O sytuacji jezykowej na polskiej wsi na przelomie 20 i 21 wieku
Helena Grochola-Szczepanek
IZVLEČEK: V članku avtorica poskuša prikazati ekonomske, družbene in kulturne spremembe, ki potekajo na poljskem podeželju ter njihov vpliv na govor prebivalcev. V njem zajema opažanja in narečno gradivo vasi s področja poljskega Spisza, pokrajine ob poljsko- slovaški meji.
ABSTRACT: The article presents contemporary linguistic reality in the Polish countryside (exemplified by the region of Spisz).
Celem artykulu jest prôba ukazania przeobražeh ekonomicznych, spolecznych i kulturowych, jakie zachodza^ wspölczesnie na wsi polskiej oraz ich wplywu na mowç mieszkahcöw. Zawarte tu obserwacje oraz material gwarowy dotyczq. wsi z terenu polskiego Spisza.1
Polska wies przechodzi w ostatnich latach ogromne przemiany cy wilizacyjne i kulturowe.2 Zmianie ulega sposôb gospodarowania i stopieh zmechanizowania gospodarstw, co powoduje zanikanie pewnych desygnatôw i pojawianie sic nowego nazewnictwa. Ludnošč wiejska przestala bye spoleczehstwem zamkniçtym, zyja^cym i pracuja^cym na gospodarstwie w obrebie wsi. Praca na roli nie jest jedynym žrodlem utrzymania rodziny lub przestala nim byc w ogöle. Mieszkahcy wsi szukajq. zatrudnienia poza wlasnym srodowiskiem w miešcie, niekiedy za granica^. Zetkniçcie z inna^ kultura^, najczçsciej miejskq., powoduje nabywanie nowych zachowah, przenoszenie ich do kultury wiejskiej i zmianç stylu zycia na wsi. Mieszkaniec wsi w zetkniçciu z kultura^ i jezykiem miejskim dokonuje
1 Spisz - kraina historyczna, geograficzna i etnograficzna ležeča w Karpatach Zachod-nich, w dorzeezu görnego Popradu, görnego Hornadu oraz w czçsci dorzecza Dunaj ca. Na pôlnocnym zachodzie Spisz sa^siaduje z Podhalem, na pôlnocy z Ziemia^ Sa^decka^, na wschodzie z Szaryszem, na poludniu z Abowem i Gemerem, na poludniowym zachodzie z Liptowem. Wieksza czcšč Spisza nalezy obecnie do Slowacji. Do Polski nalezy 14 miej-scowosci: Czarna Gôra, Dursztyn, Falsztyn, Frydman, Jurgöw, Kacwin, Krempachy, Lapszanka, Lapsze Nižne, Lapsze Wyzne, Niedzica, Nowa Biala, Rzepiska i Trybsz.
2 Na ten temat wyglosilam referat pt. „Wplyw przemian spolecznych i kulturowych
na mowç mieszkahcöw wsi", podezas konfereneji „Gwary dziš. Wewnçtrzne zrožni-cowanie jçzyka wsi", Obrzycko 10-14 X 2004.
Helena Grochola - Szczepanek: O sytuacji jezykowej na polskiej wsi na przelomie 20 i 21 wieku
stalej konfrontacji swiata wiejskiego z nowq. rzeczywistosciq.. Poröwnywaniu towarzyszy röwniez wartosciowanie (Kai 1994, 22). Bywa tak (glôwnie u mlodszego pokolenia), že rezygnuje sic z wlasnej tradycji, kultury i wybiera sic „bardziej wartosciowaj' kulturç niewiejskq.. Ogromny wplyw na kulturç i jçzyk mieszkancöw wsi maja^ media. Poprzez radio i telewizjç mieszkancy wsi maja^ na co dzien kontakt z jezykiem ogôlnopolskim.
Sytuacja kulturowa i jçzykowa na wspolczesnej wsi polskiej to zderzenie dwöch swiatöw: dawnego, tradycyjnego, wiejskiego i wspôlczesnego, nowoczesnego, niewiejskiego. Swiat stary to tradycyjny model z ustalonq, przez wieki swojskq. kultury, obrzçdowosciq. i jezykiem. Swiat nowy to nowoczesny model zycia, przeniesiony z miasta, z telewizji, z prasy.
