.\crt\ac kara**/. Kvnorfus Di©eee8ftn:» 1 Y|tODUS HlOECESflNA, quam anno Domini 1903 coadunavit Hiehael lapotnik, Princeps-Episcopus Lavantinus. Suae Sanctitatis Praelatus domesticus, Pontificio Solio Assistens, Suae caes. ac reg. Apostolicae Maiestatis Consiliarius Intimus, Magna cum cruce caesarei austriaci Ordinis Francisci Iosephi Ornatus, Praepositus ecclesiae s. Mauritii et s. Magda- lenae Frisaci in Carinthia, caes. et reg. Capellanus palatinus, Domus procerum atque Styriae Comitiorum provincialium Mem- brum, sacrae Theologiae Doctor, Collegii Doctorum theologicae Facultatis in caes. reg. Universitate scientiarum Vindobonensi Socius, Litterariae Societatis Leoninae austriacae Sodalis hono- rarius, Nummo bellico Decoratus nec non Signo memoriae servitii militaris Distinctus etc. etc. etc. Marburgi, 1904. Sumtibus princ, episc. Ordinariatus Lavantini. Typis typographiae s. Cyrilli. ico vobis, quia si duo ex vobis consenserint super terram de omni re quamcumqne petierint, fiet illis a Patre meo, coelis < §> principem pastorum. Vovemus et iuramus, nos catho- licae fidei verilatem impavide professuros el sanctae Sedi apostolicae totis viribus adhaesuros esse. Vive Deo dante sospes, spes nna et Salus orbis ter- rarum, decus et deliciae universae Ecclesiae! Excipe, quae praebent vota Lavantina: ad meliora orbis tempora vive! Leo XIII. lumen de coelo praefulgeat urbi et orbi! Si Deus- permiserit, ut annos s. Petri romanos egressus, antiochenos quoque supergrediaris et post longitudmem dierum ad choros angelorum perducaris, enixe Deum deprecamur! Omnes nos interea humillime prostratos large bene- dicere digneris! Sanctitatis Tuae humillimus, devotissimus ac obedien- tissimus famulus et filius Marburgi, laeta die f , . 3. mensis Martii 1903, qua T Michael, sollemnissime recoluimus Episcopus Lavantmus. Iubilaeum pontificium. In piam memoriam. supra scripsimus, maneat scriptum hisce verbis unctis, quibus sacrum ponatur monumentum Leoni XIII. Pontifici maximo, orbis catholici patri providentissimo et pastori vigilantissimo, die 20. mensis Iulii decurrentis anni 1903 e vivis sublato, aeterna pax et beatitas coelites inter meritorum sit praemium, in terris iugis memoria recolatur et gloria perennis servetur in gratis animis- cordibusque fidelium! Electio sanetissimi Domini nostri Pii Papae X. ost aliquot dies moeroris et luctus, quo ob mor- tem beatissimi Patris Leonis XIII. christianus terrarum orbis angebatur, hora duodecima diei 4. mensis Augusti, festo s. Dominici confessoris, huius anni 1903 in peristylo aulae superioris porticus sanctae basilicae Vaticanae ab Eminentissimo Cardinali Domino Aloysio Mačehi perlatum est nuntium laetissimum christifidelibus: Annuntio vobis gaudium magnum. Ha- bemus Papam Eminentissimum ac Beverendissimum Do- minum Iosephum Sarto, qui šibi nomen imposuit Pius X. Novus Pontifex Maximus statim apostolicam bene- dictionem, munerum divinorum auspicem, fidelibus basi- licam s. Petri stipantibus impertitus est. Proxima Dominica die 9. mensis Augusti eiusdem anni 1903 sollemni ritu coronatus est triregno seu sacra tiara. Pius X., ante electionem Iosepbus Sarto, die 2. Iunii 1835 natus est in Tarvisino oppido Riese. Sacro pres- byteratu initiatus est die 18. Septembris 1858 in Pata- vino seminario. Neosacerdoti paroecia administranda tra- ditur Tomboli. Anno 1867 indefessus cooperator in vinea Domini parochus eligitur Salzani, quo munere functus est apostolico zelo et consilio, doneč anno 1875 canonicus faetus est ecclesiae cathedralis Tarvisinae ac deintus Ca- pituli primicerius. In diversis muneribus, uti CanceJlarii episcopalis, in seminario pietatis magistri, prosvnodalis examinatoris, iudicis ecclesiastici et sede vacante vicarii Capilularis egregia attulit argumenta ingenii versatilis, praestantis doctrinae, pari cum lacilitate et cognitione docens theo- logiam, ius canonicum, philosophiam aliasque scientias. 8 *> < §> Die 10. mensis Novembris 1884 Episcopus Mantua- nus nominatus et die 16. eiusdem mensis et anni con- secratus est. Die 12. Iunii 1893 creatus est Cardinalis et die 15. Iunii eiusdem anni ad sedem patriarchalem Venetiarum praeconizatus est. Die 24. Novembris 1893 Cardinalis Sarto Venetias ingressus statim omnium amorem et existimationem šibi adscivil. Uti in regenda ecclesia Mantuana pietatis, doctrinae, prudentiae specimina dedit sat ampla, ita in Venetiarum patriarchatu gubernando omnium subditorum animos šibi devinxit mirum in modum. Rerum sacrarum studio- sissimus Patriarcha Cardinalis Sarto multa ad pietatem fovendam invexit; in specie omni ope restitutionem cu- ravit Gregoriani cantus. Quanta Cardinalis Sarto gaudeat et valeat apud omnes auctoritate, ex eo vel maxime patet, quod in Conclavi, quo nullum aliud, excepto ilio, in quo electus fuit Grego- rius XV. a 67 Cardinalibus die 9. Februarii 1621, frequen- tius fuit, quinquaginta fuerint vota, quibus Ipse ab uno et sexaginta Cardinalibus ad Petri cathedram evectus est. Pius Decimus, originem ducens ex humili genere, optime novit populi necessitates, studia fidemque; accu- rate scit status sacerdotalis negotia et impedimenta, cognoscit rerum sacrarum et civilium conditiones. Laudes igitur perennes Deo debemus pro novo Ecclesiae bono pastore, egregio doctore et sacerdote magno. Nos Pium X. in cathedra Petri apostoli successorem salutamus et lesu Christi Salvatoris vicarium reveremur ac precibus enixis omnia a Deo altissimo auxilia petimus, quibus suffuitus in terris regnum Dei gloriosum guber- nare et extendere valeat, ita ut, quod a divino munere consecutus est, divinis exequatur effectibus! Ad pluiimos annos, sanos atque canos! Pars prior. - -MM* - ACTA PRAESYNODALIA. |ll II II II Decretum, quo aetaSynodiLavantinae, anno Domini 1903 eonvoeatae, authentiea et fide digna deela- rantur. Nos Michael, Dei gratia et miseratione Prineeps-Episeopus Lavantinus, Solio Pontifieio Assistens et saerae Theologiae Doetor, declaramus et contestamur: acta Svnodi dioecesanae La- vantinae, diebus 24. 25. 26. 27. et 28. mensis Augusti 1903 celebratae, a Praeside et a Notario Synodi conscripta, dein vero praelo et typis edita, authentiea esse et fide digna. Dabamus in residentia Nostra princ, episc. Marburgi, festo s. Augustini Episcopi, confessoris et Ecclesiae Doctoris, die 28. mensis Augusti 1903. f Michael, * Prineeps-Episeopus. Martinus Matek, Dr. Ioannes Mlakar, Doetor romanns in iure canonico, Notarins Synodi. Secretarius Synodi. Congregationes praeparatoriae. rd rite apparandam et rede instituendam prospe- recjue peragendarn Synodum dioecesanam quar- tam plures Congregationes praeviae, duce et capite Ordinario, in palatio episcopali habitae sunt, quibus reverendissimi Domini Capitulares aliique sacerdotes, doctrina ac prudentia praestantes, interfnerunt. In Congregatione praeambula, die 18. mensis Februarii anni volventis instituta, tempus celebrandae Synodi cae- teraque adiuncta operiš tam gravis quam ardui determi- nata sunt. In Congregatione antesynodali de die 4. mensis Martii huius anni materia, concilio episcopali proponenda, cleli- berata ac definita est. Porro diversi referentes pro diver- sis rebus synodalibus designati sunt. Ut consilia maturiora de constitutionibus synodalibus caperentur, Congregationibus praeliminaribus, diebus 11. et 18. mensis Martii, 1. et 8. mensis Aprilis habitis, affue- runt praeter Dominos Capitulares deputati Cleri intraur- bani et extraurbani. Tractatum est de rebus, in quatuor titulis Constitutionum synodalium notandis, id est, de fide et doctrina catholica, de cultu divino, de Cleri populique disciplina deque regimine ecclesiastico. In Congregatione praesynodali, die 15. mensis Aprilis coacta, ordo in Synodo celebranda servandus constabilitus est. Insuper statutum est, praelixum ordinem typis pro- mulgare eumque inchoatione Synodi sodalibus extradere. In Congregatione privata et separata, de die 24. mensis Aprilis, cepit Ordinarius consilium, adeundi sanctam Sedem apostolicam humili petitione, ut etiam pro prae~ 12 senti Synodo misericorditer concederet Indulgentiam ple- nariam, nec non ut sanctissimus Pater Leo, divina pro- videntia Papa XIII., benigne annueret, ut Ipsi quinque lustra summo Pontifici totuna opus svnodicum detur, donetur ac dedicetur. Quum ita Deo duce in praeludiis omnia diligenter discussa et sedulo praeparata luerint, legitima Cleri Syn- odus, cogenda diebus 24.—28. mensis Augusti anni vertentis, litteris decretalibus de die 1. mensis Maii 1903 in nomine Domini indicta est. Post sacram Synodum indictam mensibus Iunio, Iulio el Augusto iterum perplures in antecessum habitae sunt praeparatoriae et speciales Congregationes, quibus conti- nenter Ordinarius aderat et praeerat. In hisce consessibus multum quidem, sed semper disputatum est animo hilari et sereno, et quod maximum est, uti sermone libero, ita quoque benevolenti, prudenti et perito. Quum consultissimis curis apte undique Synodo convocandae prospectum esset, nemini erit mirum, ex sententia res omnes in Svnodo processisse. Gloria Deo! Pax hominibus! Litterae decretales, quibus quartae Synodi dioeeesanae Lavantinae eelebnatio deeernitur . 1 MICHAEL, Dei gratia et miseratione Prineeps-Episeopus Lavantinus, Solio Pontificio Assistens, Caesarei-austriaei Ordinis Fran- eisei Iosephi Magna cruee Insignis, Doetor saerosanetae Theologiae, universae suae dioeceseos Clero curato benedictionem in Domino et omne bonum! eo dante et potenter adiuvante anno salutis 1896 et anno aureo 1900 celebravimus Synodum dioecesanam. Gesta et statuta prioris congressus anno 1897, actiones et constitutiones vero alterius conventus anno 1901 beatissimo Patri Leoni XIII. humil- iime obtulimus. Pari modo ad sacram Congregationem Concilii Tridentini acta et statuta synodalia una cum relationibus de die 3. Maii anno 1897 et de die 30. Sep- tembris anno 1901 super statu dioecesis Lavantinae pro 78 et 79 quadriennio devote detulimus. 2 1 Praesentes litterae decretales in folio dioecesano „Kirchliches Verord- nungs-Blatt ftir die Lavanter Dioecese“ Nr. VI. de die 1. mensis Maii 1903 nuni, 1434 evulgatae sunt 2 Dum hicce liber sub prelo erat, sacra Congregatio Concilii ad rela- tionem super Lavantinae ecclesiae statu pro 79 quadriennio factam responsum Lubenter die 20. mensis Augusti 1903 dedit. Praefectus, Eminentissimus Dominus Vincentius Cardinalis Vanutelli Episcopus Praenestinus, inter caetera advertit: „IIinc tibi sacri Ordinis nomine gratulor de dioecesana Synodo, non sine Cleri populique fructu celebrata.“ <§>(> 14 .s5l> Synodi dioecesanae hucusque peractae promptuaria manebunt saluberrimarum normarum pro rite adimplendis officiis pastoralibns pro benegue gerendis negotiis parochia- libus in perampla dioecesi Lavantina. Quaelibet Synodus erit magna pars historiae dioecesanae. Synodi dioecesanae celebrationem ad vitae christia- nae Clerum inter ac populum promotionem maximae ntilitatis esse, ex praxi inde ab incunabuiis Ecclesiae coepta compertum esse debet; atque etiam ex eo, quod negotia ecclesiastica viva voce in Synodo discussa lucu- lentius evolvuntur atque rationibus ac consiliis collatis efficacius stabiliuntur nec non dioeceseos indigentiis rectius applicantur. In svnodali conventu opera datur, ut erroribus vel controversiis aut quibuscumque aliis periculis emergenti- bus obstetur decretis et remediis, antiquis vero morbis renovatis antiqua quoque renoventur pharmaca. Ita et nos pro temporum locorumque opportunitate duas iam Synodos dioecesanas coegimus, in quibus de statu ecclesiae Lavantinae inquisivimus, de corrigendis abusibus contulimus et monita inculcavimus. Ut vero praestans opus feliciter inchoatum successive perficiamus — plures etenim res in Synodo pertractandae carent adhuc synodali examine — volvente anno quartam 1 respective tertiam Synodum dioecesanam Deo permittente convocare cupimus. Crebrior Synodorum dioecesanarum celebratio a sancta Christi Ecclesia etiam nostris diebus strenue urgetur. In nuperrima bulla Quae mari sinico de die 17. Sep- tembris 1902 scribit sapientissimus Papa Leo XIII. ad Episcopos Insularum Philippinarum, ut sequitur: »Decet sane, ut qui unum sunt corpus unius capitis Christi, non šibi invicem invideant, sed unius sint voluntatis, charitate Iraternitatis invicem diligentes. Cui quidem charitati prove- bendae disciplinaeque simul vigori servando, meminerint 1 Post sat longam annorum seriem primam Synodum Lavantinam anno 1883 fieri fecit piae memoriae Princeps-Episcopus Iacobus Maximilianus. Acta et statuta huius Synodi lypis edita sunt Marburgi, 1883. 8°. Pagg. 86. & 15 j® Episcopi prodesse plurimum. synodales conventus subinde cogere pro opportunitate locorum ac temporum. Quod si faxint, una erit facile omnium sentiendi ratio unaque agendi.« 1 Simili modo desiderat gloriose gubernans reginim Christi in terra summus Pontifex Leo XIII. celebrationem Svnodorum provincialium. In praelaudata egregia bulla De¬ legata apostolico extraordinarie adPhilippinas Insulas misso in mandatis dedit, ut provincialem Synodum, quam pri- mum per adiuncta licuerit, indicendam ac celebrandam curet. 2 Et in novissima constitutione apostolica Actum praedare de die 20. Februarii 1903, qua pro ratione Cu- banae insulae bono consulitur, animadvertit disertissimus Leo PP. XIII. verbatim: »Ad ecclesiasticam disciplinam ro- borandam, praecipimus.. ut Ven. Frater Noster Placidus Ludovicus Ghapelle, Archiepiscopus Novaeaureliae, Dele- gatus apostolicus Cabanae insulae .. convocet provinciale Concilium eique praesideat, cuius acta ad hanc apostolicam Sedem iuxta canonicas praescriptiones mittet.« 3 Hinc nobis laetandum est de nuntio, anno venturo Salisburgi Synodum provincialem celebratum iri. Decreta futuri Concilii pro- vincialis iam studiose componuntur et provide exarantur. Etiamsi labentibus saeculis nova Episcopis in regiinine pastorali accreverint auxilia et copiosa media, quibus pri- stina Synodorum per singulas dioeceses frequentatio eflica- citer suppletur, nos tamen, quum piae memoriae decessor noster avitam synodalium conventuum traditionem anno 1883 in dioecesi instauraverit, eandem quoque custodire et ad Cleri gregisque Dominici spiritualem profectum con- servare ardenter desideramus. In aliis quoque dioecesibus congressus synodales novissime frequentibus habentur. 4 1 Cfr. Kirckliehes Verordnungs-Blatt filr die Lavanter Diocese, 1903. Nr, I. Pag. 2. nuni. V. — 2 Ibidem, pag. 4. num. XI. — 3 Ibidem, Nr. VIII. num. 51. pag. 105. — 4 Mense Septembri 1902 celebrata est Mediolani 38. Synodus. (Cfr. Synodus dioecesaaa Mediolauensis XXXVIII. habita in ecclesia Metropolitana diebus 2. 3. et 4. Septembris MCMII. Mediolani, ex pontificio et arcbiepiscopali typographeo s. Ioseph, MCMIII. 8°. XV-|-466 pagg). — Diebus 19.—22. rnensis Augusti 1902 habita est Premisliae 19. Synodus dioecesana, cuius acta et statuta in lucern prodierunt Premisliae anno 1903. (8°. 430 pagg). 16 Quum igitur opus bene coeptum sensim bene per- ficere optemus quumque Deo favente dioecesim semel atque iterum et mox iam tertio perlustraverimus, diebus 24. 25. 26. 27. et 28. mensis Augusti anni vertentis Synodum dioecesanam, requisito consilio reverendissimi Capituli nostri cathedralis, congregare intendimus et con- gregatam sacram esse volumus felici recordationi argentei ut vocatur lubilaei, quod sanctissimus Dominus noster Leo divina providentia Papa XIII. — ad summum Pontifi- catum assumptus die 20. Februarii et coronatus die 3.Martii anno 1878 — die 20. mensis Februarii et die 3. mensis Martii 1903, universo mundo catholico applaudente, sollem- nissime celebravit. Verum quidem est, gratia divina assistente fidem gregis Lavantini non defecisse neque extinctum esse pastorum lervorem; imo Deo gloriam et gratiam dantes candide profiteri debemus, ultimis decenniis auctam esse tum scientiam virtutemque Gleri curati tum pietatem Christiani populi, prout tot ecclesiae et capellae recenter aedilicatae, tot associationes catholicae, tot sodalitates et fundationes piae erectae, tot missiones et recollectiones habitae totque spiritualia exercitia peracta luculenter testantur, 1 nemo tamen cordatus affirmabit, nil amplius esse reparandum aut statuendum et consolidandum. Ad maiorem ergo Dei gloriam et Ecclesiae splen- dorem nec non ad uberiorem pastorum profectum ovium- que salutem volumus et in virtute sacrae obedientiae impe- ramus, ut omnes, qui iure tenentur, praedictis diebus ad Synodum dioecesanam celebrandam accedant. Ad indicta comitia svnodalia distincte invitamus re- verendissimum Capitulum Nostrum cathedrale: dignitarios, canonicos effectivos et honorarios. Item advocamus Do- minos directores seminarii clericorum et rectores instituti puerorum; porro prolessores studii theologici dioecesani, ^Videsis Gesta et statuta Synodi dioecesauae anno Domini 1896 cele- bratae. Marburgi, 1897. Pag. 304. — Actiones et constitutiones Svnodi La- vantinae 1900. Marburgi, 1901. Pag. 266 sqq. — Personalstand des Bisthums Lavant fiir das Jahr 1901. Marburg, 1901. Pag. 234 sqq. — Idem, 1902. Pag. 202 sqq. — Idem, 1903. Pag. 206 sqq. 17 sčšk doctores sacrosanctae Theologiae, doclores romanos in iure canonico, doctores philosophiae christianae atque religionis magistros in scholis mediis et in paedagogiis. Dem requirimus Dominos decanos, parochos. provisores et beneficiatos. Ulterius accersimus reverendos Patres provin- ciaies et superiores religiosorum ordinum ac congregati- onum, in dioecesi nostra existentium. Speciali modo ad pienam Synodum nostram invitamus reverendissimum Abbatem Trappislarum monasterii beatae Mariae Virginis de redemptione Reichenburgi, consiliarium nostrum con- sistorialem ac pat.ronum duarum ecclesiarum parochialium in nostra dioecesi. Ex cooperatoribus sive capellanis pro opportunitate unnm aliumve designabimus, ut in coetu synodali compareat. 1 Omnes acciti, exceptis lis, qui, causa Iudicibus ex- cusationum exposita et a nobis canonica declarata impediti, dispensationem obtinuerint, habitu talari, birreto et super- pelliceo induti synodalibus sollemniis interesse obligantur. Dignitarios et canonicos suis insignibus, parochos stola rubei coloris decorari decet. Omnes secum habeant Bre- viarium romanum. Animarum pastores. quoniam omnium saluti paterna charitate intenti esse debent, antequam e cura discedant, visitent infirmos, si qui sint, eorumque necessitatibus provideant, nec non sacerdoti idoneo pro absentiae tem- pore ecclesiae et parochiae curam demandent. Nunquam desit necessaria singulis dioeceseos parochiis adsistentia. Ad Synodum visitandam Marburgi, in civitate nostra residentiali, convenientes in seminario clericorum et in convictu puerorum hospitio gratuito recipientur. Pro non- nullis Synoditis in domibus canonicorum et in aedibus pa¬ rodij ecclesiae cathedralis atque in Episcopio habitacula parata erunt. Domini Synoditae non solliciti sint de hospitio tectoque Marburgi procurando, quia hospitiorum praefecti necessaria providebunt et disponent. Curabimus, 1 In folio dioecesano „Ivirchliches Verordnungs-Blatt fiir die Lavanter Dioecese 11 de die 15. Iulii 1903. Nr. VIII. num. 58, pag. 114 publicata est designatio cooperatorum, qui quartae Synodo dioecesanae interessent. 2 18 ^ ut omnia iusta vota aequaque desideria in Synodo prae- sentium compleantur. Ornnes Synodi sodales erunt hos- pites nostri. Quoniam vero nec qui plantat, est aliquid, neque qui rigat, sed ab uno, qui incrementum dat, Deo oranis sufficientia nostra est expetenda (Sap. 9. 4). prosperum operiš nostri processum a Deo praeprimis exposcere et expectare debemus. Idcirco ornnes sacerdotes Lavantini abhinc in sanctissimo Missae sacrificio interponant, salvis sernper rubricis, collectam de Špiritu sancto: Deus, qui c or d a. Apponatur oratio haec in publicis quoque pre- cationibus. In ecclesia cathedrali s. Ioannis Bapt. nec non in cunctis ecclesiis decanalibus Missa votiva de eodem Špiritu sancto omnibus feriis quintis per mensem Iulium et mensem Augustum celebretur. Durante Synodo sacra exercitia habebuntur, ut pietas foveatur, ardor sacer eo magis exciletur et conscientiae nostrae emendentur, ut ita a Deo, Patre luminum, accipiamus gratiarn, ut recta videamus, quaeque videbimus, sapienter decernere possimus. Celebratio Svnodi vero non est Cleri negotium tam proprium, ut ad popuium dioecesanum minime pertineat. Quum econtra causa communis et communis proventus sit, necesse est, ut pari modo communia vota et studia sint, et ut iuxta vetustam Ecclesiae consuetudinem etiam christifideles piis precibus et bonis operibus congressum synodalem iuvare et fovere satagant. Tali agendi ratione grave grandeque opus nostrum larga benedictione divina foecundatum videbimus. Itaque animarum curiones, ut primum patentes hasce litteras decretales acceperint, vulgari sermone explicent Synodi scopum et suos fideles paterne hortentur, ut omni oblata occasione precibus operi sacro, quod aggredimur, auxilium divinum impetrent. Synodum proxime praecedente Dominica, quae erit duodecima post Pentecosten et qua insimul festum pu- rissimi Cordis beatae Mariae Virginis celebrabitur, in ecclesiis parochialibus sollemnis habeatur sanctissimi 19 •?§> Sacramenti expositio cum sacratissimo Rosario glorioso ac Litaniis lauretanis. Haec sollemnitas sane non erit plebi bdeli sine spirituali emolumento et fructu salutari. Nos vero auctoritate nostra omnibus ter Pater etAve cum Gloria ad bonum Synodi exordium, felicem processum ac salutarem eventum postulandum recitantibus quadra- ginta dierum Indulgentiam pro singulis diebus usque ad diem 28. mensis Augusti inclusive ultro concedimus. Insuper sanctae Sedi apostolicae humilem porrigemus petitionem, ut nobis committere dignetur facultatem, Indul¬ gentiam plenariam concedendi eis dioecesanis, qui rite perceptis Poenitentiae et Eucharistiae sacramentis vel ecclesiam cathedralem vel sanciuarium beatissimae Vir- ginis Mariae matris misericordiae vel vero synodale templum s. Aloysii devote visitantes inibi iuxta summi Pontiticis Leonis XIII. nostramque mentem pias Deo preces effundent. Vespere diei Dominicae, quae erit duodecima post Pentecosten et quarta Augusti, campanae in omnibus eccle- siis matricibus seu curialibus a sexta hora usque ad horam septimam sollemniter pulsentur. Vespere diei 24. mensis Augusti a sexta hora per d nos quadrantes cam¬ panae ecclesiae cathedralis aliarumque ecclesiarum in urbe synodali erectarum sollemni ritu annuntient, quod sacra Šynodus modo incipiat. Summarium huius edicti indictionis quarlae Synodi dioecesanae Lavantinae valvis ecclesiae cathedralis et filialis ecclesiae s. Aloysii affixum 1 eandem, ac si omnibus et singulis, quorum interest, exhibitum atque intimatum fuerit, vim habere volumus et iubemus. Denique potestatem damus animarum moderatoribus, ut ad diem usque primam mensis Augusti huiustenus anni pandant sua desideria proierantque sua vota et mauifestent suas sententias quoad proxime habendam Svnodum. Imo omnes in Domino hortamur, ut nobis suggerant atque sincere proponant, quidquid in bonum animarum atque 1 Cfr. Gesta et statuta Synodi dioecesanae anno Domini 1896 celebratae. Marburgi, 1897. Pag. 15, nota 2. 2 * <£*<» 20 ‘i < s> in ecclesiae Lavantinae decus constituendum exoptent. Eura in finem pastoralem benedictionem ex corde nostro, erga omnes studiosissimo, impertimur, et Deum praepo- tentem et misericordem toto animo obsecramus, ut faveat perdifficili coepto nostro! Deus autem pači s, qui eduxit de mortuis Pastorem m a g n u m ovium in sanguine testa¬ menti aeterni, Dominum nostrum Iesum Christum, aptet vos in omni bono, ut faciatis eius voluntatem: laciens in vobis, quod p 1 a- ceat coram se per Iesum Christum, cui est gloria in saecula saeculorum! Amen. (Hebr. 13 , 20 . 21 ). Datum Marburgi ex aedibus nostris, festo sancto- rum Philippi et Iacobi apostolorum, Kalendis Maiis anno reparatae salutis millesimo noningentesimo tertio. f Michael, Princeps-Episcopus. Indictio Indulgentiae plenariae a sanetissimo Patre Leone Papa XIII. oeeasione celebrationis quar- tae Synodi dioeeesanae Lavantinae gratiosis- sime eoneessae. --»sgsasgs*— Libellus supplex, summo Pontifici Leoni, divina providentia Papae XIII., missus pro obtinenda facultate, plenariam concedendi In- dulgentiam pastoribus et oviculis, nec non pro impetranda permissione, opus synodale dandi, donandi ac dedicandi lelici recordationi argentei ut vocatur pontificii Iubilaei, quod sanctissimus Dominus noster Leo XIII. laeta die 3. mensis Martii 1903 toto orbe christiano applaudente sol- lemnissime celebravit. A. Eminentissime ac Reverendissime Domine Cardinalis! Mi Observandissime! i muneris est, ut Eminentiae Vestrae Reve- rendissimae pro singulari sollertia, mihi omni tempore quidem at nuper potissimum oeeasione celebrationis gloriosissimi Iubilaei pontificalis sanctissimi Domini nostri Leonis XIII. aestimantissimis Litteris reseriptis Eximium gratulationis officium de die XXI. mensis Martii anni volventis Nr. 76.055 exhibita quas par est reddam grates summas et intimas. Praesentibus vero novam praestolor ab Eminentis- sima Dominatione Vestra gratiam, ut nempe adnexas <£><. 22 ? Litteras supplices Sanctitati Suae substernere dignetur, apposita commendatione gravi et intercessione potenti. Excipiat, quaeso, Eminentia Vestra Colendissima singularis venerationis et observantiae sensa, quibus, dum Eminentissimo Domino fausta omnia a Domino adprecor, persisto devotissimus et addictissimus servus f Michael, Episcopus Lavantinus. Marburgi, Kalendis Maiis, 1908. Eminentissimo Domino Mariano Card. Rampolla del Tindaro, Status Secretario. Romae. B. Beatissime Pater! jastoralis mei memor olficii anno salutis 1896 pri- mam et anno sacro 1900 secundam Deo favente celebravi Synodum dioecesanam. Prioris conventus synodalis gesta et statuta typis excusa in audientia privata, auspicato die 13. mensis Maii 1897 clementer mihi concessa, Sanctitati Vestrae humi- liter obtuli. Alterius congressus synodalis actiones et con- stitutiones in audientia, memoriali die 8. mensis Octobris 1901 mihi benigne praestita. ad thronum Sanctitatis Vestrae reverenter ac obedienter detuli. Impraesentiarum iterum mihi in votis est et tum Clero tum populo mihi credito utile ac necessarium esse censeo, a vesperis diei 24. usque ad diem 28. mensis Augusti anni dilabentis tertiam Synodum dioecesanam in ecclesia seminarii clericorum beato Aloysio dedicata quo sollemniori modo celebrare in maiorem Dei gloriam ani- marumque immortalium salutem. Ut vero opus tam sacrum quam arduum maiori cum animarum fructu perficiatur, enixe exoro, ut San- ctitas Vestra mihi clementer committere dignetur facul- tatem, Indulgentiam plenariam concedendi, uti moriš est in congregata Synodo dioecesana, eis omnibus, qui rite perceptis Poenitenliae et Eucharistiae sacramentis, vel ecclesiam s. Ioannis Bapt. cathedralem, vel templum beatissimae Virginis Mariae, matris misericordiae, vel vero sanctuarium beati Aloysii, durante sollemnitate synodali, visitabunt, ibique iuxta Sanctitatis Vestrae mentem pias Deo preces effundent. Comitia synodalia, in cjuibus Deo duce et auspice ecclesiasticam disciplinam restituere, in Clero scientiae et pietatis studium promovere populique Lavantini moreš restaurare cupio, consecranda esse ardenter desidero re- colendae memoriae argentei ut vocatur Iubilaei pontificii Sanctitatis Vestrae. Adeo ergo cum flducia ad sanctam Sedem aposto- licam, ut misericordiam consequar et gratiam inveniam in auxilio opportuno. Oro supplex et acclinis, ut San- ctitas Vestra convocandae Synodi dioecesanae opus ac- ceptum habeat uti signum filialis nostrae pietatis et tes- seram profundae venerationis ac exactae obedientiae. Vovemus et iuramus, nos dioecesis Lavantinae pa- stores et greges catbolicae lidei veritatem impavide pro- fessuros et Sedi apostolicae totis viribus adhaesuros esse. Quo autem effic.acius pium opus perficere valeam, pro me et meo Clero et universo populo Lavantino in- stanler imploro Benedictionem apostolicam, ad pedes pro- stratus Sanctatis Vestrae humillimus, devotissimus ac obe- dientissimus famulus et filius Marburgi, festo sancto- rum Philippi et lacobi t Michael, apostolorum, Kalendis Epi8Copus Lavantinus ' Maiis 1903. C. Responsum. elate ad prostantes litteras supplices responsum rogatori redditum est die 15. mensis Maii 1903, quo erat scriptum: 24 Nr. 77.237. Illustrissime et Revei^endissime Domine! jiiae de tertia dioecesana Synodo, mox celebranda, ad beatissimum Patrem scribebas, ea quidem Illius animum iucundissimeaffecerunt. Probanthaec enim constanti te efficacique studio in bonum commissi gregis incumbere, nec susceptos in antecessum labores caruisse fructu. Quare, ut hac quoque vice tibi cogendaeque Sv- nodo optime cedat, Sanctitas Sua libenter admodum fa- cultatem tibi facit Indulgentiam plenariam in ipsius Syn- odi exordio concedendi, eis conditionibus, quas tu ipsemet indicasti. Faustissima quaeque tibi a Domino adprecatus sin- gulari animi existimatione me profiteor Amplitudini Tuae Romae, 15. Maii 1903. Addictissimum Reverendissimo Domino Michaeli Napotnik, M. Gard. Rampolla. Episcopo Lavantinensi. Ordo et ratio gerendorum in quarta Synodo dioecesana Lavantina . 1 Praemonenda. rdo ad celebrandam Synodum episcopalem fu- sius descriptus reperitur in libro de Synodo dioecesana anno Domini 1896 habita et in opere de Svnodo anno iubilaeo 1900 facta. Ideo ordo et ratio gerendorum in Svnodo hoc anno congreganda parcius delineantur. Exemplar huius ordinis extraditur initio Synodi cuilibet Svnoditarum. Actiones Synodi dioecesanae, cuius faciendae norma iuxta rubricas •Caeremonialis Episcoporum nec non Pontificalis romani hisce obiter explanatur, auxilio divino expedientur in Congregationibus et Sessionibus omnium ad Svnodum convenientium. Congregationes habebuntur: a) particidares sive consultationes Deputationum, prae- sentibus scilicet iis Synoditis, qui pro singulis De- putationibus Consullores constituentur; b) generales , quibus cuncti Synodi sodales et officiales interesse obligantur. Sessiones publicae illi nominantur omnium Synodi- tarum sollemnes consessus, in quibus ritu sacro per Cae- ' Rituale ad quartam Synodura dioecesanam Lavantinara celebrandam iusto tempore promulgatum est sub titulo: Ordo et ratio gerendorum in Synodo dioecesana ecclesiae Lavantinae a die 21. usque ad diem 28. mensis Augusti 1903 convocanda. Edendum curavit Celsissimus ac Reverendissimus Dominus Michael, Princeps-Episcopus Lavantinus. Marburgi, 1903. Pagg. 53. 26 *?§> remoniale et Pontificale praescripto, quae ad Synodura pertinent, peraguntur. et quae in Synodo decreta sunt, sollemniter promulgantur. Expedientur vero actiones svnodales tribus Sessio- nibus publicis, quibus quinque Congregationes generales praemittentur, pridie cuiuslibet Sessionis publicae haben- dae. Congregationes particulares seu consultationes qua- tuor Deputationum locum habebunt tempore libero. Sessiones publicae et Congregationes generales cele- brabuntur in sanctuario beati Aloysii. Congregationes par¬ ticulares habebuntur partim in seminario clericorum, partim in convictn puerorum vel vero in aliis convenien- tibus locis. De prirna Congregatione generali. Ad bene constituendas actiones primae Sessionis publicae pridie hora pomeridiana guarta habebitur prima Congregatio generalis. 1. Ornnes ad Svnodum vocati in eaque comparentes: de saeculari Clero veste talari et chorali cum birreto, de regulari vero habitu sui ordinis et superpelliceis mundis induti et cum decenti tonsura congregantur in ecclesia cathedrali s. Ioannis Baptistae. Exinde procedent cruce ecclesiae cathedralis praelata in Episcopium, unde erit sollemnis processio in teinplum s. Aloysii, campanis ecclesiae cathedralis indesi- nenter pulsandis. 2. In processione servatur ordo, ut sequitur. Praecedet inter duos clericos ceroterarios Cruz ecclesiae cathe¬ dralis, gestata a iuniori e Clero. Hanc sequetur Clerus iuxta dignitatem et canonicam aetatem. Praeibunt sacerdotes (regulares et saeculares), qui non sunt beneficiati cum cura animarum. Subsequen- tur administratores et superiores ordinum; dein pa- ročki et decani, stolis coloris rubri ornati. Succedent doctores philosophiae christianae, doctores romani in iure canonico, dein sacrae Theologiae <§> doctores, porro studii theologici dioecesani profes- sores, instituti puerorum rectores et seminarii cleri- corum directores. Porro praepositus Petoviensis et Abbas saecularis Celeiensis. Reverendissimus Abbas Trappistarum vel eius Vicarius. Clerus ecclesiae cathedralis. Magistri caeremoni- arum, acolythi et ministri pro assistentia. Capitulum cathedrale in corpore procedet. Reverendissimus sacrorum Antistes cum suo co- mitatu. 3. Bini gravi et lento decoroque passu procedent cum reverentia et religiosa devotione, ut externo iam exemplo populus ad pietatem excitetur. 4. Pie ac religiose supplicationi interessentibus et infra adductos hymnos et psahnos recitantibus 40 dies de vera indulgentia in consueta Ecclesiae forma vigore canonis 62. Concilii Lateranensis IV. conceduntur. Hymni. In honorem sanctae Familiae lesu, Mariae, Ioseph, 0 gente felix hospita Augusta sedes Nazarae, Quae fovit alma Ecclesiae Et protulit primordia. Sol, qui pererrat aureo Terras iacentes lumine, Nil gratius per saecula Hac vidit aede, aut sanctius. Ad hanc frequentes cdnvolant Coelestis aulae nuntii, Virtutis hoc sacrarium Visunt, revisunt, excolunt. Qua mente lesus, qua manu, Optata patris perficit! Quo Virgo gestit gaudio Materna obire munera! Adest amoris particeps Curaeque loseph coniugi, Quos mille iungit nexibus Virtutis auctor gratia. Hi diligentes invicem In lesu amorem confluunt. Utrique lesus mutuae Dat charitalis praemia. Sic fiat, ut nos charitas Iungat perenni foedere, Pacemque alens domesticam Amara vitae tbmperet! lesu, tibi sit gloria, Oui natus es de Vtrgine, Cum Patre et almo Špiritu In sempiterna saecula! Amen. In laudem sanctorum Angelorum. Christe, sanctorum decus Angelorum, Gentis humanae Sator et Redemptor, Goelitum nobis tribuas beatas Scandere sedes. Angelus pacis Michael in aedes Coelitus nostras veniat, serenae Auctor ut pacis lacrimosa in orcum Bella releget. Angelus fortis Gabriel, ut hostes Pellat antiquos, et amica coelo, Quae triumphator statuit per orbem, Templa revisat. Angelus nostrae medicus salutis Adsit e coelo Raphael, ut omnes Sanet aegrotos, dubiosque vitae Dirigat actus. Virgo dux pacis, Genitrixque lucis Et sacer nobis chorus Angelorum Semper assistat, simul et micantis Regia coeli. Praestet hoc nobis Deitas beata Patris, ac Nati, pariterque sancti Sptritus, cuius resonat per omnem Gloria mundum! Amen. In laudem sanctorum Apostolorum, Exsultet orbis gaudiis: Coeium resultet laudibus: Apostolorum gloriam Tellus et astra concinunt. Vos saeculorum iudices, Et vera mundi lumina, Votis precamur cordium, Audtte voces supplicum. Qui templa coeli clauditis, Serasque verbo solvitis, Nos a reatu noxios Solvi iubete, quaesumus. Praecepta quorum protinus Languor salusque sentiunt: Sanate mentes languidas; Augete nos virtutibus. Ut, cum redibit arbiter In fine Christus saeculi, Nos sempiterni gaudii Concedat esse compotes. <§*«? 30 q'® > Patri, simulque Filio, Tibique, sancte Spiritus, Sicut fuit, sit iugiter Saeclum per omne gloria! Amen. --esc?-- Psalmi. Psalmus 14. Domine, quis habitabit in tabernaculo tuo? * aut quis requiescet in monte sancto tuo? Qui ingreditur sine macula * et operalur iustitiam. Qui loquitur veritatem in corde suo, * qui non egit do- lum in lingua sua: Nec fecit proximo suo malum, * et opprobrium non accepit adversus proximos suos. Ad nihilum deduclus est in conspectu eius malignus: * timentes aulem Dominum glorilicat. Qui iurat proximo suo, et non decipit, * qui pecuniam suam non dedit ad usuram, et munera super inno- centem non accepit. Qui facit haec, * non movebitur in aeternum. Gloria Patri etc. Psalmus 33. Benedicam Dominum in omni tempore: * semper laus eius in ore meo. In Domino laudabitur anima mea: * audiant mansueti, et laetentur. Magnificate Dominum mecum: * et exaltemus nomen eius in idipsum. Exquisivi Dominum, et exaudivit me: * et ex omnibus tribulationibus meis eripuit me. Accedite ad eum et illuminamini: * et facies vestrae non confundentur. Iste pauper clamavit, et Dominus exaudivit eum: * et de omnibus tribulationibus eius salvavit eum. 31 Immittet Angelus Domini in circuitu timentium eum, * et eripiet eos. Gustate et videte, quoniam suavis est Dominus: * beatus vir, qui sperat in eo. Timete Dominum omnes sancti eius, * quoniam non esl inopia timenlibus eum. Divites eguerunt et esurierunt: * inquirentes autem Domi¬ num non minuentur omni bono. Venite, filii, audite me: * timorem Domini docebo vos. Quis est homo, qui vult vitam, * diligit dies videre bo- nos ? Prohibe linguam tuam a malo, * et labia tua, ne loquantur dolum. Divčrte a malo, et fac bonum: * inquire pacem, et per- sequere eam. Oculi Domini super iustos. * et aures eius in preces eorum. Vultus autem Domini super facientes mala, * ut perdat de terra memoriam eorum. Clamaverunt iusti, et Dominus exaudivit eos, * et ex omnibus tribulationibus eorum liberavit eos. Iuxta est Dominus iis, qui tribulato sunt corde, * et hu- miles špiritu salvabit. Multae tribulationes iustorum, * et de omnibus his libe- rabit eos Dominus. Custodit Dominus omnia ossa eorum: * unum ex his non conteretur. Mors peccatorum pessima, * et qui oderunt iustum, de- linquent. Redimet Dominus animas servorum suorum: * et non delinquent omnes, qui sperant in eo. Gloria Patri etc. Psalmus 46. Omnes gentes plaudite manibus, * iubilate Deo in voce exsultationis. Quoniam Dominus excelsus, terribilis: * Rex magnus super omnern terram. 32 *)<§> Subiecit populos nobis, * et gentes sub pedibus nostris. Elegit nobis hereditatem suam, * speciem lacob, quam dilexit. Ascendit Deus in iubilo, * et Ddminus in voce tubae. Psallite Deo nostro, psallite: * psallite Regi nostro, psallite. Quoniam Rex omnis terrae Deus: * psallite sapienter. Regnabit Deus super gentes, * Deus sedet super sedem sanctam suam. Principes populorum congregati sunt cum Deo Abraham, * quoniam dii fortes terrae vehementer elevati sunt. Gloria Patri elc. Psalmus 132. Ecce quam bonum et quam iucundum * habitare fratres in unum! Sicut unguentum in capite, * quod descendit in barbam, barbam Aaron: Quod descendit in oram vestimenti eius: * sicut ros Hermon, qui descendit in montem Sion. Quoniam illic mandavit Ddminus benedictionem, * et vitam usque in saeculum. Gloria Patri etc. Sub finem dicitur Antiphona Salve regina cum ji. et R. et Oratione: Omnipotens, sempiterne Deus. 5. In ingressu ecclesiae synodalis s. Aloysii omnes passum sistent, et Reverendissimus Praesul accepto aspergili de more asperget aqua lustrali et medium inter Synoditas comitatus a Capitulo cathedrali ac- cedet ad altare maius. 6. Dum Ipse, peracta sanctissimi Sacramenti adora- tione, assumet in throno paramenta sacra, idem facientibus, qui Ei assistent, in sacristia, Synoditae quiete occupabunt sedilia, quae in ecclesiae navi a dextris et a sinistris parata sunt, prout eis loca Magister caeremoniarum assignabit. Haec loca du- rante Synodo singuli tenebunt; attamen hic ordo, toto Synodi tempore stricte observandus, nullum honori vel dignitati fert praeiudicium. 33 *>*§> 7. In Sessionibus publicis omnes Synodales superpelli- ceis et birretis induti erunt. In Congregationibus sae- culares Synoditae veste talari cum birreto, regulares habitu sui ordinis, Offieictles autem superpelliceo super vestem talarem vestiti comparebunt. 8. Ad Missas sollemnes et alias sacras functiones, quae peragentur, assistent et inservient Synodales ex or- dine, qui a Magistro caeremoniarum annuente Re- verendissimo Ordinario designabuntur. Chorus Capituli cathedralis pro tempore Synodi, except,is eis, quae in communi cum Synoditis fient, suspenditur. 9. Omnibus paratis Antistes assumit indumenta sacra et coram exposito sanctissimo Sacramento intonat hymnum Veni, creator Spiritus, quo absoluto cantat relativum versiculum et respectivam collectam de Špiritu sancto. Postea recitat orationem Adsumus. 1 10. Data benedictione et Sanctissimo reposito, Episcopus deponit sacras vestes et reassumit cappam. Sequitur synodalis sacra dictio salutatoria et introductoria. Post allocutionem inauguralem legitur decretum de Sgnodo aperienda et incepta; dein decretum de Officialibus seu ministris Sgnodi et de Iudicibus guerelarum et excusationum. Quibus praelectis Syn- odi Promotor, Secretarius, Notarius et Cleri Procu- ratores loca designata occupabunt, offlcio ac munere šibi commisso conscientiose functuri. 11. Irremore accedens ad locum Episcopi sessionalem Promotor instabit, ut actiones sgnodales indicentur et praeparentur; Secretarius vero accepto Praesulis mandato leget summarium istarum actionum. 12. Sequitur Promotoris instantia de constituendis qua- tuor Deputationibus pro deliberanda et examinanda Synodi materia. Exposita per Reverendissimum Syn- odi Praesidem methodo, qua consultationes in Con¬ gregationibus particularibus expediendae erunt, prae- Pag. 42 et 43. 3 & 34 # legentur nomina eorum, quos sacrorum Antistes quatuor Deputationum Praesides, Consultores, Refe- rentes et Notarios elegerit: quibus indilate extraditur materia deliberanda. 13. Sequitur Promotoris instantia de constituendis, re- spečtive approbandis in Synodo Examinatoribus Cleri. Praelectis per Secretcirium nominibus eorum, quos Reverendissimus Ordinarius constituit Exami- natores ordinandorum, proponuntur per Celsissimum Principem-Episcopum Examinatores promovendorum ad benejicia curata, in Synodo approbandi. Facto dein per . Promotorem, Secretarium et Notarium scrutinio, publicantur data occasione nomina eorum, quos Synodus approbavit. 14. Homagium a Synoditis per telegrammata significan- dum Sanctissimo Patri Pio X., Eminentissimo Do¬ mino Ioanni Rapt. Cardinali Katschthaler, Principi- Archiepiscopo et Metropolitae Salisburgensi, itemque Suae caesareae ac regiae Apostolicae Maiestati au- gustissimo Imperatori Francisco Iosepho I. 15. Indicta denique ad Promotoris instantiam prima Ses- sione puhlica finis imponitur Gongregationi primae gratiarum actione. 1 Qua peracta Episcopus discedit, comitante Ipsum Capitulo usque ad valvas ecclesiae. Quo facto Congregatio dimittitur. 16. Eodem vespere ab hora sexta per duos quadrantes campanae ecclesiae cathedralis s. Ioannis Raptistae, ecclesiae paroehialis beatae Virginis Mariae, matris misericordiae, ecclesiae fdialis s. Barbarae, ecclesiae synodalis s. Aloysii, ecclesiae beatae Virginis Mariae apud scholares sorores tertii ordinis s. Francisci Assisinensis, porro ecclesiae paroehialis s. Magdalenae et ecclesiae s. Ioseph apud sacerdotes missionarios s. Vincentii a Paulo sollemni ritu pulsentur. Illucescit enim felix et fausta dies quartae Synodi dioecesanae! 1 Pag. 43 et 44. 35 *)%> De prima Sessione sollemni. Hora septima matutina omnes Synodi Olficiales et Sodales congrediuntur in domo sacra s. Aloysii, occupant sua sedilia et expectant adventum Celsissimi ac Reve- rendissimi Principis-Episcopi. Eum curru advectum excipit Capitulum cathedrale ad valvas ecclesiae, Ipsumque ad altare maius deducit. Mox quum fllustrissimus Antistes sedem suam occu- paverit, persolvitur Tertia. Qua recitata et rite paratis omnibus, quae ad Sacrum requiruntur, procedit Episcopus ad altare et intonat hymnum: Veni, Creator Spiritus! Absolutis dein versiculo, responsorio et huc spectante oratione celebrabit pontificalem Missam de Špirita sancio. (Gloria, unica Oratio, Praefatio de Špiritu sancto et ulti- mum Evangelium s. loannis). Incensatur Clerus. Finita Missa Pontifex depositis indumentis sacris, Missae propriis, usque ad štolam exciusive accipit plu- viale rubrum cum mitra pretiosa, accedit ad altare et genuflexus sine mitra incipit Antiphonam: Exaudi, deinde omnes surgunt et persolvunt preces , quas Pontificale ro- manum pro prima Sessione praecipit . 1 Recedentibus Acolythis deponit Episcopus paramenta, induit vestes pro Synodo et exorditur Sessionem sollem- nem , si tempus permiserit, sermone synodali. Quo audito Promotor more in Synodis usitato insta- bit pro publicatione decretorum formam Synodi respicien- tium, videlicet de emittenda projessione fidei , de praeiu- dicio non afferendo, de modo vivendi in Synodo, de servando secreto, de non discedendo et de Examinatoribus synodalibus. Singula decreta Secretarms, accepta de manu Epi- scopi, praeleget. Ad lectionem decreti de emittenda fidei professione surgit Episcopus et mitra deposita, conversus ad altare genuflectit et manu dextera libro sanctorum Evangelio- Pag. 44—52. 3 * t» 36 *<$> rum admota, alta voce professionem fidei emittit, id est recitat, caeteris Synodalibus una cum Eo recitantibus, for¬ mulam fidei Tridentino-Vaticanam. Facta recitatione Antistes adhuc in genua provolutus et dextera sacrosanctis Evangeliis imposita iuramentum emittit in hanc formam : Ego Michael, Princeps-Episcopus Lavantinus, promitto, spondeo, profiteor, detestor , anathe- matizo, voveo et iuro iuxta professionis fidei formulam a Pio IV. et Pio IX. praescriptam, singula singulis refe- rendo: Sic me Deus adiuvet et haec sancta Dei Evangelia ! Postea sedens accipit mitram et libram Evangeliorum ante se tenens excipit iuramentum omnium in Synodo congregatorum, qui trini ac trini vel etiam quaterni mox accedunt et tres digitos manus dexterae, in sollemni iu- reiurando elevari solitos, nudosponunt super initium sancti Evangelii secundum Toannem atque formulam iuramenti finalem pronuntiant: Ego idem N. N. spondeo, voveo ac iuro. Sic me Deus adiuvet et haec sancta Dei Evangelia! Quibus dictis osculantur textum Evangelii . 1 Ad instantiam Promotoris annuente Praesule promul- gatur per Secretarium decretum de approbatis in Synodo Examinatoribus promovendorum ad beneficia curata, qui, si praesentes fuerint, confestim accedunt ad Ordinarium sollemni iuramento devinciendi. Promulgatis dein, quae Reverendissimus Praeses Syn- odi in hac prima Sessione sollemni promulganda de- crevit, instabit Promotor , ut proxima Sessio puhlica indi- gitetur et ut de peractis in Sessione praesenti et de aliis actionibus synodalibus conficiatur Instrumentnim, authen- ticum. Quibus absolutis Episcopus sollemnem benedictionem pastoralem impertitur. Qua data, deponit vestes, et ordi¬ nato per mediam navim ecclesiae recessu, Clerum in valvis ecclesiae dimittit et curru in suas aedes episcopales redit. 1 Cfr. Collestio rituum dioecesis Lavantinae. Marburgi, 1896. Pag. 437—441. <ž^<§> De Congregationibus particularibus. Actiones Congregationum particularium expediuntur per quatuor Deputaiiones, quibus singulis Reverendissi- mus Praesul peculiarem materiae synodalis partem com- mittet deliberandam. Sessiones istarum Deputationum habebuntur tempore libero et opportuno. Pro qualibet Deputatione parabitur in aedibus seminarii clericorum et instituti puerorum peculiare conclave, in quo eiusdem Deputationis asses- sores hora accurate determinanda ad faciendam actionem synodalem convenient. Actioni praemittuntur preces \ per Deputatos dieen- dae. Designati Praesidis erit, consultationes optimo quo poterit modo dirigere et curare, ut vota, desideria, mu- tationes aliaque huius generis scriptis mandentur, seu ut de actione Sessionis per Notarium contieiatur Instrumen- tum sive Protocollum fmita congregatione praelegendum, et Reverendissimo Episcopo, cum eodem die ad facien¬ dam Congregationem generalem venerit, proponendum. Ad Praesides harum Deputationum pertinebit quoque, ut Procuratoribus Cleri in scriptis tribuant consilia singu- lorum assessorum, quatenus isti petierint, ut de his suis consiliis et sententiis in Congregationibus generalibus, an- nuente Ordinario, puhlice disseratur. In fine Sessionum persolvenda est gratiarum actio? De secunda Congregatione generali. Q,uo die prima Sessio sollemnis celebrata est, post meridiem hora quarta habebitur secunda Synodi Congre- gatio generalis. Praefixa hora convenient Synodales in fano s.Aloysii. Antistite more solito adveniente persolventur Vesperae cum Completorio. Quibus finitis pro consuetudine Syno- dorum incipit actio sgnodalis. 1 Pag. 42 et 43. — 2 Pag. 43 ct 44. 38 s§> Habebitur prima meditatio. Eius fine facto Episcopus prout opportunum duxerit, dilucidabit singulas propositae materiae synodalis partes. Quibus actis instabit Promotor , ut vota et pelita Cleri per illius Procuratores exponantur. Quibus auditis et pro posse exauditis Reverendis- simus Ordinarius instruit Clerum de Testibus sgnodalibus et de ludicibus in partibus, et si Ei placuerit, Clero re- nunliat, quos huic obeundo muneri devinciendos statuerit. Parili modo, si Ei in Domino consultum videbitur, eligit ac nominat viros, quos Iudicii sui ecclesiastici et dioecesani in causis criminalibus et civilibus nec non matrimonialibus constituerit Consiliarios. Item designabit Censores librorum typis edendorum. His peractis ad Promotoris instantiam et Ordinarii concessionem praelegetur per Secretcirium decretum de officio mortuorum et summarium proximae Sessionis sol- lemnis, qua indicta preces pro gratiarum actione absol- vuntur . 1 Hisce Congregatione generali rite conclusa, Episcopus comitante Capitulo cathedrali, uti de more, discedit. De altera Sessione sollemni. Die sequenti (feria IV.) celebrabitur secunda sollemnis Sessio puhlica. Hora septima convenient omnes Synodi Sodales et Officiales in ecclesia ad sancti Aloysii, ibidemque paratis parandis expectant Pastorem dioeceseos. Qui quum post horam septimam Cappa indutus venerit modo, quo dictum est pro prima Sessione sollemni, Clero in locis designatis disposito, persolvitur Tertia. Sequitur Missa Requiem pro defunctis ab ultima Synodo, verum etiam pro omnibus mortuis Episcopis et Sacerdotibus dioecesis Lavantinae, per Dignitarium e Ca¬ pitulo cathedralis ecclesiae celebranda (cum unica Collecta: Pag. 43 et 44. <^3 39 s> Deus, qui inter apostolicos, Epislola et Evangelio, quae in Missali habentur in prima Missa pro defunctis). Oblato Missae Sacrificio induitur Illustrissimus Epi- scopus paramentis nigris pro facienda Absolutione ad tu- mulum. Qua peracta, depositis nigris, assumit Episcopus pa- ramenta Synodi, et inchoata ab Eo Antiphona Propitius esto. 1 fiunt ex ordine ea, quae pro secunda die in Ponti- ficali romano adnotanlur. Hisce precibus initium sumit secunda sollemnis Sessio puhlica. Si tempus permiserit, habebitur Concio sgnodalis, quam sequetur lectio constitutionum, quas Ordinarius pro- mulgandas decrevit. Si sacrorum Antistiti placuerit, advocantur constituti Iudices in partibus et Iudicii dioecesani Consiliarii ad praestandum iuramentum in manus Episcopi per tactum libri Evangeliorum. Idem valet de Censoribus librorum typis edendorum. Indicta Sessione sollemni prorima Celsissimus Prin- ceps-Episcopus benedictionem pontificalem elargitur. Dein depositis vestibus tactoque recessu Clerum in ostio sacelli synodalis dimittit, et in Palatium suum curru vehitur. De tertia et quarta et quinta Congregatione generali. 1. A meridie eiusdem diei seu feriae quartae kora guarta erit tertia Congregatio generalis ritu et modo, quo superius dictum est de secunda Congregatione. Habebitur secunda meditatio qua consideratio. Cae- tera evolvuntur uti in altera Congregatione generali. Eodem iam vespere et mane proximae diei, prae- betur Synoditis occasio sacramentaliter confitendi. 2. Die sequenti peragetur quarta Congregatio generalis, ad quam Clerus synodalis eadem hora et eodem modo conveniet, prouti describitur in secunda Ses¬ sione publica. Pag. 52—55. & 40 j® Quum in ecclesiam more solito venerit Celsissi- mus Praesul, recitabitur Tertia, qua persoluta cele- bratur per Canonicum Capituli cathedralis Missa de die , cui Episcopus assistet, pluviali albi coloris in- dulus. Synoditae reeitabunt sacratissimum Rosarium gloriosum. Expleta Missa synodali datur initium Congrega- tioni precibus ad hoc praescriptis. 1 Deinceps habe- bitur meditatio tertia. Qua audita pertractabitur ma- teria sgnodalis, uti Ulustrissimus Antistes decreverit. Quibus actis fiunt preces pro gratiarum actione . 2 Datis Deo gratiis comitabitur Episcopum Capitulum cathedrale usque ad valvas ecciesiae et Synoditae discedent. Dein est tempus liberum pro facienda confessione sacramentali. 3. Hora quarta instituetur guinta et uliima Congregatio generalis, modo superius descripto. In hac Congregatione pertractabitur omnis materia synodalis, quae adhuc superfuerit. Proponuntur vota sgnodalia. De tertia et ultima Sessione puhlica. Die sequenti celebrabitur Sessio puhlica finalis, ad quam Clerus synodalis hora sexta — vel vero alia iuxta circumstantias temporis et personarum adhuc staluenda — et eodem modo, ut superius notatum est, congregabitur. Absoluta, quum Synodi Praesul advenerit, Tertia , cantatur per Ipsum Missa de sandissima Trinitate (ad- dita sub distincta concJusione collecta pro gratiarum actione). Incensatur Clerus. Post Pontificis communionem Sacerdotes assumptis stolis accedunt ad sacram communio¬ nem, , qua accepta sumunt ablutionem. Post Missam pontiflcalem et reliquis de more pe- ractis inchoatur Sessio postrema precibus, quae in Ponti- ficali romano pro tertia die Sgnodi ponuntur. 3 1 Pag. 42 et 43. — 2 Pag. 43 et 44. — 3 Pag. 55-58. 41 Deinde leguntur et promulgantur, quae sacrorum Antistes decreverit. Post haec vocabuntur nominatim ii omnes, qui huic Synodo dioecesanae interesse debuerint, et respondebit ad suum quisque nomen: Adsum. Ab- sentes notentur. Sequitur finalis allocutio Celsissimi ac Reverendis- simi Principis-Episcopi. in qua Clerum potissimum de libenti ac simplici, de hilari ac virili deque humili, in- tegra et perseverante observatione Constitutionum syno- dalium monebit. Postea ad instantiam Promotoris legitur decretum■ tum de Synodo Jinienda, tum de proxime habenda. Epi- scopus, nnicus in Synodo iudex, subscribit stalutis. Tandem ad altare maius exponetur sanctissimum Sacramentum. Quo incensato intonat Antistes hymnum: Te Deum laudamus , quem Clerus alta voce prosequitur. Hymno dieto et relativae orationi subnectitur oratio finalis: Nulla est, Domine . 1 Immediate renovabitur dedicatio et conseeratio dioe- ceseos sacratissimo Cordi lesu, 2 uti id faetum est etiam in Synodis anno 1896 et anno 1900 coactis. Quo faeto cantatur ter Sanctus et datur benedictio sacramentalis. Reposito Venerabili aperiuntur portae ecclesiae syno- dalis. Deinde publicantur Indulgentiae concessae. Post baec persolvuntur orationes , 3 praelegitur de¬ cretum de Synodo dimittenda et impertitur Clero et prae- sentibus laicis benedictio sollemnis. Denique Archidiaconus, stans iuxta Pontificem dicet voce elevata: Recedamus in pace, et acclamabunt omnes: In nomine Christi! Omnibus rite peraetis Reverendissimus Praesul exui- tur sacris vestibus et ordinato recessu Clerum in foribus ecclesiae in nomine Domini dimittit atque in Aulam suam se confert. ——■ 1 Pag. 58 »J. — 2 Pag. 68. — 3 Pag. 59. Preces in Synodo persolvendae . 1 a) In Congregationibus generalibus et partieularibus. 1. Ante actionem synodalem: Veni, Creator Spiritus — Mentes tuorum visita — Imple superna gratia — Quae tu creasti pectora. Qui diceris Paraclitus — Altissimi donum Dei — Fons vivus, ignis, charitas — Et spiritalis unctio. Tu septilormis munere — Digitus paternae dexterae — Tu rite promissum Patris — Sermone ditans guttura. Accende lumen sensibus -— Infunde amorem cor- dibus — Infirma nostri corporis — Virtute firmans perpeti. Hostem repellas longius — Pacemque dones proti- nus — Ductore sic te praevio — Vitemus omne noxium. Per te sciamus da Patrem — Noscamus atque Fi- lium — Teque utriusque Spiritum — Credamus omni tempere. Deo Patri sit gloria — Et Filio, qui a mortuis — surrexit, ac Paraclito — In saeculorum saecula. Amen. Emitte Spiritum tuum, et creabuntur. 1$. Et renovabis faciem terrae. Oremus. Deus, qui corda Fidelium sancti Spiritus illustratione docuisti, da nobis in eodem Špiritu recta sapere, et de eius semper consolatione gaudere. Per Do- minum nostrum Iesum Christum Filium tuum. qui tecum vivit et regnat in unitate eiusdem Spiritus sancti Deus, per omnia saecula saeculorum. Amen. 1 Cfr. Pontif. rom. Ordo ad Synodum. 43 *>*$> Adsumus, Domine sancte Spiritus, adsumus peccati quidem immanitate detenti, sed in nomine tuo specialiter aggregati; veni ad nos, adesto nobis, dignare illabi cor- dibus nostris; doce nos, quid agamus; quo gradiamur, ostende; quid efficiamus, operare. Esto solus et suggestor et effector iudiciorum nostrorum, qui solus cum Deo Patre et eius Filio nomen possides gloriosum; non nos patiaris perturbatores esse iustitiae, qui summe diligis aequitatem; ut sinistrum nos non ignorantiae trahat; non favor inflectat; non acceptio muneris vel personae cor- rumpat; sed iunge nos tibi efficaciter solius tuae gratiae dono, ut simus in te unum et in nullo deviemus a vero; quatenus in nomine tuo collecti, sic in cunctis teneamus cum moderamine pietatis iustitiam, ut hic a te in nullo dissentiat sententia nostra, et in futuro pro bene gestis consequamur praemia sempiterna. 1$. Amen. 2. Post actionem synodalem: Antiphona: Confirma hoc Deus, quod operatus es in nobis, a templo sancto tuo, quod est in Ierusalem. Benedicamus Patrem et Filium cum sancto Špiritu. Laudemus et superexaltemus eum in saecula. Oremus. Deus, apud quem pro perceptis doniš gra- titudo secura est alterius beneficii impetratio, da nobis dignas Tibi pro collatis beneficiis gratias rependere, ut misericordiam Tuam ad impertienda nobis nova bona provocemus. Per Christum Dominum nostrum. ty. Amen. Sequitur oratio ab omnibus recitanda: Sub tuum praesidium confugimus — sancta Dei genitrix — nostras deprecationes ne despicias in neces- sitatibus nostris; sed a periculis cunctis —• libera nos semper — Virgo gloriosa et benedicta — Domina nostra — Mediatrix nostra — Advocata nostra — tuo Filio nos reconcilia — tuo Filio nos commenda — tuo Filio nos repraesenla. Vnltnm tuum deprecabuntur. Omnes divites plebis. Oremus. Defende, quaesumus. Domine, beata Maria semper Virgine intercedente, nostram ab omni adversitate familiam, et toto corde Tibi prostratam ab hostium pro- pitius tuere clementer insidiis. Per Christum Dominum nostram. f$. Amen. y. Divinum auxilium sit semper nobiscum. Amen. b) In Sessionibus publieis. 1. In Sessione primae diei: Pontifex ante faldistorium šibi paratum genujlexus, deposita mitra, incipit, schola prosequente, Aniiphonam : Exaudi nos, Domine, quoniam benigna est miseri- cordia tua, et secundum multitudinem miserationum tua- rum respice nos, Domine. Incepto Psalmo, sedet Pontifex accepta mitra , et sic manet, quousque jiniatur Psalmus et Antiphona repetatur. Psalmus 68. Salvum me fac Deus: * quoniam in- traverunt aquae usque ad animam meam. Infbois sum in limo profundi: * et non est sub- stantia. Veni in altitudinem maris, * et tempestas demer- sit me. Laboravi clamans, raucae factae sunt lauces meae: * defecerunt oculi mei, dum spero in Deum meum. Multiplicati sunt super capillos capitis mei, * qui oderunt me gratis. Confortati sunt, qui persecuti sunt me inimici mei iniuste: * quae non rapui, tune exolvebam. Deus tu scis insipientiam meam: * et deličta mea a te non sunt abscondita. Non erubescant in me, qui expectant te, Domine, * Domine virtutum. Non confundantur super me: * qui quaerunt te, Deus Israel. Quoniam propter te sustinui opprobrium: * operuit confusio faciem meam. Extraneus factus sum Iratribus meis, * et peregrinus filiis matris meae. Quoniam zelus domus tuae comedit me: * et op- probria exprobrantium tibi ceciderunt super me. Et operui in ieiunio animam meam; * et factum est in opprobrium mihi. Et posui vestimentum meum cilicium: * et factus sum illis in parabolam. Adversum me loquebantur, qui sedebant in porta: * et in me psallebant, qui bibebant vinum. Ego vero orationem meam ad te Domine: * tempus beneplaciti Deus. In multitudine misericordiae tuae exaudi me, * in veritate salutis tuae. Eripe me de luto, ut non infigar, * libera me ab iis, qui oderunt me, et de profundis aquarum. Non me demergat tempestas aquae, neque absor- beat me profundum: * neque urgeat super me puteus os suum. Exaudi me Domine, quoniam benigna est miseri- cordia tua: * et secundum multitudinem miserationum tuarum respice in me. Et ne avertas faciem tuam a puero tuo: * quoniam tribulor, velociter exaudi me. Intende animae meae, et libera eam: * propter ini- micos meos eripe me. Tu scis improperium meum et confusionem meam, * et reverentiam meam. In conspectu tuo sunt omnes, qui tribulant me: * improperium expectavit cor meum et miseriam. 46 *) < s > Et sustinui, qai simul contristaretar, et non fuit: * et qui consolaretur, et non inveni. Et dederunt in escam meam tel: * et in siti mea potaverunt me aceto. Fiat mensa eorum coram ipsis in ]aqueum, * et in retributiones et in scandalum. Obscurentur oculi eorum, ne videant: * et dorsum eorum semper incurva. Effunde super -eos iram tuam: * et turor irae tuae comprehendat eos. Fiat habitatio eorum deserta: * et in tabernaculis eorum non sit, qui inhabitet. Quoniam quem tu pereussisti, persecuti sunt: * et super dolorem vulnerum meorum addiderunt. Appone iniquitatem super iniquitatem eorum: * et non intret in iustitiam tuam. Deleantur de libro viventium: * et cum iustis non scribantur. Ego sum pauper et dolens: * salus tua Deus sus- cepit me. Laudabo nomen Dei cum cantico: * et magnificabo eum in laude. Et placebit Deo super vitulum novellum, * cornua producentem et ungulas. Videant pauperes et laetentur: * quaerite Deum, et vivet anima vestra. Quoniam exaudivit pauperes Dominus: * et vinctos suos non despexit. Laudent illum coeli et terra, * mare et omnia rep- tilia in eis. Ouoniam Deus salvam faciet Sion: * et aeditica- buntur civitates Iuda. Et inhabitabunt ibi, * et haereditate acquirent eam. Et semen servorum eius possidebit eam: * et qui diligunt nomen eius, habitabunt in ea. Gloria Patri etc. Sicut erat etc. Finito Psalmo et repetita Antiphona , Pontifex surgit, et deposita mitra, versus ad altare dicit: 47 *?§> Adsumus, Domine sancte Spiritus, adsumus peccati quidem immanitate detenti, sed in nomine tuo specialiter aggregati. veni ad nos, adesto nobis, dignare illabi cor- dibus nostris: doce nos, quid agamus; quo gradiamur, ostende; quid efficiamus, operare. Esto solus et suggestor et effector iudiciorum nostrorum, qui solus cum Deo Patre et eius Filio nomen possides gloriosum: non nos patiaris perturbatores esse iustitiae, qui sum me diligis aequitatem; ut sinistrum nos non ignorantiae trahat; non favor in- flectat; non acceptio muneris vel personae corrumpat: sed iunge nos tibi efficaciter solius tuae gratiae dono, ut simus in te unum, et in nullo deviemus a vero; qua- tenus in nomine tuo collecti, sic et cunctis teneamus cum moderamine pietatis iustitiam, ut hic a te in nullo dissentiat sententia nostra, et in futuro pro bene gestis consequamur praemia sempiterna. Respondelur ab omnibus: Amen. Oremus. Omnipotens sempiterne Deus, qui miseri- cordia tua nos incolumes in hoc loco specialiter aggre- gasti; mentes nostras, quaesumus, Paraclitus, qui a te procedit, illuminet et inducat in omnem, sicut tuus pro- misit Filius, veritatem; c.unctosque in tua fide et chari- tate corroboret; ut excitati a temporali Synodo, proficia- mus ad aeternae felicitatis augmentum. Per eumdem Do- minum nostrum lesum Christum Filium tuum, qui tecum vivit et regnat in unitate eiusdem Spiritus sancti Deus, per omnia saecula saeculorum. Amen. Finita oratione Pontifex, accepta mitra, proeumbit supra faldistorium praedictum, aliis omnibus genuflecten- tibus, et dicuntur Litaniae : Kyrie eleison. Ghriste eleison. Kyrie eleison. Christe, audi nos. Ghriste, exaudi nos. Pater de coelis Deus, miserere nobis. Fili Redemptor mundi Deus, miserere nobis. Spiritus sancte Deus, miserere nobis. Sancta Trinitas unus Deus, miserere nobis. Sancta Sancta Sancta Sancte Sane te Sancte Omnes Omnes Sancte Sancte Omnes Sancte Sancte Sancte Sancte Sancte Sancte Sancte Sancte Sancte Sancte Sancte Sancte Sancte Sancte Sancte Sancte Omnes Omnes Omnes Sancte Sancte Sancte Sancti Sancti Sancti Sancti Omnes ora pro nobis. Maria, Dei genitrix, Virgo virginum, Michael, Gabriel, Raphael, ss. Angeli et Archangeli, orate pro nobis. sancti beatorum Spirituum ordines, orate pro nobis. Ioannes Baptista, ora pro nobis. Ioseph, ora pro nobis. sancti Patriarchae et Prophetae, orate pro nobis. Petre, Paule, Andrea, Iacobe, Ioannes, Thoma, Iacobe, Philippe, Bartholomaee, Matthaee, Simon, Thaddaee, Matthia, Barnaba, Luca, Marce, sancti Apostoli et Evangelistae, orate pro nobis. sancti Disciptili Domini, j orate nobis sancti Innocentes, J Stephane, Laurenti, ora pro nobis. Vincenti, Fabiane et Sebastiane, Ioannes et Paule, Cosma et Damiane, Gervasi et Protasi, sancti Martyres, ora pro nobis. orate pro nobis. <Ž>e 49 •> < §> ora pro nobis. ora pro nobis. Sancte Silvester, Sancte Gregori, Sancte Ambrosi, Sancte Augustine, Sancte Hieronyme, Sancte Martine, Sancte Nicolae, Omnes sancti Pontifices et Confessores, orate pro nobis. Omnes sancti Doctores, orate pro nobis. Sancte Benedicte, Sancte Antoni, Sancte Bernarde, Sancte Dominice, Sancte Francisce, Omnes sancti Sacerdotes et Levitae, orate pro nobis. Omnes Sancti Monachi et Eremitae, orate pro nobis. Sancta Maria Magdalena, Sancta Agatha, Sancta Lucia, Sancta Agnes, Sancta Caecilia, Sancta Gatb arina, Sancta Anastasia, Omnes sanctae Virgines te Viduae, orate pro nobis. Omnes Sancti et Sanctae Dei, intercedite pro nobis. Propitius esto, parce nobis Domine. Propitius esto, exaudi nos Domine. Ab omni malo, Ab omni peccato, Ab ira tua, A Hagello terraemotus, A snbitanea et improvisa morte, Ab insidiis diaboli, Ab ira et odio et omni mala voluntate, A špiritu fornicationis, A fulgure et tempestate, Per mysterium sanctae Incarnationis tuae, Per Adventum tuum, ora pro nobis. cr en ■-s p S o w S rt 4 50 Per Nativitatem tuam, Per Baptismum et sanctum Ieiunium tuum, Per Crucem et Passionem tuam, Per Mortem et Sepulturam tuam, Per sanctam Resurrectionem tuam, Per admirabilem Ascensionem tuam, Per Adventum Spiritus sancti Paracliti, In die Iudicii, cr CD -J P 3 O C o 3 3’ P Peccatores, Ut nobis parcas, Ut nobis indulgeas, Ut ad veram poenitentiam nos perducere digneris, Ut Ecclesiam tuam sanctam regere et conservare digneris, Ut domnum Apostolicum et omnes Ecclesiasticos ordines in sancta religione conservare digneris, Ut inimicos sanctae Ecclesiae humiliare digneris, Ut Regibus et Principibus christianis pacem et veram concordiam donare digneris, Ut cuncto populo christiano pacem et unitatem largiri digneris, Ut nosmetipsos in tuo sancto servitio confortare et conservare digneris, Ut mentes nostras ad coelestia desideria erigas, Ut omnibus benefactoribus nostris sempiterna bona retribuas, Ut animas nostras fratrum, propinquorum et bene- factorum nostrorum ab aeterna damnatione eri- pias, Ut fructus terrae dare et conservare digneris, Pontifex surgit , et baculum pasioralem in sinistra tenens, stans versus ad Sgnodum, dicit: Ut hanc praesentem Svnodum visitare, disponere et bene f dicere digneris. Te rogamus audi nos. Producens signum crueis paritev super omnes , quo facto, iterum occumbit , Litaniis perficiendis. CD O CJQ C C4 P G CL G O <ž^p 51 Ut nos exaudire digneris, te rogamus, audi nos. Fili Dei, te rogamus audi nos. Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, parce nobis, Do¬ mine. Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, exaudi nos, Do¬ mine. Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis. Christe, audi nos. Christe, exaudi nos. Kyrie eleison. Christe eleison. Kyrie eleison. Quibus dictis, surgunt omnes, et Pontifex deposita mitra dicit stans versus ad altare: Oremus. Et ministri: Flectamus genua. 1$. Le vale. Da, quaesumus, Ecclesiae tuae, misericors Deus, ut Špiritu sancto congregata, secura ti bi devotione ser vire mereatur. Per Dominum nostrum lesum Christum Fibum tuum, qui tecum vivit et regnat in unitate eiusdem Spi- ritus sancti Deus, per omnia saecula saeculorum. 1$. Amen. Deinde Pontifex. accepta mitra, ascendit ad sedem šibi pa,vatam in piano altaris, ita ut in ea sedens dorsum suum vertat ad altare. Et imponit incensum in thuribu- lum , et benedicit more solito. Diaconus dalmatica indutus, praecedentibus thuriferario et duobus ceroferariis et Sub- diacono tunicella induto, paramtntis rubeis, benedictione accepta a Pontifice, cantat in loco convenienti: Sequentia sancti Evangelii secundum Lučam. Cap. 9. In illo tempore: Convocalis lesus duodecim Apo¬ stola, dedit illis virtutem et potestatem super omnia dae- monia, et ut languores curarent. Et misit illos, praedicare regnum Dei et sanare infirmos. Et ait ad illos: Nihil tu- leritis in via, neque virgam, neque peram, neque panem, neque pecuniam, neque duas tunicas habeatis. Et in quamcunque domum intraveritis, ibi manete. et inde ne exeatis. Et quicumque non receperint vos, exeuntes de civitate illa, etiam pulverem pedum vestrorum excutite in testimonium super illos. Egressi autem circuibant per castella evangelizantes et curantes ubique. 4 * 52 9^ Quo finito, liber Evangeliorum apertus per Subdia- conum portatur Pontifici per eum, osculandus, qui et deinde incensatur. Quo facto, Pontifex ipse ante sedem suam praedictam , deposita mitra, versus ad altare , atque alii omnes in locis suis genuflectunt. Tum Pontifex sic genu- flexus incipit cantando, scliola proseguente, hgmnum: Veni, creator Spiritus, mentes tuorum visita: * imple superna gratia, quae tu creasti pectora. Finito primo versu, Pontifex surgit, stans versus ad altare, sine mitra , usque adfnemhgmni: similiter omnes alii cum Pontijice surgunt. Qui diceris Paraclitus, altissirai donum Dei: * fons vivus, ignis, charitas et spiritalis unctio. Tu septiformis munere, digitus Paternae dexterae: * Tu rite promissum Patris, sermone ditans guttura. Accende lumen sensibus, infunde amorem cordibus, * infirma nostri corporis virtute firmans perpeti. Hostem repellas longius, pacemque dones protinus; * ductore sic te praevio, vitemus omne noxium. Per te sciamus da Patrem, noscamus atque Filium: * teque utriusque Spiritum credamus omni tempore. Deo Patri sit gloria, et Filio, qui a mortuis * sur- rexit ac Paraclito, in saeculorum saecula. Amen. 2. In Sessione secundae diei: Pontifex, paratus ut supra, procedit coram altari Diacono et Šubdiacono, paratis ut supra, ipsum associan- tibus et ibi in faldistorio ante medium altaris iuxta infe- riorem gradum šibi parato genuflexus, deposita mitra in- choat, schola prosequente , Antiphonam: Propitius esto peccatis nostris Domine, ne quando dicant gentes: Ubi est Deus eorum? Finita Antiphona et incepto Psalmo, sedet Pontifex, reassumta mitra, usque ad finem Psalmi. Psalmus 78. Deus, venerunt gentes in haeredita- tem tuam, polluerunt templum sanctum tuum: * posue- runt Ierusalem in pomorum custodiam. <£><> 53 Posuerunt morticina servorum tuoruin escas volati- libus coeli: * carnes sanctorum tuorum bestiis terrae. Effuderunt sanguinem eorum tamquam aqnam in circuitu Ierusalem: * et non erat, qui sepeliret. Facti sumus opprobrium vicinis nostris: * subsan- natio et illusio his, qui in circuitu nostro suni Usquequo Domine irasceris in finem: * accendetur velut ignis zelus tuus? Effunde iram tuam in gentes, quae te non nove- runt; * et in regna, quae nomen tuum non invoca- verunt. Quia comederunt Iacob: * et locum eius deso- laverunt. Ne memineris iniquitatum nostrarum antiquarum, cito anticipent nos misericordiae t.uae: * quia pauperes facti sumus niinis. Adiuva nos, Deus salutaris noster, et propter glo- riam nominis tui, Domine, libera nos: * et propitius esto peccatis nostris propter nomen tuum. Ne forte dicant in gentibus: Ubi est Deus eorum ? * et innotescat in nationibus coram oculis nostris. Ultio sanguinis servorum tuorum, qui effusus est: * introeat in conspectu tuo gemilus compeditorum. Secundum magnitudinem brachii tui, * posside filios mortificatorum. Et redde vicinis nostris septuplum in sinu eorum: * improperium ipsorum, quod exprobraverunt tibi, Do¬ mine. Nos autem populus tuus et oves pascuae tuae: * confitebimur tibi in saeculum. In generationem et generationem: * annuntiabimus laudem tuam. Gloria Patri et Filio etc. Sicut erat in principio etc. Deinde fnito Psalmo et repetita Antiphona, Pontifex deposita mitra surgit, et stans versus ad altare dicit : Oremus. Nostrorum tibi, Domine curvantes genua cordium, quaesumus, ut bonum, quod in nobis a te requi- 54 6 )^> ritur, exequamur: scilicet, ut prompta tecura sollicitudine gradientes, discretionis arduae subtile iudicium faciamus: ac misericordiam diligentes, clareamus studiis tibi placitae actionis. Per Christum Dominum nostrum. I^. Amen. Orernus. Mentibus nostris, quaesumus Domine, Spi- ritum sanc,turn benignus infunde, quatenus in nomine tuo collecti, sic in cunctis teneamus cum moderamine pie- tatis iustitiam, ut hic a te in nullo dissentiat voluntas nostra, sed semper rationabilia meditantes, quae tibi sunt plačila, et dictis exequamur et lactis. Per Dominum no- strum lesnm Christum Filium tuum, qui tecum vivit et regnat in unitate eiusdem Spiritus sancti Deus, per omnia saecula saeculorum. I) Amen. Orernus. Et ministri dicunt: Flectamus genua. Levate. Deus, qui nos iustitiam loqui, et quae recta sunt, praecipis iudicare: tribue nobis, ut neque iniquitas in ore nec pravitas inveniatur in mente: ut puro cordi pu- rior sermo consentiat, ostendatur in opere iustitia, neque appareat dolus in lingua, sed ex corde veritas proferatur. Per Dominum nostrum Iesum Christum Filium tuum, qui tecum vivit et regnat in unilate Spiritus sancti Deus, per omnia saecula saeculorum. Amen. Post liaec Pontifex, accepta mitra, ascendit ad pla- num altaris, d sedet in sede seu faldistorio ibidem šibi parato. Tum accedit Diaconus cum thuriferario, et Pontifex imponit incensum; deinde Diacono benedicit, qui proce- devs ad locum consuetum signat, incensat et cantat Evan- gelium, ut heri, Pontifice ante sedem praedictam sine mitra , verso ad Diaconum, stante: Sequentia sancti Evangelii secundum Lučam. Cap. 10. In illo tempore: Designavit Dominus et alios seplua- ginta duos: et misit illos binos ante faciem suam in omnem civitatem et locum, quo erat ipse venturus. Et & 55 4 dicebat illis: Messis quidem multa, operarii autem pauci. Rogate ergo Dominum messis, ut mittat operarios in messem suam. Ite: ecce, ego mitto vos sicut agnos inter lupos. Nolite portare sacculum, neque peram, neque cal- ceamenta, et neminem per viam salutaveritis. In quam- cumque domum intraveritis, primum dicite: Pax huic domui: et si ibi fuerit filius pacis, requiescet super illum pax vestra: sin autem, ad vos revertetur. In eadem au¬ tem domo manete edentes et bibentes, quae apud illos sunt: dignus est enim operarius mercede sua. Nolite transire de domo in domum. Et in quamcumque civi- tatem intraveritis, et susceperint vos, manducate, quae apponuntur vobis: et curate infirmos, qui in illa sunt, el dicite illis: Appropinquavit in vos regnum Dei. Quo finito, et per Pontificem libro osculato, et ipso incensato, Pontifex sine mitra ante sedem praedictam ver- sus ad altare, ac aliis omnibus in suis locis genuflexis, incipit, schola prosequente, hgmnum: Veni, Creator Spi- ritus. Et dicitur totus, ut supra pag. 52, quem schola pr o sequitur, ut in primo die. Finito primo versu, Pontifex surgit, stans versus ad altare, detecto capite usque ad finem hgmni. 'Simili m.odo faciunt omnes alii. 3. In Sessione tertiae diei: a) Ante Sessionem. Pontifex parotus, ut heri, assistentibus šibi Diacono et Subdiacono paratis, genujiexus in faldistorio iuxta in- feriorem gradum ante medium altaris šibi parato, depo- sit.a mitra incipit, schola prosequente, Antiphonam: Exaudi nos Domine, quoniam benigna est miseri- cordia tua: et secundum multiludinem miserationum tuarum respice nos Domine. Psalmus 68 : Salvum me fac Deus: * quoniam intra- verunt aquae usque ad animam meam. Et dicitur totus, prout habetur supra in primo die pag. 44. Deinde repe- titur Antiphona. Incepto Psalmo, Pontifex sedet , et accipit 56 mitram sic manens, quousque Psalmus jiniatur et Anti- phona repetatur; qua repetita, deposita mitra, surgit , et stans versus ad altare, dicit: Oremus. Ad te, Domine, interni clamoris vocibus proclamantes, unanimiter postulamus, ut respectu tuae gratiae solidati, praecones veritatis efficiamur intrepidi, tuumque valeamus verbum cum omni fiducia loqui. Per Dominum nostrum Iesum Ghristum Filium tuum, qui tecum vivit et regnat in unitate Spiritus sancti Deus, per omnia saecula saeculorum. Amen. Oremus. Omnipotens sempiterne Deus, qui sacro verbi tui oraculo promisisti: Ubi duo vel tres in nomine tuo congregati essent, te medium fore; adesto coetui nostro propitius, et cor nostrum illumina misericors, ut a bono misericordiae tuae nullatenus aberremus, sed rectum iustitiae tuae tramitem in omnibus teneamus. Per Dominum nostrum Iesum Christum Filium tuum, qui tecum vivit et regnat in unitate Spiritus sancti Deus, per omnia saecula saeculorum. 1$. Amen. Oremus. Et ministri dicunt: Flectamus genua. I£. Levate. Deus, qui populiš tuis et indulgentia consulis et amore dominaris; da spiritum sapientiae tuae, quibus de- disti regimen disciplinae; ut de profectu sanctarum ovium fiant gaudia aeterna pastorum. Per Dominum nostrum Iesum Christum Filium tuum, qui tecum vivit et regnat in unitate eiusdem Spiritus sancti Deus, per omnia sae¬ cula saeculorum. I£. Amen. Post haec Pontifex, accepta mitra, ascendit ad pla- num altaris, sedens in sede, seu faldistorio ibidem šibi parato. Tum accedit Diaconus cum thuriferario, et Pon- tifex imponii incensum; deinde benedicit Diacono , qui procedens ad locum consuetum signat, incensat et cantat 57 Evangelium, ut heri, Pontijice ante sedem praedictam sine mitra, verso ad Diaconum , stante : Sequentia sancti Evangelii secundum Matthaeum. Cap. 18. In illo tempore dixit Iesus discipulis suis: Si pecca- verit in te frater tuus, vade et corripe eum inter te et ipsum solum; si te audierit, lucratus eris fratrem tuum. Si autem te non audierit, adhibe tecum adhuc unum vel duos, ut in ore duorum vel trium testium štet omne verbum. Ouod si non audierit eos: dic Ecclesiae. Si au¬ tem Ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et pu- blicanus. Amen dico vobis, quaecumque alligaveritis super terram, erunt ligata et in coelo: et quaecumque solve- ritis super terram, erunt soluta et in coelo. Iterum dico vobis: quia si duo ex vobis consenserint super terram, de omni re, quamcumque petierint, fiet illis a Patre meo, qui in coelis est. Ubi enim sunt duo vel tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum. Tune accedens Petrus ad eum dixit: Domine, quoties peccabit in me frater meus, et dimittam ei? Usque septies? Dicit illi Iesus: Non dico tibi usque septies: sed usque septuagies septies. Quo finito, et p er Pontificem libro oscidato, et ipso mcensato, Pontifex sine mitra ante sedem praedictam ver- sus ad altare, atque aliis omnibus in locis suis genuflexis, incipit, schola proseguente, hymnum: Veni, Creator Spiritus. Et dicitur totus, ut supra pag. 52. Finito primo versu, Pontifex surgens, stat versus ad altare, deteeto capite usque ad finem hymni. Simili modo faciunt omnes alii. Expleto hymno omnes sedent. Pontifez sedens eum mitra Sgnodum his verbis alloquitur, si velit: Venerabiles et dilectissimi fratres. Convenit, ut ea, quae ecclesiasticis officiis et sacerdotalibus gradibus, vel etiam canonicis sanctionibus propter diversas occupatio- nes, aut (quod negare non possumus) propter nostram aliorumque desidiam, non tam plene, ut oportet, executa sunt; omnium nostrum unanimi consensu et voluntate requirantur, et humiliter coram charitate vestra reciten- tur; ut quae digna sunt emendatione, ad meliorem sta- turn, auxiliante Domino, perducantur. Et cui fortasse ali- quid, quod digestum est, displicet, charitati vestrae cum benignitate et modestia intimare non differat; quatenus totum, quod synodali conventione nostra statutum luerit vel renovatum, absque omni contrarietate, concordia sanctae pacis ab omnibus aeque custodiatur ac teneatur, ad augmentum aeteraae beatitudinis omnium nostrum. b) Oratio post Sessionem finalein. Oremus. Nulla est , Domine, humanae conscienliae virtus, quae inoffense possit tuae voluntatis iudicia ex- periri, et ideo, quia imperfectum nostrum vident oculi tui, perfectioni deputa miserieors Deus, quod perfecto aequitatis line concludere peroptamus; te in nostris prin- cipiis occursorem poposcimus, te in hoc fine iudiciorum nostrorum indultorem nostris excessibus speramus, sci- licet, ut ignorantiae parcas, errori indulgeas, ut perfectis votis perfectam operiš eflicaciam largiaris: et quia con- scientia remordente, tabescimus, ne aut ignorantia nos traxerit in errorem, aut praeceps forsitan voluntas impu- lerit, iustitiam declinare; hoc te poscimus, te rogamus, ut si quid offensionis in hac Synodi celebritate contraxi- mus, te miserante, indulgentiam sentiamus: ut in eo quod soluturi sumus aggregatam Synodum, a cunctis primum absolvamur nostrorum nexibus delictorum; qua- liter et transgressores venia et confitentes tibi subse- quatur remuneratio sempiterna. Per Christum Dominum nostrum. f£. Amen. Ad saeratissimum Cor lesu formula conseerationis recitanda lesu dulcissime , redemptor humani generis, respice nos ad altare tuum humillime provolutos! Tui sumus, tui esse volumus; quo autem tibi coniuncti firmius esse pos- simus, en, hodie sacratissimo Cordi tuo se quisque no¬ strum sponte dedicat. Te quidem multi novere numquam: Te, spretis man- datis tuis, multi repudiarunt. Miserere utrorumque, benig- nissime lesu, atque ad sanctum Cor luum rape universos. Rex esto, Domine, nec fidelium tantum, qui nullo tem- pore discessere a te, sed etiam prodigorum filiorum, qui te reliquerunt: tac hos, ut domum paternam cito repe- tant, ne miseria et farne pereant. Rex esto eorum, quos aut opinionum error deceptos habet, aut discordia sepa- ratos, eosque ad portum veritatis atque ad unitatem fidei revoca, ut brevi fiat unum ovile et unus pastor. Rex esto denique eorum omnium, qui in vetere gentium superstitione versantur, eosque e tenebris vin- dicare ne renuas in Dei lumen et regnum. Largire, Do¬ mine, Ecclesiae tuae securam cum incolumitate liberta- tem; largire cunctis gentibus tranquillitatem ordinis: perfice, ut ab utroque terrae vertice una resonet vox: Sit laus divino Gordi, per quod nobis parta salus, ipsi gloria et honor in saecula! Amen. 1 if. lesu, mitis et humilis Corde. 1$. Fac cor nostrum secundum Cor tuum. Oremus. Omnipotens sempiterne Deus, respice in Cor dilec- tissimi Filii tui, et in laudes et satisfactiones, quas in nomine peccatorum tibi persolvit, eisque misericordiam tuam petentibus Tu veniam concede placatus, in nomine eiusdem Filii tui lesu Christi, qui tecum vivit et regnat in unitate Spiritus sancti Deus, per omnia saecula saecu- lorum. Amen. —— Orationes in fine Synodi persolvendae . 2 Ex instructione Caeremonialis romani acdamationes in Synodis dioecesanis parcius sunt adhibendae. Propterea in Synodo prima anno 1883 peracta et secunda dnno 1896 eoacta: sic dieta suffragia in sessione Synodi finali 1 Ex encyclica Annum sacrum, data die 25. Maii 1899, de hominibus sacratissimo Cordi lesu devovendis. 2 Cfr. Pontific. rom. Ordo ad Synodum. 60 « 9 ^ persoluta sunt. Acclamation.es solurn in tertia Synodo anno iubilaeo 1900 celebrata et Christo Deohomini viventi, regnanti et imperanti sacra decantatae sunt. In quarta Synodo Lavantina fmienda persolvuntur Orationes. Facta publicatione Indulgentiarum concessarum, Se- eretarius Sgnodi protinus procedit ad altare maius et conversus ad Synodales, Episcopo stante in throno, alta et sonora voce intonat singulas Orationes, et adstantes simili concentu eas continuant. Oremus, fratres charissimi, coram Domino humiliter provoluti, ut qui dives est in misericordia Deus pecca- torum nostrorum veniam largiatur; ut intercedente bea- tissima et immaculata Virgine Deipara ac intervenientibus saneto Michaele archangelo, saneto Ioanne Baptista, beato Ioseph et saneto apostolo Andrea et omnibus Coelitibus cuncta nobis prolutura concedat! Oremus , fratres dilectissimi, pro beatissimo Patre nostro Pio X., ut sancta Ecclesia catholica tanto duce sanete gubernetur, et Domino secura libertate deserviens omnibus gentibus afferat salutem! Oremus unanimes pro vigilantissimo Principe-Archi- episcopo et Metropolita Salisburgensi et pro omnibus Provinciae Episcopis, ut sanete regant Ecclesiam Dei, ut flagella, disturbationes, lites et omnes adversitates dignelur Dominus avertere detque illis pace sancta dioeceses suas gubernare! Oremus et pro religiosissimo Principe-Episcopo nostro Michaele, ut bonus pastor et pervigil custos, verbo et opere potens, una cum grege šibi concredito coronam gloriae consequi mereatur! Per Christum Dominum no- strum. Amen. Oremus, fratres charissimi, pro gloriosissimo Impe- ratore nostro Francisco Iosepho, ut Deus et Dominus noster det illi sedium suarum assistricem sapientiam, qua populum šibi commissum gubernet in omni iustitia et sanctitate ad divinam gloriam et nostram perpetuam pacem! Oremus Deum in misericordia divitem, ut devotum cathedralis ecclesiae Capitulum, omnem Clerum et uni- versum populum Lavantinum protegat et benedicat hae- reditati suae nune et in saecula! Oremus , fratres dilectissimi, ut Dei vultus super nos splendor effulgeat, et quae nobis praecepta sunt, libenti vo!entique animo implentes, divinas promissiones, quae omne desiderium superant, assequamur! Oremus , ut Dominus messis mittat operarios in messera suam, et ut nobis in angustia et fletu laboran- tibus, manipulos nostros portare cum exultatione lar- giatur! Oremus Deum Patrem omnipotentem, ut nos sua gratia praeveniat et subsequatur, et in špiritu humilitatis et obedientiae saluti anirnarum iugiter praestet esse in- tentos! Per Christum Dominum nostrum. Amen. Oremus , fratres charissimi, ut Deus et Dominus noster mundum purget erroribus, peccatorum corda suae gratiae rore perfundat, ut sancta mater Ecclesia de reversis gaudeat et tranquilla devotione laetetur! Oremus Deum ter Sanctum, ut nos in suo saneto servitio confortare dignetur, et ad maiorem Dei gloriam ardua quaeque facere et pati numquam, Ipso adiuvante, cessemus! Oremus Patrem et Filium cum Saneto Špiritu, ut sicut in nomine Sanctissimae Trinitatis congregati, no- vimus, quam sit iucundum habitare fratres in unum, ita in vinculo pacis et amoris iugiter permanentes, aeterna in coelis societate perfruamur! Per Christum Dominum nostrum. Amen. Cunctis, qui huius Synodi decreta fideliter servabunt et qui eidem operam contulerunt, et omnibus praesen- tibus et absentibus sit pax et gaudium a Deo Patre per Iesum Christum in Špiritu saneto! Amen. j. Benedicamus Domino! I£. Deo gratias! Deo gratias! Et semper dicamus: Deo gratias! Orationibus persohdis et praelecto decreto de Synodo dimittenda, datur ab lllustrissimo Domino Episcopo bene- dictio sollemnis. Qua impertita Archidiaconus, stans iuxta Pontijicem, dicet alta voce: llCCCf Id/niUH ifl pacal Et respondebunt omnes: In VlOminc Chvisti! Tune omnes paritev surgentes, Pontificem ad ostium eeclesiae sgnodalis reducunt, ir.de Reverendissimus Praesul redit in suum Palatium. Sic omnia negotia Sgnodi expediuntur et conventio sgnodalis concluditur in nomine Domini. Forma professionis fidei Tridentino-Vaticana. Ego N. firma fide čredo et profiteor omnia et sin- gula, quae continentur in Symbolo fidei, quo sancta Ro¬ mana Ecclesia utitur, videlicet: Čredo in unum Deum, Patrem omnipotentem, taetorem coeli et terrae, visibilium omnium et invisibilium. Et in unum Dominnm lesum Christum, Filium Dei unigenitum. Et ex Patre nalum ante omnia saecula. Deum de Deo, lumen de lumine, Deum verum de Deo vero. Genitum, non faetum. con- substantialem Patri, per quem omnia faeta sunt. Qui propter nos homines, et propter nostram salutem des- cendit de coelis. Et incarnatus est de Špiritu saneto ex Maria virgine: et homo faetus est. Crucifixus etiam pro nobis sub Pontio Pilato, passus et sepultus est. Et resur- rexit tertia die secundum Scripturas. Et ascendit in coe- lum; sedet ad dexteram Patris. Et iterum venturus est cum gloria iudicare vivos et mortuos: cuius regni non erit finis. Et in Spiritum sanctum Dominum, et vivifi- cantem, qui ex Patre Filioque procedit. Qui cum Patre et Filio simul adoratur et conglorificatur: qui locutus est per Prophetas. Et unam sanctam catholicam et apo- stolicam Ecclesiam. Contiteor unum baptisma in remissio- nem peccatorum. Et expecto resurrectionem mortuorum. Et vitam venturi saeculi. Amen. ■ ^p 63 &§> Apostolicas et ecclesiasticas traditiones, reliquasqne eiusdem Ecclesiae observationes et constitutiones firmis- sime admitto et amplector. Item sacram Scripturam iuxta eum sensum, quem tenuit et tenet sancta mater Ecclesia, cuius est iudicare de vero sensu et interpretatione sac- rarum Scripturarum, admitto; nec eam unquam nisi ioxta unanimem consensum Patrum accipiam et inter- pretabor. Profiteor quoque, septem esse vere et proprie Sa¬ cram enta novae legis, a lesu Christo Domino nostro instituta, atque ad salutem humani generis, licet non omnia singulis necessaria, scilicet Baptismum, Confirma- tionem, Eucharistiam, Poenitentiam, Extremam Unctionem, Ordinem et Matrimonium; illaque gratiam conferre, et ex his Baptismum, Confirmationem et Ordinem sine sa- crilegio reiterari non posse. Beceptos quoque et appro- batos Ecclesiae catholicae ritus, in supradictorum omnium Sacramentorum sollemni administratione recipio et ad¬ mitto ; omnia et singula, quae de peccato originali et de iustificatione in sacrosancta Tridentina Synodo definita et declarata fuerunt, amplector et recipio. Profiteor pariter, in Missa offerri Deo verum, pro- prium et propitiatorium sacrificium, pro vivis et defunctis; atque in sanctissimo Eucharistiae Sacramento esse vere, realiter et substantialiter corpus et sanguinem una cum anima et divinitate Domini nostri lesu Christi, fierique conversionem totius substantiae panis in corpus et totius substantiae vini in sanguinem, quam conversionem catho- lica Ecclesia Transubstantiationem appellat. Fateor etiam, sub altera tantum specie totum atque integrum Christum, verumque Sacramentum sumi. Constanter teneo, Purgatorium esse animasque ibi detentas fidelium suffragiis iuvari. Similiter et Sanctos una cum Christo regnantes, venerandos atque invocandos esse, eosque orationes Deo pro nobis offerre, atque eo- rum reliquias esse venerandas. Firmissime assero, ima- gines Christi ac Deiparae semper virginis nec non alio - rum Sanctorum habendas et retinendas esse, atque eis & 66 s>£> Plur. Rev. Dom. Ioannes Mlakar, Consiliarius consistorialis, Doctor et Professor s. Theologiae, Procurator fiscalis, Director seminarii clericorum episcopalis. » » » Iosephus Majcen, Consiliarius consisto¬ rialis, Professor s. Theologiae. » » » Bartholomaeus Voh, Consiliarius consisto¬ rialis, (Janonicus theologalis. » » » Martinus Matek, Consiliarius consistorialis, Doctor romanus in iure canonico, Advocatus fiscalis, Professor s. Theo¬ logiae et Prodirector seminarii cieri- corum episcopalis. C a n o n i c i h o n o r a r i i: Plur. Rev. Dom. Antonius Hajšek, Sacerdos iubilaris, Con¬ siliarius consistorialis, Parochus et Decanus ecclesiae s. Bartholomaei in Slovenskabistrica. » » » Ioannes Žuža, Consiliarius consistorialis, Doctor romanus sacr. can., Archi- parochus et Decanus ecclesiae s. Mar¬ tini Tiberii. Rev. Dom. Antonius Jerovšek, Doctor romanus in iure canonico, Secretarius consistorialis et Capellanus aulicus episcopalis, Magi¬ ster institutionis religiosae in c. r. schola reali Marburgi. . —— 2. Praepositi cum usu Pontificalium. Revmus. Dom. P. Maria Ioannes Bapt. Epalle, Consiliarius consistorialis et Patronus ecclesiae ss. Petri et Pauli in Reichenburg et bea- tae Mariae Virginis de assumptione 67 g)^s> in Koprivnica, Abbas infulatus Abba- tiae B. M. de Liberatione, Ord. Cister- ciens. reform. Reichenburgi. (Repen- tina mors perdilecti patris impedivit pium filium a participatione Synodi). Plur. Rev. Dom. Franciscus Ogradi, Abbas infulatus saecu- laris, Consiliarius consistorialis, Pa- rochus et Decanus ecclesiae s. Danielis Celeiae. » » » Iosephus Fleck, Praepositus infulatus, Consiliarius consistorialis, Archipa- rochus et Decanus ecclesiae s. Georgii Petovii. —#— 3. Directores utriusque seminarii dioecesani clericorum et puerorum. Rev. Dom. Rudolphus Janežič, Director spiritualis seminarii clericorum episcopalis. Adm. » » Iosephus Zidanšek, Consiliarius episco¬ palis, Professor s. Theologiae et Re- gens seminarii puerorum episcopalis. » > Ioannes Bapt. Vreže, Professor instituti- onis religiosae in c. r. paedagogio Marburgi, Director spiritualis semi¬ narii puerorum episcopalis. » » Augustinus Stegenšek. Professor s. Theo¬ logiae, studiorum Praefectus in semi- nario puerorum episcopali. 4. Professores et Doctores s. Theologiae. Adm. Rev. Dom. Franciscus Feuš, Consiliarius episcopalis, Doctor et Professor s. Theologiae, Prae- ses societatis opificum catholicorum. 5 * p 68 Rev. Dom. Franciscus Kovačič, Doctor Philosophiae, Professor s. Theologiae. Rev. Dom. Iosephus Hohnjec, Doctor s. Theologiae, Concionator in lingua theodisca et Catecheta scholae civicae puerorum Geleiae. » » Iosephus Somrek, Doctor s. Theologiae, Capellanus ecclesiae R. M. V. in Šmarje. — ^ — 5. Dečani: Adm. Rev. Dom. Caf Iacobus, Consiliarius episcopalis, Pa- rochus et Decanus ecclesiae s. Tho- mae penes Velikanedelja. » » » Čižek Iosephus, Consiliarius episcopalis, Parochus et Decanus ecclesiae B. M. V. in Jarenina. » » * Dovnik Franciscus, Consiliarius episco¬ palis, Parochus et Decanus ecclesiae ss. Hermagorae et Fortunati in Gor- njigrad. » » » Gaberc Simon, Consiliarius episcopalis, Parochus et Decanus ecclesiae s. Magdalenae Marburgi, Administrator decanatus Dravskopolje. * * » Gregorec Leopoldus, Doctor s. Theologiae, Consiliarius episcopalis, Canonicus Capituli collegiati Strassburgensis in Carinthia, Vicarius perpetuus et De¬ canus ecclesiae s. Leonardi in Nova- cerkev. » » » Hecl Augustinus, Consiliarius episcopalis, Parochus et Decanus ecclesiae s. Mi- chaelis in Mahrenberg. Rev. Dom. Hrastelj Franciscus, Archiparochus et De- canus ecclesiae s. Georgii in Konjice. Adm. » » Hribernik lacobus, Consiliarius episco- palis, Parochus et Decanus ecclesiae B. M. V. in Braslovče. » » » Jug Franciscus, Consiliarius episcopalis, Parochus et Decanus ecclesiae B. M. V. in Šmarje. » » » Jurčič Iosephus, Consiliarius episcopalis, Parochus et Decanus ecclesiae s. Leo¬ nardi in Collibus slovenicis. » » » Kralj Iosephus, Consiliarius episcopalis, Parochus et Decanus ecclesiae s.Nico- lai in Zavrče. » » » Lempl lacobus, Consiliarius episcopalis, Parochus et Decanus ecclesiae s. Ge¬ orgii in Skale. » » Meško Martinus, Parochus ecclesiae s. Magdalenae in Kapele et decanatus Ljutomer Administrator. » » » Šalamon Franciscus, Consiliarius episco¬ palis, Archiparochus et Decanus ecclesiae s. Bartholomaei in Rogatec. » » Šlander Antonius, Consiliarius episcopalis, Parochus et Decanus ecclesiae s. Pancratii in Staritrg. » » » Verk Henricus, Consiliarius episcopalis, Archiparochus et Decanus ecclesiae s. Nicolai in Vuzenica. » » » Žičkar Iosephus, Consiliarius episcopalis, Parochus et Decanus ecclesiae s. Ru¬ perti in Videm. -#- 6. Magistri sacrae religionis in scholis m e d i i s. Rev. Dom. Cestnik Antonius, Magister institutionis religi- osae c. r. gymnasii Celeiae. <$><> 70 g*®’ Rev. Dom. Kardinal’ Iosephus, Magister institutionis religi- osae c. r. gvmnasii Celeiae. » » Kavčič Iacobus, Professor institutionis religi- osae c. r. gymnasii Marburgi. » » Majcen Ferdinandus, Professor institutionis religiosae gymnasii ducatus Styr. Petovii. » » Medved Antonius, Doctor s. Theologiae et Philosophiae, Professor institutionis religi¬ osae c. r. gvmnasii Marburgi. 7. P a r o c h i. Rev. Dom. Arzenšek Aloysius, Parochus ecclesiae ss. Petri et Pauli apostolorum in Vitanje. » » Atteneder Iosephus, Parochus ecclesiae s. Margaritae in Polzela. Adm, » » Rezenšek Georgius, Consiliarius consi- storialis, Parochus ecclesiae s. Ioannis Rapt. in Čadram. » » » Rohanec Ioannes, Consiliarius episco- palis, Parochus ecclesiae Omnium Sanctorum in Svetinje. » * Rračič Andreas, Parochus ecclesiae s. Oswaldi. » » Rrezovšek Martinus, Parochus ecclesiae s. Martini in monte Pohorje. » » Cerjak Iosephus, Parochus ecclesiae ss. Petri et Pauli apostolorum in Reichenburg. » » Cilenšek Aloysius, Parochus ecclesiae s. Crucis in Poličane. » * Cizej Franciscus, Parochus ecclesiae s. Martini penes Šalek. » » Časi Franciscus, Parochus ecclesiae s. Leonardi supra Tiberium. 71 «)<§> Adm. Rev. Dom. Cede Iosephus, Parochus ecclesiae Trium Regum in Studenice. » » Čepin Vincentius, Parochus ecclesiae s. Ioannis Bapt. in Razbor. » » Černenšek Franciscus, Parochus eccle¬ siae R. M. V. in Cirkovce. » » . Černko Iosephus, Parochus ecclesiae s. Laurentii in Vuhred. » » Černko Marcus, Parochus ecclesiae s. Nicolai in Sevnica. » » Dekorti Iosephus, Parochus ecclesiae s. Elisabethae in Ljubno. » » Doberšek loannes, Parochus ecclesiae beatae Hemmae. » .». Erjavec Petrus, Consiliarius episcopalis, Parochus ecclesiae s. Martini in Trbovlje. » » Fischer Andreas, Parochus ecclesiae s. Bartholomaei in Ribnica. » » Fischer Antonius, Parochus ecclesiae s. Georgii in Mozirje. »'. » Frangež Bartholomaeus, Parochus eccle¬ siae s. Margaritae acl lluvium Pesnica. » » Gaberc Marlinus, Parochus ecclesiae B. M. V. in Kapele. » » Gregorc Pancratius, Parochus ecclesiae s. Wenceslai. * » Gršak Vincentius, Parochus ecclesiae s. Michaelis in Vransko. » » Grušovnik Adamus, Parochus ecclesiae B. M. V. in Puščava. » » Gunčer Iosephus, Parochus ecclesiae B. M. V. in Vurberg. » » Heber Franciscus, Parochus ecclesiae s. Stephani in Spodnjapolskava. » » Hirti Franciscus, Parochus ecclesiae B. M. V. in Slivnica. 72 Adm. Adm. Adm. Rev. Dom. Hlastec Franciscus, Parochus ecclesiae B. M. V. in Zagorje. » » Hurt Franciscus, Parochus ecclesiae s. Margaritae in Muta. » » Ilešič Iosephus, Parochus ecclesiae s. Woligangi penes Biš et Trnovec. » » Irgl Franciscus, Parochus ecclesiae B. M. V. in Sladkagora. >> » Jazbec An tonius, Consiliarius episcopalis, Parochus ecclesiae s. Elisabethae in Slovenjgradec. » » Jod! loannes, Parochus ecclesiae s. Chunegundis superioris. » v Jurkovič Martinus, Consiliarius episco¬ palis, Parochus ecclesiae s. Petri apostoli penes Marburgum. » » Kačičnik Casparus, Parochus ecclesiae s. Laurentii in Stranice. » » Kapler loannes, Parochus ecclesiae s. Iacobi in Collibus slovenicis. » » Karba Matthias, Consiliarius episcopalis, Parochus ecclesiae s. Aegidii in Zreče. » » Kelemina Matthias, Consiliarius episco¬ palis, Parochus ecclesiae s. Aegidii in Collibus slovenicis. » » Kitak lacobus, Parochus ecclesiae s. Martini ad fluvium Dreta. » » Kocpek Franciscus, Parochus ecclesiae s. Crucis penes Marburgum. » » Kocuvan Antonius, Parochus ecclesiae s. Iacobi in Lembah. » » Kolar Antonius, Parochus ecclesiae s. Margaritae in Kebelj. » » Kolarič Iosephus, Parochus ecclesiae s. Martini ad fluvium Paka. » » Kolarič Iosephus, Parochus ecclesiae s. Nicolai penes Tiberium. 73 *><§> Adm. Adm. » Rev. Dom. Kos Aloysius, Parochus ecclesiae s. Mar’- tini in Rožnadolina. » » Košar Toannes, Parochus ecclesiae s. Iacobi in Galicija. » » Kolnik Iosephus, Parochus ecclesiae B. M. V. in Olimje. » » Kozinc Ioannes, Parochus ecclesiae s. Magdalenae in Slivnica. » » Kragl Marti n us. Sacerdos iubilaris, Con- siliarius episcopalis, Parochus eccle¬ siae s. Nicolai in Polje. » » Krajnc Iosephus, Parochus ecclesiae s. Bartholomaei in Zibika. » » Kralj Martinus, Parochus ecclesiae s. Andreae in Leskovec. » » Krančič Ioannes, Parochus ecclesiae s. Pancratii in Griže. » * Kunce Ioannes, Parochus ecclesiae s. Georgii ad fluvium Ščavnica. » » Kunej Iosephus, Parochus ecclesiae s. Pancratii in Gornjaponikva. » » Lah Martinus, Parochus ecclesiae s. Ia¬ cobi in Sopota. -» » Leber Franciscus, Parochus ecclesiae s. Ioannis Bapt. penes Spodnji Dravograd. » » Lednik Antonius, Parochus ecclesiae s. Spiritus in Loče. » »■ Lekše Franciscus, Parochus ecclesiae s. Laurentii in Luče. » » Lenart Ioannes, Consiliarius episcopalis, Archiparochus ecclesiae s. Martini penes Slovenjgradec. » » Lendovšek Michael, Consiliarius episco¬ palis, Parochus ecclesiae s. Andreae in Makole. » » Marinič lacobus, Parochus ecclesiae s. Nicolai in Majšberg. <& 7 O <:><§> Adm. Rev. Dom. Plesnik Michael, Consiliarius episcopalis, 7 6 Adm. Rev. Dom. Sparhakl Ioannes, Parochus ecclesiae s. Petri apostoli in Medvedovoselo. » » Stajnko Ioannes, Parochus ecclesiae s. Petri apostoli in Buče. » » Stolz Martinus, Parochus ecclesiae B. M. V. in Brezno. » » Strašek Michael, Parochus ecclesiae s. Ioannis Bapt. in Vinetis. » » Suhač Antonius, Doctor s. Theologiae, Consiliarius episcopalis, Parochus ecclesiae s. Annae in Kremperg. » » Sušnik Ioannes, Parochus ecclesiae s. Michaelis in Črešnjevec. » » Šebat Antonius, Parochus ecclesiae s. Valentini in Žusem. » » Selih Georgius, Parochus ecclesiae s. Chunegundis in monte Pohorje. » » Šijanec Antonius, Parochus ecclesiae s. Georgii in Collibus slovenicis. » » Škorjanc Franciscus, Parochus ecclesiae s. Stephani in Gomilsko. » » Šoba Aloysius, Parochus ecclesiae s. Georgii in Zdole. » » Šoštarič Ferdinandus, Parochus ecclesiae ss. Trinitatis in Malanedelja. » » Schmid Michael, Parochus ecclesiae B. M. V. in Solčava. » » Tamše Valentinus, Parochus ecclesiae B. M. V. in Prihova. » » Tertinek Matthaeus, Parochus ecclesiae B. M. V. in Črnagora. » » Toman Ioannes, Parochus ecclesiae s. Ioannis Bapt. in Podsreda. » » Tomanič Ioannes, Parochus ecclesiae s. Urbani prope a Petovio. & < §> Adm. Adm. Rev. Dom. Wolf Ioannes, Parochus ecclesiae s. Martini in Kamnica. » » Wurzer Matthias, Consiliarius episcopalis, Parochus ecclesiae B. M. V. in Ruše. » » Zadravec Ioannes, Parochus ecclesiae s. Wolfgangi in monte Kog. » » Zadravec Petrus, Parochus ecclesiae s. Leonardi penes Velikanedelja. » » Zdolšek Andreas, Parochus ecclesiae s. Stephani penes Žusem. » » Zdolšek Franciscus, Consiliarius episco- palis, Parochus ecclesiae s. Georgii sub Tabor. » » Zdolšek Franciscus, Parochus ecclesiae s. Bartholomaei penes Loče. » » Zernko Casparus, Parochus ecclesiae s. Antonii in Stoperce. » » Zmazek Franciscus, Parochus ecclesiae s. Benedicti in Collibus slovenicis. » » Zupanič Iacobus, Parochus ecclesiae s. Georgii in Gotovlje. —#— 8. C a t e c h e t a e s c h o 1 a r u m urbanarum e t Provisores parochiarum. Ven. Dom. Bohak Franciscus, Capellanus ecclesiae cathe- dralis, Catecheta scholarum elementarium. » » Bratušek Franciscus, Provisor ecclesiae s. Ma- riae ad Nives. » » Kolarič Antonius, Capellanus et Catecheta in suburbio s. Magdalenae Marburgi. » » Markošek Ioannes, Vicarius chori ecclesiae cathedralis et Catecheta scholarum elemen¬ tarium. ■žj’? 79 «> Rev. Dom. Menhart Iacobus, Provisor ecclesiae ss. Trini- tatis in Velikanedelja. Ven. » Špindler Franciscus, Capellanus et Catecheta in suburbio s. Magdalenae Marburgi. » Srabočan Antonius. Provisor ecclesiae s. Io- annis Bapt. in Ljutomer. » Trop Franciscus. Vicarius chori ecclesiae cathedralis et Catecheta scholarum elemen- tarium. 9. Cooper ato res speciatim designati. Ven. Dom. Ferme Godehardus, Capellanus ecclesiae B. M. V. in Braslovče. » » Gorišek Ioannes, Vicarius ecclesiae abbatialis s. Danielis Celeiae. » » Grobelšek Ioannes. Capellanus ecclesiae s. Bartholomaei in Slovenskabistrica. » » Horvat Fridericus, Vicarius ecclesiae archi- parochialis s. Georgii Petovii. » » Korošak Iacobus, Capellanus ecclesiae s. Spiri- tus in Loče. » Lom Franciscus, Capellanus ecclesiae s. Lau- rentii in Brežice. * » Štuhec Franciscus, Beneficiatus Petovii. *■ » Žekar losephus, Capellanus ecclesiae s. Pan- cratii in Staritrg. 10. C1 e rus regularis. S u p e r i o r e s c o n v e n t u u m: Rev. Dom. Kitak Franciscus, Superior domus mis- sionis sacerdotum s. Vincentii a Paulo ad s. Ioseph in Studenci (Brunndorf) apud Marburgum. Adm. Rev. Dom. Macur Ioannes, Missionarius apostolicus, Gonsiliarius episcopalis, Superior do- mus missionis sacerdotum s. Vin- cenlii a Paulo ad s. Ioseph Celeiae. » P. Čampa Augustinus, Presbyter O. S. Fr., Guardianus P. P. Franciscanorum in Brežice. » » Langeršek Hermanus, Presbyter O. C., Guardianus P. P. Capucinorum Celeiae. » » Perc Philippus Benitius, Presbyter O. S. Fr., Guardianus P. P. Franciscanorum Marburgi. » » Rottmann Clarus, Presbyter O. S. Fr., Guardianus P. P. Franciscanorum in Nazaret. Administratores religiosi beneficiorum parochialium: Rev. Dom. Cajnkar Iacobus, Presbyter ordinis equi- tum Teutonicorum, Administrator ecclesiae s. Spiritus penes Središče. » » Gliebe Andreas, Presbyter ordinis equi- tum Teutonicorum, Administrator ecclesiae s. Iacobi in Ormož. Adm. » P. Heric Callistus, Consiliarius consistorialis, Presbyter O. S. Fr., Administrator parochialis ecclesiae B. M. V., matris misericordiae, Marburgi. » » Meznarič Nicolaus, Presbyter O. S. Fr., Su¬ perior, Administrator ecclesiae parochi¬ alis ss. Trinitatis in Collibus slovenicis. » » Pavec Ioannes, O. S. B., Vicarius eccle¬ siae parochialis s. Georgii ad fluvium Pesnica. <^g 81 9^> Rev. Dom. Schwinger Albinus, Presbyter ordinis equi- tum Teutonicorum, Administrator ecclesiae s. Nicolai penes Ormož. » P. Svet Alphonsus, O. S. Fr. C., Guardianus, Ad¬ ministrator ecclesiae ss. Petri et Pauli apostolorum Petovii. » » Vagaja Rudolphus, O. S. E.. Vicarius ecclesiae parochialis s. Andreae in Svičina. 11. Speciatim invitati: Rev. Dom. Haubenreich Alovsius, Pr. Ep. Expeditor Mar- burgi. » » Korošec Antonius, Sacerdos ad continuanda studia theologica degens Marburgi. » » Sver Aloysius, Curatus in c. r. carceribus publicis Marburgi. » » Štrakl Matthaeus. Pr. Ep. Censor rationum ecclesiasticarum Marburgi. |]lli itaque sacerdotes, viri provectiores aetate, cu- _rae pastoralis peritiores, huic Nostrae Svnodo intererant eiusque negotiis expediendis pro virili parte cooperabantur. Omnes, vocatione et invitatione ad Synodum accepta, laeto animo confluxerunt praestituto tempore ad comitia dioecesana. Ex eis porro, qui in Synodo de iure adesse debue- runt, sed ab ea afuerunt, sacerdotes quadraginta tres, ut šibi abesse liceret, in tempore vel ore vel scripto petierunt. Causas, quas suae absentiae protulerunt, Iu- dices querelarum et excusationum diligenti examini sub- iecerunt et quum eis legi synodali sufficere viderentur, Nobis sacerdotes illos excusandos proposuerunt. Re autem vera valetudo sinistra, senilis aetas, officia curae animarum non differenda, aedificandae ecclesiae inspectio, frequens copiarum militarium transitus: hae aliaeve his similes causae Nobis quoque illorum sacer- 6 82 ■> < s> dotum absentiam satis excusare visae sunt ideoque illam Iudicum sententiam approbavimus. Praeterea ab eo sacerdote, qui absentiae suae unius diei quidem sufficientem, non autem reliquorum dierum causam assignavit, e sacrorum canonum praescripto de- bitam, minorem tamen rnulctam, quam ab illo contu- maci, qui suae absentiae nullam causam annuntiavit, su- mendam mandavimus, eaque illis princ, episc. Consistorii decretis de die 2. Novembris 1903 Nr. 3541 et de eo- dem die 2. Novembris 1903 Nr. 3693 iniuncta est. Caeterum Clero synodali de victu et habitatione in seminariis, maiori et minori, in monasterio Ordinis s. Francisci Assisinatis in suburbio Graeciensi sito, in ae- dibus Canonicorum ecclesiae cathedralis ac in Nostro pa- latio circumspecti provideramus, unde congressores hac sollicitudine liberati, actionibus synodalibus indefessi vires animosque intendere poterant. Expensas, plures mille quingentas coronas, ex propriis lubenter tulimus et sol- vimus. Quum ita Deo favente omnia ad praesentem Syn- odum rite instituendam praeparata essent, Concilium synodale die praelixa suum felix habuit exordium. Pars altera. Tl GESTA SYNODALIA. Instrumentum authenticum Synodi dioeeesanae Lavantinae quartae, anno Domini 1903 in saeello s. Aloysii Marburgi eelebratae. --—-o-— Congregatio generalis prima. i quid conclusio valet, ex initio Synodi dioe- cesanae, a diebus 24. usque ad 28. Augusti ' 1903 inclusive celebrandae, Congregatio eius generalis prima, hora 4. post meridiem 24. Augusti 1903, festo s. Bartholomaei apostoli, indicta, prosperum ei, imo eminentem progressum annuntiabat. Tota namque die Synoditae ex omnibus latissimae dioe- cesis locis !requentissimi adventabant, habitacula sua quaerentes et cura Celsissimi Ordinarii etiam invenientes. Alii namque in episcopali palatio, alii in domibus Capitularium, plerique in seminariis, clericali et puerorum, necnon in monasterio P. P. Franciscanorum praeparata šibi habitacula esse compererunt. Paulo igitur ante horam quartam in ecclesia cathe- drali s. Ioannis Baptistae plures ducenti convenerunt, ut ex ordine praescripto Reverendissimum Principem ex Episcopio ad sacellum s. Aloysii, ecclesiam scilicet semi¬ narji maioris et pro tempore synodalem, in sollemni pro- cessione comitarentur. Haec eo, quem ordo synodalis praescripsit, modo adornata est atque Celsissimus Epi- scopus, vestes episcopales indutus cum cappa, Clero synodali antecedente, Capitulo cathedrali sequente, hym- num in honorem sanctae Familiae Nazarethanae dicens ad sacellum, quod diximus, s. Aloysii processit. Hymnos in laudem sanctorum Angelorum ac sanctorum Aposto- lorum psalmi 14, 33, 46 et 132 exceperunt, in valvis vero sacelli s. Aloysii Antiphona Salve regina cum versi- culo et responsorio ac oratione: Omnipotens, sempiterne Deus dieta est atque in ingressu sacelli aspergili accepto Synoditas acjua lustrali aspersit, unde illis a dextris et sinistris stantibus Ulustrissimus Dominus ad altare maius, a Capitulo cathedrali comitatus, se contulit. Adoratione sanctissimi Sacramenti lacta, Reveren- dissimus Praesul in throno sacra vestimenta induit, dum assistentia in sacristia ad sacrum officium praepararetur et congregationistae sua loca in ecclesiae navi occu- parent. Quibus expeditis sanctissimum Sacramentum ex- positum est et incensatione faeta Gelsissimus Ordinarius modo sollemni hymnum: Veni, creator Spiritus intonuit, schola Cantorum vero eodem tono ad finem usque can- tavit. Versu et responsorio cum oratione dictis Reveren- dissimus Praesul orationem: Adsumus recita vit et quum benedictionem dedisset, venerabile Sacramentum repositum est. Statim vestibus sacris depositis, cappam Ulustrissimus Antistes resumpsit et ambonem, in parte Evangelii paratum, ascendens, dictionem salutatoriam, multo gaudio affectus, gratissima voce protulit. Sacra dictio, ad exordium quartae Synodi dioeeesanae habita, die 24. mensis Augusti 1903. Laudetur Iesus Christus! In Deo dilecti filii et Iratres! alvete, qui ad meam tertiam Synodum dioecesa- nam peragendam in hac domo Dei convenistis! Laeto corde et špiritu exaltato consaluto omnes si- mul et singulos. Ex omnibus, quibus late patet alma et perampla dioecesis Nobis adeo dilecta, regionibus more <&<> 86 *?§> institutoque veteri convolastis ad opus tam difficile quam salubre perficiendum. Gaudeo, dum palatos sacrorum ministros diversisque curis distractos in unum coetum collectos conspicio. Reverendi Domini Synodales, ut minus sapiens, qui loquitur et loquetur vobis, cum sitis ipsi sapientes, hu- maniter audire verba Praesulis, Pastoris et Patris vestri haud dedignemini! Magna est nostrorum temporum iniquitas iniuriaque. Christiani nominis hostes contra unice salvificam reli- gionem catholicam insidiis, minis apertaque vi praelian- tur nihilque intentatum, nihil inausum relinquunt, ut Christi regnum in terra: sanctam Ecclesiam catholicam evertant. Quid nos, militiae Christi adscripti? An teterrimo hocce bello perterriti, animis deficiemur? Nullo modo. Res enim est de gloria Dei, super omnia a nobis dili- gendi. Res est de salute ovium curae nostrae commis- sarum, pro quibus ad exemplum divini Pastoris animam ponere parati esse debemus. Res est de regno in terris divino, pro quo nobis est colluctandum usque ad su- premum diem vitae nostrae, ut bono certamine certato et cursu consummato reportemus coronam iustitiae, nobis a Deo, rege saeculorum et immortali, reddendam. Religioni sacrae et disciplinae bonae hellum ingruit. Et ego, de ovilis mihi crediti sollicitus bono, mihi non satisfacerem, nisi vires dioecesis universae colligerem et tamquam communi classico evocatos omnes una ad resi- stendum provocarem. Hostes superare et penitus vincere valemus: nonnisi armis Ecclesiae bene instructi atque tela hostium repellere ac ipsos in hostes retorquere apte instituti. Sacra Synodus, Deo duce, diriget aciem et ag- mina dabitque, plurimos ad tidei lumen revocare, ab ovili Dominico feras omnes arcere et iam captas ovi- culas de faucibus luporum eruere et in Domini restituere caulas. Dantur quidem diversa alia media, satis superque alii praesto sunt modi, quibus assequamur eundem finem, <^ ad quem tendit Synodus dioecesana; Nos tamen Syn- odum facere non omittimus, intime persuasi de ingenti venerandae huius sollemnitatis commodo et utilitate. »Mihi certe«, ut loquamur cum Augustino Valerio, ce- lebri Veronensi Episcopo, »nullus dies die Synodi solet esse iucundior, nullus, qui in maximis molestiis, quas tanti muneris cura affert. animum meum consoletur et recreet. Nam ea die videor videre oculos meos, aures meas, manus meas, pedes meos. Cum enim multis de causis mihi non concedatur, ut opus esset, ab urbe re- sidentiali discedere et singulorum vitam et moreš inqui- rere, inquiritis vos, fratres, cognoscitis vos multiplices animarum morbos, iustas piorum hominum querelas au- ditis; vestra opera, vestris vigiliis, vestris itineribus, la- boribus atque etiam periculis, mihi partem sollicitudinis adimitis vel certe sublevatis.