sciendum vero qua de falfiloquio diximus ad afleren- tem fermonem, &quidem talem qui null! nifi publico hofti noceat * non'ad promittenrem referenda. Nam cx promiffione,utjamnio- do dicere coepimus, jus Ipeciale ac novum confertur ei cui fit miffio: idque inter hoftes etiam locum habere fine ulla holnlu?--- I 7 f % t;;;; ■il; k !D, is, n c, a* i i i si ii !i m MP?> iff !,1S' ft >#’ tirff i interdutii & viriutn fiduciam. Exftat apud JElianum diftum Pythagoras duabus rebus hominem ad Deum proxime accedere, vera femper loquendo, & benefaciendo aliis: & apud Iamblichum veracitasdux dicitur ad omnia divina humana- que bona. Ariftoteli i «*pfa**«*»? dMftdl/.vM , nut- tin. i»,J s gnanimus verum tft libere loe.tii amat ■ Plutatcho ti dlisXoerfiorts * fe<-vile mtntiri. Arrianusde Ptoleinso : ^ dvlf ficunhdi bVU ul>, t. $ r£ ydJcpcift : Et ipfi , titpote regi, turfms mint hi cjmrn alii cuivis. Apud eundem Alexander : i ^ 71 S «©«£«♦. vit,' lizr-or-oxi : non debtre reglh) apud fubditos aliud qmm verum eloqui . Mamerrinus de Iuliano. Mira eft in Principe rioftro rhentis lingiuqut uncordia. Non mode httmtlis (ft parvi animi, fid (ft fervile vitiirn ftit ejfe mendacium: (ft vere cam mandates homines aut ir.opict am timer faciat, rritt- grutudinemfortune fat imperator qui m'ntitur ign rat. Laudator Plutar- cho Ariftidis ,led & vaniloquenria interdidia Matth.xn, is inexemplum propofitusin cujus ore dolus inventus non eft< La£Iantius ! ltaque viator tile verm ac juftus non dicet illud Lacilianum : Homini amici ac familiari non eft mentiri meumi Sed etiarn inimlco atque ignoto-exiftimabit non’ejfe mtntiri fawn: nec aliquant do committet, ut lingua interpres animi a fenfit (ft cogitations difcirdet. Xa - , lis eft in Philoiftete Sophoclis Neoptolemus xssnfiazkuv axhi,Wk -ft i-jymci,generofa(implicitate excellent, ut redte notayit Dion Prufasenfis, qui Viy-ffi ad doios hortanti fic relpondet; Ego andiens qua dcleo, Lairta fate , Implere facks oderim multo magis: Nam fic nec ego fmmuu i ut fallacim Eel SiUtr) s 436 D E IVRE BELLI Seller, * nec olimgenitor, ut perhibent, mens : At fum pur at us vi merit, non fretudibus Pertrabere raptum. Euripides Rhcfo: Cenerofus animus hoftibus furtim necem Inferre nefcit. Sic Alexander furari negabat fe velle vidloriam. Et Achseos abhor- Lit. ix. ruiffe ab omni in holies fraude narrat Polybius, ideo quod earn de- mum firmam cenferent vidloriam, qua:, ut Claudiani verbis fenfe:: | ejus exprimam, Confeffos animo quoque [ubjugat hoftes. Tales Romani fertne ad ufque belli Punici fecundi finem. iElianns: "tour. fufiMti dyy'jit tiny , >§ i fiY : v ri%nis imSiiXn ixJfif : Romanis propria eft virtus, non per aftus favafittiem quJ.ita viSorit. I Vnde cum Perleus Macedonnm Rex deceptus eflet fpe pacis,ne»a- ] bant veteres fenatorum le agnofcere Romanas artes: majores rir- quam ut aftu magis quam virtute gloriarentur bella gelfiifenon ver- futiis Punicis, non calliditate Graca, apud quos fallere hollem quam vi fuperare gloriofius foret. Turn illud addebant: Interdm inprafens tempus plus profici dolo quam-virtute, fed ejus Aemum anirnm in I perpetuum vinci, cut confefpo expreffa effet ,fe neque artetieqitecafu ,fedcaIU- Jtm /.ii. tK cominus -viribus juflo acpio bello ejfe fuperatim. Etiam leriusapudTa- Scholtaftes citum legimus : non fraude, neque occulte , fed palm fy tvmtitm pepulum tut i t A- Romanum hoftes fuos ulcifci. Tales etiam Tibareni qui prxliiqaoque folimii. i 0CU rn & tempus condicebant. Quod & de Grxcis fui teutons apudHerodot. prodit Mardonius. XXI. Ad modum agendi & illud perrinet, quod * quicquid I alicui facere non licet,ad id eum impellere aut Ibllicirare non licear. I Pro exemplo lint ha?c : regem fiium occidere fubdito non licet, ret oppida fine confilio publico dedere, nec Ipoliare cives. Ad hxcergo I fubditum, qui talis maneat, permovere non licet. Semper eniniq: 1 alteri peccandi caufam dat, peccat & ipfe. Nec ell quod regen: | quifquam, ipfi qui talem hominem ad facinus impelliqactum taler, puta hollis interfeclioncm , efle licitum. Licet enim id ei facere, fe1 non eo modo. Bene Augullinus: Nihil intereftutrum ipfe fteltis dm:- I tas, an alium propter te admittere velis . XXII. Aliudellfi quis operafpontenec fuo impullu peccants I c L. Tr/msfu- ad rem fibi licitam utatur: quod iniquum non effe* Dei ipfiuses- I r gam. D. de emplo alibi probavimus. Transform jure belli recipimus, inquit Cel- « Z***«*> * contra jus belli non eft , ut eum admittamus qui defers ! p- hoftium parte nollram eligit. Annotata ad Caput i. f. X, A^"\Vid 1 ua ntumque in bello Ikeat) Bene Augullinus epiilola is, I 4? :ul Bonifacium comitem : Vt in ipfis bellis ( ftadhuc in eisvrfri | I ^*^le opus eft) fidem teneas, pacem qturcts. Epillola CCV : 1 etiam bellmdo pacifists, De jufticia in Bello gerendo fervanda dine:- 1 t AC V A C I s; LIB. Ill, 43 y tatio eft egregia Belifarii ad milites apud Procopium Vandalico- rum i. Oroiius libro VII: Ecce regibtu & temporibm Chriftittn'u , qua- liter Bella civiUa, cum vitari nequeunt, tranfigmtur. Idem de Thcodofio: Vnum aliquod ab initio urbis condks. helium proferant, turn pia neceffitate fuf- ceptum , tam divine, felicitate confettum , ubi mepugna gravem udem, net vibloriet cruentam exegerit ultionem. Ad jut agrndi mult a confequi indireUe & extra agentis propofitum ] Vide hac de re T'homam Prima Sccundse, quaeftione Lxxin,arr. 8 . Mo- linam tradlatu lecundo difpuratione cxxi. Naves qua navibus adfunt ] Athenis d7ii\pn %»id eft evehi vetita, Jina, utres, lignum,cera, pix. Scholiaftes ad AriftophanisNubes & Equites. ' Si beneficium illi, neque vires majores daturum eft ad exitium commune ft! Vide Parutam libro vii. Publics, ftgnifcationes fieri ] Vide exempla in bello communi contra jEgyptios, Saracenos, aliofque. c. uh. de tranfadlionibus. c. lignifi- cavit de Iudaeis. Extravagante copiolus de Iudaeis & c. x , lib. v. Extravag. de Iudaeis. Liber confulatus maris editus eft lingua Ita- lica, in quem relata; funt conftitutiones Imperatorum Graeciae, Ale- manniae , regum Francorum, Hifpaniae, Syriae, Cypri, Balearium, Venetorum, Genuenfium, cujuslibri titulo cclxxiv tra&antur hu« jus generis controverfiae: ac fie definitur, ft & navis & merces ho¬ ftium Tint, rem elfein aperto, fieri ea capientium:fivero navis fit pa- cem colentium, merces autem hoftium, cogi polfe ab his qui bellum geratit, navem, ut merces eas in aliquem portum deferat, qui lie fuarum partium, ita tamen ut vedturae pretium nautae foivatur. Si contra navis hoftilis fuerit, merces vero aliorum, de nave tranfigen- dum, aut, li nolint veciores tranligere, cogendos utcum navieant in portum aliquem partium capientis, & ut capienti lolvant pretium quod pro navis ulu debebatur. Apud Holland os anno clo cccc xxxvxii , cum bellum iplisefiet cumLubeca aliilque civitatibns ad mareBalticum & Albim litis, frequente fenatu judicatum eft, etiam in hoftium navibus repertas merces , quas aliorum elfe conftaret, in prxdam non cedere, idque ibi pro lege deinceps habitum eft. Sic & Daniae rexfenfit, cum anno cb bxcvn , ad Hollandos eorumque federatos legationem mitteret, qua liberratem navigandi merceG que ferendi in Hifpaniam, cum qua Hollandi bellum gerebant acer- rimum, fuis vindicabat. Apud Gallos libertas mercaturam exercen- di pacatis populis etiam apud eos qui Galliae holies elfent Temper permifla, & quidem adeo indiferete, ut holies liepe fub alienis no¬ minibus res fuas occultarent, ut apparet ex Edidto anni cb b xLiir, capitexLii. quod tralatum eft in Edidtum anni clo Iolxxxiv, & fequentia. Iis edidtis diferte cavetur, ut Gallorum amicis liceat belli tempore exercere mercaturam , dummodo fuis navibus , 1 ’uof- queper homines, navefque ac merces, quocunque viliim iplis diet, petducere, dum ne merces eae lint belli inllrumenta, quibus res ho¬ ftium fovere velint: quod li fiat, permittitur Gallis talia belli inftru- menta libi fumere perfoluto aequo pretio, Hie duo notanda , his Ee 3 legibus r 43S BE-IVRE BELLI legibus nec belli inftrumenta in prsdam cefiTifTe, multo magis ab eo | periculo abfuiffe merces innoxias. Non negem aliud jus uforpalle | interdum Seprentrionis gentes, fed varie, ex ufo magis temporum, ] ■nuam ex aequitate perpetua. Nam cum Angli beiiorum fuorum ob- tenm Danorum commercia impediment, natum inde jam olim bel- I lum inter eas gentes eo exitu ut Dani Anglis tributum imponerent, I cui Danico denario nomen , cui, mutata quamvis caufa , nomen ■ manfit adufque tempora Guilielmi ejus qui ftirpem nunc regnantem in Anglia fundavit, qt notavit vir magni fidei Thuanus in hiftoria anni c id id lxxxix. Rurfom ab Elifabeta, fapientiffima Anglia re- gina, miffi anno cid id lxxv ad Batavos Wilhelmus Winteruses ordine cqueftri & Robertas Bealus regio confilio ab epiftolis, qci i oftenderent ferre Anglos non poffe, quod Batavi, inipfo xftu belli 1 in Rifpanos, naves Anglorum ad Hifpanicos portus veftas deten- I 1 taffent. Narrat Rhedanus in hiftoria Batavica anno cid id lxxy, | r & Britannus Gamdenus anno fequente. Cum veto Angli, 8cipft I I Hifpanis hoftes fa&i , Germanic civitatibus jus in Hifpaniam navi- I 1 gandi turbarent, quam id non cerro jure fecerint, apparcr exfcri- 1 ptis adverfariis gentis utriufque, dignis leftu ad nofcendam hanc controverfiam. Et notandum Anglos in fuis fcriptis ipfos id agno- fcere, cum duo maxime pro fua afferunt caufa, & belli inftrumenra 1 fuiffe quae a Germanis in Hifpaniam deferebantur, & pstiiones ve- j ( teres intercedere, quo minus id fieri liceret: quales poftea paftiones t & Holland! fociique eorum cam Lubecenfibus fociisque eorum fe- ij cereanno cid id cxi ii, ne aut hi autilli hoftiurn fubditosintrafuos \ fines mercari permirterenr, aut hoftes, pecunia, milite, navibus, vi- t £tu juvarent: & pofterius anno fcilicet cid idc xxvii, inter Suedia t. Daniaeque reges convenit ut Dawns impediret omnem mercatum I }e cum Dantifcanis Suedi lioftibus , fed nec ad alios Suedi hoftes met- if ces ullas per fretum Cimbricum ire fineret, pro quo rex Dankalia 6 fibi viciflim commoda ftipulatus eft : fed haec font pafta fpecialia ex si quibus nihil inferri poteft quod omnes obliget. Nam & ilkaui L fcriptis fuis dixere Germani, non omnes padtis merces prohiben, , led eas quae in Angliam femel importatae, aut in Anglia compare j 1 effent. Neque vero foli Germani Anglis cum hoftc foo commercia h vetantibus contradixere. Etiarn Polonia miffo legato conquefta el tc |us gentium imminui, quando ob Anglicum cum Hifpania.bellura 1 Vi ipfis cum Hifpanis commercia agitandi libertas adimerecur, ut in j li anno cididxcvti, narrant memorati jam nobis Gamdenus & Rhe* I to danus. Galli vero poit pacetn Verbinianam cum Hifpano faftam , 1 5 m Elifabeta Angli* regina in bello perftante, rogati ab Anglis ut naves ; j Gallicas in Hifpaniam euntes excutere liceret, neqnis forte belficns ■ paratus occultaretur, concedere ne hoc quidem voluere , dicentes I % obtentum rapinis & commerciis turbandis quseri. Et eofedereqtoi 1 Angli cum Hollandis eornmque fbciis anno cid id xxv pepigW v id quidem convenit, ntrogarentur cxtc rae gentes, quarum intererai ; magnitndinem Hifpanicam infringi, ut & ipfae vetarent cum Hifp 2 ' f nis commercia, led, £ ultra id non facerent, placuit inlpici naves mini' it ([I i| itS it it it is 0£ » 8 III f Y 5, is s t 8 ! II ij: >(? A C P A C I S , LIB. III. 439 nnmquicL bellici inftrumenti ferrent, fed ultra neque naves neque nierces retentari aut quicquam pacatis noceri eo nomine. Atque e- venit eodem anno ut Hamburgenfes quidam in Hifpaniam irenc nave maxima ex parte onufta apparatu bellieo, qui ipfe quidem ap¬ paratus ab Anglis vindicatus eft, fed caeterarum mercium perfolu- tum eft pretium. Galli autem, cum ab Anglis naves Gallic# in Hi¬ fpaniam euntes in fifcum raperentur, oftenderunt pati fe id nolle. Bene ergo dictum a nobis fignificariones publicas requiri, quod & Angli ipll ita fenfere a quibus fadtx figniticationis talis exemplum eft apud Camdenum circa annum cid idxci 8ccid idxcviii* Neque vero talibus fignificationibus temper paritum, fed diftinfta tempora, cauf#, loca. Anno enim cid cccc lviii Lubecenfis ci- vitas fignificationi a Dastifcanis fibi fa£t#, ne cum Malgenfibus & Memelenfibus Dantifci hoftibus mercaturam exerceret, parendum non cenfuit. Neque magis paruere Hollandi anno cid id li , cum Lubecenfes iplis denuntiarent, ut a Danorum. quos ipft hoftes turn habebant, commercio abftineretur. Anno vero cid id xxii , quo tempore inter Suedos Danosque bellabatur, cum Danus Anfiaticas civitates rogaffet ne cum Suedis commercia haberent,qu#dam civi- tates.amicitia ipfius indigentes morem gelfere,ali# non item. Hol¬ landi bello ardente inter Suediam & Poloni# regem nunquam paffi funt ftbi aut hujus aut illius gentis commercio interdici. Gallis au¬ tem femper red iidere naves quas abHifpania revertentes.aut inHi- Ipaniam, ipfis tunc hoftilem,euntes Hollandicse naves interceperant. Vide Ludovici Servini Advocati quondam regii orationem habi¬ tant annociD iDxcu,incaufaHamburgenfium. VerutniidemBa- tavi Dunquercam, ad quam claflem habebant, ab Anglis merces in- ferri non fiverunr.quomodo Dantilcani anno cid cccc lv Batavis denuntiarunt neqtiid in urbem Regiomontanam inferrent, narrante Gafpare Schutzio in hiftoria Pruflica. Adde Cabetum decilione xlvii, num. 2, & Seraphinum de Freitas in libro de jufto imperio Lufitauorum Afiatico, ubi complures adducit alios. Nihil comperire potuimus ca de re jure voluntario gentium ejje conftitutum 3 Multa hujus quadiionis habet vir doctiflimus lohannes Meurfius in hiftoria Danicalibro i, & n. Vbi videbis Lubecenfes &’Impera- torem effe pro commerciis, contra ea Danos. Vide & Crantzium Vandalicorum libro xi v. Thuanum in didto anno cid id lxxxix, Libro hiftoriarum xcvi. Camdenum, pratter jam didta loca, in an¬ no cid id lxxxix, & cid idxcv. Vbi ilia inter Anglos & Germanos, quos Anfiaticos vocant, conrroverfia rradtatur. Et magiftrum (ft Gubernatorovfu/penditj Non multum diffimile eft quod de Pompejo narrat Plutarchus in Mithridatici belli hiftoria : «pir>|xe (piXciy.uf rm nm iwi rhs Bimregov i/U7ri^o. yj/i -h uXioxey-tseii, Cujiodes impofuit Boftbhoro qui obftervetrent ft. qui W-rcuterum in Bofthonim navigannt. deprehen fis poena mors. Mi furtisj Ita & Virgilius loquitur iEneidos xi, &Salluftius, G quem citat Servius. Mmdum eft affiu ] Muhammedis dictum fimile : Elhnrbu Huditb E e 4 ■ turn. VIr 44 0 DEIVREBEtLI turn , id eft, pugm fraudem requirtmt. Apud Virgilium in comitattt Martis : Irsque >nfid &qtie, Vbi Servius : Non t.ntum vrtute, fed nfuliis comitatum fe oftendit. Lyfandrum ] Ei Sullam comparat Piutarchus , in cujus animoieo- nem eile& vulpem dicebat Carbo. j VII, August nm 3 Et in V Pfalmum veriiculo : Verdes omnes.AUud eft mm- tiri, al ud eft verum occultare. Citaturcaulaxxiu, quteftione ix. Nscejfarizm hmc ormino atque inevitabilsm ] Vide Chryloftomum prime de Sacerdotio. Abrahftmus ] Veritatem voluit c&lari, non mendacium diet. Auguftinui quaftione xx in Genefin > relatus a Gratiano diila caufa xxii , qua- itione xix. VIII. Sed & nut thus ] Piinius de JEthiopum gente libro vi, 30: Mhf. dam profcrmone mans, motufque membromm eft. Vide c. tuae fraternitad de Sponfalibus. V aulas lurife:onfultm loquitur 3 Non figures, inquit , liter arum f>d oratim epum exprimunt liter* obligamur, qmtmm placuit non minus vnlrn fid Scr pturaqmm quod voc bus lingua figU'Utis fignificaretur . Valde Philol'o* phice dixit pUcuit, ut oftenderet hate valere dx mujiixus. Vt rebus aliis uti It seat, etiamfi tr&videamus futur%m, ut alter inds falfim concipiat cpinionem 3 Vide Auguftinum de Dotftrina Chriffiana lib. 11, C.24. vb nullum tndefiequiturr.o:um:ntum ] Vt in fa&o Micbolis 1 Sam. XIX, 16. pi)o»»^iV3 Sic hare vocanda, non dm-mv id eft fraudem,ait Cbty- foftjrnus indicato jam libro primo de Sacerdotio. IdemiadCo- rinthios IV, 6 : n" A mvftt d% "damg/irti ) dft.lt tn>yiy$ft°cirn ft. tiHjit/tu: Non hie fraus fuit, fed obfequentia. qtudam ftp difpenfat 0. Etix,10‘. i ice y) ttfot dkffif itf 7 wfig, ftt&riirtj , iysnfy dels 5 dr. Whrffii , imhir-eijii- t®- ftftvoy ir. d'i A’, die cat ttyfuoLn drat tyjArr/,, Vt et.imig: ’) Its revera erant corrigeret, faflus iile tails, non never a , atiud qmmqrnl tut fra f eferent, agens talia.fed non ex tali animi propofito. Hue referri pOKlt iimulatus Davidis furor. f. IX» Laudatorum hominum fine reprehenfionis notaj Irenseus ex VCteni presbyteri inftitutione didicit docuitque: De quihus Scriptun mu e- crepant,fed fimpliciter fiunt pof.ta, nos non debere fieri accufcucees. Locusci*. libro iv, c. 90. dfr.Mfh 3 In tempore , ut Donatus loquitur ad Adelphos iv, ] • Et ipjum fallsre in tempore, quidam de officiis fcribentes rectum put*' 6 '.' Cicero pro Q;_ Ligario, Aliquod mendacium honeftum & miferiw went. §,K, Ghtatenus faimprlidenti accidit j Ream linguam non facit, nifi rtnW" Et: Nemo mentions judiccmdus eft qui dicit falfum quedputat verum,<*?■*’ quantum -n ipfo eft, non faliit ipfe,fedfalhtur. Sunt haec Auguftini, dever- P’S Apoftoii Sermone xxvi 1 x, & Enchiridii c. 22, relata a Gratia ' 0 jncaufamxxxi, quaftione 1. Etiamfi putetur is qui audit in aliam partem id accepturus 3 Qi,“‘ 5 v i r 1 ti 1 ti ! b C( Pi) t!S k * » :]« A C P A C I S, t I B I I r. 441 modo Abraham captiofe loquebatur^cum fervulis, ira judicante & probante Ambrofio, quemfequitur Gratianusport c. iiqualibet, di- dta caufa xxii, quaftione n. Quin fujpenfa S' q ut ducerentur inclinaturu refponderet ] Idem Tacitus Hiftoriarum III: Insert a dijferuit , traBurus interpret at ionem, prout con- duxijfet. Item : ltd compofitus, ut ex eventu rerum adverfa abnueret, net prof per a agnofceret. Hebrmum J Quorum & hoc eft oiWn ’JSn nwb mi». Licetperplexe lo- qui Uni caufa. Citat dobtiflimus Manafles Benifrael in fuo concilia- tore quaftione xxxvi i .Chryfoftomus I de Sacerdotio: amnw c*«- ytap.ru r&fo mia>, Fallax jure vocetur qui re tali injuiie utitur, non qui falu- tatri propofito. Vuta cum Dei hones ] Philo de vita Mofis: i^’^pts xtecepi^mj ft; r jfi vpiw Si £ r,cjj[ T 7515 dfAotf 75 tik(& tyt&urpthw, ma.yx.ix. 7 ov jjV dMjtieiv. aAiityesafi Ds fatbits loquor qua ad Dei henorem perti¬ nent , in quibus foils veracem effeoportuit, etiam fi qmwterum ingenio ejfet mendace. Veritas enim Dei comes. Auguftinus epiftola VIII. Alia qusjiio ijl, fitne aliquando mentiri viri bon 't: & alia qusftio efl, utrum Scriptorem Sand arum Scripturarum mentiri oportuerit. V ide qua infra j.XV. Aut amor proximo debitus ] iElchylus Prometheo : Ak%u 75 g»; 05 i vat, e, rtygifCtis jodhir, Ol-jc !y. r r:). : .y.ojv xi V iyyA ;, etXbf Uoa-J Aoyio Si'mrtf Slxcuot tsd (pvXarloyJ^ vbjj aXffdar , gut habent codices, tlw JJnZttcw , O pulchrum mendacium, o laudabilm da¬ tum, non prodentisres divimts , cufiodientis veram pietutem. Auguftinusde obftetricibus iEgyptiis: O magnum humanitatis ingenium, o p rnpro fa- lutemendacium. Laudat eafdem obftetrices & premiailJis data, eriani sterna, credit Hieronymus ad Ezechielem x vi i, & ad Efaiam lvi. Ambrofius ad Syagrium libro vi. Auguftinus ipfe, ut folet, varians, ad Confentium contra Mendacium c. i q. Toftatusnegat in eo pec- catum. Habitant Auguftinus lib. it , qusftione fuper Exodum, Thomas 2,2, qusftione cx, art. lv, ad 4, & ibi Cajetanus. Vide , fi vacat & Moris Encomio Erafimim , & dodjh'flimum Mafiura adlo- fuam 11, f. §. XVII. Inter Chriflianos Chryfoftmus'] Sic loqueilS : «’ pxXety* tat re; dim(& djfoy.if/,dmui'&ee&&or'- 1 , id •ndfttova aulUv t^omua die tlrmw, minumlib.iv, odevi: Ilk non inclufos equo Minerva Sacra mentito, male feriatos Troas fiy Utam Friami choreis Falleret aulam: Sed palam captisgravis. Et qua: fequuntur, ubi Scholiaftes , dicit AchiUem nihil frauds ,fed femperpalam virtutisfiduciadi.mica.Jfe. Nota illud virturis frducia , qqod. optime convenit cum iis qux nos hujus paragraphi initio in textu diximus. Gjuicquid alicuifacere non licet, ad id mm impellers aut follicitare non liceat ] §. XXI. Ita docet & Maimonidesin hmnuSn cap. v, fed. x. Deipfittsexemplol Libro n,c. xxvi, §. f. f. xxn. Contra jus belli non efi, ut eutn ndmittamus qui def’.rta hoflium parte no- ftram digit } Nequereddendi tales, nil! pace con venerit, ut pace cum Philippo, jEtolis, Antiocho .Polybius in Excerptislegatioiium ix, xxviii, xxxv. Menander Protestor idem nos docet. C A F V T II. Quomodo jure gentium bona fubditorum pro de* bito imperantium obligentur: ubi de re- preflaliis. I. Naturaliter ex faBo alieno neminem tone - ri, nifi haredem. II. Iure tamen Gentium introduBum ut pro debito imperantis teneantur res & aBm fubditorum. II I. Exemplum tnprehenfione hominum : I V. Et rerum. V. Locum habere hocpoft jus dene gat um <&f quando idfaBum cenfiri debeat , ubi often- ditur rem judicatam propriejus non dare aut adtmere. VI. Vitam non obligari. VII. JDiftinBio ejm quod in hac materia eft juri civilts & Gentium. V Eniamus ad eaqua? ex jure delcendunt gentium. Eapartim ad quodvisbellum fpedant: partim ad certain belli fpeciem. A generalibus aufpicemur. Mero naturas jure ex fado alieno ne¬ mo tenetur nil! qui bonorum fucceffor eft: * ut enim cum oneri- KnicAt c bus bona tranfirent fimul cum dominiis rerum * introdudum eft. ut nullus ex Imperaror Zeno asquitati naturali contrarium dick ut pro alienis ““»■ debitis alii moleftenrur. Hinc tituli in jure Romano, ne uxor pro marito, ne maritus pro uxore, ne filius propatre, nepater velmater nefii. pro pro filio convcniantur, Nec quod univerlitas debet finguli debent, P a,re - tat « EC 2 ‘ ° nr'^ 444 DE IVRE BELLI utt ^^ ene loquitur Vlpianus: nimirum fi univerfitas bona habeat • a- jufiuZuZ' boqui enirn tenentur non ilnguJi, fed qua pars flint univerforum. Sc". vcrf. nomine neca Si quis pntri&meapecuniam crednt, non dicam me illius delitortm mi ^Belief.\ ** ^oc as altcnum projitebor: * ad exfolvendum tamen hoc portionem meantdnlo. ■ c.zo. Siapradixerat: Vmisepopulo nontanquampro me folvam, fed tantpimpro C dfu C con f er * m - Ec : finguli debebunt non tanquam proprmm , fed t»nc Lm JtZ’ex P^ici partem. Hinc fpeciatim jure Romano conftitutum, ut nulluses vicaniti.xi. vicanis pro alienis vicanorumdebitis teneatur,&alibi nuiJa poffeffio l. Nullum alterius pro alienis debitis etiam publicis conveniri pnecipitur, &in c'u u&7xa- Novella Iuftinianivetanturb£ X wea*ff4oi, id-eft, * pignorarionespro etiombw aliis, addita caufa, quod rationem non habeat alium quidem efle dc- M.xu. bitorem, alium vero exigi, ubi 8c hujufmodi exa&iones odiofie vo- ?2,6 ~ cantor. Et RexTheodoricus apud Caffiodorum, feedam vocatli- Lib.'iv centiam alterum pro altero pignorandi. e P : . . , confulere, quamexternos, qporummulns m Jocis exigua naberar var. c. 27 , ra tio : deinde commodum ex hac obligarione commune erat on'ini- num ’‘ bus populis, ita ut qui nunc eo gravaretur, alio tempore indidem ’ fublevari poflet. Receptum autem hunc morem non tantum appa- Liv.Ub. i. ret * ex bellis plenis quae populi populis inferunt: in hisenimead , obfervetur oftendunt denuntiationum formulae: Populisprifeorm L* Lib. xxxl. tinorum,hominibu[que prifeis La!inis helium indico.facioque: 8c in rogatione: Vellent, juberent Philippo regi Macedonibufque qui fub regno ejus ejfembtdim 1 Cell, /.xvl, i n dici: 8c in decretoipfo : Populus Romanos cum populo Hermunduh , w* ca p- 4- mimbufque Uermundulcs bellismjuJJit, quod ex Cincio eft in remilitari. Liviui lib. a ]j[jj • }j 0 fii s ft ills, quique intra prfidia ejus font : verum etiam ub: ■>“ er a/iL' eam belii plenitudinem nondum ventum eft,fed tamen violentaqua- “'*' dam juris exfecutione, id eft, bello imperfe&o opus eft, idem vie- ni re fa fi Plut.^gef mus u f urpar i. P]iarnaba/o Regis Perfiirum fubdito dicebarofcn & Xen.hi t. . r . L t „ ~ ^ v t a Or. IV. Ageillaus: *) ttt 0 kmjarf, vtreg t£tX to; rsj^mjr-xm titty tk; stvc^oAjj'^iW , ff 5 <*V ii Ax«f r£ tpiiis isxrlxrgonm, n r'm daftaxn' 75jJ 3 dvopoXty^icm they pteppgt 'Tfiw, qfritt j jA.vi: id eft, Si qms morte per •vim iliattt obierit, pro eo proximis at ne- celjariis jusefto hominesprehendendi, donee autpoena fumatur de cade , nut ho~ micida dedantur: liceat autem tres tantum homines prehendere, non ultra. Hie videtnus pro debito civitatis, qua: obligatur, iubditos ftios qui aliis nocuerunt pleftere, obligari jus quoddam incorporale fubdito- rum, ipfam Icilicet libertatem morandi ubi velint, & agendi quod ve:.nt, ita ut in fervitute interim lint, donee civitas id faciat quod facere tenetur, ideft puniat fontem. Qtuuuquam enim fEgyptii, ut ex Diodoto Siculo difeimus , difputabant corpus five libertatem pro debito obligari non debere, nihil tamen in eoeft naturs repu- gnans, & mos non Grxcorum tantum, fed & aliarum gentium in contrarium valuit. Ariftocrates Demoftheni coatvus decretum roga- verat,fi quis Charidemum occidiflet eum abripere undecunque lice- ret, & ft- quis obfifteret is hoftium efiet numero. Hie multa repre- hendit Demofthenes: primum quod non diftinxerit Ariftocrates in¬ ter ctedem juftam & injuftam, cum & jufta aliquaefle poffit: deinde quod non exigit ut prius poftuletur judicium : praeterea quod non eos apud qnos fadia fit csedes, fed eos qui homicidam recipiunttene- ri velit. Verba Demofthenis firnt :«ph vlp©~, «»pin AW 1 briber. •Trap ci; dv to 7ru&(&> yzr/ftj' /avjTt TK; JidpotKofyo exA, jczXdtj y£p TK7Z.iv ehey 70 dvdpcXti^f/icv Jtj 7 f<«v. 0 3 7KTK5 pch d&dwc 7mg/,y.z ygj xbi Ao^v m7totvftj Hid CZ'JTif V 7K; J TOS , ftp r 7tttydj f 'J)TU, Cp^ffZO ftj iS , dft 70V ttflVOV ftftd'/TOn 70- f40v,‘3; xbj Tov ftitypftg. olgzftj, ftctofeZajAivih; chicories drey l«v a), tov ixstijv ( male editur oikitiii) iy,hmv AAsojv, Lex, fi apud quos cades evenit,ne - me jus reddant neque fdntes dedant, adverfus eos dat tr.um hominum prehen- jjitmem. At hie hos quidem relinquit intaSios, ac ne meniionem quidem eormn w faut. At eos qui jamfuga elapfum, ita enimremponcim, fufeeperunt fccundim jus omnium hominum quod fugientef vult pojfe fufeipi, hos -vult ejfe hoftium loco ni fupplicem dedant. Quarra reprehenfio eft quod Ariftocrates rem fta- tim ad plenum b'ellum deducit,cumlex prehenfione contenta fit. Ex his primum illud & fecundum & quartum ratione non caret. At ter- tium illud , nifi ad folum eventum caidis eafit aut ob fiti tutelam fa¬ il* reftringatur, non eft ut non oratorie magis , & argumenti caufa, quam ex vero & jure fit didlum. Nam jus gentium ur fupplices fufi- [gf cipiantur & defendantur, ut fupradiximus, ad eos tantum quibus ll c fortuna, non crimen obftat, pertinet. Cseteroqui par jus efteorum xxnt. 7 . apud quos crimen eft fadtum, & eorum qui lontem punire aut dede- ierecufant. Atqueadeo aut ilia ipfa lex , qua utirur Demofthenes, interpretationem earn quam dico ex ufu recepit, autadverftis cavil- lationes tales expreflius pbftea eft pofita : horuni enim alrerum quin ft.non negabit qui artenderir ad illud Iulii Pollucis arfytxjjtyitr 3 , ui>. vm, emt ti; rx; dv JootpovK; dc mas UynArras [ttj 'AagJcy.yj, iftm chi 7 »v c. 6 . >r. kAoWav dggi tuv os 7 zKpxsy««. Hominum prehenfto eft, quoties quis homicidal qui ad aliquosconjugerunt non recipil cum idpojhdavirit. Nam jsss eft tres ft {Jlr 446 D E I V R E BELLI eft ires homines prehendendi adverfus eos qui dedererecujant. Nec alitet Harpocration : *ifef»A rfdtt lipz-cl(fv mhcet ex r Ut(& mAeas. \nyjjyifyt -njVe'^acaa' 7 n>MsTcv dsS'potpotoy, ig/j f/ft Gj&tip'uiw kwnv «s 'Uuosgy.tui, ] m y miniim prehen fonts esi jus rupiendi aliquos ex urbe aliqua. Nam in earn civita- tem, qtu komicidam teneret, necpcenst dcderet, pigneratione utebantur. Simi¬ le huic eft quod ad recuperandum civem injuria manifefta captum, civitatis apud quam id raftum eft cives retinentur. Sic Carthawne Liv,us litre quidam impedierunt ne Arifton Tyrius caperetur, hac addita caufa : t£a/. V 'i II, li ^ em Cmthaginienfbus & Tyri (ft in ciltis emporiu in quxfrequenter comment con. 58. eventurum. Bart, de re- \ y # Alia exfccutionis violent^ fpecies diin^ucfas five * pipit- ^ertmmn.'t). rat!0 interpopulosdrvcrfos ; quod jus repreffaliarum vocant recentiores a l. luitm. jurifeonfalti t, Saxones &: Angli Withernamium, & Galli, eriam i> D.de and. ' a J^ege impecrari id folet, liceras Marcse. Locum autem habet, uc l. Hefiri- ajuntlurifconlulri, ubi jus denegatur. ptum , 5. 