Zmiana sposobu zycia na wsi powoduje takže zmiany w mowie u mieszkancöw wsi. Jak pisze H. Pelcowa:
Zmieniaja^cy sic obraz wsi wymusza bowiem zmianç zachowan jezykowych, a zderzenie sic dwöch swiatöw: swiata dawnych realiôw i kultury wiejskiej oraz wspolczesnej techniki i cywilizacji prowadzi do wartosciowania gwary i powoduje, že odchodza^ w przeszlošč nie tylko nazwy z zakresu kultury materialnej (dawnych narzedzi, potraw, ubiorôw, sprzçtôw) czy szczegôlnie wyraziste cechy fonetyczne i morfologiczne, aie takže wierzenia, obrzedy i zwyczaje (Pelcowa 2001, 186). W pracach jçzykoznawczych, dialektologicznych napotkač možna na stwierdzenia, že gwara znika lub nie ma jej juž wcale. Niektôrzy badacze uwazaja^, že mowa mieszkancöw wsi przeszla tak dalekie przeobraženia pod wplywem polszczyzny ogölnej, že nie možna môwic juž o gwarze, aie o polszczyznie möwionej mieszkancöw wsi, albo o wiejskiej odmianie polszczyzny:
Konwencjonalne znaczenie terminu gwara, jako mowa ludnošci wiejskiej, staje sic nieprecyzyjne, bowiem nie odzwierciedla rzeczywistosci jezykowej wspôlczesnego srodowiska wiejskiego. Sa^dzç zatem, že poprawniej byloby poslugiwac sic nadrzednym w stosunku do gwary okrešleniem polszczyzna mowiona wsi. Zaproponowany termin nie tylko nie wyklucza pojawienia sic w mowie ludnošci wiejskiej elementow jçzyka ogolnego, aie wreez dopuszcza mozliwosc funkcjonowania na wsi odmiany literackiej (Kurek 1995, 12). Gwara bezpowrotnie traci w srodowiskach wiejskich przywilej bycia jedynym šrodkiem komunikacji spolecznej, przestaje byc jçzykiem konkurencyjnym wobec jezyka ogolnego (Bartmihski 1977, 222).
O ile kilkadziesiaj: lat temu gwary utrzymywaly sic jeszcze calkiem dobrze, tak že možna bylo latwo znaležč na wsi mlodych informatoröw dobrze möwia^cych gwara^, o tyle obecnie nie jest to prawie mozliwe. W ostatnich latach praca dialektologa zaczyna przypominac badania archeologa: jest to ucia^zliwe doszukiwanie sic u najstarszych osöb we wsi resztek gwarowego systemu (Reichan 1999, 265). Jçzyk mieszkancöw wsi podlega podobnym prawom i tendencjom rozwojowym co polszczyzna ogölna. Gwara jednak zachowuje swojq. specyfikç poprzez röznice fonetyczne, fleksyjne oraz leksykalne w stosunku do jezyka literackiego. Zjawiska fonetyczne i fleksyjne charakterystyczne dla danej gwary utrzymujq. sic w mowie mieszkancöw najdlužej. Uzytkownikom gwary, ktörzy przyswoili sobie jçzyk ogölny najtrudniej pozbyc sic pewnych zjawisk fonetycznych ze swojego prymarnego systemu, dlatego w tej plaszczyznie zmiany w gwarze
Helena Grochola - Szczepanek: o sytuacji jezykowej na polskiej wsi na przelomie 20 i 21 wieku
zachodzq. najwolniej. Ješli chodzi o wazniejsze cechy fonetyczne g wary spiskiej, sq. dobrze zachowywane w mowie starszego i mlodszego pokolenia. Možna tu wymienic:
1) mazurzenie, np. copka 'czapka', sopa 'szopa', wyscyrzyc 'wyszczerzyc',
2) zwçzona^artykulacjç samoglosek np. drôga 'droga', mlyko 'mleko', pôn 'pan',
3) przejšcie wyglosowego ch,w>k lub/ np. do drogifsklepôf'do drogich sklepow', w nogawicak 'w spodniach',
4) przejšcie nagtosowego chw >f, np. fala 'chwala',^oc sie 'chwiac sic',
5) archaizm podhalahski, np. c-isty 'czysty', s-idlo 'szydlo', z-ito 'zyto'. Pewne rožnice miçdzypokoleniowe zauwaza sic w trzech kolejnych cechach:
6) akcent inicjalny, np. dlo pola, nile godojze M/arynal, slarpacka 'szarpanina',
7) frykatywne f, np. gfiby 'grzyby', krïkac 'pokrzykiwac', kripac 'kaszleč',
8) prejotacja i labializacja, np. japtyka 'apteka', lociec 'ojciec', na loborze 'na oborze, na podwôrku'.
