NrlMulen- iinll He^Ztenlmrh s Her?KKt«»K Kraul. Heraiisgegeben Irun^ Schumi. l. Ban d. 777 — 1200. LüMch l88Z/3. Druck der »Nuroäuu 'biskaruu". — Verlag des Herausgebers. RrlMillen- M Hegestenlmch s! des HerzsztNws KraiN. I. Ban d. 777 — 1200. -Lsiöach 1882/3. Druck der „RÄrockuu liskarua". — Verlag des Herausgebers. K. Hernusgegeben von Iran? Schumi. DD 1. Kremsmunster. 777, . . . Kremsmunster. Urkunde gedruckt im Schumi’s Archiv fiir Heimatkunde I., 2—6, Nr. 1. 2. Aguileia — Salzburg. 811, 14. Juni, Aachen. Urkunde gedruckt im Schumfs Archiv f H. L, 58, Nr. 23. 3. Ludwig II. Sohn des Kaisers Ludwig. 817, 5. Juli, Aachen. Kaiser Liidtcig der Fromme telit das Reich unter seine Sohne Lothar, Pippin und Ludwig. Ludwig erhdlt Baiern, das Land der Karntner, Bohmen, Avaren und der Slaven im Osten Baierns und ausserdem filr seinen Bedarf die beiden koniglichen Villen Lauterliofen und Ingelstadt im Nordgau. In nomine domini dei et saluatoris nostri Jesu Christi. Ludouicus, diuina ordinante prouidentia imperator augustus. Cum nos in Dei nomine anno incarnationis domini octingentessimo septimo decimo, indictione decima annoipie imperii nostri quarto, mense Julio. Aquisgrani palatio nostro more solito sacruin conuentum et generalitatem populi nostri propter ecelesiasticas, vel totius imperii nostri utilitates pertractandas, congregassemus, et in his studeremus, subito diuina inspiratione actum est ut nos fideles nostri commonerent, quatenus manente nostra incolo- mitate, et pace undique a Deo concessa, de statu totius regni et de filiorum nostrorum causa, more parentum nostrorum tractaremus. Sed quamuis haec admonitio deuote ac fideliter fieret, nequaquam nobis, nec his qui sanum sapiunt, visum fuit, ut amore filiorum aut gratia, unitas imperii a Deo nobis conseruati diuisione humana scin- deretur, ne torte hac occasione scandalum in sancta ecclesia oriretur, et offensam ilius, in cuius potestate omniura iura regnorum consistunt incurreremus. Idcirco necessarium duximus, ut ieiuniis et orationibus et elemosinarum largitionibus, apud illum obtineremus, quod nostra 1 — 2 — infirmitas non praesumeret. Quibus rite per triduum celebratis, mitu omnipotentis Dei, ut credimus, actum est, ut et nostra et totius populi nostri in dilecti primogeniti nostri Hlutharii electione vota concurrerent. Itaque taliter diuina dispensatione manifestatum, pla- cuit et nobis et omni populo nostro, more solemni imperiali diade- mate coronatum, nobis et consortem et successorem imperii, si do¬ min us ita voluerit, communi voto constitui. Ceteros vero fratres eius, Pippinum videlicet et Hludouicum, aequiuocum nostrorum, communi consilio placuit regiis insigniri nominibus, et loca inferius denominata constituere, in quibus post decessum nostrum, sub seniore fratre, re¬ gali potestate potiantur iuxta inferius adnotata capitula, quibus quam inter eos constituimus, conditio continetur. Quae capitula propter uti- litatem imperii, et perpetuam inter eos pacem conseruandam, et totius ecclesiae tutamen, cum omnibus fidelibus nostris considerare placuit, et considerata conscribere, et conscripta propriis manibus firmare, ut Deo opem ferente, sicut ab omnibus communi voto actum est, ita communi deuotione a cunctis inuiolabiliter conseruentur ad illorum et totius populi Christiani perpetuam pacem; salua in om¬ nibus nostra imperiali potestate super filios et populum nostrum, cum omni subiectione quae patri a filiis, et imperator! ac regi a suis populiš exhibetur. (Das Uebrige, andere Teile des Reiches betreffende, hier ausgelassen.) Capitulum II. Item Hludouieus volumus ut habeat Baioariam et Carentanos, et Beheimos et Auaros, atque Sclauos qui ab orientali parte Baio- ariae sunt, et insuper duas villas dominicales ad suum seruitium in pago Nortgaoe, Luttraof, et Ingoldesstat. Rertz, Monumeuta Germaniae historica. Legum, Tomus I., p. 198 ; Mansi, Collec.tio Concil. T. X. p. 118. 4. Aquileia — Salzburg. 819. 27. December, Aachen. Kaiser Ludvig (der Fromme') bestiiti- get dem Erzbischofe Arno von Salzburg die Fmtscheidung seines Vaters betreffs der Grenzen der Sprengel des Erzbistums Salzburg und des Patriarchates Aguileia, mit Wiederholung derselben Abgrenzung wie im Jahre 811. In nomine domini dei et saluatoris nostri Jesu Christi. Lodo- ivicus diuina ordinante prouidentia imperator augustus. Cum iustis — A — peticionibus sacerdotum ac seruorum dei quas nostris auribus in - sinuauerunt, libenter annuimus et eis cum dei auxilio ad eftectum per- uenire fecerimus, non solum regiam et imperialen! consuetudinem exercemus, uerum eciam hoc nobis procul dubio tam ad statum ter- reni regni corroborandum quam ad eterne uite beatitudinem cape- scendam profuturum esse confidimus. Idcirco notum fieri uolumus fide- libus sancte ecclesie et nostris, presentibus videlicet et futuris quia uir venerabilis Arno Juuauensis ecclesie archiepiscopus per Adalram mum eiusdem ecclesie archidiaconum misit nobis quandam auctori- tatem domni et genitoris nostri Karoli piissimi imperatoris in qua continebatur insertum qualiter reuerendissimus uir Vrsus sancte Aqui- legiensis ecclesie patriarcha et ipse Arno in eius sacratissimam uen- ientes presenciam, non minimam inter se contencionem habuissent de Karantana prouincia quod ad utriusque illorum dyocesim pertinere debuisset, asserens Vrsus patriarcha antiquam se habere auctoritatem tempore Romanorum factam antequam a Longobardos J ) fuisset inuasa Ytalia, per synodalia gesta que tune temporis ab antecessoribus suis, Aquilegiensis videlicet ecclesie reetoribus agebantur, per que ciuitates prediete Karantane prouincie ad Aquilegiam esse subiectas. Arno uero archiepiscopus asserebat se auctoritatem habere pontifieum Ro¬ mane ecclesie, Zacharie, Stephani atque Pauli, quorum preceptis et confinnacionibus predicta prouincia tempore antecessorum suorum ad Juuauensis ecclesie dyocesim fuisset adiuncta, et qualiter idem dominus et genitor noster audita atque discussa eorum altercatione ad unam eos caritatem atque concordiam reuocauit, et ut in futurum tam ipsis 2 ) quam et succesoribus 3 ) eorum onmis controuersia atque disceptacio penitus fuisset ablata, predictam prouinciam Karantanam ita inter se diuidere iussit, ut Drauus fluuius qui per mediam illam prouinciam currit, terminus ambarum dyoceseon esset, et a ripa au- strali ad Aquilegiensis ecclesie reetores, ab aquilonali uero ripa ad Juuauensis ecclesie presulem pars ipsius prouincie pertineret, eccle¬ sie uero que in utraque ripa fuissent constructe, ubicunque posse- siones suas šibi iuste collatas habere noscerentur, absque contradic- tione et contrarietate ambarum parcium haberent, quia sicut eidem domno imperatori compertum erat, 4 ) quedam ecclesie in una ripa fluminis predicti sunt constructe quaruin possessiones in altera eius- sic. — 2 ) Hdschr. „ipsi“ — 3 ) Hdschr. „uiri.“ — 4 ) Hdsc.hr. und Abdr. setzen hier nocli „quod.“ 1* — 4 — dem fluminis ripa sunt posite, et ita liane definicionem promulgauit precipiens atque iubens, ut inter 0 presentes uiros 2 ) venerabiles, Maxencium 3 4 ) videlicet qui tune in locum uiri venerabilis Vrši pa- triarche subrogatus erat, et Arnonem ‘) uirum venerabilem 5 ) Juua- uensis ecclesie archiepiscopum c ) de hac re in futurum nulla contro- nersia aut questio moueretur, sed contenti sint ex utraque parte se- cundum iudicium quod inter eos iuxta rectitudinis normam propter caritatem et pacem que inter tales uiros decebat, conseruandam iu- dicauit, quoniam iustior illi super huiuscemodi disceptacione senten- cia proferenda uisa non est, quam ut diuisio inter eos illius prouin- cie deberet fieri, quia ambo se auetoritatem liabere asserebant, quia ipse earundem auetoritatum ’) neutram falsam, neutram infirmam fa- cere iudicauit, quia una antiquitate, altera sanete Romane ecclesie sublimitate’ precellebat, sed ut auetoritati paterne 8 ) atque imperia 1 ’ nostram eciam iungeremus auetoritatem, precibus quibus ualuit, ob- secrauit. Nos itaque relegentes eandem auetoritatem ad eius depre- cacionem hanc nostram fieri iussimus promulgacionem, ut quemad- modum domnus et genitor noster inter utrasque dyoceses constitv ! t atque confirmauit, ita nostris futurisque temporibus ratum et inuio- labile consistat. Et ut hec auetoritas nostra esse credatur et per futiira tempora melius conseruetur, de anulo nostro subter iussimi s sigillari. Signum domni (M.) Lodeivici serenissimi imperatoris. Durandus diaconus ad uicem Fridugisi recognoui et subseripsi. Data VI. kal. Januarias, anno Christo propicio VI. imperii domni Lodetvici piissimi augusti, indictione XIII. Actum Aquisgrani palacio regio in dei nomine amen. Salzb. Kammerb. I. 36’ (14. Jahrhdt.), im k. k. geh. II.- H.-' und Staats- archiv zn Wien. — (Kleymaiern): Juvavia, Anh. 76, Nr. 22. — Zaim Urkb. f. Steiermark. I. 7—9, Nr. 5. 5. Gurk, Stift. 89.5, 29. Sept. Oetting. Urkunde gedruckt im S eh umi’s Arcbiv f. H. L, 74, Nr. 31. ’) Hdschr. „successores.“ — I) Hdschr. ,,tam.“ — 8 ) Hdschr.„Maxenc,is.‘ - — 4 ) 5 ) Hdschr. „Amo uir venerabils.“—«) Hdschr. „archiepiscopus.“ — ’) Hdschr. auetoritatem. — 8 ) Hdschr. „auctoritate paterna." — 5 — 6. Istrien — Venedig. 933, 12. Marž, Rivoalto in Venedig. Markgraf TVinther von Istrien schliesst unter Vermittlung des Patriarchen von Grado Marinus Frie- den mit dem Dogen*) Peter von Venedig ivegen der von Seite der Istrianern den Venedigern zugefugten Unbilden. In nomine domini nostri Yhesu Christi. Regnante domino nostro Ugone serenissimo rege anno septimo, Lothario vero filio eius in Dei nomine regnante anno secundo, die duodecima mensis martii, indictione sexta, actum Rivoalto. Cum nos Uuintherius, et homines nostri invasi- mus res proprietatum de patriarchatu vestro Gradensi s. Hermachorae, quas in finibns Polanae et Istriae habet, et similiter res palatii ve- stri Venetiarum et de episcopatu Venetiarum quas ipse palatiis et sni episcopati in Polla et in omnibus finibns Istriae habet, et debita, quae Istrienses ad Veneticos solvere debebant, detinebamus, ut justi- tias minime invenire poterant Venetiei, et suprapositas eis per civi- tates imponebamus, etiam naves eorum comprehendimus, et depre- davimus, et homicidia in Veneticos fecimus: unde maxima lis inter nos et Vinitos .accrcvit propter hoc malum quod in Veneticos exer- cuimns, d. Petrus gloriosus dux Veneticorum praecepit, ut nullus Veneticus Istriam pergeret, nec Istrienses Venetias advenirent: hoc videntes nos Uuintherius marchio missos direximus ad d. Marimim patriarcham, ut pro Dei omnipotentis amore intermitteret se ad Petrum eminentissimum ducem, ut pacem cum nobis et cum nostro populo faceret, et negotia Venetiei cum Istriensibus exerccnt, sicut soliti fuerunt facere. Tune predictus d. Marinus egregius patriarcha exiit a sna civitate Gradensi, venitque ad suum seniorem d. Petrum emi¬ nentissimum ducem, et admonuit eum, ut pro Christi amore pacem faceret, et malum pro malo non redderet, sed quod contra legem faetum fuerit ac haberet, secundum seriem pacti emendaret. Ad haec monita mente d. Petri piissimi et gloriosissimi ducis compuncta con- doluit. Unde ipse denique d. Petrus dux admonitus divina, et apo- stolica precepta in devotione a promissione Istriensium esse devota, per hanc cartam inisericordia motus et per sanctas Dei ecclesias et pauperibus Christi ad pacem et concordiam sua mente reduxit, et *) Doge = dux. — G — omne malum quod contra suos Istrienses degerunt, pro divino amore reliquit. Ideo ego Uuintherius marchio una cum Joanne episcopo urbis Pollanae, et cum caeteris Istriensibus episcopis, et cum omni populo Istriensi prona inente et spontanea voluntate promittentes promittimus, ut amodo et deinceps in nullas proprietates de vestro patriarchatu Gradensi Sti. Hermachorae, nec ad illas de vestro pa- latio, nec ad annexas res sanctarum ecclesiarum Dei, quapropter in vestro episcopatu Venet, pertinet, in totis fipibus Pollanae, et Istriae, quas ille, et Venetici ubicumque habere, et possidere visae sunt in flnibus Istriae, nullo unquam tempore nos in eas intromittere, nec in aliquo occupare debeamus, sed semper in suo statu, et in vestra dominatione manere debeant, ita ut non per nos, neque per submis- sam personam ab aliquo mali patiantur, sed semper ab omnibus no¬ stris, qui sub nostra potestate degunt, defensae ipse proprietates, et homines vestri maneant: et vestra dominatio per vestros fideles in ipsos colonos discurrat. simili modo promittimus, quod omne debituin, quod Istrienses Veneticis solvere debent annuatim justitias facere debeamus; Itemque promittimus de omnes superpositas., quae factae fuerunt, ut in aeternum non minorentur sed secundum antiquam consuetudinem pro unaquaque civitate ripatica, et telonea solvant, ita ut amplius eis non imponantur; itemque promittimus, ut nullo unquam tempore cum nostrae naves super vestris in contrarium ire non debeamus, ne vestri Venetici mala patiantur, sed omni tem¬ pore in pace et charitate ab invicem vobiscuni manere debeamus ut oranem legem et justitiam vestris Veneticis observare promittimus. Super haec autem pollieemur, ut si jussio regis venerit, ut contra Veneticos aliquid mali agatur, primitus cum nos potuerimus scire, eos facieraus, ut illaesi ad suam patriam revertantur, haec inviolabiliter observare promittimus, nos cum nostris successoribus, ac haeredibus, ac prohaeredibus. Quod si quocunque tempore per vim res proprie- tatum de vestro patriarchatu Gradensi s. Hermachorae, ant de pa- latio vestro, aut sanctarum vestrarum ecclesiarum, aut de vestris fidelibus invadere praesumpseriinus, incurramus in iram omnipotentis Dei, et sanctorum ejus, quorum res invadere praesumpseriinus, et insuper componere promittimus cum nostris haeredibus vobis, et in palatio vestro auro fulvo lib. C. medietatem cui forcia facta fuei it, et medietatem palatio regis Italico regno praesidenti. Et haec promis- sionis carta maneat in sua firmitate. Hanc vero cartam repromis- — 7 — sionis tradidimus scrib^Adam Georgio diacono, et notario de civitate Justinopolis. Acta vero Rivoalto. Signum manus d. Uuintheris marchionis, qui hoc fieri rogavit. Ego loannus episcopus Pollanae ecclesiae manu mea scripsi. Ego Firminus episcopus manu mea scripsi. Signum manus Rocioni de civitate Polla ad omnia consentientis. Sig. manus Martoni filii Constantini consentientis. Ego Andebertus locopositus de civitate Justinopolis consentient. Signum Leonis filii Passivo consentientis. Signum Dominici locopositi do Trieste consentientis. Signum Joannis filii Olivi de Trieste. Signum manus Andaradi Scavini filii Dominici Pepolo de Trieste. Signum manus Dominici filii Olivae de castro Mugula consent. Signum manus Juliani de Mugula consentientis. Signum manus Venerii de Augusto de castro Piriano consent. Signum manus Felicis filii Ravenae de Piriano consentientis. Signum manus Dominici Scavini de Anastasia consentientis. Signum manus Maurocini de Justino, censentientis. Signum manus Andreadi fratris d. Jo. episcopi consentientis. Signum manus Jo. de Justino, consentientis. Signum manus Lamberti, cui cognomentum Populino, consent. Ego Gregorius diaconus, et notarius de civitate Justinopoli ex jussione Uuintherii marchionis liane repromissionis cartam scripsi, complevi, atque firma vi. De civitate Pole juret Roncius, Martinus, Leo filius Passivo, et Jo. Basiliacus: de Parentio Leo de Vvalte ramo, Dominicus de Jurentino, Odelricus, Theodorus tribunus. De Civitate nova Leonianus, et Jo. cognatus Formino episcopus. De Pirano Felix Scavinus, Andreas Jussulago, Christus Ansaldus. De civitate Capras Andibertus locopositus, Andreas Aquabrolus, Dominicus de Anastasia, Petrus de Zanane. De Mugula Venerius Bozolinus, de Oliva, Antius. De Tergeste Dominicus locopositus filius Senadri, Andreas filius Dominici Pepoli, Jo. de Oliuo, Resicherius. Codex Classis X — CLXXXI a carte 50. Bibliot. Marciana in Venedig (aus dem Bernhard Trevisaner Codex); Ughelli Italia sacra V. 229—231. — 8 — 7. Venedig — Grado 960, 14. Juni, Rivoalto in Venedig. Der Doge von Venedig, Peter Candiano. und Bonus, Patriarch von Grado, im Vereinmit mehrerm Bischofen und Angesehenen bescUiessen und, verkilndigen das Verbot des Sclavenhandels im Umkreis ihrer Lunder und treffen auch noch andere auf den Verkehr zuischen Deutschland,, Italien und Griechenland diesbezugliche Vereinbarungen. In nomine Domini etc. Imperante d. Romano gloriosissimo im- peratore, anno autem imperii ejus anno, *) quartodecimo mense junio, indictione tertia, Rivoalto in curte Palatii. Gum precedentibus tem- poribus in bac nostra provincia mancipiorum captivitas fieret, et no- stris ob boe peccatum multe tribulationes fierent et nobis convenerunt, dominus Ursus Bonus dux una cum Joanne filio suo hanc malitiam diluerunt, et statuerunt ita ut nullus ex nobis mancipia venderet, sed ita gravis mali,gnus et invidus hostis .... constitutio corrupta et transgressa est. Tune quadam die residente nobis quidem Petro, Deo auxiliante Venetie duce, et d. Petro duce Candiano, una cum d. Bono egregioque patriareba, et cum venerabilibus episcopis et prima- tibus nostris in puhlico placito, definivimus, atque statuivimus hanc optimam constitutionem, que a predictis nostris antecessoribus faeta est numquam aliquando corrumpatur, supradictus Bonus divino mu- nere patriarcha cum ceteris episcopis hoc in conventum nostrum sanete Gradensis ecclesie per sacrorum canonum auetoritate repe- rimus, ut a quocumque homine, aut in capfvitatem duxerit, ipse in captivitatem ire disponatur, unde pariter omnes statuentes statuimus, et firmiter confirmamus, ut nullus major, aut minor mancipia ad venundandum emere debeant, nec aliquis pretium ad suos emptores dare debeant propter mancipia comparanda, aut venundanda, quia gravissimum malum et sanctimoniis, quia Deus omnipotens miseri- cordia plenus est. et si emendaverimus dimittet nobis peccata nostra. Ttemque promittimus, ut quicumque in manibus nostris nauclerium fuerit, nullo tenere debeat in navi suo levare mancipia, neque de Venetia, neque de Istria, neque de Dalmatia, neque de nullis aliis locis per nullum ingenium, nec etiam aliquis homo negotiare, vel Ju- deum in navi sua levare debeat; itemque statuentes statuimus, ut nullus Veneticus pecuniam suam ad quemlibet grecum hominem dare ‘) sic. — 9 — debeat, unde mancipia emat, et nullus Veneticus audeat ultra Pollam mancipia transportare, neque in terra Grecorum, neque nullis locis ea donare, excepto si acciderit, ut de sua captivitate se redimere debeat, aut pro tali causa unde guadagnum accrescat in patria, aut pro causa Palatii. Similiter autem statuentes statuimus, ut nullus Ve¬ neticus ad quemlibet Grecum hominem, vel de nostra (?) Beneventi, aut de aliis locis pretium tollere presumant propter mancipia, inde illuc portanda. Aliter autem hoc malum etiam inusitate vitium in nostra excrevit patria, quia nostri homines accipiebant epistolas ab hominibus in regno Italico et de Bajovaria similiter, et de Saxonia et de aliis partibus, et eas ad Constantinopolim ad Imperatorem de- ferebant, unde magna vituperatio erat in nobis, et in nostra patria, et disonorem in notras cartulas, quas ad Imperatorem pro salvatione nostre patrie consueveramus transmittere et ad magnam utilitatem erant recepte, et pro nibilo eas habebant. Nune autem omnes pa- riter hoc malum emendare decrevimus, et statuentes statuimus, ut nullus Veneticus epistola de Longobardia, neque de Bajovaria, neque de Saxonia, neque de nullis aliis locis jam ultra Constantinopolim portare presumat, non ad Imperatorem, nec ad ullum alium grecum hominem, nisi tantum illas que consuetudo est de nostro Palatio. Si quis autem hanc nostram constitutionem corrumpere voluerit, aut in talibus supradictis faetis se implicare presumpserit, supra quem culpa declarata fuerit, componat in Palatio nostro auri obrici libras quinque et qui non habuerit que componat amittat vitam, aut membra, et omnia sua in puhlico redigantur. Et insuper nos Bonus patriarcha cum nostris confratribus, et episcopis ita statuimus quia homo ille qui hoc fecerit, aut consensum faciendo prebuerit, excepta Palatii causa, erit anathematizatus, et alienus a corpore et sanguine Domini, et ab ingressu ecclesie separatus, nec non et cum impiissimo Juda traditore Domini nostri Jesu Christi eternum incendium concrematur, et suam numquam sit meritus adimplere voluntatem. Ego Petrus dux manu mea seripsi. — Ego Bonus immeritus sanete Gradensis ecclesie patriarcha. — Ego Petrus indignus episcopus S. Obvolensis ecclesie. Ego Joannes Torcellensis ecclesie episcopus. Ego Ursus Bragadino. — Ego Stephanus Candiano. — Ego Joannes Gradonicus. — Signum ma- nus Natalini Sgandarii. — Ego Joannes Maurenus. — Ego Aurius. — Ego Petrus Bragadinus. — Signum manus Chrisantis Mauroceni. — Ego Ursus. — Ego Stephanus Caloprino. — Ego Petrus Gradi epis¬ copus. —* Ego Laurentinus Calpinus. — Signum manus Stephani filii — 10 — boni Petri Candiani ducis. — Signum mantis Jo. Scutarii. — Sig- num manus Leonis Petrilongi. — Ego Dominicus Petrolongus. — Ego Petrus Badovarius. — Ego Petrus Contarenus. — Ego Joannes Contarenus. - — Ego Dominicus Bragadinus. — Ego Dominicus Cal- pinomo. — Ego Laurentius. — Ego Joannes Albani. —'Ego Mar- tinus Theodorus. — Ego Petrus Urseolus. — Ego Joannes Fabia¬ nu«. — Ego Petrus Memo. — Ego Albinus. — Ego Vitalis Can- dianus. — Signum manus Dominici Fabiani. — Signum manus Mar¬ tini Rampadelli, et loannis de Dulcio, Leonis Bonaldi, Dominici Menlisse, Leonis de Suragallo, et Lesgudarii, et Joanni Longo, Dori- dico Petri Gnassoni, Joannis Calbi, Fusehari Bonaldo, Dominici Te- renduli, et Marini Cosparii, Vitalis Capelli, Petri Pigianici, Joannis Bastoni, Bono Bausdato, Georgio de Surogello, Joanriacini Heliaclii, Joannis de Molino, Joannis de Dulio, Dominici Tarolessi, Leonis Gau- darij, Joannis Antolini, Petri Bastoni, qui hoc fieri rogaverunt. Ego Dominicus Gasiolus. Ego Dominicus Gradonicus. Ego Dominicus Za- pulo. Ego Marinus Barbariču«. Ego Stepbanus Zapolo. Ego Domi- nicus presbiter, et cancellarius ex jussione domini Petri ducis seni- oris nostri complevi, et roboravi. Aus dem Trevisaner-Codex in der Bibliot. Marciana zu Venedig; liomanin Storia documentata di Venezia I, 370 (Venedig 1853.) 8. Freising. 973, 9 30. Juni, Tribur. Kaiser Otto II. sčhenkt dem Bistutn Freising Giiter in Krain am Backe, ivelcher in der Sprache der Slaven (Slotie- nen) Sabniza (Žabnica) genannt mrd, von dessen Uršprung ari langs des Gebirgskamnes gegen Westen bis Selzach, tvie audi die Alpe Bošahga (Pečana), von dort liber die Zarz bis zum Berge Lubinek, diesen einge- sdilossen, und iveiter bis zum grossen Zaierfiuss, die beiden Ufern der Zaier bis zur Mundung der Safniz in die Zaier und die Safniz auf- iviirts bis zur Quelle, mit den zivischen der Zaier und Safniz gelegenen Ortschaften: Safniz, Lmca (Lade), Susane ’) und Selzach, gelegen im Ilerzogtum des Ilerzogs Heinrichs von Baiern-Karaten und in der Graf- schaft des Graf en Popo, ivelche „Carniola“, vulgo Creina — marcha genannt wird. C. In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Otto diuina fauente ‘) Wegen der Datirung vergl. die nachste Urkundc. — 2 ) Sucha = Sauchen. Sušane == die von Sucha wie Goričane, von Goriče = v Goričah wovon Gor- tschah etftstanden ist. — 11 — cleinentia imperator augustvs. Nouerit omnium industria fidelium nostrorum tam presentium quam futurorum, qualiter per interuen- tum dilecte matris nostre Adelheide et fidelis nostri uidelicet Hein- rici ducis quašdam partes nostre proprietatis sitas in ducatu prefati ducis et in comitatu Poponis comitis quod Carniola uocatur et quod uulgo Creina marcha appellatur. Est enim in ipso comitatu riuulus paruus qui uocabulo Sclauorum Sabniza nuncupatur, ab exitu ilius / ubi oritur, statini cacumina uel sumitates montium occidentalem par- tem uersus usque ad Zelsab, et boe ipsum territorium cum omnibus ad hoc pertinentibus, nec non et alpem Bosangam, deinde trans Zou- riza usque ad montein Lubnic ipsumque montem usque ad maiorem amnem qui Zoura uocatur, utramque ripam illius amnis deorsum usque ad ostium pretitulati riuuli Sabniza indeque sursum ad caput uel exitum ipsius riuuli quicquid inter ipsa confluentia habuisse ui- deamur, loca sic nominata Sabniza, Lonca, Susane, iterumque Cel- sah uel qualicumque uocabulo uocantur, boe totum in proprium cui- dam nostro fideli nobisque satis percaro episcopo Abraham uocitato donauimus cum omnibus rebus iure legitime(que) ad pretitulata loca aspicientibus, cum curtilibus et edificiis, mancipiis utriusque sexus, si inibi nostri iuris inueniuntur, agris cultis et incultis, pratis, paseuis, si.luis, aquis aquarumque decursibvs, molendinis, piscatio- nibus, uenationibus, uineis et uinetis, uiis et inuiis, exitibus et re- ditibus, quesitis et inquirendis, mobilibus et inmobilibus, hec omnia ut preseripsimus uolumus ut prefatus episcopus firmiter teneat sine obstaculo uel contradictione ulla. Insuper vero ubicunque in illa regione in foresto nostro siue in qualicunque loco paseua porčorum inuenta erunt, suis porcis inibi nutritis saginationem habeat. Et ut nullus comes uel dux seu ulla persona in aliquo se intromittat absque licentia uel iussione prefati episcopi Abrahe aut illius ho- minis cui episcopus hoc ad regendum commiserit. Et ut hec nostre donationis auetoritas firmior stabiliorque permaneat, iussimus quo- que hoc presens preceptum inde conscribi anulique nostri inpres- sione sigillari, per quod uolumus firmiterque iubemus quatenus pre¬ fatus episcopus liberum arbitrium habeat šibi tenendi, commutandi, tradendi uel quicquid šibi placuerit exinde faciendi, et ut uerius a posteris nostris in futurum credatur, manu nostra id ipsum subtus roborantes. Signura domni Ottonis (M.) inuictissiini imperatoris. Wil- ligisvs cancellarius uice Rodberti archicancellarii recognoui. Data 12 - II. kal. Jvlias anno dominice incarnationis DCCCC.LXXIIII, indictione II., anno domni Ottonis regni XIII., imperii Vil. Actum Dribure. Cod. 189, f. 19. kon. Reichsarchiv zu Miinchen; cbend. 238 f. 104’ und 191 f. 83’ und 106; Meichelbeck I./l, 180; Resch: Ann. Sabion. II. 533; Mon. boica XXXL./1, 220; Zahn, Codex Frisingensis L, 36 — 37, Nr. 37. 9. Freising. 973, 23. November, Heiligenstadt x ) K. Otto II. schenkt auf Fiirbitte seiner Gemalin Theophanu und der seines Neffen des Herzogs von Baiern-Kdmten dem Bischof Abraham und seiner Kirche von Freising einen Tell der kaiserlichen Gilter in dem Gebiete, welch.es im Vblksmunde (vulgari vocabulo) Chreina heisst u. z. in der Mark und Graf- schaft des Grafe n Pop o gelegenist: von den Quellen des Sabniza- baches (Safniz, Zabnica) nach Westen ilber die Berge bis Bocsana (Pe¬ čana 2 ) bis zu Quellen des Cotablabaches (Hotaveljšica), von da hinab zur Milndung in die Zoura (Zaier, Sora,) dann ilber diesen Fluss hiniiber auf den Kamm der daranliegenden Hbhen nach Ošteti bis zur Burg Bosisen, gn den Stresoubrod*) bis zur Krainerstrasse, diese aufivarts so dass alte bstlich derselben gelegenen Gebiete „Primet“ und „Szovrska Dubravua“ (Sorška - dobrava) liinzugehbren, und das zwi- schm Primet und Vuizilinesteti *) gelegene Gebiet geteilt werde — bis endlich zum Sabnizflusse zuruck. C. In nomine sanctae et indiuiduae trinitatis. Otto diuina fa- uente clementia imperator augustus. Nouerit igitur omnium fidelium nostroruin praesentium scilicet et futurorum industria, qaliter (!) nos dignis et admodum lionestis petitionibus dilectissimae coniugis nostrae Theophanu nec non čari nepotis nostri Baioarioruni ducis Heinrici suppliciter obsequendo rogati venerabili et totius religionis uiro Abrahae sanctae Frisingensis aecclesiae praesuli nostrae familia- ritati digne adiuncto quandam nostrae proprietatis pertem in re- ') Datum nach Stumpf: Reichskanzler II. 2, 56, Nr. 613. — 2 ) Vrgl. Dimitz Gesch. Krains I, 155, — 3 ) Stražovbrod? nach Schonleben Ladja a. d. Zaier un- weit Gortschach. — 4 ) Vuizilinesteti, moglich die slavische Bezeichnung von Eisen = železo bez. v Železniki verbundeij^nit dem deutschen Šteti Eisenstatte also vermutlich Eisnern. Die Vermutung ist um so gerechtfertigter, als die. Urbarbucher Freisings in dieser Gegend noch ilber Eisnern hinausliegende Ge¬ biete aufweisen. — 13 — gione vulgari vocabulo Chreine et in marcha et in comitatu Paponis comitis sitam, id est ubi riuvlus Sabniza originem producere incipit, deinde statim occidentem uersus cacumina montium siluasque interia- centes usque ad Bocsauam et sic ad fines earundem alpium, deinde ubi riuvlus Cotabla originem sumit, usque ad hunc locum ubi hostium in Zoura fluuium mittit, sicque trans Zouram usque ad summitatem ipsius montis Zourae adiacentis qui extenditur orientem uersus, et ita per eundem montem perque conualles usque ad castrum quod vulgo Bosisen uocatur et sic deorsum de ripa quantum extenditur unius iugeri longitudo usque ad uadum quem vulgo Stresoubrod uocant, ibique ultra eundem fluuium occidentem uersus usque in uiam quae uocatur uia Chreinariorum et sursum per eandem uiam quicquid campi in australi eiusdem uiae parte iacet, ita ut Primet territorium et siluvla quae Sžovrska Dubravua (dicitur), sub eadem comprehen- sione teneatur et spatium quod iacet inter Primet et Vuizilinesteti, per medium diuidatur et sic usque in praefatum riuvlum Sabniza, nostra imperiali donauimus potentia in proprium et perpetuum vsum concesssimus firmiterque cum terris cultis et incultis, pratis, pas- cuis, siluis, aedificiis, aquis aquarumue decursibus ipsoque iam dictu foresto, uenationibus, piscationibus, molendinis mobilibus et inmobi- libus, uiis et inuiis, exitibus et reditibus, quaesitis et inquirendis et cum omnibus iure legaliterque ad baec pertinentibus. Praecipimus etiam et nouiter constituimus eisdem in locis bannum nostrum a riuulo Sabniza uersus occidentem usque ad finem Bosanga et inde usque ad iam dictum riuvlum Chotabla, indeque usque in Zovra fluuium et quicquid intra haec eadem prefata undique secus comprebensum uidetur loca, et regio imperatorioque more iubemus eo tenore, ut siquis quarumlibet personarum in quibuslibet iam dictis siluularum uel forestorum locis cuiuslibet generis feras ca- nibus uel qualicumque modo compraehenderit, bannum huiusmodi culpa nostro debitum fisco (i)psi episcopo dubietate postposita, si hoc absque eius fecerit licentia, dominica aestimatione persoluat. Haec uero et caetera iam dieta tali consistant ratione, ut ipse iam dictus episcopus libero deinceps perfruatur arbitrio baec omnia te- nendi, dandi, uendendi commutandi seu quicquid inde uoluerit faci- endi. Et ut baec nostrae largitionis auetoritas firmior stabiliorque cunctis sanctae dei ecclesiae filiis perpetini credatur, liane cartam inseribi iussimus>anuloque nostro signatam mami propria subtus eam — 14 — firmauimus. Praecipimus etiam ut nullus comes uel iudex siue de- canus neque aliqua persona ius habeat se intromittendi absque li- centia episcopi aut eius cuicumque ipse commendauit. Signum domni Ottonis imperatoris (M.) augusti. Uuiligisus cancellarius uice Ruodberti archicappellani subscripsi. Data Vlili. kalendris Decembris anno incarnationis domini DCCCCLXXIIII., indictione II., anno regni domni Ottonis XIII., im- perii VIL, Actum Heiligenstat amen. ' Orig., Pgt, mit mehrfachen kleinen Liicken an den Bugce.ken; aufgedr. Sigel bis auf geringen Rest abgefallen, im kbn.Roichsarc.liiv zu Miinchen; ebend. Codd. 189, f. 22, 191 f. 85 und 238, f. 105; Meichelbeck I./l, 180; Monum. boica XXVin./2, 210; Zahn Cod. dipl. Friš. I, 38-39, Nr. 38. / 10. Freising. ,98.9, 1. Oktober, Frankfurt. Kaiser Otto III. bestatiget auf Fiirbitte seiner Mutter Theophanu und seines Neffen, Herzogs Heinrich von Kdrnten, dem Bistum Freising die Scherikung vom J. 973, 23. Nov. rvelche šein Vater Otto II. aus seinem kaiserlichen Besitze in der lie- gion, icelehe im Volksmunde (uulgari uocabuld) Chreine heisst und in der Mark deš Herzog Heinriehs umi in der Grafschaft des Graf en Waltilo gelegen ist, geschenkt hatte. In nomine sancte et indiuidue trinitatis Otto diuina fauente clementia rex. Nouerit igitur omnium fidelium nostrorum 'presentium scilicet et futurorum industria, qualiter nos dignis et admodum ho- nestis peticionibus dilecte matris nostre Theophanu, necnon čari ne- potis nostri Karentinorum ducis Heinrici suppliciter rogati uenera- bili uiro Abrahe sancte Frisingerisis ecclesie presuli nostre familia- ritati digne adiuncto quandam nostrae proprietatis partem in regione uulgari uocabulo Chreine et in marcha ducis Heinrici et in comitatu Waltilonis comitis sitam, inde ubi riuulus Sabniza 3 ) originem pro- ducere incipit, deinde statim occidentem uersus cacumina montium siluasque interiacentes usque ad 3 ) Bosanam et si c ad fines earundem alpium, deinde ubi riuulus Cotabla originem sumit usque ad hunc *) cf. Urk. Nr. 9, die ihrem Wortlaute nach hier soweit es die Grenzen angeht ganz genan wiederholt. wird. — ’) I Cod 238 Sabiniza; — 3 ) Ebend. fehlt ad ; — 15 — locum ubi hostium in Zoura fluuium mittit, sicque trans Zouram usque ad summitatem ipsius montis Zoure adiacentis qni extenditur orientem uersus, et ita per eundem montem perque ualles usque ad castrum quod uulgo Bosisen uocat(ur) statimque de eodem castro usque in riuulum qui uocatur Gostehe et cacumina montium ad Zouram respi- cientia perindeque ubi prefatus riuulus australi parte decurrens ho¬ stium uadit in Zouram ac sic tractim dum Zoura hostium facit in Zauam ac quicquid inde locorum inter illas proprietates duas situm est, Abrahe uidelicet episcopi ac Vuernliardi 9 comitis, excepta pro- prietate Pribizlauui, nostra regali traditione šibi donata hoc totum nobis pertinens Abrahe episcopo in proprietatem donare curauimus a iuncta ripa Zourae quantum extenditur unius iugeri longitudo, usque ad uadum quod uulgo Stresoubrod uocant, ibique ultra eundem tiu- uium occidentem uersus usque in uiam que uocatur uia Chreinariorum et sursum per eandem uiam quicquid campi in australi eiusdem uie parte iacet, ita ut Primet territorium et siluula que Zourska I)o- brauua (dicitur) sub eadem comprehensione teneatur, et spatium quod iacet inter Primet et Uvizilinesteti, per medium diuidatur et sic usque in prefatum riuulum Sabniza, nostra regali potentia in pro- prium usum concessimus firmiterque donauimus cum terris cultis et incultis, pratis, pascuis, siluis, edificiis, aquis aquarumve decursibus ipsoque iam dieto foresto, uenationibus,- piscationibus, molendinis, mo- bilibus et inmobilibus, uiis et inuiis, exitibus et reditibus, quesitis et inquirendis et cum omnibus iure legaliterque ad hec pertinentibus. Precipimus etiam et nouiter constituimus eisdem locis bannum no- strum a riuulo Sabniza uersus occidentem usque ad finem Bosanga et inde usque ad iam dictum riuulum Chotabla indeque usque in Zoura fluuium et quicquid inter hec eadem prefata undeque secus comprehensum uidetur loca et regio imperatorioque more iubemus eo teuore, ut siquis quarumlibet personarum in quibuslibet iam dictis siluularum uei forestorum locis cuiuslibet generis feras canibus uel qualicumque modo insequitur, bannum huiusmodi culpa nostro de- bitum fisco ipsi episcopo omni dubietate postposita, si hoc absque eius fecerit licentia, dominica estimatione persoluat. Hec vero et ce- tera iam dieti tali consta(n)t 2 ) ratione ut ipse iam dictus episco- pus libero deinceps perfruatur arbitrio hec omnia tenendi, dandi, uen- munere exaltare dignaremur. Cujus dignis petitionibus aures nostre Im Cod. stelit Werhardi;— 4 ) Die Codd. constat; čonsistant? 16 — dendi, commutandi seu quicquid inde uoluerit faciendi. Et ut hec nostre largitionis auctoritas firmior stabiliorque cunctis sancte dei ecclesie x ) filiis perpetim credatur, hanc cartam inscribi iussimus anu- loque nostro signatam manu propria subtus eam firmauimus. Preci- pimus etiam ut nullus comes nec iudex siue decanus neque aliqua persona ius habeat se intromittendi absque licentia episcopi aut eius cuicumque ipse commendauerit. Signum domni Ottonis gloriosissimi regis (M.) Hildibaldus episcopus et cancellarius uice Vuilligisi archie- piscopi recognoui. Data kal. Octobris anno dominice incarnationis DCCCCLXXXVIIII. indictione II., anno autem tercii Ottonis regni VI. Actum Francono- furt felioiter amen. Cod. 189, f. 38’, kon. Reichsarchiv zu Munchen; ebend. aucli Codd. 238, f. 104’ und 191, f. 118; Meichelbeck I./l 185; Mon. boica XXXI/1. 247; Zahn Cod. dipl. Friš. I., 43—45, Nr. 43. 11. Aguileia. 1001, 28. April, Ravenna. Kaiser Otto III. scherikt dem Patriarchen Johann und der Kirche von Aguileia die Half'te des Schlosses von Salkano und die Hdlfte einer villa (Gut), tvelche in slavischer Sprache Goriza genannt wird, mit den zwischen Isonzo, fflippach und Ortona 2 ) gelegenen Oertern, die von dem Alpenjoche begrenzt sind. Bestatigt ihm den bisherigen Besitz und sichert ihm auch den Mattenzins. In nomine sancte et individue trinitatis. Otto dei gratia tertius Ilomanorum imperator augustus. „Si ecclesias Dei restaufare rectoresque earundem nostro mu- nere sublimare studuerimus, id ad statum nostri imperii nec non ad eterne vite sublimentum proficere non ambigimus. Quocirca notum sit omnibus sancte Dei ecclesie nostrisque fidelibus presentibus et futuris, Ottonem illustrem nostrum ducem nostrumque dileomm hu- militer nostram exorasse clementiam, quatenus pro Dei amore nostre- que anime remedio sanctam Aquilegiensem ecclesiam rectoremque illius, Johannem scilicet venerabilem patriarcham nostre largitionis *) Ecclesie fehlt; — 2 ) Nadi der Annahme von de Rubeis. und Czornig: - Duino. — 17 — munere exaltare dignaremur. Cujus dignis petitionibus aures nostre dominationis pro more solito accomodantes, sanctamque Dei ecclesiam quondam Ungarorum sevitia devastatam, nune magnas necessitates perpeti considerantes, medietatem unius castelli, quod dicitur Sillig- nanum et medietatem unius ville, que sclavica lingua vocatur Goriza, nec non medietatem omnium domorum, vinearum, camporum, prato- rum, pascuorum, herbaticorum, placitorum, collectarum, angariarum, molendinorum, aquarum, aquarum ductuum, pistationum, sylvarum, pabulariorum, venationum, nec non omnium rerum, quas in illis pre- dictis locis, Sillignano atque Goriza vel in finibus locorum, que sunt inter Lisontium, Vipacum, et Ortona atque juga alpium, proutjuste et legaliter presunt in nominatis finibus prediete Aquilegiensis eccle- sie atque reetori ejus patriarche suisque successoribus per hujus im- perialis precepti paginam damus atque ex nostro jure in ejus jus et dominium transfundimus atque perdonamus. Sed etiam concedimus ac cum omni publica functione largimur eidem ecclesie ejusque rec- toribus, qui pro tempore fuerint, omnes -villas, quas jam dictus pa- triareba vel ejus antecessores habent edificatas in comitatu Foroiu- lensi post Ungarorum nefandam devastationem, tam de terra de pa- triarchatu quam de terra de Concordiensi episcopatu et Sextensi ab- batia, seu de terra bonorum hominum, qui sunt mortui sine here- dibus sive in terra nostro dominio spectanti, quas villas nune pre- fatus patriarcha ad sue sedis utilitatem in sua investitura tenet, cum omnibus pertinentiis suis, et circa unainquamque earum per duos milliarios ex omni parte adiacentes eo ordine, ut nullus dux, comes, nullaque nostri regni persona in eisdem villis placitare forum, col- lectas, angarias exigere, aliamve potestatem exercere presumat pre- ter eum, cui Aquilegiensis ecclesia gubernanda regere videbitur. Pre- terea sepe diete ecclesie largimur etiam omne illud herbatieum, quod puhlice rei exactores a famulis vel a liberis in terra prediete eccle¬ sie habitantibus sive scusatis de montanis in herbam venientibus per- Ficariam et Petramfictara, nec non per Glusas de Avenzone, vel ubi- cumque tuaseuntibus exigere solebant, nullain šibi modo juriš partem reservantes; Sed volumna atque firmiter jubemus, ut predictus pa¬ triarcha Johannes suique successores omnia, que superius dieta sunt, perpetuis temporibus ad sue sedis utilitatem teneat, omniumque ho¬ minum contradictione ’) remota possideat. Si quis autem hujus nostri *) Coronini: condictione. 2 — 18 — imperiali precepti donationem inquietare vel infringere temptaverit, Sciat se compositurum auri puri libras mille, medietatem camere no- stre et medietatem diete sedi ejusque reetoribus. Quod ut verius cre- datur dil gentiusque ab omnibus observetur, mami propria corrobora- mus ; sigillo nostro atque bulla subter jussimus sigillari atque insigniri. Signum domni Ottonis serenissimi et invictissimi cesaris. Henrimbertus cancellarius in vicem Petri Cumani episcopi archi- cancellarii recognovit. Datum autem quarto kal. Maii, anno dominice incarnationis millesimo primo, indictione (XIV.) anno tertii Ottonis regnantis XVII. imperii vero ejus V. Actuin Ravenne feliciter. Amen. Aus Rudolf CoroninPs Operum Miscellaneorum tom. I. p. 12, (Venedig 1769), aus einem alten Handschriften-Codex der Privilegien der Kirche von Aqui- leia, daraus Cappelletti, Le chieso d’ Italia VIII, 150 (Venedig 1853), allein niclit ivortgetreu. 12. Graf Werihen ron Friaul. 1001, 27. Oktober, Pavia. Siehe 1001, 3. November, Verona. 12a. Graf Werihen von Friaul. 1001, 3. November, Verona. Notar Gausspertus beurkundet, dass Graf Werihen von Friaul in offener Gerichtssitzung vor dem Herzoge Otto von Karnten von Seite des koniglichen llichters und Vertreters Amel- gaus die Erkldrung erlangt habe, dass die eingeschaltete Urkunde K. Otto’s III. ddo. 1001, 27. Oktober, Pavia, betreffend die Schenkung der halben Guter zu Solkana und Gbrz 1 ) an den Grafen Werihen echt und rechtsgiliig sei. Actum 8 ) in dei nomine civitate Verona in do(mo ip?)so s ) sancti Zenonis 4 ) (qui est situm) [prope] flu[vium AtesisJ pro d[ atja licentia ‘) Vrgl. den Inhalt der Urkunde v. J. 1001, 28. April, Nr. ll.^orans zn ersehen ist, dass darunter aucli das Wippacher Tal verstanden ist. Wegen der Personennamen und des Textes der Urkunde vrgl. man diese Urkunde mit del¬ im Hormayrs Beitr. z. Gesch. Tir. im Mittelalter gedruckten v. J. 993 II, 95, Nr. 46. — 2 ) In diese Urkunde hat. aucli de Rubeis Einsicht genommen, darom gebe ich aucli seine Lesung ivieder, de Rubeis liest: ,,Datum : ', Prof. Ottentlial, der die vorliegende Urkunde mit grosser Miihe copirt liat, fand: nur r l)uni“, das iibrige Unleserliche wurde dem Sinne nacb von Herausgeber cingetragen und in eckige Klammer gegeben. — 3 ) de Rubeis: Dom. episcopi. — ■*) Idem: B Solarn 1 eingeschaltet. — 19 — domni Otberti episcopi [puhlico] iudicio [p]resideret domnus Hotto dux istius marchie 4 ) ad singulorum hominum iustitias faciendas [simul- atque] 2 ) deliberandas residentibus cum eo predictus domnus Hotbertus episcopus et s ) [Ful](co comes) [Egelre comes] 4 ) Lanfrancus comes, comites Vicentino atque Pata vino Uualferam et Ceisulfo comitibus [fr]atr[ibu]s Ambrosius, Bonefasius (Udile) [Eberhardus] Beno Leo Lu- vedeo et Petrus judices sacri palacii, Arnaldus Adelardus, Ariulfus (et Eberhardus) [Germanus] Uuerin[to, Lam]berto, Gandulfo et Gecio et Lanzo, Lanfranco, Amicho, Lanzo, Adam, Tedaldeo et Albericus, Germanus et Uuido, Retaldus et Ted[ald]u[s], Olricus (!) Lanfredus, Richardus Uuarimbertus, Uuicardo, Avuardo (et U)[berto] ec. Ibique coram (?) venien[tes] presentia Uverihen comes comitatus Foroiulii et ostensit ibi preceptum unum ubi continebatur in eo ordine sicut hie subter legitur: In nomine sancte et individue trinitatis. Hotto servus aposto- lorum s ) omnium fidelium nostrorum tam presentium quam futurorum noverit universitas quod nos interventu Hottonis nostri am(abil)i duci 6 ) [bdeli 7 ) nostro] 8 ) (Vue)[ri]hen comiti dedimus medietatem predii quod Johanni venerabili patri[ar]che [dilecti nostro] 9 ) contulimus Si- likano et Gorza nuncupatum donamus quidem memorato Uverihen comiti medietatem prefricti 10 ) predii et omnium atti[nen]tium u ) eius agrorum, camporum, pascuorum, silvarum, venacionum (aquarum) aquarumque decursium, mol[endinorum], piscationum, viarum et in- viarum, exituum vel redituum, tam quisitorum 12 ) quam inquirendorum. Si quis igitur hoc preceptum violare vel quorumpere 12 ) voluerit eam 12 ) pena 12 ) centum libras auri [puri] medietat[em] camere nostre et medietatem super dieto Uverihen [persolvere debuerit]. Quod ut verius credatur et firmius observetur hanc paginam manu p(ropria) coroborantes sigillari iusimus. 12 ) 4 ) Veronensis. — 2 ) de Rubeis : et eingesch. —■ 3 ) Ottenthal: „de?“ — 4 ) Ottenthal: (b m ei) wurde nach den weiter unten folgenden Unterschriften ausgebessert. — 5 ) Nur die letzten zwei Worte findet man nach einer sehr schlechten Copie aus dem Vol. der varia Fontanini LXXV, p. 543 in der Bibliothek zu St Daniele mit dem sinnlosen „servus apostolorum 1, wiedergegeben, im Pergament zu Udine ist nur 'nbeh „apostolorum“ lesbar, es solite heissen : Otto diuina fau- ente clementia Romanorum imperator semper augustus statt servus aposto¬ lorum — 6 ) sie. — ’) Abschr: su. — 8 ) Abschr: ma. — •) Abschr: . . avi . . . — 10 ) sic — '*) Abschr: atte . . . lium. — ’ 2 ) sic 2* — 20 — Sinum 1 ) domni Hottoni 1 ) s(er)[eniss]imi imperatoris [Romano- rum] 2 ) agusti. 3 ) Data sexto kal. 4 ) novembris, 6 ) ano °) dominice incarnati[onis M. L in]d[icti]one quinta c ) deciina, anno tercii Hottonis regnantis XVII, imperii sui [VI.] ’) Actuin Papie feliciter. Preceptum [dictum] interogatus est ipse Uverihen comes pro quit 8 ) preceptum ipsum ibi ostendere 8 ) qui dixit vere 8 ) iden 8 ) pre¬ ceptum (ip)[se] (q)[uod] hic vestris 8 ) ostensi prensenci 8 ) Ut ne[mo] si (le)[atJ (apu)[d tribun](al et si) [quis contra]di cere vult, paratus sum eum eo exinde in ratione standum et legittime finiendum et quod plus est qui[d] 9 ) ut [di]kat iste Amelgauso iudex sacri palatii ad- voka[tus] domni H[ottonis e]t presens est si iam dictum preceptum quam 10 ) hic vestris ostensimus presencia bornim et verum est aut si ipse domnus Hotto gl(ori)osissimo imperatore eum fieri rogavit 11 ) et suo anulo sigillfavit] 13 ) (i)[n eum] legitur preceptum iusta ipsum preceptum mei proprii sunt et esse debet eum legem 18 ) anon ls )at 13 ) hec respondens predictus Amelgaussus index sacri palacii et avokatus 1S ) [domni imperatoris dixi]t profesus ’ 3 ) est vere preceptum ipsum quam ls ) tu hic ostensisti bornim et verum est et iam dictus domnus Hotto gloriosi(ssi)mo imperatore eum fieri rogavift] et suo anulo sigillavit ... in eum legitur preceptum iusta ipsum preceptum tui qui super Uverihen comes proprii sunt et esse debet eum legem et [non al- teri] lt ) que super l6 ) [dictus A]melgaussus iudex [et advocatu]s plu- bik[o] 15 ) . • . at 16 ) abendum 1£> ) . . . ei pertinere debet eum legem pro eo quod exinde nullum seriptum nullam firmitatem nullamque pa- [tentiam 16 ) parjs plubika 10 ) e[xind]e non abere 16 ) nec [ius? vim?] p[er] q[uod] preceptum legitur da pars pubika 16 ) contradicere aut subtraere 15 ) causa 10 ) sed ut dixi tui proprii sunt et esse debet eum legem. His hactis 17 ) et manifestatio ut supra faeta rectum ev ? [que] auditoribus paruit esse iudikaverunt iusta eoium altercaptionem ') sic. — 2 ) So de Rubeis. — 3 ) sic. — 4 ) Von den Buchstaben K machte der ungebildete Notar bloss die Halfte, d. i. ein J, a fehlt ganz, auf dem L ist ein Punkt, jedoch ist es durch den unteren Teil als ein altgotisches L erkennbar; vrgl. am daruber Stumpf, Reichskanzler II./1, Nr. 1270. — 5 ) Ober eiiiem kleinen n ist ein a, was wohl nur eine Abkiirzung fiir novembris sein kann. — G ) sic. —- •) Fehlt — 8 ) sic. — 8 ) Schlusspunkt. — 1(l ) sic. — ’* *) Abschr: rogari. — 12 ) Abschr: sigillfi]. — ,s ) sic. — “) Abschr: ntri. — *’) sic. — ’ 6 ) Abschr: posa? cosa causa? — *’) sic. — 21 et eidem 9 Uverihen comes profesione ’) dictus Amelgaussus iudex sacri palacii et atvocatus 1 ) da pars plubice 1 ) manifestatione ut ipse Uverihen comes iam dictis casis et rebus que in ipsum legitur pre- ceptum iusta ipsum preceptum at 1 ) [que tot]am proprietatem abere *) et detinere debet et ipse Amelgaussus iudex da pars plubika 1 ) maneat omni tempore tacitus et contentus et finita est causa et bane noticiam pro securitatem *) ejusdem Uuerihen comes fieri amo- nuerunt. Quidem et ego Gausspertus notarius ex iusione 1 ) [Ottonis] domni [nostri] duc[is] et iudieum amonicione seripsi anno vero tercii (lomni Hott oni 9 imperator! deo propitio hic in Italia sexto, tercio die mense novembris, indictione quinta l ) decima. + Signum manus (Fulconis?) feramus comitis 2 ) qui ut supra interfuit. + 3 ) OTTO DVX subseripsi + Otbertusgratia dei episcopus in¬ terfuit j- ‘) Amelgausus iudex sacri palacii in[ter]fuit. + Egelri comes interfuit, signum manus subseriptionis Bone- facio qui ut supra interfuit. + Lanfrancus comes subseripsi signum manus subseriptionis Cei- sulfo comes qui ut supra interfuri.) 6 ) Signum subseriptionum manibus 6 ) subscriptoruin Arnardus 6 ) Adelardus Ariulfus Eberhardus Germanus Uverinto Lamberto Gan dulfo et Gecio et Lancio Lanfranco Amicho Lanzio Adam qui ut supra ibi interfuerunt. Signum subseriptionum manibus subscriptoruin Tedaldus et Al- bericus, Germanus et Uvido, Rodaldus, Tedaldus, Johannes, Olricus Lanfridus, Richardus, Uvarimbertus, Uvikardo, Aunardo, Uberto, Vasi, 6 ) Lanfranci comitis qui ut supra interfuerunt. Copirt Prof. Dr. E. Ottenthal (1879) aus der sehr stark beschadigten und von einem ungebildeten Notar beschriebenen Membrane im Kapitelarchiv zu Udine Vol. I. der aufgeklebten Pergamente. ’) sic. •— 2 ) Abschr: comes — a ) Fiir den Chrismon ist ein langliches P, das iiber die Mitte der untem Hiilfte zwei Querstriche, beinahe einen sechsstrah- ligen Štern bildend, fi^t. — 4 ) Statt diesem ein eigentiimlich gemachtos Mono- gramm als Chrismon. — 5 ) sic. — 22 — 13. Freising. 1002, 24. Nov., Regensburg. Konig Heinrich II. schenkt dem Bischofe Gotschalk von Freising auf Lebenszeit und darnach dem Domkapitel da- selbst das Gut Stražišče und ivas er zivischen den dret Flussen Libniza,Save und Zaier „in regione Carniola et in comitatu Vualtilonis comitis“ hatte. In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Heinricus diuina fauente clementia rex. Nouerint omnes fideles nostri presentes scilicet et fu- turi, qualiter nos ob interuentum dilecte nostre coniugis Chunigunde regine fidelisque nostri Gotescalchi Frisingensis ecclesie antistitis quod- dam predium Strasista uocatum et quicquid intra tres fluuios Lib- niza, Sabum, Zoura in regione Carniola et in comitatu Vualtilonis comitis nostri iuris situm est, super gremium sancte Marie semper uirginis sanctique Corbiniani ibidem Frisinge corporaliter quiescentis in proprium donauimus cum omnibus ad idem predium pertinentibus edificiis, mancipiis, agris, pratis, siluis, pascuis, aquis aquarumque decursibus, raolendinis, piscationibus, exitibus et reditibus, zidaluvedon, 1 ) foresto, decimis, uineis, uinetis, uenationibus, uiis et inuiis, cultis et incultis, quesitis et inquirendis et cum omnibus appenditiis eo tenore, ut predicta nostra regalis traditio eidem presuli Gotescalco et post illius uite terminum Frisingensi ecclesie canonicis pro remedio anime nostre parentumque nostrorum absque omnium contradictione mor- talium in perpetuum deseruiat. Jussiimjs quoque inde hoc preceptum scribi et ut hoc firmius stabiliusque permaneat in futurum, manu propria subtus firmauimus anulique nostri inpressione assignauimus. Signum domni Heinrici inuictissimi regis. Engilbertus cancellarius in uice Willigisi archicancellarii notaui. Data VIII. kal. Decembris anno dominice incarnationis M. IL, indictione i., anno vero domni Heinrici inuictissimi regis. Actvm Radaspone. Cod. 189, f. 37, kon. Reichsarchiv zu Miinchen ebend. aucli (Jod. 238, f. 106: Meichelbeck I./l, 198. Momim. boica XXXI. 2, 274; Zaim Cod. dipl. Friš. I., 54—55, Nr. 53. ‘) Cod. 238 „zidalwaiden“. — 23 — 14. Brixen. 1004, 10. April, Trient. K. Heinrich II schenkt dem Bischof Albuin von Brixen die Herrschaft Veldes mit allen zugehbrigen Kirchen, Schlbssern etc. „in pai/o Creina nominato in comitatu Uuatilonis supra- dicto nomine id est Creina uocitato.“ C. In nomine sancte et individuae trinitatis. Heinricus divina fauente clementia rex. Si ecclesias dei aliquibus diuinitus nobis con- cessis rebus sublimamus et exaltamus, non solum humanam laudem, veruin etiam diuinam remunerationem nos inde recepturos speramus. Quapropter nouerint omnes nostri fideles presentes scilicet et futuri, qualiter nos pro remedio aniinae dilecti senioris nostri Ottonis vide- licet imperatoris augusti, nec non pro nostrae et dilectae conjugis nostrae Cunigundae reginae per interuentum uenerabilis Sabiniensis episcopi Albuuini, quoddam nostri iuris predium quod dicitur Ueldes, situm in pago Creina nominato, in comitatu Uuatilonis supra dieto nomine id [es r |t Creina uocitato, cidem uenerabili episcopo Albuuino [s’]uaeque aecclesiae in honorem 2 ) sancti Ingenuini confessoris et Cas- siani martyris constructe, tam šibi quain suis successoribus in proprium ius tradidimus cum omnibus suis pertinentiis, id est ecclesiis, eastellis, aedificiis, mancipiis utriusque sexus, tenis cultis et incultis, siluis, uenationibus, prati«, paseuis. sine compascuis, aquis, aquarumque de- cursibus, molendinis, piscationibus, uiis et inuiis, exitibus et reditibus, quesitis et inquirendis, seu omnibus que dici uel nominari possunt, iuste uel legaliter ad supra dictum predium pertinentibus, comitibus siue aliquibus iudiciariis personis, de publico destrieto preter licentiam episcopi nihil se intromittentibus eo uidelicet tenore, ut cuncta de- cimatione ad opus fratrum saneto Ingenuino seruientium reseruata supradieto episcopo usque ad finem uitae suae secundum suara dis- positionem alia cuncta deseruiant, post finem uero uitae suae, tercia pars supra dieti prediii ad usus fratrum proprie pertineat, relique uero due partes episcoporum istius uenerabilis uiri Albuuini succes- sorum potestafi subjaceant. Et ut haec nostre traditionis pagina nune et in futuro firma et inconuulsa permaneat, | h 'Janc cartam inde ‘) An der Bugstelle durchlochert. — 2 ) Orig: in honore. — 24 — conscriptam sigilli nostri inpressione insigniri iussimus, et propria manu ut inferius uidetur confirmauimus. Signum domni Heinrici (M.) regis inuictissiini. Egilbertus cance larius uice Uuilligisi archicapellani recognoui. Data IIII. idus Aprilis, anno dominicae incarnationis Milil., indictione I, anno uero domni Heinrici secundi regnantis II., Actum Tridentum. Orig., Pgt., Eigentum der krain. Industriegesellschaft, aufbewahrt im krain. Landesmuseum. Aufgedriicktes Sigel von weissem Wachs '/ 3 abgebr. zeigt den Konig auf dem Thron, links den Reichsapfel, rechts das Scepter haltend mit der Umschrift: . . (Gra) TIA REX + HEINRICHVS; Mon. boica XXVIII./1,319, Lunig, Reichsarhiv 7e 138; Sinnacher Beitr. zur Gesch. v. Saben CBrixen) II. 175. 15. Brixen. 1011, 22. Mai, Regensburg. Konig Heinrich schenld dem Bischgf Adal- bert von Brixen das Schloss Veldes und 30 kbnigliche Iluben im Gau Creina und in der Grafschaft Ulrichs zwischen der Wocheiner und Wurzner Save gelegen. C. In nomine sanctae et individuae trinitatis. Heinricus divina ’) ordinante providentia rex. Si sanctorum dei loca alicuius doni incre- mento sublimare vel meliorare studuerimus nobis nostrique regni statui id proficere minime dubitamus. Quapropter omnium Christi fidelium praesentium scilicet ac futurorum noverit industria, qualiter nos di¬ vini amoris instinctu pro remedio anime nostrae sen parentum no- strorum interventuet petitione dilectae coniugis nostrae Gvnigvndae 2 ) reginae, nec non et Adalberonis sanctae Sabiniensis ecclesiae epis- copi 8 ) rogatu šibi suaeque ecclesiae in honorem 4 ) sanctorum Cassiani Martiris, et sancti Ingenuvvini confessoris dedicatae, castellum Veldes vocatum, regalesque mansos xxx‘ a in pago Creina, in comitatu Odal- rici sitos: videlicet inter duos fluvios maioris et minoris Sovva per bane nostram paginam potenti manu concedimus. Quod si vero de eis inibi defuerit, in eodem comitatu, ubicunque habere noscimur, ad eorum subpletionem quantum sufficiat, simili modo largimur, cuin *) Orig. hat diuna. — 2 ) sic. — s ) epi ist von derselben Band liber der Zeile nachgetragen. — 4 ) Orig: in honore. — 25 — omnibus pertinentiis ecclesiis, decimationibus, areis, aedificiis, campis, pratis, pascuis, silvis, venationibus, aquis aquarumve decursibus, pisca- tionibus, molendinis, cum familia utriusque sexus, cultis aut incultis, exitibus et reditibus, quaesitis sive inquirendis, seu cum omnibus, quae quoiibet modo dici aut scribi possuut, utilitatibus, et de nostro iure ac dominio in eius ius et dominium omnino transfundimus eo videlicet rationis tenore, ut praefatus episcopus suique successores de praenominatis praediis et eorum utilitatibus dehinc liberam ha- beant potestatem, quicquid eis placuerit, faciendi, ad eorum tamen utilitatem ecclesiae, oranium hominum inquietudine remota. Et ut hec nostrae traditionis auctoritas firmior omni habeatur tempore, boe praeceptum inde conscriptum manu propria firmare curavimus, et sigillo nostro insigniri jussimus. Signum domni Heinrici (M.) regis invictissimi. Cuntherius cancellarius vice Erchambaldi archicappellani no- tavit. Data XI. Kal. Junii, indictione VIIIL, anno dominicae inear- nationis millesimo XI. anno vero domni secundi Heinrici regnantis Vlili. Actum Regenesburg feliciter. Amen. Orig., Pgt, im k. k. II.-, H,- u. Staatsarchiv in Wien; Sinnacher Beitr. z. Gesch. v. Sab. = (Brixen) II., 362, Nr. 72. 16. Aquileia. 1012, 30. April, Bamberg. Kbnig Heinrich II. bestatigt nach dem Vor- gange seines Vorfahrers Otto III. dem Patriarchen Johann (IV.) von Aguileia die im Innern der Grafschaft Istrien gelegenen Stadte Pedena und Pisino sammt dem Hafen Fianona (an der Ostkuste) und allem Zugehor. Henricus divina favente clementia rex. Si ecelesias dei nostre largitatis munere sublimare studuerimus, vel ad statum nostri regni proficere non dubitamus. Quocirca noverit omnium nostrorum presen- tium scilicet ac futuroriim industria fidelium, qualiter nos divino con- puncti amore sanete Aquileiensi ecclesie et Johanni patriarche reetori eius coroboramus confirmamus et largimur duas civitates in comitatu Hystriensi sitas, quarum una dicitur Penna in qua iam duduin epis- — 26 — copus ad honorem dei et sanctorum eius constitutus l ) esse videtur, altera vero Pisino cum placito et decimis atque suflragio et districto vel omni puhlica functione liberorum hominum in eis habitantium, prout Otto dive memorie imperator eidem ecelesie et Johanni patri- arche per tria miliaiia eisdem civitatibus ex omni parte adiacentia per imperialem paginam largitus est. Hanc 2 ) denique eius largitio- nem 3 ) confirmantes iam diete sanete 4 ) dei ecelesie et Johanni patri- arche addimus atque hac nostra 5 ) pagina regali concedentes largimur omnes terras silvas et paseua tam vineta et oliveta quam etiam campe- stria, arva, prata, pabulatica, escatica, venationes, piscationes et omnes necessarias functiones quas liberi homines in predictis civitatibus habitantes antea tempore Poponis [et] Sizonis comitum tenuerunt vel adhuc necessarii ad ea tenenda videntur. Concedimus etiam sepe diete ecelesie prata et paseua atque capula iuxta fluvium quod utriusque 7 ) partibus rippe adiacentia et portum de Flaona, ut pre- dicti homines in eo naves habentes navigandi 8 ) atque per nostras provintias in quamcumque partem voluerint transfretandi liberam ha- beant potestatem omni nostra nostrorumque fidelium ducis et comitum omniumque hominum contradictione remota. Largimur quoque exarate 9 ) ecelesie ut predieti homines in iam dictis civitatibus conmorantes largam et plenam omni tempore habeant potestatem [et] licentiam eorum peccora et armenta atque iumenta ad mare menandi et quan- documque necesse fuerit adaquandi. Precipientes firmiter iubemus ut nullus dux marehio comes vicecomes seu magna parvave regni persona eundem Johannem patriarcham vel homines eius in predictis locis habitantes de omnibus supradictis rebus et terris disvestire vel molestare presumat. Si quis hanc nostram donationem infringere temptaverit, sciat se compositurum centuin libras auri, medietatem camere nostre et medietatem Aquileiensis ecelesie patriarche. Quod ut verius credatur et diligentius observetur ab omnibus, inanu pro- pria confirmantes sigilli nostri impressione subter iussimus insigniri. Signum domni Henrici regis invictissimi. Everardus 10 ) episcopus ll ) et cancellarius recognovi. Datum pridie kalendas madii anno dominice incarnationis MXII, ') Orig: coiistrictus. -- a ) hos. — 8 ) largitione. — 4 ) dieti sancti. — 5 ) no¬ stri. — 6 ) Lučke. — ’) uerisgue. — 8 ) navigantes. — s ) corrigirt aus exorate. — *°) Guerardus. “) episcopos. — 27 — indictione X, donini vero Henrici X. Actum Pauenberc 1 ) feliciter amen. Aus den „Priv. antichi d’ Aquileia“ auf dem Archivio di stato in Venedig Consultoii in iure nr. 36(5 b. nr. 22 f. 5. Dr. Joppi in Mitt. d. Inst. f. ost. Ge- schichtsforschung I., 292—294 ; vrgl. Stumpf, Reichskanzler 1II./5, 718, Nr. 515 mit abweichender Leseart einiger Ausdriicke. 17. Gurk. 1016, 16. April, Bamberg. Kaiser Heinrich 11. schenkt dem Grafen Wilhelm (ron Zeltschach) 30 kbnigl. Huben zu Drachenburg und (las sonstige Kammergut zivischen der Save, Sann, Sotla und Neirin „in pago Seuna“ in Krain und Untersteier. C. In nomine sanctae et indiuiduae trinitatis. Heinrieus diuina fauente clementia Romanorum imperator augustus. Sicut multis pre- esse uolumus ita multis prodesse debemus, ut qui ex debito fide- lium seruitutis gaudeinus, ex fructu remunerationis eosdem gaudere nos debitores esse sciamus. Qua propter sciant omnes fideles nostri, presentes pariter et futnri qualiter nos pro peticione dillectissimae coniugis nostre Cunigunde imperatricis ac interuentu Heriberti arcliie- piseopi Coloniensis ac Eberhardi episcopi Babenbergensis Willihelmo comiti predium quoddam dedimus, memores etiam domne Hemme suae matris, nostrae uidelicet neptis, quia nobis una cum filio satis deuote sepe seruiuit, posthac quoque remuneratione eidem W. in uilla quae dicitur Traskendorf, xxx regales mansos et insuper quicquid habemus inter fluenta Souuue et Soune. Zotle et Nirine in pago Seuna in comitatu suo in proprium tradidimus cum omnibus aperti- nentiis, campis pratis, pascuis, siluis, cum montibus et collibus, uena- tionibus, aquis aquarumue decursibus, piscationibus, molendinis, uiis et inuiis, exitibus et reditibus, quesitis et inquirendis, tlieloneis, cum areis, terris, edifitiis, cultis et incultis, uel cum omni utilitate que ullo modo inde prouenire poterit, ea ratione ut liberam inde habeat potestatem faciendi quid uelit, dandi, uendendi, conmutandi uel šibi tenendi. Et ut haec nostrae traditionis auctoritas per successiones temporum stabilis et inconuulsa omni permaneat eno, hane imperi- alis precepti paginam inde conscribi ac manu propria corroborantes sigilli nostri inpressione iussimus insigniri. ‘) Pauebrec mit Abkiirzungsstricli iiber e. — 28 — Signum domni Heinrici Romanormn inuictissimi imperatoris (M.) augusti. Guntherius cancellarius uice Ercambo(l)di archicappellani re- cognoui. Data XVI. kal. Mai, indictione XIII., anno dominicae incarna- tionis M.XV., anno uero domni Heinrici secundi regnantis XIII., im- perii autem II. Actuin Babenberc feliciter amen. Orig., Pergmt., leicht verletzt, wohlerhaltenes aufgedriicktes Sigel, im Archiv des Domcapitels zu Gurk; Eichhorns Beitr. L, 170. — Vergl. wegen des Datums Stumpf, die Reichskanzler. Nr. 1667. — Zaim, Urk. f. Steierm. I, 44—45, Nr. 37. 18. Gurk, Stift. 1025, 11. Mai, Bamberg. Kbnig Konrad II. schenkt dem Grafen Wil- helm (von Zeltschach) 30 kbnigliche Huben im Gebiete der Flusse Kbdnig, Kopreiniz und Wogleina in Untersteier, dann zwischen der Gurk und Save in Krain. C. In nomine sanctae et indiuiduae trinitatis. Chuonradus diuina fauente clementia rex. Nouerit omnium Christi nostrique fidelium uniuersitas qualiter nos per interuentum ac petitionem dilecte co- niugis nostre, Gisle scilicet regine, nec non Aribonis Mogontiacensis archiepiscopi Willihelmo comiti xxx regales mansos in comitatu ip- sius qui diciturSouna, et inter fluenta Copriunize, Chodinie et Ogua- nie et inter fluefita Gurke et Souuue sitos quos ipse in eiusdem mar- chie locis ad plenitudinem elegerit ubicunque šibi placuerit, cum areis, edificiis, terris cultis et incultis, pratis, campis, pascuis, siluis uenationibus, uiis, et inuiis, exitibus et reditibus, aquis aquarumue decursibus, piscationibus, molendinis et cum molendinis locis, thelo- neis, quesitis et inquirendis uel cum omni utilitate que ullo modo inde prouenire poterit, et insuper quicquid inter ipsa predicta fluenta habemus montiuin, uallium et siluarum, perpetualiter habendum in proprium tradidimus, ea videlicet ratione ut liberam dehinc habeat potestatem de supra nominato predio quicquid šibi placuerit faciendi. Et ut hec no(stre) auctoritas donationis stabilis et inconuulsa omni permaneat euo, (hanc) paginam inde conscriptain inanu propria robo- rantes sigilli nostri impressione iussimus insigniri. — 29 — Signum domni Chuonradi (M-) regis inuictissimi. Odalricus cancellarius uice Aribonis archicapellani recognoui. Data V. idus Maias, indictione VIII., anno dominice incarna- tionis M.XXV., anno autem domni Kuonradi seeundi regnantis L Ac- tum est ad Babenbereh. Orig., Pergmt., an zwei kleinen Stellen durchlochert und hier dem Sinne nach ausgefiillt, aufgedr. wolerhalt. Sigel, Archiv des Domkapitels zu Gurk. — Hormayr: Archiv f. Suddeutschland, II., 226: Zahn, Urkb. f. Steierm. I. 52, Nr. 43. 19. Aguileja. 1027, . . . September, Rom. Papst Johann XX. (XIX.) verleiht das Patriarchat von Aquileja dem Patriarchen Popo, und bestatigt dem- selben die auf den heiligen Petrus zuriickreichenden Vorrechte ’) der Kirche als Metropole aller Kirclien Italiens. In Glaubenssachen soli das Patriarchat unmittelbar nach der rbmischen Kirche stehen. Zugleich wird demselben das Pallium verliehen, dessen sich der Pa- triarch beim Messopfer an bestimmten Tagen des Jahres bedienen konne. Bestatigt wird auch das Patriarchat in seinem ganzen bis- herigen Besitze, in seinen Pfarren, Capellen, Schlbssern, Meierhbfen, sowie in dem Besitze der Insel Grado auf Grund eines eigenen Reichs- Synodalbeschlusses gegen den ungesetzlichen Patriarchen von Grado, mit Berufung auf Schenkung St. Petri an Marcus und Hermagoras. Ughelli, Italia sacra V. 48—50 ed. Romae. 20. Aquileia. 1028, 11. September. Imbshausen. K. Konrad II. erteilt dem Patriarchen Popo von Aquileia das Recht Miinzen zu pragen. Die Aquileier Miinzen sollen den Veroneser Denaren gleichkommen, wenn sie der Patriarch nicht aus freiem Willen bessern wollte. Zugleich erhalten sie den Wert (Coursrecht) einer Handelsmiinze. Cappelletti, ho chiese d’Italia. 8. 164 ; de Rubeis, Mon. eccl. Aqu. 505 Nr. V, vrgl. Stumpf Reichskanzler II./2, 161, Nr. 1982. *) Der heil. Petrus starb nach diario rbmano im Jahre 67. — 30 — 21. Gurk. 1028, 30. December, Augsburg. Kaiser Konrad II. bestatigt dem Gra- fen Wilhelm (von Zeltschach) die Schenkung seines Vorfahren Heinrichs II (von 1016) iiber Trachendorf (in Unterst.), dami liber die Besitzun- gen zunschen der Save, Sann, Sotla und Nirina, liber die Marld- -und, Zollgerechtigkeitin Friesach und dessen librigen Giitern, wie auch seine eigene Schenkung v. 1025 u. z. des Bezirkes zunschen den FUlssen Kopreiniz, Kiidnig, Wogleina und zunschen Gurk und Save. C. In nomine sanctae indiuiduae trinitatis. Chuonradus diuina fauente clementia Romanorum imperator augustus. Sicut multis pro- desse uolumus, ita multis prodesse debemvs, vt qui ex debito fide- lium seruitutis gaudemus, ex fructv nostrae remunerationis eosdem gaudere faciamus. Quapropter sciant omnes nostri fideles, presentes pariter et futuri qualiter nos pro petitione dilectae coniugis nostrae Gisilae imperatricis augustae et Heinrici regis nostrae amantissimae prolis, nec non Popponis venerabilis patriarehae fideli nostro Willi- helmo comiti illos xxx regales mansos et in uilla Traskendorf et insuper quicquid Heinricus antecessor noster diuae memoriae impe¬ rator habuit inter fiuenta Souuuae et .Sounae, Zontlae et Nirinae in pago et comitatu ^Sounae et šibi im proprium doriauit, nec non illos xxx regales mansos quos nos prefato W. in eodem comitatv pro- prietauimus inter fiuenta Copriunizae, Chodiniae et Oguaniae et inter fiuenta Gurkae et Souuuae sitos quos ipse in eiusdem marchiae locis ad plenitudinem elegerat ubicunque šibi placuerat, cum omnibus pertinentiis, cum areis, aedificiis, agris, terris cultis et incultis, campis, pratis, pascuis, siluis, venationibus, uiis et inuiis, exitibus et reditibus, aquis aquaruinue decursibus, piscationibus, moliš, molendinis, tlieloneis, quesitis et inquirendis sen oinni uti- litate quae ullo modo inde prouenire poterit, et insuper quicquid inter ipsa praedicta fiuenta montium, uallium et siluarum habuimus, et super haec omnia mercatum šibi ab antecessore nostro H. impe- ratore concessum cum theloneo ad boe iure pertinente in loco Frie- sacha uel in ceteris suis praediis in eodem comitatv iacentibus ubi- cunque šibi tune temporis placuerat aut amodo placebit, concessimus atque hoc ipsum et cetera omnia preseripta per hoc nostrum impe- riale preceptum confirmauimus atque corroborauimus, ea uidelice — 31 — ratione vt praefatus Willihelmus de prenominatis doniš liberam de- hinc habeat potestatem tenendi, tradendi, vendendi, commutandi po- sterisque relinquendi uel quicquid šibi placuerit faciendi. Et ut haec nostrae donationis et confirmationis auctoritas stabilis et inconuulsa omni permaneat aeuo, hanc kartam inde conscriptam subtvsque manu propria roboratam sigilli nostri impressione iussimus insigniri. Signum domni Cbuonradi inuictissimi Ilomanoruin imperatoris (M.) augusti. Odalricus cancellarius uice Aribonis archicapellani recognouit Data III. kal. Januarii. indictione XII., anno dominice incarna- tionis millesimo XXVIII!., anno autem domni Gonradi secundi reg- nantis V., imperii uero II. Actum Augustae. Orig., Pcrgmt., sehr gut erhalten, aufgedr. Sigel, Archiv des Domkapitels zu Curk. — (Hormayr): Archiv. f. Gesch. von Suddeutschland, II., 229; Zaim, Urkb. f. Steierm. I., 54, Nr. 45. 22. Freising. 1029, 3. Marž, Freising. Kaiser Konrad II. bestatigt der Kirche von Freising alle ilire Besitzurigen mit allem, was auch immer dazu gehort, 1 ) in was immer fiir einer Provinz, einem Gau, einer Mark oder Grafscliaft seines Ileiches gelegen. Orig. in Miinchen; Urkunde gedr. in Mon. boica XXIX./1, 24—26, Nr. 331; vrgl: Stumpf Reichskanzler II./2, 161, Nr. 1987. Freising. c. 1030, . . . .Bischof Egilbert von Freising taitscbf mit dem Propst seines Capitels Werinher dessen Giiter in Krain gegen apdere zu Viecht, Oberndorf, Zorneding u. s. ir. in Baiern ein. Justum et ratibbabile uidetur, ut quicquid smcularibus agitur negotiis, testiinonio ueratium testium et serie litterarum ita ligetur atque tirmetur, ne postmodum ullo modo dissolui uel infrigi quaeat(!) *) Orig: „cutn omnis generis pertinentiis”. — 32 — Proinde nouerit industria omnium, qualiter placuit atque conuenit inter uenerabilem Egilbertum episcopum et canonicos sancte Frigisin- gensis ecclesie una* cum domno Werinhario preposito ac magistro fratrum eorundein quoddam concambium facere, sicut et fecerunt. Tradidit namque idem uenerandus antistes cum mami aduocati sui Odalscalchi in manus eiusdem domni W. et aduocati sui Altmanni comitis de rebus ecclesiae sue loca infra nominata id est Fiohta cum ecclesia decimata, excepta tantum decima que pertinet ad pau- peres, Oparandorf quoque et Zorogeltinga cum ecclesiis in utrisque locis coustructis et quicquid in beneficiari habuit domnus supradictus tam in mancipiis quam in rebus ceteris, insuper post obituin uite sue ad O(pa)ranpahha, quod prefatus senior precaria possessione tune pos- sidebat, item ad Nidaranpahha post obitum Ariponis, eni precario nihilominus iure illud erat concessum, cum ecclesiis in utrisque locis constitutis, excepta item decima que ad pauperes pertinet, et molen- dinas ii, unam ad Frigisingam, alteram ad Weidlarid, totum atque integrum ad usum canonicorum in sede supradieta Christo famulan- tium tradidit atque firmauit, conplexis quoque ad item concambium locis Iris, id est Weingi et Erlipah omnibusque que ad hoc tempus in beneficium erant concessa ab episcopis, cum mancipiis utriusque sexus tam in predictis locis manentibus quam etiam Iris que de parte episcopatus usque in locis potestati fratrom concessis habitare uide- bantur. Econtra prelibatus domnus W. cum mami aduocati sui A. in manus uenerandi E. episcopi et aduocati sui O. de rebus fratrom in comitatu Carniola quicquid eisdem fratribus dono et largitate bone memorie Heinrici imperatoris traditum erat, in recompensationem traditionis supradiete potestatiua mami retradidit, consentientibus et ambarum partium traditiones collaudantibus tam uniuerso clero quam populo et cunctis pariter fidelibus suis tam nobilibus quam ex familia, et totus huius commutationis tenor hoc fine ac ratione conclusus et perfectus est, ut tota ratio prediete commutationis euo perpetuo ob commune conpendiuin utriusque partis stabilis et in- conuulsa permaneat. Testes Perahtold, item Perahtold, Odalrich, Hartuuicli, Jagob, (!) Dierich (!) Weriant, Wazaman, de familia Ileil- rich, Reginhahn, Chuonrad, Geruuic, Epararo, Waldman, Razo, Rihker, Erchanfrid. Codex 188, f. 234’, kon. Reichsarchiv zu Miinchen; Meichelbeck I./l, 232: Zahn, Cod. dipl. Frisingensis I., 68 — 69, Nr. 67. — 33 24. Freising. c. 1030 . . . .Bisčhof Egilbert von Freising tauscht mit seinem Diener Dietmar 140 Joch Grundes zu Tegernbach gegen gleich viel zu Niusazirihun (Neusass bet Lack^in Oberkrain. Nouerint oranes Christi fideles, qualiter Fgilberto Frisingensis ecclesie episcopo et Diemaro(!) eiusdem ecclesie seruo placuit quoddam concambium facere quod et fecerunt. Tradidit namque idem Dietmar predium quod habuit in loco Tegiranpab, cxl iugera ad altane sancte Marie sanctique Corbiniani perpetualiter existendum. Econtra pre- dictus episcopus eidem seruo ad Crheina (!) in loco qui dicitur Niusa¬ zinhun, equalem mensuram cum nianu sni aduocati Odalscalchi de- dit perpetuo šibi tenendum. Huius rei testes sunt comes Altmanus, Liutheri, Pezili, itervm Liutheri, Wolfolt, Geruich, Asmar, Meginhart, Mazili, Huc, Aripo, Warmunt, Walto, Waldmant, Frouimunt. (Jod. 188, ,f. 273’, k. Reichsarchiv zu Munchen; Arch. f. K. ost. Gesch. Quellen XXVII., 201, Ni - . 6; Zahn, (Jod. dipl. Friš. I, 70, Nr. 69, in Fontes r; A. 31. Bd. 25. Freising. 1039, 4. November, Regensburg. Kbnig Heinrich lil. bestatigt der Kirclie von Freising alle ihre Besitzungen mit allem, was audi iniiner dazu gehbrt, 1 ) in was immer fiir einer Provinz, einem Gau, einer Mark oder Grafschaft seines Reiches gelegen. Urkunde gedr. in Mon. boica XXIX./1, 53 — 55, Nr. 346. 26. Aguileia. 1040, 3. Janner, Regensburg. Kaiser Heinrich III. bestatigt deni Patriarehen Poppo von Aquileia den Besitz aller Bistumer, Abteien, Pfarren, Monchs- und Nonnenklbster, wie auch Synodochien, 2 ) Schlosser. Zollstatten, Landungszblle, Meierhbfe Walder und alle Besitzungen des Orig: ,,cum omnis generis pertinentiis 11 . — 2 ) Nacli du Cange: Armen- hiiuser, Armenhospitiiler oder Armenanstalten. 3 — 34 — Patriarchats, welche es durch Schenkungen der Konige oder Kaiser und apostolische Privilegien bisher besitzt — zugleich mit der voll- kommenen Immunitat. Cappelleti Le chiese d’ Italia VIII, 171; de Rubeis M. eccl. Aqu. 511. Nr. Vil. 27. Aguileia. 1040, 11. ’) Jdnner, Augsburg. K. Heinrich III. schenkt dem Patri- archen Poppo und seiner Kirche von Aguileia 50 konigliche Huben (sitis in Circhiniz et certis villis circumjačentibus 2 ') in der Mark Oreina und in der Grafschaft des Markgrafen Eberhard gelegen. In nomine sancte et individue Trinitatis. Henricus divina favente clementia Rex. Divina mentis dispositio, que post excessum dive memorie regum et imperatorum sollicitudinis scilicet regalis potentie non ignara misericorditer respexit, monet et instigat Ecclesiis Dei in regno nostro circumquaque constitutis tanto vigilantius prudentie nostre curam impendere, quanto constat in nostri ordinis promotione, celestis gratie beneficia indulgentius nos percepisse. Ex hoc enim lucri potissimum premilim apud conditorem omnium Deum procul dubio promereri confidimus, si venerabilia loca opportuno tempore ad ine- liorem fuerint statum Deo juvante nostraque potentia cooperante per- ducta. Quapropter noverint omnes Christi nostrique fideles tam fu- turi quam praesentes, qualiter nos pro piissimi genitoris nostri felicis memorie Conradi Romanorum imperatoris augusti, nostreque anime remedio, simulqne ob bdele servitium Popponis patriarche Aquile- gensis ecclesie eni idem presidet, in honorem scilicet sanetorum Hermachore et Fortunati constructe L regales inansos, id est villas Circheniza cum ceteris villis inibi adiacentibus ad explendos tot pre- seriptos regales mansos in marchia Oreina in comitatu Eberardi mar- chionis sitos cum omni pertinentia in proprium tradidimus, cum Ec¬ clesiis, areis, edificiis, agris, terris cultis et incultis, pratis, paseuis, campis, silvis, venationibus, aquis, aquarumque decursibus, moliš, molendinis, piscationibus, viis et inviis, exitibus et reditibus, quesitis, et inquirendis sive cum omni utilitate, que ullo modo inde poterit ‘) Datum nach Stumpf. Reichskanzler 2156. — 2 ) Bianclii thes. eccl. Aqull p. 19. — 35 — provenire, ea videlicet ratione ut prescriptus Poppo patriarcha, suique successores de pretitulatis L regalibus mansis liberam deinceps liabeat potestatem tenendi, commutandi, vel quidquid šibi ad utili- tatem prelibate ecclesie placuerit inde faciendi. Et ut hec nostre traditionis auctoritas stabilis et inconvulsa per futura annorum cur- ricula permaneat hoc preceptum inde conscriptum subtus manu pro- pria confirmatum sigilli nostri jussimus impressione insigniri. Signum d. Heiirici III. regis invictissimi. Tlieodoricus cancellarius vice Gordonis (!) archicapellani rocognovit. Data VI. Id. Januarii, Indictione 8. anno dominice incarnationis millesimo quadragesimo: anno autem d. Henrici lil. ordinat. XII. regni vero I. Actum Auguste feliciter Amen. Copie gedruckt im Trevisaner codex veterum monumentoram Ms, daraus im Ughelli Italia sacra V. 55—56; de Rubeis Mon. ecclae. Aquil. 512; Ankers- hofen im Arch. f. K. 6. G. Qu. II. 320, Nr. 111; corrigirt von Dr. V. Joppi. nach der Copie im Vol. LXXVIII, pag 494 Varia Ms. Fontanini aus dei’ Bibliothek zu St. Daniele in Friaul. 28. Brixen. 1040, 16. Janner, Augsburg. K. Heinrich III. schenkt dem Bischof Poppo von Brixen das Landrevier zwischen dem Flusse Feistriz bis zum Hof Veldes mit dem Wald „Leschach“ genannt, in der Mark „Creina“ und im Comitate des Markgrafen Eberhard gelegen. In nomine sanctae et individuae trinitatis. Heinricus diuina fauente clementia rex. Omnium Christi nostrique fidelium presentium scilicet ac futurorum noscat universitas, qualiter nos pro aeterna me- moria patris nostri Chuonradi imperatoris augusti nostreque anime remedio Pbpponi venerabili uiro scilicet episcopo Brixiensis (!) ecclesie in lionorein sancti Cassiani martiris constructe, quoddam nostri iuris predium infra terminum qui subscribitur a fiuuio qui dicitur Vistriza usque ad curtein prescripte aecclesiae Ueldes nominatam cum silua que Leschahc (!) nuncupatur, in Marchia Creina, in comitatu Eberhardi marchionis situm cum omni pertinentia in proprium tradidimus cum areis, aedificiis, agris, terris cultis et incultis, pratis, pascuis, cam- pis, siluis, venationibus, aquis, aquarumue decursibus, moliš, molen- dinis, piscationibus, uiis et inuiis, exitibus et reditibus, ouesitis et in- 3* — 36 — gnirendis seu cum orani utilitate, que ullo modo inde poterit proue- nire. Eo nimirum tenore, ut prescriptus episcopus suique succesores de eodem predio liberam deinceps habeant potestatem, tenendi com- mutandi uel quicquid šibi ad utilitatem prelibate aecclesiae inde pla- cuerit faciendi. Et ut haec nostrae traditionis auctoritas stabilis et inconuulsa per futura annorum curricula permaneat, hoc preceptum inde conscriptum subtusque raanu propria confirmatum, sigilli nostri impressione iussimus insigniri. Signuin domni Heinrici tercii (M.) regis inuictissimi. Theodericus cancellarius uiee Bardonis archicapellani reco- gnouit. Data XVII. kalendas FEBR. Indietione VIII. Anno’ doininice incarnationis Millesimo XLmo. Anno autem domni Heinrici tercii or- dinationis XII. regni uero. I. Actum Augustae feliciter amen. Orig., Pgt., sclion erhalten der krain. Industriegesellschaft, aufbewalirt im krain. Landesmuseum. Aufgedrucktes in 5 Teile gebrochenes Thronsigel, nur die Umschrift + HEINRICVS erhalten: Sinnacher, Beitr. zur Gesch. von Saben II. 392, Nr. 85. 29. Brixen. 1040, 16. Jiinner, Augsburg. K. Heinrich III. schenkt dem Bischof Poppo con Brixen in seinem, in der Mark Kraina und im Comitate des Markgrafen Eberhard, zwiščhen der kleinen und grossen Save gelegenen Walddistrikte die Banngerechtigkeit. C. In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Heinricus diuina fau- ente clementia Rex. Omnium Christi nostrique fidelium uuiuersitati presentium scilicet ac futurorum notum esse cupimus, qualiter nos pro pii genitoris nostri Chuonradi imperatoris augusti anime reme- dio, simulque pro nostre beatudinis spe, Popponi sanctae Brixiensis (!) aecclesiae episcopo in honorem sancti Cassiani martiris constructae, quendam nostri juriš saltum inter duo flumina que vocantur Suowa, ab exortu usque ad concursum eorum circumseptum in marcbia Creina in comitatu Eberhardi marhionis situm, cum alpibus cunctis- que utensilibus que aut in presens ant in poštenim inde provenire po- terunt, in proprium tradidimus atque eundem saltum forestauimus et — 37 — banni nostri districtum l ) circumuallauimus, ea videlicet racione, ut nulla magna, paruaque persona absque licencia prenominati episcopi suorumque successorum in eodem foresto potestatem habeat uenandi, sagittandi, pedicas ponendi, retia tendendi, piscandi aut aligua arte feras decipiendi. Siquis autem huius nostri precepti temerarius uiolator extiterit, banni nostri debitum se sciat fore compositurum. Et ut bec nostre tradicionis et concessionis auctoritas stabilis et incon- uulsa per cuncta temporum spacia permaneat, lioc p receptura inde conscriptum subtusque manu nostra corroboratum sigiili nostri impres- sione iussimus insigniri. Signum domni Heinrici tercii (M.) regis inuictissimi. Theodoricus cancellarius vice Bardonis arcbicapellani recognouit. Data XVII. kal. Februarii, Indictione VIII., anno dominice in- carnationis mili. XL mo , anno autem domni Heinrici tercii ordinationis xii., regnantis vero 1., Actura Augustae feliciter Amen. Orig. Pgt. im k. k. Staatsarchiv, auch in einem Orig. Vidimus der Aebte von Neuzell, Murten und Wilten vom Jahte 1338, Eigentum der krain. Industrie- gesellschaft, aufbewahrt im krain. Landesmuseum (beide Ms. beniitzt); Sinnacher, Beitr. zur Gesch. von Saben (Brixen) II., 391, Nr. 84; Miti. f. Krn. 1847, 26; Horm. Arch. f. G. 18.23, 180; Horm. Beitr. z. G. Tir. im Mittelalter II, 36; An- kershofen im Arch. f. K. 6. G. Qu. II. 320, Nr. 112. 30. St. Mihael zu Leme. 1040, 12. Mai, Die hochedle Frau Azcica, Tochter des Grafen Wecelin und dessen Gattin Wilburei aeterni Amen. Anno dominice incarnationis mil- lesimo quadragesimo, regni domni Henrici felicissimi regis anno sexto, indictione decima, die quintodecimo mensis septembris. Cum quedam questio verteretur inter dominum Engelmarum episcopum Parentine civitatis ex una parte, et ex altera parte domnum Johannem abbatem monasterii sancte Marie virginis et sancti Michaelis arcliangeli de Lemo. Questio tališ erat inter illos, quod dominus episcopus volebat habere decimam de territorio dieti monasterii, et dominus episcopus precepit omnibus hominibus, qui laborant territorium supradictum, ut portarent decimam in episcopali palatio, et ipsi noluerunt eain portare nec dare et talem excusationem habebant dicendo. Domnus abbas nobis precepit, ut debemus portare decimam in monasterio supradieto sub pena dupli. Ista et alia niulta verba fuerunt inter illos. Propter talem questionem dictus abbas comparuit cum suis juribus coram domina Azicha, et dixit ei. Dominus episcopus facit nobis molestare omnes homines, qui laborant nostrum territorium, quod tu nobis dedisti, petit ab ipsis decimam, et domina Azicha res- pondit, eamus omnes ad nostrum regem. Post hec omnia comparuerunt omnes coram domino Henrico felicissimo rege et talem questionem narraverunt ei et rex cum au- disset eos fecit šibi multos seniores convocare in palatio suo ad con- silium, et ibi fuerunt congregati quingenti et sexaginta oeto seniores. Et rex coram omnibus vocavit dominum episcopum, et domnum Jo¬ hannem, et dominam Azicham, et ipsi venerunt coram rege cum multis, qui erant in societate eorum. Domina Azicha viva voce dixit domino regi, et omnibus, qui erant cum eo. Ego dedi unum territo¬ rium ad honorem Dei monasterio Sancte Marie virginis et Sancti Michaelis archangeli domno Johanni abbati, et reliquis fratribus ibi- dem .congregatis super altitudinem ripe sinus, qui dicitur Lemus, et ecce instrumenta, si vobis placet; facite ipsa legere coram omnibus. — 44 — Cum lecta fuerunt instrumenta dixit domina Azicha coram omnibus: Dominus episcopus facit mihi injuriam,-quia petit decimam a paupe- ribus Christi. Ego dedi dictum territorium, ut possint fratres pre- dicti monasterii habitare, et pauperes recipere. Ad hec dominus episcopus respondit: Omnes decime debent esse episcopi et capituli sui Hec omnia dominus Rex intellexit cum suis senioribus et fecit consilium, et in illo consilio omnes viva voce dixerunt. Decimas de¬ bent habere fratres de suo territorio, qui habitant in dieto monaste- rio. Incipit enim a monte Calbo, et vadit per signa, sicut continentur in supradictis instrumentis domine Aziche, et matris sne Wilpurge Et dominus Henricus Rex dixit supradieto domino episcopo. Vade in pace, et non nos contristare. Nos volumus decimas dare, quas tu petis supradieto monasterio, et hoc habemus exemphim, quod per totam provinciam Hystriensem monasteria sancti Benedicti possident suum territorium cum decimis et omnes fructus qui in eo possint habere. Etiam nos volumus cum consilio nostro, quod omnes homines, qui laborant supradictum territorium, debeant portare decimam domno Johani abbati supradicti monasterii et suorum fratrum, cunctorumque in perpetuum succedentium, et possint ipsas decimas habere, gaudere, et omnes suam voluntatem facere sine contradictione alicujus persone sub pena librarum decem auri, medietatem solvere camere regis, me- dietatem vero injuriam passis. Post hec dominus episcopus fecit pacem cum domina Azicha; et domina Azicha dedit domino episcopo et suo capitulo unum ter¬ ritorium subtus montem Sablonorum versus occidentem, sicut conti- netur in suo instrumente, et dominus episcopus promisit, cum suis clericis domine Aziche, quod nunquam peteret decimam in territorio supradicti monasterii. Anatbema Maranatha. Ughelli Italia sacra 10 a 316; Mittareli Annal. ord. Camald. 2, 88; Kandler Cod. dipl. Istriano; vrgl. Stumpf Reichskanzler IL/2, 181, Nr. 2199. — 45 — 33. Gurk. 1042, 15. Aug., Gurkhofen.') Die Heilige Hema schenkt dem von ihr gestifteten Nonnenkloster zu Gurk in Kdrnten „cum devoto clericorum ac laicorum consensu sub eisdem etiam testibus 3 ) Chrilouua cum aliis miliš guovis iure possessis tradidit ad altare sanete Dei genitricis Marie et sanctimonialibus ac clericis eidem altari servientibus in proprietatemA 3 ) Ut autem hec et omnia que post mortem suam intestata reli- querit quorum omniuin faetam prius delegationeni rursus innovando beatam Dei genitricem Mariam loco filiorum heredem constituit nul- lus unquam ab eadem ecelesia alienare vel diminuere possit sed sub tuitione sancti P(etri) et beati R(oudberti) secura libertate fruatur, nec non ut eiusdem libertatis Iex futuris temporibus non ignoretur rogatu eiusdem memorabilis domine H(emme) atque predietorum advocatorum 4 ) suorum asseusu hanc paginam inde conscribi feci Omniumque cleri¬ corum ac laicorum collaudationem ad signum confinnationis in capite sigillari precepi adhibitis supradicti testibus: (Perhtolt, Wilhalm, Hartuid, Switcker, Ernust, Goterich, Aribo, Ažman.) 6 ) Di letzten 5 Zeilen einer unfangreichen Originalurkunde des Gurker Ar- chives coli. Karl Freiherr v. Hauser; Eichorns Beitr. I. 176—182. 34. Gurk. Stift. 1043, 2. Februar, Gurkhofen. Die Grafin Hema von Friesach-Zeltschach schenkt alle ihre Dntertanen dem von ihr gestifteten Nonnenkloster Gurk und ordnet das Verhaltnis liber ihre nun der neuen Kirehe zugehbrenden Beamten und Untertanen. In nomine sanete et individue Trinitatis amen. ') Im Originale steht: Acta sunt hec XVIII. kal. septembris, celebrantibus nobis assumptiohem sanete Marie quo etiam die eandem ecclesiam consecra- uimus . . olme Ortsgabe Gurkhofen, — diese setzte dazu Eichhom in seinen Bei- tragen I. 174 — 176. — 2 ) Bezieht sich auf den iibrigen Inhalt der ganzon Ur- kunde. — 3 ) Das lieisst: Unter Zustimmnng der auch als Zeugen gegenwartigen Kleriker und Laien (die Pfarre) 6hrilowa (Greilach (Skrljevo) zu St. Rupert in Unterkrain) und gibt es mit anderen Villen dem Altar der heil. Marie den KIo- sterleuten und Klerikern, welche demselben dienen, als Eigentum. — 4 ) Pretzlaus = (Braslaus) und Aribo Eich. Beitr. I. 180—181. Pretzlaus war nach Eichhorn Schuztvogt des Santalgebietes. — 5 ) Die Zeugen sind aus dem vorhergehenden Abschnitte iibertragen, deshalb eingeklammert. — 46 — Ego Hemma divina misericordia Gurcensis ecclesie licet indigna fundatris notum facio omnibus Christi fidelibus tam presentibus quam futuris, cum marito meo beate memorie viduata et filiis meis male peremptis orbata omnem possessionem meam tam in hominibus ipiam et in aliis rebus pro remedio anime mee, et mariti mei et filiorum meorum salute ecclesiis *) erogarem et habitum religionis Gurke in- duerem, omnem familiam meam 2 ) eidem ecclesie taliter delegavi ut quicumque primogenitus illius familie a proprietate liberari vellet di- midium talentum et XV. denarios ipsius ecclesie abbatisse conferret, reliqui autem pueri bane libertatem habere cupientes secundum pla- citum tocius conventus se redimerent. Ministeriales quoque quos eidem ecclesie donavi, eisdem hominibus ab ecclesia inbeneficiati hoc jus infringere non presumant si licencia ecclesie illorum primogenitis supradicta pecunia redemptio concedatur, eeteri vero filii redimi ve- tentur aloquin ecclesia magnuin dampnum in familia consequeretur. Acta sunt hec apud Gurkehoven. Anno ab incarnationis Domini M.XL.III. Indictione XI. III. Non. Februarii feliciter amen. Orig. Pgt. im Gurker Archive; Eichorns Beitrage I. 183 — 4. 35. Freising. 1057, 9. Februar, Neuburg (an der Donau). Kaiser Konrad II. bestatigt der Kirche von Freising alle ihre Besitzungen mit allera, was aucli immer dazu gehbrt, 1 ) in was immer fiir einer Provinz, einem Gau, einer Mark oder Grafschaft seines Reiches gelegen. Orig, in Munchen nach Stumpf Reichskanzler I1./2, 211; Liinig, Reichs- archiv 17 /1 228; Mon. boica 29./1, 135, Nr. 394. 36. Gurk, Stift. 1058, 18. Oktober, Regensburg. — Urkunde gedruckt in Schumfs Archiv fiir Heimatkunde L G—7, Nr. 2. *) Nebst der Gurkerstiftung begabte sie auch noch andere Kirchen — 2 ) Familia bedeutet eben das. was homines. — s ) Orig : „cum omnis generis pertinentiis". — 47 — 37. Kloster St. Michael in Pola. 1061, 17. August, Pola. Maingotf) Bischof mn Pola, schenkt Juventius, dem Abte mn St. Michael (zn Pola), dem Kloster und den Nachfolgern die Kirche des heil. Clemens eine Colonie, im Orte Badavo gelegen, die einst der Bruder des Bischofes Joliann, Grimaldus, zur Nutzniessung hatte; diese schenkte der Bischof am Tage der Einweihimg dieser Kirche unter der Bedingung, dass die Aebte diese Schenkung durch zel m Pfund Gol des Ibsen. In dei nomine regnante doinno Henrico anno V. mensis an¬ glisti XVII., indictione XIIII. actuin intra monasterium ven. sancti Michaelis. Cum secularia facta prudencium studiis sunt inemorie tra- dita nmlto decencius existimatur ut opera pietatis maxime que in ecclesia dei sancti. 1. terrarum inemorie commendentur. Qua propter nos quidem Megingaudius dei gracia Polensis episcopus. Recolentes hoc quod ecclesie sancti Clementis doni causa donamus pro amore dei et sanctorum in eoruin patrocinia ibidem collocavimus atque 2 ) indi- cavimus 3 ) hoc scripture finnitate roborare, idcirco nos quidem predictus Megingaudius episcopus tradiinus et consignainus tibi Juvencio abbati sancti Michaelis cuncteque caterve monaehorum sub tua cura degen- ciuin vestrisque successoribus ideni una colonia de terra nostre ecclesie • sitam in loco qui dicitur Badauo • quam olim Grimaldus frater lo- hannis episcopi ad pensionem tenuit secundum quod eam in die con- secrationis prefate ecclesie sancti Clementis donavimus cespitem ejusdem agri super altare ferentes ut ab hac 4 ) die in antea liberam et perpe- tuam potestatem habeatis 5 ) teneatis uttendi nostra et omniuin succes sorum nostrorum contradictione [remota],*) quia dignum est ut nostri successores hoc inviolabiliter observent ’ quod a nobis pietatis rectum factum tam nostre anime quam illorum credit profutorum unde pro- mittentes promittimus et obligamus nos nostrosque successores contra hanc nostre donacionis sive obligationis cartam nullo unquam tem- pore esse venturos quod si a nobis vel ab aliquo nostrorum succes- soruin per aliquem ingcnium fuerit attentatum de poene nomine emendetur supradicte congregacioni pondus auri librarum decem et *) Meingoz, Maingotus, Megingaudius = Starkgut. — ! ) ecum. — 8 ) iu- dicavimus. — 4 ) ac. — 5 ) abeatis. — 6 ) Abschr: .. . — 48 — post solutam penam hec nostra ordinacio maneat in sna firmitate testes fuerunt Candianus Petenensis, ego Megingaudius episeopus mami mea scripsi, ego Hademarus dei gratia Parent. episeopus mami propria [subseripsi] 1 ) Odolricus marchio 2 ) Istriensis. + signum manus prefati 3 ) marchionis 4 ) qui seribere nesciens 5 ) signum crucis fecit. + Signum Vitalis testis et Andreas + et °) Petrus qui vocatur Matheus judicibus sancti Michaelis in perpetuum. + Signum manus Bertaldi 7 ) Basiliaci 8 ) + et ipso filio Uršo 9 ) eius de Bertaldi testis confirmavi 10 ) et subseripsi. + Signum manus Peneonis + Eriseneius testis. + Signum manus Grimaldi u ) torigide testis + Signum manus Vuarda. rogatis testes et ego lius . . . prediete [polensis eccle- sie] episcopo rogatus hec carta donacionis scripsi et complevi. Aus den Abschriften von Fontanini I, fol c. 302 in der biblioteca Mar- ciana zu Venedig; corrig. nach Valentinelli’s Regesten v. ebend. im Notizenblatt. V. d. k. Akad, zu Wien (1865) p. 220 ; Kandler cod. dipl. Istriano zum J. 1060. 37. Brlxen. c. 1061 12 ) ... ., Kanker. Ulrich, Markgraf von Istrien und Krain schenkt durch die Hand Tagano’s, eines Lehenritters des Bischofs von Brixen sein Landgut „Lescah“. 'Er umnscht die Besitzungen der Kirche von Brixen, zu vermehren, weil er aber noch unentschlossen war, ob er sich nicht etwa verehlichen und Kinder erhalten tcerde, so ilbergab er, und zwar durch die Hdnde des niimlichen Ritters auch den Weiler Feistriz an das Stift Britten, doch nur filr den Fali, icenn er unvereh- licht sterben ttilrde. Der obengenannte Ritter, durch seinen Herrn den Bischof erinnert, vollzog nun zu gehbriger Zeit und am rečhten Orte das ganze Vermachtnis, und ilbergab zuerst Lescah, dann auch den II eiler Feistriz im Orte Stein auf den Altar der Kirche zu Britten. Marchio Odalricus in Christo hereditatis adipiscende cupidus. Christum hic in membris suis pauperem haereditatis sue voluit esse *) Abschr.: pro amo. — 2 ) marchius. — s ) prefatus. — 4 ) marcliius. — 5 ) nesciunt. — f ) testis. — ’) Bertaldus. — 8 ) Basiliaeus. — 9 ) Nach Vallen- tinelli, — I0 ) cumfirmavi. — (** Grimaldus. — ,2 ) Die Datirung wurde nach den Angaben des Lambert von Hersfeld ad a. 1061 et 1062 (SS. V. 162) praecisirt. — 49 — participem. Ductus ergo Altwini Prixinensis ecclesie pontificis fa- miliaritate illi potissimum ecclesie de rebus suis statuit aliquid at- tribuere, deditque in manum Tagani militis ejusdem episcopi predium Lescah praedicte potenti manu tradendum ecclesie jam ex tune per- petuo jure possidendum juxta terminum videntibus et audientibus ambarum fidelibus inibi praeseriptum. Et ut res aeta permaneat rata, testium est asstipulatione roborata, quos et praesens refert pa- gina: Meginhart, Hfigo, Euodpreht, Durinch, Tagani, Heinrih. His ita gestis comes dilectione episcopi adhuc ejusdem eccle¬ sie res meliorandi studiosus, sed conjugis prolisque habende etiam tum humilitatis sorte dubius, tradidit in manum ejusdem militis etiam Fuistriza villam, eidem ecclesie tradendam cum molendinis aliisque appendentibus omnique prorsus servitutis cominodo sibimet inde de- bito hac tamen conditione, ut si legitimi expers connubii obiret, tum eandem ecclesia villam obtineret. Hujus item rei testes: Meginhart, Htigo, Euodpreht. Postea conpetenti loco et tempore miles praedictus ab episcopo Seniore suo admonitus, omnem absolvit legationem de- ditque Lescah super altare Brixinensis ecclesie perpetuo possidendum jure, Et adhibitis ex more testibus sub inde Fustriza villam super idem tradidit altare juxta modum conditionis supra memoratae. Utri- usque vero traditionis eidem sunt testes: Liezo, Euodpreht, Wolfram, Tagini, Noppo, Durinch, Eppo. — Actum Conerae. (!) (Posterius): Actum Steine. Brixner Cod. trad. im k. k. Staatsarchiv zu Wien 515, fol. 1’ n. 2; auch Cod. 460 fol. 18, n. 45 jedoch weniger genau als der zuerst genannte und fehlt das „Actum“: Sinnacher (aus Resch) Beitr. z. Gesch. von Siiben (Brixen) II. 586 Nr. 4. 39. Freising. 1062, 24. Oktober, Augsburg. Kihiig Heinrich IV. schenkt dem Bischof Ellenhard von Freising Gilter, zu Pirano und Neueriburg (Emona) in ■ der Mark „Hystria“ und in der Grafschaft des Markgraf&n Ulrich -gelegen. C. In nomine sanctae et individuae trinitatis. H(einricus) divina favente clementia rex, Romanorum augustus. Omnium fidelium no- strorum tam presentium quam et futurorum pie devotioni pateat, quem- admodum nos pro aeterna retributione et pro anima patris nostri 4 — 50 — bone memorie Heinrici Romanorum imperatoris augusti obque pe- ticionem et interventum dilecti nostri Annonis scilicet Coloniensis archiepiscopi, nec non ob devotum et fidele servitium Ellenhardi Frisingensis sedis episcopi quasdam nostri juriš proprietates ad fiscum nostrum pertinentes in Marcha Histria in comitatu marchionis Odal- rici, inque locis subnotatis, idemfid est), in Pyrian et Nivvenburch sitas, cum omnibus utilitatibus ad eas rite pertinentibus, hoc est man- cipiis utriusque sexus, areis, aedificiis, terris cultis et incultis, agris, pratis, campis, pascuis, silvis, aquis, aquarumve decursibus, navium sta- tionibus, theloneis, molendinis, viis et inviis, exitibus et reditibus, que- sitis et inquirendis, cunctisque aliis appenditiis, que ullo modo dici vel nominari possunt, ad monasterium s. Andreae apostoli in civitate Frisinga a prefato ejusdem civitatis episcopo in dei nomine inicia- tum et constructum, ex proprio in proprium donavimus ea videlicet ratione, ut fratribus hribi deo militantibus in quantum ex eisdem bonis provideri possit, ad divinum ofticium peragendum victus et vestitus singulis annis subministrentur. Et ut haec traditio nostra nune et in futuro tempore stabilis et inconvulsa pennaneat, hoc regiae donationis preceptum inde conscriptum sigilli nostri impressione jus- simus insigniri, manuque propria, ut infra videtur corroboravimus atque firmavimus. Signum domni Henrici (M.) quarti regis. Wicbertus cancellarius vice Annonis archicancellarii recognovi. Datum Vlili. Kal. Novembris, anno incarnationis domini MLX1I. In- dictione L Anno autem Ordinationis domni Heinrici quarti regis VIII. Regni vero VI. Actum Auguste in dei nomine feliciter. Amen. Mon. boica 31 a 344. N. 184; Meichelbeck Hist. Friš. I. 2, pag. 258; Ltinig Reichsarcliiv 27» 229 (mit Sept. 23). 40. Stift Gurk. 1062, 11. December, Regensburg. K. Heinrich schenkt seinem Getreuen Anzo Giiier an der Gurk in Gau Creine in der Mark, zu diesem Gau gehbrend und in der Grafschaft des Markgrafen Ulrich gelegen. C. In nomine sanctae et indiuidue trinitatis. Heinricus diuina favente clementia rex. N(ouerit ’) omnium tam presentium quam fu- *) Das Eingeklammerte radirt und mit Bleistift nachgeschrieben: N(overit omnium tam futurorum quam praesentium in). - 51 — turorum in)dustria. qualiter nos pre. remedio patris nostri piae me- moriae Heinrici. ac pro incolomitate nostra. aeternaequae retributionis premio nec non ob interuentum bdelium nostrorum. ANZONI nostro quidem bdeli. tale predium. quale infra terminum. his nominibus subnotatum habere uidebimur In pago Creine in Marcha, ad eundem pagum pertinente. In comitatu Vodalrici marchionis situm. ipso an- nuente et concedente. In superiori riuuo qui dicitur Gurca. sicut predium Rvodperti usque in riuum BITSA vocatum bnit. ubi pre- fati Anzonis predium. juxta eundem riuuolum adiacet. In occidentali quidem plaga, ubi predia Tietpoldi comitis. et Rapotonis comitis. usque - ad Engelberonis predium pretendere uidentur. In uilla Lonsa dieta, ex eiusdem predicti Engelberonis predio. sicut reeto intuitu ui- deri potest. ad prefatum predium Ruodperti. quod, ut prediximus in superiori riuuo Gurca uoeato. situm est. regia nostra auetoritate ac potestate- prenominato Anzoni in proprium tradidimus. Hoc quidem regie munibeentiae donum. cum omnibus appenditiis suis. areis- aedi- ficiis. terris cultis. et incultis. pratis. paseuis. aquis- aquarumque decursibus. moliš, molendinis. piscationibus. silvis uenationibus- exi- tibus et reditibus, uiis. et inuiis. quesitis- et inquirendis cum omni utilitate- que ullo modo inde prouenire poterit. in suiim ius omnium mortalium contradictione remota. transfudimus- et condonauimus. Ea uidelicet ratione. ut predictus Anzo. de prefato predio. liberam dehinc potestatem habeat. optinendi. tradendi. commutandi- precariandi. uel quicquid šibi placuerit inde fatiendi. Et ut haec nostra regalis tra- ditio, stabilis et inconuulsa omni aeuuo permaneat bane cartam inde conseriptam. mami propria. ut infra uidetur. corroborantes. sigilli no¬ stri impressione iussimus insigniri. Signum domni Heinrici quarti regis. Fridericus Cancellarius niče Sigefridi (M.) archicancellarii re- cognoui. Data est III. idus Dec. Anno dominice incarnationis M.LX.II. indictione I. anno anteni ordinationis domni Heinrici quarti regis. VIII. regni vero l ) Actum Ratisbone in- Dei nomine feliciter Amen. Orig., Pgt, aus dem gurker Domištift-Archive, jetzt im steir. Landesarchiv Nr. 48. cf. diesen Abdruck mit dem im Arcli. f. H. I, 7—8, Nr. 3, und wegen der Indiction Stumpf Reichskanzler Reg. Nr. 2616. ‘) Diese Zeitangabe ist richtig, wenn man das Jaln- nach dem Gebrauche jener Zeit entvveder vom 25. Miirz, oder von Ostern anfangt. 4* — 52 — 41. Brixen. 1063, 27. September, bei dem Flusse Fischa [unterhdlb Wien]. Kani g Heinrich IV. schenkt dem Bischofe Altivin von Brixen die Berge Stein¬ berg (Kamnik) und Otales (Otalezki vrh), die zuischen Linta (Pfarre Ledine) und der Quelle Steinbach (V potočili) ’) in der Mark des Markgrafen TJlrich (bei Idria im Tolmeiner Gebiete) gelegen situl. C. In nomine sanctae et individuae trinitatis. Heinricus diuina fauente clementia rex. Omnium Christi nostrique fidelium tam futu- rorum quam presentium sollers industria nouerit, qualiter nos pre- cipue pro amore diuino, tam ob nostrae regiae liberalitatis munifi- centiam ALTWINO. Brixiensis (!) aecclesiae venerabili episcopo me- mores etiam illius erga nos fidelis meriti quedam bona ad nostrum ius et dominium pertinentia, montes uidelicet dnos Staeinberch et Otales dictos, inter terminum Linta et flumen Steinbach dictum sitos, et in marchia Odalrici marchionis ipso quidem marchione conlaudante et rogante in proprium tradidimus cum omnibus suis appendiciis quemadmodum ad nostram regalem potestatem pertinere uidebantur, hoc est terris cultis et incultis, pratis, pascuis, aquis aquarumque de- *) Der Steinberg (heute Kamnik), ziemlich bedeutend an Umfang, triigt gegenwartig reiche Wirtschaftsgiiter. Er liegt auf der Grenze zwischen Otalež und der Pfarre Ledine. — Otalež ist der Name eines hochgelegenen Dorfes von 45 Nummern und des gleichnamigen Vicariats von ungefahr 1100 Einwohnern; das Pfarrdorf Otalež liegt in der Mitte des Berges „Limbov hrib, Belkov vrh oder Otaležki vrh“ vulgo geheissen und ist von Steinberg (Kamnik) durch einen ziemlich tiefen Talgraben geschieden. — Auf der andern Seite gegen Cerkno (Kirchheim) trennt ihn ein Graben, den ein Wasserlein durchfliesst, das etwas unterhalb Otalež entspringt und gleich so stark ist, dass es einen Miihlstein treibt; das diirfte der Steinbach sein, heutzutage V potocih (= ein Wasser aus mehreren Quellen zugleich entspringend) genannt. Dieses Wasser scheint einstens an einer hoher gelegenen Stelle des Berges hervorgesprudelt zu sein, und diirfte erst im Laufe der Zeit seine gegenw;irtige Ausflussoffnung tiefer gesucht haben, dass dem so sei, davon zeugt der Umstand, dass nach starken Regengiissen die Wassei - weit oberhalb der angefiihrten Quelle aus dem Berge dringen, gleich- sam als ob sie gestaut die mehr unten gelegene Ausflussoffnung nicht zu erreichen vermochten, wahrend die normalen Niederschlage innerhalb des Berges hinab dringen und an besagter Stelle unten zu Tage treten. Gegenwiirtig gehort der ganze angefiihrte Landstrich zur gefursteten Grafschaft Gorz : wie die Urkunde weist, gehorte er damals in Ulrichs Zeiten unter seine Verwaltung. — 53 — cursibus, moliš, molendinis, piscationibus, siluis, uenationibus, exitibus et reditibus, uiis et inuiis, guesitis et inguirendis, cum omni utilitate quae ullo modo inde prouenire poterit. Ea videlicet ratione, ut pre- nominatus episcopus et sui successores liberam dfehjinc 1 ) potestatem habeant de prefato predio obtinendi, tradendi, comutandi, precariandi, uel quicquid illis ad ustim aecclesiae placuerit inde faciendi. Et ut haec nostrae traditionis auctoritas stabilis et inconuulsa omni aeuo permaneat, hanc cartam inde conscriptam manu propria ut infra ui- detur corroborantes sigilli nostri impressione iussimus insigniri. Signum domni Heinrici quarti regis (M.) inuictissimi. Gregorius cancellarius uice Annonis archicancellarii recognoui. Data V. kal. octobris. Anno dominicae incarnationis M.LX.III. Indict. II. Anno autem ordinationis domni Heinrici quarti regis. VIII. Regni vero VI. Actum iuxta flumen Fisik, in Dei nomine feliciter AMEN. Orig., Pgt., gut erhalten, Eigenium der krain. Industriegesellschaft aufbe- wahrt im krain. Landcsmuseum; Sinnacher Beitr. zur Gesch. von Saben (Brixen) II, 571, Nr. 92: Mon. boica 29 il 164. 42. Markgraf Ulrich — (Aguileia). 1064, . . . ., Hartwig de castro Pvranensi und seine Frau Bona geben dem Markgrafen Ulrich von Istrien das castrum Vene- ris. — Anno Henrici regis . . . MLXIV. 2 ) De Rubeis M. eccle. Aqu. 535; Arch. f. K. 6. G. Qu. H. Bd. (1849.) 313 Nr. XCII. 43. Markgraf Ulrich — (Aquileia). 1064, 31. Juli, Goslar. HeinricJi IV. schenkt dem Markgrafen Udalrich 20 Konigsmansen in seiner Grafschaft Istrien. Henricus divina favente clementia rex. Omnibus Christi nostris- Que fidelibus tam presentibus quain futuris notum esse volumus, qualiter nos ob interventum fidelium nostrorum, dilecti scilicet ma¬ gistri nostri Annonis Coloniensis archiepiscopi |et'J Adalberti Hamen- *) An der Bugstelle durchlochert. — ! ) Bei de Rubeis das falsche Datum MXIV. — 54 — burgensis J ) archiepiscopi, viginti regales mansos in pago Histrie 2 ) in villis et castellis subtus 3 ) nominatis Puviendi, 4 ) Lompaga, 6 ) Bangul Curtalla, 6 ) Lahaneivit 7 ) et in villa que vocatur ad sanctum Martinum Rus, 8 ) AVinstrin, 9 ) Rana, 10 ) in comitatu Odalrici marchionis sitos, eidem prefato Odalrico marchioni ob fidele servitium eius cum om¬ nibus appenditiis hoc est utriusque sexus mancipiis, areis, edificiis, agris, pratis, pascuis, vineis, silvis, venationibus, terris cultis et incultis, aquis aquarumque decursibus, moliš, molendinis, piscationibus, exitibus et redditibus, viis et inviis, quesitis et inquirendis in proprium dedi- mus atque reddidimus, ea videlicet ratione, ut predictus Odalricus marchio liberam inde potestatem deinceps habeat, remota omni contra- dictione tenendi, vendendi, 11 ) comutandi, precariandi vel quicquid de eodem predio ■ voluerit faciendi. Et.ut .hec nostra regalis traditio stabilis et inconvulsa omni remaneat tempore, bane cartam inde conscribi manuque propria corroborantes sigilli nostri impressione iussimus insigniri. Et quicumque hoc regale preceptum violaverit, centum libras auri persolvat medietatem 12 ) camere nostre et medie- tatem prefato et prescripto marchioni Odalrico. Signum domni Henrici quarti regis. Sigeardus cancellarius vice Sigefridi archicancellarii recognovi. Data II. kal. augusti anno dominice incarnationis MLXIIII, in- dictione II., anno anteni ordinationis domni Henrici regis Vlili, regni vero octavo. Actum Goslar in dei nomine feliciter amen. Aus den „Priv. antichi d’ Aquileia“ chart sec. XV, in dem Archivio di stato in Venedig (Consultori in iure Nr. 345 (Bd. I.) fol. 14); Miti. d. Inst. f. ost. Geschichtsforschung L Bd. 2. Heft, 294, Nr. 15; Stumpf Reicliskanzler III. 5. Abt. 723, Nr. 519. 44. Aquileia. 1066, 16. November, Eckartzberga. Ileinrich IV. schenkt seinem Ge- treuen Adalbert die Villa Strengi in Istrien. Henricus divina favente clementia rex. Notum sit omnibus Christi fidelibus tam futuris quam presentibus, qualiter nos fideli *) Stumpf: Hammaburgensis. — 2 ) St. Hjstrie. — 3 ) St. subter. — 4 ) St. Pu- mendi. — 5 ) St. Lempaga. —- 6 ) Oder Curtalba, Joppi. — ’) St. Lahanennit. — 8 ) St. Ruz. — 8 ) St. Uzemenstmm. — 10 ) Die Namen verderbt im Thes. eccl. Aquil. nr. 594; incertis loois Istrie videlicet Pingone (Pinguente) Bagnol et Ruyn (Rovigno) et aliis. — “) trahendi. — 12 ) mediates. — 55 — nostro Adalberto ob interventum et petitionem coniugis nostre Berte regine aliorumque fidelium nostrorum necnon ob fidele servitium eiusdem Adalperti quandam villam Strengi dietam in pago a) et in marchia Hystriensi ! ) Wuodalrici 2 ) marchionis sitam cum omnibus appenditiis hoc est utriusque sexus mancipiis vineis agris pratis campis paseuis silvis venationibus aquis aquarumque decursibus mo¬ liš molendinis piscationibus exitibus et redditibus viis et inviis terris cultis et incultis montibus et collibus forestis et forestariis quesitis et inquirendis omnique utilitate in proprium dedimus confirmavimus atque possidendam concessimus, ea videlicet ratione ut eidem Adal- perto nullus successorum nostrorum hec data auferre alienare aut ullo modo presumat inquietare, sed ipse eiusque heres cuicumque ab ipso cum presenti privilegio tradita fuerit inde liberam potesta- tem habeant tenendi precariandi commutandi vel quicquid illis pla- cuerit faciendi. Quicumque hanc cartam hereditario iure possederit, et hec donaria nostra omnium contradictione remota usque in me¬ diani laymam 6) possidebit. Et ut hec nostra regalis traditio stabilis et inconvulsa omni pefmaneat evo, hanc cartam inde conscribi et sigilli nostri manu corroboratam insigniri iussiinus impressione. Si quis vero hec regalia instituta violare aut in aliquo presumat infrin- gere, sciat se centum libras auri optimi daturum, medietatem c) camere nostre cetera autem eiusdem predii possessoribus. Signum domni Henrici invicti regis. Sigeardus cancellarius vice Sigefridi archicancellarii recognovi. Data XVI. kal. decembris anno dominice incarnationis MLXVI, indictione IIII, anno autem ordinationis domni Henrici quarti regis XIII, regni vero X. Actum Ekkarsberge. Aus člen ^Priv. antichi d’ Aquileia“ chart. XV, in dem Archivio di stato von Venedig (Consultoriin iure Nr. 345. (Bd I.) fol. 14—15), Stumpf Reichskanzler Urk. Nr. 520; Mitt. des Instituta fiir osterr. Geschichtsforscliung I. Bd. 2. Heft, 295, Nr. 16, beide Redactionen beniitzt, und ungleich gefunden. — Mit consul¬ tori in iure nr. 3661) 22 f. 14’ (!) a) rogo. b) vielleicht fiir lamam oder lagunam ? — So die Hs. c) medietas. *) Stumpf Urk. Nr. 520 hat Ystrich. — 2 ) Ibidem Udalrici. — 56 — 45. Freising. 1067, 5. Marž, Regensburg. Kbnig Heinrich IV. schenkt dem Bistum Frelsing die Ortschaften Couvedo, Lonche, Ospo, Rosariol, Trusche Steina und st. Peter in der Markgrafschaft Istrien. C. In nomine sanctae et individuae trinitatis. Heinricus diuina fauente clementia rex. Sanctae dei ecclesiae profectui tanto diligen- tius providere debemus, quanto excelsins ex diuino munere sublimati sumus. Quapropter omnibus Christi nostrique fidelibus tam futuris quam presentibus notum esse uolumus, qualiter nos Frisingensi ec¬ clesiae in honorem sancte Marie sanctique Corbiniani constructae et consecratm ob petitionem ac interuentum Berthe reginae regni tho- rique nostri consortis dilectissimae instinctu quoque Epponis Niwen- burgensis episcopi, Ekkiberti marchionis, Odalrici marchionis, nec non ob fidele meritum Ellenhardi eiusdem sedis episcopi, has uillas Cu- bida, Lovnca, Ozpe, Razari, Trvscvlo, Steina, sancte Petre in pago Istria in marcha Odalrici marchionis sitas cum omnibus appendiciis suis, hoc est utriusque sexus mancipiis, uineis, agris, pratis, campis, pascuis, siluis, uenationibus, forestis, forestariis, ecclesiis, areis, edi- ficiis, terris cultis et incultis, aquis aquarumue decursibus, moliš, molendinis, piscationibus, exitibus et reditibus, uiis et inuiis, merkatis theloneis, monetis, quaesitis et inquirendis omnique utilitate in pro- prium dedimus, confirmauimus, perpetuo iure obtinendum concessimus, ea uidelicet ratione ut nullus successorum nostrorum imperator sine rex, dux, marchio, comes aut alia maior uel minor persona iudicialis haec data prefatae ecclesiae auferre, alienare aut ullomodo presumat inquietare, sed prenominatus episcopus eiusque successores liberam inde potestatem habeant tenendi, precariandi, commutandi uel quic- quid inde ad utilitatem eiusdem ecclesiae uoluerint faciendi. Et ut haec nostra regalis traditio stabilis et inconuulsa omni permaneat eno, hanc cartam scribi manuque propria corroborantes sigilli nostri impressione iussimus insigniri. Signum domni Heinrici . quarti regis. Gregorina cancellarius uice ’ Annonis archicancellarii re- cognoui. — 57 — Data III. nonas Martii anno dominicae incarnationis M.LXVII., indictione V., anno autem ordinationis domni Heinrici quarti regis XII., regni vero XI. Actum Ratispone feliciter amen. Orig., Pgt., aufgedriicktes Sigel ausgefallen, im k. Reichsarchiv zu Munchen; ebend. auch Codd. 189, f. 12, 238, f. 113’, 191, f. 84 und 102; Meichelbeck l./l, 261; Resch Aet. millen. 96; Mon. boica XXIX/1, 170; v. Zahn God. dipl. Friš. L, 84—85, Nr. 83. 46. Aguilela — Brixen. c. 1067, 6. Juni, Tolmein. Altivin, Bischof von Brixen verzichtet zu Gunsten des Patriarchen Rabinger von Aguileia auf das Zehentrecht aller Gilter, welche er in dessen Patriarchat im Besitze bat, wie audi auf jenen Zehent, tvelchen mehrere Vasallen seiner Kirche gegeben haben. Patriarch Rabinger dagegen uberlasst Altivin nicht mir den Zehent seiner Landgiiter in Krain so wie in Karnten gelegenen Bauplatzen (Htlusern), sondern audi die Abgaben, die er von dm in Karnten be- findlichen Leibeigenen zu beziehen hatte, dann die Halfte der Kirche von Dristach mit allem Zugehbr filr die ihm und seiner Kirche durch die Hand seines Vogtes Markward zuriickgegebenen zwei Huben, die im Territorium von Vigaun liegen. Innotescat apud sancte ecclesiae universitatem, qualiter Altwinus Brixinensis episcopus Rabingero patriarche recognovit et tradidit mann advocati Chadalhohi justam decimationem ex omnibus bonis, que in suo patriarchatu babuit: eam. quoque decimam quam complures Herimanni sne ecclesiae dederunt, et quicquid suo ecclesiastico juri debuit, benigne fraterneque remisit. Econtra vero patriarcha, quia humillimis et fraternis precibus ejus noluit neque debuit resistere, decimas, quae ex cuncto ejus praedio in Carniola ’) posito, et quae in Charinthia ex areis servisque suis proveniunt et dimidietatem ecclesiae in Dristach diete cum suis pertinentiis, cum consensu scilicet et con- silio clericorum Heremanni, Perehtoldi, Johannis, Hartwici, Hilarii, laicorum autem Marcivardi, item Marcwardi, Johannis, Perehtoldi, Novollonis, Chuononis, Engilfridi, item Johannis, šibi sueque eccle¬ siae manu sui advocati Marcwardi reddidit pro duabus hobis sitis *) God: in Carniolo. — 58 in territorio Vegun s ) dieto, quibus praedietas decimas concambiavit. Postquam vero ex utraque parte vestitura legitime faeta est his testibus quidem, Marcwardo, Johanne, Perehtoldo, Novollone, Chuonone, Engelfrido, episcopi vero testibus, item Marcwardo, Johanne, Woffone, Griffone, Ruodolfo, Paldamaro, Gottone, tota causa corroborata ipsius quidem pactionis formam certissimis dietorum factorumve servatricibus placuit mandari, nequis successorum suoruin seu aliqua violenta po- testas ullam fraudem convellendi, vel quoquomodo inquietandi hoc no- strae conventionis pactum possit commentari. Praeceptum in Tuimine. Actum octavo idus junii. Amen. Brixner God. traditionum im Wien. Staatsarch. 515 fol. 37’ n. 118. 47. Aquileia. 1070, . . . ., Urkunde gedruckt im Schumfs Archiv fiir Heimatkunde L, 40, Nr. 16. 48. Gurk. 1072, 9. Janner, Regensburg. Konig Heinrich IV. bestiitigt die Verwandlung des Stiftes Gurk in ein Bistum, und diesem alle Besiz- zungen, die teils er selbst jenem Štifte verliehen, teils die Grafin Hemma mit ihren Voreltern von den Kaisern und Kbnigen, Arnulf, Ludwig, Otto, Heinrich und Konrad erhalten und demselben zuge- wandt h at. 2 ) Urkunde des Gurker Archivs, gedruckt im Hormayrs Archiv fiir Siid- deutschland II. Bd. 237, Nr. xx. ‘) Vigaun. — a ) Vrgl. die Urkunden oben Nr. 17, 18, 21, 33 und 34. Zu beriicksichtigen sind auch die Urkunden Nr. 3G und 40, die von Anzo, an dic Kirche von Gurk gekommen sind. 59 — 49. Brixen. 1073, 23. Mai, Augsburg. K. Heinrich IV. scherikt Alttcin, dem Bischof von Brijcen einen Wildbann auf seinen kirchHchen Besitzungen von dem Bache Ddberpotok (Gutbach) bis zur Feistriz und von den Gipfel des Krairiberges bis zur Mitte des Saveflusses. C. In nomine sanctae et individuae trinitatis. Hainricus divina favente clementia rex. Gum omnium nobis servientium, a nobis ut ab omnium Domino pendeat intuitus, omnium quidem servituti con- gruis respondere beneficiis curamus et horum praecipue iustae petitioni acuiscere deliberavimus, ad quos non modo corporis verum etiam animae utilitatem spectare scimus. In quorum numero episcopum Brixinensem Aldwinum respeximus. Cujus petitionem, quia. iusta et honesta videbatur, fieri ad iudicavimus. Interpellantibus etiam ac secum petentibus Berchta .et regni et thori socia, Gebhardo Saltz- purgensi, Vtone Treuirensi archiepiscopis caeterisque fidelibus nostris. Siquidem Wildpannum, quem super praediis ecclesiae suae petiit, concessimus. Quorum prediorum longitudinem seu latitudinem certo rivorum limite determinavimus. De rivo Tobropotoch, quod teutonice Guetbach (dicitur), usque ad flumen Feistriza et a summo vertice Creine montis usque in medium fundum Sowe fluminis. Infra quem terminum nullum hominum aliquod genus venationis sine praedictae ecclesiae Brixinensis episcopi suorumque successorum licentia exer- cere banni nostri obligatione interdicimus. Et ut haec nostra decre- tali auctoritas firma et inconcussa omni aevo permaneat. Hanc chartam inde conscriptam et propria mami corroboratam, sigilli quoque nostri impressione insignitam omnis generationis tam futurae quam prae- sentis notitiae relinquimus. Signum domni Hainrici (M.) quarti regis humillimi et invictissimi. Adalbero cancellarius vice Sigefridi archicancellarii recognovi. Data X. kalendas Junii. anno dominicae Incarnationis M'LXXHI. Indictione XI. anno autem ordinationis domni Hainrici quarti regis XVIIH., Regni vero XVII. actum est Augustae feliciter in dei nomine. Nach einer im J. 1867 in Laibach angefertigten, im k. k. Staatsarchiv aufbewahrten Copie des jetzt nicht vorhandenen Originals; Sinnacher, Beitr. z. G. v. Saben II. 577—578, Nr. 96; Horm. B. z. Gesch. Tir. I./2, 53—4; Mon. boica 29a, 183. — 60 — 50. Freising — Aquileia. 1074, 15. Juni, Aguileia. Bisčhof Ellenhart vem Freising vergleicht sich mit Patriarch Sighart von Aguileia betreffs der Zehente auf dem Ge- biete von Lade und vereinbart sich ueiters mit demselben hinsichtlich des Baues von Kirchen, der Anstellung vem Priestern, ihrer weltlichen Beziige u. s. w. Notum sit omnibus Christi fidelibus, qualiter Ellinhardus Fri- singensis episcopus recognouit omnem decimam de uniuersis bonis que ecelesia sua tune temporis habuit in comitatu Carniole, sanete Aqui- legiensi ecclesie per manum aduocati sni Ekkehardi ad altane sanete Marie in manum Sigehardi pathriarche suique aduocati Marchvardi. Post hec vero idem episcopus traditis duabus Sclauonicis massaritiis cum omni iure ac proprietate qua ipse eas babuit, in pertinentia curtis sue Lonka diete sitis, una seruo, altera libero possessa ac plenaria deciinatione iiii arearum ibidem positarum, necnon et delegatis x Sclauonicis massariciis apud Uuinperch cum integra trium eiusdem curtis arearum cunctorumque tune temporis inibi de- gentium seruorum deciinatione eandem decimam redemit. Preterea inter eos conuentum est, ut si quos pathriarcha uellet ad ecclesias in Lonka constructas determinare, clerici qui ibi sunt, ita illos sicuti qui et determinati sunt, ad Cliristianitatis iura legitime compellat, ac inde et de ceteris ad ius pathriarche pertinentibus šibi uel archi- diacono suo respondeant. Collaudatum quoque est, ut Frisingensis episcopus in supradictis a se datis aput Uuinperch massariciis ubi- cunque pathriarcha postularet, ecclesiam faceret fabricari ea ratione ut pathriarcha eam consecrans incolas earundem massaritiarum et si- quos alios preter ad episcopum pertinentes uellet, ad eam determi- naret, idem etiam episcopus in suis bonis iuxta utriusque partis uoluntatem ubi opus esset, unam uel duas aecclesias construeret et pathriarcha uel episcopus ipsius licentia eas consecraret ita tainen, vt omnes ad episcopum pertinentes et siquos alios pathriarcha uellet, ad eas determinaret. Ut autem huius eoncambii ac conuentionis firmitas stabilis et inconuulsa permaneat, cleri ac populi ex utraque parte assensu roboratum (!) est. Huius rei testes sunt de militibus Aquilegiensis aecclesie Ratpot, Marchuart, Johannes, Gozpreht, Heinrih, Altman, Durinch, Adalper, de familia Nouol, Ermenhart, Johannes, — 61 — Engilfrit, de militibus Frisingensis ecclesie Wignant, Erchinpreht, Ileginmar, Heimo, de familia Dietrich, Pezili. Actum in civitate Aquilegia XVII. kalendas Julii anno dominice incarnationis M. VII. IIII. (J) 1 ), indictione XI. Orig., Pgt.., (littera paricla), aufgedr. Sigel im Fragment, k. Reichsarcliiv zu Miinchen ; ebend. Codd 189, f. 28’, 238, f. 114’ und 191, f. 112; Meichelbeck I./2, 521. Nr. 1248a; Resch: Aetas millen. 106: v. Zaim Cod. dipl. Friš. I.. 89, Nr. 89. 51. Aguileia. 1077, vor Ostem, Pavia. Konig Heinrich IV. schenkt dem PatriarcJien- Sigehard voh Aguileia die Grafschaff Friaul und die Vitla Lužami. C. In nomine sanctae et individuae Trinitatis, Amen. Henricus divina favente cleinentia rex. Patrmn nostroruin orthodokorum exempla seču ti, qui rebus suis ecclesias Dei aedificantes non tam propriis haereditatibus quam rebus ad Fiscum regiuin pertinentibus ditaverunt salubre est et honestum duxinius, dies juventutis nostrae liUjusmodi studiis transigere, ut et vita nostra longaevior sit in tempore et tempora jucundiora in tranquilla pace. Quapropter omnibus Christi nostrisque fidelibus tam futuris quam praesentibus notum esse vo- lumus: qualiter nos ob remedium animae nostrae et interventu ex- cellentissimae matris nostrae Agnetis imperatricis et dilectissimae conjugis nostrae Berthae reginae ceterorumque fidelium nostrorum, scilicet archiepiscoporum Theodaldi Mediolanensis, Umberti Raven- natis instinctuque carissimi cancellarii nostri Gregorii Vercellensis episcopi, Burcardi Losanensis episcopi, Epponis Cizetensis episcopi, Benonis Osnabruggensis episcopi et ducis etiam Liutoldi, marchionum quoque Gulielmi, Azzonis, Adalberti nec non ob fidele servitium Sige- hardi patriarchae comitatum Forojulii et villam Lunzanigam dietam oinneque beneficium, quod Ludowicus comes habebat in eodem co- mitatu situm cum omnibus-ad regalia et ad ducatum pertinentibus hoc est placitis, collectis, fodro, districtionibus universis, omnique utilitate, quae juste ullo modo poterit provenire, sanctae Aquilejensi ‘) Ueber VII. ist ein Kurzungsstrich, welcher vielleicht die ordentliche Schreibung der Zehner ersetzen soli. — 62 — ecclesiae et praelibato bdeli nostro Sigehardo patriarchae suisque suc- cessoribus per praecepti hujus traditionem in proprium dedimus atque tradidimus, ea videlicet ratione, ut nullus dux, marchio, comes, vice- comes vel aliqua major vel minor persona nostri regni praedictam ecclesiam vel praedictum bdelem nostrum Sigeardum patriarcham suosque successores de omnibus praedictis rebus divestire, molestare, aut ullo modo praesumat inquietare. Quod si praesumpserit, sciat se compositurum centum libras auri, medietatem camerae nostrae ac medietatem antedictae ecclesiae. Et ut haec nostra regalis traditio stabilis et inčonvulsa omni permaneat aevo hanc chartam inde con- scribi manuque propria corroborantes sigilli nostri impressione jussi- mus insigniri. Signum domni Henrici quarti regis invictissimi. Gregorius Vercellensis episcopus ac cancellarius vice domini Hitolphi Coloniensis archiepiscopi archicancellarii recognovi. Datum anno ab incarnatione dom. nostri Jesu Christi MLXXVII, indictione XV. anno autem ejusdem ordinationis quidem domini Henrici IV., XXVI. Regni vero ejusdem XXIII. Actum Papiae felieiter. Cappelletti Le chiese d’ Italia Vlil. p. 190 — 191. Rubeis, Mdnumenta Ec¬ clesiae Aquilejensis pag. 537—538 Nr. V. 52. Aquileia. 1077, 11. Juni, Niirenberg. Kiinig Heinrich IV. scherikt dem Patriar- chen Sigehard von Aguileia und seiner Kirche die Mark Krains. 1 ') C. In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Henricus diuina fauente clemencia Rex. Si ecclesias dei honoramus, ditamus et sub- limamus, regno nostro stabilitatem, corpori salutem, anime quoquc aeternam remuneracionem per hoc adipisci non dubitamus. Unde uulgatum esse ubique in regno nostro uolumus, quod nos fechnus aicclesie Aquilegensi in honorem uidelicet Sancte dei genitricis uir- ginis Marie, et sancti Ermacbore qui in eadem mcclesia et membris requiescit et coruscat miraculis. Igitur pro caro nobis et bdeli serui- tio ac peticione Sigebardi eiusdem sancte Aquilegensis mcclesie pa- ’) Vrgl. Arch. f. H. I p. 9 u. 33—36. — 63 — triarclie, subueniente dilecta nostra Berta regina nec non aliis nostris fidelibus ad hoc nitentibus scilicet Embricone Augustensi episcopo, Wothalrico Eihestensi, Eppone Niwenburgensi, Bennone Osinabrug- gensi, Gebehardo Pragensi episcopis, ducibus quoque Writizlao Bo 1 - mie et Liudolfo Carintie, Cvonone paiatino comite, et Tiepoldo mar- cliione, et aliis quam pluribus nostris familiaribus inarchiam Car- niole 2 ) de nostra regali proprietate et potestate, in proprietatem et po- testatem sancte prefate Aquilegensis aecclesie, et prenominati eiusdem sedis patriarche Sigehardi 3 ) suorumque successorum tradidimus et perpetualiter concessimus ea uidelicet racione ut idein Sigehardus patriarcha eandem inarchiam possideat, obtineat et omnigena lege et quo šibi placeat iure utatur, ac post uite sue decursum succes- soribus suis cunctis in id ipsum relinquat, huius ergo nostre regalis auctoritatis et tradicionis testeni cartam presentem inde conscriptani, et propria inanu corroboratam, sigilli quoque nostri impressione ut infra uidetur insignitam omnis generacionis tam future quam presentis relinquimus noticie. Signum domni Henrici regis quarti inuictissimi. (M.) Gebeardus Pragensis episcopus et cancellarius ničem Sigifredi archicancellarii recognoui. Data iii idus iunii, anno dominice incarnacionis mili. lxxvii in- dictione xv anno autem ordinacionis domni Henrici quarti regis xx.iii Regni uero xx.i. actum Nverenberc in nomine domini nostri Jesu Christi feliciter. Ego Petrus Foroiuliensis notarius ut uidi in autentico priuilegio ita fideliter transcripsi et me ferente nec dictione per sillabam ad- dedi nec preterraisi etc, Copia contemporanea im Capitelarcliiv zu Udine, vrgl. diese mit der Copie im Arcli. f. H. I. 9—10. 53. Aquileia. 1077, 11. Juni, Nilrenbertj. IC Ileinrich IV. schenkt dem Patriarclien Sigehard v18 niederreissen, weil sie schon sehr baufallig war. — 70 — rum ipsius procerum. ct ascriptorum est testium corroborata presidio Poppo gener comitis*) Oholo fororis epifcopi 2 ) filius. Chuno ferot. Ludwich Ludwici filius. Arnolt. Adilman. Reintach. Perhtolt de Vo- chenburch. Manegolt. Otto. Brun, et Raben cum compluribus aliis. Archiv 1820, pag. 289. Ankershofen, 1. c. Regesten Nr. 6, pag. 68; B. Schroll. Urkb. d. KI. s. Paul 8, Cap. IV. 62. St. Paul. 1093, .. December, Poppo IIL, Markgraf von Istrien; Weriant von Windischgratz, Ludwig, der Solin Ludivigs, wie Arnold und Sitzo machten an die Kirche von St. Paul einige Schenkungen an Grund und Boden. Tune temporis etiam prefatus Poppo Histriensis marchio. dedit sepedieto loco unum curtile cum hortis suis intra muros Aquilegie urbis. Weriant de Grez 3 ) duos mansus trans siluam aput Celnitz. 4 ) Ludwich Ludivici filius duas Jiobas . et quartam partem uectigalium in Vfistriz B ) et ut homines ecclesie qui eadem bona incolunt. com- munionem habeant in saltu adiacente. a torrente Vdmunt dieto. usque ad torrentem Gemnitz. pascendo. uenando. et omni utilitate. ‘) Gemal der Richarda, Tochter Engelberfs I., Markgraf von Istrien, wel- chen Titel er im Cap. V fiihrt. Siehe liber ihn: Ankershofen, I. c. IT. pag. 819. Tangi, Die Grafen etc. aus d. Hause Eppenstein, Abt. IV. pag. 5. Neugart, 1. c. I. pag. 51 Das Nekrologium hat ddo. 3. Janner: „Poppo marchio Histriensis' 1 . — 2 ) Des Thiemo. — 3 ) Windischgratz. — 4 ) Zellnitz am linken Drauufer ober Marburg. — 5 ) Feistritz am linken Drauufer unterhalb Zellnitz. Dass das im Urbar von 1290 „in supanatu Celntz" gelegene Feistritz gemeint sei, beweist der Umstand, dass ebendaselbst auch der Giessbach Vodmunt vorkommt, indem nach den Besitzungen in villa Celntz et in monte Waltz sogleich die in monte Wudmund angefiihrt werden. Doch ist jetzt nicht rnehr zu bestimmen, welche zwei Bache gemeint sind. Vielleicht entspricht der mons VTiidmund dom Berge Wautz, nordlich von Zellnitz, oder es ist, da Abt Hieronymus im Archivregister von 1618 sagt: „a torrente Wuodmat usque ad fluvium in Gamnitz", das heutige Wurmath westlich von Zellnitz. Der Giessbach Gemnitz wiirde bei Gams zu suchen sein, wenn man nicht wegon zu grosser Entfernung den oberen Lauf des Gamlitzbaches, der bei Ehrenhausen in die Mur miindet, annehmen will. Muchar, 1. c. IV. pag. 336, hiilt es fiir Feistritz bei Lembach am rechten Drauufer. — 71 — Item Arnolt et Sitzo *) tradiderunt duos mansus in Plesteten 3 ) sitos. pro anima Perhtoldi nepotis sni. Harum IIII or . donationem in- simul factorum testes sunt hii. Engelbertus comes. Poppo marchio. Weriant. Arnolt. Purchart. Petrus. Herolt. Marquart. Ruthart. Her¬ man. et alij malti. Archiv 1819, pag. 113. Ankershofen, 1. c. II. Regesten Nr. 6, pag. 69, teilweise; B. Schroll, Urkundenbuch des Klosters St. Paul p. 9, Cap. V.; Zahn Urkb. f. Stmk L 100, Nr. 87. 63. Aguileia. c. 1101, ... ., Ulrich II , Markgraf von Istrien schenkt St. Syrus nacli Aquileia. De Rubeis 535 — 536 mit „anno dominice incarnationis M.CI, indictione XIII.; — Arch. f. K. 6. Gesch. Quellen II. Bd. (1850) 181, Nr. 179. 64. Abtei s. Jakob zu Liittich — (Burchard, Markgraf von Istrien). 1101, 1. Juni, Aachen. Urk. gedruckt im Schumfs Archiv fiir Heimatkunde 1., 10, Nr. 5. . - 65. Aguileia. 1102, . . . ., Ulrich II., Sohn des Markgrafen Ulrich I. schenkt der Kirche von Aquileia das Schloss Portole in Istrien. De Rubeis M. ecclae. Aquil. 536. 66. Friaul — Istrien — Krain. 1102, 3. Oktober, Civldale. Die Eheleute Egino und Ilmengard verkaufen im Beisein ihres Venvandten Reinhart und seiner Sbhne dem Schutzvogt Konrad, so u-ie seiner Gemalin Matilda um tausend Silbersoldi Utre Besitzungen zu Latisana und Castellone in der Grafschaft Friaul; den Hof sammt Zugehor zu Golagoriza in Istrien, und ihren gesammten Besitz zu „§termo“ in Krain. Anno ah incarnatione Domini nostri .lesu Christi M • C ■ II, quod est III. die mensis Octobris. Indictione X. Constat, nos Egino et ') Das Nekrologium hat ddo. 6. Janner: „Arnold. Zizo. Herold benofacto- res“. — 2 ) Plesteten, Dorf am Hart, bstlich von St. Paul. 72 — Ilmingart jugales, qui professi sumus. ex natione nostra lege vivere romana sed ego Ilmingart natione mea lege vivere Langobardorum, sed nune pro viro meo lege vivere romana una cum notitia de pro- pinguioribus meis parentibus, idest Reginardus et filii sni propinqui mei quia in eorum presentia vel testium certa facio professione quod nulla me pati violencia ad quopiam ominem nisi mea bona spontanea voluntate accepissemus nos comuniter sicuti et in presencia testium accepimus ad vos Condrado avocato et Mactilda iugales argentum valente sol. CCCCC.l). finito pretio in iugario nomine per quantum ndbis pertinet in comitatu Foroiuliensi res et (in) familiis. In primo vero loco in Latisana et in Castellone idest casis curtiliciis, vineis, campis, pratis paseuis comunitatis et Histrie in loco Golgoriza et quantum ad ipsam curtem pertinere videtur; et in Carniola ad loco qui dicitur Stermo res et (in) familiis; idest Casis cum sediminis suis, vineis, campis pratis, paseuis, silvis, selectis, sationibus, rivis, rupinis, molendinis, pisca- tionibus, venationibus. cultum et incultum, divisum et indivisum, sor- titum et insortitum, una cum finibus at terminibus ac acgacenciis, usibus aquarum, aquarumque ductibus, tam in montibus quam in plani- ciis, locis seu servis et ancillis, una cum accessionibus et ingressibus, seu cum superioribus et inferioribus suis earum rerum, quarum supra- [dictum] est, ab hac die vobis cui supra Condrado avocato et Mac¬ tilda iugales pro supra seripto precio vendimus, tradimus, comutamus, nullus aliis venundate, donate, alienate, obnoeziate vel tradite nisi vobis et faciens exinde a presenti die vos et heredibus et ac proe- redibus vestris jure et proprietario noinine quicquid volueritis, sine omni nostra et eredibus nostris contradictione. Quidem et spondimus atque promittimus nos quod supra Egino et Ilmingart iugales no- strisque beredibus hac proheredibus vobis 'quod supra iugales, ve- strisque eredibus hac proheredibus vestris aut cui vos dederitis qua- liter supra seriptum instrumentom ab omni homine defensare quod si defendere non potuerimus aut vobis exinde aliquid pro quovis in- genium subtraere quesierimus, tune in dupla eadem comutacione vobis restituamus, sicut pro tempere fuerit meliorate vel valuerit sub esti- macione in consimilis locis vel personis et nec nobis liceat ullo tempore nole quod quidem volumus, sed quod a nobis semel faetum vel conscriptum est jusiurandum conservare promittimus cum stipu- lacione subnixa et nihil nobis expensum precium aliquod deberi. Actum est in Civitate Austrie sub solario feliciter. Signum ma- nuum supraseriptorum qui hanc cartulam comutacionis seribere ro- — 73 — gaverunt et iugario acceperunt ut supra; Signum sup. Reginardo et tilius propinco meo qui hanc cartulam comutacionis fieri consen- tiente, sup. a. Signum manibus Astaldus et Noipo consobrinus et Fedricus tilius Aldini et Adelgeri tilius Rantulfo et Johannes tilius Maraldi omnes rogati testes. Ego Waltil notarius et iudex qui hanc cartulam comutacionis tradidi et dedi. Ego Wodolricus patriarcha a Deo electo interfuit. Ego Cacilinus iudex interfuit. Ex Apographis SS. Liruti in Bibl. Civica zu Udine Nr. 935 collationiert Dr. V. Joppi; Dr. Kandler Cod. dipl. Istriano. 67. Aquileia. 1102, 17. November, Aguileia. Ulrich II. Sohn des Mdrkgrafen Ulrieh I. von Istrien und seine Gemalin Adelheid schenken mehrere genannte Giiter in Istrien der Kirche von Aquileia. In nomine domini dei et saluatoris nostri Jesu Christi anno ab incarnatione eiusdem nostri redemptoris millesimo (C.) secundo XV. kal. decembris, indictione X. 1 ) (in) ecclesia sancte Marie virginis et sancti Hermachore martiris Christi patriarchatus sancte Aquilegensis, 2 ) ubi nune dominus Wodalricus vir venerabilis patriarcha predrdinatus esse videtur. Nos Wodalricus tilius quondam item Wodalricus inar- chionis et Adeleita iugales, qui professi sumus ex natione nostra lege viuere Boioariorum, ipso namque viro meo mihi qui supra Ade¬ leita consentientem et subter contirmantem, offertor et offertrix, do¬ nator et donatrix, ipsius sancte ecclesie altario proprium duximus: ut quisquis in sanctis hac venerabilibus locis ex suis aliquid contu- lerint iuxta auetoris vocein in hoc seculo centuplum accipiat, insuper at quod melius est vitam possidebit eternam ideoque nos qui supra . . . . iugales donamus et offerimus in eadem sancte Aquilegensis 8 ) ec¬ clesie pro anime nostre mercedis, i sunt ex integris cunctis casis, castris, et capellis, et monasteriis, et villis, seu seruis, et ancillis, et omnibus rebus, iuris nostri, quas habere et tenere visi sumus et nobis pertinet in comitatu Lstriensi per locis quos nominauerimus vel ubicumque inuenire potueritis, excepto quod ante ponimus et in nostra reseruamus potestate . . Illud quod dediinus fidelibus nostris . . hec enim Meginhardo dedimus. Ronz . cum suis pertinenciis, Adalberto ‘) Abschr.: XV. — 2 ) aguilensis. — 74 — dedimus duo castella cum suis pertinentiis quorum nomina sunt Cer- nogradus et Bellegradus. Adalberto minori dedimus Calisedum et piscationem in Lemo cum suis pertinenciis. Et cum aliis omnibus rebus et familiis nobis pertinentibus in comitatu Istriensi in eandem ecclesiam facimus tradicionem. Inprimis nominatim castrum Pinquent et castrum Cholm, castrum Baniol et castrum Vrane et castrum Letai et castrum sancti Martini et castrum Josilach et villa ubi dicitur Cortalba inter la- tinos, castrum Veneris, villam Cuculi et villam Mimilliani et villam Ci¬ sterne et villam Petre albe et villam Druuine et villam Maticeniga, vil¬ lam Cavedel, castrum Uuege (!), castrum Brisintina, villam Castan, ca¬ strum Castilione. villam sancti Petri cum monasterio sancti Petri et sancti Michaelis, vel per aliis quibuscumque locis inuenire potueritis de nostri iuris rebus in eodem comitatu in ciuitatibus quamque et de foris, in ipsis istis rebus i (bi) sunt tam casis cum sedeminibus, castris, capellis, monasteriis, villis, terris aratoriis, vineis, campis, pratis, pascuis, siluis, salcetis, sacionibus, riuis, rupinis, hac pallu- dibus, tam in montibus, quamque in planiciis, locis cultis, et incultis, diuisis, et indiuisis, sortitis et insortitis, una cum finibus, terminibus, hac cessionibus, et usibus aquarum uquarumque ductibus, et cum omni iure adiacenciis, et pertinenciis, earum rerum, per loca et voca- bula, ab ipsis casis et omnibus rebus pertinentibus, una cum predicta fa- milia in integrum; que autem istis ex integris cunctis casis, et omnibus rebus, in eodem comitatu iuris nostri superius dictis una cum accessioni- bus et ingressoriis earum, seu cum superioribus et inferioribus suis, ([ualiter superius legitur, in integrum ab hac die in eadem sancte aqui- liensis (!) ecclesie donamus, et offerimus, et per presentem cartulam offersionis ibidem abendum confirmamus faciendum. Exinde patriarcha Wodalricus, qui nune est vel qui pro tempore post eum in eodem patriarchatu ordinati fuerint et deo seruierint, ad eorum usum et sumptum tam ipsi quamque successores eorum faciendum ex frugibus earum rerum vel censum quibus exinde annue dominus dederit, quit- quid voluerint pro anime nostre nostrorumque parentum mercede, insuper per cultellum festucam- uuantonem et uuasonem terre, atque ramum arboris et vestitura, et nos exinde foris expellimus, unarpi- uimus et absasno (sic) fecimus et ad eadem ecclesiam abendum reli- quimus faciendum, exinde partes ipsius ecclesie, vel cui patres ipsius ecclesie dederint iure proprietario nomine quidquid voluerint, sine omni nostra et eredum ac proeredumque nostrorum contradictione — 75 — vel repetitione. Si quis vero, quod futurum esse non credimus, si nos ipsi iugales, quod absimus, ant ullus de heredibus hac prohe- redibus nostris seu quislibet hoino, oposita persona contra hanc cartam ofersionis ire quandoque tentauerimus, aut eam per quoduis ingenium infrangere quesierimus, tune adinseruimus ad illam partem vel contra quem ,exinde litem intulerimus, muleta quod ex pena auri optimi unciis quinquaginta argenti ponderis centum, et quod repetierimus accin .... eamus, sed presens anc cartam ofersionis eternis tempo- ribus firma et stabilis permaneat, atque persistat inconuulsa, cum stipulatione subnixa, et ad nos qui supra iugales et nostris here¬ dibus hac proheredibus supraseripta ofersio ah omni homine de- fensare, que si defendere non potuerimus, aut si aput eandem eccle- siam exinde aliquid per quoduis ingenium subtrahere quesierimus, tune in duplum eadem ofersionis ad predictam ecclesiam restituamus, sicut pro tempore fuerit melioratam, aut valuerint sub estimatione hominum ibidem aut in consimilis locis et predicta familia in consi- miles duplas personas, et nec nobis liceat ullo tempore, nolle quod voluimus, sed quod a nobis semel faetum vel conscriptum est, sub iusiurandum inuiolabiliter conseruare promittimus, et bergamena cum hanc trementario destera leuauimus, me paginam Wal(til)oni nota- rius, (et) iudex tradidi et seribere rogaui in qua etiam hic subter confirmans testibus que optulit roborandam. Actum in supra seriptam civitatem Aquilegiam feliciter. Signum manuum supra seripti iugales qui hanc cartam ofersionis seribere rogaverunt et ipse Wodalricus cum eadem iugale sua con- senti ut supra. Signum manuum Woldarici comitis et Conradus avocatuset Henricus de Gorizia et Adeleita 2 ) de Ortemburg, Poppo Rodulfi ma¬ miš. Gebahardus, Godolscalcus, Baiuariorum rogati testes. Signum manuum Cadulus, Berardus, Joliannes, Poppo, Johannes, isti sunt histrienses testes. Signum manuum Adalgerus, item Adalgerus Torengus, isti sunt forulienses testes .... o dei gratia Petenensis episcopus mami sua subseripsit. Ego qui supra Waltilo notarius et iudey seriptor huius cartule ofersionis post tradita compleui et dedi. Nach der Abschrift von Dr. Kandler im Diplomatarium regni Croatiae v. Kukuljevič Sakcinski II. Bd. 6—8, Nr. VIII. 4 )comesd’Aguileia.— 2 )NachDr.Tangl:Adalbertus; cf. oben UrkundeNr.59. — 76 — 68. Franciscus de Guerciis — (Aguileia). 1106, 6. Mal, Umago. Ulrich, Patriarch von Aguileia verleiht mit Zu- stimmung des Papstes und des Grafen Konrad von Aguileia seinem Vasallen Franciscus Nobili de Guerciis aus der Stadt Capodistria das Schloss s. Giovani de Corneti, welches auf seinen und des Kirchen- rates von Aguileia Befehl von Ulrich, dem Markgrafen von Istrien zerstort ivorden. An diese Schenkung des im Bistume Emona gelegenen Schlosses wird die Bedingung des Neubaues geknupft. Ausserdem werden die einstigen Grenzen der Schlossherrschaft icieder gezogen und die damit verbundenen Steuern an die Kirche von Aguileia bestimmt. Hoc est exemplum cujusdam instrumenti, cujus tenor per sin- gula tališ est. In nomine Dei eterni: Regnante Domino nostro Hen- rico Ser. mo Imperatore, ano Incarnationis Domini nostri Jesu Cbristi millesiino centesimo sexto, indictione quarta decima, die sexto mensis Maii. Actum in villa Huinagi diocesis Emonie; Quoniam ego quidem Odelricus patriarcha Aquilegensis Sediš per consensum summi Ponti- iicis, et Coradi Comitis Aquilegiensis Do, tribuo, atipie concedo tibi Francisco de Guerciis nobili Justinopolis civitatis prehiti patriarchatus tanquam fideli vasallo Ecclesie Dei, et Sancti Ermacore, ad Curie Aquilegiensis, quod deinceps possis et valeas relevare, ac redificare Castrum alias vocatum Castiel Sanguan di Corneti, quod de mandato ineo, et de consensu curie consilii Aquilegensis destructum et rui- natum fuit per Odelricum Marchionem Istri e, ultra hoc quod possis tu, et Successores tui in perpetuum ipsum in culmine tenere, et de eo usufructuore ad libitum voluntatis tue et successorum tuorum, observando semper erga predictum patriarchatum fidelitatem vassa- litatis, habendo ipsum castrum jure perpetualis feudi cum omnibus suis juribus et actionibus, pasculis, aquis, silvis, nemoribus et piscationibus prout prius ante ruinationem ejus utebatur, et usufructuebatur et pre- sentialiter utitur, ita vero quod ne molestia prefate curie unquam dari possit tam per comunitatem villarum Sancti Laurentii et Humagi pre¬ fati vicinarum ipsiiis olim castri pro pasculis et aquis. Ad presens ego cum prefato consilio do, atribuo, atque consigno confinia dividentia territorium ipsius olim Castri a territoria comunitatum predictarum villarum, et primo incipiendo a parte ville S. Laurentii, ubi est pu- theus penes mare, dico cum predicto consilio, quod possis uti usque — 77 — ad mare, meando ultra ipsum putheum per directam viam per cu- bitos triginta duos versus dietam villam, tendendo semper direeto tramite ultra ipsum putheum, et per longitudinem eundo infra Ca- stiglionum, et Bullearum in tantum quod ista longitudo sit quinque miliarorum, et non ultra, et ista erunt confinia a parte S. Laurentii predicti: a parte altera versus villam Humagi dico et volo, quod ecclesia, que est super mare noviter edificata ad honorem S. Pele- grini per illam comunitatem Humagi sit directus terminus, et con- finis tum tui territorii quam diete ville, et habens pro longitudine ipsius capitis per rectam viam semper meando, incipiendo ab ipsa ecclesia usque ad illum saxum inerosatum qui distat ab ipsa ec¬ clesia S. Pelegrini per quinque miliaria vel paulo minus, et ab illo saxo recede direeto tramita usque ad aliud caput, ubi comis- sum fuit comunitati ville Sancti Laurentii, quod debeat edificare pilo- num lapideum pro concernentia dietorum confinium; de quo autem castro eum omnibus suis juribus et pertinentiis supradictis et consi- gnatis ac declaratis habeas tu Franciscus de Verciis cum omnibus successoribus tuis tam de prole tua quam non usque in perpetuum: pro quo ipiidem feudo, et omnibus supraseriptis annuatim contribues tu et quilibet successor tuus in perpetuum mihi et successoribus meis vel prefato patriarchatui in testo S. Hermacore libras quinque mire et totidein cere albe in dopleriis laboratis et similiter in festo S. Pelagii ecclesie sive episcopatus Emonie, sub cujus Diocesi est dictum Castrum. Preterea do et cum dieto consilio concedo tibi et omnibus successoribus tuis in perpetuum merum et mixtum imperium, prout ante ruinationem ejus observabatur, ut naturalis Dominus, et si quocumque tempore ego supraseriptus Odelricus patriarcha, aut aliquis successor ineus, nec non extranei, vel aliqua persona, qui contra hanc nostre traditionis seu investitionis et donationis cartam agere temp- taverit aut per aliquodvis ingenio corrumpere vel frangere voluerit fiat compositurus tibi supraseripto Francisco vel successoribus tuis de dieto olim castro optimi auri libras decein, et insuper habeat ma- ledictionem Dei Omnipotentis et beate Marie Virginis, et Sancti Ermacore, et mei patriarche hujus Ecclesie. Signum meum Ego Do¬ minus Odelricus patriarcha qui liane cartam donationis et investionis seribere rogavit. Signum meum Corradi et auetor consentiens. Signum meum Engellardus episcopus civitatis Pole. Interfuerunt. Signum meum Adalperti testis. Signum meum Papo testis. Signum meum Petalo — 78 — testis. Signum meum Carlo testis. Ego Ubertus Notarius hanc do- nationis et investitionis cartam mami mea scripsi atque firmavi. In Christi nomine amen. Anno ejusdem millesimo quadrigen- tesimo decimo septimo, indictione decima, die vigesimo sexto mensis septernbris. Hoc exemphim per me Silvestrum subscriptum notarium sumptum ex autentico, scripto mami predicti Uberti notarii coram spectabile et egregio viro domino Marco Polani honorando Potestate, et Capitaneo Justinopolis insimiatuin fuit, et in ejus presentia per me ipsum Silvestrum et alios suprascriptos notarios diligenter cum auctentico ascultatum, et cum idem dominus Potestates et Capita- neus cognoverit illud cum ipso auctentico concordare, ut adhibeatur eidem exemplo plena fides de cetero suam, et comunis Justinopolis auctoritatem interposuit et decretum. (Signum Notarii). Ego Leazarius Poncello Imperiali auctoritate Notarius hoc exemplum cum istis Ser Simone, Petro, Antonio, et Silvestro Notariis hoc auctenticum instrumentom mami dieti Uberti Notarii coram antedieto domino Potestate et Capitaneo diligenter et fideliter ascultavi et quod utrumque concordare inveni de ipsius domini Potestatis et Capitanei mandato in ejusdem exempli plenam fidem, et testimonium me subseripsi. (Signum.) Ego Simeon de Vietore Imperiali auctoritate Notarius hoc exemplum a supraseripto Ser Leazario, et infraseriptis Petro, Antonio, et Silvestro Notariis ad auctenticum instrumentum manu dieti Uberti Notarii coram dieto domino Potestate et Capitaneo dili¬ genter et fideliter auscultavi, et quod utrumque concordare inveni de supradicti domini Potestatis et Capitanei mandato, in ejusdem exempli plenam fidem et testimonium me subseripsi. (Signum.) Ego Petrus de Gavardo Imperiali auctoritate Nota¬ rius hoc exemplum cum supraseriptis Ser Leazario et Ser Simone et infraseriptis Ser Antonio et Ser Silvestro Notariis ad auctenticum instrumentum manu dieti Uberti Notarii coram dieto domino Pote¬ state et Capitaneo diligenter et fideliter auscultavi, et quod utrumque concordare inveni de ipsius domini Potestatis et Capitanei mandato in ejusdem exempli plenam fidem et testimonium me subseripsi. (Signum.) Ego Antonius de Giroldo Imperiali auctoritate Nota¬ rius hoc exemplum cum supraseriptis Ser Leazario, et Ser Simone, et Ser Petro ad infraseripto Ser Silvestro Notario ad auctenticum instrumentum, manu dieti Uberti Notarii coram dieto domino Po¬ testate et Capitaneo diligenter et fideliter auscultavi, et quod utrum- — 79 — que concordare inveni de ipsius Potestatis et Capitanei mandato in ejusdem exempli plenam fidem et testimonium me subscripsi. (Signum.) Ego Silvester de Adalpero quondam Ser Nicolai No- tarii de Justinopoli publicus imperiali auctoritate Notarius, et nune Coraunis Justinopolis cancellarius boe exeniplum ex auctentico seripto manu predicti Uberti Notarii fideliter seripsi, et postmodum in pre- sentia antedieti domini Potestatis et Capitanei cum predictis Ser Leazaro, Ser Simone, Ser Petro, et Ser Antonio Notariis diligenter cum ipso auetentio auscultavi et quod utrumque concordare inveni de ipsius domini Potestatis et Capitanei mandato ad ejusdem exempli plenam fidem et testimonium me subscripsi, signumque meum apposui consuetum. Carli. Delle anticliitii Raliane, Appondice pag. 23 (Milano 1791.) 69. St. Paul. Var 1112V) Griifin Richarda (II. von Sponheim - Lavanttal) schenkt (lem Kloster St. Paul einen Ilaf an der Gurk in Karnten. Isti sunt testes illius curtis ad Gurk site. quam Rihkart 2 ) cometissa potestatiua manu saneto Paulo delegauit. Bernhart et Hainric fratres eius. 3 ) Penno de Friesach. Adilpretus filius Wolmut. Ceizolf. Tiemo de Salcpurc. Fridric. Otto. Richer. de Aheim 4 ) Marquart. Marquart de Jun. 6 ) Otto. Rather. Egilof. Hainricus de Rinisdorf. 6 ) B. Schroll, Urkb. v. St. Paul, p. 31, Cap. XXVII. *) Arch. 1820, pag. 330. — 2 ) Das Necrologium hat ddo 15. Janner: „bene- fac.trix Richarda filia fundatoris Comitissa. Arch. f. Karnten X. 44. — s ) Da Hein- ricli nach deni am 4. December 1122 erfolgten Tode Heinrichs III. Herzog von Karnten wurde, hier abei - dieser Wiirde keine Erwahnung geschieht und Bern- hard nicht als Vogt erscheint, so gehort diese Schenkung vor 1112. — 4 ) Ein Schloss und Gut Aheim befindet sich im Raabtale in Steiermark. Vielleicht ist es das heutige Achalm in der Pfarre Lavamiind, Bezirk St. Paul. — s ) Jaunstein im Jauntale, Bezirk Eberndorf. — °) Das beim Cap. XV des Urkb. v. St. Paul p. 21 von B. Schroll erwahnte Pergamentblatt entha.lt eine Ergiinzung und teilweise niihere Bestimmuug der Zeugen. Es heisst daselbst: „Isti sunt testes ipando Rihcart tradidit cttrtim suam Gurca. saneto Paulo. Pernhart et Heinrich fratres eius. Benno de Friesah. Adelbreht filius Wolm?te. Ceizolf. Tirno de Salzpurch. Friderih de Chreina. Otto de Grilce. Rihheri de Aheim. Mar- quart de saneto Joanne. Marcwart de Juna. Otto. Rathere. Sigefrit. Bernhart. Heinrih. Megingoz. Egilolf de Hagene (Hagenegg im Bezirke Kappel). Heinrih de Rinisdorf. Willihalm. Ilerolt. Colo. Hecil“. — 80 — 70. St. Johann am Timavus. c. 1120, . . . . Ulričh, Patriarch von Aguileia giebt der Kirche von st. Johann am Timavus zehen Mansen in Gradiška, nelche der Markgraf Engelbert (von Istrien) als Ersatz filr den Schaden abtrat, den dessen Getreuen durch das Niederbrennen einer Kirche in Krain dem Patriarchate zugefilgt hatten. In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Ego quidem Vodol- ricus Dei gratia Aquilejensis ecclesiae patriarcha, considerans quia regnum coelorum vile cum comparatur, verum percarissimum cum possidetur, existit; apud memetipsum compensavi, qualiter hujus feli- cissimae hereditatis vel nltimam portionem possem adipisci. Occurrit Ulico mihi illa evangelica vidna, quae projectis duobus in gazophylacium minutis, a Salvatore meruit audire: Amen dico vobis, quia haec vidna plus omnibus dedit; nam quod habuit, totum dedit. Igitur quia haec cum bona voluntate projecit, secundum sententiam Domini per boe tantillum munus caeleste regnum feliciter comparavit. Ego vero hanc, non per omnia, sed ex parte sequi desiderans; ecclesiae sancti Johannis de Tymavo, quae sub regimine abbatis Beliniensis est, quae- dam beneficia contuli, et pro dote tradidi. Est anteni ille locus ob re- liquias sanetorum ibidem requiescentium honorandus, omnibusque Chri- stianis venerandus. Quem etiam locum antecessores mei non mediocriter diligen- tes, ex antiquitate destructum diligenter renovaverunt, et eum ecclesiae sancti Martini et ejusdem abbati tradiderunt. Quod et ego probo, laudo, et confirmo. IIoc ergo consecrando altare sanctae Crucis in eadem ecclesia, plebem Marcilianam pro dimidio, ac deinceps mona- chis ibidem servientibus mancipo; Insuper decem mansos, quos a Maynardo de Guriza pro beneficio fratris sni Engelberti a me tibi traditos accepi in loco, qui Ortmvin dicitur, eidem ecclesiae super sancti Johannis altare trado. Decem quoque mansos, quos a mar- chione Engelberto pro sacrilegio, quod fideles sni per incendium ecclesiae in Carniola commiserant, recipe, similiter saneto Johanni tribno in loco, qui dicitur Gradišča. Rogo itaque, rogando moneo, monendo obtestor, obtestando vinculo anathematis stringo, ne aliquis successor meus hanc meam donationem infringere praesumat; imo eundem locum amet et diligat, et quantum valet pro Dei amore ex- altet. Hujus autem rei testes sunt Otto Concordiensis episcopus, — 81 — copus Novae-Civitatis; Hermannus capellanus, Johannes vicedominus, Odescalcus, Meynardus, Wernherus, Jonam. Ego Wodolricus patri- archa jam in senectute' positus mami mea subscripsi. Ego Marquardus notarius et capellanus jussu domini Wodolrici patriarchae hanc char- tam scripsi. Erneuerung. Hujus autem innovationis testes, in quorum etiam audientia dictum privilegium est perlectum, fuerunt magister Bonacursius epis- copus Aemoniensis, magister Paganus electus Parentinus, Leonardus abbas Rosacensis, Johannes praepositus sancti Stefani, magister Wilielmus decanus Aquilejensis, Chounradus decanus Civitatensis, Popo praepositus s. Felicis, Gerardus decanus ejusdem, magister Bertoldus de Fagedis, Gerardus Siboto, Matliias de Mels, canonici Aquilejenses, et alii plures. Datum in patriarchali palatio Aquilejensi per mamim Bonencontri canonici Aquilejensis, curiae nostrae scribae, anno gratiae M.CC.XLIII. indictione II. tertio Kalendas novembris feliciter. Do Rubeis. Mon. Eccles. Aquil. Bd. I. pag. 553 — 554 Nf. VITI; Arch. f. K. 6. G. Qu. H. Bd. (1850) p. 1.94, Nr. 200. 