« 1 Triplex munus ab aeterno animarum pastore et episcopo, Christo Domino, nobis est delegatum: docendi, sanctificandi et regendi fldeles. Triplici huic missioni cor- respondebit labor noster in praesenti Synodo dioecesana, in qua acturi sumus primo de doctrina fidei et totis viribus curabimus, ut fides catholica in ecclesia nostra Lavantina servetur nedum illibata, verum etiam ut vigeat, floreat et crescat; errores autem evellantur et conte- rantur. Secundo disseremus de sacramentis, in specie de sanctissimo allaris Sacramento ut sacrificio, de sacra- mento ordinis de aliisque capitibus huc spectantibus. Consilia inter nos communicabimus, quomodo Christi fidelium veneratio et amor erga hos gratiae fontes, erga sanctificationis media augeri possint. Tertio deliberabimus, fratres optatissimi, de disci¬ plina ecclesiastica, sive restauranda sive consolidanda. In visitatione canonica serpentia in nonnullis districtibus ditionis nostrae inspeximus mala, quibus coercendis in 1 Augustini Valerii, Veronensis Episcopi, Libellas ad Clerum suuni. Cfr Benedicti XIV. Svnod. dioec. Romae, 1754. Libr. I. cap. II. num. II. Pag. 6. J Synodo opportuna apponetur repagula. Disciplinam ad normam sacrorum canonum exigemus, et ea, quae spec- tatis nostrorum temporum exigentiis magis expedire in Domino iudicabimus, sancire non omittemus. En finem sanctum et scopum salutarem Synodi, hodie inchoatae. Unde autem erit nobis auxilium ad opus tam grave incipiendum ac perliciendum ? Unde erit nobis consilium ad ambulandum in via recta tuta- que? Unde nobis vires ad perierendos tantos labores et sudores ? Venerabiles fratres! Prae omnibus requiritur, ut monente divo apostolo Paulo solliciti simus, servare unitatem Spiritus in vinculo pacis (Eph. 4, 3), ut mutua inter nos vigeat charitas, ut mens sit una omnibus unaque in commune bonum con- spiratio unaque animarum voluntas. Concordia parvae res crescunt, discordia maximae dilabuntur. Viribus unitis difficillima facillime perficiuntur. Caeterum cuique e svn- odaliter congregatis sententiam suam manifestare et muta- tiones vel additamenta ad Constitutiones proponere liberum erit, dummodo succincte et ad rem locuturus sit. Ut Deus de omnibus benigne provideat, assidue o rabi m us. Porro nos ad formam Christi efformabimus ac reformabimus seu Christo conformabimus exercitiis spiritualibus, quae diriget vir, in arte ascetica proba- tissimus. Denique Patrem omnipotentem enixis precibus ob- secremus, ut filios suos paterno prosequatur favore! Filium Dei, Iesum Christum, humiliter imploremus, ut fratres et ministros suos confortet! Et tu, sancte Spi¬ ritus, in cuius adoratione et invocatione per menses dili- gentes fuimus, flecte, quod est rigidum; fove, quod est frigidum; rege, quod est devium; sana, quod est sau~ cium! Deiparam, quae a sanctae memoriae Papa Leone XIII. per decretum de die 22. mensis Aprilis 1903 novo titulo condecorata est, quo ipsam sub praeconio Mater <§><» 89 «>^ boniconsilii in Litaniis lauretanis abhinc invocare liceat, beatissimam Virginem Mariam suppliciter rogemus, ut illam Spiritus sancti gratiam, quae sensus et corda illuminat, sanctum consilii donum nobis impetret, ope sua nos dirigat atque auxilio suo protegat! Simili modo s. archangelum Michaelem, principem militiae coelestis, s. Ioanem Baptistam, praecursorem viae Domini et titularem ecclesiae Nostrae cathedralis, porro s. Andream apostolum, tutelarem dioecesis Lavantinae, nec non cunctos patronos ecclesiarum in dioecesi existen- tium et omnes sanctos custodes, quorum nomina sin- guli Svnodales habent, instanter rogemus, ut nobis quae- que necessaria quaeque commoda impetrent! Sic suffulti auxilio divino et roborati tutela coelitum aggrediamur forti ac fidenti animo promptaque voluntate tale et tantum opus synodale, quod damus, donamus et dedicamus gloriae Dei ac pači bominum! Reflorescat, media Synodo, Nostra vetusta pariter ac illustris dioecesis Lavantina fide, religione ac pietate, revi- rescat pace, unitate et iustitia uberius et uberrime de die in diem! Fiat! Fiat! Laudetur Iesus Christus! In aeternum! Amen. Sacra dictione audita, Praepositus Capituli cathedralis, Laurentius Herg, licentia obtenta, in nomine synodalis Cleri de Synodo, ut apparuit, felicissime incepta, gratulatus atque feliciorem adhuc protectum eiusdem auguratus est. Celsissime ac Reverendissime Princeps-Episcope! Opitulante gratia divina hic congregati sumus in Synodo dioecesana, ut cognoscamus, quae nobis desunt ad munus nostrum rite exequendum, et ut instruamur armis spiritualibus ad certandum adversus diabolum et asseclas eius. <&9 90 Gratias agimus maximas Celsitudini Tuae Reveren- dissimae pro hoc beneficio, qaod permagna sollicitudine nobis praeparasti et pia sedulitate nune porrigis, ut Špiritu saneto congregati meditemur, quae proficiunt saluti nostrae et ovium nobis commendatarum. Ut autem opus hoc grande bono cum successu etiam effeclui demus, necesse est, corda nostra attollamus ad Patrem luminum. a quo procedit omnis gratia. Levavi oculos meos in montes, unde veniet auxilium milii (Ps. 120, 1), et bealus homo, quem tu erudieris, Domine , et de lege tua docuris eum! (Ps. 93, 12). Ideo et nos, divi psal- mistae vestigia prementes. per multos dies preces nostras dirigebamus ad Dominum, et nune attollimus manus et corda nostra ad coelestia regna, adprecantes: Deus, qui corda fidelium sancti Spiritus illustratione docuisti, da nobis in eodern Špiritu reda, sapere, et de eius semper consolatione gaudere! Per Christum Dominum nostrum. Loquere Domine, quia audit servus tuus! -<£>- Illustrissimus Antistes, quum pro hac ovatione, alias insolita, gratias egisset, decretum de aperienda et initiata Sgnodo, deinceps de Officialibus sive Ministris Sgnodi et de ludicibus guerelarum et excusationum promulgari iussit. Decretum de Synodo aperienda et initiata. In nomine sanctissimae et individuae Trinitatis: Patris et Filii et Spiritus sancti! Amen. NOS MICHAEL, Dei gratia et miseratione Prineeps-Episeopus Lavantinus, Solio Pontifieio Assistens, Caesarei-austriaci Ordinis Fran- eisei Iosephi Magna Cruee Insignis, saerosanetae Theo- logiae Doetor, ad maiorem Dei gloriam. ad beatae Mariae virginis et matris eiusque sponsi s. Ioseph laudem, ad patronorum 91 *)*§> nostrorum s. archangeli Michaelis, s. Ioannis Bapt. et s. apostoli Andreae honorem, porro acl fidei ac religionis incrementum qaartam Synodum dioecesanara hac ipsa die 24. mensis Augusti huiustenus anni 1903, incidente simul festo s. Bartholomaei apostoli, ordinaria qua pol- lemas auctoritate aperimus et inchoamus eamque modo apertam et initiatam declaramus. Faxit Deus omnipotens suffragantibus omnibus Sanctis, ut, quae feliciter coepta sunt, prospere perficiantur atque non sine animarum profectu diu vigeant! Datum festo s. Bartholomaei apostoli, die 24. mensis Augusti 1903. Decretum de Ministris Synodi. MICHAEL, Dei gratia et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus. Ut totam rem synodalem ordinate perageremus, placuit Nobis Ministros Synodi constituere, qui diversis fungerentur officiis. Constituti sunt: Promotor Synodi: Plur Rev. Dom. Laurentius Herg. Substitutus eius: Plur. Rev. Dom. Carolus Hribovšek. Secretarius Synodi: Plur. Rev. Dom. Martinus Matek. &'itbsecretarius et Lector Synodi: Plur. Rev. Dom. Iosephus Majcen. Notarius Synodi: Plur. Rev. Dom. Dr. Ioannes Mlakar. Procuratores Cleri: Plur. Rev. Dom. Franciscus Ogradi et Adm. Rev. Dom. Dr. Antonius Suhač. ludices guerelarum et excusationum: Plur. Rev. Dom. Bartholomaeus Voh, Plur. Rev. Dom. Iosephus Fleck, Adm. » » Antonius Šlander, » » » Iosephus Žičkar. Prciefectus hospitiorum: Plur. Rev. Dom. Dr. Ioannes Mlakar. <§^0 92 « i ^> Adiutores eius: Adm. Rev. Dom. Iosephus Zidanšek, Rev. P. Philippus Ben. Perc, » Dom. Ioannes Bapt. Vreže. Magister caeremoniarum: Plur. Rev. Dom. Bartholo- maeus Voh. Gooperatores eius: Rev. Dom. Rudolphus Janežič, Rev. Dom. Antonius Jerovšek, » » Matthaeus Štrakl, Ven. » Franciscus Trop. Ostiarii Sgnodi: Ven. Dom. Franciscus Bohak, Ven. Dom. Ioannes Markošek. Director piorum exercitiorum: Plur. Rev. Dom. Ia- cobus Philippus Rohinc. Confessarii sgnodales , qvorum nomina per affixionem publicanda sunt : Plur. Rev. Dom. Carolus Hribovšek, » » » Antonius Hajšek, Adm. » » Petrus Erjavec, » » P. Callistus Heric, » » Dom. Matthias Koren, » » » Antonius Ribar, » » » Henricus Verk, » » >' Matthias Wurzer, » » » Iacobus Caf, » » Iosephus Sinko, » » Franciscus Hirti. Insuper omnes ordinum Superiores, omnes Patres Franciscani Marburgenses et cuncti Sacerdotes congrega- tionis Missionis s. Vincentii a Paulo. Omnibus hisce confessariis Cleri et aliis quoque, quos Synodales šibi sponte elegerint, concedimus facultatem a casibus Nobis reservatis absolvendi nec non a censuris dispensandi, in quantum Nobis data est a sancta Sede apostolica facultas subdelegandi. Eandem facultatem indulgemus omnibus confessariis, qui confessiones laicorum in ecclesia cathedrali vel in 93 templo s. Aloysii vel in basilica beatae Mariae Virginis r matris misericordiae, audituri sunt, si qui poenitentes in- dulgentiam plenariam in fine Synodi promulgandam acquirere volunt. Cantores: Rev. Dom. Matthaeus Štrakl, Ven. » Franciscus Trop, Adm. Rev. » Iosephus Čižek, Ven. » Ioannes Markošek, Rev. » Ioannes Rapt. Vreže, Honorandns » Rudolphus Wagner, Organista et Choralista ecclesiae cathedralis Mar- burgi. Datum festo s. Bartholomaei apostoli, die 24. mensis Augusti 1903. Deere tu m de Iudicibus gaerelarum et excixsatioiium. MICHAEL, Dei gratia et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus... Confidimus quidem in Domino, fore, ut in Špiritu pacis collecti sic in cunctis teneamus cum moderamine pietatis iustitiam, ut nullam in huius Svnodi celebritate contrahamus offensionem. Memores tamen fragilitatis humanae et Synodorum traditioni fideliter inhaerentes: constituimus Iudices, ut aiunt, querelarum et excusationum, quorum erit, obortas fors querelas excipere et de illis sententiam ferre, porro dubia et enatas quaestiones circa ordinem sedendi et praecedendi componere et quidem- prout Benedictus XIV. ait, brevi manu, salva in Nobis manente avocationis potestate; denique excusationes excipere illorum, qui vel in Synodo non comparuerint vel Synodo nondum finita discedere maluerint. Insimul hi Iudices sint custodes decreti de servando secreto et vindices disereti, salvo semper Nostro potiori ac superi- ori iure. 94 ltaque Nos, ut actiones synodales sine retardatione et singulorum gravamine expediri possint, Iudicii huius synodalis eligimus Praesidem: Plur. Rev. Dom. Bartholomaeum Voh. Consultores: Plur. Rev. Dom. losephum Fleck. Adm. Rev. Dom. Antonium Šlander, » » » losephum Žičkar. Praesidis erit, curare, ut acta ludicum peculiari protocollo consignentur et finita Svnodo relatio de actis Reverendissimo Ordinario exhibeatur. Datum festo s. Bartholomaei apostoli, die 24. mensis Augusti 1903. - <£>- Q,uum Officiales Synodi sua quisque loca occupavis- sent, Promotor Synodi ad sedem Celsissimi Ordinarij accessit et quod sui officii erat, institit, ut actiones svno- dales indicarentur et si opus esset, praepararentur. Lector itaque Synodi, a Celsissimo Antistite iussus, summarium earum, quae in Synodo tractandae erant, rerum praelegit. Synoditae, quum magnam actionum copiam audiissent, mirabantur et unus alterve eorum eas vix, ait, pertrac- tari posse, quum tot et tam graves res Synodo tractan¬ dae proponerentur. Promotore Synodi instante, idcirco quatuor Deputati- ones ad illas materias discutiendas Reverendissimus Praesul se elegisse annuntiavit earumque membra, prae- sides videlicet, consiliarios, relatores atque notarios spe- ciali ordinatione per Lectorem Synodi publicavit. Simul vero eis Constitutiones, iam praeparatas, in Congrega- tionibus, ut vocantur, particularibus discutiendas tra- didit eisque plenam libertatem commisit, ut in eis vel corrigerent, si opus esset, vel eis illa adderent, quae desiderarent. Deputationes pro disquirendis Constitutionibus synodalibus. I. Deputatio de f i d e et doctrina. Prcieses: Plur. Rev. Dom. Franciscus Ogradi. Consultores: Plur. Rev. Dom Antonius Hajšek, Adm. Rev. Dom. Iosephus Cižek, » » » Pelrus Erjavec, » » » Dr. Leopoldus Gregorec, » » » Antonius Jazbec, » » » Mattliias Kelemina, » » » Michael Lendovšek, » » Martinus Meško, » » Iosephus Sinko, Adm. » » Franciscus Šalamon, » » » Antonius Šlander. Eeferens: Rev. Dom. Rudolphus Janežič. Notarius: Rev. Dom. Iacobus Kavčič. II. Deputatio de cultu divino. Praeses: Plur. Rev. Dom. Bartholomaeus Voh. Consultores: Rev. Dom. Franciscus Gernenšek, Adm. Rev. Dom. Franciscus Dovnik, » » Bartholomaeus Frangež, » » » Augustinus Hecl, » » » Franciscus Jug, » » » Iosephus Jurčič, » » .» Matthias Karba, » » » Martinus Kragl, » » » Ioannes Lenart. » » » Antonius Ribar, » » » Henricus Verk. Beferentes: Rev. Dom. Franciscus Kovačič, Rev. Dom. Antonius Korošec. Notarius: Adm. Rev. Dom. Iosephus Zidanšek. 96 *><$> III. Deputatio de Cleri populique disciplina. Praeses: Plur. Rev. Dom. Iosephus Fleck. Consultores: Adm. Rev. Dom. Ioannes Bohanec, Adm. Rev. Dom. Georgius Bezenšek, Eeferentes: Adm. Rev. Dom. Dr. Franciscus Feuš, Rev. Dom. Augustinus Stegenšek, Notarius: Rev. Dom. Antonius Cestnik. IV. Deputatio de regimine ecclesiastico. Praeses: Plur. Rev. Dom. Ioannes Ev. Žuža. Consultores: Adm. Rev. Dom. Simon Gaberc, Rev. Dom. Adamus Grušovnik, Adm. » P. Callistus Heric, » » Dom. Iacobus Hribernik, Eeferentes: Rev. Dom. Dr. Antonius Medved, » » Ferdinandus Majcen. Notarius: Rev. Dom. Iosephus Kardinar. -<$>— Ad instantiam Promotoris Synodi porro decreta de Examinatoribus Cleri Reverendissimus Praesul per Lecto- 97 rem Synodi publicari imperavit atque primo quidem de Examinatoribus ordinandorum, quorum nomina, si vellet, se secundum normam sacrorum Canonum tacere posse ait, nihilo minus se hoc lacere nolle, quum nullam rati- onem tacendi haberet. Decretum de Examinatoribus ordinandorum. MICHAEL, Dei gratia et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus. Sacrosanctae Synodi Tridentinae decretum de exa- mine ordinandorum, editum sess. 23. cap. 7. de reform., exequi volentes, in praesenti Synodo Nostra eligimus sequentes viros, divinae legis peritos et in ecclesiasticis sanctionibus exercitatos, qui in ordinandorum genus, personam, aetatem, institutionem, moreš, doctrinam et fidem diligenter inquirant et de huiusmodi examinatione rite facta Nos scripto certiores reddant, ut Nobis innotes- cant, qui habiles et digni sint, ut ipsis manus impona- mus, et qui qua inhabiles et indigni a sacerdotii sanctu- ario repellendi sint: Rev. Dom. Carolum Hribovšek, » » Dr. Ioannem Mlakar, » » losephum Majcen, » » Martinum Matek, » » Dr. Franciscum Feuš, » » Rudolphum Janežič, » * Franciscum Kovačič, » » Augustinum Stegenšek, » » losephum Zidanšek. Datum festo s. Bartholomaei apostoli, die 24. mensis Augusti 1903. Plur. » Adm. 7 Deinde decretum de Examinatorihus promovendorum ad beneficia curata praelectum est, quod ita sonat: Decretum de proponendis et a Synodo approbandis Examinatoribus promo- vendorum ad beneficia curata. MICHAEL, Dei gratia et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus. Statuit sacrosanctum Concilinm Tridentinum sessione 24. capite 18. de reformatione, ut vacantes parochiae illis dumtaxat ab Episcopo conlerantur, qui in examine ab Examinatoribus ad hoc designatis instituendo appro- bati et idonei renuntiati fuerint. Modum eligendi Examina- tores praescripsit sancta Synodus Tridentina hisce verbis: »Examinatores in dioecesana Synodo ab Episcopo ad minus sex proponantur, qui Synodo satisfaciant et ab ea probentur.« Quod decretum Nos exequi volentes, proponimus vestrae liberae electioni et commendamus sequentes viros, qui munus hoc in Nostra dioecesi gerant, usquedum nova Synodus dioecesana habebitur: Plur. Rev. » » » » » » » » Adm. » » » » » » » » » » » Dom. Carolum Hribovšek, » Iacobum Philippum Bohinc, » Dr. Ioannem Mlakar, » Iosephum Majcen, » Bartholomaeum Voh, » Martinum Matek, » Franciscum Ogradi, » Franciscum Dovnik, » Dr. Franciscum Feuš, » Simonem Gaberc, » Dr. Leopoldum Gregorec, P. Callistum Heric, O. S. Fr. Dom. Iacobum Hribernik, 99 *><&> Adm. Rev. Dom. Franciscum Jug, » » Franciscum Kovačič, » » » Dr. Antonium Suhač, » » » Antonium Šlander, » » » Iosephum Zidanšek. Datum festo s. Bartholomaei apostoli, die 24. mensis Augusti 1903. In his Examinatoribus approbandis Synodo sancti canones arbitrium concedunt alque ideo in schedulis nomina virorum, quos Illustrissimus Ordinarius ad gra- vissimum munus elegit, Synoditis oblata sunt, ut suum in eis approbandis vel reprobandis ius servaretur. Sche- dulae, mox per Officiales Synodi collectae, Promotori traditae sunt, ut cum Secretario et Notario Synodi scrutinio, ut vocatur, eas subiiceret. Denique homagium, via telegraphica Summo Pontifici Pio X., porro Metropolitae Eminentissimo Ioanni Baptistae Cardinali Katschthaler atque Suae caes. et reg. Apostolicae Maiestati augustissimo Imperatori Francisco Iosepho I. mittendum, Synoditae cum applausu approbaverunt, Cel- sissimus Praesul vero piam memoriam Summi Pontificis Leonis XIII. facundis verbis recoluit. Ex Promotoris instantia postremo decretum de prima Sessione puhlica feria III. post Dominicam 12. Pente- costis, hora matutina septima in eodem s. Aloysii sacello cogenda, Reverendissimus Pater publicari iussit. Decretum indictionis primae Sessionis publicae. MICHAEL, ^ei gratia et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus. Statuimus et annuntiamus, primam huius Synodi ^essionem publicam fore crastina die, quae erit 25. mensis Augusti, mane hora septima. Quum ea ipsa die festum 7 * <&<» 100 *?§> s. Ludovici, regis et confessoris, qui in Blanchae matris sanctissima disciplina educatus vexillum ab Episcopo Parisiensi pro pugna contra Saracenos accepit, quibus fugatis plurimos christianos a barbarorum servitute rede- mit, multos infideles ad Christi fidem convertit, qui porro multa aedificavit pauperum hospitia, frequens visebat aegrotos, cilicio ac ieiunio corpus assidue affligebat et ita plenus meritis sancte decessit, celebrandum sit, lae- temur in Domino, fervide orantes, ut interveniente sancto Ludovico Synodum praesentem visitare, disponere et benedicere dignetur! Datum festo s. Bartbolomaei apostoli, die 24. mensis Augusti 1903. Praesul dein, quum preces post primam Congrega- tionem generalem una cum Clero synodali absolvisset, Capitulo cathedrali comitante usque ad valvas, in suas aedes curru recessit, dum campanae omnium urbis ecclesiarum sollemniter pulsarentur. Deputationes supra dictae, ad sua munera, Promotor cum Secretario et Notario Synodi ad scrutinium et reliqui Synoditae in sua habitacula se contulerunt. Marburgi, die IX. Kalendas Septembres 1903. Dr. Ioannes Mlakar. Notarius synodi. Dr. losephus Hohnjec, Testis voeatus. Antonius Jerovšek, Doctor romanus in iure canonico, Testis \ocatus. Sessio sollemnis prima. [eria III. post diem Dominicam XIII. Pentecostis, festo s. Ludovici, regis et confessoris, Sessio sol¬ lemnis prima hora septima matutina celebranda erat e decreto, in prima Congregatione generali publicato. Quare omnes Officiales Synodi et Synoditae reliqui ea hora parati adventum Celsissimi Ordinarii in ecclesia s. Aloysii expectaverunt, quem, quum curru prae- cise hora septima advenisset, in valvis sacelli Capitulum cathedrale excepit atque ad altare maius comitatum est. Statim exinde Tertia recitata est et quum ea, quae ad Sacrum sollemne celebrandum requiruntur, iam praepa- rata essent, Reverendissimus Ordinarius, vestes saeras rubri coloris indutus, hymni: Veni, ereator Spiritus ver- sum primum cantavit, schola vero eum ad finem usque cantu sollemni prosecuta est. Quum Illustrissimus Praesul versiculum, Synoditae vero responsorium cantavissent. orationem respondentem Reverendissimus Antistes per- solvit et vestibus, ad Sacrificium celebrandum necessariis, acceptis, Missam de Špiritu sancto modo sollemni peregit. Assistentia, ut moriš est, plena aderat et schola Canto- rum ad ecclesiastica praecepla cantum in omnibus par- tibus exacte adaptabat. Reverendissimus Praesul, quum Sacrum persolvisset, paramenta, Sacrificio propria, deposuit atque pluviale cum mitra pretiosa assumpsit. Ad altare maius progressus, mitra deposita, Antiphonam: Exaudi genuflexus dixit et preces, ad primam Sessionem publicam in Pontificali ro- mano praescriptas, una cum Clero synodali persolvit. Quum acolythae recessissent et Praeses Synodi Illustris¬ simus sacra vestimenta pro vestimentis synodalibus com- mutavisset, initium Sessioni sollemni primae hoc nuntio 102 «> dedit, se a serinone synodali abstinere, ea motum ratione r quod negotia in Sessione persolvenda tempus sic occu- pent, ut acl meridiem usque vix ad finem duci possint, Hoc exitus probavit. Etenim quum ad Promotoris Synodi instantiam decreta, quae formam Synodi respiciunt, scilicet de professione fidei emittenda, de praeiudicio non afferendo, de modo vivendi in Synodo, de secreto servando atque de non discedendo per Lectorem Synodi publica- rentur, Reverendissimo Praesuli occasio dabatur de singu- lorum opportunitate, imo necessitate disserendi. Decretum de professione fidei emittenda. MICHAEL, Dei gratia et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus, Sacrosanctum Concilium Tridentinum sess. 25. cap, 2. de reform, praecepit, ut omnes, sive in praesenti sive in futuro beneficia ecclesiastica habituri, et qui in Synodo dioecesana convenire debent, in ea Synodo ad populi aedilicationem et catholicae fidei praesidium, ea omnia et singula, quae ab ipsa sancta Synodo Tridentina defi- nita et statuta erant, palam recipiant, nec non veram obedientiam Summo romano Pontifici spondeant et profi- teantur simulque haereses omnes a sacris Canonibus et a generalibus Conciliis damnatas publice detestentur et anathematizent, alias secundum formam sacrorum Cano- num puniantur. Idcirco auctoritati eiusdem Concilii morem gerentes, omnibus a Synodo praesentibus imperamus, ut fidem veram secundum Formulam a Pio Papa IV. felicis recordationis concinnatam in constitutione Jniunctum nobis de Idib. Nov. 1564 una cum additamento oecu- menici Concilii Vaticani a Pio sanctae memoriae Papa IX. praescripto et a sacra Congregatione Concilii die c 103 >@> 20. Ianuarii anno 1877 tradito, sollemniter et puhlice Nobiscum profiteantur. Deus autem det nobis fidei, spei et charitatis augmentum! Per Christum Dominum nostrum. Amen. Datum festo s. Ludovici, regis et confessoris, die 25. mensis Augusti 1903. Decretum de praeiudicio non afferendo sive de iure uniuscuiusque servando. MICHAEL, Dei gratia et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus. A Patribus provida ordinatio traditur, ut proprio decreto de praeiudiciu non afferendo sive de iure uniuscuiusque servando occurratur fragilitati humanae. Cui ordinationi traditae morem gerentes auctoritate Nostra episcopali ordinamus et declaramus: si quid contra aut praeter uniuscuiusque eorum, qui ad Synodum con- vocati sunt, dignitatem času erratum fuerit in hac Syn- odo sive in incedendo sive in vocando sive in loco assignando, nihil ex hoc praeiudicii inferendum esse, ita ut unicuique, quidquid ante Synodum proprium erat, iuris maneat sui. Datum festo s. Ludovici, regis et confessoris, die 25. mensis Augusti 1903. Decretum de modo vivendi. MICHAEL, Dei gratia et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus. Q*uum Nobis conscii simus, humeros Nostros impares esse gravissimo episcopali muneri atque sufficientiam °mnem, quaecumque sit, Nos a Patre luminum habere, In Synodi huius celebratione non viribus Nostris confisi, sed Dei unius ope atque auxilio freti, toto corde ab eo postulainus, ut Nos regat et ad ea dirigat, quae optima et salutaria sint dioecesi Nostrae Lavantinae. Obsecramus Synoditas per charitatem Spiritus sancti, ut sanctis precibus actiones synodales adiuvare studeant. Porro omnes monemus et per viscera misericordiae Dei obtestamur, ut omni quidem tempore lidelibus virtutum suarum splendore praeluceant, maxime autem durante Synodo officii sui memores Deo digni ambulent sancteque vivant, prout decet in sortem Domini vocatos, ut sacris functionibus pie, attente ac devote intersint. brevi. ut ordinem pro praesenti Synodo praescriptum integre et ad amussim observent. Omnes et singulos hortamur in Domino, ut hocce salutis tempore candida et humili peccatorum confessione conscientiam purgent et Angelorum pane se reflciant atque ita divino Salvatori bonum Synodi progressum et finem felicem supplices commendent; quatenus in no- mine lesu congregati illum ipsum in medio nostrum experiamur, qui cum Patre et Špiritu sancto laudabilis et gloriosus est et nune et in diem aeternitatis! Amen. (II. Petr. 3, 18). Datum testo s. Ludovici, regis et confessoris, die 25. mensis Augusti 1903. Decretum de servando secreto. MICHAEL. Dei gratia et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus. Q,uum ea, quae auxiliante Domino in hac Synodo agentur et decernentur, vim obligandi non obtinuerint, antequam typis evulgata sint, decet omnino, ut eousque occulta et secreta maneant. Quum porro in actionibus synodalibus et in materiae traetandae modo varia evenire queant, quae ad notitiam aliorum delata tum falsas rerum interpretationes tum malitiosa praeiudicia, imo et audaces cavillationes nec non exinde oriundam personarum ac rerum vilipensionem provocare talique modo Clero detrimentum inferre possint: idcirco omnes et singulos Synodales sacro servandi secreti officio vinctos esse declaramus et hisce enuntiamus. Spondeamus igitur in conspectu Dei, nos in Concilio svnodali gerenda et constituenda usque ad legitimam promulgationem religiosissimo silentio esse celaturos! Datum testo s. Ludovici, regis et confessoris, die 25. mensis Augusti 1903. Decretum de permanentia seu de non discedendo Synodo durante. MICHAEL, Dei grada et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus. Dum Deum enixe rogamus, ut quorum ingressui in hanc Svnodum benedixit, egressui quoque benedicere dignetur, omnibus et singulis, qui Synodo adesse tenentur, sub poenis Nostro arbitrio reservatis vetamus, ne quis ab hac discedat civitate, nisi Synodus legitime finiatur et dimittatur. Omnes et singulos tum Congregationibus generalibus tum Sessionibus publicis interesse iubemus. Si vero cuipiam Svnodalium obvenerit discedendi necessitas, mandamus, ut causam prius Iudicibus quere- larum et excusationum deferat resolvendam, salva semper m Nobis manente appellationis plenissima potestate. Datum festo s. Ludovici, regis et confessoris, die 25. mensis Augusti 1903. - <£> - Omum decreto de fidei professione emittenda omnes Synoditas hac se devincire debeant, Antisies Reverendissi- m us, mitra deposita, ad altare conversus et genutlexus, <&9 106 9 ^> libro Evangeliorum manum dexteram admovil et alta voce professionem fldei emisit. Similiter Synoditae genu- flexi svmbolum fidei, Pii IV. et Pii IX. iussu promul- gaturn, recitaverant usque ad verba: Ego N. N. Inde enim Reverendissimus Princeps solus verbis, Ipsum respicienti- bus, fidei professionem emisit, Synoditae vero quaterni verbis in Svmbolo propositis fidei professionem emiserunt, tribus digitis manus dexterae ad initium Evangelii s. lo- annis positis et textus initium osculantes. Hanc fidei professionem, quae sat longum tempus absorbuit, Examinatores ordinandorum . et post bos Examinatores promovendorum ad beneficia curata in manu Celsissimi Ordinarii iuraverunt. Huius iuramenti necessitatem Reverendissimus Praesul in specie exposuit et quae eorum, qui ad hoc munus Synodi vocarentur,. officia essent, denuo explicuit. Formula iuramenti pro Examinatoribus ordinandorum. Ego N. N. promitto, spondeo et iuro, me Examina- toris ordinandorum officium, quod suscepi, quantum in me situm est, fideliter et sincere iuxta decretum Triden- tinum, emissum sess. 23. cap. 7. de reform., esse exe- cuturum! Sic me Deus adiuvet et haec sancta Dei Evangelia f Publicatio Examinatorum synodalium iam electorum. MICHAEL, Dei gratia et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus. Notum facimus omnibus et singulis hic praesentibus, in prima Congregatione generali a Svnodo sequentes a Nobis propositos viros ecclesiasticos qua Examinatores synodales promovendorum ad beneficia curata electos esse. Quorum nomina ut supra pag. 98 et 99. Datum festo s. Ludovici, regis et confessoris, die 25. mensis Augusti 1903. Decretum approbationis electorum Examinatorum synodalium. MICHAEL, Dei gratia et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus. Iuxta sacrosancti Concilii Tridentini praescriptionem sess. 24. cap. 18. de reform., quae eligendos in Syn- odis dioecesanis mandat viros prudentia et doctrina praestantes ad munus exercendum Examinatorum, a Nobis propositos et a Synodo Nostra electos Examina- tores synodales promovendorum ad beneficia curata, quorum nomina vobis in prima Congregatione generali notificata sunt, Nos auctoritate Nostra episcopali ordinaria approbamus simulque eis mandamus, ut coram Nobis ad sancta Dei Evangelia iurent, se quacumque humana affectione postposita munus suum lideliter esse executuros. Datum festo s. Ludovici, regis et confessoris, die 25. mensis Augusti 1903. Formula iuramenti pro Examinatoribus synodalibus. Ego N. N. promitto, spondeo ac iuro, me Examina- toris synodalis promovendorum ad beneficia curata ofti- cium, quod suscipio, quantum in me est, iuxta sacrorum Canonum praecepla omnique affectione humana post¬ posita sincere executurum esse. Sic me Deus adiuvet et haec sancta Dei Evangelia! <^0 108 9 < §> Ad Promotoris Svnodi instantiam Clementissimus Pater Notario Svnodi annuit atque Lectori, ut ille Consti- tutionem de vera et falsa reformatione, hic vero de ■cdntu ecclesiastico in lingua vulgari exercendo Synoditis publicarent. His postea libertatem concessit, ut si placeret, suas de Constitutionibus, quae praelectae sunt, sententias dicerent. Quum vero omnes congressores se eis con- sentire surgendo pronuntiavissent, Promotor Svnodi institit, ut proxima Sessio puhlica sollemnis indiceretur. Decretum indictionis secundae Sessionis publicae et sollemnis. MICHAEL, Dei gratia et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus. Indicimus et statuimus, Sessionem proximam et secundam fore ventura die mane, quae est 26. mensis volventis, hora septima. Quum ea ipsa die festum s. Zephvrini, pontificis et martyris, qui ecclesiasticae disciplinae servandae ac magis firmandae studens inter alia sancivit, ut docti ac spectatae vitae homines ad munus sacerdotale deligerentur et ut Episcopo rem divinam facienti sacerdotes omnes astarent, celebretur, gaudeamus in Domino, supplices et acclines rogantes, ut intercedente glorioso hoc pontifice et martvre sancto actiones nostras adiuvare dignetur, ut quemad- modum de felici laetamur initio, de fausto quoque exul- temus progressu! Datum festo s. Ludovici, regis et confessoris, die 25. mensis Augusti 1903. --- Postquam proxime futura Sessio ad horam septimam matutinam leriae IV. per Svnodi Lectorem indicta est, <^2. 109 ^ Promotor Synodi institit pro rogitu Notarii. Hic, a Cel- sissimo Ordinario instrumentum authenticum de eis, quae in singulis Congregationibus generalibus et sollemnibus Sessionibus peragerentur, conficere iussus, hoc se cum licentia Reverendissimi Synodi Praesulis accurate facere velle affirmavit et simul rogavit, ut šibi testes reve- rendos Dominos Dr. Iosephum Hohnjec et Antonium Jerovšek, Doctorem romanum in iure canonico, adiungere liceret. Quos quum Celsissimus Princeps comprobavisset, Synoditis e praescripto ordine, Promotore Synodi in- stante, benedictionem sollemnem dedit et ita finem, ut opinamur, felicissimum hora circiter 12. huic primae Sessioni sollemni dedit. Quo facto Clerum synodalem dimisit et curru ad suas aedes rediit. Marburgi, die VIII. Ivalendas Septembres 1903. Dr. Ioannes Mlakar, Notarius synodi. Dr. Iosephus Hohnjec, Antonius Jerovšek, Testis vocatus. Doctor romanus in iure canonico, Testis vocatus. Congregatio generalis secunda. ordine Synodi dioecesanae praescripto Congre¬ gatio generalis secunda ieria III. lesto s. Ludovici, regis et confessoris, hora quarta post meridiem celebrata est atque eo illustrior evasit, quod Synoditis prima meditatio , qua exercitia spiritualia initium ceperunt, proposita est. Director exercitiorum a Celsissimo Praesule P. T. Dom. Iacobus Philippus Bohinc. Parochus ecclesiae cathedralis, Rector quondam spiri- tualis seminarii clericorum, designatus, et a multis suis discipulis, nune probatis animarum pastoribus, cum gaudio exceptus est. Postquam enim Reverendissimus Antistes una cum Clero synodali Vesperas cum Completorio persolvit, Di- reetori exercitiorum, ante sedem episcopalem genuflexo benedixit, ut animo alacer, licet senectute aliquanto iraetus, verba salutaria ad Synoditas faceret. Is ambonem ascendens se modo quodam excusare voluit, quod senio confectus, tantum officium aggrederetur, cui se sufficere, ait, amplius non posse, • sed ex obedientia erga Reveren- dissimum Principem id praestare velle, quod šibi vires licet Iractae permitterent. Meditationis summa finem ho- minis generatim, sacerdotis speciatim complectebatur et a Synoditis debita reverentia excepta est. Post meditationem Illustrissimus Praesul telegramma, ex aula Suae caes. ac reg. Apostolicae Maiestatis Impera- toris Francisci losephi I. Budapestinensi šibi transmissum, Lectorem Synodi praelegere iussit. Telegramma homagio, in prima Congregatione generali a Celsissimo Episcopo Viennam misso, respondit et sic sonat: Homagium. An Seine kaiserliche und konigliche Apostolische Majestat Franz Josef I. Wien. Der Bischof von Lavant und sein auf der vierten Dioecesansynode versammelter Klerus — 218 an der Zahl — erneuern als Huldigung das Gelobnis tiefster Ehrfurcht, hingebendster Liebe und unentwegten Ge- horsams gegen Eure Apostolische Majestat, fiir Aller- hochstdessen und des Allerdurchlauchtigsten Kaiserhauses Wohl sie Gott den Herrn instandigst bitten, fest iiberzeugt, dass sie dadurch fiir die Wohlfahrt des geliebten Vater- landes und fiir das Gedeihen der katbolischen Religion beten. Dr. Michael Napotnik, Fiirstbischof. Kesponsum. An Seine Fiirstbischofliche Gnaden Dr. Michael Napotnik, Fiirstbischof von Lavant. Budapest Udvar. Marburg. Seine kais. und kon. Apost. Majestat haben Euer Furstbischoflichen Gnaden und des Diocesan-Klerus an- lasslich der vierten Diocesan-Synode auf telegrafischem Wege dargebrachte Huldigung mit besonderem Wohlgefallen und innigstem Danke zur Kenntnis zu nehmen geruht. Kabinets-Kanzlei. Responsione publicata tam Celsissimus Praesul quam Clerus synodalis magno gaudio affecti sunt, unde Syno- clitae, ab Illustrissimo sacrorum Antistite invitati, fervidas a d Deum O. M. preces, scilicet Pater et Ave cum Gloria ^ e c non versiculum et responsorium cum oratione 'duaesumus, omnipotens Deus fuderunt, ut diffic.ultates, <<»<> 112 «i^> quibus Serenissimus Imperator et Rex Apostolicus hoc praecipue tempore opprimeretur, felicem exitum acciperent. Deinde ad instantiam Promotoris Synodi Reverendissi- mus comitiorum Praeses Clerum synodalem de ludicibus in partibus edocuit eornmque nomina per Lectorem Synodi patefieri imperavit. Praeterea etiam Iudices ecclesiasticos et dioecesanos in causis criminalibus et civilibus Cleri et in matrimonialibus speciali decreto publicavit. IJli et hi in proxima Sessione sollemni ius iurandum praestare iussi sunt. Id etiam Testes synodales, Dečani pro suo quisque districtu, Consiliarii episcopalis Consistorii pro universa dioecesi constituti, in eadem Sessione praestituri erant. Decretum de ludicibus Synodi in partibus. MICHAEL, Dei gratia et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus. Ex ordinatione sacrosancti Concilii Tridentini sess. 25. cap. 10. de reform, in Conciliis dioecesanis Iudices, quos aiunt in partibus, eligendi et Sedi apostolicae propo- nendi sunt, qui qualitates habent iuxta Constitutionem Bonifacii VIII., quae incipit Stcitutum, et alioquin ad id apti sunt, ut praeter Ordinarios locorum eis etiam post- hac causae ecclesiasticae et spirituales et ad forum ecclesiasticum pertinentes in partibus delegandae com- mittantur. Et si aliquem interim ex designatis mori contigerit, substituat Ordinarius loči cum consilio Capituli alium in eius locum usque ad futuram dioecesanam Synodum, ita ut habeat quaeque dioecesis quatuor saltem aut etiam plures probatas personas ac qualificatas, quibus huiusmodi causae a quolibet Legato vel Nuntio atque etiam a Sede apostolica committantur; alioquin post designationem factam, quam stalim Episcopi ad Summum romanum 113 Pontificem transmittant, delegationes quaecumque aliorum Iudicum aliis quam his factae subreptitiae censeantur. Ut igitur hoc decretum Tridentinum exequamur, eligimus et electos proclamamus sequentes viros, quibus causae delegentur iudicandae, dotlec alia Svnodus habeatur: Plur. Rev. Dom. Laurentinm Herg, » » » Carolum Hribovšek, » » » Dr. Ioannem Mlakar, » » » Martinum Matek, Doctorem ro- manum in iure canonico, Adrn. » * Dr. Leopoldum Gregorec, » » » Dr. Antonium Suhač.. Ut autem demandando lors officio se paratissimos esse palam faciant, invitamus electos atque praesentes, ut fidelitatem suam iuramento in manus Nostras emit- tendo testentur. Datum testo s. Zephyrini, P. M., die 26. mensis Augusti 1903. Decretum de constitutis Consiliariis Iudicii ecclesiastici dioecesani. MICHAEL, Dei gratia et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus. Obtemperantes decretis sacrosancti Concilii Tridentini, secundum quae in dioecesi constituendum sit Tribunal ecclesiasticum pro sacrorum Canonum auctoritate et ecclesiastica disciplina tuenda et roboranda, porro respectu habito ad Instructionem sacrae Congregationis Episcopo- rum et Regularium pro ecclesiasticis curiis quoad modum procedendi oeconomice in causis disciplinaribus et crimi- nalibus clericorum de die 11. Iunii 1880: notum tacimus omnibus, Nos tale Iudicium ecclesiasticum dioecesanum P r o causis Cleri contentiosis nec non pro causis matri- monialibus diiudicandis constituisse et moram probitate 8 <§><• 114 «><§> et iuris scientia insignes viros huius Iudicii assessores in praesenti hac Synodo elegisse. Constituti et in Svnodo promulgati assessores Iudicii dioecesani sunt: Praeses: Plur. Rev. Dom. Laurenlius Herg. Substitutus eius: Plur. Rev. Dom. Carolus Hribovšek. Consiliarii: Plur. Rev. Dom. Iacobus Philippus Rohinc, Plur. Rev. Dom. Franciscus Ogradi, » » » Ioannes Ev. Žuža, Adm. » » Franciscus Dovnik, « » » Simon Gaberc, » » » Antonius Ribar, » . » » Iosephus Tombah, » » » Iosephus Žičkar. Procurator Jiscalis: Plur. Rev. Dom. Dr. Ioannes Mlakar. Advocatus Jiscalis: Plur. Rev. Dom. Martinus Matek. Defensor matrimonii et professionis religiosae: Rev. Dom. Antonius Jerovšek. Actuarius: Plur. Rev. Dom. Iosephus Majcen. Secretarius: » » » Rartholomaeus Voh. Ut autem praenominatiOfficiales fnunere suo legitime et sollemniter devinciantur, invitamus hic praesentes et mandamus, ut accedant c.oram Nobis iuramentum praesti- turi. Absentes emittant iuramentum tempore opportuno; aliter munere suo lungi non permittentur. Datum festo s. Zephyrini, P. M., die 26. mensis Augusti 1903. Decretuni de Testibus synodalibus. MICHAEL, Dei gratia et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus. Vetus est consuetudo sacris Canonum praescriptis introducta, ut in Synodis dioecesanis viri aliquot vita et moribus graves et probati deligantur, qui diligenter animadvertant, an aliquid in urbe et dioecesi sit corrigen- <§?<» 115 •dum seu emendandum, ac si quid tale cognoverint, id Nobis significent, et interrogati de aliqua re, quae emen- danda sit, summa sinceritate referant. Quod Testium synodalium munus gravissimum Nos demandamus et committimus, prouti in duabus Svnodis praecedentibus demandavimus et commisimus, singulis Decanis pro decanatu ipsorum, Consiliariis vero Curiae No- strae episcopalis sive Consistorii Nostri pro tota dioecesi. Ut autem Testes electi officio suo legitima et sol- lemni ratione devinciantur, provocamus designatos et hic praesentes, ut ad praestandum iuramentum requisitum irremore accedant. Iurabunt in manus Nostras, se munus susceptum fideliter pro Deo et propter Deum esse adimpleturos et postposito quolibet affectu sinistro relaturos, quae inda- gaverint et correctione indigere noverint. Datum festo s. Zephvrini, P. M., die 26. mensis Augusti 1903. - <£> - Promotor Synodi postremo institit, ut Procuratoribus Cleri lacultas concederetur, desideria, si quae ad Illustris- sirnum Praesulem proferre vellent, exponendi. Prior revera plura desideria Cleri protulit, e. gr. de oratorio »Sanctus Franciscus«, a Patre Hartmann O. S. Fr. composito, in urbe quadam dioecesis Lavantinae inaugurando, de conventu ut vocatur catholico celebrando, de cultu sacratissimi Cordis lesu festo fori amplificando, de auxilio animarum curi- onibus afferendo, si in qua festivitate, concursu populi aliisque officiis extraneo sacerdote indigerent. Haec aliave desideria Cleri curati Celsissimus Ordinarius grato animo quidem excepit, sed ea implere, ait, in .sua potestate non esse, cum gaudio autem se cooperaturum esse. si qua occasio ea, praesertim priora, adimplendi redderetur. E decreto Celsissimi Principis, ut ante secundam Sessionem generalem sollemnitas pro defunctis sacerdotibus perageretur, Synoditae compererunt, triginta quatuor sacer- dotes, inter quos undecim ultimae Synodo interfuerant, ab- hinc vita iunctos esse. Pacem igitur vivis, mortuis requiem! 8 * Deeretum de offlcio mortuorum. MICHAEL, Dei gratia et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus. Miseremini mei, miseremini mei, saltem vos amici mei, quia manus Domini tetigit me! (lob. 19, 21). Ter- ribile hoc suspirium exaudientes, decernimus et promul- gamus, crastina die, vigesima septima mensis volventis, pro Episcopis Lavantinis denatis et pro omnibus defunctis sacerdotibus dioecesanis, praesertim pro eis, qui post Synodum proxime praecedentem obierunt — dantur triginta quatuor, e quibus undecim ultimae Synodo affuerunt — sollemnem fieri commemorationem. Deus, cui proprium est, misereri semper et parcere, propitiare animabus Episcoporum et sacerdotum Lavanti- norum, omniaque eorum peccata dimitte, ut mortalitatis vinculis absolutae, transire mereantur ad vitam! Per Christum Dominum nostrum. Amen. Pax vivis! Requies defunctis! Datum festo s. Zephyrini, P. M., die 26. mensis Augusti 1903. His tandem expeditis, quum tempus exeundi urgeret, Celsissimus Ordinarius preces, post Congregationes gene- rales praescriptas, persolvit et finem Congregationis gene- ralis fecit, ut Congregationes particulares suis muneribus in Constitutionibus discutiendis, si opportunum eis videre- tur, fungi possent. Marburgi, die VIII. Kalendas Septembres 1903. Dr. Ioannes Mlakar, Notarius Synodi. Dr. losephus Hohnjec, Antonius Jerovšek, Testis voeatus. Doctor romanus in iure canonico, Testis voeatus. -_ - - *< % >»— - Sessio sollemnis secunda. B Pipane, hora seplima, feria quarta post diem Domini- cam XII. Pentecostis, quae 26. Augusti fuit, Sessio sollemnis secunda celebrata est. Officiales ^ et Sodales Svnodi, hora breviarii Tertia dieta, Celsissimum Praesidem Synodi superpelliceo et birreto in- duti expectaverunt in ecclesia s. Aloysii, quum officii ne- cessitate coactus, in Episcopio retineretur. Qui ubi advenit, Missae de Requie, a Promotore Synodi celebratae, in sua sede interfuit. Post sacram Missam Reverendissimus Episcopus Absolutionem ad castrum , in navi saceili po- situm, pro defunctis Episcopis Lavantinis et sacerdotibus Lavantinae dioecesis peregit et vestimentis nigris depositis, vestimenta pro Sessione sollemni praeseripta induit, preces linic Sessioni praeseriptas fusurus. Has quum Illustrissimus Praesul persolvisset, statim, vestimentis sacris depositis, suggestum ascendit, unde synodalem concionem de bono Pastore ad pastores anima- rum clara et sollemni voce habuit, lacrymis hinc inde oratoris et auditorum interruptam. [Jtinam fructus, quos Celsissimus Pastor dioecesis Lavantinae exoptat, uberes carpere possit! Serino synodalis, in secunda Sessione publiea et sollemni habitus, die 26. mensis Augusti 1903. Ego sum pastor bonus. Bonus pastor animam suam dat pro oribus suis. (Ioan. 10, 11). Honorandi Domini Svnodales! n^^ost memoriam hominum doctissimus Papa Bene- dictus XIV. refert in suo classico opere de Svnodo dioecesana (iib. 1. cap. VI. num. 2), olim designatos icisse in nonnullis dioecesibus certos dies, quibus comitia <&<» 118 synodalia haberentur: nimirum feria tertia et quarta iliius hebdomadae, in qua recolitur festum s. evangelistae Lucae; vel vero feria tertia et quarta iliius septimanae post Pascha, in qua cantatur spiritum et cor hominis adeo permulcens Evangelium: Ego sum Pastor bonus (Ioan. 10, 11) et in qua praelegitur solatii plena epistola s. Petri, quae concluditur verbis: Eratis sicut oves er- rantes , sed conversi estis nune ad Pastorem et Episcopum animarum vestrarum. (I. Petr. 2, 25). Re sane vera, inter perpulehras parabolas, quibus usus est divinus Magister in suis praedicationibus, pul- cherrima aestimatur illa de bono pastore, qui animam suarn ponit pro ovibus suis. Parabola haec praeclare ex- ponit munus pastorale et optimam decernit regulam pasto- ralem, quae est charitas, obedientia, assiduitas. patientia. Quid mirum, si iam primis aerae christianae saeculi& reperitur in catacumbis et coemeteriis amoena imago borii Pastoris ? Porro extat opus, cui titulus Pastor,. IIoifj.7]v, cuius auetor communiter celebratur s. Hermas (f 80), vir apostolicus et s. Pauli discipulus. (Rom. 16, 14). Liber Pastoris , cui inseriptioni ansam dedit visio, in qua Angelus sub habitu venerandi pastoris apparens Hermam instruxit, propter moraba, quibus redundat, prae- cepta plurimum commendatus, apud quasdam Ecclesias publice legebatur. Novissimis diebus imago boni Pastoris iterum pluris aestimatur, coniuncta potissimum cum sacratissimo Corde lesu, qualis eftigies exornat libellum, qui rituale seu or- dinem pro eoncelebranda hacce Synodo exhibet. Incidenter attingo donum generosissimum, quo Sua caesarea ac regia Maiestas augustissimus imperator et rex apostolicus Fran- ciscus Iosephus I. sanctissimum Patrem Leonem XIII., quinque lustra summum Pontificem, aptissime honoravit atque celebravit. Venerando Pontifici iubilanti perpulehram ex auro artificiose confectam statuam boni Pastoris, ante oves va- dentis et oves illum seguentes, in signum fllialis pietatis obtulit cum dedicatione insculpta: »Pontifici maximo <^ 2 . 119 Leoni Decimo tertio, optimo fidelium pastori per quinque lustra Ecclesiam singulari providentia felicissime guber- nanti eiusque thesauros uberrime recludenti, hanc boni Pastoris imaginem Franciscus Iosephus Primus, imperator Austriae ac rex apostolicusHungariae, pietatis ergo D. D. D.« V e n e r a b i 1 e s animarum pasto res! Deus, unus generis humani pater et pastor, ab initio mundi constituit suae paternae ac pastoralis sollicitudinis ministros seu pastores. Tempore legis ncituralis erant huiusmodi pastores capita familiarum sive patriarchae, uti Adam, Abel, Henoch, Noe, Abraham, Isaac, lacob, Ioseph; porro capita gentium, uti lob, Iethro, nec non sacerdotes, ut Melchisedech. Apud gentiles erant celebratissimi pastores populi philosophi et sapientes viri, rerum civilium periti. Tempore legis revelatae pastores et duces populi erant a Deo specialitet’ electi viri. ut Moyses, qui ante suam vocationem quadraginla annos pascebat in deserto greges Iethro, soceri sui. Nune novus quoque ordo pasto- rum inductus est: sacerdotum e genere Levitico, ad quem statum pertinent 'Aaron, Phinees, Ioiada, Zacharias, Aza- rias, Eliachim, Ieremias, Ezechiel, Esdras, Machabaei, in postremo Zacharias, pater praedecessoris Messiae. Magnum ducem et pastorem Israelitarum Moysen secuti sunt losue, iudices, reges et prophetae, qui pascebant populum verbis et fac.tis, legibus et salutaribus institutionibus. Quum vero venerit plenitudo temporis, misit Deus pastorum principem (I. Petr. 5, 4), quem sollemniter promiserat per prophetam Ezechielem: Suscitabo super oves pastorem unum, qui pascat eas , sicut servus meus David: ipse pascet eas , et ipse erit eis in pastorem... Dt non erunt ultra in rapinam in gentibus, neque bestiae j era,e devorabunt eos, secl habitabunt confidenter absque u Uo terrore. Et scient , quia ego Dominus Deus eorum.. vos autem greges mei, greges paseuae meae, homines estis ego Dominus Deus vester, dicit Dominus Deus. (Ezeeh. 34, 23—31). 120 s&l Promissus summus Pastor et Episcopus animarum nostrarum (l. Petr. 2, 25) praefmito tempore apparuit: natus in stabulo penes Bethlehem, positus in praesepio et statim adoratus a pastonbus. De coelo missus Pastor animarum docebat, sancti- ficabat, iuvabat oves errantes et denique animam suam posuit pro eis, quod egregium manus pastorale cum mul- tis et magnis suis obligationibus ipse vivide descripsit in parabola, quae narrata reperitur de bono pastore in Evan- gelio s. apostoli et evangelistae loannis. (Ioan. 10, 1—29). Quum in coelum ascenderet Salvator et Arbiter hominum, non dereliquit gregem suum sine pastoribus. Pascendas oves inprimis commisit beato Petro verbis, ter sollemniter repetitis: Pasce agnos meos! Pasce oves meas! (Ioan. 21, 15-17). Et ipse , et non alius, uti s. Paulus adnotat, et ipse dedit quosdam quidem apostolos, guosdam autem prophetas, alios vero evangelistas, alios autern pastores et doctores. (Ephes. 4, 11). Supremi pastores et doctores Christiani terrarum orbis sunt post s. Petram romani Pontifices, in quorum partem sollicitudinis pastoralis constituti sunt legitimi successores sanctorum apostolorum: id est catholiči Episcopi, quibus qua adiutores additi sunt animarum pastores. Omnes igitur iure meritoque cum patriarcha lacob contestari valemus: Viri pastores sumus... et nos et patres nostri. (Gen. 46, 34). In Domino dilecti pastores animarum! Certe vobis nota est dulcissima illa relatio pastorem bonum in ter et oviculas, et analogice curatorem anima¬ rum inter et fideles. Pastor bonus studet, quo fieri potest, perfectiorem šibi comparare notitiam de ovibus suis. lile eas saepius numeral, eas observat, num collibus potius delectentur, an vallibus; in quem gradum perierre possint frigus et aestum; porro inquiril, quae ex eis prosperent eumque fidebter sequantur. <®*<. 122 ^ intempesta nocte quielem lassi corporis; sedet et non sentit amaritudines in confessionali; omnia aggravia suffert laetanter pro salute animarum. Ei nihil tam durum tamque ferreum est, quin amoris igne vincat Sic amore aestuans acquirit copiosos saluberrimosque laborum ac sudorum et dolorum suorum fructus, qui congregantur in horreum Domini. Providus pastor ovium ulterius procurat gregi suo sanum et sufjiciens pabulum. Idem facit sacer curio. Ule libenter animis, suae sollicitudini concreditis, administrat escam spiritualem: saeramenta et sacramentalici; annuntiat ipsis verbum Dei, quod est panis quotidianus pro animabus, quo mentes auditorum ditentur salntaribus cognitionibus eorumque corda virlutis studio ineendantur. Porro praebet sacer curio sanum pabulum poeni- tentibus in sacro tribunali, et nupturientibus in ingressu in novum statum. Is monet, instruit et consilia dat puhlice et privatim. Iste cum s. apostolo Paulo non quaerit , quae sunt fidelium, sed fideles; ipse libentissime impendit et superimpenditur pro animabus. (II. Cor. 12,. 14. 15). Sedulus pastor ovium singularem exerit curam drča agnellos gregis sui. Iste sollerter curat, ut agnelli suffici- ente et sano lacte nutriantur. Provide cavet, ne eis boreas noceat neque per alias oves comprimantur aut solum periclitentur. Imo, ut legimus in Isaia propheta, in bracliio suo congregat agnos et in sinu suo levat. (Is. 40, 11). Nonne optima et perfectissima species et lorma eurae, qua pastor animarum porvulos gregis sui spiritualis complecti debet? Assiduus parvulorum pastor parentes attentos facit ad sua erga prolem officia, ad instillandum teneris eorum cordibus Dei timorem, quippe qui est initium sapientiae. Post parentes ipse pueros et puellas, institutionis capaces, indefesse erudit et semina, in corda eorum missa, rigat paterna exhortatione. Non pudet eum esse sicut parvulum in medio parvulorum et quasi matricem. 123 *?§> quae fovet filios suos: semper memor manens divini Salvatoris, qui parvulos ad se vocabat, amplexabatur et eis benedicebat. Exemplum dedit nobis Pastor magnns ovium (Hebr. 13, 20), ut, quemadmodum ipse fecit, et nos laceremus. In vita divini Magistri singularis reperitur amor erga iuvenes. Postquam parvulis imposuit manus, uti s. evange¬ lista Mattbaeus narrat, diutius conversatus est cum adolescente, qui omnia se servasse praecepta dixit, ut eum consilio de omnibus vendendis plene ad se traheret. (Matth. 19, 15—22). Etsi dives ille adolescens non amplec- tatur consilium de omnibus divendendis, peculiarem tamen charitatem manifestat Christus erga eum. Nam s. evangelista Marcus observat: lesus autem intuitus eum r dileocit eum. (Marc. 10, 21). Haud parvi porro momenti est, quod IesUs maxima sua miracula perpetraverit in iuvenibus, a mortuis eos resuscitando. (Matth. 9, 25; Luc. 7, 14; Ioan. 11, 40). Diligens pastor animarum' fere praecipuum suum studium ponit in parvulorum institutione, nec unquam se feliciorem reputat, quam dum in medio dilectorum commoratur. Sed etiam parvuli ipsum reverentur, diligunt et audire gestiunt, ita ut non opus sit, eos vi compellere ad catecheticas instructiones. Insuper intente vigilat super vita parvulorum. Saepius convocat pusillum suum gregem et vultum eius diligenter agnoscit. Primam eorum confessionem et primam com- munionem omni, quo meliori potest, modo absolvit, et ita eis instillat amorem ad sacrae poenitentiae et sanctis- simae Eucharistiae sacramentum. Bonus pastor ovium peculiarem gerit sicut agnello- r um, ita etiam aegrotantium gregis sui ovicularum. In- firmas oves a caeteris segregat, de meliori pabulo eis providet deque medicina salutifera sollicitatur. Consimiliter agit bonus animarum moderator, qui a d aegrotos etiam non vocatus advolat, eos consolatur e orumque doloribus compatitur ac eis ministerium suum °ffert. Nulla ei est' sat magna securitas, ubi periclitatur aeterna salus infirmi. Protinus excipit confessionem aegri eumque sanctissimo viatico recreat sacraqae unctione reficit. lam morienti actus fidei, spei, charitatis et contri- tionis suggerit desideriumque aeternae beatitatis inspirat. Extremis momentis orat et concedit benedictionem apostolicam oviculae, viam aeternilatis ingressurae. Proximi amore flagrans pastor animarum spiri- tualibus doniš lubenti animo adiicit temporalia: aegrotum iuvat bonis consiliis, suppeditat egeno edulia vel saltem aliorum opem pro eo implorat. Nonne et Christus oves, quas sua redemerat morte, carnis suae alimento satiat? Qui misericordiam hcibet , notat Siracides, docet et erudit quasi pastor gregem suum. (Eccli. 18, 13). Haec faciendo curio šibi devincit corda fidelium et sperare poterit, se a iusto olim ludice beata lila verba. esse auditurum: Serve bone et fidelis, intra in gaudium Domini tui! Injirmus enim eram, et visitasti me. Vigil ovium pastor defendit gregem contra fures, lupos aliasque bestias rapaces. Canctos ovilis aditus munit, providet de vigiliis, die nocteque gregi necessariis. Si videt lupum venientem. non fugit adinstar vilis mercenarii, sed ei obviam vadit animosus, sicut David furioso Goliath, el fortiter defendit oviculas. Parili modo pervigil animarum pastor praemunit, custodit et protegit iugiter suos fideles. Fures et lupos, qui sunt impii homines parochiam subruere nitentes, confutat, impugnat et reprehendit, et totis viribus innocuas animas a periculosa idgenus peste praeservare contendit. Fures et lupi sunt blasphemi, adulteri, concubinarii et omnes, qui perverso vitae suae exemplo alios quoque secum in abvssum, in praecipitium trahere conantur. Hos omnes repellere connititur, observatis discretionis et prudentiae pastoralis legibus. Ecce, ego mitto vos sicut agnos inter lupos. (Luc. 10, 3). Fures sunt et lupi: libri, scripta foliaque falsis principiis referta, ad libidinem concitantia et sana mentis oves prosperant et proficiunt; sin aulem eas ad plagas, insalubribus herbis consitas, ductitaverit, in varios morbos incidunt et sensim penitus pereunt. Eadem est ratio pastoris animarum. Pastor est forma, cui fideles imprimuntur. Qualem se pastor in moribus sms, in toto moralis vitae tenore exhibuerit, talem etiam fideles induent formam. Vita et moreš curad sunt vita et moreš curatiae. Nam validius est exemplum, quam verbum. Christus, supremus pastor et prototypon pastorum animarum, praeposuit suo magisterio et vitae exemplum: Coepit lesus facere et docere. (Act. apost. 1, 1). Efficacius opere docetur, quam ore. Homo plus suis oculis credit, quam auribus. S. Gregorius Cappadox in epitaphio s. Basilii Magni verba insculpsit: Tonitruum erat eius oratio, quia vita fulgur. Haec est causa, quod prava sacerdotum exempla tantopere influant in populi moreš. Si sacerdos de vir- tutis tramite deflectit, et oves trahuntur in viam per- ditionis. Si fideles videant animarum pastorem sine reve- rentia et pietate in sacris functionibus, pietatis sensus in cordibus eorum debilitatur et sensim emoritur. Si videant ipsum avarum, incidunt ipsi in eandem cupidinem, ipsum despiciunt, quia logice concludunt: pastor, qui non dat substantiam suam , quando daturus sit animam suam pro ovibusf Si videant fideles suum pastorem litigiosum, ipsi ad iurgia et liles prorumpunt; si intem- perantem, ipsi fiunt potatores et inserviunt gulae. Si fideles sciant, suum pastorem familiare habere commer- cium cum certa persona alterius sexus, vivere fornicarie, ipsi prolabuntur in foedissimarum voluptatum coenum. Et nune pascit porcos, uti s. Lucas narrat de filio prodigo. (Luc. 15, 15). Propterea, colendi pastores animarum, caute vivatis! Verum est, propter speciem mulieris multi perierunt. Propter Hevam primus homo; propter Dalilam fortissimus, propter uxorem Uriae religiosissimus, propter mulieres alienigenas sapientissimus miserrime cecidit. Tu, quis es igitur, ut audeas sine prudentissima cautela cum ipsis 127 c'^'> agere? O discipule, numquid eris super Magislrum tuum ? Elsi ego, sanctitas immutabilis, ita loquitur lesus Chrislus ad te, erga feminas fui cautissimus: numquid tibi, arundini vento agitatae, licebit esse incautum ? Nullum sane mihi potuit esse in earum conversatione periculum: verum exemplum tibi dare volui, ut ita et tu faceres. Disce ergo a me rarum, brevem et austerum ad illas habere sermonem! Disce ad vanas Samaritanas non loqui, nisi ad conversionem et poenitentiam suggerendam! Disce ad peccatrices confusas et humiliatas verba non habere, nisi ad pacem dandam et viam novam edocendam! Disce cum piis Chananaeis non conversari, nisi cum gravi et austera bonitate! Disce illas, prae sanctitatis suae odore ad te venientes, a te etiam cum imperio repellere, si humanam tibi dilectionem demonstrant! Disce sanctas Marthas et Marias non invisere, nisi propter Iratrem Lazarum aut aliam religionis causam! Disce cum illis non de temporalibus nugis confabulari, sed de uno ne- cessario, de optima eorum, quae sursum sunt, parte trac- tare! Disce tam rarus esse cum illis, ut mirentur etiam fideles, te in necessitate vel sola utilitate cum illis loqui! Disce: non esse familiaris alicui mulieri, sed in communi omnes bonas mulieres Patri coelesti commendare! Nune me ante pedes vestros prosterno et provolutus quasi in genua vos peto: Dimittite et eiicite ancillam, fiuae vos seducit! Pecunia, si qua indigeatis, ut possitis solvere vinculum cum misera persona, prostat apud me! Animarum pastores nil sollicitius vitare debent, quam ne scandalo sint fidelibus neve offendant animos, non dico peccato, sed vel umbra peccati! Curent econtra, ut vita ipsorum sit virtutum paradigma, sit speculum, in fino fideles videant imaginem vitae sanctae, sit Evangelium, fiuod eos docet vitae sanctimoniam! Magnae minae in- tentatae sunt pastoribus, qui improba vitae suae ratione ovibus offendiculo sunt easque alliciunt ad peccandum. Ita vae clamatur pastoribus malis per os leremiae Pfophetae: Vae pastoribus, qui disperdunt et dilacerant <§? gregem pascuae meae, dicit Dominus! Vos dispersistis gregem meum et eiecistis eos et non visitastis eos: ecce ego visitabo super vos malitiam studiorum vestrorum, ait Dominus. (Ier. 23, 1. 2). Et per os magni prophetae Ezechielis loquitur Dominus Deus Israel: »Vae pastoribus Israel, qui pascebant semetipsos: nonne greges a pastori¬ bus pascuntur? Lac comedebatis et lanis operiebamini, et quod crassum erat, occidebatis: gregem autem meum non pascebatis. Quod infirmum fuit, non consolidastis, et quod aegrotum, non sanastis, quod confractum est, non alligastis, et quod abiectum est, non reduxistis, et quod perierat, non quaesistis, sed cum austeritate imperabatis eis et cum potentia. Et dispersae sunt oves meae, quod non esset pastor, et factae sunt in devorationem omnium bestiarum agri et dispersae sunt... Propterea pastores, audite verbum Domini: Vivo ego, dicit Dominus: Quia pro eo, quod facti sunt greges mei in rapinam et oves meae in devorationem omnium bestiarum agri, eo quod non esset pastor, neque quaesierunt pastores mei gregem meum, sed pascebant pastores semetipsos et greges meos non pascebant — propterea pastores audite verbum Do¬ mini: Ecce, ego ipse super pastores requiram gregem meum de manu eorum et cessare faciam eos, ut ultra non pascant gregem, nec pascant pastores semetipsos: et liberabo gregem meum de ore eorum, et non erit ultra eis in escam.« (Ezech. 34, 2—10). Una existit adhuc analogia inter ovium pastores et animarum. Omnes curae pastoris ovium frustrantur, nisi Deus pascua imbribus et rore irrigat; nisi pluvias mittit, ut terra det germen suum. Sic nec maximi labores pastoris animarum optatum sortiuntur effectum, nisi ros in eos descendat divinae benedictionis. lam vero pluviae aridam terrae laciem infundunt, ros divinae gratiae autem nascitur ex oratione. Quam utilis necessariaque sit oratio ad maturandos salutares curae animarum fructus, clamant divini Pastoris, qui integras noctes in oratione insumebat, et apostolorum ■žv 129 »><§> aliorumque virorum in cura animarum indefesse desu- dantium exempla Hinc nobis orandum pie et fervide ac perseveranter! lendissimi animarum pastores! finem propono vobis speculum boni pastoris, i illud in aliquo libro descriptum reperi. or sit vir probatus, non probandus; sit sanctus, sancla sancte tractans! Actu sit severus, vultu serenus, verbo gravis! Pascat gregem exemplo aedificationis, verbo praedi- cationis, fructu orationis! Habeat eruditionem, sed multo magis unctionem! In omni re plus fidat orationi, quam suo labori! Caveat, ne alios iuvando se deserat, ne alios ele- vando ipse cadat! Uno verbo is sit clamore Ioannes Baptista, labore Paulus, amore Petrus, more Elias, ore Nathan, re Carolus Borromaeus! Quae in praecedenti sermone meo protuli, vobis iam nota sunt; tamen confido, ea non plane inutilia vobis esse futura. Benevola patris monita, etsi nihil novi contineant, ad piorum filiorum corda prompta tamen reperiunt adi- tum. Porro vix unquam est de numero sacrorum curionum, qui ausit asseverare, se in munere pastorali attigisse perfectionis gradum, ut altius ascendere nequeat. Serviant igitur paterna mea monita aedificationi vestrae! »Pascite, qui in vobis est, gregem Dei, providentes non coacte, sed spontanee secundum Deum, neque turpis lucri gratia, sed voluntarie, neque ut dominantes in cleris, sed forma facti gregis ex animo. Et quum apparuerit princeps pastorum, Percipietis immarcescibilem gloriae coronam.« (I. Petr. 5, 2-4). A O des, bone Deus, quum venerit Filius hominis in naaiestate sua: quando nempe congregabuntur ante eum °mnes gentes et separabit eos ab invicem, sicut pastor se- tvegat oves ab hoedis, et statuet oves quidem a dextris suis, 9 130 a ) < ^> hoedos autern a sinistris (Matth. 25,31—33): o si tune statuamur a dextris aeterni Pastoris lesu Christi! Tu nos pasce, nos tuere; tu nos bona fac videre in terra viventium! Inter oves locum praesta, Et ab hoedis nos sequestra, Statuens in parte dextra! Confutatis maledictis, Flammis aeribus addictis, Voca nos cum benedictis! Deus autem pacis, qui edux.it de rnortuis Pastorem magnum ovium in sanguine testamenti aeterni , Dominum nostrum Iesum Christum, aptet vos in omni bono, ut faciatis eius voluntatem: faciens in vobis quod placeat coram se per Iesum Christum, cui est gloria in saecula saeculorum! Amen. (Hebr. 13, 20. 21). -- Ad instantiam Promotoris Synodi ius iurandum in manu Reverendissimi Ordinarii praestiterunt: Consiliarii iudicii dioecesani , ludices in partibus, Testes sgnodales atque Censores librorum, typis edendorum. Idem Dominus Dr. Leopoldus Gregorec, qui inter Examinatores promo- vendorum ad beneficia curata relatus .est, sed primae Sessioni interesse non potuerat, separatim praestitit. Celsissimus Episcopus deinde litteras, quibus ludices in partibus sanctae Sedi Apostolicae deferendi erant, Synoditis praelegi imperavit. Formula iuramenti pro membris Iudicii dioecesani. Ego N. N. promitto, spondeo et iuro, me officium, quod suscipio, quantum in me situm est, fideliter et sincere esse executurum. Sic me Deus adiuvet et haec sancta Dei Evangelia! 131 <§> Formula iuramenti pro Iudicibus in partibus. Ego N. N. promitto, spondeo ac iuro, me Iudicis in partibus officium, quod lors mihi demandari contigefit, quantum in me situm est, fideliter et sincere esse exe- cuturum. Sic me Deus adiuvet et haec sancta Dei Evangelia! Litterae commendatitiae. Beatissime Pater! A die 24. usque ad 28. mensis Augusti huius anni 1903 coegi in civitate mea residentiali Marburgensi in sanctuario s. Aloysii quartam Synodum dioecesanam. In hoc conventu synodali ad ordinationem sacro- sancti Concilii Tridentini, in sessione 25. cap. 10. de reform, emissam, designati sunt Iudices, quos aiunt in partibus, quorum nomina tenore praelaudatae ordinationis statim ab Episcopo ad Summum romanum Pontificem transmitti debent. Hi iam a me humiliter subsignato Episcopo electi sunt: Laurentius Herg, Praepositus Capituli cathedralis, Carolus Hribovšek, Decanus Capituli cathedralis, Dr. Ioannes Mlakar, Canonicus Capituli cathedralis, Martinus Matek, Canonicus Capituli cathedralis et Doctor romanus in iure canonico, Dr. Leopoldus Gregorec, Canonicus Capituli ruralis Strassburgensis, Vicarius perpetuus Neoeccles. Dr. Antonius Suhač, Parochus ad s. Annae in monte Kriechenberg. Nune vero enixe rogo, quatenus Sanctitas Vestra designationem ratam habere et in casibus obvenientibus causas ečclesiasticas ac spirituales et ad forum ecclesiasti- cum pertinentes praenominatis Iudicibus in partibus delegandas committere dignetur. 9 * 132 Ad pedes Sanctitatis Vestrae provolulus Benedicti- onem apostolicam devotissime peto Sanctitatis Vestrae humillimus et obedientissimus filius et famulus Marburgi, die 26. Augusti 1903. f Michael, Episcopus Lavantinus. Formula iuramenti pro Testibus synodalibus. Ego N. N. promitto, spondeo ac iuro, me Testis synodalis oificium, quod suscipio, quantum in me situm est, fideliter et veraciter esse executurum. Sic me Deus adiuvet et haec sancta Dei Evangelia! Decretum de Censoribus librorum imprimendorurn. MICHAEL, Dei gratia et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus. In celebri constitutione apostolica Officiorum ac munerum VIII. Kal. Februar. 1896 statuitur tit. II. cap. 2. num. 38., quod sequitur: »Curent Episcopi, quorum mu- neris est, facultatem libros imprimendi concedere, ut eis examinandis spectatae pietatis et doctrinae viros ad- hibeant, de quorum fide et integritate šibi polliceri queant, nihil eos gratiae daturos, nihil odio, sed omni humano affectu posthabito, Dei dumtaxat gloriam spectaturos et fidelis populi utilitatem.« Cui salutari decreto obedientes eligimus in hac Synodo sequentes Censores librorum tvpis edendorum: Plur. Rev. Dom. Bartholomaeum Voh, » » Dr. losephum Hohnjec, » » Franciscum Kovačič, Doctorem Philosophiae, » » Dr. Antonium Medved. <§> Ut autem nominati revisores librorum typis eden- dorum demandato officio se paratissimos esse palam faciant, provocamus electos ac praesentes, ut fidelitatem suam iuramento in manus Nostras emittendo contestentur. Datum festo s. Zephyrini, P. M., die 26. mensis Augusti 1903. Formula iuramenti pro Censoribus librorum typis edendorum. Ego N. N. promitto, spondeo et iuro, me officium, quod suscipio, iuxta constitutionem apostolicam Officiorum ac munerum de prohibitione et censura librorum, quan- tum in me situm est, integre executurum esse. Sic me Deus adiuvet et haec sancta Dei Evangelia! Promotor Synodi tum institit, ut Gonstitutiones, quas Celsissimus Synodi Praesul proponere vellet, publicarentur, sed duae tantum praelegi potuerunt, scilicet de organi- zatione catholica atque de apostasia ut vocatur a Roma, quia verbis et rebus refertae, multum temporis spatium occupaverunt. Synoditis utraque placuit neque eis quid- quam addendum esse visum est, vel demendum, licet Cel¬ sissimus Princeps libertatem in utramque partem Sodalibus Synodi concessisset. In Congregatione generali prima Romam missum est sequens telegramma sgnodicum: Pio X. Pontifici Maximo. Romam. Vaticano. Episcopus Lavantinus, Deo adiuvante, quartam Syn- odum dioecesanam celebrando, ad pedes Sanctitatis Vestrae una cum Capitulo et Clero prostratus, intima profundae venerationis et filialis amoris ac perfectae obedientiae sensa manifestat, et beatissimo Patri fausta ieliciaque augurans diesque sospites et felices ad salutem 134 *>*%> orbis terrarum a Deo petens, humillime implorat Bene- dictionem apostolicam pro se ac pro ducentis duodevi- ginti sacerdotibus synodaliter congregatis. Michael, Episcopus Lavantinus. A Sede apostolica telegramma, a Reverendissimo Episcopo summa cura laetitia acceptum, haec habet verba: Mons. Michele Napotnik, Vescovo di Lavant. Roma. Marburg. (Styria). Obsequium coetus Vestri, in ecclesiasticae disciplinae tutelam servandam coacti, suaviter Sanctitatem Suam affecit. Benevolentis animi pignus Ipse apostolicam Bene- dictionem impertit. Merry del Val. Telegrammate pnblicato Celsissimns Princeps Sodales Synodi invitavit, ut secum pro gloriosissime nune guber- nante Summo Pontifice Pio X. pientissime orent, quo Deus O. M. sospitem conservet! Persolutae sunt preces: Pater et Ave cum Gloria nec non versiculus et responsorium cum oratione: Deus, omnium fidelium 'pastor et reetor. Hac etiam occasione animadverti potuit, quanta devotione et filiali pietate erga Christi vicarium, summa Dei gratia Ecclesiae recens datum, nedum Reverendissimus sacrorum Antistes, sed Clerus quoque Lavantinus feratur. —-$>—• Q,uum desiderium quoddam, a Procuratore Cleri in Congregatione generali secunda propositum, rem oeco- nomicam, usum videlicet silvarum parochialium, respiceret et in praefata Congregatione ad finem optatum non esset perductum, e licentia Reverendissimi Ordinarii in hac Sessione clare expositum et eo resolutum est, ut ad 135 indefmitum tempus quiescere posset, quin ex ea bene- ficiati detrimentum caperent. Ad instantiam denique Promotoris Synodi decretum de Sessione sollemni tertia eague vitima Ulustrissimus Praesul Lectorem Synodi publicare iussit. Decretum indictionis tertiae et ultimae Sessionis publicae et sollemnis. MICHAEL, Dei gratia et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus. In nomine Domini decernimus et declaramus, ut proxima, videlicet uitima huius Synodi Sessio publica et sollemnis celebretur feria sexta, quae erit 28. currentis mensis Augusti, mane hora sexta vel alia commodiori. Simul incidet festum s. Augustini, Episcopi et confes- soris et Ecclesiae Docloris, qui presbyter factus familiam instituit religiosorum, quibuscum victu communi eodem- que cultu utens, eos ad apostolicae vitae doctrinaeque disci¬ plinam diligentissime erudiebat. Episcopo facto nihil fuit humilius, nihil continentius. Lectus ac vestitus moderatus, vulgaris mensa, quam semper sacra vel lectio vel disputalio condiebat. Femi- narum et in eis sororis et fratris filiae familiaritatem vitavit. Nullum finem fecit praedicandi Dei verbum, nisi gravi morbo oppressus. Inimicos Ecclesiae perpetuo in- sectatus est ore et scriptis, quibus christianam doctrinam maxime illustravit. Quum discessum e vita šibi instare videret. Psalmos poenitentiales in conspectu positos profusis lacrimis le- gebat. In oratione defixus, astantibus Iratribus, quos ad charitatem, pietatem virtutesque omnes erat adhortatus, <&(a 136 migravit in coelum annos 76 natus. Summis laudibus celebratur ut sagacissiraus Ecclesiae Doctor. Oremus Dominum ac Deum nostrum, ut suffragante beato confessore, Doctore et pontifice Augustino actiones nostras, quas aspirando praevenire dignatus est, adiu- vando misericors et benignus prosequatur, ut cunctaque nostra oratio et operatio per eum coepta fructuose finiatur! Per Christum Dominum nostrum. Amen. Datum festo s. Zephyrini, P. M., die 26. mensis Augusti 1903. Indicta Sessione sollemni ultima, feria VI. hora sexta matutina habenda, Clementissimus Pater Synoaitis genu- flexis sollemnem benediclionem forma consueta ded it Sessio haec sollemnis hora undecima et media finita est, unde Celsissimus Praesul, Capitulo cathedrali comitante ad fores sanctuarii, in aedes episcopales reversus est et Svnoditae in silentio ad sua habitacula abierunt. Marburgi, die VII. Kalendas Septembres 1903. <$> — Dr. Ioannes Mlakar. Notarius synodi. Dr. losephus Hohnjec, Testis vocatus. Antonius Jerovšek, Doctor romanus in iure canonico, Testis vocatus. Congregatio generalis tertia. ost meridiem feriae quartae post Dominicam XII. Pentecostis hora quarta Congregatio generalis tertia ex ordine Svnodo praescripto fieri debuit, et re vera praecise eo temporis momento omnes Synoditae convenerant in svnodali ecclesia s. Aloysii, ut Celsissirnum Ordinarium in valvis templi exciperent. Is etiam constituto tempore advenit et cum Sodalibus Synodi Vesperas cum Completorio persolvit. Deinde Director exercitiorum benedictionem Illustris- simi Praesulis petiit, ut secundam medilationem Synoditis proponeret. Meditationis summa de peccato generatim et de peccato sacerdotis speciatim tractavit neque sine magna animorum commotione excepta est. Reverendissimus Or- dinarius ideo P. T. Directori exercitiorum spiritualium gratias egit et Synoditae ei vehementer acclamaverunt. Tum Celsissimus Synodi Praeses, vestimentis sacris assumptis, ante altare maius preces ad Synodi Congre- gationes generales praeceptas persolvit et ad instantiam Promotoris Synodi Congregationem aperuit, quum ab Eminentissimo Metropolita Ioanne Bapt. Cardinali Katsch- thaler e vico Fusch telegramma se accepisse enuntiavit. Telegranmia synodicuiii. Eminentissimo Domino Ioanni Bapt. Cardinali Katsch- thaler, Principi-Archiepiscopo et Metropolitae. Salisburgum. Episcopus Lavantinus cum suo Clero svnodaliter congregato Eminentissimo Domino Metropolitae omne 138 bonum a Domino adprecatur nec non debitae reverentiae ac singularis observantiae obsequium protestatur. Michael, Episcopus Lavantinus. Responsum. Seiner Fiirstbischoflichen Gnaden, dem Hochwiirdig- sten Herrn Fiirstbischof Michael Napotnik. Dorf Fusch. Marburg. Wegen Firmungsreisen leider erst heute Telegramm erhalten. Herzlichen Dank! Beste Segens\vunsche! Kard. Katschthaler. E loco, quo telegramma missum est, concludi po- tuit, Eminentissimum Dominum Cardinalem, Roma rever- sum, canonica Archidioecesis visitatione occupari. Unde Reverendissimus Princeps Clerum synodalem, ut pro sa- lute Reverendissimi et doctissimi Metropolitae secum orare vellet, facundis verbis monuit. Quod revera in ipsa Congregatione factum est: persolutione precum Pater et Ave cum Gloria nec non orationis Deus, omnium fidelium pa,štor et rector. Statim nune ad Promotoris Svnodi inslantiam Reve¬ rendissimus Antistes ad Constitutiones a Synoditis appro- bandas transiit et duas, nimirum de sacrae Theologiae Professoribus et de archivio parochiali, decanali atque dioecesano proponi iussit. Utraque a Synoditis, nulla mutatione expetita, cum appiausu accepta est, licet posteriori aetu constituendae mulla ac varia impedimenta obstare viderentur, praeser- tim, quum loca, quibus archivia reservarentur, in angustis plerumque aedibus, tam parochialibus quam decanalibus, deessent. Bona tamen voluntate etiam has difficuUates, 139 *>*§> quamvis non primo impetu, superari posse Reverendissi- mus Praesul resolvit et victoriam in hac etiam causa Synoditas fortes sperare posse pronuntiavit. Caeterum rem multa attentione dignam agi, omnes consenserunt. Postremo desiderium a Procuratore Cleri editum, ut scholae Cantorum in Congregatione generali quarta intra Sacrum, ab Illustrissimo ac Reverendissimo Archiepiscopo Zagrabiensi, Excellentissimo Domino Dr. Georgio Posilovič, insigni hospite Celsissimi Ordinarij, celebrandum loco sacratissimi Rosarii cantare liceret, Reverendissimus Antistes dioecesis Lavantinae benigne acceptavit. Preces tandem, post Congregationes dicendae, flexis genibus ab Amplissimo Praesule et a Synoditis persolutae sunt et ita finis Congregationi generali tertiae datus est. Marburgi, die VII. Kalendas Septembres 1903. Dr. Ioannes Mlakar, Notarius Synodi. Dr. Iosephus Hohnjec, Antonius Jerovšek, Testis vocatus. Doctor romanus in iure canonico, Testis vocatus. Congregatio generalis quarta. ■ narta Congregatio generalis feria V. post diem Dominicam XII. Pentecostis, testo s. Iosephi Calasanctii confessoris, coacta, in hac Synodo speciali memoria digna est, quum Excellentis- simus, Ulustrissimus ac Reverendissimus Dominus Archie- piscopus Zagrabiensis Dr. Georgius Posilovič, per Celsis- simum Praesidem Synodi invitatus, hora septima matutina, officii Tertia peracta, Sacrum coram Synodi Sodalibus celebrare dignatus est. Sacro Reverendissimus Episcopus Lavantinus, pluviali albi coloris indutus, in sede episcopali astitit et Sacrificio peracto, Excelentissimum hospitem lectis verbis salutavit atque intimas gratias Reverendissimo Archiepiscopo egit, quod hanc Synodum maximo honore affecisset, sacram Missam pro eius telici progressu offerendo. Salus colendissimo hospiti data. Excellentissime ac Reverendissime Domine Archiepiscope! In proprio nomine et in nomine semper fidelis mei Capituli cathedralis nec non omnium hic in Domino synodaliter Congregatorum gratias humillimas quamque maximas reddo Excellentiae Tuae Reverendissimae pro benigna visitatione, pro celebrata hodie in templo boe synodali sacra Missa atque pro praesentia in Congre- gatione quarta generali. Eo, quod ad gaudium nostrum Reverendissima Amplitudo Tua media inter nos apparuit, splendor totius Synodi mire auctus est. 141 6 )^ > Gratibus nostris debitis addimus vota nostra sincera. Dives in misericordia Deus Excellentissimum Dominum Archiepiscopum sospitera et incolumem ad gloriam suam et ad fidelium archidioecesanorum prosperitatem per plurimos annos conservet et muniat atque laboribus et doloribus eius large benedicat! Angelus ille, qui Tobiae comes fuit, angelum archi- dioeceseos Zagrabiensis salvum reducat in metropolin eumque semper comitetur in via vitae! Ego locutus sum, Deus autem infinite bonus exau- diat me! Ad quae verba Illustrissimus Archipraesul, magno se gaudio affectum, ait, invitationem, ut operi tam sol- lemni quam utilissimo interesse posset, a Reveren- dissimo Principe excepisse. Huic se ideo optimum pro- gressum, a Deo O. M. ad sacrum altare exoravisse, hoc autem in primis se vehementer optare, ut Celsissimus Synodi Praesul terrenis suis oculis Synodorum fructus uberrimos videre ex eisque solamen in tanlis et labori¬ bus et doloribus suis experiri posset. Faxit Deus! Excellentissimum hospitem Celsissimus Princeps una cum Capitulo cathedrali sollemniter ad valvas usque sa- celli deduxit., unde Reverendissimus Archipraesul curru ■n palatium episcopale se contulit. Congregationi generali meditatio a P. T. Directore exercitiorum spiritualium et quidem de poenitentiae sacer- dotis necessitate et actibus eiusdem essentialibus prae- missa est et animos tum proponentis cum audientium vehementer commovit, maxime quum quasi ad vivum Christum Iesum, in cruce pendentem, pro peccatis sacer- dotis, noti sui et arnici, qui secum dulces caperet cibos, Pati et mori describeret. Non est, cur his in foliis adnotetur, b- T. Directori exercitiorum spiritualium a Celsissimo Episcopo gratias esse diclas et a Synoditis semper dicendas. Illustrissimus Praesul Synodi deinde precibus, ad Congregationes generales praescriptis, cum Synoditis p 142 t>^> peractis, Congregationem ad instantiam Promotoris Syn- odi inchoavit et relatori de lectione sacrae Scriplurae in ge- nere et in lingua vulgari in specie imperavit, ul Consti- tutionem, quae hoc thema respiceret, Synoditis proponeret. Ad hanc propositionem Reverendissimus Episcopus edixit, eam nondum omnibus numeris absolutam esse, sed quoad essentiam Ecclesiae doctrinis consentire. Altera Constitutio de cultu beatae Mariae virginis et Sandorum tractavit et omnia fere momenta continuit, quae in Synodo dioecesana tractare licet, et Synoditis valde placuit, aliqua tamen momenta, ut ei interpone- rentur, unus alterve Synodita desideravit. Haec Constitutio etiam pro historia dioecesis Lavantinae non parvi aesti- manda est, quum ex titulis, quibus ecclesiae parochiales et filiales insignitae sunt, conclusiones de ecclesiae anti- quitate vel de veneratione Sancti, cui dedicata est, plus minusve certae sunt. Absolutis precibus, post Congregationes generales dicendis, Celsissimus Ordinarius Congregationi finem dedit et se in aedes episcopales recepit, Synoditae vero ad confessionem sacramentalem peragendam in silentio re- cesserunt. Marburgi, die VI. Kalendas Septembres 190B. Dr. Ioannes Mlakar, Notarius Synodi. Dr. Iosephus Hohnjec, Antonius Jerovšek, Testis vocatus. Doctor romanus in iure canonico, Testis vocatus. Congregatio generalis ultima. [itima huius Synodi generalis Congregatio feria V. post diem Dominicam XII. Pentecostis, festo s. Iosephi Calasanclii, stricte ea hora, quae ei praefixa erat, adventu Celsissimi Principis ini- tium Vesperis et Completorio persolvendis cepit et preces, ad Congregationes in Pontificali praescriptae, in choro peractae sunt. Eas instantia Promotoris Synodi sequuta est, ut scilicet Constitutiones praeparatae. et in Deputationibus sive Congregationibus particularibus discussae in Congre- gatione generali proponerentur et pro temporis opportu- nitate approbarentur. Unde Reverendissimus Synodi Praeses primo imperavit, ut Constitutio de democratia Christiana sive de benefiea erga plebem inferiorem agendi ratione praelegeretur. Haec Constitutio, in Congregationibus praeparatoriis iam examini subiecta erat et in ea forma, qua propo- nebatur, a Synoditis cum laude aecepta est. Synodita Dr. Leopoldus Gregorec Illustrissimo Praesuli nomine Sodalium Svnodi publice gratias expressit, quod etiam ln ea causa, quae multos hoc tempore animos occu- Paret, principia solida proponi iuberet, quibus intellectis curiones animarum in sua quisque parochia tuto pro- cedere valerent. Deinde Reverendissimus Ordinarius Constitutionem vitricorum ecclesiasticorum reguisitis et iuribus proponi Mandavit. Haec Constitutio variis rixis et incommodis, c juum in praxi suum locum obtinuerit, remedium afferet <ž>p 144 ^ ideoque mutatis mutandis ei omnes Synoditae acquie- verunt. Postremo Celsissimus Praesul vota quaedam propo¬ suit, quae necessifatibus praesentis et futuri quoque temporis supranaturalia remedia exhibere possent, si syn- odaliter Deo O. M. oblata, in dioecesi accurate observa- rentur. De votis porro, licet eorum utilitas Synodi Clero illucesceret, impedimenta quaedam obiecta sunt, quorum rationem se Reverendissimus sacrorura Antistes habere velle pronuntiavit, atque idcirco ea infra in Constituti- onibus simul cum argnmentis, quibus summopere com- mendantur, stricte proponuntur, ut animarum curatores de eorum utilitate vel necessitate iudicare valeant et alacres ad ea suis quisque parochianis observanda per- suadeant. De dictis igitur votis ad calcem partis tertiae huius operiš lusior sermo recurret. Procurator tandem Cleri quaestionem Celsissimo sacrorum Antistiti proposuit, quo modo beneficiati in causa »Rothes Kreuz« agere deberent, ut eius beneficen- tissimo fini satis facerent, quin beneficia parochialia novo onere ligarentur. Modus etiam in causa illa proce- dendi, quem Illustrissimus Ordinarius proposuit, ultimo Synoditis placuit, et ita haec quaestio optime, ut arbitra- mur, dissoluta est. Caeterum cuncta a Procuratore Cleri in Synodo praesenti proposita desideria et vota inferius brevi in conspectu ponentur. Multae praeterea et variae Constitutiones exaratae erant, in Congregationibus praeparatoriis nec non in Deputationibus etiam examini subiectae, tempus tamen, Synodo praefixum, non admisit, ut omnes etiam in Con¬ gregationibus generalibus vel Sessionibus sollemnibus proponerentur, atque ideo, ut suo tempore publicarentur, Synoditae unanimes assenserunt. Igitur Reverendissimus Synodi Praeses Svnoditis gratias egit, quod tanta cum attentione discussionibus synodalibus interessent, et precibus, post Congregationes p 145 ^ praescriptis, laeto corde dictis, Synoditas in pace dimisit, atque ad valvas ecclesiae synodalis Capilulo cathedrali comitante, ad suas aedes episcopales, curru vectus, recessit. Marburgi, die VI. Kalendas Septembres 1903. Dr. Ioannes Mlakar, Notarius synodi. Dr. Iosephus Hohnjec, Antonius Jerovšek, Testis vocatus. Doetor romanus in iure canonico, Testis vocatus. --»ISESi««- Libellus supplex Procuratoris Cleri quartae Synodi dioecesanae. Reverendissime Pater in Christo et Domine! rocurator Cleri ad thronum Tuae Reverendissimae Celsitudinis accedens cnm debila reverentia haecce desideria Svnoditarum exponit: 1. Admodum Rev. Dom. Superior Ioannes Macur desiderium exprimit, ut oratoria mušica v. gr. S. Fran¬ cisom auctore P. Hartmann, nonnullis locis, praecipue urbibus, ad fidelium aedificationem producantur et ut ad corroborandam fidem catholicam, praesertim ubi sic dieti »Pastores« habitant, conventus catholicorum con- vocentur. Quapropter ego Franciscus Ogradi, Procurator Cleri, e nixe peto et insto, ut Paternitas Tua, quid hac in causa °Pportunum luerit, ordinet. Resolutio Reverendissimi Ordinarii: Utrumque fieri Posse eisque se cooperari velle. 2. Venerabilis Parochus Michael Lendovšek proponit ^ e quentia desideria: Festum sacratissimi Cordis lesu y. er - VI. post oct. sollemn. Corp. Chr.) fiat abhinc pro dioecesi Lavantina simul et festum fori — ad instar voti 10 r- 146 ‘r^ 1 sollemniter eraissi a tota dioecesi Lavantina. Ubi pos- sibile, celebrentur guotannis circa festum sanctissimi Cordis lesu pia exercitia per triduum i. e. feria VI., sabbato et Dominica III. post Pent., quae Dominica de- nominetur in directorio „-wx’ sio/-qv a Dominica sacratis- simi Cordis lesu. Quaevis prima feria sexta cuiuslibet mensis celebretur modo sollenmiore, cum Missa cantata et benedictione sacramentali, cum Litaniis ss. Cordis lesu et consecratione ad sacratissimum Cor lesu. 3. Idem Parochus. Ad adiuvandos animarum curatores tempore alicuius festivitatis cum maiori concursu populi, constituatur Marburgi coetus delectus (pomožni odbor), cuius esset curare, ut curatus animarum, auxilium spi- rituale petens pro aliqua festivitate, revera accipiat unum vel plures sacerdotes, qui eum adiuvent. 4. Item. In libro »Sveto opravilo očitne službe božje za Lavantinsko škofijo«, anno 1887 edito, commendatur pro singulis annis explicatio s. Missae tribus diebus Dominicis. Quaeritur, an sit tališ explicatio de praecepto; et quoties fieri debeat; et quomodo exequatur in ecclesiis parochialibus, ubi unus tantum extat animarum curatus? Hinc ego Franciscus Ogradi, Procurator Cleri, mo- deste peto et insto, ut Amplitudini Tuae Reverendissimae, in quantum possibile est, placeat benigne respicere vota sub numeris 2, 3 et 4 allata. Resolutio: Ad 2. Non expedire quoad primam par- tem, alteram admitli, non tamen nomen dari Dominicae; primam vero feriam VI. posse celebrari quo sollemniore modo. Ad 3. Non expedire. Ad 4. Quoad primam et secun- dam partem provisum in Constitutione de sacrificio Mis¬ sae, quoad tertiam prudenti consilio parochi committi. 5. Venerabilis Parochus et Decanus Iacobus Lempl exoptat, ut mutentur paragraphi 9. et 10. sic dieti »Nor¬ male uber die Beniitzung der Pfrtindenwaldungen« (Ivirchl. Verord. BI., Nr. III. ex anno 1865) tamquam hodiernis conditionibus incongruentes; et argumentatur modo se- quenti: »Laut Statthaltereierlasses (Kirchl. Verord. BL 147 e) < §> Nr. IX. ex anno 1901, num. 47) haben die Pfriindner der politischen Bezirksbehorde den Wirtschaftsplan iiber die Ausntitzung der Pfarrpfrimdenwalder vorzulegen, nach welchem die jahrliche Nutzungsgrosse festgesetzt wird. Dieser Nutzungsertrag gehort ohneweiters und unbedingt dem Piriindner, auch wenn derselbe den in der ad- justierten Fassion angefiihrten jahrlichen Waldnutzungs- ertrag ubersteigt.« Ego Franciscus Ogradi, Procurator Cleri, cum fiducia peto atque insto, ut Reverendissimus sacrorum Antistes in his placita iustaque disponat. Resolutio: Non oportere, provisum legibus. 1 6. Nonnulli Synodales petunt: Reverendissimus Ordi- nariatus dignelur acquirere ius, ut Clerus cuiusvis de- canatus ipse possit šibi eligere unum ex sacerdotibus tamquam deputatum in sic dieto »okrajni šolski svet.« Ego Franciscus Ogradi, Procurator Cleri, humiliter peto, ut Paternitas Tua, quid in hac causa opportunum aut possibile fuerit, ordinet. Resolutio: Provisum legibus. 7. Schola Cantorum humillime petit Celsitudinem Vestram, si liceat ei crastina die (27. Augusti) feria V. infra Missam, quam celebraturus sit Excellentissimus ac Reverendissimus Dominus Archiepiscopus Zagrabiensis, loco sacratissimi Rosarii canere in choro aliqua motteta. Hinc ego Franciscus Ogradi, Procurator Cleri, mo- deste peto, ut Amplitudo Vestra benigne exaudire dig- netur istam petitionem. Resolutio: Licere. 8. »Der Zweigverein des Landes- und Frauen-Hilfs- vereines vom Roten Kreuze, Landbezirk Cilli«, proponit Celsitudini Tuae Reverendissimae petitionem sic sonan- fem: »Der Zweigverein des Landes- und Frauen-Hilfs- v ereines vom Roten Kreuze, Landbezirk Cilli, bat anlass- deh seiner letzten Generalversammlung den Umstand zum iono 1 n °tara altae c. r. Locumtenentiae Graecii de die 22. Decembris Nr. 55049. 10 * < §?<> 148 •><§> Gegenstande einer Erorterung gemacbt, dass die Aus- stellung der Mitgliederkarten auf den Namen der jewei- ligen hochw. Herren Pfarrer mit Rucksicht auf den nicht unbedeutenden Personalwechsel bei den im Vereinsge- biete gelegenen Pfarren Schwierigkeiten bei der Fuhrung des Mitgliederkatasters, bei der Ausfertigung der Jahres- karten und bei der Einhebung der Mitgliederbeitrtige zur Folge hat, und wurde der Beschluss gefasst, an das Hoch- rviirdigste F. B. Ordinariat mit der hoflichsten Bitte her- anzutreten, an den getertigten Verein eine getallige Mit- teilung daruber gelangen lassen zu \vollen, ob es nicht zulassig ware, dass nicht die jeweiligen physischen Per- sonen, sondern die betreffenden Kirchen- oder Pfriinden- vorstehungen dem Vereine als Mitglieder angehoren. Beigefugt wird noch, dass die Mitgliedangehorigkeit nicht physischer Personen zulassig ist, und dass dem Zweig- vereine Landbezirk Cilli 52 Ortsgemeinden und 2 Bezirks- vertretungen als Mitglieder angehoren.« Quapropter ego Franciscus Ogradi, Procurator Cleri r enixe peto et insto, ut Paternitas Tua, quid in hac causa opportunum fuerit, ordinet. Resolutio: Non expedire innovationem iuxta una- nimem sententiam Synoditarum. Sessio sollemnis tertia eaque ultima. ®5?mnes huius Synodi Sessiones magna cum sol- lemnitate celebratae sunt, haec ultima tamen maiori adhuc splendore hora sexta matutina, feria VI. post diem Dominicam XII. a Pentecoste, festo s. Augustini, Episcopi et confessoris et Ecclesiae Doctoris, inchoata et hora nona ante meridiem linita est. Celsissimus Princeps-Episcopus praecise hora sexta advenit, curru vectus, et a Capitulo cathedrali in valvis ecclesiae synodalis debita cum reverentia exceptus, in sede sua, ante altare maius in parte Epistolae posita, cum Clero synodali horam pensi canonici Tertiam devote recitavit. Deinde Reverendissimus Ordinarius, vestimentis albi coloris acceptis, Missam sollemnem de ss. Trinitate plena assistentia circumdatus celebravit, inter eamque Synoditis sacram Communionem distribuit. Schola Cantorum in hoc etiam Sacro cantu suo excelluit, unde singularem Reverendissimi Praesulis laudem iure promerita est. 1 1 Cantus in praesenti Synodo haec opera araplectebatur. , Fer. II. In prima Congregatione generali: J. Fr. Wolf „Veni, sancte Spiritus"; C. Aiblinger „Tant.um ergo.“ Fer. III. Missa in bonorem sacratissimi „Cordis lesu" ab J. Singenberger. ntroitus, Graduale, Offertorium et Communio — cboraliter ex „Missa de Špiritu sancto.“ Additamenta: Roder ..Salve, Regina" et C. Ett „Laudate Bominum." In Sessione sollemni: Dr. Fr. Witt „Veni, creator Spiritus." In Congre¬ gatione: „Veni, creator Spiritus" choraliter et ita in Congregationibus sequentibus. Fer. IV. Missa „Requiem“ cum Libera, choraliter e Graduali Solesmensi. „ In Sessione sollemni: J. Fr. Wolf ,,Veni, creator Spiritus", et ita etiam ier. V. et VI. Fer. V. Infra Missam privatam: B. Kothe „Iesu, dulcis memoria ; »Salve, mater misericordiae" rythmus cboralis usurpatus apud Garmelitas; Kothe „Adoro Te“ : C. Ett „Laudate Dominum". Fer. VI. Missa sicuti fer. III. Introitus, Graduale, Offertorium et Com- munio e „Missa de ss. Trinitate." Additamenta: »Benedicta et venerabilis e '■'aduali Solesmensi de die 8. Decembris; „Salve, mater misericordiae ut supra. . Post ultimam Sessionem sollemnem »Te Deum" choraliter et aa eneuictionem cum Sanctissimo »Sanctus, sanctus, sanctus." Tum Illustrissimus Dominus, vestibus sacris depositis, pluviale rubri coloris accepit, preces in ultima Svnodi publica Sessione dicendas cum Synoditis peracturus. Quas quum sollemniter persolvisset, e suggestu, in navi sacelli collocato, allocutionem finalem de Cleri ad Ordi- narium relatione habuit in eaque Officialibus simul et Sodalibus Synodi gratias rependit, quod suae invitationi, ut secum Synodum celebrarent, alacres obsequerentur eiusque actionibus attenti interessent ac institutionibus discutiendis sedulam operam navarent. -- Epilogus sacer, sub finem quartae Synodi dioeeesanae, festo s. Augustini, Episeopi et eonfessoris et Eeelesiae Doetoris, die 28. mensis Augusti 1903 habitus. Vener a n d i et amandi Synodales! egi saeculorum immortali, qui est super omnia Deus benedictus in saecula, cantemus can- ticum laudis hymnumque dicamus exultationist Soli Deo sit gloria et gratia nune et in diem aeterni- tatis! Opitulante Deo Constitutiones Nostras synodales, ad divini honoris inerementum, ad sanctae matris Eccle- siae exaltationem, ad Cleri reformationem, ad animarum Nobis concreditarum salutem, ad totius dioecesis pro- speritatem et adamatae patriae bonum diuturna con- ceptas meditatione summoque studio ac labore dispo- sitas, vobis in Synodo rite congregatis servandas pro- posuimus hodieque ieliciter absolvimus. Omnem curam adhibuimus, ut nihil in statutis synodalibus traderemus vel novitate insuetum vel difli- cultate grave vel durum asperitate. Quidquid enim de- cretis synodalibus servari iussimus, non recens, rečen- tius et recentissime a Nobis inventum aut excogitatuffl < ^(? 151 est, ut nova solummodo praecepta cumularemus, sed e vivis Ecclesiae fontibus hausimus. Inde ea potissimum excerpsimus, quae temporum adiunctis accommodata et gregis Dominici indigentiis opportuna nec non ecclesia- sticae disciplinae renovandae ac stabiliendae necessaria duximus. Diversas quaestione3, quae nune et hic aeriter ven- tilantur, in synodali congressu dilucidavimus, et ita sana et firma principia pro agendi ratione in diverso rerum statu Clero suppeditavimus. In hac Synodo ecclesiasti- cam disciplinam restituimus, promovimus in Clero sci- entiae et pietatis studium, populi Lavantini moreš restau- ravimus. Si quaerimus causas felicis eventus Synodi Nostrae, praeter Dei gratiam ac benedictionem fas est adducere rationes hasce principales. Pro Jelici successu orabant venerabiles sacerdotes, et etiam ovicularum nostrarum preces non deerant. No- minandus est labor indefessus eorutn, qui absolvebant labores praeparatorios ad Synodum concelebrandam, quo- modocumque vocantur. Adducenda est industria ac sol- lertia omnium Officialium et Ministrorum huius Synodi, inter quos primatum tenent Promotor, Notarius, Lector, Director exercitiorum et Deputati quatuor commis- sionum. Synodi felix eventus tribuendus est fervori, quo in- vitati sacerdotes, multis ac magnis incommodis non obstantibus, ad hoc Concilium synodale venerunt et tum Congregationibus et Sessionibus tumque exercitiis spiri- tualibus interfuerunt. Omnes šibi magna merita congre- gabant. quorum remunerator erit omnipotens et misericors Deus. Tempus Svnodi mihi semper festum erit et sacra- tum digna laude, nec senescit. Nam hisce diebus reple- tus sum consolatione, superabundavi laetitia, videns tidem vestram, venerabundi Synoditae, propensam in me volun- latem, singularem dilectionem ad invicem et mirabilem 152 ^ unanimitatem in špiritu; inprimis vero propter illam alacritatem et obedientiam magnificavi Dominum, quibus verbum verilatis excepistis. In Deo dilecti Synodales! Nos sumus militiae Ghristi adscripti. Laborare de- bemus sicut boni milites Chrisli lesu. (II. Tim. 2. B). Ad rite fortunateque certandum in agone requiritnr, ut milites indesinenter reorganizentur et diligenter exer- ceantur. Synodus coadunala: est quasi magna decursio vel magnum exercitium, in quod milites educuntur, ut prae- parentur non ad pugnam contra legitimas potestates, sed contra potestates infensas fidei, religioni, ecclesiasticae et civili auctoritati. Dux supremus militiae christianae est vicarius Christi in terra et successor beati Petri, summus Pontifex roma- nus, cui omnes parere, quem omnes sequi tenemur. Habemus iterum peritum et circumspectum, a Špiritu sancto electum 1 atque ab eo directum ducem et pasto- rem: sanctissimum Patrem Pium X., qui tempora bona habeat et multos annos prosperos! In partem sollicitudinis supremi ducis sacrae mili¬ tiae suscepti sunt Episcopi, qui quidem ofticio hierar- chicae subordinationis veraeque obedientiae erga om- nium christianorum patrem et doctorem obstricti sunt, sed et ipsi sunt veri principes et pastores, qui assignatos šibi greges pascunt et regunt. Ut legitime in agone certetur et clara reportelur victoria, ex dieto obediendum est Episcopis quoque, qui a Špiritu sancto positi sunt, regere Ecclesiam Dei, quam pretioso sanguine šibi acquisivit. Gloriosae memonae Papa Leo XIII. saepe saepius tideles et animarum pa- . Leo PP. XIII. die 20. mensis Iulii 1903 denatus est; die 4. mensis Augusti 1903, testo s. Dominici confessoris, Patriarcha Venetus Iosephus barciinalis barto electus est summus Pontifex et nomen Pius X. šibi imposuit. ie J. Augusti 1903 in basilica Vaticana est sollemniter coronatus. <& obsecrationem orantes omni tempov e in špiritu: et in ?pso vigilantes in omni instcmtia et obsecratione pro omnibus sanctis et pro me. (Ephes. 6, 13—19). En duces et arma militiae Lavantinae! En mandata et signa, quae statuerunt dioecesanae Synodi pro copiis! Et tamen omnia haec nondum sufficiunt. Nihil proficit optimus quisque dux, nihil valent optima quaeque arma, neque iuvant sapientissima edicta, si unum necessarium deficit. Quid est hoc pro militia Christiana unice necessarium? Spiritus bonus, quem efficiunt: exacta obedientia ; vir enim obediens loquetur victorias (Prov. 21, 28), ergo in- obediens loquetur clades, uti narratur in primo libro Macha- baeorum: ln illa die ceciderunt sacerdotes in bello, dum volunt fortiter facere, dum sine consilio exeunt in proe- lium. (1. Mach. 5, 67). Propterea valent de his indisci- plinatis sacerdotibus verba istius auctoris: Ipsi autem non erant de semine virorum illorum, per quos scdus facta. est in Israel. (1. Mach. 5, 62). Spiritum bonum efficit inconcussa perseverantia ; qui autem perseveraverit usque in finem, hic salvus erit (Matth. 10, 22); iustitia, uti legimus in libro Ecclesiastici: • Usque ad mortem certa pro iustitia et Deus expugncibit pro te inimicos (Eccli. 4, 33); fortitudo, nam cumfortis armatus custodit atrium suum, in pace suni ea, quae possidet. (Luc. 11, 21). Dominus in fortibus dimicat. (Iudic. 5, 13). Porro temperantia seu abstinentia. Omnis, qui in agone contendit, ab omnibus se abstinet, et Uh quidem, ut corruptibilem coronam accipiant: nos autem in- corruptam. (I. Gor. 9, 25). Charissimi , obsecro vos, absti- nere vos a carnalibus desideriis, quae militant adversus animam! (I. Petr. 2, 11). Denique concordia, quae nego- tia diSficillima facit facillima. Duo dantur, quae bono spiritui excercitus Nostri vehementissime adversantur, quaeque cor Nostrum ma- xime pungunt et summo dolore affligunt. Primum est: sacerdos, qui eximium exemplar boni militis esse debeat, praebet tamen scandalum populo; et secundum est: vir, ■cuius est, pacem evangelizare hominibus, at non servat pacem et concordiam. Ouae vult a grege videre obser- 157 - vata pastor, debet ipse observare. Bonus spiritus debet inflammare pectora sacerdotalia; secus sine oleo sacer- dotum lampades tldelium extinguuntur. Venerabiles commilitones in militia Christi! Ite nune, terminata Synodo, quae repristinavit in omnibus bonum spiritum, in pace et deferte bonum hunc spiritum ad plebes, vobis commissas! Facti ex animo forma gregis, facite et docete, ut verbum vestrum non sit in sermone tantum, sed et in virtute et in Špiritu saneto et in plenitudine bonorum operum, ut ita fideles exemplo vestro confortati, deinde fervorosis exhortationi- bus instructi, ambulent digne Deo, in omni opere bono fructificantes! Špes haec est et erit fructus aureus pasto- ralis Nostrae curae, in hoc sacro consessu impensae, quem uberiorem in dies fore plane confidimus. Confortamini igitur in potentia virtutis Dei, vigilate, vi- riliter agite, in omnibus laborate, implete ministerium ve¬ strum, intenditeinremunerationem magnam nimis! Multum pro me infirmo et pro populo fideli orate, pro quo et ego pias preces ad Deum effundere non deficiam, sicuti et me- moriam vestri lacere in orationibus meis non intermittam. Denique vobis et vestris gregibus in pignus coelestis benedictionis et divinorum munerum, in testem paternae cbaritatis meae, in symbolum observantiae meae erga omnes et in signum gratitudinis meae episcopalis, in tesseramque benevolentiae meae pastoralis impertior ex plenitudine cordis benedictionem pontificalem! Ipse anteni Deus pacis sanctificet vos per omnia, ut mteger spiritus vester et anima et corpus sine querela in adventu Domini nostri lesu Christi servetur ! Gratia Domini nostri lesu Christi vohiseum! Amen. (I. Thess. 5, 23. 28). -- Ex ordinatione legis dioecesanae 1 Professores sacrae Theologiae et Magistri religiosae institutionis in gymnasiis , 1 Gesta et statuta Synodi dioecesanae anno Domini 1896 celebratae. Marburgi, 1897. Tit. I. cap. 1. pag. 201. žža 158 sč& et in scholis, cjuae ad illa secundum communem aesti- mationem proxime accedunt, fidei professionern initio sui officii in manu Celsissimi Ordinarii praestare debent, sed Domini: Carolns Hribovšek, Professor Theologiae pastoralis, Iosephus Majcen, Professor Theologiae moralis, Augustinus Stegenšek, supplens Professor Historiae ecclesia- sticae, Patrologiae nec non Artis ecclesiasticae in theologico Instituto dioecesano Marburgensi; porro Domini: Ferdi- nandus Majcen, Professor institutionis religiosae in gym- nasio Petoviensi, et Antonius Cestnik, Magister religiosae institutionis in c. r. gvmnasio inferiore Celeiensi, huius ordinationis implendae occasionem non habuerant, unde Illustrissimus Ordinarius eos modo invitavit, ut quam initio Synodi, quum essent eiusdem participes, fidei pro- fessionem iam emiserant, eam nune, quum Professores sacrae Theologiae respective Magistri institutionis religi¬ osae essent, iure iurando confirmarent. Quod quum singuli praestitissent et hora iam octava urgeret, ut Synodi finis fieret, quo consessores in tem- pore ad suos penates reverti possent, Reverendissimus Synodi Praeses decretum de synodalium Constitutionum valove promulgari iussit, lectionem vero praesentium et no- tationem absentium moderatorum animarum praetermit- tendam esse censuit,, quum paucos, ait, Synoditas eosque per Iudices excusationum et querelarum satis excusatos abesse seque horum sententiam approbare. Ad instantiam Promotoris decretum de Synodo elaudenda et proxima Synodo indicenda promulgatum est. Decretum de concludenda Synodo. MICHAEL, Dei gratia et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus. Peractis et absolutis omnibus et singulis, quae, prout Spiritus sanctus suggessit, ad Dei gloriam et ani¬ marum salutem promovendam collatis consiliis agenda <§^p 159 °>^> et statuenda viša sunt, humilliraas Deo omnium bonorum largitori, qui Nos propitius adiuvit. gratias reddentes, Synodum dioecesanam Nostram concludendam esse decer- nimus et conclusam palam denuntiamus in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti! Datum testo s. Augustini, Episc. et coni. et Eccl. Doctoris, die 28. mensis Augusti 1903. Decretum indictionis proximae Synodi. MICHAEL, Dei gratia et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus, venerabili Clero et populo fideli dicit plurimam salutem et pacem sempiternam in lesu Christo! Sacrosanctum Concilium Tridentinum sess. 24. cap. 2. de reform, sancivit, ut Synodi dioecesanae quotannis celebrentur. Quam sanctionem pro viribus Nostris libenter ob- servaturi, omnibus et singulis hic praesentibus notum facimus et indicamus, proximam Synodum permittente Deo congregandam esse anno venturo. Quodsi autem anno subsecuturo, obstaculis super- venientibus, vix convocari possit, eam favente Deo alio non praepedito anno — certe anno celebrationem Con- cilii provincialis sequente — coadunare intendimus. Te igitur, clementissime Pater, per Iesum Christum Filium tuum Dominum nostrum supplices rogamus ac petimus, ut accepta habeas et benedicas pia haec nostra desideria et proposita! Datum festo s. Augustini, Episc. et conf. et Eccl. Doctoris die 28 . mensis Augusti 1903. -< 8 >- Deinceps Celsissimus sacrorum Antistes, sanctissimo Sacramento exposito et incensato hymnum Ambrosianum <&? 160 *>*§> tono sollemnissimo inchoavit eumque schola Cantorum eodem tono choraliter continuavit et ad finem usque cecinit. Celsissimus Praesul orationem respectivam cantavit eique orationem: Nulla est, Domine annexuit. Quum vero in Synodo, quae anno 1900 celebrata est, dioecesis Lavan- tina sacratissimo Cordi lesu consecrata esset, in hac Synodo ea consecratio renovanda erat, cui sacrorum Antistes haec praemisit verba invitatoria. Venerabiles Synoditae! Nostris temporibus necessarium est, ut genus hu- manum, undique laborans et patiens, recurrat ad divinum Medicum. Hinc immortalis memoriae Leo Papa XIII.. vicarius Christi, non solum singulas paroecias et dioeceses, veram etiam integras respublicas dedicavit, imo totum genus humanum consecravit sacratissimo Cordi Deihominis. Abhinc nationes contendunt de maiori honore huic sacra¬ tissimo Cordi tribuendo. Ideo et Nos summopere desideramus, ut cultus hic perutilis in ecclesia Lavantina magis magisque divul- getur, floreat et promissos afferat fructus. Quem ob finem commendamus periodicum folium »Glasnik najsvetejših Src«, quo spiritus devotionis aptis- sime tovetur, et insuper innovamus in praesenti Synodo Nostram dedicationem sanctissimo Cordi lesu, uti fieri hoc fecimus in Synodis, anno Domini 1896 et anno aureo 1900 concelebratis. Provolvamus nos ergo ad thronum gratiae, uti s. Ber- nardus Claravallensis vocavit Cor lesu, et devoveamus nos et oviculas nostras Cordi lesu, bonitate et amore pleno, fonti totius consolationis! —<$>— Invitatorio suavi hoc audito, coram Sanctissimo a Svnoditis, Illustrissimo Episcopo suo praeeunte, sollemniter dedicatio sacratissimo Cordi lesu renovata est in eaque <£?<= 163 s£§> Q,uum Caeremoniale romanum orationes quasdam in conclnsione Svnodi dioecesanae praescribat, in hac Synodo Secretarius in altari maiori ad Synoditas con- versus, Reverendissimo Praesule in suo throno slante, alta voce orationes in ordine Svnodi positas, simul cnm sacerdotibus Synodi recita vit. Postquam hae preces persolutae sunt, Secretarius Svnodi exclamavit: Benedicamus Domino! Sodales Svnodi autem responderunt: Deo gratias, Deo gratias et semper dicamus: Deo gralias! Reverendissirnus vero Praeses Synodi Lectori decretum de Synodo dimittenda praele- gere iroperavit. Decretum, quo Synodus dimittitur. MICHAEL. Dei gratia et miseratione Princeps-Episcopus Lavantinus, venerando Clero salutem et benedictionem in Domino! Priusquam vos, in Deo dilecti filii et fratres, dimit- tamus ab hac Synodo eamque dimissam statuamus, sanctissimo Patri et Domino nostro Pio, divina provi- dentia Papae X., vicario Christi in terra, submissionem nostram denuo denotemus oportet, aperte profitentes, nil nos umquam posse separare ab unitate cum sancta Sede apostolica, cui nostra acta et statuia svnodalia substernimus eique in omnibus et singulis perfectam obedientiam et profundam reverentiam ac amorem fili- alem promittimus, vovemus et coniuramus. In intima coniunctione cum summo romano Pontifice, ex cathedra infallibiliter loquente Doctore atque bono Pastore agnorum et ovium, semper vivere et tandem mori vehementer desideramus et cupimus. Gonsimiliter renovamus piam venerationem et exac- tam obedientiam erga caes. et reg. apostolicam Maiestatem, a ugustissimum Imperatorem nostrum Franciscum Iosephum A fimum, quem Deus diu, diutius, diutissime sospitet, nos n* •&0 164 *>*§> vero repleat vero amore erga dulcem Patriam et Palriae- Parentem! In mira animorum concordia et suavi harmonia praesentem dimittimus Synodum, supplicantes Deum, ut r quum velle dederit, pius ac clemens det quoque perficere! Dumque omnes Synodales ad propriam ipsorum residentiam remittimus, tum praesentibus tum absentibus tratribus paternae charitatis Nostrae pignus et intimae gratitudinis Nostrae signum: benedictionem episcopalem impertimur in nomine sanctissimae et individuae Trini- tatis, ut excitati a temporali Synodo perveniamus ad Svnodum cum coelitibus celebrandam in saecula! Per Christum Dominum Nostrum! Amen. Datum testo s. Augustini, Episc. et conf. et Eccl Doctoris, die 28. mensis Augusti 1903. Decreto de dimissione Synodi publicato, Promotor Synodi, devote declinatus, his fere verbis Celsissimo Ordinario gratias egit: Celsissime ac Reverendissime Princeps- E p i s c o p e! Magnificum opus, Synodus dioecesana, Deo benedi- cente, Tua, Reverendissime Domine, cura et industria feliciter incepta, sollemni hoc momento historico optimo cum successu ad finem vergit. Unde nobis in Synodo congregatis suave officium incumbit, ut praeprimis Deo O. M. pro beneficiis in hac Synodo acceptis, quas par est gratias reddamus ac simul eius clementiam intinitam exoremus, quatemus in cordibus nostris, quod benigne operatus est, benignius confirmet et incrementum det, ut dignos exinde fructus tacere valeamus. Priusquam autem novo robore novisque ^rmis in- structi, ad praelia Domini praelianda procedamus, singu- <@>0 165 laris gratitudinis sensu affecti, Tibi, Celsissime Princeps, ,amantissime ac vigilantissime Pastor noster, intimas grates referimus pro tantis curis tantisque sudoribus et laboribus in convocanda, celebranda, prudentissime diri- genda ac feliciter modo ad finem deducta Svnodo dioece- «ana, quae brevi temporis intervallo septem annorum tertia numeratur. Specialem praeterea gratitudinis rati- onem nos Tuae venerandae Celsitudini in largissima Tua. munificentia sentimus, qua omnes Synodi Sodales Tuos hospites habere dignatus es ac Tuis expensis Synodi tempore sustentare. In signum pergrati animi nostri fervidas ad Deum preces fundimus, ut Amplitudinem Tuam Reverendissimam multos in annos sospitem et incolumem servet ad eccle- siae Lavantinae, cui Te Patrem et Pastorem praefecit, decus et prosperitatem. Maximo gaudio affecti renovamus Tibi, Reverendis- sime Episcope ac Celsissime Princeps, illam nostram filialem reverentiam et obedientiam, quam in manuum impositione spoponderamus. Haec ex intimo corde prolata sensa, Celsissime et Reverendissime Praesul, benige excipias, precamur, nosque, omnes ad pedes Tuos humillime prostratos, optatissima benedictione, quae nobis in tesseram sit coelestis bene- dictionis, in sancto proposito confirmare digneris! Heverendissimus ac Celsissimus Princeps-Episcopus, verba Praepositi Capituli cathedralis et sacerdotis iubilaris Peramanter excipiens, Synodi Clero sollemnem benecti- °nem impertivit et quum Diaconus alta voce exclama- visset, Recedamus in pace, atque Synoditae respondissent: In nomine Christi, eos in ostio ecclesiae synodalis dimisit e t curru vectus in aedes episcopales recessit. Omitterenon possumus, quin disciplinam duranteSyn- °do inter Synodales vigentem laudibus extollamus. Quanta sollertia sacerdotes actionibus Synodi incubuerint, proto- colla quatuor Deputationum, propositiones Iudicum, < 5 ^ 166 rogationes Proouratorum, labores Referendum atque instrumentum Notarii abunde testantur, et ideo omnes Synoditae, conscientia bene facti imbuti, ad suos quisque fideles reverti potuerunt. In Deo fore speramus, ut cum gratiarum actione Svnodi, cui interesse potuerunt, quoad vixerint, laetam memoriam retineant et quantum in se sit, eius statuta sincere adimpleant. Ea namque ratione illorum merebuntur sortem, quorum nomina scripta sunt in libro vitae. (Philipp. 4, 3). Nos postremo, qui hanc de rebus in Synodo gestis relationem conscripsimus eiusque veritatem attestamur, eam hac sanctae matris Ecclesiae oratione conclusimus: Omnipotens sempiterne Deus, da nobis fidei, spel et chari- tatis augmevtum et ut mereamur assequi, quod promittis, fae nos cimare, quod praecipis! Per Dominum nostrum Iesum Cliristum , Filium trnom, qui tecum vivit et regnat in unitate Spiritus sancti Deus in saecula saeculorum. Amen. Marburgi, die V. Kalendas Septembres 1903. Dr. Ioannes Mlakar, Notarius synodi. Dr. Iosephus Hohnjec, Antonius Jerovšek, Testis vocatus. Doctor romanus in iure canonico, Testis \ocatus. Pars tertia. STATUTA SYNODALIA. Decretum, quo Coiistitutiones Spodi Lavantinae, anno 1903 celebratae, solleraniter confirmantur ac promulgantur. Nos Michael, Dei gratia et miseratione Prineeps-Episeopus Lavantinus, Solio Pontifieio Assistens et saerae Theologiae Doetor, ad maiorem Dei gloriam eiusque Ecclesiae decus, ad Cleri Lavantini sanctificationem populique pietatem Con- stitutiones, in Synodo dioecesana anno Domini 1903 concelebrata propositas ac sancitas et dein typis evul- gatas, approbamus auctoritate Nostra ordinaria easque confirmamus, ratificamus et sollemniter promulgamus eisque omnes, ad quos et quatenus spectant et in !utu¬ ram spectabunt, inde a die 1. mensis Maii anni 1904 obligatos esse volumus. Ad fidelem earum observationem dirigat dioecesanos atque compellat celebris illa Christi promissio: Vos amid mei estis, si feceritis, quae ego praecipio vobis! (Ioann. Dabamus in residentia Nostra princ, episc. Marburgi, festo sanctorum Philippi et Iacobi apostolorum, Kalendas Maias 1904. 15, 14). Michael, Prineeps-Episeopus. Martinus Matek, Doetor romanus in iure canon ieo, Secretarius Synodi. Dr. Ioannes Mlakar, Notarius Synodi. Constitutiones synodales. Statuta. synodalia more solito dividuntur in titulos et tituli distinguuntur in capita, quae in opere hoc nume- rantur utpote continuatio capitum libri, anno 1901 typis descripti. Titulus Primus. De fide et doctrina catholica. ides est humanae salutis initium, fundamentum et radix omnis iustificationis, 1 Sine fide impos- sibile est placere Deo et ad filiorum eius consortium pervenire; ideo nemini unquam sine illa contigit iustificatio, nec ullus, nisi in ea perse- veraverit usque ad finem, vitam aeternam consequetur . 2 Hinc prima et summa pastorum cura eo lendere debet, ut fides catholica integre inviolateque conservetur et ad posteros sarta tecla propagetur. Idcirco valde dignum et salutare erit, ut sub initio Constitutionum synodalium de eis Iractetur potissime !ebus, quae ad fidem catholicam tenendam ac profiten- d a m, ad custodiendam et defendendam spectant. Quicumque v ylt salv us esse, ante omnia opus est, ut teneat catholicam Tiaem: quam nisi quisque integram inviolata'mque serva- Vbr it, absque dubio in aeternum peribit. o , 1 Condl Trid. sess. VI. cap. 8. — 2 Concil. Vat. sess. III. constit. dogm. de fide catholica cap. 3. <Ž>? 170 S&L Caput LXI. De lectione sacrae Sciipturae in genere, et speciatim in linguis vernacnlis. -^^Inde ab inventione artis scribendi innumeri libri | |g|fjf|f j exarabantur. in quibus auctores snas cogitationes et suam scientiam lectoribus communicabant eisque aliquo modo prodesse volebant. Sicut aulem Deus omnes quidem homines vult salvos jieri et ad agnitionem veritatis venire (I. Tim. 2, 4), paucos vero tantum testatur esse electos (Matth. 20, 16), quia non multi quaerunt arctam viam, quae ducit ad vitam, et pauci tantum sunt, qui inveniunt eam (Matih. 7, 14). ita etiam libri, ab homini- bus conscripti, si inter se conferuntur. eiusmodi numero pauciores esse solent, qui Deo placerent ac hominibus pro assequenda aeterna salute efficaeiter prodessent eosque ad agnitionem veritatis plus minusve ducerent. At omnes libri, qui viatori terrestri rectam viam monstrant ad habita- culum coelesle, etiamsi putentur optimi, imo excellentis- simi, humani tantum et imperfecti, non divini sunt libri, et tenebris animae nostrae lumen praeslant tale, quale diffunditur oculis corporeis a luna et stellis. lam vero etiam Deus ipse, qui praecipit: Estote ergo vos perfecti , sicut et Pater vester coelestis perfeetus est (Matth. 5, 48), et asseverat: non intrabit in eam (civi- tatem sanctam Ierusalem) aliguod inquinatum (Apocalyp- 21, 27), in immensa sua misericordia et benignitate dig-. natus est hominibus, vocatis ad patriam coelestem, scri- bere librum, quo — una cum Traditione — ipsis ostendit viam rectam ad coelum, et quem tradidit Svnagogae veteris Testamenti et Ecclesiae a Christo fundatae. Et excellentia huius libri ita superat libros humanos, sicut Deus supereminet homines; et lumen huius libri ita transcendit lumen humanorum librorum, sicut luinen solis lumen lunae et stellarum. Propterea solus hic liber dignus est, qui vocetur liber, biblia; et solus dicendus est sacra Scriptura. 171 <§> 1. De praestantia sacrae Scripturae. Sacrae Scripturae nomine significantur omnes et soli libri, quos Ecclesia catholica habet uti divinitus inspiratos et in censum seu canonem suum retulit, omnibusque fidelibus ut authenticos, genuinoš et Špiritu sancto inspirante conscriptos exhibet, utpote qui Dei verbum prae se lerant. Hos libros esse divinitus inspiratos i. e. Deum esse auctorem librorum sacrorum. Ecclesia saepe professa est, recentissime in Goncilio Vaticano 1 hisce verbis: »Eos Ecclesia pro sacris et canonicis habet non ideo, quod sola humana industria concinnati, sua deiride auctoritate sint approbati; nec ideo dumtaxat, quod revelationem sine errore contineant, sed propterea, quod Špiritu sancto inspirante conscripti Deum habent auctorem, atque ut tales ipsi Ecclesiae traditi sunt.« Hinc summae praestantiae est sacra Scriptura, eiusque pretium est prope infinitum. Dignitas vero Scripturae summa est ratione auctoris, qui non est alius, quam Deus, ipsa veritas et sapienlia aeterna. »Quid est Scriptura sacra«, quaerit s. Gregorius Magnus, »nisi quaedam epistola omnipotentis Dei ad creaturam suam?« 2 Item s- Augustinus: »De illa, inquit, civitate, unde peregrinamur, litterae nobis venerunt: ipsae sunt Scripturae, quae nos hortantur, ut bene vivamus.« 3 Propter bane divinam originem admiratus est s. Chry- sostomus ingentem sacrae Scripturae thesaurum, dicens: »Ego vos omnes obseero, ne simpliciter ea, quae in Scripturis sacris contenta sunt, transeatis. Nihil enim hic seriptum est, quod non multas sensuum habeat divitias: quandoquidem divino Špiritu afflati prophetae locuti sunt, 'deo utpote a Špiritu seripta ingentem in se continent thesaurum... Neque enim vel syllaba vel apiculus est m sacris litteris, in cuius profundo non sit grandis ^uispiam thesaurus.« 4 p 1 Sess. III. can. 4. et cap. de revel. — 2 Ad Theodor. IV. 31. Migne prolog, lat. 77 706 . _ s germ. 2. in Psalm. 90. — 4 Hom. 21. in Ge- n estm n l <&<> 172 Dignitas sacrae Scripturae etiam exinde elucet, quia babet magnam analogiam cum Verbo incarnato. Sicut enim in Christo sub velamine humanitatis latebat divi- nitas, ita in sacra Scriptura sub cortice litlerae la tet verbum divinum. Qua de re ita loquilur Rhabanus Maurus in prologo expositionum in Leviticum: »Sicut in novis- ■simis diebus Verbum Dei ex Maria Virgine čarne vestitum processit in hunc mundum, et aliud quidem erat, quod videbatur in eo, aliud quod tegebatur, carnis namque aspectus in eo parebat omnibus, paucis vero et electis dabatur divinitatis agnitio: ita et cum per prophetas vel per legislatorem ■ verbum Dei profertur ad homines, non absque competentibus profertur indumentis. Nam sicut ibi carnis, ita hic litterae velamine tegilur, ut littera quidem aspiciatur tamquam caro, latens vero intrinsecus spiritalis sensus tamquam divinitas sentiatur.« Incomprehensibiles divitias sacrae Scripturae pulcher- rime delineat s. Gregorius Magnus : 1 »Quamvis omnem scientiam inquiens, atque doctrinam Scriptura sacra sine aliqua comparatione transcendat, ut taceam, quod vera praedicat, quod ad coelestem patriam vocat, quod a ter- renis desideriis ad superna amplectenda cor legentis im- mutat, quod dictis obscurioribus exercet fortes. et parvulis humili sermone blanditur, quod nec sic clausa est, ut pa- vesci debeat nec sic patet, ut vilescat, quod usu fastidium tollit, et tanto amplius diligitur, quanto amplius meditatur, quod legentis animum humilibus verbis adiuvat, sublimi- bus sensibus levat, quod aliquo modo cum legentibus crescit, quod a rudibus lectoribus quasi recognoscitur, et tamen doctis semper nova reperitur: ut ergo de rerum pondere taceam, scientias tamen omnes atque doctrinas •ipso etiam locutionis suae more transcendit, quia uno eodemque sermone dum narrat textum, prodit mysteriuffl, et sic scit praeterita dicere, ut eo ipso noverit futura praedicare: et non immutato dicendi genere, eisdem ipsis sermonibus novit et anteacta describere et agenda 1 Mor. 1. 20. c. 1. n. 1. 173 s > < ^> nuntiare.« De miro modo, quo loqui solet sacra Scriptura,. adnotat s. Augustinus: 1 Scriptura »sic loquitur, ut altitu- dine superbos irrideat, profunditate attentos terreat, veri- tate magnos pascat, affabilitate parvulos nutriat.« Summus Pontifex Leo XIII. in sua praeclara en- cyclica »Providentissimus Deus«, de die 18. Novembris 1893, qua nobilissimum, ut ait, hoc sacrarum Litterarum studium excitare, commendare atque etiara ad temporum necessitates congruendus dirigere intendit, sequentibus verbis extollit sacrae Scripturae excellentiam et dignitatem: »lam, tanta cum sit praestantia et dignitas Scripturarum, ut Deo ipso auctore confectae, altissima eiusdem mysteria, consilia, opera complectantur, iliud consequitur, eam quoque partem sacrae Theologiae, quae in eisdem divinis libris tuendis interpretandisque versatur, excellentiae et utiiitatis esse quam maximae.« Deinde loquitur supremus Pontifex Leo XIII. de utili- tate studii biblici in genere, potissimum vero pro prae- dicatoribus, et dieta confirmat effatis sanetorum Patrum. In genere ita explicat utilitatem: »Hoc enimvero studium cur tantopere commendandum videatur, praeter ipsius praestantiam atque obsequium verbo Dei debitum, prae- cipua causa inest in multiplici utilitatum genere, quas inde novimus manaturas, sponsore certissimo Špiritu saneto: omnis Scriptura divinitus inspirata, utilis est ad docendum, ad arguendum, ad corripiendum, ad erudien- dum in iustitia, ut perlectus sit homo Dei, ad omne opus bonum instructus.« (II. Tim. 3, 16. 17). »Tali sane consilio Scripturas a Deo esse datas hominibus, exempla ostendunt Christi Domini et aposto- lorum. Christus enim . . ad sacras litteras in divinae suae legationis munere appellare consuevit . . . Eius autem voce praeceptisque apostoli conformati magnam e ^ficacitatem ex divinis traxerunt libris, ut christianam sa pientiam late gentibus persuaderent et Iudaeorum P e rvicaciam frangerent... Id apertum ex ipsorum con- De Genesi ad litt. 1. 