Akcent inicjalny, wymowa z r frykatywnym oraz zjawisko prejotacji i labializacji wystçpuje obecnie glownie w mowie naj starszego pokolenia. U mlodszego pokolenia zauwaza sic mniejszq. wyrazistosc tych cech lub calkowity brak tych zjawisk. Trzeba tu dodač uwagç, že zjawisko archaizmu podhalahskiego i labializacji nie wystçpuje regularnie na calym terenie Spisza.
Najwiçksze rožnice w mowie mieszkahcöw wsi widoczne sq. w slownictwie, a leksyka jest tq. plaszczyznq., w ktörej zachodzq, dynamiczne zmiany. Jak pisze J. Ka^š:
Plaszczyzna leksykalna jest t\ plaszczyznq. systemu jçzyka, na ktörej powojenne przeobraženia gwar dokonujq. sic najszybciej i sq. najlatwiej postrzegane. Wynika to z najmocniejszego zwiazku tego wlasnie podsystemu z rzeczywistoscia^ pozajçzykowq.. Podsystem leksykalny jest najbardziej otwartym, co sprawia, že z j ednej strony z latwoscia^przenikaj 3. do niego jednostki odz wierciedlaj a^ce dokonuj a^ce sic przeobraženia cywilizacyjne wsi, z drugiej zaš - na skutek wartosciowania wiejskiego i (w uproszczeniu) miejskiego typu kulturowego przyjmowanie nowych jednostek przyspieszane jest przez dzialanie czynniköw psychologicznych. Znajomošč i poslugiwanie sic slownictwem ogölnopolskim ma bowiem wymiar nie tylko jçzykowy, komunikacyjny (dajženie do bycia zrozumialym przez rozmowcç spoza wlasnego krçgu kulturowego), ale tež emocjonalny (obrona wlasnego prestižu w rozmowie z obcym rozmöwcaj (Ka^š 2001, 191-192).
Ješli chodzi o zmiany w leksyce gwarowej, možna zauwazyc dwie tendencje rozwoju:
1) przyswajanie nowego slownictwa, ktöre przychodzi na wies wraz z rozwojem techniki, cywilizacji, z zetkniçciem sic z kultura^ miejska^ poprzez pracç poza gospodarstwem oraz poprzez šrodki masowego przekazu,
2) wyzbywanie sic starego slownictwa poprzez zanikanie pewnych desygnatöw w zwiazku z zaniechaniem tradycyjnych czynnosci, pozbyciem sic pewnych przedmiotow oraz nieobecnosciq. pewnych sytuacji i zjawisk spolecznych.
Najbardziej podatne na zmiany w jçzyku jest mlode pokolenie mieszkahcöw wsi, ktöre ma wiekszy kontakt z miastem, z telewizjq. oraz rožnego rodzaju nowinkami technicznymi. Poza tym w swiadomosci mlodych mieszkahcöw wsi
Helena Grochola - Szczepanek: O sytuacji jezykowej na polskiej wsi na przelomie 20 i 21 wieku
kultura wiejska i gwara istnieje jako coš gorszego, mniej wartosciowego, coš czego chcieliby sic pozbyc w niektörych sytuacjach. Niekiedy mlodzi ludzie probujq. sic identyfikowac z kultur^ i jçzykiem miejskim. Kiedy rozmawia sic o zwyczajach charakterystycznych dla tamtego terenu, mlodzi ludzie dystansujq. sic wobec gwary i kultury wiejskiej, môwiac, np.3
To downi tak bylo, teroz tu tu ni ma rôznicy z miastem. Wesele jest takie samo jak i w miešcie. Sôm zarçczyny, sluh no i przyjyncie. I ubranie takie samo jak w miešcie. Ni ma rôznicy.
Mlodzi ludzie tak nie godajôm, to j uz tylko starzy.