71. Brixen. 1120, 31. Oktober, Der Edelmann Dietmar giebt dem Bischof Hugo von Brixen sein Landgut, das er zu „Cruskilach“ besass, mit allem Zugehor filr sein und seiner Eltern Seelenheil. Dafilr gibt iJim der Bischof auf seinen Wunsch ein Landgut im Patriarchate von Aqui- leia, mit Namen „ Vochina“, das er wn dem Edelmann Chuonrad um 120 Pfund erkauft bat, unter der Bedingung, dass er hier, da der Ort filr ein Kloster geeignet sei, Mbnche ansiedle. Die Klosterbruder erhalten das Recht einen Abt zu enedlden, der ron dem Bischofe von Brixen bestdtigt wird. In nomine sancte et individne Trinitatis. Divina favente cle- mcntia Hugo Bri.vinensis episcbpus. Exemplis sanctorum patrum edocti. si res et honorem ecclesie nostre auxerimus. ad eterne vite retributionem nobis proficere speramus. Hujus igitur desiderii affectu Deo auxiliante ,executi sumus. quod quidam nobilis nomine Dietmarus divini amoris instinctu conpunctus tale praedium quale in loco qui 6 - 82 — dicitur Crdskilach habuit. cum universis utensilibus areis. edificiis. mancipiis. terris cultis et incultis. agris. pratis. campis. pascuis silvis venationibus aquis aquarumve decursibus. piscationibus. molendinis viis et inviis. exitibus et reditibus. tam quesitis quam inquirendis. Deo et sanctis ejus Cassiano et Ingenvino supra reliquias eorum pro remedio anime sue ac parentum suorum et ad emendandum si quid contra ecclesiam nostram peccavit. in proprium tradidit ac delegavit. Nos vero tante benivolentie ejus grates reddentes, consilio fidelium nostrorum secundum voluntatein et petitionem suam. praedium in Aquilejensi patriarchatu situm Vochina nomine. quod a quodam no- bili Chuonrath nuncupato. et a conjuge ejus et a filiis eorum centum viginti libris comparavimus. et quod ab aliis nobilibus ibi acquisi- vimus. ei concessimus eo tenore. ut quoniam ipse locum illum Mo- nachice vite novit aptum. monachos regulariter viventes. et essen- tialiter Deo ibi servientes. veniam peccatis ejus ac parentum suorum et nostris ac antecessorum successorumque nostrorum exorantes in- stituat. et idem praedium utilitati eorumdem fratrum deinceps in- serviat. Illud etiam addidimus et confirmavimus. ut hidem fratres inter se in claustro suo eligendi abbatem nune et semper liberam habeant potestatem. et eo eleeto nostram successorumque nostrorum sirnul cum eis teneat*) sedem et dignitatem. et investituram a nobis abbatie accipiat, ac fidelitatem faciat. et debite obedientie ac reve- rentie nobis stabilitatem exsolvat. Hanc igitur traditionem nostram et omnia que amodo hisdem fratribus juste conferuntur et condo- nantur. quoniam rata esse sancimus. nosmetipsos et nostros succes- sores si institutionem loči illius destruxerimus anathematizamus. Si autem aliquis dux. marchio. comes. vel aliqua praepotens persona eundem locum praesumptuose invaserit. vel aliquid inde abstulerit. aut destruxerit. hunc indissolubili Anathematis vinculo obligamus. et perpetuis gebene incendiis puniendum diabolo et Angelis ejus destina- mus. Et ut hec eadem nostra traditio firma et inconvulsa permaneat nostro sigillo fecimus eam insigniri. (Locus sigilli cerei rotundi, quod in medio diplomatis est fixum.) Tempore Odalrici Aquilejensis patriarebe. Data II. kalendas novembris anno incamationis domini M.C.XX. regnante imperatore Heinrico IIII. 2 ) anno imperii ejus XI. presidente Hugone episcopo, anno ordinationis sue III. Orig., Pgt., im bischofl. Archive zu Brixen. Copie: edeat. — 2 ) sic. — 83 — 72. St. Georg zu Diessen. 1122 — 31, . . . ., Berhtdlfus II. comes de Diezzm (Diezin) tradiert „presente umre sua Sophia \) et filiis suis Poppone et Berlitolfo“ die Hailrada, Tochter Hildibolts von Hovestetin und der Imiza von Vin- dingen (Vinningiri) mit ihren Kindem als Ministerialen cm St. Georg zu Diessen. Zeugen: Priester Gotebolt, Meingoz von Utingen, Dietmar von Diezen (Tizen), Lutwin von Birchnach (Birchinanc), Engildio de s. Georio. Tr. Or. BI. 37—37’ Oefele 2, 694; BI 54’; Mon. boica 8, 131 beide Redactionen beniitzend — Oefele, Gr. v. Andechs 113. Nr. 35. 73. St. Paul. 1124. 30. Marž, Graf Bernhard bestdtiget dem Abte Bruno (von St. Paul) den Besitz der Kirche St. Martin (bei Osterivitz), des Hofes Glazindorf in der Mark und des Gutes Schirmdorf. Der Kle- riker Sighard und sein Bruder Wbdalrich geben der Kirche St. Martin ihr Erbgut, auf welchem jene Kirche von ihren Ahnen erbaut icorden war. Spaterhin gab Sighard die genannte Kirche, icelche ihm erblich angefdllen war, dem Grafen Bernhard als Precarium (in precarium) mit Vorbehalt des lebenslanglichen Fruchtgenusses und erhielt dagegen von dem Grafen in der March den Weiler Glazindorf und in einem andern Orte den Stadelhof Schirmdorf. Mach Sighards Tode fiel die Kirche St. Martin, der Stadelhof und der Weiler in der March dem Grafen Bernhard anheim und dieser gab selbe sammt Zugehbr nach St. Paul. Da die diessfdlligen Zeugen im Laufe der Zeit gestorben waren, bestutigte Graf Bernhard die Uebergabe auf Bitte des Abtes Bruno mit neuen Zeugen. Omnibus bone uoluntatis hominibus notum fieri uolumus. quod quidam clericus noniine Sigliardns. et frater eius Odalricus 2 ) tradi- ‘) Tochter des Markgrafen Poppo III. von Istrien. — 2 ) Soline des Mark- grafen Poppo von Istrien und der Richarda von Sponheim. Das Necrologium hat ddo 17. Janner: ,.Sighardus et Udalricus Comites nepotes fundatoris, bene- factores 11 . Siehe Neugart, I. c. I. pag. 41 und 52, genealog. Tabelle III. 6* — 84 — derunt predium suum ecclesie beati Martini 1 ) que in eodem predio ah eorum antecessoribus fundata ad eos hereditario iure pertinebat. pro suarum sahite animarum parentumque suorum. Postea uero is- dem Sighardus predictam ecclesiam que ad eum hereditario inre ut dictum est pertinebat. cum omnibus. que ad eam pertinebant. dedit in precariam comiti Bernhardo. Et retento šibi usu fructuario usque ad terminum uite sue. accepit ab eodem comite unam uillam in marchia Glazindorf. et in alio loco stabulariam curtim Scinndorf 2 ) qui nichilominus usque ad terminum uite sue quiete possedit. Post mortem uero eiusdem Sighardi 3 ) tam supradicta ecclesia beati Mar¬ tini. et omnia que ad eam iure pertinebant. quam etiam uilla in marchia. et curtis stabularia que iam sepedicto Sighardo comes pro precaria concesserat. ad eum iure redierunt. Qui postmodum cupiens paterne institucionis conceptum augmentare. delegauit eandem eccle¬ siam sancti Martini, et predium sepedictum potestatiua mami sancto Paulo sibique militantibus cum uniuersis ad se iure pertinentibus. hoc est mancipiis. utriusque sexus. agris. uineis. siluis. pascuis. aquis. aquarumque decursibus. omnemque prorsus utilitatem. que inde prouenire potuerit. ut monasterium hoc et eius incole perpetuo iure possideant. et testibus roborauit. Quibus per decursum temporis ex hac uita cedentibus rursus rogatu uenerabilis patris nostri et domini Brunonis hoc idem allodium innouatis testibus Bernhart corroborauit sub die tercio kal. aprilis die dominico palmarum. 4 ) quorum nomina subscribuntur. Adilram de Utindorf. Amelbreht et Hainrich fratres de Cholniz. Adilram de Huniswisin. Adilbertus et frater eius Wernher de Lauent. Rahwin de Othmanach. 6 ) Arbo. Sigbot de Sweuia. Wernher de Hozi. Hainrich. Fridricus de Petra. 6 ) Willinc Dietprant. Archiv 1820, pag. 330; Fontes ter. Austr. 39. Bd. = B. Schroll Cod. trad. v. St. Paul. p. 19. Cap. XII. *) Muchar (1. c. IV. pag. 398) hiilt es fut St". Martin bei Windischgrat.z, Ankershofen (Regesten Nr. 210) nach Neugart fiir St. Martin bei Osterwitz in Karnten oder im Cillier Kreise. — 2 ) Sehirmdorf ain rechten Murufer untorhalb Obermureck. — s ) Er starb circa 1112. (Neugart, 1. c. I. genealog. Tabelle). — 4 ) Bruno war der zweite Abt von St Paul, 1115—1138 ; den die Annales Mellicen- ses haben zum Jahre 1138 : ,,Brun abbas de Lavent obiit“. (Pertz, Monum. Germ. XI. Script. IX. pag. 503.) Das Necrol. Mellicense bat: „Idus Mai. Brun abbas de Lavent obiit“. In dieser Zeit fiel blos im Jahre 1124 der Palmsonntag auf den 30. Marž. Muchar (1. c. IV. pag. 398) versetzt. also diese Schenkung mit Unrecht circa 1146. — 4 ) Ottmanach im Bezirk Klagenfurt. — e ) Stein am Abhange der Choralpe ober St. Georgen im Lavanttale. — 85 — 74. Gurk. 1130, 18. Oktober, Wurzburg. Kbnig Lothar III. bestatiget die Rechte Freiheiten und Besitzuugen des Bistums Gurk, die die Menschen von edler Herkunft als: Waltun, Ziveiboch, Grafin Imma, Graf Wil- helm, dessrn Solin Wilhelm und, die erbenlose Frau Grafin Hemma dahin geschenkt haben. C. In nomine sancte et individue trinitatis! Lotharius tercius ’ divina favente clementia rex! Notum esse uolumus, omnibus Christi. fidelibus. tam futuris. quam praesentibus. qualiter nos rogatu dilectis- sime coniugis nostro Rikenze. nec non fidelium nostrorum! Cuonradi uidelicet uenerabilis Salzburgensis archiepiscopi! et Hildeboldi Gur- censis episcopi auctoritate nostra regia. et lioc manuscripto nostro. confirmauimus. proprietati Gurcensis ecclesie. bona quedam subscripta. que praedecessores siquidem nostri. reges et inperatores. augusti. perenni iure. in proprium concedentes. quibusdam hominibus. nobili progenie exortis donauerunt. his scilicet. Waltuno. Zwetbocho. Imme cometisse. Wilhelmo comiti. nec non et filio suo Wilhelmo. que po- stea dna Hemwa (!) heredibus his deficientibus. hereditario iure possi- dens. in primo sne fundationis exordio. Gurcensi ecclesie contradidit. Succedente quoque tempore predecessoris nostri pie memorie. regis Henrici. quarti. et Gebhardi Salzeburgensis ecclesie archiepiscopi. ob pontiflcii ipsius in Gurke, pontificalis sedis irrefragabilem institutio- nem. sigillis eorum confirmatum. assensu quoque nostro stabilimus. Sunt autem isti termini. quorum habita est mentio prediorum. ab alpibuš Glodniz. ad desertas alpes. deinde ad coniuratum fontem. ad confluentiam Milse. in Motiniz. usque Eintrichestanne. et in loco Un- dringen. et in ualle Olicipespurch. inter tria loca. Straholfesdorf. Adelpoldesdorf. et Wichartesdorf. et ad Ainode. et Celsach- et in Bawaria Vohendorf. nec non et Geroltesdorf. et praedium aput Truhsen. cum duobus castris. inibi sitis. et predium in Marchia. Dobrich. Sten- niz. Frezniz. Trachendorf. Roas. Sowe. et Sowine . Zotel. et Niringe. et inter fluenta Copriunich. Cliodinie et Ogwanie. Chrilowe. et inter flumina Gurke. et Sowe. et praedium in Gurketal. et praedium circa Friesach. et forum pro temerario ausu forensium šibi rebel- lium praedicto episcopo Hildeboldo. in praedio ecclesie sue de- structum. et alias ex communi consensu. et consilio suorum. et prae- memorati archiepiscopi. in distincta praedia ecclesiarum eorum sub — 86 - castrum Friesach locatum, ea conditione. ut uterque per praedium suum. a medio duorum altarium ecclesie Sci. Petri, direete ultra Motniz fluuium. Salzburgensis. ad septentrionalem partem Gurcensis ad meridionalem. iudices. et thelonarios haberet. et pro comodo ec- lesie sue ordinaret. Si uero quod non speramus. aliquis Salzburgensis ecclesie successor. hanc fori conditionem. forte totum forum in pro- prietatem šibi redigendo. uel quocumque modo irritare uoluerit. Gur¬ censis episcopus forum suum cum omnibus foralibus institutis. in pri- stinum locum. uel alium ecclesie sue comodissimum. cum moneta. et theloneo. liberam transferendi habeat potestatem. Omnes quoque fodinas. cuiuscumque metalli. sine salinas. que in praediis ecclesie [reperientur. usibus eius auctoritate nostra regia subiacere praestitimus. Preterea. ob frequentem praefati episcopi querimoniam super negli- gentia. et in potentia. aduocati ecciesie] sue. comitis Wergandi circa tutelam ecclesie. equo regni principum iuditio. [aduocatia ei resignata omni appellatione remota. eligendi šibi quecumque uellet] aduocatum. liberam episcopo. suisque successoribus. potestatem concessimus. Sed quoniam hec eadem praedia. per Romanorum imperatorum. sine re- gum largitionem ad praefatos heredes. legitimo hereditandi ordine successiue deuenerunt. qui ipsa manu potestatiua. et rationabiliter iam sepe diete ecclesie contulerunt. si forte quis postmodum teme- rario ausu aliquam proprietatem. uel quamcumque appellationem. šibi de his presumpserit. ipsius ecclesie episcopis. et aduocatis. coram imperialis maiestatis presentia. solarn respondendi facultatem indul- simus. Vniuersa equidem. que per legitimos heredes. in usum. et fructum. Gurcensis ecclesie cesserunt. ant ammodo per oblationem fidelium. uel industriam et aquisitionem episcoporum, ipsius loči po- terunt deuenire. sub imperii. protectionem suscepimus. Et ut he tra- ditiones. tam uidelicet aliorum supra dieta. quam nostra quoque faeta iugiter perseuerent. et inconuulse cirographum hoc inde. conscribi. et inpressione. sigilli nostri. iussimus insigniri. Signum domni Lotharii tercii Dei Gratia Roma (Monogram) norum Regis inuictissimi. (L. S.) . EgoThietmarus notarius uicem AdelbertiArchicancellariirecognoui. Data. XV. Kal. nouemb. Anno dominice incarnationis M°. 0°. xxx°. Indictione Vlili. Anno vero regni dni Lotharii tercii. dei gratia Romanorum regis serenissimi. v°. Actum Wirzeburch feliciter Amen. Orig.. Pgt,, von Gurk im Karnt. Gesch.-Verein; collat. Carl Freiherr v. Hauser. — 87 — 75. Diessen. c. 1132, 1 ) . . . Sophia, Gemalin des Grafen Bertold II. von Andechs schenkt ein Landgut von 12 Huben 2 ) „in monte s. Stephani in Carneola" 3 ) bei Krainburg dem Štifte Diessen in Baiern. 76. Diessen. 1132, 6. Februar, Cluny. Papst Innocenz II. erklart das Chor- stift Diessen ,,aecclesiam beati Stephani a Bertulfo et Ottone comitibus et Sophia ac Lauretta eorum uxoribus et filiis per manuin illustris viri Tehinardi beato Petro oblatam 11 fiir nur dem heiligen Stuhle untergeben. Orig. im k. baier. Reichsarchiv; Mon. boica 8, p. 161—3; Oefele, die Grafen v. Andechs. p. 228—30, Nr. 4. 77. St. Paul. c. 1135, 4 ) . . . ., Vblkermarkt. Ceizolfus, der Sohn des Grafen Hermann, eines alteren Bruders Engelberts I. von Sponheim-Lavanttal; schenkt dem Kloster St. Paul verschiedene Giiter „preter Motnik 5 ) cuni suis noualibus, pascuis, piscationibus, atque uenationibus". Unter den Zeugen: Poppo filius Popponis comitis. 6 ) B. Schroll Urkb. des Klosters st. Paul p. 15—18, Cap. XI’. 78. Tigring. 1135,...., Aquileia. Hartwig und Perchtold von Albecke geben zu Aquileia in Gegemvart des Herrn Bernhard und des Clerus ’) Die Datierung wurde nach der anten folgenden und anderen Urkunden pracisiert. — 2 ) cf. Urk. vom J. 1228, 29. Oktober bei Zaim Urkundenbuch f. Stmk. II. 345, Nr. 252. — 3 ) Diessener Necrol. zum 8. Idus Sept, bei Oefele SS. 2. 682. — 4 ) Zwischen 1130—1140. — ") Darnach war Motnik ein sponheimi- sches Allod. — c ) Sohn Poppo’s III. Markgrafen vonlstrien, Schwiegersohnes des Stifters von st, Paul. Vrgl. die Urk. v. J. 1093 oben S. 70 Nr. 61 und 62. — 88 — und Volkes von Aguileia der Frau Diemoud durch die Hande des Poppo Grafen von Celsach das Gut im Weiler Tigric (Tigring im Klagenf. K.) Zeugen waren : Wodalricus Dux Carintlne, Meinhardus comes, Pilgrimus et frater ejus Poppo comes de Huniburc, Otto de Mallintin, Mainhardus de Swarzenperc, Penno de Trimian, Amelbreclit de Lawena, 1 ) Hartroch de Wiezzensteine, Dietricus de Carniola, Dietri- cus de Rotensteine, Albertus de Mensan, Berciitoldus Uoulefuz, Hart- wicus de Gurk, Engilscalcus Adalbertus de Retin. Hoc actum est in Aquilegia coram Domino Bernhardo et clero et populo aquilegiensi. Arch. 1820. S. 381, N. 111 ; Arch. f. K. ost. Gesch.-Qnellen. V. Bd. (1850) p. 211 Nr. 229. 79. Sitich. 1136, . . . .Die etilen Mdnner Dietrich Heinrich und Meinhalm schenken dem Pafriarchen Peregrin von Aguileia ihr Gut im Orte Sitich niit der Bitte, dass er daselbst ein Mimchskloster errichte. Der Patriarch erfilllt ihre Bitte, ubergiebt es den Benedildinern aus dem Kloster Reun und dotiert dasselbe mit den unten gennanten geschenkten und. aus- serdem noch anderen Giltern. Peregrinus Dei Gratia sanctae Aquilejensis ecclesiae patriarcha. In nomine sanctae et individuae Trinitatis Notum sit omnibus, tam futuri quam praesentis temporis Christi fidelibus, qualiter nobiles quidam viri Henricus, Dietericus et Me- genhalmus, praedium quoddam in loco qui vulgo Sitik appellatus est, cum redditibus et exitibus, pratis pascuis et venationibus, aquis, piscationibus, cum omnibus šibi pertinentibus, cultis et incultis, in jus et proprietatem sanctae Aquilejensi ecclesiae tradiderint, atque omni, qua debuerant, in perpetuum stabilitate roboraverint. Nos autem petentibus eisdem viris, consulentibus nobis venerabilibus frat- ribus nostris, Detmaro Tergestino et Petro Pollensi episcopis, Wodal- rico Aquilejensi Arcbidiacono, Ansfredo Beleniensi, Wodalrico Mosacensi Abbatibus, aliisque compluribus fratribus nostris, in eodem loco Di- vinum cooperante Domino servitium: Megenardo quoque advocato, aliisque Aquilejensis ecclesiae fidelibus adstantibus ac unanimiter sug- gerentibus, ordinavimus, et Monachis de Runensi congregatione se- cundum regulam Beati Benedicti laudabiliter conversantibus, eundem ') Lauent. — 89 — ocum, salvo per omnia jure et obedientia Aquilejensi ecclesiae, commisimus. Praeterea quinque mansos, juxta Moram fluvium sitos, villam quoque, quae dicitur Wingarten, nee non decimas de omnibus possessionibus suis, quas nune habent, vel adhuc conquisituri sunt, tam eis, quam eorum successoribus, excepta sacerdotis parte, irre- fragabiliter concessimus, ibique Abbatiam fieri decrevimuš. Praeno- minatis autem viris Henrieo, Dieterico, Megenhalmo, quandam pos- sessionis ecclesiae saneti Viti partem minus satis illo, quod Aquilejensi ecclesiae tradiderunt, praedio, valentem, minusque utilem, pro con- cambio per manum Dieterici, ejusdem ecclesiae advocati, in proprium tradidimus, cujus possessionis nominahaec sunt: Ex illa, parte Gurcg- kae fluvii domus Lausdorff, ad sanctum Michaelem, Dobernik, Wisen, Groslupp, Moraucz, Chrastoulach, juxta villam, quae dicitur Kalle. In Swinge tres mansi, in Tehaboj dno, Haggenbfich unus. Nostros autem successores obnixe postulamus, quatenus liane nostram pro devotione faetam ordinationem ratam firmam habeant, et fratres ibidem ma- nentes pro Domino et in Domino diligant. Sub poena autem perpe- tuae maledictionis omnibus interdicimus bominibus, ut nullus praesu- mat eosdem fratres ant in persona, aut in Doniš, ant in possessionibus eorum aliquomodo laedere. Quod si quis contumax et iniquus facere praesumpserit, excommunicationi subjaceat, et nisi resipuerit, aeterna maledictione muletatus cum Dathan et Abiron permaneat. Ut autem hujus nostrae ordinationis constitutio, rata et inconvulsa in aevum permaneat, liane chartam seribi, et sigilli nostri impressione fir¬ mah jussimus. Hujus rei testes sunt Megenhardus Advocatus Aqui- lejensis. Wodalricus de Atenis, Wodalscalcus de Tercent, Adelpertus de Merisan, Piligrinus Trah, Engelscalcus de Gravendor, Wolfdrigel de Cuclia, Wolfdrigel de Axan, Ekkeberus Ariroh, Hermanus Mar- quardus. Actum est hoc Aquilejae sub sollario Anno ab incarnatione Do¬ mini MCXXXVI, indictione XV. 1 ) imperante Domino Lotbario, piis- simo Bomanorum Imperatore Augusto. *) sic. - 90 — Ego Detmarus Tergestinus episcopus subscripsi. + Ego Vdal- ricus ecclesiae Aquilejensis Archidiaconus subscripsi. Ego Vdalricus Mosicensis Abbas manu propria subscripsi Ego Peregrinus sanctae Aqui- lejensis ecclesiae electus*) Patriar- cha et subscripsi et confirmavi. Loco Sigilli, Aus der Puzels Idiographia mon. Siticensis im krain. Landesmuseum. 80. Moggio. 1136, .. ., Rosazzo. Wodalricus de Fledinich, Zeuge des Patriar- chen Peregrin von Aquileia fiir die Abtei Moggio (Mosach, Mosacum) (qui vulgari vocabulo „Mosniz“ dicitur). Cappelleti Le chiese. d. Italia VIII, 200. 81. Osslach. 1136, 27. Februar, Villach. Conrad, Erzbischof von Salzburg, iiberlasst dem Štifte Ossiach inehrere Zehente, und bekommt dafiir das Gut Prekop. Unter den Zeugen: „Meginhalm de Chreine.“ Arch. f. K. 6. G.-Qu. V (1850) 212, Nr. 231. 82. Gurk. 1136, 14. December, .... „Warmovt de Chraine" ist Zeuge in einer Gurkerkloster Urkunde fiir die Erbauung der Kirche zu Tigring in Karaten. Arch. f. G. 1820, II. pag. 382 Nr. CXIII. *) dictus. — 91 — 83. Sitich. c. 1136, . . . Patriarch Peregrin von Aguileia schenkt die Pfarre St. Veit bei Sitich dem Abte Vincev z und seinem Kloster in Sitich. In nomine sancte et individue Trinitatis. Nos Pelegrinus Dei gratia sacrae Aquilejensis ecclesiae patriarcba. — Idcirco precibus venerabilis fratris nostri Vincentii Siticensis abbatis totiusque Beati Conventus annuentes, et devotionem atque defectum eorum conside- rantes, parochiam s. Viti prope Siticium uno lapide distantem, in qua aliunde triennio habitabant fratres, usque dum monasterium per- ficeretur, atque operi ejnsdem finis imponeretur, pro commodiori re- ligiosorum fratrum habitatione et sustentatione cum omnibus juribus et pertinentiis dedimus, donavimus, contulimus, hac annexa pietatis conditione, ut ipsimet religiosi succesive administri forent hujus pa- rochiae, confessiones audirent, conciones facerent, verbum Dei predi- carent, oblationes Missarum pro vivis et defunctis offerent, Sacra- menta fidelibus ministrarent, iisque aegrotos providerent etc. Aus Puzel bei Erwiihnung der St. Veiter Pfarre, Ms. im laib. Museum p. 451—2 Mitt. f. Kr. 1855, pag. 30. 84. Miistat. 1137, . . . ., Friesacb. Heinrich de nazuoz [Nassenfuss] Zeuge in der Milstater Klosterurkunde. Urk. gedr. im Arch, f. Gesch. 1820, II. p. 526; Joanneums Urk. Nr. 82. 85. Reun. (1138, . . Febr., Reun). Erzbiscliof Konrad L von Salzburg liber tragt der Markgrafin Sophie von Steiermark den ganzen Zeli en t im Reuntale gegen zwei baierische Huben zu Hundsdorf (bei Strass- - 92 — engel) und zu Weyer (bei Frohnleiten) mit der Bedingung, dass der Zehent dem Kloster Remi gewidmet sei. U. d. Zeugen der este: „Meginhalm de Creine". Urk. gedr. bei Zahn, Urkb. f. St. I. 174, Nr. 174, 86. Sitich. c. 1140, Peregrin, Patriarch von Aquileia schenkt dem Kloster Sitich »villa Littie“ (Littai); bei dem „oppidum“ St. Veit „majorem et minorem villam Steindorf", und zwei „villas Kalle nun- cupatas", sowie dreizehn Huben in derselben Pfarre St. Veit (bei Sitich). Urk. regestiert im Puzels Ms. p. 6. 87. Oberburg. 1140, 7. April, Aquileia. Patriarch Peregrin von Aquileia be- statiget die Stiftungsdotation des Stiftes Oberburg. U. d. Zeugen: Menhalmus de Cregn(a), Menhalmus de Sclnvarzemburch, Chonradus de Niivenburch. Urk. im Zahn. Urkb. f. Steierm. I. p. 190, Nr. 180; Orožen, Stift Ober¬ burg. p. 4 — 5—6. 88. Gurk. 1140, 1. Mai, Frankfurt. Kaiser Konrad III. bestStic/et dem Bistuin Gurk alte Rechte, Besitzum/en und Einkilnfte. In nomine ganete et individue trinitatis. Ego Cunradus divina favente clementia rex Romanorum secundus Roboramus etiam et innovamus Gurcensi ecclesie predia que Romani imperatores Otto scilicet Hainricus et Chunradus dilectis suis comiti Willehehno nec non filio suo Willehelmo in proprietatem concesserant, quorum cum supradictis prediis scilicet Zwetbochi et Waltuni nobillissima — 93 — matrona Hemma domino favente legitima bereš facta, eidem ecclesie ipsa contradidit. Eeodem quoque modo nostra auctoritate concessi- mus ct confirmavimus Gurcensi ecclesie quicquid predecessores nostri reges et imperatores augusti Hainricus IIII. et Lotharius III. ei concesserunt Hanc confirmationis paginam conscribi jussimus et nostra regia auctoritate roborantes sigilli nostri inpressione signari iussimus. Folgen die Zeugen, darunter: Poppo comes de Anedesse. Signum domini Cunradi regis (Monogramm) Romanorum secundi, Ego Arnoldus cancellarius vice archicancellarii, Adelberti Mogontini O o recognovi. Data Kal. Maii. anno dominice. incarnationis M. C. LX (!) a o Indictione III. Regnante Cunrado Romanorum rege II. anno vero , o regni cjus III. Actum in Frankeneuort feliciter amen. Original mit wolilerhalt.enem Sigel des Capitelarchivs von Gurk, deponiert im historischen Verein zu Klagenfurt. 89. St. Paul. c. 1141, ... ., Graf Bernbart von Karaten vvidmet dem Kloster st. Paul, sein Gut zu Fresen unterlialb Marenberg am linken Drauufer. Unter den Zeugen: „Perhtolt de Gurkuelde". Brk. gedr. b. Beda Schroll Urkb. v. st. Paul 29, Cap. XXII; Zaim, Urkb. f. Stmk. I. 205, Nr. 197 mit c. 1140. 90. Salzburg. 1141, (Juli), Friesach. Erzbischof Konrad I. von Salzburg verspricht dem Grafen Wolfrad (von Treffen) und seiner Gemalin Hemma filr die Entsagung auf ikre Ansprilche ..an das Gut Zest bei Rohitsch die Be- lehnung mit 100 Huben zioischen den Bergen „Duri“, Semmering, Hartberg und der Lafnitz. Testes: dominus Romanus Gurcensis episcopus, comes Sige- fridus de Liubenovve, comes Poppo de Creine, comes Otto de Orten- — 94 — burc, Otto de Machlant, Heinricus Pris, Meginhardus de Sconenberge, Engilscalcus de Friesach, Megingoz pincerna, Adalbero, dapifer, Hert- niht camerarius, Gotfridus de Witingen, Rodolfus de Tunesberc, Wisinto de Bonegowe, Otto de Richenbvrc. Actum in presencia nostri Friesach, anno dominice incar-nationis M.C.XLL, indictione VIII. (!) Orig., Pgt, unten anssen eingehiingtes Sigel, im k. k. H.-, H,- u. St.- Arch. zu Wien; Urk. gedr. bei Zahn, Urkb. f. Steierm. I. 215, Nr. 208. 91. Freising. 1141, 20. November, Lateran, Papst Innocenz II. nimmt das Bistum Freising in semen besonderen Schutz und eignet ihm namentlich die Kirchen seiner Grundherrlichkeit zu, es mogen dieselben audi nicht • in seiner Bibcese liegen. Innocencius episcopus seruus seruorum dei. Uenerabili fratri Ottoni episcopo Frisingensi eiusque successoribus canonice sustinen- dis (!) inperpetuum. Ex commisso nobis a deo apostolico officio fratres nostros episcopos debemus diligere et ecclesiis šibi a deo commissis suam iusticiam conseruare. Proinde dilecte in domino frater Otto episcope, preces tuas racionabiles clementer admittimus et personam tuam cuin commissa tibi a deo ecclesia sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et presentis scripti patrocinio communimus, sta- tuentes vt quascumque possessiones, quecumque bona eadem ecclesia inpresentiarum iuste et canonice possidet ant in futuruin concessione pon- tificum, largicione regum uel principum, oblacione fidelium sen aliis iustis modis deo propicio poterit adipisci, firma tibi tuisque successo¬ ribus et illata (!) permaneant. Sancimus etiam, ut in quocunque episcopatu in fundo Frisingensis ecclesie monasteria vel ecclesie edi- ficate sint, assensu et consilio tuo in eis presbiteri statuantur. Jura quoque ecclesie tue que venerabilis frater noster Chvnradus Salzpur- gensis archiepiscopus recognouit et scriptis ui auctoritate firmauit tibi et commisse tibi ecclesie confirmamus. Decernimus ergo, ut nulli oinnino hominum liceat eandem ecclesiam temere perturbare aut decimas, bona et possessiones ipsius auferre vel ablatas retinere, minuere vel ab ipsa alienare seu quibuslibet molestiis fatigare, sed omnia integra conseruentur tuis tuorumque successorum vsibus profutura. Preterea — 95 — quoniam aduocati ad defensionem ecclesie statuuntur, aduocatis ipsius ecclesie omnimodis interdicimus, ne aliquid grauamen eidem loco vel rebus ad ipsum pertinentibus inferre uel aliquid preter ius suum ab eis exi(g)ere presumant. Siqua igitur in futurum ec- clesiastica secularisve persona liane nostre constitucionis paginam sciens contra eam temere venire temptauerit, secundo tercioue commonita, si non satisfaetione congrua emendauerit, potestatis honorisque sui dignitate careat reamque se diuino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat et a sacratissimo corpore et a sanguine dei et domini redemptoris (nostri) Jesu Christi aliena fiat atque in extremo exaraine distriete vlcioni subiaceat, cunctis anteni eidem loco iusta seruantibus sit pax domini Jesu Christi quatenus et hic fructum bone actionis percipiant et apud districtum iudicem premia eterne pacis inveniant. Amen, amen, amen. Datum laterani per mamini Baronis capellani et seriptoris XII. kal. Decembris, indictione V., incarnationis dominice anno domini (!) M°.C°.XLL, pontificatus vero domini Inno- centii pape ij. anno XI. Aus dem Gerichtsprotokolle von 1284, 6. Juni Regensburg, vgl. dieses bei Zaim, Cod. dipl. Friš. I., Nr. 383. Meichelbeck II./2, im Nr. 181/1. p. 116. Zaim, Cod. dipl. Friš., Fontes. rer. Aust. 31. Bd., p. 99, Nr. 101. 92. Freising. c. 1141, Erzbischof Konrad von Salzburg bestdtiget dem Bischofe Otto 1. von Freising die Redite auf den Kirchen, toelche auf den Giltem seiner Kirche liegen. Domino venerabili O. sanete Frisingensis ecclesie antistiti C. Salzburgensis ecclesie qualiscumque minister cum oracione seruicium deuotum. Peticio vestra dure in auribus nostris sonuit, dum ad pro- fectum intellecta non fuit, sed postea considerantes rei veritatem verborumque virtutem, quam integra et racionis plena fuerit, satis enituit. Accesit quoque verbis ■ nostris (!) studium fidelium nostrorum quorum consultu didicimus in-hac repeticione, nicliil ecclesie nostre deperire, nichil decrescere, maxime cum iusticiam quam reposcitis, uobis in ecclesia vestra inuiolabiliter seruetis. Ne ergo exemplo no- stro alii peccent et per boe ecclesia distraeta detrimentum paciatur, concedimus vobis auetoritatem inueniendi ac mittendi presbiteros vt — 96 — inuestiantur a nobis, et quicquid in ecclesiis de iure fundi legittime possidere debetis, vobis benigne remittimus: Hariun integritatem sic perfecte reformamus, vt nobis de iusticia vestra nichil reseruemus, sed in eo statu eos mauere permittiinus, in quo illas ab antecesso- ribus nostris et vestris locatas esse didicimus. Decernimus quoque, vt ecclesia que prius mater fuit ac plebem habuit, adhuc materno iure pociatur, illa vero que legittimis caruit, denuo consecretur uel quod violata non sit, legittime comprobetur. Cod. 191, fol. 128’, k. Reichsarchiv zu Munchen; Meichelbeek I./2 545, Nr. 1316; vgl. Meiller Salzburg. Regg. Note 79 anf pag. 436; Zahn, Cod. fris. I. (Fon- tes. rer. Austr. 31 Bd.) pag. 100, Nr. 102. 93. Viktring. c. 1143, . .. , Walter von Malentin gibt dem Kloster Viktring 2 Mansen in Norich (Nbring im Bezirke Gmiind). Zeugen: Graf Bertold von Stein, 1 ) Carolus dessen Dienstmann (minister), Al¬ bert von Nazzenfuss, Wilhelm von Minkendorf, Otto von Hollenburch und die Mbnche von Viktring. Carl von Stein gab an demselben Tage durch die Hand seines Herrn Bertold Grafen von Stein vor obigen Zeugen zwei Huben sammt Zugehbr in Glan. Cod. trad. mon. Victor. 1. c. fol. XIII!—XVI; Arch. f. K. ost. Gesch. Qu. V. Bd. (1850) 234, Nr. 270. *) Den Grafen Bertold von Stein halte ich fiir den Grafen Bertold II. von Andechs, Herrn von Stein in Krain. Freiherr von Oefele, die Grafen von Andechs S. 67 halt ihn fiir den im Jahre 1180 gestorbenen Grafen Bertold von Tirol oder seinen gleichnanrigen Solin, weil Graf Albert von Tirol im Jahre 1238 als Herr der st. Lorenzikirche zu Stein im Janntale erscheint. (Reg. b. B. Schroll Reg. des St. Eberndorf p. 25 — 26.) Weil aber Albert von Nassenfuss, — die An- gehorigen dieses Geschlechtes sind urkundlich als Ministeriale der Grafen von Andechs nachgewiesen (M. B. IV. 67), — dann Wilhelm von Minkendorf, der sein Stammschloss auf dem den Grafen von Andechs gehbrigen Goto unter der Burg Oberstein hatte, und Otto von Hollenburch unterm Loibelberg, dessen Herren wahrscheinlich die Grafen von Andechs waren (Vict. Urkunden im karnt. liist. Verein) unter den Zeugen erscheinen, so kann dieser Bertold nur Bertold II. von Andechs sein. — 97 — 95. Reichersberg. c. 1144, . . . ., Heinrich von Trimian uberglbt dem Štifte llei- chersberg ein von seinem Olteim Amelbert geschenktes Gi.it zwischen Priesbach und Dachsekke. Notum sit cunctis Christi fidelibus, quod quidam nobilis homo, nomine Hainricus de Trimian, predium šibi delegatom ab auunculo suo Amilberto, sitom inter Priesbach, et Dahsekke cum silna illud contigente et ad illud pertinente rogato eiusdem Amilberti firma de- legatione tradidit super reliquas sanctorum de Reichersperg in usum fratrum Deo inibi servientium sub regula Sancti Avguštini. Suscepta est autem hec traditio a uenerabili Salzburgensi Archiepiscopo Chun- rado, presente Hartmanno Brixinensi et Romano Gurcensi episcopo. Huius rei testes per aures adtracti sunt hi, quorum nomina subno- tamus, Marchio Engilbertus, Odalricus de Laibach frater ducis, Hain¬ ricus Pris de Buckes Hermannus de Tra^-Hainricus de Trimian. Et ministeriales ecclesie Salzburgensis, Engilscalcus de Friesach, Gotefridus de Wietingen, Megingoz de Suriberg, Liutoldus de Sie- distorf, Wisint Pincerna. Ministeriales marchionis Engilberti, Werin- herus de PStinber, Engilram de Criwich, Hartmannus et Helinbreht de Sancto Martino, et alii mul ti. Reichersberger Cod. trad. imMon. boica III., p. 412—413, Nr. XXV.; Ur- kundenbuch des Landes ob der Ens I. p. 294, Nr. 32. 96. Stift Gurk. 1145, 26. April, Bischof Roman von Gurk kauft von dem Edlen Rudbert von Salmanstetten die in Krain liegenden Gilter Wides, Vi- tis und Moralsz fur 127 Mark; da sich der Verkdufer spater mit einer vornehmem Witive verehelichte, trifft er die Vorkehrung, dass dieselbe nach dem Tode ihres Gatten die gekauften Gilter im Namen ihrer Brilder durch Meinhard voij : Gurk feierlich „super sacrosanctas reliquias“ abtreten Hess. In nomine sancte et individue Trinitatis ego Romanus Dei gratia Gurcensis ecclesie episcopus. Quecunque bona fide ab inicio — 98 — possidentur, ut tractu temporis conualescant, dignum est ut certo quoque titulo roborentur. Discat itaque presentis pagine attestatione, et memorie reponat tam futurorum quam presentium hominum ge- neratio, qualiter ego de manu nobilis hominis Rodberti de Salman- stiten predia aput Creine quorum hec sunt uocabula Wides Vitis et Moralsz, precio datis cxxvu marcis emerim, et in ussus episcopales traditione ab eo facta liis subscriptis testibus ecclesie mee confir- maverim. Quia vero prefatus domnus Margaretam viduam Theodorici fratris Heinrici patris de Buckps et Meginhalmi duxit uxorem, nolui contentus esse hac simplici traditione doneč predicta domina tradi- cionem iterans in mamim Meginliardi de Gurke delegavit, transmisit et confirmavit, supra dictaque predia, que hereditario jure possidebat, et mortuo marito a prefatis fratribus acceperat, videlicet culta et inculta, quesita et inquirenda, agrestia et silvestria, prata, pascua, et palustria, peruia et inuia, montana, aquosa et inaquosa, molendina, rivos, fontes, aquarumque decursiones, alpes. Colles et valles, pisca- tiones et curtes, uillas, fainilias noualia et forestia. Venationes cuncta quoque tam inbeneficiata, quam ad usus proprios respicientia cum omnibus necessariis super sacrosanctas reliquas delegari postulavit, et in prefatos usus Gurcensi ecclesie assignavit. Hoc negocium eximio domno Salzburgensi arcbiepiscopo Chonrado presente, consulente, affirmante peractum est, hisque subscriptis testibus confirmatum et stabilitum: Heinricus dux Karinthie, et frater eius Odalricus. Comes Wolfradus de Treuen. Comes Otto de Ortenburc, et filius suus Hein¬ ricus. Reinbertus de Truhsen, Rodolfus de Beckah. Chonradus filius Adelberonis de Fvstriz. Engilscalcus Lvegel. Babo niger bawarus. Meginhalmus filius Burchardi de Valle frisacensi. Wezillo et Megin- hardus de Cedelsach, ministeriales. Engilscalcus de Friesach. Diet- marus de Lihtenstein, et filius eius Otto. Wisento de Bonegowe. Fridericus filius Popponis de sancto Odalrico. Poppo filius Frovvini de Marchia. Heremannus de Gozrovlic et frater eius Hertvicus. Hein¬ ricus albus de Ortenburc. Gebehardus de GfSzlvp. Otto de Grivene. Ministeriales Gurcenses. Engilbertus de Zwineze. Wintherius. Hugo. Otto de Wilern. Ernst cum magno ore. Engilscalcus puer. Engil- marus. Dietmarus Waltchon filius Sigbotonis cum barba. Sigboto et Hugo pueri Frisacenses. Adelbertus judex, Bernhardus camerarius, et filius eius Bernhardus, Hertwicus et Luipoldus fratres. Adelbertus trapezita. Chonradus Liupoldus. Wolfrainmus Scaflaere, ceteraque multitudo tam clericorum quam laicorum. — 99 — Actuin anno ab incarnatione domini M.CXLV. Indictione VIII. VI, kal. Mai. I. anno dni. Eugenii pape XLI. anno. dni. Chonradi. Salzburg. Archiepiscopi. Romani quoque Gurc. episcopi XIV. anno. ChSnradi Romanorum regis VIL Original aus Gurk im hist. Verein zn Klagenfurt. 97. Sitich. 1145, . . . Peregrin, Patriq,rch von Ag/uileia, erneuert dem Kloster Sitich seinen Stiftungsbrief und macht alte bisher erworbenen Besitzungen namhaft. Peregrinus Gratia Dei Sanctae Aquilegensis Ecclesiae Patriarcha. In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Quoniam universos in vinea Domini constitutos ita laborare convenit tum justas proces virorum, maxime Religiosorum, et Deo famulantium, ac pro eis quo- tidie exorantium exaudiendo, Tum ipsas congregationes ad laudem et honorem Dei, congregatas fovendo, ut in futuro portantes mani- pulos suos cum gaudio, vitam metere mereantur x ) aeternam. Idcirco nos precibus Venerabilis fratris nostri Vincentij Siticensis Abbatis totiusque Beati Conventus annuentes et devotionem atque defectum eorum considerantes, quasdam possessiones ad relevandam eorum inopiam pro devotione, eidem loco addimus, quorum nomina sunt haec: Lite in parte Crenuch sitam, iuxta sanctum Vitum 4 villas, Stein- dorff, Kalla et itemque Steindorff, et Kalla juxta Enchen o mansos, Czirknicz 2, in loco proximo, qui adjacet Sancto Vito 6 mansos ex quibus tres in jus Sacerdotis pro parte decimationis. quae per totam parrochiam, in qua locus idem situs est debebatur delegauimus, Aly- que Nobiles viri, sancftm et honestam conversationem, et Religionem earum approbantes, quaedam alia praedia, pro redemptione animarum Parentum suorum et in remissionem peccatorum suorum eidem loco tradiderunt. Quorum nomina hatfc ■ sunt: Una Curia, quae dicitur Frogia, quam etiam praedictus Abbas consilio fratrum suorum, Hen- rico Patris, excepto uno nianso in concambium pro duabus villis Copie: mereamur. 7* — 100 — quarum una vocatur Ozipdorff iuxta fiuvium Gurcae, altera Sit-Ingis- dorff dedit. Quod concambium nos stabilimus, et ratum habemus. Et villa quae dicitur Lasis, quam quidem Nobilis Dietericus nomine, eidein Ecclesiae tradidit. 4 Mansi apud Frogia, quos Dominus Henricus Patris Ecclesiae dedit, nec non et frater ejus Megnhalmus; alios iiii apud Welze, una villa, quae vocatur Altelasis, et una quae dicitur Cliazil, tres mansi juxta Taeure, 10 mansi apud Jvuanzdorff, unus mansus in villa Sigilsdorff. Duae villae, una vocatur Brunno et altera Trebeleu, una villa, quae dicitur Affoltren, 5 mansi apud Nakla, 3 mansi juxta fiuvium Gurkae; quae omnia, tam ipsum monasterium in praedio, quod dicitur Siticli fundatum, quod nos a quibusdam Nobilibus viris, Scilicet Dieterico, Henrico et Megnalmo, per con¬ cambium Aipiilejensi Ecclesiae acquisiuimus, et idem monasterium ibidem fundari statuimus, quam supradicta praedia, tam ea, quae imposterium acquisituri sunt in protectionem et tutelam nostram, et sanctae Aquilejensis Ecclesiae suscepimus. Sub poena perpetuae ma- ledictionis, omnibus interdicentes, ut nullus eos laedere, aut in bonis suis aliquomodo offendere, aut molestare praesumat; quod si quis temerario ausu facere praesumpserit, anathematis vinculo se innodatum esse cognoscat, et cum Dathan et Abiron, nisi resipuerit, aeterna danmatione damnatum. Ut autem hujus nostrae ordinationis consti- tutio rata et inconvulsa permaneat, Sigilli nostri impressione insigniri fecimus. Actum est Aquilejae anno ab incarnatione Domini 1145 lu- dictione 8. Hujus rei testes sunt: Chono de Carisach, Fridericus de Cavorjach, Joanes Vicedoininus, Amicus et Carulus Civitatenses, Bernardus de Cerclara, Rodolphus de Sazill. Ego Chono Domini Patriarchae Scriptor hanc chartam eius iussu conpleui. Ego Peregrinus I točo Sacrae Aquilejensis Ecclesiae. \ sigilli. Patriarcha. Ego Ansfredus Abbas Belleniensis manu propria subscripsi. Ego Leopoldus Abbas Rosacensis subscripsi. Ego Gerliardus Abbas Pirensis subscripsi. Ego Hartwicus St. Stephani Praepositus subscripsi. — 101 — Ego Ludowicus 2 ) S. Alberti Aquisgrani Praepositus et Aquilejen- sis Canonicus subscripsi. Urk. im Puzels Ms.; Mitih, f. Krain 1854 p. 91. 98. Sitich. 1145, . . . ., Peregrin, Patriarch von Aquileia schenkt dem KI. Sitich drei Huben sammt Zehent in der Pfarre St. Veit. Urk. regestiert im Puzels Ms. p. 6—7. 99. Sitich. 1145,. . . .Peregrin, Patriarch von Aguileia, ilbergibt ilnd in- corporiert die Pfarre St. Veit bei Sitich sammt Zugehor dem Kloster Sitich und zwar: Pro commodiori fratrum habitatione et sustentatione, et quidem cum omnibus juribus ac pertinentiis, ut amplius Coenobium stabiliret illudque evehere conaretur, effecit et indulsit in perpetuum, ut ipsi- met Religiosi succesive administratores forent buius Parochiae, Con- fessiones audirent, Conciones facerent, oblationes pro vivis et defunctis immolarent, Sacramentaque fidelibus ministrarent, verbo, quae fidei Ortodoxae consona et ad salutem proximi unice salvificam neces- saria forent, providerent, unde Divini gratia tantopere progressum est haud improspere, ut solertissimi in vinea Domini operarij faeti sint atque evaserint. Cumque gentem in fide nutantem instruerent, Sacramenta administrarent, iisque aegrotos providerent, exemploque suo, ac Sanctae Conversationis rairo odore in sui admirationem attraxissent, amoremque allexissent, omnes fideles Christi animae ad hos, velut apes ad alvearia sua confluebant, ac universim omnes poenč eorum doctrina, ac fidei moribus conformari, ac Christianae conversationis societati adjungi desiderabant. Ex quo, tam procul deventum erat, ut Confraternitas certa quaedam, a piis fidelibus in¬ stituta surrexerit, tempora repraesentans, non aliter ac olim Aposto- lorum, ut plerique in communi jam non tantum pio erga Deum zelo ‘) Im Ms. ist eine Anmerkung des 19. Jahrhunderts: „Theodericus hat Alanus I. 118 (e MS.)“ — 102 — accensi magis ac magis semper incitati et permoti cum fratribus vivere desideraverint, sed sua acervatim monasterio offerentes vivere mori, ac sepeliri affectaverint, desideraverint petierint. Puzels Idiogr. mon. Sitic p. 7. 100. Aguileia. (1146, Dec.) Friesach. Erzbischof Konrad I. von Salzburg und Bischof Roman L von Gurlc anerkennen das Zehentrečht des Patriarchates von Aguileia auf ihren in dessen Sprengel gelegenen Besitzungen. Conradus archiepiscopus Salisburgensis et Romanus episcopus Gurcensis recognoverunt Pellegrino patriarchae quod omnes ipsorum possessiones in patriarchatu positae tenentur decinam dare patriar¬ chae, M.C.LCC.II. (!), indictione X, 1 ) in castro Frisach. Aus Archivkatalog des Patriarchats in Sammlung Bini, Bd. 32 (I. Varia docum. ab anno 396—1396), domkapitl. Archiv zn Udine; Zahn, Urkh. f. Stmk. I., 260—261, Nr. 252. 101. Ft. Paul. 1146, . ..., Aguileia. Patriarch Pelegrin von Aguileia tauscht mit Graf Bernhard (von Sponheim) dessen Schloss Denia in Friaul gegen 30 Mark Silbers, zivei Telle Zehents der Pfarren Gonoivitz und Maria Schleinitz und Belehnung mit 2 Teilen Zehents der Pfarre Kbtsch, sammtlich bel Marburg, ein. Huius rei testes sunt episcopi Concordiensis et Parentinus, comites HeinricusJ aduocatus -Aquileiensis et Otto de Ortenpurch, Wernerus de Carisach, „ministeriales uero“ Ottach(er)us, Hermannu® *) Da Erzb. Konrad I. um 1147, Bischof Roman I. um 1167 und Patriarch Peregrin um 1161 starb, ist die Jahreszahl 1172 unrichtig. Die 10. Indiction fallt auf 1146—47. Ende December befand sich der Erzbischof mit dem Bischof zu Friesach (Meillcr: Salzb. Reg. 51, Nr. 287), dahei - wurde obige Zahl angesetzt. — 103 — de Pinzan, Joannes uicedominus, Ekebertus, Leonardus, Woltrichil, preterea Gerungus de Midhuna, Liupoldus de Saunia Wodolricus de iLubigana et plures alii. Orig. zu St. Paul, Abdruek b. Zaim, Urkb. f. Stmk. I. p. 261 — 2. Nr. 253. 102. St. Paul. 1147, . . . ., Vblkermarkt. Graf Bernhard von Sponheim-La- vanttal schenkt dem Kloster Viktring den Ort Hadrichsdorf etc. U. d. Zeugen: Wilchelmus comes de Hunnenburch (Heunburg), Mein- hardus de Scbnenberg u. a. vem Ritterstande. B. Schroll, Urkb. v. St. Paul 84, Nr. 5. 103. Moggio. 1149, 8. Mal, Glemona. K. Conrads Schirmbrief fiir das Kloster Mo- sach (Moggio'). Unter den Zeugen: Comites: Vvolfradus de Trevin Vvalterus de Malentin, Megenardus de Sonnenberch. Data Clemonae VIII. Idus Maii anno Dominice Incarn. MCXLIX. Regnante Domino Conrado suae Regalis prosapiae Romanorum Rege secundo Augusto, anno vero Regni ejus XII. De Rubeis coli. 570. 104. Admont. 1150. Ein gewisser Lamport, Hdriger Gotfried’s von Wieting, vvidmet der Kirche s. Nikolai in Sausal einen Weingarten fiir den Fali seines Todes. Unter mehreren Zeugen: »Heinricus de Khrain“. Orig. im KI. Admont, Urk. gedr. bei Zaim. Urkb. f. Stmk. L, 331—312 Nr. 311. 104 — 105. Aquileia. 1150, Engelbert II., Graf von Gorz, Bruder Herz. Heinrichs I. von Karaten, iibergibt cler Kirche von Aquileia 30 mansos auf dem Karst und 30 in Karaten und verspricht, falls er kinderlos sterbe, Belgradum, Prissinicum in Gorz dem Gottes- hause Aglar zu hinterlassen. De Rubeis, Mon. ecclae. Aquil. p. 571. 10G. Sitich. 1152, ........ Patrjarch Peregrin von Aguileia beurkundet und be- statiget die Schenkungen verschiedener Vornehmer an das Kloster Sitich in Krain, besonders der Grdfin Enima (von Treffen) betreffs der Ort- schaft Babendorf (in der Pfarre Terstenik bei Krainburg.) 1 ) In nomine domini nostri Jesv Christi, anno autem incarnationis eius millesimo centessimo quinquagesimo II., indictione XIIII. Notam sit omnibus Christi fidelibus tam presentibus quam futuris qualiter ego Emina comitissa consentientibus fratribus meis Henrico et Me- ginhalmo ob remedium anime mee et parentum meorum dono atque trado Siticensi monasterio et fratribus ibidem deo in perpetuum fa- mulantibus, hoc est totum allodium meum dominirale in loco qui dicitur Babindorf, cum omnibus seruis et ancillis seu mancipiis eidem allodio pertinentibus, videlicet area I cum VIII mansibus et duabus tabernis et tota familia nec non cum omni iure quod raichi attinere uisum est, scilicet campis cultis et incultis, siluiš pascuis, pratis, rupibus, aquis, aquariis aquarumque decursibus, tali quidem tenore ut non liceat eis idem allodium pignorare uel in gambium dare seu aliquo modo a predicto monasterio cum familia alienare. Siquis itaque contra bane nostre donationis cartulam ire temptauerit, corrumpere uel molestare presumpserit sciat, se compositurum iam sepe dieto monasterio et fratribus in eodem degentibus auri optimi libras xxx, et hec nostre donationis cartula in sua semper maneat firmitate. Pre- ‘) Im Zahn’s Urkb. Nr. 1. 336 steht Bodendorf bei Murau. — 105 — terea ego Gerburc unacum filis meis Girico et Alberone dono et trado pro remedio anime mee et mariti mei Girici atque aliorum predecessorum meorum supramemorato monasterio iiii mansos de allodio meo in loco qui dicitur Carnotum, cuin omni iure et perti- nentiis quibus michi et filiis mei attinere nisi sunt, sub antedicta pena. Insuper ego Henricus Brisi cum uxore mea Liebyrc dono et trado quoddam allodium quod dicitur Radolfsdorf,’) cum omnibus suis pertinentiis supradicto monasterio et fratribus in eodem loco deo seruientibus pro redemptione peccatorum cum supradicta pena. Pelegrinus dei gratia sancte Aquilegensis ecclesie patriarcha. Hec uero que sicut superius legitur, eidem monasterio sunt collata, auctoritate omnipotentis dei et nostra prout iuste et legaliter pos- sumus, confirmamus et eorum rogatu sub nostre tutionis muniburdio (!) suscipimus, statuentes ut nullus abbas nullusque eiusdem ecclesie magnus paruusque prouisor predictas possessiones aliquo modo alie- nare presumat. Siquis itaque liuius nostri mandati uiolator exstiterit, sciat se nisi resipuerit, perpetuo anathematis uinculo innodatvm. Quod ut uerius credatur et firmius obseruetur, manu propria robo- rantes sigiili nostri impressione subtus insigniri iussimus. Prime donationis testes sunt Henricus Brisi, Meginhalmus frater eius, 2 ) Meginhardus de Sconiberc, Olricus cappellanus, Winterius et frater eius Ruodegerius. Secunde donationis testes sunt Henricus Brisi, Fredericus, Ruo¬ degerius, Marcohardus. Tertie donationis testes sunt Meginhalmus de VVisilperc, Ruod¬ egerius et frater eius Winterius, Marcuhordus, Ortolfus. 3 ) (Ringmonogram.) Leeende- Ego l Jere § T i nus sancte Aquilegensis (ecclesie) „Adiu patriarcha subscribo. U deus S Eg° Werenhardus Tergestimus episcopus noster“. subscribo. Ego Leo Junensis prepositus subscribo. Ego Livpoldus Rosacensis abbas subscribo. o Ego Aquilegensis archidiaconus subscribo. *) Radulja. — 2 ) de Chraina. — s ) Die Zeugenreihen sind im Originale neben einander, die Zeugen der einzelnen Reihen miter einander. — 106 — Ego Odalricus Aquilegensis canonicus subscribo. Ego Henricus Aquilegensis canonicus (subscribo). 1 ) Orig., Pgt., aufgedrucktes, gebrochenes Sigel des Patriarchen von rotem Wachse, furstlich Schwarzenbergisches Archiv zu Murau, in Obersteiermark; Zahn Urkb. f. Steierm. I. 336, Nr. 350. 107. Admont. 1153,...., „Perchtoldus comes de Anedechsen" dele- giert in Hand und Treue seines ,,cognatus“, Herzog Heinrichs von Karaten 5 Huben zu „Schowenburc“ und 2 Ueberfuren im Flusse „Trah“ (Drave) zur Delegation an das Kloster Admont. Admonter Trad. bei Zahn Urkb. f. Strmk. I. 343 Nr. 353. 108. Admont. (1154,) . . . ., , Heinrich von „Trosmarsdorf“ widinet dem Kloster Admont sein Gut zu Weistrach bei St. Peter in der Au und zu „Laua“ in Niederosterreich. U. d. Zeugen bei den Ohren heran- gezogen: „Heinricus Bris 2 ) Meginhalmus de Chreina frater eius“. (Jod. trad. d. KI. Admont, Abdr. bei Zahn, Urkb. f. Strnk, I p. 344 — 5, Nr. 355. 109. Gurk. 1154, ... ., aetum apud S. Redegundam. Bischof Roman von Gurk verkiindet, dass er zur Zeit des Romerzuges, unter Konig ') Im Originale sind die Unterschriften des Bischofs und der zwei Stifts- vorsteher heraldisch rechts unter dei - ersten Zeugenreihe, unter der zvveiten ist das Ringmonogramm angebracht, unter der dritten die Unterschriftonreihe des Patriarchen und der geistlichen Zeugen. Aus Rucksicht auf den Druck wurde die diplomatische und standesmiissige Gruppirung hier vorgezogen (von Zahn). — 2 ) Abschr. „Breuis“. — 107 — Friedrich, das Gut Teraberch an der Sowe von Herzog Heinrich von Karaten, in Beisein dessen Bruders Herman um 60 Mark gekauft und der Herzog den Heinrich Bris bestimmt habe, das gedachte Gut der Kirche an des Herzogs statt zu iibergeben. Zeugen lauter Fremde, darunter: Rudolphus et Albertus de Leibach, Waltherus de Gurk- felde. Griiningers Ms. aus dem Gurker Kopialbuche fol. 35; Ankersh. Arch. f. K. 6. Gqu. VIII. p. 341, Nr. CCCXLV. 110. Gurk. 1154, 12. Marž, Motniz. „Perchtold von Gurkfelde" Zeuge in Gurker Urkunde und zwar: als Friesacher (d. i. Salzburger Ministerial). Arch. f. K. ost. Gesch. Qu. 8. Bd. 338, Nr. 341. 111. Viktring. 1154, 1. April, Aguileia. Patriarch Peregrin von Aguileia gibt dem Abte Eberhard von Viktring und dem dortigen Kloster (Victoriensis mona- sterii) die Kirche in Hoflein, drči Mansen derselben Kirche, einen Bauer Chasnut sammt Sbhnen und Tiichtem und cine andere zur vorgenannten gehbrige Ki rche in Tupalich x ) sammt Zehent- und sonstigen Rechten. Diese Kirche besass vor dem Wolrich, Bruder des Grafen Meinhard, Bischof von Tarvisa (Treviso). Der Patriarch uberliess ihm dafilr eine Kirche in ,,Mosnach“. Ausserdem gab der Patriarch dem Štifte den Zehent von seinem eigenen Maierhofe (grangiae) in Neuenhofen so wie vonallen im Patriarchate gelegenenjetzigenals auch kunftigen Stiftsgiltern. Pilgrimus I). g. S. aquileg.“ sed. Patriarcha notum esse volo, quod ego attendens religionem & Eberhardi Abatis et fratrum Victo¬ riensis monasterii et Ecclesiam quandam apud Nuverhouem, et tres mansus ejusdem Ecclesiae et rusticum quendam Chasnut nomine cum *) Tupaliče bei Hoflein in Oberkrain. — 108 — filiis et filiabus suis, et alteram Ecclesiam apud Tupalich ad prae- dictam Ecclesiam pertinentem cum decimariis et justiciis ceteris et tradidi abbati memorato et fratribus &c. Has autem ecclesias habuit dominus Wolricus frater Comitis Meinhardi, qui fuit Episcopus in Tarvisa, sed pro illis dedi ei unam ecclesiam in loco qui Mosnach dicitur et tradidi quoque ei universam decimam grangiae eorum in eodem loco cunctorunque mansuum, quos in Patriarchatu meo pos- sident, ut in perpetuum possessuri sint. Harum vero ecelesiarum donatio facta est Aquilegie in Coena domini in confirmatione ac ro- boratione testium istorum Werenturo videlicet Tergensi Episcopo, Wolrico de Achel, Toma Civitatensi Praeposito et Vicedomino Comite Engilberto de Gorth. Heinrico Pris et Meinhalmo Meinhardo de Schonenberg, Ottacher de Titam &c. Facta sunt haec anno Incarna- ticmis dominicae Millesimo centesimo quinquagesimo qua'rlo tempore Christianae militiae euntis Jerusalem adversum gentilem rabiem. Pap. Cop. im Archiv des karnt. liist. Vereines Nr. 182 112. St. Donat in Karaten. 1154’ 28. November, Ruodgerus de Wisleberch (Weich- selberg) ist Zeuge in einer Urkunde fiir die Kirche st. Donat im Bistume Giirk in Karnten. Arch. f. K. ost. Gesch. Qu. VIII, 340, Nr. 344. 113. Viktring. 1154-—1156. Varschiedene gmannte Adeligen schenken ihre Besitzungen zu Hoflein bei Krairiburg und in anderen Orten Krains wie Kdrntens an das Kloster Viktring. *) Ego Bertboldus dux Meranensis Uictoriensi cenobio testimonium perhibens de bonis, que predicti. cenobii fratres Niwenhouen et in ') Diese Schenkung wird c. 1180 von „Bertholdus IV., dux Marenensis 11 , nach eigcner grundlicher Erkundigung sowie nach dem Verhore vieler Zeugen bestatigt. — 109 — allis locis Chrain sive Carinthie possident, inpressione sigilli mei et scripto confirmo, que audivi et vidi, et scio quod iusto titulo doua- tionis eorum qui pro temporalibus eterna pro terrenis celestia pietate suadente špiritu sancto afflante mercari studuerunt predictam curtim Niwnhouen ad solatium ipsorum, qui deo spiritaliter in terra mili- tant et ad remedium et absolutionem peccatorum eorum, qui dede- runt, diu et iuste et quiete possederunt, et iure in perpetuum si non commutaverint possidebunt, et quamvis in ore duorum vel trium ut ipsa veritas in evangelio testatur štet omne verbum ego tamen ad retundendum ora loquentium iniqua, fingentium mendatia, inpug- nantium religionem et sanctam ecclesiam, testes non paucos de na¬ mero multorum excerptos, qui noverunt et testantur que et ego testor meo testimonio subscribo et produco, partim etiam titulo emp- tionis et commutationis, que predictus venerabilis possidet locus, anno igitur incarnationis dominice millesimo centesimo quinquagesimo quarto tempore Christiane militie euntis Jerusalem adversus gentilem rabiem illustris Carinthiorum comes Bernhardus Christi cruce se ar- mavit, quo tempore exordium fundationis curtis, que dicitur Niwen- houen habens fratribuš deo Uictorie militantibus est delegata, huius fundationis auctor fuit quidam monachus nomine Engelbertus Uicto- riensis cenobii professus, Eberhardo abbate ad id opus eum confor- tante et sacris ammonitionibus' adhortante, eodem tempore quidam nobilis miles Meinhardus Schabab agnomine de Chocher ministerialis comitis Bertholdi de Stain, dedit sacro Uictoriensi loco quatuor mansus apud Chrain in loco qui Niwnhoven dicitur, sub alpibus super emminentibus curti, que postea facta est, iuxta arbores, que cerasi dicuntur. Preterea eubas sex et trium camporum pla- nitiem, quam curtim stabulariam dicunt juxta eundem locuin Nivn- hoven pro quatuor mansis Charinthie iacentibus commutavit unum iuxta Chriwich in loco qui Wonwiz dicitur accepit, quem mansum quidam dederat Zaizolfus nomine ministerialis comitis Bernardi, alterum mansum dederunt ei Nersendorf, reliquos duos in locis Gorciz iuxta locum sancti Primi et Felitiani. Hos mansos memoratus Mein¬ hardus habuit usque ad diem depositionis nepotis sui Meinhalmi germani Gerlaci de Michelsteten, qui videlicet Meinhalmus in Istria fuit occisus. Pro cuius memoria habcnda et suorum remissione pec¬ catorum dobavit eubas, quas habuit Niwnlioven, quas et ante tradi- derat, vel potius quod dederat renovando conlirmavit, et mansos . quos a fratribuš in Carinthia pro his receperat resignavit, et eis — 110 — reddidit, Huius rei testes sunt. Berenhardus de Gurnotia, Gerolcus (!) et Albertu« gennanus suus de Michelsteten, Meingoto de Hus, We- celinus et filius eius Albertus de Rein, Richerus plebanus de sancta Maria, Altwinus de sancto Petro, Wolricus clericus de Niwnhoven et alii quam plures, qui ad sepulturam predicti Meinhalmi advene- rant, ad maiorem autem confirmationem ejusdem facti postea comes Berchtholdus de Stein rogatu sepius prefati Meinhardi et sue con- iugis filiorum quoque et filiarum suarum tradidit omnia que Meinhardus tradiderat in manum dni Eberhardi abbatis ad consolationem fratrum deo Victorie famulantium. Hoc factum est in castello Wildenstain et huius rei testes sunt: Karolus de Stain, Otto, Gil. Gerlochus, Meinhalmus, Albertus de Michelsteten Ainrichi agnomine Honizzeim, Magens et alii quam plures, quorum multus est numerus. Hec ideo ita firmata sunt, ut rata et inconvulsa in perpetuum manerent, quia lex dicit, iuste possidet, qui auctore deo possidet, Eodem etiani tempore et loco presentibus prescriptis testibus idem comes Bertholdus, ut spiri- tus sanctus voluit et iussit, dedit Uictorie quicquid habuit Niwnhoven, silvam, prata, loca culta et inculta, valles et alpes, piscationes cum omni¬ bus ad se pertinentibus, quorum termini per longitudinem et latitudinem sunt: a septem fontibus iuxta Chocher usque Rain et a quodam ri- vulo, qui Zucha dicitur, iterum usque ad villam predictam, que Rain nuncupatur, et iterum ab ista villa, usque in verticem montis, qui Zaplat appellatur. Post multa vero tempora, cum Albero, senior filius Meinhardi secundo Jerusalem ivit, ipse Meinhardus pietate motus delegationem predictam, quam de rebus suis fecerat iterum per manum comitis Berchtoldi et per manum domini Ortwini de Zower renovavit atque firmavit. In testimonium se obtuleruut filii sui Albero Engel- bero, Gebhardus et Iremgardis mater eorum, Rahwinus de Schellen- berg, Meinhardus puer nepos eorum. Eufemia et Dimuodis filie Mein¬ hardi, Luipoldus miles comitis Meinhardi de Schonenberg, Wirento de Olswich, Albertus de Rain, Albertus Galle, Weriandus de Wilden- stain et multi alii, coram liis testibus, Meinhardus cum coniuge, et \ filiis et filiabus fecit abrenuntiationem predii sui Waitinsdorf, quod fratres Uictorienses ab ipso emerunt marcis XL tribus. Reliipia bona quibus ampliata est curtis Niwenhoven scilicet eubas septem et tres camporum latitudines cum omnibus suis pertinentiis dedit comes Meinhardus de Schonenberg fratribus ipsis partim pro remedio anime sue, partim pro pretio decem marcarum; Horum bonorum donatio vel — 111 — Cmptio facta est in castello Wichselberg, sub testimonio et astipit- latione nominum istorum Meinhardi videlicet de Ueldes, qui fuit mini- sterialis episcopi de Prichsen, Erchenberti de Olswich, Einwici de Schonenberg, Leonis militis comitis et aliorum plurimorum, quos nominare ociosum est. Eeclesiam autem apud Niwnhouen, et tres mansus eiusdem ecclesie, et rusticum quendam Cliasnut nomine, cum filiis et filiabus suis dedit fratribus Uictorie dominus Pilgrinus ve- nerabilis Aquilegensis patriarcha, quam eeclesiam habuit dominus Wolricus frater comitis Meinhardi, qui fuit episcopus in Tarvisa, sed pro illa dedit ei dominus patriarcha aliam eeclesiam in loco qui Mosnach dicitur ut fratres Uictorienses eeclesiam Nivvenhoven quiete possidere permitteret, Universam quoque decimam eiusdem graugie cunctorumque mansuum quos in patriarchatu suo idem cenobite pos- sident ant in perpetuum possessuri sunt, tradidit reverentissimus ac piissimus patriarcha memoratis fratribus pro remissione peccatorum suorum, et omnium šibi succedentiuin. Huius vero decime et ecclesie donatio facta est Aquilegie in cena domini sub confirmatione ac cor- roboratione testium istorum, Werenhardo videlicet Tergensi episcopo, Wolrico de Achel, Thoma Civitatensi preposito et vicedomino, co- mite Engelberto de Gorce, Heinrico Pris et Meinhalmo, Meinhardo de Schonenberg, Otthacher de Titan et aliorum plurimorum. Tres mansus apud Ram dedit comes Meinhardus partim pro pretio, partim pro remedio anime sue que donatio facta est Aquilegie, et huius rei testes sunt: Otthacher de Titan, Arnoldus ministerialis Aipiilegensis ecclesie Engelbertus filius Meinhardi Schabab, Eiinvicus de Schonen¬ berg, Gerlochus de Truchsen, Chunradus de Rorbach et alii quam plures. Comitissa Hadvvich mater comitis Berchtholdi de Bogen do- navit per manum Heinrici Pris, ad eundem locum novem eubas cum omnibus pertinentiis suis, aquis, silvis, pratis, paschuis, quorum ter¬ mini habentur: primo in latitudine a quodam rivulo, qui Stainbach dicitur, usque ad sanctum Laurentium super montem, deinde per longitudinem usque in cacumen et summitatem montis, de quodam rivulo qui sub Uascbe defluit. Specialitet' quoque et expresse tradidit ad eundem locum collem castro aptum, in quo et quondam fuit ca- stellum in loco, qui Uasche nuiicupatur, et testibus subseriptis eandem roboravit donationem, testes autem sunt hii: Charolus de Stain, Wil- vinus de Wippacli, Weriandus de Gurnozia, Wolvoldus de Uernich, Dietricus de Meingosburg, Geroldus et alii inulti. Istam donationem — 112 — dedidit iuxta Ueldes, in loco qui Hohenbruche dicitur. Illustris etiam comitissa Hadwich de Bogen dedit ad predictum locum quinque man- sus apud Wippach cum omnibus ad se pertinentibus donatio autein hec facta est apud Lusse et huic donationi interfuit Ditricus prepo- situs eius Uuilimus de Wippach, Weriandus de Gurnotia et alii complures, quorum infinitus erat numerus, Postea vero dederunt fratres de Uictoria quinque prefatos inansus aput Wippach domino Alberoni de Guotenberg filiisque suis pro quadam villa curie eoruin vicina que Chachenberg nuncupatur, silvam quoque et alpem paschua- lem cum omnibus ad eandem villam pertinentibus similiter eis do- navit. Huius rei testes sunt: dominus Witigo de Lilienberch, Ger- lochus senior de Stain, dominus Wilvinus de Wipach, dominus Bern- hardus et frater eius dominus Giselbertus de Gurenz, dominus Albero et fratres de Guotenberch, dominus Gebhardus de Coker et alii plures tam nobiles, quam ignobiles, facta sunt anno ab incarnatione domini Millesimo Centesimo, quinquagesimo sexto, in Castro apud Nuwenburch. Original Pergament im Archive des historischen Vereins zn Klagenfurt. Vom Sigel uur noch 3 Locher, wo die Sigelschnur durchgieng zu sehen. 114. Admont. c. 1155, . . . Otto, Ministerial Herzog Heinrichs IV. von Karnten, widmet dem Kloster Admont sein Gut zu „Rudolfsdorf“ bei Micheldorf bei Friesach. U. d. Zeugen: Hiltibrant de Craine, Adelbertus cognomento Scerpb, Marchwardus de Laibacb. Orig. Abdr. bei Zaim Urkb. f. Stmk. I pg. 358, Nr. 369 ex lib. trad. Admont. Gurk, Bistum. 1155, 27. Marž, Gurk. Bischof Roman I. von Gurk vergleicht sich mit dem Grafen Berlitold von Bogen wegen des von dessen Bruder Hartwich v. B. gekauften und von ihm angefochtenen Gutes Doberna, nordwestlich von Cilli. U. d. Zeugen: Rodgerus de Wihsel- berch Salzburger. Urk. gedr. b. Zahn, Urkb. f. Stmk. L, 350, Nr. 357. — 113 — 115a. Gurk. 1155 . . . . Heinrich Bris 1 ) ubergibt das Gut Ternberg an der Sova (Save) der Gurkerkirche in Gegenmart des Erzbischofs Eberhard von Salzburg und der Zeti gen: Graf en Berthold von Bogen, Kadold von Sunebrechtesdorf, Liupold von Pleigen, Meirihalm von Krain'^) Egno von Schlipphes, Heinrich von Stain, Karolus Rudolf us de Albekke freie Lente (Liber!), Sigmar von Leibniz, Friedrich von Leonsberch, Friedrich von Bettoive, Otto von Riechenburch und sein Bruder Reinbertus und ihr Oheim Kunrad von Rohrbach, Marcluvard von Vzilingen, Rudger von Pongov, Willhalmus de Wagingerberge Salzburger, Heinrich von Strazburg und sein Geseliivisterkind Engelbert Oudalschalc von Witen- stain Ruodger von Wichselberg Gurker, Ruodger von Sibenekke und sein Sohn Ruodger, Gerloch von Truchsen, Eberhard de Traha. Die Lehens- oder. Dienstleute (milit es) des G ra fen Berthold von Bogen: Kadeloch von Winzer, Rudolf, von Hunenburch 3 ) Otto von Sattelbogen und sein Bruder Konrad Ermenfried voh Wezelscelle i ) Kuono von Traskirchen 6 ) und Hartung. Haidenrich von Roummaldesdorf c ) Berthold von Gurkenvelde und sein Sohn Walther, Dietrich von Krain, Gerloch von Framlings- bergef) Roudger von Burchuzenf) Gotschalc von Pittene, Regimar von Gurkenvelde 9 ) und sein Sohn Swiker, der Meger Friedrich, und Hugo der Sohn des Kadold von Sunebrechtesdorf. Actuin anno ab incarn. Dni. M.CLV. Indict. III. Reichenburch apud S. Iloudbertum. Aus Griiningers Handscliriften, Gurker Copialbuch folium 35; Archiv f. Kunde osterr. Geschichts - Quellen 8 Bd. (1852) Pag. 346, Nr. 350; siehe Nr. CCCXLV ebend. p. 340 ' Urkb. f. Krain Nr. 115. ‘) Im. Copialbuche Breis. — 2 ) Das Copialbuch gibt die folgenden Namen mit ,et alii quam plures“. — 3 ) In einem Excerpte Hermann« Hanenbach. — 4 ) Bei Hermann Wezilscelle. — *) Bei Hermann Strazkirchen. — 6 ) Bei Hermann Roumoldesdorf. — ’) Bei Hermann Tramlichberge. — s ) Bei Hermann Burhusen — ’) Boi Hermann Gurkvelde.. 8 — 114 — 116. Benediktbeuern. 1157—1168 x ), . . . „Berhtoldus comes* (III. de An- dechs), Vogt von Benediktbeuern, ist gegemvartig bei einem Tausche zwischen diesem Kloster und Albero von „Houhinburch“. U. d. Z. „Ipse comes et advocatus B.“. Unter andern Ministerialen des Gra- fen: Udalschalk „Galle“. Trad. b. Meichelbeck Chron. Bbur. 2, 16 M. B. 7, 59 — 60. 117. Gurk. 1158, 20. Juni, bei St. Radegunde. Roman I. Bischof von Gurk belehnt den Herzog Heinrich von Karnten mit dem’ Schlosse Gra- fenstein. Unter den vielen Zeugen: Rudger von Wisleberch. Arch. 1822, S. 110 Nr. 144: — Arch. f. K. ost G.. Qn. 1852 (8. Bd.) p. 349—352 Nr. 356. 118. Vormbaoh. 1158 .. . 73. „Bertholdus comes et tilius eius“ (Bertoldus IV. de Andechs) tradieren tur Wikher von „Vogelarn“ Gut zu „Sant“ und „Emberch“ an Kloster Vornibach. Zeugen: Adalbert von „Nazzen- vozzen“. 2 ) Trad. in Mon. boica IV. 67; Arch. f. K. 6. Gesch.-Qu. I. 673. ‘) Anwesend war auch der Abt des Klosters, VValther, welcher im J 1168 starb. — 0 Freiherr v. Oefelo erkennt ihn als Adalbert von Nassenfuss in Un- terkrain. — 115 — 119. Admont. c. 1160, . . . ., Admont. Die Ministeriale Udalschalk mit dem Beinamen „Galle“ und Ortwin „Galle“ Zeugen ihres Herrn „Perh- toldus (III.) de Anedehse“ tur das Kloster Admont. Trad. bei Zahn, Urkb. f. Stmk. I., 396 — 7 Nr. 407. 120. Freising. 1160, 7. Marž, „actum in curia Lonca (Lack) in Creina. Bi- schof Albert von Freising belebut Ezelin und dessen Sohn Johann in deren Vertreter dem Richter Jacob mit dem Scldosse und Hofe Godego. Cod 238, f. 121, im k. Reichsarchive zu Miinchen; Meichelbeck I./2, 558, Nr. 1340; Verči: Storia degli Ecelini I., 97 Nr 7. Zaim, Cod. fris. 1, (fontes. rer. Austr 31. Bd.) p. 108, Nr. 110. 121. Freising. c. 1160 ...... ])e.r freising. Priester Johann schenkt seiner Kirche 14 Vntertanen seines Eigens in Krain und ersucht Bischof Albert von Freising um Genehmigung seiner Bedingungen. Domino suo A. dei gratia Frisingensis ecclesie episcopo, J. eius- dem ecclesie sacerdos din noctuque assiduas orationes congregationi fratrum et ministris, quicqwd sedulis orationibus apud deum impe- trari potest. Notum sit omnibus uobis, quod ego Johannes familiam meam, scilicet seruos et ancillas quatuordecim in mamiš Herwici de- bitoris conmisi coram duce qui est aduocatus apud Lonke, astantibus Otacher de Bosenic, Herewic et" frater eius Trebemer, Amalunc, Johannes eiusdem familie et Ernust, eo tenore quod ipse super altare sancte Marie sanctique Corbiniani obtulisset et sacrificaret, ita ut post mortem meam unus quisque tres nummos episcopo per annum persolueret et quod nullus episcopus potestatem habeat alicui in 8* — 116 — beneficium eos prestare et a se in censuin eorum dare. Vnde ego dominum meum episcopum rogo, ut bane rem ita confirmet, vt titulos duos scribere faciat et nobis unum remittat, alterum in sacrario con- seruet. Hanc delegationem Herewicus compleuit sub his testibus, Fritilone de Ismanningen, Gerwico de Horsenhouen, Gotefrido de Frisinga, Herewico de Creine, Heinrico de Perchah, Imbrico, Sigi- botone et aliis quam pluribus. Cod 9, 7, der herzogl. Biblioth. zu Wolfenbiittel, f. 35; Arch. f. Kde. osteiT. Cr.-Qtiellen XXVII., 268, Nr. 15; Zaim, Cod. dipl. Friš. I, p. 109 — 110, Nr. 112. 122. Preising. (1160.) Urbarverzeichnis der freisingischen Besitzungen zu Lack, Feich- ting, Safniz, Neusass (== Godežiče bei Lack), Llingenfeld, Polland, Selzach und Reteče, dann der Kdrntner, Baiern und Slaven der Herr- schaft Lack. (Aus Cod. 189 f. 49—56’, k. Reichsarchiv zu Miinchen, vgl. Archiv f. Kde. osterr. Gesch.-Quellen, XXVII.. 230.) f. 53. No tiči a bon o rum de Lonka. Curtiferi uillicorum tres et dimidius qui seruiunt hec, ille de Lonka dimidium frumentum, duos porcos uel dimidiam marcam, quin- que porcos uictimales, duos modios fabe, duas wagas lini, unum modium plumarum, unum saccum et funem, mezonem unum synapis, quatuor anseres, duodecim pullos gallinarum. Item et tantundem seruit tummaior de Vitingen. Curtiferus de Safniz tantundem seruit per omnia, fallit unus porcus saginatus et duo victiniales. Dimidius curtiferus apud Nivsaze seruit unum porcum saginatum et quatuor porcos uictimales et de aliis omnibus medietatem eorum que supra memorata sunt. Carentani possident quatuordecim hobas quarum singule seruiunt tres modios auene, quinque modios braze, unum modium de hofphen, tres mensuras tritici, unum cebenlinch lini, imam gallinam. Bauuari possident nonaginta quatuor hobas cuin simmannis que singule seruiunt unum porcum et quinque modios auene et unum — 117 — modium hofphen, exceptis quatuor quas habent Screccharii qui dant tres modios auene. Est autem summa porcorum centum absque porcis uictimalibus et auene summa est quadringenti quinquaginta modii. De Sclauis centum quinquaginta tres hobe que singule seruiunt triginta denarios. De Sclauis hec debentur, de Lengenuelt quatuor mansi, de Polan et de Seltsach centum quinquaginta septem mansi que singule (!) reddunt unum friskingum cum pullo absque his que debentur officiali. De hobis Bauuarorum que sunt nonaginta duo debentur (f. 53') quadri(n)genti modii auene si uenatores non fuerint uenati, alie se¬ dečim bobe reddunt octoginta modios braze et de quatuor curtiferis quatuor modios braze, de porcis centum et sex saginati et de qua- tuor curtiferis triginta duos friskingos, de caseis duo milia si octo uacce assint, hoc ita per duos annos, in tercio anno quadri(n)genti amplius. Adhuc supersunt uiginti hobe apud Ratesidorf et Nivsaze que- singule soluunt sex urnas ceruisie et unum modium auene et colunt urnim curtiferium. Absque his restant duodecim beneficia que diuisa sunt inter diuersos officiales, et unum molendinum. Insuper ille xvi hobe Carinthorum reddunt sedečim friscingos. Apud Lonca de Sclauis triginta quatuor marce, de camera quin- que marce, de pabulo decem marce, de malzo quatuor marcas (!), de caseis quinque marce, de porcis quatuordecim marce. Restant curtiferi. Zahn, Cod. dipl. Austr. fris. III., p. 12—14. 123. Gurk. 1161, 13. Februar, Gurk (in Kdrnten). Bischof Roman von Gurk ver- leiht seinem Koche Meingot zum Lohne fur seine treuen Dienste auf Bitte des Prdbstes Roman imd des Dechantes Wezelin und des ubrigen Kapitela einige Neubruche in Savlje (bel Laibach), zoelche zuianzig Mass Getreide zum Bierbrauen eindienen auf Lebensdauer Meingots. C. [In nomine domini amen.] l ) Ego Romanus divina ordinante clementia Gurcensis ecclesie episcopus notifico universis Christi fidelibus >) Verlangerte Schrift. — 118 — tam futuris quam presentibus, nos quedam nostra novalia in Sawelach xx urnas bravii 1 ) persolventia, quibus cocum nostrum Meingotum, qui bene ac fideliter nobis servierat, inbeneficiavimus, rogatu eiusdem M. et domino Romano Gurcensi preposito et Wecelino decano et ceteris confratribus nostris pro ipso aput nos interpellantibus pre- cipue tamen pro remedio anime nostre et antecessorum et succes- sorum nostrorum et domine Hemme fundatricis ecclesie nostre pro- priis manibus delegasse hoc modo, ut predicto M. adhuc vivente, si bona eius voluntas fuerit, potestati fratrum nostrorum subiaceant, sin autem post mortem eius omnimodis in usus ecclesie redigantur. Huius delegationis testes sunt: Engebertus (!) et filii eius Pvrchardus, Prvno, Hainricus, Waltfridus et filius eius Engelbertus, Nvdungus et filius eius Gebehardus, Egelolfus, Waltherus, Poppo de Waldeke, Ernestus de Pilstain, Herinannus de Wolchenburcli, Engelsalcus, Mein- halmus, Waltfridus de Pregrad, Gotsalcus, Pertoldus, Waltherus Sweui et alii quam plures. Acta sunt hec aput Gurke id. Feb., anno ab incarnatione domini M.C.LXI. indict. Vlili, feliciter amen. Original aus Gurk deponiert im Archive des Klagenfiirter histor. Vereines. Ruckw;irts ist das Sigel des Bischofs an einem Pcrgamentstreifen eingehangt. 124. Sitich. 1162, ... ., Ulrich, Patriarch von Aquileia bezeugt. dass die Grafen Meinhard und Albert von Schwarzenburg auf der Reise nach Jerusalem begriffen, ihr Allod Kaltenfeld dem Kloster Sitich unter der Bedingung schenkten, dass dasselbe erst nach ihrem Tode in das Eigentum des Klosters iibergehe; fiir die Nutzniessung wahrend der Dauer seines Lebens, gab Meinhard, der von dieser Reise allein zuriickkehrte, jahrlich eine Vergiitung. Die Schenkung geschah in Gegenwart des vorgenannten Patriarch Ulrich. Urk. regestiert im Puzels Ms. p. 11—12. ‘) Vielleiclit bracium oder brace eine Getreideart zum Bierbrauen (du Cange Gloss. b. V.). — 119 — 125. Gurk. 1162, 3. Mai, St. Veit in Karnten. Herzog Hermann tritt das von einem gewissen Herrn Pilgrim von Potsul erworbene Sehloss Hohenwart sammt Zugehbr gegen eine Erkenntliehkeit von 80 Mark der Kirche zu Gurk in Karnten ab. Unter den Zeugen: Engelbertus de Vrs- percli (Aursberg) liber bomo, Arnoldus de Laibach. et frater ejus Perhtoldus et sororius eorum Hartwich ministeriales ducis (Hermanni de Carinthia). Joanneums Urk. Nr. 160; Eichhorn, Urk. im Gurker Arch.; Arch. f. Gesch. 1822, p. 415 Nr. CLV. Gurker Copialbuch fol. 34; Ankcrshofen, Arch. f. K. 6. G.- Qu. VIII. Bd. p. 362, Nr. CCCLXXXIX. 126. Reichersberg. 1162, Anfangs Herbst, Karpfham. Comes Berhtoldus (III.) de Anedechs ilberfuhrt hier auf dem Landtage Herzogs Heinrichs von Baiern seinen „cognatus ‘, den Grafen Bertold von Bogen, welcher laugnet, dass ihm Ersterer das Gut Muonsteur 1 ) zur Ueberweisung an das Stift Reichersberg delegiert babe (Reg. 145 2 ) in einem mtind- lichen Vortrage. Reichersberger Aufzeichnung im ober.-bst. Urkb. 1, 342—3; Mon. boica 3, 456—7, dazu Ann. Reich. 1162 in Mon Germaniae hist, Leges, Scriptores. 17, 469—70; Oefele, die Grafen v. Andechs pag. 134 Nr. 171. Rosazzo. (c. 1162), 8 ).. . ., Peregrin, Patriarch von Aquileia schenkt die Pfarre Hbnigstein (Honnestayn) dem Kloster Rosazzo. Bianchi, thesaurus ecclesiae Acpiilejensis p. 5 „de contentio in secundo scrineo“. ’) Im Giiteraustausche 1154 zwischen Hochstift Bamberg u. St. Reichers- berg, welches Dorf Miinster bisher bambcrgisch gewesen. — Urk. in Mon. boica 3, 428 ob.-osterr. Urkb. 1, 309—11, 2, 270—2 ; Oefele d. Gr. v. Andechs pg. 128 nr. 123. — 2 ) Oefele die Gr. v. Andechs p. 129. — 8 ) Regierungsende des Pa- triarchen Peregrin, — 120 — 128. Michelstetten. 1163,Greilach. Ulrich, Patriarch von Aguileia, beurkundet die Uebergabe der Kapelle St. Margarethen in Michelstetten, welche bisher zu Pfarre St. Maria (in Cerklje) gehorte, an Gerločh (von Michelstetten). Ausserdem verleiht er der Kapelle das Tauf- und Begrabnisrečht; dazu funfzlg Zehentbauern, die bisher Gerloch vom Patriarchate zu Lehen gehabt, zur Erhaltung eines standigen Priesters. Gerloch entschadigt dafilr die Pfarre St. Maria mit Zustimmung seines Herrn des Gr a fen Bertold (III.) con Andechs, in Gegenwart des Pfarrers Bicher mit einer Hube und einem Leibeigenen zu Michelstetten. In nomine sancte et indiuidue trinitatis amen. Dignum et omni rationi consentaneum esse dinoscitur ut pia fidelium uota per eccle- sie doctores ad optatum effectum prouida dispensatione perducantur Quocirca cunctis Christi fidelibus tam futuris quam presentibus notum esse uolumus qualiter nos quidem Olricus dei gratia sancte Aquil e - gensis ecclesie electus patliriarcha capelJam S. Margareti™ in loco qui dicitur Michilstet sitam cum dote et omni iurisdictione a plebe. S. Marie petitione dilecti filii nostri Gerlochi in cuius allodio eadem capella constat esse fundata de communi fratrum nostrorum religio- sorum uirorum consilio liberam reddidimus salua tamen in omnibus debita reuerentia. et obedientia S. Aquilegensis ecclesie Preterea baptismum et sepulturam ei contulimus et quinquaginta decimarios quos idem Gerlochus a nobis in beneficium habuerat in remedium predecessorum nostrorum et anime sue ac propinquoruiri suorum ipso petente predicte capelle perpetuo habendos et possidendos tra- didimus ut sacerdos ibidem manens diuina celebret et nobis ac suc- cessoribus nostris et archidiacono nostro tantum debitam reuerentiam et obedientiam exhibeat. Predictus uero Gerlochus cum uxore ac liberis suis mansum i et seruum apud Michilstet situm pro redemp- tione capelle prefate plebi proprietario iure habendum et possiden- dum assentiente domino suo dilecto fideli nostro comite Pertoldo de Anedechs presente quoque et consentiente fratre nostro Richerio eiusdem ecclesie plebano absque omni contradictione contradidit Suc- cessorum igitur nostrorum reuerentiam affectuose rogamus ut quod dispensationis intuitu fecimus ratum et inconuulsum teneant. Ut autem hoc uerius credatur presentem paginam inde conscriptam sigillo S, — 121 Aquilegensis ecclesie proprio adhuc sigillo carentes corroborari feci- mus actum est in pleno capitulo apucl Crilog in ecclesia S. Rfiberti anno ab incarnatione domini M. C. L. XIII. Indictione XI. presen- tibus uenerabilibus fratribus nostris Cbonone, Concordiensi Wernardo Tergestinensi et Olrico Taruisiensi episcopis Uicentio Siticensi abbate, Jonatha S. Felicis preposito, He,urico decano S. Viti. Plebanis Petro de Leibach, Engelpreto S. Clementis, Arnoldo S. Martini, Olrico S. Petri, Diemafo Dietuino. Rutardo de Treuen, Weriando S. Roberti et pluribus aliis. Laicis quoque Olrico Tbuscie marchione, comite Wolurado patre nostro, Artuico de Varmo, Ascuino, Erebordo, Erem- berto, Johanne Ciuitatensibus. Megnardo de Crilog et Hermanno de Wolchenberg purcrauiis, pueris Rantolfo, Amelrico et Popone Mili- tibus etiam Olrico et Henrico de Rifenstain, Bernardo de Gurniz. Ego Romulus domini electi notarius scripsi et dedi mandato eius. Orig., Pgt.., Sigel abgerissen im k. k. Staatsarchivo in Wien. 129. Admont. c. 1165,. . . ., Sophia, Witwe Meginhalms „de Chraine" iibergibt gegen Abfindung ein Gut bei Ober-Welz, das ihr Gatte dem Kloster Admont gewidmet hatte, diesem Štifte. Urk. gedr. boi Zahn Urkb. f. Stmk. L, 455—456, Nr. 488. 130. Diessen. c. 1165, . . . ., „Otto de Chraine" Zeuge des Grafen „Berhtoldus (III.) de Andehs" fiir St. Stefan und St. Georg zn Diessen. Mon. Diessensia in M. B. VIII., 128; Oefele, dio Grafen von Andechs p. 130 n. 142. — 122 — 131. Sitich. 1169, ... .Ulrich, Patriarch von, Aguileia, bestatigtund nimmtin Schulz die Besitzungen des Klosters Sitich, sowohl die, icelche von seinen Vorfahren, wie auch sdlche, die von anderen frommen Ghristgldubigen dem Štifte geschenld worden und zwar: die vitla, welche „Conradus de Scherffenberg“, und das G ut, ivelches ilim Graf Bertholdus (III.) de Andechs %erliehm. Ebenso 32 Huben in der Ebene neben dem Klo¬ ster Sitich, welche Heinrich Herzog von Karnten und sein Bruder Hermann im Tauschivege fur 37 Huben dem Kloster ubergeben haben. Die Hube, welche Wilhelm „de AHnchendorf“, und eine andere Hube, die Graf Berthold „de Pogen“ ihm geschenkt, das Allod „Kaltenfeldt“ (bei Sitich), irelches Albert und sein Bruder Graf „Meynardus de Schwarzenberg“ da sie nach Jeruzalem reisten. (Jerosolgmam euntes) schenkten, etc. Folgt die Beschworungsformel: Quam paginam, si quis infringere ausu diabolico, ecclesiam, et fratres inqujetare praesumpserit, et non resipuerit, cum Dathan et Abiron in perpetuum se damnandum esse, et anathematis vinculo innodatum teneri non dubitet. — Ita concludit patriarcha Vlricus ecclesiae Aqnileiensis. Urk. regestiert im Puzels Ms. p. 12. 132. Admont. ♦ 1168,Litzen. Grčifin Leulcart von Bogen scherikt dem Kloster Admont eine Hube zu St. Georgen an der Gurk (in Vnterkrain). Anno ab incarnatione domini M.C.LX.V1II. Perhtoldus comes de Pogene viam vniuerse carnis ingressus apud Rotenmanne migrauit. Vxor itaque illius Liukart nomine animam uiri sni diuitiis propriis redimere cupiens tradidit monasterio Admuntensi super reliquias sancti Blasii mansum qui est situs iuxta Gurkam fiuuium in uilla que dicitur ad sanctuin Georium in supremo ipsius uille quem frater Ebo petierat, cum agris et pratis, communi quoque vsu lignorum de foresto adiacenti, et insuper de ipso foresto per singulas ebdomadas — 123 — plaustrum unum lignorum. Hee traditio facta est apud Liuzen, sus- cipiente illain domino Liutoldo tune Admuntensium abbate, presente etiam germano domini Baoinbergensis episcopi fratre Wolfliero ubi testes isti accesserunt, 1 ) Erinfrid pincerna ipsius comitis de Wezilis- celle, Heinricus dapifer eiusdein de Hurginpach, Dietmar de ecclesia sanete Marie, Odalricus de Eberingen, Heinrich Palmar. (Aus God. trad.it. II 317 und IV. 233 des Klosters Admont, abschriftlich im steier. Landesarchive; — Mon boica XIV. fUrkk. von Windberg), 34, Nr. 17. und Pez: Thes. Anecd. II1./3., 779, Nr. 107; Zahn, Urkb. f. Steierm. I. p. 475 Nr. 509. 133. Brizen. c. 1170 . . . Nantivin, ein Diener des h. Ingenuin, be- richtet (dem Bischof von Brixen), dass er eine alte, aus Holz zu Ehren Mariens erbaute, von Wallfahrern viel besuchte, aber noch nicht einge- weihte Kapelic auf seinem kleinen Landgut, ivelches in sclavonischer 2 ) Sprache Lezeza (Lesce) 3 ) genannt wird, in Folge der Erinnerung des Bischofs Dietmar von Triest, der damals noch Arehidiacon war und Hertwig’s, ivelcher die Pfarre des h. Ktemens (zu Kodein) venvaltete, nie- dergerissen und eine neue von Stein aufgebaut, ivorauf sie mit Er- laubnis des Patriarchen Ulrich von Aguileia von seinem Vikar Bi¬ schof Eberhard mit der Bestimmung eingeweiht imirde, dass die from~ men Opfer als Beitrag zu Nanttvins Kirchlein, welches er zu Goriach besitzt und das noch nicht dotiert ist, gehbren sollen. In nomine domini nostri Jhesu Christi. Quoniam in ecclesia- sticis et in secularibus rebus multa et diuersa aguntur negocia pla- *) Abschr.: ,uocati testes isti accesservnt“. — 2 ) Es sei hier nebenbei bemerkt, dass der Ausdruck „Slovenia und lingua slovenica" sveder bei den alten Ciironistcn noch in Urkunden je im Mittelalter vorkommt, wie es in so vielen Buchern irrtumlich angegeb*en wurde. Es beisst immer nur: Sclavonia, Sclavinia, Sclavania. Diese Ausdriicke bedeuteten bei den mittelalterlichen Schriftstellern und Urkundenschreibern also das, was heute Slovenien, slovenisch. Die Hauptbezeiclmung fiir das jetzige Slovenien und slovenisch war jedoch immer „Sclavonia und sclavonicum“. — s ) Dei’ Ort Lezeza kann nur Lees (Lesce) in Oberkrain sein, weil es in der geistlichen Jurisdiction von Acjuileia lag, also in Oberkrain bei Veldes, wo Lees, Goriach und die Pfarre st. Klementis zu Kodein vorkommen. Die letztere wurde im J. 1821 an die Pfarre Breznica iibertragen (Cat. Cleri. dioc. Lab.) Lees war vorzeiten ein stark besuchter Mut- tergottes-W allfahrtsort. — 124 — c uit ea que semel diffinita sunt designari scripture noticia. vt si postmodum aliqua inde oriantur diuorcia ad indicium determinate cause scripta representetur cartula. Ego quidem Nantwinus S. Inge- rnnvini famulus in prediolo meo quod sclauonica lingua Lezeza uocatur capellam de lignis antiquitus edificatam in honorem x ) S. Marie matris domini habui. ad quam in singulis festis eiusdem genitricis dei cum oblationibus copiosa multitudo fidelium de longe ac de prope maxima ueneratione quamuis non consecrata foret confluebat nullis que cle- ricorum hortationibus vel amonitionibus ab liac consuetudine poterat coherceri. Cum ergo divina obsequia ibi minime agerentur. easdem fidelium oblationes quasi hereditario iure possedi. Post multorum vero cursum temporum a venerabilibus personis scilicet Dietmaro Tergentino (!) episcopo qui tune archidiaconatum tenebat et Herwigo plebano qui plebem S. Clementis regebat ammonitus, quod prefatam capellam destruerem et aliam ibi de lapidibus fabricarem quod etiam deuota mente compleui. Postea presidio eorum atque coneessione et permissione aquilegensis ecclesie reuerentissimi presulis videlicet Odelrici a quodam vicario suo Eberhardo episcopo consecrata est. eo tenore et ea conditione ut eedem oblationes cum capella minime dotata ad aliam ecclesiolam meam ad supplementum quam babeo in alio fundo meo qui dicitur Goriach pertinerent. Orig., Perg., Siegel abgerissen, im k. k. Staatsarchive zu Wien. 134. Viktring. 1171,... ., Albert, Solin des Bertold II. Graf en ton Bogen, und seine Mutter Lewkardis geben mit Zustimmung ihrer Ministerialen in Kilrnten, Krain und Baiern dem Kloster Viktring eine Hube sammt Zugehbr zu Lancguart (bei Wbrthersee) und stellen die Be- dingung, dass ihre Hbrigen, die iiber diese Hube um Holzbedarf in de,n dem Grafen gehorigen Beifnizer Wald gehen, in keinerlei Weise behelligt werden. Zeugen: Alemherus de Scomberkg, Rudolfus patruus pueri, Albero Bernardus de Gurnocia, et Gisjlbertus fratres ejus, Rudolfus honore, — 125 — de Hasek, Vulungus de Wipach, Heinricus pincerna et Rudolfus dapifer dno fratres Albero Raivinus de Selenberg, Bertoldus Har- lunch, Swikerus de Gurkenueld, Heinricus prepositus, Heinricus Pilgrimus Deo Rugerus Herbart, Swikerus Ludwig et alij multi tam Karinthij, Carniolani et quam Bavarij quos ociosum est omnes scri- bere quum sufficere istos credimus ad testimonium veritatis. Facta sunt hec ab incarnatione domini arnio M°.C°XXI sub abbate Vitri- nensium domino Meinhardo. Notizenblatt (z. Arch. f. K. 6. G.-Qu.) 1852, p. 211, Nr. 14. 135. Schaftlarn. c. 1173, . . . ., „Dietrich Galle" Zeuge seinem Herrn dem Markgrafen Bertold III. von Istrien fiir das Stift Schaftlarn. Mon. Scheftlariensia in Mon. B. VIII., p. 410. 136.- Seitz. 1173,...., Rietz. Patriarch Ulrich von Aquileia genemigt den Tausch von Giitern im Tale von Seitz einer- und zu Einod bei Weitenstein anderseits zwisehen dem Kloster Seitz und der Pfarre Gonowitz. U. d. Z.: Albertus de Nascenuuosc = (Nassenfuss). Orig. Abdr. 1). Zaim Urkb. f. Strmk. I. p. 521. 137. Polling. 1173, 27. Jiinner, Polling.’) »Marchio Perhtoldus (Ill.)tle An- dechs“ empfangt von dem Erzpriester Ulrich von Brixen und Engilram *) ,,infra ambitum ecclesie in dextro latere“ findet der Akt statt; so driickten sich die Pollinger nur dann aus, wenn sie die eigene Kirche meinten. — 126 — dem Sohne „Chadelhohs von „Setz“ das Gut „Slat“ oder „Nebilriet“ genannt zur Ausantwortung an St. Poli ing. Unt. anderen Z. sind die Ministerialen des Markgrafen: Gottfried von „Uningen“, Dietrich „Galla“, Udalschalk „GaIla“, Rudolf von „Hohinrein“, Ulrich von „Rotinburch“. Tr. b. Oefele 2, 829 M. B. 10, 26; Oefele, d. Gr. v. Andechs p. 137, Nr. 193. 138. Neuzell. c. 1176, ... ., Graf Engelbert von Go r z und seine Gemalin Adelhaidis schenken der Kirche Neuzell „que dicitur ud Gracias sancte Marie in Novacella l>rixine“ in Tirol das Gut Michelbach sammt Ztt- gehbr. Unter den Zeugen: Dominus meus .venerabilis . . . Aquilegensis ecclesie patriarcha Odalricus et apostolice sedis legatus et venerabiles episcopi Wern- hardus Tergestinus, Gerhardus Concordiensis, Fridericus Petenensis, dux quoque Karinthiae Heremanus, comes Histrie Meginhardus, Fri¬ dericus de Cauriaco, 1 ) Waltherus de Lavriano . . . 2 ) Rantolfus et frater ejus Heinricus de Vilalta, Liberi, Switkerus de Holenburch, Hawardus de Lonke, Heinricus Marskalčus, Hainricus de Aeinona s ) . . . Ulricus dapifer ejusdem comitis, Oholo de Strazberche et filius ejus Hugo, . . . et alii quam plures ministeriales Aquilegensis eccle- siae et ducis Carinthie Hermani. Orig. im Neuzeller Archiv gedr. b. Horm. kritisch. dipl. Beitr. z. G. Tirols im Mittelalter II. 110—111, Nr. Lil. 139. Sitich. 1177 vor 6. November, Ulrich, Patriarch von Aquileia bestatigt die Schenkung des Gutes Kaltenfeld, welches sein Verwandter, *) Druck Lauriaco. —■ 2 ) Die Namen von unbekannter Herknnft sind zweifelshalber punktiert. — 3 ) Cittanuova in Istrien. - 127 — Graf Meinhard von Schtvarzenburg „de Istria oriundo" dem KI. Sitich scbenkte, sowie auch zwei Dorfer (villae) „ Drassizhdorff “ und „Globoch“ genannt „in Marchia Hungarica sive Sclavonica 11 gelegen, die von džinselben dem Štifte geschenkt wurden. Urk. regestiert im Puzels Ms. p. 12 — 13. 140. Sitich. 1177, C>. November, Ulrich, Patriarch von Aguileia, bezeugt, dass sein Vencandter Meinhard »Comes de Hystria“ dem Kloster Sitich seinen ganzen Besitz zu Kultenfeld und zivei Dorfer „in Mar¬ chia Sclavonica iuxta Gurck fluvium, sitas“ u. z. die oben genannten »Drassizhdorff 11 und „Globoch“ fiir sein und seiner Brilder Seelenheil dem KI. Sitich geschenkt hat. Den Fruchtgenuss dieser Besitzungen be- hielt sich der Graf zeit seines Lebens mr und entschlidigte dafiir das Kloster jčihrlich am zireiten Februar mit zivei Saum Oel; wenn ihn aber Meinhard von Veldes der die villa Drassizhdorff zu Lehen hat ilberlebt, so geht sie erst nach dem Tode in das Eigentum des Klo- sters ilber. f) • Zeugen: Bertholdus Marchio Hystriae, Comes Henricus de Lechs- gemund, Comes Henricus de Hortenberch (!), Weriandus de Hohenek, Otto de Naseenuuosse, Albertus de Wiehselberg advocatus Siticensis Engelbero de Ursberg, Albero de S. Laurentio, Herbordus de Ber- thenstaine, Wilelmus et frater ejus Magens de Mengosburg. 141. Sitich. 1178, ... ., Ulrich, Patriarch von Aquileia, bestiitigt dem KI. Sitich die Schenkung seiner Eltern und seiner Schwester „in praedio Lessou“, so wie die Alberts und seines Bruders Udalrich *) Bis da: Puzels Ms. Idiogr. mon. Sitic. p. 13 ; Zeugen nach Marian Austria sacra VII. 373 — 374. — 128 — „de Sancto Laurencio“, das Landgut (villa) „Kazendorff“ (bei Siticli) betreffend; die Heinrichs „de Zoure" (Zaier) das Landgut „Gorzach“ l ) und drei Huben zu „Luttich“ gelegen betreffend; dann die Schen- kung durch die Grafin Leukart von Bogen dreier Landgiiter, nam- lich Arch, Rospach und Hage betreffend sowie des Landgutes Co- theuge (Hotič?), ivelches Engelbert von „Vrsberch“ (Auersberg) dem Kloster geschenkt hatte. Urk. regestiert im Puzels Ms. p. 13. vrgl. ebend. pag. 334. 142. Brixen. 1179, 3. August, Villach „in domo Ozonis“ Heinrich, Bischof von Brixen belehnt Hermann von Weissenstein mit dem Schlosse Weissenstein an der Drau in Karaten. U. d. Zeugen: Witemarus de Sicherberch, 2 ) Reinbardus (!) de Veldes. 3 ) Horm. B. z. G. Tir. I. 2, p. 77. 143. St. Georgenberg. c 1180, . . . . Ulrich „de Porta" Zeuge seinetn Herrn „Bertoldus marchio Ystrie“ fiir die Benediktiner Abtei St. Georgen¬ berg jetzt „Ficht“ genannt, in Tirol. Urk. gedr. in der Chronik de genannten Abtei (1874) p. 239. 144. Benediktbeuern. c. 1183, ......... Dietrich „Galli“, Trageboto Sohn der ,,Galline“ Zeugen ihrem Herrn „Berclitoldus (HI.) marchio “ tur das Kloster Benediktbeuern. Trad. b. Meichelbeck, Chron. Benedictobur. II. 26; M. B. VII. 70—1. ’) Copie: „Sorzach“, Zarz hat man urkundlich „Zource“ geschrieben ; Valvasor hat im Originale „Gorsach“ gelesen (Wiss. Studien- u. Mittli. aus dem Benediktiner-Ordeu 1881 pg. 69. — 2 ) Eine Siclielburg ist auch bei Brunneck im Pustertal. — 3 ) cf. Urk. oben Nr. 140. — 129 — 145. Viktring. Datum 1181, actum 1LS4S) Heinrich mn Zoure (Sora, Zaier), gibt nach Viktring ein an der Grenze des Sees, Werdsee genannt, gelegenes Gut, Crangizausdorff, wo die Si. Johanneskirche ist (Kranzelhoferi) 2 ) mit der Pfarre St. Johann, am westlichen Ende des Werdsees, im Dekanate Oberrosental, welches er nach seinen Eltern erblich besass, sammt Zugehbr, beha.lt sich aber den lebenslanglichen Fruchtgenuss mn drei Talenten der Einkunfte vor. Wiirde er ohne einen Erben mn einer gesetzlich angetrauten ebenbilrtigen Frau (absque herede ex legitima et generi meo condigna umre) sterben, so soli das Gut dem Kloster zufallen; toiirde er aber einen gesetzllchen Erben zurilcklassen, soli er das Gut ohne Uribill des Klosters besitzen. Falls er selbes nicht vor seinem Tode abtreten molite. Hujus rei testes sunt dom. Ludowicus predicti loči abbas cuius temporibus facta et cuius sigillo hec sunt communita sed et dux Hermannus et Swikerus de Holenburch et Amelricus nec non Bavo et Otto familiares eiusdem Swikeri. Bauo etiam castellanus meus. 3 ) Viktringer Copialbuch IV. f. 17’ (miter deti Traditionen) f. 95’ n. 116 (unter den Urkunden). Die letztere Copie scheint die bessere. Die erstere schreibt Craugizansdopph. (C. B. Hauser). ') Ankersh. Regesten p. 322 n. 488 setzt die Urkunde 1181—1184. Herzog Herman starb am 6. Juni 1181;Abt Ludwig ist der Nachfolger des am 11. Aug. 1183 verstorbenen Abtes Mainhard und bekleidete diese Wiirde bis 1187 Okt. 23. An diesem Wiederspruche, dass Herzog Herman u. Abt Ludwig. zn gleicher Zeit genannt werden, ist nicht wie Ankershofen 1. c. vermutet der Copist schuld, sondam es war diess gewiss auch im uns verlorenen Original der Fali. Nur haben wir hier (vergl. Fickers Urkundenlelire) ein Auseinanderfallen von Handlung und Beurkundung. Die Tradition geschah zu Lebzeiten Herzog Hermans, also vor 1181 Juni 6.; ausgefertigt und vom Abte Ludwig besiegelt wurde sie erst nach d, 13. August 1183; spatestens 1187 vor Oct. 23. — s ) Spater (1202) unter dem Namen „Cranzlawesdorf“ vorkommend. —’’ 8 ) Heinrici de Zoure. 9 — 130 — 146. Aguileia. 1184, . . . Patriarch Gotfried von Aguileia verkiindet auf der Synode zu Aguileia filr den ganzen Sprengel der Aguileier Diocese Bann und Interdict gegen Rauber und Beschddiger des Grundes und BodensA) Gotifredus Dei gratia Aquileiensis Patriarcha vniuersis Epis- copis eius Ecclesiae Sufraganeis venerabilibus, et in Christo dilectis fratribus salutem et sincerae dilectionis affectum. Quoniam peccatis exigentibus magna pars hominum, quorum non est numerus, d Deo Saluatori suo, quos et Dominus tradidit, in reprobum sensum, tantam feritatem exercent in terris, vt nulla pie- tate obstante (quia timor Domini non est ante oculos eorum) sangui- neni innocentem .effundere, vineas, & arbores fructlferas succidere, domus alienas, & quod grauius est Ecclesias Deo dicatas spoliare, & succendere non formident: et vsque adeo crudelitas, & furor eorum inualuit, quod ad omnia sacrilegia, & nefaria perpetranda ob- stinatis mentibus eant praecipites. Corrupti namque & abominabiles facti sunt in studiis suis. Et quoniam in Prouincia nostra soeua ra- pacitas praedonum, & diuersi generis malefactorum prauitas, špiritu furoris accensa terras nuperrime longe lateque destruxit, nos videntes mala gentis nostrae, & sociorum, in Generali Capitulo, quod altera die post festum S. Michaelis Aquileae celebrauimus consilio Episcoporum, & totius Capituli, imitantes etiam Decreta Patrum nostrorum Inno- centij, Eugenij & Alexandri sumae Sediš Pontificum, nec non beatae memoriae Uldarici patris & praedecessoris nostri, succisores vinearum, & arborum fructiferarum, incendiarios homines, & violatores eccle- siarum, et coemeteriorum, detentores bonorum Ecclesiarum, accensis candelis Anatbematis vinculo ligari mandauimus, ut qui extremi examinis timore ab iniquitate, & impietate sua non reuocantur, eos Ecclesiastica seueritas, vt ad cor redeant, comprimat, & inducat. Statuimus etiam, vt violatores Ecclesiarum, & Coemeteriorum & incendiarij eorum, & qui in Cleros 2 ) mantis injiciant violentas, cum ad satisfactionem Ecclesiae redierint, & mandatum nostrum, & sui Episcopi iuramentum recipiant in mandatis, vt ea quae de Eccle- ‘) Eine ahnliche Urkunde gab im J. 1187, 29. December zu Niirnberg K. Friedrich I. (M. B. 31. Bd., 1, 430—4, Nr. 227.) — 2 ) sic. — iši — sijs, & de earum coemeterijs, seu etiam aliunde abstulerint, pro posse suo, & secundum Episcopi sui arbitrium restituant, & cum Episcopi sui licentia sedem adeant Apostolicam. Quocirca frater- nitati vestrae mandamus, & mandando praecipimus, quatenus secun¬ dum excomunicationis formam in Ecclesijs vestris denuntiari, & fir- miter obseruari faciatis. Ughelli, Italia sacra V. p. 74—5. 147. Sitich. 1184, . . . Tolmein. Gotfried, Patriarch von Agnileia, bestatigt dem Abte Pero von Sitich die Schenkung von 5 Hiiben im Orte Cirkniz, welche seine Vorganger, die Patriarchen Peregrin (vor 1161) und Ulrich (vor 1182) dem St. Johannesdltar, beziehungsweise dem Kloster Sitich uberhaupt gemacht hatten. Godefridus Dei gratia sanctae sedis Aguileiensis patriarcha. Dilecto fratri Peroni Sitticehsi abbati et ecclesiae šibi commissae in perpetuam memoriam. Pontiffralis officij sollicitudo, quam domino dis- ponente gerendam suscepimus, nos hortatur, admonet et inducit, ut ecclesias Dei easque praesertim, quae sub oculis providentiae no- strae constitutae noscuntur, et fratres in eisdem religiose viventes paternae diligentiae foveamus affectu, et non solum ea, quae šibi a praedecessoribus nostris collata noscuntur confirmare ac protegere debeamus, venim etiam de facultatibus sanctae matris Aquileiensis ecclesiae suis indigentijs ubera consolationis praebere. Ideoque dilecte frater Peroni Sitticensis abbas tuis justis petitionibus aurem benig- nam porrigentes, quatuor mansorum donationein in extremitate villae nostrae de Cyrcheniz jacentium, quos dominus Peregrinus praedecessor noster Sitticensi ecclesiae pio affectu tradidit et concessit, nec non et donati mern unius niansi in eodem loco jacentis quo dominus pater et praedecessor noster Udalricus aeternae memoriae altare beati Johanis in ejus consecratione dptavit, tibi tuisque successoribus et Sitticensi ecclesiae perpetuo confirmamus et corroboramus habendas. Ut autem haec inconvulsa permaneat. et perpetua firmitate nitantur, praesentis scripti patrocinio communimus, quod sigilli nostri jussimus impressione signari. Quicunque vero centra hujus nostri privilegij paginam ausu temerario venire praesumpserit, et exin sufficenter 9* 132 commonitus culpam suam satis factione congrua non correxerit, con- fundatur et pereat et perpetuam Dei omnipotentis maledictionem in- currat. Omnibus anteni ■ memoratae ecclesiae sna jura servantibus et benefacientibus pax sit et gaudium sine fine mansurum. Scriptum est hoc apud Tulminum anno dominicae incarnationis M.C.LXXXIV indictione Il-da. Ego Aldericus domni mei Gotefridi Aguileiensis patriarchae scriba jussu ipsius hanc paginam scripši, sigillavi et dedi. Copie, Papier des 17 /18. Jahrhundert im Archive des hist. Vereins zu Laibach. 148. Freising. (1184, c. 15. November, Freising.) Bischof Adilbert von Frei- sing schafft letztwillig seiner Kirche genannte Leibeigene zu Ober- Welz in Steiermark. Unter vielen andern Zeugen: „Gerboldus de Carniola" und ,,1’ernhardus de Lonca". Urk. gedr. im Zahn, God. dipl. Friš. .1., 119, Nr. 120; Zahn, Urkb. f. Steiermark I. 699, Nr. 628. 149. Admont. C. 1185, . . ., Ein gewisser Engilschalk vvidmet mit der Hand seines Herrn Albert von Weichselburg (Wihsilburch) dem Kloster Admont den Hof „Gossenbrunne“ in der Riedmark in Oberbsterreich, Pfarre Neumarkt. U. d. Z.: Meinhardus de Schonenberch, Fridericus de Gauriach, Pabo de Chrein, Wernherus de Gauriach. Orig. Abdr. b. Zahn, Urkb. f. Stoik. I., 640, Nr. 661. 150. Steiermark — Oesterreich. 1186, 17. August. Ens. Otaker, Herzog von Steiermark beur- kundet den Uebergabsvertrag seines Landes an den Herzog Leopold von Oesterreich. Unter den Zeugen „Albrecht de Wihslberch.“ cf. Urk. gedr. b. Zahn, Urkb. f. Stmk. I. 651 — 653, Nr. 677. 133 — 151. Seitz, 1187, 22. Jan., Peilenstein. Bischof Dietrich von Gurk bestatigt dem Kloster Seitz die Schenkung eines gurkischen Lehens zu Rohr- bach seitens Wulfing von Kapfenberg. Unter den Zeugen: Pero Sy- ticensis abbas. Urk. gedr. b. Zaim, Urkb. f. Stank. I. 658, Nr. 683. 152. Salzburg. 1189, 25. Juli, Friesach. Adelbert, Graf v. Bogen verpfdndet dem Erz- stifte Salzburg um 700 Mark Silbers dasSchloss Gurkfeld auf zwei Jahre. Im selben Jahre den 25. August bekennt zu Passau die an- wesende Frau des Grafen (A. v. Bogen), dass das Gut Gurkfeld weder ihr noch ihren Kindern je von dem Grafen verliehen worden sei. Der Graf schivbrt, dass er das genannte Gut mit voller Gewalt dem Erzbischofe verpfande, ivorauf sehr viele Ministeriale der Salzburger Kirche geloben, dass sie, falls der Erzbischof sterben solite, dessen Nachfolger ermahnen wollen, den Vertrag zu halten, anderseits aber, dass sie dem Grafen und dessen Erben behilflich sein tvollen, wenn selbe die Zahlung zu leisten bereit tvoren. Adelbertus comes de Bogin obligauit domino Adelberto Salz- burgensi archiepiscopo castrum Gurkeuelt cum tota dominicatura illa pro septingentis marcis examinati argenti in pondere datis Gozwini Ratisponensis monetarii boe tenore, quod si a natali domini infra duos annos redemptum non fuerit dominus arcbiepiscopus eliget quin- que uiros diseretos bona fide sine omni condicione, sine malo ingenio, et dominus comes quinque bona fide sine omni condicione interposita sine malo ingenio, qui omnes iurabunt, quod neutrius fauore bona fide deliberent, quod dominus arcbiepiscopus domino comiti super erogare debeat, quod totum illud patrimonium in proprietatem transeat ecclesie. Uerum si omnes decem in boe concordare nequiuerint, suspecti semper remoueantur usque ad duos. Quod si et illi duo tandem concor¬ dare nequiuerint totum illud patrimonium sic obligatum ecclesie pro octingentis marcis examinati argenti. Interea uero castrum erit in po- testate domini archiepiscopi, ita quod jurauerint ei castellani, et pa- tebit ei castrum omni tempore, nec aliquis recipietur in castrum contra uoluntatem domini archiepiscopi usque ad deffinitum tempus — 134 — usufructus autem presentis anni et duorum annorum, qui secuntur usque ad prefinitum tempus erunt in potestate comitis. Et si die prefixa comes illam summam pecunie nec persoluerit, nec mediatores illam causam diffinierint tune pro usufructus preteriti temporis, quem estimauimus Centura et oetoginta marcarum erit idem predium obli- gatum et sic semper a natali in natale domini omnis usufructus erunt in potestate domini archiepiscopi et mutabit castellanos et officiales pro suo arbitrio. Nec erit in potestate domini archiepiscopi aliquid de illa surama pecunie relaxare, uel inmunere cuiusquam persone intuitu, sed post diffinitum diem habeat comes vel eius he- redes liberam potestatem redimendi idem patrimonium pro octingentis marcis examinati argenti, et Centura oetoginta marcis frisacensis mo- nete preter usufructum illius anni, uerum si ante diem determinatum comes uel eius heredes redimere voluerint, dabunt ecclesie septin- gentas marcas examinati argenti. Idem dominus comes ab hac die in antea non habebit potestatem aliquid de illa dominicatura infeu- dandi uel obligandi ante quam redimatur. Item dominus archiepis- copus securitatem prestitit domino comiti per ecclesie fideles, quod hec inpermutata maneant sub eo et sub suo successore, qui legitime et cum gratia imperii intrauerit. Comes quoque securitatem prestitit ecclesie per suos fideles, quod bona fide apud heredes suos hec ma- Q neat inconuulsa et inmutata. Actum Frisaci anno MCLXXXVIIH. in festo beati Jacobi in presencia domini Hitrici Gurcensis episcopi, Pil- grini abbatis sancti Pauli, Hertnidi Gurcensis prepositi, Meginhalmi Frisacensis decani et archidiaconi Hermanni archidiaconi de Orten- burc, Ortliebi archidiaconi de Uiscaha, Eckehardi prepositi de Solio, in presentia nobilum Vlrici comitis de Huninburc, Popponis de Albecka, Vlrici de Pecah, Wichardi de Karlisberc, Eberhardi de Tra, Berchtoldi de Salecka. Interfuerunt etiam de ministerialibus ecclesie Salzbur- gensis Fridericus de Petowa, Heinricus de Frisaco, Rehwinus et Re- ginboto de Schellinberc, Pabo et Cunradus et Heinricus de June. Ciino de Weruin, Heinricus de Gebinningen, Vlricus et frater eius Cunradus de Kalheim, Wolframus et Dietmarus de Herfoldisheim, Otto Heinricus Albertus de Libinze, Otto de Lonisberc, Heinricus de Ueldisberc, Ernist et Sigemarus de Bilstein, Ulscalcus et filius eius, de Rabinsberc, Berchtoldus et Craft de Motinze. Alexander Hert- wicus Otto Arnoldus EngilscalCus et filii eius Reginherus et Engel- scalcus de Strazburc. Aderant quoque de Styrensibus, Hertnidus et Herrandus Lemfridus Suicgerus Heinricus de Truchsine et filii eius — 135 — Colo et Gotefridus, Richerus de Marburc et filius eius Richerus. Lu- polt de Leumbach, Albero et frater eius Heinricus de Dunkinstein, Offo et frater ejus W.- de Tufinbach, Otto et frater eius Ortolfus de Lubin. Ministeriales de Pogin, Bernhardus Alramus et frater eius Gisilbertus de Gurniz, Pero de Kinburch, Rudolfus castellanus de Riuinze, Ortolfus de Gurkeuekle, et alii quam plures. — Eodem anno Patavie proxima die post festiuitatem sancti Bartholomei con- firmata est convencio predicta coram subscriptis testibus. Vxor pre- fati comitis ibidem posita confessa est bona illa nec šibi nec liberis suis a comite unquam fuisse collata. Ipse comes iurauit se eadem bona potenti inanu archiepiscopo impignorare. Ministeriales ecclesie quam plures dederunt fidem, ut si forte ille episcopus decederet, ipsi bona fide conmonerent archiepiscopum succedentem, vt staret eidem pacto, et adiuuarent ut comiti vel heredibus suis daretur copia soluendi si uellent. Interfuerunt hii prepositus Salzburgensis Gundakarus, et Adilhardus prepositus de Ranishouin, Rapoto comes de Ortinberc, Lupoldus comes de Plaien, Pabo de Eringin, Pabo de Zollingen, Walcunus Alramus fratres de Kambe, Ditricus et Heinri¬ cus fratres de Pongartin, Cunradus de Rote, Wernherus de Griez- pach, Hadimar de Abusin, Gotescalcus et Berchtoldus fratres de He- ninchouin, Harpertus.de Aheim, Sigehart de Ebirsbunde, Gerhohus de Vramelinsperge, Berchtoldus de Menna, Hugo de Sunbrehtisdorf mi¬ nisteriales ecclesie Salzburgensis Mengotus castellanus Lupoldus de Walde et filii eius Lupoldus et Heinricus Rudegerus et Gerhohus fratres, Eckehart de Tanne, Cunradus de Grabinstat, ceterique quam plures supra memorati. Orig,, Pgt., im k. k. Staatsarchiv in Wien, von zwei angeh. Sigeln das erste abgerissen. - 153. Salzburg. 1189, 25. August, Passau. Siehe die Urkunde vereint mit der Urkunde oben Nr. 152. _ 154. Vormbach. c. 1190,. . . . Heinrich (de) „Scharvinberc“, Zeuge des Herzog Bertolds IV. von Meran ftir das Kloster Vormbach. Trad. des KI. Vormbach in Mon. boica IV. 84; Oberiist. Urkb. I. 691; Oefele, die Gr. v. And. 163, Nr. 357. — 136 — 155. Falschung. Seitz. c. 1190, . . . Herzog Pertdlt IV. von Dalmatien bestiitigt dem Kloster Seitz in Steiermark geioisse IVidmungen seines Vaters Per- told, Naturalgaben und Zoll- und Steuerfreiheiten auf der Herrsčhaft TVindischgrate und seinen Marki Stein (in Krain) letreffend. In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Pertoldus dei gratia dvx Dalmatie, marcldo Istrie. Per presens scriptum presentibus et futuris insinuo et sigilli mei inpressione ratum facio et confirmo id quod pater meus marchio Pertoldus pro salute anime sue omniumque predecessorum ac successorum suorum obtulit deo et beate Marie et fratribus ordinis Cartusiensis in Valle sancti Johannis deo ser- uientibus. Est anteni hoc in AVindiskin Graez, dedit predictis fra¬ tribus singulis annis duos modios de frumento, decem mensuras de bracio, dedit etiam de omnibus rebus nostris propriis quas ibi uen- demus aut ememus quod nullus presumat a nobis theloneum exigere, aut siquid per uiam eundo seu redeundo duxerimus, nec tributum dare, nec exactionem aliquam exigere aut uiolentiam inferre quisquam audeat. Simili tenore dedit quoque nobis ne quis theloneum aut tri¬ butum in foro suo Steun (!) a nobis accipiat. Siquis autem hanc no- stram potestatiuam traditionem infringere presumpserit sciat se nos grauiter offendisse et ob hoc gratiam nostram perdidisse. Huius rei testes sunt hii, Engilber de Vrisperc, Pertoldus de Vfildorf, AVitego de Lileginberch, Wernherus pincerna, Bernhardus de Funsingin, Trai- boto de Andesh, Cunradus de Kiricheim, Otto de AVelfisberch. Orig. (P) 1 ) anghgt. Sigel abgerissen, steier. Landesarchiv; Frbhlich: Dipl. Stir. II, 87, Nr. 22; Pez: Thes Anecd. VI./2, 64, Nr. 108 ; Zahn Urkb. f. Steier¬ mark I. p. 706—7, Nr. 718. ‘) Man beachte, dass in der ganzen Stelle „dedit etiam de omnibus rebus nostris propriis — a nobis accipiat” die Mbnche von Seitz fiir si c h sprechen, sonst aber der Herzog in der richtigeh AussteJlerform redet. Auch sonst scheint mir die Schrift einigermassen spater als ca. 1200, wenn auch noch der 1. Halfte des 13. Jhrh. angehbrend. Die Urkunde kann somit auch einige Jahre spater anzusetzen sein als oben geschieht, bleibt aber immer gleich falsch (v. Zahn). — 137 — 156. Sltich. 1190, 7. Jamer, Strassburg. Bischof Dietrich von Gurkbeurkundet, dass sein Bruder Poppo von Albecke im Begriffe d en Kreuzzug K. Friedricha mit zu machen, dem Kloster Sitich das Gut Hartnigadorf teils um seines Seeleriheiles willm, teils gegen Bezahlung von 60 Mark Frie- sacher Pfenningen abgetreten habe. In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Dietericus Gur- censis ecclesiae episcopus universis Christi fidelibus salutem per- petuam. Memoriae omnium tam praesentium quam futurorum com- mendare dignum duximus, qualiter, frater noster Poppo de Albecke divina inspirante gratia, dum signo sanctae crucis insignitus terram promissionis, quae A. paganis violenter praemebatur, pro modulo suo defensurus adiret, praedium quoddam nomine Hartvigisdorf partim pro pecunia, LX scilicet marcarum Frisacensis monete, partim pro remedio animae suae parentumque suorum, sive favente divina dementia eum redire continget sive non, sanctae Mariae fratribus Siticensis coenobij, per mamim uxoris suae nomine Livgart jure perpetuo nobis aprobantibus contradidit. Ne vero interjecto tem- pore in desvetudinem memoriae humanae hoc rationabiliter factum abiret, praesentis scripti paginam custodia nostri sigilli communivimus, et testimonio eorum, quorum nomina infra continentur, roboravimus. Hartnidus Gurcensis ecclesiae praepositus; Wluingus Poto, Jobannes, Richerus, Philippus cappellani curiae, Uvighardus ’) de Karlesperch, Heinricus castellanus Frisaci, Ernest de Bilistein, et Sigemarus gener ejus, Guntherus de Strazburk, 2 ) Piligrinus dapifer, Alexander pincerna, Vdalricus et frater ejus Luttoldus, Engelscalcus de St. Egidio, et filij ejus Reinherus et Engelscalcus Walchun de Grazniz 3 ) et frater ejus Arnoldus, Bertholdus et Craft frater ejus de Moteniz, 4 ) et ali quam plures. Acta sunt autem haec anno dominicae incarnationis Millesimo C.LXXXX. Indictione VII. Clemente papa Romanae sedi praesidente, et Friderico Romanorum Imp&ratore, primo anno suae expeditionis contra paganos, in domino 6 ) regnante. ') In der Abschrift Vuighardingus de Karlestok. — a ) Abschi-ift Strah- burk. — 3 ) Abschrift: Vuacun de Gabniz. — 4 ) Motenich, cf. oben pag. 134, v, U. die 4- Zeileji. — 1. anno, — 138 — Datum in Strazburch ’) VII Idus Januarii. Abschrift des 17/18. Jahrhunderts im Archiv des Museums zu Laibach. Die Namen der Zeugen wurden nach der gleichzeitigen Gurker Urkunde ahn- lichen Inhalts riehtig gestellt, welche Ankersliofen in seinen Karntner Regesten Nr. 542 anfuhrt. (Archiv f. Kde. osterr. Geschichte XI, Nr. 345.) 157. Gurk. 1191, 8. Jdnner und 10. Februar, Gurk. Aufzeichnung der TJmstande, unter welchen Rudolf, der Vater iveiland Poppos von Albeck nach dem Tode seines Sohnes von den Gurker Ministerialen z ur Abtretung ali seiner Gilter an das Bistum Gurk beivogen wurde. Rudolf erhielt dafilr dls Gegenleistung 30 Huben in der ivindischen Mark zu Wblchen- berg 2 ) und eine jahrliche Rente von 10 Mark Pfennigen auf Lebenszeit, die vornehmen seiner Leute Genossenschaft mit den bischbflichen Mini¬ sterialen. Notum sit omnibus Christi fidelibus tam presentibus quam fu- turis, quod ministeriales Gurcensis, ecclesie post transitum domni Popponis de Albekke de hoc seculo communi inito consilio domnum Rudolfum patrem domni Poponis commonuerint. quotiens ecclesiam Gurcensem infestaverit et diversis quondam gravaminibus molestaverit obsecrantes, si hereditatem suam ubicunque esset locorum cuiquam conferre possit quia heredein non haberet, Gurcensi ecclesie ad epis- copatum traderet, ut per hoc se Deo et ejus beate genitrici recon- ciliaret. Super hoc verbo domnus Rudolfus consilio habito sacramen- tum in altari sancte Marie Gurc prestitit in presentia Chori et multorum honestorum et nobilium virorum, se nunquam alicui hominum quicquam *) Trachburk. — 2 ) Oblagorica in der Pfarre Primskovo. Daruber berichtet mir der hochw. Herr Pfarrer von Primskovo folgendes : In alten Pfarrbuchern heisst diese Ortschaft „WoIkenberc“; in der Nahe der Ortschaft Oblagorica liegt eine Stelle jetzt noch benamit unter dem Namen „Na Gracih“ (= auf der Burgstiitte) und der jeweilige Besitzer des darauf erbautem Hauses fiihrt den Namen ,Gracar“ (d. h. Ansiedler auf der Burgstiitte). Im Dorfe Wolkenberg heisst Haus Nr. 3. „Pograjc“ (= podgradjevec i. e. Ansiedler unterhalb der Burg). Das Geschlecht derer von Wolkenburg siehe Register. — 139 — hereditatis sue contulisse, astantibus etiam propriis hominibus suis audientibus hec et videritibus. Et quia heredem non habuit, in hoc convenit cum ministerialibus, quod ipsi assignarent šibi XXX mansos in Marchia apud Wolchenberc, et annuatim decem marcas šibi loco precarie darent, ita tamen quod predictus dns Rudolfus non haberet potestatem inpignorare vel inbeneficiare eosdem mansus, quod ex utraque parte confirmatum est. Quo facto domnus Rudolfus omnem hereditatem suam ubicunque esset locorum tam in terra quam in hominibus ecclesie sancte Marie potestative ad episcopatum dele- gavit et tradidit, nullo homine contradicente pro remedio anime sue et uxoris et parentum suorum nec non et pro remedio posteritatis sue. Tali delegatione transacta dedit predictus domnus Rudolfus Gurcensi ecclesie in signum tenute de nobilioribus hominibus suis quinque Hartwicum Vraz, Albertum, Reinherum fratrem et Marquar- dum filium Asvvini et Machtildim de Losniz. De familia Arnoldum et uxorem suam cum liberis suis. Dedit etiam Gurcensi ecclesie in signum tenute curtim stabulariam sitam apud Grivene in qua Got- poldus tune administrabat. Hujus delegationis et faeti sunt testes subseripti. Abbas sancti Petri Wichpote. Prepositus sancte Marie Zol Eckehardus. Pabo prepositus Subenensis. Hartnidus Gurcensis prepositus. Udalricus Decanus, Ahvaldus plebanus de Biswich. Diet- marus elerieus de Sironiz. Eckehardus, Volchwinus capellani abbatis sancti Petri, Thomas Aquilegensis canonicus, Rainhardus Civitatensis canonicus Hainricus scholasticus, Engelscalcus senior. Arnoldus, Gun- therus, Hartwicus. Pilgrimus. Hainricus, Cuonradus Calph, Hainricus Pictor. Hiltprandus, Hartwicus. Walchunus de Crazniz, Pertholdus de Motniz, Eckehardus, Fridericus, Hainricus Schike. Hartmannus filius Walchuni, Hartwicus de Goriach. Vlscalcus Cunradus Pabo. Rudolfus, Otbertus. Otto Penis Gunthardus. Quoniam autem de no¬ bilioribus hominibus domini Rudolfi non interfuerunt priori delegationi nec eum taliter fecisse credentes omnibus tuis in unum convocatis secundo sacramentum iteravit omnibus eis hec videntibus quia qui- dam eum aliter egisse putabant. tune primo fidelitatis observantiam ecclesie nostre in reliquis iuraverunt. et pro ecclesia sua prestare promiserunt. ministeriales etiam Gurcensis ecclesie societatem et ius ministerialium eis contulerunt. Huius delegationis testes sunt. Hain¬ ricus de Libniz, Rudgerus. Sigmarus, Adelbertus fratres. Pabo et frater eius Cunradus de June. Hainricus. Cunradus Salzburgenses. — 140 — Actum anno ab incarnat. Domini M.CXCI. Indict. Vlili apud Gurce. IIII Idus februarii coram omni ecclesia. Prima autem dele- gatio facta est VI. Idus Jan. feliciter amen. Aus Eichhorn’s Absclirift „ex archivio Gurcensi“. IVie es scheint stammt diese aus dem Original. Im Geschichtsverein zu Klagenfurt ist dieselbe nur in 2 Copialbilchern erhalten, mit der falschen Jahreszahl MCVIIIL. Das Original ist heute verloren. 158. Spital in Karnten. 1191. 11. April, Friesach ,,Heinricus de Scherphenberch 11 Zeuge des Erzbischof Adalbert von Salzburg in dem Stiftungsbriefe der jetzigen Stadt „ Spital “ in Karnten durch die Grafen Herman und seinen Bruder Otto von Ortenburg. Orig. Abdr. bei Tangi Gr. v. Ortenburg I p. 05-66. 159. Seokau. 1192, (Mitte?) Graz. Herzog Liupold (V.) v. Oesterreich und (II.) von Steiermark bestatigt die lleclite und Besitzungen des Stiftes Seckau. Zeugen: Dietricus comes de Wazerpurch, Albrecht de Wich- selbereh, Otto lantgraue de Steveninge, Gero et Wilhalmus comites de Hunenburch, Wernher de Griezpach, Chunrat de Schovnberch et alii quam plures utriusque ducatus. Urk. gedr. b. Zalin, Urkb. f. Steiermark II. 18, Nr. 2. — 141 — 160. Cividale, Kapitel 1192, 24. November, Rom. Papst Coelestin III. bestaiigt dem Capitel von Cividale den Besitz der Pfarren Volzana, Plez [Flitsch] s. Viti [St. Veitsberg x ) in der Grafschaft Gbrz], dann der Pfarren s. Petri de Algida, Ipplis, Galliano, Orsaria, Premeriaco, Iracco, Faedis, Ra- manzacco, Moimacco, Tollano, Prestento, Taunano und Rubignaco [in der Landschaft Frial]. Celestinus Episcopus, Servus servorum Dei, dilectis filiis Prae- posito, Decano et capitulo ecclesiae Civitatensis salutem et aposto- licam benedictionem. Ad baec sumus in apostolicae Sediš specula permittente Domino constituti, ut ecclesiarum quieti prospicere de- beamus; et ne personae in eis Domino famulantes a pravorum incur- sibus agitentur, apostolicum ipsis convenit praesidium impertiri. Eapropter, dilecti in Domino filii, tranquillitati vestrae providere vo- lentes ecclesiam vestram, personas et bona, quae impraesentiarum rationaliter possidetis, et alias possessiones, quas a quadraginta retro annis inclusive hactenus tenuistis, sub B. Petri et nostra protectione suscipimus, specialitet’ autem ecclesiam de Volzana cum c apellis suis, ecclesiam de Plez cum capellis suis, ecclesiam s. Viti cum capellis suis, ecclesiam s. Petri de Algida cum capellis suis, ecclesiam de Ipplis, ecclesiam de Galliana, ecclesiam de Orsaria, ecclesiam de Premeriaco, ecclesiam de Iracco, ecclesiam de Faedis, ecclesiam de Ramanzacco, ecclesiam de Muimacco, ecclesiam de Tollano, eccle¬ siam de Prestento, ecclesiam de Taunano, ecclesiam de Rubignacco, et alias in Civitate vel extra, seu dignitates vel libertates ecclesiae vestrae hactenus observatas, sicuti eas canonice et sine controversia possidetis auctoritate vobis apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat personam vestram vel bona temere perturbare, seu hanc paginam nostrae confirmationis et protectionis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare praesumserit, indignationem omnipotentis Dei et B. B. Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. Datum Romae apud s. Petrum Octava Calendas Decembris Anno MCXCII, Pontificatus nostri anno secundo. Hitzinger, Mitt. f. Krain 1856, pg. 0, nach einer autorisierten Abschrift der Bulle im Capitelarcliiv za Cividale, im Pfarrarchiv zn Idria. *) Mutterkirche der Pfarre Unter-Idria vulgo pri Fari. Aus letzterer sinil spater die Pfarren Ober-Idria und Vojsko entstanden. — 142 — 161. Parenzo. 1194, 15. November, Parenzo. Bertold IV. (v. Andechs), Markgraf von Istrien und Herzog von Meran, entscheidet den bestehenden Streti zwi- schen Hočhstift und der Stadt Parenzo dahin, dass das ganze Territo- rium, welch.es die Gemeinde Parenzo bestizt, etn Lehen des Hochstifles ist, und die vorgeschriebenen Abgaben dorthin zu leisten sind. In nomine Dei aeterni. Anno incarnationis ejusdem millesimo centesimo nonagesimo quarto, indictione duodecima. Regnante d. nostro Henrico piissimo imperator©, die martis quintodecimo intrante novembri. Actum in civitate Parentina, in ecclesia majore in prae- sentia d. Prodani Polensis episcopi, Olderiei Civitatis novae episcopi, Variendi presbyterij, Andreae diaconi canonicorum Parentinorum, Oldorici locopositi, Paponis de Adignano, Sergii, Alberici civium Polae, et aliorum multorum testium rogatorum. Dominus Bertoldus Dei gratia marchio Istriae et dux Meiraniae super facto questionis diu habitae et ventilatae inter d. Petram Pa- rentinum episcopum ex parte una suo nomine, et ecclesiae Parentinae, et Americum gastaldionem, Joannem de Bertoldo, Tolomesium, et Joannem Maleosse reetores civitatis Parentinae et procuratores com- munis dictae civitatis nomine ipsius communis ex altera, occasione quorundam redituum terrarum et pascuuorum, seu dictae ecclesiae libertatum. Unde super his dictus dominus B. marchio, praesentibus dieto d. Petro episcopo, et praedictis gastaldione et reetoribus et etiam toto clero et comune Parentino, talera dedit sententiam. In nomine patris et filii et spiritus sancti. Amen. Nos Bertoldus Dei gratia marchio Istriae et dux Meiraniae cognita et diligenter examinata ratione ecclesiae Parentinae et com¬ munis praediete civitatis, sicut vidimus et audivimus contineri in authenticis privilegiis, quod totum territorium, quod commune Pa- rentinum possidet tenet et habet ab ecclesia Parentina, etiam sicut attestatum fuit coram nobis per multos tam clericos, quam paesanos ita esse, sententiando pronuntiamus, et distriete praecipimus communi Parentino, quod det et persolvat praedieto Episcopo et successoribus ejus in perpetuum quartas de frumento et de vino vigesimum congium. — 143 — Pro pascuis animalium in medio madio persolvat et det totum lacti- cinium pecorum suarum, quod habuerit tam de sero quam de mane. In festo vero S. Viti quilibet, qui habet unum quarnarium de pe- coribus solvat etiam praedicto episcopo, et ejus successoribus unum castratum unius anni, et qui plus habet, non solvat nisi ilium; et qui medium quamarium habet, solvat medium castratum. Item sententiamus, quod omnes clerici civitatis Parentinae et tota eorum familia non solvat alicui personae collectam, nisi d. epis¬ copo ; et etiam, quod non vocentur, neque compellentur pro aliqua re respondere in jure coram placito vestro neque coram aliqua sae- culari potestate, nisi coram episcopo et ejus vicario. Item sententiamus quod diet um commune sit absolutum ab omnibus quartis usque nune retentis si aliquas retinuerunt, et etiam ab omnibus poenis quas incurrisset, dieto d. episcopo Petro vel ejus successoribus. Quam sententiam et universa superius nominata Almerico ga- staldioni, Joani de Bertholdo, Tolomesio, Joanni Maleosse reetoribus et gubernatoribus comunis Parentii, nec non praedicto communi sub poena CC marcharum argenti de cetero praecipimus observari, me- dietas dictae poenae nobis, alia vero medietas persolvatur episcopo Parentino. Quam quidem sententiam nominatus episcopus pro se et sua ecclesia, et praedictum commune acceptaverunt et laudaveruht. Ego quidem Jacobus capellanus dieti d. Bertholdi marchionis et serenissimi imperatoris Henrici nomine interfui et, ut superius continetur, rogatus a praedicto episcopo, et communi, bona fide exemplavi. Ego Adam diaconus et tabellio de civitate Parentina interfui rogatus, manu mea subseripsi Copia des Hausarchivs dos Marchese G. P. dei Polesini gedr. im Dr. Kandler, God. dipl. Istriano. — 144 — 162. Gurk. 1197, 31. Oktober, Strassburg. Bischof Ekkehard mn Gurk schliesst mit Herzog Bertold (IV.) mn Merah im Beisein und mit Zustimmung von dessen Soline Otto (VIL) einen Vertrag betreffend die Verelielichung seiner Ministerialen mit denen des Herzoge, welche demselben in Karnten, Win- dischgratz und Krain untertan sind. In noinine sancte et individue trinitatis amen. Ekkehardus dei gracia Gurcensis ecclesie episcopus. Universitati fidelium salutem in perpetuum. Quoniam exemplo patrum nostroruin precedentium in- formati commoditabus ecclesie nobis commisse invigilare tenemur, omni, qua possumus, assertionis affectione, que profeetui Gurcensis ecclesie accedere cognoscimus, pro mediocritate nostra clignum du- ximus promovere. Ea propter memorie Christi fidelium presentium et futurorum committere sattagimus, qualiter cum domino Perhtoldo duce de Meran, filio eius Ottone presente, et assentiente, convenimus, quod ministeriales ecclesie nostre cum ministerialibus prefati ducis, quos habet in Karinthia, et Windissgraze, ac per totam Karniolam, contrahant presentibus quoque premissis ministerialibus et consentien- tibus tali prefixa lege, quod pueri pares equa dividantur portione. Si vero fuerint inpares primogenitum possideat dominus patris, re- liqui premisse conventioni subiaceant. Veram si parentibus decen- dentibus puer solus superstes fuerit sive filius sive filia, tamen patri tam iure feudali, quam iure patrimonii succedat, et si liberos per processum utemporis genuerit memorati domini equa lane, sicut supradictuin est, illis fruantur. Ut autem quicquid pie devocionis in- tuitu fecerimus, a nostris successoribus inconvalsum perpetuo con- servetur, iam dietam contractum assensu chori et ministerialium ec¬ clesie nostre approbantes, presentem paginam sigilli nostri inpressione testibus subseribtis munivimas. lltiius rei testes sunt dominus Con- o radus ecclesie iam diete prepositus, Ulricus decanus, Poppo liber, Poppo de Glanek, Hainrieus de Lubding, Arnoldus et frater eius Wlscalcus, Dietricus Bawarus, Gumpertus plebanus. Dietmarus custos o Leo celerarius, Hainrieus camerarius, Otto de S. Egidio, Ulricus, Diet¬ ricus, Purchardus de Strazburh, Conradus de Motniz, Rudpertus de Glodniz, Gebhardus de Piswih, Engelbertus Ignis. Gurcensis Ec clesie canoniei: Potu, Wintherus, Albertus, cappellani: Guntherus, Hartwicus, — 145 — Peregrinus, frater eius Hartwicus. Alexander, Dietricus, Otto pur- cravii de Strazburh, Ulricus vieedominus, Walchunus et frater eius Arnoldus marscalcus, Amelricus camerarius, Herbrandus pincerna, Conradus Rftsce, Ortolphus Chlole, Sifridus, filius ejus Ulricus, Crhafto et frater eius Perhtoldus, Hainricus, Wintherus, frater eius O o Ulricus de Motniz. Conradus Chalp, Ulricus, filius eius Perhtoldus, Conradus Albertus purcravii (de J ) Albek, Richerus, Marchvardus de Si- roniz. Hainricus Giel Conradus frater eius, Hainricus de Virlosniz Hartliebus frater eius. Engelbertus de Witensvelt, Guntherus frater Alexandri dapiferi, Hainricus de Wilaren, Hiltegrimus, Otto, frater eius Conradus, Perhtoldus, frater eius Gebno (!) de Zelsach, Otto de Truhsin, Engelbertus de Truchsiu, Perhtoldus et filius eius En- gelscalcus de Rabensperh, Wlscalcus de Rabensperb, Sigmarus de Saldenberh, Ortolphus de Langenek, Hainricus de Magendorf, Her- mannus de Plumensteine, Gotpoldus, Meinhalmus, Waltfridus de Pil- stein, Otto de Trachenberh, Reinherus, Maentwinus, Hainricus, Hart- wicus, Albertus, Ulricus de Wolchenburh, Otto et filius eius Wlvingus de Sowenstein et alii quam plures. Acta sunt hec anno incarnationis domini MCXCVH. indict. I. pontificatus nostri anno secundo. Dat. Strazburh II kal. Novemb. feliciter amen. Orig., Pgt, mit ruckwarts eingehiingtem Sigel aus dem domcapitl. Archiv zu Gurk, deponiert im hist. Verein zu Klagenfurt; Cop. des 15. Jahrh. in God. “ ! / 10 , f. 56 ebenda; v. Zaim Urkb. f. Stmk. II. 52, Nr. 23, nur auszugsweise. N a c h t r a g. 163. Freising. c. 1015, . . . Adalbero, Graf (von Ebersberg) schenkt sein Ei- gentum im O rte Lengenfeld der Kirche von Freising. Notum sit etc. Adalbero comes divino nomine 2 ) instinctus ob remedium suae suorumque propinquorum animarum tradidit penitusque delegavit ad altare S. Mariae et S. Corbiniani in manum Odalscalchi advocati, quicquid proprietatis habuit in loco LENGENVELT dieto, probabilius ex utroque ordine astantibus personis etc. ut clerus ve- ‘) Fehlt im Originale. — 2 ) Numine. 10 — 146 — ilerabilium fratrum inibi servientium post vitae illius excessuin suae- que comparis dominae RI0HILD2E (!) in proprium haberet. Nullis legalibus exinde sumptis rebus, sed ut ea die erat possessum, dico mancipiis, pratis lignorum incisionibus etc. Hujus rei testes sunt Eparhart comes, 1 ) Maganus, Ruotperht, Diemar, Altman comes, Gunt- pold comes, Gotapold, Tiemo, Tuto. Freis. Tradition erwa,hnt im Meichelbeck Hist. Friš. L, 232, Nr. 1165 et 1169; Resch, Aetas millenaria ecclesiae Aguntinae (1772) 65, Nr. 34. 164. Freising. 1033, 9. Mai, [Nimivegen (?)]. a ) Kaiser Konrad II. schenkt das Amt Lengenfeld der Kirche von Freising. Original verloren, nach dem Verzeichnisse der Lacker Urkunden und Akten in Mitt. f. Krain 1852, p. 59. 165. Reichenbach. 1125, (c. 27. Sept.,) .... Richza, Herzogin vonBohmen, schenkt durch die Hand Diepalds Markgrafen von Vohburcli das Gut Ober- und Unter-Aspach an das Kloster Reichenbach. U. d. Zeugen: Ru- dolfus de Craine. Cod. trad. mon. Reichenbach in Mon. B. 27. Bd. 8. Nr. VI. 166. Admont. c. 1130, ... ., Abt Ulrich von St. Lambrecht iiber- lasst dem Štifte Admont eine Salzstelle zn Hall und erhalt daftir den Zehent vom Schwarzenbaclie bis zur Grebenzalpe. Zeugen: Poppo comes, Englinbertus (!) comes de Eberstein, Wolfradus de Treven, *) de Ebersberg. — 2 ) Am 28. April und 13. Mai ist der K. in Nimwegen beurkundet. — 147 — bietricus et frater ejus Meginhalmus de Pux, Carbonius frater pa- triarche, Dietmarus de Stein etc. Orig. in St. Lambert, Wichner Admont 1. 306; Zahn Urkb. f. Stmk. I., 137. Nr. 122. 167. Oberriburg. 1146, Tolmein. Nudhuc') Carniolus Zeuge dem Patri- archen Peregrin von Acpiileia fiir das Kloster Obernburg. Urk. gedr. b. Zahn. Urkb. f. Stmk. I, 262, Nr. 254. 168. Admont. 1146, ....... Erzbischof Konrad I. von Salzburg beurkundet, dass Hartwich gen. Wolf und sein Bruder Amelrich ein Gut zu „Slawespach“ (N. Oest. U. W. W. ?) an Engilscbalch von Friesach zur Widmung naeh Angabe ihres Neffen Hartwich, Pfarrers von Lan- zenkirchen, iibergaben, der es dann Letzterem selbst iibertrug. U. d. Zeugen: Meginbardus de Gurke und Gebehardus de Numburch 2 ) (Neuburg a. d. Kanker). Zahn, Urkb. f. St. I. 263 Nr. 255. 169. St. Paul. 1147, 20. April, „Rftdiger von Sichenstein (von St. Bartholomaus in Unterkrain) Zeuge dem Hartwig von Sponheim, Bischof zu Regensburg fiir das Kloster St. Paul im Lavanttal. B. Schroll, Urkb. v. St. Paul p. 15. >) Miinnlicher Name: not = Kampfesnot; huch = Geist, Sinn. 2 ) Nach der Abschrift Niwinburch cf b. Zahn. 1. c. 10* — 148 — 170. Siegburg. 1161, Ende December. Der kaiserliche Notar Burchard berichtet an den Abt Nicolaus von Siegburg liber seine Gesandtschaft nach Aguileia, Salzburg und Ungarn und liber den Stand der Angelegenheiten des Kaisers Friedrich L Nachdem er liber seine Reise von Cremona liber Venedig nach Aquileja berichtet, setzt er fort: Deinde praesentatis litteris et pre- cepto patriarche, expeditionem universaliter a suis jurare teci, accep- taque licentia alio conuertebar. Pertransiens Karinthiain, Carniolam, Istriam, duas marchias, alias partes Sclavenise usque in Vngariam predicans mandatum expeditionis, militiam, simulque pecuniae presi- dium domino imperator! collegi. Inimicis etiam imperii, pseudocardi- nalibus per marchias Vngariae freguenter transeuntibus insidias et captionem ordinavi sicque ad archiepiscopum Salzburgensem pro- perans, litteras expeditionis ipsi presentavi. Sudendorf, Registrom oder merkwurdige Urkunden far die deutsche Ge- schichte, II, S. 134, fgd. N. LV 171. Aguileia — Salzburg. 1162—1164. Ulrich Patriarch von Aguileia erbittet vom Erzbischofe Eberhard von Salzburg Bat und Hilfe in seiner Angelegenheit mit dem Grafen E. und ersucht ihn namentlich am Freitag vor Pauli Be- kehrung nach Feldkirchen zu kommen, icohin der dem Grafen vordem in der ungarischen Mark anberaumte Tag uberlegt worden sei. Reverendo in Christo patri et domino charissimo E(berhardo) venerabili Salzburgensis ecclesiae archiepiscopo O(ulricus) dei gratia sanctae Aquilejensis ecclesiae electus promptum cum sincera dilec- tione et oratione servitium. Sieut paternitati iam intimavimus, sic denuo significare dignum duximus, quod comes E. ut terram šibi re- stituamus, per patrem et matrem nostram et alios amicos suos in- cessanter nobis instat. Quorum siquidem instantia victi terminum eidem comiti super hoc negocio apud Veldkirchen in Carinthia, eo — 149 — quod ad terminum, quem šibi in Marchia Hungarim locaveramus multis et magnis et imperii et ecclesise nostra negociis plurimum prepediti, venire non potuimus, proxima sexta feria ante conversio- nem sancti Pauli de communi 1 ) fidelium nostrorum consilio prsefixi- mus. Quia igitur in hac parte magna cautela et maturo consilio plu¬ rimum indigemus, idcirco sanctitatem uestram de qua plurimum con- fidimus, aflectuose rogamus, quatenus ad eundem locum et diem ser- vitii ac devotionis nostra intuitu veniatis, ut benignitatis vestra consilio et auxilio de predicta restitutione teme prout melius Aqui- lejensi ecclesiae ac nobis expedire cognoveritis ibidem deliberare et disponere possimus. Praecipue vero super verbo quod nostis sapien- tiam vestram convenire necesse habemus. Sudendorf, Registrom, II, S. 141, N. LVII. 171a. Admont. c. 1165,... ., Sophie, Witwe Meginhalm’s von Krain, ubergibt gegen Abfindung ein Gut bei Ober-Welz, das ihr Gatte dem Kloster Admont gemdmet hatte, diesem Štifte. 2 ) Pateat fidelibus Christi uniuersis quomodo Meginhalmus de Chraine ingenuus homo predium proprietatis sue ad Welze Admun- tensi loco delegauit ob remedium anime sue. Quod relicta eius domna Sopbya cenobio sublatum annis aliquot detinuit, postea uero acceptis argenti V marcis predium ecclesie prefate restituens potenti manu Otagrii marchionis de Stire super altare beati Blasii contradidit. Testes Engilschalchus de AVasen, Chunrat de Wolfesekke liberi ho- mines, Herrant de Haginperch, Richerus de Adelwanch, Dietmar de Cluse. (Aus Cod. tradit. IV. 221 des Klosters Admont, abschriftl. im st. Landes- archive; Zahn Urkb. f. Stmk I. p. 455—456. Nr. 488.) ') Handschrift: „Comiti“. — 2 ) leh habe erst durch Forschungen und Vergleiche mit andern Urkunden die in der Tradition befindlichen wichtigen Angaben erkannt. cf. oben Nr. 129. — 150 — 172. Seckau. 1173, 18. Marž, Leoben. »Hermannus de Wolchenburch“ Zeuge dem Markgrafen Otaker von Steiermark in einer gefalschten Ur- kunde fur das Stift Seckau. Urk. b. Zahn, Urkb. f. Strm. I. 520, Nr. 550. 173. Admont. c. 1175, ... ., (Vorau). Markgraf Otaker von Steiermark be- statigt eine Hubenschenkung an das Kloster Admont. U. d. Zeugen: Chunrat de Scharphenberch. Zahn Urkb. f. St. I. 537. Nr. 564. 173a. Sitich 1177, 6. Juli, in Krain. 1 ) In nomine sanctae et individuae Trinitatis amen. Nos Udalri- cus Dei gratia sanctae sedis Aquileiensis patriarcha, et apostolicae sedis legatus, cunctis Christi fidelibus tam futuris quam praesentibus notum esse volumus, qualiter dilectus fidelis et consanguineus noster comes Meynardus de Hystria totum praedium, quod apud Caltenveld habere et possidere visus est, nec non et duas villas in Marchia Un- garica juxta Gurch fluvium sitas, quarum una Drasizdorf, altera vero Globochdorf cum sediminibus, campis, pratis, silvis, venationibus, piscationibus, aquis aquarumque ductibus, introitibus et exitibus, pas- cuis, campis cultis et incultis et cum omnibus ad idem praedium et villam pertinentibus, in remedium animae suae ac fratrum suorum, proprietario jure in perpetuum habenda et possidenda, remota om- nium contradictione in praesentia nostra et fidelis nostri Bertholdi marthionis Hystriae, nec non et aliorum multorum Siticensi ecclesiae ") Das Regest zu dieser Urkunde vrgl. oben pg. 127. Nr. 140 mit dem Datum ,6. November'', — 151 — ac fratribus ibidem Domino jugiter famulantibus tradidit, contulit et donavit. In quibus tamen omnibus usumfructum quamdiu vixerit per eandem ecclesiam nomine census habere debet, sane VI ’) saumas olei annuatim in purificatione beatae Mariae eidem ecclesie ac fra¬ tribus persolvere tenetur. Post 2 ) decessum vero ipsius comitis totum praedium et villae praefatae in usum fructum eidem ecclesiae ab- solute converti debent. Si autem Meynardus de Veldes qui villam Drasizdorf nune tenet, eidem comiti forte supervixerit, ipse villam eandem in vita sua tantuin tenere et postea ecclesiae in pace dimit- tere debet. Illud et est sciendum, quod nec comiti nec Meynardo 3 ) ullatenus licet de praefato praedio et villis aliquid in feudum dare, vel pignori obligare, vel aliquo titulo alienare. Quod ut verius cre- datur et inconvulsum permaneat praesentem paginam inde conscribi et sigillo nostro insigniri fecimus. Cujus rei rogati testes sunt: Ro- manus Gurcensis episcopus, Ulricus Aquileiensis archidiaconus, Chon- radus praepositus de Neustift, Hechardus 4 ) frater episcopi. Laici: praefatus marchio Hystriae, comes Henricus de Leschimund (!), Co- mes Henricus de Hortenberg (!), Weriandus de Hoenhec (!), Otto de Nascevuose, Albertus de VVihselberg advocatus Sitticensis, Engelbe- rus d’ Ursberg, Albertus de S. Laurentio, Herbordus 6 ) de Bertenstein 0 ) Willelmus et filius ejusMagens de Meingosburg, 7 ) Gerlochus de Stein et alij quam plures. Ego Romulus 8 ) domni patriarchae capellanus inandato ipsius seripsi et dedi nec non petitione comitis Meynardi. Actum estinCarniolafeliciter anno dominicae incarnationis M.C.LXXVII indictione VIII. VI. non. julij. Copie Papier im Archiv des hist. Verein fiir Krain. 174. Seckau. 1182, 29. November. Graz. Heinricus de Scarpfeuberc (Schar- fenberg) Zeuge in einer Bestatigungsurkunde der Freiheiten des Stiftes Seckau durch Herzog Otakar von Steiermark. . Zaim, Urkb. f. St 1587, Nr. 619. ‘) sic, vrgl. das Regest oben 1. c. nach Puzel. — 2 ) Abschrift per — ’) Abschrift Meg. — 4 ) sic. — 5 ) Herhordus. — 6 ) Berkenstein, — ’) Megosberg. — 8 ) Roinuldus vrgl. Urkb. f. Stmk. I, S. 522. L Register der Personen- und Ortsnamen. Die erst’e Zahl bedeutetdas Jahr, die zweite die Buchseite; e. — erwahnt. Die Buchstaben v O o 0; V ? und U 5 mussten rucksichtlich der Druckerei — in Ov, V« und Ufl umgeiindert werden. A. Aebte, s. Abteien. Abteien, s. Admont, S. Paul, S. Peter in Salzburg, Beligna, Piro, Pola, Viktring, S. Lambrecht, Leme, Lut- tich, Moggio, Rosazzo. Šesto, Si- tich, Siegburg s. auch Kloster. Abfalter, Krn, im Bezirke Littai? (Affoltren) villa 1145, 100. Abraham episcopus Frisingensis 973, 11, 12 — 989, 14, 15. Achaim, Bai.?Krnt.? Strm.? O. Oest? wlchs.? Richerus de — 1112, 79. Achel, Wurtemberg b. Reutlingen oder Aichelberg in Krnt. Wolricus de — 1154, 108 — 111. Achen, Rheinlande (Aquisgrana) pa- latium regis 819, 4 — 1101, 71; Probst: Ludowicus 1145, 101. Adalgerus (Friauler) 1102, 75. — Torengus (Friauler) 1102, 75. — filius Rantulfi 1102, 73. Adalram (— Adil —) de Huniswisin P 1124, 84. j — archidiaconus Juuauensis 819, 3. — de Utindorf 1124 84, Adam 1001, 19, 21. — diaconus et tabellio de civitate Pa- rentina 1194, 143. Adelbertus (Adal- Adel- Adil- Al-bert- us) 1106, 77. — purcravius de Albek 1197, 145. — Sohn des Bertold, Grafen von Bogen 1171, 124 — comes de Bogen 1189, 133. — trapezita 1145, 98. — episcopus Frisingensis 1160, 115 — 1184, 132. — Galle 1154, 110. — canonicus Gurcensis 1197, 144. — archiepiscopus Hamenburgensis 1064, 53. — (in Istria) 1102, 73. — judex 1145, 98., — de Lauent 1124, 84. — de S. Laurentio 1177, 151. — de Leibach 1154, 107. — de Libniz 1189, 134 — 1191, 139. — archicancellarius regis Lotharii III. 1130, 86. — de Losniz 1191, 139. — marchio 1077, 61. — de Mensan 1135, 88 — 1136, 89. — de Michelsteten 1154, 110. — minor — 1102, 74. — archicancellarius regni, episcopus Mogontinus 1140, 93. — de Nassenfuss 1143. 96 — 1158, 114 — 1173. 125. — (Adeleita!) (comes) de Ortemburg 1093, 67 - 1102, 75. — de Retin 1135, 88. — fidelis regis 1066, 55. — de Rein 1154, 110. — archiepiscopus Salzburgensis 1189, 133 — 1191, 140. — cognomento Scerph 1155, 112. — comes de Schivarzenburg 1162, 118, — 1169, 122. — de Wichselberch s. Weichselburg. — de Wolchenburch 1197, 145. — filius Wolmvote 1112, 79. — 153 — Adelbero (Adal- Adel- Al-bero) miles ecclesie Aguilegiensis' 1074, 60. — de Chocher 1154, 110. — dapifer 1141, 94. — de Dunkinstein 1189, 135. — comes (de Ebersberg) c. 1015, 145. — de Fvstriz 1145, 98. — filius Gerburge 1152, 105. — de Guotenberg 1154, 112. — de Gutnocia, puer 1171, 124. — de Houhinburch 1157, 114. — de S. Laurentio 1177, 127 — 1178, 127. — cancellarius regni 1073, 59. — episcopus Sabiniensis 1011, 24. — de Selenberg 1171, 125. AdelpoldesdorfU. Oest.?wlchs.? 1130,85. Adelheidis (Adel-hai-lei-de-ta-dis) co- mitissa Goritie 1176, 126. — mater imperatoris 973, 11. — uxor marchionis Istrie VVodalrici 1102, 73. Adeleita de Ortemburg s. Adelbertus. Adelhardus (Adel- Adil-ard -bard-us) 1001, 19, 21. — prepositus de Ranishouin 1189, 135. Adelman (Adil-) 1093, 70. Adelwanch s. Adelwang. Adelwang, O. Gest. Pfarre Hall (Adel- wanch) Richerus de — c. 1165, 149. Adelurit (Adelfried Alfred) 1080, 65. Attems, Friaul, nw. v. Cividale (Atenis) Genannte: Wodalricus de — 1136, 89. Atenis s. Attems. Atesis s. Etsch. Adignano s. Dignano. Adilhardus s. Adelhardus. Admont (— Admunt) O. Strm. Kloster: c. 1130, 146 - 1146, 147 — 1150, 103 — 1153, 106 - 1155, 112 - 1160, 115 — c. 1165, 121, 149 — 1168, 122 — c. 1175, 150 — c. 1185, 132. — Abt: Liutoldus 1168, 122. — Frater: Ebo 1168, 122. Admunt s. Admont. Aemona s. Cittanuova. Avaren (Auari) 817, 2. Avenzone s. Venzone. Affoltren s. Abfalter. Avuardus 1001, 19, 21. Aglar s. Aquileia. Agnes imperatrix, mater Henrici IV. 1077, 61. Ahausen, Bai. O. Pfalz, (Ahusin) Hadi- mar de — 1189, 135. Aheim, Bai.? Strm. Raabtal? (— ) Har- pertus de — 1189, 135. Ahusin s. Ahausen. Ainode s. Einbd. Albanus auetoritate imperiali judex ordinarius et notarius et nune d. epi. Parentini advocatus 1040, 42. — Joannes 960, 10. Albeck, Krnt, Bez. Feldkirchen, (Al¬ beck -becka -becke- -bek -bekke), Hartwig u. Perichtoldus 1135, 87; Karolus, Rudolfus 1155,113; Poppo nobilis de —1189, 134 — frater eius Dictericus Gurcensis episcopus, uxor (Popponis) Livgart 1190, 137 — pater eius Rudolfus 1191, 138. — Burggrafen: pureravii: Oulricus, filius eius Perhtoldus, Conradus, Albertus de —■ 1197. 145. Albecke s. Albeck. Albekke s Albeck. Albek s. Albeck. Albert-us s. Adelbertus. Albericus 1001, 19, 21. — civis Polae 1194, 142. Albero s. Adelbero. Albinus 960, 10. — advocatus Parentine ecclesie 1040, 39. Albrecht s. Adelbertus Albus s Ortenburg Albuuinus episcopus Sabiniensis 1004, 23. Altelasis, U. Krn., Lašiče, welche? 1145, 100. Aldericus seriba Aquileiensis 1184,132. Altger 1080, 66. Aldini filius Fedricus 1102, 73. Alexander papa S. 130. — pincerna 1190, 137. — dapifer 1197, 145. — de Strazburc 1189, 134. — pureravius de Strazburch 1197, 145. Altman (— us) miles ecclesie Aquilegi- ensis 1074, 60. — comes c. 1015, 146 — c. 1030, 33. — aduocatus Werinharii prepositi Fri- singensis 1030, 32. Altwinus (Altuuinus) plebanus de S. Petro (zu Comenda) 1154, 110. — episcopus Brixinensis 1061, 49 — 1063, 52 — 1067, 57 — 1073, 59 — 1080, 65. Alemherus de Scomberkg 1171, 124. Algida s. Azzida. Almerici filius Jacobus aduocatus do¬ mine Azciche 1010, 38; domine Wil- purge de Histria 1040, 40. Alramus de Kambe 1189, 135. — 154 — — de Gumiz 1189, 135. Ahvaldus plebanus de Biswich 1191, 139. Atnalunc, c. 1160, 115. Ambrosius judex sacri palacii 1001, 19. Amelbreht de Cholniz 1124, 84. — de Lawena 1135, 88. Amelgausus judex sacri palatii 1001, 20. — advocatus sacri palatii 1001, 21. Amelricus puer 1163, 121. — de Busco 1093, 67. — camerarius 1197, 145. — de Holenburh 1181—4, 129. — gen. Wolf 1146, 147. Americus gastaldio Parentii 1197, 142. Amichus 1001, 19, 21. — Civitatensis 1145, 100. Amilbertus avunculus Hainrici de Tri- mian 1144, 97. Anastasia, Dominicus scavinus de — 933, 7. Andaradus Scavinus filius Dominici Pepolo de Trieste 933, 7. Andebertus locopositus de civitate Ca- pras 933, 7 — locopositus Justinopol. 933, 7. Andechs, O. Bai., westl. v. Starenberg, (Ane- An-dechs -des -desh) Grafen: Berhtolfus II. uxor eius Sophia, filii: Poppo II. et Berlitolfus III. 1122—31, 83 Bertulfus II. et Otto III. uxores Sophia ac Lauretta 1132, 87 Poppo II. 1140, 93 Perchtoldus III. cognatus ducis Heinrici de Ka- rinthia c. 1153, 106 — advocatus Benedictoburanensis 1157, 114 — filius eius Bertholdus IV. 1158, 114 — III. cognatus Bertoldi II. deBo- gen 1162, 119 — 1163, 120 — c. 1165, 121 — 1169, 122 — c. 1173, 125 — IV. dux Dalmatie c. 1190, 136 — 1194, 142 — 1197, 144. s. auch Istrien Markgrafen v. 1173—; Meran, Dalmatien Herzoge. — Mi- nisteriale: Udalschalk u. Ortwin mit dem Beinamen Galle 1157, 114 — 1160, 115 Traiboto de Andesh c. 1190, 136. Mundschenk s. S. 136. Andersdorf, Krnt, b. St. Paul, (An- drichsdorf) Ort 1093, 69. Andesh s. Andechs. Antius de Mugula 933, 7. Antolinus Joannes 960, 10. Antonius de Giroldo notarius (in Istrien) 1417, 78. Andreas .1061, 48. Andreas Acjuabrolus de civitate Capras 933, 7. — diaconus Parentinus 1194, 142. — s. Triest 933, 7. — Jussulago de Pirano 933, 7. — episcopusNovae-Civitatisc. 1120, 81. — -Kloster, St., s. Freising. Andreadus frater d. Jo. episcopi 933, 7. Andrichsdorf s. Andersdorf. Anno archiepiscopus Coloniensis — ar- chicancellarius regni 1062, 50 — 1063, 53 — 1064, 53 — 1067, 57. Ansfredus abbas Beleniensis 1136, 88 — 1145, 100. Anzo fidelis imperatoris 1062, 51. Aquilegia s. Aquileia. Aquileia, Gorz, s. v Gorz, (Aglar, Aqui- legia —) 1135, 87 — 1136, 89 — 1145, 100 — 1154, 108, 111. — curia 1106, 76. — Kirche: 1001, 16 — 1012, 25, 26 — 1027, 29 — 1064. 53 — 1066, 54 — 1070, 58 - '1077, 61, 62, 64 - 1093, 67 - 1101-2, 71, 73 — 1106, 76 — 1136, 88 — 1150,104 — 1162-4, 149 — 1184, 131. — ecclesia sancte Marie 1074, 60 — 1077, 62. — Kirchengrenze 1001, 17. — Kirchengut: villa Cyrcheniz 1184, 131. — Dioecesangrenze 811, 1 — 819, 3. — Stadt, civitas, urbs: 1074, 61 — 1043, 70 — 1102, 75. — Miinzprage-Recht 1028, 29. — Generalkapitel (Synode) 1184, 130. — Patriarchenpalast 1243, 81. — Patriarchat 1027, 29 — 1120, 82 — 1146, 102. — Patriarchen: Vrsus (reg. 804—811), e. 819, 3 Maxentius 819, 4; Jo- hannes 1001, 16, 17 — 1012, 25, 26; Poppo 1027, 29 — 1028, 29, 30 — 1040, 33, 34; Rabinger 1067, 57 ; Sigehardus 1074, 60 — 1077, 61, 62, 64; Vodalricus consangui- neus imperatoris Heinrici IV. 1093, 67 — 1102, 73 — 1106, 76 — c. 1120, 80, 81, 82; N. frater eius Carbonius c. 1130, 147; Peregrinus 1136, 88, 89, 90 — (1145), 91 — 1140, 92 - 1145, 99, 100, 101 — 1146, 102, 147 — 1152, 104, 105 1154, 107, 111 — c.. 1161, 119, Nr. 127 — c. 1161, 131; Udalricus II. 1611, 148 — 1162, 118 - 1162-4, 148 — pater eius \Voluradus (comes — 155 — de Treffen) 1163, 120, 121 —1169, 122 — c 1170, 124 — 1173, 125 — apostolice sedis legatus 1176, 126— consanguineus Meynardi co- mitis de Hystria (de domo Sc.hwar- zenburg) 1177, 126, 127, 150 — soror eiusN. 1178,127 — (e. c. 1182, 131) 1184, 130; Gotefridus 1184, 130, 131. Aquileia, Patriarchat, Schutzvogte advo- cati: Marcwardus 1067, 57 Marchv. — 1074, 60; Conradus uxor Mac- tilda 1102, 72, 75 — comes d’Aqui- leia 1106, 76; Megenardus 1136, 88, 89 Heinricus 1146, 102 s. auch Gorz. — Vicare: Eberhardus episcopus c. 1170, 124. — Notare der Patriarchen: Marquar- dus 1120, 81, Romulus 1163, 121. — Archidiakone: Wodalricus 1136, 88, 89, 90 - 1152, 105 — 1177, 151. — Dečane: Wilielmus 1243, 81. — Kanoniker: Ludowicus 1145, 101; Oudalricus, Henricus 1152, 106 Thomas 1191, 139 Bertoldus de Fagedis, Gerardus Siboto, Mathias de Mels, Bonencursus 1243, 81. — Vicedome: Johannes 1120, 81 — 1145, 100 — 1146, 103 Toma pre- positus Civitatensis 1154, 108, 111. — Schreiber der Patriarchen: Chono 1145, J00 Aldericus 1184, 132. — curie patriarchalis scriba: Bonen¬ cursus canonicus 1243, 81. — Kaplane: Marquardus, Hermanus 1120, 81; — des Patriarchen Ul- rich: Romulus 1177, 151. Vasallen: Franciscus de Guerciis nobilis Justinopolis civitatis 1106, — milites ecclesie: Ratpot, Marchuart, Johannes, Gozpreht, Heinrih, Alt- man, Durinch, Adalper, de familia Nouol, Ermenhart, Johannes, En- gilfrit 1074, 60 — Ministerialen : Ottacherus, Herman- nus de Pinzan, Joannes uicedo- minus, Ekebertus, Leonardus, Wol- trichil 1146, 102—3 Arnoldus 1154, 111. Grafen: Conradus advocatus Aquil., uxor Mactilda 1102, 72, — advo¬ catus 1102, 75 —■ comes d’ Aqui- leia 1106, 76. Genannt: dominus Bernhardus de — 1135, 88. — Kloster: s. Filice, Propst: Popo 1243, 81. s. Stephan, Probste: Hartwicus 1145, 100 Johannes 1243, 81. Aquisgrana s. Achen. Arbo s. Aribo. Arch, U. Krn. b. Gurkfeld, (Arch) villa 1178, 128. Archidiacone u. Erzpriester, s. Aqui- leia, Brixen, Krain, Dietmarus, Ui- schaha, Friesach, Ortenburg, Salz¬ burg, Sitich. Artvicus de Varmo 1163, 121. Aripo s. Aribo. Aribo (Arbo — Aripo) 1030, 32, 33 — 1042, 45 — 1124, 84. — advocatus domine Hemmae comi- tissae de Zeltschach 1042, 45. — archiepiscopus Mogontiacensis 1025, 28. — archicapellanus regis 1025, 29 — 1028, 31. Ariroch Ekkeberus 1136, 89. Ariulfus 1001, 19, 21. Arnoldus 1191, 139 — 1197, 144. — Calph 1191, 193. — de Grazniz 1191, 137. — marsčalcus 1197, 145. — de Strazburc 1189, 134. Arnulf rex (erwahnt) 1072, 58. Arno archiepiscopus Juuauensis 819, 3. Arnuš, Istrien, 1040, 41. Arnoldus (Arnaldus —■ Arnolt- dus) 1001, 19, 21 — 1093, 70 — 1140, 93. — ministerialis Aquilegensis ecclesie . 1154, 111. — benefactor mon. s. Pauli et nepos eius Perhtoldus 1093, 71. — de Laibach 1162, 119. — plebanus s. Martini (vor Krainburg) 1163, 121. — cancellarius regni 1140, 93. Aspach-, Ober- u. Unter-, N. Oest. b. Amstetten 1125, 146. Ascuinus Civitatensis 1163, 121. Astaldus et Noipo consobrinus 1102, 73. Asmar 1030, 33. Aswinus de Losniz 1191, 139. Au in N. Oest. s. S. Peter i. d. Au. Auari s. Avaren- Auersperg. U. Krn., s. v. Laibach (Urs- Vris- Vrs-berg -perc) Engelbertus oder Engelbero liber homo 1162, 119 — 1177, 127, 151 — 1178, 128 — c. 1190, 136. Augsburg, Bai., (Augusta), 1028, 31, — 1140, 35, 36, 37 — 1062, 50 — 156 — — 1073, 59 Bischof Embricus 1077, 63, 64. Augusta s. Augsburg. Augustinerorden c 1144, 97. Aunardus 1001, 21. Aurius 960, 9. Axan s. Azzano. Azcica, (Grafin), Tochter des Grafen Wecelin u. Gr. Wilpurga v. Istrien 1040, 38 filius eius Woldoricus 1040, 40, 41, 43 advocatus eius: Jacobus Almerici filius 1040, 38. Ažman 1042, 45. Azzano, Friaul b. Pordenone (Axan) Wolfdrigel de — 1136, 89. Azzida, Friaul b. Cividale, (Algida) St. Peterskirche von — 1192, 141. Azzo marchio 1077, 61. B. P. Babenberc s. Bamberg. Babenberch s. Bamberg, Babendorf O. Krain, Pfr. Terstenik, (Babindorf) Ort 1152, 104. Papia s. Pavia. Babinberg s. Bamberg. Babindorf s Babendorf. Pabo (- Bavo) 1191, 139- — de Adignano 1194, 142. — niger bawarus 1145, 98. — de Chrein c. 1185, 132. — familiaris Swikeri de Holenburch 1181—4, 129. — de June 1189, 134 — 1191, 139. — prepositus Subenensis 1191, 139. s. auch Poppo. Papste s. Kirchenstaat. Bache s. Gewasser. Patavia s. Padua u. Passau. Badauo, Istrien, Ort, ecclesia s. Cle- mentis 1061, 47. Badovarius Petrus 960, 10. Patriarchen s. Aquileia, Grado. Patris, (!) Henricus — Mitstifter von Sitich 1145, 99. s. Pris, Pur, Hen¬ ricus, Sitich. Padua, O. Italien (Patavia), Graf: Cei- sulfus 1001, 19. Pavia, Ital. b. Mailand (Papia) 1001, 20 — 1077, 62 — 1093, 67 (dort irr- tumlich „ Aquileia“). Bavo s. Babo u. Poppo. Paganus electus (episcopus) Parentinus 1243, 81. Baier, (Bawarus) Genannte : Babo ni¬ ger _ 1145, 98; Dietricus — 1197, 144. Baierische Zeugen s. 1102, 75. Baiern, (Baioa- Bajova- Bawa-ria) 817, 2 — 960, 9 — 1130, 85 — 1171, 124. — pars orientalis 817, 2. — ducatus 973, 11. — dux Baioariorum: Henricus 973, 12 — 1162, 119. — die, ansiissig b. Bischoflack (1160), 116. — die — 1171, 125. Baioaria s. Baiern. Paldamar 1067, 58. Palmar Heinricus 1168, 123. Bamberg, Bai. (Paben- Pabin- Pauen- berc -ch -g) 1012, 27 — 1016, 28 _1095 9<) — Hochstift: 1162, 119. — Bischof: Eberhardus 1016, 27. Banabergensis episcopi germanus frater Wolfherus 1168, 123. Bangul s. Bogliuno. Baniol s. Bogliuno. Barbaricus Marinus 960, 10. Bartholomiius St. in U. Krain s. Sicher- stein. Partistagno, Friaul nordw. v. Cividale (Berthenstaine) Herbordus de — 1177, 127, 151. Bardo archicapellanus regis 1040, 35, 36, 37. Parentium s. Parenzo. Parenzo, Istrien, (Parentium) Stadt ci- vitas: 1191, 142. — Domkirche ecclesia maior: 1194. 142, 143. — Domkapitel: 1040, 44. — Bischofe: Engelmarus 1040, 38, 39, 40, 43 Hademarus 1061, 48 N. 1146, 102 Petrus 1194, 142, 143 Paganus electus 1243, 81. — Priester: Variendus de —1194, 142 Kaplan: Jacobus 1194, 143. — die Kleriker und ihre Familien v.— 1194, 143. — Diacone: Andrea 1194, 142 Adam 1194, 143. — Schutzvogt: Albanus oder Albinus 1040, 39, 42. — Locopositus: Oldoricus 1194, 142. — Stadtrate rectores civitatis: Joan- nes de Bertolde, Tolomesius et Jo- hannes Maleosse 1194, 142, 143. — Gemeinde, commune: 1194, 142. - 157 — Gemeinde - Sachvvalter, Verwalter, Besorger procuratores communis civitatis — Joannes de Bertoldo, Tolomesius et Joannes Maleosse 1194, 142, 143. — Notar, Gerichtsschreiber tabellio: Adam 1194, 143. — Amtmann gastaldio: Americus de — 1194. 142, 143. — Strasse via puhlica de — 1040, 41. — Basiliacus Jo. de — 933. 7. Baro capellanus et scriptor papalis 1141, 95. Passau, Bai., (Patavia) 1189, 135. Bastonus Petrus, Joannes 960, 10. Basiliacus Jo. de Parentio 933, 7. — Bertaldus et filius eius Ursus 1061, 48. Passivus pater Leonis 933, 7. Passinus mons in Istrien 1040, 38. Pauenberc s. Bamberg. Paul S., Krnt., im Lavanttal, Kloster: 1093, 69 — 1112, 79 — 1124, 83 1135, 87 — 1141, 93 — 1146, 102 — 1147, 147. — Aebte: Bruno 1124, 84; Pilgrinus 1189, 134. — Klosterschutzvogt: Engelbertus co- mes (de Sponheim) 1093, 69. Paulus L, Papst, (reg. 757—767; pg. 3. Baumgarten, Bai.? Salzb. ? (Pongartin) Ditricus et Heinricus de — 1189, 135. Bausdatus Bonus 960, 10. Bauuari s. d. Baiern derHerrschaftLack. Bawaria s. Baiern. Bawarus s. Baier. Paxivus mons s. auch Passinus in Istrien 1040, 41. Pepolo, Pepolus s. Triest, 933, 7. Pecah s. Peckau. Pečana, O. Krn., (Bosanga, Bocs- Bo- sana) 973, 11, 13 — 989, 14, 15. Peckau, Strm, nordl. v. Graz, (Pec- Peckah) Roudolfus de-— 1145, 98; Vlricus de — 1189. 134. Petalo, Eigenname, 1106, 77. Pettau, U. Strm., osti. v. Marburg, (Bcttowe, Petowa) Fridericus de — 1155, 113 — 1189, 134. Peter S. in der Au, N. Gest. 1154, 106. — O. Krn. zu Komenda b. Stein, Pfarrer: Altvvinus 1154, 110 Oul- ricus 1163, 121. — Istrien, vitla: 1067, 56. — Istrien (de Montrin) villa et mon. s. Petri et s. Michaeli 1102, 74. — in Salzburg, Abt: Wichpote 1191, 139. Kaplane des Abtes: Ecke- hardus et Volchwinus 1191, 139. Petowa s. Pettau. Bettowe s. Pettau. Pedena oder Biben, Istrien, (Petena — Penna) Stadt civitas: 1012, 25. Bi- schofe: Candianus 1061, 48 Fride¬ ricus 1176, 126. Petra s. Stein. Petra alba s. Piera bianca. Petraficta 1001, 17. Petrus 1093, 71. — dux Venetiarum 933, 5 — 960, 8 — dux senior 960, 10. — episcopus Parentinus 1194, 142. — episcopus Pollensis 1136, 88. — dux Candiano 960, 8. — episcopus Cumanus 1001, 18. — notarius Foroiuliensis 1077, 63, 64. — de Gavardo, notarius 1417, 78. — episcopus Gradensis 960, 9. — plebanus de Leibach 1163, 121. — longus Leo, Dominicus 960, 10. — qui vocatur Matheus 1061, 48. — Olivolensis ecclesie episcopus 960, 9. — judex sacri palacii 1001, 19. — de Zanane 933, 7. Beheimi s. Bohmen, die. Peilenstein, U. Strm. a. d. Sotla, kroat. Grenze (B- Pil-stain -stein) 1187, 133. Genannte: Ernestus de — 1161, 118 — et Sigmarus 1189, 134 Ernest de — et gener eius Si- gemarus 1190, 137; Gotpoldus, Meinhalmus, Waltfridus 1197, 145. Belkov vrh im Tolmeinischen 1063, 52. Pelegrinus s Peregrinus. Belenia s. Beligna. Belgradus s. Belligrado. Beligna, Gorz, Kloster b. Aquileia(Bele- Belle- Beli-nia) ecclesia s. Martini, ihr Besitz: 1120, 80. Abt: Ansfre- dus 1136, 88 — 1145, 100. Belinia s. Beligna. Bellegradus s. Belligrado. Bellenia s. Beligna. Belligrado, Istrien b. Rozzo, Bez. Pin- guente. (Bel- Bele- Belle-gradus) 1102, 74 - 1150, 104. Penis (Pemus) Otto 1191, 139. Benediktbeuern, O. Bai., b. Weilheim, Kloster: c. 1183, 128. Klostervogt: Bertoldus III. comes de Andechs 1157, 114. Benediktinerkloster zu Leme in Istrien 1040, 44. — 158 Benedictinerkloster(?) inKrain zuWo- chein 1120, 82. Benediktinerorden s. Reun, Sitich, Wo- chein. Penna s. Pedena. Beno (Be- Pen-no) judex sacri palatii 1001, 19. — de Trimian 1135, 88. — de Friesach 1112, 79. — episcopus Osinaburggensis 1077, 61, 63, 64. Penno s. Beno. Benevent s. Benevento. Benevento, U. Ital. (Benevent) 960, 9. Peneo (Eigenname) 1061, 48. Perchach s. Hohenbercha. Berta (Berchta, Bertha) regina Ger- rnanie 1066, 55 — uxor Heinrici IV. 1067, 56 — 1073, 59 — 1077, 61, 62, 64. Bertenstein s. Partistagno. Berthenstaine s. Partistagno. Bertoldo, Bertocchf? in Istrien? Jo- hannes de — rector civitatis Pa- rentine et procurator communis 1194, 142, 143. Bertoldus (Berch- Perch- Berh- Perh- Bertal- Perth- Pertolt- told- us, Pe- rahtold, Berhtolfus, Bertolfus, Ber- tulfus) 1030, 32 — 1042, 45. — de Albecke 1135, 87 — purcravius de — 1197, 145. — nepos Arnoldi et Sitzonis 1093,71. — Basiliacus et filius eius Ursus 1061, 48. — II. comes de Bogen 1154, 111 — 1155, 112, 113 — 1162 119 — 1168, 122 — III. 1169, 122. — clericus 1067, 57. — IV. dux Dalmatie c. 1190, 136. — II., comes de Diezzen (Andechs) 1122—31, 83 — 1132, 87 — III. 1122-31, 83 — 1153, 106 et filius eius B. IV. 1157. 