5. c. 3. n. 6. <£><. 174 cionibus, in primis beati Petri, quas in argumentura firmissimum praescriptionis novae dictis veteris Testa¬ menti fere contexuerunt.« »Per exempla igitur Christi Domini et apostolorum omnes intelligant, tirones praesertim militiae sacrae, quanti faciendae sint divinae iitterae, et quo ipsi studio, qua religione ad idem veluti armamentarium accedere debeant. Nam catholicae veritatis doctrinam qui habeant apud doctos vel indoctos tractandam, nulla uspiam de Deo, sunimo et perfectissimo bono, deque operibus gloriam charitatemque ipsius prodentibus, suppetet eis vel cumu- latior copia vel amplior praedicatio. De Servatore autera humani generis nih.il uberius expressiusve quam ea, quae in universo habentur bibliorum contextu; recteque aftir- mavit Hieronymus, ignorationem Scripturarum esse igno- rationem Christi : 1 ab illis nimirum extat, veluti viva et spirans, imago eius, ex qua levatio malorum, cohor- tatio virtutum, amoris divini invitatio mirifice prorsus diffunditur.« »Ad Ecclesiam vero quod attinet, tam multa pro. ea tamque firma prompta sunt argumenta, idem ut s. Hiero- nvmus verissime edixerit: Qui sacrarum Scripturarum testimoniis roboratus est, is est propugnaculum Ecclesiae . 2 Quod si de vitae morumque conformatione et disciplina quaeratur, larga indidem et optima subsidia habituri sunt viri apostolici: plena sanctitatis praescripta, suavitate et vi condita hortamenta, exempla in omni virtutum genere insignia; gravissima accedit, ipsius Dei nomine et verbis, praemiorum in aeternitatem promissio, denuntiatio poe- narum.« Qualem auctoritatem et effectum sacra Scriptura praedicatoribus praestet, docet Pontifex maximus Leo XIII- sequentibus verbis: »Atque haec propria et singulans Scripturarum virtus, a divino afflatu Spiritus sancti pro- fecta, ea est, quae oratori sacro auctoritatem addit, apostolicam praebet dicendi libertatem, nervosam vi etri- 1 In Is. prolog. — 2 In Is. 54, 12. 175 cemqne tribuit eloquentiam. Quisquis enim divini verbi špiritom et robur eloquendo reiert, ille non loquitur in sermone tantum, sed et in virlute et in Špiritu sancto et in plenitudine multa.« »Ouamobrem ii dicendi sunt praepostere improvi- deque I t cere, qui ita conciones de religione habent et p ra ec e p ta divina enuntiant, nihil ut lere afferant nisi humanae scientiae et prudentiae verba, suis magis argu- mentis, quam divinis innixi. Istorum scilicet orationem, quantumvis nitentem luminibus, languescere et frigere necesse est, utpote quae igne careat sermonis Dei, eam- demque longe abesse ab illa, č[ua divinus sermo pollet virtute: vivus est enim sermo Dei et efficax et pene- trabiiior omni gladio ancipiti, et pertingens usque ad divisionem animae ac spiritus.« (Hebr. 4, 12). »Quamqoam hoc eliam prudentioribus assentiendum est, inesse in sacris litteris mire variam et uberem magnisque dignam rebus eloquentiam: id quod Augustinus pervidit diserteque arguit, 1 atque res ipsa confirmat praestanbssimorum in oratoribus sacris, qui nomen suum assiduae bibliorum consuetudini piaeque meditationi se praecipue debere, grati Deo alfirmarunt.« »Quae omnia sancti Patres cognitione et usu quum exploratissima haberent, numquam cessarunt in divinis litteris earumque fructibus laudandis. Eas enimvero crebris locis appellant vel thesaurum locupletissimum doctrina- rum coelestium , 2 vel perennes fontes salutis, 3 vel ita Proponunt quasi prata fertilia el amoenissimos hortos, ln quibus grex Dominicus admirabili modo reticiatur et delectetur. 4 Apte cadunt illa s. Hieronymi ad Nepotianum clericum: Divinas Scripturas saepius lege, imo numquam de manibus tuis sacra lectio deponatur; disce quod doceas .. sermo p-resbyteri Scripturarum lectione conditus Slt S 5 convenitque sententia s. Gregorii Magni,. quo nemo __ 1 De doetr. christ. IV. 6. 7. — 2 S. Chrys. in Gen. hotn. 21, 2; hom. 60, 3. August. de discipl. chr. 2. — 3 S. Athan. ep. fest. 39. — 4 S. August. j./ 1 ?: 26, 24. S. Ambros. in Ps. 118. serm. 19, 2. — 5 S. Ilier. de vit. cleric. ad Nepot. sapientius pastorum Ecclesiae descripsit munera: Necesse est, inquit, ut qui ad officium praedicationis excubant r a sacrae lectionis studio non recedant.« 1 Ex omnibus his luculenter patet, sacram Scripturam esse summi momenti, ita ut merito antonomastice biblia, id est liber per excellentiam nominetur. Merito itaque Cornelius a Lapide 2 eam esse a birmat Scripturae dignitatem, utilitatem, maiestatem, ut omnes philosophorum et theologorum, tam hebraeorum quam graecorum et latinorum, libros tantum superet, quantum divina Sapientia omnem humanam transcendit. Sacra Scriptura enim est verbum Dei, ipsa Dei loquela et vox: qua scilicet Deus suam sapientiam nobis enuntiat viamque ad virtutem, salutem et lelicitatem aeternam demonstrat.. est ergo ars artium, scientia scientiarum, ipsa est encyclopaedia sapientiae. 2. De lectione sacrae Scripturae in genere. Tališ dignitas et praestantia ipsa iam summopere commendat et hortatur ad lectionem et studium sacrae Scripturae. — Absit ut reliquas disciplinas theologicas detrectemus; suam quaeque habet dignitatem, suam utilitatem. Attamen sicuti theologiam omnium scientiarum reginam esse omnes fatentur, quippe cuius argumentum altissimum sit, quod excogitari queat, et certitudo firmis- sima, quum ex divinae scientiae lumine derivetur: 3 ita verae theologiae animam esse Scripturarum scientiamnemo negabit, qui illas esse praecipuum divinae revelationis fontem perpenderit. Ex illis enim dogmata sua hausit hauritque Ecclesia; ex illis dogmatum rationem et intel- ligentiam eorumque inter se nexum et relationem theo- logus hauriat necesse est. Illis enim sancti Patres omnes, magni mediae aetatis scholastici aliique, quotquot theo¬ logiae laude claruerunt, eximiam suam vereque divinam scientiam praeprimis debuerunt; nec quisquam vel obitei 1 S. Gregor. M. regul. past. II. 11 (al. 22.); Moral. 18, 26 (al. 14.) 2 Prooera. in Evangelia. — 3 S. Thom. Aq. suinma theol. 1. qu. I. a. 5. 177 eorum opera percurrere potest, quin stupendam eorum scientiam Scripturarum admiretur. Imo integra theologici studii historia nos docet, illud languescere et labi coepisse, quotiescunque sacrorum librorum studium est neglectum, neque ad novam vitam resurrexisse, nisi studio Scripturarum instaurato. — Quod optime perspicientes Tridentini Patres merito cavendum monuerunt. »ne coelestis ille sacrorum librorum thesaurus, quem Spiritus sanctus summa liberalitate hominibus tradidit, neglectus iaceret.« 1 Studium et lectio sacrae Scripturae omnibus sacer- dotibus quam maxime cordi esse debet, quia prae- stantissimum illud studium est ratione obiecti praestan- tissimi, quod est verbum Uei, sacris litteris exaratum. Quia porro sacra Scriptura praecipuum est theologiae fundamentum. Dein fons est uberrimus eloquentiae sacrae. Ulterius maxime ab Ecclesia commendatur et quia mi- nistris sacris est prorsus necessarium. 2 Praestantia lectionis et studii Scripturarum etiam eo demonstratur, quod semper maximi fecerint sacrae Scrip¬ turae studium Apostoli, sancti Patres et ipsa Ecclesia. Klenim s. Paulus ad Timotheum scribit: »Ab infantia sacras litteras nosti, quae te possunt instruere ad salutem Per fidem, quae est in Christo lesu. Omnis Scriptura divinitus inspirata utilis est ad docendum, ad arguendum, ad corripiendum, ad erudiendum in iustitia: ut perfectus sit homo Dei, ad omne opus bonum instructus.« (II. Tim. 3, 15—17). — Ideo sancti Patres, inde ab apostolico aev °> sacras Scripturas assidue et unice pervolvebant ac uieditabantur, ut ex eorum scriptis manifestum est. — 'tinc iidem Patres Scripturarum studium tantopere com- ^lendant. »Scripluram sacram«, monet s. Hieronymus, *diu noctu'que sic mente revolvas, ut tenenti codicem somnus obrepat, et cadentem faciem pagina sancta suscipiat.« 3 »Sint castae deliciae meae Scripturae tuae, ^ . 1 Cone. Trident. sess. V. cap. 1. de reform. — 3 Cfr Fr. Xav. Schouppe 1 Curs. Script. sacr. Bruxelles, edit. septima. Tom. I. p. 4 sq. — 3 Epist. du Eustoch. 12 Domine«, exclamat s. Augustinus, »nec fallar in eis, nec fallam ex eis ... Largire spalium meditationibus nostris in abdita legis tuae, nec adversus pulsantes claudas eam. Non enim irustra scribi voluisti tot paginarum opaca secreta .« 1 — Similiter s. Ioannes Chrvsostomus, in Scriptu- rarum laudibus exultans: »Velut in prato, ait, multos et varios video lectionis flores, amplum rosarium, multas violas, nec pauciora lilia; sed et varium ubique ac copi- osum spiritus Iructum et multam odoris suavitatem. lino non tantummodo pratum, sed paradisus est divinarum lectio Scripturarum; non enim nudam šolam fragrantiam habent eius flores, sed et iructum, qui animam nutrire possit.« Hinc consequenter intelligitur eiusdem studii et lectionis Scripturarum necessitcis, praesertim respectu sacri ministerii. S. Augustinus totam fere oratoris sacri vim Scripturarum scientiae tribuit. In opere enim »de doctrina Christiana« haec habet: »Sapienter dicit homo tanto magis vel minus, quanto in Scripturis sanctis magis minusve profecit.« 2 »Qui ad verae praedicationis verba se praeparat«, ait s. Gregorius, »necesse est, ut eoruni origines a sacris paginis sumat; ut omne, quod loquitur, ad divinae auctoritatis fundamentum revocet, atque in eo aedificium locutionis suae firmet.« 3 Idem s. Gregorius, de vectibus loquens, quibus arca foederis portabatur, eis figurari, ait, Evangelii praecones. Erant autem vectes coniecti ex ligno setim, auroque vestiti, et inserti in annulis aureis quatuor, ad quatuor arcae angulos adiunctis. Id autem, iuxta s. Doctoreffl, sacrae praedicationis munus mystice declarat. »Quid per arcam«, inquit, »nisi sancta Ecclesia figuratur? Cui qua- tuor circuli aurei per quatuor angulos iubentur adiungn quia in eo, quod per quatuor mundi partes dilatata ten- ditur, procul dubio quatuor sancti Evangelii libris accincta praedicatur. Vectesque de lignis setim fiunt, qui eisdern ad portandum circulis inseruntur: quia fortes perseveran- 1 Confess. lib. II. cap. 2. — 2 Lib. 4. cap. 5. — 3 In lob 28, !• tesque doctores, velut imputribilia ligna quaerendi sunt, qui instructioni sacrorum voluminum semper inhaerentes, sanctae Ecclesiae unitatem denuntient, et quasi intromis- sam circulis arcam portent. Vectibus quippe arcam por- lare, est bonis doctoribus sanctam Ecclesiam, ac rudes fidelium mentes praedicando deducere. Qui auro quoque iubentur operiri, ut dum sermone aliis insonant, ipsi etiam vitae splendore lulgescant. De quibus apte sub- iungitur: Qui semper erunt in circulis, nec unquam extrahentur ab eis: quia nimirum necesse est, ut qui ad officium praedicationis excubant, a sacrae lectionis studio non recedant.« 1 S. Augustinus ad Volusianum scribit: »Hortor, ut valeo, ut litterarum vere certeque sanctarum studio te curam non pigeat impendere. Sincera enim et solida. res est, nec fucatis eloquiis ambit ad animum, nec ullo lin- guae tectorio inane aliquid ac pendulum crepitat. Multum movet, non verborum sed rerum avidum; et multum terret, factura securum. Praecipue apostolorum linguas, exhortor, ut legaš; ex his enim ad cognoscendos pro- phetas excitaberis, quorum testimoniis utuntur apostoli.« 2 Quam necessaria sit Scripturae scientia, docet s. Hie- ronymus: »Qui nescit Scripturas, nescit Dei virtutem eiusque sapientiam. Ignoratio Scripturarum, ignoratio Christi est.« 3 Et iterum animadvertit: »Multo quippe la- bore et sudore et digno cultu in Scripturis fructus spiritus invenitur .« 4 Sancti Dominici, ordinis Praedicatorum fundatoris, hoc erat axioma.: »Sine sacra Scriptura perfectus praedi- cator esse non potest.« S. Theresia a Christo didicit, »omnem Ecclesiae noxam, omnia mundi damna ex hoc lonte manare, quod mortales clara solidaque cognitione seria consideratione non penetrent veritates Scriptu¬ rarum .« 5 p , Lib. pastoralis eurae, part. 2. c. 11. in Exod. 25, 26 sq. — 2 Migne, « p °r cur s. compl. ser. lat. 33, col. 508. — 3 Comment. in Isai., prolog. — oramentin ep. ad Galat. 1. III. c. 5. — 6 Eius vitae cap .40. 180 *> < ® > Denique summus Pontifex Leo XIII. in praelaudatis suis litteris encyclicis »Providentissimus Deus« id se prae- primis optare et cupere proclamavit, »ut illi potissime, quos divina gratia in sacrum ordinem vocavit, maiorem in dies diligentiam industriamque divinis libris legendis, meditan- dis, explanandis, quod aequissimum est, impendant.« Ad diligentem lectionem sacrae Scripturae valde potest incitare veneralio et aestimatio huius libri divini per omnia saecula, quibus existit. 1 Lectio sacrae Scripturae utilis quoque est ob indul- gentias lucrandas. Perennis memoriae summi Pontifices Benedictus XIV. die 31. Iulii 1756 et Pius VI. die 12. Decembris 1784 indulgentiam septem annorum conces- serunt fidelibus, qui interpretationi sancti Evangelij, iuxta Concilii Tridentini praescriptum 2 in ecclesiis parochialibus diebus Dominicis et festis maioribus habendae, intersunl. Plenariam indulgentiam vero permiserunt christifidelibus, qui festis Nativitatis Domini nostri lesu Christi. Epipha- niae, Resurrectionis, Pentecostis et ss. Petri et Pauli apostolorum praedictae explanationi assistunt. Felicis recor- dationis Leo PP. XIII. indulgentiam 300 dierum quotidie tribuit fidelibus, qui saltem per unum horae quadrantem legunt sancla Evangelia in exemplari, ab ecclesiastica potestate probato. Singulis mensibus indulgenlias quoque plenarias semel lucranlur, qui dictae lectioni quotidie in- cumbunt, sacramenta Poenitentiae sanctissimaeque Eucha- ristiae suscipiunt et ad intentionem summi Pontificis pie orant. 3 Animi autem dispositiones ad lectionis ct studii sacrae Scripturae succesum celeberrimus exegela Cor- nelius a Lapide 4 quinque sequentes postulat. Prima animi 1 Hac de re multa possunt legi in opere: Sveti Pavel, apostol sveta in učitelj narodov. Njegovo življenje in delovanje opisal ter pridejano okrožnico ,,Providentissimus Deus“ in apostolsko pismo „Vigilantiae“ o svetem Pismu poslovenil Dr. Mihael Napotnik, knez in škof Lavantinski. V Mariboru, 1904. Pagg. 255—273. — 2 Sess. V. cap. 2. de reform, et sess. XXIV. cap. 4. etcap. 7. de reform. — 3 Franciscus Beringer S. I., Die Abliisse, ihr Wesen und Gebrauch. Paderborn, 1900. 12. Aufl. Pag. 314. num. 284 et 285. — 4 Comment. in Pentat. Mos. Prooem. et encom. s. Script. Antverpiae, 1697. Tom. I. sect. I. cap. 5. pag. 10 sep <^g 181 ■comparatio, ut quis fructum ex Scripturae studio colligat, est crebra sacrae Scripturae lectio, auditus creber, viva doc- toris vox, et in hisce constantia, quia divinatio est in ore doctoris, in doctrina non errabit os eius. Plato (in Theae- teto) asserit, memoriam esse matrem musarum, et sapien- tiam esse memoriae et experientiae filiam. Id cum alibi, tum maxime in sacra Scriptura locum habet, quae tanta rerum varietate, tot libris et sententiis constat. Ecclesia nostram etiam memoriam iuvat, dum nobis in quoti- diano tum sacrificii Missae, tum horarum canoni- carum officio, ita bibliorum pensum distribuit, ut quot- annis totum fere persolvamus. Eodem iuvant tum alia, tum pius ille ecclesiasticorum et religiosorum usus, ut in coena et prandio ad mensarn caput nimirum unum e bibliis praelegatur .. Insuper ne omittant Theologi, quod doctissimorum legibus praescribitur, ut quotidiana lectione Scripturam šibi familiarem reddant. S. Basilius: »Requi- ritur, ait, assidua in Scriptura exercitatio, ut maiestas et arcanum divinorum verborum perpetua meditatione animo imprimatur. 1 « Secunda insignis eodem dispositio est humilis animi modestia, de qua s. Augustinus (ep. 56) ad Dioscorum: »Non aliam, ait, ad capessendam et obtinendam verita- tem et sacram sapientiam viam munias, quam quae munita est ab eo, qui gressuum nostrorum, tamquam Deus, videt infirmitatem. Ea est autem prima humilitas, secunda humilitas, tertia humilitas; et quoties interro- gares, hoc idem dicerem.« Ex hac humilitate sequitur animi mansuetudo et pax, omnis sapientiae capacissima. Pacis comes est mentis puritas , quae tertia est dispositio, huic disciplinae aptissima. »Beati mundo corde, huoniam ipsi Deum videbunt« (Matth. 5, 8), si Deum, quin ergo et Dei verba? Econtrario »in malevolam ani- mam non introibit sapientia, nec habitabit in corpore, subdito peccatis. Spiritus enim sanctus disciplinae effugiet llctu m, et auferet se a cogitationibus, quae sunt sine 1 Prolog., in Isaiam. 182 si§> intellectu, et corripietur a superveniente iniquitate.« (Sap. 1, 4. 5). »Multi enim«, ait s. Augustinus, »immundi corde malta vere sciunt, sed tamen si mundi sint corde, amplius, clarius, facilius ea scient; nec nisi mundi corde veram sapientiam, quae ex sapida cognitione in affectum et praxin dimanat, qnae scientia Sanctorum est, asse- quentur. 1 « Quarto oratione hic opus est quasi coelesti fistula et organo, quo ex Deo ipso verbi Dei sensum hauria- mus. S. Bernardus meditando adeptus est intelligentiam sacrarum litterarum, indeque sapientiam istam et facun- diam melleam, ideoque ipsemet dictitabat, se in sacrae Scripturae studio non alios quam fagos et quercus ha- buisse magistros, inter quas nimirum orando et meditando, omnem sub se positam et expositam visus est šibi vi- dere sacram Scripturam. Idem plane prophetis accidit. Atque hinc consequetur ultima dispositio: sanctitas, ut scilicet mens nostra terrena faece perpurgata et, passionum discussis nebulis, sancta et sublimis effecta, apta habilisque reddatur, ad coelestia haec dogmata hau- rienda. Neque enim, uti pulchre Nyssenus, divina et cognatum illud lumen, quodque mente ipsa cernitur, vacuo et libero sensu aspicere quis potest, cum is prava quadam atque inerudita anticipatione, ad humiles res et lutulentas aciem intendit. Quare ut quis venas ac medullas coelestium dictorum subeat, utque proiunda et abscondita sacramenta limpide contempletur, elevatus et sanctus cordis oculis sit oportet. Non dubitat s. Ber¬ nardus asserere, neminem in sensum Pauli ingressurum, ni prius eius spiritum imbiberit, neque Davidica intellec- turum carmina, ni prius sanctos psalmorum affectus induerit, et omnino, quo špiritu sunt scriptae sacrae litterae, eodem et intelligendas esse. — Auctor est Cassianus: Theodorum monachum sanctum, tam rudem, ut nec elementa sciret, tam peritum tamen divinorum voluminum, ut a viris doctissimis consuleretur, dicere 1 In I. Retract. 4. 183 •><& solitum: »Plus in vitiis exstirpandis, quam libris evol- vendis operae ponendum esse, quod his expulsis, con- festim cordis oculi coeleste lumen admittentes, sublato velamine passionum, sacramenta Scripturarum velut naturaliter incipiant contemplari.« Non erit superfluum scire et dispositionem, postu- latam in encyc.lica »Providentissimus Deus.« »Salutis profecto«, observat Leo XIII., »perfectionisque et propriae et alienae eximia in sacris litteris praesto sunt adiumenta, copiosius in psalm is celebrata; eis tamen, qui ad divina eloquia, non solum mentem afferant docilem atque atten- tam, sed integrae quoque piaeque habitum voluntatis. Neque enim eorum ratio librorum similis atque commu- nium putanda est; sed, quoniam sunt ab ipso Špiritu sancto dictati, resque gravissimas continent multisque partibus reconditas et difficiliores, ad illas propterea intelligendas exponendasque semper eiusdem Spiritus indigemus adventu , 1 hoc est lumine et gratiaeius: quae sane, ut divini Psaltae frequenter instat auctoritas, humili sunt precatione imploranda, sanctimonia vitae custo- dienda.« Ad finem dilaudatae encyclicae subiungit Sacerdos magnus': »Omnes denique alumnos et administros Eccle- siae paterna charitate admonemus, ut ad sacras litteras adeant summo semper affectu reverentiae et pietatis: nequaquam enim ipsarum intelligenlia salutariter ut opus est patere potest, nisi remota scientiae terrenae arro- gantia, studioque sancte excitato eius, quae desursum est, sapientiae.« De lectione sacrae Scripturae speciatim in linguis vernaculis. , Ecclesia absolute et universim numquam prohibuit Ldelibus sacrae Scripturae lectionem in lingua vernacula; fe ed pro diversis temporum locorumque ac personarum ^diunctis modo probavit, modo improbavit aut coercuit 1 S. Hier. in Mich. 1, 10. 184 lectionem, idque ut fidelium bono prospiceret. Ouum ex- perientia testetur, si sacroram bibliorum lectio in lingua materna passim sine discrimine permittatur, plus inde ob hominum audaciam detrimenti quam emolumenti oriri, Ecclesia sub certis tantum cautelis permittit huius- modi lectionem; sed absolute illam non prohibet. Unde merito Clemens XI. constilutione »Unigenilus Dei Filius« de die 8. Septembris 1713 damnavit propo- sitiones 79—86 Paschasii Quesnellii. contendentis, omni homini fideli, etiam laico et feminae, necessariam et praeceptam esse lectionem sacrarum Scripturarum, nec non Ecclesiam reprehendentis, quae iustis de causis promiscuam sacrorum librorum lectionem interdicit. 1 Hos errores posterius repetivit Pseudosynodus Pistori- ensis, cuius propositionem 67 de lectione sacrae Scripturae piae memoriae Pius VI. per celebrem constitutionem »Auctorem fidei« die 28. Augusti 1794 sollemniter condemnavit. Quod ad modo vigentem Ecclesiae disciplinam attinet, dicendum est, hodie neminem ex fidelibus impediri, quo- minus sacram Scripturam sua lingua materna legere possit absque ulla speciali vel Episcopi vel Inquisitoris venia, servatis servandis, nempe ut versio a catholico auctore exarata fuerit, et a Sede apostolica vel ab Ordi- nario loči approbata, eidemque adnotationes orthodoxae adiectae sint. Recens haec disciplina inducta est per constitutionem »Officiorum ac munerum« summi Pontificis Leonis XII b de VIII. Kal. Februar. 1896 ab incarnatione Dominica." Gum hac constitutione coniuncta sunt »decreta generalia de prohibitione et censura librorum«, quae sola abhinc vim legis habent, abrogatis regulis sacrosanctae Tridentinae Synodi iussu edilis. observationibus, instructione , decretis, monitis et quovis alio priorum Pontificum hac de re sta- 1 Beiied. XIV. de Sycod. dioec. lib. VI. cap. 10. Romae, 1755. 175 sq. — * Gesta et statuta Synodi dioecesanae anno 1896 celebratae. ^ al ' burgi, 1897. Pag. 246 sqq. <£><= 185 ^ tuto iussuque, una excepta constitutione Benedicti XIV. Sollicita et 'provida, quam Leo XIII. eliam in posterum vigere integram vult. Dieta »decreta generalia« circa sacram Scripturam statuunt, quae succedunt. 1. Editiones textus originalis et antiquarum versio- num catholicarum sacrae Scripturae, etiam ecclesiae orientalis, ab acatholicis quibuscumque publicatae, etsi fideliter et integre editae appareant, eis dumtaxat, qui studiis theologicis vel biblicis dant operam, dummodo tamen non impugnentur in prolegomenis aut adnota- tionibus catholicae fidei dogmata, permiltuntur. 2. Eadem ratione et sub eisdem conditionibus, per- mittuntur aliae versiones sacrorum bibliornm, sive latina sive alia lingua non vulgari ab acatholicis editae. 3. Cum experimento manifestum sit, si sacra biblia vulgari lingua passim sine diserimine permittantur, plus inde ob hominum temeritatem detrimenti quam utilitatis oriri; versiones omnes in lingua vernacula, etiam a viris catholicis coniectae, omtiino prohibentur, nisi fuerint ab apostolica Sede approbatae, aut editae sub vigilantia Episcoporum cum adnotationibus, desumptis ex sanctis Ecclesiae Patribus atque ex doctis catholicisque serip- toribus. 4. Interdicuntur versiones omnes sacrorum bibliorum, quavis vulgari dialeeto ab acatholicis quibuscumque con¬ iectae, atque illae praesertim, quae per societates biblicas, a romanis Pontificibus non semel damnatas, divulgantur, cum in eis saluberrimae Ecclesiae leges de divinis libris edendis funditus posthabeantur. Hae nihilominus versiones eis, qui studiis theologicis y el biblicis dant operam, permittuntur: eis servatis, quae supra numero 1. statuta sunt. 5. Omnes fideles tenentur, praeviae censurae eccle- siasticae eos saltem subiicere libros, qui divinas Scrip- turas.. respiciunt. 6. Qui sine Ordinarii approbatione sacrarum Scriplu- raru m libros vel earundem adnotationes vel comrnen- < &<> 186 tarios imprimunt aut imprimi faciunt, incidunt ipso facto in excommunicationem nemini reservatam. 1 Pro praxi adnotandum est versiones vulgares ex Vulgata latina iuxta editionem Clementis VIII. confici debere, non vero ex textibus originariis immediate, vel vero ex aliqua alia versione. Quamvis hoc non expresse praecipiatur in regulis Indicis aut alibi, colligitur tamen tum ex scopo Concilii Tridentini in declaranda Vulgata latina authentica, tum potissimum ex praxi Sediš sanctae in versionibus vulgaribus probandis vel improbandis. Hoc tamen intelligendum est de versionibus totius Scripturae, communi fidelium usui destinatis, non autem de unius vel alterius libri versione ad eruditorum usum confecta, quae posset etiam aliunde derivari, imprimis ex textu originario. Ita multas versiones singulorum librorum, ut poeticorum et psalmorum, habemus, quae immediate ex textu hebraico derivatae sunt. Supra enumerata Ecclesiae praecepta quoad versiones in lingua vulgari confectas ab acatholicis saepe impugnantur. Imo Protestantes asserunt, omnibus lldelibus incumbere officium legendi sacras Scripturas; quod omnitio negan- dum est. Rationes disciplinae catholicae sunt sequentes. 1. Sacra Scriptura nullibi docet, lectionem eius esse ad salutem- absolute necessariam. Ghristus nihil scripsit, nec dixit: Euntes distribuite biblia, sed: Euntes docete et praedicate. Si lectio sacrae Scripturae esset ad salutem absolute necessaria, multi bomines non possent salvi fieri. Imo primi Christiani nec possidebant completa biblia. Caeterum iuxta Protestantium principium nemo certo scit, qui libri perlineant ad canonem, quia Scrip¬ tura hoc non dicit. 2 . Primis Ecclesiae saeculis nemini erat notum tale mandatum. Sancti Patres commendant quidem lectionem sacrae Scripturae, olficium lectionis autem non imponunt. Et lectionem Scripturae sacrae saepe commendant, sed sacerdotibus tantum ordinarie et clericis. Laicis vero 1 Tit I. cap. 2. et 3; Tit. II. cap. 3. et 5. constitut. „Officiorum muaerum 11 . 187 *> < 3 > commendatur tantum lectio singularum partium sacrae Scripturae. 3. Sacra Scriptura praeprimis destinata est pro Ecclesia docente, et per hanc pro Ecclesia audiente et discente. Ita res se habebat iam in vetere Testarnento. Sacerdotibus enim traditus est liber Moysis (Deut. 31, 9 sqq); solus rex accipere debuit apographon. (Deut. 17, 18). Populus ergo non debuit legere sacram Scripturam, sed praelectionem audire. 4. Scriptura sancta non omni legenti patet, sed multis in locis est obscura, et ne docti quidem consen- tiunt in multis locis explicandis. Lectio bibliorum ex parte iuventutis et falsa interpretatio ex parte populi propterea iam saepe tristes habebat sequelas. 5. Ecclesia graeco-schismatica et providentiores quoque Protestantes probant disciplinam hanc Ecclesiae catho- licae. Magistri germanici, Hamburgi congregati die 28. Maii 1896, reprobarunt usum totius Scripturae in scholis. Societates biblicae Protestantium hic sunt memo- randae. Anno 1804 instituta est Londini prima so- cietas ad biblia, translata in linguas vernaculas singu- lorum populorum sine commentariis et sine notis, ubique disseminanda. Pleraeque versiones bibliorum, editae a societatibus biblicis, sunt erroribus inlectae, falsae, cor- rumpentes textum sensumque verbi Dei; saltem publi- catae sine approbatione et eapropter prohibitae. — In Primam societatem cooptatae deinde sunt aliae prope innumerae, quae et pecuniariis subsidiis et versionibus bibliorum societati primariae ad opus perficiendum adiu- Mento essent. Haec societas iam plus quam bis millies centena millia lancorum insumsit pro suo fine, et semper 400 500 viri peregrinantes biblia in lingua vernacula offerunt in- nlelibus et christianis, praesertim vero catbolicis, quipp& duibus iuxta Protestantium opinionem biblia recusantur. ^ondini quotidie circiter 6000 bibliorum emittuntur, in <§?<> 188 regionibus exterioribus autem plus. Typographias habet haec socielas circa 40, et iam distribuit plus quam millies quingenties centena millia bibliorura, et caeterae socie- tates circa quingenties centena millia bibliorum. 1 Sed tanta diffusione imo et. prodigalitate bibliorum nullum hactenus alicuius momenti societates biblicae vel apparentem felicem exitum attulerunt. Ipsi Protestantes saepe queruntur de inutilitate huius immensi laboris. Neque enim religionem apud Protestantes confirmarunt istae societates, imo nec crescentem incredulitatem im- pedire possunt, neque inter ludaeos et ethnicos multum proficiunt. Vera fldes Christiana tantum viva voce et exemplo nuntiorum Filii Dei propagari potest. (Matth. 28, 19. 20). Spiritus porro, qui in his societatibus dominatur, spiritus oppositionis est adversus Ecclesiam catholicani, scopus vero est eiusdem destructio atque eliminatio. Hinc iure optimo, sicut et propter ea, quae de lectione bibliorum dieta sunt, romani Pontifices biblicas societates tamquam noxias ac perniciosas improbarunt atque damna- runt: uti Pius VII. die 3. Septembris 1816, Leo XII. die 3. Maii 1824, Gregorius XVI. die 8. Maii 1844, qui inter alia sic attollit vocem adversus praefatas societates easque publice improbat: »Inter praecipuas machinationes, quibus nostra hac aetate acatholici diversorum nominum insidiari cultoribus catholicae veritatis eorumque animos a sanctitate fidei avertere connituntur, haud ultimum locum tenent socie¬ tates biblicae, quas in Anglia primum institutas ac long e hinc lateque diffusas faeto veluti agmine, in id conspi- rare conspicimus, ut divinarum Scripturarum libros vul- garibus quibusque linguis interpretatos permagno edant exemplarium numero, eosque inter christianos atque m- fideles nullo delec.tu disseminant, el horum quemlibet ad illos nullo duce legendos alliciant.« 1 Einfuhrung in die hi. Schrift. Regensburg, 1904. Pag. 526 sqq. 189 »Nec ignoratis, venerabiles fratres, quanta vel dili- genfia vel sapientia opus sit ad transferenda fideliter in aliam linguam eloquia Domini-; ut nihil proinde facilius contingat, quam ut in eorumdem versionibus, per socie- tates biblicas multiplicatis. gravissimi ex tot. interpretum vel imprudentia vel iraude inserantur errores, quos ipsa porro illarum multitudo et varietas diu occultat in per- niciem multorum.« »Ipsam tamen societatem parum aut nihil omnino inlerest, si homines biblia illa vulgaribus sermonibus interpretala lecturi, in alios potius quam alios errores dilabantur; dummodo assuescant paulatim ad liberum de Scripturarum sensu iudicium sibimetipsis vindicandum atque ad contemnendas traditiones divinas ex Patrum doctrina in Ecclesia catholica custodilas, ipsumque Eccle- siae magisterium repudiandum.« 4. Sanctiones synodales de re pertractata. Reprobationibus hisce non obstantibus, cupidissime etiamnum disseminantur pravae et falsae versiones sacro- r um librorum, procuratae et editae a vulgo dictis socie- tatibus biblicis. Maximopere dolendum est, quod huius- m odi corruptae ideoque merito proscriptae versiones et Publicationes bibliorum haud raro inveniantur in biblio- thecis quoque sacerdolum catholicorum. Absque licentia Petita et accepta a legitima auctoritate tališ agendi ratio rcioraliter ad minimum illicita est. Qm tuta salvaque conscientia uti exoptat notatis editionibus, procuret šibi r equisitam facultatem. Sed sacerdotes Lavantini nec ipsi adhibeant idgenus b’anslationes et editiones bibliorum, neque Udeles suos ea s emere, retinere ac legere permittant, ne ex saluber- r ' rn ° pharmaco, quod est sacra Scriptura, pestem šibi j onsciscant et mortem. Ex adverso vigilent, ut in familiis 'abeantur et legantur intemeratae versiones sacrae Scrip- ,llrae cum adnotationibus, desumptis ex sanctis Ecclesiae 190 *> < s> Patribus atqne ex doctis catholicisque scriptoribus. 1 Cu- rent, ut fideles praesertim novum Testamentum šibi red- dant usitatissimum et famiiiare. Reprimant porro paslores animarum temeritatem illam, qua ad profana quaeque convertuntur et torquentur verba et sententiae Scripturae sacrae, ad scurilia scilicet, tabulosa, vana, adulationes, detractiones, superstitiones, impias et diabolicas incantationes, sortes, libellos etiam famosos. Sacrosancturn Concilium Tridentinum strenue interdicit, ne quisquam audeat ad talia et similia usurpare verba divinorum librorum. 2 His perpensis, pro curionibus Lavantinis certa et stabilis norma sunto, quae sequuntur. Sacerdotibus antiqui foederis officium iniunctum erat: servandi, legendi, meditandi ac populo fideliter proponendi Scripturam sacram. Verba Domini, a d Iosue filium Nun directa, cuilibet dieta sunt sacerdoti: Non recedat volumen legis huius ob or e tuo: sed meditabens in eo diebus ac noetibus, ut custodias et facias omnia, quae seripta sunt in eo: tune diriges viam tuam et intel- liges eam. (los. 1, 8). 1 Ex hoc titulo laudari merentur: Sveto Pismo stare in nove zaveze z razlaganjem poleg nemškega, od apostolskega sedeža potrjenega sv. Pisma, ki ga je iz Vulgate ponemčil in razložil Dr. Jožef Franc Allioli. — V Ljubljani, 1856. Evangelij, peti zvezek; Listi, šesti zvezek. — Slovenski Goffine ali raz¬ laganje cerkvenega leta. Predelal Lambert Ferčnik, dekan v Žabnicak. h a svetlo dala družba sv. Mohorja v Celovcu. I. snopič 1878; II. snopič 1379; III. snopič 1880; IV. snopič 1881. — Zgodbe svetega Pisma. Slovencem pričel razlagati Dr. Frančišek Lampe. Izdala in založila družba sv. Mohorja v Ce¬ lovcu. 1. snopič 1894; 2. snopič 1895... 10. snopič 1903. — Permagni aesti- mantur valdeque commendantur sequentes editiones sacrae Scripturae, christiano destinatae populo: Dr. Ecker, Katholische Hausbibel. Biblische Gesckichte ii>r das katholische Volk. Mit bischoflicher Approbation und Empfeklung. Erster Band. Altes Testament, erste Halfte. Handausgabe in Oktav und kleiner Sehrift. Grosse Volksausgabe in Lex.-Oktav und grosser Schrift. — Augustmus Arndt S. I., Die heilige Schrift des alten und neuen Testamentes. Mit d enl Urtexte der Vulgata. Als zehnte Auflage des Alliolischen Bibelvverkes. Regens¬ burg, 1903. Drei Bande. 2. Aufl. — Idem, Die vier heiligen Evangelien. Aus dem vom hi. Stuhle approbierten Bibehverkfe. Regensburg, 1903. — Df- Beda Grundl O. S. B., Das neue Testament unseres Herrn Jesus Christus- Augsburg, 1904. 2 te Aufl. — P. Hartmann S. I., Das neue Testament in und Wort. Mainz, 1903. — Dr. J. Schusters Handbuch zur biblischen Oe- schichte. Neu bearbeitet von Dr. J. B. Holzhammer. Freiburg im Breisgao, 1886. Duo torni. 2 Sess. IV. decretum de edit. et usu sacrorum librorum. Idem mandatum divinum multo magis valet de sacerdotibus novae legis, ne inter nescientes Scripturas negue virtutem Dei (Matth. 22, 29) numerentur. Crescat igitur in sacerdotibus Lavantinis scientia salvificae doctri- nae, quam eos edocet codex sacer, liber sacerdotalis, quo titulo a s. Ambrosio condecorantur sacra biblia. Attende lectioni , et Timotheum et rectores fidelium cohortatur magnus mundi apostolus. (I. Tim. 4, IB). Et maximus in exponendis sacris Scripturis doctor, s. Hieronvmus, monet Nepotianum clericum: Semper in manu tua sit ledio sacra ! Quid convertit divum Augustinum, doctorem gratiae? Nonne scripturarum Scripturae lectio? Vivus est enim sermo Dei et efficax et penetrabilior orani gladio ancipiti et pertingens usque divisionem animae et spiritus, com- pagurn quoque ac medullarum et discretor cogitationum et intentionum cordis. (Hebr. 4, 12). Praeter verba apostolica et testimonia patristica dantur perplura conciliorum, generalium ac particularium, decreta, quae viris ecclesiasticis graviter inculcant officium legendi divina volumina. Concilium Toletanum quartum, anno 640 convocatum, capite 24. sollemni modo tulit legem, obligantem clericos, ut diligenter legerent sacras litteras. Concilium Nicaenum, anno 787 congregatum, canone 2. iniunxit presbyteris munus, assidue legendi opus divinitus conscriptum. 1 2 Concilium Salisburgense, anno Christi 1537 coaclum a Matthaeo archiepiscopo, de studio sacrarum litterarum sequentia conclusit: »Si Deus praecepit, ut populus inter- 1 Patrum ac conciliorum effata de agitata re legi possunt in unum col- lecta a Cherubino a s. Ioseph in egregio opere: Bibliotheca criticae sacrae seu a Pparatus biblicus. Lovanii, 1704. Tom. I. quaest. 2. art. 3. — De quaestione ventilata consuli queunt sequentes insigniores auctores : I. B. Malou, La lecture l® sainte Bible en langue vulgaire. Lovanii, 1846. 2 vol. Vastum opus in 2 ^ ua l n theodiscam transtulit Stoeneken, Das Bibellesen. Schaffbausen, 1849, 4 Tbeile. — J. von Nercassel, Vom Lesen der hi. ° Ubaldu Schrift. Mainz, 1846. — -_us Ubaldi, Introductio in sacram Scripturam. Romae, 1881. Tom. III. faf' 460 ~499- — Aug. Holscber, Uber das Lesen der hi. Schrift. Munster, 1885. — Dr. Jakob Iloffmann, Die hi. Schrift, ein Volks- und Sckulbuch in der ergangenheit. Soli sie dieses auch in der Gegemvart und Zukunft sein ? h-empten, 1903. 192 g>^> roget sacerdotes legem, cumcjue velit, cjuod labia sacer- dotis custodiant scientiam, et quod lex requiratur de ore eius; quia angelus Domini exercitaum est: ca- vendum maxirne est, ut sacerdotes meditentur legem Dei die ac nocte, ne, cum de lege interrogati fuerint, ipsi respondere populo nequeant ac subinde a Deo audiant: quia tu scientiam repulisti, repellarn te, ne sa- cerdotio fungaris mihi.« »Sed quia res eo venit, quod sacerdotes quidam otium nihilominus maioris faciant, quam requirere libros et meditari in lege Domini, timendum est, ne turpissimum hoc otium sit occasio, cur Clerus nostris temporibus tam abiecte et contumeliose tractetur, ira Dei in nos provo- cetur nosque tam misere affligamur ubique. Quare ut tanta mala a nobis avertantur, providemus per prae- sentes atque statuimus, ut sacerdotes et omnes clerici ad litterarum sacrarum studia compellantur, ita quod quilibet ad minus duabus horis diei in sacris litteris legat. Libros autem habeant biblia praecipue, ubi psalte- rium maxime šibi familiare faciant... Committimus de- canis. . ut diligenter advertant super otiosis ac vagantibus presbyteris, ut tales deferant, ita ut ad lectiones huius- modi per debitas poenas adigantur.« 1 Sacrosancta Svnodus Tridentina, ne coelestis ille sacrorum librorum thesaurus, quem Spiritus sanctus summa liberalitate hominibus tradidit, neglectus iaceat: statuit et decrevit, ut in ecclesiis, praecipue cathedralibus, a viris idoneis sacra Scriptura explanetur. In monasteriis monachorum etiam lectio divinarum Scripturarum habea- tur. In conventibus regulariurn sacrae Scripturae lectio similiter instituatur. In gvmnasiis quoque publicis liaec tam honorifica et necessaria lectio introducatur, et ubi introducta foret et negligeretur, restituatur . 2 Eadem Synodus constituit, ut animarum curatores in ecclesiis saltem omnibus Dominicis et sollemnibus 1 Floriani Dalham, Concilia Salisburgensia provincilia et dioecesana. Augustae apud Vindelicos, 1788. Pag. 316. num. XX. — * Sess. V. cap. !• de reform. <&l 193 ^ diebus iestis, tem pore autem ieiuniorum, quadragesimae et adventus Domini, quotidie vel saltem tribus in hebdo- mada diebus, si Episcopi ita opportune duxerint, sacras Scripturas divinamque legem annuntient; populum vero diligenter moneant, teneri unumquemque parochiae suae interesse, ubi commode id fieri potest, ad audiendum verbum Dei. Statuit porro, ut inter Missarum sollemnia mera eloquia et salutis monita vernaculo idiomate sin- gulis diebus festivis explicentur. 1 Propterea in Synodo Nostra, anno aureo 1900 concelebrata, decrevimus et in praesenti denuo sancimus, ut non solum in diebus Dominicis et testis, verum etiam in omnibus feriis quadregesimalibus nec non in testis sollemnibus nune abrogatis: vel post Evangelium intra Missam principalem, vel vero post illam finitam Epistola et Evangelium in lingua vulgari, si commode fieri poterit, populo praelegantur in dioecesi universa. 2 Statuta pericoparum praelectio fieri debet semper clare, distinete et aperte ad intelligentiam atque aedifi- cationem fidelium. Lector utatur tono, non omni varie- tate carente, sed modulationem habente, nequaquam autem declamatorio. Anagnostes seu praelegens procedat in sacro suo negotio lente et non testinanter, voce tam torti, ut ab omnibus adstantibus rite percipiatur. Saluberrima consilia proponit leetoribus celebratis- simus Hispalensis Episcopus, s. Isidorus. »Qui ad leetoris provehitur gradum, iste erit doctrina et libris imbutus sensuumque ac verborum scientia perornatus, ita ut in distinctionibus sententiarum intelligat, ubi liniatur iunc- tura, ubi adhuc pendet oratio, ubi sententia extrema claudatur. Sicque expeditus vim pronuntiationis tenebit, ut ad intellectum omnium mentes sensusque promoveat, discernendo genera pronuntiationum atque exprimendo sententiarum proprios affectus, modo indicantis voce, modo dolentis, modo inerepantis, modo exhortantis, sive his similia secundum genera propriae pronuntiationis.« „ . 1 Sess. XXIV. cap. 4. et 7. de reform. — ! Actiones et constitutiones >nodi dioecesanae anno 1900 peraetae. Marburgi, 1901. Pag. 241. cap. XXX. 13 <£><> 194 ^ »Multa sunt in Scripturis, quae nisi proprio modo pronuntientur, in contrariam recidunt sententiam... Ne- cesse est ergo in tantis rebus scientiae ingenium, quo proprie singula convenienterque pronuntientur. Propterea et accentuum vim oportet scire lectorem, ut noverit, in qua syllaba vox protendatur pronuntiantis... Porro vox lectoris simplex erit et clara et ad omne pronuntiationis genus accommodata. plena succo virili, agrestem et sub- rusticum effugiens sonum, non humilis neque adeo sublimis, non fracta vel tenera, nihilque femineum so- nans, neque cum motu corporis, sed tantummodo cum gravitatis specie.« 1 Gravis et intelligibilis praelectio sancti Evangelii una cum Lectione est optima praeparatio et praefatio ad concionem subsequentem. In sacra ordinatione Pontilex monet ad officium lectorum ordinandos: »Electi, filii charissimi, studete verba Dei, videlicet lectiones sacras. distincte et aperte, ad intelligentiam et aedificationem fidelium absque omni mendacio falsitatis proferre; ne veritas divinarum lectionum incuria vestra ad instructi- onem audientium corrumpatur.« Sacram Missam cele- brans in medio altaris, iunctis manibus elevatisque ad Deum oculis ac statim demissis, profunde inclinatus orat: »Munda cor meum ac labia mea, omnipotens Deus, qui labia Isaiae prophetae calculo mundasti ignito: ita me tua grata miseratione dignare mundare, ut sanctam Evangelium tuum digne valeam nuntiare. Per Christuni Dominum nostrum. Amen.« Quibus dictis petit a Domino Deo benedictionem: »Iube, Domine, benedicere! Dominus sit in corde meo et in labiis meis, ut digne et compe- tenter annuntiem Evangelium suum. Amen.« Pro digna et salutari lectione ac praelectione sacrae Scripturae egregium praebuit sacerdotibus exemplum Esdras sacerdos et scriba, qui cum efficaci gravitate populo verba legis recitasse praedicatur. »Congregatus 1 S. Isidorus Hispalensis Epiacopus de ecclesiasticis officiis lib. 2. cap- 11. Migne, Patrol. cursus compl. ser. lat. Parisiis, 1850. Tora. 83. col. 791 195 «>«§> •est omnis populus quasi vir unus ad plateam, quae erat ante portam aquarum: et dixerant Esdrae scribae, ut affer- ret libram legis Moysis, quam praeceperat Dominus Israeli. Attulit ergo Esdras sacerdos legem coram multitu- dine virorum et mulierum cunctisque, qui poterant intel- ligere. Et legit in eo aperte de mane usque ad mediam diem in conspectu virorum et mulierum et sapientium; et aures omnis populi erant erectae ad libram. Stetit autem Esdras scriba super gradum ligneum, quem fecerat ad loquendum... Et aperuit Esdras libram coram omni populo; super universo quippe populo eminebat; et cum aperuisset eum, stetit omnis populus. Et benedixit Esdras Domino Deo magno, et respondit omnis populus: Amen, Amen, elevans manus suas et incurvati sunt et adora- verunt Deum proni in terram. Levitae silentium faciebant in populo ad audiendam legem; populus autem stabat in gradu suo. Et legerunt in libro legis Dei distincte et aperte ad intelligendum, et inlellexerunt, cum legeretur.. . Et flebat omnis populus, cum audiret verba legis... Eegit autem Esdras in libro legis Dei per dies singulos a die primo usque ad diem novissimum testi taber- naculorum.« (II. Esdr. 8, 1—18). Capiant šibi sacerdotes Lavantini exemplum de hoc celebri lectore, et legant sedulo sua pro parte verba Dei, atque rectum eorum sensum in tidelium animis mode- rentur. In Domino obtestamur animarum pastores, ut in sacrorum bibliorum exploratione ne transversum quidem unguem, ut dičitur, ab eo sensu discedant, qui Ecclesiae catholicae probatus semper fuit, atque eorum menti continenter haereat hoc Patrum Tridentinorum decretum »ad coercenda petulantia ingenia nemo suae prudentiae •nnixus in rebus fidei et morum ad aedillcationem doctri- nae christianae pertinentium sacram Scripturam ad suos sensus contorquens contra eum sensum, quem tenuit et tenet sancta mater Ecclesia, cuius est iudicare de vero sensu et interpretatione Scripturarum sanctarum, aut e tiam contra unanimem consensum Patrum ipsam Scriptu- ram sacram interpretari audeat, etiam si huiusmodi inter- 13 * pretationes nullo uncjuam tempore in lucern edendae forent. Qui contravenerint, per Ordinarios declarentur et poenis a iure slatutis puniantur.« 1 Iuxta statuta seminarii clericorum Lavantini, a Syn- odo anni 1900 stabilita et confirmata, omni die feriali unum caput sacrae Scripturae novi foederis post preces matutinas iegendum est, et cjuidem ad pericopas Evangelii semper stando, cum omni debita attentione et reverentia . 2 Iuxta morem in Nostra dioecesi olim vigentem clerici, ad sacros ordines maiores promovendi, ad instar voti sese obstrinxerunt, quolibet die in quantum possibile, pie legendi unum caput sacrae Scripturae deque hac šibi imposita obligatione rite expleta primo triennio pasto- rationis suae quotannis Ordinario suo relerendi. In prae- senti Synodo innovamus et instanter repetimus consti- tutum »de colendo studio sacrae scientiae«, in Synodo dioecesana anno 1896 habita latum, quod sonat: Sacer- dotes Lavantini quotidie unum caput e sacris litteris legant meditando consulendoque probatos commentatores! Tali namque modo adimplebunt praeceptum a Deo per Moysen datum futuro regi Israelitico quoad legera: »Habebit secum legelque illud — exemplar legis datae Moysi — omnibus diebus vitae suae, ut discat timere Dominum Deum suum et custodire verba et caeremonias eius, quae in lege praecepta sunt. (Deut. 17, 17). Si rex Israeliticus iubebatur omnibus diebus legere in lege Do¬ mini, quanto magis id facere tenetur sacerdos, qui non tam pro temporali, quam pro aeterna fldelium salute curam gerit. Ut sacerdotes sacram Scripturam maion cum utilitate et facilitate legere possint, debent singub habere praeter Vulgatam latinam: versionem quoque vulgarem cum requisitis adnotationibus, ab ecclesiastica potestate approbatam. Piissimae memoriae summus Pontifex Leo XIII- M' teris apostolicis »Vigilantiae« de die 30. mensis Octobris 1 Sess. IV. decretum de editione et usu sacrorum librorura. — 2 •^ ct 1 'qAi b et constitutiones Synodi dioecesanae anno 1900 celebratae. Marburgi, Cap. XLIV. § 41. pag. 417. <> 197 ^ 1902 instituit speciale collegium ad promovendum studium sacrae Scripturae. Huic consilio proponi possunt omnes difficultates et quaestiones, spectantes sacra biblia. Statuta huius commissionis reperiuntur in libro iam superius allegato. 1 Super sacerdotem, qui regulam synodaliter statutam de lectione sacrae Scripturae secutus fuerit, pax erit et misericordia.. Dei. (Gal. 6, 16). lile bonum exemplum lldelibus praebebit in conversatione, in charitate, in fide. (I. Tim. 4, 22). S. loannem apostolum angelus in Apoca- lypsi monuit: Accipe librum et devora illum — totius argumenti eius notitiam tibi para — et in ore tuo erit dulce tamquam mel. (Apocalyp. 10, 9. 10). loannes obe- divit, et liber in ore ipsius dulci erat sapore. Ita et ani- marum pastores tamquam cibo optimo fruantur et utantur sacra Scriptura, legendo eam et meditando, ut ipsius summa in succum et sanguinem eorum, ut aiunt, con- vertatur! Magno prophetae Ezechieli tradidit Dominus quem- dam librum cum mandato: Fili hominis.. comede volu¬ men istud, et vadens loquere ad filios Israel .. viscera tua complebuntur volumine isto, quod ego do tibi. Et comedi illud, ait propheta, et factum est in ore meo sicut mel dulce. (Ezech. 3, 1—3). Utinam sacerdotes Lavantini cum Ezechiele sacerdote confiteri possint: Et comedimus divinum volumen, et factum est in oribus nostris sicut dulce! Quam dulcia faucibus nostris eloquia tua, super mel oribus nostris! Lucerna pedibus nostris verburn tuum et lumen semitis nostris! (Ps. 118, 103. 104). Denique proponimus duas orationes, quae persolvi Possunt ante et post lectionem Scripturarum sanctarum. Oratio ante lectionem. Deus meus, čredo et adoro veritates in capite mox e gendo contentas. Da, quaeso, ut eum induam spiritum, 1 Dr. M. Napotnik, op. cit. pag. 308 sqq. in quo prolatae fuerunt! Statui, tua gratia adiuvante r consilia aut praecepta, quae ibidem habentur, exequi ac virtutum exempla imitari. Loquere Domine, quia audit servas tuus; da mihi intellectum et scrutabor legem tuam et custodiam illam in toto corde meo! Per Christum Dominum nostrum. Amen. Oratio post lectionem. Deus meus, čredo et iterum adoro veritates, in capite nune perleeto contentas. Fac, quaeso, me eum induere spiritum, in quo prolatae fuerunt, et concede, ut, quae ibidem habentur exempla virtutum, imitari, ac praecepta exequi valeam! Praesta, quaesumus, Domine, auxilium gratiae tuae, ut quae te docente facienda cognovimus, te adiuvante r impleamus! Per Christum Dominum nostrum. Amen. 1 Caput LXII. De vera et falsa reformatione. uetor fidei nostrae, Christus Dominus, quum in terra ambularet, suis discipulis, quorum necessitu- dine tres circiter annos utebatur, quaecumque a Patre suo audierat, nota fecit (Ioan. 15, 15) eisque, quum eos multa modo portare non posse vidisset, Spiritum sanctum promisit, ut eos omnein veritatem doceret (Ioan. 16, 12. 13), et ipse post passionem et resurrectionem suam se in multis argumentis vivum praebuit, per dies cjuadraginta apparens eis et loquens de regno Dei. (Act- apost. 1, 3). Die igitur Pentecostis repleti sunt oinnes Špiritu saneto et coeperunt loqui variis linguis, prouti 1 Vigore specialis facultatis, a sanctissimo Patre Pio X. decreto „Pontifi cale iubilaeum 11 de die 28. Augusti 1903 Episcopis datae, concedimus dioece- sanis, qui praedictas orationes ante et post lectionem sacrae Scripturae P*®’ persolvunt, Indulgentiam 50 dierurn. 199 ,sčS> Spiritus sanctus dabat eloqui illis. (Act. apost. 2, 4). Quod munus ubi coelitus eos ingenti robore implevit, omnem hominum timorem deposuerunt. et fortes in fide prolecti ubique praedicaverunt, Domino cooperante et sermonem coniirmante, sequentibus signis. (Marc. 16, 20). Ut vero Christus suam doctrinam, ait, non esse suam, sed eius, qui se misisset (Ioan. 7, 16), ita suis quoque discipulis suum Evangelium praedicandum mandavit: Euntes, inquiens, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus sandi, docentes eos ser- vare omnia, quaecumque mandavi vobis (Malth. 28, 19), et Spiritus veritatis , quum venerit, non loguetur a semet- ipso, sed quaecumque audierit , loguetur. (Ioan. 16, 13). Discipuli itaque Christi, auctoritate divini sui magistri ornati et Spiritus sancti virtute roborati, loquebantur verbum Dei cum fiducia (Act. apost. 4, 31), nec cessa- bant in templo et circa domos docentes et evangelizantes Christum Iesum. (Act. apost. 5, 42). Tanta autem haec in eis virtus erat, ut in dies numerus discipulorum in Ierusalem valde multiplicaretur multaque etiam turba sacerdotum fidei obediret (Act. apost. 6, 7), imo fides • Christi paucis abhinc annis in universo mundo annun- tiaretur. (Rom. 1, 8). Quum vero ipsi Christum praedicarent eumque crucifhmm, sollicita cura invigilabant, ne ab aliis, quibus n on mandavissent, alia praedicarentur et onera lidelium humeris imponerentur, quae non essent necessaria (Act. apost. 15, 18); omnem contra operam navabant, ut verbum Dei integrum annuntiarelur et depositum fidei incolume custodiretur. Ea de causa apostoli presbyteros P er singulas ecclesias constituebant et suo quemque loco successores relinquebant, ut ea, quae deessent, corrige- ren t, non ad suum arbitrium, sed sicut ipsi eis dispo- suissent (Tit. 1, 5), neve ulli manus cito imponerent '■ ^ * m . 5, 22), vel ad sacrum ministerium admitterent, nis ‘ c iuem prius probavissent. (1. Tim. 3, 10). Sua itaque loquendi ratione et agendi apostoli viam lln| il et normam indicabant, qua e Christi voluntate eius fides explicaretur et Ecclesia coaedificaretur. Neque eos spes eventu fefellit. Etenim eorum successores, Episcopi, atque in primis successores beati Pelri, Christi vicarii, romani scilicet Pontifices, et vigiles depositum fidei incolurne servaverunt et Christi zelantes Ecclesiae fines, fines orbis terrarum fecerunt, si quidem in omnem terram exivit sonus eorum et in fines terrae verba eorum. (Rom. 10, 18). 1. De vera reforma! ione. Hoc iam fidei depositum, quum per tot saecula integrum servaretur nec ei quidquam adderetur, ac si divinitus revelatum esset, vel ab eo quidquam auferretur, quod divina revelatione careret, non tamen instar erat cisternae dissipatae, quae non posset continere aquam (Terem. 2, 13), sed fons ille erat Salvatoris, de quo aqua viva, saliens in vitam aeternam, in gaudio hauriretur. (Is. 12, 3; Ioan. 4, 10). Ut enim fontana aqua naturam suam non mutat, etsi copia accrescat et augeatur, neque sepe, quo circumdatur, ipsa inficitur, ita verbum salutis in se idem manet, etsi aliam extrinsecus speciem induat, neque magisterio, quo legitime praedieatur, pervertitur, sed »sancte custoditur et fideliter exponitur.« 1 Atqui hoc ulroque officio vera fidei, de qua agitur, reformatio constituitur. Haec enim reformatio negative in errore reiiciendo consistit et positive in veritate intellectui fidelium propi- nanda ac voluntati, propius eorum moribus applicanda absolvitur. Neutri autem officio infallibile Ecclesiae magisterium umquam deerat. Contra »sui memor officii nihil egit studio et contentione maiori, quam ut integri- tatem fidei omni ex parte tueretur. Hinc (semper eius erat) perduellium loco habere eos et procul amandare a se, qui de quolibet doctrinae suae capite non secum una sentirent.« 1 2 Neque enim quisquam, ut quidam loquitur, 1 Cone. Vatic. sess. IV. cap. 4. — 2 Leo PP. XIII. litt. encycl. „S at ' s cognitum 11 de die 19. Iunii 1896. 201 S& »haereticis periculosior esse potest, qui quum integre per omnia decurrunt, uno tamen verbo, ac si veneni gutta, meram illam ac simplicem fidem Dominicae et exinde apostolicae traditionis inficiunt.« 1 Vestigia haeresum et sollicitudinis magisterii legitimi, qua illas ab Ecclesiae doctrina secerneret, omnes paene paginae historiae sacrae nobis exhibent. Verum dum Ecclesia tristi suo munere fungeretur, ut eos semper, qui a sua doctrina cum pertinacia discederent, e suo sinu eiiceret, ex hoc ei non parum utilitalis accedebat. Nam errore reiiciendo vera Christi doctrina magis determinari et directe contra errorem in tuto collocari poterat. Quum enim Arius Filium Dei substantia sua Patri dissimilem esse doceret, Ecclesia eum Patri consubstantialem esse declaravit, et quum Macedonius Spiritum sanctum crea- turam Filii Dei esse vellet, eum »Dominum et vivificantem ac a Patre procedentem« concilium Constantinopolitanum (381) affirmavit, quo illis ambigendi locus subtraheretur. lta demum haereses universim Ecclesiae ad hoc coope- rari videbantur, ut dogmata lidei et morum praecepta certis firmisque terminis proponerentur ac eorum, qui bonae voluntatis essent, animi ab errandi periculo in dies magis averterentur. Quoniam vero longum est haereses et errores, quibus e t lidei dogmata et morum praecepta impie oppugna- bantur ac cultus divinus et generatim disciplina Christiana roalevole impetebantui', vel obiter tangere, ab eis enar- randis abstinere et ad meliora ac feliciora Ecclesiae opera lirevi, ut apparet, respicere iuvat.. Qua in re, fratres et filii charissimi, probe novistis, quam sollicita sit Ecclesia a cu nis suis nec ulli umquam labori parcat, ut fides t-hristi et subiective in tidelium mentibus alte imprimalur ac piis operibus ostendatur, et obieciive explicetur ac ev °lvatur, quippe quum a Christo instituta sit »ad con- ^"nmationem sanctorum in opus ministerii, in aedili- _ S. Phoebadius, De fide ortbodoxa contra Arianos tractatus 2. cap. J. 'gne PP. ] a t tom 3 co j cationem corporis Christi, doneč occurramus omnes in unitatem fidei et agnitionis Filii Dei, in virnm per- fectum, in mensuram aetatis plenitudinis Christi. ut iam non simus parvuli tluctuantes et circumferamur omni vento doctrinae in nequitia hominum, in astutia ad circumventionem erroris, veritatem autem facientes in charitate crescamus.« (Ephes. 4, 12—15). E Concilio Vaticano porro »fide divina et catholica ea omnia credenda sunt, quae in verbo Dei scripto vel tradito continentur et ab Ecclesia sive sollemni iudicio sive ordinario et universali magisterio tamquam divinitus revelata credenda proponuntur.« 1 Ad fidem quidem di- vinam et catholicam in praesenti oeconomiae statu et revelatione Dei et Ecclesiae propositione opus est, neque tamen eadem ratione alterautra ad eamdem concurrit. Nam revelatio cum verbo Dei identificatur et in deposito fidei reconditur; propositio vero Ecclesiae in rebus fidei et moram nec verbum Dei est nec verbum Dei facit, sed veritatem e deposito fidei promit et in tempore, ut tališ i. e. divinitus revelata credatur, cum auctoritate praecipit. »Neque enim. ut Pius PP. IX. docet, Petri successoribus Spiritus sanctus promissus est, ut eo reve- lante novam doctrinam patefacerent, sed ut eo assistente traditam per apostolos revelationem seu fidei depositum sancte custodirent et fideliter exponerent.« 2 Ecclesia igitur, quamquam fidei depositum omnibus et semper aeque credendum proposuit, singulas tamen eius veritates neque explicite habuit neque distincte semper proposuit. Ita Christi mandato obsequebatur: Kunt.es m mundum universum praedicate Evangelium omni creaturae (Marc. 16. 16), et Doctorem gentium imitabatur, qui Mileti ad maiores natu ecclesiae, »nihil ait, se eis subtraxisse, quo minus eis annuntiaret et eos publice et per domos doceret« (Act. apost. 20, 20). ad \ ^ess. IV. cap. 3. de fide. — Denzinger-Stahl, Enchiridion symboloruni et denmtionum. Edit. 7. num. 1611. — - Cone. Vatic. sess. III. cap. 3. Corinthios vero scripsit: Lae vobis potum cledi, non escam; nondum enim poteratis. (I. Cor. 3, 2). Hoc nam- que Ecclesiae praedicatione efflcitur, ut ea non solum verbum Dei assistentia Spiritus sancti integrum conser- vetur, sed etiam in ea »quasi in vase bono eximium quoddam depositum iuvenescat et ipsum vas, in quo est, iuvenescere faciat.« 1 Unde Ecclesia in tempore ea, quae in deposito fidei implicite continentur eoque modo etiam praedicantur, infallibiliter explicat et, vel baeresi impetita vel interna virtute sua mota, sollemni iudicio proponit. Priori ratione Concilium Tridentinum non pauca dogmata fidei et morum condidit, posteriori autem Pius PP. IX. dogma de immaculata conceptione beatae Mariae Virginis 2 et Concilium Vaticanum de infallibili magisterio romani Pontificis 3 sollemni iudicio sanxit. Neque vero Ecclesia verbum salutis quasi talentum quoddam in sudario reponebat vel in agro abscondebat, sed ore et usu fideles docebat in eorumque animis in dies largius spargebat ac ei moreš et vitam conformabat. Hinc discipuli Christi, opus evangelistae facientes, terra marique proficisci; apostoli potentes huc illuc litteras mittere ac in orbe terrarum pro Christo legatione fungi; patres filios Ecclesiae regenerationis lotione producere suisque apologiis contra raptores tueri; doctores libris divinae sapientiae pleniš verbum Dei exponere, et solidis argumentis demonstrare; pastores Christi oves in bona pascua agere et, si quae aberrent, sollicite revocare; Epi- scopi in conciliis congregari in eisque verbum veritatis i’ecte tractare (II. Tim. 2, 15); Pontifices agnos Christi et oves pascere ac provide universo gregi attendere. Quorurn a l' a e sacra historia comperimus, alia vero omni die 1 P S1 e xperimur. Haec ideo meminisse probavisse est. Re huidem vera de Deo eiusque operibus, hominis praeser- lm natura et fine nusquam tam sublimia vereque divina Raduntur atque adversus aggressores prosperius defen- pp 1 Irenaeus adversus haereses. lib. 3. cap. 24. num. 1. — Migne isš/ raec ' tom - 7 - col. 966. — 2 In bulla „Ineffabilis Deus“ de die 8. Decembris 1854 - - 3 Sess. IV. cap. 4. 204 duntur, nisi in Ecclesia catholica, quae »non vincetur, non radicabitur, non cadet quibuslibet tentationibus, doneč veniat huius saeculi lin is.« 1 Doctrinae fidei morum respondent praecepta ac motiva, quae fideles, ut ea exacte observent, suaviori fortiorive vi alliciunt variisque mediis cognoscenda eis proponuntur. »Nam omnino ad christianum nomen. praeter fidei professionem, necessariae sunt christianarum artes exercitationesque virtutum, ex cjuibus non modo pendet sempiterna salus animarum, sed etiam germana prospe- ritas et firmitas convictus humani et societatis.« 2 Huic fini conciones in Ecclesia, exhortationes, collationes, scholae, academiae, universitates serviunt neque divina desunt auxilia, gratia scilicet et gratiae sacramenta, quibus boni moreš promoventur et pravi corriguntur. Neque singuli tantum homines haec Ecclesiae bona participant, sed familiae quoque et societati et reipublicae latissime ea patent, unde cuiusvis progressus in scientia rerum et recta mundi compositione sive initia sive adiumenta ab Ecclesia propius remotiusve repetuntur. Quamquam vero haec Ecclesiae operatio praecipue et directe in ordine supernaturali homines altingit, pretiosi tamen ac salutares eiusdem fructus in ordine naturali in eos large redundant. Nemo enim ignorat, quanta bene- ficia scientiae humanae et bonae ut vocantur artes Eccle¬ siae eiusque viris debeant. Sane licet ipsa praecipue et maxmie fidem christianam tueatur, tamen »humanarum quoque doctrinarum omne genus fovere et in maius pro- vehere studet. Bona enim per se est et laudabilis atque expetenda elegantia doctrinae «, 3 unde Ecclesia praeclare sapientiae veteris monimenta conservavit, scientiarurn domicilia passim aperuit, ingeniorum cursum semper in* citavit, ac magno cum studio eas artes aluit, quibus maxime urbanilas aetatis nostrae coloratur. 1 S. Augustinus in psalm. 103. serm. 1. num. 17. — Migne PP- lat - tpm. 33. col. 1350. — 2 Leo PP. XIII. litt. enc\'cl. _Exeunte iam anno“ ae aie 30. Deceinbris 1888. — 3 Leo PP. XIII. litt. encvcl. ,.Libertas“ de die 20. Iunii 1888. 205 Ecclesia autem, quum hominis intellectum sacra scientia imbuit et ad alias profanascjue ei viam parat, eius voluntatem non negligit, sed in arduo virtutis cultu magnopere promovet. quippe quum morum praecepta divina auctoritate proponat et gratiae auxilia ad ea ob- servanda assidue praebeat; lex enim Domini immaculata est, convertens ccnimas , testimonium Domini fidele, sctpien- tiam praestans parvulis. (Ps. 18. 8). Hanc igitur Ecclesia praedicat in eaque constanter observanda tideles cohor- tatur »ac lapsos erigere, labantes sustinere, revertentes amplecti, confirmare bonos et ad meliora provehere pa¬ rata semper et intenta est. Quapropter nullo tempore a Dei veritate, quae sanat omnia, testanda et praedicanda quiescere potest, šibi dictum esse non ignorans: Spiritus meus, qui est in te, et verba mea , quae posui in ore tuo, non recedent de ore tuo, amodo et usque in sempiternum“ (Is. 69, 21). 1 Porro »dubitari non potest, quin sit Dei voluntate inter homines coniuncta societas, sive partes sive forma eius speetatur, quae est auctoritas, sive causa sive earum, quas homini parit, magnarum utilitatum copia. Deus est, qui hominem ad congregationem genuit atque in coetu sui similium collocavit, ut quod natura eius desideraret, nec ipse assequi solitarius potuisset, in consociatione reperiret.« 2 Omnium certe societatum prima orta est familia, quam ut natura hominis postulat, ita Deus positiva voluntate instituit. Quoniam non est bonum esse hominem solum, Deus non virum solum, neque mulierem solarn, sed masculum et feminam creavit eos. (Genes. 2, 18; 1, 27). Hoc itaque e providentissima Dei dispositione om¬ nium hominum naturale principium erat, »ex quo sci- licet propagari humanum genus et numquam intermissis Procreationibus conservari in omne tempus oporteret. Atque illa viri et mulieris coniunctio, quo sapientissimis Hei consiliis responderet aptius, vel in eo tempore duas Potissimum easque imprimis nobiles quasi alte impressas , 1 Cone. Tatic. sess. III. prcoem. — 3 Leo PP. XIII. litt. encyci, „Libertas K de Uie 20. Iunii 1888. « 206 et insculptas prae se tulit proprietates, nimirum unitatem et perpetuitatem.« 1 Quod ipse »primus humani generis parens divini Spiritus instinctu pronuntiavit, quum dixit: »Hoc nune os ex ossibus meis et caro de čarne mea, quam ob rem relinquet homo patrem suum et matrem et adhaerebit uxori suae et erunt duo in čarne una (Genes. 2, 2B sq)«, a et Christus Iudaeis et apostolis testatus est, »nuptiale vinculum sic esse Dei voluntate intime vehementerque nexum, ut a quopiam inter ho- mines dissolvi aut distrahi nequeat. ltaque, inquit, iam non sunt duo , sed una caro. Quod ergo Deus coniunrit, homo non separet. (Matth. 19, 6).« 3 Verum haec coniugii forma, quum Dei providentia ita excelleret, sensim inter ethnicos populos corrumpi et in ipso Hebraeorum genere quasi obnubilari et obscu- rari coepta est. De vitiis tarnen et ignominiis, quibus coniugia inquinabantur, silere iuvat eoque magis, quod Christus, dignitatis humanae restitutor legumque mosai- carum perfeetor, non exiguam neque postremam de matrimonio curam adhibuit. Hoc enim ad primaevae originis digmtatem revocavit, quum Hebraeorum moreš improbaret, quod multitudine uxorum et repudii facultate abuterentur, et maxime, quum in universum praeciperet, ne quis eos dissolvere auderet, quos Deus ipse perpetuo coniugii vinculo constrinxisset. Dico autem vobis, inquit, quia quicumque dimiserit uxorem suam, nisi ob forni- cationem, et aliam duxerit, moechatur et qui dimissann duxerit, moechatur. (Matth. 19, 9). Quod vero caput rei est, Christus matrimonium sacramenti dignitate auxit et »honorabile omnibus« (Hebr. 13, 4) ac imaginem suae cum Ecclesia unionis constituit id, quod apostolus his verbis exprimit: Sacramentum hoc magnum est, ego autem dico: in Ckristo et in Ecclesia. (Ephes. 5, 32). Matrimonii Christiani perfectio in eo etiam eiucet. quod ei excelsior, quam antea, finis et nobilior propo- 1 Leo PP. XIII. litt. encycl. „Arcanum divinae sapientiae" de die Februarii 1880. — 2 Cone. Trid. sess. XXIV. prooem. — 3 Leo PP. Xiu. encycl. „Arcanum divinae sapientiae" de die 10. Februarii 1880. <& unitate varietas regii instar amictus esl, specie formaque varia conspicui, quo immaculata Christi sponsa aspectu insignis redditur. Haec praeterea populorum conciliandorum virtus, quae in Ecclesia residet, late manat et multum valet, quod experiendo novimus, ut componantur dissidia, dif- ficultates tollantur, quae vel rerum eventus vel hominum studia excitaverunt. Ideo etiam Pontificis romani ad di- versas mundi pa.rtes, prouti necessitates emerserint, destinantur legati, »qui vices ipsius supplendo errata corrigant, aspera in plana convertant et commissis šibi populiš salutis incrementa ministrent.« 1 In ordine tandem sociali inslituendo, conservando ac reformando magnas partes Ecclesiae esse, res ipsa et facta demonstrant atque recte Leo PP. XIII. fel. recor- dationis: »Civilem, ait, hominum communitatem funditus esse institutis christianis renovatam, huiusce virtute reno- vationis ad meliora promotum genus humanum, imo renovatum esse ab interitu ad vitam auctumque per- fectione tanta, ut nec extiterit ulla antea nec sit in omnes consequentes aetates futura maior .« 2 Quantam exinde curam Ecclesia, romani Pontifices, Episcopi, viri eccle- siastici huic ordini conservando ac etiam reformando adhibeant, vos quidem, filii ac fratres amantissimi, non latet et Nos in utraque Synodo Nostra tantisper attigimus 3 ac praeterea ore et opere eo tendimus, ut in dioecesi Nostra inter cives, agricolas, opifices aliosque operarios Pax et concordia commendetur ac sua cuique iura sarta tecta serventur. Qua in re non parum solatii ex vestra sollerti cooperatione haurimus et auspicante Deo fore speramus, ut iunctis consiliis ac assiduis curis, quas ciuaestioni impendimus, utique dignae, in qua se virorum sapientium ingenia exerceant et catholicorum hominum, , ' Corp. iur. can. cap. un. X. (1, 1). - 2 Litt encyel. „Ilerum novarura“ de die 25. Maii 1891. — 3 Gesta et statuta Synodi dioecesanae Lavantraae * nno Domini 1896 celebratae. Marburgi, 1897. Tit. 1. cap. 3. pag. 210 sqq. — Aebones et constitutiones Synodi dioecesanae Lavantinae anno Domini iyuo ce *ebratae. Marburgi, 1901. Tit. 1. cap. 32 et 33. num. V. 14 S-;-/:* 210 **$> quos Christi charitas urget, studia versentur, salutares et in dies uberiores fructus respondeant. Sane »mirum est, quantum hac ipsa in re de humana societate Eccle- siae ministri opera sua mereri possint, quod et in aliorum temporum procellis et calamitatibus scimus contigisse. Sacerdotes enim, qui pro sui ministerii ratione cum in- feriorum ordinum hominibus quotidianam paene consue- tudinem habent et cum eis solent familiariter intimeque versari, labores et dolores penitus norunt eius generis hominum; saucia eorumdem corda propius intuentur et opportuna auxilia, documenta ex divinae religionis fon- tibus depromentes, apti sunt, qui solatia et remedia aegris animis afferant, quae maxime praesentium malorum lenire sensum, fractas revocare vires possunt et praeci- pites in turbulenta consilia animos compescere.« 1 Neve quis putet, Ecclesiam suo munere sic fungi, ut vel fidei mysteria ac morum praecepta alia superioribus, mferioribus alia proponat, vel in eorum animis solum colendis versetur, ea vero, quae ad vitam mortalem et terrenam pertinent, omnino negligat. Ut enim personanm acceptio non est apud Deum (Ephes. 6, 6), ita etiam Ecclesia omnes ad eamdem tldem credendam et eadera morum praecepta servanda divina auctoritate obstringit. Certe quos ad vitam et virtutem christianam vocat et instituit, ad eorum etiam prosperitatem terrenam operam non mediocrem confert. »Moreš enim Christiani, ut Leo PP. XIII. piae memoriae docet, ubi serventur integri, partem aliquam prosperitatis sua sponte pariunt rebus externis, quia conciliant principium et fontem omnium bonorum Deum ac coercent geminas vitae pestes, qu ae nimirum saepe hominem efficiunt in ipsa opum abun- dantia miserum: rerum scilicet appetentiam nimiam et voluptatum sitim«, 2 unde apostolus: Radix, inquit, omnium malorum est cupiditas. (I. Tim. 6, 10). Praeterea homines, qui virtuti christianae vacant. vitiis etiam abstinent, quae vel maximas copias et lauta •i t e Pist. encycliea „Iam pridem" de die 6. Ianuarii 1886. nat. encycl. „Rerum novarum" de die 15. Maii 1891. <§?<» 211 patrimonia dissipant, atque quum cultu victuque frugi contenti sint, vectigal aliasque vitae necessitates parsi- monia supplent. Neque Ecclesiae instituta desunt, quae mala, quibus homines premi solent, vel praecavent vel leviora faciunt. Ea quidem, vel ab Ecclesiae cunis orta vel eiusdem auspiciis aucta, plebi christianae, saepe non minus insidiis et periculis, quam inopia et laboribus circumventae, praesidium praestant in eisque »virtus et efficientia inest . . mira prorsus et multiplex ad humanae societatis bonum neque ea cum aetate exarescit, sed eadem semper et vivida, novis item temporibus, modo ne opprimatur, constanter est profutura .« 1 Alia demum media aliaque solatia, variis necessitatibus et calamitatibus occurrendis opportuna, Ecclesiae potissimum opera, con- silio, gratia ubique terrarum orta, nostra aetate florent ac societati humanae maxima commoda praebent, sive mensae ad ruricolarum mutuationes praestandas nun- cupantur, sive consociationes auxiliares vocantur, quarum aliae ad suppetias mutuo ferendas, aliae ad necessitates ob infortunia levandas, aliae ad opificum iura tuenda atque augenda tendunt. Unde iure ac merito Leo PP. XIII. affirmat, »nullum aerumnarum esse genus, cui non Ecclesia succurrere, nedum pietate materna, sed excel- lenti prudentia vigilantiaque studuerit .« 2 Inter civiles tandem societates maximae res publicae sunt atque ideo, ut societates generatim, ita res publicae speciatim auctoritate indigent, qua singuli ad communem finem, vitae perfectae sufficientiam, efficaciter impellantur Ve )i ut aiunt, regantur. Haec vero auctoritas cum nulla re i publicae forma per se ac necessario coniuncta est, cpiapropter aliam atque aliam formam res publicae as- sumere possunt, dum bonum commune re ipsa eflicere valeant. Ecclesia igitur, cuius missio divina tempora et l°ca omnia complectitur, a nulla rei publicae forma abhorret, quum singulae optimum civitatis statum parare AlW,.*k eo , PP- XIII, epist. encvcl. „Insignis Dei“ de die 1. Maii 1896. — ad S. R, E. Cardinales „Tempestivum“ de die 30. Dec. 1889. 14 * & 2 . 212 ^ et lueri possint, si iuste et prudenter adhibeantur. Ea namque supra mutabiles imperii formas ac contentiones et partium studia assurgit atque imprimis religionis incre- menta et animarum salutem spectat, quod bonum supre- mum est, eique curandae et provehendae studium et operam omnem conferre debet. Hac vero ratione de ipsa etiam re puhlica optime meretur. Homines enim et ideo etiam res publicae, quo tempore fidelitatem erga Deum et Ecdesiam retinent, in optimum quoque statum naturali quodam itinere veniunt, quo illam deiiciunt, ex hoc ex- cidunt. Hae quidem vices in annalibus temporum conspi- ciuntur nec eis nostra tempora carent. Sane res puhlica tlim solum decus ac praesidium habet, quum eius po- testatem a Deo, augusto sanctissimoque fonte, manare non minus qui praesunt, quam qui subduntur, probe intelligunt. Nam »potestas rectorum civitatis, si quae est di- vinae potestatis communicatio, ob hanc causam con- tinuo adipiscitur dignitatem humana maiorem: non illam quidem impiam et perabsurdam, imperatoribus ethnicis divinos honores affectantibus, aliquando expetitam, sed veram et solidam eamque dono quodam acceptam bene- ficioque divino.« 1 Non est enim potestas nisi a Deo, quae autem sunt, a Deo ordinatae sunt. (Rom. 13, 1). Quod si in re puhlica observalur, honos et securitas principum, quies et salus civitatum in tuto versatur. Dignitati quoque civium consulitur, quippe quum in ipsa obedientia decus illud retineant, quod hominis excellentiae convenit. Qui vero civitatem administrant, non privati cuiusquam com- modo politicam potestatem esse natam intelligunt, sed procurationem rei publicae ad utilitatem eorum, qui commissi sunt, non ad eorum, quibus commissa est, gerendam esse persuasum habent. Principes idciro a Deo O. M., a quo potestatem šibi datam esse noverunt, exempla sumunt eiusque imaginem šibi in re puhlica administranda proponunt ac populo cum auctoritate et fide praesunt et eam, quae necessaria est, severitatem Leo PP. XIII. litt. encycl. „Diuturnum“ de die 20. Iunii 1881. e 213 *£> paterna charitate emolliunt. Huius rei gratia sacrarura lit- terarairi oraculis faturum esse monentur, ut Regi regum et Domino dominantium rationem reddant neque, si offi- cium suum deseruerint, Dei severitatem ulla ratione effu- giant. Qua ratione omnes intelligunt, in Dei iudicio non esse servum neque liberum, unum autem esse Dominum omnium, divitem in omnes , qui invocant illum. (Rom. 10 , 12 ).' Quae si rite consideraverint et mente recoluerint, peritissimi quique rei christianae et mundanae historiae ultro admittent, Ecclesiam catholicam verae reformationi nec in se nec in genere humano umquam refragari, sed favere eamque, quantum in se est, etiam efficere. Quare, cooperatores colendissimi, opera quoque vestra valde utilis ac plane salutaris est, quum industriam atque opes omnes, quae Dei munere in vestra potestate sunt, ad religionis christianae et societatis humanae vel pericula vel incommoda avertenda Nobiscum conferatis, atque ad salutarem fidei virtutem tam in singulis hominibus quam in communitatibus civilibus magis magisque exerendam pro virili parte curetis. 2. De lalsa reformatione. Salutaris illa virtus Ecclesiae, quum ex se efficacis- sima sit et Christi dispositione, qui omnes homines vult salvos jieri et ad agnitionem veritatis pervenire (I. Tim. 2, 4), eo destinetur, ut omnes et homines et communi- tates suavi eius iugo submittat, effectum tamen non semper sortitur nec ubique assequitur, sed Ecclesia iure conqueritur, quod homines dura cervice et incircumcisis cordibus et auribus šibi resistant et a veritate quidem auditum avertant, ad fabulas autem convertantur. (Act. a Post. 7, 51; II. Tim. 4, 4). Magna enim mentium ob- Sc uritas latius in dies offunditur atque in eis praesertim re gionibus, quae humanitatis et scientiae laudem affec- ta nt, non desunt, imo vel numero crescere videntur, c ini omnem religionis sensum abiicientes, ab Ecclesia, si minus aperte deficiant. animo longe distent. »Quod enim r ut Leo PP. XIIL notat, rationi contigit complures res occultas et a natura involutas scientiae pervestigatione reperire easque in vitae usus convertere, tantos šibi spiritus sumpsere homines, ut iam se putent numen posse imperiumque divinum a communi vita depellere.« 1 Eorum exempla, quod nemo miratur, sed omnes valde- deploramus, alios atque alios homines, familias, communi- tates ad suas partes trahunt et ita fides, qua,e p er chari- tatem operatur (Gal. 5, 6), sensim perit. Quod quidem in Ecclesia catholica praecipue animadvertitur, minus vero in sectis, ut aiunt, christianis apparet, quippe quae nec cultum divinum nec pia opera multum curent. Hoc certe dissidio et religioso inter cultos homines frigore Ecclesia vehementer contristatur neque ulli idcirco operae parcit, »ut Christiana doctrina et instituta morum sanctissima ad plures quotidie se possint effundere lae- tissimisque fructibus latius redundare.« 2 Quum vero non ignoret, qui profanarum rerum peritiores sint, eos religi- onis saepe nescios ac incurios esse vitae christianae, his sollicitudinem non minimam adhibet eosque, oratione fri- gori in sacra aede, in alma aula scientiae scientia oppo- nenda, ad religionem reducit, quo remedia inde petantur, unde mala venena quaeruntur. Quare scientiam non modo rerum religiosarum, sed profanarum etiam assidue promovet ac utramque in suo Clero quasi in una per- sona iungere vehementer studet, neque in ea re coope- rationem laicorum respuit virorum, quin etiam e consulto quaerit. Quominus industriam suam eadem in re ponant, viros etiam laicos »privatos, Leo PP. XIII. ait, non prohi- beri, eos nominatim, quibus ingenii facultatem Deus cum studio bene merendi dederit.« 3 Quod quoties res exigat, non sane doctoris šibi partes assumere debent, sed ea, quae ipsi acceperint, magistrorum Ecclesiae voci reso- nantes, caeteris impertire possunt. Qua si via Clerus m ‘ Litt '. enc y cl - »Sapientiae christianae 1 ' de die 10. Ianuarii 1890. - 2 Le0 “n. XIII. epist. encycl. „0fficio sanctissimo“ de die 22. Februarii 1887. — Litt. encycl. „Sapientiae christianae 11 de die 10. Ianuarii 1890. 215 et laici, qui viri frugi essent, in religione Christiana ex- ponenda verbis, operibus suis demonstranda constanter incederent, fieri non posset, quin sacrae res et praecepta Christiana in hominum etiam cultorum animis ad me- liora adducerentur. Ad rem idem summus Pontifex: »Christianae quidem sapientiae, inquit, nihil tam obest, quam non esse cognitam.« 1 lila vero ratio, qua viri quidam catholici, vel ani- marum zelo acti, vel cultura ut vocatur moderna allecti, homines cultiores religioni catholicae posse reconciliari putant, nec ad finem, quem ipsi intendunt, actu ducit nec ullo modo probari potest. »Quo facilius, aiunt, qui dissident, ad catholicam sapientiam traducantur, Ecclesiam ad adulti saeculi humanitatem aliquanto debere propius accedere ac veteri relaxata severitate, recens invectis populorum placitis ac rationibus indulgere .« 2 Id autem non de vivendi solum ratione ac disciplina, sed de doc- trinis etiam, quibus fidei depositum continetur, intelli- gendum esse, multi arbitrantur atque opportunum esse contendunt ad voluntates discordium alliciendas, si quae doctrinae capita, quasi levioris momenti, praetermittantur aut ita molliantur, ut non eumdem retineant sensum, quem Ecclesia constanter tenuit. Haec essentia est et funda- mentum reformah, ut vocatur, catholicismi, quem viri fiuidem catholici saeculo XX. perficiendum proponunt, neque hic multum interest, utrum in novo an in vetere orbe terrarum de tali reformatione catholica suas ideas spargant, quippe quum omnium eadem sententia sit: Ecclesiam catholicam culturae modernae propius accedere e 'que se accommodare necesse est, ne ea inferiori loco remaneat. Haec tamen sententia, quocumque modo proponitur, nedum iniusta, sed falsa est et gravis erroris iure accu- satur. Etenim reformatio, quum e suo etymo formae quaedam restitutio sit, in re solum, quae e sua forma , 1 In litt. encycl. cit. — 2 Leo PP. XIII. epist. apost. „Testem bene- 0 entiae“ de die 22. Ianuarii 1899. •s?? 216 <><§> eaque essentiali recidit, obtinet et idcirco in religione catholica evenire non potest, quippe quum haec, nisi in ea forma, quam ei Christus impressit, per essentiam remaneat, Christi ideoque catholica nec sit nec dicatur. Sane Christus: Praedicabitur, inquit, hoc Evangelium regrd in universo orbe in testimonium omnibus gentibus, et tune veniet consumrnatio. (Matth. 24, 14). Neque enim hoc Evangelium praedicatur, si quando reformatur, neque omnibus gentibus praedicatur, si quibus reformatum prae¬ dicatur, neque idem praedicatur, doneč consumrnatio veniet, quum praedicatur aliud Evangelium, quod non est aliud. (Gal. 1, 6. 7). Reformatores igitur catholici, hac consideratione moti, de reformatione catholicismi. non catholicae religionis loqui malunt. Quid vero catholi¬ cismi voce intelligant, non indicant neque notionem modernae culturae, cuius ratione reformationem poscunt, umquam exhibent, unde in vacuum currere videntur, quum catholicismum et modernam culturam conciliari posse et debere contendunt. Praeterea modus, quem conciliationi perficiendae praeseribunt, a nullo umquam pio et catholico probari potest, quo si quando locum obtineret, Ecclesia illi cultu¬ rae ne par quidem pari conciliaretur, sed quasi victa ad victricem manus supplices extenderet, ut secum, si pla- ceret, foedus iceret. Hoc vero certe castam sponsam Christi minus deceret. Quamquam enim Ecclesia cum divo Paulo omnia omnibus tieri cupit, hoc tamen sic agere non debet, ut huic se saeculo conformaret, sed ut omnes Christo lucrifaceret eosque ad se traheret. (h Cor. 9, 19. 20). Qua in causa sic se circumspec.ta gerit, ut neque sua dogmata fidei, moram praecepta ac sacros ritus vel minime prodat, neque eorum, quos ad se allicit, animos in eis, quae fidem vel moreš christianos minus attingunt, turbet vel incommodet, neque in ipsa veritate ad utilia statim eos, sed ad necessaria observanda ad- stringat. Ita Ecclesia hominum ingeniis parcit, quin religionis integritati officiat, et iam universim id aetu exequitub <» 217 quod recentiores qui vocantur reformatores ei suadent, quo iacilius eos, qui adulti sunt saeculi, homines religioni conciliet. Neque tamen eo sensu, quo illi eara agere volunt, hos ad vitam christianam ducit in eave confirmat, ut scilicet cum eis paciscatur atque in eorum arbitrio ponat, quid credere et agere velint quidve nolint. In his namque paciscendi locus non est, quum Christus simpli- citer praecipiat: Euntes in rnundurn univ er sum, praedicate Evangelium omni creaturae. Qui crediderit et baptizatus fuerit, salvus erit; qui vero non crediderit, condemnabitur. (Marc. 16, 15 sq). Christus igitur, quum Evangelium suum, ut omnes edoceri, ita omnes credere iubeat, non permittit, ut quae Evangelii capita e consilio, qui prae- dicant, praetereant vel qui audiunt, pro arbitrio respuant. Hoc namque modo catholici viri ab Ecclesia seiungerentur, nedum qui dissident, ad Ecclesiam transferrentur. Si qui vero existiment, Ecclesiae doctrinam quidem semper veram esse ideoque intactam manere, sensum tamen eius definitionum alium posse atque alium esse, ubi scientiarum progressu vel, ut s. Augustinus scribit, >> aliquo experimento rerum aperitur, quod clausum erat, et cognoscitur, quod latebat,« 1 aperte cum Concilio Vaticano pugnant: »Neque enim fidei doctrina, quam Deus revelavit, velut phiiosophicum inventum proposita est humanis ingeniis perficienda, sed tamquam divinum depositum Christi sponsae tradita fideliter custodienda et infallibiliter declaranda. Hinc sacrorum quoque dogmatum is sensus perpetuo est retinendus, quem semel declaravit sancta mater Ecclesia, nec umquam ab eo sensu, altioris mtelligentiae specie et nomine, recedendum.« 2 Quum itaque nec fidei dogmata nec morum prae- eepta ullam sensus mutationem admittant, disciplina Mmen vivendi pro temporum et locorum varietate raoderationi subiacet atque mutari potest, si eam gen- iium, quas Ecclesia complectitur, moreš et rationes 1 De baptismo contra Donatistas, lib. 1. cap. 7. num. 9. — Migne PP. ' tom - 43. col. 114. — 2 Sess. III. cap. 4. de fide et ratione. •s>t> 218 poscunt. Neque tamen eiusmodi temperatio privatis hominibus, qui facile specie recti decipiuntur, ullo modo committitur, sed a solo Ecclesiae iudicio dependet. Unde Ecclesiae et Spiritui Dei, quo ipsa regitur, iniuriam in- ferat, si quis »examini subiiciat disciplinam, ab Ecclesia constitutam et probatam, quasi Ecclesia disciplinam con- stituere posset inutilem et onerosiorem, quam iibertas Chri¬ stiana patiatur .« 1 In hac igitur causa, de qua loquimur, venerabiles animaruin pastores, ipsi iudicate, num con- silia illa, quibns viri, qui novis študent rebus, libertatem quamdam in Ecclesiam introducendam esse arbitrantur, ut eiusdern vi et vigilantia restricta, fidelibus suo cuiusque ingenio virtutique actuosae largius liceat indulgere, catho- licae doctrinae et disciplinae respondeant, an pericula gravissima afferant, quae ab ea se removere velle si- mulant. Profecto, quae cultiora horum temporum ingenia pariunt, ea Ecclesia per se non respuit, quin etiam quid- quid verum indagando et bonum enitendo attingunt, ipsa ad patrimonium doctrinae suae augendum ac publicae prosperitatis fines proferendos sine scrupulo recipit, modo solida utilitate emineat et suae etiam auctoritati et sa- pientiae subiiciatur. Qui vero naturales virtutes, quasi huius aevi moribus et necessitatibus magis respondeant, eo usque efferunt, ut eis hominem exornari praestet, quam christianis, quod eum ad agendum magis idoneum et strenuum faciant, hi certe non considerant, quid prae- scribant. Num natura, quae gratia divina perticitur, in- firmior est, quam si suis ipsa viribus permittitur ? Prae- terea etsi naturalium virtutum praeclaros quandoque actus mirari liceat, quis tamen inter homines est, qui natu- ralium virtutum habitu reapse polleat? Neque enim beri potest, ut quis animi perturbationibus eisque vehemen- tioribus constanter resistat atque omnia legis praecepta in ipso ordine naturae observet, nisi divino quodam m ‘ Piu . s VI. constitut. „Auctorem fidei“ de die 25. Angusti 1794. prop- 78. Denzinger-Stahl, Enchiridion symbolorum et definitionum. Ed. 7. Wirc e ' burgi, 1895. Num. 1441. 219 subsidio adiuvetur, in ordine autem gratiae, etsi homini fuerint »rnagnae vires et cursus celerrimus, praeter viam tamen curret« 4 quum gratiae divinae praesidium negligat vel respuat. Denique Ecclesia catholica, quum factum historicum sit, alio modo iudicari non potest, nisi ratio simul histo- ricae eius evolutionis habeatnr. Quare qui eius periodum quamdam, nominatim medium quod vocant aevum se vilipendere posse arbitrantur vel ea, quae in illa efflo- rescerent atque ad post.eriora tempora transmitterentur, negligenda esse censent, certe cum historica ratione pugnant. Neque enim Christus, Ecclesiae auctor, mutatur, quum sit idem heri et hodie, ipse et in saecula (Hebr. 13, 8), neque »Ecclesia a Christo recedit et illi sunt Ecclesia plebs sacerdoti adunata et pastori suo grex adhaerens.« 2 Qui contra hoc saeculum viris Jortibus sterile esse queruntur, eis summus Pontifex Leo XIII. piae recordationis respondet: »Renoventur Christiani moreš!« 3 Quo facto gravitas et constantia ingeniis restituetur ac »emolumento maximo nedum religiosae rei erit, sed publicae etiam ac civilis.« 4 Hac demum via si catholici, fideles simul et pastores, constantes incesserint, non est dubium, quin vera catholi- cismi reformatio constituatur et qui dissident. ad meliora ducantur. Si enim omnes, suo quisque ordine et gradu, quem in Ecclesia obtinel, saluti proximi iuvandae operam dederinl, beri non poterit, quin omnes et in religionis c hristianae scientia crescant et ex ea meliores in dies Kiores šibi componant. Fideles namque hoc munus, a Eeo šibi assignatum, moram integritate, Christiana chari- * a te ac assidua oratione summa cum utilitate exequentur, qui e Clero sunt, sapienti Evangelii praedicatione, sacrorum gravitate suaeque vitae exemplo recentiora ut v °catur reformationis monstra placabunt. Caeterum vero, eol. 269 ^ u 2 U8t inus, commentarius in psalmum 31, 4. — Migne tom. 36, — s j-i, S. Cyprianus, epist. 69. num. 8. — Migne PP. lat. tom. 4. col. 106. apost t ? Cycl »Eseunte iam anno“ de die 30. Decembris 1888. — 4 Epist. • »vestem beuevolentiae" de die 22. Ianuarii 1899. <^ 2 . 220 *>*§> filii et fratres charissimi, Deo largitori omnis gratiae et sapientiae, vestra studia atque conamina supplices com- mendamus, ut rem christianam, Nobis in fide et obe- dientia iuncti, et virtute vestra illustrare et, ubi opus fuerit, mendacia improborum sincera veritate convincere possitis. »Disputamus vero, ut Doctor Seraphicus monet, non ut melius credamus, sed ut fidem illibatam servemus, dum, ipsa cognita, errores caveamus et cavendo in veri¬ tate persistamus,« 1 veritatem autem facientes in charitate, crescamus in illo per omnia, qui est caput Christus. (Ephes. 4, 15). —— Caput LXIH. De apostasia ut vocatur a Roma. irando ardore Redemptor mundi Iesus Christus in ultima coena Patrem coelestem implorabat et obtestabatur, ut unitatem cum inter apostolos ipsos tum inter fideles communiret semperque conser- varet. »Quos, inquit, dedisti mihi, custodivi et nemo ex eis periit, nisi filius perditionis, ut Scriptura impleatur... Ego dedi eis sermonem tuum et mundus eos odio habuit, quia non sunt de mundo, sicut et ego non sum de mundo..- Sanctitica eos in veritate! Non pro eis autem rogo tan- tum, sed et pro eis, qui credituri sunt per verbum eorum in me, ut omnes unum sint, sicut tu Pater in me, et ego w te, ut et ipsi in nobis unum sint, ut credat mundus, guiu tu me misisti. Et ego claritatem, guam dedisti mihi, dedi eis, ut sint unum, sicut et nos unum sumus. Ego in eis , et tu in me, ut sint consummati in unum'"''. (loan. 17, 12 sqq)’ Quinimo et Caiphas, adversarius Salvatoris noslri infensissimus, hoc Christi unitatis assequendae desideriuin agnovit. Nam »quum esset Pontifex anni illius, prophetavit, quod Iesus moriturus erat pro gente, et non tantum P r0 1 Sent. lib. 4. dist. 10. prop. 2. art. 2. qu. 1. <ž?g 221 gente, sed ut jilios Dei, qui erant dispersi, congregaret in unum u . (loan. 11, 51. 52). Ad unitatem monet s. apostolus Paulus severa ex- hortatione: Obsecro autem vos, fratres, per nomen Domini nostri lesu Chrisli, ut idipsum dicatis omnes, et non sint in vobis schismcita, sitis autem perfedi in eodem sensu et in eadem sententia! (I. Cor. 1, 10). Quae Ecclesiae unitas crudeli quodam modo primis septem saeculis aerae christianae diruta est exortis in oriente pluribus haeresibus. Ingenli labore, ut unitatem restituerent, nequaquam sine prosperrimo rerum successu, sancti Ecclesiae Patres adnitebantur. Ast, proh dolor, saeculo nono Photius, magis gloriae suae causa quam bono Ecclesiae ductus, unitatem illam contrivit, orientem toturn a Roma disrumpens Ecclesiaeque catholicae vulnus infligens, quod neque adhuc potuit sanari. Attamen numquam Ecclesia catholica iacturam gravi- orem est passa, quam reformationis ut aiunt tempore, scilicet saeculo XVI., cum imprimis Luthero Martino auctore corda populorum christianorum divellerentur. Iste enim fldeles contra romanum Pontificem, qui est signum celebre et charader praecipuus unitatis catholicae , concitavit eorumque animis a capite Ecclesiae abalienatis veram pes- sumdedit fidem, sublimem Christi adulterando doctrinam. Cuius exemplum Zwinglius d Calvinus, hic dominandi cupidine, iste effrenata luxuria concitati, atque Angliae rex •ibidinosus Henricus Vlil. abominabiliter secuti plura re gna a Roma ita disiunxerunt, ut omnis Ecclesia excidi et corruere videretur. Haeresiarchae id unum vehemen- tissime viribus ingentibus fmisque melioris dignis ad- Petebant, ut adimplerent Scripturae verba minitabunda: *Percutiam pastorem, et dispergentur oves gregis.« (Zach. 13 > 7; Matth. 20, 31). Fructus tristissimos protulit ista religiosa »relormatio«, r iuae tot fldeles ab unitate Ecclesiae Christi separavit. Cala- mit as maxima in eo consistit, quod errores religiosi illius ae vi nondum potuerint depelli. Licet s. Franciscus Salesius <§><> 222 et Iacobas Benignus Bossuet Episcopi sagacissimi et Gode- friedus Leibnitz, philosophus subtilis, omnium virium, ut unitatem in regno Christi restituerent, copia eniterentur, reconciliatio nequivit adduci, quamquam et in Anglia praesertim recentiori tempore permulli in Ecclesiae catho- licae sinum revertuntur. In Gallia vero et in Germania protestantismus in factiones plurimas scindebatur aut plane a christianismo deficiebat, sequendo vel materialismum vel pantheismum vel rationalismum, quin et iam nudum atheismum. Reformatio saeculi XVI. non erat nisi fidei christi- anae deformatio, rebellio contra Pontilicem romanum, rebellio contra Christum ipsum eiusque finis infidelitas, quam publice et in scholis et in ambone et in comitiis protestantium presbyteri profiteri non abhorruerunt. Pauci tantum sunt, qui Lutheri principia et doctrinam sincere atque ex animo adhuc agnoscant. Ut agmina sua augeant, labores quam maximos in procreandis ad- hibent proselytis. In Germania haec agitatio orta et sub- sidiis opibusque ingentibus suffulta in omnes provincias erupit, in quibus Germani habitant, proclamando illud luxuriosi Udalrici de Hutten: »Germanum esse est Luthe- ranum esse.« Contiones ubique habentur, in quibus, ut ad protestan- tismum deficiant, catholici excitantur; libri numero ca- rentes eduntur, in quibus protestantium systema supra modum extollitur celebraturque, quasi sit fastigium sum- mum, quod mens humana adepta sit, econtra Ecclesia catholica inaudita lerocitate cavillationibus contumeliis- que detrahitur; moles vastae tractatuum Ioliorumque in populum proiiciuntur, in quibus libellus quidam hominis maledici 1 , quem sententia iudicum testante mendacii in- 1 Adversus istum calumniatorem Robertum Grassmann scripserunt: Maxi* milianus, dux Saxoniae, Doctor theol. et iuris utr., in libro: Zur Vertheidigung der Moraltheologie des bi. Alfons von Liguori gegen die Angriffe Robert Grass- manns. Niirnberg, 1901. — Nicola Račke, Katholiken zur Wehr! Text des Urteils des Nurnberger Landgerichtes in Sachen Robert Grassmann. Butzon und Bercker in Kevelaer, 1901. Confer etiam Jakob Obweger, Die Wahrhei iiber die Beicht. 7 Kanzelvortrage. Verlag von Anton Pustet in Salzburg, 190 • 223 famiaeque neque pudebat neque taedebat, confessionem sacramentalem modo quam maxime protervo calumniatur, nec non vir, tum sanctitate vitae tum eruditione uni- versali excellentissimus, s. Alphonsus Maria de Liguori, turpissimis ignominiis adficitur. Arma venenata potissimum contra romanum Ponti- ficem leruntur, inde haec agitatio germanice Los von Rom i. e. Procul a Roma cognominatur. Eius frnis sole clarius patet ex belligeris verbis vicarii cuiusdam pro- testantis, qui: Romae mortiferum, inquit, cor percutiens vulnus infligendum est , propter quod prius posteriusve peritura est . 1 Multi revera decepti et in errorem seducti a flde catholica apostatae facti sunt, profitentes fidem, quae vetus catholica adpellatur, aut quod plerumque fieri solet, protestantismum augsburgicae confessionis, nonnulli, prae- sertim in Tergestina dioecesi, schismati adhaeserunt. Ab anno 1897, quum commotio prolatis verbis »Los von Rom« prima vice in aula universitatis Vindo- bonensis incepisset, ad annum 1903 usque in tota Austria circiter quadraginta millia apostatarum fuerunt, uti ipsi censent, de facto numerus eorum minor est. In nostra dioecesi Lavantina circiter quingenti utriusque sexus defecerunt. Inter apostatas pars maxima iuvenum est, qui non proprio iudicio, nedum religiosa persuasione, sed illecebris corruptelarum irretiti in haeresim, quam plane ignorabant, seducti sunt. Et quales sunt, qui matri Ecclesiae perfi- diam pro filiali amore commutaverint? »Homines sunt, qui iam dudum fidem catholicam ami- serunt; homines sunt, qui ignorant, quando ultimo praedi- dicationem audierint vel sacramentaliter confessi sint; ho- m ines sunt, quorum nihil reiert, utrum eorum liberi catho- lice vel protestantice vel omnino non baptizentur.« 2 Homines p 1 Nicola Račke, Katholiken zur Wehr! Hodi unsere Fahne! Drei Reden. «utzon und Bercker in Kevelaer, 1901. Pag. 41. — 2 Nicola Račke, op. CIt - Pag. 70. 224 sunt, quos s. apostolus Iudas respicere videtur, quum scribit: »Subintroierunt enim quidam homines (qui olim prae- scripti sunt in hoc iudicium) impii, Dei nostri gratiam transferentes in luxuriam et solum Dominatorem et Do- minum nostrum Iesum Christum negantes ... Hi autem, quaecumque quidem ignorant, blaspbemant, quaecumque autem naturaliter, tamquam muta animalia, norunt, in his corrumpuntur .. convivantes sine tirnore, semetipsos pascentes, nubes sine aqua, quae a ventis circumferuntur, arbores autumnales, infructuosae, bis mortuae, eradicatae, fluctus feri maris, despumantes suas confusiones, sidera errantia, quibus procella tenebrarum servata est in ae- ternum.« (Iud. 4. 10. 12. 13). Quae apostasia eo magis omni detestatione condem- nanda est, cum non religionis gratia tantum, sed, idque praeeipue, ratione reipublicae, calliditate , quam politicam vocant, orta sit. »Viri agentes simulando religionem fines politicos assequi connituntur.« 1 Qui principatu in apostasia fdnguntur, ipsi hoc publice confessi sunt, verbi gratia: »Repetitis vicibus, ait quidam, declaramus: tesseram »Los von Rom« dum- taxat et unice politicis considerationibus scaturire.« 2 »Tessera haec proprie et principaliter politica est et id agit, ut provinciae et gentes imperii austriaci a dynastia habsburgica avellantur.« 3 Quae provinciae ut ad unionem cum imperio ger- manico praeparentur, prius omnem nationem germanicam in Austria ad protestantismum deficere oportere, patet e verbis cuiusdam protestantici pastoris, qui confessus est sponte: »Tempus futurum Austriae tune demum felicius erit, si Austria catholicae Ecclesiae iugum excusserit.« Propterea proditio et apostasia ob Ecclesia cathohca idem sonati ' Franz Stauracz, Los von Rom! Wahrheitsgetreue Schilderung oesterr. Verhaltnisse. Zweite Aufl. Hamann in Westfalen, 1901. pag. R- "" 2 Ibid. pag. 31. — 3 Kirchliches Verordnungsblatt fur die Dioec. Gurk. Klag e furt, 1903. Nr. 3. pag. 20. — 4 Grazer Volksblatt, 14. Mai 1903. Pag. 2. " 6 Franz Stauracz, op. cit. pag. 24. ac omnes alias invitavit in regnum suum, quum: »Vado, ait, parare vobis locum .. iterum venio et accipiam vos ad me ipsum, ut, ubi sum ego, et vos sitis.« (Ioan. 14, 2. 3). Et de ipsis valet, quod asserit s. apostolus, laudans Deum, »qui omnes homines vult salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire; unus enim Deus, unus et mediator Dei et hominum, homo Christus Iesus, qui dedit redempti- onem semetipsum pro omnibus.« (I. Tim. 2, 4—6). Sacerdos nequaquam repudiet, minime odio prose- quatur apostatas, quum sit minister Eius, qui »non venit animas perdere« (Luc. 9. 56), sed »quaerere et salvum facere, quod perierat.« (Luc. 19, 10). Sacerdos pro omnibus constitutus est, omnium est pater, quin etiam imprimis illius, qui abiit in consilio impiorum, et in via peccatorum stetit, et in cathedra pestilentiae sedit. (Ps. 1, 1). Nam »non est opus va- lentibus medicus, sed male habentibus.« (Matth. 9, 12). Apostatae fere omnes seducti sunt nescientes, quid faciant. In iuventute pie et religiose educati, per socios perversos allecti fidem perdiderunt. »Hi sunt, qui audi- unt, deinde venit diabolus et tollit verbum de corde eorum, ne credentes salvi fiant.« (Luc. 8, 12). Propterea minus condemnandi, quam recuperandi sunt! Sollicita cura eis adhibenda est. Sancti Pauli elo- quium cuilibet sacerdoli monitum sit et praeceptum: »Factus sum infirmis infirmus, ut infirmos lucrifacerem. Omnibus omnia factus sum, ut omnes facerem salvos.« (I. Cor. 9, 22). Sicut et ego per omnia omnibus placeo, non quaerens, quod mihi utile est, sed quod multis, ut salvi fiant.« (I. Cor. 10, 83). Officium sacerdotis in hoc opere gravissimum est, exigens eius cum summam prudentiam tum eminentem acrimoniam, cum mitissimam mansuetudinem tum fo r ' tissimum robur. Duplex autem quoad apostatas flnis respiciendus est: Primus, ut, qui iam apostotarunt, si possibile est, in sinuni Jhcclesiae catholicae reducantur; secundus vero, ut adhi- beantur medici, quibus periculum apostasiae praecaveatur. 227 <*><§> Praeparanda est medicina curandi mali iam illapsi, et porro statuendum est munimentum adversus iacturam imminentem. Sacerdos igitur medici morbos curantis et pastoris greges tuentis munere fungatur! Media sunt multa, pro locis et personis varia et singularia, dirigenda et adplicanda sacerdotis pastorali prudentia. Leo PP. XIII. piae memoriae, quum in ipsa Urbe cognovisset, »quam sit iniquum et quanto cum discri- mine coniunctum, ut templa heic (Romae) et scholae ab haeresum propagatoribus aperiantur praviš infensisque opinionibus Nostro in grege disseminandis«, specialem commissionem, opus praeservationis fidei moderandum ac promovendum cognominatam, instituit, peculiare con- silium S. R. E. Cardinalium eidem moderando praeficiens, ab eaque lelicissimos expectat successus, nam »hinc sane, inquit, Curiones urbani, quorum navitati vel maxime in hac re confidimus, maiora habebunt adiumenta ad sacerdotii partes cumulate omnique cum Iructu explendas; hinc etiam animos ad maiora praestanda egregii viri sument, qui nomen ad hoc usque tempus amplificando operi magna cum la ude dederunt.« 1 Pro nostra dioecesi vobis, cooperatores dilecti in vinea Domini, haecce media praeprimis commendamus: 1. Ante omnia considerandum est, num omnino aut quomodo possint apostatae reconciliari? Apostalae levius iorsitan reduci possunt, quam qui in haeresi nati et in ipsa a prima iuvenili aetate educati sunt; malum enim recens prius, quam quod altas iam radices egit, penitus extirpatur. Si conversatio cum apostata fieri potest, fiat et quidem in charitate pater na et omni modestia! Si bene- • iicium aut lavores apostatae praestari possunt, prae- stentur! Sic faciendo »prunas congregabis super caput e ius et Dominus reddet tibi.« (Prov. 25, 22). O quam Pulchra sunt verba doctoris gentium: »Noli vinci a malo, 1 Motu proprio de die 25. Nov. 1902. Vide Kirchliches Verordaungjblatt ut *“ e Lavanter Dioec. Nr. I. ex 1903. Alin. 2. pag. 5. 15 * 228 *><§> sed vince in bono malum! (Rom. 12, 21). Benedicite persequen(ibus vos, benedicite et nolite maledicere! ... Si fieri potest, quod ex vobis est, cum omnibus homini- bus pacem habentes.« (Rom. 12, 14. 18). Christus sit et hic nobis exemplum summum, qui: »Si, inquit, fuerint alicui centum oves et erraverit una ex eis, nonne relinquit nonaginta novem in montibus et vadit quaerere eam, quae erravit?« (Matth. 18, 12). Pastor bonus loquitur: »Et alias oves habeo, quae non sunt ex ovili hoc, et illas oportet me adducere, et vocem meam audient et tiet unum ovile et unus pastor.« (Ioan. 10, 16). 2. Plerique omnes apostatae fidem catholicam igno¬ rant. Quae in scholis didicerant, eorum paulatim obliti sunt. Praecepta et divina et ecclesiastica negligentes religionem ipsam vilipendere coeperunt; in regionibus enim, in quibus lides floret, apostasia fere omnino in- cognita est. Sed, qui »ignorant, blasphemant.« (Iud. 10). Magni igitur momenti est institutio in doctrina Chri¬ stiana. Populo exponatur evidenti claritate pulchritudo et veritas religionis christianae; demonstretur, Christum Dominum unieam fidem catholicam docuisse, et nullam aliam; unieam Ecclesiarn catholicam ipsum instituisse et praeter illam nullam aliam; huic soli competere guatuor notas essentiales verae Ecclesiae Christi; liane solarn Ke- demptorem condidisse praeclaris illis verbis: »Tu es Petrus, et super hanc petram aedilicabo Ecclesiarn meam.« (Matth. 16, 18). Explicentur errores protestantismi, quorum quidam adeo manifesti sunt, ut etiam rudioribus clarescant. Etiam personae haeresiarcharum deseribantur et moreš eorum explanentur, unde pateat haeresiarchas omnes, imprimis vero Lutherum, semetipsos, suos moreš, non vero religi¬ onem catholicam reformare et emendare debuisse. Apologia Christiana lucide et perspicue digesta fructus salutares uberrimosque feret. 1 »Haec proponens fratribus, 1 Dr. Carl Eberle, Die gegemvartige „Los vera Rom“ Bewegung oder die Aufgabe der Katholiken in dem neuen Kulturkampfe. Feldkirch, 1902. pag. 102 sq. < ^ igantur; ubi adsunt, amplificentur et confirmentur! Minime quidem negandum est, sacerdotem eas sus- tentando et adiuvando difficultates sustinere multas, sed Pariter agnoscendum est, eas bonis intentionibus per- ^ultum prodesse remque religiosam fortissime promovere. 232 ^ In societatibus enim membra singularia sicuti filii filiaeque in familia coadunantur et qui praesidentis iun- gitur munere, omnes suavi paternae charitatis copulat vinculo. Quisnam vero filius probus bonam familiam relinquit, quae filia egregia de domo paterna fugit? Nullus. Sic nec membra socielatis ecclesiasticae bona discedent e sinu matris Ecclesiae, quae ea dulci amore coniungit in societate. 6. Sacerdos amplius exemplo suo eximio apostasiae impedimentum grave opponet. Apostatae sacerdotes catho- licos redarguunt de diversis magnis peccatis, luxuriae, libi- dinis. intemperantiae, avaritiae, fraudis, periurii. Quae crimina obiecta saepissirne non sunt nisi nefariae calum- niae. Quaelibet minima occasio, quae vix umbram refert malitiae, excerpitur contra sacerdotes; delictum vero iu- dicio condemnatum accusatio est horribilis contra uni- versam Ecclesiam, imprimis contra totum statum sacer- dotalem. Quamlibet ergo speciem, et levissimam, inhonestatis vitandam esse patet, vitandam cum timore et tremore. Ruina sacerdotis est damnum Ecclesiae ildeique ca- tholicae. Crimen eius est offensio conscientiae tidelium et scandalum, quod iustos bonosque labefactando percutit et vacillando, peccatores vero tranquillitate adficiendo peiores constituit, apostatis et interno nova arma adversus fidem catholicam praebet. Semper igitur prae oculis habete, charissimi, verba doctoris gentium: »De caeteris, fratres, confortamini in Do¬ mino et in potentia virtutis eius. Induite vos armaturam Dei ; ut possitis stare adversus insidias diaboli, quoniam non est nobis colluctatio adversus čarnem et sanguinem, sed adversus principes et potestates, adversus mundi rectores tenebrarum harum, contra spiritualia nequitiae in coe- lestibus; propterea accipite armaturam Dei, ut possitis resistere in die malo et in omnibus perfecti stare! (Ephes. 6,10—13). In omnibus teipsum praebe exemplum <§*<» 233 bonorum operum: in doctrina, in integritate, in gravitate, verbnm sanum, irreprehensibile, ut is, qui ex adverso est, vereatur, nihil habens malum dicere de nobis.« (Tit. 2, 7. 8). Vita clericorum est Evangebum laicorum. Causa suprema perpetuarum rixarum in Austria est lis inter varias nationes, pugnantes, ut aiunt, pro iuribus suis nationalibus. Sacerdotes constituti inter duas nationes diligenter attendere debent, ne quem offendant. Quamvis nationem suam prae omnibus amare possint et debeant, tamen aliam nec verbis, nec operibus, ne cogitationibus quidem cordis sui despiciant, cum omnibus omnia eos factos esse oporteat. 7. Attamen omnis labor noster irritus est, nisi eum Deus promoveat gratia sua. Idcirco omnes tenemur ora- tione implorare Patrem čoelestem, ut apostatis largiatur gratiam revertendi in Ecclesiam catholicam et illam amplius ab omni detrimento arceat. Adimpleamus exhor- tationem s. lacobi apostoli: Orcite pro invicem, ut salve- mini; multum enim valet deprecatio iusti assidua . . . Fratres mei, si quis ex vobis erraverit a veritate, et converterit quis eum, scire debet , quoniam, qui eonverti fecerit peccatorem ab errore viae suae, salvabit animam eius a morte et operiet multitudinem peccatorum. (Iac. 5, 16. 19. 20). Quare Ecclesia feria VI. in Parasceve deprecatur: »Oremus et pro haereticis et schismaticis, ut Deus et Hominus noster eruat eos ab erroribus universis et ad sanctam matrem Ecclesiam catholicam atque apostolicam revocare dignetur!« Et iterum: »Omnipotens sempiterne tteus, qui salvas omnes et neminem vis perire, respice ad animas diabolica fraude deceptas, ut omni haeretica P f avitate deposita, errantium corda resipiscant et ad veritatis tuae redeant unitatem!« Consimiliter post omnes roissas privatas fiunt preces ad repeliendos diabolicos 'ncursus in Ecclesiam; pariter in litaniis omnium sancto- ru ra Deum rogamus, »ut Ecclesiam suam sanctam regere conservare, ut inimicos sanctae Ecclesiae humiliare« dignetur. 234 «>*$> Sacerdotes fidelcs moneant. ut suis etiam orationibus Ecclesiae intentionem hunc in finem adiuvent. 1 * * * Si mediis naturalibus nos suocessus sperare liceat. quis dubitet, quin medio supranaturali pulchriores adhuc assecuturi simus, quia oculi Domini super iustos et aures eins in preces eorum. (I. Pet. 3, 12). Si vero benignitas et mansuetudo et omnis charilas erga apostatas fructus nullos protulerit, tune in pastorali prudentia et severitate consideranda sunt verba apostoli dicentis: Haereticum hominem post unam et secundam correptionem devita , sciens, quia subversus est, qui eius- modi est, et delinguit, cum sit proprio iudicio condem- natus! (Tit. 3, 10. 11). Adimpleatur in apostata pertinaci mandatum disci- puli, Domino maxime dilecti et charitatis apostoli cogno- minati, qui: »Omnis, inquit, qui recedit et non permanet in doclrina Christi, Deum non habet; qui permanet in doctrina, hic et Patrem et Filium habet. Si quis venit ad vos et hanc doctrinam non affert, noiite recipere eum in domum, nec ave ei dixeritis. Qui enim dicit illi ave, communicat operibus eius malignis.« (II. Ioan. 9—11)- Apostasia a Roma gravis est iactura in Ecclesia. Non sunt quidem multi, qui Ecclesiam catholicam dese- runt, si comparentur numero eorum, qui ipsi fidelitatem servant; sed et illi sunt filii Dei, fratres et sorores lesu Christi »qui dedit redemptionem semetipsum pro omni¬ bus.« (I. Tim. 2, 6). In super scandalum, quod ex apostasia oritur, maximopere deplorandum est. Semper intente est 1 Sanctae memoriae Leo Papa XIII. decreto urbis et orbis, a sacra Congregatione indulgentiarum ac relkpnarum die 13. Maii 1903 edito, universis christifidelibus devote recitantibus orationem, verbis o Jesus, mein Heiland und Erloser incipientem, ad reprimendos schismaticos conatus cuiusdam sectae „L° S von Rom“ nuneupatae, concessit indulgentiam, defunctis quoque applicabilem, tercentum dierum semel in die et plenariam semel in mense lucrandam, S1 orationem ipsam per mensem integrum quotidie recitaverint, dummodo inf ra eundem mensem confessi ac sacra synaxi refecti aliquam ecclesiam vel publicuni oratorium visitaverint et ad mentem Sanctitatis suae pie oraverint. Caeterum hac de re prolixius traetatur ad calcem libri praeiacentis, ubi commentatio d e votis synodalibus, iam supra pagina 144 huius operiš commememoratis, reperitur. 235 orandum, ut Pater misericordiae maius ab Ecclesia detri- mentum avertat, hoc vero, quod providentia eius admisit, convertat in bonum! Oportet et haereses esse, ut et, qui probati surtf, manifesti fiant in vobis. (I. Cor. 11, 19). -- Caput LXIV. De quaestione sociali expedienda. ertamen sociale, quod inter civium ordines erupit et ardet in dies, ratione dirimatur an secus, plu- rimum interest Ecclesiae et reipublicae in utrara- que partem. Probe animadvertentes, quid hominum societas ex hoc capite periclitaretur, officii Nostri esse duximus, vos, charissimos adiutores Nostros, monere palam *, quantus m socialismi placitis lateret error, quanta immineret inde pernicies, non vitae bonis tantummodo, sed moram etiam probitati religiosaeque rei; simulque demonstravimus vobis remedia efficacissima, quibus ad salutem revocari possint cum singuli homines tum societas universa. a) In opere tam arduo restitutionis humanarum gentium in Christo non eos tantum, qui sacris se addixe- run h sed omnes prorsus fideles rationibus Dei et ani- m orum adlaborare oportet. Calholicos homines, vario quidem consilio at semper re hgionis bono, coire inter se societatem, romani Ponti- hces probavere iarndiu bonaque precatione sanxerunt. histitutum porro egregium etiam gloriosissime Ecclesiam gubernans Papa Pius X. laudatione sua ornare non dubi- tay h, optavitque vehementer, ut urbibus agrisque late ln ieratur ac floreat. 2 2 io_. q,, ^ esta et statuta Syn. dioec. Lav. 1896. Marburgi, 1897. cap. III. pagg. ca D yyv' T t— ^etiones et constitutiones Syn dioec. Lav. 1900. Marburgi, 1901. de ri; P a Sg- 249—266. — 2 Litt. encycl. „E supremi apostolatus catliedra“ Ule 4. Octobris 1903. 236 g 1 ©* Veram enim vero consoeiationes eiusmodi eo primo ac potissimum spectare debent, ut quotquot in illas cooptantur, christiano more constanter vivant. Parum profecto interest quaestiones multas subtiliter agitari, deque iuribus et officiis eloquenter disseri, ubi haec ab actione fuerint seiugata. Postulant enim actionem tempora; sed eam, quae tota sit in divinis legibus atque Ecclesiae praescriptis sancte integreque servandis, in religione libere aperteque profitenda, in omnigenae demum charitatis operibus exercendis, nullo sui aut terrenarum utilitalum respectn. 1 Illustria eiusmodi tot Christi militum exempla longe magis valitura sunt ad commovendos animos rapiendosque quam verba exquisitaeque disceptationes; fietque facile, ut, abiecto metu, depulsis praeiudiciis ac dubitationibus, quamplurimi ad Christum traducantur provehantque ubique notitiam eius et amorem; quae ad germanam solidamque beatitatem sunt via. 2 h) Actioni huic christianae populari moderandae gloriosae memoriae Leo XIII., qui merito »lumen de coelo« celebratur, in praeclarissimis litteris encvclicis »Quod apostolicimuneris« die 28.Decembris 1878, »Rerum novarum« die 15. Maii 1891, »Graves de communi« die 18. Ianuarii 1901, et in particuiari Instructione, emanata per organum sacrae Congregationis super negotiis Eccle¬ siae extraordinariis die 27. Ianuarii 1902, sapientissimas normas decrevit easque luminose illustravit. Ouas fundamentales normas prudentissimas eius suc- cessor sanctissimus Pater Pius X., ut prae oculis habe- antur tamquam regula constans, ex documentis nomi- natis colligi mandavit, illasque in compendium redactas motu proprio et ex certa scientia die 18. Decembris 1903 promulgavit ut »ordinationem fundamentalem actionis popularis christianae.« Tenor egregiae huius ordinationis, quam Nos laetabundi constitutionibus synodalibus inse- rimus, est hicce: 1 Pius X. in litt. encyclicis „E supremi apostolatus cathedra“ de die 4. Octobris 1903. — 2 Ibidem. I <§* Ordinatiofundamentalis actionis popularis- c h r i s t i a n a e. 1 1. Societas humana, qualem Deus stabilivit, compo- sita est ex elementis disparibus, quemadmodum disparia sunt membra corporis humani; reddere omnes pares impos- sibile est, imo inde oriretur destructio ipsius socielatis. 2 2. Aequalitas diversorum membrorum socialium in eo solum est, quod omnes homines originem trahunt a Deo creatore; quod redempti sunt a lesu Christo et iu- dicari debent a Deo iuxta normam exactam meritorum et demeritorum, mercedem aut poenas consecuturi. 3 3. Exinde sequitur, in humana societate secundum ordinationem Dei esse principes et subditos, dominos et proletarios, divites et pauperes, doctos et ignorantes, no- biies et plebeios, qui omnes, uniti vinculo amoris, se mutuo adiuvant in consequendo fine ultimo in coelo, et super terra in consequenda prosperitate materiali et morali. 4 4. Bona homini tribuere necesse est non, ut eis utatur solum, quod est omnium animantiurn commune, sed stabili perpetuoque iure possideat, neque ea dumtaxat, fiuae usu consumuntur, sed etiam quae, nobis utentibus, permanent. 5 5. Bona, sive sunt fructus laboris vel artis operosae, S] ve alterius rei cessio vel donatio, privatim possidere lus est homini naturale, exclusa omni exceptione; et unusquisque potest de ipsis ad arbitrium suum disponere. 6 6. Ad componendum dissidium inter locupletes et Proletarios distinguere oportet inter iustitiam et chari- ta tem. Non habetur ius ad revindicationem, nisi laesa sit iustitia. 7 7. Officia iustitiae, quae proletarium atque opificem attingunt, sunt: Quod libere et cum aequitate pactum g . 1 Ordinamento fondamentale deli’ azione populare cristiana. (Acta ponti- J ! a - rpdericus Pustet. Komae, 1904. Annus I. fasciculus 10. pagg, 298 sqq). — 187«° nis litt - enc y°r n Q u od apostolici muneris“ de die 28. Deeembris ~ 3 Ibidem. — 4 Ibidem. — 5 Leonis XIII. litt. encycl. „Rerum nova- um de die 15. Maii 1891. — 6 Ibidem. — 7 Ibidem. <§><> 238 «>^> operae sit, id integre et fideliter reddere; non rei ullo modo nocere; non personam violare dominorum; in ipsis tuendis rationibus suis abstinere a vi; nec seditionem induere unquam. ] 8. Officia iustitiae, ad divites ac dominos spectantia sunt: Iustam mercedem praebere opificibus; damna non inferre iustis eorum bonis parsimonialibus, neque violen- tiis, neque fraudibus, nec usuris manifestis vel palliatis; dare ipsis libertatem complendi officia religiosa; non dare ipsos obvios lenociniis corruptelarum illecebrisque pec- candi; nec a cura domestica parsimoniaeque studio ab- ducere; non plus imponere operiš, quam vires ferre queant, nec id genus, quod cum aetate sexuque dissideat. 2 9. Officium charitatis divitum et possidentium est: Subvenire pauperibus et indigentibus secundum prae- ceptum evangelicum. Quod praeceptum tam graviter ob- ligat, ut de ipso impleto in die iudicii rationem reddituri sint secundum verba Christi ipsius. (Matth. 25, 31—46). 3 10. Pauperes non debent erubescere de sua indi- gentia, neque contemnere charitatem divitum, in omnibus prae oculis habentes Iesum Redemptorem, qui, quum potuisset nasci in di viti is, egenus factus est (II. Cor. 8, 9)' ut nobilitaret paupertatem eamque ditaret coelestibus merilis incomparabilibus. 