To downo ludzie wierzyli w takie zabobony. Dziš nifto nie wierzy w takie tarn. Starzy ludzie nie znajôm polskiego, to jak dzie idôm, to sie z nik smiejôm. Gwarôm mozna sobie godac w dômu, ale nie w skole w miešcie. [...]. U nos w dômu nie godo sie juz takôm gwarôm. Ni ma wielkij rôznicy, godo sie podobnie jak w miešcie. Dla starszego pokolenia môwienie gwara^ w každej sytuacji (nieoficjalnej i oficjalnej) jest tak oczywiste i naturalne, že nie wyobrazaja^ sobie, nie pröbuja^ môwic inaczej:
My tu zawse tak godali. Sička nos rozumiôm.
No, a po co by to fto gware zminioll Niy\ gwary to bo sie juz nie zminio. Gware mo sie jednôm.
Jo sie z kozdym dogodôm, mnie rozumiom i panowie i sička.
U nos to fur t ino ta gwara. [...], nawet panowie z Warsiawy, co tu przijezdzajôm, fcieliby nasôm gware znač.
Slownictwo nowe przenika do gwary zasadniczo z jezyka ogôlnopolskiego. Wraz z nowymi urza^dzeniami i zjawiskami wchodzq. do gwary nowe nazwy. Mieszkancy zwlaszcza starši wymawiajX te wyrazy zachowuja^c wlasna^ fonetykç, poniewaz trudno pozbyc sic pewnych cech fonetycznych, do ktôrych przyzwyczajeni sq. od dziecka, np. mazurzenia, pochylonej wymowy samoglosek, dlatego nowe wyrazy prôbujq. dopasowac do swojego systemu, np. bankômat 'bankomat', dzinsi 'dzinsy', jantybiotyk 'antybiotyk', glybogryzalka 'glebogryzarka', kômbaj 'kombajn', kômputer, reklama, radijo, studynt 'student', telewizor, telefon, telefanuwac 'telefonowac', tyrorysta 'terrorysta', unijo 'unia'. Mlode pokolenie nie tylko szybko i latwo przyswaja sobie nowe slownictwo, aie takže uzywa go poprawnie i ze zrozumieniem. U starszego pokolenia bywa tak, že znaja^niektôre nowe wyrazy, aie tylko w sposôb bierny. Kiedy rozmawia sic z nimi, np. o komputerze, internecie, môwia^, že jest coš takiego, ale nie umieja^ nie konkretnego o tym powiedziec:
Jes cosi takiego, jo slysala w telewizôrze, ale nie wiym, co by to bylo (mowa o
internecie).
No to mlodzi majôm ty kômôrki (telefony komörkowe), ale jak to sie telefanuje, to jo nie wiym.
Komputer, no to cosi takie chyba bars môndre, bo sie godo, ze ftosi mo w glowie
kômputer. Komputer to chyba rachujel Niekiedy zdarza sic, že jest to slownictwo nabyte z innego jezyka (gwary) podczas dlužszego pobytu za granica^. W przypadku slownictwa obcego jest to zazwyczaj niewielka ilošč slow lub wyrazeh, ktôre funkejonuja^ tylko na zasadzie wtra^ceh.
3 Ze wzgledöw technicznych zrezygnowano z zapisöw fonetycznych w cytowanych przykladach gwarowych. Zastosowano pisowniç uproszczonq., ogölna^.
Helena Grochola - Szczepanek: O sytuacji jezykowej na polskiej wsi na przelomie 20 i 21 wieku
Jako przyklad možna podač 75-letnic mieszkankç jednej z wsi, ktöra przebywala kilka miesiçcy u swojej wnuczki w Chicago. Poza tym kobieta mieszka cale zycie na wsi i môwi wyla^cznie gwarq.. W trakcie wspomnieh z podrözy i pobytu w USA kilka razy pojawiaja^ sic angielskie slowa, np.
To tarn sycka majôm kary (car 'samochöd') / dzie trza to ino tym karym sie jedzie.
Niedalyko byl lyjk (lake 'jezioro') / tarn my chodziyli z tymi dzieciami nad lyjk.
A co to w tym siopie (shop 'sklep') bylo, to tu jesce furt tego ni ma w sklepaf.