114 — 1158, 114 — 1160, 115 — 1162, 119 — 1163 120 — 1169, 122; s. auch Meran Herzoge; Istrien Markgrafen; Stein, Grafen und Andechs. — de Fagedis 1243, 81. — de Vochenburch 1093, 70. — de Vfildorf c. 1190, 136. — de Gurkfeld (Gurkenuelde, Gurk- uelde 1141, 93 - 1154, 107 1155, 113. — Harlunch 1171, 125. -— de Heninhouin 1189, 135. — (III. de Andechs) marchio Istrie c. 1173, 125 — 1177, 127, 150—1 — c. 1183, 128. 136 — IV. c. 1180, 128 — 1194, 142, 143. — de Laibach 1162, 119. — (laicus) 1067, 57. — de Menna 1189, 135. •— IV. dux de Meran c. 1180, 108 — c. 1190, 135 — 1194, 142, 143 — 1197, 144. — de Motinze 1189, 134, derselbewie: •— de Moteniz 1190, 137 — 1191, 139 — 1197, 145. — de Rabensperch 1197, 145. — de Salecka 1189, 134.' — comes de Stein 1143, 96 — 1151, 109, 110. — Sweuus 1161, 118. — Uoulefuz 1135, 88. — de Zelsach 1197, 145. Peregrinus (Pil- Piligrimus) 1080, 66 1171, 125. — (Pilgrinus) abbas sancti Pauli 1189, 134. — patriarcha Aquilegensis 1136, 88, 89, 90, 91 — 1140, 92 — 1145, 99, 100 — 1146, 102, 147 — 1152, 104, 105, 107, 111 c. 1161, 119, 131. — de Potsul 1162, 119. — Calph 1191, 139. ■— dapifer 1190, 137. — (de) Trah 1136, 89. — capellanus Gurcensis 1197, 145. — comes de Huniburc 1135. 88. Peregrini St. ecclesia (in Istria) 1106, 77. Berge, s. Passinus oder Paxivus ?, Pe¬ čana, Carmascum, Ceternicus, Krain- berg, Tauern, Fixinus, Fosco, Lu- binek, mons Spinosus, Stefansberg, Steinberg, Waltz, Zaplata. Perhtold s. Bertoldus. Bernhardus (Berar- Bernar- Pernhar- dus s. auch Wer- Wernhar- Weri- gan-dus) 1102, 75, 79. •— dominus d’ Acpiileia 1135, 88. — illustris Charinthiorum comes (s. Sponheim) 1154, 109. — camerarius et filius eius Bernhar¬ dus 1145, 98. — de Cerclara 1145, 100. — comes de Sponheim — (Lavanttal) 1112, 79 — 1124, 84 — 1146, 102 — 1147, 103; illustris Cha¬ rinthiorum comes e. 1154, 109. — de Funsingin c. 1190, 136. — 159 — de Gurnitz 1154, 110 — 1156, 112 — 1163, 121 — 1171,124 — 1189 135 —• de Lonca 1184, 132. Pero de Kinburch 1189, 135. — abbas Siticensis 1184, 131 — 1187, 133. Pezili 1030, 33. — miles ecclesie Frisingensis de fa- tnilia Dietrich 1074, 61. Pfalzgrafen s. Conrad Pfarren, s. St. Peter zu Komenda, Pis- weg, S. Clemenspfarre, Cerklje, Kotsch, Treffen, Duino, S Veit b. Sitich, Gonowitz, Gurk, Laibach, Lanzenkirchen, Marciliana, S. Mar¬ tin vor Krainburg, Neumarkt, S. Rupert zu Grailach. Philippus capellanus curie Gurcensis 1190, 137. Biben s. Pedena. Pictor Hainricus 1191, 139. Pittene s. Piitten. Bitsa, U. Krn. a. d. Obergurk, Visla = Weichselbach ? oder Bič ? Bach: 1062, 51. Piera bianca, Istrien b. Govedo (Petra alba) villa: 1102, 74. Pigianicus Petrus 960, 10. Pilgrinus s Peregrinus. Piligrinus s. Peregrinus. Bilistein s. Peilenstein 1190, 137. Pilstain s. Peilenstein. Pilstein s. Peilenstein. Pinguente, Istrien, (Puviendi, Pumendi, Pinguent) 064, 54. Pinquent s. Pinguente. Pinzan s. Pinzano. Pinzano, Friaul, am Tagliamento b. Spilimbergo (Pinzan) Ottacherus, Hermannus de — 1146, 102 — 3. Pirano, Stadt in Istrien, (Pyrian) 1062, 50. — Venerius deAugustode castro 933,7. — Hartwicus de castro Pyranensi et uxor eius Bona 1064, 53. — Felix scavinus, Andreas Jussulago, Christus Ansaldus de — 933, 7. — Felix filius Ravenae de — 933, 7. Birchinanc s. Birchnach. Birchnach, Bai. ? (Birchinanc) Lutwin von — 1122, 31, 83. Piriano s. Pirano. Piro, Prov. Treviso, Abt: Gerhardus 1145, 100. Bischofe s. Augsburg, Bamberg, Pa- renzo, Pedena, Pola, Prag, Brixen, — Capodistria, Cittanuova, Como, Con- cordia, Treviso, Triest, Torcello, Eich- stadt, Vercelli, Verona, Freising, Grado, Gurk, Lausana, Mainz. Oli- volensis episcopus, Osna bruck, Re¬ gensburg, Saben, Zeitz. — Ungenannte: Eberhardus vicarius patriarcheAguilegensis c. 1170, 124; Firminus 933, 7 s. Cittanuova. Bischoflack, 0. Krn. bei Krainburg (Lonc -k -a) 973, 11 — curtis 1074, 60 — curia 1160, 115. — freis. Giitervogt: dux (Karinthie Hermanus) c. 1160, 115. — Pernhardus de — 1184, 132. — Herrschafts-Ansiedler: Baiern, Karntner „Screccharii“ und Slaven, (1160) 116 — -117. Vergl. auch Freising. Pisino, Stadt in Istrien 1012, 26. Pisweg, Krnt. b. St. Veit, (Bisvvich) Pfarrer: Alwaldus 1191, 139. Ge- nannte : Gebhardus de ■— 1197,144. Biswich s. Pisweg. Plaien s. Plain. Plain, b. Salzburg (Plaien Pleigen) Liu- poldus de — 1155, 113 — comes de — 1189, 135. Pleigen s. Plain. Plesteten, Dorf am Kart bei St. Paul im Lavanttal 1093, 71. Plez s. Flitsch. Blumenstein, im Bez. Salzburg, (Plu- mensteine) Hermannus de — 1197, 145. Plumensteine s. Blumenstein. Poppo (Pa- Po- Pop-po) 1102, 75 — 1106, 77. — nobilis de Albecha 1189, 134 — 1190, 136 — 1191, 138. ' ■— (II.) comes de Andechs 1122 — 31, 83 — 1140, 93. — patriarcha Aguilegensis 1027, 29 — 1028, 30. — episcopus Brixinensis 1040, 34. — puer 1163, 121. — comes Carniolae 973, 11. — comes et marchio Chreine 973 ,13. — comes de Celsach 1135, 88. — comes c. 1130, 146 — filius Pop- ponis comitis c. 1135, 87 — comes de Creine 1141, 93 s. auch Istrien Poppo III. — de Eringin 1189, 135. — praepositus s. Felicis 1243, 81. 160 —■ — de Glanek 1197, 144. — liber (de Gurk) 1197, 144. — comes in Hystria 1012, 26. •— gener comitis (Engelberti II. de Sponheim Lavant) 1093, 70 ■— marcliio Histriensis 1093, 71, — comes de Huniburc 1135, 88. ■— filius Frowini de Marchia 1145, 98. — de sancto Oudalrico 1145, 98. -— Rudolfi manus 1102, 75. •— de Waldeke 1161, 118. — de Zollingen 1189, 135. — castellanus Heinrici de Zoure 1181— 1184, 129. ■— Grafen, Markgrafen s. Krain, Istrien. Populino, Lambertus cognomento 933, 7. Bocsana s. Pečana. Poutinber(ch), Bai.? Werinherus de — 1144, 97. Poto canonicus Gurcensis 1197, 144. — Wlfingus 1190, 137. Potsul (Polzela? = Heilenstein) Strm. Pilgrim von — 1162, 119. Boemia s. Bohmen. Bogen, N. Bai. b. Straubing (Bo- Po- gene -gin), Grafen n Griifinen: Had- wich mater comitis Berchtholdi (II.) de — 1154, 111, 112 Bertold II. n. seln Bruder Hartwich 1155, 112 Bertold II. 1155, 113 — cognatus Bertoldi III. de Andechs 1162, 119 — II. j- uxor eius Liukart 1168, 122 — III. 1169, 122; Albert, Solin des Grafen Bertold II dessen Mutter Lewkardis 1171,124; Leukart Grafin v. — 1178, 128; Adelbertus comes de — 1189, 133, 135. — Truchsess dapifer: Heinricus de Hur- ginpach 1168, 123. — Munschenk pincerna: Erinfrid de IVeziliscelle 1168, 123. — Milites des Grafen: IVinzer, Kade- loch v. 1155, 113 Hunenburch, Ru¬ dolf v. 1155, 113 Sattelbogen Otto u. s. Br. Konrad 1155, 113 We- zelscelle Ermenfrid v. 1155, 113 Strasskirchen Kuono u. Hartung v. 1155, 113 Roumwaldesdorf Haiden- rich v. 1155, 113 Gurkenvelde Ber- thold u. sein Sohn Walther 1155, 113 Krain. Dietrich v. 1155, 113 Framlingsberge Gerloch v. 1155, 113 Burchuzen Ruodger v. 1155, 113 Pittene Gotschalc v. 1155, 113 Gurkenvelde Regimar u. s. Sohn Swiker 1155, 113, der Meyer Fried¬ rich, Hugo der Sohn des Kadold von Sunebrechtesdorf 1155, 113 — — Ministeriale: Bernhardus Alramus et frater eius Gisilbertus de Gurniz, Pero de Kinburch, Rudolfus castel¬ lanus de Riuinze, Ortolfus de Gur- keuelde 1189, 135. — Ministerialen in Baiern, Karnten und Krain 1171, 124. — Verwalter prepositus der Grafin Hadwich von — : Ditricus, 1154, 112. Bogene s. Bogen. Bogin, Pogin, s. Bogen. Bogliuno. Istrien, Bez. Mitterburg(Ban- gul, Baniol) castrum 1064, 54 — castrum 1102, 74. Ob nicht eher Bagnol auf der Isola Arbe in Dal- matien ? Bohmen, (Boemia), Herzog: Writizlaus 1077. 63, 64 Herzogin: Richza 1125, 146. — die, (Beheimi) 817, 2. Pola, Istrien an der Siidkuste, (Pol- Poll-a) 960, 9 urbs 933, 6; civitas, 1106, 77. — episcopatus 933, 5. — Bischofe: Joannes 933, 6, 7 — frater eius Grimaldus 1061, 47 Megin- gaudius 1061, 47 Engellardus 1106, 77 Petrus 1136, 88 Proda 1194, 142. — Kloster: St. Michaels 1061, 47; Abt Juvencius 1061, 47. — Podesta: Marcus 1417, 78. •— Burger, cives: Sergius, Albericus 1194, 142. — Genannte: Roncionus, Roncius, Mar- tinus, Leo filius Passivo, Jo. Basi- liacus 933, 7. Polan s. Pblland in O. Krn. Polland, O. Krn. b. Lack, (Polan) Ort 1160, 117. Polling, O. Bai. b. Weilheim, Stift 1173, 125. Bonacursius episcopus Aemoniensis 1213, 81. Bonaldo Fuschari 960, 10. Bonaldus Leo 960, 10. Poncello Leazarius imperiali auctori- tate notarius 1417, 78. Bonefacius 1001, 21 —judex sacri pa- lacii 1001, 19. Bonegowe s. Pongau. Pongartin s. Baumgarten. Pongau, Salzb., (Bonegowe, Pongov) — 161 — Wisinto de — 1141, 94 — 1145, 98; Rudgerus de — 1155, 113. Pongov s. Pongau. Bonencontrus, canonicus Aguilejensis 1243, 81. Bonus, patriarcha Grad. 960, 8, 9. — Ilrsus pagus Creina 1011, 24; Creina c- 1030, 33; pagus Creina 1062, 51; Carniola 1067, 57; Chreina c. 1080, 65, 66; Carneola 1102, 72 ; Carniola c. 1132, 87 ; Creine 1141, 93; Creine 1145, 98; Chrain (unbestimmt' 1154, 109; Creina 1160, 115; Carniola 1161, 148. ■— Innerkrain, Carniola: Stermetz (Stermo) Pfarre Oblak 1102, 72; Carniola = Innerkrain c. 1120, 80. — Ober- u. Innerkrain und die Mar- chia Slavoniae als Anbangsel dazu (Karniola tota) 1197, 144. — Ober- Inner- u. Unterkrain : marchia et comitatus Paponis comitis 973, 13; Eberhardi marchionis 1040, 34, 35,36; Udalrici marchionis 1058, 46 — 1062, 51. —• Allgemein, Ober- Inner- u. Unter¬ krain eine Markgrafschaft: Cirche- niza... (in Innerkrain) in mar- chia Creina in comitatu Eberhardi marchionis sita 1040, 34; predium infra terminum qui subscribitur a fluvio qui dicitur Vistriza usque ad curtem . . aeclesiae Veldes nomina- tam cum silva que Leschahc nun- eupatur, in Marchia Creina, in co¬ mitatu Eberhardi marchionis situm 1040, 35; saltum inter duo flumina que vocantur Suowa, ab exortu us- que ad concursum eorum circum- septum in marchia Creina in co¬ mitatu Eberhardi marchionis situm (zwischen der Woc.hemer und Wurz- ner Save) 1040, 36; villa Bizi, Do- belgogesdorf (in Oberkrain) Herzo- genbach und Lipnack(in Unterkrain) . . in marcha Kreina, et in comitatu Oudelrici 1058, 46; predium in pago Creine in Marcha, ad eundem pa- gum pertinente. In comitatu Vodal- rici marchionis — in superiori riuo qui dicitur Gurca — situm 1062, 51. — Oberkrain, (Carne-Carni-ola, Chrei- Crei- Crhei-na) comitatus (Gerichts- bezirk = Grafschaft): Carniola quod uulgo Creina marcha (weil darnals Ober- so wie Unterkrain eine karni- nerische Grenzgrafschaft war) appe- latur (bei Lack) 973, 11; in regione vulgari vocabulo Chreine et in mar¬ chia (Grenzgrafschaft) et in comi¬ tatu (Gerichtsbezirsk) Poponis co¬ mitis (b. Lack) 973, 13; in regione vulgari uocabulo Chreine et in mar¬ cha (Grenzgrafschaft) ducis Heinrici et in comitatu (Gerichtsbezirk Wal- tilonis comitis (bei Lack) 989, 14; in regione Carniola et in comitatu Vualtilonis comitis (b. Lack' 1002, 22; predium Veldes situm in pago Creina nominato, in comitatu Uual- tilonis supra dieto nomine id est Creina vocitato 1004, 23; castellum Veldes vocatum, regalesque mansos XXX ta in pago Creina in comitatu Ovdalrici 1011, 24; locus Niusazin- hun (Godežiče bei Lack) ad Crheina 1030, 33; predium episcopis Bri- xinensis in Carniola 1067, 57; bona ecclesie Frisingensis... in perti- nentia curtis . . Lonka diete, sita in comitatu Carniole 1074, 60; ac- tum Chreine, 1080, 65, 66; Comes Poppo de Creine 1141, 93 ; predia aput Creine . . . Wides, Vitis et Moralsz (Pfr. Hotič, Morautsch' u. Sava) 1145, 98; actum in Carniola 1177, 151. — Unterkrain: Marchia, ad pagum — 167 — Creine pertinente 1062, 51 — Car- niole 1077, 63 —■ Cainiole 1093, 67 — apud Wolchenberc 1191,139. — Unterkrain, zwischen Gurk und Kulpa; (Marchia Hungariae, — Un- garica) 1161, 148 — 1162 — 4, 149 —1177, 127, 150. — Comitatus: Popponis comitis (bei Lack) 973, 11, 13; Waltilonis comitis (b. Lack) 989, 15 — 1002, 22 (b. Veldes) 1004, 23; Ovdal- rici (bei Veldes) 1011, 24; Eber- hardi marchionis (b. Cirkniz) 1040, 34; (b. Veldes) 1040, 35; zvischen der IVurzner- und Wocheiner Save 1040, 36; Ovdelrici marchionis (in O. u. U. Krn.) 1058, 46 — Vodalrici marchionis a. d. Gurk (U. Krn.) 1062, 51. — Grafen: Poppo 973, 11, 13; Waltilo 989, 14 — 1002, 22 — 1004, 23; Ovdalricus 1011, 24; Eberhardus 1040, 34, 35, 36; Ovdalricus Vodal- ricus 1058, 46 — 1062, 51; Poppo filius Popponis comitis c. 1130, 146 — 1135, 87 derselbo: Poppo comes de Creine 1141, 93 s. auch Istrien, Poppo. — marchia = Grenzgrafschaft allge- mein: Popponis comitis 973, 13; ducis Heinrici 989, 14; Eberhardi marchionis 1040 34, 35, 36; Ov¬ delrici marchionis 1058, 46. — Markgrafen: Poppo 973, 13; Eber¬ hardus 1040, 34, 35, 36; Ovdelricus 1058, 46 — 1061, 48 — 1062, 51. s. auch Istrien — Unterkrain, Grafen von unbekannter Herkunft: Tietpold (Theobald) und Bapoto an der Gurk besitzend 1062, 51. — Oberkrain, Vollfreie (nobiles); Me- genhalmus (de Chreine) (fratres); Heinricus, Patris et Dietericus no¬ biles viri (de Buckes) Stifter des Klosters Sitich 1136, 88; Meginhalm de Chreine 1136, 90 — 1138, 92 ■—• de Cregna 1140, 92 ■— frater Theodorici (1136 Dietericus) et Hein¬ rici patris de Buckes 1145, 98 — (fratres); Henricus Patris (Pris) et Dietericus 1145, 99', 100 Stifter v’." Sitich — frater Henrici Brisi et Hemme comitisse de Treffen, — de Wisilperc 1152, 104, 105 — de Chreina frater Heinrici Bris 1154, 106 — et Heinricus Pris 1154, 108, 111 — v. Kram 1155, 113 — des- sen Witwe Sophia c. 1165, 121; s. auch Sitich, Pris, Pux, Treffen, Weichselburg. — Freie u. Vollfreie: Dietmarus und Chuonrath 1120, 81, 82 ; Meinhar- dus Schabab de Chocher nobilis miles 1154, 109. — Oberkrain, Genannte: Fridric de Chreina 1112,79; Rudolfus de Craine 1125,146; Dietricusde Carniola 1135, 88; Warmovt de Chraine 1136, 90; Noudhuc Carniolus 1146, 147; Hein¬ ricus de Khrain 1150, 103; Hilti- brant de Craine 1155, 112; Dietrich v. Krain 1155, 113; Herewicus de Creine c, 1160, 116; Otto de Chraine c. 1165, 121 Gerboldus de Carniola 1184, 132; Pabo de Chrein c. 1185, 132. — Adelige, Ungenannte: Meginhart, Hugo, Ruodpreht, Durinch, Tagani, Heinrih, Liezo, Wolfram, Noppo, Eppo, c. 1061, 49; IVignant, Erchin- preht, Reginmar, Heimo, familia Dietrich Pezili 1074, 61; Wezil, Heinrich, Orendil, Mazili, Johannes, Adelurit, Prezlau, Hezil, Ratpoto, Gotescalch, Pilgrim, Seuribrant, He- zeman, Altger, Mantwin, Tobrogor c. 1080, 65; Chuonrath 1120, 82; Dietricus, Heinricus et Meginhalmus 1145, 88; is. Weichselburg, Pux u. Pris); Nantwin c 1170, 124. •— Freigelassene: Tobrogor libertate sortitus c. 1080, 65. — Ministeriale der Grafen v. Bogen 1171, 124. — Archidiacon : Dietmarbis 1135, 123, er war nach Urkunden bei Kandler im Jahre 1135 schon Bischof von Triest. — Dečan: Henricus decanus s. Viti (wol nur Carniole et Marchie) 1163, 121. — Ansiedler s. Bischoflack. — Geogr, u. Adelsnamen: Abfalter, Altelasis, Arch, Auersperg. Babendorf, s. Bartholomee, Pečana Alpe, S. Peterspfarre zu Komenda, Bitsa Bach, Bischoflack, Polland, Porta, Bosisen Schloss, Poženik, s, Primus (Psimetterritorium ober Eis- nern), Brunavas, Katzendorf, Kal, Kalce, Kaltenfeld, Kanker,Karndorf, Carniola (Adelsname), Chachenberg, Cerklje, Cirknitz, s. Clemenspfarre — 168 — (Komenda), Koritna, Tehaboj, Do-, berpotok, Dobernik, Torovo, Drašiče, Trebeljevo, Treffen, Tupaliče, Vasche, (Bačje), Feichting, s. Veit b. Sitich, Feistritz, Veldes, Viteče, Vidernce, Vigaun, Flbdnig, Freichau curia. GaU (AdelsnameGalle), Gauriach, s. Georg a. d. Gurk, Globoko, Gort- schach, Goriach, Grailach, Groslup, Gutenberg, Gurkfeld, Gurkfluss, Hage (Gaber), Haggenbuch (Gaborje), Ko¬ čevje a. d. Gurk, Hotavlja- Bach, Hotič (Cotheuge), Hoflein, Hohen- bruck b. Veldes, Hbnigstein, Hra¬ stovlje, Idria, Liingenfeld, Lašiče, Lausach, Lausdorf, Lees, Leschach (Wald), Lesova, Libnizabach, Littai, Lilienberg, Lonsa (a d. Gurk, Laze?) s. Lorenz, Lubigana oder Laibach, Lubinek-Berg, s. Martin vor Krain- burg, s. Mariapfarre (= Cerklje), Mannsburg, s. Michael, Michelstetten, Minkendorf, Motnik, Morabach, Mo- ralče Pfarre, Moravčje, Mpschnach, Naklo, Nassenfuss, Neirinfluss, Neu- burg Schloss, Neuenhofen = Hof¬ lein, Neusiiss. Obergurk, Oblago- rica(Wolkenberg), 01swig, Radulja, Rain (= Breg b. Hoflein), Reteče, Rodnje, Rossbach, s. Rupert. Save- fluss, Savlje, Safnitz, Scharf (Adels- name), Scharfenberg, Schonberg, Stefansberg, Stein, Steinbach, Stein- dorf, Stermetz, Stražišče, Stresov- brod, Seidendorf, Selzach, Sitich, Siegersdorf, Sorska dobrava eine Gegend, Sucha, Svinskavas, VVeich- selbnrg, IVeichsen, IVeinberg, Wein- garten, Welče, Wernek, \Vippach, Wisen, Wochein, IVolkenburg, Za- plata-Berg, Zaier, Zaierfluss, Zarz, Železniki (Eisnern). — Oberkrain (Crenuch!) namlich der Teil v. Littai, welcher am linken Save- ufer liegt 1145, 99. — Sprache: vocabulum Sclavorum (Slavische — ) 973, 11; vulgo Creina marcha 973, 11 ; vulgari vocabulo Chreine 973, 13; vulgari vocabulo Chreine 989, 14; sclavonice Td- bropotoch; teutonice Guetbach 1073, 59; sclauonica lingua c. 1170, 124. — Fremde Besitzer in Krain: s. Aqni- leia, Brixen, Epper stein, Istrien Graf Wernhard, Freising, Viktring, Diessen, Bogen, Andechs, Salzburg, Gurk, Rosazzo, Graf Conrad von Acpiileia, Grafln Hemma von Treffen bei Villach, die Sponheime, Grafen von Schwarzenburg von Istrien, Grafln Hemma v. Zelschach etc. — Oberkrainer Weg „via Chreinario- rum“ 973, 13 — 989, 15. Krainberg, O. Krn., Mons Creine 1073, 59. Krainer (Carniolani) 1171, 125. Crangizausdorff s. Kranzelhofen. Kranzelhofen, Krnt. am Werdsee, (Cran¬ gizausdorff, Craugizansdoppf, Cranz- lawesdorf) S. Johanneskirche: 1184, 1202, 129. Cranzlawesdorf s. Kranzelhofen. Krassnitz, Krnt. b. Feldkirchen, (Craz- niz, G —) Walchun et frater eius Arnoldus de — 1190, 137 ; Hiltpran- dus, Hartwicus, IValchunus de — 1191, 139. Craugizansdopph s. Kranzelhofen. Crazniz s. Krasnitz. Cregna s. Krain. Creina s. Krain. Creine mons s. Krainberg Cremona, O. Ital., a. Po 1161, 148. „Crenuch“ wahrscheinlich eine schlechte Copie fur Creine = a. d. Ober¬ krainer Seite. Crheina s. Krain. Crifo s. Grifo. Crilovg s. Grailach. Criwich s. Kraig. Cruskilach, in Tirol? Karaten? 1120, 82. Cubida s. Couvedo. Cucha, Prov. Verona, Wolfdrigel de — 1136, 89. Cuculi, Istrien, Zuccolidi Castellvenere ? villa: 1102, 74. Cumanum s. Como. Kiinburg, Krnt. I). St. Hermagor, (Kin- burch) Pero de — 1189, 135. Cuntherius cancellarius regni 1011, 25. Cunigunda (Chunigunda) coniunx im- peratoris Henrici II. 1002, 22; re¬ gina 1004, 23; 1011, 24; impera- trix uxor H. II. 1016, 27. Cvono s. Conrad. Curtalla s. Cortalba. Czirknicz s. Cirkniz. D. T. Taeure s. Torovo, Taganus miles episcopi Brixinensis Alt- wini 1061, 49. — 169 — Tagini 1061, 49. Dahsekke s. Daxeck. Taler s. Felectosatal, u. Gurktal. Dalmatien, (—tia) 960, 8. Herzog: Per- toldus IV. de (Andechs) c. 1190, 136. Tanne, Salzb.? Bai.? Strmk. ? Eckehart de — 1189, 135. Tarcento, Friaul, (Tercent) IVodalscal- cus de — 1136, 89. Tarvisa s. Treviso. Tarolessus Dominicus 960. 10. Tauern, Berge, O. Steier. (Durus) 1141, 93. Taunano s. Torreano. Daxeck, Taxegg, U. Gest., Bez. Gaming (Dahsekke) c. 1144, 97. Dečane s. Aquileia, Cividale, Krain, S. Veit b. Sitich, s. Felix, Friesach, Gurk. Tedaldeus, Tedaldus, 1001, 19, 21. Detmarus episcopus Tergestimus 1136, 88, 89, 90. Tegiranpach s. Griintegernbach. Tehaboj, = Tihaboj, U. Krn., b. Tref- fen 1136, 89. Tehinardus, vir illuster (Baiern) 1132, 87. Deinsborg, Krni., b. Gutcring, (Tunes- berc) Rodolfus de — 1141, 94. Denia, Schloss in Friaul 1146, 102. Deo (Eigenname) 1171, 125. Teraberch = Doberna, Gut a. d. Save, U. Steier 1154, 107 — 1155, 113. Tercent s. Tarcento. Terendulus Dominicus 960, 10. Tergensis episcopus s. Triest. Tergeste, Tergestum s. Triest. Ternberg (= Doberna) U. Steier. 1155, 113. Deutschland, palatium imperiale Aquis- grani 817, 1. — Kaiser u. Konige: Ludovicus I., filii L. II., Hlutharius, Pippinus 817, 2; Lovdevicus II. 819, 2, 4; Otto II. 973, 10, 12 — e. 989, 14; mater eius Adelheidis imperatrix 973, 11; uxor Theophanu 973, 12, ' 14; nepos Henricus dux Bavarie 973, 10, 12- Otto 111. 989, 14 — 1001, 16 — cesar 1001, 18, 19, 21” — e. 1004, 23 — e. 1012, 26 — e. 1140, 93 ; pater eius Otto II. 989, 14 ; nepos Heinricus dux Karentino- rum989,14; Henricus II. 1002, 22 — 1004,23 — 1011,24,25 — 1012,25 — 1016, 27; senior eius Otto III. 1004, 23; uxor Chunigunda 1002, 22 — 1004, 23 — 1011, 24, 25 — 1016, 27; nepta Hemma comitissa (de Zeltschacli) 1016, 27; Chunradus H. 1025, 28 — 1028. 29, 30, 31 — 1029 31 — 1033, 146 — e, 1040, 36; uxor Gisla 1025, 28 — 1028, 29; Heinricus III. 1039, 33 — 1040, 33, 34, 36, 37, 40 — e. 1062, 49, 50; genitor eius Conradus (II.) imp. 1040, 34, 35, 36; Heinricus IV. 1057, 46 — 1061, 47 — 1062, 49, 50 — 1063, 1064, 53 — 1066, 54 — 1067, 56 — 1072, 58 — 1073, 59 — 1077, 62, 63, 64 — 1093, 67 — e. 1130, 85 — e. 1140, 93; pater Heinricus III. 1062, 50, 51; mater eius Agnes imperatrix 1077, 61; uxor Berta 1066, 55 — 1067, 56 — 1073, 59 — 1077, 61, 63, 64; consanguineus Vodalricus pa- triarcha Aquilegiensis 1093, 67; Heinricus V. 1106, 76 — 1120,82; Lotharius III. 1130, 85 — 1136, 89 — e. 1140, 93; uxor Rikenza 1130, 85; Conradus III. 1140, 92 — 1145, 99 — 1149, 103; Fride- ricus I. 1154, 107 — 1161, 148 — 1187, 130 — 1190, 137 ; Heinricus VI. 1194, 142, 143; Erwahnte: Ar- nulf, Ludwig, Otto, Heinrich, Kon¬ rad e. 1072, 58; Hainricus, Chun¬ radus e. 1140, 92. ■ Erzkanzler: Rodbertus 973, 11, 14; Wiligisus archiepiscopus 989, 16 — arcliicancellarius 1002, 22 — archi- cappellanus 1004, 24;Erchambaldus archicappellanus 1011, 25 — 1016, 28; Aribo archicapellanus 1025, 29 — 1028, 31; Bardo archicapellanus 1040, 35, 36, 37; Sigefridus 1062, 51 — 1064, 54: — 1066, 55 — 1073, 59 — 1077, 63, 64; Routhar- dus 1093, 67; Adelbertus 1130, 86 — Mogontinus archiepiscopus 1140, 93. Kanzler: Wiligisus 973, 11, 14; Hildibaldus episcopus et cancellarius 989, 16 ; Heribertus 1001, 18; En- gilbertus 1002, 22; derselbe Egil- bertus 1004, 24; Guntherius 1011, 25 — 1016, 28; Oudalricus 1025, 29 - 1028, 31; Theodoricus 1040, 35, 36, 37 ; Fridericus 1062, 51; Sigehardus 1064, 54 — 1066, 55 ; Adalbero 1073, 59 ; Gebhardus Pra- gensis episcopus 1077, 63, 64; Hum- — 170 — bertus!093, 67; Arnoldus 1140, 93. — Erzkanzler fiir Italien: Petrus Cu- manus episcopus 1001, 18; Bardo, s. Erzk. f. Deutschland; Anno 1062, 50, 51 — 1063, 53 — 1067, 56; Hitolphus Coloniensis archiepisco¬ pus 1077, 63. — Kanzler fiirItalien : Everardus 1012, 26; Wicbertus 1062, 50; Gregorius Vercellensis episcopus 1063, 53 — 1067, 56 — 1077, 61, 62. — Kaiserl. Notare: Thietmarus 1130, 86; Burchardus 1161, 148. — Kaiserl. Getreue: Anzo 1062, 50; Adalbertus 1066, 55. Teufenbach, Stm. b. Murau, (Tufinbach) Otto et frater eius W. de — 1189, 135. Theophanu imperatrix, conjunx impe- ratoris Ottoni (s. Deutschland) 973, 12 — 989, 14. Theodaldus archiepiscopus Mediolanen- sis 1077, 61. Theodoricus de Buckes, frater Heinrici (Pris) patris et Meginhalmi (de Craina) 1145, 98. — cancellarius regni 1040, 35, 36, 37. — tribunus 933, 7. — Martinus 960, 10. Thomas canonicus Aquilegensis 1191, 139 s. auch Toma. Diakone s Parenzo, Capodistria, Du- randus. Tibein s. Dnino. Titam, Titan, Friaul, Titiano? Ottacher de — 1154, 108, 111. Ditricus s. Dietricus. Diepaldus (Die- Ti- pald- poki- us) marhio : 1077, 63, 64 — 1093, 67. — marchio de Vohburch 1125, 146. Diepoldus, Tiepoldus s. Diepaldus. Dietprant 1124, 84. Tietpoldus comes in Unterkrain be- sitzend 1062, 51. Dietmarus (Diet- Die- mar- us) c. 1015, 146—1145, 98. — archidiaconus Carniole (vor 1135) e. c. 1170, 124. — de Cluse e. c. 1165, 149. — episcopus Tergestinus c 1170, 124. — v. Diezen (Tizen) 1122 — 31, 83. — plebanus (de Dnino) 1163, 121. — servusecclesieFrisingensisc. 1030,33. — custos Gurcensis 1197, 144. — de Herfoldisheim 1189, 134. — de Lihtenstein 1145, 98. — notarius regis Lotharii III. 1130, 86. — nobilis 1120, 81. — de Stein c. 1130, 147. — clericus de Sironiz 1191, 139. Dietricus (Dit- Die- Diet-rich-ricus) 1030, 32. — Bawarus 1197, 144. — prepositus comitisse Hadwich de Bogen 1154, 112. — de Pongartin 1189, 135. — de Pux c. 1130, 147. — de Carniola 1135, 88 — von Krain 1155, 113. — familia ecclesie Frisingensis: miles Pezili 1074, 61. — Galla 1173, 126 — Galle 1171, 125 Galli c.' 1183, 128. — episcopus Gurcensis 1187, 133 — 1189, 134 — 1190 137. — de Meingosburg 1154, 111. — de Rotensteine 1135, 88. — de Strazburh 1197, 144. •— purcravius de Strazburh 1197,-145. — nobilis vir, Stifter v. Sitich 1136, 88 — 1145, 100. — advocatus s. Viti penes Sitich 1136, 89. — comes de Wazerpurch 1192, 140. Dietuino (de Duino) plebanus Diemarus 1163, 121. Diemar s. Dietmarus. Tiemo, c. 1015, 146 — archiepiscopus Juvavensis, Cholo sororis (Tiemonis) filius 1093, 69, 70 — 1112, 79. Diemoud-is, Fran: 1135, 88 — filia Meinhardi Schabab de Chockerl.154, 110. Dierich s. Dietricus. Diessen, Bai. b. Landsberg, (Diezzen), Kloster: 1122—31, 83 — 1132, 87 — St. Stefan u. St. Georg zu — c. 1165, 121. — Ministeriale s. pg. 83. — Genannte: Dietmar von — 1122—31, 83. Diezzen s. Diessen, u. Andechs. Dignano, Istrien, (Adig — ) Papo de — 1194, 142. Tigric s. Tigring. Tigring, Krut., b. Klagenfurt, (Tigric), Kirche: 1135, 87 — 1136, 90. Timavus, Gorz, b. Duino, (Tymavus) Kirche St. Johannes de — 1120, 80. Tymavus s. Timavus. Dimuodis s. Diemoudis. Doberpotok, O. Krn., (Tobropotoch, Guetbach) 1073, 59. 171 — Doberna, U. Steier, nw. v. Cilli, Gut: 1154, 107 — 1155, 112., 113. Dobernik, U. Krn, b. Treffen, 1136, 89. Dobrich in Marchia, U. Strm. 1130, 85. Tobropotoc.h s. Doberpotok. Tobrogor alt slovenischer Eigenname 1080, 65. Togliano, Friaul b. Cividale, (Tollano) Kirche: 1192, 141. Tollano s Togliano. Tolmein, Gorz, Tuimine, Tulminum) 1067, 58 — 1080, 66 — 1146, 147 — 1184, 132; kaiserl. Besitz zu Steinberg und Otalež 1063, 52. Tolomesius Maleosse 1194. 142, 143. Toma Civitatensis praepositus et vice- dominus Aouilegensis 1154, 108 — 111 s. auch Thomas. Dominicus scavinus (Schoffe) de Ana- stasia 933, 7. — presbiter et cancellarius s. Venedig 960, 10. — locopositus de Tergeste, 933, 7. — de Jurentino 933, 7. — filius Olivae de eastro Mugula 933, 7. St. Donat, Krnt., b. St. Veit, Kirche: 1154, 108. Torcello, no. v. Venedig, episcopus Jo- annes 960, 9. Torengus Adalgerus (Friauler) 1102, 75. Torigide Grimaldns 1061, 48. Torovo, O. Krn., Pfr. Seebach, (Taeure), 1145, 100. Torreano, Friaul, b. Cividale, (Tau- nano!) Kirche: 1192, 141. Tra s. Drave. Trachenberh s. Drachenburg. Drachenburg ? a. d. untersteier. kroat. Grenze, Trach- Traskendorf) 1016, 27 — 1028, 30 — in Marchia 1130, 85. — (Drachenberch) Otto de — 1197 145. Trachendorf s. Drachenburg. Drave, (Tra, Trah, Traha) Fluss: 1153, 106. —■ Genannte : Piligrinus de ■ — 1136, 89; Hermannus de — 1144, 97; Eberhardus de — 1155, 113 — 1189, 134. Trageboto, Sohn der Galline c. 1183, 128. Trah s. Drave. Traha s. Drave. Traiboto de Andesh c. 1190, 136. Tramlichberge s. Framersberg. Traskendorf s. Drachenburg. Traskirchen (Strasskirchen) N. Bai. welche ? Kuono und Hartung v. — 1155, 113. Drašiče, U. Krn. b. Motling (Drasiz- dorf in Marchia Ungarica) 1177,127, 150, 151. Drasizdorf, Drassizhdorff s. Drašiče. Trebeleu s. Trebeljevo. Trebeljevo, U. Krn. Bez. Littai, (Tre¬ beleu) 1145, 100. Trebemer, (slov. Eigenname) c. 1160.115. Trebur, Hessen, (Dribura) 973, 11. Treffen, Krnt., b. Villach, (Tre-uen-vin) Grafen: Wolfradus c. 1130, 146; uxor eius Hemma 1141, 93 — 1145, 98 — 1149, 103; cometissa Emma, fratres (Hemme) Heinricus (Pris) Meginhalmus (de Craina) 1152, 104, 10:5 Wolfradus et filius eius Ovlricus patriarcha Aquilegensis'1163, 121 ; soror Udalrici N. 1178, 127 s. auch Pris, Pux, Krain, Henricus etc. Treffen, U. Krn., b. Rudolfswerd, (Treuen) Pfarrer: Rutardus 1163, 121. Treven, Trevin s. Treffen. Treviso, O. Ital., (Tarvisa) Bischof: Wol- ricus (comes de Schonberg) 1154,108 — 111 — Ovlricus 1163, 121. Treuen s. Treffen. Treuiri s. Trier. Dribura s. Trebur. Tridentum s. Trient. Trient, Siidtirol, (Tridentum) 1004, 24. Trier, (Treuiri) Erzbischof: Vto 1073, 59. Triest, (Tergent! Tergeste, Tergestum) Bischofe: Dietmarus 1136, 88, 89, 90 — c. 1170, 124 Wernhardus 1152, 105 — 1154, 108, 111 — 1163, 121. — Locopositus : Dominicus filius Se- nadri. Genannte: Andreas filius Do- minici Pepoli, Joannes filius Olivi, Resicherius de — 933, 7. Trimian, O. Oest. ? Trimekam b. St. Pantaloon?. Penno de — 1135, 88; Hainricus nobilis de — avunculus eius Amilbertus c. 1144, 97. Dristach, (T — ) Tirol, Bez. Lienz, Kirche: 1067, 57. Trixen, Krnt., b. Volkermarkt, (Truch- Truh- sen- sina) praedium 1130, 85; Gena,nnte: Reinbertus de — 1145, 98; Gerlochus de — 1154, 111 — 1155, 113; Hertnidus et Herran- dus Lemfridus Suicgerus Heinricus et filii eius Colo et Gotefridus de —■ — 172 — 1189, 134, 135; Engelbertus de — 1197, 145. Trosmarsdorf, N. Oest., Henricus de — 1154, 106. Truchsen, Truchsina, Truhsen. Truhsin s. Trixen. Trusche, Istrien, Bez. Capodistria, (Trv- scvlo) villa: 1067, 56. Druuine, Istrien, Tribano, (Drivano, Druvine?) b. Buje villa: 1102, 74. Trvscvlo s. Trusche. Tupaliče, O. Krain. Pfr. Hoflein, (Tupa- lich) Kapelle: 1154, 108. Tupalich s. Tupaliče. Tuto, c. 1015, 146. Tufinbach s. Teufenbach. Duino, (Tibein) Kiistenland, zwischen Triest und Gorz, (Ortona, Ortuwin, Tuinum) Ort: 1001, 17 —1120, 80. Pfarrer: Dietmarus, (Dietuino (!)) 1163, 121. Tuimine s. Tolmein. Tulminum s. Tolmein. Dulium, Joannes de — 960, 10. Dulcium, Joannes de — 960, 10. Dunkenstein, N. Oest. no. b. Glocknitz, Dunkinstein) Albero et Heinricus de — 1189, 135. Dunkinstein s. Dunkenstein. Durandus, diaconus 819, 4. Duri s. Tauern. Durinch 1061, 49. — miles ecclesie Acjuilegiensis 1074, 60. Tuscien, Ital. (Tuscia) Markgraf: Ovl- ricus 1163, 121. E. E. . . comes 1162—4, 148. Epararo s. Eberhardus. Eppeustein. 0. Strm, osti. v. Juden¬ burg, Heinrich von — Graf von Gorz 1083. 66. s. auch Aquileia Patriarch Ulrich (1085—1121). Eberhardus (— Ebo, Eppo, Epararo, Eparhart, Everardus) 1001, 19, 21 — 1030, 32 — 1061, 49. — frater Admuntensis 1168, 122. —- episcopus, vicarius patriarchae Aqui- legensis c. 1170, 124. — judex sacri palatii 1001, 19. — marchio Chreinae 1040, 34, 35, 36. — episcopus Cizetensis 1077, 61. — de Traha 1155, 113 — 1189, 134. — comes de Ebersberg c. 1015, 146. — abbas Victoriensis 1154, 107, 109, 110. — episcopus Niwenburgensis 1067, 56 — 1077, 63, 64. — episcopus, cancellarius regni 1012, 26. — archiepiscopus Salzburgensis 1155, 113 — 1162—4, 148. Ebering, N. Bai. b. Vilshofen, (Eberingen) Ovdalricus de — 1168, 123. Eberingen s. Ebering. Eberndorf, Krnt. im Jauntale, (Juna) Probst: Leo 1152, 105. Ebersberg, O. Bai., zw. Miinchen und Wasserburg. Grafen: Adalbero, uxor Richilda, (frater Adalberi): Epar¬ hart c. 1015, 145, 146. EberspeuntjN. Bai. b. Vilsbiburg, (Ebirs- bunde) Sigehart de — 1189, 135. Eberstein, Deutschland, Baden, Graf: Englinbertus c. 1130, 146. Ebirsbunde s Eberspeunt. Ebo, Eppo s. Eberhardus. Ekkar(t)sberga, no. v. Weimar 1066, 55. Eckehardus ( — Ekke- hard- hart-us) capellanus abbatis s. Petri 1191, 139. — de Tanne 1189, 135. — advocatus Frisingensis 1074, 60. — episcopus Gurcensis 1197, 144. — Schike — 1191, 139. — prepositus de Solio 1189,134; sancte, Marie Zol 1191, 139.. Eckbertus (— Ekki- Eker- bertus) mi- nisterialis Aquilegensis 1146, 103. — marchio — 1067, 56 Ekkeberus Ariroch 1136, 89. Ekerbertus s. Eckbertus. Ekkibertus s. Eckbertus. Etsch, Fluss in Tirol und Venetien, (Atesis) 1001, 18. Everardus s. Eberhardus St. Egiden, Krnt. b. Friesah? Engel- scalcus de — filii Reinherus Engel- scalcus de — 1190, 137; Otto de — 1197, 144. Egilbertus episcopus Frisingensis 1030, 32, 33. — cancellarius regni 1002, 22 — 1004, 24. Egelolfus (Egilolf 1161, 118. — de Hagene 1112, 79. Egelre comes 1001, 19, 21. Egeno s Egno. Egno (Egeno) von Schlipphes 1155, — 173 — — et uxor eius Ilmingart 1102, 71, 72. Eichen,? U. Krn., (Enchen), 1145, 99. Eiheste s. Eichstiidt. Eichstadt, Bai., (Eicheste (!)) Bischof: Wothalricus 1077, 63, 64. Eintrichestanne s. Grebenzalpe. Einod, Strm., sudl. v. Neumarkt, (Ainode) 1130, 85, Einod, Strm. b. Weitenstein 1173, 125. Einwicus de Schonenberg 1154, 111. Eisnern, O. Krn,, (Uvizilinesteti, Vuizi- Ijnesteti) 973, 13 — 989, 15. (slov. Železniki) Ellenhardus, (Ellin —) episcopus Frisin- gensis 1062, 50 — 1067, 56 — 1074, 60. Ellimhardus s. Ellenhardus. Emberch, Bai. ? O. Gest ? U Gest. ? 1158, 114. Embrico episcopus Augustensis 1077, 63, 64. Emma comitissa (de Treffen) 1152, 104. Emona s. Cittanuova. Emonia s. Cittanuova. Enchen s. Eichen. Engelbertus (—• Engil- Englin-bert-us) et filii eius cf. 1161, 118. — de Auersperg 1162, 119 — 1177, 127, 151 — 1178, 128 — c, 1190, 136. — advocatus s. Pauli, (comes de Spon¬ heim 1093, 69. — plebanus s. Clementis 1163, 121. — de Truchsin 1197, 145. — comes de Eberstein c. 1130, 146. — monachus Victoriensis 1154, 109. — comes (Goritie) c. 1093, 68 — c. 1120, 80 — II. 1150, 101 — 1154, 108, 111 — c. 1176, 126. — Ignis 1197, 144. — marchio c. 1120, 80. — III. marchio c. 1144,97 s. Kraiburg. — cancellarius regni 1002, 22. — I. v. Sponheim e. 1135, 87. — II. comes (de Sponheim) advocatus mon. s. Pauli 1093, 69; gener eius: Poppo marchio Istrie 1093, 70, 71. — filius Meinhardi Schabab 1154’, 111. — Geschwisterkind des Heinrich von Strassburg 1155, 113. — filius VValtfridi, 1161, 118. — de Witensvelt 1197, 145. — de Zwineze 1145, 98. Engelbero an dem Gurkflusse in U. Krn. besitzend 1062, 51. Engelhardus episcopus Pole 1106, 77. Engelmarus, (Engilmar-us, 1145, 98. — episcopus Parentinus 1040, 38, 40, 43. Engelscalcus (— Engil —) 1161, 118. — puer 1145, 98. — de s. Egidio 1191, 137. — de Friesach 1141, 94 - — 1144, 97 — 1145, 98 — 1146, 147. — de Gravendor(f) 1136, 89. — Lvegel 1145, 98. — de Rabensperch 1197, 145. — de Retin 1135, 88. — de Strazburc 1189, 134. — senior — 1191, 139. — de Wasen c. 1165, 149. — Diener Alberfs v. Weichselburg c. 1185, 152. Engildius de s. Georio 1122—31, 83. Engilfridus (laicus) 1067, 57. Engilfrit, miles ecclesie Acpiilegiensis de familia Nouol 1074, 60. Engilmar s. Engelmarus. Engilram de Chriwich 1144, 97. — Sohn Chadelhohs von „Setz“ 1173, 125. Engilscalcus s. Engelscalcus. Ens, O. Gest. 1186, 132. Ercamboldus archicappellanus regni 1011, 25 — 1016, 28. Erchanfrid 1030, 32. Erchenbertus de Olswich 1154, 111. Erchinpreht miles ecclesie Frisingensis 1074, 61. Erebordus Civitatensis 1163, 121. Erembertus Civitatensis 1163, 121. Erinfridus de Weziliscelle 1168, 123. Ering, N. Bai., b. Simbach, (Eringin) Pabo de — 1189, 135. Eringin s. Ering. Eriseneius (Eigenname) 1061, 48. Erlbach, Bai., Landg. Erding, (Erlipach) c. 1030, 32. Erlipach s. Erlbach. Ermenfried von Wezelscelle 1155, 113. Ermenhart miles ecclesie Acpiilegiensis de familia Novol 1074, 60. Ernst s Ernust. Ernust, (Ernst Ernustus) 1042, 45 — c. 1160, 115. — de Pilstain 1161 118 — 1189, 134 — 1190, 137. — cum magno ore 1145, 98. Ernustus s. Ernust. Erzbischofe, s. Koln, Trier, Hamburg, — 174 _ Mailand, Mainz, Ravenna, Salzburg. Erzpriester s. Archidiacone. Erzkanzler s. Deutschland Eufemia, filia Meinhardi Schabab de Chocker 1154, 110. Eugenius papa 1145, 98, — 130. Ezelin u. s. Solin Johann 1160, 115. F. V. resp. U. Fabianus Johannes, Dominicus 960,10. Faedis, Friaul, b. Cividale, (— Fagedis) Kirche: 1192, 141. Genannte: Ber- toldus de — 1243, 81. Fagedis s. Faedis. Valteramo, Leo de — 933, 7. Valentiniberg st. s. Lilienberg. Vallis sancti Johannis s. Seitz-Kloster. Variendus presbyterius Parentinus 1194, 142. Varmo, Friaul, b. Codroipo, Artwicus de — 1163, 121. „Vasche“, U. Krn., Bač j c zu Unternas- senfuss, Burg, Burghugel: 1154, 111. Vasi, (Eigenname) 1001, 21. Vto s. Uto. Fedricus s. Fridericus. Vegun s. Vigaun. Feichting, O. Krn., b. Lack, (Vitingen) tummaior de — (1160) 116. Veit, st. U. Krn., b. Sitich, (s. Vitus): 1145, 99; parochia: 1145 (1136) 91, 101; (Pfarrer): Henricus deca- nus s. Viti (decanus Carniole et Marchie): 1163, 12.1; Schutzvogt: Dietericus 1136, 89; oppidum : 1140, 92. Veit, st. in Krnt. 1162, 119. Veitsberg St., Gorz, b. Kirchheim, (S. Vitus) Kirche: 1192, 141. Feistritz, 0. Krn., (Feis- Vis Fius- Fuis- triza) 1073. 59; Fluss: 1010, 35; villa: 1061', 49. Feistritz, Strm., b. Marburg, (Vuostriz) 1093, 70. — (Fvstriz) welche ? Genannte: Chovn- radus filius Adelberonis de — 1145, , , 98 Foistriza s. Feistritz. Velče, Krn , a. d.Laibach, (Welze) 1145, 100. Feldkirchen, Krnt., b. ! St. Veit, (Velt- kirchen) 1162 — 1164, 148. Veltkirchen s. Feldkirchen. Veldes, 0. Krn., b. Radmannsdorf, (Ueldes —) 1154, 112; castellum 1011, 24; curtis 1040, 35. — Herrschaft, (predium, dominium): — 1004, 23; castelli in predio — 1004, 23; ecclesie in predio — 1004, 23 — 1011, 25; predium a fluvio . . Vistriza usque ad curtem . . Veldes . . cum silva Leschahc 1010, 35 ; .saltom inter duo flumina que vo- cantur Suowa ab exortu usque ad concursum eorum circumseptum 1140, 36 ; predium Lescah ; villa Foistriza c. 1061,49. ;.2 hobe in ter- ritorio Vegun c. 1067,57; Wildban- num super praedis ecclesie suae(domi- niiVeldes) de rivo .Tobropotoch, . .. . usque ad flumen Feistriza et a sum- mo vertice Creine montis usque in medium fundumSowe fluminis 1073, 59 ; quodam praedium in loco Vel¬ des traditum c. 1080, 65; duo ju,- ■ gera (campis) in loco Corithna (apud Veldes) tradita c. 1080,65; Vochina (Wochein) 1120,81; Lezeza= (Lees), Goriach c. 1170, 123. — Pfarrort: Corithna.c. 1080, 65. — Brixner Schutzvogt in Krain: Cha- rilinc-g c. 1080, 65, 66. — Brixner Ministeriale: Meinhardus 1154, 111. — Genannte : Meinhardus de — 1177, 127, 151 — 1179, 128. — Auf der Herrschaft Veldes: mileš Ta.ganus c. 1061,49; Diener, famu- lus: Nantwinus c. 1134 — 1110, 123. — Eigenleute, servi: Heinrich, Sinzus c. 1080, 66. Feldsberg, Krnt., b. Spital, (Ueldisberc) Heinricus de — 1189, 134. Felectosa, Istrien, plagium de valle — 1040, 38, 40. Felice s. (— x) Kloster zu Aquileia, Probste : Jonatha 1163, 121; Popo 1243, 81. Dekan: Gerardus 1243, 81. St. Felix s. Felice Kloster. Eelix scavinus do Pirano 933, 7. <— filius Ravenae de Piriano 933, 7. Venedig, (Venetia) 1161, 148 ; episco- ' patus 933, 5; dux Petrus 960, 8; curtis palatii 960,8; herz. Kanzler: Dorfiinicuš presbiter et cancellarius Petri diicis senioris 960, 10; Vene- tici possessores in finibus Istrie 933, 6. - 175 Venerius de Augusto de castro Piriano 933, 7. Venzone, Clusa de — Friaul, n. v, Venzone 1001, 17. Vercelli, Italien, Piemont, Provinz No- vara, Bischof: Gregorius cancellarius Henrici IV. regis 1077, 61, 62 Verlossnitz, Krnt., n. b. Gutaring, Bez. St. Veit, (Virlosniz) Hainricus, frater eius Hartliebus de — 1197, 145. Verona, O. Ital., 1001, 18. Bischof: Ot- bertus 1001, 19, 21 ; marchia: 1001, 19 ; denari: 1028, 29. Vfildorf s. Uffelndorf. Fianona, Istrien, a. d. Ostkiiste, (Fla- ona) portus de — 1012, 26. Vipacum s Wippach. Vicarbischof s Aquileia, Eberhardus. Ficaria, Friaul? 1001, 17. Vitore, Simon notarius de — 1417, 78. Victoria s. Viktring. Viktring, Krnt, b. Klagenfurt, (Uictoria) Kloster: 1143, 96 — 1147, 103 — 1154—6, 107, 108 109, 111 - 1184, 129. — Aebte: Eberhardus 1154, 107, 109, 110 ; Meinhardus 1171, 125 — 1181, 129; Ludowicus 1184, 129. — Monch: Engelbertus 1154, 109. Vicedome s. Aquileia, Gurk. Vicenza, Ital, b. Padua, Graf: Wal- feram 1001, 19. Ficht, Tirol, Bez. Schwatz, Abtei: 1180, 128. Vitalis, (Eigenname) 1061, 48. Viteče, O. Krn., Ort. d. Pfr. Hotič, (Vitis) 1145, 98. Videm s. St. Rudbertus. Vidernce, O. Krn., Pfr. Sava, (Wides) 1145, 98. Vitingen s. Feichting. Vitis s. Viteče. St. Vitus, s. St. Veit, St. Veitsberg. Fiecht, Bai., Landg. Mosburg, (Fiohta) ecclesia decimata: 1030, 32. Vigaun, Krain, (Vegun) 1067, 58. Vilalta s. Villalta. Villach, Krnt., 1136, 90; domus Ozonis 1179, 128. Villalta, Friaul, b. Udine, (Vilalta) Ran- tolfus et frater eius Heinriciis 1176, 126. Vincentius abbas Siticensis (1136) 1145, 99 — 1163, 121. Findingen, O. Bai., b. Landsberg, (Vind- Vinn-ingen) Imiza von — 1122— 31, 83. Vindingen s. Findingen. Viniti s. Venedig. Vinningen s. Findingen. Finsing, O. Bai., b. Ebersberg, (Fun- singin) Bernhardus de — c. 1190, 136. Fiohta s. Fiecht. Virlosniz s. Verlossnitz. Firminus episcopus (Civitatis) Novae) 933, 7. Fischa, Fluss unterhalb Wien, (Fisik) 1063, 53. Uiscaha, Fischa unterhalb Wien?, Ar- chidiacon: Ortliebus de — 1189, 134. Vistriza s Feistriz. Fisik s. Fischa 1063, 53. Fixinus, Istrien, mons : 1040, 41; Fi- xini montis lacus: 1040, 41. Flaona s. Fianona. Fledinich s. Flodnig. Flitsch, Gorz, Bez. Tolmein, (Plez) Kirche: 1192, 141. Flodnig, O. Krn., (Fledinich) Wodalricus de — 1136, 90. Fliisse s. Gewasser. Vockenberg, b. Salzb.. (Vochenburch) Perhtolt de — 1093, 70. Vochenburch s. Vockenberg. Vokendorf, Bai., O. Pfalz, b. Murach, (Vohendorf) 1130, 85. Vochina s. Wochein. Vodalricus s. Udalricus. Vodmunt s. Wurmat. Vogelarn, Bai.? Wikher von — 1158, 114. Vohburch s. Vohburg. Vohburg, Bai., b. Ingolstadt, (Vohburch) Markgrafen: Diepald von — 1125, 146. Vohendorf s. Vokendorf. Vojsko, O. Krn., eine Pfarre b. Idria pg 141. Volchwinus, (Wolwinus) capellanus ab- batis s. Petri 1191, 139. Volkermarkt, Krnt., 1135, 87 — 1147, 103. Volzana, Gorz, Bez. Tolmein, Wolče, Kirche: 1192, 141. Vorau, Strm, nbstl. v. Winkel c. 1175; 150. Formbach, N. Bai., b. Passau, (Vorm- bach) Kloster: 1158, 114 — c. 1190, 135. Vormbach s. Formbach. Forminus episcopus (Civitatis nove) 933. 7. — 176 — Forum Julii s. Eriaul. Fosco, Istri en, Berg: 1040, 39. Fracte, Istrien, 1040, 41. Vragna, Istrien, b. Bogiiuno, (Vrana) Schloss: 1102, 74. Vramelinsperge, s. Framersbach. Framersbach, Bai., U. Franken b. Lohr, (Vramelinsperge, Framlins- berge, Framlichberge) Gerhohus de — 1155, 113 — 1189, 135. Framlingsberge s. Framersbach. Vrana s. Vragna. Frankeneuort s Frankfurt. Frankfurt, Frankeneuort, (Francono- furt) 989, 15 — 1140, 93. Franciscus de Guerciis nobilis Justino- polis civitatis, vasalus ecclesie Aqui- legensis 1106, 76. Franconofurt s, Frankfurt. Vraz, Hartwicus — 1191, 139. Freichau, U. Krn. n. b. Seisenberg, (Frogia) curia: 1145, 99, 100. Freie und Vollfreie (Adelige, liberi homines, nobiles): Engelmarus epis- copus Parentinus, Jacobus Almerici filius nobiles (in Istrien) 1040, 38, 39, 42; Franciscus nobilis de Guerciis de Justinopolis 1106, 76; nobiles Dietmarus, Chuonrath (O. Krn.) 1120, 82 ; — (s. Krain Vollfreie); Hainricus nobilis de Trimian c. 1144, 97; Meinhardus Schabab de Chocher nobilis miles 1154, 109; Engelbertus de Ursperch liber homo 1162, 119 s. auch Krain und nobi¬ les, liberi homines im Sachregister. Freigelassene s. Krain. Freising, Bai., b. Miinchen, (Fri-Frigi- singa) Kirche: c. 1015, 145 ■— 1029, 31 — 1030, 31, 32 — 1033, 146 — 1039, 33 — 1057, 46 — 1062 — 1067,56 — 1074, 60; Kirchenbesitz: 1141, 94. — Bischofe : Abraham 973, 11, 12, 13 — 989, 14. 15; Gotescalcus 1002, 22; Egilbert 1030, 31 — c, 1030, 33; Ellenhardus 1062, 49 —- 1067, 56 — 1074, 60; Meginwardus 1093, 67; Otto 1141, 94, 95; Adilbert e. c. 1160 115 — 1184, 132. — Domkapitel canonici: 1002, 22. — Kapitelprobst: Werinharius, dessen Schutzvogt: Altmannus 1030, 32. — Priester zu Bischoflack: Johann c. 1160, 115. — Bistum, Schutzvogte advocati: Ov- dalscalcus c. 1015, 145 — 1030, 32, 33; Ekkehardus 1074, 60; advoca- tus apud Lonke fiir Krain: dux (Karinthie Hermanus) c. 1160, 115. — Genannte: Gotefridus de — c 1160 116. — milites ecclesie: VVignant, Erchin- preht, Reginmar, Heimo, de familia Dietrich, Pezili 1074, 61. — ecclesie serui : Dietmarus 1030, 33. — Urbarverzeichnis der Herrschaft Lack (1160) 116. Fresen, Strm., b. Marenberg, 1141, 93. Fresniz, in Marchia, Breznica U. Strm., 1130, 85. Friaul, (Forumjulii) comitatns 1001, 17, 19 — 1077, 61 — 1102, 72. — Grafen: Werihen 1001, 18; Ludo- wicus e. 1077, 61. •— Notar; Petrus 1077, 63, 64. — Zeugen aus —: Adalgerus Toren- gus 1102, 75. Fridericus, (Fed- Fede-Fridericus) 1152, 105. — filius Ahlini 1102, 73. — de Pettowe 1155, 113 — 1189, 134. — episcopus Petenensis 1176, 126. — de Petra 1124, 84. — der Meier (prepositus) des Grafen Bertold II. v. Bogen 1155, 113. — de Cavorjach 1145, 100 — 1176, 126. — de Chreina 1112, 79. — de Gauriach c. 1185, 132. -— de Leonsberch 1155, 113. — filius Popponis de sancto Ovdalrico 1145, 98. — cancellarius regni 1062, 51. ■— rex 1154, 107 — Rom. imp. 1187, 130 — 1190, 137. — Schike 1191, 139. Fritilo de Ismanningen c. 1160, 116. Fridugisus, Ungenannter der deustchen Reichskanzlei) 819, 4. Friesach, Krut, nordl. v. Klagenfurt, (Frisaha) 1137, 91 — 1146, 102 — 1189, 134 — 1191, 140. — Burg castrum: 1130, 85. — Markt forum: 1130, 85. — Marktrecht mercatum: 1028, 30. — Zoll, Zollner: 1028, 30 — 1130, 85. — Geld moneta: 1130, 85 — 1189, — 134 — 1190, 137. — Richter: 1130, 85. — Archidiacon: Meginhalm 1189, 134. — Dečan: Meginhalm 1189, 134. — Genannte: Benno de — 1112, 97. — 177 — Engilscalcus de — 1141, 94 — 1144, 97 _ 1145, 98 — 1146, 147 ; Hein- ricus de — 1189, 134 — Burggraf 1190, 137. Frisacenses, vrgl. 1145, 98. Grafen s. Zeltschach. — Knappen pueri: Sigboto et Hugo 1145, 98. Friesacher- Tal, Krni, Genannte; Megin- hardus filius Burchardi de valle frisacensi 1145, 98. Friesacha s. Friesach. Frigisinga s. Freising. g. Vris- Ursperc s. Auersperg. Frisinga s. Freising. Frogia s. Freichau. Frouimunt 1030, 33. Frowinus de Marchia 1145, 98. Vrsperch s. Auersperg. Vrsus s. Ursus. Vualtilo s. Waltilo. Vuarda s. Warda. Vuernhardus s. Wernhardus. Vuiligissus s. Wiligisus. Fuistriza s. Feistritz. Fulco comes 1001, 19. 21. Vuizilinesteti s. Eisnern. Vulungus s. \VoIfing. Funsiugin s. Finsing. Vuostriz s. Feistritz. Fvstriz s. Feistriz. Vzilingen s. Izzling. G. Gaber oder Gaberje Krn., b. Sitich? (Haggenbuch) 1136, 89. s. auch Gauriach. Gavardo, Petrus notarius de — 1417, 78. Gali, Adeisgeschlecht (Galla, Galle, Galli) Albertus 1154, 110; Udal- schalkund Ortwin 1160,115; Dietrich 1171, 125; Udalschalk 1173, 126; Dietrich c. 1183, 128. Galle s. Gali. Galli s. Gali. Galline, Trageboto Solin der Galline c. 1183, 128. s. sub Andechs. Gamnitz, Strm., Giessbach: 1093, 70. Gandulfus 1001, 19, 21. Gaudarius Leo 960, 10. Gauriach, Krn., Gaberje, Hagenbuch? b. Sitich? Fridericus et Wernherus de — c. 1185, 132- Gagliano, Friaul, n. b. Cividale, (Gal- liano) Kirche; 1192, 141. Galliano s. Gagliano. Gauspertus notarius domini ducis Ottom 1001, 21. Gebhardus, (Geba —) 1102, 75. — episcopus Pragensis 1077, 63, 64. — de Coker 1156, 112. — de Grazlvp 1145, 98. — filius Nvdungi 1161, 118. — archiepiscopus Saltzpurgensis 1073, 59 — 1130, 85. — de Piswih 1197, 144. ■— de Numburch 1146, 147. Gebinningen, Salzb.? Bai.? Heinricus de — 1189, 134. Gebno de Zelsach 1197, 145. Gecius 1001, 19, 21. Geisel, (Gisila, Gisla) regina, uxor Chun- radi II. 1025, 28 — imperatrix uxor Chunradi II. 1028, 30. Geiselbert, (Gisel- Gisilbertus) de Gur- nitz 1156, 112 — 1171, 124— 1189, 135. Gemnitz, Strm., Giessbach : 1093, 70. Gemona. Friaul, n. v. Udine, (Clemona) 1149, 103. St. Georg, (Georium) U. Krn. villa: 1168, 122. — Bai, Engildio de — 1122—31, 83, St Georgenberg, Tirol, in Pustertal. Abtei: c. 1180, 128. St. Georium s. St. Georg. Gerardus, (Gerhardus) Siboto canonicus Aguilejensis 1243, 81. ■— abbas Pirensis 1145, 100. — episcopus Concordiensis 1176, 126. — decanus s. Felicis 1243, 81. Gerboldus de Carniola 1184, 132. Gerburc, maritus Ovlricus f, filii: Ovl- ricus et Albero 1152, 105. Gerhohus de Vramelinsperge 1189,135. Gerhohus de Walde 1189, 135. Gerlochus, (Gerolcus) de Truchsen 1154, 111 — 1155, 113. — de Framlingsberge 1155, 113. — de Michelsteten 1154, 109, 110 — 1163, 120. — senior de Stain 1156, 112 — 1177, 151. Germania s. Deutschland 1066, 54. Germanus 1001, 19, 21. Gero comes de Hunenburch 1192, 140. Geroltesdorf, Bai, Gerolsbach? 1130,85. Geroldus 1154, 111. Geruich, Geruuic 1030, 32, 33. Gerungus de Midhuna 1146, 103. Gerwicus de Horsenhouen c. 1160, 116. 12 — 178 — Gewasser: Bitsa, Kopreinitz, Kbdnig, Doberpotok, Drave, Etsch, Feistriz, Fischa, Gamnitz, Gurk, Hotavlja, Isonzo, Lafnitz, Leme, Libnitza, Milse, Motnitz, Mora, Neirin, Save, Safnitz, Sanfluss, Steinbach, Sotla, Sucha, Wogleina, Wurmat, Zaier, ' Zaier die kleine. Giel, (- Gil), Otto 1154, 110'; Hain- ricus, frater eius Conradus 1197,145. Gil s. Giel. St. Giovani di Cornetti, castrum (ca- stel) in diocesi Emonie 1106, 76,77. Giroldo, Antonius notarius de — 1417, 78. Gisel- Giselbertus s. Geiselbertus. Gisila, Gisla s. Geisel. Glan, Krnt, b. Feldkirchen 1143, 96. Glaneck, Krnt., b. Feldkirchen, (Glanek) Poppo de — 1197, 144. Glanek s. Glaneck. „Glazindorf“ in Marchia, in der Ge- gend v. Marburg 1124, 84. Globoch s. Globoko. Globochdorf s. Globoko. Globoko in Marchia Ungarica, U. Krn., Pfarre Obergurk, rechter Seits des Gurkflusses (Globoch Globochdorf) 1177, 127, 150. Glbdnitz, Krnt., westl. v. Gurk, (Glod- niz) Rudpertus de — 1197, 144. Glbdnitz-Alpe, Krnt, westl. v. Gurk, (Glodniz) 1130, 85. Glodniz s. Glbdnitz. Gnassonus, Doridicus Petrus 960, 10. Gotapold, Gotpoldus c. 1015, 146 — 1191 139 — de Pilstein 1197, 145. -— Priester 1122—31, 83. Gotescalcus, (Godolscalcus, Gotsalcus, Gotschalk) 1080, 65 — 1102, 75. — de Pitene 1155, 113. — episcopus Frisingensis 1002, 22. — de Heninchouin 1189, 135. — Swevus 1161, 118. Gotfridus (Got- Gott- Goti- e- fre- fri- dus) patriarcha Aijuilegensis 1184, 130, 131. . — de Truchsine 1189, 135. — de Frisinga c. 1160, 116. — de Uningen 1173, 126. — de Wietingen 1141, 94 — 1144, 97 — 1150, 103. Godego, O. Ital., b. Treviso, Schloss: 1160, 115. Goterich 1042, 45. Godežče s. Nensiiss (1160) 116. Gotto 1067, 58. Golagoriza,Istrien, (Golgoriza) 1102, 72. Golgoriza s. Golagoriza. Gonowitz, U. Strm, Pfarre: 1146, 102 — 1173, 125. Gorce s. Gbrz. Gorciz, Krnt. 1154, 109. Gorth s. Gbrz. Gbrtschach, O. Krn., b. Zwischenwas- sern, (Gorzach) 1178, 128. Goriach, (Gorje) O. Krn. b. Veldes ec- clesiola zu — c. 1170, 124. Goriach, O. Krnt. b. Sachsenburg ? Hartwicus de — 1191, 139. Goricia s. Gbrz. Gorintschach, Krnt., Ort d. Pfr. S. Georgen am SandhofBez. Klagenfurt. (Gorinsig) 1093, 69. Gorinsig s. Gorintschach. Goriza, Gorizia s. Gbrz. Gbrz, (Gorth, Goricia, Goritia, Gorza, Gorce, Go- Guriza) 1001, 17, 19. Grafen : Heinricus (de Eppenstein) 1083, 66; Hengelpertus L c. 1093; Heinricus 1102, 75; Engilbertus et frater Maynardus c. 1120,80; Megena- Megenhardus advocatus Aquile- jensis 1136, 88, 89; Heinricus ad¬ vocatus Aquilejensis 1146, 102; En- gelbertus (II.) 1150. 104 — 1154, 108,111 — uxor Adelheidis c. 1176, 126. s. auch ,,Meinhardus“. — Truchsess (dapifer): Udalricus 1176, 126. — Kaiserl. Eigenbesitz: Gbrz u. Sal- kano 1001, 17; Otalež u. Steinberg 1063, 52. Gorza s. Gbrz. Gorzach s. Gbrtschach. „Gosteche“ — Gosteče, 0. Krn., b. Lack. 989, 15. Goslar, am Harz 1064, 54. Gossenbrunne, O. Gest, Hof: c. 1185, 132. Gozpreht, miles ecclesie Aquilegiensis 1074, 60 Gozrovlic, U Krn.? Koželovec? b Sei- senberg Krnt ? Gbssling? b. Kla¬ genfurt, Heremannus et frater eius Hertwicus de — 1145, 98. Gozwinus monetarius Ratisponensis 1189, 133. Griibenstadt, O. Bai., b. Traunstein, (Grabinstat) Cunradus de — 1189, 135. Grabinstat s. Grabenstadt. Grace s. Windischgraz. — 179 — Gradišča, Stadtim Gorzischen 1120, 80. Grado, Gorz, b. Aquileia, Insel 1027, 29; civitas 933, 5; palatium 933, 6; proprietas patriarchatus 933, 6; patriarchatus sancti Hermachore 933, 6. — Patriarchen: Marinus 933. 5; Bo¬ nus 960, 8, 9. — Bischof: Petrus 960, 9. Gradonicus, Joannes 960, 9; Dominicus 960, 9. Grafen und Grafinen s. Adelheid, An- dechs, Aquileia, Padua, Piam, Bogen, Karnten, Carniola, Krain, Treffen, Ebersberg, Eberstein, Vi- cenza, Friaul, Friesach, Gorz, Hedwig, Hemma, Heunburg, Hoverdas? Imma, Istrien, Laureta, Lechsgmund, Leu- kardis, Liebenau, Mactilda, Maltein, Ortenburg (in Bai. und Krnt.), San- tal, Sponheim, Schbnberg, Schwar- zenburg, Stein, Sophia, Wasserburg, Zeltschach. — Ungenannte: Altman, Poppo, Tie- poldus, E., Egelre, Fulco, Guntpolt, Heinricus, Imma, Lanfrancus, Rat- poto, Sighardus. Udalricus, Udal- scalcus, Wergandus, Wernliardus. Gravendor = Grafendorf, Krnt., b. Friesach, 1136, 89. Grafenstein, Krnt., b. Volkermarkt, Schloss: 1158, 114. Grafschaft s. Krain, Friaul, Istrien, Santal. Grailach, U. Krn., b. st. Rupert, (Chri- louua, Chrilowa, Crilovg) villa: 1042, 45; Bach: 1130, 85; ecclesia s. Rno- berti: 1163, 120; Pfarrer: Werian- dus 1163, 121; Burggraf: Megnar- dus de — 1163, 121. Graz, Strm., 1182, 151 — 1192, 140. Graslab, (Grazlvp), Strm., Gegendb.— Tal zw. Neumarkt u. St. Lambrecht Gebehardus de — 1145, 98. Grazniz s. Krassnitz. Grebenz-Alpe, Krnt., b. Friesach, (Ein- trichestanne) 1130, 85, 146. Gregorius diaconus et notarius de ci- vitate Justinopolis 933, 7. — cancellarius regni 1063, 53 — 1067, 56 episcopus Vercellensis, cancel¬ larius HenricilV. regis 1077, 61, 62. Greilach s. Grailach: Grez s. Windischgraz. Griesbach, (Griezbach), Bai.? O. Gest.? Wernherus de —■ 1189, 135 — 1192, 140. Griffen, (Grivene, Grivina;, Krnt., b. Volkermarkt, 1093, 69; curtis sta- bularia 1191, 139. Genannte : Otto de — 1145, 98. Griffo, (Grifo, Crifo, Griffo, Greif), 1067, 58 — nobilis homo 1080, 66. Grimaldus frater Johannis episcopi de Pola 1061, 47. — Torigide 1061, 48. Griuina s. Griffen Griintegernbach, Bai., Landg. Erding, (Tegiranpah) c. 1030 33. Groslupp, U. Krn., Pfr. St. Marein 1136, 89. Gutenberg, O. Krn., Pfarre Vigaun, (Guotenberg) Albero et fratres de — 1156, 112. Guetbach s. Doberpotok. Guerciis Franciscus de — 1106, 76. Gulielmus s. Wilhelmus. Gumpertus plebanus (Gurcensis) 1197, 144. Gundakarus prepositus Salzburgensis 1189 135. Guntpold comes c. 1015, 146. Gunthardus 1191, 139. Guntherus, (Guntherius —) frater Ale- xandri dapiferi 1197, 145. — Calph 1191, 139. — capellanus Gurcensis 1197, 144. — cancellarius regni 1016, 28. — de Strazburk 1190, 137. Gundram libertus (der Freie) 1080, 65. Gvnigvnda s. Chunigunda. Guotenberg s. Gutenberg. Gurk, Krnt., b. Friesach, (Gur-ka-ke, Gurkehoven) 895, 4 — 1016, 27 — 1025, 28 — 1028, 30 — 1112, 79 — 1161, 118 — 1191, 140. — Kirche: 1130, 85 — 1145, 98 — 1155, 113 — 1162, 119 — st. Marie 1191, 138. — Stift: 1042, 45 — 1043, 46 — 1058, 46 — 1062, 50 — 1072, 58. — Bistum: 1072, 58 — 1130, 85 — 1140, 92 — 1154, 108 — 1191, 139. — Probste : Romanus 1161, 118; Hert- wicus 1189,134 — 1190, 137 ; Con- radus 1197, 144. — Dečane: Wecelinus 1161, 118 ; Udal¬ ricus 1191, 139 — 1197, 144. — Bischbfe: Hildeboldus 1130, 85; Romanus 1141, 93 — 1144, 97 — 1145, 97, 98 - 1146, 102 — 1154, 106 — 1155, 112 — 1158, 114 — 1161, 117 — et frater eius Hechar- 12* 180 dus 1177, 151; Dietricus 1187, 133 — 1189, 134 — et frater eiusPoppo de Albecke 1190, 137 ; Ekkehardus 1197, 144. — Kanoniker: Poto, Wintherus, Alber- tus 1197, 144. — Pfarrer: Gumpertus 1197, 144. — Bischofl. Hofkaplane: Johannes, Richerus, Philippus 1190, 137. — Kaplane: Guntherus Hartwicus, Pe- regrinus et frater eius Hartwicus 1197, 144, 145. — Bistums Stifterin: Hemma 1130, 85 — 1161, 118. — Bistums Schutzvogt: comes Wer- gandus 1130, 86. — Vicedominus, marscalcus, camme- rarius, pincerna, v. Gurk? 1197, 144, 145. — Kellerer : Leo 1197, 144. — Kustos: Dietmarus 1197, 144. — Koch: Meingotus 1161, 118. — Ministeriale: s. 1145 pg. 98; Percli- told de Gurkfelde zu Friesach 1154, 107; Roudgerus de Wihselberch 1155, 112; — 1155, 113 ; Heinrich v. Strazburg und sein Gesclnvisterkind Engelbert 1155, 113; Oudalschalc von Witenstain 1155, 113, vrgl. auoh 1191 S. 138. ■ — Genannte: Hartwicus de — 1135, 88; Meginhardus de — 1145, 98 — 1146, 147. — Freie, liber: Poppo 1197, 144 Gurca, Gurka, Gurck, Gurcgka, Gurke, rivus superior s. Gurkfiuss, Ober- gurk, und Gurk in Karaten. Gurketal, Krnt., b. Gurk 1130, 85. Gurkeuelt s. Gurkfeld. Gurkehoven s. Gurk. Gurkenveld-e s. Gurkfeld. Gurkfeld, U. Krn. a. d. Save (Gurkenv- uelde-feld) 895, 4 Schloss: 1189. 133. Genannte: Perlitolt 1141, 95, — et Waltherus 1154, 107 Berthold und sein Solin Wahlther 1155, 113; Regimar und sein Solin Swiker 1155, 113; Swikerus 1171, 125; Ortolfus de — ministerialis de Pogin 1189, 135. Gurkfiuss, U. Krn., (Gurca, Gurke, Gurcgka, Gurck,Gurk) fluvius 1025, 28 — 1028, 30 — riuus superior 1062, 51 — 1130, 85 — 1136, 89 1145, 100 — 1168, 122 — in Mar- cliia sclavonica, — Ungarica 1177, 127, 150. Gurcgka fluvius s. Gurkfiuss. Gurenz s. Guraitz. Guriza s. Gorz. Gurnitz, Krnt., osti. v. Klagenfurt, (Gu¬ renz, Gurniz, Gurnoc-t-zia) Beren- hardus de — 1154, 110 ; Weriandus de — • 1154, 111, 112; Bernhardus et frater Giselbertus de ■— 1156, 112; Bernardus miles de — 1163, 121; Albero, Bernardus Gisilbertus de — 1171, 124; Bernhardus, Al- ramus et frater eius Gisilbertus de •— ministeriales de Pogin 1189, 135. Gurnocia, Gurno-tia-zia s. Gurnitz. H. Hadimarus de Ahusin 1189, 135. — episcopus Parentinus 1061, 48. Hadrichsdorf, Krnt, Ort: 1147, 103. Hadwich comitissa de Bogen 1154, 112. Hage. U. Krn., Gaber wlchs? b. Sitich? 1178, 128. Hagene s. Hagenegg. Hagenegg, Krnt., Bez. Kapel, (Hagene) Egilolf de — 1112. 79. Haggenbuch s. Gaber bei Sit : ch. Haginperch s. Hohenberg. Hailrada, Tochter Hildibolts von Ho- vestetin 1122—31, 83. Hainrich s. Henricus. Hall, O. Strm., b. Admont, Salzstelle (patella salis) c. 1130, 146. Hamburg, (Hamenburg) Norddeutsch- land,Erzbischof: Adalbertus 1064,53. Harpertus de Aheim 1189, 135. Harpfetzham, O. Bai. (Herfoldisheim) Wolframus et Dietmarus de — 1189, 134. Hartberg, Stad+. a. d. steier N. Ost- grenze 1141, 93. Hartliebus de Virlosniz 1197, 145. Hartmannus episcopus Brixincnsis c 1144, 97. — de sancto Martino c. 1144, 97. — filius Walcliuni 1191, 139. Hartnidus, (— Hertnid- Hertniht-us) 1042, 45. — camerarius 1141, 94. — de Truchsine 1189, 134. — prepositus Gurcensis 1189, 134 — 1190, 137 — 1191, 139. Hartroch de Wiezensteine 1135, 88. Hartuuich, Hartwich s. Hartwicus. Hartwicus (Hard- Hartuuich-wich-wi- cus, Hec- Hez-il) c. 1030, 32 — c. 1080, 65, 66 — 1112, 79. 181 — de Albecke 1135, 87. — comes de Bogen 1155, 112. — de castro Pyranensi 1064, 53. — Calph 1191, 139. — clericus 1067, 57. — de Crazniz 1191, 139. — Vraz 1191, 139. ■— de Goriach 1191, 139. — de Gozrovlic 1145, 98. — de Gurk 1135, 88. — capellanus Gurcensis frater Peregrini 1197, 144, 145. — archiepiscopus Juuauensis (991—• 1023) e. 1093, 69. — sororius Arnoldi et Perhtoldi de Laibach, ministeriales ducis Her¬ manni de Carinthia 1162, 119. — plebanus de Lanzenkirchen 1146, 147. — et Luipoldus fratres 1145, 98. — episcopus Ratisponensis 1147, 147. — prepositus s. Stephani 1145, 100. — de Strazburc 1189, 134. — de IVolchenburch 1197, 145. — gen. Wolf 1146, 147. Hartwigisdorf, Hartwigsdorf 1190, 137. Harlunch, Bertoldus 1171, 125. Hans, Strm., am Bacher, (Hozi, Hus) Wernher de — 1124, 84; Meingoto de — 1154, 110. Hawardus de Lonke 1176, 126. Hechardus frater episcopi Gurcensis Romani 1177, 151. Hecil s. Hartwicus. Hedwig comitissa de Bogen 1154, 111. Heiligenstadt, Preuss,- Sachsen (Heili- genstat), 973, 14. Heilrich, de familia — 1030, 32. Heimo, miles ecclesie Frisingensis 1074, 61. Heliaclius Joannacinus 960. 10. Heilinbrecht desancto Martino 1144, 97. Heroina comitissa (de Friesach- Želt- schach) neptis imperatoris Heinrici H. mater comitis Wilhelmi II. filii Wil- helmi J. comitis de Zeltschach 1016, 27 — 1042, 45 — 1043, 45 — 1072, 58. genannt: — heres 1130, 85 — nobillissima matrona — legitima heres facta 1140, 93 — fundatrix Gurcensis 1161, 118. Hemma comitissa de Treffen, 1141, 93 — 1152, 104 s. Treffen. Heninchouin. Haimhof in Bat, Ob. Pfalz ? Gotescalcus et Berchtoldus fratres de — 1189, 135, Henricus, (Hein- Hen, Hain-rih-rich- ricus 1061, 49 — 1080, 65, 66 — 1112, 79 — 1124, 84, — 1171, 125. — de Aemona 1176, 126. — dux (Baioariorum, Bavariae-e) 973, 11, 12 — 1162, 119. — (comes), aduocatus Aquileiensis (s. Gorz) 1146, 102. — canonicus Aquilegensis 1152, 106. — miles ecclesie Aquilegiensis 1074,60. •— Palmar 1168, 123. — de Perchach c. 1160, 116. — „Patris“ nobiles viri Dietricus et Meginhalmus fundatores mon. Siti- censis 1136, 88; Pris 1141, 94; Pris de Buckes c. 1144, 97; ,,pa- tris“ de Buckes, fratres Meginhal¬ mus, Theodoricus (Dietricus 1136), vidua (Theodorici) Margareta 1145, 98 —■ „Patris“ (fratres) Dietricus et Megnhalmus findatores mon. Si¬ ti censis 1145 99 — Pris et Meginhal¬ mus fratres cometisse Enime (de Treffen) 1152, 104, 105; Henricus Bris 1154, 106, 107, 108, 111 — Bris 1155, 113. ■— Pictor 1191, 139. — pincerna 1171, 125. — de Pongartin 1189, 135. — episcopus Brixinensis, 1179, 128. — prepositus comitis de Bogen 1171, 125. — Calph 191, 139. — dux (Karentinorum Kar- Carinthie) 989, 14 — I. 1145, 98 — 1150, 104 — 1153 106 — 1154, 107 — 1169, 122. — servus advocati Brixinensis Chari- lingi 1080, 66. — de Cholniz 1124, 84. — de Khrain 1150, 103. — • de Trimian 1144, 97. — de Trosmarsdorf 1154, 106. — de Truchsine 1189, 134. — de Dunkinstein 1189, 135. — filius Engelberti 1161, 118. — de Vilalta 1176. 126. — decanus s. Viti 1163, 121. — de Virlosniz 1197, 145. — de Frisaco 1189, 134. — castellanus Frisaci 1190, 137. — de Gebiningen 1189, 134. — Giel 1197, 145. — Graf von Corz (v. Eppenstein) 1083, 66; (comes) de Gorizia 1102, 75. — camerarius Gurcensis 1197, 144. — de Hoverdas (?) 1093, 67. — 182 — — agnomine Honizzeim 1154, 110. ■— (comes) de Hortehberch 1177, 127, 151. — de Hurginpach 1168, 123. — de June 1189, 134. — s. Deutschland Kaiser. 1 — c.omes de Lechsgemund 1177, 127. — comes de Leschimund (!) 1177, 151. — de Libinze, Libniz 11 89, 134 — 1191 139. de Lubding 1197, 144. — de Magendorf 1197, 145. -— marskalcus 1176, 126. -— de Motniz 1197, 145. — de Nazuoz 1137, 91. — filius comitis Ottonis de Ortenburc 1145, 98. — (genannt) albus de Ortenburc 1145, 98. — II. res 1002, 22; rex, coniunx Chu- nigunda, senior eius Otto III. 1004, 23, 24; rex, coniunx Gunigunda 1011, 24; res 1012, 25, 26, 27; Ro- manorum imperator 1016, 27; III. rex 1028, 30; II. imperator erwahnt 1030, 32; III. rex 1040, 33, 34, 35. 36, 37, 40, 43 ; IV. rex 1057. 46 — 1061, 47; rex Romanorum, pater eius Heinricus III. 1062, 50, 51 — 1063, 52 — 1064, 53 — 1066, 54 — 1067, 56 — 1072, 58; uxor Berchta 1073, 59; mater Agnes imperatris, uxor Bertha regina 1077, 61, 62, 63, 64; Roman, im¬ perator, consanguineus patriarchae Aquilegiensis 1093, 67; V. (impera¬ tor) 1106, 76; imperator 1120, 82; (IV. rex Germanie) e. 1130, 85; IV. 1140, 92, 93. — miles de Rifenstein 1163, 121. — de Rinisdorf 1112, 79. — de Roumwaldesdorf 1155, 113. — Salzburgensis 1191, 139. — comes de Sponheim 1112, 79. — de Scharfenberg 1177, 151 — c. 1190, 135 — 1191, 140. — Schike 1191, 139. — scolasticus 1191, 139. — de Stein 1155, 113. — de Strazburg 1155, 113. — de Ueldisberc 1189, 134. — de Walde 1189, 135. — de Wilaren 1197, 145. — de Wolchenburch 1197, 145. — de Zourell78, 128—1181—4, 129. Henrimbertus cancellarius imper. 1001, 18. Herbart 1171, 125 s. auch Herbordus. Herbordus de Berthenstaine 1177, 127, 151. Herbrandus pincerna 1197, 145. Hertnidus, Hertniht s. Hartnidus. Hertwicus s. Hartwicus. Herewicus (Here- Herwic-cus) c. 1160 c. 115. — de Creine c. 1160, 116. Heribertus archiepiscopus Coloniensis 1016, 27. Hermannus (Here —) 1093,71 —1136,89. — capellanus Aquilegensis 1120, 81. — de Pinzan 1146, 102, 145. — de Plumensteine 1197. — clericus 1067, 57. — frater ducis Heinrici de Karin- thia 1154, 107; dux Karinthie 1162, 119; frater ducis Heinrici de Karinthia 1169, 122; dux Ka¬ rinthie 1176, 126 — 1181, 129. s. auch Karaten, Freising, Bischof- lack. — de Tra 1144, 97. — de Gozrovlic 1145, 98. — archidiaconus de Ortenburc 1189, 134. — comes de Ortenburg 1191, 140. Graf v. Sponheim 1135, 87. de Weissenstein 1179, 128. — de Wolchenburch 1161, 118 — 1163, 121 — 1173, 150. Herolt, benefactor mon. s. Pauli 1093, 71 — 1112, 79. Herrandus de Truchsine 1189, 134. Herrant de Haginperch c. 1165, 149. Herfoldisheim s. Harpfetzham. Herschenhofen, Bai., Landg. Freising, (Horsenhouen) Gerwicus de — c. 1160, 116. Herzoge s. Baiern, Bohmen, Karaten, Dalmatien, Venedig, Meran, Oester- reich, Steiermark. Herzoginen s. Bohmen. Steiermark. Heunburg, Krat. b. Volkermarkt, (Hu- nen- Huni-burc-ch) Grafen: Pilgri- mus, frater eius Poppo 1135, 88; Wilhelmus 1147, 103; Volricus de — 1189, 134; Gero et Wilhalmus 1192, 140. Genannte: Rudolf von — 1155, 113. Hezeman 1080, 66. Hezil s. Hartwicus. Hitolphus archiepiscopus Coloniensis 1077, 62. Hilarius clericus 1067, 57. 183 — Hildebaldus (Hilde- Hildi-ba-bold-bolt- us) episcopus et cancellarius regni 989. 16. — episcopus Gurcensis 1130, 85. — de Hovestetin 1122 — 31, 83. Hildebolt. Hildeboldus s. Hildebaldus. Hiltprandus, (— Hiltibrant) de Craz- niz 1191, 139. — de Creine 1155, 112. Hiltegrimus de Zelsach 1197, 145. Histria, Hystria s. Tstrien Hlutharius s. Lotharius. Hludovicus s. Ludovicus. Kočevje, U. Krn., bei Obergurk, (Ozip- dorff) 1145, 100. Hotavlja, Hotaveljšica, O. Krn., Bez. Lack, (Cotabla) Bach: 973, 13 — 989, 14. (H)otto dux Karinthie 1001, 19, 21. Hoverdas (?) Henricus de — 1093, 67. Hovestetin, Bai., wlchs.? (Hofstetten) Hiltibold und seine Tochter Hailrada 1122—31, 83. Hoflein, O Krn., b. Krainburg, (Niwen- Niwn- Nouer-hof-hov-houen) Ort, Kirche: 1154, 107 — 111: Klerike?: Wolricus 1154, 110. Hohenbercha, Bai. Landg. Freising, (Perchah) Heinricus de — c. 1160, 116. Hohenberg, Strmk., Enstal b. Irdning, (Haginperch) Herrant de — c. 1165, 149. „Hohenbruche“, O. Krn., b. Veldes 1154, 112. Hohenburg, Bai., wlch. ? (Houhinburch) Albero de — 1157, 114. Hoheneck, (Hohenek, Hoenhec), U. Strm, nordl. v. Cilli, Weriandus de — 1177, 127, 151. Hohenrain, (Hohinrein), N. Bai. b. Nat- ternberg, Rudolfus de — 1173, 126. Hohenwart Krnt., b. Velden? Schloss: 1162, 119. Holenburg, (Hollenburc-ch), Krnt., siidl. v. Klagenfurt, Otto de — 1143, 96; Swikerus de — 1176, 126; Swikerus et Amelricus de — 1181 — 1184, 129; familiares Swikeri: Bavo et Otto 1181—1184, 139. Honheim, N. Bai., b. Kellheim, (Honiz-'“ zeim) Ainrichi agnomine — 1154, 110. Honigstein, U. Krn., b Rudolfswerd, (Honnestayn) Pfarre: c. 1161, 119. Honizzeim, s Honheim. Honnestayn s. Honigstein. Hortenberc, Hortenberch s. Ortenburg. Hbrgenbach, O. Bai. (wlch?) (Hurgin- pach) Heinricus de — dapifer co- mitis de Pogene 1168, 123. Horsenhofen s. Herschenhofen. Houhinburch s. Hohenburg. Hozi s. Haus. Hrastovlje, U.Krn , b.Nassenfuss, (Chra- stoulach) 1136, 89. Hubertus s. Ubertus, Humbertus. Hugo (Huc, Hugo) 1030, 33 — 1061, 49 — 1145, 98. — episcopus Brixinensis 1120, 81. — puer frisacensis 1145, 98. — filius Nicolai de Strazberche 1176, 126. — der Sohn des Kadold von Sune- brechtesdorf 1155, 113 — 1189, 135 s. auch Ugo. Humagum s. Umago. Humbertus cancellarius regni 1093, 67 s. auch Ubertns. Hundsdorf, Strm., (bei Strassengel) 1138, 91. Hunenburch, Huniburc, Huninburc s. Heunburg. ,.Huniswisin“, Krnt.? Adilram de — 1124, 84. Hurginpach s. Horgenbach. Hus s. Haus. J. Y. Jacobus (Jagob- Jac-k-obus) 1030, 32. — Almerici filius advocatus domine Wilpurge comitisse Hystrie et filie eius Azciche 1040, 38, 39, 40. — capellanus (Parentinus) 1194, 143. — judex 1160, 115. Jaun s. Juna. Ipplis, Friaul b. Cividale, Kirche: 1192, 141. Italia = Italien, invasa a Longobardis pg. 3; palatium regis 933, 6 — 960, 9; Aquileia Metropole der Kirchen von — 1027, 29. — Konig: Ugo, filius eius Lotharius 933, 5. — Erzkanzler u. Kanzler, s. Deutsch- land. Idria, Inner- Krn., Die untere und obere — 1183, 66 — 1192, 141. Jerusalem ( — Jerosolima) 1154, 108, 109, 110 — 1162, 118 — 1169, 122. Ignis Engelbertus — 1197, 144. — 184 — Ilmingart uxor Egenonis 1102, 72. Imbricus c. 1160, 116 s. auch Embri- cus. Imbshausen, Preussen, b. Hildesheim u. Northeim, wlchs ? 1028, 29. Imiza von Vindingen 1122—31, 83. Imma cometissa 1130, 85. Ingering, Strm., Ggd. am Bache, — b. Knittelfeld, (Undringen) 1130, 85. Ingoldesstadt s. Ingolstadt. Ingolstadt, O. Bai., a. d. Donau, (In- goldesstadt) 817, 2. Innerkrain s. sub Kiain. Inning, 0. Bai., wlchs ? (Uningen) Gott- frid v. — 1173, 126. Innocentius papa S. 130. II. papa 1132, 87 — 1141, 95. Johannes (Joa- Joan- Johan-nes) 1001, 21 — c. 1080, 66 — 1102, 75 — c. 1160, 115. — patriarcha Aquilegensis 1001, 17, 19. — uicedominus Aquileiensis 1120, 81. — 1145, 100 — 1146, 103. — miles ecclesie Aquileiensis 1074, 60 — de familia Nouol 1074, 60. — XX. papa 1027, 29. — de Bertolde 1194, 142, 143. — episcopus Polae 933, 6, 7 — 1061, 47. — Ciuitatensis 1163, 121. — clericus 1067, 57. — episcopus Torcellensis 960, 9. — filius Olivi de Trieste 933, 7. — Sohn des Ezelin 1160, 115. — sacerdos Frisingensis c. 1160, 115. — capellarius curie Gurcensis 1190, 137. — de Justino 933, 7. — (laicus; 1067, 57. ■— Maleosse 1194, 142. — filius Maraldi 1102, 73. — praepositus sancti Stefani (s. Aqui- leia, St. Stefan) 1243, 81. — abbas mon. super ripe sinus Lem- nus (Lemo) nuncupatis 1040, 38, 40, 43. St. Johann am Timavus 1120, 80. St. Johannestal, vallis sancti Johannis s. Seiz-Kloster. St. Johann, Krnt. Genannte: Marquart von — 1112, 79. Jona 1120, 81. Jonatha S. Felicis prepositus 1163,121. Josilach s. Cosgliaco. Iracco s. Ziracco. Istrien, (I- Hi- Hy-stria) 960, 8 — 1102, 72 — 1154, 109 — 1161, 148; pro- vincia 1040, 44; habitatores, fines et civitates Istrie 933, 5, 6; pagus 1064, 54 — 1066, 55 — 1067, 56. — comitatus 1012, 25 — 1077, 64 — 1102, 73. — comitatus marchionis Ovdalrici 1062 50 — 1064, 54. — marchia 1066, 55 — 1067, 56 — 1093, 68. — Markgrafen: Uintherius 933, 5, b. 7; Odalricusl. 1061, 48 — 1062, 50 — 1064,'53, 54 — 1066, 55 — 1067, 56 — II. c. 1093, 68: Poppo III, gener comitis Engelberti II. de Sponheim — Lavant 1093, 70, 71; Udalricus II. 1101, 71; Burchardus 1101, 71; IVodalricus II. filius item IVodalrici marchionis uxor Ade- leita 1102, 73, — 1102 76; Engel- bertus (de Kraiburg) c. 1120, (?) 80 — 1144, 97; Bertoldus III. de An- dechs c. 1173, 125 — 1177, 127, 150, 151 — IV. 1180, 128 — III. c. 1183, 128 — III. u. IV. c. 1190, 136 — 1194, 142, 143. — Grafen: Popo u. Sizo 1012, 26 ; Wecelin Hystriensium comes, co- mitissa IVilpurga uxor eius, huius filia Azcica, filius (Azciche) Wol- dericus 1040, 38, 39, 40, 43, 44; Meginhardus 1176, 126 — 1177, 127 ;Meynardus consanguineus Udal rici patriarche Aquileiensis 1177,150, 151. s. auch Schwarzenburg. — Griifinen: Wilpurga, filia eius Azcica 1040, 38 — 44; filius (Wilpurge) Woldoricus 1040, 42; s „Jaco- bus“. — Ministerialen des Markgrafen Bertold III.: Gottfried von Uningen, Diet¬ ni ch Galla, Udalschalk Galla, Rudolf von Hohinrein, Ulrich von Rotin- burcb 1173, 126. — kaiserl. Besitz, die Stiidte Pisino und Pedena 1012, 26; Giiter zu Pi- rano und Cittanuova 1062, 50 ; 20 Konigsmansen 1064, 54; villa Strengi (Sdregna) 1066, 55; die Ortschaften Couvedo, Lonca, Ospo, Rosariol, Trusche, Steina, S. Peter 1067, 56 ; die Reichsgrafschaft Istrien 1077,64, — 185 — — Benediktinerkloster zu Leme 1040, 44. — judex ordinarius et notarius 1040, 42. Istrische Zeugen vrgl. 1102. 75. Ismaningen, Bai., Fritilo de —■ c. 1160, 116. Isonzofluss, Gorz, (Lisontium) Fluss 1001, 17. Judeus, — Jud, Sclavenhandel treibend 960, 8. Juvavia s. Salzburg. Juvencius abbas mon. s. Michaelis in Pola 1061, 47. Julianus de Mugula 933, 7. Jun, Juna, June, Krnt, Jaunstein ?, denn Jaunstein heisst slovenisch ,,Pod Juno“ = unter der Juna. Probst von Juna = Eberndorf: Leo 1152, 105. Genannte : Marquart 1112, 79; Pabo, Cunradus Heinricus de — 1189, 134; Pabo et frater eius Cun- radus de —■ 1191, 139. Jurentinum, Dominicus de — 933, 7. Justinopolis, s. Capodistria. Justinum, Maurocinus und Jo. de — 933, 7. Jussulago Andreas 933, 7. Ivansdorf, (Ivuanzdorff) U. Krn., Pfr. Honigstein 1145, 100. L. Lack s. Bischoflack. Lateran, Ital. Kirchenstaat 1141, 95 Latisana, Friaul, 1102, 72. Laua (Lava) N. Gest, bei Amstetten 1154, 106. Lavant Grafen s. Sponheim. — O. Krnt., (Lawena, Lauent , Adilber- tus, frater eius Wernhei’ de — 1124, 84 — 1135, 88. Lavanttal, Grafen s. Sponheim. Lauent s. Lavant. Lafnitz, Strm , Fluss 1141, 93; Lavariano, Friaul, b. Udine, (Lavriano) Waltherus de — 1176, 126. Lahanevvit (Lahanennit) in sltrien 10G4, 54. Laibach, Krn., (Lai- Lei-bach, Lubigana) Ovdalricus de — (Graf v. Sponheim, Bruder Herzog Heinrichs v. Karnten) c, 1144, 97. — Pfarrer v. st. Peter; Petrus 1163, 121. — Genannte: Wodolric.us de — 1146, 103. Laibach, Leibach, Krn. ? Krnt. Loibach b. Bleiburg ? Genannte : Rudolphus et Albertus de — 1154, 107; March- wardus de — 1155, 112 ; Arnoldus et frater eius Perhtoldus et soro- rius eorum Hartwich de — 1162, 119. Lama (— Lacuna) spinosa in Istrien 1040, 38. Lambertus 1001, 19, 21. — cognomento Populino 933, 7. — Hbriger Gotfrieds v. Wieting 1150, 103. St. Lambrecht, Strm, zw. Murau u. Neumarkt, Abt: Ulrich c. 1130,146. Lancquart, Krnt., b. Werdsee 1171, 124. Lantgrafen s. Steffling. Landsberg, Strmk. (Lonisberc), Otto de — 1189, 134. Lanfrancus comes 1001, 19, 21. Lanfredus 1001, 19, 21. Langegg, Krnt. b. St. Leonhart, (Lan- genek) Ortolphus de — 1197, 145. Langenek s. Langegg. Liingenfeld O. Krn. w. v. Radmans- dorf, (Lengenuelt) Ort: c. 1015, 145 ; Amt: 1033,146 — (1160) 116. Lanzenkirchen, N. Oest., b. W. Neu- stadt, Pfarrer: Hartwich, Neffe Hartwichs und seines Bruders gen. Wolf 1146, 147. Lanzo, 1001, 19, 21. Lasi s s. Lašiče. Lašiče, U. Krn. Pfr. Seisenberg, (Lasis) 1145, 100. Lauterhofen, Bai., O. Pfalz, b. Velburg, Pfaffenhofen, (Luttraof im Nordgau) 817, 2, Lauretta comitissa de Andechs 1132, 87. Laurentius 960, 10. — St, Istrien, castrum: 1040, 41; villa: 1106, 76, 77; Genannte: Alber¬ tus u. s. Bruder Udalricus 1178, 127. — St. U. Krn, wlchs. ? 1154, 111. Lausach, O. Krn., (Lusse) 1154, 112. Lausana, Schweitz, (Losana) Bischof: Burchardus 1077, 61. Lausdorf, U. Krn., am Gurkflusse (Luža) 1136, 89. Lawena s. Lavant. Leazarius Poncello imperiali auctorj- tate notarius 1417, 78, 186 — Lechsgemund s. Lechsgmund. Lechsgmund, Bai, Schwaben b. Mon- heim, (Lechsgemund, Leschimund) Graf: Henricus 1177, 127, 151. Letal, Lettaj, Istrien, b. Bogliuno Schloss: 1102, 74. Ledine, I. Krn., b. Idria, (Linta) 1063, 52. Lees, O. Krn., b. Radmannsdorf, (Le- zeza) capella lignea c. 1135; post lapidea c. 1170. 124. Leibach s. Laibach. Leibniz, Strm, siidl. v. Graz, (Libinze, Libniz) Sigmar de — 1155, 113; Otto, Heinricus, Albertus de — 1189, 134; Hainricus, Rudgerus, Sigmarus, Adelbertus fratres de — 1191, 139. Lembach, s. b Marburch (Leumbach), Lupolt de — 1189, 135. Leme, (Lemo, Lemnus, Lemus) Kloster s. Michael 1040, 37; Abt: Joan- nes 1040, 38, 40, 43 ; Benedictiner- kloster 1040, 44. — Fluss, Fischerei im — 1102, 74. Lemfridus de Truchsine 1189, 134. Lemnus s. Leme. Lemo, Lemus s. Leme. Lengenvelt s. Langenfeld. Lengenuelt s. Langenfeld. Leo judex sacri palacii 1001, 19. ■— filius Passivo de Pola 933, 7. — de Valteramo 933, 7. — celerarius Gurcensis 1197, 144. — prepositus Junensis 1152, 105. — miles comitis (Meinhardi de Schon- berg) 1154, 111. Leoben, Strm. b. Bruck a. d. Mur (Lubin) 1173, 150. •— Genannte: Otto et Ortolfus de — 1189, 135. Leopoldus, (Lin- Lui-pold-poldus) 1145, 98. — comes de Plaien, Pleigen 1155, 113 — 1189, 135. ■— et Hertwicus fratres 1145, 98. —■ abbas Rosacensis 1145,100 — 1152, 105. — de Saunia 1146, 103. — miles comitis Meinhardi de Scho- nenberg (s. auch Leo) 1154, 110 s. auch Liu- Lupoldus, Oesterreich. Leonardus ministerialis Aquileiensis 1146, 103. — abbas Rosacensis 1243, 81. Jjeonsberch == Leonsburg Wasser-, Krnt. b. Villach, Friedrich von — 1155, 113. Leonus filius Passivo 933, 7. Lescah = Leschach, O. Krn , b. Rad- mannsdorf, silva : 1040, 35; pre- dium: 1061, 49. Leševje, U. Krn., Pfr. Obergurk, (Les- sou) predium: 1178, 127. Leschimund s. Lechsgmund. Lessou s. Leševje. Leukardis, (Leu- Lew- Liv- Liukard-t- is)uxor Popponis de Albecke 1190, 137. — cometissa de Bogen 1168, 122 — 1171, 124 — 1178, 128. Leumbach s. Lembach. Lezeza s. Lees. Libinze, Libniz s. Leibniz. Libniza, O. Krn., Bach bei Lack 1002, 22. Littae, Lite = Littai, U. Krn. a. d. Save 1140, 92 — 1145, 99. Lichtenstein, (Lihtenstein), Strm., siid- ostl. b. Judenburg, Dietmarus et filius eius Otto de — 1145, 98. Liebenau, 0. Bai., b. Waging, (Liube- nowe. Graf: Sigefridus 1141, 93. Liebyrc, uxor Henrici Pris 1152, 105. Lieding, Krnt. b. Gurk, (Lubding), Hainricus de — 1197, 144. Liezo 1061, 49. Liupoldus dux Austrie et Stirie 1102, 140. Livgart s, Leukardis. Livina, Gorz. Tolmein, 1083, 66. Lileginberch s. Lilienberg. Lilienberch s. Lilienberg. Lilienberg, O. Krn. zw. Kraxen und Morautsch, Lage. des Schlosses : 10 Min. osti. v. St. Valentinikirche unter dem Bauer Sian, (Lileginberch, Lilienberch) Genannte: Witigo de — 1156, 112, — c 1190, 136. Limbovhrib im Tolmeinischen 1063, 52. Linta s. Ledine. Lisontium = Isonzo 1001, 17. Liubenowe s. Liebenau. Liupold s Leopoldus. Liukart s. Leukardis. Liutheri 1030, 33. Liudoldus, Liudolfus s. Liutoldus. Liutoldus (Liut- Liu-dolfus-dus) abbas Admontensis 1168, 123. — dux Karinthie 1077, 61, 63, 64. —■ de Siedistorf c. 1144, 97. s. auch Luttoldus. Liuzen s. Litzep. — 187 — Lovdeivicus s. Ludowicus. Lotharius III. rex Germanie 1130, 85—■ Romanorum imperator 1136, 89 — imp. 1140, 93. — filius regis Italie Ugonis 933, 5. Lodomo, Istrien 1040, 38, 41. Lovnca s. Lonche. Lompaga, (Lempaga)in Istrien 1064, 54. Lonca, Lonka, Lonke s. Bischoflack. Lonche, Istrien, Bez. Capodistria, (Lovnca) villa 1067, 56; Genannte: de Havardus 1176, 126. Longobarden, pg. 3. Longobardia 960, 9. Longus, Lesgudarius & Joannes 960, 10. Lonisberc s. Landsberg. Lonsa, U. Krn., a. d. Gurkflusse, Laze? villa: 1062, 51. Losana s. Lausana. Losniz, (Lussnitz in Krnt.) Albertus Reinherus fratres, et Marquardus filius Aswini et Machtildim de — 1191, 139. Lubding s. Lieding. Lubigana s. Laibach Lubin s. Leoben. Lubinek, (Lubnic), O. Krn., b. Lack, Berg: 973, 11. Lupoldus, (— Lupolt) de Leumbach 1189, 135. — de Walde 1189, 135. Lucinicum s. Lučenik 1077, 61. Lučenik, zwischen Cormons und Gorz. (Lunzaniga, Lucinico) 1077. 61. Luttich s. Luterče selo. Liittich, Belgien, Abtei St. Jakob : 1101, 71. Luterče selo, U. Krn. b. Sitich, (Luttich) 1178, 128. Ludowicus (Hlu- Lovde- Lu-dou-wicus- dwich) 1171, 125. — s. Alberti Aquisgrani praepositus 1093, 70. — Abbas Victoriensis 1184, 129. — Ludowici filius 1093, 70. — comes (in Friaul) 1077, 61. — I. imperator, pater eius Karolus (Magnus) filii: Hludouicus, Hlutharius et Pippinus 817, 1, 2. — Kaiser (erwahnt) 1072, 58. Luttoldus de St Egidio 1190, 137. Lutwin von Birchnach 1122—31, 83. Luttraof s. Lauterhofen. Luvedeo(us) judex sacri palacii 1001, 19. Luipoldus s. Leopoldus. Lunzaniga s. Lučenik Lusse, (Luže) s. Lausach. Lvegel, Engilscalcus 1145. 98. M. Maehtilda uxor comitis Condradi (!) d’ Aquileia 1102, 72. — de Losniz 1191, 139. Machland, (— t), O, Oest., Ggd. v. d. Donau gegen Freistadt, Otto de — 1141, 94. Matheus, Petrus qui vocatur — 106, 48. Mathias de Mels canonicus Aquilejen- sis 1243, 81. Maticeniga s Moschenice. Maentwinus de Wolchenburh 1197, 145. Maganus c. 1015, 146. Magendorf s. Magersdorf. Magens 1154, 110. — de Meingosburg 1177,. 127, 151. Magersdorf, Krnt., b. Wolfsberg (Ma¬ gendorf), Hainricus de — 1197, 145. Mailand, Lomb., (Mediolanum) Erzbi- schof: Theodaldus 1077, 61. Mainhardus s. Meinhardus. Mainz, a. Rhein, (Mogontia),Erzbisch6fe: Aribo 1025, 28; Adelbertus archi- cancellarius regni 1140, 93. Maltein, (Malentin, Mallintin), Krnt., nw. v. Villach, Otto de — 1135, 88; Walterus comes de — 1143, 96 - 1149, 103. Maleosse, Tolomesius et Joannes recto- res civitatis Polae et procuratores comunis 1194, 142, 143. Mantuvin, (Eigenname) 1080, 66. Manegolt 1093, 70. Mannsburg, O. Krn. no. v. Laibach (Meingosburg), Dietricus de — 1154, 111; "VVilelmus et frater eius Ma¬ gens de — 1177, 127, 151. Manzano, Friaul, 6. v. Udine (Mensan, Merisan), Adelpertus de — 1135, 88 — 1136, 89. Maraldi filius Johannes 1102, 73. Marburc = Marburg, Strm., Richerus et filius eius Richerus de — 1189, 135. Mark die Ungarische in Krain. s. Un- terkrain. Markgrafen und Markgriifinen s. Adal- bertus, Adelheid, Azzo, Poppo, Burchardus, Kraiburg, Krain, Tie- boldus, Tuscien, Eberhardus, Ekki- bertus, Engelbertus, Verona. Voh- — 188 — burg, Istrien, Steiermark, Sophie, Udalricus, Udalscalcus, Wernerus, Wernhardus, Wilhelmus. Marchia, s. Unterkrain, Untersteier, San tal. — Carniole, oder Sclavonie, sclavonica s. Ungarische Mark. — Poppo filius Frowini de — 1145, 98. Marchiae Vngariae s. Ungarische Mark, u. a. Marchward s. Markwardus. Marciliana, Friaul, Mortegliano b. Udine? Pfarre plebs: c. 1120, 80. Marcohardus s Markwardus. Marcwardus s. Markwardus. Markwardus, (Mar-c-ch-coh-q-ar-ua-va- ward-t-us) 1093, 71 — 1136, 89 — 1152, 105. — advocatus Aquileiensis 1067, 57 — 1074, 60. — miles ecclesie Aquilegiensis 1074, 60. — de sancto Joane 1112, 79. — de Jim 1112, 79. — de Laibach 1155, 112. — laicus 1067, 57. — de Losniz 1191 139. — de Sironiz 1197, 145. — de Vzilingen 1155, 113. Marcus, podesta von Pola 1417. 78. S. Martini ecclesia, Krnt., zn Osterwitz 1124, 84. Sie liegt nanalich nicht in der Mark sowie Glazindorf. Martinus de Pola 933, 7. St. Martin, Krnt. ? Hartmannus et He- linbrecht von — 1144, 97 St. Martin vor Krainburg, Pfarrer: Arnoldus 1163, 121. St. Martin, villa in Istrien 1064, 54. St. Martini castrum in Istrien 1102, 74. Martonus filins Constantini 933, 7. Margareta vidna Tbeodorici de Buckes 1145, 98. (s. Heinricus Pris.) .St. Maria" Pfarre s. Cerklje Maria-Saal, Krnt. nordl. v. Klagenfurt, (Solio, Maria Zol), Probst: Ecke- hardus 1189, 134 — 1191, 139. Maria Zol s. Maria Saal. Marienkirchen? 0. Gest. wlchs (?) (eccle¬ sia s. Marie) Dietmar de — 1168, 123. Marguardus s. Markvvardus. Maurenus Joannes 960, 9. Maurocenus Chrisantus 960, 9. Maurocinus de Justino 933, 7. St. Maurus, Istrien 1040, 38, 41. Maxencius patriarcha Aquilegensis 819, 4. Mazili (Eigenname) 1030, 33 — c. 1080, 65, 66. Mediolanum s. Mailand. Meduno, Friaul, Bez. Spilimbergo (Mi- dhuna), Gerungus de — 1146. 103. Megingaudius episcopus Pole 1061, 47. Megingotus s. Meingotus. Megingoz s. Meingoz. Meginhalmus s Meinhalmus. Meginwardus episcopus Frisingensis 1093, 67. Meingotus (Megin-got-us) cocus Gur- censis 1161, 118. — de Hus 1154, 110. — castellanus de Walde 1189, 135. Meingosburg s. Mannsburg. Meingoz ( — Megingoz vor 1112, 79. — pincerna 1141, 94. — de Suriberg 1144, 97. — de Utingen 1122 — 1131, 83. Meinhalmus, (Main- Megin- Megn- Mein- halm-us), 1161, 118. — de Pilstein 1197, 145. — de Pux c. 1130, 146 — 1145, 98. — de Creine s. Krain Vollfreie v. Oberkrain. — filius Burchardi de valle Frisacensi 1145, 98. — decanus et archidiaconus Frisacen- sis 1189, 134. — de Michelstetten 1154, 109, 110. — de Schwarzemburcli 1140, 92. — de Wisilperc 1152, 105 Meinhardus, Meynardus (Main- Mein- Megin- Megen-hart-art-dus) 1030, 33 ' — 1061, 49 — 1102, 73 — 1120, 81. — advocatus Aguilejensis 1136, 88, 89. 5. Gorz Grafen. — de Cedelsach 1145, 98. — Schabab agnomine deChocher 1154, 109, 110. — puernepos eorum de Chocher 1154, 110. — purcravius de Crilovg 1163, 121. — de Veldes 1154, 111 — 1177, 127, 151 - 1179, 128. — abbas Vitrinensis 1171, 125. — comes 1135, 88 s. Gorz. — (comes) de Gurizall20, 80 —comes 1135, 88. — de Gurke 1145, 98 — 1146 147. — comes de Hystria 1176, 126 — 1177, 127, 150, 151. — 189 — — de Schbnberg 1141, 94 — 1147, 103; comes 1149, 103 — 1152, 105; comes de Schonenberg, frater V>' ol- rici episcopi in Tarvisa 1154, 108, 110, 111. — de Schonenberch c. 1185, 132. — de Schwarzenperc 1135, 88 — 1140, 92; comes de Schwarzenburg 1162, 118; comes de Schw. 1169, 122 — 1177, 127, (s. Schwarzenburg). Meynardus s. Meinhardus. Meirania s. Meran. Memo Petrus 960, 10. Mengotus s. Meingotus. Menlisse Dominicus 960, 10. Menna, Menach?, N. Bai. b. Mitterfels, Berchtoldus de — 1189, 135. Mensan s. Manzano. Meran, (kroatischdalmatinischesKiisten- land), Herzoge: Bertholdus (c. 1180) 1154, 108; IV. c 1190, 135 — 1194, 142, 143; filius eius Otto 1197,144 s. auch Andechs. Merisan s. Manzano. s. Michael, U. Krain. b. Rudolfswerd 1136, 89. Michelbach, s. Miihlbach, Micheldorf beiFriesach, Krnt 1155 112. Michelstetten, (Michelsteten, Michilstet), O. Krn. b. Krainburg Kapella s. Margarethe 1163, 120. Genannte: Meinhalmus, Gerlacus germani, ne- potes Meinhardi Schabab agnomine de Chocher 1154, 109; Gerlochus, Meinhalmus et Albertus fratres de — 1154,110; Gerlochus de — 1163, 120. Michilstet s. Michelstetten. Midhuna, s Meduno. Milstat, Krnt. b. Spital Kloster 1137, 91. Milse, Krnt., Wasser 1130, 85. Mimilliano s. Momiano. Minkendorf, O Krn., n. Stein, IVilhelm von — '1143, 96 — 1169, 122. Moteniz, Motiniz, Motinze s. Motnitz. Motnik, (Motnik) in Ostoberkrain a. d. steier. Grenze, n. b. Franz, Trojane c 1135, 87. Motnitz, Krnt., nw v. Friesach, (Mote¬ niz, Motiniz, Motniz Motinze) Fluss 1130, 85, 86 Ort: 1154, 107. Ge¬ nannte: Berchtoldus et frater eius Craft de - 1189, 134 — 1190, 137; Pertholdus de — 1191, 139; Conradus, de — 1197, 144; Sifri- dus, filius eius Ulricus, Crhafto, frater eius Perhtoldus, Hainricus, AVintherus frater eius Ulricus de — 1197, 145. Motniz s. Motnitz. Modolum, Modulum Istri en, Matulji? Ort: 1040, 39, 41. Moggio, Friaul, n. v. Venzone (Mosach, Mosacum, vulgo Mosniz — Moš(e)- nice) Kloster 1149,103; Abt: Wodal- ricus 1136, 88, 89, 90. Mogontia s. Mainz. Moimacco, Friaul b. Cividale, Kirche 1192, 141. Molino Joannes de — 960, 10. Momiano, Istrien, b. Buje (Mimilliano), 1102, 74. Mora-Bach, Krn. 1136, 88. Morautsch, O. Krain, sudostl. v. Podpeč, (Moralsz) 1145, 98. Moravčje, U. Krn., b. Treffen (Moraucz) 1136, 89. Moralsz s. Morautsch. Moraucz s. Moravčje. Mosach s. Moggio. Mosacum s. Moggio. Moschenice, Istrien b. Lovrana (Mati- ceniga), villa 1102, 74. Moschnach, (Mosnach), O. Krn. b. Rad- mannsdorf, Kirche 1151, 108-111. Muggia, (Mugula) Istrien, s. b. Triest Julianus de — 933, 7; Dominicus filius Olivae de castro — 933, 7; Venerius, Buzolinus, de Oliva, An- tius de — 933, 7. Miihlbach, Tirol, wlchs? (Michelbach), Gut 1176, 126. Muimacco s. Moimacco. Miinster, Bai., wlchs. ? (Muonsteur) Gut 1162, 119. Muonsteur s. Miinster. N. Nakla, Krn., wlchs? 1145, 100. Nantwinus St. Ingenuwini famulus (in O. Krn.) c. 1170, 124. Nascevuose, Nascenuuosc s. Nassenfuss. Nassenfuss, U. Krn. b. Neustadtl, Na- ce-n- Naz- Nazzen-fus-vozzen-uoz- uuose), Heinrich de — 1137, 91, Albertus de — 1143. 96 — 1158, 114 — 1173, 125; Otto de — 1177, 127, 151. Nazuoz, Nazzenvozzen, Nazzenfuss s. Nassenfuss. 190 — Nebilriei oder Slat, Bai.? Gut 1173, 126. Neirin, U. Krn., b. Scharfenberg a. d. Save, (Nirina, Niringa, slov. Mirina), Fluss 1016, 27 — 1028, 30 — 1130, 85. Nersendorf = Nessendorf, Krnt. b. Klagenfurt, 1154, 109. Neuburg, O. Krn., a. d. Kanker, Ni- wem- Niwin- Num- Nuwem-burch), Schloss 1156, 112. Genannte : Chon- radus de — 1140, 92; Gebehardus de — 1146, 147. ■— an der Dona« 1057, 46. Neumarkt, O. Oest, Pfarre c. 1185, 132. Neusiiss, O. Krn. b. Bischoflack, jetzt Godežče genannt, 1030, 33 — 1160, 116, 117. Neustift, Tirol, b. Brixen, Neuzell. (No- vacella que dicitur ad Gracias sancte Marie in — brixine = Neustift), 1176, 126. Probst: Chonradus 1177, 151. Neuzell s. Neustift. Nicolaus Abt von Siegburg 1161, 148. — de Strazberche 1176, 126. s. auch Colo, Cholo. Nidaranpahha Bai., Kirche 1030, 32. Nivsaze s. Neusiiss. Nimwegen, Stadt in Niederlanden 1033, 146. Nirina, Niringa s. Neirin. Niusazinhun s. Neusiiss. Niwemburch, Nivvenburch, Nivinburch s. Neuburg. Niwenhofen, Niwnhoven s. Hbflein. Noppo 1061, 49. Novacella s. Neuzell. Nova- Civitas s. Cittanuova. Novollo (laicus) 1067, 57. Nogarda, Istrien, 1040, 38. 41. Noipo consobrinus Astaldi 1102, 73. (s. auch Noppo) Nordgau, Nortgave, pagus, 817, 2. Norich = Noring, Krnt., Bez. Gmiind, 1143, 96. Nvdungus et filius eius Gebehardus' 1161, 118. Nverenberc s. Nurnberg. Nuodhuc Carniolus 1146, 147. Nuverhouem s. Hofieih. Nouol, familia ecclesie Aquilegiensis, milites: Ermenhart, Johannes, En- gilfrit de familia. — 1074, 60. Numburch s. Neuburg. Nurnberg, Bai., (Nverenberc, Nueren- berc) 1077. 63—64 — 1187, 130. Nuvenburg, Nuwenburch s Cittanuova. 0. Oparanpahha, Bai., Kirche das: 1030, 32. Oparandorf s. Oberndorf. Oberburg, Obernburg, Strm. Kloster 1140, 92 — 1146, 127. Oberkrain s Krain Ober- Obergurk, U Krn., Besitzer an der —•: Jlvodpertus 1062, 51. Oberndorf, Bai., Landg. Ebersberg, (Opa¬ randorf), Kirche das: 1030, 32. Oberwelz s. Welz. Oblagorica s. Wolkenburg. Ottacher, Otacberus, Otaker s. Otager. Otager (Ota- Otta-cher-ker-ger-us de Pinzan 1146, 102. — de Bosenic c. 1160, 115. — de Titam-n 1154, 108, 111. — marchio de Stire c. 1165, 149 — 1173, 150 — c. 1175, 150 — dux Stirie 1177, 151 — 1186, 132. Otales = Otalež, eine Kuratie im Tol- meinischen 1063, 52 Otaležki vrh, Gorz, Tolmein, eine An- hohe ober dem Orte Otalež 1063, 52. Otbertus 1191. 139. — episcopus Veronensis 1001, 19, 21. Odelricus s. Udalricus. Odcscalcus s. Udalscalcus. Ottmanach, (Othmanach), Krnt., Bez. Klagenfurt, Rahwin de — 1124, 84. Otto 1093, 70 — 1112, 79. : — comes de Andechs 1132, 87. — Pemus 1191, 139. — dux Karinthie 1001, 16, 21. — Ministerial Herzog Heinrichs IV. v. Kamten 1155, 112. — de Chraine c. 1165, 121. — Concordiensis episcopus 1120, 80. — de Trachenberch 1197, 145. — de Truhsin 1197, 145. — de Tufinbach 1189, 135. — de S. Egidio 1197, 144. — dux (marchio) Veronensis 1001, 19. — episcopus Frisingensis 1141, 94, 95. — Giel. Gil 1154, 110 — 1197, 145. — de Grilce 1112, 79. — de Grivene 1145, 98. — v. Hollenburch 1143, 96. — 191 — v. Hollenburch 1143, 96. — familiaris Swikeri de Holenburch 1181—4, 129. • — II. imperator 973, 11, 12 — III. rex 989, 14 •— imperator 1001, 16, 19 — ervvahnt senior regis Hein- rici II., 1004, 23 — erwahnt 1012, 26 — II? III? ervvahnt 1072, 58 — 1140, 92. — de Libinze 1189, 134, — fllius Dietmari de Lihtenstein, 1145, 98. — de Lonisberc 1189, 134. — de Lubin 1189, 135. — de Machlant 1141, 94. — de Mallintin 1135, 88. — filius Perhtoldi IV. ducis de Meran 1197, 144. — de Nassenfuss 1177, 127, 151. — comes de Ortenburc 1141, 93 — 1145, 98 — 1146, 102 — 1191, 140. — de Richenbvrc 1141, 94 — 1155, 113. — von Sattelbogen 1155, 113. — lantgraue de Steveninge 1192, 140. — de Strazburc 1189, 134 — purcra- vius de 1197, 145. — de Sowenstein 1197, 145. — de Wilern 1145, 98. — de Welfisberch c. 1190, 136. ■— de Zelsaeh 1197, 145. Othemburg s. Ortenburg. Oesterreich, Herzog: Leopold 1186, 132 — 1192, 140. Ovdalscalcus s. Udalscalcus. Ovlricus s. Udalricus Oguania s. Wogleina. Ogwania s. Wogleina. Oldericus, Oldoricus s. Udalricus. Olicipespurch vallis, O. Oest. a. d. steier. Grenze zu Kirchdorf? 1130,85. Olivolensis ecclesie episcopus : Petrus 960, 3. Oliva de castro Mugula 933, 7. Olivnih, Jo(annes) de — 933, 7. Olivus pater Joannis de Trieste 933. 7. Olševek(von olša oder jelša, nicht Više- vek), O. Krn., b. Krainburg (Ols- wich) Wirento de — 1154, 110 Er-,, chenbertus de 1154, 111. 01swich s. Olševek. Ortemburg s. Ortenburg. Orden s. Augustiner, Benedictiner. Ortenburc, Ortenpurch, s. Ortenburg. Ortenburg, (Ortinberc), N. Bai., b. Gries- bach. Graf: Rapoto.. 1189. 135. Ortenburg, Krnt., b. Spital, (Hortem- Ortem - Orten - berch - burc - purch) Grafen: Adalbertus 1093,67 derselbe „Adeleita“ (!) 1102, 75; Otto 1141, 93. et filius eius Heinricus 1145, 98 — 1146, 102; Henricus 1177, 127, 151; Hermannus archidiaconus de — 1189, 134; Herman u. Otto 1191, 140. Genannte: Henricus albus de — 1145, 98. Ortliebus archidiaconus de Uiscaha 1189, 134. Ortolfus 1152, 105. — Clilovle 1197, 145. — de Gurkeuelde 1189, 135. — de Langenek 1197, 145. — de Lubin 1189, 135. Ortona s. Duino. Ortuvvin s. Duino. Ortwinus Galle 1160, 115. — de Zower 1154, 110. Orendil, (Orindil) 1080, 65. 66. Orsaria, Friaul, b. Cividale, Kirche 1192, 141. Orsera, Istrien, b. Parenzo, (Ursarie) 1040, 41. Osina — Osnabrugg s. Osnabruck. Osnabriick, Stadt des gleichn. Lddr. in der preuss. Prov. Hannover, (Osina- Osna-brugg) Bischof: Benno 1077, 62, 63, 64. Ospo villa in Istrien, (Ozpe), 1067, 56. Ossiach, Krnt., Kloster 1136, 90. Oudalschalc s. Udalscalcus. Ozpe s. Ospo. Ozipdorff s. Hočevje 1145, 99. R. Raben (Eigennanaen) 1093, 70. Rabensberg (Rabensperch, Rabinsperc), U. Strm. b. Cilli? Krn. b. Stein? wlchs. ? Ulscalcus et filius eius de — 1189, 134; Perhtoldus et filius eius Engelscalcus de —, Wlscalcus de — 1197, 145. Rabinger, patriarcha Aguilegensis 1067, 57. Rapoto s. Ratpoto. Rachtvinus (Ra- Rach- Rah-win-us), de Othmanach 1124, 84. — de Schellenberg 1154, 110 — 1171, 125 — 1189. 134. — 192 — Radaspona s. Regensburg. Ratpot (Ratpoto, Rapoto) 1080, 65. — miles ecclesie Aquilegiensis 1074, 60. — comes, in U. Krn. besitzend 1062, 51. — comes de Ortinberc 1189, 135. St. Radegunde, Krnt., b. Volkermarkt 1154, 106 — 1158, 114. Ratesidorf s. Reteče. Rather (Rathere) Eigenname, 1112,79. Ratisbona, Ratispona, s. Regensburg. Radolfsdorf = Radulja, U. Krn, Pfr. St. Margareten a d. Gurk, 1152, 105. Ravena s. Pirano. Ravenna, Ital. 1001, 18. Erzbischof, Umbertus 1077, 61. Rahwinus s. Rachwinus. Rain, O. Krn. Pfr. Hoflein, Breg, (Rein), Wecelinus et filius eius Albertus 1154. 110, 111. Ramanzacco s. Remanzacco. Rampadelli Martinus 960, 10. Rammelsdorf, Krnt., b. Volkermarkt, (Roumoldes- Roumwaldes-dorf) 1155, 113. Rana s. Rovigno. Rantolfus, (Rantulfus) puer 1163, 121. — de Vilalta 1176, 126. Rantulfi filius „Adelgerus“ 1102, 73. Ranishouin = Ranshofen, O. Oest., b. Braunau, Probst: Adilhardus de — 1189, 135. Rasek s. Roseck. Rawinus s. Racbwinus. Razari s. Rosariol. Razo 1030, 32. Retaldus 1001, 19, 21. Reteče, O. Krn., b. Bischoflack (Ratesi¬ dorf) (1160), 116, 117. Retin, Krnt. b. Wolfsberg, Reding? Ge- nannte : Engilscalcus, Adalbertus 1135, 88. Regensburg Bai. (Radas- Radis-Ratis-bo- pona, Regenes- Regensburg) 1002, 22 — 1011, 25 — 1039, 33 — 1040, 33 — 1058, 46 — 1062, 51 — 1067, 57 — 1072, 58. — Bischof: Hartwich 1147, 147. — Miinzmeister: Gozwinus 1189, 133. Regimar von Giirkfeld 1155, 113. Reginardus 1102, 72. Reginboto s. Reinboto. Reginhalm 1030, 32. Reginherus s. Reinherus. Reginmar miles ecclesie Frisingensis 1074, 61. Rehwinus s. Rachwinus. Reichenbach, Bai., 0. Pfalz, Bist. Re¬ gensburg, Kloster 1125, 146. Reichenburg, U Strm., a, d. Save, (Reichen- Richen- Riechen - bvrc- burch) Otto de — 1141, 94 — u. s. Bruder Reinbertus, ihr Oheim Kunrad von Rohrbach 1155, 113. Reichersberg, O. Oest., Innkreis, ( — perg) Augustinerkloster: c. 1144, 97 — 1'162, 119. Reifenstein, Tirol, b. Sterzing, Rifen- stain) Ovlricus et Henricus de — 1163, 121. Reifniz, Krnt., b. Werdsee, (Riuinze) Waldll71,124. Genannte: Rudolfus castellanus de — 1189, 135. Rein s. Rain. Reinbertus de Truhsen 1145, 98. — de Riechenburch 1155, 113. Reinboto (Regin —) de Schellinberc 1189, 134. Reintach 1093, 70. Reinhardus canonicus Civitatensis 1191, 139. Reinherus de St. Egidio 1190, 137. — de Losniz 1191, 139 — de Strazburc 1189, 134. — de VVolchenburh 1197, 145. Renianzacco, Friaul, b. Cividale (Ra —) Kirche 1192, 141. Resicherus s Triest 933, 7. Reun, Strm. nordw. v. Graz, Kloster : (Runensicongregatio de regula beati Benedicti) 1136, 88 — 1138, 91. Reuntal, Strm., nw. v. Graz, Zehent im — 1138, 91. Rialto, in Venedig, (Ri- Rivo-alto) 933, 5, 7; curtis palatii 960, 8. Rikardis (II.) cometissa (de Sponheim) c. 1112, 79. Rikenza regina Germaniae 1130, 85. Richardus 1001, 19, 21. Richenbvrc s. Reichenburg. Rieherus, (— , Rihker) 1030, 32. — de Acheim 1112, 79. — de Adelwanch c. 1165, 149. — capellanus curie Gurcensis 1190, 137. — et filius eius Rieherus de Marburc 1189. 135. — plebanus de sancta Maria (s. Cerk¬ lje) 1154, 110 — 1163. 120. — de Sironiz 1197, 145. Richilda uxorcomitis Adalberi deEbers- berg c. 1015, 146. 193 — Richza Herzogin von Bohmen 1125, 146. Riechenburch s. Reichenburg a. d. Save. Riedmark, O. Oest., Gegend a. d. Do- nau v. Mauthausen ab, c. 1185, 132. Rietz, U. Strm. w. v. Prassberg, 1173, 125. Rifenstain s. Reifenstein. Riuinze s. Reifniz. Rivoalto s. Rialto. Rihker s. Richerus. Rinisdorf, Krnt., Reisdorf? Hainricus de — 1112, 79. Roas s. Roitscli. Rocionus de civitate Polla 933, 7. Rott, Salzb., b. Siezenheim, (Rote) Cun- , radus de — 1189, 135. Rovdbertus s. Rudpertus. Rodein, O. Krn. (slov. Rodnje) plebs s? Clementi c 1170, 124; plebanus: Hertwicus (c. 1135), 124; Engel- pretus 1163, 121. Rottenburg, (Rotinburch), Bai., welcbe ? Ulricus de — 1173, 126. Rotenmann, (Rotenmanne) O. Strm., b. Litzen, Paltental, 1168, 122. Rottenstein, (Rotensteine), Krnt. Pfr. Radlach, Dietricus de — 1135, 88. Rovigno, Istrien, Westkuste, (Rana. Ruyn) 1064, 54. Rohrbach, Strm., Cillerkr. (Rohr- Ror- bach) 1187, 133. Genannte: Chun- radus de — 1154, 111 — Oheim des Otto und Reinbert von Reichen¬ burg 1155, 113. Roitsch, O. Strm., (Roas in Marchia) 1130, 85 — 1141, 93. Rom, Ital. 1027, 29 — 1192, 141 s. Kirchenstaat. Romanus imperator Konstantinopoli- tanus 960, 8. — episcopus Gurcensis 1141, 93 —- 1144, 97 — 1145, 97, 98 — 1146, 102 — 1154, 106 — 1155, 112 — 1.158, 114 — 1161, 117 — 1177, 151. — prepositus Gurcensis 1161, 118. Romische Kaiser et Konige s. Deutsch- land Kaiser u. Konige. Romulus notarius patriarchae Aguile- gensis 1163, 121; capellanus p. Acpiil. 1177, 151. Roncius de Pola 933, 7. Ronz s. Rozzo. Rorbach s. Rohrbach. Rosariol villa in Istrien (Razari) 1067, 56. ' Rosazzo, Friaul, 6. b. Udine, Klostei' 1083, 66 — 1136, 90 — c. 1161, 119. Aebte: Loopoldus 1145, 100 — 1152, 105; Leonardus 1243, 81. Rospach s. Rossbach. Roseck, Krnt., b. Villach, (Rasek), Ru- dolfus de — 1171, 125. Rossbach, U. Krn , Bez. Gurkfeld, (Ros¬ pach) 1178, 128 Roumoldesdorf, Roumwaldesdorf s. Ram- melsdorf. Rozzo, Istrien, b. Pinguente, (Ronz, Rus, Ruz) 1064, 54 — 1102,. 73. Rvodpreht, Rupert s. Rudpertus. Rudpertus, (Rod- Rovd- Ruod- Ru- Rvod-pert-preht-bertus) c. 1015, 146 — 1061, 49. — a. d. Obergurk besitzend 1062, 51. — de Glodniz 1197, 144. — archicancellarius regni 973, 11, 14. — de Salmanstiten 1145, 98. St. Rudpert zu Grailach, U Krn., Pfar- rer: Weriandus 1163, 121, — a. d, Save, U. Strm, zu Videm n. Gurkfeld 1156, 113. Rubignacco, Friaul, n. b. Cividale, Kirehe 1192, 141. Rudgerus, (Ra- Rud- Rude- Ruod- Ruode- ger-ius-us) 1152, 105 — 1171, 125. — de Pongov 1155, 113. •— de Burghuzen 1155, 113. — de Libniz 1191, 139. — de Sibenekke et filius eius Ruod- gerus de ■— 1155, 113. — de Sichenstein 1147, 147. — de Walde 1189, 135. — de Wichselber'ch. frater eius Win- terius 1152, 105 — de W. 1155, 112, 113 — 1158, 114. Ruthardus (Ruothard-t-us) 1093, 71. — plebanus de Treuen 1163, 121. Rudolfsdorf, Krnt., b. Friesach 1155, 112. Rudolfus, (Ru- Ruo-dolfus) 1067, 58 — 1191, 139. — de Albekke 1155. 113 — pater Pop- ponis de Albekke 1191, 138, 139. — de Pečkah 1145, 98. — de Craine 1125, 146. — dapifer — 1171, 125. — de Tunesberc 1141, 94. — patruus pueri Albero de Gurnocia 1171 124. — de Hohinrein 1173, 126. •— de Hunenburch 1155, 113. — de Laibach 1154, 107. — de Rasek 1171, 125. 13 194 — — castellanus de Riuinze 1189, 135. — de Sazill 1145, 100. Rugerus s. Rudgerus. Runa s. Reun. Ruotperht s. Rudbertus. Ruodegerius, Ruodgerus s. Rudgerus. Ruodolf s. Rudolfus. Rus (Ruz) s. Rozzo in Istrien. Ruosce Conradus 1197, 145. S. Saben, Sabinia, Sabiona s. Brixen. Sablonerberg in Istrien 1040, 44. Sabniza s. Šafnitz. Sabus s. Save. Sachsen, Deutschland, (Saxonia) 960, 9. Sacile, Friaul s. v. Udine, (Sazill), Ro- dolphus de — 1145, 100. Sattelbogen, Krnt., b. Friesach, Otto u. s. Bruder Konrad von -— 1155, 113. Save, der Hauptfluss in Krain, Zaua 989, 15; Sabus 1002, 22; Sovva maior et rninor 1011, 24; Souuua 1016, 27 ; Souuua 1025, 28; Souuua 1028, 30 ; Suowa 1040, 34 ; Sowa 1073, 59; Sowe 1130, 85; Sova 1155, 113. Savlje, O. Krn., b. Laibach, (Sawelach), 1161, 118. Safnitz-Bach, O. Krn. b. Bischoflaek (Sabniza, Safniz) 973, 11, 13 — 989, 14 — 1160, 116. Salkano, b. Gbrz, (Sili-kano-gnanum) Schloss: 1001, 17, 19. Saldenberb, Krnt. ? Krn. ? Strmk. Sig- marus de — 1197, 145. Salecka s. Schaleck. Salmanstetten, (Salmanstiten), Salmans- dorf? Strm.?Bai.? U. Oest.? wlchs. ? Rovdbertus de — uxor eius Mar¬ gareta 1145, 98. Salzburg, (Juuauia, Salc- Saltz- Salz-e- purc-h-purg) 1161, 148. — Diocesangrenze: 811, 1 — 819, 3. — Erzbischbfe: Arno 819, 3; Hard- wicus (reg. 991 — 1023) e. 1093, 69; Gebhardus (1072) erwahnt 1130, 85 — 1073, 59; Tiemo 1093, 69; Cuonradus I. 1130, 85 — 1136, 90 — 1138, 91 — 1141, 93, 94, 95 — 1144, 97 — 1145, 98 — 1146, 102, 147; Eberhardus 1155, 113—1161, 148; 1162—4, 148; Adelbertus 1189, 133 — 1191, 140. — Archidiacon: Adalram 819, 3. — Probst : Gundakarus 1189, 135. — Ministerialen: Fridericus de Petowa, Heinricus de Frisaco, Rehwinus et Reginboto de Schellinberc, Pabo et Cunradus et Heinricus de June, Cuono de Weruin, Heinricus de Ge- binningen, Vlricus et frater eius Cunradus de Kalheim, Wolframus et Dietmarus de Herfoldisheim, Otto, Heinricus, Albertus de Libinze, Otto de Lonisberc, Heinricus de Ueldis- berc, Ernist et Sigemarus de Bil- stein, Ulscalcuš et filius eius de Rabinsberc, Berchtoldus et Craft de Mo+inze Alexander Hertwicus Otto Arnoldus Engilscalcus et filii eius Reginherus et Engelscalcus de Straz- burc 1189, 134. Siehe auch pg. 112 und 135. — Genannte: Tiemo de — 1112, 79; Hainricus, Cunradus de — 1191, 139. Salzburg, s. aucli s. Peters Kloster. Salzburch Salzeburg s. Salzburg. San<;uan di Corneti (castiel) in Istria 1106, 76. Sant (Sand) Bai? O. Oest.? 1158, 114. Santal, U. Strm. (Saunia) Liupoldus de — 1146, 103. y San-gau U. Strm. Seu- Sou- Sowi-na) pagus 1016, 27 — 1028, 30; (im — ) 1042, 45. — Grafschaft Wilhelmi 1016, £7; co- mitatus ipsius (W) qui dicitur Sotina 1025, 2§4 comitatus Soune 1028, 30 ; s. Steiermark v Drave zur Save ; s Graf Wergandus 1130, 86 u. Urkb. f. Strm. I. pg. 910. San(fluss) in Untersteier (Sowina, slov. Savinja) 1130, 85 s Steiermark. Saunia, s. Santal, Sangau. Sausal, Steierm. Gegend zw. derSulm u. Lassnitz. w. v. Leibnitz, Kirche s. Nicolai 1150, 103. Satvelach s. Savlje. Savvenstein, U. Krn , b. Ratschach, (So- wenstein),' Otto, filius eius Wlvin- gus de — 1197, 145. Saxonia s. Sachsen. Sazill s. Sacile. Spital, Stadt in Karnten, 1191, 140. Spinosus mons in Istrien 1010, 41. 195 — (Sponheim,) b. Kreuznach Bzk. Koblenz, Grafen (in Karnten) : Engelbertus, advocatus ecclesie s. Pauli 1093, 69; gener eius Poppo III. marchio Istrie 1093, 69—70 — 1093, 71; (Schwe- ster): cometissa Rihkart, fratres eius Bernhart et Hainric 1112, 79, Bernhardus 1124, 84; Ceizolfus, Solin Hermanns, eines Bruders En- gelberts 1135, 87; Bernhart von Karnten 1141, 93; Ovdalricus de Laibach c. 1144, 97; Bernhard 1146, 102 — 1147, 103 ; Hartwich, Bi- schof zu Regensburg 1147,147 Bern¬ hardus Charinthiorum comes (er- wahnt) 1154, 109 s. auch Karnten Herzoge, Grafen, Istrien Markgrafen, Kraiburg. — GrafBernhardsMinisterial: Zaizolfus e. 1154, 109 Scarpfenberc s. Scharfenberg. Scerph s. Scharf, Schabab Meinhardus agnomine de Cho- cher 1154, 109; filius eius Engel- bertus 1154, 111. Schaftlarn s. Scheftlarn 1171, 125. Schaleck, U. Strm., nw. v. Cilli, (Sa- lecka), Berchtoldus de — 1189, 134. Scharf, (Scerph) Adelbertus cognomento 1155, 112. Scharfenberg, U. Krn., b. Ratschach (Scherff- Scharph- Scarpf- Scharv- Scherph-enin-berc-berch-berg) Con- radus de — 1169, 122 — c. 1175, 150; Heinricus 1182, 151 — c. 1190, 135 — 1191, 140. Scharphenberch, Scharvinberc s. Schar¬ fenberg. Schaumberg,O. Gest. w. b. Linz (Schovn- berch Schovenburc) 1153, 106. Ge- nannte: Chunrat de — 1192, 140. Scheftlarn, O. Bai, b. IVolfratshausen (Schaftlarn; Kloster 1175, 125. Schellenberg, (Schellinberc, Selenberg), Krnt, b. Gutenstein, Rachwin de — 1154, 110 — 1171, 125 — et Re- ginboto 1189, 134. Scherphenberch, Scherffenberg s. Schar¬ fenberg. Schike, Eckehardus, Fridericus, Hain- ricus — 1191, 139. Schirmdorf, am rechten Murufer unter- halb Obermureck (Scirmdorf) sta- bularia curtis 1124, 84. Schleinitz, U. Strm, stidl. v. Marburg, Pfarre 1146, 102. Schlipphes, Strm., Šantal ? Egno voli — 1155, 113. Schonberg, (Schonenberch-berg, Scom- Sconen- Sconi, Sonen-berc-g-ge-gk), U. Krn., b. Trefifen, Genannte : Mein¬ hardus 1141, 94 — 1147, 103 — comes 1149,' 103 — 1152, 105 — comes de — frater, eius Wolricus episcopus Tarvisanensis 1154, 108, 111. — Milites comitis Meinhardi : Leopol- dus 1154, 110 ; Leo 1154, 111. — Genannte: Einwicus de — 1154, 111; Alemherus de ■— 1171, 124; Meinhardus de — c. 1185, 132. Schovnberch, Schowenburc s. Schaum- berg. Schratt (Scrot), Chuono — 1093. 70. Schwab Schwaben (Sweuus Sueuia) die spatern Schwab, Genannte : Sig- bot de Sueuia 1124, 84; Gotsalcus Pertoldus et Waltherus Sweui 1161, 118. Schwarzenbach, Stmk. b. Maria Hof c. 1130, 146. Schwarzenburg, Istrien b. Rozzo, Bez. Pinguente(Cernogrado,Swarzenperc- berch-berg-burg) 1102, 74. Grafen: Mainhardus de — 1135, 88 ; Mein- hard und Albert 1162, 118; M. u. A. Bruder 1169, 122; Meinhard Graf v. „Hystria“, Verwandter des Patriarchen Ulrich von Aquileia 1177, 127, 151. —■ Genannte: Menhalmus 1140, 192 (Graf?) Schweiniz, Strin., (Zwineze) Engilbertus, de — 1145, 98. Scirmdorf s. Schirmdorf. Sclavania, Sclavenia pg. 123. Sclavi s. Slaven. Sclavinia, Sclavonia pg. 123. Scombergk, Sconiberc, Sconenberge, Sconenberg s. Schonberg. .Screccharii" auf der Herrschaft Lack (1160) 117. Scrot s. Schratt. Scutarius Joannes 960, 10. Scuribrant 1080, 66. Staeinberch s. Kamnik. Stain s. Stein. Stainbach s. Steinbach. Stephan Papst pg. 3. St. Stephan s. Aquileia. — mons in Carniola, s. Stefansberg. 13* — 196 — Stefansberg, O. Krn. b. Krainburg, (mons st. Stephani) 1132, 87. St. Stephanskloster s. Aquileia. Steffling, (Stephaning), Bai, O. Pfalz, Landger.Nittenau,(Steveninge),Land- graf (lantgraue): Otto 1192, 140. Steiermark v. Drave zur Save, mar- chia Wilhelmi: 1025, 28 — 1028, 30; marchia 1130, 85, 76. — obere und mittlere, Markgrafin: Sophie 1138, 91; Markgraf: Otaker c. 1165 149, — 1173, 150 — c. 1175, 150: Herzog: Otaker 1182, 151 — 1186, 132; Liupold II. 1192, 140. — (Styrenses): Hertnidus, Herrandus Lemfridus, Suicgerus, Heinricus de Truchsine et filii eius Colo et Go- tefridus, Richerus de Marburc et filius eius Richerus, Lupolt de Leum- bach, Albero et frater eius Hein¬ ricus de Dunkinstein, Otto et frater eius W. de Tufinbach, Otto et fra¬ ter eius Ortolfus de Lubin 1189, 135. Stein, Stadt in O. Krn., Stein, Steine, Steun) 1061, 49; forum c. 1190, 136; Grafen : Bertold (v. Andechs) 1143, 96 — 1154, 109, 110 dessen Minister — Ministerialen: Carolus de Stein 1143, 96 nobilis miles Meinhardus Schabab agnomine de Chocher patruus Meinhalmi, Gerlaci et Alberti de Michelstetten 1154, 109; Karolus de — 1154, 110, 111 ; Gerlochus senior, Heinricus de — 1154, 113 : Gerlochus de — 1177, 151. s. auch; Michelstetten und An¬ dechs. Stein, Krnt., (Petra), am Abhange der Choralpe ober St. Georgen im La- vanttale, Fridricus de — 1124, 84. Stein? Strm. b. Teufenbach, Dietmarus de —• c. 1130, 147. Steina, villa in Istrien 1067, 56. Steinbach, Gbrz, b. Otalež, Bach 1063 52. — U. Krn. Pfr. Treffen, Bach 1154. 111. Steindorf, Krn. wlchs. ? 1145, 99. — Krn, villa major et minorll40, 92. — s. Kamnobrdo. Steine s. Stein. Stennitz, U. Strm., ein Berg b. Weiten- stein, (Stenitz in Marchia) 1130, 85. Stermo, (Stermetz der Pfarre Oblak ?) in Carniola = Innerkrain, 1102, 72. Sterna, Istrien, Bez. Buje, (Cisterna), villa 1102, 74, Steun s. Stein. Stire s. Steiermark. Straholfesdorf 1130, 85. Strassburg, Krnt., (Strah- Straz-berche- burc-g-k-h) 1190, 138. Genannte: Heinrich u. s. Geschwisterkind En- gelbert 1155, 113; Cholo et filius eius Hugo 1176, 126; Alexander, Hertwicus, Otto, Arnoldus, Engil- scalcus et filii eius Reginherus et Engilscalcus de — 1189, 134: Gun- therus de — 1190, 137; Uolricus, Dietricus, Burchardus de — 1197, 144, ■— Burgrafen: Alexander, Dietricus, Otto de — 1197, 145. Strazberche, Strazburc, Strazburch, Strazburk, Strazburg, Strazburh s. Strassburg. Strasista = Stražišče vor Krainburg in O. Krn., 1002, 22. Sdregna, (Strengi), Istrien b. Portole, villa 1066, 55. Stresoubrod, O. Krn., b. Gortschach, Ladja? 973 13 — 989, 14, 15. Seben s. Brixen. Seckau, Strm, nordl. v. Knittelfeld, Kloster: 1173, 150 — 1182, 151 — 1192, 140. Setz, Bai., Setzberg b. Wolfratshausen, Engilram Solin Chadelhohs von — 1173, 126. Seidendorf, U. Krn., (Sit- Ingisdorff) 1145, 100. Seitz, D. Strm., b. Gonowitz, Kloster, Tal 1173, 125 — 1187, 133 — val- lis sancti Johannis, Kloster: ordinis Cartusiensis c. 1190, 136. Seltsach s. Selzach. Selenberg s. Schellenberg. Selzach, O. Krn. b. Bischoflack, (Selt¬ sach, Zelsach) 973, 11 (1160), 116. Semmering, Gebirge b. Miirzzuschlag 1141, 93. Senadrus, s. Trieste 933, 7. Sergius civis Polae 1194, 142. Sextensi abbatia, (Sestoj, Friaul, s. v. s. Vito. 1001, 17. Sgandarius Natalinus 9GO, 9. Sichelburg, Tirol b. Brunneck im Pu- stertal, U. Krn.? (Sicherberch), Wi- temarus de — 1179, 128. Sibenekge s. Siebeneck. Siboto, s. Sigboto. Sicherberch s. Sichelburg. — 197 — Sichenstein = Sicherstein, U. Krn., zu St. Bartholomiius, Ruodiger de •—■ 1147, 147. Sittendorf, U. Oest., wlchs? (Siedistorf) oderSittlersdorf im Salzburgischen ? Liutoldus de — e. 1144, 97. Sitich, (Sitich, Sitik, Sittich), Bene- diktinerkloster-Stiftung 1136, 88 — 1145, 99. — Klosterstifter: nobiles viri Heinricus Dietricus et Meginhalmus 1136, 88 — 1145, 99. — Aebte: Vincentius (1136) 1145, 91, 99 - 1163, 121; Pero 1184, 131 — 1187, 133. ■— Incorporierung der Pfarre St Veit b. Sitich 1145, 91, 101 ) nicht im J. 1136). — Erwerbungen der Givter : 1136, 88 — 1140, 92 — 1145, 99, 101 — 1152, 104 — c. 1161, 131 — 1162, 118 — 1169, 122 — 1177, 126, 127, 151 — c. 1178, 127 — c. 1182, 131 — 1184, 131 — 1190, 137. — Schutzvogt, advocatus: Albertus de Wichselberg 1177, 127, 151. Sit- Ingisdorf s. Seidendorf. Sitzo s. Sizo. Siebeneck, U. Krn. ? bei Ratshach a. d. Save, (Sibenekke) Ruodger und sein Sohn Ruodger 1155. 113. Siedisdorf s. Sittendorf. Siegburg, Preussen, im Rgbez. Koln am Rhein, Abt: Nicolaus 1161, 148. Siegersdorf, O. Krn., Pfr. h. Kreutz b. Neumarktl. (Sigilsdorff) 1145, 100. Sifridus de Motniz 1197, 145. Sigboto (Si- Sig-i-bot-boto) c. 1160 116. — canonicus Aguileiensis 1243, 81. ■— puer frisacensis 1145, 98. — cum barba 1145, 98. •— de Sweuia 1124, 84. — Sigeardus, Sigehart, Sigehardus, Sig- hardus, patriarcha Aguilegensis 1074, 60 — 1077, 61, 62, 64. ■— clericus (comes) 1124, 83. — de Ebirsbunde 1189, 135. — cancellarius regni 1064,54 — 1066, 55. Sigemarus (— Sigmarus) de Bilstein 1189, 134. — gener Ernesti de Bilistein 1190, 137. — de Libniz 1155, 113 — 1191, 139. — de Saldenberh 1197, 145. Sigefridus,Sigefrit, Sigifredus 1112, 79. — comes de Liubenowe 1141, 93. — archicancellarius regni 1062, 51 — 1064, 54 — 1066, 55 — 1077, 59, 63, 64. Sigiboto s. Sigboto. Sigilsdorf s. Siegersdorf. Sigmar-us s Sigemarus. Silvester de Adalpero quondam Ser Nicolai Notarii de Justinopoli, pu- blicus notarius 1417, 79. Silikano s. Salkano. Sillignanum s. Salkano. Simeon de Victore notarius 1417, 78. Sinzus servus Brixinensis 1080, 66. Sirnitz, (Sironiz), Krnt., b. Feldkirchen, Kleriker: Dietmarus 1191, 139. Genannte: Richerus, Marchvvardus de — 1197, 145. S. Syrus in Istrien 1101, 71. Sizo (Si-tzo-zo) comes in Hystria 1012. 26. — benefactor s. Pauli, nepos eius Perh- toldus 1093, 71. „Slat“ oder „Nebilriet“, Bai. ? 1173, 126. Slaven (Sclavi) 817, 2. — O Krn., auf der Herrschaft Lack (1160) 117. Slavenia, (Sclaveniae) partes 1161,148. „Slavrespach“. N. Oest. U. W. Wald? 1146, 147. Slovenia, pg 123 s. auch Slavenia. Slovenische Eigennamen: Prezlau 1080, 65; Pribislav 989, 15; Tobrogor c. 1080, 65 ; Trebemer c. 1160, 115. s. auch das Sachregister. Sophia cometissa de Andechs 1122 — 1131, 83 — 1132, 87. — relicta Meginhalmi de Chraine c. 1165, 121, 149. — marchionissa Stirie 1138, 91. Sotla, U. Strm. a. d. kroat. Grenze, (Zo- Zon-tel-tla) fluvius 1016, 27 — 1028, 30 — 1130, 85. Sova, Sovva s. Save. Solio s. Mariasaal. Sonenberch s. Schonberg. Souuua s. Save. Souna s. San, Santal. Sowenstein s. Sawenstein. Sowine s. Sanfluss. Sovva, Sovre s. Save. Suben O. Oest. b. Scharding, Probst: Pabo 1191, 139. Sucha = Zauchen, O. Krn. b. Lack (Susane, Zucha) Ort 973, 10, 11; — Bach 1154, 110. — Sušane be- deutet die Ansiedlung an der Sucha, — 198 — darnach verbessere man oben S. 10 Sunbrehtisdorf, Sunebrechtesdorf, Bai., Hugo, Sohn des Kadold von — 1155, 113 — 1189, 135. Suowa s. Save. Suragallo, Venedig, Prov. Treviso? Serravalle ? Leo de — 960, 60; Ge¬ orgio de — 960, 10. Surberg, (Suriberg), O. Bai., L. Ger. Traunstein wlchr? Megingoz de — c. 1144, 97. Susane s. Sucha. Swarzenperc s. Schwarzenberg. Sweuia, Sweuus s. Schwaben, Schwab. Swikerus (Swi- Swit-cker-kerus) 1042, 45. — de Truchsine 1189, 134. — de Gurkfeld 1155, 113 — 1171, 125 — de Holenburch 1176, 126 — 1181 —1184, 129. Svinska vas, (Swinge), U. Krn., b. Si- tich, 1136, 89. Szovrska Dubravua', eine Gegend a. d. Zaierflusse in O. Krn. 973, 13. U. resp. V. Uasche s. Vasche. Ubertus (Hubertus) 1001. 19, 21. ■— notarius 1106, 78. Udalricus (01- Ovl- Odal- Ovdal- Oul- Udal- Vol- Vodol- Ulda- Ul- Wolda- ri-rich- Vorli- Wodorli-cus) 933, 7 — 1001, 19, 21 — 1030, 32. — de Aohel 1154, 108-111. — de Atenis 1136, 89. — purcravius de Albek 1197, 145. — archidiaconus Atjuilejensis 1136, 88, 89. 90 — 1152, 105. 106 — 1177, 151. — patriarcha Acptilegiensis consangui- neusimperatorisHeinricilV. 1093, 67 — 1102, 73 — 1102, 73 — 1106, 76 — c. 1120, 80. 81, 82 — II. 1162, —4, 148 — 1163, 120 — 1169, 122 — c. 1170, 124 — 1173, 125 — 1176, 126 — 1177, 126, 127, 150 — 1178, 127 — c. 1182, 131 1184,130 s. auch Treffen in Kilrnten. —*■ locopositus Parentinus 1194, 142. — de Pecah 1189, 134. — plebanus St. Petri (zu Comenda) 1163, 121. — de Porta 1180, 128. — archipresbiter Brixinensis 1173, 125. — cappellanus 1152, 105. — de Kalheim 1189, 134. — dux Carinthie 1135, 88. — frater ducis Heinrici de Karinthia 1145, 98. — episcopus Civitatis novae 1194, 142. — comes 1102, 75. — comes Creinae 1011, 24; (comes Carniole) 1124, 83. — marchio Tuscie 1163, 121. — de Eberingen 1168, 123. — de St. Egidio 1190 137. — episcopus Eihestensis 1077, 63, 64. — vicedominus (s. Gurk) 1197, 145. — de Fledinich 1136, 90. — f maritus Gerburge 1152, 105. — filius Gerburge 1152, 105. — dapifer comitis Engelberti II. de Gorizia 1176, 126. — decanus Gurcensis 1191,139— 1197, 144. — filius comitisse Wilpurge et comitis Wecelini de Histria 1040, 42. — nepos comitis Wecelini et comitisae Wilpurge de Histria, filius Azciche filie Wecelini et VVilpurge 1040, 38, 39, 40, 41. — comes de Huninburc 1189, 134. — I. comes et marchio Istrie et Creine 1058, 46 — 1061, 48 — 1062, 51 — 1063, 52 — 1064, 53 — 1064, 54 — 1066, 55 — 1067, 56. — II. marchio Istrie : 1093, 68 — 1101, 71 — 1102, 71, 73 — 1106, 76. — de Laibach frater ducis Heinrici de Karinthia c. 1144, 97. — Abt von S. Lambrecht c. 1130, 146. — de s. Laurentio 1178, 127. — de Lubigana 1146, 103. — de Motniz 1197, 145. — abbas Mosacensis 1136, 88, 89, 90. — clericus de Niwnhoven 1154, 110. — cancellarius regni 1025, 29 — 1028, 31. — miles de Rifenstain 1163, 121. — de Rotinburch. 1173, 126. — episcopus Tarvisanensis frater co¬ mitis Meinhardi de Schonenberg 1154, 108, 111 — 1163, 121. — de Strazburh 1197, 144. —' de IVolchenburch 1197, 145. 199 — St. Udalricus, Ort in Krnt. ? Genannte: Fridericus filius Popponis de sancto Ovdalrico 1145, 98. Udalscalcus (Odal- Ovdal- Oudal- Odel- Udal- Ul- Vodal- Wodal-scalch-scal- cus-schalk) 1120, 81 — 1191, 139 1197, 144. — de Terceijt 1136, 89. — advocatus Frisingensis c. 1015. 145 — 1030, 32, 33. — Galla, Galle (Gali) 1160, 115 — 1173, 126. — de Rabinsberg 1189, 134 — 1197, 145. —■ de Witenstein 1155, 113. Udile judex sacri palacii 1001, 19. Utindorf, Krnt.? Bai.? Adilram de — 1124, 84. Utting, O. Bai., b. Landsberg (Utingen), Meingoz de ■ — 1122 — 31, 83. Utingen s. Utting. Uto (Vto) archiepiscopus Treuirensis 1073, 59. Ueldes s. Veldes. Ueldisberc s. Feldsberg. Uernich s. Wernek. Uffelndorf, Bai., (Vfildorf), Pertoldus de — c. 1190, 136. Uvizilinesteti s. Eisnern (Železniki). Ugo rex (Italie) et filius eius Lotharius 933, 55. Uictoria s. Viktring. Uintherius s. Wintherus. Uldaricus, Ulrich, Ulricus s. Udalricus. Ulscalcus s. Udalscalcus. Umago, Istrien, Bez. Parenzo, (Huma- gum), villa 1106, 76, 77 s. Uuege. Umbertus archiepiscopis Ravennatensis 1077, 61. Unterkrain s. Krain Unter-. Undringen s. Ingering 1130, 85. Ungarische Mark, U. Krn. zw. Gurk u. Kulpa 1161, 148 — 1162—4, 149 — 1177, 150 s. auch Unter¬ krain. Ungarn die, (Ungarorum sevitia deua- stationis) 1001, 17. Ungarn 1161, 148. Uningen s. Inning. Uuolfnz (Vollfuss) Berchtoldus 1135, 88. Ursarie s. Orsera. Ursberg s. Auersperg. Urseolus Petrus 960, 10. Ursus (Vr.-) 960, 9. — patriarcha Aquilegensis (reg. 804— 811) 819, 3. — Bonus dux et Joannes filius eius 960, 8. — filius Bertaldi Basiliaci 1061, 48. Uualtilo s. Waltilo. Uuarimbertus s. IVarimbertus. Uuege, Istrien, Umago ? Veglia ? castrum : 1102, 74. s. Umago. Uuerihen s. Werihen. Uuerintus s. Werintus. Uuicardus s. Wicardus. Uuido s. Wido. Uuiligisus s. Wiligisus. Uuinperch s. Weinberg. Uzemenstrum, Istrien, (Winstrin), 1064, 54. W. vrgl. auch F. u. U. Wagingerberge = Wagnerberg, O. Oest. ? b. Gurten, O. Bai. ? b. Rosenheim, Wagingerberge), AVillhalmus de — Salzburger 1155, 113. Waitinsdorf, Krnt, predium 1154, 110. Walchunus (— IValtchovn, Walcun-us) frater Arnoldi marscalci 1197, 145. — de Kambe 1189, 135. — de C — Grazniz 1190, 137 — 1191, 139. — pater Hartmanni 1191, 139. — filius Sigbotonis cum barba 1145, 98. s. auch Waltunus. Walde, Krnt.?, O. Krn., Mengotus ca- stellanus, Lupoldus de — et filii eius Lupoldus Heinricus Rudcgerus et Gerhohus fratres de — 1189, 135. Waldeke, Krnt. b. Kotschach Poppo de — 1161, 118. Walterus ( — ter-ther-us) Zeuge 1161, 118. — de Gurkfelde 1154, 107 ; — filius Bertoldi de Gurkfelde 1154, 113. — de Lavriano 1176, 126. — de Malentin 1143, 96; — comes de Malentin 1149, 103. — Swevus 1161, 118. Waltfridus de Pilstein 1197, 145. — de Pregrad 1161, 118. .. — et filius eius Engelbertus 1161, 118. Waltherus s. Walterus. Waltilo (Uv —) comes Carniole 989, 14 — 1002, 22 — comes Creine 1004, 23. — notarius et iudex 1102, 73, 75. Waldman, ( — t) 1030, 32. — 200 — Walto 1030, 33. Waltunus 1140, 9; nobili progenie exortus (s. 895) 1130, 85 s. auch Walchunus. IValtz, ein Berg in Steiermark 1093, 70. Walferam comes Vicentinus 1001, 19. Warda (Vuarda) 1061, 48. IVarimbertus (Uua — ) 1001, 19. IVarmovt de Chraine 1136, 90. VVarmunt 1030, 33. Wasen, O. Oest. wlchs. ? Engilscalcus de — liber hotno c. 1165, 149. Vasserburg, O. Bai., so, v. Miinchen (Wazerpurch) Graf: Dietricus 1192, 140. IVaut.z, ein Berg in Steiermark 1093, 70. Wazaman 1030, 32. Wazerpurch s. Wasserburg. Wecelinus (Wecelin, Wezil-lo) 1080, 65, 66. — de Cedelsach 1145, 98. — decanus Gurcensis 1161, 118. — comes Histriensium, uxor AVilpurga, filia eius Azcica, filius (Azciche) Woldoricus 1040, 38, 40, 41. — de Rein 1154, 110, s. auch Weri- andus, Werihen, Wernhardus. Wettzel, N. Bai. b. Vinstach, (IVezelszele, — zilscelle), Ermenfridus de — 1155, 113; Erinfridus pincerna co- mitis Berhtoldi de Bogen 1168, 123. Weichselbach? s. Bitsa. Weichselbach, U. Krn. b. Weichselberg, slov. Višnje, (Wisen) 1136, 89. Weichselburg, U. Krn. b. Sitich, (Wisil- Wisle- Wihsel- Wichsel- IVihsil- Wichsl-perc-berch-berg-burch, Burg: 1154, 111. — Burgherren: Meginhalmus 1152, 104 —105; Albertus advocatns Siticen- sis 1177, 127, 151 — c. 1185, 132 — 1186, 132 — (comes) 1192, 140. — Genannte : Ruodgerus et frater eius Winterius 1152, 105; Rovdgerus. de — Gurker nicht Salzburger) 1155, 112, 113 — 1158, 114. Weitenstein, U. Strm, nordl. v. CilH, (Witenstain), Oudalschalc v. — 1155, 113. Weitensfeld, Krnt., b. Gurk, (Witens- velt), Engelbertus de .— 1197, 145. IVeidland, Baiern, 1030, 32. Weyer, Strm., b. Frohnleiten 1138, 92. IVeilern, Krnt., b. Friesach (Wil-a-ern) Otto de — 1145, 98 — 1197, 145, Weinberg, Pfarre in U. Krn. b. St. Kan- tian, (Uuinperch) 1074, 60. Weingarten, U. Krn., (Wingarten) 1136, 89. „Weingi,“ Baiern 1030, 32. IVeistrach, bei St. Peter in der Au, N. Oest., 1154, 106. Weissenstein, Krnt., a. d. Drau, (Wiez- zensteine), Schloss 1179, 128; Ge¬ nannte: Hartroch de — 1135,88; mann 1179, 128. Welfisberch s. Welsberg. VVelsberg, Tirol?, Bai.?, 0. Franken?, (Welfisberg), Otto de — c. 1190, 136. Welz, Strm. osti. v. Murau, (Welze) c. 1165, 149 — 1184, 132. IVelze, s. Welz und Velče. Werdsee, Krnt., b. Klagenfurt 1184, 129. Werenturus s. Wernhardus. Werenhardus s. Wernhardus. Werfen, siidl. v. Salzb., (Weruin), Cuono de — 1189, 134. Weruin s. Werfen. IVergandus comes advocatus Gurcensis 1130, 86. Weriant, Weriandus, 1030, 32. — de Grez 1093, 70, 71. —• de Gurnotia 1154, 111, 112. — de Hohenek 1177, 127, 151. — plebanus s. Ruoberti 1163, 121. Werihen (Uuerihen) comes Forojulii 1001, 18, 19, 20, 21 s. auch: We- celinus comes Histrie. Werintus (Uue —) 1001, 19. Werinharius prepositus Frisingensis 1030, 32. Wernek, O. Krn., Bez. Littai, (Uernich), \Volvoldus de — 1154, 111. TVernerus de Carisach 1146, 102. Wernhardus, Werenhardus, comes 989, 15. — episcopus Tergestinus 1152, 106 — 1154, 108, 111 — 1163, 121 — 1176, 126. Wernher, Wernherus (Weren- Werin- her-us) 1120, 81. — pincerna c. 1190, 136. — de Povtinber(g) c. 1144, 97. — de Gauriach c. 1185, 132. — de Griezbach 1189, 135 — 1192, 140. — de Hozi 1124, 84. — de Lauent 1124, 84. — marchio 1093, 67. Wezelscelle s. IVettzel. — 201 — Wezil s. Vecelinus. Weziliscelle s. Wettzel. Wezillo s. Wecelinus Wipach — Wippach, J. Krn., (Vipa- cum) 1001, 17 — 1154, 112. Ge- nannte: IVilvinus, Vulungus 1154, 111, 112 — 1171, 125. Wippacher- Tal 1001, 18. Wicbertus cancellarius regni 1062, 50. Wichartesdorf Krnt. ? U. Oest. Bez. Baden — 1130, 85. IVicardus, Wichardus, (Uvig —) 1001,19, 21. — de Karlisberc 1189, 134 — 1190, 137. Wikher von Vogelarn 1158, 114. Wichselberch, Wichselberg s. Weichsel- burg. IVichpote abbas s. Petri 1191, 139. Witego, (Witigo) de Lilienberg 1156, 112 — c. 1190, 136. \Vitemarus de Sicherberch 1179, 128. Witenstain s. IVeitenstein. VVitensvelt s. 'VVeitensfeld. Wides s. Vidernice. Witigo s. Witego. IVitingen s. Wieting. Wido (Uuido) 1001, 19, 21. Wieting, Krnt, osti. v. St. Veit (Wiet- Wit-ingen), Gotfridus de ■ — 1141, 94 _ 0 . H44, 97 — 1150, 103. Wietingen s. Wieting. Wizzensteme s. Weissenstein. Wignant miles ecclesie 'Frisingensis 1074, 61. Wihselberch, Wihselbcrg, Wihsilburch, Wihslberch s. Weichselburg. '\Vilaren s. Weilern. Wilpurga comitissa Histrie, maritus eius Wecelin, filia Azcica, filias Woldo- ricus, nepos IVoldoricus filius Az- ciche 1040, 38, 40, 41, 42, 44. Wildenstain = Wildenstein, Krnt.Bez. Volkermarkt, castellum 1154, 110. Genannte: Weriandus do — 1154, 110. Wilelmus s Wi]helmus. Vfilern s. Weilern. Wilhalm, Wilhalmus s. Wilheltnus. Wilhelmus(\Vil-chelm-elm-helm-lehelra- lihelm-lihalm-halm-ielin Gulielm-us 1042, 45 — 112, 79. — dec,anus Aquilejensis 1243, 81. — comes de Hunnenburch 1147 103 — 1192 140. — marchio 1077, 61. — de Meingosburg 1177, 127, 151. — de Minkendorf 1143, 96 — 1169, 122. — de Wagingerberge 1155, 113. —■ comes de Zeltschach 1016, 27 — comes (de Zeltschach), marchio zwi- schen der Save und Drave) 1025, . 28 — 1028, 30 — e. 1130, 85 — e. 1140, 92. Wilielmus s. IVilhelmus. Wiligisus Willigisus ( — Uuiligisvs) can¬ cellarius imp. 973, 11; archiepis- copus 989, 16 ; archicancellarius regni (v. Mainz) 1002, 22; archica pellanus (regis) 1004, 24. “VVillihalm, IVillihelmus s. Wilhelmus. Willinc 1124, 84. Wimitz Krnt., wlchs. ?, (Wonwiz), Ort 1154, 109. Wintherius 1145, 98. —■ canonicus Gurcensis 1197, 144. — (Uinth-) marchio Istrie 933, 5, 6, 7. — de Motniz 1197, 145. — et frater eius Ruodegerius (de Wich- selberch) 1152, 105. Windiscbgraz, U. Strm. (Windiskin Graez, IVindissgraze Grace, Grez) c 1190,136 — 1197, 144. Genannte : IVeriant de ■— 1093, 70, 71 ; Otto — 1112, 79. Wingarten s, Weingarten. Winstrin in Istrien (Uzemenstrum) 1064, 54. IVinzer, Bai., a. linken Ufer der Donau, Kadeloch von — 1155, 113. Wirento de Olswich 1154, 110. Wirzeburch s. Wiirzburg. AVisen s. Weichselbach. Wisent, IVisento, Wisint-o, pincerna c. 1144, 97. ■ —■ de Bonegosve 1141, 94 — 1145, 98. Wisilperc s. IVeichselburg. Wisleberch, Wisleburch s. AVeichsel- burg, Wlvingus s. Wolfingus. Wochein, O. Krn., (Vochina), Wochei- nerfeistriz zu /Pozabljeno “ ? Kloster (der Benedictiner ?) 1120, 82. Vodelricus, Wodolricus s. Udalricus. AVodalscalcus s. Udalscalcus. Woffo 1067, 58. Wogleina, Bach in,U. Strmk. b. Cilli, (Ogu- Ogwania) 1025, 28 — 1028, 30 — 1130, 85. Wolchenborc-berg - burch' s. Wolken- burg. — 202 — Vblkenburg (Volchenberc-burch) Obla- gorica in der Pfarre Primskovo b. Littai — in der March 1191, 138, 139. — Genannte: Hermannus de — 1161, 118; purcravius de — 1163, 121 — 1173, 150; Reinherus, Maentwi- nus Hainricus, Hartwicus, Albertus, Uolricus de — 1197, 145. Volče s. Volzana. Woldaricus s. Udalricus. Woltriehil s. Volfdrigel. Volf, Hartwich gen. — sein Bruder Amelrich, ihr Neffe Hartwich Pfar- rer zu Lanzenkirchen 1146, 147. Volfdrigel (— Vbltrichil) ministerialis Aquileiensis 1146, 103. — de Axan 1136, 89. — de Cucha 1136, 89. Volfeck, Strm. b. Eibiswald, (Wolfes- ekke), Chunrat de — liber homo o. 1165, 149. Volfesekke s. Volfeck. Volfingus, (VI- Vol- Wul- Vul-f-ving- ung-us) Poto 1190, 137. — de Kapfenberg 1187, 133. — de Sowenstein 1197, 145. — de Vippach 1154, 111, 112 — 1171, 125. Volfolt, Volfoldus, Volvoldus 1030, 33. — de Vernich 1154, 111. Volfherus frater, germanus Babinber- gensis episcopi 1168, 123. Volfradus (Volf- Volu-radus) comes de Treuen (Trevin) c. 1130, 146 —■ 1141, 93 — 1145, 98 — 1149, 103 — 1163, 121. Volfram, Volframus 1067, 49. — de Herfoldisheim 1189, 134. — Scaffaere 1145, 98. Volmvota, filius eius Adilpretus 1112, 79. Volricus s. Udalricus. Wonwiz s. Vimitz. Vritizlaus dux Boemie 1077, 63, 64. Vuodmund, Stmk., westlich v. Mar- burg, (Vurmatbach) 1093, 70. Vulfingus, Vulvingus, Vulungus s. Volfingus. Vurmat, Giessbach Strm. w. v. Mar- burg (Vodmunt, Vuodmund Vuod- mat) 1093, 70. Vurzburg, Bai., (Virzeburch) 1130, 86. Z. Zaplat = Zaplata- Berg O. Krn., 1154, 110. Zapolo Stephanus 960, 10. Zapulo Dominicus 960, 10. Zacharia Papst (reg. 741—752) pg. 3. Zaua s. Save. zaierfluss, O. Krn., (Zoura, Zowra, Zovra), Fluss 973, 11, 13 — 989, 15 — 1002, 22. Genannte; Ortwi- nus de — 1154, 110; Heinricus de — 1178, 128. Kastellan des H. v. Zaura: Bavo 1181—1184, 129. — der kleine O. Krn., b Laek, (Zou- riza) 973, 11. Zaizolfus, ministerialis comitis Bernardi (de Sponheim) 1154, 109. Zanane, Venedig, Petrus de — 933. 7. Zauchen, (Sucha Susane) 973, 10. Zeitz, Preussen, Rgbez. Merseburg, (Cizeta), Bischof; Eppo 1077, 61. Zeltschach, Krnt., b. Friesach (Cedel- sach- Celsach) Grafen: Vilhelmus et mater eius Hemma, nepta im¬ perator« Heinrici II. 1016, 27 — 1025, 28 — 1028, 30; Hemma 1042, 45; Hemma und ihre Soline (Vil- helm und Hartwig) 1043, 46, Hem¬ ma e. 1072, 58; Vilhelmus uxor eius Hemma, filius (Hemme) Vilhelmus e. 1130,85; Hemma nobillissima ma¬ trona legitimaheres e. 1140,93 ; fun- datrixecclesieGurcensise. 1161, 118; Ihre Schutzvogte : Aribo und Pretz- laus 1042, 45. (Graf): Poppo de — 1135, 88. — Ministerialen: Vezilo et Meginhar- dus de — 1145, 98. — Genannte: Hiltegrimus, Otto, frater eius Conradus, Perhtoldus, frater eius Gebno (!) de — 1197, 145. Zelnitz, Strm. b. Marburg, Zeli- Zelntz) Ort und supanatus 1093, 70. Zelsach s. Zeltschach. Zest, U. Strm., ein Gut bei Roitsch 1141, 93. Ziracco, Friaul, b. Cividale, (Iracco!), Kirche 1192, 141. Zirklach s. Cerklje. Zirknitz s. Cirknitz. Zotel, Zotla, s. Sotla. Zollingin, Bai. b. Degendorf. zw. Strau- bing u. Passau, Pabo de — 1189, 135. — 203 — Zontla s. Sotla. Zorneding, O. Bai., (Zorogeltinga) Ort u. Kirche 1030, 32. Zorogeltinga s. Zorneding. Zoura s. ZaierHuss. Zouriza s. Zaier der kleine Fluss. Zourska Dobrauua, O. Krn., eine Ggd. a. d. Zaier 989, 15. Zower s. Zaier. Zucha s. Sucha. Zvretbochus nobili progenie exortus e. 1130, 85 — e. 1140, 92. Zwineze s. Schweiniz. II. Register der Worte und Sachen. A. Actio 1106, 76. acgacenciae = adjacentiae 1102, 72. administrator 1145, 101. advocatus, (sacri palatii) 1001, 20 — c. 1015, 145 — 1040, 38 — 1042, 45 — 1067, 57 — 1074, 60 — 1080, 65 — 1093, 69 — 1102, 75 — 1130, 86 — 1141, 95 — 1146, 102 — 1177, 151. atrium 1093, 69. ager, 973, 11 — 1001, 19 — 1002, 22 — 1028, 30 — 1040, 34, 35 — 1061, 50 — 1064, 54 — 1066, 55 — 1067, 56 — 1080, 65 — 1120, 82 — 1124, 84. Alpen 973, 11 — 989, 14 — 1001, 17 — 1040, 36; — desertes 1130, 85 — 1145, 98 — 1154, 109, 110 — pascuales 1156, 112. allodium, dominicale 1152, 104, 105 — 1162, 118 — 1163, 120 — 1169, 122. ancilla (serva), 1040, 38 — 1102, 72 — 1102,73 — 1152, 104; c. 1160, 115. antistes 1001, 22 — 1030, 32. angaria 1001, 17. anser (1160) 116. arbitrium decem virorum — duorum« virorum 1189, 133 — episcopi 1184, 131. arbores que cerasi dicuntur 1154, 109. arca (areha) sopulture 1040, 38, 41. archicapellanus s. Deutschland, Kaiser, Erzkaplane, archicancellarius s. Deutschland, Kaiser, Erzkanzler. archidiaconus s. im I. Register. area 1011, 25 — 1016, 27 — 1025, 28 — 1028, 30 — 1040, 34, 35 — 1062; 51 — 1062, 50 — 1064, 54 — 1067, 56, 57 — 1074, 60 — 1120, 82 — 1152, 104. argentum 1102, 72, 75 — 1146, 102 c. 1165, 149 — examinatum 1189, 133 — 1194, 143. armenta 1012, 26. arva 1012, 26. auctoritas decretalis 1073, 59. auena (1160) 116. aurum fulvum 933, 6; obryzum 960, 9; puram 1001, 18 — 1001, 19 — 1012, 26 — 1040, 39, 41, 44 — 1061, 47 — 1064, 54 — 1066, 55 1077, 62; optimum 1106, 77 — 1152, 104. arbor fractifera 1184, 130. B. P. Baptismus (Taufrecht) 1163, 120. pabulaticum 1001, 17 — 1012, 26. pabulum (1160) 118. pactio 1067, 58 — 1189, 135. patella salis c. 1130, 146. patrocinium 1061, 47 — 1141, 94. — scripti 1184, 131 — 1192, 141. patrimonium 1189, 133; patrimonii ius 1197, 144. — 204 — paesanus paysanus c. 1093, 68 — 1194, 142. paganus 1190, 137. pagina (Urkunde) 1001, 17, 19 — 1025, 28 — 1042, 45 — 1061,49 — 1102, 75 — 1141, 95 — 1145, 98 — 1163, 120 — 1177, 151 — 1184, 131, 132 — 1190, 137 — 1192, 141 — 1197, 144. pagus (Gau) 1004, 23 — 1016, 27 — 1062, 51 — 1064, 54 — 1066, 55. palatium patriarchale 1243, 81 — episcopale 1040, 43 — reale 1040, 43. pallium 1027, 29. palus (pallus) 1040, 41 — 1102, 74. palustria 1145, 98. bannum imperiale 973, 13 — 989, 15 — 1040, 37 — regium 1073, 59 s. auch wildpannum. parrochia 1145, 99. pascua porcorum 973, 11, 13; anima- lium 1194, 143. passus (Feldmass) 1040, 38, 41. pauperes 1030, 32; Christi 1040, 44. pecunia 960, 8 — 1043, 46 — 1189, 134 — 1190, 137. pecunie presidium 1161, 148. pecus 1012, 26 — 1194, 143. pedicas ponere 1040, 37. pena, dupli 1040, 43; poena 1061, 47 — 1194, 143. beneficium 1030, 32 — 1073, 59 — 1120, 80 — 1160, 117 — 1163, 120. pensio vel reditus 1040, 42 — 1061, 47. bergamena 1102, 75. pictor (?) 1191, 139. pignus 1152, 104; pignori obligare 1177, 151. pilonus lapideus 1106, 77. pincerna (Mundschenk) 1141, 94 — c. 1144, 97 — 1171, 125 — c. 1190, 136, 137 — 1197, 145. piscatio, 973, 11, 13 — 989, 15 — 1001, 17, 19 — 1002, 22 — 1004, 23 — 1011,25 — 1012, 26 — 1016, 27 — 1025, 28 — 1028, 30 — 1040, 34, 35, 41 — 1062, 51 — 1063, 53 — 1064, 54 — 1066, 55 — 1067, 56 — 1102, 72, 74 — 1106. 76 — c. 1120, 82 — 1135, 87 — 1136, 88 — 1145, 98 — 1154, 110 — 1177, 150. placitare forum 1001, 17. placitum, 1001, 17 — 1012, 26 — 1077, 61 — 1194, 143; tocius con- ventui 1043, 46. plaga 1062, 51. plagium = plaga 1040, 38; de valle Felectosa in Istrien 1040, 40. plaustrum 1168, 122. plebanus s. Pfarrer im I. Register. plebania, plebs, 1093, 69 — 1120, 80 1141, 96 — 1163, 120; c. 1170, 124. \ plumarus (1160) 116. potestas (podesta) 1417, 78; secularis 1194, 143. poena s. pena. pontifex ecclesie 1061, 49. pondus 1061,47 — 1102,75 — 1189,133. porcus 973, 11; victimalis 1160, 116; saginatus 1160. 116. portus 1012, 26. brace, bracium, bravium, braze, 1060, 116 — 1161, 118 — o. 1190, 136. pratum 973, 11, 13 — 989, 15 — 1001, 17 — 1002, 22 — 1004, 23 — 1011, 25 — 1012, 26 — c. 1015, 146 — 1016, 27 — 1025, 28 — 1028, 30 1040, 34, 35 — 1062, 50, 51 — 1063, 52 — 1064, 54 — 1066, 55 1067, 56 — 1080, 65 — 1102. 72, 74 — 1120, 82 - 1136, 88 — 1145, 98 — 1152, 104 — 1154, 110, 111 — 1168, 122 — 1177, 150. pravitas malefactorum 1184, 130. braze s, bracium. prepositus (Meier) 1171, 125, s. auch Probste im ersten Register. precaria possessio 1030, 32; precario concedere 1124, 84. preaceptum 973, .11 — 1001, 18 — 1002, 22 — 1011, 25 — pagina 1016, 27 — 1028, 30 — 1040, 36, 37 — 1062, 50 — 1064, 54 — 1067, 58. precium scriptum 1102, 72. predicare 1161, 148. predo 1184, 130. presul ecclesie 819, 3 — 973, 12 — 989, 14. privilegium, 1066, 55 — 1194 142 — 1243, 81. prhnogenitus 1043, 46 — 1197, 144. propinquus 1163, 120. proprius (Horiger) 1150, 103, proceres 1093, 70. procuratores communis 1194, 142. — 205 — provincia 1040, 44 — 1184, 130. prouisor 1152, 105. progenies nobilis 1130, 85 prosapia regalis 1149, 103. pseudocardinalis 11(51, 148. publica functio 1001, 17. puhlice rei exactor 1001, 17. puteus 1106, 76. puer = Knappe 1154, 109 —■ 1163, 121 — 1171, 124 — 1197, 144. bulla 1001, 18. ' pulli gallinarum (1160), 116; pullus 1160, 117. purcravius 1163, 121 — 1197, 145. C. Captio 1161, 148. capella lignea, lapidea c. 1170, 124. captivitas 960, 8. capitaneus 1417, 78. capitulum generale = (Synode) 1184, 130. capulum 1012, 2G. campio 1093, 69. cambium 1152, 101. camera imperialis 1001, 18,19 — 1012, 26; regia 1040, 39; regis 1040, 42 — 1040, 40 — 1062, 55 — 1077, 62 jfrisingensis ecclesie 1160, 117. camere regie consuetudo 1040, 41. camerarius 1141, 94 — 1145, 98 — 1197, 144, 145. cancellarius s. Deutscliland, Kanzler. candela 1184, 130. canis 973, 13. carta (charta) Urkunde 933, 8 — 973, 13 — 1004, 23— 1028, 31 — 1061, 47, 48 — 1062, 51 — 1063, 53 — 1064, 51 — 1066, 55 — 1067, 56 1073, 59 — 1077, 62, 63, 64 — 1093, 67 — 1102, 74 — investionis 1106, 77, 78 — 1120, 81 — 1136, 89 — 1145, 100, s. auch cartula, preceptum, privilegium, pagina. cartula, Urkunde 1010, 39 — 1093, 68 — 1102, 72, 74 ; ofersionis 1102, 75 — 1152, 104 — c. 1170, 124. časa 1102, 72, 73, 74. castellanus 1181—4, 129 — 1189, 133, 135 — 1190, 137. castratus 1194, 143. casei (Abgabe) 1160, 117. cehenlinch (1160) 116. celerarius 1197, 144. census 1102, 74 — c. 1160, 116 — 1177, 151. cera alba 1106, 77, cerasi, arbores que cerasi dicuntur 1154, 109. ceruisia (1160) 117. cesar 1001, 18. cespes agri 1061, 47. Christiana militia (Kreuzzug) 1154,108, 109 — 1190, 137. civitas, 1012, 25 — 1062, 50 — 1074, 61 — 1093, 68 — 1102, 74 — 1194, 142. cirographum ("Urkunde) 1130, 86. claustrum 1120, 82. clea 1040, 41. cocus 1161, 118. coemeteriorum violatores 1184, 130. collecta 1001, 17 — 1077, 61 — 1194, 143. collis 1016, 27 — 1066, 55 — 1145, 98. colonia 1061, 47. compascua 1004, 23. communitas ville 1106, 76. conceptum (Urkunde) 1124, 84. concordatio arbitralis 1189 133. contractus 1197, 144. confinia territorii 1106, 76. congius 1194, 142. consuetudo imperialis et regia 819, 3 — camere regie 1040, 41. consilium regis 1040, 43. corona terre 1040, 38, 41. cubitus (Liingenmass 1106, 77. cultellus 1102, 74. crudelitas 1184, 130, curtiferus uillicorum (1160) 116. curtile 1093, 70. curtilicium 1102. 72. curtis 973, 11 — 1040, 35 — 1074, 60 — 1102, 72; stabularia 1124, 84 -- 1145, 98 — 1154, 109, 110; 1191, 139. curia 1145, 99 — 1160, 115. custos 1197, 144. D. T. Tabellio 1194, 143. < taberna 1152, 104. dapifer 1141, 94 — 1171, 125 — 1176, 126 — 1190, 137 — 1197, 145. taientum (Geld) 1043, 46 — 1184, 129. 206 — decima 1002, 22 — 1012, 26 ad pau- peres pertinens 1030, 32 — 1040, 43 — ad paup. Christi pertinente 1040, 44 — 1067, 57 — 1074, 60 — noualium 1093, 69 — c. 1130, 146 — 1136 .89, 90 — 1138, 91 — 1141, 94 — 1145, 101 — 1146, 102 — 1154, 111. decimatio 1011, 25 — 1067, 57 —■ — 1074, 60 — 1093, 69 — 1145, 99. decimarius 1154, 108 — 1163. 120. decretum 1184, 130. detentores bonorum ecclesiarum 1184, 130. devastatio 1001, 17. delegatio 1191, 139. teloneum s, theloneum. Denarii Veronenses 1028, 29; denarii 1043, 46 — 1160, 117. terminus (Landgrenze 1040, 38, 41 — 1122, 72, 74 — 1154, 110, 111. territorium 1040, 38,40 — monasterii 1040, 43 — 1067, 58 — 1106, 76 — 1194, 142. testes per aures adtracti (bayerische Rechtssitte) 1144, 97 — 1154, 106. teutonice 1073, 59. theloneum (teloneum) 933, 6 — 1016, 27 — 1025, 28 — 1028, 30 — 1040, 33 — 1062, 50 — 1130, 86 — c. 1190, 136. dyocesis 819, 3 — 1106, 76. districtum 1040, 37 — 1077, 61. diuortium c. 1170, 124. doplerius 1106, 77. doctores ecclesie 1163, 120. dota 1120, 80 — 1163, 120. dotatio 1040, 41. dominicatura 1189, 133. dominium 1001, 17 — 1011, 25. domus 1001, 17 — 1136, 89. torrens 1093, 70. trapezita 1145, 98. tradere 1028, 31. tributum c. 1190, 136. tribunus 933, 7. triticum (1160) 116. tutela ecclesie 1130, 86. tummaior (1160) 116. ' E. epistola negotii 960, 9. ecclesia decimata 1030, 32. ecclesie doctores 1163, 120. ecclesiarum violatores 1184, 130. elemosina 87, 11. emptio 1154, 109, 110. emere c. 1190, 136. escaticum 1012, 26. euba 1154, 111 s. auch hoba. exactio c. 1190, 136. exactor puhlice rei 1001 17. expeditio 1161, 148 — contra paganos 1190, 137. excommunicatio ecclesiastica 1184, 131. F. V. (U.) Faba (1160) 116. uacca (1160) 117. uadum 973, 13 — 989, 15. vallis 989, 15 — 1025, 28 — 1028, 30 — 1145, 98 — 1154, 110. familia (mancipia) utriusgue sexus 1011, 25 — (homines) 1043, 46 — 1145, 98 — 1152, 104 — c. 1160, 115 — 1191, 139. familiaris 1181, 129. famulus 1001, 17. vasalitas 1106, 76. vasallus 1106, 76. večtigalia 933, 5 — 1093, 70. venatio 973, 11, 13 —• 989, 15 — 1001, 17, 19 — 1002, 22 — 1004, 23 — 1011, 25 — 1012, 26 — 1016, 27 — 1025, 28 — 1028, 30 — 1040, 34, 35, 39 — 1062, 51 — 1063, 53 — 1064, 54 — 1066, 55 — 1067, 56 — 1073, 59 — 1102, 72 — 1120, 82 — 1135, 87 — 1136, 88 — 1145, 98 — 1177, 150. uenator (1160) 117. uenare 1040, 37 — 1093, 70. uendere 973, 13 — 1016, 27 — 1028, 31 — c. 1190, 136. teras decipere 1040, 37 — venare 973, 13 — 989, 15. feritasll 84, 130. vestitura 1067, 58. festuca 1102, 74. feudum 1106 76 — 1177, 151. uia 973, 130; Chreinariorum 973, 13 — 989, 15 — 1001, 19 — 1002, 22 — 1004, 23 — 1016, 27 — 1025, 28 — 1028, 30 — puhlica 1040, 38, 41. vicecomes 1012, 26. vicedominus 1145, 100 — 1146, 103 1197, 145. — 20? — vivore (uiuere) lege Baioariorum 1102, 73 — Langobardorum 1102, 72 — romana 1102, 73. villa dominicalis 817, 2; villa 973, 11 — 1001, 17 — 1016, 27 — 1028, 30 — 1040, 34 — 1061, 49 — 1062, 51 _ 1064. 54 — 1066, 55 — 1067, 56 — 1077,' 61 — 1106, 77 — 1124, 84 — 1136, 89 — c. 1140, 92 — 1145, 99, 100 — 1154, 110 - 1168, 122 — 1169, 122 — 177, 127 — 1178, 128. uinea 973, 11 — 1001, 17 — 1002, 22 — 1064, 54 — 1066, 55 — 1067, 56 — c. 1080, 65 — 1102, 72, 74 — 1124, 84 — 1150, 103 — 1184, 130. vinetum, 973, 11 — 1002, 22 — 1012, 26. fines (territorii) 1102, 72, 74. vinum 1194, 142, violator 1040, 37 — 1152, 105; eccle- siarum et coemeteriorum 1184, 130. vir illuster 1132, 87; vir nobilis 1040 38 — 1136, 88. viri discreti 1189, 133. fiscus episcopalis 973, 15 — 989, 15. fluuius 973, 13 — 989, 15 — 1002, 22 — 1011, 24 — 1016, 27 — 1025, 2§ — 1028, 30 — 1040, 35, 36 — 1063, 52 — 1073, 59 — 1136, 88 — 1177, 150. fodina 1130, 85. fodrum 1077, 61. fons, coniuratus 1130, 85 — 1145, 98; fontes septem 1154, 110. forenses 1130, 85 forestaria 1066, 55 — 1067, 56. forestia 1145, 98. forestum 973, 11, 13 — 989, 15 — — 1002, 22 — 1010, 37 — 1066, 55 - 1168, 122. forum 1102, 74 — c. 1190, 136. friskingus (1160) 117. frumentum (1160) 116 — c. 1190, 136 1194, 142. uuanto 1102, 14. uuaso terro 1102. 74. funis (1160) 116. G. Gallina (1160) 116. gastaldio (castaldioBeamte, Hofmeister) 1194, 142, 143. Gau 1029, 31 - 1039, 33 — 1057, 46 s. auch pagus. gazophylacium (Kirchenschatzkammer) 1120, 80. gentilis rabies 1154, 109. gravamen 1191, 138. grangia 1154, 108, 111. H. Herba 1001, 17. herbaticum 1001, 17. heres 1001, 17 ; legitima 1140, 93. herimanhus 1067 57. boba (Hube) 1067, 57 — 1093, 70 — 1132, 87; bavarica in Strm. 1138, 91 — 1140, 92 — 1145, 101 — 1153, 106 — (euba) 1154, 109, 110 111 — 1160, 116 — 1169, 122 — 1171, 124 — c. 1175, 150 — 1178, 128 s. auch euba. hofphen (1160) 116. homicida 1093, 68. homicidium 933, 5 — 1093, 68. homines corrupti abominabiles, crudeli, rapaci incendiarii — violatores ecclesiarum et coemeteriorum, succi- sores vinearum et arborum fructi- ferarum, detentores bonorum eccle¬ siarum, predones 1184, 130. hortus 1093, 70. I. leiunium 817, 1. illuster 1040, 38, 40 — 1132, 87. illustrissima (inl —) domina (cometissa) 1040, 38, 40. inbeneficiare 1043, 46 — 1191, 139. inpignorare 1191, 139. incendiarii domorum 1184, 130. incendium 1120, 80. infestare 1191, 138. investitio 1106, 77. investitura 1001, 17 — 1120, 82. infeudare 1189, 134. ingenium 1061, 47. injuria 1040, 44. institutum forale 1130, 86. instrumentom (Urkunde) 1040, 42, 44. insidiae 1161, 148. judex sacri palatii 1001, 20, 21 ; ordi- narius 1040, 42; judex 1061, 48. 208 — — 1102, 75 - 1130, 86 — 1145, 98 — 1160, 115. iudiciaria persona 1004, 23. iugales (Eheleute) 1102, 72, 73. iugarium 1102, 72. iugerum 973, 13 — 989, 15 — 1030, 33 — c. 1080, 65. iumenta 1012, 26. iuramentum 1184, 130. iurare 1189, 133, 135. iurisdictio ecclesie 1163. 120. ius predii 1040, 35; hereditarium 1066, 55; ecclesiasticum 1067, 57 ; Chri- stianitatis 1074, 60; (ecclesie) ma¬ terinim 1141, 96; feudalis 1197, 144 patrimonii 1197, 144. lacticinium pecorum 1194, 143. lacus 1040, 39. laicus 1177, 151. layma (lama, laguna?) 106G, 55. lama spinosa 1040, 41. largitionis auctoritas 973, 13. legatus 1177 150. lege vivere Baioariorum 1102, 73; Lan- gobardorum 1102, 72; romana 1102, 72. lex libertatis 1042, 45. liber 1197, 144. liberare (a proprietate von der Leib- eigenschaft befreien) 1013, 46. libertas ecclesiae 1194, 142. libertatis lex 1012, 45. liberi (Freie, Adlige) 1001, 17 — c. 1080, 65 — 1155, 113 — 1162, 119 — homines c. 1165, 149 — 1176, 126. libra 933, 6 — 960, 9 — 1001, 18, 19 — 1012, '26 — 1040, 39, 42, 4'4 — 1061. 47 — 1064, 54 — 1066, 55 — 1077, 62 — 1106, 77 . 1120, 82 — 1152, 104. licentia 1161, 148. litera Brief, Urkunde 1161, 148. lignorum incisio c. 1015, 146. lignum 1168, 1122 — c. 1170, 123 — 1171, 124. limes rivorum 1073, 59. lingua sclavica 1001, 17; sclavonica c. 1170, 124 (s. Slovenische Sprache lingua slovenita 123);teotonica 1073, 59. linum (1160) 116. locopositus (Stellvetreter des Castaldus) 933, 7. M. Mater (ecclesia) 1141, 96. matrona nobillisima 1140, 93. maledictio 1106, 77 — 1184, 132. malzum, (1160) 117. mancipare 1040, 38, 40. mancipia, negotium cum — iis 960,8 — 973, 11 — 1002, 22 — 1004, 23 — c. 1015,146 — 1030, 32 — 1062, 50 — 1064, 54 — 1066, 55 — 1067, 56 — 1120, 82 — 1124, 84 — 1152, 104 — 1184, 132. mandatum expeditionis — 1161, 148. manipulus 1145, 99. mansus regalis 1011, 24; regalisl016, 27; regalis 1025, 28 ; regalis 1028, 30; regalis 1040, 34; regalis 1064, 54 — 1093, 70, 71 — 1120, 80 — 1136, 89 — 1143, 96 — 1145, 99, 100 — 1150, 104 — 1152, 104, 105 — 1154, 107, 108, 109, 111 — 1156, 112 — 1160 117 — 1163, 120 — 1168, 122 — 1184, 131 — 1191, 139. manuscriptum 1130, 85. mare salsum 1040, 41. marca (Geldi 1145, 98 — argenti 1146, 102 — 1154, 107, 110 — 1160, 116, 117 — 1162, 119 — c. 1165, 149 1189, 133, 134 — 1190, 137 — 1191,' 139 — 1194, 143. marchia 973, 11, 13 — 989, 14 — 1001, 19 — 1025, 28 — 1028, 30 — 1029, 31 — 1039, 33 — 1040, 34, 36 — 1057, 46 —. 1077, 63, 64 s. auch I. Reg sub Krain, Istrien, Verona, Untersteier, Ungarn. marcbio s. Markgra.fen im I. Register, marscalcus 1176, 126 — 1197, 146. massaritia sclavonica 1074, 60. metallum 1130, 86. mediator 1189, 134. Metropolitankirche 1027, 29. mensura (1160) 116 — c. 1190, 136. meroatus, 1028, 30 — 1067, 56. mercor (mercari)' 1154, 109. mez, mezones (1160), 116. militia 1161, 148. milliarius 1001, 17 — 1012, 26 — 1106 77. — 209 — militia Christiana (Kreuzfahrt) 1154, 108, 109. minister (Diener) 1141,95 — 1143,96 — 1143, 96. ministerialis 1043, 46 — c. 1144, 97 — 1045, 98 ' — 1146, 102 — 1154, 109, 111 — 1162, 119 — 1171, 124 — 1173, 126 — 1189, 134, 135 — 1191, 138 — 1197, 144. mira (myrrha) 1106, 77. modius (1160) 116 — c. 1190, 136. mola, 1028, 30 — 1040, 34, 35 — — 1062, 51 — 1063, 53 — 1064, 54 — 1066, 55 — 1067, 56. molendinum 973, 11, 13 — 989, 15 — 1001, 17, 19 — 1002, 22 — 1004, 23 — 1011, 25 — 1016, 27 — 1025, 28 — 1028, 30 — 1040, 34, 35 — 1061, 49 — 1062, 50, 51 — 1063, 52 — 1064, 54 — 1066, 55 — 1067, 56 — 1102, 72 — 1120, 82 — 1145, 98 — 1160, 117. moneta (Pragerechtverleihung): Aguilei- ensis 1028, 29 — 1067, 56 — 1130, 86; Miinze: frisacensis 1189, 134 — 1190, 137. monetarius 1189, 133. muniburdium (mundiburdium) 1152, 105. N. Nefas 1184, 130. navis 933, 5, 6 — 960, 8 — 1012, 26. navium statio 1062, 50. nauclerius 960, 8. negotium 933, 5 — humanum cum mancipiis 960, 8 — 1030, 31 — 1145, 98 — 1162—4, 149. nemus 1106, 76. nobiles, nobili progenie exorti 1130, 85; ingenuus homo c. 1165, 149; nobiles viri 1189, 134; nobiles ho- mines 1191, 139 s. auch Freie u. Vollfreie sub Krain im I. Register, nobilitatis totius compos 1040, 38, 40. nobilissima matrona 1140, 93. notarius 1040, 42 — 1077. 63, 64 — 1102, 75 — 1106, 78 — 1120, 81 — 1161, 148. noualia 1135, 87 — 1145, 98 — 1161, 118. numus c. 1160, 115. 0. Oppidum 1140, 92. obligare 1189, 134. obricum (obryzum) aurum 960, 9. occidere 1154, 109. oflcialis (1160) 117 — 1189, 134. oleum 1177, 127, 151. olivetum 1012, 26. oratio 817, 1. ortodox 1145, 101. 0. Questio 1194, 142. quartum (Abgabe) 1194, 142. quamarium de pecoribus 1194, 143. R. Rapacitas saeua 1184, 130. ratio 1030, 32 — 1194, 142. rebelliis 1130, 85. rector civitatis 1194, 142; ecclesie 819, 3 — 1001, 17. retia tendere 1040, 37. reditus terre et pascuorum 1194, 142. regalia (jura) — 1077, 61. regio 973, 13 — 1002, 22. reliquiae sanctorum 1145, 98 — 1168, 122. ripa 973, 13 — 989, 15 — 1012, 26: sinus 1040, 43. ripaticum 933, 6; Landungszoll 1040. 33. rivorum limes 1073, 59. rivulus 973, 11, 13 — 989, 14 — 1062, 51 — 1154, 110, 111. riuus 1062, 51 — 1062, 51 — 1073, 59 — 1102, 72, 74 — 1145, 98. rupis 1102, 72, 74 — 1152, 104. rusticus 1154, 107 — 111. S. Sacrarium c. 1160, 116. sacrilegium c. 1120, 80 — 1184, 130. satio 1102, 72, 74 — 1160, 116. sagittare 1040, 37. saginatio 973, 11. saltus 1040, 36 — 1093, 70. salicetum (salcetum) 1102, 74. salina 1130, 86. sauma 1177, 127, 151 saxus incrosatus 1106, 77. 14 — 210 — spatium 973, 13. specula apostolice sedis — 1192, 141. spoliare ecclesias 1184, 130. scaffaere (Schaffer! 1145, 98. scavinus (Schbffe) 933, 7. sclavica lingua 1001, 17. sclavonica lingua c. 1170, 123, 124. sclavonica massaritia 1074, 60. sclavonicum 123. scolasticus 1191, 139. scrjptor 1145, 100. scriptiuncula (Urkunde) 1040, 38. scriptura (Urkunde) 1061,47 — c. 1170, 124. scusatus (?casatus) 1001, 17. stabularia curtis 1124, 84 — 1154, 109 — 1191, 139. strida 1040, 41. sepultura 1154, 110 — 1163, 120. securitatem praestare 1189, 134. sedimen 1102, 72, 74 — 1177, 150. sevitia devastationis 1001, 17. sententia 819, 4. seniores (Gemeindealteste) 1040, 43. servi, 1040, 38; famulantes 1040, 41 — 1067, 57 — 1074, 60 — c. 1080, 66 — 1102, 72, 73 — 1152, 104 — 1160, 115 — 1163, 120. signum crucis. (Gebietsgrenzzeichen) 1040, 41. signo crucis insignitus 1190, 137. silva 973, 11, 13 — 989, 15 — 1001, 17, 19 — 1002, 22 — 1004, 23 — 1011, 25 — 1012, 26 — 1016, 27 — 1025, 28 — 1028, 30 — 1040, 34, 35 — 1062, 50, 51 — 1063, 53 — 1064, 54 — 1066, 55 — 1067, 56 — 1093, 70 — 1102, 74 — 1106, 76 - 1120, 82 — 1124, 84 — 1152, 104 — 1154, 110, 111 1156, 112 — 1177, 150. Silvester 1145, 98. silvula 973, 13 — 989, 15. simmanus (1160) 116. sinus 1040, 38 — 1040, 40. slovenische massaritien 1074, 60. slovenische Sprache, vocabulum Scla- vorum 973, 11; vulgari vocabulum 973, 13; 989, 14; vulgo Stresou- brod 989, 15; sclavica lingua 1001, 17; qui vulgari vocabulo Mosniz dicitur 1136, 90; lingua sclavonica c. 1170, 124. supanatus 1093, 70. synapis (1160) 116. synode 1184, 130. synodochium 1040,- 33. succissores vinearum et arborum fructi- ferarum 1184, 130. sufraganeus (episcopus) 1184,'130. u. Uncia 1102, 75. urbs 1093, 70. urna (1160) 117 — 1161, 118. usus fructum 1177, 151. w. Waga (1160) 116. wildpannum 1073 59. Z. Zidaluvedon, zidalwaiden 1002, 22. Errata corrige: Seite 1 „ 38 „ 46 „ 59 » 67 „ 81 „ 89 „ 90 „ 98 ,, 107 » O O n 108 112 112 119 122 128 139 Nr. 3 lese: octingentesimo statt octingentessimo. „ 30 Zeile 19 v. o. lese: Wilpurge statt Wilpurgo. „ 35 lese: Heinrich IV. statt Konrad II. „ 49 Aufbewahrungsort: das Hammervverk Sava, jetzt das kraini- sche Landesmuseum. „ 59 lese: im Regeste: 1093 12. Mai, Pavia, statt Aquileia. „ 70 Zeile 1 v. o. sind die durch Druckversehen des Setzers weg- gelassenen Worte: Andreas epis (copus) voranzustellen. „ 79 oben: locum statt ocum. „ 82 lese: Gurker statt Gurkerkloster. „ 96 Zeile 19 v. o. lese: rcliguias statt relignas. „ 106 erste Zeile: filiis statt filis ; weiter unten lese: tertie dona- tionis Marcuhardus statt Marcuhordus; dann: Tergestinus statt Tergestimus. „ 110 die Worte Friesacher (d. i. Salzburger Ministerial) sind weg- zulassen. „ 113 zweite Zeile v. n. lese: dux Meranensis statt Marenensis. „ 113 erste Zeile oben: dedit statt dedidit. „ 115 lese: Gurker statt Salzburger. „ 127 verbessere: c. 1161 statt o. 1162. „ 131 lese: Kaltenfeld bei Planina statt bei Sittich. „ 143 lese: Ulrich „de Porta 11 u. s. Briider Konrad und Eberhart. „ 157 v. u. die achte Zeile: omnibus suis in unuin convocatis statt tu is. Jrtata- und Regestenbuch des Herzogtliums Krain. Herausgegeben II. Band 1200 — 1269. Laibacli 1884 n. 1887. von Franz Sehumi. Druck der .Narodna Tiskarna”. Verlag des Herausgebers. Urkunden- und Rsgesienhuch des Herzogthums Krain. Herausgegeben v on Franz Schumi. II. Band 1200 — 1269. Laibach 1884 u. 1887. Druck der ^Narodna Tiskarna'. Verlag des Herausgebers 43124 _ i __ 1. Triest. c. 1200 (?), ■ . . Heinrich genannt Pris gibi mit Zustim- mung seiner Mutter Liepirgis und seiner Sohne Gotfried und Heinrich der Kirche des h. Justus zu Triest die Sohne des Ehepaars Dietmar und Diemot. In nomine sancte et individue trinitatis. Notum sit omnibus Christi fidelibus tam presentibus quam futuris, quod dominus Hen- ricus Pris cum matre ejus domina Liepergis 4 ) et cum filiis suis Gotefrido et Henrico dederunt pueros omnes domini Detemari quos aquisivit et adhuc acquiret eum uxore sna nomine Diemot, super ecclesiam 2 ) sancti Justi Tergestine civitatis ea de causa, quod eosdem pueros omnes in eandem justitiam predii et beneficii participes fiant. Et ut irritum non fiat, cum literis nostris firmavimus et sigillavimus et stabilivimus. Quod si aliquando contigerit, quod si per aliquam suspectam personam istos pueros ad pristinum gradum revocare conaverit nequaquam fieri potest. Hujus rei testes sunt: Albertus de Priseche et frater suus Gerhardus et dominus Wolfecherus et frater suus Bertoldus de Praneovege 3 ) et dominus Mainhardus 4 ) de Hoenowe et dominus Marquardus Jadrich et dominus Wolframus 6 ) de Prekan et dominus Haeinricus de Saloch et Bertoldus et Henricus et alii quam plures. Quod ut verius credatur et firmiter observetur sigilli nostri subtus insignire facimus. Nach Dr. Kandler Cod. dipl. Istriano, aus dem Original des Capitelarchivs in Triest, — jetzt im Capitelarchiv nicht vorhanden. 2. Parenzo, Bisthum. 1200, 7. Oktober, Cividale. Peregrin, Patriarch von Aquileia beurkundet als Schiedsrichter, seinen Spruch betreffs der von Ricarda von Montona, hinterlassenen Giiter, welche sie von der Kirche Pa- renzo zu Lehen gehabt hatte dahin, dass die eine Halfte derselben an den Grafen Albert von Weichselburg, (Alpretus comes de Visel- berch), die andere an Veit von Muggia (Vido de Mugla) und Leon- hart de Castro Valle (Dolina) zu fallen babe. Graf Albert, Vido und Leonhart leisten hierauf dem anwesenden Bischof Fulker von Parenzo als ihrem Herrn, den Lehenseid. Dr. Kandler, Codice diplomatico Istriano aus dem Arcliive des Marchese G. P. dei Polesini. ‘) Kommt schon a. 1152 vor, vrgl. Schumi’s Urk.- u. Regestb. f. Krain I, 105, Nr. 106. — 2 ) sic. — ’) Praitenowe? — 4 ) Marinardus. — 6 ) Woltramus. 1 — 2 — 3. St. Paul. 'c. 1202, vor 27. Janner, Ulrich, Herzog von Karnten schenkt dem Kloster St. Paul 20 Huben in Oberkrain, darimter 12 am Schuiza- bache und 8 zu Puchling am Laibachdusse. Dux Karinthie W. pie memorie frater ducis Pernhardi tradidit consensu fratris sui pro remedio amine sue, parentum suormn beato P. et huic monasterio xx. mansus in Karniola in loco qui dicitur Sfi.z, et in alio loco qui dicitur Pvbelern J ) cum omni utilitate, cum pratis, pascuis et silvis. Cod. trad. mon. st. Pauli, Cap. LXXXIV, b. B. Schroll Urkb. v. St. Paul (Fontes rer. Austr. 39. Bd.) pg. 61, wo auch. die Begriindung des gewiilten Da¬ tuma nachzulesen ist. 4. Freising. c. 1202, vor 27. Janner, Not iz, dass Bischof Otto von Frei¬ sing das Schloss Wartenberg bei Mordutsch in Krain von Grafen Otto von Ortenburg erkauft und sodann zerstort habe, damit sich nicht die Soline des Grafen Heinrich desselben hinterlistiger Weise bemachtigen kbnnten. Notum sit omnibus Christi fidelibus, qualiter Frisingensis epis- copus data magna pecunia redemit castrmn in Wartenberch sitmn in Carniola cmn beneficiis šibi adtinentibus a comite Ottone de Orten- bercli. Dum adliuc viveret ipsum castrmn resignavit episcopo cum lieubis et beneficiis adtinentibus, ne forte iilii fratris sui comitis Hain- rici post obitum sumu episcopum possent inpetere vel šibi jure here- ditario possent usurpare. Ep iscopus vero possessor illius castri factus, totum destruxit, veritus quod fratrueles predicti comitis fraudulenter occuparent, dum etiam quod in vicino in dominicalibus suis in loco qui dicitur Lonca, castrmn haberet firmissimum. Hec omnia deter- minata sunt coram Vlrico duce Karintie. Aus einer undatierten um 1215 angelegten Sammlung von Notizen liber bischoflioh freisingischen Besitz in Krain bei Zaim, Cod. Austr. Frising. I, 125, Nr. 126, Regest im Arcliiv f. Kunde oesterr. Geschqu. XIV, 114, Nr. 608. 5. Salzburg. 