4 11. In solvenda quaestione opificum multum possunt capitalistae et opifices ipsi, eis videlicet institutis, quorum ope et opportune subveniatur indigentibus, et ordo alter proprius accedat ad alterum. Numeranda in hoc genere sodalitia ad suppetias mutuo ferendas; res variae, priva- torum providentia constitutae, ad cavendum opifici iteni- que orbitah uxoris et liberorum; instituti patronatus parvulis tutandis, et imprimis sodalitia artificum d opificum. 5 12. Ad hunc finem specialiter dirigitur aetio popu ' laris Christiana vel democratia Christiana cum multis 'd variis institutis. Haec democratia Christiana dein intellig 1 1 „Rerum novarum" de die 15. Maii 1891. — * Ibidem. — 3 Ibidem- - 4 Ibidem. — 5 Ibidem. debet in sensu iam auctoritative declarato, qui sensus longissime distans ab illo democratiae socialis, pro funda- mento habet principia fidei et legis moralis catholicae, illud imprimis non laedendi ullo modo ius inviolabile proprietatis privatae. 1 13. Insuper democratia Christiana rebus politicis se immiscere non debet, nec partibus et finibus politicis umquam servire debebit; hoc enim eiusdem campus non est. Sed ipsa actio benefica in favorem populi sit oportet, fundata supra ius naturae et super praecepta Evangelij. a Democratici Christiani in Italia omnino abstinere debebunt a participatione cuiuscunque actionis politicae, quae in circumstantiis praesentibus, propter rationes or- dinis altissimi, omni calholico est interdicta. 3 14. In compiendis suis partibus democratia Christiana strictissimam habet obligationem dependendi ab auctori- tate ecclesiastica ac praestandi Episcopis et eis, qui ipsos repraesentant, plenam subiectionem et obedientiam. Non est zelus meritorius, neque pietas sincera suscipiendi res etiam pulchras et bonas in se, si non sunt approbatae a proprio Pastore. 4 15. Ut tališ actio democratico-c.hristiana unitatem directionis habeat, in Italia ab Opera congressuum et comitatuum catholicorum moderari debebit; quae Opera tot annis laudabilium laborum de sancta Ecciesia bene meruit, cuique Pius IX. et Leo XIII. sanctae memoriae tradiderunt onus dirigendi motionem catholicam gene- ralem, semper sub auspiciis et directione Episcoporum. 5 16. Scriptores catholici in omnibus, quae tangunt r es religiosas et actionem Ecclesiae in societate, debent Ptene, intellectu et voluntate, sicut omnes alii fideles, subesse suis Episcopis et romano Pontifici. Caveant in omnibus praevenire in rebus cuiuscunque gravis argu¬ menti iudicia Sediš apostolicae. 6 1 Leonis XIII. litt. encycl. „Graves de communi" de die 18. Ianuarii J01. __ 2 Jbideni. — Instructio s. Congregationis super negotiis Ecclesiae '»traordiiiariis de die 27. Ianuarii 1902. — 3 Instructio cit. — 4 Leonis XIII. trat' e . nc y cl - »Graves de communi. 11 — 6 Ibidem. — 6 Instructio s. Congre- o lonig super negotiis Ecclesiae extraordinariis de die 27. Ianuarii 1902. 240 17. Scriptores catholico-christiani, sicut omnes scrip- tores catholici debent submittere praeviae censurae Ordi- narii omnia scripta, quae respiciunt religionem, moralem christianam et ethicam naturalera vigore constitutionis Ofjiciorum ac munerum (art. 41). Ecclesiastici viri dein secundum eandem constitutionem (art. 42) ne iibros qui- dem, qui de artibus scientiisque mere naturalibus tractant, publicabant, nisi praevie obtento consensu Ordinarii. 18. Debent insuper oranem operam sumere et quod- cunque sacrificium facere, ut inter ipsos regnent charitas et concordia. evitantes quamlibet iniuriam et opprobrium. Si exurgunt dissensiones, antequam quid publicent in ephemeridibus, debent recurrere ad auctoritatem eccle- siasticam, quae providebit iuxta iustitiam. Reprehensi ab ea prompte obediant absque tergiversatione et absque publicis conquestionibus; salvo recursu ad auctoritatem superiorem modis debitis. quando casus id expošlulat. 19. Denique scriptores catholici, prosequendo causam proletariorum et pauperum, caveant a modo scribendi, qui possit excitare in populo aversionem contra ordines societatis superiores. Ne loquantur de revindicatione et de iustitia, quando agitur de mera charitate, ut superius expositum est. Recordentur, Iesum Christum velle unire omnes homines vinculo amoris reciproci, qui est per- lectio iustitiae, et secum fert obligationem curandi bonum reciprocum. Datum Romae apud s. Petrum die 18. Decembris 1908, anno primo Pontificatus Nostri. Pius PP. X. c) Praeclarissimam hanc ordinationem libenter hisce publicamus eo potissimum consilio, ut Clero populoque inserviat tamquam regula practica, brevis et constans, a qua ne minime quidem deficere liceat, mandantes, exacte et plene observetur quoad omnes partes, iis tantum- 241 g )^s> modo exceptis, quae in articulis 13 et 15 manifeste pro solo regno italico stabilita sunt. Insuper quum incommodi, quod dolemus et quod allevare cupimus, ea sit gravitas, quae cunctationem re- medii non patiatur, iterum cohortamur et obsecramus omnes, quotquot sunt sacrorum ministri et rei socialis studiosi, ut ea, quae hac in re agenda iam iniunximus 1 vel in praesenti Synodo iniungimus 2 , sedulo exequenda curent. Verba tamen parum vel nihil prosunt, nisi exempla praemittantur, ipsa comitentur et sequantur; hinc in omnibus, qui actioni sociali dediti sunt, refulgeant catho- licae fidei aperta professio, vitae sanctitas, moreš illibati et religiosa observantia legum Dei et Ecclesiae. Hoc requi- ritur non tantum, quia officium est hominis Christiani, sed ideo quoque, ut is, qui ex adverso est, vereatur, nihil habens malum dicere de nobis. (Tit. 2, 8). Ex praenotatis colligite, venerabiles animarum pa- stores, quale Nobis vobisque pariter officium sit deman- datum: ut consociationem hominum, a Christi sapientia aberrantem, ad Ecclesiae disciplinam revocemus. Hoc perfecto, instaurata erunt omnia, in Christo (Ephes. 1, 10), et ipse erit omnia et in omnibus (Gol. 3, 11), ipseque in omnibus formabitur (Gal. 4, 19) et regnabit super nos. Caput LXV. De democratia Christiana seu de heneflca in popu- lnm agendi ratione. | isceptationes et contentiones de communi re oeco- nomica, quae, uti bene nostis, filii dilectissimi, nostris maxime temporibus calent et non una in gente labefactant concordiam animorum, originem trahunt ab opinionum fallaciis, in genere philosophandi agendique 1 Gesta et statuta Syn. dioec. Lav. 1896. Marburgi, 1897. cap. III. ion?' —236. — Actiones et constitutiones Syn. dioec. Lav. 1900. Marburgi, cap. XXXII. pagg. 249—266. — 2 Cap. LXV. De democratia Christiana ca P- LXVI. De organizatione catholica. 16 late diffusis. Eas acuerunt nova artibus adiumenta, com- meatuum celeritas et adscita minuendae operae lucris- que augendis omne genus opera. Concitato autem inter locupletes ac proletarios dissidio malis turbulentorum hominum studiis, res iam eo deducta est, ut civitates saepius agitatae motibus, magnis etiam videantur calami- tatibus iunestandae. Quibus malis ut medela adhibeatur salutaris et re- media opponantur opportuna, Ecclesiae auspiciis inita est quaedam inter catholicos tum coniunctio actionis tum institutorum providentia in praesidium plebis, tam saepe non minus insidiis et periculis quam inopia et laboribus circumventae. Haec popularis beneficentiae ratio propria appel- latione initio distingui non consuevit. Nomen socialismi Christiani, a nonnullis invectum, et ab eo derivata haud immerito absoleverunt. Eam deinde pluribus iure nomi- nare placuit actionem christianam popularen. Vocantur, qui tali rei dant operam, hic sociales Christiani, alibi vero ipsa appellatur democratia Christiana, ac qui eidem dediti sunt, democratici Christiani; contra eam, quam socialistae contendunt democratiam socialem . 1 lam vero postremus rei significandae modus, videlicet democratia Christiana , cui aequipollet actio Christiana popularis, apud plures bonos offensionem habuit, quippe cui ambiguum quiddam et periculosum adhaerescere existimarint. De hac enim appellatione timuerunt plus una de causa, videlicet ne quo obtecto studio popularis civitas faveatur, vel caeteris politicis formis praeoptetur, ne ad plebis commoda, caeteris tamquam semotis rei- publicae ordinibus, christianae religionis virtus coangustan videatur, ne denique sub fucato nomine quoddam lateat propositum: legitimi cuiusvis imperii, et civilis et sacri, de- trectandi. Qua de re summus Ecclesiae doctor, sapientis- simus Papa Leo XIII. piae memoriae, huic controversiae, 1 Litt. encjcl. Leonis XIII. „Graves de co:nmuni“, die 18. Ianuarii <^ < čj> consiliis, quibus fides praestari nequit, nec exponunt eam periculis, arte factis, ex quibus detrimentum imminet parvis tantum proprietariis, quae autem opifices perdu- cunt ad rebellionem, ad invidiam, ad desperationem. Democratia Christiana aperte proponit ordinibus iura et officia eoque tendit, ut obtineatur ordinibus indigentium de rore coeli et de pinguedine terrae (Gen. 27, 28), quod et Patriarchae olim implorabant soboli suae. Populus, dans nomen democratiae christianae, ad- discat adorare et implorare Deum, uti sacramentis ad sanctificandam animam, et instituatur ad vitam constitu- endam iuxta praecepta Dei et Ecclesiae. Si populus edocebitur veritates religionis, si desuescet blasphemare Deum, profanare dies Domino consecratos, gerere vitam vitiosam; ei illico persuadebitur, quantum conducat pietas ad prosperitatem temporalem et beatitudinem aeternam. Pietas autem ad omnia utilis est, promissionem hahens vitae, quae nune est, et futurae. (I. Tim. 4, 8). Non vidi iustum derelictum, nec semen eius guaerens panem. (Ps. 86, 25). lustitia enim elevat gentem; miseros autem facit populos peecatum. (Prov. 14, 34). 2. Nefas autem esset, christianae democratiae appel- lationem detorquere ad politica. »Quamquam enim demo¬ cratia«, ut apposite ad rem observat idem sanctae me- moriae Leo XIII., »ex ipsa notatione nominis usuque philosophico regimen indicat populare: altamen in re- praesenti sic usurpanda est, ut omni politica notione detraeta, aliud nihil significatum praeferat, nisi hanc ipsam benehcam in populum actionem christianam. Nam naturae et Evangelii praecepta, quia suopte iure liumanos casus excedunt, necesse est ex nullo civilis regiminis modo pendere, sed convenire cum quovis posse, modo ne honestati et iustitiae repugnet. Sunt ipsa igitur ma- nentque a partium studiis variisque eventibus plane aliena: ut in qualibet demum rei publicae constitutione possint cives ac debeant iisdem stare praeceptis, quibus iubentur Deum super omnia, proximos sicut se diligere. Haeo perpetua Ecclesiae disciplina fuit; hac usi romani Ponti- ■©*? 245 fices cum civitatibus egere semper, quocumque illae ad- ministrationis genere tenerentur. Quae quum sit ita catho- Jicorum mens atque actio, quae bono proletariorum promovendo studet, eo profecto spectare nequaquam potest, ut aliud prae alio regimen civitatis adamet atque invehat.« 1 3. Pari modo a democratia Christiana removeri debet et aliud offensionis caput, quod nimiruin in com- modis inferiorum ordinum euras sic collocet, ut superiores praeteriri videantur. Nam usus superiorum ordinum ad conservationem perfectionemque civitatis non minor est quam inferiorum. »Praecavet id Christiana charitatis lex. Haec ad omnes omnino cuiusvis gradus homines patet complectendos, utpote unius eiusdemque familiae, eodem benignissimo editos Patre et redemptos Servatore, eam- demque in haereditatem vocatos aeternam. Scilicet, quae est doctrina et admonitio apostoli: Unum corpus et unus spiritus, sicut vocati estis in una spe vocationis vestrae. Unus Dominus, una fides, unum baptisma. Unus Deus et Pater omnium, qui est super omnes et per omnia et in omnibus. (Eph. 4, 4—6). Quare propter nativam plebis cum ordinibus caeteris coniunctionem. eamque arctiorem ex Christiana fraternitate, in eosdem certe influit, quanta- cumque plebi adiutandae diligentia impeditur; eo vel magis, quia ad exitum rei secundum plane decet ac ne- cesse est, ipsos in partem operae advocari.« 2 Hoc eo magis urget, quia christianae charitatis lege ornni tempore tenemur, non obstante quacumque re. Amor enim Dei et propter Deum semper obligat, teste r naximo inter doctores, s. Augustino dicente: »Semper debes charitatem, quae sola, etsi reddita, semper detinet debitorem. Redditur enim charitas, cum impenditur, de- be tur autem, etiamsi reddita fuerit; quia nullum est tcmpus, quando impendenda iam non sit.« 3 4. Non dissimili ratione longe absit, ut appellatione democratiae christianae subdatur propositum omnis obe- . ‘ Ibidem. — 2 Leo XIII. in litt. encycl. „Graves de communi 0 . — 8 Epist. ■ Migne, Patrologiae cursus completus, tom. XXXIII. col. 868. 246 dientiae abiiciendae eosque aversandi, qui legitime prae- sunt. Nam Leo XIII. gloriosae memoriae, ut omni oblata occasione, ita in litteris encyclicis de democratia Christi¬ ana repetitis vicibus inculcat obligationem reverendi eos, qui suo quisque gradu in civitate praesunt, eisdemque iuste iubentibus obtemperandi. Hoc enim lex naturalis aeque ac Christiana praecipit; imo ut homine christiano sit dignum, ex animo et officio praestari oportet, scilicet propter conscientiam, quemadmodum ipse monuit aposto- lus, quum illud edixit: Omnis anivna potestatibus sublimiori- bus subdita sit. (Rom. IB, 1. 5). Abhorret autem a professione christianae vitae, ut quis nolit eis subesse et parere, qui cum potestate in Eccle- sia antecedunt: Episcopis imprimis, quos, integra Pontificis romani in universos auctoritate, Spiritus sanctus posuti regere ecclesiam Dei , quam acguisivit sanguine suo. (Act. apost. 20, 25). lam qui secus sentiat aut faciat, is enim- vero gravissimi praecepti Paulini oblitus convincitur: Obe- dite praepositis vestris, et subiacete eis. Ipsi enim pervigilant, quasi rationem pro animabus vestris reddituri. (Hebr. 13, 17). Quae dieta permagni interest ut fideles universi alte šibi deflgant in animis atque in omni vitae con- suetudine perficere studeant: eademque sacrorum ministri diligentissime reputantes, non hortatione solum, sed ma- xime exemplo, caeteris persuadere ne intermittant. 1 »Id rursus gravius commonemus, ut quidquid con- silii in eadem causa vel singuli vel consociati homines efliciendum suscipiant, meminerint Episcoporum auetori- tati esse penitus obsequendum. Decipi se ne sinant vehe- mentiore quodam charitatis studio; quod quidem, si quam iacturam debitae obtemperationis suadeat, sincerum non est, neque solidae utilitatis efficiens, neque gratum Deo. Eorum Deus delectatur animo, qui, sententia sua post- posita, Ecclesiae praesides sic plane ut ipsum audiunt iubentes, eis vobis adest vel arduas molientibus res^ coeptaque ad exitus optatos solet benignus perducere.« 1 Leo XIII. in litt. encycl. „Graves de communi". — 2 Ibidem. »In eo autem vestrae (Episcoporum) evigilent curae atque auctoritas valeat: moderando, cohibendo, obsistendo, ut ne ulla cuiusvis specie boni fovendi, sacrae disciplinae laxetur vigor, neu perturbetur ordinis ratio, quem Christus Ecclesiae suae praefinivit.« 1 Adlaborare quidem non eos tantum, qui sacris se addixerunt, sed universos prorsus fideles oportet; non marte utique quemque suo atque ingenio, verum semper Episcoporum duetu atque nutu; praeesse namque, docere, moderari nemini in Ecclesia datur praeterquam eis, quos Spiritus sanctus posuit regere Ecclesiam Dei. (Act. apost. 20, 28). 2 Nomine democratici Christiani ergo gloriari non pos- sunt, nisi qui mediante obedientia et spontanea depen- dentia a sancta Sede et a Praesule suo, seponant iudicium privatum et vanum amorem sui ipsius praeceptisque se subiiciant legitimorum superiorum, qui ipsis duces erunt ad pacifica certamina iustitiae et eharitatis tum contra egoismum insatiabilem, qui nutritur miseria omnium, tum contra praepotentes sectas pravas, quae odio et impietate persequuntur omnes manus admoventes ad renovationem socialem, tum contra potentias negativas, quae valent tantum destruere, non vero aedificare. o. Studium istud catholicorum solandae erigendaeque plebis, conveniens documentis apostolicis, plane filii prae- dilecti, congruit cum Ecclesiae ingenio et optime respondet perpetuis eiusdem exemplis. Canendo enim primum celebrata est democratia nostra ab angelis prope urbem Bethlehem, ubi convene- ru nt pauperes pastores Iudaeae et divites magi ex oriente, ubi inter coelum et terram, inter magnates et plebem sancitum est pactum amoris, ubi resonuit carmen multitu- dinis militiae coelestis: Gloria in ciltissimis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis. (Luc. 2, 14. 15). Originem ergo ducit a Christo, qui elegit šibi matrem v *rginem pauperem, ignaram deliciarum mundi, nutritium . 2 Ibidem. — 2 Pius X. in litt. encyc). „E supremi apostolatus cathedra“ de die 4. Octobris 1903. 24:8 simplicem fabrum. Ad annuntiandum Evangelium as- sumpsit duodecim pauperes opifices palamque professus est, se in mundo eo praecipue fine apparuisse, ut Evan¬ gelium annuntiaret pauperibus: Evangeliznre pauperihus misit me. (Luc. 4, 18). In mortali sua vita familiariter conversatus est cum plebe et ad praedicandum verbum divinum solebat eli- gere litora maris, montes declives et apricas camporum planities. Pauperes. lugentes, persecutionem patientes propter iustitiam, humiles corde praedicat beatos, dum e contra vae clamat divitibus, superbis et voluptuosis. Idemque de supremo iudicio, de praemiis poenisque discernendis eloqu,ens, professus est, se singulari quadam respecturum ratione, qualem homines charitatem alter alteri adhiberent. In quo Christi sermone id quidem admiratione non vacat, quemadmodum ille, partibus mise- ricordiae solantis animos tacite omissis, externa tantum commemorarit officia, atque tamquam sibimetipsi impensa: Esurivi, et dedistis miki manducare; sitivi, et dedistis mihi bibere; hospes eram, et collegistis me; nudus , et co- operuistis me; infirmus, et visitastis me; in car cer e eram, et venistis ad me. (Matth. 25, 85. 36). Addit Christus de se exempla maxime insignia. Suavissima est ad recolendum vox: Misereor super turbom (Marc. 8, 2), et par voluntas ope vel mirifica subveniendi, cuius miserationis praeconium exlat: Pertransiit bcne- faciendo et sanando omnes oppressos a diabolo. (Act. apost. 10, 38). Nonne supremus Pontifex animarum, Iesus, ad al- leviandum corpus multiplicavit miraculo panem, ut satura- retur populus innumerus ? Et alia miracula, quae ad fir- mandas fidem et virtutem facta sunt, nonne et ipsa manifestant, sicuti Patres Ecclesiae docent, bonitatem et beneficentiam ipsius ad subveniendum indigentiis quoque corporis? Nonne restituit hominibus nune visum, nune 249 auditum, nune loguelam, nune sanitatem, imo et ipsam vitam ? Parabola de Samaritano adumbrat et docet mirabi- liter, quale sit officium democratiae christianae erga egentium et languentium innumeram turbam, solatio destitutam, plagis impositam et despoliatam omni sub- stantia a crudelibus conculcatoribus iustitiae distributivae. In ultima coena praecinctus linteo lavit pedes disci- pulorum et mandavit ipsis: Exemplum dedi vobis, ut quem- admodum ego feci vobis, ita et vos faeiatis. (Ioan. IB, 15). In monte Calvariae obtulit se totum pro omnibus et reconciliavit Deum hominibus, ut etiam homines ad invicem reconcilientur. Morte Christi regeneratum est genus humanum ad vitam novam, vitam libertatis, charitatis et Iraternae pari- tatis, ut cognoscant unum patrem Deum, unam matrem Ecclesiam, unam familiam coalescentem ex omnibus populiš terrae. Ecce hi primi democratici Christiani, Hie- i'osolymis et Antiochiae primum — multitudinis autem credentium erat cor unum et anima una (Act. apost. 4, 32) — deinde in Graecia et Romae, et postea in omni orbe terrarum, ubicumgue resonuit verbum sancti Evangelii. Traditam ab eo charitatis disciplinam apostoli primum sanete naviterque coluerunt; post illos, qui christianam hdem amplexi sunt, auetores fuerunt inveniendae variae institutorum copiae ad miserias hominum, quaecumque urgeant, allevandas. Quae instituta, continuis inerementis Provecta, Christiani nominis partaeque inde humanitatis Propria ac praeclara sunt ornamenta; ut ea integri iudicii homines satis admirari non queant, maxime quod tam sit proclive, ut in sua quisque ieratur commoda, aliena Posthabeat. Democratia Christiana, initium trahens a Christo, in Ecclesia per decursum viginti saeculorum non interrupta, c °ntinuari et augeri debet a nobis tamquam hereditas, i> 250 ^ ad nos transmissa a maioribus, vindicata ab ipsis contra hostes nostris formidabiliores. 6. Evitetur tamen bac in re illud periculum, in quo propter humanam fragilitatem pessumire solent sanctis- simi conatus et legitimae institutiones, et a quo ne com- munitas quidem priniigenia tidelium immunem conservare se potuit ita, ut s. Paulus Corinthios his seriis verbis ad- monere debuerit: Significatum est miki de vobis . . quod unusquisque vestrum dicit: Ego quidem sum Pauli; ego aatem Apollo; ego vero Cefae; ego autem Cliristi. Divisus est Christus? Numquid Paulus crucifixus est pro vobis? Aut in nomine Pauli baptizati estis f (I. Cor. 1, 11—14). Magnopere enim refert, ut in tanti momenti re una ea- demque sit voluntas atque actio ipsa, multiplicatis homi- num rerumque praesidiis, augeatur, amplificetur. Maxime ergo interest, ut monitum sapientissimi Leonis XIII. de eorum praesertim advocanda benigna opera, quibus et locus et census et ingenii animique cultura plus quiddam auctoritalis in civitate conciliant 1 , accurate observetur. »Quae voluntatum consensio ut optato consistat, ab omnibus praeterea abstinendum est contentionis causis, quae offendant animos et disiungant. Proinde in ephe- meridum scriptis et contionibus popularibus sileant quae- dam subtiliores neque ullius fere utilitatis quaestiones, quae quum ad expediendum non faciles sunt, tum etianr ad intelligendum vim aptam ingenii et non vulgare studium exposcunt. Sane humanum est, haerere in multis dubios et diversos diversa sentire: eos tamen, qui verum ex animo prosequuntur, addecet, in disputatione adhuc ancipiti aequanimitatem servare ac modestiam mutuam- que observantiam; ne scilicet, dissidentibus opinionibus, voluntates item dissideant. Quidquid vero in causis, quae dubitationem non respuant, opinari quis malit, animuffl sic semper gerat, ut Sedi apostolicae dieto audiens esse velit religiosissime.« 2 1 Aetiones et constitutiones Syn. dioec. Lav. 1900. Marburgi, 19^^ pag. 262. — 2 Leo XIII, in litt. encycl. „Graves de communi 11 . »Ad haec accedant consentanea virtutis exempla, maxime quae christianum hominem probant osorern dgnaviae et voluptatum, de rerum copia in alienas utili- tates amice impertientem, ad aerumnas constantem, in- victnm. Ista cjuippe exempla vim habent magnam ad salutares spiritus in populo excitandos; vimque habent maiorem, quum praestantiorum civium vitam exornant.« 1 7. Quamvis ad exitum rei secundum plane deceat ac necesse sit, omnes ordines et ex ipsis praecipue eos, qui ingenii' animique cultura insignes sunt, in partem operae advocari; maximas tamen partes habent sacer- dotes, quippe qui etsi imprimis sunt curatores animarum, attamen ea negligere non possunt, quae ad vitam perti- nent mortalem ac terrenam. 2 »Prodire in populum,« monet Leo XIII. immortalis memoriae, »in eoque salubriter versari opportunum esse, prout res sunt ac tempora, non semel Nobis, homines e Clero allocutis, visum est affirmare. Saepius autem per litteras ad Episcopos 3 aliosque sacri ordinis viros, etiam proximis annis, 4 datas, hanc ipsam amantem populi providentiam collaudavimus, propriamque esse diximus utriusque ordinis clericorum. Qui tamen in eius officiis explendis caute admodum providenterque faciant, ad similitudinem hominum sanctorum. Franciscus ille pauper et humilis, ille calamitosorum pater Vincentius a Paulo, a lii in omni Ecclesiae memoria complures, assiduas curas in populum sic temperare consueverunt, ut, non plus ae quo distenti neque immemores sui, contentione pari suurn ipsi animum ad perfectionem virtutis omnis ex- colerent.« 5 Idem in litteris encyclicis ad Episcopos Italiae die • Pecembris 1902 repetit, et alta voce, videlicet esse n ecessarium, quod Clerus adeat populum christianum, v 1 Ibidem. — 2 Actiones et constitutiones Syn. dioec. Lav 1900. Mar- Durgi, 1901. P ag 255 sq — 3 Epist. ad Episcopos Belgu, die 3. Augusti 1884. Lltt - encycl. ad Episcopos Italiae, die 8. Uecembris 1902. — Ad ministrom generalem Ordinis fratrom minor., die 25. Nov. an. 1898. Li . encyc . flGraves de communi w . «g> g 252 s§> •cui insidiae parantur omni ex parte, et quem praecipue socialistae omnis generis promissionibus fallacibus per- ducere volunt ad defectionem a fide avita. Hoc autem fieri debet subordinatione actionis sub auctoritate Epi- scopi, quia ea deficiente sequuntur gravissiraae confusi- ones et perturbationes in detrimentum causae. Tollant inde sacerdotes ignorantiam rerum spiritualium et ae- iernarum, industria ac amore edoceant fideles vitam ho- nestam et virtuosam; confirment adultos in fide remo- vendo praeiudicia contraria et illos obfirment in vita Christiana practica; promoveant inter laicos catholicos illa instituta, quae cognoscuntur vere efficacia ad melio- rationem moralem et materialem multitudinis; propugnent ante omnia principia iustitiae et charitatis evangelicae, in quibus aequum temperamentum habent omnia iura et oflicia civilis convictus. Habeant tamen semper prae oculis, quod etiam in medio populo sacerdos integrum servare debet characterem ministri Dei, quia positus est in fronte fratrum, praesertim animarurn causa . 1 Omnis modus occupationis circa populum cum detrimento digni- tatis sacerdotalis, cum damno officiorum et disciplinae ecclesiasticae alta voce reprobari deberet. 8. Quibus officiis sacerdotes satisfacere non possunt, nisi bene instructi inveniantur. Ideo synodaliter statuimus sequentia: a) Moderatores seminarii clericorum et professores sacrae theologiae addiscant spiritum et praxim demo- cratiae christianae, ut in instructionibus, discursibus et generatim in ministerio educationis et institutionis clericis instillare possint recta principia et sanam doctrinam. Ex- citent in ipsis illum spiritum zeli, abnegationis, obedien- tiae et disciplinae, qui omnino requiritur in operibus acriter oppugnatis ab inimicis nominis Christiani. b) Sub finem educationis et institutionis edoceantur alumni elementa oeconomiae socialis et praxim fundandi et promovendi institutiones oeconomico-sociales. Initiuni 1 S. Gregorius M. Regul. Past. Pars II. c. 7. — Migne, Patrologi» e •cursus completus. tom 57. col. 38. 253 '-f$> instructionis semper sumatur a documentis pontificiis r quae comite ac duce magistro explicentur, vel eligatur compendium complectens institutiones pontificias et doctri- nas catholicas. Clerici, tali modo instructi in principiis- verae scientiae christianae, ad sacerdotium promoti se- cundum sapientissimas normas, ab auctoritate ecclesiastica stabilitas, facile defendent veritatem, confutabunt errores et dirigent opera charitatis et alia instituta. c) Moderatores associationum catholicarum, scrip- tores foliorum approbati sint ab Ordinario. Servent in actionibus suis praecepta, obediant Episcopo et com- municent cum ipso indigentias circa praecepta et opera promovenda. d) Ubi fieri potest, instituantur circuli studiorum religiosorum et sociulium cum approbatione Ordinarii. Tn istis circulis promoveatur cultura Cleri, accomodate ad indigentias animae et praecepta sanctae Sediš. e) Denique sacerdotes, dediti democratiae christianae, abhorreant a novitatibus, reprobatis a sancta Sede, pa- reant Episcopo et explicent zelum in campo, assignato per encyclicas pontificias et Nostras ordinationes. Sacer¬ dotes aetate provectiores suo praesidio, sna experientia et suo zelo exhortentur iuniores ad labores democratiae christianae et tollant obstacula. Sacerdotes iuniores et provectiores quaerant in charitate lesu Giristi concor- diam animorum et mutuam virium cooperationem evi- tentque dissensus personales et quaestiones inutiles. Pastor et Episcopus animarum nostrarum (I. Petr. 2) 25), Iesus Christus, non monstravit tantum viam coeli, sed corporis quoque necessitatibus subvenit. Nonne hoc exemplar imitandum proposuit imprimis nobis sacer- dotibus, qui munere eius fungimur, qui spontanee renun- tiavimus amori sanguinis et carnis. amori divitiarum et gloriae mundi, imo et sui ipsius amori et voluntati ? Non a l*o dueti motivo quam charitate Giristi iuxta verba divi Pauli: Charitas Christi urget nos (II. Gor. 5, 14), ex- hibeamus ergo nos omni momento vitae nostrae victimam gloriae Dei et servitio populi, sicut promisimus dicentes: 254 Dominus pars hereditatis meae et calicis mei; tu es, qui restitues hereditatem meam miki (Ps. 15, 5), et adimplea- mus operibus illud s. Pauli: Cum liber essem ex omnibus, omnium me servum feci, ut plures lucrifacerem . . . Factus sum infirmus , ut infirmos lucrifacerem. Omnibus omnia factus, id omnes facerem salvos. (I. Cor. 9, 19. 22). Caput LXVI. De organizatione catholica. tus est atque antiqua illa vituperatio, Ecclesiam in rerum mortalium genere nullas parere utilitates, a rationibus reipublicae dissidere, nec quidquam posse ad ea vel commoda vel ornamenta conferre, quae suo iure suaque sponte omnis bene constituta civitas appetit. Sub ipsis Ecclesiae primordiis hac opinionis ini- quitate agitati sunt Christiani et in odium invidiamque vocati plebis, culpam malorum, quibus perculsa est res- publica, in nomen christianum coniicientis. Similium querelarum atque insimulationum funesta libido non quievit, ac permultis sane placuit civilem vi- vendi disciplinam aliunde petere, quam ex doctrinis, quas Ecclesia catholica probat. In maximum damnum vitae socialis hoc versum esse, alflictissima conditio generis humani nostris temporibus satis superque ostendit. Tanto igitur malo, in Christo dilecti pastores animarum, occur- rendum esse arbitramur, atque ex documentis apostolicis ei opponendam christianam doctrinam de hominum con- sociatione et inde derivata praecepta vivendi agendiqae. 1. Insitum est homini natura seu verius ab auctore naturae Deo, ut in civili societate vivat. Is enim neces- sarium vitae cultum et paratum, itemque ingenii atque animi perlectionem quum in solitudine adipisci non possit, provisum divinitus est, ut ad coniunctionem congregatio- nemque hominum nasceretur cum domesticam tum etiam <§><» 255 «<£> civilem, quae suppeditare vitae sufficientiam perfectam sola potest. 1 Quoniam vero non potest societas ulla consistere, nisi aliquis omnibus praesit, efficaci similique movens singulos ad commune propositum impulsione, efticitur, ci- vili hominum communitati necessariam esse auctoritatem, qua regatur. 2 Nemo autem habet in se aul ex se, unde possit huiusmodi imperii vinculis liberam caeterorum voluntalem constringere. Unice rerum omnium procreatori et legisla- tori Deo ea potestas est, quam qui exercent, tamquam a Deo secum communicatam exerceant necesse est. Unus est legislator et iudex, qui potest perdere et liberare. (Iac. 4, 12). Quod perspicitur idem in omni genere potestatis. Eam, quae in sacerdotibus est, proficisci a Deo tam est cognitum, ut ii apud omnes populos ministri et habean- tur et appellentur Dei. Similiter patrumfamilias expressam retinet quamdam effigiem ac formam auctoritatis, quae est in Deo, a quo omnis paternitas in coelis et in terra nominatur. (Eph. 3, 15). Isto autem modo diversa genera potestatis miras inter se habent similitudines, quum quid- quid uspiam est imperii et auctoritatis, eius ab uno eodemque mundi opitice et domino, qui Deus est, origo ducatur. 3 Ut intimam hanc coniunctionem hominum ad in- vicem, sive fundamentum spectatur naturale in uno crea- tore vel supernaturale in redemptore omnium. illustret, doctor gentium s. Paulus societalem comparat cum in- dividuo humano, in quo varia membra reguntur anima ralionali. Sicut enim in uno corpore multa membra habe- nius, omnia autem membra non eumdem actum habent; da multi unum corpus sumus in Christo, singuli autem alter alterius membra. (Rom. 12, 5. 6). Inter singula porro membra tam intima existit mutua ^•ctio, ut habitus unius membri in alia quoque membra c h r j .• leonis XIII. litt. encycl. „Immortale lunii lncn ^' e }■ Novembris 1885; „Diuturnum ae civm pnncipaiu uic m. Ut* ,i nLibertas 11 de libertate humana die 20. Iunii 1888. — - Leonis XIII. Dei“ de civitatum constitutione Diuturnum “ de ci vili principatu die 29. litt. enc )’cl. ..Immortale Dei“. — 3 Leonis XIII. litt. encycl. „Diuturnum“. <» 256 influat. Et si quid patitur urnim, membrum, compatiuntur omnia membra; sive gloriaiur unurn membrum, congaudent omnia membra. (I. Cor. 12, 26). Omnia autem membra necessaria sunt, peculiare officium habent et se mutuo adinvant. Non potest oculus dicere manui: Opera tua non indigeo; aut iterum caput pedibus: Non estis miki necessarii. Sed multo magis, quae videntur membra corporis infirmiora , necessariora sunt; et quae putamus ignobiliora membra esse corporis, Ms honorem abundantiorem circumdamus; et quae inhonesta sunt nostra, abundantiorem honestatem habent. (I. Cor. 12, 21—28). 2. Ex dictis illud consequitur, potestatem puhlicam per se ipsam non esse nisi a Deo. Solus enim Deus est verissimus maximusque rerum Dominus, cui subesse et servire omnia, quaecumque sunt, necesse est; ita ut qui- cumque ius imperandi habent, non id aliunde accipiant, nisi ab illo summo omnium principe Deo. Non est potestas nisi a Deo. (Rom. 13, 1). Per me reges regnant et legum conditores iusta decernunt. Per me principes imperant et potentes decernunt iustitiam. (Prov. 8, 15. 16). Hac ratione constitutam civitatem, perspicuum est, omnino debere plurimis maximisque olficiis, quae ipsam iungunt Deo, religione puhlica satisfacere. Natura et ratio, quae iubet vel singulos sancte religioseque Deum colere, quod in eius potestate sumus, et quod ab eo profecti ad eundem reverti debemus, eadem lege adstringit civilem communitatem. Homines enim communi societate con- iuncti nihilo sunt minus in Dei potestate, quam singuli; neque minorem, quam singuli, gratiam Deo societas debet. quo auctore coaluit, cuius nutu conservatur, cuius bene- licio innumerabilem bonorum, cjuibus affluit, copiam ac- cepit. Quapropter sicut nemini licet sua adversus Deum ofticia negligere, officiumque est maximum amplecti et animo et moribus religionem. nec quam quisque maluerit, sed quam Deus iusserit, quamque certis minimeque dubi- tandis indiciis unam ex omnibus veram esse constiterit- eodem modo civitates non possunt citra scelus, gerere <&<» 257 se, tamquam si Deus omnino non esset, aut curam religi- onis velut alienam nihilque proiuturam abiicere, aut asciscere de pluribus generibus indifferenter, quod libeat; omninoque debent eum in colendo numine morem usur- pare modumque, quo coli se Deus ipse demonstravit velle. 1 Id etiam civibus debent, quibus praesunt. Nati enim susceptique omnes homines sumus ad summum quoddam et ultimum bonorum, quo sunt omnia consilia referenda, extra hanc fragilitatem brevitatemque vitae in coelis collocatum. Quoniam autem hinc pendet hominum undi- que expleta ac perfecta felicitas, idcirco assequi eum, qui commemoratus est, finem tanti interest singulorum, ut pluris interesse non possit. Civilem igitur societatem communi utilitati natam in tuenda prosperitate reipublicae necesse est sic consulere civibus, ut obtinendo adipiscen- doque summo illi atque incommutabili bono, quod sponte appetunt, non modo nihil imporlet umquam incomrnodi, sed omnes, quascumque possit, opportunitates afferat. Qua- rum praecipua est, ut detur opera religioni sancte inviola- teque servandae, cuius officia hominem Deo coniungunt. Vera autem quae sit religio, non difficuller evin- citur argumentis permultis atque illustribus, Ex iisdem liquet, eam esse, quam Iesus Christus instituit et Eccle- siae suae tuendam propagandamque demandavit. Sicut Iesus Christus in terras venit, ut homines vit ara habeant et abundantius habeant (Ioan. 10, 10), e °dem modo Ecclesia propositum habet tamquam finem: salutem animarum sempiternam. Ipse assignavit eidem magistratus proprios unumque omnium principem, sum¬ mum Pontificem. ^ ^bligationes, quae ex institutione divina binarum Saturn sponte fiuunt, tamquam normas practicas, ] giose observandas, iam alibi 2 vobis proposuimus. Quum llen constituant fundamentum bene ordinatae et discipli- dioec t ^ e ° ' n litt - encj-cl. „Immortale Dei“. — 2 Gesta et statuta Syn. av - an - 1896 celebratae. Marburgi, 1897. cap. II. pagg. 203—210. 17 258 natae organizationis, illas innovamus earumque observa- tionem districtius demandamus. Animadvertimus tamen, non licere aliam officii for¬ mam privatim sequi, aliam puhlice, ita scilicet, ut Eccle- siae auetoritas in vita privata observetur, in puhlica respuatur. Hoc enim esset honesta et turpia coniungere, hominemque facere secum digladiantem, quum contra debeat šibi semper constare, neque ulla in re ullove in genere vitae a virtute Christiana deficere. 1 4. Inter media, quae speciali modo inserviant organi- zationi catholicae, primo loco nominamus curam sode- tatis domesticae. De hac societate, praedilecti curiones animarum, diligentiam acuite! Integritas et honestas domesticae convictionis, ex qua praecipue sanitas funditur in venas societatis civilis, repetenda est primum a sanctitate coniugii, quod secun- dum Dei et Ecclesiae praecepta initum: sit unum et in¬ dividuum. Tum oportet iura et officia inter coniuges in- violata esse et quanta maxima fieri possit concordia et charitate expleri; prolis tuitione commodisque potissimum educationi parentes consulere; suo ipsos documento vilae, quo nihil praestantius est neque efficacius, antecedere. 2 Tum vero illud optatissimum consequetur, quod sin- gulorum etiam hominum moreš et vitae ratio.reformentur; nam veluti ex corrupto stipite deteriores rami et fructus infelices germinant, sic mala labes, quae familias depra- vat, in singulorum civium noxam et vitium tristi conta- gione redundat. Contra vero, domestica societate ad christianae vitae formam composita, singula membra sensim assuescent religionem pietatemque diligere, a falsis perniciosisque doctrinis abhorrere, sectari virtutem, maio- ribus obsequi, atque inexhaustum illud privatae dum- taxat utilitatis studium coercere, quod humanam naturam tantopere deprimit ac enervat. In quem finem non parum profecto conferet, pias illas consociationes moderari et pr°' vehere, quae magno rei catholicae bono nostra maxime 1 Leonis XIII. litt. encycl. »Immortale Dei“. — 2 Leonis XIII. epistola encycl. „Charitatis‘‘ de die 19. Martii 1894. 259 &§ > hac aetate constitutae sunt; 1 ac praesertim consociati- onern sacrae Familiae in Nostra dioecesi introductam. 5. Haud minus actionem illam iuvant ac promovent, imo robur eiusdem constituunt societates catholicae, Etsi vero de iis non semel verba fecerimus, 2 placet tamen hoc loco ostendere, qua disciplina illas uti et quid eas agere oporteat. Virium suarum explorata exiguitas impellit hominem atqae hortatur, ut opem šibi alienam velit adiungere. Sacrarum litterarum est illa sententia: Melius est, chios esse simul quam unum; habent enim emolumentum socie- tatis suae. Si unus ceciderit, ob altero fulcietur. Vae soli, quia, quum ceciderit, non habet sublevantem se. (Eccle. 4, 9. 12). Atque illa quoque: Frater, qui adiuvatur a fratre, quasi civitas firma. (Prov. 23, 19). Hacce bomo propensione naturali ut ad coniuncti- onem ducitur congregationemque civilem, sic et alias cum civibus inire societates expedit, exiguas quidem nec perfectas, societates tamen. Ad summam rem quod spectet, liaec tamquam lex generalis ac perpetua sanciatur, ita constitui itaque guber- nari consociationes oportere, ut instrumenta suppeditent aptissima maximeque expedita ad id, quod est propo- situm, quodque in eo consislit, ut singuli e societate in- crementum bonorum corporis, animi, rei familiaris, quoad beri potest, assequantur. 3 Renovantes ordinationes Nostras hac de re datas et itnpensissime cupientes, ut societates a Nobis commen- datae in omnibus mandatis Nostris satisfaciant, numero e t actuosa virtute in dies crescant, has peculiares obser- vationes hi c adiungimus. Ad tuendum et curandum iura et commoda rurico- larum, ad promovendam eorum culluram et meliorandam 1 Leonis XIII. epistola encycl. „lDScrutabili“ de die 21. Aprilis 1878. ~~ 2 Gesta et statuta Svn. dioec. Lav. an. 1896 celebratae. Marburgi, 1897. P a gg. 233—235, 262. — Actiones et constitutiones Syn. dioec. Lav. an. 1900 celebratae. Marburgi, 1901. pagg. 263—265. — 3 Leonis XIII. litt. encycl. ” ter «m novarum" de die 15. Maii 1891. 17 * ^ 2 . 260 conditionem materialem instituantur peculiares societates* agricolarum, sicut iam monuimus. 1 Quum haec, quae enituerunt operariorum studia, dociles eos ostendant, non dubitamus, quin, venerabiles curiones animarum, alacri volentique animo pergatis in- cumbere ad excolendam iuvandamque hanc civium clas- sem, quam acceptissimam nostro Servatori divino, qui iuvenem se voluit in eo numero censeri. Ex hisce autem. curis fructus in dioecesim manabit amplissimus; quo magis enim ea classis fuerit religionis praesidiis instructa et praeceptis expolita, eo tutius et firmius prospectum erit saluti et prosperitati publicae. 2 De sodalitatibus, quae ad scopum culturae popularis- promovendae institutae sunt, quum omnibus hominibus quamlibet religionem profitentibus pateant, neque catho- licam formam institutionemque praeseferant, diligentissime caveatis, cbarissimi cooperatores Nostri, ne fideles, eas adeuntes sodalitates, sensim sine sensu indifferentismi errore venenoque inficiantur, aut simile huic aeternae- salutis detrimentum aliud incurrant. 3 * 6. Nec minima hac in re pars attribuenda est foliis r quae, uti tempora sunt ac moreš, religioni percommode inserviunt, sive ad refellenda, quae calumnia vel error configant, sive ad fidele ipsius studium alendum in animis- atque excitandum. Quapropter catholicis scriptoribus in id maxime ad- laborandum est, ut in civilis societatis medelam et Eccle- siae praesidium vertant, quod in utriusque perniciem ab hostibus usurpatur. Ouamvis enim catholici scriptores eis artibus et lenociniis uti non possint, quibus adversarii frequenter utuntur, eos tamen facile possunt aequare scribendi varietate ac elegantia et diligenti recentiorum factorum narratione; imo et vincere utilium rerum notitia, 1 Actiones et cocstitutiones Syn. dioec. Lav. anno 1900 celebratae. Map burgi, 1901. pag. 264. — 2 Leonis XIII. epistola ad Card. Langenieux di e 24. Octobris 1891. — 5 Leonis XIII. instructio ad Hungariae Episcopos de d' e 28. Maii 1896. 261 maxime aatem veritate, quam animus naturaliter ap- petit, et cuius tanta est vis, praestantia et pulchritudo, ut, quum menti apparuerit, facile vel ab invito assensum extorqueat . 1 At vero convenit in causa gravi et nobili, modum adhibere defensionis aeque nobilem et gravem, quem ultra progredi non oportet. Scilicet pulchrum est, eos, qui catholicum nomen scriptis defendunt, prae se ferre veritatis amorem constantem minimeque timidum; sed simul oportet nihil eosdem suscipere, quod bono cuiquam viro iure displiceat, neque ulla ratione temperantiam deserere, quae cunctarum comes debet esse virtutum. In quo nemo sapiens probaverit aut stilum vehementem plus, quam satis est, aut quidquam vel suspiciose dictum, vel quod temere a personarum obsequio indulgentiaque discedere videatur. In primis vero sanctum sit apud catholicos scriptores Episcoporum nomen , 2 Qui scribendi artem cum amore studioque rei catho- licae honestissimo sanctissimoque proposito coniungunt, si labores suos vere volunt esse fructuosos et usque- quaque laudabiles, constanter meminerint, quid ab eis requiratur, qui pro causa optima dimicant. Scilicet in scribendo summa cum cura adhibeant necesse est mode- rationem, prudentiam, maximeque eam, quae vel mater vel comes est virtutum reliquarum, charitatem. Fraternae vero charitati videtis quam sit contraria suspicandi levitas, criminandi temeritas. Ex quo intelligitur, vitiose et in- iuste lacturos, qui favent uni parti politicae, si crimen suspectae tidei catholicae aliis inferre non dubitent, hac una de causa, quod sunt ex altera parte, perinde ac catholicae professionis laus cum his illisve partibus po- liticis necessitate copuletur . 3 Harumce rerum causa necesse est, ut qui animum ad scribendum appulerint, plura teneant: videlicet idem . 1 Leonis XIII. allocutio ad catholicarum ephemeridum scriptores die ■ Februarii 1879. — 2 Leonis XIII. epistola ad Episc. provinc. Mediolan., laurin., Vercell. de die 25. Ianuarii 1882. — 3 Leonis XIII. epist. encycl. ad usitaniae Episcopos de die 14. Sept. 1886. omnes in scribenclo spectent; quod maxime expedit, id constituant iudicio certo et efficiant; nihil ex iis rebus praetermittant, quarum utilis atque expetenda cognitio videatur; gravitate et moderatione dicendi retenta, erro- res et vitia reprehendant, sic tamen, ut careat acerbitate reprehensio personisque parcatur; deinde orationem ad- hibeant planam atque evidentem, quam facile queat multitudo percipere. 1 Scriptores monemus, ut amotis lenitate et mansue- tudine dissidiis, coniunctionem animorum cum ipsi inter se tum in multitudine tueantur; quia multum pollet scriptorum opera in utramque partem. Concordiae vero quum nihil tam sit contrarium, quam dictorum acerbitas, snspicionum temeritas, insimulationum iniquitas, quidquid est huiusmodi, summa animi provisione fugere et odisse necesse est. Pro sacris Ecclesiae iuribus, pro catholicis doctrinis non litigiosa disputatio sit, sed moderata et temperans, quae potius rationum pondere, quam stilo nimis vehementi et aspero victorem certaminis scripto- rem efficiat. 2 Valebit sane admodum, si homines scientia ac virtute praediti scribendo se dedant. Eorum enim studiis sensim et pedetentim disiectis erroribus, Jatius vulgabitur veritas, ac torpore languentes animi excitabuntur, fidemque, quam corde colunt ad iustitiam, aperte profitendam, strenue tuendam suscipient. Quae tamen emolumenta praeclara evenient, si eiusmodi scriptores, comite moderatione, pru- dentia, charitate, veri rectique principia tutentur firmiter, Ecclesiae iura sanctissima asserant, Sediš apostolicae maiestatem illustrent, eorum, qui rempublicam gerunt, auctoritatem vereantur; in quibus officiis tamen Episcopi, ut aequum est, adarnare ductum, consilia sequi memi- nerint. 3 7. Quum tamen minime nos lore lateat, ut haec actio ampliore cum efficacitate tune demum procedat, si 1 Leonis XIII. litt. enojci, ad Episcopos Italiae de die 15. Februarii 1882. — 2 Leonis XIII. epist. encycl. ad Episcopos Hispaniae de die 8. Decembris 1882. — 3 Leonis XIII. epist. ad Episcopos Peruvienses de die 1. Maii 1894. <§s. 263 consociationes catholicorum omnes, salvo suo cuiusque iure, una eademque primaria vi dirigatur et moveatur; obsecundantes votis Leonis XIII. 1 sanctae memoriae, statuimus et exequendum curabimus, ut constituatur coetus virorum, cui communis et generalis directio orga- nizationis catholicae in Nostra dioecesi demandetur. Huic coetui in omnibus, quae actionem catholicorum recte temperandam respiciunt, conveniens obsequium omnes praestare oportet. Relationem hominis tum ad se tum ad alia generis humani membra super iustitia et misericordia Deus ordi- navit a principio iuxta verba psalmistae: Misericordia et veritds obviaverunt šibi; iustitia et pax osculatae sunt. (Ps. 84, 11). Lege charitatis Christiana istae virtutes absolvuntur. Diliges Dominam Deurn tuum ex toto corde tuo et in tota anima tua et in tota mente tua . . . Diliges proximum tuum, sicut teipsum. (Matth. 22, 37. 39). Iustitia et misericordia vel potius charitas funda- raenta sunt et esse debent societatis humanae. Induite vos ergo sicut electi Dei, sancti et dilecti, viscera mise- ricordiae, benignitatem, humilitatem , modestiam, patien- tiam; supportantes invicem et donantes vobismetipsis, si guis adversus aliguem habet querelam ; sicut et Dominus donavit vobis, ita et vos. Super omnia autem liaec cliari- tatem habete, quod est vi nculum p er fectionis; et pax Christi ezultet in cordibus vestris, in qua et vocati estis in uno corpore. (Col. 3, 12—15). -- Caput LXVII. De alcoholismo. (orribilis est vastatio, quam nostris temporibus potus liquorum alcoholicorum: musti, vini adusti seu fer- vidi, cerevisiae et caeterorum infert et corporis et an *mae viribus. Magna est ruina, quam ebriositas posses- s 'onibus temporalibus parat. Terribilis est pernicies, quam 1 In litt. encycl. „Graves de communi" de die 18. Ianuarii 1901. pestis haec creat in sinu familiae, communitatis et rei- publicae, ubicumque locorum, pcstquam sicut ignis de- vorans vastavit, morborum diversorum, dedecoris, mise- riae, desperationis et mortis ruinas relinquit deplorandas. Gravissima mala, quae impendent ex hac lethifera peste, serpente per artus intimos humanae societatis eam- que in extremum discrimen adducente, iam alias vobis, charissimi adiutores et cooperatores in vinea Domini, indicavimus simulque non praetermisimus, proponere re- media praecipua et efficacissima, quibus salvari possint cum singuli homines tum societas universa. 1 Quae in praecedente Synodo dioecesana hac de re constituta sunt, attente etiam atque etiam legatis nec non in effectum deducatis! Pastoralis tamen sollicitudinis ratio a Nobis postulat, ut, ingentibus damnis in dies ingravescentibus, quaedam iterum inculcemus, fusius explanemus et practicam appli- cationem indigitemus, adiiciendo ea ? quae actionem aro- pliorem ac salubriorem reddere queunt. Inter causas, e quibus ubique locorum oritur misera corporis et animi conditio, principalissima est alcoholismus. Alcohol, vox arabica, izčiščeno, das Feine, est destillatus vini spiritus, qui iermentando saccharo paratur ex omni¬ bus materi is, saccharum continentibus. Alcoholus est virus, ut viri periti docent, et quidem virus, afficiens nervos, praeprimis cerebrum. Vocatur vene- num epotum, quia omnes fere potus vulgares maiores mino- resve copias alcoholi continent e. g. vinum de fructibus 3—7°/ 0 , čerevisia 2—6°/ 0 , vinum de vite 6—12%, vinum crematum (Branntwein) 30—60%, rum 70%, quorum ingens copia nostris temporibus consumitur ideoque al¬ coholus merito vocatur virus gentium . 2 Medici nostro aevo celeberrimi liquores alcoholicos verum virus esse declararunt, quod quidem tarde, attamen ’ Actiones et constitutiones Synodi dioecesanae anno 1900 celebratae. Marburgi, 1901. Cap. XXXV. pagg. 286—296. — 2 Dr. Karl Miillendorf, D« Trunksucht und die Braontweinplage. Steyl, 1900. Pag. 27. — Gottlieb Leiu- hold, Der Menschenfeind Alcohol. Mosbaeh (Baden). secure, uti arsenicum, interficit. Dr. Guli, medicus olim Angliae reginae Victoriae, affirmat, plurimos homines e vita discedere alcoholi veneno, quin praesentiant. Dr. Noth- nagel, professor universitatis Vindobonensis, observat de alcoholi damno haec: »Es lasst sich nicht leugnen, dass der Alkohol zmveilen ein angenehmes Genussmittel ist, aber ein Gift ist. er unter allen Umstanden, und voll- kommen recht haben jene, die da sagen, dass der Mensch den Alkohol nicht brauche; denn wir sehen ja die ganze Tiervvelt um uns herum ohne Alkohol leben, nur der Mensch hat das Vorrecht, das Alkoholgiit zu geniessen. Alkohol regt eine Weile an, spater aber macht sich die Abspannung umso mehr fiihlbar, was man bei energischer geistiger Tatigkeit besonders beobachten wird; umso mehr, wenn man den Alkohol des Morgens geniesst. Der so- genannte Friihschoppen ist eine gefarliche Einrichtung.« 1 Praeprimis animarum cura quasi alta voce clamat, ut gregum pastores accurate diligenterque cognoscant pertristes huius pestis sequelas. Quamobrem videamus, quaenam sint huius veneni vastitates et desolationes quocid corpus. Potus alcoholici sunt fontes permultorum morborum. lam e supra dictis, bene perponderatis, sequitur, potiones alcoholicas esse virus, permultorum morborum origi- n es, quod etiam expresse asserunt medici Germaniae, Galliae, Angliae, Americae, viri eruditi. Arbitrium nationale 1200 medicorum Germaniae audit: »Der oit wiederholte, ^'enn auch massige Genuss von Alkoholgetranken ver- ursacht viele gelahrliche Krankheiten und bei anderen rnacht er die Heilung schwieriger. Im Magen verursacht er Schwache, verdorbene Salte, Unverdaulichkeit, Ent- zlindung, Geschwure, Krebs, Blutsturz. In der Leber: Gelb- sucht, Aufschwellung, Verfetlung, Zusammenschrumpien. I' 1 den Nieren: Geschwiire, Gries und Stein. In der Lunge: Kongestion, Entziindung, Keuch- und Bluthusten, Schwind- s ucht. Im Herzen: Herzklopfen, Blutarmut, Entziindung, Verfettung. Im Gehirne: Kongestionen, Schwindel, Schlag- 1 I)r. Karl Mtillendorf, op cit. p. 64. <> 266 fluJ3, Lahmung, Wahnsinn, Blodsinn. In der Haut: Aus- schlag, Kupfergesicht. Alkohol verhartet die Adern, ver- dirbt das Blut, stort den Blutumlauf und bringt die Wassersncht als Ende aller Storungen hervor.« Pessima huius dirae pestis sequela est ut aiunt deli- rium tremens potatorum. In Russia ab anno 1862—1867 in nosocomiis 35.000 talium miserorum individuorum hoc morbo perierunt. Numerus ex alcoholismo chronico et delirio trementi laborantium crescit singulis annis in sanatoriis. In Germania erant iuxta relationem Dr. Baer, medici Berolinensis, cuius notum est illud: »Fiir mich besteht kein ZweifeJ, dass wir den Alkohol als die wirk- samste Ursache der Zunahme und Verbreitung der Geistes- krankheiten ansehen miissen«, anno 1885 iam 12.000 huius generis aegrotorum. 1 Recte affirmabat anno 1880 celebratissimus Angliae ministerii praeses Gladstone: »Al- cohol requirit plures victimas quam historicae plagae: fames, pestis et bellum. Hibernianus P. Theobaldus Mathew, Ord. Cap. (* 1790 f 1856), indefessus temperantiae apo- stolus, coram reipublicae rectoribus exclamavit: »Potus alcoholici sunt causa maioris vastationis, quam gladius, fames et terrae motus.« 2 Alcoholismus est ergo revera dira pestis, lupus rapax generis humani quoad corpus, sed longe maiora sunt alcoholismi damna quoad moralitatem. Alcoholismus est vitiorumque malorumque fons atque pater ferme omnium. Celeberrimus Cardinalis Manning ad- vertit: »Alcoholismus fertilem habet messem suam in omnibus possibilibus criminibus.« 3 Vim pestiieram exercet alcoholismus in hominis animum atque miserrime depra- vat illum, quod nobis perspicue ostendunt indicia, dili- gentissime composita a magistratu rationis civili Helvetico. Quum in Iielvetia ob relative aequalem numerum incola- rum eadem fere copia alcoholi consumatur, quam in dilecta nostra Austria, sunt etiam sequelae alcoholismi similes; 1 Dr. Karl Mullendorf, op. cit. pag. 71. — 2 Dr. Karl Miillendorf, op. cit- pag. 15. — 3 Dr. Karl Miillendorf, op. cit. pag. 15. <&<» 267 in Austria enim desunt talia accurata indicia statistica. Videamus igitur abominandas alcoholismi ruinas in Hel- vetia relate ad moralitatem puhlicam. lnter 100 occisiones et trucidationes efficit 63 alco- holus. Inter 100 inhonestos et turpes aclus alcoholo 77 culpae vertuntur. Inter 100 incendia alcoholus 57 aedibus subiecit sciniillam. Inter 100 sceleris damnatos numerat alcoholus 79. Inter 100 casus, in quibus pax et concordia discesserunt e familiis, adscribuntur alco¬ holo 54. Inter 100 mente captos usurpat šibi alco¬ holus 30. Ex 100 hebetibus infantibus et animi imbecilli- tate affectis 50 patrem habent alcoholum. Inter 100 suici- das redundant 15 in alcoholum. Nonus quisque homo ob alcoholum e vita discedit. 1 Revera verbis pronuntiari nequit, quam nefarie operatur alcoholismus in humana societate. Ineffabilia sunt alcoholismi mala quoad vitam corporalem et moralem! Hinc non mirandum, quod sacra Scriptura damnet alcoholismum, multorum peccatorum patrem et grassantis miseriae lontem. Sic legimus in sacris paginis: Diligentes in vino noli provocare; muh os enim exterminavit vinum. (Eccli. 31, 30). Amaritudo animae vinum midtum potatum. (Eccli. 31, 39). Vinum midtum potatum irritationem et iram et ruinas multas facit. (Eccli. 31, 38). Quae vita es t ei, qui minuitur vino? (Eccli. 31, 33). Intemperantia hominem non bene praeparat ad iudicii horam; elenim Salvator noster, respiciens illam horam, serio graviterque ffionet: Attendite autem v ob is, ne forte graventur corda v estra in crapida et ebrietate, et curis huius vitae et su perveniat in vos repentina dies iUa. (Luc. 21, 34). Si¬ lili modo cohortatur princeps apostolorum: Sobrii estote et vigilate! (I. Petr. 5, 8). Et doctor gentium clamat: No- Ute inebriari vino , in quo est luxuria. (Ephes. 5, 18)- hbriosi regnum Dei non possidebunt. (I. Cor. 6, 10). Quam ob rem, charissimi animarum pastores, quae- s^oj dcoholi ca nostris diebus gravissimi est momenti , 1 J. Kalan, Knjižnica slovenske kršč. socialne zveze. 8. snopič. Ljubljana, 1902. Str. 9. -et quilibet bonus miles Christi nihil antiquius habere debet, quam ut isti perscrutandae operam suam det iuxta verba apostoli: Labora ut bonus lesu Christi miles. (11. Tim. 2, 3). Quaeritur ergo, quomodo possit cdcoholismus oppugnarif Oppugnatio in latissimo est ponenda iunda- mento; nam si quis homines concitare vult ad quamdam rem, praeprimis operari debet in eorum ratione, ut eogno- scant, utrum sit res bona an mala, et dein permovere eorum voluntatem ad rem desiderabilem amplectendam. 1. De permovendo intellectu. Quod alcoholus homines regat et perdat, causa huius obiectae rei terribilis ex magna parte quaerenda est in falsis vulgaribus opinioni- bus hac super re. Ideoque opus est saepe docere et quidem non solum in ecclesia et schola, verum etiam in puhlico tum sermonibus, tum scriptis, sive in ephenie- ridibus sive in specialibus libris publicatis. lta quum alco- holismi noxa cognoscatur, nemo aequo animo erit quoad usum alcoholi. a) Quod attinet scripta, quae specialiter agunt de alcoholismo et quae idonea sunt ad populum instru- endum, notiora eorum inlra allegantur. 3 3 Dr. Augustin Egger: Alkohol, Alkoholismus und Abstinenz. D’ Auflage. Einsiedeln, 1897. Einige Belehrungen liber den Genuss geistiger ■Getranke. St. Gallen, 1898. Der Kampf gegen. den Missbrauch geistiger Ge- triinke. St. Gallen, 1895. Alkohol in kleinen Gaben und Abstinenz. St. Gal¬ len, 1897. Das Wirtshaus, seine Ausartung und seine Reform. III. Audage Einsiedeln, 1897. Der Clerus und die Alkoholfrage. Freiburg im Breisgau, 1898. — Dr. Karl Miillendorf, Die Trunksucht und die Branntweinplage, deren Folgen und Heilmittel. 2. Auflage. Steyl, 1898. Idem, Bericht liber den UR internationalen Congress gegen den Alkoholismus, abgehalten in Wien vom 9,—14. April 1901. Leipzig und Wien, 1902. — Alkohol auch in geringen Mengen „Gift“ von Oberarzt Dr. Joh. Bressler. Halle a d. S., 1902. — P. E (imun d Hager 0. S. B., Alkohol und Volksvvohl. Nachweis liber den verderblichen EinflulS des Alkohols auf das Volkswohl, und wie diesem schrecklicben Bj iel gesteuert werden kann. Innsbruck. Idem, Der Schnaps, sein Wesen, seme tatsachlichen und eingebildeten \Virkungen. Dargestellt nach den Zeugnissen der Arzte und nach der Erfahrung. Innsbruck, 1903. Utiles tractationes m- veniuntur etiam in nostris foliis periodicis et diversis libellis: Slovenske večernice. Družba sv. Mohorja v Celovcu, 1900. — Žganje naš sovražnik. Spisa Jurij Trunk. — Šola v boju proti pijančevanju. Fr. Gartner, učitelj v Kranj 1 '- Pulj, 1898. — Knjižnica slovenske krščansko-soc. zveze, 8. snopič: Poč ete protialkoholnega gibanja na Slovenskem V Ljubljani, 1902. — Voditelj v bogo slovnih vedah. V Mariboru, 1902. Zvezek 4. str. 473—481. — Caetel 0 U n n vide: Actiones et constitutiones Synodi dioecesanae Lavantinae anno 1" -celebratae. Marburgi, 1901. Pag. 294, n. 3. <&*§> h) Tn schola non solarn iti explanando catechismo occasione data, sed imprimis in historia bibiica tractanda illustrentur pertrisles alcoholisrni ruinae. Constat enim, plurima crirnina, quae in bibliis narrantur, ob potus alco- holicos facta esse. Huc referuntur inter alia diluvium (Luc. 17, 26 sqq)., Noe, Holophernes, Baltassar, Herodes. c) In praedicationibus ministri Dei per exhortationes et opportunas correctiones, prudentia adiutrice, totis viri- bus incumbant extirpando. huic damnabili humani ge- neris hosti. Confessarii cautissime vino deditos ebriosos- que homines absolvant, capto prius emendationis expe- rimento. d) Folia periodica, ephemerides frequentius scribant de alcoholismo eiusque noxa, praesertim data statistica afferant, quae arma sunt ingentia. Idem observent calen- dariorum confectores. e) AdJaborandum est, ut magistri agriculturae per- ambulantes etiam de hoc themate loquantur coram agricolis. f) Maximi momenti erunt conferentiae antialcoholicae, cum consensu magistratus civilis celebrandae. Invitandi essent magistratus, animarum pastores, medici, magistri, deputati, foliorum redactores et alii viri, magna auctori- tate praediti. 2. De permovenda voluntate. Voluntas regulariter sequitur intellectum, si hic aliquid ut bonum et rectum cognoverit, exceptis casibus: primum voluntas non sequi- tur intellectum, si externa impedimenta obsistunt e. gr. allicientes occasiones, et secundo si humana imbecillitas actionem impedit. a) Externa impedimenta temperantiae sunt prae caeteris bibendi loca. Tabernarum numerus est iusto maior, e t tristitia affecti spectamus, quam multae in his parantur delectationes et voluptates, inter quas alcoholus immodeste 'mmenseque hauritur. Medicus quidam dicere solebat: *Si possem, supra ostium diversorii, ubi vinum adustum ( ž ganje) divenditur, inscriberem : Hic divenditur morbus "\ Ob hanc causam conemur deputatos populi aggredi, ut petant poteslatem civilem, quae copiam tabernarum lege decernat secundum incolarum in districtu nurne- rum. Tališ lex iam existit in Belgio et habet bonos effectus. Petenda etiam esset abrogatio mercaturae vini sublimati seu spiritus vini in clausis lagenis. Porro obstant bibendi tempora. Potestas civilis in- vigilet, ut omnes cauponae statuta hora claudantur. In Helvetia, summa libertate gaudente, saluberrimae leges statuunt, ut hora undecima nocturna omnes tabernae claudantur et diebus festis ante meridiem de praecepto maneant clausae. Adversanlur dein bibendi moreš. Nostris temporibus homines saepe bibunt, non ut siti satis faciant, sed de- leclationis causa et quodammodo coacti; nam amicus cogit amicum ad bibendum, frater fratrem et parentes infantes suos. Insuper alcoholus suum ius civile obtinet in omnibus anccetis seu coetibus expertorum, magistratus actionibus, congregationum sessionibus, porro occasione nuptiarum, baptismi infantium, funerum, nundinarum et ita porro. Ouamdiu hi moreš perdurabunt, etiam alcoholi abusus non removebitur; ut ergo melius fieret, prae omni¬ bus haec tyrannis morum bibendi infringenda esset. 1 Voluntatis imbecillitati subvenire potest civitas. Hodie homines Christiani nimis parum ponderant ebrie- tatis peccatum; ad rectum iudicium de eo percipiendum potestas legislativa deberet adiuvare data lege, qua ebriosi punirentur, potatores vero consuetudinarii in curatela ponerentur; propterea erigenda essent valetudinaria uti in Austria inferiore et Helvetia. Ecclesia plurima habet media ad hoc malum tollen- dum. Animarum pastores moneant, ut fideles quam saepissime peragant confessionem sacramentalem atque sacram communionem suscipiant; ut diligentissime ta' plorent gratiam Dei, qui dixit: Sine me nihil potestis facere (Ioan. 15, 5); ut in tentationibus ad intemperantiani 1 Josef Neumann, Zur Reform der Trinksitten. Koln, 1903. 271 precibus šibi expetant auxilium divinum: Omnia possum in eo, qui me confortcit (Philip. 4, 13); ut servent concor- diam in domo vel vita famiiiari; nam experientia constat, discordiam inter coniuges pellere viros in tabernas. Condantur societates temperantiae; nam voluntatis debilitas magnopere minuitur in membris talium socie- tatum. Pro dioecesi Nostra Lavantina iam anno 1885 statuta societatis temperantiae sapienter composita sunt sub titulo: St. Johannes Baptista Massigkeits-Verein far die Diocese Lavant. Renovamus hic consilium Nostrum, in Synodo anno 1900 congregata patefactum, ut haec saluberrima statuta reviviscant et effectui tradantur! Praelaudata soeietas habet basim religiosam, cui summus Pontifex certo certius concedet indulgentias, iam in prae- dictis statutis consignatas. 1 Voluntati imbecilli occurrendum est exemplo; nam voluntatis imbecillitas optime potest superari bonoexemplo. Martvrum exemplum millia hominum permovit ad mar- tvriurn. Nostrum exemplum alios ad sequendum movebit et benedictionem divinam afferet operibus nostris. Initio abstinentiae putamus, nos sine consueta quotidiana alco- holi copia vivere haud posse; sicut quando descendimus in balneum frigidum, perfundimur horrore, sed postea bene habemus. 2 Charissimi cooperatores in vinea Lavantina! Alco- holismi oppugnatio difticillima quidem, sed omnino ne- cessaria est, si animo perpendimus ingentia damna et vulnera, quae alcoholismus infert animae et corpori homi- nis. Tempus ergo est, ut omni lervore incipiamus acre bellum contra alcoholum; permulti grato animo nobis benedicent veluti auctoribus magni benefieii. Tam- ( iuam stella nobis praelucet in hoc agone recolendae me- 1 Actiones et constitutiones Synodi dioecesanae anno 1900 peractae. Marburgi, 1901. Pag. 294. lit. g. et nota 1. — Knjižnica slovenske krščansko¬ socialne zveze. Početek protialkoholnega gibanja na Slovenskem. V Ljubljani, ■902. Pagg. 40—44. _ Recenter societatis temperantiae statuta pro dioecesi Labacensi edita sunt. Ljubljanski škofijski list. 1904. Nr. II. nuin. 11. pg. 31 33. 2 Cfr. Priester-Conferenz-Blatt. Brixen, 1903. XV. Jahrg. pagg. 18 93. <° 272 ^ moriae Leo PP. XIII., magnus propugnator christianae reformationis socialis, qui in epistola ad Americanos scripsil haecce gravia verba. »Itaque praecipua com- mendatione dignurn existimaraus nobile piarum socie- tatum consilium, quo a potu qaolibet inebriante omnino abstinendum proponunt. Minime vero dubitari potest, firmam hanc voluntatem gravissimo illi malo opportunum planeque efficax esse remedium, eoque validius incita- mentum universis ad cupiditatem refraenandam, quo maior est eorum, qui illo utantur, auctoritas. Maxime vero valere debet in hoc zelus sacerdotum, quorum uti est verbo vitae plebem instruere ac bonis moribus fin- gere, ita eos potissimum sua virtute caeteros anteire. Itaque pastores satagant, ebriositatis pestem assiduis con- cionibus ab ovili Cbristi depellere atque omnibus absti- nentiae exemplo praelueere, ut tot calamitates ex eo vitio Ecclesiae ipsique patriae impendentes strenue aver- tere contendant.« 1 Omnes, quibus populi prosperitas cordi est, debent unitis viribus conferre ad ebriositatem, in dies magis gras- santem, coercendam; hic nempe agitur de singulorum homi- num atque familiarum et totius reipublicae salute. Legunila- tores, gubernium cum suis magistratibus, Clerus, medici, magistri et omnes, qui eminent, debent in hac re coope- rari. Affirmandum est: neminem esse, qui nequeat aliquid facere contra alcoholismum sive verbo sive oratione sive exemplo suo. Unusquisque ergo suo officio satisfaciat, et hoc modo, Deo adiuvante, fiet, ut postremo res bona consequatur victoriam. Singulis autem dioecesanis Synodus Nostra cum divo Paulo inculcat: Nolite inebriari vino, in quo est luxuria, sed implemini Špiritu sondo ! (Ephes. 5, 18)- Sicut in die honeste ambuletis, non in comessationibns et ebrietatibus , non in cubilibus et impudicitiis, non ' tn contentione et aemulatione, sed induamini Dominum lesum 1 Leonis XIII. epist. ad Episcopum s. Pauli de Minnesota de die 2 n Martii 1887. 273 « Christum, et carnis curamne Jeceritis in desideriis! (Rom. 13, 13. 14). Sive ergo manducatis, sive bibitis, sive aliud quid Jacitis: omnia in gloriam Dei Jacite! (I. Cor. 10, 31). Caput LXVIII. De opera ti one sociali in dioecesi. et labora! Sicuti gesta et statuta Synodi dioece- nae, anno Domini 1896 celebratae, titulo primo ip. III. paginis210—236, ita etiam actiones et con- stitutiones Synodi dioecesanae, anno sacro 1900 feliciter peractae, titulo primo cap. XXXII. paginis 249—266 tractant de quaestione sociali expedienda. En in sequentibus dulces fructus operationis socialis inde ab anno iubi- laeo 1901! I. Consecratio ecclesiarum et altarium. 1 Consecrata est nova ecclesia filialis s. Radegundis, in parochia s. Michaelis supra Mozirje, die 31. Augusti 1903. — Viginti quinque altaria portatilia in ecclesia cathedrali Marburgi consecrata sunt die 22. Aprilis 1902. II. Sacrae ordinationes et confirmationes. Ordinationes sacras fecit Reverendissimus Ordinarius Ruolibet anno, regulariter mense Iulio. Maiores ordines susceperunt anno 1890: 21, anno 1891: 16, anno 1892: 19, anno 1893: 15, anno 1894: 15, anno 1895: 11, anno 1896: 21, anno 1897: 20, anno 1898: 17, anno !899: 13, anno 1900: 12, anno 1901: 14, anno 1902: !8, anno 1903: 11 — summatim 224 clerici. Omnes, im- Positione manuum episcopalium ministri Dei facti, erant e xceptis undecim alumni dioecesis Lavantinae. Sacramentum sacrae confirmationis acceperunt e manibus Reverendissimi sacrorum Antistitis, peracto cum , 1 Actiones et constitutiones Svnodi dioec. anno 1900 celebratae. )Ur gi, 1901. Pagg. 266—277. Mar- 18 istis examine praescripto, anno 1890: 7128, anno 1891 14.117, anno 1892: 9920, anno 1893: 9541, anno 1894 9585, anno 1895: 6139, anno 1896: 9063, anno 1897 9426, anno 1898: 17.673, anno 1899: 9257. anno 1900 9756, anno 1901: 7103, anno 1902: 8967, anno 1903 12.622 — in surama 140.287. Cuncti templa Spiritus sancti facti sunt vel in ec- clesia cathedrali s. Ioannis Bapt. Marburgi, ubi quotaunis die Dominica Pentecostes sacramenti confirmationis ad- ministratio lit, vel vero in singulis ecclesiis parochialibus dioecesis Lavantinae tempore visitationis episcopalis. III. Benedictiones. Benedicta sunt anno 1901: duo altaria minora s. Nicolai et s. Antonii in ecclesia parochiali s. Laurentii supra Marburgum, die 9. Iunii 1901. Porro organum, tria tabernacula et antependium ecclesiae parochialis s. Mariae in Eremo, die 10. Iunii 1901. — Capella cam- pestris s. Mariae in archiparochia s. Martini penes Slovenj- gradec, die 6. Augusti 1901. — Imagines pictae ecclesiae filialis s. Mariae in Homec in archiparochia s. Martini penes Slovenjgradec, die 9. Augusti 1901. — Campana pro ecclesia parochiali s. Ioannis Bapt. in Čampo Dravi, die 28. Septembris 1901. — Calices 57, patenae 60, ciboria 4, lunulae 3, vaša pro sacris liquoribus 9, pyxis 1 in capella residentiali Marburgi per decursum anni 1901. Anno 1902: Campana ecclesiae filialis s. Mariae in parochia Sevnica, die 19. Aprilis 1902. — Imago s. Fa- miliae lesu, Mariae et Ioseph ecclesiae parochialis s. Petri penes Marburgum, die 20. Aprilis 1902. — Benedicta est capella cum statua s. Filumenae apud reverendos PP; Societatis lesu ad s. Andreae in Carinthia, die 25. Maii 1902. — Quattuor campanae ecclesiae parochialis s. Petri in Buče, die 10. Iunii 1902. — Campana pro capella s. Familiae lesu, Mariae et Ioseph in Ivanjci, parochiae s. Petri penes Radgona, die 20. Iunii 1902. — Statua s. Bernardi pro abbatia B. M. de Liberalione, Ord. Cistei- 275 ciens. reform. Reichenburgi, die 20. Augusti 1902. — Campana ecclesiae filialis ss. Hermagorae et Fortunati in Stopnik, parochiae Vransko, die 30. Augusti 1902. — Duae campanae ecclesiae filialis s. Urbani, parochiae Remšnik, die 1. Octobris 1902. — Campana ecclesiae parochialis s. Nicolai in Zavrče, die 23. Novembris 1902. — Calices 39, patenae 36, vaša pro sacris liquoribus 4, pyxides 5 in capella residentiali Marburgi per progresum anni 1902. Anno 1903: Capella s. Crucis domus detentorum districtus iudicialis Marburgi, die 18. Ianuarii 1903. — Imago s. Familiae lesu, Mariae et Ioseph ecclesiae pa¬ rochialis s. Hemmae, die 20. Aprilis 1903. — Vexillum novum societatis s. Caeciliae Marburgi, die 10. Maii 1903. -— Campana pro capella s. Francisci Assisinensis in Rad¬ vanje, parochiae s. Magdalenae Marburgi, die 13. Maii 1903. — Lapis primarius pro aedificanda ecclesia parochiali s. Ni¬ colai in Žalec, die 7. lunii 1903. — Duo vexilla in honorem s. Familiae lesu, Mariae et Ioseph et s. Annae nec non in honorem ss. Cvrilli et Methodii ecclesiae parochialis s. Wolfgangi in Collibus slov., die 15. lunii 1903. — Orga- num ecclesiae archiparochialis s. Georgii Petovii, die 29. lunii 1903. — Organum ecclesiae parochialis s. Margaritae penes Petovium, die 4. Tulii 1903. — Imago s. Familiae lesu, Mariae et Ioseph ecclesiae parochialis s. Ruperti in Videm, che 13. Iulii 1903. — Altare minus B. M. V. Immac. una cum cruce et statuis s. Ioseph et s. Alovsii, dein suggestus sive ambo cum cruce ornatus ecclesiae filialis s. Nicolai in Starigrad, parochiae Videm, die 13. iulii 1903. — Duae campanae ecclesiae parochialis B. M- V. in coelum assumtae in Olimje, die 31. Iulii 1903. 7~ Duae campanae ecclesiae parochialis s. Chunegundis monte Pohorje, die 6. Augusti 1903. — Campana ecclesiae parochialis s. Nicolai in Zavrče, die 11. Augusti 1903. — Campana pro capella campestri in Račje, pa¬ rochiae Slivnica, die 22. Augusti 1903. — Campana e cclesiae parochialis s. Leonardi prope a Velikanedelja, die 25. Octobris 1903. — Campana pro ecclesia parochiali 18 * s. Walburgae in Carinthia, die 12. Novembris 1903. — Campana pro capelia in Staracesta, parochiae s. Ioannis- Bapt. in Ljutomer, die 12. Novembris 1903. — Calices 52, patenae 58, ciboria 8, lunulae 2 et pyxides 4 in capelia residentiali Marburgi per decursum anni 1903. De caetero perplures cruces, publice erectae, item sa- crae imagines et statuae, porro capellae, altaria, paramenta, vaša, in quibus non intercedit unctio, quotannis a Decanis- vel a sacerdotibus, specialiter delegatis, benedicebantur. IV. S a c r a e m i s s i o n e s h a b i t a e. Arino 1901: In Artiče, ad s. Barbaram penes BorI r ad s. Benedictum in Coli. slov. (miss. et trid.), in Doberna (renov. et trid.), in Kozje (trid.), ad ss. Trinitatem in Coli. slov. (trid.), ad s. Aegidium penes Gradič, ad s. Florianum ad montem Boč (trid.), in Fram, in Galicija (trid.), ad s. Gertrudem supra Tiberium (trid.), in Konjice (renov.), in Velikanedelja, in Hajdinja (exerc.), ad s. Hemmam, in Vojnik, in Podsreda (trid.), ad s. Iacobum in Coli. slov. (renov.), ad s. Ioannem penes Spodnji Dravograd, in Kalobje, ad s. Crucem penes Slatina (trid), in Laporje (trid.), in Ljubno (renov.), in Sevnica (exerc.), ad s. Lau- rentium in Coli. slov., in ecclesia cathedrali s. Ioannis Bapt. Marburgi (trid.). ad s. Mariam, matrem misericordiae, in suburbio Marburgi (noven.), ad s. Magdalenam in suburbio Marburgi (trid.), in Šmarje (trid.), ad s. Margaritam ad fluv. Pesnica (trid.), ad s Margaritam penes Petovium, ad s. Mariam in Eremo, ad s. Martinum in monte Pohorje, ad s. Martinum penes Vurberg (trid.), ad s. Marcum penes Petovium. in Makole (exerc.), in Majšberg (trid.), in Pilštanj (trid.), in Pernice, ad s. Petram penes Marbur- gum (duo trid.), in Podgorje, in Brežice (renov.), in Raz- bor (trid.), in Ribnica (trid.), in Remšnik, in Rogatec (duo trid.), in Vuzenica (renov.), in Zavrče, in Sopota, ad s. Stephanum penes Žusern (trid.), in Stoperce (trid.), in Studenice (trid.), in Trbovlje (renov.), in Videm (exerc.), in Slovenska Bistrica (duo trid.), in Vuhred, in Vurberg (trid.), in Zibika (trid.), in Cirkovce (trid.). Anno 1902: Ad s. Uršulam in monte Plešivec pa- rochiae Staritrg (tertium centen. consecrat. huius eccl. filial.), ad s. Andream supra Polzela (renov.), in Artiče (exerc.), ad s. Barbaram penes Vurberg, Celeiae (exerc.), in Dobje, in Vransko (trid.), in Fram (exerc.), ad s. Ge¬ orgium sub Tabor (trid.), ad s. Georgium in Coli. slov., in Konjice (trid.), in Griže, in Gotovlje (renov.), in Pol¬ zela (renov.), In Vojnik (trid.), in Podsreda (trid.), in Kapela penes Radgona, in Kebelj (exerc.), in Malanedelja, in Ljutomer, ad s. Ioseph penes Marburgum (trid.), ad -s. Martinum penes Gornjigrad, ad s. Martinum penes Slovenjgradec, in Makole (exerc.), in Novacerkev (trid.), in Pilštanj (noven.), ad s. Petrum penes Marburgum (trid. et exerc.), Petovii (renov.), in Polenšak (renov.), in Rajhenburg, in Zreče (renov.), in Rogatec (exerc.), ad s. Rupertum in Coli. slov., in Vuzenica (exerc.), in Sliv¬ nica prope ab urbe Celeia (trid.), in Trbovlje (exerc.), ad s. Urbanum penes Petovium, in Videm (trid.), in Veržeje, in Zabukovje. Anno 1903: Ad s. Antonium in Coli. slov., in Artiče (trid.), Celeiae, in Braslovče, in Jurklošter, ad s. Georgium penes Ritnik, ad s. Georgium ad rivum Ščavnica, ad s. Geor¬ gium sub Tabor (renov.), in Konjice (trid.), ad s. Hero¬ inam (trid.), ad s. Ioseph penes Marburgum, in Kebelj (renov.), ad s. Crucem penes Ljutomer, in Koprivnica, ad s. Chunegundem in monte Pohorje, in Loka (renov.), in Laporje (trid.), ad s. Laurentium in Coli. slov., in ecclesia cathedrali s. Ioannis Bapt. Marburgi (iubil. pontific.), ad s. Mariam in Eremo (trid.), in Makole (exerc.), ad s. Nico- laum supra Tiberium, Petovii (16. centen. obitus s. Victo- Gni, Episcopi et martyris), in Pišece, ad s. Petrum penes Marburgum (trid.), in Pameče (trid.), in Ponikva, ad s - Petrum ad fluvium Savinja, in Pilštanj (nov.), in Pre- v °fje, in Ribnica (trid.), in Rečica (renov.), ad s. Rupertum supra Tiberium, in Sladkagora, in Sromlje, in Vuzenica (fenov.), in Trbovlje (renov.), ad s. Vitum penes Planina (fenov.), in Videm, in Slovenska Bistrica (trid.), in Zagorje (tfid.), in Zdole. - 278 ^ V. Associationes pr o aedificandis ecclesiis, Associalio pro restauranda ecclesia cathedrali, fundata Marburgi 1891. Protector: Celsissimus ac Reverendissi- mus Dominus Ordinarius. Sodales solvunt annuatim 6 K.. Summa collectarum 33.615 K 48 h. Associatio pro aedificanda ecclesia s. Mariae, matris misericordiae, in suburbio Marburgi, instituta die 14. lulii 1891. Sodales solvunt singulis annis 1 K 20 h. Numerus sod. 65.589. Summa collectarum 801.951 K 17 h. Prae- ses: P. Callistus Heric, Guardianus Ord. Fr. Min. s. P. Francisci, ecclesiae parochialis Administrator. Associatio pro fundanda ecclesia parochiali s. Magda- lenae in suburbio Marburgi, constituta 1900. Num. sod. 660; summa collectarum 36.163 K 77 h. Praeses: Dom. Simon Gaberc, Parochus et Decanus. Associatio pro aedificanda ecclesia parochiali in Čadram, erecta 1885. Num. sod. 2294; summa collecta¬ rum 160.220 K. Praeses: Dom. Georgius Bezenšek, Parochus, Episc. princ. Consiliarius consistorialis. Associatio pro aedificanda ecclesia parochiali ad s. Petrum penes Konigsberg, erecta 1893. Num. sod. 530; summa collectarum 25.288 K 60 h. Praeses: Dom. Iosephus Tombah, Parochus. Associatio pro extruenda ecclesia parochiali ad s Georgium ad rivum Ščavnica, erecta 1892. Num. sod. 1185; summa collectarum 49.799 K 70 h. Praeses: Dom. Ioannes Kunce, Parochus. Associatio pro aedificanda ecclesia parochiali ad s. Martinum ad fluvium Paka, erecta 1894. Num. sod. 206; summa collectarum 18.203 K 94 h. Praeses: Dom. Iosephus Kolarič, Parochus. Associatio pro aedificanda ecclesia parochiali in Vitanje, erecta 1889. Num. sod. 310; summa collecta¬ rum 11.752 K 27 h. Praeses: Dom. Aloysius Arzenšek, Parochus. Associatio pro construenda ecclesia parochiali ad s. Spiritum in Središče, erecta die 12. Martii 1899. Num- 2 79 *)<§> sod. 650; summa collectarum 11.043 K. Praeses: Dom. Matthias Šinko, Parochus pens. don. in Središče. Associatio pro sartis tectis ecclesiae archiparochialis ad s. Crucem penes Slatina, erecta 1897. Num. sod. 1148; summa collectarum anno 1903: 983 K 98 h. Praeses: Dom. Archiparochus pro tempore. Associatio pro restauranda ecclesia parochiali ad s. Leonardum in Coli. slov., erecta 1894. Num. sod. 92; summa collectarum anno 1903: 335 K 54 h. Praeses: Dom. Iosephus Jurčič, Parochus et Decanus. Associatio pro restauranda ecclesia filiali s. Pancratii in parochia Remšnik, erecta 1893. Num. sod. 408; summa collectarum anno 1903: 1630 K 24 h. Praeses: Dom. Antonius Podvinski, Parochus. Associatio pro amplianda ecclesia parochiali in Trbovlje, erecta 1900. Num. sod. 220; summa collectarum anno 1903: 703 K 69 h. Praeses: Dom. Parochus pro tempore. Associatio pro aedificanda ecclesia parochiali in Dol, erecta 1901. Num. sod. 774; summa collectarum 30.815 K 71 h. Praeses: Dom. Parochus pro tempore. Associatio pro construenda turri ecclesiae parochialis ad s. Barbaram penes Vurberg, erecta die 18. fanuarii 1900. Num. sod. 115; summa collectarum 779 K 66 h. Praeses: Dom. Iosephus Mihalič, Parochus. Associatio pro aedificanda ecclesia parochiali in Loka, erecta die 6. Martii 1900. Num. sod. 683; summa col¬ lectarum 12.138 K 38 h. Praeses: Dom. Parochus pro tempore. Associatio pro pingenda ecclesia parochiali ad s. Ur- banum penes Petovium, erecta 1896. Summa collectarum 3076 K 55 h. Associatio pro aedificanda ecclesia parochiali in Domilsko, erecta 1900. Num. sod. 320; summa collecta¬ rum 6080 K 40 h. Praeses: Dom. Parochus pro tempore. Associatio pro construenda ecclesia parochiali ad s - Vitum penes Grobelno, erecta 1901. Num. sod. 319; o 280 s^. summa collectarum 9266 K. Praeses: Dom. Parochus pro tempore. Associatio pro aedificanda ecclesia parochiali in Rajhenburg, erecta die 17. Mali 1901. Num. sod. 4075; summa collectarum 25.000 K. Praeses: Dom.Parochus pro tempore. Associatio pro fundanda ecclesia parochiali in Bre¬ žice. erecta 1899. Num. sod. 418; summa collectarum 4406 K 76 h. Praeses: Dom. Parochus pro tempore. Pro comparandis novis campanis ecclesiae archi- parochialis in Rogatec collecta est ab anno 1900 usque ad finem anni 1903 summa 2306 K 20 h. Pro aedificanda nova ecclesia parochiali in Makole constitutus est anno 1894 coetus, qui hucusque sum- mam 16.000 K collegit. Associatio pro aedificanda nova turri et pro emendis novis campanis unacum organo pro ecclesia s. Ioseph ad sacerdotes missionarios s. Vincentii a Paulo in Stu¬ denci prope ab urhe Marburgensi, erecta anno 1901. VI. Catholicae associationes dioecesis. Associatio perpetuae adorationis ss. Sacramenti et pro exornandis ecclesiis. Fundala est die 27. Maii 1881, et archisodalitati romanae aggregata die 1. Ianuarii 1882. Praeses: Dom. Laurentius Herg, Praepositus. Num. sod. 21.607. Sodales solvunt annuatim 1 K vel 24 h. Totalis summa collectarum 103.777 K 97 h. Confraternitas sacerdotalis adorationis ss. Sacramenti, fundata die 6. Novembris 1895. Num. sod. 142. Director: Dom. Rudolphus Janežič, Pater spiritualis seminarii maioris. Associatio perseverantiae sacerdotalis, constituta 1883. Num. sod. 401. Director: Monsignore Praelatus et Deca- nus mitr. Carolus Hribovšek. Societas sacerdotum dioecesis Lavantinae, erecta die 14. Novembris 1873 pro sublevandis sacerdotibus dioe¬ cesis Lavantinae, qui per caritatem annonae in egestatem redacti sunt aut ob infirmitatem auxilio indigent. Protector: Celsissimus ac Reverendissimus Dominus Princeps-Episco- 281 pus. Praeses: Dom. Laurentius Herg, Praepositus. Num. sod. 374. Singuli solvunt annuatim 2 K et semel 100 K. Substantia 130.477 K 29 h in diversis valoribus, et domus hospitalis in thermis Neuhaus-Doberna. Societas presbyterorum dioecesis Lavantinae, insti¬ tuta anno 1813 ad mutuumauxilium ferendum sacerdotibus defunctis per celebrationem sacrificii Missae, cum bene- ficio altaris privilegiati ex indulto Leonis Pl 3 . XIII. de die 16. Februarii 1895. Numerus sod. 525. Associatio christianarum familiarum in honorem sanctae Familiae Nazarethanae, introducta Brevi apostolico Leonis PP. XIII. de die 14. Iunii 1892, in dioecesi com- mendata litteris pastoralibus de die 21. Ianuarii 1894, et canonice erecta resolutione pr. ep. Ordinariatus Lavantini de die 10. Martii 1894. Num. familiarum 29.317 cum 144.606 sodalibus. Praeses: Monsignore Praelatus et Decanus Carolus Hribovšek. Associatio ss. Cordis lesu, condita in seminario cleri- cali Marburgensi 1860. Num. sod. 31.432. Director: Pater spiritualis seminarii clericalis. Archiconfraternitas purissimi Cordis Mariae, erecta in seminario clericali 1860. Num sod. 43.519. Director: Pater spiritualis seminarii clericalis. Sodalitas sacratiss. rosarii, canonice erecta in pluri- bus parochiis et in seminario clericali Marburgensi 1886. Num. sod. hic 3089. Director: Pater spiritualis seminarii ■clericalis. Confraternitas perpetui rosarii, erecta in Selnica Penes Marburgum ante annum 1782, pro impetranda lelici morte et in auxilium fidelium defunctorum, die 26. Augusti 1867 unita est cum archiconfraternitate in Monterone Romae. Num. sod. 50.000. Festum principale celebratur Dominica post Comm. Omnium fidelium de¬ functorum. Praeses: Parochus pro tempore in Selnica e xistens. Confraternitas in honorem septem dolorum B. V. M. m ecclesia abbatiali et parochiali Celeiae, inducta saeculo tecimo sexto, confirmata est denuo die 12. Ianuarii 1856 a 282 pr. ep. Ordinariatu Lavantino. Num. sod. 715, qui est numerus clausus et fixus. In locura decedentium assumun- tur totidem novi sodales. Sodales solvunt annuatim 70 h. Confraternitas ss. Cyrilli et Methodii, erecta 1852 a Celsissimo ac Reverendissimo Principe-Episcopo Antonia Martino Slomšek pro uniendis schismaticis cum Ecclesia catholica. Num. sod. 157.113. Directores: Dom. Superior pro tempore ad s. Ioseph prope a Celeia et pro sede Marburgensi Director spiritualis seminarii clericalis. Confraternitas s. Ursulae, instituta m ecclesia PP. Capucinorum Celeiae Brevi apostolico Pii PP. IX. de die 12. Martii 1858 ad felicem mortem impelrandam. Num. sod. 8660. Confraternitas B. M. V. de monte Carmeli. Num. sod. in ecclesia s. Ioseph prope a Celeia 25.800, in ecclesia s. Mariae, matris misericordiae, in suburbio Marburgi 5090 et quam plures in aliis sedibus. Confraternitas s. Ioseph, erecta in ecclesia s. Ioseph prope a Celeia anno 1878. Num. sod. 21.140. Tertius ordo s. Francisci Assisinensis. Num. sod. in ecclesia PP. Capucinorum Celeiae 18.468, in ecclesia s. Mariae, matris misericordiae, in suburbio Marburgi 12.551, in ecclesia PP. Franciscanorum in Brežice 1391, in ecclesia s. Mariae in Nazareth 3184, in ecclesia ss. Trinitatis in Collibus slovenicis 6628. Societas apostolatus orationis, inducta anno 1884. Num. sod. 12.763. Director: Pater spiritualis seminarii cle¬ ricalis. Sodalitas s. Hermagorae, approbata a pr. ep. Ordi¬ nariatu Lavantino die 5. Iunii 1860, pro edendis libellis cum piis tum profanis, qui salutare pabulum praestenl populo fideli, slovenica lingua utenti. Num. sod. 76.058, inter quos degunt infra fines dioecesis Lavantinae 23.293. Sodales contribuunt annuatim 2 K vel semel 30 K. Societas s. Ioseph pro edendis bonis theodiscis libris popularibus, canonice erecta Klagenfurti 1894. Num. sod. 45.000, inter quos sunt circa 1000 Lavantini. Annuatim solvuntur 2 K. 283 Sodalitas typographica dioecesis Lavantinae, erecta die 6. Februarii 1871 pro edendis bonis ephemeridihus. Habet suam propriam typographiam s. Cyrilli Marburgi, Karntnerstrasse, 5. Praeses: Dom. Martinus Matek. Cano- nicus. Num. sod. 147, qui solvunt annuatim 10 K. Sodalitas s. Caeciliae pro cantu ecclesiastico promo- vendo, erecta 1887. Num. sod., solventium annuatim 4 coronas 189, actualium 40. Praeses: Dom. Iosephus Majcen, Canonicus. — Celeiae aperta est anno 1899 schola pro excolendis organoedis. Unio catholicorum opificum facla die 25. Decembris 1855. Num. sod. 132 et benefactorum 76. Sodales actu- ales solvunt singulis mensibus 40 h, sublevantes autem annuatim 2 K. Protector: Celsissimus ac Reverendissimus Dominus Ordinarius. Praeses: Dom. Dr. Franciscus Feuš, Professor sacrae Theologiae. Societas s. Vincentii a Paulo. Prima conferentia ini- tium cepit in parochia s. Magdalenae Marburgi die 30. Martii 1879. Num. act, sodalium 7, sublevantium 252. Summa collectarum annis 1902 et 1903 fuit 2000 K. Praeses ad honores: Dom. Parochus pro tempore. Praeses actualis: Dom. Antonius Kolarič, Cooperator ad s. Magdalenam. — Secunda conferentia parochiae s. Ioannis Bapt. Marburgi erecta est die 19. Iunii 1887. Num. act. sodalium 23. Collecta pro sublevandis pauperibus et infirmis anno 1903 attigit summam 1849 K 79 h. Praeses: Dom. Ioannes Bapt. Vreže, Professor religiosae institutionis in c. r. paedagogio. Societas mulierum catholicarum pro exercenda chari- tate Christiana in sublevandis miseris, creata Marburgi die 9. Aprilis 1860. Num. sod. 484. Protector: Celsissimus ac Reverendissimus Dom. Ordinarius. Consulens: Dom. Philippus lacobus Bohinc, Canonicus et Parochus ecclesiae cathedralis. Praeses: Matrona Francisca Scherbaum, domina Ordinis Elisabethae II. classis, civis Marburgensis. Sodales solvunt annuatim 4 K. Summa collectarum in subsidium Pauperum superat iam 200.000 K. Anno 1903 collectae s unt 4802 K 22 h. Societas mulierum catholicarum pro exercenc!a cha- rilate Christiana in sublevandis miseris, erecta Petovii die 17. Februarii 1897. Num. sod. 184. Protector: Celsissimus ac Reverendissimus Dom. Ordinarius. Consulens: Dom. losephus Fleck, Praepositus. Praeses: Matrona Maria nob. Underrain de Mevsing, coniux c. r. Praefecti districtus. Sodales solvunt annuatim 4 K. Summa collectae anni 1902 attigit 1878 K 24 h. Societas mulierum catholicarum pro exerc,enda cha- ritate Christiana in sublevandis miseris, erecta Celeiae die 2. Iunii 1899. Num. sod. 123. Protector: Celsissimus ac Reverendissimus Dom. Ordinarius. Consulens: Dom. Franciscus Ogradi, Abbas. Praeses: Matrona Anna Mayr. Sodales solvunt annuatim 4 K 8 h. vel semel 80 K. Collectae anno 1903 attigerunt 576 K. Societas »Mariana« pro sublevandis et prolegendis ancillis, erecta Marburgi die 21.Decembris 1899. Director: Dom. Martinus Matek, Canonicus. Num. sod. 371; summa collectarum anno 1902: 2881 K 59 h. Associatio catholica pro sublevanda schola privata sororum scholarium III. orel. s. Francisci de Assisi Celeiae, erecta 1878. Num. sod. 170. Protector: Celsissimus ac Reverendissimus Dominus Ordinarius. Praeses: Dom. Franciscus Ogradi, Abbas. Sodales solvunt annuatim 4 K, vel semel 80 K. Collecta summa anno 1903 at¬ tigit 4566 K 17 h. Associatio catholicorum operariorum, constituta 189o Marburgi pro sublevanda sorte operariorum. Num. sod. 389. Praeses: Dominus Martinus Matek, Canonicus. Sodales solvunt annuatim 2 K. Summa collectarum anno 1902: 2717 K 44 h. Associatio catholicorum operariorum, inchoata die F Aprilis 1898 Celeiae. Num. sod. 350. Praeses: Dom. Ioannes Rebek, opifex. Sodales solvunt annuatim 4 K 80 h. Summa collectae anno 1903: 1225 K 85 h. Associatio catholicorum operariorum, statuta die 1F Februarii 1895 in Žalec. Num. sod. 104. Praeses: Dom. 285 sj < ^> Bartholomaeus Meh, sartor. Sodales ordinarii solvunt singulis mensibus 20 h, sublevantes annuatim 2 K 40 h. Associatio catholicorum operariorum, erecta die 22. No- vembris 1896 in Trbovlje. Num. sociorum 23. Praeses: Dom. Petrus Erjavec, Parochus loči. Sodales solvunt annuatim 4 K 80 h. Summa collectae anno 1903 erant 99 K. Associatio catholicorum operariorum, erecta die 20. Septembris 1896 in Konjice. Num. sociorum 40. Praeses: Dom. Archiparochus pro tempore. Sodales actuales sol¬ vunt singulis mensibus 30 h, sublevantes annuatim 2 K, vel semel 50 K. Associatio catholicorum operariorum, incepta die 10. lulii 1896 in Vitanje. Num. sociorum 25. Praeses Dom.Aloy- sius Arzenšek, Parochus. Sodales actuales solvunt singulis mensibus 46 h, sublevantes annuatim 2 K, vel semel 50 K. Summa collectae anno 1902 exhibet 193 K 32 h. Associatio catholicorum magistrorum (Meisterverein), erecta 19. lulii 1901 Marburgi. Num. sod. 46. Praeses ad honores: Dom. Dr. Franciscus Feuš, Professor sacrae Theologiae. Praeses actualis: Dom. Carolus Pirch, iaber claustrarius. Sodales actuales solvunt singulis mensibus 40 h, sublevantes annuatim saltem 2 K. Associatio catholicorum operariorum, erecta die 12. Octobris 1902 ad s. Mariam in Eremo. Num. sociorum act. '8, num. sublevantium 18. Praeses: Dom. Ioannes Gornjak, possessor. Consulens: Dom. Adamus Grušovnik, Parochus. Sodales actuales solvunt singulis mensibus 40 h, suble¬ vantes annuatim 2 K. Associatio pro sublevandis organoedis, condita die 24. Aprilis 1900. Protector: Celsissimus ac Reverendis- simus Dominus Ordinarius. Praeses: Dom. Sylvester Šent- jurc, organoedus ecclesiae parochialis ad ss. Petru m et IMulum apostolorum Petovii. Die 18. Februarji 1901 constituta est Marburgi as¬ sociatio »Domus calholica« pro fovenda vita sociali catho- licorum. Praeses: Dominus Martinus Matek, Canonicus. En fructus aureos christianae operationis: pacem, btetitiam, felicitatem, mercedem! Si impiger fueris, veniti 286 *?§> ut fons messis tua. (Prov. 6. 11). Deus redclet unicuiqne secundum opera eius. (Rom. 2 6). De christiano operario valet quaestio, quam referentibus ss. evangelistis Matlhaeo et Marco Iudaei de lesu proposuerunt: Norine hic est fabri filius ? (Matih. 13, 55). Nonne Ide est faber, filius Marine 9 (Marc. 6, 3). Rogamus autern vos, fratres, ut abundetis magis et operam detis, ut quieti sitis et ut vestrum negotium agatis, et operemini manibus vestris, sicut praecepimus vobis! (I. Thess. 4, 10. 11). Titulus secundus. De cultu divino. ides, sine qua impossibile est, placere Deo et ad filiorum eius consortium pervenire, ne mortua sed viva sit, pietate ali bonisque operibus se mani- sbet, quod cultu Deo exhibendo potissimum fit. Homo, intellectu et voluntate praeditus, ad Deum, utpote suum principium et finem, naturaliter se inclinat et ad obsequium ei praestandum incitatur. Teste Pvtha- gora, Platone aliisque priscorum sapientibus haec veritas ab ethnicis ipsis admissa est, eamque universalis prorsus hominum probat consensus. Homo, quum duplici substantia, anima nempe et corpore, constet atque naturaliter socialis sit, cultum Deo debitum internis et exterriis atque etiam publicis actibus praestare tenetur. Cultus divini caput et summa est sanctissima Eucha- ristia prout sacramenlum et prout est sacrificium, quo vivi- fiea illa kosti a , qua in cruce Deo Patri reconciliati sumus, in altari per saeerdotes guotidie immolatur . 1 Insignem porro catholici cultus partem conslituunt sacramenta, per quae gratia, quam in cruce nobis meruit divinus Salvator, in nos derivatur, atgue omnis vera institut vel incipit, vel coepta augetur, vel amissa reparatur . 2 1 Coueil. Tridenf. sess. XXII. decretum de observandis et evitandis celebratione Missae. — 2 Concil. Trident. sess. VII. de sacram. prooem. testare <&t» 287 •>*§> Praeterea huc spectat cultus hyperduliae, protodu- liae et duliae, sacrarurn reliquiarura et imaginura. Item pertinet horsum cura cantus choralis et musicae sacrae nec non cantus ecclesiastici in lingua populari. Sane dignum iustumque erit, ut sub titulo secundo legum synodalium tantum disseratur de causis, quae versantur circa cultum divinum, quantum de eis non- dum gestum est Synodis praeeuntibus. In omnibus exhibeamus nosmetipsos sicut Dei mim- stros! (II. Cor. 6, 4). Caput LXIX. De sanctissima Eucharistia sub ratione sacrificii. pf|x catechismo romano sanctissimam Eucharistiam IjBffll j duabus de causis novimus institutam. »Altera est, ut coeleste animae nostrae alimentum esset, quo vitam spiritualem tueri et conservare possemus. Altera, ut Ecclesia perpetuum sacrificium haberet, quo peccata nostra expiarentur, et coelestis Pater, sceleribus nostris saepe graviter offensus, ab ira ad misericordiam, a iustae animadversionis severitate ad clementiam tra- duceretur. Nec vero Salvator noster uliam suae erga nos im- mensae charitatis illustriorem significationem dare potuit, bem diffusa, coleretur.« 1 De cultu augustissimae Eucharistiae, uti est sacra- mentum, salutares statuimus normas in Synodo dioece- San a, anno Domini 1896 habita. 2 In praesenti Synodo 1 Catech. rom. part. 2. cap. 4. num. 70. — 2 Gesta et statuta Synodi 10 ecesanae anno 1896 celebratae. Marburgi, 1897. Pag. 274—286. <§* < ^> de sacrosancto Missae sacrificio, pretiosissimo Ecclesiae thesauro, salubria pro praxi condimus statuta. 1. Sacrificii nomine venit generatira actio, quae ad gloriam Dei refertur, ut divinae laudis celebratio: Sacri- ficmm laudis honorijicabit te (Ps. 49, 23), et opus bonum, quod aliquam difficultatem vel privationem includit: Sa- crifieium Deo spiritus contribulatus. (Ps. 50, 19). Obsecro vos, jratres , ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem, sanctam, Deo plaeentem. (Rom. 12, 1). Speciatim autera sumitur pro illo praestantissimo religionis actu, qui ab omnibus aliis bonis operibus contradistinguitur. In hoc sensu est sacrificium oblati o rei sensibilis et substantialis a ministro legitimo per destructionem aut aliam rei ira- mutationem Deo facta ad agnoscendum et contestandura supremum eius dominium nostrique subiectionem. 2. Eucharistia est verum ac proprie dictum novae legis sacrificium; quia sacrificium Missae est incruenta oblatio corporis et sanguinis Domini, ab ipso Christo ministerio sacerdotum in repraesentationem et comme- morationem sacrificii crucis facta. Hinc sacrum Goncilium Tridentinum de sacrificio Missae dOcet: »Una eademque est hostia, idem nune offerens sacerdotum ministerio, qui seipsum tune in cruce obtulit, sola offerendi ratione diversa.« 1 Ad sacrificium perficiendum requiruntur qua- tuor momenta: sacerdos, altare cum vasis sacris, victima, immolatio. 3. Institutionem divinam sacrosancti Missae sacrificii Synodus Tridentina contestatur hisce verbis: »Iesus Christus, Deus et Dominus noster, etsi semel se ipsum in ara crucis, morte intercedente, Deo Patri oblaturus erat, ut aeternam illic redemtionem operarelur, quia tamen per mortem sacerdotium eius exstinguendum non erat (Hebr. 7, 24), in coena novissima, qua noete trade- batur, ut dilectae sponsae suae Ecclesiae visibile, sicut hominum natura exigit, relinqueret sacrificium, quo cruen- tum illud semel in cruce peragendum repraesentaretur, 1 Sess. XXII. cap. 2. <^£ 289 «)^s> eiusqne memoria in finem usque saeculi permaneret (I. Cor. 11, 24), atque illius salutaris virtus in rernissionem eorutn, quae a nobis quotidie committuntur, peccatorum applicaretur, sacerdotem secundum ordinem Melchisedech se in aeternum constitutum declarans (Ps. 109, 4), corpus et sanguinem suum sub specie panis et vini Deo Patri obtulit, ac sub earundem rerum symbolis apostolis, quos tune novi testamenti sacerdotes constituebat, ut sumerent, tradidit et eisdem eorumque in sacerdotio successoribus, ut offerrent, praecepit per haec verba: Boc facite in menm commemoraiionem (Luc. 12, 19), uti semper catho- lica Ecclesia intellexit et docuit.« 1 4. Quanta cura adhibenda sit, ut sacrosanctum Missae sacrificium omni religionis cultu ac veneratione celebretur, quivis facile aestimare poterit, qui cogitaverit, maledictum in sacris litteris eum vocari, qui facit opus Dei negligenter et fraudulenter. (Jer. 48, 10). Quod si ne- cessario fatemur, nullum aliud opus adeo sanctum ac divinum a christifidelibus traetari posse, quam hoc ipsum mysterium, quo vivifica illa hostia, qua Deo Patri recon- ciliati sumus, in altari per sacerdotes quotidie immolatur; satis etiam apparet, omnem operam et diiigentiam in eo ponendam esse, ut quanta maxima fieri potest interiori cordis munditia et puritate, atque exteriori devotionis ac pietatis specie peragatur. 2 Nam divina est, quae immolatur hostia; per ipsam igitur tantum augustae Trinitati tribui- mus honoris, cjuantum dignitas eius immensa postulat; iniinitum quoque et pretio et suavitate munus exhibemus Patri: Unigenilum suum; eo fit, ut benignitati eius non modo agamus gratiam, sed plane referamus. 3 5. Itaque eum, qui Christo ministrat, s. Ambrosii monitis edoetum, oportet primum carere variarum illecebris volup- tatum, vitare internum corporis animique languorem, ut corpus et sanguinem Christi ministret. Neque enim potest c loisquam peccatis suis aeger minimeque sanus immor- 1 Sess. XXII. cap. 1. — 2 Cone. Tid. sess. XXII. dccr. de ohserv. et f v 't. in celebr. Missae. — 3 Encycl. Leonis XIII. Mirae charitatis de die 28 - Maii 1902. 19 talium sanitatum remedia ministrare. Vide, quid agas, sacerdos, ne febrianti manu corpus Christi attingas. Prius curare, ut ministrare possis. Si mundos eos, qui antea fuerunt leprosi, Christus iubet occurrere sacerdoti- bus, quanto magis mundum ipsum convenit esse sacer- dotem! 1 In ordinatione Episcopus cohortatur presbyterandos: »Agnoscite, quid agitis; imitamini, quid tractatis, quatenus mortis Dominicae mysterium celebrantes mortificare membra vestra a vitiis et concupiscentiis omnibus pro- curetis!« 6. Quapropter, quum illa plena formidinis verba apud apostolum legamus: Qui manducat et bibit indicjne, iudi- cium šibi manducat et bibit, non diiudicans corpus Domini (I. Cor. 11, 29), quumque s. Augustinus adnotet: »Gravius peccant offerentes indigne Christum regnantem in coelis, quam qui eum crucifixerunt ambulantem in terris« sin- guli sacerdotes, memores divini praecepti, probent se ipsos. »Ecclesiastica autem consuetudo declarat, ait sacrosanctura Concilium Tridentinum, eam probationem necessariam esse, ut nullus šibi conscius peccati mortalis, quantumvis šibi contritus videatur, absque praemissa sacramentali confessione ad sacram Eucharistiam accedere debeat. Quod a christianis omnibus, etiam ab eis sacerdotibus, quibus ex officio incubuerit celebrare, haec sancta Syn- odus perpetuo servandum esse decrevit, modo non desit illi copia confessoris. Quod si, necessitate urgente, sacer¬ dos — praevio actu perfectae contritionis summa diligen- tia procurandae — absque praevia confessione celebraverit, quamprimum confiteatur.« 3 tlaec autem obligatio, quam- primum confitendi, verum praeceptum continet, et contraria sententia proscripta est ab Alexandro VII. 4 7. Parato igitur et commendato per sacramentum poenitentiae animo, ad sacrum faciendum singuli sacer¬ dotes ac.cedant; quae legenda sunt iuxta rubricas, dara 1 S. Ambros. de Viduis. cap. 10. n. 65. (Migne PP. lat. tom. XVI. 264). — 2 Enarr. in Psalmum 68. — 3 Cone. Trid. sess. XIII. cap. 7 de Eucb. — 4 Propos. 38 damn. die 18. Martii 1666. 291 s& voce exprimantur, omnis linguae festinatio prorsus vitetur; quidquid vel agendum vel ore proferendum est, cum seria mentis consideratione et quadam totius corporis ad gravi- tatem et dignitatem compositione iungatur; ad minus tertiae partis horae spatium in tam augusto mvsterio celebrando impendatur: et generatim dimidiam horae partem nullus pro viribus excedat, si celebret coram populo. Oui minus quam tertiam horae partem impendant, opportune mo- neantur, corrigantur. 1 8. Ut sacerdotes, hostiam sanctam ac tremendum sacrificium immolaturi, facilius praeparent animam suam, in omnibus sacristiis vel alibi locus idoneus, sacra aliqua imagine et consuetarum precum tabella instructus, habe- atur, ubi sacerdos, alienis curis sepositis, secum reputet mysterii dignitatem sacrisque peractis gratias agat Deo. Et quoniam, quod maxime dolendum est, non desunt sacerdotes, qui non exiguam temporis partem mane con- terunt in foro vel inanibus colloquiis vel etiam negotiis, ipsorum dignilati parum accommodatis, doneč celebrandi tempus accesserit: tum ad sacrarium properant fere intra momentum; Missa iam absoluta, sacrarium repetunt, depositisque sacris ornamentis, ad forum publicasque officinas revertuntur, 2 uti de Iuda proditore scriptum est: Quum accepisset buccellam, exivit continuo (Ioan. 13, 30) — idcirco volumus et ordinamus, ut presbvteri, notorie et notabiliter negligentes in praeparatione ad Missam, per Decanum serio moneantur. . 9. In sacerdotem, ad altare Dei tremendum sacri- )ciurn Missae peragentem, tam angelorum quam homi- num oculi coniiciuntur. Fidelis et accurata peractio aeremoniarum, per rubricas praeceptarum, auget maie- s p 292 tuitur, ut omnes sacerdotes ritum et caeremonias Missae- sacrificii iuxta probatos auctores explicatas accurate ob- servent et defectus evitare studeant. Quem in finem in protocollo finali de conferentiis pastoralibus, anno 1860 habitis, tales defectus in celebratione Missae consignali sunt, ut sacerdotes attenti fiant illosque devitent. Eapropter etiarn sacerdotes obligantur saepius perlegere rubricas et caeremonias in sacriiicio Missae praescriptas, quia expe- rientia teste sive ex consueludine sive ex inadvertentia sacerdos facile assuescit, ut declinet a ritibus, per rubricas praescriptis. 10. Quum populus fidelis uniformitate in peragendis functionibus liturgicis aedificetur, econtra discrepantia circa praescriptas ecclesiasticas normas offendatur: omnibus Decanis et Parochis iniungitur, ut subditos sacerdotes de liturgicis defectibus, quos forte in eis adverterint, in omni charitate commoneant, prouti quilibet sacerdos ex chari- tate confratres suos ad eiusmodi defectus attentos reddere tenetur. Itaque omnes operam dare oportet, ut omnia honeste et secundum ordinem fiant. (I. Cor. 14, 40). 11. Sacerdos sacrificaturus saltem per quadrantem horae meditationi vacabit atque considerabit, quidnam Ecclesia praescribat: »Mandantes et omnibus districte praecipientes in virtute sanctae obedientiae, ut Missam iuxta ritum et normam in missali praeceptam decantent et legant; 1 ut maiestas sacrificii commendetur, et mentes fidelium per haec visibilia religionis et pietatis signa ad rerum altissimarum, quae in hoc sacrificio latent, con- templationem excitentur.« 2 Accurata observatio caere- moniarum Missae sacrificii sacerdoti ex officio inčuni bit, et est materia gravis circa examen conscientiae pro per; agenda confessione sacramentali. Numquam sacerdos levi animo et obiter perficiat opus suum, scilicet illud tremen- dum sacrificium, a Domino ad salutem animarum insti- dutum. Et qui in modico fidelis est, supra multa consti- tuetur; in Missae sacrificio vero omnia sunt magna et 1 S. Pius V. in constit. Quo p rim ura tempo r e, missalibus P rae fixa. — 2 Cone. Trid, sess, XXII. cap. 5. 293 sublimia. Ritus in minimo etiam sine peccato negligi aut mutari haud possunt. Paria sunt: non facere et male facere. 12. O quam sublime et venerabile est officium sacerdotum, quibus datum est, Dominum maiestatis verbis -sacris consecrare, labiis benedicere, manibus tenere, ore proprio sumere et caeteris ministrare! O quam mundae debent esse manus, quam purum os, quam sanctum corpus, quam immaculatum cor sacerdotis, ad quem toties ingreditur auctor puritatis! Ex ore sacerdotis nihil nisi honestum et utile procedere debet verbum, qui tam saepe Christi accipit sacramentum. 1 13. Locms celebrandi Missam est ecclesia consecrata vel saltem benedicta, nec non oratorium publicum vel semipublicum, legitime erectum. In oratoriis autem mere privatis celebrare non licet, nisi habeatur indultum apostoli- cum. In magno populi concursu cum expressa et in času urgentis necessitatis cum praesumpta Episcopi licentia celebrare licet ante fores ecclesiae, modo absit omne periculurn irreverentiae. 14. Altare, sive fixum sive portatile, quod pro Missae sacrificio inservit, necessariis sacris reliquiis sanctorum ditatum sit et immune omni execratione. Eius planities operiatur tribus mappis lineis, mundis et benedictis, qua- rum superior eius longitudinis sit, ut ex utroque latere quasi ad terram pertingat, eiusque latitudinis esse potest, ut bis tegat altare. 2 Idcirco curandum est, ut tollantur abusus, si qui sint, circa numerum mapparum et adhi- beatur unicum tantum corporale. In rnedio autem altaris iuter candelabra crux collocetur cum imagine Crucifixi, quae quidem tališ sit, ut lacile videri possit a populo, a deoque alta, ut candelabris superemineat. 15. Singula sacra paramenta sint unius tantum co- loris; quod si varii colores per modum ornamenti, uli dores, admisceantur, unus praedominetur, et ut tališ declaretur et adhibeatur. Reprobanda sunt illa para- rne uta, in quibus omnes aut saltem diversi colores ita P n * Tbomae a Kempis de imitat. Christi. lib. IV. cap. 11. 2 S. ' die 9. lun. 1899, ad 1 (n. 4029). 294 commiscentur, ut nullus praedominans dignosci possit. Attamen paramenta ex auro coutexta pro albo, rubro viridique colore adhiberi possunt, non tamen pro violaceo et nigro. 1 16. Hostiae consecrandae sint recentes, neve iuxta s. Carolum Borromaeum umquam plus viginti dies a sua confectione habeant. Vinum consecrandum debet esse de vite, fermentatum, non mustum, limpidum, non corruplum nec acidum. Ne autem sacrificium nullitati exponatur,. curandum est, ut procuretur legitima materia consecranda, et praecaveantur deceptiones atque adulterationes tum circa farinam triticeam tum circa qualitatem vini. 17. Quoniam ex decreto Tnnocentii III. excepto die Nativitatis Dorrdnicae, nisi cansa necessitatis suadeat, suf- fieit sacerdoti semel in die urnam Missam solummodo celebrare 2 , sciant omnes sacerdotes, ipsis in die tantum Nativitatis Domini licere tres Missas celebrare, in aliis vero diebus unicam. Facultas autem bis in die celebrandi, pro solis casibus necessitatis concedi solet. At huiusmodi necessitas non praesumenda est, sed standum est tenon iacultatum a sancta Sede Episcopis concedi solitarum, quibus nullus sacerdos uti potest, nisi ex legitima sub- delegatione et dependenter ab Ordinario, ad quem perti- net, tum de vera necessitate tum de possibilitate canonica remedia applicandi ferre sententiam. Praeterea pro altera Missa stipendium ne e ad pias eausas acceptari potest. In his et universim in usu indultorum circa bi- nationem Missae omnino serventur normae a sacra Congregatione de Propaganda fide praescriptae in m- structione de Missa bis in die celebranda, edita die 24. Maii 1870. 4 18. Licet cuilibet sacerdoti Missam celebrare orto iam die, 5 atque etiam in aurora, dummodo non ante 1 S. R, C. die 28. Apr. 1866 (n. 3145); die 5. Dec. 1868 (n. 3190 ad 4. — 3 Cap. Consuluisti de celebr. Missae. — 3 S. Congr. Concil. die • Martii 1863. — 4 Cfr. etiam regulas a S. R C. die 11. Martii 1858 emauatas ^ in Protocollo finali conferentiarum pastoralium de anno 1886 pag. 5. publica a^- — 6 S. R. C. die 10. lan. 1597 (n. 62j. mediam horam ante lucern. 1 Commendatur tamen, ut tališ hora eligatur, qua fideles facile apparere et huic sacratissimo sacrificio interesse possint. Diebus Dominicis et festivis autem servetur circa tempus et horam celebra- tionis Missae ordo, in singulis locis ex praecepto aut ex legitima consuetudine introductus et approbatus. In quavis ecclesia dioecesis Nostrae determinentur et populo notificentur horae, in quibus tum diebus festivis et Dominicis tum ferialibus Missae celebrantur; qua in re non commoditas sacerdotum sed utilitas populi est respicienda. Serio mandamus, ut fhds, in quantum fieri potest, horis Missae celebrentur. In ecclesiis, in quibus plures sacer- dotes celebrant, cavendum est, ne duae Missae simul inchoentur, sed una alteram sequatur, nisi maior sacer¬ dotum numerus aliter suadeat. 19. In Missis privatis permitti nequit, ut minister aperiat missale ad designandam Missam. 2 Mulieres ser- vire ad altare non audeant, sed ab illius ministerio re- pellantur omnino. 3 Urgente autem necessitate, potest sacerdos, omnibus šibi prius commode dispositis, quae ad sacrificium occurrere possunt, ne mulier serviat altari, eius ministerio uti tantum pro responsis: 4 proinde tole- rari non potest, ut ipsa ad altare accedat; sed a loco separato extra presbyterium respondeat. 20. Omnes et singuli, qui actu curam animarum exer- cent, etiam provisores amovibiles ad nutum, sive saeculares sive regulares, tenentur Missam parochialem applicare pro populo, ipsorum curae commisso: quae obligatio declinari non potest vi contrariae consuetudinis. 5 Haec applicatio fieri debet diebus per annum, ab Urbano VIII. in litteris aposto- licis Universa per orbem de die 13. Septembris 1642 enu- meratis et in directorio dioecesano consignatis; nec possunt eisdem diebus aliam eleemosynam recipere; 6 et quidem, ex- ,. 1 s. c. C. lan. 1608. Apud Adone, Syn. CanIII. 1014. — ’ s - R - °- dle , 7. Sept. 1816, ad 6 (n. 2572). — 3 Bened. XIV. const. Etsi pasto- V a 1 1 s de die 26. Maii 1742. — 4 S. R. C. die 27. Aug. 18o6, ad 8 (n. -745), dl « 18. Mart. 1899, ad 6 (n. 4015). — 6 Bened. XIV. const. Cum semper ° b latas de die 19. Aug. 1744. - 6 Pi«s IX. Encycl. A mii n ti ss n“i Be- de mptoris de die 3. Maii 1858; S. S. C. die 14. lun. 1845, ad - (n. -892). 296 ? > cepto času verae necessitatis et concurrente causa canonica, parochi ipsi, etiam privatim celebrantes, Missam pro po- pulo applicare debent, non autem per alium sacerdotem. 1 Missa pro populo, excepto času necessitatis, non solum ab ipso parocho, sed etiam in propria ecclesia et non in alia celebrari debet. Parochus, die testo a sua parochia legitime absens, satistacit applicando Missam pro suo populo loco, quo degit. Parochus vero, utcumque legitime impeditus, ne Missam celebret, tenetur eam die testo per alium celebrare et applicare lacere pro populo in ecclesia parochiali; quod si ita factum non fuerit, quam primum poterit, Missam pro populo applicare debebit. 2 21. Quoniam oecumenicum Concilium Tridentinum praescripsit, ut nullus clericus peregrinus sine com- mendatitiis sui Ordinarii litteris ab ullo Episcopo ad divina celebranda et sacramenta administranda admit- tatur; 3 in Domino praecipimus universis, ad quos spectat, ut documenta, quae a sacerdotibus externis proterentur, diligenter expendant, seduloque invigilent, ne quis ignotus et advena sacrum facere audeat, nisi necessarias litteras ac testimonia ab omni suspicione penitus aliena antea pro- duxerit; ne torte, quod Deus avertat, aliquis sacerdotii ordine minime insignitus vel irregularis aut suspensus ad celebrandum Missae sacriflcium accedat. 22. His praemissis denuo sacerdotibus omnibus in memoriam revocamus et inculcamus, quanti momenti sit sacrosanctum Missae sacrificium, ut eo magis omnibus viribus intendant et satagant, ut hunc praestantissimum actum religionis summa cum reverentia, animi candore et pietate persolvant; nam nullum aliud opus tam sanctum ac divinum a Christi fidelibus tractari potest, quam hoc ipsum tremendum mysterium, quo vivifica illa hostia, q ua Deo Patri reconciliati sumus, in altari per sacerdotes quo- tidie immolatur. Testante enim s. Alphonso Maria de 1 S. C. C. die 25. Sept. 1847. Apud Lucidi, de visitatione sacrorum Liminum. cap. 3. num. 371 et 373. — 2 S. C. C. die 14. Dec. 1872. (U° u - s. Congreg. de Propag. fide n. 207). — 3 Sess. XXIII. cap. 16. de reform. 297 <&> Liguori »tantnm Deus per Missam honoratur, quantum honoris meretur. Etenim in ea idem, quem ipse dedit Christus in cruce se offerendo, honor renovatur. Una sola Missa plus Deo praebet honoris, quam ei dederunt et dabunt omnes sanctorum orationes et poenitentiae, omnes apostolorum labores, omnia martyrum tormenta, omnes Seraphimorum ipsiusque divinae matris Mariae ardores. Iesum Deo in Missa offerendo maximas Deo referimus gratias et debitum nostrum adimplemus.« 1 »Sacerdos sacris vestibus indutus Christi vices gerit, ut Deum pro se et pro omni populo suppliciter et humiliter roget. Quando sacerdos celebrat, Deum honorat, angelos laetificat, Ecclesiam aedificat, vivos adiuvat, delunctis requiem praestat, et sese omnium bonorum participem efficit.« 2 28. Sacerdos ergo, ut multa paucis comprehendantur, Missam celebret: accurate, servatis ad amussim omnibus rubricarum et directorii dioecesani praescriptis. Attente seu cum applicatione mentis ad singula verba eorumque significationem nec. non ad singulas caeremonias, ita ut, quae alte sunt pronuntianda, revera altiore, quae secreto sunt proferenda, submissa voce prolerantur. Integre, id est Missa inchoata nec abrumpatur nec interrumpatur nec abbrevietur, nec verba syncopentur vel mutilentur, nec singulae caeremoniae omittantur. Devote, requiritur devotio et externa, quae excludit omnem indecentiam ac levitatem, et interna, quae in elevatione mentis ad Deum e t in piis affectibus cordis consistit. 24. Ut autem fideles huic tremendo religionis my- sterio debita cum reverentia assistant et peramplos huius sacratissimi sacrificii fructus šibi acquirant, hortamur et nionemus in Domino omnes parochos, aliosque divini verbi precones et eos, quibus demandatum est munus erudiendi christianum populum, ut fidelibus tam sancti tamque admirabilis sacrificii excellentiam, magnitudinem, p 1 Der Priester im Gebete und in der Betrachtung. Regensburg, 1856. ag. 9. — 2 Thom. a Kempis de imit. Christi. lib. IV. cap. 5. finem, fructus studiosissime et accuratissime exponant et explicent, ac simul fideles ipsos verbo et exemplo excitent, ut ea, qua par est, fide, religione ac pietate frequentissime assistant, ut divinam misericordiam et omne, quo indigent, beneficiorum genus šibi comparare queant. 1 Hune in finem iudicio synodali statuimus et ordi- namus, ut parochi in singulis parochiis totum ritum Missae sacrificii in lingua vernacula iuxta instructionem, inferius propositam, frequenter interpretentur. »Mandat enim sancta Synodus Tridentina pastoribus et singulis curam animarum gerentibus, ut frequenter inter Missarum celebrationem vel per se vel per alios ex eis, quae in Missa leguntur, aliquid exponant atque inter caetera sanctissimi huius sacrificii mysterium aliquod declarent, diebus praesertim Dominicis et testis.« 2 Instruetio brevis de Missae saerifieio, pretiosissimo thesauro Eeelesiae. . uaestio, plurimi aestimanda, de fine hominis ver- satur: Quare in mundo existimus, ad quid creati sumus? In mundo idcirco sumus, ut Deum cognos- camus, Deo serviamus et ita salutem adipiscamur. Nib.il igitur magis et vehementius curemus, nisi ut Deum, quo par est modo, veneremur. Re itaque vera non diu indagandum est, ut cognosca- mus, creaturam creatori suo, servum domino suo supremo, hominem sunimo suo benefaetori Deo perfectam subiecti- onem exhibere et assiduo gratias agere debere. Hune cultum Deus a nobis etiam postulat, quum per prophe- tam loquitur: Filius honorat patrem et servus dominum ■ suum: si er go Pater ego sum, ubi est honor meus: et si Dominus ego sum, ubi est timor meusf (Malach. 1, 1 1 Pius IX. litt. encycl. Amantissimi Redemptoris de die 3. Man 1858. —■ 2 Sess. XXII. cap. 8. de saerifieio Missae. p 299 Ut Deum colamus, Psalles nos cohortatur: Venite , adoremus et procidamus et ploremus cmte Dominum, qui fecit nos; quia ipse est Dominns Deus noster et nos populus pascuae eius et oves manus eius. (Ps. 94, 5. 6). Homo igitur totus, quantus est, Deo suam subiectionem perfectam exhibeat, corde et ore, iunctis manibus et flexis genibus Deum adoret eumque absolutum suum Dominum agnoscat. Omnia ossa mea dicent: Domine, quis shnilis tibi? (Ps. 34, 10). Si angeli, summi spiritus coelestes, in conspectu in- finitae maiestatis divinae tremunt atque coram omnipotenti Domino suo facies suas contegunt et profunda veneratione ter sanctus ei canunt, quomodo homo se inclinet et humili- et oportet, haec egena, haec inlirma creatura, ante divi- nam maiestatem! O homo, num credis, quam humilis sis et inanis in oculis Dei, cui si comparantur, omnes populi sunt veluti stillae in mari et etiam minus, ut sacrae litterae testantur: Omnes gentes, quasi non sint, sic sunt coram eo et quasi nihilum et inane reputatae sunt ei. (Is. 40, 17j. Quid ergo tu es in conspectu Dei? Ex his itaque magna res non esset, si homo, ut immensam Dei potestatem vitae et mortis agnosceret, suam vitam daret; magna res non esset, si in fac.ie Dei, qui e nihilo eum in vitam excitavit, se humiliaret se- cundum illud: Petrae sicut cera liquescent in facie tua. (Iudith 16, 18). Magna res non esset, si pro peccatis suis, quibus divinam maiestatem laeserat, sanguinem suum in expiationem daret. Sed Deus, qui non laetatur in perditlone impiorum (Ezech. 