•Tj t A • . ; . T;;' '.^■•V . : T . •• -A" •: -i-'i' • . • - -' 'v'* - i ifj ■.■-■"> '.v v .■■■•: •■•■•• s- % ..'a,.^ • v;-.' ^ - ■A .: IX S ' • « r. _ - v - ■ Ji « H ■. = ( ■ Li «t Jofrjsh Schmuzsr fiulf.Vnnna^ Axßrriof - /-'T' 5'.,. --iMÄ - je^v 3 r i ■■ C 'h T ANICII MANLII TOR-QUATI SEVERINI BOETHIX CONSOLAMIlgKN PHILOSOPlÄcfeA^^^ T I nv 1 WöLiOTiiEK L J 1> K J y i! Opus omni faeculo fum fads depriedicatum, ipfa seternlfffc digniflimumjcuivishominum conditioiii, lit-teris imbutse , inprimls utile, ac neceffärium, ad animum fub utraque Fortuna rite for-mandum,& perducendum ad ve-raaifelicitatem. IN ŠTRENAM OB LATUM, DD. Sodalibus Academicisj i quatuor inclylis faculUtibus, Tub titulo B. V. M A R I In coelos afiurrptae , in Csefareo & Academico Societatis JFSU Collegio, Viennse Auftrise Gon^regatis, Anno reparata falutis M. DCC. XXXllI. . -Sg --i=rgg> VIENNM AUSTJtlM, Typis Mariae Therefiae Voigcin Vi-, duae, Univerf. Typogr. • x Q^co'^^OlA )C o X s«- A d L&äorem, ananinai Erudicorum fuf-fragjo Boechii noftri omaes libri, graves, dofti, &perq; uciles fine; in his camen de Confolatioae philofophias, nefcio » quomodo author vlceric fcmetipfii: cum nontam ipfius operä, quät» di-vinae providentise, peculiariquodam duftujmentem & calamum dirigente, fcriptus efTe videatur: eo tempore, quo per fumam Iniquität^, conjeüus incarcerem, fententiämortis exfpe-äanSjjämq; vicinus aeternitati,ani-mum fuum Ä cjECeris abdudum, re-vocavit ad confiderationem verae fe-licitatis: ad quam, (i quis alius, fa-cilem & fecuriffimam viam oftendit in hoc opere ßio, eä (lyli elegantiä, proprietate verborum,fentcntiaruni pondere, & res difEcillimas explican-di facilitate: ut ex vero /udicio Ju- «o? )( o X so» lirCaefaris Scaligeri, inHypercrytf-cOj authoris noftri ingenium, eru-dicio, ars, fapiencia, facile provo-cetomnes authores, five illi graeci lint, five latinl. Forma libri dialogum imitatur,five colloquium, quo Boechius ipfe filo fax orationis contexic ea, qustum ä fe,tumä Phiiorophia fapientiflimd & faluberrimc difTeruntur. Diftioeft varia, modofoluca, modo ligata: pirofamipfevocat,&Metrum: quam-vis vero in utroque plurimum exceU Jat: animumquelegentismirific^ ra-piat; quae tarnen,uc loquiturScaliger, libuit ludere in Poefi, planž funt di-vina: nihil illis cultius, nihil gravi-us: Deque denfitas fententiarum ve-nerem, neque acumen abftulitardo-rem : ut rečie cenfeat, paucos ei pod fe comparari. Porro libri funt quinque: I. conti- | net querimoniam Authoris, ex com-paratione ftatus prioris, cum prac-Tenti. In If. applicat philofophia le-niora quaedam fomenta, docetque, non X o X § legebatur intex-tum. Atq«e inter utrafque Htteras, m fcalaruna modum, gradus quidam infigniti videbantur, quibus ab inferiore ad fuperiuselemcntum effet a-fcenfus. Eandem tamen veftcm vie-lentorum quorundam fciderant ma-nus y & particulas « quas qaifque potuh, abftuleranc. Et dextera qui. A 2 d€m 4 Liber dem ejus libellos, fccptrum verö fi-niftra geftabat. Qux ubi pogticas Mufas vidit, noftro affiftences toro,' fletibüsque meis verba didantes, commoca paulifper, ac torvls inflam-maca luminibus : Quis, inquit, has fcenicas mcrecticulas ad hunc xgrum permific accedere ? Quae dolores ejus non modo nullis foverentremediis, verum dulcibus infuper alerent vene-nis? Hae funt enim, quae infruftuo-fis afFeduum fpinis uberem fructibus rationis fegecem necant, hominütn-quementes afTuefaciuncmorbojOon liberant. At fi quem profanum , uti vulgö folitum , nobis blanditiae ve- | ftrae detraherent, minus moleftd fe-reodum putarem. Nihil quippe in eonoftraeoperae Ia;derentur. Hunc vero Eleaticis, atque Academicis ftu« diis attigiftis innutricum? Sed abite potiüs Sirenes, ufque in exitium dul-ceS) meifque eum Muds curandum> fanandümque relinquice. His ille chorus increpicus, dejecit humi mo:-(lior vultum» confefsusque rubore TB- Tcrccundiam, Umen triftis esceflit. At ego, cujus acies lacrymis merfa 'caligarat, ne dignofere poffem, quae-nam hac effecmulier cam Imperiofce audoritatis, obftupui, vifuque in ter-rara dcfixo, quidnam dcinceps eflet ačlura, expeäare tacitusccepi. Tum Jlla propius accedcns , in extrema Icčiuli nasi parte confedit, meumque intuens vultumludiu gravem, atque in humum maerore abječtum, his ver-iibus de noftrae mentis perturbations conqueftaeft. METRUM II. Prsefentem aniiBi ftatum miferinež Surbatum, & k priftino fapientise ftudio dege-nerantcm, authori clolenter cxponit Phi-lofophia. PJEu ! quam pnecipiti tiierfa prsfundo Mens hebet i&fropr'taluce reliüa, Tendit in externas ire tenehras , Terrenis quotiesflatihus aäa , Crefcit in immenfum nexia curt I Eic, quondam ccelo liber aperlt, Suetus in /etherios ire meatus, Cfrnebat refcei lumina folis , A3 6 Liber Vifehat gelidte fidtra IukX , Et quaeunque vagos fieüx recurfut Excerctt, Vdriet fltxaper erbes, Ctmpreufam namens victar habehot» Quinetiam caußas, undefgneru Tlamina foUkitent aquora Pont't. Quis velvatflahilem fpiritus arhem» Vel fur Hefferiasfidus in undus, Cdfurum rutilo fur gat ab or tu: Quis verts placidas temper et horas , lit terras rofeisflortbus ornet: Quis d edit, ut pleno fer t Hi s ann» jiutumnus gravidis influat uvis , Rimari foiitus, atque Utentis Ndiurx varus reddere caufas : J!^ttnc facet ejjceto lumine mentis, Et frsßus gravihus coU catenis , Det livemque ger ens pondere vultum ^ Ctj^itur,heu ?ßelidam cernere terrain^ PROSA II. Author i dolore uimio in ßuparem obrigefcens , lacrymas profundere mow ceffat: qmhus amid abßerßs, incipit PhihfopbiA cali^aa. tesoculosaperire. S Ed medicin® , inquit, potius tem-pus eft, ^uarn guerdse. Turn ve- r« f ro totis in mc Intenta lurninibus: Tune es ille, ait, qui noftro quoadam iadenutritus, noftris educacus aii-nientis, in viriiis anioni robur evafe-ras ? Atqui calia conculeramus ar« ma, quse, nifi prius abjecifles, invifta te firmitate tuerentur. Agnofcilhe mc? Qpidtacest Pudore,anftupo-reHluifti? Mallem pudore; fedce, ut video, ftupor oppreffit. Cumque me non modo taciturn, Ted elinguem prorfus, fnutumque vidin'et, admo* vie pečlori meo enitcr manum, & nihil, inquit, periculieft, lethargutn patitur, coaimunemillufarummen-tiufnmorbum. Sui paulirper oblicus fill; recordabltur facile, fi quidem nos antč cognoverit. Quodutpoflit, paulifper lumina ejus, mortalium re-rum nubecalfgantia,tergamus. Haec dixit, oculosque meos fletibus un-dantes, contrafta in rugara vefte, ficcavic. METRUM nr. Lietatur acger, lucem animo^quaH de-puira noAe folerai redirc. A 4 Taut 8 Li^er ^Uhc me difcuffa liquerunt mäe tenehrte, Lumimbusque prior rednt vigor y Uty cumprxcipiti glomeranturfidera Coro , Nmbostsque polus fleiit imbrtbus, StlUtet, AC nondumccelovenienitbus afiris, Defaper in terram »oxfunditur : Udnc ft TbreictoBoreas emifftis ab antrt Ferberet, & cUufum refer et diem , Emicat, & [ubito vibratus lamine Phabus, Mir ant eis octdos radtisferit. PROSA III. Ctntrahominum feeleratorum infultusy in at'* cem verafa^ientiti receptum fuadet Philofnphia, pmpeffto ex vcris, wo» umbratkis philofo-phis, exempli. HAud aliter triftitise ncbulis diflb-lutis, hauß cxium, 5c ad cogno-(cendatn medicancis faciem tnentem recepi. Itaqueubiin earn deduxl o-culos, intuicumque deflxi, refpicio nutrlcem tneatn, in cujus ab adole-fcentiaLaribus veratusfueraro, Phi-lofophiatn. Etquid, inquam, cuin has exiJii noftri Ailicudines, ö omnium magiftravirtutum, fupero cardiac dclapfa venißiJ an uc cu quoque me- Prhmi. 9 mecum rea falfis criminatlonibus agi-teris? An, ioquicilla, Ce,ö alumne , d^fcrerenij nec farcinam, quammei nominis invidia fuftulifti, communi-cato tecum labore partircr J Atqui Fhilofophix fas non erat, incomicatü reiinquere iter innocencis. Meam fcllicec critninationem vercrcr ? & quafl aovi aliquid accident, He per-horrefccrem ? Nunc enim primüm cenfes apud improbos mores laceffi-tam pcricuiis cfTe fapientiam ? Nonne apud veteres quoque, ante noftri Piatonis aetatem, magnurafatpe cer-tamen, cum ftultitis temeritate cer-tavimus ? eodemque fuperftite« prac-ccptorejus Socrates injußas vifioriä mortis mc adftante promcruit? Cujus haercditatcm cum deinccpsEpicu-reum vulgus, acStoicum,cseteriquc pro fua quifque parte raptum ire mo-lircntur,ineque reclamantg, reniten-temque, velut in partem praedse, tra-herent, veftem, quam meis texueram manibus, difciderunt, abteptisque ab eapanniculis, totam me fiblcedifTe A f cre- I / TO L^er crcdentes, abierc- In quibus, quo-nlamqusedam noftri habitus veftigia vidcbantur, meoscflefamiliares im-prudentia rata, noii nullos eorutn profanse multitudinis errore petver-tic. Quod fi ncc Anaxagorse fugam, necSacratis venenum, necZcnonls tormcnta, quoniatn funt peregrina, novifti, acCanios, atSenecas, at So-ranos, quorumnec pervctufta, ncc incclcbrls momoria eft, fcire potuiftJ. Quos nihil aliud in dadem detraxit, nid quod noftris moribus ioftituti,Il:u-diis improboruin difHcillimi videban-tur. Itaque nihil eft, quod adinirere, fiinhoc vitjcfalo circumftantibus a» gitemur procellis, quibus hoc maxl-propofitutn eft, pelTimis difpii-ccrc. Quorum quidcm tametfi eft numcrofus cxercitus , fpernendus tamen eft : quoniam nullo duce re-gitur, fed errore tantum temere, ac paffim lymphante raptatur- Qui fiquando contra nos aciem ftruens valentior incubueric, noftra quidem dnx copiasfuas in arccm cootrahic: illi iJH v«ro circa diripiendas inutilcs farcinulas occupantur. At nos defu-perirridennus, vilHIima rerum quae-que rapicntes , fecuri totius furiofi tumultue, coque vallc inuniti, quo graffanti ftukitise aofpirarc fas nö fit, METRUM IV. Animum recte cotrpofitum vera If- bettatc gaudere ; immoderatis aff'cftibus a. giistnm , fibi ipfi catenai ncScre. QUisqnis cvinpefite ftrenus tcvo^ ^^ Fatum fill pedihus dedit fuperhunt , Fortunamque tuens utrawque reäus , InviHum pomit tenere vultum ; Non ilium rabies, mirneje Penti Ferfum fundiius fAcitamis gjtum, iiec rupiis quoties vagus camints Torquet fumificos Vefevus igneis, Aut celfas feliü feme tunes ySrdentis via fulminis monehit. Quid tantum miferi feros tyramtos Altrantur fine viribus furentes ? Nec fperes aliquii, nec extintefcas: Exarmaveris itnpotentis tram. At quisquis trepidus pavet, vet opt at, Quk nen fit ßabilisj fuique juris, A 6 Ah. It Liber JbjtcU elypeum, Igcoqae tnotus Niilitf qua valeat trahif catenAtn, PROSA IV. Hortatur Philefophia , at ager delegat ul-stts animi, locum faciat medicina : qui frei» fiäasßbi injur i as exaggerat, benefi-ciis malefaäi repe»di doknter oliendit. SEntisne, inquit, hsec, atquc ani-mo illabuntur cuo ? Es ne öW nr^ds Xv^av ? * Quid fies ? Quid la-crymis manas i^avSk, (jl^ mvSi vow. * Si operam medicant's exfpadlas, o-portet utvulnus decegas tuum. Tum ego collefto in vires animo : Anne adhuc egetadtnonicione, nee per fe fads eminec fortunas in nos fse-vlends afperitasNihilnete ipfa loci fades movet? Haeccine eft biblio-checa, quam cercifHmamtibi [edem noftris inLaribus ipfa delegeras.? in qua mecum faepc refidens, de divi-narum iiumanarumquercrum (cien-tia difTerebas? Talis habitus, talis-que vultus erat, cum tecum naturae fecrcta riraarer? eum mihi fidcrutn vias * Afinus ad Ijram. ^ Edic: ne mcnle refervei. vias radio defcriberes ? cum mores noftros , totiusque vitae radonem ad cseleftis ordinis exemplar forma-res ? Hseccine praemia referimus tibi obfcquentes? Atqui tu hancfcn-tentiatn Piatonis ore fanxifti : Bea-tas- fore respublicas, fi eas vel ftu-diofi fapientiae regerent, vcl earum reftores ftudere fapientiae contigif-fet. Tu ejusdem viri ore banc fa-piencibus capefTendse reipublicae ne-ceffariam caufam elTc monuifti, nc iinprobis fiagitiosisque civibus ur-bium reliöa gubernacula , peftem bonis ac perniciem inferrenr. Hanc igitur auäoritatetB fecutus, quod ä te inter fecreta otia didiceram, transferre in ačlum publicse admi-Jiiftrationis optavi. Tu mihi, &qui t€ fapientium mentibus inferuitDeus, eftis confcii, nullum me ad magi-ftratum, nifi commune bonorum omnium ftudium detuliffe. Indecumim-probis graves inexorabiiesq; difcor-diae , & quod confcientix libertas iaabec, pro cuendo jure fpreta po. A 7 ten- 14 Liber tentiorum fctrper ofteofio. Quo-ties ego Conigaftum in imbecillis cujusque forcunas impetum facicn-tem obvlus exccpi 1 Quoties Tri-guillam rcgise prstpofitum doroüs ab inccpta, perpetratdque jam proiRis injuria dejcci ! Quoties miferos, quos infinitis calumniis itnpnnita Bar. barorum feroper avaritia vexabat, obječta periculis auäoritate protexi! N'utrquatn tne ab jure ad injuriam quifquam detraxit. ProvinciaHura fortunas, tum privatis rapinis, tum publicis večligalibus pelTumdari, non aiiter, quam qui patiebantur ,indo-lui. Cum acerbae famis tempore gravis atque inexplicabllis indiäa CQgmptio profligatura inopiaCampa-niam provinciam videretur, certa-nen adversum prxfedlum prxtorii communis commodi ratione fufcepi, rege cognofccnte contendi, & ne co-emptio cxigeretur, evici. Paulinum confularem virum , cujus opes Palatini eanes jam fpe atque ambiti-tionc devorä/Tent, ab ipHs hiantium fan- fsucifous traxu Ne Albioum con-fularem virum praejudlcacjE accura-tlonis pceoacorriperct, odiis meCy-priani delatoris oppofui. Satifnc in me magnas videor cxacerbafle di-fcordias ?fed efle apud CEtteros tuti-or debul , qui mihi amore juftitiae nihil apud aulicos, quo magiscflem tutior, fervavf. Quibus autenn de-ferentibus perculfi funnus? Quorum Bafilius olitn regio ininifterio depul-fus, in iJelationem ncflri ncminis , alieni aris neccflicate coirpuUus eft. Opilionctn vero, atquc Gaudcnti-umj cum ob injurias, atque multi-ph'ces fraudes ire in exilium regia cenfura decrevifiec » cunnquc illi parerc nolentes, Tacrarum fefe ae-dium defcnfionc tuerentur , com-pertumque id rcgi forec, edixit, ut nifi intra prafcriptum diem Rav«n-na urbe decederent, notis Jnfignitl frontibus pelierentur. Quid huic fevericati poiTc adftrui vidctur ? At-qui eodctn die deferentibus eisdetr, nominis noftri delacio fufcepta eft. Quid Ig Liier Qnid igitur? noftrsne artes ita me* ruetunc ? an illos accufatores Juftos fecit praemifla damoatio ? Itäne nihil forcunain puduit? (1 minus accu-fati innocentia, at accufantiu vilitas pudorl efle debuiffst. At,cujus crimi-ciis argutmurf rumatn quxris? Senatu dicimurfaivumcffevoluifle. Modum defideras ? delatorem, nedocunncn-tadeferrct, quibus Senatum maje-ftatis rcum faceret , impediffe cri-minamur. Quid Sgitur 6 magiftra ccnfes ? inficiabimur crimen, ne tibi pudorifimusJAtvolui, necunqiiam velle defiflam. Fatebimur ? Sed im-pediendi delatoris opera ceiTabit. Aa optäflc illius ordinis faiutem nefas vocabo ? ilie quidem fuis de me de-cretis, uti hoc nefas eflet, efFece-rat. Sed fibi Temper mentiens im-prudentia rerum, merita non poted: immutare : nec mihi Socratico de-creto fas effc arbitror , vcl occu-luiffe veritatem, vcl conccflTflc men' daciuio. Verum id quo modo dt,tue, fapienciüoique judicio, seftimaadum te- rcliaquo. Cujus rel ferienii atque ve-ritatcm, ne latere pofteros queac, ftflo ctiam, memorisque mandavf. Nam de compoficis falso literis , quibus libertacem arguor fpcräffe Romanam , quid attinet diceref Quarum fraus aperta paculflet , (i Bobis ipforum confeffioncdclatorö, quod in omnibus negociis maximas vires habet, uti licuiffet. Nam qu« fperari reliqua libertas poteft ? Atque utinam poffet ulla J Refpondif-fem Canii verbo: qui cum ä CCac-fare Germanici filio conkius contra fe fafta: conjurationis fuifle di-ceretur; Si ego , inquic, fci/Tem , tu nefciffes. Qua in re non ita fen-fusdoftrosmaerorhebetavic, uc im-pios fcelerata contra virtutem que-tar molitos : fed quse fperaverint, cfFectfTc vehementer admiror. Nam deteriora velle, noftri fuerit fortaf-fedefcdtüs: pofTe verö contra inno-centiam j quse fceleratus quisquc conceperit, infpeöante Deo,mon-ftrifimilecft, Undshaud injuria tuo- rura 18 Liier rum quidam familiarium quaefivit: Si quidem Deus j inquic, eil, nnde mala? bona vero unde, fi non ell? Scd fas fuerit, ncfarios homines, qui bonorum omnium, totiusque Se« natüs fanguinem petunt, nosetiara, «guos propugnare bonos Senatümque viderant, perditum ire voluiire, Sed num idemdepatrlbus quoquemere-bamuc? Meminiüi, uc opinor, quo-niam me didurum quid, fačlurutn-ve prsefens ipfa Temper dirigebas, memlnifti, inquam , Veronz cuna rex avidi>s communis exitii, Maje-fiads crimen, in Albinnmdeiatum,ad cun£lum Senatus ordinem transfer» re molirecur, univcrii innocentiam Senatus, quanta mei periculi fecu-ritate defcnderim. Scis mc hsc & vera proferre, & in nulla umquam mei laude jaftafle. Minuitenim quo-dammodo fe probantis confcientiae fecretum, quoties oflentando quis fadum, recipic famx pretium* Sed Innocentiam noftram quis exceperic eventus, vides. Pro veras virtutis pr«- f r3tmii«,falfi fceleris pcenas fubimus. £c cujus uisquam facinoris manifefta confcflio ita judices habuit In feve-ricate concordes, utnon aliquosvcl ipfe humani error ingcnii, vel fortu-oae conditio, cuoäis mortalibus in-ccrta, fubmicterec /Siinflammarefa-eras sedes voluifls, fi facerdotes Im-pio Jugulars gladio, fi bonis ooafti-bus necem ftiuxifTe dLcererour, prae« fenteta tamcn fententia confefTum, conviöümve punilTet. Nunc quin-gentis ferž pafluum milllbus procul inoti, atquc indefenfi, ob ftudium propenfius in Senatum, morti pro-fcrlptionique damnamur. O merico s, de fimili crimins neminem pof-fe convinci 1 cujus dignitatem rea-tüs ipfi etiam, qui detulere, vide-runt; quam uci alicujus fceleris ad-miftione fufcarent, ob ambiture dignitatis facrilegio me confcientiam polluifTe mentiti funt. Atqui & tu infita nobis, omnera rerura tnorta-liuna cupidinera de noftri animi fede pellebas, & fub tuis oculis facrile- gio so tther gio locam efle, fas non erat. Inftil-Itbasenim *uribus, cogicationibus-que quotidie mcis Pychagoricum il-lud , £7r»3f5. * Nec conveniebat, ▼iliffimorum me fpirituum praefidia captare, quern tu in banc excellen-tiam componebas, ut coniinnilem Deo faceres. Prsetereapentralein-nocens dorrös, honcftifGmorum coe-tus amicorum , focer Syratnachus fanftus, öcaquö actuipfa, revcren« dusjab omni nos hujus criminis fufpi-cione defendunt, Sed 6 nefas! Illi vero de te tanti criminis fidera ca-piunt i atque hoc ipfo affines fuJf-fc vldemur maleficio, quodtuisim-buti difciplinis, tuis inftituti mori-bus fumus. Ita non eft fatis, nihil mihi profuiffe tuam reverentiam, nifi ulcro tu roca potius ofFenfioneRce-reris. At vero hie etiam noftrisraa-lis cumulus accedit, quod exiftima-tio plurimorum,nonrerum merita, fed fortunae fpečlat eventum , eä-quetantümjudicac effe provifa, quas fe- * Scqucrc Deum. felicitas commcndaverit. Quo fit, uc exiftimatio bona, prima omnium dcfcrac isfelices. C^ii nunc populi rumores, quam diffonae, roultipll-cesquc fcntentias, pigec reminifci. Hoc tantuntidixerirojukiraam eflc ad-verfae fortunse farcinä, qu6d,dum mi« feris aliquod crimen affingicur, quEB perferunr,meruiffe credantur. Ec ego quidem bonis omnibus pulfus, di-gnitatibusexutus, exiftimatione fje-datus, ob beneficium fuppliciura tuli. Videre autem videor nefarias fcel«-ratorum ofEcinas gaudio laetitiaque fluitantcs: perditiflimum quemquc novis dclacionum fraudibus immf-nentem: jacere bonos, noftridifcri-minis ccrrore proftratos: flagitiofum queraque ad audendum quidem faci-nus impunitate, ad efficiendum vero prsemiis incitari ; infontes au» tem non modo fecuritace, verum ipfa edam defenßone privates. Itaque libec exclama-tc. Me- 2% Liher METRUM V. Deiprovidenciam,Gsecera cunSami- r»Hli cura gubernantem , implori« aeger, ut j.\if{orum j«nocenti3e,ab impii* prejrse, fuccurrat. ^ SteUiferi roudtlor orhis ? Quiperpetuo nixus folioj Hapido ealttnt turbine verfas, Legewqtte pati fidera eegts: lit nune pleno lucida carnu , Tet is fvittris obvia flammis. Condat flellas Lund minores y Nune thfcure pallida cerm , Pheebo propi&r y lumina perdatf Et qui primte tempore noäis jlgit algentes Hefperus ortus , Solitas itsrum mutat habenas, Phccbi pdlens Lucifer ertu. Tu frandiflua frigore brum/e Striiigis lucem breviort mor* z Tu cum fervida venerit /efias , jigiles noitis dividis horas, Tua vis varium temperac 4mum, Üt quas Bor ex fpiritus aufert y Kevehat mitis Ztphyrus frondes ; Quie^ ArHurus femna vidit, S*mi- Sirius altäs urat figetes. Nthfl antiqua lege felutum Linquit proprio flatienit oput. Omnia serto fine gubernans , Hommum jolos rejpuis aäus » Memo reäor cehibcre modo. Nam cur tantas luburica verfar Fortuna vices l premit mfmtes Debita fceleri noxta poenai At peruerfi reßdenf eelß Mores folio, f^näaque caleant Injufia vice coäa noeentes. LAtet ebfeuris condita virtns Clara tenehris, juflusque tulit Crimen ittiqui, Nil periuria , nil nocet tpßs Fraus mendaei comta colore. Sed cum libuit viribus mt, Quos innumeri metuunt populi, Summos gaudent ßtbdere reges. O jattt miferas rejpice terras ^ Quifquis rerum faedera neüis. Opens tanti pars non vilis Homines, qudtimur ftrtuaa fat»» Sapides reHcr cmprime fluHus , It y qu» ctelum regis immenfum f Fnm* ßabiles fadere terras. PLO- PROSA V. Philofophia , dum ex percepta jußijßm« querela , gravihrds aJinAKtim currs animum vU dec , ad leniora primum remedia agrum dißxinit, HJEc ubi continuato dolore de-claravi , ilia vuku placido , nihilque mcis queftibus mota, cum ce, inquit, tnaftum, lacrymantetn-que vidiffetii, illico miferum, exu-lemque cognovi. Sed quam id lon-ginquumeffet exfilium, ni'fituapro- , didiffet oratio , nefciebam. Sed ta procul a patria, non quidem pulfus i es , fed aberrafti, auc fi te pulfum cxi« ; ftiraari mavis, te potius ipfe pepuli- | fti. Nam id quidem de te ounquam , cuiquara fas fuillet. Si enim, cujus ; oriundus fis patri£E,reminircaris,non, uti Athenienfium quondam, multitu- j dinis imperio regitur : äÄXd sT? ßa~ ; c/Aft/f t?-/u, tf? jcof^vo? , * qui fre- ', quentia civium, non depulfione lae-tatur: cujus agi fracnis, atque obtero-perare jultitise^fumrna libercas eft. An Igno- * Sect uous Rex eft , nnut Domious. Jgnoras illam tux civitatis antiquifli-mamlegem, quafancitum eft, ei jus exulare non effe, quisquls in ea fedem fundare raaluerit? Nam qui valio e-jus, ac munimine continetur, nullus metus eft, ne cxful efle mereatur. Ac quisquis inhabicare earn velie dede» rit, pariterdednitetiammereri. Ica> que non tarn me loci liujus, quamtua Facies movet. Nec bibliothecae po-tius , compcos ebore, ac vitro parie-tes, quam tuse mentis federa require. In qua non libros, fed idj quod libris pretium facit , librorum quondam meorumfententiascollocavi. Et tu quidem de tuls in commune bonum meritisvera quidem, fed pro muki-tudine geftorum tibi, pauca dixifti. De objedtorum tibi vel honeftate, vel falfitate, cunčlis notamemoräfti. De fceleribus, fraudibüsque delatorum reÖ^e tu quidem ftriäim attingendum putäfti, quodeamelius,ubcriüsque recognofcentis omnia vuigi ore cele-brentur, Increpu fti etiam vehementer injufti faöum Senatüs, Denoftra B ctiam 26 Liber etiam criminatione doluifti, laefaeque opinionisdamnaflevifti, Poftremus adversus forcunain dolor incanduic, conqueftusque es, non aequa meritis prsemia penfari. In extreme Mufae ri£viencis,ud quae caelum, terras quo-que pax regeret, vota poHiifti. Sed quoniam plurimus tibiafFeduum tu-multus iocubuic, dive/'fiimque te dolor, ira, moeror diftrahunt, uti nunc mentis es , non dum te validiora re-media contingunt. Itaque leniori* buspaullifper utemur, ut quas in tu-morem perturbationibus influenti-bus induruerunt, ad acrioris vim me-dicamints rec'piendam, tadu blaa-diore moilelcant. METRUM VI. A ftatorerum ordine ac tempore,ds- fiderata omnia pendere. ^üm Phcebi radits grave Cancri fidus inxßuat; Tum qui larga negannbus Sulcts femina credidit, ElufusCerensßde, Ü^er] Quernas pergit ad arhores^. Nunquam purpureum nemus Leäurus violas petas. Cum ßsvis Aquüonibus Stridens campus inborruit. Nec qutcras avida manu Vernas jlrmgere palmites, llvisß libeatfrui; jiutumno pottus fua Bacchus muner* centulit. Signal temporapropriis jiptans officiis Deus 5 I/ec, quas ipfe coercuit, Mifceri paütur vices. Sic quod prtecipiti vi4 Cersum deferit ordtnettty Lietos non habet exitus. PROSA VI. Ix ipfa hminis natura, certaque divinafrt-> xjidentia, omnia ^ubernantis, cogniume, txj/»-dior 'thus remtdiis aditus paratur. PRiinüm igitur pacerifne mepxu-culis rogacionibus ftatum cuae mentis attingere, atquetentarc? uc qui modus fic cux curationisjintelii-B % gatn» a8 Liber gatn.Taveröarbitrata, inquamstuo quae voles, ut rcfponfurum rogato. Tumilla, Hiinccine, inquit, mundum temerariis agi, fortuitisque cafibus putas ? an uHum credis ei ineffe regimen rationis? Ätquf, inquani) nulio exiftiroaverim nnodo, uc fortuitate-meritatetamcercamoveantur. Verum operi fuo conditoretn prasfidere Deumfcio: necunquara fuericdies, qui me ab hac fententiae veritate de-pellac. Ita eft, inquic. Namidetiam paulo antd cecinifti , hominesque tancüm divinsE exfortes eurae efie de-ploräftf. Nam de caecerls , quin ra-tione regerencur,nihil movebare. Pa-pae autem! vehementer admiror, cur, in tam falubri fententia locatus,segrotes. Verum altiüs perfcrutemur; ne-fcio,quid abcfle conječto« Sed die mihi, quoniam ä Deo mundum regt non ambigis, quibus etiam gubernaculis regatur, advertis? Vix,inquam,ro-gationis cuat fententiam nofco, ne dS ad inquifitarefponderequeam. Num mc, inquit, fefellic abeffe aliquid, per quod, ijaod, velüt hiante valli roborc, in a-nimum tuum perturbationum morbus irrcpferic ? Sed die mihi, memini-ftine, quisficrerumfinis2 quovcto-tius natura: tcndatintentio? Audie-ram, inquaro,fedmemoriainmseror hebetavit. Atqui fcis, unde cunčia proceflTerint? Novi, inquaro,Deura-que effe refpondi. Et qui fieri poteft, ut principio cognito, quis fit rerum finis, ignores? Verum hi perturbationum mores funt, ea valentia efl:,ut movere quidem loco hominem pof-fint; convellere autem^ fibique to-tumexftirparenonpoflint. Sed hoc quoque refpondeas velimj hoirilncn:-DC te effe meminifti ? Quid ni,inquam, meminerim? Quid igitur homo fit, poterisne proferreJ Hoccine inter-rogas, an efle me fciam rationale animal, acquemortale? Scio , &idme eflTe confiteor. Et ilia: Nihilnetea-liud efle novifti ? Nihil. Jam fcio mor-bi tui, inquit, aliam vel maxifnam caufam ; quid ipfe fis, nofTe desifti. Quarepleniffimö velasgritudinis tuae B i racio? 