1202, vor 27. Janner, Maria Saal. Albert, Berthold und Leo¬ pold Grafen von Bogen, Soline des verstorbenen Grafen Albert von *) Vrgl. die weiter unten folgende Urkunde v. J. 1254, 2. Marž. Bogen bekunden, dass ihr Vater das Schloss Gurkfeld ihrem mutter 1 - lichen Verwandten, dem Erzblschofe Albert mn Salzburg um 800 Mark Friesacher Geivichts verpfilndet und nicht eingelbst habe. Gegen Auf- zahlung von abermals 800 Friesacher Mark und Verzicht auf Ent- schddigung fur die der Salzburger Kirche an deren Besitzungen zu Altenbuch und Durftigenberge zugefugten Schaden ubertragen die Brii- der das Schloss Gurkfeld dem Erzblschofe Eberliard II von Salzburg und empfangen es von ihm als Lehen zurilck. Nos Albertus Bercbtoldus Lupoldus fratres et comites de Bogen notum facimus per presens scriptum tam presentibus quam futuris quod cum pater noster comes Albertus de Pogen in stante šibi necessi- tate Gurkvelde castrum et possessiones eidem adtinentes domino et consanguineo nostro Alberto venerabili Salzburgensis ecclesie archi- episcopo pro octingentis rnarcis argenti Frisacensis ponderis obligasse loco pignoris ita quod si in terminis ab eis constitutis non eadem pecunia solveretur antedictum castrum et possessiones cederent eccle¬ sie Salzpurgensi ut ab eisdem possesionibus plene reciperet usu fruc- tus et castrum in sua custodia detineret doneč memorata pecunia solveretur. Sed quia idem dominus et consanguineus noster ob di- lectionem patris nostri et matris nostre peticionem que šibi consan- guinitatis linea adtinebat solutioni aliquamdiu supersedit quod nec castrum in suam potestatem recepit nec usu fructus possessionum usur- pavit propter hoc maxime quod pater noster fide data promisit si aliqua occasione sepedictum castrum et possessiones a se vel suis heredibus vellet alienare vel per venditionem vel per locationem quod hoc faceret ecclesie Salzpurgensi cum autem idem dominus noster Albertus Salzburgensis archiepiscopus et pater noster comes Albertus pecunia non soluta decessissent et dominus Eberhardus Brixinensis episcopus successisset, nos quoque paternam hereditatem intrassemus idem Eberhardus Salzburgensis archiepiscopus tam super memorata pecunia quam super possessionibus cum retentis fructibus nos convenit nos vero super eadem solutione gravari timentes adtendentes etiam promissum patris nostri ad hanc compositionis formam de nostrorum fidelium et aliorum prudentum consilio conve- nimus cum eodem archiepiscopo Eberhardo sic videlicet quod sepe¬ dictum castrum Gurkvelde cum suis possessionibus tam infeodatis quara non infeodatis nec non cum ministerialibus eidem castro adti- nentibus omni iure quo possediinus a progenitoribus nostris in pro- i* — 4 — prietatem tradidimus ecclesie Salzpurgensi ab ea in feudo post mo- dum recipientes tali conditione adiecta, ut si nos contingeret decedere sine heredibus in potestatem Salzpurgensis ecclesie libere rediret prestantes insuper iuramentum ut circa fideles nostros faceremus quod hec omnia servarentur. Dominus igitur Eberhardus Salzpur¬ gensis archiepiscopus nostram devotionem circa ecclesiam recognos- cens remisit pecuniam pro qua pro patre nostro fuimus ecclesie obli- gati renuntians obligationi cum perceptis fructibus dampno quoque, quod ecclesie per patrem nostrum in possessionibus suis Altenbucb et Durftigenberge intulisse dicebat octingentas etiam marcas ponderis Frisacensium nobis insuper de consensu capituli et consilio ministe- rialium erogavit. Huius rei testes sunt: Vlricus dux Carinthie, Wil- halmus comes de Malntin, Otto Gotfridus et Oholo fratres de Trtichsen, Reinbertus de Mvrekke, Wicbardus de Karlsperc, Heinricus castellanus de Frisaco, Albertus de Risperc, Fridericus de Petowe, Otto de Kune- gesperc, Olivno de Werven, Cunradus castellanus de Salzburc, Ekehar- dus de Tanne, Heinricus de Harskirchen, Cunradus de Kalheim, Marc- ivardus et Gerhous fratres de Bercheim, Ortolfus de Montparis, Otto de Leimenz, Heinricus de Lichtenperc, Albertus de Maierowe, Offo de Gurnz, Ortolfus de Gurkvelde, Pertoldus de Menna, Gerhovs de Vremeriches- perge et alii quam plures nobiles et vulgares. Acta sunt hec apud Solium in ecclesia sancte Marie anno ab incarnatione domini m cc fi. In argumentum itaque et memoriam huius facti presens privilegium conscribi et sigillo patris nostri quo tune temporis omnes pariter utebamur iussimus roborari. Orig., Pergmt, das an dunkelbraunen Seidenfiiden angehiingt gewescne Siegel verloren, im k. k. H. H. und Staatsarchiv in Wien. 6. Aquileia. 1202, 31. Janner, in der St. Quirinskirche bei Cormons. Herzog Leopold von Oesterreicli und Steier, Bertold Herzog von Meranien Bernhard Herzog von Karnten, Graf Quintus (1?) von Eppan, Graf Albert von Tirol und Graf Albert von Weichselburg vermitteln zwi- schen dem Patriarchen Peregrin von Aquileia und den Grafen Meiu- hard und dessen Bruder Engelbert von Giirz ein Vergleich dahin. das Letztere die Schlosser Gbrz und Moosburg ’) sammt allen Rechten und Zugehor von der Kirche Aquileia zu Lehen haben sollen. Kandler: častnim de Monsburg. — 5 — Unter den Zeugen: (Henricus? 1 ) de Lilienberg, Gerlochus de Stein, Perae 2 ) de Vipoch. De Rubeis, Mon. eccle. Aquil. 644—646; Dr. Kandler Cod. dipl. Istriano. 7. Aguileia. 1202, 6. Februar, Udine. Berthold Herzog von Meranien verpfdndet mit Zustimmung seiner Soline dem Patriarčhen Peregrin II. von Aquileia fur ein binnen 2 Jahren ruekzahlbares Darlehen von 1000 Mark Friesacher seine zicei Schlosser zu Stein sowie seine ubrigen Allodialbesitzungen in Kram mul bei Wippach und verpflichtet sich uberdies zur Hilfe- leistung gegen Treviso. In nomine sancte et individue trinitatis amen. Notum sit om¬ nibus Christi fldelibus tam presentibus quam futuris, quod dominus Pelegrinus Aquilegensis patriarcba mutuo concessit mille marcas Fri- sachensium domino Pertoldo illustri duci Maranie, quas ipse dux se accepisse confessus est, eo pacto et tenore, quod quingentas ex his a proximo festo pentecostes venturo usque ad annum, id est usque ad alium pentecostes et reliquas quingentas ex tune usque ad an¬ num, eidem patriarche vel Aquilegensi ecclesie persolvat. Ad maio- rem vero huius pecunie solucionis firmitatem memoratus dux duo ca- stella de Staine cum omni proprietate, servis et ancillis, et omni iure ac pertinenciis, exceptis ministerialibus, et insuper quicquid proprietatis et alodii habet in Carniola, et aput Wipacb, memorato patriarche Pelegrino, et per eum Aqui]egensi ecclesie nomine pignoris obligavit, et fide prestita in manu ipsius patriarche firmavit, quod nullo titulo predicta castella et possessiones obligaverat vel alienaverat quo minus ei obligare vel donare posset. Beinde pignus predictum cum omni iure et proprietate una cum duobus filiis suis domino Otone et domino Henrico in manu salemanni posuit, scilicet domini Wariendi de Onec, ita quod si prefata pecunia in predictis terminis non sol- verit, idem dominus Wariendus sepe dieta castella et possessiones cum omni iure et proprietate Aquilegensi ecclesie nomine et iure pro- prietario perpetuo habenda et possidenda dari debet, sicut in vulgari dicitur sellen, 3 ) quod quidem se faeturum dominus Wariendus fide data promisit. Propterea quia pro quarta parte illarum possessionum inter ipsum ducem et sororem ipsius hereditaria est questio, si quid ipsa ') Kommt im Jahre 1209 vor; beim Kandler punktiert. — 2 ) Nach Dr.Kand- ler’schen Copie. — s ) sellen, seln, mhd. rechtskraftig zum Eigenthuni iibergeben. — 6 — de iure evinceret prefatus dux eum iamdictis filiis suis fide data pro- misit, quod tantumdem aput Graz domino patriarche et Aquilegensi ecclesie dabit in reconpensacionem, item dedeiunt fidem pater et filii, quod si pignus memoratum secundum quod dictum est devenerit ad Aquilegensem ecclesiam, quod numquam de eodem pignore aliquod ecclesie prestabunt inpedimentum, et ministeriales suos in partibus illis iurare facient, quod et ipsi Aquilegensi ecclesie non prestabunt super eodem pignore inpedimentum. Dominus Gerloclius purgravius de Staine etiam de mandato ducis et filiorum iuravit castrum id dare patriarche et ecclesie Aquilegensi si tune erit purgravius, si vero mutatus fuerit, substitutus id iuramentum prestare debebit. Dux quoque fide prestita promisit quod filios qui absentes erant faceret sub eadem caucione, quam ipse et presentes fecerant, hec omnia firma tenere. Ad hec ipse dux et ejus filii Oto et Henricus per manum et fidem pro- miserunt in manu domini patriarche quod ipsi semper bona fide sine fraude et malo ingenio adiuvabunt eum contra Tarvisinos, dum ipse patriarcha vixerit, et si ipse aliqua de causa a circumstantibus par¬ tibus se absentaverit sui qui in eis degunt, eum sicut ipse dux bona fide adiuvare debent. Actum apud Utinum in caminata domini patriarche filiciter, anno domini mili, cc.ii. sexto die intrante februario, indictione V. in presencia istorum rogatorum testium scilicet domini Dietrici de Bono fonte, Duringonis de Mellis, Henrici de Glemona, Herbordi de Pertenstaine et filiorum ejus Marquardi et Herbordi, Warneri de Cucagna, Ottonis Pergogne, Ottonis de Gurniz, Henrici de Aigi- now, Wodorlici de Staine et aliorum. Prefatus dominus patriarcha nec non et jam dictus dux et duo filii ejus Oto et Henricus hanc cartam et aliam similem seribere rogaverunt, quarum unam debet habere dominus patriarcha inpressione sigilli ducis corroboratam, aliam debet habere dominus dux inpressione sigilli domini patriarche corroboratam. Ego Petrus imperialis notarius interfui et hanc et aliam simi¬ lem cartam de mandato et voluntate prefati domini patriarche et jam dieti domini ducis et eius filiorum Otonis et Henrici rogatus seripsi. Pergament im Capitelarchiv zu Cividale im Vol. III, Nr. 4 der Perga- mentensammlung. — 7 — 8. Viktring. 1202, 11. Marž, Lateran. Papst Innocenz III. bestatigt dem Kloster Viktring den enoorbenen Besitz im allgemeinen, insbesonders aber jenen, icelchen der Patriarch von Aquileia und dessen Vorfahren zu Neuen- hofen geschenkt hatten. Innocentius J ) episcopus servus setvenim dei. Dilectis filiis .. ab- bati et conventui Victoriensi ordinis Cisterciensis salutem et apo- stolicam benedictionem. Justis petentium desideriis dignum est nos faciletn prebere con- sensum et vota que a rationis tramite non discordant effectu prose- quente complere. Eapropter dilecti in domino filii veštris iustis po- stulationibus grato concurrentes assensu personas et monasterium vestrum cum omnibus bonis suis, que impresentiarum rationabiliter possidet aut in futurum prestante domino iustis modis poterit adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus. Spetialiter autem ea que venerabilis frater noster patriarcha Aquilegensis et sui pre decessores in Nitvinhouen cum pertinentiis suis vobis liberaliter con- cesserunt, sicut ea iuste ac pacifice possidetis, vobis et per vos mo- nasterio vestro auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre protectionis et confirmationis in fringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit in- dignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolom m eius se noverit incursurum. Dat. Laterani V. idus martii, pontificatus nostri anno quinto. Original im Archive des historischen Vereins in Klagenfnrt, An rotligelber Seidenschnur anhiingend die Bleibulle Pabst Innocenz III. 9. Viktring. 1202, 19. Marž, Lateran. Papst Innocenz III. ninamt das Kloster Viktring in den apostolischen Schutz und bestatigt dem Abte Con- rad und dem Convente alle hergebrachten Besitzungen und zwar locum ipsurti in quo prefatum monasterium situm est cum omnibus pertinentiis suis, grangiam in Niwenhouen cum omnibus pertinentiis suis, villas de Huonreberg, Lorrch, Schalach, Donnansdorf, Brunne, Oberenhof, Adrichesdorf, Polan, Sirnich, Cranzlawesdorf et Bredingin cum omnibus earum pertinentiis, verleiht dem Kloster verschiedene Innocentius in verlangerter Schrift. — 8 — Rechte auf geistlichem Gebiete und bestimmt endlich: Pači quoque et tranquillitati vestre paterna in posterum sollicitudine providere volentes, auctoritate apostolica prohibemus ut infra clausuras locorum seu grangiarum vestrarum nulhis rapinam sen furtum facere, ignem apponere, sanguinem fundere, hominem temere capere vel interficere seu violentiam audeat exercere. — Data Laterani per manum Blasii sancte Romane ecclesie sub- diaconi et notarii, xiiii kalendas aprilis, indictione V. incarnationis dominice anno M 0 CC°I°, pontificatus vero domini Innocentii ‘pape III. anno quinto. Orig., Pgt., im histor. Verein zu Klagenfurt, die Bleibulle des Papstes fehlt und ist wohl als Zeichen der koniglichen Genehmigung durch das Siegel Kbnig Philipps ersetzt. — Regest bei Ankershofen im Archiv f. ost. Gesch. XIV, S. 117. 10. Admont. 1202, (vor Sept.), Friesach. Erzbiscbof Eberbard II. von Salz¬ burg bestatigt und erneuert dem Kloster Admont die Schenkung und Einverleibung der Pfarre Jaring in den VVindischen Biicheln. U. d. Zeugen: Albertus comes de VVihslberch. Urkunde gedruckt im Steierm. Urkundenbuch II., 92—93, Nr. 54). 11. Viktring. (1202, . . . ., ) Herzog Leopold (VI.) von Oesterreich und Steiermark erlasst dem Kloster Viktring seine Vogteirechte auf dessen Giitern in Untersteier, und verspricht dieselben ohne Auslagen fiir das Stift schiitzen zu lassen. Unter den Zeugen: comes Albertus de Wih- silberch. Urkunde im historischen Verein fiir Kilrnten, — gedruckt b. Zahn Urkb. f. Stmk. II, 100, Nr. 60. 12. Viktring. c. 1205, . . . . Heinrich, Markgraf von Istrien vergabt an Klo¬ ster Viktring eine Hube zu Tupaliče *) mit neun Eigenleiten. Notum esse volumus cunctis Christi fidelibus tam futuris quam presentibus, quod ego Heinricus marchio pro spe eterne mercedis domui sancte, Marie Vitringe mansum unum cum novem mancipiis hereditario iure tradidimus et delegavimus. Ut ergo nulla persona in prenominato predio aut mancipiis aliquam iniuriam aut lesionem inferat, sed predicto monasterio cui hec contulimus ipsa conventio *) der Ort, in welchem diese Hube lag, geht aus der Urkunde zum J. 1217 hervor. — 9 — rata et inconvulsa permaneat, testes qui huie diffinitioni intereant hic annotari fecimus: Ego Heinricus marchio qui hec contuli testis assisto, Albertus comes de Wiselberch, Heinricus Pris, iunior et miles ipsius Marquardus, capellanus Heinricus,’) Olricus plebanus de Stain, Grifo de Stude, Gerlauf de Stain, Otto de Gutenberc, Eber- hardus de Leuberc et alii quam plures nobiles et mediocres. Original im Archive des Klagenfurter Geschichtsvereins mit einem bis auf ein kleines Fragment verlorenem Hiingesiegel an Pergamentstreifen; Ankers- hofen Reg. Nr. G67 im Archiv f. osterr. Gesch. XIV, S. 135 zum Jahre c. 1207 mit Gerlaus de Stain. 13. Viktring. 1207, . . . in der Burg (Obefstein Markgraf Heinrich von Istrien bekundet, dass sein Ministerial Gerlodi von Stein dem Abt Conrad und dem Kloster Viktring drei Huben zu Ranndorf niiclist Hoflein um 23 Mark verkauft habe. Ausserdem habe Ritter Wulfing dem Geb- hard von Kanker zugehbrig, demselben Kloster 3 Huben gleichfalls um 23 Mark verkauft, und zwar sei dies zu Ranndorf selbst geschehen. Quoniam filii huius seculi sapientia et prudentia sua, quam deus perdit et reprobat, solent in corporatione prediorum quasi fraude serpentina subtiliter circum venire servos Christi, qui non nisi sim- pliciter negotia sua tractando incedunt, id circo artes illorum et ora¬ nem fraudulentiam radicitus exstirpare cupientes presenti privilegio testibusque ydoneis actionem eorum roboramus ac memorabilem fa- cimus. Eapropter ego Heinricus marchio de Hystria universis san- guine Christi redemptis presentibus ac futuris notifico, quod ministe- rialis meus Gerlochus de Stain cum uxore sua domina Truta et omnibus pueris eorum tres mansus cum pascuis silvis aquis aliisque pertinentiis eorum iuxta Niwenhouen in villa que dicitur Rain pro XXIII bu ’ marcis vendiderunt reverendo abbati de Victoria domino Chunrado et omni congregationi manuque propria delegationem predii istius posuit memoratus Gerlochus super altare sancte Marie. Venditionis vero huius testes sunt: dominus Wolricus plebanus de Stain, dominus Wilvingus et dominus Humbertus sacerdotes, comes Albertus, dominus Heinricus de Hagenhowe, dominus Gerlochus de ‘) Im Jahre 1228 erscheint Heinricus als Pfarrer zu Zirklach (Sancta Maria) und Schreiber des Markgrafen, man vrgl. die betreffenden Urkunden weitei- unten — 10 — Stain et filii eius, dominus Weriandus de Michelsteten, dominus Ger- lochus de Hertenberg, dominus Ortolfus de Gurgvelde, dominus Or- tolfus de Rifenstain, dominus Eberhardus de Porta, dominus Heinri- cus de Gurenz, magister Pontigel phisicus et alii plures tam nobiles quam ignobiles. Facta sunt hec per manum meam in castro meo Stain. Alius preterea miles Wilvingus nomine proprius domini Geb- hardi de Chocher voluntate et consensu domicelli sui matrisque eius domine Alene vendidit tres mansus cum omnibus eorum pertinentiis prefato abbati et fratribus suis pro XXIII marcis. Huius rei testes sunt: dominus Humbertus clericus, dominus Wolschalchu3, dominus Ahvardus et dominus Engelrammus milites de Vorst, Pabo rusticus de Vorst, Wolhardus de Chotmosach, Werenherus et Reimbertus de Holswich, Wolfgangus de Rain, Johannes prečo, Johannes calcifex et alii plures, qui huic interfuerunt emptioni. Facta sunt hec in villa ipsa que dicitur Rain. Ambe vero iste emptiones facte sunt pariter uno anno incarnationis dominice millesimo ducentesimo septimo. Original im Archive des historischen Vereins in Klagenfurt. Reitersiegel des Markgrafen an Hanffaden anhangend. — Vrgl. Ankershofen Regest Nr. 666 (Archiv XIV, S. 135). 14 Viktring. c. 1207, ....... Markgraf Heinrich von Istrien verkundet, dass durch seine Hand Mechtild, die Mutter seiner Ministerialen Dietrich von Gutenberg und Heinrich, nach dem Tode Dietrichs mit Einivilligung seines Bruders Heinrich und der Sohne Dietrichs Alb eram und Ger- hart ein Gut in Babenvert (Pfarre Terstenik) an das Kloster Viktring verkauft habe, dessen Schirmer und Vertheidiger er sein werde. In nomine sancte et individue trinitatis. Quod maiorum aucto- ritas tenendum censuit literarum ’) debet inditiis 2 ) eternari, ne suc- cessum temporis corrodat oblivio quod est rationabiliter ordinatam. Igitur ego Henricus 3 ) dei gratia marchio Istrie notum volo tam pre- sentibus quam futuris quod domina Mechtildis mater Theodorici 4 ) de Gotenberch et Henrici ministerialium meorum post obitum filii sui Theodori 6 ) cum bona voluntate Henrici et omnium puerorum predicti Theodori 6 ) Alberani et Gerbardi vendidit ecclesie Victoriensi predium in Bauemvort 6 ) pro marcis quinquaginta de quibus marcis predicta ') litterarum. — 2 ) indiciis. — s ) Heinricus. — 4 ) Thcoderici. -- s ) Theo- deri. — c ) Bauentvort. — 11 — matrona cnm predictis heredibus relaxavit ecclesie viginti marcas in sepultura filii sni Theodori 1 ) pro remedio anime eius, qui in eadem ecclesia est sepultus, reliquas vero triginta marcas ecclesia iam per- solvit. Hec autem facta sunt per mamim meam et 2 ) ero tutor et defensor predictorum bonorum. Huius rei testes sunt Ortolfus de Gurckfelden, 3 ) Gerlocus de Staine 4 ) et Henricus 6 ) filius eius, Geue- hardus de Liebenberch et Heinricus frater eius, Ascbivinus de Vor- derberch, Ropertus de Bochwerch et filii sni Ropertus et Heinricus, Albero de Duplach et frater eius Bertholdus, 6 ) Rodolphus 7 ) de Rase, Heinricus scriptor. Viktringer Copialbuch im Archive des liist. Vereins f. Kiirnten I. N. 116. Die Abweichungen der Copie im Vikt. Cpb. II, 164 sind in den Anmerkungen wieder gegeben. 15. Sittich. c. 1207, ... ., Die Markgrafin Sophie von Istrien schenld filr ihr, ihrer Eltern und ihres Gemals Heinrich des Markgrafen Seelenheil ihrer Horigen namens Engelburg, der Gattin des incisor Rupert die Freiheit, unter der Bedingung, dass deren Sbhne sobald, sie ins heirats- fahige Alter treten dem Kloster Sittich jahrličh mit 5 Pfenningen zins- pflichtig sein sollen. + In nomine sanctae et individuae trinitatis. Christo refferente didicimus, beatos esse servos, quos dominus cum venerit vigilantes invenerit; qua nos aminonitione operi bono invigilantes operam dedi- mus, opus quod non perit operantes opesque nostras per inopum manus in coelum praemittimus, quorum ope cum ipsis in domino opitulante in aeterna recipiamus tabernacula, ubi cum omnibus sanc- tis gaudere mereamur per infinita saeculorum saecula. Noverint ergo tam praesentes quam futuri, quod ego Sophia dei gratia Istriae marchionissa pro salute animae meae et pro remedio animarum pa- tris et matris meae et dilecti mariti mei domini Henrici marchionis, ancilam meam propriam, Engelburg nomine, Ruperti incisoris uxorem legitima libertate condonavi. Pueros autem si genuerint, censuales erunt sanctae Mariae in Sittich quinque denariorum, dum ad nubiles annos pervenerint. Hujus rei testes sunt Mainhart, Chrimhilt, 8 ) Har- lung de Wisslberch. Aeltere Cop., Pap., in meiner Urkundensammlung. Theoderi — et ego ero — 3 -) Gurkfelden. — 4 ) Steine. — 5 ) Hein¬ ricus — Bertoldus — ’) Rodolfus. — 8 ) sic. — 12 — 16. Salzburg Erzbiathum — Steiermarks Landeafiirst. 1208, 31. Marž, Kloster Neuburg. Erzbischof Eberhard II. von Salzburg beurkundet sein Uebereinkommen mit Herzog Liupold von Oesterreich und Steiermark betreffs der Zugehorigkeit der Nach- kommenscbaft des Reinbert von Mureek. U. d. Zeugen: Heinricus de Schaerfenberch. v. Zahn, Urkb. f. Strm. II, 137, Nr. 88). 17. St. Paul. 1209, 7. August, St. Veit. Herzog Bernhard von Kurnten verleiht beim Antritt des Bomerzugs mit Konig Otto IV. dem Štifte St. Paul das znischen Save und Gurlc gelegene Gut „Brassowe“ (Brezovo) mit allen Vorrechten (den Blutbann ausgenommen) falls er auf dem Zuge, oder aber nach seiner Heimkehr erblos sterben solite. In nomine sancte et individue trinitatis amen. Facile oblivionis calumpnia res gestas subrueret, si non stili memoria eas perennaret. Unde pateat tam posteris quam presentibus, quod ego Bernhardus dei gratia dux Karinthie, dum irem in Romanam expeditionem cum rege Ottone, quoddam predium meum nomine Brassowe situm inter duos fluvios scilicet Sowam et Gurcam delegavi monasterio sancti Pauli Lavent pro remedio anirne mee nec non pro redemptione anima- rum parentum meorum illic humatorum. Tali conditionis articulo idem predium predicto loco contuli, quod si ego in illa expeditione decederem, vel si deo dante redirem, sed sine berede permanerem, predictum predium prefato loco in pace in perpetuum permaneat eo iure libertatis, quod fratres sancti Pauli idem predium possidentes inmunes sint ab omni exactionis gravamine preter nummum sangui- nis, sicut alia eiusdem loči continent privilegia. Et ut ista tractatio rata et inviolata permaneat, presentem paginam sigillo nostro robo- ravimus, suppositis testium nominibus, qui huic facto aderant apud sanctum Vitum in foro nostro: Livpoldus de Hohenekke, Wichardus senior et iunior de Charlesperc, Gotfridus de Truhsen, Heinricus (de Ostenviz), 1 ) Vlricus Cubertel, Gundacharus (de Vrowenstein), Wernherus (de Vriberc), Ortolfus dapifer, Heinricus (Čisel), Reinboto (de Seburc), Hermannus pincerna, Heinricus (de Vriberc), Gotfridus ') Diese sowie alle folgenden in Klammern gesetzte VVorte wurden vom Sehreiber der Urkunde liber die betreffenden Vornamen zwischen die Zeilen hinein nachgetragen. - iš - (de Havenburg), Chimo et frater suus Cholo de Junekke, Waltherus iudex de sancto Vito, VVernherus et frater eius Rudgerus, Otto de Lebnach, Waltherus de Nuzberc. Actum publice coram nobis in foro sancti Viti anno incarnationis domini m cc viiii, VIL idus augusti. Orig., Pergmt., mit an einer aus braunen und weissen Leinenfiiden ge- drehten Schnur angehtingtem Wachssiegel des Herzogs in k. k. H,- H,- und Staatsarchiv in Wien. 18. Obernburg. 1200, . . . Burg (Ober)stein. Markgraf Heinrich voh Istrien stiftet sich im Kloster Obernburg einen Jahrtag durch Widmung ziveier Hubert zu Poreber (Pfr. Netil bel Stein), nnd filgt der Schenkung fur seinen Todesfall noch iveitere vier Htiben daselbst und eine Ministerialin bei. Quoniam memoria hominum labilis est, ideo ego Heinricus dei gratia marchio Ysthrie notam esse cupio universis Christi tidelibus tam presentibus quam futuris, quod manu potestativa sancte Marie et sancto Hermacliore in Obernburg contradidi duos mansos in Pu- reber, tali conditione quod abbas et fratres ibidem deo famulantes singulis dominicis diebus in principali altare de sancta Trinitate missam publice in conventu fratrum pro salute mea et pro omnibus qui mecum in eodem loco iirmitatem acceperunt, celebretur, quod stabile permaneat, sive heredum habuero sive non, et quod ratum ita sit, abbas Curtirannus et vniversitas conventus unanimi voto data fide- firmaverunt. Gum vero viam universe carnis inibo, missa pro de- functis pro remedio anime mee parentumque meorum solemniter in conventu cantetur, pro certo scientes quod alios quatuor mansos per mortein meam in Pureber predicte ecclesie adtribui, prefatos quidem mansos advocatie mee mancipavi et nullus meorum officialium ipsos in alio iure offendat. Item Williburg uxorem Seifridi de Weingart que in ministeriali iure tenebatur, cum filio suo Wilfingo et filia Gertruda predicte ecclesie contuli cum omni sua posteritate. Quod ratum et inconvulsum permaneat, sigilli mei impressione feci corro- borari. Huius rei testes sunt: Albertus comes de Wibselberch, Curti¬ rannus abbas, Wernhardus de Seefelt, Gerloch l ) de Stein, Vlricus de Samperge, Dietmarus de Griven, Heinricus de Wiharn, Albertus de Voheburch, Gotscalcus de Schiltgraben, Gebhardus 2 ) de Liligen- berch, Fridericus scriptor, 8 ) Dietricus de Kraineche, Alhardus, Henricus *) Bciloch. — ! ) Gebcrhardus. — scriptae. — 14 — hotarius, Perichtoldus et frater eius Albero de Burla, Chunradus de Celle, Heinricus de Liligenberch, Giselher et frater eius Giselbertus, Seifridus de Minchendor(f), Otto de Soenlen(berch) et alii quorum erat ibi copia. Gum ego Heinricus marchio decessero, missa pro de- functis, ut dictum est, pro remedio anime mee parentumque ineorum omni secunda feria in conventu publice agatur et collecta quamdiu vixero, Oratio exaudi queso preces nostras, singulis diebus ad mis- sam. Data sunt autem hec anno railesimo ducentesimo nono, in Ca¬ stro Stein, presentibus meis ministerialibus. Ego Heinricus marchionis notarius scripsi et dictavi. Aus sehr fehlerhafter Abschrift des 17. Jahrh. im Domkapitelsarchive zu Laibach, fasc. 82, Nr. 21, (nicht vorhanden, —) Zaim, Urkb. f. Strmk. II, 155, Nr. 100. 19. Freising — Weichselburg c. 1209, . . . ., .... Otto II. Bischof v. Freising beliisst der Grafiti Sophie von Andechs das Lehen, welch.es vordem ihr Vater Graf Albert vem Weichselburg vom FLochstifte gehabt hatte. Otto (episcopus Frisingensis) concessit sub certis conditionibus feudum quodam Sophiae Andechsiae, quod antehac ejusdem parenti, comiti de Weixlberg (ab ecclesia Frisingensi) concessum fuerat, Meichelbeck, Hist. Friš. 1/1, 378; Reg. Boic. 1, 330 z. J. 1185 weil Bi¬ schof Otto II. v. 1185—1220 regiert hat. Der Au.fbewahrungsort des Originals ist jetzt in Munchen nicht bekannt. 20. Aguileia. 1210, 8. Mai, Cremona. K. Otto beurkundet die am 13. Jan- ner 1209 geschehene Verleibung der Mark Istrien an den Patriar- chen Wolfger von Aguileia, nachdem Herzog Ludwig von Baiern auf dem Hoftage zu Augsburg zu Gunsten Aquileias auf dieselbe verzich- tet hatte. Urkunde gedruckt im Schumi’s Arch. f. H. I, 41, Nr. 17; vrgl. auch da- riiber ebend. S. 243. 21. Gurk Domstift 1211, 24. August, Windisch-Gratz. Markgraf Heinrich von Istrien an- erkennt den Verkauf eines Gutes zu Kaindbrf ob Murau seitens seiner Dienstmanner Winther und Gotfried von Kronan filr 11Q Mark an Bischof Walther von Gurk. Zeugen: Iteinricus Pris, Duringus de Nidegge, Noppo, Kalho, dominus Gerloh, lieinherus de Wolkinburc, Isinricus et frater suus — 15 — Otto, Meinhardus, Crimhilt, Heinricus de Insula, Engilscbalcus de Rabinsperc, WaltLerus notarius et alii quam plures, (dominus Gebe- chardus de Sonegge, dominus Ortolfus de Gurgevelt, dominus Weri- andus de Hohinegge, dominus Henricus de Rosinbach, dominus Vschalcus de Rabinsperc. 1 ) Data apud Grace, anno dominicae incarnationis M.CC.XI. indic- tione XIIII. Vlili, kalendas septembris, feliciter amen. Orig., Pgt., anhgd. Reitersiegel domcaptl. Arch. Gurk; vrgl. Arch. f. Kde. bsterr. G.- Quellen XIX/I 193; v. Zahn Urkundenbuch f. Steiermark II. (1879) 171—172, Nr. 114. 22. Salzburg Erzbisthum — Steiermarks Landesfiirst 1211, ... ., Erzbischof Eberhard II. von Salzburg ver- gleicht sich mit Herzog Leopold von Oesterreich und Steiermark liber melirere genannte Pfarren und Burgen. U. d. Zeugen: Rudber- tus archidiaconus Marcliie. 2 ) v. Zaim, Urkb. f. Strmk. II. Bd. 178, Nr. 118. 23. Salzburg — Gurk. 1213, 27. Marž, Constanz. Kaiser Friedrich II. anerkennt die untrennbare Verbindung des Gurker Bisthums mit dem Erzstifte Salz¬ burg und bewilligt den Gurker Ministerialen die Rechte der Reichs- und bischbliichen Ministerialen, obwohl in dem Treueid, den sie ihrem Bischbfe zu leisten hatten, nur das Erzstift Salzburg und nicht aucb das Reich auszuuehmen sei. Bohmer, Acta imperii selecta 233 Nr. 259. 24. Salzburg — Gurk. 1214, 19. Februar, Augsburg. Friedrich II. bestatigt auf Grumi einer theihveise inserierten, vom Kbnige Otto vor seiner E.vcommu- nication ausgestellten Urkunde, dass die Kirche von Gurk beziiglich ihrer Regalien dem Erzbiscbofe von Salzburg unterworl'en sei, und dass die Ministerialen der Kirche beim Treueide nur den Erzbischof auszuuehmen haben. Bohmer, Acta imperii selecta 233, Nr. 260. ') Das Eingeklammerte ist zwar mit anderer Tinte, doch von derselben Hand goschfeben. — ’) Nacli Prof v. Zahn: Archidiacon von Unterkrain. 16 25. Aquileia. 1214, 22. Februar, Augsburg. Konig Friedrich II. schenkt als Erkenntnis der Treue und Ergebenheit der Kirche und dem damaligen Patriarchen AVolfger von Aquileia das Herzogthum und die Graf- schaft Friaul mit allen Rechten und Regalien der Bisthtimer Istriens, namlich: Triest, Capodistria, Parenzo, Emona (Cittanuova), Pola, dann (im Venezianischen) Concordia und Belluno, Schloss Treffen (bei Villacb), die Mark Unterkrain und Istrien mit der Grafschaft sowie noch mehrere andere Orte und Gerechtsame. Urkunde gedruckt im Schumi’s Archiv f. Heimatkunde I, 154—156, Nr. 48. 26. Brixen c. 1214, . . . ., Cividale. Leonhard von Britzach iibergibt der Kirche Brixen eine Leibeigene. U. d. Zeugen: Rudolf von Veldes Diener des Bischofs von Brixen, Konrad von „Gurca“ dessen Kaplan und Rudbert von „Gurca“. Sinnaclier, Gesch. v. Siiben — Brixen IV. Bd. 174—175, Nr. 6. 27. Sittioh. 1215, 21. Marž, Bom. Papst Innocenz III. nimmt das Cislerzienser Kloster Stttich in seinen Schutz und bestdtigt ihm die Bedite sotvie die namentlich angefuhrten Gilter: Altendorf, Leševje, Lasiče, Kaltenfeld, Zirlcnitz, Weinberg, und Bodendorf bei Murau sammt Zugehbr. Innocentius episcopus servus servorum dei. dilectis filiis abbati monasterii de Sitic, ejusque fratribus tam presentibus quam futuris regularem vitam profešsis, in perpetuam memoriam. Religiosam vitam eligentibus apostolicum convenit esse presidium, ne torte cuiuslibet temeritatis incursus, aut eos a proposito revocet, aut robur quod absit sacre religionis infringat. Eapropter dilecti in domino filii, ve- stris justis postulationibus clementer annuimus, et prefatum mona- sterium sancte dei genitricis et virginis MARIE de Sitic in quo di¬ vino mancipati estis obsequio, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et presentis scripti privilegio communimus, inprimis si- quidem statuentes, ut ordo monasticus qui secundum deum et beati Benedicti regulam atque institutionem Cisterciensium fratrum in eo- dem monasterio institutus esse dinoscitur, perpetuis ibidem tempo- *) Das Babindorf und Bandendorf ist Bodendorf bei Murau, das ist aus mehrere Jahrhunderte jiingern Urkuuden zu ersehen. Man verbessere darnach das Regest vom J. 1152 im I. Urk. u. Regestb. f. Krain 104, Nr. 106. — 17 — ribus inviolabiliter observetur. Preterea quascunque possession eš, quecunque bona idem monasterium in presentiarum iuste et canonice possidet aut in futurum concessione pontificum, largitione regam vel principum, oblatione fidelium, seu aliis iustis modis prestante domino poterit adipisci, firma vobis vestrisque successoribus et illibata per- maneant. In quibus hec propriis duximus vocabulis exprimenda. Lo¬ čam ipsum in quo prefatum monasterium situm est, cum omnibus per- tinentiis suis, Altendorf, Liezcowa, Lasissa, Caldenvelt, Cirkeniz, Wim- perg et Bandendorf *) villas cum omnibus pertinentiis suis, quas idem monasterium antequam Cisterciensium fratrum instituta susciperet, possidebat, cum pratis, vineis, terris, nemoribus, usuagiis et pascvis, in bosco et piano, in aquis et molendinis, in viis et semitis et om¬ nibus aliis libertatibus et immunitatibus suis. Sane laborum vestrorum quos propriis manibus aut sumptibus colitis, tam de cultis terris quam incultis sive de ortis et virgultis et piscationibus vestris vel de nutrimentis animalium vestrorum nullus a vobis decimas exigere vel extorquere presumat. Liceat quoque vobis ecclesiasticos vel laicos liberos et absolutos e seculo fugientes ad conversionem recipere, et eos absque contradictione aliqua retinere. Proliibemus insuper, ut nulli fratrum vestrorum post factam in monasterio vestro professio- nem fas sit sine abbatis sui licentia de eodem loco discedere. Disce- dentem vero absque communium litterarum vestrarum cautione, nul¬ lus audeat retinere. Quod si quis forte retinere presumpserit, licitum vobis sit in ipsos monachos vel conversos regularem sententiam pro- mulgare, illud districtius inhibentes, ne terras seu quodlibet bene- ficium ecclesie vestre collatuin liceat alicui personaliter dari sive alio modo alienari, absque consensu totius capituli, vel majoris aut sanioris partis ipsius. Si que vero donationes vel alienationes aliter quam dictum est facte fuerint, eas irritas esse censemus. Ad hec etiam prohibemus ne aliquis monachus sive conversus sub professione vestre domus astrictus sine consensu et licentia abbatis et majoris partis capituli vestri pro aliquo fide iubeat, vel ab aliquo pecuniam mutuo accipiat ultra capituli vestri constitutum nisi propter mani- festam domus vestre utilitatem. Quod si facere forte presumpserit, non teneatur conventus pro his aliquatenus respondere. Licitum pre¬ terea sit vobis in causis propriis sive civilem sive criminalem con- *) sic. 2 — 18 — tineant questionem fratrum vestrorum testimoniis uti, ne pro defectu testium ius vestnim in aliquo valeat deperire. Insuper auctoritate apostolica inhibemus, ne ullus episcopus vel quelibet alia persona ad synodos vel conventus forenses vos ire, vel iudicio seculari de vestra propria substantia vel possessionibus vestris subiacere com- pellat, nec ad domos vestras causa ordines celebrandi, causas trac- tandi vel aliquos conventus publicos convocandi venire presumat, nec regularem electionem abbatis vestri impediat, aut de instituendo vel removendo eo qui pro tempore fuerit, contra statuta Cisterciensis ordinis se aliquatenus intromittat. Si vero episcopus in cuius par- rochia domus vestra fundata est, cum humilitate ac devotione qua convenit, requisitus substitutum abbatem benedicere, et alia que ad officium episcopale pertinent, vobis conferre renuerit, licitum sit ei- dem abbati si tamen sacerdos fuerit, proprios novitios benedicere, et alia que ad officium suum pertinent, exercere, et vobis omnia ab alio episcopo percipere que a vestro fuerint indebite denegata. Illud adicientes, ut in recipiendis professionibus que a benedictis vel benedicendis abbatibus exhibentur, ea sunt episcopi forma et expres- sione contenti, que ab origine ordinis noscitur instituta, ut scilicet abbates ipsi salvo ordine suo profiteri debeant, et contra statuta or¬ dinis sui nullam professionem facere compellantur. Pro consecratio- nibus vero altarium vel ecclesiarum, sive pro oleo sancto vel quo- libet ecclesiastico sacramento nullus a vobis sub obtentu consvetu- dinis vel alio modo quicquam audeat extorquere, sed hec omnia gratis vobis episcopus diocesanus impendat, alioquin liceat vobis quemcunque malueritis catholicum adire antistitem gratiam et commu- nionem apostolice sedis habentem, qui nostra fretus auctoritate vobis quod postulatur impendat. Quod si sedes diocesani episcopi forte vacaverit, interim omnia ecclesiastica sacramenta a vicinis episcopis accipere libere et absque contradictione possitis, sic tamen ut ex hoc in poštenim propriis episcopis nullum preiudicium generetur. Quia vero interdum propriorum episcoporum copiam non habetis, si quein episcopum Romanae sedis ut diximus, gratiam et communionem ha¬ bentem, et de quo plenam notitiam habeatis, per vos transire con- tigerit, ab eo benedictiones vasorum et vestium, consecrationes alta¬ rium, ordinationes monachorum auctoritate apostolice sedis recipere valeatis. Porro si episcopi vel alii ecclesiarum rectores in monaste- rium vestnim vel personas inibi constitutas suspensionis, excommu- 19 -- nicationis vel interdicti sententiam promulgaverint, sive etiam in mercenarios vestros pro eo quod decimas non solvitis, sive aliqua occasione eorum que ab apostolica benignitate vobis indulta sunt, seu benefactores vestros pro eo quod aliqua vobis beneficia vel ob- sequia ex caritate prestiterint vel ad laborandum adiuverint, in illis diebus in quibus vos laboratis et alii feriantur, eandem sententiam protulerint, ipsam tanquam contra sedis apostolice indulta prolatam duximus irritandam. Nec littere ille firmitatem habeant, quas tacito noinine Cisterciensis ordinis, et contra tenorem apostolicorum privi- legiorutn constiterit impetrari. Preterea cum commune interdictum terre fuerit, liceat vobis nihilominus in vestro monasterio exclusis excommunicatis et interdictis, divina officia celebrare. Pači quoque et tranquilitati vestre paterna in posterum sollicitudine providere volentes, auctoritate apostolica proliibemus ut infra clausurae locorum seu grangiarum vestrarum nullus rapinam seu furtum facere, ignem apponere, sanguinem fundere, hominem teinere capere vel interficere, seu violentiam audeat exercere. Preterea omnes libertates et immu- nitates a predecessoribus nostris Romanis pontificibus ordini vestro concessas, nec non libertates et exemptiones saecularium exactionum a regibus et principibus vel alijs fidelibus rationabiliter vobis indultas auctoritate apostolica confirmamus, et presentis scripti privilegio communimus. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat pre- fatum inonasterium temere pertubare, aut eius possessiones auffere, vel ablatas retinere, ininuere, seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed omnia Integra conserventur eorum pro quorum gubernatione ac sustentatione concessa sunt, usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolice auctoritate. Si qua igitur in futurum ecclesiastica secula- risve persona hanc nostre constitutionis paginam sciens, contra eam temere venire tentaverit, secundo tertiove commonita, nisi reatum suum congrua satisfactione correxerit, potestatis honorisqve sui dig- nitate careat, reamque se divino iudicio existere de perpetrata ini- quitate cognoscat, et a sacratissimo corpore ac sanguine domini do¬ mini redemptoris nostri IESV Christi aliena fiat, atque in extremo examine districtae ultioni subiaceat. ..Cunctis autem eidem loco sua iura servantibus sit pax domini nostri IESV Christi, quatenus et hic fructum bone actionis percipiant, et apud districtum iudicem preinia eterne pacis inveniant, AMEN, AMEN, AMEN. 2* — 20 — (Ringmonogramm Ego Innocentius catholice (Grussmonogramm: Umschrift: ecclesie episcopus ,,Bene valete?) aSignum in bonum fac subscripsi. mocum domine.* 1 ) f Ego Nicolaus Tusculany episcopus ss. t Ego Guido Prenestinus episcopus ss. t Ego Hugo Hostiensis et Velletrensis episcopus ss. t Ego Benedictus Portuensis et sancte Rutine episcopus ss. t Ego Cinthius tituli sancti Laurentii in Lucina presbyter car- dinalis ss. j- Ego Cencius sanctorum Johannis et Pauli presbyter cardi¬ nalis tituli Pamachij ss. f Ego Leo tituli sancte Crucis in Jerusalem presbyter cardi- nalis ss. f Ego Petrus sancte Pudentiane ’) tituli Pastoris presbyter cardinalis ss. f Ego Guala sancti Martini presbyter cardinalis tituli Eguitij ss. f Ego Johannes tituli sancte Praxedis presbyter cardinalis ss. f Ego Quido sancti Nicolai in carcere Tulliano diaconus car¬ dinalis. 2 ) f Ego Octavianus sanctorum Sergii et Bachi diaconus cardinalis. t Ego Johannes sanctorum Cosnie etDamiani diaconus cardinalis f Ego Angelus sancti Adriani diaconus cardinalis. Datum Laterani per mamim Raynaldi acoliti et capellani do¬ mini Innocentii pape iij, XII. cal. aprilis, indictione III., incarnationis dominice anno MCCXIIII, pontificatus vero eiusdem domini Innocentii anno octavo decimo. 3 ) Abschrift im Landesmuseum zu Laibach, fiir den Bruck ausgebessert nach der in den Formeln gleichlautenden Bullo fiir das Cistercienserstift Reun vom 7. Janner 1214, Steierm. Urkundenbuch II, Nr. 127, S. 190 ff. 28. Admont. 1215, 3. Juni, Leibniz. Erzbischof Eberhard II. von Salzburg beurkundet die Beilegung des Streites zivischen dem Kloster Admont und der Pfarre Leibniz betreffs der Kirche s. Nicolai in Sausal. Unter den Zeugen: Chunradus plebanus de Meingozpurch. v. Zahn, Urkundenbuch fiir Steiermark II. Bd., 208. *) Copie: Prudentiae. — 2 ) ss. fehlt in der Copie bei den letzten 4 Car- dinalen. — s ) Indiction und Regierungsjahr weisen diese Urkunde ungeachtet des Datum« 1214 ins folgende Jaht. 21 — 29. Freising. c. 1215, . . . Herzog Bernhart von Kiirnten ubertragt an das Bisthum Freising 30 Huben zu „Tunelindorf“ „Haidach“ (Hotavlje) und Arch in Krain zur Siihne der von ihm in der Vbgtei Lack zu- gefiigten Schčiden und nimmt sie ivieder von Bišchof Otto zu Lehen. Notum sit omnibus Christi fidelibus, qualiter Bernhardus dux Carinthiae contulit ecclesiae Frisingensi de patrimonio suo xxx man- sos quorum siti sunt in Tunelindorf duodecim, in Haulach decem, in Arch octo. Contulit inquam praefatus dux eosdem mansos eccle¬ siae praetaxatae pro remedio animae suae et patris fratrumque suo- rum necnon in recompensationem dampni quod ipse intulerat eidem ecclesiae in advocacia sua Lonkk, pro quo eum dominus Otto epis- copus impetebat qui ipsius ecclesiae episcopatui praesidebat. Do- minus etiam dux facta tali traditione eosdem mansos ab eodem Ottone episcopo statim in feodo recepit tali interposito pacto, quod haeredes ipsius ducis sive sint filii sive filiae, šibi in hoc feodali iure baereditario succedant. Huius rei testes sunt Poppo Petinensis episcopus, Engelber(tus) de Vrsperg, Marquart de Valchenburch et Fri(dericus) frater suus, Gerloch de Hertenberch, Gotfridus Vogel, Otto de Purchstallo, Her. de Gratze et filius suus Hort(olfus), Gerloch de Steine, Magens de Mengospurch, Ortolfus dapifer ducis, Her. pincerna, Haertwich de Ibach, Ch. de Carsperch, Walther de Nuz- perch, Otto (de) Regenspurch, Pilgreim de Malentin, Otto Viroge, Wolrich de Pariš, de familia episcopi II. camerarius, H. pincerna, Ch. camerarius, Sighart de Chinberch, H. de Niunsaezze, Gerboto, Gazwin, Linhart, Jannes, Ch. AVlfinch, Sighart frater Leunhardi, Gerloch filius Her. et Linhart Rabel filius Gozwini, Libhart Cha- sto (?), Wernbart, Eberbart de Niuberting, H. filius iudicis, Geb- hart de Maentzing, Genvicus de Lonkk, Ch. et Wolrich de Percheim, Wlrich Tumbe, Engelschalch Praentel, Albrant, Wergant de Vletnich, Rapoto de Vlednich, Engelschalch de Trasichs 1 ) et filius suus Her. Wernhardus de Chumstorf, H. de Nakel, Ch. de Hakelshusen. Hoc in fine adiungimus, ut si de voluntate ducis fuerit, episcopus conce- dat ipsum feodum uxori suae. Aus einer Abschrift der Mitte des 18. Jhrh. in Cod. der Heckenstalleri- schen Frisingensia beim Domkapitel zu Miinchen; Meichelbeck 1./2, 572 Nr. 1368 unvollstandig, nach einer in den codd. tradit. des k, baier. Reichsarchives nicht mehr aufgefundenen Vorlage; Zahn, Codex dipl. Friš. I. p. 126—7, Nr. 127. *) sic. — 22 — 30. Frelsing. c. 1215, . . . ., Aufzeichnungen liber den Enverb von Gosteče, Batemgarten, Slap und anderen Giitern in Krain und der Mark fur die Kirche von Freising durch Bischof Otto. .... Otto Frisingensis episcopus data magna pecunia compa- ravit villam que dicitur Costech, Item comparavit villam que dicitur Paumgarten pro lxxx, marcis. Item sciendum est, quod idem dominus Otto Frisingensis epis¬ copus comparavit a domino Ottone de Nazzenvvz et vxore sua lx heubas sitas in Marchia in villa que dicitur Zlab ! ) et in alia villa que dicitur Lonca, citra aquam Gurk sub castro Orishek ’) pro tre- centis marcis. In presenti pagina notatum cunctis fidelibus liquescat, quod dominus Otto Frisingensis episcopus querimoniam faciens de do¬ mino Heinrico suo nepote marchione Istrie de damno šibi illato apud Loncam talem recompensationem abtinuit, quod marchio potes- tativa manu tradidit ecclesie Frisingensi 1 heubas sub castro Michow et ab ipso in feudum recepit, sicut testatur privilegium ab eo tra- ditum et sigillo utrivsque principis signatum. Item queriinoniam faciens de domino Bernhardo duce Karintie, quod homines suos in advocatia Lonca damnificare presumsit, idem dux pro damno episcopo illato tradidit ad altare sancte Marie in Frisinga potestativa manu xx heubas de suo predio apud Nazzenvvz et eas ab episcopo in beneficium recepit. Nomina testium sunt scripta in privilegio super hoc compacto. Cod. 238, f. 121—122, k. Keichsarchiv zu Miinchen; Meichelbeck II./2, 572—73. Nr. 1369—74; Zahn, Cod. Austr. Frising. (Fontes. rer. Austr. 31. Bd.) S. 124, Nr. 126. 31. Obernburg. 1216, 1. Oktober, im neuen Sčhlosse Fužine (vor Zagradec an der Gurk}. Albert von Marienberg (oder Grosskahlenberg bel Laibach) ge- stattet dem Weriand von Flodnig eine Hube zu Villach (Vellach ?) dem Kloster Obernburg zu undmen. In nomine patris et filii et spiritus sancti amen. Notum sit omnibus Christi fidelibus tam presentibus quam futuris, quod ego ‘) Zlab und Orischek beide in der Pfarre St. Margarethen an der Gurk. — 23 — Albertus de Marienberch J ) domino Wernando 2 ) de Vledinick licentiavi mea bona voluntate cum consensu filiorum ipsius Bertoldi et Vls- calchi nec non et omnium heredum ipsorum, Villach vnum mansum de prediis ipsius dare pro remedio anime sue et vxoris ipsius super altare sancte Marie de Obernburch, testantibus et presentibus do¬ mino Rabotone genero predicti AVernandi et domino Hermanne de Pharre nec non domino Hermanne de Hertindorff. Quod si quis he¬ redum nostrorum vel ipsorum retraetare voluerit, huius paginule meo sigillo sigillate prescriptorumque testium testimonio convictus resi- piscat. Acta sunt hec anno dominice incarnationis milesimo ducente- simo decimo sexto, indictione secunda, 3 ) kalendis oetobris, in castro, novo Fusin 4 ) feliciter amen. Abschrift (17. Jahrh.) im Domkapitel-Arch. zu Laibach (nicht vorhanden); v Zahn, Urkb. f. Stank. II, 216, Nr. 144. 32. Viktring. 1217, mr 15. April, Markgraf Heinrich mn Istrien beurkundet, dass er eine Hube zu Tupaliče niichst Hbflein in Oberkrain nebst mehreren Eigenleuten an das Kloster Victring geschenkt habe, ivelche das Kloster sodann dem Cleriker Humbert auf dessen Einspruch hin, auf Lebens- zeit uberlassen habe. Ego Heinricus dei gratia marchio Hystrie notifico universis qui Christiana professione censentur tam presentibus quam futuris, quod pro remedio anime mee omniumque parentum meorum unum mansum apud Tupalich et Johannem calcificem cum filiis et filiabus suis et oeto aliis mancipiis eiusdem cognacionis domino Chunrado tune temporis abbati et monasterio Victoriensi contuli. Et illud pre- dium cum hominibus cuiusdam clerici nomine Humberti fuit, qui ad me ex iure hereditatis mee pertinebat. Postea vero idem Humbertus sacerdos fatebatur quod homines istos sine consensu et voluntate sua supradieto abbati et cenobio dedissem et pro ista causa tamen eos sollicitavit quod ei tres marcas contulerunt et ipse manu propria ‘) Die Wallfahrtskirche auf dem Marienberge, slOvenisch Šmarijina gora steht in den Ruinen des elimaligen Schlosses Marienburg. — 2 ) Vrgl. die Ur- kunde c. 1215, Nr. 29. — s ) sic. — 4 ) Copie: Thusin. — Das nun zerfallene Schloss Fužine stand an der Gurk in Unterkrain, von welchem das in der Nahe befindliche Pfarrdorf Zagradec den Namen erhielt, weil es hinter dem Schloss- chen = za gradecom (an der unteren Seite des Gurkflusses) liegt. — 24 — coram domino Bertholdo decano de Carniola et coram abbate domino Nycolao qui eo tempore memoratum locum regebat atque coram omni conventu bona voluntate sna delegavit et beate virgini Marie super maius altare quod in eodem monasterio in bonore eius con- servatum est. Eandem iterum delegationem consensu et bona volun¬ tate duarum sororum suarum et maritoruin earum atque puerorutn ipsorum et omnium amicorum suorum quos illuc eonvocavit et congre- gavit et in presentia aliorum plurimorum hominum fecit super altare sancti Petri in grangia eorum que Nuwenbouen nuncupatur. Ut au- tem rata hec et invulsa perpetuo perseverarent, supra dicturn man- sum apud Tupalich dominum Humbertum clericum tantum et nemi- nem posterorum šuorum usque ad obitum suum possidere permise- runt et boe litteris meis et sigillo ac testibus subscriptis roboravi et in eternum memorabile feci. Huius rei testes sunt: ego Heinricus marchio Hystrie, abbas dominus Nycolaus cuius tempore temporibus hec gesta sunt, Bertholdus prior, Ortolfus scriptor, Chunradus Treve- nar, Hermannus, Herbrandus maior cellerarius et totus conventus, Bertholdus decanus, Humbertus sacerdos, Engelrammus miles de Velach, Bertholdus miles, Wolframus et pueri illius, Bernhardus de Rain cum pueris suis, Eppo et pueri sui Sifridus camerarius meus, Werenherus de Olsivich et filius suus, Ditmarus de Rain, Henricus cum amicis, Martinus de Nuwenhouen, Christanus Trebenge, Hart- liebus Negowan, et alii plures. Facta sunt hec anno incarnationis dominice millesimo ducentesimo septimo decimo. Gruningers Abschrift im Archive des Karnt. Geschichtsvereins aus nun mehr verschollenem Original; auch Viktringer Copialbuch IV. f. 85, Nr. 94. 33. Sittich. 1217, . . . . Graf Engelbert von Gorz befreit die Unterthanen des Klosters Sittich von der Zdllzahlung in seinem Markte (Planina) an der Unz, dagegen seien zu Senosetsch jdhrlich zivei Mark Venezia- ner Pfeninge als Abgabe von einem dortigen Grundstucke des Klosters') zu entrichten. Illustrissimus comes Engelbertus de Gorizia 2 ) sua spontanea voluntate liberat monasterium Sitticense, ne ejusdem subditi pro *) Eine Hube, die Stefan von Dnino dem Kloster geschenkt hat, vrgl. die weiter unten folgende Bestiitigungsurkunde vom J. 1250, 13. Aug Sittich. — 2 ) Bei Puzel offenbar irrig Porczia, eine fremde Hand hat dariiber geschrieben : Gorizia. — 25 — bono monasterij cogantur solvere telonium in suo foro versus comi- tatum Goritiensem, ad fluvium cognomento Vncze. In Schenossecsh vero vectigal debet omni anno tribuere duas marcas venetorum de- nariorum pro Sitticensi quodam fundo, cujus possessionem habet vectigal. Auszug bei Puzel, Idiographia mon. Sittic. S. 20. 34. Auersperg- — Laas. 1220, 7. April, Auersberg. Engelbert von Auersberg belelmt die Ge- bruder mn Laas, Karl, Rupert und Albert mit dem Dorfe Soderschiz ndchst Weiniz in der Reifnizer Herrschaft und gibt Umen das Recht zu Neurodungen im Walde. Die Lehensempfiinger hingegen verzichteten auf 3 Huben zu Friesach, welche Umen um 12 Mark verpfandet waren, und zahlten noch uberdies eine gleiche Summe an die Gemalin Engelberts. In nomine dei eterni amen. Nos Engelbertus de Owersperch dedimus in fevdvm Stoidrasicz villam qve iacet in Weinicz scilicet in dominio nostro in Rewenicz, cvm omnibus iuribus et vtilitatibus et vsibus, aqvis silvis, qve svnt vsqve ad terminos de Los egressibus pascuis et aliis, quocunque nomine censeantur, fratribus de Los do¬ mino Karvlo domino Rvperto et domino Alberto et qvidqvid possvnt occvpare de silna et apvd aqvam pro vsibus svis hoe eciam libere, ad ipsos pertineat et omnia promissa ad heredes ipsorum vtrivsque sexus perpetvo pertineant et si vnus ex eis morietur, ad alios per¬ tineat, et ad heredes ipsorvin si mortvvs sine heredibus fverit sev dvm vero evm quo ipsos infevdavimus et omnes libertates quas de¬ dimus eis et ipsorvm heredibus ideo dedimus eis quod ipsi dimise- rvnt nobis sohitos tres mansos qui iacent apvd Vreisach qvi erant eis obligati pro dvodecim marcis et dedervnt vxori nostre dvodecim marcas. Hoc actum est in castro meo Owersperch, et isti interfv- erunt vocati et testes svnt dominus Gerlocus de Hertenberch, domi- nus Errandvs de Owersperch, dominus Herbordus de Gvtenvelt, dominus Meinalmus de Ponikel, dominus Hartmannus de Ponikel, dominus Hart- wicvs de Czobelsperch, dominus'Hartnidvs de Oscelnik, dominus Otto et dominus Meinalmus de Czevver, dominus Weriandvs de Potlos, dominus Meinalmus de Rain, dominus Herbordus pvrkravius de Los, dominus Johannes de Aich, dominus Gebardvs de Gvtenvelt, dominus Hermannvs de Wolspach, dominvs Walchon de Los et alii qui interfverunt probi — 26 — homines hoc est actum in castro nostro apvd Owersperch anno . O O O o x X domini M CC XX, vij. die intrante aprilis. Orig. Pergmt., Siegel hiingend, im k. k. H.-, H,- u. Staatsarchive. 35. Viktring. 1220, 24. Juni, im Schloss zu Laibach. Bernhard Herzog von Karnten schenkt die vier Huben seines Lehenguts Setve (Scheide, Serije) bei Lack in Krain dem Kloster Viktring. In nomine sancte et individuae trinitatis. Notum sit presenti- bus et futuris presentem paginam inspecturis, quod nos Bernardus dei gratia dux Carinthie quoddam predium, quod dicitur Sewe situni juxta Lacum quatuor habens mansos, pro nostra nostrorumque salute parentum ecclesiae Victoriensi in perpetuam et quietam con- tulimus possessionem ita sane, quod idem predium nulli advocatie teneatur obnoxium, sed cum omnibus pertinenciis suis sicut hactenus nobis servivit. Fratribus predicte Victoriensis ecclesie tam in caseis, quam in aliis necessitatibus suis serviat prout ipsi voluerint ordinare et šibi viderint expedire. Ut autem hec nostra donatio pie devotionis instinctu perpetrata stabilis permaneat, eam sigilli nostri impressione fecimus roborari. o o o o o o Acta sunt hec anno incarnationis dominice M. C. C. X. X.,VIIL kalendas julij in palacio nostro Laibach in cuius districtu ipsum allodium jacet. Huius donationis testes sunt et rei geste interfuerunt: comes Hermanus de Hortenburc, et ministeriales nostri Wicardus scilicet de Karlsperc et frater ejus Heinricus, Heinricus quoque de Gurencz, capellani nostri Poncius, Adelbertus plebanus de Landestrost, Henricus et alii quam plures tam clerici quam laiei, quorum nomina sunt in libro vite. Orig. im k. k. Staatsarchiv mit anh. Siegel des Herz. nacli Griininger; Viktringer Copialbuch IV. f. 61, I. Nr. 388; Dem Abdruck in Mitth. f. Krain 1847 (II. Bd.), 44, Nr. 12 mangelt die Jahreszahl etc. 36. Cisterzienser Orden. 1220, 10. November, Bom. Papst Honorius III. ermdchtigt den Ci- sterzienserorden zur Aufnahme freier Personen in die Ordensgemein- schaft und untersagt der Pfarrgeistlichkeit die Abforderung jenes Sterb- geldes, welches hie und da von den Eintretenden verlangt tvurde. Honorius episcopus servus servorum dei. Dilectis filijs . • ab- bati Cisterciensi et vniversis coabbatibus eius et fratribus sub eodem — 27 — ordine deo servientibus salutem et apostolicam benedictionem. Con- stituti iuxta verbum prophete licet insufficientibus meritis super gen- tes et regna, officii nostri debitum decenter exequimur, cum evellu- mus evellenda et plantanda plantamus, recta regimus et dirigiinus indirecta. Significastis siquidem nobis, quod in quibusdam partibus consvetudo detestabilis inolevit, videlicet quod cum aliqui emulantes carismata meliora, monasteria vestri ordinis volunt causa religionis intrare ut ibi domino famulentur, capellani eorum doneč ab ipsis pecuniam que mortuarium nuncupatur extorqueant prout a parrochi- anis suis decedentibus consueverant accipere, illis temere se opponunt. Quare super hoc nostre providentie remedium flagitastis. Volentes igitur abusum corruptele huiusmodi aboleri, auctoritate vobis presen- tium indulgemus, ut capellanorum contradictione huiusmodi non ob- stante, liberas personas ad vos e seculo fugientes libere recipere valeatis. Nulli ergo omnino hominum liceat bane paginam nostre concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Siquis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et bea- torum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Laterani iiij idus novembris, pontiticatus nostri anno quinto. Orig. Pgt. im krain. Landesmuseum zu Laibach, anhiingende Bleibulle mit dem Papstnamen HONO | RIVS | PP. III. Auf dem vordern Umschlag der Urkunde die Notizen der papstlichen Kanzlei Vičt und al’ . . auf der Riickseite nochmals Vict. und die Archivsnotiz: Privilegium de mortuariis. 37. Cisterzienser Orden. 1220, 10. November, Lateran. Papst Honorius III. befreit die Kloster des Cisterzienser Ordens von der Verpfiichtung die durchreisenden pdpst- lichen Legaten mit bessern als den ) Man vrgl. dariiber im Schumi’s Arch. f. H. I, S. 233. — 2 ) Fehlt im Abdruck des Notizen-Blattes. t — 32 - Klosters siatt der von den Geklagten zugestandenen Hube, welche schon in mehrere Teile zerstuckt nar, eine andere Hube von gleichem Werte gegeben werde. Acta iudicum. Noverint universi Christi fideles qualiter nos de¬ legati iudices, B. abbas de Sytic et B decanus de Carniola proces- simus in causa que vertebatur inter Victorienses et Waltherum de Gorschah super duobus mansis, quos inpetebant idem Victorienses ra ti one elemosine, quam eis contulerat avus eiusdem AValtheri. Sane cuni voluissemus procedere in iudicio secundum mandatum domini pape et fratres de Victoria adversa parte traxissent in litis con- testationem, nos auditis utriusque partis allegationibus et exceptio- nibus satis difficilibus interpositis cum videremus, utraque parte ex- pensis et laboribus posse gravari supervacuis, ad amicabilem conpo- sitionem eos studiose induximus hoc modo. Petebant predicti fratres a prefato Waltbero et coheredibus suis duos mansos ratione, ut dic- tum est, elemosine, sed adversa pars de uno non multum restitit de altero penitus inficiatus est dictus eum pro quinque marcis eccle- sie Victoriensi fuisse obligatum et dudum fuisse tam gratia quam precio solutum. Tandem igitur sub multorum testimonio amicicie contractus in hoc confirmatus est, ut illo non inficiato manso re- tento, quia in multas partes *) dispersus fuerat, alium eque valentem et integrum predicte ecclesie delegarunt iam dieti heredes. Acta sunt hec anno gratie M- CC- XXI sub liiis testibus: clerici Seba- stianus, Humbertus, Johannes, presbyteri; milites Engilram de Guten- berc, Cunradus de Cella, Fridericus de s. Georio ; burgenses Bern- hardus, Eberhardus, Volbertus de Cerinbvrc, Cvnradus puer et Cvnra- dus de Cower, Colo de Velac et alii multi. Original im Archive des historisehen Vereins zu Klagenfurt. Zwei anhiin- gende Siegel, das erst.e, das des krainer Decans verletzt, das zweite, das des Abtes von Sittich, wohl erhalten. 43. Diessen 1223, 25. Janner, Reifenstein. Heinrich Markgraf von Istrien ividmet dem Kloster zu Diessen (mit Vorbehalt lebenslanglichen Genusses gegen eine jahrliche Abgabe in Oehl) sechs Huben zu Slap nachst Wippach. In nomine sanete et individue trinitatis amen. Notum sit omnibus fidelibus tam futuris quam presentibus presentem paginam ‘) Im Original partas. — 33 — inspicientibus, quod ego Heinricus dei gracia marchio Ystrie contuli ecclesie sancte Marie virginis in Diezzen sex mansos in villa que vocatur Zlap, sitam iuxta Wippach pro remedio anime mee ac me- orum antecessoruni sub tali pacto, quod ego in testimonium et con- finnationem illius donationis annuatiin fratribus in prefata eccles- sia deo servientibus dare tenemur quatuor saginas olei apud Aqui- legiam in purificatione beate Marie virginis, quamdiv me Dominus in presenti vita vivere concesserit. Post obituin vero meum mansi quos predixi cum omnibus pertinentiis tam cultis quam incultis cedent in vsus fratrum eorundem. Preterea omne(s) res advocatie ac ivdicii in eodem predio ecclesie predicte contuli. Quod si bereš bonorum meorum in Wippach post mortem meam ipsos fratres in bonis eisdem sub occasione advocatie molestare presump- serit ipsi libertatem habeant eligendi šibi quemcunque voluerint predicti predii defensorem. Ad confirmandam itaque huius facti do- nationem presentem paginam sigilli nostri roborari fecimus impres- sione presentibus ministerialibus meis. Acta sunt hec apud Rifenstein in conversione beati Pavli apostoli anno ab incarnatione domini mil- lesimo ducentesimo XX 1 ) tercio, indictione decima, regnante Friderico Romanorum imperatore semper augusto, sub Honorio papa. Huius rei testes sunt: Geberhardus de Libinberc et frater suus Heinricus, Bertoldus de Gurgveld, Cunradus Gallo, Godeschalcus de Andehs, Ortvlfus de Nidergeltingen, Dietericus dapifer, Jacobus de Gutenberc Gerlohus de Steine, Meinhardus Crimbilt, Bertoldus Murcel et frater eius Hermannus, Vlricus de Rifenstein et filii sni Heinricus, Dietmarus, Heinricus Sterloc, Noppo de Lihtenberc, Willehelmus de Eicho, Ruper- tus de Futers. Hermanus de Lilinberc, Vlschalcus de Duwin, Sifridus de Ramesov, Sifridus Cepplielin, Wlvingus de Wippach et alii mvlti. Orig., Pgt., im konigl. bayer. Reichsarchive. Das Siegel ist an der Ur- kunde nicht vorhanden. 44. Sittich. 1223, . . . Willa eine Ministerialin des Grafen Meinhart von Gbrz schenkt mit Zustimmung ihres Herm 1 Eigenleuten die Freiheit und widmet diese mit der Verpflichtung jahrlich 5 Pfenninge zu bezah- len als Zinshbrige dem Kloster Sittich. [Meinhardus comes Gorcensis etc. quod nobilis matrona mini- sterialis sua, nomine Willa monasterio contulit etc.] septem hoinines ‘) Ist im Original mit blasserer Tinte iiber der Zeile eingefiigt. 3 - 34 - haereditario jure proprios hac ratione, ut quilibet eorum annuatim solvat quinque denarios monasterio Sitticensi. [sub testibus Adelhedo l ) de Hopfenbach et fratribus ejus Friderico, Ruperto, Pucelino, Fride- rico et fratre ejus Heinrico de inferiore Hopfenbach.] Das Eingeklammerte aus dem kurzen Vormerk bei Marian-Wendt., VII, 374, das iibrige aus Puzel’s Idiographia, S. 20. 45. Geirach. 1224, 8. Februar, Marburg. Auszug einer Urkunde, womit Herzog Liupold (VI.) von Oesterreich und (III.) von Steiermark zu Gimsten des Klosters Geirach der (Ratschacher)-Briicke' > ) iiber die Save bei Stein- brilck mehrere Freiheiten gewgrt. „Testes Gebehardus nobilis de Seunek et Cunradus filius suus, Liupoldus nobilis de Hohenek et frater suus, Hartnidus de Ort, Al- bertus de Robas, Reimbertus de Murek, Otto de Traberch, Albero pincerna de Grimenstein, Berchtoldus dapifer de Emberberch, Rudge- rus marschalcus de Planchenwart, Rudgerus de Pulska, 8 ) Liupoldus de Gonevvitz, Ortolfus de Vreudenberch, Heinricus scriba Marchie, et alii. Acta sunt hec in Marchburch, VI. idus februarii anno Domini M. CC. XXIII!., per manus Liutoldi notarii 11 . Aus jetzt verloren. Orig. im Auszuge b. Frolich: Dipl. Štir. 11.139. Nr. 4; v. Zahn, Urkundenbuch f. Steiermark II. 1879, 303, Nr. 211a. 46. Sittich. 1225, . . . ., Alexander papa IV. eximit Sitticenses, ne teneantur de blado, vino lana et animalibus, quae pro suis usibus emunt, solvere pedagia, vinoagia seu roagia. Studien u. Mitth. aus dem Benedictiner Grden, II. Jahrg. 3. Heft. (1881) S. 84: Regest aus dem Ms. 56/1 der erzbischbflichen Bibliothek zu Agrani. 47. St. Paul. 1226, 13. Janner, Windischgraz. Patriarch Bertold von Aqui- leia bestatigt den von seinem Vorganger dem Patriarchen Wolfker im J. 1206 wegen der Kapelle zu Mbchling verkundeten Schieds- spruch. U. d. Zeugen: Heinricus plebanus de Meingospurch, Poppo de Nideke. Beda Schroll, Urkb, v. St. Paul 116, Nr. 48. *) So bei Marian; Valvasor XI, 285, welcher die niimliche Urkunde vor Augen hatte, schreibt Adelhold. — *) Vrgl. dariiber in Beitr. z. K. steier. Geschgu. 1873, 113. — 8 ) Abdr. bei Frohlich. hat ,Pulcka“. — 35 — 48. Viktring. 1226, vor 15. December, (Viktring). Abt T(homas) und der Convent von Viktring beglaubigen in einem an den Patriarchen Brerthold) mn Aquileia gerichteten Schreiben ihren Kellermeister als bevollmachtigten Ver- treter des Klosters in dem Rechtsstreite mit dem Pfarrer von Krainburg, Dr. P(eter), bezuglich der Kapelle und der Zehentrechte zu Hbflein. + In nomine dei eterni amen. Hoc est exemplum quarumdam litterarum sic incipientium: Reverendo in Christo patri et domino B. venerabili sancte Aquilegensis sedis patriarche dignissimo frater T. dictus abbas de Victoria cum universo eiusdem loči collegio cum devote subiectionis affectu preces pauperum debitas et devotas. Super causa que inter magistram P. plebanum de Krainburg et nos iam diu est ventilata *) finem cupientes imponere latorem presencium cellerarium nostrum almitati vestre transmittiinus quem in hac causa legittimum ecclesie nostre procuratorem constituimus plenam potestatem et fa- cultatem liberam eidem hac vice conferentes commutandi conponendi et qualitercumque šibi visum fuerit agendi cum dieto magistro P. super capella de Newenhoff et decimis. Unde agitur ratum et firmum firmiter habituri quicquid in prelibato negocio per eundem procura¬ torem nostrum vice nostra fuerit actitatum; et hoc fide vigeat fir- miori de communi omnium nostrum consensu presentem cartam con- seribi fecimus sigilli nostri munimine communitam. (S. N.) Ego Nicolaus imperialis aule notarius ut vidi in origi- nalibus litteris sigillo domini abbatis roboratis ita in hoc exemplum seripsi nichil inmutando. Viktring. Copialb. IV. f. 38’ Nr. 4. 49. Viktring. 1226, 15. December, Aguileia. Notariatsact uber den in Gegenivart des Patriarchen Bertold von Aguileia znisčhen dem Pfarrer von Krain¬ burg, Dr. Peter und dem Vertreter des Klosters Victring, dem Keller¬ meister Heinrich getroffenen Vergleich rucksichtlich der streitigen Zehente und der Kapelle zu Hoflein. F o o Tj” Anno domini miilesimo CC XXVI die xv a mensis decembris introeuntis, indictione xiiii“ in presentia infraseriptorum rogatorum testium domini Conradi 2 ) Aquilegiensis ecclesie decani, Philippi se- nioris, Duringi, Leonardi Aquilegiensis scolastici, Wittinari, 3 ) Hein- ') ventilati. — 2 ) I. II. Cuenradi. — 3 ) I. II. Witimari. 3* - 36 — rici de Carnia, 1 ) Conradi Swevi 2 ) canonicorum Aquilegiensium et to- tius Aquilegiensis capituli. Cum inter magistram Petram plebanum de Crainburg et Thomam abbatem Victoriensem et confratres eiasdem cenobii controversia super capella de Newenhoff s ) et quibusdam de- cimis coram domino Bertholdo sancte Aquilegiensis sedis patriarcha diu ventillata esset et dominus B. patriarcha pro utraque parte senten- tiam protulisset, ipsi de communi consensu sentenciam obmiserunt * 4 ) do¬ minus autem Heinricus sacerdos cellerarius sindicus et procurator abbatis et cenobii Victoriensis et prefatus magister Petrus plebanus de Crain¬ burg pro se suisque successoribus inter se amicabiliter hoc modo com- posuerunt: et 6 ) magister Petrus et sui successores decimas prefatas in- tegraliter cum oinni dominio debent habere; prefatus vero abbas et sui successores cum colegio memorati claustri ecclesiam de Newen- hof 6 ) pacifice debent possidere. Et si secularis sacerdos in ipsa eccle- sia constitutus fuerit, magistrum P. 7 ) vel suum successorem seeurum reddet quod iurisdictionem ipsius nullatenus usurpabit nec contra voluntatem magistri Petri et sui successoris nisi homines claustri ad baptismum penitentiam et alia divina suscipiet. Oblaciones vero in festo sancti Petri in eadem ecclesia oblate 8 ) cum plebano de Crain¬ burg de omnibus equaliter debent dividi. Veram si quisque šibi in cymiterio 9 ) diete ecclesie sepulturam elegerit duas partes tam obla- tionis quam legati abbas claustri supraseripti debet habere, tertia, vero plebano de Crainburg integraliter assignari. Actum Aquilegie in ecclesia maiori ante altare sancti Petri; unde due carte seripte sunt uno eodemque tenore. Ut autem presens instrumentum maiorem ob- tineat firmitatem a probis viris consultum est et a partibus approba- tum, quod sigillo patriarche et capituli Aquilegensis nec non abbatis debeat roborari. (Signum Not.) Ego Nicolaus imperialis aule notarius interfui et ut supra legitur rogatus seripsi. Viktring. Copialb. IV. f. 38, Nr. 3. Die Abweichungen in Anm. sind aus den Copb. L 390 II. 482, u. die schreiben 11. Dec. statt 15; jedoch im Vidimus v. 1342 Jan. 1. im Viktr. Copb. I, 381, II. 472 erscheint die Urk. mit 15./12, daher wol diess als das richtige Datum anzusehen sein wird. Ein Vidimus der Urkunde durch die drei Notare Philippinus natus quondam domini Leonis de Sara civis Mediolanen- sis, Paulus quondam magistri Joannis de Mutina und Guberti nus quondam domini Ressonandi de Novate ddo 1342, 2. Jiinner Aquileia aus dem Archiv der Pfarre zu Krainburg ist gedruckt in Hormayrs Archiv, 1827, II, S. 561 ff. *) Schreibt Savina. — ! ) I Schein! — 8 ) I. Neunhoff II. Newnhoff — 4 ) I. II. commiserunt. — s ) Horm. A. hat „quod\ — 8 ) I. Neunhof II. Newnhoff — ’) Petrom. — 8 ) IV. oblata. — 8 ) I. II. cimiterio. — 37 — 50. Atjuileia 1227, 21. Mai, Villach. Notariatsact in dem Processe des Herzogs Bemhard von Kiirnten gegen den Patriarchen Bertold mn Aguileia wegen Bestituirung des Patronats uber die Pfarre Laibach. Da der Vertreter des Patriarchen die Jurisdidionsgewalt der vom verstorbenen Papste Honorius delegierten Richter bestritt, so einigten sich beide Theile zu giltlicher Beilegung der Streitsache. In nomine domini amen. Anno nativitate eiusdem MCCXXVII. indictione XV. die XI. mensis madii exeuntis, imperante d. Federico secundo Romanorum imperatore, iuxta Villacum ante ecclesiam b. Ruperti. In presentia Engeldingi scribe de Villaco, magistri Chri¬ stiani, Gunteri sacerdotis, Abrami de Viseynstain, Artrogi de Tiven et aliorum plurium tam clericorum quam laicorum. Dominus Bernardus dux Karinthie coram s. Pauli et Victoriensi abbatibus quos ipse a bone memorie Honorio papa iudices impetra- verat supra causam que vertitur inter ipsum ducem ex una parte et dominum Bertoldom Aquilejensem patriarcham ex altera de iure- patronatus ecclesie Leibacensis, petit ante omnia šibi et parrochianis suis ecclesie divina restitui, quibus dicebat se et suos iniuste spolia- tos a domino Aquilejensi patriarcha post appellationem ab eo legi- time factam ad apostolicam sedem. Ad quod respondit magister Philippus Aquilejensis canonicus dieti patriarche procurator, sicut apparebat per litteras sigillo prefati patriarche sigillatas, quod iuris- dictio supradietorum abbatum iam expiraverat. Nam citatio per quam prefatus dux dicebat eorum iurisdictionem perpetuam esse, non fuit eo tempore faeta, quo posset arcere dominum patriarcham. Expira- verat enim dietorum abbatum iurisdictio morte mandatoris. Multis itaque super hoc articulo hinc inde propositis, cum sepedictus dux non posset facere fidem per seripturam vel per testes de citatione faeta legitimo tempore, dixit, salvo iure suo, quod amicabiliter vellet componere cum domino patriarcha. Et supradictus magister Philippus respondit quod šibi placeret, salvo šibi et d. patriarche omni iuris auxilio, quod ei vel d. patriarche aut alii suo procuratori posset competere tam contra reseriptum et personas iudieum quam contra ipsum ducem et maxime illa exceptione quam dicebat, iurisdictio¬ nem sepius dietorum abbatum expirasse. — 38 — Ego Romanus imperialis auctoritate notarius omnibus interfui. Nach der Abschrift der Pammlung Pirona’s in der Stadtbibliothek zu Udine. 51. Deutsch.es Ordenshaus zu Laibach. (c. 1228, vor 17. Juli, ) Heinrich Markgraf von Istrien be- urkundet die von den Sohnen des Gerlach von Stein Heinricli, Pero, Wergand, Walter und Ortolf, sowie von deren Oheim Rudger dem Deutschordensliause zu Laibach gemachte Schenkung von 18 Huben und dem Zehentrecht von 50 Huben. Die Nachricbt von der Vernichtung dieses Documents s. in Urk. ddo. 1271, 27. Oet. die u. folgt. 52. St Antons Spital am Bocksruck. (c. 1228, vor 17. Juli, ) Heinrich, Markgraf von Istrien stiftet und beschenkt das s. Antons Spital am Bocksruck (Kozjak) im Tucheiner Thal, Ueber die Dotierung dieses in mittelalterlichen Urkunden unter dem Namen Bocksruck und „Spitelel“ (= Špitalič) vorkommenden Spitals vergl. die Bestii- tigungsurkunde v. J. 1229 Nr. 66; und uber die Lage des Bocksrucks im Schu- mi’s Archiv f. H. I, 20. 53 Obernburg. (c. 1228, vor 17. Juli ) Die Fiirsten von Meranien (Ber¬ told V. Otto VII. und Heinrich IV. Markgraf von Istrien) schen- ken dem Kloster Obernburg ein Haus in Stein. Erwiihnt in einer weiter unten folgenden Obernburger Urkunde vom J. 1260. — Orožen Stift Obernburg S. 40. 54 Benediktbeuern. 1228, vor 17. Juli, Heinrich IV. von Andechs, „mar- cbio Ystrie“ gibt dem Kloster Benediktbeuern ein Gut (mansus) zu Amras bei Innsbruck fiir sein und seiner Eltern Seelenheil. Zeugen: Pernhardus liber de Wilhaim et filius eius Heinricus, Heinricus prae- positus de Diezen, Eberhardus de Porta, et frater eius Lazarius, Gotscalcus de Andehs, Chunradus Galle, Egelolfus de Wolfrathusen, Prehtilinus de Liehtenberch, Gotfridus et frater eius Meinhardus de Priseke, Fridericus et frater eius Otto de Sconeberch, Sifridus de Ramesowe, Heinricus scriba de Ampans, Heinricus scriba de eccle- — 39 — sia ganete Marie (Zirklach in Oberkrain) et alii quam plures; Otto de Etinsloch et filius eius Chunradus et alia copia plurimorum. Orig. Prgt. im k. bayer. Reichsarchive, Siegel Heinrichs hangt gebrochen an; U. b. Oefele, d. Gr. v. Andechs 241, Nr. 14. 55. Benediktbeuern 1228 vor 17. Juli Heinricus marchio Ystrie sehenkt eine Hube im Dorfe Lannes dem Kloster Benediktbeuern. Zeugen: Bern- liardus liber de Wilheim et filius eius Heinricus, Eberhardus de Porta et frater eius Lazarius, 1 ) Ch. Galle, 2 ) Gotscalcus de Andechs, Egelolfus de Wolvrathusen, Otto de Escinesloch et filius eius Chun¬ radus, Oulricus judex Rufus, Albertus Prehteli de Liclitenberch, Got- fridus de Prisekke et frater ejus Meinhardus, Fridericus et frater eius Otto filii domini Meinhardi Chriemhilt, Gotfridus de Wihselberch, Gebehardus de Gutinberch, Sifridus de Ramesowe Sifridus Zaepfeli, Zizimannus, Ortolfus scolaris Engelmarus scolaris, Heinricus seriba de Ampans, Heinricus seriba de ecclesia s. Marie et alii quorum ibi erat copia. Acta sunt hec anno MCCXXVIII. Orig. im kon bayer. Reichsarchiv, gedr. Mon. Boica VII, 115. 56. Sittich 1228, vor 17. Juli Heinrich, Markgraf von Istrien ubertrdgt zu seinem, seiner Gemalin Sophia und seiner Vorfahren Seeleriheil ali sein Gut in den Dorfern Stojanskiverh (Pfarre A. Kreuz bei Landstrass) und Loke (Pfarre Haselbach bei Gurkfeld), so wie eine Muhle zu Top- litz (bei Rudolfsiobrth) dem Kloster Sittich, und gibi uberdies 2 Huben „ultra montem citra Hungariam“, und 15 Zehenthuben auf dem Berge Volavle (Pfarre Prežganj) ebendahin damit Tag und Nacht 2 Leuchter vor dem Altare der M. Jungfrau brennen. In nomine sanete et individue trinitatis. Ad memoriam univer- sorum tam presentium quam futurorum reducimus, quod nos Dei gratia Henricus marchio Ystrie libera potestate, nostraque potenti authoritate contulimus monasterio in Sittich, fratribus quoque ibi- dem Deo militantibus, sine omni contradictione predium nostrum in villa Swoliansdorff s ) per totum, et nostrum predium in villa Neben ihren Briidern Ulrich und Konrad auch Zeugen in einer Schen- kungsurkunde fur Kloster Diessen, Mon. Boica VIII, 142. — 2 ) Gleichfalls Zeuge in der vorgenannten, und der unmittelbar darauf S. 142/3 folgenden Urkunde. — 3 ) So Buzet und Valvasor; Marian: Stogehanstorf, und Puzel (1250) S. 24: Stoheindorf. — 40 — Louch J ) etiam per totum, et molendinum unum apud Toplicz 2 ) pro remedio et pro salute anime nostre, et nostre uxoris nobilis So- phie, nec non parentum nostrorum. Insuper etiam dedimus eidem monasterio duos mansos ultra montem citra Hungariam in proprie tatem et quindecim mansos decimarum supra montem Volaule 3 ) tali conditione, quod diebus et noctibus duo luminaria coram altari b(eate) V(irginis) ardeant et luceant. Siquis vero istam donationem infregerit, indignationem Dei et divinam ultionem incurrat, et vinculo Anathematis innodetur. Quod ut ratum et stabile consistat, nostro sigillo jussimus muniri. Hujus rei testes sunt: Bernhardus liber de VVilhaim, Eberhardus 4 5 ) de Porta, Chunradus Galle, 6 ) Gotschal- cus de Andechs, Egelolfus de Wolfrathusen,°) Albertus Precbteli 7 ) de Lichtenberch, Sigefridus de Ramesowe, Sifridus Caepheli, 8 ) Hein- ricus scriba de Ampans, 9 ) Heinricus scriba de ecclesia s(ancte) Marie. Acta sunt bec anno M.CCXXVIII°. Brk. gedr. in (Wendenthal) Marian Austina sacra VIL Bd., S. 314 — 315, Nr. 2; ausziiglich: Puzel, Idiogr. mon. Sittic. 20; Valv. Notaten in der erzbisch. Bibliothek zu Agram, gedruckt in ivissenschaft. Studien und Mitth. aus dem Benedictiner-Orden 1881, 3 Heft S. 71. Marian bemerkt auf der Seite 312 in der Anmerkung: (die hier folgenden „Documenta Sitticensia“ seien entnommen) „ex tabulario provinciae Carniolae sub Nr. S). ex apographis vidimatis sub si¬ gillo, subque fide abbatis Wilhehni 1751“. 57. Sittich. 1228, nach 18. Juli, Schloss Liebeck. Sophie, die venvitticete Mark- grafin von Istrien erlasst dem Kloster Sittich auf ali seinen Giltern das s. g. Forst- und Jagerrechi zu ihrem und ihres verstorbenen Gemals Seeleriheil, soivie ihrer Eltern und ihres Bruders, icelche im Kloster be- graben sein. In nomine patris et lilij et spiritus sancti amen. Gum ecclesias Dei honorare, et religiosorum virorum utilitatibus consulere aliud non sit, quam thesauros in coelo reponere, felix est procul dubio, quem dominus, cum venerit in tam vigili studio feliciter vigilantem invenerit. Noverint ergo tam praesentes quam futuri, quod ego So- *) So Puzel und Valvasor; Marian: Lonech, in weiter unten zum J. 1250 u. 1251 folgenden Urkunden Lock und Lok genannt. — 2 ) So Puzel; Marian: Terpliz. — 8 ) So Puzel und Valvasor; Marian: Wolawele. — 4 ) Iberhardus. — 5 ) Golle. — 6 ) Wolrathshausen. — ’) Grechteli, — 8 ) Capheli. — ®) Ampams. Die Namen wurden nach den Urkundenregesten Nr. 54 u. 55 corregiert. — 41 — phia Dei gratia Tstriae marchionissa Sitticensis coenobij fundatrix pro salute animae meae et dilecti mariti mei domini Henrici piae memoriae marchionis Hystriae, patrisque mei, et inatris meae et fratris qui in eodem sunt šepniti, omniumque parentum meorum, fratribus inibi Domino famulantibus avenam, quae vulgo vocatur jus foreste et venatorum, quaeque ex petitione primo valde tenuis men- surae in jus valde immensum excreverat in omni praedio ipsorum sub ditione, et defensione nostra constituto totaliter et penitus relaxavi, ut nulli licitum sit eandem avenam sub aliqua qualicunque occasione in ipsorum ut dixi praedijs extorquere. Ut autem haec inconvulsa et illibata omni aevo permaneant sigilli nostri impressione feci prae- sentem paginam roborari. Hujus rei testes sunt: Ortolphus plebanus de Hongenstein, Meinhardus de Shonenberg cognomento Chrimihilt, Ortolphus junior de Plintenpach, 1 ) Rudolphus de Nassenvelde, 2 ) Rud- gerus de Rutenberch, 3 ) Godefridus de Chronovve. Acta sunt haec in castro Liebekke, anno dominicae incarnationis M.CC.XXVIIL, indic- tione prima. Copie Papier in meiner Sammlung; Puzel, Regest S. 21. 58 Benediktbeuern. 1228, 28. Juli, „0. dux Meranie, comes palatinus Bur- gundiae ac marchio Istrie“ weist, da er besonders den unter seinen Schutz gestellten Kirchen forderlich sein miisse, von seinem Eigengute eine halbe Hube im Dorfe »Sistrans" und 1 Mulile in »Mueltal" dem Kloster Benediktbeuern statt jener Wagenladung Weines zu, welche sein Bruder seligen Angedenkens, der »marchio Ystrie“ (Hen- ricus) dahin letztwillig vermacht hatte. U. d. Zeugen Eberhart von »Porta", Konrad »Galle" u. a. m. U. im k. baier. Reichsarchive; M. B. VII, 116. 59 Tschernomel. 1228, 18. Oktober, Patriarch Bertold von Aquileia bekundet, dass er auf Bltten der verwittweten Markgrdfin von Istrien Sophie zur Bekehrung des Volkes in der Mbttling eine Kirche zu Tschernomel Abschrift Plutenpach. — 2 ) Nallenvelde. — s ) Rutenbach. — 42 — eingeweiht, dieser mer Filialen zugetviesen und den Priester N. N. zum Pfarrer bestellt hube. In nomine sancte et individue trinitatis amen. Cum ad hoc di¬ vine predestinationis nutu ac in beato Petro successore Christi acce- perimus curam et regimen animarum, ut non solum preesse sed et prodesse videamur, debemus provida circumspectione ac cura pro- pensiori his, que ad salutem credentium et honorem dei spectare vi- dentur, studiosius invigilare. Quare que provide statuuntur, ne fre- quenti revolutione temporum de fragili memoria hominum, que rerurn turbe non sufficit, evellantur, scripture, que archa memorie dicitur, decernimus mancipanda. Hinc est, quod nos Berchtoldus dei gratia sancte Aqui]egensis ecclesie patriarcha presentium ac posterorum no- ticie declaramus, quod nos iustis et rationabilibus peticionibus pre- dilecte sororis nostre Sophie deo devote marchionisse Ystrie incli- nati, quod divina dispositione carens herede de carnis propagatione procedente Christum unicum filium virginis heredem šibi salubriter preelegit, populum in regione, que Metlica dicitur, existentem errore cecitatis involutum et ritimi gentilium quodammodo imitantem gremio ecclesie nostre utpote in eonterminiis nostre diocesis constitutum a vero ovili errantem ad viam reduximus veritatis, statuentes in eadem provincia in loco, qui dicitur Schirnomel, consecrari ecclesiam in bonore sancti Petri principis apostolorum, adiungentes eidem ut de ratione matri et magistre quatuor ecclesias in gremio eiusdem sitas, ipsam filiali af- fectu devotius respicientes; quas ecclesias in Christo fundatas dieta soror nostra ob remedium anime mariti sni pie memorie marchionis Ystrie fratris nostri ’) ac salutis sne inerementum largis possessionibus predo- tavit, decimas eiusdem provincie secundum consuetudinem Romane ec¬ clesie, que caput oinnium est et magistra, sancte ecclesie Aquilegensi matri sue integraliter assignando, hac forma premissa, ut omnes decimas dictas possidentes a nobis nostrisque successoribus feudaliter easdem accipere teneantur, dieta vero soror nostra eiusque successores, ad quos eadem hereditas devolvetur, iure gaudeant patronatus. Verumne quis huic salubri statuto nostro eiusque pie devotioni sinistra ma- cbinatione valeat obviare, [ ] m 2 ) sacerdotem ad ratifi- q Von vielleicht gleichzeitiger Hand aber mit blasserer Tinte ist hier iiber dei' Zeile nachgetragen: et , . . .is? ein (oder zwei Worte abgerieben und un- leserlich) et sue uxoris Agnese. — 2 ) Das Pergament ist an dieser Stelle so abgerieben, das der Name unleserlich wurde. Cat. Cleri dioec. Laibac. hat den Namen „Johannes“; vrgl. Aroh. f. H. I, S. 27, Nr. IX. — 43 — candum ius presentandi ad peticionem sepedicte sororis nostre in eadem ecclesia sancti Petri pastorem legittimum instituimus, presen- tem paginam ad firmius robur nostri ac fundatricis inpressione si- gilli necnon et testium, quorum copia interfuit, aminiculo munientes. Huius rei testes sunt: Heinricus prepositus Diezensis ecclesie, Berch- toldus decanus Carniole et Marchie, Berchtoldus plebanus de Grez, Heinricus plebanus de sancta Maria, Heinricus plebanus de Vlednic, Ulricus canonicus Aquilegensis, Cunradus nobilis de Lengenburc, Mein¬ hardus Crimhilt, Gotefridus de Cronowe, Rudeger de Rutenberc, Cftn- radus Gallo, Ulricus (de) Prisecke. Wintherus de Cronove, Meinhardus de Nazzenvelt et frater suus Rudolfus, Meinhardus de Hohenowe, Albero et frater suus Adeloldus de Hophenbach, Fridericus de Hophenbach, Dietericus Cuzo et frater suus Dietmarus, Acta sunt hec anno incarnationis dominice m cc xx xiii, xv. kalendas novembris. Orig. Pei-gmt. mit dem an rothen und gelben Seidenfiiden angehiingten runden Wachssiegel des Ausstellers, — das zweite angekiindigte Siegel war nie an der Urkunde befestigt, — im Archive des Deuschen Ordens in Wien. 60. Obernburg — Diessen. 1228, 29. Oktober, Patriarch Berhtold ton Aguileia bestatigt den Kauj mn Giltern zu Olscheuk, s. Stephansberg und Jauchen in Krain seitens des Klosters Obernberg und mn der Probstei Diessen (in Baiern), und beurkundet die Redite und Freiheiten desselben an Umen. + In nomine sancte et individue trinitatis amen. Quoniam ea que ad utilitatem ecclesiarum et honorem dei pari veto et voluntate contrahencium, concipiuntur, ut dignum et deo placitum effectum sortiri possint, excluso omni scruppulo questionum et ambiguitatum, principum atque prelatorum quorum interest, auctoritate, eorem ha- bito assensu quorum consensus requirendus est, sunt adhibito rationis moderamine confirmanda. Sed quia fragilis humane conditionis me¬ ntorja, utpote defectui subcumbens ac rerum turbe non sufficiens per predestinatam šibi adeo insufficienciam, consvevit super his que provide statuuntur, previa veritate frequenti revolutione tempere enervari, et cum diversitatem corporum plerumque sequatur diversitas animorum fit frequenter quod antecessores pid” voto ac pietatis officio ad salutis sue conquirunt incrementum, successores minus providi dilapidacionem facientes indebitam, edificant ad gehennam, quare que circumspecte aguntur, scripture que verum sacrarium memorie dicitur, sunt dilu- — 44 — cide mancipanda. Venim quia permutaciones, transactiones seu etiam vendiciones rerum ecclesiasticarum utpote de sacro ad sacrum, pen- sata provide utilitate utriusque partis ecclesiis et prelatis ecclesiarum nomine earundem a canonibus sunt indulte, quia tamen ex incindenti deceptionis articulus dimidium iusti precii excedens ab hiis qui malo zelo moventur, obici consvevit, hac interposita allegacione quod de- ceptis et non decipientibus iura debeant subvenire, ne contraetus provida deliberacione sapientum temperatus babundanti cautela non adhibita malignari volentibus pandendo viam malignandi super prin¬ cipal! suscitet questionem, et quod emitur, ac precium emptionis certa estimacione decrevimus exprimendum. Hinc est quod nos Berli- toldus dei gratia sancte Aquilegensis ecclesie patriarcha una cum fratre nostro illustri duce Meranie Ottone scire volumus omnes hanc paginam inspecturos quod deo dignus et venerabilis in Christo filius noster Albertus abbas Obernburgensis cenobii, veluti prudens et fide- lis dispensator, in salutis sue augmentum emit in nostra et me- morati fratris nostri presencia utriusque voluntate per omnia acce- dente, de manu venerabilis prepositi Diezensis ecclesie Heinrici duo- decim mansos proprietatis diete Diezensis ecclesie in monte sancti Stepbani sitos, et duos in Olswic, nec non et reliquos duos in Uichan oetoginta quinque marcis cum omnibus attinenciis, cultis et incultis, introitu et exitu viarum et paseuarum, adaquacionum et omni iure ac libertate, qua Diezensis ecclesia eadem bona ab antiquis dinos- citur possedisse. Sed ne in dubium specialis eius emunitas ab aliquo revocetur, libertatem eius a nobis et dieto fratre nostro ac auetoritate venerabilis fratris nostri episcopi Babenbergensis specificatam expri- mimus nominatim. Debet enim esse immunis a taliis, a iure vena- torio, a peticionibus vel exactionibus preconum, ab hospitacione offi- ciariorum quorumlibet, nec non omni genere vexacionum, sed do- minus terre cui cedet iurisdictio, eadem bona in augmentum maiorum suorum et suum nullum abinde spectans emolumentum vel speciem utilitatis, tenetur defensione simplici confovere. Sane quia traetatui prelatorum super his que rite aguntur, debet adesse secundum sta¬ tuta canonum consensus maioris et sanioris partis, vel quod lauda- bilius est, tocius capituli, par votuin et voluntas ad formam presen- tis seripti ab universitate memorati capituli sigillo universitatis mu- nitam isti carte obtinuit dictus abbas germanam velut providus, in- dagator. Verum ne quis huic contractui fabricato ad utilitatem eccle- — 45 — sie utriusque aliqua sinistra machinacione atemptet ausu temerario contraire, fulcientes eam testium aminicnlo ydoneorum, sigilli nostri inpressione ac sigillo fratris nostri harum tenorem decrevimus com- munire. Huius anteni gesti testes sunt Bertholdus plebanus de Graeze, Sibotto plebanus de Loivat, 1 ) Petrus capellanus, Hertnidus capellanus, Wlvingus plebanus de Harlant, Chonradus decanus Savnie, magister Berengerus, Nycolaus scolaris, Berenbardus liber de Wilheim, Grifo de Stvde, Eberhardus de Porta, Dietricus de Rvscbe, Prisius de Rovvino, Otto pincerna, Heinrieus de Graeze, Perengerus de Graeze, Ortolfus scolaris de Graeze et frater eius Fridericus, Heinrieus 2 ) de sancta Maria qui conscribsit s ) instrumentum, et alii quorum copia interfuit. Acta sunt hec anno incarnationis dominiceM.CC.XXVIII, iiii kalendas novembris. Orig. Pgt. 2 angeh. Siegel (Nr. 1 fehlt, Nr. 2 verletzt), im strmk. Landes- archive; Abschr. (19 Jahrh.) Cod. 1698 f. 4, ebd.; Gedr. Oefele; Gesch. d. Gra- fen von Andechs S. 241 Nr. 15; Zahn, Urkb. f. Steiermk. II. Bd. pg. 342—4 Nr. 251. Vrgl. Schumi’s I. Urk. u. Regestb. 87, Nr. 75. 61 Gnrk. 1228, 3. November, Bischof Ulrich von Gurk belehnt den Herzog Bernhard von Kdrnten mit dem durch den Tod des Markgra- fen Heinrich von Istrien heimgefallenen Schlosse Liebeck (bei Wače) und erhdlt dafiir das Gut s. Georgen und Zehente in Melach. Cb. In nomine sanete et individue trinitatis amen. W. dei gra- tia Gurcensis ecclesie episcopus universis Cbristi fidelibus salutem in domino ut ea que nostris temporibus aguntur et prudenti consilio roborantur dignum est ut quadam certa notitia propagentur in po- steros nec processu temporis a memoria hominum evanescant litte- rarum solent confirmari studiis. Notum esse cupimus omnibus Christi fidelibus tam presentibus quam futuris quod cum dominus Hainricus marchio Istrie sine liberis diem clausisset extremum et post deces- sum ipsius castrum in Liebeke cum omnibus pertinentiis suis quo a nobis et ab ecclesia nostra infeudatus erat nostre cesserit ecclesie servituti. Quod intelligens dux Berenhardus princeps terre omnibus quibus poterat modis prediefinn feudum per mortem marchionis ser- vitute ecclesie nostre devolutum tum propter honestatem ipsius pe- l ) Lavant, Pfarre bei Lienz im Pusterthal (Sinnaclier IV. 309). — *) Hein- cus. — 4 ) sic. — -16 — tens a nobis tum quia in omnibus suppressionibus quibus ecclesia involveretur quantuin p(osset pro >) iuribus deffenderet a nobis petens quatenus ipsum castrum in Liebekke cum pertinentiis suis ipsi in- feudaremus. Nos vero annuentes pettitioni ipsius de comuni consilio chori et ministerialium dieto duci filiis et filiabus suis predictum castrum cum attinentiis suis tam inquisitis quam inquirendis in feuduin contulimus excepto feudo in Cherstetten eubarum nummero xviii et Engelscalci in VVolchenburch eubarum xvi et feudo. domini Wl- vingi in Sowenstain eubarum x. Dictus vero dux propter infeudatio- nem predicti castri contulit Gurcensi ecclesie predium sancti Georii iuxta Gurcam situin tam incultis quam incolendis cum omni proprie- tate nec non inquisitis et inquirendis ac hominibus omnibus ad idem predium spectantibus per se et per manus heredum suorum Ubere nobis et ecclesie nostre donavit, insuper decimacionem in Melach quam a nobis et antecessoribus nostris iure feudi possedit nobis et ecclesie nostre manifeste resignavit nec non sexingentas marchas per se vel per manus heredum suorum ob predictam causam ecclesie nostre contulit ea videlicet condicione quod si ante proximum festuin bea(ti G l )eorii viii dierum quadringente marce denariorum Frisa- tice monete nobis non fuerint persolute castrum in Himelberch cum om(ni) predio sive proprietate šibi adjacente ecclesie nostre rema- neant. Si vero predictus dux temporis intervallo peccutiiam statutam non solverit nec castrum cum predio redimere curaverit apud nos et ecclesiam nostram pro quadt ingentis marcis argenti Frisatici pon- deris redimat. Quod si redimmere neglexerit predictum castrum cum omnibus atinenciis domino Engelberto et fratri suo Engelrammo de Strazburch assignetur, churum (!) si alter defuerit Perhtoldus de Albekke et filii sui nomine nostro et ecclesie nostre ad conservan- dum nobis recipiant. Que omnia predictus dux pro se et pro here- dibus suis nullo reclamante ecclesiam Gurcensem promisit in utraque donatione tam predii quain peccunie illesam conservari. Ut autem hec conditio nobis et ecclesie nostre facta in (i)ntegrum reservetur Hainricus de Charelsperch, Vlricus de Landestrost Fridericus de Valchenberch iuramento interposito se obligaverunt. De residuis vero cc is marcis que solvende sunt ante festuin beati Michaelis octo die¬ rum hec conditio est quod si non fuerint solute statuto tempore *) In der Urkunde ausgebrochen nad aus dem Copialbuch ergiinzt. —- — predictum častnim redimantur cc is marcis argenti Frisatici ponderis a nobis. Quod si predietus dux supra nominatam peccuniam tempore super statuto solvere sexingentis marcis argenti Frisatici ponderis tardaverit apud nos et ecclesiam nostram predictum castrum cum toto predio et oinni proprietate libertati ecclesie nostre cedat. Cum ergo proni sunt sensus hominis ad malum predietus dux nolens obviare faeto predieto quantum potest legem šibi inponens si predicta dolo intervenigente (!) non servaverit anatematis vinculo usque ad condig- nam satisfacionem (!) tam personam quam terram propriam censuit subiciendam. Nos vero de consilio tam kapituli (!) quam ministerialium castrum in Liebekke cum omnibus šibi adiacentiis potestiva manu domino duci infeudavimus et ipsi ab omni perturbatione ipsius pre- dii quantum pos(sumus) defendere proinisimus. Huius rei testes sunt: Sivridus Gurcensis prepositus, Gebhardus, Wlricus, Chunradus canonici eiusdem ecclesie, Hartwicus plebanus in Lubdingen, Hennanus coines in Ortenburch et ministerialis suus Fridericus de Waldenberch, Hainricus de Charelsperch, Fridericus de Valchenberch, Wlricus de Landestrost, Hainricus et Hennanus fratres in Plintenpach, Isenricus et frater eius Otto de Strazberch, Gebhardus in Lilgenberch, Bertoldus de Gurkkevelde, Wlscalcus et miles suus Hermannus in Rauenspercb, Gotpoldus et filii eius Hainricus et Hennanus in Pilstain, Wlvingus de Sowenstaine, Al- bertus de Graz. Engelbertus, Engelrammus fratres in Strazburch, Hartwicus dapifer, Liutoldus, Hermannus, Engelbertus purchgravii in Strazburch, Waltherus, Ditricus in Landesperch et alii quam plures. Acta sunt hec ab incarnatione domini M°.CC.XXVIIL indictione i a . tertio nonas novembris, anno pontificatus nostri vii. apud feliciter amen. Orig., Pgt, im Arch. d. Gurker Domkapitels aufbew. im Arch. d. hist. Ver. f. Kiirnten, mit 2 an Pergamentstreifen hangenden Siegeln. 1. Bischof sitzend. rechts den Štab, links ein Bach haltend + VLRICVS DEI GRACIA GVR- CHENS1S ECCLIE. EPC. (63.) 2 VX KARIN. Herzog zu Pferd, arn Schild den Panther; Siegel stark beschadigt. 62. Obei-nburg — Diessen. 1228, 5. Nov., .... Der Conoent des Stiftes Diessen bestiitigt den Verkauf von Giitern seines Eigens zu Olscheuk, St. Stephansberg und — 48 — Jauchen in Krain durch seinen Probst Heinrich cm Abt Albert von Obernburg. In nomine (ganete) individne trinitatis amen. Cum testante ecclesiaste omnis anima potestatibus sublimioribus subdita esse de- beat, dignum profeeto est, ut subditi prelato (veluti) membra capiti, utpote cuius gubernaculo reguntur, qui et noviter divina predesti- natione preesse pariter et prodesse (cupit), in his plerumque que certis indiciis promotionem matricis ecciesie et fratrum emolumentum utilitati viderunt expedire, de veto consensu et pari voluntate (sine) omni et singulari irrefragibilitate obedi(ant). Sed quia diuturnitas temporum sne prolixitatis cursum non mutat, fragili memorie homi- num super his que deliberatione prudentum statuuntur, provide ac diserete oblivionem superducere consvevit, (et) ne simul labantur cum labente, ad abundantiorem cautelam sunt in seriptum prospicatius reducenda. Hinc (est) quod nos humiles servi Christi et fratres in- temerate Virgini eiusque unigenito in Diezen die noctuque famu- lantes, notificamus universis Christi fidelibus presentem paginam in- specturis, quod venerabilis et deo gratus dominus et pater noster Henricus preposifus Dienzensis ’) venerabili et devoto dileeto Alberto abbati Obernburgensi, considerans ut providus et verus pastor eccie¬ sie nostre propter distantiam locorum non parvum dispendium suum (et) laborem nostrum que defectum, duodecim mansos ecciesie nostre in monte sancti Stephani ac plebe sanete Marie sitos, et duos in Olswic et reliquos duos in Jachan l ) de consilio principum et advo- catoruin nostrorum, venerabili(um scilicet) patriarche Aquileiensis et episcopi Babenbergensis ac illustris ducis Meranie quorum predece- ssorum ac maiorum elemosinis sustentam(ur), nostro per omnia acce- dente consensu ac voluntate vendidit cum auth ’) . . . oetoginta quin- que marcis cum omnibus adtinentiis cultis et incultis, introitu et exitu viarum, paseuarum et aquarum, eo iure (et libertate) ecciesie Obernburgensi et emunitate confirmat (is) quibus nostra ecclesia eadem bona dinoscitur possedisse. Sane cum venditiones contra quas decep- tio faeta ultra dimidium iusti pretii (obici) possit, (possint) hoc arti- culo probato rescindi, subsidio canonum que super hoc possunt in- duci evidentius, renuneiamus, et ne huic contractui ad profectum nostrum faeto sinistra machinatione vel dolo in posterum studeat b sic. — 49 — adversari, bas litteras scrupulum dubietatis elidentes, prestantes ei subsidium testium, quas luce clariores sigillo domini et magistri no- stri ac vniversitatis communis consilio ac voluntate fecimus commu- niri. Huius rei testes sunt vicedominus in Graeze Bertoldus, Chun- radus decanus Saunie, Siboto capellanus, (l) 1 ) Hertnidus capellanus, Petrus capellanus, Bernhardus et Wilhelmus, Eberhardus de Porta, Grifo de Stude, Dietricus de Rvsche, Hainricus de Graeze, P(er)in- gerus de Graeze, Ortolfus scolaris? et pater 2 ) eius Fridericus de (?) sancta Maria qui conscripsit instrumentum, et alii quorum copia in- terfuit, generaliter fratres diete ecclesie Ocero (?), Gebebardus, Her¬ mannu«, Heinricus, Orepertus, Hainricus, Hainricus, Albertus, Ortlieb, Arnoldus, Chunradus, Chunradus. Acta sunt hec anno incarnationis do- minice millesimo ducentesimo vicesimo octavo, nonis novembris. Sehr fehlerhafte, hier sovreit moglich zwisclien Klammern corrigierte Ab- schr. d. 17. Jahrh. aus dem Domkapitelsarch. zu Laibach (nicht vorhanden); v. Zahn, Urkundenbuch f. Strmk. II, (1879) 342—346, Nr. 252. 63. Diessen. 1229, 13. Janner, Stein. „Otto dux Meranie, palatinus comes Burgundie 11 erneuert zu seinem Seelenheil und dem aller seiner Vor- fahren, sowie seines Bruders »Henrici marchionis Ystrie“ seligen An- gedenkens, auf Bitte von dessen Gemalin, der Markgratin Sophie von Istrien, dami seines anwesenden Bruders, des Patriarchen Bertold von Aquileia, die Rechte und Satzungen, welche die Grafen Otto 3 ) und Heinrich 4 ) von Wolfratshausen und Graf Bertold II. von Andechs in ihren gesiegelten Briefen dem Štifte Diessen gegeben haben 6 ) Zeugen: Berchtoldus patriarcha Aquilegensis, Hainricus Klinchardus, Uergandus, de Stain, Otto de Stain capell anus patriarche, Hainricus de Anpans, Hainricus Saxo, Chuonradus Strabo, 0 ) capellani marchio¬ nis Ystrie, Heinricus seriba de sancta Maria, Engelramus capellarius,’) Hademricus seriba, dominus Chuonradus de ,Saewenekke, Bernhar¬ dus de Wilhaim, Eberhardus de Porta, Hainrictts de Piberkar, Chuon¬ radus Gallo, Gebehardus de Lilinberch, Hainricus frater suus. Ger- *) Ein Siboto plebanus de Lovra t (Lavant im Pusterthal) kommt 1228 29. Okt. vor, s. pg. 45. — 2 ) Urk. v. 1228. 29. Okt. hat „frater“. — 8 ) Graf Otto V. von Andechs. — 4 ) Graf Heinrich II. von Andechs. — 6 ) Im Jahre 1132, vrgl. Oefele, die Gesch. d. Gr. v. Andechs 1877, S. 159, Nr. 334 a, u. S. 113, Nr. 36 a. — c ) In der am Schlusse citierten deutschen Uebertragung heisst er „Schil- cher“. — ’) So das Original. 4 — 50 — lohus de Stain, Waltherus frater suus, Gothscalcus Zvvigel, Gotfridus de Prisekke, Vlricus de Prisekke, Roudgerus de Ruetenberch, Ortolfus de Nidergeltingen, Marschalcus, Egelolfus Bavvarus, Sifridus de Ram- soue, Vlricus de Diengen, Chuonradus de Wizmouen, \) camerarius, et alii quam plures. Acta sunt hec anno incarnationis dominice MCCXXVIIII, indictione secunda. Datum apud Stain, idus januarii. Urk. gedr. in Mon. Boica VIII, 172—173, Orig. im kon. Reichsarchive zu Munchen, wo sich auch eine im 16. Jalirhunderte gemachte deutsche Uebertra- gung dieser Urkunde befindet; Oefele, die Grafen v. Andechs 189—190, Nr. 555. 64. Freising. 1229, 5. April, Wien. Bischof Gerdld von Freising belehnt Leopold VI. Herzog von Oesterreich mit allen G litem in der Windischen - Mark ivelche seinem Štifte nach dem Tode des Markgrafen von Istrien Heinrich heimgefallen icaren gegen Zahlung von 1500 und 150 Mark Silber. Notum sit omnibus presentibus et futuris, quod inter venera- bilem Frisingensem episcopum Geroldum et Livpoldum illustrem ducem Austrie et Styrie tractatus huiusmodi intervenit, quod videlicet idem episcopus iam dieto duci fevdum in Marchia quod Heinricus marchio Vstrie beate memorie ab ipso domino episcopo habuisse di- noscitur, iusto titulo feodali concessit in toto, scilicet in hominibus, castris, in rebus aliis quibuslibet, terris cultis per omnia et incultis 2 ), et huius feodi idem episcopus debet esse auetor contra omnem homi- nem ipsius ducis secundum iusticiam quod gewer vulgariter nuncu- patur, sed et si idem episcopus hoc non fecerit, omnem pecuniam quam super hoc a duce recepit, restituere in pleno tenetur eidem, et ipse dux eidem episcopo dare promisit mille quingentas marcas argenti ponderis Coloniensis et ipsius consilio centum 1 marcas, de qua pecunia in proximis octavis Pasche idem dux aput Wiennam solvet ml marcas episcopo antediito et in proximo venturo festo sancti Michahelis apud Wiennam similiter ipsi episcopo solvere tenetur reliquas dc marcas, isto tamen paeto apposito, quod si memoratus dux in ipso festo Michahelis ut dictum est, has dc marcas solvere ’) So Oefele, d. Gr. v. Andechs S. 190; Mon. Boica: VVizinouen. — 2 ) Zn diesen Gutern gehorten wie sich aus weiter unten folgender Urkunde vom J. 1251, 15. Juni Lack ergibt . . n. a. auch der Markt Girtenwerde, der Berg Weinperch, die Dorfer Zagrat, Clenonich, Chraztn . . . Loknitz, Polanum maius et minus, Wre . . z . ., Drage, Altenburch, beide Paiersdorf, die Uberfuhr Nabrego, dann Ztrug, Vrezni ch und Gavri. 51 — forsan omiserit, ille ml marce quas solvit, šibi sint perdite et pre- terea antedictum feodum ab eo absque lite omnimoda sit solutum. Acta sunt hec apud Wiennam in nonis aprilis, anno domini M°. CC.XXVIIII., mediantibus Berhtoldo venerabili sancte Aquilegensis ecclesie patriarcha et prefato episcopo Frisingensi Geroldo et pre- dicto duce Livpoldo quoruin sigillis hec pagina ad maiorem confir- mationem cernitur roborata, et episcopus unam et dux alteram ob- servabit. Huius rei testes sunt Heinricus prepositus Pataviensis, Eber- hardus decanus Frisingensis, Berhtoldus plebanus de Gteze et vice- dominus, Heinricus nobilis de Vilalt, Chvno de Zvfe, Eberhardus de Swaebingen, Isenricus camerarius, Sighardus de Chiemberch, Reim- bertus de Murekke, Otto de Perhtoltsdorf, Irenfridus de Hintperch et alii quam plures. Orig., Pgt., von 3 anghgt. Siegeln noch 1 und 3 in Bruchstiicken vor- lianden, kon. Reichsarchiv zu Miinchen ; ibidem Cod. 191, f. 65’; Meichelbeck II./l, 5; Zaim, Cod. dipl. Austr. Friš. I, 128—129, Nr. 129. 65. Sittich. 1229, 9. April, Perugia. Papst Gregor IX. nimmt das Kloster Sittich unter seinen besonderen Schutz. Gregorius episcopus servus servorum dei. Dilectis filijs abbati et conventui monasterij in Sitich Cisterciensis ordinis salutem et apostolicam benedictionem. Sacrosancta Romana ecclesia devotos et humiles filios ex assuetae pietatis officio propensius diligere consuevit, et ne pravorum hominum molestijs agitentur, eos tamquam pia mater suae protectionis munimine confovere; Quapropter dilecti in domino lilij vestris justis postulationibus grato concurrentes consensu perso- nas vestras et locum in quo divino vocatis obsequio cum omnibus bonis tam ecclesiasticis quam mundanis quae in praesentiarum ratio- nabiliter possidetis, aut in futurum justis modis praestante domino poteritis adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino homi¬ num liceat hanc paginam nostrae protectionis infringere, vel ei ausu teinerario contraire. Si quis autem hoc attemptare praesumpserit, in- dignationem omnipotentis dei.et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Perusij, nona aprilis, pontificatus nostri anno tertio. Abschrift im krain. Landesmuseum zu Laibach; Auszug bei Puzel 21. 4* — 52 — 66. St. Antons Spital am Bocksruck. 1229, . . . Otto Herzog von Meranien bestatigt die mn seinem Bruder Heinrich, dem verstorbenen Markgrafen von Istrien herruhrende Stiftung des s. Antons Spitals dm Bocksruck (Kozjak zu Neuthal) unter Anfuhrung der Grenzen. In nomine sancte et individue trinitatis. Quoniam necessarium est, ut inter adversas hujus mundi sollicitudines saluti anime nostre ac predecessorum nostrorum providere debeamus. Expedit ut ea que ecclesiis a nostris antecessoribus fundatis donata sunt, ne a memoria hominum cursu temporum evellantur, sub recordationis titulo collo- cemus. Hinc est quod nos Otto dei gratia dux Meranensis comes pa- latinus Burgundie presentium serie notum esse cupimus universis, quod nos terminos et dotem hospitali sancti Antonij in Pokkesruke et omnem donationem a dilecto fratre nostro Heinrico marchioni Hy- strie pie memorie ejusdem domui donatam contirmamus donationis conterminos exprimentes. Primus terminus est juxta Kersteten in vertice montis qui estenditur usque ad ripam que dicitur Velach, in alia parte extenditur versus ripam que fiuit in latere ville *) Troye et ab inde extenditur usque ad alpes versus claustrum Oberburgense. Debet etiam idem hospitale possidere decimationes dotis ejusdem domus et quatuor mansos decimarum in Kerstetten et duas partes decime vinearum, sive sint nostre sive civium Steinensium. Hec omnia tenetur dieta domus pacifice possidere. Hec etiam adhibuimus quod dietam domum eximimus ab omni vexatione preconum officia- riorurn, hospitatione et iure quodlibet venatorum. Sed ne quis huic confirmationi sinistra machinatione audeat contraire presentem cartam sigilli nostri munimine iussimus muniri testium amminiculo fulcientes. Acta sunt hec anno incarnationis dominice M.C.C.XX.VIIH. Huius rei testes sunt Cuenradus Galle, Ekehardus de Porta, Hein- ricus sancte Marie plebanus. Abschriften im Archive des histor. Vereins f. Karaten und im steir. Lan- desarchive Nr. 466. 67 Aquilela. 1230, Juli, s. Germano. Kaiser Friedrich II. bekundet, dass vor ihm und den versammelten Reichsfiirsten Otto Herzog von Meranien auf ali die angesprochenen Markgrafen- und Grafenrechte in Istrien und *) Copie: ille. — 53 Kram zu Gunsten seines Bruders Berhtolds Patriarchen von Aquileia verziclitet habe, welcher dieselben namens seiner Kirche vom Reiche zu Lehen trage. Gedruckt in Schumi’s Archiv f. Heimatkunde, I, 157. Eine Abschrift des de Rubeis im Cod. lat. IX, 125 f. 58 der Marciana zu Venedig. 68. Diessen. 1230, G. Nov., Schesslitz. Otto Herzog von Meranien bekundet, dass er nach dem Tode seines Bruders Heinrich, weiland Markgrafen von Istrien seiner Schnagerin Sophie ihr Heiraisgut um eine ungenannte Summe dbgekauft habe, und dass er mm in deren Auftrag 300 Pfund Augsburger Milnze, beziehungsiveise die Einkunfte von benannten Grund- stilcken der Kirche zu Diessen zur Stiftung eines Jahrtages ubergeben habe. In nomine sa nete et individue trinitatis amen. Cum sepius me- moriam de quibusdam scitis aliquando vel faetis oblivio tollere con- sueverit, et bene cognita multocies ex temporis ineremento a men- tibus elapsa, multorum in oculis videntur aliena. Ad huius rei causam universa digna memorie, que nune hunt, vel quorum actio preteriit, sapientissimi veterum et ipse usus modernorum laudabilis in seriptis puhlice redacta, decrevit firmiter observari. Hinc est, quod nos Otto dei gracia dux Meranie, komes ‘) palatinus Burgundie per seriptum presens notum esse volumus universis tam presentibus quam futu- ris, ad quos ipsum pervenerit, quod post obitum fratris nostri viri nobilis quondam marchionis Ystrie Heinrici felicis memorie, ipsius uxoris Sophie dotem 2 ) cum omnibus suis iustis et certis pertinentiis comparavimus ex integro, summa quadam certa pecunie super tali vendicione ipsius domine ac suorum fidelium deliberatione satis pro- vida precedente. De cuius summa pecunie eadem mulier nobilis pro salute et remedio anime proprie, necnon mariti sui memorati quon- dam filicis marchionis Ystrie, nobis exsolvere dederat in mandatis, ecclesie sanete Marie in Diezen trecentas libras Augustensis monete. Diete vero ecclesie conventus volens eandem pecuniam in usus fruc- tuos iores communi de consensu convertere ita videlicet, ut quod mo- bile esset ad certum et stabile mutaretur, promissam šibi pecuniam nobis integraliter remisit. Pro cuius restauratione ipsi conventui con- *) sic. — s ) Die Urkunde nennt. das Land nicht; es konnen jedoch vor allem, in Krain liegende Guter darunter verstanden werden. — 54 — tulimus absolute decimam in Franconia et in Rekkinz omnium rerum nostrarum in censu statuto utpote in denariis, et frumento, et porcis, et caseis, et leguminibus, et melle, et si qua sunt similia, consentiente super eodem uxore nostra Beatrice, et filio nostro Ottone nostrisque heredibus universis. Acta sunt liec anno dominice incarnationis O o o MCCXXX, indictione iii a . octava idus novembris, aput civitatem no- stram Shehsliz. Presentibus hiis, et ad boe vocatis, videlicet venera- bili domino fratre nostro episcopo Babenbergense, et illustri comite Bobpone de Henninberc. Ad buius itaque confirmationem donationis robur perpetuo valiturum, boe seriptum fieri et dari iussimus per manum notarii nostri Heidinrici, et sigilli nostri et venerabilis dieti domini et fratris nostri episcopi Babenbergensis Ekkiberti, et uxoris nostre diete Beatrieis munimine roborari. Huius rei testessunt: Ge- rungus protonolarius, VValpotones, Fridricus et Vlricus, Heinricus de Sunninberc, Heinricus de Sehawinberc, Otto de Schawinstein, Vl¬ ricus de Steinberc, Ramungus et Albertus fratres de Plassinberc, Eberhardus Forscho, Eberhardus de Kindisberc, Gotschalcus de An- dehs et alii quam plures. Orig., Pgt., mit 2 anhangenden Siegelfragmenten, (aus dem Kloster Biessen) im kbn. Reichsarchive zn Miinchen. Auf der Riickseite der Urkunde steht: li- tera Ottonis ducis Meranie super decimis in Franconia et in Rekkinz 1230. 69. Brixen-Veldes. 1230, . . . ., Heinrich, Bischof von Brixen iiberlasst dem Mainhart Grafen von Gbrz im Austausch die Kinder Volkers von Reif- fenberg gegen Konrad den Sohn und die Tochter des Herrn Markivard von Veldes. Zeugen: der Domprobst, der Dečan, die Domherren, Konrad von Stilfes und Berhtold von Aeznich (Assling in Tirol), Albert Graf von Tirol, und Hugo von Taufers. Rossbichler, Leb. des Bisch. Heinr. §. 7 ; Sinnacher, Gesch. v. Brixen IV. 232. 70 Sittich. 1230, . . . Wilhelm d. d. Graf von Heunburg bekundet die Beilegung seines Streits mit dem Kloster Sittich bezilglich des Gutes Ziloiviz (Slivica) und gibi die Grenzen der dbgetretenen Grundstucke in der Niihe von Grosslaschitz an. Ueberdies sollen die Klosterleute auf dem Vogteigide zu Oblak nicht liber Gebilhr beschwert werden. Wilhelmus comes senior de Huneburch omnibus Christi fidelibus salutem in perpetuum. Quia res gestae saepius oblivione delentur, — 55 — quae scripturarum testimonio non notantur, necessarium duximus: res a nobis gestas, scripto subnotari, ne lis aliqua ejusdem facti im- posterum valeat exoriri. Pateat ergo praesentium notamine literarum tam praesentibus quam futuris, quod cum inter nos et ecclesiam Sit- ticensem lis longo tempore de praedio quod vulgariter Zillovecz ’) dicitur, verteretur, tum pro nostrorum consilio, tum etiam de con- sensu capituli praefatae ecclesiae litem taliter sopivimus: quod partem ejusdem praedii nostri a bivio, ubi patibulum constiterat usque in villam Lasis, et adjecto jam bivio versus occidentem usque in flu- vium Reschwiz, et ex altera parte memorati bivii versus saltum, ubi quidam fons fluit, pro remedio animae nostrae nec non progenitoruin nostrorum, nominatae ecclesiae contulimus, firmamus eis etiam, ne aliquod gravamen in praedio ipsorum advocatiae nostrae in Oblach in vecturis aut aliis exactionibus ab oficialibus nostris patiantur, jus tamen eis exigent et justitiam exhibebunt. Ut autem haec inconvulsa permaneant, sigilli nostri impressione praesentem paginam fecimus roborari. Hujus rei testes sunt: Rudolfus plebanus de Los, Marquar- dus, Carolus, Robertus, Weriandus ministeriales comitis de Los. Pe- regrinus de Malentin et filius suus Hermannus, Hermannus filius Ro¬ berti de Los, Witmarus de Sternberch, Meinhardus de Chemrich, Conradus de Sternberch, Meinhardus de Chemrich, Conradus de Sternberch et Heidenricus 2 ) frater suus, Otto filius Herrandi 3 ) de Owersperch 4 ) et alii multi. Acta sunt haec sub Conrado abbate, Juvane 6 ) priore, Ottone cellerario, Alberto subpriore, Herando 6 ) ma¬ gistro in Lasis, Heidenrico 7 ) infirmario, Conrado officiali. Incarnatio- nis dominice MCCXXX. anno. Urk. gedr. in Marians Austria sacra VII. Bd. S. 315 — 310 Nr. 3; Puzel Idiogr. mon. Sittic. S. 21, 71. Freising. c. 1230, ... . Bischof Konrad von Freising und Herzog Bern- hard von Kdrnten theilen die Kinder des Leonhart von Lack unter sich. Notum sit omnibus tamfuturis quam presentibus, quod cum fieret particio de pueris Leonhardi de Lonk inter Ch. Frisingensem electum et illustrem Karinthie ducem Bernhardum, Wern., Ja., Jevta, *) So Puzel; Marian Zilowiz. — *) Heindenricus. — s ) Marian: Herrande. — 4 ) Uresperch. — 6 ) Juvano. — c ) Marian: Horando. — ’) Vrgl. Anin. 2. — S6 — Rihza domino electo Ch., Morhardus, Agnes, Dimuda domino duci cesserunt in partem, ita quod predictis pueris et adhuc genitis equa in porcione substancie et patrimonii pars tribuatur. Vt autem hoc ratum permaneat, presentem cartam prenominatorum C. electi et Bern, ducis sigillis fecimus communiri. Testes hii sunt, Hermannus comes de Ortenberch, F(ridericus) de Valchenberch, Reinwicus de Laibach, Swikerus de Vrowenstein, Vto prepositus, Eberliardus de- canus Frisingensis, Isenricus de Waldeke, Heinricus de Vagn, C. de Humbeln, Engelwanus de Ahdorf, Sighardus dapifer, Leon, de Lok H. de AVilhaim, Pertoldus de Geboltspach, Hainricus de Niwertingen, Gerlohus de Lok, Albertus de Altenburch, C. Sappo et alii quam plures. Cod. 191, f. 86’, k. Reichsarchiv zn Miinchen; Meichelbeck II./2, 2, Nr. 4; Zahn, Cod. Aust. Frising. in Fontes reruni Aust. Band 31. Nr. 130, S. 129—130. 72. Gurk. 1231, ... ., Strassburg. Bischof Ulrich von Gurk nimmt mit Zustim- mung des Kapitels und seiner Ministerialen seinen Eigenmann Livtbe- rius, Ruzmann genannt, dessen Frau Gertrud sowie deren Familie unter die Ministerialen der Gurker Kirche auf. Enter den Zeugen: Wulfingus de Sawenstain. Auszug im Archiv f. Kde. ost. Gescligu. XXXII, S. 1G3, Nr. 885. 73. Gottweih. 1232, 3. Marž, Erdburg. »Fridericus Dei gratia dux Austrie et Stirie et dominus Carniole“') iiberlasst dem Kloster Gottiveih die nach dem Tode des Wicbard von Zebingen ihm angefallenen Vogtei- rechte. Fontes rer. Austr. II, 10, S. 296. 74. Sittich. 1232, . . . April, Aguileia. K. Friedrich II. bestatigt der Abtei Sittich das Forst- und Jagerrecht, welches einst Graf Albrecht von Weichselburg ‘) Nach v. Meillers Bemerkung fuhrt Herzog Friedrich II. hier zum er- stenmale den Titel dominus Carniole. — 57 — in emigen Giitern der Abtei sikh vorbehalten, aber seine Tochter Sophia, Wittwe des Alarkgrafen Heinrich von Istrien, derselben uberlassen hat. Fridericus dei gratia Eomanorum imperator semper augustus, lerusalem et Sicilie rex. Per presens seriptum notum fieri volumus universis imperii fidelibus tam presentibus quam futuris, quod Con- radus venerabilis abbas Sitticensis, fidelis noster, celsitudini nostre proposuit supplicando, quatenus, quia Sophia, filia quondam comitis Alberti de Weichselberg, eiusdem monasterii fundatoris, et uxor olim Henrici marchionis Istrie, post obitum eiusdem viri sui pia devotione considerans, qualiter monasterium Sitticense tam per comitem Alber- tum patrem suum quam per eundem virum suum marchionem Hen- ricum in bonis et prediis suis damna multa pertulerat, remisit eidem monasterio ius quoddam, quod dieebatur „vorstrecht et jegerrecht“ et idem pater eius in quibusdam prediis eiusdem monasterii šibi habendum reservaverat et in predictum quondam virum suum et in ipsam sui heredem transtulerat, et quia ipsa monasterium memoratum ab ipsius iuris exactione absolverat, ipsius remissionis et absolutionis privilegium indulgendo, ipsum privilegium et ea, que de absolutione et remissione indultis continebantur in eo, dignaremus šibi de innata gratia confirmare. Nos igitur iustis eiusdem abbatis supplicationibus inclinati, opus mirabile pietatis digno prosequentes assensu, privilegium eiusdem remissionis et absolutionis predicti iuris a predicta Sophia, filia quondam comitis Alberti et uxore marchionis Henrici, ipsi mo¬ nasterio indultum et id, quod super hoc continetur ibidem, de innata clementia confirmamus, presentis scripti authentico mandantes, qua- tenus nulla persona sublimis vel humilis, ecclesiastica vel mundana, contra presentis confirmationis nostre memoriam *) venire presumat. Quod qui presumpserit, in temeritatis sue vindictam centum marcas argenti se noverit composituruin, medietatem curie nostre et re- liquam parti iniuriam patienti. Ad huius itaque confirmationis no¬ stre memoriam et stabilem 2 ) firmitatem presens seriptum šibi fieri fecimus et sigilli nostre robore iussimus communiri. Huius autem rei testes sunt S. Moguntinus archiepiscopus, B. patriarcha Aquilegensis, Salseburgensis archiepiscopus’, Bambergensis episcopus, S. Eatispo- nensis episcopus, imperialis aule cancellarius, Wormatie episcopus, abbas sancti Galli, dux Saxonie, dux Carinthie, comes Adolfus de Wohl Fehler des Abschreibers fur tenorem — ’) habilem. — 58 — Scoivenberg, comes H. [de] Hortenberg, comes Sene, Warnerius de Bollandia, Godefridus et Conradus de Hohenlot, 1 ) pincerna de Win- terstett, Gerlacus de Buttingen, Gunzelinus, 2 ) Ricardus camerarius et alii quam plures 3 ). Acta sunt hec anno dominice incarnationis m.cc.xxxii., mense aprilis, quinte indictionis. Imperante domino nostro Friderico secundo dei gratia invictissimo Romanorum imperatore semper augusto, leru- salem et Sicilie rege, anno Romani imperii eiusdem xii., regni leru- salem vii. et regni Sicilie xxxiiii., feliciter. Amen. Dat. apud Aquile- giam anno, mense et indictione pretitulatis. Aus Abschrift des 18. Jahrhunderts in der collectio Fontaniniana tom. II. (jetzt bibl. miscell. deli’ archivio gener. di Venezia, cod. 647) f. 339 mitgetheilt von Brosch bei Winkelmann, Acta imperii inedita seculi XIII. (1880) S. 289— 290, Nr. 324. 75. St. Paul. 1232, 27. Mai, Spoleto. Papst Gregor IX. beauftragt den Abt von Sittich 3 ) und die Prioren von Seiz und Geirach die Klage des Herzogs Bernbard von Kiirnten, dass der Abt von s. Paul im Lavant- thale die Giiter des Klosters verschivende, genau zu untersuchen und die nbthig werdenden Aenderungen zu treffen. Orig. mit anh. Bleibulle im k. k. Staatsarchive zu Wien. Fontes r. Austr. II, 3, S. 119, Nr. 52; Ankershofen im Archiv d. k. Akademie Bd. 32, S. 167, Nr. 902. 76. Obernburg. (1232,) 2. December, Stein in Krain. Patriarch Berhtold von Aguileia beauftragt den Archidiakon C. vom Sannfhale, tvelcher einen Streti wegen der Zehente zu Motnik zwischen dem Kloster Oberriburg und Vlschalk von Prekop und Eberhard von Heckenberg gegen Letztere ent- schieden, genanntes Kloster in den Besitz der Zehente einzufuhren. B. dei gratia sancte Aquilegiensis sedis patriarcha. Dilecto filio C. archidiacono Saunie salutem et benedictionem in Domino. Proces- sum quem habuisti super decimis sitis in Motnich et rebus aliis, de quibus inter dilectos filios electum et conventum Obremburgensem ex parte una, et Vscalcum de Precowe et Eberardum de Heckenberg *) sic. — ') Grafelinus. — 3 ) Das im Auszuge bei H.-B. IV, 329 noch fol- gende: Signum etc. Ego Sifridus etc., fehlt in der mir (W.) vorliegenden Abschrift. — ’) Abt Konrad I. — 59 — ex altera questio vertebatur, velut debitum et idoneum approbantes sententiam quam contra dictos V. et E. tulisti, adiudicando mona- sterio possessionem earundem decimarum, pro eo quod citati legitime venire contumaciter non curarunt, auctoritate presencium confinna- mus, volentes et iubentes ipsain inviolabiliter observari. Quo eciam devocioni tue in virtute vere et sancte obediencie precipiendo di- stricte mandamus, quatenus prefatos electum et conventum in pos- sessione illarum decimarum auctoritate nostra et censura qua debes et potes, manuteneas et defendas, non sinens eos in illa ab aliqui- bus indebite molestari. Datum in Stein, ii. die decembris, v. indic- tionis. Orig,, Pgt , angehgt. Siegel abgerissen, im furstbischofl. Arcbive zu Laibach ; v. Zahn, Urkundenbuch f. Steiermark II (1879), 398 — 399, Nr. 297. 77. Sittich. 1232, . . . Meinhalm von Auersperg schenkt dem Kloster Sittich zicei Huben auf dem Berge Schbnberg (in der Pfarre Treffen) gelegen, damit er nach seinem Tode in der Klosterkirche begraben tverde. Dominus Meynhalmus ab Aversperg certae militiae officialis, donat monasterio Sitticensi duos mansos in monte Schbnberg sitos, pro sepultura ih templo Sitticensi, post obitum suum habenda. Puzels Manuscript: Idiographia monasterii Sitticensis S. 21. 78. Stein. 1232, . . . ., Bertold, Patriarch von Aquileia bestatigt seine, seiner Binder Otto VIL Herzogen von Meran und Heinrich IV. Markgrafen von Istrien erste Stiftung des Spitals zu Stein, zu welcher Stiftung auch beitragen ein sogenannter „Matzilling“, 1 ) wie auch Heinrich, erster Pfarrer zu Stein, 2 ) alhvo auch beriihrt wird, wie U. L. Frauen Kirche zu Stein, so ehevor das Spital gewesen, zu einer Hauptpfarrkirche liber alle andere daselbst erhoben worden. Auszug aus den Schriftenregister der Stadt Stein, (Manuscriptensammlung des Raunacher Schlossarchives in) Mitth. f. Krain 1865, S. 110—111. 79. Freising. c. 1232, . . . . Bischof Konrad von Freising verleiht die durch den Tod des Grafen von Liebenau erledigten Lehen seines l ) Matzilinus? — 2 ) sic — 60 — Bisthums in der Windischen Mark dem Herzoge Bernhard von Karnten. Urkunde gedruckt im Schumi’s Archiv f. H. I, 160, Nr. 50. 80. Freising. 1233, 29. April, Wien. Herzog Friedrich vrni Oesterreich genehmigt die Heiraten seiner Ministerialen mit jenen des Freisingischen Bischofs gegen Theilung der Kinder und deren Gilter. F. dei gracia dux Austrie et Stirie et dominus Carniole omni¬ bus presentem paginam inspicientibus salutem. Universitati vestre volumus esse notum, quod noster accedit assensus pariter et voluntas, vt si ministerialis noster matrimonium contraxerit cum aliqua mini- steriali Frisingensis ecclesie vel econverso, heredes ex ipsis progeniti et possessiones equaliter dividantur, ita quod una pars heredum et possessionum in potestatem nostram redeat, altera vero in pote- statem ecclesie Frisingensis. Insuper presentis pagine testimonio con- firmamus, si nos absque heredibus continget decedere, quod predicta, heredes scilicet et possessiones totaliter redeant in potestatem ecclesie Frisingensis. Datum Wienne, iii. kal. maii, anno domini M.CC.XXXHI. Orig., Pgt., anhgdes. Siegel in Fragment, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zn Wien. — Cod. 191, f. 34, k. Reichsarchiv zuMiinchen; Meicliel- bec.k II./l, 12; Zahn, Cod. Aust. Friš. I, 132, Nr. 134. 81. Cividale. 1233, 1. Juni, Cividale. Patriarch Berhtold von Aguileia schenkt der Propstei zu Cividale ali seinen Flachszehend in der Gegend zn Tolmein. 1 ) Die Kanoniker hingegen verpflichten sich zur Begehung eines Jahrtags fur den verstorbenen Bruder des Patriarchen, tceiland den Markgrafen Heinrich. Anno MCCXXXIII, indictione VI., prima die intrante junio, in Civitate Austria, in majori palacio, in presentia dominorum Henrici episcopi Petenensis, E. episcopi Emonensis, Ottonis prepositi s. Wolrici, Witemarii thesaurarii Aquilegensis, Johannis senioris de Portis et Hermanni fratris Warnerii Scencle Radii de Galano, Reinardi militis, Kavaxotti, Jacobi et Friderici de Orzono, Wolrici de Corvoleto tune gastaldionis Civitatis, et aliorum multorum ibi testium rogatorum. Dominus Bertholdus dei gratia s. Aquilegensis ecclesie patriarcha et prepositus ecclesie Civitatensis dedit et contulit nomine prepositure *) Darin lag der Landstrich von Idria etc. — 61 — Civitatensis decimam lini quam habet in Tulmino predicte ecclesie Civitatensi integraliter colligendam et in usus proprios perpetuo re- digendam, videlicet pro anima qm. d. Henrici marchionis fratris sni; et canonici Civitatenses debent annuatim facere anniversarium pro anima ipsius marchionis. Abschrift aus der Sammlung Guerra’s im Municipalarchive zu Cividale. 82. St. Paul. 1233, 12. October, Anagni. Papst Gregor IX. empfiehlt den Bruder Hartwic und andere Munche des Klosters s. Paul dem Schutze des Bischofs von Lavant und des Propstes von Volkermarkt, damit jene nicht ferner unter den Verfolgungen der Verwandten des Abtes zu leiden hatten pro eo, quod iidem inquisitionis negotium super ex- cessibus eiusdem abbatis et utilitate dieti monasterii (Conradi) abbati de Sitich et eius collegis auetoritate nostra commissum, iideliter prosecuntur. Orig. im Archive zu s. Paul; Ankersliofen, Reg. Nr. 917, im Oest. Archive XXXII, S. 174. 83. Sittloh. 1233, . . . ., Pettau. Friedrich von Pettau schenkt mit Zustimmimg seiner Gemalin Herradis dem Kloster Sittich 12 Hiiben zu Kopreinitz und Ulrichsdorf. 1. 1233. Donat dominus Fridericus de Petovia duodecim man- sos sive huebas sitas in villis Copreynicz etc- et Vlrichsdorpff (sic) dictis. (Puzel 21.) 2. Fridericus de Petowe et dilecta conjux Herradis (donant) pro et de privilegio domini Falkenburgensis (sic) archiepiscopi etc. Testes sunt Otto de Pirche, Hermannus de Petowe, Godfridus de Grunenberg. Acta Petowe 1233. Marian-Wendt, VII, S. 374. 84. Kloster Landstrass. 1234, . . . ., Bernhard, Herzog von Karaten stiftet zum eigenen Seelenheile und zu dem seiner Gattin Juta seiner Soline, Ulrich, Bernhard und Philipp" dann seiner Tochter Margareth das Cisterzienser Kloster Marienbrunn bei Landstrass im Thale Tbplitz bei der Kapelle s. Lorenz. Vgl. die weiter unten folgende erneuerte Stiftungsurkunde von 8. Mai 1249. 62 — 85. Gurk. 1234,. . .Meisselding. Ulrich Bischof von Gurk und Bernhard Herzog von Karaten verkiinden, dass die nobiles viri Leutoldus et Popo et Wolricus filii ejus de Peccach ihren Anspriichen auf das Gut zu Albekke ganzlich entsagt und zur Sicherung dafiir Biirgen fiir 600 Mark (darunter den Chunrad von Owersperch fiir 200 Mark) gestellt hatten. Ankershofen, Reg. Nr. 925, Oest. Archiv, Bd. XXXII, S. 176. 86. Viktring. 1235, . . . Wippach. Heinrich der Sohn tveiland Heinrichs von Greifen- fels genehmigt die Bitte des Ritters Hermann von Sreliz (den er bei Verheiratung seiner Scluvester dem Heinrich von Scharfenberg abge- treten hatte) und uberlasst dem Kloster Viktring das Eigenthumsrecht an einer Hube zu Gurlitsch, icelche vordem jener Hermann von ihm zu Lehen gehabt hatte. In nomine sancte et individue trinitatis amen. Nichil firmum ac stabile tenetur hodie, nisi scripture testimonio roboretur et ideo que geruntur a prudentibus viris litterarum solent memoria perhen- nari. Innotescat igitur tam presentibus quam futuris, quod ego Hain- ricus filius olim Hainrici de Greiffenvels preces dilecti militis Her¬ manni de Sreliz, quem sorori mee pro nuptiis contractis dedi Hain- rico de Scherphinbercli, pro consilio matris mee et ipsius ac aliorum iidelium meorum qui michi consilio et auxilio sunt obnoxii duxi ef- fectui mancipandas ita, quod assensum bone nostre voluntatis šibi pariter prebuimus de manso in Cvrlich, quem nomine feodi a me tenuit, relligiosis viris in Vittring pro x marcis denariorum ac divine miserationis intuitu et pro reverentia beate virginis ad usus perpe- tuos per manum meam ecclesie predicte contuli proprietatem. Unde, ne vendicionem istam aliqua calumpnia subsequatur aut obscuret oblivio et ut venditio firmior et stabilior permaneat, presentem car- tam feci sigilli mei munimine roborari, ne aliquis coheredum meorum prefatam emptionem ausu temerario inposterum valeat inmutare. Acta sunt autem hec Wippach in domo Engilscalci militis mei. Te- stes qui facto eidem intererant propter habundantem cautelam iussi etiam propriis nominibus declarari: Anshalmus, Eugilschalcus, Wilhal- mus filius Ludwici de Mos, Marquardus privignus Anshalmi preno- minati, Engelbertus filius Alhohi de Wippach, Gotfridus filius Anshalmi, — 63 — e> e> e. o Alhoch filius' Alhohi. Anno ab incarnatione domini M CC XXX V o concurrente VIL, epactis XXX., inditione octava. Orig. im Karnt. Geschichtsverein mit dem beschad. Siegel des Ausstel- lers anhangend an Pergamentstreifen. 87. Kloster Landstrass. 1235, . . . in Schlosse Landstrass. Herzog Bernhard von Karaten schenkt dem Kloster Landstrass das Dorf Osredek mit der Erlaubnis dort eine Feste aufzufiihren. Urkunde gedruckt im Schumi’s Archiv f. H. I. 175, Nr. 52. 88. Admont. 1235, ,.Erzbischof Eberhard II. beurkundet undbe- statigt eine Schenkung von Giitern zu Meinhardsdorf und bei Ober- welz durch Sophie, Wittwe des Markgrafen Heinrich von Istrien, an das Kloster Admont, vvofiir Letzteres eine Leibrente in Naturalien der Geberin zu entrichten habe. Org., Pgt., von den 4 angekundigten Siegeln fehlt das des Abtes (Nr. 3\ die iibrigen hangen an Schniiren von violett-gelbweisser Wolle, Arch. zu Admont; Wichner, Gasch. v. Admont II. S. 318, Nr. 159; v. Zahn, Urkundenbuch f. Strmk. II, (1879) S. 435-436, Nr. 330. 89. Viktring. c. 1235,. . . Viktring. Heinrich von Scharfenberg bestatigt die Schen¬ kung von drei Huben zu Slitreisdorf, welche seine Grossmutter Mah- tildis dem Kloster Viktring gewidmet hatte. In nomine sancte et individue trinitatis. Universis Christi fide- libus hanc litteram inspecturis Hainricus de Scherphinberch salutem. Quoniam ea que a fidelibus Christi pia devotione in elemosinam, dum pro se suisque successoribus conferuntur, labentibus annis a memoria sol[ent] evanescere, universitati vestre presenti scripto cupimus in- notescere quod ava mea Mehthildis nomine pie memorie pro reme- dio avi mei Hainrici tres mansos in Slitreisdorf sitos fratribus in Victoria deo devote inibi famulantibus contulit iure perpetuo perman- suros. Ut igitur hec in perpetuum permaneant inconvulsa iuxta peti- cionem venerabilis abbatis Johannis ac conventus prefati cenobii manu fratrum meorum sigilli nostri munimine roboravimus. Huius autem confirmationis testes pro habundanti cautela decrevimus in- — 64 — scribendos videlicet dominum Gerhardum de Heilek et Albertam de Holinburch. Orig. im Arohive des Kiirnt. Geschichtsvereins mit an Pergamentstreifen hiingendem verletzten Siegel des Ausstellers. 90 Obernburg. c. 1235, ... ., Gebhard von Lemberg (-Saneck) verpfan- det dem Kloster Obernburg seine Vogtei auf dessen Giitern in der Mark und beim Kloster selbst (in Marchia et Oberenburch) um 12 Mark Miinze. U. d. Zeugen: H(einricus) Leibacensis, M. sancti Petri plebani. Orig. im steier. Landesarchive — v. Zahn, Urkb. f. Strmk 11, 439, Nr. 334. 91. Freising. 1236, Juli, Herzog Friedrich von Oesterreich verpfllndet dem Bisthume Freising fiir 500 Mark, ivelche sein Vater noch aus dem Lehen der Windischen Mark demselben schuldete, den Marki Aschbach in Nieder-Oesterreich, den er als Lehen von Freising besass. Fr. dei gratia dux Austrie et Styrie et dominus Carniole. Te- nore presentium notum fieri volumus vniversis, quod nos forum As- pach quod ab ecclesia Frisingensi in fevdo habere dinoscimur, vene- rabili domino nostro eiusdem episcopo pro quingentis marcis argenti quas pro feudo marchionis Ystrie quod est in Marchia, pie memorie pater noster eidem ecclesie tenebatur, obligavimus. tali pacto quod cum nos dietam pecuniam episcopo memorato vel eius successori solverimus, predictum forum nomine fevdi ad nos redeat absolutum. Ad cuius rei memoriam presentem paginam venerabilis domini no- stri archiepiscopi Salzburgensis et nostri sigillis iussimus communiri. Datum anno incarnationis domini M.C.C.XXXVL, viiii. indictione, mense julii. Orig., Pgt., von 2 angehgt. Siegeln nur mehr unbedeutende Bruchstiicke, k. Reichsarchiv zu Miinchen; ebendas. Cod. 191, f. 34’; Meiohelbeck Il./l, 15; Zaim, Cod. Austr. Friš. I, 132—133, Nr. 135. 92. Brixen — Veldes. 1236, . . . August, Briren. K. Friedrich II. bezeugt, dass der Bischof von Brixen aus Altersschwdche auf die Ausiibung der Begalien im Gebiete seines Bisthumes verzichtet, und die Vernaltung derselben mit — 65 — Zustimmung des Capitels soivie seiner Ministerialen dem Kaiser iiber- tragen habe. K. Friedrich beauftragt nun seinerseits den Herzog von Karnten mit der Bewachung des Schlosses Veldes bei Lebzeiten des Kirchenfiirsten, wogegen die dortigen Einkunfle dem Bischofe vorbe- halten sein sollten. Fridericus dei gratia Romanorum imperator semper augustus Jerusalem et Sicilie rex. Per presens scriptum notum facimus uni- versis quod cum per terram dilecti principis nostri venerabilis Brixi- nensis episcopi transitum faceremus cum victorioso exercitu nostro in Ytaliam processuri et quamplurimum clamores et querimonie no- stram audienciam propulsarent, quod multis dampnis et oppressioni- bus subiacerent, nec iusticiam consequi poterant nec habere, cum undique malefactores irruerent et lator iusticie non adesset canonici quoque et ministeriales Brixinenses amissionem jurium ecclesie allega- rent. Nos dictum episcopum ad presentiam nostram vocavimus et requisivimus, quod cum dux esset et iusticiarius terre, qualiter con- tingeret hic defectus, et ipse malefactorum instanciam ac debili- tatem corporis ac sue inpotenciam senectutis allegaret presentialiter coram nobis, tandem consulente nobis šibi ut inveniret viam consilii per quam pauperibus et divitibus parvis et magnis iusticia servare- tur et fideles ecclesie sub tot pressuris et angustiis non perirent nec privaretur ecclesia bonis suis deliberavit cum principibus qui presen- tes aderant et cum confratribus suis capitulo et ministerialibus ec¬ clesie Brixinensis nec commodiorem potuit habere materiam eisdem capitulo et ministerialibus de communi consilio et assensu suam in- formantibus voluntatem, quam quod excellencie nostre humiliter sup- plicavit exposita in nostra presencia iusta causa, per quam regalibus ecclesie cedent spontanea voluntate in manibus nostris, una cum eis¬ dem confratribus suis capitulo et de assensu et consilio ministeria- lium suorum, resignavit omnia iura regalia eiusdem ecclesie tam in castris quam in civitatibus villis opidis ministerialibus, hominibus et aliis rationibus suis in nostra et imperii custodia procuracione et defensione singula committens, ut ea custodiri ad indempnitatem ecclesie faciamus et efficaciter pjocurari et ut amodo judicem no- strum statuamus qui auctoritate nostra et imperii iusticiam omnibus fidelibus ecclesie faciat et conservet. Castrom quoque Veldes com- mittemus dilecto principi nostro duci Karyntbye in vita episcopi ad usus suos et ecclesie conservaudum. Nominatus modo episcopus re- 5 — 66 — servavit šibi pro sustentacione sua redditus eiusdem castri Veldes et duo officia Anras scilicet et Licerhouen, que in vita sua ad usus et commoda sua tenebit. Veniet etiam et morabitur sub protectione imperiali in ecclesia et civitate sua iura spiritualia exercendo. Promisit insuper quod si quando de bonis vel aliqua de feudis ecclesie vaca- verint nullam alienationem vel collationem aliquam faciet sine con- nivencia et consensu capituli confratrum suorum et ministerialium ecclesie fidelium nostrorum, nec ipsorum bonorum sive illorum qui šibi in vita sua ad usus suos retinuit ullam obligationem seu sub- tractionem faciet ullo modo, promisit et plena fide quod aliquo in- genio sive dolo contra predictam resignationem et commissionem non veniet per se vel submissam personam aliquid attemptando immo predicta omnia prout cessit et resignavit nobis et imperio sicut in autentico scripto inde confecto, suo et capituli sui sigil- ]ato sigillo plenius continetur conservabit per omnia illibata. Nos autem ad preces dilecti principis predicti episcopi, canonicorum et ministerialium ecclesie fidelium nostrorum imperiali favore predicta omnia complectentes presentis de scripti robore communimus, ad cuius rei memoriam presens scriptum fieri et sigillo maiestatis nostre iussimus communiri. Huius rei testes sunt: C. Constanciensis episcopus, C. Sancti Galli et . . Augensis abbates, H. lantgravius Thuringie, H. marchio de Burgove fratres lantgravy de Lucken- berge, H. imperii marescalcus, H. prepositus majoris ecclesie, H. decanus, comes Egeno de Epan, Albertus de Rodanc, 1 ) fratres de Scenkenberc et alii quam plures ministeriales Brixinensis ecclesie. Acta sunt hec apud Brixinam anno dominice incarnationis mil- lesimo ducentesimo, trecesimo sexto, me.nse augusti IX e indictionis. Datum in castris apud Brixinam anno mence et indictione prescriptis. Orig. im k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchive zu Wien. Schlechter Abdruck in Hormayr’s Beitragen z. Geschichte Tirols im Mittelalter II, 321, Nr. 138; Notizenblatt der k. Akademie d. Wissenschaften zu Wien 1857, S. 280. 93. Deutscher Orden 1237, . . . Febr., Wien. Kaiser Friedrich II. nimmt die Besitzungen des Deutschardens in Oesterreich, Steiermark und Krain in seinen beson- deren Schutz, und betont namentlich desselben Gerichts- und Mautfreiheit. Fridericus dei gratia Romanorum imperator seraper augustus, Jerusalem et Sicilie rex. Quanto de manu Domini potiora suscipimus *) Copie: Bodanc. — 67 — et celesti munere spaciis opibusque terrarum potenter extollitur scep- trum nostrum, tanto gratius ad honorem largitoris assurgimus, si loca religiosa et domos cultui suo et nomini dedicatas liberaliter honoramus. Hac ergo dueti consideratione piissima notum fieri volu- mus universis tam presentibus quam futuris, quod cum sacram do- mum sancte Marie Theutonicorum in Jerusalem tamquam progeni- torum nostrorum opus favorabili complectamur affectu, et ubique per imperium nostrum protectione nostra gaudeat et favore, similem si gratiam in ducatibus Austrie et Styrie et marchia Carniole ampli- antes, domos eiusdem ordinis sitas in provinciis memoratis cum preceptoribus, fratribus, hominibus, colonis, servientibus et famulis eoruro, nec non cum omnibus bonis que in presentiarum iuste tenent et possident, vel in antea iustis titulis poterunt adipisci, sub nostra et imperii protectione recepimus speciali, eximentes eas ab omni seculari iudicio, munere serviciorum et exactionum onere secundum indultam eis eiusdem ordinis libertatem. Committimus insuper def- fensionem ipsorum vicariis nostris in eisdem procurandis provinciis pro tempore ab imperio constitutis, nec non et provincialibus iudi- cibus, quibus etiam demandamus ut causas et questiones ipsarum domorum et fratrum quotiens emerserint in suis iurisditionibus, ad eorum querimoniam audiant et decidant, alias non inquietantes statum ipsorum in bonis suis, nec trahentes eos ad secularia iudi- cia, sed propriam quietera et indempnitatem predictarum domorum, fratrum, hominum, colonorum et totius familie eorundem conser- vent favore nostri nominis et honore. Preterea ex habundanti gra- tia nostra eximimus predictas domos in hominibus, prediis suis, cultis et incultis, habitis et habendis, cum pratis, pascuis, venatio- nibus, piscationibus ab omni iure secularis iudicii, ut nulli iudi- cum liceat aliquam placitationis formam in prediis ecclesie exer- cere, vel homines ipsius ecclesie sive colonos sive proprios sive censuales ad standum suo iudicio cohercere, neque de navigationibus sive de vectionibus venalium suorum aliquid ab eis exigere. Volumus enim, ut ipsa ecelesia predia et omnes cause que in ipsis emerserint, ab omni iurisditione seculari tam integre sint exempta, ut de ipsis soli magistro, preceptoribus et fratribus liceat cognoscere et de cog- nitis difiinire. Quod si apparentia furti vel latrocinii, aut aliquod genus maleficii quod malefici mortem exigit, in homine ecclesie fuerit deprehensum, quia religiosarum personarum ordo executionem crimi- 5* — 68 — nalis iudicii šibi non vendicat, omni possessione rei tam mobilis quam immobilis ecclesie adiudicata, sola nocentis et nuda persona seculari iudicio assignetur, omni tamen culpa que pecuniarias exigit composi- tiones, adiudicata ecclesie et concessa. Insuper concedimus predictis domibus et fratribus earundem, ut propria victualia, annonam, videli- cet salem, čarnem, caseos, pisces, oleum, vinum, pecudes et alia bona ad usum eorum competentia tam in acpiis quam in terris sine the- loneis, mutis, vectigalibus et exactionibus aliis deducant salubriter et quiete, scituris insuper universis quod quicunque contra presentis protectionis, exemptionis et concessionis nostre paginam venerint, offensam nostre indignationis incurrent, et insuper penam centum marcarum argenti se noverint incursuros, quarum medietas curie no¬ stre, reliqua passis iniuriam persolvetur. Ad cuius rei memoriam et robur perpetuo valiturum presens privilegium fieri fecimus et sigillo nostro iussimus communiri. Testes autem sunt hii: W. rex Boemie, Bertholdus Aquilegensis patriarcha, Sifridus Maguntinus, Theodericus Treverensis et Eberhardus Salzburgensis archiepiscopi, Ecgebertus Babenbergensis, Sifridus Ratisponensis imperialis aule cancellarius episcopi, Otto comes palatinus Reni dux Bawarie, Bernhardus dux Charinthie, Heinricus lantgrauius Thuringie comes palatinus Saxonie, Gothefridus et Conradus fratres de Hohenloch, Conradus, Liutholdus fratres de Hardecge, Otto de Sluenze, Heinricus et Wernhardus fratres de Schowenberc, Kadoldus dapifer de Veldesberc, Hademarus et Rapoto de Schoenenberc, Hademarus de Sunnenberc, Heinricus de Brunnen, Irenfridus de Hinperc cum fratribus suis, Wichardus de Arnstein, Heinricus de Sevelt de partibus, Austrie, comes Vlricus de Phannenberc, comes Wiliehelmus de Hunenberc comes, Hermannus de Ortenburc, Liutholdus et Vlricus de Wildonia, Fridericus et Hartnidus de Bettove, Reinbertus de Murecge, Heinricus de Truhse cum quam pluribus aliis de Styria, comes’) Galle de Carniola et alii quam plures qui interfuerunt. Acta sunt hec anno dominice incar- nationis millesimo ducentesimo tricesimo sexto, mense februario, decime indictionis, imperante domino nostro Friderico dei gratia Ro- manorum imperatore semper augusto, Jerusalem et Sicilie rege, Romani imperii eius decimo octavo, regni Jerusalem duodecimo, regni vero Sicilie tricesimo octavo, feliciter amen. Datum Wienne anno, mense, indictione prescriptis. *) Wohl nur ein lapsus calami fiir Conrad (Galle). — 69 — Org., Pgt., anhgdes. Sieg., Deutschordensarchiv zu Wien. — Duellius : Hist. ord. equ. Teuton. 111. 49. Nr. 3; v. Zahn, Urkundenbuch f. Strmk. II. 11879) 454—457, Nr. 349. v 94. Deutscher Orden. 1237, . . . Febr., Wien. K. Friedrich II. bringt den Mautdmtern in Oesterreich, Steiermark imd Krain die dem Deutschorden gewahrte Mautfreiheit zur Kenntnis. Fridericus dei gratia Romanorum imperator semper augustus, Jerusalem et Sicilie rex. Universis officialibus, mutariis et ceteris per ducatus Austrie et Styrie, nec non per marchiam Carniole constitutis presentes litteras inspecturis fidelibus suis, gratiam suam et orane bornim. Tenore presentium notum fieri volumus universis, quod ob illius intuitum et honorem d e cuius bonorum plenitudine votiva nobis dona proveniunt, volentes nostre liberalitatis gratiam erga sanctam Domum sancte Marie Theutonicorum in imperio clementer effusam ubique per potentiam nostram et imperium liberaliter ampliari, do- mibus eiusdem ordinis in eisdem provinciis constitutis de victualibus et aliis propriis bonis earundem domorum, quacunque terra vel aqua detulerint, plenam concedimus libertatem, universitati ve stre firmiter precipiendo mandantes, quatenus singuli in iurisditionibus et officiis vestris predictarum provinciarum fratres earundem domorum victualia et alias res proprias deferentes transire et deferre sine qualibet exactione mute et thelonei libere permittatis, ut felici tempore nostro de speciali concessione nostra libertatem huiusmodi se gaudeant libe¬ raliter recepisse. Ad cuius rei memoriam presens scriptum fieri feci- mus sigilli nostri munimine roboratum. Datum Wienne, anno domi- nice incarnationis millesimo ducentesimo tricesimo sexto, mense fe- bruario, decima indictione. Orig., Prg., anhgd. Sieg., Deutschordensarchiv zu Wien; v. Zahn, Urkun¬ denbuch f. Strmk. II, (1879) 457, Nr. 350. 95. Patriarchat Aquileia — Obernburg. 1237, 2. April, Viterbo. Papst Gregor IX. beauftragt die Bi- schofe von Cittanuova (Emona) und Triest die Bitte des Patriarchen Berthold von Aquileia um Errichtung eines Bisthums in dem Kloster Obernburg, oder um Uebertragung des Bisthums Biben (Pedena) an jenen Ort, genau zu untersuchen und dann dariiber zu berichten, weil der Patriarch sich beklagte, dass ein grosser Theil seiner bis nach — 70 — Ungarn hinein reichenden Dioecese an Priestermangel leide, und bei der grossen Ausdehnung des Patriarhats das Seelenheil der Glaubigen nicht geniigend gewahrt werden kbnne. Datum Viterbii, quarto nonas aprilis, pontificatus nostri anno undecimo. Gedruckt: J. Bianchi, Nonnulla documenta .. Notizenblatt d. k. Akad. 1858, 402; Theiner, Vet. mon. Slav, inerid. I, 75, Nr. 91; v. Zahn, Urkundenbuch f. Steiermark II, S. 460. 96. Laas 1237,. . . im Markte Laas. Ulrich Graf mn Stemberg und dessen Bruder Wilhelm, Graf von Mallentin bezeugen, dass sie ihren Mini- sterialen den edlen Mannen zu Laas alle Bechte bestatigten, tvelche diesen von ihrem verstorbenen Vater verliehen ivorden tvaren. In nomine dei eterni amen Wlricus comes de Sterenberch et Willehalmus frater eius comes in Mallentin cunctis hanc paginam in- specturis salutem in perpetuum. Ut ea que ob maioris gracie nostre benevolenciam dilectis ministerialibus nostris ac nobilibus viris in Los constitutis inpendimus pocioris firmamenti robur obtineant, ipsa presentium tenore litterarum subnotamus. Gum igitur post obitum progenitoris nostri pie memorie hereditas ipsius ad nos de vol uta fuisset, nos itaque predictis ministerialibus nostris omnis juriš pleni- tudinem quam a progenitore nostro tenuerunt efficacius babere con- cessimus, videlicet quod hereditas ipsorum tam ad filias quam ad filios jure hereditario sive feudum, seu allodium devolvatur quod si parentes heredibus caruerint propinquiori cedat congnacioni. Et qui- cunque centra graciam domini sui fecerit non maioris pene emenda- cionem teneatur, quam denarios LX domino persolvendos. Et ut in causis judiciarii ordinis quilibet de hominibus suis exhibeat satisfac- tionem nec alter judicandi pote.statem in ipsis habeat exceptis latro- nibus et furibus dignis suspendio, in quibus dominus terre potestatem habet judicandi. Nos etiam vel aliquis successorum nostrorum eosdem nullatenus in bonis eorum noetationibus gravare presumat, fenum vel annonam vel alias res ab ipsis extorquendo. Nullam etiam aliquis exactionem nomine juriš de silvis vel nemoribus in antea paciatur. Acta sunt hec in foro, anno gracie domini M CC XXX VII. In pre- sencia domini Friderici de Valchenberch, domini Gebehardi de Vots- perc, domini Herbordi et Ottonis fratris sui de Owersperc, domini — 71 — Vitemari et Hainrici de Sterenberch et aliorum quam plurium; ut autem hec rata et inconvulsa permaneant presencium paginam sigillorum nostrorum inpensione fecimus insigniri. Orig., Pex - g., zwei liiing. Siege.l, im k. k. H.-, H.- u. Staatsarchive zu Wien. 97. Sittich. 1237, .... , Leopold Poden verkauft dem Abte Jo¬ hann von Sittich drei Huben im Dorfe Pollan gelegen. Valv. Cop in der erzb. Bibl. zu Agram, Mitth. a. d. Benedict. Orden (1881) S. 81. 98 Aquileia. 1238, 13. Janner, Wippach. Patriarch Berhtold von Aguileia und Meinhard Graf von Gbrz verbinden sich zn gemeinsamen Vorgehen gegen die Beivohner von Capodistria, zim diese ziir Siihne der zuge- filgten Beleidigungen zu zivingen. Acta sunt hec apud Wippach anno domini millesimo ducente- simo tricesimo octavo, undecima indictione, tredecimo die januarii. Gedruckt: Notizenblatt d. k. Akad, zu Wien 1857, S. 281. 99. Sittich. 1238, (vor 17. Februar), Admont. Sophia, Markgriifin von Istrien schenkt dem Kloster Sittich acht Huben bei Liebeck im Orte Buch und stiftet ein Anniversarium filr ihr, ihres Gemals Heinrich iveiland Mark- grafen von Istrien, ihrer Eltern und aller ihrer Ahnen Seelenheil, die das Kloster gestiftet haben und daselbst begraben zvorden sind. In nomine sanctae et individuae trinitatis amen. Creator rerum creato a se homini voluit inesse pietatem, (humanitatem) et chari- tatem ut alter alterius adminiculo fulciretur, et unius indigentia alterius beneficio leniretur. Quare ergo divina institutione naturalis haec societas et benevolentiae charitas inter homines ratione utentes conflata est, sanctorum necessitatibus communicare, et eorum indigen- tiam pro posse nostro tenemur sublevare. Idcirco ego Sophia quon- dam l ) Hystrae marchionissa videgs et videndo intelligens fratres Sit- ticenses et ecclesiam Sitticensem nullius terreni commodi et rerum transeuntium aliquod speciale emolumentum a me fuisse consecutos, viscera charitatis ab eisdem claudere non potui, si ipsis subvenire guaedam. — 72 — volui, et de patrimonio meo haereditario nominatae ecclesiae et dictis fratribus octo mansos libere et absolute contuli circa Liebekke sitos in loco, qui vulgariter Puche est dictus, cum omnibus pertinentiis suis, exitibus et introitibus, quaesitis et inquirendis, cum omni denique libertate, qua idem proedium notum est me hactenus possedisse, feci boe pro salute animae meae, et dilecti mariti mei Henrici quondam marchionis Hystriae nec non et pro salute animarum patris et matris meae, omniumque parentum meorum, qui et dictum coenobium fundaverunt, et ibidem sepulturam ecclesiasticam sunt consecuti, hac conditione interposita, quod de dictis octo mansis annuum servitium fratribus in albo pane et caseo, majore mensura vini et piscibus pro dimidia marca comparandis debeat exhiberi, pro anniversario dilecti mariti mei, et omnium parentum meorum, et meo, cum viam uni- versae carnis fuero ingressa, domino misericorditei' me vocante. Acta sunt haec Admundae anno incarnationis dominicae M.CCXXXVIII. Hujus rei testes sunt: Godefridus, Vlricus, Godfridus junior et frater suus Henricus de Prisekke, Albertus, et Albertus frater suus, et Nicolaus filius Rodgeri de Ruttenberch, Adeloldus, Albero, Robertus, Fridericus fratres de Hopfenbach, et alii multi. Ut autem haec donatio mea firma sit et inconvulsa, sigilli mei impressione feci praesentem pagina roborari. Cop., Pap., nach einer alteren Abschrift in meiner Sammlung. 100. Sittich. 1238, 17. Februar, Admont. Sophie, Markgrdfin von Istrien stellt eine zioeite Urkunde iiber das von ihr bei dem Kloster Sittich mit 8 Huben zu Liebeck im O rte Buch gestiftete Anniversarium und benennt zugleich die Eigenleute, ivelche mit den Huben verschenkt worden waren. + In nomine sanctae et individuae trinitatis amen. Si sancto- rum necessitatibus in hieme praesentis vitae communicamus, et de rebus a deo nobis collatis eorum inopiam sublevamus, aeternos inde manipulos in futura aestate domino largiente nos colligere non du- bitamus. Quo circa cunctis Christi fidelibus tam praesentibus quam futuris innotescat, quod ego Sophia quondam Hystriae marchionissa ecclesiae Sitticensi ac fratribus ibidem domino jugiter famulantibus octo mansos libere et absolute contuli circa Liebekke sitos, in loco qui vulgariter Pouche est dictus, cum omnibus pertinentiis suis in¬ troitibus et exitibus, quaesitis et inquirendis, cum omni denique liber- — 73 — tate qua nominatum proedium possidebam, feci hoc pro sahite ani- mae dilectissimi mariti mei quondam marchionis Hystriae et pro salute animae meae, omniumque parentum meorum qui et dictum coenobium fundaverunt, et ibidem ecclesiasticam sepulturam sunt consecuti, hac conditione interposita, quod de dictis octo mansis annuum servitium fratribus jam dictis in albo pane et caseo, maiore mensura vini et piscibus pro dimidia marca comparandis debeat ex- hiberi, pro anniversario dilecti mariti mei omniumque parentum meorum, et meo cum viam universae carnis fuero ingressa domino misericorditer me vocante. Volni autem exprimere nomina personarum propter cautelam, quae residentiam habent in proedio nominato, quod et contuli monasterio Sitticensi, videlicet: Marše, Johanes, Ulricus, Wissenten filius Dedoche, Itoigoy, Hartmut, Ulricus tornator quem et ecclesiae praefatae contuli cum omni prole sua. Si quis autem bane nostram donationem infregerit, ant eidem contradixerit, cum Dathan et Abyron aeternae subjaceat maledictioni. Ut autem hoc verius credatur et haec donatio mea firma et inconvulsa perse- veret, sigilli mei inpressione feci praesentem paginam roborari. Hu- jus rei testes sunt: Chunradus abbas de Admunde, Chunradus ab- bas de Sittich, Wilehelmus prior, Henricus sacerdos de Sittik, Mein- halmus ’) de Drage, Berenhardus de Karinthia et alii multi. Acta sunt haec Admundae anno incarnationis dominicae millesimo ducen- tesimo tri češimo VIII. XIII. calendas martii, indictione undecima. 2 iiltere Copien, Pap. in meiner Sammlung; Ausziige in Puzels idiogra- phia mon. Sittic. S. 22 und bei Marian, VII, 316 ff. 101. Eberndorf. 1238, 28. April, Ober-Vellach. Bertold, Patriarch von Aguileia ver- tauscht die dem Kloster Eberndorf gehbrige Kirche St. Lorenzen zu Stein im Jaunthale gegen die Kirche St. Daniel ebendaselbst. Ad ejus rei evidentiaifi nobilis vir Albertus comes de Tyrolis, qui presens extitit cum haec acta sunt apud Velacum, praesentem paginam sigilli sui munimine roboravit in praesentia . . . doetoris Friderici, plebani de Stain in Carniola .. . et aliorum. Froelich, Archontol. Carinthiae S. 121; Eichhorns Beitr. I. S. 229—230. 102. Michelstetten. 1238, vor 11. December, Gerloch von Stein bekundet, dass er mit genannten Personen seines Geschlechtes uber Veranlassung des In beiden Abschriften Reinhalnjus, — 74 — Abtes (Albert) 'con Obernburg ein Frauenkloster zu Michelstetten ge- stiftet habe. + In nomine sancte et individue trinitatis amen. Quoniam frequens revolucio teinporum consuevit hiis que provida deliberacione statuuntur, frequencius insydiari fragilem memoriam hominum ener- vando, que ad honorem dei et salutem animarum ordinantur expedit scripture que arca est memorie commendari. Hinc est, quod omnium presencium ac posterorum noticie declaramus hanc litteram inspicien- tibus, quod ego Gerlochus de Steyn una cum fratribus meis Weri- ando et Walthero, Rizza uxore fratris mei et filio eius Weriando, Margareta, filia fratris mei Heinrici bone memorie et omnium maiorum et minorum ad quos hereditas nostra speetabat pleno con- sensu obtento ecclesiam sancte Margarete de Michelstetin l ) cum attinenciis eiusdem beate virgini obtulimus, in eius honore clau- strum fundantes eiusque unigenitum nobis heredem constituentes in valle eidem vicina ecclesie, abrenunciantes iuri patronatus pariter et advocacie, ita quod religiose ibidem deo fainulantes liberam electio- nem habeant šibi eligendi defensorem quem viderint expedire, et ne idem ius aliquot 2 ) šibi procedente tempore valeat vendicare, et illum cum voluerint mutandi si expediat habeant potestatem. Ea die qua votum mutavimus in melius divina inspiracione, ecclesia dieta habuit XXVIII mansos; nonus in Velde quem domina Rizza dedit pro remedio anime viri sui debet lumen ecclesie sancte Margarete et altari sancti Michahelis amministrare. Insuper XLV mansos decimarum data 2 ) ec¬ clesia memorata dominus Weriandus huic novelle plantacioni decem mansos super addidit de suo patrimonio cum consensu heredum, quorum quatuor siti sunt ad sanctum Georium et unus in Hvbve, V in Olswic, et XIIII oim personas et vineam in Piscbat. Ego Gerlo¬ chus dedi XIIII cim mansos in Michelstetin, curiam que continet IIII or et silvam eidem atinentem 2 ) et silvam domini Rvdegeri. In Wpp olach VI, in Pesche IIII or et VI personas. Domina Munza et filius eius in Tupelc IIII or mansos et VI personas. Soror Margareta cum consensu fratrum suorum IIII or mansos in Pernecke et unum in Tvztan. Do¬ minus Waltherus unum mansum in Olsvvic et unam ancillam. Dominus Heinricus de Cherstetin vineam et dominus Johannes vineam. Verum ne id quod ob reverenciam domini nostri Jhesu Christi et gloriose matris *) Es folgt im Orig., durch darunter gesetzte Puncte getilgt: dedimus. — ’) sic. — 75 — sue regine celorum ad salutis nostre fecimus augmentum, quis in irritum valeat revocare, sigilli nostri et domini abbatis Oberenburgensis et vice- domini de Graeze fecimus roborari, asignantes eidem abbati vice- domini pathriarche et auctoritate omnia premissa, volentes insuper in edifficiis favorem et auxilium impendere quem possumus et tenemur. Acta sunt liec anno gracie M. CC. XXXVIII, presentibus domino abbate dieto qui auetor fuit et cooperator prebens subsidium C marcarum, et Berhtoldo archidiacono Villacensi, domino Berhtoldo de Gurke- velde, Chonrado Gallone, Berhtoldo sacerdote, Heinrico de Michel- stetin, Heinrico de Cherstetin militibus, decano Saunie Chonrado, Friderico plebano de Steyn et aliis famulis liberisque quam plurimis. Orig., Perg., im k. k. H.