33, 11), nobis remedium reliquit, quo sine nostrae vitae dispendio et sine nostro- r um membrorum iactura, sirnih modo eius supremum do- roinium agnosceremus, quasi nostrum sanguinem nostram- ( jue vitam traderemus, quo videlicet pro nostra vita rem constituimus, quae plene Deo immolalur, et haec est hostia . 1 1 Dr. Jos. Walter: Die heilige Messe. Der groiste Schatz (ler Welt. ^riKen, 1895. Pagg. 3-6. <§*(•> 300 *: < §> Quid sacrificium sit, quid Missa? Sacrificium visibile donum est, qaod Deo offeriraus, ut eius destructione vel mutatione Dei summum dominium uontestemur. Omnibus temporibus sacrificia celebrabantur; nam Cain et Abel sacrificia obtulerunt; populo vero israe- litico Deus, ut sacrificia šibi offerret, diserte praecepit. Haec iam, quum tigurae sacrificii novi foederis essent, cessaverunt eorumque loco Iesus Christus se ipsum Deo Patri in ara crucis sacrificium obtulit. Hoc iugiter modo incruento in Missae sacrificio repraesentatur ac renovatur. Missa iuge sacrificium est, in quo Iesus Christus suo se Patri coelesti incruente sub speciebus panis et vini offert. In veteri lege cruenta sacrificia erant, quibus animalia immolata partim Deo offerebantur, partim coine- debantur. In nova lege Iesus Christus in ara crucis cru- entum sacrificium pro nobis Deo Patri obtulit et in perpetuam memoriam huius cruenti sacrificii in ultima coena incruentum Missae sacrificium instituit, in quo sub speciebus panis et vini pro nobis iugiter Patri coelesti seipsum offert, quia nos semper peccata committimus et ideo sacrificio indigemus. Sacrificium Missae a crucis sacrificio essentialiter non differt, quum sacerdos et hostia, quae offertur, in utroque sacrificio idem sit. scilicet ipse Iesus Christus, et sola ratione offerendi differant. In cruce enim Iesus Christus se cruente obtulit, in Missa vero se incruente offert, hoc est, non eo modo, ut denuo patiatui' et moriatur. Missae sacrificium Iesus Christus in ultima coena hoc modo instituit: Primo panem et vinum in corpus et sanguinem suum convertit, simul autem se ipsum Patri coelesti sub speciebus panis et vini obtulit. Deinde apostolis mandavit, ut idem in sui commemoralionem facerent. Ideo vero Iesus Christus Missae sacrificium instituit, ut cruentum sacrificium in cruce peragenduin repraesentaretur eiusque memoria in finem usque saeculi permaneret, unde fructus sui sacrificii, in cruce peracti. 301 nobis conlinuo applicarentur. Hac porro ratione Missae- sacrificium ex apostolorum temporibus semper renovaba- tur et ad finem usque saeculi renovabitur. Sacrificium Missae Episcopi et sacerdotes libant, idem facientes, quod lesus Christus in novissima coena fecerat. Sacrificium Missae soli Deo offertur et, quamvis in honorem sanctorum celebretur, ut Deo gratias agamus pro gratiis sanctis concessis eorumque intercessionem apud Deum impetremus, ipsum soli Deo offertur. Missae sacrificium Deo immolatur: 1. ut eum pie ve- neremur eurnque laudemus: sacrificium latreuticurn. 2. ut ei pro collatis beneficiis grates rependamus: sacrificium eucharisticum. 3 ut eius iustitiae satisfaciamus, gratiam contritionis ac poenitentiae et remissionem peccatorum accipiamus: sacrificium propitiatorium. 4. ut benefieia nobis aliisque spiritualia et temporalia impetremus: .sacri¬ ficium impetratorium. Sacrificii Missae vis et valor est ex parte Christi, principalis victimae et offerentis, infinitus; ex parte tamen hominum finitus. Ex sacra Missa triplex colligitur fructus: generalis, pertinens ad omnes fideles, obicem non ponentes. Hoc constat ex ipso canone, in quo sacrificium offerri dicitur pro omnibus fidelibus, vivis et defunctis totaque Ecclesia. Fructus specialis, quem illi carpunt, pro quibus Missa specialiter applicatur. Fructus specialissimus, inde crescens, quod sacerdos Missam pro se ipso offert: Offero, inquit, pro innmnerabilibus peccatis et offensionibus et negligentiis meis, et sanctus apostolus Paulus habet: Quemadmodum pro populo, ita etiam et pro semetipso debet offerre pro peccatis. (Hebr. 5, 3). Praecipuae partes Missae sacrificii sunt: Evangelium, offertorium, consecratio, communio. Quum Evangelium legitur, surgere debemus nosque C1 ’ucis signo munire, quo demonstramus, nos paralos esse a d doctrinam sancti Evangelii coram mundo umverso Pi’ofitendam et in moribus noslris demonstrandam. 302 *>*§> In offertorio nostras cogitationes et nostra vota sacer- dotis unire debemus cogitationibus et votis atque nos etiam Deo victimare. In elevatione Iesum Christum sub speciebus panis et vini praesentem adorare, actus fidei, spei ac amoris elicere obligamur. In sacerdotis commiinione sacrosanclum sacramentum saltem spiritualiter suscipere debemus, nisi illud actu et realiter suscipimus, i. e. pium desiderium habere c#rpus Domini actu suscipiendi, si tieri posset . 1 In Missa vi v ide Christi passio et m or s r e n o v a t u r. Ut lesus Christus e virgineo utero beatae virginis Mariae natus est, ita in Missae sacrificio e sacerdotis ore mirabiliter nascitur. et quo tempore sacerdos verba consecrationis profert, in manibus suis habet et portat Verbum Dei incarnatum, alia tamen sub specie, sub spe¬ ciebus videlicet panis et vini. Hoc demonstrat, quum genu flectit, devote veneratur et adorat suum verum Deum et Creatorem in suis mani¬ bus praesentem, eum pie in altum elevat ac reverenter populo adorandum oslendit. Quemadmodum sancta Dei- para puerum recens natum ac pannis invoiutum pastori- bus ostendit, ut eum adorarent, ita sacerdos quoque po¬ pulo eumdem Christum panis et vini speciebus veluti pannis invoiutum ostendit, ut suum Deum et Dominum adoret. Quisquis e pio corde hoc facit, digniorem rem facit, quam pii pastores olim et magi fecerunt. Hi enim suis oculis naturam Christi humanam, nos vero externam solum speciem videmus, non humanae naturae sed panis et vini, tamen firmiter credimus sub eisdem divinam et humanam naturam Salvatoris, scilicet Iesum Christum Filium Dei, qui in ligno crucis pendens pro nobis passus et mortuus est indeque a dexteris Dei in coelis sedet. 1 Cfr. Venite adoremus. Družba vednega češčenja presvetega rešnjega Telesa in za podporo ubožnih cerkev Lavantinske škofije. Maribor, 1901. l )a SS- 172 sq. — Veliki katekizem. V Celovcu, 1898. Pag. 192. 303 «><§> In Missae sacrificio igitur idem Christus adest, quem tnagi adoraverunt, Simeon in suas ulnas suscepit, sancta Mater virgo in templo Deo Patri obtulit. Hos igitur imita- mur, quoties in Missae sacrificio Christum devote adora- mus. Hic miraculum in conspectu nostro Iesus patrat, dum panem in corpus et vinum in sanguinem suum transmutat. Hoc enim miraculum illo maius est, quo aquam in Canna Oalilaeae in vinum convertit. In Missae sacrificio ultimam coenam coram nobis renovat, quum panem et vinum in verum corpus verumque sanguinem suum convertat. In ele- vatione quasi in cruce exaltatum videmus et orantem audi- mus: Pater, dimitte illis , non enim seiunt, quid faciunt (Luc. 23, 34), nesciunt, quantum te suis peccatis offendant. Haec quidem corporeis oculis non videmus, corde tamen credimus et hac fide imbuti uberiorem mercedem mere- mur: Beati, qui non viderunt et crediderunt. (Ioan. 20, 29). Quanto enim maius mysterium est, tanto dignior fides nostra est et tanto maior nostra merces in coelis nos manet. In Missae sacrificio Christus fideliter promissionem suam implet: Ecce , ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi. (Matth. 28, 20). Qui- bus verbis praesentiam suam nobis non solum in di¬ vina natura, sed in humana promisit, in qua nobiscum in Missae sacrificio et in eucharistico sacramenlo manet. Hic namque semper, die noctuque, hypostatice adest, semper paratus ad nostras preces exaudiendas auxilia- fiue in nostris indigentiis praestanda. Neque vero solum bypostatice in Eucharistia adest, sed sacrificium nostrum e st, mediator noster ac reconciliator pro peccatis nostris, finia in Missae sacrificio sacerdotis munere fungitur, ut °fferat dona et sacrificio, pro peccatis (Hebr. 5, 1), quemad- m °dum se ipsum in cruce propter nos et nostram sa- lutem obtulerat. Ex dictis apparet, inter hostiam, ut in ostensorio °stenditur, et ut in Missa offertur, magnum discrimen obtinere. Quamquam utrimque idem Christus, Deus et bomo, adest, in ostensorio tamen nobis ratione sacra- menti proponitur, ut eum adoremus. in Missa vero seipsum ministerio sacerdotis Deo Patri offert, ut eius merita, in cruce parta, nobis applicentur. In monslrantia ad nos quasi coelitus profectus adest. in Missa vero cjuasi in coeium reversurus sistitur. In bierotheca rnaiore ratione sacramenli exislit, ut auxilia graliae nanciscamur, in Missa vero ratione sacriticii offertur. ut nobis auxilia gratiae impertiat. In sacramento porro eum in cibum spiritualem sumimus, in sacriiicio aulem eum Deus Pater in expiationem nostram recipit . 1 Dignitas et maiestas sacrificii Missa e. Missae sacrilicium, ut s. Franciscus Salesius adnotat, sol est spiritualium exercitiorum, cor et anima pietatis, flamma charitatis divinae, profunditas divinae bonitatis et preliosissimum centrum, quo Deus nobis suas gratias largitur . 2 Quicumque igitur pietati se dedere cupit, qui- cumque in charitate Dei crescere vult, frequenter in Missae sacriiicio intersit; ex hoc enim optimo fonte gratiam divinam hauriet. Omnium mediorum salutis, quae in Ecclesia prosta nt, Missae sacrilicium summum et pretiosissimum est, in eo enim sacramentum conlicitur, sanctissimum scilicet corpus Christi, et sacrilicium altis- simo Deo dignum litatur. Pretiosa sunt sacramenta, pretiosius esl tamen Missae sacrilicium. lila vaša sunt misericordiae divinae pro vivis, hoc vero immensuni mare bonitatis divinae est pro vivis atque defunctis. Pretium Missae sacrilicii cognoscimus e dornibus sacris vel ecclesiis, quae in honorem Dei et speciatim ad Missae sacrilicium offerendum erectae sunt, porro e caere- moniis et orationibus, in benedictione et consecratione ecclesiae et altaris dicendis. Quoniam ecclesiae catholicae ad hoc destinantur, ut in eis super earum allaribus Missae sacrilicium offeratur, ex his magnilicis ritibus, ex eorum altissima significatione et consecratoriis orationi- 1 Cfr. Mart. Cochem, Razlaga svete maše. V Ljubljani, 1879. P a S- — 3 Philothea, lib. II. cap. 14. 30o bus concludi poteši, quanti sacrificium sit, caius gratia illa fiunt. Praestantia Missae sacrificii cognosci potest etiam ex sacra ordinatione, ex ordinibus, quibus sacerdotes, ministri altaris, initianlur, ut Missae sacrificium offerre valeant. Sine his ne minimum quidem officium sacrum exercere possent. Hac namque ratione manilestatur, sacer¬ dotes castos, sanctos ac dignos esse debere, qui sacrifi¬ cium purissimum, sanctissimum atque honorificentissi- mum infinitae maiestati divinae offerant. Missae sacrificium offerre non potest nisi sacerdos rite ordinatus, qui Christi vices in altari gerit ideocjue varia ei opus sunt, de quibus vobis modo plura dicentur. Excellentia et maiestas Missae sacrificii denique cognoscitur ex diversis caeremoniis, quae religiose ob- servari debent in quolibet Missae sacrificio, ut sunt: sacerdos frequentius signum crucis facit, altare osculatur, pectus percutit, oculos in coelum elevat, genu flectit, cali- cem cooperit et discooperit, ad dexteram altaris partem vel sinistram accedit. Insuper multas rubricas vel normas servare nec minimam regulam negligere debet. Nam hae res spiritualem significationem habent atque pulcbram et piam actionem honorifici et incomprehensibilis Missae sacrificii efferunt. Idcirco Pius PP. V. sub obedientia raandavit, ut quilibet Cardinalis, Archiepiscopus, Episcopus, Praelatus ac sacerdos hoc modo nec ullo alio Missae sacrificium offerret neque minimam rem mutare vel ad- dere vel negligere praesumeret. Gratiae et h e n e f i c i a, quae nobis Missae sacrificium impertit. Per Missae oblationem nobis uberrime fructus crucis Sa crificii manant, praesertim remissio peccatorum , certa ( ' Xf -mditio no stvar urn precum, benedictio tempov alis et vita deterna. In quolibet Missae sacrificio ilii fructus et illae Mratiae manant, quas Christus die Parasceve in ligno crucis 20 ey<~ 306 proraeruit. Missae namque sacrificium idem sacrificium est cum crucis sacrificio, unde eadem quoqae vis idem- que effectus ei inest atqae sacrificio crucis. Passio et mors Christi aerariura est, Missae sacrificium clavis est, quo illud aperitur. Crux lignum vitae est, coelestium fructuum plenum, Missae sacrificium vero aurea pyxis est, in qua illi iructus nobis offeruntur. Aliis quidem mediis salutis Iructus crucis nobiscum communicantur, non tanta tamen abundantia. quanta Missae sacrificio. In Missae enim sacri¬ ficio ipse Filius Dei e coelestibus aedibus aeterni Patris venit: infinitas clivitias coelestium thesaurorum nobis parti- turus. In Missae sacrificio Pater coelestis Filium suum pro nobis tradit, quomodo nobis non omnia cum eo donabit? (Rom. 8, 32). In Missae sacrificio remissionem peccatorum acci- pimus, Missae cjuippe sacrificio placatus Dominus gratiam et donum poenitentiae concedens, crimina et peccata, etiam ingentia dimittit 1 , iustis vero peccata venialia, poenas et satisfactiones remittit. 2 Missae sacrificio peccata remitti, e Christi ipsius verbis consequitur dicenlis in no- vissima coena: Hic est sanguis meus novi testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum. (Matth. 26, 28). Unde Missae sacrificium vere propitiatorium esse, Ecclesia docet 3 , atcjue a sacrificiis veteris testamenti eo differt, quod haec externam solum et legalem sanctitatem causabant: iustiticis carnis (Hebr. 9, 10), illud vero emun- dat conscientias nostras ob operibus mortuis ad serviendum Deo viventi. (Hebr. 9, 14). Ghristus in cruce clamavit: Pater , dimitte illis, non enim sciunt, quid faciunt (Luc. 23,34), et simili modo in Missae sacrificio orat pro eis, qui ) n peccatis versantur. Hic effectus Missae sacrificii non statifli apparere solet, sed tempore, quo peccatoris cor idoneuffl efficitur gratiae recipiendae, dono poenitentiae motum. Iustis Missae sacrificio peccata venialia remittuntui- quia infinitus thesaurus meritorum Christi Deo P atl1 offertur et ideo, ut Concilium Tridentinum definit, il* lUS salutaris virtus in remissionem eorum, quae a n°' Jl3 1 Cone. Trid. sess. XXII. cap. 2. — 2 Ibidem. — 3 Ibidem. t''? 307 $?§> quotidie comrnittuntur, peccatorum applicatur. 1 In cjuovis Missae sacrificio plures peccatorum poenae temporales, quam aliis etiam gravissimis satisfactoriis operibus, re- mittuntur. Oratio nostra, intra Missae sacrificium prolata, ideo certe exauditur, quia eam oratio Christi et prae- sentium angelorum chorus adiuvat. Oratio autem Christi numquam effectu destituitur, quia eum Pater semper audit. (Ioan. 11, 42). Quisquis igitur conqueritur, quod bene orare non possit, Missae sacrificio intersit, ut Christus pro eo et loco eius oret eiusque imperfectam orationem perficiat. Missae sacrificio benedictionem divinam accipimus, qua calamitates praeservantur, operationes nostrae iuvan- tur atque bona fortunae augentur. Qui mane in Missae sacrificio hic interfuerit, eo die telici rerum eventu non carebit. Famulus Elisabethae, reginae Lusitaniae, quum sacrificio Missae interfuerit, mortis periculum fugit. Quis fructuum vel beneficiorum Missae sacrificii particeps fiat? Fructus Missae sacrificii participes fiunt illi, pro quibus sacrificium offertur. Ab intentione enim sacerdotis depen- det, ut fructus sacrificii, cui vult, applicet. Quam ob rem a primaevis Ecclesiae temporibus rnos erat sacerdoti štipen¬ diran offerre eo consilio, ut sacrificium Missae in defi- nitum finem celebraret. Stipendium non ideo offertur, ut Missae sacrificium ematur, quia nullo pretio vendi Potest, sed stipendium sustentandis sacerdotibus et indi- gentiis officii divini sublevandis usui est. Sacerdos offerens maiorem fructum ex sacrificio percipit, quam alii, qui ei intersunt, quippe quum fonti gratiarum propius adsit. Ut enim rex deputatos populi Pluris aestimat, quam populum, qui eos deputat, consimiiiter etiam Deus sacerdotem non pauperem peccatorem, sed suae Ecclesiae deputatum et Christi vicarium respicit, Un de eius oratio plurimum apud Deum valet. 1 Concil. '1’rid. sesa. XXII. cap. 3. 20 * 308 9^ Qui porro sacrificio Missae adstant, modo spiriLuali Christi sanguine asperguntur ideoque specialem fructum ex eo percipiunt. Pro eis namque Christus maxime orat. denuo spiritualiter patitur et in cruce moritur. Vi communionis sanctorum tota Ecclesia fructus sacrificii Missae participat. Haec enim legatio quaedam ad sanctissimam Trinitatem est eique pretiosissima dona offert. Si legati cuius civitatis regi dona afferunt, haec omnium civium dona sunt, ideoque omnes regis bene- volentiae participes fiunt. Ita etiam Missae sacrificii omnes iideles participes sunt, quamquam pauciores, qui ei inter- sunt, eos repraesentant. Idcirco sacerdos in suis orationi- bus asserit, hoc se sacrificium pro tota Ecclesia offerre, pro omnibus orthodoxis atque catholicae et apostolicae lidei cultoribus. Sacerdos sacrificium Missae pro salute totius mundi offert. Nisi Missae sacrificium offerretur. uniVersus orbis terrarum propler multitudinem peccatorum commis- sorum iam periisset. (S. Leo Magnus). Missae sacrificium praesertim tidelibus defunctis prodest. Quum Christus in ligno crucis mortuus esset, eius mors stalim defunctis profuit, quia statim ad infe- ros descenderat, animas patrum inde liberaturus. Ali- quid simile in sacrificio Missae datur. Eo momento, quo sacerdos celebrat, angeli Dei in carcerem purgatorium properant eumque aperiunt. (S. Ioannes Chrysostomus). Angelos quoque et sanctos sacrificium Missae lae- tificat, nam gloriam Dei quaerunt et de salute animarum curant. Quapropter maximo gaudio alficiuntur, quum sanctissimae Trinitati summam laudem exhiberi et ani¬ marum salutem tam efficaciter iuvari cernunt. Angeli el sancti de hoc etiam laetantur, quod sua nomina in Missae sacrificio commemorentur, quemadmodum milit es gaudio alficiuntur, si in regis triumpho sua etiam nomina proferuntur. Si e sacrificiis veteris testamenti suavissimus odor elevabatur (Num. 28, 6. sq), tanto magis hoc de christiano sacrificio suavissimus odor. qui sanguine Christi effuso in coelum elevatur, coelites gaudio laetitiacjue afficif Violncbus color humilitatis est nota et poenitentiae, atque praecipue diebus Dominicis et feriis adventus et quadragesimae, ut ad poenitentiam nos adducat, inservit. Niger color tristitiae est tessera et moeroris, atque in Parasceve et in Missis pro defanctis adhibelur. Sacerdos birretum šibi in capite ponit, quod tegu- mentum Christi coronae spineae nos cotnmonet. Haec christitideles memoria teneant atque sacerdo- tem in Missae sacrificio diligenter comitentur! Sacerdos loco Christi agit et tolo. ritu Missae renovat et demon- strat passionem et mortem Christi. Si plures simul Missae celebrantur, ad unam tantum attendamus oportet, alias enim turbaremur nec ullius beneficia plene participaremus. Sanctissimum corpus Christi thurificatur, quo sum- mus honor et adoratio aeterni Dei significatur et nos commonefimus, ut eodem, quo benedictum thus, modo nostrae preces et cantus ad Deu m eleventur, a quo be- nedictionem nanciscimur. Splendidum ostensorium , cui lunula nonnisi benedicta et deaurata inseritur et in. quo sanctissimum corpus Christi populo ostenditur, thronum Christi in regno coe- lorum signiticat. Olim sanctissimum corpus Christi raro, in extraordinariis sollemnitatibus, in gravi potissimum populi necessitate exponebatur. Curare igitur debemus, ne in frequenti Sanctissimi exposit.ione dilectio et pietas Christi lesu extinguatur, neve impietate pro benedictione male- dictionem mereamur. Ministrantes, qui in sacris officiis sacerdotibus mini- steria praestant, et aeditui, in quantum fieri potest, spe- cialia vestimenta gerant, id est: veste oblonga et super- Pelliceo parvo induantur. Album rocckettum eos horlatur, ul innocentes et pii sint ut angeli Dei, qui secundum sacras litteras saepe in albis vestimentis apparuerunt. In sacrificio Missae ministrare magnus honor est. Ut enim sacerdos vicarius Dei est, ita administrantes vice an- gelorum tunguntur, qui administratorii spiritus suni. <§^(3 318 «i^> Prim a pars saerificii Missae. Sacerdos. priusquam ad altare accedit, devote ac genibus flexis speciales preces persolvens se ad sacri¬ ficium Missae praeparat et intentionem elicit ad sacrificium necessariam atque eoram, pro quibus Missam celebraturus est, memoriam facit, vivorum scilicet vel defunctorum, ex intentionis coramendatae specie. Paroehus diebus Dorni- nicis et festivis de praecepto Missam pro suis parochianis celebrare debet, unde hi quoque in sua quisque parochiali ecclesia Missam audire tenentur, nisi speciali et gravi causa impediuntur. Oves pastori adhaereant oportet . 1 Sacerdos, quum in altari missale, ex quo Missae orationes leguntur, aperuit, in medium altaris recedit, genu Apetit, ut summum honorem sanctissimo Sacramento demonstret, vel vero, si Venerabile non est expositum, caput profunde inclinat, ut sanctam crucem veneretur. Deinde ab altaris mensa descendit, et in piano, reverentia cruci vel Sanctissimo faeta, primam partem Missae incipit, cuius centrum Evangelium est, et qua fideles et sacerdos ad sacrificium ipsum praeparantur. Missa catechumenorum ap- pellatur, quia olim in hac Missae parte illi adstare poterant. Pulchrum est valdeque nostram devotionem adiuvat, si in singulis partibus Missae Christi vitam recogitamus et praecipue eius passionem usque ad mertem in cruce mente prosequimur. Partes aliquae Missae singulorum momentorum vitae et passionis Christi nos vehementer commonelaciunt. Ita sacerdotis preces, in piano altaris dictae, orationem Christi in monte Oliveti nobis vivide in memoriam revocant. Christus in monte Oliveti genuflexus ter ad Patrem coelestem orat. Ministrantes vices et fidelis populi et angelorum coelestium gerunt. In iti um Missae. Sacerdos, reverentia altari faeta, Missam exorditur signans se signo crucis a fronte ad pectus et intelligibih 1 Ante Missam aspergitur diebus Dominicis populus aqua benedicta. 319 voce dicit: In nomine Patris et Filii et Špirit as scincti. Amen. Exinde iunctis manibus ante pectus incipit anti- phonam: Introibo ad altare Dei. Minister respondet: Ad Deum, qui la.etificat iuventutem meam. Postea alter- natim cnm ministris psalmum 42. Indica me recitat, qui in Missis de tempore passionis et Eequiem ornittitur. Hanc psalmum David, Absalom tilium fugiens. in gravi pressura dixit. Tti eo David intima desideria in urbem sanctam et tabernaculum sanctum redeundi exprimit. Ut David rex, ita etiam sacerdos curn fidelibus desiderat orare et sacrificium Missae offerre Deo, ab eoque gratiam illuminationis orando postulat. Sacerdos psalmo flnito anti- phonam Introibo repetit, et minister replicat: Ad Deum, qui laetijicat. Sacerdos statim se signans cruce dicit: Adju- torium nostrum. Minister respondet: Qui fecit. Quoniam vero illi tantum, qui puram conscientiam habent, digni sunt, qui Missae intersint, sacerdos iunctis manibus profundese inclinans confessionem facit: Conftteor. Postea ministri loco fidelium remissionem peccatorum sacerdotis a Deo orando petunt: Misereatur tui. Sacer¬ dos respondet: Amen. Nune ministri loco fidelium con- lessionem dicunt, et sacerdos petit remissionem pecca¬ torum: Misereatur vestri. Ministri respondent: Amen. Sa¬ cerdos deinde pro absolutione, signum crucis efformans, dicit: lndulgentiam. Quam pulehrae, quam amoenae hae preces sunt, ut sacerdos et fideles Deo reconcilientur et rite praeparentur ad sublime Missae sacrificium! Sacerdos tune inclinatus continuat: Dem, tu conver- sus. Minister respondet: Et plebs tua. Sacerdos: Ostende. Minister: Et salutare. Sacerdos: Domine exa.udi. Minister: It clamor. Sacerdos.: Dominus vobiseum. Minister: Et cum s piritu tuo. Ad hoc momentum sacerdos in populo fideli stetit veluti eius caput, postea vero a populo se separat, ascen- dens ad altare vice Christi fungitur et mediatoris Dei populi personam gerit. Manus extendens ad altare a scendit, submissa voce recitans orationem: Aufer a ^ 2 . 320 nobis. Quum ad altare pervenit, manus claudit eas- que super altare ponit et inclinatus orat: Oramus te, Ad verba quorum reliquiae hinc sunt osculatur altare in medio, quo intima cum sanctis martvribus coniunctio significatur, et osculum ludae proditoris in memoriam revocatur. Oratione persoluta celebrans ad latus epistolae transiens introitum Missae dicit. — Christus trahitur ad Annam. Introitus. (Dominica secunda). Sacerdos signo crucis se munit et Introitum . Missae e missali intelligibili voce legit. Hic festum respicit et ple- rumque e psalmis sumitur. In festo sollemnitatis corporis Christi est: Cibavit eos ex adipe. Postea iunctis mani- bus in medium altaris redit et alternatim cum ministris dicit: Kyrie eleison. — Christus ab Anna ad Caipham du- citur et a Petro ter negatur. — Per Patrem totius miseri- cordiae, Filium auctorem omnis gratiae et Spiritum sanc- tum fontem omnis dilectionis etiam nos invocemus una cum sacerdote contrito corde Kyrie eleison, Christe eleison, ut divina miseričordia digni efficiamur et remis- sionem peccatorum impetremus. Sacerdos nune manus extendit et modo iungit et caput aliquantum inclinans dicit vel canit: Gloria in excelsis Deo. Huius hvmni initium angeli in natali Domini Bethleherni cecinerunt. Quam pulehre clamorem, ut Deus nobis misericordiam exhibeat, quam patres per quatuor annorum millia imploraverant, hic hvmnus exprimit. Tune enim Filius Dei incarnatione sua noster frater faetus est, ideoque eum laeto corde cum sacerdote hoc hymno laudamus. In Missis celebratis in colore violaceo seu nigro Gloria non dicitur. Collecta. Hymno finito sacerdos altare in medio osculatur, ut honorem Christo — altari, sacrificio ac summo sacerdolt nostro — exhibeat. Huius dilectione perculsus, quasi ab o 321 altari eam accipiat, sacerdos ad populum versus dicit: Dominus vobiscum, et minister replicat: Et cum špiritu tuo. Haec venerabilis salutatio nos commonefacit verbo- rum Christi: Ecce, ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi. (Matth. 28, 19). Loco verbo- rnm Dominus vobiscum Episcopus dicit: Pax vobis. Si¬ mi! i modo Christus suos apostolos salutavit, postquam e mortuis surrexit. Sacerdos, illam salutationem proferens, manus extendit easque modo iungit ante pectus, quasi omnes fideles amplecti et in oratione coadunare velit. Sacerdos statim ad sinistram partem altaris procedit — Christum ad Pilatum trahunt — extendit manus suas et rursus iungit ad orationem atque caput versus crucem inclinans dicit: Oremus, et extensis manibus orationem legit, quae testo correspondet. In festo soilemnitatis corporis Christi ea sonat: Deus , qui nobis. Quando festum plures sanctos complectitur, plures etiam orationes recitantur. Orationes pleraeque ad Deum Patrem diriguntur, omnes vero per Iesum Christum in unitate Spiritus sancti concluduntur secundum illud Christi: Si quid petieritis Patrem in nomine meo, dobit vobis. (loan. 16, 23). Uti Christus in cruce manibus extensis oravit, ita sacerdos in altari orat et ita olim etiam fideles orabant. Lectio. Oratione vel orationibus finitis sacerdos partes sacrae Scripturae veteris foederis vel epistolarum sanctorum apostolorum legit, unde haec lectio Epistola vocatur. Ut sacras litteras in divino officio legere iam in vetere testa¬ menta praeceptum erat, ita in novo testamento nullum Missae sacrificium celebratur, quin tališ lectio obtineat. in festo corporis Christi lectio e prima ad Corinthios epistola capitis undecimi versus a vigesimo tertio usque a d undetrigesimum complectitur: Fratres, ego enim accepi. Quum sacerdotem super libram manus tenentem v idemus, verborum apostoli recordemur: Estote autem faetores verbi et non auditores tantum , jaJdentes vosmet- 21 <^g 322 9 ^> ipsos. (Iac. 1, 22). Neque enim legem divinam audire sufficit, sed eam etiam implere necesse est. Lectione absoluta ministri loco populi dicunt: Deo gratias, pro eo scilicet, quod nos per prophetas vel apostolos, quomodo nos vivere oporteat, docuerit. Lectionem Graduale sequitur, videlicet orationes e psalmis decerptae, et pia sensa, quae in lectione exci- tantur, exprimit. Graduale vocatur, quia eo tempore, quo diaconus per gradus librum a sinistra parte altaris ad dexteram portabat, persolvebatur. Tempore paschali omittitur Graduale eiusque loco duo dicuntur Versus cum quatuor Alleluja, quod significat: Laudate Dominum. In Missis, quae tempore moerori et poenitentiae consecrato, ut a septuagesima usque pascha, aut in paramentis violaceis et nigris celebrantur, post Graduale Tractus recitatur, compositus e psalmorum versibus et ita dictus a verbo trahere, vel quia lente cantatur, vel quia olim tractim et sine interruptione cantabatur. In Missis pro delunctis et aliis quibusdam Missis etiam Seguentiae — longiores hymni — dici solent. Evangelium. Sacerdos in medium altaris redit, profunde se incli- nat atque orationem praeparatoriam ad Evangelium dicit: Munda cor rneum. Hanc in Missis sollemnibus etiam diaconus genua flexus ante altare persolvit. Interim missale a sinistra parte ad dexteram partem altaris transfertur. Hoc significat, Evangelium, a Iudaeis repulsum, ad gentiles esse translatum. Fideles proinde se praeparent, ut Evangelium redemptionis et sanctifica- tionis nostrae, a lesu Christo lactae, devote audiant. Ad Evangelium legendum sacerdos ad dexteram altaris partem procedit et fideles salutat, dicens: Dominus vobiscum , ut Evangelium fideliter audiant atque in corde suo conservent. Ministri respondent: Et cum špiritu tuo, ut sacerdos digne et candide Evangelium annuntiel Christum a Pilato ad Herodem ducunt. 323 «> Deinde pollice dexterae manus signo crucis signat primo librum super principio Evangelii, quod est lecturus, postea seipsum in fronte, ore et pectore, dicens: Seguentia vel Initium sancti Evangelii, ut ostendat, doctrinam evan¬ geličani non solum memoria tenendam, sed etiam ore ac opere profitendam esse. Ministri pro populo respondent: Gloria tibi, Domine. Gratia ei sit pro hoc Evangelio sive laeto nuntio, quod nobiscum in sancto Evangelio loqui velit. In Missa sol- lemni liber Evangeliorum incensatur, in signum reveren- tiae verbis Evangelii exhibendae. In sollemnitate corporis Christi pericope evangelica ex Evangelio s. Ioannis (6, 56 sqq) sumpta est: ln illo tempore dixit lesus iurbis Iudae- orum: Car o mea. Dum Evangelium legitur, fideles surgunt, quo testan- tur, se ad verba Christi audienda et ea in vita sua ob- servanda paratos esse et, si quando opus esset, pro illo se etiam sanguinem fundere velle. Olim equites ad Evangelium legendum gladios e vagina tractos efferebant, significantes pro evangelicis doctrinis se ad bella gerenda et ad vitam ponendam sanguinemque fundendum esse paratos. Ut ostendatur, verbum Domini nos non solum cre- dere, sed etiam amare veluti nobis beneficum, sacerdos in fine Evangelii missale osculatur, dicens: Per evange¬ lica dieta. Populus vero per ministros reponit: Laus tibi Ckriste, scilicet pro revelatis doctrinis sancti Evangelii. Quando Missa celebratur cum assistentibus levitis, Post Evangelium diaconus sacerdotem celebrantem in- censat, ut significetur magna veneratio, quae vicarium Dei decet, quippe qui Evangelium ore et exemplo prae- dicare debeat. Sacerdos ad medium altaris recedit. — Christum a b Herode iterum ad Pilatum trahunt. — Primis christi- anae religionis temporibus Evangelium concio excepit, sicuti etiam rubrica generalis notat: »Si sit praedicandum, eoncionator, finito Evangelio, praedicet.« Servetur haec 21 * laudabilis consuetudo, ubi viget, nec non resuscitetur, ubi locorum ac temporum circumstantiae id suadent; nam Christus apostolis suis praedicare praecepit, ideoque etiam Ecclesia inculcat, ut diebus Dominicis et festis verbum Dei fidelibus annuntietur. Quapropter fidelium strictum officium est. doctorum uti indoctorum, divitum et pauperum, concionem attente audiendi et eius doctri- nam in moribus demonstrandi. Qui enim sine sufficienti et rationabili causa concionem illis diebus negligit, partem tantum praecepti Ecclesiae implet ideoque plus minusve peccat. In antiquis temporibus diaconus post concionem ex- clamavit: Sancta sancbis! Hoc est, res sanctae pro ho- minibus sanctis sunt, quo significabat: Missa catechu- menorum finita est, unde non baptizati et poenitentes exite! Illis temporibus ecclesia finita exhortatione claude- batur, et Missa fidelium professione fidei inchoabatur. S y m b o 1 u m. Sacerdos stans in medio altaris versus imaginem Crucifbn in nomine populi Christiani Čredo intonat, si Missa cantatur, in aliis intelligibili voce dic.it. Etiam fideles eum imitando, symbolum apostolicum dicant. Čredo, quod sacerdos in Missa dicit, est Nicaeno-Constantinopolitanum, quod incipit verbis: Čredo in unum Dernn. In line sacerdos signat se signo crucis, quo ostendatur, nos sacrilicio crucis solo et vita fidei respondente futuram et glorilicam resur- rectionem et vitam aeternam nobis comparare posse. Sine jide , apostolo docente, impossibile est placere Deo (Hebr. 11, 6), ideoque etiam Missae sacrificium digne offerre. Vivam ergo fidem impetremus lesu Christi, qui modo super altare sub speciebus panis et vini venturus, m nobis habitabit! Čredo dicitur diebus Dominicis et festis Domini, beatae Mariae virginis, angelorum, apostolorum, doctorum Ecclesiae et patronorum; festis vero martyrum, confesso- rum, virginum, non virginum vel viduarum omittitur. 325 Altera pars saerifieii Missae. O f J ertorium. Jpost Čredo sive post Evangelium sacrificium ipsum incipit: Missa Jidelium et quidem altera pars Missae: Offertorium. Sacerdos altare osculatur et versus ad popu- lum dicit: Dominus vobiscum, et ministri respondent: Et cum špiritu tuo. Postea sacerdos ad imaginem crucis con- versus dicit: Oremus et Offertorium, quod plerumque e psalmis sumptum esl et in sollemnitate corporis Christi sonat: Saeerdotes Domini. Olim totum psalmum canta- bant, et inter cantum fideles sua dona ad altare offere- bant: triticum, vinum, oleum vel etiam pecunias, partim ad sacrificium offerendum, partim ad saeerdotes susten- dandos necessaria. Quocirca apostolus seripsit: Qui altari deserviunt, cum altari participant. (I. Cor. 9, 13). Sacerdos calicem detegit. — Christum exuunt et flagellant. — Qui sacrificio Missae adstant, omnes curas temporales deponant et intentionem suam cum sacerdote coniungant. Sacerdos hostiam, in patena positam. ambabus manibus elevans orat: Suscipe, sanete Pater. In hac per- pulchra oratione, qui circumstant, sua desideria et sua corda mente ponant ac Deo offerant. Verbis orationis dictis sacerdos cum hostia in patena super altare signum crucis facit eamque statim in corporali demittit. Illud album linteamen idcirco corporale vocatur, quia consecratione faeta Christi corpus in eo collocatur. Tum sacerdos calicem accipit, in eum vinum in- fundit atque parum aquae immiscet, ut Christus in ul- tima coena fecerat, et interea precatur: Deus, qui humanae substantiae. Infusio aquae. in calicem non caret sublimi significatione, nam coniunctio divinae et humanae naturae Christi et »ipsius populi fidelis cum capite Christo unio repraesentatur.« 1 Praeterea nos commoneiacit, quod e latere eius aqua simul cum sanguine exierit. ^ In Missa sollemni diaconus imponit vinum, subdiaconus vero ac iuam in calice. 1 Cone. Trid. sess. XXII. cap. 7. — 2 Ibidem. Sacerdos in medium altaris recedit, et calicem eleva- tum tenens orat: Offerimus tibi. Itaque sacerdos non solus est, qui vinum offert, sed una cum fideli populo, quum dicit nnmero plurali: Offerimus. Qualis honor populi inde demonstratur! Non immerito eum vocat princeps apostolo- rum genus electum , regale sacerdotium. (I. Petr. 2, 9). Parva quidem panis et vini materia a sacerdote omnipotenti Deo offertur, ea tamen brevi infinitum sacrificiurn fiet, quum in corpus et sanguinem Christi, Filii Dei, convertetur et soli Deo offeretur, non vero sanctis, quorum preces illud sacrificiurn comitabuntur. Sacerdos calicem cooperit. — Christi caput corona spinea contegunt. — Sacerdos super altari manus iungit, et aliquantulum inclinatus dicit: In špiritu humilitatis. Hic iideles Christo iungantur et omnia sua peccata et prava desideria humiliter et contrito corde coelesti Patri offerant, ut ea propter Christum remittat atque se in suos filios di- lectos sanctificet. Quum vero omnis sanctiiicatio a Špiritu sancto descendat, sacerdos se erigit, ad coelum aspicit et extensis statimque ante pectus iunctis manibus supplicat: Veni, sanctificator. Interea cruce signat hostiam et cali¬ cem, ut demonstret benedictionem coelestem. In sollemni Missa incensantur oblata, ut nostra dona et preces in odorem suavitatis ad Deum ascen- dant et benedictio coelestis donaque gratiae ad nos de- scendant. In vetere foedere thymiamata Christi sacrificiurn figurabant. Hora tertia, nona ex nostro computo, Hiero- solymis in templo matutinum sacrificiurn incendebatur, eo etiam tempore Christum mortis damnaverunt et m Calvariae montem duxerunt. Hora nona, tertia post meridiem, sacrificiurn vespertinum super altari thy- miamatum incendebatur. Hac hora Christus in lig na crucis expiravit. L a vab o. Sacerdos ad partem epistolae transit et manus suas lavat. — Pilatus manus lavans jChristum innocentem agnoscit. — Lotio manuum nos hortatur, ut puro corde sacri- ficium Missae offeramus, quem ad modum Iesus pedes la vit apostolorum, priusquam in novissima coena sacrificium et sacramentum eucbaristicum institnit. Interim sacerdos nonnullos versus psalmi 25. Lavabo recitat. Innctis mani- bus sacerdos in medium altaris recedit, caput inclinat humili- tate plenus et veneratione, et omnes adstantes invitat, ut secum sacrificium Deo offerant: Suscipe, sancta Trinitas. Postea altare osculatur, ut Christi dilectionem ostendat et versus populum manibus extensis eum provocat: Orate , fratres. Hoc modo sacerdos omnes ad orationem cohor- tatur, et ideo ministri loco populi fidelis respondent: Suscipiat , et sacerdos confirmat: Amen, fiat, quod depre- cati estis. Mox sacerdos manus extendens, orationes, variis festis proprias, submissa voce persolvit, ideoque Secretae appellantur numeroque collectarum respondent. In festo corporis Christi orat: Ecclesiae tuae. Secretas orationes excipit: P r a e f a t i o. (Dominica tertia). Sacerdos, in medio altaris manens, se ad praefatio- nem, disponit. — Christo crucem imponunt eumque in montem Calvariae ducunt. — Secretas orationes sacerdos claudit, dicens convenienti voce vel in Missa sollemni cantans: Per omnia saecula. Cui ministri respondent: Amen. Sacerdos populi pietatem et dilectionem erga Christum inflammare cupit, et propterea eum alloquitur: Dominus vobiscum, eique ministri pro populo respondent: Et eum špiritu tuo. Exinde sacerdos manus elevans, quasi omnium corda ad thronum maiestatis Dei allaturus, exclamat: Sursum corda. Ministri respondent: Habemus ad Domi- num, quasi dicerent: Omnes cogitationes omniaque desi- deria a terra separavimus et solum divina spiramus. Sacerdos laetus manus iungit et prosequitur: Gratias a gamus. Ad quod ministri respondent: Dignum et iustum est , ut scilicet Deo gratias agamus, quum tanta beneficia ftobis impertiat. Sacerdos tum oaput elevat, extendit manus, quo lae- tum animum ostendat, ac gratias acturus cantat: Vere dignum et iustum est. Ita Ecclesia filios suos praeparat, eos- que cum angelis et archangelis in gratiarum actione conso- ciat, ut eos Christo obviam ducat, quum coelitus super altare venturus sit, atque ei, quemadmodum in ultimo itinere Hierosolymitano populus iudaicus eum salutaverat, acclamat: Hosanna in excelsis. Vere pulchra est haec acclamatio, ante consecratio- nem panis et vini facienda! In verbis Sanctus, Sanctus sacerdos manus iungit, inciinatus ante thronum Dei, sicut angeli in facie Dei suas facies contegunt. In verbis Benedictus, qui venit sacerdos se erigit, quasi cum populo Christo obviam iturus, seque crucis signo munit. Ministri tintinnabulum tangunt, circumstantes fideles invitantes, ut Christo ob¬ viam eant eumque venerentur. Hic cantus ex parte sacerdotis interrumpitur et ita incipit: Tertia pars saerifieii Missae. Canon Missae. Ufissae saerifieii sanctissima pars Canon est eo, quod in ipso conversio panis et vini in corpus et san- guinem Christi efficitur. Orationes Canonis sacerdos sub- missa voce persolvit, tum quia Christus in via crucis in Golgotha montem tacitus Deo Patri preces fundebat, tum quo facilius cum Deo ipso colloqui valeat. In saneto silentio mirabile opus peragitur, ut etiam populus adstans tacita pietate de grandi mysterio meditetur. Invocatione Sanctus sacerdos Deo, ut ita dicamus, ap- propinquat, sacro desiderio ductus, oculos et manus ad coe- lum elevat ante thronum Dei Patris et demittens orat: Te igitur. Ad hanc orationem sacerdos se inclinat et altare oscu- latur. -— Christum in cruce ponunt, ut pro nobis moria- tur. — Sacerdos signat panem et vinum crucis signo. —' Christum cruci affigunt. — Quemadmodum Christus m 329 cruce manibus extensis oravit, similem in mod um etiam sacerdos manus suas extendit, pro sancta Ecclesia, pro potestatibus ecclesiasticis et civilibus, pro universis fideli- bus oraturus. Orationes ante consecrationem submissa voce di- cuntur pro militante Ecclesia, quapropter sacerdos me- moriam facit eorum, qui in terra degunt seque speciatim ei ad sacrificium commendaverunt, et extendens ac iun- gens manus orat: Memento. Adstantes se suosque, pa- rentes liberos, liberi parentes et ita porro in Missae sacri- ficio commendent. — Sacerdos, quum preces pro vivis in terra fuderit, Ecclesiae triumphanti se associat, electis scilicet in coelis, eosque, ut nobiscum in sancta societate sint, invitat dicens: Communicantes. Magnum sane nobis solatium est, quod in sancta societate cum electis coe- litibus vivamus. lili in conspectu Dei sunt, ac pro nobis orant. Multum valet oratio iustorum. Nune sacerdos manus suas super hostiam et calicem extendit. In antiquo testamento Iudaei manus super animalia propitiatorio sacrificio destinata imponebant, quo ostendebant, se sua peccata super animal imponere illudque morti pro remissione peccatorum tradere. Ita sacerdos omnium nostrum peccata super hoc nostrum sacrificium ponit, super agnum Dei, qui tollil peccata mundi, et pro satisfaetione et remissione peccatorum per lesum Ghristum ad Patrem coelestem his verbis orat: Hanc igitur. Postea sacerdos manus iungens omnipoten- tem Deum precatur, ut his doniš benedicat eaque in corpus et sanguinem Christi transmutet, dicens: Quam °blationem. In hac oratione sacerdos quinque signa crucis super oblata facit, ut demonstret, Christum in omnibus quinque sensibus passum esse pro nobis. Tria signa crucis ostendunt, nos tres personas divinas orare, ut hoc grande mysterium perficiant, unum vero, super panem faetum, ostendit, modo hunc in corpus Christi transitu- r um esse, et ultimum, super vinum faetum, demonslrat, hoc in sanguinem Christi transmutatum iri, qui pro nobis ln crucis patibulo effusus est. Sacerdos porro orat: Qui pridie, quam pateretur. In hac oratione oranes fideles se Christo uniant, ut eum Deo Patri offerant, deinde vero Christum mente in coena- culum ad ultimam coenam indeque in Golgotham ad crucem comitentur. Quae enim ibi acta sunt, ea hic, in sacrificio, mirabiiiter renovabuntur. Consecratio et elevatio. Sacerdos super panem omnipotentia verba Christi dicit: Hoc est enim. Nune non est amplius panis, sed verum et vivum c.orpus Christi. Unde sacerdos slatini dexterum genu flectit usque ad terram et sacramentum reveretur; minister vero campanula ter populum hortatur, ut Christum in altari praesentem flexis genibus adoret et pectus percutiat eo, quod nos, quum peccatores simus, mortem aeternam mereamur, eamque tamen Christus pro- nobis sustulerit. Sacerdos corpus Christi elevat. -— Christus in cruce elevatus est. — Adoremus Christum in specie panis, dicentes: Ave, Christi corpus, pro nobis in cruce immo- latum, quod nune a dexteris Patris in coelis regnas, prae dilectione nostra tamen in nobis habitas. Humiliter te adoramus et petimus: miserere nostri! Postea hostia super corporale collocata, sacerdos calicem detegit et quod Christus egit, his verbis peragit: Simili modo. Sacerdos dexterum genu tlexus. elevat cali¬ cem cum sanctissimo sanguine Christi. — E vulneribus Christi fluxit in cruce pretiosus Sanguis nostrae redempli- onis. — Fideles genibus flexis vivum sanguinem Christi adorent: Ave, pretiose sanguis Redemptoris nostri, m cruce pro nobis effuse! Sanguis Christi munda me, sanctissime sanguis, sana me, sanctissime sanguis, salva me et miserere animarum fidelium in purgatorio! Post elevat ione m. Summum miraculum dilectionis Dei verbis omm- potentibus Christi faetum est; idem Christus, q ul a dexteris Dei Patris sedet, substantialiter in altari anima- et corpore, čarne et sanguine, divinitate et bumanilate praesens est, solae species panis et vini manserunt, quia coram Ghristo, omni eius maiestate, nos terrestres crea- turae permanere non possemus. Ante elevationem sacerdos orat in solo nomine Ecclesiae, post elevationem orat tamquam vicarius Christi. Christus ipse cum eo orat pro nobis ad Patrem coelestem. Olim populus, timore et veneratione perculsus, ab eleva- tione usque ad orationem Dominicam humi prosternebatur, nune vero fideles, in quantum beri potest, saltem genibus flexis orent. Post elevationem sacerdos memoriam facit omnium sacriliciorum, quae quondam Deo accepta erant, et orat: Unde et memores. Intra hanc orationem quinquies oblata signat cruce in memoriam quinque plagarum Christi, deinde manibus extensis prosequitur: Supra qucie, et post- ea profunde inclinatus, iunetis manibus et super altare positis, dicit: Supplices te. Intra hanc orationem sacerdos altare osculatus, signum crucis super pretiosum Corpus et Sanguinern et super se ipsum facit, quo se perfeete cum Christo uniri ostendat. Haec oratio profundum mv- sterium continet. Sandus enim angelus Christus ipse est, qui in sacrificio Missae seipsum et nos, sua membra, Deo Patri offert, ut hac ratione et nos Deo accepta ob- latio simus atque gratiarum, quae ex hoc sacrosancto sacrificio scaturiunt, participes efficiamur. Orationes post elevationem etiam pro tidelibus de- functis dicuntur, quia Christus pro omnibus, vivis et de- functis, mortuus est. Quapropter sacerdos earum meminit animarum, pro quibus speciatim fructus sacrificii offerre cupit. Manus igitur suas extendit et orat: Memento etiam. Hic sacerdos manus iungens eos nominat, pro quibus Mis- sam celebrat, fideles vero suos cognatos, qui vita luncti sunt, in sanctissimo sacrificio Dei misericordiae commendent. Sacerdos orationem prosequitur extensis manibus: Jpsis , Domine. Celebrans, memoria defunetorum faeta, pro se quo- fiue et circumstantibus deprecatur, ut Deus post hanc vi- iam in coelestia tabernacula eos recipiat, et quia suorum 332 peccatorum recordatur, pectus percutit, voce aliquantu- lum elevata, dicens: Nobis quoque peccatoribus. — Christus latroni ad dexteram pendenti paradisum promittit. — Intra orationem sacerdos trina vice oblata cruce signat, quasi trium horarum, quibus Christus in cruce pendebat, pie meminerit. Ut sacerdos ante elevationem sanctorum intercessi- onem invocaverat, ita post elevationem, ut partem cum electis in coelis habeat, precatur. Sanctos utriusque sexus eo appellat, quod per Christum utrique sexui salus prae- parata est, modo nos salutis via incedamus. Statim sacerdos discooperit calicem, genu tlectit, accipit Sacra- mentum dextera, sinistra calicem tenens, signat ter cum hostia a labio ad labium calicis, dicens: Per ipsurn et cim ipso. Reposita hostia in corporali, calicem cooperit, genu tlectit et surgit. Nune secreta Missa finitur. Sacerdos et fideles se ad sacram communionem praeparant pulcher- rima precatione, oratione videlicet Dominica: Pater noster. Sacerdos hanc orationem vel cantat vel intelligibili voce dicit: Per omnici saecula, et minister respondet: Amen. Sacerdos extendens manus dicit: Oremus, et ma- nibus iunctis prosequitur: Praeceptis salutaribus; ubi incipit: Pater noster , manus iterum extendit, doneč ora¬ tionem concludat: et ne nos inducas in tentationem. Ubi minister respondit: Sed libera nos a malo, sacerdos secreto dicit: Amen. Olim fideles adstantes una cum sacerdote orationem Dominicam dicebant, nune unus- quisque secreto eam dicat. In fine huius orationis sacerdos accipit patenam inter indicem et medium digitum et dicit: Libera nos. Postea sacerdos submittit patenam, qua se signavit, hostiae et discooperit calicem, genu tlectit et hostiam accipiens, trangit super calicem per medium, dicens: P er eumdem Dominum, et partem, quae in dextera est, supei patenam ponit, de alia autem parte, quam sinistra manu tenet, particulam trangit, dicens: Qui tecum vivit. Mox aliam mediam partem hostiae cum ipsa sinistra super patenam ponit et dextera tenens particulam super Gali¬ čem, sinistra calicem, dicit: Per omnia saecidct. Responso Amen accepto, cum particula super calicem ter signat, dicens: Pax Domini et particulam in calicem immiltens, secreto dicit: Haec commixtio. Fractio hostiae animae Christi ex eius corpore egres- sum in cruce, i. e. mortem eius denotat. Sacerdos parti¬ culam hostiae in calicem immittens significat Christi animae descensum ad inleros, in limbum patriarcharum, ut animas eornm. qui redemptionem summo desiderio expectaverant, redimeret. Ouarta eaque ultima pars saerifieii Missae. C o mm uni o. (Dominica quarta). $n sacra communione Christus abunde fidem nostram remunerat seque ipsum in spiritualem refectionem exhibet, ut nobiscum se perfecte uniat. Unde sacerdos cooperto palla calice, adorat sacramentum, surgit et stans iunctis manibus et profunde inclinatus — in morte Christi mul ti sua peccata confessi sunt — ter dextera pectus percutit, dicens: Agnus Dei, qui tollis. Quod ter pectus suum per- cutimus, ter peccata nostra in conspectu Dei confitemur atque contestamur Christum, agnum immaculatum, pro eis satislecisse nosque per illum dumtaxat remissionem Peccatorum sperare. Hucusque sacerdos orationes suas ad Deum Patrem Per Iesum Christum dirigebat, nune vero ad sacram com- munionem accessurus, tres orationes ad Christum dirigit; Prima securitatem et pacem Ecclesiae flagitat, quum incli¬ natus dicit: Domine lesu Christe. Primis Ecclesiae tem- Poribus fideles adstantes se osculabantur, ut indigitarent, 0r nnes šibi invicem offensiones condonasse. Hodie solum in sollemni Missa sacerdotes šibi levi amplexu et reci- P r oca salutatione: Pax tibi, Et cum špiritu pacem exoptare s °lent. Haec oratio in Missa de requie omittitur. In allera oratione munditiem cordis sacerdos petit, ut digne Christi corpus et sanguinem suscipere valeal, et dicit: Domine lesu. In tertia denique oratione sacerdos enixe poscit, ut indigna communione praeservetur, his verbis: Perceptio. Has orationes fideles quoque, mente cum sacerdote iuncti, in silentio dicant, ut saltem spiri¬ tualen! communionem accipere possint. Sacerdos mox dexterum genuflectit, sanctissimum cor¬ pus Christi adorans, et ubi surrexit, sinistra manu sanctissi¬ mum Corpus accipit, et humiliter se inclinans, ter peclus percutit, dicens: Domine, nun sum dignus. Minister iuxla hodiernam praxim campanula fideles, ut idem faciant, exci- tat. Deinde sacerdos se cum hostia super patenam signans, dicit: Corpus Domini , et reverenter ambas partes hostiae su¬ mit, iungit manus et aliquantulum in sanctissimi Sacramenti meditatione quiescit. — Christum de cruce depositum in sepulchro recondunt. — Calice demum discooperto, sacerdos genuflectit, fragmenta colligit, si quae sint, patenam super calicem extergit, interim dicens: Quid retribuam, et calice manu dextera accepto, se signat et dicit: Sanguis Domini Quo dieto totum sanguinem cum hostiae particula sumit. Quanta beatitudo est: Christo perfeete uniri! Cum lesu esse paradisus, sine lesu infernus est. Utinam omnes hanc dulce- dinem gustent et grati hanc beatitudinem agnoscant! Ut calicem purilicet, sacerdos eum porrigit ministro, qui parum vini in eo infundit, dum sacerdos dicit: Quod ore sumpsimus. Hoc vino sacerdos se purificat, deinde pollices et indices super calicem tenenti minister vini et aquae parum infundit, dum sacerdos orat: Corpus tuum. Starim sacerdos digitos extergit purificatorio et sumit ablutionem. Quo faeto extergit os et calicem, quem operit et plicato corporali, ut prius, super altari collocat. — Sepulchrum Christi sigillo obsignant et custodibus circumdant. Communio s piri tu ali s. Antiquis temporibus omnes fideles, qui Missae sacn- ficio intererant, communionem accipiebant. Eorum vita 335 sancta et innoxia, eorum dilectio et ardor erga Salvato- rem grandis erat. Quocirca communio fidelium adstantium intra Missam post sacerdotis communionem fieri solebat, hodie hoc rarius intra Missam fit, in coena Domini et in communionibus satisfactoriis vel generalibus tamen multis locis hic laudandus mos adhuc viget. Caeteris temporibus fidelium communio ante saepiusque post Missae sacrificium fieri assolet. Nihilo minus nostro quoque tempore sancta mater Ecclesia cupit, rogat, adiurat suos fideles, ut saepe atgue saepe, quoties digne fieri potest, sacra communione se reficiant et si sacramenialem non potuerint, saltem spiri- tucdem communionem suscipiant. Unde Concilium Triden- tinum optat, »ut in singulis Missis fideles adstantes non solum spirituali affectu. sed sacramentali etiam Eucba- ristiae perceptione communicarent, quo ad eos sanctissimi huius sacrificii iructus uberior perveniret ,« 1 et supponit, in singulis Missis populum spiritualiter communicare . 2 Ad spiritualen! communionem vero tria requiruntur: viva fides, charitas ac sacramenti desiderium. lili enim, »qui voto propositum illum coelestem panem edentes, fide viva, quae per dilectionem operatur, fructum eius et utili- tatem percipiunt,« 3 vere spiritualen! communionem per- cipiunt. Postcommunio. Sacerdos, ubi calicem opernit, manus iungit, et facta cruci reverentia ad partem Epistolae procedit, antipho- n am, quae dicitur Communio, lecturus. Missale enim ite- r um in hac parte collocatum est, quo significatur, in fine ttmndi etiam reliquias ludaeorum se ad lidem Ghristi conversuras esse. Antiphona hac dilectio et misericordia Eei magnificatur et nostra gratitudo excitatur. Sumitur vero e psalmis et universim e sacris litteris et antiquitus 'nter communionem fidelium cantabatur: varia in variis Jestis sumi solet. In sollemnilate corporis Christi sic sonat: Quotiescum que. ' Sess. V VIT cap. 6. — 2 Ibidem. — 3 Cone. Trid. sess. XIII eap. 8. Sacerdos in medium altaris recedit, altare osculatus, ad populum versus — Christus post resurrectionem suam apostolis apparet — dicit: Dominus vobiscum, et responso ministri accepto: Et cum špiritu tuo, ad Epistolae partem procedit, Postcommunionem dicturus. Orationes, quibus sacerdos pro sacra communione gratias agit, diversae in diversis testis sumuntur, sed numero collectarum vel secretarum congruunt. In sollemnitate corporis Christi haec dicitur: Fac, quaesumus. Ministri pro populo respon- dent: Amen. Haec oratio significat, nos desiderare et orare, ut Deo Patri gratiae agantur eiusque gratia in omnibus viis nostris per Christi merita et sanctorum intercessio- nem. quibuscum in sancta societate iungimur, nos adiuvet. Post has orationes — plures enim esse possunt — sacerdos in medium altaris procedit illudque osculatus, ad populum convertitur, quemadmodum Christus post suam resurrectionem saepius suis aiscipulis apparuit, eique salutem dicit: Dominus vobiscum, et ministri pro populo respondent: Et cum špiritu tuo, salutem sacerdoti e parte sua optantes. Sacerdos, quasi valedicturus populo, canit vel dicit: Ite, missa est. In Missis vero, in colore violaceo celebratis, reversus ad altare, clara voce invitat populum ad protrahendas preces, dicens: Benedičamus Domino. Minister respondet: Deo gratias. Revera Deo sint grates, quia et in nostra dioecesi reperimus non paucas parochias, in quibus viget lauda- bilis mos, quo magna pars populi, sacra functione abso- luta, non statim deserit ecclesiam, sed longius persistit in oratione, in meditatione, in visitatione sacrae viae crucis vel in decantandis piis cantilenis. In Missis de requie etiam haec conclusio valet defunctis, propterea sacerdos versus altare exclamat: Requiescant in pace, ministerque ipsi replicat: Amen. Tune manibus positis super altare inclinatus petit- Placent tihi. Qua oratione finita, spe relertus orationes suas a Deo exauditum iri, altare osculatur, amorern Salvatoris exprimens, rnanus elevat ad coelum, ut populo coelitus exoret benedictionem, et dicit: Benedicat vos. 337 Hic non tam sacerdos, quam triunus Dens, uti Christus in monte Oliveti suis discipulis benedixit, quum ad Patrem ascensurus esset, benectionem impertit, quae in Missis Reguiem omittitur. In pontificali vero Missa Episcopus his verbis benedicit: Sit nomen Domini benedictum, et chorus vel ministri ipsi respondent: Ex hoc. Pontifex: Adiutorium. Minister: Qui fecit. Deinde elevatis oculis iunctisque manibus exclamat: Benedicat, et conversus ad populum, dum sacerdos semel tantum id lacit, super ipsum ter signum crucis formans dicit: Pater et Filius. Benedicti- one data sacerdos ad partem Evangelii vertitur, Evangelii s. Ioannis initium lecturus. Si speciale Evangelium legendum est, missale transfertur, ut ex eo Evangelium legat. Sacer¬ dos salutem populo dicit: Dominus vobiscum, et ministri respondent: Et cum špiritu tuo. Sacerdos deinde signat cruce altare vel libram et legit Evangelium, ut praescri- bitur, incipiens: Initium vel Sequentia sancti Evangelii, et ministri respondent: Gloria tibi Domine, et fideles sur- gunt ac cruce se signant. Sacerdos iunctis manibus Evan¬ gelium usque ad finem legit, quo finito ministri respondent: Deo gratias! Profecto, lota vita nostra gratiaram actio pro multis, quae accipimus, Dei beneliciis esse oportet. ExpositiosanctissimiSacramenti. Conclusio. Quando sanctissimum Sacramentum exponitur, id omni qua par est sollemnitate fieri decet, quippe quo ille abscondatur, in cuius nomine omnium genua flectantur terrestrium, coelestium et infernorum. Quisquis ullo modo Potest, arnbo genua flectat, non vero unurn , uti Iudaei, Christo illudentes, quondam fecisse feruntur, genu sinistrum flectentes. Omnes cantum ad benedictionem cantent. In s Peciali sollemnitate sacerdos lingua latina intonat: Tan¬ tum ergo, postea Genitori. Ritus in expositione Sanctissimi Romae usitatus ab illo in regionibus nostris iamdudum introducto differt et ideo optamus, ut prior etiam in Nostra dioecesi paulatim recipiatur. S. Augustinus, quum Medio- lani plebem coram Sanctissimo canentem audivisset, lacrv- ait, prae gaudio se proludisse. Cantus ecclesiaslicus 22 338 excitat pietatem et suavis orationis instar tructus coe- lestes parit. Quum sacerdos cum Sanctissimo benedictionem im- pertit, Christus ipse omnipotenti manu sua suos, quos in crucis ligno redemit, fideles benedicit. Quare lumen seu lampas anle venerabile Sacramentum accendatur? Hoc lumen nos monet, ut in eo esse Filium Dei, lucern mundi, quae ad nos coelitus venit, nostrum Salvatorem, qui suo sanguine nos redemit, in panis specie praesen- tem esse, iugi memoria habeamus; sed nostrum fervorem quoque et venerationem in sanctissimum Sacramentum ostendit et quasi repraesentat. Quid angelorum et sanctorum imagines significant in altari ? In his imaginibus angelos in sancto timore, in oratione et veneratione aspicimus immersos; sanctos in gaudio dilectionem Dei adorare et Deum pro sanctitate et gloria laudare videmus. Hae imagines vel statuae, quid- quid aula coelestis agat, quo tem pore Christus, agnus Dei, in altari praesens iacet, nobis repraesentant. Illae nos monent et nobis clamant: Christifideles, venite, adoremus genuflexi Deum et Salvatorem nostrum! QuomocIo christilidelis rite se intra Missae sacrificium gerat? 1. Attendat oportet in quatuor praecipuas partes Missae. Ad Evangelium stabit; a consecratione usque ad communionem, si quo modo fieri potest, genibus llexis Sanctissimum adorabit, aliis momentis vero stabit vel sedebit, nisi Sanctissimum expositum sit. 2. Intra Missam rosarium Mariale — de passione Christi — recitandum est. Orationes vero optimae, si legantur, illae sunt, quas sacerdos recitat. Saepius librum precum mutare non convenit, commendatur vero easdem preces toties recitare, ut eas in memoria habeamus. 3. Quisquis cantare valet, cantus ecclesiasticos cum schola cantorum cantabit, praesertim vero ad benedicti¬ onem cum Sanctissimo. Pulcher cantus devotionem non parum auget. Quid ille, qui diebus Dominicis et festivis ad Missam adstare non potest, domi laciat? Rite impeditus christi- fidelis, quominus die Dominica seu festiva ecclesiam adeat, domi Missae modo quodam cum illis, qui ei actu adstant, interesse debet et quidem hoc modo: 1. Quum tempus divini officii advenit, ad ecclesiam parochialem versus respiciat el mente inter fideles Missae assistentes accedat. 2. Libram precum vel rosarium Mariale accipiat et Missae preces persolvat. Si campanae sonum audiat, praecipuas Missae partes annuntiantem, hoc facilius faciet. 3. Quum fideles a divino officio domum veniunt, roget eos, ut šibi quid e concione referant. Ita et ipse alterum Ecclesiae praeceptum implebit, et ita demum uni- versus orbis terraram templurn Deo consecrabitur, atque quodlibet cor christifidelis ei altare erit. Idem etiam eis faciendum est, qui diebus festivis in itinere ex neces- sitate versantur. In Deo dilecti! Num modo bene intelligitis, quanti sacrificium Missae aestimare debeamus ? Num novistis, quo modo ei adstetis, ut vobis saluti sit? Hoc fidenter sperarnus, quia alias lidei nostrae llorem ignoratis. Etsi enim Deus sapientissimus sit, nihil maius nobis donare potuit hoc pretioso sacrifi¬ cio, in quo Filius Dei ipse pro nobis se offert. * 1 O miraculum amoris Dei, ubi populus in universo orbe invenitur, qui tale habeat sacrificium, quale nos catholici habere gaudemus, ex quo sine intermissione a quam vitae aeternae haurire possumus! Quem electi in coelis intuentur facie ad faciem, hunc nos in terra in admirabili mysterio Missae adoramus. Certe devoti, sancti _ 1 Opera egregia de inexhausto Missae bono conscripserunt: Innocentius HI., De sacro altaris mvsterio libri VI. (Migne, tom. 217. col. 773 914). aenedictus PP. XIV., De sacrosancto Missae sacrificio libri tres. (Denuo edidit et roultis annotationibus et additionibus auxit P. Iosephus Schneider S. I. Mo- gantii, 1879). — Ioan. Cardiualis Bona, Ord. Cist., De sacrificio Missae tracta- ; Us asceticus. Parisiis 1846. — Ioan. Bapt. Cardinalis Franzelin S. I., Tracta- l 's de ss. Eucharistiae sacramento et sacrificio. Romae, 1899. liane. Suarez L Commentaria in tertiam partem s. Tbomae Ac[uinatis. De sacramento ocharistiae et de Missae sacrificio. Parisiis, 1861. — P. I- B. de Ilerdt, ‘ aerae liturgiae praxis iuxta ritum romanum in Missae celebratione servanda. 0?ani i, 1894. Tom. II. pagg. 96-171. 22 * <^p 340 ac salvi christifideles essent, dum hoc, sacrosanctum sacri- ficium secum recogitarent et digne celebrarent! Ideo laudes et gratiae perennes sint lesu Christo in sanctissimo Eucharistiae sacramento et sacrificio! Gratia vohis et pax . . a lesu Christo , . qui dilexit nos et lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo et fecit nos regnum et saeerdotes Deo et Patri suo: ipsi gloria et imperium in saecula saeeulorum! Amen. (Apo- calyp. 1, 4—6). Kratek pouk o daritvi svete maše, najdražjem zakladu svete Cerkve. ^Tmenitno je pač vprašanje: Zakaj smo ustvarjeni, čemu smo na svetu? Ustvarjeni smo in na svetu živimo zato, da Boga spoznavamo, njemu služimo ter se tako osrečimo in vzveličamo. Zategadelj pa ni za nas važnejše in višje dolžnosti, kakor je dolžnost: Boga častiti. Zares, ni treba posebno umovati, ker je jasno samo ob sebi, da mora stvar svojemu stvarniku, nevreden slu¬ žabnik svojemu najvišjemu gospodu, človek svojemu naj¬ večjemu dobrotniku, namreč Bogu se zahvaljevati, Bogu izkazovati popolno vdanost in njemu biti vedno hvaležen. To češčenje terja Gospod tudi od nas, ko govori po preroku Malahiju: Sin časti svojega očeta , in hlapec svo¬ jega gospoda; če sem torej jaz Oče , kje je moja Čast? In če sem jaz Gospod , kje je strah pred menoj? (Malah. 1, 6). K češčenju božjemu nas opominja tudi psalmist, ko nam kliče: Pridite, molimo in predenj padimo j 1 ■jokajmo pred Gospodom, ki nas je ustvaril; ker on je Gospod nas Bog, in mi smo ljudstvo njegove paše in ovce njegove roke! (Ps. 94, 6. 7). Ves človek mora torej pokazati svojo popolno pod' ložnost; s srcem in z ustmi, s sklenjenimi rokami m z vpognjenimi koleni mora Boga moliti in ga pripozna- vati kot svojega najvišjega Gospoda. Vse moje kosti ti porekč: Gospod, kdo je enak tebi? (Ps. 34, 10). 341 Ako se angeli, najvišji duhovi v nebesih, tresejo pred neskončnim veličastvom božjim, ter pred vsemogoč¬ nim Gospodom zakrivajo svoja obličja in z globokim spoštovanjem pojo trikrat svet, kako se naj pokloni in poniža šele človek, uboga, slaba, šibka stvar pred božjim veličastvom! O človek, ti ne veruješ, kako majhen in ničeven si pred Bogom, pred katerim so vsa ljudstva kakor kapljica na vedrici in še manj, kakor pravi sveto Pismo: Vsa ljudstva- so kakor nič pred teboj, kakor nič in nicemurnost veljajo pred njim. (Iz. 40, 17). Kaj si tedaj ti pred Bogom? Ne bilo bi torej preveč, ko bi človek v priznanje neomejene oblasti, ki jo Bog ima nad življenjem in smrtjo, daroval svoje življenje; ne bilo bi preveč, ko bi v zna¬ menje svoje ničnosti, iz katere ga je povzdignila božja vsemogočnost, pred božjim obličjem padel v prah, kakor je pisano: Pečine se talijo kakor vosek pred tvojim obličjem (Judit 16, 18); ne bilo bi preveč, ko bi zavoljo grehov, s katerimi je razžalil najvišje veličastvo božje, dal v spravo svojo kri. Toda Gospod, ki po besedah svetega Pisma noče smrti brezbožnih (Ezeh. 33,11), nam je podal sredstvo, s katerim brez izgube življenja in brez izgube udov svo¬ jega telesa na enak način pripoznamo njegovo nadoblast črez vse, kar je, kakor da bi zastavili lastno kri in živ¬ ljenje, namreč namesto svojega življenja postavimo reč, se popolnoma Bogu daruje: in to je daritev. 1 Kaj je daritev, kaj sveta maša? Daritev je viden dar, ki ga Bogu darujemo tako, da dar uničimo ali izpremenimo, ter s tem priznamo Boga za naj višjega Gospoda. V vseh časih so bile daritve v navadi. Že Kajn in Abel sta darovala; in Izraelcem v stari zavezi je Bog naravnost zapovedal daritve. Daritve stare zaveze so Prenehale, ker so bile samo predpodobe daritve nove naveze. . 1 Dr. J os. VValter, Die heilige Messe der grosste Schatz der Welt. 6. ufl - Brixen, 1901. Pag. 3-6. Daritev nove zaveze je sam Jezus Kristus, Sin božji, ki se je za nas žrtvoval s svojo smrtjo na križu. Daritev Jezusa Kristusa na križu se neprenehoma ponavlja z daritvijo svete maše. Sveta maša je vedna daritev nove zaveze, pri kateri se Jezus Kristus nekrvavo daruje svojemu nebeškemu Očetu v podobah kruha in vina. V starem zakonu so imeli krvave daritve zaklanih živali, katere so deloma sežigali Bogu v čast, deloma so jih pa zauživali. V novem zakonu je Jezus opravil na križu krvavo daritev za nas nebeškemu Očetu, in v vedni spomin le-te krvave daritve je upostavil pri zadnji ve¬ čerji nekrvavo daritev svete maše, v kateri se na altarju v podobah kruha in vina za nas daruje, ker neprene¬ homa grešimo in daritve potrebujemo. Daritev svete maše se bistveno ne loči od daritve na križu, ker je mašnik in dar, ki ga daruje, pri obeh daritvah eden in isti, namreč sam Jezus Kristus; le na¬ čin darovanja je različen. Na križu se je Jezus Kristus krvavo daroval, pri sveti maši pa se daruje nekrvavo, to se pravi, ne da bi iznova trpel in umrl. Daritev svete maše je Jezus Kristus upostavil pn zadnji večerji tako-le: PrviS je izpremenil kruh in vino v svoje Telo in svojo Kri, obenem pa je tudi daroval samega sebe nebeškemu Očetu pod podobama kruha in vina. DrugiS je naročil apostolom, da naj ponavljajo le-to daritev v njegov spomin. Daritev svete maše pa je Jezus Kristus upostavil zato, da nam ob vseh časih predočuje svojo krvavo daritev na križu. Zato se je v katoliški Cerkvi od apo¬ stolskih časov sem vedno opravljala daritev svete maše, in se bo opravljala do konca dni. Daritev svete maše opravljajo škofje in mašniki, ker delajo ravno tisto, kar je storil Jezus Kristus pri zadnji večerji. Daritev svete maše se daruje samo Bogu; in se obhaja svetnikom v čast, ž njo le Boga zahvaljujemo za milosti, katere je delil svetnikom; in sebi želimo na¬ kloniti njih priprošnjo in pomoč pri Bogu. Sveta maša se daruje Bogu: 1. da ga spodobno častimo in hvalimo — hvalna daritev. 2. da ga zahvalju¬ jemo za prejete dobrote — zahvalna dritev. 3. da zadošču- jemo božji pravičnosti, ter zadobivamo milost kesanja in pokore in odpuščenje grehov — spravna daritev. 4. da prosimo sebi in drugim vsega dobrega za dušo in za telo — prosilna daritev. Veljava in moč svete maše je neskončna od strani Jezusa Kristusa, ki je pred vsem žrtev in darovalec; od strani ljudstva pa je končna. Sad svete maše je trojen: splošen, katerega se udeležijo vsi verniki, ki ne stavijo ovir. Razvidno je to iz kanona, v katerem se daritev opravlja za vse vernike, za žive in mrtve in za vso Cerkev. Poseben, ki ga prejmejo tisti, za katere se sveta maša namenoma daruje. In najbolj poseben , katerega je deležen duhovnik zato, ker služi sveto mašo tudi za se; saj moli v kanonu: Darujem za svoje brezštevilne grehe , žalitve in zamude. In sv. apostol Pavel piše: Torej mora kakor za ljudstvo, tako tudi za sebe opravljati daritve za grehe. (Hebr. 5, 3). Poglavitni deli svete maše so: evangelj, darovanje, povzdigovanje (posvečenje), obhajilo. Pri evangelju moramo vstati in se pokrižati v zna¬ menje, da smo pripravljeni, pred vsem svetom nauke svetega evangelja pričati in po njih živeti. Pri darovanju moramo združiti svoje misli in želje z mašnikovimi mislimi in željami in tudi sebe Bogu darovati. Pri povzdigovanju moramo moliti Jezusa Kristusa Pod podobama kruha in vina, obuditi vero, upanje in ljubezen in pa obžalovati svoje grehe. Pri mašnikovem obhajilu moramo prejeti sveto obha¬ jilo vsaj v duhu, če ga ne prejmemo v resnici; to je, imeti ^ 2 . 344 «> moramo pobožno hrepenenje, dejanski prejeti telo Jezusa Kristusa, če bi bilo mogoče . 1 Sveta maša je živa obnovitev življenja in trpljenja Kristusovega. Kristus je storil mnogo znamenj in čudežev, med njimi je pa največji in najveličastnejši čudež presveta daritev svete maše, ki jo je opravil pri zadnji večerji. Sveta maša obsega vsa čuda božja in je polna največjih skrivnosti, da po pravici piše sv. Bonaventura: Sveta maša je tako polna skrivnosti, kakor morje kapljic, zrak praškov, ob¬ nebje zvezd in nebesa angelov . 2 V sveti maši se ponavljajo in predstavljajo naj¬ imenitnejši dogodki iz življenja in trpljenja Kristusovega. Pri sveti maši se ne predstavlja samo presveta skrivnost milosti polnega učlovečenja Kristusovega, ampak se nekako zares ponavlja. Zakaj kakor je Bogu darovala preblažena devica Marija k dovršenju božjega učlovečenja telo in dušo, zlasti pa svojo najčistejšo kri, in je sveti Duh iz njene deviške krvi upodobil telo Kristusovo in po ustvarjenju najsvetejše duše sklenil božjo naravo s človeško, enako pokloni duhovnik kruh in vino, pa ga da¬ ruje vsemogočnemu Bogu, in sveti Duh ga izpreminja vsled besed, ki se pri povzdigovanju zgovarjajo, v pravo telo in kri Kristusovo. Na takovšen način se ponavlja božja skrivnost učlovečenja Kristusovega, in mašnik ima Kristusa v rokah, kakor ga je nosila Mati božja v svojem deviškem telesu. Enako se ponavlja in se nam jasno predočuje milosti polna skrivnost rojstva. Kakor je namreč bil Kristus rojen iz svetega, deviškega telesa preblažene device Marije, slično se rodi pri sveti maši iz ust mašnikovih; in ko mašnik besede pri posvečenju izpregovori, ima in nosi v svojih rokah resnično in gotovo učlovečenega Sina božjega, samo v drugačni podobi, namreč v podobi kruha in vina. 1 Venite, adoremus! Družba vednega eeščenja presvetega rešnjega lelesa in za podporo ubožnih cerkev Lavantinske škofije. Maribor, 1901. Str. 172, D • — Veliki katekizem. V Celovcu, 1898. Str. 142. — 2 Lib. 6. cap. 1 virtut. theol. To izpričuje s tem, da pripogne koleno, ponižno počasti in moli svojega pravega Boga in stvarnika v svojih rokah, ga pobožno povzdigne in pokaže spoštljivo pričujočemu ljudstvu. Kakor je pokazala ljubezniva Mati božja svoje novorojeno Dete pobožnim pastirjem in trem Modrim zavito v plenice, da bi ga molili; enako pokaže tudi mašnik ljudstvu ravno tistega Kristusa v podobi kruha in vina, kakor v plenice zavitega, da bi ga vsi spoznali in ga molili kakor svojega Boga in Gospoda. Kdor stori to s pobožnim srcem, stori več, kakor so storili pobožni pastirci in trije Kralji, ker le-ti so videli s svojimi očmi človeško naravo Kristusovo, mi pa vidimo le zunanjo podobo, ne človeške narave, temveč kruha in vina, pa vendar trdno verujemo, da je v njih skrita božja in člo¬ veška narava Kristusova, Jezus Kristus, Sin božji, ki je na svetem križu za nas trpel in umrl, in zdaj sedi na desnici božji v nebesih. Pri sveti maši je torej pričujoč ravno tisti Kristus, katerega so sv. trije Kralji molili, katerega je vzel sv. Simeon v svoje naročje in katerega je darovala Mati božja v tempelju Bogu Očetu. Vse te posnemamo pri sveti maši, če pobožno molimo Kristusa. Tukaj ga vidimo delati čudeže, ker izpremeni kruh v svoje Telo in vino v svojo Kri, kar je večji čudež od onega, ki ga je storil, ko je izpremenil v Kani Galileji vodo v vino. Vidimo ga pri sveti maši obhajati zadnjo večerjo, ker izpremeni kruh in vino zopet v svoje pravo Telo in v svojo pravo Kri. Pri povzdigovanju ga vidimo povišanega na križu in ga slišimo prositi za nas: Oče, odpusti jim, saj ne vedo, kaj delajo (Luk. 23, 34), ne vedo, kako zelo tebe žalijo s svo¬ jimi grehi. Tega sicer ne vidimo s telesnimi očmi, veru¬ jemo pa v srcu in s to vero zaslužimo večje plačilo, kakor tisti, ki so to videli; kajti Kristus pravi pri sv. evange¬ listu Janezu: Blagor njim, ki niso videli , pa verujejo. (Jan. 20, 29). Kolikor višja je skrivnost, toliko imenitnejša je naša vera in toliko večje bo naše plačilo v nebesih. Pri sveti maši zvesto izpolnjuje Kristus svojo obljubo, ki nam jo je storil, rekoč: Glejte, jaz ostanem pri vas vse dni do konca sveta! (Mat. 28, 20). S tem nam ni obljubil svoje pričujočnosti le po božji naravi, ampak tudi po človeški, s katero je pri sveti maši in v pre¬ svetem rešnjem Telesu pričujoč. Tukaj je vedno, po dne in po noči, osebno pri nas, je vselej pripravljen uslišati naše prošnje in nam pomagati v naših potrebščinah. Pri sveti maši ni le osebno pričujoč, on je tudi naša daritev, pa je naš srednik in naša sprava za naše grehe; kajti Kristus opravlja pri sveti maši duhovniško službo, da žrtvuje darove in daritve za greh (Hebr. 5, 1); kakor se je na križu žrtvoval za nas in za naše vzveličanje. Iz tega razvidimo, da je med sveto hostijo v mon- štranci in pri sveti maši velik razloček; čeprav je v obeh pričujoč tisti Kristus kot Bog in človek, vendar se nam v monštranci kaže kot zakrament, da ga molimo; pri sveti maši pa daruje samega sebe po mašnikovih rokah Bogu Očetu, da nam deli zaslužen je daritve svetega križa. V monštranci stopi k nam z nebes, pri sveti maši pa se povzdigne proti nebesom; v monštranci je pričujoč kot zakrament, da dobivamo milosti; pri sveti maši pa je daritev, po kateri nam deli milosti. V zakramentu ga sprejmemo v dušno hrano, pri sveti maši pa ga prejme nebeški Oče v spravo. 1 Vrednost in veličastnost daritve svete maše. »Sveta maša«, uči sveti Frančišek Salezij, »je solnce duhovnih vaj, je srce in duša pobožnosti, plamen božje ljubezni, globočina božje dobrote in predrago sredstvo, po katerem nam deli Bog svoje milosti.« 2 Kdor hoče torej prav pobožen postati, kdor hoče v ljubezni božji rasti, naj hodi pridno k sveti maši; iz tega prebogatega studenca bo zajemal milost božjo. Izmed vseh sredstev vzveličanja, ki jih nahajamo v Cerkvi, je daritev svete maše naj višje in najdražje, tukaj se godi največja skrivnost, izpremenjenje kruha m 1 P. Martin Coehem, Razlaga svete maše. V Ljubljani, 1879. Str. G3. — 2 Franz Sales, Philotkea. Wien, 1876. 2. Teil. cap. 14. 347 <^> vina v telo in kri Jezusa Kristusa, in se opravlja naj¬ višjemu Bogu primerna daritev. Dragoceni so sveti zakramenti; toda dragocenejša je daritev svete maše. Oni so posode usmiljenja za žive, le-ta pa je neizmerno morje božje dobrotljivosti za žive in mrtve. Dragocenost svete maše spoznavamo pred vsem iz veličastnih hiš božjih ali cerkev, katere so v poveličanje božje in posebej za opravljanje daritve svete maše postav¬ ljene ; potem iz obredov in molitev pri blagoslovljenju in posvečevanju cerkev in altarjev. Ker so namreč katoliške cerkve v to odmenjene, da se v njih, na njih altarjih, opravlja daritev svete maše, se v ta svoj sveti namen blagoslavljajo in posvečujejo med veličastnimi obredi, ki so globokega pomena, in z mnogimi pobožnimi molitvami. Iz vsega tega se more sklepati, kako imenitna in veli¬ častna je daritev svete maše, zavoljo katere se godi vse to. Vzvišenost svete maše se spoznava nadalje iz maš- niškega posvečenja, iz blagoslovov, ki se dele mašnikom, da morejo opravljati daritev svete maše; brez teh bi ne mogli niti najmanjše službe božje opravljati. S tem se na¬ znanja, da mora duhovnik biti čist, svet in vreden, da opravlja najčistejšo, najsvetejšo in najčastitljivšo daritev neskončnemu veličastvu božjemu. Sveto mašo more služiti le veljavno posvečen mašnik, ki Kristusa pred altarjem nadomešča, in on potrebuje k temu svetemu opravilu mpogih reči, kakor se vam bo še razložilo. Imenitnost in častitljivost mašne daritve se nadalje spozna iz mnogoterih obredov, ki se morajo pobožno izvrševati pri vsaki sveti maši, in ti so: Mašnik se več¬ krat pokriža, poljubi altar, trka na prsi, povzdigne oči k nebesom, pokleka, odkriva in pokriva kelih, gre od srede allarja zdaj na desno zdaj na levo stran. Vrhutega se mora duhovnik ravnati po mnogih rubrikah ali pravilih, ter ne sme najmanjše določbe za¬ nemariti ; vse te reči imajo namreč duhoven pomen in Povišujejo lepo in pobožno dejanje najčastljivše in ne- umljive daritve svete maše. Zavoljo tega so sveti papež 348 *><§> Pij V. zapovedali pod pokorščino, da mora vsak kardinal, nadškof, škof, prelat in mašnik le na ta in na noben drugi način sveto mašo služiti, in da najmanjše reči ne sme izpremeniti: ne pridejati, ne opustiti. Milosti in dobrote, ki nam jih deli daritev svete maše. Po daritvi svete maše nam v najobilnejši meri do¬ tekajo sadovi krvave daritve na križu; zlasti dosežemo po tej daritvi odpuščenje grehov, gotovo uslišanje svojih molitev, časni blagoslov in večno življenje. V vsaki sveti maši nahajamo sadove in milosti, ki jih je Kristus na veliki petek zaslužil na križu. Sveta maša je namreč tista daritev, kakor je bila daritev na križu; zato ima pa tudi tisto moč in tiste učinke, kakor jih je imela daritev na križu. Smrt in bridko trpljenje je zakladnica, sveta maša pa je ključ, ki jo odpira. Križ je drevo živ¬ ljenja, polno nebeških sadov, sveta maša pa je zlata skledica, v kateri se nam ponujajo ti sadovi. Po drugih pripomočkih vzveličanja se nam sicer tudi dajejo sadovi daritve na križu, ali ne v tako obilni meri, kakor po daritvi svete maše. V sveti maši namreč pride iz svetega raja sam Sin nebeškega Očeta, da nam deli neizmerno bogastvo nebeških zakladov. Pri sveti maši daje Oče svo¬ jega Sina za nas; kako nam ne bi ž njim dal vsega? (Rim. 8, 32). Po daritvi svete maše prejmemo odpuščenje grehov, kajti po daritvi svete maše potolažen deli Gospod milost in dar pokore, ter tako odpušča tudi velike hudobije in pregrehe; 1 pravičnim pa odpušča odpustljive grehe, časne kazni in zadoščenja. 2 Da se po daritvi svete maše odpuščajo grehi, sledi iz besed Kristusovih, ki jih je izrekel pri zadnji večerji: To je moja Kri nove zaveze, ki bode prelita za njih veliko v odpuščenje grehov. (Mat. 26, 28). Zatorej uči sveta Cerkev 3 , da je sveta maša v resnici spravna daritev, in 1 Cone. Trid. sess. XXII. cap. 2. — 2 Ibidem. — 3 Cone. Trid. sess. XXII. cap. 2. 349 6 )^» se loči od daritev stare zaveze s tem, da so le-te povzroče- vale samo zunanjo in postavno svetost: pravičnost mesa (Hebr. 9, 10); daritev nove zaveze pa očiščuje našo vest mrtvili del, da služimo živemu Bogu. (Hebr. 9, 13). V tem se loči sveta maša od daritev stare zaveze. Le-te so očišče¬ vale samo postavnih madežev, ne pa greha (Hebr. 9, 10); daritev nove zaveze pa povzročuje pravo odpuščenje grehov. (Hebr. 9, 9). Kristus je klical na križu: Oče, od¬ pusti jim, ker ne vedo, kaj delajo. (Luk. 23, 24). Prav tako kliče pri vsaki sveti maši za nje, ki so v stanu greha. Ta učinek svete maše se ne pokaže navadno takoj, temveč tedaj, ko Bog gane srce grešnikovo k pokori, da postane sposobno, sprejeti milost božjo. Pravični zadobijo po sveti maši odpuščenje malih grehov, ker se pri sveti maši darujejo nebeškemu Očetu neizmerni zakladi zadoščenja Kristusovega. Sveti Tridenski zbor uči, da po sveti maši zadobimo odpuščenje onih grehov, s katerimi se vsak dan zagrešimo. 1 Z vsako sveto mašo se zmanjša več časnih kazni, kakor s katerimikoli drugimi, tudi najtežavnejšimi spokornimi deli. Po pravici pravi torej sv. Lavrencij Justinian: »Denite vsa dobra dela, molitev, post, bedenje, miloščino, zatajevanje mesa in čednosti vseh svetnikov in svetnic božjih na eno tehtnico, na drugo pa eno samo sveto mašo, in videli bole, da ni ravnotežja, ker v sveti maši se daruje tisti, v katerem prebiva polnost božestva, ki hrani v sebi neprecenljiv zaklad zasluženja in katerega zagovor je vsemogoč.« Naša molitev pri sveti maši je gotovo uslišana zato, ker jo podpira molitev Kristusova in navzočnih angelov. Molitev Kristusova pa ne ostane nikdar brez učinka, ber njega Oče vselej 'usliši. (Jan. 11, 42). Kdor torej toži, da ne more dobro moliti, naj gre k sveti maši, da Kristus za njega in namesto njega moli in izpopolni Kjegovo pomanjkljivo molitev. Po sveti maši zadobimo blagoslov božji, ki nas varuje nesreče, nam pomaga pri delu in množi naše 1 Cone. Trid. sess. XXII. cap. 1. g 361 pobožnega duha, kakor angeli božji, ki so se, kakor nam pripoveduje sveto Pismo, večkrat v belih oblačilih pri¬ kazali ljudem. Pri sveti maši streči, je visoka čast; kakor je mašnik božji namestnik, so strežniki namestniki angelov, ki so služabni duhovi božji. Prvi del svete maše. Ir reden pristopi mašnik k altarju, se pripravi, klečeč, s posebnimi molitvami, obudi namen za sveto mašo, ter se spomni tistih, živih ali mrtvih, za katere jo hoče služiti, ali sveto mašo darovati. Vsak župnik je dolžen ob nedeljah in zapovedanih praznikih sveto mašo služiti za svoje župljane, zatorej so pa tudi farani dolžni, v do¬ mači farni cerkvi biti pri farnem opravilu, če nimajo posebno važnega izgovora. Ovce se naj držijo pastirja. Ko je mašnik pri altarju odprl missale ali mašno knjigo, iz katere bo bral mašne molitve, gre na sredo altarja, poklekne v znamenje najvišjega spoštovanja do tal pred svetim rešnjim Telesom; če pa sveto rešnje Telo ni izpostavljeno,* se z glavo prikloni pred podobo Križanega. Potem stopi na piano pred spodnjo stopnico altarja, počasti križ ali Najsvetejše, ter začne prvi del svete maše, čigar središče je evangelj, in ki bi naj maš- nika in vernike pripravil za sveto daritev. Imenuje se Missa catechumenorum, maša katekumenov ali podučevan- °zv, ki so smeli biti pričujoči samo le pri tem njenem delu. Lepo je in kaj krepko podpira našo pobožnost, ako se navadimo: pri posameznih delih svete maše premišlje¬ vati življenje Jezusa Kristusa in ga zlasti še v duhu spremljati na potu njegovega bridkega trpljenja do nje¬ gove smrti na križu. Zlasti nekateri sveti obredi nas lepo spominjajo dogodkov iz Jezusovega življenja in trp¬ ljenja. Tako nas spominja mašnikova molitev ob vznožju altarja Jezusove molitve na Oljski gori. — Jezus kleči na Oljski gori , in ponovi trikrat svojo molitev k nebeškemu Očetu. — Strežniki nadomestujejo verno ljudstvo na zemlji in angele v nebesih. Initium Missae. Začetek maše. Mašnik se pred altarjem prikloni in začne sveto mašo z velikim latinskim križem: In nomine. V imenu OSeta in Sina in svetega Duha. Amen. Zdaj mašnik moli vzajemno in sporedoma z mini¬ stranti 42. pristopni psalm Indica, katerega je molil kralj David v hudi stiski, bežeč pred svojim sinom Absalomom. V njem izraža sveti prerok svoje srčne želje, povrniti se v sveto mesto in v sveti šator, da bi mogel tam Gospodu darovati. Mašnik moli: lntroibo ad altare Del. Stopil bom k altarju božjemu. Strežnik: K Bogu, ki raz¬ veseljuje mojo mladost. Kakor kralj David, enako želi tudi mašnik in želijo verniki moliti in na altarju opraviti daritev svete maše, in prosijo Boga za milost razsvet¬ ljenja. Mašnik in strežniki molijo nadalje 42. psalm: Sodi me, Bog, in razsodi mojo pravdo zoper nesveto ljudstvo; krivičnega in zvijačnega človeka reši me. Ker si ti moja moč, o Bog, zakaj si me zavrgel! In zakaj hodim žalosten, ko me stiska sovražniki Pošlji svojo luč in svojo resnico; da me popeljeta m pripeljeta na tvojo sveto goro in v tvoje satove. In stopil bom k altarju božjemu; k Bogu, ki razvese¬ ljuje mojo mladost. Hvalil te bom s citrami, Bog, moj Bog! Zakaj si žalostna, moja duša, in zakaj me vznemirjaš9 Upaj v Boga, zakaj še ga bom hvalil; on je pomol mojega obličja in moj Bog. Čast bodi Očetu in Sinu in svetemu Duhu. — Kakor je bilo v začetku, tako zdaj in vselej in vekomaj. Amen. Po končanem psalmu, ki se pa pri črnih mašah ne moli, ponovi mašnik: Stopil bom k altarju božjemu. Strež¬ nik zopet odgovori: K Bogu, ki razveseljuje mojo mladost. Mašnik: Naša pomoč je v imenu Gospodovem. Strežniki: Ki je ustvaril nebo in zemljo. Ker so pa le tisti vredni, v hiši božji biti pri sveti maši, ki so čistega srca, se mašnik globoko prikloni m moli Conjiteor ali očitno izpoved z naslednjimi besedami- 363 Izpovem se Bogu vsegamogočnemu, blaženi Mariji vselej devici', blaženemu Mihaelu nadangelu, blaženemu Janezu lerstniku, svetima apostoloma Petru in Pavlu, vsem svet¬ nikom, in vam, bratje, da sem grešil veliko: v misli, v be¬ sedi in v dejanju. Moj greh, moj greh, moj prevelik greh! Zato prosim blaženo Marijo vselej devico, blaženega Mihaela nadangela, blaženega Janeza krstnika, sveta apostola Petra in Pavla, vse svetnike in vas, bratje, moliti za mene pri Gospodu, našem Bogu! Strežniki v imenu ljudstva prosijo za mašnika od- puščenja grehov, ter molijo: Usmili se te vsegamogocni Bog in ti odpusti tvoje grehe, ter te pripelji v večno življenje. Mašnik odgovori: Amen, to je: Tako se naj zgodi! Po¬ tem molijo strežniki namesto ljudstva ravno tako pred mašnikom očitno izpoved, in ga prosijo za priprošnjo pri Bogu. Mašnik in strežniki se trkajo na prsi pri očitni izpovedi, kakor cestninar v tempelju; tudi verniki naj kratko obudijo kesanje nad svojimi grehi. Mašnik začne zdaj moliti za ljudstvo, rekoč: Misere- atur vestri. Usmili se vas vsegamogocni Bog, odpusti vam vaše grehe in vas privedi v večno življenje. Strežniki od¬ govorijo: Amen. Potem se vsi pokrižajo, rekoč: Indulgen- tiam. Oproščenje, odvezo in oclpuščenje naših grehov nam daj vsegamogoČni in usmiljeni Bog. Odgovor: Amen. Kako lepe so pač in prijetne te prošnje, da se mašnik in verniki v ljubezni z Bogom spravijo in vredno pri¬ pravijo za vzvišeno opravilo svete maše. Mašnik se še enkrat vkloni pred Bogom, rekoč: Deus tu. O Bog, obrni se k nam m poživil nas bos. Strežniki od¬ govorijo : In tvoje ljudstvo se bo radovalo v tebi. Mašnik Pokaži nam, Gospod, svoje usmiljenje! Strežniki: In podeli nam svoje vzveličanje! Mašnik: Gospod, uslisi mojo molitev! Strežniki: In moje klicanje naj prule k tebi! Mašnik. Gospod z vami! Strežniki: In s tvojim duhom! Dozdaj je stal mašnik med ljudstvom, kakor njegov Poglavar; zdaj se pa loči od vernikov in je zanaprej namestnik večnega, najvišjega Duhovnika, in je srednik nied Bogom in ljudmi. <^£_ 364 •*<§> Mašnik razprostre svoje roke, jih sklene in k altarju gredoč moli tiho: Oremus. Aufer a nobis. Molimo! Od¬ vzemi od nas, prosimo, Gospod, naše grehe, da bomo vredni, s čistimi srci stopiti h presvetišču, po Kristusu Gospodu našem,. Amen. Mašnik nasloni sklenjene roke na altar, ter moli: Oramus te. Prosimo te, Gospod, po zasluzenju tvojih svet¬ nikov, katerih ostanki so tukaj, in vseh svetnikov, odpusti milostno vse moje grehe. Amen. Tako se združijo mašnik in verni tudi z izvoljenimi nebeščani, da ž njimi vred obhajajo daritev svete maše. Mašnik poljubi altar, da izkaže čast Jezusu in svet¬ nikom, katerih koščice so v altarju shranjene, in da bi po njih priprošnji dosegel odpuščenje svojih grehov. Pri besedah katerih koščice so tukaj shranjene poljubi mašnik altar, kar pomeni, da se združi s svetimi mučenci, in kar spominja poljuba, s katerim je Judež izdal Kristusa. Potem gre na levo stran altarja in moli uvodno molitev svete maše. — Tukaj se lahko nadalje spomnimo trp¬ ljenja Kristusovega. — Kristusa, s poljubom izdanega, peljejo k Anu. Introitus. Vstop. (Druga nedelja). Mašnik se pokriža in začne po mašni knjigi uvodno molitev, ki je prazniku primerna in je večidel vzeta iz psalmov. Na praznik svetega rešnjega Telesa se glasi le-ta molitev: Z najboljšo pšenico jih je nahranil, aleluja; in z medom, iz skale tekočim, jih je napasel, aleluja, aleluja! Veselite se pred Bogom, našim pomočnikom, in hvalite Boga Jakobovega! Sklene se s hvalnim rekom: Čast bodi Očetu in Sinu in svetemu Duhu; kakor je bilo v začetku, tako zdaj in vselej in na vekomaj. Amen. Potem se po¬ novi: Z najboljšo pšenico do Veselite se. S sklenjenimi rokami gre potem mašnik na sredo altarja. —- Kristusa peljejo od Ana h Kajfežu. Peter ga trikrat zataji. —• Mašnik se prikloni, pogleda na Kristusa križanega in s strežniki ponovi pomembne vzdihljaje: <§>« 365 ^ Kgrie, eleison! Christe, eleison! Gospod, usmili se nas! Kristus, usmili se nas! — Trikrat kliče k Očetu vsega usmiljenja; trikrat k Sinu, začetniku vse milosti; trikrat k svetemu Duhu, viru vse ljubezni. Kličimo tudi mi vsakikrat z maš- nikom iz dna svojega skesanega in ponižanega srca: Kyrie, eleison! Christe, eleison! Gospod, usmili se nas! Kristus, usmili se nas! Prizadevajmo si pa tudi živeti tako, da bomo vredni usmiljenja božjega in odpuščenja svojih grehov. Mašnik roke razprostre in zopet sklene, glavo ne¬ koliko prikloni ter moli ali zapoje prekrasni slavospev, čigar začetek so prepevali angeli pri rojstvu Jezusovem nad betlehemskimi livadami: Gloria in excelsis Deo! Slava Bogu na višavah in na zemlji mir ljudem, hi so dobre volge! Hvalimo te, slavimo te, molimo te, poveličujemo te, hvalo ti dajemo zavoljo tvoje velike slave. Gospod Bog, kralj nebeški, Bog Oče vsegamogočni, Gospod, edmorojem Sin, Jezus Kristus, Gospod Bog, Jagnje božje, Sin Očetov; ki od jemlješ grehe sveta, usmili se nas ! Ki odjemlješ grehe sveta, sprejmi našo prošnjo! Ki sediš na desnici Očetovi, usmili se nas! Ker ti sam si svet, ti sam Gospod, ti sam najvišji, Jezus Kristus, s svetim Duhom v časti Boga Očeta. Amen. Kako lepo se vrsti za klicanjem po usmiljenju božjem, po katerem so očaki vzdihovali štiri tisoč let, hvalna Pesem angelska ali Gloria, katero so angelji zapeli pri jaslicah novorojenega Vzveličarja sveta, ter so poviševali usmiljenje božje, nas pa blagorovali, ker smo otroci božji postali po Jezusu Kristusu, ki je po svojem učlovečenju Postal naš brat. — Pri svetih mašah, ki se služijo ali v vijolični ali v črni barvi, se opusti ta hvalna pesem. Collecta. Zbirna molitev. Mašnik poljubi altar v znamenje svetega spoštovanja in ljubezni do Kristusa, ki je naš altar, naša žrtev in naš najvišji duhovnik. Svete ljubezni vnet, kakor bi se z altarja navzel božje ljubezni in blagoslova, se obrne mašnik Proti ljudstvu z lepim pozdravom: Gospod z vami! Strež¬ niki odgovorijo: In s tvojim duhom! To častito pozdiav- 366 Ijenje nas spominja veselih besed Kristusovih: Glejte, jaz sem pri vas vse dni do konca sveta. (Mat. 28, 20). Škof pri sveti maši namesto z Dominus vobiseum pozdravijo vernike s Pax vobis! Mir vam bodi, kakor je Jezus svoje apostole in učence pozdravil večkrat po svojem vstanjenju, ko se jim je prikazal. — Mašnik razprostre pri tem pozdravu roke in jih zopet sklene na prsih v znamenje, da bi rad vse objel v sveti ljubezni in jih v svojem srcu združil k molitvi. Mašnik gre na epistolsko ali listovo stran altarja — Kristusa peljejo k Pilatu — razprostre svoje roke in jih zopet sklene k molitvi medtem, ko se prikloni proti križu na altarju in z razprostrtimi rokami ljudstvo k molitvi opominja z besedo: Oremus! Molimo! Na praznik svetega rešnjega Telesa opravi to-le molitev: O Bog, ki si nam v preČudežnem zakramentu zapustil spomin svojega trpljenja, daj nam., te prosimo, tako Častiti svete skrivnosti tvojega Telesa in tvoje Krvi, da bomo vedno v sebi čutili sad tvojega odrešenja. Ki živiš in kraljuješ z Bogom Očetom v edinosti svetega Duha, Bog od vekomaj do vekomaj. Amen. Če se praznuje več godov obenem, se opravlja tudi več molitev. Molitve so navadno obrnjene do nebes - kega Očeta, sklepajo se pa po Jezusu Kristusu v edinosti svetega Duha, in to po nauku Jezusovem: Karkoli bote Očeta prosili v mojem imenu, vam bo dal. (Jan. 14, 23). Kakor je Kristus molil na križu k Očetu z razpro¬ strtimi rokami, enako moli tudi mašnik pri altarju in so vobče tako molili nekdaj verniki. Lectio. Branje. Po končanih molitvah bere mašnik oddelek iz svetega Pisma stare zaveze ali iz listov svetih apostolov; zato se to branje imenuje tudi list ali latinski epistola. — Branje svetega Pisma je bilo v navadi pri službi božji stare zaveze; tako je pa tudi po naredbi svete Cerkve pri naj¬ imenitnejši službi božji nove zaveze, pri sveti maši. Kar mašnik zdaj bere in pri levitirani sveti maši poddiakon poje, se potem navadno prebere tudi na leči pred pridigo- <&’§> brez prenehanja pel. Na praznik svetega rešnjega Telesa se glasi gradu a le : Oči vseh upajo v tebe, Gospod, in ti jim daješ jed ob pripravnem Sasu. Ti odpiraš svojo roko in nasičujeŠ vse, kar šivi, s svojim blagodarom. (Ps. 144). Aleluja, aleluja. Moje meso je res jed, in moja kri je res pijača; kdor je moje meso in pije mojo kri, ostane v meni in jaz v njem. Pri mrtvaških mašah in ob nekaterih višjih praznikih, kakor ravno na Telovo, moli mašnik po gradualu še po¬ seben cerkveni spev, imenovan Sequentia. Evangelium. Evangelj. Mašnik stopi v sredo altarja, se globoko prikloni in moli pripravno molitev za sveti evangelj, katero pri levitiranih svetih mašah moli tudi diakon, klečeč. Le-ta molitev se glasi: Munda. Očisti moje srce in moje ustnice, vsegamogočni Bog, ki si ustnice preroku Izaiju očistil z šare¬ čim ogljem; tako me očisti s svojo dobrotno milostjo, da bom mogel vredno oznanjevati tvoj sveti evangelj, po Kristusu, Gospodu našem. Amen. — Daj me, Gospod, blagosloviti! Gospod bodi v mojem srcu in na mojih ustnicah, da bom vredno in pristojno oznanjal njegov evangelj. Amen. Med to molitvijo se prenese mašna knjiga. To po¬ meni, da se je evangelj, katerega so judje zavrgli, pri¬ nesel paganom, našim predstaršem. Tudi verniki se naj pripravijo v duhu, da slišijo veselo oznanilo odrešenja in posvečenja, ki nam je došlo po Jezusu Kristusu. Mašnik gre na desno stran altarja in glasno pozdravi vernike, rekoč: Gospod z vami, da bote sveti evangelj verno poslušali in si ga v srce vtisnili. Strežniki ali pevci odgovorijo: In s tvojim duhom, da nam boš sveti evangelj vredno in dostojno oznanil. — Kristusa peljejo od Pilata k Herodu. K svetemu evangelju vstanejo vsi verniki v znamenje, da so pripravljeni besede Jezusove poslušati, po njih ži¬ veti in kakor nekdaj mučenci tudi svojo kri za nje preliti. Svoje dni so vitezi pri svetem evangelju potegnih 369 ? r S> meče iz nožnic in so jih dvignili kvišku v znamenje, da so pripravljeni vojskovati se in dati svojo kri in svoje življenje za svete evangeljske nauke. Potem mašnik pokriža mašno knjigo v izpričevanje, da so v evangelju besede križanega Jezusa, in potlej še pokriža samega sebe, rekoč: Začetek (ali nadaljevanje) svetega evangelja po Matevžu (Marku, Lukežu ali Janezu). Pri svetem evangelju ne naredi duhovnik latinskega križa, ampak se prav tako, kakor verniki, pokriža na čelu, na ustih in na prsih, v znamenje, da si moramo Jezusov evangelj vtisniti v spomin, ga pričati z ustmi in ga v srcu ohraniti, ljubiti in v dejanju izpolnjevati. Strežniki odgovorijo v imenu ljudstva: Slava tebi, Gospod, za to veselo oznanilo, da hočeš z nami govoriti v svetem evan¬ gelju. Pri slovesni maši se evangeljska knjiga pokadi v znak visokega spoštovanja do svetega evangelja. Na praznik svetega rešnjega Telesa je evangelj posnet iz evangelja sv. Janeza: Tisti čas je rekel Jezus judovskim množicam: Moje meso je res jed, m moja. kri je res pijača,. Kdor je moje meso, in pije mojo kri, ostane v meni in jaz v njem,. Kakor je mene poslal živi Oče, m ]az živim zavoljo Očeta, tako bo tudi tisti, kateri je mene, živel zavoljo mene. To je kruh, ki je z nebes prišel, ne kakor mana, ki so jo vaši očetje jedli m so umrli. Kdor je ta kruh, bo živel vekomaj. (Jan. 6, 56 nsl). V znamenje, da je treba božjo besedo ne le verovati, ampak jo tudi ljubiti kot našo dobrotnico, poljubi mašnik °b koncu svetega evangelja knjigo, rekoč: Per evangehea dieta. Po evangeljskih besedah naj bodo zbrisane nase pre¬ grehe. Verniki pa po strežnikih odgovorijo: Jjaus tihi. Hvala tebi, Kristus, za razodete nauke svetega evangelja. Pri slovesni sveti maši pokadi diakon po evangelju Pašnika v znamenje globokega spoštovanja, katero se spodobi namestniku božjemu, ki mora Kristusov evangelj kakor žlahtno dišavo razširjati z besedo in vzgledom. Mašnik stopi zopet k sredi altarja. Kristusa peljejo od Heroda nazaj k Pilatu. — V prvih časih krščanstva je bila po evangelju vselej pridiga, kakor to 24 terja splošna mašna rubrika: »Ako je oznanjevati božjo besedo, naj se to godi po končanem branju evangelja.« Ta vse hvale vredna navada naj se ohrani, kjer obstoji, ali pa se naj uvede, ako dopuščajo okoliščine. Ker je Kristus svojim apostolom ukazal učiti, zato tudi Cerkev zapove¬ duje vsem dušnim pastirjem, vsako nedeljo in vsak za¬ povedani praznik oznanjevati božjo besedo. Zatorej je pa tudi ravno tako sveta dolžnost za vernike, naj bodo učeni ali neučeni, bogati ali revni, pridigo zvesto poslušati in po nji živeti. Kdor pridigo brez pravičnega vzroka opusti, ne dopolni docela cerkvene zapovedi, in to ni brez greha. V starih časih svete Cerkve je po pridigi diakon glasno zaklical: Sanda sanctis, to je, svete reči so le za svete ljudi, kar pomeni: Maša za prvence je končana. T si nekrščeni in očitni grešniki odstopite ! Cerkev so potem zaklenili, in začela se je zdaj sveta maša vernikov z glasno veroizpovedjo. Symbolum. Vera. Mašnik moli ali zapoje ob sredi altarja pred podobo Križanega v imenu ljudstva Čredo ali vero. Verniki ga naj posnemajo in naj molijo apostolsko vero. Vera, ki jo mašnik moli, je niceo-carigrajska in se glasi: Verujem v enega Boga, Očeta vsegamogočnega, stvarnika nebes in zemlje, vseli vidnih m nevidnih stvari. In v enega Gospoda Jezusa Kristusa, edini vrojenega Sinu božjega, ki je rojen iz Očeta °d’ vekomaj, in je Bog od Boga, luč od luči, pravi Bog od' pravega Boga, ki je rojen in ne ustvarjen, ter je z Očetom enega bistva, po katerem je vse ustvarjeno. Ki je zavoljo nas ljudi m zavoljo našega vzveličanja prišel iz nebes. In se je učlovečil po svetem Duhu iz Marije device m postal Človek. (Pri teh besedah mašnik poklekne z desnim kolenom, ter v svetem strahu moli najvišjo skrivnost učlovečenja Sinu božjega). Bil je tudi križan za nas pod Poncijem Platom, je trpel in bil v grob položen. In tretji ■ dan je vstal od mrtvih po Pismu. In je šel v nebesa; sedi na desnici Očetovi. In bo zopet prišel v veličastvu sodit žive m mrtve; in njegovega kraljevstva ne bo konca. B' 371 «)<§> v svetega Duha, Gospoda in oživljevavca, hi izhaja iz Očeta in Sina; hi ga z Očetom in Sinom vred molimo in sla¬ vimo; hi je govoril po prerokih. In v eno, sveto, katoliško in apostolsko Cerkev. Priznavam en krst v odpuščen je grehov. In pričakujem vstanjenje mrtvih in življenje pri¬ hodnjega veha. Amen. Ob koncu vere se mašnik pokriža v znamenje, da si moremo le po Kristusovi daritvi na križu in z življenjem po veri pridobiti prihodnje častitljivo vstanjenje in večno življenje. Brez vere, govori sv. Pavel, ni mogoče Bogu ugajati; zatorej tudi ne svete maše vredno obhajati. Prosimo torej Boga za prav živo vero v Jezusa, ki bo skoraj prišel na altar ter bo v podobah kruha in vina med nami prebival. Predstoječa vera se moli le ob nedeljah in velikih praznikih Gospoda, Marije, angelov, apostolov, cerkvenih učenikov in patronov; o praznikih mučenikov, spozno- vavcev, devic, nedevic in vdov pa se ne moli. Drugi del svete maše. Offertorium. Darovanje. Fo veri se začne prava daritev: Missa jidelium, maša vernikov z drugim poglavitnim delom, ki se imenuje darovanje. Mašnik poljubi altar in se obrne k ljudstvu z navadnim pozdravom: Gospod z vami! Ko so strežniki v imenu ljudstva odgovorili: In s tvojim duhom, se mašnik obrne k altarju in reče ali zapoje: Oremus. Molimo, da nas Bog stori vredne svete daritve! Zdaj moli mašnik offertorium ali podaritev, tiho kratko molitev, ki je večidel iz psalmov posneta. Na praznik svetega rešnjega Telesa se glasi: Mašnlki Gospodovi bodo darovali Bogu kadilo in hruli: in zato bodo sveti svojemu Bogu, Dr ne bodo omadeževali njegovega, imena, aleluja. Svoje dni so peli ves psalm, in medtem so verniki prinašali Sv oje darove na altar: zrnja, vina, olja ali denarja, in sicer deloma za daritev svete maše, deloma duhovnikom Za živež. Zatorej piše sv. Pavel: Kdor altarju služi, naj tudi od oltarja živi. (I. Kor. 9, 13). 24 * <&o 372 *>*§> Mašnik odgrne kelih. — Kristusa slečejo in bičajo. — Pri sveti maši pričujoči verniki naj vse časne skrbi od¬ stranijo, ter naj /družijo svoj namen z mašnikovim; za¬ tegadelj se navadno z zvončkom pozvoni. Mašnik povzdigne na pateni ali zlati skledici hostijo z obema rokama proti prestolu božjemu in moli: S'uščipe. Sprejmi', sveti Oče, vsegamogočni večni Bog, ta neomadežam dar, ki ga jaz, tvoj nevredni služabnik, darujem tebi, svojemu Sivemu in pravemu Bogu, za svoje brezštevilne grehe, žalitve in zamude, in za vse pričujoče, tudi za vse verne kristjane, Sive in mrtve, da 'bo meni in njim koristil v vzveličanje in večno Sivljenje. Amen. Potem stori mašnik križ s hostijo nad altarjem in jo položi na razgrnjeno belo rutico, ki se imenuje corporale ali telesnih, ker leži na nji po povzdigovanju presveto rešnje Telo. — Pri tej lepi mo¬ litvi naj vsi navzočni v duhu svoja srca položijo na zlato skledico in jih naj darujejo Bogu. Zdaj prime mašnik kelih, vlije vanj vina, blagoslovi vodo, ter je kane nekaj kapljic med vino v kelih, kakor je storil Jezus po šegi judovski pri zadnji večerji, in moli: l)eus, qui. O Bog, ki si dostojanstvo človeškega bitja čudovito ustvaril in še čudoviteje prenovil; daj nam po skrivnosti te vode in tega vina, da bomo deležni božje narave Njega, ki se je ponižal in udeležil naše človeške narave, Jezus Kristus, tvoj Sin, naš Gospod, Bog od vekomaj do vekomaj. Amen. Prilivanje vode k vinu v kelih ima globok pomen. Po¬ meni zedinjenje božje in človeške narave v Kristusu in združenje vernikov z Jezusom . 1 Spominja nas tudi, da je iz svete strani Jezusove tekla kri in voda. V slovesni maši vlije diakon vino, subdiakon pa vodo v kelih. Mašnik stopi na sredo altarja, povzdigne in daruje kelih z molitvijo: Offerimus. Darujemo ti, Gospod, kelih, vzve^ liČanja, in prosimo tvojo usmiljenost, naj se vzdigne v prijetni vonjavi pred tvoje božje veličastvo v naše in vsega sveta vzveličanje. Amen. — Mašnik ne daruje tukaj vina sam, ampak z verniki vkup, rekoč: Darujemo ti. Kaka čast za 1 S. Cypiian. Ep. 63. ad Caecil. — Greg. Rippel, Die SchOnheit der kath. Kirche. Mainz, 1862. Pag. 352, (Die 26. Auflage erschien 1903). ^£_ 373 verno ljudstvo, ki ga imenuje sv. Peter izvoljen rod, kraljevo duhovništvo (I. Pet. 2, 9), da se udeležuje duhov¬ nikove daritve. Le nekoliko kruha in vina daruje mašnik Bogu vsegamogočnemu, pa ta majhna žrtev ho kmalu neiz¬ merno velika postala, po izpremenitvi v pravo telo in pravo kri Jezusa, božjega Sinu, ki se le Bogu Najvišjemu samemu daruje, ne pa svetnikom, katerih molitve samo le spremljajo daritev. Mašnik pokrije kelih. — Kristusa s trnjem venčajo. — Mašnik sklene roke, jih nasloni na altar, prikloni glavo, ter moli: ln špiritu. V duhu ponižnosti in s potrtim srcem stojimo pred teboj, Gospod, naj se opravi naša daritev danes pred tvojimi očmi tako, da ti bo prijetna, Gospod Bog! Tukaj naj se vsi verniki združijo z Jezusom, ter naj skesano in ponižno darujejo nebeškemu Očetu vse grehe in hude strasti, da jim jih zavoljo Jezusa odpusti, ter vse posveti za svoje otroke. Ker pa vsako posvečenje prihaja od svetega Duha, se mašnik zopet skloni, pogleda proti nebu, razprostre svoje roke in moli k Bogu svetemu Duhu: Veni, sanctijicator. Pridi, posveČevavec, vsegamogočni večni Bog, in blagoslovi to daritev, pripravljeno tvojemu svetemu imenu! Med tem na¬ redi križ nad darovi v znamenje nebeškega blagoslova. Pri slovesni peti maši se pokadijo darovi v spomin prošnje, da bi se naši darovi in naše molitve, kakor pri¬ jeten duh povzdignili k Bogu, in bi božja milost in blago¬ slov prišla nad nas. — Kako lepo so bili kadilni darovi v stari zavezi podobe daritve Jezusove! Ob tretji uri, ob devetih dopoldne, so prižigali v Jeruzalemu v tempelju jutranjo daritev; ravno ob tem času so Jezusa k smrti obsodili in ga peljali na goro Kalvarijo. Ob deveti uri, ob treh popoldne, je gorela večerna daritev na kadilnem Mtarju, ob tej uri je umrl Jezus na križu. Lavabo. Umivanje rok. Mašnik stopi na levo stran altarja in si umije roke. Pilat si umiva roke in spozna s tem Jezusa nedolžnega. Umivanje rok nas pa tudi opominja, da moramo s čistim srcem opravljati daritev svete maše, kakor je tudi Jezus noge umil in očistil svojim učencem, preden je upostavil zakrament svetega rešnjega Telesa pri zadnji večerji. Med tem se molijo nekatere vrste 25. psalma: Lavabo. Umil bom med nedolžnimi svoje roke, in bom stal pred tvojim oltarjem, Gospod, da bom slišal glas tvoje hvale, in oznanjal tvoja čuda. Gospod, ljubim lepoto tvoje hiše in kraj, kjer prebiva tvoje veličastvo. Ne pogubi, o Bog, s hudobneži moje duše in s krvoželjnimi ljudmi mojega življenja. V njih rokah je krivica, njih desnica pa je napolnjena z darili. Ja,z pa hočem živeti v svoji nedolžnosti; reši me in usmili se me! Moja noga stoji na pravi poti, v zborih te bom hvalil, Gospod! Čast bodi Očetu in Sinu in svetemu Duhu i. t. d. S sklenjenimi rokami gre zdaj mašnik na sredo altarja, prikloni svojo glavo poln ponižnosti in spošto¬ vanja, in povabi vso nebeško družino, da bi ž njim opra¬ vila daritev svete maše, ter moli: Suscipe, sancta Trinitas. Sprejmi, sveta Trojica, to daritev, ki ti jo darujemo v spomin trpljenja, vstanjenja in vnebohoda Jezusa Kristusa, Gospoda našega in v čast blažene Marije vselej Device, svetega Janeza krstnika, svetih apostolov Petra in Pavla, in vseh svetnikov. Naj bo njim v čast, nam pa v vzveličanje, in naj prosijo za nas v nebesih oni, katerih spomin obha¬ jamo na zemlji. Po istem Kristusu, Gospodu našem. Amen. Mašnik poljubi altar v znamenje ljubezni do Jezusa, se obrne k ljudstvu, razprostre roki in povabi vse, da naj ž njim molijo, rekoč: Orate, fratres. Molite, bratje, da bo moja in vaša daritev prijetna pri Bogu, vsegamogočnem Očetu. Ko se tako mašnik obrne k celi cerkvi, kakor bi hotel vse v molitvi združiti, molijo strežniki v imenu ljudstva: Suscipiat. Naj sprejme Gospod daritev iz tvojih rok v hvalo in čast svojega imena, tudi v našo korist m v korist vse svoje svete Cerkve. Mašnik odgovori: Amen, naj se zgodi, kakor ste molili. Mašnik zdaj razprostre roke in tiho moli molitve, katere so primerne prazniku, ki se obhaja, in se ime¬ nujejo zato tihe molitve ali secretae, naj Bog to daritev milostno sprejme zavoljo zasluženja Jezusovega in po priprošnji njegovih svetnikov, katerih spomin se slavi. Na praznik svetega rešnjega Telesa se glasi le-ta molitev: Prosimo, Gospod, podeli milostno svoji Cerkvi darove edi¬ nosti m 'miru, hi jih darovane reci skrivnostno pomenijo. Po Gospodu našem. Po tihi molitvi se oživlja upanje. Praefatio. Predglasje. (Tretja nedelja). Mašnik stoji ob sredi altarja in se pripravi k vzne¬ senemu predglasju. — Kristusu naložijo težki križ in ga peljejo v smrt na goro Kalvarijo. Mašnik sklene tihe molitve ter začne peti predglasje: Per omnia. Na vse veke vekov. Verno ljudstvo odgovori po strežnikih: Amen! Mašnik želi ljudstvu živo pobožnost in ljubezen do Jezusa; zato pozdravi vernike s pozdravom: Dominus vobiscum. Gospod z vami! Ljudstvo se mu zahvali, rekoč: Et cum špiritu tuo. In s tvojim duhom, naj bo Gospod z nami s svojo milostjo. Mašnik povzdigne roke in želi srca vseh povzdig¬ niti k prestolu božjemu, ter veli ljudstvu: Sursum corda. Kvišku srca! Ljudstvo odgovori: Habemus. Imamo jih pri Gospodu, in smo vse svoje misli in želje odtrgali od vsega posvetnega. Vesel sklene mašnik roke, rekoč: Gratias. Zahvalimo se Gospodu svojemu Bogu! S hvaležnim srcem ljudstvo odgovori: Dignum. Spodobno in pravično je, da Bogu čast in hvalo dajemo, ki je storil toliko čudežev nad nami. Mašnik povzdigne glavo, razprostre svoje roke v znamenje veselja, ter začne krasno zahvalno pesem z besedami: Vere dignum et iustum est. To predglasje je ob raznih praznikih raznovrstno in se sploh glasi tako-le: Pes je spodobno in pravično, primerno m vzveličavno, da se ti zahvaljujemo vselej in povsod, sveti Gospodl, vsegamogočni Gce, večni Bog, po Kristusu ■ Gospodu našem: po katerem tvoje veličastvo hvalijo angeli, molijo gospostva, v trepetu slavijo oblasti, nebesa in nebeške moči m blaženi serafi z združenim veseljem preslavljajo. Dovoli, prosimo, naj ž njimi združimo tudi mi svoje glasove in naj ti v globoki poniž¬ nosti kličemo. Naslednje besede moli mašnik tiho: Sanctus. Svet, svet, svet si ti, o Gospod, Bog vojnih čet! Polna so nebesa in zemlja tvoje slave. Hosana na višavah ! Blagoslov¬ ljen, ki pride v imenu Gospodovem! Hosana na višavah! Tako pripravi Cerkev svoje verne otroke, jih združi v hvalni pesmi z angeli in nadangeli, ter jih pelje Jezusu naproti, ki prihaja zdaj iz nebes na altar, in ga pozdravi, kakor so ga pozdravljali nekdaj na cvetno nedeljo pri slavnostnem vhodu v Jeruzalem: Hosana sinu Davidovemu! Blagoslovljen, ki pride v imenu Gospodovem! (Mat. 21, 9). Kako krasna je le-ta hvalna pesem pred povzdigovanjem! Pri tej seratimski pesmi Sanctus ali svet sklene mašnik roke, in globoko prikloni svojo glavo pred prestolom božjim, kakor tudi angeli zakrivajo pred njim svoja obličja. Pri besedah: Benedictus. Blagoslovljen, ki pride, se zopet skloni, kakor bi hotel z ljudstvom Jezusu naproti hiteti, ter se pre¬ križa. Strežnik vabi z zvončkom vse navzočne in, pri po¬ sebnih svečanostih, še zvon v zvoniku kliče vse vernike zunaj cerkve, da Jezusu naproti hite in ga počastijo. Obenem bi se naj prižgala tako zvana Sanctus-sveča. Tukaj neha glasno slavno petje, in zdaj se začne tretji del svete maše. Tretji del svete maše, Canon Missae. Tiha maša. djanon ah tiha maša je najsvetejši del presvete da¬ ritve, v katerem se zgodi čudovito izpremenjenje kruha in vina v telo in kri našega Odrešenika. Mašnik jo tiho moli, ker je tudi Jezus na križevem potu in na gori Golgoti, razen sedem besed, sam tiho molil k nebeškemu Očetu; tudi zato, da bi se laglje z Bogom samim pogovarjal. V sveti tihoti se godi čudovito opravilo, da bi tudi ljudstvo v tihi pobožnosti premišljevalo globoko skrivnost. S trikratnim svet, svet, svet se mašnik tako rekoč približa Bogu; potem hrepeneč povzdigne oči in roke proti nebu tja pred prestol nebeškega Očeta in moli: 377 v Te igitur. Tebe torej, premilostljivi Oče, po Jezusu Kristusu, tvojem Sinu, Gospodu našem, ponižno molimo in prosimo, sprejmi in posveti te darove, ta darila, te svete in prečiste žrtve, ki ti jih pred vsem darujemo za sveto katoliško Cerkev, kateri daj mir, jo ohrani, zedini in vladaj po vsem svetu: vkup s tvojim služabnikom našim papežem 1. in z našim Škofom I. in našim cesarjem 1. in z vsemi pravoverniki in katoliške in apostolske vere gojitelji. Mašnik se pri tej molitvi prikloni in poljubi altar. — Kristusa na križ položijo, da bi za nas prestal darivno smrt. — Mašnik naredi tri križe nad kruhom in vinom. — Kristusa na križ pribijejo. — Kakor je Kristus na križu z razprostrtima rokama molil, enako razprostre tudi mašnik roki ter moli za sveto Cerkev, za duhovsko in deželno gosposko in za vse vernike. Tihe molitve pred povzdigovanjem so za sveto Cerkev, ki se še vojskuje na zemlji; zato se mašnik spomni tistih živih, katere hoče posebej priporočiti v daritvi svete maše; sklene roki in moli: Memento. Spomni se, Gospod, svojih, služabnikov in služabnic 1 . 1 . (Navzočni naj svoje domače, starši svoje otroke in tako dalje, priporočijo v daritev svete maše). Mašnik moli nadalje: in vseh, priču¬ jočih, katerih vero poznaš, in veš za njih pobožnost, za katere ti darujemo, ali kateri ti darujejo le-to hvalno da¬ ritev za se in za vse svoje, za odrešenje svojih duš, za upanje vzveličanja in varnosti svoje, in svoje prošnje po¬ šiljajo tebi, večnemu, živemu in pravemu Bogu. Ko mašnik odmoli za žive na zemlji, se združi z zmago¬ slavno Cerkvijo, z izvoljenimi v nebesih, in jih povabi z nami v sveti družbi prositi, ter govori: Communicantes. Zdru¬ ženi v občestvo obhajamo spomin zlasti častitljive vselej device Marije, Matere Boga in našega Gospoda Jezusa Kristusa, pa tudi tvojih svetih apostolov in mučencev: Petra in Pavla, Andreja, Jakoba, Janeza, Tomaža, Jakoba, Filipa, Jerneja, Mateja., Simona in Tadeja, Lina, Kleta, Klementa, Ksista, Kornelija, Cipriana, Lavrencija, Krizogona, Janeza, in Pavla, Kozma in Damiana, in vseh tvojih svetnikov; po n jih zasluženju in prošnjah daj, da bomo v vsem, utrjeni < g*e 378 «>^s> s pomočjo tvojega varstva. Po Kristusu, Gospodu našem. Amen. O kolika tolažba za nas, da živimo v sveti družbi z izvoljenimi v nebesih! Oni stojijo pred obličjem božjim in prosijo za nas. Veliko premore molitev pravičnih. Zdaj stegne mašnik svoje roke nad hostijo in kelihom. V stari zavezi so pokladali judje roke na živali, na¬ menjene za spravno daritev, v znamenje, da svoje grehe položijo na živinče, in ga dajo v odpuščenje svojih grehov v smrt namesto sebe. Tako položi mašnik grehe vseh na naš dar, na Jagnje božje, ki odjemlje grehe sveta, in moli za odpuščenje in zadoščenje po Jezusu Kristusu k nebeškemu Očetu z besedami : Hanc igitur. Prosimo torej, o Gospod, sprejmi potolažen to daritev svojih služab¬ nikov in vse svoje družine; daj nam v tvojem miru preživeti dni našega življenja, reši nas večnega pogubljenja, in pri- štej nas v vrsto svojih izvoljenih. Po Kristusu, Gospodu našem. Amen. Potem sklene mašnik roke in prosi vsegamogočnega Boga, da naj te darove blagoslovi in izpremeni v telo in kri Kristusovo, rekoč: Quam ohlationem. Stori, o Bog, da ho ta daritev v vsem blagoslovljena, sprejeta, potrjena, do¬ stojna in prijetna, da se izpremeni v telo in v kri tvojega pre¬ ljubega Sina, Gospoda, našega,, Jezusa Kristusa. Pri tej mo¬ litvi stori mašnik pet križev nad darovi v znamenje, da je Jezus Kristus na vseh peterih počutkih trpel zavoljo nas. Trije križi se napravijo, da prosimo tri božje osebe, da le-to veliko skrivnost izvršijo; en križ se naredi črez kruh in eden črez vino v spoznanje, da se bota skoraj izpremenila v pravo telo in pravo kri Jezusa, ki je za nas na križu umrl. Strežnik da 2 zvončkom znamenje, da naj slehern poklekne, ker se začne posvečenje in povzdigovanje. Mašnik moli: Quipridie. Kije dan pred svojim trplje¬ njem vzel kruli v svoje svete in častitljive roke, je po¬ vzdignil oči proti nebu, tebi,, Bogu, svojemu vsegamogočnemu Očetu, se ti je zahvalil, ga je blagoslovil, ra,zlomil in dal svojim učencem,, rekoč: Vzemite in jejte od tega vsi! — Pri tej mo¬ litvi se naj vsi verniki sklenejo z Jezusom, pa ga naj da- rujejo nebeškemu Očetu, in naj potem Jezusa v duhu spremljajo v obednico k zadnji večerji in odtod na Gol¬ goto h križu. Kar se je tam godilo, to se bo tukaj čudo¬ vito ponovilo. Consecratio et elevatio. Posvečenje in povzdigovanje. Ko mašnik izreče nad kruhom vsegamogočne besede Jezusove: Hoc est. To je namreč moje telo, ni več kruh, ampak je pravo živo telo Jezusa Kristusa. Zatorej mašnik pred njim z desnim kolenom poklekne do tal in ga po¬ časti; strežnik pa z zvončkom opozarja vse ljudstvo, da naj Jezusa na kolenih moli in da naj na prsi trka v znamenje, da smo mi grešniki zaslužili večno smrt, za katero je pa Jezus trpel in umrl na križu. Mašnik potem povzdigne telo Jezusovo. — Jezus je na križ povišan. — Verniki molijo med tem Jezusa v podobi kruha, rekoč: Bodi pozdravljeno, Jezusovo rešuje telo, na križu za nas umorjeno, ki zdaj na desnici Očeta v nebesih kraljuješ, iz ljubezni do nas pa med nami pre¬ bivaš. Ponižno te molimo in prosimo: Usmili se nas!* Potem, ko je mašnik povzdignil sveto hostijo in jo zopet položil na altar, odkrije kelih in stori, kar je Kristus dalje storil pri zadnji večerji, z besedami: Simili modo. Enako je vzel po večerji preslavni kelih v svoje svete in častitljive roke, se ti je zopet zahvalil, ga je blagoslovil in dal svojim učencem, rekoč: Vzemite in pijte iz njegai vsi; zakaj to je kelih moje krvi, novega in večnega testamenta, skrivnost vere, ki bo za vas in za mnoge prelita v odpuŠčenje grehov, holikorkrat hote to delali, delajte v moj spomin! Mašnik pri zadnjih besedah poklekne z desnim kolenom in povzdigne kelih s presveto rešnjo Krvjo. — Iz ran Kristusovih teče na križu draga kri našega od¬ rešenja. — Vsi verniki naj molijo na kolenih pravo živo kri Jezusa Kristusa, rekoč: Bodi pozdravljena presveta 1 Moreš pa tudi na prsi trkaje reči: Oeščeno bodi presveto rešnje telo vzusovo, iz device Marije rojeno, ucl križu za nas umorjeno! Jezus, verujem v Jezus, upam v te ,• Jezus, ljubim te nad vse! Bodi milostljiv meni ubogemu 9 r Usniku ! Amen. Scsv 380 rešnja kri našega Odrešenika , na križu za nas prelita! Presveta resnja kri, očisti me; presveta rešnja kri, ozdravi me; presveta resnja kri, posveti me, in usmili se vernih duš v vicah! Amen . 