1. V. Quod fieri intelligitur non tantum fiin fontem aut debirorem dm dijim, judicium,intra tempus idoneum obtineri nequeat, verum etiam fi in imocen. & re mininre dubia ( nam in dubia re praefumptio eft pro his qui ad ju* Pm me. dicia publiceelecti funtj plane contra jusjndicatum fit.nam auffori- pimqne de tas judicantis non idem in exteros,q>w 5 d in fuhditos valet. Etiam in- ’fftffi iis, rer iubditos non tollitquod vere debebatur. Verm debitor, licet abfoln- cj. 4,art. *’ T' u: c Ha/lc tit' Carthaginienfium ad prehendendas vn. ibi loquitur, f quis jus prehendendi haberet. VI. Vita autem fubditorum innocentium ut ex tali caufir oblige- nod tur , forte creditum fuit apud aliquos populos, eo nimirum. y dens fella Ccbn » C P A C I S, LIB. in, 44> crederent unicuique hominum jus vita: plenum effe in (e, Sr id ad rempublicam potu’ffe transferri: quod minime efieprobabile, nec faniori Theologia: conlentaneum alibi diximus. Fieri tamen potent non ex intentione, fed ex accidentiut occidantur qui juris exiecu- tionem per vim volunt impedire. Sed id fi pravideatur, excaritatis lege omittendam potius juris perfecuftonem alibi offendimus , cum ex ea lege, Chriftianis prafertim , pluris effe debeat vita hominis , t,b - 1 ‘ ct - quam res noftra, ut alibi demonftratum eft. S- VII. Czterum non minus in hac materia quam in aliis , caven- Dec - con f dum eft, ne confundamusea quae juris gentium funt proprie, &ea qua: jure civili aut paftis populorum conftituuntur. lure gentium y;jf. fubjacent pignorationi omnes fubditi injuriam facientes qui tales funt ex caufapermanente, five indigene, five advense :non qui tranfi- eundi aut more exigua: caula alicubi funt. Introdu&a: enim funt pi- gnorationes adexemplum onerum qui pro exfolvendis debitispu- blicis indicuntnr, quorum immunes funt qui tantum pro tempore loci legibus fubfunt. A numero tamen fubdirorum jure gentium ex- cipiutitur legati, non ad hoftes noftros miffi , & res eorum. At jure civili populorum farpe excipi folent perlona: mulierum & infantium, eorum vero qui literis operam dant , & ad mercatus yeniunt etiam res. lure gentium fingulis pignorandi jus eft, ut &r Athenis e •y<«. lure civili multorum locorum peti id folet alibi h poteftate fumma, alibi a judicibus. lure gentium ipfo fadlo dominium rerum captarum acquiritur ad lummam debiti & fumptuum, * itautreft- duum readi debeat. lure civili folent citari quorum intereft, res pu- blica auftoritare divendi aut addici iis quorum intereft. Sed ha?c at- que alia peri debent ab his qui jura civilia tradlant, & nominatim in hac materia a Bartolo qui de repreflaliis leripfit. Illud hie addam, quia ad juris hujus fan's per le rigidi emollinonem pertinet, eosqui »« crgettrftietc imgehiistnii pun* ba/iZimt tlimicr. tS$ jGagjes, W a 4 "’ ? 0 $«» * fgplikt thiyiv, aXt\ tori dtucuun tut )’ acWi: ctXimyuivut ix-Hvav nut kmurm t£ •zaA) tgdf/jcl©-' tyvpiveuno to ■zfyxwM iso- dl y y> to igoipx o-(T©- yjf l-fyan &gs%y,7itouyuvgyfn hu\y KU7T»"i^cc tc dtj (tMtiltfoc, i(g] ■m'fe.yc)) cOid/. its r «.r.y.r.-, dxdSt!&, tus 'bjnt’Kn&ortt'napgidpy t d-rdhumv d.7tct*%. Sed nequide omit caps- rum dfe navium corruperunt quitqmm.or.HS erat frumentum Jy horietm: as hac, falfoment a pifeium ,qualia proferunt Copdid.es & Mccotides paludei, ff 'lands flumina : fed ea fervttrmt amcienihil imminuta , donee, rectfto tkbito, integra redderent. Teneri ad refarcitmda damn/t} Plutarchus in Cimone de Scyrih:' £ vnXe/xsi‘uv ■mpgiu.ctfo. tov itoXb-av ovk fltmi , tiXs-ii tbs KSM ibntiSvcij KiXdiovTuv. Flerique petunias contribnere nolebcmt, fed jubtlMM qui res alienees aut habebant autrapuerant,fanire damnum. C A P V T III. De bello jufto fice folenni jure Gentium, ubi de indidtione. j ( v ( n .» nt ert ‘JUS vil CXI uk tlict mi 1 Si h U Oil: tent, ifoc ica cund’ terat ta:; gtre nodu 1 I B. III. 449 X. Nm qua per fe cmfiderantur : quod ex- cmpli* illuflratur. I X I. Caufa cur demntiatio ad ejfettus ejuof- dar* recjuiratur . XII* Hos effect us non rcperiri in aliis Oellis. | S Vpra * dicere incepimus juftum bellum apud probos auftores did fiepe non ex caula unde oritur , ireque ut alias ex rerun! ge- ftarum magnitudine , fed obpeculiares quofdam juris effedtusi. Quale autein lit hoc bellum optime intelligitiir ex hoftium definitio- ne apud Romanos Iurifconfultos. Hojlesfunt qui nobis aut quibus nospu- Mice bellum decern musc&teri latron'es autpradones font, ait Pomponius ; ^ Hofies o, ncc aliter vipianus : Hoftes feint quibus bellumpubltce populus Romanus de- do captivu, crevir, vel ipfipopulo Romani,ectteri latrunculi velprsdonei appellantur. Ktid- eo * qui alatronibus capfmeft.fervuslatronumnon e(l ,nec poftliminium illi ? ^ neceffarium eji, Ab koHibus autem captw, put a a Germanis sly Varthis, & fef- vus eft hoftium, &posllim 'mio Hatum prifiinum recupemt ; EtPaulus: * A D. decapt. pirates aut latron! bits capti libers permanent* Accedat illud Vlpiani : In ci-C‘J> jjufs in* vil butdijfenjionibus, quamvis ftpeper ecu refpublica hdatur, non tamenm^ 1 *™' exitium reipubliect contenditur , qui in alt’crutms partes difcedent vice hoftium non fmt eorummter quit jura captMtatum aut pvjntminiorum fuerint: ©> ideo captos , py vinundatos, pojleajue manumiftos, pldcuit fupervacuo repetere d principe ingenuttatem, quern nulla captivitate am’ferant. Illud tantum no- tandiim lub exemplo populi Romani quemvis intelligi qui in civitate lummum imperium habear. llle hops eft, ait Cicero , qui habit rempu- Philipp. M» biscam, curiam, nr cerium, confenfam (ft concordiam civiam, (ft rctitonem alt - quatnft res itatulerit pacts fyfediris. II. Non autem ftatim relpublica aut civitas elfe delink, liquid adm ttat injuftum, etiam communiter , ncc ccetus piratarum aut la- tronum civitas clt, ctiainfi forte arqualitatem quandam inter fe fer¬ vent line qua nullus coetus polTet conlillere. Nam hi * criminis cau¬ fa fociantur: illi etli interdum delidlonon vacant, juris tamen fruen- di caufa fociati funt, & exteris jus reddunt, fi non per omnia fe- cundum jus naturae, quod multos apud populos ex parte quafi obit* teratum alibi oftendimus, certe fecundum padla cum quibufqueini- , ta : aut fecundum mores. Sic Grarcos , quo tempore mari prsedas a* gere pro licito habebatur, abilinuiffe a catdibus & popnlationibns nodturnis, & araptu bourn arafcorum, norat ad Thncvdidcm Scho- L & n liaftes. Alios etiam populos, itidem ex rapto viventes , ubi ex mari domum le reccperant, niililfe ad dominos * ut rapta fi vellent tsquo pretio redimerent, memorat Strabo. Ad tales pertinet & ille Ho- Lib.-xu meri locus Odylfeat £, Kai fSp PtrfftfiUs rj d>t/pcnoi , 01 r 'em yxisic A PhoTg,liutnv, Key rrtpiv Levs ?.ricic hd>o\, h re rr.ac eQtui oiiyv A ex.ai-(&', Kccj pj.jj rcic omd®- xpcCTftibv Ce cl/ ’itCtrl7n7pij Ipj. etiam raptusavidi, qui aliem pererram Littora, cor cejfu §tspenm fiprstda repertet efh iNavibus impletis ctbesmt, gf vela rctorquent : Quippe Deos nietumt msmores fttndi atque aefcmds . F f Priori- De Civ. Dei /.XI Xj c. 24 . Boryfiheniti* ca & de le- V- Lib. Vi. J Jemorib, Germ. xAnnal.'x. II Htftor. I v, xApp.lll. De Civ, Dei lib, IVjf.lv. Cajet. 2i2iopulo IS- datumfit, male ft nonnulliscum jure gentium confunditur. Keque enim erat ilia qualiicumque pax, fed fub lege fubjedionis, Sc tributi. Ff x • . • Cyrils M[ior. II. tit. viii. lib. t.An¬ na/, tm.l.xrx i frnocvi. 4f2 DEIVRE BELLI Cyrus cum in regionem Armeniorum pervenifler, antequam noce- rcc cuipiam , mifit ad regem qui debitum ex federe tributum & m j« litem exigcrent: ro/ii^av dam etiam prxlii diem & locum condixifle leguntur : led ut certo conftaret non privato aufu fed voluntate utriufquepopuli, aut popu- licapitum geri bellum: nam indenati lunt effedtus peculiares, qui neque in bello adverfus prxdones , neque in eo quod rex geritin Lit. ui 4e fubditos locum habent. Ideo Seneca diftindte dixit: Indicia bella fini- 1ra> e ’ * * timis, aut gejla cum civibus. XII. Nam quod notant quidam & exemplis docent, etiam in 1 . 1 ^ Ff 3 ’ bellis^* tAtinQenU d,Ll\)C,2. §■ x. $.n. $. hi. $. IV. f'.'v. 4J4 , D E I V RE BELLI belli s talibus capta fieri capientium, verum eft, led exuna dumtaxat parte,idque cx jure naturali non ex jure voluntario gentium,ut quod gentibus tantum prolpicit, non his qui fine genre funt, aut pars gen- tis. Errant & in eo, quod putant bellum fin tuendi aut rerum tuen- daruvn ergo fuleeptum, indidtione non egere: nam eget omnino ; non quidem fimpliciter, fed ad eos quos dicereccepimus, & moxex- plicabi mus effedtus. XIII. Neillud quidem verum, nonftatim atque indidtumell inferri bellum pofle, quod Cyrus in Armenios, Romani in Cartha- ginienfesut modo diximus fecerunt. Nam indidtio nullum poll fe tempus jure gentium rcquirit. Potell tamen fieri, ut ex naturali jure tempos aliquod requiratur ex negotii qualitate, puta cum res repen¬ ts funt, aut poena in nocentem poftulata , & id negatum non eft Tunc enim id dandum eft tempus quo quod petitum eft commode fieri pollit. XIV. Quodfi jus etiam legationum violatumfit, non ideo ta¬ men denuntianone opus non erit ad eos quos dico effedlus: fed fuf- ficiet earn fieri quomodo fieri tuto poteft , per literas fcilicet: quo- modo & citadones & demintiationes alias fieri mos habetinlocis minus tutis. Annotata ad Caput hi. S vpra ] Lib. I, cap. 111, $. 4- ffjui alatronibus captuseft, fervtts latronum noneft] Hinc atgumen- tum Poenulo Plauti: Eunucho Terentii. Tabs & Eutmeus Odyif.O. A Vimtu ] Pompcjus a piratiscaptos liberospronuntiavit. Appia- nus Mithridarico. Adde Herreram Tomo ri. Crimmu ctmfa fociantur] "Opt*®- M s *nru» & tipa kHr-xlvsetteyfiooii: tttrbet hominumnon lege congregate , fed injiifiitit imk in mum coafta. Procopius 11 Vandalicorum. Vt Yapta (1 velient sqtto pretio redimerent J Tales & llli, quorum Saxo meminitlibroxiv. Ideo Scyrios Plutarchus cum temporepejores radios norat. A tlw ililA arroz/M cd 7tXa > A Hi j Pori Oft w p [Jjfcj SfT \ DM ii; rc i*r’ ■tj f£p* i | AC P A C X S , L I B. III. 4^ qnx Hiftoriae libro xv, m«V 4 » fWya», mopilo. helium infe-n-e non ante demntiaium, mjuJiumeJL Vide hujus Gentium moris exempla apud Crantzium Saxonicorum xi. apnd Oderbornium in vita Bali- lidislib. iii.Fafta contraria Turcx Oiizailhlanis, & Neemonis Servii reprehendit Nicetas lib. 111, & iv. Apud 'yhuc'jdidem ] Idem libro hi, in PJataeenfium oratione :§. vi. Jtj} -n> xa5 H-mt afoi rist ofAsipbhXi dv.ipe- g«» 7TT.'Airj$'j ) oifin ij hops; iipJ.hiyfojuq nfoi -ms syxhypfoTZ.iv, tS You’d y.ydj sort •rij dXiOrgdas sCpdvT@- Jipy wf SorS««f foj -moduli wfoj % ys&vcya zoj orst^xf, txs O' ofosfo -ISixHfo^ tfolidv dvciyzyUtv. ’ Sedretiriuit eosfenatus, oftendens nono - fortere itafubito helium nferrip .pularibtts, priujqwtm querela verbis difcepta- U Jmt, cum lex ne in extemos quidem permit tat injuria affeciis producere extr- citum.nifi legatione print mijfa tentatifque viis qusbus ad faniorem mentem in- juria auciores revocaripojjint. Rerum repetitarum nomine ] Vide Parutam de bello Cyprio lib. l,Bi- VII< zarrum lib. xxm de Turcis.Reinkingium lib. 11, dalle iii,c. iv. Servius ] Ad x ./Eneidos. Pliniusj Libro xx 11, 12. Et legate cum ad hofles darigatum mitteren- lur, id efl res rapt its dare repet itum , units utique Verbenarius vocabatur. Et de Verbena agens libro xxv, 9 : Hsceflqttam legatosfo-readhoftes indi- cavimus. VideServium ad ix, & xAineid. VicinaThcfeus qui tenet regnif.la ] Similis denuntiatio eft in Batra- chomyomachia, &in Amphitruone Plautj initio, vide & Cromme- rumxxi. alut ea deliqnit ipfe qiupcenam merentur ] Exemplum vide apud Bent- bum libro vii. Quarum rerum , litinm, caufarum ] confer Graeca Dionylii Halicar- liaffenfis excerptolegationum 11. Caduceus apud Grecos ] Vnde Caducei origodifces ex Plinio xxix, §_ yilt J.& Servio ad iv, & vm /Eneidos. Mafia mijjio ] Vide Servium ad ix /Eneidos, Ammianum xix. & quae ad eum notata adoftiflimo Lindenbrogio. Ni rafuijfe juftum pure gentium helium ant ’Monti:in Gatlogr&cos~\ Aut §.K, Vlyffis fociorum in Ciconas Priamo quondam auxiliatos, de quibus Homerus Odylleae 1, & ibi Didymus. Swit mtiones qitudam etiampr dtbdiem & locum condixi/fe legrmturjj ut §, xl« Porfenx Romani, memorantein Publicola Plutarcho. Turcae biduo ante prseiiuin ignes plurimos accendunt. Chalcocondylas vn. Ff 4 Capv i I Cer.v I, 1 /. L#.l,c.l8 *✓4^ Pollen - fuimlib. 1 , c-iy. DE I V R E BEtLI C A P V T IV". Dej ure ioterficiendi hoftes in bello folenni &: alia vi in corpus. X, Belli [olennis effeftui generaliter exponun- tur. XI. Vox licere dijlinguitur in id quod tmpune fit, nec tamen fine vit 'to , & in id quod vi- tto caret , etiam fi id non facere virthtis fit alicujus : add.it u exempt is. III. Ejfeffw belli fbiennis in fua generahta- tc eonfideratos referri ad licere impunita- tis . X V. Cur talcs effeffius introdutti / int . V. Tefitmqnia de his effeedibus. V I. Ex hoc jure interfici &, offendi omnos qui intra fines hoftium funt . VII. Quid fi eo ante iellum veqerwt ? VIII. Subditos hoslium ubique offendi, nifi lex alieni territorii obflet. XX. lus hoc offendejidi etiam ad infan¬ tes & famines porrigi: X. Etiam ad captos & quovis tempore: X I. Etiam ad eos qui fe dedere volant , n:t recipiuntur: XII. Etiam ad deditosfine conditioner ^ ^ ^ P^rperarn id jiu ad caufas alias re * ferri, ut ad talionem, pertinaciam defenfit. XIV. Porrigi & ab obftdes. XV. lure Gentium vetitum venenoque n* quam intcnmere ; X\ I. is4ut tela aut aquas aliquas venem tnficere : X V 11. Non dr aquas ahter corrumpere. XV II I. PercuJJoribus uti an contra jiu Gentium fit, dijlinguitur. XIX. Stupra av'fint centra jiu Gentium. A D illud V.irgilii: Turn centre odiis, turn res rapuiffe licebit. ■ Servius Honoratus cum juris fecialis originem ab Anco Mar- tio & ulterius ab jEqujcolis petiiiTer, fic air: Si quandofiominss m m- tnalia ab aliqua gente rapta ejjent populo Romano, cumfecialibus , id efi facer- dotibus, qui faciendisprafitmt federibus.proficifcebaturetiam Pater pettratusdfi finte fines ftans claret vocedicebat belli caufam , & nokntibus res capttv ttfti- tuere ,vel auclorcs injuris traderc, jaciebat hagam qua res eras pttgntprKc- pium, fiyiam licebat more belli res iapere. Ante a Litem dixerat: Verna ii- dcre res rapere dicebant, etiamfi rapint nullum crimen exigent: fimlittrf.mi- facere res reddere dicebant. Quibus do'cemur belli inter duos popuios eorumve capita ipdidti * effedkis quofdam elTc proprios , qui belli, a ex fua natura non fequuntur : quod cum iis optime convenit qua ex lurifconfultis Romanis modo attulimus. II. Sed quod dixit Virgilius habit videamus quo perdneat. h- terdum enim licere dicitur id quod redtum ex omni parte piumque eft,etiamfi fortealiud quid fieri poffst laudabiiius,qualeeft illud Pauli Apoftoli: «*»►& #«< '*Skw> tod- *. vtmPg. mptpipl Omnia ( illius lan¬ cet generis cujus funt de quibus agere coeperat, & adturus erar; cent mihi , fed non omnia expediunt. Sic * licet m ammonium contra- here, fed laudabilior eft ex pio propofito cadebs caftitas, ut ad Pol- . lentium ex eodem Apoftolo diiferit Auguftinus. Repetere quoque nuptias licet: led laudabiiius eftuno contentum elfe. mat^ifflomo, ut redte hanc quarftionem explicat * Clemens Alexandrinus. Chn- ftianus conjux * paganam conjugem licite relinquere poteft , ut fenfit Auguftinus , ( quod quibus circumftantiis verum fit, dilcuttrx non eft hujus loci ) led & poteft retinere : itaqueaddit ille yVtrw- fjue sjutdetn pariter licitum eg per jtffiitiam quit coram Domino eg: tig ei- f td 0 ri (“ at J£ Mj ,lti ten cere tent tib fa ve Et lenli neca [mt non, prol ratio am, III I in ret quel JUsli canfi 9nam fflferr IK (Ppaic *,(' SI, 'ftirii Ski : -quis ! |{[t‘ if 4 Mi A c V A c I s , r. I B. I I I. 45? hil horum prohibit Bominus, fed non utntmquiexpedit. Vlpianus de vendi- licet tore cuipoft diem praftirutum vinum licet effundere: Sitamen cum d. Jepmc, pojpt efundere, non efftmdit, laadanduseftpotius. * Alias veto licere all- ven ^ quid dicitur, non quod falvapietate 8c ofticiorum regulis fieri po- reft , fed quod apud hominespoenae non fubjacet. Sic apud populos Llb _,,,, multos fcortari licet: apud Lacedatmonios 8c iEgyprios etiam fura-c. 8. ri licebat. Apud Quintilianum eft : Sunt qundam non laudabila natura, fed jure conceffa, ut axil tabulis , debitoris corpus inter creditors dividi li- cuit. Eft autem hacc vocis licere fignificatio minus propria , ut rc&e jiotar Cicero Tufculanarum quinta de Cinna loquens: Mihi contra nonfolumeo videtur mifer, quod ea fecit, fed etiam quod itafe gefft ut ea face- re ei l ceret: etfi peccetre nemini licet, fed fermom errore labimur : id enim li¬ cere dicimns, quod cuique concedttur: Recepta tamen, ut cum idem Ci¬ cero pro Rabirio Pofthumo judices fie alloquitur: fimd decent vos, non quantum licettt vob'is, fpebtare debetis: fi enim quod liceat quaritis, potefiis toilers e civitate quem vultis. Sic regibus dicuntur omnia licere quia funt cuivmo'juvci, exemti dpoenis hummus , ut alibi diximus. At regem fi¬ ve Impcratorem informans Claudianus retfte ait: Nec tibi quid liceat, fed quid feciffe decebit Occunat. Et Mufonius caftigatreges po A tyfyixj ps‘ tdyft ptptkvHafoe > Deel.l.ut s£sf < f®i, qui in more habent dicere hoc mihi licet, non hoc me decet. Eoque Cr v. fenfufaepe opponi videmus quod licet, 5c quod oportet, * ut a Se¬ neca patre in controverfiis non lemel. Ammianus Marcellinns: Sunt tiliqua qua fieri non oportet, etiam ft licet. Plinius in epiftolis : Oportet qiu p/;„. 1. v. funt inhonefta non qua ft illicit a fed quaft pudenda vitare. Cicero iple ora- tione proBalbo : Eft enim .-.liquid quod non oporteat, etiamfi licet. Idem pro Milone fas elfe ad naturam , licere ad leges referr. Et in decla¬ mations Patris Quinriliani eft, aliud elle jura Ipedlare, aliud jufti-E«/.cdi. tiam. Ill- Hoc ergo modo latderehofti hoftern licet, 8c inperlona, 8c in rebus: id eft non ei tantum qui ex jufta caufa bellum gerit, qui- que lacdit intra eum modum quern naturaliter conceffum initio hu- jus libri diximus , led ex utraque parte 8c indiftinfte : ita ut earn ob caulam neepuniri polTit in alio forte rerritorio deprehenfiis tarn- quam homicida , aut fur; nec bellum ipli ab alio ralis fatfti nomine 1 inferri. Hoc fenfu apud Salluftiumlegimus : cui omnist in victoria lege belli licuerunt. IV. Caufa cur id gentibusplacuerit ha’c fuit; quod inter duos populos de jure belli pronuntiare vcllc periculolum fuerat aliis po- pulis, qui ea radone bello alicno implicarentur , ficut Maflilienfes in cauia Catiaris & Pompeji dicebanr, neque fui judicii neque fuaruna eife virium dilcernere utra pars juftiorem haberet caufiim : deinde qaoa etiam in bello jufto vix laris cognofci poteft ex indiciis exter- ™ s > ftuisjuftus fitle tuendi, Ilia recuperandi apt pocnas exigendi mo- eus, itaut oinnino praeftiterit hate religioni bellantiutn exigenda re- haquere quam ad aliena arbitria vocare. Achari in (pratione ad Sena- I fum apud Liviuin: Gjtmam mdo ea eput jure beM atlafmt , in difeepta- L ‘"" > F f J tionem 458 DEIVRE B ELLI iiontm veniunt ? PraterImnceffedumlicentias, id eft impunitatis, eft & alius, dominii fcilicet, de quo pofterius agemus. V. Ilia autem quam nunc tradare coepimus laedendi licentiaprf- mum ad perfonas porrigitur: de quamulta exftant apudprobos audores teftimonia.Graecum eft proverbium *ex tragoedia Euripidis: Kxjtcy; «7rK; -ni mte//.ms 05 ay x&yq. Funis profdlo eft qutfquis hoftem Occident. Itaque more Grxcorum antiquo cum his, qui extra bellum occidif- fenthominem, lavare, potumfumere , multoque mams/acra facere irVxxvi. fas non erat, cum his qm in bcllo, fas erat. Et paftinuxxidere , jus belli vocatur. Marcellus apud Livium: qukqaid in hofibus fici, jus xxvx 11. belli defendit. Apud eundem Alcon ad Saguntinos : Sed hue patiendt cenfeo petius, quam trucidari corpora veftra, rapi trahique ante ora -veftra c/m- juges ac liberos belli jure jinatis. Idem alibi cum narraflet, Aftapen fo occifos; addit fadum jure belli. Cicero pro Dejotaro Tibi vertbti- miens cur effet a quo cum vel interffei belli lege potuiffet, regent fe & film funs conftitutos effe meminiffet ? Et pro M. Marcello: Nam cum ipfius uiSw'u Comm, librojonditionejure omnes occidiffemus, dementia tu&judicio confervatifwms. Cse- vn. far Haeduis fignificat fuo benefido confervatos quos jure belli interfere po¬ tuiffet, lofephus in bello Iudaico , ryXov a> -mt.ty.ip ntdy.it rlyp, tStIviv vzr'a t ycpffltiv-mii: Fulchrum in bello occumbere, fed belli jure, id eft vham ailment e vidor e. Papinius: Nec qutrimur czfos: * hac bellica jura, vicefqtie Armorum. Am. I. tUf. 111 . lure autem belli cum dicunt hi feriptores, non tale intelligi quod adum culpa omni liberet, led qualem dixi impunitatem, ex aliislo- cis apparet. Tacitus dixit in pace caiffas ft? merita ffeclari, uh bellumin- gruat innocent es ac noxios juxta cadere. Idem alibi: Necillis nut hmmt earn czdem jus hominum , aut uleifei ratio belli permittebat. Neque alter fumendum jus belli quod abftinuiftc Achivos jEnea & Antenore memoratLivius.coquod pacisaudores temper fuiffent. Seneca in tragoedia Troadibus: Gjuodcmquelibuit facere, -jiclori licet. Fp'tft. xcvi. Et in epiftolis : * 6jun commiffa capite luerent turn quia'pdldiati fectrm; Epift.ii. laudamiis : & Cyprianus , Nomicidium cum admittunt finguli crimen ft. Virtue vocatur cumpublice geritur. Impunitatem fceleribus acquirit, m in• nocentis. ratio, fed fsruitie magnitude. Deinde: Confenfere juraftcuttistf tv i oft. e.q. coepit effe licit urn quod publicum eft. Sic Ladantius Romanos ait legit- p harfai. i. me injurias intulifle. Nec dlio tenfu Lucanus : Iufquedatumfceltri. VI. Late autem patet hoc jus licentiae, narn primum noneos tantum comprehendit, qui adu ipfo arma gerunt, aut qui bellum iii.xxxm moventis fubditi funt, fed omnes etiam qui intra fines Hint boftdes: quod apertum fit ex ipfa formula apud Livium , Hoftis Jit Me, f f 1 ™ 4 intra prsjidia ejus funt. Nimirum quia ab illis quoque damnum mctut poteft, quod in bcllo continuo & uni verfili fuffieit ut locum haoeit jus de quo agimus : aliter quam in pignorationibus , quae, tit^bis.- mus, ad exemplum onerum impofitorum ad luenda civitatis debita jntrodudx funt ; quare mirum non eft, fi, quod Baldus notat, mu to AC f 4 C I S, LIB. III. 45-9 if plus licentiae fit in bello , quam inpignorandi jure. Et hocquidem ^di.v.D. quod dixi in peregrinis qui commiffo cognitoque bello intra fines dejufiitia. ' hofticos veniunt, dubitarionem non habet. VII. At qui ante helium eo iverant, videntur jure gentium pro is hoftibus haberi * port modicum tempus intra quod difcedere potue- rant. Nam lie Epidamnum obfeffuri Corcyrxi peregrinis primum fc. 1. 1 . difeedendi faejebant copiam, denuntiantes alioqui pro hoftibus fu- A [(pi 10 r Iflllt' t,K & W, turos. VIII. Qui autem vere fubditi Hint hoftium, ex caula Icilicet permanente, cos offendere ubique locorum jure hoc gentium licet, fi iplbrum perlonam refpicimus. Nam cum alicui bellum indicitur, fimul indicitur ejus populi hominibus , ut fupra oftendimus in for¬ mula indidlionis: lie & in decreto : Vellent juberent Philippo regiMacedo- t-ivim aha nibufque cue fub regno ejus effent bellum indici. Hoftis autem qui eft, ubi- XXXI ' que lecundum jus gentium impeti poteft. Euripides: Noi'.©-' yi S’pS'j mx AmSjjs i&y.Sis. V’biainqueprenfum jttruUdi hoftem finunt. Marcianus Iurifconlukus : Transfugcu licet ubicunque invent: fuerint, L.^, in fine quafihoftes interficere. Interfici ergo poffunt impune in folo proprio, in lolo hoftili, in folo nuilius, in mari. In territorio autem pacato ca ,j, quod eos interficere aut violare non licet, id jus non ex ipforum ve- nit perfona, * fed ex jure ejus qui ibiimperium habet. Nam civiles docietates conftituere potuerunt in eos qui in aliquo Hint territorio nihil per vimagi ,nifi judicio tentato : ficut ex Euripide citavimus: Si crimen ifiis aliquod hoffitibus firms - Ins impetrabis : vi quidem hint non abfirahes. Vbi autem judicia vigent, ibi perlonarum fpeftantur merita, & cel- fat jus iftud promilcuum nocendi, quod inter hoftes introdudlum dicimus. * NarratLivius leptem triremes Poenorum fuilfe in portu utn ejus ditionis cui Syphax imperabat, cui pax eo tempore erat cum xxv11 *. Carthaginienfibus Romanifque. advenilfe eo cum duabus triremi- bus Scipionem: opprimique a Poenis potuiffe priulqupm portum in¬ trarent: fedvento acriore illatas in portum antequam Pceni ancho- ras molirentur: turn vero Poenosnihil aufos in regio portu. IX. Cxterum ut ad rem redeam, quam late licentia ifta fe pro- tendat vel hinc intelligitur, quod infantium quoque & feminarum cxdes impune habetur, & ifto belli jure comprehenditur. Non hue adferam quod Hesbonitarum feminas &puerosHebrjei occiderunr, Deuter. u, & quod idem fieri imperatur in Cananams, * & quorum connexa 54- cum Cananaeis erat caufa : Dei iftafunt opera , cujus in homines jus X> ’ majus eft, quam hominum in beftias ut alibi differuimus. Illud pro- pius accedit ad teftandum morem communem gentium , quod in vfinimo Pfaltno beams dicitur fore qui Babyloniorum infantes petite alii- cxxxvi, aet, cui par eft * Homericum illud : -. - 1 J&f W7T/X TEfCVCt Bu&apSpz lagsrn *ev ci.*V»r btfbmli. lUifctque corpora term Infantum, favui Aum conw.tn omntIhMavm, - Thra- T 06 . tl Lilian,I. i/4Ln. II. Troti. Adelph.eSi. 2 fieri. 1 . 06. i. vip.vinnib. ■P»«.xlvli. I de Chit. Dei, 2. Ann. xli. Dion. xly. Do. II. Hifi.i. XII, 460 D E I V R B B E h. t I Thraces olim capta Mycaleffo feminas quoque & infantes occide. runt, narrante Thucydide. Idem de Macedonibus cum Thebas cc" fiffent narrar Arrianus. * Romani capta Ilurgi urbe Hifpani* ip&tif w nuJltc w fine difcrimme interemerunt etim mil lieres &puem, qua verba funt Appiani. Germanicus Cafar Taciro narratur vicos Marforum (Germanise is populus) ferro flammifque pcrvaftafie , additurque ~. nonfexue.non etctsmifierationem ctttulit. Titus Iudseorum etiam pueros & feminas in fpeftaculo feris laniandos propofuit. Et tamen hi duo ingenio minime fevo fuifle creduntur; adeo fevitia ilia in morem verterat. Quo minus mirum li & fenesh terficiuntur, ut a Pyrrho Priamus. X. * Necaptivi quidem ab hac licentia exemti. Pyrrhus apod Senecam ex recepto tunc more : Lex nulla capto parcit autpoenam impedit. In Ciri Virgiliana belli lex hac dicitur etiam in feminas captivas, fa enim ibi Scylla: At belli faltem captivam lege necaffes. Sed & illo Senecas loco de femina, Polyxenanimirum, occidenda agebatur. Hinc illud Horatii: Vendere cum pojfis captivum , occiderenoli. ■ Ponit enim licere: & Donatus , fervos dittos qui/ervati effentquum cos occidi oporteret jure belli ■. ubiillud oporteret, improprie pro Jiceret pofitum videtur. Sic h Corcyraeis interfedti captivi ex Epidamno ' narrante Thucydide. Sic quinque millia captivorum ab Annibale occifi. Apud Hirtium bello Africano Scipionem fic alloquitur cen- turio Casfarianus t Tibigratias ago, quod mihi vitatn incolumitaiemque bd- li jure cxpto polliceris. Nec tempore ullo excluditur poteftas occidendi tales fervos id eft bello captos, quantum ad jus gentium perunec : etfi legibus civitatum hie magis, illic minus adftringitur. XI. Quin & fupplicum occiforum paffim occurrunt exempla.ur | ab Achille apud Homerum , apud Virgilium Magonis & Turn: : qua: ita narrari videmus ut defendantur fimul illo quod dixi belli ju- j re. nam & Auguftinus laudans Gothos qui fupplicibus & in temp's perfugientibus peperccrant: §uod belli jure fieri Ucmffet, ait, illicitmf bieffe judicarunt. Nec qui fededunt Temper recipiuntur, ut in pugnaad j Granicum Grreci qui Perfae militabant: apud Taciturn Vlpenfes ve- niam liberis covporibus orantes : quodafpemati , inquit, fmt wfcns, ut belli, potius jure cade;ent. Nota & hie belli jus. XII. Sed & * acceptos in deditionem fine conditions' ulla de¬ gas interfici, ut a Romanis Pometix principes , a Sulla Sammies, it Carfare Numidas, & ipfum Vercingentorigem : imo mos hie fern* perpetuus Romanorum in hoftium duces five captos, five dediros, * ut triumphi die occiderentur, quemadmodum Cicero nosnocet quinta Verrina, Liviustum alibi, tumlibroxxvm , Tacitus Annin & alii multi. Eodem Tacito memorante Galba dedmariitmit tn ei e: k| a/J cni tan net re,t eog y to. A mm Gtn Y ffloc dim fadi <*lna daitu •tarn port j pCR 'vbus •'Sen quosdeprecantesinfidemacceperat: & Caicina in deditionem p cepto Aventico in Iulium Alpinum e principibns, ut concitorembel- Jj animadvertit ;csteros venix velfapyitix Vitellii reliquit. ^ J*. II I* So- AC PACIS, LIB III. 461 XIII. * Solent interdum hifrorici caulam interfcfloram ho- ftium, captorum pnefertim aut fupplicum , referre aut ad talionem, aut ad pertinaciam in refiftendo : led hae caufte ut alibi diftinximus fuaforix magis funt, quam juftifica:. Nam talio juft a & proprie difta in eandem perfonam qui deliquit exercendaeft, utintelligi poteft ex his quae de pcenae communicatione didta lunt lupra. Contra vero exbello plerumque id quod talio dicitur in malum redundat eorum quorum ineo quod accufatur nulla eftculpa.Cujus morem lie deferi- bit Diodorus Siculus : » ye n yvexi Sttiujrm mvipyev ygejvrni , 'va to? 2lJ$- TmteuStr. tyims fits vsra^utnis , dypeTr^x; xj to? Jj't?«? to«u(?