-, H.- und Staatsarchive. Von fiinf angehiingt gewesenen Siegeln nui- zwei erhalten. 103. Michelstetten. 1238, 11. December, Michelstetten. Patriarch Berhtold von Aguileia genehmigt auf Bitte des Pfarrers von Mannsburg Weriand und der ubrigen Gebruder von Stein, soivie des Abtes Albert von Obernburg, die Grilndung des Frauenldosters zu Michelstetten. In nomine sanete et individue trinitatis amen. Berhtoldus dei gracia sanete Aquilegiensis ecclesie pathriarca. Quoniam que iustis et piis interdum dueti affectibus presentis temporis agunt, homines non solum subsequens enervat oblivio immo proh dolor eadem iidem quandoque et aliquando alii perniciose nituntur revocare infringere vel mutare auctrice que veritatis est emula levitate. Cui equidem instigatio inimici bonorum aperum sathane officiosissima adesse con- suevit ministra. Eapropter necessario et salubriter est inventum, quod gesta fidelium rationabiliter et rite contracta, ut in suo robore perseverent, seripti perpetuatione et memoria perennentur. lila autem precipue digna sunt apud homines firmitate, que apud conditorem hominum auetoribus suis eterne felicitatis dona preparani sempiterna. Noverint igitur universi presentes et futuri fideles hanc paginam inspecturi, quod constituti coram nobis dilecti nobis in Christo Weri- andus plebanus de Meingozpvrch, Gerlochus et Waltherus fratres de Steine et Rihza vidua filiusque eius Weriandus, et venerabilis in Christo filius noster Albertus abbas Obirnbvrgensis supplicarunt hu- militer et devote, quatenus quia ei a quo bona cuncta procedunt gra- ') sic, 76 — cia imbuti in valle sancte Marie apud Michelstetin locum orationis et domum domino Jesu Christo et gloriose genitrici sue preparabant, invitatis et collectis illuc sororibus de Ciegelhoven in Wienna sancte conversationis secundum regulam beati Augustini religionem profiten- tibus eidem eorum fundationi impendere curaremus subsidium pariter et assensum. Nos itaque sanctum eorum commendantes propositum et supplicationibus adeo favorabilibus annuentes novellam eorum eandem et sacram plantacionem auctoritate qua fungimur duximus confirmandam. Statuentes communicato consilio tocius capituli Aqui- legensis et adhibita condigna maturitate presenti sanetientes man¬ date quatenus sorores apud dietam vallem sancte Marie domino fa- mulantes magistram que nomine et officio prioratus fungatur super se habeant, sancti Augustini regulam teneant iuxta regulam beati Benedicti abesu carnium et lineis indumentis nichilominus abstineant per observanciam ieiuniorum sancti Benedicti vitam suam presentem pro amore domini arcius castigantes. Ad eiusdem autem fundationis ipsorum inerementum predicti Weriandus, Gerlochus et Waltlierus fratres de Steyn et Weriandus quondam Beronis fratris ipsorum filius et filii quondam Heinrici fratris eorundem pro se et heredibus suis ius patronatus quod in ecclesia de Michelstetin obtinebant in nostris manibus resignarunt, ita quod eadem ecclesia cum omnibus bonis suis exitibus, silvis, aquis, pratis, paseuis, agris cultis et incultis, et universis suis pertinentiis ad monasterium prediete vallis sancte Marie perpetuo debeat pertinere. Jidem quoque fratres et prefati fratrueles eorum, nec non filii Gebhardi de Liligeriberc et filii Engel- schalci de Rabinsperch advocatiam etiam diete ecclesie pro se et heredibus suis in nostris manibus similiter resignarunt, eo modo, quod monasterium vallis sancte Marie in ecclesia ipsa et eius atte- nenciis per omnia nostra et successorum nostrorum protectionis pre- sidio gaudeat speciali, nobis tamen vel successoribus nostris confe- rendi advocaciam eandem alicui usque quoque non habentibus pote- statem. Preterea fratres predicti Weriandus, Gerlochus et Waltherus de Stein in nostra induiserunt presencia constituti, quod homines eorum bona quecumque ab ipsis feudaliter obtinerent pro animarum suarum remedio dieto monasterio legare possent tamquam propria perpetua possidenda. Diem insuper messionis extreme memorati fratres habundancius et quidam alii iuxta facultates suas cupientes misera- tionis operibus prevenire sepe dieto monasterio de bonis suis larga — n — subsidia liberaliter erogarunt. Que ecce per loca et vocabula sub- scriptio presens exponit: Weriandus dictus plebanus de Meingozperch de iusto patrimonio suo consensu fratrum suorum atque coheredum omnium dedit abjue legavit ipsi monasterio quatuor mansos apud sanctum Georgium, V in Olswic, unum apud Hvlwin, unam vineam apud Peihscat; item Gerlochus de Stein legavit eidem monasterio curiam suam apud Michelstetin cum omnibus pertinenciis suis, et quatuor mansos apud Pesehs, et VI mansos apud W6pulach; item Waltlierus de Stein dedit eidem monasterio unum mansum apud Ols- wic; item domina Rihza vidua et filius eius Weriandus dederunt eidem monasterio quatuor mansos apud Tvpelich, item soror Marga¬ reta ibidem deo famulans dedit ecclesie monasterio quatuor mansos apud Pernekke et unum apud Tvztan; item dilectus noster in Christo Albertus abbas Obernburgensis dedit eidem monasterio XIII! mansos apud Vellde, quod emit pro LX marcis addens usque ad centum cum precedentibus in usum eiusdem ecclesie convertendas auctoritate domini pape et nostra, et omnium mansorum predictorum monaste- rium predictum et sorores possessione utuntur et usibus in presenti. Porro Heinricus dictus niger de Michelstetin duos mansos apud Olswic et unum apud Lausacb, Heinricus dictus Liste unum man¬ sum apud Kerstetin, et Rvbertus de Pernekke unum mansum apud Pernekke dieto monasterio legaverunt, hoc tamen paeto, quod ipsi dum vivant proventibus mansorum gaudeant predictorum, ceterum predicti, Weriandus et Gerlochus fratres de Steine edificare vo- lentes in terris pro quibus inveniant paratum adeo šibi habi- taculum in celiš in quo perenniter in leticia deleetentur, dieti mona- sterii edificia ita perficere providerunt, quod Weriandus ad edifi- cia ipsa complenda quam diu vivit duobus magistris et aliis VI ope- rariis in omnibus necessariis providebit et si ante consumationem edificiorum, que dieto monasterio et sororibus sunt necessaria ipsum contigerit de huius vite ergastulo migrare, fratri suo Gerlocho ad provisionem magistrorum et operariorum predictorum quam diu opus fuerit, de patrimonio suo X marcarum reditus assignabit. Gerlochus quoque omnia alia, que in eisdem edificiis ultra erogatas vel erogan- das ipsi loco fidelium elemosinas que necessaria fuerint plenario mi- nistrabit. Si vero antequam dieti monasterii perfecta sunt edificia nature debitum solverit Weriando adhue forte superstite fratre suo eidem ad edificiorum perfectionem .XV. marcarum reditus de suo pa- — 78 — trimonio similiter assignabit. Quod si forte raptifuerint de medio ambo fratres predicti edificiis monasterii non perfectis, alii persone que ad hoc ydonea ipsis videbitur, bona sna predicta committent ad monasterii edificia ut prediximus consumanda. Nos itaque omnes traditiones sive donationes supradictas tam pie quam iuste factas, auctoritate nostra et potestate dominii temporalis quo gracia maiorum nostrorum fungebamur nec non et nomine dilecte neptis nostre Ag- netis ducisse Austrie et fratris eiusdem Ottonis illustris ducis Me- ranie comitis palatini Burgundie nepotis nostri prefato raonasterio perpetuo confirmamus. Super addentes quod quicumque ministerialium nostrorum de proprietate vel feudo ad nostrum vel neptis nostre sive nepotis supradicti dominium spectante, eidem ecclesie vo- luerit subvenire conferendi liberam habeat potestatem. Statuimus eciam, quod si homines dieti monasterii super furto, vel effusione sanguinis, vel alio excessa traeti fuerint, in causam sindicus sive iconomus sedent in latere inclitis terre sive forensis et si fur con- victus fuerit et morti addictus, iudex ultra manum non extendat ad res furis nisi in furem et quod cinculo circumcinxit emende, vero que pro sanguinis effusione vel limitum aut aliorum excessuum contencione fuerint solvende ab hominibus dieti monasterii non iudici sed iconomo vel sindico ecclesie assignentur. Et ne monasterii eiusdem fundatio et persone ibidem domino militantes nostro et Aquilegensi ecclesie subsidio sint expertes, ob reverenciam gloriose dei genetricis Marie habito maturo consilio et assensu capituli nostri sicut per eorum appensum, presenti privilegio sigillum apparet eidem monasterio ecclesiam sancti Georgii damus atque concedimus pro sustentacione et necessitatibus sororum predictarum in perpetuum possidendam. Hoc tamen iure in ipsa ecclesia nobis et nostris successoribus reser- vato, quod in ipsa canonice instituamus vicarium eidem pro susten- tatione sua conpetenti portionem de proventibus ecclesie congruam assignantes. Sane licet sacri canones a sanctis patribus editi in boe concordent, quod quisque fidelis satisfaciens parrochie sue apud maiorem ecclesiam possit de iure communi eligere sepulturam in fa- vorem tamen religionis et ob fidelium devotionem augendam mona¬ sterio memorato, ut in nostra dyocesi constituti ibidem sepulturam eligant, servata forma premissa de speciali gracia indulgemus. Ut autem hec omnia rata sernper maneant et inconvulsa, presens privi- legium conscribi et nostri et capituli Aquilegiensis et prefate neptis — 79 — nostre ducisse et nepotis nostri ducis prefati sigillorum munimine iussimus communiri. Quicunque anteni ea infringere vel temerario ausu sacrilegoque impetu presumpserit sanctorum Petri et Pauli apostolorum nec non et domini pape et nostre excommunicationi atque perpetue dampnationi subiaceant in profundo inferni ubi nulla est redemptio nulla consolatio semper arsuri. Acta sunt hec in eccle- sia sancte Margarete in Miehilstetin, anno inearnationis dominice O o o MCCXXXVIII, III. idus decembris. Presentibus venerabilibus domino Chvnrado episcopo Spirensi, Alberto abbate Obernburgensi, Heinrico archidiacono Carniole, Berhtoldo archidiacono Villacensi, Heinrico preposito de Veldes, Weriando plebano de Meingozpurc, Reinhero decano Carniole, Dietrico plebano sancte Marie, Craftone notario curie, Heinrico capellano, Berhtoldo marchione de Hobinburc, Geb - hardo de Liligenberch, Berhtoldo de Gurkevelde, Chunrado Galle, Gebhardo juniore de Liligenberch et fratre eiusdem Witegone, Weri- ando filio Mvnze, Marquardo de Chvlniz, Eberhardo et Heinrico filiis Heinrici de Steyn, et aliis quorum copia interfuit. Orig., Perg., im k. k. H.-, H,- iind Staatsarchive, 4 verletzte Siegel an Seidenschnuren davon eines abgerissen. 104. Michelstetten. 1239, . . . September, Stein. Patriarch Berhtold von Aguileia incorporiert dem Kloster Marienthdl {Michelstetten) uber Bitte der Priorin Mechildis die mn dem verstorbenen Dechant mn Krain, Berhtold und dessen Neffen Heinrich gestiftete Thomas-Capelle unter angegebenen Bedingungen. In nomine sancte et individue trinitatis amen. Bertholdus dei gracia sancte Aquilegensis sedis pathriarcha. Quia humane conditionis memoria ut pote fragilis super hiis que provida deliberatione ad honorem dei et ecclesiarum profectuum statuuntur consuevit frequenter propter revolutionem temporum enervari tractatus quoque scripture que est mater memorie sunt dilucide mancipandi. Hinc est, quod nos tam presencium quam posterorum noticie huius scripti serie declaramus, quod nos pensata utilitate ecclesie sancte Marie in Cir- kelach, necnon et devotioue dilectarum in Christo filiarum nostrarum Mechildis priorisse tune pro tempore claustri vallis sancte Marie et conventus, fundationem capelle sancti Thome quam ad instanciam felicis recordationis Berhtoldi decani Carniole et nepotis eius Hein- rici admiseramus de bono in melius commutavimus, communicato — 80 — tamen consilio virorum prudentium assignantes eandem capellam matrici ecclesie in carnarium et reddentes mansum beati Antonii in quo fundata dinoscitur eidem et mansum quem Wulvingus dieto Heinrico dederat quo idem Heinricus altare sancti Nycolai dotavit ad providendum lumen in fenestra iuxta idem altare locandum, ad tale ministerium ratificamus, residuam dotem capelle duos videlicet mansos in Tirnovlach et tres in Wizzoc super ripam que dicitur Coker sitos claustro vallis sanete Marie pleno iure dedimus possi- dendos sub hac forma, quod in aliquo latere claustri eiusdem altare in honore beati Thome apostoli erigatur, et translatis ossibus funda- torum ad dictum claustrum, idem altare in consecratione sua eisdem mansis supradictis dotetur et Florentius sacerdos qui ad nostrum consilium et peticionem sepedictam capellam resignavit quam din vixerit, eidem altari et ecclesie divina exsolvat ofticia eique victus et servo ipsius et vestitus necessarius amministretur, et nichilominus redditus diete dotis dum vivit ipsum quiete et pacifice volumus pos- sidere. Si vero per inoportunitatem vel voluntatem priorisse non videretur necessarius ad exequendum officium ibidem, volumus ut ubicumque mansionem faciat času sic se offerente, dotis diete dum vivit gaudeat emolumento^ et in nostra permaneat protectione. Sane post vite sue excursum, teneatur priorissa et conventus ani- mabus fundatorum et orationibus assiduis, et in anniversariis bene- fieia pietatis deum pre oculis babentes de anno in annum fideliter exhibere. Sed nequis huius statuti nostri transgressa existat te- merarius presentem paginam nostri sigilli inpressione ad firmius robur iussimus communiri. Cuius quidem rei testes sunt: Vlricus episcopus Tergestinus, abbas Obernburgensis, Berhtoldus archidiaconus Villacensis, Weriandus plebamis de Meingozperch, Heinricus capel- lamis curie, Bonecontrus notarius curie, et alii quam plures. Acta sunt bec apud Steine anno domiuice incarn ationis millesimo ducen- tešimo tncesimo nono, mense septembri?, XIII indictione. Orig., Prgt, im k. k. H.-, H.- u. Staatsarchive. 105. Michelstetten. 1239 .... Stein Berhtold, Patriarch von Aguileia gewahrt allen Christ- glaubigen, die den Bau des Klosters Michelstetten durch Geschenke for- dern wilrden einen Ablass. Berhtoldus dei gratia sanete Aquilegensis ecclesie patriharca (!) Universis Christi fidelibus ad quos presentes littere pervenerint sa- — 81 — lutem et orationes in domino. Quoniam ut ait apostolus omnes sta- bimus ante tribunal Christi recepturi prout gessimus in corpore, sive bonum sive malum, oportet nos diem messionis extreme misericordie operibus prevenire, ac eternorum intuitu seminare in terris, quod red- dente domino cum multiplicato fructu recolligere valeamus in celiš certam speni fiduciamque tenentes, quod qui parce seminat parce et metet et qui seminat in benedictionibus de benedictionibus et metet vitam eternam. Igitur quia novella sacre religionis plantacio in valle sancte Marie apud Miclielsteten feliciter inchoata ad desideratum statum non poterit in construendis ibidem edificiis necessariis de fa- cultatibus propriis pervenire, nec ejusdem loči ad provisionem sororum deo ibi die noctuque famulantium suppetunt facultates. Universitatem vestram rogamus in domino, monemus et hortamus attentiur, quatinus de bonis a deo collatis nobis, pro peccatorum vestrorum remissione dieto loco pro suis necessitatibus fidelium elemosinas deposcenti, pias elemosinas et gratuita subsidia conferatis, ut per Irec et alia bona, que domino inspirante feceritis, percipere mereamini eterne felicitatis premia sempiterna. Nosque de misericordia dei omnipotentis et bea- tissime dei genetricis semperque virginis Marie nec non et preciosis- simorum Ermachore et Fortunati martyrum patrociniis confidentes, omnibus qui loco supradieto suas elargiti fuerint elemosinas, quadra- ginta dies criminalium et quartam partem venialium de iniuncta šibi penitentia si digne penituerint, misericorditer in domino relaxamus. Datum apud Steine, anno incarnationis dominice MCCXXXVIIII. XII. indictione. Orig., Prgt, im k. k. H.-, H - und Staatsarchive, mit angehangtem Siegel. 106. Michelstetten. 1240, 31. Jiinner, Stein (in Krairi). Bertold Patriarch von Agnileia ermdclitigt alle Pfarrer in Krain die Schadiger des Klosters MicheB stetten, ivelche auf dreimdliges Ermahnen nicht gehorchen wilrden, mit Ki rchenstrafen zu loelegen. B(erclitoldus) dei gracia sancte Aquilegiensis sedis patriarcha dilectis filiis universis plebanis in "Carniola constitutis salutem et be- nedictionem in domino. Cum pia loca defendere ab invasoribus ex potestate nobis a deo tradita teneamur, querela dominarum deo fa- mulanciuin in claustro Miclielsteten recepta, quod quidam iniuriantur eisdem et eis malitiose subtrahunt bona sua, universitati vestre di- 6 — 82 — stricte precipiendo mandamus, quatinus vos iniuriatores et ablatores rerum suarum, ut ab iniuriatione desistant et ablata restituant, trina monitione premissa censura ecclesiastica compescatis, quandocumque ab eis vel earum nuncio fueritis requisiti. Datum apud Steine ulti- mo ianuarii, XIII indictionis. Orig., Prgmt., mit an weissen Leinenfaden angehiingtem, theilweise verletz- tem Wachssiegel des Patriarchen im k. k. H.-, H.- und Staatsarchive in Wien. 107. Sittich. 1240, 9. April, Lateran. Papst Gregor IX. beauftragt den Patriarchen von Aguileia sotvie dessen Suffragane mit dem Schutze des Klosters Sittich und ermachtigt sie zur Verhangung von Kirchenstrafen ilber ali diejenigen, tcelche sich am Vermbgen des Klosters vergreifen wurden. Gregorius episcopus servus servorum Dei. Venerabilibus fra- tribus, patriarchae Aquilejensi et suffraganeis ejus et dilectis filijs ab- batibus, prioribus, decanis, archidiaconis, et alijs ecclesiarum praelatis per Aquilejensem provinciam constitutis salutem et apostolicam bene- dictionem. Non absque dolore cordis et plurima turbatione didicimus, quod ita in plerisque partibus ecclesiastica censura dissolvitur, et canonicae sententiae severitas enervatur, ut viri religiosi et hi maxime qui per sedis apostolicae privilegia majori donati sunt libertate passim a male- factoribus suis injurias sustineant et rapinas dum vix invenitur, qui congrua illis protectione subveniat, et pro fovenda pauperum inocentia se murum defensionis opponat. Specialitet autem dilecti lilij abbas et conventus monasterij de Sittik Cisterciensis ordinis Aquilejensis dioecesis tam de frequentibus injurijs quam de ipsorum quotidiano defectu justitia conquerentes, universitatem vestram litteris petierunt apostolicis excitare, ut ita videlicet eis in tribulationibus suis contra malefactores eorum prompta debeatis magnanimitate consurgere, quod ab angustijs, quas sustinent et praessuris vestro praesidio valeant respirare. Ideoque universitati vestrae per apostolica scripta man¬ damus atque praecipimus: quatenus illos qui possessiones, vel res, seu domos praedictorum abbatis et conventus irreverenter invaserint, aut ea injuste detinuerint, quae praedictis abbati et conventui ex testa¬ mente decedentium .relinquuntur, sev in ipsos vel ipsorum aliquem contra apostolicae sedis indulta sententiam excomunicationis aut in- terdicti praesumpserint promulgare, vel decimas laborum de posses- 83 — sionibus habitis ante concilium generale ante quod susceperunt ejus- dem ordinis instituta, quas propriis manibus aut sumptibus excolunt, sive de nutrimentis animalium ipsorum spretis apostolicae sedis pri¬ vilegija extorquere, monitione praemissa si laici fuerint publice can- delis accensis singuli vestrum in dioecesibus et ecclesijs vestris ex- comunicationis sententiam percellatis. Si vero ecclesiastici vel cano- nici regulares sev monaclii fuerint eos appellatione remota ab officio et beneficio suspendatis neutiquam relaxaturi sententiam doneč prae- dictis abbati et conventui plenarie satisfaciant, et tam laici, quam ec¬ clesiastici saeculares qui pro violenta manuum injectione in ipsos vel ipsorum aliqitem anathematis vinculo fuerint innodati cum dioecesani episcopi litteris ad sedem apostolicam venientes ab eodem vinculo mereantur absolvire. Datum Laterani quinto idibus aprilis, pontificatus nostri anno tertiodecimo. Copie Papier des 17. — 18. Jhrh. im Archive des krain. hist. Vereins; Puzel S. 22 zum Jahre 1239. 108. Viktring. 1240, 27. Juli, im Schlosse Holenburg. Hartneid von Pettau und Er- kenger de Landesere geben dem Kloster Viktring zwei Huben in „Lip- lach“ und eine in ffleitendorf. Enter den Zeugen: Wolferus de Nas- senfuess. Ankershofen, Arch. f. Kde. oest. Gqu. 32. Bd. 197, Nr. 986. 109. Viktring. 1240^-26. August, Leoben. Herzog Fridrich (H.) von Oesterreich und '(I.) von Steiermark nimmt die Gilter des Klosters Viktring in seinen Landen in besondern Schutz, und gewahrt demselben namentlich gewisse Gerichtsfreiheiten. Fridericus dei gracia dux Austrie et Stirie et dominus Carnyole. Omnibus hanc litteram inspecturis salutem inperpetuum. Libertati omniuin deo famulantium ex debito intendentes notum facimus uni- versis tam presentibus quam futuris, quod pro remedio anime nostre cunctorumque p arentum nostrorum monasterium Victoriense cum om¬ nibus que ad illud pertinent, in nostram et nostrorum successorum sine orani iure patronatus tutelam recepimus et favorem, tuicionis nostre scutum ipsi usque adeo pretendentes ut quicunque hanc eccle- siam in aliquo contristaverit, et bona ipsius qu'ocunque modo diri- 6* — 84 — ptterit, quasi bona nostra invasisset, iram nostram se noverit incur- risse. Gum equidem universaliter ordo Oisterciensis nullnin advoca- tum sed tantum defensorem debeat habere, modis omnibus inhibemus ut nullus šibi in predicto loco nomen vel officium advocati assumptis temeritatis ausibus conetur vendicare, nee modium advocaeie extor- queat, non servicia aliqua exigat, non in villis suis prandia seu cenas pernoctando expectat, non boves, non oves non truncos apum, non anseres, non pullos, non ova, non manipulos, non avenam, non fenum, non exacciones, non opera aliqua grandia seu modica a servis vel ru- sticis ipsius exquirat, sed ecclesie pertinencia abbati et fratribus li- beraliter sicut dignum et iustum est, deserviant pleno iure. Et quia per iniquitates iudicum edicencium diversa placita, plurima et enormia gravamina diete ecclesie inferuntur, mandamus precipientes sub op- tentu gracie nostre, ut homines prediorum illius loči ter tantum in anno ad placita veniant, placita vero non locentur in claustro nec in grangiis, nec in villis, nec in mansis nec in plateis ecclesie. Procu- ratores etiam et rustici ecclesie eisdem placitis non intersint sine nuncio nostro, et respondeant ibi tantum pro vulneribus, pro homi- cidiis, pro latrociniis, pro furtis, rapinis, incendiis, et nullus ex homi- nibus claustri ad movendam querimoniam compellatur, et de bobus invadiatis accipiant secundum modum culpe, ac de causis ceteris et querimoniis minoribus respondeant abbati ant priori seu cellerario vel procuratoribus claustri. Igitur ut inconvulsa et rata hec cuncta permaneant, sigillo nostro ac testibus subseriptis iussimus roborari. Testes sunt hii, Eberhardus archiepiscopus Salzburgensis, Rudegerus episcopus Pataviensis, Heinricus episcopus Sekoensis, Liuprandus arcbidyaconus Charinthie, Bernbardus dux Karinthye, Chunradus comes de Hardeke, Otto comes de Ortenburch, Willehalmus comes de Hu- nenburch, Ulricus comes de Phannenberch, et alii quam plures. Datum apud Leuben, anno ab incarnatione Domini M.CC XL., XIII. indictionis, VIL kalendas septerabris. Orig., Pgt., angehgt. Siegel abgerisscn, Archiv d. historisch. Vereins f. Kara¬ ten; ebd. im Viktringer Copialb. f. 70 ; — Marian: Austr. sacra VIL 351; von Zahn, Urkundenbuch f. Strmk. II (1879), 497—498, Nr. 384. 110 St. Paul. 1240, 10. Oktober, Vblkermarkt. Abt Hartwig von s. Paul verkauft den Biirgern von Vblkermarkt mehrere Hofstatten um 15 Mark Pfenninge. Unter den Zeugen: Albertus de Lubeche. Gedruckt bei B. Schroll Urkb. d. KI. s. Paul, 124, Nr. 59. — 85 — 111 Sittich. 1241, . . ■ Februar, Rami. Erzbischof Eberhard II von Salzburg ge- nehmiget, dass Fridrich von Pettau insolange dem Kloster Sittich sein Lehengut Kopreinitz tvidme, bis er dasselbe durch Ilintangabe eigener Guter bei Stattenberg icieder lasen komite. 1 ) Nos Eberbardus dei gratia Salzburgensis archiepiscopus, apo- stolice sedis legatus presenti cartula scire volumus universos publice protestantes, quod dominus Fridericus de Betto ob uxoris sne do¬ mine Heradis bone memorie delicti \ eniam ac etiam pro remissione peccamimun propriorum duodecim mansos conventui tradidit apud Sittich. Quamvis igitur predia sive feuda Salzburgensis, ecclesie ex antiquo iure ad manus devolui possint nullatenus alineas, nisi sint videlicet de familia ecclesie Salzburgensis, aut (ad) monaste- rium eidem subiectum ecclesie, dominus tamen Fridericus de Betto de nostro consensu villam Copreunicz 2 ) quam a Salzburgensi ec- clesia iure feudali retinet, predicto conventui tamdiu assignavit, quousque sepedictus Fridericus depredio sive proprietate memorate do¬ mine site apud Staetenburch totidem redditus libere tradiderit mo- nasterio supradicto. Et ne procedente tempore in presenti negotio aliquid possit dubium exoriri, et etiam per nos aut nostros succes- sores idem negotium in irritum revocetur, pro evidenti testimonio hanc paginam sigillo nostro fecimus insigniri. Huius rei testes sunt dominus Eberhardus de Schonenstein, Gotfridus Cheltzo, magister Heinricus de Logingen, magister Heinricus plebanus de Betto, magister Heinricus canohicus Frisacensis noster notarius, et alii quam plures. Acta sunt hec apud Rein, anno Domini M.CC.NLL, indictione XIV. Abschr. d. 18. Jahrh. krainisch. Museum zu Laibach; wegen des Datums vgl. Meiller: Salzburg. Regg. 277, Nr. 500; v. Zaim, Urkundenbuch f. Strmk. II. (1879) 507—508. Nr. 395. 112. Brixen—Veldes. 1241. 30. April, Patri ar chsdorf (bei Lienz). Meinhard, Graf von Gbrz stellt unter naher Lezeichneten Bedingungen dem Bischof Egno von Brixen das Scldoss Veldes mit Ausnahme der Vogtei daruber zurilck. ’) Daruber finden wir ein Regest bei Puzel, welches allem Anscheine nach aus der Urkunde und aus dem Urbar zusammengestellt, auch die Zahl der Huben des Lehengutes Kopreinitz bei Horberg im Cillierkreise angibt. Das Regest lautet: 1241. Dominus Fridericus dp Betto seu Pettovia, donat denuo sua muniflca manu monasterio duodecim fliansos in Copreinicz sitos, tanquam feudum Salis- burgense, cum consensu Eberhardi archiepiscopi Salisburgensis. Puzels Idiogr. mon. Sittic. pg. 22.— s ) Copie: Copeuniz. — 86 — In nomine Domini amen. Haec est forma compositionis et compromissionis inter dominos Egnonem Brixinensem electum et Mein- hardum comitem Goritiae 1 ) super his, quae inter ipsos agitabantur. Primo quod ad laudem Dei-bono pacis praesentibus et median- tibus dominis Berchtoldo Aquilegensis ecclesiae patriarcha, Volrico Tergestino episcopo et Alberto comite de Tirolis, dominus Meinhar- dus comes Goricie castrum Veldes cum ejusdem possessionibus et jurisdictionibus universis, excepto jure advocatie ibidem dieto domino Egnoni eleeto et Brixinensi aulae absolute et libere resignavit et fide data domino patriarchae Aquilegensi assignare promisit, disponens cum domino Marquardo de Rittersperch et Cunrado filio suo, ut ipsum castrum dieto domino eleeto absolute praebeant et assignent, qui hoc facere se obligaverunt sacramento praestito; dominus vero Egno Brixiuensis electus econverso promisit, clusam erectam juxta Niwenburch removere. Tale pactum ad invicem statuentes : quod nullus 2 ) ipsorum nec 3 ) aliquis 4 ) aliqua auetoritate ipsorum eandem clusam in alterius prae- judicium seu gravamen abhinc in antea errigere attemptabit. Ad que ha- benda rata et firma per se ipsos et successorum suorum domini Arnoldus de Rodanch, Wernerus de Schenchenberg, Albertus de Voitsperg, et Wilhalmus de Aycha, ministeriales ecclesiae Brixinensis pro parte dieti electi, Volricus de Reifenberch, Hainricus vicedominus de Val- chenstain, Hainricus burgravius de Luenze et Volkerus de Flachsperg ministeriales dieti comitis pro parte ipsius juraverunt. Ad majorem tum certitudinem et cautelam super hisdem adimplendis et observandis, saepe dictus dominus Brixinensis electus se et suos successores, si praedicta infringerent dieto domino comiti et suis haeredibus omnes pos- sessiones Brixinensis ecclesiae et coeteras res mobiles et immobiles in Tyliach constitutas pro CC. marcis argenti obligavit. Insuper do¬ minus comes praefatus super eisdem parte sua et haeredum suorum firmiter 6 ) observandis omnes possessiones suas et alias res mobiles et immobiles, quas possidet in villa Nacbel 6 ) et circa villam eandem econverso pro CC. marcis obligavit dieto eleeto et ecclesiae Brixinensi. Praeterea dieti domini electus videlicet Brixinensis et comes Goritiae, qui forsitan singulis interesse possent presentes 7 ) de comuni volun- tate ad audiendas et decidendas lites et causas super possessionibus *) Hormayr: Goeritiae.— 2 ) Copie: nullo.— s ) ne. — 4 )aliquos.— s ) Copie: firmiliter. — 6 )Hormayr: Nachen. Vrgl. die Urk. v. J. 1252, 22. Dec., die weiter unten folgt.-’) Hormayr: intereen. poent. psntm. — 87 — novalibus de novo extirpatis vel antiquis temporibus recuperatis illi- cite, eligerunt et constituerunt dominos Reinbertum Gerronem et Hainricum de Aycha, ministeriales ecclesiae Brixinensis pro parte domini electi praefati, Hainricum vieedominum de Valchenstain, et Volkgerum de Flachsperch, ministeriales comitis pro parte ipsius elegerunt et restituerunt judices speciales, ita quod omnia supradicta auctoritate ipsorum dominorum, electi videlicet et comitis a proximo die Pentecostes ad 3 annos audire et terminare fideliter teneantur, quae facere pro posse suo sacramento se obligarunt, boe addieto, quod si supradicta ipsi terminare non possent, id domino Hermanno comiti de Ortenburch, cui dieti domini electus et comes tanquam superiori judici super eisdem vices suas comiserunt, revelare debeant sine mora. Hujus justitiam se ratam et firmam sub poena CC. marcarum habere promiserunt. Ad ultimum vero dictus dominus comes de omni pe- cunia et quae,stione seu actione, de quibus contra Brixinensem eccle- siam se jus habere aliquid videbatur, dieto domino eleeto et ecclesiae Brixinensi ipse et suos haeredes 1 ) refutationem perpetuam fecit et irrevocabilem finem. Ut autem his fides adhibeatur, presentem pa- ginam dieti domini electus videlicet atque comes in testimonium seribi jusserunt et sigillorum scilicet domini patriarchae, domini electi, domini Alberti comitis Tyrolensis et Meinhardi comitis Goriciae mu- nimine roborari. Acta sunt haec apud Patriarchesdorf in ecclesia, anno dominice incarnationis MCCXLI, indietione XIV. exeunte aprilis ultima die. Hormayrs kritisch-diplom. Beitr. zur Gesch. Tirols im Mittelalter II. Ab- theilung, S. 333, Nr. 142. Horm. gibt an: ex archivio Brixin.; die Urkunde ist weder in Brixen noch in Wien. 113. Auersberg. 1241, 8. Mai, Perau bei Stein. Konrad von Saneck ubertragt dem Her- ivart von Auersberg seinem Getreuen den Zehenten in Gutenfeld, in Reifnitz und in Polland (bei Reifnitz), loelchen er vom Patriarchen Bertold von Aguileia zu Lehen besass. Nos Chunradus de Sevnek notum facimus universis presentes litteras inspecturis, quod oranem decimam in Gfttenveld, in Reiuencz et in Polan, quam a venerabili domino patriarchca(!) Berchtoldo iure feudali habuimus et nune habemus cum omni eo iure, quo predictus ‘) So bei Hormayr. — 88 - dominus patriarcha nobis contulit de gratia liberali prefatam decimam tam in campis quam in terris laboratis in habitis et habendis, in villis, in nemoribus atque silvis et ibidem in locis in quibuscumque usus poterit provenire nos eodem iure ac modo predictam domino Herbordo de Awersperch fideli nostro duximus conferendam ita (ut) si ipsum vel heredes suos tam masculos quam feminas absque po- steritate prolis decedere omnino contingeret, ipsius magis proximus ratione feudali decimam ipsam perpetuo possidere valeat et habere. Acta sunt hec in villa Perav prope Stain existente tune in Stain domino Frederico illustri duce Austrie, anno domini millesimo ducen- tesimo quadragesimo primo, octavo intrante maio, undecima indictione. Adfuerunt illic testes presentes nobiles viri comites dominus Vlricus o de Sternbercb, dominus Vlricus de Phanberch, Hellenwicus de Griez, Hainricus de Plfimstain, Heidenricus de Sevnek, Popo de Lengen- burch, Mainbalmus de Awerspercb, Pucelinus et Mainhalmus de Zower, et alii quam plures fide digni. Orig., Prgt., im Archive zu Auersberg, das einghgte. Siegel ist in Form eines liinglichen dreieckigen Sohildes, als Wappenbild zwei breite Querbalken; Umschrift: SIGILLVM CHVNRADI DE SEVNEKE, die Umschrift ist wenig deut- lich. Elze Regest in Mitth. f. Kram 1861, S? 11, Nr. 1. 114. Kloster Seitz. 1241, Juni, Wilbelm von Hoheneck genehmigt die Schen- kung von 5 Huben zu Lippa dureb seinen Bruder Liupold an das Kloster Seitz, fiigt selbst 5 andere ebendort der Widmung bei und gestattet iiberdies seiner Scbivester Elisabeth de Myltenberch') . . . ut in villa Strennewitz (Stranizen b. Cilli) quatuordecim mansus prae- nominate ecclesie partim pro salute anime partim pro precio decem et oeto marcharum venderet et donaret, quod et ipsa . . . ilico ef- fectui mancipavit. v. Zahn, Urkundenbuch fur Steicrmark II. Bd., S. 510. 115. Michelstetten. 1241, 6. August, . ... . Abt Heinrich von Oberriburg bestatiget die Schenkung von 100 Mark, mit nelčhen sein Vorfahr, Abt Albert die Griindung des Nonnenklosters Michelstetten unterstiltzt hatte. In nomine sanete et individue trinitatis. Gum ex labilitate humane memorie sepe contingat, quod que fiunt in tempere, in pro- *) Mladagora bei Neudeck in Unterkrain. — 89 — cessu temporis facilime dissolvantur, ideo negotia que stabilem ex- petunt firmitatem, litterarum convenit apicibus roborari, ne vel a memoria pereant, vel humane cavillationis versutia in poštenim ali- quatenus enerventur. Proinde nos Henricus miseratione divina Ob- beremburgensis electus ipsiusque loči conventus ad universorum Christi fidelium tam presentiuin quam futurorum volumus pervenire notitiam, quod de pari consensu et unanimi voluntate aceedentes zelum, et pie devotionis affectum felicis memorie A. quondam Ob- beremburgensis abbatis qui nove plantacioni dominarum de Valle sancte Marie in Carniola sub regula beati Augustini Domino famu- lantium in earum subsidium centum marcas noscitur contulisse, do- nationem ipsam divine retributionis intuitu ratam et firmam habemus per nos et successores nostros nulla occasione vel ingenio in posterum revocandam, remedio tališ eonditionis adiecto de -ipsarum dominarum beneplacito et assensu, quod si quod absit, conventus ipse aliquo času de loco illo deficeret quod non esset, universe possessiones ac- tenus empte de prefata pecunia sen de cetero acquirende in perpetuam possessionem ipsius nostri monasterii Obberemburgensis libere et sine contradictione aliqua revertantur, hoc in expresso si eedem sorores vel que pro tempore morabuntur ibidem, ad vitam sen habitum declinaverint laxiorem. Et quia dignum est, quod spiritualia redant quibus temporalia conferuntur, sepedictarum sororum conventus ex nune ad honorem dei et beati Benedicti nostri ordinis institutionis ipsius sancti antiphonam cum collecta singulis diebus, exceptis summis et precipuis Solempni- tatibus post matutinas et vesperas decantare in ecclesia perpetuo teneatur. Ad cuius quidem rei memoriam et immutabilem firmitatem seripta est presens pagina et sigilli domini et patriarche huic negotio favorabilem prebentis assensum atque nostri pendentium munimine roborata. Actum anno gratie M.CC.XLI, indictione XIIIL, VI. die augusti. Org., Prgt., 2 angehangte Siegel, abgerissen, Nr. 1 im schadhaften Zu- stande beiliegend, strmk. Landesarchiv; Notizenbl. d. k. Akad. VII 315; v. Zaim Urkundenbuch f. Strmk. II. (1879) p. 511 — 512, Nr. 398. 116. Aquileia — Wippach. 1241, 16. Sept., Aguileia. Bertold Patriarch von Aguileia schenkt der Kirche zu Aguileia alle ihm zu Wlppach kraft Erbrechts zugehbrigen ALinisterialen unter der Bedingung, dass diesen der Enverb von Sti.fts- lehen im Wege der Erbfolge zugestanden werde. — 90 — Bertholdus dei gracia sancte Aquilegiensis sedis patriarcha uni- versis tam presentibus quam futuris imperpetuum. Veritatis amica simplicitas persuadet, quod negocia, que in tempore fiunt, perpetuen- tur per seriem litterarum, ne vel processu temp oris aliquatenus va- leant interrumppi vel caliditatis humane versucia cavillari. Proinde ad universorum tam presencium quam futurorum volumus devenire noticiam, quod nos ministeriales nostros universos, quos hereditario iure possedimus in Vippacho ecclesie Aquilegensi ea condicione tra- didimus, quod eorum prolis tam masculi quam femine in feudis ipsius ecclesie decetero sine alicuius contradicione succedant. Ad cuius rei certitudinem et perpetuam firmitatem presentem paginam scribi fe- cimus et sigilli nostri pendentis munimine roborari. Huius vero rei testes fuerunt: Joliannes prepositus sancti Stephani Aquilegiensis, Otto marchio, magister Berrengherius vicedominus canonici Aquile- gienses, Vlrichus de Treuen, Henricus de Mels et alii plures. Datum Aquilegia per manum Bonencontri curie nostre notarii MCCXLI, XIII! indicione, XVI. die septembris. Urk. eingesehaltet in einer Bestiitigung dieser Urkunde durch den Patri- archen Ottobonus v. J. 1308, 14. Marž, aufbewahrt im k. k. H.-H,- u. Staats- archive zu Wien. 117. Viktring-Neuthal. 1242, 14. Juli, Tobel. Friedrich Herzog von Oesterreich imd Steier- mark, Herr zu Krain eximirt das S. Antonsspitcd am Bocksruck mn der Gerichtsbarkeit seiner Beamten, mit Ausnahme der kampfbedilrftigen Falle sowie der Processe gegen Diebe. Fridericus Dei gratia dux Austriae et Stiriae, et dominus Car- niole, Universis bane paginam inspecturis in perpetuum. Gum se- cundum utriusque paginam testamenti pietatis offitium esse noscatur, piis locis salubriter providere, nec ad eorum gravamen aliquatenus aspirare, tenore praesentium notum esse volumus, tam praesentibus quam posteris nos hospitali sancti Anthonij in Pocksrucke liane fe- cisse gratiam specialem, ut nullus iudieum vel officialium nostrorum dietam domum in possessionibus suis, seu hominibus ad eandem per- tinentibus debeat aliquatenus molestare, nec exactiones in eosdem homines vel possessiones aliquas exercere, nec iuditium ibidem facere aliquod, nisi de furibus et de pugna. Et ut hac libertate domus ipsa gaudeat in futurum, praesentem chartam super hoc ei in evi- — 91 — dens testimonium conscribi fecimus, et sigilli nostri munimine robo- rari. Datum in Cobil 1 ) anno Domini millesimo ducentesimo quadrage- simo secundo, inditione quintadecima, pridie idus iulii. Viktringer Copialbucli im Archive des hist. Vereins f. Karaten, IV, Fol. LXX. 118. Aguileia. 1242, 17. Juli, Aguileia. Patriarch Bertold von Aguileia fordert von sammtlichen geistliclien Beneficien seiner Didcese je die Einkilnfte eines Jahres zu Sanitdtszwecken fiir Kirche und Stadt Aguileia. Bertoldus dei gratia sancte Aquilegiensis sedis patriarcha. Uni- versis Christi fidelibus clericis et laicis tam presentibus quam futuris in nostra diocesi constitutis inperpetuum. Gum ad petitionem no- stram et Aquilegiensis capituli pro reformatione Aquilegiensis ecclesie ex eo quod propter intemperiem aeris loči eiusdem a suis cultoribus, oratoribus et laudatoribus penitus deseratur, utilis et laudabilis con- stitutio a Gregorio de Monte longo apostolice sedis legato emana- verit, scilicet 2 ) ut omnis proventus cuiuslibet prebende vel beneficii que in ecclesiis civitatis et diocesis Aquilegiensis ad nostram iuris- dictionem spectantibus deinceps vacare contigerit, per annum in reformationem huiusmodi convertatur, ita tamen quod eedem ecclesie hac occasione debitis non fraudentur officiis, et clericis ibidem exi- stentibus secundum decani Aquilegiensis et archidiaconi loči provi- dentiam necessaria congrue ministrentur. Nos vero ratam et firmam eandem constitutionem cum dieto capitulo habentes, monemus, orta- mur et precipimus mandantes, quatinus dietam constitutionem faetam a dieto legato in favorem diete Aquilegiensis ecclesie debeatis penitus observare. Si quis autem contra sepedictam constitucionem quam volumus cum iam dieto capitulo in perpetuum inviolabiliter obser- vari, ausu temerario diabolo instigante ire presumpserit, a commu- nione sacratissimi corporis et sanguinis domini nostri Jesu Christi fiat alienus, et dei omnipotentis, beate Marie virginis genitricis eius, apostolorum Petri et Pauli, n ec non sanetorum Hermacore et Fortu- nati martyrum beatorum omniumque sanetorum atque sanctarum iram se noverit incursurum. Datum in capitulo Aquilegiensi coram fra- tribus, die quinto post festum sanetorum martyrum Hermachore et sic. — ’) silicet — 92 — Fortunati, anno Domini millesimo ducentesimo quadragesimo secundo, indictione quintadecima. Orig. Prgt., 2 angehgte. Sieg. ausgerissen, Domkapitel. Archiv zu Udine ; ebd. Abschr. d. 18. Jahrh. in der Sammlung Bini IV., Nr. 17; v. Zahn, Urkunden- buch f. Strmk. II. (1879), 519—520, Nr. 406. 119. Michelstetten. 1242, . ..., Abt Heinrich von Obernburg anerkennt (len Aus- spruch eines Schiedsrichters in einer Streltsaehe zuischen ihm und dem Kloster Michelstetten, betreffend Schenkimgen, die sein Vorfahr, Abt Albrecht an Letzteres gethan hatte. In nomine sancte et individue trinitatis amen. Heinricus dei gratia electus et confirmatus Obernburgensis ecclesie. Priorisse Vallis sancte Marie et conventui aput Michelsteten substituendis inperpe- tuum. Ut ea que ad sopiendas lites pari voto partium iuris ordine mediante provide statuuntur, non possint sicut consuevit fieri, tem- porum curriculo fragilem memoriam hominum enervante in irritum revocari, scripture que arca est memorie, sunt dilucide mancipanda. Verum cum ad dirimendas lites nulla tutior via concedatur a iure quam compromissio partium in arbitros cui lex et iura cedunt, nos Heinricus electus et confirmatus Obernburgensis scire voluinus omnes bane paginam inspecturos et audituros, quod nos communicato con- silio tocius conventus nostri, et requisito consensu omnium et habito super causa que vertebatur inter nos et priorissam ac conventum Vallis sancte Marie apud Michelsteten taliter in arbitros, videlicet archidiaconum Savnie Clion., fratrem Vincentium guardianum 1 ) Leiba- censem, fratrem Heinricum subpriorem Betoviensem compromisimus, ut sicut ipsi diffinirent, sic ratum in perpetuum haberemus sub fidei innodatione. Sane dieti arbitrii cognita plenissime causa et meritis causarum secundum hanc formam diffinierunt, quod post prolatam de- nunciationem arbitrii una cum conuentu nostro confirmavimus dona- tionem centum marcarum quas predecessor noster felicis memorie Albertus dispensatione apostolica dederat dieto conventui secundum quod privilegia a domino nostro patriarca Berhtoldo indulta dilucide representant, ceterum ab actione quam post mortem predecessoris nostri contra prefatam priorissam et conventum habuimus, cessamus et ei precise renunciamus, cum consensu conventus nostri et aueto- ‘) Original: chordianum. — 93 — ritate confirmantes ut bono titulo possideant omnia beneiicia a pre- decessore nostro quocumque tempore percepta, cessante a nobis et successoribus nostris omni in poštenim inquietatione, ita tamen quod predia que pro centum marcis empta sunt, si contingat domum Vallis sancte Marie destrui, et non esse alioquo času superveniente quod absit, dieta predia redeant ad ecclesiam nostram unde venerunt et ut memoriam habeant in suffragiis sancti 1 ) Benedicti. Arbitrati sunt autem nobis arbitri deum pre oculis habentes triginta marcas dena- riorum, preter equos et libros quos mortuo predecessore nostro ilico reddiderunt, et cesserunt actioni triginta duarum marcarum quas idem predecessor noster dixerat de illis centum marcis se nondum soluisse. Sed ne quis possit 2 ) huic compositioni sinistra machinatione contraire, ad abundantiorem cautelam presens seriptum sigillo conventus nostri fecimus roborari. Acta sunt anno gratie M.CC.KLII., presentibus arbitris supradictis, et fratre Chunrado et fratre Vtone, Johanne et Alberto sacerdotibus et Gerloho de Stein et Friderico de^Saevveneke, ex alia parte domino abbate Ruberto, Bernhardo, Heinrico et ceteris de conventu Obernburgensi. Org., Pgt., 1 anhiingendes gut erhaltenes Siegel, strmk. Landesarchiv; Notizenbl. d. k. Akad. Vil. 315; v. Zahn, Urkundenbuch f. Strmk, II, (1879) p. 524—526. Nr. 411. 120 Sittich. 1242, . ... , Miltenberg. Die adelige Frau Elisabeth von Miltenberg schenkt dem Kloster Sittich vier Huben zn Stan bel Mladagora in der Pfarre Neideck gelegen. Domina Elisabeth de Miltenberch donat quatuor mansos sitos prope Miltenberg ejusdein in loco qui dicitur Stany monasterio Sit- ticensi. [Acta apud Miltenberch etc. Communivit sigillo nepotis sui domini Henrici de Scherpbenberch; testes sunt: comes Wilelmus de Hunnenburcb, comes Ulricus de Los 3 ), fratres 4 ) de Scherphenberch, Eberhardus de Griven 1242], Puzels Manuscript S. 22; das Eingeklammerte aus Marian Austria sacra VIL Bd, S. 374. Mitth. der Studien aus dem Benediktinerorden, 1881, II., 3, Seite 72. 121. Viktring-Neuthal. 1243, 26. Jčlnner, Udine. Berthold, Patriarch von Aguileia bestatigt die von seinen Briidern weiland Heinrich Markgrafen von Istrien und Otto ') sancte. — 2 ) possint. — 8 ) Valv. XI. 325: In diesem Jahre lebte Hcrr Ulrich von Laas (MS. Sitt.) — 4 ) Fridericus ? 94 — Herzog von Meranien gemachte Stiftimg des s. Antons Spitate am Bocksrtlck. Berchtoldus dei gratia sancte Aquilegiensis sedis patriarcha universis Christi fidelibus, tam presentibus quam futuris imperpetuum salutem. Gum inter diversas huius mundi sollicitudines saluti anime nostre ac predecessorum nostrorum providere sicut expedit salubriter disponamus, presentium serie notum esse volumus, universis tam pre¬ sentibus quam futuris, quod nos ob nostre et antecessorum nostrorum salutis incrementum terminos et.dotem hospitalis sancti Anthonij, a dilectis fratribus nostris, Hainrico marchione Ystrie, et Ottone duce Meranensi felicis memorie fundati in Pokesrucke et omnem donatio- nem eidem domui per ipsos factam, de certa scientia confirmamus et scripti presentis patrocinio communimus, donationis conterminia presentibus exprimentes: Primus terminus est juxta Kersteten in vertice montis qui tendit usque ad ripam que vocatur Vellach, in alia parte extenditur versus ripam que fluit in latere ville Troye, et ab inde tenditur usque ad alpes versus claustrum Oberburg, debet etiam idem hospitale possidere decimationes dotis eiusdem domus et quatuor mansus decimarum in Kerstetten et duas partes vinearum, sive sint nostre sive civium Stainensium, liec omnia volumus dietam domum pacifice possidere. Hec etiam adhibuimus, quod dietam domum eximimus ab omni vexatione preconum, officiariorum, liospitationum et iure quolibet venatorum. Et ne quis huic confirmationi sinistra machinatione possit in poštenim contraire, presentem paginam seribi et sigilli nostri munimine iussimus roborari, amminiculo testium ful- ciendo. Testes autem sunt Meinhardus comes Goritie, Heinricus et Ludovicus fratres de Villalta, magister B(erengerius) vicedomus, We- regandus plebanus de Mengozpurg, Ulricus de Rifenbereh 1 ) Ulricus de Kukania, et Johannes filius ejusdem et alii quam plures, faeta sunt hec aput Utinum, arino incarnationis dominice millesimo ducen- tesimo, quadragesimo tertio, indictione p rima, septimo kalendas fe- bruarij. Viktringer Gopialbuch I. Nr. 202, II. Nr. 29, f. 555; Ankershofen Regest Nr. MXIX im 32. Bde. des Archivs f. Kde. osterr. Geschg. S. 207. 122. Geiraoh. 1243, 13. April, Auszug einer Urkunde, wornach Herzog Bern- *) In der mir vorliegenden Copie steht „'Veissenpurg“, vrgl. dariiber im Gest. Arch. 32, S. 207. — 95 — hard von Karnten dem Kloster Geirach eine Baustelle zu Laibach be- hufs Erbauung eines Hauses verleiht. „Berenhardus dei gratia dux Carinthie“ etc. (confert Gyriensibus Car- tusianis aream in urbe Labacensi ad extruendam domum atque im- munitatem ab omnibus teloneis etc.) „Actum anno millesimo ducentesimo quadragesimo tertio, idibus aprilis, indictione I.“ Frochlich: Diploinatar. Stir. II, S. 141, Nr. 6; v. Zahn, Urkundenbuch f. Strmk. II, (1879), 531, Nr. 117; Oest. Arch. 32. Bd. 207, Nr. 1022. 123. Obernburg. 1243, 17. Mai, Obernburg. Patriarch Berthold von Aquileia uberlasst deni Kloster Obernburg eine von seinem Amtmanne wider- rechtlich am Drietbache beim Štifte erbaute Miihle und bestatigt die demselben schon friiher gewahrte Miihlenfreiheit. U. d. Zeugen: Weriandus plebanus in Meingospurch, Albertus O plebanus in Treuen, Vlrieus de Treuen. v. Zahn, Urkundenbuch f. Steiermark II, 533, Nr. 420. 124. Obernburg. 1243, 19. Juni, Sacile. Patriarch Berthold von Aquileia be¬ statigt die Stiftungsurkunde des Klosters Obernburg vom Jahre 1140, 7. April, Aquileia. U. d. Zeugen: Albertus plebanus de Treuen. v. Zahn, Urkundenbuch f. Stmk. II, 535, Nr. 422. 125. Sittich. 1243, . ..., Bernhard Herzog von Karnten befreit das Kloster Sittich filr immer von den Maut und Zollgebuhren in Laibach. „Begenhardus“ dux Carinthiae et dominus Carniolae remittit [in perpetuum] omne telonium dandum Labaci pro rebus inonasterij Sitticensis. Puzel, S. 22 ; das E ingeklammerte aus den Valv. Regesten in der erzbi- schoflichen Bibliothek zu Agram, gedr. in den Mitth. des Benedikt. Ordens 1881, 3. Heft S. 84. 126. Sittich 1243, . . . . , Conrad Abt von Sittich verkauft an Fran Adel- heid, die Schivester Bernhards von Schtvamberch eine Hube zu s. Mi¬ hael, ivelche letzterer vordem dem Kloster geschenkt hatte. — 96 — Conradus abbas Sitticensis vendit unum mansum ad s. Michaelem situm dominae Adelheide sorori Bernardi de Schwamberch, qui liujus- modi fundum olim monasterio Sitticensi donaverat. [Testes: Ortulfus et Ortivinus fratres de Schubrasch, Herrandus 1 ) de Drage, Marquar- dus filius dominae Helchae etc. 1243]. Puzels Ms. S. 22, das Eingeklammerte aus Marian Austria sacra VII. 374. 127. Freising. 1244, 20. Februar, Wien. Graf Hermann von Ortenburg stellt an Bischof Konrad L von Freising Giiter zn Drauhofen zurtick, welche er als angebliches Erbe von seinein Oheim dem Grafen Heinrich von Wartenberch (bei Morautsch) unrechtmassig eine Zeitlang besessen hatte. v. Zaim. Cod. dipl. aust. fris. I, 139, Nr. 143. 128. Aquilei a-I>aas. 1244, 9. Mai, Tolmein. Bertold Patriarch von Aquileia bekundet, dass er sich dem Grafen Hermann von Ortenburg gegeniiber zur Be- freiung des gefangenen Grafen Ulrich von Sternberg fiir die Losungs- summe von 1000 Mark Friesacher Pfenninge verbiirgt habe. Miisste er diese Summe bezahlen, so solle ihm und der Kirche von Aguileia die Burg Laas mit allem Zugehbr ohne iveitere Anfechtung zustehen. Bertboldus dei gratia Aquilegiensis sedis patriarca universis presentem paginam inspecturis facimus manifestum, quod cum ad li- berationem nobilis viri comitis Ulrici de Sternberch dilecti fidelis nostri, quem comes Hermannus de Ortenburch longo tempore detine- rat captivatum efficaciter intendentes fideiusserimus pro eodem comite Ulrico circa ipsum comitem Hermannum in mille marcis Frisacensis monete, pro quibus obligavit se apud eundem comitem Hermannum si usque ad proximum festum beati Michahelis non dederit prefato comiti Hermanno fideiussores usque ad quantitatem mille marcarum pro perpetua pace per se et suos ipsi comiti Hermanno servanda occasione suae captivitatis, que vulgo appelatur vruehe, ita est inter nos ad in vicem concorditer stabilitum, quod si comes ipse Ulricus sepefato comiti Hermanno fideiussores non dederit memoratos pro sumrna prelibata mille marcarum usque ad terminum antedictum, nos eidem comiti Hermanno illas mille marcas con integritate dare et ‘) Herrandis. — 97 — solvere teneamur, et castrum Los cum ministerialibus servis et liberis atque omni jure tam reali quam personali nobis et ecclesie Aquile- giensi libere in omni integritate ab illo termino in antea omni oc- casione sublata remaneat sine aliqua ipsius comitis et suorum here- dum contradictione, cassatis et deductis in irritum instrumentis et privilegiis universis, que invenirentur inter nos et eundem comitem Vlricum de quodam debito sexcentarum marcarum, quas confessi sumus eidem superaddere debere aliis sexcentis marcis, quas pro liberatione sua comiti Hermanno duximus persolvendas. Cuius rei testes fuerunt: Otto marchio prepositus sancti Vlrici, magistri B erengerus vicedominus et Bertholdus de Faged canonici Aquilegienses, comes Wilhelmus de Hevnenburch, Hainrieus de Scharphenberch, Chuno de Morutzio, Hermannus de Portis, Johannes de Cukania, Hainrieus de Mels, Bu- bertus de Budrio, Wluingus de Sbrulavacca, Prehtelinus de Liehten- berch, Leonhardus Solaso, Carulus et Herbordus de Los, Hernestus de Sterenberch et alii quam plures. Actum est hoc aput Tulminum, anno domini millesimo ducen- tesimo quadragesimo quarto, secunde indictionis, Vlili 0 die maji. Orig., Prgt, 2 Siegel, im k. k. H.-, H,- u. Staatsarchiv; Notizenblatt der k. k. Akad, zu Wien 1857, 316, Nr. XVII. 129. Atjuileia — Patriarchat. 1244, 5. Juni, Neudeck. Berthold, Pairiarčh von Aguileia ermachtigt das Kapitel seiner Kirche zur Verhdngung von Kirchenstrafen gegen jede innerhalb des Patriarchats sesshafte Person, ivelche sich an deren Besitzungen vergreifen ivilrde. Bertoldus Dei gratia s. Aquilegensis sedis patriarcha dilectis in Christo filiis decano et capitulo Aquilegensi in perpetuum. Cum super abundante malitia et excrescente iniquitate multorum adeo tyrannides invalescant quod plerique divino et humano timore contemptis in pe- riculum animarum suarum et grave scandalum aliorum spolium et rapinam in bonis capituli vestri committere non verentur, iniurias vobis graves et intollerabiles irrogando, nec ad nos in remotis ali- quando partibus constitutos valeatis semper pro hujusmodt habere recursum. Nos qui in vestra oppressione nosmet reputamus opprimi merito dignitati et necessitatibus vestris affectu paterno misericorditer providere volentes vobis et posteris vestris per vos et successores vestros annotatione presentium de certa scientia licentiam tradimus et liberam 7 — §8 — concedimus potestatem universis civitatis et diocesis Aquilegie cujus- cumque conditionis et dignitatis existant, qui bona capituli vestri mo- bilia vel immobilia malitiose invaserint, vel propria auctoritate ra- puerint nisi post trinam monitionem vobis satisfecerint de damnis et injuriis sic illatis a divinis excludere, eadeinque ipsis omnino subtrahere infra unius mensis spatium libere de cetero valeatis. Qui si in sna duritia temere duxerint persistendum auctoritate propria vobis liceat infra spatium alterius mensis in eos excommunicationis sententiam publice promulgare, ipsorumque consortium omnibus fa- ciatis evitari: contradictores et rebelles simili sententia compescendo. Quas quidem interdicti et excommunicationis sententias non duxe- rimus aliquatenus relaxandas, veram ipsas faciemus auctore Domino in- violabiliter observari. Ad cujus rei memoriam et perpetuam firmitatem presentem paginam vobis tradimus sigi 11 i nostri munitione roboratam. Hujus rei testes fuere Otto marchio prepositus s. Odorici, Ve- riandus plebanus in Meingespurch, Albertus plebanus in Treven, Ber- toldus canonicus s. Odorici, Arlongus, Lodoicus, magister Marsilius capellani nostri et alii quamplures. Datum apud Nidoch anno verbi incarnati MCCKLIV, indictionis secunde, quinto die junii feliciter. Urkunde abschriftlich im Capitelsarchive zu Udine. 130. Brixen—Veldes. 1244, 3. November, Brixen. Henricus prepositus de Werde (zu Veldes) erscheint unter den Zeugen in dem Notariatsact, durch welchen sich Egeno, erwahlter Bischof von Brixen und die Gebriider Friedrich und Berald von Wanga zum wechse!seitigen Schutz gegen Jedermann mit Ausnahme des Kaisers Friedrichs II. und des Kbnigs Conrad IV. sowie der Gebriider von Taufers verbinden. Hormayrs sammtl. Werke II, S. LXXV, Nr. XXVII. 131. Brixen—Veldes. 12-15, 11. April, Egno erioahlter Bischof von Brixen bekun- det, dass er zur Wiedererlangung des Schlosses Veldes an Hitler Ger- loch von Hartenberg und Wilhelm von Veldes 250 Mark Silber zu bezahlen habe, dass sich Graf Hermann von Ortenburg fiir diese Summe verbilrgte, und dass Letzterem far allen Schaden, den er daraus nehmen ivilrde, die Gilter des Bisthums haften sollen. Egno dei gratia Brixinensis ecclesie electus universis Christi fidelibus notum esse volumus, quod cum in Carniolam pro castro — 99 nostro Veldes requirendo venissemus, per operam fidelem dilecti con- sanguinei nostri comitis Hermanni de Ortenburch dictum castrum Veldes requisivimus, ita quidem quod Gerloho militi de Hertenberch et Wilhelmo de Veldes, qui subripiendo id castrum nobis alienave- rant, CCLa, marcas argenti persolvere debemus, ipsis pro iam dieto argento prefatum comitem Hermannum pro fideiussore statuentes; et quicquid dampni comes Hermannus occasione eiusdem fideiussionis receperit, super possessionibus ecclesie nostre usque ad condignam re- compensationem pignus liabebit. Huius rei testes sunt: Henricus prepositus de Werde, Chvnradus cappellanus noster, Michahel seriba noster, Hugo nobilis de Tofers, Wilhelmus de Aichach, Henricus de Slevlingen, Chvnradus dictus Gallo, Gerlohus de Staine, Vlricus et Henricus de Waldenberch, milites Dietricus dictus Cheraere, Werscho, Fridericus de Veldes, Albertus frater suus et alii quam plures. Ne autem proeessu temporis hoc faetum in dubium revocetur, presentem paginam conscribi iussimus et sigillo nostro communiri. Actum anno domini MCCNLV, secus pontem apud Riuenere, III. idus aprilis. Org., Prgt, mit an Pergamentstreifen angeliangtem, theilvveise verletztem, spitzovalem Wachssiegel des Ausstellers, im k. k. H.-, H.- und Staatsarchiv in Wien. 132. Brixen— Bamberg. 1245, 25. April, Wien. Die enoahlten Bischofe mn Bamberg und Brixen, Heinrich und Egno, vereinigen sich dahin, dass mn den Kindern ihrer Ministerialen des Friedrich von Veldes und seiner Gemahlin Ricar- dis jeder Kirche die Hdlfte gehoren und gleiche Erbtheile erhalten sollen. Innomine domini amen. Nos Henricus dei gratia Babenbergensis ecclesie electus, E(gno) per eandem ecclesie Bri^inensis electus in per- petuum, amen. Quia cura pastoralis exigit et ratio equitatis expostulat, ut reetores ecclesiarum et pontifices commoditatibus ecclesie sue ac ho- noridebeant providere. Eapropter universis Christi fidelibus tam presen- tibus quam futuris notum esse volumus, nos in tale conventum utrimque convenisse, quod pueri Friderici de Veldes et Ricardis uxoris sue omnes equaliter inter ecclesiam Babenbergensem et ecclesiam Bri- xinensem dividantur et equaliter portionem capiant hereditatis. Huius rei testes sunt domini Eberhardus de Showenberch et magister Eber- Lučke. — 100 — hardus canonici Babenbergenses, Hermannus comes de Ortenburch, Dietmarus de Griuene, Henricus Phang6were, Henricus de Strazberch, Henricus Ungenade, Wilhelmus de Aichach, Henricus de Slevlingen, et alii quam plures. Ne autem processu temporis hoc factum in du- bium revocetur, presentem paginam conscribi fecimus et sigillis no- stris communiri. Actum anno domini M CC.XL.V. in civitate Wienna, in die sancti Marci evangeliste. Orig., Prgt. der krain. Industriegesellschaft, aufbevrahrt im krain. Landes- museum. 2 angehiingte Siegel 1. abgerissen, Nr. 2 S. Egenonis Brixinensis Eccle. Electi, stehende Figur in Priesterkleidung jedoch ohne bischbfliche Abzeichen, oval. 133. Land.esfi.irst. 1245, Juni, Verona. Entwurf der Urkunde, womit Kaiser Fried¬ rich II. die Lande Oesterreich und Steiermark zum Konigreiche und Krain zu einem Herzogthume erhebt und Herzog Friedrich II. zum Konige derselben. Urkunde gedruckt in Schumfs Archiv f. H. I, 202, Nr. 60. 134. Aquileia — Laas. 1245, 5. November, Landro. Bertold, Patriarčh von Aguileia bekundet, dass er dem Grafen Hermann von Ortenburg 50 Mark Einkilnfte zu Tiefen und Treffen (in Kiirnten) als die im Vertrag ivegen Freilassung des Grafen TJlrich von Sternberg vorgesehene Strafsumme verpfandet habe. Solite jedoch Graf Ulrich die icegen Gelobnisbruches eingezogene angeidesene Herrschaft Laas dem Patriarchen im Rechtsivege tvieder abstreiten kbnnen, so gelobt diesem Graf Herrmann den Ersatz alles Schadens. Bertholdus Dei gratia sancte Aquilegiensis sedis pathriarca. Uni- versis tam presentibus quam futuris annotatione presentium innotescat, o quod cum olim ad liberationem dilecti fidelis nostri. Wlrici comitis de Sternenberch 1 ) operam dederimus efficacem, sub certis conditionibus atque pactis, inter nos et eundem comitem, nec non comitem Her- mannum de Hortemburch, qui detinebat ipsum comitem Wlricum sub custodia captivatum, prout in privilegiis inter nos et ipsos vicissim inde confectis, et eorum sigillis pendentibus roboratis plenius conti- netur, et ideni comes Hermannus penam a nobis mille marcarum instanter exigeret pr o eo quod idem comes Wlricus non satisfecerat šibi, de perpetua pace, que vulgo appellatur vruehy 2 ) sicut continent ‘) sic. — ' 2 ) Lese urvehy = Urfehde. 101 — privilegia superius nominata, et idem comes H. firmiter asserebat, usque ad terminum inter ipsos concorditer stabilitum, pro quo si predictus comes Wlricus eidem comiti Hermanno ad plenum non adimplevisset, ipse comes Wlricus nobis de Los cum omnibus ejus pertinentiis penitus cecidisset, et nos prefato comiti Hermanno in mille marcis satisfacere tenebamur, ac propter hoc de bonis nostris obligaveramus eidem usque ad certum terminum proventus quinqua- ginta marcarum, que ad legale feuduin cedere šibi debent, si prefato termino šibi non fuerit satisfactum, tandem premissis multis tracta- tibus inter nos et eundem comitem Hermannum, tališ conventio inter- cessit, videlicet quod satisfacto šibi in centum marcis pro Henrico milite quem captivatum tenebat, et quinquaginta marcis pro reddi- tibus pignorationis anni presentis, et iterum de sexcentis et quinqua- ginta marcis, quas ei pro predicta pena solvere tenebamur, percipere debeat et habere proventus nostros in Tiuen et Treuen, a festo pro¬ simo beati Georgii usque ad tres annos inde futuros, in satisfactio- nem pecunie memorate pro rata, ut tantum quantum de ipsis pro- ventibus acceperit de summa predicta diminuatur omnino, prout in partibus illis redditus extimantur, scilicet modius tritici ad mensuram Villacensem pro viginti quatuor denariis, modius vero siliginis et milii pro viginti denariis, et modius avene pro duodecim denariis, et dena- rius pro denario, ita quod duodecim Veronenses pro quolibet denario computentur. At si usque ad terminum pretaxatum, sive in pecu- nia sive in certis redditibus, eidem comiti Hermanno non extiterit satisfactum, proventus quinquaginta marcarum exinde ad legale feu¬ dum habere debeat sicut in privilegio superius nominato continetur expresse. Promisit insuper idem comes Hermannus per se et suos heredes, nobis et successoribus nostris, omni tempore sub quolibet judice, tam ecclesiastico quam seculari dicere ac vvarentare predictum comitem Wlricum šibi prout convenerat certo termino non complevisse, et si dictus comes Wlricus coram quocunque judice con- tra comitem Hermannum posset cum iure obtinere, quod eidem prout dictum est superius non complevisset, et nobis occasione illa Los 1 ) cum pertinentiis suis convincere posset, ita quod convicti rationabi- liter possessionem predictorum redderemus eidem sine omni dolo et fraude, sepedictus comes Hermannus, promisit nobis stipulantibus, ‘) Copie Lors. 102 — sub obligatione omnium bonorum suorum, tam presentium quam fu- turorum resarcire omnia dampna pariter et expensas, que vel quas occasione illa fecissemus, vel possemus, hostendere nos aliquatenus incurrisse. Ita tamen quod universa et singula, que superius conti- nentur, bona fide intelligi debent, et qualibet fraude ac dolo remotis inviolabiliter observari. Ad quorum memoriam et stabilem firmitatem de nostro et ipsius comitis Hermanni consensu scripta est presens pagina, et tam sigilli nostri quam ipsius munimine roborata. Testes autem fuerunt: Otto marchio prepositus sancti Odolrici, magistri Berengherius vicedominus et Bertholdus de Faged canonici Aquile- gienses, Henricus prepositus de Veldes, comes Otto de Hortemburch, Hermannus de Portis, Johannes de Cucania, VIricus et Bernardus de Treuen, et alii quam plures. Datum apud Antrum, anno domini M°.CC 0 .XLV°. indictione 111», die quinto mensis novembris. Orig. im k. k. H.-, H.- u. Staatsarchive; Notizenblatt 1857. Wien 1857, 330, Nr. XXII. 135. Cisterzienser-Orden. 1246, 2. April, Lyon. Innocenz IV. befreit die Mitglieder des Cister- zienserordens von der Pflicht den Vorladungen vor bischbfliche Gerichte oder Sgnoden Folge leisten zu mussen, die Falle in Glaubenssachen allein ausgenommen. Innocentius episcopus servus servorum Dei, dilectis filijs abbati Cistercij ejusque coabbatibus et conventibus universis Cisterciensis ordinis salutem et apostolicam benedictionem. Gum a nobis petitur quod iustum est et honestum tam vigor equitatis quam ordo exigit rationis, ut id per solicitudinem officij nostri ad debitum perducatur effectum. Ex parte siquidem vestra fuit propositum coram nobis, quod licet ordini vestro per privilegia sedis apostolice sit indultum, ut nullus episcopus seu alia persona ad synodos vel forenses conventus, n(isD) pro fide, vos ire compellat, aut in vos vel monasteria vestra seu etiam personas dieti ordinis excommunicationis, suspensionis aut interdicti sententias promulgare praesumat, que si promulgate fuerint, tamquam contra apo¬ stolice sedis indulta prolate decernuntur, per eadem privilegia irrite et innanes. Nichilominus tamen plerique prelati et iudices ordinarij ac alij ecclesiarum reetores eadem privilegia, quibus muniti estis ’) Das Eingeklammerte abgerieben. — 103 evacuare superstitiosis adinventionibus molientes asserunt, vos pro quavis offensa ratione delicti existere fori sui sicque vocantes vos ad placita capitula et poenitentiale forum sicut alios clericos saeculares. Vos super hoc multiplici vexatione fatigant, quamquam excessus vestri tam per generale quam etiam quotidiana capitula, que fiunt in sin- gulis monasterijs vestri ordinis congrua poenitentia puniantur. Quare nobis humiliter supplicastis ut praesumptionem talium cohibere paterna solicitudine curaremus. Nos igitur attendentes, quod et si ex suscepti cura regiminis de universis sancte matris ecclesie filijs curam et solicitudinem gerere teneamur, de illis tamen specialius nos cogitare convenit, qui postpositis vanitatibus seculi iugum impendunt domino famulatum, ac volentes quieti vestre super premissis paterna inpo- sterum solicitudine providere, ut nullus vos seu monasteriorum ve- strorum personas ad synodos vel forenses conventus, nisi pro fide dumtaxat, vel huiusmodi placita seu capitula, vel forum poenitentiale absque mandato sedis apostolice speciali evocare, etiam delicti ratione presumat, maxime cum vos filij abbates punire excessus quoslibet secundum statuta vestri ordinis parati sitis auctoritate presentium districtius inhibemus, decernentes eadem auctoritate sententias si quas hac occasione per presumptionem cuius piani promulgari conti- gerit irritas et inanes, salvo in omnibus apostolice sedis mandato. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre inhibitionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemp- tare presumpserit indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Lugduni IIIL nonas aprilis, pontificatus nostri anno tertio. Urk. eingeschaltet in eine Bestatigung dieser Urkunde durch die in Basel iagende Synode vom J. 1437. Im Archive des hist. Verein fur Krain. 136. Kloster Studenitz. 1246, 8. August, Stein in Krain. Patriarch Bertold von Aqui- leia gewarhrt allen Christglaubigen, die das Kloster Studeniz durch fromme Gaben fbrdern viirden, einen Ablass. Original im k. k. H.- H.- n. Staatsarchive. 137. Cisterzienser-Orden. 1246, 10. Sept., Lyon. Papst Innocenz IV. rilgt und verbietet in einem allgemeinen an die JErzbischofe und Bischbfe gerichteten Schreiben die — 104 — ungegriindete Vorladung von Mitgliedern des Cisterzienser Ordens vor bischofliche Sgnodm und Gerichte. Innocentius episcopus servus servorum Dei venerabilibus fra- tribus, archiepiscopis et episcopis ac dilectis lilij s abbatibus, prioribus, decanis, archidiaconis, praepositis, archipresbyteris, officialibus, et universis ecclesiarum prelatis ad quos littere iste pervenerint salutem et apostolicam benedictionem. Dilecti lilij abbas Cistercij ejusque coabbates et conventus universi Cisterciensis ordinis suam ad nos que- rimoniam destinarunt, quod licet eis a sede apostolica sit indultum, ut a forensibus conventibus sint inmunes, nullique liceat in eos vel eorurn monasteria seu confratres inibi commorantes excoinunicationis, suspensionis ant interdicti contra id quod ab origine ordinis obser- vatum fuisse dignoscitur, sententias promulgare, que si promulgate fuerint, decernuntur per huiusmodi indulgentiam (irritae et innan J )es. Vos tamen eorum quieti et libertatibus, de quo miramur non modicum invidentes, ac molientes infringere indulgentiam supradictam in eos contra indultum hujusmodi de facto praedictas sententias (promul- gatis quos 1 ) ut fatigetis laboribus et expensis, interdum ad forenses conventus accedere quandoque sententiarum vestrarum executiones quacunque sint auctoritate prolate suscipere invitos compellitis pro vestre arbitrio vol(untatis, quamquam 1 ) ex generali quod suscepisse dicimini apostolice sedis mandato teneamini eosdem in suis liber¬ tatibus et privilegijs contra pravorum pressuras et inolestias de- fensare sicque fit, ut indulgentia concessa eis causa (solatij et 1 ) quietis sic ipsis, vobis contra ipsam quasi conspira ntibus, cusa dispendij et la- boris. Cum igitur sicut in lege dicitur parum sit in civitate ius esse, nisi qui illud tueatur existat, dignumque ac conveniens videatur, ut indul- gentie ac privilegia que devotis et benemeritis indulgentur contra pre- sumptorum audatiam ipsos cum expedit tueantur, universitatem vestram rogamus, monemus et hortamur attente per apostolica vobis scripta in virtute obedientie districte precipiendo mandantes, quatinus pri¬ vilegia indulgentias et libertates eisdem ab apostolica sede concessa, ac eorum consuetudines rationabiles et antiquas firmas et illibatas eis de cetero pro apostolice sedis et nostra reverentia observantes ab eorum super praemissis coactione ac molestia penitus quiescatis, ita quod ipsi concessa eis valeant tranquillitate gaudere, ac super *) Durch Feuchtigkeit stark gelitten — kaum leserlich. — 105 — hoc per sedem eandem non oporteat aliter provideri. Datum Lug- duni IIII. idus septembris, pontificatus nostri anno quarto. Urk. eingeschaltet in eine Bestiitigung dieser Urkunde durcli die in Basel tagende Synode vom J. 1437. Im Archive des hist. Ver. f. Krain. 138. Salzburg—Gurkfeld. 1246, 22. September. Rann (in Untersteier). Erzbischof Eberhard II. von Salzburg gewahrt den Gebrildern Berthold und Geiselbrečht von Gurkfeld smoie den iibrigen Ministerialen dieses Sddosses, zu dessen Besitz er mm gekommen sei, das votle Redit der Salzburger Ministe¬ rialen, bestčitigt den genannten Briidern ihre Hauser und die Landge- richtsbarkeit daselbst u. s. w. Nos Eberhardus dei gracia Salzburgensis archiepiscopus apo- stolice sedis legatus presenti scripto scire volumus universos, quod cum possessio castri Gurkevelde eiusdeinque predii cum omnibus suis attinenciis hominibus videlicet maioribus et minoribus in dominium Salzburgensis ecclesie sit nune teraporis devoluta, cuius proprietatem nobiles fratres comites de Bogen mul tis retroactis temporibus nostre ecclesie tradiderunt, nostra sollicitudine mediante, sicut hoc idem aliud instrumentom continet evidenter, dignum esse decrevimus et consonum racioni, ut viri nobiles fratres de Gurkevelde dominus Berhtoldus et dominus Gyselbrehtus cum ceterisque ministerialibus predii antedicti tam in matrimoniis quam in feudis et singulis aliis iuribus omni eo iure liberaliter pociantur, quo gaudent ministeriales ecclesie Salzburgensis, promittentes similiter eisdem fratribus, nec eos aut possessiones Gurkeuelde alienare ab ecclesia ullo modo nec in castro Gurkeuelde, quod ad nos pertinet, personam locare aliquam magis potentem vel fortiorem fratribus sepedictis. Protestamur in- super, quod omnia feuda eis contulimus nec non generis eorum fi- liis et eciam filiabus, que hactenus feudaliter possederunt, videlicet domos eorum in castro Gurkevelde cum iudicio ipsius provincie et albergariis hactenus recipi consuetis in villa qualibet atque feno. Ut igitur singula prenotata antedictis fratribus inviolabiliter observentur, eis quadraginta marcarum redditus de predio Rein videlicet in villa Polchvnitze, Vedesendorf et in tribus villis, que dicuntur Welike, contulimus tali modo, nisi promissa huiusmodi eis fuerint ex integro reservata, quatenus dieti redditus in ipsorum et puerorum suorum dominium feudaliter sint translati. In omnium autem predictorum — 106 — testimonium evidens presentem paginam sigillo nostro fecimus con- signari. Sunt eciam huius rei testes: Otto prepositus Salzburgensis, Fridericus de Libenz eiusdem ecclesie canonicus, Otto de Chunege- spercb, Fridericus de Bettb, dominus Gotfridus de Richenburch, Cheltzo de Libenz, Levpoldus de Scharphenberch, Wlfingus de Nydeke, Fri¬ dericus Chlebsier, Prehtlinus de Twaroch et alii quam plures. Actum o , o © © huius aput Retn, X kalendas octobris, anno domini MCCXLVI, in- dictione IIII. Orig., Prgmt., mit an Pergamentstreifen angehiingtem, beschadigtem Wachssiegel des Erzbischofs im k. k. H,-, H,- und Staatsarchive in Wien. Ab- schrift in den Salzburger Kammerbiichern Bd. VI, f. 74'. Nr. 115 ebend. 139. Aguileia. 1246. Sehiitzung der Einkimfte der Abteien, Prabenden und Pfarren, vorgenommen im Auftrage des Patriarchen Bertold von Aguileia. A. D. MCCXLVI. Taxatio proventuum prelatorum, prebendarum et plebium facta de mandato domini Bertoldi patriarche Aquilegensis in Forojulii in occasione constitutionis Aquilegensis enthalt u. A. auch 1. Prepositura de Juna (Eberndorf in Karnten) CC marchas (denar. Aquil.) 2. Ecclesia Veldensis XXX marchas (denar. Aquil.) 3. Los (Laas) XX marchas. 4. Monasterium Obremburgense CCL marchas Aus der Abschrift im Kapitelarchive zu Edine durch Vermittlung des Dr. Vincenz Joppi. 140. Triester Domkapitel—Koschana. 1247, 7. April, Triest. Das Domcapitel von Triest, toelchem Bischof Ulrich von Triest die durch den Pfarrer Peregrin resignierte Pfarre Koschana incorporiert hatte, verleiht dieselbe abermals dem gedachten Peregrin mit Varbehalt eines jdhrlichen Zinses von 2 Mark Triester Pfenningen. In nomine Dei eterni. Anno domini millesimo ducentesimo qua- dragesimo septimo, die septimo intrante mense aprilis, indicione quinta. Dns. Pelegrinus plebanus plebis de Cosana refutavit et resignavit sponte et sua propria voluntate et absque ulla contradicione domino Wodolrico Dei gratia episcopo Tergestino plebem de Cosana cum omni jure šibi pertinenti; et ibi statim prefatus dominus episcopus dedit et investivit dietam plebem de Cosana capitulo Tergestino in perpetuum, salvo jure cathedrali et jure archydiaconatus. Promittens — 107 — dominus episcopus per se suosque sucessores 1 ) predicta attendere et observare, nec amplius contravenire per se nec per alium. Et ibidem dictum capitulum Tergestinum investivit et dedit dietam plebem pre- fato domino Pelegrino solvendo annuatim dieto capitulo duas marchas denariorum Tergestinorum nomine ficti, unam in nativitate Domini, aliam in festo sancti Mihaelis. Actum Tergesti in ecelesia majori, presentibus presbitero Bar- tolomeo plebano de Mugla, Janino plebano de Umago, et domino Andrea plebano sancti Wodorlici, et aliis testibus ad hec rogatis. Ego Natalis sacri palatii et Terg. notarius seripsi ut ipsum in- veni in rogationibus quondam magistri Lazari notarii ita ex auetori- tate domini Harlongi Dei gratia episcopi Tergestini nil addendo nec minuendo quod mutetur sententiam ita seripsi fideliter et roboravi. Dr. Kandler bemerkte: Sull’ originale capitolare veggonsi con- trassegnati i vicedomini, ma senibrano di tempi posteriori: Ego Jo- hannes de Brunno vicedominus subseripsi. Ego Franciscus de Ba- scilio vicedominus (subseripsi). Copie im Capitelarchiv zn Triest; auch Dr. Kandler nach Dr. Cumano, in God. dipl. Istriano. 141. Brixen—Veldes. 1247, 23. April, Feistriz und 25. April, Stein. Egno Bischof von Brixen belehnt seinen Getreuen, Wersso von Veldes mit 10 Huben und 8 eigenen Leuten deren Obereigenthum ihm dieser mit Zustimmung seiner Mutter Munza zuvor aufgetragen hatte. Actum apudFeistritz et Stein, mense aprili 1247. Egno dei gracia Brixinensis ecclesie episcopus. Quae geruntur in tempore, solent ex hominum labi memoria, nisi litterarum testimoniis, eternentur, eapropter noverint omnes Christi fideles, quod Wersso de Veldes fidelis noster X. huebas, apud Velewen V. et apud Vedozlavich V sitas, de pro- prietate sua et VIII. homines videlicet Permannum fratrem domini Garedini, Witegonem et filium suum Pirsonem, Hilteprandum filium Albwini, Reinmarum et Evschen fratres suos, Chuonradum filium Welicolien, et Liutoldum filium Lienhardi, cum omnibus pueris et bonis eorundem. cum manibus matris sue domine Munzen et volun- tate patruorum suorum, domini Werianti (!) vicedomini, et domini Ger- lohi de Staine, nobis et ecclesiae nostre ratione proprietatis contra- ‘) sic. — 108 — didit tali ratione, quod ipse Wersso dictas huobas et homines a nobis titulo feudi receptas una et baeredis sui si quos utrius que sexus procreaverint, debeat ratione feudi possidere. Si vero dictus Wersso vel haeredem solum vel plures non habens debitum carnis persol- verit, pueri sororis suae, sive mares fuerint, seu feminae, qui ecclesie nostre dicuntur esse ministeriales, et non alii, supradictas huobas titulo feudi haereditabunt, homines autem praescripti cum omnibus pueris et bonis eorum mobilium et immobilium nobis et ecclesie nostre profuturo libere cedunt et absolute. Huius rei sunt testes, in quo- rum praesentia Wersso nobis supra nominata delegavit videlicet do¬ mini: Weriandus vicedominus et Gerlochus miles fratres de Staine, Albertus de Aichach, Chuonradus de Ratscone canonici Brixinenses, Henricus praepositus de Werde, Chuonradus capellanus noster, Berh- toldus fidelis noster de Niivwenburch, Gerlohus de Hertenberch, Albertus, Uolricus, et Henricus milites de Waldenberch, Ruodegerus de Zuoge, Gebehardus miles de Chrainburch’), Albertus Tisere, Friso- nis de Grinslach, Engellinus camerarius noster et alii quam plures. Item alii testes in quorum praesentia domina Munza huobas et prae- dictos homines nobis ut supra delegavit, videlicet vicedominus et do- minus Gerlohus fratres de Staine, Mihahel sacerdos Brixinensis, dominus Berhtoldus de Niiwenburch, Henricus miles de Perowe, Chuonradus de Wolfspach, Stephanus, Reinbertus sartor et Ruobertus venator de Staine et alii quam plures. Ut autem maior tides huic facto adhibeatur, nos et Wersso praesentem paginam conscribi feci- mus et sigillis istis communiri. Actum anno domini M.CC.XLVIL die iovis ante Georgium per AVerssonem apud Fistricium et die sabbati sequenti per dominam Munzam apud Staine. Orig., Prgmt., im furstbischoflichen Archive zu Brixen. Das 1. Siegel ist abgerissen, das zweite ist dreieckig, hat einen Adler als Schildfigur und die Um- schrift: SIGILLVM VE(RS)ONI DE STEIN. 142. Clizoius von Satemberch. 1247, 24. Mai, Gemona. Graf Otto von Eberstein, Statthalter Kaiser Friedrichs H. in Oesterreich, Steiermark und Krain und Wi- tigerius dessen Landschreiber, geloben dem Clizojo von Satemberch das Abhalten eines Gerichtstags zu Stein in Krain, in der Zeit bis zum kommenden Martinsfeste, zur Verhandlung seiner Anspriiche *) Copie: Chranburch. — 109 — gegen jene herzoglichen Unteithanen, welche einige Bewohner von Venzone beraubt hatten. Urkunde gedruckt im Schumi’s Archiv f. H. I, 204, Nr. 61. 143 Kloster Marlenbrunn bel Landstrass. 1247, 21. August, Lyon. Papst Innocenz IV. nimmt das Kloster Ma- rienbrunn zu Landstrass mit ali seinen Besitzungen in seinen besonderen Schutz, und gewahrt demselben noch mancherlei andere Freiheiten. Innocentius episcopus servus servorum dei. Dilectis filiis abbati monasterii fontis sancte Marie de Lanndstrost eiusque fratribus tam presentibus quam futuris regularem vitam professis in perpetuuni religiosam vitam eligentibus apostolicmn convenit adesse presidium ne forte cuiuslibet temeritatis incursus ant eos a preposito revocet aut robur quod absit sacre religionis infringat. Ea propter dilecti in domino filii vestris iustis postulationibus clementer annuimus et mo- nasterium sancte dei genitricis et virginis Marie fontis sancte Marie de Landestrost Aquilegensis diocesis in quo divino estis obsequio mancipati sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et pre- sentis scripti privilegio communimus. Imprimis siquidem statuentes ut ordo monasticus qui secundum deum et beati Benedicti regulam atque institutionem Cisterciensium fratrum a vobis post concilium gene¬ rale susceptam in eodem monasterio institutus esse dinoscitur perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Preterea quascumque pos- sessiones quecumque bona idem monasterium impresentiarum iuste ac canonice possidet aut in futurum concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium seu aliis iustis modis prestante domino poterit adipisci firma vobis vestrisque successoribus et illibata per- maneant, imquibus hec proprijs duximus vocabulis exprimenda: Locum ipsum in quo prefatum monasterium situm est cum omnibus pertinentijs suis cum pratis, vineis, terris, nemoribus, usuagijs, in bosco et piano, in aquis et molendinis, in vijs et semitis et omnibus aliis libertatibus et immunitatibus suis. Sane novalium vestrorum, que proprijs manibus aut sumptibus colitis de quibus aliquis hactenus non percepit sive de ortis virgultis et piscationibus vgstris vel de nutrimentis animalium vestrorum nullus a vobis decimas exigere vel extorquere presumat. Liceat quoque vobis clericos vel laicos liberos et absolutos e seculo fugientes ad conversionem recipere et eos absque contradictione aliqua retinere. Prohibemus insuper ut nulli fratrum vestrorum post factam — 110 - in monasterio vestro professionem, fas sit sine abbatis sni licentia de eodem loco discedere, discedentem, vero absque communium lite- rarum vestrarum cautione nullus audeat retinere. Quod siquis forte retinere presumpserit licitum vobis sit in ipsos monachos vel con- versos regularem sentenciam promulgare, illud districtius inhibentes ne quod ius sen quidlibet be neficium ecclesie vestre collatum liceat alieni personaliter dari seu alio modo alienari absque consensu totius capituli vel maioris aut sanioris partis ipsius. Si que vero donationes vel alienationes aliter quam dictum est facte fuerint, eas irritas esse censemus ad hec etiam prohibemus ne aliquis monachus sive con- versus sub professione vestre domus astrictus sine consensu et li¬ centia abbatis et maioris partis capituli vestri pro aliquo fide iubeat vel ab aliquo pecuniam mutuo accipiat ultra summam ca¬ pituli vestri providentia constitutam nisi propter manifestam domus vestre utilitatem. Quod si facere forte presumpserit non teneatur conventus pro hiis aliquatenus respondere. Licitum preterea sit vobis in causis propriis sive civilem sive criminalem contineant questionem fratrum vestrorum testimoniis uti ne pro defectu testium ius vestrum valeat in aliquo deperire. Insuper auctoritate apostolica nihilamus ne ullus episcopus vel quelibet alia persona ad sinodos vel conventus forenses vos ire vel iudicio seculari de vestra propria substantia vel possessionibus vestris subiaceri compellat ne c ad domos vestras causa ordines celebrandi causas tractandi vel aliquos conventus publicos convocandi venire presumat nec regularem electionem abbatis vestri impediat aut de instituendo vel removendo eo qui pro tempore fuerit contra statuta Cisterciensis ordinis se aliquatenus intromittat. Si vero episcopus in cuius parrochia domus vestra fundata est cum humilitate ac devotione qua convenit requisitus substitutum abbatem benedicere et alia que ad officium episcopale pertinent vobis conferre renuerit licitum sit eidem abbati si tamen sacerdos fuerit proprios novitios benedicere et alia que ad officium suum pertinent exercere et vobis omnia ab alio episcopo percipere que a vestro fuerint in- debite denegata. Illud adicientes, ut in recipiendis professionibus que a benedictis vel benedicendis abbatibus exhibentur ea sint episcopi forma et expressione conte nti que ab origine ordinis noscitur insti¬ tuta ut scilicet abbates ipsi episcopo salvo ordine suo profiteri de- beant et contra statuta ordinis sui nullam professionem facere com- pellantur. Pro consecrationibus vero altarium vel ecclesiarum sive — 111 - pro oleo sancto vel quolibet ecelesiastico sacramento nullus a vobis sub obtentu consuetudinis vel alio modo quicquam audeat extorquere sed hec omnia gratis vobis episcopus diocesanus impendat. Alioquin liceat vobis quemcumque malueritis catholicum adire antistitem gra- tiam et communionem apostolice sedis habentem qui nostra fretus auctoritate nobis quod postulatur impendat. Quod si sedes diocesani episcopi forte vacaverit interim omnia ecclesiastica sacramenta a vicinis episcopis accipere Ubere et absque contradictione possitis sic tamen ut ex hoc imposterum proprio episcopo nullum preiudicium generetur. Quia vero interdumproprii episcopi copiam non habetis siquem episcopum Ro¬ mane sedis ut diximus gratiam et communionem habentem et de quo ple- nam potentiam habetis benedictiones vestrum et vestrum consecrationes altarium et ordinationes monachorum auctoritate apo¬ stolice sedis recipere valeatis. Porro si episcopi vel alij ecclesiarum rectores in monasterium vestrum vel personas inibi constitutas sus- pensionis excomunicationis vel interdicti sententiam promulgaverint sive etiam in mercenarios vestros pro eo quod decimas sicut dictum est non persolvitis sive aliqua occasione eorum, que ab apostolica benignitate vobis indulta sunt, seu benefactores vestros pro eo quod aliqua vobis beneficia vel obsequia ex caritate prestiterint vel ad la- borandum adiuverint in illis diebus in quibus vos laboratis et alij feriantur eandem sententiam protulerint ipsam tanquam contra apo¬ stolice sedis indulta prolatam decernimus irritandam. Nec littere ille firmitatem habeant quas tacito nomine Cisterciensis ordinis et contra indulta apostol icorum privilegiorum constiterit impetrari. Preterea cum commune interdictum terre fuerit liceat vobis nichilominus in vestro monasterio exclusis excommunicatis et interdictis divina officia celebrare. Pači quoque et tranquillitati vestre paterna im¬ posterum sollicitudine providere volentes auctoritate apostolica pro- hibemus ut infra clausuras locorum seu grangiarum vestrarum nullus rapinam seu furtum facere, ignem apponere, sanguinem fundere, ho- minem temere capere vel interficere seu violentiam audeat exercere. Preterea omnes libertates et immunitates a predecessoribus nostris Romanis pontificibus ordini vestro concessas necnon libertates et exemptiones secularium exactionum a regibus et principibus vel aliis fidelibus rationabiliter vobis indultas auctoritate apostolica confirma- mus et presentis scripti privilegio communibus. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat prefatum monasterium temere perturbare — 112 — aut eius possessiones auferre vel ablatas retinere minuere seu quibus - libet vexationibus fatigare sed omnia Integra conserventur eorum pro quorum gubernatione ac sustentatione concessa sunt usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolice auctoritate. Siqua igitur in futurum ecclesiastica secularisve persona hanc nostre constitutionis paginam sciens contra eam temere venire temptaverit secundo tertiove com- monita, nisi reatum suum congrua satisfactione correxerit potestatis honorisque sni careat dignitate reamque se divino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat et a sacratissimo corpore ac san- guine dei et domini redemptoris nostri Jesu Christi aliena fiat atque in extremo examine districte subiaceat ultioni. Cunctis autem eidem loco sua iura servantibus sit pax domini nostri Jesu Christi quatinus et hoc fructum bone actionis percipiant et apud districtum iudicem premia eterne pacis inveniant. Amen, Amen, Amen. Ego Innocentius catholice eccle- sie episcopus subscripsi. + Ego Otto Portuensis et sancte Rufine episcopus subscripsi. + Ego Petrus tituli sancti Mar- celli presbyter cardinalis ss. 4- Ego Wilelmus basilice duo- decim apostolorum presbiter cardinalis subscripsi. + Ego frater Johannes tituli sancti Laurentii in Laterano pres- byter cardinalis subscripsi. + Ego frater Hugo tituli sancte Sabine presbyter 'cardinalis ss. + Ego Johannes sancti Nicolai in carcere Tulliano diaconus cardinalis subscripsi. + Ego Wilelmus sancti Eustachij diaconus cardinalis ss. Datum Lugduno per manum magistri Marini sancte Romane ecclesie vicecancellarii, XII kal. septembris, indictione V. incarnationis dominice anno MCCXLVII, pontificatus vero domini Innocentij pape IIII. anno quinto. Orig., Prgt., mit Bulle an roth. gelb. Seidenschnur, im k. k. H.-, H,- und Staatsarchive in Wien. 144. Freising. 1247, 24. Se)it., Laibach. Herzog Ulrich von Kdrnten sagt Schloss „Praunsdor f u dem Bischofe Konrad L von Freising heim, dass der- — 113 — selbe es den Gebrildern Rudolf und Friedrich von Blindenbach (Slepšek bet Nassenfuss) verleihe. Nos Vlricus dei gratia dux Karinthie, dominus Carniole con- stare volumus universis intuentibus presens scriptum, quod ius feo- dale videlicet quod in castro Praunsdorf habuimus ab ecclesia Fri- singensi hactenus pacifice et quiete, ob formam conventionis inter venerabilem episcopum Ch. ecclesie memorate videlicet et Rudolfom, Fridericum quoque de Plintenpach fratrem suum pro ipso castro Ra¬ bite plenius conformandam ad manus dieti episcopi libere resignamus ut ipsum castrum dieti fratres a domino episcopo sepedieto teneant deinceps iure feudi, salva nichilominus forma conventionis eorundem quemadmodum in instrumentis domini episcopi plenius continetur. Preterea si dieti fratres de Plintenpach in forma ipsius convencionis peccaverint et excesserint contra ecclesiam Frisingensem, nisi ipsos excessus emendaverint pena debita. et statuta, prefatus episcopus me- moratum castrum destruat per omnia et dissolvat, nec ipsum castrum ex tune indissolutum šibi liceat observare. In cuius rei testimonium conscribi iussimus presens scriptum nostri pendentis sigilli munimine roboratum. Datum in Laybaco anno domini M.CC.NLVII., in die Rudeberti. Orig., Prg., anhgdes. Siegel, im k. Reichsarohiv zu Miinchen; ebend. auch Cod. 191, f. G; Meichelbeck 1I./2, 6, Nr. 10 und Oberbair. Archiv III. 277; Zahn, Cod. dipl, austr. Friš, in Fontes rer. Aust. XXXI, 146, Nr. 150. 145. Michelstetten. 1247, 3. November, Sofumbergo (bei Udine). Gerloch von St c i n, Mini¬ ster ial der Herzogin Agnes, Wittwe nach iveiland Herzog Friedrich (II.) von Oesterreich ubertrdgt dem Nonnenkloster Michelstetten zur Tilgung einer Geldschidd das Eigenthum von 16'/ 2 Huben im Dorfe Winkeler und einer Hube im Dorfe St. Marienkirchen (oder Zirklach). Das Kloster hingegen belasst mit Vorbehalt eines Metzens Getreide von jeder Hube als Zeichen der Dntenvilrfigkeit den iibrigen Theil des Nutzens dem Gerloch auf Lebenszeit. Die Herzogin bestatigte diese Ueberein- kunft in Gegenivart ihres Oheims des Pairiarchen Berthold von Aqui- leia, rvelcher das Eigenthumsrecht an den gedachten Huben des Klosters entgegennahm. In nomine sanete et individue Trinitatis amen. Quoniam hu¬ mana memoria fragilis est et caduca fidelium gesta ne per subortam oblivionis possint in posterum sicut solent tineam demoliri, seripti 8 — 114 — consueverunt custodie comniendari. Noverint igitur universi presentes et futuri, quod Gerlocus miles de Steine ministerialis preclare do¬ mine Agnetis derelicte ducis Austrie, Meranie quondam ducis filie recognoscens se teneri in quadam surama pecunie monasterio monia- lium in Michelsteten Aquilegiensis dyocesis de patrimonio suo pro¬ prietatem xvij mansorum in villa Winkeler, et unius mansi in villa ecclesie sancte Marie, prout inter priorissam eiusdem mona- sterii et ipsum concorditer prius tractatum extiterat, venditionis titulo dandam decrevit sub huiusmodi conditionis pacto, quod in adepte proprietatis argumentom quilibet mansorum eoruradem dieto monasterio unura modium grani annuatim persolvere pro censu de- beret, reliquo de mansis ipsis censu de spontanee priorisse et soro- rum permissionis gratia dieto Gerlaco pro tempore sue solius persone tantummodum remanente. Sic tamen quod post eius obitum mona- sterium memoratum mansis prefatis cum orani integritate proprietatis et census tocius libere gaudere deberet. Ideoque in sue domine pre- diete presentia constitutus humiliter supplicavit, quatinus vendicionem huiusmodi ratam habere, et mansorum ipsorum proprietatem in ipsius manibus assignatam donare ac confirmare dieto monasterio dignaretur. Quibus precibus ipsa domina favorabilem pietatis intuitu prebens assensum, vendicionem atque donationem faetam iuxta formam pre- dictam de certa scientia ratam habens, proprietatem mansorum pre- dietorum dieto monasterio liberaliter confirmavit; assignans ipsam noraine monasterii in manibus venerabilis patris Bertholdi patriarche Aquilegiensis patrui sui presentis prefato monasterio secundum prio- rum continentiam conservandam indulto super hoc ipsi monasterio presenti seripto, prefati domini patriarche et ipsius sigillorum muni- mine roborato. Testes vero sunt magister Berengerus vicedominus, Crafto Aquilegiensis canonicus, Wilhelmus plebanus de Tricesimo, Henricus et Glysoy fratres de Mels, Conradus Gallo, 1 ) Bertholdus de Gurcvelde, et alii quam plures. Actum in palacio castri de Shorphen- berch, anno domini M Q .CC°. xlvij. iii. nonas novembris, V. indictionis. Orig., Prgt.. im k. k. H,- H.- and Staatsarchive; fontes rer. Austr. I. Bd., II. Abth. 7, Nr. VII, beide friiher an den Schniiren hiingende Siegeln abgefallen. 146. Freising Aguileia 1247,18. December, Kirchheim. Patriarch B{ertold) von Aguileia be- •) Copie: Callo. ‘) Die 5. Indiction ist im Jahre 1232 und 1247 ; Patriarch Bertold re- gierte bis 1251, und Conrad von Lack kommt urkundlich vor 1247 nicht vor. — 115 — statigt die Heirath zivischen seiner Ministerialin Engilrat von Rotten- stein und dem freisingischen Ministerialen Kunzo von Lack zvnier Fest- setzung der Art der Kindertheilung. Nos B. dei gracia sancte Aquilegiensis sedis patriarcha anno- tatione presencium confirmamus matrimonium iam contractum inter Engilradim mulierem ecclesie Aquilegiensis de Rattenstein et Cunco- nem de Loch ministerialem ecclesie Frisingensis, ita tamen, quod proles generate vel generande ex eis inter Aquilegiensem et Frisin- gensem ecclesias equaliter dividantur. In cuius rei memoriam et sta- bilem firmitatem presentem litteram scribi iussimus et eam nostri si- gilli munimine roborari. Datum in Chirheim, XVIII. decembris, V. indictionis. Orig., Prgmt., k. Reichsarchiv zu Miinchen, Siegel abgerissen, vrgl. Ober- bair. Arch. III, 412, wo Hoheneicher im Abdrucke nach einer Abschrift den Pa- triarchen Gregor annimt wahrend im Orig. deutlich B. zu lesen; Zahn, Cod. fris. I. (fontes rer. Austr. 31. Bd.) 131, Nr. 132. 147. Deutschorden in Laibach. (Nicht vor 1247. 1 ) Ulrich III. Herzog von Karnten, Herr von Krain, befreit die deutschen Ritter und ihre Leute in Karnten und auf der (Windischen) Mark von Maut- und Zollgebiihren, von iveltlichem Gerichte und von jeder Behelligung seiner Richter, Ur- theiler, Schergen und Beamten, „von der gnad sind ausgenommen, die mit gericht zu dem tod sind ze verdampnen." Brk. gedr. im Schumi’s Archiv f. H. I, 11. Nr. 6. 148. Obernburg. 1247, . . . . , Obernburg. Chunradus de Motnik wird als letzter der Zeugen genannt, in deren Gegenwart Hermannus miles de Plumeynstaain den Zehent bei St. Lorenzen in Šešice (eine Filiale von St. Paul unter Pragwald), ivelchen er vom Štifte Obernburg zu Lehen hatte, dem Marien-Altar in Obernburg fiir sein und seiner Eltern Seelenheil widmete. Orig. im steierischen Landesarchive Nr. 619. 149. Freising. 1248, 3. Jdnner, Lack. Vicedom Weriand, Gerloch von Stein und ') Diese ist bisher die iilteste krainische Urkunde in deutscher Sprache, und wurde zwischen 1247 — 1268 ausgefertigt. Die Begriindung des obigen Datums vrgl. im Archiv f. H. I. S. 11. 8* — 116 — Konrad genannt Gallo benrkunden die Bedingungen der Wiederauf- nahme Wersos in die Gnade Bischof Konrads I. von Freising und ver- bilrgen dem Letzteren die Erhaltung derselben. Noverint universi tam presentes quam futuri presentem paginam inspecturi, quod cum nos Wergandus vicedominus, Gerlohus de Stein et Chvnradus dictus Gallo cum Wersone dominum nostrum Chvnra- dum venerabilem Frisingensem episcopum accederemus, cupientes die¬ tam Wersonem eiusdem domini episcopi gratie quam idem W. per illata šibi dampna gravius offenderat, reformare, ipsum dominum epi¬ scopum paratum invenimus ad exaudiendum, ea tamen interposita conditione ut dictus Wer. eidem episcopo XXX marcas Laibacensis monete persolveret intra proximo venturam domini Nativitatem nobis prestantibus cautionem fideiussoriam, ut si predictum infra terminum domino episcopo prenotato expressa pecunia non solvatur, nos Lokam forum intrabimus inde nullatenus exituri, doneč viginti marce, quia X marcas dominus episcopus relaxavit, in integrum persolvantur eidem. Ad hec prefatus (Werso) XVI mansus in Posenike sitos quos idem W. ipsius post patris obitum ab eius W. matre comparatos, ipsius W. sorore Bertoklo de Graednik copulata et ab hereditate Wersonis separata, iure proprietario possidebat, nobis per interpositum iura- mentum approbantibus, quod ipse W. easdem possessiones tradere posset libere et absolute utpote proprias, in proprietatem Frisingensis ecclesie per manus nostras puta Wergandi vicedomini et Gerlohi de Stein tradidit pleno iure, addito paeto tali ut dictus Werso et ipsius uxor domina Willebirgis filia Ch. Gallonis ab eodem domino episcopo iure pfeudali (!) debeant hubas recipere memoratas. Obligavimus autem nos ad id per iuramentum sub testimonio huius seripti ut sine fraude bono studio procuremus, quod si soror prefati W. uxor pre- notati B. de Graednik predictam traditionem impulsaverit, nos eam ab eadem impeticione penitus quiescere faciamus. Preterea promisi- mus fide data per iusiurandum a nobis interpositum, quod omni re- moto dubio obtineumus (!), quod eadem traditio per reverendi patris nostri et domini B. sanete sedis Aquilegensis patriarclie, ipsius quoque neptis nostre domine gloriose ducisse Austrie manus con- firmetur. Igitur quodcumque predietorum perductum non fuerit ad effectum, ad ius quod ante oblatam satisfaetionem ad Wersonem habuit episcopus, revertetur secundum quod idem episcopus coram memorato domino patriarcha per sententiam obtinuit super Sawam, 117 — VVersone iudicium declinante. Insuper vero XX marce supra no- tate domino episcopo per nos certificate nichilominus debent ter- mino statuto persolui. Adicimus etiam et profitemur, quod quicumque supra nominatam traditionem impetierit, nos easdem possessiones do¬ mino episcopo prefatot enemur defendere utpote fideiussores. Testes: dominus Eberhardus venerabilis decanus Frisingensis, VVernhardus, Chvnradus, magister Heinricvs, Chvnradus notarius sanctorum Andree et Viti Frisinge canonici tune tempore domini Frisingensis episcopi capellani, Heinricus de Vagen, Engehvanus de Ahdorf, Gotpoldus, Leonhardus, Jacobus gener eiusdem L., Ortolfus Ivdevs milites, Hein¬ ricus nobilis de Hohenburc, Vlricus marsalcus de Otenburc, item Ger- lohus de Loka, VVernherus et Chvnradus filii prefati L., VVernherus et Pertoldus quondam officiales, Raebelinus et Pernhardus sagittarii, VVernherus de Richolsteten et Pvrarius et alii quam plures. Acta sunt hec anno gratie millesimo ducentesimo XLVHL, III. nonis ianu- arii, in ecclesia Loka. Orig., Prgt., von 4. angligt. Siegeln nur Nr. 1 und 4 in Fragmenten vor- handen; k. Reichsarohiv zu Miinchen, ebend. Cod. 191, fol. 12; Meichelbeck II/2, 5, Nr. 11; Zahn, Cod. dipl. Austr. Friš. in fontes r. Austr. 31. Bd. 148 — 150, Nr. 153. 150. Viktring. 1248, 4. Janner, VVichard von Karlsberg verzichtet auf das beanspruchte Vogteirecht in predio, quod dicitur Radewich et duobus mansis in Delach, vvelches seine Eltern dem St. Thomasaltare im Kloster Viktring gevvidmet hatten, und verpflichtet sich die genann- ten Giiter im Nothfall und liber Aufforderung des Landesfiirsten zu schtttzen. H. den Zeugen: dominus Heinricus abbas eiusdem loči, do¬ minus Gotfridus abbas de Landestrost. Acta s. h. M.CC.XLVIIL, indictione sexta, pridie nonas ianuarii. Original im Archive des karntnerischen Geschichtsvereines; Archiv f. Kunde osterr. Gesch. Quellen 32. Bd. (1865), 234, Nr. 1098. 151. Freising. 1248, 10. Janner, Gallenberg. Wilbirg, Konrad Gallos (von Gallen¬ berg) Tochter und Gattin fflersos (von Stein zu Veldes), verzichtet auf Liegenschaften zu Poschenik, welche ihr Gatte an das Bisthum Freising gegeben hatte. Ego VVilbirgis filia Chvnradi Gallonis uxor VVersonis sub huius seripti testimonio renuncio iuri proprietario quod habui in possessio- — 118 — nibus Posenik sitis, ratam habens tradicionem per meum maritum Wer. factam ad ecclesiam Frisingensem sub hac condicione, ut si dictus maritus meus W. me superstite de medio fuerit sublatus, ego pro tempore vite mee predictas possessiones quiete debeo possidere. In cuius rei testimonium hanc paginam cum patris et dieti mei ma- riti sigillis, quia proprium non habui, testibus adnotatis volui robo- rari. Aderant autem huic renunciacioni Chvnradus Gallo pater eius- dem Wilbirgis, Stephanus capellanus, Wilhalmus notarius de Lok, item Hilprandus de Neynnenboven, Ditricus de Rovsch, Marchwardus de Seynia, Vlricus de Chazzenberch, VIricus de Sawa et alii quam plures. Datum aput Gallenbercb, anno gracie M.CCXLVIIL, IIII. idus ianuarii. Cod. 191, f. 14’, k. Reichsarchiv zu Miinchen; Meichelbeck 11/2, 6, Nr. 12; Zahn. Cod. dipl. Austr. Friš. I., 148, Nr. 152. 152. Admont. 1248, 20. Janner, Otto, Graf von Eberstein »sacri im- perii per Austriam et Stiriam capitaneus et procurator 11 und Witigo Landschreiber „ejusdem imperii gloriosi 11 , bestiitigen die von der Mark- grafin Sophie von Istrien geschenkten Giiter im Wblsthale dem Kloster Admont. Orig. im Stiftsarchive zu Admont, gedruckt bei Wichner, Gesch. d. KI. Admont II, (1178—1297), 329, Nr. 174. 153 Aguileia— Obernburg. 1248, 16. Februar, Cividale. Bertold, Patriarch von Aquileia bekundet, dass sein Ministeriale Wulfing von Leutsch 3 Huben zu Oedenfeld, die er als Burglehen besass, heimgesagt und zur Ent- schadigung vom Kloster Obernburg 8 Huben zu Prihova Leutsch und h. Kreuz zu Lehen erhalten habe. U. d. Zeugen: Fridricus, Rudolfus de Treven, Ludwicus capellanus noster (patriarche) plebanus Laibacensis, Philippus plebanus sancti Martini. Orig., Prgt., im furstbischofl. Archive zu Laibach, das eingehiingte Siegel ab- gefallen. 154. Aquileia 1248, 19. Februar, Cividale. Bertold Patriarch von Aquileia bekundet, unter welchen Bedingungen ihm sein Dienstmann Wolfing von Leutsch 3 Huben zu Levtenuelt, die er als Burglehen von Alten- burg besass, wieder heimgesagt habe. Unter den Zeugen : presentibus 119 — . . Fridrico Rudolfo de Treven, Ludwico capellano nostro, plebano Lai- bacensi, Philippo plebano s. Martini .... Orig., Prgt., im furstbischofl. Archive zu Laibach Fasc. 37. 155. Michelstetten. 1248, 16. April, Sofumbergo (bei Edine). Agnes tveiland Herzogin von Oesterreich und Steiermark und Herrin in Krain genehmigt die Schen- Icung dreier Huben und zweier Baumgarten zu Tgrneulach 1 ) durch Ilitier Conrad von Zirklach an die Thomascapelle zu Michelstetten und ubertragt dem Kloster auch das Eigenthum an denselben. Agnes dei gratia ducissa quondam Austrie et Stirie, Carniole domina. Per presens seriptum ad noticiam omnium presentium et futurorum fidelium voluinus pervenire, quod veniens ad presentiam nostram Cunradus miles dietus de ecclesia sancte Marie propensius supplicavit, ut donationi quam fecerat monasterio vallis sancte Marie in Michelsteten de tribus mansis sitis in Tyrneulach apud ecclesiam sancte Marie, quorum unum a domina Gertrude dieta Mumelin et Rudegero atque Vlrico eius filiis, secundum vero a Sifrido de Rame- sowe comparaverat, tercium quoque ab illustri duce Austrie Fride- rico felicis recordationis olim consorte nostro in feudo acceperat, pro- picium propter deum adhibentes assensum proprietatem eorumdem mansorum cum duobus pomeriis contiguis et aliis eorum perti- nentiis donare dignaremur monasterio memorato. Nos igitur ad aug- mentum dieti monasterii favorabiliter intendentes, supplicationibus dieti Cunradi liberaliter annuimus in premissis, ac ratam habentes dotationem faetam de dictis mansis capelle sancti Thome apostoli site apud monasterium antedictum per Cunradum militem memoratum, proprietatem ipsorum mansorum cum pomeriis et aliis eorum perti- nenciis libere dedimus monasterio supradieto, a sororibus ibidem do¬ mino famulantibus imposterum possidendam. Ad cuius rei robur et memoriam monasterio ipsi presens seriptum dedimus, venerabilis patris B. patriarche Aquilegensis patrui nostri et nostre ipsius sigillorum muniinine roboratum. Testes vero sunt: Vlricus episcopus Tergestinus, Otto marchio de Hohenburc Vtinensis prepositus, magister Berengerus vicedominus, Crafto Aquilegiensis-canonicus, Ludewicus in Laibach plebanus, Cvono de Tricano, Johannes de Cucania, 2 ) Heinricus de Mels ministerialis ecclesie Aquilegensis et alii quam plures. Actum in ca- *) Ternovlje, der alteste Name des Dorfes Zirklach. — 2 ) Copie: Gugania. — 120 — stro Shorphenberc, anno domini millesimo ducentesimo quadragesimo octavo, in cena Domini, sexta indictione. Orig., Prg., 3 Siegel (das dritte der Agnes), im k. k. geh. H.-Archiv; Fontes rer. Austr. I, II. Abth, (1849) 9, Nr. IX. 156 Aquileia—Ortenburg. 1248, 9. Mai, Sofumbergo (bei Udine). Berthold, Patriarch von Aguileia belehnt den Graf en Hermann von Ortenburg mit dem Patronatsrecht der Pfarrkirche in Piilatd) und zwei Theilen des Zehends von allen Neu- Jbrilchen auf dem zum Schlosse Zobelsberg gehbrigen Gebiete nach dem Tode seines Scluoiegersohns des Edlen Conrad von Auersberg. Berhtoldus dei gratia sancte Aquilegiensis sedis patriarcha. Per presens scriptum notum facimus universis presentibus et futuris fi- deiibus, quod constitutus in presentia nostra Hermannus comes de Hortenburc fidelis noster propensius supplicavit, ut jure patronatus ecclesie parrochiali s in Polan, et duabus partibus decimarum in om¬ nibus novalibus in predio proprietate seu territorio ad castrum Zobels- perc pertinente post obitum felicis recordationis nobilis viri Cunradi de Aursperc olim generi sui ad culturam redactis seu etiam in po¬ štenim redigendis investire eum nomine feudi de nostre liberalitate beneficentie dignaremur. Nos igitur ipsius supplicationibus favora- biliter annuentes iure patronatus diete ecclesie ipsum infeudavimus cum decimis postulatis. Ad cuius rei robur et memoriam presens scriptum šibi dedimus sigilli nostri munimine roboratum. Datum in castro Shorphenberc, anno domini millesimo, ducentesimo, quadrage- simo octavo, nono die mensis madii, vj. indictione. Orig., Prg., 1 Siegel, geh. H.-Archiv, Fontes rer. Austr. I, II. Abth. (1849) 8, Nr, VIII; Arch., f. K. 6. Gq. 32. Bd. (18G5) 235, Nr. 1103. 157. Viktring 1248, 28. Juli, Hollenburg. Hartneid von Pettau und Erchenger der Landeser uberlassen dem Kloster Viktring fiirs Seelenheit des Siviker von Hollenburg zwei Huben zu Liplach und eine zu Weitensdorf, welche vor Zeiten der Frau Wilbirgis ■ und dem Heinrich von Tovhan ange- hbrt liatten. In nomine domini amen.. Suboriri solet calumpnia in plerisque causis licet sollempniter actis que non fuerint aut vive vocis testi- ‘) Altenmarkt bei Polland. — 121 — monio aut litterarum apicibus posterorum memorie commendate. Unde nos Hmrtnidus de Bettowe Erchengerus de Landeseren fieri palam cupimus universis quod intuitu pietatis et pro obtentu salvationis do¬ mini Svikeri quondam de Holenburch ecclesie Victoriensi libere et absolute contulimus duas eubas sitas in Liplach, que quondam fue- runt domine Wilbirgis, que nobis attinebat pleno iure et nomine pro- prietatis, et terciam eubam, que fuerat Heynrici de Tdchan, positam in Weytenstdorf perpetuo liberas a nostra et nostrorum heredum re- tractione et impetitone omni moda possidendas. Ut autem hec nostra collatio sollempniter facta per processum temporum nec per nos nec per nostros heredes valeat cassari hoc instrumentom ecclesie preno- tate dedimus in evidens testimonium nostrorutn appensione sigillorum e[uide]ntius l ) roboratum et advocatione testium communitum. Hi sunt testes : Milites Lutoldus de Treuna, Albertus de Werdenburch, Wolf- herus de Nazzenvuz, Sifridus de Aychov, Heynricus de Genske, Gun- therus de Chdtmarsdorf, Otakarus de Holenburch, Albertus de sancto Gangolfo, frater eiusdem Heyntzo, Chvntzo de Holenburch, Chvntzo de Wurdehe, Liupoldus notarius qui interfuit et scripsit et alii quam nlures. Actum in castro Holenburch in die beati Pantaleonis anno x o c o partus virginis millesimo GO XL.VIII. indictione. 2 ) Orig. im Archive des Karntnischen Geschichtsvereins, verletztes Hiingesiegel an Hanffaden. Legende : + SIGILLVM.HER(T)EN1DI.D. 158. Obernburg. 1248, 30. August, Tolmein. Bertold, Patriarch von Aquileia besta- tigt dem Kloster Obernburg die Schenkung Chunzo’s genannt Rufus, von zwei Mansus zu Edelingen (Kaseze) einen halben zu Vriezihac (Brezje) mit zwei Horigen sammt allem anderen Zugehbr. U. d. Zeugen: Got- fridus abbas fontis sancte Marie de Landestrost, magister Lvd(w)icus plebanus de Laybach. Philippus capellanus patriarche. Orig. (von Mausen angenagt) im steierm. Landesarchive Nr. 62Ba. ’) Im Orig. Loch und die Schrift ringsherum abgerieben. Schon die Co- pialbiicher des 16. Jahrh. lassen bier im Texte eine Lučke. Jedoch vermuthe ich, dass das Eingeklammerte so und nicht anders zu erganzen ist. (August v. Jaksch.) 8 ) Im Original fehlt die Zalil der Indiction. — Weil diese Urkunde erst dann abgeschrieben und mir eingesendet wurde, als das Ankershofen’sche Regest oben S. 83, Nr. 108 schon gedruckt war, so kann selbstverstandlich der Fehler erst jetzt verbessert werden, und so ist das Datum 1248 und nicht 1240 (wie oben S. 83) das richtige. — — 122 — 159. Landesfurst. 1248, 16. November, Lyon. Papst Innocenz IV. beauftragt den Car- dinallegaten O., dass er die zur Eingehung der Ehe zwischen Agnes, der Wittwe iveiland des Herzogs von Oesterreich und Ulrich Herzog von Karnten erforderliche Dispens vom Ehehindernis der Verwandtschaft, an seiner stati ertheile. Innocentius episcopus, servus servorum dei, venerabili fratri O. sancte Marie in via lata diacono cardinali apostolice sedis legato sa- lutem et apostolicam benedictionem. Ciini sicut carissimus in Christo filius noster . . illustris rex Boemie ac [dilectus filius nobilis vir.. dux Carinthie] 1 ) nobis significare curaverunt de contrabendo matri- monio inter dilectum filiuin nobilem virum Vlrieum natum ipsius ducis et nobilem mulierem A. 2 ) relictam quondam ducis Austrie sit trac- tatum, quia dictus V. tertio affinitatis gradu A. contingit eandem non prius duxerunt ad confirmationem ipsius matrimonii procedendum, quam super hoc recursus ad sedem apostolicam haberetur quare fuit ex parte ipsorum regis et ducis nobis humiliter supplicatum, ut cum huiusmodi matrimonium ad sedandas inimicitias inter parentes et vassallos utriusque peccatis exigentibus iam exortas et reformanda inter eos pacis foedera plurimum operetur, salubre consilium appo- nere curaremus. Attendentes igitur, quod urgens necessitas et evidens utilitas dispensationem exposeunt, de fratrum nostrorum consensu de- votioni tue mandamus, quatenus recepta prius a eisdem duce et nato ejus et A. nec non ab aliis quos videris expedire, de assistendo ec- clesie Romane ac devotis eius contra Fredericum quondam impera- torem et fautores eius, persecutores ipsius ecclesie, viriliter et pa- tenter ac de perseverando immobiliter in ejusdem ecclesie devotione ac fide tam juratoria quam alia sufficienti et idonea cautione, cum prefatis V. et A. per te vel per alium auctoritate nostra, si videris expedire, dispenses, quod ad invicem contrahere possint, si velint impedimento huiusmodi non obstante. Data Lugduni XVI. kalendas decembris, pontificatus nostri anno sexto. Codex Moraviae III, S. 100/1 Nr. 132 aus den Registerbiichern Inno¬ cenz IV. vom 6. Regierungsjahr (Reg. Nr. 310 und 504) im vaticanischen Archive. *) Statt der eingeklammerten Worte in einer zweiten Ausfertigung: vene- rabilis frater noster . . patriarcha Acpiilegensis. — 2 ) Ebendort eingeschaltet: neptem ipsius patriarche. — 123 — 160 Michelstetten. 1248, . , Heinrich von Scharfenberg schenkt dem Kloster Michelstetten das ererbte Vogteirecht ilber eine Hube seines Freigelas- senen Martin von Olsmch als Ersatz fur Schaden, welche von seinen Leuten dem Kloster zugefugt worden seien. In nomine sancte et individue trinitatis amen. Ego Henricus de Scherphenberch scire volo omnes hanc paginam inspecturos, quod cum priorissa et conventus Vallis sancte Marie nobis dampna sua, a nostris domui sne illata exposuissent in recompensationem dieti dampni et ob reverenciam beate virginis cui famulantur ius advo- cacie quod ad nos spectabat, iure hereditario super manso Martini libertini de Olsvicb pleno iure domui eidem dedimus possidendum, presentem kartam sigilli nostri munimine roborantes. Acta sunt hec anno domini MCCXLVIII. presentibus Weriando vicedomino, Gerlocho de Stain, Chvnrado Gallone, Leonardo sacerdote, Rudolfo sacerdote, Perone officiale, Widena et alii quam plures. Orig., Prgt., im k. k. H.-, H - und Staatsarchive zu Wien. / 161. Aquileia— Gorz. 1249, 1. April, im Felde zu Manzano. Berthold Patriarch von Aqui- leia und Mainhard Graf von Gorz iiberlassen dem Ulrich von Reifen- berg, Johann von Cucania sowie dem Dompropst von Udine, Markgraf Otto (von Hohenburg), die Feststellung ihrer wechselseitigen Entschddi- gungsanspruche, namentlich auch beziiglich dreier Huben auf dem Karst und der Zehende des Friedrich von Valchenberch zu Wippach. In nomine domini dei nostri Jesu Christi, anno eiusdem nati- vitatis millesimo ducentesimo quadragesimo nono, indictione septima, die iovis primo aprilis, in campanea Menqani ultra aquam, presen¬ tibus domino Girico episcopo Trigestino, domino Henrico archidiacono Paduensi, magistro Bertholdo canonico Aquilegensi, domino Bu<;acarino de Padua, domino Johanne de Diana iuris doetoribus, Antonio seriba do¬ mini comitis de Goricia et aliis c. Dominus Bertholdus dei gracia sancte sedis Aquilegeie (!) patriarcha pro se et suis successoribus et ecclesia Aqui- legensi ex parte una et dominus Mainardus comes Goricie pro se et suis heredibus ex altera compromiserunt in dominos Olricum de Rifenberch, ellectum per dictum dominum comitem et Johannein de Cucania ellec- tum per dictum dominum patriarcham et dominum Ottonem marchionem prepositum Utinensem ellectum communiter per dictum dominum patri- 124 — archam et dictum dominum comitem sicut in arbitros et arbitratores et amicabiles compositores de omnibus dampnis datis postdiem treugue indite inter ipsum dominum patriarcham et suos ex una parte et dictum dominum comitem et suos ex altera post prelium Goricie per luonum nuncium domini Guecili de Prata sacri imperii vicarij gene- ralis in Marchia et a flumine Ole usque per totum episcopatum Tri- dentinum et domini Ecelini de Romano et de omnibus aliis causis et questionibus habitis inter dictum dominum patriarcham et dictum dominum comitem et specialiter de causa sive questione trium man- sorum dominorum Girici de Rifenberch et Vgonis eius nepotis, qui iacent in Carsto et de decima Eriči de Valchenberch, qui est in Guipach et de mutis et pedagiis, ita quod predicti arbitri, arbitra¬ tores et amicabiles compositores possint diffinire, arbitrari, pronun- ciare, sentenciare, interpretari, declarare, dillucidare, una vice et pluri- bus et inter eos amicabiliter componere et transigere et per racio- nem et per concordiam cum solennitate iuris et sine et suo bono et libero arbitrio sicut voluerint predicti domini Olricus et Johannes in concordia et si dieti duo non possent esse concordes predictus do- minus Otto marchio communiter ellectus solus habeat liberam pote- statem arbitrandi et cetera facienda ut supra seriatim et per ordi- nem plenius. continetur et quicquid predicti domini Olricus et Jo¬ hannes communiter et concorditer vel predictus dominus Otto super predictis vel aliquo predietorum dixerint laudaverint arbitrati fuerint sententiaverint, declaraverint interpretati fuerint et dillucidaverint tam die feriato quam non feriato, tam sedendo quam in pedibus stando predicti domini patriarcha et comes promiserunt unus alteri et dictis arbitris per stipulationem bonorum dieti domini patriarche et ecclesie Aquilegensis et dieti domini comitis. Et si qua parcium contra fe- cerit vel venerit nomine pene promisit una pars alteri et dictis ar¬ bitris per stipulationem dare et solvere mille marchas Aquilegenses qua pena comissa et soluta nichilhominus duret arbitrium sive dif- finicio dietorum dominorum vel dieti domini marchionis solius ut supra dictum est et partes attendere teneantur et stare arbitrio et diffinicioni eorum vel dieti marchionis solius renunciantes dieti dominus patriarcha et comes omni legali auxilio et privilegio ecclesiastico et tam speciali quam communi eo tamen aeto inter predictas partes et arbitros quod dieta pena pro dimidia dictis arbitris committatur et pro dimidia parti servanti arbitrium. — 125 — + Ego Boniohannes de omnibus Sanctis de Padna domini Fri- derici imperatoris notarius interfui et rogatus scripsi. Orig., Prgt., im k. k. H.-, H,- und Staatsarchive in Wien. 162. Kloster Marienbrunn bei Landstrass. 1249, 8. Mal, Bernhard Herzog von Karnten erneuert die Stiftung des Cisterzienserklosters Marienbrunn im Toplizthale nachst dem Markte Landstrass, weil die erste Griindungsurkunde vom J. 1234 theiliveise unbedacht ausgestellt gewesen sei, er auch seither sein Siegel geandert habe. Der Herzog verspricht ferner noch 200 Mark Einkilnfte dem Kloster amoeisen zn mollen, zu deren Deckung vorlaufig sein Gut zu Laibach liaften solle und fithrt gleichzeitig jene Besitzungen in Krain und Karnten mit Namen an, ivelche er bisher der Abtei geschenkt habe. In nomine sancte et individue Trinitatis amen. Gum litera quasi legitera nuncupetur, eo quod legentibus certissimum iter monstret, ad hoc ipsam ingeniosa veterum subtilitas adinvenitur, quatenus cum breves dies hominis sunt, eiusque memoria repente transeat velut umbra, presentium hystorie sive acta digna memoria ipsius karactere notius elucescant notitie futurorum. Hinc est igitur, quod nos Berenhar- dus dei gratia dux Karinthie tenore presentium, modernorum memorie inculcamus, et exponimus notitie futurorum, quod nos consideratis tran- sitoriis stipendiis et fallaci gloria huius mundi, cuius omnia sunt caduca, nec aliqua quo ad eterne salutis premium nobis videmus proficere, ex omnibus, que obtulit nobis mundus, nisi ea tantumodo quibus pro amore dei cedimus, vel que iuste in usus et elemosinas pauperum et egentium erogamus, pro remedio anime nostre, nec non Ivte uxoris nostre, ac Vlrici, Berenhardi, Philippi filiorum nostrorum et Margarete filie nostre, omniumque heredum ac progenitorum nostrorum in honore omnipo- tentis dei et gloriose virginis matris sancte Marie ac omnium elec- torum dei, aput Landestrost forum nostrum in valle que Topliz vul- gariter dicitur, iuxta capellam sancti Laurentii, monasterium Cyster- ciensis ordinis, nominatum fons sancte Marie, ex novo duximus con- struendum. Ipsuin autem monasterium redditibus ducentarum mar- carum dotamus, quos ducentarum raarcarum redditus ipsi infra quin- quenium conquirere pollicemur, pro quibus redditus nostros et pre- dium in Leybaco, voluntate et assensu, prefate uxoris nostre, ac pre- fatorum heredum nostrorum, ipsi monasterio libere obligamus, tali apposito laudamento, quod si de medlo cedere nos contingat, antequam — 126 — ipsi monasterio memoratos ducentarum marcarum redditus conquira- mus, iam dictum predium sive redditus in Leybaco, ipsum monasterium tamdiu teneat, quo adusque exinde ducentarum marcarum redditus šibi emat, vel ab eo, quicunque nobis in hereditate nostra succeserit, eidem ipsarum ducentarum marcarum redditus libere assignentur. Preterea ipsi monasterio legaliter et libere dedimus in villa Prukelin viginti mansos, apud sanctum Laurentium tredecim mansos cum decimis, apud Topliz decem mansos cum decimis, septem mansos quos habuit Otto inclusus cum decimis, quatuor mansos quos habuit Chunradus vigellator cum decimis, quatuor penes nemus cum decimis, quatuor quos habuit Ambrosius cum decimis unacum inolendinis, et paludem adiacentem, que Crawiak vlgo dicitur, apud Gaz quatuordecim mansos, tres mansos ad locandum piscatores, inBerloch septem mansos, in Zernik octo mansos, in Creylow quinquaginta mansos cum decimis, in Zervviz septem mansos, in Svssiz quatuor mansos in Grvblach tres mansos, apud Reizekke decem et novem mansos, apud Treuen duos mansos, apud Weysen septem mansos, apud Gabenvich tres mansos, apud sanctum Vdalricum quatuor mansos, in Yge duodecim mansos. Item in Karinthia in Wnwitz quatuor mansos, apud Steinpvhel duodecim mansos. Pre- dicta vero bona absolute et libere monasterio ipsi damus, ut vide- licet in ipsis bonis plene ac libere fruatur omnibus iuribus et utili- tatibus, quibus et nos usi fuimus in eisdem. In agris videlicet pratis, pascuis, vineis, nemoribus, piscationibus, exitibus et relitibus, omnibus communitatibus ac aliis quibusque iuribus sev utilitatibus, quibus nos in eisdem, cum ea possedimus sumus freti. Ipsam insuper ecclesiam cum iam dictis bonis suis et aliis quibuslibet, que dante domino ha- bebit per nos, vel heredes nostros, sev ministeriales nostros vel alios quoslibet homines nostros, vel etiam alienos, ab omni iure advocatitio et exactionis et aliorum servitiorum qualiumcunque per nos vel he¬ redes, aut successores nostros, seu etiam iudices aut officiarios aut precones nostros, et alios quoslibet requirendorum vel in genere vel in specie penitus duximus exhimendam, secundum exemptionem et li- bertatem ac privilegia, quibus ordo Cysterciensis tam a sede apo- stolica. quain ab inaperiali excell'*ntia esse dinoscitur roboratus. Ho¬ mines quoque ipsius ecclesie, ubique in nostro dominio constitutos eximimus usque quaque a iure nemotis et iure venatitio, que Vorst- reht et Jaeraereht vulgaritur appelantur. Deinde conventui ipsius ecclesie gratiam talem damus, quod liceat eis piscari et piscatores — 127 — habere in Gurka fluvio ubicunque per dominium nostrum ftuit. In- super eam gratiam damus eis, quod de omnibus victualibus, que ad domum ipsorum deportantur et aliis rebus quibuslibet in omnibus civitatibus nostris et aliis locis quibuslibet tributariis iam habitis et imposterum habituris, nulla solvantur thelonia sive mute. Adicimus etiam quod si torte causa vecture, vel aliarum ne- cessitatum eiusdem ecclesie, nuntios eius res aliquas vel vendere vel emere contigerit, de hoc nullus eos impediat vel coartet, et de tali venditione vel emptione, ut dictum est nulla solvant thelonia neque mutas. Item nemus iuxta monasterium ipsum situm, quod fuit nobilis viri nomine Pris, similiter monasterio ipsi damus libere pos- sidendum usque ad ripam, que Mychawa vulgariter dici solet ut eo imperpetuum utatur libere, tam in colendis, seu fatiendis novalibus, quam in habendis quibuslibet aliis usibus seu utilitatibus que tamen ipsi ecclesie, quam suis hominibus fuerint profutura. Insuper ipsi mo¬ nasterio tot redditus conquiremus, ex quibus tria millia caseorum, sex somas olei et duodecim somas salis, habere valeant annuatim. Ipsam autem plantationem nostram novellam sepe superius repetitam, videlicet fontem sancte Marie, cum omnibus suis possessionibus, tam habitis, quam habendis, super altare beate virginis in Victoria Cister- ciensis ordinis offerendam duximus et legandam in matricem ipsius, eandem ecclesiam eligentes secundum ipsius ordinis instituta, ut ex- inde šibi provideatur in perpetuum in regularibus disciplinis, iuxta ordinis eius normam. Preterea sciri debet, quod cum a principio ipsum monasterium fundassemus anno domini M.CC.XXXIII1 super libertate a iuribus, seu possessionibus ipsius ecclesie antedictis šibi privilegium con[fici fecimus et conscribi, 1 ] quod aliquantulum inprovide fuit scrip- tum. Cuius causa negligentie et etiam quia post datam eiusdem pri- vilegii ipsi [monasterio] maiorem fecimus gratiam, tam in ampliatione suorum iurium q[uam bonorum, et quia sigill]um nostrum nos postea contigit renovare, ipsum privilegium tune conscriptum, presenti pa- gina duximus renovandum. Quam in eiusdem faeti testimonium et cautelam, et etiam ne super ipsam fundatio em nostram seu dona- tionibus memoratis, per heredes vel successores nostros, vel alios quoslibet, aliqua contradictio vel calumpnia imposterum oriatur, vel *) Das in eckige Klammer Gegebene ist in Folge der Beschadigung des Perga- mentsan diesen Stellen heutzutage unleserlich geworden, und musstenach der Copie des P. v. Radics in Mitth. d. hist. Ver. f. Krain 1860, S. 19—20 erganzt werden. — 128 — aliquis ipsi monasterio possit infringere iura sua: sigilli nostri mu- nimine duximus roborandam. Promittimus insuper quod decimas pre- dictarum villarum, quibus decime superius sunt astricte, ab Aquile- gensi ecclesia, a qua ipsas habemus in pheodo, ipsi monasterio aqui- ramus. In line apponimus quod scire volumus universos, capellam in predicto foro nostro Landestrost, in qua ius patronatus habere dinoscimur, cum eodem iure ipsi monasterio similiter nos dedisse, ita quot ipse conventus populo ibidem provideat indivinis per clericum secularem, sicut expedierit et sit iustum. Cuius rei testes sunt : Philippus filius noster, qui post datum primi privilegij in Salzbur- gensem, archiepiscopum est electus, et Vlricus filius noster senior, Vlricus prepositus de Volchenmareh, Livtoldus plebanus de Crich, nobilis puer de Owersperch, Wichardus et Heinricus fratres de Char- lesperch, Hertwicus dapifer de Chricb, Wilhalmus de Chrich, Gvn- dacharus et Swikerus fratres de Vrowenstein, Chvno et Jacobus de Vriberch, Reinherus pincerna de Osterwiz, Berhtoldus de Grednich, Vlricus et Reinherus fratres de Aichelberch, Arnoldus et Vlricus de Havenaerburch, Chvnradus et Otto fratres de Himelberch, Chvnradus de Paradyso, Fridericus de Valchenberch, Gerlochus de Hertenberch, Vlricus, Heinricus et Chvnradus fratres de Landestrost, Vlricus, Got- fridus de Prisekke, Meinhardus de Preitenowe, Berhtoldus de Gvrke- velde, Weriandus de Archa, Wolzlinus de Nazzenfvz, Fridericus de AVeinekke, Herbordus et Meinhalmus de Owersperch, Thomas plebanus de s. Cruce, Otto plebanus de Nazzenfvz, Bertholdus plebanus de sancto Bartholomeo, Engelberus de Landestrost, Otto, Offo, fratres de Landestrost, Otto Vranco, Heinricus, Fridericus notarii nostri. Cui facto ego Berhtoldus Frisacensis canonicus scriptor presentis interfui et testimonium perhibeo veritati. o o o o Acta sunt hec anno gratie M.CC.NLVHH, indictione VII., Vili ydus may feliciter nune et semper. Amen. Orig., Prgt., im Archive des hist. Vereins f. Krain. Das Reitersiegel des Herzoga Bernhart, welches die Mutter Gottes mit dem Kinde im Gegensiegel zeigte, ging zwischen 1847—1860' verloren. Auswendige Archivsnotiz : Literae fundatoris et privilegia huic monasterio ab eo data. Darunter ein grosses A. links „lege“, rechts „diligenter“. 163. Kloster Studenitz. 1249, 27. Oktober, Scharfenberg (bei Udine). Patriarch Ber¬ told von Aquileia bestatigt die Stiftung des Frauenklosters Studenitz -■ 129 — durch Sophia von Rohats (Roitsch) und ihre Schivester Rychza, Ge- malin Otto’s von Konigsberg und vermehrt die Dotation desselben. U. d. Zeugen: Chunradus plebanus st. Viti in Marchia; Peregrinus sa- cerdos. Fontes rer. Austr. I. Bd., II. Abth. S. 16—20. 164. Landesfiirst. 1249, Oktober, Foggia. K. Friedrich II. ermachtigt den zum Reichs- statthalter in Steiermark bestellten Grafen Meinhart von Gorz die Be- sitzungen des Patriarchen von Acjuileia, des Erzbischofs von Salzburg und anderer Kirchenfursten, welche von ihm abgefaUen waren, in Steier¬ mark und Krain einzuziehen und an des Reiches Getreue zu verpfdnden. Fridericus dei gracia Romanorum imperator semper augustus, Jerosolimarum et Sicilie rex. Per presens scriptum notum fieri vo- lumus universis imperii fidelibus tam praesentibus quam futuris, quod cum nos M. comitem Goricie dilectum fidelem nostrum capitaneum Stirie duximus statuendum, omnes possessiones et omnia bona, que patriarcha Aquileiensis, electus Salzburgensis ac alii prelati, qui fidein et devotionem nostri nominis abjurarunt in Stiria et Carniola tenent et possident, ad manus nostras recipiendi et ea omnibus illis, qui ad cor reversi ad fidelitatem et servitia nostra redire puro corde volue- rint, obligandi, eidem comiti plenam contulimus potestatem. Quicquid idem comes de predictis possessionibus et bonis capiendis et supra- dicto modo obligandis fecit, vel in antea fecerit, ratum et firmum et inviolabiliter habebitur. Ad cujus rei memoriam et stabilem firmita- tem presens scriptum fieri, et majestatis nostre sigillo jussimus com- muniri. Actum Fogie dominice incarnationis millesimo ducentesimo qua- dragesimo nono, mense octobris, octava indictione. Chmel osterr. Geschichtsf. I, 570. 165. Ortenburg. 1249, Oktober, Foggia. K. Friedrich II. erkldrt, dass er die vom Grafen Meinhart von Gorz, seinem liiezu ermdchtigten Statthalter in Steiermark, an Graf Hermann von Ortenburg (irfolgte Verpfdndung von Gulten zu Grosuple (bei St. Marein unter Laibach) um den Betrag von 600 Mark genehmige. Fridericus dei gratia Romanorum imperator semper augustus Jerusalem et Sicilie rex. Per presens scriptum notum fieri volumus 9 — 130 universis imperii fidelibus tam presentibus quam futuris, quod cum nos M. comiti Goritie, capitaneo Stirie dilecto fideli nostro obligandi de possessionibus nostris in Stiria et Carniola pro servitiis nostris plenam contulerimus potestatem, obligationem factam per eundem co- mitem H. comiti de Ortemburch dilecto fideli nostro aput Grazlup pro sexcentis marcis argenti ratam gerimus et acceptam. Ad cuius rei memoriam et stabilem firmitatem presens scriptum fieri et majestatis nostre sigillo iussimus communiri. Datum Fogie anno dominice incarnationis millesimo ducentesimo quadragesimo nono, mense octobris, octave indictionis. Orig., Prgt., 1 Siegel, im k. k. H.-, H,- u. Staatsarchive; Fontes rer. Austr. L, II. Abth. (1849), 20, Nr. XVI. 166. Viktring. 1249, 6. November, Eberndorf (in ecclesia Oberndorf in Juna). , Herzog Bernhard von Karaten beurkundet, dass Friedrich „scriba noster de Landestrost filius Gerlochi civis de sancto Vito“ (in Karnten) dem Kloster Viktring 3 Mansen in Leodnich und Gimelsdorf geschenkt habe. Viktr. Copialb. I, Nr. 176; IV. Fol. 64. 167. Sittioh. 1249, . , Friedrich von Pettau iviederholt seine Wid- mung an das Kloster Sittich betreffend 12 Huben zu Kopreinitz und Ulrichsdorf nachst Hbrberg, die er als (Salzburgisches') Lehen besass. (Idem totius praenominatus) dominus Fridericus de Bettovia confert iterato sua profusa et innata desuper liberalitate erga mona- sterium Sitticense eidem duodecim mansos de suo feudo sitos prope Herberg in villis Copreinicz et Vlrichensdorff. Puzel, idiographia S. 23. Vgl. die erste mit Zustimmung des Erzbischofs Eberhard II. von Salzburg vorgenommene Widmung s. d. 1241, . . . Februar, Rann, oben Nr. 111. 168. Kloster Marienbrunn. 1250, 26. Mal, (Montpreis). Heinrich von Scharfenberij bekimdet, dass er zur Silhnung begangener Frevel dem Kloster Landstrass 5 Huben zu n Reizeke“ bei Stattenberg aus dem Vermogen seiner Fran Gerbirg geschenkt und Letztere durch Abtretung seines Dorfes Gese entschil- digt habe. In nomine sancte et individue trinitatis, tam presentibus quain — hi — futuris Christi fidelibus, Heinricus de Scherpfenberch in circumscripte lucis claritate perfrui sempiterna. Mortalis humana conditio hoe re- quirit, ut ea que pro devotione geruntur in tempore, pro habenda futurorum noticia studiose literis conserventur ne decurrente tempore oblivioni posterorum potius, quam memorie relinquantur, et ne suc- cedentium heredum quorumlibet possit ignorantia seu malignitas re- vocare. Ea propter ego Heinricus multiplicem peccatorum meorum reatum considerans exhonerari aliqua ex parte cupiens, dominum meum sancte Aquilegiensis ecclesie venerabilem patriarcham Berh- toldum in Schorphenberch accessi, peccati ex incendio comissi omni humilitate qua poteram petii absolutionem, satisfactionem debitam promittendo. Dominus vero patriarcha ut pius pater Gotfrido abbati Fontis sancte Marie apud Landestrost me commisit ut ipsius auctori- tate functus, me meosque absolveret, et condignam penitentiam iniun- geret secundum quod animabus nostris decerneret expedire. Abbas vero omnimodis intendens ut lesis satisfieret, et nec ipse necego viam inve- nire potuimus competentem eo, quod in diversis locis et me et inimicis meis ulciscendo tune temporis incendia perpetrarim, tamen ut deum placarem ut propitium sperarem quatuor mansos cultos et locatos beate virgini et suo monasterio quod est apud Landestrost omni iure libertatis adhibito promisi pro tempore assignare. Quod quia diversis negotiis sepius mihi ineumbentibus fuerat aliquamdiu impe- ditum, nec plene deliberaveram, quo in loco eorumdem mansorum assignatio fieri posset, tandem in Reizeke de predlo pertinente in Stei- tenburch quod ex dilecta coniuge mea Gerbirga possedi, abbati supra- dieto et suis fratribus quinque mansos assignavi iure pleno perpetuo possidendos, quintum adiungens hac de causa, quia illi quatuor culti nec locati fuerant ut promisi. Verum cum hec donatio preter manum coniugis mee cuius fuit hereditas et patrimonium nullum robur fir- mitatis habere potuit, fratrem Cvnonem eiusdem cenobii subpriorem in Mvnparis advocavi et donationem quam feceram manu ipsius uxoris mee in capella eiusdem castri super altari stabilivi prompta et libera voluntate, sibique villam patrimonii mei Gese nuneupatatam (!) pro commutatione contuli versa vice. "Ut autem hec donatio nulli in du- bium proveniat presentem litteram conscribi petii, huius sigilli mei munimine confirmatam. Testes autem huius faeti sunt hii: comes \Villehehnus de Mallentin, Otto miles de Bleswich, Vlricus de Riwen- tal, Dietricus de Mvnparis, Wolfelinus de Windescbgraeze, Ortolfus 9* — 132 — de Mukenvelde, Dietricus et Hertwicus filii Dietrici militis de Mvn - pariš, et alii quam plures. Acta sunt hec ab incarnatione domini anno. M.CC.L 0 , septimo kalendis junii, indictione quinta. 1 ) Orig., Prgt., schon erhalten (Landstr. Drk. Nr. 5) im Laib. Museum, 1 anh. Siegel des Ausstellers, auf der Riickseite die Archivsnotizen, 1. Quinque mansi de Reizek de predio pertinente in Stattenberg per D. Henricum de Scherphenberg collati, 2. Ignoramus mansos (beide 15. Jahrh.) 3. Stifftbrief pro 5 Hueben in Reitsch 1257 (17/18. Jhd.) 169. Kloster Marienbrunn. 1250, 12. August, Sittich. Bertold, Patriarch von Aguileia genehmigt als Lehensherr dem Kloster Marienbrunn bei Landstrass die Schenkung von Zehenten, welche Herzog Bernhard voh Kamten vom Patriarchate zu Lehen getragen hatte. Nos Bertholdus dei gratia sancte Aquilegiensis sedis patriarcha universis Christi fidelibus tam presentibus quain futuris presentem paginam inspecturis salutem et memoriam geste rei. Si iusta sup- plicantium vota et desideria, que multe religionis et iusticie informat karitas, et via non deserit honestatis, debita promptitudine liberaliter admittimus et ipsorum preces favorabiliter exaudimus. Patriarchalis dignitatis morem et consuetudinem imitamus, utpote ne de sna iusticia videantur incommodum, sed pocius commodum reportare, dilecti si- quidem nobis in Christo viri religiosi, Rodulfus abbas et conventus monasterii Fontis sancte Marie iuxta Landestrost, ordinis Cisterciensis, nobis devote ac humiliter supplicarunt, quod cum Bernardus illustris dux Karinthie ob salutem et remedium sue et antecessorum suorum animarum, quasdam decimas quas a nobis et Aquilegiensi ecclesia ad legale et rectum feuduiu libere obtinebat, eidem monasterio duxerit liberaliter conferendas, ac possidendas sine contradictione cuiusquam in perpetuum et tenendas, ipsam donationem ratam habere et con- firmare misericorditer dignaremus. Nos igitur inspecta eorumdem abbatis et conventus reverentia, quam cura nos et Aquilegiensem ec- clesiam hactenus habuerunt et habituri sunt concedente domino in futurum, nec non prefati ducis devotione, quam dignis in domino, ‘) Die Indictionszahl 5 passt weder auf das Jahr 1250 (= Ind. 8) noch auf 1257 (= Ind. 15), wenn man etwa das Septimo auf die Jahreszahl und und nicht auf die Kalenden beziehen wollte. Fiir das Datum 1250 spridit u. A. der Umstand, dass vom Patriarchen Berthold von Aqmleia (f 1251) als von einer noch lebenden Person die Rede ist. — 133 — laudibus commendamus, onines donationes sive collationes decimarum quas a nobis utAquilegiensiecclesiaobtinuitut obtinet, nominatis mona- sterio, abbati etconventui fecitut decetero duxerit faciendas, ratas ha- bemus et de libera vohintate ac certa conscientia auctoritate presencium confirmamus. Nolentes eis in illis decimis sive donationibus, a successo- ribus nostris vel ab aliis gravamen, vel iniuriam aliquam in poštenim irrogari. In cuius rei memoriam et perpetuam firmitatem eis presentem litteram dedimus, nostri sigilli pendentis munimine roboratam. Testes autem fuerunt, Chonradus abbas monasterii Siticensis, Cisterciensis or- dinis; Wargiendus vicedominus in Werdenecb, magister Bertboldus Aqui- legiensis canonicus, magister Ludvicus plebanus Laybacensis, Paulus canonicus Civitatensis, Hermannus de Portis, Ludvicus de Vtino, Prech- telinus de Lyctembercb, Henricus de Pvecb, Fridericus de Winech, Henricus et Duringus fratres de Nidech, et alii quamplures. Datum in monasterio Syticensi, anno domini, millesimo ducentesimo quinqua- gesimo, die XII. intrante augusto, VIII. indictione. Orig., Prgt., Landstrasser Urkunde Nr. 2 im Laibacher Museum. Das Thronsiegel des Patriarchen mit der Umschrift f BERHTOL(DV)S DEI GRA. SANCTE AQILEGIEN. SEDIS PATRIARCHA hangt an griinen Seidenfaden. 170. Sittich. 1250, 13. August, Sittich. Bertold Patriarch ron Aguileia bestatigt dem Abte Konrad, und seinem Konvent mn Sittich verschiedene namentlich angefuhrte Besitzungen, tvelche dasselbe durch Stiftungen, Tauschver- trage, Kdufe u. s. w. bisher ermorben hatte. „1250. Emanat a Bertlioldo patriarcha instrumentum confirma- tionis die 13. augusti variorum fundationum, permutationum, emptio- num etc., ad abbatem Conradum directum“. Donarunt autem mona¬ sterio, vigore ejusdem: Bertoldus *) et frater ejus de Gurkfeldt 6 mansos in Hevligen- perg. Henricus de Maichou mansos 7 2 ). Henricus et Conradus de Scherffenberg mansos 6 3 ). Wulfingus 4 ) de Chyebach mansum unum. Ortolphus de Blindenbach °) mansum unum. Mainhardus de Naidegkh mansos 2 G ). Hermanus dux Carinthiae mansos 5 7 ). Dobrossus qui dicitur Edellinge mansos 2 8 ). Amalricus de Osterwicz mansum unum. *) Piizel: Gertoldus; Valv. setzt zu senior. — 2 ) Valvasor: Apud Ha- genpuech 7 mansi ab Udalrico de Michou.— 3 ) Valvasor apud Warte.— 4 ) Puzel Sulfingus. — 5 ) Valvasor: Apud Gross Lup „una mansa“ a Rudolpho de Plin- tenberch. — °) Valvasor: Apud Temenicz 2 mansi a Mainhardo de Nidek. — ’) Valvasor: Apud Arch. — 8 ) Valvasor: Apud Langenaker. — 134 — Vlricus Nothnagel mansos 2. 1 ) Stephanus de Duin mansum unum 2 ). Artwicus de Razwor praedium quod dicitur Ahorn. Gualterus de Mal- lentin praedium quod dicitur Oblach. Albertus comes 8 ) pro dote sancti Georgy mansum unum. Werjandus Liechtenberg praedium quod dicitur in Valle in concambium villae in Cozdruniz 4 ). Poppo de Albeck, praedium Hertwigisdorff, quod pro 60 marcis dedit 6 ). Hen- ricus marchio legavit duas villas in Stocheindorff et Lock c ), quarum prima obligata fuit pro 42 marcis argenti Vlrico de Montpreis, postea redempta a monasterio Sitticensi. Wegelinus mansos duos pro 8 marcis partem villae Lock, quam Henricus de Landestrost habebat in feudo subfeudatam Roberto de Physchs redemit monasterium pro 50 marcis aquilejensibus ab Ottone filio Roberti 7 ); ab eodem emit mansum cum molendino, additis duobus pratis in eadem villa. Meinhardus castel- lanus in Maichou, dedit mansos 7 cum vineis et omni reditu in Mul- lendorff 8 ). Dietricus Gali mansos 4 9 ). Rudgerus Ellert 10 ). mansos 3 et molendinum unum. Henricus senior de Scherffenberg 1] ), mansos 6 12 ). Ejusdem filii mansos 3, pro gravi damno ecelesiae illato Sittichsdorfi quod transcendisse fertur 40 marcas. Mechtildis eorundem mater in eodem loco mansos 3. Gerburgis de Stettenberg mansos quatuor 1S ) Arnoldus et Joannes fratres, qui dicitur Edelinge, dederunt pro 6 marcis man¬ sos 2. Hermanus de Naidegkh mansum unum. Vlricus de Reiffen- stein mansos 2 14 ). Mainbardus et Henricus de Naidegkh mansum unum et dimidium. Hermanus de Naidegkh mansos 5. 16 ). Poppo de Liechten¬ berg mansos 5, quos ecclesia, dum obligati erant, soluit marcis X. Herandus miles dedit villam Drag prope abbatiam. A Nicolao de Reiittenberg emit ecclesia mansos 6 pro Is 1C ) marcis Aquilejensibus; alios ab eodem donatos accepit, pro anima fratris sui Rudgeri man¬ sos 4. Griflb de Stude 17 ) dedit mansos XI. Bertholdus et frater suus *) Valvasor: Apud Veldes. — 2 ) Valvasor: Apud Senosesach, vrgl. das Regest oben vom J. 1217, Nr. 33 — 3 > de Wichselberch. — 4 ) Kostreinitz. — 6 ) Im Jahre 1190. vrgl. Schumi’s Urk.- u. Regestb. f. Krain I, S. 137, Nr. 156. — 6 ) Im Jahre 1228, vrgl. oben die Urkunde Nr. 56. — ’) Des vorhergehenden von Fiitsch (Physchs). —• 8 ) Muljava, Pfarre st. Veit bei Sittich. — Valvasor: Apud Eigenhaimb, in einer andern Sitticher Urkunde v. J. 1261, 12. Marž Sittich steht: Gigenheim (Godičevo, Pfarre Oblak.) (? )— *°) Valvasor: Apud Ellentingen 3 mansi et unum molendinum a Rutgero Ellent. — “) Valvasor: Scharpfenberch. — ’ 2 ) Valvasor: Apud Durre IS ) Valvasor: Apud Widem. — M ) Valvasor: Apud Subrats. — 15 ) Valvasor: Apud Dulach, Valvasors Schreibart Nidekh ist richtiger als Puzels Naidegkh, man hatNideck, Nidekke geschrieben, 18 ) Puzel: is. (= 50). ”) Puzel: Styde. — 135 — Luipoldus dederunt mansos 4. Otto Crenczel mansos 2 ’). Adeloldus de Schonenberg mansum unum pro damno ecclesiae illato. Conven- tumque est coram Alberone de Hopfenbach et Henrico de Mitterburg, quod si ammodo ecclesiam offerit teneatur in totum, in quo ante offenderat. Henricus de Mitterburg dedit mansum unum pro remedio uxoris suae Elisabeth. Conradus de Reiffenstain dedit mansum unum et medium apud Glogovvicz; ibidem vendidit Libehardus de Arisperg 2 ) mansum unum et medium pro 6 marcis Aquilejensibus. Mainardus et Offnia de Schonnenberg dederunt mansos. 2 s ). En- gelberus et Conradus de Vrsberg mansos dederunt 13. Rudgerus de Lay bach *) dedit mansum unum in Groslupp. Ibidem dederunt Wintherus et Godefridus de Prisseckh mansos 5 cum duobus molen- dinis. Marchionissa Sophia dedit mansos duos. 6 ) Apud Forst accepit ecclesia 5 mansos in concambium a Wilhelmo de Scherffenberg. Lud- gardis de Gradenicz dedit mansos 6. c ) Fridericus de Duellach dedit mansum in Langenacker pro 36 ovibus, et uno bove. Conradus Gali et uxor ejus Kunegundis profusa non tam liberalitate, quam muni- ficentia innata pietate, ingenito favore monasterium inclytum Sitti- cense donatione XI mansorum bearunt, dotarunt, ornarunt, ampliarunt, illustrarunt, condecorarunt ’). Acta sunt haec Sitticy. Puzels idiographia mon. Sittic S. 23—26; Valvasors Notaten in den wis- senschaftl. Studien und Mittheilungen aus dem Benedictiner Orden 1881, Seite 69—70. 171. Sittich. 12i>0, 13. Angust, (Sittich). Berthdld Patriarch von Aguileia tragt der unterstehenden Geistlichkeit auf, sie miige ihre Pfarrkinder von Angriffen auf das Gut des Klosters Sittich durch ernstliche Ermahnungen ab- halten. Bertoldus, Dei gratia sancte sedis Aquilejensis patriarcha. Di- lectis in Christo filiis, universis rectoribus, plebanis et vicariis in diocesi sua constitutis salutem in Domino. Cum universis viris reli- giosis et Deo famulantibus in suis necessitatibus generaliter subve- nire teneamur, specialius tamen et efficacius ad illorum provisionem, qui in diocesi nostra constituti noscuntur, nos novimus obligatos. ‘) Valvasor: Apud Hophenbach. — 8 ) Puzel: Harnsperg. — ’) Valvasor: apud Seplach.— 4 ) Puzel: Kaybach. — s ) Valvasor: apud Puech niansi 8 a So¬ phia marchionissa Histriae vrgl. die Brk. oben Nr. 99. — 6 ) Valvasor: apud Gradenitz. — ’) Darunter nennt Valvasor 3 Huben apud Guttemverde. — 136 — Hinc est, quod universitati vestre precipiendo mandamus, quatenus universos parochianos vestros, qui ecclesiam sancte Marie in Sittich, in rebus ant personis ausu temerario ledere ant infestare praesump- serint, moneatis diligenter et efficaciter inducatis, ut de damnis et injuriis predicte ecclesie irrogatis satisfaciant competenter, et a consimilibus desistant in futurum. Quod si quis, mente obstinata fa- cere contempserint, vos post trinam admonitionem canonice premissam in contemptores mandati nostri sententiam excomunicationis, omni odio, timore vel amore postpositis, nostra freti authoritate, in ecclesiis vestris publice promulgetis, precipientes eosdem usque ad condignam satisfactionem ab universis Christi fidelibus arctius evitari. (Datum Sittich anno ab incarnatione Domini MCCL, idibus au- gusti.) Einfache Abschrift v. Peter Hitzinger im Archive des hist. Ver. f. Krain vermuthlich aus Puzel, Idiogr. mon. Sittic. S. 2G—27. Die weiter folgende An- gabe des Datums setzte Hitzinger bet, mit „Datum Aquilejae“ was aber unrich- tig ist, denn der Patriarch war am 13. August in Sittich und ist an diesem Tage die Urkunde ausgefertigt worden, was aus dem zu ersehen ist, dass Puzel sie gleich nach der grossen Bestatigungsurkunde vollinhaltlich folgen liisst, nur das Datum liess er als etwas selbstverstiindliches aus. 172. Sittich. 1250. 14. Avgust, Sittich. Berthold Patriarch von Aguileia in- corporiert dem Kloster Sittich, die st. Niclaskirche, deren Einkilnfte zwi- schen dem Abt Conrad und Conrad dem Pfarrer von st. Veit streitig geivesen waren, und weist letzterem 6 Hubenzu Kali als Entschddigung zu. Item eodem anno Bertholdus patriarcha Aquilejensis lite inter Conradum abbatem et Conradum plebanum sancti Viti de proventibus ecclesie sancti Nicolai orta, per arbitros vero, ut fieret aequalis di- visio decisa, tandem ecclesiam eandem plene monasterio subjecit 14. augusti, assignata in compensationem plebano villa Kali, con- tinente 6 mansos. Puzel S. 26. 173. Obernburg. 1250, 12. September, Mannsburg. Berthold, Patriarch von Aguileia bestiltigt dem Kloster Obemburg die von seinen Stiftern geivahrten Rechte und Privilegien, doch solle die Jagd und Fischerei auf dem Gebiete des Klosiers ihm und seinen Beamten, gemeinsam mit dem Kloster zu sfiehen. Im ilbrigen missbilligte der Patriarch alle beklagten Rechtsver* — 137 — letzungm seiner Officialen imd rerbat diesen in Zukunft alle Eingriffe in die Redite des Stiftes. Das Stift hingegen erliess dem Patriarchen und der Kirche zu Aguileia fiir diese Bestaligung jene 200 Marken Agleier Pfennige und 1100 Metzen (modios) verschiedenen Getreides, melche diese ihm schuldeten. Zeugen dieser Bestaligung waren: Frater Henricus de ordine predicatorum prior Petovie, Wargien- dus vicedominus in Werdenech, magister Bertholdus de Fagede, ca- nonicus Aquilegiensis, Cunradus et Crafto, archidiaconi Savnie et Vil- lacensis, magister Lvdwicus plebanus Laibacensis, Hermannus de Portis, Lvdwicus de Vtino, Gerlochus de Stayn, Bertholdus de Gvrch- velde, Bertholdus de Gradenich, Conradus Gallo, Gebardus de Voits- berch, Herbordus de Owersberch, Marquardus de Lose, Amalbertus dapifer et Beringerus fratres, Heberardus marschalchus, Fridericus, Cvnzo et B,odulfus camerarii et alii quam plures. Actum in Mengosburch, anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo, die XII. intrante septembre, viii. indictionis. Urkunde im steierm. Landesarchive in Graz. 174. Aquileia. 1200, (X Hiilfte) September, Stein in Krain. — Patriarch Berthold von Aguileia und Ulrich Herzog von Karnten schliessen einen Kriegsver- trag 9 e ge- n den Grafen von Gorz und vergleichen sich betreffs verschie- dener Ansprilche auf genannte Schlosser in Krain. In nomine sancte et individue trinitatis amen. Quoniam que in tempore aguntur, simul cum tempore dilabuntur, fidelium gesta so- lent per scripture memoriam perhempnari. Noverint igitur presentes et futuri presens scriptum inspecturi, quod constitutis apud Mengos¬ burch domino Bertholdo venerabili patriarcha Aquilegensi et nobili viro Vlrico filio domini Bernardi illustris ducis Karinthie dominus pa¬ triarcha petivit ab eodem, ut contra Mevnardum comitem Goritie et ejus complices werram domino patriarche moventes astaret šibi, idem vero Vlricus petiit e converso, quod dominus patriarcha nepti sue domine Ag- neti uxori ipsius daret castra Wiselberch et Mengosburch in quibus as- seruit se jus habere. Super quibus tandem taliter concordarunt,quod do¬ minus patriarcha prefate nepti sue et domino Vlrico marito ipsius nomine, ejusdem domine dedit et assignavit in castro Wiselberch jus quod in ipso habet vel habere visus fuit, tali pacto quod tam ipsa quam consors ipsius doininus Vlricus prefatus renunciavit orani iuri forestarie quod se — 138 — habere dicebat de bonis et bominibus ecclesie Aquilegensis pertinen- tibus ad castra Werdenecb, Liechtemberch et Nidech, nec debeat super bonis et hominibus ad dieta castra pertinentibus judicium šibi aliquod de cetero vendicare. Renunciaverunt etiam cum predictis pro se et heredibus suis omni juri super libertinis apud Tenchebro, Wenfrowe, W quod iidem libertini ad ecclesiam Aquilegensem omni jure et servitio de cetero debeant pertinere, item promisit do- minus patriareba diete nepti sue et domino Vlrico prefato marito ipsius nomine ejusdem domine jus quod habet in castro iMengos- burch, dare, si promissionem inferius annotatam de prestando domino patriarche auxilio ipse dominus Vlricus attenderet et compleret ante proxime venturum festum sancti Mihaelis, et si contingeret do- minum patriarcham vel ejus capitaneos interim facere pacem vel treu- gam cum comite Goritie, nihilominus de ipso castro faciet quod pro¬ misit, et si ipsum medio tempore quod absit, contingeret decedere, dominusBertholdus (de) Gurkevelde castellanus ipsius castri de voluntate et mandata domini patriarche ipsum assignare debet nihilominus do¬ mine memorate et domino Vlrico marito ipsius nomine ejusdem do¬ mine, et ipse maritus et heredes ipsius non debent ipsum Bertholdum ab eodem castro removere, sed in eo conservare šibi et heredibus suis qui ipsis cedent in parte jus habitationis quod burchwa(r)t vul- gariter appellatur. Dominus vero Vlricus antedictus data fide ad manus domini patriarche promisit sub sacramenti virtute quod ei quam din vixerit, astabit contra omnes inimicos et offensores suos totis viribus sine fraude, patre suo Bernardo illustri duce Karinthie et fratre suo Philippo venerabili eleeto Salzeburgensi dumtaxat ex- ceptis et ante proximum festum sancti Michaelis in partibus Forijulii cum centum armatis ad minus comparere promisit et movere werram inimicis domini patriarche juxta ordinationem ipsius, nec recedere debet de terra et servitio ipsius sine licentia et voluntate sua. Si vero aliqua quevis causa ipsum impediret venire in Forumjulii ante proximum festum sancti Michaelis, illain mandare debet domino pa¬ triarche, quo faeto juxta beneplacitum ipsius domini patriarche vel remanere poterit, vel si mandaverit, tenebitur statim . . . et si pax vel treuga imponeretur moveretur ad presens vel movebitur in futurum vel etiam ipse aliis movet vel movebit in posterum in partibus Forijulii, Istrie, Carniole et Marchie et Karinthie, supra- dictus dominus Vlricus, postquam per nuntium domini patriarche — 139 — fuerit requisitus, infra quindecim dies tenetur ad auxilium ipsius ve- nire, non obstante occasione aliqua nisi forte in terram suam irruissent, vel in proximum intrare deberent et id constaret, inimici quibus per ministeriales et homines suos postea relinquendos resisti non posset. Si vero cessante impedimento hujusmodi venerit, a servitio domini patriarche recedere non debet sine ipsius ut predictum est, licentia speciali. Promisit insuper, postquam in proximum Forijulii intraverit, juxta promissionem predictam contrahere et facere mutuam confede- rationem perpetuo duraturam contra omnes predictos, patre et fratre ipsius tantum exceptis, cum ecclesia Aquilegensi et ministerialibus ipsius juxta domini patriarche consilium et voluntatem. Promisit e converso dominus patriarcha prefato domino Vlrico ferre auxilium contra comitem Goritie et quoslibet alios quibus ipse dominus Vlricus de voluntate domini patriarche werram movebit, et qui se posuerit in auxilium comitis memorati, preter quam contra Styrenses et mini¬ steriales ecclesie Bambergensis et Nicolaum de Lewenberch, verum tamen si aliqui predictorum dominum patriarcham invaserint aut of- fenderint, predictus dominus Vlricus tenebitur ipsum juvare contra eosdera, et ex tune etiam dominus patriarcha contra ipsos tenebitur astare šibi (et ut) predieta per utramque partem observentur invio- labiliter, bona fide, sine fraude, juraverunt in manus dieti domini Vlrici Gerloch J ) Pertholdus de Grodenech, Gerlocus de Hertemberch, Gebardus de Lilimberch, Marquardus de Yge et Her- bordus de 2 ) in animam vero domini patriarche juraverunt Wargendus Henricus de Portis Ludovicus .... Ber- tholdus de. per sacramentum ad faciendum omnia su- pradicta inducere consiliis et precibus bona facere. In cujus rei memoriam et stabilem firmitatem presentem paginam seribi jusserunt prefati domini patriarcha et Vlricus cum verbo et voluntate domine Agnetis supradiete, et sigillorum suorum munimine roborari. Testes vero sunt dominus Philippus venerabilis Salisburgensis electus, magister Henricus de Vri(s)aco notarius et Conradus Galle, Rainerus de Haichilberch Virgilius notarius et alii quam plures. Actum in capella superiori castri inferioris de Stain anno domini M.CC.L., die . . . . intrante septembris, VIII. indictione. Ego Weccello quondam domini Henrici de Buja imperiali auc- *) de Stein? — 2 ) Owersperch? — 140 — toritate notarius hiis omnibus interfui et rogatus scripsi et corro- boravi. Aus der Sammlung des Grafen Frangipane zu Castel Porpetto in Bianchi’s Sammlung Bd. 3 Museo civico zu Udine; Zahn, Austro-Friulana in Fontes rerum Austriacarum XL. Bd., S. 1 — 3, Nr. 1. 175. Kloster Reun. (c. 1250). Die Aebte Johann und Rudolf von Sittich und Marien- brunn bei Landstrass vidimieren die Urkunde des Konigs. Konrad II. filr das Kloster Reun ddo. 1146, 10. Juli, Regensburg. Zuerst der Wortlaut der genannten Konigsurkunde bis „Boppo comes de Lofa“ hierauf: „Nos fratres Johannes Rudolfus dieti abbates de Sytich et de Fonte sanete Marie apud Landestrost hec ita se in privilegio habere sigillis nostris confirmavimus. “ Diesem folgen dann die Unterschriften des Konigs und seines Kanzlers endlich das Actum und Datum dieser Konigsurkunde. Aus dem Orig. auf Prgt. im Archive des Stiftes Reun. Die an Pergament- streifen angehiingt gewesenen Siegel sind nicht mehr vorhanden; Steierm. Landes- ai - chiv in Graz. 176. Arnoldstein. 