30 Liier racionem, vd aditum reconciliandae fofpicatisinveni. Nam quoniam cui oblivioneconfundcris, &exu!em,& exfpoliatum propriis bonis efle dobui-fti. Quoniam vero, quis fit rerutn finis , ignoras, ncquam homines, atque nefarios, potentes, felicesque arbi-traris, C^oniamvero, quibus gu-bcrnaculis mundus regatur, oblitus es, has fortunarum vices exiftimas fine rečtore fluitare. Magnse non ad morbummodö, verum ad interitutn quoque caufls. Sed forpitatis aufto-ri grates, quödte nondum totum natura dcftituit. Habemus maximum tuas fomitem falutis, veram de mundi gubernatione fententiam: quod earn non cafuum temeritati , fed divina: rationi fubditamcredis. Nihil igitur pertimefcas. Jam tibi ex hac minima fcintillula Vitalis calor illuxerit. Sed quoniam firmloribus remediis nondum tempus eft uti, & earn mentium conftat efle naturam, ut quoties ab-jccerint Veras, falfis opinionibus in-duaotur f cx quibus orca percurbatio- num inum caHgo verum illum confundic intuicmn j hanc paulliTper Icnibus , medioc ribüsque fotnentis attenuate tentabo: uc dimotis fallacium affe-dionumtenebris, (plendorera ver« lucis poflis agnofcere» METRUM VIT. Sola mens libera, & ferena, veri-tatis lucem intueri poteft , & fecuratn falutis viam inirc. J^Ubibus atris Condita nullum Fundere pofunt Sidera lutnen, Si mare volvens Turbidus Aufier Mifceat aßum , Vitrea dadumj Parque ferenis Unda diebust Mox refslutOy Sordtdacaino , Vtfibus obfldt, Qjuque vagatur MoHtibus altifS Deßuus amnis y Sape reßßitf Eup€ foluti Oblice faxi. Tu quoqaefi vis Lumine claro Cernere verum, Traniiie reäo Carf ere caüem: Gaudia pelle, Pelle timorem» Spem^uefu^aio , Nec dolor adßt, Nubila mens efi , Finäaque frenis, Htec ubiregnam. B 4 51 Liier LIBER II. PROSA I. Exfortuna inconflantis indole monßratur vi-Utas rerum , ^uas fOa fuii amatorihus indulget, cum formidine magna, »e repetat, dolore majori, poßquam repetivit. TJOfthatc paullifpcr obticuit: atque Jr ubiattentionem meam modefta ■ tackurnicate collegit, ficexorraeft. Si penitüs aegritudinis tuas caufas,ha-bitütnque cognovi, fortunas prioris afFeftu , dcfideriöque tabefcis j ca cantum animi tui (latum, flcuti tu tibi flngis, mutata perverdt. Intelli-go multiformes illius prodigii fucos: eo ufque cum Iis, quos eludere ni-titur, blandiffimam familiaritatem exercet, dum intolarabili dolore con-fundat,qüos infperata reiiquerit. Cujus fi naturam, mores ac meritum re-minifcare, nec habuifTe te in eapul-chrum aliquid,nec amififle cognofces. Sedj uc arbitrori haud multum tibi haec in ipemoriam revocare labora- ve- rerlm. Solebas enim praefentemquo-que, blandientemque virilibus incef. fereverbis, eämquedenoftroadyto prolatisinfeäabarefententiis. Ve^ rümomnisfubitamucatiorerutn non fincquodäquafi fluäu contingit ani-itiorum. Sicfadlumefl:,uttuquoque paullifpec ä tuacranquillitatedircef-feris. Sedtempuseft, haurirecea-liquid ac deguftare tnoile, atque ju-cundum , quod ad interiora tranfmif-fum validioribus hauftibus vlam fe-cerit. Adfic igitur rhetoricsc fuadela dulcedinis, qux tunc tantütn reäo Calle procedit, cum noftra inftituta non deferit, cümque hacMuficaLa-rls noftri vernula nunc leviores,nunc gravioresmodosfuccinat. Quid eft igitar ö homo! quod te in mseftitiam, ludumque dejecit ? novum credo aliquid, inufitatümquevidiftf; Tu, fi fortunam putas erga te effenautataro, erras. Hi Temper ejus mores funt, hscc natura eft. Servavit circa te pro-priam potiüs in ipfa fui mutabiiitate conftantiam. Talis erat« cum blan-B s (lie- 34 LiVer diebatur, cum tibi falfasillecebris fc-licitacisalluderet. Deprchendifti csc« ci Numinis ambiguos vulcus. Quas fefe adhuc velat aliis, tota tibi pror-fus innotuit. Siprobas, utere morl-bus, ne queraris. Si perfidiam per« horrefcis, Tperne, atque abjice perniciosa alludentem. Nam quje nunc maeroris tibicauflatantieft, haecea-dem tranquillitatis efTe dcbuiffet, Re-liquitenim te, quam nonreliäuram, ll nemo unquam poterit efTe fecurus. An vero tu pretiofam jeftimas abitu-ij' ram felicitatem ? & cara tibi eft for-j : tuna praefens , nee manendi fida, & cum difcefferit ailatura mterorem ? ' Quödfinec arbitrio retineri poteTl , f,: &calamitofosfugiensfacit, quid eft aliud fugax, quam futurae quoddam calamitatts indicium? Neque enim j I quod ante oculos fitum eft, fufFeceric intueri. Kerum exitusprudentia me-' citur, eademque in alterucro mutabi-"1 litas, nec formidandas fortunae mi-nas, nec exoptandas facit effe blan-eiitias. Poftrcnaö aequo anirao tole- res Secundus. 3 f res oportet, quidquid intra fortunae aream geritur, cum femel jugo ejus colla fubmiferis. Quod fi manendi, abeundique fcribere legem velis ei, quam tu dominam fponte elegifti, nonne injurius fueris, & impatientiä tuäfortg exacerbabis »quamper^u-tare non poflis ? Si ventis vela com-mitteres , non quo voluntas peteret, fed quo flatus impelleret, promove-res. Si arvis femina crederes, feraces inter fe annos , fterilesque penfares. Fortunae te regendum dedifti, domi-naemoribus oportetobtecnperes. Tu verovolventisrotje impetum retine-re conaris? At omnium mortalium ftolidiflimel fi mancre incipit, fors cffe defiftic. METRUM I. Defpoticus fortunae dominantis lufus defcribimr, fumma imis vel intra horam mifceniit. J^^c fuperha verterit vices dextra, Et teftuantis morefertur Euripi, Dudum trtmendosfeva froterit reges, B 5 Hu. 3 6 L\her Humtlemnue viäi fuhlevat faHax vultum y Non iüa miferos audit: baud curat fietus j ültroque gemitus, dura quos fecit^ ridet» Sic iüa ludityfic fuas f robat vires j Magnumquefuis monfirat ofle»tum,fi quis Vt[aturutta ßratus, acfelix hot L PROSA IL Fortuna profopopxia t ex rerum mundana- rum inßabilitate ingenium quoque fuum infta' bile comfirobantis. Unde querelas hominumtM-jußas d ft amolHur, idque prajertim ex bomi-tmm, qui omnes nafcuntur nudijnadique ab-eunt, conditime. VEIietn autem pauca tecum for* tunac ipfius verbis agitare. Tu igltur an juspoftulec, animadverte. Quid tu, 6 homo, ream me quo-tidianis agis querelis ? Quam tibi fecimus injuriam? Quae tuatibide-traximus bona ? Quovis judice dc opum, dignitatumquc mecum pof-feflione contende : Et fi cujusquam mortalium proprium quid horum ef-fe monftraveris, ego jam tua fuiffe, quae repetisjfponte concedam. Cum te matris ex utero natura produxit, ^nu- audum rebus omnibus, inopemque fufcepi, mels opibus fovi, & quod te nunc impatlentemnoftri facie,fa-vore prono indulgentius educavijSc omnium, quae mei funt Juris affluen-tia, & fplendore circumdedi. Nunc mihi retrahere manum libec; habe gratiam , velut u(us alienis. Non habes Jus querela , tanquam tua prorfus perdideris. Quid ergo inge-mifcis? nulla cibi a nobis illata efl: violentia. Opes, honores,cactera-que talium mei funt juris. Dominam famulae cognofcunt j mecum veniunc,meabeunte difcedunt. Au-dafter affirmem, fi tua forent, quae amifraconquereris,nulIo modoper-didiffes. An ego folameum Jus ex-ercere prohibeorJ Licet coelo pro-ferre lucidos dies , eosdemque te-nebrofis nodlibus condere. Licet anno terrae vukum nunc Acribus, frugibüsqueredimire, nunc nimbls, frigoribusque confundere. Jus eft mari, nunc ftrato aequore blandiri, nunc procellis, ac, Bučiibus inhor. B 7 rc- 38 Uher refccre. Nos ad conftantiam noftris nnoribus alienam inexpleta hominum cupiditas alligabit V Haec noftra vis eil, hunc continuum ludum ludi-mus. Rotam volubili orbe verfa-mus, infimafummis, fuminainfimis irutaregaudemus» Adfcende fi placet, fed ea lege, ne , cum ludicri niei ratio pofcet , defcendere in-juriatn putes. An tu mores ignora-bas meos ? Nefciebas Croefum regem Lydorum Cyro paulo antč formi-dabilem,mox deinde mirerandum,ro-gi Aammis traditum, mifTo cxlitus imbre defenfum ? Num te prseterit, Faulum,Pern regis afe capti, cala« mitatibus pias impendifTe lacrymas 3 Quid tragoediarum clamor aliud de-flct, nifi indifcreto ičlu fortunara fe-licia regna vertentem ? N6nne ado-lefcentulus «Ty'o T85 Wö«?, top fjisv ha, xaxmiTOV (i^Hrepov xaXäi>,in JovisH-irine jaceredidicifti? Quidfiuberiüs de bonorum parte futopfifti? quid (i a te *Dao doHa.ünom quidem msloruinj »Ite. rum vcrö boaotuni» Secundus. 39 te non tota difceili? qutdfi hsBcipfa mei mutabilitas juda tibi caufa eO: fperandimeliora? Tantum ne animo contabefcas, & intra commune o-mnibusregnumlocatus, proprio jure vivere defideres. METRUM II. Infatiata liominum cupiditas potius, quäm fottuna accnfanda. quantas rapidis flatibus incitiis Pontus ver fat arenas. Aut quot ßelltferis edit* noSihus Cxlo fidera fulgent. Tantas fundat opes , ntc retrabat ntanum Plene copia cornu, Humanum miferas baud idea genus Cejfet flere querelas: Quamvis vota Ubens excipiat Deus Multi prodigus auri. Et darts avides ornet hcneribus, Nil jam parta videntur : Sed quxfita voraus ßva rapacitas Altos pandii hiatus. ' Que jam prcectpitcm frena Cupidinm Ccrto fine rettnttntf L*rgif 40 Liher Largis cunt fotiits tnmeubus fluens Sttis ardefcit habendi ? Ifunquam dives agit, qui trepidus gment Sefe credit egentem, PROSA III. Revocantur in memoriam ingentia ftrtuna dona, autbori quidem coBata; fed tamen absque ftabili fide : utfote quam nee ille, qui acci-pit, ßrvat, fortunam deferens moriendo; »ec ftrtuna, qua dat, fervart potefi : ciim bona ip/ius omnia fars regat, & fecus fortun* fubjeBa non e[ßnt. His Jgitur fi pro fe tecum Fortuna loqueretur 5 quid profečio contra hifceres, non haberes. At (1 quid eft, quo querelam tuatn Jure tuearis, proferas oportet; dabimus dicendl locum. Tum ego: Specio-fli quidem ifta funt f inquam, obli-taque rhetoricsE, ac muficsc melle dulcedinis; turn tantum , cum au-diuntur, obleäant. Sedmiferis ma-lorum altiorfenfus eft. Itaquecum hzc auribus infonare deflerint, infi-tus animum mseror praegravat, Ec ilia: Itaeft, inquit; haecenimnon-dum morbi tui remedia, fed adhuc con- contumacis adversus curationem do-loris fomenta quaedam funt. Nam quae in profundunti fefe pcnetrenc, cum tempeftivum fuerit, adnnovebo. Veruntamen ne temiferum exiftima-ri velis. An numerum modumque tnae felicicatis oblitus es I Taceo, quod dcfolatum parente, fumntiorum te virorutn cura fufcepit, deleflius-que ia afiinitatem principum civitatis , quod pretioddinjium propin. quitatis genus prius carus,quam proximus effe ccepifti. Quisnonte felicifIin*iUtn cum tanto fplendore facerorum, cum conjugis pudore, tum mafculsE quoque prolis oppor-tunitate praedicavit ? Pra:cereo(iibeC enim praeterire communia) fumtas in adolefcentia, negatas fenibus di-gnitates : ad (Ingularem felicitatis tuae cumulum venire deleftat. Si quis rcrum mortalium fručlus ullum beatitudinis pondustiabet) poterit-ne illius memoria lucis quantalibet ingruentium malorum mole deleri? cum daos paricer confules iiberos. tuos 4» Liber tuos domo provehi, Tubfrequentia patrurn, fub plebis alacritate vidi-ßi: cum eisdemin curia curules in-fidentibus , tu regiae laudis orator, Ingenii gloriam , facundiaeque me-ruifti: cum in circo duorum roedius confulum circumfufae mulcicudinis «xfpedationem, triumphal! largitio-ne fatiäfti. Dedifti, ut opinor,ver- • ba fortunae, dum ce iila demulcct, ^ dum ce , uc fuas delicias , fovet. Munus quod nulii unquam privato commodaverat, abftulifti. Visne igitur cum Fortuna calculum pone-re? Nunc te primüm iiventi oculo, perftrinxit? Si numerum, modum-que ItECorum, triftiümve confideres, adhuc te felicem negare non poflis. Quod fi idcircö te fortunatum effe non exiftimas j quoniam qua tunc laeta videbantur, abierunt, non eft quod te miferum putes : quoniam quas nuncmjeftacreduntur, prjEter-eunc. An tu in hanc vitae fcenam nunc primüm fubitus, hofpesque ve-nifti ? ullämnc humanis rebus inelTc con- conftantiam reris, cum ipfum faepd hominem veloxhoradiffolvat? Nam ecfi rara eft fortuitis manendi fides, ulcimus tamen vit« dies morsquac-dam fortunjB eft, etiam manentis. Quid igitur referre putas? Tune iU lam moriendo deferas, an ilia tefu-giendo ? METRUM III. Cum in orbe fine omnia mutabllita» ti obnoxia , quid ni fortuna t f^m folo Thcehui rofeis quadrigts Lucem ff ärgere caperit, Pallet albentes hebetatd vultus . Flammis flella premetttibus. Cum nemus ßatu Zephyri tepentis Verms irrubuit reßs y Sptret infanum uebulofus Außer, Jam Ipinis abeat decus. SKpe tranquiUe rad'iat ferena Immot'ts mare fluäibus. Sape ferventes Jquilo procellas Ferfo cvncitat aquore. Rara fi conflat fua forma mundo , Si tantas var'tat vices > Creie 44 L^f Črede fertunis hominum cdducisf Bonis (rede fugacibus, Cenßat, aterna fofitümque lege eß, Ut conflet genitum nihil, PROSA IV. Philofophia folatur agrum y tum ex hems, qua adverfa fortuna ttiamnum inuHa reliquit-, tum fpe rtcuferandi quoque amijja; maximi ve-rh bonis auimi , nunquam Aufereniis , itqut _iiet veram ftlicitatem efficientibus. ^ I ^Um ego, vera, inquam, com-jL menaoras, 6 virtutum omnium nutrix, nec iaBciari poITum profpe. ritacis mese velocifliiDum curfum. Sed hoc eft) quod recolencera me vehemencius coquic. Nam in omnt adv^erßcate forcunae infelicidimum genus eft infortunii, fulfle felicem, Sed quod tu, inquit, falfat opinio-nis fupplicium luis , id rebus jure impucare non poffis. Namfitelioc inane nomen forcuitae felicicatismo- ' vet, quäm plurlmis , maximisque . abundes, mecum reputes licet. Igt-tur fi quod in omni fortunae cenfu pretioflllimum poIHdebas, id tibi di- vini- ' . vinitus illsefum adhuc, invlolatum-quc fervatur, poterisne mcliora quEE-qae retinens, de infortunio jure cau-fari? Acqui viget incolumis , illud pretiofiffimu generis humani dccus, Symmachus focer; Sc quod vitae pre-tfo non fegnis emeres , vir totus ex fapientia , virtutibüsque fačlus,faa-rum fecurus, tuis ingemifcic injuriis. Vivic uxor ingenio modefta, pudi-cidae honore praccellens , & ut o-mnes ejus dotes breviter includam, ' patri fimilis. Vivit, inquam, tibi-que tantum vitJE hujus exofa fpiri-tum fervat. Quo uno felicitatem minui tuam, vel ipfa concefTerim , tui defiderio lacrymis ac dolore ta-befcic. Quid dicam liberos conToIa-res, quorum jam» ut in id aetatis pue-ris, vel aviti vel paterni fpecimen elucet ingenii 3 Cum igitur prsecipua • fit mortalibus vitae cura retinenda:, 6 te, fi tua bona cognofcas, felicem, cui fuppetunt ctiam nune, quae vita nemo dubitat efTe cariora. Qua-re ficca jam lacrymas. Nondomeß: ad 46 Liber ad unum omnes exofa Fortuna, nee tibi nimiüm valida tempellas ineu-buit ; quoniain tenaces hsrenc an-corEB, quae nec praefencis folamen, nec fucurl fpem temporis abefle pa-tiantur. Et haereanc, inquam, pre-cor: ilJis namque maneotibus , ut-cutnque fereshabeant,enatabimus, Sed , quantum ornamencis noftris decelferic, vides. Ecilla, promo-viiiius, inquit, aliquantulum, fite nondum totius tuas forcis piget. Sed delicias tuas ferre non poffum, qui abefTe aliquid tuae beatitudini tatn luduofus, atque anxius conqucra-ris. Quis eft enim tam compofitas feiicitacis , ut non aüqua ex parte cum flatus fui qualitace rixeturJAn-xia enim res eft humanorum condi« tlo bonorum, & quae vel nunquam toca proveniat, vel nunquam per-petua fubfiftat. Huic cenfus exube-rat j fed eft pudori degener fanguis, Hunc nobilitasnotum facit; fed an-guftia rei familiaris inclufus , effe mallet ignotus. lUe ucroque circura- fiuus Secundus, 47 fluusvitatn caelibem deflet. Illenu-ptiis felix, orbus liberis, alieno cen-fum nutric haeredi. Alius prole la-tatus, filii , fiiižve deličtis maeftus illacrymat. Idcirco nemo facile cum fortunae fuse conditione concordat. Ineft enim fingulis , quod inexper-tus ignoret, expertus exhorreat.Ad-de,quöd feiicifliini cujusque delica-c.lTimus fenfus eft, & nifi ad nutum cunfta fuppetant, omnis adverfita-tis infolens, minimis quibusque pro-fternicur: adeo perex gua funt, quae forcunatiffimis beaticudinis fummam detrahunt. Quam multos cfle con-jedtas, qui fefs ccelo proxirr.os ar-bicrentur , fi de fortunse tuae reii-quiis pars eisrainimacontingac? H e ipfe locus, quern tuexfilium vocas, incolentibus pacria eft. Adeö nihil eft miferura, nifi cum putes ;conträ-que beata fors omnis eft jequanimi-tate colerantis. Quis eft ille tam felix, qui cum dedentimpatientiae ma« nus , ftatum fuum mutare non op-tec \ Quam muicis amaritudinibus hu- 4? Lthtr human« felicitatis dulccdo rerperfa ed ! qux fi etiam fruenti Jucunda ef< fe videacur , camen, quo minus,cum velit , abeac , retincri non poflit. Liquet igitur quäm fit mortalium re. rum miferabcatitudo, quae nccapud sequanimos perpetua perdurat« nec anxios cotadelcdat. Quid igitur^ o mortales, extra petitis, intra vos po-fitam fclicitatem ? Error vos , in» fciciäque confundit. Oftendam bre-viter tibi fummae cardinem felicitatis. Eflne aliquid tibi te ipfo precio-fius ? Niliil, inquies. Igitur fi tui compos fueris, poflidebis, quod nec tu unquam amitterc vclis, nec Fortuna poflit auferre. Atque ut agno-/cas, in his fortuitis rebus beatitu-dinem conftare non pofTe > fic colii-ge. Si beatitudoefl: fumrnum naturae bonum ratione degentis , necil-lud eft fummum bonum, quod eripi ullo modo poteft; quoniam prascellic id , quod nequeat auferri : manife-fiumeft, quod ad beatitudinem per. dpiendam fortunae inftabilltas afpi- rare rarenotjpoffit» Ad haec, quem ca-duca ifta Felicitas vehit , vel fcic eatid r vel nefcit efTemutabilem. Si nefcic, quEcnam beaca fors cfTc po-teft ignoranciae in caecitate I Si,fcic, rnetuat neceffc efl:, nc amitcat, quo«i ^asjtcipoffe nondubicac; quare con-tinuus titnor non finit efle felicenn. An fi amiferit, ncgligendum pucac? Sle quoque perexile bonum eft, quod squo animo feratur amiffum. Et quoniam tu idem es, cui perfuaruin efle, acqueinGcumperinukisdemon-ftrationibus fcio, mentes hominum nullo modo ©ffe mortales : cumque ßcdarum, forcuitam felicicaten corporis , morte finiri; dubita-ri nequit, fi haec afferere beatitudinem non po-teft, quin omne mortaliuno genus in miferiam, mortis fine,labatur. Quod fi muitosfcimus beatitudinis fručtum non morte folüm, verum etiarn d®. loribas fuppliciisque quseäiflTe , quo-nam modo prafens vita facere bea-tos poteft , quaj roiferos tranfaflia noa efficic 2 C ME- fo Ulcr METRUM I V. Felicitas hominis non fuper arenae monies, fed hu milem & folidam petram sedlficanda. Quifquis volet peremem , Cautus fonere federn, ^^ Stabiltsque nec Jouori Sterniflatibus Euri, Et fluäibus minantem Curat Jpernere Böntum f Montu cacmnen alti BibuUs vitet arenas* lUud protervus Außer Totis viribus urget, fix pendulum felutte Pondus ferre recuftnt. Fugiens pertculofani Seriem fedis aman*. Humilis domum memento Certus ftgere faxo. Quamvis tonet rums Mifcens tequora ventus f Tu Canditus quieti Felix robore vallif Duces jerenus xvum , ^idtns Kthcris iras, PRO- PROSA V. Dewonßrat Phtlofophia, divitias, & reli-qua hona /ortuMa , pctihs cbijje, quam frodejje hominibus ad verarn felicitatem, Secl quoniam rationutn iam in te raearum fomenta defcendunt , paulo validioribus ucendiim puto: Age enim , fi jam caduca, & momcn. tanca fortunse dona non effent, quid in eis eft^quod auc veftri^ unquam fieri queatjsut non pcrrpedumjconfidera-tümq; vilefcat? Divitisnevel veftrz, vel fui natura pretiofae funt? Quid earumpotius?aurümne, an vis con. gefts pecuniae ? Atqui hse effunden-do magis, quam coaccrvando melius nitent: fiquidem avaritia Temper odiofosjclaroslargitasfacit. Quod fimancre apud quemquä non poteft , quod transfertur in alterum : tunc eft preciofa pecunia , cum translata in alios largiendi ufu definit pcffideri. At eadem fi apud unum , quanta eft ubique gentium congeratur, catte-ros fui inopes fccerit. Et vox qui-dera tota pariter multorum replet C a audi- fa Liber auditum : veftrs vero divitiae , nifi comminutas, in plures tranfire noR pofTunt: quod cutn faä:um eft, pau-peresnecelTe eftfacianc, quosrelin-qunCr O igitur anguftas, inopesque divicias t quas nec habere tocas plu-ribus licet, & ad quemlibec finece-terorum paupcrtate non veniunt» An geninaarum fulgor oculos trahit? Sed fi quid eft in hoc fplendore praci-pui, geromarum eft lux ilia non he minutn: quas quidem mirari homines vehementer admiror. Quid eft enim carens animx motu y atque unembrorum compage, quod animate , rationabilique naturae pulchru elTe jure videatur E Quae tametfi con-ditoris funt opera , fuiq^ue diftinftio-ne poftremae aliquid pulchritudinis trahunt, infra veftram tarnen excel-lentiam collocatae , admirationem TcftramnullomodotBercbantur, An vos agrorum pulchritudo delečlat? QuidmJ Eft enimpulcherriinioperis pulehra portio. Sic quondam fere-nil matrisfacie gaudemus r (ic cxlura» fidera* fidera, Solem, Lunämquetniramur. Numte horum aliquid actingic? nuni aiides aiicujustalium fplendoreglo-riari ? An vcrnis floribusipfediftin-gueris? auttua inaeftivosfručlus in-tumefcic ubertas?Quid inanibus gau-diis raperis? quid externa bona pro tuis amplexaris Numquam tua fa-ciet eiTe Fortuna , quae a te natura reruns fecit aliena. Terrarum qui-dem fručlus, animantiuro procul dubio debentur alimentis. Sedfi^quod nature fatis eft, replereindigentlam velis , nihil eft, quod fortunae affluen-tiam petas. Paucis enim tninimis-que natura contenta eft : eujus fa-tietatem fi fuperftuis urgere velis, aut injucundum, quodinfudcris,fiet, auc noxium. jam vero pulchrum variis fulgere veftibus putas : qua-rum fi grata intuitu fpecies eft , auc materiae naturana, autingenium lui-rabor artificis. An vero longusor-dofamulorumfacitefte feliceoaJQui fi vitiofi moribus funt, perniciofa domüs farcina, & ipfi domino-ve-C 5 heiacft" r4 Liber hementer inimica : fin vero probi, quonam modo in tuis opibus aliena probitas nuraerabitur ? Ex quibus omnibus nihil horum , quse in tuis computas bonis , tuum effie bonum liquido monflratur. Quibus fi nU hil ineft appetcnds puichritudinis, quid efl } quod vel amiffis doieas, vel Isteris rccentis? Quod fi natu-rä pulchra func, quid idtuä refertJ Nam hacc per fe a tuis quoque opibus fequeftrata placuifTent. Neque enim idcirco funt pretiofa , quod in tuas venere divltias : fed quoniam pretiofa videbantur, tuis ea diviciis annumerare maluifti. Quid autera tanto fortunae ftrepitu defideratis? Fugare, credo , indigentiam copiä quasritis. Atqui hoc vobis in con-trarium cedit. Pluribus quippe ad-miniculis opus eft ad tuendam pre-tiofsB fupelledlilis varietatem : ve-rumquc illud eft, permultis indigc-re COS, qui permulta poflideant: contraqueminimo, qui abundantiam fu^ nacurs necefllcate, non ambitus tös fuperfluitace metiantur. Idne autem nullum eft proprium vobis at-jque infitum bonum, ut in extcrnis, ac fcpofitis rebus bona veftra quK-ratis 2 Sic rerum verfa conditio cft, uc divinum meritč rationis animal, non aliter fibi rplendere, nifi inani-macae fupellettilis pofTeilione videa-tur ? Et alia quidem fuis contenta funt: vos aucem Deo mente confi-miles, ab rebus infimis excellentis naturae ornamenta captatis : nccin-teiligitis quantam conditori veftro facialis in juriam. Ille genus hums-nuiTi terrenis omnibus prseftare vo-luic: vos dignitatem veftram infra infima quseque detrudicis. Nam fi omne cujusque bonum, co cujus eft, conftat efle preciofius, cum vilifll-ma rerum veftra bona cfle judicatis, eisdem vosmetipfos veftra acftima-tione fubmittitis : quod quidem haud immeritocadic. Humanaequlppenaturae