1 Post elevationem. Po povzdigovanju. Največji čudež ljubezni božje se je zgodil na vsega- mogočne besede Kristusove; ravno tisti Jezus, ki sedi na desnici Očetovi, je bistveno na altarju pričujoč z dušo in s telesom, s krvjo in z mesom, kakor Bog in človek; le zunanja podoba kruha in vina je ostala; zakaj pred Jezusom, ko bi se prikazal v vsem svojem veličastvu, bi mi, zemeljske stvari, ne mogle obstati. Pred povzdigovanjem moli mašnik le v imenu Cerkve, po povzdigovanju pa moli kakor namestnik Jezusov; Jezus sam moli ž njim za nas k nebeškemu Očetu. Iz sve¬ tega strahu in spoštovanja je svoje dni ljudstvo od po¬ vzdigovanja do Očenaša ležalo na svojem obrazu; zdaj bi morali verniki, ako le mogoče, klečati vsaj pri tem delu svete maše. Po povzdigovanju ponovi mašnik spomin vseh tistih daritev, ki so bile Bogu prijetne, ter moli: Unde et memores. Po tem povelju se torej spominjamo mi, tvoji služabniki in tvoje sveto ljudstvo, o Gospod , svetega trpljenja, vstanjenja in Častitljivega vnebohoda istega Kristusa, Sina tvojega , Gospoda našega, in darujemo tvojemu vzvišenemu veličastvu od tvojih darov in daril Čisti dar , sveti dar, brezmadežni dar , sveti kruh večnega življenja in kelih večnega vzveličanja. Pet križev, ki jih mašnik napravi med to molitvijo črez telo in kri Jezusa, nas opomni pet ran Kristusovih, katere je prejel na križu za nas, da bi nas spravil z Očetom. Zatorej moli mašnik nadalje: Supra quae. Ozri se na te darove s potolaženim in milostljivim obličjem, in naj ti sveta, daritev in brezmadežna žrtev ugaja tako, kakor so ti bih prijetni darovi tvojega služabnika pravičnega Abelja in da - 1 Mesto tega tudi lahko moliš: Bodi cešcena ‘presveta rešnja Kri, n sede nekoliko glasneje, rekoč: Nobis quoque peccatoribus. Tudi nam grešnikom, svojim služabnikom, ki zaupamo v tvoje obilno usmiljenje, daj delež in družbo svojih svetili apostolov in mučencev, Janeza, Stefana, Matija, Barnaba, Ignacija Aleksandra, Marcelina, Petra, Felicite, Perpetue, Agate, Lucije, Neže, Cecilije, Anastazije in vseh svojih svet¬ nikov; sprejemi nas v njih družbo ne zavoljo naših zaslug, ampak zavoljo svojega usmiljenja. Po Kristusu, Gospodu našem: po katerem vse te dobrote, o Gospod, vedno ustvarjaš, posvečuješ, oživljaš, blagoslavljaš in nam deliš. Trije križi, ki jih mašnik naredi pri tej molitvi, po¬ menijo tri najbridkejše ure, v katerih je Jezus visel na križu. — Kakor je mašnik pred povzdigovanjem klical po priprošnji svetnikov, tako prosi zdaj po povzdigovanju za delež njihovega vzveličanja. Imenuje svetnike obojega spola, vsakega stana, ker je po Jezusu vsem odprta pot v nebesa, če le hočemo vzveličani biti. Mašnik se prikloni do tal, naredi s presveto hostijo tri križe črez kelih, na čast Jezusu, ker je zdaj na altarju pričujoče tisto njegovo telo, katero je bilo na križ pri¬ bito, in tista njegova kri, ki je bila na križu prelita; dva križa pa pred kelihom v spomin, da iz skrivnosti svetega križa izvira vsa čast Bogu Očetu in svetemu Duhu; za to govori: Per ipsum. Po njem in ž njim in v njem je, tebi, Bogu Očetu vsega,mogočnemu, v edinosti svetega Duha vsa čast in slava. Tu neha tiha maša. Mašnik in ljudstvo se zdaj začnejo pripravljati za sveto obhajilo z najlepšo molit¬ vijo, z molitvijo Gospodovo. Pater noster. Oče naš. Ko je mašnik kelih pokril in pred najsvetejšim zakramentom do tal pokleknil, poje ali moli na glas: Per omnia. Na vse veke vekov. Strežniki v imenu ljudstva odgovorijo: Amen. Vnet svete gorečnosti, sklene mašnik roki, ter vabi vse k združeni molitvi, rekoč: Praeceptis salutaribus. Po ■ž>g 383 vzveličavnili zapovedih opominjani in po božjem nauku po¬ učeni, si ■upamo reči: Oče nas, ki si v nebesih. Mašnik razprostre roke in s povzdignjenim glasom poje Očenaš. Na zadnjo prošnjo: Et ne nos inducas. In ne vpelji nas v izkusnjavo, odgovorijo pevci in strežniki v imenu ljudstva: Sed libera nos. Temveč resi nas hudega. Nekdaj je vse ljudstvo z mašnikom vred glasno pelo Očenaš, zdaj ga vsak naj moli vsaj tiho. Mašnik odgovori ljudstvu: Amen! Potem nadaljuje: Libera nos. Reši nas, prosimo, Gospod, vsega hudega, pre¬ teklega, sedanjega in prihodnjega, in po priprošnji blažene in častitljive vselej device in božje porodnice Marije, svojih svetih apostolov Petra in Pavla, in Andreja in vseh svet¬ nikov, daj milostljivo mir v naših dneh, da bomo s pomočjo tvojega usmiljenja podpirani vedno greha prosti in obvaro¬ vani vsake zmote. Pri tej molitvi prime mašnik pozlačeno skledico, se ž njo pokriža, jo poljubi v znamenje ljubezni do Jezusa, čigar presveto telo položi na njo. Potem odkrije kelih, moli v svetem spoštovanju Najsvetejše, drži sveto hostijo nad kelihom, jo razlomi na tri dele in položi dva večja na plitvico z besedami: Per eundem. Po istem Gospodu našem Jezusu Kristusu, tvojem Sinu, ki s teboj živi in kraljuje v edinosti svetega Duha, Bog. Potem poje ali glasno moli dalje: Per omnia. Na vse veke vekov. Strež¬ niki odgovorijo: Amen. Mašnik stori s tretjim, manjšim delom svete hostije tri krize nad kelihom, in moli medtem ah poje: Pax Domini. Mir Gospodov bodi ved,no z vami. Ljudstvo mu Po strežnikih odgovori: Et cum špiritu tuo. In s tvojim duhom! Potem prosi: Haec commixtio. To združenje-in po¬ svečenje telesa in krvi Gospoda našega Jezusa Kristusa bodi nam., ki ju prejmemo, v večno življenje. Amen. — Lomljenje presvete hostije pomeni ločitev duše od telesa Jezusovega na križu. Mašnik spusti košček presvete hostije v kelih. — Duša Jezusova gre v predpekel, dušam pra¬ vičnih oznanit željno pričakovano odrešenje. — Začne se četrti in zadnji del svete maše. 384 Četrti del svete maše. Communio. Obhajilo. (Četrta nedelja). svetem obhajilu Jezus bogato poplača našo živo vero, in nam da samega sebe v dušno hrano, da bi se popolnoma z nami združil. Mašnik se globoko prikloni, obrne svoje oči proti Jezusu, se udari trikrat na prsi. — Pri smrti Jezusovi jih je veliko spoznalo svoje grehe. — Mašnik moli: Agnus Del. Jagnje božje, hi odjemljes grehe sveta, usmili se nas! Jagnje božje, hi odjemljes grehe sveta, usmili se nas! Jagnje božje, hi odjemljes grehe sveta, daj nam mir! S tem, da se trikrat na prsi udarimo, spoznamo trikrat svoje grehe pred Bogom, za katere je zadostil Jezus, ne¬ dolžno Jagnje božje; le po njem upamo odpuščenja, ako ostanemo sklenjeni ž njim. Doslej je molil mašnik le k Bogu Očetu po Jezusu Kristusu, zdaj pa pred svetim obhajilom moli tri molitve k Jezusu Kristusu; prvo za obrambo in mir sveti Cerkvi, rekoč: Domine. Gospod', Jezus Kristus, hi si rekel svojim apostolom: Mir vam zapustim, svoj mir vam dam; ne glej na moje pregrehe, ampah na vero svoje Gerhve, in utrdi jo po svoji volji v miru in edinosti: Ki živiš in hraljuješ, Bog od, vse vekomaj do vekomaj. Amen. V prvih dobah krščanstva so se v tem vsi navzočni poljubili v znamenje, da si odpustijo med seboj in se ljubijo; zato se še zdaj pri slovesni sveti maši duhovniki pred altarjem poljubljajo, rekoč drug drugemu: Pax tecum. Et cum špiritu tuo. Mir bodi s teboj. In s tvojim duhom Pri sveti maši za mrtve se pa opusti ta molitev in poljub, ki veljata le pri sveti maši navzočnim vernikom. V drugi molitvi prosi mašnik za čistost srca, da bi Jezusa vredno vsprejel, ter moli: Domine lesu. Gospod Jezus Kristus, /Sin živega Boga, hi si po Očetovi volji s po¬ močjo svetega Duha svet oživil s svojo smrtjo, reši me s tem svojim presvetim rešnjim telesom in krvjo vseh mojih pre¬ greh m vsega hudega, in daj, da bom vselej zvesto izpolnje- ^ 2 . 385 ^ val tvoje zapovedi, in ne dopusti, da bi se Maj ločil od tebe, ki z istim Bogom Očetom in svetim Duhom Siviš in kraljuješ, Bog od vekomaj do vekomaj. Amen. V tretji molitvi prosi mašnik, naj ga Jezus obvaruje najhujše nesreče, nevrednega obhajila, ter moli: Perceptio. Gospod, Jezus Kristus! Tvoje telo, ki se ga drznem jaz nevrednez prejeti, naj mi ne bo v sodbo in pogubljenje, ampak naj mi bo po tvoji milosti v hrambo in zdravilo za dušo m telo. Ki Siviš in kraljuješ z Bogom Očetom v edinosti' svetega Duha, Bog od vekomaj do vekomaj. Amen. Te tri lepe molitve naj tudi navzočni verniki molijo v duhu z mašnikom vred, ker se tudi oni obhajajo, vsaj po duhovno. Zdaj poklekne mašnik z desnim kolenom, moli pre¬ sveto telo Jezusovo, in se zopet skloni, rekoč: Panem coelestem. Kruh nebeški bom prejel in klical bom ime Gospodovo; nato vzame hostijo v levo roko, se ponižno nakloni in se z vsem ljudstvom, katero povabi strežnik k temu z zvončkom, z desnico trikrat na prsi udari, govoreč besede stotnika v svetem evangelju: Domine. Gospod, nisem vreden, da greš pod mojo streho, ampak reci le z besedo, in ozdravljena bo moja duša. Pri tej mo¬ litvi se ni treba križati ne prej, ne slej. Le mašnik se prekriža s presvetim telesom Jezusovim, rekoč: Corpus. Telo Gospoda našega, Jezusa Kristusa naj ohrani mojo dušo za večno Sivljenje. Amen. Ponižno in ljubezni pre¬ finjen se mašnik nasloni na altar in použije z največjo pobožnostjo presveto rešnje Telo. — Jezusa s križa sna¬ mejo in v grob položijo. Ko je mašnik Jezusa v svojem srcu počastil in se mu zahvalil, odkrije kelih, se globoko prikloni pred pre¬ sveto rešnjo Krvjo, z zlato skledico pobere drobtinice presvetega rešnjega Telesa, in moli v goreči hvaležnosti: Quid retribuam. Kaj naj povrnem Gospodu za vse, kar mi j e podelil ? Kelih vzveličanja bom vzel, in klical ime Gospodovo. Hvalil in klical bom Gospoda m bom varen pred svojimi soorašniki. 25 386 Potem prime mašnik kelih, se ž njim pokriža in moli: Sanguis. Kri Gospoda našega Jezusa Kristusa naj ohrani mojo dušo za večno življenje. Amen. Nato použije iz keliha presveto rešnjo Kri. — 0 koliko vzveličanje, z Jezusom popolnoma združen biti! Z Jezusom biti, je sladek raj, brez Jezusa biti, je grozovit pekel. — Da bi mi vsi občutili in hvaležno spoznali to izredno srečo! Mašnik oplakne kelih in moli: Quod ore. Kar smo z ustmi prejeli, Gospod, naj zaužijemo s čistim srcem, in ta časni dar nam bodi večno zdravilo. Mašnik si da na prste v kelih vliti vina in vode, ko moli: Corpus tuurri. Tvoje telo, Gospod, hi sem ga zaužil, in tvoja kri, hi sem jo pil, naj se sklene z mojim srcem; in daj, da ne ostane v meni noben madež greha, ki so me okrepčale Čiste in svete skrivnosti. Ki živiš in kraljuješ od vekomaj do vekomaj. Amen. Potem izpije vino in vodo, zbriše kelih z rutico in ga pogrne. — Grob Jezusov zapečatijo in s stražo obstavijo. Communio spiritualis. Duhovno obhajilo. V starih časih so pristopali vsi pri sveti maši na- vzočni k svetemu obhajilu. Njih življenje je bilo sveto in brezmadežno, njih ljubezen do Jezusa je bila velika. Obhajilo kristjanov je bilo zatorej navadno med mašo, kakor se še zdaj godi semtertam zlasti na veliki četrtek in pri splošnih ali skupnih in pri zadostilnih svetih obhajilih. Dandanašnji se verniki obhajajo včasi pred, navadno pa šele po sveti maši. Toda še vedno želi, prosi in roti sveta mati kato¬ liška Cerkev svoje verne otroke, da bi naj prav pogosto prejemali presveto rešnje Telo; ali da bi se naj vsaj na duhovni način obhajali. Sveti Tridenski zbor želi, naj bi verniki, ki so pri sveti maši, ne samo duhovno pre¬ jeli sveto obhajilo, temveč resnično se obhajali z naj¬ svetejšim zakramentom, da bi tako se udeležili .preobil¬ nega sadu te najsvetejše daritve, 1 in zaupa, da bodo pr' vsaki sveti maši opravili vsaj duhovno sveto obhajilo. Sess. XXII. cap. 6. — 2 Ibdem. 387 K duhovnemu obhajilu je treba pred vsem treh reči: žive vere, stanu posvečujoče milosti božje in pa srčne želje, Jezusa prejeti . 1 Te tri čednosti se obudijo s kratko molitvijo: Moj Jezus, živo verujem, da si v zakramentu presvetega rešnjega Telesa resnično pričujoč, in te ponižno molim. Ljubim te nad vse in zato obžalujem vse svoje grehe. Rajši hočem vse pretrpeti, kakor tebe kdaj z grehom izgubiti. Moja duša hrepeni po tebi, moj Rog. Ker te pa zdaj v zakramentu ne morem prejeti; pridi, o Jezus, v moje srce vsaj s svojo milostjo. Pridi, sprejmem te, kakor resnično pričujočega in se popolnoma sklenem s teboj. Ne dopusti, da bi se kedaj ločil od tebe! Amen. Postcommun io. Po obhajil o. Ko mašnik pokrije kelih, sklene svoje roke, se glo¬ boko nakloni pred križem v znamenje srčne zahvale, in gre na levo stran altarja. Mašne bukve se prenesejo zopet na to stran, kar pomeni, da bodo ob koncu sveta tudi judje sprejeli Jezusov nauk. Mašnik moli obhajilno molitev, v kateri se povi¬ šuje ljubezen in usmiljenje božje, nas pa budi k hva¬ ležnosti. — Kristus častito od mrtvih vstane. — Vzeta je obhajilna molitev iz psalmov ali sploh iz svetega Pisma, in se je v starih časih pela med obhajilom ljudstva, ter je različna ob raznih praznikih. Na praznik svetega rešnjega Telesa se moli: Kolikorkrat bote jedli ta kruh in pili ta kelih, bote smrt Gospodovo oznanjevali, dokler ne pride; kdorkoli bo torej nevredno ta kruh jedel m kelih Gospodov pil, bo kriv telesa in krm Gospodove. Aleluja. Mašnik se vrne k sredi altarja, ga poljubi in se obrne k ljudstvu. — Kristus se po vstanjenju prikaže apostolom s pozdravom: Mir vam bodi! — Tako tudi mašnik veselo pozdravi ljudstvo, rekoč: Dominus vobiscum. Gospod z vami! Strežniki odgovorijo, kakor vselej: Et cum. In s tvojim duhom. Mašnik se obrne k mašni knjigi 1 Cone. Trid. sess. XIII. cap. 8. »ž 7 ? 388 in reče: Oremus. Molimo! Potem moli glasno še molitev ali molitve v zahvalo za milost svetega obhajila. Te mo¬ litve se imenujejo poobhajilne in so tudi različne ob raznih praznikih in svetkih. Na praznik svetega rešnjega Telesa se glasi poobhajiina molitev: Stori, prosimo te, o Gospod, da bomo z večnim uživanjem tvoje božje narave nasičeni, katero pomeni časno sprejetje dragega telesa in krvi tvoje; ki živiš in kraljuješ z Bogom Očetom v edinosti svetega Dulia, Bog od vekomaj do vekomaj. Strežniki v imenu ljudstva odgovorijo: Amen. Odgovor pomenja: To želimo in prosimo, da se tebi, Oče nebeški, vsa čast in hvala daje, in nas tvoja milost krepča na vseh naših potih, po zasluženju Jezusa in po priprošnji tvojih svetnikov, s ka¬ terimi zdaj živimo v sveti edinosti. Ko mašnik odmoli te molitve, katerih je vselej toliko, kolikor je bilo v začetku »zbirnih molitev«, gre k sredi altarja, ga poljubi iz ljubezni do Kristusa, ki se je po vstanjenju večkrat prikazal svojim apostolom; se obrne k ljudstvu in ga veselo pozdravi, rekoč: Gospod z vami! Strežniki odgovorijo v imenu ljudstva: In s tvojim duhom! Zdaj se poslovi mašnik od vernikov in zapoje latinski: Ite, missa est! Pojdite, domaševano je! Ljudstvo po strežnikih odgovori: Deo gratias. Bogu hvala! V dnevih pokore in v postu se mašnik takoj obrne k altarju in povabi ljudstvo, da naj še dalje Bogu hvalo daje, rekoč: Benedicamus. Častimo Gospoda! In strežnik odgovori: Bogu hvalal V takšnih dnevih se verniki nekdaj niso razšli, temveč so še v cerkvi ostali, zbrani v molitvi. Ljubezen in hvaležnost prvih kristjanov je bila tolika, da se niso hoteli kmalu ločiti od kraja daritve svete maše; vedno bi bili radi ostali pred obličjem božjim v njegovem svetem prebivališču. V resnici bodi Bogu hvala in za¬ hvala, da se tudi v naši škofiji najdejo verniki, ki imajo hvalevredno navado, da po sveti maši, ko jih večina zapušča po končanem svetem opravilu cerkev, še osta¬ nejo v cerkvi, pobožno molijo Jezusa v najsvetejšem zakramentu, premišljujejo večne resnice, obiskujejo sveti križev pot in prepevajo pobožne hvalne pesmi. <&(> 389 *>*§> Pri mašah za rajne se mašnik tudi hitro k altarju obrne, rekoč: Eeguiescant in pace. Naj počivajo v mirul In strežnik odvrne: Amen. Ko se je mašnik zopet obrnil k altarju, nasloni roke nanj, in s priklonjeno glavo moli: Placeat tihi. Bodi prijetno tebi, sveta Trojica, opravilo moje službe, in daj, da bo daritev, ki sem jo nevreden daroval očem tvojega veli¬ častva, tebi prijetna, meni pa in vsem, za katere sem jo daroval, po tvojem usmiljenju spravna. Po Kristusu, Go¬ spodu našem. Amen. Poln zaupanja, da je njegova molitev pri Bogu uslišana, poljubi mašnik altar v znamenje ljubezni Jezu¬ sove, povzdigne oči in roke proti nebesom, da bi ljudstvu blagoslova izprosil, hvaležno pred Bogom nagne glavo, se obrne k ljudstvu in podeli sveti blagoslov v podobi križa, rekoč: Benedicat vos. Blagoslovi vas , vsegamogočni Bog Oče, Sin in sveti Duh. Strežnik odgovori: Amen. — Tukaj ne blagoslovi mašnik, ampak vsegamogočni, troedini Bog, kakor je tudi Jezus blagoslovil svoje učence na Oljski gori, preden je šel v nebesa k Očetu. Po svetih mašah za pokojne se ne daje blagoslov ob koncu svete maše. Škof podelijo po sveti maši, ali pri drugih sloves¬ nostih sveti blagoslov s temi-le besedami: Sit nomen Do¬ mini benedictum J Bodi ime Gospodovo česčeno! Pevci od¬ govorijo : Ex hoc nune et usque in saeculum! Od zdaj in na vekomaj! Škof nadaljujejo: Adiutorium! Pasa pomoč je v imenu Gospodovem! Pevci: Qui fecit coelum et ter¬ nam! Ki je ustvaril nebo in zemljo! Na to vzdignejo k Bogu oči in roke in jih sklenivši napravijo z desnico trikrat križ, rekoč: Benedicat vos! Naj vas blagoslovi vsega¬ mogočni Bog Oče, Sin in sveti Duh! Pevci odgovorijo v imenu ljudstva: Amen. Po blagoslovu se obrne mašnik na desno stran altarja, in bere zadnji evangelj. Ce je pa ukazan poseben ovangelj, se mašna knjiga prenese še enkrat na desno stran. Navadno se bere začetek evangelja sv. Janeza o Božji naravi Jezusa Kristusa. Mašnik pozdravi vernike, rekoč: Dominus vobiscum! Gospod z vami! Ljudstvo od¬ govori: Et cum špiritu tuo! In s tvojim duhom! Mašnik pokriža knjigo ali pa altar, in potem govori: Initium, Začetek svetega evangelja po Janezu. Ljudstvo odgovori po strežniku: Gloria tihi, Domine! Slava tebi, Gospod! In vsi vstanejo in se pokrižajo. Potem moli mašnik s sklenjenimi rokami evangelj. ki se glasi: In principio. V začetku je bila Beseda, in Beseda je bila pri Bogu, in Bog je bila Beseda. Ta je bila v za¬ četku pri Bogu. Vse je bilo po nji storjeno in brez nje ni bilo nič storjenega, kar je storjeno. V nji je bilo življenje, in življenje je bila luč ljudi. In luč sveti v terni, pa tema je m razumela. Bil je človek od Boga poslan, ki mu je bilo ime Janez. Ta je prišel v pričevanje, da bi pričeval o luči, da bi vsi verovali po njem. On ni bil luč, ampak je prišel, da je pričal o luči. Bila je prava luč, katera razsvetljuje vsakega človeka, ki pride na ta svet. Na svetu je bil, m svet je bil po njem storjen, pa svet ga ni spoznal. V svojo lastnino je prišel, pa njegovi ga niso sprejeli. Kolikor jih ga je pa sprejelo, tem je dal oblast, postati otroci božji, njim, kateri verujejo v njegovo ime, ki niso rojeni iz krvi, ne iz volje mesa, ne iz volje moža, ampak iz Boga. In Beseda je meso postala, in med nami prebivala, in mi smo videli njeno čast, kakor čast Edinorojenega od Očeta, polno milosti in resnice. — Pri skrivnostnih besedah: In Beseda je meso postala, poklekne mašnik do tal v zna¬ menje dolžnega češčenja. Sklepno odgovorijo strežniki v imenu ljudstva: Deo gratias! Bogu hvala! Pač vse naše življenje bodi neprestana zahvala Bogu za obilne milosti, ki jih prejemamo po daritvi svete maše! Expositio sanctissimi Sacramenti. Conclusio. Izpostavljanje presvetega rešnjega Telesa. Sklep. Kadar se presveto rešnje Telo izpostavi, naj se to godi najslovesneje; kajti tu je zakrit tisti, pred katerim se pripogibljejo vsa kolena. Kdor le more, naj poklekne, ne z enim kolenom, kakor so judje v zasramovanje P°' 391 čenjali baje z levim kolenom, temveč 2 obema kolenoma, v znamenje dolžnega moljenja. Vsi, ki znajo peti, naj vkup pojo pesem k blagoslovu. Solze so me polile, piše sv. Avguštin, ko sem v Milanski cerkvi slišal čudovito milo petje zbrane črede vernikov. Slovesno cerkveno petje je nebeška izpodbudba k po¬ božnosti, je najlepša, je dvojna molitev. Pri posebnih slovesnostih mašnik začne latinsko pesem: Tantum er go. Tolik torej zakrament — molimo klečeč, potem Genitori Genitoque , to je: Večnemu Očetu hvala — Hvala božjemu Sinu. Obred, ki je pri izpostavljenju presvetega rešnjega Telesa pri nas v navadi, se ne strinja z rimskim, zato pa je želeti, da bi se tudi pri nas udomačil rimski obred. Ko mašnik deli s svetim rešnjim Telesom blagoslov, blagoslovi Jezus sam s svojo vsegamogočno roko verne kristjane, odrešene na svetem križu. Zakaj gori luč pred svetim rešnjim Telesom? Opo¬ minja nas, da je tukaj pričujoč večni Sin božji, luč sveta, ki je prišel z nebes, naš božji Vzveličar, ki nas je s svojo dragoceno krvjo odrešil, in v podobi kruha prebiva nepre¬ stano med nami. Večna luč v svetilnici naj pa tudi kaže in izraža našo gorečnost do Jezusa v presvetem zakramentu. Kaj pomenijo mnogotere podobe angelov in svet¬ nikov na altarju? V teh podobah vidimo angele v svetem strahu, zamaknjene v molitev in v spoštovanje; vidimo svetnike veselo moliti božjo ljubezen in hvaliti Boga za podeljeno svetost in vzveličanje. Te podobe nam kažejo, kaj dela ves nebeški dvor, kadar je Jezus, Jagnje božje, na altarju pričujoč. One nas opominjajo in nam kličejo: Kristjani, pridite , molimo na kolenih Boga, svojega Vzve¬ ličar ja ! Kako se naj kristjan obnaša pri sveti maši? 1. Mora dobro paziti na poglavitne dele svete maše: pri evangelju naj stoji; od povzdigovanja do obhajila pa naj, če le mogoče, kleči; sicer pa lahko sedi ali stoji, če sveto i’ešnje Telo ni izpostavljeno. 2. Pri sveti maši naj moli žalostni del rožnega venca. Mašne molitve so najboljše tiste, katere duhovnik moli. Prepogosto mašne ali molitvene bukvice menjati, ni dobro; najbolje je, ako tiste molitve tako dolgo moliš, da se jih na pamet naučiš. 3. Kdor ima grlo za petje, naj mašne pesmi poje s pevci vred, zlasti pa pesem k blagoslovu in k pridigi. Lepo petje je dvojna pobožnost. Kaj ti je storiti ob nedeljah in praznikih doma, ako ne moreš v cerkev? Tudi doma si dolžen obhajati sveto mašo z verniki v cerkvi in sicer tako-le: 1. Ko pride čas svetega opravila, obrni se in poglej k farni cerkvi, ter stopi v duhu v sredo med zbrane vernike. 2. Vzemi v roke rožni venec ali molitvene bukvice, in opravi mašne molitve. Če slišiš z zvonom naznanje- vati glavne dele svete maše, je tem bolje. 3. Ko pridejo ljudje od službe božje domov, prosi jih, naj ti povejo kaj od pridige. Tako si tudi doma iz¬ polnil drugo cerkveno zapoved, kolikor si mogel. Ves svet je Bogu posvečen tempelj, vsako pobožno krščansko srce je njegov altar. Ravno to naj storijo tisti, ki so ob takšnih dnevih na potovanju,, ali na planinah pri svojih čredah. V Gospodu ljubljeni kristjani! Zdaj menda umejete, kako dragocena je daritev svete maše! Zdaj menda veste, kako morate biti pri sveti maši, da vam bo v vzveličanje! Trdno zaupam, da je temu tako; zakaj drugače hi najdražjega daru svete krščanske vere ne poznali. Sv. Avguštin pač resnico govori, ko pravi: »Dasiravno je Bog neskončno moder, nam vendar ni vedel nič večjega dati, kakor to presveto daritev, v kateri se Jezus, Sin božji, sam daruje za nas.« O čudež božje ljubezni! Kje je ljudstvo na širni zemlji, ki bi imelo takovšno daritev, kakršno imamo nh katoliški kristjani? Ne Judje in ne pagani in tudi Juterani nimajo te daritve; posušil se jim je studenec milosti, ki teče za nas neusehljivo. Kar giedajo izvoljeni v nebesih <^t» 393 od obličja do obličja, to imamo mi na zemlji v čudoviti skrivnosti presvete mašne daritve. Gotovo bi bili katoliški kristjani vedno prav pobožni, sveti in srečni, ko bi to presveto daritev prav umeli in bi jo zmerom tudi vredno obhajali. Vekomaj bodi češčen in hvaljen Jezus Kristus v zakramentu presvetega rešnjega Telesa in v daritvi svete maše! Od solnčnega izhoda do zahoda, ho moje ime veliko med, narodi, in na vseh krajih se ho darovalo, in Čista daritev se bo opravljala, mojemu imenu; ker veliko bo moje ime med, narodi, pravi Gospod vojnih čet. (Mal. 1. 11). Amen. -- Kurzer Unterrieht iiber die heilige Messe, den grossten Sehatz der heiligen Kirehe. B ie wichtigste Frage fiir jeden von uns ist: Wozu sind wir auf Erden, wozu sind wir erschaffen? Wir sind erschaffen und leben auf Erden einzig und allein, um Gott zu erkennen, ihm zu dienen, und dadurch glucklich und ewig selig zu werden. Es gibt daher fiir uns keine wichtigere und hohere Pflicht, als die Pflicht der Gottesverehrung. Wahrlich, man braucht nicht viel Verstand, um ein- zusehen, dass ein Geschopf seinem Schopfer, ein gering- fugiger Knecht seinem allerhochsten Herrn, ein Mensch, der ganz von Gottes Wohltaten zusannnengesetzt ist und jeden Atemzug seines Lebens Goti verdankt, diesem auf alle mogliche Weise seine tiefste Ehrfurcht, seine vollste Untenverfung und štete Dankbarkeit zu bezeigen habe. Zu dieser Gottesverehrung - fordert uns der Herr selbst auf, indem er spricht: Der Sohn elirt semen Vater und der Knecht semen Herrn; bin ich nun der Vater, wo ist meine Ehre? Bin ich der Herr, 100 ist dieFurcht, vor mir ? (Malach. 1, 16). Zu dieser Gottesverehrung ladet uns der Psalmist ein. indem er uns zuruft: Kommet, lasset uns anbeten und niederfallen und iveinen vor dem Herrn, der uns gemacht hat! Denn er ist der Herr, unser Gott; und wir sind das Volk seiner Weide, und die Schcife seiner Hand! (Ps. 94, 6). Der ganze Mensch muss somit Gott seine t.iefste Unterwdrfigkeit bezeigen; mit Herz und Mund, mit gefalteten Handen und gebogenen Knien soli er Gott anbeten und als seinen hoehsten Herrn bekennen. Ali mein Gebein soli sprechen: Wer ist dir gleicli, o Herr f (Ps. 34, 10). Wenn die Engel, die hoehsten Geister im Himmel, vor dem unendlich erhabenen Gott, vor dem allmachtigen Herrn. vor Gottes Majestat zittern. ihr Angesicht verhullen und in tiefster Ehrfurcht ihr dreimal Heilig singen — wie tief soli sich da erst der Mensch, ein so armseliges, schwaches, gebrechliches Geschopf vor Gottes Majestat beugen und demutigen! O Mensch, du glaubst nicht, wie klein und nichtig du vor Gott bist, vor dem alle Volker wie ein Troplen am Eimer und noch weniger sind! Heisst es ja beim Propheten: Alle Volker sind wie niclits vor ihm, fur Nichts und Fitles gelten sie vor ihm. (Is. 40, 17). Was duritest wohl dann du vor Gott sein? Es ware daher nicht zuviel, wenn der Mensch zur Anerkennung der unumsehrankten Herrschaft Gottes liber Leben und Tod sein eigenes Leben opferte; es ware nicht zuviel, wenn er zum Zeichen des eigenen Nichts, aus welchem ihn des Schopfers Allmacht hervorgezogen, vor Gottes Angesicht in Staub zerfiele, wie geschrieben steht: Die Felsen zerschmelzen wie Waehs vor deinem Angesicht. (ludith. 16, 18). Es ware nicht zuviel, wenn er in Anbetracht der Siinden, mit denen er diese aller- hochste Majestat beleidigt hat, ali sein Blut zur Siihne hingabe. Aber der Herr, der, wie die Schrift sagt, a' 1 ' 1 Untergange der Lebenden keine Freude hat (Sap. 1, 13); gab uns ein Mittel in die Hand, wodurch wir ohne Verlust unseres Lebens und unserer Glieder Gottes e 398 «><§> Das heilige Messopfer ist eine lebendige Wiederholung des Lebens and Leiden s Jesu C h r i s t i. Viele Zeichen und Wunder hat Christus gewirkt, unter allen diesen hat er aber kein hoheres und wunder- bareres vollbracht, als da er beim letzten Abendmahle das allerheiligste Messopfer dargebracht hat. Dasselbe ist ein kurzer Inbegriff aller Wunderwerke Gottes und ein Wunder so voller Geheimnisse, dass der heilige Bona¬ ventura sagen und schreiben konnte: »Die heilige Messe ist nach ihrer Weise so voller Geheimnisse, wie das Meer voller Tropfen, die Luft voller Staubchen, das Firmament voller Sterne und der Himmel voller Engel ist .« 1 Was diese Geheimnisse des heiligen Messopfers be- trifft, so ist zu merken, dass die vornehmsten Geheimnisse des Lebens und Leidens Ghristi darin enthalten sind und uns vorgestellt werden. Gleichwie Jesus Christus aus der allerheijigsten Jung- frau geboren ward, ahnlich wird er in der heiligen Messe aus dem Munde des Priesters wunderbar geboren. Und wenn der Priester die Worte der AVandlung ausspricht, so hat er wahrhaft in seinen priesterlichen Handen das Fleisch gewordene Wort Gottes, nur unter einer anderen Gestalt, namlich unter den Gestalten des Brotes und Weines. Um dieses zu bezeugen, fallt der Priester auf seine Knie, betet seinen eigenen Gott und Erschaffer in seinen Handen demiitig an, hebt ihn mit Andacht in die Hohe und zeigt ihn zur Anbetung den amvesenden Glaubigen. AVie die heilige Mutter Gottes ihr neugeborenes Kind- lein, in \Vindeln eingewickelt, den frommen Hirten ge- zeigt und zur Anbetung dargeboten hat, ahnlich zeigt auch der Priester dem Volke denselben Christus, unter den Gestalten des Brotes und AVeines wie in Windeln gehullt. auf dass alle ihn als ihren Golt und Herrn an- beten. Wer nun dies vom Herzen tut, der ubt eine grossere 1 Bonavent. lib. 6 cap. 19 de virtut. theol. g 399 v Tugend, als sie einst die frommen Hirten und die heiligen drei Konige geiibt haben. Denn diese sahen die mensch- liche Natur Jesu Christi mit ihren Augen; wir aber sehen nur die ausseren Gestalten nicht der menschlichen Natur, sondern des Brotes und Weines. und glauben dennoch fest, dass die Goltheit und Menschheit des Heilandes, namlich Jesus Christus, der Sohn Gottes, der am Stamme des Kreuzes ftir uns gelitten hat und ge- storben ist und seither sitzet zur Rechten Gottes im Himmel, darunter verborgen ist. In der heiligen Messe ist daher derjenige gegen- wartig, den die heiligen drei Konige angebetet, den der hi. Simeon auf seine Arme genommen und den die Mutter Gottes dem himmlischen Vater im Tempel aufgeopfert hat. Diese heiligen Personen ahmen wir naeh, wenn wir in der heiligen Messe Christum andachtig anbeten. Wir sehen ferner Christum in der heiligen Messe Wunder wirken, indem er das Brot in seinen Leib und den Wein in sein heiliges Blut verwandelt, was ein unvergleichlich grosseres Wunder ist, als das zu Kana, wo er Wasser in Wein verwandelte. Wir sehen ihn auch sein letztes Abendmahl \viederum halten und von neuem das Brot nnd den Wein in sein wahres Fleisch und Blut ver- wandeln. Bei der Aufhebung der beiden Gestalten sehen "wir Christum am Kreuze erhoht und horen ihn fdr uns beten: Vater, verzeihe ihnen; denn sie icissen nicht, was sie tun (Luk. 23, 34), das heisst sie wissen nicht. \vie schwer sie dich mit ihren Siinden beleidigen. Dieses alles sehen wir zwar nicht mit den Augen unseres Leibes, den¬ noch glauben wir es im Herzen und verdienen durch diesen unseren slarken Glauben grosseren Lohn als diejenigen, welc.he es mit leiblichen Augen gesehen. wie Christus aus- driicklich dies bezeugt: Selig, die nicht sehen und, doch glauben! (loh. 20, 29). Je hoher namlich das Geheimnis, desto verdienstlicher ist auch unser Glaube, und desto reichlicher wird unser Lohn im Himmel sein. In der heiligen Messe erfiillt Christus auch sein treues und trostliches Versprechen: Sehet, ich Inn bei euch alle 4>g 400 ‘> < §> Tage bis uns Encle der Welt. (Matth. 28, 20). Dieses Ver- sprechen ist nicht nur zu verstehen von seiner Gottheit, mit welcher er an allen Orten gegenwartig ist, sondern auch von seiner Menschheit. mit welcher er in der heiligen Messe und in dem hochheiligen Altarssakra- mente unter uns weilt. In diesem ist er allzeit bei Tag und Nacht personlich. bei uns, und ist allzeit bereit, uns Gehor zu geben, unsere Bitten anzunehmen und uns in unseren Noten beizustehen. In der heiligen Messe ist er aber nicht allein personlich gegemvartig, sondern ist auch unser Opfer, unser Fiirsprecher und die Versohnung fiir unsere Siinden, weil er in der heiligen Messe sein priester- liches Amt verrichtet, dass er darbringe Gaben und Opfer fur die Siinden (Hebr. 5, 1). namlich, dass er sich selbst seinem himmlischen Vater fiir das Volk aufopfere, gleich wie er sich am Ivreuze ihm aulgeopfert hat. Hieraus erhellt, dass zwischen der heiligen Hostie in der Monstranz und in der heiligen Messe ein grosser Unterschied obwaltet. Obwohl in beiden derselbe Christus, als Gott und Mensch, gegemvartig ist, so wird er doch in der Monstranz als Sakrament zur Anbetung ausgesetzt, wahrend er in der heiligen Messe durch den Priester sich Gott dem Vater aufopfert, um uns seiner am Kreuze envorbenen Verdienste teilhaft zu machen. In der Mon¬ stranz erscheint er vor uns. als ob er vom Hi mm el herab gestiegen ware, in der heiligen Messe aber, als ob er zum Himmel zuriickkehren wurde. In der Monstranz ist er gegemvartig als Sakrament, damit wir Gnadenhilfe erlangen, in der heiligen Messe aber wird er als Opfer dargebracht, damit er uns Gnadenhilfe spende. In dem Sakramente empfangen wir ihn als geistige Speise, in dem Opfer aber nimmf ihn Gott sein Vater auf als unsere Siihne. W e r t und W ii r d e d e s heiligen M e s s o p f e r s. „Die heilige Messe“, lehrt der heilige Franz von Sales in seiner Philothea, 1 „ist die Sonne aller geistlichen 1 Philothea, lib. II. cap. 14. <§*(» 401 Ubungen, ist der Mittelpunkt der christlichen Religion, das Herz der Frommigkeit, die Seele der Gottesfurcht, der Abgrund der gottlichen Liebe, wodurch Gott, sich wirklich mit uns vereinigend, uns seine Gaben und Gnaden so reichlich spendet.“ Wenn jemand recht frornm, recht andachtig und von der Liebe Gottes entziindet werden will, so hore er nur fleissig die heilige Messe; dann hat er das beste Mittel ergriffen, die gottlichen Gnaden sich zu enverben. Unter allen Heilsmitteln, welche uns in der heiligen Kirche geboten werden, ist das heilige Messopfer das allerhochste und allerkostbarste, weil in demselben das allerheiligste Altarssakrament konsekriert und Gott dem Allerhochsten als Opfer dargebracht wird. Kostbar sind zwar die heiligen Sakramente, aber weit kostbarer ist das heilige Messopfer. Jene sind Gefasse der gottlichen Barmherzigkeit fiir die Lebendigen, dieses ist aber ein unerschopfliches Meer der gottlichen Freigebigkeit fiir die Lebendigen und fiir die Abgestorbenen. Den Wert der heiligen Messe erkennt man vor allem aus den Gotteshausern oder Kirchen, welche zur Ehre Gottes und insbesondere zur Darbringung des heiligen Messopfers erbaut sind; dann aus den herz- erhebenden Zeremonien und Gebeten, welc-he bei der Eimveihung oder Konsekration der Kirchen und Altare verrichtet werden. Weil die katholischen Kirchen dazu bestimmt sind, dass in ihnen auf ihren Altaren das heilige Messopfer dargebracht werde, kann aus diesem erhabenen Ritus, aus der hohen Bedeutung desselbeu und aus den Konsekrationsgebeten geschlossen werden, welchen Wert das heilige Messopfer hat. Die Erhabenheit der heiligen Messe erkennt man ferner aus den heiligen Weihen, durch welche die Priester und geistlic.hen Diener geweiht werden. Ein jeder Priester muss sieben Weihen empfangen, bis ihm die Gewalt erteilt wird, das heilige Messopfer darzubringen. Ohne diese Weihen konnen sie nicht den geringsten heiligen Dienst ausuben. Dadurch wird kundgetan, dass die Priester keusch, heilig und wiirdig sein miissen, da sie 26 das Reinste, Heiligste und Ehrwiirdigste der unendlichen Majestat Gottes darbringen. Das heilige Messopfer kann nur der ordnungmassig geweihte Priester feiern, der Christi Stelle am Altare vertritt und dazu mancherlei Gegenstande bedarf, iiber die noch naher gesprochen werden wird. Endlich erkennt man die Wiirde der heiligen Messe aus den Zeremonien, welche bei jeder heiligen Messe gewissenhaft beobachtet werden miissen, die da sind: Der Priester macht ofters das heilige Kreuzzeichen, kiisst den Altar, klopft auf die Brust, erhebt die Augen zum Himmel, beugt das Knie, deckt den Kelch ab und zu. begibt sich von der Mitte des Altars bald auf die rechte, bald auf die linke Seite desselben. Uberdies hat er sich an viele Rubriken oder Vorschriften zu halten, und darf auch die geringste derselben nicht vernachlassigen. Denn alle diese Dinge haben eine tiefe geistige Bedeutung und erhohen in schoner und erhebender Weise das ehr- \viirdige und unerfassliche Opfer der heiligen Messe. Darum befahl der heilige Papst Pius V. unter strengem Gehorsam, dass jeder Kardinal, Erzbischof, Bischof, Praelat und Priester nur auf diese und keine andere Weise das heilige Messopfer darbringen darf, und dass es Niemandem erlaubt ist, auch nur die geringste Sache zu andern: et\vas beizufiigen oder hinwegzunehmen. Gnaden undWohltaten, deren wir dur c h das heilige Messopfer teilhaftig werden. Durch das heilige Messopfer werden uns die Friichte des Kreuzopfers in reichlichstem Masse zugewendet; ins- besondere erlangen wir dadurch Verzeihung der Stinden, siekere Erhorung des Gebetes, zeitlichen Segen und das eeoige Leben. In jeder heiligen Messe kann man jene Gnaden und Friichte wiederfinden, die Christus am Karfreitage mit seinem Tode am Kreuze erworben hat. Weil namlich das Messopfer dasselbe Opfer ist, wie das Kreuzesopfer, so muss es auch dieselbe Kraft haben und dieselben <^g 403 <9^g> Wirkungen hervorbringen konnen, wie jenes. Das bittere Leiden und der Tod Jesu Christi sind die Schatzkammer, das Messopfer ist der Schlussel, der sie offnet. Das Kreuz ist der Lebensbaum voli himmlischer Fruchte, die hi. Messe ist die goldene Schale, in der uns diese Fruchte gereicht werden. Durch die ubrigen Gnadenmittel werden uns zwar auch Fruchte des Ivreuzesopfers mitgeteilt, aber nicht in so reichlichem Masse, wie duch das Messopfer. In der heiligen Messe kommt aus den himmlischen Wohnungen der Sohn des himmlischen Vaters: er bringt uns unermessliche Reichtiimer und himmlische Schatze mit. Bei der heiligen Messe gibt uns der himmlische Vater seinen Sohn; wie solite er uns nicht alles mit ihm geschenkt haben ? (Rom. 8, 32). Durch die heilige Messe erlangen wir Verzeihung der Sunden. Durch dieses Opfer namlich versohnt, ver- leiht der Herr Gnade und die Gabe der Busse, und erlasst Vergehen und Sunden, seien sie auch noch so gross, 1 den Gerechten aber die Nachlassung ihrer lasslichen Sunden, Strafen und Genugtuungen. 2 Dass die heilige Messe die Verzeihung der Sunden bewirke, folgt schon aus den Worten Christi, die er bei der Venvandlung des Weines sprach: Dies ist mein Blut des neuen Testa- mentes, welches fiir viele wird vergossen werden zur Ver- gebung der Sunden. (Matth. 26, 28). Daher lehrt die Kirche, dass die heilige Messe wahrhaft ein Versohnungs- opfer ist, das sich von den Opfern des alten Testamen- tes dadurch unterscheidet, dass diese nur die iiussere und gesetzliche Heiligkeit bewirkten: die Reinigung des Fleisches (Hebr. 9, 10), das Opfer des neuen Testamentes aber unsere Geivissen von den toten Werken reinigt, um dem lebendigen Gott zu dienen. (Hebr. 9, 14). Am Kreuze rief Christus: Vater, vergib ihnen ; denn sie voissen nicht , wass sie tun (Luk. 23, 24), und ebenso betet er in dem Messopfer fiir diejenigen, die sich in Sunden befinden. Diese Wirkung der heiligen Messe tritt nicht sogleich 1 Cone. Trid. sess. XXII. cap. 2. — 1 Ibidem. 26 * <8>c 404 *§> za Tage, sondem zur gelegenen Zeit, wenn das Herz des Siinders fahig geworden ist, die Gnade anzunehmen, bewogen eben durch die Gnade der Busse. Die Gerechten erlangen durch das heilige Messopfer die Verzeihung ihrer lasslichen Sunden, weil bei der Messe die unendlichen Schatze der Verdienste Christi dem himmlischen Vater dargeboten werden und daher, wie das Konzil von Trient erklart, deren heilbringende Wirkung zur Vergebung der von uns taglich begangenen Sunden angeeignet wird. 1 Durch eine jede Messe biisst man mehr Sundestrafen ab, als durch ein anderes noch so schweres Busswerk. Mit vollem Rechte sagt daher der heilige Laurentius Justinianus: Leget alle guten Werke: Beten, Fasten, Wachen, Almosengeben, Abtotung des Fleisches und dergleichen auf die eine Wagschale, und auf die andere legt nur ein einziges heiliges Messopfer, und ihr werdet linden, dass hier keinerlei Gleichgewicht ist: denn in der heiligen Messe wird Derjenige geopfert, in welchem die Flille der Gottheit leibhaftig wohnt, der in sich einen unvergleichlichen Schatz der Verdienste einschliesst, und dessen Fiirbitte allmachtig ist. Unser Gebet, das wir beim Messopfer verrichten. wird deshalb sicher erhort, weil es durch das Gebet Christi und der amvesenden Engel unterstiitzt wird. Das Gebet Christi bleibt aber nie ohne Wirkung, weil ihn der Vater immer erhort. (Ioan. 11, 42). AVer sich also beklagt, dass er nicht gut beten kann, der gehe zur hi. Messe, damit Christus far ihn und statt seiner bete und seine mangelhaften Gebete erganze. Durch das heilige Messopfer erlangen wir den gott- lichen Segen, der uns vor Ungltick beschiitzt, uns bei der Arbeit hilft und unser Vermogen vermehrt. AVer morgens dem heiligen Messopfer amvohnt, dessen Tage- werk wird nicht ohne Erfolg bleiben. Ein Diener der heiligen Konigin Elisabeth von Portugal entgieng dem sicheren Tode durch Anhorung des heiligen Messopfers. 1 Cone. Trid. sess. XXII. cap. 1. <^o 405 Wer \vird der Fruchte oder der Wohltaten des heiligen Messopfers teilhaftig? Der Fruchte des heiligen Messopfers werden die- jenigen teilhaftig, die es darbringen, oder fiir welche das heilige Messopfer dargebracht wird. Es hangt vom Willen des Priesters ab, die Fruchte des Messopfers zuzuwenden, wem er sie will. Es bestand daher in der Kirche seit jeher die Sitte, dem Priester eine Gabe in der Absicht zu iiber- reichen, damit er das heilige Messopfer auf eine bestimmte Meinung darbringe. Die Gabe wird aber keineswegs ge- geben, um die heilige Messe za bezahlen; denn der Wert der Messe ist nicht mit Geld zu bezahlen, sondern \vird gegeben als Almosen zum Lebensunterhalte der Priester und zur Beslreitung der Auslagen fiir den Gottesdienst. Der Priester hat einen grosseren Nutzen von der heiligen Messe als die Anwesenden, weil er der Gnaden- quelle viel naher steht. Wie ein Konig die Abgesandten seines Volkes mehr ehrt, als die Untertanen, welche die- selben abordnen, so macht es auch Gott: er sieht den Priester am Altare nicht als einen armen Siinder an, sondern als einen bevollmachtigten Gesandten seiner Kirche und als den Stellverlreter Christi; daher gilt auch sein Gebet viel vor Gott. Die bei der Messe Amvesenden werden geistiger Weise mit dem Blute Christi besprengt, daher erhalten sie besondere Gnaden. Fiir dieselben betet namlich Christus besonders, leidet er neuerdings geistiger Weise und stirbt am Kreuze. Die Fruchte des heiligen Messopfers kommen der ganzen Kirche zugutc kraft der Gemeinschaft der Heiligen. Die heilige Messe ist ja gleichsam eine Gesandtschaft an die heilige Dreifaltigkeit und bringt ihr die kostbarsten Geschenke dar. Wenn die Abgeordneten einer Stadt dem Konige ein Geschenk bringen, so ist das ein Geschenk aller Burger, und werden daher alle des koniglichen Wohlwollens teilhaftig. Ahnlich hat auch an der heiligen Messe die ganze Christenheit Anteil, obgleich diese be- 406 der Opferhandlung nur durch wenige vertreten ist. Des- halb spricht der Priester bei den Gebeten in der Messe, dass er dieses Opfer darbringe fiir die ganze Kirche, und fiir alle rechlglaubigen Bekenner des katholischen und apostolischen Glanbens. Jeder katholische Priester bringt das Messopfer fiir das Heil der ganzen Welt dar. Wenn die heilige Messe nicht ware, so wiirde die ganze Welt wegen der grossen Menge der Siinden schon zugrunde gegangen sein. (HI. Leo der Grosse). 1 Insbesondere haben auch die Verstorbenen grossen Nutzen vom heiligen Messopfer. Als Christus am Kreuze starb, kam sein Tod sofort den Verstorbenen zugute; denn die Seele Christi stieg sogleich zur Vorholle hinab und befreite dort die Seelen der Gerechten des alten Bundes. Ahnliches geschieht noch jetzt wahrend der heiligen Messe. Im Augenblicke, wo die Messe gefeiert wird, eilen die Engel des Himmels zum Gefangnisse des Fegefeuers und offnen es. (HI. Johannes Chrysostomus). Den Engeln und Heiligen macht das Messopfer Freude. Weil sie die Ehre Gottes und das Heil der Seelen suchen, so haben sie eine unaussprechliche Freude, wenn sie sehen, dass durch die heilige Messe der allerheilig- sten Dreifaltigkeit die hochste Ehre erwiesen und das Seelenheil der Menschen so machtig befordert wird. Die Engel und die Heiligen sind auch dariiber entziickt, dass ihre Namen bei der heiligen Messe genannt werden; sie freuen sich dariiber so, wie sich die Kampfgenossen des Konigs freuen, wenn beim Triumphzuge des Konigs auch ihrer gedacht wird. Wenn schon von den jiidischen Opfern ein angenehmer Geruch zum Himmel emporstieg (IV. Mos. 28, 6), um wie viel mehr muss dies vom Opfer Christi gelten: der liebliche Geruch, der vom vergossenen Blute Christi zum Himmel emporsteigt, erquickt und erfreut alle Himmelsbewohner. Daher kommen auch die Engel zum heiligen Mess¬ opfer und sind dabei gegenwartig und wirken dabei mit- 1 P. Heinr. Miiller, Das heilige Messopfer oder die Qaelle aller Gnaden. Steyl, 1903. Pag. 68. 407 e ) < Q> Wie in der Christnacht die Engel auf die Fluren Bethlehems mit ihren Lobgesangen herniederstiegen und dann das Kindlein in der Krippe anbeteten (Luk. 2, 13), so machen sie es noch taglich bei allen heiligen Messen, anbetend den eingeborenen Sohn Goltes unter den Gestalten des Brotes und des Weines, wie in einer Krippe liegend: Wenn Golt seinen Erstgeborenen in die Welt einfuhrt, so spricht er: Es sollen ihn anbeten alle Engel Gottes. (Hebr. 1, 6). Bist du also bei der heiligen Messe zugegen, so stehst du mitten unter den himmlischen Geistern. Kurze Erklarung der heiligen Messe. Die heilige Messe ist ein kurzer Inbegriff des ganzen Lebens Christi und eine Erneuerung aller geschehenen Geheimnisse; denn in der heiligen Messe haben wir unter den unansehnlichen Gestalten des Brotes und des Weines denselben Christus vor uns, welchen die Hirten in Windeln gewickelt gefunden haben. Den hi. drei Ivonigen ward das Kind zur Anbetung vorgestellt und dem hi. Simeon auf seine Arme gelegt; wir haben dasselbe auf dem Al tare, um es andachtig anzubeten und es mit den Armen der Liebe zartlich zu umfangen. Bei der heiligen Messe horen wir das heilige Evangelium predigen. Wiewohl es durch den Mund des Priesters geschieht, so niitzt es uns doch eben so, falls wir es andachtig anhoren und glaubig annehmen, als wenn wir es aus dem Munde Christi gehort hatten. Wir sehen Jesum hier ein weit grosseres Wunder wirken, als das zu Kana in Galilaa; denn dort hat er Wasser in Wein verwandelt, hier aber verwandelt er Wein in sein heiligsles Blut. In der heiligen Messe erneuert er auch sein letztes Abendmahl und konsekriert ebensowohl Brot und Wein, wie er es beim letzten Abendmahl getan hat. Die heilige Messe ist die Fort- setzung und Erneuerung des Versohnungsopfers, welches Christus a m Kreuze vollbracht hat, als er fiir uns gelitten hat und gestorben ist. Das ganze Leben, das Christus auf dieser Welt zu- gebracht hat, ist gleichsam eine einzige heilige Messe <§><» 408 «>*§> gewesen, in welcher er selbst Altar, Tempel, Priester und Opfergabe war. Gleichsam mit den priesterlichen Kleidern hat sich Christus angekleidet in der heiligsten Sakristei des jungfraulichen Schosses Maria, in dem er unser Fleisch angenommen und sich mit dem Kleide unserer Sterblichkeit umhiillt hat. Aus dieser Sakristei ist er in der heiligen Christnacht hervorgegangen und hat den Introitus (Messeeingang) begonnen, als er in die Welt eingetreten ist. Das Kyrie, eleison hat er angehoben, als er in der Krippe liegend seine Hande hilfesuchend ausgestreckt hat. Das Gloria in excelsts haben die Engel gesungen, als das gottliche Kind im armlichen Stalle ruhte. Die Collecta hat Christus gebetet, als er die Nacht im Gebete zubrachte, und die gottliche Barmherzigkeit tur uns anrief. Die Epistel hat er gelesen, als er die Schrift und Propheten erklarte und auf ihre Weissagungen himvies. Das Evangelium hat er verkundet, als er im jiidischen Lande umhergieng und die Lehre seines Vaters predigte. Das Offertorium hat er vollbracht, als er sich taglich zur Erlosung der Menschen Gott dem Vater auf- opferte und alles zu leiden sich anbot (Ioan. 19, 18). Die Praefation hat er angestimmt, so oft er an unserer Statt die Gottheit gelobt und fur die uns erzeigten Wohl- taten derselben Dank gesagt hat. Das Sanchis hat das hebraische Volk am Palmsonntage ertonen lassen, als es rief: »Gebenedeit sei, der da kommt im Namen des Herrn! Hosanna in der Hohe!« (Marc. 11, 10). Die Consecratio hat er beim letzten Abendmahle verrichtet, als er Brot und Wein in seinen Leib und sein Blut verwandelt hat. Die Elevatio oder die Indiehohehebung ist geschehen, als er an das Ivreuz genagelt, in die Hohe erhoben und aller Welt zum Schauspiel hingestellt worden ist. Das Pater noster hat er gebetet, als er ebendieses Gebet die Apostel lehrte und die sieben Worte am Kreuze sprach. Die Zerbrechung der Ilostie ist geschehen, als seine allerheiligste Seele von seinem gebenedeiten Leibe schied. (Matth. 27, 50). Das Agnus Dei hat der Hauptmann mit seiner Kriegsrotte bekannt, als sie auf ihre Brust ldopfend, sprachen : Fiirwa.hr , dieser ist Gottes Sohn! (Matth. 27, 54). Die heilige Kommunion ging vor sich, als der tote Leich- nam gesalbt und in das Grab gelegt wurde. Den Segen am Ende der heiligen Messe hat Christus erteilt, als er auf dem Olberge, gegen Himmel fahrend, seine Junger mit erhobenen Handen segnete. Siehe, das ist das grosse Opfer und die lange Messe, welcne Christus auf Erden zelebriert hat, und welche seine Apostel und Priester taglich, wenngleich viel kiirzer, feiern. Von der heiligen Messe kann man sagen: »Die heilige Messe ist ein kurzer Inbegriff des Lebens Christi. In ihr \vird uns in einer halben Stunde vorgestellt, was Christus in 33 Jahren auf Erden verrichtet hat«. Bei jeder heiligen Messe sehen die Glaubigen im Geiste, wie Christus sein Leben und Leiden dem himmlischen Vater, Gott dem Heiligen Geiste in Anwesenheit seiner heiligen Mutter, der Engelchore und der himmlischen Scharen aller Heiligen darbringt, als wenn dieses eben jetzt vor unseren Augen vor sich gehen wiirde. Deshalb ist es sehr passend, dass wir bei dem heiligen Messopfer das Leiden Christi betrachten und uns tief in’s Herz einpriigen die Liebe, mit der er uns unendlich geliebt hal. Wie s o 11 e n wir der heiligen Messe beiwohnen? Wir sollen der heiligen Messe behvohnen: 1. Ehr- erbietig, wegen der Anwesenheit der himmlischen Chore. 1- Andachtig, d. h. wir sollen uns vorslellen, was beim letzten Abendmahle und am heiligen Kreuze geschah und nun am Altare erneuert wird. 3. Aufmerksam, nam- lich wir sollen acht haben auf Alles, was am Altare vor sich geht. 4. Der ganzen heiligen Messe sollen wir bei- wohnen, daher keinen Teil derselben aus eigener Schuld versaumen. 5. Mit reinem Herzen und in guter Meinung. Wenn du daher deine Gabe zu dem Altare bringst, und du erinnerst dich daselbst, dass dein Bruder etwas wider dich hat, so lass deine Gabe allda vor dem Altare, and gelie hm, und versohne dich zavor mit devnem Bruder; und 410 dann homm und opfere deine Gobe. (Matth. 5, 23. 24). Priife dich aber auch, ob Gott gegen dich etwas habe; erwecke deshalb die vollkommene Reue und sohne dich mit Gott dem Herrn aus, bevor du dem heiligen Mess- opfer beiwohnst. An Sonn- und Feiertagen ist es eine strenge Pflicht, die heilige Messe zu horen, an Werktagen ist es aber ein gutes, gottgefalliges Werk. Das heilige Messopfer in seinem Ritus und seinen Zeremonien und deren Bedeutung. ^a die Natur der Menschen derart beschaffen ist, dass sie von sinnlicher zur begrifflichen Kenntnis der Dinge sich erheben, so nimmt die heilige Kirche auch bei der heiligen Messe darauf zweckdienliche Riick- sicht und schreibt darum verschiedene Handlungen und Zeremonien fiir die Feier derselben vor, »damit durch die aussere Form die Grosse und Erhabenheit des heiligen Geheimnisses selbst mehr hervortrete und die Glaubigen zur Retrachtung der gottlichen Dinge, welche in dem bewunderungs- und verehrungswiirdigen Opfer verborgen sind, angeregt werden.« ] Der romische Katechismus halt denn auch keine Zeremonie und keinen Ritus der heiligen Messe fiir bedeutungslos oder iiberflussig, 2 vielmehr konnen sie ; obwohl der Mehrzahl nach auf Einsetzung und An- ordnung der heiligen Kirche beruhend, auch ihrerseits viel zur Wertschatzung und Verehrung des so hehren Opfers beitragen, von der die Gemiiter der Glaubigen durch Anschauen oder Anhoren derselben erfullt werden. Des¬ halb nimmt es niemand wunder, dass vom Anfang der heiligen Kirche an liber die hochheilige Messe und deren Zeremonien die Glaubigen in den Kirchen, Schulen, Hausern offentlich oder privat unterrichtet werden, sowie auch viele Biicher, von frommen und gelehrten Mannern verfasst, unter den katholischen Volkern verbreitet sind. 1 Pius IX. Apostol. Sendschreiben „Amantissirai Redeinptoris" de die 3. Mai 1858. — 2 Abt. 2. Hauptst. 3. Frag. 66. 411 *)<&> Es unterliegt weiters keinem Zweifel, dass auch in der Lavanter Diozese das christliche Volk iiber die heilige Messe durch Wort and Schrift eifrig und haufig unter- wiesen wurde, indes ein Bach, in der Volkssprache ver- fasst, haben wir erst aus dem Jahre 1823 und ist dasselbe in Ciili in Josef v. Bacho’schen Buchdruckerei aufgelegt worden. 1 In diesem Buche soli die Erklarung des heiligen Messopfers, wie sie der hochw. Josei R. v. Jakomini, vica- rius perpetuus und commissarius in Neukirchen bei Cilli, seinen Pfarrkindern vorzutragen pflegte, dem Wesen nach entbalten sein. Obschon diese Auslegung der heiligen Liturgie in der Folge ofter zum Abdrucke gelangte, 2 so schien sie Uns gleictrvvohl weder an sich noch in der Art ; wie sie dem glaubigen Volke vorzubringen war ; dem erhabenen Geheimnisse unseres heiligen Glaubens voli za entsprechen. Aus diesem Grunde haben Wir Sorge getragen, dass sie genauer durchgesehen, aus derselben, was weniger entsprechend schien, entfernt und was in ihr mangelte, ihr eingefiigt wurde. Deshalb geben Wir euch, teuerste Seelsorger, hiemit eine neue Erklarung des ehrfurchtgebietenden Geheim- nisses unserer heiligen Religion und empfehlen euch iiir- sorglich, dass ihr sie dem glaubigen Volke wieder und wieder bei der heiligen Messfeier anstatt der Predigt vortraget oder im Falle, als ihr es mit Gottes Hille lur angezeigter erachten wiirdet, laut und deutlich vorleset. Es ist aber diese Erklarung der heiligen Liturgie an Sonn- tagen nicht notwendig so vorzunehmen, dass sie an jedem nach der Reihe stattfinde, sie kann vielmehr ohne geist- liche Einbusse des glaubigen Volkes auch auf spatere Sonntage verlegt werden, wofern ein Hindernis sich er- geben oder Umstande eintreten wiirden, die eine Ver- legung erheischen oder einraten wiirden. 1 Vergl. iiber dieses Bucb und desen Verfasser Ignaz Orožen, „Daa Bistum Lavant", im Bandchen „Da8 Dekanat Neukirchen." Marburg, 1893. S- 172—178. — ^ in Drobtince 1855. S. 3-30. — Sveto opravilo 1860. S. 50—82 und 1887. S. 199—216; Venite, adoremus! Maribor, 1901. S. 181—216. 412 «)^> Geliebte im Herrn! (Erster Sonntag). Die heilige Messe ist die Sonne aller geistlichen Ubungen, die Bliite unseres Glaubens, das Herz der Frommigkeit, aber wenige Christen kennen und verstehen dieselbe recht. — Dieses Opfer ist ein Boru der golt- lichen Liebe und Gnade; aber \venige sind, die da wissen, daraus die Gaben der golllichen Erbarmung zu schopfen: diirstend kommen sie, und diirstend gehen sie von dannen. Der Himmel offnet sich, das Lamm Gottes steigt vom Himmel herab zu uns auf den Altar und opfert sich dem himmiischen Vater; die Scharen der Engel umgeben den Altar und bedecken aus Ehrfurclit vor diesen hohen Geheimnissen ihr Angestcht; und wir sind oft dabei ohne Verstandnis, ohne Andacht und Ehrerbietigkeit. Die kalholische Kircbe wiinscht daher und befielilt sogar durch den heiligen Kirchenrat von Trient allen Seelsorgern, dass sie die Geheimnisse, die Gebete und Zeremonien der heiligen Messe verstandlich und fasslich erklaren, sei es wahrend der heiligen Messe oder spater zu gelegener Zeit. Was benotigt man zur Feier der heiligen Messe? Zur Feier der heiligen Messe braucht man eine Gott geweihte Kirche oder Kapelle; in der Kirche oder Kapelle einen Altar, in welchem Beliquien der heiligen Martyrer verwahrt sind zur Erinnerung, dass die ersten Christen die heilige Messe auf den Grabern der Martyrer feierten. Der Altar muss mit drei Linnentuchern bedeckt sein, welche uns an die weissen Grabtucher Christi errinnern sollen. In der Mitte des Altars steht das Bild des Gekreuzigten, weil hier dasselbe Opfer wie auf dem Kalvarienberge dargebracht wird. Die brennenden Kerzen, wenigstens zwei aus reinem Wachs, bedeuten den grossen Eifer der ersten Christen, die \vahrend der blutigen Verfolgungen nachts in unter- irdischen Raumen dem Gottesdienste behvohnten; sie werden angeziindet, um hinzuweisen auf Christus den Herrn, der da ist das Licht der Welt; um den heiligen Geheimnissen Ehrfurcht zu erweisen; um die Feier und die Freude zu erhohen, und um den Glauben und die An- dacht des zelebrierenden Priesters und des behvohnenden Volkes zu heben. Ferner wird erfordert ein goldener oder silberner aber vergoldeter Kelch, welcher das Grab Christi bedeutet. Die Potene oder das vergoldete Tellerchen am Kelche bedeutet den Stein, mit welchem das Grab des Heilandes bedeckt war, und soli gleichfalls vergoldet und vom Bi- schofe konsekriert sein. Die iveisse Hostie aus Weizenmehl und der Wein von der Weinrebe sind die Opfergaben der Glaubigen, die in den Leib und das Blut des Erlosers venvandelt werden. In frtiheren Zeiten brachten namlich die Glaubi¬ gen viel von solchen Gaben, welche teils ftir die heilige Messe und die Kommunion der Glaubigen verwendet, teils unter die Priester und Armen verteilt \vurden. Heut- zutage ersetzen die Glaubigen diese Gaben durch Auf- nahme von heiligen Messen, die auf ihre Meinung auf- geopfert werden, so dass die besondere Frueht derselben ihnen oder den ihrigen, ihrer Meinung gemass, zugewendet wird. Der heilige Martvrer Wenzeslaus ; Herzog von Bohmen, pflegte selbst den Weizen fur die heiligen Hostien zu saen und den Wein zu keltern, der fur die heilige Messe benotigt wurde. Das Weizenbrot und der Traubenwein werden gemass der Einsetzung Christi recht zutreffend beim Messopfer ver\vendet; denn der Weizen und der Wein sind die edelsten Friichte der Erde, deshalb bildet ihr Erzeugnis, namlich ungesauertes Weizenbrot und goldener Rebensalt, die passendste Opfergabe ftir die heilige Messe. Der Heiland hat uns damit den Glauben an die wunderbare Verwandlung dieser Opfergaben in seinen heilig- sten Leib und in sein heiligstes Blut erleichtert. Wir sehen namlich tagtaglich, wie sich das Brot und der Wein auf natiirlichem Wege in Fleisch und Blut verwandelt, um wieviel leichter werden wir daher glauben, dass sich Brot und Wein auf Jesu allmachtiges Wort in seinen heilig- sten Leib und in sein heiligstes Blut verwandeln. Wir glauben auch leichter, dass der Leib des Herrn eine geistige Speise fiir unsere Seele ist. Das Weizenkorn und die Weintraube miissen viel erdulden — miissen siebenmal zuvor sterben — bevor sie uns das Brot und den Wein geben. Es sind daher diese Opfergaben das schonste Sinnbild aller Besclrvverden und Bitterkeiten, allen Schweisses und Leidens des ge- geisselten Leibes und des vergossenen Blutes des gottlichen Heilandes . 1 Das Brot fiir die heilige Messe, welches zu allen Zeiten diinn und rund war, nennt man Hostie, das ist Gabe oder Opfer. Auf der Hostie befindet sich gewohnlich das Bild des Gekreuzigten, seines heiligsten Namens oder Herzens oder auch des gottlichen Lammes eingedriickt. ' Dr. P. J. M Portzgen, Das Herz des Gottmenschen im Weltplane. Trier, 1890. Pag. 64. — Das Samenkorn des Weizens wird in die Erde gesat uud verfallt dort demselben Auflosungsprozess wie ein toter Leib. Aber mit der fortschreitenden Zersetzung ersteht aus dem geheimnisvollen Keime neues, grunendes Leben: ein erstes Sterben und Auferstehen. Siebenmal wiederholt sich das merkwiirdige Opferspiel. Der kraftige, griine Halm kommt zur Bliite und muss dann vvieder unter den sengenden Strahlen der Julisonne himvelken und sterben, um die Akre zur Eeife zu bringen. Die goldene Ahre sinkt unter den Streicken der Sichel wieder wie sterbend kin an die Brust der Erde, ihrer Mutter, wie auch das wakre Weizenkorn (Joh. 12, 24). Dann wird die Akre unter den Geisselliieben des Dresckers ikrer Korner beraubt und entwertet. Das markige Korn mit seinem Lebenskeime verfallt unter dem Drucke der Mahlsteine abermal der Vernichtung, es wird zu Mehi, um aus der verzehrenden und zugleich verklarenden Glut des Ofens als vveisses, nahrendes Brot hervor- zugehen. In ahnlivher Weise wird das Element des Weines in den Leidens- Sterbens- und Auferstehungsprozess des Opfers hineingezogen. Die Setzrebe, ab- geschnitten vom lebendigen Mutterstocke, wird begraben, tief in die Erde ge- senkt. Zu neuem Leben ergriint, wird sie bescknitten, dass der perlende Saft wie Tranen des Sckmerzes fliesst. Dann wird sie ans Holz, an den Stiitzpfehl geheftet. In Bliite und lieife, in der Lese, unter der Kelter und in der Gak- rung weckseln Leben, Sterben und Auferstehung, bis der Saft edler Wein wird. Das schwerste Sterben wartet aber die beiden Elemente, Brot und Wein, noch zuletzt in der Wesenswandlung, wo sie eben ihre Wesenkeit, gleicksam ikre innerste ^ Seele verlieren. Sie werden zu tvesenlosen, schwankenden Gestalten, um endlich in gluckseligem Tausche die euckaristiseke Wesenheit des Leibes und Blutes Christi zu gewinnen und dadurch mit dem reinsten, verklarten Leben selber vermahlt zu werden. 415 Ferner werden zur Feier der Messe erfordert: Die Bursa, oder Tasche zur Aufbewahrung des Korporale, das von Aveisser Leimvand und geAA r eiht sein muss und Avahrend der heiligen Messe auf dem Altare ausgebreitet wird. Seinen Namen fuhrt das Korporale vom Corpus Christi, vom Leibe Cbristi, dem es stets unterlegt \vird, so dass man es fiiglich das Leibtuch Christi nennen konnte. Die kleinere Palla, die zur Bedeckung des Kelches dient, ist ein Stiick vom Korporale; das Purificatorium, Kelchtiichlein, ist gleichfalls von Leinwand und geweiht, und \vird zum Abtrocknen der Finger und zum Aus- wischen des Kelches benotigt; das Kelchvdum ist die grossere Palla 1 , Avelche die Vorderseite des Kelches ganz bedeckt. Ferners braucht man das Lavabotuch nebsl Tetter und Messkannehen aus Glas oder Silber, bezeichnet mit den grossen Buchstaben V. und A., damit Wein und Wasser unterschieden Averden; endlich das Messgldeklein, Avelches nach Vorschrilt des Caeremoniale Episcoporum clreimal angeschlagen Avird bei der Auihebung der heiligen Hostie, und ebensooft bei der Auihebung des heiligen Blutes, und nicht mehi*. 2 Sodann sind notAvendig die heiligen Messgewdnder; namlich: Das I/umevale (Amictus) oder Schultertuch, ein leinenes Umschlagetuch, bedeutet das Leinentuch, mit welchem die Juden im Hause des Kaiphas das heilige Antlitz Christi bedeckten, als sie ihn scblugen. (Matth. 27, 30). Der Priester betet, Avahrend er das Humerale liber das Haupt schlagt, also: Setze, o Herr, auf mein Ilaupt den Helm des Heiles, damit ich die teujiischen Anfechtungen uberivinde. Die Albe, ein Aveisses, vom Halse bis zu den Fersen herabAA r allendes Linnenkleid, bedeutet das Aveisse Kleid, welches dem Heilande im Hause des Herodes spottAveise angelegt wurde. (Luc. 23, 21). Uns Christen ist aber das w eisse GeAvand ein Sinnbild der makellosen Reinheit, mit der Priester und Volk vor den Altar hintreten sollen. T 1 JohTGerhardv, Praktische Ratsehlage. Paderborn, 1895, S. 231. - 2 Idb. • cap. 29. mim. 6. Ratisbonae 1886. S. 111. <®><» 416 g)^> Daher betet der Priester beim Anziehen desselben: Mache micli weiss, o Herr, und mache rein mein Herz, damit ich, im Blute des Lammes weissgewaschen, die ewigen Freuden geniessen moge. Das Cingulum oder der leinene Giirtel, welcher zur Auf- schiirzung der Albe dient, erinnert uns an das Seil, mit dem die Juden Christum am Olberge banden; er bedeutet aber auch das reine, enthaltsame Leben, weshalb der Priester, wahrend er sich umgiirtet, spricht: Umgurte mich, o Herr, mit dem Giirtel der Reinheit, und losche cius in meinen Lenden den Trieb der Begierliclikeit, auf dass in mir hleibe clie Tugend der Enihaltsamkeit und Keuschheit. Der Manipel, in friiheren Zeiten ein Schweisstuch am Arm, erinnert uns an jenes Tuch, mit welchem Veronika den Schweiss von der Štirn des Heilandes trocknete. Der Manipel lehrt uns, dass wir dem Herrn auf dem Wege des Leidens nachfolgen sollen. Daher betet der Priester: Moge ich , o Herr, wiirdig sein, den Manipel des Weinens und Schmerzes zu tragen, clamit ich mit Jubel den Lohn der Arbeit empfange. Die Stola, eine lange, etwa handbreite Binde, welche der Priester um seinen Hals tragt und vorne kreuz\veise iiber seine Brust. legt, ist das Zeichen der priesterlichen Wiirde und Gewalt. Deshalb betet der Priester beim An- legen der Stola: Gib mir , o Herr, das Kleid der Un- sterblichkeit wieder, welches ich durcli den Fali des Stamm- vaters verloren habe, und obvoohl ich unwiirdig zu deinen heiligen Geheimnissen hinzutrete, moge ich doch eioigc Freude verdienen. Die Casula oder das Messgewand, sei ein Zeichen der Liebe, mit der wir das Joch des Herrn und die Barde seiner Gebote freudig tragen sollen. Deswegen betet der Priester, wahrend er sich mit der Casula bekleidet: 0 Herr, der du gesagt hast, mein Joch ist siiss und meme Biirde ist leiclit, verleihe mir, dieses Joch und diese Barde so zu tragen, dass ich deine Gnade erlange! <& Auf der Casula, Stola und dem Manipel befinden sich Kreuze, zum Zeichen, dass die geweihten Gewander nur beim Gottesdienste gebraucht werden diirfen, ins- besondere beim heiligen Messopfer, der Erneuerung jenes Opfers, d as Christus auf blutige Weise am Stamme des heiligen Kreuzes dargebracht hat. Bei der Vesper, den Prozessionen und den feierlichen Weihungen gebraucht der Priesler das Pluviale oder den Vespermantel und statt der Albe den Chorrock. Die Dia¬ kone und Subdiakone bekleiden sich bei feierlichen gottesdienstlichen Verrichtungen mit den sogenannten Dalmatiken und Turiicellen, welche die gleiche Farbe haben, wie die Messgewander. Die liturgische Farbe der Messgewander ist fiinferlei, und zwar verschieden nach der Verschiedenheit der Feste. Die weisse Farbe ist ein Zeichen der Freude und Unschuld. Darum tragt der Priester das weisse Mess- gewand an den Festen des Herrn, der seligsten Jungfrau Maria, der Engel, der heiligen Bekenner, Jungfrauen und Witwen. Die rote EMrbe ist die Farbe der Liebe und wird gebraucht an den Festen des Fleiligen Geistes, der sich am Ptingslfeste in der Gestah von feurigen Zungen ge- zeigt hat; dann an allen Festen des Leidens unseres Herrn Jesu Christi, der heiligen Apostel und der heiligen Martyrer, die aus Liebe zu Gott ihr Blut vergossen haben. Die grilne Farbe, ein Sinnbild der Holfnung, kommt in Gebrauch an den Sonntagen nach der Erscheinung des Herrn bis zum Sonntag Septuagesima, und an den Sonn¬ tagen nach dem Feste der allerheiligsten Dreifaltigkeit bis zum Advent, falls auf diese Sonntage nichl das Fest eines Heiligen fallt. Diese Farbe sinnbildet uns die Hoffnung des ewigen Lebens, das uns Jesus Christus durch sein Leiden und Sterben verdient hat. Die violette Farbe, ein Zeichen der Demut und Busse, wird besonders im Advent und in der heiligen Fastenzeit gebraucht und sie fordert uns auf zur Busse und Abtotung. 27 418 Die schvoavze Farbe, ein Zeichen der Trauer, kommt in Gebrauch am Karfreitag und bei den Messen fiir die Verstorbenen. Auf das Haupt setzt sich der Priester das Birret, zur Erinnerang an die Dornenkrone, welche dem Heilande auf das heilige Haupt gesetzt, wurde. Die drei Spitzen oder Kanten desselben versinnbilden uns das dreifache Amt des Priesters: das Lehr- Priester- und Hirtenamt. Alles das sollen die Glaubigen ihrem Gedachtnisse einpragen und den Priester bei der Feier der heiligen Messe im Geiste begleiten. Der Priester tritt an Stelle Jesu Christi auf, erneuert und stellt wahrend der ganzen Opfer- handlung das Leiden und den Tod des Heilandes dar. Werden zu gleicher Zeit mehrere heilige Messen ge- lesen, so soli man seine Aufmerksamkeit nur einer von ihnen zuwenden, weil es sonst nicht moglich ware, ge- sammelten Geistes zu bleiben und sich der Wohltaten eines heiligen Messopfers vollkommen teilhaftig zu machen. Das Allerheiligste wird inzensiert zum Zeichen der hochsten Verehrung, die Gott gebuhrt. Gleic.h dem ge- weihten Weihrauch soli sich auch unsere Andacht in Gebet und Gesang zu Gott erheben. Die glanzende Monstranze mit der geweihten und vergoldeten Lunula, in welcher der heiligste Leib des Herrn dem glaubigen Volke gezeigt wird, bedeutet den Thron Jesu Christi in seiner himmlischen Herrlichkeit. In friiheren Zeiten \vurde das Allerheiligste nur selten, bei ausserordentlichen Anlassen, bei besonderen Bedrang- nissen des Volkes zur Anbetung ausgesetzt. Wir miissen deshalb trachten, dass wegen der oftmaligen Aussetzung des hochwurdigsten Gutes die Liebe zu Jesus nicht er- losche, und dass wir durch unser Benehmen auf uns nicht den Fluch statt des Segens herabrufen. Auch die Messner und Ministranten, die beim Gottes- dienste den Priestern dienen, tragen, insoweit dies moglich ist, eine besondere Kleidung, das ist ein langes Gewand und einen kurzen Chorrock. Der weisse Chor- rock soli sie erinnern, unschuldigen Herzens und frommen 419 Sinnes zu sein, wie die Engel Gottes, die nach dem Zeugnisse der heiligen Schrift auch olters den Menschen in weissem Gewande erschienen sind. Bei der heiligen Messe dienen, ist eine hohe Ehre. Wie der Priester der Stellvertreter Gottes ist, so sind die Ministranten die Stellvertreter der Engel, der dienenden Geister Gottes. Der erste Teil der heiligen Messe. j^evor der Priester zum Altare hintritt, bereitet er sich knieend mit besonderen Gebeten auf die heilige Messe vor, erwec.kt die zum Opfer notwendige Intention oder Meinung, erinnert sich aller jener lebenden und verstorbenen Personen, denen er die Friichte des Oplers zuwenden will, oder fiir die die heilige Messe aufgenommen worden ist. Jeder Pfarrer ist verpflichtet, an Sonn- und gebotenen Feiertagen die heilige Messe fiir seine Pfarr- kinder zu lesen; daher sind auch die Parochianen ver- pflichtet, in der heimischen Pfarrkirche dem Gottesdienste beizuwohnen, falls sie hievon nicht ein triftiger Grund entschuldiget. Die Schatlein sollen zu ihrem Hirten halten. Der Priester offnet das Messbuch, aus dem die Mess- gebete gelesen \verden, und tritt, wenn er das Messformular des Tages aufgeschlagen hat, wieder in die Mitte des Altars, macht eine Kniebeugung, um dem Allerheiligsten die hochste Ehre zu erweisen, oder neigt, wenn das Aller- heiligste nicht ausgesetzt ist, tief das Haupt, um dem heiligen Kreuze Ehrfurcht zu bezeigen. Von da geht er die Stufen des Altars hinab, wiederholt die Ehrfurchtsbe- ^eigung dem Kreuze oder dem Allerheiligsten und be- ginnt vor der untersten Altarsstufe den ersten Teil der heiligen Messe, dessen Mittelpunkt das Evangelium ist, und der den Priester und das Volk auf das heilige Opier vorbereiten soli. Er heisst auch die Messe der Katechu- 'menen, weil solche einst nur diesem Teile anwohnen durften. Schon ist es und unsere Andacht machtig fordernd, wenn wir bei den einzelnen Teilen der heiligen Messe das Leben Jesu Christi betrachten und ihn im Geisle begleiten auf dem \Vege seines bitteren Leidens bis zum 27 * Tode am Kreuze. Insbesondere erinnern uns einige Teile der Messe lebhaft an die einzelnen Ereignisse aus dem Leben und Leiden Christi. So erinnert uns das Gebet des Priesters an den Stufen des Altares an das Gebet Jesu am Olberge. — Jesus kniet am Olberge und wieder- holt dreimal sein Gebet zum himmlischen Vater. — Die Ministranten vertreten das glaubige Volk auf Erden und zugleich die heiligen Engel im Himmel. Initium Missae. Anfang der heiligen Messe. Der Priester verbeugt sich vor dem Al tare und be- ginnt das Staffelgebet mit dem grossen lateinischen Kreuze: In nomine Patris. Im Namen des Vaters und des Sohnes und des heiligen Geistes. Amen. Sodann betet er, die Hande vor der Brust gefaltet, die Antiphone: Iniroibo ad oltar e Dei. Idi will hinzutrbten zum Altare Gottes. Der Messdiener antwortet: Zu Gott, der meine Jugend erfreut. Hieraul rezitiert er abwechselnd mit den Messdienern den 42. Psalm: Indica me Deus. Uidite mich, o Gott, unal schliehte meine Sache gegen etn unheilig. Volk; vom bosen und, trugvollen Menschen er- rette micli. Denn du, o Gott, bist meine Starke; warum kast du micli zurudcgestossen, und loarum gehe idi trauemd einher, indes der Feind micli bedrangt ? Sende aus dein Licht und delne Wahrheit, sie fuhren und geleiten mich zu delnem heiligen Berge und zu deinem Zelte. Und liingehen toill ich zum Altare Gottes, zu Gott, der meine Jugend, erfreut. Ich icerde dich lobpreisen auf der Zitlier, o Gott, mein Gott! Was bist du traurig, meine Seele, und was betrubst du micli 9 Hoffe auf Gott! Denn ihn werde icli noch preisen meines Angesichtes Ileil und mein Gott! Die Ehre sei dem Vater und, dem Soline und dem Heiligen Geiste. — Wie es mar im Anfange urni jdD und, allezeit und zu eioigen Zeiten. Amen. Diesen Psalm betete Konig David auf der Flacht vor seinem Soline Absalon in seiner grossen Bedrangnis. David bringt in diesem Psalme den innigsten Wunsch znm Ausdrucke, wieder riickkehren zu konnen in die heilige Stadt und das heilige Zelt, um Gott dem Herrn zu opfern. Wie Konig David, so sehnt sich auch der Priester, mit den Glaubigen zu beten und das Messopfer Gott darzubringen, und ertleht von ihm durch das Gebet die Gnade der Erleuchtung. Am Ende des Psalmes, welcher aber in der Tages- messe der Passionszeit und in Requiemmessen unter- bleibt, wiederholt der Priester die Antiphone: Ich will hinzutreten zum Altare Gottes , und der Messdiener ant- \vortet : Zu Gott, der meine Jugend erfreut. Der Priester bezeichnet sich hierauf mit dem Kreuzes- zeichen und spricht: Adiutorium nostrum. Unsere Iiilfe, ist im Namen des Herrn. Der Messdiener antwortet: Der Himmel und Erde erschaffen hat. Weil aber nur diejenigen wiirdig sind, im Hause Gottes bei der heiligen Messe zu sein, die eines reinen Herzens sind, betet der Priester mit gefalteten Handen tiefgebeugt das Confiteor oder das allgemeine Siinden- bekenntnis mit den Worten: Ich bekenne Gott dem Allmachtigen, der seligen, vrnmer- točihrenden Jungfrau Maria, dem seligen Erzengel Michael, dem seligen Johannes dem Taufer, den heiligen Aposteln Petrus und Paulus, allen Heiligen und, eueh, Briider, dass ich m Gedanken, Wort und Werk uberaus mel gesundigt habe: (er schlagt dreimal an die Brust) aus memer Schmid, crus meiner Sehuld, aus rneiner grossen Schuld. DeshaTb bitte ich die selige, immerwdhrende Jungfrau Mana, den seligen Erzengel Michael, den seligen Johannes den 1 auf er, Pe heiligen Apostel Petrus und Paulus, alle Heiligen una, cuch, Bruder, fur rnicli zum Herrn, unseren Gott, zu beten. Die Messdiener flehen statt der Glaubigen zu Gott um Nachlassung der Siinden des Priesters: Misereatur tui. Bs erbarme sich deiner der allmdchtige Gott und v crzeilie dir deine Siinden und fiihre dich zum ewigen 422 <^> Leben . Der Priester antwortet: Amen. Nun beten die Altardiener statt der Glaubigen das Confiteor. Priester und Ministranten schlagen mit dem reumutigen Zollner an die Brust, um auch ausserlich ihre Bussfertigkeit an den Tag zu legen. Auch die Glaubigen sollen hier Reue iiber ihre Siinden envecken. Nun betet der Priester Jur das Volk: Misereatur vestri. Es erbarme sich euer der allmdclitige Goti und verzeihe eucli euere Siinden und fiilire eueh zum eioigen Leben. Die Messdiener antworten: Amen. Sodann be- kreuzen sich alle, und der Priester betet die Absolution: Indidgentiam. Verzeihung , Lossprechung und Nachlassung unserer Siinden erteile uns der alhndchtige und barm- lierzige Herr. Die Messdiener antworten: Amen. Wie schon und lieblich sind diese Gebete, durch welche sich Priester und Volk in Liebe mit Gott versohnen und \viirdig vorbereiten auf das erhabene Messopfer. Der Priester verneigt. sich noch einmal vor Gott und betet: Deus, tu conversus. O Gott, mende dich zu uns und belebe uns. Ministrant: Und dein Volk wird sich in d,ir freuen. Priester: Ostende nobis. Erzeige uns, o Herr, deine Barmherziglceit. Ministrant: Und schenke uns dein Heil. Priester: Herr, erhdre mein Gebet. Ministrant: Und lass mein Ruf en zu dir kommen. Priester: Der Herr sei mit eueh. Ministrant: Und mit deinem Geiste. Bisher stand der Priester unter dem Volke als sein Oberhaupt; jetzt aber trennt er sich von den Glaubigen, und ist fortan der Stellvertreter des ewigen Hohenpriesters und der Mittler zwischen Gott und den Menschen. D er Priester breitet seine Hande aus und spricht, die Sluten des Altars hinansteigend: Oremus. Aufer a nobis. Lasset uns beten: Nimm liinweg von uns, o Herr, mir bitten dich, unsere Vergehen, damit mir vourdig mer den, zum Al Ur' heiligsten mit reinem Herzen einzugehen. Durch Ghnstum , unseren Herrn. Amen. 423 c )<& Dann legt der Priester die gefalteten Hande auf den Altar und betet gebeugt: Oramus te, Domine. Wir bitten dieh, o Herr, dureh die Verdienste deiner Heiligen, deren Reliquien hier sind, und, aller Heiligen, du mollest mir (die meine Siinden gnadig erlassen. Amen. So vereinigen sich Priester und Volk mit den Ausenvahlten im Himmel, um mit ihnen das Opfer der heiligen Messe zu feiern. Der Priester kiisst den Altar zum Zeichen der Ehr- lurcht gegen Christus, der als Opfergabe auf den Altar herabsteigen wird, und zum Zeichen liebevoller Gemein- schaft mit den Heiligen, deren Reliquien in der Vertiefung des Altares ruhen, um dureh ihre Furbitte die Verzeihung der Siinden zu erlangen. Der Kuss des Priesters bei den Worten: deren Reliquien hier sind , bedeutet die innigste Vereinigung mit den heiligen Martyrern und erinnert uns an den Kuss des Verraters Judas. Sonach begibt sich der Priester auf die linke Seite des Altars und betet den Introitus. — Hier kann man die Betrachtung des Leidens Ghristi fortsetzen. — Christus wird mit einem Kuss ver- raten und zu Annas gefiihrt. Introitus. Eingang. (Zweiter Sonntag). Der Priester macht das Kreuzzeichen und liest den Introitus oder das Eingangsgebet aus dem Mess- buche mit vernehmlicher Stimme. Dieses bezieht sich auf das betreffende Fest und wird gewohnlich aus den Fsalmen genommen. Das Messformular fur das hohe Frohnleichnamsfest hat folgenden Introitus: Cibavit eos. kr speiste sie mit des 1 Veizens Maric, Alleluja, und, siittigte s> ,e mit Honig a,us dem Felsen. Alleluja, Alleluja, Alleluja. Jubelt Glott, unserem Helfer, jauchzet dem Gotte Jakobs. Geschlossen wird dieses Gebet mit der Doxologie: Ehre dem Vater und dem, Soline und dem heiligen Geiste; ivie es war im Anfange, jetzt und allezeit und zu evngen Aeiten. Amen. Hierauf wird vom Introitus stets der An- ^ang wiederholt. 424 $§> Mit gefalteten Handen begibt sich sodann der Priester in die Mitte des Altares. — Christus wird von Annas zu Kaiphas gefuhrt und von Petrus dreimal ver- leugnet. — Der Priester verneigt sich, blickt zum Kreuze empor und betet, abivechselnd mit den Ministranten das Kyrie , eleison! Christe, eleison! Herr, erbarme dich unser! Christus, erbarme dich unser! Jede dieser Anrufungen wird zu Ehren dem Vater aller Erbarmungen, dem Sohne, dem Urheber aller Gnaden, und dem Heiligen Geiste, dem Urquell aller Liebe, mehrmals wiederholt. Rufen auch wir jedesmal aus dem Grunde unseres reuigen und zer- knirschten Herzens mit dem celebrierenden Priester: Kyrie, eleison! Christe eleison! Herr, erbarme dich unser! Christus, erbarme dich unser! Bestreben wir uns aber auch, so zu leben, dass wir der gottlichen Erbarmung und der Verzeihung unserer Siinden wiirdig werden. Der Priester breitet nun die Hande aus und schliesst sie alsbald, neigt das Haupt und betet oder stimmt an den uberaus schonen Lobgesang, dessen Anfang die Engel uber den bethlehemitischen Fluren bei der Geburt Christi gesungen haben: Gloria in excelsis Deo. Ehre sei Gott in der Hdhe und auf Erden Friede den Menschen, die eines guten Willens sind. Wir loben dich, wir benedeien dich, wir beten dich an, mir verherrlichen dich. Wir danken dir ob detner grossen Herrlichkeit. Herr, Gott, himmlischer Konig, Gott, allmdchtiger Vater! Herr, eingeborener Solin, Jesus Christus! Herr Gott, Lamm Gottes, Solin des Vater s; der du hinioeg- nimmst die Siinden der Welt, erbarme dich unser; der du hinivegnimmst die Siinden der Welt, nimm auf unser Flehen; der du sitzest zur Bechten des Vaters, erbarme dich unser; denn du allein bist der Heilige, du allein der Herr, du allein der Hochste, Jesus Christus, mit dem Heili¬ gen Geiste in der Herrlichkeit Gottes des Vaters. Amen. Wie schon reiht sich an den Ruf um Gottes Erbar¬ mung, nach welcher die Patriarchen viertausend Jahre seufzten, der englische Lobgesang oder das Gloria, welches die Engel bei der Krippe des neugeborenen Heilandes sangen und mit welchem sie Gottes Barm- <^e 425 <^%> herzigkeit lobten, uns aber selig priesen, weil wir durch die Menschwerdung des Heilandes Kinder Gottes und Briider Jesu Christi geworden sind. — In allen Messen, die in violetten oder schwarzen Paramenten gefeiert werden, unterbleibt dieser Lobgesang. Collecta. Sammelgebete. Der Priester kiisst nach Schluss des Lobgesanges den Altar zum Zeichen heiliger Verehrung und Liebe zu Christus, der da ist unser Altar, unser Opfer und unser allerhochster Priester. Erfullt von dieser Liebe, die er gleichsam aus dem Altare geschopft, wendet sich nun der Priester zum Volke mit dem schonen Grusse: Dominus vobiscum! Der Herr sei mit euch! Die Messdiener antworten im Namen des Volkes: Und mit deinem Geiste! Dieser ehmiirdige Gruss erinnert uns an die erfreulichen Worte Jesu: Siehe, ich bin bei euch alle Tage bis an das Ende der Welt. (Matth. 28, 20). Der Bischof begrtisst das Volk an dieser Stelle nicht mit den Worten: Der Herr sei mit euch, sondern mit dem Grusse: Pax vobis! Der Friede sei mit euch! So hat Jesus seine Apostel und Jiinger, als er ihnen nach seiner Auferstehung erschienen war, ofters begriisst. Der Priester breitet bei diesern Grusse seine Hiinde aus und schliesst sie wieder auf der Brust zum Zeichen, dass er gerne alle in heiliger Liebe umfangen und zu gemeinschaltlichem Gebete vereinigen mochte. Der Priester begibt sich auf die Epistelseite — Christus wird zu Pilatus gefiihrt — verneigt sich gegen das Kruzifix, die Hande ausbreitend und wieder hchliessend, und ladet das Volk zum Gebete ein mit den Worten: Oremus! Lasset uns beten! Er verrichtet mit ausge- breiteten Handen das Gebet, welches dem Tagesfeste entspricht. Am hochheiligen Frohnleichnamsfeste \vird nachstehende Kollekte gebetet: Deus, qui nobis. O Gott, der du uns unter dem vmnderbaren Sakramente das Ge- ddchtnis deines Leidens hinterlassen hast; verleihe uns, wir bitten dich, die heiligen Geheimnisse deines Leibes und, Blutes also zu vereliren, dass mir die Fruclit deiner 426 Erlosung allezeit in uns erfahren. Der du lebst und re- gierst... Werden mehrere Feste an einem Tage gefeiert, so ist auch die Anzahl dieser Gebete dementsprechend eine grossere. Die Gebete sind gewohnlich an Gott Vater ge- richtet und werden geschlossen durcli Jesns Christus in Einiglteit des Heiligen Geistes nach dem Ausspruche des Herrn: Um was immer ihr den Vater in meinem Namen bitten toerdet, wird er euch geben. (Joh. 16, 23). Wie Christus am Kreuze mit ausgebreiteten Handen betete, so betet der Priester am Altare. So pflegten im allgemeinen auch die ersten Christen zu beten. L e c t i o. L e s u n g. Nach beendetem Gebete liest der Priester ein Bruch- stiick aus der heiligen Schrift, zumal aus den Briefen der Apostel, weshalb diese Lesung Epistel genannt wird. Die Lesung der heiligen Schrift war schon beim Gottesdienste des alten Bundes geboten. Dieselbe wird iiber Anordnung der Kirche auch beim erhabensten neu- testamentlichen Gottesdienste, bei der heiligen Messe, vor- genommen. Die Epistel, welche der Priester bei der heiligen Messe liest, oder bei assistierten Hochamtern der Subdiakon singt, wird vor der Predigt auch auf der Kanzel gelesen. Am heiligen Frohnleichnamsfeste ist die Lektion aus dem ersten Briefe des hi. Apostels Paulus an die Korinther (11, 23—29) genommen und lautel: Fratres. Bruder ! IcJi habe vom Herrn empfangen, was icli euch auch uberliefert habe, dass der Herr Jesus in der Nacht, in toelcher er verraten wurde, das Brot naivni und danhte, es bradi und sprach: Nehmet hin und, esset, das ist mein Leib, der fur euch hingegeben wird; dieses tut zu meinem Andenken! Desgleidien nahm er nach dem Nachtmahle auch den Kelch und sprach: Dieser Kelch ist der neue Bund in meinem Blute; tut dieses, so oft ihr trinket, zu meinem Andenken! Denn so oft ihr dieses Brot esset uncl diesen Kelch trinket, sollet ihr den Tod des Herrn verkunden, bis er kommt. Wer nun umourdig dieses Brot isst, oder den Kelch des Herrn trinkt, der ist scliuldig des Letim und Blaten des Herrn; der Menscli a/ter 'pr'afe sich selbst, und so esse er von diesern Brote and tnnhe aus diesern Kelclie. Denn mer unmurdig isst und, trinkt, der isst und trinht sich das Gericht, indem er den Leib des Herrn nicht unterscheidet. Wenn wir sehen, dass der Priester wahrend der Epistel die Hande auf das Messbuch legt, erinnern wir uns der Worte des hi. Apostel Jakobus: Seid aber Be- folger des Wortes und nicht bloss Horer , indem ihr euch selbst betriiget. (Jak. 1, 22). Es geniigt nicht, das Gesetz Gottes zu horen, man muss es vielmehr auch befolgen. Nach Beendigung der Lektion sprichf. das Volk durch den Mund der Messdiener seinen Dank aus far die empfangene Belehrung durch die Propheten oder Apostel mit den Worten: Deo gratias. Gott sei Dank. Auf die Lesung folgt das Graduale oder der Stufen- gesang, welcher zumeist den Psalmen entnommene Gebete und heilige Gefiihle, die durch die Lesung angeregt wurden, zum Ausdrucke bringt. Es wird Graduale genannt, weil es gesungen wurde, wahrend der Diakon das Messbuch uber die Stufen des Altars von der linken Seite auf die rechte Seite ubertrug. In der osterlichen Zeit treten an dessen Stelle zwei Verse mit vier Alleluja, welche be- deuten: Lobet den Herrn. — In den Messen, welche in der Trauer- oder Busszeit, wie von der Septuagesima bis Oslern, oder in Paramenlen von violetter oder schwarzer Farbe gefeiert werden, folgt nach dem Graduale der Tractus, aus Psalmenversen zusammengesetzt und so genannt vom lateinischen Worte trahere, das ist žiehen, entweder \veil er langsam gesungen wird, oder weil er einst in einem Zuge ohne Unterbrechung gesungen wurde. In den Messen far die Verstorbenen und in einigen anderen Messen, wie am Frohnleichnamsfeste, werden auch Seguen- zen — langere Hymnen — eingelegt. Am heiligen Frohn¬ leichnamsfeste wird folgendes Graduale gebetet: Ps. 144. Adler Augen marten auf dich o Herr, und du gibst ihnen Speise zur rechten Zeit. Du offnest deine dl and und er- futiest alles, was da lebt, mit deinem Segen. Alleluja,, Alleluja. 'ff. Mein Fleisch ist mahrhaft eine Speise, und mein Blut ist loalirlmft ein Trarik; iver mein Fleisch isst und mem Blut trinl&t, der bleibt in mir und ich in ihm. Evangelium. Der Priester tritt nun in die Mitte des Altars, ver- neigt sich tief und betet das Vorbereitungsgebet zum Evangelium: Munda eor meum. Reinige mein FLerz und meine Lippen, allmdchtiger Gott, der du einst die Lippen des Propheten Isaias mit einem gluhenden Steine gereinigt hast; so ivolle du durch deine hiddreiche Erharmung mich reinigen, dass ich d,ein heiliges Evangelium iviirdig zu verkunden vermbge. Durch Christum unsern Herrn. Amen. Iube, Domine, benedicere! Segne, o Ilerr! Der Herr sei m meinern Herzen und auf meinen Lippen, auf dass ich loiirdig und geziemencl sein Evangelium verhunde. Amen. Bei feierlichen Hochamtern verrichtet auch der Diakon, auf den Stufen des Altars kniend, dieses Gebet. Wahrend dieses Gebetes wird das Messbuch von der linken auf die rechte Seite des Altars iibertragen, um anzudeuten, dass die Lehre des heiligen Evangeliums, von den Juden verworfen, zu den Heiden, unseren Vor- eltern, iibergegangen ist. Das glaubige Volk soli sich also vorbereiten, um die frohe Botschaft der Erlosung und Heiligung, die uns durch Jesus Christus zuteil geworden, andachtig zu vernehmen. Der Priester begibt sich nun auf die rechte Seite des Altars und begriisst die Glaubigen mit dem Segens- wunsche: Der Herr sei mit euch, auf dass sie das heilige Evangelium glaubigen Sinnes anhoren und sich dasselbe tief ins Herz einpragen. Die Messdiener antworten: Und mit deinem Geiste, damit der Priester im Stande sei, das heilige Evangelium wiirdig und geziemend zu verkunden. — Jesus \vird von Pilatus zu Herodes gefuhrt. Beim heiligen Evangelium erheben sich alle Glaubigen, um anzudeuten, dass sie bereit sind, die Lehre Jesu an- zuhoren, nach ihr zu leben und fiir dieselbe, wie einst die Martyrer, ihr Blut zu vergiessen. Die Ritter pllegten in friiheren Zeiten beim Evangelium ihre Schwerter aus den Scheiden za ziehen und in der Luft za schwingen, zum Zeichen, dass sie bereit seien, fur die Lehre des heiligen Evangeliums zu kampfen und Blut und Leben zu opfern. Sodann macht der Priester iiber das Messbuch, das ist iiber den Anfang des Evangeliums, das heilige Kreuz- zeichen, weil das Evangelium die Lehre des Gekreuzigten ist; hierauf bekreuzt er sich selbst, indem er spricht: Initium oder Sequentia. Der Anfang oder die Fortsetzung des heiligen Evangeliums nacli Matthaeus , (Markuš, Lukas, Johannes). Beim Evangelium macht der Priester nicht das grosse lateinische Kreuz, sondern bekreuzt sich, wie das Volk, auf Štirn, Mund und Brust, um symbolisch anzu- deuten, dass wir die Lehre des Evangeliums nicht nur im Gedachtnisse bewahren, sondern auch in Wort und Wandel bekennen sollen. Die Altardiener antworten im Namen des Volkes: Gloria tihi. Ehre sei dir, o Herr! Elire, weil du dich gewiirdigt hast, im heiligen Evangelium zu uns zu sprechen. Bei feierlichen Hochamtern wird das Evangeliumbuch inzensiert, um den Worten des heiligen Evangeliums grossere Ehrfurcht zu bezeigen. Das Messformular fur das hochheilige Frohnleich- namsfest enthalt die evangelische Perikope aus dem Evangelium des hi. Johannes (6, 56—59). In jener Zeit spracli Jesus zu den Solaren der Juden: Mem Fleisch ust ivahrliaftig eine Speise und, mein Blut ist ivahrliaftig em Irank. Wer mein Fleisch isst und, mein Blat trmkt, der hleibt in mir und, ich in ihm. Gleichme muh der hhemlige Vater gesandt hat und, ich durch den Vater lebe, so mrd auch der, tvelcher mudi isst, durch m,udi lehen. Dies ist, dnu Brat, ivelches vom Himmel herabgekommen ist, nudit, ioie das Manna, d,as eure Vater gegessen hahen und ge- storhen simi. \ Ver dieses Brot isst, mrd, etoig lehen. Um anzuzeigen, dass wir das Wort Gottes nicht bloss glauben, sondern als Wohltat ftir uns auch lieben, kusst am Schlusse des Evangeliums der Priester das Messbuch mit den Worten: Per evangelica dieta. Durch die Worte des Evangeliums mogen unsere Silnden getilgt iv trden. Das Volk aber antwortet durch die Messdiener: Laus tibi. Lob sei dir , Christus, namlich fur die geoffen- barte Lehre des heiligen Evangeliums. Bei assistierten Hochamtern inzensiert der Diakon den Priester nach dem Evangelium zum Zeichen der tiefen Verehrung, die dem Stellvertreter Gottes gebiihrt, der das Evangelium Christi wie lieblichen Wohlgeruch mit dem Munde und durch das Beispiel predigen soli. Der Priester tritt wieder in die Mitte des Altars. — Christus wird von Herodes zu Pilatus zuriickgefuhrt. — In den ersten Zeiten des Christentums fand jedesmal nach dem Evangelium die Predigt statt, was auch die allgemeine Rubrik bemerkt: »Wenn gepredigt werden soli, so predige der Prediger nach Schluss des Evan¬ geliums.« Diese lobliche Sitte soli. wo sie besteht, ein- gehalten, und wo die Orts- und Zeitverhaltnisse es ratsam erscheinen lassen, wieder eingeftihrt werden; denn Christus hat seinen Aposteln befohlen zu lehren, und deshalb macht es auch die Ivirche allen Seelsorgern zur Pflicht, an Sonn- und gebotenen Festtagen das Wort Gottes zu verkiinden. Es ist daher auch eine heilige Pflicht der Glaubigen, seien sie gelehrt oder ungelehrt, reich oder arm, der Predigt beizuwohnen, dieselbe andachtig und aufmerksam anzuhoren, nach derselben aber auch zu leben. Wer ohne triftigen Grund die Predigt an diesen Tagen versaumt, erlullt das Kirchengebot nicht voll- standig und versundigt sich melir oder weniger. In alten Zeiten pflegte nach der Predigt der Diakon zu rufen: Sanda sanctis, das heisst, Das Heilige ist nar fur die Heiligen, worauf sich die Ungetauften und die offentlichen Sunder entfernen mussten. Hiemit war die Vormesse oder Messe der Katechumenen zu Ende; die Ivirche vrarde nun verschlossen, und es begann die Messe der Glaubigen mit dem feierlichen Bekenntnisse des heiligen Glaubens. 431 a> < ^> Svmbolum. Glaubensbekenntnis. In der Mitte des Altars, vor dem Bilde des Ge- kreuzigten, betet der Priester mit vernehmbarer Stimme das nicaisch-konstantinopolitanische Glaubensbekenntnis: Čredo in unum Deum, wahrend das Volk den apostoli- schen Glauben betet. Das liturgische Symbolum in der heiligen Messe hat folgenden Wortlaut: Ich glaube an emen Gott, den allmachtigen Vater, Sehopfer Himmels und der Erde, alles Sichtbaren und Unsichtbaren, Und an emen Herrn Jesurn Christum, Gottes eingeborenen Solm und aus dem Vater geboren von Emigkeit her, Gott von Gott, Licht vom Liehte, eoaliren Gott vom ivahren Gott; gezeugt, molit erschaffen, einer JVesenlieit mit dem Vater, dur eh den alles gemacht ist; der wegen uns Mensclien und um unšeres Heiles icillen herabgestiegen ist vom Himmel, Fleisch geioorden durch den Ideiligen Geist aus Maina, der Jungfrau, und Mensch geicorden ist, (bei diesen Worten beugt der Priester das Knie. und betet in tielster An- dacht das unergrtindliche Geheimnis der Menschwer- dung des Sohnes Gottes an); audi gekreuzigt warcl jur uns unter Pontius Pilatus, gelitten hat und begraben ivorden ist. Uncl auferstanden ist am dritten Toge, gerndss d,er Schrift, und aufgefaliren in den Himmel, sitzet er zur Heeliten des Vaters und wird 'iviederkommen mit Herrlich- keit, zu riditen die Lebendigen und die Toten, und seines Reiches wird kein Ende sein. Und an den Heiligen Geist, •len Ilerrn und, Lebendigmaclier, der vom, Vater und Sobne ausgeht, der mit dem Vater und dem, Sobne zugleidi an- gebetet und, verherrlielit wird, der geredet bat durch die Proplieten. Und eine, heilige, katliolische und apostolische Kirche. Ich bekenne eine Tanje zur Nachlassung der S/lnden, und, envarte die Auferstehung d,er Toten mul d,as Leben der zukiinftigen Welt. Amen, Das ebenzitierte Glaubensbekenntnis wird gebetet an allen Sonntagen des Kirchenjahres, an den Festen des Herrn, der allerseligsten Jungfrau Maria, der heiligen Engel, an den Festen der Apostel, der Kirchenlehrer und Patrone, ebenso am Feste Allerheiligen und am Feste der <§>,» 432 ^ Biisserin Maria Magdalena; an den Festen der Martyrer, Bekenner, Jungfrauen, Nichtjungfrauen nnd Witweti unterbleibt es in der Regel. Der zweite Teil der heiligen Messe. Offertorium. Aufopferung. Mach dem Glaubensbekenntnisse, oder nach dem Evangelium beginnt die eigentliche Opferfeier: Die Messe der Glaubigen — Missa fidelium — mit dem zweiten Hauptteile, dem Offertorium. Das Offertorium oder die Opferung, wird durch den Altarkuss und den Wechsel- gruss: Der Herr sei mit eueli — Und mit deinem Geiste eingeleitet. Sodann wendet sich der Priester znm Kreuze und fordert das Volk mit den Worten: Lcisset uns leten zur Aufmerksamkeit und zur Teilnahme an den Opfer- gebeten und der nun beginnenden Opferhandlung auf. Der kurze Vers, den nun der Priester unter dem Namen »Offertorium« betet, ist in der Regel einem Psalm ent- nommen und lautet am Frohnleichnamsfeste also: Die Priester des Herrn bringen Gott Rauchwerk und Brot dar, und darum sollen sie heilig sein ihrem Gott und mcht entweihen seinen Namen. Alleluja. In friiheren Zeiten sang man den ganzen Psalm, und wahrend des Gesanges opferten die Glaubigen ihre Gaben am Altare: Weizen, Wein, 01 oder auch Geld, welche teils fiir das Messopfer teils zum Unterhalt der Priester verwendet wurden. Daher schrieb der hi. Apostel Paulus: Die dem Altare dienen, empfangen auch ihren Teil vom Altare. (I. Cor. 9, 13). Der Priester deckt nun den Kelch ab. — Christus wird entkleidet und gegeisselt. — Die bei der heiligen Messe Amvesenden, sollen sich nun aller zeitlichen Sorgen entledigen und ihre Meinung mit der des Priesters ver- einigen. Wahrend des folgenden Gebetes sollen auch die Umstehenden ihre Begierden und ihre Herzen im Geiste Gott aufopfern, weshalb der Messdiener mit der Glocke lautet. Der Priester hebt sodann die Hostie auf der Pa- tene mit beiden Handen empor und betet: /S 'uščipe, 433 g sancte Pater. Nimm auf beiliger Vater, aUmaebtiger, eioiger Gott, diese makellose Opfergabe, icelche ich, dein umvurdiger Diener, dir, meinern lebendigen und tcahren Gotte, dar- bringe fiir meine unzahligen Siinden, Beleidigungen und Nadilassiglceiten, und, fiir alle Umstehenden, aber aucli fiir alle gldubigen Christen, lebende und abgestorbene, damit sie mir und Umen zum Heile gereiche fiirs eioige Leben. Amen. Nach Beendigung dieses Gebetes macht er mit der Patene und Hostie das Kreuzzeichen liber dem Altare und liisst die Hostie auf das Korporale gleiten. Auch \vir sollen im Geiste unsere Herzen auf die Patene legen und sie dem himmlischen Vater aufopfern. Hierauf nimmt der Priester den Kelch, giesst in denselben Wein, segnet das Wasser, von dem, wie beim letzten Abendmahle, einige Tropflein dem Weine bei- gemischt werden, und betet: Deus, qui humanae sub- stantiae. O Gott, der du die Wiirde der menschlichen Natur wunderbar erschaffen und noch wunderbarer uneder- hergestellt hast, verleihe uns durch das Geheimnis dieses Wassers und Weines, an der Gottlieit, desgenigen teilzu- nehmen, der sidi geiourd.igt bat, unserer M&nschheit teil- baftig zu loerden, Jesus Ghristus, dem Solin, unser Herr, welcher mit dir lebt und regiert in Emigheit des Heiligen Geistes, Gott von Ewigheit zu Ewigheit. Amen. Das Beimischen des Wassers zum Weine bat eine sehr tiefe Bedeutung. denn dadurch \vird die Vereinigung der gdttlichen und menschlichen Natur in Christus und die Vereinigung des glaubigen Volkes mit dem Haupte, Christus dargestelit . 1 Es erinnert uns uberdies, dass aus seiner Seite VVasser zugleich mit dem Blute geflossen ist. Beim feierlichen Hochamte giesst der Diakon den Wein, der Subdiakon aber einige Tropfen Wasser in den Kelch. In die Milte des Altares zuriickgekehrt, hebt der Priester den Kelch empor und betet mit zum Altarkreuze . 1 S. Cyprian. Ep. 63. ad Caecil. — Greg. Rippel, Die Schonheit der »atholischen Kircke. Mainz, 1862. Pag. 352. (Die 26. Auflage erschien 1903). 28 » 434 3^ erhobenen Augen: Offerimus tibi. Wir opfern dir, o Herr, den Keleli des Heiles, indem wir zu deiner Milde fleken, dass er im Angesiclite deiner gdttlichen Majestat Jur unser und der gcmzen Welt Heil mit liebliehem Wohlgeruche emporsteige. Amen, Der Priester opfert den Kelch mit Wein nicht allein, sondern in Vereinigung mit dem glaubigen Volke; deshalb betet er: Wir opfern dir. 0 welche Ehre tur die Glaubigen! Der heilige Apostelfurst Petrus nennt sie mit Recht ein auserivdhltes Geschlecht, ein konigliches Priestertum (I. Pet. 2, 9), da sie teil- nehmen an der Darbringung des eucharistischen Opfers. Nur \venig Brot und Wein opfert der Priester Gott dem Allmachtigen auf, aber dieses kleine unansehnliche Opfer wird bald unermesslich gross nnd erhaben werden durch die wunderbare Verwandlung in den wahren Leib und in das wahre Blut des Gottessohnes. Die heilige Messe wird nur Gott dargebracbt, nicht aber den Heiligen, welche mit ihren Bilten dieses Opfer begleiten. Der Priester bedeckt den Kelch mit der Palla. — Christus wird mit Dornen gekront. — Sodann verrichtet der Priester massig verneigt, die gefalteten Hande auf den Altar stiitzend, folgendes Aufopferungsgebet: In špiritu lmmilitatis. Im Geiste der Demut und. mit zerknirsehtem Herzen lass uns, o Herr, bei dir Aufnahme finden, und unser Opfer werde heute so vor deinem Angesichte dar- gebracht, dass es dir wold.gefalle, Herr und Gott. Die Glaubigen sollen sich bei diesem Gebete mit Jesus ver- einigen und alle Sunden und bosen Leidenschaften zer- knirschten Herzens dem himmlischen Vater aufopfern, auf dass er dieselben ihnen um Jesu wilien verzeihe und sie als seine geliebten Kinder aufnehme. Da aber jedwede Heili- gung vom Heiligen Geiste ausgeht, betet der Priester in aufrechter Stellung, indem er himmelwarts blickt, die Hande erhebt und alsbald wieder vor der Brust faltet: Veni, sanctif cator. Komm, Heiligmacher, allmachtiger, eunger Gott, und segne dieses Opfer, ivelches deinem heihgen Namen bereitet ist. Bei dem Worte »segne« macht er 485 liber Kelch und Hostie zugleich das heilige Kreuzzeichen, um den gottlichen Segen anzudeuten. Beim feierlichen Hochamte folgt nun die Inzensation oder Beraucherung der Opfergaben, damit unsere Gaben und Gebete als ein angenehmer Wohlgerucb zu Gott emporsteigen und der himmlische Segen und die Gnaden- gaben iiber uns herniedersteigen mochten. Die Bauch- opfer im alten Bunde waren ein Vorbild des Opiertodes unseres Erlosers. Um die dritte Stunde, nach unserer Be- rechnung um 9 Uhr vormittags, wurde im Tempel zu Jerusalem das Morgenopfer angeziindet; um dieselbe Zeit wurde Jesus zum Tode verurleilt und auf den Kalvarien- berg gefiihrt. Um die 9. Stunde, das ist um 3 Uhr nach- mittags, brannte das Abendopfer am Rauchopferaltare; um diese Stunde starb Jesus am Kreuze. Lavabo. Handewaschung. Der Priester geht auf die Epistelseite des Altares und wascht sich die Hande. — Pilatus erklart, indem er sich die Hande wascht, Jesus fiir unschuldig. — Das Waschen der Hande ermahnt uns, dass wir mit reinem Herzen das heilige Messopfer darbringen sollen, wie auch Jesus beim letzten Abendmahle seinen Aposteln die Fiisse wusch, bevor er das allerheiligste Altarssakrament ein- gesetzt hatte. Wahrend der Handewaschung betet der Priester einige Verse vom 25. Psalme, wie folgt: Lavabo. Idi wasche mit den Unsckuldigen meine Hande und mil deinen Altar, o Herr, umgeben. Auf dass ieh libre die Stimme des Lobes und erzahle dlle deine Wunder. 0 Herr, ieh liebe deines Hauses Zier, den Ort der Wolmung deiner Herrlichkeit. Lass nicht mit den Gottlosen meine Seele zu Grumle gehen, o Gott, und nicht mein Leben mit den Blutmenschen. An der en Handen Frevel ldeben, und der en Bedite 'roli ist von Bestediung. Icli aber wandle in meiner Unsehuld; erlose mich und erbarme dicli meiner. 28 Mein Fuss, er steliet aaf dem reditev Pfade, in den Versammlungen will ich dich, Herr, lobpreisen. Ehre sei dem Vater . . . Hierauf kehrt der Priester in die Mitte des Altares zuriick, erhebt voli Vertrauen und Zuversicht die Augen zum Kruzifix, senkt sie aber alsbald nieder, dann neigt er sich in Demut und Ehrfurcht, legt die gefalteten Hande auf den Altar und ladet alle Anwesenden ein, mit ihm Gott das Opier darzubringen, mit den Worten: Sus- cipe, sancta Trinitas. Nimm an, heilige Dreifaltigkeit, dieses Opfer, weldies wir dir darbringen zum Gedachtnis des Leidens, der Auferstehung und der Himmelfahrt unseres Her rn J g sus Christus und zu Ehren der seligen, allzeit reinen Jungfrau Maria, des lieiligen Joliannes des Tdufers, der lieiligen Apostel Petrus und Paulus und dieser (deren Reliquien sich im Altare befinden) und aller Beiligen, dass es Umen zur Ehre, uns aber zum Heile gereidie, und sie im Himmel fur uns bitten mogen, deren Andenken voir auf Erden feiern. Durch denselben Christus, unsern Herrn. Amen. Alsdann kusst er den Altar. um seine Liebe zu Christus darzulegen, und spricht, mit gesenktem Blicke gegen das Volk gekehrt, die Hande ausbreitend und wieder schliessend: Or ate, fratres. Betet, Bruder, dass mein und euer Opfer angenehm vcerde bei Gott, dem all- mdchtigen Vater. Der Priester fordert dadurch alle zum Gebete auf, und deswegen antworten die Messdiener statt des glaubigen Volkes: Suscipiat. Es nelime der Herr das Opfer von deinen Handen an zum Lobe und zur Ver- herrlichung seines Namens, auch zu unserer und seiner ganzen lieiligen Kirche Wohlfahrt. Der Priester setzt stili hinzu Amen, es geschehe, womit er seine Zustimmung zu dem frommen Wunsche der Glaubigen ausdruckt. Zum Altare zuriickgewendet, beginnt sodann der Priester mit ausgebreiteten Handen die Seereta oder Stillgebete, so genannt, weil sie ganz leise gesprochen \verden. Sie entsprechen, der Zahl und Ordnung nach, den 437 Kollekten und sind dem jedesmaligen Feste angepasst. Die Sekrela des Frohnleichnamsfestes lautet: Ecclesiae. Ge- wdlire gnadiglich, o Herr, deiner Kirche das Geschenk der Einlieit und des Eriedens, loelche durcli die dargebraciiien Opferspendeii geheimnisvott angedeutet sind. Durch unseren Herrn Jesus Christus ... Praefatio. Preisgesang. (Dritter Sonntag). Ill der Mitte des AUares stehend bereitet sicli nun der Priester auf die Priifation vor. — Die Juden legen Christus das Kreuz auf die Schultern und fiihren ihn auf den Berg Kalvaria. — Die Schlussworte des letzten Stillgebetes Per omnia. Von Eivigkeit zu Eioigkeit bilden den Anfang der Prafation. Die Messdiener antworten: Amen. Der Priester will des Volkes Andacht und Liebe zu Christus entllammen, und spricht daher zu ihm: Dominus vobiscum. Der Herr sei mit euch, und die Mess¬ diener anlworten statt des Volkes: Et cum špiritu tuo. Und mit dcinem Geiste. Darauf hebt der Priester seine Hiinde himmelwarts, als ob er die Herzen Aller zum Tlirone der Majestiit Gottes emporheben wollte und ruft: Sursum corda. Empor die Herzen, worauf die Messdiener antworten: Habemus. Wir haben sie zum Herrn erhoben, als wollten sie sagen: Alle Gedanken und alle Begierden haben wir von der Erde losgerissen und verlangen nur nach himmlischen Dingen. Freudigen Herzens schliesst dann der Priester die Hiinde und spricht: Gratias. Lasset uns Dank sagen dem Herrn unserem Gott, worauf die Messdiener antivorten: Dignum. Wiirdig und gerecht ist es, namlich Gott zu danken, da er uns so grosse Wohl- faten erweist. Der Priester erhebt das Haupt, breitet die Hiinde aus, um seine freudige Stimmung auszudriicken, und singt oder betet die Prafation, \velche am Frohnleich- namsfeste also lautet: Wahrhaft wurdig ist es und ge- recht, billig und lieilsam, dass wir dir immer und uberall dcinken, lieiliger Herr, allmdchtiger V citer, ewiger Gott: weil durch clas Geheimnis des fleisehgewordenen Wortes ein neues Licht deiner herrlichen Klarheit den Angen unseres Geistes aufgestrahlt ist, dass, voahrend wir Gott sichtbar erkennen, wir durch ilm zur Liebe des Unsiclit- haren hingerissen werclen. Und darum singen wir mit den Engeln und Erzengeln, mit den Tlironen und Herr- schaften und mit der ganzen himmlischen Heerschar den Lohgesang deiner Herrlichkeit, sprechend ohne Unterlass. Die folgenden Worte betet der Priester stili: Sanctus. Heilig, heilig, heilig, Herr, Gott Sabaoth! Himmel und Erde sincl deiner Herrlichkeit voli. Hosanna in der Hohe! Gebenedeit sei, der da kommt im Namen des Herrn! Hosanna in der Hohe! So bereitet die Kirche ihre Kinder vor, und vereinigt sie in Danksagung mit den Engeln und Erzengeln und fiihrt sie Jesus ent- gegen, der jetzt vom Himmel auf den Altar herabsteigen soli; sie begriisst den Heiland mit dem Triumphgesange, mit welchem er einst bei seinem feierlichen Einzuge in Jerusalem von den jiidischen Volksscharen begriisst wurde: Hosanna in der Holie! Wahrhaft schon ist dieser Lobgesang, welcher der Venvandlung des Brotes und des Weines vorausgeschickt wird! Bei dem seraphischen Hymnus! Heilig, heilig faltet der Priester die Hande und verneigt tief sein Haupt vor dem gottlichen Throne, gleichvvie die Engel des Himmels ihr Antlitz verhiillen im Angesichte der gottlichen Majestat. Bei den Worten: Gebenedeit sei, der da kommt, richtet sich der Priester \vieder auf, als ob er mit dem Volke Christus entgegen gehen wollte, und bezeichnet sich mit dem heiligen Kreuze. Der Messdiener gibt mit dem Glocklein ein Zeichen und ladet die Amvesenden ein, Jesus ent- gegenzueilen und ihn zu begriissen. Gleichzeitig soli auch die sogenannte Sanktus-Kerze angeziindet vverden. Nac.hdem der dankesfreudige Lobgesang im Munde des Priesters verklungen ist, beginnt der dritte Teil der heiligen Messe. 439 Der dritte Teil der heiligen Messe. Canon. Stillmesse. Canon oder die Stillmesse ist der heiligste Teil des Messopfers, denn in demselben vollzieht sich die wunder- bare Verwandlung des Brotes und des Weines in den Leib und das Blut Christi. Der Priester betet diesen Teil der heiligen Messe stili, weil auch Jesus auf seinem heiligen Kreuzwege und auf Golgotha, mit Ausnahme der sieben Worte am Kreuze, zu seinem himmlischen Vater stili gebetet bat; dann aber auch deshalb, um leichter mit Golt selbst zu verkehren. In heiliger Stille vollzieht sich die wunderbare Handlung, damit auch das anwesende Volk in stiller Frommigkeit und Andacht das tiefe Ge- heimnis betrachte. Mit dem Gebete: Heilig, heilig, lieilig nahert sich der Priester so zu sagen Gott dem Herrn, erhebt dann sehnsuchtsvoll Augen und Hande zum Himmel, zum Throne des Allerhochsten, und betet: Te igitur. T)ieh also, mildreiclister Vater, flehen wir demutig an und bitten dich dur eh Jesus Christus, deinen Solin, unsern Herrn, dass du wohlgefqllig annehmen und segnen wollest diese Geschenke, diese Gaben, diese heiligen, unbefleekten Opfer, die wir dir darbringen vornelimlich fur deine lieilige Icatholische Kirche, loelche du auf dem ganzen Erdkreis in Frieden erhalten, beschutzen, einigen und regieren mSgest: sammt deinem Diener unserem Papste N., unserem Oberhirten N. und. unserem Kaiser K. und allen rechtglaubigen Pflegern des hatholischen und apostolischen Glaubens. Bei diesem Ge- bele verneigt sich der Priester tiei vor dem Kreuze und kiisst den Altar. — Christus wird aufs Kreuz gelegt, um lur uns den Opfertod zu erdulden. — Der Priester macht dreimal das Kreuzzeichen iiber die Opfergaben. — Christus wird ans Kreuz geheftet. — Gleichwie Christus am Kreuze mit ausgebreiteten Handen betete, ebenso breitet der Priester seine Hande aus und betet fur die heilige Kirche, fur die geistlichen und weltlichen Obrigkeiten und fur alle Glaubigen. <^g 440 Die stillen Gebete vor der Wandlung gelten der streitenden Kirche auf Erden. Der Priester erinnert sich daher vornehmlich aller Lebenden, die er insbesondere im heiligen Opfer Gott anempfohlen wissen will. Er breitet die Hande aus und faltet sie wieder, indem er spridit: Memento, Domine. Gedenke, o Herr, deiner Diener und Dienerinnen N. und N. (Die Anwesenden sollen ihre An- gehorigen, die Eltern ihre Kinder, die Kinder ihre Eltern u. s. w. in das heilige Messopfer empfehlen). Der Priester betet weiter: und aller Anvoesenden, deren Glaube und Andaclit dir bekannt ist: fiir loelclie wir dir oder welclie dir darbringen dies Lobopfer fur sich und ali’ die ihrigen: fur die Erlosung ihrer Seelen, fur die Hojfnung ihres Heiles und Wohles, und welche dir, dem emigen, lebendigen und toahren Golte, ihre Gelobnisse abstatten. Nachdem so der Priester fiir die streitende Kirche auf Erden und deren Mitglieder gebetet hat, gesellt er sich gleichsam zur triumphierenden Kirche, namlich zu den Auserwahlten im Himmel, und ladet sie ein, in heiliger Gemeinschaft mit uns zu sein, indem er spricht: Com- municantes. Wir bilden eine Gemeinschaft und feiern das Gedachtnis, zuvorderst der glorreichen, allzeit jungfraulichen Maria, der Mutter unseres Gottes und Herrn Jesus Ghristus: aber auch deiner seligen Apostel und Martgrer, Petrus und Paulus, Andreas, Jakobus, Johannes, Thomas, Jakobus, Philippus, Bartholomaus, Matthdus, Simon und Thaddaus: Linus, Kletus, Klemens, Xystus Kornelius, Cgprianus, Laurentius, Ghrgsogonus, Johannes und Paulus, Kosmas und Damianus; und aller deiner Heiligen, durch deren Verdienste und Furbitten du verleihen wollest, dass wir in Allem durch deinen hilfreichen Schutz bewahrt loerden. Durch denselben Ghristus, unsern Herrn. Amen. Wahrlich ein grosser Trost ist es fiir uns, dass wir in der Gemeinschaft der Heiligen leben, die Gottes Anllih immerwahrend schauen und uns durch ihre Fiirbitte unterstiitzen. Viel vermag das Gebet der Gerechten. Nun breitet der Priester seine Hande iiber die Hostie und den Kelch aus. Im alten Bunde war es Sitte, dass der Opfernde vor der Schlachtung des Opfertieres deinselben die Hande auflegte, um anzuzeigen, dass er seine Siinden auf das Opfertier iiberlrage und dasselbe zwecks Nachlassung der Siinden dem Tode weihe. So legt der Priester alle unsere Siinden auf dieses unser Opfer, auf das Lamm Gottes, welches hinwegnimmt die Siinden der Welt, und betet zum himmlischen Vater um Genugluung und Nach¬ lassung der Siinden, durch Jesus Christus, mit den Worten: Hanc igitur oblationem. Dieses Opfer unserer Dienstbarheit, aber audi deiner ganzen Familie, nimm somit gnadig an, o Herr, wir bitten dich, und. ordne unsere Tage in deinem Frieden, und mache, dass wir der emigen Verdammnis ent- rissen und der Sdiar deiner Ausenodhlten beigezdMt werden. Durch Christus, unsern Herrn. Amen. Hierauf faltet der Priester die Hande und bittet den allmachtigen Gott, er moge diese Opfergaben segnen und in den Leib und das Blut Jesu Christi verwandeln, in- dem er spricht: Quam oblationem. Diese Oblation wollest du, o Gott, wir bitten dich, zu einem in Allem gesegneten, vorschriftsmdssigen, vollgiltigen, geistlichen und wohlgefalli- gen Opfer machen: so dass sie uns werde der Leih und, das Blut deines geliebtesten Sohnes, unseres Herrn Jesus Christus. Wahrend dieses Gebetes macht der Priester fiinfmal das heilige Kreuz iiber die Opfergaben zum Zeichen, dass Jesus Christus um unsertwillen an allen fiinf Sinnen gelitten hat. Drei Kreuzzeichen werden iiber beide Opfer¬ gaben gemeinsam gemacht zu Ehren der drei gottlichen Personen, welcbe wir um die Vollendung dieses heiligen Geheimnisses bitten. Dann wird noch je ein Kreuz iiber Hostie und Kelch besonders gebildet zum Zeichen, dass sich nun bald das Brot und der Wein in den wahren Leib und das wahre Blut Jesu Christi, der am Kreuze fiir uns gestorben ist, vervvandeln werden. Der Messdiener gibt mit dem Glochlein das Zeichen zum Niederknien, da nun die Wand!ung und Erhe- bung folgen soli. 442 Nun betet der Priester: (Christus) Welcher am Vor- abende seines Leidens Brot in seine heUigen und ehr- wurdigen Hande nahm, und die Augen gegen Himmel erhob zu dir, Gott, seinem cdlmachtigen Vater, dir Danic sagend es segnete, bradi und seinen Jungern gab, sprecherid: Nekmet Ivin und esset davon alle. Bei diesem Gebele sollen sich alle Glaubigen mit Jesus vereinigen und ihn dem himmlischen Vater aufopfern. Sie sollen sich im Geiste in den Speisesaal zu Jerusalem, wo das letzte Abendmahl gefeiert wurde, und auf Golgotha zum Kreuze des Herrn versetzen. Was sich dort seinerzeit far unser Heil vollzogen hat, soli hier auf wunderbare Weise erneuert werden. Consecratio et elevatio. W a n d 1 u n g und Erhebung. Der Priester spricht liber das Brot die allmachligen Worle Christi: IIoc est enim. Denn dies ist mein Leih. Diese Worte schopferischer Allmacht, ausgesprochen in der wahren Absicht, bewirken die Vervvandlung des Brotes in den hochheiligen Leib des Heilandes. Der Priester fallt daher anbetend auf das rechte Knie nieder; der Mess- diener aber mahnt mit dem Glocklein dreimal das Volk. den auf dem Altare gegenwartigen Christus kniefallig anzu- beten und an die Brust zu schlagen zum Zeichen, dass wir Siinder den ewigen Tod verdient haben, den Christus durch seinen Tod am Kreuze getilgt hat. Der Priester erhebt den Leib des Herrn. — Jesus ist am Kreuze erhoht. — Beten wir Jesurn in der Gestalt des Brotes an mit den Worten: Sei gegriisst, o wahrer Leib Jesu Christi, am Kreuze fiir uns geopfert, der du nun zur Rechten des Vaters im Himmel herrschest, aus Liebe zu uns aber unter uns wohnest. In Demut beten wir dich an und bitten dich: Erbarme dich unser! Hierauf legt der Priester die heilige Llostie auf das Korporale, dec.kt den Ivelch ab und tut, was Christus weiter getan hat, indem er spricht: Smili modo. Bi gleidier Weise nahm er naeli dem Mahle audi diesen <§>(> 443 herrlichen Kelch in seine heiligen und ehrwurdigen Hande: dir gleichfaUs Dank sagend segnete er ihn und reichte ihn seinen Jungern, indem er sprach: Nelimet und trinhet alle daraus: Denn dies ist der Kelch meines Blutes, des neuen und etoigen Bundes — clas Geheimnis des Glaubens — ivelches fur euch und fur viele vergossen werden mrd zur Vergebung der Sunden. /So oft ihr dieses tun werdet, solit ihr es tun zu meinern Andenken. Bei diesen Schlussworten lasst sich der Priester auf das rechte Knie nieder, richtet sich auf und erhebt den Kelch mit dem heiligen Blute. — Aus den Wunden Jesu Christi an Kreuze fliesst das kostbare Blut unserer Er- losung. — Alle Glaubigen mogen nun, in die Knie ge- sunken, das heiligste Blut des Herrn anbeten mit den VVorten: Sei gegriisst, o heiligstes Blut unseres Erlosers, vergossen fiir uns am Stamme des Kreuzes! Heiligstes Blut, reinigemich! Heiligstes Blut. heile mich! Heiligstes Blut, heilige mich und erbarme dich aller armen Seelen im Fegefeuer! Post consecrationem. Nach der Wandlung. Das grosste Wunder der Liebe Gottes hat sich auf Jesu allmachtiges Wort vollzogen. Derselbe Jesus, der zur Rechten des himmlischen Vaters sitzt, ist wahrhaft und wesentlich auf dem Altare mit Leib und Seele, mit Fleisch und Blut, als Golt und Mensch gegenwartig. Nur die iiussere Gestah des Brotes und Weines ist geblieben, denn die himmlische Herrlichkeil und Majestat Jesu Christi vermochte kein Sterblicher schauen. Vor der Wandlung betet der Priester nur im Namen der Kirche, in und nach derWandlung aber alsStellvertreter Jesu. Christus selbst betet mit ihm fiir uns zum himmli¬ schen Vater. In lieiliger Ehrfurcht lag seinerzeit das Volk von der Wandlung bis zum Pater noster auf seinem Anllitze, jetzt aber sollen die Glaubigen, insoweit es ge- schehen kann, wenigstens diese Zeit kniend zubringen. 