(. avayx.it ampitv, eta «v dv%) «? ra? ur-jjffmv&e. Neque enim ignoretbimt ip/ti reb.is edocii , cum bellantiumpar Jitfortuna, alterutris, fi male nm geffijfent id exp eel and um quod ipft in vicios tfatuitfent. Apud eundem Philomeius dux Phocenli'im t?S tyhaciui ra? £%5 ?s? imi-m tS? vmpQdvie xcj\ Jfdj? ■ny-ug/oA : * pari poena exacia ejfecit ut hoftes a fnperbo t& infolenti fuppiido temperarent. Pertinaxvero ftudiumin partes nemo eftqui lupplido dignu.m judicet, utapud Procopium Neapolitani Belifario 1 G>t & rdponaent, quod tunc maxirne obtinet cum partes illae aut a natura affignat* aut lioneft t ratione e!e£be funt. Imo tantum abelt ut in eo crimen fir, pro enminehabetur, ft quis prafid : o decedent, prefer- tim veteri jure militari Romano quod hie nullam ferme admittebat metus aut periculi excufationem . Prsfidio dccedere apud Romanes cctpi- P‘ljb. lib. 1. taleeji, ait Livius. Ob utilitatem ergo luam qrrfque furnrno illo rigo- ^/ xxiY re, ubi vilum eft, utitur: defenditur autem rigor ille apud homines eo gentium jurede quo nunc agimus. XIV. Idem jus & in obfidesufurpatum , nec in eos tantum qui le obligaverant, quali exconventione, fed & in eos qui ab aliistra -Pfut.decU- did. AThelFalisbccifiolimducenti quinquaginta , h Romanis Vol- *• fci Aurunciad trecentos. Notandum autem lolitos obfides dari et- t1°c”Zo,1]' iarn pueros uta Parthis , quod & a Simone Maccabasorum uno fa- p i- Sum legimus , & 'feminas ut a Romanis Porlenae temporibus, & a 1 Ma ccab. Germatus narrante T acito. j ’ 'yip] 7 ' XV. Sicut autem jus gentium permittit multa, eo permittendi rnodo quern jam explica vimus, quae jure naturae funt vetita, ita quae- dam vetatpermiffa jure nature. Nam quern interficere liceat, eum gladio an veneno interimas nihil intereft, ft jus naturae refpicias: jus inquam naturae: nam generofius quidem eft ita occidere ut qui oc- ciditur fui defendendi habeat copiam: led non debetur hoc cui- quam qui mori meruit. At jus gentium, ft non omnium, certe melio- rum jam ohm eft , ne hoftem veneno interficere liceat: qui confen- fusorrus eft ex refpcdtu communis utilitatis , nepericula in bellis qui crebra efle cceperant nimium intenderentur. Et credibile eft a regibus id profedtum, quorum vita ab arrnis ante alios defenditur, a veneno minus quam aliorumtuta eft, nifi defendatur juris alicua religione & * metu infamiae. Cla'ndeftina fcelera vocat Livius de idviut libra Perfeo loquens: nefas Claudianus agens de infidiis in Pyrrhumh£g^ tW ” Fabricio rejeftis, & Cicero Icelus eandem hiftoriamtangens. Com- off. m. munis exempli intcrefte ne tale quid admittatur ajunt Confules Ro¬ mani R ; ' 0 $ k: 111 efit DEIVRE BELLI mani in epiftola ad Pyrrhum quam ex Cl. Quadrigario recitat Gel- L IU , c .8. lius : apud Valerium Maximum eft, arm'u bclla , non venenisgm debere. Ltb.v.c.s .' EtTacito memorante cum princeps Cartorum Arinina mortem ' Ann - IIr ‘ venenoprotnitteret, rejecitTiberius,ea fe gloriaarquansprifeisim- peratoribus. Quare qui licitum volunr hoftem veneno occidere, at 11 Conf ex Vegetio Baldus, refpiciunt merum nature jus, illud autern quod I 188. a gentium voiuntate ortum trahit prxtervident. X V I. Diftat a tali veneftcio nonnihil & ad vim accedit propius, 1 fpicula veneno inficere & geminare mortis caufas, quod * de Gets . tradit Ovidius, de Parthis Lucanus, de Afris quibuftlam Silius, & nominatim de JEthiopibus Claudianus. * Sed hoc quoque contra jus eft gentium non univerfale , fed gentium Europsearum & fj qui j ad Europe melioris cult : um accedunt. quod rede a Salisberienfi ob- Sdub. mi, fervatum eft, cujus Iiaec funt verba : Nec vmenilicet vidcam ab mfideli- i0 ‘ bus aliquando ufurptttam ulio unquam jure indultair. lego Ucentiam. Id eof/r. rum infamare veneno dixit Silius. Nam & fontes veneno infeere, Lib. 2. quod ipfum quoque aut non latet aut non diu latet, Florus ait effe non tantum contra morem majorum, led & contra fas Deiim, ficut 1 jura Gentium Diis afferibi audloribus folere alibi quoque a nobis ; annotatum eft. Neque vero mirum videri debet, ii ad minuenda pericula tales lint qusedam bellantium tacit* conventiones, cum j Strabo/.X. olim Chaleidenfibus & Eretrieiiftbus manente bello convenerit ft 1 * ne miffilibus uti liceret. XVII. Cteterum non idem ftatuetidum, deaquis* fine, veneno Pauf.l. ult. ita corrumpendis ut bibi nequeant, quod Solon & Amphi&yonesle- ( Front.i.i it. g Un tur inbarbaros juftumcehfuilfe: & OppianusdePifcatuquarto, to ut lu0 liculo folitum commemorat. Id enirn perinde habetur quail " avertatur flumen * aut fontis vena; intercipianrur, quod & natura& 1 confenfu licitum eft. XVIII. An vero hoftem intcrficere immiflo percuffore per jus , o-entium liceat, quari foler. Sed omnino diferimefi adhibendumeif, niter perculfores qui fidem expreffam vel tacitam violant, ut fubdsti in regem, vafalliin feniorem,militesin eum cuimilitant, receptiut 1 fupplices aut advenx aut transfugx in eos qui receperunt, an vero nulla teneantur fide, quomodo * Pipinus Caroli Magni pater uno > comitatus fatellite trajefto Rheno hoftem in cubiculo interfeciffe ~ narratur: quod & a Theodoto ALtolo in Prolemsum Aigypti re- u gem fimili modo tenratum refert Polybius, «x» utttdptt 7»tyw>w"; 1 lem Midaciam voesns. "lalis Sc ille laudiitus s.b hiftoricis Liv m I, Scarvok conatus, quern ipfe lie defendit, hops hoftem occidereww. Lib. in,' Porfena ipfe in hoc fafto , nihil nifi virtutem agnofcit. Valerius -■ *■ 3 ’ Maximus pium ac forte propofitum vocat: Iaudat & Cicero pro ‘ • - Sextio. Nimirum hoftem occidere ubivis licet, non nature tantum fed & gentium jure ut fupra diximus : nec refert quot imtquUj- . . ciant, aut patiantur. Sexcenti Eacones cum Leonida caftra no a_> I luftiiu ji. ingrefli redta tentorium regis petebanr. * Paucioribus idemln^- j ^ Livius nbro Pauci grant qui Marcellum conftdem ex infidiis circumventum oc j : »*• ciderunt; & qui Petilium Cerialem parum abfuit quin in Jsto con- -' Tacji/j r.v, 1 fodereni» j A C P A C I S lit. III. 4$} tt & foderent. * Laudat Eleazarum Ambrofius^quod elephantem fuper- De off. r-; fti eminentem cxteris adortus, eft arbitrates ei inlidere regem. Neque "?• 4 °* nous tan turn.qui hate faciunt, fed & qui aliis faciendi auftores funt, jure fdsij. Gentium inculpati habentur. Scaevola: ad audendum fuerunt aufto- bt, s r es illi in bellis adeo fandti veteres Romani fenatores. Neque mo- tivM. 11, lip vere quenquam debet quod deprehenfi tales exquilitis ftippliciis affi- ci folent: nam id ipfum nomeo evenit quod in jus gentium delique- roptj rint, fed quia eodem jure f^ntium in hoftem quid vis licet: gravius 'Gd autem aut levius malum ftatuit quifquepro fua militate. Nam lie i.ut. ult. s, j & exploratores, quos mittere jure gentium haut dubie licet, quales adl Cmn - i®j mifitMofes.qualis fuit ipfe Iofue, deprehenfi peffunetradtari folent m (sS-f^ tss wfe-mlnm xlitmy, rnos eft exploratores interfere , ait Appianus ) i jufte interdum ab his qui manifefte juftam habent bellandi caufam : ||. ab aliis vero liceatia ilia quam dat belli jus. Quod ft quireperiuntur | * qui tali opera oblatautinoluerint, id ad animi celfttudinem Sc vi¬ sa ! rium apertarum fiduciam, non ad jufti injuftive opinionem referen- ilj dum ell. Atdchispercufforibusquorumfa&operfidiaineft, aliter : I cenfendum. neque enim ipli tantum contra jus Gentium faciunt, fed :ij| & qui eorum utuntur opera: quanquam enim in rebus aliis, qui ma¬ ss lorum opera in hoftem utuntur peccare cenfeantur apud Deuirgnon autem apud homines, id eft in gentium jus, quia ea in parte, Mores leges perduxerunt in pot eft at em fuam : Et deepere, ut Pljnius loquitur, pro moribtts tempenimprudntia eft : ta- ^ t - 0 men intra jus interficiendi conllitit hate confuetudo. Nam hie qui e pjoU aliena utitur perfidia violafle jus non natural tantum, led & gentium Rufmm. creditor. Hoc docent ilia Alexandri ad Darium zimpia beihtfiftipitit, Cu , t .... fa turn haheatis arma , licitamini boftium capita. & mox: qui ne belli qui- Lib. nv. j.; dsmjura in mefervaver'us. alibi : Ad internecionem mihi perfeauen'due eft, non ut juftus hoftis , fed utpercuffor vemfietts. Eodem referendum iliud : de P erfeo: Non juftltm etppetrare helium regio nrimo , fed per omnia dandefti- ti-o.l. xl i r. m graffari fceUra latrotiniorum & ventfiemum. Marcius Philippus de^ /xi , v ; iifdem fadhs Perfeiagens: Ea omnia quam Hits qttoque invifa ejfent , fenfummin exitu return ftwrum. Pertinet hue iliud" Valerii Maximi: ub. ix.c.p. i * Viriati cedes duplicem perfidid stccufaticnem recepit , in amids quod eorum "' j munibm interemius eft: in Qtt.Serviljo C.pionc Confide, quia is fceleris hu us j>;■ aactor impunitatc promijfa fuit : uiiioriamnue non meruit , fed emit. Ca.ufl :, f cur hie aliud quam in rebus csteris placuerit, ea ipfa eft quam de ft\ veneno fupra attulimus , ne nimium intenderentur pericula eorum maxime qui eminent. Negabat Eumenes credere fe qu nqnam di cum . - W' fc •veils uin cere , tit ipfe ip fe exempt um peffimum flatueret. Apud eundem .'ff. W ' \:f cum Bcflus Dario manus intuliftet, didtur exempli & communis Ub.xii. * . : ■ regum omnium ellecaufa: & Oedipus regis Laiicardem vindica- m turus, apud Sophoclem fic ait : ([# Kfim .a^oKpy.Sy dr ifioulgt apiXa : (jiotfe Etapud Senecam in ejnfdem argumenti tragotdia : Regi tuenda eft maxime regum faliis. *. ini t Confules Romani epiftola ad Pyrrhum : Communis exempli eft fdei vl- f m ‘ft > m Kfdvim velimus . In bello ergo folenni, aut inter eos qui ' belli Ft . , / 464 £>E IVRE BELLI belli folennis indicendi jus habent, id non licet: extra vero belium I folenne, habetur pro Jicito eodem Gentium jure. Sic in Gannafcum defe&orem ftrudtas * infidias tales degeneres negat Tacitus. Cur- I > ub. vii. t j U s Spitamenisperfidiam minus ait inviTam eftepotuifle , quia nibiJ * villi nefaftum in Beflum interfeftorem regis fui videbatur. Sic & in 5 latrones & piratas perfidia, vitioquidem non caret, fed apudgenres I * odio eorum in quos committitur impunita eft. G f XIX. Stupra in feminas in bellis pffliin legas & permifla & ini- ' c permifla. Qui permilerunt fpe&arunt injuriam folam in alienum cor- i pus, cui fubjacere quicquid hoftile eft, juri armorum non incon- i gruens judicabant. Melius alii, quinon folam injuriam fedipfum * efferatas libidinis adtum hie confiderarunt, & quod isneque ad ftcn- re ritatem pertinent, neque ad poenam, ac proinde non bello maps i fr quam pace impunitus efle debeat, atque hoc pofterius jus eft oen- a ^ugujl. de tium non omnium, fed meliorum. SicMarcellus antequSmSymcu- hero ?f’ fascaperetlegitur * geflifle curam pudicitiaeetiam inhofte/eran- « dae. Scipio apud Livium, & fua & populi Romani interefle ait, m- j a Lib. xxvi. quid quod ufpittm fanftum effet apud ipfos violaretur.. afpum , id eft apud ! moratiores populos. Diodorus Siculus de Agathoclis militibus: d Hurt rw yvuur-uc vQgius d,m uftiot yvygy ft dm ci7ru%Luffzcf > noluijfe ea ut ctpttm I til per libidinem etbuti fed mettrimonio dignatum , adjicit fafti Iaudationem. i Xu Plutarchus defatfto eodem: x%vZe / tcrev t cix.‘iyy l uiduMnupus, nMfv 1 1« libidinem dbufus ea eft, fed uxorem duxit, ut dignttm philofopho. Et Torqt 'vs turn quendam quod hoftili virgini vitium obtuliflet, Romanoram y decreto" * in Corficam deportatum annotavit Plutarchus. j £ a Amiotata ad Caput iv. E Ffettus quofdamejfeproprios~] CrantziusSaxonicorum xi,f ^ h Licet matrimonium contrahere , fed Idudabilior efi expiofrty>y ul ft Us caftitas ] Tertullianus adverfus Marcionem i : v»ut *V<‘ ;■ nentixteftirnenium, ft licentia. eripitur. Vide de hacre , & de nigainpe . j G fecutione eundem lib. i ad uxorem. Hieronymus ad Helvidium . cf ;:: Virgo mujerii eft meriti, dum id contemnit, quod ft feierit > non , 4 A C P A C J^s; L I B. I I r. 465 yerfus Iovinianum: ldeo phuamat virgines Chriflttc , quia'J}>onte iribmnt, quod fibi non fuirat imperatum . Ad Pammachium : feinpergrandiainau- dientium pmuntur arbitrio. Non tbi imponitur neceffitas, itt voluntas pre¬ mium confequatur. Chryfoftomus ad 1 Cor. cap. vi 1 : / 3 sa lima. hUwn. iLd V/x.in/.TUtui , meliorm ofiendit cont inert tiam. Ad Rom. v 11, 6: r-liv pan mtyifiijzi it) ylincut vtmMm , Siixvvs ott i ¥ rarfixv’j) &vopx. is -zfX'Cjfii 5 ¥ Jtj to tsCayfiMov Tnitviltitxf Tlui i^oT i7niutriv •nX.tslnfig .: nonpeccat isquidemin.fedm : neque enimulla lex ell qua prohileat, Jed non implet excellentijfimam Euangelics, vita perfeftionem. Paganam ccnjugem licite relinquere potejl ut fenjit AuguflinUi ] Libro I de adulterinis conjugiisad Pollentium cap. 13, & 18. ex quibuslo- cis multa tranfcripfit Gratianus in caufam xxvi 11, quatft. x< Alias vero licere dicitur, non quodfalva pietae fir officiorum regulis fieri potejl , fed quod apud hominespoena nonfubjacet] Tertullianus in exhorta- tione adcaftitatem : Licentiaplerunquete ’tatio eft difciplins. ibidem: om- r.ialicent, fednon omniapro falute. Chryfoftomus depoenitenria yin: « dxgjihtt; cist iSiar ri poi'Ai copgto v nS -situ Act/a orfciv yj /ice . ciXtxHv vt.tiiu.CuAJ sf adffiilxcxf tns&Troitii. city- ifiaoi xcq m iPirf fiatrtXei nds- ■m tifiutq. Hie qui herb arum cacuminibus vefeebatur & fero meile, ilh (J lendi - dam®iammenfam fihiapponerefolito , cum auEloritate edicit , non licet tibi. Atqui videntur regi omnia licere. Columella prafatione librivil* Necfane ell vindicandum nobis quicquid licet: nam fummum :us antiqui pitta- ' bant fummam crucem. Hieronymus ad Iovinianum: Et 0 vere jus Jum- mum, fumma malitia. Vt d Seneca patre ] Inter alia controverftarum libro 1 v, 24. Extragoedia Euripidis ] lone. e Httcbellicajura ] Servius in excerptis Fuldenfibus ad 11 iEneidos: y * lure belli Politen Pyrrhus occiderat: fed cur ante oculos patris ? Spartianus Severo: prater cos quos jus prslii abfumpfit. Gjtts. commijfa capite literent, turn quiapaludatifecerunt landamus ] Con¬ fer qua: fupra libro 11, cap. 1. $. 1. led modicum tempus] Bembus vii bidoria: Ea defenfione utitur Cicero pro Ligario. Exemplum habes apud I.ivium libro xxv, de civibus Campanis. Alia apud Thucydidem libro 1, & v. Sid ex jure ejus qui tbi mperium habet ] confer dicenda infra cap. v 1. Gg §.26, 466 DEIVRE BELLI §. 26 . & Albericum Gentilem Hilpanicarum Advocationum lib. 1 c .6. Wehnerum in confilio Franconico 92. Liviut] Vide finale faftum VenetorumGracos impedientium ne in portu juris Veneti Turcis noceant, apud Chalcocondylam lib. ix. de Veneris & Turcis apudTunetcm, Bembum lib.4.dePifanis & Genuatibus in Sicilia, Bizarumbello Pilano . de Roftochio & Gripiwaldia Paulinum Gotthum. J. IX. • E(,quorum cpnnexa cum Canands erat cau[a~\ ut Amalecitha?de qui- bus Iolephus libro vi, 8, in Saulis rebus : im trpayjr yncuxSr xj vsjonai , ?S£> M’ ax.Xt>ytfgi Qwtas iyx/9/J&, ttxZfi'm mteydut zzwlg. i^St. Ad c&dtm. feminmm itiam puerorm proeejfit, nidoilexifiimans fie crudele aut nature humann adverfum in to facm , primum quod hoftes erant in quos idfiebat, (fie. Homericum illud ] Ex eodem Homero Severus in Britannos his ver¬ bis ufus : §. x. $.XII. §. XIII. j. XV. §. XVI. ftTjdl’ in met jdstgs ykrr,^ xiigjv lovra ynefi os (pi'pi mtcvjj ohtjpov, net qui latet abditus intro, Vifcera matr'ts adkuc, fttgiet crudelia fata. Romani capta llurgi ] Scipio capta Numantia : Iuliani milites in mulieres Daciris reliftas. Zofimus 111. Idem Manus capta Majo- zamaltha. Sine ferns difcrimine velstatis , quicquidimpemnperit,potcftui iratorum abfumit: ait Ammiqnus libro xiv. Ne cuptivi qnidem ab hoc licenties exempli ] Eli fells apud Iofephttm ", •ziti y> viaai Mpjiv&o no'hty.rs, >Jraxi«v«y t'Kiy. fixator, belli jure captos interf- ci jufium dicebstt. itaque Vir^ilius captivum inducit rogantem ; Per patriot manes, per jpes furgentis Itdi Te precor hunt animttm ferves, natoque ptttrique. Lxx millia Slavorum captorum ab Ottone interfccta narrat Wiiri- kinduslib.11. Acceptos in deditionem fine conditidne ulltt , legos interfici ] Vide Thua- num libro lxx, in anno clo Iolxxx, in rebus Hibernia;. Vt triumphi die ccciderent wjfimile apud Reginonem in anno'b ccccv. Solent interdum hiftorici caufam interfdiorum hoftium , captorm prefer- tim ant fiipplicum, referre aut ad talionem aut adpertinactam ] ut Chalco- .condylas libro vi 11. Pari poena exoSa ] Vide eundem Diodormri de Spendio & Afflii- care Barca in Excerptis Peirefianis. E t mem inf omul Senatores ad Pyrrhum : yM -ri miwSf’f 1 ' heyxr,. ne nobis infamiam adferat ft quid tibi accident . S}ui licitum volant hofiem veneno occidere ] Vide de Veneris Berribcm fine libri hi. De Getistradit Ovidtm ] de Scythis Plinius libro xi, pq : gittas tingunt viperina fanie, ifi humano fanguine : irremediabtt M mortem illico adfert levi taciu. de Serviis vide lupplementum Helm 0 ** di e. 4. Sed hoc quoque contra jus efi gentium ] ideo Ilus McrmendeS in dyfiese A. Vlyffi negat venenum ad fpicula, y UP 1, a f. t, * A Ay f AC P A C I S LIB, III, *67 s;r« ptd trot, a fettdtu non probata. Eutropius: emit interft&ofes ejiispr&mium ct Ctpione confutepeterenf, refponfum eft , nuhquam Romanis placuiffe Imperato- rtm a fuis militibtu intevfci. ubi forte legendtim , d Capione confute pro- mijfutn. Sic quod in Sertorium admifliun eft, damnat AitiniiahUsli^ bro xxx, injidias tales degeneres negat ] Sic de Flotentio & Barchalba , cjlii defedlorehi Procopium aaduxerarit Ammianus:/ 7 ^r«za/>e/'» legitimum prodidiffent, vet ipfa jufitjtt jure csfos pronuntiaret. ft rebetlem fy oppugttato- rem interna quietis, ut ferebatur, amptas ei memorabtlisfeseti cpbrtuerat defer-' ri mcrcedes. Sic laudatur Artabanes occifd Gonrharide apud hiftori- cum Procopium fine Vandalicorum fecundi. Adjice de Sechodolii cade Cromerum libro xxvi 11. Gejfjfe curampudicitU ] & Lucullus narrante Xiphilino. vide edi- f. xizt. ft urn Mauri Cabaonis apud Procopium Vandalicorum j. Vim nefariam ] Appianus Mithridatico de Chiis captis: tti yiiata. ^ to Ttcuma /ZcupZci&tr.us 'fore t upvmi bZ&tfi/Sfi*'. midiercs fy pueri barbarum m morem ab its qui ducebant ftuprstti. inter Cbrijlianos'] Setvarunt id Belifarius ubique , TotilaS captis Cumis & Romacapta. Procopiushare rradit Gotthicorum hi. Ex ea Parte qua de captiva ducendaf quam facunde explicat Philo Ii- bro adid tpiXaeJpumat. Iofeoh-’S alrero contra Appionem : r tenm Gt&rvonorv otrac calm* v‘vg/i 3 yjvcuKuv. Lex etiampro beU lo captis curam gejf.t, lit abpt ab eis contrnnelia, maxirr.e a iriulieribus. in Corftcam deportettum ] At Perfarum rex Chofrocs cum qui A- fames puella vim intulerat, cruci affixit. Procopius Perlkofum 11 j 468 V E I V R B E L L I C A F v T V. De rebus vaftandis eripiendifque. I. Res hoftium corrumpi & rapi pejje. II. Etiam faeras , quod quomodo intelligent dum. III. Et Qfftc, Hi* &£.xxxi. L. cum loca, D. de relit gioflS. Lib.lt cap. JJI. T. 8, ^Ann.xil* L. inter fti- puldntem -T. (acrum , /. cent mum, f. JP. de verb , oblige J^fcare, dixie Cicero. Quare mirum non eft fi jus gentium cor. riimpi ac rapi permilerit res hoftium quos interficere permi. ferat. Polybius itaque hiftoriarum quinto jure belli comprehendi ait ut munitiones hoftium, portus, urbes, vi'ri, naves, frufltus, & ft qua Punt fimilia, aut eripiantur aut corrumpantur. Et apudLivium Jegi- mus ejfe qusdam belli jura qua ut facereita paii fit fas : fata exuri, dirm teSlapr&dtts hominum pecorumque agi, Ipfas urbes totas diruBsaut mania Polo ajquata, populationes agrorum, incendia Pingulisferme pagmis apud hiftoriarum Pcriptores invenias. Et notandum licere hate & in deditos. Oppidani, inquit Tacitus, portis jpomepatefxetisfefm- que Romanis permifere, quod faint em ipfis tulit: Artaxatis ignis immifftu. II. Neque jus gentium merum, Pepofita oflicioriim aiiorumcon- fideratione, de quibus dicemus inPra , Pacra excipit, id eft qua; Deo aut diisdicata funt. Cum loca capta [urn abhoftibtu, * omnia deinmi facra e/fe , ait Pomponius IurifconPultus. Sacra Syracufarm victoria profana fecerat, ait Cicero Verrina quarta. Caufa hujus rei eft;, quod qua; Pacra dicuntur revera non eripiuntur humanis utibus, * fed pu- blica Punt, Pacra autem nominantur a fine cui deftinata funt Signum ejus quod dico eft, quod cum quis populus alteri populo aut Regi le dedit, turn etiam ea dedit qua; divina dicuntur, ut ex formula appa- ret quam citavimus alibi ex Livio , cui convenit illud in Amphi« truone Plauti : Vrbem, agrum, arm, focos.feque uti dederent . Deinde: Dsdmtque fe divina humanaque omnia. Et ideo Vlpianus publicum jus etiam in Pacris ait confiftere. Pana¬ mas Arcadicis ait morem fuiffe Grsecis barbariPque communem, ut res Pacra; arbitrii eorum fierent qui urbes cepiuent. Sic IovisHei- ctei fimulacrumTroja capta conceflum Sthenelo,multaque aliajj® moris exempla commemorat. Thucydides lib. iv: r m civet ], dvv at r, to xgfr©- V yds iiv Tt 'otic;©- h> te yntyi’ ,s " ah fyn^. jus hoc apud Gruos ej]e , ut qui imp n< m ^ l! ' neant in terra aliqua magna aut parva , * eomm (int if templa. A quo non dilcrepat illud apud Taciturn : Cttnttas uremon'w Italicis templaqne (f numintm effigies, juris atque imper ii Roma.ni effe. Qureo- populus ipie tnurata voluntate poteft ex Pacro profanum faKte, quod non oblcure indicant lurifconPulti Paulas & Venulejus: # • temporum neceflitate videmus res Pacras ab his qui Pacraverant ■ * in belli tiPus converPis ,ut a Pericle Pub pcilicirarione reftituendi ' tantundero, a Magone in Hilpania, a Romanis bello Mithridatico, a 011 I 12 , •eligioftu , addita itidem CAUli 1 - ne I V. Doli qmtenus hie permtfli. On * effe contra naturam fpoliare eum quern honeftum eft ne- c I 1 I b AC P A C I S , LIB. III. 469 a Sulla, Pompejo, Csefare atque aliis fa&um legimus. Afiud Plutar- chum Tiberius Gracchus: amXm x?a ki>, at W «««- 3 T87515 <£ XltttV fij [M&tpeQM «S /SkAE^) T « KafoXl. Nihil tarn j a cram jimciumque ejtquam qua Neorum honori dicantur. Et his tamen uti populum, hue cranfmoverc n mo prohibit. * In controverfiis Se- necse patris legiinus, Pro republica plerunque temila nudantur, & in ufum fiipendn dona confamut. Trebatius jurifconfultus temporum Carfaris : Mm. fit. * profetnum quod, ex religiofo vel facro in homieum ufum proprietatemque m* tonverfum eft. Hocergo gentium jure ufus Germanicusdn Marfos, narrante Tacito : profana fmul (ft facra, df celeberrimunt Uftt gentibut templum quod Tetnfttm vocabant , folo tequemtur. Pertinethuc illud Vir- gilii: Colui veftros ft femper honores Quos contra JEneadt hello-fecere profanos. ( Deorum donaria * capi avi&oribus folere notavitPaulanias: & Ci- ub.vi 1 r. cero belli legem id vocat de P.Servilio loquens: Sigm, inquit, dr or- Vm. hi. namenta ex urbe hofiium vi do virtute capta lelli lege atque imperatorio jure fuftulit. Sic Livius templorum ornamenta qua; Syracufis Marcellus xxvr . Romam advexit pan a ait belli jure. C. Flaminms pro M. Fulvio : Sign a ablaut & cetera facia qua capta urbibut foleant. * Fulvius quoque in oratione belli jus hociplum appellat. Et Cato in oratione apud xxxix. Salluftiui* referens cuae vidtis folent accidere , ponit & * fana fpo- liari. Illud tamen verum eft, fi quo in fimulacro numen aliquod in- effe credatur , id violari aut corrumpi nefas ab iis qui in ea perfua- iione conveniunt: & hoc fenfu impietatis , aut heCi etiam gentium juris acculantur inte :dum, qui talia commiferunt, nimirum ex talis opin onis pofitione. Aliud eft ft hoftes non idem fentiant : licut Iudads non permiflum tanrum, fed & praceptum eft gentium fimu- n mt%vlJt lacra aboiere. nam quod libi accipere vetantur , id earn caulam ha- 5 . bet quo magis Hebradfuperftitiones gentium deteftarentur.impuri- tatis admoniti ipfo contadlus interdidlo, non quafi alienis facris par- ceretur, quomodo * Iofephus exponit, Romanis haud dubie blan- diens, ficut & in expofitione prsecepti alterius, de non nominandis gentium diis, quod iile ita explicat quail illis obloqui vetarentur, cum revera honoris caufa aut line abominatione eos noiiiinare lex non lineret. Sciebant quippe Hebrai Dei certiftimo monitu in firnu- lacris illis non habitare, aut Dei fpiritum, aut bonos Angelos , aut vim aftrorum, ut decepta? gentes exiftimabant, fed pravos & huma- no generi infeftos Dcemonas, ita ut redte dixerit Tacitus in ludceo- Hijt. v. ruminftitutis deferibendis pr fana itlic omnia qua apud hot facra. Non mirum ergo eft li tetapla profani cultus a Maceabaeis incenfa non fe- 1 m M c. y, mel legimus. Sic & Xerxes cum limulacra Gracorum corrupit, ni- ^ x - hil fecir contta jus gentium, etli multurn id ad invidiam exaggerant Grsci feriprores. Nam * Perl* non credebant in limulacris effe alia numina , fed Deum effe Solem & portionem ejus aliquam ignem. Lege Hebraxi , ut idem Tacitus redte , templi limine prater facerdotes arcebantur. At Pompe ilS eodem auctore templum jure vi- De Civ.Dei Sent, ingrejfm eft : aut ut Auguftinus rem eandem narrat nondevotione G g 3 fupplicii, 470 DE IVRE BELLI fufplids, fed jure vicloris: beae il!e quod teraplo pepercit, & rebas p nFlaecc. templi, quanquam ut Cicero diferte aic, pudore Si obtreftatorum metu , non religione : male quod ingreffus eft, quippe contemro vero Deo , quod & Chaldads exprobranr Prophet*: quametiam ob caufam quidam faftum arbitrantur fingulari Dei providemia. ut is quern dixi Pompejus quafi in confpeftu Tad** trucidaretur, ad Caffitun dEgypti promontorium. at fi fpeftes opinionem Ro- manorum, nihil in eo faftum contra jus gentium. Sic idem Tem- j Esit. jud. plum excidio datum a Tito Iofephus memorat, additque faftum ha V I >1'.24j ttS 5’/raX£ J K!i tlflM. ^ 34 - * III. Quod de facris diximus, idem & de religiofis intelligi de- i bet. nam h*c quoque non mortuorum Punt, fed viventium, five po- puli alicujus five famili*. Quare ficut facra loca ab hoftibus capta, ita & religiofa talia elfe definerefcripfit difto loco Pomponius, Sp f l. Seoul. Paulus Iurilconluitus : Sepulchra hofiium religiofa, npbisnonfunt ,'ideoft ebra. Irpiies inde ftiblatos in quemlibet ufum convertere poftumu : fluoditata- j D.defepul- n {g n intelligendum ne ipfa mortuorum corpora male rraftenrnr, j shm vhImo. ^ u ' a jq C p nt ra jus eft hominum fepeliendorum, quod jure gentium j jntroduftum alibi demonftravitnus. IV. Illudhie breviter repetam non vi fola res hofiium hoftibus |] eripi ex jure gentium , fed & dolos qui perfidia careantpermiffos cenferi, imo alien* perfidi* incitationem. Nimirum ad minora & j , - frequentia h*e deli ft a ita connivere coepit jus gentium, ficut leges | f civiles ad meretricium & improba feenora. Annotata ad Caput v. l i r IWT On elfe contra naturrtm ftoliare euraquem honeflum eft mean] Sut; *' * py toniusNerone XL,'tanquam occaftone nata ftobandarumjurtkS . opulent iffim; rum provinciafum.CypxiarivLS de Mortaiitate: Sum irmpttone hoftih civitcu aHquapoffJfa eft, cmnes fimul captivitas vafi.-.t . j i Omnia defmmt,Jacrtt ejje ] Tertullianus Apologetico : Torrckh fc ■ ‘ vibioria, captu re everjis pmrimumurbibus enfttmt: id negetiuraftnt Die- fUtn injuria non eft. esdem ftrages mcenium (fttcmplorum , pares udes BW® (ftfacer dot um'. nec diftlmiles rapina faemrum divitiamm (ft prof ana; nm. 3 {; igiturfacrilegia Romancrutn quot trophzct. tot de Dili quot de gentihus trewr phi. totmanubirt ,, quot manent adhucfimulctcra captivorum deorum.WS.^ j JEt bene , quod ft quid adverfi urbibits accidit, * eetdem clades tcmplortm 5 , mcenium fuerant. _ p Sedpublica funt ] Marfilius Patavinus indefenforePaciscap.v.n. a.Nicol.Boerius Dccif. lxix, num.x.Boflius incrirn. deforocom- , petenre num. ioi. Cothmannus conf ioo, num. 30. , v Eprum ftnt (ft templa ] oftendit hunc morem & Poiybii locusinfra capitevm, §. 4.. _ . In belli ufus convcrfas ] ut a Syracufis tempore Timoleontis, in 01- ' jus vita id haber Pliirarchus;- Chii mulftam fibi aMithridatemdi- ftam etiame facris vafis conficlunr. AppianusMithridati|o. P™ij ; r lib.vu , cap, ultimo de Porcio Catoneatrens; Idem arboresrdim* s - - 0 luceff ACP'ACIS, LIB. III. 471 htcofque fuccidipermijit, ptcrificio print frcio : cujus rei rtttionem quoque e0- dem vahminc tmdidit. Sulla bello Mithridatico donaria ab Olym¬ pia , Epidauro , Delphi* abftnlit, Plutarcho narrante, & Appiano. idempredum rcffituit. Diodorus Siculus in excerptis Peirefianis. Auguilus cx templis thefauros accepit mutuos, Appiano docente ci- vilium v.vafa (acraab Agapeto oppignorata tradit Caffiodorusxii, 2 o. Heracliusingravi neceffitate vafa Ecclefia: in ntimmos vertit, fed poftea predum reddidit, ut narrat Theophanes. vide & Annam Comncnam libro v, & libro vi .Cromerum libro xxii 1. oradonetn Laurentiani apud Bembum libro vi. Adde qua: infra dicedturca- pite xxi, $.2j. In controverjiis Seneu ] in Excerptis iv, 4* Profanum quod ex religiofo vcl facro in hominum ufum proprietatemque mverfkm esi ] Servius ad vEneidos 11, de Cereris templo: JPneas fat ante ejfe profmatum. idem habet ad in , & ad ix iEneidos & ad xii. Ad Eclogam vero leptimam: Donit oblatet nnminibus turn din ftcra funt , fy dona poffunt did, quamdiu non fuerint profctmta. Capi a vicloribus folere ] Virgilius jEneidos v, Neptuni facro Danais de pofie refixum. Plutarchus Fabio narrat , lignum abeo Herculis Tarenti captum miflumque in Capitolium: reliquos Deos Tarentinis relidlos ut ira- tos.Huc fpedtat & quod modo cx Tertulliano attulimus, & ejufdem llOC ad Nationes II : Tct deinde deDiis quot degentibrntriumpbi: mtt- nent & ftmulacra cabtiva : utique fnfinnt, quos non arnant. Tulvtus ] Vide Polybium exoerpto kgarionum 27. Tana Jfoliari 3 Vide Cromerum libro xvi i. de rebus Antiochenfis Ecclefia: capdsa Chofroe, vide Procopium Perficorum 11. . Iofepbus ] Antiqua: Jiiftoria: 1 v, 8 . & libro ad verfus Appioiiem al- tero. Pcrfinon credebctnt in (imulacris ulltt effe numina"] Diogenes Laertius initio, v j \nlam «s : dammtrifnnulacra d magis. ' C A F V T VI. De jure acquirendi bello capta. I. Circa acquifitionem rerum bello captar urn, quale jus natura. II. Quale jus gentium: cujus tefiimoma ad- duntur. ' '' Hi. Qua?