1251, 30. Janner, Tolmein. Berthold Patriarch von Aquileia verleiht dem Abte Konrad und dem Kloster Arnoldstein die Kirche st. Johann an der Gail (iuxta Gylam) zum Krsatze des Schadens, ivelchen er oder seine Lente dem Kloster und dessen Leuten zuge- fiigt hatteu. U. d. Zeugen: Ludovicus plebanus Labacensis, Philippus capellanus, Conradus plebanus st. Viti und Wolricus plebanus de Crain- burg. 1 ) Datum apud Tulminum anno domini M.CC.LI, die II. exeunte januarii, Vlili, indictione. Eichhorn’s Beitr. II. 246 — 247; Ankershofen im Arch. f. K. oest Geschquell. 32. Bd., 255, Nr. 1146. 177. Aquileia. 1251, 13. Marž, Windischgraz. Berthold Patriarch von Aguileia ver- pfilndet dem Grafen TJlrich von Stemberg filr 300 Mark, die er ihm seit dem Ankauf des Schlosses Laos schuldete und filr Soldanspruche im Betrag von 150 Mark Schillingen, Einkilnfte zu Treffen in der Hohe, von 80 Mark Schillingen. Nos B(erhtoldus) dei gratia sanete Aquilegiensis sedis patriarcha annotatione presentium de certa conscieucia et voluntate libera pro- ’) Cranburg. — 141 — fitemur, dilecto fideli nostro Wolrico comiti de Steremberch pro tre- centis marchis, quas eidem pro emptione castri et provincie de Los et pro centum et quinquaginta marchis solidorum, quas etiam šibi pro servicio, quod nobis tempere werre impendit occasione sallarii, tene- bamur obtuaginta ’) marcharum redditus ad sollidos ’) inpredio nostro Treuen cum orani iuris plenitudine obligasse, discretioni et fidei sue nichilominus coraittendo, quod cum predictis bonis possit ordinare et disponere pro voluntatis sue arbitrio, ac si propria forent sua, quousque per nos vel successores nostros solvantur. Inhibemus etiam universis officialibus nostris, ne cum memoratis bonis, quamdiu soluta non fuerint in steura vel aliqua alia exactione quodquam habeant ordinare. In cuius rei memoriam et stabilem firmitatem presentem litteram eidem dedimus nostri sigilli pendentis 2 ) munimine roboratam. Datum apud Graz anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo primo, indictione Vlili., die XIII. intrante marcio. Orig. Prgmt. mit an Pergamentstreifen angehangtem, beschiidigten Wachs- siegel des Patriarchen im k. k. H.-, H,- und Staatsareliiv in Wien. 178. Aguileia. (Vor 1251, 23. Mai.) Privilegia et jura super locis de Los 3 ) et Ari- sperch; et de castro Waldech jure feudi concesso per dominum Ber- tholdum 4 ) patriarcbam. Bianchi, Thesaurus ecclesiae Aquilejensis pg. 6, „de contentio in tertio scrineo." 179. Viktring — st. Antonsspital am Bocksruck. (Nach 1251, 23. Mai.) Bereuger, Probst von san Odorico am Tagliamento und Kanonikus von Aquileia bekundet, dass das st. Antonsspital zu Neuthal, und die Zehenten der Neubriiche auf dem Berg Loibel rechtsgiltiger Weise zum Kloster Viktring gehbren. Urk. gedruckt in Schumfs Archiv f. Heimatskunde I, 24, Nr. 9. 180. Freising. 1251, 15. Juni, Lack. Ulrich, Herr in Krain stattet dem Bisthume Freising den Marki Gutenwdrth nebst andern genannten Giitern in der Windischen Mark zurilck, welche sein Vater Herzog Bemhard von Karnten demselben widerrechtlich vorenthalten hatte. Que aguntur in tempore (ne) labautur cum tempore, litterarum debent testiinonio perhennari. (Tenore igitur presencium omnibus has ‘) sic. — 2 ) Folgt sigilli durchgestrichen. — 3 ) Vrgl. die Urkunde v. J. 1244 4, 9. Mai, oben Nr. 128. — 4 ) Patriareh von Aguilcia v. J. 1218 — 1251, 23. Mai. - 142 — litteras inspecturis tam) presentibus (quam futuris nos Vlricus filius Bernhardi serenissimi) ducis Karintbie et dominus Carniole recogno- scamus (!) et manifeste ac puhlice protestamur, quod memoratus pater noster Bernhardus inclitus dux Ka(rinthie) contra debitum iuris et iusticie ordinem possidendo detinet forum (Gvten)werde et montem qui Weinperch dicitur, et universas villas in Marchia sitas quarum nomina sunt hec, videlicet Zagrat, Clenonich, Chraztn . . in Loknitz molendinum et mansum, Polarnim maius et minus, Wre . . z . .. duos mansos et molendinum, Drage, Altenburch, ambo Paiersdorf, navigium Nabrego, Ztrug, Vreznich et Gavri et alias possessiones dieto foro et monti Weinperch attinentes et cetera (?) videlicet loca aquosa et silvosa, culta et inculta, fructifera et infructifera que quondam n(o- bilis) et illustris Heinricus marchio de Andess et Leupoldus inclitus (dux Aus)trie nec non et Fridericus eiusdem filius pie memorie iure (feudali) ab ecclesia Frisingensi a multis retroaetis temporibus quiete et pacifi(ce posseder)unt, et que omnia post obitum predietorum no- scuntur ad Ch(vnradum vener)abilem ecclesie Frisingensis episcopum et ad eandem ecclesiam cum o(mni [iuris?] ple(nitudine devoluta, que nune omnia supradicta dictus pater noster p (ost obitum) memorati ducis Austrie Friderici pie memorie contra suam conscien(ciam vi)olenter usque nune manutenuit et adhuc detinet occupata. Re- cognoscentes igitur quantus favor civibus ecclesie debeat adlnberi, lucide protestamur, cum prelibatus pater noster fuerit sublatus de medio et si nos supervixerimus, quod generaliter in omnibus pre- fatis prediis et possessionibus quocunque iure ad sepedictam ec¬ clesiam Frisingensem spectantibus nullam prorsus iurisdictioneni, potestatem et auetoritatem possidendi et detinendi ex nuno usque in antea volumus nobis aliquatenus vendicare, immo volumus quod idem episcopus et omnes sui successores per patrem nostrum šibi et ec¬ clesie Frisingensi ablata rehabeat et nomine eiusdem ecclesie rehabita cum omni iure, absolute, libere, pacifice in perpetuum possideat et quiete. Ne autem nostra protestacio valeat in posterum infirmari, eandem supratactum modieum editam (!) duximus nostri sigilli muni- mine roborandam. Huius rei testes sunt, videlicet dominus Eberli ardus Werdensis prepositus, Hainricus de Vagin, Wernherus de Lok et Wilhalmus, Chvnradus Gallo, Chvnradus purchgravius de Leuntz, Jacobus de Gvtenberch et Rvdlinus de Pirbaumein. Datum in Lok anno domini M.CC.LL, indictione X., XVI. die exeunte junio. — 143 — Konigl. Reichsarchiv zu Miinchen, Cod. 191, f. 7, durch Niisse sehr be- schadigt und in den mangelhaften Stellen aus Meichelbeck II./2, 8, Nr. 15 oder aus dem Contexte erganzt; Zaim, Cod. dipl. Austr. Friš. I, 154 — 155, Nr. 157. 181. Gurk. 1251, 6. August (viij. nonas augusti), Wisell. Bischof Ulrich von Gurk beendet seinen Streit mit Friedrich von Bett(owe) und Hein¬ rich von Scherphenberch um die Burgen Muntpareis und Herberch. Orig., Prgt., im k. k. Staatsarchive zu Wien. 182. Gurk. 1251,....,.Friedrich von Bettovve und Heinrich von Scharfenberch vergleichen sich mit dem Bischof von Gurk wegen Montparis und Herberg. Auszug, Papier, im Joanneumsarchive Nr. 668a. Vrgl. Beitr. z. Kde. steier. Geschguell. III, 43. 183. Aquileia — Mark Istrien. 1251, 14. December, am Ufer von Pirano. Konrad IV. ver- bietet durch den Mund des Markgrafen Bertold von Hohenburg dem Podesta und den Rittern von Capodistria, dem Patriarchen Gregor von Aquileia riicksichtlich der Mark Istrien zu schvvoren, welche dem Reiche heimgefallen ist. Urkunde gedruckt im Schumi’s Archiv f. H. I, 191—192, Nr. 57. 184. Sittich. 1251. Ulrich Herzog von Karnten und Herr in Krain bestatigt die Schenkung des Obereigenthums an 6 Huben zu Lade, welche Heinrich weiland Markgraf von Istrien seinerzeit dem Kloster Sittich gemacht hatte, nachdem dieses jene Lehen dem Heinrich, Burggrafen zu Land- strass und dem Otto von Vutsch abgekauft hatte. 1 ) Confirmat et testatur Ulricus dux Carinthiae et dominus Car- niolae quodam certo suo chyrographo, quod Henricus marchio Istrise monasterio Sitticensi donaverit proprietatem sex mansorum seu hub- barum sitarum in Lok, quas alii domini in feudum pro priori habe- bant [quas dominus Heinricus castellanus de Landstrost nomine pheudi tenuit, quas etiam Otto de Vutsch etc.] a quibus postmodum monasterium jus feudale pecunia comparavit. [Testes sunt dominus Ulricus castellanus de Landstrost, dominus Herbardus de Auersperch, d. Mar(quardus) de Yge, dominus Lupoldus de Anderburch, Wilhel- mus de Scherphenberch]. Puzel S. 27 : Areh. f. Runde ost. Gesoh. Quellen XXXII. Bd. (1865) 299, Nr. 1235. 223. Landesfurst. 125G, 4. April, Lichtenvvald. Herzog Ulrich III. von Karnten theilt mit seinem Bruder Philipp das elterliche Vermbgen und iiber- liisst diesem die Schlosser Himmelberg und Wernberg in Karnten, Osterberg in Krain und Weineck in der Windischen Mark. Im Falle unbeerbten Todes habe sein ganzer Erbtheil auf seinen Bruder Philipp zu fallen, nur behiilt sich Herzog Ulrich das vollig freie Verfiigungs- recht beziiglich eines Schlosses mit 100 Mark Giilten bevor, doch diirfe dies keines der 6 Hauptschlosser Freiberg, Volkermarkt, Rech- berg, Greifenburg, Laibach oder Landstrass sein. Urkunde gedrtekt in Sehumi’s Arehiv I, 77—79, Nr. 36. ‘) So die Copie; vielleieht .liagiii (?) Magistri (?) — 179 — 2 24. Reun. 1256, 6. April, Lvtya (Littai). Herzog Ulrich von Karnten schenkt dem Kloster Reun 7 Mansen zu SchoHich, Tolach, Aich und Weinerdorf, und gevvahrt demselben genannte Gerichtsfreiheiten, sowie die Befreiung von aller Maut in seinem Lande. U. d. Zeugen: Her- bord von Auersberg und Wilhelm von Minkendorf. Joanneuins Arehiv Ni. 735 225. Ortenburp. 1256, 18. Juni, Volkermarkt. Herzog Ulrich von Karnten, Merr von Krain, nimmt die Graf en Heinrich und Friedrich von Ortenburg in seinen besonderen Schulz und erlaubt Umen die Erbauung einer Feste auf einem bestimmten Platze in seiner Sladi Krainburg, ausserdem ver- leiht er ihneri gegen Zusicherung ihrer Dienste 20 Mark Renten von seinen Grundeinkunften und 20 Mark von seiner Milnzstatte u. s. w. In nomine domini amen. Ne ea que geruntur in tempore simul cum tempore dilabantur, necesse est ut gesta que inter modernos per- tractantur, vivaci committantur testimonio litterarum. Nos igitur WI- ricus dei gratia dux Carintbie ac dominus Carniole ad singulorum no- ticiam volumus pervenire, quod Heinricum et Fridericum comites de Ortemburch ad specialem nostram recepimus gratiam et favorem, pro- mittentes eos fide data, cuius fidei conservacio iuramentis ministerialium nostrorum videlicet Hartvvici dapiferi de Chreik, Wlrici de Havenar- burch, Chunradi de Paradiso et Wilhelmi de Minchendorf super hoc prestitis vallata ektitit, bona fide manutenere ac contra omnem homi- nem deffensare, et si quis eis inviari presumeret seu violentiam inferre aliquam ipsis, dedimus adesse pariter et preesse, iusticiam eis super hoc debitam exigendo et etiam exhibendo, quam si eis exhibere vel obtinere non possemus tenebimur dictis comitibus adesse auxilio contra eundem per omnia et astare. Insuper contulimus ipsis titulo feodali in civitate Chreinburch aream, in qua licebit eis et poterunt pro vo¬ lim tate sua municionem erigere cum porta, ubi libere habebunt in- troitum et egressum; tali scilicet adiecta conditione, quod si de pre- dicta municione constructa nobis" dampna gravia et manifesta vel civi- tati predicte inferre presumerent, et requisiti super hoc in ex ebdo- madis lesis omendam debitam non preberent, omnes proprietates eorum site ultra flumen Coker versus Stein nobis libere sint solute; contu¬ limus etiam predictis comitibus viginti marcarum redditus de nostro 12* — 180 predio, nec non viginti marcarum denariorum de moneta ipsorum ve- teris feodi annuatim solvere in prima dominica quadragesime cum ca nitur Invocavit. Omnia namque iura ipsis competentia et que rationa- biliter pater eorum pie memorie tenuit, cum hiis que ipsis confirmare poterunt etiam in septem mansis sitis Carniole restituimus prefatis co- mitibus usquequaque; dampna vero si qua in nostro servicio recepe- rint, et alia obsequia que nobis exhibebunt ad nostram ipsis recepi- mus gratiam refundenda. Hec omnia et singula sine fraude compro- misimus adimplere. In quibus si forte gratie nostre oblivisceremur manifeste, ad promissa nobis facta versa vice dieti comites non tenen- tur. Ad hec ipsi comites promiserunt prestito iuramento remota qualibet specie fraudis contra quemlibet nobis fideli et devoto ser¬ vicio adherere, exceptis hiis amicis suis quos fidei puritas per ipsos non patitur molestari, videlicet comite WIrico de Sterenberch, comite Wlrico de Hivvenburch, comite Heinrico de Phanenberch, Wluingo de Stubenberch, et comite Meinhardo Gorizie, si filius suus in spacio tem- poris abhinc usque festum Michaeli s et post hoc per annum unum so- rori eorum matrimonialiter coniungetur et tune auxilium eorum contra ipsum comitem petere non debemus nec ipsi comiti M. contra nos as- tare similiter tenebuntur; si autem in dieto spacio contractus eiusdem matrimonii dissolveretur, ex tune nobis contra ipsum comitem sicut et alios auxiliis adherebunt. Adiectum est etiam, quod si unum ex ipsis comitibus vel ambos ratione contrahendi matrimonii ad aliquem vel aliquos captare amiciciam contingeret, et forte inter nos ex una parte et illos vel unum ex ipsis ex altera aliqua esset vel fore inci- peret dissensionis materia in futurum, receperunt pure ad fidem ipso¬ rum se compositioni utrorumque interponere sine dolo, et si composi- tioni congrue ac iuste per ipsos comites super ea dissensione dictande nollemus aquiescere, licebit unicuique eorum suo proprio socero contra nos suum subsidium exhibere. Sed quicunque ex soceris pro decidenda tali discordia se opponere vellet ipsis, gener eiusdem suum auxilium neutro dabit. Alias contra omnes alios nobis adesse obsequiis et au- xiliis sunt ligati, et si prenotata ex culpa eorum patenter fuerint vio- lata, obligaverunt nobis viginti marcarum redditus sue proprietatis sitos in parte inferiori fluminis quod dicitur Coker, ita quod ad nos debeant in posterum pertinere et nichilominus illi viginti marcarum nobis vacabunt redditus, quibus a nobis sunt ista conventione habita infeodati. Huius rei testes sunt comes Otto de Ortemburch, preposi- 181 tus sancti Jacobi in Babenberch, Hartwicus dapifer de Chreik, WIricus de Havenarburch, Chunradus de Paradiso, Wilhelmus de Minchendorf, Heinricus de Visharen, Livtoldus de Ortenburch milites; Jacobus no- tarius, Perhtoldus dictus Chnvwer, et alii quamplures. Et ut hec omnia tata et inconvulsa permaneant quoad vixerimus, presens scriptum sigilli nostri munimine iussimus roborandum. Actum apud Volchen- marcht anno domini M°.CC.LVL, indictione XIIIL, in die ss. Marci et Mareelliani martyrum. Orig. Perg. 1 Siegel, Geli. H.-Arehiv; aus Fontes rer. Austr. l.,II. Abth. (1849) S. 41, Nr. XXXVIII. 226. Sittich-Auersberg. 1256, 11. September, Der Convent von Sittich iiber- liisst durch Vermittlung des Bischofs Otto von Biben und des Abtes Rudolf zu Landstrass den Gebriidern Herbart, Otto und Mainhalm von Auersberg soviel vom Walde in Lasitsch, als dieselben davon auf eigene Kosten urbar machen ivollen und kbnnen, doch mit dem Be- ding, dass der dritte Theil der Neubrtiche dem Kloster gehbren solle. Richter, Arcli. f. G. 1830, 11, 649; Mitth. des liist. Ver. f, Krain, 1861, 11, N. 2. — Das Original dieser lateinisehen Urkunde mit 2 Siegeln, welclies noch Herinansthal iin Jalire 1845 in seinein Verzeiehniss der Archive zu Auersberg, Tinini am Hart, Kroisenbaeh, Landstrass und Gurkfeld anfiihrt, bat Elze bereits im J. 1861 nieht inehr vorgefunden. 227. Goriach. 1256, 27. Oktober, Lusach (in Krain). Ein gewisser Volchmar beurkundet die Bedingungen eines von ihm mit Chunrat von Vels- perch abgeschlossenen Kaufes liber einen Mansus in Goriach. Joanneums-Arcliiv; Nr. 741. 228. Sittioh. 1256, 12- December, Lateran. P. Alexancler IV. hefreit das Kloster Sittich von der Entriclitung der Mautgebilhren rucksichtlich der zu ihrem Lebensunterhalte erkauften Waren. Alexander episcopus servus servorum Dei. Dilectis filiis abbati et conventui monasterii Sitticensis ordinis Cisterciensis Aquilejensis dio- cesis salutem et apostolicam benedictionem. Solet annuere sedes apo- stolica piis votis et honestis petentium precibus favorem benevolum impertiri. Ea propter dilecti in domino filii vestris iustis postulatio- — 182 nibus grato conniventes assensu, ut de blado, vino, lana et animalibus ') quae pro vestris usibus emere vos eontigerit nulli pedagia, vinoagia, sen roagia. quae pro his a -) saecularibus exiguntur, solvere, tenea- mini, vobis aucthoritate praesentium indulgemus. Nulli ergo omnino hominum lieeat hanc paginam nostrae concessionis infringere, vel ei ausu contrario contraire. Si quis autem hoc attemptare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolo- rum eius se noverit incursurum. Datum Laterani ij idibus decembris, pontificatus nostri anno secundo, anno 1256. Copie, Papier des 17./18. Jhrli. im Arehive des histor. Vereins fiir Kradi, 229. Sittieh. 1256, 21. December, Cividale. Patria/rch 'Gregor von Aguileja incorpo- rirt dem Kloster Sittieh die Pfarre St. Peter im Sannthal, in Anbe- tracht der mannigfdttigen Schaden, melehe es dieser Zeit von bbsen Leuten erlitten habe. Nos Gregorius Dei gratia sanctae sedis Aquileiensis patriarcha universis tam praesentibus quam futuris rei gestae memoriam. Dignum Deo praestare obsequium et animae nostrae credimus procurare pro- fectum, si pia subditorum nostrorum vota favore benigno prosequimur, et loca religiosa, praecipue in quibus ipse Deus, cuius sunt obsequiis dedita magnificentius 3 ) honoratur, nostris intendimus beneficiis ampliare. Hinc est, quod ex tenore praesentis paginae tam ad praesentium, quam ad futurorum notitiam volumus provenisse, 4 ) quod nos salutem animae nostrae considerantes humiliter in speculo nostrae mentis, et ad monasterium Siticense Cisterciensis ordinis, quod per violentiam malignantium multiformes tempore nostro laesiones et gravia damna sustinuit ex fragilitate nostrae considerationis respectum habentes, ec- clesiam Sancti Petri in Seunthal 5 ) ad nos nullo medio pertinentem cum juribus et pertinentiis'~šuis dilectis filiis abbati et conventui eius- dem monasterii, et per eos ipsi monasterio per nos et successores nostros, pro nostrae* 5 ) et eorumdem successorum nostrorum animarum remedio in perpetuum de piae provisionis gratia duximus conferendam 7 ), ita, quod abbas et conventus dieti loči, qui pro tempore fuerint, pro nobis et successoribus nostris apud Deum suis orationibus intercedere *) Copie: animabus. — 2 ) Copie: ac. Marian: magnifieiter. — 4 ) Idem: provenire. — 3 ) Idem: Sewenthal. -- 6 ) Idem: nostra. - ’) Idem: eonferendum. — 183 — teneantur et anniversarium annis singulis perpetue ’) sollemniter cele- brare. Statuentes, ut de bonis ecclesiae praedictae fratribus memo- rati conventus quolibet die sabbati*) ob reverentiam gloriosae parte virginis Mariae perpetuo in majori 3 ) mensura vini, et quarta parte fro- magii ad consolationis pabulum temporibus debitis serviatur, jure tamen cathedratieo nobis et ecclesiae nostrae plenius conservato. 4 ) In euius rei evidentiam et stabilem firmitatem praesens privilegium scribi fe- cimus et nostri sigilli pendentis munimine roborari. Datum per manum magistri Nicolai de Lupico plebani de Tricesimo scriptoris nostri apud Civitatem Austriae, anno Domini millesimo CCLVI., XIIII. indictione, XI. exeunte decembris. Aeltere Absclirift im krain. Landesmuseum zu Laibaeli; — Marian, Austria saera VII, 318. — Vermuthlieh ist die Copie im Landesmusemn aus dem Marian angefertigt worden. — Puzel, Idiogr. m. Sittie. 32 — 33 sagt: eodem anno (1256) expedivit Gregorius patriareha 13. martii instrmnentum ineorporationis ecclesiae Sancti Petri in Saantliall monasterio Sitticensi faeta und fiihrt fort den Inlialt dieser Urkunde zu erzalilen. Ob 1 oder 2 Urkunden ausgefertigt wurden liisst sieh aus Puzels Datumangabe niclit feststellen. 230. Viktring. 1256, . . . auf dem Burgfrieden unter dem Schlosse Mannsburg. Herzog Ulrich von Karnten bekundet, dass Haidenreich von Halleck mehrere G liter auf dem Mosiansberge in Krain dem Kloster Viktring unter Vorbehalt lebenslanglichen Genusses geschenkt babe, und dass er dafur nebst seiner Fran in die Verbriiderung des Klosters aufgenommen ivorden sei. In nomine Jesu Christi amen. Quoniam vita mortalium in boe ipso quod incipit etiam deficit singula per momenta nihil 5 ) quam morte certius in boe mundo possidetur prout ipsius rei veritas evi- dentissimis probat inditiis, salubre dignoscitur G ) omnibus ante mortem iustitiam preparane elemosinis 7 ) peccata redimere districtum dei iudi- tium operibus misericordie prevenire. Ilinc 8 ) est quod nos Vlricus dei gratia dux Carinthie 9 ) et dominus Carniole scire volumus uni- versos quod fidelis noster scilicet Haidenricus miles de Ilaillegke ’°) simul cum uxore sua et liberis bona quedam in Carniola sita videli- cet in monte Mosiansperg ”) cum omnibus pertinentiis suis sicut a do- ‘) Marian: perpetuo. — a ) Idem: Sabbathi. — 3 ) Idem: majore. — 4 ) Idem: reservato. — 5 ) Copialb. II.: nichil. — 6 ) dinoseitnr. — ’) ellemosinis. — 8 ) Hie. — 9 ) Karinthie. — 10 ) Heileke. — 1J ) Mosiansberg. — 184 mino Gebehardo de Cholowart ’) uxore liberisque suis annuentibus dignoscitur comparasse cenobio Victoriensi pro remedio anime sne suorumque parentum concordi voluntate heredum suorum fratrisque sui Alberti libere contulit ac super altare gloriose semperque virginis Marie cum omni iure proprietatis reservato tantum šibi usu fructuario quousque vixerit vel voluerit solemniter a ) ac perpetualiter delegavit ita tamen, ut alium censum mille quingentos caseos dieti cenobii re- cipiant fratres ex quibus mille ducenti ad usus tantum in refectoriis reficientium fratrum recipiantur :1 ) et convertantur ita dumtaxat ut sin- gulis diebus singuli fratres quartam partem casei quam huc usque non receperunt de cetero percipiant lisque quaque. Trecenti vero casei qui restant cum reliquo censu in butyrum 4 ) commutentur et ex ipso pulmentaria conventus cum condimentis consuetudinariis solito melius condiantur excepto quod perpetuo die anniversarie sui de ipso censu una marcha qui preest eleemosinis 5 ) assignata in vino cum fratribus expendatur. Additur preterea quod nulla exactio vel steura 6 ) hominibus bona eadem .colentibus 7 ) occasione qualibet imponatur. s ) Si vero pestilentia communi vel preda hostium evidenti ipsa bona ad tantam devenerint 9 ) paupertatem (quod absit), ut iam dictum censum persolvere non valeant, dictus conventus tam diu tali conso- latione careat doneč recuperatione recepta reddere dignpscantur. ’°) In- super sciant universi quod sepe dictus H. proventus bonorum predic- torum a prefatis cenobitis pro censu taliter recepit ipsis nimirum in possessione proprietatis permanentibus, ut ipse solus tantum eisdem fruatur quamdiu vixerit vel voluerit et ipsis fratribus medio tempore quadringentos caseos annuatim in signum proprietatis eorundem sol- vere teneatur. Ipsi vero fratres iam sepius prelibatum H. una cum uxore sua in communionem omnium bonorum que apud ipsos fiunt in perpetuum et in suam plenariam fraternitatem receperunt ita, ut cum deo vocante viam ingressi carnis fuerint universi ") ubicumque eos in terra poterunt Ia ) contingere recipiant et sicut uni de suis fratri¬ bus pro eis omnia favientes apud ,3 ) se nisi publice fuerint interdicti ecclesiastice tradant sepulture. Mandamus igitur firmiter precipientes ut nullus predicti H. bereš nec propinquus nec sanguineus nec amicus nec extraneus quilibet audeat šibi in memoratis bonis advocatiam ali- *) Cholobart. — 2 ) sollempniter. — 3 ) recipiantur, et fehlt. — 4 ) butirum. — s ) elemosinis. — 6 ) stiura. — ’) eollentibus. — 8 ) inponatur. — B ) deverint. — 10 ) dinoseantur. — *’) universe. — 1! ) poterit. - * 8 ) aput. — 185 — quam vendicare sed quicunque fratrum sepedictorum tulerit graviter nos offendisse se noverit nec impunitus ') vita comite permanebit. Appen- dimus nihilominus sigillmn venerandi Frid.er.ici prefati monasterii abba- tis ne quis abbatum šibi succedentium assumptis temeritatis ausibus-) infringere conetur quod unanimi prius fratrum eonsilio terminatum est atque firmatum. Si absit) factum fuerit et hoc patenter claruerit liceat prefati H. heredibus bona eadem impetere et nisi re- vocatum fuerit etiam libere possidere. Igitur ut hec rata et incon- vulsa permaneant universa sigilli nostri nec non et sigilli domini Heinrici de Scharfenberch :l ) impressione 4 ) roboravimus et plurimorum astipulatione memorabile fecimus. Testes sunt totus conventus Victo- riensis, dominus Nicolaus de Neunberch, 5 ) dominus Heinricus de Helfenberch, dominus Heinricus de Rossenberch, dominus Berchtoldus de Rabenberch, dominus Marquardus de Culmecz, °) dominus Hein¬ ricus Zisel senior et iunior, dominus Fridericus de Ambselberch, do¬ minus Hainricus dictus Rex, dominus Hermannus de Ramenstain et alii phires. Acta sunt hec anno domini MCCLVI in pomerio suh castro Mengospurg. Viktring. Copialbueh I., 275; die Abweichungen im Copialb. II., 366 sind in Anmerkiuigen gegeben. 231. Sittieh. 1256, . . . Papst Alexander IV. entbindet das Kloster Sittieh von der Verpjlichtiing den Befehlen der zustiinditjen Bischofe Folge zn leisten, falls diese en wagen sollten die Grundholden des Klosters mit dem Kircheribanne zu belegen. Idem Alexander IV. hujus nominis pontifex confert privilegium monasterio Sitticensi, ne monasterium hoc inclvtum obdire teneatur ordinariis suis, quo času vicinos monasterii incolas excommunicare praesumerent. Puzel pag. 31. Diese Urkunde seheint Streitigkeiten aus Anlašs der dem Cistercienserorden gewalirten Zehendbcfreiung zu betreffen. 232 Deutschorden. (c. 1256,) . . . .... Ulrieh Herzog von Karnten und Herr in Krain gewdlirt dem Deutschordihs - Hause zu Laibach die namlichen Freiheiten, dessen sich die Niederlassungen des Grdem andenvarts erfreuen. *) inpunitus. — -) aussibus. — “) Seharffenbereh. — 4 ) inpressione. — 5 ) Ne- wenberch. 6 ) — Kulmetz, dominus Heinricus de Gretz. 186 — Wir Ulreich, von gots gnaden herczog in Kernden und ‘) ze Krain, tun kundt, das wir den brudern des Tevvtschen haws, den wir haben wanung gegeben ze Laybach, alle recht und freyung, die sy in andern stetten oder anderswo habent, an minnrung vvellen behalten, und gepietten gemainchleich unsern lanntrichtem, marchtrichtern, schaffern und schergen, das chainer von irem gesind oder ir lewt, die in zugehorent, umb chainerlay sache, die di rache des todes nicht angent, sullen richten; ausgenomen, ob yeman irs gesinde oder ir lawt yemant laidiget oder gelten solt, so sol unser richter oder Schaffer mit im nemen den gelaydtigten oder den, dem man des gelts schuldig wirt, als di sache ist, und in der bruder haws gen ainem und dem andern das gerichte und die gerechtichait ze fordern; dem sol der Schaffer oder des haws comentewr, uber das furgelegt oder das furzelegen wirt, ein zimleich pessrung und recht tun. Ob aber ye- mant der vorgenanten brueder lewt oder gesind tief tut oder ander unfug als grosse, dadurch der dyeb oder ubeltretter wirt ze ver- dampnen, so sol sein gut alles beleiben dem haws und sol man in plos unserm lantrichter oder marchtrichter geantwurten; uber den sol dann der richter nach der urtail des rechten richten. Ob auch unser richter auf iren guttern ettleich dieb vindet, die sol er chainen wais nemen nur zegegen irm sundern poten, das die andern gut um solich dief dem haws nicht werden entfueret. Aus Ern. Strehlke Tabulae ord. Tlieutonici 163, Nr. 180. Vrgl. die ahnliehe Urkunde zum J. 1247 im Sehumi’s Arch. f. H I. 11, Nr. 6. 233. Sittieh. 1256, . . . Hermann, Graf von Ortenburg scherikt unter Zustimmung seiner Soline Heinrich und Friedrich, dem Kloster Sittieh zicei Huben im „Tendorf“. Eodem item anno (1256) dominus Hermannus comes de Ortten- burg [cum haeredibus suis Henrico et Friderico] duobus mansis suum liberale nomen fastis monasterii Sitticensis inseribit, sitis in villa Ten- dorf dieta. Puzel. S. 32; das Eingeklammerte aus Marian, Austria saera VII, 375. *) Fehlt h er, der Tite) fiir Krain. — 187 234. Aquileia. (1256), . . . Donatio Sophie marchionisse Istrie de bonis et iuribus omnibus in Libech et in Luhs. Bianehi. Thesaur. eccle. Aquil. pag. 18, „de contentio in decimo quarto serineo". 235. Aquileia. (1256), . . . . Testamentom comitisse Sopbie (de Weichselburg), in favorem ecclesie Aquileiensis. Bianehi, Thesaurus eeeles. Aquil. pag. 24, „de contentio in decimo nono serineo". 236. Admont. 1256, . . . ., Kapfenberg. Vulting v. Chaphinberch gibt dem Abt Berhtold und dem Convent zu Admont einen Revers beziiglich der von ihm tibernommenen Vogtei liber das stiftische Gut in Mein- halmstorf. Testibus .... domino Udalrico de Apholt(er). Wiehner, Geschichte von Admont, II., S. 336, Nr. 185. 237. Ulrioh von Hage. 1256, . . . ., Riža, die Witwe Otto’s v. Chunesberch (Konigs- berg) verspricht, die mit Ulrich von Hage hinsichtlich seiner An- spriiche auf das Dorf „SIewegendorf“ getroffene Uebereinkunft beo- bachten zu vvollen, U. d. Zeugen: dominus Levpoldus de Scerfenberch. U. in Fontes rer. Austr. I., II. Abth. S. 43—44, Nr. XXXIX. 238. Karthauser-Orden. 1257, 8. Februar, Lateran. Papst Alexander IV. erldart auf Be- schwerde des Karthauser-Ordens, dass die von diesem reisenden Pralaten gegeniiber frehirillig getibte Gastfreiheit, keinesfalls als Schuldigkeit gefor- dert toerden dilrfe. Alexander episcopus servus servorum dei. Dilectis filiis . . priori Cartusiensi et ceteris prioribus ac fratribus Cartusiensis ordinis sa- lutem et apostolicam benedictionem. Exhibita nobis devotionis vestre petitio continebat, quod cum exhibeatis nos in hospitalitate omnibus liberales diecesanis vestris et aliis ecclesiarum prelatis eorumque fa- miliis cum ad domos vestras declinant caritative necessaria ministrantes, nonnulli prelatorum huiusmodi gratiam convertere molientes in debitum et debeti šibi quod sic sponte illi§ impenditis asserentes, vos et domos — 188 — vestras multipliciter aggravant et molestant. Nos igitur quieti vestre in hac parte paterna volentes dilegentia providere, ne quisquam pre- latus decetero id presumat auctoritate presentium districtius inhibemus. Nulli ergo omnino hominum liceat liane paginam nostre inhibitionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis anteni hoc atemp- tarc presumpserit indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolovimi eius se noverit incursurum. Datum Laterani, idus februarii, pontiticatus nostri anno tertio. Orig. Perg. mit Blei-Bulle. Hatis-Archiv; Fontcs rcr, Austr.II. Abth. (1849). S. 45, Nr. XLI. 239, Freudenthal. 1257, 13. Milrz, Lateran. Papst Alexander IV. bestiitigt der Kdrthause Freudenthal in allgemeinem alle ilir von seinen Vorgdngern sotvie von iveltlichen Machthabern verliehenen Redite und Freiheit&u. Alexander episcopus servus servorum dei, dilectis filiis . . . prioni et conventui domus sancte Marie in Frovnc Cartusiensis ordinis Aqui- legensis dioceseos, salutem et apostolieam benedictionem. Solet annuere sedis apostoliea piis votis et honestis petentium precibus favorem benivolum impertiri. Eapropter dilecti in domino tilii vestris iustis postulacionibus grato concurrentes assensu omnes libertates et immu- nitates a praedecessoribus nostris Romanis pontificibus, nec non liber¬ tates et exemptiones secularium exactionum a regibus et principibus vel aliis Christi fidelibus rationabiliter nobis seu domui vestre indultas, sicut eas iuste ae pacifice optinetis, vobis et per vos eidem domui auctoritate apostoliea confirmamus et praesentis seripti patrocinio com- munimus. Nulli ergo omnino hominum liceat liane paginam nostre confirmationis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis anteni hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. Datum Laterani, III. idus martii, pontifieatus nostri anno tertio. Orig., Pgt.. 1 angehangt. Siegel. im k. k. Staats-Arehiv zu Wien. 240. Freudenthal. 1257, 4. April, Lateran. Papst Alexander IV. nimint die Karthause Freudenthal in seinen besonderen Schulz, bestatigt derselben die bestehenden Grenzen, die Zehendfreiheit geivisser Neubruche, Gdrten, Fischweiden u. s. iv. erklart daivider erfolgende Verurtheilungen fur kraftlos, sichert den Conventualen die freie Priorstvahl zu u. dgl. m. 189 — Alexander episcopus servus servorum dei, dilectis filiis . . . priori et fratribus domus sancte Marie in Frovnz Cartusiensis ordinis tam presentibus quam futuris regularem vitam professis in perpetuum. Re- ligiosam vitam eligentibus apostolicum convenit adesse presidium ne forte cuiuslibet temeritatis incursus ant eos a preposito revocet ant robur quod absit sacre religionis infringat. Ea propter dilecti in domino filii vestris iustis postni ationibus clementer annuimus et domum vestram de Frovnz Aquilegensis dioecesis cum omnibus pascuis et possessionibus quas impresentiarum rationabiliter possidetis ant in futurum iustis modis prestante domino poteritis adipisci sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et presentis scripti privilegio communimus, et terminos domui vestre ab ordine Cartusiensi provida deliberatione sta- tutos auctoritate apostolica interdicimus et sub interminatione anathe- matis prohibemus ne quis infra terminos ipsos hominem capere, furtum sew rapinam committere aut ignem apponere vel homicidium facere audeat aut homines ad domum vestram venientes vel ab ea redeuntes quomodolibi t perturbare ut ob reverentiam dei et loči vestri infra praedictos terminos non solum vos et fratres vestri sed etiam alii plenam pacem habeant et quietem. Liceat quoque vobis clericos vel laicos liberos et absolutos e seculo fugientes ad conversionem vestram recipere et eos absque ullius contradictione in vestro collegio retinere. Prohibemus insuper ut nulli fratrom vestrorum post factam in eodem loco professionem absque licentia prioris sni fas sit de claustro vestro discedere. Discedentem vero absque communione litterarum vestrarum cautione nullus audeat retinere. Sane novalium vestrorum que proprijs manibus aut sumptibus colitis de quibus novalibus aliquis hactenus non percepit sive de ortis et virgultis et piscationibus vestris vel de nutrimentis animalium vestrorum nullus a vobis decimas exigere vel extorquere presumat. Adicientes quoque statuimus ut infra dimidiam leucam a terminis possessionum vestrorum nullo religioso liceat quolibet edifitium construere vel possessiones acquirere, sicut ordini vestro dicitur ab apostolica sede concessum. Consecrationes vero altarium seu basi- licarum ordinationes clericorum qui ad ordines fuerint promovendi a diocesano suscipietis episcopo .si quidem catholicus fuerit et commu- nionem et gratiam apostolice sedis habuerit et ea vobis gratis et absque pravitate aliqua voluerit exhibere. Alioquin liceat vobis quemcumque malueritis catholicum adire antistitem communionem et gratiam apo¬ stolice sedis habentem qui nimirum nostra fultus auctoritate vobis quod — 190 postulatur impendat. Insuper auctoritate apostolica inhibemus ne ullus episcopus vel alia quelibet persona ad synodos vel conventus forenses vos ire vel iudicio seculari de vestra propria substantia vel possessio- nibus vestris subiacere compellat, nec ad domum vestrani non vocatus causa ordines celebrandi, causas tractandi vel conventus aliquos publicos convocandi venire praesumat nec regularem electionem prioris vestni impediat ant de instituendo vel removendo eo qui pro tempore fuerit contra statuta Cartusiensis ordinis se aliquatenus intromittat. Potno si episcopi vel alii ecclesiarum rectores in eeclesiam vestrani vel per- sonas inibi constitutas suspensionis excommunicationis vel interdicti sententiam promulgaverint, sive etiam mercenarios vestros pro eo quod sicut dictum est decimas non persoluitis, vel aliqua occasione eorum, que ab apostolica vobis benignitate indulta sunt, seu benefactores vestros pro eo quod aliqua vobis beneficia vel obsequia ex caritate prestiterint, vel ad laborandum adiuverint in illis diebus in quibus vos laboratis feriantur eandem sententiam protulerint, ipsam tamquam contra sedis apostolice indulte prolatam decernimus irritandam. Nec littere ulle firmitatem habeant quas tacito nomine Cartusiensis ordinis et contra tenorem apostolicorum privilegiorum constiterit impetrari. Statuimus etiam ut propter communia interdicta terrarum ecclesia vestra excommunicatis et interdictis exclusis a divi ni s non eogatur officiis abstinere. Obeunte vero te nune ejusdem loči priore vel tuorum quolibet successorum nullus ibidem qualibet surreptionis astutia seu violentia proponatur, nisi quem fratres communi consensu vel fratrum maior pars consilii sanioris secundum deum et approbata vestri ordinis in¬ stituta, providerint eligendum. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat eeclesiam vestram temere perturbare aut ejus possessionis aufere, vel ablatas retinere minuere seu quibuslibet vexationibus fati- gare sed omnia Integra conserventur eorum pro quorum gubernacione ac sustentatione concessa sunt usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolice auctoritate. Si qua igitur in futurum ecclesiastica secularisve persona hanc nostre constitutionis paginam sciens contra eam temere venire temptaverint secundo terciove commonita nisi reatum suum con- grua satisfaetione correxerit, potestatis honorisque sni careat dignitate reamque se divino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat et a sacratissimo corpore ac sanguine dei et domini redemptoris nostri Jehsu Christi aliena fiat atque in extremo examine distriete subiaceat ultioni. Cunctis autem eidem loco sua iura servantibus sit pax domini — 191 nostri Jehšu Christi quatinus et hic fructum bene actionis percipiant et apud districtum indicem premia eterne pacis inveniant. Amen. Amen. Amen. Ego Alexander catholice eeclesie episcopus ss. Ego Odo Tusculanus episcopus ss. Ego Stephanus Prenestinus episcopus ss. Ego Riccardus sancti Angeli diaconus cardinalis ss. Ego Otamannus sancte Marie in via lata diaconus cardinalis ss. Ego Petrus sancti Georgii ad velum aureum diaconus cardinalis Ego frater Johannes eeclesie sancte Lavrencii in Lucina pres- byter cardinalis ss. Ego frater Hugo tit: sancte Sabine presbjter cardinalis ss. ss. Datum Laterani per manum magistri Rolandi sancte Romane eeclesie vice cancellarii. II. nonas aprilis, indictione XV, incarnatione domini anno MCCLV1L, pontificatus vero domni Alexandri pape IIII. anno tertio. Absehrift im steirm. Landes-Archiv. Orig. zu Wien. 241. St. Antons-Spital zu Boeksruek. 1257, 12. April, Herzog Ulrich III. von Karnten, bestatigt unter Eimvilligung seiner Gattin Agnes (v. Mercin) und seines Sohnes Heinrich, die, Stiftung des St. Antoni - Spitals zu Btcksruck mit allen seinen Besitzungen. In nomine Jesu Christi Amen. Quoniam sicut per culpam deus offenditur, sic et per poenitentiam et satisfaetionem placatur, et sicut aqua ignem sic elemosina pecatum extinguit rnaxime autem ea, que piis et religiosis personis et domibus elargitur, hinc est quod nos Vlricus dei gra. dux Carinthie et dominus Carniole, notum facimus universis tam presentibus quam futuris intuentibus presens seriptum, quod nos suh spe venie peccatorum nostrorum ac in remedium anime nostre nec non Agnetis uxoris nostre et tam progenitorum quam heredum nostrorum remedio et salute, fuhdationem hospitalis sancti Anthoni in Pukesruke ab illustri viro Ottone duce Maranie beate memorie socero nostro faetam, et tandem ab Bertholdo venerabili Aquilegensi patri- archa et aliis coheredibus suis legitime confirmatam auetoritate presentium coniirmamus universas et singulas possessiones et terminos — 192 tam in prediis, quam decimis silvis, pratis, pascuis, comunitatibus et emunitatibus, piscationibus, viis et inviis, cultis et incultis, quesitis et inquirendis ac aliis quibusque iuribus, quibus a predictis nostris ante- cessoribus domns eadem est dotata, presenti pagina comunimus, predičta uxore nostra et Hainrico filio nostro eidem, donationi nostre seu con- firmationi assensum adhibentibus et consensum. Specialiter autem eidem hospitali contiguam, per quam similiter est dotatum, quam nobis atra- xeramus eidem restituimus libere et restitutam eidem perpetuo pacifice possidendam presentis testimonio confirmamus, a nullo vel heredum vel etiam successorum nostrorum talem nostram donationem seu con- firmationem, in poštenim aliquatenus violandam. Volumus etiam et tenore presentium decernimus fore firmum, quod nullus judicum vel officialium seu preconum vel etiam exactorum nostrorum, dietam domum in possessionibus suis seu hominibus ad eandem pertinentibus debeat aliquatinus molestare nec exactiones in eosdem suos homines vel pos- sessiones aliquas exercere, necjuditium ibi facere aliquod nisi de furibus et de pugna. Ut autem predičta omnia in perpetuum ipsi domui maneant illabata presentem cartam sigilli nostri munimine duximus roborandum in evidens testimonium et cautelam. Cuius rei testes sunt: Eberhardus prepositus Werdensis, Hainricus prepositus Frisacensis, Hainricus plebanus de Sancto Martino, Bercbtholdus canonicus Frisa¬ censis, Vlricus comes de Hewnenburkh, Volingerus de Leibnitz, Wil- helmus de Minchendorff, Fridericus de Klagenfurt, Swartzmanus de Volkenmarkt, Gerloclius de Ebersteine. Milites: Georiorius (!) de Potensteine, Vlricus de Griuenberg, Otto de Eberstain, Ilaidenricus de Tanne, Chuntzo de Schranchpoum, et alii quam plures. Aeta sunt hec anno domini M.C.C.L.VIL, indictione XV., pridie idus aprilis feliciter nune et semper Amen. Vict. Copb. IV. fol. 56. 242. Essenbach. 1257, 24. April, „Acta sunt hec in novo Castro nostro (Apfalter) in Carniola circa Werdeneke.“ Ulricli Herzog von Karaten und Ilerr von Krain, erneuert den Sbbnen des Rapoto von „Ezzenbach“ die Leben ihres Vaters. Urk. gedr. boi Detele, Deseh. d. Grafen v. Andeelis 248 Nr. 24. — 193 — 243. Miehelstetten. 1257,... Maii, Viterbo. »Pontificatus nostri anno quarto.“ Papst Alexander IV. verleiht der Klostcrkirche zu Miehelstetten fiir einige Feiertage einen 40tagigen Ablass. Das von Johann Parapat in Letopis „Matiee Slovenske 11 1873, S. 19 angege- benes Orig. im Pfarr-Archive zu Miehelstetten ist nun dort nieht melir vorhanden. 244. Cistereienserorden. 1257, 27. Juni, Viterbo. Papst Alexander befiehlt, dass niemand die Kloster des Cistercienserordens ziringen dilrfe, die. Stifter ihrer eigenen Kliister zu ezcommtmicieren oder zu verfolgen, ausser toenn eine eigene Bulle des Papstes oder die Einivilligung des papstlichen Legalen dafiir beigebracht werde. IHlrde aber jemand die Monche hiezu demunge- achtet zvingen ivollen, so seien sie ihm nieht scJiuldig zu gehorsamen. Alexander episcopus servus servorum Dei. Dilectis filiis ... abbati Cistercii coabbatibus universis Cisterciensis ordinis salutem et aposto- licam benedictionem. Quante studiosius divinae contemplationi vacatis, devote domino famulando, tanto libentius quieti vestrae volumus pro- videre. Cum igitur sicut porrecta nobis vestra petitio continebat non- nunquam iudices a sede apostolica deputati alicui vestrum, plerumque priori vel subpriori ordinis Cisterciensis iniungantur, ut excommunicent aut excommunicatos denuntient proprios sui monasterii fundatores, seu civitatum, castrorum quoque ac villarum communia, in quorum territorio vel confinio sunt monasteria vestra sita, sine quorum pace subsistere vix potestis, et quod ad villas extra monasterium personaliter accedentes eosdem excommunicatos ab eis singulis diebus dominicis et festivis pulsatis campanis et candelis accensis publice nuntient evitandos, propter quod (juies monasterii ordinis perturbatur et frequenter incurritis odia plurimorum, nos tranquilitati vestre volentes paterna sollicitudine providere, auetoritate presentium districtius inhibemus ne quis predic- torum absque mandato sedis apostolice speciali aut legati a.b ejus latere destinati, premissa vobis injungere ac adeo compellere vos pre- sumat invitos eadem auetoritate vobis nihilominus eoncedentes, ut si secus, quod non credimus, presumptum fuerit, vos eis in premissis non teneamini aliquatenus obedire. Nulli ergo omnino hominum liceat bane paginam nostre inbibitionis et eoncessionis infringere, vel ei ausu temerario contraire; si quis autem hoc attemptare presumpserit, indig- nationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum 13 194 — ejus se noverit incursurum. Datum Viterbii V. kal. julii, pontificatus (nostri ’) anno tertio, anno domini 1257. Absehrift Pap. in Arehiv des histor. Vereins fiir Krain ans dem Areliive des Klosters Sittieli. 245. Sittich. 1257, 10. Juli, Landstrass. Agnes {III. von Andechs'), Ilerzogin von Kdrnten und Ilerrin von Oberkrain erldiirt, da»s sle. im Kloster Siftich begrdben zu iverden imlntche, miige stie wo imnur in Kdrnten, Krain oder in der Windisčhen Mark sterben und, iridmet aus dieee.m Anlass 40 JJuiben von ihrern Erbgut zu Stein in Oberkrain und Reifenstein bei Cilli dem Štifte, damit die Monche jeden Freitag mit H r ein und iceissem Brod bedient iverden. Nos Agnes dei gratia ducissa Carinthiae et domina Carniolae omnibus hanc literam inspecturis salutem, et praesenti chartulae testi- monium perhibere. Humana conditio quam sit labilis, misera et caduca, est felieissimum recordari et ibi devotae intentionis animum stabilire, ubi est jucunditas sine fine, et ubi pariter iacircumscriptae lucis claritate perfruimur sempiterna. Hinc scire volumus universos, quod venerabilem abbatem Joannem et sacrum collegium eapituli Sitticensis humilitatis precibus, sinceritatis affectibus pulsavimus in hunc modum, quod idem abbas et conventus dieti monasterii nos in participationem et commu- nionem spiritualem omnium bonorum et obsequiorum, quae omnipotenti Deo, et gloriosae virgini Mariae genitrici ejusdem domini nostri Jesu Christi diebus et noetibus subnixius offerantur, reciperent in vita pariter et in morte, quod obtinuimus a dieto abbate et fratribus gratiose. Nos et ut certam mansionem haberemus, in qua extremum diem judieii expectaremus, in ipso monasterio elegimus et devovimus canonice sepe- liri et in quocunque loco Carinthiae, Carniolae -) et Marchiae debitum carnis solverimus universae, dantes authoritatem plenam ejusdem fra¬ tribus per praesentes, ut non contradicere possint, si quis forte contra nostram devotionem alias decerneret sepelire. Praeterea, ut nostri dulcis memoriae Ulrici mariti nostri ac filii nostri Hainrici, progenitorumque nostrorum in benedietionibus perpetuis eonservetur, in monasterio saepius memorato, ordinavimus et extune dedimus de patrimonio pro- prietatis nostrae apud Stain et Riffenstain XL mansos ut ex eis omni sexta feria in vino et pane albo ob reverentiam passionis Jesu Christi ‘) Fehlt in der Copie. — 2 ) Marian: Csirnioliue: ortograpbiseh rielitig' im Mittelalter: Carniole und Carniolae. 195 conventui serviatur. Et ut haec nostrae devotionis intentio et ordinatio testamenti nulli imposterum in dubium perveniat, sed ut firmum sit et permaneat inconvulsum, praesens scriptum abbati et conventui per inanus nostras dedimus, nostri sigilli munimine communitum. Siquis autem linic nostrae devotioni vellet, quod non credimus, obviare, ipsi filio virginis pro se in suis respondeat extremis. Datum in Landestrost anno domini MCCLVII. VI. idus julii. Marian, Austria saera VII. Bd. 319—320, Nro. 7; Pužel, idiogr. mon. Sittic. S. 33. 246. Freising. 1257, 26. Oktober, Cividale. Patriarch Gregor von Aguileia ubertrdgt das ihm zustehende Landgericht auf sammtlichen freisinger Giltern in Krain und der Mark auf Widerruf an das Bisthum Freising. Nos G. dei gracia sancte sedis Aquilegensis patriarcha tenore presencium notum fore volumus universis, quod iudicium nostrum provinciale in temporalibus in locis de Lok et Gvtenwerde ac aliis omnibus prediis et possessionibus Frisingensis ecclesie sitis in partibus Marchie (et) Carniole venerabili C. episcopo Frisingensi amico nostro in Christo karissimo concessimus et conmisimus, illud ibidem nostro nomine tantum usque ad nostre voluntatis beneplacitum exercendum. In cuius evidenciam presentes litteras nostras inde iieri et sigilli nostri pendentis iussimus presencia conmuniri. Datum Ciuitate, VI. exeunte octobre, anno (domini M.) CC. LVII, XV. indictione. Cod. 191, f. 9 (am unteren Ende des Blattee durcli Feuelitigkeit schadhaft); k. Reiclis-Archiv zu Miinehen; Meichclboek II./2, 24, Nr. 38; Zaim, Cod. dipl. Austr. Friš. I, 194, Nr 188. 247. Freising. 1257, 25. November, Lack. Die Graf en Heinrich und Friedrich von Orten- burg genehmigen, dass ihr Vasall Leutolt (von fflaldenburg) seiner Fran Kunigund 50 Mark Aguilejer schenke und beurkunden zugleich, dass Bischof Konrad von Freising demselben Hof und 4 Huberi zu Stražišče, von dessen Schiviegermutter stammend, verliehen hube. Nos Hainricus et Fridericus comites de Ortenburch per presen s scriptum notum facimus universis hanc paginam inspicientibus, pre- sentibus et futuris, quod de nostro consensu et bona nostra voluntate accedente Levtoldus iidelis noster uxori sue Chvnegundi quinquaginta inarcas Aquilegensium denariorum tradidit pretextu donacionis propter nuptias celebratas. Preterea testimonio presencium dicimus et prote- 13* — 196 — stamur, quod venerabilis pater et dominus noster Ch. Frisingensis episcopus cimam et quatuor hubas apud Trasich ') et alia bona ibidem sita que domina Levgardis mater diete Chvnigundis a Frisingensi ecclesia in feodum tenuit, taliter prefato Levtoldo et eius uxori videlieet Chvnigundi contulit feudali tytulo possidenda, ita si idem L. heredem vel heredes ex ipsa Chvnigundi non procreauerit, quod solummodo prelibata bona omnia pro tempore vite sue tenebit et post mortem utriusque ad Frisingensem ecclesiam devolventur bona omnia supra memorata. In cuius rei testimonium presentem litteram conscribi fecimus et nostrorum sigillorum munimine iussimus roborari. Acta sunt hec apud Lok, anno domini M. CC. LVIL, indictione XV., in die beate Katerine. God. 191, f. 13', k. Beiehs-Areliiv zu Miinchen; Meichelbeok II./2, 24, Nr. 37 Zahn, God. dipl. Austr. Friš. I.. 195, Nr. 189. 248. Freising. 1257, 29. November, Lack (Lok). Bischof Konrad von Freising priisentiert seinen Notar Magister Heinrich dem Erzbischofe Ulrich von Salzburg auf die erledigte Pfarre st. Peter am Kammersberge. Žalni, God. dipl. Aust. Friš. I., 195, Nr. 190. 249. Oberburg. 1257, 16. December, Oberburg. Ulrich III. Herzog von Karnten, Herr von Krairi schenkt dem Benedikt.iner Kloster zu Oberburg 3 Huben zu Spitzholz in Karnten und 5 Huben zu Markovo bet Stein in Krain. Nos AVIricus, Dei gratia dux Karinthie et dominus Carniole, scire volumus universis (!) tenorem presencium inspecturos, quod de bona consciencia et voluntate libera, et assensu uxoris nostre Agnetis et filii nostri Henrici pro remedio predecessorum nostrorum, et salutis proprie, uxorisque nostre et filii nostri, ob augmentum vite presentis pariter et future, dedimus monasterio in Obernburch mansos oeto, quorum tres siti sunt in villa que Spitzholz vulgariter nuneupatur, alii quinque in Marcowem manent, loco taliter appellato excluso quolibet iure nostro, et etiam iure vexatorio iudicis nostri, officialis nostri, preconum no¬ strorum, seu etiam venatorum ita, ut dietorum oeto mansorum redditus quos dieto monasterio una cum hominibus et eorum rebus quibus libet vivis et mortuis damus libere ipsum possidendum perpetuo, pacifice, et quiete sic adhibito compromisso, quod defectus quem in satis com- lian vrgl. iiber „Trasi ) Landestrost. — s ) Ani wahrschein- lichsten Gerlochus de Hertenberch. — 4 ) Oefele, die Grafen v. Andechs S. 200: Bazhart; in der weiter unten folgenden Urkunde Nr. 292 steht silva Pazimor. — 225 — de castris, delesmanis et aliis supradictis bonis alicui vel aliquibus obli-t gata fuerint, debeat ea libere expedire dieto domino patriarche et ecclesie Aquilegensi usque ad festum beati Georgii proximeventurum, promittens etiam sub pena et obligatione predictis se faeturum usque ad proximum festum beati Martini, quod dominus Phylippus frater eius dationi, tra- ditioni et concessioni huiusmodi consenciet easque ratas habebit, et dedit eidem domino patriarche dominam Heinricum de Strassov ibi presentem pro nuntio, ut ipsum vel nuntium aut nuntios suos pro eo in tenutam et possessionem ponat omnium predietorum. Item dictus dominus dux reddidit et restituit libere in manu dieti domini patri-• arche omnia antiqua bona,, castra et possessiones ecclesie Aquilegensis ubique per ipsum occupata et promisit reedificare castrum de Guer- deneche a proximo festo natali domini ad tres annos secundum quod erat prius et tam liberos quam servos Aquilegensis ecclesie qui fue- rant in feudo, ipsius Castri statim ex nune compelles redire ad iliud> sub pena quinge.ntarum marcharum argenti se ad hec obligando. Item libere, precise ac absolute dedit tradidit et donavit ad proprium pre- fato domino G. patriarche et per eum ecclesie Aquilegensi Leybacum ! cum omnibus pertinentiis et adiacentiis suis, bonis et homihibus, ca- stris videlicet Gorcah, Hertenberch, Valchenbercb, Ighe et Vrsperch, in silvis, pratis, campis, paseuisj montibus, planiciebus, paludibuS, mo- lendinis, aquis aquarumque decursibus, venationibus, piscationibus et aliis omnibus adiacentiis et iuribus omnibus ad Leybacum eb castra, loca et bona predicta in integrum pertinentibus hoc siquidem modo quod dictus dominus dux et heredes sni legitime ab ipso descen- dentes et dictus dominus Phylippus frater eius et heredes sui le- gitimi et ex legitimo matrimonio ex eo geniti Leybacum cum om¬ nibus pertinentiis et castris supradictis debeant hereditarie recipientes ea in feudo ab ipso domino patriarcha (et) ecclesia Aquilegensi, pro¬ mittens se dietam donationem ratam habere et non contravenire- ipsamque guarentare/'manutenere et defendere in iure dieto domino patriarche et ecclesie Aquilegensi ab omni homine et qualibet per- sona ecclesiastica vel seculari sub pena decem millium marcharum- argenti pro qua pena solvenda pbligavit partem proprietatis sue tam 1 in Leybaco quam in omnibus aliis locis et bonis suis ubicunque pro-’ prietatem habuerit vel videtur habere, et si procuraverit et fecerit, ’ quod donatio ista fiat cum manu dieti fratris sui, dieta securitaš decem milium .marcharum cessabit, donatione ipsa firma nichilominus 1 15 — 226 — remanente facta quoque per eundem dominum ducem donatione et ,traditione in manu ipsius domini patriarche recipientis pro se et Aquilegensi ecclesia de Leybaco cum omnibus pertinentiis et adia- centiis suis et hominibus, bonis et castris supradictis ipse dominus dux ibi presentialiter fecit iurare dominum Rudelinum castellanum de Leybaeo ipsi domino patriarche fidelitatem sicut delesmanus do¬ mino suo, iurando nichilominus fidelitatem ipsi domino duci sicut vassallus domino suo, et promisit idem dominus dux quod simile iu- ramentum fiet per omnes delesmannos pertinentes ad Leybacum et castra et pertinentia supradicta, et dedit insuper dictum dominum Rudelinum pro nuntio suo ad ponendum nuntium vel nuntios ipsius domini patriarche eius nomine in tenutam et possessionem de Ley- baco et pertinentiis ac castris supradictis et ad faciendum iurare sicut predictum est, omnes delesmanos predictos coram nuntio vel nuntiis supradictis quibus donatione et traditione ac iuramento receptis dictus dominus patriarcha investivit dictum dominum ducem pro se et heredibus suis omnibus legitime ab ipso descendentibus et pro dieto domino Phylippo fratre suo et heredibus eius legitimis et ex legitimo matrimonio ex eo genitis ad rectum (et legale) feudum de Leybaco cum omnibus pertinentiis suis et castris supradictis. Pre- terea memoratus dominus patriarcha pro bono pacis et concordie investivit sepedictum dominum dominum ducem pro se et heredibus suis legitime descenden(tibus ad rect)um et legale feudum de Cre- nenburch et tota iurisdicti(one Ma)rchie Carniole exceptis iurisdictio- nibus et dominio ex antiquo infeudatis, boe tamen expresse et ex- pressim dieto, quod ipse dominus dux nullam iurisdictionem habeat super bonis ecclesie Aquilegensis vel super hominibus aut bonis mi- nisterialium (et) horainum ipsius ecclesie, nec ius forestarie petatur ab ipsis et exceptis etiam ariinannis qui sunt circa Nidech et Liet- berch et in partibus illis. Item ipse dominus patriarcha investivit dictum dominum ducem solummodo ad vitam ipsius tantuin de Grez cum omnibus adiacentiis et pertinentiis suis tam infeudatis ' quam non infeudatis et de feudis que exciderunt ecclesie Aquilegensi per mortem domini Ottonis de Traberch et de feudis etiam aliis siqua excident vivente ipso domino duce in contrata Grez que omnia teneat et habeat ad vitam suam tantum, sive habuerit heredes sive non. Item promisit antedictus dominus patriarcha prefato domino duci mittere nuntium suum cum nuntio ipsius domini ducis ad curiam Ro- — 227 — manam et dare operam bona fide quod fiat dispensatio inter ipsum et dominam ducissam quam tenet, et boe procurari debet in expensis dieti domini ducis, et si dieta dispensatio fiet vel non fiet et dieta domina ducissa sna spontanea et libera voluntate dederit ecclesie Aqui- legensi castra, homines, possessiones et omnia bona sna que habet tam in Carniola quam in Marchia et rogaverit dominum patriarcham quod ipsum dominum ducem una cum eadem investiat de dictis eastris, possessionibus et bonis, ipse dominus patriarcha debeat ea recipere et investire de ipsis dictum dominum ducem et prefatam dominam du¬ cissam et heredes eorum communus, quos simul habuerit et tune debet cessare donatio supradicta de Leibaco et investitura de Cre- nenbureh et tota iurisdictio Marchie Carniole exceptis iurisdictionibus et dominio ex antiquo infeudatis et iurisdictione super bonis ecclesie Aquilegensis vel super hominibus aut bonis ministerialium et hominum ipsius ecclesie et iure forestarie ac arimannis supradictis sicut supe,- rius est expressum, debet fieri domino duci et domine ducisse et eorum heredibus, quos habuerint communiter et simul et antequam investitura huiusmodi fiat eis, ipsa domina ducissa faciet finem et refutationem domino patriarche et per eum ecclesie Aquilegensi de omni et quolibet iure si quid haberet vel videretur habere in Grec, Wippacb et Arnespercb et tam ipsa quam dictus dominus dux reci- pient a domino patriarcha Grec in feudum ad vitam eorum tantum sive habuerint sive non habuerint heredes simul, et si huiusmodi donatio non fiet libere ut dictum est, per dietam dominam ducissam supradicta donatio de Leybaco remaneat firma et rata. Demum sepe- fatus dominus dux fide data in manu ipsius domini patriarche pro- misit se procuraturum et daturum operam bona fide, quod Grec et alia castra loca et bona omnia supradicta que post mortem suam. redire et devenire debent ad dominium ecclesie Aquilegensis ad ean- dem ecclesiam et tenutam eius libere devoluantur et quod ponet in ipsis eastris castellanos cum consilio domini patriarche, quibus ce- dentibus aut remotis, ponentur ibidem alii de consilio ipsius domini patriarche, qui quidem et ministeriales et burgenses omnes castro- rum predietorum et locorum iurabunt corporaliter castra et loca ser- vare ad honorem domini ducis in vita sua et post mortem eius con- signare et restituere ea domino patriarche et ecclesie Aquilegensi et dieti castellani ac ministeriales et burgenses requisiti per dominum patriarcham vel nuntios eius iuramentum huiusmodi de quolibet 15* — 228 — triennio in triennium teneantur et debent renovare. Promisit insuper dictus dominus, quod ministeriales et homines de Grec conservabit in iuribus a bone memorie domino Ber. patriarcha concessis eisdetn et quod aliqua de bonis ecclesie Aquilegensis vel feudis que iam exciderunt vel forsan excident in vita sna in loco de Grec et perti- nentiis eius neque investiet neque alienabit, nisi forte tantummodo ad vitam suam. Quibus omnibus peractis supradictus dominus dux iu- ravit fidelitatem dieto domino patriarche sicut vassalus domino suo. In cuius rei memoriam et stabilem firmitatem memorati domini pa¬ triarcha et dux duo inde instrumenta similia confici et quodlibet eorum utriusque sigillo pendenti (commu)niri iusserunt. (S. N.) Ego Johannes de Lupico sacri imperii publicus nota- rius hiis omnibus presens interfui rogatus et de mandato supradic- torum dominorum patriarche et ducis (du)o seripsi similia instrumenta in formam puhlicam reducendo. Orig. Pgt. an mehreren Stellen liickenhaft nnd durch Moder entstellt, 2 angehiingte Siegel ausgerissen, Archivio di Frari zu Venedig. 1 ) 291. Aquileia 1261, 30. November, Cividale. Gregor Patriarch von Aguileja ernennt seine Vollmachttrdger zur Uebernahme der von Herzog Ulrich von Kdrnten an das Patriarchat gegebenen Stadt Laibach und anderer ge- nannter Schlosser, und genehmigt die Biirgschaften genannter Adeliger betreffs Zahlung von Vertragsgeldern durch den Herzog. In noipine domini amen. Anno ejusdem M.CC.LXL, indictione quarta, die ultimo mensis novembris, presentibus dominis Hortolfo capellano et Leutoldo seriba domini Vlrici ducis Karinthie, Jacobo de Gutembercb, Wernerio de Locb, Ruthilino 2 ) de Laibach, Waltero dieto Hungaro de Stayn et aliis, coram dieto domino Vlrico dei gratia illustri duce Karinthie et eo volente et rogante, et coram dominis Berengerio preposito Sancti Volrici et Ropretto de Budrio procurato- ribus domini Gregorii dei gratia venerabilis patriarche Aquilegensis, ut continebatur quodam instrumente puhlico confecto manu Johannis de Lupico notarii ejusdem domini patriarche ejusque sigilli cerei ') Befand sich bis 1868 in Wien im Staatsarchive. Die Lesung erleich- tert eine beiliegende Copie des 18. Jahrhundert. — 2 ) Copie: Cuthilino. — 229 — pendentis munimine roborato, integro et illeso cujus tenor ta¬ liš erat. In nomine Cbristi amen. Anno a nativitate ejus M.CC.LXI. quarte indictionis, apud Ciuitatem in anticamera patriarchali, die vero quinto exeunte mensis novembri«, presentibus domino Alberto dei gratia episcopo Concordiensi et domino Wecellone abbate Belli - niensi et dominis Johanne de Cucanea, Waltherobertoldo de Spenim- bercb, Matheo de Riuarotta et Squarzutto de Top testibus ad hoc vocatis et aliis, venerabilis pater dominus Gregorius dei gratia ganete sedis Aquilegfnsis patriarcha pro se et suo nomine et nomine Aquilegensis ecclesie fecit, constituit et ordinavit magistrom Be- rengerum prepositum Sancti Wlrici et dominam Roprettum de Bu- drio presentes et mandatum suscipientes suos certos nuntios et procuratores ad recipiendum et intrandum ipsius domini patriarche et ecclesie Aquilegensis nomine tenutam et corporalem possessionem de Laibaco cum omnibus pertinentiis et adjacentiis suis, et bonis et domibus, et de castro Nidek, Gorizach, Hertemberch, Valchenberch ») et Vrsiberch 2 ) et de omnibus juribus ad Laibachum, et Ca¬ stra, loca et bona predicta pertinentibus in integrum, que omnia supradicta nobilis dominus Vlricus dux Karinthie dieto domino pa¬ triarche recipienti pro se et ecclesia Aquilegensi libere, precise et absolute ad proprium tradidit et donavit et ad recipiendum nomine ipsius domini patriarche et ecclesie Aquilegensis juramentum fideli- tatis ab omnibus delesmanis pertinentibus ad Laibachum, et castra et loca et pertinentia supradicta, item ad recipiendum et intrandum dieto nomine tenutam et possessionem de Gretz cum pertinentiis et juribus suis, et ad recipiendum corporale juramentum a castellanis, ministe- rialibus et burgensibus predietorum castrorum et locorum quod predicta castra et loca in vita ipsius domini ducis servabunt ad honorem ipsius, et post mortem ipsius domini ducis resignabunt et restituent ea domino patriarche et ecclesie Aquilegensi prout in compositionis habite inter dictum patriarcham et memoratum dominum ducem in¬ strumente puhlico continetur, at ad recipiendum juramentum dieti domini patriarche et ecclesie prediete nomine a decem fidejussoribus quos posuit et dedit dictus dominus dux eidem domino patriarche pro inille marchis Aquilegensis monete certis šibi terminis persol- *) Bianchi an dieser panctirten Stelle: Iglom., — a ) Bianchi: Urusperch. — 230 vendis, prout in compositionis facte inter eosdem dominos patriar- cham et ducem predicto etiam instrumente publico continetur pro- mittens dictus dominus patriarcha suo et Aquilegensis ecclesie no- mine se ratum habiturum et firmum quidquid ad utilitatem ipsius et ejusdem ecclesie Aquilegensis in premissis et circa premissa dieti procuratores duxerint faciendum. In cujus rei testimonium memo- ratus dominus patriarcha instrumenten! predicti procuratorii fecit sui sigilli pendentis munimine roborari. Ego Johannes de Lupico sacri imperii publicus notarius hiis presens interfui et de mandate supradicti domini Gregorii patriarche Aquilegensis seripsi in formam puhlicam reducendo. Domini Fridericus de Valchenberch et Gerloch de Hertinberch et Chunradus filius domini Wernerii de Loch et Ortulfus de Men- chaspurch et Otto de Aurisperch quilibet eorum pro centum marchis Aquilegensis monete constituerunt et obligaverunt se et bona eorum fidejussores esse pro ipso domino duce eisdem procuratoribus recipien- tibus procuratorio nomine pro domino patriarcha predicto et ejus successoribus promittentes facere solui dieto domino patriarche vel ejus successoribus dietam pecuniam per eundem ducem in quatuor terminis statutis, quorum unus est in Pentecoste proxime ventura, et alius est in festo beati Jacobi et tertius in festo beati Michaelis et quartus in festo beati Martini proximis subsequentibus ut conti¬ netur in quodam instrumente publico faeto manu Johannis de Lupico notarii sub anno domini M.CC.LKL, quarta indictione, die VII. ex- eunte novembri etc. 1 ) Et si dictus dominus Vlricus dux prefatam pe¬ cuniam totam non soluerit in dictis quatuor terminis prefato domino patriarche vel ejus successoribus, dieti domini Fridericus, Gerloch, Conradus, Ortulfus et Otto fidei jussores juraverunt corporaliter ad sancta dei evangelia, quilibet eorum octavo die post quemlibet ipso- rum terminorum si pecunia in quolibet termino non fuerit persoluta, intrare Loch etindenon exire nisi ipsa pecunia solvatur integre ipsi domino patriarche vel ejus successoribus, preter dominum Conradum qui juravit intrare Villacum vel Ciuitatem. Ego Petrus filius domini Henrici burgensis de Leuben publicus imperiali auetoritate notarius presens transeriptum ex publico instru¬ mente sumptum de verbo ad verbum fideliter seripsi, ipsum tran¬ seriptum cum publico instrumente coram infraseriptis testibus con- *) Die Urk. vom 24. November, oben Nr. 290. — 231 cordare inveni, in formam puhlicam redegi et signum meum apposui et ut ipsi transcripto plena fides habeatur, venerabiles viri domini Guido decanus, canonici et capituluin ecclesie Ciuitatensis et nobiles viri Johannes Ribissini gastaldio, consilium et commune Ciuitatis Austrie coram quibus presens transcriptum extitit publicatum, eidem apponi eorum sigilla pendentia mandaverunt. Actum in capitulo majoris ecclesie Ciuitatensis, anno dominice nativitatis M.CC.LXII, indictione X., die prima junii. Aus Original im Capitelsarchiv zu Edine in Handschrift Bianchrs im steier. Landesarchiv; Zahn, Austro-Friulana in Fontes rerum Austriacarum XL. Bd. p. 5—7 Nr. 3 ; Bianchi, im Arch. f. K. ost. Gqu. 21. Bd. (1859), 406, Nr. 268. 292. Aguileia. (1261), , Aufzeichnung uber den Inhalt des Friedens- vertrages, ivelcher zioischen Gregor Patriarchen mn Aguileja und dem kiirntner Herzoge Ulrich im J. 1261 vereinbart worden war. (Con- venciones et certe confederaciones sub titulo pacis inite inter reverendis- simum Gregorium patriarcham Aguilegensem et illustrem dominum Vrlicum ducem Carinthie pro se et fratre suo domino Philippo.) Item in M CC.LXI. constat eundem dominum Vrlicum ducem Ca¬ rinthie pro se et dieto fratre suo inter cetera dedisse libere et per- petualiter ipsi domino Gregorio patriarche recipienti pro se et sue- cessoribus suis et nomine diete ecclesie benediete Aquilegensis quic- quid habebant et habere videbantur circa silvas Pazimor in Carsto 1 ) et Foroiulii tam in castris quam in villis, prediis, delesmannis, ser¬ vis et ancillis et aliis hominibus, possessionibus et avochaciis et aliis bonis omnibus tam feudatis quam non, et omnibus bonis et pertinentiis eorundem, preter duas villas, scilicet Vigonaf (!) et de¬ rem quas donaverat abbacie de Milistath, et eidem domino patriar¬ che promisit eluere omnia et singula que ei donaverat ut supra, et hoc pro dampnis datis et illatis ipsi ecclesie Aquilegensi. Item restituisse eidem domino patriarche (per) eundem domi¬ num ducem omnia bona antiqua et castra ecclesie Aquilegensis ubi- cumque per eum forent occupata, promisisse quoque reedificare ca- strum Vuardeneche, atque dedisse et donasse castrum de Laybach ‘) In fontes r. A. 40. B. steht: Castro. — 232 — cum omnibus suis pertineneiis et castris, videlicet Gorzach, Ertim- berch, Valchimberch, Iglein et Ursperch cum eorum iuribus, hoc si- quidem modo quod dictus dominus dux et heredes sui legitimi ex ipso descendentes et dictus dominus Philippus frater eius et heredes sui legitimi ex legitimo matrimonio ex eo geniti Lay.bacum cum ca¬ stris supradictis hereditarie debebat recepisse, et vel uti vasalli in feudo ab ipso domino patriarcha et ecclesia Aquilegensi, promisisse quoque de eviccione bonorum predictorum, et obligasse in speciali proprietatem tam in dieto Laybacho quam in omnibus castris supra¬ dictis et iuribus eorum, et sic ibidem fuit investitus ipse dominus dux Vrlicus per ipsum dominum patriarcham de Laybacho et castris supradictis, solum habendis et tenendis iure feudi predicti pro se et heredibus suis ex eis legitime descendentibus. Ce.terum ipse dominus dux promisit quod statim eo mortuo sine heredibus ex eo descen¬ dentibus et fratre eius similiter, quod statim Laybacum et castra supradicta restituerentur ipsi ecclesie qualibet defensione cessante, et quod dieti habitatores de Laybaco et sui officiales in dictis ca¬ stris aliis per sacramentum facere hoc tenerentur, et nomine eccle¬ sie Aquilegensis dieta loca tenere, nullamque concessionem alicue persone ipsi domini ducis facerent de dictis bonis vel ipsorum parte, nisi solummodo in quantum in ipsos et eorum heredes permanserint, et pro eis attendendis sub pena mille marcarum argenti fideiussores prestitit, ut in dieto instrumente plenius continetur. Zahn. Austro-Friulana in Fonteš rerum Austriacum. 40. Band. S. 315' — 316. Vrgl. oben die Urknnden Nr. 290 und 291. 293. Aquileia. 1261, nach 30. November, .... Aufzeichnungen iiber die Besitzer- greifung von Laibach durch die Bevollmčlchtigten des Patriarchen Gre-- gor s infolge seines Friedensschlusses mit Herzog Ulrich von Kdrnten. (Ingressus et induccio in tenutam Lagbaci et castrorum snperius nomi- natorum.) Item in M.CC.LXI. dominus Rotilinus castellanus castri Layba- censis nuncius tenute datus a domino Vrlico duce Carintie supra- dieto eidem reverendissimo patri domino Gregorio patriarche de pre- dictis castris~et locis Laybaci et castrorum superius nominatorum, dominos Berengerium prepositum Sancti Vrlici et Ropertum de Bu- drio procuratores ad hoc constitutos a dieto domino patriarcha, re- — 233 — cipientes vice et nbmine eiusdem domini patriarche et sancte eeclesie Aquilegensis in tenutam et possessionem corporalem induxit et im- posuit, in quo quidem signo vere possessionis claves dictorum ca- strorum tradidit atque dedit in manibus dictorum procuratorum. Fontes rer. Austr. 40. Bd. .S. 1 316 — 317 ; — Zahn, Beitr. z. K. st. Gq. (1870) VIL Heft S. 110. 294. Aguileia. 1261, . ... , . . .. Sacramenta prestita fidelitatis per Laibdcenseš et castellanos et habitatores dictorum castrorum. Item in dieto millesimo domini fratres .... de Valchembčrch et Gerloch de Ortimberch (!) et Otto (de) Houuetsperch et Conradus frater condam domini Varnerii de Loe iuraverunt corporaliter ad saiicta dei evangelia dictis dominis procuratoribus recipientibus nb¬ mine supradieto fidelitatis omagium, veluti delesmanni et ministeriales eeclesie Aquilegensis tenentur ad facere consueverunt. Zahn Beitr. z. K. st. Gq. VII. Bd. S. 110;' Fontes rer. Austr. 40. Bd. S. 317. 295. Sittlch. 1261, 8. December, .... Gregor Patriarch von Aguileja inserirt und bestatigt unter Arihangung seines Patriarchensiegels dem Kloster Sittich die TJrkunde uber die Incorporation der Pfarre St. Peter im Sannthdl, ivelche er mr erlangter papstlicher 'Bestatigung am 13. Marž (21. De- zember) 1256 ausgestellt Jiatte. GREGORIUS Dei gratia sanctae Aquilejensis sedis patriarcha, di- lectis filiis abbati et conventui monasterii Siticensis Cisterciensis ordi- nis Aquilejensis dioecesis salutem et benedictionem in Domino. Ex parte vestra fuit nobis humilitpr supplicatum, quod cum nos olim animae nostrae, salutem considerantes humiliter in speculo mentis nostrae — sub sigillo nostro electi in patriarcham quoddam privilegium cujus tenor de verbo ad verbum. tališ est: Nos Gregorina Dei et apostolica gratia sanctae sedis Aquilejens,is electus. Universis tam praesentibus quam futuris, rei gestae memo- riam. Dignum Deo praestare obsequium, et animae nostrae credi- mus procurare profectum, si pia subditorum nostrorum vota favore benigno prosequamur, et loea religiosa, praecipue in quib.us ipse Deus, cujus sunt obsequiis dedita, magnifičentius honoratur, nostris intendiraus beneficiis ampliare. Hinc est, quod tenore praesentis pa- — 234 — ginae tam ad praesentium, quam ad futurorum notitiam volumus per- venire, quod nos salutem animae nostrae considerantes humiliter in speculo nostrae mentis, et ad monasterium Siticense Cisterciensis ordinis, quodper violentiam malignantium multiformes tempore nostro laesiones et gravia damna sustinuit, ex fragilitate nostrae considerationis respec- tus habentes ecclesiam Sancti Petri in Sevntal ad nos nullo medio perti- nentem, cum iuribus et pertinentiis suis dilectis filiis, abbati et conventui ejusdem monasterii, et per eos ipsi monasterio per nos et successo- res nostros pro nostrae ac eorundem successorum nostrorum anima- rum remedio in perpetuum de piae provisionis gratia duximus con- ferendam. Ita quod abbas et conventus dieti loči, qui pro tempore fuerit, pro nobis et successoribus nostris apud Deum suis orationibus intercedere teneantur, et anniversarium annis singulis perpetuo so- lemniter celebrare. . . . Statuentes, ut de bonis ecelesiae predictae vicario 1 ) ibidem perpetuo servituro pro sustentatione sua, et suppor- tandis ipsius ecelesiae oneribus assignent congruam portionem; de reliquis vero bonis ejusdem ecelesiae fratribus memorati conventus quolibet die sabbati ob reverentiam gloriosae virginis Mariae perpe¬ tuo in majori mensura vini, et quarta parte formagii ad consolationis pabulum temporibus debitis serviatur, iure tamen cathedratico nobis et ecelesiae nostrae plenius reservato. In cujus rei evidentiam et stabilem firmitatem praesens privilegium seribi fecimus et nostri si- gilli pendentis munimine communiri. Datum per manum magistri Nicolai de Lupico plebani de Tricesimo seriptoris nostri apud Civi- tatem Austriam, anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo sexto, xiiij indictione, die xiij. intrante martio 2 ) duxerimus conce- dendum, illud sub sigillo nostro patriarchali reficere curaremus. Nos igitur vestris devotis supplicationibus benignius annuentes, quod per nos in hac parte actum est corroborantes ac etiam con- firmantes, praesentes litteras inde fieri jussimus, et sigilli nostri pa- triarchalis pendentis munimine communiri. Datum viij. intrante de- cembris, anno Domini millesimo. CC.LX.J. IIIJ. indictionis. Aeltere Copie Papier im Eudolfinum zu Laibach. ’) Vergleiche hier den Satz mit der oben S. 182, Nr. 229 abgedruckten Urkunde. — 2 ) Vergleiche das aus Puzel geschbpfte Datum in der Quellenan- gabe zur Urkunde Nr. 229 oben S. 183. — 235 296. Freislng. 1261, 27. Dec., Viterbo. Papst tlrban IV. ubertrdgt die Entscheidung des Streites zwischen Mag. Heinrich, Chorherrn von St. Andra zu Frei- sing, und dem Bischofe von Lavant um die Kirche St. Peter a. Kam- mersberge dem Archidiakon Ludmg von Krain. Vrbanus episcopus servus servorum dei. Dilecto filio arcidya- cono Marchie et Carniole Aquilegensis diocesis salutem at apostoli- cam benedictionem. Sua nobis dilectus filius H. canonicus ecclesie sancti Andree Frisingensis peticione monstravit, quod cum ipse ad ecclesiam de sancto Petro a venerabili fratre nostro . . . episcopo Frisingensi vero patrono ipsius venerabili fratri nostro . . . archiepi- scopo Salzburgensi loco diocesani 1 ) fuisset canonice presentatus, vene- rabilis frater noster . . episcopus Lauentinus ae eius vikarius insti- tucioni sue contra iusticiam se opponunt. Ideoque discrecioni tue per apostolica scripta mandamus, quatinus vocatis qui fuerint evo- candi, et auditis hinc inde propositis quod canonicum fuerit appel- lacione remota decernas, faciens quod decreveris auctoritate nostra firmiter observari, testes autem qui fuerint nominati, si se gracia odio vel timore subtraxerint, per censuram ecclesiasticam appella- cione cessante compellas veritati testimonium perhibere. Datum Vi- terbij. VI. kalend. januarji, pontificatus nostri anno primo. Aus dem Gerichtsacte des Archidiak. Ludwig, ddo. 1262, 6. — 7. Oct, (Laibach) (Nr. 222), vgl. diesen, und dann Meichelbeck II./l, 56.; Zahn, Cod. dip]. Austr. Friš. I, 217, Nr. 210. 297. Sittich. 1261, . ... , Dlrich, Herzog von Karnten kauft von Vicedom Weriand‘ £ ) geurisse klbsterliche Giiter um 32 1 / i Mark ab. 1261. Idem dux (Vlricus) redemit ut in instrumentom est: quaedam monasterii praedia pro 32 marcis et dimidia a vicedomino Berjando. Puzel, idiogr. mon. Sittic. pg. 34. 298. Freudenthal. 1262, 23. Febr., Pfarrhaus. St. Peter zu Laibach. Ulrich, Herzog von Karnten, Herr von Krain schenkt den Adrian Marko und einen Hof- raum in Laibach mit vdller Freiheit von Gerichtsbarkeit und Steuern dem Kloster Freudenthal. *) In der Abschrift bei Zahn steht: loči diocesano. — 2 ) Vergl. S. 212 wo 1260 Weriandus vicedominus als „quondam“ erwiihnt wird. — 236 — Nos Vlricus dei gratia dux Karinthie, dominus Carniole tenore presencium scire cupimus universos, quod nostre anime ob salutem Adrianam cognomine Markonem et unam aream in Laibaco, fratribus fundacionis nostre in Vrewntz omni eo iure, quo freti sumus actenus in eisdem, donavimus libere et inperpetuum possidendam, ita tamen, quod dictus Adrianus, cum area supradicta sit liber et exemptus, ab omni iudiciaria seu exactoria potestate, videlicet quod nec vice- dominus, nec iudex, neque exactor, cum eorum sufiraganeis predictos fratres tam in homine predicto quam etiam in area, stewre vel ul- lius exaccionis nomine debeat molestare. In cuius libertatis et ex- emptionis testimonium, presentem litteram eis donamus. Testes autem sunt Ortolfus de Gurkuelde, Otto et Herbordus fratres de Ower- spercb, Rudlinus castellanus in Laybach, Leo vicedominus, Nicolaus scolasticus et alii quamplures. o Actum aput beatum Petram in domo plebani, anno Domini MCČLXI, Vil kalendas marcii. Aus einer Conf. Urk. Herz. Albr. ddto. 1349 Wien 13. Nov. im geh. Haus- und Hof-Archiv zu Wien, abschriftlich im Rudolfinum zu Laibach. 299. Freising. 1262, 16. April, Lack. Die Gebr. Wemher, Konrad und Jacob von Laclc rechtfertigen sich gegen Bischof Konrad von Freising wegm der gegen sie erhobenen Klagen, zu deren Austragung er seinen Notar Hein- rich nach Krain gesendet hatte. Metuendo eorum domino et dilecto Oh. venerabili episcopo Fri- singensi Wernherus, Chunradus et Jacobus fratres de Lok sui fide- les et devoti castellani fidele servicium cum reverentia et honore. Inmensas graciarum acciones vobis referimus pro eo quod vestra dominatio dignata fuit magistrum Heinricum vestre curie notarium ad partes Carniole dirigere ista vice, ut nobis omnes excessus nostros facie ad faciem obiceret quos in vobis et vestris hominibus exercere debuimus post recessum vestrum, et licet teste deo simus et fueri- mus semper innocentes, quod unquam confessi fuerimus coram do¬ mino duce Karinthie vel alibi, quod castrum vestrum Lok aut fuerit vel progenitorum nostrorum feodum, vel quod ius illud quod in wl- gari chuppel et forstreht sonat, nobis attribuamus vel attribuerimus nobis unquam aut ascribere velimus nobis, vel quod illud unquam confiteamur quod quilibet hominum vestrorum nobis debeat ducere saumam vini, et quamvis etiam super hiis omnibus incredibilibus — 237 — nos proprium nostrum sacramentum expurgaverit, noluimus tamen carere quin etiam dominus noster dux Karinthie et eius consiliarii tanquam iurati coram prefato vestro notario nos laudabiliter expur- garent. Insuper invocamus testimonium Jesu Christi, quod siqua dampna vel gravamina sunt vobis vel vestris hominibus illata per nostros homines, quod illa nunquam de mandato nostro vel voluntate nostra processerunt, immo doleremus medullitus si huiusmodi mala per nostros fierent servientes, et siqua facta sunt quod absit, illa non solummodo in vestri nuncii presencia immo etiam in adventu vestro proximo volumusemendareatque semper vos pro domino nostro revereri. Preterea trevgas quas memoratus magister H. vestro nomine inter nos et officialem vestrum de Lok confirmavit, ratas et firmas volumus doneč ad adventum vestrum proximum observare atque alia omnia facere et procurare per que vester favor et gratia circa nos aug- mentari poterit et per que vestra utilitas et honor poterit procurari, Et in huius nostre expurgationis, innocentie et promissionis eviden- tiam et in confirmationem treugarum quas ad preces et mandatum vestrum officiali vestro de Lok usque ad proximum ad nos adven¬ tum vestrum dedimus, non solum nostro sigillo verum etiam domini Ch. purkgravii de Luntze et sepedicti magistri H. sigillis petivimus roborari. Acta sunt hec apud Lok, anno domini M.CC.LX1L, in oc- tavaPasche istis presentibus domino Ch. purkgravio de Luntze, do¬ mino Alberto de Werdenburch, domino Jacobo de Gutenberch, do¬ mino Gebhardo de Gtitenowe, domino Vlrico de Veitzt pro parte no¬ stra, pro parte adversa Leonhardo, Rablino, Paumanno, Wernhero, Wulfingo, Walthero theloneario, sententiatore, nuncio, camerario, walputone et eius filiis et aliis quam plurimis civibus et scultetis. Aus Vidimus weiter unten v. 1269, 13. Sep., vgl. dieses; Mei- chelbeck JI./2, 62, in Nr. 98; Zahn, Cod. dipl. Austr. Friš. I, 219, Nr. 212. 300. Freudenthal. 1262, 23. Juni U. Prior der Karthause Seitz bekundet, dass mit Zustimmung des Convents der Karthause Freudenthal zwei Huben zu Thopol unter der Bedingung uberlassen werden, dass zu Freuden-, thal aljahrlich eine der noeh fehlenden Mdnchszbllen errichtet werde. Nos V. Vallis sancti Johannis prior dictus Carthusiensis ordinis, notum facimus universis presentem paginam inspecturis, nos de ex- pressa voluntate et consensu totius nostri conventu dedisse et con- - 238 — cessisse in perpetuam elemosinam domui Vallis iocundi in Vrounitz duos inansos sitos in villa adiacenti ville Thopolac quos antea do- minus Heinricus de Serphenberc nobis dederat tam in elemosinam quam pro quibusdam offensis dedinius inquam tali conditione et pacto, quod W. prior diete Vallis jocunde obligavit se ad faciendam unam cel- lam ibidem singulis annis quousque cellarum numerus totaliter sit perfectus. Ita tamen quod dieta domus Vallis sancti Johannis dietos mansos sine contradictione aliqua sicut ante habuerat rehaberet. In cuius rei testimonnium et perpetuam memoriam nos dieto W. priori presentem cedulam dedimus sigilli nostri munimine roboratam. Da¬ tum anno domini M.CC.LX seeundo, in vigilia nativitatis beati Johan¬ nis baptiste. Urk. im k. k. H.-, H,- and Staatsarchiv nach der Copie im Rudolfinum zu Laibach. 301. Sittich. 1262, 17. August, im neuen Schloss (Apfalter) an der Save. TJlrich Herzog von Kdrnten bekundet, dass Frau Alhegdis die Schwester Or- tolfs von Gurkfeld dem Kloster Sittich, in ivelchem sie den Begrabnis- ort fiir sich und ihre Mutter erwd.lt hatte, vier Huben zu Erlach nachst Forst geschenkt habe. Nos Ulricus Dei gratia dux Carintliie, dominus Carniolae, ad notitiam universorum praesens seriptum intuentium cupimus perve- nire, quod domina Alheydis, soror domini Ortulfi de Gurkevelde, 4 mansos sitos in villa, quae dicitur Erlach apud Vorste, 1 ) quos dieta domina Alheydis apud dominam Truttam sororem d. Chunradi quondam de Ecclesia st. Mariae dignoscitur separasse, cum omnibus suis pertinentiis et juribus, ecclesiae Sitticensi, in qua eadem Alhey- dis cum matre sua šibi elegit ecclesiasticam sepulturam, justo pro- prietatis titulo donavit in perpetuum possidendos, suae animae ob remedium et salutem, ut ex dietorum mansorum fructibus ipsarum dominarum tam in orationibus, quam etiam in aliis bonis operibus a fratribus in dieto monasterio, deo jugiter famulantibus aeterna memoria habeatur. Et ut ipsa donatio robur teneat perpetuum fir- mitatis, nos defensores saepe dieta domina constituit et elegit, ipsi monasterio ad cautelam, in signum majoris securitatis predieto mo¬ nasterio praesentem literam sigilli nostri munimine (roboratam) 2 ) Erlach = Jelša, Pfarre Haselbach; Forst = Boršt, Pfarre Zirkle, beide an der Gurk nahe bei einander. ’) Fehlt in der Copie. — 239 — concedentes. Testes autem hujus reisunt: dominus Ortulphus noster capellanus, dominus Chunradus Dunze, dominus Heinricus de Lutz- linger, Leopoldus liber de Sewneck, Henricus de Silberberch, Laza- rus de Predvvor ’) et curia nostra tota. Actum apud novum castrum circa Sowam, anno domini MCCLXII. in octava st. Laurentii. Marian, Austria Sacra VII, 321, Nr. 9. 302. Seitz. 1262, 1. September, .... Gebhardus, Ulricus et Lwpoldus fratres de Lengenberch schenken dem Kloster Seiz 5 Huben nacbst Srennowiz und eine Hube zu Sachsenfeld. Unter den Zeugen: Otto de Miltenberch, plebanus de Bonikil. Orig. Prgt. steierm. Landesarchiv, Nr. 801. 303. Freising. 1262, Anfangs Sept., Laibach. Ludwig Arehidiakon von Krain beauf- tragt den Abt von St. Lambrecht mit der Vorladung des Bischofs von Lavant und dessen Vičar s zu St. Peter (am Kammersberge) vor sein Gericht nach Laibach, da er die Streitfrage um. diese Kirche infolge piipstlichen Auftrags zu entscheiden habe. Lvdwicus permissione divina arcidyaconus Carniole et Marchie, plebanus ecclesie Laybacens(is Aquile)gensis diocesis befiehlt dem Abt von St. Lambrecht mit Berufung auf das Breve Pabst Urbans IV. ddo. 1261, 27. Dezember, Viterbo, quatenus dictum venerabilem epi- scopum Lauentensem ae eius vikarium quem apud ecclesiam Sancti Petri idem episcopus instituit proxima sexta feria post festum beati Michabelis nune venturum, proximo ante meam presentiam citetis apud Laybacum in plebe circa Moram terciam coram (me) per se vel per procuratorem legittimum prefato Heinrico super dieta plebe sancti Petri legittime responsuros. Datum apud Laybacum anno do¬ mini M.CC.LXII. Orig., Pgt., mit einer Anzahl grosserer und kleinerer Liicken, angehgt. Siegel abgerissen; k. Reichsarchiv zu Munchen. Ebend Cod. 191. f. 126, Meichel- beck II./2. 35, Nr 58. Gedruckt: Cod. dip. Austriaco Frisingensis I, 224, Nr. 215. 304. Freising. 1262, 11. Sept. Wien. Konrad Bischof von Freising, bekundet, dass Mag. H. Chorherr von St. Andra zu Freising den bischoflichen Kaplan Konrad zu seinem Sachwalter in dem Streite mit dem B. von Lavant um die Pfarre St. Peter am Kammersberge bestellt habe. ’) Marian: Bexredwor. — 240 C. dei gracia Frisingensis episcopus. Omnibus presens scriptum intuentibus salutem in omnium salvatore. Ad. noticiam omnium quo- rum interest, cupimus pervenire, quod dilectus nobis magister H..ca- nonicus sancti Andree nostre civitatis prothonotarius noster in presentia nostri constitutus magistram Chunradum canonicum sancti Viti eiusdem civitatis capellanum nostrum exhibitorem presentium fecit, constituit sev ordinavit suum procuratorem in causa quam idem coram honorabili viro ..... .archidiacono Laybacensi indice a sede apostolica delegato movet seu rnovere intendit super ecclesia Sancti Petri Salzburgensis diocesis sita in fundo ecclesie nostre iuxta provinciam seu districtum quiwlgo dicitur Longawe contra venerabilem in Christo fratrem dominum electum ecclesie Lauentine et vikarium ipsius ecclesie Sancti Petri, dans šibi liberam potestatem et mandatum speciale pro se standi in iudicio, agendi, defendendi, respondendi, excipiendi, replicandi, libellum offe-, rendi, litem contestandi, quodcumque genus iuramenti in animam ; suam prestandi testes et instrumenta producendi, sententiam diffini- tivam audiendi, appellandi quociens et quando viderit expedire, alium procuratorem pro se nomirie suo in quacunque parte litis constitu- endi vel substituendi ipsumque revocandi et omnia alia faciendi que potest ac debet facere verus et legittimus procurator, ratum babi-, turus sub ipoteca. rerum suarum quicquid per eundem C. suum pro- curatdrem constitutum vel substitutum ab eo suo nomine fuerjt or¬ dinatam, et hec omnibus quorum interest, voluit esse nota. In borum evidentiam presens scriptum dictus magister H. nostri sigilli muni- mine et sni ipsius petiit roborari. Datum Wienne, III. idus septem- bris, anno domini M.CC.LXII. I ' ; Aus dem Gerichsacte des Archidiak. Ludwigs ddo. 1262, 6.-7. Octobeiy (Laibach) (Nr. 222); vgl. diesen and Meichelbeck II./2, 34. Nr. 56; Zahn, Cod, dipl. Austriaco-Frisingensis 1, 225 — 226, Nr. 217. ’. ■ <. ’; t i 305. Freising. (1262. Mitte Sept., .) Vičar Werriher von TVelz benaclirichtiget, den Archidiakon Ludicig von Krain von der Zustellung der Vorladun- gen an den Vičar von St. Peter (am Kammersberge) und den Bischof von Lavant in dem Streite des Letzteren mit Mag. Heinrich Chorherr von st. Andra zu Freising, betreffs der Pfarre St. Peter. Venerabili viro domino archidiacono Laybacensi in¬ dici a sede apostolica delegato Wernherus viceplebanus in Welze — 241 — paratam ad obsequia voluntatem. Presentibus profiteor in virtute obe- diencie requisitus dico, quod vicarius in ecclesia Sancti Petri vestram recepit citationem literasque vestras idem vicarius assignavit Khef- fingerio canonico et cellerario Salzburgensi procuratori domini electi Lauentensis quod idem procurator michi retulit viva voce. Intellexi eciam certissime, quod vestra citatio pervenit ad aures domini electi Lauentensis. In huius rei argumentum presentem cedulam meo sigillo consignavi. Cod. 191, f. 127, k. Eeichsarchiv zu Mtinchen; Meichelbeck II/2, 36, Nr. 59; Zaim Cod. Friš. I., 226—227, Nr. 218. 306. Freising. 1262, 6—7. Oct., (Laibach). Ludwig Archidiakon mn Krain ent- scheidet als papstlich delegirter Richter in dem Streite zmschen Mag. Heinrich, Chorherm mn st. Andrd zu Freising und dem Bischofe von Lavant betreffs der Pfarre St. Peter am Kammersberge. Anno domini M.CC.LXIL, pridie nonas octobris. Nos Ludwicus archidiaconus Carniole et Marcbie iudex a sede apostolica delegatus in causa sive lite quam movet magister Heinricus canonicus sancti Andree Frisingensis contra venerabilem dominum electum Lauentinum ac eius vicarium super ecclesia Sancti Petri Salzburgensis diocesis in termino peremptorio partibus prefixo presedimus iudicio circa ve speram in ecclesia sancti Nicolai apud Laybacum ibique coram nobis lectum est rescriptum domini apostolici nobis directum in bec verba: Folgt nun das Breve Pabst Urban IV., ddo. (1261), 27. Dec. Viterbo (Nr. 296.) Quo perlecto ex parte dieti magistri H. comparuit magister Chunradus canonicus sancti Viti Frisingensis gerens se pro procura- tore ipsius exbibens procuratorium signatura sigillo venerabiiis patris et domini C. Frisingensis episcopi ac eiusdem magistri H. in hec verba: Folgt nun die Urkunde Bischof Konrada II. von Freising ddo. 1262, 11. Sept., Wien (Nr. 304). Prefato itaque magistro C. habito a nobis pro sufficienti pro- curatore ac legittimo probatoque ab eo testibus idoneis ac aliis le- gittimis documentis, quod predictus dominus electus et suus vikarius peremptorie sunt citati ad terminum prefixum et locum in ecclesia 16 — 242 — sua Lauentensi per litteras nostras ibidem puhlice lectas coram canonicis eiusdem ecclesie, et quod nostra citatio pervenit ad ecclesiam Sancti Petri de qua questio vertitur, quod etiam ad aures ipsius domini electi tempore congruo hec omnia devenerunt, idem procurator petiit a nobis ut cum ex parte adversa nullus appareret legittimus defensor immo nec simplex nuncius, eam contumacem re- putare merito deberemus. Nos vero equitatem secuti ipsam partem usque in diem sequentem decrevimus potius expectandam diem ean- dem precedenti diei quoad iudicium continuantes. Sane eo die hoc est nonis octobris, presidentes apud Laybacum in plebe in ecclesia sancti Petri parte memorati domini electi sufficienter expectata ipsutn dominum electum et suum vikarium contumaces iudicavimus iusticia exigente. Verum sepefatus procurator magistri H petiit, ut cum questio verteretur super beneficio ecclesiastico obtinendo secundum constitucionem Innocentij quarti parte rea contumace existente etiam lite non contestata, dilegenter ipso examinato negotio idem debe¬ remus fine debito terminare, nec missio in possessionem causa rei servande locum deberet habere in hoc času ne ad idem beneficium ingressus pateat viciosus. Habito itaque bonorum consilio interlo- quendo decrevimus, non obstante absentia partis contumacis, ipsum deligenter examinare negotium et fine debito terminare. Post .hec prelibatus procurator obtulit coram nobis peticionem suam in scriptis in hec verba. Coram nobis domino . . . archidiacono Marchie et Carniole Aquilegensis diocesis indice a sede apostolica delegato proponit Chunradus canonicus sancti Viti Frisingensis procurator magistri II. canonici sancti Andree prothonotarii venerabilis domini C. Frisin¬ gensis episcopi nomine ipsius magistri H. contra venerabilem do¬ minum . . . electum Lauentensem, quod cum idem magister H. fu- erit presentatus a vero patrono videlicet Frisingensi episcopo ad ecclesiam Sancti Petri Salzburgensis diocesis situm in fundo ec¬ clesie Frisingensis iuxta provinciam sive districtum qui wlgo vo- catur Longaw venerabili patri et domino Salzpurgensi episcopo, idem dominus electus sue institucioni contra iusticiam se opposuit et op- ponit impediens ne possessionem ecclesie huius valeat adipisci ipsain- que ecclesiam in sui preiudicium detinet occupatam, unde petit dictus C nomine procuratorio pro dieto magistro H. ut vos domine iudex auetoritate apostolica prefatum dominum electum amoventes penitus — 243 — ab ecclesia memorata eam ipsi magistro H. vel eidem C. suo pro- curatori nomine ipsius H. cum omnibus iuribus parrocbialibus et per- tinenciis universis per deffinitivam sententiam adiudicetis, instituendo ipsum H. in eadem ecclesia ac institutom in ea auctoritate aposto- lica defendendo. Item petit dictus procurator darnpna expensas et interesse ac fructus a quinque annis et citra ab ipsa ecclesia per- ceptos que omnia in processu negotii declarabantur. Et hec omnia petit dictus procurator nomine prememorati magistri H. salvo iure addendi, minuendi et salvo šibi omni iuris beneficio. Oblatus est iste libellus anno domini M.CC.LXII. Hac itaque peticione sive libello recepto ac ydoneo iudicato sepe- fatus procurator fidem nobis fecit percerta et indubitata documenta, quod antefatus magister H. extitit presentatus venerabili patri et domino Salz- burgensi arcbiepiscopo a venerabili domino C. Frisingensi episcopo adec- clesiam Sancti Petri Salzburgensis sitam infundo ecclesie Frisingensis ad probandum etiam quod dominus episcopus Frisingensis verus sit patronus ecclesie memorate idem procurator produxit coram nobis privilegium sedis apostolice concessum Frisingensibus episcopis a domino In- nocentio ii. in quo manifeste conceditur Frisingensis ecclesie episcopis ut in ecclesiis sive monasteriis sitis seu fundatus in quacunque diocesi in fundo ecclesie Frisingensis sine consensu et voluntate Frisingensis eccle sieepiscopipresbiterisiveclerici minime statuantur. Deinde idem procu¬ rator coram nobis edidit quedam capitula sive articulos qui videntur facere ad plenam instructionem sue cause quos se probaturum dixit per testes legittimos et omni exceptione maiores, non tamen astrinxit se nisi ad ea solum probanda que sue sufficerent intentioni, petens ut alicui discreto committeremus qui ipsos audire et examinare de- beret et alia facere que circa his (!) fuerint oportuna, cum multi ex ipsis sint senes et valitudinarii et nostro se de facili non possent conspectibus presentare. Que omnia secundum iuris debitum duximus admittenda. Acta sunt hec assidentibus nobis et presentibus bono- rabilibus viris domino Morhardo canonico Frisingensi plebano de sancta Maria, domino Heinrico plebano sancti Viti, Hermanno plebano de Wodiz, Gotfrido vicario de Lonk, Marchwardo sacerdote et aliis viris providis et bonestis. In horum evidentiam presens scriptum nostri sigilli munimine et prefati domini Morhardi fecimus consignari. Orig., Pgt., 2 anghgte. Siegel ausgerissen; k. Reichsarchiv zu Miinchen ; ebend. Cod. 191, f. 125’; Meichelbeck II./2, 37, Nr. 61; Zaim. Cod. Aust. Fri- sing. in Fontes rerum Aust. Band 31. S. 230, 231, 232, 233 Nr. 222. 16* — 244 — 307. Freising. 1262. 7. Oct., Laibach. Ludovicus dei gracia archidiaconus Carniole et Marchie iudex a sede apostolica delegatus beauftragt in dem Streite des Mag. H. Chorherrn von st Andra zu Freising, mit dem Bischofe von Lavant betreffs der Pfarre St. Peter (am Kammers- berge) den Pfarrer Wernher von Welz mit der Vernehmung der Zeugen iiber gewisse Fragepunkte. Datum apud Laibacum, nonis octobris, anno domini M.CC.LXIL, indictione V. Gedruckt in Zahn Cod. Austr. Friš, in Font. rer. Austr. Bnd. 31, Nr. 223 S. 233, 234. 308. Freising. 1262, 7. Oct., Laibach. Ludwig Archidiakon von Krain beurkundet die Weisartikel, deren Aufstellung der Sachwalter Magister Heinrichs, Chorherrn von st. Andra zu Freising, in dem Processe um die Pfarre St. Peter am Kammersberge wider Bischof von Lavant verlangte. Nos Ludwicus archidiaconus Carniole et Marchie iudex a sede apostolica delegatus in causa quam magister H. canonicus sancti An- dree movet contra venerabilem dominum electum Lauentensem ac eius vicarium super ecclesia Sancti Petri Salzburgensis dyocesis, scire volumus universos, quod magister Chunradus canonicus sancti Viti Frisinge procurator ipsius magistri H. edidit sive proposuit in iudicio coram nobis aput Laybacum in parrochiali ecclesia sancti Petri loco partibus deputato capitula sive articulos infrascriptos qui pro sua in- tencione fundanda facere videntur, petens ut auditorem šibi conce- dere dignaremur, qui in loco ubi possit haberi copia testium, super huius articulis et super aliis proponendis que ad cause faciant in- structionem, testes reciperet et examinaret, dieta ipsorum nobis clausa fideliter remittendo Cod. 191, f. 126’, k. Reichsarchiv zu Miinchen; Meichelbeck II /2, 36, Nr. 60. Gedruckt in Zahn Cod. Aust. Frising. in Fontes rerum Austr. II. Abth. Bd. 31. Nr. 224, S. 234—236. 309. Viktring. 1262, 20. November, Cividale. Gregor Patriarch von Aquileja bestii- tigt dem Kloster Viktring die Schenkung des Spitals am Bocksruck und der st. Leonhards Capelle auf dem Loibl, welche sein Vorgdnger Pa¬ triarch Berthold als Ersatz fur die Nntziehung der Schenkungen des Patriarchen Wolfger zu Landro dem gedachten Kloster zugeuandt hatte. — 245 — Gregorius dei gratia sancte sedis Aquilegiensis patriarcha uni- versis tam presentibus quam futuris rei geste memoriam, dignum deo prestare obsequium et anime nostre credimus procurare profec- tum, si locis religiosis et piis in quibus ad laudis divine gloriam die noctuque psalterium cum cythera sit canendum, gratie nostre favo- rem extendimus et beneficentis manam requisiti humiliter aperimus. Ex parte siquidem dilectorum nobis in Cristo virorum religiosorum, abbatis et conventus monasterii de Victoria, Cisterciensis ordinis dio- cesis Salisburgensis, fuit expositum coram nobis, quod bone recor- dationis Wolikerus patriarcha predecessor noster, locum de Antro situm prope terram nostram Civitatem Austriam, cum quibusdam aliis possessionibus monasterio ipsi pro divine remunerationis intuitu et anime sne remedio, pia liberalitate concessit. Cumque postmodum bone memorie Berchtoldus, patriacha predecessor noster dietam mo- nasterium prefatis Antro et possessionibus minus pie ut dicitur spo- liavit, ea non modico temporis spacio detinendo tandem conscientie proprie consulere cupiens, in recompensationem bonorum subtraeto- rum et dampni illati, hospitale in Pogsrugkge in diocesi nostra situm cum adiacentiis suis regendum in spiritualibus et temporalibus, nec non et decimas omnium novalium in monte Leubl cum capella sancti Leonhardi prefatis abbati et conventui et per eos iam dieto mona¬ sterio perpetuo eontulit et concessit. Unde idem abbas et conventus nobis humiliter supplicaverunt, ut quod per eundem Berchtoldum predecessorem nostrum super hujusmodi collatione predietorum hos- pitalis ac decimarum novalium et capelle faetum est ratum habere, ac ea omnia confere, ipsis per nos de novo misericorditer curaremus. Nos igitur supradietorum abbatis et conventus devotis supplicationibus favorabiliter excitati, quod per memoratum Perehtoldum predecesso¬ rem nostrum faetum est, super collatione ac concessione predictis ratum habemus, et hospitale prefatum, cum decimis novalium pre¬ dietorum et capella eadem sancti Leonhardi nulli plebi citra vel ultra montem predictum posite parte aliqua de antedictis decimis novalium reservata, sepedictis abbati et .conventui et per eos sepefato mona¬ sterio nova concessione largimur. Jus diocesani nobis plenius reser- vantes ac statuentes nihilominus ut plebi de Stain in cujus plebatu dictum hospitale fundatum fore dinoscitur, nullum in iure suo pre- iuditium generetur. In cuius rei memoriam, et perpetuam firmitatem presens privilegium nostrum inde fieri jussimus et sigilli nostri pen- — 246 dentis munimine roborari. Datum aput Civitatera Austriam per ma- num dilecti canceUarii nostri magistri Nicolaj de Lupico plebani de Tricessimo undecimo exeunte novembri, anno Domini millesimo, du- centesimo sexagesimo secundo, quinta inditione. Abschrift aus dem Archive des hist. Vereins zu Klagenfurt. 310. Aguileia. 1262, Aufzeichnung liber die im Jahre 1262 vom Erzbischofe Philipp von Salzburg abgegebene Zustimmungserklarung zu den Friedensbedin- gungen, welche zivischen seinem Bruder Ulrich, Herzog von Karntm und dem Patriarchen von Aguileja Gregor beredet ivorden waren. (Con- firmacio facta per illustrem dominum Philipum ducem Carintie omnium supradictorum.) Item M.CC.LXII. illustris dominus dux Philipus electus ecclesie Salspurgensis, frater supradicti domini Vrlici ducis omnia et singula concessa, recepta, data et facta atque promissa per supradictum do¬ minum Vrlicum fratrem suum integraliter ratificavit et confirmavit, prout etiam de predictis constat legitime. Zahn. Austro-Friulana in Fontes rerum Austriacum 40. Band. S. 317. 311. Auersberg 1262, . ... , Friedrich von Falkenberg und Kunigunde Hessen Frau geben dem edlen Ritter Herbard von Auersberg 6 Huben zu Wissoch und 5 zu Drasaul. Kunigunde bekundet ferner, dass sie diese Gitter mit Zustimmung ihrer Sbhne zu Handen des Sohnes Herbards, Meinhard von Auersberg und des Markivard von Igg zur Deberant- ivortung an Herbard gestellt habe. Cum sint breves dies hominis super terram, necesse est, ut omnis actus dignus memorie que oblivionis vicium non patitur testi- monio scripture eternetur. Nos igitur Fridericus de Falkenberch et Cliunegundis uxor sua notum cupimus fieri universis quod nobili viro domino Herbordo militi de Awrsperg dedimus bona nostra in villa que dicitur Wissoch mansus sex et in Drasaul mansus quinque cum agris pratis silvis aquis et omnibus atinenciis eorum quesitis et non quesitis ipso et omnibus heredibus suis predictos mansus pleno iure proprietatis in perpetuum possidendos. Insuper ego predicta Chune- gundis et pueri mei cum bona et libera voluntate dedimus ipsam donationem in manus Meynhardi filii predicti domini Herbordi de — 247 — Awrsperg et in mantis Marchwardi de Yg antedicto domino Herbordo de Awrsperg omnibus heredibus suis predicta bona per manus pre- dictorum jure proprietatis inperpetuum confirmanda. Hoc apposito si de cetero aliquis predictum dominum Herbordum vel heredes suos ple- niore iure pro antedictis bonis infestaverit, tune nos predictus Fri- dericus de Falchenberch et Chunegundis uxor sua vel heredes nostri tenemur antedicto domino Herbordo') et heredibus suis prenotata bona ab omni infestatione et querimonia libere absolvere. Et ut hec seripta rata et firma permaneant, in huius rei testimonio dedi- mus predieto domino Herbordo et omnibus heredibus suis litteram istam sigilli nostri munimine roboratam. Testes huius sunt dominus Albero miles de Aivrsperg, Marquardus de Yg, Rudigerus de Falken- werk, Vlrieus dictus Ordrer, Jannes dictus Weytman, Arnoldus dictus Charstman, Hertmannus Custerl et alii fide digni. Acta sunt hec anno domini M.CČ.LXXH. * 2 ) Urkunde eingeschaltet in demselben Vidimus v. J. 1478 wie die folgende Nr. 31'2, im Archive des Schloses Aueršberg. 312. Aueršberg. 1262 , . ... . Friedrich von Falkenberg und Kunigunde dessen Frau geben dem edlen Ritter Herbard von Aueršberg 6 Huben zu Weyzzoch, 5 zu Drasebel mit der vom Schlosse Falkenberg bis zum Schlosse Aueršberg abgesteckten Begrdnzung und ilberlassen ihm audi alte ihre Redite an dem langs des fflassers Egzz (Ižica) gelegenem Walde. Die Urkunde stimmt im Anfang von den Worten Cum sint bre- ves bis Herbordo militi de Aivrsperg und im Schluss von Hoc appo¬ sito si de cetero bis acta sunt hec anno domini MCCLXXII mit der vorhergehenden vollig iiberein. Der abweichende Mittelsatz lautet: dedimus bona nostra in vil la que dicitur Weyzzoch, mansus sex et in Drasebel mansus quinque et fines terminatos a castro nostro Falchenbergk usque castrum suum Awrsperg cum agris pratis silvis aquis et cum omnibus atinenciis eorum quesitis et non quesitis dedimus predieto domino Herbordo ad predietos mansus, omnia iura nostra que nos hilbuimus et habemus in silva illa sicut aqua que in vulgari nominatur Eyzz decurrit ipsi et omnibus here- ’) In der Urkunde Nr. 312 steht hier „de Awrsperg militi". 2 ) Ueber die Unrichtigkeit dieser Jahreszahl vergleiche die Anmerkung in der Bestatigungsurkunde v. J. 1263, Nr. 324. — 248 — dibus suis predietos mansus cum omnibus predictis atinenciis sive cum antedicta silva pleno iure quo nos habuimus imperpetuum pos- sidendos Urkunde eingeschaltet in einem Original-Vidimus v. J. 1478 im Archive zn Auersberg mit dei - gleichen irrigen Datirung wie die vorhergehende Urkunde. 313. Aquileia. 1262, . . . . , Gregor Patriarch von Aguileja belehnt Hermann seinen Gestalden von Adelsberg mit drei Huben zu Adelsberg und ziveien zu Goritsche, welche durch den Tod des Georg von Adelsberg heimgefallen ivaren. 1262. Dominus patriarcha Gregorius investivit ad rectum et legale feudum Hermanum gastaldionem suum de Arnesperch, filium quon- dam domini Henrici de Paniaco, de tribus mansis sitis in villa de Arnesperch, et duobus mansis, qui exciderunt dieto domino patriarche per mortem Jurii de Arnesperch, jacentibus in villa de Gorizach. Bianchi thesaurus ecclesiae Aquileiensis 1847, 169, Nr. 338. 314. Sittioh. 1263, vor 7. Janner 1 ), Ulrich, Herzog vonKdrnten und Herr von Krain schenlct dem Kloster Sittioh das Dorf Metnaj. Idem dux Carinthie Vdalricus et Carniolae dominus fundavit ac donavit monasterio Sitticensi villam seu pagum Mettnach seu rec- tius hodie Mettnaj cum omnibus juribus et attinentiis, pro remedio animae Agnetis, suae quondam uxoris. Puzel, Idiogr. mon. Sitticensis pag. 35 und 584 ; Valv. X. 220, XI. 532. 315. Tobias Bogud Dominium Carnlole. 1263, 7. Janner. .. . , K. Bela IV. von Ungarn schenkt das Dominium Karniole, welches ihm durch Vermachtnis von seiner Tante Agnes III., Herzogin von Karaten iiberkommen ist, dem Tobias Bogud Probst von Agram, carissimi filii nostri, Bele, ducis totius Sclavonie, cancellarii“ fiir seine treue Dienstesleistung. (Schumfs Arcbiv I. S. 206.) ’) Vrgl. weiter unten das Regest zum J. 1263, 7. Janner, wornach das Domi- ninm Carniole, welches Herzogin von Karnten, Agnes III. von Meran durch Te¬ stament dem Konig Bela von Ungarn und Konig selbes seinem Kanzler Tobias Bogud geschenkt bat. Die Herzogin Agnes ist, wie die Urkunden Nr 314 und 315 darthun, Anfangs des Jahres 1263 gestorben. — 249 — 316. Freising. 1263, 7. Februar, Graz. Bruno Bischof von Olmiitz vergleicht Konrad den Bischof von Freising und Wulfing von Stubenberg in der von jenem gegen letzteren angestrengten Klage wegen Beschadigung biscbbfiicher Giiter und Leute zu St. Peter und Welz. U. d. Zeugen: dominus Chunradus de Lok ministerialis episcopi Frisingensis, ma¬ gister Heinricus de Lok notarius curie Frisingensis. Zahn, Cod. dipl. Austro-Fris. I, 238 Nr. 225. 317 Ortenburg. 1263, 25. April, Krain. Friedrich Graf von Ortenburg bekundet, dass er nach dem Rothe, TJlrich des Herzoge von Kamten und auf Bitte seiner Vasallen die Erbschaft mit seinem Bruder dem Grafen Heinrich in angegebener Weise getheilt habe. In noraine domini amen. Ne gesta hominum pereant in tem- pore modernorum necesse est ea litterarum testimonio perhennari. Hinc est quod nos Fridericus comes de Ortemburch ad universorum noticiam volumus pervenire, quod ad voluntatem et consilium domini nostri illustris ducis Karinthie ac ad instantiam fidelium nostrorum sumus cum fratre nostro comite Henrico super hereditaria porcione amica- biliter concordati sub hac videlicet forma, quod ipsi in parte sua hec cesserunt castra Ortemburch scilicet cum hominibus et rebus ad id pertinentibus exceptis duabus turribus ih quibus resident 1 ) milites Leutoldus et Albertus cum eisdem castellanis et rebus suis item turris apud Ospitale cum foro et omnibus attinenciis preter mutam quam ambo tenemur recipere annuatim, item apud Chelrberh Ortol- fus filius domini Chunradi de Oziaco cum rebus suis et area in qua dominus Henricus pie memorie residebat, item Carniole antrum et castrum Lapis cum quatuor castellanis domino Wlrico et fratre suo Marquardo, domino Rudgero iuniore et Meinhardo Ploz cum uxoribus et heredibus eorundem item duodecim homines proprii ad officia per- tinentes item castra Zobelsperch et Reiuenz cum hominibus et bonis et omnibus attinenciis a flumine quod Zevra dicitur usque ad aquam que Chulp vulgariter nuncupatur. Nobis vero vice versa in parte nostra hec cesserunt castra Chelrberch videlicet cum hominibus et rebus omnibus ad id pertinentibus excepto Or(tolfo) et area iam prefata, item Sumerek, Steyrberch et Hohenburch cum hominibus et omnibus attinenciis eorundem et due turres in Ortemburch cum militibus l ) in quibus resident ist doppelt geschrieben. — 250 — Leutoldo et Alberto superius prenotatis, item in Carniola cessit nobis castrum Waldemberch curn hominibus et omnibus aliis attinenciis a monte Chreinberch usqne ad flumen Zewer exceptis antro et Lapide et castellanis superius prelibatis. Formam igitur hanc'compositionis inter nos fratres de consilio nostrorum amicorum initam et in pre- sencia prefati domini nostri illustris ducis promulgatam fide data promisimus inviolabiliter observare hoc utique addicientes quod si talem concordiam quod absit presumeremur infringere in aliquo per quod legittima et evidens appareret offensa homines nobis fide- litate astricti tenentur sub vinculo iuramenti super hoc de nostro consensu et voluntate prestiti relaxato iuramento nobis prius facto ipsi fratri nostro comiti Heinrico cum nostris spectare castris et šibi contra nos asistere rebus pariter et persona. Et ut hee rata et firma in posterum permaneant presens scriptum šibi super hoc donavimus ipsum sigilli domini nostri ducis ac nostri proprii munimine roborantes. Huius etiam rei testes sunt: Dominus Liv- poldus de Sharffenberch, dominus Ortolfus de Gurchvelde, Herbordus et Otto fratres de Owersperch, Werherus, Chunradus, Jacobus fratres de Lok alii et quam plures. Datum in Carniola anno gracie mille- simo ducentesimo lxmo tercio, indictione VL, in die sancti Marci evangeliste. Orig. Prgmt. mit den zwei angekiindigten, am Pergamentstreifen ange- hangten Wachssiegeln im k. k. H.-, H,- und Staatsarchiv in Wien. Vgl. aucli die Erlauterungen zum Inbalt dieser Urkunde bei Tangi, die Ortenburge, im Archiv f. osterr. Geschichte XXXVI, S. 15. fgde. 318. Deutsohorden. 1263, 3. Mai, Landstrass. Ulrich, Herzog von Karnten bekundet, dass dem dentschen Orden zu Laibach die Gilter zu Tkal, welche Heinrich genannt Staloecke iciderrechtlich besass, durch richterliches Erkenntnis zugesprochen worden seien, und dass Heinrich, icelchem hierauf der Orden des lieben Friedens ivillen eine geivisse Summe bezahlte, auf dieselben feierlich Verzicht geleistet habe. Ne gesta hominum temporalia repente a memoria defficiant hominum futurorum, scripture beneficium, quod in se recordacionem pro necessitate retinet, est inventum. Hinc est quod nos Vlricus dei gratia dux Karinthie dominus Carniole singulorum noticciis inculca- mus perspiciencium presens scriptum quod licet fratres domus Thev- 251 tunice in Laibaco iusto iudicio bona sita in Tal que Hainricus dictus Staloke in eorum preiudicium occuparat obtinuerint coram nostris iudicibus et etiam coram nobis tainen propter quietam possessionem dictorum bonorum et ut vexacionem tollerent quam a dieto Hainrico et suis heredibus possent incidere in futurum oranem inpeticionem dieti Hainrici data ad nostrum arbitriran conpetenti peccunie quanti- tate taliter redimerunt quod dictus Hainricus voluntarie renunciavit orani iuri quod in predictis bonis šibi conpetere videbatur. Et ne pro eisdem bonis fratres domus Thevtunicorum vel per Hainricum vel per suos heredes aliquos in posterum fatigentur presentem car- tam eis damus sigilli nostri karaetere consignatam pro evidenti te- stitnonio et perenni. Testes vero huius rei sunt: Otto Offo Ortolfus fratres de Landestrost, Willehelraus de Minchendorf, Hainricus de Helphenberch, Fridericus dictus Chlebeser, Vlricus pincerna de Werde, Fridericus de Zernomel, Gotfridus de Priseke, Berhtoldus de Ra- bensperch, Lazarius de Novo castro et alii quam plures fide digni. Actum in claustro Landestrost anni domini M.CC.LX III, V nonas maii. Orig. Prgmt., das an rothen und gelben Seidenfaden angehangt gewesene Siegel giinzlich abgefallen, im Deutschordensarchive in Wien; im Auszuge gedruckt bei Dnellius, Hist. ord, equit. Teut. III, c. VI, S. 103. 319. St. Paul 1263, 21. Mai. St. Veit in Karnten. Ulrich, Herzog von Kara¬ ten, Herr von Krain, befreit die Giiter des Klosters St. Paul diesseits der Drau von gewissen Bedriickungen durch seine Officialen, behalt sich jedoch die Rechte bevor, welche sein Vater Bernhart Herzog von Karnten iibte. U. d. Z. Willebalmus de Minchendorf, dom. Or¬ tolfus plebanus in Landestrost. Urk. in Fontes rer. Austr. I, Bd. II. Abth., 56, Nr. LIV. 320. Freising. 1263, 2. Juni Lack. Friedrich Graf von Ortenburg beurkundet seinen Vergleich mit Konrad Bischof von Freising betreffs gegenseitig ange- thaner Schdden und namentlich betreffs des Verzichtes seiner Dienst- leute Heinrich und Friedrich von Waldenburg auf Liegenschaften zu Wartenberg, Okroglo und Stražišče. Nos Fridericus comes de Ortenburch per presens seriptran no- tum facimus pre§entibus et futuris, quod dum aput Lok accedentes — 252 — fuissemus in presencia domini nostri Cbvnradi verierabilis episcopi Frisingensis constituti, super emendis et satisfactionibus dampnorum hinc et inde irrogatorum fuit inter cetera que inter ipsum dominum episcopum et nos tractabantur, quedam actio et impeticio decisa ta- liter specialis videlicet quod fide.les nostri Heinricus et Fridericus fratres de Waldenberch et eorum heredes resignaverunt in man us ipsius domini episcopi omne ius quod videbantur babere in Warten- berch et Ocholach et Trasicb, renunciaruntque omnibus actionibus sive impeticionibus quas pater illorum et ipsi et eorum heredes movere poterant vel possent contra ecclesiam Frisingensem. Econverso autem ipse dominus noster episcopus pro huiusmodi resignacionibus et re- nunciacionibus factis promisit antedictis duobus fratribus et eorum heredibus eirca proximum nune beati Georii festum se daturum xx marcas Aquilegensium denariorum antiquorum et conferre ipsis et eorum heredibus redditus trium marcarum Aquilegensium, quam cito pretextu homagii sive in Carinthia sive in Carniola vel in Marchia se offerret locus pariter et facultas. Nos vero etiam eodem die pre- textu concordie inter ipsum dominum episcopum et nos inviolabiliter observande, cessimus omni iuri et actioni quod et quam solummodo super alpes inter confinia utriusque prediorum sitas allegavimus nos habere, actionibus inposterum reservatis et suspensis quas ad invi- cem inter nos super homines proprios movere possumus hinc et inde. Actasunt hec apud Lok, anno domini M.CC.LXIII., IIII nonis junii, istis presentibus Heinrico Vertingo, Wernhero, Chvnrado et Jacobo fra¬ tribus de Lok, et Eberhardo ministeriali ecclesie Frisingensis et Leutzmanno milite de Ortenburch et Leutoldo de Waldenberch, Vllino, Chvnzone et Rinhardo et Maerchlino de Bitersperch. Et ne igitur omnia prelibata possint tradi oblivioni vel per aliquem in po¬ štenim infringi vel mutari, presentem paginam nostri sigilli muni- mine iussimus roborari et nos omnium predietorum volumus esse auetores sive gwer erga prefatum dominum episcopum contra fratrem nostrum Henricum comitem de Ortenburch. Cod. 191, f. 14, k. Reichsarchiv zu Miinchen; Meichelbeck II./2, 41, Nr. 64.; Zahn, Cod. dipl. Austr. Friš. I. 238, Nr. 236. 321 St Paul. 1263, 14. Juni, St. Veit in Karnten. Ulrich Herzog von Karnten zuerkennt dem Kloster St. Paul das seit Herzog Bernhard zustehende — 253 — Mautrecht zu Vblkermarkt. Unter den Zeugen: dominus Wilhelmus de Minchendorf. Beda Schroll, Urkbch. d. KI. St. Paul 155, Nr. 108. 322. Oberburg. 1263, 29. Juni, Stein. Ulrich Herzog von Karaten und Herr in Krain bestatigt dem Abte Heinrich und dem Kloster Oberburg pre- sentibus Lvdwico plebano Leybacensi, archidiacono Carniole, Gebhardo de Lilienberch, Walthero, Gerlocho de Seldenberch, Heynrico de Helfenberch militibus, alle Besitzungen, innerhalb seines Herscher- gebietes, vvelche das Kloster bisher von den Freien von Saneck er- worben hatte, oder in Zukunft noch erwerben solite. Orig., Prgt., Siegel abgefallen im steir. Landesarchiv Nr. 811. 323. Spital am Semering. 1263, 5. August, S. Veit. Ulrich Herzog von Karaten und Herr in Krain schenkt dem Spital am Semering ali seine Besitzungen und Eigenleute zu Tescheldorf. Unter den Zeugen: Dominus Livpoldus de Schaerphenperch, dominus de Rbtenberch, dominus Wilhalmus de de Minchendorf. Aus der Bestatigung Kbnig Ottokars ddo. 1270, 31. Janner Wien, im steier. Landesarchiv Nr. 936. 324. Auersberg. 1263, . . . . , bei Landstrass. Ulrich, Herzog von Kdrnten, und Herr von Krain bestatigt den Kauf von Giltern, welche sein Getreuer Her- ward von Auersberg von Friedrich von Falkenberg erivorben hatte und uberlasst ersterem und dessen Erben einen Wald, ivelcher sich jenseits des Wassers Egsch (Ižica), bis nach Auersberg erstreckte. Nos Vlricus dei gratia, dux Carintbie et dominus Carniole, no- tum facimus universis, presentes litteras inspecturis, quod factum est, cum consensu et lavore nostro, pro ista empcione, quam noster fidelis Herbordus de Auersperch, una cum nostro fideli Fridrico de Valchenberch fecit, pro villis, metis ibidem continenciis, silvis pratis aquis, vallis, et cum omnibus bonis ad hec pertinentibus sicut in pri- vilegio continetur, quem (!) noster fidelis Herbordus de Auersperch habet, a nostro fideli Fridrico de Valchenberch. Insuper nos šibi antedicto Herbordo et omnibus heredibus suis nostris litteris confir- — 254 mamus, et fecimus efficaciter communiri, scituri certissime quod nos šibi supradicto Herbardo et beredibus suis specialem gratiam feci¬ mus, et šibi conferimus ac concessimus silvam sitam citra aquam istam, que dicitur Eysch, de fine istius aque usque in Auersperch li- beraliter possidendam, attencius noveritis, si ipse vel heredes sni aliqua bona campararent vel emerent, quod a nobis esset conferen- dura, ista ita bona iura et foititudinem habere debent, sicut ista, que de manu nostra sunt conferenda. Testes huius rei sunt: Wil- halmus de Minchendorf, Dietricus de Althaim, Otto et Dietricus de Schonbercb, filius suus Raniser de Aychelberch, Seybot dictus Pabo de Rotenpach, Rudolfus Vnhold, Chunradus Galle, Leutoldus et Chun¬ radus et alii quam plures fide digni, quibus bec causa bene patet. Actum prope Landestrost, anno domini M. ducentesimo septuagesimo tercio. Orig, Pgt., scliiin erhalten, im Archive des Schlosses Auei - sberg, Elze Regest in Mitih, f. Krain 1861. Das an Pergamentstreifen hiingende Reitersiegel ist stark beschadigt, von der Umschrift sind nur noch VL. und NIOLE sichtbar und zeigt auf dem Schilde des Herzogs den sponheimischen Panther. Auf der Riickseite erscheint ein spitzovales Gegensiegel in griinem Wachs mit dem Bilde der Gottesmutter und der Umschrift; + AVE MARIA GRACIA PLENA DNS TEC. Diese Urkunde ist auch eingeschaltet in ein Vidimus vom Jahre 1478, und zwar gleichfalls mit der irrigen Jahreszahl 1273, denn Herzog Ulrich III. von Karnten starb am 27. Oktober 1269 (Schumi’s Arch. f. H. I, S. 262). Das Siegel ist echt und unverdiichtig befestigt, es ist daher, wie ich glaube, jeder Zweifel an der Echtheit der Urkunde ausgeschlossen und der Fehler der Jahres¬ zahl aufRechnung des wenig gewandten Schreibers der Urkunde zu setzen. 325. Freising. 1263, . . . , Bischof Konrad von Freising vertheilt die Grund- stilcke mehrerer Huben bei Lack an genannte Burger dieses Marktes gegen Jahreszins. Acciones hominum quam mundus ordinat, sepe delet successus temporum, nisi occurrat memoria litterarum voce testium roborata. Nos igitur Chunradus dei gracia Frisingensis ecclesie episcopus ad memoriam futurorum et presencium cupimus pervenire, quod dum dilecti et fideles nostri cives fori de Lok ad nostram presenciam accedentes nobis eorum defectuhi quem paciebantur in agricultura, unanimiter expressissent et probassent per argumenta plurima, quod ex eorum defectu nobis non modicus defectus in nostris redditibus atque censu succresceret annuatim, nos et illorum et nostram utili- 255 — tatem in hac parte procurare volentes, ecce quasdam hubas circa Lok sitas de nostrorum ministerialium consilio divisimus inter illos, ex quibus inquam hubis agros unius hube que vulgariter SImjzelhub dicitur inter Nicolavm filium Walpotonis et Wernherum generum illius et Goldrunnam filiamque eius Margaretam divisimus et contu- limus iUos illis et eorum heredibus sub iure purchret in perpetuum possidendos, ita tamen quod annis singulis in festo Martini nostro theloneario de Lok qui tune pro tempore fuerit, de agris hube divise solummodo persolvant lx denarios Laybacensis usualis monete, quibus persolutis ab omni erunt alterius census dacione usque per anni circulum submoti omnimodo et exclusi, nec officialis noster omnes tenentes et colentes agros prefatos ulterius quam ad ultronea ser- vicia et ad stiuram communem poterit cojiercere, nisi tune toti pre- dio aut toti tene ineumberet timor ant neccessitas generalis propter quod ad opera generalia erunt compellendi. Hoc etiam adiecimus prenotatis, quod siquis convictus fuerit coram nobis aut officiali nostro, quod agros prelibatos aut quempiam illorum per quodcumque genus alienaciones erga aliquem occupaverit qui non est de domo vel familia ecclesie Frisingensis, ille idem alienans vel oceupans ce- cidit ab omni iure quod habuit in eisdem agris et nichilominus eo- rundem agrorum collacio ad nos est denuo devoluta. Ne igitur per nos vel nostros successores presens divisio vel collacio infringi valeat vel mutari, ad huius rei perennem memoriam et maioris roboris fir- mitatem presentem paginam memoratis civibus et eorum heredibus tradidimus nostri pendentis sigilli munimine roboratam. Datum per manum magistri Heinrici nostre curie tune notarii, anno domini M.CC.LXIIL, istis presentibus, Rudolfo, magistro Ch., Ottone Frisin¬ gensis curie notariis et capellanis, Heinrico Vertingo, Wernhero, Ch. et Jacobo fratribus de Lok et aliis fide dignis. Cod. 191, f. 130 k. Rcichsarchiv zu Munchen. Meiclielbeck II./2, 41, Nr. 65 ; Zalin. Cod. dipl. Austro. Friš. I. 244, Nr. 231. 326. Freising. 1263, . , Konrad Bischof von Freising vertheilt die Grund- stucke dreier genannter Huben bei Lack an seinen Notar Magister Heinrich und andere Genannte, Burger von Lack, gegen Jahreszins. Acciones quas mundus ordinat, sepe delet successus temporum, nisi ocurrat memoria litterarum voce testium roborata. Nos igitur — 256 Chunradus Frisingensis episcopus ad noticiam futurorum et presen- cium cupimus pervenire, quod dum dilecti et fideles cives nostri fori de Lok ad nostram presenciam accedentes nobis eorum defectum quem paciebantur in agricultura, unanimiter expressissent et probas- sent per argumenta plurima, quod ex eorum defectu nobis non mo- dicus defectus in nostris reditibus atque censu succresceret annuatim, nos et illorum et nostram utilitatem in hac parte procurare volentes ecce tres, videlicet Prechube (!) et duas Raeblini hubas circa Lok sitas de nostrorum ministerialium consilio divisimus inter illos, ex quibus inquam trium hubarum agris contulimus magistro Heinrico tune nostre curie notario et šibi in quacumque iinea consangui(ni)- tatis seu affinitatis attinentibus quatuor agros, Dvlacherio duos et Bertoldo filio eiusdem duos, Vlrico carnifici duos, Bernhardo fabro duos, Gotfrido carnifici duos, Qubelino pellipario duos, Richero duos, Osridich duos, Wlfingo fabro duos, Wuizoni unum et Levtoldo agrum unum, et eorum beredibus sub iure purchret in perpetuum possi- dendos, ita tamen quod annis singulis in festo Martini nostro thelo- neario de Lok qui tune pro tempore fuerit, de prefatis tribus hubis solummodo persolvant unam marcam et xx denarios Laybacensis usualis monete, quibus persolutis ab omni erunt alterius census da- tione usque iterum per anni circulum submoti omnimodia et exclusi nec officialis noster omnes tenentes et colentes agros prefatos ulte- rius quam ad ultronea servicia et ad stivram communem poterit cohercere, nisi tune toti predio vel toti terre ineumberet timor aut neccessitas generalis propter quod ad opera generalia erint compel- lendi. Hoc etiam adiecimus prenotatis, quod siquis convictus fuerit coram nobis aut officiali nostro quod agros prelibatos aut quempiam illorum per quodcunque genus alienacionis erga aliquem occupaverit qui non est de domo vel familia ecclesie Frisingensis, ille idem alie- nans seu occupans cecidit ab omni iure quod habuit in eisdem agris, et nichilominus eorundem agroruro collacio ad nos est denuo devoluta. Ne igitur per nos vel nostros successores presens divisio et collatio infringi valeat vel mutari, ad huius rei perennem memo- riam et maioris roboris firmitatem presentem paginam memoratis civibus et eorum heredibus tradidimus nostri pendentis sigilli muni- mine roboratam. Datum per manum magistri Heinrici tune curie nostre notarii, anno domini M.CC.LNIIL, istis presentibus, domino Rudolfo, magistro Chunrado, Ottone Frisingensis curie tune notariis -■*- 25^ et capellanis, Heinrico Vertingo milite, Wernhero, Chunrado et Ja- cobo fratribus de Lok et aliis ydoneis et fide dignis. Cod. 191, f. 130', k. Reichsarchiv zu Miinchen. — Zahn God. dipl. Aust. Friš. I., 245, Nr. 232. 327. Sittich. 1263, . . . . , Ulrich Herzog von Karnten und Herr in Krain schenkt dem Kloster Sittich eine jahrliche Rente von 10 Mark Pfenin- gen, welche je zur Halfte bei der Mauth und bei der Milnze in Lai- bach zu erheben sei. 1263. Udalricus dux Carinthie fundavit ac contulit monasterio pro singulis annis decem marcas denariorum, quas assignavit Labaci, indeque pendendas, nimirutn quinque de muta, quinque de moneta infra octavam paschae recipiendas. Puzel 35; V. X., 220. 328. Oberburg 1264, 9. Janner, st. Georgen in Schaleck. Presentibus viris, religiosis Johanne priore et Heinrico fratribus de Betouia de or- dine predicatorum et dominis L(udowico) archidiacono Karniole et Marchie, H(ermano) plebano de Vlednik, H. vicario de Cremsnik, . . ca- pellano monialium Fontis gratie apud Studeniz bekundet Abt Hein- rich von Obernburg das von ihm ermittelte Verhaltnis der st. Mar- tinscapelle zur Pfarrkirche st. Georgen in Schalek. Siegler: Jacobus Petoviensis et L. archidiaconus Karniole et Marchie . . . Actum in plebe st. Georgii in Shelach, die dominica post Epiphaniam, vij 0 - in- dictionis. Orig. Pgt. beide Siegel abgefallen im steier. Landesarchive Nr. 643, auf der Riickseite von einer Hand des 15. Jahrh. als zum J. 1249 gehorig bezeich- net; da jedoch die Indictionszahl 7 erst mit 1. Sept. 1263 begann, so fallt die Urkunde ins J. 1264 — vrgl. daruber bei Orožen Stift Oberburg S. 45. 329. Oberburg. 1264, 13. Janner, in der st. Nikolaikirche zu Sachsenfeld. Hein- rich, Abt von Obernburg, entscheidet itn Auftrage des Patriarchen Gregor von Aquileia einem Zehentstreit zwischen dem Pfarrer von Schleinitz und dem Frauenstifte Studeniz. U. d. Zeugen: L(udovicus *) archidiaconus Carniole et Marchie, Hermannus plebanus de Vlednik. Orig. Pgt. im steierm. Landesarchive Nr. 827 ; Orožen, Stift Oberburg Seite 47. l ) Orožen hat Leopold statt Ludwig. 17 — 2SŠ 330. Aquileia 1264, 22. Jdnner, Prag. Ottokar Konig von Bohmen verleiht als Schenk des Patriarchats Aguileja dem Heinrich von Scharfenberg, ivelchem Pa- triarch Gregor die nach dem Tode des Albert von Troghe ilbernommenen Lehenspflicht erlassen hatte, einen zum obgenannten Schenkenamt gehb- rigen Zehent als Lehen. Nos Othakarus dei gratia rex Boemie dux Austrie et Stirie marchioque Morauie presentium annotatione notum fore volumus universis, quod venerabilis in Christo pater dominus Gregorina sancte sedis Aquilegensis patriarcba collato nobis liberaliter et gratanter cum omnibus suis pertinentiis et iuribus pincernatus officio in eccle- sia Aquilegensi, nobisque volens idem offlcium cum sui iuris integri- tate servare misit ad nos dilectum fidelem nostrum Henricuni de Scharphenberch absolutum a debito vassallie, quo tenebatur eidem ratione cuiusdam decime spectantis ad ipsum pincernatus officium, que ex morte Alberti dieti de Troghe vacabat ante collationem huiusmodi nobis faetam. Nos itaque consideratis et inspectis prefati fidelis nostri Henrici de Scharphenberch serviciis multiplicibus sueque fidelitatis constantia eidem iure sive titulo feudi dietam decimam, quam Albertus de Troghe possedisse dinoscitur, concedimus et conferimus liberaliter ac libenter. In cuius rei testimonium et firmitatem perpetuam pre- sens seriptum sigilli nostri iussimus munimine roborari. Acturn et datum Prage VIII. kalendas februarii, anno domini M.CČ.LXIIII, pre- sentibus hiis testibus: Smilone de Liichtenburch, Andrea Magno, Henrico marscalco, Zenetone fratre Smilonis, Gallo et aliis quam pluribus. Orig., Pergmt., mit anPergamentstreifen angehiingtem, beschadigtem Miinz- siegel aus Wachs im k. k. H.-, H,- und Staatsarchiv in Wien. 331. Kloster Studeniz. 1264, 19. Februar, Montpreis. Heinrich von Scharfenberggibt dem Kloster Studeniz beim Eintritte seiuer Tochter Agnes in dasselbe 12 Huben, dar- unter 5 in Krain apud St. Georgium und 7 in der Ndhe des Schlosses Montpreis. In nomine domini amen. Quoniam obliviosa est humane fragi- litatis dispositio, idcirco que in terris aguntur litterarum custodie sunt commendanda. Hinc est, quod scire cupio universos presentem paginam inspecturos, quod ego Hainricus de Sherfenbercli propter dilectionem filie mee Agnetis seculo renunciantis ac pro portione he- reditatis ipsius contuli domui diete de Fonte gracie xii mansos cum vol urita te uxoris mee et puerorum meorum libere ac precise cum omni jure advocationis, et sine qualibet vexatione, quorum mansorum quinque sunt siti in Carniola aput Sanctum Georium, alii septem sunt positi prope Muntparis in villa qui dicitur Winthersgesiez sub tali tamen conditione, si torte per me vel per meos heredes diete domui tanti redditus fuerint restituti, ubi idem conventus acceptabit predicti mansi ad me libere revolvantur. Et ut hec ratum perma- neat, et inconvulsum, presentem paginam ipsis prestiti mei sigilli munimine roboratam. Huius rei testes: dominus Rudolfus de Planchen- stein, Thomas castellanus, Hainricus Hesse, Engejshalcus de Wipach Hainricus procurator, Linhardus officialis, Rade sentenciarius et alii quam plures. Acta sunt hec ab inearnatione domini MCCLXiiij or , XI. kalendarum martii, in castro Muntparis. Orig., Prgt., das angehiingte Siegel abgefallen im steir. Landesarch. Nr. 828. 332. Sittioh. 1264, 22. April, Cividale. Gregor Patriarch von Aguileia schenkt dem Kloster Sittich die Zehenden auf den Neubruchen des Klostermeierhof's zu Lasiče und andere am Bache Radešica bei Tbplitz. Gregorius Dei gratia sanctae Aquilejensis sedis patriarcha. Di- lectis filiis . . abbati et conventui monasterii Siticensis Cisterciensis ordinis Aquilejensis dioecesis salutem et apostolicam benedictionem in Domino. Charitatis vestrae zelum favore benigno prosequi dispo- nentes, decimas novalium grangiae vestrae quae Lassis *) dicitur, et aliorum, quae a silva Bossencyr 2 ) a pede montis, qui dicitur Ster- miniz 3 ), prout dividit fluvius Restwiz 4 ) sursum versus orientem usque ad terminos villae, quae dicitur Polan 6 ) per vos et per vestros ru- sticos colitis, vobis et per vos monaterio vestro pro remedio animae nostrae perpetuo duximus concedendas. In cuius rei evidentiam prae- sentes litteras nostras vobis concessimus sigilli nostri pendentis mu¬ nimine roboratas. Datum apud Civitatem Austriam anno Domini mil- ‘) So Puzel; Valv. u. die Copie: Lasis. — 2 ) So Puzel: Copie: Bossenyt, der Wald Bušinec. — s ) So Paze], Copie : Sterminize, der Berg Stermec. — 4 ) So Puzel. Copie: Rezt Wue. — 5 ) Puzel: Pollan, Poljanica in der Pfarre Topliz. 17* 286 tešimo ducentesimo sexagesimo quarto, septimae indictionis, die viiij. exeunte aprilis. Abschrift im Museum zu Laibach, vrgl. die Copie bei Marian A. sacra VII. Bd. S. 322, Nr. 10; Puzel 35—36; Valvasor, Notaten in den wiss. Studien und Mitih. a. d. Bened. Grden 1881, S. 70. 333. Marenberg. 1264, 27. April, Grafenstein. Ulrich Herzog von Karnten, Herr zu Krain, iiberlasst dem Sifrid von Merenberch zur Belohnung der treuen Dienste das Patronatsrecht liber die Capellen zu Glanhofen und Rinkenberg, vrelches dieser seiner neuen Stiftung „Cella Christi 8 im Canale zuwenden wolle. U. d. Zeugen: Chvnradus de Pirpowm, Wilhelmus de Minchendorf. U. in fontes rer. Austr. L, II. Abth., 59, Nr. LVIII. 334. Aquileia. '1264, 13. Juli, Muggia nuova. Gregor Patriarch von Aguileja und Markgraf in Istrien und Krain belehnt den Heinrich von Mitterburg und dessen Soline mit dem Schlosse Mahrenfels, sowie mit Huben zu Dorneck in Innerkrain, dann zu Auersberg, Preska und Rossbach in der Windischen Mark. Dominus Gregorius Dei gratia sancte sedis Aquilejensis patriareha et Istriae atque Carniolae marchio, ad rectum et legale feudum investivit dominum Henricum de Pisino recipientem nomine s uo et dominum Cononem de Mimilano recipientem nomine filiorum predicti Henrici quos nune habet et concedente domino, erit habiturus cum presente uxore sua, filia domini Vicardi quondam de Petrapi- losa. Feuda hec sunt: Častnim de Lupoglau, et vili a que est sub Castro que Ober-Lupoglau dicitur, et quinque niansi in contrata Dor- nech in quadam villa que vocatur Dobro-Pollach. Item in Marchia Carniole villa una que Luersporn 1 ) vocatur cum decimis et cum om¬ nibus aliis rationibus. Item in Pronuin confinibus Respom 3 ) super aqua Gurgi in quantitate trium mansorum cum molendinis et decimis, et omnibus rationibus. Carta faeta per Wernerium sub anno Domini MCCLXIV, indictione VII. die XIII. intrante julio, in Burgo de Lauro in domo Varnerii dieti Varnusa. Presentibus d. d. Wernardo Dei gratia episcopo Petenensi, Vecellone abbate Beliniensi, 4 ) Johanne ar- *) Anersberg. — ! ) Preska Kandler hat „Prosu“. — 3 ) Rossbaach Pfr. Briindl. — 4 ) Kandler: Beliniensi; Joppi: Beningense. — 261 — chidiacono Aguilegensi 1 ), d. d. Meynardo de Prata, Artuicho de Por- ciliis, Luduycho de Villalta, Dethemaro de Vendoy, Conrado de Sa- vorgnano et d. d. Henrico de Mels, Veinero de Portis, Senesio ric- tario domini patriarchae in Istria, Va(l)terpertoldo de Spegnembergo, Leonardo marescalco de Tricano, Raputusso testibus et aliis. Joppi, ex codice apud nobiles de Zucco descripsit J. J. Liruti Nr. 886. •ex apographis) in bibl. civ. Dtinensi; und bei Kandler, Cod. dipl. Istriano. 335. Heunburg. 1264, 29. Juli, Volkermarkt. Ulrich Herzog von Kčimten und Herr in Krain bekimdet, dass ihm zu Gefdllen Ulrich Graf von Heuriburg auf sein Eigenthum an Friedrich von v Leupach“ und dessen Schwester, die Frau des Weinold verzichtete, und dass er hingegen den Graf en Ul¬ rich mit dem Schlosse Zauchen belehnt habe. Nos Vlr(icus) dei gracia dux Karinthie dominus Carniole tenore presencium profitemur et ad noticiam tam presencium quam futuro- rum cupimus devenire,. quod licet domina Sopbia mater Friderici de Leupach ad dilectum fidelem nostrum VIricum nobilem comitem de Hevnenburch proprietatis tytulo pertineret, ut terre cognovimus re- latibus seniorum, tamen voluntati nostre in biis et aliis desiderans complacere, ad peticionem nostram Fridericum Leupacharium et so- rorem eiusdem uxorem Weinoldi ad nos cum eorum liberis devolvi annuit omni iure et ad prefatum fidelem nostrum Vlr(icum) comitem de Hevnenburch, ut de iure debebant, domina Agnes uxor domini Vlrici dieti Hvtsmundes cum utriusque sexus heredibus et Wolfgangus cum suis pueris utriusque sexus ac Otlinus de Leupach cum suis pueris sexus utriusque sunt omni iure proprietatis tytulo devoluti. Recognoscentes igitur iusticiam ac ius, quod tam 2 ) in Leupachario quam in sorore sua uxore Winoldi prefato fideli nostro comiti Vir(ico) de Hevnenburch proprietatis tytulo competebat, volumus ordinamus ac presentibus stabilimus, quod, si absit, absque liberis decedere nos continget, quod tam Leupacharius quam soror sua uxor Weinoldi cum eorum liberis utriusque sexus ad sepedictum comitem (Vlr(icum) de Hevnenburch et ad suos heredes proprietatis tytulo libere devolvan- tur. Ob nimie fidelitatis sue constanciam, quam nobis ostendit in eo, quod cedendo iuri suo eisdem hominibus nos respexit, novo etiam castro, quod Zouch dicitur, cum omnibus suis attinentiis quesitis et *) Aquilegense. — 2 ) tam ist liber die Zeile nacbgetragen, — 262 — inquirendis, in quo residenciam habebat dominus Vlr(icus) dictus Huts- mundes, sepenominatum comitem Vlr(icum) de Hevnenburch cum suis heredibus infeodavimus et presentibus infeodamus per eos perpetuo possidendum. In huius rei testimonium presentem litteram šibi dedi- mus sigilli nostri munimine roboratam. Testes horum sunt: Domi¬ nus Schwarzmannus de Volcbenmarcht, dominus Hermannus Manco dominus Wernherus, dominus Heinricus de Lutzlingen, dominus Otto de Rsetenberch, dominus Pilgrimus dictus Puzel, Otto filius domini Swarzmanni, Freitlinus de Hevnenburch et alii fide digni. Datum in O o Volckenmarcht anno domini millesimo CCLXIIII, IIII. kalendas au- gusti. Orig. Prgmt. mit links anhangendem, etwas verletztem Siegel des Her- zogs im k. k. H.-, H,- und Staatsarchiv in Wien. 336. Spital am Semering 1264, 14. October, Kindberg. Ulrich Herzog von Karaten schenkt dem Spital in Cerwald 2 Mansen bei Tescheldorf sammt Zu- gehor. Unter den Zeugen: Wilhelmus de Minchendorff, Herbordus de Ouersperch, Nach einer Abschrift des 17. Jahrh. im steiermiirkischen Landesarchive. 337. Gurk. 1264, 12. December, Peilstein. Dietrich Bischof von Gurk be- lehnt den Hertwig von Presinge mit den Gtitern der Morgengabe der Maria von Seldenberch zu Ogokelz und Ahorn. Unter den Zeugen: Nycolaus de Lilgenberch,. . Levpoldus de Scherfenbercb. Orig. im Wiener Staatsarchive. 338. Gurk. 1264, am 10. December, zu Landtrost in Krain. Ulrich Herzog von Karaten entscheidet den langwierigen Streit um Albeck zwischen dem Bisthume Gurk und den Nachkommen des Grafen Ulrich von Pfannberg. TangFs Grafen von Heunburg, Separat-Abdruck II. Abtheilung pg. 14. 339. Sittich. 1264, . . . ., Ulrich von Preisek schenkt dem Marienkloster zu Sittich 8 Huben in Škerjance bei Meichau. Eodem anno (1264.) dominus Vdalricus de Pressek mcriasterium beate Virginis de Sittich in signi legato octo mansorum in Scher- 263 — czenicz iuxta Maichou sitorum, pietate šibi innata illustrat, ditat et ornat. [Praesentibus Gotfrido de Preissekke, domino Rudolfo cogno- mento Unhold et fratre suo Friderico]. Puzel pg. 36; das Eingeklammerte aus Marian VII, S. 375. 340. Freising. 1265, vor 18. Marž, (Laibačh). Ludivig Archidiakon von Krain fallt sein endgiltiges Urtheil in dem Streite zuiischen Mag. Heinrich, Chor- herrn von st. Andrd zu Freising und dem Bischofe von Lavant betreffs der Pfarre St. Peter am Kammerberge zu Gunsten des Ersteren. Ludwicus archidiaconus Carniole et Marchie iudex a sede apo- stolica delegatus in causa que inter venerabilem patrem et dominum .... electum Lanentensem ex una et magistram Heinricum canoni- cuin sancti Andree Frisingensis, notarium venerabilis patris et do¬ mini C. Frisingensis episcopi vertebatur ex parte altera, super eccle- sia sancti Petri Salzpurgensis diocesis sita iuxta provinciam sive di- strictum qui wlgo dicitur Longaewe fallt sein endgiltiges Urtheil zu Gunsten des Magister Heinrich. Urk. gedr. bei Zahn, Cod. dipl, Austr. Friš. I. 263—264, Nr. 246. 341. Freising. 1265, 18. Marž, Perugia. Papst Clemens IV. beauftragt den Freisinger Chorherren Morhard das Urtheil, welches der Archidiacon von Krain und der VVindischen Mark iiber papstlichen Auftrag in der Streitsache zwischen Mag. Heinrich, Chorherrn von st. Andrea zu Freising und dem Bischofe von Lavant beziiglich der Kirche St. Peter am Kammersberge gefallt hatte, unter Auvvendung kirchlicher Strafen zur Ausfiihrung zu bringen. Gedruckt in Zahn, Cod. Friš. 253 Nr. 239. 342. Sittich. c. 1265. 8. April, Aguileja. Patriarch Gregor von Aguileja befiehlt allen Pfarrern und Vicaren in den Archidiakonaten von Krain, der Windischen Mark und des Sa/nnthals die Antvendung kirchlicher Stra¬ fen gegen jene Personen, welche sich am Gute oder an den Einkiinften des Klosters Sittich vergreifen loilrden. GREGORIVS dei gratia sanctae sedis Aquilegensis patriarcha, dilectis flliis universis plebanis et vicariis in Marchie et Carniolae — 264 — ac Sauniae archidiaconatibus constitutis praesentes litteras inspectu- ris salutem et benedictionem in Domino. Licet universis viris reli- giosis Deo famulantibus in suis teneamur necessitatibus generaliter et charitatis ministerio subvenire, specialius tamen et efficacius sub- ditis nostris nos in hac parte novitnus obligatos. Cum igitur sicut ex querela dilectorum filiorum .. abbatis et conventus monasterii Siticensis nuper accepimus, quidam laici, plebezani vestri, qui nomen domini recipere in vacuum non formidant, ad bona ipsorum manus avidas extendentes dictum monasterium diversis damuis et laesionibus variis lacerarint, aliqui et eorum debita jura ipsi monasterio solvere temere renuant, ut tenentur, nos super his manus nostrae provisionis apponere disponentes devotioni vestrae per praesentes in virtute obe- dientiae districte praecipiendo mandamus quatenus universos et sin- gulos plebezanos eosdem quos bujusmodi culpae inveneritis non ex- pertes, ex parte nostra moneatis attentius, et efficacius inducatis, ut eidem monasterio de damnis et injuris antedictis satisfacionem con- dignam et debitam impendant humiliter, et ad similia deinceps pro- cedere non attemptent. Quod si forte in propria ma(lignitatis) ne- quitia id facere contumaciter recusaverint, vos in contemptatores hujus- modi excommunicationis sententiam proferatis et faciatis eos auctoritate nostra usque ad satisfactionem condignam tamquam excommunicatos arctius evitari; Datum Aquileie, VIIJ intrante aprilis. Abschrift in krain. Landesmuseum zu Laibach. 343. Sittich. 1265, 14. April, Cividale. Gregor Patriarch von Aguileja befreit auf Widerruf die Horigen und Leibeigenen des Klosters Sittich zu Stra¬ nah, Kaltmfeld, l ) Sterniz, 2 ) Cirkniz und Oblak von aller fremden Ge- richtsbarkeit mit Ausnahme jener ilber die schwersten Verbrechen und von allen Steuerforderungen von Seite seiner Beamten. Gregorius dei gratia sancte sedis Aquilejensis patriarclia. etc. .... .nos audire nequeuntes querelas, multiplices, quos dilecti nobis in Christo abbas et conventus monasterii Siticensis Cisterciensis or- dinis super diversis gravaminibus ex indebitis exactionibus hominibus eorum in villis Stranach, Chaltevelde, Sterniz, Cirkiniz et Oblok per ‘) Studeno bei Planina. — ’) Stermica ebendort. — 265 — officiales nbstros illatis frequenter nostris auribus inculcant’); ipsum- que monasterium de protectionis nostrae praesidio gaudere volentes gratia speciali, omnes homines tam colonos, quam proprios ad dictum monasterium pertinentes in villis predictis sub nostro dominio coh- stitutos a jurisdictione cujuslibet officialis nostri, sen alterius cujus- cunque partium illarum, excepto in causa sanguinis, furti et evidentis violentiae, ac etiam a quibuslibet exactionibus, angariis, oneribus, et gravaminibus tenore praesentium ad nostrae voluntatis beneplacitum diximus totaliter eximendos, volentes, ut homines praedicti cdhtra hujus paginae nostrae tenorem occasione alicujus advocatiae, seu ju- risdictionis, alicui officiali nostro-seu alii nostro subdito respondere in aliquo nullo modo teneantur. In cujus rei evidentiam praesentes litteras nostras abbati et conventui supradictis inde concessimus si- gilli nostri pendentis muniniine roboratas. Datum Civitate, XI1II. in- trante aprilis, anno domini millesimo CCLXV., octavae indictionis. Aeltere Abschrift im krain. Landesmuseum zu Laibach; eine andere im Archive des hist. Ver. fiir Krain. 344. Auersberg. 1265, 30. April, Laibach. Philipp, der Envahlte von Salzburg und Legat des apostolischen Stuhles belehnt mit Zustimmung seines Bruders Vlrich, die Briider Henvart, Otto und Meinhalm von Auersberg mit der »villa apud Weichsen u sammt Zugeluir. Nos Phylippus dei gratia sancte Salzburgensis ecclesie electus, apostolice sedis legatus, anotacione presencium scire cupimus univer- sis, quod Herbordum, et Ottonem et Meynhalmum fratres de Owers- perch et eorum heredes utriusque sexus masculini et feminini in- pheudavimus villa aput Weychssen cum omnibus iuribus, pertinenciis ad eandem villa m, silvis, viis, deviis, pratis, quesitis et non quesitis et omni iure quo villam superius nominatam pater noster 2 ) et nos possedimus eo iure ipsos inpheudamus salvo tamen eonsensu et fa- vore fratris nostri qui ad maiorem cautelam ordinandam suum sigil- lum apposuit ad id quod fecimus consignandum. Unde, ne qua eis in posterum possit calumpnia suboriii presentem litteram nostri si- gilli munimine roboramus. Huius rei testes sunt: dominus Dieti icus de Altbaime, dominus Rudlinus de Pyrp6vm, dominus Hermannus de Abschrift Inculcatnr. — *) Bernhardus.. — 266 — Vreibeicb, dominus Hermannus de Rabenstavne, dominus Herrau- dus de Owersperch, Leo scriba, Wlricus scriba, Weikerus de Pyr- poum, Geisselbertus, Waizmannus, Meynlialmus de Tal, Reinbardus de Waldenberch et alii quam plures. Datum apud Laybacum in vi- gilia apostoloruin Phylippi et Jacobi, acta sunt hec anno domini millesimo CČ.LX.V t0 - exeunte aprilis. Orig., Prgt., im Archive zu Auersberg durch Feuchtigkeit an drei Stellen durchlochert, mit 2 Siegeln: 1. Ein langlich ovales Siegel mit der Figur des hi. Rupert und der Umschrift: (S. PHILI)PPI DEl GRAHA ARCH. E. ECCLE. SALZEBVRGENS1S. 2. Das herzogliche Reitersiegel mit dem Pantherschild, und der Umschrift: (V)LRICVS DEI GRA. DVX KAR(INTH1E ET) DNS. CARN1OLE, die Siegeln sind an den in die Klammer gesetzten erganzten Stellen beschadigt. Elze, Regest in Mitth. f. Krain 1861, S. 11, Nr. 3. 345. Aqullela 1265, 22. Mai, Landro. Gregor Patriarch von Aquileia und Ulrich Herzog von Kdrnten erneuern ein fruher abgeschlossenes Schulz- und Trutzbilndnis, wobei sich Herzog Ulrich verpflichtet die aguileischen Giiter, welche an Ulrich den Grafen von Sternberg und anderen in der Gegend von Treffen und Tiefen in Kdrnten um 700 Mark verpfdndet waren, einzulosen. Dafilr bilrgt der Herzog mit seinem Schloss Nassen- fuss von 60 Mark Einkiinfte. Er verbilrgt sich ferner mit seinen sdmmt- lichen Giitern in Kdrnten und Krain ftir die Zustimmung seines Bru- ders Philipp zu den Folgen dieses Vertrages. Die Forderung des Pa- tinarchen an die friiheren Biirgen des Herzogs Otto von Auersberg und Heinrich von Scharfenberg bleibt aufrecht. Endlich verpflichtet sich der Herzog die Freien und Leibeigenen der Kirche von Aguileia, welche im Markte Werneck geivohnt hatten, zuriick zu schicken und das Schloss Werneck ungesdumt herzustellen. In nomine Christi amen. Anno a nativitate eius millesimo du- centesimo sexagesimo quinto, octave indictionis, in domo domini pa- triarche in Antro 1 ), die decimo exeunte mensis maii. Praesentibus domino Alberto dei gratia episeopo Concordiensi ipsius domini patii- arche vicedomino, et dominis Wezelone abbati Beliniensi, Johanne archidiacono Aquilegensi, Berengero praeposito Sancti Woliici, et ‘) Castello d’ Antro, mit einer Gastaldie des Patriarchen, lag am Natisone etwa 16 Miglien von Edine und 7 von Cividale, existirt aber jetzt nicht mehr. Vrgl. Fr. Conte de Marzano, Annali del Friuli, RI 312, u, d, 267 — magistro Nicolao de Lupico dieti domini patriarche cancellario et magistro Peregrino vicedomino ipsius domini patriarche in Carniola, et dominis Landone de Monte longo dieti domini patriarche nepote, Conone de Morutio, Johanne de Cucania, Henrico de Mels, Asigno de Varmo, Roperto de Budrio, Waltero Bertoldo de Spinnenberch et Matheo de Rivarotta, et nobili viro domino Friderico filio condam marchionis de Badem, et domino Jacobo de Gotenberch, Conrado de Lonch, Henrico de Luzenlingen, Rodelino de Leobaco, et Friderico de Valkenberch, testibus ad hoc vocatis et aliis multis. Venerabilis pater dominus Gregorius dei gratia sanete Aquilegensis sedis patri- archa et nobilis vir et potens dominus Vlricus illustris dux Carinthie volentes firmatum inter eos dudum confederationis vinculum amica- biliter observare, ac deinceps modo indissolubili roborare, contractam olim inter eos societatem renovarunt et nune de novo promiserunt šibi alterutrum manuale data fide utricunque, et per dominos Johan- nem de Cucania et Ropertum de Budrio in animam ipsius domini patriarche, et per dominos Jacobum de Gotenberg et Conradum de Lonch in animam dieti domini ducis corporali prestato iuramento, astare alter altri et iuvare se pro viribus quoad viserint bona fide, quotiens et quandocunque necesse fuerit et alter ab altero per spe- ciales litteras vel nuntios requisitus, coram omne et quaslibet per- sonas. Excepto per dominum patriarcham predictum et pro parte eius contra dominum papam et imperatorem et dominos regem Be- lam Vngarie seniorem et regem Boemie et commune Padne et no- biles viros dominum Biagernum de Camino et Girardum filium eius. Et excepto per dictum dominum ducem contra dominum papam et imperatorem et illustrem regem Boemie et dominum Philippum fra- trem suum et dominum Fridericum, fratrem uxoris ipsius domini ducis. kem dictus dominus Vlricus dux promisit eidem domino patriarche recipienti pro se, suo n-mine et nomine ecclesie Aquilegensis, redimere et expignorare possessiones et bona ipsius ecclesie Aquilegensis obli- gata dudum nobili viro Vlrico comiti de Sterenberch et aliis quibus- cunque in partibus Treun et - Tiuen pro septingentis marchis illius moneti, pro qua possessiones et bona predicta sunt obligata. Solvendo pro redemptione ac expignoratione possessionum et bonorum predieto- rum quadringentas marchas ipsius monete nsque ad festum beati Georgii proximoventurum, et alias trecentas marchas residuas usque 268 - ad alium festum beati Georgii proximo postmodum secuturum. Et hac occasione mille marcharum Aquilegensis monete in quibus idem dominus dux obligatus est, et confitetur se teneri eidem domino patriarche nomine ecclesie Aquilegensis. Pro quibus šibi solvendis dictus dominus dux posuerat et obligaverat ipsi domino patriarche certos fideiussores, secundum quod continetur in quodam instrumente puhlico confecto per me Johannem de Lupico subscriptum notarium et sigillo dieti domini ducis pendenti munito. Et pro facienda solu- tione huiusmodi in terminis predictis supradictus dominus dux po- suit fideiussores suos dominum de Gotemberch, Conradum de Lonch, Heinricum de Luzenlingen et Rodelinum de Leobaco, qui corporaliter iuraverunt ad sancta dei evangelia, quod solutio ipsa et expignoratio fiet sieut superius est expressum. Quod si diete quadringente marche non solventur ut predictum est in proximoventu.ro festo beati Georgii, ipse dominus dux ex nune dedit et tradidit ipso domino patriarche recipienti nomine suo et ecclesie Aquilegensis castrum Nazenvos (sic!) cum redditibus sexaginta marcharum ad usum curie, ut ipsum ca¬ strum cum dictis redditibus ab ipso festo beati Georgii in antea sit et cedat libere et absolute ipsi domino patriarche et Aquilegensi ec¬ clesie ipso iure. Nisi dictus dominus dux foret impeditus ex deten- tione violenta persone, aut adeo gravi infirmitate, quod absit, quod non posset de suis faetis propriis ordinare, Cessante vero impedimento huiusmodi, ipse dominus dux infra tres menses teneatur solvere dietam pecuniam sicut est superius annotatum. Si autem, quod ab¬ sit, ipse ante dictum festum beati Georgii de medio tolleretur, he- redes ipsius teneantur solvere pecuniam supradictam in terminis pre- notatis. Quod si non fecerint, donatio castri predicti Nazzenvoz cum redditibus predictis firma remaneat, sicut superius est expre$- sum. Confessus est quoque dictus dominus dux, supradictum , cast¬ rum Nazzenvoz et redditus predietos aut partein ipsorum nemini esse vendita donata, neque obligata, aut aliquo modo obligata in dieto domino patriarche nomine Aquilegensis ecclesie occa¬ sione predicta. Et promisit dictus dominus dux sub pena mille marcha¬ rum argenti, cum obligatione partis proprietatis sue quam habet in Carinthia et Carniola et ubicunque quod dominus Philippus frater eius donationi et tiaditioni huiusmodi suum prebebit assensum et eam ratam habebit, si ipse dux in solutione predictarum marcharum cessaret in temino supradieto. Qua pena soluta vel non, predicta - oinnia niehilominus in sna firmitate perdurent. Iloc cum exprešsrt et excepto, quod in solutione supradictarum septingentarum marcha- rum non computentnr nec debeant computari centum marche quas dictus dominus patriarcha habuit a domino Ottone de Vrsperch, qui fue- rat fideiussor dieti domini ducis, et alie centum marche in quibus et pro quibus dominus Henricus de Scharfemberch pro dieto domino duce penes sepefatum dominum patriarcham est fideiussor et debitor, quas pos- sit idem dominus patriarcha exigere ad voluntatem suam. Item me- moratus dominus dux promisit ipsi domino patriarche recipienti no- mine suo et ecclesie Aquilegensis, statim et ex nune tam liberos quam servos et ancillas ecclesie Aquilegensis, qui serius habitave- rant in foro Werdenech, facere et eompellere redire ad standum et babitandum in dieto foro et častnim Werdenech in continenti in- cipere rehedificare et sine interpolatione compleri facere usque ad primum festum beati Jacobi de lignamine castri novi quod dictus do¬ minus dux construi fecerat in loco qui dicitur Afolter, obligando se propter hoc ad penam quingentarum marcharum Aquilegensis monete si sine interpolatione dictum castrum Werdenech non rehedifiearet sicut superius est expressum. Qua pena soluta vel non, contractus presens nichilominus obtineat plenum robur. Salvis tamen omnibus aliis articulis contentis in priori privilegio pacti habiti inter dictum dominum patriarcham et dueem predictum qui in sua permaneant firmitate. In eius rei evidentiam et stabilem firmitatem memorati dominus patriarcha et dominus dux instrumentum presens iecerunt sigillorum suorum pendentium munimine roborari. Ego Johannes de Lupico sacri imperii publicus notarius hi is omnibus presens interfui et de mandato predietorum domini patri¬ arche et domini ducis seripsi duo similia instrumenta in formam pu¬ hlicam reducendo. Dr. Elze, Original, Pergament. Die beiden angehangten Siegel sind mit dem untersten Streifen des Pergamente abgerissen, doch ist einer der beiden fiir jene bestimmten Einschnitte noch wahrnembar, in reale archivio di Venezia . . atti diplomatici restituiti dal governo Austriaco ali' Italiano .. busta XIV, Nr. 157. Man vrgl. auch die Ausziige aus dieser Urkunde in Udine, gedruckt bei Zahn, Fontes rer. Aust. XL. Bd. S. 320." 