444 «i*^> Nach der Wandlung erneuert der Priester das An- denken an alle jene Opfer, die Gott woh!gefallig waren, indem er betet: Unde et memores. Dalier sind wir, o Herr, deine Diener, soioie dein heiliges Volk, audi ein- gedenk des so seligen Leidens clesselben Christus, deines Sohnes, unseres Herrn, und ebenso seiner Auferstehung von den Totem, aber audi seiner glorreidien Himmelfahrt, und bringen deiner hodiherrlichen Majestdt von deinen Geschenken und Gaben dar ein reines Opfer, ein heiliges Opfer, ein unbeflecktes Opfer: das heilige Brot des eioigen Lebens und den Keldi des immemmhrenden Heils. Wah- rend dieses Gebetes macht er fiinfmal das Kreuzzeichen iiber den heiligen Leib und das kostbare Blut des Heilandes zur Erinnerung an die filnf Wunden ; die Jesus am Kreuze er- balten hat, um uns mit dem himmlischen Vater zu ver- sohnen. Deshalb betet der Priester mit ausgebreiteten Han- den weiter: Supra quae. Wurdige didi, aufdiese Opfergaben mit gnddigem und heiterem Angesichte herabzublicken und sie wolilgefdllig aufzunehmen, wie du didi geiourdiget liast, huldvoll anzunelimen die Gaben deines gerechten Dieners Abel und das Opfer unseres Patriardien Abraham und jenes, loelches dir dein Idoherpriester Meldiisededi darge- bradit hat, ein heiliges Opfer, eine fleckenlose Weihegabe. Der Priester neigt nun sein Haupt, legt die gefalteten Hande auf den Altar und bittet Gott: Supplices Te. De- mutig bitten wir didi, alhndchtiger Gott: lass diese Opfer¬ gaben durdi die Hande deines heiligen Engels emporbringen auf deinen heliren Altar vor das Angesicht deiner gottlichen Majestdt, damit wir alle, so am Altare liier teilnelimend den hodiheiligen Leib und das hodiheilige Blut deines Sohnes geniessen loerden, die Fulle alles himmlischen Segens und aller Gnade empfangen. Durdi denselben Christus, urnem Herrn. Amen. Wahrend dieses Gebetes kiisst der Priester den Altar, macht je ein Kreuz iiber den heiligsten Leib und das heiligste Blut und bekreuzt dann sich selbst zum Zeichen der vollkommenen Vereinigung mit Christus. Dieses Gebet schliesst ein grosses Geheirnnis in sich. Der heilige Engel ist Jesus selbst, der im heiligen Messopfer sich und uns, seine Glieder, dem himmlischen Vater aufopfert, damit wir auf solche Weise eine Gott wohl- gefallige Opfergabe werden, teilhaftig jener Gnaden, die aus dem heiligsten Messopfer hervorstromen. Die Gebete nach der Wandlung gelten aber auch den Abgestorbenen, die in Christo ruhen, denn Jesus ist ge- storben fiir Alle, die Lebendigen und die Toten. Deshalb gedenkt der Priester jetzt jener Verstorbenen, denen er die besonderen Fruchte der heiligen Messe zu\venden will. Die Hande ausbreitend betet er: Memento etiam. Ge- denhe auch, o Herr, deiner Diener und Dienerinnen N. und N., welche uns vorausgegangen sind mit dem Zeichen des Glauhens und die da schlafen itn Schlumrner des Friedens. Hier faltet der Priester die Hande und nennt die Namen derjenigen Verstorbenen, fiir welche er die heilige Messe darbringt, wahrend die Glaubigen ihre seligen Angehorigen der Barmherzigkeit Gottes empfehlen. Der Priester fahrt mit ausgebreiteten Hiinden im Gebete also fort: Diesen, o Herr, und allen in Christus Ruhenden mogest du, so flelien wir, gnadig verleihen den Ort der Erguickung, des Liclites und des Friedens. D ur eh den- selben Gliristus, unsern Herrn. Amen. Nachdem dies ge- schehen ist, bittet der Priester Gott, er moge ihn und die anwesenden Christen nach vollendetem Lebenslaufe in die ewigen Wohnungen aufnehmen. — Christus ver- spricht dem rechten Schacher am Kreuze das Paradies. — Und da er sich seiner Sundhaftigkeit erinnert, schliigt er an die Brust und spricht mit etwas gehobener Stimme: Robiš quoque peccatoribus. Auch uns Siindern, deinen Dienern, welche auf die Fulle deiner Erbarmungen hoffen, wollest einigen Anteil und die Gemeinschaft schenken mit deinen heiligen Aposteln und Martgrern: mit Johannes, Stephanus, Mathias, Barnabas, Ignatius, Alexander, Marcettinus, Petrus, Fehcitas, Perpetua, Agatlia, Lucia, Agnes, Caciha, Anastasia und allen deinen Heiligen, in deren Genossenschaft du uns, wir bitten dich, aufnehmen mogest, indem du nicht das Verdienst abuoagest, sondern reichlich Verzeiliung geivalirest. Ourch Christus, unsern Herrn. Wahrend dieses Gebetes be- 446 g *® 1 zeichnet der Priester dreimal die Opfergaben mit dem Kreuze, was die drei unaussprechlich bitteren Stunden bedeulet, die der Erloser am Kreuze zugebracht hat. Wie der Priester vor der Wandlung die Heiiigen um ihre Fiirbitte anflehte, so bittet er nach der Wandlung, er moge Gemeinschaft haben mit den Ausenvahlten im Himmel. Er nennt die Namen von Heiiigen beiderlei Ge- scblechtes und jeden Standes, weil durch Jesus Christus Allen der Weg zum Himmel erschlossen wurde, sofern sie nur selig werden wollen. Der Priester deckt den Kelch ab, beugt das recbte Knie, nimmt in die Rechte das Sakrament, halt mit der Linken den Kelch, macht mit der heiiigen Hostie drei Kreuze liber den Kelch zur Verherrlichung Jesu, da jetzt am Altare jener sein Leib gegenwartig ist, der am Kreuze hing, und jenes sein Blut, das am Kreuze vergossen ward; zwei aber vor dem Kelche zur Erinnerung, dass aus dem Geheimnisse des heiiigen Kreuzes alle Ehre Gott dem Vater und dem Heiiigen Geiste quillt. Hiebei spricht er: Per quem. Durch loelchen du, o Herr, ali’ dies Gute immerdar schaffest, lieiligest, belebest, segnest und uns mitteilest. Durch ihn und mit ihm und in ihm ist dir, Gott dem alhndchtigen Vater, in Einiglceit des Heiiigen Geistes alle Ehre und Verherrlichung. Hierauf legt er die heilige Hostie auf das Korporale, bedeckt den Kelch und macht die Kniebeugung. Hier endet der Kanon. Priester und Volk bereiten sich nun auf die heilige Kommunion vor mit dem schonsten und heiligsten der Gebete, dem Gebete des Herrn. Pater noster. Vater unser. Als Einleitung singt oder betet der Priester mit lauter Stimme: Per omnia. Von Ewigkeit zu Eivigkeit. Die Messdiener antworten: Amen. Hierauf breitet er die Hande aus und spricht: Ore- mus. Lasset uns beten, und fahrt mit gefalteten Handen fort: Praeceptis salutaribus. Durch heilsame Vorscliriften ermahnt und durch gdttliche TJnterroeisung angeleitet , wagen wir zu sprechen; darauf breitet er die Htinde wieder <§*<> 447 aus und singt oder betet: Pater noster. Vat er unser , der du bist in dem Ilimmel. Auf die letzte Bitte: El ne nos inducas. Und fiilire uns nicht in Versuchung, antworten die Sanger und Ministranten: Sed libera nos. Sondern erlose uns von dem Ubel. Der Priester antwortet: Amen. In friiheren Zeiten betete das Volk mit dem Priester laut das Vater unser, heutzutage wird es aber von deti Glaubigen leise verrichtet. Nach Beendigung dieses Gebetes nimmt der Priester die Patene zwischen den Zeige- und den Mittelfinger und fahrt dann fort: Libera nos. Erlose uns, o Herr, wir bitten dich, von allen Ubeln, d,en vergangenen, gegen- wdrt,igen und zukunftigen, und auf die Fursprache der seligen und glorreichen, allzeit jungfrduliehen Gottesmutter Mana, wie audi deiner seligen Apostel Petrus und Paulus und Andreas und aller Heiligen, gib gnadiglidi Frieden m unseren Tagen, damit wir dureh die machtige Hilfe deiner Barmherziglceit von der Siinde allezeit frei und vor aller Beunruhigung sicher sein mogen. Wahrend dieses Gebetes macht der Priester mit der Patene das Kreuz iiber sich, kiisst dieselbe und legt den Leib des Herrn darauf. Sodann deckt er den Kelch ab, beugt das Knie, nimmt die heilige Hostie und bricht sie iiber dem Kelche dureh die Mitte, wobei er spricht: Durdi denselben unsern Herrn Jesus Christus, deinen Sohn, legt den Teil, welchen er in der Rechten halt. auf die Patene, von dem anderen Teile in der Linken aber bricht er ein Teilchen ab, legt die zweite Iialfte mit der Binken auf die Patene, wahrend er betet: Wdeher mit dir lebt und regiert in Einigkeit des Heiligen Geistes, Gott.. Alsdann singt oder betet er: P er ornnia. Von Eungkdt zu Eivigkeit. Die Messdiener antworten: Amen. Hierauf macht er mit dem kleinsten Teile der heiligen Hostie drei Kreuze iiber dem Kelche, mit den Worten: Pax Domini. Der Friede des Herrn sei im,mer mit euch, worauf er dieses Teilchen in das heilige Blut fallen lasst. Der Messdiener ant\vortet: Et cum špiritu tuo. Und mit deinem G ciste. Dann betet der Priester: llaec commixtio. 448 Diese Mischung und Weiliung des Leibes und Blules unseres Herrn Jesus Christus gereiche uns, die wir sie empfangen, zum ewigen Leben. Amen. Das Brechen der heiligen Hostie bedeutet die Tren- nang der Seele vom Leibe Christi am Ivreuze. Der Priester lasst das Teilchen der heiligen Hostie in den Kelch fallen. — Die Seele des Herrn geht in die Vorholle, um die Seelen der Gerechten, welche so sehnsiichtig auf die Er- losung \varteten, daraus zu befreien. Der vierte und letzte Teil der heiligen Messe, Communio. Kommunion. (Vierter Sonntag). j[n der heiligen Kommunion belohnt Jesus reichlich unseren lebendigen Glauben, indem er uns sich selbst zur Seelenspeise gibt und sich vollkommen mit uns ver- einigt. Der Priester erhebt sich, faltet die Hande, verneigt sich tief — beim Tode Christi haben viele ihre Stinden bekannt — und klopft mit der Rechten dreimal an die Brust, indem er spricht: Agnus Dei. O du Lamm Gottes, das du hinmegnimmst die Silnden der Welt, erbarme dich unser! O du Lamm Gottes, das du hinwegnimmst die Stinden der Welt, erbarme dich unser! O du Lamm Gottes, das du hinmegnimmst die Silnden der Welt, schenke uns den Frieden! (Bei den Totenmessen betet der Priester: O du Lamm Gottes, das du hinmegnimmst die Stinden der Welt, gib Umen die Buhe! — gib ihnen die emge Buhe !) Durch das dreimalige Klopfen an die Brust bekennen wir dreimal vor Gott unsere Siinden, fiir welc.he Jesus, das unschuldige Gotteslamm, Genugtuung geleistet hat. Nur durch ihn hoffen wir von Gott Verzeihung der Stinden. Bisher betete der Priester zu Gott dem Vater durch Jesus Christus, vor der heiligen Kommunion betet er aber verneigt drei Gebete zu Jesus Christus selbst: das erste fiir die Erhaltung und den Frieden der heiligen Kirche 449 *)<§> Christi, welches lautet: Domine Jesn Cliriste. Herr Jesus Christus, der du zu deinen Apo.steln gesagt hast: den Fneden hmterlasse ich euch, meinen Frieden gebe ich eucli: steke nicht auf meine Silnden, sondern auf den Glauben demer Kirche, und nach deinem Willen verleihe ihr gnadig Frieden und Eintracht: der du lebest und regierst, Gott m alle Eioigheit. Amen. In den ersten Zeiten des Christen- tums pflegten sich die Amvesenden hierauf zu kiissen zum Zeichen, dass sie sich lieben und einander verzeihen. Jetzt wunschen sich nur die Priester bei den feieriichen Hoch- amtern den Frieden unter leiser Umarmung und gegen- seitiger Begriissung mit den Worten: Pax tecum. Et cum špiritu tuo. Der Friede sei mit dir. Und mit deinem Geiste. Bei den Messen fiir die Verstorbenen entfallt dieses Gebet, sowie der Friedenskuss. Im zweiten Gebete bittet der Priester um die Rein- heit des Herzens, auf dass er wurdig den Leib und das Blut des Herrn empfange, indem er spricht: Domine Jesu Cliriste. Herr Jesus Christus, Solin des lebendigen Gottes, der du nacli dem Witten des Vaters miter Mit- wirkung des Heiligen Geistes dur eh deinen Tod der ]Velt das Leben gegeben liast, befreie mich durch dieses dem lioehheiliges Fleisch und Blut von allen meinen Verschul- dungen und sdmtlichen Ubeln: und mache, dass ich deinen Geboten immerdar treu bleibe, und lass nicht zu, dass ich jemals von dir geschieden werde: der du mit demselben Gott dem Vater und dem Heiligen Geiste lebest und, re¬ gierst in die Emigheiten der Eicigheiten. Amen. Im drilten Gebete fleht der Priester den Herrn an, er moge ihn gnadigst bewahren vor einer umviirdigen Kommunion. Er betet: Perceptio. Der Empfang deines Leibes, o Herr Jesus Christus, den ich Unwitrdiger zu geniessen wage, gereiche mir nicht zum Gerichte und zur Verdammuvg; sondern nach deiner milden Gittigheit fromme er mir zum Schutze der Seele und des Leibes, und bringe mir Heilung: der du lebest und regierst mit Gott dem Vater m Einigkeit des Heiligen Geistes Gott in alle Emigheiten Amen. Diese drei schonen Gebete sollen im Geiste auch 29 die andachtig Anwesenden mit dem Priester beten, damit anch sie, wenngleich nur geistiger Weise, die heilige Kom- munion empfangen. Der Priester nimmt nun, das rechte Knie beugend, die heilige Hostie in die Hand mit den Worten: Panem coelestem. Das Brot des Himmels zvili ich empfangen und des Herrn Namen anrufen. Mit einer tiefen Verneigung und dreimal an seine Brust klopfend spricht er sodann in demutiger Gesinnung mit dem Hauptmanne von Kapharnaum zu drei wiederholten Malen: Domine, non sum dignus. O Herr, ich bin nicht iviirdig, dass du eingehest miter mein Dach; aber spridi nur ein IVort .und metne Sede voird gesund. Dann bekreuzt sich der Priester mit dem Leib des Herrn uber der Patene, indem er spricht: Corpus. Der Leih unseres Herrn Jesus Christus beioahre meine Sede zum eivigen Leben. Amen. Ehrerbietig geniesst sodann der Priester beide Halften der heiligen Hostie, faltet die Hande und verweilt eine kurze Zeit in der Betrachtung des allerheiligsten Sakramentes. — Jesus wird vom Kreuze genommen und ins Grab gelegt. — Der Priester deckt nun den Kelch ab und macht eine tiefe Kniebeugung, sammelt. die etwaigen Teilchen (Fragmente), streift sie in den Kelch und spricht: Quid retribuam Domino. I Vas hann ich wohl dem Herrn vergelten fur Alles, was er mir getan 9 — Den Kelch des Heiles will ich nehmen und des Herrn Namen anrufen. Ja., lobpreisend ruf’ ich an den Herrn und zveni’ erlost von meinen Feinden. Sodann ergreift er mit der Rechten den Kelch, bekreuzt sich mit demselben und betet: Sanguis. Das Blut unseres Herrn Jesus Christus bemahre meine Sede zum evoigen Leben. Amen. Darauf geniesst der Priester das heilige Blut mit der Par- tikel der heiligen Hostie. — O, welche Gluckseligkeit, mit Christus vollkommen vereint zu sein! Mit Jesus sein ist ein siisses Paradies, ohne Jesus eine furchtbare Holle. Mochten wir doch alle dieses ausserordentliche Gluck fiihlen und dankbar anerkennen! 451 ^ Der Priester spiilt sodann den Kelch mit Wein aus und betet: Quod are sumpsimus. Was wir mit dem Munde empfangen haben, o Herr, wollen mir mit reinem Gemilt umfcissen, und aus der zeitlichen Gobe merde urn ein emiges Heilrnittel. Sodann wascht sich der Priester liber dem Kelche die Finger, mit denen er den heiligen Leib des Herrn beriihrt hatte, mit Wein und Wasser, welch beides der Mess- diener aufgiesst, wahrend der Priester betet: Corpus tuum, Domine. Dein Leib, o Iierr, den ich empfangen, und dein Blut, das ich getrunlcen, hafte stets in meinem Innersten und verleihe, dass Iteine Makel der Schuld in mir bleibe, den die reinen und heiligen Mgsterien (Geheimnisse) neu gestarht haben; der du lebest und regierst in alle Ewig- heit. Amen. Der Priester wischt sich sofort die Finger mit dem Kelchtiichlein (Purifikatorium) ab und nimmt die Ablution. Hierauf trocknet er den Kelch ab und be- deckt ihn. — Das Grab Christi wird versiegelt und mit Wachtern umgeben. Communio spi rituali s. Die geistige K o m m u n i o n. In alten Zeiten traten alle bei der heiligen Messe anwesenden Glaubigen zur heiligen Kommunion. Ihr Leben war heilig und makellos, ihre Liebe zu Jesus gross. Die Kommunion der Christen fand deshalb ge- wohnlich wahrend der heiligen Messe statt, \vie es auch heutzutage noch da und dort am Griindonnerstage und in den Siihn- und Generalkommunionen zu geschehen pflegt. Gegenwartig aber geschieht die heilige Kommunion gewohnlich vor oder noch ofters nach der heiligen Messe. Aber auch gegemvartig wiinscht die Kirche, ja sie bittet und beschwort ihre Glaubigen, dass sie redit oft und wiirdig das heilige Altarssakrament empfangen oder wenigstens auf geistige Weise kommunizieren sollen. Der hochheilige Kirchenrat von Trient wunscht daher, »dass bei jeder heiligen Messe die beiwohnenden Glaubigen nicht nur dem geistigen Verlangen nach, sondern auch durch 29 * sakramentalen Empfang der Eucharistie kommunizieren mochten, auf dass die Fracht dieses so heiligen Opfers um so reicher ihnen zu Teil werde , 1 und er setzt voraus, dass das glaubige Volk bel jeder heiligen Messe geistiger Weise kominuniziert.« 2 Zur geistigen Ivommunion sind drei Dinge erforderlich: Ein lebendiger Glaube, der Stand der heiligmachenden Gnade und der heisse ”Wunsch, Jesum zu empfangen . 3 Diese drei Erfordernisse kommen so sclion zum Ausdrucke in dem kurzen Gebete: O mein Jesus, ich glaube fest, dass du im allerheiligsten Altarssakramente wahrhaft gegenmdrtig bist, und bete dich demutsvoll an. Ich liebe dich liber alles und bereue deslialb alle meine Siinden. Ich bin bere,it, lieber alles zu leiden, als clich, mein Gott, je durch eine Sunde zu verlieren. Meine Seele verlangt nach dir; loeil ich dich aber jetzt im - Sakramente nicht empfangen ha,nn, so homme loenigstens mit der Fulle dein&r Gnade in mein Herz. Komme, ich um- fange dich als wahrhaft gegenwdrtig und, vereinige mich vollhommen mit dir. Lasse nicht zu, dass ich mich je von dir trenne. Amen. Postcommunio. Nach der heiligen Kommunion. Nachdem der Priester den Kelch bedeckt h at, faltet er die Hande, macht eine tiefe Verbeugung vor dem Kreuze zum Zeichen des innigsten Dankes und begibt sich sodann auf die Epistelseite des Altares. Mittlerweile wurde auch das Messbuch vom Ministranten auf diese Seite ubertragen. Es soli dies bedeuten, dass am Ende der Zeiten auch die Juden die Lehre Jesu annehmen werden. Sodann betet der Priester die sogenannte Kommunion. Dieselbe enthalt die Verherrlichung der Liebe und Barm- herzigkeit Gottes und die Gefuhle unserer Dankbarkeit. — Christus ist glorreich von den Toten auferstanden. — Die Kommunion ist gewohnlich eine Stelle aus der heili¬ gen Schrift, welche von dem friiher iiblichen Gesange wahrend der Kommunion des Volkes ubrig geblieben, 1 Sess. XXII, cap. 6. — 2 Ibidem. — 3 Cone, Trid. sess. XIII. cap. 8. und dem jedesmaligen Festtage angepasst ist. Am Frohn- leichnamsfeste lautet das Kommuniongebet also: (J. Cor. 11, 26). Quotiescunque. So oft ihr dieses Brot esset und diesen Kelcli trmhet, sollet ihr den Tod des Herrn ver- Icunden, Ms er leommt; loer also uniourdig dieses Brot isst oder den Kelcli des Herrn trinkt, der ist schuldig des Leibes und Blutes des Herrn. Alleluja. Der Priester begibt sich in die Mitte des Altares, kiisst denselben und wendet sich zum Volke. — Christus erscheint nach seiner Auferstehung den Aposteln mit dem Grasse: »Der Friede sei mit euch! — So begriisst auch der Priester freudigen Herzens das Volk mit den VVorten: Dominus vobiscum. Der Ilerr sei mit euch! Der Messdiener antwortet: Und mit deinem Geiste. Sodann begibt sich der Priester auf die Epistelseite zum Mess- buche zuriick und spricht: Oremus. Lcisset uns beten! Dann betel er die sogenannle Postcommunio. Sie enthalt den Dank des Priesters und der Glaubigen frir die Teil- nahme an den heiligen Geheimnissen und zugleich die Bitte, dass Gott die Fruchte des heiligen Opfers und der heiligen Kommunion uns bewahren moge. Dieses Gebet richtet sich nach der Verschiedenheit des Festes. Am Frohnleichnamstage lautet es: Fac nos. Lass uns, o Ilerr, von dem eiaigen Genusse deiner Gottheit gesdttigt toerden, tvelchen der zeitliche Empfang deines kostbaren Leibes umi Blutes vorbildet. Der du lebst und regierst mit Gott dem Hiter in Einigkeit des Heiligen Geistes, Gott von Eicigkeit zu Eioigkeit. Die Messdiener antworten im Namen des Volkes: Amen. Nach diesen Gebeten — es konnen namlich mehrere sein — begibt sich der Priester in die Mitte des Altares, kiisst denselben, wendet sich zum Volke, gleichwie Christus nach seiner Auferstehung den Jungern ofters erschien, und griisst dasselbe mit den \Vorten: Der Herr sei mit euch, und die Messdiener antworten im Namen des Volkes: Und mit deinem Geiste. Hierauf kundigt der Priester den Scbluss des heiligen Dienstes an mit den VVorten: Ite, missa est — Gehet, die Messe ist zu Ende. Der Messdiener antwortet: Deo gratias — Gott sei Dank. In den Messen, welche in violetter Farbe gehalten werden, wendet sich der Priester nach dem Grusse: Dominus vobiscum sogleich zum Altare und ladet mit lauter Stimme das Volk ein, im Gebete langer auszuharren, indem er spricht oder singt: Benedicamus Domino. Lasset uns den Herrn preisen ! Der Messdiener antwortet: Deo gratias. Gott sei Dank. An solchen Tagen pflegte das Volk nach Beendignng der heiligen Messe das Gotteshaus nicht sogleich zu verlassen, sondern verblieb langer darin, um dem kanonischen Stundengebete beizuwohnen. Die Liebe und Dankbarkeit der ersten Christen war aber auch eine so grosse, dass sie sich von der Statte des heiligen Opfers nur schwer trennen konnten. Wahrlich Gott sei gedankt, auch in unserer Diocese gibt es nicht wenige Pfarren, in \velchen die lobliche Sitte herrscht, dass nach dem Gottesdienste ein grosser Teil des Volkes die Kirche nicht sogleich verlasst, son¬ dern noch langere Zeit darin verweilt im Gebete, in der Betrachtung, in der Anbetung Jesu im heiligsten Altars- sakramente, in der Verrichtung der Kreuzwegandacht oder im Singen frommer Lieder. In den Seelenmessen gift auch der Schluss den Abgestorbenen, daher ruft der Priester, gegen den Altar gewendet: Begmescant in pace. Sie mogen in Frieden ruhen, und der Messdiener ant- wortet: Amen. Wahrend nun der Priester die gelalteten Hande auf den Altar legt, betet er unter Verneigung des Hauptes und in Stille: Placeat tihi. Es moge dir, o lieilige Drei- 'faltigkeit, looldgefallen die Huldigung meiner Dienstbarkeit, und verleilie, dass das Opfer, loeldies ich Unmurdiger d,en Augen deiner Majestdt dargebracJit liabe, dir angenehm sei; mir aber und Allen, fur loelche ich es dargebracht, dutch dem Erbarmen Suhne erwirke. Jhirch Christus urnem Herrn. Amen. Sodann kiisst der Priester in der Hoffnung, dass seine Gebete von Gott erhort wurden, den Altar, um dadurch dem Heilande seine Liebe zu bezeigen, erhebt die Hande zum Himmel, um dem Volke, zu dem er sich wendet, den himmlischen Segen zu erbilten, indem er spricht: Benedicat vos. Es sej v e eueh der all¬ machtige Gott, der Vater und der Solin und der Heilige Geist. Der Messdiener antwortet: Amen. Den Segen er- teilt hier nicht so sehr der Priester, als der allmachtige, drei- einige Gott, wie Christus am Olberge vor seiner Himmel- fahrt die Jiinger segnete. In den Seelenmessen unterbleibt dieser Segen. Bei feierlichen Pontifikalamtern gibt der Bischof den Segen in folgender Weise. Mit der Mitra am Haupte singt oder betet er zum Altare gewendet: Sit nomen Domini bene- dictum! Der Name des Herrn sei gepriesen! Die Sanger antworten: Ex lioc nune et usgue in saeculum! Von nun an Us in Eioigkeit! Der Bischof fahrt fort, indem er liiebei sich selbst bekreuzt: Adiutorium. Unsere Hilfe ist im Nameri des Herrn! Die Sanger: Qui fecit coelum et terram! Der llimmel und Erde erscliaffen hat! Hierauf erhebt der Bischof die Augen, faltet die Hande, \vendet sich zum Volke und singt: Benedicat vos! Es segne euch der allmachtige Gott der Vater, der Solin und der Heilige Geist! indem er dabei in seiner Linken den Hirtenslab ha.lt, mit der Rechten aber dreimal das Kreuzzeichen tiber die Versammlung macht. Die Sanger anlvvorten im Namen des Volkes: Amen. Nun begibt sich der Priester auf die rechte Seite des Altares und liest das letzte Evangelium. Ist fiir den betreffen- den Tag ein besonderes Evangeiium vorgeschrieben, so wird das Messbuch noch einmal auf die Evangeliumseite iiber- tragen. Gevvohnlich aber wird der Anfang des Evangeliums nach Johannes gelesen. Der Priester begriisst die Gkiubi- gen mit den Worten: Dominus vobiseum! Der llerr sei mit eucli! Die Messdiener antworten: Et cum špiritu tuo! Und mit deinem Geiste! Sodann bekreuzt der Priester den Altar oder das Buch und hierauf sich selbst, indem er spricht: Initium. Anfang des heiligen Evangeliums nach Johannes. Die Messdiener antworten: Gloria! Ehre sei dir, o llerr, und die Gltiubigen stehen auf und bezeichnen sich mit dem heiligen Kreuze. Dann betet der Priester 456 mit gefalteten Handen das Evangelium, welches lautet: In principi/) er at Verlum. Im Anfange mar das Wort, und das Wort war bei Gott, und Gott war das Wort. Dieses war im Anfange bei Gott. Alles ist durch dasselbe gemacht, und ohne dasselbe ist nichts gemacht, was gemacht ist. In ilim war das Leben, umi das Leben war das Licht der Menschen. Und das Licht leuchtet in der Finsternis; aber die Finsternis hat es nicht begriffen. Es war ein Mensch von Gott gesandt, der Johannes hiess. Dieser kam zum Zeugnisse, damit er Zeugnis von dem Lichte glibe, auf dass alle durch ihn glaubten. Er ivar nicht das Licht, sondern er solite Zeugnis von dem Lichte geben. Er mar das wahre Licht, loelches jeden Menschen erleuchtet, d,er in cliese Welt kommt. Er war in der Welt, und die Welt ist durch ihn gemacht morden; aber die Welt hat ihn nicht erkannt. Er kam in sein Eigentum, und die Seinigen nalimen ihn nicht auf. Adlen aber, clie ihn aufnahmen, gab er Macht, Kinder Gottes zu iverden, denen, die an seinen h amen glauben, welche nicht aus dem Geblute, nicht aus dem WiUen des Fleisches, nocli aus dem Willen cles Mannes, sondern aus Gott geboren sind. Und das Wort ist Fleisch geworden und hat miter uns geivohnt, und mir haben seine Herrlichkeit gesehen, eine Herrlichkeit als des Eingeborenen vom Vater, voli der Gnade und Wahrheit. Bei den geheimnissvollen Worten: Und das Wort ist Fleisch geivorden , macht der Priester eine tiefe Knie- beugung zum Zeichen der schuldigen Verehrung gegen die Menschwerdung des Heilandes. Nach Schluss des Evangeliums antworten die Messdiener: Deo gratias! Gott sei Dank! Furwabr, unser ganzes Leben soli eine immer- \vahrende Danksagung sein, fiir die unzahligen Gnaden, die wir von Gott empfangen. Expositio sanctissimi Sacramenti. Conclusio. Die Aussetzung des allerheiligsten Altars- sakramentes. Schluss. Die Aussetzung des allerheiligsten Altarssakramentes soli in moglichst feierlicher Weise geschehen, denn in <§* 457 «p^ > diesem wunderbaren Geheimnisse ist Derjenige verborgen, vor dem sich alle Knie beugen derer, die im Himmel. auf Erden und unter der Erde sind. Jeder glaubige Katholik beuge vor dem ausgesetzten allerheiligsten Sakramente in tiefster Ehrinrcht beide Knie und ahme nicht die unglaubigen Juden nach, die den Heiland durch das Beugen nur des linken Knies verhohnten und ver- spotteten. Das Segenlied sollen — \vo moglich — Alle ge- meinschaftlich singen. Bei besonders festlichen Anlassen intoniert der Priester den lateinischen Hvmnus: Tantum ergo. Lasst uns tief gebeugt verehren ein so grosses Sakra- ment , sodann Genitori Genitoque — Gott dem Vater und dem Soline sei Lob , Preis und Herrliclikeit. Der bei uns seit altersher iibliche Bitus bei der Aussetzung des aller¬ heiligsten Sakramentes unterscheidet sich von dem in Bom gebrauchlichen Ritus nicht wenig. deshalb wunschen Wir, dass der romische Ritus allmahlig auch in Unserer Dio- cese Eingang fande. Tranen der Ruhrung vergoss ich, schreibt der hi. Augustin, als ich im Gotteshause zu Mai- land den wunderbar lieblichen Gesang des versammelten glaubigen Volkes vor dem Allerheiligsten vernahm. Der Kirchengesang regt mac-htig zur Frommigkeit an und bringt wie siisses Gebet himmlische Friichte hervor. Wenn der Priester mit dem hochwurdigsten Gute den Segen erteilt, segnet Jesus selbst mit seiner allmachtigen Hand die von ihm a m Kreuze erlosten glaubigen Christen. Warum brennt vor dem Allerheiligsten das Lichtf Es erinnert uns an die Gegenvvart des ewigen Sohnes Gottes, der da ist das Licht, das vom Himmel gekommen, der da ist unser Heiland, welcher uns mit seinem Blute er- lost hat, gegenwartig unter der Gestalt des Broles. Das eioige Licht in der Lampe vor dem Altare sinnbildet auch und ersetzt gleichsam die gliihende Liebe und Ver- ehrung, die wir gegen Jesus im allerheiligsten Altars- sakramente hegen sollen. Was bedeuten die verschiedenen Bilder der Engel und Heiligen auf dem Altare? Wir erblicken in diesen Bildern die Engel in heiliger Furcht vertieft ins Gebet und in Verehrung; wir sehen die Heiligen freudig an¬ beten die gottliche Liebe und Gott preisen fur die er- langte himmlische Gliickseligkeit und Glorie. Diese Bilder oder Statuen vergegenwartigen uns aber auch lebhaft den Kult, den der ganze himmlische Hofstaat dem am Altare gegenwartigen Heilande, dem Lamme Gottes, darbringt. Sie mahnen uns und rulen uns zu: Christglaubige, kommet, lasset uns auf den Knien anbeten Gott, unsern Herrn und Heiland! Wie soli sich der Christ bei der heiligen Messe be- nehmen? 1. Er soli insbesondere achten auf die vier Hauptteile der heiligen Messe. Beim Evangelium soli er stehen; von der Wandlung bis zur Kommunion, \venn nur moglich, knien und das Allerheiligste anbeten, sonst aber, wenn das Allerheiligste nicht ausgesetzt ist, kann er sitzen oder stehen. 2. Bei der heiligen Messe bete man den schmerz- liaften Teil des heiligen Rosenkranzes. Von den Mess- gebeten sind jene die besten, die der Priester am Altare betet. Es empfiehlt sich nicht, die Gebetbiicher oftmals zu wechseln; am zweckmassigsten ist es, dieselben Gebete so lange zu beten, bis man sie dem Gedachtnisse voll- stiindig eingepragt hat. 3. Wer Stimme und Gehor hat, singe mit den Sangern, besonders beim Segen und .vor der Predigt. Ein schoner Gesang ist eine doppelte Andacht. 4. Was soli man zu Hause tun, vvenn man an Sonn- und Feiertagen der heiligen Messe in der Kirche nicht beiwohnen kann ? Ist man aus irgend einem stichhaltigen Grunde verhindert, in der Kirche die heilige Messe zu hbren, so soli man an derselben auf folgende VVeise teil- nehmen: 1. Sobald die Zeit des Gottesdienstes herange- ruckt ist, richte man seinen Blick gegen die Pfarrkirche und trete im Geiste unter die dort andachtig Versammelten. 2. Dann nehme man den Rosenkranz oder das Gebetbuch zur Hand und verrichle die Messgebete. Hort man das Glockenzeichen, welches vom Turme aus zu den Haupt- teilen der heiligen Messe gegeben wird, so wird die An- e 459 ^ dacht dadurch noch erleichtert. 3. Kehren die Lente vom Gottesdienste zuriick, so bitte man sie, dass sie den In- halt der in der Kirche gehorten Predigt kurz wiedergeben. Auf solche Weise wird man auch zu Hause das zweite Kirchengebot nach Moglichkeit erfiillen, und wird die ganze Welt ein Gott geweihter Tempel und jedes fromme chrisllich gesinnte Herz sein Altar. Das Gleiche sollen jene tun, die an solchen Tagen sich auf Reisen befmden und nicht Gelegenheit haben eine Kirche zu besuchen. Geliebte im Herrn! Begreift ihr jetzt wohl, ‘wie kostbar das heilige Messopfer ist, und wie ihr der heiligen Messe anwohnen miisset, damit sie euch zum ewigen Heile gereiche? Wir hoffen dies zuversichtlich, denn sonst ware die BJute unseres Glaubens euch unbekannt. Der hi. Augustin spricht wohI die Wahrheit, wenn er sagi: »Obgleich Gott unendlich weise ist, so konnte er uns doch nichts grosseres geben als dieses hochheilige Opfer, in welchem sich Jesus, der Sohn Gottes, selbst fur uns opfert.« O Wunder der gottlichen Liebe! Wo ist ein Volk auf der weiten Erdenrunde, das ein solches Opfer hatte, wie wir katholische Christen es haben, ein Opfer, aus dem wir ohne Unterlass das Wasser des e\vigen Lebens schopfen konnen! Weder die Juden, noch die Heiden, noch die Protestanten haben dieses Opfer; der Gnadenquell, der fiir uns unablassig quillt, ist fur sie versiegt. Denjenigen, den die Auserwahlten im Himrnel von Angesicht zu An- gesicht schauen, den beten wir hier auf Erden an im wunderbaren Geheimnisse des heiligen Messopfers. Wie iromm, wie heilig und gliicklich waren gewiss alle katlio- lischen Christen, wenn sie dieses hochheilige Opfer recht erwagen und wurdig feiern wurden. Deshalb sei gelobl und gepriesen ohne Ende Jesus Christus in allerheiligsten und gottlichen Sakrament und im heiligen Messopfer! Gnade eueh und Friede .. von Jesus Christus .. der uns gelieht und uns abgeioascheu hat von unseren Sunden in seinem Blute, und uns zu einem Konigtume und zu 460 «. Priestern fiir Gott seinen Vnter gemaclit kat; ilim die Ehre und die Herrschaft von Ewigkeit zu Eicigkeit. Amen. (Apocalyp. 1, 4—6). 1 - J iS£= > §l=%- Caput LXX. De prima puerorum ac puellarum sacra communione. g |anctissimum Eucharistiae sacramentum tamquam |j centrum totius vitae ehristianae merito celebratur. »Nihil enim eificacius videtnr Nobis, quod alias significavimus, catholicorum animis excitandis tum ad fidem strenue profitendam tum ad virtutes christiano nomine dignas exercendas, quam ut alantur et aeuantur studia populi in admirabile illud amoris pignus, quod pacis vinculum est atque unitatis*. 2 Ideo animarum pastor, quidquid hunc cultum pro- movere, quidquid efficere potest, ut numerus Salvatorem quotidie in tabernaculo visitantium vel in corde sub sa- cramenti specie percipientium augeatur, tentabit et nulli labori parcet, pro rato habens, quod, quantus in sua parochia cultus sanctissimi Sacramenti. tantus spiritus bonus sui gregis erit. ■ 4 u J s ? r ^ en sc h° n oben erwahnten Abhandlungen iiber die heilige Hesse, sina noch folgende Biicher bemerkenswert: Dr. Nikolaus Gihr, Das heilige Jiessoprer, dogmatisch, liturgisch und aszetisch erkliirt. 8. Aufl. Freiburg im n 4 n 19 n 2 ' Ti P j ]teinrich Muller S. V. D., Das heilige Messopfer uder die Quelle aller Gnaden. Nach P. M. Cochem. 1903. — P. Martin Cocbem, r.rldarung des heihgen Messopfers. Regensburg, 1868. — Dr. Benedikt Sauter SphuniTiV a Messopfer. Paderborn, 1894. — Gregorius Rippel, Die Alain loso kathobschen Kirche dargestellt in ibren ausseren Gebrauchen. T , — August Perger S. I., Kreuz und Altar. Sieben Predigten iiber AmaKv n Bundes - Paderborn, 1904. 3. Aufl. 8». 118 S. - P. iafpiniln , S ', B > P as Messbuch der heiligen Kirche (Missale Romauum) t; • 1™ deutsch mit liturgischen Erklarungen. 8. Auflage. Freiburg im ...j ° ~ p rem us. Kleines Messbuch zum Gebrauche beim offentlichen p o rA te ^ d,e o DSte - der grbsseren Ausgabe des Messbuches von S \ B ’ bearl >eitet von einem Benediktiner der Beuroner- Kongregation. Freiburg im Breisgau, 1904. ffr kav^P p e pist. Pro v id en tissi mu s Deu s de die 28. Nov. 1897. . Kirchl. Verord.-Blatt fiir die Lavant. Diocese. 1898. Nr. VIII. num. 43. 461 o*®* Primum fandamentum ponet in cordibus iuventae, scholas visitantis. Qaae si magna charitate erga hoc augustissimum Sacramentum imbuta sit, tune nec sine fructu nec difticulter laborabit animarum pastor. Prover- bium est: Adolescent* iuxta,viam suam, etiam qaum senuerit, nov recedet ab ea. (Prov. 22, G). Notum est etiam illud: »Quo semel est imbuta recens, servabit odorem testa diu«. Propterea instructio de sanctissimo Sacramento quo- dammodo centrum debet esse totius doctrinae christianae in scholis proponendae, ita ut catecheta ad hoc myste- rium omni data occasione recurrat, eiusque essentiam nexumque cum caeteris mvsteriis explicet, eiusque chari- tatem foveat, quae solidissimum molivum in iuventute educanda esse debet. Pueri, qui libenter moraturi ante tabernaeulum Do¬ mini et in oratione ingemiscentes desiderio percepturi sunt angelieum panem, haud recedent, annos adolescentiae ingressi, a via hac sancta et Deo placente. Tales autem illum pium Samuel imitantes pueros educabit animarum pastor, si quo meliori modo corda mentesque iuvenum ad percipiendam primum sacram com- mumonem praeparabit. Quanti sit momenti prima communio. iam occasione Synodi dioecesanae, anno 1896 celebratae, ediximus ver- bis: »Haud potest, quin multum conferat ad totius vitae christianae rationem ipsamque adeo aeternam salutem modus, quo quis prima v T ice sacram communionem rece- pit. Hinc omnes animarum reetores sedulo curent, ad illam disponere pueros et puellas, quos per aetatem ac sufli- cientem rerum spiritualium intelligentiam capaces diiudi- caverint.« 1 Quo maior ad primam communionem praeparatio, co Ormior spes, ut digne percipiatur; quo sollemnius ce- lebratur dies, eo altius remanet eius memoria in cordi¬ bus iuvenum infixa. Poterunt quidem cadere, poterunt 1 Gesta et statuta Svnodi dioecesanae anno 1896 celebratae. Marburgi, 1897. Pag. 280. 462 g*®« humana fragilitate victi vel illecebris satanae allecti charitatem Dei amittere, sed memoria illius diei, quo prirna vice corpore Chrisli refecli sunt, reviviscente dolorem concipient et rursus in viam iustorum rever- tentur. »Animarum curam agentes praesertim parvulos ad primam communionem diligenter et accurate praepa- rent, nullique parcant studio, quo tenera corda ferventiore erga Christum incalescant amore. Si enim veram est, a Christiana puerorum institutione ut plurimum pendere totius parochiae incolumitatem: non minus certum est, nil ad istam piam educationem conferre efficacius debita ad primam communionem praeparatione . . . Quando sol- lerter examinati admittendi censentur, persuadere ipsis conentur, diem prirnae communionis futurum esse totius vitae celeberrimum el sanctissimum, quum ex hac princi- pali actione tamcjuam ex fonte deri vari soleat reliqua sacrae communionis frequentatio, vita Christiana et ipsa salus aeterna«. 1 Agite sane, in Deo dilecti animarum curatores, la- borate et conamini pro viribus vestris, ut pueri ad sa- cram synaxin prima vice accedentes optime sint instructi et praeparati. Ipsi enim scitis, permultum conferre ad totius vitae rationem aeternamque salutem modum, quo quis primam communionem recipiat. Ipse Magister 'divi- nus innocentes infantulos vocavit: Sinite parvulos, et. no¬ hte eos prohibere ad me venire: talium est enim regnum eoelorum ! (Matth. 19, 14). Quisquis bene et diligenter praeparat infantes ad suscipiendam primam communionem, ducit eos ad Iesum eumque adiuvat praeparando ipsi in cordibus eorum habi- taculum purissimum et iucundissimum. Putas ne, Iesum clamantem: Qui susceperit unum parvulum talem in no- mine meo, me suscipit (Matth. 18, 5) et (juamdiu fecistis um ex liis fratnbus meis minimis, m.ihi fecistis (Matth. 25, 40), tale munus tuum nullius aestimaturum et prae- mio aeterno haud dignum ducturum? Acta et decreta Concilii provinciae Pragensis anno Domini 1800. Pragae, 1863. Tit. IV. cap. 6. pag. 135. <^0 463 Fervor, quo in praeparandis adolescentibus ureris, corda parentum quoque inllammabit tibique lucrabitur, quia videnles laborem tuum et charitatem, quae vigere debeat inter infantes et inter te, te magni aestimabunt. In- super sentiendo, quid doceantur pueri eorum in scholis, quid loquantur divina charitate imbuti domi, forsitan consilium capient, in vita Christiana maiores progressus taciendi et melius circa doctrinam de sanctissimo Sacra- mento se informandi. Absit, ut loquamur de gaudio, quo ipse afficieris, videndo, quam lubenter iniantes mandata tua exequan- tur tibique obtemperent. Omnem laetitiam tuam pones in Deo. Adducendo eos prima vice ad mensam Domini, ex- sultabis in corde tuo et dices: Hi sunt, Domine, quos habere voluisti, vocans eos, et affirmans, talium esse reg- num coelorum. Hi sequuntur Agnum, quocumque krit. Hi empti sunt ex hominibus primitiae Deo et Agno; et in ore eorum non est inventum mendaeium, sme macula enim sunt. (Apoc. 14, 4. 5). Conamini igitur, ut bene hanc praeparationem, a Nobis summopere desideratam, instituatis, sicut iam lo- cuti sumus vobis, quando onus episcopatus suscepturi, formidando primas litteras ad vos misimus. »Adlaboran- dum est omni solliciludine, ut pueri et puellae optime praeparentur ad primam confessionem. Simili modo maximi facienda est praeparatio ad primam commumo- nem, quo die singularis festivitas adhibenda et extraor- dinariae caeremoniae observandae, uti renovatio votorum baptismalium et iidei professio. Est haec dies, quam iacit Dominus quaeque manel in dulcissima ac piissima memoria tenellae iuventutis.« 1 Praeprimis seiendum, quot annos nati debeant esse pueri, qui prima vice ad sacram synaxin accedere possmtd Quod attinet aetatem sacram synaxin percipienlium, dicendum est cum Card. de Lugo,- 2 communem et om- nino veram esse theologis antiquioribus, quos referunt n 4* ttera e pastorales „Incomprehensibilia sunt iudicia Dei“ de die 25. ocembris 1889. Pag. 7. — 2 Tract. de Eucbaristia. Disp. XIII. sect. II. n. 9. 464 ci , ^> et sequuntar Vasquez et Suarez, et omnibus recentiori- bus sententiam, quae aflirmat, infantes esse capaces fru- ctus huius sacramenti et accipere posse gratiae augmenlum. Constat enim in omnibus Jere provinciis usum illum vi- guisse, infantibus statim post baptisma et chrismatis un- ctionem — ergo iam ante usum rationis adeptum — sub specie vini administrandi, et quidem sacerdote di- gitum intingente in sanguine Domini et ponente in ore ipsorum. 1 Testis huius consuetudinis in Ecclesia orientali est Leo Allatius (f 1669), cuius verba sunt: »Octavo die pueros baptizant. Una simul cum baptismate sacerdotis ipsi . . chrisma conferunt .. et Eucharistiae sacramentum . . etiam pueris atque infantibus sub unica specie vini concedunt.« 2 Sed hodiernis temporibus ritus huiusmodi, licet nulla constitutione abrogatus, obsolevit apud omnes fere nationes illius Ecclesiae. Quod vero Ecclesiam occidentalem attinet, ritus iste Eucharistiam statim post baptisma et confirmationem infantibus concedendi valuit fere usque ad saeculum duodecimum. Testes sunt e. gr. pro Ecclesia Afričana s. Cyprianus (f 258): »Per baptisma Spiritus sanctus acci- pitur et sic baptizatis et Spiritum Sanctum consecutis ad bibendum calicem Domini pervenitur.« 3 Pro Ecclesia Gallicana allegatur Gennadius Massiliensis: »Si vero par- vuli sunt .. respondeant pro illis, qui eos offerunt iuxta morem baptizandi . . et sic manus impositione et chris- mate confirmati Eucharistae mysteriis admittantur« ; 4 et pro Ecclesia romana Ordo romanus septimus: »Illud autem de parvulis providendum est, ut postquam fuerint ' S. Paulious in epistola 12. ad Severum describit ritum sacrae com- munionis verbis his : „Inde parens sacro ducit de fonte sacerdos Infantes nives corpore, corde, habitu, Circumdansque. rudes festis altaribus agnos Gara saluti feris imbuit ora cibis.“ 2 De Ecclesiae occidentalis atque orientalis perpetua consensione libri tres. L. 3. c. 9. n. 6 ed. Colon. Agrip. 1648. Pag. 1049. Cfr. Eucliologium seu Rituale Graeeorum. Pag. 374. Parisii, 1647. — 3 Epist. 63. ad Caecil. 8. — 4 Lib. de Eccles. dogmatibus, inter opera s. Augustini. ^ 2 . 465 baptizati, nullum cibum accipiant neque lactentur, ante- quam communicent sacramenta corporis Christi, et om¬ nibus diebus septimanae Paschatis ad Missas procedant et offerant pro ipsis et communicent omnes «. 1 Secundum modo vigentem usum parentum et cate- chetae est determinare, utrum hic vel ille puer admitti possit necne. Catechismus rotnanus desuper haechabet: »Qua vero aetate pueris sacra mysteria danda sint, nemo melius constituere poterit, quam pater et sacerdos, cui illi confitentur peccata; ad illos enim pertinet, explorare et a pueris percunctari, an huius admirabilis sacramenti cognitionem aliquam acceperint et gustum habeant .« 2 S. Thomas Aquinas vero in Summa theologica pro admis- sione ad primam communionem in pueris aliqualem usum rationis tantum desiderat, ut possint devotionem eoneipere, s Capax evadit infans ad gustandum hoc coeleste sa- cramentum, quando annos rationis assecutus hoc coeleste pabulum a quotidiano nutrimento distinguere potest, cuius indoles iam tališ est, ut cum pietate et reverentia ad mensam Domini accedere possit. Attamen hae con- ditiones haud sufficiunt, nisi infans graviter decumbat, quia tune muniendus erit sanctissimo Sacramento per modum viatici. Poterit Episcopus svnodali constitutione parochos compellere ad administrationem sanctissimi via- tici pueris, mox decessuris, si eos compererint tantam assequutos iudicii maturitatem, ut cibum illum coelestem et supernum a communi et materiali discernant. Haud leviter delinquere credimus, qui pueros etiam duodennes et perspicacis ingenii sinunt ex hac vita migrare sine viatico hanc unam ob causam, quia scilicet numquhm antea parochorum incuria et oscitantia eucharisticum panem degustarunt . 4 1 Migne, PP. lat. tom. LXXVIII. — 2 Part. 2. cap. 4. qu. 61. — 3 Part. 3- qu. 80. art. 9. ad 3. — 4 Benedict. XIV. de Syn. dioec. 1. 7. c. 12. n. 1. — Cfr. etiam S. Thom.: in 4. dist. 9. qu. 1. a. 5. q. 4 — S. Alphons. Theol. mor. VI. n. 301. dub. 2. — Gury, Comp. theol. mor. II. n. 320. — Schluss- protokolle iiber die im Jabre 1848 und 1873 in der Lavanter Dioecese ab- gehaltenen Pastoral-Konferenzen. — Collectio rit. dioec. Lavant. Marburgi, 1896. Part. I. tit. 5. cap. 1. n. 10. 30 466 $§> Pro sanis autem infantibus non sufficit, ut sint ca- paces tantum accipiendi sanctissimum Sacramentum, sed insuper requiritur, ut sint bene praeparati et instructi. Sed etiam de aetate, in qua pueris haec instructio danda sit, disceptatur. Nonnulli admittunt novem annos natos quasi indiscriminatim , 1 alii denique differunt pri- mam puerorum communionem usque ad annum decimum quartum, quando nempe scholas publicas relicturi sunt. Nobis nec placent ii, qui admittunt praemature, nec ii, qui serius. In primo času deficit praeparatio vel men- tis vel cordis, in secundo pueri mox egredientes e schola amittunt ducem, qui dirigat primos eorum passus in via perfectionis et ideo non accedunt pluries ad sacram synaxin et paulatim obliviscuntur etiam prioris ardoris, quo corda eorum tempore primae communioniš aestu- abant. »Praxis illorum, quibuscumque demum ordina- tionibus nitatur, qui indiscriminatim pueros nonnisi ex scholis dimissos aut proxime dimittendos eucharistico bene- ficio dignos censere solent, temeritatis notam non effugiet .« 2 Apud nos infantes expleto sexto aetatis anno prima vice ad scholas publicas accedunt, nec prius quam peracto decimo quarto anno dimittuntur; possunt autem nonnulli duobus ultimis annis dispensari tempore aestivo . 3 His circumstantiis perpensis animarum pastor infantes ad primam confessionem instruat, cum tertio vel quarto anno scholam frequentent, ad primam autem communio¬ nem quinto vel sexto anno scholas visitantes, ita tamen, ne sint minus quam decem, nec plus quam duodecim annos riali . 4 1 S. Alphonsus, Tanoia. Lib. 3. c. 22.: La communione pasquale deve farsi prendere dai figliuoli Bell’ eta (ordinariamente) dei nove o dieci anni, o al piu di dodici. — 2 Instruct. Past. Eystett. Tit. I. cap. 4. § 10. — Concil. Pragen. a. 1860. Tit. 4. cap. 6. — Voditelj v bogoslovnih vedah. VI. Maribor, 1903. pag. 313 sq. — 3 Lex scholastica austriaca de die 14. Maii 1869. § 21; de die 2. Maii 1883; Min. publ. instr. decret. de die 8. Iunii 1883. num. 10618. V. * Non pueris infra bis quinque manentibus annos Des Corpus Domini, quamvis sint corpore puri; Quid sumant, cum ignorent, ergo prohibeautur. Excipe, quos urget fera mors, anni licet his sint Octo sive novem vel septem, dum šibi constet Scire Pater noster et eorum vita probata. Benedict. XIV. citatum ex Martfene de ant. Eccl. rit. 467 Haec sit regula generaliter statuta. Admittendae vero sunt exceptiones ex utraque parte. Praeparatio ad suscipiendam primam communionem bifaria distingui potest, nempe remota, respiciens omnem institutionem catecheticam; proxima, considerans spe- cialem instructionem ad hoc Sacramentum accedentibus impertiendam nec non agendi rationem diebus, primam communionem immediate antecedentibus. a) Omnis instructio catechetica eo špiritu imbuta esse debet, 1 quod Iesus Christus in augustissimo Eucharistiae sacramento degens sol sit vivificans totius Ecclesiae catho- licae, gaudium angelorum, fons gratiae atque auxilii et nu- trimentum animae christianae. Quandocumque ergo potes, loquere de Christo sub specie panis praesente! Praedica verbum, insta opportune, importune: argue, obsecra, in- crepa in otnni patientia et doctrina! (II. Tim. 4, 2). Duc iniantes in ecclesiam eosque ibi doce, quomodo se ge- rere debeant ante hoc augustissimum Sacramentum! Ne omittas, ponere ante oculos eorum exempla sancto- rum, qui Eucharistiam praeprimis colebant, et aliorum tidelium devotorum, praesertim infantium, ut crescat in eis fides et augeatur desiderium! 2 b) Hoc modo si a primo anno scholastico egeris, cum maxima laetitia irnmediatam praeparationem in- stituere poteris. Cui comparabo corda talium iniantium? Agro, sulcis fosso et expectanti semen, ut afferat iruc- tum centuplum. 3 Quo melius iniantes generatim de san- ctissimo Sacramento instructi sunt et quo ardentius illud percipere desiderant, eo facilius specialis explicatio huius doctrinae fiet. Curandum est, ne sit haec institutio nimis diutur- na, ne tractu lemporis iniantes desiderium huius Sacra- menti percipiendi amittant; sed sufficere videntur sex 1 Katechetische Blatter. Zeitschrift fiir Religionslehrer. Kempten, 1897. Pag. 26. — F. X. Schoberl, Lehrbucb der kathol. Katechetik. Kempten, 1890. Pag. 609-615. — 2 Utaris e. gr. Venite, adoremus! Družba vednega češcenja presvetega rešnjega Telesa in za podporo ubožnih cerkev Lavantinske škofije. Maribor, 1901. Pag. 85. 93. — 3 G. May, Vollstandige Katechesen fiir die unteren Klassen der katholischen Volksscbule. Freiburg im Breisgau, 1872. bium. 24 et 25 in parte prima et Kum. 17. 18. 19. in parte secunda. 30 * 468 hebdomadae ante diem primae communionis, qnae vel Dominica in Albis vel festo s. Aloisii celebrari consuevit. Praeprirnis repetes ctim pueris doctrinam de sa- cramento Poenitentiae et docebis eos, quo modo hoc tem pore instituere possint confessionem generalem. Cum Iesus Christus venturus sit propediem in corda eorum, cohorteris, ne sint tardi ad scholam neve pigri ad stu- dium, ut plus orent, libentius et exactius obediant. In- strue eos etiam de confraternitatibus sacratissimi cordis lesu et purissimi cordis Mariae, quibus tune nomina sua dabunt, nec non de indulgentia plenaria, quam lu- craturi sunt die primae communionis. Ut enim neocommunicantibus »in vitae praestan- tissima die«, quantum fieri potest, mul ta dona spiritualia donentur, a beatissimo Papa Leone XIII. piae memoriae pro eis impetravimus Breve peculiare, cuius tenore sub conditionibus solitis inlantes in die primae sacrae com¬ munionis indulgentiam plenariam, pro lubitu et animabus in purgatorio per modum suffragii applicandam, lucrari possunt. Litterae supplices summo Pontifici Leoni divina providentia Papae XIII. missae pro obtinenda plenaria indulgentia in die primae communionis sic sonabant: Beatissime Pater! Ex quo tempore Sanctitas Tua per decretum S. R. C. de die 4. Februarii 1893 Collectionem rituum dioeceseos Lavantinae et in ea contentum ritum »de prima communione puerorum« gratiosissime adprobare dignata est, crescit usus in hac dioecesi, primam pueris communionem administrandi ritu sollemnissimo vel sal- tem sollemniori. Ut pueri puellaeque prima vice ad sacram synaxim accedentes ex hoc sacramento divini amoris uberiores percipiant fructus, ad pedes Sanctitatis Tuae provolutus Praesul Lavantinus instantissime petit, ut omnes et singuli pueri puellaeque, qui vel una simul in communione gene¬ rali vel singulatim, culpis rite expiatis, coelesti convivio se prima vice refecerint, in forma Ecclesiae consueta ple- <§* bittet fiir mich — dass ich diese heilige Kommunion — wurdig empfange! 1 Tempore communionis resonet organnin suavi modo, vel cantentur in choro laudes eucharisticae. 2 Infantes accedant modo supra dieto ad altare, can- delis haud accensis, ut tune nihil aliud cogitent nisi Christum, in corda ipsorum venturum, et tacite orent vel meditentur. Si adsit alter sacerdos, cum palla minislrabit offlcia- tori ad mensam communionis. Finita communione organum sileat, infantes privatim aliquantulum orent vel meditentur, deinde autem accen- dantur candelae, quas in manibus lenent; celebrans Missam absolvit et dictis precibus, post Missam privatam praeseriptis, conversus ad infantes, dicet haec vel si- milia verba: Preljubi otroci! Blagoslovljena ura za časnost in večnost, ura naj- slovesnejša in najsvetejša vašega življenja, ob kateri ste prvikrat prejeli Jezusa v najsvetejšem zakramentu altarja, ob kateri morete klicati z oblagodarjenim sv. apostolom Pavlom: Živim, toda ne jaz, temveč Kristus živi v meni! (Gal. 2, 20). Ta ura, ako sami ne stavite ovir, položi podlago srečnemu življenju v časnosti in v večnosti. Zdaj se morate pa še spodobno zahvaliti za prejete milosti in dobrote. Vaša duša naj poveličuje Gospoda in vaš duh se naj veseli v Bogu, svojem Vzveličarju; ker on, ki je mogočen in sveto njegovo ime, vam je storil velike reči! Njemu bodi zahvala, čast, slava, če- ščenje, oblast in veličastvo na vse veke vekov! 1 Orationes praecedentes nee non preces post communionem continentur in — Nostra auetoritate approbatis — libellis preeum: a) Sveto opravilo. Molitvenik za krščansko mladino, pa tudi za odrastle. Na podlagi Slomšekove izdaje in Velikega katekizma uredil Jožef Čede, kapelan. V Mariboru, 1901. h) Gebeiliget werde dein Name! Gebet- und Gesangbiichlein. Verfasst von Johann Bapt. Vreže, Religionsprofessor. II. Aufl. Graz, 1904. — 2 Ex praefatis libellis possunt et iaudes et cantica assumi, e. gr. ante elevationem: slovenice a ) Jezus male k sebi kliče et O Jezus, sladka mana; germanice bj G-elobt sei Jesus Christus et Jesus, Jesus, komm zu mir! <§?<» 481 £§> Toda ne le zahvaliti se morale ljubemu Vzveličarju, tudi prositi ga morate danes. Današnji dan je dan usli- šanja. Danes, ko je božji Vzveličar prišel prvikrat v vaša srca, vam ne odreče ničesa, karkoli vam je koristno in vzveličavno. Molite torej pred vsem za svoje starše! Drugače ne morete nikdar povrniti svojim staršem, kar so že storili za vas. Vaši dobri očelje in vaše ljube matere so imeli za vas mnogo trudov in skrbi, so prebedeli mnogo noči, so delali za vas, so si sami pritrgali marsikaj, da vi ničesar ne pogrešate, da le vi ne trpite pomanjkanja. — Vi ste pa drage starše za to mnogokrat žalili in jezili. V prihodnje naj bo vse drugače. V vašem imenu ob¬ ljubim vašim ljubim staršem, da jih od danes zanaprej ne hote več žalili in žalostili, temveč da jim bote delali veselje s pokorščino, s pridnostjo in z lepim obnašanjem. V la namen molite danes in molite slednji dan za svoje starše, da jih Gospod Bog blagoslovi in jih s svojimi milostmi bogato obdari na duši in na telesu, ter jim tako poplača trude, ki so jih za vas imeli. Molite nadalje za svoje gospode katehete, za svoje drage učitelje in blage učiteljice. Vsem ste dolžni veliko hvaležnosti, ker se vsi toliko trudijo z vami, da vas učijo potrebnih vednosti. Vsi morajo imeti z vami prav veliko potrpljenja. Tudi te ste mnogokrat žalili in jezili z nepazljivostjo, z nepokorščino, s kljubovanjem in z lenobo. Prosite jih zdaj v duhu odpuščenja in sklenile trdno, da bodete od zdaj boljši, pridnejši in pokornejši v svoj lastni prid; kajti ne učite se za učitelje, temveč za sebe. Molite tudi za svoje ljube brate in sestre, za svoje sorodnike, za svoje telesne in duhovne dobrotnike! Molite za one, ki ne umejo, kako sladko je, božjega Vzveličarja prejeti v zakramentu ljubezni. Naj jim podeli Bog milost izpreobrnjenja! Molite za našega svetega očeta papeža Pija X., za našega višjega pastirja Mihaela in za našega deželnega očeta cesarja Franca Jožefa Prvega! 31 *§> Da, prosite in molite za sebe, da ne padete v izkuš- njavo! Vem, ljubi otroci, da bi bili radi pomagali trpečemu Vzveličarju, svojemu prijatelju. Sneli bi mu bili z glave trnjevo krono, nosili bi bili za njim težki križ, brisali bi mu bili z obraza pot in kri, pa prah in solze; bili bi ga krepčali in podpirali. Toda, izkazovati mu morete enako, pa še večjo ljubav s tem, da se varujete smrtnih grehov, zarad katerih je Jezus tako strašno trpel. Bodite čisti, bodite pobožni in bogaboječi, in krepčali in oveseljevali bote ljubega Jezusa! Današnji dan je nadalje za vas, presrečni otroci, dan dobrih misli in svetih sklepov. Danes ste ponovili krstno obljubo. Bog vas blagoslovi in potrdi v vašem sklepu, zvesto izpolnjevati krstno obljubo! Bog vam podeli milost krepke in delavne vere! Delajte pa še druge vzveličavne sklepe, na primer: Nikdar nočem opustiti molitve zjutraj, o poludne in zvečer, ne molitve pred jedjo ne po jedi; vselej jo hočem rad in pobožno opraviti. Ob nedeljah in praznikih hočem obiskovati cerkev in v Bogu zbran slišati sveto mašo; ako mogoče, hočem prejeti tudi svete zakramente. Vem, ljubi otroci, ako bi bili živeli v Jeruzalemu, ko so ljubega Vzveličarja križali na gori Kalvariji, jokaje bi bili na Golgoto spremljali svojega božjega prijatelja. Sveta maša je pa bistveno tista daritev, kakor je bila daritev na križu. Prihajajte torej radi k sveti maši, udele¬ žujte se je z zbranim in pobožnim duhom! Recite in sklenite danes: Kolikorkrat pridem blizu cerkve, hočem misliti na svojega Gospoda in Vzveličarja ter ga hočem ponižno pozdraviti v tabernakelju. Vedno se hočem spominjati pričujočnosti božje in svojega sve¬ tega angela variha, in se hočem varovati tovarišije hu¬ dobnih ljudi. Obletnico svojega prvega svetega obhajila hočem hvaležno praznovati vse svoje žive dni; ako le mogoče, hočem tedaj prejeti tudi sveto obhajilo. Tako bo dal vsedobri Bog, da bo, kakor danes moje prvo, tako tudi kdaj moje zadnje sveto obhajilo na smrtni postelji veselo in vzveličavno. 483 Srčno hočem zatirati svoja slaba nagnjenja, zlasti lahkomiselnost, lenobo, lažnivost, nepokorščino in trmo¬ glavost. Voljno hočem ubogati svoje starše in predstojnike, vselej jim hočem delali veselje s pridnim učenjem in z lepim vedenjem. Od papeža Leona XII. leta 1826 vzveličanim prišteta ir, prvoobhajancem v varihinjo odločena, leta 1333 po svojem prvem in obenem zadnjem čudežnem svetem obhajilu umrla Imelda naj prosi za vas pri Bogu, da vam da tudi izpolnjevati to, kar ste sklenili! Ako namreč ostanete zvesti svojim sklepom, potem bo vaše današnje prvo sveto obhajilo podlaga vaši časni in večni sreči. V Gospodu ljubljeni! Zdaj se obračam še do vas odrastlih, ki se kot očetje ali matere, kot bratje ali sestre ali sorodniki, kot prijatelji ali le kot pobožni gostje udeležujete današnje sreče teh otrok. Tudi za vas bodi ta radostni in častni dan ljubih prvoobhajancev dan duhovnega obnovljenja, dan potrditve v sveti veri, dan okrepčanja v bogoljubnem življenju. O naj vas pogled na te-le bogoljubne otroke živo spominja one otroško vesele vere, one čistosti srca, onih svetih misli in želj. s katerimi ste gotovo tudi vi pri¬ stopili prvikrat k mizi Gospodovi! O koliko se je izpremenilo od tistega čudežno lepega dne do danes! V teku življenja ste se mnogo pregrešili. Toda povejte mi, kakovšen dobiček vam je prinesel prelom božjih ali cerkvenih zapovedi? Kam vas je za¬ peljal greh? Ali ste bili v grehu tako srečni in tako veseli, kakor ste bili na dan svojega prvega svetega obhajila? Ako ste zašli na kriva pota, kako velikodušen bi bil vaš sklep, ko bi pri pogledu na te-le nedolžne otroke sklenili, vrniti se s krivih potov življenja in po¬ stati zopet otroci božji po srčnem kesanju in resnični pokori! To bi bilo izredno veliko dejanje Bogu v slavo in pa v mir vašim neumrljivim dušam. Današnji dan bi 31 * <§>(» 484 9^ bil potem tudi za vas časten dan, bil bi dan zemeljske in nebeške sreče. Visoki pomen današnjega dne me sili, da se obračam do vas, ljubi starši, s posebno besedo. Veselite in radujete se nad veliko srečo svojih ljubljencev. Prav tako! O ko bi vam le mogel odpreti oči, da bi videli angele, ki so se pridružili vašim otrokom, da so jih spremljali k pre¬ sveti gostiji božjega Jagnjeta! O ko bi le mogel odgrniti zagrinjalo ali odvzeti zaveso podobe kruha od svete hostije, da bi vam pokazal, s koliko radostjo in ljubeznijo je božji Vzveličar prišel v čista srca vaših otrok! Kot živi tempelji božji, kot gostje nebeškega gostil- nika se vračajo otroci danes k vam. O sprejmite jih s sveto resnobo, sprejmite jih, bi rekel, z nekakim svetim strahom; in storite morda tako, kakor je storil oče slav¬ nega Bede Weber, ki je svojemu sinu ob tej priložnosti spregovoril le tri besede: Ne pozabi tega! In takrat še ne desetletni sin ni pozabil tega do svoje smrti. •Ti otroci niso več to, kar so bili preje. Zdaj so tempelji svetega Duha, zdaj nosijo Kristusa v svojih srcih. Imejte jih v prihodnje kot take! Podvojite danes in za vse prihodnje dni svojo čuječnost in skrbite, da ostanejo vaši otroci otroci božji in dediči nebes. Čuvajte jih, kakor zenice svojih očes, varujte jih za Jezusa, njiho¬ vega božjega prijatelja! Za Jezusa naj živijo, za Jezusa naj umrjejo, njegovi naj bodo v življenju in v smrti! Pa tudi vi, ljubi sodeležniki današnje nepozabne svečanosti, tudi vi glejte, da vas ne zadene strašno žuganje božjega prijatelja otrok: Kdor pohujša katerega teh malih , ki verujejo v mene, bi mu bilo bolje, da bi se mu obesil mlinski kamen na vrat, in da bi se potopil v globočino morja. (Mat. 18, 6). Ne dajajte vendar pohujšanja otrokom; dajajte jim v vseh rečeh dober vzgled! To je najtrajnejši in naj¬ uspešnejši poduk. Jezus vas bo zato najbogateje poplačal; on, ki zagotavlja: Kdorkoli sprejme enega teh otrok v mojem imenu, mene sprejme; in kdorkoli sprejme mene, ne sprejme mene, marveč njega, kateri me je poslal. (Mark. 9, 36). Resnično, povem vam, kar ste storili kate¬ remu teh mojih najmanjših bratov, ste meni storili. (Mat. 25, 40). Zdaj pa povzdignem svoje srce in svoje roke in svoje oči k tebi, o božji Vzveličar, ki si se dal danes tem malim v živež, ter te prosim: Ako morem biti kedaj vreden, da me uslišiš, usliši me zdaj! Tebi izročim te-le otročiče, ki morajo skoraj stopiti med svet, razburkani od strasti, in morajo okusiti človeško revo. Bodi jim ti varih v nevarnosti, ti pomočnik v izkušnjavi, ti tolažnik v trpljenju, ti prijatelj in vodnik po tesni stezi, ki vodi v nebeško dvorano, kjer je pri tvoji mizi pripravljena za nje večna gostba! (Luk. 22, 30). Amen. G e 1 i e b t e Kinder! Gresegnet sei die Stunde fiir Zeit und Ewigkeit, sie ist die feierlichste und heiligste eures Lebens, in der ihr zum erstenmale Jesum im allerheiligsten Altarssakramente empfangen, in der ihr mit dem begnadeten Weltapostel Paulus rufen konnet: leh lebe, docli nicht ich, sondern Christus lebt in mir. (Gal. 2, 20). Diese Stunde, wenn ihr es selbst nicht hindert, legt den Grund zum gliicklichen Leben in Zeit uncf Ewigkeit. Nun miisset ihr geziemend danken fiir die empfan- genen Gnaden und Wohltaten. Hochpreise eure Seele den Herrn und euer Geist frohlocke in Gott eurem Heilande; denn der da machtig ist und heilig sein Name, hat Grosses an euch getan! Ihm sei Dank, Ehre, Preis, Anbetung, Macht und Ruhm und Herrlichkeit durch alle Zeiten der Zeiten! Indess nicht bloss danken solit ihr dem lieben Heilande, auch Bitten miisset ihr ihm heute vortragen. Der heutige Tag ist ein Tag der Erhorung. Heute schliigt euch der gottliche Heiland bei seinem ersten Einzuge in eure Herzen nichts ab, was immer euch frommt und fiir euch heilsam ist. Betet also vorerst fiir eure Eltern! Anders konnet ihr nie den Eltern vergelten, was sie schon fiir euch 486 «><£> getan haben. Eure gaten Valer und lieben Miitter haben viele Miihen und Sorgen fiir euch gehabt; sie haben Nachte schlaflos zugebracht, haben fur euch gearbeitet, haben manches selbst entbehrt, damit nur euch nichts abgeht. damit nur ihr nicht Mangel leidet. Und ihr habt die teuren Eltern dafiir oft betriibt, gekrankt und erziirnt. Doch in Zukunft soli es anders sein. Ich verspreche in eurem Namen euren lieben Eltern, dass ihr sie von heute an nicht mehr kranken und betriiben, sondern vielmehr durch Gehorsam, Fleiss und sittliches Wohl- verhalten erfreuen wollet. In dieser Meinung betet heute und betet taglich fur eure Eltern, damit Gott der Herr sie segne und mit seinen Gnaden an Leih und Seele reichlich beschenke und sie so entlohne far die ge- habten Mtihen. Betet ferner fur eure Herren Katecheten, fur eure teuren Lehrer und Lehrerinnen! Allen seid ihr grossen Dank schuldig; denn sie alle geben sich mit euch so viele Miihen, um euch die notwendigen Kenntnisse beizubringen. Sie alle miissen mit euch recht viel Geduld haben. Auch diese habt ihr oft gekrankt und erzurnt durch Unaufmerk- samkeit, durch Ungehorsam, durch Trotz und Tragheit. Leistet ihnen jetzt im Herzen Abbitte, und nehmet euch ernstlich vor, von jetzt an braver, fleissiger und ge- horsamer zu sein zu eurem eigenen Besten; denn ihr lernet ja nicht fiir die Lehrer, sondern fiir euch selbst. Betet auch fiir eure lieben Geschwister und Ver- wandten, fiir eure leiblichen und geistlichen Wohltater! Betet fiir jene, die nicht verstehen, wie siiss es sei, den gottlichen Heiland im Liebessakramente zu empfangen. Moge ihnen Gott die Gnade der Bekehrung geben! Betet fiir unseren heiligen Vater Papst Pius X., fiir unseren Oberhirten Michael und fiir unseren Landesvater Seine Majestat Kaiser Franz Joseph den Ersten! Ja, bittet und betet, auf dass ihr nicht in die Ver- suchung fallet! Ich weiss, liebe Kinder, dass ihr dem leidenden Heilande, eurem Freunde, gern geholfen hattet. 487 *)<$> Ihr hattet ihm die Dornenkrone abgenommen, hattet ihm das scliwere Kreuz nachgetragen, hattet ihm den Schweiss und das Blut und den Staub und die Tranen vom Ge- sichte abgewischt; ihr hattet ihn gelabt und gestarkt. Nun, ihr konnet ihm ahnliche und noch grossere Liebes- dienste erweisen, indem ihr euch vor Todsiinden hiitet, um derentwillen Jesus so furchtbar gelitten hat. Seid keusch, seid fromm, seid gottesfiirchtig, und ihr erquicket und erfreuet den lieben Jesus! Der heutige Tag ist weiters ein Tag guter Vorsatze und heiliger Entschlilsse. Ihr habt heute das Taufgelubde erneuert. Gott segne und starke euch in eurem Vorsatze, das Taufgelubde unverbruchlich zu halten! Er verleihe euch die Gnade eines starkmiitigen und werktiitigen Glaubens! Fasset zudem noch andere heilsame Vorsatze, als: Ich will das Morgen- Mittag- Abend- und das Tischgebet nie unterlassen; ich will es jederzeit gerne und andachtig verrichten. Ich will an Sonn- und Feiertagen zur Kirche gehen, die heilige Messe andachtig horen und, wenn tunlich, auch die heiligen Sakramente wurdig emplangen. Ich weiss, wenn ihr, liebe Kinder, zu Jerusalem gelebt hattet, als man den lieben Heiland auf dem Kalvarienberge gekreuziget hat, ihr hattet euren gottlichen Freund weinend auf Golgotha begleitet. Die heilige Messe ist aber wesentlich dasselbe Opfer, wie es das Kreuzopfer war. Kommet daher gern zur heiligen Messe und wohnet derselben mit aller Andacht und Frommigkeit bei! Saget und beschliesset heute: So oft ich in die Nahe der Kirche komme, will ich an meinen Herrn und Heiland denken und ihn im Tabernakel demiitig be- griissen. Ich will stets an die Gegemvart Gottes und meines heiligen Schutzengels denken und micli vor dem Umgange mit bosen Menschen huten. Den Jahrestag meiner ersten heiligen Kommunion will ich \vahrend meines ganzen Lebens dankbar feiern; will, wenn nur moglich, auch die heilige Kommunion empfangen. So wird es der allgutige Gott geben, dass, wie heute meine erste Kommunion, so auch meine letzte am Sterbebette eine freudige und heilvolle sein werde. teh will meine bosen Neigungen mulig bekampfen, insbesondere den Leichtsinn, die Nachlassigkeit, die Lrigen- haftigkeit, den Ungehorsam und den Trotz. Ich will raeinen Ellern und Vorgesetzten willig gehorchen, witl ihnen durch fieissiges Lernen und durch gute Auffuhrung stets Freude bereiten. Die vorn Papst Leo XII. im Jahre 1826 selig ge- sprochene und als Beschiitzerin der Erstkommunikcinten erklarte, nach ihrer erslen und zugleich letzten im Jahre 1833 wunderbaren heiligen Kommunion gestorbene Imelda moge liir euch bei Golt fursprechen, dass er eurem Wollen auch das Votlbringen gewahre! Denn so ihr euren Vorsalzen getreu bleibet, wird eure heutige erste heilige Kommunion die Grundlage eures zeitlichen und ewigen Lebensgliickes bilden. G e 1 i e b t e im H e r r n! Nunmehr wende ich mich an euch, Envachsene, die ihr als Vater oder Miitter, als Geschwister oder Ver- \vandte, als Freunde oder nur als fromme Gaste leil- nehmet an dem heutigen Gliicke dieser Kinder. Fiir euch soli dieser Wonne- und Ehrentag der lieben Kommuni- kanten eine geistige Erneuerung werden, eine Erstar- kung im Glauben und eine Erfrischung im gottgefalligen Lebenswandel. O mochte der Anblick dieser gottliebendenKinderscbar euch zuriickfuhren zu jenem kindlich frohen Glauben, zu jener Siltenreinheit, zu jener heiligen Stimmung und An- rnutung, mit der gewiss auch ihr zum erstenmale zum Tische des Herrn getreten seid. O welche Veranderung ist in euch seit jenem wunder- bar schonen Tage bis heute eingetreten! Das Leben hat zu mancherlei Stinde gefiihrt. Aber saget mir, welchen Ge- winn hat euch die Ubertretung der gottlichen und kirch- lichen Gebote gebracht? Wohin hat euch die Siinde ge- fiihrt? Waret ihr hiebei so selig und so frohlich, wie ihr <£> es waret am Tage eurer ersten heiligen Kommunion? Wenn ihr aui Abwege geraten seid, ware dies nicht ein wahrha!t hochherziger Entschluss, beim Anblicke dieser unschuldigen Kinder gefasst, von den Irnvegen des Lebens umzukehren, um durch Busse und Reue wieder Kinder Gottes zu werden! Es ware dies eine Grosstat zur Glorie Gottes und zum Frieden eurer unsterblichen Seelen. Der heutige Tag ware sodann auch fiir euch ehrenreich, er ware ein Tag des irdischen und himmlischen Gluckes. Die hohe Bedeutung dieses Tages drangt mich, an euch, liebe Eltern, ein besonderes Wort zu richten. Ihr freuet euch und frohlocket liber das grosse Giiick eurer Lieblinge. Recht so! O konnte ich euch nur die Augen offnen, auf dass ihr die Engel sehen wiirdet, die sich unter eure Kinder gemischt haben, um sie zum hoch- heiligen Gaslmahle des gottlichen Lammes zu geleiten! O konnte ich nur den Vorhang oder den Schleier von der Brotgestalt, von der heiligen Hostie himvegziehen, um euch zu zeigen, mit welcher Freude und Liebe der gottliche Heiland in die reinen Herzen eurer Kinder ein- gezogen ist! Als lebendige Tempel Gottes, als Gaste des himmli¬ schen Gastgebers kehren die Kinder zu euch zuriick. O empfanget sie feierlich ernst, ich mochte sagen, mit einer gewissen Ehrlurcht; und macht es etwa, wie es der Vater des beruhmlen Beda Weber gemacht hat, der seinem Sohne bei dieser Gelegenheit nur die drei Worte sagte: Vergiss es nicht! Und der damals noch nicht zehn Jahre alte Sohn vergass es bis zu seinem Tode nicht. Diese Kinder sind nicht mehr wie friiher. Sie sind jetzt Tempel des Heiligen Geistes, sind Christustrager. Behandelt sie kiinftighin als solche. Verdoppelt heute und fiir alle Zu- kunft eure Wachsamkeit und sorget, dass eure Kinder Kinder Gottes und Erben des Himmels bleiben! Bewahret sie wie euren Augapfel lur Jesum, ihren gottlichen Freund! Fur Jesus sollen sie leben, fiir Jesus sollen sie sterben, sein sollen sie bleiben im Leben und im Tode! 490 Aber auch ihr, liebe Teilnehmer an der heutigen unvergesslichen Feier, sehet zu, dass euch nichl das schreckliche Wehewort des gottlichen Kinderfreundes trifft: Wer eines von diesen Kleinen , die an micli glauben, drgert , dem wdre es besser, dass ein Miihlstein an seinen Hals gehdngt und er in die Tiefe des Meeres versenkt voiirde. (Matth. 18, 6). Gebet den Kindern doch kein Argernis; gebet ihnen in allem ein gutes Beispiel. Dies ist der nachhaltigste und der allererfolgreichste Unterricht. Jesus wird euch daftir reichlichst belohnen — er, der da versichert: Wer eines dieser Kinder in meinem Namen aufnimmt, nimmt mich auf; und wer mich aufnimmt, nimmt nicht mich auf, sondern den, der mich gesandt hat. (Mark. 9, 86). iVahr- lich, ich sage eucli, was ihr einem dieser meiner geringsien Bruder g etan habt, habt ihr mir getan. (Matth. 25, 40). Und nun erhebe ich mein Herz und meine Hande und meine Augen zu dir, o gottlicher Heiland, der du dich heute diesen Kleinen zur Speise dargegeben hast, und flehe dich an: Wenn ich jemals vviirdig sein kann, von dir erhort zu werden, so erhore mich jetzt! Dir empfehle ich diese Unmundigen, die nun bald in die von Leidenschaiten bewegte Welt eintreten und das menschliche Elend verkosten mussen. Sei du ihr Schulz in Gefahr, du ihre Starke in der Versuchung, du ihr Trost im Leiden, du ihr Freund und Fiihrer aut dem schmalen Pfade, der da hineinfiihrt in den Himmelssaal, wo an deinem Tische tur sie das ewige Hochzeitsmahl bereitet ist. (Luk. 22, 80). Amen. Sacra allocutione audita, hae preces alta voce cum neocommunicatis recitentur: 1. Hvala in zahvala. 0 presladki Jezus — kako srečen sem — da imam zdaj tebe — katerega nebo in zemlja — ne moreta obseči — pred katerim angeli trepečejo — in zakrivajo svoje ob¬ ličje. O neizrečena ljubezen — kaj hočem še več po¬ želeti ? Saj sem zaužil tebe — v katerem so zapopadene &a. 491 o<$> — vse dobrote nebes in zemlje. 0 moj Jezus! Ponižno te molim — svojega Odrešenika in Vzveličarja — v mojem srcu pričujočega. Hvalim in zahvaljujem — častim in povišujem te: Svet — svet — svet si ti — o Gospod — Bog vojnih čet! 2. Izročenje in ponovljen je sklepov. 0 preljubi gost moje duše — kako naj ti povrnem toliko ljubezen — in vse dobro — kar sem prejel od tebe? Pa saj veš — da sem revna stvar — da nimam — kar bi tebi dopadalo — razen srca, polnega ljubezni. To ti podarim v prebivališče — da boš ti v meni — jaz pa v tebi — večno prebival. Trdno sklenem — in odkritosrčno obljubim — da bom zanaprej — gorečnejši v molitvi — pobožnejši v cerkvi — pokornejši staršem — krotkejši in ponižnejši — čistejši na duši in na telesu — odkritosrčnejši v govorjenju —- in bolj marljiv pri delu. Le blagoslovi te moje sklepe! 3. Prošnja za pomoč v dušnih in telesnih potrebah. 0 dobri pastir — ki si dal življenje za svoje ovce! Zadeni mene — po grehih izgubljeno — pa zopet naj¬ deno ovčico — zadeni me na svoje rame — nesi me na dobro pašo — lepega krščanskega življenja! Ti, ki si sam rekel: Ako bote Očeta prosili — v mojem ivienu — vam bo dal. — Ti, ki si rekel: Vse, karkoli prosite v molitvi — verujte — da bote prejeli — in se vam bo zgodilo — kaj bi mi mogel — danes odreči? Glej — prevzeten sem in nepokoren — uči me po¬ nižnosti in pokorščine. Nespodobne izkušnjave me nad- legujejo — prelepo te prosim — varuj me — da ne omadežujem svojega telesa — ki je tempelj svetega Duha. Hitro zabredem v jezo in nepotrpežljivost — uči me zatajevati samega sebe — vsak dan zadeti svoj križ in hoditi za teboj. Moja duša je tako omahljiva — moje srce tako nestanovitno — daj mi gorečnost in <&> 492 sš> stanovitnost do konca — daj mi pa tudi ljubo zdravje — da morem zvesto izpolnjevati — dolžnosti svojega stanu! In ako je morda današnje sveto obhajilo — zadnje v mojem življenju — naj mi bo popotnica v sveto nebo. Blagoslovi tudi moje starše — brate in sestre — učenike, dobrotnike in prijatelje — pa tudi neprijatelje in sovraž¬ nike — žive in mrtve! Spravi ga nazaj — na pravo pot — če sem koga pohujšal — povrni mu ti — če sem koga oškodoval! Blagoslovi sveto katoliško Cerkev — in duhovsko in deželsko gosposko. Daj pa tudi, o Gospod — vsem vernim dušam v vicah — večni mir in pokoj — večna luč jim naj sveti — naj počivajo v miru. Amen. 1. Anbetung und Dank. 0 liebster Jesus — mein Herr und mein Goti! Du bist wahrhaftig in mir. Ich bete dich an — mit allen Engeln und Heiligen in tiefster Demut. Ich lobe und preise dich — als mein grosstes Gut. Ich griisse dich herzlich — als den besten Freund meiner Seele. Ich danke dir — soviel ich kann — fiir deine Liebe, mit der du soeben —' in mein armes Herz ge- kommen bist. 2. Auloplerung. Erneuerung der gemachten V o r s a t z e. Ich bin nicht imstande — dir deine Liebe zu vergelten — doch, was ich kann — das gebe ich dir. Ich schenke dir mein Herz — erhalte du es — in deiner Gnade! Ich verspreche dir heute — dass ich nun eifriger sein werde im Gebete — ehrerbietiger in der Kirche lleissiger bei der Arbeit — auirichtig im Reden — sanft- mutig und Iriedfertig — keusch und rein — an Leib und Seele -— fromm und gut — in allen Dingen. Segne meinen Fleiss und meine Arbeit — dass ich viel Gutes wirke — und dir gefalle! 0 Jesus — du bist mein — und ich bin dein. Dir will ich dienen — dir will ich angehoren — i m Leben und im Sterben — und in alle Ewigkeit! -&<ž> 3. Bitte an Jesus, dass er mit seinerGnade stels bei uns verbleibe. Was konntest du wohl — o liebster Jesus — mir jetzt versagen — da du aus Liebe — zu mir gekommen bist? So bitte ich denn — mit kindlichem Vertrauen — und beschwore dich — o Jesus — lass nicht zu —- dass ich dich jemals mehr — durch eine sch\vere Siinde beleidige — und aus dem Herzen vertreibe. — Bleibe in mir mit deiner Gnade — hilf — dass ich das Bose meide — und das Gute tue! 4. A n 1 i e g e n und Bediirfnisse d e r S e e 1 e und d e s L e i b e s. Schenke mir die Tugenden — die ich brauche — um selig zu \verden! Gib mir von deiner Demut —- mit welcher du — der Allmachtige — als ein schwaches Kind — in der Krippe lagst — gib mir von deinem Gehorsam — mit dem du — der Allerhoehste — bis in dein dreissigstes Jahr — armen Eltern unterlan warst! Ich bin nicht geduldig — nicht sanftmiitig — ich murre bei jedem kleinen Kreuze — da ich doch weiss — dass du, mein Gott — es mir auferlegst — o gib mir von deiner Geduld — womit du dein so schweres Kreuz — auf den Kalvarienberg getragen hast. Hill, dass ich stets — mit keuschem Leibe dir diene — und mit reinem Herzen — dir gefalle. Schiitze und starke mich — in meinen Kampfen und Versuchungen — stehe mir bei — und bewahre mich — vor den Nachstellungen des bosen Feindes — damit ich dir anhange — und dich liebe — bis in den Tod! Segne auch — bester Jesus meine Eltern — meine Seelsorger und Lehrer — meine Geschwister — meine Vorgesetzten — Freunde und Feinde — Gerechte und Siinder! Alle — fiir die ich zu beten schuldig bin empfehle ich dir. Erbarme dich aller! Lass alle an deiner Gnade — und an deinem Segen teilnehmen! Auch die armen Seelen im Fegefeuer — sollen durch deine Barmherzig- keit — ruhen im Frieden. Amen. 494 *><$> Persolvantar porro preces ad lucrandam indulgentiam plenariam. Benedictione cnm Sanctissimo data concluditur offi- cium sacrum et infantes domum dimittuntur. Si quis vellet parare neocommunicatis ientaculum calidum, Dei Filium remuneratorem habebit, pronuntiantem: Quicumque potum dederit uni ex minimis istis calicem aquae frigidae tantum in nomine discipuli, amen dico vobis, non perdet mercedem suam. (Matth. 10, 42). Desiderandum esset, si sollemnitas primae communi- onis post meridiem opportuno tempore continuaretur et ad finem perduceretur, ubi locorum circumstantiae id permittunt. Ubi vero sollemnitas post meridiem celebrari nequit, succedentes caeremoniae modo prudenti coniun- gantur festivitati anlemeridiali. Neocommunicati revertuntur ad ecclesiam una cum parentibus et occupant loca assignata. Data benedictione cum Venerabili et recitatis litaniis de sanctissimo Nomine lesu alloquatur sacerdos paucis verbis neocommunicatos, ut magnificent Dominum eique benedicant, ut promittant frequentem susceptionem sacrae communionis, crebras quotidianas orationes et ita porro. Renovabit vota baptismalia, recitando ad idem altare expositionis, non vero ad fontem baptismalem, alta voce convenientem orationem. 1 Dein armuntiabit, se infantes inscripsisse in librum confraternitatis sanctissimi cordis lesu et purissimi cordis Mariae, quibus nomina dederunt. Denique cantato hymno Te Deum laudamus et bene¬ dictione cum Ostensorio impertita distribuit sacerdos par- vulis in memoriam primae sacrae communionis impressas imagines cum subscriptis eorum nominibus et dimittit eos in nomine Domini. Satagite, qui laboratis Nobiscum in vinea Domini et participatis aerumnas Nostras et consolationes Nostras; sequimini delineatum modum, praeparando pueros et 1 Continetur in citatis libellis precum: a) Sveto opravilo; b) Geheilig et vverde dein Name; porro: a) Katekizem: Dodatek, b) Katechismus. (Mit Appr°' bation des oesterr. Gesamtepiskopates vom 9. April 1894). Anhang. <§><■ 495 •&> pueilas quam optime ad suscipiendam prima vice sacram communionem! Tali festivitate gaudio alficientur omnes parochiani et incrementum capient in fide, spe et chari- tate; Christus autem triumphando descendet in corda dilectorum suorum, et sic brevi tempore renovabitur facies parochiae in communionem sanctorum. Opus grande est, neque enim homini praeparatur habitatio, sed Deo. (I. Paral. 29, 1). Caput LXXI. De sacramento Ordinis sacerdotalis. mmensa redemptionis suae beneficia Christus Do- minus cum hominibus non immediate communicat, sed ea, ut naturae humanae convenit, externis signis annectit et quia »signa, quum ad res divinas per- tinent, sacramenta appellantur«, 1 haec quoque sacramenta vulgo vocantur, »per quae omnis vera iustitia vel incipit, vel coepta augetur, vel amissa reparatur.« 2 Quae ut rite semper conferantur, potestate quadam supranaturali opus est et sanctitate, unde Christus ea non omnibus homi¬ nibus, sed lectis solum viris dispensanda commisit eosque signo item externo vel sacramento potestate illa et sanctitate exornandos mandavit. Huic iam sacramento Ordinis nomen maxime con- gruum est; ordo enim »dispositio est superiorum et in¬ ferioren! rerum, quae inter se ita aptatae suni, ut una ad alteram referatur.« 3 Quae dispositio in divinis operibus generatim reperitur, speciatim vero in hoc sacramento conspicitur, in quo »multi sint gradus et variae functiones, omnia vero certa ratione distributa sint et collocata.« 4 Ritus porro, quo Ordo confertur, ordinatio dicitur et »verbis ac signis exterioribus perficitur« 5 eaque tam 1 S. Augustin. epist. ad Marcellinum 5. num. 7. — Migne, tom. 33. col. 527. — » Cone. Trid. sess. VII. decret. de sacramentis prooem. - 3 Catech. rom. Part. 2. cap. 7. qu. 9. — 4 Ibidem. — 5 Cone. Prid. sess. XXIII. cap. 3. ■&<> 496 gratiam quam sacram quamdam potestatem conferri sacra Scriptura et universalis Traditio comprobant. Qua in re divus Paulus suo Timotheo scribit: Admoneo te, ut resus- cites gratiam Dei, quae est in te per impositionem ma- nuum mearum. Non enim dedit nobis Deus spiritum timoris, sed virtutis et dilectionis et sobrietatis. (II. Tim. 1, 6. 7). Iure itaque Patres Tridentini 1 inferunt, Ordinem sive sacram ordinationem vere et proprie esse unum ex septem sanctae Ecclesiae sacramentis, eoque characterem sacramentalem in anima imprimi, qui nec deleri nec auferri potest. Sacra igitur ordinatione ad ea, quae cultum Dei ac hominum sanctiflcalionem respiciunt, rite exercenda po- testas confertur et, quo eius ministerium dignius et maiore cum veneratione exerceri possit, consentaneum est ut plures re et numero sint Ordines, in eisque sacra potestas ita distribuatur, ut qui iam clericali tonsura insigniti sunt, per minores ad maiores Ordines ascendant ac velut per gradus quosdam in sacerdotium tendant. Ad illos ostiariatus, lectoratus, exorzistatus atque acoly- thatus, ad hos vero subdiaconatus, diaconatus ac presbyte- ratus referuntur. 2 Quamvis autem omnes Ordines aliquid sacri sint, et aliquid sacri conferant, illi tamen e minore officio et re- motiore sua ad sanctissimam Eucharistiam relatione mino¬ res et non sacri, hi vero a maiore oificio et propiore ad eam- dem relatione maiores et sacri appellantur. Sacerdos nam- que sanctissimam Eucharistiam conficit ac sacrificium offert; diaconus materiam consecrandam immediate sacer- doti offert eique immediate ministrat; subdiaconus mate¬ riam consecrandam praeparat eamque per diaconum sacer- doti tradit, unde huic mediate ministrat; acolythus cereos delert et ampullas praebet: exorzista spiritus immundos depellit et indignos e communione excludit; lector sacra lectione lidelium animos excitat, ut sacro mysterio debita veneratione assistant; ostiarius denique ad sacrum myste- 1 Sess. XXIII. cap. 3. — 2 Concil. Trident. S 63 S. XXIII. cap. 2 <^2. 497 rium dignos admittit, indignos vero repellit. 1 Caeterum, etsi septem Ordines sini, unum tamen esl Ordinis sacra- mentum. »Tota enim«, ut Angelus schoiae exponit, »pleni- tudo sacramenti huius est in uno Ordine, scilicet in sacerdotio (per eminentiam ideoque in episcopalu), sed in aliis est quaedam participatio Ordinis.« 2 Magnum sane Ordinis sacramentum est et per gratiam ac potestatem, quam ordinatis confert, et per virtutes, quas in ordinandis supponit et ab ordinatis exposcit. Deus enim ipse dedit quosdam quidem apostolos, quosdcim autem prophetas, alios vero evangelistas, alios autem pastor es et doctores, a d eonsummationem sanctorum in opus ministerii, in aedificationem corporis Christi. (Ephes. 4, 11. 12). Quae munera ut rite exercere valeant, saera ordinatione non spiritum timoris , sed virtutis et dilectionis et sobrietatis (It. Tim. 1, 7) accipiunt, unde idonei simul et digni ministri Christi efficiuntur. Nam per eos, ut s. loannes Chrvsostomus observat, haec peraguntur alia- que his nihilo inferiora, quae ad dignitatis salutisque nostrae rationem spectant. 3 Ordines porro, ut gradu, ad quem elevant, et mu- nere, quod tradunt, multum differunt, ita etiam polestate, qua exornant, et officiis, quibus adstringunt, non parum divertuntur. Qui enim Ordines maiores suscipiunt, ad horas canonicas et coelibatus legem obligantur, qui contra Ordines minores suscipiunt, nec ad illas nec ad liane adstringuntur, et dum illi perpetuo servitio ecclesiastico mancipantur, hi ad statum laicalem recedere possunt. Unde in ordinatione Episcopus cum emphasi dicit: »Vi- dete, cuius ministerium vobis traditur; ideo vos admoneo, nt ita vos exhibeatis, ut Deo placere possitis.« 4 Quum igitur saera ordinatione homo e coetu laicali abducatur et ad sublime Dei ministerium elevetur ac conseeretur. magna cura ac prudentia ab eis, ad quos 1 Cfr. S. Tkom. Sent. lib. 4. dist. 24. qu. 2. art. 1. — 2 S. Thooi. Supplem. qu. 37. art. 1 ad 2. — 3 Op. cit. lib. 3. nuni. 5. (Migne, PP. graec. tom. XLVIII. col. 643.) — 4 Pontificale rom. in ordinat, subdiaconi. 32 pertinet, adhiberi debet, ne quis clericali corona exornetur, qui ad eam quidem promoveri. ea vero dignus fieri non studet, sed illi solum. qui religionis scientia et moram integritate eminent, ad sacram ordinationem admittantur. Qua in re Synodus Tridentina, antiquorum canonum vestigiis inhaerendo, decrevit, ut Episcopus prius, quam ad sacras ordinationes accedat, »sacerdotibus et aliis prudentibus viris, peritis divinae legis, ac in ecclesiasticis sanctionibus exercitatis, šibi adscitis, ordinandorum genus personam, aetatem, institutionem, moreš, doctrinam et fidem diligenter investiget et eKaminet .« 1 Huic investiga- tioni seminarium in primis clericale usui est, quum in eo »clerici in timore Domini et ecclesiastica disciplina sancte religioseque educentur et scientiis sacris iuxta catholicam doctrinam sedulo excolantur .« 2 Quare »si Episcoporum est, plurimum operae et studii in fingenda probe omni iuventute ponere, longe plus ipsos elaborare in clericis veram est, qui in Ecclesiae spem adolescunt, et participes adiutoresque munerum sanctissi- morum sunt aliquando futuri. Gausae profecto graves et omnium aetatum communes decora virtutum multa et magna in sacerdotibus postulant; veram tamen nostra haec aetas plura quoque et maiora admodum postulat .« 3 Neque enim quemquam nostrum latel, aetatem nostram multum de suo culturae progressu gloriari, sed licet hoc non immerito fiat, dolemus tamen, quod omni fere veri- tati et praecipue auctoritati bellum indicat, unde iure timemus, ne hac ratione onmis ordo, moralis et socialis, susque deque vertatur. Tanto malo nemo nisi sacerdotium mederi potest, quod altiore auctoritate eaque divina et virtute supranaturali gaudet, qua lux mundi et sal terrae constituitur. Haec sacerdotii destinatio e temporum, quae vivimus, ratione maius in dies pondus consequitur atque idcirco summa ac circumspecta cura in sacerdotii alumnis 1 Sess. XXIII. cap. 7. de reform. — 2 Pius PP. IX. litt. encycl. „Qui pluribus 11 de die 9. Novembris 1846. — 3 Leo PP. XIII. epist. encycl. „Etsi nos“ de die 15. Februarii 1882. 499 «)*&> eligendis et ad sacros Ordines admittendis adhibealur necesse est. Itaque quum in Nostro seminario alurani quatuor annis versentur et in inslituto theologico scientiis simul theologicis vacent, moderatores utriusque vehementer monemus, ut illorum et moribus sollerter invigilent et studia circumspecte dirigant de eisque Nobis in fine cuiusvis anni scripto et singillatim referant. 1 Examen autem, quod praecipitur, duo momenta complectitur, negativum scilicet, ne quid in candidato ministerii Christi deprehendatur, quo prohibeatur, quomi- nus ad sacram ordinationem admittatur, et positivum, ut illae ei insint proprietates, tam physicae quam morales, quae eum, ut ad sacros Ordines ascendat, valde com- mendant. Hinc ille ordinari nequit, qui a censura vel irregularitate immunis non est, »nisi absolutionem ac dispensationem obtinuerit, neque quisquam ad sacros Ordines assumi potest, nisi eum doctrina ad cultum mentis, virtus ad perfectionem animi« 2 commendaverit. Nos praeterea, quo tutius in hoc examine progredi- amur, in hac quoque Svnodo speciale sacerdotum col- legium constituimus et examini ordinandorum praefecimus, ut in eorum qualitates, physicas et morales, ad normam concilii Tridentini, de ipsorum scilicet »natalibus, aetate, moribus et vita a fide dignis diiigenter inquirat«, 3 de eisque nos scripto certiores faciat. Neque Nos investigare umquana omittimus, num a Deo vocati sint, qui Nobis ordinandi offeruntur, et šibi honorem assumant, tamquam Aaron (Hebr. 5. 4), atque ea indole, doctrina ac morum gravitate ornentur, ut certa spes affulgeat, eos fidelium gregi viam salutis comntonstrare eumque ad opera christi- anae vitae posse inflammare. Elsi enim multis operariis opus sit, ut vinea Domini ex eius praeceptis rite semper colatur. ac multa messis Tit. 3. nQuod reform. Cfr. Actiones et constitutiones Synodi dioecesanae snno 1900 celebratae. :a P- 64. Marburgi, 1901. Pag. 394 sqq. — * Leo PP. XIII. epist. encycl. multum“ de die 22. Novembris 1886. — 8 Sesr. XXIII. cap. 5. de 32 in eius horreum reportetur, melius tamen est paucos habere ministros, sed bonos et doclos, quam multos, sed malos et ignorantes, qui vitae pravitate aut ignorantia sua perniciem, non salutem plebi christianae afferre solent. Unde ad rem s. Bernardus: »In Clero, inquit, viros pro- batos deligi oportet, non probandos«. Ea de causa etiam sanctus Paulus Timotheum, episcopum Ephesinum. olim monuerat: Manus cito nemini imposueris neque commum- caveris peccatis alienis. (I. Tim. 5, 22). Re quidem vera multa et gravia officia clericos manent, neque minora nec pauciora pericula eis imminent. Neque vero haec superare neque illa cum laude exercere valent, nisi pro- batae vitae et sincerae virtntis sint. »Maiores sane«, ut s. Chrysostomus scribit, »fluctus eis, quos in inari excitant venti, sacerdotis animum concutiunt«*, neqne tamen ei media., auxilia videlicet gratiae divinae, umquam desunt, quibus si in tempore utitur, illos depellere potest. Nos itaque, haec animo volventes, his in Domino statuimus, ut alumni, qui scientia et virtute probati et ritus sacrorum Ordinum bene edocti, exercitiis primo spiritualibus per quinque continuos dies vacent, deinde vero, si placuerit, ad sacras ordinationes ascendant, neve umquam, si qui de vocatione divina, vitae probitate aut scientia grave dubium moverint, Nobis ordinandi offerantur. Malumus enim paucos, sed idoneos ad sacros Ordines promovere, quam manus eis imponere, de quibus cum fundamento dubia moventur, ne ex eorum promo- tione mala potius, quam bona populo Dei oriantur. lili porro alumni, qui ad sacros Ordines admittuntur. de dono quidem gaudeant, sed trepident de merito, ideo- que a Deo enixe exorent, ut »qui šibi oneris sit auc.tor, bat administrationis adiutor.« 1 2 Unde se ipsi prius probent, quam ad sacram ordinationem accedunt, num ad hoc onus suscipiendum et magis etiam ad eius oibcia implenda vires, inteilectuales et morales, babeant eiusque iugiter 1 De sacerdotio lib. 3. num. 8. (Migne, Patr. graec. tom. 48. col. 646). 2 S. Leo M., sermo 2. In anniversario consecr. (Migne, Patr. lat. tom. 54. col. 143). v 6 ’ 502 cum Episcopo dicant, »debent enim ex consueludine concelebrare, et etiam verba consecrationis proferre .« 1 Caeterum singuli ordinandi, quum ad suum quisque Or- dinem suscipiendum vocantur, adsum dicere et ad Episcopi verba, sub quibus Ordinis materiam vel indamenta eis tradit, amen respondere iubentur . 2 Ad ordinationes porro ea, quae in Pontificali romano suis locis praescribuntur, nominatim ad presbyteratam patena cum hostia et calix cum vino et aqua, circum- specte praeparentur et stricte observentur, ne forte sacra actio interrumpatur vel ordinatio ipsa periclitetur. Etsi ad Ordines, ut valide suscipiantur, sacra communio abso- lule necessaria non sit, eos tamen, qui ad primam ton- suram et Ordines minores promoventur, sacra synaxi refici maxime decet, ii vero, qui sacros Ordines suscipiunt, quin coenam Dominicam participent, a peccato excusari non possunf . 3 Unde tam illi, quam hi, quo maiorem sacrae ordinationi decentiam et reverentiam exhibeant, ad suum quisque Ordinem suscipiendum accedere non poterunt, nisi prius sacramento poenitentiae suam con- scientiam purgaverint et ordinati panem angelorum de- vote suscipiant. Pontificale namque romanum praecipit, ut ad sacros Ordines conferendos, »ad quos ordinati omnes debent communicare, parentur pro eorum numero parvae hostiae consecrandae.« 4 Eis postremo, qui ad primam tonsuram vel ad quatuor minores Ordines promoti sunt, Episcopus prae¬ cipit, ut semel Psalmos poenitentiales cum litaniis, ver- siculis et orationibus dicant, et qui ad subdiaconatum vel diaconatum promoti sunt, Nocturnum tališ diei i. e. feriae vel Dominicae cum antiphonis recitent ; 5 qui vero ad presbyteratum ordinati sunt, post primam Missam, 1 Pontificale romanum, de Ordinibus conferendis, alin. 11. — 2 S- R - C. de die 8. Iunii 1709. num. 6. — 3 Cfr. P. Patricii Sporrer, Theologia mo- ralis. Paderbornae, 1901. Tom. 3. tract. 7. num. 268. — 4 De sarris Ordinibus conferendis in genere, alin. 1. — 5 S. R C. de die 11. Aug. 1860. In Noc- turno Feriae vel primo Festi vel Dominicae nec Psalmus: Venite, adoremus, nec Lectiones dicendae sunt. S. R. C. decr. de die 10. Iulii 1903. <ž>o 503 2 ^ tres alias Missas, videlicet unam de Špiritu sancto, alte- ram de beata Maria semper virgine, tertiam pro fideli- bus defunctis legant et omnipotentem Deum eliam pro ipso orent. Quod illi devote suscipiunt et respondent se lacturos esse. Neque quisquam dubitat, quin hoc omnes ordinati ut cum gaudio promittant, ita in suo quisque tempore ex animo exequantur. Utinam Episcopi etiarn animus tanto semper gaudio impleatur! Is quidem lae- tatur, quod novos operarios in vineam Domini mittat, sed lormidine non caret, ne quis ex eis, quos sacra potestale exornat et gregem Dominicum verbo Dei et gratiae sacramentis pasturos mittit, hunc non ut pastor bonus ad salubria pascua ducat, sed veluti vorax lupus furetur et mactet et perdat. (Ioan. 10, 10). Quoniam vero, iratres charissimi, rectori navis et navigio deferendis eadem est vel securitatis ratio vel com- munis timoris, par eorum debet esse sententia, quorum causa communis existit. Neque enim fuit Irustra a Patri- bus institutum, ut de electione illorum, qui ad regimen altaris adhibendi sunt, consulatur etiam populus: quia de vita et conversatione praesentandi, quod nonnumquam ignoratur a pluribus, scitur a paucis; et necesse est, ut facilius ei quis obedientiam exhibeat, cui assensum prae- buit ordinando. 1 Itaque quae praedecessores Noslri de hac materia sanxerunt a vel Nos alibi statuimus, 3 ea modo renovamus et praecipimus, ut ea, ad quos pertinent, stricte observent. 1. Candidatus s. theologiae reverendissimum princ.- episc. Ordinariatum supplici libello per suum quisque olticium parochiale vel decanale adeat, ut ipsum in semi- narium clericorum suscipiat et ad studia in instilulo theologico dioecesano admittat. 2. Tali deinde petitioni, documentis necessariis in- structae, officium parochiale testiinonium de candidati ‘ Pontificale romanum, de ordinatioue presbyteri, alin. 11. — decretorum disciplinarium dioecesis Lavantinae tit. 15. ex 1854. et constitutiones Synodi dioecesanae Lavantinae, celebratae an. 1900. 44. Marburgi, 1901. Pag. 394 sqq. 1 Collectio 3 Actiones Tit. 3. cap. <£><» 504 s§> vita et moribus addat, et si qaae documenta desint, ea comparanda curet. Documenta vero haec requiruntur: de baptisrno accepto, de st.udiis gymnasii absolutis, de re familiari ac de legitima appertinentia. 3. Alumnos, quum singulis annis per duos menses, magnis ut vocantur feriis fruituri, ad suos revertuntur, parochis speciali ac paternae curae commendamus. Neque enim ignoramus, hoc eis tempus ut ad eorum corporis et animae vires reficiendas necessarium esse, ita sincerae eorum pietati et divinae etiam vocationi saepe noxium fieri. Multum itaque relert, quae loca illo tempore adire soleant; quorum necessitudine utantur; qua lectione delec- tentur; num sacra frequentent seque sacramentis etiam reticiant. Quare parochi de eorum conversatione, farna atque existimatione, Jitteris ad directionem datis, Nos e conscientia certiores faciant oportet. 1 4. Nomina denique alumnorum, qui ad sacros Ordi- nes quotannis promoventur. die Dominica, ordinationes praecedente, e suggestu post concionem vel ab altari post Missam publicentur et in sacro officio, tam matutino quam serotino, cum populo fideli ter Pater noster terque Ave Maria post orationem pro ordinandiš pie recitentur. 2 5. lllis postremo diebus, quibus sacri Ordines confe- runtur, omnes et singuli sacerdotes dioecesani in Missae sacrificio collectam »pro omni gradu Ecclesiae« 3 inter- ponant. Clerici, quum in minoribus Ordinibus constituuntur, potestatem quidem sui quisque Ordinis accipiunt, eam tamen exercere non debent, nisi parochi loči annuant. 4 Ministeria vero maiorum Ordinum exercere nequeunt atque idcirco eos »neque in sacrosancti sacrificii celebra- tione neque in aliis functionibus 5 sacris sive subdiaconi 1 Aetiones et constitutionea Synodi dioecesanae, anno 1900 celebratae. Cap XLIV. § 76. num 5. Marburgi, 1901. Pag. 432. — 2 Cfr. Sveto opravilo. Marburgi, 1887. pag. 191. — Collectio rit. dioeees. Lav. Marburgi, 1896. Pag- 193 — 8 I Q Missali rom. tertia inter orat. divers. — 4 Vide Dr. Nicolaus Gibr, Die heiligen Sacramente der kathplischen Kirche. Freiburg im Breisgau, 1899. Tom. II. § 46. num. 5, 6. — 6 C. i. c. Cap. 1. Dist. 24. 505 sive diaconi officio fungi fas est, excepto tamen necessi- tatis času, cjuo acolvthi subdiaconi partes, vestem ei propriam sine manipulo induti, per.-olvere possunt «. 1 * Si demum studia et moreš suos sic componant, ut cum aelate vitae meritum et doctrina maior accrescat, ad maiores et sacros Ordines ascendere seque perpetuo Ecclesiae ser- vitio mancipare poterunt. Qui postremo sacros Ordines suscipiunt, dies ordina- tionis suae in grata semper memoria retinent totaque vita onera, quae e suo cuique Ordine contingant, laeli ferunt ac ministeria, quae suscipiant, cum gaudio implent. Inprimis autem viro Dei cordi sit oportet, ut primam Missam, 5 * quam in mortis Christi memoriam celebrat, qua maiore possit devotione Deo O. M. offerat ab eaque omnia remo- veat, quae profana magis, quam sacra festa decent. Verum namque gaudium in grato erga Deum animo residet, quod ut plenum sit, praesentiae Dei oblivisci non debet. Primum quidem sacerdotis sacrificium, si magna cum sollemnitate celebratur, multum ad aediricationem et consolationem fidelium conferre potest; si vero eius occa- sione convivia quasi nuptialia fiant et in noctem protra- hantur, in scandalum potius tidelium, quam in aediflcati- onem vertunt. Quocirca quae hac de causa Nostri praedecessores salubriter sanxerunt, ea hisce per omnia renovamus et ut stricte omnes observent, ad quos spectat, strenue praecipimus. Itaque prima sacerdotis Missa ea, qua tieri potest, sollemnitate celebrari poterit, quin etiam ut in ecclesiis quam sollemnissime peragatur, desideramus, convivia vero ei nisi modica iungi non debent neque ea in noctem protrahere licebit, ut in aediticationem, non in destructionem plebis christianae exeant. Simul vero mo- nemus, ne hac occasione theatrales ut vocanlur ludi edantur, neve umquam choreae ducantur, ne ve prolixae epulae praestentur. Festa namque mundanorum sunt in 1 Cone. prov. Viennense an. 1860. Tit. 9. cap. 10. (Coli. Lac. tom. 5. col. 173) — 2 Vjd e Coli. rituum dioecesis Lavantinae. Append. num. 4. pag. 444. <š> Quae si mente considerantur, multa sane et salutaria esse apparet, quae sacerdotes, dum gratiam, quae in eis ordinationis virlute inest, ex apostoli monilo resuscitent (II. Tim. 1, 6', pro populo christiano efficere valent. Unde huius salus postulat, ut Deus, qui messis Dominus est, messores mittat in messem suam eosque suo semper praesidio dirigat, ne in foro stent otiosi, sed laeti portent pondus diei et aestus. (Matth. 20, 3.12). Ipse igitur populus christianus in concione, catecbesi, in ecclesia, in schola de gravi sacrorum Ordinum momento ac eximia sacer- dotii dignitate instrui et occasione data, invitari debet, ut suas Nobiscum orationes coniungat, quo Dominus messis plures in dies et dignos operarios mittat in messem suam. (Luc. 10, 2). Ecclesia ideo hac intentione ieiunia quatuor temporum instituit, ut pastores et ductores in via salutis, qui Spiritus sancti gratia abundent, enixis a Domino precibus efflagitemus. 1 In Nostra quoque dioecesi messis quidem multa, opera,rii autem pauei (Matth. 9, 37), quin etiam in dies pauciores inveniuntur, loca vero curae animarum et negotia ampliora semper aperiuntur. Huic necessitati ut pro virili parte succurramus, speciale votum in animo habemus de eoque alibi plura dicemus. Magna est itaque res, quae sacros Ordines attinet, et multae sunt gratiae, quae in eos, qui illos a Deo vocati suscipiunt, manant, et eximia sunt emolumenta, quae eis, pro cjuibus hi illos suscipiunt, scilicet populo fideli, com- municantur. Sacri enim Ordines homines faciunt mmistros Christi et dispensatores mgstcriorum Dei. Ilič iam quae- ritur inter dispensatores , ut fidelis quis inveniatur (1. Cor. 4, 1- 2). atque sacra munera sua ministret tamrjuam ex virtute, quam administrat Deus, ut in omnibus honori- ficetur Deus per Iesum Christum, cui est gloria et impe- rium! Amen. (I. Petr. 4, 11). Oratio ad re nova n dam ordinationis gratia m. lesu dulcissime, qui ex singulari benevolentia me 1 Cfr. Colleclionem decretorum disciplinarium dioecesis Lavantinae, loc. cit. prae millenis horainibus ad tui sequelam et ad eximiam Sacerdotii dignilatem vocasti, largire milii, precor, Domine lesu, ut resuscites bodie et semper in me gratiam tuam, quae fait in me per impositionem manuum episcopabum. O potentissime Medice, sana me taliter, ne revolvar in vitia et cuncta peccata fugiam, tibique usque ad morlem ita placere possim! Amen . 1 -— Caput LXXII. De Missarum stipendiis. um altari inservientes de altari quoque vivere debeant, fideles inde ab antiquis temporibus, etiam intra Missam, suas oblationes Ecclesiae exhibebant, et quidern panem et vinum, ex quo Eucharistia confice- retur et sacrorum ministri alerentur. Ex his oblationibus, ad sustentationem Cleri factis, paulatim orta sunt Missa¬ rum stipendia; aequum enim et iustum videbatur, ut is, qui speciali ratione operam spiritualem sacerdotis implo- rabat, etiam speciali oblatione ad illius concurreret sustentationem. Ouare, cum stipendium Missae accipiatur non ut pretium pro ipsa re sacra, sed ex titulo laboris extrinseci, seu ob honestam sustentationem, citra omnem simoniarn licitum est sacerdoti, accipere stipendium manuale con- suetum aut sponte et liberaliter oblatum pro Missa, quae ex nullo abo titulo est debita. Sedulo autem ab omnibus sacerdotibus cavendum est, ne ultra stipendium, ab Episcopo vel iure consuetudinario taxatum, aliquid exi- gant, nisi omnino sponte oblatum, aut nisi accedat ratio specialis incommodi non consueti, praesertim loči et temporis causa. At propter circumstantiam favoris mere spiritualis, pro celebratione Missae v. gr. in altari privilegiato vel in sanctuario miraculis claro, sine manifesta simonia stipendium consueto maius exigi non potest. 1 Indulg. 300 dierum semel in die. Leo XIII. die 14. Augnst. 1884. 509 sš> Notandum est, quod stipendium ex communi Eccle- siae disciplina sacerdolibus tradilur pro applicando Iructu speciali seu medio sacrificii. 1 Illud vero stipendium multas curas in Ecclesia concitavit, vel ad coercendam sacer- doium avaritiam vel ad aliquam normam statuendam, ne ipsi detrimenlum caperent ob aliorum libidinem et ne boe necessario subsidio destituerentur, vel denique, ne lidelium voluntas fraudetur, qui stipendium offerunt. ut res divina pro ipsis vel pro aliis adhuc vilam agentibus aut pro defunctis conficiatur. 2 Ideoque multa ab Ecclesia edita sunt decreta, ad quorum normam in Synodo dioe- cesana sequentia slatuimus. 3 1. Quum Concilium Tridentinum 4 iniunxerit Episcopis, ut de medio tollant, quidquid avaritia contra reverentiam sacrificii Missae induxit, nominatim importunas el im- moderatas eleemosvnarum pro Missis exactiones: ideo Episcoporum est, in suis dioecesibus Missarum stipendium taxare. Quae taxatio consultius in Synodo beri consuevit, quamquam extra illam beri possil, vel etiam a consuetu- dine induci. 5 Facienda vero est ea quantitate, quae decet iuxta locorum et temporum cirumstantias; non tamen opus est, ut eleemosyna tanta sit, quae integram susten- tationem sacerdoti celebranli pro integra die suppeditet, quia Ecclesia stipendium permittit, ut sacerdos aliquod ex ipso stipendio levamen ad vitam sustentandam, non vero totam suslentationem suscipiat. 6 Taxa stipendii dioecesana iuxta consuetudinem in dioecesi Nostra vigentem sequens statuilur: a) pro Missa lecta 1 I\ — 1 K 20 h; b) pro Missa lecta, quae promulgatur, 1 K 20 h — 1 K 60 b; 1 Bened. XIV. Institutiones ecclesiast. Ilomae, 1750. Instit. LVI. n. 1. — l>ened. XIV. De sacrosancto Missae sacrificio. Romae, 1748. Lih. III. cap. s. 2 Instit. LVI. n. 1. Op. cit. — 3 Sammlung spez. Diszipl. und Pastoral-Vorschr. lur clie Lav. Diozese. Nr. X. pag. 13.; Schlussprot. liber die Past.- Konfer. in der Lav. Diozese vom Jahre 1874, I.; Kirchl. Verordn.-Blatt Nr. I. vom Jahre 1896, Abs II — 4 Sess XXII De observ. et evit. m celebratione Missae. — 5 Bened. XIV. De Missae sacrif. Lib. III. cap. 21. n. 10. - 0 Bened XI\. Le Missae sacrif. Lib. III. cap 21. n. 12.; Instit. LVI. n. 4.; Alph. Mariae de Liguori, Theol. mor. Ratisbonae, 1847. Lib. VI. n. 319. ■g>o 510 «>*§> c) pro Missis cantatis, vel pro Missis lectis corara exposito Sanctissirao 2 K 10 h — 4 K; d) pro Missis de Requie iuxta taxam stolarem; e) pro Missis hora non consueta vel in ecclesia dissita celebrandis: iuxta loči consuetudinem aliquid snpra slipendium solitum exigi potest; f) pro Missis legatis, sine praefixo stipendio, iuxta consuetudinem passim introductam etiam pro futuro stipendium 2 K permittitur. 1 Iudicio Episcopi, Missarum siipendia taxantis, stare debent non tantum sacerdutes saeculares, sed etiam, regu- lares. 2 Sacerdos, qui ultra eleemosynam ab Episcopo determinatam quidquam exigit, non solum contra Eccle- siae legem, verum etiam contra iustitiam commutativam delinquit; 3 attamen non potest ab Episcopo prohiberi, ne a sponte dantibus uberiorem stipem accipiat. 4 Porro Episcopus ex causa rationabili, v. gr. ad sacriticii vili- pensionem, turpe commercium, aliorum damna exclu- denda prohibere potest, ne sacerdotes stipendium minus iusto accipiant. 5 Stipendia Missarum, pro quibus legendis testator aliquam pecuniae summam reliquit, taxanda sunt iuxta dioecesis legem seu morem; et si ipse testator pretium determinavit, sed infra loči morem, ab Episcopo iuxta debitam proportionem Missae sunt reducendae. 6 2. Non licet pro unica Missa plura stipendia . accipere, sed absolute iot Missae celebrari debent, quot ad rationem attributae eleemosgnae praescriptae fuerint, ita ut alioqinn ii, ad quos pertinet, suae obligationi non satisfaciant, quin - im o graviter peccent et ad restitutionem teneantur? Neque eo času, quo sacerdos sciens acceptavit stipendia exigua, minora congruo, numerum Missarum minuere potest, sed tenetur, Missas ab offerente petitas celebrare; 8 acceptando enim stipendia sacerdos ad numerum Missarum determi- 1 Schluss-Prot. liber die Past.-Konf. vom Jahre 1874, pag. 1—3. Vide insuper: Kirchl. Verordn.-Blatt fiir die Lav. Dioz. ddo. 28. Febr. 1887, IX. — a S. Congr. Cone. die 15. lan. 1639. — 3 Bened. XIV. De Missae sacrif. Lib. III. c. 21, n. 13. — 4 S. C. C. die 16. lan. 1649; die 2. Mart. 1861. - 5 S. C. C. die 16. Iul. 1689. — 6 S. C. C. die 23. Nov. 1697 ad 5. — 7 Decr. S. R. C. de die 21. lun. 1625, confirmatum ab Innoc. XII. Constit. „Nuper“ die 23. Dec. 1697. — 8 S. C. C. die 23. Nov. 1697 ad 3. natum se obligavit, et ius est aliis acquisitum. Ast sacerdos potest incongrua stipendia dantem de defectu monere et ex eius consensu Missas redncere ad taxam ordinariam. Qaod si qais pecuniam acceptavit pro Missis absqae prae- scripto earum nuraero, satisfacit, numerando eas iuxta taxam ordinariam stipendii . 1 Si vero eleemosynarum dator non determinavit numerum Missarum, tune tot sunt celebrandae, quot iuxta taxam communem dioecesis fo- rent celebrandae . 2 * Sed nec pro diversis Missae unius fructibus sacerdos plura stipendia accipere potest . 3 Hinc non licet accipere eleemosynam alteram, ut applicetur fructus satisfaetorius e. gr. alicui defuneto, alteram. ut applicetur fructus im- petratorius v. gr. alicui infirmo. Eo minus duplicatum stipendium potest sacerdos pro eadem Missa ličite acci¬ pere, applicando petenti specialissimum fructum, ipsimet celebranti compelentem. S. Sacerdos accepto stipendio ex iustitia obligaius existit ad Missam celebrandam sive per se, sive per aliurn iuxta intentionem dantis. Etenim pactum tune obtinet onerosum, ex iustitia obligans non minus, quam alius contraetus onerosus. Quapropter sacerdos Missam per se vel per alium ad intentionem illius, qui stipendium ero- gavit, celebrare et applicare omittens, graviter peccat et ad restitutionem tenetur. Id quoque valet, quamvis sacer¬ dos stipendium exiguum, minus congruo, acceptaverit; quia acceptando stipendium se titulo iustitiae obligavit, stare paeto in re gravi adeoque illud violando contra iustitiam graviter delinquit. Venialiter tantum peccat, qui Missam gratis promissam dicere omittit; quia simplex promissio per se ex tidelitate non obligat sub gravi, nisi promittens expresse ex iustitia sub gravi se obligaie voluerit . 4 Accipiens pecuniam ab aliquo expressa condi- 1 La Croi, Lib. VI. P. II. n. 139. Cfr. Ern. Miiller, Theol. moralis. Edit. septim ViDdobonae, 1902. Lib. III. § 22. n. 3. — 2 S. C. C. decl. II. ad tec . 1 \, 21. lun. 1625. — 3 Ad quaestionem: „An duplex stipendium pro fructu ?«o“ Ct0ri0 . atque ’ m P e natorio sumi liceret", respondit S. C. C. die 13. Dec. 059; Icl minime permitti posse. — 4 S. Alphons. de Lig. op. cit. L ; b. VI. n. OL7. tione, ut ipsius in Missa recordetur, non tenetur illi Missam applicare, ideoque ab alio potest pro eadem Missa stipendium accipere . 1 Si sacerdos in exequiis per- solvendis Missam celebret, non accepto stipendio, non tenetur, pro ipso defuncto, sed potest pro aliis petentibus et eleemosvnam offerentibus sacrificium applicare . 2 Idem valet de Missa, in qua sponsis benedictio est danda. Num- quam vero licet in stipendii defectu sacrum anticipando dicere pro eo, qui proximum stipendium daturus a Deo dignoscitur . 3 4. Sacerdos infra modicum tempus stipendia accepta persolvere tenetur, fideliter implendo, quae de loco, hov a et rita celebrandi Missam adiecta forsitan fuerunt. Modicum tempus, infra quod Missa acceptato sti¬ pendio persolvi debet, spatium unius mensis est repu- tandam . 4 Iuxta sententiam communem dilatatio duorum mensium, si vero Missa sit pro defunctis, dilatatio unius mensis gravis esse censetur . 5 In Nostra dioecesi, attentis specialibus circumstantiis, celebratio Missae differri potest ad tres menses , 3 numquam vero supra sex menses. Ouod praesertim obtinet pro ecclesiis, ad quas peregrinationes fieri solent et pro parochiis, in quibus Missarum stipendia non per totum annum, sed certis tantum anni temporibus, v. gr. teinpore messis aut vindemiae, a fidelibus dari consueverunt. Potest tamen Missa longius differri, si ero- gans stipendium impedimento audito in dilationem con- sentiat , 7 aut si ex intentione eius consensus in dilationem aliquam non nimiam praesumi possit . 8 Quod autem non valet, si pelitio moram excludat, cum scilicet pro felici agone vel partu vel reconvalescentia aut simili fere instan- tanea gratia, vel sacrum pro modo defuncto petatur. Quo in času sacerdos, si statuto tempore celebrare omisit, 1 s. C. C. die 31. lan. 1682. — 2 S. C. Inq. die 27. Aug. 1895. — 3 S. C. C. die 15. Nov. 1605, in quo decreto Paulus V. damnat eiusmodi con- suetudinem tamquam pluribus nominibus periculosam, fidelium scandalis obno- xiam atque a vetuato Ecclesiae more aberrantem. — 1 S. C. C. die 17. Iul. 1655. — 5 S. Alph. de Lig. Homo apost. App. 3. § 2. n. 107. ■— 6 Sammlung spez. Diszipl,- und Pastoral-Vorschr. Nr. X. pag. 15. — 7 S. C. C. die 21. lun. 1625, ad 12. — 8 Instr. Eystett. Friburgi Brisg. 1902. Tit. I. cap. 1. § 17. <§^ 513 *><<» stipendium restituere debet, etiamsi postea celebraverit, et monendus quoque est, qui slipendium dedit, de Missis tempore apto oraissis . 1 Insuper iuxta communem theolo- gorum sententiam graviter peccat sacerdos, si non con- sentiente stipendium dante Missam diutius differt, aut si Missam pro aliqua necessitate, quae moram non patitur, intra tempus celebrationi aptum celebrare omittit . 2 Missae fundatae intra annum persolvi debent, nisi in litteris fundationis aliud sit praescriptum. Qui anno elapso illa onera diutius, e. gr. ultra duos vel tres menses differt vix poterit a peccato gravi excusari . 3 Sacerdos, qui accipit stipendium, ut celebret in certo sacello aut altari vel determinato tempore, ita ut locus et tempus per se intendatur tamquam circumstantia esseutialis, non potest retinere stipendium, nisi istis circumstantiis adprime satisfecerit; secus, si locus vel tempus ita non intendantur . 4 Qui acceptavit stipendium ea conditione, ut in altari privilegiato sacrilicium peragat, non satisfacit celebrando in alio altari, nisi ipse privilegio altaris personali gaudeat , 5 et tenetur lucrari indulgentiam plenariam pro eis defunctis. quibus Missae fructum appli- cavit, toties quoties non celebravit in altari privilegiato, vel diebus non impeditis usus non est indumentis nigri coloris . 6 Sed hic modus compensationis tantum bona fide errantibus concedilur . 7 Qui alia quacumque causa indul¬ gentiam altaris privilegiati non lucrantur, ad restilutionem tenentur . 8 Pro privilegio altaris autem maius stipendium accipere non licet . 9 Ecclesiarum rectoribus et sacerdotibus omnibus inter- dicitur, ne contra expressam vel tacitam offerentis volun- tatem in alia ecclesia ab illa, ad quam ipse, pietatis et 1 S. C. C. die 23. Nov. 1697. — 2 S. Alph. de Lig., Theol. mor. Lib. VI. n. 317. — Lemkuhl, Theol. mor. Tom. II. n. 199. — 3 Ern. Miiller, Theol. mor/ Lib. III. § 22. n. 5. — 4 S. R. C. die 3. Oct. 1872. n. 3284 et 3285. — 5 S. C. Indulg. 16. Febr. (approb. 15. Mart.) 1852. — 6 S. C. Indulg. die 22 Febr. 1847. — 7 S. C. Indulg. die 24. Iul. 1885. — 8 S. C. Indulg. die 6. Febr. 1857; iuxta hoc decretum nulla alia restitutio sufficiens est, nisi nova apphcatio in altari privilegiato. Cfr. Acta S. Sediš. Vol. XVIII. pag. 94. 9 S. 0. Ind. die 9. Maii 1761. 33 ^2 514 religionis stimnlis ductus, eleemosynam confert, Missas celebrari iaciant. 1 Nominatim vero prohibemus Missas celebrandas tradere extra dioecesis ambitum absque Nostra permissione. Quod riturn celebrandi attinet, sacerdos non satisfacit susceptae obligationi, si obligatus legere Missam pro de- functis celebret Missam de die, quando Missa de Requie expresse postulata fuerit diebus permissis, vel Missa can- tata de Requie petita, 2 neque, si obligalus ad Missam votivam ex voluntate petentis ab ipso acceptata, legat aliam; 3 nisi offerens stipendium consentiat, ut Missa diei legatur, vel rubricae Missam votivam aut de Requie ea die dici non permittant, vel Missa votiva, quae postulatur, non permittitur, v. g. in honorem alicuius Reati. Non tamen graviter peccat, 4 qui sine iusta causa Missam diei. pro votiva postulata legit, nec ad restitutionem obligalur, 5 quia fructus essentialis idem est. 5. Sacerdos, qui accepto stipendio manuali obligationem celebrandi Missam in alium transfert, integrum stipendium eidem erogare tenetur. Etenim ad omne turpe lucrum removendum et rei sanctissimae decorem custodiendum graviler prohibitum est, ne sacerdos ei, quem ad Missam celebrandam šibi substituit, minorem eleemosynam lar- giatur, parte stipendii šibi retenla. 6 Nec potest sacerdos stipendium minoris pretii alteri erogare, elsi hic rogatus, ut partem remittat, vel quaesitus, an remittat, in minus stipendium consentiat; 7 quippe non de privatorum com- modo, sed de sanctissimae rei decore agitur. 8 Nec partem stipendii retinere licet in bonum et utditatem ecclesiae, 9 neque generatim in gratiam pii operiš. 10 Sacerdos, qui partem stipendii retinuit, tenetur ad restitutionem fac.ien- dam sacerdoti celebranti, quia Missa celebranda erat tali 1 Bened. XIV. const. „Quanta cura“; S. C. Ind. die 21. Febr. 1847. — 2 S. R. C. die 5. Aug. 1662. n. 1238. — 3 S. R. C. 3. Mart. 1761. n. 2461. — 4 Alph. Theol. mor. L. VI. n. 327. — 6 Cfr. G. Schober, Liber de caerem. Missae. Ed. altera. Ratisbonae, 1888. Appendix V. — 6 S. C. C. in decr. ab Urbano VIII. „Cum saepe“ approbato et ab Innocentio XII. „Nuper“ die 23. Dec. 1697 confirmato. — 7 Bened. XIV. encycl. „Quanta cura“ die 30. lun. 1741- — 8 Cone. prov. Vienn. ann. 1858. Tit. III. cap. 5. — 9 Cfr. Bened. XIV. Instit. LXI. n. 12. — s. C. C. die 29. Aug. 1860, 515 stipendio, quale datum fuit, et ideo, qui eam celebravit. ius habet ad illud totum . 1 In duobus vero casibus potest sacerdos, qui maius štipendiran accepit, sacerdoti celebranli Missam tribuere eleemosynam ordinariam et partem excedentem šibi reti- nere, nempe: a) si sacerdos, cui committilur Missae celebratio, onmino liberaliter, nec rogatus, ut partem remittat, nec quaesitus, an remittat, excessum condonet; b) si maius stipendium datum sit intuitu personae, v. gr. in contestationem grati animi, ob amicitiam, pau- perlatem; dummodo id saltem ex circumstantiis morali certitudine constet. Administratores autem ecclesiarum ex eleemosynis datis ad celebrandas Missas nihil possunt retinere pro expensis altarium, pro luminibus, paramentis, vino et aliis, nisi ecclesiae alios non habeant reditus; et tune nullo modo debent excedere valorem expensarum, quae pro ipsomet tantum Missae sacriticio sunt obeundae . 2 Quod autem Missas fundatas attinet, alia est earum conditio; eas enim ille, cui stipendium adiunctum bene- ficii titulo debetur, per alium sacerdotem persolvere potest, retenta ea stipis parte, quae stipendium ab Episcopo constitutum superat . 3 Unde beneficiati et capellani, si eas Missas, quas dicere tenentur tamquam debitas pro bene- iicio i. e. ratione seu ex obligatione beneficii vel prae- bendae, aliis sacerdotibus celebrandas committunt, eisdem possunt stipendium ordinarium dare et excessum šibi retinere; quia excessus non pro Missae celebratione, sed pro sustentatione conceditur . 4 Quinimo si eleemosvnae Missarum sint casuales, e. gr. occasione nuptiarum, exe- quiarum, sed parochi congruam efformant vel ad iura stolae pertinent, licitum est parocho, qui per se satislacere 1 Pius IX. in constit. „Apostolicae Sedis“ § 12. decrevit exeommuni- cationem latae sententiae romano Pontifici reservatam in colligentes eleemosynas maioris pretii pro Missis, et ex eis lucrum captantes, faciendo eas celebrari in locis, ubi Missarum stipendia minoris pretii esse solent. 2 S. C. C. in decr. ab Innoc. XII. die 23. Dec. 1697 confirmato. — 3 Cone. prov. Vienn. ann. 1858. Tit. III. cap. 5. — 4 S. C. C. die 21. Iunii 1625; die 15. Mariji 1745. 33* non possit, alteri sacerdoti Missas committere, attributa illi eleemosyna ordinaria loči, sive pro Missis lectis sive cantatis. 1 Item ex sententia communi partem, quae stipendium ordinarium excedit, retinere potest sacerdos, cui coramissa est celebratio Missae perpetuae, nec non sacerdos, cui incumbit celebratio ex pingui legato, ad vitam ipsi relicto cum onere Missarum. Etenim decreta prohibentia retineri excessum stipendii ordinarii tantum de Missis manualibus loquuntur. 2 Si vero Missae funda- tae, quarum stipendia ad sacerdotis congruam nulla ra- tione pertinent, ab ipso persolvi non possint, et alteri persolvendae tradantur, eidem integrum stipendium ero- gari debet, etiamsi taxam dioecesanam superet. 3 6. Absolute non licet sacerdoti , quicumque est, binas Missas ex indulto celebranti , rccipere stipendium pro se- cunda Missa; imo parochus, qui duas parochias regit, secundam sicut primam pro populo applicare tenetur. 4 Tantum ob rationes extrinsecas, nempe laboris et incom- modi, potest prudenti Episcopi arbitrio aliqua remuneratio permitti, exclusa qualibet eleemosyna pro applicatione Missae. 5 Sed in festo Nativitatis Domini sacerdos pro qualibet Missa potest accipere stipendium, nisi sit obli- gatus ad applicationem pro populo. 6 7. Non possunt acceptari onera perpetua Missarum, nisi de licentia Nostra. Episcopi enim est, perpendere tum reditus assignatos, tum possibilitatem et securitatem impletionis in perpetuum. 