Uchodziylaf sie po tyf siopaf. W gwarze dose czçsto mamy do czynienia ze zjawiskiem wariantywnosci leksykalnej, bçdacej wynikiem oddzialywania na siebie dwöch systemöw: gwarowego i ogölnopolskiego. Znajomošč okrešleh (gwarowych oraz niegwarowych) danego desygnatu daje uzytkownikowi mozliwosc pewnego wyboru odpowiedniego wariantu w trakcie rozmowy oficjalnej lub nieoficjalnej. Selekcja polega w glöwnej mierze na zastçpowaniu istniejq.cego gwarowego slownictwa odpowiednikami z jçzyka ogölnopolskiego. Istotny wplyw na pojawienie sic i wybör pewnych wariantöw w mowie uzytkownika g wary ma czçstotliwosc kontaktu z kultur^ miejskq. i jçzykiem ogölnym. Codzienny kontakt ze šrodkami masowego przekazu sprawia, že uzytkownik gwary nabywa nowych okrešleh i sformulowah, a nastçpnie sam swiadomie (w sytuacji oficjalnej) lub podswiadomie (w sytuacji nieoficjalnej) korzysta z nowego slownictwa. Z czasem slownietwo gwarowe jest juž tylko biernie przechowy wane, a w kontaktach zaröwno oficjalnych, jak i nieoficjalnych wybiera sic warianty niegwarowe. Tworzenie wariantöw leksykalnych w gwarze jest procesem zywym i wieloaspektowym (Ka^š 1994). Zasöb slownictwa i wybör wariantu typowo gwarowego lub niegwarowego zalezy w dužej mierze od wieku mieszkahca. Mlode pokolenie jest najbardziej podatne na wplyw nowej kultury, a takže nowego slownictwa. Starsze pokolenie zachowuje i uzywa starego gwarowego slownictwa. Oto kilka przykladowych zestawöw wariantywnych: biylawy - niebieski, hanbliwy - wstydliwy, godzinka - zygarek 'zegarek', kabot - plasc 'plaszcz', klopkač - pukac, marasic - brudzič, odziynie — ubranie, pukiel — garb, rajbač - prač, simač - sciôngac/zdyjmuwac 'zdejmowac', siol - sialik 'szalik', zbocičlprzibocic se - przypomniec se, zoglôwek -poduska 'poduszka', zolusnicki - kôlcikilkolciki 'kolczyki'.
Majale na uwadze drugi kierunek zmian w jçzyku mieszkahcöw wsi, czyli zanikanie starego slownictwa, nalezy zauwazyc, že ma to bezpošredni zwiazek glöwnie z zaprzestaniem wykonywania pewnych prac, czynnosci gospodarskich oraz z zanikaniem dawnych zwyczajöw, obrzçdow i wierzeh. KilkadziesiaJ; lat temu mieszkahcy wsi spiskiej byli spoleczehstwem samowystarczalnym. W kazdym gospodarstwie produkowano zywnosc oraz przedmioty codziennego uzytku. Pieczono chleb, wyrabiano maslo i sery, otrzymywano miçso z wlasnego chowu, tkano plötno, szyto odziež na potrzeby domowniköw...itd. Zjawisko samowystarczalnosci mieszkahcöw wplywalo korzystnie na upowszechnianie i ujednolicanie sic wlasnego slownictwa. Obecnie wiçkszosc produktöw i przedmiotöw codziennego uzytku kupuje sic w sklepie, a wraz z nimi „kupuje sic" nowe okrešlenia i wnosi do gwary. Wiele prac gospodarskich zanika (lub zaniklo), a wraz z nimi odehodzi tradycyjne slownietwo gwarowe. Gina^ nie tylko
Helena Grochola - Szczepanek: O sytuacji jezykowej na polskiej wsi na przelomie 20 i 21 wieku
stare desygnaty i ich nazwy, ale tež cale kategorie nazewnicze. Przykladem moga^ bye nazwy prac i urzadzeh zwia^zanych z uprawq. Inu oraz tkaniem plötna. Lnu nie uprawia sic juž od okolo 40 lat. Tylko naj starši mieszkahcy pamiçtajq. wszystkie czynnosci zwiazane z uprawq. i obröbkq. Inu oraz nazwy urzadzeh, np. blot, nicielnice, podnozaje, suka... 'elementy warsztatu tkackiego', miyndlorki, trocki, trojacki 'wspölne miçdlenie, tarcie lnu przez kilka kobiet', rafacka 'urza^dzenie do oddzielania glöwek od lodygi lnu', spulorz 'przyrzqxi do nawijania nici na tzw. falfy lub cywki'. Obröbka lnu byla w dužej mierze zajçciem kobiet, zwlaszcza od nich možna uzyskac wyczerpujace informaeje. Zanikanie calych kategorii nazw dotyczy wielu dziedzin zycia wiejskiego, nie tylko prac typowo gospodarskich. Duze zmiany zaszty w nazewnietwie zwiazanym z wyposazeniem domöw, strojem, pozywieniem oraz w zakresie obrzçdowosci.