346. Freising. 1265, 14. Juni, st. Johann bei Neudeck. Ulrich Herzog von Karnten beurkundet die Gerichts- und anderen Freiheiten der freising. Giiter in der fflindischen Mark gegeniiber den landesfilrstlichen Richtem. — 2?0 - Quoniam quod scripturarum confirmat auctoritas, inproboriim non potest nec debet inprobitas infirmari et oblivio contraria memo- rie abolere, nos Vlricus dei gracia dux Karinthie, dominus Carniole et Marchie presentibus profitemur et ratum haberi volumus, quod per totum predium ecclesie Frisingensis in Gutenwerde et alibi situm in Marchia per nos sive per indicem nostrum provincialem nullam iurisdiccionem seu auctoritatem iudiciariam exercere volumus aut de- bemus, nisi in certis casibus infra scriptis, hiis videlicet de homi- cidio quod wlgariter dicitur totslach, de furto et de raptu seu vio- lenta corrupcione virginum seu mulierum quod vulgariter dicitur notnumft, perpetratis in predicto predio iudicabit iudex provincialis noster tali modo, quod rei seu obnoxii talium criminum per officia- lem venerabilis patris et domini.... episcopi Frisingensis assignentur iudici nostro provinciali, sine rebus tamen ipsorum que cedent ipsi domino episcopo, et iudex noster faciet iudicium de personis talium de rebus nichil šibi penitus usurpando. Si vero iudicium exercendum fuerit de wlneribus seu effusione sanguinis quod plutiger phenninch dicitur, iudex noster cognoscet de causa et iudicabit et emenda pro tali delicto debita promittetur ad manus iudicis nostri, sed solvetur officiali episcopi memorati ita quod iudex noster de emendis huius- modi nichil šibi audeat vendicare. In premissis igitur casibus in qui- bus iudicabit iudex noster, vocabit eos reos ad iudicium et de citatis tercio et ob contumaciam se a iudicio absentantibus emendam ipse iudex noster recipiet et nil ultra. Item tabernam in predio predicto dominus episcopus Frisingensis habeat preter ipsius episcopi volun- tatem. Similiter volumus et mandamus, ut in festis dictis chirchtag que certis temporibus celebrantur in predio memorato, iudex noster nec theolonium aliquid recipiat, nec angarias seu vexaciones quas- cunque in confluentes ibidem homines audeat exercere, Remittimus etiam denarium quem iudex noster consuevit recipere in dieto pre.iio pro urna vini vendita ab hominibus prelibate ecclesie Frisingensis. Insuper prohibemus distriete, ne quisquam iudieum nostrorum provin- cialium indicat seu habeat iudicia que vocantur lantgeriht, in villis predii sepedicti, nisi forte in foro Gutenwerde, quod per presentes volumus inhibere. Ut autem premissa robur obtineant perpetue fir- mitatis, presentes tradidimus nostri sigilli munimine roboratas. Datum • iuxta castrum Nidekk in ecclesia sancti Johannis, anno domini mil- lesimo ducentesiino sexagesimo quinto, XVIII. kal. julii. - Ž7i - Aus d. Bcstiltigg. Kg. Otakars dd. 1274, 17. April, Graz, die vJeitcr anten folgt, vgl. diese; k. Reichsarchiv zu Munchen; ebend. aach Cod. 191, f. 132. Meichelbeck II./l, 64. — Zahn, Cod. Friš. I, 260, Nr. 244. 347. Freising. 1265, 22. Juni. Laibach. Ulrich Herzog von Karnten gestattet dem Bischofe Konrad zu Freising, zu Slap oder an einem andern Orte der Windischen Mark unter geivissen genannten Bedingungen eine Burg zu erbauen. NosVlricus dei gracia dux Karinthie, dominus Carniole notam facimus universis tam presentibus quam futuris, quod domino et am(ico) nostro venerabili patri Chvnrado episcopo Frisingensi nostram voluntatem pres(ti)timus et consensum, ut castrum sive municionem circa villam Zlap vel in alio loco quem in Marchia super predio ec- clesie Frisingensis duxerit eligendum, erigat absque obstaculo cuius- libet impedimenti, et ipse episcopus promisit nobis versa vice, quod si quid dampnum vel gravamen de mandato (suo) vel consensu in posterum de eodein castro nobis vel nostris per suos cas(tellanos) fuerit irrogatum, satisfactionem et emendacionem plenariam super (huiusmodi) dampnis et gravaminibus dum in terra constitutus fuerit, nobis sine (dilacione) qualibet faciet sive nostris, quam inquam satis¬ factionem, si post ad(ventum) vel reditum suum ad tetram ex sep- tima(na)rum spaciis post (motam) šibi super hoc querimoniam vobis vel nostris exhibere non curaverit et presta(verit), nos predictam villam Zlap ex tune possidebimus titulo feudali et (nomine) advo- cacie in Marcbia per totum predium ecclesie Frisingensis. Si vero dictum (castrum) per suos vel alienos fraudulenter traditum fuerit inimicis vel ali(is per quorum) vim fuerit expugnatum, et ex hoc forte nobis vel nostris dampnum (fuerit ir)rogatum, id dieto episcopo vel suis successoribus non debet aliquatenus (esse conputatum), nec ex hoc nobis in memorata villa Zlap et predio ecclesie (Frisingen¬ sis), aliquid acquisitum, nisi hoc per legitimum testimonium probare (possimus, quod ad) hoc domini episcopi consensus et voluntas pa¬ ritet accessisset. Sui homines autem) et castellani prefatum castrum inhabitantes non obstante (aliqua?) causa possunt ipsurn dominum episcopum et semet ipsos ab omnibus iniu(riis et v)iolenciis de pre- fato castro secundum iusticiam defendere ličite (et tu)eri. In huius itaque rei testimonium presentem paginam preli(ba)to domino epi- — scopo tradidimus nostri sigilli munimine roboratam. Datum (La)i- baci, anno domini M.CC.LXV., X. kalend. julii. Cod. 191, f. 5’. an der Heftung durch Nasse sehr liickenhaft und hier nach dem Sinne erganzt, k. Reichsarchiv zu Miinchen; Meichelbeck II./2, 45. Nr. 72; Zahn, Cod. dipl. Austr. Friš. I, 261, Nr. 245. 348. Freising-. 1265, 22. Juni, Laibach. Konrad Bischof von Freising bekundet, dass ihm TJlrich Herzog von Karnten unter angegebenen Bedingungen den Bau einer Burg zu Slap oder einem andern Orte der Windischen Mark gestattet habe. Nos Chunradus dei gratia Frisingensis episcopus notum faci- mus universis tam presentibus quam futuris quod dominus et amicus noster Vlricus illustris dux Karinthie dominus Carniole suam nobis voluntatem prestitit et consensum, ut castrum sive munitionem circa villam Qlap vel in alio loco quem in Marchia super predio nostro duxerimus eligendum absque cuiuslibet inpedimenti obstaculo eriga- mus et nos versa vice šibi promisimus quod si quod dampnum vel gravamen de mandato nostro vel consensu in posterum eidem domino duci de eodem castro per nostros fuerit irrogatum satisfactionem et emendationem plenariam super huiusmodi dampnis dum in terra constituti fuerimus eidem domino duci sine dilatione qualibet facie- mus quam inquam satisfactionem si post adventum vel reditum nostrum ad terram elapsis sex septimanarum spaciis post motam nobis super hoc querimoniam nos vel nostri successores prestare non curaverimus idem dominus dux villam Qlap extunc pro feudo et ius advocacie per totum nostrum predium in Marchia optinebit. Si vero dictum castrum per nostros vel alienos fraudulenter traditum fuerit inimicis vel alias per vim fuerit expugnatum et ex hoc forte prefato domino duci dampnum aliquod irrogatum id nobis vel nostris suc- cessoribus non debet aliquatenus inputari nec ex hoc dieto domino duci in memorata villa Qiap et predio nostro erit ius aliquod acquisitum nisi hoc per legittimum testimonium probaretur quod ad hoc noster consensus et voluntas pariter accessisset nostri autem homines et castellani prefatum castrum inhabitantes non ob- stante pena supradicta possunt nos et semetipsos dum iuris poscit necessitas ab omnibus iniuriis et violentiis de prefato castro defen- dere ličite ac tueri. In huius itaque rei testimonium presentem pa- — 273 — ginam prelibato domino duci tradidimus nostri sigilli munimine robo* ratam. Datum Leybaci anno domini lft.CC.LX quinto, X. kalendas iulii. Orig., Pergmt., das an griinen Seidenfaden befestigt gewesene Siegel ganz- lich abgefallen, im k. k. H.-, H,- und Staatsarchiv in Wien. 249. Freudenthal. 1365, 22. Juni, Laibach. TJlrich Herzog von Karnten, Herr von Kram gibt seiner neuen Stiftung der Karthause Freudnitz 8 Huben an dem Wasser Tajnica*) mit allen Freiheiten, welche deren ubrige Besitzungen haben. In nomine domini amen. Cum breves sint dies hominis super terram necessarium est et saiubre ut elemosinis et operibus pietatis querantur eterne remedia claritatis, quia sicut aqua extingit flammam ignis sic elemosina delet multitudinem peccatorum. Nos igitur VI- ricus dei gratia dux Karinthie dominus Carniole, aspirantes cum temporalibus huius mundi in personis religiosis et locis ecclesiasticis elemosinarum beneficiensas seminare ut habeamus in futuro relicto huius vite exilio metere gaudia sempiterna, notum esse volumus uni- versiis tam presentibus quam futuris intuentibus presens scriptum, quod pro remedio nostre salutis et anime, nostrorumque progenito- rum qui ex boe seculo transierunt, fratribus nostre nove plantule in Vrewenz de ordine Cartusiensium, oeto mansos sitos apud aquam que in vulgo Tvnz vocatur cum omnibus pertinenciis suis et termi- nis cultis et incultis, quesitis et inquirendis, dedimus solute ac libere possidendos sine orani vexacione seu exaccione iudiciaria nostrorum iudieum ant preconum, secundum libertatem et gratiam originalis privilegii plantule raemorate. Et ut tališ nostra donacio robur te- neat perpetue firmitatis nec a nostris successoribus cavilletur, pre¬ sens scriptum pro testimonio ipsis damus sigilli nostri karaktere consignatum. Huius rei testes sunt: Fridericus consobrinus noster marchio Verone, Chunradus dictus Gallo, Waltherus de Stein, Her- bordus de Owersperch, Rudelinus de Pirpom, Chvnradus noster vi- cedominus de Lok, Hermannus de Ramenstein, Gerlochus de Herten- berch, Gyselbertus et Otto nostri cives de Laibaco et alii quam plures nostre curie fidedigni. Actum in Laibaco nostro foro (!), anno domini jyi.CC.LXV., X. kalendas julii. Orig. Perg. 1 Siegel (fehlt). Geli. H. Archiv; Fontes rer. Austr. I./II. Abth . (1849) pg. 63, Nr. LXIII. *) In der Gemeinde Podlipa nachst Oberlaibach. 18 =— 274 350. Scharfenberg. 1265, 23. Juni, Marburg. Bruno, Bischof von Olrnutz erklart, dass auf dem allgemeinen Gerichtstage zu Marburg das Schloss H) Vergl. das folgende Regest in der Quellenangabe zu dieser Urkunde. — $03 — supradictis, prefatum Maynardum de dictis tribus mansis et dimidio cum iuribus ad ipsos spectantibus de iure nomine Aglegensis eccle- sie de sua tenuta iuxta consuetudinem Aglegensis provincie ad rec- tum et legale feudum manu ipsa investivit, dato šibi Enzelino de Arnesperch pro nuntio, ut eum in tenutam et possessionem dictorum mansorum indueeret corporalem. Ego Johannes de Lupico sacri imperii publicus notarius hiis presens interfui et rogatus scripsi in formam puhlicam reducendo. Aus den Protokollen des Notars Johann von Lupico in der Marciana zu Venedig Mss. lat. Classis XIV. Cod. LXXX, pg. 28. Das spiitere Kanzleiregest des Patriarchen Kanzlers Odoricus verlegt den Vorgang ins Jahr 1268 und lau- tet: Item in eodcm anno Sigelbertus (!) de Los, procurator Henrici dieti Stau- lote de Cernomel et Henrici de Carsperch renuntiavit in manibus domini pa- triarche Gregorii tribus mansis et dimidio sitis in villa que dicitur Cal, quos habebat in feudum rectum et legale ab ecclesia Aquilegense. Qua quidem re- nuntiatione recepta idem dominus patriarcha investivit Maynardum de Sne- perch') de dictis mansis ad feudum supradictum. (Bianchi thesaurus eccle. Aquil. pg. 181 Nr. 375.) 396. Aquileia. 1269, 9. Juli, Cividale. Carl, Gastald des Patriarchen zu Laas, An- zelus von Adelsberg Gastald auf dem Karste, Meinhard von Schnee- berg, Otto von Aich und andere Genannten verbilrgen sich beim Pa¬ triarchen Gregor fiir den Betrag von 50 Mark, ivelche diesem Carlossus von Laas bis zum 15. Aug. d. J. bezalen solite. M.CČ.LXVIIIJ. XU. indictionis apud Ciuitatem in domo do¬ mini Johannis archidiaconi Aglegensis, die nono intrante iulio, praesentibus dominis Lupoldo plebano de Circheniz, Gregorio cano- nico Ferentino, fratre domini Johannis archidiaconi Aglegensis, An- selmo presbytoro de Los, et Conrado de Cornoleto castaldione Ciui- tatis et Euerardo de Scerfenberg testibus et aliis. Dominus [Carolus] castaldio domini Gregorii dei gratia patriarche Aglegensis in Los, Anzelus de Arnesperch, castaldio in Carsto, Carolus filius dieti do¬ mini Caroli, Engelbertus filius quondam domini Marquardi, Meynar- dus de Sneperch, Otto de Aych, Hermannus de Aych, Henricus filius quondam Henrici, Erneste [sic] de 01suych et Lennocb, omnes de Los, nomine Carlossi de Los et pro ipso et quilibet eorum in so- lidum et in partim gua liaverunt et promiserunt in manus domini Johannis archidiaconi Aglegensis, recipientis nomine et vice venera- ‘) Abdruck „Sueperch.“ — 304 — bilis patri,s domini Gfregorii] dei gratia patriarche Aglegensis, sol- vere et dare dieto domino patriarche aut eius nuntio deliinc ad fe- stum assumptionis beate Marie virginis proximoventurum quinqua- ginta marchas Aglegensis monete cum obligatione bonorum suorum omnium et sub pena XXV. marcharum eiusdem monete si in dieto termino in solutione cessarent. Renuntiavit quilibet eorum pro se suisque heredibus omni legis auxilio, iuri, statuto, consuetudini, quibus contra praedicta vel aliquid praedietorum se possent defendere ali- quatenus et tueri, penaque predicta soluta vel non, praedicta omnia et quidlibet praedietorum in sua nichilominus remaneant firmitate. Ego Johannes de Lupico sacri imperii publicus notarius hiis praesens interfui et rogatus seripsi in formam puhlicam reducendo. Marciana, Mss. lat. — Classis XIV, Cod. LXXX. pg. 35 — 36. 396a. Aguileia. 1269, 9. Juli, Cividale. Carlossus von Laas, welcher dem Patriarchen Gregor von Aguileia am 15. August d. J. 100 Mark Agleier bezalen solite, stellt diesem den Gastalden von Laas Carl und den Gastalden vom Karste Anzelus von Adelsberg sotvie noch mehrere andere zu Bilr- gen und verpfdndet letzteren sein ganzes Vermbgen. M\CČ.LXVIIIJ. XIJ. indictionis apud Ciuitatem in domo quon- dam domini Peregrini de Cornoleto, die IX. intrante iulio, praesen- tibus dominis Lupoldo plebano de Circhiniz, Auselmo presbytero de Los, Conrado de Cornoleto castaldione Ciuitatis, Errando filio quon- dam Ottonis de Nedelesch, et Ulrico olim de Los, Pernardo filio quon- dam Marquardi de Cornoleto, Juanuuo (Juanino?) filio quondam Odolrici de Bultinisio [Pulcenigo?] et Joanne filio quondam Alberici de Sou- rennann [Savorgnan] etc. et aliis. Cum Carlossus de Los tenetur, ut dicebat venerabili patri domino Gregorio dei gratia sanete Agle¬ gensis sedis patriarcha (sic) in centum marchis Aglegensis monete solvendis eidem domino patriarche aut eius nuntio in festo as¬ sumptionis beate Marie virginis proximoventuro, et dominus Ca- rolus castaldio in Los, Anzelus de Arnesperch castaldio in Carsto, castaldionis Carolus filius dieti domini Caroli, Engelbertus filius quondam domini Marquardi, Meynardus de Sneperch, Otto de Aych, Hermannus de Aych, Henricus, filius quondam Henrici, Ernsto [sic] de Olsuich et Lennoch de Los super solutione praedictarum cen¬ tum marcharum facienda dieto domino patriarche se principales — 305 — constituerint debitores sicut memoratus Carlossus ore proprio fate- batur, idem Carlossus obligavit supradictis domino Carolo de Los et Anzelo de Arnesperch castaldionibus recipientibus, tam pro se quam pro omnibus aliis in hac parte consociis et debitoribus totum feudum et proprium, quod et quae habet vel babere videtur et res suas mobiles et immobiles, ita quod si supradicti omnes vel quilibct praedictorum pro solutione praedictarum centum marcharum et pro ipsis incurrerent dampnum aliquod vel expensas propter statutum eis terminum ad solvendum ipsi domino patriarche vel nuntio eius, dieti omnes vel quilibet eorum possint et debeant vendere, alienare et obligare tam de feudo quam proprio et bonis ipsius et rebus mo- bilibus et immobilibus tantum quod omnino de debito ipso se consti- terunt iudempnes ad quae omnia et singula sepefatus Carlossus prae- dictis omnibus et cuilibet praedictorum liberam dedit licentiam ac etiam potestatem. Promisit quoque supradictus Carlossus memoratus memoratis domino Carolo, Anzelo, et aliis sub pena quinquaginta mar¬ charum Aquilegensis monete sollempniterpraemissaetin stipulationem deducta contra predicta vel aliquid praedictorum per se vel per in- terpositam peršonam nullo unquam tempore contra facere vel venire ratione aliqua ingenio sive causa, penaque praedicta soluta vel non, praedicta omnia et quidlibet praedictorum in sua nichilominus per- maneant firmitate. Renuntiavit idem Carlossus pro se suisque here- dibus omni legis auxilio, iuri, statuto et consuetudini, quibus contra praedicta vel aliquid praedictorum se posset defendere aliquatenus et tu eri. Ego Johannes de Lupico etc. ut supra. Marciana, Mss. lat. Classis XIV, Cod. LXXX. pg. 36—37. 397. Hartenberg. 1269, 6. August, Laibach. Bischof Bruno von Brixen erklart, dass er in Gegenwart des Herzoge Ulrich von Karnten den edlen Gerloch von Hartenberg, der i'in und seine Biirgen, die Grafen Friedrich und Heinrich von Ortenburg wegen 200 Mark Silber in Anspruch genom- men hatte, an deren Stati mit sechs Mark Pfenningen jahrlicher Giilte, wie sdlche auf den Stiftsgiitern in Karnten oder Krain zunachst erle- digt iviirden, belehnt habe. Nos Bruno Dei gratia episcopus ecclesie Brixinmisis con_ stare volumus per preseiites ta n presentis vite quam future homini- ' 20 — §06 — bus universis, qnod nos cum viro nobile ac discreto Gerlocbo de Hertenberch super ducentis marcis argenti, in quibus šibi dominus Fridericus et dominus Heinricus nobiles comites de Ortenburch pro nobis fideiussorie fuerant obligati in presentia nostri amici karissimi domini Vlrici illustris ducis Karinthie dominique Carniole suorum quoque ministerialium sumus taliter concordati, videlicet quod pro recompensatione pecunie iam predicte, pro qua nos et predictos co¬ mites Gerlochus prefatus hactenus impetebat, redditus sex marcarum denariorum in terra Karinthie vel Carniole, nobis proximo vacatures memorato Gerlocho sine omni fraude atque dolo contulimus iure feudi perpetuo possidendos, ut et ipse G. tamquam ecclesie nostre vasallus nobis fidem inviolabilem observare debeat ac debita servitia exbibere. Hoc adiecto quoque ut omnis actio seu impetitio, que oc- casione pecunie memorate fuit exorta vel in antea per nos vel ipsum Gerlochum aut per aliquos ex nostris successoribus posset forsitan exoriri, sit radicitus relaxata pariter et decisa ita, quod neutra pars contra aliam occasione huiusmodi agere debeat vel presumat. Et ne ipsa premissa concordatio per cavillationes seu calumpnias hominum a posteris in irritum deducatur presentem paginam conscribi iussi- mus sigillorum nostri et illustris ducis Karinthie munimine commu- nitam. Actum et datum Laibaci, in domo fratrum minorum, anno domini M.CC.IKVIIlJ., VIII. idus augusti et in presentia testium sub- scriptorum qui sunt dominus Vlricus illustris dux Karinthie, karissi- mus frater noster comes Eberhardus, Wilhalmus et Heinricus de Schaerfenberch, Heinricus de Helfenberch, Gebhardus de Lilienberch, Ortolfus de Meingozburch, Otto, Offo et Ortolfus fratres de Landes- trost, Griffo et Nicolaus de Ileutenberch, Rvdlinus de Pirboum et plures alii fide digni. Orig. Perg. 2 Siegel, Geh. H. Ai - chiv. fontes rer. Austr. I. II. Abth. (1849) pg. 98, Nr. LXXXVII. 398. Freising. 1269, 13. Sept., Dompropst Friedrich, Dečan Otto und das Capitel von Freisinp vidimiren einen in ihrem Archive aufbewahrten Brief der Gebr. Wernher, Konrad und Jacob von Lack, ddo. 1262, 16. April, Lack. Nos Fridericus dei gratia prepositus, Otto decanus totumque capitulum Frisingensis ecclesie presentibus profitemur et scire volu- — Š07 — mus universos, quod in sacrario nostro reposite sunt littere aperte directe ante aliguot annos venerabili patri et domino nostro episcopo Frisingensi a militibus Wernhero, Chunrado et Jacobo fratribus dictis de Lok, littere inquam sigillate sigillis Chunradi purchgrauii de Lunz, magistri Heinrici notarii curie Frisingensis et ipsius Wernheri militis, quas inquam domino Chunrado abbate in Wibensteuen et conventu suo et conuentu Nouecelle absente preposito, sancti Andree et sancti Viti ecclesiarum decanis et capitulis in nostro capitulo con- vocatis litteras salvas et incolomes tam littera quam sigillis in pu- blicum ostendimus ipsasque lectas et relectas presenti scripto tran- scribi iussimus fideliter de verbo ad verbum. Tenor inquam- littera- rum tališ est: Folgt nun die Urkunde der Gebr. Wernher, Konrad und Jacob von Lack ddo. 1262, 16. April, Lack (Nr. 299). Ne autem de hiis que in predicta littera continentur, quicquam possit in dubium revocari, presentes nostri et venerabilis prefati abbatis in Wihensteuen et capitulorum predictorum sancti Andree et sancti Viti sigillorum robore iussimus consignari. Actum anno domini M.CC.LX. nono, idibus septembris. Orig., Pgt; von 5 angehgt. Siegeln nur Nr. 4. u. 5 in Fragmenten noch vorhanden, k. Reichsarchiv zu Miinchen; ebend. auch Cod. 191, f. 4’; Meicliel- beck II/2, 61, Nr. 98 ; — Zahn, Cod. dipl. Austr. Friš. I. 302, Nr. 278. 399. Freising. 1269, 10. October, Bischof Konrad von Freising vergleicht sich mit Bitter Konrad und den sonstigen Erben weil. des Amtmannes Wern- her von Lack, hetreffs der Forst- und Jagdmeisterei im Anite Lack. Nos Chvnradus dei gracia Frisingensis episcopus notum esse volumus presencium inspectoribus universis tam presentibus quam futuris, quod cum inter nos (ex parte) una et dominum Chvnradum militem de Lok et heredes quondam Wernheri officialis nostri in Lok ex parte altera super iure foreste et (vena)cionis in districto Lok, que iura prefati Chvnradus et heredes šibi nobis contradicenti- bus usurpabant, orta esset materia ^uestionis, huiusmodi contencio inter nos et ipsos decisa extitit in hunc modum, videlicet quod pre- fatus Chvnradus et heredes prenotati neque iudicium, neque magi- sterium aliquid šibi in aliqua foresta nostra de cetero usurpabunt, nec inter venatores mstros iudicandi, instituendi vel destituendi ali- 20* 308 — quam habebunt potestatem, hoc tamen excepto quod prefatus Chvii- radus vel quicumque inter predictos heredes senior fuerit, ipso Chvn- rado non existente, aucupandi nisos, terciolgs, accipitres et falcones et venandi cum ipsis venatoribus liberam habeat potestatem tempo- ribus debitis, statutis et consuetis, hoc adiecto quod quicunque vena- torum prefati C. vel beredi seniori, si ipse C. superstes non fuerit, ad venandum temporibus debitis iuxta arbitrium officialis nostri qui tune pro tempore fuerit, contrarius extiterit vel rebellis, idem venator in duabus metretis avene quod wlgo phruntmez dicitur, punietur quarum una cedet nobis et alia prefato C. vel beredi seniori. Adi- cimus etiam quod quandocumque nos presentes fuerimus, omnes carnes de venacione et aves de aucupacione, sicut sunt nisi, tercioli, accipitres et falcones, nostro conspectui presententur ut de ipsis ordi- nemus pro nostro libito voluntatis. Preterea pro eo quod idem C. et dieti heredes a iudicio et magisterio foreste cesserunt, in recompen- satione huius cessionis promittimus ipsos iure feudali percipere duas partes avene, scapularum, raparum et aliorum que ad fovestam et ad venacionem pertinebant, pro nobis tercia parte omnium predietorum decisa et retenta, salvo iure quod in dictis rebus nostris scultetis competit, per quos volumus ut predicta omnia intelligantur inter nos et dictum C. prenotatosque heredes distribuenda. Ad hec ex gracia speciali promittimus ipsi C. et heredibus prenotatis, quod nos ipsos in aliquo competenti feudo quod nobis in Carniola vel in Marchia vacare ceperit, providebimus cum super hoc ab ipsis modo debito fuerimus requisiti. Et in huius rei testimonium presentem cedulam (nostri et aliorum qui interfuerunt), iussimus sigillorum munimine roborari. (Acta sunt hec) anno domini M.CC.LXVIIII., VI. idus oetobris, presentibus testibus subnotatis, videlicet domino Morhardo preposito Werdensi, domino Heinrico de Hvnswich et magistro Hen- rico canonicis Frisingensibus, magistro Hermanno notario et Wern- hardo vicedomino canonicis sancti Andree, Vlrico capellano, Wilhalmo notario clericis, domino Nycolao milite de Reutenberch, Lienhardo de Chlingenvels, Wernbero et Jacobo fratribus de Gvtenberch, Rud- gero de Plintenbach, Wernhero sagittario de Lok, et Wlfingo et aliis quampluribus fide dignis. Cod. 191, f. 2’, durch Feuchtigkeit an mehreren Stellen schadhaft, k. Reichsarchiv zu Munchen; Meichelbeck II./2, 63, Nr. 100; —Zahn, Cod. Austr. Friš. I, 803, Nr. 279. — 309 — 400. Freising. 1269, 13. Oct., Bischof Konrad von Freising vergleicht sich in verschiedenen Streitfragen und Angelegrnheiten mit Alheit Wittwe weil Wernhers, freising. Amtmannes zu Back, und den Erben desselben. Nos Chvnradus dei gracia Frisingensis episcopus presentibus protestamur et scire volumus universos presentium noticiam babitu- ros, quod nos cum domina Alhede vidna et heredibus Wernheri quondam officialis nostri in Lok super diversis questionibus .... de quibus inter nos et ipsos actio qualitercumque moveri poterat (hinc et in)de, per amicabilem composicionem sumus finaliter et per omnia complanati, ita (quod iam dieta vi)dua et heredes prefati nec ex con- traetu nec ex quasi contractu nec ex (delieto nec e)x quasi delieto nobis tenentur in a)iquo obligati, nec nos ipsis sumus (in aliquo debitores nisi in quinquaginta marcis Aquilegensium novorum quos nomine harii ipsis heredibus persolvi procurabimus in festo beati Jacobi proximo .... venturo. Ad hec prefata vidua et heredes precavebunt sine fraude quod (Ru)dgerus servus ipsorum qui homi- nem nostrum filium Morlini in Lok interfecit, ad dis(tri)ctum nostrum in predio Lok aliquatenus non accedes nisi parentes ipsius interfecti eundem revocari procurent voluntarie, non coacti, amicicie ipsorum per emendam aliquam reformatum. Insuper expressum inter nos et ipsos heredes extitit et adiectum, quod questionem illam quam pro xxvi marcis Aquilegensium movere intendunt contra dominum celera- rium Nycolaum, prefati heredes usque ad nostram reversionem a partibus Bavaiie versus Lokam teneant in suspenso, ut tune si de prefata pecunia eundem Nycolaum convicerint coram nobis, idem Nycolaus ipsis heredibus ad arbitrium nostrum adiunctis nobis ad hoc aliquibus de parentela ipsorum debeat emendare prout nos tune fuerimus arbitiati. Et in huius rei testimonium presentem cedulain nostri et heredum et aliorum qui interfuerunt, iussimus sigillorum munimine roborari. Acta sunt hec anno domini M.CC.LXIX., tercio id us oetobris, presentibus testibus subnotatis, videlicet domino Mor- hardo preposito Werdensi, domino Heinrico de Hvnswich et magistro Heinrico canonicis Frisingensibus, magistro Hermanno notario et Wernhardo vicedomino canonicis sancti Andree, Vlrico capellano, Wilhalmo notario clericis, domino Nycolao de Reutenberch et domino Chvnrado de Lok militibus, Lienhardo de Chlingenwelds, Wernhero — 310 — et Jacobo fratribus de Gvtenberch, Rudgero de Pbntenpach, Wernhero sagitaiio de Lok, "VVlfingo et aliis quam pluribus fide dignis. Cod. 191, f. 4, durch Nasse theilweise schadhaft und im Texte die Liicken aus dem Sinne completirt, k. Reicharchiv zu Munchen; Meichelbeck. II. 2, 64, Nr. 101; — Zahn, Cod. dipl. Austr. Friš. I, 304, Nr. 280. 1269, am 27. Oktober starb zu Cividale TJlrich III. Herzog von Kiirnten, Herr mn Krain (= Ober- Innerkrain) und der Windisc/ien Mark (= Unterkrain) und letzter Landesfurst aus den karantanischen Grafengesch lech tern. Item eodem anno (1269), die XIV. intrante septembris nobilis vir, Voldricus dux Carinthiae electus fuit per Forojulienses in ca- pitaneum Forojulii, qui eodem anno V. exeunte octobri niortuus est in Civitate Austrim. (Juliani Chronicon bei de Rubeis, Mon. eccle. Aquileiensis, Appendix pg. 21.) Necrologium Seitzense, Auszug bei Pusch und Frblich, diplo- mataria sacra ducatus Styriee II, pg. 332: October — 26. — Do- minus dux Ulricus, fundator domus in Franitz. Register der Personen und Orte. Die erste Zahl bedeutet das Jahr, die zweite die Buchseite; c. bedeutet circa, e — erwahnt. A. Abteien s. Klbster. Apfalter(n), O. Krn. b. Werneck nachst Kresniz, (Apffalteren, Ap- foltrer, Apbalter, Apholter, Afol- ter), neues Scldoss 1257, 192; castrum novum circa Sovvam 1262,239; castrum novum 1265, 265, 269; Genannte: Ulrich de — 1256, 187— 1261,217, 218 — 1266, 283; Heinz et Otto fratres de — 1268, 294. Abranus de Viseynstain, 1227,37. Achdorf, Bai., Landg. Landshut, (Ahdorf) Engelwauus de — c. 1230, 56 — 1248, 117. Adalbertus, (Aibertus, Albrecht, Al- pretus) comes de Bogen, 1202, 3 — de Cucania 1252, 145; — plebanus de Landestrost 1220, 26 ; — de Risperc 1202, 4 ; ar- cbiepiscopus Salzburgensis e. 1202, 3. S. auch Albert, Al¬ brecht. Adalbero (Albero) de Burla 1209, 14; —deDupfach, c. 1207, 11. Adelheidis de Schvvamberch 1243, 96. Adelhold (Adeloldus) de Hopfen- bach 1223, 34 — 1228, 43. — 1238, 72;— de Schonenberg e. 1250, 135. Adeloldus s. Adelhold. Adelsberg, (Aris- Arnes- Haris- Harns-perch-g), Weiler (villa) 1262,248 —vor 1251,141; Ga- staldio: Hermannus de Paniaco 1262,248; Genannte : Libehar- dus de— e. 1250, 135; Jurius de — 1262, 148; Enzelinus de — 1269, 303, 304; ande- sisches Besitzrecht envahnt u. Absagung darauf 1261,227. Admont, Admunda, O. Strm. Klo- ster 1202. 8 — 1215, 20 — 1235, 63 — 1238, 72, 73; Abt: Berthold 1256, 187. Adolfus comes de Scovvenberg 1232, 58. Adrianus s. Hadrianus 1261, 236. Adricbesdorf s. Hadersdorf. Aebte s. Klbster. Aebtissinen s. Klbster. „Aebelberc“ Jablanic? bei Land- strass? Otto (de) — 1261, 217. Aermansdorf s. Hermannsd. 1261, 215. Aeznich s. Assling. Afolter s. Apfalter. Aversperch, Avrsperg s. Auers- berg 1260,209; 1261, 215. — 312 — Aglay, Aglegea s. Aquileja. Agnetis, Agnes c. 1230, 56; (III. v. Andechs) ducissa Austrie 1238, 78, 116, dieselbe ducissa qm. A. et Stirie, Carniole domina 1238, 119,—dieselbe Gattin Ulrichs Herzogssohues v. Karaten 1248, 122— 1250,137 —Herzogin v. Karaten 1256,173 — 1257, 191 — 1260, 211— f c. 1262, 248; — uxor \ Irici dieti Hvtsmundes 1264, 161; — de Scbarfenberg 1260, 214 — 1264 259. Agrani, Probst: Tobias Bogud. siavoni«cb- (kroati-ch) ungari- scher Reicbskanzler 1263, z48. Ahdorf s. Achdorf. Ahorn (Javor) Krn. predium e. 1250, 134. Ahorn, (Javor je) Stmk. 1264,262. Aich, O. Krn. so v. Manm-burg, (Eicho), Johannes de—1220, 25; AVillehelmusde — 1223,33. Aich, Aych, O. Krn., Willehelmus de — 1223, 33; Henricus de — e. 1269, 302; Sohn :Hennan. de —1269,302,303,304; Marquar- dus de — e. 1269, 302; Sohn: Otto 1269, 302, 303, 304. Aich Aicha, Aichach, Tirol, Genan.: AVilhalm de— 1241,86; Rein- bertus,Gerro et Hainricus de — 1241,87; Wilhelni. de — 1245, 99, 100; — Albertus de — 1247, 108; Willhelmus de — 1252, 155. Aychov, (Aichach Krnt.? Aicha Tirol? vvlchs.? Sifridus de — 1248, 121. Aichelberg, Aichelburg (-eh) Hai- chilberch) Krnt., Post Foderlach, Vlricus et Reinherus fratres de —1249, 128; Rainerus de — 1250, 139. Rainser (Reinher ?) filius Dietrici de Schonberch 1263, 254. „Aiginow“ s. Hagenhowe. Albeck, Albekke, Krnt., Gut 1234, 62 ; Herrschaft 1264, 262; Ge- nannte: Perhtoldus de — 1228, 46; — Poppo de — e. 1250. 134. Alberanus de Gutenb. c. 1207, 10. Albertus, =AIbrecbtus, Adalber- tus s. auch dort, de Aichach 1247, 108; de Altenburch c. 1230, 56; de Plassinberc 1230, 54; Prehteli de Lichtenberch 1228, 39, 40; de Priseche c. 1200, 1 ; de Cbolowart 1256, 184; Čislo 1269, 299; episco- pus Concordiensis 1261, 223, 1261, 229; 1265, 266; 1267, 190; frater de Diezzen 1228, 49; comes de Tirol 1202, 4; 1230, 54; 1238, 73; 1241, 86, 87; Tisere 1247, 108; pleba- nus de Treuen 1243, 95; 1244, 98; dictus de Troghe 1264, 258; frater Friderici de Veldes 1245, 99; prepositus st. Vir- gilii (zu Friesach) 1266, 282; de Voheburch 1209, 13; de Voitsberg 1241,86; de saneto Gangolfo 1248, 121; de Gvten- werde 1261, 219; Graf von Gorz 1267, 290; de Graz 1228, 47; de Holinburch 1235, 62; de Los 1220, 25; de Lubeche 1240, 84; de Maierovve 1202, 4; de Marienberch 1216, 23; sacerdos de Michelstetten 1242, 93; miles— 1252, 149; abbas Obernburg. 1228, 44; 1228, 48; 1238, 75; 77, 79; e. 1242, 92 ; Herzog zu Oesterreich 1260, 210 ; miles de Ortenburch 1263, 249; de Rodanc 1236, 66; de Rohas 1224, 34; de Rutten- berch 1238, 72; civis de Sach- senfelde 1256, 178; dux Saxo- nie 1232, 57; subprior de Sit- tich 1230, 55; de Waldenberch — 313 — 1247, 108; comes de Weichsel- burg 1200, 1; 1202, 4; 1202, 8; Nr. 10 u. 11 ; 1207, 9; 1209, 13, C. 1209, 14; e. 1232, 57; e. 1250, 134; e. 1254, 163; e. 1254, 165; de Werdenburch 1248,121 ; 1262, 237 ; de Won- wiz 1252, 144; dictus Zeysel 1266, 282 derselbe de Zeisel- berch 1267, 289. Albericus de Souremiann e. 1269, 304. Albero — Adalbero s. auch dort; miles de Awrsperg 1262, 247; dapifer de Velsperch 1265,274 ; pincerna de Grimenstein 1224, 34; de Hophenbach 1228, 43; 1238, 72; e. 1250, 135; iudex de Landestrost 1252, 157. Albrant. c. 1215, 21. Albrechtus, Alpretus s. Adalbertus, Albertus. Albwinus pater Hiltepr. 1247, 107. Alkerus de Reutenberch 1254,164; 1254, 65. Altenbuch, Bai., wlehs.? 1202, 4. Altenburch = Altenburg; U. Krn. b. Rudolfsworth, Ort 1229, 50; 1251, 142; Genannte: Albertus de — c. 1230, 56. Altenburg, U. Strmk., im Santhale 1248, 118. Altendorf, U. Krn. villa 1215, 17. Altenmarkt, I. Krn.b. Laas. (forum L6s) 1237, 70;Los; 1246, 106; Pfarrer: Rudolfus 1230,55 ; Altenmarkt bei Pdlland,U. Krn. a. Kulpa (Poelan) Juspatr. eccle. in— 1248, 120 s. auch Laas. Althaim, Altheim Bai. ? Dietricus de — 1256, 178; 1263, "254; 1265, 265. Alena (= Helena) mater Wilvingi, militis Gebhardi de Chocher 1207, 10. Alexander 1261,217 — Papst IV. 1225, 34; 1255, 168; 1255, 171; 1256, 181; 1256, 185; 1257, 187; 1257, 188; 1257, 191; 1261, 218. Albardus 1209, 13. Albedis de Lok 1269, 309. A1heydis soror Ortulfi de Gurke- velde 1262, 238. Alhohus, Alhoch filius Alhohi 1235, 62— de Wippach 1235, 62. Ahvardus miles de Vorst 1207, 10. Amalbertus, dapifer ecclesie Aquil. 1250, 137. Ampans, Ampas, Tirol, n. v. Bren- ner, Bezirksger. Hall, Heinricus scriba (marchionis Istrie) de — 1228, 38, 39, 40 ; Heinricus de Anpans 1229, 49. Ambrosius (de Landestrost) 1249, 126. Ambselberch s. Amselberg. Amelricus de Osterwicz e. 1250, 133 —deSuanbercc. 1256,172. Amras bei Innsbruck 1228, 38. Amselberg Krat. (Ambselberch) Fridericus de — 1256, 185. Anagni, Ital. 1233,61; 1255, 169. Anpans s Ampans. Andechs, (Andebs, Andess), O. Bai., w. v. Starenberg, Grafen vrgl. sub. Agnes; Aquileia 1218 — 1251; Bamberg, Bischof Eck- bert, Burgund, Karaten, Krain, Istrien, Meranien, Oesterreich, Babenberg, Weicbselberg, Wolf- rathshausen. Andechs, Eigengtiter: Schlosser, Oberstein und Kleinfeste, Allo- dialbesitz bei Wippacli 1202. 5; 1 Hube zu Tupaliče (verschenkt) c. 1205, 8; — Lente (befreit) c. 1207, 11; 2 Huben zu Po- reber u. 1 Ministerialin (ver¬ schenkt) 1209, 13; 50 Hube sub castro Meichou c. 1215, 22 ; 6 Huben zu Slap b, Wippach — 314 — (vergabt) 1223, 32; Giiter in Dbrfern Stojanskivrch u.Loke, Miihle zu Tbplitz, 2 Huben „ ultra montem citra Hungariam, 15 Zehenthuben zu Volavle (ver¬ schenkt) 1228, 39; Provinz Mbttling, Tscbernomel 1228, 42 ; 16 Huben zuOlschevek, Ste- lansbergu. Jauchen(im J. 1132 an Diessen verschenkt 1228, 44; Rechte und Satzungen an Stift Diessen (1132) vergabt 1229, 49 ; Grund u. Boden zur Stiftung des St. Antonsspitals zu Bocksruck u. 4 Huben zu Kersehstetten etc. 1229, 52; 1 Haus in Stein (verschenkt) c. 1228, 38 Nr. 53 ; Grund und Bo¬ den zur Stiftung des Spitals zu Stein 1232, 59; Schlosser AVeichselburg (Urk. v. 1230, 53 ?)und Mannsbrg vrgl. dass sie nicht als Aquilejische Giiter er- wahnt werden 1250, 137, 138; Loibelberg bisher andechsisch, c. 1251,141; Lehen v. Hochstifre Freising: Giiter in der Windi- schen Mark: Gutenwbrth; Berg Weinberg; Dbrfer: Zagrad, Klenovik, „Chraztn.“ Loknitz, Polanum maius et minus, Wre.. z, Draga, Altenbrg, beide Paiersdorf, die Ueberfuhr Na- brego, dann Strug, Breznik u. Gabrije bis 1228 — 9, 50; 50 Huben unter dem Schlosse Mei- chau c. 1215, 22; Lehen vom Hocbstifte Gurk: Schloss Lie- beek b. Watsch, 18 Huben zu Kersehstetten, 16 des EngeL sclialk von Wolkensberg und 10 Huben des Wolfing von Saven stein bis 1228, 45, 46 ; Verlust? gewisser Giiter des Patriarchen Bertold v. Aquileia 1249, 129; Besitzrechte zu Windischgraz, Wippach, Adelsb. envahnt 1261, 227; Sophie v. Weichselberg: Lehen des Hochstiftes Freising nach ihrem f Vaterc. 1209, 14; Rechte: Forst- u. Jagerrecht auf dem Sitticher Klosterbesitz, (ver¬ schenkt) 1228, 40; 1232, 74; Giiterkauf: Heiratsgut der Gra- fin Sophie von Weicbselberg 1230, 53; Giiter zu Meinbards- dorfu. Obenvblz in Stmrk. (ver¬ schenkt) 1235, 63 ; 8 Huben zu Buch bei Liebeck und die dazu gehbngen Eigenleute 1238, 71, 73; Giiter und Rechte in Lie- beck u. in „Luhs“ vermacht 1256, 187; Eigen inTirol: ein Gut zu Amras 1228, 38, Nr. 54; 1 Hube in Lannes 1228. 39; ’,' s Hube zu Sistrans, Miihle in Mueltal (verschenkt) 1228,41; —Andechs, Grafen: Bertold II. e. 1229, 49; Grafin: Agnesa, derelicta ducis Austrie, Meranie qm. ducis filia 1247, 114; pa- truus: Bertholdus patriarcha Aquilegensis 1247, 114; Ver- schivagerung der Grafen von — mit den Grafen von Weichselberg u. Babenberg 1254, 164; —Kanzlei: Heinricus seriba (mar- chionis Istrie et plebanus de sancta Maria (zu Zirklach) 1228, 38, 39, 40, 43, 45; 1229, 49 s. auch Zirklach, wo 3 Notare (= seribe) vorkommen; — Genannte: Goteschalcus de — 1223, 33; 1228 ; 38, 39,40; 1230, 54; — Ministerialen, Vasallen und de- ren Giiter in Krain etc.: siehe sub Aich, Ranndorf, Baben- vrt, Poženik, Gurkfeld, Michel- stetten, Olševek, Tupaliče, Vel- lach, Winklern, Kronau, Har- tenberg, Lichtenberg, Zirklach, — 315 Rosenbacb, Nassenfuss, Reuten- burg, Duplach, Preisek, Guten- berg, Insula ? Scharfenberg,Ra- bensberg, Stein, Studa, Wopoule, Neideck, Liebenberg ? Lilien- berg, Galle von Gallenberg, Minkendorf, Crimhilt, Murcel, Sterloc, Wippach, Weichselberg, Hohenau, Kanker, Reifenstein, Mannsbrg, Gutenberg, Pris.Leu- berc, Porta Olševek, Rain, Forst, Soenlenberch (= Žalje ober der Stadt Stein), Sampeig, Chot- mosacb, Wolkensberg, Sclion- berg, Hopfenbach, Nassenfeld, Roviše ; — Ministei ial des Pa- triarchen v. Aquileia Bertold V. v. Andecbs: Wulfing v. Leutsch 1248, 118. 16. u. 18. Februar. Anderbui ch=Anderburg, U. Strm. b. Reifenstein, Lupoldus de — 1251, 143. St. Antonii Hospital zu Bocksruck, s. Neuthal. Antonius scriba domini comitis Mainardi de Gorieia 1249, 123. Antonius de Maleruis notarius pu- blicus 1252, 145. St. Antonius s. Michelstetten. Andreas Magnus 1264, 258; Mos- shamer etc. 1497, 286 ; civis de Sacbsenfelde 1256,178 ; pleba- nus sancti Wodorlici 1247, 107. St. Andreaskloster s. Freising. Antrum s. Landro 1265, 266. Angelus s. Kardinaldiakone. Anshalmus testis 1235, 62. Anras, Tirol, Pusterthal, b. Mitte- wald Amt (officium) 1236, 66. Anrich (de) Matscherol 1254, 167. Anselmus prebyter de Los 1Ž69, 303; 1269, 304. Aquilegea, Aquilegia = Aquileia (Aglai,— Aglegea = Irrthum), Gorz, s. v. Gorz, Z 1223, 33; 1241, 90 ; 1265, 261) c. 1265, 280; 1342, 36; Kirche (mater ecclesia, — maior) 1202,4, 5; 1221, 31 ; 1226, 36;1228, 42; 1244, 97; 1256, 187; 1261, 225, 232, 233; 1264, 258; 1265, 267; 1269, 302 ; chorum 1221, 31; Dioecese: 1240, 82;^ 1242, 91; 1247, 109; 1247, 114; conterminium diocesis zu Mottling 1228, 42; Patriarchat 1220 30; Priestermangel 1237 70; provincia 1240. 82; Land- recht (consuetudo provincie) 1269, 303; Domkapitel 1226, 36; 1242, 91; 1244, 97 ; Miinze (marca moneta. denarii antiqui et novi = Aglaier Pfeninge) 1249, 124; c. 1250, 134; 1250, 137; 1261, 215; 1261. 230 ; 1263. 252; 1265, 268; 1269. 300; 1269, 304; 1269 309 ; Cividale Patriarchenpalast 1233, 60; 1252, 145; 1258, 197; 1269, 301/ — Patriarchen: Gotfried (1194), e. 1202, 7 ; 1266 280; Pere- grinus 1200 1; 12o2, 4 5; Wolfger 1209, 1210, 14; 1214, 16; e. 1220, 30; 1226, 34; 1262, 245; Bertold (V. v. An- dechs) 1220, 30; 1221, 31; 1226, 35; 1226, 36; 1227, 37; c. 1228, 38; 1228, 42; frater eius (Heinricus) marcbio Vstrie e. 1228, 42; Berthol- dus 1228, 44; dessen Bruder Otto VIL dux Meranie 1228, 44; Bertholdus 1228, 48 ; 1229, 49; dessen Bruder Otto VII. Herzog von Meranien 1229, 49 und Heinr. Markgr. v. Istrien e. 1229, 49; Bertholdus 1229, 51; ■ 1230. 53; dessen Bruder: Her¬ zog Otto VII. v. Meranien 1230, 52, 53; Bertoldus 1232 57; 1232, 58; 1232. 59; Bruder — 316 — Otto VIL Herzog v. Meranien 1232. 59, und Heinrich IV. Markgraf von Istrien e. 1232, 59; Bertholdus 1233, 60; 1233, 60; dessen Bruder: Henricus marchio (Istrie) e. 1233, 61; Bertholdus 1237, 68, 69; 1238, 71, 73, 75, 76, 77. 78, 79 neptis sua Agnes ducissa Austrie 1238, 78. nepos: Otto VIL dux Meranie 1238. 78; Bertoldus 1229, 79, 80; 1240, 81, 82; 1241 87, 90; 1242. 91, 92; 1243, 94. 95*; 1244, 96. 97 ; 1245 100; 1246, 103 106; 1247, 114; nepta: Agnesa III. (de Andechs ducissa Austrie etc. 1247 114; Bertholdus 1247, 115; 1248, 116; neptis eius; (Agnesa) ducisse Austrie 1248, 116; Bertold 1248, 16, u 18. Febr. 118; nepta eius: Agnes ducissa qm. Austrie et Stirie, domina Carniole 1248, 119; Berhtoldus 1248, 120 121, 122 ; neptis eius : Agnes III. de Andechs etc. 1248 122; Ber¬ tholdus 1249, 123, 129; 1250, 131, 132, 133, 135, 136, 137; neptis sua: Agnes III. de An¬ dechs uxor Vlrici filii ducis Ka- rinthie 1250, 237; Berhtoldus 1251, 140; e. 1252 145;1257. 191 ; 1261 228; 1262, 245;Gre- gor von Montelongo) 1251. 143; 1252,145,146, 152;1253; 160; 1256, 182; 1260, 209; c. 1260, 214; 1261, 224, 229, 231, 232, 222,233; 1262,245, 248; 1264, 257, 258,259,260; 1265, 263, 264, 267; dessen Neffe: Lando de Monte longo 1265, 267; 1265, 279; 1267, 290; 1269 301, 304 ; Schutzvogt (ad- vocatus) ecclesie: Mainhardus comes Goricie et Tiroles 1252, 145, 154; 1261, 215; Vičar: Bartholom. Sarracenus 1252, 145 ; Kaplane des Patriarchen : Otto de Stain 1229, 49; Ludvvi- cus plebanus Laibacensis 1248, 118 119; Caplan des Patriar¬ chen : Philippus 1248, 121; Ma¬ gister Peregrinus plebanus de Mengospurch 1261 224; Kan- zlei: Crafto Notarius curie 1238, 79 ; Bonecontrus notarius curie: 1239, 80; 1241, 90; Mag. Jo- hannes de Lupico scriptor 1261, 223; idem notarius publicus 1261, 228; magister Nicolaus de Lupico, plebanus de Trice- simo, scriptor 1161, 234; 1262, 246; idem cancellarius 1265, 266, 268; Dečane: Conradus 1226, 35; Asquinus 1261,223; Arcbidiacon: Johannes 1261, 223; 1264 • 260; 1265, 266; 1269, 301, 303; Chorherren (canonici): Conradus 1221, 31; AVitemarus Heinricus de Carnia Conradus Swewus 1226, 36; magister Philippus 1227, 37; Ulricus 1228,43; Otto marchio, magister Berrengherius vicedo- minus 1241, 90; Otto marchio (de Hohenburg) prepositus s. Volrici, magister Berengerus vi- cedominus et Bertholdus de Faged 1244, 9"; 1245, 102; Crafto 1247, 114; 1248, 119; magister Bertholdus 1249 123; 1250, 133;Berthold. deFagede 1250, 137; Berenger Probst von San Odorico (1251) 141; Maister Perchtolt, 1260, 210. Domkaplane (capellani curie): Heinricus 1238,79; 1239, 80; Arlongus, Lodoicus, magister Marsilius 1244, 98; Vicedome: magister Berrengerius canoni- cus Aquil. 1241, 90; 1243, 94; — 817 1244, 97; 1245, 102; 1247, 114; 1248, 119; 1252, 145; Albertus episcopus Concordien- sis 1265, 266, s. auch Krain u. Windiscbgraz; Mundschen- kenamt (officium pincernatus) 1264, 258; Mundschenk: Otto- kar Kbnig von Bbhmen 1264, 258; Truchsass: Amalbertus 1250, 137; Marschall: Hebe- rardus 1250, 137; Kamerar: Fridericus, Cvnzo & Rodolfus 1250, 137; Schatzmeister (the- saurarius): Witemarius 1233, 60; Nuntius: Heinricus de Stras- sov (= Strassoldo) 1261, 225 ; Schulmeister (scolastici): Pbi- lippus senior, Duringus, Leo- nardus 1226, 35; — Kloster: st Stephan Probst: Johannes 1241,90; — Kircheneigen Lehen und Pfand- lehen: Schlosser Gbrz u. Moosbg. 1202, 4;Oberstein u. Kleinfeste, andecbs. Allodialgiiter in Krinu. Wippach 1202 5; Schlos Tref- fen (1161) u. Tiefen 1214, 16; 1245, 100; Rechte u. Regalien der genannten Bisthiimer 1214, 16; 1220, 30; — kirchliches Reichslehen: die Mark Istrien 1210, 14; das Herzogtbum und die Grafschaft Friaul; die Win- dische Mark u. die Mark Istrien mit der Grafschaft 1214, 16; 1220, 30; die Wind. Mark u. die Mark Istrien mit der Graf¬ schaft 1230, 53; die Burgen: Wippach 1241, 90; Laas 1244, 96; 1245,100; Zobelsb. Weich- selbg. Mannsb Werneck, Lich- tenberg, Neideck 1250’, 137, 138; Adelsb., Waldeck c. 1251, 141; Liebeck u. „Luhs“ (1256), 187; Huben u. Zehenden 1234 — 1249, 91, 125— 128; 1246, 106 ; Patronat liber die Pfarre Laibach 1227, 138; die Herr- schaft Laibach mit den Mini- steri alenscblbssern Auersberg, Falkenberg, Igg, Hartenberg u. Gbrtschach 1261,223, 228 etc. Freigelassene zn Tenchebro u. Wenfrowe 1250, 138 etc.; Mi- nisterialen u. Vasallen: s. Wip- pach 1241,90; Auersberg 1260 209; Rattenstein 1247, 115; Leutsch 1248, 118; Mels 1248, 119; Ortenburg 1248, 120 etc. Arch, (Archa, Arka) U. Krn. b. Gurkfeld. Ort: c. 1215, 21; 1250, 133; Gut 1261, 221. Weriandus de — 1249, 128; 1266, 281; Wolfkerus iniles de — 1266, 281; Gattin: Eita 1266, 281; dessen Bruder: Menhardus e. 1266, 281. Archidiacone und Erzpriester s. Aquileia Krain, Karaten, Steier- mark, Sannthal, Villach. Artižavas, U. Krn. Pfr. St. Veit (Hart — Hert-wigisdorf) (1190) e. 1250, 134. Artrogus s. Hartrogus. Artuichus s. Hartwicus 1264, 261. Artusius deGvtenwerde 1261, 220. Artwicus s. Hartwicus. Arisperch (—g) s. Adelsberg. Arlongus capellanus Aquilegensis 1244, 98. (s. auch Harlung). Arnesperch s. Adelsberg, Arnoldstein Kloster 1251, 140; Abt: Konrad 1251, 140. Arnoldus dictus Charstman 1262, 247; frater de Diezzen 1228, 49; de Edeling e. 1250, 134; de Hafnerburg 1249, 128; 1252, 144, 153; von Neydekg 1268, 298; de Rodanch 1241, 86; de Schenenbach 1267, 287; dapi- fer curie (ducalis) 1252, 157. Arnstein N.-Oest. w. v. Wiener- — siš — Neustadt, Wichardus de — 1237, 68- Aspach (=Asbach) U. Oest. zw. Waidhofen u. Amstatten, Markt 1236, 64. Aschwinus de Vorderberch c. 1207, 11. Asignus lese Asquinus 1265, 267. Asquinus deeanus Aquilegensis 1261, 223; de Varmo 1261, 224; 1265, 267. Assling, Tirol (Aeznich) Berchtold von—1230, 54. Auersberg, Auersperch, Avers- Auris-, Aurs-, Awrs-, Houuers- Owrs-, Urs-, Urus , Vrs-. Vrsi- berg = perch-g; „Luersporn“ in Marchia Carniole, villa 1264, 260; Burg (castrum): 1220, 25, 26 ; unter Herrschaft Laibach gehorige Burg 1261, 225, 229, 232. — Genannte : Engelbertus c. 1215, 21; 1220, 25; e. 1250 225 ; Errandus de — 1220, 25; Otto filius Herrandi de — 1230, 55; Meynhalmus »certe militiae officialis" 1232, 59; Chunradus de — 1234, 62; Herbordus et Mainhalmus de — 1241, 88; Herbordus et Otto fratres de — 1237, 70; nobilis vir (!) Cunradus de —olim gener Her¬ manni comitis de Hortenburc e. 1248, 120; e. 1250, 135; N. nobilis puer (Edelknappe am karnt. herzgl. Hofe) 1219, 128; Herbordus et Meinhalmus de — 1249, 128; Herbordus de — 1250, 137, 139;1251, 143; Herbart, Otto und Mainhalm Briider von— 1256, 181; Her- wort Dienstmann von Aquileia 1260, 209; Otto de — 1261, 215, 230, 233 ; Otto etHerbord. de — 1261, 236; nobilis vir Herbordus miles de — 1262, 246 ; dessen Sohn : Meynhardus 1262, 246, 247; Albero miles de— 1262, 247; Briider; Her¬ bordus etOtto de— 1263, 250; Herbordus de — fidelis ducis Ka- rinthie 1263, 253; Herbordus de — 1264, 262; Briider: Her¬ bordus, Otto et Meynhalmus de — 1265, 265; Herandus de — 1265, 266; Otto de— 1265, 269; Herbordus de — 1265, 273; 1267, 287, 292; Otto, Herbordus et filius eiusdem Her¬ bordus de — 1267, 293. „Augea“ = Au, Abt: N. 1236, 66. Austria s. Oesterreich. Augsburg, Augusta, (Auspurch), Bai., 1210, 14; 1214, 15, 16; Geld 1230, 53; — Genannte: Ditrictus dictus de — capellarius archiepiscopi Salzburgensis e. 1268, 297. Augusta s. Augsburg. Augustinerorden zu Michelstetten u. Ciegelhoven 1238, 76; 1211, 89. Aurisperch, Aursperc, Auersperc s. Auersberg 1261, 230. Auspurch s. Augsburg 1268, 297. Awerspercb, Awrsperg, s. Auers¬ berg 1262, 246; 1268, 29 7. B. = P. Babenberg s. Bamberg, u. Oester¬ reich Herzoge bis 1246; Mar- garetha von — 1254, 164. Babenvert, O. Krn. (Bauenwrt, Bauentvort) predium c. 1207, 10. Babindorf= Bodendorf b. Murau 1252, 16; 1215, 16. Babo, Pabo, rusticus de Vorst 1207, 10; de Landestrost 1256, 173; 1267, 286. Patavia s. Passau. Badem = Baden, Siiddeutschl., — šid — — Genannte: nobilis vir Fridericus filius condam marchionis de — 1265, 267; marcbio Verone 1265, 278 ; s. Fridericus. Patriarchen s. Aquileia. Patriarchesdorf == Patriarchsdorf b. Lienz in Tirol, 1241, 87. Padna, Hptstdt. der gleichnam. Provinz im Venezianischen, Ge- meinde (comune): 1265, 267; Archidiacon: Henricus 1249, 123; Erzpiiester: Delatorra 1252, 145. — Genannte: Bucacarinus de — doctor iuris 1249, 123. — Burger: Tyso de Čampo st. Petri 1261/215. Paepste s. Kirchenstaat. Baeche s. Gewasser. Baiern, (Bawaria), 1253, 160; 1269, 309; Herzoge: Ludwig 1210, 14; Otto 1237, 68. „Paiersdorf“ U. Krn. Pfr. Gross- dolina? Peri e? beide 1229, 50 — 1251, 142. Palestrina s. Kirchenstaat. Bamberg, (Babenberg), Bischofe: Ekkebertus (von Andechs) 1228, 44, 48; 1230, 54; 1232, 57; 1237, 68; Henricus 1245, 99; 1254, 162; Bertoldus 1265, 274; — Chorherren: magister Eber- hardus 1245, 100; Otto, filius comitis Hermanni de Ortenburch 1254, 162; — Probst bei st. Jakob: Otto co- mes de Ortemburch 1256, 181. — Ministerialen: Richardis von Veldes 1245, 99. „Bandendorf 4 s. Bodendorf. Paniaco, Friaul, Henricus de — e. 1262 248; Sobn : Herman, gastaldio de Arnesperch 1262, 248. Paradeis, Paradies, Paradisum, Stmk., Judenb.Kreis, Chunradus miles de— 1249, 128; 1256, 179, 181; s. auch Pariš. Bartholomaus Sarracenus vicarius Gregorii Aquil. electi 1252, 145; plebanus de Mugla 1247, 107. St. Bartholomaeus (— meus) U. Krn., bei Landstrass, Pfarrer (plebanus): Bertholdus 1249, 128; 1266, 281. St. Bartholom., Ital. ? Karthauser- kloster, Prior: Johannes c. 1265, 279. Partistagno, Friaul, (Pertenstaine) Herbordus, tihi: Marquardus et Herbordus de— 1202, 6. Parenzo, Kirchengtiter und Lehen 1200, 1; Bisthum 1214, '16; 1220, 30;Bischof: Fulker 1200, 1; Bisthums Vasallen: Graf Albert von Weicbselberg, Veit von Muggia und Leonhard de castro Valle 1200, 1. „Paris“ = Pris (?) Wolrich de — c. 1215, 21. Bascilio, Franciscus de — vicedo- minus Tergestinus 1247, 107. Passau, Bai a. d. Donau b. Linz. (Patavia), Bischof: Rudegerus 1240, 84; Probst: Heinricus 1229. 51. Bauentvort; Bauenwort s. Baben- vert. St. Paul( —us), Krnt. Lavantthal, 1256, 174, 177; Kloster c. 1202 2; 1209, 12; Begrabnis der Sponheimer daselbst e. 1209, 12;1226, 34; 1232, 58; 1233, 61 ; 1254, 161,162 ; 1255, 170; 1256, 174; 1263, 251, 252; — Aebte: (Konrad) 1227,37; Con- rad I. 1232, 58; Hartwig 1240, 84; Livtoldus 1256, 174, 177; — Mbnch : fraterHartwic 1233, 61. St. Paul unter Pragvvald in U. Strmk. 1247, 115. — $20 — Paulus canonicus Civitatens. 1250, 133 ; quondam magistri Joannis de Mutina, notarius 1342, 36. Paumannus nuncius de Lok 1262, 237. Baumgartcn (Paumgarten) Pungert b. Bischoflack, villa c. 1215, 22. Bawaria s. Baiern 1269, 309. ..Bawarus“ Egelolfus 1229, 50. Bazhart s. Bušinec 1261. 224. Pazimors. Bušinec 1261, 224,231. Beatrix ducissa Meranie 1230, 54 Peckau Strm. n. v. Graz, (Peccach) nobiles viri: Leutoldus, filii: Popo et Wolricus 1234, 62. Peče, (Pecbs, Peschs), Ortschaft b. Michelstetten 1238, 74, 77. Petau = Pettau, U. Stmk., (Be- Pe- tto- ttov- ttovia- ttow-ttowe thowia- tovia- touia- towe), 1266 282; Pfarrer: magister Heinri- cus 1241, 85; Archidiaconus (?) Jacobus 1264, 257; Prediger- ordens - Prior: Henr. 1250,137; Hermannus de Carniola 1252, 152: Hainreich 1260, 210; Jo- hannes 1264, 157; Subprior: Heinricus 1242 , 92; fratres: Heinricus et Witigo predicatores 1260, 213; Heinricus et Heran- dus 1261, 222; Heinricus 1264, 257. — Genannte: Frider. de— 1202, 4; uxor Herradis 1233, 61; Hermannus de —1233, 61; Fri- dericus et Hartnidus de— 1237 68; Fridericus de — 1241, 85; uxor eius Heradis— e. 1241, 85; Fridericus de — 1241, 106; Haertnidus de— 1248, 121: Fridericus de — 1249, 130; 1251,143; 1265, 274; 1266, 282. Petemanus de Perneken 1260, 213. Petena s. Biben. St. Peter zu Comenda, Pfarrer: M(einhardus ?) c. 1235, 64. St. Peter am Kammersberge in districtu Longawe, bei Murau in Strmk. Kirche (und Patron Biscli. v. Freis.): 1261, 235; 1262, 239, — 244; 1263, 249; 1265, 263; Pfarre 1265, 276. St. Peter (sanct Petrus) in Sann- tbal (Sevntal) b. Sachsenfeld, Kirche, Pfarre 1256,182; 1261, 234, c. 1260, 214. Petina s. Biben. Betto, Bettovia, Bettov, Bettovia, Pettovv, Bettovve, Bethovia, Pe- tovia, Betouia, Petowe s. Pettau Petrapilosa, Istrien, Vicardus de — e. 1264, 260; filia N. uxor Henrici de Pisino 1264, 260. Petrus capellanus 1228, 45, 49; plebanus de Krainburg 1226, 35, 36; Petrus s. sub Kirchen- staat — celerarius (celarius) de Landstrass 1267, 287. Petrus s. Leoben 1262, 230. Petrus imperialis notarius 1202, 6. Begenliardus (!) s. Bernhardus. „Peiersdorf“ U.Krn., Periše? 1267 292. Peihscat s. Peischat. Peilenstein, (Peilstein), U. Strmk. a. d. Sotla (Pilstain), 1264, 262; Genannte: Gotpoldus, filii: Hainricus et Hermannus de — 1228, 47. Peischat, (Peihscat) — Beische id, O. Krn. b. Zirklach 1238, 74, 77. Peisekke, (Pesek?) Berg b. Bruck a. d. M., Strmk. 1269, 301. Bela IV. Konig von Ungarn 1263, 248; 1265, 267. Bela, Ostoberkrain, Grenzvvasser zwischen Neuthal und Mottnik (Velach) ripa, rivulus 1229, 52; 1243, 94; 1255, 170. Pelegrinus s. Peregrinus. — Š21 fceligna, (Belinia, Bellina, Bellu- num, Abtei bei Aquileia, Abt: Wecello 12G1, 223, 229; 1264, 260; 1265, 266. Belluno, Ital. Venetien, Bisthum, 1214, 16; 1220, 30. Bellunum s. Beligna 1261, 223. Benediktbeuern, Bai,Klstr. 1228, 38, 39, 41. Benedictinerorden s. Landstrass, Sittich. Benedictus, s. sub Kirchenstaat. Pera oflicialis de Leibach 1261, 222. Perae de Vipoch 1202, 5. Beraldus de Wanga 1244, 98. Perav = Perau O. Krn. b. Stein (Perav, Perowe) villa 1241, 88; Genannte: Henricus miles de — 1247, 108. Percbtoldsdorf N. Oest. b. Mod- ling (Perhtoldsdorf), Otto de — 1229, 51. Berchtoldus s. Bertoldus, Bert- tholdus. Bercbeim, Percheim s. Bergham, Bergheim. Pertensteine s. Partistagno 1202,6. Bertholdus, Berch- Perch- Berh- Perich-toldus, c. 1200, 1 ; — abbas Admontensis 1256, 187; — de Aeznich 1230, 54; — de Albekke 1228, 46; — II. comes de Andechs 1229, 49. — Patriarch von Aquileia: 1220, 30; 1221, 31; 1226, 34, 35, 36; 1227, 37; c. 1228, 38, 42, 44; 1229, 49, 51; 1230, 53; 1232, 57, 58, 59; 1233, 60; 1237, 68, 69; 1238, 71, 73, 75; 1239, 79, 80; 1240 81; 1241, 86, 87, 90; 1242, 91, 92; 1243, 94; 1243, 95, 95; 1244, 96, 97; 1245, 100; 1246, 103, 106; 1247, 114, 115; 1248, 120, 1248, 116; 16. u. 18. Febr. S. 118, 119, 121; 1249, 123, 123; 1250, 131, 132, 133, 135, 136, 136, 137; 1251, 140, 141, 1252, 145; e. 1257, 191; e. 1261, 228; e. 1262, 245. — magister Aquil. canonicus 1250, 133. — de — ? 1250, 139; — epi- scopus Babenbergensis 1265, 274; — plebanus de Sancto Bartholomeo 1249, 128; 1266, 281; — comes de Bogen 1202, 3 ; — de Praitenowe (?) c. 1200, 1; homo proprius 1261, 217; de Burla 1209, 14;—decanus de Carniola 1217, 24; 1221, 32; — decanus Carniole et Marchie 1228, 43; e. 1239, 79 ; derselbe archidiaconus Car¬ niole 1238, 79; dictus Chnvvver 1256, 181; de Duplach c. 1207, 11; dapifer de Emberberch 1224, 34; maister von Fagede 1260, 210; de Faged canonicus Aquilegensis 1244, 97; 1245, 102; 1250, 137; prior Victor- iensis 1217, 24; archidiaconus Villacensis 1238, 75, 1239, 80; de Vledinick 1216, 23; cano¬ nicus Frisacensis 1249, 128; 1252, 153; 1254, 162; 1257, 192; de Geboltspach c. 1230, 56; 1261, 220,221; de Gradnik 1248, 116; 1249, 128; 1250, 137, 139; 1260, 210; plebanus et vicedominus AquiL de Grez 1228, 43, 45, 49; 1229, 51. — de Gurkfeld 1223, 33; 1228, 47; 1238, 75, 79; 1246, 105; 1247, 114; 1249, 128; e 1250, 133;1250, 137; 1252, 147, 148; 1256, 178; 1261, 216; 1265, 275; marchio de Hohenburg 1238, 79; 1251‘ 143; qm. officialis ecclesie Friš. 21 — 322 — zu Lack e. 1248, 117; filius civis Dvlacherii de Lok 1263, 256 ; miles 1217,24 ; de Menna 1202, 4; dux Meranie 1202, 4, 5; Murzel, 1223, 33. Bertoldus de Neuenburg 1247, 108; 1253, 159; canonicus s. Odorici 1244, 98; de Rabens- berg 1256, 1«5; 1260, 212; 1263, 251; sacerdos 1238, 75; (de Stude) e. 1250, 234; scriba 1252, 157; abbas de Sitich 1221, 32. Peregrinus (Pelegrinus) patriarcba Aquil. 1200, 1; 1202, 4, 5; vicedomin. Carniole 1265,266; de Cornoleto e. 1269, 304; plebanus de Cosana 1247, 106; de Malentin 1230, 55.; plebanus de Mengospurcli 1261, 224; 1267, 289, 290 ; sacerdos (apud) Sanctum Vitum in Marchia 1249, 129. Berengerius vicedominus et cano¬ nicus Aquilegiensis 1241, 90; 1243,94; 1244,97: 1245,102; 1247, 114; 1248, 119; 1252, 145 ; frater Amalberti dapiferi 1250, 137; de Graeze 1228, 45, 49 ; prepositus Sti. Wolrici (v. san Odorico) c. 1251, 141; 1261, 224, 228, 232: 1265, 266. Berenhardus s. Bernhardus. Berge s. Peisekke, Krainberg, Volavle, Gfinzing, Košutaberg, Lilienberg, Loibel, Mosiansberg, O^linch, Salz, Schbnberg, Ste- fansberg, Stermec, „Sutzperch“, Uskokengebirge, Wartenperg, Weinberg, Woltzgendorf. Bergham, bei Salzburg, (Bercheitn) Marcwardus et Gerhous fratres de — 1202, 4. Berhtoldus s. Bertholdus. Bergheim, Bai., wlchs. ? (Percbeitn) Genannte : Ch. et Wolrich de — c. 1215, 21. Pergogne = Preone de Ampezzo, Otto - 1202, 6. Perchta filia Vlrici militis Taehler 1265, 278. Perhtoltsdorf s. Perchtoldsdorf. Berjandus s. Weriandus 1261, 235. Perichtoldus s. Bertholdus. Peringerus s. Berengerus. Berlocb = Berlog, U. Krn., Pfarre h. Kreuz bei Landstrass (Ber- loch) 1249, 126. Permannusfiater d. Garedini 1247 107. Bern(l>)ard dux Karintbie c. 1202, 2, 4; 1209, 12; c 1215, 21, 22; 1220, 26; 1227, 37;1228, 45; c 1230, 55; 1252, 57; 58, 60, 61, 61 62; 1235, 63; 1237, 68; 1238, 73; 1240, 84; 1243, 95, 95; 1248, 122; 1249, 125, 125, 130; 1250, 132, 137; 1251, 142; 1252, 144, 152, 156; 1253, 161; 1254, 161, 167; e. 1256, 174, 176; e. 1261, 224; e. 1263, 252; e. 1265, 277; e. 12(57, 285; burgensis de Cerinburc 1221, 32; filius quondam Mar- quardi de Cornoleto 1269, 304; de Cuccula 1261, 224; de Treuen 1245, 1<>2; de Landes- trost 1256, 173; 1267, 286; 1267, 293; faber de Lok 1263, 256 ; prepositus Moseburgensis 1252, 147. 148; frater de Obernburg 1242, 93; de Rain .1217, 24; de Rotenpach 1252, 157; de Straso 1252, 145; de Schwamberch, 1243, 96; liber de Wilhaim 1228, 38, 39; 40, 45; 1229, 49. Pernecke, Perneken, Pernike = Bernik bei Zirklach, O. Krn., — 323 — 1238, 74; Genannte: Rvbertus de — 1238, 77; Petemanus de — 1260, 213. Bero (P —) de Stein c. 1228, 38; c. 1238, 76; officialis (de Mi- chelstetten ?) de Stein 1248,123. Perovve s. Perau. Perugia, (Perusiuin), Ital., 1229, 51; 1265, 263. Pesche s. Peče. Bezgovec Innerkram? (Oberen Ho- laer?) 1261, 224. Pfalzgrafen s. Rhein, Sacbsen, Bur- gund. Pfannberg, Strmk., b. Frobnle.iten Phanberch, (Phannenberch) Gra- fen : Ulricus 1237, 68; 1240, 84; 1241, 88; e. 1264, 262; Nachkommen: N. 1264, 262; Heinricus 1256, 181. Pfarrer s. Kirchen. Pvtzlinus de Leibach 1261, 222. Pvech Pvehel, Pvhel, s. Bach, Bu¬ kovica, Buchel. Pvhelern s. Piicbling. Pvtelpach=Buttenbach, Bai. Hein¬ ricus de —canonicus Friš. 1261, 220, 221. Pvrarius (Personenname) 1248, 117. Pforte, Ital. ? Karthauserkloster, Piior: Girardus c. 1265, 279. Phanberch, Phanenb. s. Pfannberg. „Phangovwere“ Pongawer? Hen- ricus—1245, 100. Phane, Krn. welche? Hermannus de — 1216, 23. Pbilippus (Phy— Philippinus) ca¬ nonicus Aquileiensis 1227, 37; capellanus patriarche Aquilei- ensis 1248, 121; senior scola- sticus Aquilegensis 1226, 35; filius ducis Karintliie Bern- hardi 1233, 61; 1249, 125, 128; 1253, 159; 1256, 178; derselbe frater Vlrici ducis Ka- rinthie 1261, 225, 232; def selbe electus ecclesie Salzbur- gensis 1265, 265; derselbe dux Karintbie etc. 1266, 283; 1267, 290; 1268, 298; magister fi- sicus domini ducis (Karinthie) c. 1256, 172; capellanus Laba- censis 1251, 140; plebanus sancti Martini 1248, 118, 119; natus quondara domini Leonis de Sara civis Mediolanensis notar. 1342, 36; „Phuntan“ Chunrad 1261, 218. Physchs. Fitsch = Bič. Biagernus (!) Biaquinus de Camino 1252, 145; 1265, 267. Biben, Istrien, Pe = tena= tina Project einer Uebertragung des Bisthumsnach Obernburg 1237, 69;Bischof: Poppo c. 1215,21; Henricus 1233, 60; Otto 1256, 177, 181; Wernard. 1264, 260. Biber, (Pyber), Bai.? 1252, 149. Piberkar, (Biberkor) Bai., Landg. Wolfratsbausen, Genan.: Hain- ricus de — 1229, 49. Bič, U. Krn. b. Sittich ? a. d. Ober- gurk? Vutsch, wicbs. ? (Fiitsch, Futse, Physchs) Robertus de — e. 1250, 134; dessen Sohn: Otto 1259, 134; 1251, 143; 1254, 167. Bittersberg, O. Krn.? Gbrz? Ge¬ nannte: Vllinus, Chvnzo, Rin- hardus et Maerchlinus de — 1263, 252. s. Rittersberg. Pierpaumb s. Birnbaum. Pilchgrae? = Biliicbgraz Inner- krain (Gratze Pilchgrez), Ge¬ nannte: Her(mannus) & filius suus Hort(olfus) c. 1215, ; Heinricus de — 1261, 222. Pilstain s. Peilenstein. Pilgreim, Pilgrimus de Malentin 21* — ->■ č. 1215, 21; dictus Puzel 1264, 262. Pirano Istrien am Ufer von — 1251, 143. Pirbaumein s. Birnbaum. Pirpaumenvald s. Birnbaumerwald. Pyrp6vm, Pirpom, Pirpom, Pir- boum., Pirpowm, s. Birnbaum. „Pirche“ = Birke, das ist Brezje, vvlchs? Otto de— 1233, 61. Birnbaum, Hrušica b. Laibach ? Pir- Pyr- baumein-povm- pom- boum- powm), — Genannte: Chvnradus de — 1254, 262; 1256, 178; 1264, 260; Weike- rus de — 1265, 266; Rudeli- nus von —s. Laibach u. Krain. Birnbaumerwald L Krn. zwischen Loitsch u. VVippach (Pirpaumer- wald) 1253, 160. Pirso filius Witegoni 1247, 107. Pischat s. Peischat. Pischetz (— cz — Pissetz) Strmk. Chuncelinus de — 1266, 281; derselbe Chonradus de— 1268, 287, Bruder: Eckardus 1268, 297. Bischofe u. Erzbischofe s. Bamberg Parenzo, Passau, Belluno Biben, Brixen, Pola, Capodistria, s. sub Kirchenstaat, Concordia, Con- stanz, Trier, Triest, Emona, Freising, Gurk, Lavant, Mainz, Olmiitz, Regensburg, Salzburg, Speier, Seckau Worms. Bischoflack s. Lack. Pissetz s. Pischetz. Pisinum s. Mitterburg 1265, 260. Planchenwart == Plankenw., Stm., nw. b. Graz, Rudgerus mar- schalcus de — 1224, 34; Ru- dolfus de— 1264, 259. (Planina) forum in Innerkrain 1217, 25. Blasius notarius papalis 1202, 8. Plassenburg, (Plassinberc), Bai., Regbez. Oberfranken, Landg. Kulmbach, Genannte: Ramun- gus et Albertus fratres de — 1230, 54. Plešivice, (Bleswich), U- v Krn. Bez. Sittich, Pfarre Žalina, Ritter: Otto miles de — 1250, 131. Blindenbach, (Plintenpach), U. Krn Slepčjek Pfr. Nassenfuss Ortol- phus junior de — 1228, 41;, Heinricus et Hermanus fratres de — 1228,47 ; Rudolfuset Fri- dericus de— 1247, 113; Or- tolphus de— e. 1250, 133 ; Fri- dericus de — 1261, 217;Rvde- gerus de — 1261, 220; Ru- dolfus et Fridericus fratres de — 1267, 291; Rudgerus de — 1269 300 308, 309. „Ploz“ Meinhardus 1263, 249. Plumenstein Plumeynst8ein, Plum- stain, Salzb., Genannte; Hain- ricus de — 1241,88; Herman- nus miles de — 1247, 115. Popo, Bobpo, Poppo, de Albeck e. 1250, 134; nobilis vir de Peccach 1234, 62; Petinensis episcopus c. 1215. 21; comes de Henninb. 1230, 54; de Len- genb. 1241,88; de Liechtenb. e. 1250, 134; comes deLofa 1146, (1250) 140; de Nideke 1226, 34. Pocenyer s. Bušinec 1261, 224. Pocksrucke Pokkesruke, Pocks- ! rucke, Pokesrucke, Pogšrugke s. Neuthal. „Bochwerch“ Ropertus, filii: Ro- pertus et Heinricus de — c. 1207, 11. „ Poden “ Leopold 1237, 71. Bodendorf, b. Murau in Ober- steierm., (Bandendorf 1) villa 1215, 17. — 325 — Potenstein U. Strmk. ? Friaul? Ritter: Georiorius (!) 1257, 192. Podgoriz, Krn. wlchs.? 1260, 213. Podiebrad. Bohmen 1268, 298. Potilos s. Podlež. Podlož (Potilos) Innerkrn. zuLaas, = Unterlaas; Weriandus de — 1220, 25; Bonifacius de — 1260. 210. Poelan s. Altenmarkt b. Pblland 1248, 120. Poelland, U. Krn. b. Reifnitz, (Po- lan) 1241, 87. Poelland Klein u. Gross- U. Krn. Pfr. st. Margarethen (Polanum maius et minus) 1229, 50 — 1251, 142. Poelland, Krn. wlchs. ? (Pollan) 1237, 71. Boemia s. Bohmen. Bogen (Pogen) N. Bai., b. Straii- bing, Grafen: s. Seite 3 u. 105; — Lehenstrager von Salzburg: Schloss Guikfeld 1202, 3. — Grafen: Albertus, filii: Alber¬ tu«, Berclitoldus et Lupoldus; consanguineus: Albertus archie- piscopus Salzburgensis 1202, 3. Boebme (Bohemus) Preduo(r) no- tarius ducis Karinthie 1268, 295. Bohmen (Boemia Bohemia, Konige: W(enzel) 1237 68; N. (Otto- kar II. ?) 1248. 122, 165; uxor Margarita 1254, 163, 165; 1265, 267; 274; Othakarus 1264 258; 1267, 290; 1268, 1268, 298. — Reicbsmarschal (marscalcus): Henr. 1264, 258; — konigl. Getreue: Henricus de Scharphenberch 1264, 25'8. Bogud Tobias Probst von Agram etc. 1263, 248. Bohemia s. Bohmen. Bohemus Prediva, 1267, 293. Pola, Bisthum 1214, 16; 1220, 30. Polan, Krnt. ? oder Steiermark. ? 1202, 7. Bolanden (Bollandia) Bai., Rhein- pfalz, Warnerius de — 1232,58. Polanum s. Polland. „Polchvnitze“ U. Strm. b. Rami villa 1246, 105. Poljanica U. Krn, in der Pfr. Topliz, (Polan) villa 1264. 259. Polje, O. Krn. Pfarre Terstenik (Poula) c. 1256, 172. Pollan s. Poelland 1237, 71. Poncius capellanus ducis Karin¬ thie 1220, 26. Bonecontrus notarius curie Aquil. 1239, 80; 1241, 90. Ponikel, Ponykel = Ponikve, wlchs. ? 1261, 217. Bonikil s. Ponigl 1262, 239. Ponikve U. Krn. Pfr. Gutenfeld b. Grosslaschitz (Ponikel) Meinal- mus und Hartmannus de — 1220, 25. Bonifacius de Potilos 1260, 210. Ponigl, U. Stmk. (Bonikil) Pfarrer Otto de Miltenberch 1262, 239. Boniohannes de omnibus Sanctis de Padna d. Frid, imper. notarius 1249, 125. Bonus fons s. Fontana buona, Porcilis, Porciliis, Porcillis, Por- ciliis s. Porzia. Porta, baierisch-krainischer Adel, Genannte: Eberhard. de—1207, 10; — et frater eius Lazarius 1228, 38; Eberhardus, Lazarius, Ulricus et Conradus de — 1228, 39; Eberhardus de — et frater eius Lazarius 1228. 39, 40, 41, 45; 1229, 49, 52. Portis Friaul b. Venzone, Johan- nes de —1221, 21—senior de 1233, 60; Hermannus de — 1244, 97; 1245, 102; 1250, 133, 137; Henricus de —1250, 139; Vernerus de —1264, 261. — 326 — Porto (Portuensis) s. Kirchenstaat Kardinalbischofe. Portzill s. Porcilis 1260, 210. Poreber, Ostoberkrain, Pfr. Neul, (Pureber) 1209, 13. Borgonnas. Spinenbercb, Pergonie. Porzia, Friaul w. b. Pordenone, (Por-ci-lis-liis llis-lei Portzill), Hermann von-— 1260,210; Ga¬ briel de— 1261, 224; Artui- chus de - 1264, 261. Posenik, Posenike s. Poženik. Bossencyr, Bossenyt s. Bušinec. Pouche s. Bukovica 1238, 72. Poula s. Polje. Poženik O. Krn. b. Zirklach, (Po- senik-e) 1248, 116, 118. Prata, Friaul s. v. Pordenone Guecilus de — sacri imperii vi- carius genera'is in Marchia et a flumine Oie usque per totuin episcopatum Tridentinum 1249, 124; Wecelettus de — 1261, 224; Meynardus de — 1264, 261. „Praentel“ Engelscbalcb c. 1215 21. Prag (Praga) 1264, 258. Praitenovve s. Breitenau. Praneovege s. Breitenau. Brassowe s. Brezovo. Praunsdorf, U. Krn., Pfr. Treffen zu (Prunsdorf) Sehloss 1247, 113, 1267, 291. Prekan (?) s. Pergogne? Wolf- ramus de — c. 1200, 1. Prechteli(nus) Albertus de Lich- tenberch 1228, 38, 39, 40; 1244 97; 1250, 133 - de Tvvaroch 1246, 106. Prekop, (Prečo we) U. Strmk., b. Franz, Vscalcus de — 1232 58. Prediva Bohemus 1267, 293. Predigerorden s. Pettau, Cividale. Bredingen (Bredingin) Strmk., w. b- Wildon, 1202, 7, Preduo(r Bohemus) notarius ducis Karinthie 1268; 295. Predwor s. Hoflein 1262, 239. Breitenau, U. Krain slov. Zalog (Prai- Prei- Preu te-nawe-nowe Praneovege) Genannte: Wolfe- cberus et frater suus Bertoldus de — c. 1200, 1; Meinhardus de- 1249, 128; N. de — 1251, 164, 165. Preis, Besitz c. 1200, 1; Vasallen und Ministerialen nobilis viri dieti —e. 1254, 163, 164, 165. S. auch Pris. Preisek, U. Krn Pfr. St. Baitho- lomaeus (Preissekke. Preisekhe, Pri- sek- ssek- se-cke-che-kke- ssika) villa 1265, 277.Genannte: Albertus et Gerhardus de — c. 1200, 1 ; Gotfridus frater eius Meinhardus de — 1228, 38, 39 ; Ulricus de-— 1228, 43; Got fridus et Ulricus de— 12j9, 50; Gotfridus junior ef frater suus Henricus de— 1238, 72; Vlricus, Gotfridus de — 1249, 128; Vlricus, Gotfridus, Mar- quardus et Wu]fingus de — 1254, 164, 165; Gotfridus de — 1261, 217; Vlricus de — 1261, 217; Gotfridus de — 1263, 251; Vdalricus de 1264, 2p2’; Gotfridus de - 1264,263; Ortolfus de — 1265, 276; Got¬ fridus et Wolffingus de— 1267, 287. Preneste s. Palestrina, Kirchen¬ staat. Preone s. Pergogne 1202, 6 und Prekan? c. 1200, 1. Preseka s. Preisek. Presing = (Proesing) U. Strmk. Hertvvig von— 1264, 262. Pressek s, Preisek 1264, 262. — 327 — Preska, (Pronu, Prosu in Marchia Carniole) bei Bi tindl 1264, 260. Preutenowe s. Breitenau. Brežka vas, U. Krn. Pfr. Weiss- kirchen, (navigium Nabrego) 1229, 50— 1251, 142. Brezje s. Pirclie. Brezje, U. Strmi. (Vriezihac) 1248, 121. Breznik, U. Krn. Pfr. St. Marga- jethen (Vreznich) 1229, 50 — 1251, 142. Brezovo, U. Krn. Pfarre Arch b. Gurkfeld (Brassowe) 1209, 12, Brezovo, U. Krn. b. Rudolfsw. (Vressowe) Wolfgangus de — 1267, 294. Britzach, Tirol, Leonbardus de — c. 1214, 16. Priester s. Kirchen, Kirchenstaat; Ungenannte s. Petrus, Poncius, Heinrieus, Hertnidus, Humber- tus, Sebastianus, Wilvingus. Piihova, U. Strnik. Santhal 1248, 118. Primskau, Prinsgov, Prinskau, Prinskove) predium 1251,217; 1266, 283. Prioren, Priorinnen s. Klbster; Aquileia, Pettau. Pi is Henricus, mater eius Lieper- gis, filii Gotefridus et Henricus c. 1200, 1; Heinrieus lunior c. 1205, 9; miles ipsius: Mar- quardus c. 1205, 9; Heinrieus 1211, 14 — nobilis vir 1249, 127. Vi gl. die ersten zwei Bucher; s. auch Pariš und Preis. Prisek-e, Prisecke ete. s. Preisek. Prisius de Rowino 1228, 45. Prisseckh, Prissika) s. Preisek. Brixen, (Brixina), Tirol 1236, 66; 1244, 93; aula 1241, 86; Kirche c. 1214,16;— Bischofe: Eberhardus e. 1202, 3; Hein- rjeh 1230, 54; 1236, 65; Egno electus 1241, 86; 1244, 98; 1245, 98; dessen consangui- neus: comes Hermannus de Ortenbureh 1245, 99; Egno 1247. 107; Bruno 1269, 305; Bruder: comes Eberhard. 1269, 306. — Schutzvogt; (advocatus): Main- hardus comes Goricie 1252, 154. — Hofkaplan: Konradus v. Gurca c. 1214, 16 ; Chvonradus 1245, 99; 1247, 108. — Kanzlei: Michahel seriba episcopi 1245, 99. — Hauptkirche, 1236, 66. Probst: H(einricus) 1236, 66; Dečan - Heinrieus 1236, 66; — Chorlierren und Dečan von — 1230, 54. — Chorlierren: Al- bertus de Aicbach, Chuonradus de Ratscone 1247, 108. — Ka- merer: Engellinus 1247, 108. — Geistliehe: Mihahel 1247, 108. — Erwerbungen: s. c. 1214, 16; Konrad den Sohn u. die Tochter desHerrn Markward von Veldes 1230, 54; Schloss Veldes aus- gelbst: 1241, 85. — Ministeria- len, Vasallen u. Getreue: Ru¬ dolf von Veldes c. 1214, 16; Arnoldus de Rodanch, Wernerus de Schencbenberg, Albertus de Voitsperg et Wilhalmus de Ay- cha 1241, 86; Friedrich von Veldes 1245, 99; Verso von Veldes 1247, 107; Bertholdus de Nuwenburch 1247, 108; Gerlochus de Hertenberch 1269, 306. Probsteien s. Oeberndorf; dann Probstesub. Aquileia, Brixen, Vel¬ des Volkerm., Griffenth., Frie- sach, Maria-W6rth, Moosburg, S. Odorieo, Seckau, W6rthsee. Prolabo de Rotenpach 1252, 157. Prukeljn s. Moste. - 328 — Brunn a. Gebirg, N. Oest., bei Wien, (Brunnen) Heinricus de — 1237, 68. „Brunne,“ Krnt.? oder U. Strm.? Vikt. Urk. 1202, 7. Brunnen s. Brunn. Brunno, Istrien? Jobannes de — vicedominus Tergestinus 1247, 107. Bruno Biscbof von Olmiitz 1263, 249; 1265, 274; — Bischof v. Brixen 1269, 305. Prunsdorf s. Praunsdorf 1267, 291. Pucelinus de Hopfenbach 1223, 34; — de Zower 1241, 88. Buch, Krn., (Pvech, Puech, Pwecb) 1260, 210; Genannte : Henricus de — 1250, 133, 135 miles de - 1254, 167. Buch = Bukovica, O. Krn., b.Lie- beck oder Watsch, (Puoche Pouche) 1238, 72, 72. Biichel, Piiclilingam Laibachflusse, wabrscheinlich Bukalice am Gra- dašicabache, (Pvehel, Pvhelern), c. 1202, 2; 1254, 162. Biichel, U. Krn. wlcbs. ? (Pvhel) villa 1261, 219. Buqacarinus de Padua iurisdoctor 1249, 123. Buttenbach, N.Bai., b. Vilsbiburg (Pvtelpach) Heinricus de — ca- nonicus Friš. 1261, 220, 221. Buttingen = Biidingen, Deutschl., no. Frankfurt (Buttingen) Ger- lacus de — 1232, 58. Budrio, (Budrium), Friaul. b. Udine Rubertus de — 1244, 97, 1252, 145; 1261, 224, 232; 1265, 267. Buja, Istrien, Genannte: Weccello quondam domini Henrici de — imper. auct. notarius 1250, 139, 140. Pulcenigo, (Bultinisium), Friaul Juanuuus filius quondam Odol- rici de — 1269, 304. Pulst, Krnt. Pfarrer (plebanus): Ortolfus 1266, 282. Pulsgau = Pulska Strm., s. v. Marburg, Rudgerus de— 1224, 34. Burchardus prior Vallis st. Johan- nis 1260, 213; — Prior in Sit- tich 1255, 170. Burgau, (Burgove) Bai. Markgraf H(einricus) 1236, 66. Burgen s. Apfalter, Auersberg, Bi- schoflack , Praunsdorf, Gbrz, Carsperch, Kellersberg, Klagen- furt, Thurn, Treffen, Falken- berg, Vallis, St. Veit, Veldes, Volkermarkt, Fužine, Godego, Gdrtscbach, Gorz, Gurkfeld, Hartenberg, Helfenstein, Him- melberch Hdrberg, Hollenburg, Hohenburg, Hdrberg, Igg, Laas, Laibach, Landstrass, Licliten- berg, Liebeck, Mannsburg, Ma- renfels, Meichau, Montpreis, Moosburg, Nassenfuss, Neideek Ortenburg 1263, 249, Orischek, Reifniz, Spital, Schonberch, Steierberg, Stein, Slap, Sofum- bergo, Sumerek, Waldeck, Wartenbrg, Weichselbrg, Wein- eck, Werneck, Zaucben, Zobels- berg. Pureber s. Poreber 1209, 13. Burgschleinitz s. Schleinitz Burg. Burgstall (Purchstallum) b. Lack villa 1267, 289; Genannte Otto de c. 1215, 21. Burgum de Lauro s. Muggia nuova 1264, 260. Burgund, (Burgundia), Pfalzgraf (comes palatinus): Otto VIL (comes de Andechs), dux Me- ranie 1228, 41, 1229, 49, 52, 1230, 53; 1238, 78. n Burla“ Istrien? Genannt: Perich- — 329 — toldus et Albero fratres de — 1209, 14. Bušinec, U. Krn., nacbst Toplitz, (Pocenyer, Bazhart, Pazimor, Bossencyr, BossenytWald 1261, 224, 231; 1264, 259. Pwech s. Buch. Puxruk s. Bocksruck. „Puzel“ Pilgrimus dictus— 1264, 262. G. = K. Kapella sancti Thome s. Michel- stetten 1239, 79. Kapellen s. Kirchen; Hdflein. Kaplane s. Kirchen; Ungenannte: Petrus, Engelramus, Hartnidus, Heinricus Humbertus, Lamper- tus, Wernhardus, Zirklach, Istrien. Kapfenberg, (Cbaphinberch), Ober Strmk. 1256, 187. Capodistria 1251, 143; Bisthum 1214, 16; 1220, 30; Bewohner von — 1238, 71. Kadoldus dapifer de Veldesberc 1237, 68. Katzenberg, O. Krn., bei Stein (Chazzenberch) Vlricus de — 1248, 118. „Caepheli“ Sifridus 1228, 40; s. auch Zaepfeli. Karaten (Ca- Cha- Ka-rin- ryn-tliia- tbya-tia, Kernden), c. 1215, 22; 1252, 152; 1253, 159; 1263, 252; 1265, 268; 1268, 298. — Archidiacon: Liuprandus 1240, 84. s. auch Villach. — Deutschorden c. 1247, 115; 1267, 284; Deutschordens Pri- vilegien 1247, 115. — Herzoge: Hermannus e. 1250, 133; Volricus c. 1202, 2;Pern- hardus, frater eius W(olricus) e. C. 1202, 2 ;, Vlricus 1202, 4; Bernhardus 1202, 4; 1209, 12, c. 1215, 21; 1220, 26 ; 1221; 31 ; 1227, 37; c. 1230, 55; 1232, 57; 1232, 58; c. 1232, 60; 1234, 61; uxor: Juta; filii: Ulrich, Bernbard und Philipp ; filia: Margaretha, 1234 61; Bernhardus 1234, 61, 62; 1235, 63; 1236, 65; 1237, 68; 1240, 84 ; 1243, 95; 1243, 95; 1248, 122; filius: Vlricus 1248, 122; Berenhardus 1249, 125; uxor: Jvta 1249, 125, filii Vlricus, Berenhardus, Phi- lippus; filia: Margaretha 1249, 125. Bernhards Sohne: Phi- lippus — archiepiscopus Salz- burgensis et Vlricus filius senior 1249,128;desHerzogsSiegelan- derung zwiscl.en 1234—1249, 127, 128; Bernhard 1249, 130 s. Landstrass 1250, 137; filii: Vlricus et Philippus electus Salzburgensis 1250, 137, 138, .Bernh. filius Vir. 1251 , 142; Bernh. 1252, 144, 146, 156; 1253, 161; 1254, 161; dessen Bruder: Vlricus beate memorie quondam duxKarinthie e. 1254, 161; Bernhardus 1254, 161, 162; 1254, 167; Sohn: Vlricus 1254, 162, 167. Bernhard. e. f 1256, 174, e. 1261, 224; e. 1263, 251, 252: e. 1265, 265, 277; e. 1267, 285; Vlricus do- minus Carniole 1247, 113, 115; 1248, 122; sponsa Vlrici: Agnes (III. de Andechs) reliefa qm. ducis Austrie (Friderici II.) 1248, 122; Vlricus, uxor Vl¬ rici : Agnes III. de Andechs 1250, 137; Bernhards Sohne: Philippus electus (archiepisco¬ pus) Salzeburgensis, et Vlricus; uxor Vlrici: Agnes III. de An¬ dechs 1250, 137, 138; Vlricus — 330 — filius ducis Bernh. 1252,150; VI- Vlr. dominus Carn. 1251, 142, 143; — haeres ducatus 1252, 153; filius ducis dominus Car- niole 1253, 158; dominus Car- niole 1253, 161 ; 1255, 169; uxor et filius e. 1255, 170 — dux iunior c. 1256, 172 — do¬ minus Carniole 1256, 173*; Gemalin: Agnes 1256, 173; Vlrich herrzu Crain 1256, 175, 178*; dessen Bruder: Philipp der Erwahlte von Salzburg 1256, 178*; Wliicus dominus Carniole 1256, 179*, 283, 186, — 1257, 191; uxor: Agnes 1257, 191; filius: Hainrieus 1257, 192; soceri: Otto dux Maranie (et Bertholdus patri- archa Aquilegensis) e. 1257, 191; Vlricus dominus Carniole 1257, 192 ; — dominus Carniole 1260, 211; Gattin: Agnetis 1260, 211, 214, 216; 1261, 216; Wlricus 1261, 220, 222, 223,224; dessen Bruder: Phy- lippus 1261, 225; Herzogin (Agnes) 1261, 227; ihr Besitz in Krain und der Wind. Mark 1261, 227; Vlricus 1261, 231; 232; dessen Bruder: Philippus (1261) 232;—1261,235, 236; 1262, 236, 238, 246; dessen Bruder dux Philipus, electus Salspurgensis 1262, 246; Vdal- ricus 1263, 248; Gattin (Agnes) f 1263, 248 ; — 1263, 249 150, 251, 252; 1263, 253*, 257; 1264, 260, 262*; dessen Bru¬ der : Phylippus electus Salzbur- gensis ecclesie 1265, 265; Phylipps Siegel 1265, 266; Vlricus 1265, 267; Bruder Phi¬ lippus 1265, 267; Schwager: Fridericus 1265, 267, (siehe Fridericus); Vlricus 1265, 270, 271; 1265, 273; dessen Schwa- ger (consobrinus): Fridericus marchio Verone 1265, 273. Vlricus 1265, 275*, 276, 277; Mutter Ulrichs: Juta beatae me- moriae e. 1265, 277; Brtider: Ulrichs : Bernardus et Philippus 1265, 277; Schwester Ulrichs: Margaritha 1265, 277; Gattin Ulrichs: Agnetis (de Baden) 1265, 277; Ulrich 1265, 278; dessen Schwager: Fridericus marchio Verone 1265, 278; — 1266, 280; 282, 283; 1267, 283; dessen Bruder: Philipp 1267, 283; — 1267, 284, 286, 288*, 289 ; Bruder: Herzog Phi¬ lipp 1267 290, 291, 292, 293, 294 Nr. 380, 381 ; Vir. 1268, 295, 298 Nr. 386, 387, 388; Bruder: Phi. 1268, 298, 299; 1269, 301, 306; f 1269J, 310 s. auch Krain, Landesherren. — Hofkaplane (Capellani curie; ducalis): Ditricus, Dilrenhardus, Hainrieus 1252, 144; Ditricus et Hainrieus 1252,157; Hein- ricus 1260, 213; Hortolfus 1261, 228; Ortolphus 1262, 239; Henricus, Ortolfus, Cun- radus 1265, 278; Heinricus pleb-nus St. Viti, Ortolfus ple- banus in Pulst, Durenbardus plebanus in Traberch, Lamber- tus plebanus in Landestrost 1266, 282. — Vieedome: Hainrieus de Val- chenstain 1241, 86; Albertus prepositus sti. Virgilii (in Frie- sach) 1266, 282. — Herzogi. Kanzlei: Heinricus et Fridericus notarji 1249,128; Chunradus, Berhtoldus et Otto seribe 1252, 157; Jacobus no- tarius (ducis?) 1256, 181; Leu- toldus senba 1261, 228; (Kanzl. — 331 — zu Laibach: Schreiber (scriba): Leo; Wlric. 1265, 266); Chvn- rad. Dvnno et Volker. de Grez notarii 1266, 282; Hileprand. notarius 1267, 293; Preduo(r) et Hiltprand, notarii 1268, 295. — herz. Mundschenk (pincerna): Herm. 1209, 12; Her. c 1215, 21; Reinclier. deOsterwiz 1249, 128; in Krain: Henericus de Werde 1261, 217; Vlricus de Werde 1263, 251. — herz. Truchsass (dapifer); Or- tolfus 1209, 12; c. 1215, 21 ; Hertvvicus de Creich 1249,128; 1252, 153; dapifer Curie (du- calis): Arnoldus 1252, 157; (dapifer ducis); Hertwicus de Chrich) 1254. 162; 1255, 170; 1256, 174, 179, 181. — Herzogi. Fisicus: Magister Philippus c. 1256, J 72. — Herz. Diener: Prediva Bohe- mus 1267, 293. — herzogliclie Eigengiiter: 20 Huben (verscbenkt) c. 1202, 2; Gut Brezovo in U. Krn. 1209, 12; 30 Huben zu Tunelindorf, Haulach u. Arch verschenkt c. 1215, 21 ; — 20 Huben zu Nassenfuss (vergabt) c. 1215, 22 ; — Das predium apud Naz- zenvvz c. 1215, 22; 4 Huben zu Ševlje (verschenkt) 1220, 26 ; Dorf Osredek (verschenkt) 1235, 63; Rechte auf das Schloss Weichselberg u. Manns- burg 1250, 137, 138; Besitzun- gen zu Višnje am Neiringflusse (verschenkt) 1252,144; 1 Hube u. 1 Miihle b. Metnaj (an Sit- tich verschenkt) 1254, 167; Schlosser: Osterberg, Weineck, Landstrass, Laibach (mit Mini- sterialenschlbsser: Auersberg, Falkenb., Hertenb., Gortschach, Igg.) Himelb., Wernb.. Freib- Volkerm , Rechb., Greifb. 1256’ 178; Giiter zu Topheim; Heitern- u. Chichilingen 1256, 178; 7 Mansen in Dorfern Sclioeflich, Toelach, Aich und Weinerdorf 1256, 179; Stadt Krainburg 1256, 179; herzog. Schlosser in Krain an Aquileia geschenkt; Nidek, Gorizach, Hertemberch, Valchenberch, Iglom, Vrsiberch et Laibach 1261, 229; s. sub Laibach; Krainbrg, Landstrass, dann das unter Grafen von Andechs eiwalmte u. erbrecht- lich uberkommene Eigen ; das nach Babenberge iiberkomme- ne Reichslehen „Dominium Car- niole“ = Oberkrain und das Lehen »dominium Marchie" der Windischen Mark oder Unter- krain von der Kirche zu Aqui- leia etc.; Schutzvogtei iiber das Scbloss Veldes 1236, 65. — Herzog Bernhards Edelknappe (nobilis puer): N. de Ower- sperch 1249, 128. — Herzogi. Vasallen, Ministeria- len u. deren Giiter: s. S. 21 ; dann sub : Apfaltern, Arch, Auersberg, Breitenau, Birnhaum Blindenbach, Karlsberg, Kalten- brunn, Kerschstetten, Tunelin- doif, Ginielsdorf, Gortschach, Gurnitz, Gurkfeld, Halleck, Hartenberg, Heunburg, Habs- bach, Helfenberg,Haulach, Igg, Laibach, Landstras, Lack, Leod- nich, Lilienberg, Mannsburg, Minkendorf, Nassenfuss, Osliza, Reutenberg, Rothenbach, Schar- fenberg Werneck; Lehen von deri Hochstiften Aquileia, Bri- xen, Freising, Gurk s. auch: Wolkensberg, Savenstein, Lie- benau, u. die unter Andechs — 332 — ervvahnten u. erbrechtlich iiber- kommenen Vasallen, Ministe- rialen und deren Giiter etc. — Genannte: Berenhardus de — 1238, 73. „Kavaxotti a , Cavazzochi? in der Provinz Padova ? Reinardus mi- les 1233, 60. Kahlenberg gross s. Grosskaldenb. Kaiser s. Konige. Kaindorf ob Murau in Strm. 1211 14. Kaier, O. Krn. (Cower) Cvnradus de— 1221, 32. Kaibach (!) s. Laibach. „Cal“ Krn., wlchs. ? villa 1269, 301. Kaltenbrunn, U. Krn., Studenec bei Landstrass, (Chaltenprune), Genannte: Weriandus de — (Freudenau) 1252, 156, 157, dessen Briider: Wolfgerus et Mainhardus 1252, 156. Caldenvelt (Chaltevelde) = Kal- tenfeld, I. Krn., b. Planina, villa 1215, 17; 1265, 264. Kalham, (Kalheim) bei Salzb. ? oder O. Gest.? b. Neumarkt. Cunradus de — 1202, 4. Kalho, 1211, 14. „Kall“, U. Krn. wlchs.? villa 1250, 136. Čampo san Piero b. Treviso (Cam- pus sti. Petri) Tyso de — civis Paduanus 1261, 215. Kamering Krnt., b.Paternion oder Kameritsch bei Hermagor ? (Chemrich) Genannte: Mein- hardus 1230, 55. Kammersberg s. St. Peter. Camino. (Caminum), Friaul, nobilis dominus: Biaquinus de— 1252 145; Biagernus (Biaquinus?) de — 1265, 267; Sohn: Girar- dus 1265, 267. Kamnik s. Stein 1260, 212. Canale, Gorz (?) Cella Cbristi zu — 1264 260. Canalthal, Gorz 1253, 160. Kanker O. Krn. (Chocher Goker) Gebhardus; proprius eius: miles Wilvingus mater eius Alena 1207, 10; Reimbertus de — 1267, 292. Kankerfluss, O. Krn., b Krainburg, (Coker) 1239, 80; 1252, 154; flumen 1256, 179 ; pars infe- riori fluminis 1256, 180. Karthauserorden 1257, 187, s. auch Freudenthal, Gairach, Seitz Kartbauserordens Statuten 1257, 190. Kartbauser c. 1265, 279. Kardinal-, Bischofe-, Priester- u. Diacone s. Kirchenstaat. Karinthia, s. Karnten. Karinthya, Karintia, s. Karnten. Karynthya s. Karnten. Carlossus de Los 1269, 303, 304. Karlsberg, (Karls-Charls- Charels- perc-h) Krnt., Genannte: Wi- chardus de — 1202,4 ; Wichar- dus senior et iunior de — 1209, 12; Wicardus et frater eius Heinricus de— 1220 26 ; Hain- ricus de — 1228, 46, 47; Wi- hard von — 1248, 117 — et Heinricus fratres de — 1249, 128. Carolus (Carulus, K-) de Los 1220 25; 1230, 55; castaldio in Los 1269, 302, 304. Carnia, Friaul, am obern Taglia- mento, Heinricus de — canoni- cus Aquilegensis 1226, 36. Carneola, Carniola K—, Carnyola s. Oberkrain. Carniola, Adelige - s. Oberkrain. Carsperch, Friaul, zerstortes Schloss bei Manzano, ob dieses ? Castellnuovo am Karst? Schloss 1267, 290. Ch(unradus ?) de — Š3Š — *— c. 1215, 21; Henricus de — 1269, 302 ; Gattin: Erama de Sneperch 1269, 302. Carst(um), ein kahles zerkliiftetes Kalksteingebirge, vvelches das Kiistenland von Krain scheidet 1249, 124; 1261, 224, 231; Amtmaun: (castaldio): Anzelus de Arnesperch 1269, 303, 304. Carulus s. Carolus. Kaseze s. Edelingen. „Cassocus“ Henricus de Ciuitate 1269, 301. „Cepphelin“ Sifridus 1223, 33. Cella, U. Krn. ? Krnt. ? Chunradus de— 1221, 32. Cella Christi s. Canale 1264, 260. Celle s. Selo 1265, 275, 276. Celle s. Zeli. Kellersberg, Krnt. (Ghelrberch) Burg 1263 249. Celsach s. Selzach 1252, 154. CenciusKardinalpriester 1215, 20. Cerinburc s. Krainburg. Cernomel s. Tscbernomel 1269, 301. Cenvald s. Semering 1261, 223. Kerschstetten, (Kerstettin, Cher- stetten) Ostoberkrain n. b. Kra- xen, 1228, 46; 1229, 52; 1243, 94. Kerschstetten, O. Krn. bei Zirk- lach 1238, 77. Kerschstetten O. Krn. Črešnjice b. Morautsch, Heinricus de — 1238, 74; Johannes? 1238, 74, 75. Chalteveldes. Kaltenf. 1265, 264. Chaltenprune s. Kaltenbrunn. „Chalz“ Krn.? Kiistcnl. ?wlchs.? 1252, 154, 155. Charinthia s. Karnten. Charelsperch, Charlesperc, Char- lesperch s. Karlsberg. „Charstman“ Arnold us dictus — 1262, 247. „Chauzer“ (Kalcar) Krn. Genannte: N. 1254, 164, 165. Chazzenberch s. Katzenberg 1248, 118. Kheffingerius canonicus et celle- rarius Salzburgensis 1262, 241. „Cheltzo“ Gotfridus—1241, 85 ; — de Libenz 1246, 106. Ghelrberch s. Kellerberg 1263, 249. Chemrich s. Kameritsch? oder eher Kamering. „Cheraere,“ (Cerar) Dietr. miles dictus — 1245, 99. Cherstetten. Cherstetin s. Kerschstetten. „Chichilingen“ Giiter zu— 1256, 178. „Chyebach“ (?) Liebeck? Wulfin- gus de — e. 1250, 133. Chiemberch, Chinberch s. Kiin- berg. Chirheim s. Kirchheim. „Chyzpach“ Krn. ? Rudgerus miles de — 1254, 167. Chlebeser, Chlebsaer von Globas- niz? Fridericus dictus— 1246, 106; 1263, 251. Chlingenvels, Chlingenvvelds s. Klingenfels. „Chnvwer'‘ Perchtoldus dictus — 1256, 181. Chocher s. Kanker. Choetmarsdorf s. Kbttmansdorf. Cbolo de Truchsen 1202, 4. — de Vinchenstain 1261, 224 — de lunekke 1209 13 — de Le- wenburch 1252, 155 ; de Rase 1253, 159; 1256, 177. Cholobart, Cholowart s. Kolovrat. Chonradus s. Conradus. ChraeQniQ s.Hrastenice 1269, 301. Chrafit erczdiakenze Villach 1260, 210. Chrainburch, Chranburch s. Krain¬ burg. — 334 — B Chraztn“ U. Krn. 1229, 50 — 1251, 142. Cbreich, Chreik s. Kraig. Chreinburch s. Krainburg. Chreinberch s. Krainberg 1252, 154. Chrich s. Kraig. Cbrimhilt (Krain) 1207, 1 1 ; 1211, 15; Fridericus et Otto filii Mein- hardi — 1228, 39 ; Meinhardus de Scbonenberg cognomento — 1228, 41. (s. Schonberg; s. auch Crimhilt). Christanus Trebenge 1217, 24; magister de Villaco 1227, 37. Chronowe s. Kronan. Chreinberch s. Krainberg 1263, 250. Chuemsdorf s. Kbnigsdorf. Chuenradus s. Conradus. Chulp s. Kulpa 1263. 249. „Chvlm“, Krain, Marchwardus de — 1252, 140, 151, 1261, 222. Chvlniz s. Kolniz. Chuncelinus de Pischez 1266, 281. Chunegesperch, Chunesberch s. Konigsberg. Chvnradus, Chunrad. s. Conradus. Chunegundis, Chunigundis s. Ku- nigunde. Chvono de Vriberch 1249, 128; de Innekke 1209. 13. Chuono de Morutzio 1244, 97; 1261, 224; Chvno de Werven 1202,4; auch Conrad., Chunrat. Cbvondorf s. Kaindorf? Kunsdorf? Chunrat Chvonradus, s. Conradus Chvnzo de Bittersperh 1263 252; Chuntzo de Schranchpoum 1257, 192; s. auch Conradus. Cittanuova, Istr., s. v. Triest, (Emo¬ na, Emonia), Bisthum 1214 16; 1220, 30; Biscbof: Gerardus (E.! vrgl. Kandler čopiče dipl. Istriano) 1233. 60; 1237, 69. Ciegelhoven s. Wien. Civitas Austria= Cividale 1200, 1; c. 1214, 16; 1248, 118; 1253, 160; 1256, 183; 1261, 230; 1262, 245, 246; 1264, 259; 1265, 265; 1269, 301, 304, 310. Erwerb : Flachszehent in Tolmein 1233, 60; Patriar- chenpalast (maior palacium) 1233, 60; Patriarchenpalast 1269, 301; camera patriarchalis 1261, 223; anticamera patriar¬ chalis 1261, 229; Patriarchen- hauser (domos patriarchatus) 1252, 145; Patriarchenkanzlei s. Aquileia 1261, 234. — Chorherr (canonicus) Paulus 1250, 133; — Dečan: Guido 1262, 231; Domprobst: Ber- toldus? 1233, 60; Abschafiung der Probstei 1253, 160; Ca- pitel 1253, 160. — Prediger- ordens-Briider: frater Jacobus et Dietricus 1260, 213. — — Amtleute (gastaldiones): Wol- ricus de Cornoleto 1233, 60; Johannes Ribissini 1262, 231; Conradus de Cornoleto 1269, 301, 303, 304. Julianus de — notarius publicus 1252, 145. — Genannte: Henricus Cassocus de — 1269, 301. Kinberg Bai., Regbez. Schwaben, Bez. Lindau (Kindisberc) Eber- hardus de—1230, 51. Kindberg, Stmk., 1264, 262. Cinthius s, Kardinalpriester. Kidisberc s. Kinberg, Kircbperch Krnt. ? Bai ? Ortolffus de — 1267, 286. Cirkelach s. Zirklach. Kirchen s. Agram, Altenmarkt b. Laas, Aquileia, St. Bartholo- maeus, Parenzo, Pettau , St. Peter am Kamersberge, St. Peter zu Comenda, Bischoflack, Ponigl, Brixen, Pulst, Koschana, — 335 — Kraig, Krainburg. lil. Kreuz, Tragoss.Tricesimo.TriestDrau- burg, Treffen, Tschernomel, Tschremschenik, St. Veit, St. Veit ob Laibacb, St. Veit bei Sittich, Velden, Veldes, Flod- nig, Vodice, Volkermarkt, Frei- sing, Friesach, St. Georg vor Krainburg, Gradvvein, Grossla- scbitz, Harland, Hbflein, Hbnig- stein, Laas, Lack, Lavant, Lai¬ bacb, Landstrass, Leibnitz, St. Leonhardkap. Lieding Mannsb- St. Martin vor Krainb , Martins- kap., Maria-Saal, Maria Worth, Mochling, Mbttling, Montpreis, Muggia, Nassenfuss, Neideck, Neuthal, Sanct Niklaskirche, Obernburg S. Odorico, Rinken- berg, Sausal, Schaleck, Scblei- nitz, Stein, Stein im Jauntbale, Udine, Umago, Welz, Windisch- graz, Zirklach, Zirkniz. Circheniz, Cirkeniz, s. Zirkniz. Kirchheim (Chircbeim Chirchaim) Gbrz, 1247, 115; Schutzvogtei 1252, 154. Kircbenstaat, Lateran zu Rom: 1202, 7, 8; 1215, 20; 1220, 27, 28, 29, 30; 1255, 171, 172; 1256, 182; 1257, 188*, 191; 1261, 219; Romana ecclesia: 1229, 51; Gewohnheit der ro- misclien Kirche 1228, 42; Cu- ria 1261, 227; expeditio Ro¬ mana 1209, 12. — Papste: Innocentius* III. 1202, 7; 1215, 16,20; Honorius III. 1223, 33; e. 1227, 37; Gre- gorius IX 1229, 51; 1232, 58; 1233, 61; 1237, 69 ; 1240,82; Innocentius IV. 1246, 102; 1247, 109; 1248, 122; 1252, 146, 149; e. 1262, 242; Ale- xander IV. 1255 34 (dort Irr- thum) 168*, 171; 1256, 181, 185; 1257, 187, 188, 191; 1261, 218; Vrbanus IV. 1261, 235, 239; Clemens IV. 1265, 263. — Kanzlei: Blasius notarius 1202, 8; Marinus vicecancel- larius 1247, 112: Rolandus vi- cecancellarius 1257, 191. — papstliche Kaplane: Raynald. 1215, 20; Otto 1252, 155. — Kardinalbischofe: Palestrina : (Prenestinus) Guiilo 1215, 20; Stephanes 1257, 191. Porto: Benedictus Portuensis et ste. Rufine 1215, 20; Otto 1247, 112. Velletri: Hugo Hostiensis et Velletrensis 1215, 20. Frascati: (Tuscnlanus): Nico- laus 1215, 20; Odo 1257, 191. Ostia: Hugo Host- et Velle¬ trensis 1215. 20. — Cardinal priester: „8. Laurent. in Lucina“: Cin- thius 1215, 20; Johannes 1257, 191. „ss. Joh. et Pauli tit. Pamachii“: Cencius 1215, 20. „ tit. s. Crucis in Jerusalem" : Leo 1215, 20. „s. Pudentiane tit. Pastoris" : Petrus 115, 20. n s. Martini tit. Equitii“: Guala 1215, 20. „ tit. ste. Praxedis“: Johannes 1215, 20. „Basilici XII. apostolorum“: Wilelmus 1247, 112. „s. Laurentii in Laterano" : Johannes 1247, 112. „s. Marcelli": Petrus 1247, 112. „s. Sabine": Hugo 1247, 112; 1257, 191. — Cardinaldiacone: „s. Nicolai in carcereTulliano": 336 — Guido 1215, 20; Johannes 1247 112. „ss. Sergii et Bachi" : Octavi- anus 1215, 20. „ss. Cosme et Damiani"; Jo¬ hannes 1215, 20. „st. Adriani" : Angelus 1215, 20. „st. Austachii": Wilehn. 1247, 112. — st; Marie in via lata: O. 1248, 122; Otanianus 1257, 191. „st. Angeli" : Riccardus 1257, 191. „st. Georgii ad velum aureum": Petrus 1257, 191. — Akolyt: Raynaldus — et capel- lanus Innocencii pape III. 1215 20. — Pastlicher Notar: Blasius 1208 8. — PUpstlicher Subdiacon: Blasius 1208, 8. — Apostolische Legate: Eber- hardus arcbiepiscopus Salzbur- gensis 1241, 85; Gregorius de Monte longo 1242, 91; Eber- hardus II. Salzburgensis archi- episcopus 1246,105. —O. dia- conus eardinalis st. Marie in via lata 1248, 122. — Phylippus electus Salzburgensis ecclesie 1265, 265. — Wlodizlaus archi- episcopus Salzburgensis 1268, 297 — papstlicher deleg. Richter: Mor- hard Probst vou Wbrthsee 1265, 276. Cirkiniz Cyrknitz, s. Zirkniz. Kyrio, Kyrium s. Gairach. Cisterzienserorden 1202, 7; 1220, 26, 27, 28, 29; 1240, 82; (nul- lum advocatum sed tantuin de- fensorem debeat habere) 1240, 84; 1246, 102, 103, 104 — Institution 1247, 109; 1255, 168. Cisterzienserordenskloster s. Vik- tring, Landstr, Reun, Sittich, etc. Čisel, „Čislo" Krnt., Albertus — 1269, 299; s. auch Zeiselberg. Klagenfort=Klagenfurt, civitas et castruml252, 152;Feste 1268, 298, Markt 1268, 298. — Genannte: Fridericus de — 1257, 192. Klause bei Lienz (clusa iusta Ni- wenburch 1241,86 s. Neuburg. Clemens papa IV. 1265, 263. Klenovik (Chlenonich, Clenonich) U. Krn. Pfr. st. Margarethen 1229, 50 — 1251, 142. Kleriker s. Priester und Kirchen; Ungenannte; Hoflein, Humber- tus (de Stein) 1207, 10. „Klinchardus“ Hainricus 1229, 49. Klingenfels (U. Krn. b. St. Can- tian, (Chlingen-fels-vels welds) Freising. Official: Leonhardus 1267, 292, 1269, 308, 309. Clizous Cly§oius de Mels 1252, 145; 1261, 224;—de Satem- berch 1247, 108. Klbster s. Admont, Augea, St. Paul, Pettau, Beligna, Benedikt- beuern, Ciegelhoven, Deutsch- orden, Diessen, Eberndorf, Vikt- ring, Freudenthal, Gairach, St. Gallen, Laibach, St. Lambrecht, Landstrass, Marienbrunn, Mi- chelstetten, Milstat, Obernburg, Reun, Rosazzo, Studenitz, Seitz, Sittich, Weihenstefan. Klosterneuburg, U. Cest. 1208,12. Clusa s. Clause. Cobil s. Tobel. Kopreinitz, Copreinicz, Copeuniz! Copreunicz, Strmk. Gerichtsbez. Eibiswald,b. St. Ulrich 1233,61; Puzel sagt zura J. 1241, 85 bei Hbrberg, villa 1249, 130. Cocania s. Cucania. Coker s. Kanker. - Kbttmannsdorf, (Chotmarsd.) Krut. Umg. Klagenf., Guntherus de — 1248, 121. Čoln (Colonia) Geldgewicht pon- dus 1229, 50. Konigsberg, Strmk. so. v. Cilli, (Chuneges- Chunes- Kuneges- Kuniges-perg- perc-h), Genannte Otto de — 1202, 4; 1246, 106; 1249, 129; Gemalin : Richza von Rohats 1249, 129; Riža Wittwe Ottos von - 1256,187; Otto de 1267, 287; 1268, 297. Kbnigsdorf ? Bai.,Landg. Wolferts- hausen (Chumsdorf) Wernhar- dus de — c. 1215, 21. Kolnitz, Krnt., b. St. Paul, (Cho- linez, Chulniz, Culmecz) Villa u. Wald zu — 1255, 170; Ge¬ nannte: Marquardus de — 1238, 79; 1256, 185. Colo de Velac 1221, 32. b. auch Cholo. Kolovrat O. Krn., b. Morautsch, (Cholo-bart-wart) Brtider: Ge- behardus et Albertus de — 1256, 184. Colonia s Cbln. Kom, Hom(ec), Krain? wlchs. ? (Chvlm) Marchward. de]— 1252, 150, 151; 1261, 222. Comenda s. St. Peter. Concordia di qua, Venezien, Bis- thum 1214, 16; 1220, 30. — Bischdfe: Albertus 1261,223, 229; vicedominus patriarche 1265, 266; 1267, 290. „Conenzel“ Winhardus dictus — 1265, 278. Konige und Kaiser s. Bbhmen, Deutschland Jerusalem, Sici- lien, Ungarn. Cono de Mimiliano 1264^ 260; — de Morutio 1261, 224; 1265, 267. Conradus (Chvn-, Chvn-, Chuil-, Chuen-, Chfin-, Cvn- Chvn-. Cvon- Cvnra-rad-rat-rath-radus s. auch Cono Cuono etc.) 1261, 217; 1263, 254; 1269, 301; — IV. rex 1244, 98 ; — II. rex 1146,140; Conrad. IV. imperat. 1251,143; —abbas de Admunde 1238, 73; — canonicus Aqui- legensis 1221, 31; — decanus ecclesie Aquilegensis 1226, 35; de Arnoldstein 1251, 140; de Aursperc 1248, 120; 1234, 62; miles de Paradyso 1249, 128; 1256, 179, 181, abbas. s. Pauli 1232, 58; Phuntan 1261, 218; de Pirpovin 1254, 162; 1256, 178; 1264, 260; de Pis- setz 1268, 297; capellanus epi- scopi Brixinensis 1245, 99; 1247, 108; de Kalheim 1202, 4; capellanus ducis Carinthie Vlrici 1265, 278; de Lok vice¬ dominus Carniole 1265, 273; de Cella, Celle, 1209, 14; 1221, 32; Constanciensis episc. 1236, 66; de Cornoleto 1269, 301, 303; de Cower 1221, 32; de Techendorf 1252, 155; episco- pus Tergestinus 1221, 31; fra¬ ter de Diezzen 1228, 49 ; Tre- venar cenobite de Victoria 1217, 24; Dunze 1262, 239; Dvnno 1266, 282; de Etinsloch 1228, 39; de Vager 1268, 297; de Veldes 1230, 54; de Velsperch 1256, 181; abbas Viktoriensis 1202, 7; 1207, 9; 1217, 23; (c. 1205, 8) e. 1217, 24; puer (de Victoria) 1221, 32; cano¬ nicus sti. Viti Frisinge 1262, 240; plebanus st. Viti in Mar- chia (bei Sittich) 1249, 129; 1250, 136; 1251, 140; 1261, 217; de Vreiberch 1269, 299. 22 — 33Š — —electus (episcopus) Frisingensis c. 1230, 55 ; episcopus Frisin¬ gensis c. 1232: 59 ; 1244, 96; 1248, 116; 1252, 146, 147, 148, 149; 1253, 158; 1254, 163; 1261, 215, 221; 236, 240; 1263, 249, 252, 254, 256; 1265, 271, 275, 276; 1266, 280; 1267, 291; 1268, 295; 1269,300,300,307,309, 117; notarius Frisingensis 1248,117; capellanus et notarius curie Frisingensis 1263, 256; Frisin¬ gensis canonicus 1248, 117. abbas St. Galli 1236, 66 ; — Gali, Galle, Gallo 1223, 33; 1228, 38, 39, 40, 41, 43; 1229, 49, 52; (comes!) 1237, 68; 1238, 75, 79; 1245, 99; 1247, 114; 1248, 116, 117, 123; e, 1250, 135; 1250, 137, 139; 1251, 142; c. 1256, 172; 1263, 254; 1265, 273; 1268, 294; de Geisewelt 1267, 292; pre- positus de Griuental 1256, 177 ; Gordes 1252, 155; de ,,Gurca“ c. 1214, 16; canonicus Gurcensis 1228, 47; de Hardecge 1237, 68 — comes de Hardeke 1240 84; de Himelberch 1249, 128 ; de Holenburch 1248, 121; de Hohenlot (Hohenloch) 1232 , 58; 1237, 68; de Huinbeln c. 1230, 56 ; de Landestrost 1252, 157; castellanus de Landestrost 1265, 278; vigellator (de Lan¬ destrost) 1249, 126; officialis in Lasis 1230, 55; nobilis de Lengenburc 1228, 43; filius Leonbardi 1248, 117; de Lonch. Lok 1247, 114; 1261, 215; derselbe filius Wernerii de Loch 1261, 230, 233; 1262; 236; 1263, 248; 250, 252, 255, 257; 1265, 267, 276: 1266, 282; 1267, 286, 292, 293; 1268, 295, 298; 1269, 307, 309; purchgravius de Leuntz, Luentz, Lunz, Luntze, Lunz 1251, 142; 1255, 170; 1261, 222; 1262, 237; 1269, 307; miles dictus de ecblesia sancte Marie 1248, 119; e. 1262, 238, plebanus de Meingozpurch 1215, 20; frater (Priester v. Michel- stetten) 1242, 93; de Moetnik 1247, 115; de Nonbach 1267, 292; de Oziaco 1263, 249 ; de Ratscone 1247, 108; de Reif- fenstain e. 1250, 135; de Rev- tenb. 1266, 282; de Rittersp. 1241, 86; genannt Rufus 1248, 121; Sappo c. 1230, 56; 1267, 292, de Savorgnano 1264, 261 ; castellanus de Salzb. 1202, 4; decanus Saunie 1228, 45, 49; 1238, 75; archidiaconus Saunie 1242, 92; 1250, 137; 1252, 152; 1260, 210 ; Spirensis epi¬ scopus 1238, 79 ; de Scherffen- berg e. 1250, 133; (de Schwan- berg?) c. 1256, 172; scriba 1252, 157;de Sternb. 1230,55: de Stiltes 1230, 54. — abbas de Sittich 1230, 55; 1232, 57; 58, 1233,61; 1238, 73; 1243, 96; 1250, 133; 136; 1267, 286; camerarius de Sittich, 1254, 167; — 1252, 158; de Suneck 1224, 24; 1229, 49; 1241, 87—Swevus canonicus Atpiilegen. 1226, 36 — de Vrs- berg c. 1250, 135 — filius We- licolien 1247, 107 — abbas in Wihensteuen 1269, 307; pin- cerna de Winterstett 1232, 58; — de „Wizmouen“ 1229, 50 — de Wolfspach 1247, 108 —de Wurdehe 1248, 121.—de Zvfe 1229 51. Constantia=Constanz, Baden, am Bodensee, 1213, 15; Bischof: — 339 — C(onradus) 1236, 66. Cormons b. Gorz (Cremona 1) St. Quirinskirche bei — 1202, 4: Genannte: Swarzmannus de — 1252, 155; — dessen Sohne: Vlricus Rudolfus u. Swarzman- nus de— 1252, 156. Corvoleto irthuml. statt Cornoleto (—tum) Oberital) Wolricus de — gastaldio Civitatis 1233, 60; Conradus de — 1269, 301, 303, 304; Pernardus filius quondam Marquardi de— 1269, 304; Peregrinus de —1269, 304. Cosana = Koscbana, Innerkrain Pfarre (plebs) 1247, 106; Pfar¬ rer: Pelegrinus 1247, 106. Costech s. Gostetscbe. Kostreinitz, (Cosdruniz) U. Krn., villa e. 1250, 134. Košutaberg am Loibl 1261, 216. Cower s. Kaier. Kozjak s. Bocksruck, Neuthal. Crafto notarius curie Aquilegensis 1238, 79 — Aquilegiensis cano- nicus 1247, 114; Aquilegiensis canonicus 1248, 119 ; archi- diaconus Villacensis 1250, 137; 1260, 210. Kraig, Krnt., (Chrich, Chreik, Kreich, Crich), 1259, 206; Pfarrer (plebanus): Livtoldus 1249, 1281; 254, 162. — Genannte; Hartwicus miles, dapifer (ducis Karinthie) 1249, 128; 1252, 153; 1254, 162; 1255,170; 1256, 174:—Hert- wicus dictus Prustel(?) de — 1256, 177 ; miles de — dapifer 1256, 179, 181; Wilhalmus"de — 1249,128; 1255, 170; 1266, 282; 1269, 299. Krain Ober- (Crain) Carniola, Car- nyola, Karniola) c. 1202, 2; 5; 1237, 68; 1238, 73; 1240, 81; 1241, 89; 12 45, 100, 100; 1249,129,130;1250,138;1253, 159; 1256,180,183;1257, 192, 194, 195; 1262, 194, 195, 236; 1263, 249, 252; 1264, 259; 1265, 268 ; 1269, 308. — (Comitatus) 1214, 16; 1220, 30; Grafenrechte 1239, 52, 53. — Dečane: Bertholdus 1217, 24; 1221, 32; 1228, 43; e. 1239. 79; nepos eius Heinricus 1239, 79; Dečan Reinherus 1238, 79. — Archidiacon: Heinricus (ver- muthlich der im J. c. 1235 vor- kommende Pfarrer v. Laibach) und Neffe des f Dečan Berthold) 1238, 79, Ludovicus 1259, 206, 207; 1261, 235; 1262, 239, 241, 242, 244; Lvdwi- cus et plebanus Leybacen- sis 1263, 253; 1264, 257**; 1265, 263, 276; c. 1265, 279. — Vicedome der Kirclie von Aqui- leia: Weriand von Stein 1247, 107, 108; 1248, 123; Wargi- endus (de Stein) in Werdenech 1250, 137; 1252, 157; Weri- andus 1260, 210; j- e. 1260, 212; Weriandus (II.?) 1261, 216; Berjandus (Weriand.) 1261, 235; Magister Peregrinus 1265, 266; Peregrinus ple¬ banus de Meingospurgh 1267 , 289, 290. — Besitzungen des Deutschordens 1267, 284. — Herrschaft (dominium) 1263, 248 ; herzoglicher Besitz 1265 ; 265. — Herr (dominus): Fridericus II. dux Austrie 1232, 56; 1233, 60; 1236, 64; 1240, 83 ; 1242 90; (dominus Carniolae): Be- genhardus dux Carinthiae. Diese Angabe Puzels ist unrichtig. 22* 340 — 1243, 95; Vlricus (III.) dux Karinthie 1247, 113; c. 1247, 115; Landesherrin (domina): Agnes (III. de Andechs) 1248, 119; ducissa Carinthie 125", 194; — palatina Burgundie 1258, 202; dominus: Ulricus 1251, 143; haeres ducatus Ca- rinthiae 1252, 153 — ducis Ca¬ rinthie filius 1253, 158, 161; 1255, 169. —filius ducis Ka¬ rinthie 1255, 170; dux Karin¬ thie 1256, 173, 174, 178, 179, 183, 186; 1257, 191, 192; 196; 1258, 202, 1259 207; 1260; 208, 211; 1261, 216, 220, 222. 223, 236; 1262, 238; 1263, 248, 250, 251, 253**; 1264, 260, 261; 1265, 270, 273, 275,* 276; 1266, 282; 1267, 284, 286, 288*, 289, 292, 293; 1268, 295; 1268, 298, Nr. 386, 387; 299 —1269, 299, 301, 306, f1269, 310. — Landes- und Stadt- u. Burg- Hauptmann zu Laibach (capita- neus et castellanus Labaci): Rudelinus von Birnbaum 1256, 175 etc. Vrgl. sub Laibach, Birnbaum u. Rudelinus. — Herzgl. Mundschenk (pincerna): Henericus de Werd 1261, 217; Vlricus de Werde 1263, 251. — Herzogliche : Vicedome: Jo- hannes 1259, 207; Leo 1261, 222; 1262, 236; Chvnradus de L6k(=Lack) 1265, 273 ; Johan- nes (wabrscheinlich als Pfarrer von Tschernomel nach Laibach versetzt) 1267, 285; 1268,295. — Adelsgeschlecht „de Carniola“ : Hermannus prior fratrum or- dinis predicatorum in Bethovia, fratres sui: Heinricus, Witigo et Wernharusde Carniola 1252, 152; 1259, 208. — Stadte in Carniola et Marchia : Laibach, Krainburg, Landstrass, Stein. — Markte in Carniola et Marchia: Altenmarktzu Laibach; Landstr. Lack, Laas, Planina, Stein, Werneck, Gutenworth, Loibl- markt. — Kirchen in Carniola et Mar¬ chia: Altenmarkt, St. Bartho- lomaeus, St. Peter zu Comenda, Košana, Krainburg, Treffen, Tschernomel, Tschremschenik (Gallenberg), St. Veit b. Sittich, Št. Veit bei Laibach, Veldes, Flodnig, Vodice, St. Georg bei Krainburg, Grosslaschitz, Har- land, Hoflein, Honigstein, Laas, Lack, Laibach, Landstrass , Mannsburg, St. Martin vor Krainburg, St. Marein =Har- land, Mottling, Nassenfuss, Nei- deck, (Neuthal), Niklaskirche, Stein, Zirklach, Zirkniz; s. auch Kloster. — Adelsgeschlechter von Carniola et Marchia: Apfaltern, Adels- berg, Aebelberc, Aich, Alten- burg, Arch, Auersberg; Perau, Pharra, Bdlichgraz, Birnbaum, Birke (Breza), Bischoflack, Ple¬ šivice, piindenbach, Ploz, Pod- lož, Ponikel, Porta, Praentel, Breitenau, Preisek, Brezovo, Pris, Buch, Bukovica, Burgstall, Puzel, Kaltenbrunn bei Land¬ strass , Kanker, Katzenberg, Caepheli, Kaier, Charstman, Chauzer, Kerschstetten, Cheltzo, Cheraere (Cerar), Chvlm (Hol¬ mec b. Mannsburg?) Chnvwer, Chrimhilt, Klingenfels, Kolovrat, Krainburg, Crenzel, Kronau, Cuzo, Czechk; Thaler, Draga, — 341 Trebenye, Treffen?, Tscherno- mel, Duplach. Tumbe, Falken, berg, Feist, Veldes, Vellacb, Fitsch, Viroge, Flbdnig, Vogel, Forscbo, Forst, Vranco, Freu- denau (?) Galle von Gallenberg, St. Georg b. Krainburg, Gdr- tsehach, Gbriach, Griffen? Gross- kahlenberg, Gutenau, Guten- berg, Gutenfeld, Gutenwdrth, Gurca?, Gurkfeld, Hartenberg, Hertindorf, Hopfenbacb, Hote- mesch, Hbflein, Hohenau, Igg, Insula (?) Laas, Laibacb, Lands- preis, Landstrass, Lichtenberg Liebeck, Lilienberg, Lokvica, Matscherol, Mannsburg,Marien- berg, Meichau, Menzing(er), Michelstetten, Miltenberg, Min- kendorf, Mdttnik, Naklas, Nad- lischek, Nassenfeld, Nassenfuss, Negowan, Neideck, Neuburg (?) Neusass, Novum častnim. Olše- vek, „Oscelnik“ Ostrog, Rabens- berg(?), Rain, Repnje, Reviše, Reutenb., Rittersb. (?) s. auch Bittersb., Riwental, Rothenbach, Rothenstein, Rotenbercb (?) Ro- senb. Sappo, Sachs, Saloch, Sam- perg,Savenstein, Sauer(v. Sava), Scharfenb., Scbilcher, Scbnee- berg, Schbnb., Schrankbaum (?) Stango, Stattenberg, Stein, Ster- lek, Strassberg, Stražišče, Studa, Sichelburg, Soenlenberch (Žalje ober Stein), Subratsche, Un- hold, (Wagen, Wagensberge von) Vagen, Waldenburg, Warten- burg, Weichselburg, Weineck, Weingart, Wippach, Wolken- burg, Wolfsb., W6rth (Wdrdt), Zaier, Zauchen, Zeli, Zemast (?) = Zamost?, Zirklacb, Zirkniz. Zobelsberg s. auch Burgen. — Unter = die Windische Mark (Marchia, Marchia Carniole, Marchia Sclavonie), c. 1215, 22; 1220, 30; 1229,50; 1250, 138; 1251, 142; 1256, 178; 1257, 194; 1261, 235; 1263, 252; 1265, 270; 1265, 271 272; 275; 1268, 298*; 1269,308. —consuetudo Marcbie (Landrecht) 1252, 147, 148; 1259, 204, — Archidiaconat 1265, 263, 264. — Dečane: Berchtoldus 1228, 43. — Archidiacone : Rudbertus 1211, 15 wird gewissvon Untersteier- mark sein weil Krain zuerst Dečane hatte. Ludovicus 1259, 206, 207; 1261, 235; 1262, 239, 241, 242, 244, 1264, 257**; 1265, 263, 264, 276, 279. — Markgrafenrechte 1230, 52, 53. — Markgraf (marchio): Gregorius patr. Aquil. 1264, 260; zwi- schen 1214 — 1261 etc. vrgl. Arch f. H. I, S. 258. — Aquilejische Lehen 1261, 226; Belehnung mit Jurisdiction der Marchia Carniole an Herzog Ulrich von Karaten 1261, 226. — Herr (dominus): Wlricus dux Karinthie 1261, 220; 1265, 270,271,275; 1266,282; 1267, 288, 289; f 1269, 310. — Deutschorden zu Laibacb) c. 1228, 38; 1237, 67, 69; c. 1247, 115; 1261, 218; 1261, 218; 1267, 284. — Orter in der Windischeu Mark: Auersberg, Preska u. Rossbach 1264, 260; St. Veit b. Sittich 1249, 129; Unter-Čatež 1265, 277; Freis. Lehensortschaften um Gutenworth 1251, 141 ; Teltschach 1259, 205; Orišek c. 1215, 22 ; Loka c. 1215, 22 ; Praunsdorf 1267, 291; Schon- berg 1266,280, Slap c. 1215,22. — 342 — — s. auch Karaten; s. Uskoken- gebirge. Krainberg = Kranjska gora bei Kronan (Chreinberch) Berg, 1252, 154; 1263, 250. Krainburg, O. Krn. (Chrain-Chran- Cerin- Crenen- Chrein- bvrc- burch) 1253, 159; 1266, 282; Stadt (civitas) 1256, 179; Feste; (municio) — 1256, 179. — Pfarrer: magister Petrus 1226, 35, 36. — Aquilejisches Lehen — von Patriarch Gregor an Herzog Ulrich von Karaten verliehen (rvelches, Herzog wahrschein- lich vordem wie Laibach an Aquileia verschenkte) 1261,226. — Genannte: Gebehardusmilesde 1247, 108. — Burger: Bernhardus, Eberhar- dus, Volbertus de — 1221, 32. Kraineche = Kraineck, Krnt., b. o Villach,Dietricus de—1209,13. Oral, Krn., wo? Ort 1261, 216. Kranzelhofen (Cranzlawesd.) Krnt. am Worthersee. 1202, 7. Kravjak, Sumpf = palus que Cra- wiak vlgo dicitur, U. Kia. 1249, 126. Kreich s. Kraig. Creylow s. Grailach. Cremona 1210, 14; s. auch Cor- mons. Cremsnik s. Tschremscheaik. „Crenczel" Otto e. 1250, 134. Crenenburch s. Kraiaburg 1261, 226. Kresniz, U. Krain bei Werneck (Grasnitz) villa c. 1265, 280. HI. Kreuz bei Landstrass in U. Krn., (st. Crux), Pfarrer (pleba- nus): Thomas 1249,128.; 1252, 157. HI. Kreuz, U. Strmk. 1248, 118. Crich s. Kraig. „Crimhilt“ Meinhardus 1223, 33; 1228, 43. S. auch Chrimhilt u. Schonberg. Kroatien s. Hungarien. Kroisenbach, b. Laibach, Arcbiv zu — 1845, 181. Kronan, (Cronowe, Ch-) O. Krn. w. v. Radmannsdorf, das Hans, in vvelchem sich das Bezirks- amt befindet, wird im Volke „grad“ =Schloss genannt. Ge¬ nannte: Winther und Gotfried von — 1211, 14; 1228, 41, 43. Kronan s. Krainberg 1263, 250. St. Crux s. hi. Kreuz bei Land¬ strass. »Cubertel" Vlricus 1209, 12 ; VI- ricus dictus — prepositus in Volkemarkt 1256, 177. Cucagua, (Cuca-nea-nia, K—, Gu- gania), Friaul, no. v. Udine, Warnerus de — 1202, 6; Ulri- cus, filius: Johannes 1243,94; 1244, 97; 1245, 102; 1248, 119; 1249, 123; Johannes et Alpretus de — 1252, 145; Jo¬ hannes de —1261, 224, 229; 1265, 267. Cuccula, Frani, Bernardus de -— 1261, 224. Kiinburg, Krnt. (Cbiemberch) Chin- berch) Sighart de — c. 1215, 21; 1229, 51. Kulpa U. Krn. a. d. kroat. Grenze (Chulp), Fluss (flumen) 1263, 249. Cuenradus s. Conradus. Culmecz s. Kolnitz. Kumberg s. Kom, Chvlm. Kunegesperc s. Konigsberg. Kunegundis s. Kunigundis. Kunigesperg s. Konigsberg 1267, 287; 1268, 297. Kunigundis (Ch—) Gali e. 1250, 135; Aebtissin von Goss 1261, 217, 218; Wittwe nach Fried- — 343 — rich von Weineck 1256, 273; 1261, 217; de Weinegkh 1266, 283 ; nobilis foemina uxor quon- dam Friderici de Weinekel267 286;— de Falkenberch 1262, 246, 247; uxor Levtoldi de Waldenburg 1257, 195. Cunqo de Loch, 1247, 115. Cuno (Chvono) de Vriberch 1254, 162; — de Morutzio 1244, 97. Cunradus s. Conradus. Cvno subprior fontis sancte Marie 1250, 131 ; de Tricauo 1248, 119. Cuonradus s. Conradus. Cvnzo camerarius ecclesie Aqui- legiensis 1250, 137; de Lonck 1261, 221. Curtiramus abbas Obernburgensis 1209, 13. Cvrlich s. Hornstein. „C&sterl“ Hertmannus 1262,247. „Cuzo“ Dietericus et frater suus Dietmarus 1228, 43. „Czechk“, nobilis mulier—domi¬ na de— c. 1265, 279. Czewer s. Zaier. Czobelsperch s. Zobelsberg. G. Qlap s. Slap 1265, 272. Qubellinus peiliparius de Lok 1263, 256. D. = T. Taehler s. Thaler 1265, 278. Tainach, Stmk. Datum 1261, 222. Tal = Thal, Krn. 1263, 251; 1265, 266. St. Daniel, Krnt., Jaunthalb. Pre¬ vali, Kirche 1238, 73. Tanne, Ekehardus de — 1202, 4. Haidenricus de — 1257, 192. Tarvisinos s. Treviso. Taruisum s. Treviso. Tauers = Taufers (Tovfers Tftfers) Tir., Hugo von — 1230, 54; Ge- brtider von— 1244, 98; Hugo nobilis de— 1245, 99; Vlricus nobilis vir de — 1252, 155; Hugo nobilis de— 1256, 177. Dečane s. Aquileia, Brixen, Car- niola, Freising, Santhal. Techendorf, Krnt.? Chunradus de dem — 1252, 155. Detemarus (proprius) c. 1200, 1; — de Vendoy 1264, 261. Dedocha, Frauenname (slav.?) aus griechischen) 1238, 73. Dedowansdorf s. Dittmannsdorf. Devinum s. Duino. Teyplach s. Topolje 1268, 294. Delach == Dellach, Krnt., b. Feld- kirchen 1248, 117. Delatorra archipresbiterus Padua- nus 1252, 145. Teltsacum s. Teltscbach. Teltschach, U. Krn. b. St. Kantian, (Teltsacum, Telscacum) posses- sio 1252, 148 — in Marchia 1259, 205. Temenicz U. Krn. e. 1250, 133. „Tenchebro“ s. Tihaboj. „Tendorf“ U. Krn. b. Sittich? 1256, 186. Terpliz s. Tbplitz. Tergestum s. Triest. Ternovlje, der alteste Name des Pfarrdorfes Zirklach (Tyrneulach Tirnovlach) noch heute bekannt 1239, 80; 1248, 119. Deschetschendorf (Dežeča vas b. Seisenberg, U. Krn. (Deszen- dorff) 1261, 217. Teschelsdorf, Stmk. 1263, 253; 1264, 262. Tesero, Siidtirol, Distr. Cavalese, (Tisere), Albertus — 1247, 108. Deszendorf s. Deschetschendorf 1261, 217. Deutschland(Germania) 1254,167, — 344 — — (Rbmische) Kaiser; (deutsche) Kbnige: Konrad II. 1146, 140; Philippus 1202, 8; Otto 1209, 12; 1210, 14; e. 1214, 15; Friedrich II. 1213, 15; 1214, 15, 16; 1220, 30; 1223, 33; 1227, 37; 1230, 52; 1232, 57, 58; 1236, 65; 1237, 66, 69; Friedrich II. 1244, 98.-^-Kon¬ rad IV. 1244, 98; Friedrich II. 1245, 100; Fredericus II. quon- dam(!) imperator 1248, 122; Fridericus II. 1249, 129; e. 1261, 218; Rudolfi. 1277, 214. — Reichskanzler: S(ifridus) Ratis- ponensis episcopus 1232, 57, 57; 1237, 68. — Notarius d. Frid, imperatoris: Boniohannes de omnibus Sanctis de Padua 1249, 125. — Reichsmarschal: H(einricus) 1236, 66. — Kamerar: Richardus 1232, 58. — Truchsass (senescalcus) Gun- zelinus (nach andern Quellen entnommen) 1232, 58. — Reichsgeneralvicar in Friaul etc. s. Prata. — Reichsgetreue (fidelis): Mein- hardus comes Goritie 1249,130. Deutschorden s. Gretz, Laibach, Krain, Karaten, Steiermark, Oesterreich. — zu Laibach (domus st. Marie in Jerusalem) c. 1228,39 ; 1237, ■ 67, 69, c. 1247, 115; 1256, 186; (Ordo Theutonicorum ho- spitalis sancte Marie Jerosoli- mitane) 1261, 218; 1263, 250; 1267, 284; 1268, 284. Tvpelich s. Tupaliče. Dvnno, Chvnradus notarius ducis Karinthie 1266, 282. Dvlacherius civis de Lok 1263, 256. Tvstan, Tvztan s. Tufstein. Thaler: Canalthal, Toplitzthal, Tucheinerthal, Thal, Vallis, Freudentlial, Johannesthal oder Seitz, Marienthal, Riwenthal. Thal — Thaler, Krn., wlchs. ? (Tal) Genannte: Geisselbertus, Waiz- mannus et Meynhalmus de — 1265, 266. Thaler, Krn. Dol wlchs? (Taehler) Vlricus miles de Edelingen dic- tus — 1265, 278; Sohn: Fri¬ dericus f 1265, 278; Tochter: Perbta 1265, 278. Thevtunica domus s. Laibach 1263, 251. Theodericus Treverensis archie- piscopus 1237, 68. Theodoricus de Gutenberg c. 1207, 10. Theutonicorum domus s. Deutsch¬ orden. Theutonicorum ordo hospitalis sancte Marie Jerosolimitane s. Deutschorden 1261, 218. Thopolac s. Topolje 1262, 238. Thomas plebanus de st. Cruce 1249, 128; 1252, 157; abbas Victoriensis 1226, 35, 36; de Landestrost 1267, 286 ; Maley de Lonk 1269, 300 ; castellanus de Muntparis 1264, 259. Thtiringen (Thuringia) Landgraf: Heinricus 1236, 66; 1237, 68. Thurn das jetzige Tivoli bei Lai¬ bach (Turris apud Laibac), Gar- ten (viridarium) 1267, 289. Thurn amHart, Archiv 1845, 181, Thurn, U. Strmk.? (Turris) Ru- dolfus de — 1261, 221. Thusin s. Fužine. Diakone s. auch Kardinaldiacone. Diana, Ital., Prov. Novara, Ge¬ nannte: Johannes de — iuris doctor 1249, 123. Tibein s. Duino. Ditmarus s. Dietmarus. — 345 — Dittmannsdorf, U. Stmk. (Dedo- wansdorf) villa 1268, 297. Ditricus, Dittricus s. Dietricus. Dietericus s. Dietricus. Dietmarus Cuzo 1228, 43 ; Diet- marus de Griven 1209, 13 ; de Griuene 1245, 100; de Rain, 1217, 24; de Rifenstein, 1223, 33; — Romschuzel 1261, 221; de Wizzeneke 1256, 174. Dietricus (Dittricus Dietericus Di¬ tricus) de Althaim 1256, 178; 1263, 254, 254; 1265, 265; de Auspurch 1268, 297; de Bonofonte 1202. 6; 1221, 31 ; miles dictus Cheraere 1245, 99; frater predicatorum de Ci- uitate 1260, 213; capellanus curie ducalis Karinthie 1252, 144; 157; de Kraineche 1209, 13; „Cuzo“ 1228, 43; custos Victoriensis 1255, 170; 1258, 200; Gali e. 1250, 134; Gallo 1261, 217; episcopus Gurcensis 1260, 213; 1264, 262; 1265, 274; dapifer marchionis Istrie Heinrici 1223. 33; de Landes- perch 1228. 47; abbas deLan- destrost 1266,281; Rovffarde Lybeck 1268, 294; plebanus sancte Marie 1238, 79; de Mvnparis 1250, 131; de Ru- sche 1228, 45; 1228, 49; 1248 118; Stango 1267, 292; de Sonneberch 1268. 294. Tiefen, Krut., b. Ossiach, (Tiuen) proventus de — 1245, 101; 1265, 267; Genannte: Artro- gus de — 1227, 37. Diengen, Niederbai., bei Erding, Vlricus de— 1229, 50. Diemot (propria), c. 1200, 1. Diessen (Diezen Diezzen) Marien- kirclie zu — (Kloster) 1223, 33. — Giiterverkauf in Krain (16 Huben) zu Olscheuk, Stefans- berg und Jaučben 1228,43; Stift 1229, 49; ecclefeia sancte Marie 1230,53; Giiter in Krain 6 Huben zu Slap nachst Wip- pach 1223, 32; Erwerb der' Rechte u. Šatzungen (im Jahre 1132) 1229, 49; Erwerb. 300 Pfund Augsb. Miinze 1230, 53; Prbbste: Heinricus 1228, 38,’ 43, 44, 48; Chorherren (fra- tres): Ocero . (?) Gebehardus, Hermannus, Heinricus, Oreper- tus, Hainricus, Hainricus, Al- bertus, Ortlieb, Arnold., Chun- radus, Chunradus 1228, 49. Tiven s. Tieffen. Tivoli s. Thurn b. Laibach 1267, 289. Tihaboj (?) U. Krn. (»Tenchebro«) libertini apud— 1250, 138. Tyliach in Tirol? 1241, 86. Dimuda c. 1230, 56. Dymodis uxor Chunradi dieti Gallo e. 1268, 294; de Revtenberch 1266, 282. Tyrneulach, Tirnovlach s. Ter- ncvlje. „Tirnowich“, O. Km. bei Zirklach ?. oder Ternoviče in der Pfarre Goldenfeld? 6 Huben 1258, 203. Tirol, Burg in Tirol, 1236, 65;. 1266, 280. — Grafen: Albert 1202, 4; 1230, 54; 1238, 73; 1241, 86, 87; (Albert III). 1252, 154; — des- sen Schwiegersobn: Mainbard. comes Goricie 1252, 154 Tirol (Gorztirol) Graf Meinhardus 1261, 215; s. auch Gbrz. Tisere s. Tesero. Tyso, s. Padna 1261, 215. Tiuen s. Tiefen 1265, 267. Top, (Dob ?) Friaul, .Squarzuttus de — 1258, 197; 1261,.229. — 346 — Tobel, Stmk., b. Graz, (Cobil!) 1242, 91. Topheim, Giiter zu —1256, 178. Toppol s. Topol 1261, 222. Topol bei Vigaun, Innerkrain vil- lula 1260, 212. Topol, Innerkrain b. Oberlaibach (Toppol) villa 1261, 222. Tobias Bogud 1263, 248. Toplica s. Topusko. Topliz — vallis que — dicitur s. Landstrass. Toplizthal s. Landstrass. Topolje, O. Krn., bei Mannsburg, Teyplach, (Thopolac) villa 1262, 238; 1268, 294. Dobrava (—e) Krn. wlchs? villa 1267, 293. Dobropolje (Dobro-Pollach) Inner¬ krain bei Dorneck 1264, 260. Dobrost (Dobrossus) de Edellinge e. 1250, 133. Tbplitz, U. Krn., b. Rudolfswdrth Terpliz, Toplicz, Topliz) molen- dinum apud — 1228, 40; 1249, 126. Toplitzthal, U. Krn., a d. Gurk- fiusse, 1234, 61. Topusko, Kroat., bei Agram (Toplica) 1256, 173. „Tovchan“Heynr. de—1248, 121. Tovfers s. Taufers. Dolina, Istrien, s. v. Triest (ča¬ stnim Vallis), Genannte: Leon- hardus de— 1200, 1. Tolmein, Gorzer Landschaft, Tul- roinum) 1233, 60; 1244, 97; 1248, 121; 1251, 140; 1267, 290. Domecha slov, oder griech. Perso- nenname 1261, 217. Dominikanerorden s. Pettau. DominikanerzuPettau? Hainricus de Carniola. Gotfridus u. Vlri- cus de Stain 1259, 208. S- auch Pettau; „Donnansdorf“ Strm. b. Pettau 1202 7. Dornech = Dorneck, Innerkrain b. Feistriz 1264, 260. Traberch s. Drauburg Unter- Drag(a) U. Krn. b. Sittich, villa e. 1250, 134; 1252, 151; Ge¬ nannte : Meinhalmus de — 1238, 73; Herrandus de — 1243, 96 ; Herandus miles (de Drag) 1250, 134. Draga (Drage) U. Krn. P fr. St. Margarethen 1229, 50— 1251, 142. Tragoss, Stmk. ?Kircbe 1266,283. Drauburg, Unter-, Krnt., w. v. Marburg, (Traberch), Otto de — 1224, 34; 1256, 177; Otto de Truchsen zu 1259, 204; Schwager: Otto v. Ror. 1259, 204; e. 1261. 226; Pfarrer (plebanus): Durenhardus 1266, 282. Drasaul, Drasebel Krn. Dražgoše ? Deržavek? villa 1262,246, 247. Trasich s. Stražišče. Drauhofen, Krnt. 1244, 96. Trebenge Christanus 1217, 24. Treffen, Krnt. b. Villach (Treven, Trebna, Treuen, Treun) 1249, 126; Schloss 1220, 30; (1161) 1 e. 1265, 280; 1265, 267; pre- dium 1251, 141; proventus de — 1245, 101. Genannte: Vlri- cus et Bernardus de — 1245, 102; Lutoldus de 1248, 121; Vlrich von— 1253. 160; 1269, 300; Sohn: Ulrich 1269, 300. Treffen U. Krn. Bez. Treffen, (Treuen), Pfarrer: Albertus 1243,95; 1244, Genannte: Vol- ricus de — 1241, 90, 1243, 95 ; Fridericus et Rudolfus 1248, 118, 119. Trevenar Chunradus cenobite de Victoria 1217, 24. — 347 — Treveri s. Trier. Treviso (Tarvisum) Venez., Tre- saner (Tarvisinos) 1202, 6; Ar- chidiacon : Anselmus 1258, 198. Treuen; Treven, Treun Treuna s. Treffen. Treunstein, (Trewensteyn), Krat., Ortolf von —1267, 290. Tricano, Friaul b. St. Daniele, Marscball (von Aquileia?) (ma- rescalcus); Leonardus de — 1264, 261; Genannte: Cvono de — 1248, 119. Tricesimo, Friaul, Pfarrer (ple- banus): Wilhelmus 1247, 114; magister Nicolaus de Lupico scriptor patriarche Gregorii apud Civitatem Austrie 1256, 183; 1258, 198; 1261, 234; 1262 246. Tridentum s. Trient. Drietbach, U. Stmk. Santhal 1243, 95. Trient, Tirol, (Tridentum), pon- dus 1266, 280; Reichsgeneral- vicar durchs ganze Bisthum: Guecilus de Prata 1249, 124. Triest, (Tergestum, Trigestum, ci- vitas c. 1200, 1. — Pfenninge (denarii) 1247, 107. — Hauptkirche (ecclesia maior c. 1200, 1; ecclesia maior) 1247, 107. — Domkapitel (capitulum) 1247, 106. — Bisthum 1214, 16; 1220, 30. — Bischofe: Conradus 1221,31; N. 1237, 69; Ulricus 1239, 80; 1241, 86; 1247, 106; Har- longus e. 1247, 107; Ulricus 1248, 119; 1249, 128. — Notare: Natalis 1247, 107; quondam Lazarus e. 1247, 107. — Vicedome: Johannes de Brunno; Franciscus de Bascilio (post) 1247, 107. Trier, Deutschl. (Treveri) Erzbi- schof: Theodericus 1237, 68. Trixen, Karat., (Truchsen Truh- se(n) 1237,68; Genannte: Otto Gotfridus et Oholo fratres de — 1202, 4; Gotfridus de — 1209, 12; Otto de — zu Tra- berch 1259, 204; Schwager: Otto von Ror 1259, 204. Troghe. Stmk. ? Albertus dictus de — 1264, 258. Trojane, (Troya), Ostoberkrain, villa 1229, 52; ripa (Volska- bach) 1243. 94. Truchsen s. Trixen. Truta (s. auch Gertrudis) 1261, 217; de ecclesia st. Marie 1262, 238; uxor Gerlochi de Stain 1207, 9. Truhse, Truhsen s. Trixen. Tschatež Unter, U. Krn. b. Land- strass, (Tzattesch inferior in Marchia) villa 1265, 277. Tschemschenik, oder richtiger Tschremschenik Ostoberkrain b. Gallenberg, oder Sagor, (Crems- nik), Kaplan: Stephanus 1248, 118 ; Vičar: H(einricus) 1264, 257. Čemelo b. Sittich, U. Krn. (Ro- thenpach) predium 1261, 217; 1263 254; s. auch Rothenbach. Tschernembl mittelalterl. Schreib- art fiir Tschernomel s. dort. Tschernomel, U- Krain b. Mottling (Cernomel, Zerndinel), Stifterin der st. Peterspfarrkirche mit 4 Filialen: Sophia, Markgrafin von Istrien 1228. 42; Priester (Johannes) 1228, 42; juspatro- natus 1228, 42; 1268, 294. — Genannte: Fridericus de — 1263, 251 ; Henricus dictus Stanloce de — 1269, 301. Tuarok, Tuarog s. Turrach. Tupalich = Tupalitsche (Tupelc, — 348 — Tvpelich) O. Krn. b. Hbflein 1217, 23; 1238, 74, 77. Duplach, 0. Krn. Albero et Bert- holdus fratres de —c. 1207,11. Tucheiner Thal c. 1228, 38. B Tutenberch“, s. Gutenberg. „Duellach“; Krnt., wlchs. ? e. 1250, . 235. Tunz s. Tujnica 1265, 273. Diirenberg, Krnt. ? 1253,160. Diirenhardus capellanus ducis Ka- rinthie 1252, 144. Tufstein, Oberkrain b. Morautsch; (slov. Tvstan), 1238, 74, 77; 1260, 212. Tujnica, I. Krn. nachst Oberlai- bach, (Tunz) Wasser 1265, 273. Duino, (Duwin, Dewinum) zwischen Triest u. Gbrz, Stephanus de — e. 1217, 24; e. 1250, 154; Vol- schalcus de— 1223, 33; Ste¬ phanus de — 1252, 145; Ru- dolfus de— 1252, 155. Dulach, U. Krn. 1250, 134. Tullianum s. Kirchenstaat. Tulminum s. Tolmein. „Tumbe“ Wlrich c. 1215, 21. „Tunelindorf,“ Krn., Dolenjavas? Ort 1215, 21. „Dunze“ Chunradus 1262, 239. Tuofers s. Taufers. Durenbardus plebanus in Traberch 1266, 282. Turia, Fluss in Bosnien 1258, 203. Durftigenberg, Bai. ? 1202, 4. Duringus Aquil. scolasticus 1226, 35; de Mellis 1202, 6; de Ni- degge 1211, 14; 1250, 133. Durre s. Vrata. Turrach Stmk., ob Murau (Tua- rok, Tuarog, Twarock) Ge- nannte: Prebtlinus de— 1246, 106 ; Precbtelinus de — 1259, 203; Rambertus de — 1268, ; 297. . Turris s. Thurn. Tusculum s. Kirchenstatt, Frascati Duwin s. Duino. Twaroch s. Turrach. Tzattesch s. Tschatež 1265, 277. E. Eppan, (Epan) Siidtirol, Grafen: Quintus? 1202, 4; Egeno 1236, 66 Eberbardus Ebeiardus, Eberhart Eppo) 1217, 24; Eberhardus, magister canonicus Babenberg. 1245, 100; de Porta 1207, 10; 1228, 38, 39, 40, 41, 45, 49; 1229, 49 ; episcopus Brixinensis e. 1202, 3; comes, frater epi- scopi Brixinensis Bruni 1269, 306; burgensis de Cerinburc 1221, 32; de Kindisberc 1230, 54 ; Forscho 1230, 54; decanus Frisingensis 1229, 51; c. 1230, 56, 1248, 117; ministerialis eccle, Friš. 1263, 252; de Gri- ven 1242, 93; de Heckenberg 1232, 58, (Eppo) de Lenke 1260, 213; de Leuberc c. 1205 9; de Niuberting c. 1215, 21 ; (II.) episcopus Salzb. 1202 3; archiepus. Salzb. 1202, 8; 1208 12; 1211, 15; 1215, 20; 1232, 57; 1235, 63; 1236, 64; 1237, 68; 1240, 84; arcbiepiscopus Salzburgensis, apostolice sedis legatus 1241, 85; 1246, 105; de Schowenberch 1245, 99 ; de Schonenstein 1241 85; 1268, 297; de Scerfenberg 1269,303; filius Heinrici de Steyn 1238, 79; de Svaebingen 1229, 51; prepositus Werdensis 1251,142; 1252, 147, 148; 1257, 192; de Wipaco 1267, 289. Eberndorf s. Oeberndorf. . — 349 — Eberstein, Saden, M. Rheinkreis, Grafen: Otto 1247, 108; 1248, 118, Eberstain (== stein) Krnt. Bezk. St. Veit, Livpoldus de — 1252, 155;Gerlochusde— 1257,192; Otto de—1257, 192; Weren- hardus et Fridericus de — no- tarii Meinhardi comitis Gorieie Tirolis 1261, 215. Eppo s. Eberhart 1260, 213. Eckbertus (Ekebertus, Ecgebertus, Ekkibertus) Babenbergen. epi- scopus 1230, 54; 1232, 57; 1237, 68. Eckehardus (Eckardus, Ekkehar- dus) de Porta 1229, 52; de Pissetz 1268, 297; de Tanne 1202, 4; de Sevnek 1261, 221. Ecelinus (= Heinricus) de Romano 1249, 124. Ecclesia st. Marie in Cirkelach s. Zirklach. Edelinge(n), Edellinge = Edling, Krn.? Stmk.? Kaseze? Ge- nannte: Dobrossus qui dicitur e. 1250, 133; Arnoldus et Jo- annes fratres qui dicitur — e. 1250, 134; Vlricus miles de — dictus Taehler 1265, 278. Edelingen (Kaseze) U. Strmk. 1248, 121. Etinsloch s. Eschenloh. Evschen frater Reinmari 1247,107. Egelolfus Bawarus 1229, 50; de Lylenberg 1268, 294; de Wolf- rathusen 1228, 38, 39, 40. Egeno (Egno) comes de Epan 1236, 66; electus epus. Brixi- nensis 1241. 86; 1244, 98 — 1245, 98, 99; 1247, 107. Ehrenthal, slov. Žrelec, Krnt., b. Klagenfurt, (Sreliz), miles Her- mannus de— 1235, 62. Eibach, Bai., wlchs.? (Ibach) Haert- wich de — c. 1215, 21. Eichelberg, Krnt. Reinherus de — 1267, 286 s. auch Aichelberg. Eicho s. Aich. Eitauxor Wolfkeri de Archa 1266, 281. Eys, Eyscb, Eyzz s. Ižica und Iggerwald 1260, 209; 1262, 247; 1263, 254. Elysabeth de Gurkvelde 1269, 299; von Leonbach 1259, 208; uxor Henr. de Mitterburg c. 1250, 135: de Myltenberch 1241, 88; 1242, 93 ; von Schar- fenberg 1260, 210. Ellent, Ellentingen = Reviše ? b. Savenstein, U. Krn. Genannte: Rutgerus Ellent (de Ellentingen) e. 1250, 134. Elze Dr. Theodor 1861, 181. Emberberch s. Emmerberg. Emma de Sneperch 1269, 302. Emmerberg, N. Oest. sw. b. Wr. Neustadt (Emberberch), Berch- toldus dapifer de — 1224, 34. Emona, Emonia s. Cittanuova. Enchelbertus = Engelbertus de Auersbg. c. 1215,21; 1220, 25 ; 25; comes Gorizie 1202, 4; 1217 24; castel. de Landestrost 1252, 157; de Los 1269, 302, 304; de Strazburch 1228, 46;purch- gravius de Strazburch 1228, 47 ; 1228, 47 ; filius Alhohi de Wippach 1235, 62. Engelbero, (Engelberus) de Landes¬ trost 1249, 128; de Sichelberg 1265, 278; de Vrsberg c. 1250, 135. Engelburg propria Sophiae mar- chionissae Istriae c. 1207, 11. Engeldingus scriba de Villaco 1227, 37. Engellinus camerarius episcopi Brixinensis 1247, 108. Engelmarus scolaris 1228, 39. — Š50 — Engelolphus (de Schvvanberg?) c. 1256, 172; s. auch Egelolfus. Engelramus (Engilram(us) —-ram- mus) capellarius 1229, 49; mi- les de Velach 1217, 24; miles de Vorst 1207, 10; de Guten- bere 1221, 32; de Strazburch 1228, 46, 47. Engelscalcus (— Engil-salcus- schalch-schalcus-shalcus) Praen- tel c. 1215, 21 ; de Trasichs c. 1215, 21; miles Hainrici de Greiffenvels 1235, 62; de Ra- binsperc 1211, 15: de Richen- burch 1268, 297; de Wippach 1264, 259; de Wolcbenburch 1228, 46; Engelwanus de Ahdorf c. 1230, 56; 1248, 117. Engdradis de Rattenstein 1247, 115. Enzelinus s. Henricus 1269, 303. Erchembertus, Erkenbertus prior de Sittich 1252,158; 1253, 160. Erchengerus de Landeseren 1248, 121. Erdberg, (Erdburg) Vorstadt in Wien 1232, 56. Ertimberch s. Hartenberg (1261), 232. Erlach s. Jelša 1262, 238. Ernestus, (Ernstus, Hernestus) de Olsuych 1269, 303, 304; de Sterenberch 1244, 97. Errandus de Nedelesch 1269, 304 s. auch Herandus. Erzbischofe s. Bischofe. Erzpriester s. Padua. Erzdiacone s. Archidiacone. Escbenloh, Tirol, b. St. Pankratz inUlten (Etinsloch, Escinesloch) Otto et filius eius Chunradus de— 1228, 39. Essenbach, Bai? Tirol? (Ezzen—) Rapoto und Sohne von — 1257, 192. Euerardus s. Eberhardus 1269 303. Ezzenbach s. Essenbach. F. = V. Faedis, Friaul, Cividale (Faged(e) Bertholdus de — canonic. Aqui- legensis 1244, 97; 1245, 102; 1250, 137; 1260, 210. Vagen, (Vagenarius, Vagin, Vagn) die Erbauer von Wagensburg (c. 1105), aus O. Bai., Bezirk Rosenheim Genannte: Heinri- cus de — c. 1230, 56; 1248, 117; 1251, 142; 1252, 147, 148, 150, 151. Vager, Bai.? Chunradus de 1268, 297. Falkenberg, (Fal - Val-cen-chen- chin - ken - bere - berch - berg - burch - werk) U. Krn., nachst Auersb., unterHerrsch. Laibach gehorige Burg 1261, 225, 229, 232; 1262, 247. Genannte: Marquart und Fridericus fratres de —c. 1215 21; Fridericus de — 1228, 46, 47; c. 1230, 56; 1237.70; Fricz de —1249, 124; Fridericus de—1249,128 ; 1252, 144; Brtider: Absalon u. Friedrich Minoriten von? 1259, 208; Fridericus de — 1260, 213; 1261, 222, 230; fratres de — 1261, 233; 1262, 246; uxor: Chunegundis 1262, 246; Rudigerus de — 1262, 247; Fridericus de F. fidelis ducis Karinthie 1263, 253; 1265, 267; Hertwicus de 1268, 294. Falkenburg(I) s. Salzburg. Falkenstein, Tirol, (Valcbenstain) Hainricus vicedominus de — 1241, 86. S. Tirol. Valterpertoldus de Spegnembergo 1264, 261. 351 — „in Valle“ (= v Dolini), Krn. wlchs.? praediume. 1250, 134, Vallis s. Dolina. Vallis ste. Marie ist = Marien- oder Zirklacher Thal, weil Sta. Maria urkundl. Zirklach heisst, s. dort. Vallis iocunda s. Freudenthal. Vallis st. Johannis s. Seitz. Vallis que Topliz dicitur s. Land- strass, Toplitzthal. Varmo, Friaul, Asquinus (nicht Asignus) de — 1258, 197; 1261, 224; 1265, 267. Varnerius, Varnerus de Loc 1261, 233 s. auch Wernerius, Wern- herus. Varnusa s. Muggia nuova. Vtinum s. Udine. Vto s. Uto. Vdalricus s. Udalricus 1261,216. Vecello = Wernhart, Wernher s. auch Guecilus, abbas Bellig- nensis 1264, 260. Federicus s. Fridericus. „Vedesendorf“ U. Stmk. b. Rann, villa 1246, 105. „Vedozlavich“ = Vodežče O. Krn., b. Veldes,1247, 107. Vegaun Vegvn s. Vigaun. St. Veit (St. Vitus) ob Laibach Pfarrer: Heinricus 1262, 243; 1266, 182? St. Veit, U. Krn. b. Sittich, Kirche 1250, 136; Pfarrer: Conradus 1249, 129; 1250, 136; 1251, 140; 1261, 217. Geistlicher (sacerdos): Peregrinus 1249, 129. St. Veit, Krnt. (St. Vitus), 1263, 251, 252; forum 1209, 12; ci- vitas et castrum 1252, 152; Stadt 1253, 161: 1268. 298; Pfarrer (plebanus): Heinricus 1266,282 (ob nicht von Krain?) Richter: Waltherus 1209, 13; Burger: Gerlochus civis de Sancto Vito, filius: Friedrich scriba ducis in Landestrost 1249, 130. St. Veit s. Freising. Veitzt=Feistenberg, U. Krn. bei St. Bartolomaeus, Vlricus de — 1262, 237. Feistritz, O. Krn., b. Stein (Fi- stricium) 1247, 107, 108. Feistriz, U. Krn., zu Freudenthal, (Vovhstriz), Wasser 1260, 211. „Veissenpurg“ (?) 1243, 94. Velac, Velach, Vellach? Krn.? Karnt. ? Ritter: Engelrammus de 1217, 24; Colo de — 1221; 32. Velach, Vellach s. Bela. Velacum s Obervellach. Feld, Velde, Vellde, O. Krn., b. Michelstetten 1238, 74, 77. Velden, Krnt., am Worthersee, Kirche 1246, 106. Veldes, O. Krn., e. 1250, 134. Schloss 1236, 65; 1236, 66; 1241, 86; 1245, 99. — Probst: auf derlnsel (Werde): Henricus 1238, 79; 1244, 98; 1245,99; 1245,102;1247,108; — Schutzvogt (advocatus): Main- hardus comes Goricie 1252, 154. — Rudolf, Diener des Biscbofs von Brixen c. 1214, 16. — Genannte : Markward, Sohn: Konrad, Tochter: N. von — 1230, 54; Wilhelmus de — 1245, 99; Werscho (v. Stein), Fridericus de — et frater suus Albertus 1245, 99; Fridericus uxor Ricardis 1245, 99 ; Werso de— 1247, 107, 108; 1248, 116. Feldsberg, (Veldesb., Velsperch) N. Gest. a. d. mahr. Grenze, Kadol- dus dapifer de — 1237, 68; Albero dapifer de 1265, 274. — S5Ž Feldsberg, wlchs. ? Chunrat von — 1256, 181. „Velewen“, O. Krn., Velben? bei Breznica? 1247, 107. St. Felice s. Aquileia. Velletri s. Kirchenstaat. Vendoy, Friaul, Dethemarus de — 1264, 261. Venedig, Geld denarii 1217, 25; Pfenninge 1261, 215. — Kloster in Alega (st. Georgius in Alega Castellane diocesis), Prior: Jacobus 1258,198, 199; Klosterbruder: Johannes mo- nachus 1258, 198. Venezien, Bisthumer: Concordia u.Belluno 1214, 16 ; 1220, 30. Venzone, Friaul 1247, 109. Verd, bei Oberlaibach, (Werde) 1260, 212. Vertingus, Bai.? Heinricus dictus — 1259, 205; 205; 1261,220, 221; 1263, 252, 255, 267. Ferentino, (Ferentinum)Ital. Distr. Rom, Chorherr: Gregorius 1269, 303. Veriandus s. Weriandus. Vernerus de Portis 1264, 261. Verona 1245, 100; Pfenning (de- narius) 1245, 101. — (Marchia) Reichsgeneralvikar: Guecilus de Prata 1249. 124. — Markgraf: Fridericus conso- brinus ducis Carinthie Vlriei 1265, 273; 278, s. Fridericus. Vgo s. Ugo. Vgoldus s. Ugoldus 1265, 276. Vippachum s. Wippach. Vipoch s. Wippach. Vitringe s. Viktring. Viktring Krnt., b. Klag., (Viktoria, Victoria, Vitring, Vittring Vik¬ tring, Vitringe), c. 1207, 10; 1229, 52, 1242, 90; 1243, 93. — Besitz: 1202, 8; c. 1205, 8; 1207, 9; 1220, 26.;’1221, 31; 1226, 35; 1235, 62, 63; 1248, 117,120;1249, 130; 1241141; (1256). 172; 1256, 183; 1259, 204, 206, Nr. 264, 265. — Privil, u. Immunitaten: 1202, 7; 1240, 83; 1252, 152; 1256, 173. — Kloster Cistercienserordens 1202, 7, 8; domus st. Marie c. 1205, 8; 1220, 26; 1221. 32; 1226, 36; 1235, 62, 63; 1240, 83; 1248, 117, 121; matrix ec- clešia liber das Kloster Marien- brunn 1249, 127; 1249, 130 (1251), 141; 1252, 153; 1254; 167; 1255, 170; c. 1256, 172; 173; 1259, 204*; 1262, 245; 1269, 299. — Aebte: Conradus 1202, 7; 1207, 9; 1217, 23; (c. 1205, 8) e. 1217, 24; Nicolaus 1217. 24; Thomas 1226, 35, 36; Abt: N. 1227, 37 ; Johannes c. 1235, 63; Heinricus 1248, 117; Fridericus 1256, 177, 185; Chvnradus 1258, 200; 1259, 207. — Prior: Bertholdus 1217, 24. — Kaplane: Dietricus et Heinri¬ cus 1255, 170; Priester (sacer- dos) Heinricus 1226, 36. — Custos: Dietricus sacerdos 1255, 170; 1258, 200. — Klosterbruder (fratres): Chun- radus Trevenar, Hermannus 1217, 24. — Procurator: Heinricus 1226, 36. — Vogtei in Voevsing 1259, 204. — Notar von — (?) Liutpoldus 1248, 121; — Sindicus: Hein¬ ricus 1226, 36. — Schreiber (scriptor): Ortolfus 1217, 24. — Oberkellermeister (maior cel- lerarius): Herbrandus 1217, — 353 — 24; Kellermeister (cellerarius): Heinricus 1226, 36. — Conversus: Joanes 1255, 170. — puer: Conradus 1221, 32. Vicedome s. Aguileia, Karaten, Krain, Freising, Triest, Unter- krain, Windischgraz. Vichmarus d. Riffenstein 1258,202. Vichnach s. Višnje. Viterbo, (Viterbium), Ital. 1237, 69;1257,193, 194; 1258,199; 1261, 235. Vitus de Mugla 1200, 1. St. Vitus, Istrien ? Karst ? wlchs. ? villa 1258, 198. Vigaun, Innerkrain (Ve-gaun-gvn) 1260, 212; villa 1261, 224; Vigonaf(!) villa. Krat, in derGe- gend von Feldkirchen ? (1261), 231. Villacum s. Villach. Villach. (Villacum), Krat. 1252, 156; 1261, 130; 1269, 300; iuxta ecclesiam st. Ruperti 1227 37. — Getreidemass 1245, 101. — Archidiacon: Berhtoldus 1238, 75 79; 1239, 80; Crafto 1250 137; 1260, 210. — Magister: Cbristianus 1227, 37; Priester (sacerdos) Gunterus 1227, 37. — Richter (iudex): VVernhardus 1269, 299; Schreiber (scriba) Engeldingus 1227, 37. Villach, Bela bei Flbdnig 1216, 23. Vili alta, Friaul nw.v. Udine (Vilalt) Heinricus nobilis de — 1229, 51; Heinricus et Ludovicus fra- tres de— 1243, 94; Briider: Henricus et Bertulfus de — 1252,145; Henricus de — 1258, 197; Luduychus de — 1264, 261. Finkenstein, Krnt. (Vinckenstain, Vinchenstein), Otto de — 1252, 153; 1255, 170; Oholo filius Ottonis de— 1261, 224; Otto de — 1267, 286. Vincentius guardianus Leibacensis 1242, 92. St. Virgilius, s. Friesach 1266, 282. Virgilius notarius 1250, 139. „Viroge“, Otto — c. 1215, 21. Fischern, Krnt., (Visharen), Hen¬ ricus miles de— 1256, 181. Višnje, U. Krn., am Neiringfiusse (Vichnach) 1252, 144. Fistricium s. Feistritz. Viselberch s. Weichselburg. Visenstayn s. Weissenstein. Visharen s. Fischern. Visoko b. Zirklach - Michelstetten (Wizzoc) 1239, 80. Visoko, Krn. wlchs.? (Wissoch, Weyzzoch) villa 1262, 246, 247, Flachsberg (-perch-perg) Karat., Volkerus de— 1241, 86, 87. Flednich, Vledinick, Vlednic, Vled- nich, Vlednik s. Flbdnig. „Vllinus a de Bitersperch 1263, 252. Flbdnig O. Krn. (Fled-Vled-Vledi- Vlet-nic-nich-nick), Genannte: VVergant und Rapoto de — c. 1215, 21; Wernandus de — 1216, 23; filii: Bertoldus et Vlscalchus 1216, 23: gener Wernandi: Raboto 1216, 23; Hainzo de — 1260, 213. — Pfarrer: Heinricus de — 1228, 43; Hermannus 1264, 257* Florencius sacerdos in Michel¬ stetten 1239, 80. Vlreich, Vlricus s. Udalricus, Vlrichensdorff, Vlrichsdorpff s. Ulrichsdorf. Fliisse s. Gevvasser. Vncze s. Uuz. 23 — 354 — Vngarus s. Ungarus u. Stein. „Vnheildendorf“, O. Krn. Imovje bei Morautsch? 1260, 212. Vnhold s. Unhold 1263, 254. Fobold (!) s. Cholo. Voklo s. Hiilben. Vodice s. Repnje 1260, 213 und Wodice. Votsperc s. Voitsberg. Voevsing, Karnt. ? Vogtei 1259, 204. Vovhstritz s. Feistriz 1260, 211. „Vogel“ Gotfridus c. 1215, 21. Foggia, (Fogia), Ital., 1249, 129, 130. Vobburg, N.-Bai., bei Ingolstadt (Voheburch) Albert de 1209, 13. V oi tsberg (Vots-V oi ts- V oy ts-berch berg). Krat. Genannte: Gebe- hardus de 1237, 70; Albertus de— 1241, 86; Gebhardus de — 1250, 137; 1260, 210. Volkermarkt (Volchen-Volke-Vol- ken-markt-marcht) Krat. 1255, 170; 1256, 181; 1261, 220, 223; 1264, 262; 1266, 280; Mautrecht 1263, 253; civitas et castrum 1252, 152; Schloss 1256, 178; Burger 1240, 84. — Probst: N. 1233, 61; Vlricus 1249, 128. Vlricus dictus Cu- bJrtel 1256, 174, 177. — Genannte: Swartzmannus de - 1257, 192; Otto filius Schwarzmanni de — 1264, 262. Volaule = Volavlje, U. Krn, Pfr. Prežganj, 1228, 39; mansos decimarum supra montein — 1228, 40. Volbertus burgensis de Cerinburc 1221, 32. Volkerus de Flachsperch 1241, 86; 87; de Grez 1266, 282; castellanus deObberburch 1257, 197; de Reifenberg 1230, 54. S. auch Wolfkerus. Volchmarus 1256, 181; de Sach- senfelde 1256, 178. Voldricus s. Udalricus 1269, 310. Vollfreie s. Freie. Volingerus de Leibnitz 1257, 192. St. Volricus, siehe st. Odorico u. Udalricus. Volscbalcus s. Udalscalcus. Volskabach s. Trojane. Vorderberch = Vorderberg b. St. Stefan a. d. Gail in Krnt. Aschwi- nus de — c. 1207, 11. Forum in Lubelino s. Markt Loibl 1261, 216. Forumjulii s. Friaul. „Forscho“ Eberliardus 1230, 54. Forst (= Boršt) U- Krn., Pfarre Zirkle (Vorste) c. 1250, 135; 1262, 238; Ritter: Wolschal- cus, Alwardus et Engelrammus milites de — 1207, 10; „Feld- bauer (rusticus): Pabo de — 1207, 10. Voscbalcus s. Udalscalcus. Fontana, buona Friaul (Fons bonus) Dietricus de — 1202, 6; 1221 ; 31. Fons gratie s. Studeniz. Fons st. Marie s. Marienbrunn. Vrata, U. Krn. Pfr. st. Martin b. Littai (Durre) 1250, 134. „Vraters“, Krn.? Krnt.? 1252, 154. Franco comes nuncius regis Un- garie 1259, 205. Franitz s. Freudenthal. Framersbach, B ii., U. Franken b. Lohr, (Vremerichesperge) Ger- hovs de — 1202, 4. Franken, (Franconia), Landgebiet in Baiern, 1230, 54. Franciscus de Bascilio vicedominus Tergestinus 1247, 107. „Vranco“ Otto 1249, 128. — 355 — Vranšica, Ostoberkrain b. Tuchein (Wrenschitz) 1260, 213. Franzdorf s. Freudentbal. Frauenklbster s. Michelstetten, Ciegelhofen. Frauniz s. Freudentbal c. 1265. 279. Frauenstein, Krnt. b. St Veit, (Vro- wenstein) Gundacharus de — — 1209, 12; Swikerus de — c. 1230, 56; Gvndacharus et Swikerus fratres de — 1249, 128. Frascati s. Kirchenstaat. Vrbanus s. Urbanus 1261, 235. Vrbasa Grafschaft in Bosnien 1258, 203. Fredericus s. Fridericus. Vrevdenov s. Freudenau. Vrehunz s. Freudentbal. Freiberg, Karnt., (Vrei-Vri- bere-, berch) Schloss 1256, 178; Ge- nannte: Wernherus de — 1209, 12; Heinricus de— 1209, 12; Chvono et Jacobus de — 1249, 128; 1254, 162; Hermannus de —1265, 266; Chunradus de — 1269, 299. Freitlinus de Hevnenburch 1264, 262. Freie- Vollfreie (nobiles): s. Auers- berg, Peckau, Taufers, Villalta, Hoheneck, Laas, Lemberg, San- neck, Scharfenberg, Wilhaim. Vreisach s. Friesach. Freising, Bai., b. Miincben, Marien- kirche c. 1215, 22; 1233, 60; 1236, 64; 1247, 115; 1251, 142 ; 1254,164,164,165, 1263, 252; 1265, 275, 276; 1266, 282; 1267. 291. — Besitz: c. 1202, 2; c. 1209, 14; c. 1215, 22; 1229, 50 ; c. 1232, 59; c. 1232, 60; 1233, 60; 1236, 64; 1236, 64; 1244, 96; 1247, 113; 1248, 118; 1248, 116, 118; 1251, 141; 1252, 147, 148; 1254, 163— 165; 1257, 196; 1259, 204, 205; 1265, 270, — Verleihung des der Kirche von Aquileia zustandige Landgerich- tes liber Freis.Giiter in Carniola et Marchia an Conrad Bischof von — 1257, 195. — Bischdfe: Otto II. c. 1202, 2. c. 1209, 14; c. 1215, 21,nepos eius: Heinricus marchio Istrie c. 1215, 22;Geroldus 1229, 50, 51; Chunrad. L c. 1230,55; c. 1232,59; 1244,96; 1247,113; 1248, 116; 1251, 142; 1252, 146, 146:1252, 147, 148, 149, 151; 1253, 158; 1254, 163, 165; 1257, 195, 196; Chvnr. II. 1259, 204; 1261,215; 219, 221, 226, 236,240; 1262, 243, 1263, 249, 252, 254, 256 ; 1265,263, 271, 275,276,1266; 280; 1267, 291; 1268, 295; 1269,300,307; 1269,300, 309. — Kanzlei: „Chuonradus canon. st. Viti, notarius 1248, 117; Magister Heinrich not. 1257, 196; 1259, 206; Rvdolfus, Heinricus, Herman nus canon. st. Andreae, Otto can. st. Viti tune capell. et not. 1261,220, 221; Magister Heinricus notar. 1262, 236; mag. Heinric. Ru- dolfus, magister Ch(unradus) et Otto notar, et capellani 1263, 255 ; Rudolfus, magister, Chun¬ radus et Otto notarii, capellani curie 1263, 256; Chvnrad. not. 1267, 292 ; Mag. Heinricus not. 1269, 301; — not. curie 1269, 307 ; Wilhalraus notarius cleric. 1269, 308; mag. Hermannus not. 1269, 308, 309; Wilhal- mus not. cleric. 1269, 309. — Biscbbfi. Hofkaplane: Wern- 23* — 356 — hardus, Chuonradus, magister Heinricvs, Chuonradus notarius 1248, 117; Rudolfus, Heinricus, Hermannus, canon. st. Andreae, Otto can. st. Viti 1261, 220, 221; mag. Chunradus canon. sti. Viti 1262, 240; Rudolfus mag. Chunradus et Otto 1263, 255, 256; Vlricus 1267, 292; 1269, 301, 308. 309. — Domprobst: Vto c. 1230, 56; Friedrich 1266, 280; 1268, 295; 1269, 300, 306. — Domdecane: Eberhardus 1229, 51; c. 1230, 56; 1248, 117; Otto 1269, 306. — Chorherren (canonici): Mag. Heinricus 1248, 117; Eberhar¬ dus Werdensis et Berenhardus Moseburgensis prepositi 1252, 147, 148; Heinricus de Pvtel- pach 1261, 220, 221; Morhar- dus plebanus de sancta Maria 1262, 243, 1265, 263; Mag. Heinrich 1265, 276: notarius de Lonch 1267, 290; Magister Heinricus 1267, 292; 1268, 296; 1269, 300; Mag. Heinri¬ cus (de Lok plebanus de Waid- hofen) 1269, 308, 309; Hein¬ ricus de Hvnswich 1269, 309. — St. Andrea: Probst: N. 1269, 307. — St. Andrea: Dečan: mag. Hein¬ ricus 1259, 205, 206. — Chorherren zu St. Andrea: Heinricus 1259, 205; Wernh. et Chvnr. 1248, 117 ; Rudolfus, Heinricus, Hermannus 1261, 220, 221; mag. Heinricus 1261, 235; 1262, 239, 240, 241, 242 213, 244; 1265, 263; Her¬ mannus 1267, 292 ; mag. Her¬ mannus notar, et Wernhardus vicedominus 1269, 308, 309. — Ecclesia sti. Viti 1269, 307. Chorherren: Chvnradus not. 1248, 117; Otto 1261, 220; mag. Chunradus capell. episc. 1262, 240, 241, 242, 244. — Neustift, (Nouacella), Kloster 1269, 307. — Vicedome; Wernhardus canon. sti. Andreae 1269, 308, 309. — Marschal (marsalcus) : Vlricus de Otenburc 1248, 117; Gvn- therus 1267 292. — Kamerer: H(einricus) Chunra¬ dus c. 1215, 21; Isenricus 1229, 51. — Truchsess (dapifer); Sighar- dus c. 1230, 56. — Mundschenk (pincerna): Hein¬ ricus) c. 1215, 21. — Vasallen und Ministerialen: c. 1215, 21; Leonhardus de Lonk cum pueris c. 1230, 55; Rudolfus et Fridericus de Plin- tenpach 1247, 113; Cun^o de Loch 1247, 115; Wuelfingus dictus Raebel de Loka 1253, 161, 161; Alkerus de Reuten- berch, Heinricus et frater suus de Werde, Rudolfus de Nazen- velt, Vlricus, Gotfridus, Mar- quardus et W ulfingus de Preis- ekke, Gebhardus judex et fra¬ ter suus de Gvtenwerde, gens Chauzer, gens de Preutenowe 1254, 164, 165 ; Leutold von Waldenburg 1257, 195; Perch- toldus de Lokwiz e. 1259, 204; Wilhalmus de Scherfenberch 1259, 205; Nicolaus de Riu- tenberch 1259, 205; Wernherus Chunradus et Jacobus fratres, et castellani de Lok 1262, 236; Eberhardus 1263, 252 ; s. aucb Bischoflack. Vremerichsperge s. Framersbach. Vressove s. Brezovo 1267, 294. Freudenau s. Kaltenbrunn. — 357 — Freudenberg (= Vreudenberch), Krnt., Bez. Klagenfurt, Ortolfus de — 1224, 34. Freudentbal b. Laibach. Der Name ist vielleicht entstanden von slov. Borovnica (Franzdorf), welches aus folgender Schreibvariation ersichtlich ist: Franitz, Frauniz, Vrevnitz, Vrehunz, Vrewentz. Vrewenz, Wrevntz, Vrounitz, Frovnc , Vrovnitz , Vronitz , Wrewntz woraus Vallisjocunda, (Freudniz) u. Freudentbal gebil- det wurde. Kartbauserordens- kloster 1257, 187 — 191; 1260, 211, 212, 213; 1261, 222, 224, 236; 1262, 238; 1265, 273; (St. Marienkloster zu) — c. 1265, 279; 1268, 295; Kloster- stifter f); 1269, 310, Prior: W(lricus) 1262, 238. Vrewenstein s. Frauenstein. Vrewenz s. Freudentbal. Vrewntz s. Freudentbal. Vreznich s. Breznik. Friaul. (Forumjulii) 1246, 106; partes — 1250,138; 1253,160; 1261, 224, 231. — Herzogthum und Grafschaft 1214, 16; 1220, 30. — Hauptmann: Voldricus dux Karintbie 1269, 310. — Friauler (Forojulienses) 1269, 310. Vriberch s. Freiberg. Fricz de Valchenberch 1249, 124. Fridericus (Fridricus, Friedrich, Fricz) de Ambselberch 1256, 185; camerarius ecclesie Aqui- legiensis 1250, 137; II. dux Austrie et Stirie et dominus Carniole 1232, 56; 1233, 60; 1236, 64; 1240 83. (Frede- ricus, illuster dux Austrie 1241, 88; 1242, 90; 1245, 100; e. 1248, 119. (Bruder der Her- zogin v. Karnten Agnes, Tochter des Markgrafen Hermann von Baden u. der bsterreich. Ger- trud); nobilis vir, filius con- dam marchionis de Badem 1265 267; derselbe. consobrinusVlrici ducisCarinthie, marchio Verone 1265, 273, 278; de Petowe 1202, 4; 1233, 61; 1237, 68; 1241, 85; 1246, 106; 1249, 130; 1251, 143; 1265, 274; 1266, 282; de Plintenpach 1 247, 113; 1259, 206; 1261, 217; 1267, 291; notarius Bernbardi ducis Karintbie 1249, 128, filius Meinhardi Chriem- hilt 1228, 39; de Klagenfurt 1257, 192; Chlebsasr 1246, 106; dictus Chlebeser 1263, 251; de Duellach e. 1250, 135; de Treven 1248, 118, 119; de Eberstein 1261, 215; de Val- chenburch c. 1215, 21; 1228, 46, 47; c. 1230, 56 ; 1237, 70; 1249, 124, 128; 1252, 144; 1259, 208; 1260, 213; 1261, 222, 230; 1262, 246, 247; 1263, 253; 1265, 267; de Veldes 1245, 99; abbas de Victoria 1256, 174, 177, 185; 1266 280; 1268, 295; 1269, 300, 306; de st. Georio 1221, 32; 1252, 155; de Hopfenbach 1223, 34; 1228, 43; 1238, 72; 1261, 217; 1267, 287; scriba de Landestrost etc. 1249, 130; de Leupach 1264, 261; de Li- benz etc. 1246, 106 ; de st. Maria 1228, 45, 49; de Monte Albano etc. 1259, 205*; Mul- hovarius 1267, 292; comes de Ortenburch 1256, 179, 186; 1257, 195; 1261, 223; 1263, 249; 1263, 251; 1265, 276; 1267, 285; 1269, 306; de 358 — Orzono 1233, 60; II. impe¬ rator Romanorum 1213, 15; 1214, 15, 16; 1220, 30; 1222, 33; 1227, 37; 1230, 52; 1232, 57, 58; 1236, 65; 1237, 66, 68, 69; 1244, 98; 1245, 100; 1247, 108; 1248, 122; 1249, 129, 130; e. 1261, 218; deSaevveneke 1242, 93; de Sconeberch 1228,38; scriptor 1209, 13; plebanus de Stain in Garniola 1238, 73, 75; 1259, 206, 207; cognomento Unhold 1264, 263; de Walden- berch 1228, 47 ; walpoto 1230, 54; de Waldenberch 1263, 252; de Wanga 1244, 98; de Weinekke 1249, 128; 1250, 133; 1254, 167; 1258, 202; 1261, 217; 1266, 283; e. 1267, 286; de Wolfsperch 1256, 174; de Zernomel 1263, 251. Friedrich s. Fridericus. Friesach Krnt., 1202, 8; 1253, 159, 160; 1265, 276. — Pfeninge (Frisacenses) 1202, 5; Geld (moneta) 1244, 96; Geld Gewicht (pondus) 1202, 3; Silbergeld (marca argenti Frisatici ponderis) 1228, 46. — Probst: zu st. Virgilii: Hain- ricus 1257, 192 ; Albertus vice- dominus Carinthie 1266, 282. — Chorherren (canonici): magi¬ ster Heinricus 1241, 85 ; Berh- toldus (scriptor) 1249, 128; 1252, 153; 1254, 162; 1257, 192. — Magister: Henricus notarius de — 1250, 139. — Burggraf: Heinricus 1202, 4. Friesach, U. Krn Pfr. Reifnitz, (Vreisacb) 1220, 25. Vriezihac s. Brezje. Frisacum, V — s. Friesach. Frisinga, s. Freising. Friso de Grinslach 1247, 108. Frizo — e. 1265, 277. Vrlicus s Udalricus. Vrlicus sanctus s. San Odorico. Frovnc s. Freudenthal. Fromuoda domina 1252, 157. Vronitz s. Franzdorf. Vrowenstein s. Frauenstein. Vrsberg, Vrsperch, Vrsiberch s. Auersberg. Vscalcus s. Udalscalcus. Vuardeneche s. Werneck. Futers, Rupertus de 1223, 33. „Vutsch“, Futse s. Bič. Vulfing s. Wolfingus. Fužine, (Fusin, Thusin) U. Krn. b. Sagraz, castrum 1216, 23. Vzoldus s. Uzoldus. G. G. abas Rosacensis 1261, 223. Gabernik, U. Krn., Pfr. St. Mar- garethen (Gavri, 1229, 50 — 1251, 142. „Gaberwich“ U. Krn., wlchs. ? 1249, 126. Gabriel de Porcillis 1261, 224. Gače,U. Krn., b. Tschermoschnice, (Gaz), 1249, 126. Gavri s. Gabernik. Gagliano, Friaul. b. Cividale, Ga- lanum), Genannte: Hermannus frater Warnerii Scencle Radii de — 1233, 60. Gail, Krnt., (Gyla), Wasser 1251, 140. Gairach, U. Stmk., sb. v. Cilli (Gi- rove, Gyrium, Kyrium) Kar- thauserordenskloster 1224, 34; 1243, 95; 1255, 17Q. 359 — — Prior: N, 1232, 58; Wilhel- mus 1255, 170; G. 1260,213. — Conversus: Wilhelmus 1255, 170. — (Gyrienses) cartusiani 1243. 95. Galanum s. Gagliano. Galle,GalIo, (Gole) ein aus Baiern mit Grafen Bertbold II. c. 1105 nach Krain iibersiedeltes Adels- gescblecht, welches sich bei Tschremschenik die Stammburg Gallenberg erbaute. Genannte: Conradus 1223, 33; 1228, 38; 1228, 39, 40, 41, 43; 1229, 49, 52; (comes statt Conrad) 1237, 68; 1238, 75, 79; 1245, 99; 1247, 114; 1248, 116; filia: Willebirgis uxor Werso- nis de Stein 1248, 116. 117, Wilbirgis uxor Wersonis (de Stein) 1248, 117; Chvnradus 1248, 123 ; Dietricus— e. 1250, 134; Conradus et uxor ejus Kunegundis e. 1250, 135, Con¬ radus 1250, 137, 139; 1251, 142: Joannes aGalln(l) abbas de Sittich 1254, 167; Chun- radus c. 1256, 1 72; Dietericus — 1261, 217; Cbumadus — 1263, 254; 1265, 273; Wols salcus — 1268, 294; Chun- radus — 1268, 294; uxor quon- dam: Dymodis e. 1268, 29 1; frater Dyinodis: Chunradus 1268, 294. St. Gallen, Scbweitz, Abt: N. 1232, 57; C(onradus) 1236, 66. Gallenberg, Ostoberkrain, b. Čem- šenik, 1248, 118 s. sub Galle. „Gallus“ (Bohmen?), 1264, 258. Gameljne, O. Krn., b. Vodice (Gem- lein) 1260, 213. St. Gandolf, Krat., b. Klagenfurt? Oder Glanegg ? wlchs. ? (sanctus Gangolfus) Albert et frater eius- dem Heyntzo de— 1248, 121. St. Gangolfus, siehe Gandolf. Garedinus frater Permanni 1247, 107. Gaz s. Gače. Gazwin c. 1215, 21. Gebardus s. Gebhardus. Gebhardus (Geb Gebar-Gebe-Ge- ber-Ger-hardus-ardus); de Cho- cher 1207, 10; 'de Cholowart 1256, 184; de Chrainb. 1247, 108 ;49 ; frater de Diezzen 1228, 49 ; de Votsperc 1237,70; '1250, 137: Voytsberg 1260, 210; de Gutenau 1253, 159; 1262,237; 1267, 289,292; de Gutinbercb 1228,39;1252,15?;1261,217; de Gvtenvelt 1220,"25; iudex de G&tenwerde 1254,164; deGvo- tenwerde 1261, 219; canonicus Gurccnsis 1228, 47 ; de Lem¬ berg (Saneck) c. 1235, 64; 1262, 239; de Liebenbercb c. 1207, 11; 1223, 33; 1255, 170; 1260, 210; de Liligen- berch 1209, 13; 1228, 47; 1229, 49; 1238, 76, 79; iu- nior de Liiigenberch 1238,79; 1250, 139; 1260, 212; 1263, 253; 1266, 282; 1267. 286; 1268, 298; 1269, 306; de Maentzing c. 1215, 21; de Sov- negge 1211, 15; 1224, 34; 1261 221; s. auch Gerhardus. Geboltspach s. Gobelsbach. Geistliehe s. Priester. Geisenfeld (Geisewelt), Bai., Chun¬ radus de — 1267, 292. Geisselbertus de Tal 1265, 266. Gelsach= (Jelša), welchs? Krn. 1260, 212. Gemlein s. Gameljne. Gemona, Friaul, (Glemona), 1247, 108; Genannte: Henricus de — 1202, 6. — 360 — Gemvende s. Gmiind. Gentschach, Krnt., bei Kbtschach (Genshe) Heynricus de— 1248, 121. „Genshe“ s. Gentschach. St. Georgius Kloster s. Alega. St. Georgius, U. Km., (c. 1209) e. 1250, 134. St. Georg im Felde bei Krain- burg (St. Georius, St. Georium, in Carniola), 1238, 74; Pfarre, Kirche kommt unter Micbelstet, ten 1238, 77, 78; 1264, 259, 259; Genannte: Fridericus de — 1221, 32. St. Georg(ius) iuxta Gurcam, Krnt. predium 1228, 46. St. Georgen in Schaleck 1264,257. Georgius (Georiorius!) miles de Potenšteine. Gerbin s. Griven. Gerbirga uxor Heinrici de Scher- pfenberch 1250, 131. Gerboto c. 1215, 21. Gerburgis de Stettenberg e. 1250, 134. Gertrudis (Truta) de Hophenbach 1261, 217 ; dieta Mumelin 1248, 119; relicta Rudolfi de Ras 1258, 200; uxor Livtherii Ruz- mann 1231, 56; de AVeingart 1209 13 s. auch Trutta. Gerhalmus plebanus de Landes- trost 1252, 157. Gerhardus (Gerardus) Abbas sti. Pauli 1259, 207; de Priseche c. 1200, 1; (E.!) episcopus Emonensis 1233, 60; de Gu- tenberg c. 1207, 10; de Heilek c. 1235, 64; iudex de Guten- werde 1254, 165 s. auch Geb- hardus. Gerhous de Bercheim 1202, 4; de Vremerichesperge 1202, 4. Gerlochus (Ger - Gerlh - lach - lauf, lacher- lacus-locus-lohus-lohvs- lochus-hohus) de Buttingen 1232, 58; de Ebersteine 1257, 192; civis de Sancto Vito 1249 130; de Hertenberg 1207, 10; c. 1215, 21 ; 1220, 25; 1245, 99; 1247, 108; 1249, 128; 1250, 139; 1252, 149, 150, 151; 1253, 159; 1261, 217, 222, 230; 1265, 273; 1267, 286; 1269, 301, 306; filius Her- (mannus) c. 1215, 21; de Loka 1248, 117; de Ortimberch 1261, 233; de Stein 1202, 5; pur- gravius de Staine 1202, 6; de Stain 1207, 9; c. 1207, 11; 1209, 13; 1211, 14; c. 1215, 21; 1223 33; c. 1228, 38; 1229, 50; 1238, 74, 75, 76, 77; 1242 93; 1245, 99; 1247, 107; miles de Staine 1247, 114; de Stein 1248, 116, 123; 1252, 137, 139. 150, 151; 1257, 197; 1260, 212; de Sel- denberch 1263, 253; Vngarus (de Stein) 1252, 150. Germania s. Deutschland. St. Germano, Ital. 1230, 52. Geroldus episcopus Frisingensis 1229, 50. Gerro de Aycha 1241, 87. Gerungus protonotarius 1230, 54. Gerwicus de Lonkk c. 1215, 21. Geschies (Gesiez) (= Selo) Krnt. ? Fridericus de — 1252, 155; — dessen Soline: Regenwardus, Livtoldus castellani de Orten- burch 1252, 155. Gtise s. Jelše. Geuehardus s. Gebhardus c. 1207, 11. Gewasser s. Bela, Kanker, Kulpa, Drietbach, Feistriz, Volskabaeh, Tujnica, Gail, Gurkfiuss, Lai- bachfluss, Mychawa, Murfluss, Ola, Radešiea, Rašica, Save, Ubel, Unz, Schuizabach, Zaier. — 361 — Gvttenawe s. Gutenau. Gvtenberch s. Gutenberg. Gvtenowe s. Gutenau. Gvtenwerde s. Gutenworth. Gvntherus marschaleus Frisingens 1267, 292. Gvotenawe s. Gutenau. Gvotenberch s. Gutenberg. Gvotenvelt s. Gutenfeld. Gvtenwerde s. Gutemvbrth. Gvrchvelde, Gvrkevelde s. Gurk- feld. Gigenheim s. Godičevo. „Gyla“ s Gail. Gimelsdorf Krn. ? Gamling?, Krnt. Gemersdorf? Gumitsch ? 1249, 130. Girardus de Camino 1265, 267. Gyrienses s. Gairach. Girove s. Gairach. Giselbertus, (Gy-) 1209, 14; de Gurntz 1269, 299; de Leibach 1261, 222; civis de Laibaco 273. Gyselbrechtus de Gurkfeld 1246, 1246, 105. Giselher 1209, 14. Glanhofen, Krnt., juspatronatus iiber die Capelle zu — 1264, 260. Glanz, Krnt., 1269, 300. Glawatu(ž?), Personenname 1261, 217. Glemona s. Gemona. GIysoy de Mels 1247, 114. Glogowicz, U. Krn., Pfr. St. Veit e. 1250, 135. „Glogfiniz“, Gloggniz? Dorf 1259, 204. Gmtind, Krnt., (Genwende) 1252, 156. Gnadenbrunn s. Studeniz. Goker s. Kanker. Gotpoldus in Pilstain 1228, 47; miles Friš, ecclesie zu Lack 1248, 117, Godefridus (Got-Gott-Gote- Gothe- Got - frid - frie- dus), Genannte: 1238, 72; Patriarch von Aqui- leia e. 1266, 280; filius Ans- halmi 1235, 62; Pris c. 1200, 1; de Priseke 1228, 38, 39; 1229, 50; junior de Prisekke 1238, 72; 1249, 128; e. 1250, 135; 1254, 164, 165; 1261, 217; 1263, 251; 1264, 263; 1267, 287; Cheltzo 1241, 85; de Chronowe 1211, 14; 1228, 41 43; 1202, 4; 1209, 12; c. 1215, 21; de Grauenstaine 1269, 299; Grunenberg 1233, 61; de Havenburg 1209, 12; de Hohenloch 1232, 58; 1237, 68; abbas de Landestrost 1248, 117; 121;1250,131;1252, 157; vicarius de Lonk 1262, 243; car- nifex de Lok 1263,256; von Mar- burg 1254, 167; von Neudekg 1268, 298; de Richenburch 1246, 106; de Stain 1259, 208; de Wihselberch 1228, 39. Godego, Burg bei Treviso 1261, 215. Gotenberch s. Gutenberg. Godičevo b. Stein(?) (Gigenheim) 1261, 217; e. 1250, 134. Gotys (Gotišče?) s. Guteneck. Gotenycb s. Guteneck. Gotescalcus (Gode-Got-Goth-scal- cus-schalcus; de Andechs 1223, 33; 1228, 38, 39, 40; 1230, 54; de Sehiltgraben 1209, 13, 54; Zwigel 1 229, 50. Godežiče, b. Biscboflack (Niunsaezze Genannte: H(einricus) c. 1215, 21. Gothscalcus Gotschalcus s Gotes¬ calcus. Gbbelsbach, Bai., Landg. Pfaffen- hofen (Geboltspach) Pertoldus de — e. 1230, 56; 1259, 205. 