/da res mobilis capta cenfeatur cx. Gentium jure : I V. Quanto agri. V. Res qua non punt hofiium non acquiri bello, V I. Quid de rebus repertu in navtbus ho - fount-? V II. bite gentium neflra fieri qua hoflcs ftcjlri aids bello eriputrant , quod teftimo- niisprobatur. - V111. RefeUttur fententia fiatuens res ca- ptas ab hojhbui emnino pngtdorum capien * tium peri. I X. Naturaliter & pojfefitoncm & domi¬ nium per alium acquiri. X. Dijhnffiio affuum beliicorum m publices & privates. XI. yAgrot acquiripapula ant ejus cujus erb helium. XII. Res mobiles & fe movent es aBii fri - z/ato captas ftngulorum capientium fieri ; XIII. N*Ji l ex civilis aliud (latnat. , X I V. Captas attu publico fieri populi 'nut ejus cujus efl helium i X V. Arbitrium tamen in res talcs al/quoi folere imperatorihus concedi: X V I* Quit aut eds referunt ad ardrinm : XVII. ^Aut dividunt mi lit i : modo: G g 4 KVllU 472 X V I 11* direptionem pcrmittunt : XIX. » dirk. fpeciofiffimum eft divitem aliquem fpoliis hoftilibus facere, Edbnt & divnae leges de praeda dividend,! Num.xxxi, 27. Et Philo inter diras legis efle ait ut ager ab hoftibus demetatur, unde fequi tyo 1 A 1 (piAtis, fxJptis 3 ‘zfetxiriati, infuos famern, copiam boftibuf. , II. Caeterum jure gentium non tantum is quiexjufta caula bel- Jum gerit, fed & quivis in bello folenni fine fine modoque don't* flUS ’latter quorundam aftuum inter homines impunitatem, de qua egimus ha&enus, eft 8 c alius effe&us bello fblenni ex jure gen¬ tium proprius. Ac jure nature quidemtiello jufto ea nobis ac- quiruntur, * quae aut paria funt ei quod cvtm nobis fit debitum aliter confequi non poiTumus , aut etiam quae nocenti damnum inferunt * intra aequum paenat modum , ut alibi diftum eft. Hoc jure Abra- hamus de fpoliis, quae a quinque regibus acceperat, * decimam Deo dedit, ut hiftoriam quae exftat Gen. xiv, explicat divinus fcriptor adHebraeos vii , 4 . quo more Graeci quoque, Carthaginienies 8 c Romani diis fuis q ut Apollini, Herculi, lovi Feretrio decimam de praeda facrayerunt.Iacobus autem Iofepho prae fratribus prmpuum relinquens legatum: Vo tibi, inquit, partem mam fupra fratres tuos./juam 0 manu Amorrhni cepi gladio meo arm meo , Gen. XLVIII, 22. Quo in loco * illud c$pi propheticoloquendigenerepro«rt 9 M/>Mi»fiimi videtur, & Iacobo attribui quod pofteri ab ejus nomine difti faftu- ri erant, quafi eadem effet progenitoris & liberorum perfona. Id enim redlius,quam cum Hebraeis verba hate trahere ad illam expila- tionem Sicimorum quae jam ante a filiis Iacobi fafta erat. nam earn ut cum perfidia conjundtam Iacobus pro ftia pietate Temper impro- bavit, ut videre eft Gen.xxxi v.qo; xr.ix, 6 .Probatum autem a Deo jus pradae , inter eosquos dixinaturales terminosaliis quoquelocis apparet, Deus in lege lira decivitatepoft pacem repudiatam expu- gnata loquens fic ait: Omma-ejus fyolitt diripies tihi ■ & fruemprtdth’ ftium rpuam tibi Deus dederit. Rubenitae, Gadits & pars Manaflitarum dicuntur viciife ituracos & eorum vicinos,multamqueprardamabiis abftulilfe, hac ratione addita , quod in bello Qeiim invocaffenr, & Deus eos propitius exaudiiifet: quomodo & rex pius Afa narrator Deo invocato de iEthiopibus.injufto bello fe laceffentibus,& vido* riam & pratdam reportage: quod eo magis notandum, quia arma ill 1 non ex fpeciali mandaro, fed ex communi jure fumebantur. Io- hf.xuig. fue autem eofdem qtsos dixi Rubenitas,Gaditas &Manaflis partem lecundis ominibus profequens: panicipes, inquit, fit'uprnd* hojlitmcu" fratribus veftr'ts. Et David cum ad Senatores Hebrteos mitteretpara de Amalecitis fpolia, pretium dixit muneri: Ecce donum hoc ejlo^fr jii. Benef. deprada hoftium Domini. Nimirum, ut Seneca dixit, fnilitaribusvms 0 bus rue Cy 0 leaf pe : «>* Op b* WJ) Cjr jiM 0 mi unit SiIt:, mill sric belli imt occt felt. mem Wibt minis ^'»5; % % °5Bl; acpacis;lib. hi. nus fit eorum qu* hofti eripit, eo fenfu nimirum ut a gentibus omni- j bus 8c ipfe & qui ab eo titulum habent in pofleffione rerum talium I tuendi tint. quod dominium quoad effe&us externos licet appellare. I Cyrusapud Xenophontem : w8«w d^imk 'dibit im>, o§» 5”^^* 1 •mXiftitlm otAi? sAovlav Lex eft fempiterna inter homines , captahoftiumu be, eorundem resatquepecunias vifiori ceder.e. Plato DeUglhu, dixit, tm »§» to* uxapdim Ujxtljtt iuf nxuvjm )ips^, bona qua vicius habuit omnia vithm fieri . qui & alibi inter genera quafi naturalia acquilitionis ftatuit mMftixm, quam 8c teivxb, dyomttxb 8c %{(tekrb vocar , aflen- rientem hac 'in re habens eum quern dixi Xenophontem, apud quern Sophift. Euthydemum Socrates interrogando eo perducit, ut fpoliare non Cimm - Iv * I femper injuftum fateatur, utfiinhoftemidfiat. Sed Ariftotele quo- que audtore e vl[X®y -ns £S!» u toxJ mtXipUv xpftji^txtus x potliflav 1 C’cht. triiM (pan : Lex Tjslut pactum quoddam com nune eft quo hello capta capientium | punt. Eodem refpicit di£tum illud Antiphanis: »1e to? to>a ipmsiv%s% fin myfitx 7m(ftiuq %u&c dvJpltxf. fitt, i? i tav \yfiv\m aJSt.ec rav Xfdliilm. Optemdum ut hof ibus bona ad fint fine virtttte : Sic enim fiunt ilia non eoru qui habent.fed eoru qui capiunt.* Apud Plutarchumin vita Alexandri: to rav htiuftfiim elvaj -n (§ xgttlx!l&-, ea qua viBifitermt ftp ejfe fattppellari debent viBoris ,Idem alibi .to tav j-tlcififijm av tm$ /Syf^sw5 dyftfix, -nils nxanrn d8xce astfixfimi : qux verba funt ex Xenophonte fecundo de Cyri inftitutione. Philippus in Epiftola ad Athenienfes: ww to? otaJ? ctydififij H tSv orqti'pvuv sfilp-h licet i; xj 7rvteftav xbfyci Keefe,? MUTT?* Omnes tenemut oppida amajoribiisreliffa tint pbjfejfa belli jure. JEfchines, De male ch¬ it ftfij 05 ^2; 7 roA ifiiiims fog/dXco‘fev ttsAiv e»As?, xvg/ieeg ttS tS /tsAs- lCa l‘£ at " > ' vc/ate xlymiftfii®- : Si bello in nos fiufcepto armis cepiftiurbem , jure eampof- u,vim libra [ides belli lege. Marcell us apud Li vium qua; ademit Syracufanis * ad- xx « x * emiffe fe ait belli jure. Romani Jegati Philippo de Thracia? & aliis ^ xxxlx * civitatibus dicebant, fi Philippus bello cepiffet eas premium vidlorise belli jure habiturum : & Mafanifla quern agrurn pater fuus Cartha- ginienfibus bello ademiffet, habere fe jure Gentium ajebat. Sic & a- pud Iuftinum Mithridates : non Cappadocia filium eduBum quam jure Ld’ r ’ gentium vifioroccupaverat. Cicero Mitylenas ait populi Romani fadtas X j X J a ‘ t ”‘ : belli lege ac jure vidlorise. Idem privata aliqua elfe coepilfe ait, aut Rullum. occupatione vacuorum aut bello , eorum Icilicet qui viftoriapotiti °ff- >• funt. Dion Caffius: to tuv viTfafyuv Ttii xpctlxn^o&o-yltemi. Etiam Cle- Strom ' r * mens Alexandrinus ait res hoftium rapi & acquiri belli jure. &m ex : hoftibm capiuntur jure gentium ftatim capientium fiunt ait Cajus lurilcon- L.mara- , fultus. Nsturalem hanc acquifitionem, appellat Theo- tem.t.uit. ; philus in Gracis inftitutionibus, ficut 8c Ariftoteles dixerat mXspitxb nmrndom. I fvfi xhjltxtiv rem militarem fecumferrenaturahmacquirendi modum. nimi- Tit. de rer. ; rum quia non caufa aliqua, fed iplutn nudum fadlum Ipedlatur & ex divi f- j, to jus nafcitur, ficut & Nervafilius, referente Paulo Iurifconfulto, dominium rerum ex naturali poffefTione coepilfe agebat , cjulque rei L.ifi. ft. s vdSgium remanere de his qu* terra,mari, coeloque capiuntur, item deaeq.pcff. i in bello captis, qua; omnia protinus eorum fiunt qui primi pofieflio- nem apprehenderunr. Hofti autetn eripi cenfentur & qu* fubditis 'j.- jioftium eripiuntur. Sic Defcyllides argumentatur apud Xcnophon- Gg • tern. 474 DEIVRE BELLI Rtf. Gr. tern, cum Pharnabazus hoftis edict Lacedaemoniorum,Mania autem 1U ' fubdita Pharnabazo, Mania: bona in ea die caufa ut a jure belli rede occupcntur. i . 1 . 11 - Caeterum in hac belli quaeftione placuir gentibus, ut cepifle rcm is intelligatur, quiitadetinet ut recuperandi fpem probabilem alter amifent, ut res perfecutionem effugerit, ut loquitur in fimili q ua: ^ 0ne Pomponius. Hoc autem in rebus mobilibus ita procedit ut captadicantur ubi intrafines id eft praefidia hoftium perduda fuc- L.Pojihmi- tint. Eodem enim modo res amittitur quo poftliminio redit. Redit Tmmfn' autem u & i ntra fi nes imperii.'eftecoepir, quod alibi explicarur intra etc captn'.i. praefidia. Imo & aperte Paulusde homine dixit amitti eum ubi fines »/f. ibid. i. noftros exceffit: & Pomponius captum bello explicat eum quern hoftem ex noftris ceperunt, & intra praefidia fua perduxerunt: ante- quamenim in prafidia perducatur hoftium manere civem. Horn inis inji.de rer. autem & rei in hoc gentium jure eadem fuit ratio. Vnde facile inrel- divif. t. ledu eft quod alibi dicunturcapta ftatim capientium fieri cum con- 'lnji'd.loco . ditione aliqua, continuandae fcilicet eo ufque pofleflionis, deberc.in- L.mtum- telligi, cui confequeris effe videtur, utin mari naves& res aliaecaptar 're™ cen ' eanrur tum demttm, cum in navalia aut portus, aut ad eum io- 'dom!' rn ' cum u bi tota claffis fe tenet, perduda flint, nam tunc defperari inci- conjuUtu pit recuperatio. fed recentiorijure gentium inter Europaospopulos m " u c - introdudum videmus, ut taliacaptacenfeantur ubi * perhoras vi- 287! ’ ^ ginti quatuor in poteftate hoftium fuerint. Cenh. Gni- IV. At agri non ftatim capti intelliguntur fimul atque infefti funt. Hex lib. xx, nam quainquam verum eft earn agri partem quam cum magna vi in- 13. ^t. g rc jp us c q. cxerc i tus a b eo interim poftideri, uta Celfo notatuin eft, Com. deU- tamen ad eum quern tradamus effedum non fiifficitquali/cunque pide in Gen. p 0 fteflio, fed fitma requiritur. Itaque Romani agrum extra portam ‘linttdirpuu quem Annibal caftris infidebat adeo non amifllim judicabant, ut eo 118 . J ' ipfo tempore nihilo minoris venieritquam ante veniffet. Is ergo de- L. cjHod.met mil m ager captus cenfebitur, qui manfuris munitionibus ita includi- tur »tit mfi iis expugnatis parti alteripalam aditus non fit. Et hac ptfi. ' non minus probabilis videtur nominis territorii origo a terrendis L.l. xxvi. hoftibus a Siculo Flacco allata , quam ilia Varronis a terendo, aut Fror.tini a terra , aut Pomponii Iurifconfulti a terrendi jure quod habent magiftratus. Sic Xenophon libro de Vedigalibus, agri pof- feflionem belli tempore ait retineri per munimenta quae rUyr m tp- tipfe iple appellat. V. Liquet & hoc ut res aliqua noftra belli jure fiat requin ut u°- flium fuerit: nam quae res apud hoftes quid cm funt, puta in oppiuis eotum aut intra praefidia,fed quorum domini nec hoftium fint-lubth- f i riec hoftilis animi, ere bello acquiri non poftunt, ut inter caetera fchinis dido jam loco oftenditur Amphipolim, quae urbs effec Athe- nienfium , Philippi bello in Amphipolitanos ipfius Philippi non po- tuiffe fieri. Nam & ratio deficit, & jus hoc mutandi per vim dominu odiofius eft quam uf prodtici debeat. Cenfttl. m. , : VI. Quare quod did fiolet * hofttles cenferi res in hoftium navi* M 73 - bus repertas, non ita accipi debet quafi cerra fit juris gentium lex. AC F A C I S, LIB. III. 4 ? y fed ut prxlumptionem quandam indicet, qua: tamen validis incorr trariumprobationibus poffit elidi. Atque ita in Hollandia noftra jam olifn, anno fcilicetcio ccc xxxvili flagrante cum Anliaticis bel- lo frequenti fenatu judicatum& ex judicato in legem tranliillecom- peri. VII. Illud vero extracontroverfiam eft ft jus gentium relpici- mus, qnx hoftibus per nos erepta funt, ea non pofle vindicari ab his quiantehoftesnoftros ea poffederanc & bello anuferant: quia jus gentium hoftes primum dominos fecit domitiio externo,deinde nos: quo jure inter alia tuetur felephthes contra Ammonitas , quia ager rile quern Ammonitse vindicabant belli jure ab Ammonitis,ut & pars W. xi, 2 >, aliaaMoabitisad Amoraros, ab Amorteis ad Hebraos tranfiffet. , x * Sic & David quod ipfe Amalecitis, Amalecita: antea Palatftinis e- zo ‘f m ' ripuerant, pro fuo habet ac dividit. Titus Largiusapud Dionylium LH. vi. Halicarnaffenfem in Senatu Romano * cum Volfci olirn poffeffa re- peterent, fententiam fic dixit: thfuyydoi nyK.isus xli- theq d JtKMe&lfos, ty.tp Aa&tvm idj yisyu xj ix ait vztty.fl. >MfSy yagiu tjjv cvpfrnj'j atpewtozy. wwtyTtov te %atn yg\ to 15 dv. rirut 'ffjcu.i-* it a x*§sA(5tS» ay>miy.ft», tvv 3 vaapylnut ‘rs^uiy.tfti %g-\ iavrit 5 oral 7iv- teuixs fihti-fytffyj i Romani nos honefti fimas ecu atque juftijJimas credimtts pof- felftones quas belli lege captas babemus, neque vero mduci pofftsmut , ut Jlulta facilitate deleamus virtutis monumsnta, Ji eas illis reddamus quibttsfemel pet* ierunt. Imo vero tales poffeffiones non taciturn turn his qui nunc vivunt civibws r.oftris communiemdas, fed fypsftemrelinquendas cenfemus’.tantum abeft ut ptrtardinquendoin not ipfos ea constituamus qua in hoftts conftitui folent. Sc in refponlb Romanorum Auruncis dato : iy.ug oi puyditi W ti&TWl 715 ^JETlf TTOl.ipUZS CtQihoj tOSl'©^ 7 b 5§0 Tib £jjoVO<{ oixSoS SN^AJoVeij 1 nos Romani ita arbitramstr, qua quis hoftibut erepta •virlute quafivit ut cptimo mreprobriacdpofterostrmfmitti.Kffox inrefponfo ad Vol/cos lie Roma- ui^u. ni: ttuuo j Xga-riru; yyiy.iju xrrufti ae at mXeycp K^a,Ty,imirsg XoLZayiV Hr- •nfu% r.tt7c/.rr,my.i>cs ttygi 7iv A, xtc oiv'fev dijodmav ssybyitoi c-iyctf ftuMot v L iyj ')i£h,amv&sTi ^y'ixt.r,yas yy] (iafidpst litres dv-nSyga/SyUf, isy. at cijoi'ifoey i«nr 4A'», «T di do xa.vft Ttt;, « 7i;« f<5«p=T«5^ apJpdcci dxTijWS , toE&o re yylf ttapjxr atpatpifiv •• Nos autem optimum judiettmta pojfejfionis genus, quad bellijure cct- ptum qu.tfitumque efi. Cumquenon a nobit hoc jus fit inflitutum, fed d Dibs ve~ rim quam ab hominibus profeclum , omniumque gentium tarn Gracarum quam bxrbarantm ttfu probautm,nihil vobis per ignaviam concedemus net hello partis ttbfifiemu:.Maximum enim id probrum foret,qua thtute ac fo:titudine quafita fum,eaperformrdinam autfluporem amitterc.Sic &in refponlb Samnitum: In exe ■miiifui xgfanlnqtjitif, iW no/*®* xlfaat httmifat©*.. Cum arms hoc gat. tjuafitnmus, qua. lex acquieendi jujlilfima eft. Livius cum narraftet agrum ' Prope Lucam a Romanis diviliim, eum agrum lie notat: De Ligure ^ x j r . (Win is ager fuernt: Ethrufcomm antequam Ligurum ftier at. Hoc jure a Romanis retentam Syriam Appianus notat, nec redditam Antiocho Mithrid. ho * cut earn eripuerat Tigranes hoftis Romanorum : & Iuftinus Chd. i. cx Trogo lie refpondentem facit eidem Antiocho Pompejpm : ut babenti regnum non ademorii , ita quo cejferit Tigrani , non d at mum, quod ■ ' tpteyi 476 BE IVRE BELLI tueri mfcUt. Sed & eas Gallic partes quas GalJis eripuerant Cimbri Romani pro fuis habuere. VIII. Gravior difputatio eft , cui in beJlo publico ac folenni res hoftium acquiratur ipfinepopulo , an fingulis qui depopuloautin populo funt. Valde enim hie variant recentiores juris interpretes, Bart . ad l. v d aorum P leri T' cum in J ure Romano legilfent capta capientium fie- Jiex. & ' ri, in Canonum autem corpore diftribui praedam publico arbitrio,a- uf.i. i.d. lii poft alios, ut fieri folet, dixerunt, primo ac jureipfo fieri capta fiPguJonimquimanucapiunt,attamenduciaflignandaquiintermi- de rer.dtvif, Ihes diftribuat: quae fententia cum recepta non minus quam falfa fit, i- item qua hoc accuratius a nobis refutanda eft, ut l’pecimen fit quam parum tu- ex hc(hb m . ro j n j 1QC C0ntr0 verfiarum genere tali auctoritati credatur. Enimve- Pan. ad c, pent de ju> L. ea quA D.de acq dem. Lib Vitit.2, rodubitatidum non eft quin gentium confenlu utrumvis potuerit rejut. n.y. conftitui, aut ut capta populq bellum gerenti, aut ut cuivis qui rnanu 'dml^Neap ai P crec > n dominium cederent. Sed quid voluerint quaerimus, 8c di- yi nitm.ii'. cimus gentibus placuifle ut res hoftium hoftibus effent non alio loco Mart.Laud, quamquo funt res nullius, ut ex Nervaefilii dido 'jam antea apertum debeUotj. 4. fecimus. IX. At res quae nullius funt, fiuntquidem capientium, fed tain eo- rum qui per alios, quam qui per fe capiunt. Ita non fervi tantum aut filii, fed & liberi homines qui in pifeando , aucupando, venando, margaritas legendo operam fiiam addixerunt aliis, ftatim quod ac- ceperunt acquirunt ipfis quibus operam navant. Modeftinus lurif confultus reite dixit: quod naturditn acquiritur , fimti eft pojfejfto, per quemlibet volentibus nobispojfidere ctequirimm: 8c Paulus receptis l Pojfef- G* 1 >'• Pfif ^ ftonem acquirimus ctnimo ftp corpore cmimo utique noftro: corpore vel nofir0 a'cq'potf. " " ve ^ diwo. Idem ad edidlum : Rerprccurcttorem , tutcrem curatoremve pof- L.qu&cum- feffio nobis acquiritur, quod explicat fi id ea mente faciant ut operam que d. de _ no bis accommodent. Sic apud Graecos qui in OJympiis certabant ‘lino ‘I'll- ptamiia acquirebant iis a quibus mittebantur. Ratio eft, quia natura- ten de verb, liter homo hominis alterius volens volentis inftrumentum eft , ut & alibi'diximus. Quare diferimen quod traditur inter liberas perfonas aulpile & ferviles circa acquifitiones, juris eft civilis 8c ad civiles acquifitio- potqi& c. nespropriepertinet,ut exdidtoModeftinilocoapparet: 8ctamen quifacit de has ipfas Severus Imperator poftea ad naturalium exemplum admo- Reg. lurit. v j t p r0 pi U s, nonutilitatis tantum, ut ipfe profitetur, ratione, led & jurilprudentiae. Semoto ergocivili jure, locum habet quod dicitur per alium facere quem poffe quod perfeipfum poteft, 8c perinde elfe per fe quis faciat an per alium. X. Diftinguendum ergo in noftro negotio inter adtus vere pubh- cos belli, 8c inter adtus privatos qui fiunt occafione belli publici: per hos adtus privatis res quaeritur primo ac diredte: per illos adhus po- Uv. xxx. pulo. Ex hoc gentium jure Scipio agit cum Malinina apud Livium: Syphax populi Romani au/piciis vicius cetptufque eft. Itaque ipfe , eonjux, re- grium, uger, oppida, homines qui incolunt, quicquid denique Syphacis fuit, prsdn populi Romani esl. Nec aliter Antiochus Magnus argumentabatur Cne- len Syriarn Seleuci fadtam non Ptolemau, eo quod Seleuci bellum fuilfet, cui Ptolemaeus navalfet operam. Hiftoria eft apud Polybimn quinto, XL i ft i ACPACIS. LIB. III. 4?? XI. Res foli nifi publico adu, indudo exercitu , impofitis prafi- diis capi non folent: ideo ut refpondit Pomponius, pubikatur ager qni exhoftibus captusfit: id eft ut ibidem exponit prada non cedit: prada nomine ftrideaccepto. S.ilomo pratorii prafedus * apud Proco- pium : b>s to $ bftaTrzht, sf/fi m «.»sm rmsfo ^gripiitfo. T015 zptnnisfo.it Ut },d,iux r “ Vl ■ •yet : Romani cum Italian) ssrmis fubegijfmt viBos parte agri mulctarunt. ti lecundo libro : cnui'j octhtfutn on xpctrr.miss i^eTXray term- tmi fir yr,> ktrr^Stlc c>X.’ iuig/lloilo-E.turn viBk hoftibtu tenant non omnem ad- imsbant, fed partkbamar. Notat Cicero oratione pro domo lira ad Pontifices, confecratos interdum ab imperatore agros de hoftibus captos, fed populijuflu. XI I. At res mobiles & femoventes, autinminifterio publico capii.ntur, aut extra illud. Si extra minifterium publicum, fiunt fin- gulorum capientium. Et hue referendum eft Celfi illud : qua res ho- c.traiufu- fttles apud ns font, non public# fed occupantiumfiunt. Quae apud nos funt, ^ff ‘ c,! * act}, re. id eft bello orto apud nos deprehenduntur. Nam idem & in homi- dm. nibus obfervabatur, quo tempore homines hac in parte rebus captis accenlebantur. Infignis eft in earn rem Tryphonini locus, Verum in Fm t>*d« pace qut perveneritnt ad alter os, fi bellum fubito exarfiffet , eorumferviefficiun- nos jam hofies fuo fato (ita legendum non fado aut pado ut tur habent libri) deprehenduntur. fato hoc afleribit Jurilconlultus, quia * nullo fuo merko in ferviturem deveniunt: nam talia fato afleribe- re tralatitium eft. Tale illud Navii: Fato fiunt Roma Metelli confides, id eft fine fuo merito. Indidemvenit quod liquid milites capiuntnon in procinctu aut in eo quod facere jubentur , fed in eo quod promi- fcuo jure autfolo permiflu faciunt, idftatim fibi acquirunt: capiunt enirn non ut mimftri.Talia funt fpolia qua detrahuntur hofti in dimi- caiione fingulari • talia etiam qua procul ab exercitu (extra decern millia paffuum dicebant Romani, ut rnox videbimus) in liberis &in- ^ juflis excurfibuscapiunt: quod genus prada Itali hodie corrariam hojikutfijc vocant, & a butino diftinguunt. t* cap Tho. XIII. Sed quod diximus jure gentium talia fingulis direde ac- Gr f’f e I a >: ' quiri, intelligendum eft ut id juris gentium fit ante omnem ea de re legem civilem. nam populus quifque inter fuos aliter poteft confti- tuete, & dominium fingulorum antevertere, ficut multis in locis de feris & avibus fadum videmus S ’c enim introduci etiam lege po¬ teft, ut qua apud nos reperiuntur hoft'um res, publicafiant. XIV. Atde his qua quis adu bellico capit alia eft ratio. Ibi Gg 3 enim t/bn* XK / Plut. lAr'f ftide. Herod . /.lx. Vlut.Ly[an~ dro. Homer. 7/. X. E«ri/>o JRhefo. Plinius libra XXXII, e. $. 478 DE IVRE BELLI enim fingnli reipublica? perfonam fuftinent, ejufque vice funguntnr, ac proinde per eas popuius, fl lex civilis aliud non ftatuat, ut poffef- fionem ita & dominium nancifcitur, & id in quos vult transfert. Quod quia diredle pugnatcum vulgari opinione, probationes nobis video folito largiusadmetiendas ex r.obilium popuiorum exemplis. Incipiam a Gracis , quorum morem Homerus non uno loco deferi- bic: ’Aft'a TUfS/j 7 n>dtn tli7r£cpp>/3jj , % SsAis-af. Omnia]am divifa quibus Jpoliavimus urhcs. Apud eundern Poetam Achilles , de urbibus agens quas iple expu- gnaverat, Taut cm 7mm wj ydftiXtet h&'/'cc yjdj 7nxv^i tpigwv ' AytflifXiovt bis-yjn ’A-jgdJt)' 0 67 rtt&£ y.iv&iv titivcr. Ai£dfdp(Sy iij sravga, d'nmimi'fa, 7n>&'ii i’ i^fyxe. Omnibus his ingens pretio numeroque fuppelltx Nofira rapta manu : regi fcd viflcr Atrida Cuncia tuli, celeres refidensquipone carinas, Divideret cum pauctt aliis, fihi multet tcnebat. Speitandus enim hie Agamemnon, partim ut totius Gracia? eo tem¬ pore princeps, atque ita populi gerens vicem : quo jure ip/e led cum (enatu pradam dividebat: partim ut munere fungens imperatorio, ac proinde de communi partem catteris majorem ferens.Eum ipfura Agamemnonem lie alloquituridcm Achilles: Ov ys mi im» t%a yipxs, oirrrcr dytutu Tgaw► ci^rgraio-’ &j tcui/Syiov Tr'feXLiJptsii: Nam ncque me tecum prada pars squafequetur , Si Danaum virtus Tioianum everterit urbem. Et alibi Achilii offert Agamemnon de conlilio publico navem ple- nam arris & auri, & viginti mulieres, qua? pracipiat de prada. Troja jam capta, Virgilio narrante, Cufiodeslccii Phoenix & dims Vlyjps Pradam ajfervabant: hue tmdique Troia gaya Incenps crept a adytis, menfsque Deorttm, Craterefque auro folidi, captivaque -vejlis Congeritur, Sic pofterioribus temporibus pradam Marathoniam affervat Arifti- des.Poft pralium ad Plataras levere edidtum ne quis de prada pri- vatim quicquam tolleret rdeinde prada pro popuiorum meritis dif- tributa. Athenis poftea devidtis in publicum relata a Lylandro pra¬ da. Et public! officii nomen * apud Spartanos ,xaQv&*2)*ipr*ie venditores. Si ad Afiam venimus , Trojani foliti, utdocet nos Virgi- lius, prada ducerefortem ut in rebus communibus dividendis fieri fo- let. Alias arbitrium ejus dividends penes imperatorem, quo jure Hedtor Doloniid exprefle ftipulanti promittit equos Achillis , ut in- telligas jus acquirendi dominii in captura fola non fuifie. Ad Cy- rum Alls vidtorem , ncc minus ad Alexandrum poftea, perlata pra¬ da. Si African! refpicimus, idem mos occurrit. Sic qua? Agrigenti capta, 1 || i ■I 4 AC V A C I S IS. III. 4 79 m VI JO# Wfj * if jjr Iff c« capxa, quyque in pugnaCannenfi &alifr> Carthaginemmiffa. Apud Francos vereres, ut ex Gregorii Turenenfis hiftoria apparet, qua: x ‘ vl ’ u capta erant * forte dividebantur: jv'q ue rex iple almd habebatdp Strabo t.xv. prxda quam quod fors ipii addixifllt. Sed quanto re militari Roma- D, ‘ d - ubrt ni carteris praftiterunt, tanto fun: digniores quorum exemplis itn- L'-J./.xxni. moremur. Dionyfius Halicarnaffenfis morum Romanorum diligen- Greg. Tut. tiflimus obfervator ita nos hac de reedocet: ru. r» vzrxgzy A’ ^Eli», tifttf 0 !«,«©■ , tte% tTIUf 7!f IMtVS jl»E^) E'-'Jg/©'', 8 A' oJto's 0 f (JVvafEEa; tiy.flUt, it 3 7KI«|lt{ done ©qfcy AxSon d 7 nfx. 7 nti.ei «s l Accepit illttm Pyrrhus eximiam fibi. Afcanius de equo apud Virgilium, Ipfum ilium clypeum, criftafque rubentes Excipiamforti. Paufania poll in Platais pralium eximia data mulicres, equos.came* los narrat Herodotus. SicOcrifiam Corniculanam pracipuam ac¬ cepit rex Tullius. * Fabriciusapud Halicarnaffenfem inorationead Pytrhum, cIkmv&v $i>pvy.TT)Tz.'Y pool 0700000 fiuXolftltfi: ex his uti ■ hello erant capta, licebat mihiqucmtum vellem excipere. Ilidorus hue relpicienS ubi de jure agit militari; pr&d*, ait, dscifiio O'pro perfionarum quditau- I) .Civil. In.d.hb. Lit. it. bin 1 ""W- kJ AC PAC is, LIB. III. 431 ius ac laboribw jufttt divifio, acprincipisportion Tarquinius Superbus,tit a- Lit. 1 . pud Livium eft, & iple ditari volebat, & delinire prarda popularium animos. Servilius in oratione pro L. Paulo ait eum prada partienda Uv - i-xlr. Iocupletem le facere potuiffe. Et hanc imperatoris portionem funt quipotius figmficatam volunt manubiartim nomine, quos inter eft Afconius Peclianus. Scdlaudatiorcsilli qui jus fuum remittentes ni- tit Veit. hil fibi de prarda ceperunt, qualis is quern dixi Fabricius r ok Jix.ul* 'zj^sioii vzsigshb inxa , et'umjufte partus divitiaspragloria contemnens: quod ipfe fe facere ajebat Valerii Publicoloc&aliorum paucornm ex- W«*. M.c*i emplo:quosM. Porcius Cato imitatuseft in Hifpanienfi vidtoria, t>ne ‘ negans quicquam ad fe perventurum e bello captis, prater ea qua? in cibo ac potu infumfiffet: addens tamen non afe culpari imperatores qui conceffas utilitates fumerent, fed malle fe de virtute cum opti- mis, quam de pecunia cum ditiffimis certare. Proxime ad hanc lau- demaccedunt qui pradam mouice delibarunt ,ut Pompejus apud Lucanum aCatonelaudatur qui Plum retcntis Intulit. In divifione interdum &ablentium habita ratio , ut capto Anxure Liv.lit. m conftituit Fabius Ambuftus: interdum ob caufam quorundam quam - Ideml,A 11# vis prafenrium non habita, ut Minutiani exercitus diftatore Cincin- nato. Quod autem jus vetere republica imperatores habuerant, id port occupatam rempublicaih ad magiftros militum tranflatum ex Codice Iuftmianeo apparet, ubi a geftorum infinuatione abfolvun- tur donationes rerum mobilium vel fe moyentium , quas magiftri militum militibus praftant ex Ipoliis hoftium, five in ipfa bellorum L.Siquuifi occupatione, five in quibulcumque locis degere nofcerentur. Sed rede "‘P t -^ hate divifio jam dim fepein calumniam patuir, quafi duces ea ratio- mod'dcX neprivaram gratiam captarent, quo nomine acculatt Servilius, Co- Domt. rolianus, Camillus, quafi amicis & clientibus de publico largientes. I fi° n - L TI » Jpfi contra fe tuebantur publico bono, ii* oi rvnrSipyx t tritm, T v **<**» rsfsimiSjJoi gj&Muus l-rl7 rfaliiti 'bateunmrtti ut qui open ad- D'um.Halic. ftier ant, frttciu Istboris percepto ad alias expeditiones fierent promt tores. qu3E lit.vii. Halicarnaflenfis in hanc rem verba funt. XV III- Venioaddireptionem.eamiliticoncefla autinpopu- bieny.l.iv, latione, aut poftprarliumoppidiveexpugnationemutfigno dato dif- curreretur: quodantiquis faculis rarius, nec tamen exemplis caruit. Nam Sueffam Tarquinius militi diripiendam dedit: caftra tEquo- Llv. lit.tvi rum Q^Servilius Dictator: Vejos urbem Camillus : caftra Volfco- bimy. ltv t rum conful Servilius. Permifit & direptionem L. Valerius in agro vl * lx,Xi ^quorum, Q. Fabius fufis Vollcis, captaque Ecetra, mox alii'fepe. Vifto Perleo Paulas Conful fpolia jacentis exercitus peditibus , e- Liv.l.% Ivi» quitrbus pradam circumjacentis agri conceffit. Idem ex Senatufcon- Mto diripiendas dedit militi * Epiri urbes. * Lucuifus victo Ti- ^ ip.Mithr , gtanemilirem a fpoliis legendisdiuinhibuit, moxcerta jam vidtoria jus fpoliandi holies indulfit. Cicero de Inventione primo inter modos acquirendi dominii ponit, liquid ex hoftibus captum lit, cujus praedae iedtio non venierit. Qui morem hunc improbant, B h * ajunt lib.V I- l bid* tib.V 1. ZJww /i£ro xxxvin. Dion, Hal, lib, v. Xrfv. /. v. Ibid.