base conditio cft, ut tum tan-tiim caeteris rebus , cum fe cogno-fcit, excellat : eadem tarnen infra C 4 beftiafc {s Liier beftias redigatur, fi fe nolTe delient. Nam CECteris aniroantibus fefe igno-rare, natura eft; homlnibus vero, vicio venit. Qu4m verö lacö patct vefter hic error , qui ornari pofTe al/quid ornamencis exiftitnacrs a! e-nis ? At id fieri ncquic. Nam fi quid cxappoficisluceac, ipfa quidem,quai funt appofita, laudantur ; illud vero his tedium, atqucvelatuminfua nihilo minus foeditacc perdurai;, Ego verö nego illud «fTe bonum , quod noceat habenci. Num id mencior/ Minimi, inquics. Atquidivitiae pof-fidentibus perfsepe nocuerunt: cum peffimus quisque, eoque alieni ma-gts avidus ^ quidquid ufquam auri, gemmarümquecft,fefolum,qui ha-beat,digni(Iimum putat. Tu igitur, qui nunc contum, gladiümquc foli-citus pertimefcis, fi vitas hujus cal-lem vacuus viator inträffes, coram latrone cantares. O prKcl^raopum mortalium beatitudo, quam cum ad-eptus fueris , fecurus effe de-fiftis! METRUM . METRUM V. Aureum prifese mediocrltatis fxcu-lum , & mores antlquos revocari defi-deirat. J^Elix nimium prior £tas, Conienta fideltbus arvis y Nec inerti perdita luxu j FacUi qua fera felebat Jejunia folvere glande. Nec Bacthtca manera nor At Liquido confimdere meücf Nec ludda vcllera Serum Tj/rio mifcere veneno^ Somnos dabat herba faluhres: Potum quoque lubricus amnis , Umbras Mtiffima pinus. Non dum maris alt* fccabut, Nec mercibus undtque leäts Nava litora viderat hsfpes. Tunc clajfica favx tacebanty Odiis neque fufus acerbis Cruor horrida tinxerat arma. Quid enim fruor hoflibus uÜ4 Feilet prior arma movere, Cum vulnera ßeva vider et, Nec prtsmia fauguims uUal C f Uli- f8 Uher Utimtm mado mflra redirent In mores tempora prifios ! Sed fevior igmhus Mtme Fervetis amor ardet habendi. Heu ! qu'ts primus fuit ille , jluri qui pondera, teitiy G'emmasque latere veletttet, Preliofa pericuU fidit ? PROSA VI. Honores & dignitates non veniunc in pattern linccrse fslicitatis: quia kantum ab-eft, ut COS, qui poflident, eiHciantdigaos, ut non rarö prodant poti^is, & often-tent indignos. Quid autem de dignkacibus j po-tenciaque differam , quas vos verx dignitatis ac poteftatis infcil ciElo exsequatis? Qusefi inimprobif-fimutn quemquececiderint, quae in-cendia flamis iEtnse eruftantibus, qaod diluvium tantai ftrages dede-lit J Cerce » uti meminiffe te arbi-cror, confulare imperium, quodli-bercatis principium fuerat, ob fuper-bian) confulum veftri veteresabole-re cupisrunt: qui ob eandetn fuper- biatn / biam prius regium de civitate notnen abftuleranc. At, fi quando, quod perrarumeft, probis honores defc-rantur, quid in eis aliud,quam pro-bitas utentiura, placet? Ita fit, ut noti virtutibus ex dignitatc, fed ex virtute dignicatibus honor accedac. Quae vero eft Ifta veftra expetibilis, ac praeclarappccntia? NönnejOter-renaanimalia! confideratis, quibus praefidere videamini ? Nam fi inter mures videres unutn aliquem jus fibi, ac poceftatem pr£B cseceris vin-dicantem, quanto movereris cachin-no J Quid vero, fi corpus fpečtes, imbeciUius homine reperlre queas, quos fsep^ mufculorum quoque vel morrus, vel in fecreca quasque rep-tantium necat introitus ? Quöverö quisquam jus aliquod in quempiam, nifi in folum corpus , & quod infra corpus eft, fortunam loquor, poflit exercere? Num quidquam unquam libero imperabis animo? num men-tem firma fibi ratione cohaerentcm de ftatu propriae quietis amovebis ? C 6 Cum 6o Liher Cum liberam quemdam virum fup. pliciis fe tyrannus adadurum puca-ret, uc adversum fe fačtas conjiira-tionis confcios prodcrec, linguam ille ffiomorditjStque abfcidit, & in os tyranni fjevientis abjecic : ica crHciatus , quos putabat tyrannus materiamcrudelitatis, virfapians fecit etiam vircucis. Quid autem eft, quod in alium quisquam facere pof-iit, quod fuftinere ab alio ipfe non poflit? Bufiridem accepimus necarc hofpites folitunii ab Hercule hofpi-te fuiffe madlatura. Regulus plurcs Poenorum bello captos in vincula conieccrat : fed mox ipfe viftorum catenis manus praebuit. Uilamnei-gitur ejus hominis potenciam pucas, qui, quod ipfc is alio poteil, oeid in fe alter valeat, efficere non pof-fit? Adhxc , fi ipfis dignitatibus ac poteftacibus ineffet aliquid naturalis ac proprii boni, numquam peffimis provenirent. Neque enim fibi foienc adverfa fociari. Natura refpuit^ ut contraria quaeque jungantur. Ita cum pefii-. peflimos plerumqi dignitatibus fungi dubium non fit, illud eciam liquet, natura fuä bona non cfTe, quae fepef-fimis haerere patiantur. Quodqui-dem de cundtis fostunse inuneribus dignius exiftimari poteft,qus adim-probifliraum quemque uberiora pro-veniunr. De quibus etiam illud con-fiderandum puto, quod nemo dubl-tet effe fottem, cui fortitudinem in-e(Te confpexerit: & cuicumquc ve-iocitas adcft, manifeftum eft, effe ve-locera. Sicmulica quidem muficos, medicina medicos, rhetoricarheco-res facit. ' Agit enim cujusque rei natura, quod proprium eft, ncc con-trariarum rerum mifcetur efFeftibus; Ted ultro , qua funt adverfa, depeU lit. Atqui nec opes inexpletam rc-ftinguere avaritiam queunt t nec poteftas fuicompotem fecerit,queni vitiofas libidines infolubilibus adftri-ctuna retinent carenis. Et collata improbis dignitas, non modö non cfficic dignos, fed prodit potiüs,& oftentac indignos. Cur ica prove-/ nit? 6a Liber nit ? Gaudetis enimifefe res alitor habentes falfis compellare nomini-bus, quae facile ipfarum rerum re-darguuncur efFecia : itaqus necill® divitia:, nec illa potentia, nec haec dignitas jure appellari poteft. Po-ftremö idem de tota fortuna con-cluderelicet, in qua nifiil expeten-dum , nihil nacivse bonitatis inelTe manifeftutn eft : qusc nec fe bonis femper adjungit: & bonos, quibus faerit adjunčla, nonefEcit. METRUM. VI. Exemplo Neronisoftendit j fummas etiacn dignitates obtingcre non nunquam capiti fceleribus cooperto. J^Ovimus, quantas dederit ruinas, Urbe flammata , patribusque cießs, Fratre qui quondam ferus interempta , Mttris effafa madutt cruore ; Corpus & viftt geltdum pererrans, Ora non tinxit lacrymis, fed ejfe Cenfor exflinäi potuit decoris. Hie tarnen fceptro populos regebat, Quos videt condens radios fub undis Phoebus ^ extrm» venient »b ortu'y ^»s ^ws prmunt feptem gel'tdi trients} Quos Notus ficco violentus aßu Tarret, ardentes recoquens arenas. Celfa nutn tandem valuit piteflas Vertere infani rabiem Neronts ? heu gravem fortcm, quoties mquus Addmr fxvo gUdiits venene! PROSA VII. Cloriam quoque , & nominis famam, an-gufiis /paiiis concludi , nee mirnum imrmrtA' Urn beatum facere poße dimonHrat, ^Um ego , Scis, inquam, ipfa minimum nobis ambitionemmor-taiium rerum fuiffe dominatamrfed materiam gerendis rebus optavimus, quo ne virtus tacita confenefceret. Ec ilia: Atqui iioc unum eft, quod praftantes quidem naturä mences, fed nondum ad extremam manum virtutum perfeÖione perduftas alii-cere poffic , gioriae fcilicet cupido ♦ & optimorum in rempublicam fama roeritorum : quae quam fic exilis & totius pondcris vacua, fic confidc-ra, Omnstn terrae ambitutn, Hcuti aftro- 1 64 Liber aftrologicls demonftrationibas acce-pifti, ad casli fpatiura, pundi con-flat obcinerc rationem : id eft, utfl ad caelcflis globi magnitudinena con-feratur, niliil fpatii prorfus habere j judicetur. Hujusigicur cam exiguae in mundo regionis quarca fere por-tioeft, ficutPcolomaeoprobantedi-dicifti, qua ä nobis cognicisaniman-tibus incolatur. Huic quarts , fi quantum maria,paludesque preraunt, quantumque fici vafta regio diftendi-tur, cogicatione fubtraxeris, vlx an-guftifltma inhabitandi homioibus a-rea reiinquecur. In hoc igitur mi-nimo pundi quodam pundlo circum- ^ fepd, atqueconclu(i,depervulgan-da fama, de proferendo nomine co-gitatis ? Ac quid habecamplum,ma-gniflcumque gloria, cam anguftisexi-guisque limicibus ar£baca? Adde,qu6d hoc ipfum brevis habicaculi fepcum plures incolunc nationes, Iinguä,mo-ribüs, totius vitae racione diftantes: ad quas tum difEcultate icinerumjcum loquendi diverficace, cum commer- cii «ii infolentiä, non modo faraa ho-ininum fingulorum, fed ne urbiuia qöiderDpervcnirequeat» iEcacede-ijique Marci Tullii , ficut ipfe quo« dam loco fignificat, nondum Cau-cafun» inontem Romana reipublicse fama tranfcendcrac, & erat tunca-dulta, Parchiseciara, cseterisque id locorura gencibus formidolofa. Vi-desne tgitur, quam fit angufta, quam compreffa gloria, quam propagarc ac diiatarc laboratis? An ubi Romani Hominis tranfire fama nequit,Romani hominis gloria progredietur J Quid, quoddiverfarum gentium mores inter fe, atque inftituta difcor-dant, utquodapud alios laude,apud alios fupplicio dignum judicetur.Quo fic, uc fi quem famse pradicatio de-Jeäat, huic , in plurimos populos aomen proferre, nullo modo con-ducat. Erit igitur pervagata inter fuos gloria quisque contentus , & intra unius gentis terminos praecla-ra illa famse immortalitas coaröabi-tur. Sed quam Äultos clariffimos luis 46 n\>t* temporibus viros kriptorura inops delevic oblivio ? Quamquam quid ipfa fcripta proficiuac; quae cum fuis audoribus prctnic longior, atque ob. fcura vetuftas? Vos autem imraor-talicacem vobispropagarc videmiai, cum futuri famam tempo ris cogica-tis. Quod fi ad aecernitacis infinita fpatiapertrades, quidhabes, quod de tui nominis diuturnitacelaeteris? Unius enim mora momenti j fl decern millibusconferatur annis,quo-niara utrumque fpatium definitum e{l,rainimara licžt, habet tarnen all-quamproporcionem. At hie ipfe numerus annorum, ejusque quantum-libet multiplex , ad interminabilem diuturnitatem ne comparari quidem poteft. Etenim finitis ad fe invicem fuerit quaedam; infiniti vero, atque finiti, nulla umquam potecit effe col-latio. Ita fit, ut quamlibet prolixi temporis fama , fi cum inexhaufta aeternitate cogitetur , non parva , fed plane nulla cfTe videatur. Vos autem nifi ad populäres auras , in anesque anesque rutnores, redd facere ne-fcitis: & reliää confcienciae, virtu-tisque praeftantia, de alienispraemia fermunculis poftulatis. Accipe in hujusmodi arrogantise levitate quam feftivd aliquis illuferit. Nam cum quidam adortus eflet hominem con-tumeliis , qui non ad verse virtutis ufum, Ted ad fuperbam gloriamfal-fum fibi philofophi noraen induerat, adjecifletque jam fe fclturum, anil-le philofophus eflet, fiquidem ilia-tas injurias leniter, patiencerque to-leräfTet, Ille pacicnciam paulifper af-fumpfit; acceptäque contumei ä ve-lut infultans, jam tandem, inquic, Jnteliigisne me eße pfiilofophum J Tum i lenimium mordaciter, Intel-lexeram, inquit, fi tacuifTes. Quid autem eft, quod ad praccipuos viros Cde-his enim fermoeft) qui virtue® gloriam petunt, quid, inquam, eft, quod ad nos de fama poft refolutum mortefuprema corpus attineat? Nam fi , quod noftrae rationes credi vacant, toti moriuntur iiomiaBS^ Bulla ' (58 L^tr la eft omnino gloria: cum is,cujus ea elTedicitur, non exftecomnino: Sin vero fibi mens bencconfciajter-reno carcere refoluta, cailum libera petit, nonne omne terrenumnego-tium fpernet, quae fe, caelo fruenrs, tcrrenis gaudec exemptaai? METRUM VII. Humanae glorias celfitudinem mors dcfpicabilem leddit, pari turaulQ condeni celfum & humile caput. flü'tcumque foUm mente pnecipiti petit, ^^ Summdmque credit gloriam j Late patentes tetheris cernat plazas, ulräümque terrarum fitum : Brevem replere non valentis ambitum^ Pudebit auäi nomims^ Quid o fuperbi tolla mortali juga Fruftra levare gefiiunt ? Lieh remotos farna per populos means Diffufd, linguas explicet^ Et magna titulis fulgeat ctaris dsmus, Mors fpernit altam gloriam. Involvit humile pariter , & celfum taputf jiEquatque fummis infima. Ubi Sceunius^ Uhi nunc ßdelis ojf» Fabricii faceut ? Quid Brutus, aut rtgidns Cato, Signal fuperßes farna tenuis pauculis Inane nomen Utterts, Sed quod decora novtmus vocahula , Num fcire confumptos daturl Jacetts ergo prorfus tgnerabiles, Nec fama natos efficit. Quid fi putatis longtus vitam traht Mortalis aura nominis, Cum fera vobis rapiet hoc etiam dies, Ja7>i vos fecunda mors manet, PROSA VIII. Fortunam turn denique mereri optme de ho-minibus t cUm inconfiantiit fatlacia Juj mores detegit aivirfanio : uhi etiam grttndi noflro commado f»let falfos a veris aminos difcri-tninare. S Ed ne me incxorabile contra for-cunati) gerere bellum putes, eft aHquaodo cum de hotninibusilla faU lax non nihil bene mereatur; turn fcilicet, cum feaperit, cum frontam detegic moresque profitetur. Nondum forcd quid oquar, intcl-liftis. Mirum eft , quod dicere gc- ftio, ifQ Liber ftio , coque fententiam verbis expfl-care vix queo. Ecenim plus homi. nibus reor adverfam, quamprorpe-ram prodefle fortunam. Ilia cnim fempcr fpecie fclicitatis, cum vide-tur blanda, mentitur : hxc femper vera eft, cijmfeinftabilemmutatio. ne demonftrat. Ilia Fallit j hsec in. ftruic: ilia mendax fpecie bonorum mentes fruentium ligat; haeccogni« tione fragilisfel-icicatisabfolvic. lea-q-ue illam videas ventofam , fluen-tem, fuique femper ignara'.u: banc fobrlam, fuccinftamque , & ipfius adverfitatis exercitatione prudentg. Poftretno felix, avero bono devios blanditiis trahic : adverfa plerum-que ad vera bona reducens , unc6 retrahit. An hoc inter minima k-(timandum putas, quod amicorum tibi fldelium mentes hsc afpera,haee horribilis fortuna detexit? hxc tibi certos fodalium vultus, ambigu6s-que fecrevit ; difcedensj fuos ab. ftulit, tuosreliquit? Quanti hoc integer, & ut videbaris cibi,fortana- tus T- tus emiffes? Define nunc amiffaso-pes quaerere, quod pretiofiffimurn genus divitiaruüi eft, amicos inve-nifti. METRU^ VIII. Sicuc amor naturam rcrum , ftabiFl fsedere nexam, firmat & ferva» , fic »mici-tiae foedus homines liget, ac regat. QUM mundus flabili fide Concordes var'iAt viccs, Quod fugnanua fem'ma Foedus ferpetuuilt tenent, Quod Phoebus rofeum diem Curru provehit aureo, lit quas duxerii Hefperus Phoebe neäibas imperet, Ut fiuStus avidum mare Certo fine ceerceAt, Ne terrls lictat vagis Lietas tundere terminos, Hanc rerum fer 'tem ligat f Terras ac pelagas regens , Et calo iniperitans amor. Hie fi frena remiferit, Quid^Hid nunc m4t invicem , Btüm 73 üker Bellum conthiuo gertt r Et quam nunc facta fide PuUhrtsmotibus incitant, Certent fvlvere machinam, nie fanäe populos quoque Junäos füei^e cmlinel:: hie & conjugii ßtcrum Caßis neäif amerihust fjic fidh etum fua Diädt jurA, fodalibus. ' O felix hom'inum genus:y Si Veßras anmes amer , Quo caluH^ regitur y regat!' L IB ER IIL PROSA L jlntmus xgri leviorihus hue ujque rmedits[ fritparatur ad curatiomm fortiortmy ultra ii-fofcit d Pbilofophia fharmaca acriora.. J Am cantum illa finierat, cum me audiendi avidum, ftupenteoaque arreiäis adhuc auribus carsiinis mul-. ecdo defixerat. Itaque paulo poft, ö, inquam» fumtnuin lafToram fola* tncn animorura » quantum me vel : fenten- • r rentcndarum pondere, velcanendf eciatn jucunditacerefovifti J adeoue pm me pofthac fnnparem fortunaei-äibus non arbitrcr. Icaque reme-dia , quas paulo antd acriora efle dicebas , non modo non perhorre-fco, fed audiendi avidus vehementer efBagtto. Tum Hla,Senfi,inquic, cum verba noftra tacicus,attencus> que rapiebas , eumque tuas menrtis babitum vel exfpectavi, vel, quod eft verius, ipfa perfeci. Taliafunt quippequx reftanc,tut dcgaftata qut-dem mordeant, incerius aucem recepta dulcefcanc. Sedquod tute audiendi cupidum dicis , quanto ardo-re flagrares, fi, quonam te ducerc aggrediannur,agnolccres? Quonam inquam? Ad veram, inquit, felici-tacem , quam tuus quoque fomniac animus, fed occupaco ad imagines vifu, ipfam iUam non potesintueri. ■Tum ego: Fac obfecro , & quae ilia vera fit, finžcunčlationedemon-ftra. Faciam, inquit ilia, tui causä libeacec: fed qux tibi caufa notior eß, D earn 74 l-iifr earn priüs dcfignare vepbis ^ atque informare conabor: uteäperfpeftä, cum ia concrariatn partem flexeris oculos, verae beaticudinis fpecimen poffis agnofcere. METRUM I. Cognicio falfae felicitacis facetn ac- ccndit, ad vetam adipifcendam. 0Ui (erere tngenuum volet agrum, ^^ Liberal arva prius frutictbus , FaUb rub OS f fiUcemque refecaty lit nova fnige gravis Ceres eat, Dulcier efl apium mage labor f Si malus era priüs fapor edat. Grattus afira nitenti ubi Not us Deßnit imbriferos dare fonos. Lucifer ut tenibras pepiderit, Pulchra dies reftos agit equos. Tu quoque falfa tuens bona « prim Incipe coUa jugo retrahere ; Vera dehinc animum fubieritit. PROSA II. hnputf« naturte fupiunt omrtes gße feliees s fed quia biatitudo flatus eß omnium bonorum ag-ffe^ione ferfeHus , nequit iOa Hmtiis, bom-ribus Ü" volugtaiibus conliittti. Tum T Um defixo paululum vifu, & ve-lutin auguftä fuse mentis federn recepta, fie coepir. Omnis morta-lium cura, quam multiplicium ftudio-rum labor exercet, diverfo quidem Calle procedic, fed ad unum umen beatitudinis finem nititur pervenire. Id aucem eß bonum, quoquisadep-to, nihil ulteriüs defiderare queac. Quod quidem eft omnium fummum bonorum , cunöäque intra fe bona continens: cui fiquid abforet, fummum effe non poflet, quoniam re-linqueretur extrinfecüs, quod pof-fec optari. Liquet igitur, beatitu-dinem efleftatum bonorum omnium congregations perfeöum. Hunc, wtidiximus, diverfo tramke morta-les omnes conantur adipifci. Eft enim mentibus hominum veri boni naturaliter inferta cupiditas; fed ad falfa devius error abducit. Quorum quidem alii futnmum eife bonum, ni-hilo indigere, credentes, ut divitiis affluant, claborant: alii vero bo-num, quod Hc digniHInsuaa venera-D % done, 7Ö Liter done, judicantes, adcptis honoribus, reverendi civibus fuis effe nituntur. Sunc> qui fummuin bonum in fumina pocenciaeflTe.confticuant: hi velre-gnare ipfi volunt, vel regnantibus adhaerere conantur. At quibus optimum quiddam claritas videtur,hivel belli > vel pacis artibus gloriofum no-men propagare feftinant. PlurimI vero boni fruČtum gaudiö , lastitiž-qus metiuntur hi feHciflimum pu-tant, voluptate diffluere. Sunt eciam, qui horum fines, caufäsque alceru-tro permutanc: ut, qui divicias ob potentiä, voluptatesque defiderant, vel qui potential feu pecuniae caufa, feu proferendi nominis petunt. In his igltur jCSEterisquetalibus huraa-norum aduum, votoriimque verfa-tur intentio, veluti nobilitas,fav6r-que popalaris» quae videntur quam» dam ciaritudinemcomparare:uxor) ac liberie qui jucunditacis gratia pe-tuntar* Amicorum vero, quod fan-£ti{Iimum quidem genus eft, non in fortuna, fed invircuce numeratur ; KelU Reliquum verö vel potent!« caufa, vel delečtationis affumitur. Jam vero corporis bona promptum eft, at ad fuperiora referantur. Robur e-nim magnitudoque videntur praefta-re valentiam , pulchritudo atque ve-locitas celebricatčm", falubricas vo-Jupcatem, Quibus omnibus folam beatitudinemdefiderari liquet. Nam quod quisque prx cxceris petit, id fummum Judicat bonum. Sed Turn-mum bonum beatitudinem elTe defi-nimus. Quare beatum efle judicat ftatum,quem prae caeteris quisque de-fiderac. Habes igitur ante oculos propofitam ferd formam felicitatis humanx, opes, honores,potentiam gloriam, voluptates. Quae quidem folaconfideransEpicurus.confequen-ter fibi fummum bonum voluptatem efle conftituit, quod CKtora omnia jucunditatem animo videantur afFer-re. Sed ad hominum ftudia rever-tor : quorum animus,etß caligaote memoria, tamen bonum fummum re-petit ; fed velut ebrius, domum quo D 3 trami- 7» Lil/er tramite revertatur, ignorat. Nuai enim videncur errare hi,qui nihilo in-digcre nituntur ? Atqui non eft aliud, quod aequ^ perficere beatitudinem poffic, qužm copiofus bonorum o-renium flatus, nec alieni egens,fed fibiipfefufficjenis. Num verolabun-tur hi, qui quod fit optimum, id etiam reverentiae cultudignillimu putant? tninimd. Neque enim vile quiddam, contemnendumque eft, quod adipif-ci omnium ferč mortalium laborac intentio, Aninbonisnoneftnume-randa potentia? Quid igitur? Num imbeciilunr, acfinč viribusaftiman-dum eft, quod omnibus rebus con-ftat elFe praeftantlus? An claritudo nlhili pendenda eft? Sed fequeftrari nequic, quin omne, quod excellentif-fimum fit, id eciam videatur effe cla-rlflimum. Nam non effe anxlam , triftemque beatitudinem, nec dolo-ribus moleftiisque fubječlam, quid attinet dicere, quando in minimis quoque rebus idappetitur, quod habere, fruique deledet/" Acqui haec func, funti quae adipifcl homines volunt; c£que de caufa divitias, digaitates, regna, gloriam voluptatesque defi-derant: quod per haec fibi fufEcien-tiatn, reverenciam, potentiam,ceIe-britatera, laeticiam credunt efle ven-turam. Bonum eft igitur, quod tara diverfis ftudiis honiines petunc; in quo quanta fit naturse vis,facile mon-ftratur, cum, licet variae dillidentes-que fententiae.tamen in deligendo boni ßne confentiunt. METRUM II. Ad finem ä natura prsefixum, reso-mncs tacito impetu fern. Qüantas rerum fleilat hahenas ^^ HMum foteus, quthus immettfum Legibus orbem provida fervet, Stringdtque ügans irrefoluto Singula nexit, placet argat» Fidtbus lentis promere cantu. Quamvis Pceiii pulchra leones Vtncula geßent, manibüsqae datai Captent efcas , metaantque trucem, Salit't verberaferre, magißrumi D 4 Si go L'ther Si cruor herrida tinxerh era, Refides olim redcunt anmt, Fremituque gravi meminere fui j Laxant nodts co-lla folutis, Primusque lacer dente cruento Domitor rahidas imbuit iras. Qux canit altis garruU ram'ts ^les, cavex clauditur antra; Bute licet illita pocula melle, Largasque dapes dulci fiiidio Ludens hominum cur a minißret; Si tarnen aräo [aliens teäoy Nemorum gratas viderit umbrjtt, Sparfaspedtbus proterit efcas j Silvas tantum trnefla requirit j^ Silvas dulci voce fufurrat. Validis quondam viribus aäa, Pronum fleäit virga cacumen: Hanc ft curvans dextra remißt, Eeäo fpeäat vertice ctelum. Cadit Hefperias Phoebus in undas: Sed feereto tramite rurfut Currum ßlitos vertit ad onus. Repetunt proprios quteque recurfts , Redituque fuo fingula gaudent, Nec mann uUi traditut ord$, Ntfi Nifi quod fini junxerit ortum, Stabilemque fut fecetit orbem. PROSA III. Ind'tgenüam inter ipfai divitias femper hia-re I natura ^arum, avaritfs nihiljuffieere monllrittur, yOs quoque, 6 terenna animalia! tenui licec imagine, veftrum tamen principium fomniatis, verum-que ilium beacitudinis finem , mini-me perfpicaci, qualicumque tamen cogicatione perfpicicis, eoque vos, & ad verum bonum naturalis ducic intentio, & ab eodem multiplexer-rot abducit. Confidera namque,an per ea,quibus fe homines adeptu-ros beatitudinem putant, ad defti-natum fincm valeant pervenire. Si enim vel pecunia, vel honores, cae-teraque tale quid afferunt, cui nihil bonorum abefle videatur , nos quoque fateamur fieri aliquos horum adeptione Felices. Quod fi neque id valentefEcere» quod promittunt, bonisque pluribus carenc, nonneli-D 5 quido Bi L\heT <]uid6 faifa ineisbeatitudlnisfpecies deprehenditur ? Primum igitur te i-pfum, qui paulo antž divitiis afflue-bas, interrogo. Inter illas abundan-tiflitnas opes nunquämne animutn tuum concepta ex qualibet injuria confudic anxietas? Atqui, inquam, tarn libero mefuifl"e anitno,quln ali-quid fcmper angeret, reminifci ne-queo. Nonne quia vel aberat,quod abeffe non velies; vcl aderat, quod adefTe noluifles ? Ita eft, inquam. U-Jius igitur prsefentiam, hujus abfen-tiam defiderabas. Confiteor,inquam. Egec vero, inquit, eo, quod quis-que defiderat? Eget, inquam. Qui vero eget aliquo, non eft ufquequa-que fibi ipfc fulficiens: Minimi, inquam. Tu itaque hanc infufficien-tiam plenus, inquit, opibus fuftine-bas ? Quid ni? inquam. Opes igi, tur nihilo indigentem, fufEcientem-que fibi facere nequeunt; & iioc e-rat, quod promittere videbantur, Atqui hoe quoquemaximd confideran-dum puto, quod nihil habeatfuapte natura natura pecunia, ut his, a qulbtß^^^"' fidetur, invicis nequeat auferri. Fä-teor, inquam. Quidni fateare,cum earn quocidie valentior aliquis eri-piat invito ? LInde enim forenfes que-rimonix, nifi quod vel vi vel frauds ä nolentlbus pecuniae repetuntur e-reptse J Ita eft, inquam. Egebitlgi-tur, inquit, extrinfecus petito prse-fidio, quo fuam pccuniam quisque tueacur. Quis id , inquam, neget ? Atqui non egeret eo, nifi poffiderec peeuniam, quam poffit amittere. Du« bitari, inquam , nequit. In contra-rium igitur relapfa res eftrnamquse fufficientes fibi facereputabantur o-pes, alieno potius praefidio faciunc indigentes. Quis autem modus eft, quo pellatur divitiis indigentia ? Num enim divites efurire nequeunt fnum fitire nonpoffunc? numfrigushiber-num pecunioforum membra non fen-tiuntfSed adeft , inquies, opulen-tis, quo farnem fatient, quo fitim, frigusquedepellant. Sed hoc modo cotifolari quidem divitiis indigentia D $ poteft potell, auferri penicus non poteft. Nam n hxc hians femper, acque aliquid pofccns, opibus expletur, ma-neat