1261, 220, 221, — 362 — Gotfridus s. Gotfridus. Gbttweih, U. Gest. Kloster 1232, 56. Gbrtschach, O. Krn., b. Gross- kahlenberg, (Gorcah, Gorizach, Gorscbach, Gorsza, Gorzach), Schloss 1260, 214 unter Herr- scbaftgehbrige Burg 1261, 225; 1261, 229, 232; Genannte: Waltherus de — 1221, 32 (ob von Ki ain ?) St. Gbrgen im Jauntbal Krnt., Feste 1268, 298. Gbrz, (Gori-cia-tia-zia) comitatus 1217, 25; Scblacht (prelium) zu — e. 1249, 124. — Schloss 1202, 4; 1267, 290. — Grafen von Gorz-Tirol: Mein- hard und s. Binder Engelbert 1202,4 ; Engelbertus 1217, 24; Meinbardus 1223 33; 1230, 54; 1238, 71; 1246, 86, 87; 1243, 94; 1249, 129, 130; 1252, 145; advocatus Aquile- giensis 1252, 145; 154; — dessen Schwiegervater: (Albert III.)Graf von Tirol; 1252, 154; Mainbardus 1252, 156; 1256, 1266, 180; 1261, 215; 1265, 274; 280; Albert 1267, 290. — Kanzlei, Notare : Werenhardus etFridericus deEberstein 1261, 215; Schreiber Antonius 1249, 123. — Ministerialen : Volricus de Rei- fenberch, Hainricus vicedominus de Valcbenstain, Hainricus bur- gravius deLuenze et Volkerus de Fiachsperg 1241, 86. — Ministerialin: Willa 1223, 133. — Erw. durch Tausch: die Kinder Volkers von Reiffenberg 1230, 54 ; Einkiinfte 2 Mark Abgabe von Sittich 1217, 24; Eigen: mehrere Giiter und Rechte in Oberkrain 1252, 154; Markt u. Maut zu Planina; 1217, 24; Leben von Aquileia: Schlosser Gbrz, u. Moosburg in Karaten 1202, 4. S. auch sub Deutsch- land. Goess, Stmk., b. Leoben, Aebtissin: Kunigund 1261, 217, 218. Goldrunna Biirgersfrau von Lack 1263, 255. Gonewitz= Gonowitz, U. Stmk., s. v. Marburg, Liupoldus de — 1224, 34 Gorcah s. Gbrtschacb. Gorci a s. Gbrz. „Gordes“ Chunradus— 1252, 155. Goriach, O. Krn, b. Veldes 1256, 181, Genannte: Mainbardus de — 1252, 154. Goricia, Goritia s. Gbrz. Goričica, (Goriscba) Krn. Pfr. Pre¬ serje 1260, 212. Gorizach s. Gbrtschach. Gorizach, Krn., wlchs ? villa 1262, 248. Gorizia s. Gbrz. Gorschach s. Gbrtschach. Gorsza s. Gbrtschach. Gorzach s. Gbrtschach. Gostetsche, O. Krn. b. Lack (Cos- tech) villa c. 1215, 22. Gozwinus, pater Linharti Rabel c. 1215, 21. Grace s. Windischgratz. Gradaz s. Graz. Gradeneck (Gradenich, Gradnik, Graednik,' Grednik, Grednik, Grodenech), Krnt., b. Moosburg, Bertoldus de — eius coniunx: N. de Stein soror Wersonis 1248, 116; Berhtoldus de — 1249, 128; 1250, 137, 139; 1260, 210. Gradniz, (Gradenicz) Krnt., bei Klagenfurt, Ludgardis de — e. 1250, 135. Gradwein, O. Stmk., Pfarrer: Pr, — 363 — Gregorius Raynner etc. 1497, 286. Graednik s. Gradeneck. Graetz s. Windiscbgraz. Gratze= Billichgraz, Genannte: Her(mannus), filius: Hort(olfus) de — c. 1215, 21. S. auch Bil¬ lichgraz. Graeze s. Windischgratz. Grafen s. Andechs, Pfannberg, Bogen, Tirol, Eppan, Eberhar- dus, Eberstein, Franco, Gbrz, Hardeck, Henneberg, Heunburg, Laas, Laufen, Liebenau, Mallen- tin. Ortenburg, Sain, Sponheim, Scbauenburg, Sternberg, Un- garn, Wolfrathsbausen, Weich- selburg. Grafendorf, Karnt., (Grauendorf) 1261, 223. Grafenstein, Krat. (Grauenstaine) 1264, 260; Genannte: Gotefri- dus de — e. 1269, 299. Grafenweg s. Sawa. Grafschaften s. Vrbasa, Oberkrain, Istrien, Friaul, Gorz. Grasnitz, s. Kresniz. Grauendorf s. Grafendorf. Grauenstaine s. Grafenstein. Graz = Gradaz U. Krn., zwischen Mottling und Tschernomel, Ge¬ nannte: Albertusde —1228,47. Graz, Stmk. 1263, 249; s. auch Gretz; Graetze, Graze s. Win- dischgraz. Grazlup s. Grosuple. Greben s. Griffen. Grec s. Windischgraz. Grednik s. Gradeneck. Gretz (Graz) am See, Deutschor- dens - Commendator: Andreas- mer 1497, 286; s. Windisch- gratz. Grednich, s. Gradeneck. Gregor Patriarch von Aquileia 1251, 143; 1252, 145, 146; 1253, 160; 1256, 182; 1257, 195; 1258, 197, 198, 198; 1259, 206, 207; 1260, 209; (c. 1260), 214; 1261, 229, 231; 232, 233; 1262, 245, 248; 1264, 257, 258, 259, 260; c. 1265, 263; 1265, 264, 267; e. 1265, 279; 1267, 290, 290; 1269, 301, 304; canonicus Fe- rentinus 1269, 303, papa IX, 1229, 51; 1232, 58; 1233,61; 1237, 69; 1240, 82; bomo proprius 1267, 294; de Mon- telongo 1242, 91; Ravnner 1497, 286. Greif s. Grifo. Greifenburg, Karat., (Griuenberg) Schloss 1256, 178; Genannte Vlricus de — 1257, 192. Greifenfels, (Greifenvels) Klagen- furter Umg. Post u. Pfr. Eben- tbal, Genannte: Hainricus filius olim Hainrici de — 1235, 62. Greilach, U. Krn., b. St. Rupert: (Creylow) 1249, 126. Grez, Greze s. Windischgraz. Gripho s. Grifo. Gries, (Griez) O. Gest. ? Traun Kr. Hellenwicus de — 1241, 88. Griffen, Karnt. bei Volkermarkt, (Griven, Griuene) Dietni ar us de — 1209, 13, 1245, 100. Griffen = Greben Gerbin Krn. im Littaier Bezirk (Griven). Eber- hardus de — 1242, 93. Grifo, Griffo (Gripho) de Reuten- berch 1260, 217 ; 1261, 220; 1265, 278; 1266, 282; 1267, 287, 292; 1268, 298; 1269, 306; de Stude c. 1205, 9; 1228, 45, 49. Griffenthal, (Griuenthal) Probst (prepositus): Conrad. 1256,177. Grinslach, Tirol, Friso de —1247, 108, — 364 — Griuenberg s. Grifenberg. Grivental s. Griffenthal. Glinene s. Griffen. Grimenstein, N. Gest., 6. v. Glog- nitz, (—) Albero pincerna de — 1224, 34. Groblje, U. Krn., Pfr. St. Bartho- lomaus (Grveblach) 1249, 126. Grodenech s. Gradeneck. Grosskahlenberg, O. Krn. n. von Laibacb, (Marienbercb) Albertus de — 1216, 23. Grosslaschitz, U. Krn. b. Auers- beig, (Lasitscb, Lasis), Wald 1256, 181; villa 1230,55; Priester: magister Herandus, Heidenricus infirmarius 1230, 55; Official (grafi. Schreiber): Conradus 1230, 55. Grosuple, (Groslupp, Grazlup), U. Krn., bei St. Marein, 1249, 130; 1250, 133, 135. Grveblach s. Groblje. Griinberg, (Grunenb.erg) U. Stmk. b. W. Feistritz, Godfridus de — 1233, 61. Gnala s. Kardinalpriester. Gualterus s. Waltherus. Guardenech s. Werneck. Gubertinus (natus) quondam do¬ mini Ressonandi de Novate, no- tarius 1342, 36. „Gukenplat“ Krn., 1269, 301. Gutenau, U. Krn., wo? (Gv-Gvo- Gu-te - tte-nawe-nowe), Ge- nannte: Gebhardus de — 1253, 159 ; 1262, 237; 1267, 289 — iniles de 1267, 292 Gutenberg, (Gv-Gvo-Go-Gu-Gue- Guo ten-tten-tin-berc-berch (s. aucli Rittenbach ?) O. Krn. bei Neumarktl Genannte: Otto de — e. 1205, 9; Theodoricus et Henricus ministeriales Henrici inarchionis Istrie, mater eorum: Mechtildis ; filii : Theodorii; Theodorus sepultus in Victo- riensi monasterio, Alberanus et Gerhardus de - c. 1207, 10, 11 ; Engilram de — 1221, 32; Jacobus de — 1223, 33 ; Gebe- hardus de 1228, 39 ; Jacobus de — 1251, 142; (Tiitenberch!) Jacobus und Gebhardus de — 1252, 153; Jacobus de 1253, 159; 1255, 170; Gebehar- dus de — 1261, 217; Jaco¬ bus de — 1261, 224, 228; 1262, 237; 1265, 267, 268, 276; 1266, 282;Biiider: Reim- bertus et Leonhardus de — 1266, 282; Jacobus de— 1267, 286, 287, 287, 289 ; Wernherus et Jacobus fratres de — 1269, 308, 309. Guteneck, am Karst (Guteneke, Gotenych, in contrata de Gotys) Scblosserbauung 1258, 197; Genannte: Wintherus de — 1261, 215. Gutenfeld , (Gv-Gft-ten-veld-velt) Unt. Krain bei Grosslaschitz Ort: 1241, 87; Genannte: Her- bord. etGebard. de — 1220,25. Gutenrvbrth (Gv - Gv - Gu-Gu ten- tten werde) U. Krn. zu Dobrava bei St. Kantian, 1250, 135; 1252, 147, 148; 1265, 270; Markt (forum): 1251, 142; 1261 220; 1265,270. — Freis. Hof. (domus eccle. Friš.) 1261, 220. — Burggrafen (castellani), N. 1261, 220. — Landgericht (iuditium provin- ciale): 1257, 195. — Richter (iudex): Gebhardus 1254 164; Vzoldus 1267, 292. — Genannte: Albertus quondam Gebbardi de —filius 1261, 21 p ; . Vzoldus, Artusius et Ilvdolfgs B6& — de— 1261, 220; Vgoldus(!) de — 1265, 276. Guecilus s- Wecilus. Guetenberg, Guettenberch, s. Gu- tenberg. Guerdeneche s. Werneck Gugania s. Cucania. Guipach s. Wippach. Guido s- Gardi nalbiscbofe; Car- dinaldiakone; — decanus Ciui- tatensis 1262, 231. Gundaeharus de Vrovvenstein 1209, 12; 1249, 128. Gunterussacerdos de Villaco 1227, 37. Guntherus de Choetmarsdorf 1248, 121. Gunzelinus (imperialis senescalcus) 1232, 58. Gfitenberc(ii) s. Gutenberg. Gutenveld s. Gutenfeld. Gutenovve s. Gutenau. Guotenwerde s. Guteinvorth. Gfinzing, Krn. ? Strink. ? Berg — 1261, 221. Guorkfelde s. Gurkfeld. Gurk, Krat., regalia ecclesiae; ministeriales 1214, 15; (Gur- censis ecclesia) 1228, 46; deren Besitz: 1211, 14; 1228, 45, 46; 1231,56; 1234 62; 1251, 143; 1259,206, 206. -Bisthum, 1213, 15; 1264, 262. — Bischbfe: Walther 1211, 14. Ulrich 1231, 56 Eigenmann Mi- nisteriale: Livtherius Ruzinann uxor: Gertrud 1231, 56 ; Ulrich 1234, 62; 1251, 143; Ditricus 1260, 213; 1264, 262; 1265, 274, 274. — Probst: Sivridus 1228, 46. — Chorherren (eanonici) Geb- bardtis, Wiricus, Chunradus, 1228, 47. „Gurea“ in Krat. ? oder U. Krn. zu Obergurk? Konrad, Kaplan des Bischofs von Brixen, und Rudbert von —c. 1214, 16. Gurca, Gureha, Gurka s. Gurk¬ fluss. Gurkfeld, (Gftrk - Gurc - Gurck - Gurk - Gurch - Gurke - Gurkel- Gurke - Gurkke - Gurken-Gurg- Gurge feldt-fclde-felden-veld- velde-velt-uelde) U. Krn. — Arcliiv 1845. 181; Schloss 1202, 2; 1246, 105. — Genannte: Ortolfus de — 1202, 4; 1207,10; c. 1207, 11; 1211, 15; Bertoldus de — 1223, 33; 1228, 47; 1238, 75, 79; Ge- briider Berchtoldus et Gysel- brechtus nobilis viri de — 1246, 105; Bertholdus de — 1247, 114; 1249, 128; Bertholdus senior de — e. 1250, 133; Bertholdus de — 1250, 137; Bertholdus capitaneus castri de Mengosburch 1250, 138; Berh- toldus de— 1252, 147, 148; 1256 178; Ortolfus de — 1257, 197; 1259, 206; Bertoldus de — 1259, 207; 1261, 216; Or¬ tolfus de— 1261- 236; 1262, 238; dessen Schvvester: Alhey- dis 1262, 238; Ortolfus de — 1263, 250 ; Berchtoldus de — 1265, 275 ; Ortolfus de — 1265, 275; 1269, 299; Gattin: Elysa- beth 1269, 299. Gurkfluss, U. Krn., (Gur-ca-ka- cha-ga-) fluvius 1209, 12; c. 1215, 22; 1249, 127 ; 1266, 283. Gurencz, Gurenz s. Gurniz. Gurga, (Gurgi!) s. Gurkfluss. Gurniz (Gurencz - Gurenz-Gurntz, Gurnz) Offo de — 1202, 4, 6; Heinricus 1207, 9; 1220, 26; Giselbertus de— 1269, 299. — 366 — H. Habspach s. Hasbach 1268, 298. Hackertshausen, (Hackelshusen) Bai. Landg. Pfaffenhofen, Ch(un- radus) de — c. 1215, 51. Hademarus de Schoenenberc 1237, 68; de Sunnenberc 1237, 68. Hademricus scriba (de Ampans?) 1229, 49. Hadersdorf. Krnt. Pfr. St. Stefan a. d. Gail (Adrichesdorf) 1202, 7; s. 1. Bd. 1147, 103. Hadrianus (Ad-) cognomento Marko 1261, 236. Haeinricus s. Henricus. Hsertnidus de Bettove 1248, 121. Haertwich s. Hartwicus. Havenburg, Havenaerburch, Ha- venarburch s. Hafnerberg. Hafnerberg, Krnt. b. Feldkirchen (Haven-venar-venaer-vener-uen burch-g); Genannte: Gotfridus de — 1209, 13; Arnoldns de — 1252, 144; Arnoldns et Vlricus de — 1249, 128; 1252 153; Wlricus miles de —1256, 179, 181, 187. „Hagenpuech“, Krn., Habach? Gaber? 1250, 133. Hagenhowe s. Hohenau. Haichilberch s. Aichelberg, Eichel- berg. Haidenricus s. Heidenricus. Hailleke, Haillegke s. Halleck. Hainreich, Hainricus s. Henricus. Hainz, Haintzo s. Henricus. Halleck, Krnt., (Hail-Hei-lek-leke- legke-Helke); Gerhardus de — 1235, 64; Heidenricus miles de — 1253, 158, 159; 1256, 183; 1265, 278. Hannburg s. Heunburg. „Harde,“ Krn. 1252, 151. Hardeck, (Hardeke, Hardege N. Gest. a. d. Thaya, Conradus, Liuthold. fratres de — 1237, 68; Chunradus comes de — 1240, 84. Hartenberg, O. Krn., b. St. Katha- rina, (Ertimberch, Hertenberch, Ortimbercb, das fruher irtbiim- lich Hirtenberg genannt wurde), Schloss 1252, 150; zur Herr- scbaft Laibach gehorige Burg 1261, 225,229, 232. Genannte: Gerlochus de — 1207, 10; c. 1215, 21; 1220, 25; 1245, 99; 1247, 108: 1249, 128; 1250, 139; 1252, 149, 150, 151; 1253, 159; Reinboto de — in Winek castellanus 1254, 166; Gerlochus de — 1261, 217, 222, 224. 230, 233; 1265, 273; 1269, 301, 306. Hartliebus Negowan 1217, 24. Hartmannus (Hert-) de Ponikel 1220, 25; Clsterl 1262, 247. Hartmut 1238, 73. Hartnidus (Hert-) de Bettovve 1237, 68; capellanus 1228, 45; capellanus 1228, 49; de Ort 1224, 34; deOscelnik 1220, 25. Hartrogus (Artrogus) de Tiven 1227, 37. Hartwicus (Hert - Hertericus!) abbaš St. Pauli 1240, 84; mo- nachus St. Pauli 1233, 61; Ar- tuichus de Porciliis 1264, 261; von Presing 1264, 262; dapifer de Chrich 1249, 128; 1252, 153; 1254, 162; 1255, 170; 1256. 174, 177, 179, 181 ; de Czobelsperch 1220, 25 ; de Val- chenberg 1268, 294; de Ibach c. 1215, 21; plebanus de Lub- dingen 1228.47; de Mvnparis 1250, 132; de Razwor e. 1250, 134; dapifer de Strazburch 1228, 47. Hartwigsdorf s. Artižavas. Harlant s. St. Marein. — 367 - Harlongus episcopus Tergestinus e. 1247, 107. Harlung de Wisslberch c. 1207, 11; s. Arlongus. Harnsperg s. Adelsberg. Harskircben, Bai., b. Landshut Heinricus de—1202, 4. Hasbach, N. Oest. bei Glognitz, (Habspach) Ulricus de 1268, 298. Haselbach, U. Krn., b. Gurkfeld 1262, 238. Hauenburg, Hauenerburch s. Haf- nerberg. Haulach s. Hotavlje. Haus am Bacher in U. Strm. (Husa) Wernher von— 1254, 167. Heberardus marscbalcus ecclesie Aquilegien~ds 1250, 137. Heckenberg, U. Stmk. bei Franz Eberardus de — 1232, 58. Hevnenburch s. Heunburg. Heidenricus(HaiHeidin-)deTanne 1257, 192; de Haileke 1253, 158, 1256, 183; 1265, 278; infirmarius in Lasis 1230, 55; notarius ducis Meranie Ottonis VII. 1230, 54; de Sternberch 1230, 55; de Sevnek 1241, 88; s. auch Henricus. Heiternowe, 1256, 178. Heilek(e), s. Halleck. Heiligenberg (Heyligenperg) Krn. Pfr. St. Lambrecht, 1250, 133. Heyntzo s. Heinricus. Heinricus, Heynricus s. Henricus Helpbenberch s Helfenberg. Helke Heleke s. Hallek. Helclia eine Adelige in Unter- krain, Sohn: Marquardus 1243, 96. Helena s Alena 1207, 10. Helfenberg (-ch-Helph-bah), Stmk. Heinricus de — 1256, 185; 1260, 213; 1263, 251, 253; 1267, 290; 1268, 295, 295; 1269, 299, 306. Helfenstein, Stmk. zwischen Stii- bing und Horgast Burg 1261, 222. Hellenwicus de Griez 1241, 88. Henneberg (Henninberg) Graf: Bobpo de — 1230, 54. Henenberch s. Heunburg. Henricus (Heinricus, Hainz, Hain- tzo, Ecelinus, Enzelinus, Anze- lus) c. 1200, 1; 1217, 24; de Apbalter 1268, 294; de Aycha 1241, 87; de Aiginow 1202, 6; scriba de Ampans 1228, 38, 39, 40; 1229,49; marchio de Andechs (Istrien) 1251, 142; capellanus Aquil. 1238, 79; ca- pellanus curie Aquilegens. 1239, 80 ; de Arnesperch 1269, 303, 304; episcopus Babenbergen- sis 1245, 99; 1254, .162; prepositus Pataviensis 1229, 51; arcbidiaconus Paduensis 1249, 123; de Paniaco e. 1262, 248; episcop. Petenensis 1233, 60; subprior Betoviensis 1242, 92; prior Petovie 1250, 137; 1260,210 ; predicat. de Petovia 1260, 213; 1261, 222; pleba- nus de Betto(w) 1241, 85; miles de Perowe 1247, 108; episcopus Brixinensis 1230, 54; prepositus Brixinensis 1236, 66; decanus Brixinensis 1236, 66; de Pvech 1250, 133; de Pvtelpach 1261, 220, 221; co- mes de Phanenberch 1256, 180; Phangovwere 1245, 100; de Piberkar 1229, 49; de Pilch- grez 1261, 222; in Pilstain 1228, 47; dePisino 1264,260; de Pliritenpach 1228, 47; de Plumstein 1241, 88; de Boch- werch c. 1207, 11; marscalcus Boemie 1264, 258; de Portis — 368 — Pris c. 1200, 1; Pris iunior c, 1205, 9; Pris 1211, 14; de Prisekke 1238, 72 ; de Brunnen 1237, 68; de Puch 1254, 167; de Buja 1250, 139; marchio de Burgove 1236, 66; filius ducis Carinthie 1257, 192; ca- pellauus ducis Karinthie 1220, 26; capellanus curie ducalis Karinthie 1252, 144, 157; ca¬ pellanus ducis Carinthie 1260, 213; 1265, 278 ; notarius ducis Karinthie Bernhardi 1249, 128; de Karlsperc 1220, 26; de Charelsperch 1228, 46, 47; 1249, 128; deCarnia, cauonicus Aquilegensis 1226, 35; archi- diacon. Carniole 1238, 79; ne- pos Berbtoldi decani Carninle e. 1239, 79 ;de Carniola 1252,152; deCarsperh 1269, 301; dictus Stanloce de Cernomel 1269, 301; de Cherstetin 1238, 74 75 ; Cas- socus deCiuitate 1269,301; Čisel 1209, 12; Klinchardus 1229, 49; vicarius de Cremsnik 1264, 257;praepositusdeDiezen 1228, 38, 43, 44, 48, 49, 49; lant- gravius Thuringie 1236, 66; 1237, 68; de Tovchan 1248, 121; de Truhse 1237, 68; de Vagen 1248, 117; 1251, 142 ; 1252, 147,148, 150, 151; vice- dominus de Valchenstain 1241, 86, 87; prepositus de Veldes 1238, 79; 1245, 102; dictus Vertingus 1261 , 220, 221; 1263, 252, 255, 257; 1248, 117; sacerdos, cellerarius, siudi- cus et procurator cenobii Vic- toriensis 1226, 36 ; plebanus St. Viti 1262, 243; plebanus Sancti Viti 1266, 282; nobilis de Vil- lalta 1229, 51; 1243,94; 1252, 145; miles de Visharen 1256, 181; plebanus de Vlednic 1228, 43; (Hainzo) de Flednich 1260, 213 ; de Vriberc 1209, 12 ; pre¬ positus Frisacensis 1257, 192 ; canonicus Frisacensis 1241, 85 ; castellanus de Frisaco 1202, 4; magister et notarius de Vrisaco 1250, 139; magister canonicus Frising. 1248, 117; 1261, 220, 221, 235; 1262 239, 240, 241, 242, 243, 244; 1265, 263; 1267, 292; 1269, 300, 308, 309 ; canonicus st. Andreae Fri- singe 1265, 276; notarius Fri- singensis 1262, 236; 1269, 301, notarius curie Frisingensis 1269, 307 ; de St. Gangolfo 1248,121; de Genske 1248, 121 ; de Gle- mona 1202, 6; de Graeze 1228, 45, 49; 1256, 185; filius olim Hainr. de Greifenfels 1235, 62; de Gutenberg c. 1207, 10; de Gurenz 1207, 10; 1220, 26; de Hagenhowe 1207, 9; de Harskirchen 1202, 4; de Hel- fenberch 1256, 185 ; 1260, 213; 1263, 151, 153; 1267, 290; 1268, 295; 1269, 299 , 306 ; Hesse 1264, 259; comes de Heuneberch 1252, 153; nobilis de Hohenburc 1248, 117; co¬ mes de Hortenberg 1232, 58; Hvnswegen 1269,301; de Hvns- wich 1269, 308, 309; mares- calcus imperii 1236, 66 ; de In- sula 1211, 15; marchio Istriae c. 1205, 8; 1207, 9; c. 1207, 10, 11 ; 1209, 13 ; 1211, 14; c. 1215, 22; 1217, 23, 24; 1223, 33; 1228, 38, 38, 38, 38, 39, 39, e. 41, 41, 41, 45; e. 1229, 49, 50, 52; e. 1230, 53; e. 1232, 57, 59 ; e. 1233, 61; e. 1235, 63; e. 1238, '72, 73; e. 1243, 94; (1228) e. 1250, 134; e. 1251, 143; notarius mar- chionis Istriae 1209, 14 ; 1252, 369 -i 157; 1249, 128;e. 1250, 134; castellanus de Landestrost e. 1251, 143; custos de Landes¬ trost 1258, 200; plebanus Lei- bacensis c. 1235, 64; de Leoben 1262, 230; de Leonbach 1259, 208; de Lichtenperc 1202, 4; de Liebenberch c. 1207, 11; 1223, 33; de Liligenberch 1209, 14, 49; dictus Liste 1238, 77; 1239,80; de Lok etc. 1263,249; notar, curie Friš, de Lok 1263, 255; 1267, 290; de Lovgingen 1241,85,85;deLutzlingen 1262, 239; 1264, 262; 1265, 267; burgravius de Luenze 1241, 86; 1252, 155; de Matscherol 1254, 167; de Maichou e. 1250, 133; scriba Marchie 1224, 34; ple¬ banus de Sancto Martino 1257, 192; scriba de St. Maria 1228, 38, 39, 40; derselbe plebanus de St. Maria 1228, 43, 45; scriba de St. Maria 1229, 49; St. Marie pleb. 1229, 52 ; ple¬ banus de Meingospurch 1226, 34; de Mels 1241, 90; 1244, 97; 1247, 114; 1248, 119; 1261, 224; 1264, 261; 1265, 267; filius ducis Meranie 1202, 5; de Michelstetin 1238, 75; dictus niger de Michelstetin 1238, 77; de Mitterburg e. 1250, 135; miles 1245, 101; procurator de Muntparis 1264, 259; de Nidech 1230, 133; e. 1250, 134; de Niwertingen c. 1230, 56; electus Obberembur- gensis 1241, 89; abbas Obern- burgensis 1242, 92 ; 1263, 253;' 1264, 257,257; 1265, 278; fra¬ ter de Obernb. 1242, 93; comes de Ortenberch c. 1202, 2 ; 1249, 130; 1256, 179, 186; 1257, 195; 1261, 223; 1263, 249, 252; 1269, 306; de Osterberc, 1260, 212; de Osterwiz 1209, 12; de Oztrog 1266, 281; deRa- bnsperg 1261, 221; dictus Rex 1256, 185; de Rifenstein 1223, 33; de Rinding 1267,292; de Ro- tenpach 1252, 156; de Robathz 1265, 274; de Romano 1249, 124; de Rosinbach 1211, 15; de Rossenberch 1256, 185; de Rosenberch 1260. 213; senior de Rvna 1258, 200; de Saloch c. 1200, 1; Saxo 1229, 49; de Spiegelfeld 1261, 217; de Scharfenberg 1208, 12; 1235, 62; c, 1235, 63; 1242, 93; 1244, 97; 1248, 123; 1250, 131; e. 1250, 133; senior de Scherffenberg e. 1250, 134; de Scherphenberch 1251, 143; 1252, 147.148,150, 151; 1252, 155; 1253, 158; 1254, 167 ; 1256, 185; 1259, 204, 207 ; 1260, 213,213 ; 1261, 217,222 ; 1262, 238; 1264, 258, 259; 1265, 269, 274, 274; 1269, 306; de Schaowinberc 1230, 54; 1237, 68; scriptor c. 1207, 11; de Staine c. 1207, 11; c. 1228, 38; 1238, 74; e. 1238, 76; filius Heinrici de Steyn 1238, 79; plebanus de Stein e. 1232, 59; de Sterenberch 1237, 71; Sterloc 1223, 33 ; dictus Staloke 1263, 251 ; de Strassov 1261,225; de Straz- berch 1245, 100;epus. Sekoen- sis 1240, 84; de Sevelt 1237, 68; subprior de Sittich 1252, 158; prior de Sittich 1254, 167; c. 1256. 172; sacerdos de Sittich 1238, 73 ; de Silberberch 1252, 144, 153; 1254, 162; 1262, 239; de Slevlingen 1245, 99, 100; de Suaenberc c. 1256, 172: de Sunninberc 1230 54; Ungenade 1245, 100; de 24 — 370 — "VValdenberh 1245, 99; 1247, 108; 1263, 252; comes de Wartenberch 1244, 96; prepo- situs de Werde 1244, 98; 1245, 99; 1247, 108; prepo- situs Werdensis 1268, 296; de Werde 1252, 147, 148; 1254, 164, 165; pincerna de Werd 1261, 217; de Wiharn 1209, 13; de Wilhaim 1228, 38, 39; c. 1230, 56; plebanus de Wo- diz 1257, 197; comes de Wolf- ratsbausen e. 1229, 49; epi- scopus Wormatiensis 1232, 57 ; dictus Zeysel 1266, 282; de ' Zemast 1267, 292; capellanus (de Zirklacb?) c. 1205, 9; s. auch Heidenricus). Herandus s. Herrandus. Herbergh s. Horburg. Herbardus s. Herbordus. Herberg s. Horberg. Herbordus de Auersberg 1237, 70; 1241, 88; 1249, 128; 1250, 137, 139; 1251, 143; 1256,181; 1257, 197; 1259, 206; 1260, 209; 1261, 236; 1262, 246; 1263, 250, 253; 1264, 262; 1265, 265, 273; 1267, 287, 287, 287, 288, 292, 293; 1268, 298; de Pertenstaine 1202, 6; de Gvo- tenvelt 1220, 25; pvikravius de Los 1220, 25 ; de Los 1244, 97; 1260,210; magister civis de Sachsenfelde 1256, 178. Herbrandus maior cellerarius de Victoria 1217, 24. Herdegnus sacerdos de Sittich 1252 158. Hertembercb, Hertenberch, Her- tenberc, Hertinberch s. Harten- berg. Hertericus s. Hartwicus. Hertindorff, Krn., Gosd? Herman- nus de — 1216, 23. Hertmannus s. Hartmannuš. Hertnidus s. Hartnidus. Hertwicus s. Hartwicus. Hertwigisdorf s. Artižavas. Hermannstbal 1845, 181. Hermannsdorf Krn. (Aermanns- dorf) villa 1261, 215. Herman s. Hermannus. Hennannus de Aych 1269, 302, 304; gastaldio de Arnesperch 1262, 248; de Petowe 1233, 61; prior fratrom ordinis pre- dicatorum in Bethovia (s. Car- niola) 1252, 152; de Pharre 1216, 23; in Pilstain 1228, 47; de Plintenpach 1228, 47; miles de Plumeynstaein 1247, 115; de Portis 1244, 97 ; 1245, 102; 1250, 133, 137; von Por- tzill 1260, 210; dux Carinth : ae c. 1250, 133; pincerna (ducis Karinthie) 1209, 12; frater de Diezzen 1228, 49; coeno- bita de Victoria 1217, 24; plebanus de Vlednik 1264, 257, 257, de Vreiberch 1265, 266; canonicus de Frisinge 1261, 220, 221; canonicus st. Andrae Fri¬ singe 1267, 292; notarius Fri- singensis 1269 308, 309 ; fra¬ ter Warnerii Scencle Radii de Galano 1233, 60; de Hertin¬ dorff 1216, 23; officialis de Landestrost 1252, 157 ; de Li- linberc 1223, 33; filius Roberti de Los 1230, 55; de Malentin 1230, 55; Manco 1264, 262; Murcel 1223, 33; castellanus de Obberburch 1257, 197 ; von OIsvvich 1260, 210; comes de Ortenburch 1220, 26; 1228, 47; c. 1230, 56; 1237, 68; 1241,87; 1244,96,96, 97; 99, 100, 100, 102; 1248,1245,120; 1252, 154; 1254, 162, 1256 186; deRamenstain 1256,185; — 371 — miles deRamenstein 1257,197; de Rabenstayne 1265, 266, 273; 1267, 286; 289; miles in Rauenspercb 1228, 47; civis de Sachsenfelde 1256, 178; purchgravius de Strazburch 1228, 47; miles de Sreliz 1235, 62, de Umberg (?) 1265, 278; plebanus deWodizl262, 243; de Wolspach 1220, 25 ; Hernestus s. Ernestus. Herradis uxor Friderici de Petowe 1233, 61; e. 1241, 85; Her- randus predicator de Petovia 1261, 222; de Drage 1243, 96: miles (de Drag?) e. 1250, 134; magister in Lasis 1230, 55; de Owersperch 1220, 25; 1230, 55; 1265, 265. Herwart, Herwort s. Herbordus. Herzoge und Herzoginen, s. Baiern, Karaten, Meranien, Oester- reich, Sachsen, Steiermark. Hesse, Hessen, Deutschl. Hain- ricus — 1264, 259. Heukirchen, (Heuch-) Senjagorica ? Pfarre Oberlaibach, villa 1269, 299. Heunburg Krat. (Hunen-Hevnen- Jleune - Hiwen - Hewnen-berc - berch-burch-burg-burkh) Gra- fen: Wilhelmus comes senior de _ 1230, 54; 1237, 68; 1240, 84; 1242, 93; 1244, 97; Heinricus et Ulricus fra- tres comites de — 1252, 153; Vlricus 1254, 162; 1256, 174, 177, 180; 1257, 192; 1264, 261; 1266, 266. — Genannte: Freitlinus de — 1264, 262. — Besitz: Am Gute Slivica und bei Grosslaschitz, 1230, 54. Lehensvogtei auf dem Gute zu Oblak vom Štifte Sittich e. 1230, 54. Heuneberch, Hewnenburch, Hew- nenburkh s, Heunburg. Hilprandus deNeynnenhoven 1248 118. Hileprandus notarius ducis Karin- thie 1267 293. Hil(t)prandus notarius ducis Ca- rinthie 1268, 295. Hil(te)prandus filius Albwini 1247, 107. Himberg, N.-Oest. b. Wien (Hin- perc, Hintberch) Irenfridus de — 1229, 51; 1237, 68. Himelberg, Krnt., Himelberch), Scbloss 1223,46 ; 1256, 178; Genannte: Chvnradus et Otto fratres de — 1249, 128 ; Za- charias de — 1256, 177. Hinperc s, Himberg. Hintperch s. Himberg. Hirtenberg s. Hartenberg. Hvstria s. Istrien. Hiwenburch s. Pleunburg. Hopfenbach (Hophen- Hopfien- bach) U. Krn. b. Rudolfsw6rth. Genannte: Fridericus et frater eiusHeinr. 1223, 34; Adelhold et fratres eius Fridericus Ru- pertus, Pucelinus 1223, 34; Albero et frater suus Adeloldus de — 1228, 43 ; Fridericus de — 1228, 43; — Gebriider: Adeloldus, Albero, Robertus et Fridericus de — 1238, 72; Albero de — e. 1250, 135: Fridericus de — 1261, 217; Truta de — 1261, 217; Fri¬ dericus de — 1267, 287. Hotavlje, O Krn. (Haulach) Ort c. 1216, 21. Hottemesch, U. Krn. b. Ratschach oder Hotemasch zu St. Georgeu bei Krainburg, (Hotmosach) Wolhardus de — 1207, 10. 24* — 372 — Hoflein, O. Krn. b. Krainburg, (Neymen - Neun - Newen-Niwen- Niwin-Nuwen-hoff-houen-hoven Predwor; Bezredvvor 1202,7, 7 ; 1207, 9; 1217, 24; grangia 1252, 153; Kapelle 1226, 35, 36 ; Genannte : Martinus de — 1217, 24; Hilprandus de—1248, 118; Lazarus de— 1262, 239. Honigstein, U. Krn. bei Treffen, Pfarrer: Ortolfus 1228, 41. Hoenowe s. Hohenau. Hbrberg, (Herberg(h-ch)U. Stmk. 1249, 130; Burg 1251, 143; 1265, 274. Hovnenburch s. Heunburg. Hohenau, U. Krain (Aiginovv, Ha- genhowe, Hoenovve, Hohenovve) Genannte: Mainhardus de — c. 1200, 1; Henricus de — 1202, 6, 1207, 9; Meinhar- dus de — 1228, 43. Hohenburg(—eh) Karnt. ? Burg 1263, 249. Hohenburg(Hohinbure) Bai., Mark- grafen Berhtoldus 1238, 79; Otto canonicus Aquilegiensis 1241,90; Otto prepositus sancti Volrici, canonicus Aquilegensis 1244, 97; Otto Vtinensis pre¬ positus 1248, 119 ; Bertoldus marchio (Istrie) 1251, 143. — Vollfreie Heinricus (nobilis) de —1248, 117. Hoheneck, U. Stmk., (Hoheneke. Hohinegge, O n ec) Wariendus de —1202, 5; Livpoldus de — 1209, 12; Weriandus de—-1211 15; Liupoldus nobilis de — et frater suus 1224, 34; Wil- helmus et Liupoldus de — 1241, 88 ; soror eorum Elisa- beth de Myltenberch 1241, 88; s. auch Scharfenberg. Hohenyltz Krnt.? Stmk.? Zehenthof in — 1267, 290. Hohenloch (Hohenlot!) sw. Uffen- heim in Franken, (Wiirtemberg) Godefridus et Conradus fratres de — 1232, 58; 1237, 68; s. Winterstett. Hohenovve s. Hohenau. Hohinegge s. Hoheneck. Holaer s. Hollern. Hollenburg, (Holinburch), Krnt., castrum 1248, 121; Genannte: Albertus de — 1235, 62; Chvntzo de — 1248, 121; Svvikerus olim de — 1248, 121; Otakarus de — 1248, 121. Hollern, Krnt., b. Klagenfurt (Ho¬ laer, Olerem) 1260, 212, (1261) 231. Holswich s. Olševek. Hongenstein s. Honigstein. Honorius papa III. 1220, 26, 27, 28, 29; 1223, 33; e. 1227, 37. Hortenberg, Hortenburc(h) s. Or- tenburg. Hortolfus s. Ortolfus. Hornstein sloven. Kurlice, Pfarre Tultschnik b. Klagenfurt (Cvr- lich, 1235, 62. Hostia s. Ostia. Houuersperch s. Auersberg 1261, 233. Hrastenice bei Billichgraz, (Inner- krain) (Chraegni«; versus Pilch- graeg) 1269, 301 Hulben, O. Krn., (Hvelwe, Hvlwin) 1238, 74, 77. Hiihnersberg, Karnt. bei Spital, (Huonreberg) 1202, 7. Hvelwe s. Hulben. Hugo s. sub Kirchenstaat; von Taufers 1230, 54; 1245, 99; 1256, 177; de Rifenberch 1252, 155, 155; s. auch Ugo. Hvlwin s. Hulben. „Hvtsmundes“ (Krnt., Vlricusdic- — 373 — tus — 1264, 261; Gattin: Ag- nes 1264, 261. Humbeln s. Hummel. Humbertus presbyterus 1221, 32; sacerdos de Stain 1207, 9, 10; clericus 1217, 23, 24; Hummel, Bai., Landg. Freising (Humbeln) C(onradus) de— c. 1230, 56. Huneburch. Hunenberc, Hunen- burch, Hunnenburch s. Heun- burg. Hungaria=Kroatien »Mons citra Hungariam" vvahrscheinlich das grenzscheidende Uskokengebir- ge an der kroatischen Grenze in Unterkrain, andechsische Guter daselbst 1228, 40; s. aucb Ungarn. Hungarus s. Stein. Hvnsvvegen, Bai., Heinricus 1269, 301. „Hvnswich“ Heinricus — 1269, 308, 309. „Huonreberg“ s. Hiihnersberg. Hurdt, Hurde prope Gurkam 1266, 283; 1267, 287. Husa s. Haus am Bacher 1254, 167. I. Ibach s. Eibach. Jachan s. Jauchen. Ja(cobus) c. 1230, 55 ; prior st. Georgii in Alega 1258, 198— 199; archidiaconus Petoviensis 1264, 257; notarius (ducisKa- rinthie?) 1256, 181; frater pre- dicatorum de Ciuitate "1260, 213; de Vriberch 1249, 128; 1254, 162; de Guotenberg 1223, 33; 1251, 142; 1252, 153; 1253, 159; 1255, 170; 1261, 224, 228; 1262, 237; 1265, 267, 276; 1266, 282; 1267, 286, 287, 289; 1269, 308, 309; miles Friš, ecclesie zu Lack 1248 117; de Lok 1259, 206; 1262, 236 ; 1263, 250; 1263, 252, 255, 257 ; e. 1269, 307; notarius 1252, 155; de Orzono 1233, 60; de Ritten- bach 1267, 287; de Monte Sel- viae 1256, 177. Jadrich, Marquardus c. 1200, 1. Javor(je) s. Ahorn. Janinus plebanus de Umago 1247, 107, Jannesdictus Weytman 1262, 247, Italien (Ytalia) 1236, 65. Itoigoy (slov. Mannername) 1238, 73. Idria 1233, 60. Jannes c. 1215, 21. Jaring, U. Strm. Pfarre in den Wind. Biicbeln 1202, 8. Jaucben, O. Krn. (Jachan, Uichan slov. „v Ihan 1 *) 1228, 44, 48. Jauntbal Krnt. 1238, 73. Jauneck, b. Fresen ? w. v. Mar- burg (Junekke) Genante: Chun- radus et Oholo fratres de —■ 1209, 13. Jedel, slov. Personenname 1261, 217. Jelša, U. Krn. Pfarre Haselbach (Erlach) villa 1262, 228. Jelša s. Gelsach 1260, 212. Jelše (Jeusche) U. Krn. b. Schar- fenberg (Gese) villa 1250, 131. Jerusalem. Palastina, Konig: Fri- dericus II. 1232, 57, 58; 1236, 65; 1237, 66, 67, 68, 69 ; 1249, 129, 129. Jevta (Fraunename) c. 1230, 55. Igg, (Yge, Iglom, Ighe, Yg, Iglein, Yge) U. Krn. s. v. Laibach, 1249, 126; 1262, 247; unter Herrschaft Laibach gehorige — 374 — Burg 1261, 225, 229, 232, Ge- nannte: Marquardus de— 1250, 139; 1251, 143; 1262. 247. Igger-Wald, b. Igg (silva Eysch Eyzz) 1262, 247; 1263, 253. Innichen, Tirol 1266, 280. Innocentius III. papa 1215, 16, 20; — IV. papa 1246, 102, 104; 1247, 109, 112; 1248, 122; (1252), 146; e. 1262,242. Insula, Isola in Istrien? wahr- scheinlich ein Ort mit dem Namen „Otok“, in Kram, Hein- ricus de— 1211, 15. St. Johann, ein Ort in Bosnien 1258, 203. Johannes (Joannes) 1238, 73; de Aich 1220, 25; monachus sti. Georgii in Alega 1258, 198; archidiaconus Aquilegen. 1261, 223; 1264, 261, 1265, 266; 1269, 301, 303; prepositus st. Stephani Aquilegiensis 1241, 90; prior ordinis predicatorum de Betouia 1264, 257; de Por- tis 1221, 31; senior de Portis 1233, 60; prečo 1207, 10; presbyterus 1221, 32; frater hospitalis in Puxruk 1261, 221; calcifex 1207, 10; 1217, 23; s. Kardinalpriester und Kardi- naldiakone; vicedominus Car- niole 1259, 207; 1267, 285; 1268, 295; dominus de (Cher- stetin?) 1238, 74; de Cucania 1244, 97; 1245, 102; 1248, 119; 1249, 123; 1252, 145; 1261, 224, 229; 1265, 267; de Diana iuris doctor 1249, 123; de Brunno vicedominus Tergestinus 1247, 107; sacer- dos de Tschernomel 1228, 42; (de) Edeling c. 1250, 134; de Lupico 1252, 145; 1258, 198; 1261, 224, 228, 228, 268; 1269,303,204; sacerdos (de Mi- chelstetten) 1242, 93 ;deMutina magister e. 1342, 36; prepos. Oeberndorfensis 1266, 280; Abt von Obernburg, 1268, 298; Ri- bissini 1262, 231; abbas Sitti- censis 1257 nicht 1237, 71, 71 ; (c. 1250) 140; 1252, 158; 1254, 167; c. 1256, 172, 173, 174; 1257, 194; 1261, 216; filius quondam Alberici de Soure- nnann 1269, 304. St. Johann an der Gail (iuxta Gylam) Kirche 1251, 140. Irenfridus de Hintperch 1229, 51; 1237, 68. Istria (Ysthria, Hystria) 1250, 138. — Bisthiimer : Triest, Capodistria, Parenzo, Emona, Pola 1214, 16, 1220, 30. — Mark 1209,1210,14; Mark und Grafschaft 1220, 30; Mark 1251 143. — Markgrafen- und Grafenreclite 1230, 52. — Markgrafen: Heinricus c. 1205, 8, 9; 1207, 9; c. 1207, 10, 11; uxor: Sophia c. 1207, 11 ; Hein¬ ricus 1209, 13; 1211, 14. — nepos Ottonis Friš, episcopi c. 1215, 22; Heinricus 1217, 23, 24; 1223, 33; Markg. .Hein¬ ricus 1223, 33; 1228, 38, 38, 38, 38, 39, 39; Markgrafin: Sophia, uxor m. Heinrici 1228, 40; Heinricus, e. 1228, 41; uxor eius marchionissa Sophia 1228, 41; Otto VIL dux Me- ranie 1228, 41; Markgrafin: Sophia 1228, 42; Markgraf: (Heinricus) frater Bertoldi pa- triarche Aquilegensis e. 1228, 42, 45; e. 1229, 49; dessen Gemalin Sophie 1229, 49; des¬ sen Binder : Otto VIL Herzog v. Meranien und Bertold V. Pat- riarch v. Aquileia 1249, 49 ; — 375 — Heinricus e. 1229, 50; e. 1229, 52 — 1230, 53; dessen Ge- malin: Sophie 1230, 53; Hen- ricus e. 1232, 57; uxor: So¬ phia filia qm. comitis de Weich- selberg 1232, 57; Heinrich e, 1232, 59; Brtider: Bertold Patriarch von Aquileia und Otto Vil. Herzog von Meranien 1232, 59; Henricus e. 1233, 61; e. 1235, 63; dessen Wittwe So¬ phia 1235, 63; Markgrafin: Sophia quondam marchionissa — 1238, 71; Henricus c. 1238, 72; Markgrafin: Sophia 1238, 72; Henricus e. 1238, 73; e. 1243, 94; Markgrafin: Sophia 1248, 118; Henricus e. 1250. 134; Markgrafin: Sophia (1228) c. 1250, 135; Henricus c. 1251, 142. 143 s. auch An- dechs Meranien, Wolfratshau- sen, Burgund, Krain, Aquileia, Weichselburg, Hobenburg. — Markgr. Ivanzlei: Heinricus no- tarius 1209, 13, 14; Heinricus scriba de Ampans, und Hein¬ ricus scriba de ecclesia st. Marie 1228, 38, 39, 40; Heinricus scriba de sancta Maria, Engel- ramus capellarius e. 1229, 49. Markgrafl. Heinrichs Kammerar: Sifridus 1217, 24. — Markgrafl. Truchsass: Diete- ricus 1223, 33. — Markgraf (marchio): Gregorius patr. Aquil. 1264, 260. — Rictarius domini patriarche Gregorii in —: Senesius 1264, 261. Iseuricus (Isin- ¥-) 1211, 14'; ca- merarius Frisingensis, 1229, 51; de Leibach 1261, 222; de Waldeke c. 1230, 56; de gtrazberch 1228, 47. Juanuuus (Ivanuš) filius quondam Odolrici de Bultinisio 1269, 304. Jvda proditor e. 1258, 200. Jutta 1261, 217; uxor ducis Ka- rinthie Bernhardi 1234, 61; 1249, 125; e. 1265, 277. Judenburg (-c) O. Stm., 1252, 149, 151, 152. Jvdevs, Ortolfus — miles Friš, ecclesie zu Lack 1248, 117. Juvan(us) prior de Sittich 1230, 55. Julianus de Civitate notarius pu- blicus 1252, 145; de Seburch 1256, 177; 1269, 299. Junekke s. Jauneck. Juonus (Ivanuš) nuncius d. Guecili de Prata sacri imperii vicarii generalis fn Marchia etc. 1249, 124. Juri(us) de Arnesperch 1262, 248. Ižica, U. Krn. s. v. Laibach (Eis, Eysch, Eyzz) Wasser — 1260, 209; 1262, 247, 1263, 253. L. Laas, L Krn. (Los; Los, Lous, Lose) (vor 1251, c. 1244) 141. — Terminus de — 1220, 25. — Schloss Herrschaft, Landschaft 1244, 97 ; 1245, 101; 1251, 141. — Pfarre, (ob zu Altenmarkt ?) juspatronatus 1221, 31 ;Priester Anselmus 1269, 303, 304; s. auch Altenmarkt. — Grafen (von Sternberg) zu — Wilhelmus 1221,31; 1230, 55; Ulricus 1242, 93; 1245, 101. — Burggraf: Herbordus 1220, 25. — Amtmann (castaldio): Carolus — 576 — 1269, 302, dessen Sohn: Caro- lus 1269, 302, 204. — Grafi. Sternberg’sche Ministe- rialen: Marquardus, Carolus, Robertus et Weriandus (de Los) 1230, 55; filius Roberti: Her- mannus 1230, 55; s. auch Al- tenmarkt bei Laas. — Aquil. Dienstmannen u. Mini- sterialen : Carolus filius Caroli castaldionis de — Engelbertus filius quondam Marquardi de — Meynardus de Sncperch; Otto de Aich; Hermannus de Aicb ; Henricus filius quon- dam Henrici (de Aich ? de Cer- nomel ?) Ernestus de Olsuych et Lennoch de Los 1269, 303. — Genannte: Walchon de—1220, 25 ; Gebriider —: Karulus, Ru- pertus et Albertusfr.de 1220, 25; nobilis viri de — 1237, 70 ; Carulus et Herbordus de — 1244, 97; Marquardus de — 1250, 137 ; Biuder: Marhart u. Herwort von — 1260, 210; Marquardus de — e. 1269, 302; . Sohn: Encbelbertus (!) de — 1269, 302, 303, 304; Carlossus de — 1269, 303, 304 ; Ulri- cus de — e. 1269, 304. Labacum s. Laibach. Lapis s. Stein 1263, 249. Lack (Bischoflack), O. Krn., (Loch, Lonk, Lonka, Lok, (Lacum) c. 1215,22; 1220, 26, 1248, 116 1251, 142; 1252, 151; 1257, 195, 196; 1259, 205, 206; 1261, 221; 1261 230; 1262, 236; 1263, 251, 254, 254; 1265, 275; 1267, 286; 1269, 299. — predium 1268, 296; 1269, 300. — Markt (forum) 1248, 116; 1263, 254, 256. — Kirche 1248, 117. — Vičar: Gotfridus 1262, 243; Geistlicher (sacerdos): Mark- wardus, 1262, 243. — Vogtei (advocatia) c. 1215, 21 ; c. 1215, 22. ■— Landgericht (iudic. provinciale) 1257, 195. — Amt (officium): 1268, 296; 1269, 300. — Jagd und Forstrecht (ius fo- reste et venacionis): 1268, 296; 1269, 307. — Liegenschaften bei — Sluqzel- hub 1263, 255 ; Prechube et Raeblini huba 1263, 256. — Burg c. 1202, 2; 1262, 236; 1268, 296. — Burggrafen: Wernherus, Con- radus et Jacobus 1262, 236; s. auch unter „Genannte.“ — Bisch. Kanzlei: Wilhalmus no- tarius de Lok ' 1248, 118; s. auch sub Genannte und Frei- sing. — Amtleute, (officiales): Wern- herus et Pertoldus quondam officiales e. 1247, 117; Hei- denricus de Helke e. 1253, 158 — Wernherus de — 1253, 158; Wilhelmus 1261 , 221; Wernherus 1267. 292; e. 1268, 295, Wernherus e. 1269, 300, e. 1269, 307; e. 1269, 309; dessen Wittwe Alhedis 1269, 309; deren Diener: Rudger 1269, 309. — Kammerer (camerarius) Wern- herus 1262, 237, — Kellermeister (celerarius): Ny- colaus 1269, 309. — Mautner, Zollner (thelonearius) Reinbardus 1261, 221; dessen Bruder: Weigandus e. 1261; — 377 — 221; Leonhardus 1262, 237; 1263, 255, 256. — „Sententiator“: Rablinus 1262, 237; — „Nuncius“ Pauman.1272, 237. — „Walputo“: Wulfingus 1262, 237. — Bogenschiitzen (sagittarii) :Rae- belinus et Pernhardus 1248, 150; Wernherus 1269,308,310. — Schoffen (sculteti) : 1269, 308. — Fleischhacker: Vlricus Got- fridus 1263, 256. — Schlosser: Bernhardus, Wul- fingus 1263, 256. — Kiirschner (pelliparius) Qubel- linus 1263, 256. — Genannte (Freis. Ministerialen) Gerwicus de c. 1215, 21; Le¬ onhardus de— c. 1230, 55; filii eius; Wern(herus), Ja(cobus) Jevta, Richza, Morhardus, Agnes Dimuda c. 1230, 56; Gerlo- chus de — c. 1230, 56, Leon- (hardus) de — 1230, 56; Cun- qo de —, Engilradis de Ratten- stein eius coniunx 1247, 115; Gerlohus de — 1248, 117 ; Got- poldus Leonhardus, Jakobus gener eiusdem L(eonhardi), Or- tolfus, Jvdeus milites 1248, 117; Wernherus et Wilhalmus de — 1251, 142; Wernherus de — tune officialis 1253, 158; Wuelfingus de — dictus Raebel, ministerialis Frisingensis occle- sie 1253, 161 ; uxor : Rihkar- dis filia Willelmi de Minkendorf ministerialis ducis Karinthie 1253, 161; Wernberus, Chvn- radus, Jacobus, Reblinus, Wil- helmus de — 1259, 206; Brii- der: Wernerius et Conradus, et Wilhalmus de — 1261, 215; Kunzo de — 1261, 221 ; War- perus de — 1261, 224, 228; Chunradus filius AVernerii de Loch 1261, 230; Conradus fra¬ ter condam Varnerii de —1261, 233 ; Wernherus, Chunradus et Jacobus fratres de— 1262,236; Chunradus de — 1263, 249; Magister Heinricus de Lok fris. curie notar. 1263, 249 ; AVer- herus, Chunradus et Jacobus fratres de — 1263, 250, 252, 255; Heinricus de — notarius curie 1263, 255; AVernherus, Chunradus et Jacobus fratres de — 1263,257; Conradus de 1265, 267, 268; AVernherus et Chunradus fratres de — 1265, 276; Chonradus de — 1266, 282; AVerenherus et Cunnradus fratres de — 1267, 286; AVern- hervs officialis et Chunradus fratres milites de — 1267, 292; Wifingus et Reblinus de — 1267, 292 ; Chvnradus de — 1268, 295, 298; Wilhelmus de — 1269. 301 ; Chunradus de —1269, 301;AVernherus Chun¬ radus et Jacobus milites de — e. 1269, 307 ; Chvnradus miles de — 1269, 307; magister Heinricus de Lonch, canon. Fris. (et plebanus in Waidhofen (1267), 290; 1269, 308, 309; Chvnradus miles de—1269,309. — Burger und Bevvohner: Nico- laus filius AValpotonis et AVern- herus gener illius et Goldrunna; . filia: Margareta 1263, 255; Raeblinus, Dvlacherius, filius: Bertoldus, Vlricus carnifex, Bernhardus faber, Gotfridus carnifex, Qubelinus pelliparius, Richerus, Osridich, Wulfingus faber, Wuizo, Levtoldus 1263, 256; Morlinus 1269, 309; s. auch Freising. Lack, Krn. wlchs.? Bischollack? — .378 — (Lok, Lok), Genannte: Chunra- dus de — vicedominus Carniole 1265, 273; Chunradus et Ber- nardus fratres de — 1267, 293. Lack, U. Krn. Pfr. St. Manga- retlien (Lonca) villa c. 1215, 22. Lack, U. Krn. a. d. Gurk? (Loc) 1261, 216. Lack, Krnt. b. Klagenfurt (Lonch) 1202, 7. Lack, Krn. ? Krnt. ? Thomas Maley de — 1269, 300. Ladendorf, U. Krn., vinea: 1266, 281. Lateran s. Kirchenstaat. Lavanttbal Krnt. (Lavental) 1256, 174. Lavant, Krnt.,zu St. Andre (Lavent) 1254.162; BischoLN. 1233 61; N. 1261; 235; 1262, 239, 240, 241, 242. 243 244 ; Erwahlter Bischof: N. 1265, 263, 276. — Bischofl. Vičar: N. 1262,239. — Procurator des Bischofs : Khef- fingerius canonicus et cellera- rius Salzburgensis 1262, 241. Lavant, Tirol, Pusterthal b. Lienz, (Lowat!) Pfarrer: Sibotol228, 45; (1229, 49?) Laibacb, Krn. Hauptstadt, (La- Lai - Lay- Lei-Leo-bach-bacum- chah(!) Kaybacb(!) 1247, 113; 1252, 144; 1261, 222, 236 1265, 266, 273; 1268, 298. — Miinze (moneta), 1248, 116; 1252, 149 ; denarius 1261,221; 1263, 255. 256. — Laibach (Tivoli) Garten (viri- darium supra Turrim aput Lai- bac) 1267, 289; s. auch Thurn. — Predium 1249 125. — Stadt (urbs): 1243, 94; civi- tas 1260 214. — Forum = Alter(?)Markt zu — 1265, 273. •— Herzogi. Hof (curia)1265, 273. — Geiracher Hof d as, (area) 1243, 95. — Maut (muta) 1263, 257; te- lonium 1243, 95. — Die Laibacher (Laibacenses) 1261, 133. — St. Peters-Pfarrkirche 1227, 37 ; 1262, 239, 1262, 242,243, 244; juspatronatus 1227, 37; Pfarrhof zust. Peter 1261, 236 ; Pfarrer: H(einricus) c. 1235, 64; Ludvvicus capellanus pa- triarche Aquilegensis 1248,118, 119, 119; Lovdwicus 1248 121 ; Magister Ludvicus 1250. 133; 137; 1251, 140; Pfarrer L. archidiaconus Carniole et Mar- chie 1259, 206, 207; Maister Ludweig 1260,210:1261,224; L. arcli. C. et M. 1261, 235; 1262, 239, 241 , 242, 244; archidiaconus Carniole 1263, 253; 1264, 257, 257, 257; 1265, 263, 264, 276, 279. — St. Nicolauskirche 1262, 241. — Kaplan: Philippus 1251, 140; Geistlicber: Marquardus 1259, 207, 1262, 243. — Minoritenkloster (domus fra- trum minorum) 1269, 306; Guardian (chordianus): Vincen- tius 1242, 92. — Deutschordensbaus, (domus thevtunica, Tewtsches haws) c. 1228. 38; 1237, 67, 69; c. 1247, &5; 1256, 186 ; 1263, 250; 1268, 294. — Burg (palacium, castrum): 1220 26; 1256, 178; 1261, 231; 1268, 298; Herrscbaft 1261, 225; 1261,229; zur Herrscbaft Laibach gehbrigen Ministerialen- schlbsser: Gbrtscbach, Harten- berg, Falkenberg, Ig und Auersberg 1261, 225, 229, — 379 — — Landes- und Stadthauptmann u. Burggraf zu Kaibach: Rud- gerus de Kaybach! e. 1250, 135; Rudlinus de Pirbaumein 1251, 142; capitaneus et ca- stellanus Labaci: Rudelinus de Pierpaumb 1256, 175; R. de Laibach 1258, 202; Rud- gerus de L. 1261, 222, Rodo- linus de L. 1261, 224; Rude¬ linus castellanus de Leybaco 1261, 226; R. de L. 1261, 228; R. castellanus castri Lay- bacensis 1261, 232; R. castel¬ lanus in Laybach 1261, 236; R. de Pyrp6vm 1265, 265; R. de Leobaco 1265, 267, 268; R. de Pirpom 1265, 273; R. de L. et Raiwigus filius suus 1267, 286; Rud. de L. 1267, 289; R. castellanus in Laibach 1267, 290; Rudlein v. L. 1268. 298; R. de Pirboum 1269, 306. — Herzogi. Kanzlei: Schreiber (scriba): Leo, Wlricus 1265, 266. — Herzogi. Amtleute (officiarii) 1254, 162; Pera officialis 1261, 222. — Schulmeister (scolasticus): Ni- colaus 1261, 236. — Genannte (Burger): Reinwicus de — c. 1230, 56; Pvtzlinus, Ysenricus, Gyselbertus, Ortlinus de 1261, 222; GyWlbertus et Ottocives de L. 1265,273; Weiz- mannus de -— 1267, 289 ; Vrgl. auch beim Burggraf Rudger von Birnbaum; R. von Laibach. — Inhaber von Laibach : die- Her¬ zoge von Karnten; seit 1261, 226 als Lehenstrager von Aqui- leia. Vrgl. auch das herzogl. Siegel 1265, 266; dann sub Karnten und Krain. — Laibachfluss (fluvius Laibacus) ■ 1254, 162 ; 1260, 212. St. Lambrecht, Abt: N. 1262, 239. Lambertus plebanus de Landes- trost 1266, 280; 282; — ca- pellanus 1267, 286. Landesperch s. Landsberg. Landespriss. Landspreis 1261,217. Landestroest s. Landstrass. Landeseren s. Landsee. Landeshauptleute s. Krain, Oester- reich, Steiermark. Landgrafen s. Thiiringen Lucken- burg. Lando de Montelongo 1265, 267. Landro, Friaul b. Cividale(Antrum) 1245, 102; 1262, 245; 1265, 266. Landsberg, Windisch ? o. Deutsch ? Strink. (Landesperch) Genannte Waltherus, Ditricus de — 1228, 47. Landspreis, U. Krn., zwischen Neideck u. Trefien (Landespris) Viricus de — 1261, 217. Langenacker, U. Krn. vvlchs? e. 1250, 133, 135. Landstrass, (Landestroes Lannds- trost, Lanstrost) 1257, 195; 1263, 254; 1264, 262; 1265, 278; 1268, 297. — Geld 1252, 147; (moneta) 1252, 148, 155; (moneta) 1259, 204. — Markt(forum): 1249,125, 128; 1266, 281. — Stadt (civitas) c. 1252, 152; civitas wird im Jahre 1270 ge- nannt (Schumis Archiv f. H. L Bd., S. 236). — Burg (častnim) 1235, 63 ; 1252, 152, 1256,178; 1267, 287; 1268, 295; Burggraf (castellanus): Heinricus e. 1251, 143; Ul- ricus 1251, 143; Engelber- (t)us 1252, 157 ; dessen Brij- — 380 — Briider: Offo, Otto 1252, 157; Sohn Ottos: Vlricus e. 1252, 156; Cunradus 1265, 278. — Stadtrichter (iudex): Albero 1252, 157. — Herzogliche Kanzlei, Schreiber (scribaj Friedrich filius Gerlo- chi civis de Sancto Vito 1249, 130. — Herzogi. Official: Hermanus 1252, 157. — MarktwSchter (vigellator) : Chunradus 1249, 126. — Genannte Vlricus de — 1228, 46,47; Otto etAmbrosius 1249, 126; Engelbeius de — 1249, 128; Otto, Offo fratres de — 1249. 128; Vlricus. Heinricus et Chvnradus fratres de — 1249, 128; Henricus de — e. 1250, 134; Chvnradus de — 1252. 157; Babo, Bernhart, Rudger und ihre Schwester N. 1256, 173; Otto de — 1261, 217; Ortolfus de — 1261, 220; Otto de — 1261, 222; Otto, Offo et Ortolfus fratres de — 1263, 251; 1265, 278; Babo, Bernhardus, Rudegerus et soror N. de — 1267,286; Thomas, Otto, Ortolfus et Offo fratres de — 1267, 286; Otto de — 1268, 298; Otto, Offo et Or¬ tolfus fratres de — 1269, 306. — Biirger: Ottachrus etWeikerus fratres 1252, 157. — Kapelle (Kirche) im Markte — ius patronatus 1249, 128. — Pfarrer (plebanus); Adelbertus 1220, 26; Gerhalmus 1252, 157; Ortolfus 1259, 207; 1261, 224; 1263, 251; Lambertus 1266, 280. — Priester im Markte (in foro): Menhardus 1266, 281. — Toplitzthal nachst Landstrass, wodas Kloster Marienbrunn war (vallis que Topliz vulgariter di- citur) st. Laurentiicapelle da- selbst 1249, 125. — Cisterzienser Kloster: Marien- brunn(fons sancte Marie) in valle Topliz apud Landestrost) 1234. — 1249,61; 125, 126, 127, 128; 1235, 63; — ordo monasticus secundum beati Benedicti regu- lam atque institutionem Cister- ciensium fratrum 1247. 109, eine Suffraganie v. Viktring) 1249, 127; 1250, 132; 1252, 144; 1252, 156; (claustrum) 1263, 251; 1265, 277. — Kirche 1268, 297. — Besitz und Rechte: 1235, 63; 1246, 102, 104; 1247, 109; 1249, 126, 127, 128, 129; 130, 132; 1252, 156; 1255, 168; 1258, 203; 1259, 203; — Kloster Arcbiv 1845 181. — Aebte: Gotfridus 1248, 117, 121; 1250, 131 ; quondam Got¬ fridus e. 1252, 157; Rudolfus 1250, 132; 1250, 140; c. 1256, 172; 174, 177, 181; 1258, 200; 1259, 203; 1261, 217; Dietricus 1266, 281 ; N. 1267, 287. — Prior: Vto 1258, 200; Sub- prioren: Cvono 1250, 131; Ru¬ dolfus 1258, 200. — Custos: Heinricus 1258, 200. —Kellermeister(cel(ler)arius): Pe- trus 1267,287; Unterkellermei- ster (succeler.) Chvnradus 1258 200. — Portier (portar.) Otto 1258 200. Landsee, Ungarn, (Landeseren) Erchengerus de — 1248, 121, Lanndstrost s. Landstrass. Lans (Lannes) Tirol, Bez. Inns¬ bruck, Dorf 1228, 39. — Lannstrost s. Landstrass, — 381 —■ Laschitsche, U. Krn., so. v Sei- senberg (Lasissa) villa 1215, 17. Lašiče, U. Krn. wlchs.? (Lassis, Lasis) Maierhof (grangia) 1264, 259. Lasitsch s. Grosslaschitz. Lasis, Lassis, Lasissa s. Lašiče, Grosslaschitz. Lauent s. Lavant 1261, 235. Laufen, Deutschland sw. Heil¬ bronn (Lofa) Graf: Boppo (III.) 1146, 140. Lauingen, Bai. w. b. Augsburg (Lovgingen) magister Heinricus de 1241, 85. St. Laurentius, Krn., wlchs. ? 1249, 126. Laurentius cell(er)arius in Winek 1254, 167. Lausacli (= slov. Luže) 1238, 77. Lazarius de Porta 1228, 38, 39. de Predwor 1262, 239; mag, quondam notarius Terg. e. 1247, 107; de Novo castro 1263,251. Lebmach (Lebnach) Krnt b. Pulst Otto de — 1209, 13. Levbel s Loibel 1268, 295. Levtenueld s. Leitenfeld. Lev- s. Leo-Leu. Leibach, Leibacum, Leybach, Ley- bacum s. Laibach. Leybel s. Loibl. Leibniz, Stmk. (Libenz) 1267,290; Pfarre 1215, 20. — Genannte: Fridericus de — canonicus Salzburgensis 1246, 106; Cheltzo de — 1246, 106; Volingerus de — 1257, 192. Leitenfeld, U. Strmk. (Levtenuelt) ein Burglehen von Altenburg im Santhale 1248, 118. Leimitz, Bai., Bez. Hof (Leimenz) Otto de — 1202, 4. Lembacb bei Marburg (Lewenbach Leonbach) Briider: Ulrich und Rudolf von —1259, 207, 208; Schwester: Sophie u. Elisabeth 1259, 208. Lemberg, U. Strmk., (Leng-, Len- gen - berch - burch) Genannte: Cuonradus nobilis de — 1228, 43; Gebhardc. 1235, 64; Popo de — 1241, 88; Briider: Geb- hardus, Ulricus et Lwpoldus de 1252, 238; domina N. de — 1265, 274; Vlrich der Freie von — 1265, 274. „Lenke“ Krn.? Genannte: Vlricus filius Epponis de — 1260,213. Lengburch s. Lemberg 1265, 274. Lengenberch s. Lemberg. Lengenburch s. Lemberg. Lennoch de Los 1269, 303, 304. Leo s. Kardinalpriester. Leo vicedominus (Carniole) 1261, 222, 236; civis de Sachsenfelde 1256, 178; de Sara (s. Philip- pinus); scriba(in Laibach) 1265, 266; cognomine Zah er 1261, 221. Leobacum s. Laibach 1265, 267. Leoben (Leuben) 1240, 84; Ge¬ nannte: Petrus filius Henrici burgensis de — publicus imp. auct. notarius 1262, 230, 231. Leopoldus Poden 1237, (1257?) 71; plebanus in Cyrknitz 1261, 222; plebanus deSchleinilz252, 152; liber de Sewneck 1262, 239; s. auch Lu-Liupoldus. „Leodnich“ Krnt.? Leinig? 1249, 130. Leonardus Aquil. scolasticus 1226, 35; marescalcus de Tricano 1264, 261; sacerdos (de Mi- chelstetten) 1248, 123; Solaso 1244, 97. Leonburg s. Wasser-Leonburg. St. Leonhardskapelle am Berge Loibl 1262, 245. Leonhardus (Leun-) de Britzach — — c. 1214, 16; officialis de Chlin- genvels 1267, 292; de Castro Valle 1200, 1; miles Friš, ec- clesie zu Laek 1248, 117; de Guotenberch 1266, 282; de Lonk c. 1230, 55, 56; thelo- nearius de Lok 1262, 237; notarius 1260, 213; frater Sig- harti c. 1215, 21; s. auch Leo- nardus, Lienhardus. Leschevje, U. Krn. n. v. Ober- gurk, Leschouwe, (Liezcowa) villa 1215, 17; 1267, 286. Leupacharius s. Loibach. Leuben s. Leoben 1262, 230, 231. „Leuberc“ vielleicht Lemberg nw. b. Cilii? Eberhardus de — c. 1205, 9. Leubl s. Loibl 1262, 245. Leutoldus 1263, 254; nobilis vir de Peccach 1234, 62; scriba ducis Karinthie 1261, 228 ; civis de Lok 1263, 256, miles de Ortenburch 1263, 249 , de Waidenberch 1257, 195, 1263, 252 ; Leutsch, U. Strmk. Sannthal, Wulfing von — 1248, 119, 119. Leutzmannus miles de Ortenburch 1263, 252. Leugardis, mater Chvnegundis uxo- ris Levtoldi de VValdenburg 1257, 196. Leuntz s. Lienz. Leunhardus s. Leonhardus. Lewenberch, Lewenburch, s. Was- ser-Leonbnrg. Lvtya s. Littai. Ludvvicus s. Ludowicus. Lippa, U. Stmk. CillerKr. welche? 1241, 88. Libcbardus de Arisperg e. 1250, 135. Lybeck s. Liebeck. Libenz s. Leibniz. Libinberc s. Liebenberg. Liplach, Krn.? Krnt.? 1248, 121. Licerhofen, s. Liesserhofen. Lichtenberg, U. Krn., Localie Žaljina b. St. Marein, Lyc-Lih- Liet- Lieh - Liech-tem-ten-berc- berch-berg, Schloss 1250, 138; Aguilejisches Lehen 1261, 226; arimanni circa — 1261, 226. Genannte : Noppo de — 1223, 33; Prehtilinus de — 1228, 38; Albertus Prehteli de — 1228, 39, 40; Prehteltnus de — 1244, 97, 1250, 133; Wer- jandus (de) — e. 1250, 134; Poppo de — e. 1250, 134. Lichtenberg, Salzburg, b. Zeli am See. (Liehtenperc), Heinricus de — 1202, 4. Lichtenberg, Bbhmen ? Mahren ? Lilchtenburch), Smilo de — 1264, 258; dessen Bruder: Ze- neto de — 1264, 258. Lyctemberch s. Lichtenberg. Lichtenstein, Steiermk. ? Oest.? (Liechtensteyn) Ulricus de —, 1259,206; Vl(ricus) de — 1265 274; Vlricus de— 1267, 286; Solin: Otto 1267, 286. Lichteneck, U. Stmk. (Liechten- ekk) Lutoldus de — 1265, 274. Lichtenwald, U. Stmk. 1256, 178. Littai, U. Kr. (Lvtya) 1256, 179. Liebeck, Ob. Krn. bei Watsch (Liebeke, Liebekke, Lubecbe, Lybeck) Schloss 1228, 41, 45, 46. Liebenau, Bai. Graf N. c. 1232,59. Liebenberg, U. Stm. ? Krn. ? (Li¬ binberc, Liebenberch) Genannte: Geuehardus et Heinricus fratres de — c. 1207, 11; Geberbar- dus, frater suus Heinricus 1223, 33; Gebbardus de — 1255,170; 1260. 210. Liepergis Pris c. 1200, 1. — 38Š Liebhart Chasto? c. 1215, 21. Liechtemberch, Liechtenberg s. Licbtenberg. Liechtenekk s. Licbteneck 1265, 274. Liechtensteyn s. Lichtenstein. Lietberch s. Lichtenberg 1261, 226. Lieding, Krut., b. Gurk, (Lubdin- geu) Pfarrer: Hartwicus 1228, 47. Liehtenberg s. Lichtenberg. Lienhardus (Linhart) Kabel filius Gozvvini c. 1215, 21; officialis de Muntparis 1264, 259; de Chlingenvels 1269, 308; 1269, 309; pater Liutoldi; 1217, 107; s. auch Lin-Leonhardus. Lienz, Tirol, Pustertbal, (Leuntz, Luentz, Lunz, Luenze, Lunz, Lunze), Burggrafen: Hainricus 1241, 86; Chvnradus 1251, 142; Hainricus 1252, 155; Chuenradus 1255, 170; 1261, 222; 1262, 237; e. 1269, 307. Lienzer Klause, Tirol, Pusterthal 1253, 160. Liesserhofen, Krnt. b. Spital (Lie- cerhofen) 1236, 66. Liezcowa s. Leschevje. Liv- s. Lu-Lui-. Lilitenberc s. Lichtenberg. Lylenberg s. Lilienberg. Lilienberg, Ostoberkrain, zvvischen Morautsch und Kraxen, Lylen- berch,Lilgenberch, Liligenberch Lilinberc (Henricus ? Gebhard.?) de — 1202, 5; Gebhardus et Heinricus de — 1209, 1.3, 14, Hermannus de 1223, 33; Geb- hardus de — 1228, 47; Gebe- hardus et frater suus Heinricus de— 1229, 49; Gebhardus de — 1238, 79; Gebhardus, Geb¬ hardus junior et frater eius Witego de — 1238, 79; Geb¬ hardus de — 1238, 76; 1250, 139; Gebhardus de — heres Weriandi de Stein 1260, 212; miles de — 1263, 253; Nyco- laus de — 1264, 262; Gebhar¬ dus de — 1266. 282; 1267, 286; 289; Eglolpbus de — 1268, 294; Gebhardus de 1268, 298; 1269, 306. Liligenberch s. Lilienberg. Lilimberch, Lilinberc s. Lilienberg. Lyon, Frankr. (Lugdunum) 1246, 103; 105; 1247, 112; 1248, 122; (1252), 146. Liste, Hainricus dictus — 1238, 77; 1239, 80. Liupoldus (Liv-) dux Austriae et Stiriae 1202, 4 8; 1208, 12; 1211, 15; 1224, 34; 1229, 50, 51; e. 1251, 142 de Eberstain 1252, 155; notarius v. Viktring?; 1218, 121; de Go- newitz 1224, 34; de Hohenekke 1209, 12; nobilis de Hohenek 1224, 34; de Hoheneck 1241, 88; de Scharplienberch 1246, 106; 1252, 147; 1252, 148; 1256,178, 187; 1260,210, 213, 1261, 222; 1263, 250, 253; 1264, 262; 1265, 274, 276; s. auch Leopoldus , Lupoldus, Liuprandus archidyaconus Charin- thie 1240, 84. Liutoldus (Liv-) abbas de Sancto Paulo 1256, 174;plebanus de Crich 1210, 128; 1254, 162; 1252, 155; de Hardecge 1237, 68; filius Lienhardi 1247, 207 ; milesde Ortenburch 1256, 181; purchgravius de Strazburch 1228,47 ; de Wildonia 1237.68. Livtherius Rozmanu propri us Gur- censis ecclesie 1231, 56. Lok, Loc, Loch, Loka s. Bischof- lack und Lack. Loke, U- Krn., b. Gurkfeld (Lock — 384 — Louch, Lonech) villa 1228, 40; e. 1250, 134. Lokvica, (Loknitz) U. Krn., Pfr. Mbttling b. Gradaz, ? 1229, 50 —1251, 142; Genannte: Percb- toldus de — e. 1259, 204. Lodoicus s. Ludovicus. Lok, Lok s. Lack. Lofa s. Laufen. Lovgingen s. Lauingen. Loibl, Grenzberg zwischen Krain u. Karaten (Leybel, Levbel, Levbl, Leubl, mons Liibel) (1251) 141, 1254, 167; 1262, 225; 1268, 295, 299. Loibl-Markt, O. Krn., bei Neu- marktl (forum in Lubelino) 1261, 126. Loibach, Krat. (Leupach, Leupa- cbarius) Sophia mater Friderici de — 1264, 261; soror eius- dem: N. uxor Weinoldi 1264, 261 ; Otlinus de — 1264, 261. Louk, Lonca, Lonch, Lonck, Lonkk s. Bischoflack. Lonech s. Loke. Longaevve, Longawe s. Lungau. St. Lorenzkapelle bei Landstrass in U. Krn., 1234, 61. Los, Los, Lose, Lous s. Laas. Louch s. Loke. Lowat s. Lavant, Lubeche s. Liebeck. Lubdingen s. Lieding. Lupico, Friaul (Lupicum) Johannes sacri imperii publicus notarius 1252,145; 1261,228,230; ma gister Johannes scriptor patriar¬ che Aquilegensis 1261, 224; no¬ tarius domini patriarche Gre¬ gorij 1261, 228; 1265, 268; 1269, 303, 304; magister Ni- colaus de — plebanus de Tri- cesimo, scriptor patriarche Gre- gorii apud Civitatem Austnae 1256, 183; 1258, 198; 1261, 234; 1262, 246; magister Ni- colaus de —- cancellarius pa¬ triarche 1265, 267; 1269, 301. Lupoglau s. Mahrenfels. Lupoldus de Anderburch 1251, 143; comes de Bogen 1202, 3; plebanus de Circheniz 1269, 301, 303,304; Scherphenberch 1261. 217; Lupoldus s. auch Liupoldus, Leopoldus, Luipoldus „Luckenberg“ Deutschland, Land- grafen : H., H., s. Seite 1236, 66. Lucina s. Kircbenstaat. Luchardus 1261, 217. Lugdunum s. Lyon. Ludgardis de Gradenicz e. 1250, 135. Ludovicus (Ludovicus, Ludevvicus, Ludvdcus, Ludwichus, Lodoius Luduycus, Ludvveig, Ludwig) 1250, 139; capellanus Aquile- giensis 1244, 98; dux Bava- riae 1210, 14; archidiaconus Carniole et Marchie 1259, 206 ; 207; 1262,241,242,244; 1264, 257; 1264, 257; 1265, 263, 274; c. 1265, 279. Ludovicus de Villalta 1243, 94; 1264, 261; pleban. Laibacensis 1248, 118, 119, 121; magister ple¬ banus Laybacensis 1250, 133, 137; 1251,140; 1260, 210; 1261, 224; deMos 1235,62; de Vtino 1250, 133, 137; 1260, 210. Lutoldus abbas St. Pauli 1256, 177; de Treuna 1248, 121; de Liechtenekk 1265, 274. Luduychuss. Ludovicus 1264, 261. Ludweig s. Ludwig 1260, 210. Liibel s. Loibl 1268, 299. - Liichtenburch s. Lichtenberg. Luentz, Luntze, Lunz, Luenze s. Lienz. Luersporn s. Auersberg 1264, 260. Luipoldus (de Stude) e. 1250, 134 ; s. auch Liup-Leopoldus. Š85 Lungau, steier. Antbeil von Pred- litzbis Katsch (Longaewe) 1262, 240, 242; 1265, 263. • Lunz, Lunze s. Lienz. Lusach (Luže) in Krain 1256, 181, Lutzlingen, Lutzingen? in Bai.? (— Luzenlingen) Heinricus de — 1262, 239; Wernherus et Heinricus de — 1264, 262; Henricus de —1265, 267, 268. Lwpoldus s. Leopoldus, Lu-Lui- poldus 1262, 239. M. Machtildis de Ror e. 1259, 204. Matheus de Riuarotta 1261, 224, 229; 1265, 267. Matscherol, U. Krn. Otto de — 1254, 167; Sohne: Anrich et Hainricus 1254, 167. Matzilinus, Mitstifter des Spitals zu Stein 1232, 59. Maentzing s. Menzing Maerchlinus (= Markwardus) de Rittersperch 1263, 252. Magens de Mengospurch c. 1215, 21. Magister s. im II. Register. „Magnus“ Andreas 1264, 258. Maguntia s. Mainz. Machtildis (Mechildis) priorissa mon. in Micbelstetin 1239, 79. Mahren, (Morauia), Markgraf (mar- cbio): Ottakarus 1254, 163, 165; rex Boemie 1264, 258. Mahrenfels Istrien b. Herpelje (Ober-Lupoglau) Burg 1264, 260; villa — 1264, 260. " Maichou s. Meichau. Maier<>we, Salzburg? Baiern?, Abortus de — 1202, 4. Madand, s. Philippinus. M.iynardus s. Memhardus. Maiuhalm s. Memhalin. Mainhart (Krain) c. 1207, 11, s. Meinhardus. Mainhardus s. Meinhardus. Mainz, Deutschl. (Moguntia) Erz- bischof: S(ifridus) 1232, 57; Sifridus 1237, 68. Malentin s. Maltein. Mallentin s. Maltein. Malntin s. Maltein. Maltein, Krnt., (Ma-len-Ilen-ln-tin) Grafen: Wilhalmus 1202', 4; Willehalmus frater eius Wlri- cus comes de Sterenberch 1237, 70; Willehelmus 1250, 131. — Genannte: Pilgreim de — c. 1215, 21; Peregrinus, filius: Hermannus 1230, 55; Gualte- rus e. 1250, 134. Maley Thomas — de Lonk 1269, 300. „Maleruis“ Antonius de — nota- rius publicus 1252, 145. „Manco“ Hermannus 1264, 262. Mannsburg, O. Krn b. Stein, Mein- Men-chas-ges-gis-gos-goz burch purch-purg) 1150. 137, 137. — Pfarrer (plebanus): Chunradus 1215, 20; Heinricus 1226, 34; Weriandus de Stein, fundator mon. in Michelstetten 1238, 75, 76, 77, 79; 1239. 80. 1243,95; 1244. 98; Peregrinus 1258, 198; Pfarrer: magister Peregrinus capellanus patriar- cbe 1261, 224; Vicedominus patriarche Aquilegensis 1267, 289. — Burgfried (pomerium): 1256, 185; Burg (castrum): 1250, 137; 1256, 185. — Burghanptmann (capitaneus): Bertholdus de Gurkevelde 1250, 138. — Genannte: Magens de — c. 1215, 21; Ortolfus de — 1260, 213; 1261, 230; 1269, 306. 25 — 386 - Manzano, Friaul(MenQanum) 1249, 123. Marania s. Meranien. Marburg an d. Drau in Stmk. (Marchbuch, Mareburc) 1224, 34; 1261, 222; (1265, 274). — Genannte: Gotefrid von — 1254, 167. Marchbureh s. Marburg. MarktLoibl, O. Krn. b Neumarkti (forum in Lubelino) 1261, 216. Markgrafen und Markgrafinen s. Baden, Burgau, Verona, Hohen- burg, Istrien, Mahren, Sophia, Weichselberg. Marchia Carniole, — Sclavonie s. Windische Mark. Marchia (Verone) Reichsgeneral- vicar: Guecilus de Prata 1249, 124 Marchia s. Untersteiermark, s. auch Istrien. »Marko, “ Adrianus cognomento — 1261, 236 Markovo (Marcovvem) Huben 1257, 196. Markvvardus (Mar - March- Mark- hart wart-wardus) 1260, 208; privignus Ansbalmi — 1235, 62; de Bercheim 1202, 4; de Pertenstaine 1202, 6; de Preis- ekke 1254, 164, 164, 165; „miles Henrici Pris c. 1205, 9; de Chvlniz 1238, 79 ; de Cul- mecz 1256, 185; de Chvlm 1252, 150, 151; de Chvlm 1261, 222; de Valchenburch c. 1215, 21; de Veldes 1230, 54; filius dominae Helchae 1243, 96; Jadrich c. 1200, 1; de Yge 1250, 139; 1251, 143; 1262, 247; sacerdos de Leibaco 1259, 207; 1262, 243; de Los 1230, 55; 1250, 137: 1260 210; e. 1269,302; de Ritters- perch 1241, 86; miles de Stain 1259. 207; 1260, 213; castel- lanus de Stein 1263, 249; de Seynia 1248, 118. Martinus 1261, 217; de Nuwen- hofen 1217, 24; libertinus de Olswich 1248, 123; cellerarius in Sittich 1254 167, St. Martin, Krnt. Pfarrer (pleba- nus): Hainricus 1257, 19 2. St. Martin bei Krainburg, Pfarrer (plebanus) Philippus 1248, 118, 119. St. Martinskapelle vor Schaleck 1264, 257. Mareburc s. Marburg 1265, 274. St. Marein Lanišče zu — (= Har- lant) Pfarrer: Wlving. 1228,45. Marenberg (-ch Merenberg) Strmk. Genannte Sifridus de 1252, 153; Sifrid von — 1264, 260. Margareta uxor Ottakaris dominio regni Bohemie 1254. 163; filia ducis Karinthie Bernhardi 1234, 61; 1249, 125; 1265, 277; (de Lok) 1263, 255; filia Heinrici de Stein 1238, 74; de Stein Nonne zu Michelstetten 1238,77 St. Margarethenpfarre c. 1215, 22. Marhart s. Markwart 1260, 210. Marhart s. Markwardus. St. Maria s. Zirklach. Maria-Saal Krnt. (Solium) eccle- sia st. Marie 1202, 4. Maria von Seldenberch 1264, 262. Maria - Wbrth , Krnt. (Werde) Probst: Eberhardus 1252, 147, 148; 1257, 192; Morhardus 1267, 292; 1269, 308, 309; St. Marie ecclesia in Cirkelach s. Zirklach. Marienberch s. Grosskahlenberg. Marienbrunn, s. Landstrass Kloster s. auch Cisterzienser-Orden. Marienthal, O. Krn. zu Micbel- stetten (vallis sanc.e Marie) M 1238, 76; 1239, 81; 1241, 89; 1242, 92; 1248, 119; 1248, 123. Marinardus s. Mainhardus. Marinus st. Rom. ecclesie vicecan- cellarius 1247, 112. Marnberg Strmk. (Merinberch, Merenbercb) Genannte: Sivri- dus 1253, 158, 159. Marquardus s. Markwardus. Marschalcus 1229, 50. Marše (Personennamen) 1238, 73. Marsilius magister, capellanus Aquilegiensis 1244, 98. Mekkenhausen, Vlricus miles de — 1254, 167. Mechtildis (Mechildis) de Guten- berg c. 1207, 10; ava Hain- rici de Scharfenberg c. 1235, 63; uxor Henrici de Scharfen¬ berg e. 1250, 134. Mettenach s. Metnaj. Mediolanutn s. Mailand. Metlica s. Mottling. Metnaj U. Krn bei Sittich (Mette¬ nach Mettnach) villa 1254, 168. predium prope — 1260, 208’; 1263, 248. Meichau U. Krn. b. Rudolfsw. Maichou, Meichowe, Michou, Michow (Michow) Burg c 1215 22. — Burggraf (Kastellan); Mein- bardus e. 1250, 134. — Genannte: Udalricus(?) de — e. 1250, 133; Henricus de — e. 1250, 133 ; Ofifo de — 1266, 281 Meinalmns; Meynhalmus s. Mein- halmus. Meinardus, Meynardus s. Mein- hardus. Meingespurch, Meingosbuch, Mein- gozpurch s Mannsburg. Meinhalmus Main-Mayn (-almus) de Aversperg 1232, 59; 1241, 88; 1249, 128; 1256, 181; 1265, 265; 1267, 288; de Po¬ nikel 1220, 25; de Tal 1265, 266, de Drage 1238, 73; de Rain 1220, 25; Zevra 1220, 25; 1241, 88; 1252, 149 ; e. 1265, 277. Meinhardus c. 1207, 11 (Main- Mayn-Men-art-hartus); 1211, 15; de Archae. 1266, 281;filius Herbordi de Avvrsprg 1262,246; Ploz; 1263,249;dePrata 1264, 261; de Preitenowe 1249, 128 ; de Priseke 1228, 38, 39; de Chaltenprune 1252, 156; de Chemrich 1230. 55; de Cerow 1258, 197; Shonenberg cogno- mento Chrimihilt 1223, 33; 1228, 39, 41, 43; comes Go- rizie 1202, 4; 1223, 33; 1230, 54; i238, 71; 1241, 86, 87; 1243, 94; 1249, 123; 129, 130; 1250,137; 1252,145,154; 1256, 180; Sohn N. Brautigam einer Grafin v. Ortenburg 1256, 180; 1261, 215; 1265, 274; von Gorz u. Tirol 1266, 280; de Goriach 1252, 154; de Hohenowe c. 1200, 1; 1228, 43; sacerdos in foro Landes- trost 1266, 281; castellanus in Maichou e. 1250, 134; de Nai- degkh e. 1250, 133, 134; de Nazzenvelt 1228, 43; de Scho- nenberg c. 1250,135; e. 1261, 215; de Sneperch 1269, 301, 304. Meinhardsdorf Strmk. b. O.-Welz, 1235, 63; s. auch Meinhalms- dorf. Meinhalmsdorf, O. Stmk.b. Welz? 1256, 167. 26* — 388 - Meisselding, Umgeb. Klagenf., Pfr. Maria Saal. 1234. 62. Mellach (Melach) Krat, b. Strass- burg, decimacio in — 1228, 46. Mellis s. Mels. Mels, Friaul, nw. v. Udine (Mel¬ lis, Melz) Duringus de — 1202, 6; Henricus de — 1241, 90; 1244, 97; Henricus et Gly- soy fratres de — 1247, 114; Heinricus de — 1248, 119; Clycoius et Henricus fratres de — 1261, 224; Henricus de — 1264, 261; 1265, 267; Clizous de - 1252, 145. Menach, N. Bai.. b. Mitterfels (Menna) Pertold. de — 1202, 4. Men<;anum s. Manzano. Menchaspurch, Mengispurch, Men- gosburcb, Mengospurg, Men- gozpurg s. Mannsburg. Menhardus s. Meinhardus 1266, 281. Menna s- Menach. Menzing, Bai., Landg. Miinchen, (Maentzing) Gebhart de — c. 1215, 21. Meran s. Meranien. Meranien (Me Mo-rania) kroatisch dalmatin. Kiistenland, Herzoge : Bertold 1202, 4; filii Otto et Henricus 1202,5; Fiirstenvon: Bertoldus V. patriarcba Aqui- legensis, Otto VII. dux Mera- nensis, Heinricus IV. marcbio Istrie c. 1228, 38: Herzog: 1229, 49 ; Bertold Patriarcli v. Aquileia 1229, 49; Otto VII. 1229, 52; dessen Bruder: Hein¬ ricus marcbio Hystrie e. 1229, 52; Otto VIL palatinus comes Burgundiae 1229, 52; 1230, 52; 1230, 52, 53; dessen Bru¬ der : Patriarch Bertold v. Aqui- leia 1230, 53; Otto VII. 1230, 53; dessen Bruder: Heinricus marchio Istrie e. 1230, 53; Otto VII, uxor eius Beatrix, filius: Otto (VIII) frater: epi- scopus Babenbergensis (Ekke- hardus) 1230, 54; Otto VII. 1232, 59; Bruder: Bertold Pa¬ triarch von Aquileia 1232, 59, und Heinrich IV. Markgraf v. Istrien e. 1232, 59; Otto dux 1238, 78; avunculus eius Ber¬ toldus patriarcha Aquileiensis 1238, 78; Otto VIL, c. 1243, 94; e. 1257, 191; Fiirsten: ... e. c. 1260, 214. — Herzogliche Kanzlei: Heidin- ricus notarius 1230, 54. — Herzoglicher Marschal(?): Or- tolfus de Niedergeltingen 1229, 50; herzogl. Kamerer: Chuon- radus de Wizinouen 1229, 50; s. auch Andechs, Aquileia, Bur- gund, Karaten, Krain, Istrien, Wolfratshausen. Meren-Merinberch s Marnberg. St. Michael b. R.udolfswbrth 1243, Otto VIL 1228, 41; Otto VIL 1228, 44; dessen Bruder: Berhtoldus patriarcha Aquil. 1228, 44; Otto VIL 1228. 48; Otto VIL von Andechs 1229, 49, 49; dessen Bruder: Hein¬ rich IV. Markgraf v. Istrien e. 96. Michahel, scriba episcopi Brixi- nensis 1245, 99; s. Mihahel. Mychawa U. Krn. b. Landstrass, Bach (ripa) 1249, 127. 1 Mihahel sacerdos Bnxinensis 1247, ; 108. Michelstetten, O. Krn. b. Zirklach Hoi (curia) 1238, 74, 77. — Schenkung der Pfarre St. Ge¬ org im Felde 1238, 78. — 389 — -Kloster imZicklacherthal(clau- strum, nova plantatio in valle st. Marie), Nonnen aus dem KI. Ciegelhofen in Wien gekommen, „que sancti Augustini regulam teneant iuxta regulam beati Benedicti" 1238, 76 ; 1239, 80, Sl ; 1240 81; Augustiner- oi denskloster 1241, 89, 1242, 92; 1247, 114; 1248, 119; 123; AugustinerOrdenskloster 1255,168. monaster. ordinis st. Augustini 1258. 2031 claustrum sancte Marie 1260, 213. - Besitz und Rechte: Stifrung: 37 Huben und 77 Huben und 45 Zebenthuben; der Hof zu Michelstetten, 2 Walder, 2 Weingarten; die (Vikariats)- kirche zu St. Georgen vor Krain- burg; 10 Marken Einkiinfte; Klosterbau; Verpflichtung zur Erhaltung von 2 magistros et 6 operarios und 100 Mark Bau- untersttitzung 1238, 74, 75 — 79; vrgl. weiter: 1239, 79; 1240, 81; 1241, 89; 1242, 92; 1247, 113; 1248, 119, 123; 1255, 168; 1258, 202, 203; 1260, 213. - Kirche st. Margarethen zu — Patronatsrecbt, Schutzvogtei: 1238, 74, 79; 1257; 193. - „Capella sancti Thome, Prie- ster: Florentius, dann Priester des hi. Thomasaltars in der Klosterkirche 1239, 79, 80; 1248, 119. - St. Antonius 1239, 80. • Altar sti. Nicolai 1239, 80. • Carner (Carnarium) 1239, 80. ■ Priester des st. Thomasaltars: Florentius 1239, 80; Priester: Fr. Chunradus, Fr. Vto, Jo- frannes und Albertus (sacer* dotes) 1242, 93; Leonardus u. Rudolfus 1248. 123. —Amtmaun(officialis): Pero 1248, 123. — Genannte: Weriandus de — 12o7, 10; Heinricus niger de — 1238, 75, 77; s. auch Ma- rienthal. — Michelsteten Michelstetin, s. Michelstetten. Michou, Michow. s. Meichau. Mitterburg, Istrien, (Pisinum), ec- clesia sancti Mauri 1261, 215. — Genannte: Henricus et uxor eius Elisabeth de — e. 1250, 135; Winterus de — 1258, 197; Hemieus de — 1264, 260; Gemalin: N. filia Vicardi quondam de Petrapilosa 1264, 260. Mitterdorf (Miterdorf) Krn. wlchs.? 1260, 213. Miltenberg = Mladagora b. Neu- deck in Unterkrain (Mylten- berch) 1242, 93; Elisabeth de — 1241, 88 s. auch Hoheneck, Elisabeth von — Tante des Heinrich v. Scharfenberg, 1242, 93; Otto de — plebanus de Bonikil 1262, 239. Milstat, Krnt. (Miiistath) 1252, 155; 1269, 300. — Kloster (cenobium) 1252, 154; 1269, 300. — Abtei(1261), 231 ;Abt: Otto 1252, 155. Mimilano siehe Momiano 1264, 260. Minchendorf, Ostoberkrain b. Stein (Minchendorf). — Genannte Seifridus de — 1209, 14; Wilhelmus de — 1252, 153; 1253, 159; Wiellelmus de — ministerialis ducis Karinthie 1253, 161; dessen Tochter: Rihkardis uxor Wuelfingi de — 390 — Loka dieti Raebel 1253, 161 ; Willehelmus de — 1255, 170; 1256, 178; miles de — 1256, 179, 181; 1257, 192; 1258, 202; 1259, 207; 1260, 213; 1261, 217, 223; 1263, 251; 251, 253, 253, 254; 1264, 260, 262; 1266,282; 1267,286,289. Minoriten von ?: Absolon u. Frie¬ drich von Valcenberch 1259, 208 s. auch Laibacb. Mladagora s. Miltenberg. Motevnih s Otavnik. Motnicb s. Mbttnik. Mbchling, Krnt., b. Oeberndorf, Kapelle 1226, 34. Mbttling, U. Krn. (Metlica) pro- vincia —, populus in regi o — 1228, 42; decima provincie 1228, 42; Priester: (Johannes) 1228, 42; 1268, 294. Mbttnik. Ostoberkrain b. Franz. (Motnich) 1232, 58. — Genannte: Chunradus de — 1247, 115. Moguntia, s. Mainz. Momiano, Istrien Bez. Buje (Mi- milano) Cono de 1264, 260 Montalban, Oest.? (Mons Albanus) Fridericus de — Ardacensis pro- positus 1259,205, 205. s. Mun-. Montpreis, U. Stmk., (Mvnparis, Mfintparis, Muntpareis), 1264, 259. — Richter (sentenciarius): Rade 1264, 259; Procurator: Hain- ricus 1264, 259. — Official: Linhardus 1264, 259. — Schlosskapelle 1250, 131; — Burg 1251, 143, 143; 1264, 259. — Burggraf (castellanus) Thomas 1264, 259. — Schloss (Herr); Heinricus de Scherpfenberch 1250, 131. — Genannte: Ortolfus de — 1202, 4; miles Dietricus; filii Dietricus et Hertwicus 1250, 131, 132; Vlricus de e. 1250, 134. Montelongo, U. Ital., Prov, Molise Dist. Larino, Gregorius de — apostolice sedis legatus 1242, 91 ; seit 1251 Patriarch v. Aqui- leia; Lando de — nepos pa- triarche Aquil. Gregorii de —* 1265, 266. Montona, Istrien, Ricarda de — 1200, 1. Mons Albanus s. Montalban. Mons citraHungariam s. Hungaria. Mons st. Stephani s. Stefansberg. Mons Selviae s. Schellenberg. Moosburg, Krnt. Schloss 1202, 4. Moosburg, Bai., (Mosburg Mose- burg) b. Freising, 1252. 147; Probst (prepositus): Bernhar- dus 1252, 148. Morania s. Merania c. 1260, 214, Morauia s. Mahren. Morhardus c. 1230, 56; canonicus Frisingensis 1262, 243; 1265, 263. Morhardus prepositus Werdensis 1265, 276; 1267, 286, 292; 1269, 300, 308, 309. Morucium, Morutio, Morutzium s. Moruzzo. Moruzzo, (das Friaul, Moravče, w. v. Udine (Morucium, Morutio, Morutizium) Chono de 1244,97 ; 1261, 224; 1265, 267. „Mos“, Krn., heute, Mlaka oder Blato genannt. Genannte: Wil- halmus filius Ludvvici de Mos 1235, 62, Mos, Krn., villa 1267, 289. Mosburg s. Moosburg. Moste, O. Krn. Umg. Laibachs, (Prukelin) villa 1249, 126. Moseburg s. Mosburg. Mosiansberg, O. Krn., zwischen — 391 — schen Krainburg u. Michelstet- ten 1256, 183. Mosshamer Andreas Comendator zu Gretz am See 1497, 286. „Mukenvelde“ Krn., Komarija? Komama? Ortolfus de —1250, 132. Mutbona, Personenname 1261, 21L Mutina, Bbhmen, s. Paulus. „Mueltnl ' Tirol? Muhle zu — 1228, 41. Muggia, s b. Triest, (Mugla), Pfarrer (plebanus) Bartolomeus 1247, 107 ; Genannte: Vido de — 1200, 1. Muggia nuova b. Triest (Burgum de Lauro) domus Varnerii dieti Varnusa 1264, 260. Mulhovarius (= Miihlhofer), Fri- dericus — 1267, 292. Muljava, U. Krn. Pfr. St. Veit (Mullendorff e. 1250, 134. „Mumelin“ Gertrude dieta—filii: Rudegerus atque Vhicus, 1248, 119. Mvnparis s. Montpreis. ,.Muntalban“, Oest. ? Swikerus de — 1269, 301; s. Montalban. Muntpareis s. Montpreis. Muntparis, M&ntparis s. Montpreis Munza domina de Stein 1238, 74, 79, 79; 1047, 107, 108. Muorekke, Muoreege s. Mureck. Murau, Obersteierin. 1259, 206. „Murcel“ Bertoldus et frater eius Hermannus — 1223, 33. Mureck, Stmk. sb. v. Graz (Mv- rekke, Murecge), Genannte: Reinbertus de — 1202, 4; 1208, 12 ; 1224,34; 1229, 51; 1237, 68. Murfluss 1253, 160. N. Nabrego s. Brežka vas. Naklas, (Nakel, Nachel), O. Krn. b. Krainb. 1252, 154; villa 1241, 86; Genannte: H(einri- eus) de — c. 1215, 21. Natalis sacri palatii et Terg, no- tarius 1247, 107. Nadlesk oder Nadlischek. I Krn., (Nedelesch) Genannte: Erran- dus filius quondam Ottonis de — 1269, 304; vrgl. die Namen sub Auersberg. Naidegkh s. Neideck. Nassenfeld, U Krn. b. St. Bar- tholomaus, (Nazen Nazzen-velt), Genannte: Rudolphus de — 1228, 41; Meinhardus et frater suus Ruodolfus de — 1228, 43, Rudolfus de— 1254, 164, 165. Nassenfuss, U. Krn. (Nazen-Nazzen fooz-vds-vvz-vuez), Pfarrer (ple¬ banus); Otto 1249, 128. — predium apud — c. 1215 22. — Burg (castrum): 1265, 268; Genannte: Otto de - c. 1215, 22; Wolfherus de—1248, 121; Wolzlinus de — 1249, 128. Nazenvelt, Nazzenvelt s. Nassen¬ feld. Nazenvbs, Nazzenvos Nazzenvuez Nazzenvvz, Nazzenfvoz s. Nas¬ senfuss. Neapel, Sicilien (Neapolis) 1255, 168. Nedelesch s. Nadlesk. Negowan Hartliebus 1217, 24. Neideck, U. Krn. (Nay - Ney - Ni- Ny-dech-dek-deke-dekk-degge- degk-doch); 1244,98. — St. Johanniskirche 1265, 270. — Burg (castrum) 1250, 138; Aquilejisches Lehen 1261, 226; Burg von Herz. Ulrich v. Kftrn- fen an Aquileia geschenkt 1261, — 392 — 229 ; 1265, 270; c. 1265, 280. — Genannte: Duringus de — 1211, .14; Poppo de — 1226, .h 34; Henricus et Duringus fra- fres de — 1250, 133; Main- hardus de — e. 1250, 133; Meinhardus et Henricus de — -c . e. 1250, 134; Hermannus de e. 1250. 134; Gottfiid von— . ;t 1268, 298. — arinianni circa — 1261, 226. Neideck Strmk.. s. b Neuniarkt i.j) (Nydeke) W; 1243, 94; (1251), 141; 1255, 169, 170; 1257, 191, 192; 1261, 221 ; 1262, 245; — Spitalsbruder: (frater) Johan- nes 1261, 221. Neuenhofen s. Hofl-in. Neuerding. Bai.. b. Neuotting (Niu- berting, Niivvertingen) Eberhart de — c. 1215, 21; Hainricus de — c. 1230, 56. Neunberch s. Neuburg. Neunhouen s. Hoflein. Neumarktel 1320 2 1 6. Neusass s. Godežiče. Newenberch, Newenburch s. Neu¬ burg. Newenhoff s. Hoflein 1226, 36. St. Niklaskirche U. Krn. b. St. Veit(?) 1250, 136. Nicolaus (Nycolaus) 1261, 220; episc. Tusculanyl215,20;abbas Victoriensis 1217, 24; seola- sticus (de Laibach) 1261, 236; de Lewenberch 1250, 139; de Lil- genberch 1264, 262; cellerar. in Lok 1269, 309; de Lupico etc. 1256, 183; 1258, 198; 1261, 234; 1262, 246; 1265, 267; 1269, 301; de Neuburg 1256, 185; imperialis aule notarius 1226,35. 36; de Reuttenberch 1238, 72; e. 1250, 134; 1252, 153; 1259, 205; 1261, 220; 1265, 276, 278; 1266, 282; 1267, 287, 289 289, 292; 1268, 295; 1269, 300, 306, 309; Rufus 1268, 297; scola- ris 1228,43; filius Walpotonis 393 — de Lok 1263, 255; s. auch Cholo, Colo. Nidech, Nidek, Nideke, Nidekk, Nidegge, Nydeke s. Neideck. Nidergeltingen s. Untergolding. Nidoch s. Neideck. Niuberting s. Neuerding. Niunsaezze s. Neusass. Niwenbuich s. Neuenburg. Niwertingen s. Neuerding. Niwinbouen s. Hoflein. Noppo 121i, 14; de Lichtenberc 1223, 33. „Nothnagel“ Vlricus e. 1250, 134. Novate, s. Gubertinus. „Novum castrum“ = Neuburg? Lazarius de—1263, 251. Nonbach, Bai? Chvuradus de — 1267, 292. Nouacella s. Freising. Neustift. Niivwenburch s Neuburg. Nussberg. Krut., Burgruine b. St. Veit (Nuzberc) 1209, 13. Nussberg, N. Gest. b. Amstetten, (Nuzperch) Walther de — c. 1215, 21. Nuwenhouen s. Hoflein. Nuzberg, Nuzperch s. Nussberg. O. Obberburch s. Oberburg. Obberemburg s. Oberburg. Oberen s. Hollern. Oberenburch, Oberenburg, Obern- burch s. Oberburg. Oberburg, U. Stmk. Sannthal, (Obber-Ober-Obern-Oberen-Ob- berem - Obrem - Obirn-burch- burg); Marienaltar 1247, 115. — Projekt um Errichtung eines Bisthums zu — 1273, 69. — Kloster 1209, 13; 1216, 23; c. 1228, 38; 1229, 52; 1232, 58; c. 1235, 64; Benediktiner- orden^kloster 1241, 89; 1243, 94; 1243, 95; (e. 1140) 1243, 95; 1246, 106; 1248, 118, 121; 1250, 136; 1257, 196, 197; c. 1260. 214; 1263, 253. — Besitz und Rechte: 1209,13; 1216, 22; c. 1228, 38; 1228, 44; 1232,58; 1243, 95; 95; 1247, 115; 1248, 118, 118, 121; 1250. 137; 1257, 196; 1257, 196. — Aebte Curtirannus (vielleicht Guntramus?) 1209, 13; Alber- tus 1228, 44. 48; 1238. 75, 75, 77, 79; 1239, 80; e. 1241, 89; e. 1242, 92; Henricus 1241, 89; 1242, 92; 1263, 253; 1264, 257, 257; 1265, 278; Johann 1268, 298. — „Conventualen: Rubertus,Bern- hardus et Heinricus 1242, 93. — Burggrafen (castellani): Her- mannus et Volkerus 1257, 197. — Ministerialen in Krain: Willi- burg uxor Seifridi de Weingart cum filio Wilfingo et filia Ger- truda 1209, 13. Oberpoltschach, Stmk. 1259, 208. Oberkrain. s. Krain Ober- Oberendorf, Stmk. b. Pettau 1202, 7. Obervellach, Krat. 1238, 73. Oberjablinacb, Stmk. 1259, 208. Oberndorf s. Oeberndorf. Oberwelz, Strmk. 1235, 63. Obirnbvrg s. Oberburg. Oblak, I. Krn.) b. Zirknitz (Ob- lach, Oblok, Oblukch) 1230,55; praedium e. 1250, 134; Holz zu — am Wartenperg 1260, 209; villa 1265, 264. Oblagorica s. Wolkenburg. Oblok Oblukch s. Oblak. Obremburg s. Oberburg. Octavianus s. Kardinaldiakone. Ocero (?) frater de Diezzen 1228,49. Ocholach s, Okroglo 1263, 252, 394 — Okroglo, O. Krn. (Ocholach) 1263, 252. Odalscalcus (Woischalcus, Voschal- cus) miles de Vorst 1207, 10; de Rabinsperc 1211, 15. Ottokarus (Ota-Otta-Otba-chrus- karus-ker)rexBoemiel248,122. dominus regni Bohemie etc. 1254, 163, 165; dux(!) Boemie 1264, 258; 1267, 290; 1268, 299; de Holenburch 1248, 121; (in Landestrost) 1252. 157. Otavnik, U. Krn., (Motevnich!) 1252, 147. Otamanus diaconus cardinalis 1248, 122; 1257, 191; Ottenburg, Bai.,Landger. Freising (Otenburc) Genannte: Vlricus marsalcus ecclesie Frisingensis 1248, 117. Oderniz, Krn ? Stmk.? (Odderniz) 1260, 210. Otlinus s. Otto 1264, 261. Otto (-Oto) — 1211, 15; de Apbalter 1268, 294; de Aebel- berc 1261, 217 ; de Aych 1269, 302, 303, 304; marchio (de Hohenburg) canonicus Aquilegi- ensis 1241, 90; marchio (de Ho¬ henburg) prepositus sancti Vol- rici canonicus Aquilegiensis 1244, 97; filius Herrandi de Auersberg 1230, 55; 1237, 70; 1256, 181; 1261,215, 230, 233, 236, 1263,250; 1265, 265,269; 1267, 288, 293; dux Austrie 1238, 78; capellanus domini pape 1252, 155; canonicus Ba- benbergensis 1254, 162; comes palatinus Reni dux Bawarie 1237, 68 : episcopus Petenensis 1256, 177, 181; de Pergogne 1202, 6; de Perchtoltsdorf 1229, 51; de ,,Physchs“ c. 1250, 134; pincerna de(?) 1228, 45; de Pirche 1233, 61; miles de Bleswich 1250, 131; Portuensis episcopus 1247, 112; dictus BorgonnadeSpinnenberch 1252. 145 ; de Purchstallo c. 1215, 21; Crenczel e 1250, 135; fi¬ lius Meinhardi Chriemhilt 1228, 39; de Chunegesperch 1202, 4; 1246, 106; 1249, 129; c. 1256, 187; 1267, 287; 1268, 297; de Czewer 1220, 25; de Tra- berch 1224, 34; 1256, 177; e. 1'61, 226; de Truchsen 1202, 4; 1259, 204; Tusculanus episcopus 1257, 191; Graf v. Eberstein 1247, 108; 1248, 118; de Eberstain 1257, 192; de Etinsloch 1228, 39; de Vinchenstain 1252, 153; 1255, 170; 1261, 224; 1267, 286; Viroge c. 1215, 21; filius. Swarzmanni de Volchenmarcht 1264, 262; Vraneo 1249, 128; episcopus Frisingensis c 1202, 2; episcopus Frisingensis c. 1209, 14; c. 1215, 21, 22; de- canus Friš. 1269, 306; cano¬ nicus sti. Viti Frisingensis 1261, 220. 221; notarius curie Friš. 1263, 255; de Vutsch 1251, 143; 1254, 167; de Gutenberc c. 1205, 9; de Gurniz 1202, 6; deHimelberch 1249,128; comes de Hortemburch 1245, 102; civis de Laibaco 1265, 273; (de Landestrost) 1249, 126; 1249; 128; 1252, 156, 157, 157; por- tarius de Landestrost 1258,200; 1261,217,222; 1263,251; 1265, 278; 1267, 286; 1268, 298; 1269,306;deLebnach 1209,13; deLeimenz 1202, 4; (Otllnus)de Leupach 1264, 261; deLichten- stein 1267,286 ; (de)Matscherol 1254, 161; filius ducis Me- ranie 1202, 5; VIL dux Me- ranie c. 1228, 38; dux Meraniq 395 — comes palatinusBurguudie 1228, 41, 44; 1229, 49, 52; 1230, 52 53; 1232, 59; 1238, 78; 1243 94; c. 1257, 191; (VIII) filius Ottonis VII ducis Mera- nie 1230, 54; de Miltenberch 1262. 239; abbas Milstatensis 1252, 155; de Nazzenvvz c. 1215. 22; de Nedelesche. 1269, 304; prepositus st. Wolrici 1233, 60; marchio (de Hohenburg), prepositus st. Odorici 1244, 98; 1245, 102; comes de Orten- berch c. 1202, 2; 1240, 84; 1256, 180; de Rmtenberch 1264, 262; (de) Regenspurch c. 1215, 21; rex (Romanorum) 1209, 12; 1210, 14; e. 1214, 15; von Ror 1259, 204, 206; prepositus Salzburgensis 1246, lOo; de Sconebercb 1228, 38; 1263, 254; de Schenenbach 1267. 287; de Schawinstein 1230 54; scriba 1257, 157; de Strazberch 1228, 47; sacer- dos de Sittich 1252, 158; cel- lerarius de Sittich 1230, 55; de Sluenze 1237, 68; de Soen- len(berch) 1209, 14; marchio de Hohenburc Vtinensis prepo¬ situs 1248, 119; marchio (de Hohenburg) prepositus Utinen- sis 1249, 123; comes de Wolf- ratshausen e. 1229, 49; filius Meinhalmi de Zevra 1252, 149. St. Odolricus: s. Odorico. Odolricus s. Udalricus 1269, 304. San Odorico, Friaul, am Flusse Tagliamento, (Volricus, Wolri- cus, Vrlicus)Probst: Otto 1233, 60; Otto marchio (de Hohen¬ burg) canonicus Aquilegiensis 1244, 97, 98 ; 1245, 102; Be- renger nach 1251, 141; Beren- gerus 1261,224, 228,232, 232; 1265 266; Peregrinus plebanus de Mannsburg 1267, 290. — Chorherr: Bertoldus 1244, 98. Oeberndorf (Oberndorf in Jnna; Juna) 1249, 130. — Kloster 1238, 73; Probstei (prepositura) 1246,106; Probst N. 1252,151; Johann 1266,280 „O?linch mons,“, Krn., 1269, 301. Oedenfeld, U. Strmk., Sannthal, 1248, 118. Oesterreich (Austria) 1237, 68; 1245, 100. — Herzogtum (ducatus) 1261,218. — Herzoge und Herzoginen: Liu- poldus 1202, 4, 8; 1208, 12; 1211, 15; 1224, 34; 1229, 50; Fridericus II. 1232, 56; 1233, 60; 1236, 64; Agues III. (v. Andechs) 1238, 78; Fridericus II, 1240, 83; 1241, 88; 1242, 90; 1245, 100; e. 1248, 119; 122; Leu po Id, filius eius: Fri¬ dericus e. 1251, 142; Fride¬ ricus e. (1252) 146. — Kais. Statthalter (Capitaneus et procurator): Graf Otto von Eberstein 1247, 108; 1248, 118; dessen Landschreiber: Witigerius, Witigo, 1247, 108; 1248, 118. — Herzoge u. Herzoginen: Agnes III. v. Andechs e. 1248, 116, 119; Ottakarus rex Bobemie 1254, 163; 1254, 165; 1264, 258; Albrecht (c. 1283), 210. — Deutschorden 1237, 67, 69; 1261; 218. Offnia rde Schonenberg e. 1250, 135. Offo de Gurnz 1202, 4; deLan- destrost 1249, 128; 1252, 157 ; 1263, 251; 1265, 278; 1267, 286; 1269, 306; de Meichowe 1266, 281. ,Ogokelz“, Stmk. 1264, 262. — 396 — Oia Flumen in Ober-Italien 1249, 124. Olerem s. Hollern (1261), 231. Olmiitz, Mahren (Olomucium) Bi- schof: Bruno 1263, 249; 1265, 274. Olomucium s. Olmiitz. Olricus s. Udalrieus. Olschevek, O. Krn., (Olswic, Ols- vvich, Holswich, Olswiscb, 01- suycb) 1238, 77, 77. — Genannte: Werenherus et Reim- bertus de — 1207. 10 ; Weren- herus de — 1217, 24; 1228, 44, 48; 1238, 74; Hermann von — 1260, 210; Ernestus de — 1269, 303, 304. — Freigalassener (libertinus): Martinus de — 1248, 123; 01>wic, Olsvvich, Olswisch, Ols uych s. Olševek. Onec s. Hoheneck. Ort. O. Oest. am Gmundner See, Hartnidus de 1224, 34. Orden s. Augustiner- Benedicti- ner- Bernbardiner- Prediger- Kartbauser- Cisterzienser- Deu- tscber-, Dominicaner- u. Mino- ritenorden. Ortemburch s. Ortenburg. Ortenburg, N. Bai., sw. v. Passau (Hortenberg) Grafen: H(einri- cus) 1232, 58; s. Sain. Ortenburg, Krnt. b. Spital (Horten- Ortem- Orten - Orttem - Ortten- burc-burch) 1220, 26. — Grafen: Otto et Hainricus c. 1202, 2; Hermannus de — 1220, 26 ; 1228, 47; c. 1230, 56; 1237, 68; Otto 1240, 84; 1241, 87; dessen Oheim: Graf Heinrich von Warten- berg 1244, 96; Hermannus 1244, 97; consanguineus electi Brixinensis Egni 1245,99; Her¬ mannus 1245, 100, 102 ; Otto, 1245, 102; Hermannus 1248, 120; gener suus: nobilis vir Cunradus de Aursperc e. (olim) 1248, 120; H(enricus) 1249, 130, 130; Hermannus 1252, 154' 155; 1254, 162; dessen Sohn: Otto canonicus Baben- bergensis 1254, 162; Hainricus et Fridericus 1256, 179, 180: Scbwester N. Braut eines Grafen von Gbrz? 1256, 180? Otto prepositus st. Jacobi in Baben- berch 1256, 181; Hermannus 1256, 186; Sbhne Henricus et Fridericus 1256, 186; Hain¬ ricus et Fridericus fratres co- mites de — 1257, 195 196 ; 1261, 223; Fridericus 1263, 249;Bruder: Henricus 1263, 249; Fridericus 1263, 251; Henricus 1263, 252; Fridericus 1265, 276; 1267, 285; Fride¬ ricus et Heinricus 1269, 306. — Burg 1263, 249. — Burggrafen: Regenwardus, Liv- toldus de Gesiez 1252, 155. — Ritter: Livtoldus 1256, 181; Leutoldus et Albertus 1263, 249; Leutzmannus 1263, 252. — Ministerialen: Fridericus de Waldenberch 1228, 47; Lev- toldus (de Waldenburg) 1257, 195. — Getreue (fideles): Heinricus et Fridericus fratres de Walden- berch 1263 , 252 ; s. auch Aqui- leia, Getreue 1248, 120. Ortenburch s. Ortenburg. Ortimberch s. Hartenberg 1261, 233. Ortliebus de Diezzen 1228, 49. Ortlinus de Leibach 1261, 222. Ortolfus (H-tul-tol-pbus) junior de Plintenpach 1228, 41; de Blindenbach e. 1250,133; 1252, 144; de Priseke 1265, 276; Š97 plebanus in Pulst 1200, 282; capellanus ducis Karintie 1261, 228; 1262, 239; 1265, 278; dapifer (ducis Karintbie) 1209, 12; c. 1215, 21; de Kirch- perch 1267. 286; von Trewen- steyn 1267, 290; scriptor de Victoria 1217, 24; de Vreuden- berch 1224, 34; de Gratze c. 1215, 21; de Gurkvelde 1202, 4; 1207, 10; c. 1207, 11; 1211, 15; 1257, 197; 1259, 206; 1261, 236; 1262, 238; 1263, 250; 1265, 275; 1269, 299; Jvdevs miles Friš. eccle- sie zu Lack 1248, 117; ple- banus de Hongenstein 1228, 41; plebanus de Landestrost 1259, 207; 1261, 220 224; 1263, 251, 251; de Landes¬ trost 1265, 278; 1267. 286; 1269, 306; de Meingosburch 1260, 213; 1261, 230; 1269, 306; de Montparis 1202, 4; de Mukenvelde 1250, 132; de Nidergeltingen 1223, 33; 1229, 50; de Osterwiz 1254, 162; 1256. 174, 177; filius Chunradi de Oziaco 1263, 249 ; de Rifen- stain 1207, 10; de Schubrasch 1243, 96; scolaris (de Graeze) 1228, 39, 49; de Stein c. 1228, 38; 1260, 212. „Ordrer“ Vlricus dictus — 1262> 247. Ortulfus, Ortvlfus s. Ortolfus. Ortvvinus de Schubrasch 1243, 96. Orepertus frater de Diezzen 1228, 49. Orischek (Orishek) U. Krn Pfr. St. Margarethen Schlossc. 1215, 22. Orzano, (Orzonum) Friaul b Re- manzzacco Genannte: Jacobus et Fridericus de —1233, 60. □spitale s. Spital in Karaten 1263, 249. „Oscelnik“ bei Aursberg ? oder Osojnik? Hartnidvs de— 1220, 25. Osterberg (—c), Krn., a. d. Lai- bacbflusse Scbloss 1256, 178; — Genannte: Henricus de — 1260. 212. Osterwitz, Krat., Genannte: Hen¬ ricus de — 1209, 12; Mund- schenk (pincerna) Herzogs von Karaten: Reinherusde — 1249, 128; Ortolfus de — 1254, 162; 1256, 174, 177. — Ostervvicz, Karat.? Santhal? wlchs. ? Amalricus de — e. 1250, 133. Ostia (Hostia) s. Kirchenstaat. Ostrog, (Oztrog), U. Krn , 1266, 281; Genannte: Henricus de — 1266, 281. Osliza, U. Krn. bei Weineck 1254, 166 Osoppo, Friaul, Bez. Gemona, a. Tagliamento (Oxopio; im I. Bd. f. H. kommt vor Cono de Ysopo 1230, 159), Conettus de — 1258, 197. Osredek, U. Krn. b. Gurkfeld, Dorf 1235, 63. Osredek, (Osridek) juxta villam Prissikain, U. Krn, villa 1265, 277. Osridich civis de Lok 1263, 256. Ossiach, Krnt. ? d. v. Villach (Ozia- cum), Genannte: Chunradus et filius Ortolfus de — 1263, 249. Ouersperch s. Auersberg 1264, 262. Oulricus, Ovlricus s. Udalricus. Ovwersperch s. Auersberg. Owersperc s Auersberg. Owerspercb s. Auersberg. Oxopium s. Osoppo. Oziacum s. Ossiach 1263, 249. Q. Quellen s. Gewasser. St. Quirinskirche bei Cormons 1202, 4. R Rabel Linhart c. 1215, 21. Rappelgeschiess U. Krn., Pfarre Treffen, (Ruodliebssieze) 1259, 204. Rabeneck, Bai., wlchs. ? (Rabenek) Siboto de — 1267, 292. Rabensberg, U. Stm. bei Cilli?, O. Krn.? bei Stein? (Raben- berch, Rabinsperc(b), Rabnsperg Rauensperch) Genannte: Engil- schalcus et Volschalcus de — 1211, 15; Wlscalcus et miles suusin—1228,47;Engelscalcus de — 1238, 76; Berchtoldus de — 1256, 185; 1260, 212; Heinricusde 1261,221: Berb- toldus de — 1263, 251. Rabinsperc, Rabinsperch, Rabns- perg s Rabensberg. Rabenstein, Karnt., b. St. Paul (Rabenstayne, Ramenstain), Ge¬ nannte: Hermannus de 1256, 185; 1257, 197; 1265, 266, 273; 1267, 286; 1267, 289; Rablinus sententiator de Lok 1262, 237. Rapoto von Ezzenbacb 1257, 192; de Vlednich c. 1215, 21; gener Wernandi deFlbdnig 1216, 23; de Schoenenberg 1237, 68; Raputussius 1264, 261. Rat, Krn. villa 1267, 289. Rade sentenciarius de M&atparis 1264, 259. St. Radegund, Stmk. 1268, 298. Rattenstein s. Rotenstein. Radešica, in U. Krn. ein Bach b. Tbplitz (Restwiz) 1264, 259. Radevvich s. Radvveg. Radins s. Galanum. Ratispona s. Regensburg. Ratschacher Brucke b. Steinbriick 1224, 34. „Ratscone“, Tirol, Reschen? Distr. Nauders,Chuonradus de—1247, 108. Radweg, (Radevvichj Krnt., b. Feld- kirchen 1248, 117. Raebelinus (Raebel) sagittarius ecclesie Friš, zu Lack 1248, 117; de Rebnach 1260, 213; civis de Lok 1263, 256. „Raetenberch,“ Rattenberg? in Ti¬ rol? Otto de— 1264, 262. Ravan, U Krn. vvlchs.? 1216, 217. Ragogna? Friaul, n v. v. Udine, (Rovvinum) Prisius de — 1228, 45; oder Rovigno? Rajach, U. Krn. ? Roje, Hof, (curia) 1252, 154. Riin, O. Krn. Ranndorf bei Hof- lein 1207, 9; villa 1207, 10. — Genannte: Wolfgangus de — 1207, 10; Ditmarus de — 1217, 24; Meinalmus de — 1220, 25. Rayn s. Rann. Raynaldus acolitus et capellanus Innocenty pape III. 1215, 20. Rainbertus s. Reinbertus. Rainerus s. Reinberus. Raynner Gregorius Dr. Pfarrer in Gradvvein etc. 1497, 286. Rainser de Aychelberch 1263, 254. Raivvigus filius Rudgeri de Lei- bach 1267, 286. Ramenstein s. Rabenstein. Ramesov, Ramesovve s. Ramsau. Ramsau, Tirol, (Ramesov, Ratne- sowe) Sifridus de — 1223. 33 ; 1228, 38, 39, 40; 1229, 50; 1248, 119. Ramungus de Plassinberc 1230, 54. — S&d — llann, l). Stmk., (iLin, E Ju, Rayu) 1241, 85; 1246, 106; predium 1246, 105; Miinze (moneta) 1252, 155; iuditium 1268, 297. Raschiza, U. Krn. bei Grossla- schitz (Reschwiz) iiuvius 1230, 55. Rasen, (Rase) Krnt. Genannte: Ro- dolphus de — c. 1207,11; 1252, 155; Rudolfus, Oholo u. Reim- bertus fratres de — 1253, 159; Rudolfus et Oholo fratres de — 1256, 177; Gertrudis nobilis domina, relicta quond. d. Rudolfi de— 1258, 200;filius: Alme- ricusabbas de Rvna 1258, 200. Rauensperch s. Rabensberg. Razwor, Razbor, Krn. wlchs. ? Art- wicus de — e. 1250, 134. Reblinus de Lok 1259, 206; 1267, 292. Repnje, (Rebnach) O. Krn., Pfarre Vodice, Genannte: Raebelinus de — 1260, 213. Rechberg, (Rechperch) Karnten, Schloss 1256, 178; 1269, 299. „Rekkinz u Bai. ? 1230, 54. Revtenberch s. Reutenberg 1266, 282. Reviše s. Ellent, Ellentingen. Regensburg, Bai. (Ratispona) 1146, 140; Bischof: (Sigfridus) imp. aule cancellarius 1232, 57; 1237, 68. — Genannte: Otto de — c. 1215, 21. Regenwardusde Gesiez 1252, 155. „Reiber“ Vlricus dictus— 1260, 213; Vlricus gener ipsius 1260, 213. Reichenburg, U. Stmk. a. d. Save, (Richenburch) Gotfridus de — 1246, 106; Engelsalcus de — 1268, 297. Reichskanzler und Erzkanzler s. Deutschland. Reittenbercli, Reittenberk s. Reu¬ tenberg. Reitersberg (-perch) item quod Rittersberg, O. Krn. ? Chvnradus de — 1259, 206; (vide Bitters- berg). Reifenberg, (Rifenberch) Gorz, Vol- ker von — 1230, 54; Ulricus de — 1241, 86; 1243, 94; 1249, 123 124; nepos eius: Vgo 1249, 124; Vlricus et Vgo de — 1252, 145; Hugo de — 1252, 155; Vlricus et Hugo de — 1252, 155; Vlricus de — 1261, 215. Reifenstein, U. Stmk. (Reifienstein, Rifenstain) Cillier Kreis, wlchs. ? mansos 1257, 194 ; Datum u. Genannte: Vlricus, filii: Hein- ricus et Dietmarus 1223, 33. — Hieher gehort auch R. im Schumi’s Urk.- u. Regestb. I. BI, S. 121, Jabr 1163, und nicht nach Sterzing; Ortolfus de — 1207, 10; Vlricus de — e. 1250, 134; Conradus de — c. 1250, 135; Vichmarus de — 1258, 202. Reifnitz, U. Krn., (Reiuen(c)z, Rewenicz) (dominium Aursper- gense) 1220, 25; 1241, 87. — Burg 1263, 249. Reimbertus s. Reinbertus. Rein, Rein s. Rann. Reinardus s. Reinhardus. Reinbertus (Rain-) de Aycha 1241, 87; de Tuarok 1268, 297; de Goker 1267, 292; de Guoten- berch 1266, 282; de Holswich 1207, 10; de Mureck 1202, 4, 4; 1208, 12; 1224, 31; 1229, 51; 1237, 68; de Ra*e 1253, 159; sartor de Stame 1247, 108. Reinboto de Hertenb. etc. 1254, 166; de Seburc 1209, 12. — loo — Reinhardus (Bin-) de Bitterspercb 1263, 252, s. auch Rittersberg; miles Kavaxotti 1233, 60; tbe- lonearius in Lok 1261, 221; de Waldenbereh 1265, 266. Reincherus de Aichelberch 1249, 128; 1250, 139; 1267, 286; decanus Carniole 1238, 79; pincerna de Osterwiz 1249, 128; de Wolkinburc 1211, 14. Reinmarus frater: Hilteprandi 1247, 107. Reinwicus de Laibach c. 1230, 56. Reisberg, Krnt. Burgruine b. St. Andra Pfr. Polbog, (Risperc) Albertus de — 1202, 4. Reiuencz, Reiuenz s. Reifniz. Reizeke Reizekke, U. Krn., bei Stattenberg 1249, 126; 1250, 131. Renum s. Rhein. Reutenberg, U. Krn. b. Nassen- fuss (Rei-Reit-Rev-Riu Riv-Ru- Rue-Rut-ten-berc(h)-bach) Ge- nannte: Rudgerus de— 1228, 41, 43; 1229, 50; Albertus u. frater suus Albertus et Nicolaus filius Rodgeri de — 1238, 72; Nicolaus de — e. 1250, 134; Rudgerus de — e. 1250, .134; Nicolaus de — 1252, 153; Al- kerus de — 1254, 164, 165; Nicolaus de — 1259, 205; Gripho de — 1261, 217; Ny- colaus et Grifo de — 1261, 220; Nicolaus de — 1265, 276; Nicolaus et Grifo de — 1265, 278; Nycolaus de-ministeri- alis ducis Carinthie 1266, 282; Kinder: Dymodis et Chvnradus 1266. 282; Griffo de — 1266, 282; 1267, 287; Nicolaus de — 1267, 287, 289, 289; Ny- colaus et Grifo inilites de — 1267,292; Nycolaus de—1268, 295; Grifo de — 1268, 298; Nicolaus de — 1269, 300; Griffo et Nicolaus 1269, 306; Nycolaus miles de — 1269, 308, 309. Reun, Rvna, Strmk. Kloster 1146, 1250, 140; 1256, 179; 1261, 222. — Abt: Almericus filius Gertrude relicte Rudolfi de Ras 1258,200. — Klosterbruder: Heinricus se¬ nior de — 1258, 200. Respom s. Rossbach. Reschicz s. Rašica. Restwiz s. Radešica. Ressonandus de Novate s. Guber- tinus. Rewenicz s. Reifnitz. „Rex“ Henricus dictus — 1256, 185. Rhein, Deutschl. Pfalzgraf (comes palatinus Reni): Otto, 1237, 68. Ribissini Jobannes gastaldio civi- tatis Austrie 1262, 231. Ricardis uxor Friderici de Veldes 1245, 99. Ricarda de Montona 1200, 1. Riccardus diacon. cardinalis 1257 191; camerarius (dom. impera- toris) 1232, 58. Richenburg s. Reichenburg, Richerus civis de Lok 1263, 256. „Richolsteten,“ Bai. ? Wernherus de — 1248, 117. Rychza von Rohats 1249, 129. Rittenbach? Gutenberg? Jacobus de — 1267, 287. Rittersberg s. auch Reitersberg. Rittersberg, O. Krn. b. Veldes? Gorz (?) (Rittersperch) Marquar- dus et filius Cunradus de - 1241, 86; s. auch Maerchel u, Bittersberg. „Rittersperch“ O. Krn. ? b. Vel¬ des? Gonannte: Chuuradus de — 1252 154. — 401 — Rivarotta, Friaul, no. b. Latisana, (Riu-) Matheusde — 1261, 224, 229; 1265, 267. Rivtenberch s. Reutenberg. Rifemberg, Rifenberch s. Reifen- berg. Rifenstain, Rifenstein s. Reifen- stein. Rihkardis filia Willelmi de Min- kendorf 1253, 161. Rihza c. 1230, 56. Ribza vidua de Stein 1238, 75. Rinkenberg, Krnt., Juspatronatus liber die Kapelle zu — 1264, 260. Rinding s. Rinning 1267, 292. Rinhardus s. Reinhardus 1263, 252. Rinning, Bai., (Rinding) Genannte: Heinricus et Sigbardus fratres de — 1267, 292. Risperc s. Reisberg, 1202, 4. Riuarotta s. Rivarotta 1261, 224. Riutenberch s. Reutenberg. Riuenera, ein Wasser in Tirol? 1245, 99. „Riwental“ Krn., Vlricus de — 1250, 131. Riža, Wittwe Otto’s von Chunes- berch 1256, 187. Rizza uxor N. de Stein 1238, 74. Robertus (Ropretus) de Physchs e. 1250, 134; de Boclnverch c. 1207, 11; de Budrio 1252, 145; 1261, 224, 228, 232; 1265, 267; de Hopfenbach 1238, 72. Robertus de Los 1230, 55; s. auch Rudbertus. Rodanc s. Rodeneck. Rotenpach, s. Rothenbach 1263, 254. Rothenbach, U. Krn., Čemelo b. Sittich (Rottenpach, Rotenpach) 1267, 286; villa 1256, 173; Genannte :Haimieus de — 1252, 156; Prolabo et Bernardus fra¬ tres de — 1252, 157; Seybot dictus Pabo de — 1263, 254. Rodeneck Tirol, b. Brixen, (Ro- danec(b) Albertus de — 1236, 66; Arnoldus de— 1241, 86. Rotenstein,U. Krn.? Krnt.? (Rat- tenstein) Engilradis de — uxor Cuncjonis de Loch 1247, 115. Rotilinus s. Laibach. Rodolpbus s. Rudolfus. Rodolinuss. Rudelinus 1261, 224. Rodulfuscamerarius ecclesie Aqui- legiensis 1250, 137. Rdtenberch, U. Krn ? Herr von — Livpoldus de Scbaerphenperch 1263, 253. Rovfiar s. Liebeck 1268, 294. Rovigno s. Ragogna. Rovvinum s. Ragogna (oder Ro¬ vigno?).' Rovische, Krn., Pfarre St. Lam- brecbt, Bez. Littai, (Rovscb, Rvsche) Dietricus de— 1228, 45, 49; 1248, 118. Rovscb s. Rovische. Rohathz,Rohats, Rohas,s. Roitsch. Roitsch, U. Stmk; s. v. Pettau, (Rohathz, Rohats, Rohas) Ge¬ nannte: Albertus de — 1224, 34; Geschvvister Sophia und Rychza 1249, 129; Henricus de — 1265, 274. „Royn“ Roje? U. Krn , wlchs. ? 1261, 217. Rolandus vicecancellarius papalis 1257, 191. Rbmische Kaiser und Kbnige s. Deutschland. Rom s. Kirchenstaat. Romanorum imperat. s. Deutsch¬ land. Romano(—um) Friaul, Dist. Por¬ denone, com. Fontanafredda, Eeelinus de — 1249, 124. 26 — 402 — Romanusirop. auct. notar. 1227,38. Romschuzel, Krnt., Ditmarus — notarius de Sevnek 1261, 221. Rdr, Otto von — 1259, 204, Fran: Machtildis e. 1259, 204; Schwager: Otto v. Drauburg 1259, 204; Otto de — 1259, 206. Roudgerus s. Rudgerus. Rosazzo (Rosaceum) Abt. G.. g.. 1261, 223. Rosenbach (Rosinbach Rosenberch, Rossenberch) U. Krn., b. Gross- lašiče, Treffen, Nassenf., wlcbs. ? Henricus de— 1211, 15; Hein- ricus de — 1256, 185; 1260, 213. Rosenberg, Bbhmen? Wocho von — Landeshauptmann in Steier- mark 1261, 222. Rossbach (RespominMarchia Car- niole) Pfr. Briindl, 1264, 260. Rossenberch s. Rosenbach. Rudbertus (Rub-) de Pernekke 1238, 77; de Budrio 1244, 97 : de Futers 1223, 33 ; de Gurca c. 1214, 16; de Hopfenbach 1223, 34; incisor c. 1207, 11; de Los 1220, 25 ; archidiaco- nus Marchie 1211, 15; frater de Obernburg 1242, 93; Vena¬ tor de Staine 1247, 108; s. auch Robertus. Rudelinus d. i. Rudgerus de Birn- baum, deLaibach s. sub Laibach. Rudegerus s. Rudgerus. Rutenberc, Rutenberch, Rutten- berch s. Reutenburg, Rudgerus (Rude—) 1209, 13; 1238 74; episcopus Patavien- sis 1240, 84; marschalcus de Planchenwart 1224, 34; de Plintenpach 1261, 220; 1269, 300, 308, 309 ; de Pulska 1224, 34; de Chyzpach 1254, 167; Ellert Ellent e. 1250, 134; de Falkenvverk 1262, 247: de Landestrost 1256, 173 ; de Lan- destrost 1267, 286; filius Ger- trude diete Mumelin 1248, 119; de Reutenberg 1228, 41, 43; 1229, 50; 1238, 72. „Rupech“, Werenhardus— 1252, 155; e. 1250, 134: iunior ca- stellanus de Stein 1263, 249; avunculus filiorum Gerlaci de Stein c 1228, 38; de Zuoge 1247, 108. Rudlein s. Rudelinus, 1268, 298. Rudgerus s. auch Rudelinus. Rudolfus de Plankenstein 1264, 269; de Plintenpach 1247, 113; 1259, 206; 1267, 291; Kbnig v. Deutschland 1277, 214; de l)ewino 1252, 155; de Treven 1248, 118, 119;deTurri 1261, 221; de Veldes c. 1214, 16; notarius Frising. 1263, 256 ; notarius Frising 1263, 255; canonicus Frising. 1261, 220, 221; de Gvtemverde 1261, 220; abbas de Landestrost 1250 132, 140; c. 1256, 172, 174, 177,181;1258.200; 1261 227, supprior de Landestrost 1258, 200; von Leonbach 1259, 208; plebanus de Los 1230, 55; sa- cerdos (de Michelstetten 1248, 123; de Nassenfelde 1228, 41, 43; 1254, 164, 165; de Rase c. 1207, 11; 1252, 155; 1256, 177; e. 1258, 200; cognomento Unhold 1263,254; 1264,263, s. auch Rodulfus. Ruzmann Livtherius propriusGur- censis ecelesie 1231, 56. Ruetenberch s. Reutenberg. „Rufus“ (Rujavec) Oulricus judex — 1228, 39; Chunzo genannt — 1242, 121 ; Nicolaus — 1268. 297. St. Rutina s. Kirchenstaat. — 403 — Rujavec s. Rufus. Rvna s. Reun. Ruobertus s. Robertus u. Rud- bertus. Ruodliebssieze s. Rappelgeschiess. Ruodolfus s. Rudolfus. Ruodgerus, Rvodegerus s. Rudge- rus u. Rudelinus. Rvscbc s. Rovische. S. Saal, s. Maria Saal. Saanthal s. Sannthal. „Sappo“ C(onradus) c. 1230, 56; 1267, 292. Sapbyra 1258, 200. Sachs (Saxo) Hainricus— 1229,49. Sachsen (Saxonia) Herzog: (Al- bertus) 1232, 57; Landgraf: Heinricus 1237, 68. Sachsenfeld U. Stmk. (Saxen-) 1262, 239. — Pfarre st. Nicolaus 1260, 214. — St. Nicoiauskirche zu— 1264, 257. — Biirger (cives): Volchmarus e. 1256, 178; Wolvlinus, filius: Albertus, filii Herbordus magi¬ ster, Andreas, Hermannus, Leo 1256, 178. Satemberch, Friaul, (Zahn): ein Scbloss in oder bei Venzone, Clizojus de -- 1247, 108. Saevveneke, Saewenekkes. Saneck Save, Hauptfluss in Krain, (Sawa, Sowa) 1209, 12; 1224, 34; 1248, 116; 1262, 239, Savenstein U. Krn. (Sawen-Soyven- stain) Wlvingus in — 1228, 46, 47; 1231, 56. Savorgnano (-um, Sourennann) Friaul. Conradus de — 1264, 261; Joannes filius quondam Alberiei de — 1269, 304. Sain, Preussen, Rheinprovinz, n. Koblenz(Sena) Graf: H(einricus) de Hortenberg comes Sene 1232, 58. Salamon (Salomon) notarius de Stain 1259, 207. Saloch, Krn. ? bei Zirklach ? Haein- ricus de — c. 1200, 1. Salseburg s. Salzburg. Salz (Žalec?) bei Sachsenfeld vi- nea 1256, 177. Salzburc, Salzpurg, Salspurgum s. Salzburg 1262, 246. Salzburg, O. Oest., (Salz-Salse- Sals- burg - purg - um, Falken- burg(!) Kirchengut 1252, 155. — Diocese 1262, 245; 1265, 263. — Erzstift 1213, 15. — Kircbe 1246, 105; Hochstift, 1268, 298; Erzbistbumsrechte auf das Bisthum Gurk 1213, 1214, 15. — Besitz: Schloss Gurkfeld 1202, 3; 1208. 12;1246,105; 1249, 130; 1252, 155; 1253, 159; — Erzbischbfe: Albertus, consan- guineus comitibus de Bogen e. 1202, 3; Eberhardus II. 1202, 3; 1202, 8; 1208, 12; 1211, 15; 1215, 20; 1232, 57; 1233, 61 ; 1235, 63; 1236, 64; 1237, 68; 1240, 84; 1241, 85; 1246• 105; Erwahlter Erzbischof: Philippus ducis Karinthie Be- renhardi filius 1249, 128, 129, 1250, 138, 139; 1252, 154, 155; 1253, 159; 1256, 178; dux Karinthie 1262, 242; dux Karinthie apostolice sedis legatus 1265, 265 ; Ulrich 1257 196; N. 1261, 235 ; 1262, 242, 243; Vlricus 1265, 274; Wla- dislaus 1267, 290; 1268,297, 298. — Kanzlei: magister Heinricus 26* — 404 — canonicus Frisacensis notarius Salzb. 1241, 85. — Probst; Otto 1246, 106. — Chorherren: Fridericus de Li- benz 1246 106; Kheffingerius 1232. 241. — Erzbisch. Capellarius: Ditricus dictus de Auspurch e. 1268, 297. — Kellermeister (cellerarius): Chorherr Kheffinger. 1262,241. — Castellan: Cunradus 1202, 4. — Ministerialen: Berhtoldus et Gyselbrehtus de Gurkfeld und iibrige Minist. der Herrschaft Gurkfeld 1246, 105; ius mini- sterialium ecclesie S. 1246, 105. Salzeburg s. Salzburg. „Samperge“ Sanabor? bei Wip- pacb, Vlricus de — 1209, 13, Saneck w. v. Cilli b.Fraslau (Sov- negge, Saevvenekke, Sevnek. Sevneke, Sewnke. Seuneke, Sev- neck, Saevveneke) c. 1235, 64; 1241, 88, Genannte: Gebecbar- dus nobilis de — 1211, 15; et Ohunradus filius suus 1224; 34; Chuonradus de — 1229, 49 ;>1241. 87; fidelis eius: Her- berdus de Avversperch 1241,88; Heidenricus de — 1241 88; Fridericus de —1242, 93; Geb- hardus de — 1261,221; Ekke- hardus et Wernherus fratres de —1261 221; Leopoldus liber de — 1262, 239; die Freien von —1263, 253 ; Siegel des Conrad von — 1247, 108. — Notar: Ditmarus’ 1261, 221; s. auch Lemberg. Sannthal in Untersteierm. (Seun- Sewen-SaanSevn-tal-thal, Sau- Sav-nia) 1256, 182; (c. 1260), 214; 1261, 234. —Dečane (Saunie): Gebiet zwischen der Save u. Drave: Dečan: Chon- radus 1228, 45, 49; C(pura- thal. Sewe s, Scfceuje, — 412 — Sewneck s. Sanneck. Sevventhal s. Sannthal. Scharffenberch s. Scharfenberg, Scherphinberch, Sherphenberch s. Scharfenberg. Shehsliz, s. Schessliz. Shonenberg, s. Schonberg. Shorphenberc s. Sofumbergo. Shorphenbereh s. Scharfenberg. Siboto (Siegbote) plebanus de Lowat 1228, 45; capellanus (!) (de Lowat) 1228, 49; de Rabenek 1267, 292. Sichelberg in Carinthia (?) jetzt in Kroat. a. d. Kulpa; dainals in Krain, genannte: Engelbero de — 1265, 278. Sicilieri, U. Ital., (Sicilia) Kbnig: Frideric. II. 1232, 57, 58; 1236, 65; 1237, 66; 68, 69; 1249, 129. Sittich, U. Krn., b. Weichselberg, (Sithicb, Sitic, Sytic, Sytich, Sytik, Sitti k, Sitticyum, Sittichs- dorfl) e. 1250, 134. — Kirche (ecclesia st. Mariae) c. 1207, 11; 1215, 16; 1232, 59; 1250, 136; 1252, 157; 1262, 238; 1267, 293- — Kloster 1217, 24; 1223, 33, 34;- 1225, 34; 1228, 39; Ci- stercienser-Kloster 1229, 51; 1230, 55; 1233, 61 ; 1238,71, 72, 73; 1240, 82 ; 1241, 85; 1242, 93; 1243, 95; 1249, 130; 1250, 135; 1251, 143; 1254, 1-66, 166, 168; 1255, 171**; 1256, 173, 175, 177, 178, 181, 181*, 182, 182, 185, 186; 1257, 194; (c. 1260), 214; 1261, 216; 1261, 217 ; 1261, 233; 1263, 248, 257; 1264, 259, 262; c. 1265, 263 ; 1265, 264, 264; 1266, 283; 1267, 287, 290, 293; 1268, 294, 299. Klosterstifter: (fundatrix) So- phia (Grafin von Weicbselburg, Markgiafin von Istrien 1228, 41;fundator monasterii: coines Albertus de Weichselberg e. 1232, 57; Stifter: die Herren von Weichselburg e. 1238, 72. — Sacrum collegium capituli de — 1257, 194; 1259, 203. — Besitz u. Rechte: 1202, 7; c. 1207, 1 1; 1215, 16; 1217, 24; 1220, 26, 27, 28, 29; 1223, 33; 1225, 34; 1228, 39; 41 ; 1229, 51; 1230, 54, 54; 1232, 57, 59; 1233, 61 ; 1237, 71; 1238, 71; 1240, 82; 1241, 85 ; 1242, 93; 1243, 95*; 1246, 102. 104; 1249, 130; 1136 - 1250, 133,135; 1250, 135,136; 1251, 143; 1252, 157; 1254; 166, 167; 1255, 168, 171, 172, 1256, 173, 175, 177, 181, 181, 182. 185, 186; 1257, 194, 194; 1258, 202; 1259, 203; 1260, 208. — Aebte: N. 1215, 16; B(er- toldus) 1221, 32; Conradus 1230, 55; 1232, 57, 58; 1233, 61; Johann 1237, (wabrscbein- lich 1257), 71; Cbunradus 1238, 73; 1243, 96; 1250, 133; 1250, 136, Johannes (c. 1250, 140, 140; 1252, 158; Joan- nes a Galln (!) (von Gali) 1254, 167; c. 1256, 172, 173, 174; 1257, 194; 1259, 203‘. 1261, 216; Conradus 1267, 286; Wilhelinus 1751, 40. — Prioren: Juvan 1230, 55; Wilehelnius 1238. 73; Erken- bertus 1252, 158; 1253, 160; Heinricus 1254, 167; Burchar- dus 1255, 170; Heinricus c. 1256, 172. — Subprior: Albertus 1230, 55 ; Heinricus 1252, 158. — Geistliche: Henricus 1238, 73; Otto, Herdegnus 1252, 158. — Kammerer: Cunradus 1254, 167. — Kellermeister (cellerarius); Otto 1239, 55; Conradus 1252, 158; Martinus 1254, 167. Sydingendorf, s. Seidendorf. Siegersdorf, O. Krn. Pfr. HI. Kreuz b. Neumarktl (Sigendorf slov. Žiganjavas) 1259, 204. Sittichsdorff s. Sittich. Sifridus, (Sivridus, Siegfridus, Si- gefridus) de Ayehov 1248, 121; „Caepheli“ 1228, 40, s. auch Zaepfeli, Cepphelin 1223, 33; Gurcensis prepositus 1228,47; camerarius marchionis Hystrie, Heinrici 1217, 24; Moguntinus archiepiscopus 1232, 57; 1237, 68; de Marenberch ; de Merin- berch 1253, 158; 1264, 260; de Minchendorff 1267, 286; de Ramesov 1223, 33; de Rame- sowe 1228, 38, 39; 1228, 40; 1229, 50; 1248, 119; episco- pus Ratisponensis 1232, 57; 1237, 68; Zaepfeli 1228, 39; s. aucb Caepbeli. Sighardus de Chinbercli c. 1215, 21; de Cliiemberch 1229, 51; dapifer Frisingensis c. 1230, 56; frater Leunbardi c. 1215, 21; de Rinding 1267, 292. Silberberg (Silbercb) Krnt., Ge- nannte: Hainricus de — 1252, 144; 1252, 153; 1254, 162; 1262, 239. „Sirnich“ Krnt.? oder U. Stmk.? Vikt. Urk 1202. 7. Sistrans, Tirol, Bez Innsbruck, vdla 1228, 41. Slap, 1. Krn , nachst Wippaeb, (Zlap), vdla 1223. 33. Slap. U. Krn., Pfarre St. Marga- retheu a. d. Gurk (Zlap, Zlap, Qlap in Marchia), villa c. 12115, 22; Burgerbauungslicenz 1265, 271. 272. Slavische (bbbmisclie) Personen- namen s. Wocho, Sinilo und Zene(to). Slavonien s. Slovenien c. 1265, 279. Slepčjek, U. Krn. b. Nassenfuss, Ortolfus de — 1252, 144; s. sub Blindenbach S. 324. „Slevlingen“; Tirol? Henricus de - 1245, 99, 100. Slewegendorf Stmk. ? 1256, 187; „Slitreisdorf“ c. 1235, 63. Sliviza (Slivica) U. Krn. b. Gross- laschitz (Zdlovecz,Zilowiz) prae- dium 1230, 55. Slovenien, % (Slavonien) c. 1265, 279. Sloveniscbe Personennamen: siehe Pirso. Wersso, Prolabo, Do- brossus (Dobrost) Clygoi, Gly- Qoi, Garedin, Glawatu(ž), Ja- nes aus J(oh)annes, Jedel, Itoi- goy, Juri, entstanden aus deu- tschem~~Jori (Georgios), Juan (lese Ivanpentstanden aus Jo- (h)ann, Juvan, Osridich, s. Welicolien, Werzega, Widena,(?) Wuizo. Sluenze s. Schleinitz Burg — Sinilo de Liichtenburch 1264, 258. Sneperch s. Schneeberg 1269, 301. Sophia de Andechs marcbionissa Istriaec. 1207, 11; c. 1209, 14; 1228, 40; 1228, 41; 1228, 42; 1229, 49; 1230, 53; filia qm comitis Alberti de Weicbsel- berg et uxor o'im He irici mar chionis Istrie 1232.57; c. 1235 63; 1238, 71, 72; 1248 118; (122 8) e. 12 >0, 135; 1256, 187; von Leonbach 1259, 208; de Leupach 1261, 261; von — 414 — Rohats 1249, 129; von Schar- fenberg 1260, 210. Sobratscbe U. Krn. Bezirk Littai, Pfr. Temenitz, (Subrats Schu- brasch), e. 1250, 134; Genann- te: Ortulfus et Ortwinus fra- tresde—1243, 96. Soderschitz U. Krn. (Stoidrasicz) villa 1220, 25. v „Soenlen(berch)“ Žaljeober Stein Otto de —1209, 14. Sofuinbergo, Friaul, bei Udine (Sborphenberc, Scborpbenberc, aus Seharfenberg entstanden) palacium castri de — 1247, 114; castrum 1248, 120, 120; 1250, 131. Solium s. Maria-Saal. „Solaso“ Leonbardus—1244, 97. Someregg s. Sumerek 1263, 249. Sonnberg, N.-Oest., b. Ober-Hola- brunn (Sunnenberc) Hademarus de— 1237, 68. Sonneberch s. Scbbnberch 1268, 294. Sonnenberg, Bai., Regbez. Ober- franken, Bez. Hbchstadt (Sun- ninberc) 1230, 54. Sovnegge s. Saneck. Sourennann s. Savorgnano. Sowa s. Save 1262 239. Sovvenstain, s. Savenstein. Squarzuttus de Top 1258, 197; 1261, 229. Sreliz s. Ebrentlial. Srennovviz Stmk., 1262, 239, Subrats s. Sobratscbe. Suba, Krn., (Zovcb) 1260, 213. Sulzpacb, U. Stmk., Wald 1268, 298. Sumereck, Krnt., b. Villacb (Sum- merekke) Burg (castrum) 1252, 154; 1263, 249. Sunnenberc, Sunninberc s. Sonnen¬ berg. Suanberc s. Schwanberg. Suoz s. Schuizabach. Sušica, U. Krn., wlchs. ? (Svssiz) 1249, 126. Sutri, See von—O. Italien 1220, 30. „Sutzperch“, ein Berg in Ober- krain 1252, 154. Svvaebingen s. Schrvabing. Swarzmannus s. Schvvarzmannus. Svvevus s. Schwab. „Sweinz“, Krn. 1260, 212. Swikerus de Vrowenstein c. 1230, 56 ; 1249, 128 ; qm. de Holen- burch 1248, 121; de Muntal- ban 1269, 301. Svvohansdorf s. Stojanskiverh. U. Man sehe auch bei F. nach. Ubel, Innerkrain b. Oblak (Vbel) Wasser — 1260 209. „St. iUdalricus“ (Vd-), Krain, wlchs. ? 1249, 126. Udalricus (Ol-Ul-Wol-Wor-Wodor VI - Odol - licus-ricus-reich-rich) 1238, 72, 73; de Apholt(ter) 1256, 187; 1261, 217, 128; 1266, 283; de Aichelberch 1249, 128; canonicus Aquile- gensis 1228, 43; de „Paris“ c. 1215, 21; de Peccach 1234, 62; de Percheim c. 1215, 21; comesde Phannenberc 1237. 68; 1240, 84; 1241, 88; de Pris- ecke 1228, 43;1229, 50; 1249, 128; 1254, 164, 165; 1261, 217; 1264, 262; de Bultinisio e. 1269, 304; dux Carinthie 1202, 4; c. 1202, 2, 2; quon- dam dux Karinthie e. 1254, 161; Cubertel 1209, 12; de Corvo- leto 1233, 60; filius ducis Ka- rinthic Bernhardi 1234, 61 ; — 415 dux Karinthie 1247, 113; c. 1247, 115; ducis Carinthie filius 1248, 122, s. vveiters sub Kara¬ ten ; de Chazzenberch 1248,118; de Cormons 1252, 156, 156. Udalricus dominus Carniole s. sub Krain nach; plebanus de Crain- burg 1251, 140; dictus Cuber- tel etc. 1256, 177; de Kukania 1243, 94; de Diengen 1229, 50; de 1229, 50; Tergesti- nus episcopus 1239, 80; 1241 86; 1247, 106; 1248, 119; 1249, 123; tornator 1238, 73; de Treuen 1241, 90; 1245, 102; 1253, 160; 1269, 300; Tumbe c. 1215, 21; nobilis vir de Tuofers 1252, 155; milesde Edelingen dictus Taehler 1265, 278; de Veitzt 1262, 237; prepositus de Volchenmarch 1249, 128; 1256, 174; capel- lanus Frisingensis 1269, 301; 308; de Griuenberg 1257, 192; Gurcensis episcopus 1231, 56; 1234, 62; 1251, 143 ; canonicus Gurcensis 1228, 46 ; de Habs- pach 1268, 298; de Havenaer- burch 1249, 128; 1256, 179, 181; de Hage 1256, 187; co- mes de Heunburg 1252, 153; de Henenberch 1254, 162; 1256, 174; 1256, 177, 180; 1257, 192; 1260, 213; 1264, 261; 1266, 282; dictus Hvts- mundes 1264, 261 ; scriba (in Laibach) 1265, 266; de Landespris 1261, 217; de Lan- destrost 1228, 46, 47; 1249, 128; castellanus de Landes- trost 1251, 143; de Landes- trost 1252. 156; liber de Lengenberch 1262, 239; 1265, 274; filius Epponis de Lenke 1260, 213; de Lewembach 1259, 207; deLichtenstein 1259,206; 1265, 274; 1267, 285; carni- fex de Lok 1263, 255; comes de Los 1242, 93; 1245, 101 ; de Los e. 1269, 304; de Mek- kenbausen 1254, 167; filius Gertrude diete Mumelin 1248, 119; de Montpreis e. 1250, 134; Nothnagel e. 1250, 134; marsalcus de Otenburc 1248, 117; dictus Ordrer 1262, 247; dictus Reiber 1260, 213; de Reifenberch 1241, 86; 1243, 94; 1249, 123; 1252, 145; 1252, 155; 1261, 215; de Ri- wental 1250, 131; de Rifen- stein 1223, 33; e. 1250, 134; judex Rufus 1228, 39; archie- piscopus Salzburgensis 1257, 196; 1265, 274; de Samperge 1209, 13; de Sawa 1248, 118, de Scharfemberch 1252, 147; 1252, 148; 1256, 178; e. 1261, 217; comes de Sternberch 1237, 70; 1241, 88; 1244, 96, 97; 1245, 100; 1251, 141; 1252, 153; 1254, 162; 1256, 174; 1256, 176; 1256, 180; 1261, 222; 1265, 267; 1266, 282; plebanus de Stairi c. 1205, 9; 1207, 9; de Staine 1202, 6; 1259, 208; castellanus de Stein 1263, 249; de Steinberc 1230, 51; Secowensis episcopus 1252, 148; walpoto 1230, 54; de Waldenberch 1245, 99; 1247, 108; pincerna de Werde 1263, 251; de Werde 1267, 292; de Wildonia 1237, 68. Udalscalcus (Vscalcus, WIsalcus, Volschalcus, Vlscalchus) de Pre- cowe 1232, 58; de Duvin 1223, 33; de Vledinick 1216, 23; de Rauensperch 1228, 47. Udine (Utinum, Weyden), Friaul, 1243, 94; 1260, 210; 1261, 215, caminata d. patiiarche — 416 - 1202, 6; Probst : Otto marchio deHohenburc 1248, 119; 1249, 123 ; Genannte: Ludvicus de — 1250, 133, 137; 1260, 210. Uto (Vto) prepositus Frisingensis c. 1230, 56 ; prior For.tis sancte Marie 1258, 200; frater Prie- ster v. Michelstetten 1242,93. Uergandus s. Weriandus. Ugo (Vgo) nepos Olrici de Rifen- berch; de Rifemberch 1252, 145 155. Ugoldus, Uzoldus Vgoldus(l) de Gvtenwerde 1265,276; s. Vazolt. Uichan s. Jauchen. Ubeich s. Udalricus. Ulrich s. Udalricus. Ulricus s. Udalricus. St. Ulrich, Istrien, Friaul? siehe St. Odorico (sanctus Wodorlicus) 1247, 107. Ulrichsdorf—St. Ulrich, Gerichts- bez , Eibiswald in Stmk. b. Ko- preinitz, Puzel sagtb. 1241, 85, dasses beiHbrbergsei. — (Viri- chensdorff Vlrichsdorpff I) 1233, 61; 1249, 130. Umago, Istrien, Pfarrer (plebanus) Janinus 1247, 107. Umberg(?) Hertnannusde —1265, 278. Untersteiermark s. Steiermark, Unter-. Ungarn (Hungaria) 1237, 69; 1254, 167. — Kbnige: N. 1254, 164, 166; Kbnig Bela IV. 1258, 203; Bruder: Colornan e. 1258, 203; Bela IV. 1263, 248; Solin: Bela dux totius Sclavonie 1263, 248; Bela senior 1265, 267. — Grafen: Franco nuncius regis 1259, 205. — Konigl. Gesandte: Franco co- mes nuntius regis 1259, 205. Ungarus s. Stein. „Ungenade“ Henricus — 1245, 100. „Unhold“ (V-) Rudolfus— 1263, 254; Rudolfus et Fridericus fratres cognomento — 1264, 263. Untergolding, Bai., bei Landshut, (Nidefgeltingen) Ortolfus de — 1223. 33; 1229, 50. Unterkrain s. Krain, Unter-. Unz, I. Krn. b. Planina (Vncze) fluvius 1217, 25. Urbanus papalV. 1261, 235, 239. Ursperch, Ursperg, Urusperch s. Auersberg. Uskokengebirge s.Mons citraHun- gariam. Uzoldus (V—) de Gvteniverde) 1261, 220. Uzoldus iudex de Gvtenwerde 1267, 292, 292. W. VValder s. Birnbaumenvald, Bu- šinec, Sulzpach. Wagenvon Wagensberg s. Vagen. Wai§enstein s Weissenstein. Waizmannus de Tal 1265, 266. AVaizmannusde Laibacb 1267,289. Walpoto civis de Lok 1263, 265, Walpotones: Fridricus et Vlricus 1230, 54. Walcbon de Los 1220, 25. Waldeck, Bai., b. Schliersee (Wal- deke) Isenricus de — c. 1230, 56. Waldech == Waldeck, Waldeke, Stmk., Burg vor 1251, 141; Genannte: Wei;nhardus de — 1265, 276. Waldenburg, O Krn. b. Radmanns- dorf die Wal!enburg ( - berch) Burg 1263, 250; Genannte: — 417 Fridericus de —1228, 47. Waldenburg O. Krn. b. Radmanns- dorf (Waldenberch), Volricus et Henricus de — 1245, 99; AI- bertus, Uolricus et Henricus militesde— 1247, 108; Leutol- dus de — 1257, 195 ; Gemalin: Chvnegundis 1257. 195; cleren Mutter: Levgardis 1257, 196; fratres Heinricus et Fridericus iideles comitis Frid, de Orten- burg 1263, 252; Leutoldus de — 1263, 252Reinhardus de — 1265, 266. Waltherus (Walterus)iudex de St. Vito 1299, 13; de Gorschaeh 1221, 31; episcopus Gurcensis 1210,14; de Landesperch 1228, 47 ; walputo de Lok 1262, 237; (Gualterus) de Mallentin e. 1250, 134; notarius 1211, 15; de Nuzberc 1209, 13; c. 1215, 21; Bertoldus de Spinenberch 1261, 224, 229; 1265, 267 ; de Stein c. 1228, 38; 1229, 50; 1238, 74, 75, 75, 76, 77; Vngarus (de Stein) 1257, 197; rniles de Stain 1259, 207; Ungarus de Stein 1260, 212, 212; Hungarus de Stayn 1261, 228; de Stein 1265, 273; Vn¬ garus dictus (de Stein) 1266, 282; 1267, 289; de Selden- berch 1263, 253. Wallenburg s. Waldenburg. Wallfahrtskirche s. Grosskablenb. Wanga=Wangen, Siidtirol, Di- strikt Botzen, Genannte : Fried¬ rich u. Beralt Gebriider von — 1244, 98. Warte s. Straža. „Wartenperg“ Inuerkrain bei Ob¬ lak ein Berg 1260, 209. Wartenberg, O. Krn.. beiMorautsch (Wartenberch) Schloss:c. 1202, 1263 252; Graf: Heinrich (voii Ortenburg) 1244, 96. Wargiendus, Wariendus s. Weri- andus. Warnerius (Warnerus) de Bollan- dia 1232, 58; de Cucagna 1202, 6: Scencle Radii de Galano 1233, 60. VVarnerus s. auch Wernherus 1261, 224. Wasmuth 1261, 217. Wasserleonburg, Krnt. (Lewenberh — burch) Nicolaus de— 1250, 139; Oholo de — 1252 155. Wecello (Wezello) Belignensis ab- bas 1258,197; 1261,223, 229; 1265, 266. Wecilus de Prata 1249, 124. Wecelettus de Prata 1261, 224. Weccello ... de Buja imp. auct. not. 1250, 139, 140. Wegelinus(!) e. 1250, 134. Weiarn, O. Bai. nb. v. Rosenheiin (Wiharn) 1209, 13. Weichselberg, U. Krn., (Weihsel- Weisel - Weixl - Wihsl - Wisel- Wissl-berch), Schloss 1250, 137. — Graf: Alpretus de — Lehens- trager des Bisthums Parenzo 1200, 1; Albertus 1202, 8, 8; c. 1205, 9; 1207, 9; 1209, 13; (f) c. 1209, 14; e. 1232, 57; e. 1250, 134; e. 1254, 163, 165; Tochter des Grafen Albert; So- phia marchionissa Istriae c. 1207, ll,(cometissa)de Andechs c. 1209, 14; marchionissa Istrie 1228, 40; deren Bruder N. e. 1228, 40, 41, 42; 1229, 49; 1230, 53; filia qm. comitis Al¬ berti de Weichselberg et uxor olim Henrici marchionis Istrie 1232, 57; c. 1235, 63; 1238, 71, 72; 1248, 118; (1228) e. 1250, 135; 1256, 187; Ge- nanute: Harlung c. 1207, 11; 27 — 418 —• Gotfridus de — 1228, 39; Va- sallen u. Ministerialen e. 1254, 163, 164, 165; s. auch Istrien, Andechs, Meranien, Aguileia, Freising, Sophie. AVeicbsen, U. Krn. an der Neiring (AVey-), villa 1265. 265. AVeikerus de Pyrpoum 1265, 265. AVeikerus (in Landestrost) 1252, 157. AVeyden s. Udine. AVeitensdorf, Krn.? Krnt.? (AVey- tenstdorf) 1248, 121. „AVeytman“ Jannesdictus— 1262, 247. AVeigandus frater Reinhardi tbe- lonearii in Lok e. 1261. 221. AVeihenstefan, Bai., bei Freising (AVichensteuen) Abt: Chunradus 1269. 307. Weilbeitn, O. Bai., n. v. Mtineben (AVilbaim) Pernbardus liber de — et filitis eiu< H-inricus 1228, 38, 39, 40; Bernhardus liber de— 1228 40 45; 1229, 49; H(einricus) de — c. 1230 56, AVeinberg, U. Krn . b. St. Kantian (AVeinperch, AVimperg), Berg 1251. 142; villa 1215. 17. Weineck, U. Krn. a. d. Gurk (Wein- ekkc, AVinecb, AVinek, AVinekke, VVeinegkh) 1258, 200. — Schloss 1256, 178. — Burgraf (castellanus): Rein- boto de Hertenberch 1254, 166 ; Friedrich e. 1256, 173; dessen AVittwe: Kunigund 1256, 173. — Genannte: Fridericus de —■ 1249, 128; 1250. 133; 1254, 167; 1258,202,202; 1261.217 uxor: Chunegundis* 1261, 217; Fridericusde — 1266,283: uxor Kunigundis 1266, 283; Fride- ricus quondam de 1267,286; dessen AVittwe : Chunigunda no- bilis foemina 1267, 286. — KeBermeister (cellarius 1): Lail- rentius 1254 167. Weingart s. AVinharje. AVeinitz, U. Krn. b. Reifnitz (AVei- nicz) 1220, 25. »AVeinoldus" 1264, 261; uxor: N. de Leupach 1264, 261. „Weysen“, Višnje? in U. Krn., 1249, 126. AVeiselberch, We.isselb. s. AVeich- selberg. Weisseneck, Karat. (Wizzeneke) Dietmarus de —1256, 174. Weissenhof s.- AVizmouen. AVeissenstein, U. Krn., b. St. Ma- rein (AVaigenstain) 1269, 301. AVeissenstein, Krnt. (Vis^vnstain) Abrarnus de—1227, 37. AVeixlberg s Weichselburg. AVeizmannus de Laibach 1267,289. Weyzzoch s. Visoko 1262, 247. „Welike“ U. Stink., 3 Dorfer bei Rann 1246, 105. „Welicolten“ pater Chuonradi 1247, 107. Welz, Oberstmk. 1263, 248. — Vičar (viceplebahus), AVern- herus 1262, 240; Pfarrer: AVernherus 1262, 214. „AVenfrowe“, AVinbarje(?), Krn.li- bertini (?) apud —1250, 138. AVenherus (!) plebanus de AVelze 1262, 244. AVenzel rex Boemie 1237, 68. AVerde s. Verd b. Ob^rlaibach. AVerde s. AVorth—AVordel. AVerde s. Veldes. AVerde s. Mariawbrth, AVorthsee. AVerdenburch s. AVernberg. AVerdenech, AVerdeneke s. AVer- neck. AVeregandus s. AVeriandus. AVerenhardus s. AVernhardus. AVerffen, Salzb., (AVerven) Chvno de— 1202, 4. AVergandus,AVergant s. AVeriandus. - - Werherus s. Wernherus. Weriandus (Wargendus, Wargien- dus, Wergant, Weregandus, Wariendus 1250, 139; vicedo¬ minus Aquile.jensis 1261, 216; deArcha 1249, 128; 1266, 281; de Potlos 1220, 25; de Chal- tenprune 1252, 156; de Stein in AVerneck. vicedominus Aqui). ecclesie in Carniola 1247, 107, 108; 1248, 1 16; 1250, 133, 137; 1252, 157; 1260, 210; e. 1260, 212; (II.?) vicedomi¬ nus Carniole 1261, 235: vrgl. auch sub Krain; — de Vlednich c. 1215, 21; 1216, 23; de Hohineggel211, 15; (de)Liech- tenberg e. 1250, 134; de Los 1230.55; plebanusdeMeingoz- perch 1238,75,75, 75? 76, 77, 79;1239, 80; 1243, 95; 1244, 98; de Michelsteten 1207, 10; filius Mvnze (de Stein) 1238, 79; de Onec 1202, 5; de Stein c. 1228, 38; 1229, 49, 49, 49; lilius fratris Gerlochi de Stein 1238, 74, 74, 75, 76, 77. Wernandus s. Weriandus. Wernardus s. Wernhardus. Wernberg, Krut. (Werdenburch) Schloss 1256, 178; Genannte: Albertusde — 1248,121; 1262, 237. Wernchardus s. Wernhardus. Werneck, O. Krn., b. Kresniz, (VVerden - Guerden - Vuarden- necli-neche nek) 1257, 192. — Markt (forum) 1265, 269. — Burg: 1250,138; 1258, 199; 1261, 225, 231; 1265, 26.9; c. 1265, 280; Aquil. Vicedom. f. Krain daselbst: Wargiendus (de Stein) 1250, 133, 137; 1260, 210. Wernerius s. Wernherus. W ernhardus (Weren-W ern-ardus - chardus hart hardus) c. 1215, 21; c. 1230, 55; episcopus Petenensis 1264, 260; capellan. 1267, 286; de Chuemsdorf c. 1215, 21; de Eberstein 1261, 215; iudex Villacensis 1269, 299; canonicus Frisingensis 1248, 117; vicedominus Frisin¬ gensis 1269, 308;Rupech 1252, 155; de —Schowenberc 1237, 68, de Seefelt 1209, 13; de Waldeke 1265, 276. Wernharus de Carniola 1252,152. Wernherus (—Warnerus, Weren- herus - Wernerius) 1209, 13; 1263, 255; (scriba) — dictus Varnusa etc. 1264, 260; de Vriberc 1209, 12; de Guten- berch 1269, 308, 309; de Husa 1254, 167; iilius Leonhardi 1248, 117; de Lok 1251, 142; 1259, 205, 206; 1261, 215; 224, 228; 1262, 236; 1263, 250, 252, 255, 257; 1265, 276; 1267, 286; e. 1269, 307; qm. officialis ecclesie Friš, de Lok 1248, 117; 1267, 292; 1268, 295; 1269, 300; camerarius de Lok 1262, 237, saggitarius de Lok 1269, 308, 310; de Olswich 1207, 10; 1217, 24; de Lutzlingen 1264, 262; de Schencbenb. 1241,86; de Sevnek 1261,221; vicepleban. inWelze 1262, 240; s. auch Varnerius. Werso (Werscho, Wersso) 1268, 296; de Veides 1245, 99 ; 1247, 107, 108; de Veides (de Stein) 1248, 117; uxor: Wil- birgis filia Chvnradi Gallonis 1248, 117. Werzega filia Sifridi 1261, 217; Wezelo s. Wecelo. Wippach, L Krn , (Wippach, Wi- pacum, Guipach) Vipoch (—) 1223, 33;1238,71; 1249, 124. 27* — 420 — Andechsisches Besitz daselbst 1202,5: aquileisch-(andechs Be- sitzrechte erwahnt) —126 1,227. — Domus Engilscalci militis Hain- rici de Greiffenvels 1235, 62; aquil. Ministerialen 1241, 90. — Genannte: Perae (Pero) de — 1202,5; Wlvmgus de — 1223, 33; Engelbertus filius Alhohi de — 1235, 62; Ensrelshalcus de — 1264, 259; Eberhardus de — 1267, 289. Wichardus de Arnstein 1237, 68; de Karlsperc 1202, 4; se¬ nior et iunior de Charlesperc 1209, 12; de Karlsperc 1220, 26; 1248, 117; 1249, 128; de Z^bingen 1232. 56. Widem U. Krn., vvlchs. ? e. 1250, 134. Witemarus canonicus Aquilegensis 1226, 35; thesaurarius Aqui- legensis 1233, 60. 60; de Stern- bercb 1230, 55; 1237, 71 Widena (slov. Personennaine) 12 18, 123; Witego, Wit?go scriba Austrie et Stirie 1218, 118; pater Pirsonis 1247, 107; frater ordinis predicatorum 1260, 208; predicator (de Pettau) 1260, 213; de Carniola 1252, 152; de Liligenberch 1238, 79; de Stein 1260. 212. Witimarus, Witmar. s. Witemarus. Wien (Wienna) 1229, 50, 51; 1233, 60; 1237, 68, 69; 1244, 96; 1254, 166; 1262, 240. — Civitas 1245, 100; Nonnen- kloster zu Ciegelhoven 1238, 76; Vorstadt Erdberg 1232, 56. Wiharn s. Weiarn. ■ AVihensteuen s Weihenstefan 1269, 307. Wihselberch s. Weichselburg. Wihslberch s. Weiehselburg. : Wilbirgis s Wfllebirgis. Wildon,(Wildonia), Stmk, Liuthol- dus et Vlricus de — 1237, 68. Wdehelmus s. Wilhelmus. Wilelmus presbyter cardinalis s. Kirchenstaat. Kardi nal priester, s. auch Wilhelmus. diaconus cardinalis s. Kirchenstaat, Kar- dinaldiaeone. Wilvingug miles proprius Gebhardi de Chocher 1207, 10; sacerdos de Stain 1207, 9; s. auch Wol- flngus. Wilhaim s. Weilheim. Wilhalmus s. Wilbelmus. Wilheim s. Weilheim Willa ministerialis comitis Goricie Meinhardi 1223, 33. Willebirgis domina e. 1248, 121. Willebirgis (Wiibirgis) filia Chvn- radi Galloms uxor Wersonis (de Steini 1248, 117. Willehalmus s. Wilhelmus. Wilhelmuset Bernhardus (?) 1228, 49; de Aycha 1241. 86; 1252, 155; de Aichach 1245. 99. 100; prior in Kyrio 1255. 170 con- versns in Kyrio 1255 170, notarius cleric. 1269. 309; de Chrich 1249, 128; 1255, 170; 1266, 982; 1269, 292; pleba- nus de Tricesitno 1247, 114; de Eicho 1223, 33; de Veldes 1245, 99; notar, clericus Frisin- gensis 1269, 308; com-‘S senior de Heunburg 1230 54; comes de Heunburg 1237, 68; 1240, 84; 1242 93; 1244, 97; de Hoheneck 1241, 88; de Lok 1251, 142; 1259, 205, 206; 1269, 301; notarius de Lok 1248, 118; officialis de Lok 1261, 221; cmnes deLous 1221, 31; comes de Malntin 1202 4; 1237. 70; 1250, 131; de Min- chendorf 1252, 153; 1253, 159, 161; 1255, 170; 1256, 178; — 421 179, 181 ; 1257, 192 ; 1258; 202; 1259,207-1260, 213,1261, 217, 223, 1263; 251, 251, 253, 253,254;1264,260,262;1266, 282; 1267,289; filius Ludwici de Mos 1235, 62 ; prior de Sittich 1238, 73, 73 ; de Scherf- fenberg e. 1250, 135; 1251, 143; 1252, 147; 148; 1256, 178; 1259, 205; 1261, 217; 1267, 290; 1269, 306; abbas Sitticensis 1751, 40. VVillehalmus s. Wilhelmus. Willehelmus s. AVilhelmus. Willelmus s. Wilbelmus. Williburg uxor Seifridi de AVein- gart 1209, 13. Wimperg s. Weinberg. Witnitz. Krnt., (Wnwitz, Wonwiz) 1249,126 ; Albertus de — 1252, 144. AVinklern, (Winkeler), O. Krn., b. KrainburgPfr. St. Georgen, villa 1247, 114. AVinterstett(en) Schwaben s. Biber- raeh, Mundschenk (pincerna): Conradus de Hohenloch 1232,58. AVinterus s. AVintherus. Windeschgraeze s. AVindischgraz. Winthersgesiez b. Montpreis in U. Stmk., villa 1264, 259. AVintherus de Pisino 1258, 197; de Prisseckh e. 1250, 135; de Kronan 1211, 14; 1228, 43; de Guteneke 1261, 215; de AVerde 1267, 292. AVind. Biicheln, U.Stm., 1202, 8. AVindischgraz. Stmk., (Graz, Graze Graetz, Grec. Gretz, Grez, Greze AVindischgraeze, AVindizgrez) 1202, 6; 1211, 14; 1226, 34; 1251, 141; 1261, 229; 1267, 283. — Aquilejiscbes Lehen (andech- sisches Besitzrecht erwalint) 1261, 226, 227. —Marktflecken (forum) 1258,199. — Stadt (civitas) 1267, 288. — Pfarrer u Vicedome: Bercli- toldus 1228, 43, 45; 1229, 49; (Berengar i us) 1238, 75. — Schulmeister (scolaris): Ortol- fus et frater (pater!) eius Fri- dericus? de saneta Maria 1228, 39, 45, 49. — Genannte: V olkerus de — nota- rius ducis Karinthie 1266, 282; Heinricus, Perengerus de — 1228, 45, 49; AVolfelinus de — 1250. 131 ; Heinricus de — 1256, 185; s. auch s Gratze“. AVindische Mark s. Krain Unter- AVindizgrez s. AVindischgraz. AVinech, AVinek, AVinekke s AVeineck. AVinhardusdictus„Conenzel“ 1255 278. AVinharje, O. Krn., Pfr. Polland, w. v. Bischoliack (AVeingart) AVilliburg uxor Seifridi de — 1209. 13. AViselberch s. AVeichselberg, AVissel U. Stmk. a. d. kroatischen Grenze 1251, 143. AVissent (Personenname) 1238, 73. AVisslberch s. AVeichselberg. AVissoch s. Visoko 1262,. 246. AVizzeneke s. AVeisseneck. AVizmouen? AVizinouen=AVeissen- hof(?) Bai.,wlchs.? Conradus de camerarius ducis Meraniae 1229, 50. AVizzoc s. Visoko. AVladislaus (AVlodiz—) Erzbischol von Salzburg 1267, 290; 1268,‘ 297, 298. AVlfinch Ch(unradus ?) c. 1215, 21. AVlvingus s. AVolfingus. AVIodizlaus s. AVladislaus. AVlricus s. Udalricus 1263, 249. 422 — Wlscalcus s, Udalscalcus. Wluingus s. Wolfingus. Wnwitz s. Wimitz. Woppolach O. Krn. bei Mannsb. 1238, 74, 77. Wocho von Rosenberg 1261, 222. Wodeniz, U. Krn., b. Landstrass, (Wodniz) 1252, 156. Wodiz, O. Krn., Pfarrer: Heinricus 1257,197; Herman. 1262, 243. Woditz U. Stmk.? O. Krn.? 1265, 278. Wodniz s. Wodeniz. Wodorlicus s. Udalricus. Wodorlicus s. St. Ulrich, San Odo- rico. Wodolricus s. Udalricus. Woepulach O. Krn. 1238,74,77. Wolsthal, Strmk. 1248, 118. Worth, beiRudolfswbrth das jetzige Wbrdl (Werde) Genannte: Hein¬ ricus de— 1252, 147; 1252, 148; Heinricus et frater suus de — 1254, 164; Henericus piricerna de—1261, 217; VI- ricus pincerna de — 1263, 251; s. Krain, Herz. Mundschenke; Vlricus et Wintherus de — 1267, 292. Wbrtsee, Krnt. bei Klagenfurt, (Werde) Probst. Eberhardus 1251, 142;Morhard 1265, 276; 1267, 286; 1269, 300 s. auch Mariaworth. Wolkenburg U. Krn., Oblagorica b. Littai, Pfr. Primskovo (Wol- chenburch, Morhardus Wolkin- burc), Reinherus de — 1211.14; Engelscalcus in— 1228, 46. Woltzgendorf, U. Krn. (?) Wein- berg 1268, 295. Wolfecherus s. Wolfkerus. Wolfelinus de Windeschgraeze 1250, 131. Wolfkerus (Wolf Wolfe-cher-ger- feerus, Volkerus), patriarcha Aquilegensis 1214, 16; 1221, 31; e. 1226, 34; c. 1262, 245; miles de Archa 1266, 281; de Praitenovve (?) c. 1200. 1; de Chaltenprune 1252, 156; de Nazzenvuez 1248, 121. Wolfgang. 1264,261; de Vressovve 1267, 294; deRain 1207, 10. Wolfgerus s. Wolfkerus. Wolfherus s. Wolfkerus. Wolfingus (Wl-Wol-Wuel-Wul- Wolf - Vul - fing-ving- uing-us) 1239, 80; 1265, 277; 1268, 296; de Preisekke 1254, 164, 165; 1267, 287; de Chaphin- berch 1256, 187; de „Chye- bach“ e. 1250, 133; plebanus de Harlant 1228,45; de Leutsch 1248, 118. 118; de Loka 1253, 161; 1267, 292; walputo de Lok 1262, 237; faber de Lock 1263, 256; de Nydeke 1246, 106; de Sawenstain 1228, 46, 47; 1231, 56; de Sbrulavacca 1244, 97;deStubenberchl256, 180; 1263, 249; 1266, 283;in Sowenstain 1228 46, 47; de Weingart 1209, 13; de Wip- pach 1223,33;s.auchWilvingus. Wolfratshausen, Wolfrathusen) Grafen: Otto V. u. Heinrich II. v. Andechs e. 1229, 49. — Genannte Egelolfus de —1228, 38, 39, 40; s. aucb Meranien, Istrien, Andechs, Burgund, Krain, Aquileia. Wolframus 1217, 24; de Prekan C. 1200, 1. Wolfsbacb, O. Krn 6 b. Stein (Wolspach) Hermannus de — 1220 25; Chuonradus de — 1247, 108. Wolfsberg (-perch) Krnt., Fride- ricus de — 1256, 174. Wolvlinus civis de Sachsenfeldq 1256, 178, — 423 — Wolhardus de Hotmosach 1207, 10. Wolrich, Wolricus s. Udalricus. St. Wolricus s. San-Odorico. Wolspach s. W<»!fsbacb. Wolscbaleus s. Udalscalcus. Wolssalcus Gallo 1268, 294. Wolzlinus de Nazzenfvoz 1249, 128. Wonwiz s. Wimitz. Wormatia s. Worms. Worms. Deutschland, (Wormatia) Bischof: (Heinricus) 1232, 57. Wrenschitz s. Vranšica 1260, 213. Wrewntz s. Franzdorf 1260, 213. Wuelfingus s. Wulfingus. Wuizo civis de Lok 1263, 256. Wulfingus s. Wolfingus. Wurdach, Wurdehe. Krnt., Umg. Klagenfurt, Chvntzode— 1248, 121. Z. Zabočevo, Krn. bei Freudenthal (Zobozei) 1260, 212. Zacharias de Himmelberg 1256, 177. „Zaepfeli“ Sifridus — 1228, 39 s auch Caepheli. Zagrad, Unterkrain, Pfarre St. Kantian (Zagrat) 1229, 50 — 1251, 142. „Zaher“, Leo cognomine— 1261, 221. Zaier, O. Krn. (Czewer, Zevra, Zower, Genannte: Otto et Mein- halmus de — 1220, 25; Puce- linns et Mainhalmus de—1241, 88; Otto filius Meinhalmi de — 1252, 149. Zaiei fluss, O. Krn. ^flumen Zevra Zewer) 1263, 249; 1263, 250. Zauchen, Krn. ? Krnt. ? (Zouch), JJurg 1264, 261; (Biuggiaf?) Vlricus dictus Hvtsmundes de — e. 1264, 262. Ztrug s. Strug. Zebingen s. Seeben. Zeisel (von Zeiselberg), Krnt. b. Kla¬ genfurt, Genannte: Heinricus (Zisel) senior et iunior 1256, 185; Albertus dictus (Zeysel) 1266, 282; Heinricus dictus Zeysel 1266, 282 ; Albertus de Zeyselbercb 289; Albertus (Čislo) 1269, 299. Zel s. Selo c. 1260, 214. Zeli, ein Selo iu U. Krn. ? (Celle) Chunradus de — 1209. 14. Zemast Krn.? Zamost? Heinricus de — 1267, 292. Zene(to) de Lucbtenb. 1264, 258. „Zernik“, Krain, 1249, 126. Zernotnel s. Tschernomel 1263, 251. „Zerwiz“ Krain, 1249, 126. Zevra s. Zaier. Zevra s. Zaierfiuss. Zevver s. Zaierfiuss 1263, 250. Zirklach, O. Krn. bei Krainburg fplebes sancte Marie) 1228, 48. tecclesia st. Marie 1247, 114; (ecclesia st. Marie in Cirkelach) 1239 79; 1247, 114; (ecclesia st. Marie; Tyrneulach) 1248,119. — Kanzlei: Vrgl. Ortolf, Heinrich, Friderich scribe; Heinrich scrip- tor c. 1207, 10; und sub: — Pfarrer: Heinricus 1228, 9; Heinricus scriba (marchionis Istiie) de — 1228, 38, 39, 40, 40, 43, 45; 1229, 49, 49, 52; Dietricus 1238, 79; Morhardus canoricus Frisingensis 1262, 243, (1265, 263). — Genannte: Fridericus, ob nicht eher Heinricus? de — et frater eiusOrtolfus scolaris(de Graeze) 1228, 49; Ritter: Cunradus uiiles dictus de — 1248, 119; — 424 — Trutta soror Cbunradi guondam de — 1262, 238. Zirklacherthal s. Marienthal. Zirkle, U. Krn. 1262, 238. Zirkniz, I. Krn. (Cirkeniz) Cir- kinic, Cyrknitz, Circhiniz) villa 1215, 17; 1265, 264; Pfarrer?: Leopoldus 1261, 222; Lupol- dus 1269, 301, 303, 304. Zisel s. Zeisel. Zillovecz s. Sli viza. „Zizimannus“ (Personen -Namen) 1228, 39. ^_Zlap s. Slap. Zobelsberg, U. Km., (Cz.-Zobels- perch) castrum 1248,120; Burg 1263,249; Genannte: Hartwicus de— 1220, 25. Zobozei s. Zabočevo 1260, 212. Zovch s. Suha 1260, 213. Zouch s. Zauchen 1264, 261. Zovver s. Zaier. „Zvchados“ U. Stmk. villa 1268, 297. „Zvfe“ Bai.? Zufang? U. Oest. St. Polten? Chvono de — 1229, 51. n Zuoge“ Ruodegerus de — 1247, 108. B Zwaromes“ U. Stmk. villa 1268, 297. ,,Zwigel“ Gothscalcus 1229, 50. Nachtrag, Durch ein Versehen friiher ausgeblieben. Absolon von Valcenberch 1259, 208. „Adowach“, Istrien? Karst? villa 1258, 198. Agley s. Aquileia. Agnes (Agnetis) palatina Burgun- die 1258, 202; ducissa Carin- thiae 1257, 194, 196; de Scharfenberg 1258, 203. Albertus electus epus. Cenetensis 1258, 197, 198. Aleca s. Venedig S. 352. Alexander Papst IV. 1257, 193; 1258, 199, 201. Almericus abbas de Rvna 1258, 200. Anagni, Ital. 1258, 202. Vnania 1258, 200. Andechs Besitz in Krain vrgl. sub S. 230, im I. Bde. desArch.f.H. — Eigengiiter: zu Stein in Ober- krain und Reifenstein bei Cilli 1257, 19<. Anselmus archidiaconus Taruisi- mus 1258, 198. Aquileia, (Agley), Jurisdictions- recht 1261, 228. — Miinze (moneta) 1259, 205. — Besitz u. Rechte: 1258, 198, 198, 199. — Landgerieht der Kirehe von — auf allen Freis. Besitzungen in Krain u. der Windischen Mark 1257, 195. — Patriarchen: Bertholdus e. 1259, 206, 207; Gregorius 1257, 195; 1258, 198*, 199; 1259, 206. — Notar: Johannes de Lupico 1258, 198. — Patr. Kaplan: Artuicus 1258, 198. — Vicedom des Patr. Gregor: Albertus electus Cenetensis 1258, 197, 198. — |tia) (super pre- diis eccle. Aquil.) 1261, 231. avus (comitis de Sternberg 12. Jahrh) 1221, 31. avus(H. de Scharfenb.) c. 1235, 63. B = P. baptismus 1226, 36; (baptismata) parvulorum 1252, 152; 1258, 199. pabulum 1256, 183; (c. 1260), 214; 1261 234. pactum 1202, 5; .(concessionis feudi)c. 1215, 21; (delegationis) 1223, 33; (solutionis pecunie) 4Š0 — 1229, 50; obligationis 1236, 64; 1238, 77; 1241, 86; 1248, 116. paternamhereditatemintrare 1202, 3. patibulum 1230, 55. patrimonii pars (Lehensreeht) c. 1230, 56. patrimonium c. 1215, 21 ; 1238, 74, 77; 1247, 114; 1250, 131; 1252, 154: hereditarium 1238, 72. patrimonii proprietas 1257, 194. patronus 1261, 235. pagina (lirkunde) protectionis et confirmationis 1202, 7; 1209, 12; 1209, 12; c. 1215, 22 ; 1220, 26, 27, 28; 1221, 31, 32; 1223, 33; 1228, 41, 43, 44; 1229 51, 51; 1230, 55; 1233, 60; 1236, 64; 1237, 68, 70, 71; 1238, 72, 73, 73, 75; 1239, 80; 1241, 85, 87, 89, 90; 1242, 90, 92 ; 1243, 94 ; 1244, 96, 98; 1245, 99, 100, 102; 1 246, 103, 106; 1247 142 ; 1248,116, 1)8, 123;1249, 127; 1250,132 139; 1252, 147, 147, 148, 151, 154: 1253, 159; 1254,163, 164, 167; 1255, 168, 171; 1256, 178, 182, 182; 1257, 188, 188, 190, 192, 193, 195; 1258, 200, 202, 203;1259, 205,205;1260,211, 1261, 219 220,221, 233; 1262, 237; 1263,252,255,256; 1264, 259; 1265, 265, 271, 272, 274; 1268, 295; 1267, 295; 1269, 306; s. auch brief, carta, cartula, cedula, chyrographum instru- mentum, littera, privilegium scriptum, scriptura; (constitu- tionis ord. st. Benedicti) 1215, 19. paginula (Urkunde) 1216, 23; 1253, 161; s. pagina. pagus 1263, 248. palatina (Burgundie) 1258, 20Ž, palatinus comes (Burgundie) 1229, 49, 52; 1230, 53. — (Saxonie) 1237, 68; (Burgun¬ die) 1238, 78. palatium (castrum Laibach) 1220. 26; inaior (in Cividale) 1233, 60; sacrum 1247, 107; (castri de Shorphenberch) 1247, 114; (patriarchale) 1258, 197; (pa- triarchaleapudCiuitatem) 1269, 301. pala 1248, 121. balnearia stupa c. 1260, 214. palus 1249, 126; 1260, 212; 1261, 225. pane album (Abgabe) 1238, 72. 73; 1257, 194; 1258, 200. particeps iustitie, predii et bene- ficii c. 1200, 1. participatio (spiritualis) 1257,194. participacio (de bonorum eeclesia- sticorum) 1258, 200. partitio de pueris (Lehensreeht) c. 1230, 55. parrochia 1215, 18, u. oft; s. Kir- chen im I. Register. parrochialis ecclesia 1248, 120. parrochianus 1220, 27 und wie- derholt. pascua e. 1202, 2; (animalium; 1259, 204. pastor (legittimus animarum) 1228, 42; (ecclesie) 1228, 48. basilica 1257, 189. pauperes 1220, 27; 1226, 35, 1236, 65. pauperum receptio 1261, 216. paupertas 1256, 184. pawlewt 1260, 209. pax 1202, 8; (perpetua, que vulgo appelatur vruehy = Ur- fehde 1245, 100. beamte (dueis Carinthie) 1247, 115; 1250, 136. peccator 1257, 191. - 43i jjeccatum 1239. 81; 1248, 122; 1250, 131; 1252, 148; 1257, 191; 1259. 204. pecunia c. 1202, 2; c. 1215, 22; 1229, 50; 1230, 53, 53; 1241, 87, 89; 1245, 101; 1247, 110, 114; 1248, 116; 1251, 143; 1252, 147 148, 150; 1253, 159; c. 1256, 172; 1259, 204; 1261, 215, 230; 1265, 268; 1269, 306; (que mortua- rium nuncupatur) 1220, 27; 1228, 46; s. auch denarius, mo- neta, solidus, pfening. pecunie solutionis firmitas 1202, 5; super — solutionem gravare 1202, 3. pecuniam remitere 1202, 4; mu- tuo accipere) 1215, 17; pecunaria procuratio 1220, 28; condempnatio 1261, 219. pecus 1237, 68; 1260, 212; 1261, 219. pedagium 1249, 124; 1255, 171; 1256, 182. petitio 1202, 3; u. oft. — sive libellum 1262, 243. pelliparius (de Lok) 1263, 256. pena (poena) 1237, 68, 70; 1241, 87; 1245, 100; 1247, 113; 1249, 124; 1252, 147, 150, 152;1253,158, 159;1261, 224, 225, 225; 1265, 269; 1267, 290; 1269, 300; 1269, 304. pentecostes (Zablungstermin) 1202, 5. beneplacitum 1258, 198. benedicere (proprios novitios habet ius abbas. si episcopus provincie id renuerit) 1215, 18. benedictio vasorum et vestium 1215, 18. benefactor (eccL, mon.) 1215, 19; u. oft. beneficium (castro adtinens) c. 1200, 2; (ecclesie) 1215, 17; ■ — pietatis 1239, 80; (mon. Landstr.) 1247, 110;— ecde- siasticum 1262, 24 2. penitentia 1226, 36; 1239, 81 ; (morientium) 1252, 152 ; 1257, 191. poenitentiale forum 1246, 103. berauben 1247, 109. pertinentium 1205, 5; u. oft. perturbare 1215, 19; u. oft. peregri 1220, 30. peregrinationis viaticus 1220, 27. perg 1260, 209. permanere 1209, 13; u. oft. permutatio 1228, 44; 1252, 156. permutatio (bonorum) 1250, 133. pernoctare 1240, 84. perseeutor ecclesie 1248, 122. persolvere 1202, 5 ; u. oft. persona libera 1220, 27; 1255, 171; suspecta c. 1200, 1. beschadigung 1263, 249. pestilentia comunis 1256, 184. pessrung 1256, 186. bevvaffneter 1253, 160. pfandrecht 1256, 173. pfening 1240, 84; 1256, 173; 1267, 290. — Aquileier 1250, 137; (Vene- diger) 1261, 215. pflug (aratrum) 1258, 203. phenninch plutiger 1265, 270. pheodum s. feudum 1249, 128. phisicus (mag. de Stein) 1207, 10. phruntmez 1269, 308. bivium 1230, 55. pignoratio 1245, 101; 1252, 147. pignus (pignori obligare castrum) 1202, 3; (de castello, ailodio, proprietate filiis?) 1202, 5; ( — m posuere in mano (sale- manni) 1202, 5; 1245, 99; 1252, 147. — 432 — pignori (obligare) 1202, 5;(obliga- tum) 1261, 215. (billichsort = Polchvnitze I. Reg.) pincerna (ducis Karinthie) 1209, 12; (due. Car.) 1209, 12, 12; (episcopis Friš.) c. 1215, 21; (ducis Karinthie) c. 1215, 21; (ducis Austrie) 1224,34; (Otto) 1228, 45; (de VVinterstett) 1232, 58; (duc. Car.) 1249, 128; (Carniole, de Werd He- nericus) 1261,217; (de Werde — Carniole Vir.) 1263, 251. pincernatus officium 1264, 258. piseatores (in Gaz) 1249, 126. piscatio 1215, 17; 1237, 67; 1247, 109; 1249, 126; 1257, 189; 1260, 212; 1261, 218, 222, 225; 1267, 293. piscare 1249, 126. pisces 1237, 68; 1238, 72, 73; 1252, 144, 158, 1258, 200; 1261, 219. placitatio 1237, 67; 1261, 218. placitum 1246, 103; 1240, 84; 1256, 174; 1267, 285. platea ecclesiae 1240, 84. bladum 1255, 171; 1256, 182. plaga 1260, 212. plantacio (Kloster) 1238, 74; 1238, 76; 1239, 81 ; 1260, 211. — dominarum (Frauenkloster) 1241, 89. — novelia (Klosterstiftung) 1249, 127. plantula 1265, 273. planicies 1261, 225. plebanus 1207, 9; und oft; siehe Kirchen im I. Register, plebeius 1260, 212. plebes (Pfarre) 1221, 31 ; vrgl. sub Kirchen im I. Register. plebezanus 1265, 264. plutiger phenninch 1265, 270. popularis 1254, 164. pott (Bote) 1256, 176. potestativa manu (tradere), 1209, 13; c. 1215, 22. potestas judiciaria seu exactoria 1261, 236; (in -tatem reci- pere castrum) 1202, 3. poena s. pena. pomerium (apud Zivklach) 1248, 119; sub castro M 1256, 185. pondus (Miinzpragung) Frisaticus 1202, 3; 1228,46; (Colonien- sis) 1229, 50; Tridentinus 1266, 280. pons 1224, 34; 1245, 99. bonum c. 1207, 11; u. oft. porcus 1230, 54. porta 1256, 179. portarius (de Landestrost) 1258, 200. bos e. 1250, 135; invadiatus 1240, 84. boscum 1215, 17; 1247, 109. posteritas 1209 , 13; — prolis 1241, 88. postulatio 1202, 7; u. oft. possessio 12O2-, 3; und oft. possessionis divisio (Lehensrecht) 1233, 60. possessor (castri, episcopus) c. 1202, 2. possidere 1202, 7; u. oft. — iuste et canonice 1215, 17. posuere pignum in mano salemanni 1202, 5. pratum c. 1202, 2; u. oft. pravitas 1257, 189. pravo (—rum hominum molestia) 1229, 51 ; 1246, 104. bravium 1265, 277. prandium 1240, 84. brazium 1267, 288. praepositus s. prepositus. praeceptor 1261, 218. praeco s. prečo. predium (cum hominibus propriis 433 — clerico Humbertus pertinens) 1217, 23. prebenda 1246, 106. prepositura (de Cividale) 1253, 160. prepositus de Diezen Heinricus 1228, 38; = de Veldes, de Werde, Ins.Worth, Henric. 1238, 79; (sti.Steph. Aquil.) 1241. 90; St. Vlrici 1244, 97; de Werde Veldes, 1244, 98; 1245, 99; (St. Odorici Ber.) 1245, 102 ; de Veldes) 1245, 102; 1247, 108; (Vtinensis Bereng.) 1248, 119; (Utinensis Otto) 1249, 123; (de Volchenmarcht Vir.) 1249, 128; Werdensis Eberh.) 1251, 142; (Werd. Eberh.) 1252, 147, 148; — (Moseburg. Berenh.) 1252, 147, 148; (de Volchenmarcht Vlricus) 1256, 174; (de Griuen- tal Conr. 1256, 177; deVolke- markt Ulr. dictus Cubertel) 1256, 177; (sti. Jacobi in Ba- benberch Otto comes de Orten- berch) 1256, 181; (Werd. Eber.) 1257, 192; (Friš. Hainr. 1257, ] 92; (St. Wolrici Bereng.) 1258, 197; (st. Felicis Aquil. Bern.) 1258, 197; (Frid.de Ardaker) 1259, 205; (St. Wolrici Bereng.) 1261, 224; 1261, 228; 1261, 232; (Zagrab. Tobias Bogud) 1263,248; (St. Wolrici) 1265, 266; (Werd. Morh.) 1265, 276; (de Obernd. Joh.) 1266, 280; (sti. Virgilli Frisaci Alb.) 1266, 282; (Werd. Morh.) 1267, 286; (St. Vdalrici Peregr.) 1267, 290; (Werd. Morh.) 1267, 292; (Werd. zu Veldes Heinricus) 1268, 296; (Werd. Morhardus) 1269, 300; (Werd. Morh.) 1269, 309; 309. preceptor 1237, 67. prechuba 1263, 256, prečo (de Rain) 1207, 10; 1228, 44; (Andechs.) 1243, 94; (duc. Car.) 1249, 126); 1252, 153; 1254, 162; 1256, 174; 1257, 192; 1265, 273; 1267, 284. preco(nis vexatio) 1229, 52. precursor (Christi) 1260, 211. preda 1252, 147; hostium 1256, 184. predecessor 1202, 7; u. oft. predestinatio divina 1228, 49; u. wiederholt. predicatores s. Pettau u. Krain. predium 1209, 12; u. oft. — Hertwigisdorff; in Valle, Ahorn, Oblach) 1250, 134. pretium 1221,32;iustum 1228,48. breve 1261, 239. preiudicium 1215, 18; 1241, 86; 1247, 111; (1252), 146; (grave) 1258, 199; 1262, 242; 1263, 251; 1266, 282; 1267, 287; 1267, 291. prelatus 1220, 28; u. wiederholt. prelium (apud Goritiam) 1249, 124. presbyter 1215, 20; u. oft. presidium (Schutz) 1215, 16; u. oft. pressura 1236, 65; 1240, 82; 1246, 104; presumptor 1246, 104. prex (pauperum) 1226, 35. brief gesiegelter = Urk. 1229, 49; 1256, 176; 1260, 209; s. auch sub pagina, paginula, carta, cartula, cedula, instrumentum, privilegium. priestermangel (in Dioc. Aquil.) 1237, 70. privilegium (Urkunde) 1202, 4; 1207, 9; 1209, 12; 1215, 16; 1220,28; 1232, 57; 1237, 68; 1238, 78;1242, 92; 1244, 97; 1245,100; 1246,101; 1247,109, 28 — 434 — 111; 1249, 126, 127; 1249, 127; (c. 1250), 140; 1256, 183; 1257, 187; c. 1260, 214; 1261, 216, 233; 1263, 253; 1265, 269; apostolicum 1215. 19; scripti 1215, 19; (traditio- nis) c. 1215, 22; apostolicum 1220, 29 ; libertatis apostolicum 1240. 82; (ecclesiasticum 1249, 124; apostolic. 1257, 190; ori¬ ginale 1265,273;s. auchpagina. princeps terre (Carniole) 1228, 45. propliezare s. clausus. propinquus 1256, 184. proprietas (comitum de Andechs) 1202, 5; (in —tem tradere) 1202, 4. proprius (Leibeigener) 1223, 34; c. 1231, 56; (mon.) 1237, 67; 1248, 121; 1259. 173; 1261, 218;1265, 265;1267,284.294; 1269, 299; (milesj 1207, 10. propstei (abschaffung zu Cividale) 1253, 160; s prepositus. procuratio (pecuniaria) 1258, 201. procurator (generalis ecclesie) 1252,144;(specialismon.) 1252, 144; legitimus) 1252, 151; 1254, 162; 1261, 228, 229; 1261, 232, 233; 1262, 241. 243, 244; 1264, 259; 1267, 287; 1269, 302; legitimus 1226, 35; cenobii 1226, 36; (patriarche) 1227, 37; eccle¬ sie 1240, 84; (sacri imperii) 1248, 118; ecclesie generalis 1252, 144; legitimus 1252, 151; 1262, 239. protectio 1202, 7 und oft; (pa- palis) 1229, 51; u. oft; (imperii) 1237, 67; imperialis 1236, 66. protector (mon.) 1260, 212. protestacio 1251,142 ; 1253,158. prothonotarius Gerungus ducis Meranie 1230, 54; (Friš. mag. H. can. sti. Andr.) 1262, 240; u. wiederholt; (Friš. H.) 1262,242. proventus (in Tiuen et Treuen) 1245, 101; (eccle. st. Nicoli) 1250, 136; 1252, 148; 1256, 178; 1260, 212; professio (monastica) 1215, 17, 18; Christiana 1217, 23; (mo¬ nastica) 1247, 110; 1257, 189. provincia (Schirnomel) 1228, 42; (Los) 1251, 141; (Longa we) 1262, 240. provisor 1256, 174. prohibere (auctoritate apostolica) 1215, 19; und oft. proles 1241, 90; 1247, 115. promittere per manum et fidem (Rechtsgesch.) 1202, 6. promulgare 1247, 110; 1247, 111; 1257, 190; 1269, 300; (sententiam regularem) 1215, 17; (sententiam) 1215, 19; puhlice 1244, 98; sententiam 1246, 102, 104. promulgatum 1263, 250. prudentum virorum consilium 1202, 3. pruina 1260, 212. publicus 1257, 190; notarius 1261, 228. puer 1221, 32; 1247, 107; (cen- sualis) c. 1207, 11; particio de pueris) c. 1230, 55; nobilis 1249, 128. biirge 1253, 160. pugna 1242, 90; 1257, 192. pullus 1240, 84. pulmentarium 1256, 184. burgensis (de Krainburg) 1221, 32; (Laib.) 1261, 227, 229; 1262, 230. burggravius (bur- purch-purk-pur- burch-gravius, -kravius - cbra- vius 1202, 6; (de Los) 1220, 25 ; (in Strazburch) 1228.47 ; (de Luenze) 1241, 86; (de Leuntz Chvnr.) 1251, 142, 1261, 222; — 435 — 1262, 237;' (de Praunsdorf) 1267,292; deLunz Chunr. 1269, 307. purchvt 1261, 220. burglehen 1248,118. purchre(cht) ius 1263, 255, 256; „burchwart“ = jus habitationis 1250, 138. bursa 1258, 200, 200. butyrum 1256, 184. psalmus 1258, 200. psalterium 1252, 157; (cum cy- thera sit canendum) 1262, 245. pulsare 1257, 194; (campanam) 1257, 193. C. K. Captivatus 1253,158; 1244,96; 1245, 100. captivitas 1253, 159. capella castri 1250, 131 ; s. sub Kirchen im L Reg. capellanus 1220, 27;u.wiederholt. capellarius c. 1268, 297. capere hominem 1202, 8; 1215, 19; 1247, 111; 1257, 189; s. auch sub bomo. capitaneus (sacri imperii) 1248, 118. capitaneus (Stirie M. comes Go- ritie) 1249, 129; 1250, 138; 1256, 175. capitaneus (Forojulii Ulr. dux Ca- rinthie) 1269, 310. catholicus malveritus 1215, 18. calcifex(de Rain) 1207, 10; 1217, 23. caliditas humana 1241, $0. calumpnia 1209, 12; u. oft. campana 1257, 193. campenea (Men 453 — iniquitas (hominis) 1215, 19. iniurator (rerum mon.) 1240, 82. iniuria(-m facere, inferre) c. 1205, 8; u. oft. iniuriare 1220, 29; u. wiederholt. innanis 1246, 103, 104.. inquisitus 1228, 46; u. oft. inquisitionis negotium 1233, 61; instancia 1236, 65; 1261, 219; 1263, 249. institutio (Cisterc. fratrom) 1215, 16; 1241, 89; (ord. Cisterc.) 1247, 109. instrumentom (Urk.) 1228, 45, 49; 1244,97, 124; 1246,105; 1247, 113; 1248, 121; 1252, 145; 1257. 197; 1259, 205; 1261, 228, 232, 235 ; (publicom) 1265, 268; c. 1265, 280; s. auch pagina. iosiorare 1252, 150. ira (dominis terre) 1240, 84. irrifum (facere donationem) c. 1200, 1; u. oft. iubere 1260, 212. iudex (dominis terre im allgem.) 1242,90; 1249, 126, 153,154; 1254, 162; 1256, 174; 1257, 192, 196; 1265, 273; 1267, 284; (districtus), 1215, 19; u. wiederholt; (delegatus) 1221, 32 ; (imperialis) 1236, 65; (pro- vincialis) 1237, 67; (edicencios) 1240, 84; (superioris) 1241, 87; (specialis) 1241, 87, 87; (ecclesiasticos) 1245, 101; — (secolaris) 1245, 101; (ordina- rius) 1246, 102; (cause) 1252, 147; (a sede apostoliča dele- > gatus) 1257, 193; (coram ju- dice vapolare secondom men- suram culpe) 1260, 212; (secu- laris) 1261, 218; (a sede apost. delegatus) 1262, 240; 1262, 241, 244, 244; 1265, 263; 270; (conpetens) 1269, 301; (de Sto. Vito) 1209, 13; (de Lan- destrost) 1252, 157; (provincia- lis in Krain) 1265, 270; (de Gvtenwerde) 1267, 292; (Villa- censis) 1269, 299. judicare 1237, 70; 1256, 174; 1260, 212; 1262, 242. iuduciaria potestas 1261, 236. iudicium (seculare) 1215,, 18; 1221, 32; 1223, 33; 1237, 67; 1242, 90; (provincie de Gurke- velde) 1246, 105; (albergariis) 124.6, 105; (seculare) 1247, 110; 1248, 116; 1250, 138; 1252, 147, 153; (mortis) 1254, 162; 1255, 169; 1256, 174; (seculare) 1257, 190; (de fur- tum, de pugna) 1257, 192; (ex- tremum) 1257, 194; (provin- ciale de Lok et Gutenwerde) 1257, 195; 1260, 212; (secu¬ lare) 1261, 218; 1262, 240, 242; (quod vocatur lantgeriht) 1265, 270; (generale) 1265, 274, 277; 1267, 289;(sanguinis) 1267,290; (in Rayn U. Stmk.) 268, 297; 1269, 307. juratus 1269, 302. juramentum (feudi Lehenseid) 1200, 1; (prestare liber die Rechtsgiltigkeit des Vertrages) 1202, 4; (prestare) 1202, 6; u. oft; (cum—to confirmare) 1221, 31; (—to interposito se obligare) 1228, 46; 1248, 116; (—ti vinculum) 1252, 151, 155; (fidei) 1253, 159; 1256, 179; 1261, 217; 1261, 226; (fidelitatis) 1261, 229; 1262, 240; (vinculum) 1263, 250; 1265, 267; 1269, 302. iurare 1202, 6; u. oft. iuris (auxilium) 1227, 37; (ple-> nitudo) 1237,. 70, — 454 — iurisdictio (ecclesie) 1226, 36; 1227, 37; 1228, 44; (secularis) 1237, 67; (ord. Theot.) 1237, 69; (castri Veldes) 1241, 86; (patriarchatus) 1242,91; (Fri- sing.) 1251,142; (dominis terre) 1252, 153; (secularis) 1261, 1261, 218; (Marchie Carniole) 226;(mon. Sittic.) 1265, 265; (Friš.) 1265, 270. iurisdictionis onus 1267. 290. iuris (doctor) 1249, 123; (or- dine)1242, 92; (rigor) 1253, 151. ius (hereditarium) c. 1202, 2; (pos- sessionis) 1202. 3; (proprietatis castelli) 1202, 5; (possessionis) 1202, 5 ; (hereditarium) c- 1205, 8; (advocatiae, Vogteirecht) 1202, 8; (libertatis, possessio¬ nis bonorum) 1209, 12; (mini- sterialis) 1209, 13; (ministeria- lium regni, episcopatus) 1213, 15; 1214,16;(monasterii) 1215, 18; (abbatis si sacerdos fuerit —) 1215, 18 ; (consecrandi alta¬ re et ecclesiam habet episco- pus) 1215, 18; (feodalis, haere- ditarium) c. 1215, 21; (heredi¬ tarium) 1217, 23; (patronatus iiber Laas) 1221, 31; (permu- tationis) 1221, 31; (hereditarium) 1223, 34; (patronatus super ecclesia Leib.) 1227, 37; (deci- marum) c. 1228, 38; (foreste et venatorum) 1228, 41; s. avena; (patronatus iiber Tschernomler Kirche) 1228, 42; (venatorum) 1228,44; 1229, 52; (marchio- natusetcomitatus)1230, 52, 55; (exactionis) 1232. 57 ; (spirit.ua- lis) 1236, 66; (secularis) 1237, 67; (hereditarium) 1237, 70; (in Michelstetten) 1238, 74; (patronatus eccle. de Michelst. fesig.) 1238, 76; (canomce ip- stituere vicarium) 1238, 78; (feudalis) 1241, 85; (advocatie) 1241, 86; (feudalis) 1241, 87; (hereditarium) 1241, 90; (vena¬ torum) 1243, 94; (personalis) .1244, 97; (realis) 1244, 97; (archydiaconatus 1247, 106; 106; (feodalis) 1247, 113; 1248, (cathedralis) 1248, 116, (propri- etarium) 1248, 116; (pheudalis) 1248, 116; 1248, 116, 117; (pa¬ tronatus, de Polan) 1248, 120: (nemoris vorstreht vulgariter appelatur) 1249, 126; vena- titio que Jaegerreht vulga¬ riter appellatur) 1249, 126; (advocationis) 1249, 126; (mon. Landstrost.) 1249, 127; (patro¬ natus iiber Landstrass) 1249 128; (libertatis) 1250, 131; (fo- restarie) 1250, 137; (super L- bertinis) 1250, 138; (habitatio- nis quod burchvvart vulgariter appellatur) 1250, 138; (feudi) (1251), 141; (feudalis) e. 1251. 142; 1251, 143, 146; (iiber den Besitz in Otavnik) 1252, 147; iiber den Besitz in Tel- tschach) 1252, 148; (feudalis) 1252, 150; (proprietatis) 1252, 150 ; (feodalis) 1252, 151; (do- minis terre) 1252, 153; (super prediis) 1255,156; (comunis pos¬ sessionis proprietariis) 1253, 161; (advocaticii 1254, 162; (hereditaris) 1254,164; proprie¬ tatis 1254, 166; 1255, 170; (Pfandrecht) 1256. 173; (comi- tum deOrtenb.) 1256 180; (mon. Sittic.) 182; (cathedraticum) 1256. 183; (proprietatis) 1250, 184; (vexatorium iudicis, officia- lis, preconis, venatoris) 1257, 196; (hereditarium) 1258,202; (feudalis) 1259. 204; (possessio- pis 1259, 206, 207 ; (advocatie) — 455 1260,211; libertatis) 1260,212; (hereditarium) , 1260, 212; (li¬ bertatis) c. 1260, 214; (vectiga- lis) c. 1260, 214; (civitatis) c. 1260, 214; (venatorum) 1261, 216; (foreste) 1216, 216; (here- ditarium 1261, 219; (montanum (vinee) 1261,221; (possessionis) 1261, 222, 224, 225, 229, 232; (cathedraticum) 1261, 234;(pa- rochiale) 1262, 243; (diocesa- num 1262, 245; (proprietatis) 1262, 246, 247; (possessionis) 1262, 248; 1263, 254;(purch- re(h)t) 1263, 255; (advocatie) 1264, 259; (patronatus uber die Capelle zn Glanhofen u. Rin- kenberg) 1264, 260; (iure pro¬ prietatis tytulo [homines] pos- sedere) 1264, 261; 1265, 275; (montis, Weinbergrecht) 1265, 277 ; (montis (vinee) 1266, 281; (ord. Theot. concessum) 1267, 284; (possessionis) 1267, 289; (feodal.s) 1267, 291, 293; (pos¬ sessionis) 1267, 293; (feudalis) 1268, 296; (venacionis) 1268, 296; (foreste) 1268, 296; (pos¬ sessionis) 1269, 300; (feudi) 1269, 301; (foreste) 1269, 307; venacionis) 1269, 307 ; (feudalis) 1269, 308. ius (iure hereditario usurpare) c. 1202, 2; (iure proprie- tario habendum et possidendum dari) 1202, 5 ; (iure hereditario tradere) c. 1205, 8; (in iure mi- nisteriali tenere) 1209,13; (iure hereditatis pertinere) 1217, 23. (iure feudi possedere) 1-228, 46; (remissio et absolutio a iure quod vorstrecht et jegerrecht dicebatur) 1232, 57; (feudi te¬ nere in possessionem) 1247,113; (proprietatis delegare) 1248, ; (hereditarium, iure advo- cacie) 1248, 123; (hereditario- pertinere) 1254, 164; (iure feu- dali legare) 1258, 203; (iure hereditario patri succedere) 1261, 220; (liber et exemptus a qualibet iure judicaria seu exactoria) 1261, 236 ; (iure sive> titulo feudi concedere) 1264, 258; (liber et exemptus a qua- libet iure judicaria seu exacto- ria) 1269, 306. iuste (possidere) 1215,17; u. oft. justitia (in — m predli et bene- ficii particeps fere)