- Lib. xxXvlII. Dtonyf. lib. viii. Idem lib. x. Ibidem, Liv.lib, s. JJtV. lib. v. Dionyfim fragm. Lib. vl. Lroiui libro XXXVII • Ltv.l.xxv, 4S2 D E IVRE BELLI ajunt avidas in direptiones manus praripere fortium bellatorum prsemia, cum ica fermeeveniat, * ut qui fegnior fit pradetur, at for- tiffimus quifque laboris periculique prqcipuam partem pctere foleat, qiiasfunt verba Appii apud Liviurn: unde non longe abit Cyri iliud apud Xenophontem t C41 Ty df> 7 izcyvi dj cib’ ot 7 zvyqgot w{m dir. Sed contra dicitur, gratius id fore latiufque quod ilia quifque manu exhofte captum domum retuliffet, qnam fi multiplex accepiffet al- terius arbitrio. Interdum quoque conceffa direptio quod impediri non poffet. In expugnatione Cqrtuofa Hetrufcorum oppidi, narran- te iAwo, publicart pr/idam tribums placebat, fed imperium quam confiliwn fegnius fun . jam rnilitum prada erat, net nifiper invidiam adimi poterat. Sic & Gallogracorum caftra a C.'Hclvii agmine direpta legimus contra ducis voluntatem. XIX. Quod dixi aliis interdum extra indites pradam aut pecu- niam e prada redadtam concedi folere, id ferine ita contigituthis qui tributum ad belluin cbntulerant rantundem redderetur. Ludos quoque ex manubiis interdum inftrudlos notes. X X. Neqne vero diverfis tantum bellis aliter atque aliter ufur- patum, fed eodem bello eademprada lape in ufus diverfos impeala , aut partibus divifis aut rerum generibus diftindtis. Sic Camiliusde- cimam ex prada * Apollini Pythio dedit, Gracorum exemplo, led quod primitus ab Hebrais venerat: Quo tempore fubdecima prae- da vota, non res moventes tantum, fed & urbem, & agros venire a pontificibus judicatum eft. Eodem vidfcore prada de Falifcis pars maxima ad quaftorem redadta eft, haud ita multum militi datum. Sic & L. Manliu Spradam ant vendidit, quod ejtts in publicum redigendum erat, aut cunt cur a ut tquam aquiffima effet per milites divifit. qua Livii ver¬ ba funt. Genera in qua prada dividi poteft/unt hac: homines ca- ptivi, armenta&greges, qua Grad,cum proprieloquuntur vo- cant, pecunia, resmobiles aliapretiola aut viliores. QJ v ab;us Vol- Icis devidlis & Ipolia per quaftorem vendi jubet: argentum iple 1 defcrr. Idem Volfcis & iEquis devidtis captivos extra Tufculanos militi donat, &in agro Ecetrano homines ac pecora diripienda con- cedit. L. Cornelius Antio capto aurum , argentum, as inararium defert: captivos & pradam per quaftorem vendit: militi ea per- mittit,qua"ad vidtum & vcftem pertinebant. Nec dilfunile huic Cin¬ cinnati inftirutum, qui Corbione iEquorum oppido acccpto pretio- fiora prada Romam miiit: catera centuriatim divifit. Camillusca- ptis Veils prater pecuniam ex venditione captivorum nihil in publi¬ cum redegit. Hetrufcis devidlis, captivifque venditis, ex ea pecu¬ nia aurum matronis quod conrulerant perlolvit, pateras tres aureas in Capitolio pofuit. Coffo didtatore, ex Volfcis prada omnis prater libera corpora militi conceffa eft. Fabricius fuperatis Lucanis, Bru- tiis, Samnitibus militem diravit, tributa civibus reddidit, quadtin- gentatalenta * inarariumretulit. GQFulvius&Appius Claudius cum Hannonis capta effent caftra, pradam vendiderunt, diviferuut- que, donaris quorum operafuerat fingularis. Scipio capta Cartha- gine quain urbe erant dedit diripienda militi, excepto auro, argeiv ( * i |3 fl tjl I 3 Clf fK reh sec te |m ita ec (■?' I Hi 7 :« ill ih ;at k vt [pi m id tal I'M x «d Sis, iffli deo ilo; »t| Un u ■ill Stic idt, AC P A C I S; LIB. III. 48? j!>'' Cf] to, dcnariis. Acilius capta Lamia partim divifit.partim vendiditprse- '^pp i P*»- dam. Cn. Manlius vidis Gallograecis , concrematis ex Romana fii- 1 ^"'\ t ‘ brc perftitione hoftium armis , carreram pradam eonferre omnes juffir, iZ,l & aut vendidit, quod ejus in publicum redigendum erat,aut cum cu- xxxviii. ra, ut quam squiffima effet, in milites divifit. XXI. £x his qua: diximus apparet, non minus apud Romanos quam apud alias gentes pleraique praedam fuilfe populi Romani, fed ejus dilpenfandx arbitrium aliquod imperatoribus conceflum , ita tamen ut quod ante diximus , rationem adus fui populo deberenr. quod inter alia docet exemplum L. Scipionis, quidamnatus eftpe- culatus judicio, ut loquitur Valerius Maxhrms, quadringenta oclo- c j£ ginta argenti plus accepiffe quam in serarmm retulifiet: & aliorum x iv. ' quos ante retulimus. M. Cato in oratione quam de prsda Icfipiit, vehementibus atque illuftribus verbis, ut aitGellius , de impunitate peculatus atque licentix conqueftus ell: ex qua oratione hoc exftat fragmentum : Juresprivafomm furtorum tnnervo tuque compedibus ita- tent agunt. lures publici in auro atque purpura. Idem alibi dixerat , rnirari p ’ r i[c.libYt fe aiders quemqunm capta hello fignaprofupelletlile domi ftcituere. Ita & Veirri vn. peculatus invidiam auget Cicero, quod lignum luftu!ilfet,& quidem Vcri - lv * captum de prxda hoftium. Nec imperatores tantum , fed & milites peculatus pratda? nomine tenebantur, finempeeam in publicum non detuliifent: adigebantur enim omnes facramento , ut ait Polybius, de< tS ur.cita verpitj^fiyS^ii tov tdx W5 , dxdt itiftlv tiw 7nm xj) T ogr^t: nihil qiter.quam expr&da interverfitrutn , fed fidem fervaturos ex relit gione facramenti. Qup forte referri poteft formula jurisjurandi apud L,i - xvl » Gellium , qua miiiti imperatur nequid tollat in exercitu decemque ^ milha palfuum prope, quod pluris lit nummi argentei, aut II fuftule- rit ad Conlulem proferar, aut triduo proximo profiteatur. Hinc in- teiiigi poteft quid lit quod Modeftinus dicit: Isquiprstdam ab hojtibios t.petmk. (tit [mipuit peculdtmtenetur : quod vel unum latis elfe debuit ut juris in- l - luL P' :cv -'-- terpretes moneret he ex hoftibus capta lingulis acquiri crederenr, cum conftet peculatum non elfe nil! in re publica, facra aut religio- fa.Hacc omnia eo pertinent, ut appareat, quod fupra diximus,leuio- ta lege civili & primo, in bellicis adibus capta populi aut regis bel- Jum gerentis fieri. XXII. Addidimus femota lege civili & primo live diredb: il- lud quia de rebusnondum adu quaelitis lex ad utilitatem publican! poteft imperare, five lex ilia lex populi eft ut apud Pvomanos, five regis, ut apud Hebrsos & alibi. Sub legis autem nomineetiam con* lijetudinem rede introdudam volumus' comprehendi. Alteram il- md eo perriner, ut lciamus ficut res alias ita & praedam pdlfe a po¬ pulo al is concedi, nec tantum poll acquilitionem, fed & ante cam, itaut fublecuta captura conjungantur adiones brevi rnanti utlo- ouuntur Iurilconfulti: nec tantum eaconceftio noiriinatim fieri po- tub fed & in genere, ntviduis, fenibus & egendbus pupillis pars iiilat. prsuia data eft temporibus Alaccabaicis, aut etiam perfonis incertis v j ad exemplum miflilium qua: Romani Confules capientium facie- 30 ' c int. Keque vero hac juris tranfiatio qua lege aut coneefiu fit H h a fern- 484 DE IVRE BELLI ’ Temper tnera donatio eft, fed interdum contracius, interdum aut fo- lutio ejus quod debetur, aut remnneratio ob damna qua quis paftus eft, aut ob id quod ipfe belio impendit,live fumtu five opera, ut cum focii aut fubditi nullo ftipeiidio militant, aut non tali quod opera refpondeat. Nam ex hiscaufispradam aut cmnem aut ejus partem concedi folitam videmus. IfiZL XXIII. Et illud quidem tacita confuetudine ubique ferme in- pL de hello, ducium Iurifconfulti noftri notant, ut fua faciant qua capiunt aut fo- i.fihene ciiaut * fubditi qui fine ftipendio & fuo fumtu fuoque periculo bel- iifZTquod ' um gerunt. * Ratio in fociis eft evidens quia naturaliter focius focio apud bojtes: tenetur ad reparationem damnorum qua: ob negotium commune de heget'K aut publicum eveniunt. Adde quod opera quoque gratis praftari vix Kipain? 1 sicmedicis, ait Seneca t, pretium opera folviquod defer-viunt, quod a deact] potf. rebus fuis avocati nobis vacant. In oratoribus idem aquum judicat ». $. Cover. Qmntilianus , quia hate ipfa opera tempufque omne alienis negotiis *bw'*T" datum facultatem aliter acquirendi recidunt: quod Tacitus dixit i.ii.Bon '. * omitti curus familiares ut quis fe alienis'negotiis intendat. Credibile ergo fin. !■ lv. eft,' nifi caula alia appareat, puta aut benclicentia inera , aut contra* tiv'deBe- v >l- pes Creinonenlium in iinu prsfeftorum legatorumque client, gnari jA‘ hi ^ u lcilicet, ut Tacitus loquitur : expugnata urbispradam ad militem, dediu in. atiducem pertinere. Atque id languefcente difciplina eo libentius con- ceffum militi,ne manente periculo omiffis hoftibus prasda manus im- ‘ pediret, quod plurimas Tape vidtorias corrupit. Cum caftellum Vo- Jandum in Armenia Corbulo expugnafiet: imbelle valgus, narrante Tm - Tacito,/«& corona venditum, reliquapmda vifforibus cejjit . Apud eundem x jy fcriptorem in praftio Britannico Suetonius fuos hortatur ut c*dem' continuent, pradar immemores: addens parta vidloria cundta ipfis cefi’ura rquaiia & alibi paiTim invenias. Adde quod * ex Procopio jammodoattuiimus. Sunrautem quadam tarn exigua ut publicari djgnanonfint. Ha?c ubique folept capientes fequi. populi conceiTu. Taliaerant vetere Romana republica, hafta, haftile, ligna, pabulum, uter, follis, facula, & fi quid minoris efifet nummi argentei. Nam has exceptiones facramento militari additas apud Gellium legimus. Cui ^j v XVI * non diftimile eft quod nautis etiam ftipendio militantibus concedi- Cnft. GaH. tur. Galli defpoliationem aut pilagium vocant, & eo compre’nen- dunt veftem, aurum quoque & argentum intra decern fcutatos. Ali- bi pars aliquota praedte militibus datur, ut in Hilpania * modo quin- Lei. Hifp’. ta, modo tertia, alias dimidia penes regem manet: & feptima, in- W- iv, tit, terdum decima penes ducem exercitus: ctetera funt capientium, X3CVI, A J * * exceptis navibus bellicis qua; tot* regi cedunt. Eft & ubi opera? periculi fiumruumque habitarationepartitioinftituitur, ut apud Ita- los capt* navis pars tertia cedit domino navis vidlricis, tantundem ferunr quorum merces in navi erant,tantundem hi qui pugnaverunt. cc ^,™ x “f* Mec non & illud accidit, ut qui fuo periculo ac fumtu bellum mini- faint non totam pradam auferanr, fed partem debeant publico, aut e ' 5 “ cx publico jus fiium trahit. Sic apud Hftpanos fi in bello naves^ privatis fumtibus inftruantur, de pratda pars regi', pars & maris.pr*- t !t. X x\i, 'p, ledo debetur, Galli* moribus decimam fert maris prsfedus: fic 2, A14. Hh 3 486 DEIVRE BELLI anSl.G.ili. & apud Hollandos: fed hie quinta priiis praeda: pars a republics de- c ' ucitur - Terra veropaflimnunc ufurpatur, ut in direptionibusoppi- %'utt. rTi dornm verum effe id quod pro Thebanis adfert Quintilianus; in ea quod in judicium deduci poteft, nihil valere jus belli, nec armis ere- pta, nifi armis poffe retineri, XXVI. Quae vero res hoftium non funt, *etfiapud holies re- Hoccap.f.^. periantur, capientium non Hunt: id enim, ut jam ante diximus, nec naturali juri congruit, nec jure gentium introdudlmn eft. Sic Roma- Ln.iit.lv. ni Prufiae clicunt : * Si ager Antiochinonfuiffct.eonipopuli quidem Roma¬ ni facium appetrere. Si quod.tamen in illis rebus jus habuit hoftis quod polfeftioni connedlatur, putapignoris, retentionis, fervitutis,id quo- minus capientibus acquiratur nihil obftat. Solet & hoc quarri, an ex¬ tra territorium utriufque partis bellum gerentis capta fiant capien¬ tium : quod & de rebus & de perlbnis folet in controverftam vocari. Sijuslolum gentium refpicimus. puto locum hie non confiderari, jicut & hoftem ubique redte interfici diximus. Sed qui in eo loco ivn- perium habet poteft lege Ilia prohibere ne id fiat; Sc Ci contra legem fadtum fit, de eo tanquam de deli&o pofccre poteft ut iibi fatisfiat. 'JTd Z Simile eft quod in agroalienocapta fera did tur capientium fieri, fed « y^rf. ’ fit dominii mutatio nifi audloritate judicis. qCiAVO . ' ‘ ; • , Annotata ad Caput vi. i i 3 :i 3 |ic ii J j i l« 3) a ( V >. 1 iii i” A h §.i. S. I I. Q Pi aut pttrta funt eiquod cum nobis fit debt turn aliter confequi non poffu- rrnts ] Libro II, cap. vii J. 2. Intra nquitmpotn* modum ] I.ibto 11 , C. 20. Decimam Deo dedit J Et alimenta fervis & partem prttda: fociis. vi¬ de Iofephum in hachiftoria, &qu* infra cap. xv i, 3 . llludccpx] Chaldaiusinterpretaturid fadtumprecibus ad Deum, qui fingulari quadam benevolentia Sicima & lacobo & pofteris ejus confervaverit, Apud Rlutarchitm in vita Ahxtndri. j ibidem nxdv&c ^ m r»* vincentes etiam ea qtu hofintm funt fibi acqmrere, Adetnijfe fa AC P A C I S„ LIB. III. 487 'Ademiffe fe ait belli : ,ure] Diodorus Siculus excerptis Peirelianis num. 467 : to rS>> «*&» rtS rS or outfits Aftai filj : qua amis qmftta eJJ’ent & porta belli jure, non dimiltenda. Gotthi apud Aga- thiam lib. 11 de Theuderico rege , poltquam is Odoacrum vicerat, TOsHva rmfg. xcili%i r£ Kohift s ilpa. qua ejus fucrant omnia tenuit belli jure. Verhoras vigmti quamor ] Edam terra id obfervari difcas e Thiianp $ • 11Is libro cxiu, in anno cid idxcv. Ex Germanicis legibus id venit, ad exemplum ejus quod de fera vulnerata conftitutum apud ipfos non fineratione fuerat, ut lege Langobardorum lib. x , tit.xxi i, §. 6 . Idem in Anglia & Caftella: regno fervari ait Albericus Gentilis Hi- fpanicx Advocationis 1 . 3. HosUles cenferi res in hofi'tum n&vibws repertiu ] Sed necjue am ICQ rum ^ naves in prardam veniunt ob res hoftiles nifi ex conlenfu id fadfcum iitdominorum navis. L. Cotem. D. de Publicanis. Rodericus Zua- rius libro de Vfu maris, confilio 11, num. 6 . Acqueita interpretan- das puto leges Galliae qua: ex rebus naves, ex navibus res prsed* fub- jiciunt, quales funt Francifci I, data anno cid idxli 11, cap. 42.Hen- rici 11 1, anno cid idlxxxiv, menfeMartio, capite 69. lexPor- rugallica libro 1, tit. xvi 11.Alioqui res ipfe fola: in pradam veniunt, Meuriius Danicorum libro 11. Sic bello Venetorum cumGenuenfi- bus pertentata: Gr^corum naves & extradti fi qui hoftium laterent. Gregoras libro ix. vide & Crantzium Saxonicorum 11. &Alberi- cum Gentilem advocationis Hifpanicte 1 . 20. Sic fjf David] Sic Reiln rex Syria: Eldtham urbem qua: Idumreo- §• VII« rum fuerat non Idumaeis led Syristradidit habitandam, lecundum leftionem Maforeticam n Regnmxvi, 6 . Cum Volfci J De Vejis idem in Ronnilo narrat Plutarchus: ivihi 'fy}n irr in war turn retulit ] Et Fabius pecuniam venditorum hominum ca- pto Tarento, cum prxdx reliquum militibus difpertiflet. Subditi qui [me Jlipendio & fuofltmptu fuoque periculo helium gerunt J Vi- £.XXI 11. de Cromerum x ix Polonicorum. Ratio m foc'its ejl evidens ] utitur ea Amalafuntha in epiftola ad Iu- ftinianum Gotth. 1 . Spent ex hoftibus lucrandi (beliatam in detmni A> opera comtenfationem 1 Vide Plutarchum Marcello. 0 De fociis exemplum ell] Prifcis Latinis tertias przdz populus Ro- manus praeftabat.Plinius libro xxxix,y. Pro modo miffi militis prar- dam partiuntur pagi Helvetici.tefte Simlero; pro modo fumptuum partiti Pontifex, Impcrator, Veneti, bello contra Turcam. Paruta mr. Pomponius Armenian! minorem Dejotaro Galatiaregi do- navit, quia fodus belli Mithridatici fuerat. Hu qui m procmBu fuerant ] Pifidae partem praedae dabant his qui domosfervarant. Chalcocondylas lib. v. inter regis tabernaculum] Vide & Diodorum libro VI , & Plutar- chum Alexandra. Similia vide apud Xenophonrem ii deCyro, & belli fui iv, & vn. 3 ’ narrat Salomoni in Levatasbel- quod praedam detineret. Dicebat Hh f id fe Ex Procopio ] is Vandalicorum 11 umgerenti infenfos fuiffe milites, 490 BE IVRE BELLI id fefacereut bello finiro diftribueret procujufquemeritis.EtGot- thicorum n , omnem exPiceno pradam convedam adBelifarium quiearn pro mentis divideret; addita caufa: * ^ TS5 pbaf Tret? fiiyx)w , uX,x; j & ihftii m>M-,w&a in- »*c^- non squum effe ab aids magno laborefmos tnterfici , alios atttem fine ulla moleftia metis vefci. Modo quinta ] Eum & Turds morem tribuit Leunclavius libro hi, & libro v. Kvceptis mvibtes bettids'] Sic machine regibus excepts: apud Got- thos. Iohannes Magnus hiftori* Suedica: liuro xi, c. 11. XXVI. Rtft apud hofies reperiantur ] Vide fupracap. iv, $.7. Si is ager Antiochi non fuiffet eo ne populi quidem Romani faElum apparent j Sic nec Bocchi fadus ager vifto Iugurtha is qui non Iugurth* fed Bocchi liberorum fuerat. AppianusExc.legationun.128. Simile vi- de apud Crantzium Saxonicorum xii. Capvt VII. De jure in captivos. I. Omnes captos bello folennt jure gentium fer- vos fieri: II. Eteorym pofteros. I 11. In eos qutdvis tmpune fieri. I V. Res captorum 7 etiam incorporates , domi- num fecjui. V. Caufa cur id confiitutum. V I. *An itacaptis licit urn fit fugere: VII. xAn & domino refifiere. V III. Jus hoc non apttd omnes gent es fern* per obtinuiffe: IX. Nec nunc obtinere inter Chrijlianis ; (7 quid eifit furrogatum. L. Libert tu 5. l.D.de fiatu h«mi - num. L.pojllim- tjii. i.£>. de captivu . L. in bello 9 D,de ca.pt . Libro : om~* ticmvtrum bonum ejje liberum, p.rat, xv. S Ervi natura quidem , id eft cirra fadum humanum autprima:vo nature ftaru, hominum nulli ftinr, * ut & alibi diximus: quo fen-' fu rede accipi poteft quod a Iuri/confiiltisdidum eft contra na- turam effe hanc fervitutem: ut tamen fado hominis, id eft padio- neaut delido fervirus originem acciperet,juftitise naturali non repu- gnat, * ut alibi quoque oftendimus. At eo de quo nunc agimus gen¬ tium jure aliquanto latius patet fervitus, rum quoad perfonas, turn quoad effeda. Nam perfonas li fpedamus, nonfoliqui fededunt aut fervitutem promittunt pro fervis habentur, fed omnes omnino bello folenni publico capti, ex quo fcilicet intra pnefidia perdtifti funt: ut ait Pompotiius. Neque deliftum requiritur,fcd par omnium Tors eft,etiam eorum qui fato fuo, ut diximus, cum bellum repente exortum effet' intra hoftium fines deprehenduntur. Polybius hifto- riarum fecund o: d dv onfyivm; Sisn i» ’c'Amvs ; rngidimo csTTBths osftp Tix.'tm styrtour.m isn't uo/.'mssrkiq.lsftmi. TSii yi T»i5 btnci} 'nsmtettifyots xj tbs f TreAt^a ti/tits xzmcma yrufesv. Quid, inqiiit, patiendum bis eft ut juft a fupplicist pendant ? Dicat forte sdiquis wndend'S atm liberu & uxoribus qustndo armis viciifunt. At hit * belli lege etiam illisferenda funt qui nihil impii commiferunt. Atque CO fit id quod Philo notat his verbis : mx.o'i muJat is ecuyti b&xxfoh r amifermt liber latent, Dion Prulkenfis cum modos acquirendi ■ . qominii ; ■( K 1 ; I S l s 1 a f ( f. ill Oi 41 fi 4 * % 531 AC P A C I S IB. Ill 491 fli mug , 'creu/ eti Tn'hxfta dominii quofdam recitaffet: 3 *7* _ laim cux’jgixu'ni rim T ?%lm> tffl , ubi quern quit hello naBus captfvtm hoc modo fervum fttclumpojfidet . Sic pueros bello captos abducere otXekk »»/«» vocat Oppianus de pilcatu II. II. Neque vero ipii tantum fervifiunt, fed & pofteriin perpe- tnum, nempe qui ex rnatre ferva poft fervitutem riafcuntur. Et hoc L r,p na . eft quod jure gentium fervos noftros fieri dixit Martianus qui ex rum*.x.D. ancillis noftris nafeuntnr. Servitio fubje&um uterum dixit Tacitus, de . fl a,u ht ~ agens de Gennani ducis uxore. ^ nrit lt ‘ 111. Effefta’ vero juris hujus infinita funt, ita ut in fervum domi¬ no nihil nonlicere dixerit pater Seneca. Nulla perpeffio eft quae non 1 Cmtr.f. impune illis imponatur , nulla adtioqutenon quovis modoimpere- tur aut extorqueatur: ita ut etiam laevitia dominorum in ferviles perfonas impunita fit, nifi quatenus lex civilis Iscviriae mpdum poe- namque ponit. Apud omnes pertque gentes , ait Cajus , animetdvertere L.x.D.de poffumut dominie in fervos viu necijque poteflatem fuijfe. Addit deinde fi- hu < V‘} f m nes huic poteftati pofitos ex lege Romana in folo fcilicet Romano. Hue pertinet illud Donati ad T erentium, Quid honjufttm domino in q,„ fuivel fervum ? Sed & res omnes quaecaptat fuerant cum perlona acqiiirun- «*• i“ ra tur domino. Ipfe fervus qui in poteftate alterius eft, ait Iuftinianns, a uihil fuum poteft habere. 1 . fee,,. 1 . IV. Vnde refellirur aut certe * reftr’ngitureorum fententia qui diamt incorporalia belli jure non acquiri. Nam verum eft non pri- /»/>. per mo*ac per fe acquiri,fed media perfona cujus ea fuerunt. Excipienda P* r f‘ tarnen funtea quae exfingulari perfonatproprictate flaunt ac proinde ^'X'emvi- inalienabilia funt ut jus patrium. Hsecenim fi manerepolfunt, ma-1«. iienr penes perfonanr: finon, exftinguiintur. V. Atquehaec omnia jure gentium de quo agimus non aliam ob caufarn introdudtn funt quam ut totcommodis deliniti captores libenter abftinerent a fuoimo illo rigore, quo captos & ftatim & poft moram interficere poterant, ut ante diximus. * Servorum appel- 1 . VupiUuf, txiio , inquit Pomponius , ex e,> fitxit quod imperatores captivos vendsre m P.de V. S. per h c fervstre nec occidere filent. Dixi, ut libenter abftinerent: ne¬ que enim quafipactio eft ut abftinere cogantur, fi jus hoc gentium fpedtes, fed modus perfuadendi ab eo quod eft utilius. Eademque ex caufa hoc jus etiam in alios tranferibitnr, perinde ut rerum do¬ minium. Ad natos atttem dominium hoeporrigi ideo placuit, quia alioqiii fi fummo jure captores uterentur,il!i ipfi nafeituri non erant. Cui confequens eftutnati ante calamitatem, nifi ipfi capianrur, fervi non fiant. Ideo autem natos maternse elfe conditionis placnit genti- bus, quia ferviles concubitus nec lege nec certa cuftodia eranr con- itricti, ita ut nulla fufficiens pratfumptio patrem indicaret. Atque ita L./ex natu- capiendum Vipiani illud ; Lex nature hue efi, ut qui nstfeitur fine legiti- T *- D - dt fit m ° fMtrimomo mettrem fequatur , id eft lex corifuetudinis generalis abaliqua dudta rarione naturali, quomodo juris naturalis vocem ut!u, c. ^nulione quadam interdum jfumi alibi quoque demonftravimus. nu.T. 2 ^ Aon fruftra autem a gentibus introdudta hate jura cxemplo bello- rum civiliuij} in^ljigi poteft, in quibus plerumqqe yidemus captos inter-' 4?2 DEIVRE BELLI interfeditos, quia in fervitutem rediginon poterant: quod & PJutar* chus notavit vita Othonis : & * Tacitus hiftoriarum fecundo. Cx- terum populine an fingulorum fiant qui capiuntur , ex his qux de proeda diximus definiendum eft. nam homines hac in re jus gentium rebus arquavit. Cajus Iurifconfultus libro n rerum quotidianarum: L.naturdli Item qm ex hoftibus capiuntur jure gentium ftatim capientium fiunt, adeo qui- D ‘f/lc ' ^ em Ut ^ Mberi homines in fervitutem deducantur. rer. dm.' V I. Quod tamenTheologi normulli fentiunt, qui bello injufto capti funt, autexcaptis nati, iis fas noneffe fugere nifiad fuos; in heff.l.i eo eos falli nondubito. Id quidem intereft, quod ft ad fuos fugiant dub. j. b e ]j 0 nianente libertatem confequuntur ex poftliminii jure: ft ad alios autetiam pace fadh ad fuos, vindicanti domino reddendi funt. Sed non ideo fequitur animo quoque injici religionis vinculum: cum multa lint jura quae tantum exterius judicium fpedtant, qualia funt hate belli jura quae nunc exponimus. Nec eft quod objiciat ali- quis exdorninii natura talem in animo obligationem fequi.Refpon- deboenim, cum multa? lint dominii /pecies, poffe & dominium dari quod tantum in judicio humano & quidem coadtivo valeat. quod & in aliis juris generibus occurrit. Tale enim aliquatenus Sr jus eft teftamenta nulla dicendi ob deliquium folennitatis alicujus quam Sctodejuji. jura civilia praeferibant. Probabilior enim fententia eft etiam quod &junUv. tali teftamento relidhimeft retineri falva pietatepolfe,faltemquam- T'trrV'*' ^ lu e * non contradicitur. Nec longe abit dominium ejus qui fecun- c"iq,dub.\. dum leges civiles mala fide prarfcripfit; nam & hunc civilia judicia ut dominum tuentur. Et hac diftindtione facile ftolvirur nodus ille quem Ariftoteles nedlit de cavillationibus libro n, c. f : £■& $*««> id. uinu'iyju'i'ixet .^; et 7 1; Kgfvti xj} fodjuv ttj'k ia/jrS, at n -fduJi), r.hy,* c* S' ylfcx. tv cmti agy, JixMD dj b Jiiuuey. Nonne jus eft ut fun qttifque habeat ? At qu& ex animi fui fententia judex judicaverit, ex lege rata funt. Erit ergo idem jus (if non jus. In noftra vero quaeftione nulla caufa fingi poteft cur gentes aliud fpedtaverint quam externum illud. nam fa- cultas vindicandi iervum , & cogendi, imo & vinciendi Sr res ejus habendi, fufficiebat ut captiscaptoresvellentparcere: autfitam feri effent utiftis utilitatibus non moverentur, certenec moturum ' "cos fuerat vinculum aliquod animis injedtum , quodipfum tamen ft omnino fibi neceflarium crederent, * poterant exigere fidem aut ’ jusjurandum. Neque vero temere in lege qua: non ex aequitatena- turali fed majoris mali vitandi caufa lata eft , ea fumenda eft inter- L.KMi. v. pretatio quae peccato obnoxium faciat adtum caeteroqui licitum.Flo- de eapt. rentinus Iurifconfultus : nihil intereft, quomodo capt ivies reverfus eft: utrum dimijjus an vi vel fallacid poteftatem hoftium evaferit. Nimirum quia'hoc jus captivitatis ita jus eft , ut alio fenfu plerumque & inju- L.ptfiimi. ria fit, quo nomine Sr a Paulo Iurifeonfulto nominatur: jus quoad mum ejljm e ff e ctus quofdam i injuria li id quod rei intrinfecum eft fedtetur. Vn- inprmc.ecd. g, jj QC a pp aret ftquis bello injufto captus in poteftatem hoftium venerit, ab eo non attaminari furti erimineanimum fi res fuas fub- ducat * aut laboris fui mercedem , ft quam fupra alimenta prxftan aequum eft: modo ipfe neque fuo neque publico nomine quicquam debeat A C P A C I S', L M, in; 493 debeat domino aut ei cujus jus dominus acceperit. Nec refert quod fuga tabs & fubduftio deprehenfa graviter puniri foleant. Nam& hxc & alia multa faciunt potentiores, non quia aqua funt fed quia ipfis expedit. Quod vero prohibent * canones nonnulli fuadere fer- vo minifterium domini fui deftituere, ft ad fervos referas qui pce- nam juftarn ferunt, aut voluntaria padtione fe addixerunt prace- ptum juftitia:, fin ad eosqui bello injufto capti funt, aut ex captis na- ti, oftendit Chriftianos Chriftianis au&ores potius patientiaefie de- bere quam rei tabs, qua quamvis licita, animos tamen a Chriltianifi. mo alienos, aut alioqui infirmos poffet offendere. Similemque in modum accipi poffunt Apoftolorum ad fervos monita, nifi quod ilia magis vidcntur obedientiam a fervis exigere dum ferviunt; quod naturali aquitati confentaneum eft. nam alimenta & opera fibi mu- tuo refpondent. VII. Caterum ab iifdem, quos indicare cospi Theologis, illud diftum refte arbitror, fervum domino jus illud externum exfequen- ti refiftere illafo juftitia officio non polfe. Eft enim inter hoc & ea qua diximus manifefta difcrepantia. Externum jus , quod qnidem non fola agendi impunitate, fed & judiciorum tutela conftat, inane j erit fi ex adverfo refiftendi jus maneat. nam fi domino vi refiftere licet, licebit & magiftratui dominum tuenti,cum tamen magiftratus ex jure gentium dominum in illo dominio, ejufque ufu defendere debeat. Eft ergo hoc jus fimile ei quod fummis in quaque civitate poteftatibus alibi tributum eft a nobis, ut vi illis'refiftere licitum piumque non fit. Ideo & Auguftinus utrumque conjunxitcum di¬ xit: it a a plebibtts principes & a fervie dofiiniferendi funt, ut ftlb exertit cl¬ ime tolerantis, fuftinecmtur tempornlict, &Jj;erenlur uterna. VIII. Sed & hoc fciendum eft, jus iftudgentium de captivis nec Temper receptum fuilfe, nec apud genres omnes: quanquam Roma¬ ni Iurifconfulti univerfaliter loquuntur, partem notiorem indige- tantes totius nomine. Sic * apud Hebraos, qui Iperialibus inftitutis j ab aliorum populorum communitate fegregabantur, perfugium erat fervis, nimirum ut rette notant interpretes, his qui nulla fua culpa in earn calamitatem devenerant: quali ex caufa videri poteft ortum jus quod infolo Francorum fervis datur proclamandi in libertatem, quanquam id nunc quidem non tantum bello captis,fed & aliis qua- . libullibet fervis videmus dari. r, r :■ !i i? > if it*- IX. * Sed & Chriftianis in univerfum placuit bello inter ipfos orto captos fervos non fieri, ita ut vendi poffint,ad operas urgeri,& alia pari quae fervorum funt: merito fane; quia ab omnis caritatis commendatore reftius inftituti eradt aut eflfe debebant quam ut a miferis hominibus interficiendis abduci nequirent, nifi minoris fievi- tis conceflione. Atque hoc a majoribus ad pofteros pridem tranf- nffeinter eosqui eandem religionemprofiterenturlcripfit * Grego- tas, nec eorum fuifle proprium qui fub Romano imperio viverent, led commune cum Theffalis, Ulyriis, Triballis & Bulgaris. Atque lta “ oc faltem, quanquam exiguumeft, perfecjt reverentia Chriftia- m legis, quod cum Gnecis inter fe fervandum dim diceret Socra¬ tes, Bamtt 2 , 2 ! C.fiquu fer¬ vum 17,?. 4, & c.jcq. Deuteron . xxm, iy. Bodi. de rep , hb.c. I.y. Bart.in l. hcjiet. D. de rapt. Cover- in c.pecca- tum,p.tl,t. II,?;. 6. de jure belli, M.42. Beer. deaf. 178. Silv.in ver- bebellum, t„ mtm. 1 . Lib. tv. ' Plat, v dt rep, 494 DE IVRE BELLI tes, nihil impetraverat.Quod autem hacin parte Chriftiani, idem & lir.m. l. * Mahumetiftaz inter fe iervant. Manfit ramen etiam inter Chriftia- ” am & nos ltlosca P' ;os cuftodiendi donee perfolutumfit pretium,cujus afti- mg.pifo" matio in arbitrio eft vidtoris: nifi certi aliquid convenerit. Ius au- Bxr dccif. tern hoc captos lervandi folet concedi lingulis qui ceperunt, extra P er f° nas eximiaedignitatis: in has enim reipublicaz aut ejus capiti jus vfiidant pleraruinque gentium mores. 