Zanikanie starego nazewnietwa prowadzi do zuboženia zasobu leksykalnego mieszkancöw wsi. Gin% stare wyrazy, bo nie ma potrzeby ich uzywania, a tradycyjne przedmioty, urzadzenia nie znajduja^ zastosowania, wiçc mieszkahcy pozbywaja^ sic ich ze swojego otoczenia.
Obserwuja^c rzeczywistosc jçzykowa^ na wspolczesnej wsi trudno nie zauwazyc ogromnych przeobražeh w mowie mieszkancöw. Mimo že jçzyk ogölnopolski coraz czçsciej wkracza na teren srodowiska wiejskiego, gwara jest nadal prymarnym ködern. Procesu zmian i przeobražen jçzykowych na pewno nie da sic zatrzymac, ale možna zachowac stan wspolczesnej mowy mieszkancöw poprzez jej dokladne zbadanie i opisanie. Na co zatem nalezy bye zwröcona uwaga dialektologa? Aby zbadač doktadnie kierunki zmian zachodzacych w jçzyku mieszkancöw wsi, nalezy zwracac uwagç na obydwa aspekty wspôlczesnego swiata wiejskiego: tradycjç i nowoczesnosc. Nalezy poznač i zarejestrowac mowç mieszkancöw najstarszego pokolenia, ale takže mlodszych mieszkancöw. Pozwoli to poznač najstarszq. warstwç gwary oraz wykryc nowe tendencje w jçzyku mieszkancöw. W badaniach jçzykowych nalezy uwzglçdniac kontekst kulturowy i spoleczny danej wsi czy regionu. Tradycyjny opis jçzykoznawczy powinien bye wzbogacony o sferç kulturalna^ i spoleczny mieszkancöw wsi, poniewaz niektöre wspölezesne zmiany jçzykowe možna rozpatrywac tylko na tie przemian cywilizacyjnych i kulturowych.
Bibliografia
Bartmihski, Jerzy, 1977, O derywaeji stylistycznej, Gwara ludowa wfunkcji jezyka
artystycznego, Lublin. Ka^š, Jözef, 1994, Interference a leksykalna slownietwa gwarowego i ogölnopolskiego
(na przykladzie gwar orawskich), Krakow. Kurek, Haiina, 1995, Przemiany jçzykowe wsi regionu krošniehskiego, Studium
socjolingwistyczne, Krakow. Pelcowa, Haiina, 2001, Metodologia badah leksyki gwarowej u schylku XX wieku,
[w:] Gwary dziš. 1, Metodologia badan, red. J. Sierociuk, Poznan.
Helena Grochola - Szczepanek: O sytuacji jezyköw ej na polskiej wsi na przelomie 20 i 21 wieku
Reichan, Jerzy, 1999, Gwary polskie w koncu XX wieku, [w:] Polszczyzna 2000,
•Hit
Orçdzie o stanie jçzyka na przelomie tysiacleci, red. W. Pisarek, Krakow.      c
j/mini*. w;
'il.1;Hii'
f"-l *
f'"'l
The Linguistic Situation in Polish Countryside at the Turn of the twenty and the twenty-first Centuries
Summary
v
The article presents contemporary linguistic reality in the Polish countryside & (exemplified by the region of Spisz).
The country undergoes a lot of economic, social and cultural transformations such    "e as the appearance of new subjects and new mechanisms, caused by evolutionary changes, the transfer of social manners from the city to the countryside (through    ^ school, work and media), the disappearance of some traditional activities and old handicrafts,...etc. These changes have a huge influence on the language of the inhabitants of the countryside. This especially has caused the transformation in the vocabulary. We can generally notice two kinds of changes in the dialect
(i!)llitnh
lexicon: the first is the appearance of new words from official language and the second is the disappearance of old words. The author shows a lot of examples for    ^ these two kinds of changes. IJ"J
During the research of the present linguistic situation in the dialect a dialectologist    O has to pay attention to old and new aspects of life in the countryside. The traditional    ^ methods of description dialectal language shall be combined with a new approach to dialects viewed through civilization and cultural changes. N
Helena Grochola-Szczepanek, Instytut Jçzyka Polskiego PAN, al. A. Mickiewicza 31, Krakow
E-pošta: helenags@interia.pl
95