necefle eft, quse poflitexpleri. Taceo, quod natura minimum, quod avariciac nihil fatis eft. Quare fi o-pes neclubmovere indigentiam pof-funt, & Ipfae fuamfaciunt» quid eft, quod eas fufficienciam praeftare cre-dacis ? METRUM III. Mordacibus curis affligunt opes vi-ventem ; morienlcm non comilantur. QUamvis fluente dives auri gurgttty Non expleturas cogat av/trus opes, Orithque baccis coUa rubri Uteris , Ruraque centeno fcindat epima bove: Nec cura tnordax deferit fuperflitem, Defunäumque leves non comitantur cpes, PROSA IV. Dignitds improberum vitiis fordefeit; vir-tus etiam ßni dignitate reßilendtt. S Ed digoicateshonorabilem,reve-rendümque , cui provenerint, red- reddunt. Num viseaeftmaglftrati-bus, ut utentiummencibas virtutes inferant, vitia depellant? Atquinon fugare, fed illuftrare potiüs nequi-tiam folent. Quo fit, uc indigne-inur eas faepe nequiffimis hominibus I contigiffe. Unde Catullus, licet in curuli Nonium fedentem , ftrumam appellat. Videsne quantum dede-cus malls adjiciant dignicates ? At-qui minus eorumpacebit indignitas, fi nullis honoribus inclarefcanc. Tu quoque num tandem tot periculis ad-duei potuifti, ut cum Decorato gere-reMagiflratum pulchru putares, cum in eo mentem nequiflimi fcurrae,dela-torisque refpiceres? Non enimpof-fumus ob honoresreverentiädignos judicare, quos ipGs honoribus jndi-camus indignos. Ac nquemfapien-tiä prseditum vidcres , num poffes eum velreverentiä, veleä, quaprse-ditus eft, fapienciä, non dignum pu-tare? Minimi. Ineft enim dignitas propria virtuti, qaam protinus in eos, quibus fueritadjunčta^ trans- fun- §6 Liber fundit. Quod quia populäres Beque-unc facere honores, liquet eos pro-priam dignitatis pulchritudinem non habere. In quo illud ed atiimadver-tendura magis: nam fi eo abječtloc eft , quo magis k pluribus quisque concemnitur, cumrevereudos face-re nequeant, quos pluribus oftentac defpeäiores , potiüs dignitas impro-bos facit. Verum non irapunž: red-dunt namque improbi parem digni-tatibus vicem , quas fua contagions commaculant. Atque ut agnofcas, veram illam reverentiam per has um-bratiles dignitates non pofle contin-gere , fic collige. Si qais multipii-ci confulatu fundus in Barbaras na-tiones fortž devenerit, venerandum ne Barbaris honor faciet ? Atqui (i hoc naturale munus dignitatibus fo-rec, ab officio fuo quoquo gentium nullo modo ceflarent. Sicut ignis ubique terrarum, nunquam tarnen calere defiftit. Sed quoniam id eis non propria vis, fed hominum fal-lax anoediit opinio , vanefcunc ilii- co. CO, cum ad eos venerint, qui di-gnitates eas effe non aeftimant. Scd faoc apud exteras naciones» Inter cos vero, apudquos ortae ruat,nutn perpetuoperdurancJAtqui praefedtu-ra magna olimpoceftas, nunc inane nomen eft, &Senatorilcensus gravis farcina. Si quis quondam populi curäiTetannonam, magnus habe-batur. Nunc eäprafeäiurä quid ab-jedius f Uc enim paulo antž diximus, quod niliil liabet proprii decoris, o-pinione utencium nunc fpiendoretn accipit, nunc amittic. Siigicurre-verendos facere nequeunt dignita-tes, fi uicro improborum contagio-ne fordefcunt, firautatione tempo-rum fpiendere definunc, fi gentium seftimatione vilefcunt, quid eft,quöd in fe expetendae pulchritudinis hiabe-ant, ne dum aiiis prxftent? METRUM IV. Invifus Omnibus in fua dignitate Nero , per honores , quos in alios contulit, mifer ipfe non potuit reddere felices. QuAm- s 8 Liber 0U4mvis fe Tyrio fuperbus eßr$ ^^ Comeret, & mveis Upillis , Invifus tarnen omnibus vigebat Luxurne Nero fevientis. Sed quondam dabat imprebus verendis patribus indecores curules. Quis iüos igitur putet beatos, Quos mifer't tribuunt honöres ? PROSA V. ( Potentia in fervientium manu prxcipue ßta, tur arum morltbus, & timoris aculeis we» quit carere. ANverö regna, Regümquefami-liaritas efficere potentem valent? Quid ni , quarido eorum Felicitas perpetuo petdurat? Atqui plena eft exemplorum vetuftas, plena etiam praefens setas, qui Reges felicitatem calamitate mutaverint. O praecla-ra potentia, quae nec ad conferva-tionem quidem fui fatis efficax inve-nicur! Quod fi hasc regnorum pote-ftas beatitudinis audor eft , nonne fl qua parte defuerit, felicicatem mi-nuat, miferiam importec? Sed quatn- vls vis late humana tendantur irapcria, plures neeeffc eft gentes relinqui, quibus Regunaquisquenon imperec. Qüä vero parte beatos faciens deG-nit poteftas , hac impotentia fubfn-trät, quas miferos facic: hocigitur modo majorem Regibus inefTe ne-ccfTe eftmi(er=ae portionem, txper-tus forth fuse periculum Tyrannus, regni metus pendentis fupra verti-cem gladii terrore fimulavit. Qu« eft igitur hsec poteftas, qua: folici-tudinum morfus expellere, qua for-midinum aculeos vitarenequit ? At-qui vellent ipfi vixifTe fecuri, fed ne-queunt: dehinc de poteftate glorian-tur. An tu potentem cenfes, quem videas velle, quod non poffit effi-cere? Potentem cenfes, qui fatelli-te latus ambit? qui quosterret,ipfe plus metuit? qui ut potens effe vi-deatur, in fervientium manu (Itum eft? Nam quid ego deRegumfami-liaribus difTeram, cum regna ipfa tanta: imbecillitatis plena demon-' ftrem ? quosquidem regia poteftas fsepö 9® l^i^t fxpe incolumis fsepe aut^ lapfa prö-fternit ? Nero Senecam familiarem, praeceptoremq; fuit ad eligendae mortis coSgic arbitrium. Papinianumdiu inter aulicos potentenij militum gla-diis Antoninus objecit. Atqui uter-que potentise fuae renunciare volue-runt: quorum Seneca opes etiam fuas tradere Neroni, fequeinotium con-ferre conatus eft. Sed dum ruitu« ros moles ipfa trahit, neuter, quod yoluit, cfFecit. Quae eft igitur Ifta potentia, quam pertimefcunt haben-tes; quam, nec, cum habere veliš, tutus fis, & cum deponere cupias, vitare non poffis? An praefidio func amid , quos non virtus, fed fortu. na conciliat? Sed quem Felicitas a-micum fecit, infortunium faciet ini-micum. Quae vero peftis efficacior ad nocendum, quam familiaris ini'« micus ? METRUM V. Vera potentia non eft, quceproprias miferias clepcllere non poteft. )Uife volet effe ptentem, Animos domet iüe femes , Nec viäa libidine colla Fcedis (ummittat habenis, Etenim licet Indica longe Tellus tua jura tremifcat. Et ferviat ultima Thüle ; Tarnen atras feUere cur as 3 Miferdsque fugare querelas Non ptjfe y petentia non efi. PROSA VI. Popularis Gloria nec judicio prevenit j nee prmn perduraf. fastens bona fua non populari rumore, fd virtutumconfcientia metitur. GLoria vero quätn faliax faepd, quam turpis ell! Undenonin* juriä Tragicus exclamac: w S'o^a! 0a! fj.v^foia-1 S» ß^cräu , acTfy 'ytyaat ßloTo? ayzuxrai fxiyav,'*' Plures enim magnum fae-pe nomen falfis vulgi o-pinionibus abftulerunt, quo quid tur-pius excogitari poteft? Nam qui fal-s6 prsedicantur, fuis ipfi necefle eft laudibus erubefcant. Qux fi etiam meritis conquifitae fint, quid camen ^ 0 gloria ! gloria ! millibns jam mortalium nulliuj pcetii vitam, fecifti magnami 92 Liter fapientis adjecerinc confcientise, qui bonuo) fuum non popular! rumore > fed confcientiae veritace metitur ? Quod fi hoc ipfutn propagafie nomž, pulchrum videtur; confequens eft, uc faedum,non extendifre,fudicecur. Sed cum, uti paulo antč differui, plures gentes elle necelTe fit, ad quas unius fama hominis nequeac perve-nlre, fit, uc quern tu atftiraas glo- , riofum, proxlma parte terrarutn vi-deatur inglorius. Inter b^ec vero populärem gloriam, nd commemora-cione quidem dignam puto,qusenec judicio provenit, nec unquam fir-, ma perdurat. Jam vero quam fit inane, quam futile nobilitatis nomen> quis noa vldeat? quce (I ad claritu« dinem refertur, aliena eft. Videtur namque effe nobilitas, qusedam de merltis veniens laus parentum. Quod fi claritudinem prsedicatio facit, illi fint clari necefTe eft, qui praedican-tur. Quare fplendidum te, fi tuam non habes, aliena claritudo non ef-ficit. Quod fi quid eft in nobilitatc bonum bonum, id effe arbftror folum» ut impofita nobilibos ncceflitudo videa-tur, ne ä majorum virtute degene-rent. METRUM VI. Vera nobilicas in animo viget, qui Pattern habet Deum , ä quo nemo degene-tat, nifi vitiofos. QMne hominum genus in term Simtli furgit ab ertu: UttHs tnim rerum fitter eß j Unus cunäa minifirat, lüe d edit Phcebo radios, Dedit & cornua Lunte, Itte homines etiam terris Dedit y & fidera ctelo. Hie claußt membris animos Celfa fede fetitos. Mortales igitur cunäos Edit nobile germen. Qutd genus, &prtavos flrepitis ? St primordia Veßra, jtulloremque Deum fpeäes > Nttlltts degener exfiat, Ni vmts pejtra [ovens Proprium dcferat ortum, PRO. PROSA VII. Veluftatum appetentia plena efl anxietau'ff fosnitudinis fatkcas, qua ß facerent beatas , d bea. titudine nee bruta poßent excludi. Quid autemde corporis volupta-jtibus loquar; quarum appetentia quidem plena eft anxietatis, fa-cietas vero pceuitentiae ? Quantos iilsemorbos, quatnintolerabilesdo- i Jores, quafiquerodarrfruduKinequi- * tix fraentium folent referre corpo- ' ribus! quarum motus quid habeac jucundicatis, ignoro, Triftis vero cfTevoluptatumexitas, quisquis ce-minifci libidinum fuarum volet, in-telliget. Quae fi beatxjs cxpHcare poffunt, nihilcaufas eft, quin pecu-des quoquebeatKeffedicanturjqua- , rum ononis ad explendam corpora-lem lacunam feftinac intentio. Ho-neftiflima quidem conjugis fotet libe-rorumquc jucunditas; fed nimis 6 na-tura diäum eft, nefcio quem Alios iovenilTe tortores : quorum quaia He mordaz quscunque conditio,ne- que que alias cxpercutn te« neque nunc anxium nccefTc eft admonere. In quo Euripidismei fencentiam probo, qui carencem liberis infortuniodixic efTe felicem. METRUM VII. Indolsm apum imitatur voluptas : poft brevem mellis dulcetünem diuturnutn aculeum relinqnit. TJAhtt omnis hoc voluptas , St'tmulis agit fruentes} jipiümque par volantum, Ubi grata mella fudii, Fugtt, & nimis tenaci Ferit ißa ttrda morfu, PROSA VIII. Nlhiil igitur dubium eft, quin hx ad bcatitudinem via devia quae-dan>fint, nec perducere c6 quem-quamvaleanc, ad quod fe perdudu-ras efTe promitcunc. Quantis vero itsplicicas malis (int^ breviflimč roon-ftrabo. Quid enim ? pecuniämnc cpngregare conaberis ? (ed eripies haben- ^S Liter habenti. Dignitatibus fufgere velisj danti fuppücabis : & qui prseire cae. teros honorecupis> pofcendi humi. litate vilefces. Potentiamne deft-deras2 fubječlorum infidiis obnoxi-us , pericuiis fubjacebis. Gloriam pecis? fed per afpera quseqaediftra-ftus , fecnrus effe defiftis, Volup. tariam vicara degas? fed quJs non fpernat, atque abjiclat viliffimEe fra. giliffimique rel corporis fervitiutr?' Jam vero qui bona prae fe eorporis^ ferunc, quam exigua, quämfragili: poffeflTonenituntur i Num cniiu ele.' phantes mole, tauros robore fape-rare potcritis ? num tigres vcloci-tace prxibitis ? Refpicite czli fpa> tium , 6rtt!icudinem , ceieritatem, & aliquando definite vilia mirarr. Quod quidem calum nonhispotius eft, quam fua, qua regltur, ratio-ne, iriirandum. Forreac vero nitor BC rapidus eft, ut vetox, Scverna-liam florum mutabilicate fugaci'or I Quod fi, uc AriftotelesaitjLynceis oculis homines uterentur, uteorum vifus TertiuS'^ 97 vifus obftantia penetraret , nönne introfpedtis vifceribus , iliud Alci-biadis fuperficie pulcherrimum cor-pus, turpiffimum videretur? Igitur te pulchrum vider,i, non tua natura, fed oculorum fpeäaocium red-dit Infirmitas. Sed aeftimate , quam vyltis nimio corporis bona ; dum fciatis hoc, quodcumque miramini, triduanae febris igniculo pofTe difToI-vi. Ex quibus omnibus iiiudin fum-mam redigere licet: qaod haec, quas nec praeftare, quae poificenturjbona poflunt, nec omnium bonorum con-grcgatione perfefla funt, ea nec ad beatitudincm , quafi quidam Calles, ferunt, nec beatos ipfa perficiunt. METRUM VIII. Bona quaelibet nativa in fede quce-runtur; ä fummo autem bono , veräqure beaticudinc devius error homines ab-dncit, J^Heu, quim tniferos tramtte devi» Abduc'tt ignoranüa ! Non Aurum in vtridi quieritis arbore, Ntc vite gemntas carpitis y E Non —T? 98 Liier Non alt is laqueos monsibus ahditir^ Ut pifce ditetis dapes. Ntc Vobis capreas fi Itbeat fequi, Tyrrhena captatis vada, Ipfos quin etiam fluäibus abditos * Nerunt recejfus gquoris , ' Qua gemmis niveis unda feraciar y Vel qute rubenüs purpurte: ^ Nec non quje tenero pifce ^ vel Afperis Prteftent echinis Utora. Sed quanam lateat, quod cupiunt honum y Nefcire cteci fußinent, Et quod ßeüiferum trans abiit polumj Tellure demerfi petunt. Quid dignum flolidis mentibus imprecer ? Opes, honor es ambiant, Et cum falfa gravi mole paraverint, Tum vera cognofcant bona, PROSA. IX. i Bontm, quod hominem undequaque felicem reddit, unurn & ßmpkx tjje debere. HAdenus inendacisformanifeli'-cicacis oftendifTe fuifecerit : quam fi perfpicaciter intueris, ordo sd deiacepsj qu» fic vera monOira- rc re. Atqui video, inquam,ncc opi-bus fufficientiam, neercgnis poten-tiam , nec revcrcntiara dignitatibus, oec celebricatem gloria:, nec laetitiä voluptatibus pofTe contingere. An etiam caufas, cur id ita He» depre-hendifti? Tcnui quidem velutirimu-la mihivideorintucri: fed ex teco-gnofcereapertiiisraaiim. Atqulprö-ptiflima ratio eft. Quod enim fim-pltx eft, indivisunnque naturä, id error humanus feparat, &a vero, atque perfeäio ad faJfuaj, imperfe-d^ucnque traducic. Antuarbitraris, quod nihilo indigeat, egere poten-tia? ininiine,inquam- Rcäe tu quidem : nam fi quid eft, quod in ulla re imbecillioris valentiaj fit, in hac praefidio neceffe cft egeatalieno. Ita eft, inquam. Igitur rufEcientiae^po-tentisque una eft, eademque natura. Sic videtur. Quod vero hujus-inodific, fpernendumne eflccenfes, an contra rerum omnium veneratio-ne digniflimum? At hoc, inquam,n,e dubitari quidem poteft. Addamus i-E X g't"^ lOO Uber gitur fufHcientix j pocencixq; reve-rentiani) ut hxc tria unum efTe judi-cemus. Addamus, (iquidem vera vo-luraus confitcri. Quid vero, inquit, obfcurÜDonc hoc atque ignobile cen-fes effe, an omni celebritate clarif-(imum? Confidera verO) an, quod nihilo indigere, quod potentiflimum, quod honore digniflirautn eflc con-cefTum eft, egeat claritudine , quam (ibi prasftare non poflit, atque ob id aliqua ex parte videatur abjedius. Non pofTum, inquam, quin hoc uti eft, ita etiam celeberrimum effe con-fitear. Confequens igitureft, utcla-ricudinem ä fuperioribus tribus nihil differre fateamur. Confequitur, inquam. Quod igitur nullius egeat aÜe-ni, quod fuis cunfta viribus poftit, quod fit darum, atquereverendunn, nonne hoc etiam conftat effclsetifll-muiB ? Sed unde huic, inquam , tali maeror ullus obrepat,ne cogitare qui-dempoffura, Quarc plenum effe Ise-titiaE, fiquidem ruperioramanebunt, neccfle eftconfiteri. Ätqui illudquo- que r Tertius. 101 que pereadem neceflariura eft, fuf-fiaienciae, potentiae, claritudinis,re-verentias, jucunditatis noraina qui-dem efl"e diverfa, nullo vero modo difcrepare fubftantiam. Neceffe ^, inquam. Hoc igitur, quod eft unum, fimplcxq; natura, pravitas humana difpercit, dum rel, qux partibus caret, partem conatur adipifci, nec portionem, qux nulla oft, necipranj, quam minimd afFedac , alTequitur. ^onaoi, inquam, modo? ciui dl-vitias, iaquic, petit, penurise fugä» de potentia nihil laborat: vilis»ob-fcurusq; efie mavult, multas etiam fibi naturales quoquc fubtrahit volu-ptates, ne pecuniam,quamp3ravic, aniittat. Sed hoc modone fufficien-tia quidem contingitei,quem valen-tia defcric, quem moleftia pungit, quem vilitas ab)icit, quem recondit obfcuritas. Qui vero foiüm poffe de-fiderat, profligat opes, defpicit vo-luptates, honoremq;potentia caren-tem , gloriam quoque nihili pendit. Sed huic quoq; quäm multa deficiant, fi 3 vidcs. 10» Uber vides. Fit cniin ut allquando necef-fariis egeac, ut anxietatibus mordea-tur; cümq; hscc depellere nequeac, etiam idquod maxime petebat, po-tens effe defiftit. Simliter ratiocina-ri de hoaoribus, gioria, voluptatl-bus licet. Nam cum qaumquodque horum idem, quad cetera,fit, quis-quis horum aliquid fine caeteris petit, ne illud quidem, quod defiderat, ap-prehendit. Quid igitur ? inquara, SI quis cunfta firaul cupiat adipiki,fum-mara quidem ille beatitudinis velit: fed num in his cam reperiet, qua de-monftravimus, id,quod pollicentur, non pofTe conferre ? Minimö inquam. In his igitur, quae fingula quseqjex« petendotCi prseftare creduntur, bea-titudo nullo modo inveftiganda eiV. Fateor, inquam, & hoc nihil dici ve-rius poteft. Habes igitur, inquit,& formam falfce felicitatis, & caufas: defledenunc in adverfum mentis in-tuitum : ibi eaim veram, quampro-jnifimus , ftatim videbls. Atqai h«c', inquam, vcl caeco perfpicuaeftjeam- que ^ue tu paulo antö monftraftt, dura falfascaufasaperireconabaris. Nam, m fallor, ea vera eft,&perfeaaFelicitas, quae fufficientem, potentem, reverendum, celebrera, Iseturaq; per-ficiat, Atque utitie interiusanimad-vertiffe cognofcas, quse unum horu, quoniamidemcunäa funt^ veraciter prse flare poteft,hanc effe plenaoa bea-tituding find atnbiguitate cognofco» O tealumne hac opinione feiicem! fiquideni hoc , Inquit , adjecerls. Quid nam? inquana, Effene aliquid in his jBortalibus caducisq; rebus putas, quod hujusmodi ftatum pof-fit afferre? Minimi, inquara, pu-to; idque ä te, nihilut amplius de-fideretur,. oftenfum eft. Hasc igitur vel Jmagiaes vsri boni, vei imper-fečla quEEdam dare bona mortalibus videntur; verum autem , atque per-feftum bonum conferre non pofTunt. AfTentior, inquam. Quoniam igitur agnovifti, quae vera ilia fit, quse autem bcatitudineiH mentiantur, nunc fupereft, üc unde veram hancpete-E 4 re 104 Liber re poffis, ag'nofcas. Id qnldero, in-quam, Jam dudum vehementer eX-fpedto. Sed cum , uti in Timseo Platoni, inquit, noftro placet, in minimis quoque rebus divinum prsefidiu debeac implorari, quid nunc faciendum cenfes, ut illius fumi boni federn reperire mereamur? Invocan-dum , inquam , rerum omnium pa-trsm, quo prascermifTo, nullum ritd fundatur exordium. Redd, inquitj ac fimul ita modulata eft. METRUM IX. Bonorum omnium authorem invo- C3t: ut ocnlos mentis npeiiat, &adyeraEfe-I'citatis cogaitioricm difponat. 0 qui perpetaa mundum ratione gubernas^ Terrarum coeUq-, fator, qui tempus ab isvo Ire jubes, ftMisqi manens das cunila mo-vert , Quern non extern^ pepulertmtfingere caufa Materiafluitantis »pus \ verkm infita funmti Forma boni, livorecarens,tucunSafuperno Duds ab exemplo: pulcbru pulcherrimns tpfe Mundumentt gerens,fimiUqy in imagine for' mans, Per- Perfeäasq-, juhens perfeäu xhfotverepartes, T« namens elementa ltgas,utfrigora flammis, Artda convemant liquidis : ne furior ignis Evolet,autmerfas deducant poadera terras» Tu tripltcis mediam naium cunäa moventem Conneäens attimamper confona membra re" folvis^ Qua cum feäa duos motu glomeravit in orhes, lu femet reditura meat ,mentemqi profundi Circuit, &fimiliconvertit imagine caluin. Tu caußs animas paribus, vitasque minores Provehis, & levihus fublimes currihus aptans In c£lum, terrdmq-, feris: quas lege benigna, jid te converfas reducifacts igne reverti. Da pater augufiam menit confcendere federn, Da fontem laftrare boni, da luce reperta In te confpicuos animi deßgere vifus, Disjice terren« »ebulas & pondera molts , Atque tuo fplendore mica: tu namq-, ferenum. Tu requies tranquiUa piis: te cernere fims, PriHcipium, veäor,dux,femita,terminus ide. PROSA X. yeram hominis heatitudinem in folo De* tsuquAm jimmo, «S* fimplieijimo bono con-[ißere demonßratt E 5 Quo- StS Liier QUoniam igitur quae Ct fmperfeaf, quse eciaiB perfetl:! boni forma Tidifti: nunc demonftrandutn reor , perfečlum quoque aliquidef-fe, necefle fit. Etenim perfedtione fublata, unde illud, quod imperfe-öum perhibetur, exftiterit, nefingi ' quidem poteft. Neque enim ä dimi- .> outis , Inconfummatisq; natura re- ! rum cepit exordium, fed abintegris, abfolutisq. procedens, in hsec extre-ma atqueeffoeta dilabitur. Quod fi , uti uti paulö ante monftravittius,eft quse-dara boni fragilis imperfeda felicicas, cfTe aliquam folidam, perfeäämque, non poteft dubitari. Firmiflimž, in-quam, veriflimeque conclufum eft. Quo vero, inquit, habicet, ita con-fidera. Deum rerum omnium princi-pem, bonum cffe, communis huma-norumconceptio probat animorum» Nam cüoj nihil Deo melius excogi-tariqoeat, id, quo melius nihil eft, bonum efle quis dubitet ? ita vero bo-» num efle Deum ratio demonftrat, ut perfeflium quoque bonum in eo effe convincac. Nam ni tale fit, rerum omnium princeps efTe non poterit? eric enim eo praeftantius aliquid,per-feftum poflTdens bonum, quod hoc prius , atque antiquius efts videatur, omnia namque perfečia minus inte-gris priora efte claruerunc: quarene in infinitum ratio prodeat,confiten. dumcftfumum Deum, fumi, perfe-äique boni efle pleniflimura.Sed per-feftum bonum veram efl'e beatitudi-nem confticuimus: veram igicurbea-E 6 titu- cicudinem in fumo Deo ficam e.Te, necefTe eft. Accipio,inqua:n, nec eft, quod concradici ullo modo queat.Sed quaefo , inquic, te, vide quatn id fan-dd atque inviolabilicer probes,quod boni fumi fumurn Deumdixirnus efTe pieniffimum. Quonam, inquara,mo-do? Ne huncrerumomniunspatretn illud fumum bonum, quo plenus efte perhibetur, vei excrinfecus accepif-fe, velita nacuraliterhabere prsefu-mas, quaC iiabentis Dei,habicseq; bea-ticudinis diverfara cogites effe fub-ftanciam. Nam fi extrinfecus accep-tum pures , prasftantius id, quod de-derit, eo, quod acceperic,ex ftimare poffis. SedhuncefTe rerum omnium prascellentiflimum, digniflimž confi-temur. Quod fi natura quidem ineft, fed racione diverfum,cijm de rerura principe loquamurDeo,fingat qui po-teft, quis hac diverfa conjunxerit ? Poftrcmo quod ä qualibet re dlver-fum eft, id non eft illud, a quo in-teliigitur cfrcdiverfum. Quarequod ä (urno bono diverfuna eft fui naturä, id id fumum bonum non eft: quod ne-fas eft de Deo cogitare, quo nihil conftac effe praeftantius. Omninoc-niitt nullius rei natura fuo principio melior poceric exiftere: quarequod omniumprincipiutn lie, id etiam ful fubftantia fumum efTe bonum verif-fima ratione concluferim.Reäiflime, inquam. Sed fumum bonum beaticu-dinemefleconceffum eft. lea eft, inquam. Igitur, inquic, Dcum effe ip-(am beaticudinem , neceffe eftconfi« teri. Nec propofitis, inquam , prio-ribusrefragari queo, & ab illis hoc illacu confequenseffeperfpicio. Re-fpice, inquit, an hinc quoque idem firmiCis approbetur; quod duofuma bona, qux ä fe diverfa funt, elTe non polEnt. Etenim quae difcrepant bona, non effe aiterum, quod fit alce-rum, liquet: quare neutrum poterit elTe perfeäum, cum alterutri alterii deeft. Sed quod perfeftum non fit, id fufhum non effe manifeftum eft: nullo modo igitur qux fuma func bona, ea poiTunc effe diverfa. AtquI & bea- beatitudinem, & Deum, furfiumbo-nutn efle collegimus; quare ipfam ne-cefTe eft fumam efl"e beatitudinem, quz fit fumadivinitas. Niiiil,inquarT), nec re ipfa verius, nec raciocinatio-ne firmius, hec Deodigniusconclu-di poteft. Superhaec, inquit , igitur veluti geometras folent, demonftra-tis propofitis, aliquid inferre, quae TTo^ia-fictTa ipfi vocant, ita ego quo-que tibi veluti corollariii dabo. Nam quoniam beatitudinis adeptione Hdc homines beati, beatitude vero eft 1-pfa divinitas, divinitatis adeptione fieri beatos, raanifeftumeft. Seduti juftitise adeptione jufti, fapiencise fa-pientes Hunt, ita divinitatem adep. tos, deos fieri fimiliratione neceile eft. Omnis igitur beatus, Deus; fed natura quidem unus, participations vero nihil prohibet efle quam pluri-mos. Et pulchrum, inquam, hoc,at-que pretiofum, five tnroq^ta-iict five co-rollarium vocari mavis. Atqui hoc quoque pulchrius nihil eft, quod his annedendum efTe ratio perfuadet. Quid, Quid, inquam?Cummultaj inquic, beadtudo concinere videaturjucrum-ne haec omnia unum veluti corpus beacicudinis quadam partium varie-tate conjugant, an fit eorum aliquid, quod beacicudinis fubftancian^ com-pleac; ad hoc verö catcera referan-tur? Vellern, inquam,idipfarumre-rum commetnoratione patefaceres. N6nne, inquic, beaticudinem bonutn effe cenfemus^ Ac fumum quidem , inquam. Addas, inquic, hoc omnibus licec. Nam eade fufficientia fum-ma eft, eadem fumma pocencia,reve-rencia quoque, claricas , & voluptas beacitudo elfe judicacur. Quid igicur? Hteccine omnia bona,fufficiencia,po-tencia , caeceraq; veluti qusedam bea-titudinis membra funt, an adbonum veluti ad vertief cünda referuntur ? Inteiligo, inquam, quid inveftigan-dum proponas ; fed, quid conftituas, audire defidero. Hujus rei difcretio-ncm fie accipe. Si hsec omnia beati-tudinis membra forent .d fe quoque circo vera, perfedlaque bona non ef-fe, quoniam ä fe invicem difcrepa-rcnt: cumque alteri abeflet aiteruin, plenum, abfolutumq; bonum afFerre non pofie? Tum autem verum bonu fieri, cum in unam veluci formam> atque efEcienCia colliguntur: uc, quae fufficientia eft, eadera fit