26 , par. 2 . Annotata ad Caput v 11. f. i. §.' §. VI. • Ml. ?. IV. V T Cf alibi diximui ] Lib/O 11, C. xxi I, Vt alibi quoque oflendimtts 3 Libro 11, cap. v. 2y. Belli lege'] Servius ad primum dSneidos de Hercule : A turn portu ettm eum Lttomedon arteret, outfits eft y ejus filia Hefione belli jure fub- lata comiti Telamoni tradita eft, qui primus aflender at murum , unde Teucir rntus efi. idem ad x dineidos eandem narrans hiftoriam : Hefionem Grdci Trojanis reddere noluerunt, dicentes fe earn habere pure bellorum. Iofe- phus libro XI v : citxf&telt&bfcs i top? m>>.ipu cum ettpti efient non belli pure, to f T hs/.u>\aTz.i'j top?. & alibi : %rpa pure eo quod in «f- ptos cmflitmum eft , ait Menander Prote&or. multa hue pertinentia habes capite prazeedente: quia leriptores captas res capto/cjue ho¬ mines conjungunt aut azquant. Bejlringitur eorum fenttntiaqui dicunt incorporate belli jurenonacquiri] Valerius Maximuslibro vi, cap.ix,ii.de Cn. Cornelio Afina : ®ui - conful a Pcenis apud Luparas capttts citm belli jure omnia perdidiffet, SaA©-* mrrui rfi lourS, Servu^aliarum rerum dominium , non mints ; quam fui ipfius perdidiu Philo, libro omnetn virum bonum e/ie liberum. Servorum appeliatio ex eofiuxit ] Vide & Servium ad v dineidos, ubi originem vocis faltem explicat. Tacitus hiftoriarmn fecundo ] Et tertio de Cremonenfibus captis : Irritarnpradam mditibus fecerat conjenfus Italia. Si ad fuosfugiant hello immente libertalem confequuntur ex pofllim'mii pu¬ re] Vide infra cap. ix. §. ‘j. Pliniusnaturalishiftoriaevii , 28, de M. Sergio : Bis ab Annibale captus, bis vinetdorum ejus profugus. Tolerant exigere fidem aut jusjurmdum 3 Bembushiftoriaz libro X, a b eonon attaminari furti crimineanimum ft res fuas fubducat. Aut laborisfui mercedem ] Hue pertinent ea qnx a nobis ex Iren, to & Tertulliano allata funt fupra ad libri 11, capitis v n, y . 2. ubi de Hebraris agitur digypto egreftis, ad quos & hoc Philonis perrinet de vita Molls : »i ikcwtefifjci stj Slaxofilpoi , T? cwrut djfyjetas hi isstttw iXjotrts, fiiXpnpg, •vt'hptMm famov mbs fa Ms £A ixr,- fillrfi/lot, fir j fils vtnl^vflois ifijltn/yv , B fix (piXopjgviptf. licut , c a's tcptit, Wf- ppfA efint, nit to Uft-ontplm imfifiew. trifiv ; cl'/ib rsjQ/rns ftp it lrJ ~’ ^ 'Tp-ghtot vzrriftmtmM., dtayy.edict /.u/Sjh ypLsf cfipct' eiru ] xerme ut Kcneots'Mjrr >w ci eA driest yj itpyt tois itrtns lirnhwirres: 3c qux lbi fequuntut plllta. illiautem tumepicerenturfagarenturque, nobilitatbsfuttnemores, rent mcipiunt (tignam vim ingmnk , net, eblitts eorum qua per injuriam dolumqite malum pertule- '■stt L III.. 5 mi i> ft 3fr m i i* 01 'm » {£. > ] »I mi i* AC f ( C I S| LIB. III. 49y perUderttnt, mult a enim fpolia partim ipjt exportarunt, partita impofuerunt ju- tuetitis, non per avttrimm, aut quod calumniator aliquis dixerit, dlieni cupi- dttatem. Vnde enim hoc ilk ? fed primum quidem ut mitdjlerii tarn longi temporismenedem fibi necejfariam haherent , deindeprofervitute per vim im¬ port a poenam non pawn fed nrnlto minor em expetentes. Eft fimilis hiftoria Malchi viri fancti c!e/cripta ab Hieronymo in epiftolis, &Lango- bardi Leupgis quaiii nobis dat proneposejus Paulus Warnafredi libro xv. Adde fi placet & Confeflionem editam ab Lanici Patricii nomine. Canonts nonnuUi ] ex Synodo Gangrenli. vide quae fupra libro 11, line capitis v. Apud Hehrtos ] Vide Praeceptorum vetantium clxxx. ■■Sei & chrifiianis ] Sed & Eilenisa quibus ortum primi Chriftiani duxere. Videlofephum. Gregor at ] Lib. i v. ubi hate verba : ripe©* yip sr®. dtujtv cm jiffs clei xciltm lis T8; iimptiss dxi.^fl©., i ftgvov pa facials JerlaXois > dxe.lt xj ij&ug^ots t'ki t 5 nisius Ttwri-nlg ., to. pBjj wfa- »/jc ctl» 1*311* mv&djetv.-m 3 1 mi/xul#, ptvi dvfya7mSi£t£%,fiy£i tptv »3 , rbrae j ih/j /JUp Shmckr-iv ehtq tpa/dp , tw 3 T : Impe¬ rium aliud eft ob utilitatem regentis , aliud ob utilitatem ejtts qui regitur: hoc inter liberos locum habet, illud inter dominos (ft fervos. Qui ergo tali tene- tur imperio populus in pofterum non civitas erit, led magna fami- lia: Bene enim dictum ab Anaxandrida: tsx. lot $tshur uyxty isAe/sS mNs, Vir bone fervornm nulla eft ufquani civitas . ' hcorlsu.; § ijtp&yiHts rms ts% ti t/TreSsSjjxos ; 8 t t a«. (ft (, K7E (fyj OU7VI ’Ssayo) esSt d[^>nrZnrrin> eftrota as »’;£ wfe" « 2»««ia A«- £av me:zajiv tjv. Nam qui dominm eft principalis , quomodo non erit (ft accejjo- rii ? neque enim aut LazJ ant Sitani unquam controverftam hanc movsbant, non fuijje ab antiquo Lazorum Sumittm. Vtrumque eft ex Menandra Procedtore. Adde qua: hoc capite, §. iv. Vbi omnia ei qui armisplmpoteft dedita funt~\ Videftipra libro I, C. iv, $- 8- & lib. n,c.v,f g i, & hoc libro cap, v, f. 2. & infra c.xx, £.49. & adde Polybii ha-c Excerpro legarionmn 142: « Staines cw- TiSt M 4 Am jan/nsctiiv e7n't$07njr Lilian /ttfSm td,v yftocjn Am vzs’d^nmii Uvjfts Wl yriteii l$t rdvry ’ m\ 'j rts&s mSpctf ^ yntuty* rxs -fstd^fts ct> T? jftp'p f TVUS TJZ/tGl'i , CjTtttvlotS cy$iLvs 7T ft: OCXS J Ai/ftcCS , lift , oft TrmTA'V eivcq KOQi^S- fuf^UiSS conus 9 ras Jihvlas a-ukus f/.rftrt //.vihfls. Gym. fe dedmt in Remanorum poteftatcm, ii dant primim regionem qus ip[o~ rum fuit ftp qua in ea regions funt urbes: virospraterea otnnes acfeminas qui aut in regions aut in tirbibm funt. Infuper fumina omnia, portm, facra, reli- giaft univerfim omnia, ita ut omnium domini fmt Romani, ipft autern qui fe de'diderunt plane rei nuUim. Vide qua modo didtacap. vn, f 4, Iufti- nus libro xxxv , de ludais loquens : Roftea cum ipfis Perfts in ditmern Alexand/i Magni venere. Nonexeo ejfigenere.de Sjfte hoc jus gentium conflitutwm eft] Antonius Tyrios juflit reddere qua ludaorum renebant a fenatu nonconceifa & ante Caflii helium poftefla. dVlemorat Iofephus. Vide & Biza- rum Genuenfis hiftorite libro x. C A P V T IX. De poftliminio. I. Ortgo voch pofilimmt. II. JS uibus in loci* pofllimtnium ft. III. Voftltmimo cjmdam r evert i > quadam recipi. I V . lut pcjUiminii ejfe in puce & in hello , & quid ft nihil in pace dtllum fit ? V. Liber homo hello rnanente quando pof limi- nio rede at : V I- £ht*jurarecipiat,qua non reetpiat . VII. lura & m ipfum ref itui. V I 11. Cur qui fe dedmt jm.pofliminii non habeant. I X. Populm qmndo poflimmi jus habeat. X. &uain his qui pofltrmmo redeunt fnt ju¬ ris avilU . X I. Servi pofliminio quomodt recipiantur, etiam transfugaiquomodo qui redemptt faint. XII. iAn fubditi pofliminio recipiantur . XIII. KAgrospofhminto rsetpi. XIV Circa res mobiles quod difiriraen ohm cbfervatum. XV* Quid circa res mobiles hodie juris ? XVI. Qua res recipiantur ita ut poflminii non egeant. , XVII. Mut at tones ex lege emit , quoad fubditos fuos. XVIII. Pofliminiurn quoraodo obfervd- ' turn inter cos qui hofes non erant: XIX. Quar.do id hodieque locum habere pofitt. S Icut de his quse ex hoftibus capiuntur, ita & de poftlirininii jure nihil ferme f’ani prodiderunt hi qui retro adtis feculis juris co- gnitionem profeffi hint. Accuratiushatc res a veteribus Roma¬ nis traftata eft, fedfttpe confufe minis, ita ut quas juris gentium, busque civilis Romani efle vellent ledtor nequiretdiftinguere. De * voce S 6l £ i 01 Z iu ::: t ro^ la\ l ini 1 2 :ai 1! •; ; b l 5 i : 1 A C P A C I S, L I B. Ill, 499 voce poftliminii rejicienda Servii /enter,tia qui partem ejus pofte- riorem produdionem putat effe verbi ^ line iignifkatu : iequendus Scxvola qui jundum docebat effe verbum a * poft quod rcditum notat& limine. Nam limen & limes exitu & flexionis modo difTc- c j~* T > r ?h runt, cum alioqui origine (veniunt enitn * ab antiqua voce limOjqux'.^'^'"” tranfverfum fignificat) & primitiva notione idem fint, licut materia &materies, pavus &pavo , * contagio & contages, cucumis &cu- cumer, quanquam ufu fcriore fadum eft ut limen magis ad privata, limes ad publica referretur. Sic vetereseliminaredicebant e finibus ejicere, &exfilium * nominabant eliminium. II. Eft ergo poftliminium jus quod nafcitur * ex reditu in li- Lftfjtiim l- - men, id eft lines publicos. Sic Pomponius reverfum poftliminio ait qui intra prxfidia noftra effeccepit: Paulus cum in fines noftros in *l.p4umi. traverit. Sed ex paritate rationis confcnfus gentium rem eo perdu- xit, ut poftliminium locum haberer, etiam li quis homo aut res ejus lb ' generis in quo poftliminium effe placuerat, perveniffet ad amicos noftros, ut loquitur dido loco Pomponius , aut ut Paulus exempli caufa explicated regem locium vel amicurn. Qui bus in locis * ami¬ ci aut locii intelligendi funrnon fimpliciter quibtvlcum pax eft , fed qui partes in bello eafdem lequuntur: ad quos qui venerunt, ut Paulus loquitur, nomine publico tuti effe incipiunt, Nihil enini iutereft homo aut res ad hos aut ad fuos pervenerit. Apud eos vero qui amici funt, fed non earundern partium , bello capti fta- tum non mutant, nifi ex fpeciali pado, quomodo in fecundo federe ido inter Romanos & Carthaginienfes convenerat, ut qui a Car- Ps 'rWii, thaginienlibus capti e populis amicis Romanorum in pori'us Ro¬ manis fubditos veniffent in libertatem vindicari poflent : utque Carthaginienfium amicis par jus eflet. Ideo * qui Romanorum bel- P/«t.Fl. Eurimedulam Odyf- fex H. III. Vetus Romanorum locutio receptos poftliminio etiam ho- fyljimp, mines liberos dicebat. Poftliminio receptttm ( ita enim legendum eft ) Gallia JElim inlibro primo Jignificatiemim qua ad jus pertinent_ , ait ejfeeum beanr utrique parti.Ergo dominium quod habuerat in res ejus is, qui belli jure eum poffidebat, non erat fine omni conditione: celfare enim poterat ipfo invito, fi captus qui fuerat ad fuos perveniffet.Has ergo res fic iile perdit, quomodo hominem cujus erant acceflio. Quid fi tamen alienalfet ? an qui titulum habet ab eo qui belli jure eo tempore erat dominus, tutus erit gentium jure, an & ham recupe- rabuntur ? De his loquor qua: apud populum belli medium exfta- bant.Diftinguendum videtur inter res qua: ejus funt generis ut poft- liminio redeant,& qute extra id genus funt,quod difcrimen jam mox explicabimus , ut ilia videantur alienata cum fua caufa & fub condi¬ tione : ifta vero fimpliciter. Alienata autem intelligo etiam qua: do- nata aut acceptilata funt. VII. At ficut ad poftliminio redeuntem jura redennt, ita & jura L-'mbtU«. t. in ipfurn reftituuntur, ac pro eo habenturut Tryphoninus loquitur p ac fi nunquam ille hoftium potitus fuiffet. de cap't. VIII. Huic regula: de liberis hominibus exceptionem hanc refte aflcribit Paulus : Fofiliminio cttrent qui itrtm victi hoftibm fe dede - L.pofl/imi- runt, nimirum quia padiiones cum hoftibus fadlte valent jure gen- . tium ut alibi dicemus, nec adverfiis eas eftpoftliminium. Ideo Ro- film mani illi a Pcenis capti apud Gellium : pofitiminium juftum non effe fibi, d«cU. dm quantum dejurio vincti forent. Vnde & induciarum tempore non effe . poftliminium redte a Paulo norarnm eft. At hos qui hoftibus dedun- 5 *' tur fine ulla fbilicet pactione, poftliminio reverri refpondit Mode- ftinus. IX. Quod de fingulis perfonis diximus idem & in populis lo¬ cum habere arbitror , ut qui liberi fuerunt fuam recipiant liberta- tem,fi forre eos vis fociorum eximat hoftili imperio. At fi ipfe mul¬ titude,qux civitatem conftituerat, diffoluta fit,verius puto non eun- dern populum cenleri, nec poftliminio res reftitui ipfo gentium jure, quia populus, ut navis, partium diffoiutione plane interit, eo quod tota ejus natura in ilia perpetua conjunftione confiftit. Non ergo, qu* fuerat Sagunti civitas eadem exftitit cum veteribus cultoribus ea fedes odlava poll: anno reftituta eft. necueTheba? cum jam The- bani in fervitutem ab Alexandra veniiflent. Hinc apparet quod Theffali Thebanis debuerant, non effe Thebanis poftliminio refti- tatum : idque duplici de caufa: turn quod novus erat populus; turn quod Alexander quo tempore dominus erat hoc jus alienare potue- rat ^ alienaverat: & quia creditum non in eorum eft numero qua: poftliminio redeunt, Ei quod de civitate diximus haud multum Ii 3 diffi- SO* DE.IVRE BE LLI r.Konuti. diffimile eft quod veteri illo Romano jure quo diffolubilia erant ctmdm. t. conjugia, * matrimonium non cenfebarur poMminio reftitui, fed i.DMcapt. novo confenfu redinregrari. X. Et ex hts quidein intelligi poteft quale fit jure gentium poft- ■ liminium inliberishominibus. Cxterum jure civil! idipfiun jusquod ea attinet quaiintra civitatem aguntur, & adftringi addins exceptio- nibus aut condjtionibus , & product ad alia commoda poteft. Sic d.l poftiimi- jure civili Romano de numero eormn qui poftliminio redeunt, ex- nZfu't em P r * ^" unt transfug®: etiam filii familias in quos patri videtur falva effedebuifle potcffas ilia patria qua: propriaerat Quiritium. Sed gttoque. hoc ideo placuiffe ait Paulusquia dilciplina caftrorum afitiquior fuit parentibus Romanis, quarn caritas liberorum : cui eongruit Sefinib. i. quod de Manlio ait Cicero fuo dolore fanciviffe eum miliuris im¬ perii difeipltnam, ut faluti prolpicereteivium, quaintelligcbat con- tineri fuam: ipfique naturae & patrio.avnori prelatum ab eo jus ma- jeftatis. Detrahit & hoc aliquid de jure poftlimiriii, quod legibus Dem.in Ni- Atticis primum,deinde Romanis conftitutum eft, ut qui redemptus erratum. a p, hoftibus redemptori * ferviat, donee pretium reddiderit. Sed h? c iplum favore libertatis introdudum apparet,ne adempta fpe re- l.fipatre enperand® pecuni® multi in hoftium manu relinquercntur. JEt ilia f P ervirus Hfdcm Romanis legibus inultis mod is mitigatur & po- flc.detoft!, ftrema lege Iuftiniani finitur operis quinquennii: morte quoque re- ifcedi/sima dempti jus repetend® pecuniae exftinguitur : ficut & contraclo inter epi. ift. reditnefttem & redemptum matrimpnio remiffum cenfetur& re- deir.pt® mulieris proftitutione amittirur , multaque alia jure Ro¬ mano in favorem redimentium & in poenam proximorum qui fuos non rediinunt conftitura funt. Rurftim audhim eft poflliminii jus lege civili, eo quod non ea tan turn qua? in poftliminio font jure gentium , fed res omnes , jura omnia perinde habentur, ac ft is qui rediit nunquam hoftium potitus effer: quod Sr jure Attico obtinuit. Nam ut apud Dioriem Prufkcnfem oratione xv legimus-quidam CMi®fefilium dicenscaptum incladead Acanthum &ferviffein Thracia, cum Athenas poftliminio rediiffet, hired itatem Calli® a poffefforibus petiit, nec aliud qtiaefitnm eft in judicio,-quarn an is re- vera Callias effetfilms. Idem narrat Ivleflenios, cum longo tempore ferviiiTent, tandem & libertatem & regionem reccpilTe. Imo & qua: per ulucapionem autliberationem ex bonis fubtradta, vel non uten- L.dktfti-' dofinitaefle videbantnr, adione reidfloria reftituuntur. nam inedi- but. c. da do de majoribus in integrum reftituendis is comprehenditur qui in hoftium eft poteftatc.Et hoc quidem venit ex jure Romano antiquo. qmtus-ex 'At lex Cornelia etiam hxredibus confuluit eorurn qui captiaptfd CAitfr/oajo- hoftes'deccffiflcnt: bona eorum confervans perinde quad qui non 34 *‘ redit jam eo tempore quo caprus eft deceffiffet. (Vus jura ci'viliafi tollas , hand dubie ftatim ut quis ab hoftibus captuseffet * bona Z.Vshm d ejusfutura fuiilent occupantium, quia qtii apud hoftes eft pro nullo habetur. Qiiod ft qui captus fnerat rediret, nihil reciperer prater ea i.bn, a .*,..-.p.: q l1EC j„r e gentium poftltminium habent. Qipod vero captivorum tclpt D r* faecnli Nomadum, quo fenfum naturalis focietatis, qu* ell inter ho- 1 J ‘ s ' 5 * mores exlurdaverant. Itaque apud gentes, etiam qu* bel- mines, lum publicum non gererent, erat qu*dam belli inter pri vatos quafi iplismoribus indidti licentia, ac ne ea licentia ad interficiendos ho¬ mines profiliret, placuit captivitatis jura inter eos introduci, cui confequens fuitut & poftliminio locus eflet, aliter quam cum latro- nibus ac piratis , quia ilia visrem producebat ad *quas paCliones qu* alatrombus & piratis contemni folent. Iuris olim controverli vide- tur fuiffe an qui apud nos ferviunt ex populo federato ft domum re- veniffent poftliminio redeant. itaenim hanc quxftionem proponit Cicero primo de Oratore. Et GallusquidemdElius lie ait: Cumpo- L.mndubi- pulu liberie fiy. cumfederates cum regibus poftliminium nobis eft it a uti cum ' ■ - bofitbus, Contra Proculus : Non dubito quinfederati liberi nobis exter- mfnt : non inter nos atque eos poftliminium efte. Ego arbltror diftinguen- dum inter federa, ut II qua effent qu* belli duntaxat publici compo- nendi aut cavendi caufa effent initaea nec captivitati in pofterum, nec poftliminio obftarent. at ft qua id continerent ut tuti elfent pu¬ blico nomine qui ab his adillos veniffent, ut tunccaptivitate fublata ceflaret & poftliminium. Et hoc rnihi indicare videtur Pomponius D ; cum ait , ft cum gente aliqua neque amicitiam neque hofyitium neque fedus ‘ m tmidtU caufa factum haberr.us, hi hoftes quidem non funt: quod autem ex no~ fire ad eos pervenit illorum fit, & liber homo nofter ab eis captus feruus fit fty. mum : Idemque esi ft ab illis ad nos aliquidperveniat, hoc queque igitur cafu poftliminium datum eft. Cum dixit fedus amiciti* caula, oftendit & a- liaeffe poffe federa quibus nec holpitii nec amiciti* jus inlit. Procu¬ lus quoque eos a fe populos federatos intelligi qui amicitiam aut hofpitiumtutumpromififfent, latis fignificat cum fubjicit: Etenim quid inter nos atque eos poftliminii opus eft, cum Mi apud nos, fiy libertatem juam eft dominium rerum fuarum nque atque apudfe retineemt , eadem no¬ bis apud eos contingmi Qua re quod apud Galium dSlium fequitur, qu& obf. ix,e. naticnes in ditione noftra funt, cum his poftliminium non eft , ut redle legit Cujacius, hoc additamento fupplendum erit, nec cum his quibuf- cum fedus amiciti* caufa habemus. XIX. At noftris temporibus non inter Chriftianos tantum, fed BedM.iM « apud plerolque Mahumetiftas, jusut captivitatis extra bellum, ita re P' e,7 ‘ . poftliminii evanuit, fublata utriufque neceffitate ob reftituram vim ejus cognationis quam inter homines narura elfe vo'uit. Habere tamen locum potent vetus illud jus gentium , ft res fir cum gente rabarbara ut fine indidlioneaut caufa omnes externos & res eorum boitiliter traflare pro jure habeat. Atque earn in partem dum h*c Icribo, judicatum ell in liimino Auditorio Parifienfi, cactus principc I i j Nicolao $. 1 . $. II. Jo6 DE IVRE BELLI Nicolao Verdunio: bona qua: Francorum civium fuerant ab Alge- rienfibus,populo prardatioiubus maritimis in omnes alios graflari lb- lito,capta belli jure mutaffedominum: ac proinde cum recepta ab aliis effent, facta eorum qui reccpiffent. In cadem cognitione & hoc judicatum eft quod modo diximus, naves hodie inter ea noneffe qua: poftliminio recipiuntur. Annotata ad Caput ix. P Oft, quodrcditumnotat j Vnde Poftvorta dea. . .. .. $. IV. Ab antique voce limo ] Servius ad xi i vEneidos & Donatus ad illud Eunuchi limit oculis, Feftps : Limmobliquus id eft tranfverfue, ' ftpliminct. Ifidoms libro -xv, c. 34- Smites appelletti antique vtrbo . tran filer ft, mm tranfverfa omnia antique lima dicebant, d quo & limim oftio- rum, per quaforts & inttos itur & limites quod per eos fonts in agros eettur. in Gloffario Limes vikaytet, ales. Coneagio ftp contagss ] compages & compago, quod ipfum olim fuit compagen, utdocet genitivus & verb'qm mde deduftum ,iicut'& fanguis fuit fanguen. Nom'mabanteliminiutn ] Et colliminium inSolino eft quod vulgo collimitium. Lx reditu in limen ] Hinc fumpta tranflatione poftliminium eccle- fiafticse pacis dixit Tertullianus de Pudicitia. Amici aut focii intelligendi non ftmpliciter quibufeumpax eft 3 ita fenliffe Maroci & Feli iregem apparet ex Thuani libro cxxxinanno cio iocm. Qui Rorr.anonim bello Punico fecundo captiin Grsciam commerdopervene- runt, ]tis ibi poftliminiinon habuerunt] Valerius Maximus libro v , cap. ix, 6 . Diodorus Siculus Excerpro legationum n. 3. Sic& Rhodii quos Athenienfiuna cives bello Philippi emerant liberaliter Arhe- nienfibus reddidere. Polybius Excerpto legationum n. 3. Hisquinon virtute belliedfuperati fed fttto fuo deprehenfi funt~\ Vide CX- cmplum apud Parutam belli Cyprii lib. 1. Nift idpaeiuerat comprehenfum ] Vide Iofephum antique hiftoria: xi 11,2. Polybius padtaponit comprehendentiaut captivi redderen- turinpace Philippi, Adtolorum.cumexceptione tamen,&: Antiochi. excerptis de legationibus 9,28.3 y. Eadern exempla habet Livius,& praterea pacis cum Nabide. SimiKa aliquot fuppeditat Zofimus.^ Vt ecce Probi pax cum-Vandalis & Burgundis lie inita: itp'd-nyfroa kdtu/ i&ijtbsaixfigt.AcljTissftsi'ivptv’fyinrs, tbalSscq , nt ftp predam ommlft quofeunque babebant captives redderent. Lib. I iimilem pacem narrat lu- liani cum Germanis, item cum Quadis qui in Germania libro in. Ammianus Marcellinus libro xvn derege Alemannorum Suoma- rio : pacem genibus curvatusorabat. ftp earn cum concejfioxeprateritonim fab h 'ac meruit lege , ut captivos redderet noftros. mox deSarmatis: jufiobli- nere fedes impavidt noftros reddidere captivos : de alia rurfum Sarniata- rum parte idem dicit. Apud Zonaram muka talia: inter camera in rebus Michaelis qui Alias Theoplulijde Bulgaro loquens: tbs : -me Mu; ft tttii ;(• fc. 4 ICC el B i i a a a- Is «&'• a* (if" 1 ' j# c#? £ ># ' » 5 AC P A C I S, LIB III* JoJ? Asn-^5 lAdOGspSawf mnktvjpromiftt captivis fe daturum libertatem. Nicetas Iibro 11 Captivis omnibus libertatem ait datam , exceptis Coriti- rhiis & Thebanis virisacmulieribus. Interdumconvenit, ut reddan- tur captivi, qui a Republica poftidentur : ut apud Thucydidem v. Vt id quod' evemjfet pro jure acciperent ] Vide Priicum excerpro de legationibus 28. & Bezarum de bello Genuenfium in Venetos li- bro M. Nec fervi ] Totilas Pelagio Diacono a Romanis ad fe miffo edicit nedereddendis Siculorum fervis verbafaciat, dicens iniquum fore ut Romani commiiites fuos veteribus dominis dedant. Locus eft Gorthicorum nx. In bello r.deunt poftlminio homines , qni , anteyum caperentur , libeti fuc- nmt ] Iulianus oratione in malos Cynicos: cu «s» oi kctui ^ brdrisf to v y-«i o< vo^i ri%.s eripiunt ptratis J Idem apud Venetos. Patet exlirerisFraxini Carafi Tomo i. C A F V T X. Lib, III, c.4. Monitadehisquasfiunt in bello injufto. I. Quo fen fit pudor vet are dicatur quod lex IV. Qui hinc, & quatenus ad reHitutmem permitttt: 11. ptatum hoc ad ea qua jure Gentium permijfa dtximus . I I I. interna injujlitia injuftum ejfe quod ex hello injuflo fit. oblige ntur. V. yAn res capt a bello injuflo reddenda fmt ab eo qui cepit. V l. isiti & ab eo qui detinet « Y" Egenda mihi retro veftigia, & eripienda' bellum gerenribus pe- I ne omnia qua: Jargirus videri poflliin, nec tamen largitus Turn. ■*““ / ’nam cum primum banc juris gentium partem explicare finn aggrefliis, teftatus lum juris efle aut licere multa dici eo quod impu- ne fiant, partim etiam quod judiciacoaftiva fuamillis auftoritatem accommodent, quae tamen aut exorbitent aredti regula, five ilia in jure ftrude didto , five in aliarum virtutum prsecepto pofitaeft, aut certe omittantur fanftius & cum majori apud bonos laude. InTroa- dibus Seneca: dicenti Pyrrho Lex nulla capt 0par tit, antpoenamimpedit, Regerit Agamemnon, &uod non vet at lex, hoc vet at fieri pudor. Quo in loco pudor npn tarn hominum & famae , quam aequi &boni, autcerteejus quod arquius meliufque eft, refpe&um fignificat. Sic in Iuftinianeis Inftitutionibus legimus : Fidei commiffa appellatafunt, quia nullo vinculo jur ; s , [edtantumpudore eorum qui rogabantur , continebantur • Apud Patrem Quintilianum: Non aliterfalvo pudore ad fponforemyenit • Cr dttor, quam.fi recipere a debitore non poffit . Atque eo ieniii fitpc vide as juftitiam cum pudore conjungi. Nondum luft tiam facinus mortale fugdrat: Vltirm de Super is ilia reliquit humum ; Troqut ACPACIS, LIB. III. foj Troque metupopnlum fine vi Tudor ipfe regebat. EModuS : Ai'xi) J[’ ebyf^tr'i K91 “this ' openiin. t Owe tfV-r /3A«Y5 efi o iguyc T tpS^c, - nufquam Tudor; aurea mfiquam Iuftitia linftdtmtpravi melioribustdtro. 1 Plato libro xi i de legibus: ■mffiy®-" ffiaibSs tslr.it XejX-rtq 71 ^ aflas Pr>u i ,rtI - ■ «{>Q. Emendem 3W£sJg©-‘ ; utfenfusfit: Comes pudorts juftitia vocatur, gr quidem. Nam & alibi idem Plato fic loquitur: %s hi?a* ftd mem- trier. ■nSfiri hjftrmy fitt kni’Koils itav, hs#.Tei\ kifiamitc dibit -n ygq bixlvj in’ an d fi™ 7iitew rfirygi rt syj bicr/agi CpiXtac Tutiyupi. It ms metuens ne plane internet genushumanum, ded.it hommibus luftitiam ac Tudorem, ornttmenta civitct- lum, fip ad mncitiam colligandam vincula: 8c Plutarchus fimili modo bir.Su vocat evoi n$y albit, luftitiam pudoris cohabitatricem : qui & alibi jun- ^ git aibs & d'tv£.ioro’sL. Apud Dionylium Halicarnaffenfem iimul nomi- lh.xi i r. nantur cuba ; vg\ bir.it. pudor decorum ffi honeftum. Sic & alb's 8c antiq. c. 19 . im{rMav copulat Iofephus Tudorem 8c TEquitatem : Paulus quoque Iu- ‘ rifconfultus conjungit naturale jus&pudorem. Cicero autem inter rim mpt. juftitiam & verecundiam ita fines regit, ut juftitia; partes ftatuat non off. 1 . | violare homines, verecundiae non offendere. Cum eo quern ex Sene- * * ca adduximus verfu bene convenit di&um ejufdem in fcriptis philo- fophicis. * &uam angufta innocentia eft ad legem benum effe ? &mnto latittt ofikiorttm patet quam juris regula? quammultapietas, humanitas, liberalitas, juftitia, fides exigunt iqtu omnia extra pubticas tabulasfunt. Vbividesjush juftitia diftingui, quia jus accipit id quod in judiciis externis viger. Idem id alilai explicat egregie exemplo juris herilis in fervos. In Lib. j de mncipio cogitandum eft, non quantum illudimpune patipoJfit,fed quantum ti- OUm. e. 18 . j hi permittat rtqui bonique natura, quaparcere etiam captivis & pretio paratis \ filet. Deinde : Cum infervum omnia liceant, eft aliquid quod in hominem here commune jus animantium vetet. quo in loco notanda iterum vocis i licere diverfa acceptio, altera exterior, altera interior. 11. Eundem habet lenlum ilia Marcelli in Senatu Romano diftin- Liv. Axxvi. 1 ; ftio : non quid ego fecerim ind fiquifitionem venit ,quem quicquid in hoftibtts fea jus belli defendit, fed quid iftipm debuerint: ex a’quo & bono Icilicet. •| Idem diferimen Ariftoteles innuit difputans an jufta dicenda fit qua; Ps/.i, f.6« ex belio oritur fervitus ; Orrc 10 . Ion. II >10. Libro pr&- ceptorum Le¬ git prACepto jubente xvl- Silv.inver - bo bellum, p. lo>& 1\ 9 & 12 . Covar.d.§j_ I i, «. 8.^ lib: 11 3 f.I), libus Romanorum decreto reddita libertas etiam ilia publica, & quiL,n.xiu. erepti erant agri. Etpoftea'* LigureS quiaM. Pompilio venditi fuerant, reddito emtoribus pretio reftituti funt in libertatem, bona ub • lxnI - quoquereddicurata.Idem de Abderitis decrevit fenatus addita cau- fa, quod injuftum bellum illatum ids effet. Poterk tamen liquid lum- rusaur opera impendit is qui rem tenet,deducere tantum, quantum domino valebat adipilci defperatam pofleffionem, fecundum ea qua: alibi explicata funt. Quod li rei pofteifor culpa: exfors earn confum- ferit aut alienaverit, non tenebitur riili in quantum cenferi poteft lo- cupletior fadtus. Annotata ad Caput x. Q Vam angusla innacentia efi ad legem bonttm effei] Idem Seneca de Beneficiis V, 21. Multa legem non habent, nee actionem, ad qua con- fuetudo vita human} lege omni valentior dat aditum. Quintilianus Inllitutionum oratoriarum lib. in , c. 8 ; Sunt enim qusdam non lau~ dabilia natures, fed lege conceffa, ut in Xll tabulis, debit oris corpus inter credi- lores dividi limit, quam legem mos publicus repudiavit. Cicero de Officiis libro III: Aliter leges , aliter Philofophi tollunt aftutiets . Leges, queue - m mam tensre res poffunt: philofophi , quatenus ratione intelhgen- titt. Nam fa lex juflum quid eft ] Seneca ad Helviam c. 6. Alii armisfibi §• win alienaterra fecerunt. Pugnare videntqr jus &r aliena. Sed conci- lianda at docet hie textus. Pvepere qua: fupra hoc libro cap. i v, f 2. Lactam ius ] Auguftinusvero epiftola iv, qua: eft ad Marcellinum: Ac per hoefiterrena ifia republics Chriftiana precept a cuBodiat, etiam ipfa bel- U[mebenevokntiqnongerentur. Idem dediverfis Ecclefiaeoblervatio- nibus, Apud veros I)ei cultcresetiam ipfa belletpetretta funt, Vt is qm damnum deiit,five interficiendo, five res corrumpendo , five prtt- dits agendo, id ipfum refarciat ] Num. v, <5. Hieronymus ad Rufticufn : - Necdiffertur-tiltionisfentmia fi n;n reddmtur tmtverfa. Auguftinus in e- piftola ad Macedonium qua; eft uv: si res aliena propter quam pectatum ejt, reddipo.fit, ffi non reddttur, bxnitentia non agitttr fedfimtclatur. Retulit Gratianus in caufamxi, quatftionevi. Negat grata fibi ef t jejunict eorum qui non jure captos de tine bant ] Locus §. eltilluftris Efaix lviii, 6,7. Habes cum Grace apud Iuftinum Marty rem in collcquio cunui'iyphonei Hon Judetos tantum J Vide ctnones pcfenitentiales Mofis Maimoni- 32 cap. 11, f 2, Er Mofem deKotzi praxepto jubentexvi. Mahumetiftcj ] Vide Leunclavium Turcicomm V, & xvi 1. Ccmquiftos yedemit, prdia refiitm 3 Antonius Tyrius coegit § reddere 11. hi Lucamt Off I- Off. II. II de Clem . '«p. 4. De Font 9 L ix. yi* DEI7RE BELLI reddere quae Iudaeorum tenebant. Homines ab eis venditos jufflt li- berari, bona dominis reddi. Iofephusxiv Antique Hiftorix.Macri- nus Parthis reddidit captivos, & praedam quod caufa fuiffet cur Ro¬ mani pacem rumperent. Herodianus iibro xi v, in fine. Mahumeres Turca liberari juffit eosqui fuerant in oppido San&aeMariaein A- chaia. Chalcocondylas libro ix. Ligures ] Vide Excerpta Peirefiana Diodori Siculi. C A P V T XI. Temperamentum circa jus interficiendi iQ bello jufto. I. Inbellojufto atlm quofdam interna juftitia carere; quod exponitur. II. Interfici qui pofiint fecundum juftitiam internam. III. Ob infortunium nemtnem rette interfi¬ ci, ut qui coatli partes fequuntur : I V. Nec ob culpam medtam inter infortu¬ nium & dolum: cujus natura explicatur , V* Diftinguendos auttores belli ab his qui fe- quuntur . V I. In tpfis autloribus diftinguendat caufas probabiles ab mprob.abilibus . VII. Edam mortem meritis hoftibus fiepe pcenam retie condonari. VIII. Cavendum quantum fieri potefi ne innocentes , etiam prater propofitum , occi- dantur. I X. Pueris femper parcendum : feminu nifi quid gravius admiferint & fembut. X. Parcendum & his qui facra ant literal tantum cur ant* X I. Et agricolis: ) X 11. Et mercatoribiu aefimilibus: X I 11. Et captis. X IV. Recipiendos qui dedere fe volunt fib aquu conditionibm. X V. Parcendum & his qui fine conditiene fe dedidetunt. XVI. Mac ita vera nifi grave delittum an¬ tecedent: quod quomodo accifiendurn. XVII. Delinqueiitibus ob mdtitudineni retie parci. X VIII. Non accidendos obfides nifi ipfi de/iquerint. X I X. iAbfiinendum ab omni dimmtionc inutilt. S Ed nec in belio jufto admittendum eft quod dicitur Omnia dat quijuftariegat. Melius Cicero : Sant quad am officia etiam adverflts eos fervanda a qui- bus injuriam aueperis. * Efl enim ulcifcendi gf puniendi modus. Idemlau- dat vetera Romanorum tempora cum exitus bellorum erant, aut mites, aut neceffarii. Crudeles vocat Seneca, qui puniendi caufam ha- bent, modum non hetbent. Ariftides Leu&rica prima : mi vo/dfitss u,flia%us ddlKotv, y-oii 715 cistks vpugjtcif a'iu.Tzhn$gfi, t ddt*du 3 ‘* iis%ts xssnfiyi 7 tuMv. Pcjftnt [cine , pojfunt etiam qui fe vindi- cant injufti effeft modum excedant. Nam & qui n puniendo progredituradid quod iniquum efl,fecundus efl injuria aucior. Sic, Ovidio judice , rex qui- dam cs.de nocentum Si nimis ukifeens exflitit ipfe nocens. Platarenfes in Ifocratea oratione quserunt, « Sixain isnvxAp n is me eieifits; vflj\ J'jyes; ms Ttfa,ag/.ac: an’&quum Jit obtttn- tillapeccata tafn graves fytniquas poenas cxigere? Idem ille Ariftides fe- cunda pro pace: fib «»3-’ 'fatten owrissTifU'ifvitn&e , oxomm > ax, seinx t(cfj Tivss bpTSc auigl Kj tv fciTfos vis vu.se g/.a; : non hoc tantum refpicite qms ob caufas peer, as fit is exacluri,fed (fl qui fint de qttibus fumenda fit poena , t 1 I y tt tl II fi IjO :a jta [v jO '0 3)1 'j; ki m a it m ’d n R ? air 'M M E/m -s. i o- :« * ii > i ■■ $ ip ij* if ri 1 kf V AC PACISjtlB. III. J*3 qxinosipji, faquit jujlmpoemrum modus. Laudatur PropertioMinos: ViBor erat qmmvss, * aquus in.hojlefuit, Sed & Ovidio: Z/g« captis juftijfimtis tmBor Hoftibtu impofuit. II. Quando autem jufta fit interfe&io (inde enim nobis incipien- dum eft ) in bello jufto , lecundum juftiriam internam, quando non fit, exiisintelligi poteft quae capite primo hujus libri a nobis expli- cata funt. Interfici enim aliquem contingit ex propofito , atit eitra d - i ; “ propofitum. Ex propofito juite interfici nemo poteft , nifiaut in pee- ^ 3 ' Ss nam juftam aut quatenus abfque eo vitam & res noftras tueri non pofiumus: quanquam illud ipiiim ob res caducas liominem occide- re, etiamfi ajuftitiaftri£ledi£i:anon abeat,a caritatistamenlege diG cedit. Poena vero jufta ut fit, opus eft ut ipfe qui interficitur delique- rit, & quidem tantum quod apud aequuni judicem mortis fup— plicio poffit vindicari. qua dc re eo nunc minus differemuS, quia quicquid ejus feiri oportet fatis explicatum arbitraiiiur capite de paenis. III. Supra cum de fupplicibus ageremus (funt autem ut in pace ita& in bello fupplices) ailcrevimus nsd\ infortunium injuri/m. Gylippus eo quern ibicitare coepimus Diodori Siculi lo¬ co qnterit, utra in claffe Athenienles poni debeant, infortunatoruni aninjuftorum : & pro infortunatis habendos negat qui ultro nulla lacefllti injuria Syracufanis bellum intuliffent: unde infe.tr cum fpoh- tebellum fufceperintjferendaquoque abipfis belli mala. Infortuna- torum exemplum funt illi qui non hoftili animo apiid hoftes funt* quales Athenienles temporibus Mithridaticis, de quibusfic loquitur Vellejus Paterculus : Siquithoc reheUandi tempos , quo,Athena oppugnata a Sullafunt imputat Athenierifibus, nimium veri vetitftahfque ignarw eft. ad- to enim certa Atkenienfittm in Romanos fides fuit, ut femper & in 6>Hni re, quicquid fine erafide gereretur id,Romani Attica fieri pr&dicarent. Citerum turn opprejji Mithridatis armis homines miferrima conditionis , cum ab inirmcis tenerentur, oppugnabantur ab amic'ie, gf animas extra mcenia, corpora necefftta- ti[ententes, mtmtmros habebtmt. qua? pars poftrema ex Livio furnta ijb.xx.vt, videri poteft apud quern Indibilis Hifpaiius corpus durttaxat fuutti apud Carthaginienles, animum apud Romanos ait fuilfe. Nimir'mn, ut p ™ $>««■*- ait Cicero , cmnes quorum in alteritis maw vita pofta eft , fdpites cogitant i,0 \ quidpojftt'u , cujus in ditione ac poteftatefunt.quam quid debeat facere. Idem pro Ligario: Tertium eft temptip, quo po[i Adventwn Vari in Africa reftitit. quod ft eft crimimfum^neceffttatii crimen eft ,nonvoluntatis. Atque hoc fb- Cutus eftluliatius in caufa Aqtiilejenfium tefte Ammiano, qui cum paucorum fupplicium narraffer , adjicit '.Refidui omnes abiermt inno- r.it, quosin csrtaminwm rabiem * neteffitas egerat, noti voluntas. Ad Thu- Lib. i. cydidis locum de Corcyrenfium captivis vendiris vetiiscommenta¬ tor : T5 v y.r.pp '1 r» itfiitnixx v^oisss , f ds kmjns g-ird ’jftyf'j va; dihuc tc d disLas rds fti pend ysdyov dixetao 7tote//,£p;. Oslcndit de- tr.miam ciignam Grstcorum ingeniis: durum enim poflpitovam captos occ deres fervosbrstfertim , qui non fm volunme bellum rerunt. Platsenfes in didla orationeapud Ifocratem : * fiUirtos dan.’dHrfi&i&bns Kk von Vran. Lib. S. Lib. Till. till. xxv. 2 up in in lib, XXV HI. yi 4 BE IVRE BELLI non volentes fed coaffi ill’s ( Lacedatmoniis) fervivimus. Idem de Oriels uliis : ro'ig trapittn yh o oeesrots cityXxS-M wieyngreus jj oOnicag pity luS» ■ijouv : illorum ( LacedamOniornm ) partes corporefiequi cogebcmtur , ammo vobifeum erant. Herodotus dePhocenfibus dixerat: ixjm;, «'» vzt avayujctris : Medorum partes fequebantur, non if ante fed vi nxeffita- tis. Zeldis, ut Arrianus narrat, pepercit Alexander, ‘ok «©V piao'iyw- gua) ovrgcfiliboiq rois fictfeccecis quod coacli fuiffent in partibus barbarorum. Nicolaus Syracufanus apud Diodorum in oratione procaptivis: ci cl cl play cl Ttj Tav y.gai vi> repair, chcq T ^5 sfnnctac ft!) cm p.&y.dfs roll ic”lcr,',urn ; iim’diattim ejfe faunas ubi non antecelfit longa animi deliberatio'. Cujus ge¬ neris ea przeipue funt * quae neceflitas fi non defendit, tamen exca- fat. Nam ut Demofthenes ait in Ariftocratem, «t umv'Hgucq ggfiag n d tcg&r.Ttoii ■/) fin Acyteuo' dtpufScrst ctTmtloe; ■ a Tcdui) fifty. dzej'icArjfaifa art t«i muuut mecejfitatis impulfus auferunt diittdicatienem de eo quod agendum ve! non agendum eft, quote non nimis rigide expendendo hot fiw «b eqm remm orlietis. Qui fen!us etiam latius ab codetri-fexpri- mitur in oratione de falfo teftirponio ad verfus Stenhanum. Thucy- d'des libro quarto : 7Cfi eiy.ls- eriuj •T7.f*7ri>}d/Zu) dj ojvoi tin. y.dlfa/ijjfjoi) yiyf u t>3\ -n yiyitdX Kj tlik rS %S. $ fi ,'Tz*v UkScriav f^TdJv ts pvi aveiyzYi jzaj&if owfAcfa&iir * VTti to<5 ^73 izJii i it Cy edit do effe * apud K. k Z bend Lib. vll. Lit. vlll Lit. v belli ltd. Gd. Lit. IS. yi 6 DEIVRE BELLI’ Deum queque par at am effe veniam bis qui hello ant qua fimili necejfitatetracfi aliquid admittunt. nctm fa Dearum altariaperfugium patereculpis non volun¬ taries : fa injuftitiam iisaffcribi qui ultra mali funt, non hisquos ad audendum res extrema impellrnt. Cxrites apud Liviutn ad Romanos: Ne appella- rent confilium, qua visacnccejfttas appellandaejfet. luftinus: FachmPbocen- fmn, tametfi omnes execrarenturpropterfacrilegium, plus tanun invid'u The - bants, a quibus ad hanc ncceffttatem compulfi fuerant, quam ipfis intulit. Sic liberate judice, qui falutis caufa prxdatur ftxi -h x , lo- la verborum inerepatione. Mera inforrunianee poenam merenrur, nec ad reftitutionem damni obligant. Injuftar aftiones ad utrumque. Culpa media ut reftitutioni obnoxia eft, ita poenam faepe non me¬ rer ur, praefertim eapitalem. Ad hoc illud pertinet Valerii Flacci: At quibus invito maduerunt fanguinc dextm , Si firs fiva premat miferos,fed proxima culpa Nos variis mens ipfa modis agit, (ftfua car punt FaBatvirosrefides. V. Quod monet Themiftius * diftinguendos qui aftores belli fee- runt ab his qui alios ducentes lecuti funt, ejus paflim exempla in hi; ftoriis exllant. Natrat Herodotus Graecos pcenas fumpliffe de his quiThebanis ad Medos deficiendi audores fuerant. Sic Ardesprin- cipes fecuri petenffi, narrante Livio. Eodem auftore, Valerius Le- vinus , Agrigento capto, qui capita return erani , virgis cafis fecuri ptf ouffc. a * IS I B lb I ? ii J 1 i' I p i' s 1 !] *• i>W m AC P A C I $, LIB. III. 517 dtfit; csierot pr&damque vendidit. Idem alibi .*.Atella Calafiaque in deditio- Lib. xxvl. n em accepts : ibi quoque in eos qui capita rerum erant, cmimadverfum. Rur- lum alibi, Quoniam defeSionis auffores merit as poena! a Diis-immort dibits fe, a 11 obis habent 1 P. C. quid placet de innoxia multitudine fieri ? Tandem igno- tum eft illis facivitcts data, nimirum, ut idem ibi loquitur , at unde orta ^ culpa ejfet, ibipcena confifteret. Laudatur apud Euripidem Eteoclus Ar- ^vm» givus quia Culpam ferebat femper illo judice (P Reusipfe: non urbs patriot, qua paffvn mdi ReBoris ergo fuBinet cdumniam. Et Athenienles, ut Thucydides narrat, poenituit decreti adverlus W>. m. Mitylenxos, rri Afv ixli/j ILjg.tpS-eigpi piaX.cn vj £ r£s kmxs,nt tot am civitatem poiius quam fobs defeBionis audores interficerent. Narratur & Diodoro Demetrius captis Thebis decern folos interfeciffe auctores defe- ctionis. VI. Sed in ipfis quoque belli audloribus diftinguendte caufte: funt via. deju- enimqusedam nonjufts quidem. fed tamen tales ut non improbis re aeUl ’ poffint imponere. Scriptor ad Herennium deprecationis caulam x- n fJ ?j r . quiffimam hanc ponit, fiquis qua: peccavit, non odio neque crudeli- tate, led officio & redto ftudio commotus fecerit. Sapiens Senecae, ■ hojles dimitt et faltos, aliquando etiam laudatos, ft honeftis ccmfts pro fide , pro * federe,prolibertatein helium accindifint. Apud Livium * petlffit erro -, ljb.fill.' ri veniam Canites quod fuerint auxilio confanguineis Phocenfibus. Chalcidenfibus & aliis qui ex federe Antiochum juverant data a Ro¬ manis venia. Ariftides Leudtrica lecunda Thebanos qui Lacedie- moniorum dudium contra Athenienfes lecuti erant, ait £ diruhts [S£f\(S>' Jiy.cua'j triga Tufi t/Aiifiib , T'j 7 ngts\ ccMj TS?s iys/dfieig: inpart em quidem veniffe irjuftn ablionis , fed quam jufio aliquo ve- Urmi,fi.deinprincipesfuifederis. Cicero de Officiis primo conlervan- dos eos dicit qui non crudeles in bello , noq immanes fuerunt: turn bella quibus imperii gloria propofita eft, minus acerbe gerenda effe. Sic Ptolemseus rex Demetrio fignificabat, £ ■del •malm olfyiy'zfei o\'f«s 3 vfi >£%«5 mtepivfiov xvTvis' non de rebus omnibus, feddeimperio ftp gloria in¬ ter ipfos cert amen effe. Severus * apud Herodianum : Cum helium ad- Lib. nr. verfus Nigrum gejfimm non it a fane fieri of as tnimkitittrum emefas habebamus . nampofitum in medio principattm clique adhuc in difceptaticne verfantem pa¬ ri ambitu uterque noftrum ad fe trahebat. Saspe habet locum quod de Cie ■ Epift. bello Ca:laris & Pompeji eft apud Ciceronem : Erat obfmritus qm- dam : erat cert amen inter clarijfimos duces : multi dubitetbant quid optimum ‘ - ejfet. Et quod idem alibi: etfi all qua culpa tenemur err or is hwnttni, a, fee¬ ler e certe liberatifumus. Plane tit apud Thucydidem dicuntur venia digna qux hunt fin Xing 3 y.Uxtsov apngna. De Dejotaro idem ille Cicero: non ille odio tut progrejfus , fed errore communi lapfus eft. Salluftius in hiftoriis : Cuter a multitudes , vulgi more magis quam judicio, (of alius aliitm quafiprudentioremfecuti. Quod de bel'lis civilibus Brutus feripferat putem non male ad pleraque bella alia referri pofle; * acrius l lf e prohibenda,qmm in fupemtos iracundiam exercendam . V II . Etiam ubi juftitia hoc non exigit, line tamen- convenit bo-- K k 3 nita-4 Ji8 DEXVRE BELLI nitati * convenir modeftia, convenir animo excel (b. Ignoftendsanr • wrfna.xn. xiffepopuli Romanimagnitudinem ait Salluftius. Taciti eft : quanta.perui- Dc ciem.i , taciti <» hftem , juntabeneficentia adverfits fupplices utendum : At Seneca ; c“p. }. Perarum, nee generofarum quidem pqrmordere urgereabjeclos. ikphmtet leomfyue trdnfeunt qtu impukrunt. Sape oportunum eft lilud Maron s: Non hie victoria Teucrum Venmir, out ernima unit debit difenmim tans a. Eft in earn rerqjpgnis loc.us in libro quarto ad Herennium: Rem majores noftri hoc comparaverunt. tit nemmem regem, quern arm is cepiffent vi¬ ta privarent. Quid it a ? quia, quam nobisfacultatem fortunes dedtffet, ini- quumerat in eorum fupphcio conjumere, quos eadetn fortunes fault ante in am- fliJpMoftatn collocarett. Quid quod exercitum contra duxit i define memmiffe. Quid it a ? Quia viri forth eft,, qmde viitoria contendant eos holies future: qui vicii funl, eos homines judicare, titppftt helium fortitudo minuere , fatem hu- mankas augere. At ille, ji viciffet , num idem fcciffet ? Quid tgitur ei paras ? quia tahm ft'idtimm contemnere, non imitari confuevi. Si de Romanis hoc accipias (incermm enim hoc, cum & peregrinis & fi&is argumenris utaturis leriptor j'adverfa fronte pugnat cum eo quod habemusin panegyrico qui ditftus eft Conftantino Conftantii fiiio ; Cornier licet Jit quidevinefo: habet perveniam perduelles, fortior t amen eft qui talent iratos. Renovajii lmperator vetertm ilium Romani Imperii fiduciam qui decaftis ho r {Hum ducibus vindiBam tnorte fumebat. Tunc enim captivi reges cum d forth vft tie ad forum triumphantium carrtts honefiafjent, Jin.ulatque in Capitolium iurrum {lefteye coeperat Ifnperator, abrepti in atreertm necibantur. units profe- 1 vide-Plut. tp{o Paulo quifedentew{e acceperat depreccmte (lege : units Perfcus ipfo Paul? faith c 4 ?- qui dedent em Je acceper.at deprecant e) legem illius {everitatis evafit: uteri in winetdis H luce privati aliis-regibus dedere documentum , ut mallent amia- tiam colere Romanonim quam exajperare ’uflitiam. Sed & hicnimis laxC. Dicit quidetr) Iolcpjhus idem de /everitare Romanorum in hiftoria interfeiii Sitnonis Bar-jor* : fed de ducibus loquitur qualis Pontius Samnis , non de his quibus regium effet nomen. Verborum fenfus Latine fic habet: Tints triumphi erat poftquam ad Capitolium Iovis idem erat perventum nam ibi exfpectare mperettorcs mos antiquus patris jubebap donee nimticua effet mors hoHium ducts. Is erat Simon lore, filius qui interca¬ ptives in triumphs dneebatur: is turn injedo laqueo in forum trahitur wh¬ ir antibus infitper ipfum tuft odious. Nam eo in loco mes eft Romanis fupplicium {timers de damnatis ob noxas capitals, Hie ubi vitamfiniiffe nuntiattts eft, fe- euta funt ftufta omnia, deiude facrftcia. Idem fermc dicit Cicero Verri- na de Suppliers. De ducibus paflim exempla exftant: de regibus ali- qua , pt * de Ariftonico, lugurtha , Artabafdo: fed tamen pratef Perfea * Syphax, Gendus, Iuba, & Cafarum tempore Caraftacus atque alii , tale fupplicium evalerunt, ut appareat & belli caufas 8i gerendi modum fpedata a Romanis, quos tamen aquo afperiores in viftoriafui/Ie Cscero atque alii agnolcunt dtaqne M.iEmilius Pau- ] lus apud Diodorum Siculum non male in Perfei caula Romanos fe- natores monet, «’ /r-f r drffw-rnvm CpoSey JjRccviStff , 7 V yc TVS VznpKfaMS 7K!5 ’dzsstrluispgcouiiisi Nepean ttidfifig’ Si humani nihil metuc- rent, at divktitrri vindiciam timerent , its imminent em qui vittoria infokntius uttmtur> p, A C Y A C I S, L I J, III. $19 pjimtur. Et * Plutarchus notat bellis inter Grarcos ipfos etiam bo¬ des regibus Lacedatmoniis manusabftinuifle reverentia dignitatis. Hoftis ergo qui nonidquod human* leges permictunt, Ted quod fui ed officii, quod fas & pium eft volet refpicere, parcet etiam hoftili fanguini: neminiquemortem irrogabit nifi quo mortem mortive fi- milequid evitet, aut ob peccata perfon* propria qua; ad capitalem menfuram devenerint. Et tamen quibul’dam id meritis aut omnem aut mortis pcenam condonabit , five humanitatis intuitu, five ob a- lias probabiles caufas. Egregie idem quem dixi Diodorus Siculus : Lii.xniit ti'i t -jnXim 7rv'hit(vAcij\ sydj §1? yg] itt sitAci to Jtj T Uteftg* 'tz&Tcpfixufg. to P\f. 'pjyJjjj 5} 61 ifiTL’/j tTmvygyiviTUj' o d\ di fk ifctsolass cf t&J yfcutjfof sAs©- ft fjjm -£ fgftimts Vrbium expugna- tior.es, fee r.ndttprstlin, & ji quid aliud in hello profperum, fspe fortma mugs quern virtuti debentur. At infttmtno imperio viSlis mifericordiatn impartirt folitis prudentu opus eft. Apud Curtium legimus : Alexander qtsanqu.tm belli atifioribmfotemt irttfei, tamen orrfnibus veniaduta. VIII. De nece autem eorum qui cafu non deftinato occidun- tur, tenendum quod fupra diximus, fi non juftiti*, miiericortlix ta¬ men efie non nifi magnis, & ad multorum falutem perventuris caufis tale quid aggredi, unde innocentibns imminere pernities poflit. Idem nobifeum fenfit Polybius qui libro v fic loquitur : ifiat oh (£ dpcunTfiS to ; dyvausm TroAsftS* r'f dyxiiss mSpetr, aX\ tori dafrdf yl lalfjlf tzHv ijffijcg'pjfdviyv dile oovcwtMgHv ad fcrib'iy tbis ydl- twin, drfci mesdQt tw; dtaa-rioii (male edltur peuvtMt) rdf hr-w&c d/ixeh. Bonorum 'virorum ejl etiam cum minusprobis non internecinum girere helium , fed hacier.us ut deliSa farciantur ataue emendentur : neque mfentes cum fontilus unit pcenct hyvolvere, fed infomium ettufa etiam fon- tibus parcere. IX. His eogniris, de hisqax inagis fpecialia Hint non difficilis e- uk. nr,’ rit definitio. * Vuerum sttasexcufet, feminamfextts , ait Seneca hbris qui- 2 4- bus its irafeitur. Deus ipfe in bellis Hebrxorum etiam poft pacem ®‘ uter - xx * oblatam & repudiatam parci vult feminis & infantibus.: extra pau- cas gentes fpeciali jure exceptas: adverfus quas quod erat bellum non erat hominum, fed Dei, atque ita ippellabatur. Et cum mulie- res Madianitidas vellet occidi ob proprium ipfarum crimen, exce- Nu m ,xxxi, pit virgines intadas. Inyo cum Nipivitis ob graviffima peccata in- is. ternecionem fevere admodum minatus elfet, retrain le palfus eft mi- lon ' iv> 2 " feratione multorum millium ejns xtatis qus honefti & inhonefti dif- crimina ignoraret. Cui fimilis eft apud Senecam fententia: Hum qu'ts in i r, trttfetturpueris, quorum situs nondum novit rerum diferiminet ? Et apud Lu- **/>. <>. canum: Critmne quo parvi udem potuere mereri ? Si hsc Deus fecit aeftatuit, qui quofvis homines cujufcumque fe- tus aut *tatis fine ulla caufa non injufte pot eft occidere , utpote vi- t:£ dator ac dominus, quid homines facere xquum eft quibus ille ^ . iliim jus tribuit in homines, quod non ad hominum falutem ac fo- betu, a . ff* cietatem confervandam eflet neceflarium ? Accedit primum de pue- ns judicium eorum populoru ac temporum quibus fas maxime va- Kk 4 luit. Vita Cet ■ midi. Lib. i. Lib. xxiv. O&aviti , Lib. V. Libro Xxxvm. Lib. iXjf.I. W. xin. -t lb. XIV. Vict.iUcto. Libro Xxcl II. Ant 1 xl I, V Liv.lib. v. Situi/l. Gy. Lib. VIII* C. de treug, & finte. J 20 deivre belli luit. habemus (ait apud Livium Camillus) adverfus em tta- tern cui etiarn captis urbibusparcitur : fed adverfus armatos. Addit hoc efie inter belli jura, naturalia icilioet.Plutarchus de eadem re agens: Sunt , inquit, apud bohoseibrn belli qundam leges. , Vbi nota illud apud bonos,' ut hoc jus ab eo quod in moribus & imjpunitate politum eft difcrimi- nes. Sic Florns negat aliter fieri potuiiie falva integrirate. Apud Li¬ vium alio loco eft : a qua at ate eti am boflcs irati abfiinerent. Et alibi : uf. que ad ir.fanttum cadent ira crudehspervenit . Quod autem in pueris ra- tionis ufum non adeptis Temper, id in feminis plerunque obtinet, id eft nifi aliquid peculiaritcr vindicandum admilerint, aut virilia offi- cia & ipfe ufurpcnr. Eft eni'm, ut Statius loquitur, /exits rudis mfcmfue ferri. Neroni hoftetn vocanti G&aviam in tragccdia'rcponit prafe- (ftus —-* Femina bee nomen capit ? Alexander apud Curtimn : Cum captivis Qp feminis gerere helium non fo- leo: armatus fit opertet quern oderim.Gry pus apud Iuftiinum ; d nulloun- qttam majorum fuerum inter tot dompftka $cc sdestvi: rnonuit milites ut captos non tanquamfontesp:t~ niteat , fed tanquam homines cuflcdirent. Apud Diodorufn Siculum eft : Lii.xin. 7idiTi; dsittmormf fjp arffg 7*5 drrifccfltSpXg , d.xiitn j -nig xznmyfluysn. Cmnes (Grteci) epponunt ferepugnantibtu , par cunt jamfubaBis. Eodem Lib.xvii. judice Macedones qui fub Alexandra mx^rt^v i ■mtept.ixint^v <$097* s?.sf yufy-nh Q'&uacis acerbim egerant cum Tbebanis quant belli fas ferebat. Salluftius hiftoria lugurthina cum puberes poft deditionem interfe- ftos narraflet, faftum ait contra jus belli: quod interpretare contra squi naturam & morem mitius viventium. Apud Ladlantium eft: lh: v . Vmitur viBis & esl loan inter arma dementia. Laudat Tacitus Primum Hijl. iv. jftntonium & Varum Flavianos duces, quod in neminem ultra aciem feviiffent. Anilides t ctvfySr yd? esi i&Q' b^g tIw (point , tx; /Bjl cifyptxir jj e p ace j j tcs, xatTHpyent tdis 07 trXstg 1 r xg c\ vzjvntffzv&c sionug t/.sfjyyi .. Honnnum tjl noftri ingenii refiftentes a.rmis coercere, prof rat os trad are lender. De ca- ptkis Propheta Elifeus regem Samaria: fie alloquitur: An quos ca- Jr ^ ,. ftivos abduceret gladio tuo t& arcn tuo eos interimeres ? Apud Euripidem ‘ in Heraciidis quserenti nuntio , Boflem perimere veflra lex ergo vet at ? Refpondet chorus, Quern Mars reliqnitprstlio fuperftitem. « K k y Ibidem 521 deivre belli Ibidem Euryftheus capcivus: Spun, me necctbunt non erunt purs mantis. Lli.xii, Apud Diodorum Siculum Byzantii & Chalcedonii, quodcaptivos fans rnultos interfeciffent hoc elogio notantur: ’’wnXvrxv hpl. iA perpetrarunt facinora eximn crudelitatis. Idem alibi v * captivis parcere vocat . Ac fimiliterThucydides libronx , usatuc n ixd&ne, xjxftty-s i'j vM@-Tei; E''xt>vm fi j xl&MyTXTXs: Vtden¬ tes nos & mantis tendentes accepiftis- in poteftatem. Mosctutem Gr&contm eft tales non interfie ere. Et apud Diodorum Siculum Syracufani (enatores: ew£«v r ixirlut, aiiisi . non pajfies eft impetu oppugnttri ,ftd eauilatu circumdedit: parcijubens ut mox ’ fuis futuris. XVI. Adverlus ham aequitatis ac juris naturalis pracepta exce¬ pt ioncs adferri folent minime julbe,. nempe fi talio exi‘gatur,fi terro- re opus fit, fi pertinacius reftitum fit. Atqui hac non fufficere ad ju- ftam csdem : facjje intclliget qui eorum meminerit, qua: dejuftis i, - occidendi L I 0n " ’ ^odcapid r f watts. Idem ^ I ** qui aliteiagu capnvis jubetW ent ^m Stnecair.,1 cos videmus quits ocflcpolVet, din® pacifcenuum, (hi l ’ uo - Meo Arriaiiasi >llc non Grseci nw^ .‘s libro in, iitfitz n fM •‘mirimc F» • MesMtmGr/mj im Syracufanifauro/K ! vnt hpmt^cfa- I varan iJ Rolmis ante* j .kxis denuntiat feeoram ! itiwmwiitfk, fe n loovdrask^a ribiis attWahres* h,r nnMlQVUAOSllTJ na.tHcbxr.^- jnpUSJtilCffi'rf® n rclinqoet®^ cond „i f e Man°«*J nusfuilTecontBr tea* in I ,is iHft 1 Ue.l!tionera«*, „„i ad** 6 ? xsr^i nIispW cf F :f,t nonfu^ri " hlC ric .jinipent. a oC - ; > A C P A C I S, L I B. I I I. 5-23 occidendi caufis fupra funt prodira. A captivis & deditis ant dede- vide v,a. Ae re fe cnpientibus periculum non eft: ut ergo jufte occidantur opor- jure mu, «. tec crimen anteceaat, &quidem tale, quod arquus judex morte vin- 49> ^60. dicandum cenferet. Atque ita videmus interdum in eapros aut de- ditos faevitum , aut deditionem Tub vie® pa&o non acceptam, ft qui de injuftitia belli convi&i tamen in armis perftitiflent, ft immanibus convitiis famam hoftislaceralfent, ft fidem violaffent, aut aliud gen- . tinm jus ut legatorum , ft transfugje elfent. At talionem natura non admittit, nidi in ipfos qui deliquerunt: neque lufficit quod hoftium ununr quafi corpus fadione quadam intelligatur, ut ex iis poteft in- n c telligi qua? de panarum communicatione fupra a nobis tradara xxI.t.’jS* funt. Apud Ariftidem legimus * ww? dm ecro7nv xuitippar $0 xiyav Depace it. ovy&cMy , «s btyuftftvfct, • Nome abfurdum eaquA actufes & prave facia dicas tanquam recta velle trait art ? Accufat viut.Tim. Syracufanos hoc nomine Plutarchus , quod Hicetae uxores ac libe- 6~ Dime. ros occiderint, ideo tantum quod Hicetas Dionis uxorem fororem & (ilium interfecilfet. Vtilitas etiam qua? ex terrore in pofterum fperatur ad jus dandum cadis non pertinet; fed ft ftibfit jus , poteft inter caufas die ob quas jus-non reinittatur. Qbftinatius autem ftu- dium in ftias partes, ft modo caufti earum non fit omnino inhone- fta, (iipplicium non meretur, ut apud Proeopium diflerunt Neapoli- Ut. 1 Gotth. rani: aut ft qua ejus poena eft, non debet ad mortem pervenire: ne- que enim id ftarueret sequus judex. Alexander cum in oppido quo- dam quod acrius reftiterat puberes omnes juflilfet interfici, vifus eft Indis bellare latronum more : eamque famam reveritus Rex vidto- Pa i yMt M, ra riaclemenrius uti coepit. Melius idem Mikfiis quibufdam parci vo- iv.' lllit , 07* j fyjvofioi 7E is 71151,1 cumS tyciivofy, quod cos videret generofos aefuts jidos effe , qua? Arriani verba funt. Phyto Reginorum preetor cum ob perdnacius defen/am urbem a Dionyfto ad cruciatus & mortem raperetur, exclamayit ep quod urbem noluifletprodere fupplicio fe affici, cujus ultionem Deus brevi eftet exa&urus. Diodorus Siculus pcenas hasiniquas, vocat. Valcle mifti placet voturn. quod eft apud Lucanum: Vincat, quicunque necefje Nonputat in 'vtcios f&vum diflringere ferrurn, Quique fucs cives quod Jigna adverfa tulerunt, Non credit fecijfe nefas: Dum tamen civium nomine intelligamus non hujus aut illius regio- nis, led communis illius ex humano genere conftantis cives. Multo vero minus cardemjuftam facit dolor exacceptaclade, ficut Acliil- lem, iEneam, Alexandrum amicis ftiis (anguine captorum aut fe de- dentium parentafte legimus. Itaque Homerus merito ijlud accinit: KcO&i j &gl 7 l [X&S'tTO * Facinufque animo verfabat iniquum. XVII. Sed & ubi de]i< 5 la functaliauc lporte digna videri pof- rat, mifericordia: erit ob multitudinemeorumaliquid deccdcredc fcmrno jure : cujus dementia: auftorem ipfum habemus Deum, quj tanansis eonjinque yicinis - populis longe. fiagitiofiffimis pacenr • ‘ ' ' . ‘ " " ofierri J24 -DH I V R E BELLI offerri voluit, qua: vitam ip/is Tub rributaria conditione concederet. u delu, Pertinet hue Seneca: didtum : in fingulosfeveritas imperatoms deflrm- «/>. 10. gitur: at necejfaria eft tenia , ubi tones deferuit exmim. Quid tollit tram fapientis? *Turbapeccantum. Et Lucani illud : Tot fmulinfefto juvenes occumbere leto Sipe fames pelagique furor, fubitsque ruins., Aut csli terrsque lues, aut bellica eludes, Nitnqnam poena fuit. TreCluent. He nimium multi pcenam[ubirent, fortitiocomparata ej !, inquit Cicero. Salluftius ad Cadarem : Neque qwfqmm te ad erndeles poenas aut acerba judicia invocat, qttibmcivitcu vafiatur mages quam corrigitur. XVIII. De obfidibus quid ex jure nature ftatuendum fit acci- pi poteft exiis qua: in fuperioribus didla a nobis funt. Olimcum vulgo crederetur quifque in vitam fuam id juris habere quod in res alias quae in proprietatem veniunt, atqueidjusconfenfuaut tacito aut expreffo a fingulis pervenilfe ad civitatem. minus mirandum eft ft obfides privatim innoxios ob peccatum civitatis morte affedios legamus, five tanquam ex fuo peculiari confenfu, five tanquam ex publico cui &C fuus includeretur. At poftquam verior fapientianos mu. dejure docuit dominium in vitam Deo exceptum , fequitur ut folo conlen- teUi, n. 43. p u nem0 cuiquam dare poffit in vitam aut fuam aut civisfui. At- queideo Narfcti bono duci atroxvifumde innoxiis obfidibus fup- Lit.x. plicium-fumere narrat Agathias : dealiisalii: etiam Scipionisex- livim litre emplo, qui ajebat fe non in obfides innoxios , * fed in ipfos qui defe- xxvi 11. c i(p ent feviturum: nec ab inermi, fed ab armato hofte pcenas expe- Memcb. titurum. Quod autem ex recentioribus Iurifconfiiilris non ignobi- »rt. 9. 