potentia, reverentia, claritas, atque jucundi-tas. Nisi vero unura, atque idem o-mnia finc,niiii! habere>qu6interex-petenda numerentur. Demonftratum eft, inquam, nec dubitari ulio mo-do poteft. Quce igitur, cam difcre-pant, mtnime bona funt; cum vero unura efTe cceperint,bona fiunt: non-ne haec ucbona fint,unitatisfieriad-eptione contingit? Ita, inquam, vi-detur. Scd omne quod bonum efl, boni participations bonum efTe con-cedis, an minime ? Ica eft. Oportet igitur Igitur Idemeflc unum, atquebonum, fimili racioneconcedas. Hadem nam-que fubftancia eft eorum, quorum na-turaliter non eft diverfus effeüus. Negare, inquam, nequeo. Noftine igitur, inquic, omne quod eft, tam diu manerc atqne fubfiftere , quam diu fit unum; fed interire atquedif-folvi pariter, atqueunuraefle defti-teric? Quonam modo? Utinanima-libus, inquit, cum in unum coeunr, ac permanent anima corpusq;, id a-nimal vocatur. Cum veto hsec unitas utrllisque feparatlone diffolvitarjfn-terlre, nec jam efle animal liquet. I-pfum quoque corpus cüm in una forma, membrorumconjundione^per-manet, humana vifitur fpecies. At fi diftributac, fegregatsq; partes corporis diftraxerint unitatem, dcfinit efre,quod fucrat. Eoque modo per-curreoti caetera procul dubio patebir, fubfiftere unumquodque, dum unum eft: cum vero unum efTe definic,interire. Confideranti, inquam, mihi plura, tninimč aliud videtur. Eft ne igi- igitur, inqoit, quod in quantum natu-raliter agat, reli£tafcftinendi appe-tentia, venire adinteritum, corru-ptionemg; defideret? Si animalia,ia-quam, confiderem, quae liabencali-quam volendi nolendiq; naturam , nihil inveuio, quod ,nuUls exträ co-gentibus, abjiciant manendi inten-cionenri j & ad interitum fponte fefti-nent. Omne namq; animal tuerifa-lutemlaborat 5 mortem vero, per-niciemq; devitat. Sed quid de iier-bis, arboribusque,quiddetnanima< tls omnino confentiam rebus, pror-fus dubito. Atqui non eH:, quod de hoc podis ambigere, cum herbas y atque arbores intuearis, primum Ci-bi convenientibus innafci locis, ubi quantum earum natura queat, cic6 exarefcere, atq; interlre non pofTunti Nam alia; quidem campis.aiixmon-tibus oriuntur, alias ferunt paludes, alias faxis hzrent, aliarum fecundx funt fteriles arens, quas fi in alia quispiam loca transferre conetur, arefcant.Sed dat cuique natura, quod con- convenit, &, ne, dum manere pof-funt, incereant, elaborat. Quid di-cam, quod omnes, veluti in terras ore denaetfo, trahuntalimentaradi-cibus; ac permedullas robur, cor' ticemque difFundunt ? Quid? quod molliflimum quodq;, ficuti medulla eft, interiore Temper fede recondi-tur, extra vero quadam ligni firmi-tate tegitur : ultimus autem cortex adverfum cseli Intemperiem, quafi mali patiens deFenror opponitur? Jam vero quanta eft naturae diligencia , ut cunda feminemultipllcato propa-gentur ? quae omnia non modo ad tempus manendi, verum generatim quoque quafi in perpetuum perma-nendi, veluti quasdam machinas ef-fe quis oefciat? Eaetiam quaeinani-tnata efle Cfedantur, nonne quod fuum eft, quKq;fimilirationedefidc-rant? Cur enim flamas quidem fur-fum levitas vehit, terras vero dcor-fum pondus depriiait, nifi quodhasc fingulis loca,motionesq; conveniuatJ Forco autem quodcuiqae confenta- neuen neura eft, idunumquodqjconfervac: ficuti ea, quae (unt inimica, corrum-punt. jam vero qua: dura funt, ut la-pides, adhxrenc cenacifUmd parti-bus fuis, &, ne facild diffolvantur, refiftunt. Quae veroliquentia, uta-atque aqua facild quidem divi-dentibus cedunt, fed cito in ea rur-fus , k quibus funt abfciffa^relabun-tur. Ignis vero omnem rcfugit fc-äionein. Nequenunc nosde volun-tariis anlmae cognofcentis motibus, fed de naturali intentione tradamus. Sicuti eft, qued acceptas efcas Ond cogitatione trandgimus, quod in fo-mno fpiritum ducitnus nefcientes. Nam ne in animalibus quidem manendi amor exanimx voluntatibus, verum ex naturae principiis venit. Namfajpd mortem cogentibus cau-fis, quam natura reformidar, voluntas aroplcdlitur: contraq; iliud,quo (olomortalium rerum durat diutur-nitas, gignendi opus, quod natura fcmper appetit,interdum coercet voluntas. j^eo hxc ful Caritas nun ex aai- aniraali motione, fed ex naturaliin» tcntione procedic. Dedicenim Providentia creatis ä fe rebus banc vel ma-ximam manendi caufam, ut quoad pofTunc, tiaturaliter manerc defide-rent : quare niliil eft, quod ullo modo queas dubitare, cunda, qua func, appecere nacuraliter conftaciam per-manendi, devitare perniciem. Con-fiteor, inquam, nunc me indubitaco cernere, qujc dudum incerca vide-bantur. Quod autem, inquic, fubfi-ftere ac perraanere appecit Jd unum effe defiderat. Hoc enim fublato.ne eflequidecuiquaro permaoebit. Verum eft, inquam. Omnia igitur, in-quit, unum defiderant. Confenfi.Sed unum id ipfum monftravimus eiTe , quod bonum eft. Ita quidem. Cun-fta igitur bonum petunt: quod quidem ita defcribasJieet,ipfum bonum efle, quod defideretur ab omnibus. Niliil, inquam, verius excogitari po-teft. Nam vel ad nihilum cunčta re-feruntur, & uno, veluti vert cede-ftituta, fine redore ,ftuitabunt; aat fi quid fi quid eft, ad quod univerfa feftinent, id erit omnium fumutn bonorum : Ec jJla nimiuin, inquit, o aiumne ! Istorr ipfatn enim mediae veritacis notam mente fixifti: fed in hoc patuit tibi, quod ignorare tepaulo ante dicebas. Quid? inquam. Quis effet, inquit , rcrum omnium finis? Is eft cnim pro-fcöo , quod defideratur ab omnibus : quod quia bonum efte collegimus, o-portet / rerum omnium finem bonum eife, fateamur. METRUM XI. Animus vericupidus, feipfuminfpi-ciat, & reconditos iiTtra fe thefanros fcru-tetur. 0Uisquis profunda nieriie vefligat verum, Cupüque nnüis tile dev'üs fallt, In fe revolvat intimi lucem visth , Lengosque in orbem cegat infleäens motus, yin'tmümque doceat quidqiüd extra niolitur, Suis retrufam peß'idere tbefauris. Dudum quod atra texit erroris nuhes, Lucebit ipfo perfpicacius Phxbg. Non omne namque mente depulit lumen, Obltviefam corpus invehens molent. F Haret Hxret profeäo fernen intrerfum veri, Quod excitatur vemUnte doärina. Nam cur rogut't ff ante reUa cenfetis, Ni merfus alio v'iveret fernen corde ? , QuU fi Platonis Mufa ferfonat verum, Quod qiüsque difcit, immemor recordatur. \ PROSA XII. Rccloris mundi fumma neceffitas cft: qui cum ß: Dens , ^er hat furnmurn bonum, non yokß non o^timi guberaari. '"T^llm ego, Platoni, inquain, ve-A hsmenterafTenciorrnaoi meho-rum jam fecundö commemoras. Pri-müm, quöd tneraoriam corporea contagions, dehinc maeroris mols prelTus, amifi. Tum illa, fi fuperio-ra, inquit, concefTa refpicias, ne il-lud quidetn longiüs aberit, quin re-corderis, quod tc dudum nefcire con-fefTuses. Quid?inquam. Quibusjaic ilia, gubernaculis> mundus regatur. Memini, inquam, me infciciam meara fuiffe confeffum: fed quid afFeras,licet jam profpiciam, planius tarnen cx te audire defidero.Mundu huncjin» quit, quidj^Deo regt paulö ante minimd du-bicandu putabas. Ne nunc quidem ar-bicror, incjuam, nec unqviam dubi-candumputabo,quibusqueinhoc ra-tionibus acceda, breviterexponam. Mundus hie ex cam diverfis contra-riisque partibus in unam fortnam mi-nirae convenilTet, nifi unus effet,qui tam diverfaconjungeret; conjunda vero naturarum ipfa diverficas, in-vicem difcors, diffociarec, acque di-velleret; nifi unus efTcc, qui, quod nexuic, contincret. Non cam vero certus naturce ordo proccderec, nec tam difpofitos mocus, locis, tempo-ribus, efficientia, fpatiis, qualicati-bus expücarec , nifi unus effec, qui has mucationum varietaces uianens jpfe difponeret. Hoc quidquid eft, quo condica manenCjatque agitantur, ufitato cunftis vocabulo Deum no-mino. Tum ilia: cum hjcc, inquit, ita fentias, parvam tibi reftare operam puto, uc felicitatis compos, pa-triam fofpes revifas : fed quse propo-fuimus, intueamur. Nonne in beati-F a tudine tudinc fufEcicntiam numcravJmus, Deumq;beacicudinein ipfam efTc con-ceflioaus? Icaquidem. Etadmundu igitur, inquic, regendum, nullis ex-crifffecus adminlculis indigebit: alio-quin fi quo egeat, plenam fufEcien-ciam non habebit. Id, inquam, ita efl: necelTarium. Per fe igitur Tolum cun-£ta difponic. Negari, inquam,nequic. Atqui Deus ipfumbonum eflc tnon-flracuseft, Memini,tnquam. Per bo. nutnigicur cunčta difponit: fiquidem per fe regit omnia, quern bonumef-fe concefllmus: &hic eft vcluti qui-dam clavus atque gubernaculu,quo mundana machina ftabilis atque in-corrnpta fervatur. Vehementer af-fentior, inquam, & id te paulo ante difturam, tenul licet fufpieionc, profpexi. Credo, inquit: jam enim, ut arbitror, vigilantius ad cernenda veraoculosdeducis: fed quod dica, non miinus ad contuendum patet. Quid? inquam. Cum Deus, inquit, crania bonitatis clavo gubernare jure credatur, eadenaqueomnia, ficu- ci ti docui, ad bonura natural! inten-tione feftinent, num dubitari poteft, quin voluntarie rcgantur, seque ad difponentis nutum, veiuti conveni-entia, contemperataq; reftori, fpon-teconvertant? Ita, inquam,neceffc eft: nec bcatum regimen efTe vlde-retur; G quidem detreftantium Ju-gum foret, non obtcmperantium fa-Jus. Nihil eft igitur , quod naturam fervans, Deocontraireconetur. Nihil, inquam. Quid fi conetur, ait, num tandem proficiet quidquamad-verfus eum, quem jure beatitudinis potentiffimuefTeconceffimus? Pror-ius, inquam,nihil valeret. Non eft igitur aliquid, quod fummohuic bo» no vel velit, vel poffit obGftere. Non, inquam, arbitror. Eftigitur,inquit, fumurn bonum, quod regit cunčta fortiter , fuaviterq; difponit. Turn ego, quam, inquam, me non modo ea, quae conclufaeft, fumarationu, •veruin multo magis haec ipfaverbaj quibusuteris, delečianttut tandem aliquando ftultitiam magna latranta F 3 fui fui pudeat. Accepifti, inquit, in fa^ bulis laceflences cseium Gigantes;fed illos quoque, uti condignura fuitjbe-nigna fortitudo depofuic. Sed visne raciones ipfas invicem collidamus 2 forfitan ex hujusmodi conti ftatione pulchra quaedain vericatis fcincilla diffiliet. Tuo, inquam, arbicratu. Dcunij inquit, effe omnium poten' tem nemodubitaverit, Quiquidem, inquam mente confiftat, nullus pror-fus ambigat. Qui vero eft, inquit, omnium potens, nihil eft, quod lile non poffit. Nihil,inquam. Numigi-tur Deus facere malum poteft? Minima , inquam : Malum igitur, inquit, nihil eft, cum id facere ille non poffit, qui nihil non poteft. Ludisne,inquam, me, inextricabilem Labyrin-thum rationibus texens, quo nunc quidem , qua egrediaris, introeas; nunc vero quo introieris,egrediarc? an mirabiiem quendam divinas fim-plicitatis orbem complicasS Etenim pauIo ante ä beatitudinc incipiens, earn fumum bonö efle dicebas,quam in in fufhoDeofitamloquebare: ipfum quoq; Deum fumutn efTe bonuiii,ple-nämque beacitudinem differebas : ex quo neminem bcatum fore, nifi qui paritsr Deus eflec, quafi munufcu-Iura dabas. Rurfus ipfara boni formam, Dei, ac beatitudinis loqueba» ris efle fubftantiam , ipsümqj unum id ipfum effe bonum dicebas, quod ab omni rerum natura peteretur : Dcum quoq; bonitatis gubernaculis univerfitatem regere difputabas,vo-lenciäq; cunčta parere, nee ullam ma-Ii cffe nacuram : atque haec nuliis ex-trinfecüs fumptis, led aicero ex al-tero fidem trahente, infitis , dome-fticisque probationibus explicabas. Tum ilia, minimi, inquic, ludimus, remq; omnium maximam Deimune-re, quem dudum deprecabamur,exe-gimus. Ea cft enim divinae forma fub-llancix , uc neque in externa dilabs-tur, nec in fe externum aliquod i-pfa fufcipiat: Ted ficut de eaParme-nides aic : nävroBrj su JcvzAoicrt m-p;iv iyciXiyKiov o-yKOv,^ Quod fi rationes citculis duds fimilem acetvnrr;. quoq; non extra pecicas, fed intra rei, quam traäabamus, ambituiti col-locacas agitavitnus, nihil eft, quod admirere: ctimPlatonefuccinente di-diceris , cognatos, dequibus loqui-mur, rebus oportere effe fermones. METRUM XII. Fabulam Orphei, perdentis Euridi-cen, ab hominibus inhiftoriam verd, per-dentibus femetipfos; , qui potuit boni Fontem vifere lucidum: Felix, qui potuit gravis Terns folvere vincula. Quondam funera conjugis j;: Vates Threicius gemens , Peflquam flebilibus modis j' Silvas currere, mobiles jimnes flare coegeraty j"; Junxuque intrepidum latus !' S/Svis cerva leonihus , Nec vifum timuit lepus i r , Jam cantu plactdum canentf )!; Cum flagrantior intima, ill Jcervor peäoris iireret j 31! Nec Nec qui ctinäa fuhegerlinimd. Ell igicur,inquit, aliquis, qui omnia pof-fe homines putcc? Nifi quisinfaniat, nemo. Atqui iidem polTunt mala, litinam quidetB, inquam, non poffenc! Cum jgitur bonorum tancumraodo potens poffit omnia; non veroque-ant omnia potentes eciatn malorum: cosdem, qui mala pofiTunt, minus pof-femanifeftumeft. Hue accedit,qu6d omnem potentiam inter expetenda numerandam, omniäque expetenda referri ad bonom, velutad quoddam naturae fuae cacumen , oftendimus. Sed patrandi fceleris poflTbilitas referri ad bonum non poteft. Expetenda igitur non eft. Atqui omnis po-tentia expetenda eft. Liquet igitur maloruiB podibil tatem non eflTe po-tenti^m. Ex quibus omnibus bonorum quidem potentia, malorum vero minime dubitabilis apparet infir-micas. Veram illamPiatonis efte fen- tentiam tentiam liquet: Solos, quoddefide-renc, facere pofTefapientcs; impro-bos vero exercere quidem quod li-beat; quod vero defiderenr, explere non pofFe. Faciunt enim quaslibec , dum per ca, quibus deledantur, id bonum, quod defiderant, fe adeptu-ros putanc; fed minime adipifcuntur: quoniam ad beatitudinem probra non veniunc. METRUM IL Malos dominantes aliis,tot catdis ad-Sringi, quot cupiditatam maRcipia funt. 0Uos vid es federe celfo ^ Solit culmine reges Purpura dares nitente y Septos iriflibus armis j Ore torvo conminantes, Rahie cordis anbelos, Detrahat ft qnis fuperbis Vani tegmitu cultus, Jam videbtt iinus aräas Dominos ferre catenas. Eine enim Itbidp verfat Avidis corda venenis ; nine r H'tnc ßagellat ira mentem Fluäus turbida toUens, Mxror aut captos fatigat, ^ut [pes lubrica torquet. Ergo, cum caput tot mum Cernas ferre tyrAnnas, Nan fdcit i qiiod optat, ipfe Dominis preffus iniquis. PROSA III. Bonos premium ingens in propria honitatet tanquam vira fua felicitate habere; walos veri in fun malitin famtm , qua i^os beüuis ß-miles faeit. Yldesne igitur, quanto in coeno probra voluancur, qua probi-tas luce refplendeat ? In quo per-fpicuutn eft, nunquara bonis prsemia, nunquam fua fceleribus deeffc fup-plicia. Rerum enim quas geruntur, illud, propter quo unaquscq; res ge-ritur, ejusdein rei pracmiurn effe non injuria videti poteft : uticurrenti in ftadio, propter quam curritur,|acec prsemium corona. Sedbeatitudinem effe idem ipfum bonum, propter quod omnia 144 ^»f."' omnia geruntur, oftendimus. Eft i-gicur humanis ačlibus ipfum bonum, veluci praemiura commune propofi-tura. Atqui hoc ä bonis non poteft feparari. Neque enira bonus ultra jure vocabitur, qui careat bono : qua-re probos mores fua prasmia non re-linqunr. Quantumlibet igicur fevi-ant mall, faplenti ramen corona non decidet, non arefcet. Neque enim probis animis proprium decus alie-na decerpit improbitas. Quodfi ex-trinfecus accepto iaetaretur, poterac hoc, vel alius quiepiam , vel illeeci-am, qui contulKTet , auferre. Sed quoniam id fua cuiqueprobitas con-fert, tum fuo praemio carebit, cum probus effe defierit. Poftremöcüm omne praemium idcirco appetatur, quoniam bonum efle creditor, quis doni compotem, prsmii judicecex-pertem? Ac cujus prsernii ? omnium pulcherrimi, maximique. Memento cnim ilHus corollarii,quodpauI6an-tž praecipuum dedi; ac fic collige : Cum ipfum bonum beatitude fit, bonos nos omnes eo Jpfo quod boni fint, fieri beatos liquet, Sed qui bead func, Deos efle convenic.. Eft igitur prae-miurii bonorum, quod nullus deterac dies, nullius minuat poceftas, nullius fuTcet improbitas, Deos fieri. Quae cum ita fint, de malorumquoquein-feparabili pccna dubitare fapiens nc-queat. Nam cum bonum malumque, item pcEna atque prsemium adverfa fronte diflideant, qu« in boni pros-mio videmus accidcre, eadem necef-fe efl: in mali pcena contraria parte refpondeant. Sicut igitur probis pro-bitasiplafit pramium: ita improbis nequitiaipfa fupplicium eft. Jam vero quisquis afEciturpoena,nnalo fe af-feäum effe nondubitat. Si igitur fe-(e ipfi exiftimare velint, poffiintne fibi fupplicii expertes videri, quoso-mnium malorum excrema nequhia non afficit modo, verum etiam vehementer inficit? Vide autem ex adverfa parte bonorum, quse improbos poena comitetur. Omnenamq; quod fit, uaum effc, ipsuraqup unum bo-G num num efle paulo ante didicifti; cui con-fequenseft, uc otnne quod fic, id et-iatnbonumefl"e videacur. Hoc igicur modo, quidqutd ä bono deficit, efTe defittic: quo fit, uc malideflnant ef-fe, quod fuerant. Sedfuiffe homines adhuc ipfa iiumani corporis fpecies oftentat, quarc verfi in nnalitlam,hu. manam quoque amisere naturam.Sed cum ultra homines quemque prove-here fola probitas pollit, necelTeeft, ut quos ab humana conditione deje-cie, infra hominis mericumdetrudae iiijprobitas. Evenit igitur, ut quern transformatum vitiis videas, homi-nem exiftimare non poffis. Avaritiä fervet alienarum opum violentuse-reptor? fimilem lupidixeris. Ferox, ! atque inquietuslinguamlitigiis exer-cec2 cani cemparabis. Infidiacor oc- ; cultis furripuiffe fraudibus gaudet ? vulpeculis extequetur. Irasintempe-rans fremit? leonis anlmum geftare crcdatur. Pavidus ac fugax non me-taenda formidat2 cervis ßmilis ha-hsatur, Seg,nis, ac ftupidus torpet? afiaufla afinum vivit, Levis , ac incGnftan& ftudia permucat? nihil abavibus dif-fere. Foedis, immundisqj libidinibus Immcrgitur? fordidie fuis voluptacc decinetur. Itafit,ucqui, probicate deferta, homo effe defieric, cumint divinar« coaditiong tranßrenon pof-fit, vertatur in belluam, METRUM III. Vitia, quafi Circaea pocula, homiQCS in belluas transmutare. J/'EU Nertut ducts, Et vagas pelag« ratts Earus appulit inftila, Pulchra qua refidens dt4 Sfflis edita femme , Mtftet hofpiiibus mvit Taiia carmine pocula. Quot ut in varios moiot Vertit herbipetens manus t Jdunc apri fades tegit j lie MarmaricHs leo Dente crefcit, & unguihus | Hie lupis fuperaddims Flere dum parat, ululat i G a llitj Jtte, tigris ut Indien Teäa mitts obambulat, Sed licet variis malis Humen Arcadis alitis Obfitmi miferans ducem Pefte folverit hofpitis: Jam tarnen mala remiges Ore pocula traxerant; Jam fuei Cerealia OLtnde pabula verterant. Et nihil uianet integrum Voce , corpore, perditis. Sola mens ftabilis, fuper Monftra qute patitur , gemlt, O levem nimium manum i Nec potentta gramina, Membra qu0 valeant licet, Corda vertere non valent! Intus eft hominum vigor, Arce cänditus abdita. HiSc venena potentius Detrahunt hominem fibi Dira, qnx penitui metint, Nec nocentia corpori Mentis VHlnere feviunt^ PRO-' PROSA IV. jMoIos ejfe miferos, dum voiunt, fojfmt, iS" ^erficiunt mala, fuaque improbitate, tan-quam ptna maxima funiri. ''^Um ego, fateor, inquam, nec in-X jutria dici video vitiofos, tam-€tfi humani corporis fpeciem fervent, in beliuas tamen animorum qualita-te mutari> Sed quorum atrox fcele-ratäq; mens bonorum pernicie fsevit, id ip(um els licere noluifTem. Nec licecjinquitj uti convenientimon-ftrabitur loco. Sed tamen fi iclipfum, quod eis licere creditur, auferatur, magna ex parte fceleratorum honi!-num poena relevacur. Etemm,quod incredibile fortč caiquam videatur, infeliciores effe neceffe eft malos, cum cupita perfecerlnt, quam fi ea, quae cupiunc , implere non poffint. Nam fi miferumeft,volutffe prava, potuifTe miferius eft, fine quo voluntatis mifersE langueret efFedus. Ita-que cum fua fingulis miferia fit, tri-piici infortunio neceffe eft urgean-tur, quos videas fcelusvelle.poffe, G perä- perficere. Accedo , inquam : fed uti hoc infortunio cito cafreanc, pacran-di fceleris poflibilitate deferci, vehementer exopto. Carebunt,inquit, j ocyus, quam vel tu forfitan velis, : vel ill! fefe exiftiment efle carituros. ' Nsque enim eft aliquid iti tam bre-vibus vitae metis ita ferum, quod ex-fpečtare longum imfrortalis prsfer-tim anltnus putet : quorum magna fpes, & excelfa facinorum machina repentlno atque infperato fsepd fine deftruitur. Quod quidem iHis mife-riae modum ftatuit. Nam fi nequitia miferos facit, miferior fit necefl'e efl: diuturnior nequam: quoslnfeliciffi- v mos efle judicarem, fi non eorum . malitiam faltem mors extrema fini- • ret. Etenim fi de pravitatis inforta-nio vera conclufimus, infinitam liquet effe miferiam, quam elTe con-flat aetcrnam. Tum ego,mira quidem, ioquam, & concefTudifEcilisillatio; r fed his ea, qus prius concefTa funt, , nimiümconvenireeognorco. Redd, | inquit, exiftimas: fed quiconclufio- . ni ' Qumiis. I ft tii accedere durum puteC, scquum eft, vel falfum aliquid praeceffiffe demon-ftret, vel collationem propofitiotium not! efle efficacetn neceffariae con* clufioiiis oftendatj alioquin concef-fis praecedentibus , nihil prorfus eft, quoddeillationecaufetur. Nam hoc quoque quod dicam, non minus mi-rum rideatur, fed ex his quae futnp-ta funtj aequdeftnecefTarium. Quid nam? inquara. Feliciores, inquic, efte improbos fupplicia laentes,quam fi eos nulla juftltiac poena coörceac. Neque id nunc molior, quodcuivis veniat in mentem, corrigi ulrione pravos mores, & ad redtum fuppli-cii terrore deduci, ceteris quoque exempUim efte culpanda fugiendi: fed alio quodam modo infeliciores efTe improbos arbitror impunicos, tametfi nulla ratio correö:ionis,nul-lus refpedus habeatur exempli» Ec quis erit, inquana, praeter hos alius modus ? Et ilia , Bonos, inqait, effe fcHces, malos vero miferos nonne concelUmus? Itaeft.inqaana, Siigf. G 4 tur. tur, inqulc, miferias cujuspiam bo-num aliquid addatur, nonne felicior eft eo, cujus pura ac folitaria fine cujusquam boni adruiftione miferia-eft. Sic, inquam, videcur. Quid G eidem mifero , qui cunftis careaC bonis, praeterea, quibus tnifer eft, malutn aliud fueritannexum, nonne mulco infelicior eo cenfendus eft, cujus Infortunium boni participatio-nerelevatur? Quidni? inquam. Ha-benc igitur improbi,cümpuniuntur, quidem boni aiiquid annexum i poe-nam ipfam fcilicet, quae ratione ju-ftitise bona eft: iidemque cum fup-piicio caiencj ineft eis aliquid uke- ^ rius maii, ipfa impunitas, quamini-qultatis merito malum efTeconfeftus es. Negate non pofTum. Multo Igitur infeliciores improbi funt in;ufta impunitate donati, quam/uftaultio. nepuniti* Sed puniriimprobosjuftu; impunitos vero elabi, iniquuns efle manifeftum eft. Quis idneget? Sed ne illud quidem, ait, quisquam ne- . .gabic, ibonum efle omne, quod ju- ftum . ftuin eft, contraque quod inJuClum eft, malum liquet effe. Turn ego:I-fta quidem confeqwenda func eis,quae paulo antč conclufa funt. Sed quaefo, inquam, te, nullane anim^rum fup-plicia poft defundum morte corpus relinquisS Ec magna quidem, inquit: quorum alia poenali acerbitate, alia vero purgatoriä clementiä exerceri puto, Sed nunc de his difTerere con-filium non eft. Id vero hadienus egi-mus, uc, quae indigniflimatibi vide-batur, maJorum poceftas, earn nul-1am effecognofceres,qu6sque impu-nitos querebare, videres numquam iraprobitatis Cux carere fuppliciis. Licentlam, quam cito finiri preca-baris , nec longam efTedifceres : in-felici9remque fore »TTdiuturnior; in-feliciftimam vero,fi eflet aeterna. Poft hsec miferiores effe improbos, in-jufta impunitate dimilTos, quam jufta ultione punitos. Cuifententisc con-fequens eft, ut tumdemum gravio-ribus fuppliciis urgeantur, cum im-punitieffe creduntur. Tuinego,cum G X tuas tuas, inquam, raciones confidero, nihil dici veriusputo. Atfiadiiomi-num judicia revertar, quis ille eft, cuihaecnon credendamodo, fed fai-tem non audienda videantur ? Ita cft, inquit ilia. Nequeunc enim oculos teoebris afTuetos ad lucem perfpicuae veritatis attollere ; fimilesque avi-bus funt, quarum intuitum noxillu-minac, dies csecat: dum enim non re-rvnn ordinem, fed fuosintuencuraf-fečtus, veillcentiam,vel impunita-tem fcelerum putant effe felicem.Vide autem quid seterna lex fanciat. Welioribus animumficonformaveris, nihil opus eft judice praemium defe-tente: tu te ipfe excellentioribus ad-didifti. Si ftudiumad priora deflexe-ris, extra ne qu2sieris ultorem; tu te ipfe in deteriora detrufifti: velu-ti fi vicibus fordidara humum,caelum« que refpicias, cunčVis extra ccffanti-bus, ipfa cetnendi ratione nunc coe-no, nunc fideribus intereffe videaris» At vulgus ifta non refpicit. Quid i-gitur ? hisnc accedamus, quos bel- luis luis fimileseffe monftravlraus? Quid? fi quis amiflb penitus vifujipfumct. iam fe habuiffe oblirifccretur intui-tum , nihilq; fibi ad humanam per-feclionem deefle arbitraretur, nut» videntes eadem caecos putaremus? Nam ne illud quidem acquiefcent, quod eeque validis rationum nititur firmamentis , infeliciores elTe eos, cjui faciunt, quära qui patiuntur in-juriaai. Vellern, inquam , has ipfas audire rationes. Oirnem,inquic,im« proburn num fuppllcio dignurn ne-gas? Mlnitne. Infelices vero eflejqui Tunc improbijuiuiclpliciter liquet. Ica eft, inquam. Qui igitur fupplicio dl-gni funt, miferos effe non dubitas, Convenit, inquam. Si igitur cogni-tor, ait,refideres,cui fuppliciumin-ferendum putares , eine, qui fecifiet, an quipertuliffetinjuriam? Nee am-bigo , inquam , quin perpeflb fatis-facerem dolorefacientis. Miferiori-gitur tibi injuriaE illator, quam acceptor efle videretur. Confequitur, inquam. Hinc igitur, aliisq; de caufis G 6 ca ea radice nitentibus, quod turpitudo fuapte natura iiiifcros faciat, appa-rec 1 iiUcam cuilibec injuriam non ac-cipiencisjfed inferentis efle miferiani. Atqui nunc, alt,contrafaciuncora-tores, pro his enim, qui grave quid, acerbümque perpefli funt,miferatio-nem judlcum excitare conanturjcum magis admittentibus Juftior mifera-tio debeatur; quos non abiratis,fed ä propitiis potius, miferantibusqjac-cufatoribus ad judicium, velud as-gros ad medicum duci oportebat,ut cuIpaE morbos fapplicio refecarent: quo pačbo defenforum opera,velto-ta frigeret, vel fi prodefTe hominibus mallet, in accufationis habitum ver^ teretur. Ipfi quoque improbi, fi eis aiiquä riraulä vircutera reliäam fas eflet adrpicere , vitiorumq; fordes poenarum cruciatibus fe depofituros viderent, compenfatione adipifcen-dae probitatis, nechoscruciatuseffe dicerent, defenforumque operam re-pudiarent, ac fe totos accufatoribus, judicibiisqjpermitterent: quo fit,uc apud apud Xapientes nullus prorfus odio Jocus reiinquatur. Nam bonos quis nifi ftultiflimus oderic ? lualos vero odifferatione caret. Nam ficuticor-porum languor , ita vitiofitas quida eft quafi morbus animorum. Cumae-gros corpore minime dignos odio, fed potius miferacione judicemus, muko magis non infequendi, fed mi-ferandi func, quorum mentes omni languore atrocior urgec improbicas. METRUM IV. Mortem irapios fibimet accelerate, miferandos magis, quäm ociio habende« QUtd tantos juvat excitare motus, Et propria fatum foUicilarc manu ? Si mortem petitis, propinquat ipfa Sponte fua, volucres nec remoratur equos, Quos ferpens, leo, tigris , urfus , aper Dente petunt, iidem fe tarnen enfepetunt, j6n difiant quia, diffidetitque mores, Ittjuftas acies, & fera bella movent^ Alterntsque volunt perire teas ? Non eft jufta fatts feviti/e ratio, Vtsaptam merttis vicem referred Dilige jure bonos, & mifcrtfte malts. PROSA V. Cur prtvidentia Dei, bonis afpera , jucuni4 malts frequenter immittat} HIc ego, video,inquam, quae fit . vel felicicas, vel miferiainip- I fis proborum atqueimproborumrae- ' ritis conftituta. Sed in hacipfafor-tuna popular!', non nihil boni, tnali-ve ineffe perpendo. Neque enimfa-pientüm quisquatn exful, inops, i-gnominiosusque efle malic potius, quam pollens opibus, honore reve-rendus, potentiävalidus, in fua permanens urbe florere. Sicentmclari-ÜS, teftatiusque fapientise tradatur officium: cum in contingentes popu-los regentium quodam modo beaci- ' tudo cransfunditur: cum prsefertim carcer , nexus, ceteräque legalium tormenta poenarumperniciofis potius civibus, propter quos etiam conftituta funt, debeantur. Cur hsec i-gitur verfa vice mutentur, fcelerüm-que fupplicia bonos premant, prae- ; mia virtutum mali rapiant,vehemen- , ter admiror; quKqi cam injuftx con- i fufio- ! fafionis ratio videatur, ex to fcire de-fidero. Minus enim mirarer, fi mif-ceri omnia fortuitis cafibus crede-rem. Nunc ftuporemmeum Deus re-dtor exaggerat, qui cumfape bonis jucunda, malis afpera ; conträqjbo« nis dura tribuat, malis optata con-cedar; nisi caufa deprehendatur,quid eft,quod k fortuitis cafibus differre videatur? Nccmirura, inquit,fi quid ordinis Ignovataratione tetnerariunij confusiimq; credatur. Sed tuquam-vis caufam tant£E difpofitionis ignores , tarnen quoniam bonus mundum reäor tcmperat , rede fieri cunflia ne dubites. METRUM V. Noftram infcitiam efl"e caufam: quod ea, quaenon capirnus, miremur, velinde turbemur. quis Aräuri fidera nefeit, Propinquu fummo eardine labi f Cur legat tardus plaußra Bgotes , Mergdtque jeras tequore flamas; Cum nim'ts celeres exf licet onus, Legem Legem ftupehit xtheris alti. pAÜeant flente cornuA Lunx Infeäa metis noäis opacXj fulgenti texerat ore Confufa Phoebe , detegat aflra, Commgvet gentis fubhctts error, Laffanique crebris pulfibus or»* Nemo miratur flamina Cori Litus frementi tuudere fiuSlu, Nec nivis duram frigart molem Ferventi Phabi folvter aßu. Hie enim CAufts cernere promptum efi, lllic latentes peäora turbant Cunäa , qute rar a provehit' tetas t . . Stuphque fubitis mobile vulgus^ ' Cedat infcttice nubilus error , Cejfent profedd mira videri. . , i PROSA VL Providentie, č''fati natura expoftitur: un- dt coDigitur: quad bonis juxti ac malis prove-niant , qua aptijjimd j:uique conveniunt. ITa eft, inquam, Sed cum tui mu-nerls ßc lacenciutn rerum caufas evolvere, velatasq; caligine explicate rationes: quxfo uti hinc decer- ' nas uas, & quoniam hoc me miraculum maxime percurbac, edilTeras. Tura ilia pauiifper arridens. Ad rem me, iaquit, omnium quxficu maximam vocasjcui vixexhauftiquidquam fads fic. Talis namque materia eft, uc una dubicacione fuccifa , innuraera-biles aliEE, veluthydrae capita, fuc-crefcanc: nec ullus fuerit modus,nisi quis eas vivaeiffitno mentis igne coerceat. In tiac enim de Providentias flmplicitate, de fati ferie,dere-pentinis cafibus , de cognitione, ac prsedeftinatione divina , de arbitrii libertate quari foiet: quse quancio-neris fiat, ipfe perpsndis. Sed quoniam haec quoquete noiFe, quasdam medicinam tuac portio eft, quamquam angufto limite temporis fepti, tarnen aliquid delibare conabimur. Quod n te muOci carminis obledamenta deledant, banc oportet pauiifper dif-feras valuptatem, dum nexas tibi ordine contexo rationes. Ut übet, inquam. Tum velut ab alio orfa princi pio, ita differuit. Omnium genera- tio do rerutn, cundtusque mutabilium naturarum progreffus, & quidquid aliquo movecur modo, caufas, ordi-ncin, formas, ex divinas mentis fta-bilitate fortitur. Hsc in fuse fiaapll-citatis arce compoßta, mulciplicem rebus gerendis modum ftatuit : qui modus cum inipfa divinae intelligen-tiae puricate confpicitur, Providentia nominatur: cum vero ad ea, quas movet, atque difponit, referturjFa-tumä veteribusappellatum eft. Quae diverfa efle , facild liquebit, fi quis utriusque vim raente confpcxerit. Nam Providentia eft ilia ipfa divina ratio in furho omnium principe con-ftituta,qua2 can£l:a difponit: fatum vero inhserens rebus mobilibus di-fpofitio, per quam Providentia fuis quseque conneftit ordinibus. ProvT-dentianamquecundapariter, quam-vis diverfa, quamvis infinita, com-pleditur: fatum verofingula digeric in motum, locis, formis, actempo-ribus diftributa: ut haec temporalis ordinis explicatioj in divinae mentis afliu- Qumus. löj adunata profpedu, provWentia fit: eadeni vero adunatio digefta , atque cxplicata temporibus, facum voce-tur. Quae licet diverfa fint, alteram tamenpendet ex altero. Ordoaani-que fatalis ex providentiae fimpHci-tate procedit. Sicut enim artifexfa-ciendae rei formam mente percipieoSj movec operis eftečlum, & quod fim-pliciter, pcasfentarieq} proTpexerat, per temporales ordines ducit: itaDe-us Providentia quldem fingulariter , ftabiliterq; facienda difponit: fato vero haecipfa, quae difponit, tnulti-pliclter ac temporaliter adminiftrat. Sive igitur, famulantibus quibusdam providentiae divinis fpiritibus, fatucn exercetur, feu anima, feu tota in-ferviente natura, feu caeleftibus fi-derum motibus, feu angelica virtu-te, feu daemonum varia folercia, feu aliquibus horum,feu omnibus, fatalis feriestexitur: illud certč manifeftum eft, immobilem, fimplicemq; geren-darum formam rerum eireproviden-'. ciam: tlam; fatum vero eorum, quaedivU na fimpUckas gerenda efle difpofuic, mobiletn nexutn, atque ordinem temporalem, Quo fit,ucomnia, quae fa-to fubfunc, providentiae quoque fub-jeda (int; cui ipfum etiam fubjacec fatum. Quaedam vero,quaefub Providentia locata func , faci feriem fu-perant. Ea vero funt, qua: primae propinqua divinitati ftabiliter fixa , fatalis ordinem mobilitatis excedunc. Nam uc erbium circa eundemcardi-nem fefe vertentlum,qui eftintimus, ad fimpHcitatem medietatis accedic, ceterorumque extra iocatorum ve-luti cardo quidam, circa quem ver-fentur, exiftic: extimus vero majore ambitu rotatus, quanto a punfti media individuitate difcedit, tanto amplioribus fpatiis explicatur: fi quid vero Uli fe medio conneftat & fo-ciet, in fimplicitatem cogitur, dif-fundique , ac diffluere ceffat. Simili ratione quod longius si prima mente difcedit, majoribus fad nexibus im-plicatur, ac tanto aliquid fato liberum Quarm, 155 inm eft, quanto ilium rerura cardi-nera viciniuspetit. Quodfi fuperna mentis haeferit firoaitati, motu ca. rens, fati quoque fupergreditur ne-ceffitatem. Igitur uti eft ad inteile-äutn ratiocinatio j ad id quod eft,id quod gignituri ad aeternitatetn tem-pus; ad punfti medium circulustita eft fati feriesmobilis ad Providentias ftabilera fimplicitatem. Ea feries caelum ac fidera movet, elementa in fe invicero temperat, & aiterna com-inutatione transformat. Eadem na-fcentia, occidentiaq; oiunia per (i-miles fcetuum,feminürßque renovac progreflus, Haec aftus etiam , forru-näsque hominum indifTolubi"!! caufa-rum connsxione conftringit : quae cum ab immobilis providentiae pro-ticifcanturexordiis, ipfas quoque im-mutabiies neceffe eft efte. Ita enim res optim^ reguntur, fimanensindi-vina mente fimplicitas, indeclinabi-lem caufarum ordinem promat:hic vero ordo resmutabilis,& aiioqui te-merž fluituras propria incommuta- bilita- bilitate coerceat. Quo fit, ut tarnet-fi vobis hunc ordinem tninitn^ con-fiderare valentibus, eonfufa omnia perturbataque videantur, nihilo minus tarnen fuus modus ad bonuradi-rigös cunftadifponat. Nihil eft enim, quod tnali causä necab 1 p (is qui d em itnprobis fiat: quos, ut uberriiue de-monftratum eft, bonuta quffirentes pravus error avertit, ne, dum ordo de fummi boni cardine proficifcens, ä fuo quemquam dcfleftat exordlo» Quas vero, inquieSi poteft alia ini-quior efle confufio, quam ut boni-s tum adverfa , tum profpera; maUs etiam tum optata, turn odiofa eon-tingantf Num igitur eainentis integrirate homines dcgunt, ut quos pra-bos improbosvc cenfucrint, eos quo-que, uti exiftimant,efle neceffefitS Acqui in hochotainum judiciadepu-gnant; & quos aliiprasmio, alii fup-plicio dignos arbitrantur. Sed con-cedamus, ut aliquis poftit bonos $ malosve difeernere. Num igiturpQ-teric iucueri illana intimam tetnperi« era^ Qumus. 3 67 em } veluti m corporibusdlci folct, animorura ? Non enim diffimile eft miraculum nefcienti, cur fanis cor-poribus, his quidem dulcia, iliis vero amara conveniant. Cur aegri et-iaro quidam lenibus, quidam vero a-cribus adjuvantur* At hoc medicus, qui farvitatis ipfius, atque aegricndi-nis modum temperamentumq; digno-fcit, Kiinime miracur. Quid vero a-nimorum aliud falus videtur effe, quam probitas ? quid aBgrltudo,quäm vitla f Quis autem alius vel ferva-tor bonorum , vel malorum depui-for, quäm reftorac moderator men-tium Deus ? Qui, cum ex alta pro. vidcntiae fpecula refpicit, quid uni-cuique convcnrat, agnofcit,& quod convenire novit »accommodat.Hinc jam fitillud fatalis ordinis infigne miraculum , cum k fciente geritur,quod ftupeant ignorantes. Namucpauca, qux ratio valet humana, de divina profunditate perftringam , de hoc 1 quern tu juftiflimum, & sequi fervan-tiflimuin putas, otnaia fcienti pro« viden- videntiar diverfum videtur. Et viftri-ccm quidem caufam diis, vidtam vero Catoni placuifle familiaris nofter Lucanus admonuit. Hlc igitur quid-quid cicra fpem videas geri, rebus quidem reäus ordo eft; opinioni vero tuae perverfaconfufio. Sed fit ali-quis ka bcnž moratus , uc de eo divinum judicium pariter, humanüra-que confenciat: fed eft animi viribus infirmus: cui fi quid eveniac adver-fi, definet colere forfitan innocenciä, per quam non potuic recinere fortu-nam. Parcit icaque fapiens difpenfa-tio ei, quem deterioremfacerepof-fic adverßtas, ne, cui non convenic, laborare patiatur. Eft aüus cunftis vitcucibus abfolucus jfanäüsque, ac Deo proximus: hunc condngi qui-bulibec adverfis nefas Providentia judicatj adeo, ut ne corporeis quidem morbis agitari finat. Nam ut quidam me quoque excellentior aic, kvS^dghpi (TU(^oL SbvdfjLSiar oi KoSo/Li.^(rt, Fit autem fsepd, uti bonis fuma re-rum gerenda deferatur, ut exubersns retun- Qumus. 169 retundatur improbitas. AliJs mifta quxdam pro animorum qualitatedi-ftribuit: quosdara remordec, ne longa felicita'ce luxurient ; alios duris agicari finic, ut virtutes animi pati-entiae ufu, atque exercicatione con-firment.Alii plus sequo metuunt,quod ferre poffunc, alii plus aequo defpici-unt, quodferrc nonpolTunt: hoSjin experimentum fui, triftibus ducit. Non null! venerandum faeculi nomen gloriofae precio mortis emerunt.Qui-dam Ajppliciis inexpugnabiles exem-plum ccEteris praetulerunt, invičlsm mails effe virtutem : quae quam reftč atque difpofitč, & ex eorura bono, quibus accidere videntur, fiant,nulla dubitatio eft. Namillud quoque, quod improbis nunc triftia, nuncop-tata proveniunc, ex eisdera ducitur caufis. Ac de criftibus quldemnemo miratur, quod eos tnale meritos 0= mnesexiftimant: quorum quidgfup-plicia, tum caeteros ab fceleribus de~ terreotj tumipfos,quibusinvehun-tur, emendatK: lasta vero magnum H bonis bonis argumentum loquuntur.- quid de hujusmodi felicitate debeant judi-eare, quam famuiari fsepž improbis cernant. In qua reillad etiamdifpen-fari credo, quod eft forfitan alicujus tarn prxceps atque importuna natura , ut eum in fcelera potius exacerbate poffit reifamiliaris inopia: hu-jus morbo providentia coliatae pecu-nias remediomedstur. Hicfcedatam probris confcientiam fpedtans , & fecum fortunam fuam comparans , forfitan pertimercit, ne rei, cujus ju-cundus ufuseft, fit triftis araiflio.Mu-tabit igitur mores, ac dumforcunara metuit amittere, nequitiam derehn-quit. Alios in cladem meritam prse-cipitavit indigne auöa Felicitas. Qui-busdam permiffum puniendi jus, ut exercitii bonis, &iiialis elTet caufa fapplicii. Nam ut probis atque improbis nullum foeduseft, ita ipfi inter fe improbi nequeunt convenire. Quid ni? cum ä lemetipfis, difcer-petitibus confcientiam vitiis, quique diffenEiant > faciantq; faepe, qua cum gefferint. gefTerint, non fuifTe gerenda decer-nanc? Ex quo fspe fummallla Providentia protuiic infignemiraculum, uc malos mali bonos facerenc. Nam dum iniqua fibi ä peflimis quHdam per-peti videntur, noxiorii odio flagrantes ad vircutis frugem radiere; dum fe eis diffirailesftudenc efTe, quos o-derant. Sola eft enim divina vis,cui mala quoque bona fine, cum eis com-petcncer utendo, alicujus boni elicit efTedum. Ordo cnimquidam cun-äa compleditur, uc quod ab affigna-ta ordinis ratione difccfTerit, hoc i-dem licet in alium,tarnen in ordinž relabatur: ne quid Jn regno provi-dentiae liceat tcraeritati. A'pyctXsov vel puniendos. JArane igtcur vides,quid haec omnia quas dixiinus,confequatur? Quid naminquara» Omnem, inquic, bonam prorfus efTe fortunam. Et qui, inqiiam, fieri poceft? Attends, in-quit cum omnis fortuna vel jucunda, vel afpera, tumremunerandi,exer-cendive bonos, tum puniendi, cor-ri^endiq; improbos caufä, deferatur, patet patet, quod omnis bona eft, quam vel juftam coflftat efle, vel ucilem. Nimis quidem, inquam,vera ratio: & fi,quam paulo antddocuifli pro. videntiam, fatumve confidereni,fir-nais viribas eft nixa fententia. Sed earn , fi placet, inter eas, quas inopi-nabiles paulo antčpofuifti, numere-mus. Quid? inquit: Quia id homi-num fermo communis ufurpat, & quidem crebro, quorundam malam effc fortunam. Visnelgitur, inquit, paulifper vulgi fermonibus acceda-mus, ne nimiiim velut ab humani-tatis ufureceflifte videamur? lie placet , inquam. Nonne igkur bonum cenfes efle, quodprodeft? Ita eft, inquam. Quae vero aut exercet,auc corrigic, prodeft. Fateor, inquam» Bona igitur. Quid ni? Sed haec eo-rum eft , qui vel in virtute pofiti, contra afpera bellum gerunt, vel ä vitiis declinantes, virtutis iter ari-piunt. Negare,inqua,nequeo. Quid vero jucunda, quae in prsemiumtri-buicur bonis, numvulgusmalam ef-H 4 fe fe decernit rNequaquam; verum viti eft, ita quoque eflcoptimam cen« Tet. Quid reliqua, quse cum fit afpe-ra , & jufto fupplicio raalos coerce* ac, num bonam populus putat?Inn-mo otnniuna, inquam , quae excogi-tarl pofliHit, judicat efTe miferrlmam. Vide igitur, ne opinionetn populi fe-quentes quiddam valde inopinabile confecerimus. Quid f inquam.Ex his enim,aic, quK conceffa funt, eve-nit eorumquidem, qui funt vel la pofTeffione, vel in prove£lu, vel in adeptlone vircutis, omnem,qua:cum-que fit, bonam; inimprobitate vero manentibus,pe(Iimam effefortunam. Hoc , inquam, verum eft, tamctfi nemo audeat confiteri. Quare, inquit, ita vir fapiens moleftž ferrenon debet, quoties in fortunsB certamenad-ducitur: ut virum fortem non decet indignari, quoties increpuitbellicus tumultus. Utrique enim, hulc qui-dem gloriae propagandas, illi vero confirmandx fapientile difficultas ip-fa, irateria eft. Ex quoedam virtus voca- Qumut, "tyr vocatur, quod f^ais viribus nifens non fuperetur adverfis. Neque enim vos in proveftu pofici virtutis ; difflue-re delicils , & emarcefcere volupta-te veniftis i fed proelium c^im omni forcuna nimis acre conferitis: ne vos aut triftis opp^riraac, aut jucunda cor-rumpat, firmis medium viribus oc-£upate. Quidquid autem infrafubfi-ftit, aut ultra progreditur, habetcon-temptum felicitacis, non habet prae-tnium Jaboris. In veftra eft enim fi-tum manu, qualem vobis fortunam formare malitis. Omnis enim , quse videtur afpera, aut exercet, autcor-rigit, aut punit. METRUM VII. Veterum Heroumexempla, Hercu-iis pixfertim t nos animent ad atduos labores, ^Ella his quints op er at us amis Ulm Atr'ides, Phrygix ruinis Fratris amijjos thdamos piavit. lUe dum Graja dare vela clajji Optat, & ventos redimit cruore, H f Exuit Exuit fittrm, 7mferumque triflis Federet gnatx jugulum jacerdos, Flevtt amiffos itbacus fodales, Quos feruSf vaflo recubans in antroy Merfit immant Polyphemus alvo, Sed tarnen cteco furibundus ore, Gaudium mieflis lacrymis rependit. Htuulem duri celebrant Ubores ; Ille Centauros domutt fuperbos y Jbfiuüt ji£vo fpoltum leant, Fixit & certis volucres fagit 'ts : Ponia cementi rapuit draconi y jiureo Itsvamgravior metalloi Ctrbertim traxtt tripltci catena: Viäor imtnitem pofuijfe fer tur Pabulum ftsvis dominum quadrigis, Eydra combußo fertit veneno: Fronte turbatus Achelous amnis, Ora demerfit pudibunda ripis: Stravit Antrum Ltbycis arenis: Cacus Evandri fatiavit iras: Qtiosque prejfurus foret altus orbisj Seliger fpumis humeres notavit, Ultimus ctelum labor irreflexo Suflulit coUo y pretiumque rurfus Ultimi ctelum meruit Uboris. He Ite nunc fortes^ uhi eelfa magni Dttcit exempli via : cur inertes Terga tiudatis ? fuperxta tellus Sidera dotiat, LIBER V. P R O S A I. Quid fit ? & an admittendus cafiis , fine . frajudicio divin^e Providentia ? DIxerac, orationisq; curfum ad alia quacdam tračlanda, & ex-pedienda vertebat. Turn ego, redla cjiiidem, inquam , exhortacio, tua-que prorfus auäorkace digniffima, Sed quod tu dudum de Providentia quaeftionem pluribus aliis impliciram elTedixiftijreexperior. Qusroenim: an effe aliquid omnino, & quidnain elTe cafumarbitrere. Tum illa,fefli-no, inquitjdebitum promifEonis ab-folvere, viamque tibi, quä in patriam reveharis, apcrire. Haec autem etfi perutilia cognitu, tamen apropofici noftri cramite paulifper averfa funt: vcrendümq; eft, ne deviis fatigatus, H 6 ad ad emetlendum reäum iter fufficere non poffis. Ne id, inquam, prorfus vcreare. Nam quietis mihilocö fue-ric ea, quibus inaxime delcftor, a-gnofcere. Siroul cum omne difputa-tionis tu32 latus indubitatafide con-ttiteric, nliiil defequentibusambigi-tur. Tum illa, morem, inquit,geram tibi; (imülque fic exorfa: Siquidem, inquiCj aüquis eventum tcmerario motu, nulläque caufarum connexio-ne produäuna, cafum elTe definiat, nihil omnino cafum efle confirmo, & praeter fubjefliae rei fignificationcm inanem prorfus vocem cfTe decerno. Quis enim, coerccnte In ordioem cunfla Dco, locus efleullus temcri-tatl reliquus poteft? Nam nihil ex ni-hilo exfiftere, vera fententiacft: cui nemo umquam veterum refragatus eft: quanaquam id illi non de operan-te principio, fed de materiali fubje-člo, hoc eft, de natura omniumra-tionura, quafi quoddam jecerint fun-damentura. At fi nullis ex caufisaliquid oriatur, Id de nihilo ortumcf- fe Quintus. l8l fs videbitur. Quod fi hoc fieri nequit, nec cafum quid€hujusmodieffepof-fibile eft, qualem paulo antž definl-vimus. Quid igitur ? inquam. Nihilne eft, quod vel cafus, vel fortuicum jure appellari queac? An eftaliquid, tametfi valgus lateat, cui vocabula ifta conveniant? Ariftoteles meus id, inquit, in Phyficis brevi & veri propinqua ratione definivit.Quo-nam, inquam, modo ? QuocieSj ait, aliquid cujuspiam rei gratia gerltur, aliiidque quibusdam de caufiSjquam, quod intendebatur, obtingit, cafus vocacur: ut G quis colendi agri cau« fä fodiens humum, defoffiauri pon-dus inveniat. Hoc igitur fortuito qut-dem creditur accidifle: verum non de nihilo eft: nam proprias caufas habet: quaru Iroprovifus inopinatusq; con-curfus cafura videtur operstus.Natn nifi cultor agrl humum foderet, nifi eo iocopecuniamfuam depofitorob-ruifTet, aurum non eflet inventum. Has funt igitur fortuiti caufae cotn-pendii, quod ex obviis fibi, & con-fiuentibus cauüs,non ex gerentisin- tentione provenit. Neque enim,vel qui aurum obruic, ve! qui agrum ex-crcuic, ut ea pecunia reperirecur,in-tendic : fed, uci dixi , quod ille obruic, hunc fodifTe convenic, atque concurric.Licec igitur definite caTum: effe inopinacum, ex conHuentibus cauHs, in his, quae ob aliquidgerun-tur, eventura. Concurrerevcr6,ac-que confluere caufas, facit ordo ille inevitabili connexione procedgs,qui de Providentias fonte defcendens , cunda fuis locis,temporibusquedi-fponic. METRUM I. Naturam cafus deciarac fimilitudine duoriim fluminum Tigris & Euphratis, qui e« eodem fonte coorti, poftea divifi, rutfus in unum coeunt. j^Upis Achxmen'ns fcopuUs y tibi ver fa fe-qttentem Peäoribus figit fpicula pugna fugax, Tigris & Euphrates una fe fonte refolvunty Et mox abjunäts diffociantur aquis. Si ce'eant, curfümque iterum rcvocentur in mum, Con- Quintiis, 185 ConfiuAt alterni quod trahit unda vadi: Convetiiant puppes , & vulfi flnwine truiici, Miftaque foriuitos impltcet unda modos: Qiios tarnen ipft vagos terrte decltvia cafus, Gurgnts & lapß defluus ordo regit. Sic, qute permijßh fluitare videtur habents, Sors , paiitur frenos, ipsdque lege meat. PROSA II Natur am rationale?