7. les, conventiones tales valere dicunt fi moribus firmentur, accipio, fi jus vocant folam impuniratem qua: in hoc argumento fxpe venit fub tali nomine : fin a peccato immunespurant qui exconventione fola vitam adimunt alicui, vereorne &fallantur ipfi, & periculofa audloritate alios fallant. Plane A qui obfes venit, eft aut ante fuit in numero graviter delinquentium, aut poftea fidem a fe datam in re magna fefellit, fieri poteft ut fupplicium injuria vacet. At Cloeliae qute * non fua fponte fed civitatis juflu obfes venerat, cum tranato Tyberi effugiffet, apud regem Ethrufcum non tuta folum fed & ho- Lit.u. norata virtus fuit, qua: Liviiin hacre enarranda verba funt. XIX. Illud adhuc addendum eft, omnescommiffionesquatad jus conf'equendum aut bellum finiendum nullius funt ufus, fed me- ram habent virium oftentationem propofitam , id eft . ut Grarci Jo- ■»«, & cum officio Chriftiani hominis & cum ipfa humanitate pugnare. Itaque ferio ha:c vetare debent reftores, inutiliter full fanguinis rationem ei red- dituri, cujus vice gladiutri geftant. Quippe & Salluftio laudati du¬ ces qui incruento exercitu viftoriam deportarent. Et de Cattis nots virtutis populo Tacitus: * ran exeurftn &fcrtuits pugntt. ' it Ml ?■ 2 ll it ( ti & ■ :r Sev ** A •*! hi * t h £ ?it' Aanotata ACfACIS, LIB. III. Annotata ad Caput xx. sjj titfr ,# of0* i# tii'P E SV e»/w ulcifcendi ut puniendi modus ] Vide qua? iupra lib. 11, "cap. §• xx J . 2, & 28.& loca Auguftini de Chriftianorum in ipfis bellis benevolentia qua: modo produximus. Ariftoteles Poliricorum v,cap.d, narrat afperiores aoquo pcEnas exad'tas Thebis & Heracles, (Ttmulttcui factionis ftudio. Et Thucydides 111. TtpO&iai pv&s, i Ay.ttfefcnuu jufto map ores. Tacitus ill Annalium : Pompejus gravior remedm quam delifta erant. idem eodem libro Auguftum culpat quod in puniendis adulteriis clementiam majorum fuafque ipfe le¬ ges egreflus lit. Iuvenalis: exigit autem Interdum tile dolor plus quam lex Mu dolori Concefftt. Quintilianus : Non nifiab ultimoparricidio exigitttr poena trans hominem. M. Antoninus Iinperator referente Vulcatio vita Caffii: ad Semtum fcribam, ne aut profcripiio gravior fit, aut poena crudelior . Aufouius: vindiclaque major Crimine vifa fuo eft. Ammianus libro xxvi: ftvitum eft in multos acrius cjuam errata ftagita- imnt wldeliBa. Similis eft apud Agathiam locus libro III. JEquus in hofte fuit ] Ovidius Triftium i, elegia 8. . Efi etiam in miferispietas, & in hofte probatur. Neceffitas egerat, non voluntas'] Addit mox : Id enim squitate penfata ftatuerat placabilisImperator (ft demens. Thucydides libro ill, in ora- tione Cleonis : 01 TIKES ftosi T 7roteftla» Muyxx&it T!s d-jd^tumv , ovyfaa/X))* %«• Ignofco Hits qui defecerunt d r.obis cogente hofte. contemplatio extre¬ ma? neceffitatis h*c dicitur Paulo fententiarum v, Tit.i. certe enim, ut Synefius ait, i%v(gt dtdyxn orfayftec jtJ jiienot, Res ell valida at violenta neceffitas. Iuvenalis de Calaguritanis : Gjuifham hominum veniam dare qui/ve Veorum Viribus abnueret dira atque immaniapaffis ? vide de farnis neceftitate Caffiodorum ix, 13. Pertiuax’de La?to & aliis : Paruerunt inviti Commodo: fed ubi habuerunt facultatem , quod fem : per volnerunt oflenderunt. Caffius Clemens apud Xiphilinum in rebus Severi : *'/» eti tn. in N l^ov boned.Jew xxfty .}jj Sij oh T»t ciifEKK jKggiJV, it wagc/K cimyxtuac, ix useol notejcioat , dxt.’ &; I’tsXcccvov nn: Ego neque te neque Nigrum noveram : fed in parte qmm ille obtinebat reliclus, feci quod neceffe erat, pr&fenti parui ., nontibi helium volens inferre,fed Mtmum depellere. Aurelianus Antiochiam ingreflus ubi multi Zeno- bioc partes iecuti fuerant, edidhun propofuit tJ damn* r] wayam* 'disei >j m twpJidv'^. uniltHeic. magis ad neceffitatem impofttam in - dtis quam ad volantatem qtu alia erant referens. BelifariuS apud Proco- pium Vandal :corum 1 : AiZvac 7S dvmv'&.s otto usooJImis itt\fhu- n8 s. Afros enim omnes fub Vandalisfitijfe invitos. Apud eundem Gotthi- corum in TotiJas Neapolitanis ait, Icire eos fub hoftibus fuifte invitos, Nicetas auteia, aut continuator fcripts ab eohiftoria?, de Henrico $2 6 DEIVREBE1LI Henrico loquens fratre Balduini: ii hoixSt ciJts's «; rfafit. d; h y.tiot it i(fij vXtyMtt, as.®/ s Xg/,fiitvy$t 7® xlestiySyot, Xj fiU yfitiuet >j mfoims 3Xcltfn vnvKetyiW, yfit att%tt$imo ixnmiitflii axinw. quod nonfionte fit , omne dignumvenia. Procopius Gorttiicorum hi; 'ini fdpiafir.itn t as >))’ itz&ha'-oKcnc aytolvs, >1 tmysvofSfirs 7iv^, ra¬ ws afian rag TO iTiifcs Ktof, mol ft 1 funt, five quod occupaverit eos ignorantia, five quod oblivio fupervencritaliqua,his et'tam jpfos , qui ma\a funt paffi, aquum cfi venium dare. Vtrum perturbatione aliqua animi, qua plentnque brevis efl ad tempos , etncon/ulto & cogitato fiat injuria'] Seneca de lta 1, 16: Vimittit [ape, fiintelligit non ex alto venire nequiliam-, fed fummo, quod ajunt, animo inhs.- rere. deinde : Nonnunquam magna fcelera levim quam minora compefcit, fi ilia lapfu non cmdelitate commijfafunt: his ineft latent tfi aperta fiy invete - rata calliditas. idem; dcliBuminduobus noneodemmodo afficiet> fi alter per negligentiam admifit, alter curavit ut nocens effete Philo ] Libro 11 Specialiuni legum. Quanecejfitas, fi non defendit, tamen excufat ] Adde qiiae fupra.lbs ii, cap.xx.£. 29. & hoc capite iupra §. 3. Samii apud Thucydidem libro ux.Alcid* Lacedsemonio cum captivos Chios occidcet, hare dicunt: b r.ayMSthfii'Dsb.hA'O.dJfifit ew-tst , is tii/tyots JlctpS-ngsy vtlfiiftsfijiiss , firs m'htfi'is , Kftcum fi m v.ta,yy.r,( ivy.yfi.ygss. Non reete turn fe dicere veniffe ad liberandam Gr&ciam, qui homines interficeret, net ma¬ xi bit* ipfi contraries, nec animo infeftos, Athc-nienfiam quidemfocios, fed necef- ptate adaBos. Chryfoftomusde Providenria v: m fiffisi fifi & fuel n7( au-mt 7ro>.tfiots Icmm wfiitumett , irav uiyurts dj fir, [ifOdfi/Jol rz^fir- •nai 71 tut pgt\iToficf,-mt cui-idii : Nor ant (fi inimici inimicis , (yhojies boftibus ignofeere , obi inviti ac contra voluntatem aliquid- in ipfos quamvis grave en¬ trant. Mifimiani apud Agathiam m : vfifiyu. as&niiwffylov , Srtt -71 ihiiXvJic eis tv dflfigfiorsj, x) tZ1s dto'ue , K fie> 7m-nv.-nv.71 y. pfiif •3^ dyafiioi etpamcv estop, cum plurimcu perpeffi injuries, it a t> ufi efient ad talionem , barbaro Jane impetu , tutarnm non omnino indignos fe quilut ignofeerettir, par cere torque. Apud Deism qnoqne par at am ejfis veniatn ] Deuteronomiixxll, 26, Mofes Maimonides Di restore dubitantium 111,41. Non infidiator ] Mitylensorum caufam hac parte 0ner.1t Cleon apud Thucyd. in; vrynis fifi fi> cbr. i%Xw\u/j , eil'ins 'fnfi.i’.t-djaav. bjr-fitoys't H tot -n dy.tsaict.: Non inviti nobis nocuere, fed de mdufirittfeare in- fiditti. Idvero detntim ignofei dignum eft , quod prater voluntatem fit. Philo libro de conftituendo principe; Amxfiyj fi hd?e ®?os m > Ti!5 i-msiiXus JZrtas ritcfilior fiysdjf 7mtlg. ft -rat iydgptu. i, yr,Kt if&pn** rut tpovM, dvrfi^ss rfi Uitjvozss Si ad idtionem venundumfit , novit difeernere inter eos qui vitam agant infidiatricem , £3* eos qui longe alterius funt animi. In omnes enim etiam qui minima deliqttermt grajfari cadibus, animi efl immanfueti acfet i. Difitn- AC fACIS, t IB, III, yi*r Viftinxijli inter injuriatn & culpam & infirtuinum ] Seneca Natura- . lium I x , 44, ubi de Fulminibus: Voluerunt admonere eos , quibtcs ad~ verfuspeccata hominum fulminandum eft,non eodem modo omnia effe percutien- da: qusdam frangi debere, qttadam elidi (y diftringi, quadam ndmoneri . Quanqucim nec Platonis -verba edif :is, nec Ariftotelem trattas , ipfontm tet- mnplacitafado exfequeru ] TalisTrajanitt interprincipes Romanos egregins ; -nzul'iuxs pin d’/.p.'.-.is , oon ci hoyyts 8 Ui-ngg . 1 ii yt fdii igpv ouj-rdi hmfufy fait * (fa ® \Hr iiiih !*>• tin® A 0% f. ■p imp cent 5 otf : fr AC PACIS, LIB. III. y 29 Collegia propherarum ] Hyrcanus Hierofolyma obfidens Viftimas x, ad Templum mifit, narrantibus Hebra’is. Sic. & Gorthi laudantur frocopio, Gotthicorum n , qui facerdotibus Petri & Pauli extra Romam pepercerunt. Vide ad ditamentum Carol! Magniad legem Bajoariorum.&legem Langobardicamlibro I, tit. xi, 14. A facerdotibus] Servius ad VI1 dineidos*: Nam eitm defendebat a hello, fi non it its, faltem religio facerdoiis. Notas Strabo] & Polybius libro iv , & Diodorus Siculus in Ex« cerptis Peirefianis. Pari modo & qui ad Olympia, Pythia, Nemea, Ifthmia certatum ibant habebant belli tempore sV^b'amcw >$ aPa-i* tutelamacfecuritatem.Docent Thucydides libro v, & vi 11,& Plu- tarchus Arato. Neceflitasperimat ] Gratianus pofuit deprimat. Plutarchiis Marcel- J.xill lo ; %’7mpuvuv^us £ WO.sttisus dhid miomt ZfnpTzmtTes dnixloivcui, x'hl 7ti- i«S r,>bpu?roJitfev'fc. Xi’jprmf 3 Jv/Zdisi pmle ogy )fidpliss civ im pii^igti^icm^ Ttuoynm cluavav. Epaminondas & Pelopidas nec quenquam interfecere foji vicioriam , nec civitcites in fervitutem redegerunt, cndmtiirque nonfaSuri fuijfe Thehrni quod fecere in Orchomenios, fiilli pdfuiflenn. Secutus hoc Marcellas captis Syraculis, ut ibidem ait Plutarchus. Vide eundem Plutarchum in Carone Vticenfi. Cetbadu Perfarum regi cum Amidst vi upiffet, multaque csdes fierct, fenexfacerdes dixit non ejfe regi urn jam captos « tidere. Narrat Procopius Perficorum 1, qui & Perlicorum 11 di- cit : Ti iTnp&ouvttv Tiis vtXaifsTtv ‘knot : fsvire in captospietati ddverfaturi Apud eundem egregia eft oratio Belifarii ad milites capta Neapoli • Gotth. 1. Imperator Alexius apud Annam Comnenam ,‘luadenti occidere Scythas captivos. , dxdl17mAa 5 dvjpmii. k£v *. yjjpdy daPsAss; Etiamfi Scythu,homines tamen fitnt: etiamfihofles, mi «i femme tamen digni. Gregoras libro VI. tu 6t noXipioi ^ u.£yy\ y.vU fH/Jd wv ytvit'fa. Qua in prdiis aciuquebeUipunt , ea qualutcunque funt facienti veniam impetrant , ideoquod tali tempore objidetur animus ebria mmu, mtionemque non hnbente ducein ac prafidem aciionum. At uli perictdis fuus abfceffit vigor, ubi tempus cUncia ex* mir.andi acjudicandi acbepit liber animus, agendi imperiifm memui traders, pravum hominis propofitum indicat, ft quid indecorum evenerit. Adde ejuP dem Gregory locum alterum quem in his Notis pofuimus ad finem capitis vii librihujus, & de more laudabili Polonorum Chalco- condylam lib. v. lulianus laudatione lecunda Conft.mtii, fub cujus perfbna bonum Principem defcribit: *g$t3 $ r onftuv lomure m T Trbvuv , pilar fig. r.^ivuV T CTO dpt'jvcfB/Jov in xldvnv yj clvcupdiv. Armis vidor finem impofuit gladii operibus, nefas exijiimans komt'M non ultra fe de- ftndenti vitctm ctdimere, , Captivis parcere J Capltolinus M. Antonino : JEquitatem etiam cir - »captos hofies cuflodivit. Vitim falvetmpacifcentiiim five inprdio, five in obfidtone, non repudiandtt LI deditio 3 530 DE I VRE BELLI deditio ] Romani Perils qui in arce Petrs* erant Gotth. iv: us lfi£( vftgk V- ’oixj , £ Qcmci'rzjvrav cpesliftiju , j£ ^'5 tp p[ at ejidlctjpvnr'fe/jtyxs TS Xj (iXax.y.djoi'&i; eXseiy aliS/dp, u'spupudois Xg/.ciateisti' ft&>. Nos vero veftrum miferemur jugum ccrvice jaftcmthim , mortemque con- cupifcenlibiis far cere volumut, fovitnm delicate faftidientes fervare, ut duet Chriflianos & Romani Imperatives. Vide Serranum in rebus Francifci 1, & Henrici ix. Partem liberum rclinquerent effugere volentilm~\ Sic Scipio iEmilia- nus cum Carthaginem everfurus effet, edixit fugerent qui vellent. Polybius. fi.xvl- Pacmufcnieanimo verfabat iniquum ] Crudele hoc vilum fieculis po- fterioribusnotat ad xJEneidos Servius. §. xvli. Turba .pecutotum •] quicquid multis pectatur , inultum eft. Scholiaftes Iuvenalis ex Lucano : Iivia apud Xiphilinum ex Dione: *» re ns 71dvsXuS rd tvixotu xj} 77J# k%lcm X^XaEpfi, Xijcnj TXs os%tixs T avJpU 7 !Uii Ihn- Xccms. Si quis taliet omnia rigor e funire velit, non videt 60 feferri ut maximum hcminumpartem imerimat. Auguftinus epiftola LxlV : Mags monendo, quamminandot Sic enim agendum efi cum multititdinc peaantium. feverittu autern exercenda eft in peccata paucorum. Adde Gailium de pace pubJica libro xi, cap.9, 3d. §. xviii. Sed in ipfos qui defecijfent f&viturum 3 Idem ait Iulianus apud Euna- pium Excerpto legationum 9. Nonfua (bonte ] Confer hiftoriam obfidutii id onus detre&antium, & ob id punitorum, apud Nicetam libro 11. $.xix. Pariexcurftmfortuityfugna ] Demetrium reprehendit Plutar.chus epil.omr.las it/ctcg. tf£xt.ov ij ppgetao x-i>Jbyd(Jet) riss spaWfecs £ov]©-. quod gloria magis ftudio quam ex militate milites inpsricvda truderet, prdiifque objiceret. C A P V T X I I. Temperamentum circa vaftationera & fimilia. I. Qua vaflatio jufla fit & quatcnus . I I. Itrt 4 ire l* pa k rati sh BE reri rb iot itc fi tld H lol tin 1 am ■i'll Lib. T T> E.II. 5 . 9 . R Es alterius ut perdere quis fine injuria poffit, horum trium unum antecedat neceffe eft: aur necefiitas talis qus in primi dominii inftitutione excepta debeat intelligi, ut fi quis tertii gladium quo ufiiruslit furioius periculi fui evitandi cauia in aiunem projiciat, quoipfotamen cafii manere obligationem damnirefar- ciendi ex veriore iententia alibi diximus : aut debitumaliquod pro- cedens ex inarqualitate, nimirum ut resperdita imputeturin illjid debitum quafi percepta : alioqui enim jus non effet: aut merirum aliquod malum cui pcena talis par lit', aut cujus menfuram poena non excedat; Jan pet he A C P A C I S ; L I B. !!I, J3t excedat: nam ut refte norat fani judicii Theologus, ut propter pe- via. dejure cora abaita aut domos aliquas incenfas totum regnum vaftetur x- quitas non 'fert: quod & Polybius vidit , qui in bello non in infini- 2,y. turn vult vagari posnam,led ufque eo ut deliita atquo modo expien- tur. Et has quidem caufie & intra hos duntaxat fines faciunt ut abfit injuria. C?eteram nifi caufa utiiitatis fuadeat ftultum fit nullofuo bono nocere qlteri . Ideo qui fapiunt utilitatibus moveri folenc quarum praxipua eft ilia, quam annotavit Onefander: tLu j r mixs- ^ trat - c ^- pm >/c/] ag.ilm tepAm' fflpla ^yipft,Tzos yep x.oop?m» aiact pan niXipsv citun^ '4 iina Hojlium terrain perdere, urere , populari meminerit. Nam & * pecuniarum (ft fiugum penuria helium mim.it , quan¬ tum auget copia : a quo non dilcrepat illud Procli: sjMroprJv id r kpm- 5 m tIjj dCmedati ; brvi eft imperatorts hoftium copias undique tscci - dere . De Dario Curtius: credebat inopict dehellctripoftfe , nihil habenteln Herod. /.f, nifi quod retpkndo occupajfet. Et ilia quidem populatio ferenda eft qua: PoiM.iv. breviad pacem petendam hoftem fubigit; quo genere belli ufus Ha- lyattes in Milefios , Thraces in Byzantios, Romani in Campanos, Livj‘f ,1 i r , Capenates, Hilpanos, Ligures, Nervios, Menapios. At fi reite renixxxsv, xi. expendas, plerunqueadmittuntur talia odio magis quam prudenti C Q a if^ Ml> ratione. Fermeenim evenit ut aut caufe illte luadentes ceflent, aut ut alia: lint validiores qua: difiuadeant. 11. Id eveniet primum , ft nos ipfi rem frugiferam ita teneamus uthoftibus non poffit effe in fruftu. Quo proprie fpeftat lex divina qua: in vallum bellique opera vult impendi arbores feras: frugiferas vero afiervari ad vidtum, addita caula , quod non ut homines ita & arbores adverfum nos in pradium Confurgere poflint : quod ex ra- tionislimilitudine * Philo etiam ad agros frugiferos producit legi haec verba affingenS, Qu id rebut inanhnts qua (ft mites funt (ft mites fin~ De Cmg. But ferttnt irafcerts > An vero in morem hominum qui hoftesfunt , inimicitiA fignificationem arbores produnt, ut pro his qua faciunt aut facereminantu? , ftirpittts evellend#. fmt ? Quin profunt vicloribut prsbentque copiam rerum quas necefitat exigit, imo (ft ad voluptatem. non foli homines tribftta fertmt f . fed meltora arbores ftatis temporibus , ac talia ut fine its vivere non detur, Iofephus vero ad eundem locum , li vocem edere poflent arbores clamaturas ait, inique fe, cum belli caulfe non lint, perferre belli poenas. Neque aliunde , ni fallor * originem habet illud Pythagori- cum apud Iamblichum : ijwsgjv tpvm yrft (wn IZXafjetv , pin Qietiu!: manfuetam fmgiferamque arborem nec Udtre nee exfeindere fat efioi * Pofphyrius vero mores Iudaicos deferibens libro denon edendis animalibus quarto, legem hanc, confuetudine ut puto interprete, etiam ad animanda ruris operi infervientia producit. nam his quo- que ut in bello parceretur a Mole praceptum ait: Thalmudica vero fcripta & Hebrai interpretes addunt, * legem hanc porrigendam : ad rem quam vis , qn* line caufa peritura 1st, ut li xdificia conibu- t fintur, elculenta ac potulenta corrumpantur. Conlentit cum hac lege ducis Athe-nienfis Tiniothei prudens moderatio , qui nar- j rante Polyatno , ixu Hat oixiav air tTmuXiv ^infer/' i bb'i i bit copy , non pattebcuur aut domurn , aut villain dirui , dtti , 1 L1 2 arborem 532 D E 1 V R E BEttI arbor em fiitgiferam exfc'mdi. Exftat & lex Platonis de Republiea quin- to , pw yUv itftteiy ftitt olxitu) tftimrgptfy yie terra vaftetur , ne domus in- cendantur. Multo vero magis hoc locum habebic poll pleham vi&o- T riarn. Corinthum excilam non probat Cicero, ubi ramen fade tra- Pn demo dati erant Romanorum legati: idemque alibi horrificum, nefa- f M ai Font ' rium, omtii imbutum odio elicit bellum, quod parietibus, tedis, co- Lit.-s.xvi. lumnis, pollibus fit. Laudat Livitis Romanorum lenitatem vi£td Capua , quod non iivitum fit incendiis ruinifque * in teda innoxia Tmditrai. murofque. Agamemnon apud Senecam : Equidem fatebor (pace dixiffe boo tun Argiva tellus liceat) affligi Pbrygets, Vincique voluiy mere (y stqmri fob, Ptiam argiuffem. hf. vi. Sane docet nos facra hiftoria urbes quafdam a Deo damnatas exci- ii Reg.iu, ^i 0 . e tiam contra legem illarn generalem arbores Moabitarum, juft 19 ' fasexfeindi. Verum non fadum id odio hoftili, fedinjuftamdete- ftationem facinorum quae aut publice erant cognita, aut Deojudice tanti ultimata. III. Secundo eveniet quod diximus etiam in dubia agri po tief- fione, fi magna Ipaes fit celeris vidoriae, cujus t praemimn &ager& frudus futuri fint. Sic Alexander Magnus indites, narrante Iuilino, Lib. xi. h populanone Afiae prohibuir, * pxrcendum finis rebus pnefattu meperden- Vita Flame. det ect. qua pojjeffuri veneraM. Sic Quintals Philippo Theffaliam tranft currente populabunda manu,ipfe hortatus eft milites, ut Plutarchus loquitur, iter facere tanquam per concefifam & ipforum jam fadam regionem. Croefus Cyro fuadens ne Lydiam populandam militi Herod. 1 .1. daret : non meam , inquit, urbem, non res meets diripies: nihil enim ad me jam ifia pertinent: tmfmt: tm illi per dent. AJiter qui faciunt in eos non male quadrant ilia Iocaftae ad Polynicem verba Thebaidibus Se- necce: Petendo patriam perdis: ut fiat tua Vis ejje nullctm. quin tm cauft nocet Ipfium hoc, quod amis vertisinfefiis folum, - Segetefque adtdtas'flernis sly totosfugam Edit per ctgros. Nemofcvafiatfua. &U£ corripi igne ,qu/tmetfgladio juhes, * Aliena credit. Lib. ix. Par fenfus apud Curtium illis verbis: qukquidnon conupijfenthojlium E/j-7,9, io. ejfe confeffi. unde non longe abeunt ea quae Cicero in literis ad Atti- cum difputat, adverfus Pompeii confilium fame patriam necandi. Atque hoc nomine Alexander Ilius culpat Philippum libro Polybii Lit .xsm i. XVII-, cujus verba Latinehunc in modum vertit Livius: in hello non congredi (Philippum ) squo campo, neque collatis [ignis dimicare, fed nfv.gen- tem mcendere ac diripere nrhes, fit -vincentium prsmia victum comimfere. At non ficantiquos Macedonum Reges , fed acie hellare folitos, urbibus par- cere quantum poffent, quo opulentius imperium hciberent. Nam de quorum pojfejfione Avmketur toRentem nihil f.biprmr bellum relinquere, quodconfi- Hum ejfe * , / ( ■i ! 1 \ :< ie t! : \ H ci tii es % ? lie « 4 IV, ACPAClS, LIB. III. f3 3 ;• | IV. Tertio idem fiet fi hoftis haberepoffit aliunde quo fefuften- ;■ tec: puta fi mare, fi fines alii pateant. Archidamus apud Thucydi- i. dem in oratione qua Lacedatmonios fuos a bello in Athenienfes de- i hortatur, quaerit quas belli gerendi fpes habeant: an forte quod mi- a- litum copia valeant Iperent Atticum agrum a fe facile pofle vaftari: O' atqui, inquit, habent illi & terras alias fuas ditionis (Thraciam& ii Ioniam intelligens) & maritimis adyedtionibus adipifci poffunt ea ii quorum indigent. Tali ergo ftatu optimum fadlu ut agricultura etiam in ipfo collimitio tuta manear: quod fub tributo utrique par¬ ti pratftando faftnm diu in Belgicogermanico bello nuper vidimus. Eftque id confentaneum mori veteri Indorum , apud quos ut * Dio¬ dorus Siculus loquitur , t yeafyov kg£* citn/Xat ia/S/jav o'i ts fatnot t b.av yappfiovlif dvioroitSri'fci f »(vAlvai» elm : Agricoht hit alii funt ac ' velut facrofmBi , imo prope cafirct (fi agmina opus faciur.t fepofiti dpericulo. Addit , mi dv'l<7nitey>sinzw i'r ipmja/Zjsnti , ste hvipdlsid&tr.v: Ho- jiium agros neeptcyrunt, neque exfewdunt arbores. Poftea : ihu I ‘ 7 $e*-njqZi y.a^rgu f xj 7 bob gagas csAkuVeisv, cl/Z a/igguiss dCigyifoc 73 anti ! eoShtiett d-neges^ : Hojiis thtno cuiquam agricolt damnum dat ,/ed id homhium genus, ut in commune benejicum ab mjttriis omnibus immune prafiatur. Inter Cyrum quoque & Aflyrium conveniffe ait Xenophon ut cum arc vo¬ lts pax ejfet, cum armatishelium. * Sic Timotheus partem agri maxime ftugiferamelocabatcolonis,titPoly3musnarrat: imo quod Arifto- Oecm. 11. teles addit, ipfos etiam frudtus yendebat hoftibus, & ex ea pecunia ftipendium prabebat militi: Quod a Viriato etiam faftum in Hi- fpania teftis eft Appianus. Idque ipftim in eo quod diximus Belgi- c.idetreu*. i cogermaniae bello fumma cum ratione & utilitate fieri vidimus, ex- & p*ce. ■ teris mirantibus. Hos mores humanitatis magiftri canones Chri- ftianis omnibus , ut mnjorem catteris humanitatem debentibus ac o«/«». v, ■ profitentibus, imitandos proponunt, ideoque non agricolas tantum J 4 Dion. fed & animalia quibus arant, & femina qua? ad agrum portant, extra belli periculum poni volunt 5 nimirum fimilem ob cau/am ex qua ci- 1. exlcutom viles leges qus ad arandum ufui funt vetant in pignus capi, .& apud c - rc> Phrygas ac Cyprios olim, poftea * apud Atticos & Romanos bo- t " gn ' vein aratorem occidere nefas erat. V. Quarto evenitutres qustdam ejus fint naturae qteadbellum faciendum autducendumnihil moment! habeant: quibus rebus par- ci etiam manente bello ratio vult. Hue pertinet * Rhodiorum ora- d tio ad Demetrium urbicapum pro pidiura Ialyfi, fic ii Gellio Latine p exprefla , malum ratio eft ut tu imagmem iftam vein tncendio tedium ^ xv «tj' f*Bo dijfcerdere ? nam fi nos omnes fuper'averis . <&• oppidum hoc totum e. 31, tft j ceperis, imagine quoque ilia Integra <& incolumi per vi&brietm potieris: fin vsro i l( i I Vos vincere oh fi den do nequieris , petimns confideres , ne turpe tibi fit, t.uitt non fotuirtsRhodios vincere , helium cum Frotogene mortuo gefftffe. Polybius ra- ub, v, biofi effe animi ait ea perdere quat nec hofti perdita vires adimant, nec perdenti emolumentum adferant, qualia funt templa , por- feus, ftatu«,. & fimilia.Marcellus, laudante Cicerone , ndificus Ver?. 1 r. omnibus Syracufarum publicis (fi privatis, Jdcris (fi profanis fic pepercit quafi *it fttwtur hoc Martyvjim kca & betfilic ngj m v im eos intuliffe Deo- mm templis ac fedibus. Statio Annibal facrilegus qui deum face mi- fcuit aras. Scipio capca Carthagine milites donis ornat, p^els top as p m , •si AmX^di'jae') uyg,f%rrosr , inquit Appianus : exceptis qui in Apollinis tem- phm peccaverant. Trophaeum a Mickridatliftruftnm Carfar, ut nar- Lib. xliri rat Dio , xaJtAetr cino hmAfiijtrsv a; mis if.17rvtep.l01s JtoisUpdfSfieii, toilere au~ Jus lion eft, ut belli diis facrMum, Marcus Marcellus, quae victoria profa- na fecerat, religione impeditns non attigit, ait Cicero Verrina quarta , & ibidem addit hoftes effe aliquos qui in bello religionis & confuetudinum jura retineant. Idem alibi Brenni bellum fano Apol¬ linis illatum nefarium dixit. Pyrrhi fadum, qui Proferpinae thefau- ros fpoliaffet, foedumvocat Livius & in Deosfuperbum. Simile Himilconis Diodorus doitaav & as Jchsdpftpniftcc,. Philippi bellum Lib.xiy. idem ille Livius nefarium quafi Diis fiiperis inferilque illatum : et- iam furorem, ac fcelera. Floras de eodem: * Philippas ultra jus vi- clorin in templa , aras ,fepulcbra faviit. Eandem hiftoriam tangens Po¬ lybius hoc addit judicium : rd ftj-n mis ‘M°‘S rofftyfLaan V,r,r.ucJ.'M doi.o'jj/, ycjb’ jj’iotSp •uftfppf ox djujcir, f'ATS mis ixJpelt iAaiiaoiv c&xfts Y V &VS5W- to rrptefJtgv, cm >($ej p dy.co 3 rimis drl'g/.dr^i k. otzioav Aj r dih mixu- 7 lur y.a^coxdOhi tejiccci'.'spj? , 7ms ux. cor arm ns drey Morris yyf JvfiS XvtiSrl@~‘ !{J5p ; fffus! neque nobis ad bellum futura funtufui , nec hoftibus incommodatu - ret, ea ire perditum , templa maxime & qua in its jhmdctcra & Jimilia orna- menta, quis neget male mentis (ftpr/t ira furibundn ejfe operai Atque ibidem talionis non admirtit excufiitionem. VIII. Quanquam vero proprie inftituti noftri hie non eft quid ex ufu fit inquirere, fed laxam bellandi licentiam adducere aa id quod natura licitum aut inter licira melius eft, ramen ipfa virtus, vilis hoc faculo , ignofcepe mihi deber, fi, quando per le contemni- tur; ex utilitatibus ipfi pretium facio. Primum igitur moderatio ifta in fervandis rebus qute bellum non morantur , magnum hofti telum eripit, defperationem. Archidami didum eft apud Thucydidem, f lit coXso n rcudjm nth yl’Jj T T.ztefUair 1 ay rear lycn vfta lyt rear or erf auerror drlfyycorj, jj; (jeibtPp yftjr, hs imnstei^or rj fey els d-mireMV tat eevrttf ctAnrdbri^ss %«>. Terrain hcfttlem non aliud quarriobfideip cew, Xen.htfhfr. fete,tantoque mdiorem quanto magis exculta eft: quare (ft ut phtrimura eipar - Gr - lv. ttndum eft , ne defteratio hoftes reddat inviBiores: * idem Agefilai COnfi- lianfcum Acarnanibus, contra quam fentiebant Achai, liberam re- liquit femenrem , ajens quo plus feviffent eo pacts cupidiores fore. Hoc eft quod dicit Satyra : Spolktis arma fuperfmt. Livius narrans captain a Gailis urbem : Placuerat/mqmt, principibus Gallerum non om- . ** concremari teBa , ut qtudcunqtte fuperejfet urbis idpignus adpclendos he - fiim ammoshaberent.Aa.de quod fpeciem hoc preefert mane me bello I magnjs de vidoria fiducial &quod dementiaapta per fe frangen- I dis concjliandis animis. Annibal apud Livium in Tarentino agro Uhxxxir» nihil Violat : apparebat, ait, non id modeftia militum aut ducis , nifi LI 4 ’ Stf D E I V R E B E L L X ad ctmcilismdos Tarentinonm etnimos fieri. Sirnili de caufa Aueuftus Cx- far in Pannoniis rapina abftinebat. Caulam Dioadferr, ft Eit'.xlix. ’^XerTeif ouerbs rrmh.^. Sperabat enim foie ut ficeosfine vi fibi adjmgcret. Lib. iii. Timotheus ea cura quamlupra narravimus prxzer alia msAs tW dC'seian f tygdjp , ait Polybius, mstgutmab hoftihus tpfits benevo- lentiam captabctt , * De Quintiq , & qui cum eo efant Romanis Piu- tarchus cum qua: fupra diximus commemorafiet, addit: mins mc- defitia non tvulio pofi jvucium espere. nam at m Thejjaliam perventum sfl, de-' fecermt ad earn, urbes. Turn vero & qui infra Thermopylae habitabant Octet &uintium ardentihus tiotis defiderabant: Achat vero renuntiata Philippi amicitia focietatem adierfus turn mm Romanisinierunt. De Lingonum ci-> vitate qua; bello , quod dufiu Cerealis , aufpiciis autem Domitiani in Civilem Batavum ejufque focio,s gerebatur, popuktionem formi- >jb,x s c.s, datam evaferat, liqnarratFrontinus , quod contra exjpeclationem initio- lata nihil ex'rebus fuis amifer at, ad obfiequiimreducf.afeptmgintamilliaar* matorum tradid.it ei . Confiliis contrariis contrarii quoque eventus. 1 lib.Tnu Exemplum dat Livius iff Annibale, Prtceps in #v#ritutm & crudelitatem i animus, adjjolianda qua tueri nequibat , ut vaftata hofli relinquerentur, in- i clinavit. Id ficedum confihum, cum incepto tumetiam exitu fuit: neque enim. indignapcttientium mode abalienabantur ethifni, fed enter orum etiam : quippe „ ., g adpbtres exmphm epmm calamitaspertmebat. Veriffimum autem lentio, ptu'deakt- quodaTheologisquibufdamnotatum eft, & fummaruinpotefta- btafitpem. tum&ducum qui Chriftianos fe & a Deo &ab hominibus haberi > duT^nw vpfant , pfficiutd elfe , violentis urbium direptipnibus & liquid his II 127/‘ >m " fimile eft intercedere, ut qua; abire non poflint fine grav.iflimo rnul- > torum innocentium inalo , & ftepe ad belli fiumrnam parurn profi- 1 ciant: ita ut bqnitas Chriftiana fere lumper, ipla quoque juftitia 1 plerumque ab ipfis abhorreat. Majus lane eft Chriftianorum inter ; jfe yinCulum , qnam olim Grarcorum fait , quorum bellis ne qua urbs Grxca exlcinderetur cautum erat Amphidtyonnm decreto. Et Alex- > andruni Macedonem narr.snt votcres nullius rei afe adt hcfadiijy •zsbiinrlcw. duplex fibi malum acquit unt , inoptam amicis, copiam ho- j jlibus. a Philon 3 Alter ejuldem feriptoris locus de Humanitate d t jgnus& ipfe qui hue tranlcribatur : j ti estjhkss, z>M ows. et/bnO ifcfi ughig.njfuc yjfh'TVU , ftfitm "ifei fifii ¥ 'htyiy.m \rr) id dtoyi , 'err. j "rhh trr't ni frjj , uv earring. XtKrlot , i—ciliy. afe* this :> frger dsjpo’miv tyi) mr 'em •tyv%is fityslqg.TKt , XeXty-rcti. temgnxt tern, i; oofmcfuf «ijW h>tge%fmr bon vis iftipts vXrts , m-n «r» ^9 \.X%» ACPACIS, LIB. III.- n7 fKpjcQofsmv a© y.cufi -mhafa, ft.v,Tt tnn’oXa; syigTrvv sl&p&ivenftt* tfeasoicC fij> 7 f(XpZv a