}! liheram ejfe, tantoque magis, quanta mhiits fubjacet pravorum ajfi-Buuw fervitnti, ANimadverto, inquam; idque uti tu diciS) ita effe confentio.Sed in hac haerentium fibi ferie caufarum, eftne ulla nodri arbiccii libercas ? an ipfos quoque humanoru motus ani-morum Facalis catcna conilringic J Eftjinquic, Neque enim fueric uila rationaiis natura, quin eidem liber« tas adfit arbicrii. Nam quod rations uti naturaiicer poteft , id habet judi-ciucD , quo quodq; difcernat perfe: igitur fugienda, optandave dignofciti Quod vero quis optandum judicat ef-fe, petit; refugic vero, quod exifti- tnac mat efTe fugienduir. Qyare quibus ineft ratio, ipGs etiamineftvolcndi, noiendiqj libertas. Scd hanc non in omnibus aequameffeconftituo. Nam fupernis, divinisque fubftantiis & perfpicax judicium,& incorrupta voluntas & efficax optatorum praefto eft poteftas. Humanas vero animas li-beriores quidem effeneceffeeftjctim fe in mentis divinse fpeculatione con-(ervant: minus vero, cum dilabun-tur ad corpora, minusque etianojcum terrcnnis artubus colligantur. Ex-trema vero eft fervitus, cum vitiis dedit®, rationis proprio pofleflione ceciderint. Nam ubi ocu os ä fum-mse luce veritatis ad inferiora, & tenebrofa dejecerint, mox infcitise nube caligant,perniciofis turbantur aflfeftibus; quibus accedendo, con-fcntiendoque, quam invexere fibi, adjuvant fervitutem, & funt quo-dam modo' propria libcrtate capti- > va. Qua» tamen ille, ab aeterno cun-ftaprofpiciens , providentiae ccrnit. intuitus, & fuis quasqj meritis prK- defti- Quintttt^ 185 dcftinata dlfponit, /ZeraVT i(popa, xct) cseiiFf Ittolxhu. * METRUM II. Divinae providentiae Inci, fupra fo-lem, exteriora tantum illuftrantcm, »ihU non petvium efle. pc/ro darum lumine Phcehum JHeSifltii canit oris Homerus: Qui tarnen intima vifcera terra Hon valet, auf feUgt, radiorutn iHfirma pcrrumpere luce. Haud ftc magni cenditor orbis: Hute ex alio cunäa tuenti. Nulla term mole refiftunl; Nan nox atris nubibus obflat; Uno mentis cernit in iäuy Que fint, que fuertnt, veniantque. Quern, quid refpicit omnia folus, Verum pojfis dtcere Solem, PROSA III. Difficultates, rontra libertatem arbitriij de» fumpta ex Dei frxfde»tia,fohu»tur, ^^Um ego, en, inquatD,difficilio-JL ri rurfus ambiguicate confun- dor, -»Omnia Tidef, & omnia audit/ dor. Quacnam, inquitjiftacfl;? Jam enim, quibus perturbare, conječto. Nimiüm, inquam, adverfari, ac rc-pugnare videtur, praenofcere univer-fa Dcum, & eireullum libertatis ar-bicriura.Nam fi cunčla profpicitDeus, neque falll ullo modopoceft, cveni-re necefTc eft, quod providentiafuturum effe praevideric. Quarcfiab seterno non fada hominum modo, fed etiam confilia,vo!untatesq;prJE-nofcic, nulla eric arbitrii libcrcas : neque enim vel fačlum aliud ullum, vel quselibet exiftere poterit voluntas, nifi quam nefciafalli Providentia divina praefcnferic. Namfi resa-liorfum , quäm provifa funt, decor-queri vaIent,non jam erit futuri firma prsEfcientla: fed opinio potiüs in« certa : quod de Deo nefas credere judico. Neque enim iiiamprobora-tionera, qua fe quidam credunc hunc quaeftionis nodum pofTs diffolvere. A/unt enim : non ideo quid effe even-turum, quoniam id Providentia futurum efle prorpexerit; fed ž contrario Quintus, 187 rio potiüs, quoniam,qaod futurum eft, id divinam providentiam latere non pollit: eoque modo necefTarium eft, hoc in contrariam reiabi partž. Neque enim neceffe eft contingere, qüge providentur : fed neceffe eft, qu£e futura funt, provideri. Quafi vero, quae cujusque rei caufa fitjprae-fcientiane futurorum neceffitatis,an futurorutn necellitas providentise,la-boretur. At nos iiiud demonftrare nitamur: quoquo modo fefe habeac ordo caufarum, necefTarium efte e-ventum prasfcitarum rerum , eciamfi prsefcientia futuris rebus eveniendi necefficatera non vidcatur inferre.E-cenim fiquispiam fedeat, opinionem, quae cum federe conjeärat, veram effc neceffe eft: at e converfo rar-fus, fi de quopiam vera fit opinio, quoniam fedet, eum federe neceffe eft, In utroque igitur neceflicas in-eft: in hoc quidem fedendi, at vero in altero veritatis. Sed non idcirco quisque fedet, quoniam vera eft o-pinio : fed hxc potiüs vera eft, quoniam niam quempiam federe praceflTt:.Ita cum caafa veritatis ex altera parte procedat, ineft tarnen communis in utraque necellitas. Similia de Providentia , futurisque rebus ratiocinari oportet. Nam etiam fi idcirco,quo-niam futura funt,providentur: non vero ideö, quoniam providentur, e-veniunt: nihilominus tarnen a Deo vel Ventura provideri, vel provifa evenire neceffe eft: quod ad peri-mendam arbitrii libertatem folum fa> tis eft. Jam vero quämpraepofterura eft, ut aeternac praefcientije tempora-lium rerum eventus caufaefle dica-tur 2 Quid eftaucem aliud arbitrari, ideö Deum futura, quoniam funt e-y^tura, providere, quäm putare, quae blim acciderunt, caufam fummas il-lius effe providentise ? Adhsc, ficu-ti, cum quid elTefcio, id ipfumeffe > neceffeeft ritaeum quid futurum no- ' vi, idipfum futurum effeneceffe eft. ^ Sic fit igitur, ut eventus praefcitae rei nequeat evicari. Poftremo fi quid all-quis aliorfura , atq; fefe res habet, exifti- Quint us. 189 exiftlmet, id non modo fcientianoa eft, fed eft optnio fallax, ä fcientise veritate iongc diverfa. Quare fi quid ita futurum eft, uc ejus certus ac ne-ceftarlusnon fic «ventus, ideventu-rum efTe praefcirf qui poterit? Sicut enim fcientia ipfa impermifta eftfal-fitaci: ita idquodab ea concipitur, eflTe aliter, atque concipitur, nequit« Ea namq; caufa eft, cur mendacio fcientia careat,qu6d fe ita rem quam-que habere necefle eft, uti earn fefc habere fcientia comprehendit. Quid igitur; Quonaoi modo Deus hsec in-certafuturapränofcit ? Nam fiinevi-tabiliter eventura cenfet, quas etiana non evenire poffibile eft, faHitur: quod fe«ti.re non modo nefas eft, fed etiamvoce proferre. At (i, uti funt, ita ea futura efTe decernit, ut ceque vel fieri ea, vel non fieri poffe co-gnofcat j quae eft h£ec prsefcientia, quae nihil certum, nihil ftaBile comprehendit? Aut quid hoc refert vati-cinio illo ridiculo Tirefia: ? Quidquid die Am y 4ut tut, Mt non. Quid etiara di- vina vina Providentia humana opinione prseftiterit, fi, uciliomines, incerta judicat, quorum eft incertus even-tus? Quöd (i apud illum rerum omnium certiffimumfontem nihil incer- , Ei efTepoteftjCercuseorum eft even« tus, qu2 futura firmicerillepraefcie-rit. Quare nulla eft humanis confiliis, aftionibüsque libercas: quas divina , mens fine falfitatis errore cuäa pro« fpiciens ad unum aiiigat& conftrin-git eventum. Quo femel recepto, quantus occafus humanarum rcrum confequatur, liquet. Frufträ enim bonis, malisque prä'mia, poenive proponuncur, quas nullus meruit liber ac voluncarius motus animorum: idque omnium videbitur iniquiflimu, quod nuncasquifliBium Judicatur,vel puniri improbos, vel remunerari pro-bos : quos ad alterutrum non propria rnittit volancas, fed futuri cogic certa necefficas. Nec vitia igicur , nec virtuces quidquara fuerint, fed ' omnium meritorum potius mifta at-que indifcretaconfufio. Quoquc nihil T Qutntus. 191 hil fceleratius excogirari potefi:,cüm ex providentfa rerutn omnis ordo du-catur , nihilque confiliis liceac huma-nis, fic, ut vicia quseque noftra ad bonorum omnium referantur auäo-rem. Igitur nee fperandi aliquid, nec deprecandi ulla ratio efl:. Quid enim vel fperet quisquam,vel eciam depre-cetur, quando opcanda omnia feries indeflexa conneäic ? Auferetur igitur unicum iilud inter homines Deüm-que commercium, fperandi fcilicec, ac deprecandi. Siquidem juftas humi-litatis pretio inasftimabilem vicem di-vinae gratis promeremur; qui folus modus eft, quocumDeo colloqui homines pofTe videantur illiqife inac-ceffas Juci prius quoque quam impe-trent, ipfa fupplicandi ratione con-jungi: quae fi recepta futurorum ne-ceffitate, nihil virium habere credan-tur, quid eiit , quo fummo illi rerum principi conneöi, atque adhserere poflimus? Quare neceffe erit, huma» num genus, uci pauIo ante cancabas, d fTeptum, atque disjunftum fuo fönte fatifcere. ME- METRUM nr. Lfberurn arbitrium, & praEfcientiain ! Dei dlviOm facili , copulatödifficiilter intel. j llgl, ob intelle(5lüs imbeciliitaiem. (lUx nam difcors fadera rerum Caufa refolvit; quis tant* Deus Veris ftatuit belU duobus, Ut qux earptim ßngula conftent, Eadem nolint inifia jugarl ? Jin nuUa efl difcordU veris , Semperque ßbi certa cohtetent'i Sed mens , c/ecis ebruta membriSf Nequit opprejfi lamtnts igne, Herum tenues nofcere nexus, Sed cur tanto flagrat amore Veri teäas rcperire notast Sehne, quod appetit anxu noffe ? Sed quid nota refcire laborat / Et ß nefcit, quid cteca petit ? Qttis enim quidquam nefcius optet ? Aut quis valeai nefcita fequi f Quove inveniat, qutsve repertam Queat ignarus nofcere formam ? jin cum mentem cerner et altam , Parher fummam & ßngula nor at ? Nunc mtmbrtrum cendtta nube , J/sn Quintus, l quam Ci etiam in his eiTe cre-damus, nihil erit, quod non ex ne-ceflitateproveniar. Siigitur, ucira-tionis parcicipes fumus, ita divina judicium mentis habere poflemus,fi-cut imaginationem , fenfümque ra-tioni cedere oportere judicavimus, fic divinae fefe mcnti humanam fub-mittere rationem juftiflimum cenfe-remus. Quare in illius fummae intel-ligentise cacumen, (i pofTumus, eri-gamur: illic enim ratio videbic > quod in fe non potefl: intueri; id autem cft, quo nam modo etiam quae certos ex-itusnon habent, certa tamen videaC ac definita praenotio: neque id Gto-pinio, fed fummse potius fcientix nul-lis cerminis inclufa fimplicicas. ME- Qimtus. 20 f METRUM V. Cum reliqua animalia prono ore terrain afpiciantj folus homo vultum erigitad caelum , magisque erigat mentem. QUam varils terras animalia fermeantfi-guris! l/awque alia extento fmt torpor e, pulverm- que verrunt, Continuumque trahunt vi peäoris incitata fulcum. Sunt quihus aUrum levitas vaga y verberet' que ventos , Et liquido longi fpatia tetheris enatet volatu, Hxcpreß'iffe folo vefitgiagreffibusq;, gaudentj Vcl virides campas transmittere , vtl fuhire filvas. Qua varus videas licet omnia difcrepare for mis, Prona tarnen fades hebetes valet ingravare fenfus. Vnica gens hominum celfmn levjtaltius ca^ cumen, Atque levis reäo fiat corpore, defpicftque terras. Hxc, nifi terrenus male deßpis, admonet figura, Qtii reäo £xluinvultupetisf(xertsqi fronte. In fubl'me feras animum qtipque: negravat4 fejfum Inferior fiäat mens corpore celfius levato. PROSA VI. Quommodo prgfcientia Dei otnnu quafi nunc gerantur, prafeniia intueatur , nuOämque rebus gerendis afferat mcejjitatem. QUoniam igitur, uti paulo antž monftratum eft,omne,quod fci-tur, non ex (ua, fed ex comprehen-dentium natura cognofcitur, incuea« irur nunc, quantum fas eft, quisfic divinx fubftantiae ftatus?ut, quaenam etiam fcientia ejus fit,poflimus agno-fcere. Deumigicur asternu efle, cun-ftorum ratione degentium commune judicium eft. Quid fit igitur asterni-tas, confideremus. Hxc enim nobis naturam pariter divinam, fcientiam-que patefecerit. iEternitas igitur eft, interminabilis vitae tota ßmul & per-fečla poffeflio : quod ex collationc temporaliu clarius liquet. Nam quid-quid vivit in tempore ^ id praefens a prsc- ' Qumus. ao7 prSEteritis in futura procedlt: nihil-que eft in tempore conftitutum, quod totum vitz fuse fpatium pariterpof-fit ampledti. Sed craftinutn quidem non dum apprehendit; hefternum vero jamperdidit. In hodierna quoque vita non amplius vivitis, quam in il-lo mobilt, tranfitorioquemomento» Quod igitur temporis patitur condi-tionem, licžt illud, ficut de mundo cenfuic Ariftoteles, nec caeperit un-quam effe, nec definat, vitdq; ejus cum temporis infinitate tendatur , non dum tarnen tale eft, utarternum elTe jure credatur. Non enim totum fimul, infinitse licet vitas fpatiu, com-prehendit, atque compleäitur: fed futura, nondu transada Jam non habet, Quod igitur interminabilisvitac plenitudinem totam paricer comprc-hendit, ac poffidet, cui neque futu-ri quidquam abfit, nec praeteriti fiu-xerit, id seternum efle jure perhibe-tur; idque necefle eft, & fui com» pos praefens fibi (emper afliftere, & iafinicatem mobilis temporis habere prae- ao8 Liher prsefentem. Unde non rede quidam, qui cum audiunc vifum Platoni, mun-dum hunc nechabuiffe Initiutn tem-poris, nec habiturum effc defečtura, hoc modo conditoricondicummun-« . dum fieri csecernum putant. Aliud eft enim,per interminabilem duci vitam, quod mundo Plato tribuit : aliud in« terminabilis vicae totam paritet com-plexum elTe praefentiam, quod divinae mentis proprium eflemanifeftum eft. Neque Deus conditisrebus antiquioc videri debet temporis quantitate,fed fimplicis potius proprietäre naturae: Hunc enim vita: immobilis praefenta-rium ftatum, fnfinitus ille tempora. Hum rerum motus imitatur; cumq; eum effingere,atque aequare non pof-Ot,eximmobilitate deficit immotum, & exfimplicitatepr^fentiaedecrefcit in infiaitam futuri} ac praeteriti quan-titatem; &, cum totam pariter vitse fua: pienitudinem ncqueatpoffidere, hoc ipfojquod aliquo modo nunquam elTe definit, iliud, quod implere at-que exprinaere non poceft^aliquate- nus Quirns, aop nus videtur aeraulari, alligans fe ad qualemcümq; praefentiam hujus exi-gui volucrisq;momenti: quae, quo-niam manentss illius pra:fencise quan-dam geftet imaginemi quibuscunq; contigcrit, idprasftac, uc efle vide-antur. Quoniam vero manere non potuic, Infinitum temporis iter arri-puit: eoque modo fačlum efl:,ut con-cinuaret eundo vitam,cujus plenicu-dinem compledi non valuit perma-nendo. Itaque (i digna rebus nomina velimus imponere,Platonem fequen-tes, Deum quidem jeternum, mun-dum vero dicemus efle perpetuum. Quoniam igicur omne judiciü fecun-dum fui nacuram, quse (ibi fubjeda funt, compreliendit; eu autemDeo {«mper zternus, ac prxfentarius (latus : Tcientia quoq;eJus, omnem temporis rupergrefl"a motionem , in fuae manet fimplicitate prasfentiae; infini-täque prjeteriti, ac futuri fpatia com-pledens , omnia quaG Jamgerancur, in (ua fimplici cognitioneconfiderat. Itaque Ci prxfcientiam penfare veils, qua qua cunčJra dignofcic, non effls pr«-fcientiaiDj quafi futuri, fed fcientiam nunquam dcficientisinftanciae rcčtius aeftirnabis. Unde non prasvidentia, fed Providentia potius dicicur: quod porro ab rebus infimisc6ftituta:quafi ab excelfo rerum cacumine cunfta profpiciat. Quid igitur poftulas, uc neceffaria fianc, quae divine lumine luftrentur, cumne homines quidem necellaria faciant effe, quae videant? Num enim quae prxfencia cernis^ali-quam eis necellitatem tuusadditin-tuitus? Mininnd. Atqui fi eft divini humaoique praeientis digna collatio, uti vos veftro hoc temporario prce-fenti quxdam videcis, ica ille omnia fuo cernic aeterno. Quare haecdivi-na praenotio naturam rerum, pro-prietatemque non mutat; taliaque apud fe praefentia fpečtat» quaiia in tempore olim futura provenient: nec rerum judicia confundit; unoque fuae mentis intuitu tam neceffario, quam non neceflario Ventura dignofcit. Sicuti vos cum pariter ambulare in terra Qu'tnius. 511 terra hominetn confplcitis, & orir! in caelo Solem videtis; quarrquam fimul utrutnque conrpeäurn , tarnen difcernicls j & hoc voluntarium, il-lud effe nccdTarium judicatis. Icai-gitur cunčta defpiciens divinus intui-tus, qualitatem rerum minimö per-turbat, apud fe quidem praefentium, ad conditionem vero cemporis futu-rarum. Quo fit, ut hxc non fitopi-< nio, fed veritate potiüs nixa cogai-t!o, cum exftiturum quid efTe cogno-fcit,qaod idem exfiftendineceffita-te carere non nefdat. Hic fi dicas , quod eventurum Deus videt, id non evenire non poffe: quod autem non poteft non evenire, id ex neceflita-te contlngere, m6que adhocnomen neceflitads adftringas: Fatebor qui-dem rem folidiffimae veritatis; fed cui vix aliquis nid divini fpeculator accefTerit. Refpondebo namque idž futurum, cum ad divinam norionŽ refertur, neceffarium; cum verö in fua natura perpenditur,liberuprör-fus atque abfolutum videri.Duae funt etenim ctenirn neceflitates: fimplex una,veleči quod necelTe eft, omneis homines efFe mortalesj altera conditionis, ut fi aiiquem ambulare fcias, eum am-bulare neceffe eft. Quod enimquis' que novic, id efte aliter acnotum eft, nequic. Sed base conditio minitnefe-cum illam fimplic«m trahic. Hanc e-nim necefficacem non propria facit natura, fedcondicionis adjectio^Nul-la enim necefficas cogitincederevo-luncariS gradientem, quamvis eum tarnen, cum gradicur, incedere ne. ceflTarium (it. Eodem igitur modojfl quid Providentia prafens videt, id eflfe necefle eft, tametfi nullam ha-heatnacurseneceffitatem. AtqulDeus ea futura, quae ex arbicrii libcrtate proveniunt , praefentia contuetur. Haec igitur, ad intuitumrelata divinum, neceffaria fiunt per conditio'« nem divinx notionis : per fe vero confiderata, ab abfoluta naturae fuae libertate non definunt. Fiunt igitur procul dubio cundla,qua: futuraDeus. cffe praenofcic, fed eorum qusedam de Quin t us. aij libero profidfcuntur arbitrio : qu« quamvis eltfifant exidendo, tamea . propriam naturam npn amittunt: quia priijs,quam fierenc, eciam non evenire potuifTsnc. Quid igitur re-fertnon effencceffaria, cum propter divinae fcientiaj conditionem niodis omnibus, necefficatis inftar, eveni-ant ? Hoc fcilicet, quod ea quae pau-16 ante propofui, Sol oriens , & gra-diens homo , quae dum fiunt, non fieri non poflunc: eorum tarnen unum prius quoque quäm fieret, neceffe erat exiftere: alcerum verominlmd. Ica etiam quae prafentia Deushabet, procul dubio exfiftuntifed eorum hoc quidem de rerum neceflitatedefcen-dit; illud vero depoteftate facienti-um. ^Haud igitur injuria diximus , haec, fi ad divinam notitiam referan-tur, necefTaria ; fi per fe confideren-tur, neceffitatis effe nexibus abfolu-ta. ficuti omne quod fenfibus patet, fi ad rationera referas, univerfale eft.* fi ad feipfum refplcias, fingulare.Sed fi in mea, inquies j poteftate fitum efl: cft,mutare propoficuoj^ evacuafao provldenciam, cum> qSpilia praeno-fcic , fortž mutavero. I^fpondebo, Propoficum te quidem cuum pofTe de. fiečlere} fed quoniam & id te pofle, & an facias,quoveconvertas, prai. fens Providentias Veritas intuetur, divinam te pracfcientiam non pwfTe vitare, Gcuti praefentis oculi effuge-renon poflis intuitum, quamvis te in varias aftiones libera voluntate converteris, Quidigitur inquiesJEx mcane difpofitione fcientia divina mutabitur: uc cum ego nunc hoc, nunc ilJud velim, ilia quoque nofcen-di vices altern^jre videat«jr? Minimč. Omnenamque futurum divinusprae-currit intuitus, & ad prasfentiam pro-priae cognitionis retorquec, acrevo-« cat: nec alternat, ut tu exidfrnas , nunc hoc, nunc illud prsenofcendi vices: ted uno ičlu mutationes tuas ma« nens prasvenic, atque comple£litur. Quam cornprehendendi omnia, vi-fendique praefentiam, non ex futu-rarum proventu rerum, fed ex propria Deus fimplicitatc fortitus eft. Qu'mtus'. 115" Ex quoilludquoquerefoIvitur,quod paulo ante pofuifti, indignum efTe, fi fcientis Dei caufa fucura noftra prae-ftare dicantur. Haec enim rcienda: vis praefencaria nocione cunčla com-pleäens, rebus omnibus modum ip-fa conftituit, nihil ver6 pofterioribus debet. Quae cum itä finc,manetia-temerata mortalibus arbicrii libercas: nec iniquae leges folucis orani necef-fitate voluntacibus ,'praemia poenas-queproponunt. Manet etiam fpefta-tor defuper cunftorupraefcius Deus, vifionisque ejus praefens Temper ae-ternitas cum noftrorum aftuum fu-tura qualitate concurrit, bonis prse-mia , malis fupplicia dilpenfans.Nec fruftra funt in Deo pofitse fpes, pre-cesq;,qux cumreftzfint, ineffica-ces efle non poflunt. Averfami«! i-gitur vitia, colite virtutes, ad retäas fpes animum fublevate, humiles pre-ces in cxcelfa porrigite. Magna vo-bis eft, fi diffimuiare non vulcis, ne-cefficas indifta probitatis, cum ante oculos agitis judicis cunda cernentis, SAPIEN- cip mQ svS sva sr» jra ITS. iy; STB 4Y3 M SAPIENTI PAUCA. Sive Sententiffi ex hoc opufculo (ele. pro fingulis anni diebus con-fiderandae: ut facem prseferant ad veram felicitatem. 'S ANUARIUS. l.'T7Era Felicitas bonum eft, quo V quis adepto, nihil ultra va-leat defiderare. L. j. p. 2. a. Animus reäe compofitus plenif-fimä gaudetlibertatc; inordinatis afFeäibus ccdcns, nedit Gbl vin-cula fervitutis. L. i.m.4 3. Qui fortune blandientis fraudes confiderat, nechabuifle verum in ea bonuin, nec amififfe cognofcet. L.a,p. 1. 4. Mufarumamieitia fempereftfide-lis & conftans: ubique fuos comi-tantur amicos ; in exilio quoque folado futurx. L. i. m. i. r- Qui Jamar tu t. 21 f 5. Qut per viam falmts in caeleftem pacriam fecurus tendere cupit.ter-renos afFedus camites excludar. L« i.m.7. 6. Philofophla, velut altera Pallas, milcibus fuis ea providec arma, quas, ß non abjicianc, inviftä ani« mum conftantiä tuentur. L. i. p.a. 7. Quod praeci'plcl via certum defe-rit ordinem, laetos non habet exl-tus. L. r.m, 6. 8. Dum fortuna rotam fuam invertit, iuis ex moribus agit: conftans in ipfa inconftantia. L. 2. p. i» Carnis voluptas hoc proprium habet; ut ejus appetentia plenafic anxietatis, fatietas poenicentiae, L. 3.P.7. jo. Quem fapi'entla & virtute prac-ditum viderous, omni revercn-tia dignum judicare deberans : & haec vera hominis dignitas eft. L, 3. p. 4, II. Summum bonum appetlmus o-mnes: fed ab eoj dum qusrunt, pleriquc aberrant:fiGut cbrius,qüfj K «lomum domtim quo tramite revertatur, i-goorac. L. la. Quantum velis, habeas dlvitia-rum, nec cura mordax deferit fu-perftitetn, defun6lumq; Icves non comicantur opes. L. J. ro. J. 13. Cum a Deo cunäa regt certiflT-mum He, ä fummohoc bono pro-venire & gubernari omnia , res ingentis folatiieft. L. 3. p. 12, 14. Quos gloriae ftimulus, & meri-corum in rempublicam fama ad di-gnicates allicic , prseflancem qui-dem atiimum oftendunc^ fed non-dutn ad extremam manum vir* tutum perfedione perdu£tum. L, a. p. 7. I f. Nemo tatn fellx, qui, cum dcde-ric impatiencix manus, (lacum fu» um, quantumlibet fclicein jmuta-re non optet. L. 2. p. 4. 16. Sapi^ti non dominacur ambitio ; fed materiam gerendis rebus ex-optat : ne virtus tacita confene-fcat. L. a. p. 7« 17. Qui acernitatis infinita fpatia per- Jditu4ms, a 19 pertračlac , nihil habet , quod in temporis hujus anguftiis, de ful notninis ampHcudine, auc diutur-nicate lastecur. L.a.p.7. 18. Nemini quidquatn pretiofius ef-fe debec fe ipfo; non extra, fed intra nos repofitamhabcmus veram felicitacen;, in quam /us nullum eft fortunx. L. 2. p. 4. 151, Muka poffidens, multfs indigec; conträque minimo, qui abundan-tiamfuam nacurse neceditate^non ambitus fupcrflultate metitur. L. 2. p. 4' ao. Quod nihil habet proprii deco-ris, opinlone utenriutnjnecfplen-dorem accipit,nec amittit. L.3.P.4. ai. Cum res omnesad bonum fefti-nent, fuöquc in ftae quiefcant, finem cujuslibct rei optimum efle, liquidoconftat. L, 3. p. 11. aa. Splendor auri & gemmarum,non illuftrac; fed in tenebras cjecmn animum conditX« 10. aj. Mors altam decrahit gloriam, & fumma iofimis sequat, involvens K a humi- humile paricer, ac celfutn caput. L. 2. IT).7. 54. Carnis voluptasmorbos & dolo« res , quafi frudum malicise fruen-tiutn corporibus folec afferre. L. 3. p. 7. 15. Felici viridique Juventae mufa-rum amicicia gloriam, trifti fene-folaciutn affert. L. i.in. i. a6. Quod naturam fervat, Deo con-traire non poteft : fi velit, quid proficiet contra ilium,qui jure bea-titudiais ipfa potentia eft f L. p. 12. 357» Qui fortunsc regendum fc dedit, quid m dominx Impotentis moii-bus fe accommodet ? L. 2. p. 1. i8. Profundamente veftiga verum» lucebit ipfo perfpicacius Piioebo, quod atra texic erroris nubes. L» m. 11. Mufajprofanaeaniroidolet'svul-nera non tarn curant, quam dul-eibus^ alunt venenis. L. i. P. i. Diviuas formafubftantia!,necIn externa dilabi, oecin fe exterura quid Wehrumus, 221 quid fufcipcre potcft, otnnis boni rationctn infecomplexa.i.j.p. 12. 3 u Hiatumin anitno habe«, quo ve-luc facifcent€ valli robore, perttir-bationes irrepuntj fi non cogkas finem rerum, & naturae totius in-tentionem- L« i.p.ö^. FEBRUJRIUS. j« ¥Mproborum aumerofus quidem JL quidem cxercitus^ fperncndus tarnen eft; cum nullo duce rega-tur; fed errors teoncre ac paffim lymphante rapterur. L, i. p« a, Cüna adeptione boni fiamus bon?, obdnentboni,quod appetiint;mali vero, fi obtinerent, quod appe-tunt bonum, mali non eflent. L. 4. p. 2. g. Nune fludlus turbida tollens fla-geilac ira mencem improbi: nune inoeror facigat, auc fpes lubrica torquet. L. 4. m. 2. 4. Portentum effet , fi in mundo, tanquam fummi Patrisfamilias di-fpofitiffima domojviliavafacole-K J ren- rentur, pretlofa fordefcerent. L. h p. I. 5. Ucicadaver hotninemnon (impli-cicer, fed morcuum di'cis; ica vi. tiofos concefferis quidcm homines efTe raaios; fed abfoluc^ homines nequeas conficeri. L.4. p. 2. 6. Anxfa res humante conditio feli-citatis: & quae vel nunquara tota proveniat, velcerte nonfubfiftat. L. 2. p. 4> 7. Deus pulchrurapulcherrimusipfe mundum njcntc gerens, finnilique in imagine formans, perfečlas vo-luit perfeäum abfolvere partes. L. j.ra.9. 8. Sicuc sedificium arenas montibus iiiipoGtum ruit, fuumque dorainu ruinis involvit^ fic terrena Felicitas fuura oppritnic poirefTorem. L. 3« in< 4* Tcrrarum caclique fator, ftabilis ipfemanens, dat cuafta moveri, niundureque perpetua rations gu-beraat. L. ^.m.p. 10. Quod pras ceteris quisque defi- derat, Februarius. aaj derat, id furamum eflebonumju-dicat, fuämq; in eo beatitudine re-ponic. L. J. p. 2. II. Expcriencia docet; quam tcnui praefidio fint amici, quos plerum-que non virtus, fed forcuaa con-ciliac. L. 3. p. 6. la. Si ad mundl Redoretn Icvamus oculos mentis, nec vitio paenam, nec virtuti praemium deeffe dice-mus. L. 4. p. I. i^« Cacteris animantibus ignorantia fui, natura eft; hominibus Vitium. L. 2. p. f. 14. Longiflimž receduntä vcro,qu! ornari fe poffe creduut ornamen-tis alienis, & non propria cantütn virtuts. L. 2. p. f. 15. Quam illuftri probitas luce re-fplendet,tam fordido & infatiii coe-no vitioruoaprobra volvuntur. L. 4. p. 3. 16. Sicut inftadiocurrent!, propter quam curricur, praemium adeft corona ; fic virtutis praemium beati-tudo. L. 4. p. K 4 17. Re- 17. Reruns otonium feriem ligat, ter. ras ac pelagus regens, d ccelo im-perkans amor. L. 2. m,8. 18. Mundi tnachinam divelleret di-fcors rerura inter fe pugnantium diverfitas, nifiunus effet,qui,quod nexuit, continerec^ L. j.p. 12. 15. Qui corporis voiuptatibus fer-vit.viliffimipeflitBiq; domini man-cipiameft. L. p. 8. 20. Quam angufta & cotnprefTa eft gloria humana! cumnon hiominü tmodofingulorum; fed necurbium famam audire populi quam pluri-iri poflint. L.2«p. 7: a I. Qui extrinfecus acceptolaetatur, hoc ei poterit vcl alius, vel qui de-dit, auferre: quod autemfua cui-qaeprobitasconfert, tunc eo bono carebit,cumprobus effe defie-rit. L, 4. p. 3« 22. Qui falfa: opinionis fuppJicium Juic, id rebus jure imputare non poteft. L.a.p. 4. aj^ Poteftas regia quoq; tarn eft im« pocens, ut nec fo icitudinum mor- fus. Fehruarius^ fus, nec formidinum aculeos poflit arcere. L. 3. p. f. 24. Praemium bonorum eft, quod nullus deceracdies, nullius minu-at poteftas,nullius obfufcet impro-bicas , Deo fimiles fieri. L. 4. p. 3. af. Sicuci nubes incuitum folis ; fic rerum terrenarum afFedus lucem impediunt vericatis. L. i.m. 7. 26. Nullus eft camcompofitaefelici-tatis: ut non aliqua ex parte cum flatus fui qualitate rixetur. L.a.p.4. 47. Pecuniae non coacervando, fed expendendo melius nitent: cum liberalitas claros, avaxitia reddac obfcuros. L. 2. p. 5, a8. Fortua profpera ventofa, fluens, fuique femperignara eft j adverfa vero fobria« fuccinčia & prudens adverfitatls Jpfius cxcrcicatione. L. 3« p.S. M A R T l U S. 1. "T^Unqua fuabonispracmfa,nun-i.X. quam roalis fuppllciadefuac. L. 4« p. J. K 5 a« Quirn а. Quäm ftultum cft avaritiaemala! naturales quoqua voluptatcs fibi fubcrahic avarus: ne pecuniam, quam paravit, amittat. L. p. 9. 3. FortunsE inconftantis ingeniu pro. fečio efficiac: ut nec formidandas ipßus nimaš, nec optadas efTe blan« dicias intelligamus. L. z. p. i. 4. Non tam virtucibus honor cx dt- • gnit»«e, quämdignitatibus ex vir- tute, ornamentuia accedit. L. 2. p. 6. 5. Etfi Deus natura fitunus, nilpro-hibet particlpatiöequättiplurimos efle. L. 3. p. 10. б. Sicut adeptione beatitudinis beati efficiiDur, ita, cum bcacitudo no-ftra fic Deus, ejus adepcione qul-dam efficitur Deus, L. p. 10. 7, Nobllicatis rplendor omnis Majo-rusn eft : fplendidum ce , fi tuatn non habes, aliena claritudo noa facit. L. 3. p. 6, 8. Non foliim annisjfed adverfitatl-bus quoque properata fenečtus ve-nit, fuäraquc dolor öcmoerorasta- tem mauius. äl^ tem hominibus jubct incfle. L. i. tn. I. 9. Omnis repentina mutaciorcrum, nonfine quodamvelutifludlucon-tingit animorum. L. 2. p. i. 10. Confolari quidem divitiis indi-gentiam poces,auferre penitus non potes: hiatufemper in animo lia-quut, qui cupiat expleri. L. j. p* 11. Morsä miferis fxpe vocata,fur-dis auribus praeterit; fauftls & dul-cibus annisultro falcem importu-nam immittic. L. i. no. i. IJ. Exulante juftitiaj fceleratorum ofEcinsf gaudiö exultant; fnnocen-tes noD fecuritate folüro; verum & dcfenfioneprivantur.L. r.p.4. Ij. Sicut sedificans fupra ftabilc pe-tram, ruinamnon roetuit; ica fe-curus degit,qui folldae virtuti fuam felicitatero imponit. L.2. ro. 4. 14. Nihil eft mlferu, nificümpucas; conträq;beata forsomnis, xqua-nimitate tolerantts. L. 2. p. 4. ly. Sicutiprobisprobitased premium ; ita improbis ipfa nequitia fup-pliciumeft.L.4.p.3. i6.Si j6. Si raraconftatfua forma mundo, ü tancas variat vices,nemo fortu-nis homlnum caducis, bonisque fu-gadbus fidat. L. 2. m. 3. 17. Sapientis animus fua bona noa populi laudantisrumore,fedcon-fciendae vedcate metitur, L.j. p.^. 18. Infatiaca cupiditas novos femper aperic hiatus, nunquam non egec: dum nonconcentaqujefitis, inhiat quserendis. L. a. p. 3. 19. Miferis malorum altior eft fen-fus, quam uc illis argumenta fpe-ciofa, oblitaque Rtietoricx , aut muficae meile dulcedinis mcdean-tur: quae tunc foiüm, cum audi-uncur, obledant. L.a.p. 3, ao. Permultos fuis temporibus cla-riflimos viros, fcriptorum inops oblivio delet. L.2. p. 7. flu Experi^tiä tefte,plushomini pro-deftadverfa, quam profpera for-tuna. L.2. p. 8. 32. Inte revolvas intimi lucem vi-süs, animümqjdoceas, fuos intus poIHdere chefauros. L. 3.01.11. a 3. For- Mar ms, 119 2 J. Fortuna praefens quid eft, nififu-cucse indicium caiamitatis 2 cum nec arbicrio retineri queat, & mi-ferum reddat abeundo. L.l. p. i. »4. Non iioc folutn, quod ante ocu-los fitum, fufficit intucri: rerum exitus vera prudentia metitur. L. a. p. r. 45. C^i vera bona feftandanoverut, fi eos libido transverfos prsecipi-tat, lieu! quam debiles interope-rantia facit,qui vitiis oblučlari non poflunt. L. 4. p. a. 26. UnusR-ex, unusdominusfupre-mus in mundo: cujus agi fr2nis,& obtemperare juftitiae, funama li-bertas. L. i. p. f. 2y* Apumindolem habet voluptas : dat modicum metiis, fugit, 6c ni-mis tenaci fcric ida corda morfa. L. 3. m. 7. Feliciffimi cujusq; deiicatiflimus fenfus eft: ni(i ad nutum omnia ftu« ant, adveriitatis infolens, minimis quibusq, profternitur, L.a.p.4. ap. Non pofTumus ob honores ali- quern quem reverentiädignum judicare, quem ipfis honoribus judicamus indignum. L. j. p. 4. 30. Redduntimprobiparem dignica-tibus vicem, dum fua iilas criminum contagione commaculanc ^ il-Ix vero improborum vicia pluri-bus veluc ex alto odentanc » sic-que magis dcfpicabiles reddunc. L. 3. p. 4- 31. Sicut amor facrum conjugü fce-dus cadis nedic amorlbus ; ica fldis eciatn fua diČlac jurafodalibus. L« 2. m. 8« V A p R 1 L l S* 1.T Audes iiominum, etfiiueritis JLj acquificfe, nihil addunt ani« mo fapiencis. L. 3.p. 6. 2. Quicaelifpatla fufpicit, ardlüroqs terraru ficum, inhisanguftiispro-lati notninis illum pudebit.L.a.m.y« 3. Rara manendi fides rebus forcuitis ineft; ultimus autg dies vitaE,mors eft forcuns, eciam maDeocis. L. a.p.3. 4. Gra- jipriüs. 231 4. GraviffimaadverfxfortunaEfarci-na ed: quod cum tniferis aliquod crimen affingitur, quae perferimt, rneruiffe credancur. L. 1, p. 4. y. Quodfuumretinccordinem, fer-väcquenaturam , vere & fimplici-ter eß:; quod autem ab ordine lua: naturx deficit,effe etiä, quod in fui natura fitum, derelinquit. L.4.p.2. 6. Mens bene confcia,terreno carce-re refoluta , cajium libera petit, Deoque fruens terrenis omnibus fe gaudet exemptä. L. 2. p. 7. 7. Si honores mandcntur probis, nihil in illis, nifi probitas ucentium placet, eosque magnos efRcit, & honoratos. L. a. p. 6. 8. Noa poffunt improbi expertes fup-plicii videri, quos malorum omnium extremuni,nequitia, non afficic modo; fed & vehementer inficit. L.4.p. 3. 5. Ex partibus tam contrariis in unS formam non conveniiTet hic mun-dus, nifi foret unus, qui conjun-gerec tam diverfa. L.3,p. 12. 10. For- aga Jprilb. 10. Fortuna rotä orbe volubili ver-fac, intima fumtnisjfuinmainfimis tnutat. L. 2. p. 2. 11. Quidmirum? fi in hoc vitae falo procellis agitentur lili, quibus hoc maxima propofirum eft > peilimis defplicere. L. i.p. 3. la. Mufse profane infručiuofis afFe-čluuft) [pinis, uberera frudlibus ra-tionis fegetem necant^animosque magis a(ruefaciunctnorbo>qaä[n li-berant. L. i.p. i. 13. Delata improbis dignitas, non modo non efficit dignos, fed pro» dit potius čcollentat indigaos, L. X p. 6. 14. Sicut ultra homines provehere nos fola probitas poteft ; fic infra hominis meritum dctruditim« probitas. L. 4. p. 2. Xj*. Verus fapiensnon adinangglo-riara philofophi nomen affumir; fed inverx virtutis ufum incumbit. L. a. p. 7. 16. Qui avaritiä fervet, alieni vio-lentusereptor» flmilem lupodixe. tis. L« 4« p. a, 17. So' ^prilis. 43 5 17. Solidunn falucis fundamentu ob« tinet, qui veram demundi guber-natione fencentiarn cenec , eumq; non cafuum cemeritati, fed ratio-ni divinx fubdicum credit. L.i.p.^. 18. Signat tempora fuis aptansofE-ciis Deus: nec quas ipfe coercuit, mifceri patitur vices. L. i. m. 6. j^. Qui fortunsE dsfervit, injuriara illi facic, fi manendi abeundive leges fcribere velitilli, quam fpoQ-te dominam elsgit. L, 2. p. i. 10. Quo ditiorem hominem vides, eo pluribus indigentem agnofcas : quo majorem alere famil'am debet, eoma/oribus curiscruciatur. L. 3. p. 21. Nulla pedis efficacior ad nocen-dum, quam familiaris inimicus. L. P- f- aa. Qui probitate deferta, homo efle defiaitjcumindivinam condi-tionem tranfirenonpolfic, io bel-luara vertatur oportet. L. 4. p. 2. »3. InfoloDeo eft nobis requies la-borum, &porcus phcida mauens quie- quiete, & patens unum raiferis afy. lum. L. j.m. lo. 14. Mulca amariclefelickatis huma. nx dulcedorefperfa eft : quae licec fruenci jucunda fit, tarnen quo mi. nüs, cum vclic, abeat, facere ne. quit. L.2. p. 4. Sf. Quem tibi felicitas fecit amicum, infaufta fors faciet inimicum. L, Deura rerum omnium princlpS, boaum cflTejquo melius nihih communis onmium animorum confen-fus demonürat. L. ^.p. 10. 27. iEquoanimoferas oportet,quld. quid intra fortunae aream geritur, R femel ipfius jugo colla fubmife-ris. L.2.p. I. 28. Felix omnium negotiorum even-tus ä ftato rerunaordine,& cpor-tuno tempore dependet.L. i.m.ö. Honeftiflimaforet coDjugis&li-berorum Jucunditas: nifi perfaepe tortores parentum liberi degene-res eflent. L. j. p. 7. 30. Qui potsntiam ambit, fubdito- rutn Jpnlis, ajf rum inGdiis, multisque pericuiis fe fe obaoxium fciat, L. 9. p. 8. M A J Ü S. l./^Uantumlibec faevlant rBaIi,fa-V^ pienti tamen corona gioriac non decidet, non arercet.L,4.p»3. а. Cunöis quidera hominlbus veri boai inßca cupidicas eft; fed ad falfa devius p eruroque error ab-ducic. L. 3. p. 2. 3. Fortunas rocam afcende, filibet; fed eä lege: ne cum ludicrihujus ratio pofcetj defcen'ierciDjuriatn putes. L. a. p. 2. 4. Omne hominum genus fimili fur-gic ab ortu. Unus omnium pater Deus eß: : qui membris animum claufit, cclfa fede petitum.L.3»m,6. f. Quero transformacu vitiis vides, in ipfa humani corporis fpecie,verum hominem exiftimare non po« tes. L.4. p. 2. б. Popularis gloria vel ideo fpernen-da: qucd nec judicio proveniat, nec tirma perduret. L. 3. p. 6 7. Ni- 7. Nihil amplum, nihi! magniftcum humana gloria tenet, tam angu* ftis limicibus ardiata. L. j. p. 2. 8. Qui fcientes, volentesqj bonum deferunt, non modo potenteSj fed &: homines efTe deOnunt) prseHxu honnini finem dererendo. L. 4. p* a. 9. Sapienter Plato: in minimis quo« que rebus praefidium divinum eflc implorandum ; ä quo rerum omni» um pendeat fuccelTus. L.p.9. 10. Caduca omnia folum aliquä boni umbram exhibent; verum at-queperfedum bonum afFerre non poffunt. L. 2. p. 9. 11. Impcretlicdt, ßoreätq;nequitiaj femper tarnen fuo cum prxmio virtus eminebi>t. L. 4. p. i. 12. Si dignitatibus propdam ineffet bonum, nunquamin peffimis refi-derent: cum contraria fociarinoa poflint.L. 2. p. Ij. Minuitquodammodo fe probands confcientiae fecretum, quoties oftentando fačlu recipis famse pre-cium. L. i elTe 138 Majus. cfle conftantiam putet: cum tpfum fxpe hominem velox hora difTol-vat. L. 2. p. 3. аа. Quod mors eripere poteft, im-morcaiis animi felicicatetn confti. tuere nequit. L. 2. p. 4. - 13. Ambitionis unicum votum eft, auc regnare, aut regnantibus ad> hserere. L. j. p. a. A4. Ipfa forcunx mucabilicas erigat animum, & fperare doceatmelio-ra. L, 2. p. 2. Af. Nobilicas claricudo eftaliena,ex parentu meritis profeda. L. 3. p.6, аб. Ex vero fenfic Euripides: caren-tern iM)eris,inforcuniö effe fclicem. L.J. p. 7. . a.7. Qui fe vclec efTe poteotem, ani-mum dometille ferocefn , nec vi-öa libidinc colla foedls fubmittac habenis. L. 3. m. f. 28. Falfa opinio vulgimagnu pluri-bus nometi peperic: dumq;itafai-s6 pradicantur, neceffe efl;,utfuis ipfi Jaudibus crnbefGanc. L. j.p, 6. 29. Qui nec inordinate fperac, nec exti- Mdjus. 239 extimefcicaliqaid, fortunac impo-tentis iram exarmac. L. i.ra.4. 30. Sicutipulfis nubibus cselo fereni-tas redicjfic philofophia xgris men-tibus,vericacisiumen.abllecfa ca-ligine, acccndit, L. i. p.2. 91. Verum & fummum bonum, in cx-]o quxrendum, cerrenis intend, non qusrimus, fedperditumitnus. L. 3. tn« JUNIUS. 1. QI quem videris, qui ferox & in-»3 quietus linguatn litigiis exer-cet, non itnnierito c*ni conspara-bis. L.4.p.a. 2. Magniseftimesiquod adverfa Fortuna amicorum tibi fidelium men-tem exhibeatj faJfis detrahatlar. vamperfidise. L. i.p. 8. 3. Perfefta beatitudo intus habetur inanimo, fibique fufficiens non e-get extcrnis,aucalienis. L. 3. p. 2. 4. In bonis,fortunae (ubjediSjVera fe-licitas conftitui nequit: cuni pcr-inde fit: an tu illani deferas niicrig« do; an ilia prius fugiendo. L.i.p.^« f. Quidquid In mundo pretiofuraaut pulchrum, infra homtnem eft ; ho. mine camen fupra fe. In conditoris admirationem, &amoreni raperc debet. L. x,p. f. 6. Ad verum bonnm naturae intentio ducicomnes; fed ab illo plerösqut varius error abduck. L. j. p. 7. Contam &g!adium Dives anxius timec: fi per vicsehujuscalJem vacuus viator incederct,coralatro-necantaret. L. 2. p. 5. '8. Fortunaedecusomnequamvelox! & vernalium florura caducitate fu-gacius ! L. 3. p. 8. 9. Gigantum, caelos oppugoantiuro, &fu{mine dcječlorum fabulam in hiftoriam vertunt, qui fe voiunta-ti & Providentias Dei opponunt. L. 3. p. 12. 10. Aurea faccuIaveFideobeatos homines fecerunt : quod auri facra fames abfuerit. L,2. m. f. I iBeatitudo hominis ftacus eft oinnia bonorü congregatione prerfedtus: quem fortuna nec dare,neceriperc valet. L, J, p. a. la» Si Junius. ^ If I la. SiRcgesipfi Regumq; famlliares calamitate mutant felicitate, quse-nam illis potentia eft ? ne fufficiens quid6 ad fui confervationž? L, j.p.4 13. Humana gloria fallax , & faepe turpis, folaauriuminflationepiu-rlmos fecit magnos. L*3.p.6. 14. Fixum scternäq; lege ftatutu eft, ut nihil in mundo genitum conftet. L. 2« m« J. 15. Dignitacefulgercfiambis, danti fuppiicabis: & qui prxire cxteros cupis honore, petendihumilitate vilefces. L. j.p. 16.Quantumvis longi temporisfama, ficumaeternitateconferatur, non parva folüm, fed omnino eft nulla. L. 2. p. 7. 17. Qui bona corporis fui, valetudi-nem,robur,formam xftlmant,heu! quam fragiU polTeflione nitutur. L, p. 8. 18. Dei Providentia clavus & guber. naculu eft, quo fupremus ille Nau-clerusmundimachina regit & fer-vat.L. 3.p. I2r L i^Ve- 19. Veram hominis felicitate, quam appetutvt omnes, accupato per fal-fas itnagiDesvifu» nequeuntintue-ri. L. p. I. ao. £a viseftunitatis: nt quodlibet opus fubßilat, dumunutntnanet; definac, ciim fegrcgatsc partes di-ftraxerint unitatem. L. 3.p. 11. 3.1.. Si creditnusvitam longius trahf, mortalis aura nomiais t cum fera nobis rapiet lioc etiä dies, jam nos fectmda mors manet. L^a.m.y. sa. Felix, q«ipotuit boni fontem vifere lucidum! felix,^qui' potuit gravis terrae folvere viaeiila» L. j» mi 1 Nema faoilž cum fbrtunx fuae conditiene concordat: i»eft fingu-lis, quodinexpertusignoret jhor-reat, qui experitur. L. 2. p. ^ Ä4. Masftos habere exitus volupta» rem, qui fuaru reminifcitur fsedi-tatum^facebitui' ctiaor iavitus, p . 7» 25- Siereram verfä-conditio eft t ut Eaüoxxiä axunaala, haud. aliter fibi fßletii» JctnittS. If J fplcndere videatur,qu4m Inanlma-tx fuppelleäilis poffefliöe.L.a.p.f. a6. Magnum dedecusma^isadficiun« dignrcaces: minus patebic indigni-tas>n nulUs honoribasiticlaFefcant. L. 3.P.4. 57. Malti proclamantur feHces j, at repcncinas cafus oftendit, ftabili gradu nonftetifle, quiceeidcrunt. L. I. aS. Frufträ funtremedia acriora,du gravis aflPcftuu tumultus ia diver-fa diftrahit animum.L. i.p. 29. Cum DeusomniapoflJt J malum autem facerenon poiEc, ratio mali , mera eft carentia boni. L-j.p. 12 JO. Animus arger, fi operam raedi-cantisexfpeftat,oportet, ut vul» Busdetegatfuuro. L. JULIUS. j.^O EatCE func Respublicas, dam eas XJ vel ftudiofi fapientiae regunt, vel Gerte Reäores earüi (apientiat ftudent. L. i,p.4, Mcqs cxloprius afTueta, fiterre-L 2 nis 2S4 nisimplicaturcutis, quad catenis , deprimicur in terrain. L. i. m. 2. 9. Natura pauciscontenta : fi fuper-fluisurges, autinjucundum, quod infuderis, aut noxiurn erit. L.2.p. j". 4. Sipoteftas in impios cadac, (lra> gesefficiet, quasneciEtneum in. cendium , aut aliquod diluvivm e* dere folet. L. 2. p. 6. 5. Sicuigemarumfulgoroculos per-ftringic, cogitet, geAarum cffe lu-cem , non faanri. L. p. 5. 6. Perturbationumcaiigo confundlc intuitum veritatis. L. i.p.6. 7. Qui foedis imundisquclibidinibus imergitur, fordidas /uis voluptate detinetur.L. 4. p. 3. S. Conoposfuperni luminis, incaelu fe tollit animus : ubi fceptra, Re-gum Dominus, tenet,orbisque ha-benastemperat. L. 4.m. 1. 9. Rebus omnibus euoQ natura impe-tum impreffit, quo in bonum fibi conveniens indefinenter feruntur. L. m. 2. 10. Antiquaresed, apud improbos mores Julius. arr mores fapiencianiiIacefli.L.i.p. 5. 11. Philofophiamoreshominum,& vitaetotius racionem, ad coeleftis ordinis exemplar informac.L.i.p.4 12. Ea humanarutn mentiuno natura eft: uc, fi primam de fua beadtu-dine vericatem reliquerint, in graves ac naulciplices induantur erro-res.L. I.p.6. 23. Beatum eft regimen« ubifubdita membra, quaficonter^perata ca-pici, ad regeatis nucum fe fe con-vercunt.L. 3. p. 12. 14. Nihil eft, quodquJs inalium fa-cere poffit, & ipfe nonpoiSc abs-lie fuftinere. L. 2, p. 6. 15. Fortuna blandiens felicitatis fpe-cie femper eft mendax; adverfa, dum inftabilem fe mutacione ipsi demonftratt femper eft verax. L. 2. p'8. x6. Exiftimatlo bona omnium prima deferitinfelices: necrerum merita ; fed fortunac fpeftatur eventus. L. r. p. 4. 17. Non nifi dimotis fallacium afFe-L 5 £tio- if^ Juliut. čtionum tenebris, fplendor veri-tatls in animo refulget. L. i. p.6. l8. Cruciatus, quos Tyrannt pro materia habenc crudelitatis, vir fortis & fapiens facit materiä vic-tutis. L.i.p. ditorcm agnofcit, hoc principio cognico, rerutn omnium finem noa ignorabic. L. 2. p. 7. 7. tortunacum iis,quos cludcreparat, blandifUmam inic familiarica> tg; mox infperato relinquens, gra-villimo dolore confund t. L. a.p.r. 8. Quem Philofophia fuoquafilaäc enutric, in virilis animi robur e« ducic. L. i.p. 2. Tanta malorum imbeclllitas eft; uteciamin rcrum fuma deficiant, vera ninnirum felicitate, a cundis unice defiderata. L. 4. p. %. 10. Frufträiabores, fiftetevolventis fortunx rotam, qua fuperbos eti-am Reges proterit. L.a. ro. i. 11. Cum inReäoreraundifumapo-tencia, parbonitas ßt, regit omnia fortiter, (uaviterq; difponic. L.j.p. II. 12. Improbi libido continuö verfac avidis corda venenis. L. 4. m. 2. jj. Miferum regimen eft, ubi membra äcapite, fubditi aReäoredi-fcocdanc. L.^.p. 12. L 5 14. Po- 14, Potenciam bonorum adeptio bo^ ni demonftrat, quod eos effidt bonos , & beatos: quo omnium Fe. ftinac incencio. L. 4> p. 3. if. Fortuna profpera a vero bono devios blandidis abduciC; adver-fa velut unco retrahit ad verü bo-num. L.p.8. 16. Circea pocula cxcernam folüta hominum fpcciein in beftias mutäffe feruntur : pejus vicia nocent, dumanimosinbelluarum indolem transmutant. L. 4. m» 3. 17. Quid vilius,quam relidaconfcie-tiae virtutisque praeftantiä, de alie-nis prsmia fermunculis captare. L. a. p. 7. 18. Unus Rex, unusmundi dominus: cujus agi fr^nis, 6c obtemperare juftitiae, (umalibertas. L. i.p. f. ip. Quaecunq; miramur in bonis corporis, fciraus, triduanae febris i-gniculopoflediffolvi. L. j. p.8. 20. Manifefla malorum imbecillitas eft: quöd verumbonum, quo ipfi boni & beati fierenc« a^equi non r pof« j4iigaßus. S,6l poffint; fedfalfis ladentnr bonis. L. 4. p. 2. ft I. Sivoluptas corporis faceretbea-tum , pecudes beaciflimae forent, quaru ocnnis, fine anxietace & p<£-nicudine^ feftinac intencio,ad lacu> nam corporis cxplendanj. L. 3.P.7. iz. Pejora nec hoftis imprecetarr quam uc opes & honores ambias, & cumfalfa gravi mole paraveris, tum vera cognofcas bona.L.g.m.S. aj. Punčlum eft terra csclocompara-ta: & hie conclufi de proferenda nominis famacogicatnus ? L.a.p.7i 24. Quirelidiavirtute vitiafečlatur, iibonorum rnfcitia laborant) quid enervatius ignorantis czcitate^L. 4. p. 2. af, llnum& (Implex bon um efl: bea-titudo, quod pravitas hunaana ma-1Ž difpertit, & cum particulae in-hiat, nihil acquirit. L. p. 9. ftfi. Nihil verius , ratione firmius i Deoque dignius eft: quam ipfum effe veram hominis beatitudinero, noftrumqifuinum bonum.L.g.p.io L 6 A7, Dum 27. Dum Veritas anitno loquitur, ftul-ticiatn pudeat fui, magna, fed falfa latrancem. L.3.p. 12. a8. Omnis intencio voluntatis, etS - fcierit, eoram certus eft eventus. L. r.p,3. la. Si nequitia miferos facit, mlfe-rior fit nscelTe eft diucurnior ne-quam.L.4.p. 4. 13. Qui Deum mundi Re£l:orem a-gnofcit, bonos femper potentes, naaios, fi rite infpiciat, abjedlos vi-debit, ac imbecilles. L. 4. p. i. 14. R.es aiiae propriis contents func ornamentis; nos m^te confimiies Deo,a rebus infirais excellentis naturae ornamenta captamus.L.2.p.f 15. Fruftra bonis prxmia, maiis fup-piicia proponerentur, fi nullus ea mereretur liber ac volutarius motu« animorum. L.f.p.3. 16, Oai?ler. 159 16. Ineftdignitaspropriavirtuti,qua femp€r in eos, quibus fuerit ad-junäa, transfundit. L. 3. p. 4. 17. Quis quis irae inceraperans fre-mic, leonis indolenii nonhotniais habet. L. 4. p. 2. iS. Si miferutn eft voluifle prava,po-tuiffemiferius eft: quo fine voluntatis tniferx Ianguereceff«£tus.L. 4. p. 4. ip, Malorutn magnas fpes, & exccl-{x faclnorum machinx, repentino fatpius, & infperato fine deftruun-tur. L.4,p.4. AO. Grande delirium! quod nulla fit hutnanis confiiiis, adionibusque libertas : quafi mens divina, fine falfitatiserrore cunäa profpicižs, eas ad unum alligaret evencum. L. f.p. J. af. iEquiflimum eft, puniri irapro-bos, & remunerariprobos: quod iniquinimu eiTet: fi ad alcerutrutn eosnon propria mitteret voluntas^ fed futuri cogeret cerC« Deceilicas« L.5.p. J. a*. Vc- 21. Vera Felicitas fitnplex & indivi-fum eft bonum: quod feparac error humanus,öc avero acqucperfe£to, ad faifum itnperfedutnque cradu< cic. L. 3.P.9. 23. Feliciores funt impii luentes fup-plicia, quam fl eos nulla jufticiae pxna coSrceret. L. 4. p. 4. 24. Sinihilarbitrloderaus humano, cum ex Providentia rerum omnis ordo ducatur, vitiaquoque ad bonorum omnium refecuDCur autho« rem. L. f. p. j. 2f. Invocandus ad omnia, bonorum omnium Pater: quo prsetenwiffo, nullum lice fundaturexordium.L. 3. P-9' 26. Miferi mortales, nl(l ad popula« res auras, inanesque rumores re« ää facere nefcimus. L a. p. 7. 37. Habent impH,dum puniuntur,boni aliquid annexum jipfamrciltcet poenacn, quz racione juftitix bona eft. L.4. p. 4. a8. Quas fallax ligatiraprobis cate-nis, terreaas hebetac libido men- tes: Oäehet, TJ I tcs: ne verum valeant bonuno tue-rl. L. j.m. lo. ag. Miferandi pocius impii funt,quam odio habendi. L. 4< m.4. go. Ulcus aninii> quod fapienti medico non detegis, fanari non cupis. L. I. p. 4. J I. Si etiam caduca non forent dona fortunae, nihU in h-is verc noftrum foret, aut quod non vilefceretpe-nlcius infpeäum. L. 2. p. f. NOVEMBER. i.QI pratvifaa Deo omnia necefla-rio fiunt, aufertur omne Deu inter & homines comercium, fpe-randi fcilicet ac deprecandi. L. 4. p. 5. fi. Cum peflTmlsquoq;,dignitatibus fungi,concingat, natura fuä neque-unt effe bona,quae Te peffimis in-hacrere patiantur. L. 2. p. 6. 3. Jufts humilitatis pretio, in xfti-irabilem vicem divins gratiae pro-meremur. L. f.p. 3. 4. Omnia 6unt in mundo > tanquam in ay» November. in regno fcientis omnia j potentls. omnia, & bonatantummodo vo-lentis DeK L. 4. p. i, f. Coiioijuia hominura cum Deo, huic inacce^Ta: laci prius quoque, quam impecrent, ipfa fuppiicandi racione conjungunc, L. j-, p. 3:. Menshominti cacis obrura mcm» bris, nequic opprefliluminls igne» rerum occukos nofcere nexus. L. f. m. J. 7. Mortaliumplurlmi oculos tcncb-ris aiTuecos , ad fucenti perfpicux verltati&atcollere non poffunc.L. 4. p. 4. 8. FortunaeBonabonitatls nadvse nil liabent: cum nec bonis femperad-hsreaot, vel certž non elEciant bonos. L. 2. p. 6. Humana ratiocinatio ad divinx praefcientias fioipliciffimam Jucem absque caligineadmoveri non po-teft. L. f. p. 4» 10. Infelicioresfuntilll, qui fadunt, quäm qui patiuntur Jnjuriam. L, II. Gau- November. 17 j II. Gaudent homines, res aliter fe habentes, falfis compellare noml-nibus 5 quae faetle rerum ipfarum redarguuntur efFeftu.L. 2. p. 6. la. Sicucfcientia, aut vifio praefen-tium) nihil his, quae fiunt, ita prae» fcientia futurorutn, nihil his, quae futura Tunc, neceffitacisirrporcac. L. 5. p. 4. J Figura hominis ad cxlam erečla, quemlibetmonet, ucanimumcon-(lanter elevec in caelum.L. 5. 14. Qui contra hominum fcelerato-rum infulcum fecurus degere cu-pic, inarcera fapieneix fefe reci. pere debet.L»r. p. 3. J5. .®gro& corpore non odio,fedrai« feratione dignos judicamus: quid ni etiara maios? quorum animos omnilanguore atrocior urget im» probicas. L.4.P. 4» j6. Dilige jure bonos , & mifercfee maHsjfi dignam omnibus vicem cu-pias referre.L. 4.ro»4.. 17. Qui fegnis ac ftupidus torpct, ai fioum vivic j, levis autem & incon- ftans 274 November^ ftans nihil k levkace avium. diiFert. L. 4.p. 2. 18. Neceffe non efl;,cont!ngere,qua: providentur; fed neccfTe eft, qua futura func,p»ovideri. L. f.p. j. ip. Improbi infeliciffimi effent i^udl-candi , R nan eorum maluiam fal-tem mors extrema finiret. L.4.P.4. ao. Siliberum arbitrium neges, nulla funt vitia, nullae vircuces ; fed omnium meritorum potius mixta, atque indiTcreta confufio. L.f.p.:?. ai. Dum improbi non rerum Ording, fed fuos incuentur afFečius, vclli-ce