7 Neque licitum est, renuere oblatas fundationes absque Nostra approbatione. 8 Quae autem iam existunt Missarum fundationes, iuxta condi- tiones in fundationis instrumento contentas religiose in unaquaque ecclesia persolvantur. Dum in testamenta nihil declaratur, pro quo fieri debeat applicatio, sacrificium 1 S. C. C. die 25. Iulii 1874. — 2 S. Alph. Theol. mor. Lib. VI. n. 321. Acta S. Sediš, Vol. VIII. pag. 79—80. — 3 S. C. C. die 1!. lun. 1885; die 18. Iul. 1868 — 4 S. C. C. die 25. Sept. 1858 et 22. Febr. 1862. — 6 S. C. C. die 23. Maii 1861. — 6 Bened. XIV. const. .Quod expensis“ 26. Aug. 1748. — 7 Innocent. XII. const. „Nuper“ de die 23. Dec. 1697. Cfr. Schluss-Prot. liber die Past. Konf. vom Jahre 1895. — 8 Normale fiir die Verwaltung des Pfrunden- und Kirchenvermogens ddo. 22. Sept. 1859, § 34. Vide: Anleitung zur richtigen Verwaltung des Kirchenvermogens. Marburg, 1904. Pag. 159. 517 $§> semper applicandum est pro anima testatoris. 1 Extet etiam in ecclesiae sacristia tabella, exhibens onera Missa- rum lundatarum, omnium oculis perspicua, fundatorum largitatis et pietalis perpetuum documentum. 8. Si accidat, ut eliatn absque beneficiariorum seu administratorum cuipa fundi iniuria temporum detrimenta capiant, ila ut eleemosyna stipendium ab Episcopo decre- tum non amplius adaequet, eis, quibus Missas celebrandi obligatio incumbit, c ar um numerum pro arbitrio sito mi- nuere non licet; sed pro his reducendis aut moderandis ad Nos recurrendum est, exponendis causis, ob quas reductio Missarum petitur. Nostrum erit, propositas causas examinare et quod Nobis bene visum fuerit, providere. Nolandum vero, quod beneficiati et capellani obligati vi fundalionis ad celebrandum pro fundatore beneficii vel capellaniae, ad id non teneantur tempore, quo capilale dotis assignatae est otiosum et infrucliferum sine ipso- rum cuipa. 2 Caeterum solae Missae perpetuae, etiam pro populo applicandae, capaces sunt reductionis. Quod in specie Missas pro populo applicandas attinet, Episcopis suppli- cantibus a Sancta Sede Apostolica facultas commissa est, dispensationem ab applicatione Missarum pro populo in diebus festis suppressis indulgendi pro eis tantum pa- rochis, quorum praebenda annuum reditum scutatorum biscentum non exuperet. 3 Quum vero in dioecesi Nostra cuilibet parocho assignata sit congrua saltem 1200 corona- rum, 4 reductio praediclarum Missarum locum amplius non habet. Si tamen gravi inopia laborent parochi, aut munus parochiale tilulo precario exerceant, ad preces oblatas illis perrnitti potest, ut die Dominica vel festo stipendium, quo infra hebdotnadam carerent, ipsis oblatum recipiant et pro offerente sacrificium applicent, ea tamen adiecta 1 S. O. C. die 18. Martii 1860; Bened. XIV. Instit. LVI. - S. C. C. die 7. Iul. 1686 et 8. Aug. 1705. — 3 Cfr. Ign. Schuch, Pastoral-Theologie. 12. Aufl. Innsbruck, 1902. Pag. 471. n. 1. — 4 Vi legis civilis de die 19. bept. 1898. Kirchl. Verorda. Blatt Nr. XI. ex 1898. alin. 76. 51.8 « 1 ^ conditione, ut Missam pro populo infra hebdomadam celebrent, 1 et diem, in quam Missam pro populo appli- candam transferunt, publice e suggestu denuntient. 9. Qnaslibet negotiationes, mercedum conditiones et pada, divini sacrificii sanditatem dedecentia, quoad Mis- sarum stipendia , quae Eeclesia omni tempore interdixit , et Nos severissime interdicimus. Similiter sacerdotes dioece- sanos admonemus, ut omnino abstineant a palliata illa stipendiorum mercatura per bibliopolas aliosque merca- lores exercita, quam S. Congregatio Concilii sequenti decrelo proscripsit: 2 »Vigilanti studio convellendis eradicandisque abusibus Missarum celebrationem spectantibus iugiter incubuit haec S. C. pleraque edidit decreta, quibus omne hac in re damnabile lucrum removeri voluit, piasque testantium voluntates et obstrictam benefactoribus fidem ad amussim servari religioseque custodiri mandavit. Quapropter ad cohibendam pravam quorumdam licentiam, qui ad ephemerides, libros aliasque merces facilius cum Clero commutanda Missarum ope utebantur, nonnulla constituit, eaque, Pio PP. IX. fel. rec. approbante, edi et Ordinariis nota fieri curavit. ut ab omnibus ser- ventur. Propositis namque inter alia sequentibus dubiis: I. An turpe mercimonium sapiat, ideoque improbanda et poenis etiam ecclesiasticis, si opus fuerit. coercenda sit ab Episcopis eorum bibliopolarum vel mercatorum agendi ratio, qui adhibitis publicis invitamentis et praemiis, vel alio quocumque modo Missarum eleemosynas colligunt, et sacerdotibus, quibus eas celebrandas commitlunt, non pecuniam, sed libros aliasve merces rependunt: II. An haec agendi ratio ideo cohonestari valeat, vel quia, nulla facta imminutione, tot Missae a memoratis collectoribus celebrandae committuntur, quot collectis elee- mosynis respondeant, vel quia per eam pauperibus sacer¬ dotibus eleemosynis Missarum carentibus subvenitur: 1 Bened. XIV. constit. „Cum semper“ die 1. Sept. 1753. § 8. Cfr. Ign. Schiich, op. et loc. cit. — 2 Cfr. Acta et decreta Cone. Plen, Americ. Lat. in Urbe celebr. Romae, 1901. Append. LXXV1II. 519 *)<$> III. An huiusmodi eleemosvnarum collectiones et erogationes tune etiam improbandae et coercendae, ut supra, sini ab Episcopis, quando lucrurn, quod ex mercium cum eleemosynis permutatione hauritur, non in proprium colligentium commodum, sed in piarum institutionum e! bonorum operam usum vel inerementum impenditur: IV. An turpi mercimonio concurrant ideoque impro- bandi atque etiam coereendi, ut supra, sint. ii, qui acceptas a iidelibus vel locis piis eleemosynas Missarum tradunt bibliopolis, mercatoribus aliisque earum collectoribus, sive recipiant, sive non recipiant quidquam ab eisdem praemii nomine: V. An turpi mercimonio concurrant ideoque impro- bandi et coereendi, ut supra, sini ii, qui a dictis biblio¬ polis et mercatoribus recipiunt pro Missis celebrandis libros aliasve merces, harum pretio sive imminuto sive integro: VI. An liceat Episcopis sine speciali S. Sediš venia ex eleemosynis Missarum, quas fideles celebrioribus Sanctu- ariis tradere solent, aliquid detrahere, ut eorum decori et ornamento consulatur, quando praesertim ea propriis re- dilibus careant: in peculiari conventu anni 1874 S. C. resolvit: Ad I. Affirmative. Ad II. Negative. Ad III. et IV. et V. Affirmative. Ad VI. Negative, nisi de consensu oblatorum. Sed cum postremis hisce annis constiterit, salutares huiusmodi dispositiones ignorantia aut malitia saepius neglectas fuisse, et abusus hac in re valde lateque inva- luisse, Emmi Patres S. C. Tridentini interpretes ac vindices, rebus omnibus in duplici generali conventu mature per- pensis, officii sui esse duxerunt, quod pridem decretum erat, in memoriam plenamque observantiam denuo apud omnes revocare et opportuna insuper sanctione munire. Praesenti itaque decreto statuunt, ut in posterum si quis ex sacerdotali ordine contra enuntiata decreta deli- querit, suspensioni a divinis, S. Sedi reservatae et ipso iaeto incurrendae, obnoxius sit: elerieus autem sacer- dotio nondum initiatus eidem suspensioni quoad suscep- <£•« 520 sš> tos ordines similiter subiaceat, et inhabilis praeterea fiat ad superiores ordines recipiendos; laici demum excom- municatione latae sententiae Episcopo reservatae obstrin- gantur. Praeterea cum experienlia docuerit, mala, quae deplorantur, ex eo potissimum originem viresque ducere, qaod in quorumdam privatorum manus maior Missarum numerus congeritur, quam iusta necessitas exigit, ideo iidem Emmi Patres, inhaerentes dispositionibus a romanis Pontificibus, ac praesertim ab Urbano VIII. et Innocentio XIII. in constitutione »Cum saepe contingat« alias datis, sub gravi obedientiae praecepto decernnnt ac mandant, ut in posterum omnes et singuli ubique locorum bene- ficiati et administratores piarum causarum aut utcumque ad Missarum onera implenda obligati, sive ecclesiastici sive laici, in fine cuiuslibet anni Missarum onera, quae reliqua sunt, et quibus nondum satisfecerint, Ordinariis tradant iuxta modum ab eis definiendum. Ordinarij au- tem acceptas Missarum intentiones cum adnexo stipendio primum distribuent inter sacerdotes šibi subiectos, qui eis indiguerint: alias deinde aut S. Sedi aut aliis Ordi¬ nariis committent, aut etiam, si velint, sacerdotibus aiia- rum dioeceseon, dummodo šibi noti sini omnique ex- ceptione maiores, et legitima documenta edant inter praefixum congruum tempus, quibus de exacta earumdem satislactione constat. Denique, revocatis quibuscumque indultis et privi- legiis usque nune concessis, quae praesentis decreti dispositionibus utcumque adversentur, S. Congregalio curae et officio singulorum Ordinariorum committit, ut praesens decretum omnibus ecclesiasticis suae iurisdictioni subiectis aliisque, quorum ex praeseriptis interest, notum sollicite faciant, ne quis in posterum ignorantiam allegare, aut ab huius decreti observantia se excusare quomodolibet possit: et insuper ut sive in sacra visitatione, sive extra, sedulo vigilent, ne abusus hac in re iterum inolescant. Facta autem de his omnibus relatione SSmo. D. N. Leoni PP. XIII. per infraseriptum S. Congregationis decurrat a fine illius anni, intra quem onera impleri debuissent: pro Missis vero manualibus obligatio eas deponendi incipiat post annura a die suseepti oneris, si agalur de magno Missarum numero; salvis praescriplioni- bus praecedentis articuli pro minore Missarum numero, aut diversa voluntate offerentium. Super integra autem et perfecta observantia prae- scriptionum, quae tum in hoc articulo, tum in praece- dentibus statutae sunt, omnium ad quos spectat conscien- tia graviter oneratur. 5. ° Qui exuberantem Missarum numerum habent, de quibus šibi liceat libere disponere (quin fundatorum vel oblatorum voluntati quoad tempus et iocum ceiebrationis Missarum detrahatur), posse eas tribuere praeterquam proprio Ordinario aut S. Sedi, sacerdotibus quoque šibi benevisis, dummodo certe ac personaliter šibi notis et omni exceptione maioribus. 6. ° Qui Missas cum sua eleemosyna proprio Ordinario aut S. Sedi tradiderint, ab omni obligatione coram Deo et Ecclesia relevari. Qui vero Missas a fidelibus susceptas, aut utcumque suae fidei commissas, aliis celebrandas tradiderint, obliga¬ tione teneri, usque dum peractae ceiebrationis fidem non sint assequuti; adeo ut si ex eleemosynae dispersione, ex morte sacerdotis, aut ex alia qualibet etiam fortuita causa in irritum res cesserit, committens de suo supplere debeat, et Missis salisfac.ere teneatur. 7. ° Ordinarii dioecesani Missas, quas ex praeceden- tium articulorum dispositione coacervabunt, stalim ex ordine in librum cum respectiva eleemosyna referent, et curabunt pro viribus, ut quamprimum celebrentur, ita tamen ut prius manualibus salisfial, deinde eis, quae ad instar manualium sunt. In distributione autem servabunt regulam decreti Vigilcinti, scilicet »Missarum intentiones »primum distribuent inter sacerdotes šibi subiectos, qui »eis indigere noverint; alias deinde aut S. Sedi, aut aliis »Ordinariis committent, aut etiam, si velint, sacerdotibus »extra-dioecesanis, dummodo šibi noti sint omnique ex- <£>(> 524 ceptione maiores«, firma semper regala art. 6 ; de obli- gatione, doneč a sacerdotibus actae celebrationis fidem exegerinl. 8.° Vetitum cuique omnino esse Missarum obligationes et ipsarum eleemosynas a fidelibus vel locis piis acceptas tradere bibliopolis et mercatoribus, diariorum et ephemeri- dum administratoribus, etiamsi religiosi viri sini, nec noti venditoribus sacroram utensilium et indumenlorum, quam- vis pia et religiosa instituta, et generatim quibuslibet, etiam ecclesiasticis viris, qui Missas reqairant, non taxa- tive ut eas celebrent sive per se sive per sacerdotes šibi subditos, sed ob alium quemlibet, quamvis optimum, li- nem. Constitit enim id effici non posse, nisi aliquod com- mercii genus cum eleemosynis Missarum agendo, aut eleemosynas ipsas imminuendo: quod utrumque omnino praecaveri debere S. Congregatio censuit. Quapropter in posterum quilibet hanc legem violare praesumpserit aut scienter tradendo Missas ut supra, aut eas acceptando, praeter grave peccatum, quod patrabit, in poenas infra statutas incurret. t).° Iuxta ea, quae in superiore articulo constiluta sunt, decernitur, pro Missis manualibus stipem a fidelibus assignatam, et pro Missis fundatis aut alicui beneficio adnexis (quae ad inslar manualium celebrantur) eleemo- synam iuxta sequentes articulos propriam, numquam sepa- rari posse a Missae celebratione, neque in alias res com- mutari aut imminui, sed celebranti ex integro et in specie sua esse tradendam, sublaLis declarationibus, in- dultis, privilegiis, rescriptis sive perpetuis sive ad tempus, ubivis, quovis titulo, forma vel a qualibet auctoritate concessis et huic legi conlrariis. 10.° Ideoque libros, sacra utensilia vel quaslibet alias res vendere aut emere, et associationes (uti vocant) cum diariis et ephemeridibus inire ope Missarum, nefas esse atque omnino prohiberi. Hoc autem valere non modo si agatur de Missis celebrandis, sed etiam si de celebratis, quoties id in usum et habitudinem cedat et in subsidium alicuius commercii vergat. <* 525 s§> 11. ° Item sine nova et speciali S. Sediš venia, (quae non dabitur, nisi ante constiterit de vera necessitate, et cum debitis et opporlunis cautelis), ex eleemosynis Mis- sarum, quas lideles celebrioribus Sanctuariis tradere so- lent, non licere quidquam detrahere, ut ipsorum decori et ornamento consulatur. 12. ° Qui autem statuta in praecedentibus articulis 8, 9, 10 et 11. quomodolibet aut quovis praetextu perfrin- gere ausus fuerit, si ex ordine sacerdotali sit, suspen- sioni a divinis S. Sedi reservatae et ipso iacto incur- rendae obnoxius erit; si clericus sacerdolio nondum initiatus, suspensioni a susceptis ordinibus pariter subia- cebit, et insuper inhabilis fiet ad superiores ordines asse- quendos: si vero laicus, excommunicatione latae senten- tiae Episcopo reservata obstringetur. 13. ° Et cum in const. Apostolicae Sediš statutum sit excommunicationem latae sententiae Summo Pontifici reservatae subiacere »colligentes eleemosynas maioris »pretii, et ex eis lucrum captantes, faciendo eas celebrari »in locis, ubi Missarum stipendia minoris pretii esse so- »lent«, S. C. declarat, huic legi et sanctioni per praesens decretum nihil esse detractum. 14. ° Attamen ne subita innovatio piis aliquibus causis et religiosis publicationibus noxia sit, indulgetur, ut asso- ciationes ope Missarum iam initae usque ad exilum anni, a quo institutae sunt, protrahantur. ltemque conceditur, ut indulta reductionis eleemosynae Missarum, quae in benelicium Sanctuariorum aliarumve piarum causarum aliquibus concessa reperiuntur, usque ad currentis anni exitum vigeant. 15. ° Denique quod spectat Missas beneliciis adnexas, quoties aliis sacerdotibus celebrandae traduntur, Eminen- tissimi Patres declarant ac statuunt, eleemosynam non aliam esse debere quam synodalem loči, in quo benelicia erecta sunt. Pro Missis vero in paroeciis a 1 iisque ecclesiis fun- datis eleemosynam, quae tribuitur, non aliam esse debeie ■g><» 526 j>šk quam quae in fundatione vel in successivo reductionis indulto reperitur in perpetuum taxata, salvis tamen semper iuribus, si quae sint, legi time recognitis sive pro fabricis ecclesiarum, sive pro earnm rectoribus, iuxta declarationes a S. C. exhibitas in Monacen. 15. lulii 1874 et Hildesien. 21. Ianuarii 1898. In Monacen. enim »altento quod eleemosynae Mis- »sarum quorumdam legatorum pro parte locum tenerent »congruae parochialis, Emmi Patres censuerunt licitum »esse paroeho, si per se satisfacere non possit, eas »Missas alteri sacerdoti committere, atributa eleemosvna »ordinaria loči sive pro Missis lectis sive canlatis.« Et in Hildesien. declaratum est, »in legatis Missarum aliqua »in ecclesia fundatis retineri posse favore ministrorum »et ecclesiarum inservientium eam redituum portionem, »quae in limine fundationis, vel alio legitimo modo, ipsis »assignata fuit inaependenter ab opere speciali praestando »pro legati adimplemento.« Denique officii singulorum Ordinariorum erit curare, ut in singulis ecclesiis, praeter tabellam onerum perpe- tuorum et librum, in quo manuales Missae, quae a fideli- bus traduntur, ex ordine cum sua eleemosyna recense- antur, insuper habeantur libri, in quibus dictorum onerum et Missarum satisfactio signetur. Ipsorum pariter erit vigilare super plena et omni- moda executione praesentis decreti: quod Sanctitas Sua ab omnibus inviolabiliter servari iubet, contrariis quibus- libet minime obstantibus. Datum Romae ex Sacra Congregatione Goncilii die 11. Maii 1904. f Vincentius Gard. Ep. Praenestinus, Praefectus. C. De Lai, Secretarius.“ 11. Hoc decretum S. Congregationis Concilii omnibus et singulis sacerdotibus, quibus forsan nondum innotuerit, ad notitiam proferentes eiusque strictissimam observan- <^ liani inculcantes, circa Missarum stipendia suscipienda, reponenda , persolvenda aliisquc sacerdotibus tradenda se- qup,ntia statuimus: a) Sacerdotes sollicite caveant, quidquid suspicionem avaritiae ant turpis quaestus movere possit. Quapropter, praeserlim coram laicis, de proventibus e Missarum sti- pendiis non colloquantur, neque de penuria stipendiorum conqueranlur, neque e suggestu fideles ad Missarum sti¬ pendia solvenda moneant. neque in confessionali poeni- tentibus satisfactionem iniungant solvendi šibi stipendia. »Quod ad avaritiam pertinet.. nec non importunas atque illiberales eleemosynarum exactiones potius quam postu- Jationes aliaque huiusmodi, quae a simoniaca labe vel certe a turpi quaestu non longe absunt, omnino prohi- beant (Episcopi )«. 1 b) Quilibet sacerdos dioecesanus proprium habeat catalogum Missarum, in quo iuxla praescriptas rubricas, respicientes tempus accepfationis, intenlionem, taxam sti- pendii, tempus persolutionis aut traditionis alteri sacerdoti conscientiose adnotet et Decano in visitatione canonica exhibeat. Decanus hac occasione post ultimam intenlionem in calalogo notatam apponat »Vidi« cum dato et norninis proprii subscriptione. Gatalogus Missarum, etiamsi omnes intentiones, in eo inscriptae, iam persolutae fuerint, non prius ad partem tollatur, quam Decanus perspexerit nexum cum sequenti catalogo et deletionem probaverit. In inferiore parte cuius- vis paginae huius cataiogi sacerdos subscribat nomen proprium, quum primam intentionem in eadem pagina adnotaverit, et persolutis omnibus intentionibus in qua- libet pagina notatis, desuper transversam crucem ducat in signum, omnes intentiones esse persolutas . 2 In dictum catalogum Missarum non tanlum omnia stipendia manualia, sed etiam Missae pro populo inscri- 1 Cone. Trid. sess. XXII. Decret. de observ. et vit. in celebr. Missae Ord. Kurr. ddo. 7. Iunii 1837. Nr. 645; ddo. 21. Jul 1841. Nr. 890 et ddo. 28. Iul. 1843. Nr. 733. ^2. 528 ^ bendae sunt ab omnibus sacerdotibus, qui ad illas per- soivendas obligantur. Missae fundatae in proprio catalogo inscribantur, et earum persolutio accurate adnotetur. Si- mili modo Missae pro defunctis sacerdotibus dioecesanis aut in proprio catalogo, aut sub finem catalogi, pro Missis manualibus inscribendis destinati, notentur. Occasione visitationis canonicae hi catalogi Decano exhibeantur, ut singulis inspectis apponat praescriptum »Vidi« cum dato et nominis subscriptione. c) Missae, quas sacerdos congruo tempore persol- vere non polest, sat mature egentibus et probis sacer- dotibus dioecesanis persolvendae tradantur, aut Nostro princ.-episc. officio transmittantur. 1 d) Stipendia Missarum, quae adhuc persolutae non sunt, seorsim ab aliis pecuniis asservari debent in pyxide, inscriptione »Stipendia Missarum« munita, aut reponan- tur in cassa parsimoniali, ut času mortis separari et a commissario spirituali acceptari possint. 2 e) Cum acceptatio et persolutio Missarum, aut earum traditio aliis sacerdotibus, gravem obligationem involvat, etiam adnolationes desuper a sacerdotibus accuratissime faciendae sunt. 3 f) Dečani occasione annuae visitationis invigilabunt accuratae praedictarum praescriptionum observantiae; ex- hiberi šibi facient etiam pyxides, in quibus pecuniae pro Missis nondum persolutis asservantur. Insuper et Nostrae sollicitudinis erit, tempore sacrae visitationis a Nobis per- agendae cognoscere, num omnia in hac re praecepta ad amussim executioni mandentur. 4 Maledictus, qui facit opus Domini fraudulenter. (Ier. 48, 10). 1 Ctr. Decr. S. C. C. die 23. Maii 1893. — 2 Sammlung spez. Diszipl. uod Past. Vorschr. loc. cit. — 3 Ibidem. — 4 Kirchl. Verordn.-Blatt fiir die Lav Diozese Nr. I. ex 1896. Abs. II.; Nr. XII. ex 1902. Abs. 70. <^2. 529 «i Caput LXXIII. De sacris indulgentiis. jjnter innumera beneficia, quibus Verbuin Dei caro factum genus humanum adventu suo locupletavit, haud intimum locum tenet indulgentiarum potestas, quara Ecclesiae eo fine commisit, ut hominibus, post adeptam peccatorum veniam. quod adhuc de temporali poena eis forsitan persolvendum superesset, vel ex parte minueret vel etiam penitus auferret. Quum enim divinae iustitiae ratione exigente »pro mensura peccati (sit) et plagarum modus« (Deut. 25, 2), contritione autem et sacerdotis absolutione aeterna poena unacum culpa dele- atur, interdum vero non omnis poena temporalis sacra- mentali operatione, deficiente poenitentis perfecta dispo- sitione, auferatur, hinc haud raro accidit, ut peccator, in Dei quidem gratiam restitutus, adhuc poenae cuiusdam in foro divinae iustitiae luendae debitor existat; cuius rei remedium in indulgentiarum institutione suppeditalur, qua ex amplissimo meritorum Christi et Sanctorum thesauro 1 Ecclesiae tradito, certa mediante conditione, tantum, aequa legitimorum pastorum dispensatione, in indulgentia suppletur, quanlum satis sit certae quantitati poenae persolvendae, ad normam poenarum ab antiquis canonibus praescriptarum peracta compensatione. 1. Est ergo indulgentia ius per legitimam potestatem sub certis conditionibus concessum ad remissionem poe¬ nae temporalis, quae ex peccatis quoad culpam et poe- nam aeternam remissis adhuc residua est, in quantum Ecclesia certis exercitiis tot satisiactiones e Christi et Sanctorum thesauro ipsi commisso altribuit, quot iusto Deo pro poena luenda sufficiunt. Ita Sacramentum poeni- tentiae, praeler proprias satisfactiones 2 , etiam per indul- gentias in suo effectu quoad remissionem poenae tempo¬ ralis adhuc magis completur. 2. Indulgentias conferendi potestatem Ecclesiae a Christo Domino concessam esse, sacrosanctum Concilium 1 Cfr. Deere!. „Uuigenit.us“ Clementis VI. inter. Extravag. comm. de Poenit. — 2 Cone. Trid. sess. XIV. cap. 9. can. 13. 34 530 v® Tridentinum definivit. 1 Qua potestate Ecclesia ab initio ute- batur, dum non modo propter poenitentis ipsius bene facta aliorumque bene merita piasque intercessiones publicae poenitentiae tempus relaxaret (I. Cor. 5, 5; II. Cor. 2, 10) relaxandique potestatem Episcopis conferret, 2 sed etiam pro poenitentiis occulte adimplendis alia pietatis opera substitui et propter ea suscepta satisfactiones alias condo- nari permitteret. 3 Quae donatio et relaxalio satisfactionis, cum ob infirmitatem humanam nomine Christi facta sit, ex eiusdem Domini nostri passione et superabundante satisfactione sumit effectum, 4 sicut et ipsa satisfactio sacramentalis, quae aliud non est, nisi voluntaria susceptio poenae mitioris ad redimendam poenam graviorem; inde etiam satisfactio sacramentalis iam indulgentiae nomine censeri posset. 5 Proinde tum coram Ecclesia tum coram Deo poenam temporalem utraque vere relaxat. 6 Ex hisce necessario consequitur, indulgentiarum usum populo christiano esse maxime salutarem, id quod a sacrosancto Concilio Tridentino sollemniter declaratum est. 7 3. Quum potestas conferendi indulgentias a Christo Domino Ecclesiae concessa sit, ab eis tantum concedi possunt indulgentiae, qui Christi vices in terris gerunt. Proinde solus Summus Pontifex habet immediatam a Christo et universalem potestatem concedendi quibusvis fidelibus, etiam defunctis, quaslibet indulgentias. Praeter Summum Pontificem omnes illi, quibus ipse hanc com- municat potestatem, quae non est ordinis, sed iuris- dictionis, indulgentias fidelibus impertiri possunt, nempe Episcopi, qui ordinariam i. e. vi muneris et a iure com- muni adnexam suo officio habent potestatem concedendi 1 Sess. XXV. decret. de Indulg. — 2 Concil. Wormat. (868) can. 30. (Harzheim, Concilia Germaniae. 10 voli. Coloniae, 1759—1775.11.314). — 3 Concil. Mogunt. (1310) de poenit. et remiss. (Ed. cit. IV. 220). — 4 Synod. Eystett. (1354) stat. 13. (Ed. cit. IV. 372). — 6 Cone. Trid. sess. XIV. cap. 8; Cone. Mogunt. (1549) c. 23. (Harzheim. Ed. cit. VI. 570). — 6 Contraria sententia cen- suris notata est in art. 19 et 26 Lutheri per bullam Leonis X. (promulgatam a Gabriele Ep. Eystett. in mandato d. d. 24. Oct. 1521); iterum in propos. 40 Synodi Pistor. damnata a Pio VI. (Denzinger, Encbirid. symbolorum et defi- nitionum. Ed. 8. Wirceburgi, 1899. n. 643, 650 et 1403). — 7 Sess. XXV. decret. de Indulg. 531 indulgentias, attamen collatam a Papa. 1 Et quidem ex decreto Concilii Lateranensis IV. ordinarie concedere Va¬ lent indulgentiam unius anni die consecrationis aut dedi- cationis ecclesiae et quadraginta dierum ceteris temporibns. Gardinales ex usu indulgentiam centum dierum legitime conferunt ecclesiae, cui tamquam Episcopi praesunt; imo et in ecclesiis suorum titulorum, etsi non sint episcopi neque sacerdotes. Nuper vero gloriose regnans Summus Pontifex Pius X. in memoriam iubilaei Pontificalis p. m. Leonis P. XIII. decrevit, ut in posterum Cardinales in suis titulis aeque ac dioecesibus biscentum, Archiepiscopi cen¬ tum, atque denique Episcopi quinquaginta dierum indul¬ gentiam elargiri valeant. 2 Nec vicarii generales aut capitu- lares, sede vacante, neque generales ordinum aut provin- ciales aut abbates aliive sacerdotes indulgentias aliis im- pertiri possunt, nisi sint legitime delegati. 4. Quoad vivos porro, qui adhuc Ecclesiae iuris- dictioni subiiciuntur, indulgentiae actum iurisdictionis et iudicii Ecclesiae consequuntur et infallibilem nanciscuntur effectum, nisi poenitens obicem ponat; hinc iuridicae absolutioni aequiparantur. Sed fideles quoque in Domino defunctos et a iurisdictione Ecclesiae extorres, quum eius- dem corporis mystici membra sint per fidem et charitatem Ecclesiae el nobis coadunata, indulgentiarum applicatione per modum suffragii facta iuvari posse, et praxis et doctrina Ecclesiae constanter tenet. 3 5. Indulgentiae ratione effectuum duplicis generis intelliguntur. Plenariae enim illae dicuntur indulgentiae, quibus omnes totius vitae poenae residuae tolluntur, in quantum Ecclesia certis operibus exequendis tot tantasque conferat satisfactiones e suo thesauro, quae Deo obmul- gendo pro poenis totius vitae luendis sufficiant; si in iure pleniores quoque vel plenissimae vocantur, maior vel 1 Bened. XIV. de Svnodo dioec. Lib. II. cap. 10 n. 7 Cfr. Ern. Miiller, Theol. moralis, ed. Ad. Schmuckensehlager. Vmdobonae 1902. Editio septima. Lib. III. tit. II. § 175. — 2 Decr. S. C. Indulg. de die 28. Ang. 1903. Cfr. Kirchl. Verordn.-Blatt fiir die Lavanter Diocese. Nr. I. ex 1904, alin. 4. - 3 Attamen Episcopi aliique Summo Pontifice inferiores non possunt de- functis indulgentias concedere. Cfr. Ern. Miiller, op. et loc. cit. 34 582 vfž minor confessariorum facultas quoad reservationis et iurisdictionis effectus exprimitur. 1 Partiales vero indul- gentiae eae sunt, quae ad certam tantum poenae remit- tendae mensuram ordinantur, in quantum Ecclesia piis exercitiis nonnisi determinatam satisfactionum Christi et Sanctorum quantitatem adnectit certis temporibus et modis poenitentiae in toro Dei correspondentem. Quae poenarum partes inde iuxta rationem et formam veterum canonum poenitentialinm declarantur indulgentiae dierum, annorum, quadragenarum. 2 6. Qaoad indulgentiam iubilaei maxime inspicienda est bulla concessionis, quam singalis vicibus curatis omni¬ bus insinuari providebimus. Id tantum adnotare placet, tempore iubilaei maioris toto anno omnes alias indul- gentias, tam plenarias quam partiales, pro vivis conces- sas suspendi, quod non debet extendi ad iubilaeum extra- ordinarium a S. Sede propter publicas sanctae Ecclesiae necessitates indictum. 3 Indulgentiae vero pro defunctis in suo manent vigore, imo etiam illae, quae alias defonctis non sunt applicabiles, in hoc anno illis applicari possunt. Excipiuntur autem ab illa suspensione: indulgentiae pro moribundis; pro oratione »Angelus Domini«; pro visita- tione ss. Sacramenti per quadraginta horas expositi; pro comitantibus sacrum viaticum ad infirmos delatum; in¬ dulgentiae ab Episcopis in usu pontificalium aut in im- pertienda benedictione concedi solitae; omnes indulgentiae ab aliis quam a Sunimo Pontifice concessae. 4 7. Parochi ergo et divini verbi praedicatores, quum de Sacramento poenitentiae sermonem faciunt, et hanc de indulgentiis doctrinam fidelibus exponere non omittant; caveant vero, certis et fixis Ecclesiae dogmatibus theologo- rum opiniones immiscere. Haec si solide et accurate per- tractaverint, efficient sane, ut fideles ipsis concrediti facil- 1 Bonif. VIII. in bulla „Antiquorum“ de die 23. Februarii 1300. — 2 Indulgentias igitur annorum mille et ultra tamquam apocryphas et falsas esse reiiciendas, edocemur ex Bened. XIV. de Syn. dioec. L. XIII. c. 18. n. 8 iuxta decret. S. C. Indulg. de die 7. Mart. 1678 n. 18. Vide insuper decr. S. C. Indulg. de die 14. Apr. 1856 n. 371 et 26. Maii 1898. — 3 S. C. Ind. de die 25 April. 1875. — 4 Bened. XIV. constit. „Cum nos“ de die 17. Maii 1749. § 1. 533 lime falsas de indulgentiis opiniones atque ineptas, imo sacrilegas haereticorum cavillationes retundere possint; quorum multi ex ignorantia, plurimi ex malitia hanc doctrinam moremque Ecclesiae calumniantur et impetunt. Hortentur fideles, ut grati animi affectu et pio mentis ob- sequio excipiant munificentissima haec Dei et Ecclesiae matris dona, et salutari hac omniumque viribus accomo- data ratione ea, quae divinae iustitiae ipsi debent, exsolvere et animas in purgatorio detentas iuvare studeant. Curent praeterea conditiones, quae ad indulgentias lucrandas requiruntur, accurate explanare easque religiose obser- vandas populo proponere. 8. Conditiones autem ad plenarias indulgentias lucran¬ das, praeter intentionem saltem habitualem, quae eliam pro particularibus et partialibus praesupponitur, hae re- quiri solent: a) Confessio, etiam pro illis, qui sola venialia ha- bent. 1 Fideles dioecesis Lavantinae, qui saltem altera quaque hebdomada sacramentalem confessionem peragere solenl, ex speciali indulto ad triennium concesso 2 omnes indulgentias inter id tempus occurrenles (excepto iubilaeo) lucrari possunt, neque requiritur, ut absolutio sacramen- talis detur cum intentione ad indulgentiam lucrandam. 3 b) Communio, quae unacum confessione in pervigilio festivitatis quoque fieri potest, non solum si indulgentia concessa est a primis Vesperis usque ad occasum solis, uti pristinis decretis S. Sediš indultum erat, 4 * sed etiam, quando indulgentiae plenariae tempus computandum est ab initio diei naturalis et non a primis Vesperis, neque ea indulta est respeclu festivitatis, sed quacumque alia ex causa, uti decrevit Pius PP. IX. 5 Communio paschalis ad lucrandum iubilaeum absque speciali indulto non sufficit; 6 sufficit autem ad lucrandas indulgentias alias quascumque. 7 1 S. C. Indulg. de die 19. Maii 1759. - 2 S. C. Indulg de die 3 Sept. 1902. - 3 S. C. Indulg. de die 15. Dec. 1841, II. - 4 S. C. Indulg. de d.e 19. Maii 1759: de die 12. lun. 1822. — & S. C. Indulg. de die 6. Oct. 1870. — 6 S. C. Indulg. de die 25. lan. 1875 ad 4. — 7 S. C. Indulg. de die 19. Mariu 1841 Orbis et Urbis ; de die 15. Dec. 1841; de die 10. Maii 1844 ad 1. <&<§> c) Preces vocales iuxta intentionem concedentis . 1 Quae si determinatae non fuerint, possunt deligi a fideli- bus ad libitum; non autem satisfaciunt per preces iam obligatorias, v. gr. per horas canonicas . 2 Recitare quin- que »Pater noster« ac totidem »Ave Maria« et »Gioria Patri« cnm »Čredo« commendatur pio fideliura usu valde communi. Ut preces recitentur flexis genibus, non requi- ritur, nisi aliter praescriptum sit in documentis conces- sionis. Surdi, qui muti sunt, satisfaciunt pro praescriptis precibus publicis, si aliis fldelibus in ecclesiis coniuncti interne mentem ad Deum elevare conantur; preces vero privatim praescriptae a coniessariis eornmdem in alia opera pia commntari possunt . 3 Imo sufficit, ut surdo-muti, quin in singulis casibus ad proprium confessarium recur- rant, iniunctas preces signis vel mente fundant, vel tan- tum eas legant sine ulla pronuntiatione . 4 d) Visitatio ecclesiae alicuius. Quando inter opera praescripta ponitur haec conditio, impleri debet a Vesperis unius diei usque ad Vesperas alterius, aut .a media ad mediam noctem. Communio in eadem ecclesia, quae visi- tatur, sumenda non est, nisi torte expresse id praescriptum fuerit. Oui ob infirmitatem e domo egredi nequeunt, acqui- rere possunt indulgentias plenarias quascumque, pro qua- rum acquisitione praescripta est sacra communio et visi¬ tatio alicuius ecclesiae, si alia opera pia a respectivo confessario iniungenda fideliter adimpleant . 5 Ouod idem valet pro eis, qui, senio confecti, in communitate versantur . 6 Piorum locorum ac religiosorum oratoria si quis visi tat, non potest lucrari indulgentias plenarias. Idem dicas, si illa ad publicorum instar erecta sunt; imo ne sodales quidem harum communitatum visitando proprium hoc oratorium indulgentiarum participes redduntur sine pri- vilegiis particularibus . 7 1 Bened. XIV. const. „Inter praeteritos 11 de die 3. Dec. 1749 § 84 et const. „Convocatis“ de die 25 Nov. 1749 n. 51; S. C. Indulg. de die 13. Sept. 1888 ad 1. — 2 S. C. Indulg. de die 29. Maii 1841. ad 3. — 3 S. C. Indulg. de die 15. Martii 1852. — * S. C. Indulg. de die 18. lul. 1902. — 6 S. C. Indulg. decr. Orbis et Urbis de die 18. Sept. 1862. — 6 S. C. Indulg. de die 16. lan. 1886 ad II. — 7 S, C. Indulg. de die 22. Aug. 1842. 535 «> e) Ieiunium, quod si praescribatur, nisi sint dies assig- nati, observari debet, quando ex alio titulo non debetur. f) Eleemosyna, quam etiam pauperes pro posse dare convenit et ex suis quisque vel per se vel per alios elar- giri tenetur. g) Fideles, ut indulgentias lucrentur, saltem ultimum opus praescriptum exequentes in statu gratiae necessario esse debent, cum poena debita remitti nequeat, quamdiu manet peccatum. 1 Quam conditionem populiš explicare raultum adlaborabunt animarum pastores, ut cum fre- quenti indulgentiarum usu fideles prae omnibus sancti- latem et iustitiam adaugere et per bona opera hunc in finem praescripta in dies certiorem suam vocationem reddere procurent, minime vero inani fiducia seducti ob benignam poenarum condonationem liberiorem censeant peccatorum remissionem remissioremque peccandi liber- tatem ipsis esse patefactam. 9. Ex diversis decretis sacrae Congregationis Indul¬ gentiarum licet plures indulgentias plenarias eodem die lucrari, persolutis conditionibus, quas pro singulis prae- scriptae sunt; id porro accidit non solum, quando plures indulgentiae lucrandae occurrant uno eodemque die propter lestivitatem, sed etiam quando quis indulgentias libera electione alicui diei adnectendas ob devotionem uni ei- demque diei per hebdomadam aut mensem affixerit. 2 In eiusmodi času ecclesiam vel publicum oratorium (quando nempe tališ visitatio requiritur) totidem vicibus visitari oportet, quot sunt indulgentiae lucrifaciendae. 3 10. Volumus autem, ut adveniente aliquo festo die, cui adnexa est indulgentia plenaria, parochi die Dominica praecedente fideles ad rem moneant, ut tantum bonum participent et ad Sacramentorum frequentiam alliciantur; simul et opera indicent, quae praestanda sunt ad indul- gentiam acquirendam. Hunc in finem et indulgentiae in Jestis per annum lucrandae in directorio dioecesano ad- 1 S. Thom. In IV., dist. 20. q. 1. a. 5. sol. 1. — 1 S. C. Ind. de die 29. Febr. 1864 ad 1—3. — 3 S. C. Ind. de die 29. Maii 1841 ad 1. 536 notantur. Optamus etiam, ut, quo die testo indulgentia lucranda est, in foribus ecclesiae appendatur tabella cum inscriptione: Indulgentia plenaria , ne fideles ob ignoran- tiam vel oblivionem tanto bono careant. 11. Monemus insuper parochos et ecclesiarum recto- res, ul non solum pias sodalitates, copiosis indulgentiis a S. Sede Apostolica ditatas, in suis parochiis erigere erectasque fovere et promovere prudenti fervore studeant, sed ut fideli populo eas quoque saepius commendent indulgentias, quae adnexae sunt certis devotionibus, quasque fideles crebrius, facilius et maiori cum tructu lucrari possunt. Huiusmodi sunt, quae scapularia gestan- tibus, coronam beatae Mariae virginis precatoriam sive rosarium, litanias ss. Nominis lesu eiusdemque sacratis- simi Cordis, aut lauretanas, varias orationes et preces sic dictas iaculatorias recitantibus, aliquid temporis ora- tioni mentali impendentibus, mensis Mariani exercitia, devotionem novemdialem in honorem Sancti Spiritus aut devotionem rosariam in honorem beatae Mariae virginis mense Octobri pie peragentibus, stationibus viae Crucis devote assistentibus, ss. Sacramentum in ecclesiis asser- vatum visitantibus, aut dum portatur ad infirmum, comi- tantibus concessae sunt; et aliae quamplurimae, quae omnibus ad manus sunt, quaeque pietatem lovent pro- moventque fidei, spei et charitatis augmentum. Ideo enim poenitentiae rigorem relaxat et indulgentiarum thesauros effundit Ecclesia, »ut fidelium augeatur devotio, fides splendeat, spes vigeat, charitas vehementius incalescat.« 1 Assuescant autem fideles singulis diebus mane renovare intentionem, omnes per diem lucrandi indulgentias, variis pietatis exercitiis, quae suscipient, torte adnexas. 12. Optime agent contessarii, si poenitentibus pro satistactione imponent preces aliave pia opera, quibus 1 Ex bulla „Unigenitus“ ClemeDtis VI. anno 1349. — Plures operibus piis precibusque apud fideles pervulgatis adnexae sunt indulgentiae, quae a pleris- que ignorantur. Eaumerantur vero in libro, cui titulus: „Die Ablasse, ihr Wesen und Gebrauch. Ed. Fr. Beringer S. I. Paderbornae, 1900.“ Hoc opus, cuius editio 12. a S. R. Congregatione approbata et tamquam authentica declarata est, utiliter a parochis, coneionatoribus et confessariis pervolvitur et fidelibus communicatur. <$>? 537 coniunctae sunt indulgentiae; quare poenitentes frequen- tias lucrari indulgentias, simul atque facilius pro suis delictis satisfacere poterunt. Quamvis enim regulariter in- dulgentia acquiri non possit per opus aliunde debitum; haec tamen est praxis Romae communis, inde a longo tempore observata et a Summis Pontificibus tacite appro- bata. Fiat etiam apud nos haec praxis communis. 1 13. Verum et animas christifidelium in purgatorio detenlas his misericordiae operibus sublevare nobis cordi esse debet. Nam pii atque doctissimi viri asserere non dubitant, poenam purgatorii vix ullos iustos, nisi ex magna Dei misericordia, evadere ita, ut recta via ex cor- pore ad coelum evolent. 2 Commendent proinde parochi et confessarii fidelibus, ut indulgentias etiam animabus purgatorii applicent, quippe quae sunt egentissimae et gratias referunt maxirnas. 3 Doceant parochianos suos eli- cere actum heroicum charitatis erga animas in purgatorio detentas, qui in eo consistit, quod christifidelis sive aliqua adhibita formula sive etiam tantummodo mente offerat Deo pro animabus purgatorii omnia opera satisfactoria, quae ipse, quoad vixerit, peraget, necnon omnia sulfragia, quae post mortem quomodocumque ei obvenire poterunt. Qui actus ipse plurimis privilegiis et indulgentiis a S. Sede Apostolica ditatus est. 4 14. Noverint autem parochi et ecclesiarum rectores, a sacrosancto Concilio Tridentino onus Nobis impositum esse, indulgentias et caeteras spirituales gratias a S. Sede concessas examinandi, ne fidelium pietas aut falsis aut suspectis decipiatur indulgentiis. 5 Quapropter videant, nuni Brevibus aut Rescriptis, quibus indulgentiae conceduntur, Ordinarii licentia, eas publicandi, accesserit; sin minus, curent, ut huiusmodi licentia quamprimum muniantui, auotore Ern. Miiller. Kecogn. et auxit Ad. Schmucken- gratiae. Lib. I. cap. 13. versus finem. — 8 ®: 7 C1 T e ,™' ap’*]«?”' — Positio super virtutibus. Summar. pag. 216, 217. Romae, 1873^ ger, Die Ablasse etc. Pag. 326-331 - 5 Cone. Trid. sesa. X indulg. Cfr. sess. XXI. cap. 9. de ref. 538 g'®* eademque documenta authentica 1 in archiviis suis sedulo servent, ut in visitatione canonica, si requirantur, possint ostendi. Et quoniam a S. Sede singulis ecclesiis indul- gentiae ad tempus 2 tantum concedi solent, parochi cura- bunt, ut Brevia et Rescripta sat tempestive renoventur. Dubias autem et incertas indulgentias 3 ad Nos exami- nandas remittent. Novae indulgentiae a nemine promul- gentur aut promulgari permittantur, nisi prius in curia Nostra episcopali visae fuerint et specialibus litteris ap- probatae. 4 15. Bis in anno, id est in sollemnitate Resurrectionis D. N. I. Chr. et in testo omnium Sanctorum ex conces- sione S. Sediš Apostolicae impertiri solemus in ecclesia Nostra cathedrali benedictionem Apostolicam cum indul- gentia plenaria. Hinc fideles sat mature admoneantur, quid eis praestandum sit, ut indulgentiae huius participes fieri possint. 16. Quum in dioecesi Lavantina omnes et singuli sacerdotes, sive saeculares sive regulares, iurisdictione ad confessiones sacras excipiendas ornati, qui et quoties utriusque sexus christifidelibus in mortis articulo consti- tutis Sacramenta administrant, a Nobis subdelegentur ad impertiendam benedictionem Apostolicam cum indulgentia plenaria in articulo mortis, 5 sciant, ex praecepto Benedicti PP. XIV. 6 adhibendam ipsis esse formulam eiusdem benedictionis ab eodem Benedicto XIV. confectam, quae 1 Ut indulgentia aliqua possit censeri authentica, sufficit etiam copia authentica, quam ex originali sumptam esse constat. S. G. Indulg. de die 23. Fehr. 1711. — 2 Tempus dimetiendum est a die dati, non vero publicati Brevis. S. C. Indulg. de die 20. Martii 1711. Indulgentiae quibusdam festis concessae translatae pariter intelliguntur pro eo die, quo festa huiusmodi quoad sollemnitatem et externam celebrationem sive cum officio et Missa sive quoad sollemnitatem tantum cum debitis facultatibus translata fuerint, ita ut externae sollemnitati etiam indulgentia adhaereat. Decr. gen. S. C. Indulg. de die 9. Aug. 1852. — 3 Clausula verborum „Volumus autem etc.“ ita est intelligenda, ut istae litterae nullius sint valoris, si alia indulgentia alicui ecclesiae iam concessa est pro fidelibus, generatim istam ecclesiam vel altare eius visitantibus; minime vero obstat indulgentiis pro certo personarum genere, v. gr. pro confraternitate aut pro certo opere in illa ecclesia praestando aatae. S. G. Indulg. de die 18. Martii 1677. — 4 Constit. „Officiorum ac munerum" Leonis XIII. de die 25. lan. 1897, cap. 6. n. 16, 17. Vide: Gesta et stat. Syn. dioeces. Lav. anno 1896 celebr. Pag. 253. — 6 Kirchl. Verordn.-Blatt Nr. I. ex 1891, alin. 1. - 6 Const. „Pia mater" de die 5. Aprilis 1747. 539 prostat in Collectione rituum dioecesis Lavantinae. 1 Quoad moniales autem confessarius earum ordinarius tan- tum subdelegatur ad benedictionem hanc impertiendam. 2 Haec omnia circa indulgentias earuraque usura ab animarum pastoribus observari et fidelibus ipsarum curae commissis inculcari volumus, utpote cum doctrina et praxi Ecclesiae catholicae apprime consonantia ac specialibus S. Sediš Apostolicae declarationibus sancita. Haurietis aquas in gaudio de fontibus Salvatoris. (Isai. 12, 3). Caput LXXIV. De cultu sacratissimi cordis lesu ac purissimi cordis Mariae. Sacratissimum cor lesu. nter egregia d ona, a Salvatore nostro l esu Christo sanctae Ecclesiae collata, eximium certe locum obtinet cultus sacratissimi Cordis sui, quo cultu nullus potest esse ipsi Domino ac Salvatori nostro iucun- dior, Ecclesiae utilior, gratiis et divitiis spiritualibus in homines diffundendis foecundior. 3 Cultus hic quoad rem semper luit in Ecclesia. Procul dubio beatissima virgo Maria ardentissimo semper amore erga cor Filii sui fuit succensa, quae in hoc Corde sua- viter et perpetuo quievit, quae huius divini Cordis divi¬ tiis cumulatissime repleta erat, quae denique vidit cor Filii desolatum, amore vulneratum, lancea perforatum, sanguine pepitus exhaustum. Transfixum est cor Mariae cum corde lesu, a quo plane nequibat avelli. 4 Tenerrimo pariter amore erga cor lesu merito creditur affectus fuisse ‘ Part. I. tit. VI. cap. 3. pag. 100. — 2 S. C. Indulg. de die 23. Sept. 1715. Cfr. „Correspondenz des Priestervereines Associatio Perseverantiae sacer- dotalis". Wien 1903. Pag. 9 32 54. — 3 De cultu sacratissimi cordis lesu 'n litteris Nostris pastoralibus, die 19. Ianuarii 1902 datis, fusius tractavimus cultumque hunc dioecesanis Nostris impense commendavimus. In dictis Ii ens Pastoralibus etiam praecipui enumerantur auctores, qui de eodem sanctissimo Corde eiusque cultu scripserunt. — 4 S. Bernardi sera. de 12 stellis. Lect. 2. Noct. in off. septem dolor. B. M. V. sanctus Ioseph, cui datum est, ipsum Dominum »non tantum videre et audire, sed portare, deosculari, vestire et custodire,« 1 nec non discipulus ille, quem diligebat Iesus, quique supra pectus Domini in coena recubuit (Ioann. 21, 20) atque fluenta Evangelii de ipso sacro Dominici pectoris fonte potavit. 2 Aequali amoris igne erga divinissimum Cor ardebat s. Paulus apostolus, qui ausus est dicere: Quis nos separabit a charitate Ghristi (Rom. 8, 35), deque quo non dubitavit affirmare s. Chry- sostomus: »Cor Christi erat cor Pauli.« 3 Nec alii defue- runt Sancti, immensum divini Cordis amorem summopere colentes; inter quos s. Bernardus, s. Bonaventura, s. Fran- ciscus Salesius, s. Thomas, s. Aloisius, s. Mechtildis, s. Clara, s. Gertrudis, s. Catharina Senensis, s. Teresia prae- cipue laudantur. 4 Plane mirabile, quod s. Franciscus Sa¬ lesius quasi iundum praeparavit, in quo cultus sacratis- simi cordis lesu radices agere, ex quo in totam Ecclesiam propagari coepit, ordinem Visitationis B. M. V. ea inten- tione instituendo, ut in illo virtutes cordi lesu praedilectae humilitatis et mansuetudinis singulariter colerentur; et quod praeterea eiusdem cultus etiam semina misit in suo opere »Theotimus« inscripto et multo magis in suis epistolis. 5 Cultum vero publicum et peculiariter determinatum Redemptor noster ad haec ultima tempora reservavit, ut christifidelium tepor ad novum spiritus fervorem accen- deretur. Quem in finem elegit beatam Margaritam Mariam Alacoque (f 1690), religiosam sororem ex ordine Visita¬ tionis B. M. V., cui saepius apparens, die 16. Iunii 1675, inlra octavam sanctissimi Corporis, quum orationi coram sanctissimo Sacramento vacaret, Cor suum sacratissimum detegens dixit: »Ecce, Cor meum, cor illud tanto homi- num amore succensum, ut nihil praetermiserit, viribus 1 Ex orat. ad a. Ioseph, inter orationes in praeparat. ad Missam. — 2 S. Ang. Ep. tract. in Ioann. Lect. 2. Noct. in oct. s. Ioannis apost. et evang. — 3 Vide: Dr. M. Napotnik, Sv. Pavel, apostol sveta in učitelj narodov. Mar- burgi, 1904. Pag. 153. — 4 Nic. Nilles S. L, De rationibus festorum sacratiss. cordis lesu et puriss. cordis Mariae. Oeniponte, 1885. Tom. I. lib. I. part. III- pag 432 sqq. — 6 Linzer theol. prakt. Quartalscbrift. 1878: „Der hi. Franz von Sales, Lehrer der Kircbe.“ Pag. 363—364. g 541 exhaustis penitus alque consumptis, quo amorem hunc iramensum certissimis signis testatum eis relinquerel. Eorum Lamen pars maxima usque adeo se mihi gratos amicosque non exhibent, ut me etiam iniuriis contume- liisque in hoc amoris mysterio assidue lacessant. Quod eo etiam acerbius accidit, quod a personis mihi dicatis talia quoque pati cogor. Itaque a te requiro, ut feria sexta, quae octavam Jesti Corporis mei proxima sequitur, Cordi meo colendo peculiariter sit dedicata, qua die ad sacram mensam accedendo iniuriae Cordi meo in altaris mysterio inllictae, eo maxime tempore, quo palam fidelium vene- rationi expositus sum, violati honoris reparatione sarci- antur. Et quidem spondeo, eos omnes, qui hoc honore Cor meum afficient, ipsius divini Cordis influxu gratiarum copia tore cumulandos .« 1 Venerabilis discipula Cordis divini, supernae obse- quens voluntati, summo studio apud omnes, quoad potuit, homines egit, ut Cor illud sanctissiinum, divinae chari- latis sedem, omnis honoris signiflcatione colerent ac ve- nerarentur. Demum divina favente gratia devotio haec brevi tempore, frustra reluctantibus adversariis praesertim lansenistis, in omnes catholici orbis partes mire est dif- iusa, praesertim piis studiis ac laboribus sacerdotum Socie- tatis lesu, per quos praecipue cultum sacratissimi Cordis sui Dominus ubique voluit propagari et confirmari. Ko¬ mani Pontifices copiosis indulgentiis pios sanctissimi Cordis cultores ditarunt; atque, ut fideles charitatem Christi patientis et pro generis humani redemptione morientis.. sub sanctissimi Cordis symbolo devotius ac ierventius recolant eiusdemque fructus uberius percipiant, Clemens XIII. ipsius sacratissimi Cordis festum nonnullis ecclesiis celebrare concessit , 2 Pius IX. ad universam ex- tendit Ecclesiam 3 ac denique summus Pontifex Leo XIII. orbis catholici votis obsecundans, ad ritum duplicis pri- mae classis evexit . 4 , n 1 Nic. Nilles S. I., op. cit. Tom. I. lib. I. __Occret. S. R. C. de die G. Febr. 17G5. - 3 T) Idtt. apost. de die 28. Iunii 1889. part Decret. II. pag. 346—347. — de die 23. Aug. 1856. 542 Obiectum cultus publici et lesti sacratissimi cordis lesu est: cor lesu physicum et vivum, cum persona di¬ vina inseparabiliter unitum; immensa Christi charitas erga homines; utrumque tamen indivise connexum, vide- licet cor lesu corporeum, quatenus est organum, sedes et symbolum infinitae ipsius erga homines charitatis, seu cor lesu amore nostri flagrans , 1 seu cor lesu physicum flagrantissimae erga nos charitatis victima. Caveant igitur concionatores disserendo de sanctissimo corde lesu a duobus extremis, ne videlicet cultum sacratissimi Cordis vel nimis materialiter vel nimis spiritualiter concipiant et populo christiano proponant. Caveant quoque ab ineptis personificationibus cordis lesu, quae hominibus libertinis ipsum cultum ridiculum lacerent; si quis exempli causa e suggestu de matre vel de resurrectione cordis lesu loquatur. Duo praecipue sunt momenta, quae devotionem erga sacratissimum cor lesu summopere commendant et fideli- bus charum reddere debent, nimirum tinis huius devotionis et Iructus ex ea manantes. Finis devotionis erga sacratissimum cor lesu ac eiusdem lesti ex intentione Domini ipsius in eo potissi- mum est, ut fideles immensum amorem, quo ardet Cor eius, pie recolentes, ad redamandum hoc Cor suavissimum accendantur eiusdemque Iructus uberius percipiant ; 2 et ut iniurias eidem amantissimo Cordi ab ingratis homini¬ bus, praesertim in ss. Eucharistiae sacramento illatas, dignis obsequiis compensare studeant.- Atque revera fini huic respondent uberrimi fructus, quos cultus interior et exterior, iuxta mentem Ecclesiae cordi lesu exhibitus, in universo orbe catholico produxit . 3 Ubicumque enim cultus hic inducitur aut inductus viget, splendere incipiunt et refulgent amor divinae Eucharistiae lrequentiorque ipsius visitatio ac receptio, quae divina Eucharistia totius vitae spiritualis et lons et centrum est, 1 S. P. Pii IX. Breve beatificat. vener. Marg. M. Alacoque de die 19. Aug. 1864. — 2 Offic. s«, cordis lesu. Lect. VI. — 8 Offic. in festo beatae Margaritae Mariae Alacoque die 17. Octobr. <^9 543 «)^> perfectio ac robur. lam vero per hos effectus potenlis- simum et maxime opportunum remedium iis exhibetur malis, de quibus hisce praesertim temporibus dolet pia mater Ecclesia, quod nempe in multorum cordibus refri- guerit charitas, et quod a tot christianis sacramentorum perceptio dolendum in modum contemnatur. Praeterea per hunc cultum studium imitandi virtutes sacratissimi Gordis mirifice fovetur, et, quod summi est momenti, Dominus ipse copiosissima gratiarum dona et beneficia piis Cordis sui cultoribus promisit, nec non historia simul et experientia quotidiana teslantibus largitus est et sine intermissione elargitur. Maximo proinde afficimur gandio et ineffabili reple- mur cordis solatio, videntes, quod dulcissima haec et tam salutaris devotio erga sanctissimum cor lesu etiam in dioecesi Nostra altas iam radices egerit. In 147 parochiis plus quam quadraginta septem millia fidelium conlrater- nitati huic nomen dederunt. Quotannis variis in locis dioecesis Lavantinae in honorem sacratissimi Cordis tridua, novenae aliaeque piae devotiones instituuntur. Die 16. et 20. lunii 1875 multi dioecesani divino Cordi sese devo- verunt; sacerdotes vero in secunda Synodo dioecesana die 2. Octobris 1896 seorsim se ipsi dedicarunt atque hanc dedicationem in tertia et quarta Synodo, die 7. Sep- tembris 1900 et die 28. Augusti 1903, renovarunt. Sed et tota dioecesis die 17. lunii 1898, porro die 29. lunii 1899 in festo ss. apostolorum Petri et Pauli atque iterum in testo ss. cordis lesu vel vero Dominica proxime sequente anni 1900, praevia triduana devotione, huic amantissimo Cordi se consecravit. Insuper in honorem divinissimi cordis lesu pluribus in locis capellae aedificatae, altaria extructa, statuae et imagines erectae sunt. Ita in ecclesia Nostra cathedrali die 1. Decembris 1898 sacratissimo Cordi magnificum nltare laterale Nostris sumptibus erectum et die 26. Oc¬ tobris 1899, assistentibus omnibus Decanis ruralibus, a Nobis dedicatum est. <š?i> 544 e !^> Hanc ilacjue suavissimam devotionem erga sacratis- simum cor lesu omnibus et singulis sacerdotibus dioece- sanis iterum atque iterum intime commendamus, deside- rantes, ut illam non modo in semetipsis fovere studeant, sed etiam fidelibus opportune, importune, omni oblata occasione insinuare nitantur sibique persuasum habeant, eo certius ad status sui perfectionem se perventuros eoque uberiores fructus in sacro ministerio esse percepturos, quo ferventiores in hac devotione sese praestiterint. 1 Quem in finem sequentia eis in memoriam revocamus: 1. Studeant animarum pastores edocere fideles, šibi cominissos, ut sacratissimo Cordi praeprimis internam exhibeant venerationem, quae in eo est: a) ut saepe memores sint sanclissimi cordis lesu, nos immense atque plus amantis, quam ipsi nos diligere valemus; 2 b) ut in hoc Corde spirituali modo habitare seligant omnibus diebus vitae suae, videlicet cogitationes suas et affectus omneš, intellectum, memoriam, voluntatem et libertatem omnem, semetipsos totos sanctissimo Cordi offerendo et consecrando; 3 c) ut ipsis sit idem velle et nolle cum illo, nempe peccata omnia, utpote sanctissimo Cordi alienissima, de- testando et e cordibus suis evellendo, virtutes sacratissimi Cordis imitando et in cordibus suis fideliter depingendo; 4 d) ut in eodem gaudeant et contristentur cum corde lesu, nimirum exultando de infinitis eius perfectionibus atque de honore et amore, quem eidem exhibent animae piae et devotae, econtra dolendo de suis et aliorum pec- catis, et voluntaria expiatione satisfaciendo cordi lesu, iniuriis afflicto. Haec quippe exercitia sponte sequuntur ex indole amoris, cui proprium est, amantem unire cum 1 Ita Dominus beatae Margaritae significavit in revelatione supra relata: Oommenda sacerdotibus et religiosis (hanc devotionem) ut viam certissimam, gua ad status sui perfectionem perveniant , —■ Animarum pastoribus ut instrumenlum aptissimum, quo corda saxis duriora t ad poenitentiae lacrimas emolliant. (Herm. los. Nix S. 1., Cultus ss. cordis lesu. Friburgi Brisg., 1891. Pag. 155—160). — 2 Offic, festi sanctissimi cordis lesu. — 3 Gonstat praesertim ex revelatione beatae Margaritae a Christo facta. — 4 S. Bern. serm. 3. de pass. In offic. ss Cordis. Lect. IV. p 545 ~T v<$> amato mente et corde, et ad hoc tandem deducent, ut iam implere possimus sancti Pauli apostoli monitum: Hoc enim sentite in vobis, quod et in Christo lesu! (Philipp. 2, 5). 2. Sed externo quoque cultui sacratissimi cordis lesu inter fideles fovendo intenti sint animarum curatores. Quapropter: a) festum sanctissimi Cordis quam maxima sol- lemnilate quotannis peragant atque fideles ad renovan- dam consecrationem cordi lesu nec non ad indulgentias lucrandas invitent. 1 b) Ubicumque possibile est, prima feria sexta cuiusque mensis, sive Dominica sequente specialem devotionem in honorem sacratissimi cordis lesu instituant. Quae devotio, a Nobis in litteris pastoralibus supra memoratis iam com- mendata, hoc forsan modo peragi poterit, ut celebrata Missa coram exposito sanctissimo Sacramento recitentur litaniae de ss. corde lesu cum formula consecratoria a piae memoriae Leone PP. XIII. praescripta 2 cum aliquot »Pater noster« et »Ave Maria« pro lucrandis indulgentiis, 3 et fideles ad suscipiendam communionem reparatricem alliciantur. 4 c) Praeterea, ut integer mensis Maius Dei Matri, ita mensis Iunius, quo plerumque ipse dies festus sacratis¬ simi cordis lesu celebratur, eidem sanctissimo Cordi sive singulorum privatim sive publice omnium exercitationibus dicari poterit. 5 Etiam devotiones novemdiales in honorem ss. Cordis specialibus indulgentiis plenariis et partialibus ornatae sunt. 6 1 Ad promovendam Sacramentorum frequentiam omnibus confessariis rite approbatis concessimus facultatem absolvendi a casibus iudicio Nostro reservatis in festo et infra octavam sacratissimi cordis lesu et purissimi cordis Mariae. (Gesta et statuta Svn. dioec. Lav. anno 1896 celebr. Marburgi, 1897. Pag. 289). 2 Litt. encycl. „Annurn sacrum“ de die 25. Maii 1899. Kirchl. Verordnungs- blatt fiir die Lavanter Diocese. Nr. XIII ex 1899. Pag. 115. 3 Litt. past de die 19. lan. 1900. — 4 Videsis Fr. Beringer S. I., Die Abliisse. Paderbornae, 1900. Pag. 298. — 6 Fidelibus omnibus, qui hoc mense cordibus contritis palam yel privatim aliquas preces vel pietatis officia in honorem ss. Cordis peregerint, indulgentiam septem annorum quovis die, plenariam vero indulgentiam eis, qui nno die huius mensis Sacramentis usi, aliquam ecclesiam visitaverint '"'IPt 6 P*', r aliquod tempus ad mentem summi Pontihcis oraverint, concessit Pius 11 • - • die 8. Maii 1873. (Fr. Beringer S. I., op. cit. pag. 298). — 6 Fr. Beringer S. I., °p. cit. pag. 296. 35 d) Fideles instituantur, ut imaginibus quoque sacra- tissimi cordis lesu piam venerationem exhibeant, quod Christus ipse famulae suae, beatae Margaritae, significavit, »velle se, ut imago Cordis sui coloribus expressa fidelium oculis palam exponatur, quo emolliri eorum durities specie tam amabili posset; pollicens insuper, eos omnes, qui talem imaginem peculiariter colerent, maximis gratiis ab huius divinissimi Cordis plenitudine cumulandos.« 1 Sed et in cubiculis et in portis domorum ante oculos šibi ponant imagines sive medallia ss. cordis lesu, ut quoties- cumque eas aspexerint aut ante eas transierint, admone- antur amoris in Dominum excitandi. Possunt quoque illas deosculari in signum amoris et grati animi . 2 e) Ferventi studio animarum pastores foveant confra- ternitatem sanctissimi cordis lesu, cuius finis est, com- munibus pietatis officiis erga ss. Cor coniunctis viribus eius cultum exercere, amorem amore rependere iniuri- asque in ss. altaris Sacramento praecipue illalas compen- sare. Praesertim iuventam, scholae valediduram, huic confraternitati aggregare contendant, ut a saeculi vanitati- bus et illecebris abstrahalur et ad amorem tesu alliciatur. f) Simili modo, ubi prudenter visum fuerit, parochi fidelibus suis non omittant commendare pium opus, quod nomine »Apostolatus precum« insignitur, cuius scopus in eo est, ut fideles in se et in aliis promoveant studium orationis iuxta desideria et ad exemplum ss. cordis lesu, semper viventis ad interpellandum pro nobis. Quia enim tanta est temporum, in quae incidimus, calamitas, quia »magna arma sunt preces, magna securitas, magnus thesaurus, magnus portus, tutissimus locus «, 3 imprimis preces pio animorum foedere divinae maiestati oblatae, optandum est, »ut Dei potissimum ministri orandi amorem studiumque, incensis christianorum animis, sedulo exci- 1 Pius PP. VI. die 2. lan. 1792 indulgentiam septem annorum totidemque quadragenarum eoncessit fidelibus, qui templum, oratorium seu altare, ubi sacra cordis D. N. I. Chr. imago publicae venerationi decenti forma, quae con- venit, ut moriš est, exposita habefur, pie visitaverint nec non per aliquod temporis spatium iuxta mentem summi Pontificis Deum oraverint. (Herm. los. Nix S. I., op. cit. pag. 125). — 2 Nie. Nilles S. I., op. cit. Tom. II. lib. III. P. I. pag. 337. — 3 S. Ioann. Chrysost. homil. 30. in Gen. n. 5. 547 tent et omnes, qui vere Christum sequuntur, in ipso sanclissimo eius Corde coniuncti ac veluti colligati, melius ea damna reparent, quae a nefariis impiorum conventibus quotidie religioni inferuntur.« 1 g) Fideles assidue edoceantur, ut assuescant recitare breves preces iaculatorias aliasque orationes in honorem sanctissimi cordis lesu, a sancta Sede apostolica copiosis indulgentiis iocupletatas. 2 h) Sanctam Ecclesiam gloriose gubernans Pius PP. X., cui nihil potius est atque optatius, quam ut gentium religio magis magisque in dies augeatur erga sanctissimum cor lesu, in quo omnium gratiarum thesauri sunt reconditi, postulationibus, ut precibus post privatam Missae celebra- tionem persolvi solitis ter addi possit invocatio: Cor lesu scicratissimum, miserere nobis, perlibenter annuere duxit; ac proinde universis e christiano populo, qui una cum ipso sacerdote post memoratam Missam precibus iam indictis praefatam invocationem addiderint, indulgentiam septem annorum totidemque quadragenarum, defunclis quoque applicabilem, decreto de die 17. Iunii 1904 be¬ nigne elargiri dignatus est. Adectmus ergo cum. fiducia ad thronum gratiae, ut misericordiam conseguamur et gratiam inveniamus in auxilio opportuno! (Hebr. 4, 16). Purissimum cor M ari a e. Q,uum deipara atque immaculata virgo Maria iuxta Patrum et Ecclesiae sententiam via regia Salvatoris et appelletur et sit, eius etiam purissimum Cor via pariter 1 Ioachimi Pecci, Card. et Archiep. Perusiani, postea Papae Leonis XIII., litt. past. de die 30. Dec. 1868. (Herm. los. Nix S. I., op. cit. pag. 129). — 2 Fr. Beringer S. I., op. cit. pag. 120, 175—180. — Nec param consuetudo prodest, moribundos sanctissimo cordi lesu hac quotidie oratione commendandi: ;,0 clementissime lesu, amator animarum, obsecro te per agoniam Cordis tui sanctissimi et per dolores Matris tuae immaculatae, lava in sanguine tuo pecca- tores totius mundi, nune positos in agonia et hodie morituros. Amen. Cor lesu, in agonia faetum, miserere morientium!" — Indulgentia 100 dierum guoties toties; indulgentia plenaria semel in mense sub consuetis conditionibus lucranda a b eis, qui hanc orationem ter quotidie vario diei tempore per totum namsem Pie recitaverint. Pius IX. decr. de die 2. Februarii 1850. (Fr. Beringer b. 1., °P- cit. pag. 241). 35 * 548 *?§> regia ad sacratissimum cor lesu merito censetur. 1 Itaque cultu puhlico et festo sanctissimi cordis lesu ab Ecclesia constituto, consequens erat, ut etiam cultus et festum purissimi cordis Mariae institueretur; Filio enim suo coniunctissima et simillima est Virgo sanctissima. Ideo quoque evenit, ut paulo post libelli de cultu utriusque sanctissimi Cordis ederentur, altaria sanctissimo cordi lesu et Mariae dicarentur, numismata, imaginibus utriusque Cordis insignita, cuderentur et distribuerentur, imo et confraternitates in honorem sive solius cordis Mariae sive ss. cordinm lesu et Mariae erigerentur, quas summi Pontifices et ratas habuerunt et gratiis ac favori- bus prosecuti sunt. Inter defensores et propagatores cultus purissimi cordis beatae virginis Mariae saeculo decimo septimo eminent Ioannes Eudes (f 1680), fundator con- gregationis lesu et Mariae, et Ioannes Pinamonti S. I. (f 1703). Cultui autem huic multum suffragatus est summus Pontifex Clemens XIII. approbando cnltum et festum ss. cordis lesu . 2 Oui enim posset fieri, ut cultoribus cordis Filii purissimum cor eius Matris non similiter cultu dignum videretur? Quare festum purissimi cordis Mariae in pluribus dioecesibus et ordinibus celebrari coepit. Tandem summus Pontifex Pius IX. officium proprium sub ritu duplici maiori et Missam purissimi cordis beatae Mariae virginis pro Dominica post octavam assumptionis eiusdem B. M. V. approbavit. 3 Obiectum huius cultus et festi est purissimum cor virginis Mariae, videlicet cor verum beatissimae Virginis amore ardentissimo Dei et hominum succensum, seu im- mensus amor, quo cor Virginis ardet, ceu cor beatae Mariae virginis carneum, prouti est symbolum et sedes purissimi et ardentissimi amoris. 4 Dicitur cor purissimum, * Cone. Venet. 1859. De confratern. Collectio Lacensis. Friburgi Brisg., 1875. Col. 324. — a Decr. S. R. C. de die 6. Febr. 1765. — 3 Decr. S. R. C. de die 21. Iul. 1855. — Cfr. inter alios auetores: Nic. Nilles S. I., op. cit. Tom. I. lib. II. pag. 537—600. — Herm. los. Nix S. I., op. cit. pag. 162—166. — Schmude S. I, Das reinste Ilerz der heil. Jungfrau und Gottesmutter Maria. Wien, 1875. — 4 Ern. Miiller, Theol. moralis. Lib. II. pag. 156. ^<» 549 ^ non solura quia in beatissima- Virgine nullum vel levis- simum fuit peccatum neque ulla minus ordinata affectio, sed etiam quia eius amor erga Deum erat purissimus, cum semper in omnibus Deum perfecte quaereret et diligeret. Propositum vero fuit Ecelesiae in hoc cultu consti- tuendo et inter fideles propagando, ut rursus excitaretur et augeretur eorum pietas erga Deiparam; ut imitatione virtutum eius purissimi Cordis fidelium quoque corda divini amoris flammis accenderentur; ut in omnibus studium cresceret, implorandi eius potentissimi auxilii et Cordis eius dulcissimi magis magisque šibi devinciendi. Ex his novis in dies admonitionibus autem intelligere possumus, quam efficax et salutare hominibus sit prae- sidium in purissimo corde Mariae, matris Dei et hominum. Quae »servandi hominum generis consors facta .. pacis nostrae apud Deum sequestra et coelestium administra gratiarum, in celsissimo potestatis est gloriaeque fastigio in coelis collocata, ut hominibus ad sempiternam illam civitatem per tot labores et pericula contendentibus, patrocinii sui subsidium impertiat.« 1 Praesidium purissimi cordis beatae Mariae virginis mirum in modum expertus est orbis christianus, post- quam archiconfraternitas sanctissimi et immaculati cordis Mariae pro conversione peccatorum Parisiis in ecclesia B. M. V. a victoriis auctoritale apostolica erecta est, 2 quae »brevi tempore fructus salutis per universum orbem tam amplos tamque mirandos protulit, ut nihil simile in annalibus Ecelesiae per omnia retro saecula reperiatur.« 3 Etiam in dioecesi Nostra multae existunt confra- ternitates eiusdem nominis et instituti, praedictae archi- confraternitati rite aggregatae, inter quas confraternitas in Nostro seminario clericorum dioecesano, anno 1860 canonice erecta, triginta duo circiter millia sodalium numerat. Insuper in dioecesi plurimae inveniuntur capellae in honorem purissimi cordis Mariae erectae, altaria Cordi 1 Leonis XIII. ene vel. „Supremi apostolatus“ de die 1. Sept. 1883. (Kirehl. Verordn.-Blatt fiir die Lav. Diozese 1883. Nr. V). — * Decr. Oregorn XVI. de die 24. Apr. 1838. — 3 Litt. encycl, Pii PP. IX. de cultu punss. cordis Mariae de die 24. Iunii 1848. huic dedicata, sicut et in omnibus ecclesiis parochialibus statuae aut imagines pictae eiusdem dulcissimi Cordis fidelium venerationi exponuntur. In ecclesia Nostra cathe- drali anno Domini 1898 huic amabilissimo Gordi altare laterale artificioso modo, Cleri ac civium sumptibus ex- tructum, die 15. Decembris eiusdem anni a Nobis sol- lemniter consecratum est. Ut autem devotio erga purissimum cor beatae vir- ginis Mariae in dioecesi Nostra alliores semper agat radices, omnes in opere Domini adiutores Nostros per- amanter cohortamur, quatenus magno, quo tlagrant ani- marum zelo, Cordis virginei cultum promovere sollicite curent: festum diem eiusdem purissimi Cordis quotannis sollemniter celebrando; fideles quavis data occasione ad amorem huius dulcissimi Cordis et ad imitandas eius virtutes suaviter alliciendo; varias devotiones in honorem eiusdem Cordis instituendo; piam venerationem imaginum purissimi Cordis fovendo; gratiosissimam confraternitatem cordis beatae Mariae virginis, ubi nondum instituta sit, erigendo, ubi vero vigeat, ferventiore špiritu imbuendo; cui confraternitati iuvenes potissimum ac puellas aggre- gare studiose conentur. 1 Quae dum fidelibus insinuare studuerint, ipsi quoque cum reverentia, fiducia et pietate adeant ad cor purissi¬ mum et dulcissimum Virginis immaculatae, Dei matris et matris hominum, praesertim sacerdolum. Aptissima enim magistra et fautrix erit illius puritatis et sanctitatis, reverentiae et familiaritatis, qua instructos atque ornatos esse decet sacerdotes, quum ad Christum accedunt eiusque sanctissimum Corpus gerunt. Promptissima ad docendum populum christianum illa aderit, quae sedes sapientiae ab Ecclesia nuncupata est, quae veram solem iustitiae lumenque mundi emisit atque ipsum Evangelii auctorem hominibus dedit. Paratissima in profligandis tot haere- sum erroribus opitulabitur illa, quae, ut testatur Ecclesia, cunctas haereses interemit in universo mundo. Ad cu- 1 Uberior instruetio circa bane confraternitatem reperitur in citato iam opere Francisci Beringer S. I. Die Ablasse. Pag. 678—680. 551 ■><%■ randa tanta generis humani vulnera libentissime succurret, quae veram vitam attulit hominibus. Quum autem parvuli informandi erunt ad pietatem vitamque christianam, amantissima mater et magistra assistet, quae divinum Iniantem, exemplar omnis iuven- tutis, alendum suscepit. In quaerendis et reducendis pec- catoribus quomodo illa non auxilietur, quae peccatorum refugium appeliatur; in pugna sustinenda contra dae- monem quomodo victrix non succurrat Virgo sine labe concepta, quae cnm eo gravissimas perpetuasque inimi- citias exercuit eiusque caput contrivit! Denique in omnibus vitae apostolicae laboribus, quibus homines ad Christum ducuntur, socia, adiutrix, consolatrix est regina apostolo- rum, cuius vita tota in gloriam ipsius impendebatur. O felicissimum sacerdotem, qui ad cor maternum Virginis immaculatae confugiat, illudque non solum pre- cibus colat, sed, cum sit lesu cordi simillimum, imilari quoque omni studio conetur et ad augendum fovendum- que eius honorem hic in terris strenue laboret! Beatus ille sacerdos, qui servus est Mariae ipsique servos con- gregat! Servus Mariae non peribit. 1 Virgo Mater dulcissima, Cor nostrum totum posside; Cum tuo corde colloca In tui lesu latere / 2 Caput LXXV. De Mariae virginis et Angelorum ac Sanctorum veneratione. um Regi saeculorum immortali et invisibili soli Deo (L Tim. 1, 17) honorem et gloriam per latriae cul- tum exhibemus, eumdem, monente psalmista, in Sanctis eius laudamus. (Ps. 150, 1). Dei enim bonitatem 1 Claudii Arvisenet, Memoriale vitae sacerdotalis. Taurini-Romae, 1901 Cap. XXI. pag. 136. — 2 Aspirationes ad ss. cor lesu et Mariae. (Nic. Nilles S. I., op. cit. Tom. II. lib. III. part. II. pag. 512). <$•.» 552 et maiestatem, quae in Sanctis tamquam in speculo re- splendet, honoramus et veneramur, quum illos religiose coli- mus, quos supernaturalia dona, gratiam videlicet et sancti- tatem ac gloriam, ab ipso Deo recepisse credimus et profitemur. Ipsi praeterea Sancti, qui, Ecclesiae triumphan- tis membra, cum Christo capite regnant, Ecclesiae mili- tanti deprecatores et intercessores dati sunt, ut passionis Christi merita in eis clarificentur et gratiae praesidia in nobis augeantur. Mandat proinde sancta Svnodus Tridentina 1 omnibus Episcopis et caeteris docendi munus et curam sustinenti- bus, ut iuxta catholicae et apostolicae Ecclesiae usum a primaevis christianae religionis temporibus receptum, sanctorum Patrum consensionem et sacrorum Conciliorum decreta, in primis de Sanctorum intercessione, invocatione, reliquiarum honore et legitimo imaginum usu fideles dili- genter instruant, docentes eos, Sanctos unacum Christo regnantes orationes suas pro hominibus Deo offerre: bonum atque utile esse, suppliciter eos invocare et ob benelicia impetranda a Deo per Filium eius Iesum Christum Dominum nostrum, qui solus noster redemptor et salvator est, ad eorum orationes, opem auxiliumque confugere; illos vero, qui negant, Sanctos aeterna felici- tate in coelo fruentes invocandos esse, aut qui asserunt, vel illos pro hominibus non orare, vel eorum, ut pro nobis etiam singulis orent, invocationem esse idololatriam, vel pugnare cum verbo Dei adversarique honori unius mediatoris Dei et hominum lesu Christi, vel stultum esse, in coelo regnantibus voce vel mente supplicare, impie sentire. De Mariae virginis veneratione. Prae omnibus sanctis et electis Dei una eminet sanctissima virgo Deigenitrix Maria, quam Deus ipse »longe ante ornnes angelicos Spiritus cunctosque Sanctos coelestium omnium charismatum copia de thesauro divini- tatis deprompta ita mire cumnlavit, ut ipsa ab omni prorsus pecc ati labe semper libera ac tota pulcbra et • Sess. XXV. decr. de invocatione, veneratione et reliquiis Sanctorum. g 553 perfecta eam innocentiae et sanctitatis plenitudinem prae se ferret, qua maior sub Deo nullatenus intelligitur, et quam praeter Deum nemo assequi cogitando potest.« * 1 Idciro ardenter exoptamus, ut hanc gloriosis- simam Virginem, ab omnibus generationibus glorificatam iugiterque glorificandam, etiam fideles dioecesis Nostrae eximio illo, qui hyperduliae 2 dicitur, cultu prosequantur eamque filiali affectu invocare et exorare pergant, »atque ad hanc dulcissimam misericordiae et gratiae Matrem in omnibus periculis, angustiis, necessitatibus rebusque du- biis ac trepidis cum omni fiducia confugiant. Nihil enim timendum nihilque desperandum ipsa duce, ipsa auspice, ipsa propitia, ipsa protegente, quae maternum sane in nos gerens animum, nostraeque salutis negotia tractans, de universo humano genere est sollicita, et coeli terraeque regina a Domino constituta, ac super omnes Angelorum choros Sanctorumque ordines exaltata, adstans a dextris unigeniti Filii sui Domini nostri lesu Christi, maternis suis precibus validissime impetrat, et quod quaerit, invenit, ac frustrari non potest .« 3 Parochi ergo caeterique sacrorum ministri nulli studio, nulli labori parcant, ut beatissimae virginis Mariae cultui maiora in dies incrementa in dioecesi Nostra accedant, quum exploratum sit, nullum esse efficacius medium ad homines a peccatis retrahendos eosque ad virtutem ex- colendam dulci quodam ac potenti incitamento alliciendos. Excelsas virginis Matris praerogativas in publicis potissi- mum sermonibus, quos festis eidem Virgini sacratis diebus ad populum habebunt, ita exponant atque edisserant, ut omnium corda ardentissimo amoris affectu erga beatissi- mam Virginem perfundantur. Festa ipsius per anni de- cursum redeuntia maiori qua possunt devotione et in- signiori apparatu celebranda curent; quibus etiam prae- mittere consultum erit sacras novemdiales supplicationes sive puhlice sive privalim peragendas, quae et augendo 1 Lite apostol. Pii PP. IX. de dogm. defin. Immac. Concept. de die i oe 6C ‘ — 2 A. Haine, De hyperdulia eiusque fundamento. Lovanii, — 3 Litt. apost. Pii PP. IX. de dogm. defin. Immac. Cone. de die 8- Dec. 1854. <&« 554 *&> devotionis fervori et animis ad sacramenta rite suscipienda praeparandis magnopere conferunt. Pium mensis Maii exercitium, in dioecesi Nostra longaeva iam consuetudine introductum, studiose peragant ac promoveant; itera sollemnia coelesti Reginae a rosario mense Oc,tobri, a felicis recordationis sunimo Pontifice Leone XIII. mandata, 1 peculiari religione celebrent. Con- fraternitates sub diversis titulis in honorem Deiparae institutas et ab apostolica Sede probatas atque indul- gentiis locupletatas sedulo foveant, vel ubi erectae non sunt, prout prudentia suggesserit, erigendas satagant. Prae- sertim iuventutem christianam coadnnare sludeant in sic dictis congregationibus Marianis, quae maximis apostolicae Sediš indultis gaudent. 2 Praxim salutaris devotionis sacratissimi rosarii, qua fit, ut fideles vitam lesu et Mariae quotidiana medilatione imitandam šibi proponant et per merita Filii et Matris necessaria ad salutem a Deo in dies deposcant, omni studio edoceant, cultumque eiusdem beatissimae Virginis quotidianum ac domesticum apud unumquemque e pa- rochianis necnon in singulis familiis propagare et promo- vere numquam intermittant. Nulla ipsis magis convenit sollicitudo, nullum Unigenito Dei acceptabilius obsequium, quam ut eius mater honoretur, nulla hominibus ad sa¬ lutem consequendam tutior via, quam illius intercessionem auxiliumque quaerere et experiri, »in qua totius boni plenitudinem posuit Deus, ut proinde, si quid spei in nobis sit, si quid gratiae, si quid salutis, ab ea noveri- mus redundare.« 3 De veneratione Angelorum. Cultui illi eximio, quo beatissimam semperque vir- ginem Mariam honoramus, accedat pia veneratio sancto- rum Angelorum, qui semper vident faciem Patris .. qui in eoelis est (Matih. 18, 10), omnesgue sunt- administratorii 1 Epist. encycl. de die 1. Sept. 1883. — 2 Vide Fr. Beringer S. I., Die Ablasse. Paderbornae, 1900. Pag. 662. — 3 S. Bernardi sermo in Nativ. B. M. V. n. 6. (Migne, Patrologia latina. Tom. CLXXXIII. col. 441). ^2. 555 spiritus, in ministerium missi propter nos, qui hereditatem capiunt salutis (Hebr. 1, 14), quorum opera non modo ad Ecclesiae suae sed etiam ad reliquarum rerum guber- nationem utitur, quorumque ope maximis tum animae tum corporis periculis quotidie liberamur; quod patro- cinium salutis nostrae, šibi delatum, libentissime susci- piunt 1 nostrasque preces et lacrymas Deo offerunt. (Tob. 12, 12; Apoc. 8, 3). 2 Sacerdotes, quum sint angeli Dei exercituum ange- lorumque officium exerceant in terris, non solum pro se eorum opem invocent in laboribus, in tentationibus, in tribulationibus, sed etiam eorum tutelae ecclesias suas animasque šibi concreditas, praecipue infantium, com- mendare non desinant. Colant praecipue atque fideles colere doceant sanctum Michaelem archangelum, princi- pem magnum, qui bellum cum dracone victor commisit (Apoc. 12, 7), qui stat pro filiis populi Dei (Dan. 12, 1) ideoque angelus tutelaris est sanctae Dei Ecclesiae; qui animas in Domino morientium Deo repraesentat in lucern sanctam, quam olim Abrahae promisit et semini eius, 3 atque ’ in ultimi discriminis tempore magnus adiutor consurget. (Dan. 12, 1). Venerationem santi Michaelis archangeli, in dioecesi Nostra iam ab antiquis temporibus notam et propagatam 4 atque alia occasione a Nobis iam commendatam, J iterum enixe commendamus cupimusque, ut praecipue sodalitas sancti Michaelis archangeli ad sublevandas indigentias romani Pontificis, a decessore Nostro Antonio Martino introducta, 6 a summo Pontifice Pio IX. approbata et in- dulgentiis ditata, 7 denique a p. m. Episcopo Lavantino lacobo Maximiliano iterum impense commendata, 3 ab animarum pastoribus omni studio foveatur et propagetur. Insuper sacerdotibus dioecesanis in memoriam revocamus 1 Catech. rom. Part. III. de 1. decalogi praec. n. 9, 10. — J Litt. past. Episcopi Lavantini Michaelis de die 16. lan. 1898. — 3 Offert. Missae de Requie. ' 4 In dioecesi Lavantina novem extaut ecclesiae parochiales et quinque ii- liales sancto Michaeli archangelo dedicatae. — 6 Litt. pastoral, de die 16. lan. 1898. — e Litt. past. de fer. IV. quat. temp. Advent. 1860. — 7 Breve de die 11. Mart. 1869. — 8 Litt. past. in fest. Annivers. dedič, ecclesiar. anno 1869. exorcismum in satanam et angelos apostatas, iussu piae recordationis Sanctissimi Patris Leonis XIII. editum , 1 nostris praesertim temporibns accommodatum. Tandem non solum ipsi sedulo peragant, sed et fideles peragere doceant varias preces et devotiones in honorem sancti Michaelis archangeli, a summis Pontifi- cibus approbatas et indulgentiis locupletatas , 2 ut sanctus Michael archangelus, quem pie colimus, defendat nos in proelio, ne pereamus in tremendo iudicio. Sed et sanctum Gabrielem archangelum, praeclarum Dei nuntium, et sanctum Raphaelem fidelem medicum et comitem 3 de¬ bi tis prosequantur obsequiis. Imprimis vero angelo custodi quisque suo habeant semper »reverentiam pro praesentia, devotionem pro benevolentia, fiduciam pro custodia .« 4 Invocent eum quotidie consuetis precationibus, quas ideo parochi non solum pueros scholares, sed etiam ipsos adultos docebunt in catechesibus . 5 1 Kirchl. Verordn.-Blatt fiir die Lav. Diozese 1890. Num. VIL alin. 1. — 2 V. gr. Oratio iaculatoria: „Sancte Michael archangele etc.“ e Graduali Missae s. Mieh. (29. Sept.): Indulg. 100 dierum semel in die (Leo XIII. die 19. Aug. 1893); LIymn. „Te splendor etc.“ cum V. In conspectu etc. R. Ado- rabo etc., et Oratione: Deus, qui miro ordine etc. ex offlcio Dedič. s. Michaelis Archang. (29. Sept.): Indulg. 200 dierum semel in die, plenaria sub consuetis conditionibus semel in mense, pro omnibus has preces quotidie per mensem recitautibus (Pius VII. die 6. Maii 1817); Oratio ad s. Michaelem archang. a Leone XIII. motu proprio de die 25. Sept. 1888 indulgentia 300 dierum semel in die locupletata; devotio novemdialis in hon. s. Michaelis, s. Gabrielis et s. Raphaelis, pro qua concessa est Indulg. 300 dierum quotidie per novenam, plenaria sub consuetis conditionibus semel infra novenam aut infra hebdo- madam immediate sequentem (Pius IX. die 26. Nov. 1876); Oratio ad s. Raphae¬ lem archangelum: Indulg. 100 dierum semel in die. (Leo XIII. die 21. Iunii 1890). Corana angelica sive devotio in hon. s. Michaelis archang. et ss. Ange- lorum. (Fr. Beringer S. I. Die Ablasse. Paderbornae,. 1900. Pag. 128, 203, 204, 206, 305, 376). — 3 Hym. in 1. Vesp. fest. s. Raphaelis archangeli. — 4 S. Bern. in Psalm. „Qui habitat.“ (Migne, Patrolog. lat. tom. CLXXXIII. col. 233). — 5 Nota est oratio iaculatoria: „Angele Dei, qui custos et mei, me tihi commissum pietate superna illumina, custodi, rege et guberna. Amen/ pro qua con¬ cessa est indulgentia 100 dierum toties, quoties pie recitatur; indulgentia plenaria sub consuetis conditionibus die festo ss. Angelorum custod. pro iis, qui illam per totum annum quotidie mane et vespere recitaverunt (Pius VI. die 2. Oct. 1793); indulgentia plenaria semel in mense pro omnibus orationem istam quoti- die recitantibus (Pius VII. die 15. Maii 1821); indulgentia plenaria in articulo mortis pro eis, qui hanc orationem saepe in vita recitaverunt, si fuerint tune dispositi (Pius VI. die 11. lun. 1796). — Peragentibus devotionem novemdialem in honorem ss. Angelorum custodum Pius PP. IX. concessit indulgentiam 300 dierum quotidie infra novenam, et indulgentiam plenariam sub consuetis condi¬ tionibus semel infra novenam aut infra hebdomadam sequentem. (Rescr. de die 26. Nov. 1876). 557 De Sanctorurn veneratione. Ouoniam filii sanctorum sumus et vitam illam ex- pectamus, cjuam Deus daturus est his, qui fidem suam numquam mutant ab eo (Tob. 2, 18), ut desideratam nobis suae propitiationis abundantiam multiplicatis intercessori- bus largiatur Deus, 1 Sanctos etiam cum Chrislo regnantes humililer ac fidenter invocare assuescant tideles; eorum virtutes recolere et pro viribus imitari studeant, et reli- giosa laetitia eorum praesertim sollemnia celebrare curent, quorum nomine et tutela unusquisque gloriatur, et quos patronos ac speciales protectores designatos habent tum singulae parochiae, tum dioecesis, provincia vel natio. 2 1 Oratio in festo oranium Sanctorum. — 2 Patronus ducatus Styriae: S. Ioseph C.; patronus dioecesis Lavantinae: S. Andreas Ap.; patronus ecclesiae cathedralis: S. Ioannes Baptista. Tituli et patroni ecclesiarum parochialium dioecesis Lavantinae: S. Crux (5), S. Spiritus (3), Ss. Trinitas (5), S. Aegidius Abb. (4), S. Andreas Ap. (6), S. Anna mater B. M. V. (3), S. Antonius Abb. (1), S. Antonius Pad. C. (2), S. Barbara V. M. (2), S. Bartholomaeus Ap. (7), Š. Benedictus Abb. (1), S. Cantius M. (1), S. Chunegundis V. (3), S. Daniel proph, (2), S. Elisabeth Vid. (2), S. Florianus M. (2), S. Franciscus Xav. C. (1), S. Gertrudis V. (1), S, Georgius M. (13), S. Helena Vid. (1), B. Hemma Vid. (1), Ss. Hermagoras Ep. et Fortunatus Diac. Mm. (1), S. Iacobus Ap. (7), S. Ioannes Bapt. (7), S. Ioseph (1), S. Iudocus Ep. C. (1), S. Lambertus Ep. M. (1), S. Laurentius M. (9), S. Leonardus Abb. (5), Ss. 3 Magi (1), S. Marcus Ev. (1), S. Maria (33), S. Mar. Magdalena Poen. (4), S. JVIargarita V. M. (8), S. Martinus Ep. C. (14), S. Mauritius M. (1), S. Michael Archang. (9), S. Nicolaus Ep. C. (9), S. Oswaldus R. M. (1), S. Pancratius M. (3), S. Paulus Ap. (T), S. Petrus Ap. (9), Ss. App. Petrus et Paulus (4), Ss. Phi- lippus et Iacobus App. (1), S. Primus M. (1), S. Rochus C. (2), S. Rupertus Ep. C. (3), Omnes Sancti (1), Ss. Simon et Iudas App. (1), S. Stephanus Protom. (3), S. Thomas Ap. (1), S. Udalricus Ep. C. (1), S. Urbanns Pp. M. (1), S. Valentinus Ep. M. (1), S. Vitus M. (4), S. Wenceslaus R. M. (1), S. \volt- gangus Ep, C. (2). Patroni ecclesiarum filialium: S. Achatius M. (3), S. Aegidius Abb. (3), S. Agnes V. M. (4), S. Aloisius C. (1), S. Andreas Ap. (5), S. Anna mater B. M. V. (9), S. Antonius C. (6), S. Augustinus Ep. C. E. D. (1), S. Barbara V. M- (5), S. Bartholomaeus Ap. (1), S. Benedictus Abb. (2), S. Brictms M. (1), S. Caecilia V. M. (1), S. Cantianus M. (3), S. Catharina V. M. (G), S. Colo- manus M. (1), S. Crux (9), S. Chunegundis V. (2), S. Christophorus M. (2), b. Eaniel proph. (1), S. Donatus M. (I), S. Dorothea V. M. (1), S. Elisabeth Eid. (1), Ss. Fabianus et Sebastianus Mm. (2), S. Florianus M. (3), S. Geor¬ gia M. (5), S. Gertrudis V. (3), S. Henricus C. (2), S. Helena Vid. (2), »■ Hemma Vid. (1), S. Hermagoras Ep. M. (9), S. IIieronymus C. E. :D (I), S. llya- cintha V. (1), S. Ignatius C. (1), S. Iacobus Ap. (8), S. Ioannes B. (18), S. loan- nes Nep. M. (2), S. Ioseph Spons. B. M. V. (3), S. Iudocus Ep. C. (4), S. Leonardus H (11), S. Laurentius M. (5), S. Lucas Ev. (1), S. Lucia V. M (1), S Magdalena Eoen. (7), Ss. 3 Magi (4), S. Marcus Ev. (1), S. Marganta V. M (6), S Mana (40), S. Martinus Ep. C. (5), S. Matthaeus Ap. (1), S. Maxinnlianus Ep. M. (4), S. Michael Archang. (5), S. Nicolaus Ep. C. (19), Omnes Sancti ( ), Inter caeteros Sanctos beato Ioseph, sponso beatis- simae virginis Mariae et singulari patrono sanctae Eccle- siae catholicae, cultus praecipuus seu protoduliae iure merito tribuitur , 1 quippe quum post beatissimam Virgi- nem praefulgeat dignitate, sanctitate, gloria et patrocinio. Quapropter eius venerationem summa pietate promovere studeant animarum pastores et verbi Dei dispensatores. »Habent enim in losepho patresfamilias vigilantiae pro- videntiaeque paternae praestantissimam formam: habent coniuges amoris, unanimitatis, fidei coniugalis perfectum specimen: habent virgines integritatis virginalis exemplar eumdem ac tutorem. Nobili genere nati, proposita šibi Iosephi imagine, discant retinere, etiam in afflicta fortuna, dignitatem; locupletes intelligant, quae maxime appetere totisque viribus colligere bona necesse sit. Sed proletarii, opifices, quotquot sunt inferiore fortuna, debent suo quo- dam proprio iure ad Iosephum confugere .« 2 Itaque praeter quotidiana devotionis exercitia in ho- norem sancti Ioseph, quae summopere commendamus, volumus, ut sodalitas sancti Ioseph, in dioecesi Nostra iam introducta , 3 impensius foveatur; insuper praeoptamus, ut quantum fieri poterit, in praecipuis saltem ecclesiis eorum rectores mensem Martium honori sancti patriarchae Ioseph peculiari pietatis exercitatione consecrare curent: quod sane pietatis opus »salutare maximeque laudabile« merito vocatur a piae memoriae summo Pontifice Leone XIII . 4 Ubi vero id institui faeile non possit, optandum saltem, ut ante diem eius festum in templo cuiusque op- pidi principe supplicatio in triduum fiat. Mense autem Oswaldus M. (7), S. Pancratius M. (2), S. Paulus Ap. (1), S. Petrus Ap. (2), S. Philippus Ap. (2), S. Primus M. (1), Ss. Primus et Felicianus Mm. (6), S. Radegundis V. (4), S. Rochus C. (4), S. Rosalia V. (2), S. Rupertus Ep. C. (2), S. Sebastianus M. (2), S. Spiritus (10), S. Stephanus Protom. (4), S. Thomas Ap. (2), Ss. Trinitas (5), S. Udalricus Ep. C. (6), S. Urbanus PP. M. (6), S. Uršula V. M. (4), S. Vitus M. (6), S. Wolfgangus Ep. C. (2). — 1 Cfr. Dr. Fr. Egger, Enchiridion Theologiae dogm. spec. Brixinae, 1902. Pag. 500. — 2 Leonis XIII. encycl. „Quamquam pluries“ de die 15. Aug, 1889. (Kirchl. Verordn.-Blatt ex 1889. Num. V. alin. 1. — s Sveto opravilo. Marburgi, 1887. Pag. 181. — 4 Leouis XIII. encycl. cit. (Cfr. Litt. past. Episcopi Lavantini Michaelis de die 23. lan. 1892). 559 ^ Odobri in recitatione rosarii oratio ad sanctum Ioseph, quae incipit „Ad te, beate Ioseph“ adiungatur . 1 Omni studio animarum moderatores inler fideles šibi commissos foveant confraternitates et sodalitates in hono- rem Sandorum in dioecesi Nostra introdudas, prouti sunt: Pia assodatio a sacra Familia lesu, Maria et Ioseph; ter- tius ordo sancti Francisci Seraphid; confraternitas s. Ur- sulae virginis et martyris; sodalitas s. Leopoldi in sub- sidium rnissionum catholicarum in America; sodalitas s. Bonifatii in iuvamen rnissionum catholicarum in regioni- bus acatholicorum in Germania; sodalitas ss. Cyrilli et Methodii pro felici unione schismaticorum; denique soda¬ litas s. Hermagorae ad promovendam et confirmandam tidem catholicam in nostris regionibus per propagationem librorum sanae et probatae doctrinae . 2 Devotionem in honorem s. Aloisii sollerter promoveant, ut iuventutem christianam ad imitandam angelici iuvenis innocentiam et cordis puritatem inflamment . 3 Hoc enim animarum pastores et ipsi probe sciant et fidelibus inculcare non intermittant, venerationem Sandorum in eo praecipue positam esse, ut eorum vir- tutes pro status sui conditione imitenlur itaque participes liant eorum aelernae felicitatis. Apposite ad rem scribit s. Augustinus: »Ne arbitre- mur, aliquid nos conierre martyribus. quia eorum dies sollemnissimos celebramus. lili nostris sollemnitatibus non egent, quia in coelis cum angelis gaudent; congaudent autem nobis, non si honoremus, sed si imitemur eos. Quamquam et quod honoramus, nobis prodest, non illis. Sed honorare et non imitari, nihil est aliud, quam men- daciter adulari. Ad hoc ergo istae festivitales in Ecciesia constitutae sunt Christi, ut per eas congregatio membro- rum Christi admoneatur, imitari martyres Christi. Haec 1 Encycl. cit. — Indulg. 300 dierum semel in die recitantibus liane orationem ; 7 annorum et 7 quadragenarum omnibus fidelibus, si oratio haec mense Octobri publicae Rosarii recitationi adiungatur. (Leo P P. XIII. die 15. Aug. 1889). — 2 Videsis Gesta et statuta Synodi dioec. Lav. anno 1896 celebr. Marburgi, 1897. Pag. 306—314. — 3 Varias devotiones in honorem s. Aloisu invenies in opere saejiius citato: Fr. Beringer S. I., Die Ablasse. Paderbornae, 1900. Pag. 191, 222, 310, 311, 670. tyram et aliorum in Christo viventium sancta corpora, quae viva membra fuerunt Christi et templum Spiritus sancti, ab ipso ad aeternam vitam suscitanda et glorificanda, a fidelibus veneranda esse, per quae multa beneficia a Deo hominibus praestantur, ita ut affirmantes, Sanctorum reli- quiis venerationem et honorem non deberi, vel eas alia- que sacra monumenta a fidelibus inutiliter honorari, atque eorum opis impetrandae causa Sanctorum memorias frustra frequentari, omnino damnandos esse, prout iam pridem eos damnavit et nune etiam damnat Ecclesia.« 1 1. Hortamur itaque cooperatores Nostros parochos divinique verbi praecones, ut adiutricem Nobis praestent operam in instruendis fidelibus de cultu, qui sacris reli- quiis est tribuendus, de argumentis, quae eum commendant, de beneficiis, quae per easdem reliquias Deus largitur, et de rebus, quas mirabiliter efficit. Pro oflicio autem Nobis commisso, assiduo advigilandi, ut istius venerationis ratio rectae fidei et Ecclesiae legibus respondeat, 2 circa reli- quiarum cultum atque legitimum usum ab animarum pastoribus sequentia observari volumus. 2. Reliquiarum nomine hic intelligimus, quidquid de Sanctis adhuc in terris superest, uti corpora et parles ad horum integritatem pertinentes, imo etiam manna, oleum, liquorem, qui quandoque de sacris lipsanis sca- turiit. Sensu latiori ac minus proprio sacris reliquiis ac- censeri possunt omnes res illae, quae Sanctorum usu et attactu quamdam sanctificationem receperunt, quales sunt vestes, vela, supellex, instrumenta martyrii, imo illa quoque, quae his sacris exuviis aliqua ratione sunt admota et applicata, veluti imagines, quin etiam oleum ex lampade coram eisdem accensa desumptum, licet haec posteiiom rebus potius benedictis accensenda veniant. 3. Reliquiae insignes dicuntur omnes reliquiae Do¬ mini, etiam minimae crucis aliorumque passionis inslru- mentorum, et alieuius Sancti corpus integrum, vel etiam 1 Sess. XXV. decr. de invocat., venerat. et reliquus Sanctor\et sacris imaginibus. (Protocoll. finale de conferentiis past. anno 1«94. 1 ag. i 2 Cone. Trid. sess. XXV. decr. cit. 36 <&e 562 sčž caput, brachium, crus, vel illa corporis pars, in qua passus est martyr, modo fuerit integra nec exigua, * 1 atque si recens sit accepta vel de novo cum scriptura et authen- tico instrumento inventa, a Nobis sit recognita et appro- bata. 2 Imo et pars anterior brachii, quae antibrachium dicitur, ab alia parte superiori eiusdem brachii separata, necnon eadem pars superior brachii; item cor, lingua, manus, si ex miraculo intactae conserventur, haberi pos- sunt uti reliquiae insignes. 3 4. Cultus publicus Sanctis eorumque reliquiis exhi- betur per dedicationem ecclesiae vel capellae in eorum honorem consecratae, per erectionem altaris, 4 celebratio- nem officii aut Missae in eorum memoriam, per appen- sionem imaginis ipsorum in ecclesiis, quae exornatur radiis, splendoribus et aureolis, ac per quemcumque cultnm nomine Ecclesiae tamquam ab ea institutum Sanctis vel eorum reliquiis, sive in loco puhlico sive privato exhibi- tum. Quemadmodum vero prohibilum est, aliquem puhlico cultu venerari, nisi auctoritate Ecclesiae catholicae inter Sanctos vel Beatos sit relatus, ita etiam sacras reliquias publicae venerationi exponere illicitum foret, nisi a Nobis fuerint recognitae et approbatae. Quare mandamus, ne ullae reliquiae, quamvis litteris authenticis quibuscumque, etiam in alia dioecesi iam approbatis munitae sint, absque Noslra licentia et approbatione in Nostra dioecesi puhlica veneratione colendae exponantur; neque antehac recognitae et olim approbatae in dioecesi Nostra exponi in posterum volumus, nisi de vera identitate vel saltem de cultu puhlico ad minimum sexagenario rite constet; 5 quumque dedeceat. sacras reliquias easque insignes in domibus privatis asser- vari, hinc in posterum ecclesia specifice exprimatur, in qua sacrae reliquiae, quarum approbatio petitur et expositio intenditur, pro veneratione et custodia sint reponendae. 6 Piis tamen et praestantibus viris concedi potest, ut sacras 1 S. R. C. 8. Apr. 1628, n. 460 ad 3.; 13. lan. 1631, n. 555. — 3 S. R. C. 21. Iulii 1696, n. 1946 ad 4. — 3 S. R. C. 27. lun. 1899, n. 4041. — 1 Altaria Sanctis veteris testamenti dicata permittenda tantum sunt, si fuerint antiqua. (S. R. C. 3. Aug. 1697, n. 1978). — 5 S. R. C. 21. Iul. 1696, n. 1946, ad 4. — 6 Clemens PP. XI. die 10. Febr, 1704. (Decr. auth. III. 56). <ž»i» 563 ^ reliquias domi suae in aliquo loco decenti religiose asser- vent, easqae, quum voluerint, devote et cum debita reve- rentia etiam ad collum deferant. 1 5. Sacrae reliquiae, thecis sericis involutae vel capsis aureis aut argenteis aut ex alia materia confectis, sed bene deauratis et integro sigillo Nostro a parte posteriori obsignatis inclusae et authenticis litteris munitae, asser- vari debent in arculis sacristiae vel in armario parietis ecclesiae tixo et inscriptione: Sacrae Reliquiae signato. Prope armarium adsit tabella, in qua Sanctorum nomina descripta sint, quorum reliquiae in ecclesia asservanlur. Si fieri potest, saltem diebus Dominicis et testis ante eius- modi armarium lampas resplendeat. Praeterea omnes lit- terae authenticae sacrarum reliquiarum ibi aut in archivio parochiali repositae servabuntur, in visitatione canonica Nobis ostendendae. Quae litterae ut tutius serventur, in libellum bene compactum et pergamenis operculis con- tectum omnes redigantur vel in capsula aliqua lignea diligenter custodiantur. Armarium denique erit firmiter munitum clave, quam apud se parochus aut rector eccle¬ siae retinebit. Quodsi alicuius thecae aut capsulae frangatur sigillum aut crystallum, quo reliquia contegitur, vel amittantur lit¬ terae, quibus reliquia authentica declaratur, ad Nos illico eadem theca deferenda est, ut omnibus perpensis circa reliquiae identitatem novo sigillo vel diplomate eam mu- nire possimus. Item si quasdam contigerit in aliqua eccle¬ sia vel oratorio inveniri reliquias sine theca et titulo vel alia scripta attestatione, has in loco seorsim ab aliis custodiri et tempestive Nobis cum diligenti relatione lians- roitti iubemus. Erit pietatis Nostrae officium, illas expur- gare et in capsis decentibus concinne conditas qua par est reverentia in sacello vel alio convenienti loco suh no- mine Reliquiarii dioecesani reponere. Falsae aut dubiae reliquiae amoveantur ex ecclesia, provide tamen, ne li- deles offendantur. Quapropter opportune in eorum locum verne substituantur. Falsae relicjuiae comburantur aut hu- 1 S. K. C. 24. Maii 1594, n. 77. 36 * 564 sčk mentur, dubiae vero in loco convenienti et inscriptione: Dubiae reliquiae instructo deponantur. 1 6. Reliquiae insignes tantum puhlice exponi possunt in ecclesia, remotis uticjue lucro et superstitione. 2 Quoties reliquias exponit sacerdos, cotta seu superpelliceo cum stola sit indutus. Reliquiae, dum exponitur, non est sup- ponenda palla. 3 Super tabernaculum, in quo asservatur ss. Sacramentum, nequit exponi reliquia sanctae Crucis aut aliorum instrumentorum dominicae passionis, 4 adeo, ut ipsum tabernaculum inserviat pro basi. A lortiori hoc valet de reliquiis Sanctorum; 5 neque umquam in ipso taber- naculi ostiolo aut in tabernaculo ipso exponantur, 6 ne fideles decipiantur, ut reliquias pro sanctissimo Sacramento adorent. Coram exposito Sanctissimo, etsi in pyxide tan¬ tum, reliquiae Sanctorum exponi non possunt, unde ab ipso expositionis altari removendae sunt. 7 Festis sollemnibus in altari maiori reliquiae, si ha- bentur, aut tabernacula cum Sanctorum reliquiis congrue exponi possunt ; quae quidem, quum sex tantum candelabra super altari erunt, disponi poterunt alternatim inter ipsa candelabra. 8 7. Sacerdos celebrans in altari, in quo particula sanctae Crucis palam exposita est, in accessu et recessu et quoties transit anle medium altaris, seu a latere ad latus, ut in incensatione altaris, genuflexione eam vene- 1 Novissimo tempore impii quidam homines sacrilego pecuniae desiderio ardentes, cineres et ossa quaccumque, veluti sanctoriim Martjrum corpora e suburbanis veterum cbristianorum coemeteriis extracta, venditabant ae ipsas litteras authenticas saepius ex ingenio improbe conficiebant. Quocirca ut ex Ecclesia huius sceleris vestigium penitus deieatur, p. m. Leo Papa XIII. litteris de die 1. Februarii 1883 iussit omnes Episcopos et superiores regularium inchoando inde ab anno 1874 diligenter inquirere, ubinam eiusmodi corpora extent, quae sanctorum Martyrum esse proferuntur, atque omnia, quae cognove- rint, scripto referre et Romam ipsas litteras sive authenticas sive dubias mit- tere ad officium Vicariatus, ut examini subiiciantur et ex iudiciis, quae refe¬ renta, de corporum sinceritate aut falsitate iudicium proferri possit et mandetur, quid et qua ratioue sit agendum. (Fol. dioeces. Labacen. ann. 1883. Nr. VIII. pag. 102). — a One. Trid. sess. XXV. decr. cit. — 3 S. R. C. 7. Apr. 1832, n. 2689 ad 3. — 4 S. R. C. 12. Mart. 1836, n. 2740. — 5 S. R. C. 3. Apr. 1821, n. 2613 ad 6. — 6 S. R. C. 6. Sept. 1845, n. 2906. — 7 S. R. C. 2. Sept. 1741, n. 2365 ad 1; 19. Maii 1838, n. 2779. — 8 Circa incensationem harum reliquiarum in Missa sollemni vide: Missal. rom. Ritus celebr. Missam 565 retur 1 et eodem ferme modo se gerat, ac si Missam le- geret coram tabernaculo clauso, sed sanctissimum Sacra- mentum continente. Item transeuntes ante illam unico genu usque ad terram flexo venerari debent; diversimode vero sola capitis inclinatione, si sacra haec reliquia in custodia erit recondita. 2 8. Ubi consuetudo viget, circumferendi in proces- sionibus sacras reliquias, sub baldachino hastato eas de- ferre non licet; tolerari tamen potest et permitti, quod lignum sanctae Crucis aliaque instrumenta dominicae passionis, peculiari horum attenla veneratione habitaque ratione fere universalis consuetudinis, deferanlur sub baldachino, 3 dummodo id fiat seorsim et disiunctim a Sanctorum reliquiis, quibus distinctivum lioc honoris omnino non convenit. 4 In processionibus vero theopho- ricis neque reliquiae Sanctorum neque Domini circum- leranlur. 5 9. Post expositionem vel peraefa processione, ante repositionem cum reliquiis Sanctorum potest dari, 6 cum reliquiis Domini danda est populo circumstanti 7 bene- dictio a celebrante, qui prius ante gradus altaris erectus stando, non genufleetendo, etiam feria VI. in Parasceve, ter incensat 8 reliquiam Domini et faeta ante vel post genu unius flexione velo humerali indutus cum sacra reliquia signat populum nihil dicendo. 9 Si benedictio datur cum insigni reliquia alieuius Sancti, sacerdos non genuflectit, sed faeta capitis inclinatione stando eam in¬ censat duplici duetu et impertit benedictionem ut supra. 10. Possunt quoque reliquiae offerri fidelibus ad deosculandum, attamen non nudae, sed theca serica in- volutae, aut vasculo vel capsa decenti inclusae. Deosculatio reliquiae sanctae Crucis signum est gratiarum actionis 1 S. R. C. 23. Maii 1835, n 2722 ad 1. — 2 S. R. C. 7. Maii 1746, n. 2390 ad 7. — 8 In Collectione rituum dioecesis Lavantinae proprius habetur ritus pro instituenda processione cum particula sanctae Crucis tempore pome- ridiano Feriae VI. in Parasceve. (Marburgi, 1896. Pag. 392). — 4 S. R. C. 27. Maii 1826. n. 2647. — 6 S. R. C. 23. Mart. 1593, n. 28; 17. lun. 1684, n. 1731 ad 1. — 0 S. R. C. 24. lun. 1683, n. 1711 ad 1. — 7 S. R C. 15. Sept. 1736, n. 2324 ad 1. — 8 S. R. C. 27. Aug. 1836, n. 2747. — 9 S. R. C. 18. Febr. 1843, n. 2854. ■g><= 566 ^ pro consummato opere redemptionis, gaudii de triumpho sanctae Crucis, amoris erga Crucifixum, propositi susci- piendi et ferendi crucem cum lesu. Deosculatio reliquiae Sancti vero significat gaudium de beatitudine consummati confratris, vinculum amoris, quo cum Sancio coniungimur, invocationem eiusdem suffragii et propositum imilandi eius exemplum. 1 Sacerdos immediate post Missam sacris indutus paramentis, 2 extra Missam vero superpelliceo et stola vestilus, reliquias fidelibus deosculandas praebere potest sive iu cornu epistolae sive ad caticellos altaris. Porrigendo singulis sacras reliquias Sanctorum ad deoscu- landum dicere poterit: »Per merita et interc.essionem sancti N. (vel sanctorum N. N.) concedat tibi Dominus salutem et pacem!« Si vero reliquia sit particula sanctae Crucis, dicat: »Per crucem et passionem suam concedat tibi Dominus salutem et pacem!« Porrigendo autem parti- culam spineae coronae vel alterius instrumenti Dominicae passionis exclamet: »Per passionem suam concedat tibi Dominus salutem et pacem!« Fideles transeundo devote deosculantur vitram vasculi seu capsae, quod post quam- libet deosculationem purificatorio abstergitur, vel sericam thecam. 3 11. Reliquiae insignes. quae sunt de Sancto, univer- salem in Ecclesia cultum habente ac descripto in Martyro- logio romano, et de quarum identitate constat, 4 in ecclesia, in qua asservantur, 5 eaque sola officio ritus duplicis minoris, nisi cultu praestantiore in tota iam Ecclesia polleant, colantur et habeant symbolum in Missa. 6 Ad permittendam hanc celebrationem tamen haud requiritur, ut reliquiae exponantur, sed solum, ut dieta ecclesia sit in earum possessione. Dies vero pro festo reliquiarum est dies martyrii vel obitus Sancti iuxta Martyrologium romanum; nec potest absque auetoritate Sediš apostolicae dies Dominica statui ad transferendum festum cum officio 1 Amberger, Pastoraltheologie. Ratisbonae, 1884. Lib. III. pag. 958. — 2 8. R. C. 16. Mart. 1833, n. 2704 ad 5. — 3 Hartmanu, Repertorium rituum. Padcrbornae, 1890. Pag. G87. — 4 S. R. C. 3. lun. 1662, n. 1234 ad 1. — 6 S. R. C. 20. Nov. 1677, n. 1603 ad 1—3. — 6 Rubr. gen. Missal. rom. I. H. 567 et Missa alicuius Martyris, de quo asservatur reliquia insignis in aliqua ecclesia; 1 nec die celebretur, quo in Martyrologio alterius Sancti eiusdem lamen nominis me- moria recolitur, ne populus, imo Clerus ipse, tractu tem- poris decipiatur de utriusque identilate. 2 De reliquiis autem valgo »baptizatis«, i. e. Sanctorum, qui in Martyrologio romano non sunt descripti, aut pro quibus a sancta Sede non fuerit specialiter concessum, officia recitari et Missae celebrari prohibentur, licet ipso- rurn corpora vel reliquiae insignes in ecclesiis asserventur. Quibus tamen a Nobis recognitis et approbatis debita lidelium veneratio, prout hactenus servatum est, sed absque officio et Missa exhibeatur. 3 12. Denique admonentur animarum curatores, ne praesumant, Nobis inconsultis, de sacris reliquiis šibi aliquid arrogare aut alicui sub quocumque praetextu distribuere, abradere, commutando in aliam ecclesiam transferre aut easdem devotionis gratia ad aegrotos de- portare vel rasuras aegris cum potu subministrare aut aliquid simile attentare; sed sollicite provideant, ne per- dantur, profanentur, falsae supponantur, humiditate cor- rumpantur, aliove modo pereant; et clavem semper custo- diant. Si vero sacras reliquias usque eo corrumpi contigerit, ut modo decenti coli amplius non possint, impetrata prius Nostra permissione, comburantur cineresque in sacrarium mittantur. De sacris imaginibus. Eadem sacrosancta Tridentina Synodus 4 , de sacrarum imaginum cultu et veneratione sollicita, decernit ac docet: »Imagines porro Christi, deiparae Virginis et aliorum Sanctorum in templis praesertim habendas et retinendas, eisque debitum honorem et venerationem impertiendam, non quod credatur inesse aliqua in eis divinitas vel virtus, propter quam sint colendae, vel quod ab eis sit 1 S. R. C. 3. lun. 1662, n. 1234 ad 1. — 2 S. R. C. 17. Apr. 1660 (n. 2051); 3. Iunii 1662, n. 1234 ad 1. — 3 S. R. C. 19. Oet. 1691, n. 1853. — 4 Sess XXV. decr. de sacris imag. 568 stšk aliguid petendum, vel quod fiducia in imaginibus sit fi- genda, vel uti olim fiebat a gentibus, quae in idolis spem suam collocabant; sed quoniam honos, qui eis exhibetur, refertur ad prototypa, quae illae repraesenlant, ita ut per imagines, quas osculamur et coram quibus caput aperi- mus et procumbimus, Christum adoremus et Sanctos, quorum illae similitudinem gerunt, veneremur ... Tllud vero diligenter doceant Episcopi, per historias mysteriorum nostrae redemptionis, picturis vel aliis similitudinibus expressas, erudiri et confirmari populum in articulis fidei commemorandis et assidue recolendis: (um vero ex omni¬ bus sacris imaginibus magnum fructum percipi. non solum quia admonetur populus beneficiorum et munerum, quae a Chrislo šibi collata sunt, sed etiam quia Dei per Sanctos miracula et salutaria exempla oculis fidelium subiiciuntur, ut pro eis Deo gratias agant ad Sanctorumque imitationem vitam moresque suos componant excitenturque ad ado- randum et diligendum Deum et ad pietatem colendam . .. In has autem sanctas et salutares observationes si qui abusus irrepserint, eos prorsus aboleri sancta Svnodus vehementer cupit, ita ut nullae falsi dogmatis imagines et rudibus periculosi erroris occasionem praebentes sta- tuantur... Omnis porro superstitio in imaginum sacro usu tollatur, omnis turpis quaestus eliminetur, omnis denique lascivia vitetur.« Huic sacrosancti Concilii Tridentini innitentes doctri- nae, sequentes ad rem normas synodales statuere Nostri muneris esse putamus: 1. Quae de legitimo ac. pio sacrarum imaginum usu et cultu semper tenuit Ecclesia, docere et explanare non omittant parochi et concionatores; nam in comperto est, quod improbis hisce temporibus religionis adversarii cul- tum quoque earumdem imaginum infando ausu impetere non verentur, probe noscentes, nihil ad fidem labefactan- dam efficacius esse, quam quod deleantur signa nostrae redemptionis et memoria illorum, in quibus Deus mira- bilis est, quique praeclara virtutum exempla nobis imi- tanda. reliquerunt. 2. Nulla nova imago, picta vel sculpta, in ecclesiis Nostrae dioecesis puhlice veneranda exponatur, nisi prius a Nobis approbata fuerit. 1 3. Parochi aliique omnes ecclesiarum praefecti ne patiantur esse in domo Dei. quam decet sanctitudo, iraa- gines aut historias picturis aliisve similitudinibus expressas, aut alia quaelibet picturae vel sculpturae opera, quae non- nisi honestatem ac pietatem spirent. Quae enim procacem venustatem, nuditatem, lasciviam prae se ferunt, prorsus prohibentur. Vetantur quoque ex adverso, quae ob defor- mitatem spretum aut risum movent. 2 Quapropter videant ecclesiarum rectores, ne ipsis insciis et invitis imagines in templis pingantur, collocentur vel appendantur. 4. Imagines sanctissimae Trinitatis, Domini nostri lesu Christi, deiparae virginis Mariae, Angelorum ac Sanclorum vel aliorum servorum Dei sčulptae vel pictae vel quo- modocumque impressae, formam prae se ferentes, quae antiquo Ecclesiae catholicae usui eiusque decretis vel minimum adversantur, ne introducantur, huiusmodi enim imagines interdicuntur. 3 Novae vero. sive preces habeant adnexas, sive absque illis edantur, sine ecclesiasticae potestatis licentia ne publicentur. 4 In sacris autem ima- ginibus, sicut Sancti, cuius imago exprimenda est, simili- tudo, quoad eius fieri potest, referenda est, ita cautum sit, ne alterius hominis viventis vel mortui effigies de industria repraesentetur. 5 5. Statuae Sanctorum palliis, pro hiemis vel aestatis varietate mutatis, non exhibeantur neque in processioni- bus sub baldachino deferantur, sed scita artificis vel pictoris manu ita omni fuco eliminentur, ut nonnisi pie¬ tatem spirent et aspicientes ad recolendum pie et meri- torie mysterium excitent vel Sanctum imitandi desiderium instillent. Non exponantur in ecclesiis neque in proces- sionibus deferantur imagines depictae in charta, vel simu- 1 Cone. Trid. sess. XXV. decr. cit. — 2 Cone. Trid. sess. XXV. decr. cit. — 3 S. H. C 15. Mart. 1642, n. 1810. — 4 Constit. „Officiorum ac munerum“ Lconis PP. XIII. de die 25. lan. 1897. tit. I. cap. VI. n. 15. (Gesta et statuta Syn. dioec. Lav. anno 1896 celebratae. Marbnrgi, 1897. Pag. 253). — 6 Acta eceles. Mediolan. Mediolani, 1890. I. 471. 570 lacra ex fragili materia conflata, veluti ex cera, gypso et similibus. 6. Beatorum imagines pingi ornarique possunt au- reolis, radiis et splendoribus, non vero diademate 1 sancti- tatem denotante. Imagines vero fidelium cum lama sancti- tatis mortuornm, sed numquam inter Beatos aut Sanctos ab apostolica Sede adscriptorum, non possunt ne in fenestris quidem ecclesiae pingi. 2 Beatorum adhuc non canonizatorum imagines, si- mulacra, picturae, tabellae in ecclesiis, sacrariis et ora- toriis sine indulto Apostolico nullo pacto exponi possunt; et ubi indultum fuerit per Sedem apostolicam, easdem imagines etc. in ecclesiis poni et coli posse, in pariete tantum, non autem super altari eas collocandi data facultas censetur. 3 Sed ubi indultum est, ut Missa de aliquo Beato celebretur, licet eius imaginem et simulacrum super altare exponere, necnon votivas tabellas ibidem appendere. 4 Ex antiquo Ecclesiae usu cruces et imagines altaribus imponendae aut in ecclesia collocandae a Nobis vel ab alio sacerdote facultatem habente benedicantur; non ta- men id de praecepto esse tenemus. 5 7. Imagines pictae Sanctorum tabernaculo, in quo sanctissimum Sacramentum asservatur, non sunt superiin- ponendae, ita ut idem tabernaculum pro basi inserviat. 6 Neque exponendae sunt ante eiusdem tabernaculi ostiolum, etiam die, qua festum alicuius Sancti recolitur; et consue- tudo contraria tamquam abusus eliminanda est. 7 Statuas vel imagines depictas plures, eumdern referentes coelitem (aut idem omnino mysterium), in una eademque ecclesia exponere non licet. 8 8. In incensatione altaris, quando reliquiae desunt, imagines Sanctorum inter candelabra collocatae thurificari debent duplici duetu, etiamsi reliquias inclusas non ha- 1 Urbani VIII. constit. „Coelestis Ierusalem 11 de die 3. Iul. 1634. § 1. — 2 S. R. C. 28. Sept. 1658, n. 1097. — 3 S. R. C. 27. Sept. 1659, n. 1130 ad 1. — 4 S. R. C. 17. Apr. 1660, n. 1156 ad 1. — 6 S. C. C. 31. Iul. 1706. (Ferraris, sub voce: Imagines, n. 37). — 0 S. R. C 3. Apr. 1821, n. 2613 ad 6. — 7 S. R. C. 6. Sept. 1845, n. 2609. — 8 S. R. C. 20. Maii 1890, n. 3732. <§?<> 571 •><$> beant. 1 Quando autem imago vel stalna per se, v. gr. occasione processionis incensari debet, thurificalur sicuti reliquia, ea Christi vel Crucis triplici, ea Sanctorura duplici duetu. 2 Imago divini Infantis natalitio tempore principe loco super altari posita post crucem, thurificanda est triplici duetu, eodem prorsus modo, quo incensalur crox cum imagine Crucifhd 3 9. Imago Sancti sine speciali indulto removeri nequit ab altari, cuius nomini dedicatum fait. 4 Neque imago miraculosa, in aliqua ecclesia speciali fidelium venerationi exposita, ex una in aliam ecclesiam transferenda est sine speciali Sediš apostolicae indulto; et si absque tali bene- placito sit iam faeta translatio, non sustinetur, nec est approbanda. Episcopus tamen potest, ex iusta causa de- centioris cultus, pias imagines transferre invitis eliam patronis; 5 id tamen prudentissime peragendum, et rare absque gravissimis incommodis fiet. 10. A sabbato Passionis 6 usque ad hymnum an- gelicum in Missa sabbati sancti 7 cruces et imagines D. N. I. Chr., beatae Mariae virginis et aliorum Sanctorum 8 atque icones altarium, etiamsi occurrat festum titularis vel patroni aut dedicationis, 9 velari, et amovibiles Sancto¬ rum icones omnino removeri oportet. Permittitur tamen expositio statuae beatae Mariae virginis perdolentis feria VI. post Dominicam Passionis, ubi ea viget consuetudo, nec non leria V. et VI. hebdomadis maioris eamdem ima- ginem velo nigro circumdatam exponere licitum est. 11. Votorum tabulae, donaria, imagines et eiusmodi alia, quae ad memoriam vel recuperatae valetudinis vel periculi depulsi vel beneficii, divinitus mirabiliter accepti, in ecclesiis ex antiquo more institutoque suspendi solent, 1 S. R. C. 21. Mart. 1744, n. 2375 ad 3. — 2 Miss. rom. rubr. gen. II. tit. 9, n. 5; S. R. C. 28. Iul. 1789, n. 2535. — 3 S. R. C. 15. Febr. 1873, n. 3288. — 4 S. R. C. 27. Ang. 1836, n. 2752 ad 5; vide Suffragium in Decr. auth. S. R. C. vol. IV. pag. 365. — 5 S. R. C. 31. Iul. 1706. (Ferrar. snb v oce: Imagines, n. 37). — 6 Miss. rom. rubr. ante Dom. Pass.; Caerem. Episc. lib. 2. c. 20 — 7 S. R. C. 4. Aug. 1663, n. 1275. — 8 S. R. C. 16. Nov. 1649, n. 926 ad 3. — 9 S R. C. 21. Mart. 1744, n. 2375 ad 4 et 12. Nov. 1831, n. 2681 ad 52. <&•{> 572 nihil falso, indecore, turpiter superstitioseque prae se fe- rant; secus omnino tollantur. 1 Similiter amoveantur tabel- lae votivae partem corporis minus honestam referentes. 12. Nemo propria auctoritate sacras imagines pingi vel simulacra sculpi iubeat in viis, in parietibus, in aedi- culis; sed prius consulat parochum loči, cuius erit curare, ut ea in re serventur normae superius traditae ad evi- tandam cum omnem lasciviam tum defonnitatem. Cruces aut capellae, statuis aut imaginibus Sanctorum ornatae, in viis aut compitis aut prope domos a fidelibus erigi solitae imposterum non constituantur absque praescitu officii Nostri episcopalis, cuius erit necessaria decernere et procurare, ut etiam de conservatione earum pro- videatur. 13. Cruces et sac.rae imagines in locis, quae sordida sunt et immunda aut irreverentiae obnoxia, non depin- gantur neque sculpantur; deleantur autem, si quae torte iam depictae vel sculptae fuerint. Item signum sanctae Crucis, praecipue cum Christi effigie, lapidi cuidam sepul- crali in pavimento ponendo numquam insculpatur, imo nec alia imago vel historia, quae pii cuiusdam mysterii tvpum gerat, cum indignum plane sit, trophaeum victoriae Dominicae pedibus conculcari et coinquinari. 2 14. Cruces ac Sanctorum imagines notabiliter lace- ratae aut statuae diffractae vel deformatae et numquam redintegrandae, quae in locis publicis ad religionis con- temptum vergant, non tolerentur, sed amoveantur 3 et comburantur cineresque in sacrarium proiiciantur ; 4 quin et icones vel simulacra profana aut etiam sacra indecen- tiam tamen vel inhonestatem spirantia, non tantum ab atriis seu frontispiciis ecclesiarum, sed etiam a coeme- teriis amoveantur, 5 et quae de novo erunt pingenda vel erigenda, potestati ecclesiasticae antea approbandae pro- ponantur. 6 1 Acta eccles. Mediolanensis. Mediolani, 1890. I. pag. 479. — 2 Bened. XIV. Notific. LXX1II. num. 5 sqq. (Vol. II. edit. Rom. i742). — 3 S. R. C. 9. lun. 1657, n. 1829. — 4 Acta eccles. Mediol. Edit. cit. pag. 614 sqq. — 5 S. R. C. 15. Mart. 1642, n. 810. — 6 Const. „0fficiorum ac munerum“ Leonis XIII. de die 25. lan. 1897. Tit. I. c. 6. n. 15. 15. Omnem turpem quaestum, a sacrosancto Concilio Tridentino proscriptum, et omnem superstitionem elimi- nare cupientes, improbamus ac severe interdicimus abu- sum circumferendi, ut nonnumquam fit, aliquam sacram imaginem ad lucrum a fidelibus captandum eosque falsis interdum historiarum ac miraculorum narrationibus de- cipiendos. Ubi ad imaginem aliquam sacram concursus fidelium fieri coeperit, parochi id quidem impedire proprio marte non debent, 1 modo non publicentur miracula prius non approbata; 2 sed Nos de hac re informari et Nostra decreta expectari volumus. 16. Ouoniam vero decentiam et pudicitiam non solum in loco sancto, sed etiam in domibus fidelium valde ex- optamus, onmes christifideles Nostrae curae concreditos admoneri ac in Domino obsecrari volumus, ut imagines sta- tuasve, quae pudicae non sint, in propriis aedibus con- sistere non patiantur; sed earum loco habeant imagines Christi, Deiparae, Sanctorum et coram eis preces effun- dant et earum aspectu ad christianam pietatem excitentur. Gravissimam, qua hac in re obstringuntur, obligationem serio advertant parentes, et si iilios suos reapse diligunt, omnem scandali occasionem ab eis removere satagant. Facimus imagines piorum hominum.. ut eis inspectis ad eorum aemulationem impellamur; ideo autem Christi imagi¬ nem facimus, ut mens nostra ad illius amorem excitetur , 3 —- Caput LXXVII. De cantu ecclesiastico et de mušica sacra. ,fp||ljcclesia Nostra Lavantina, constitutionibus summo- rum Pontificum et decretis sacrae Rituum Congre- gationis innitens, plura iam edidit praecepta de cantu ecclesiastico et de mušica sacra. 4 1 S. C. Epp. 30. Iul. 1620 (Ferrar. sub voce: Imagines, n. 40). — 2 Const. „Officiorum ac mumerum" Leonis XIII. de die 25. lan. 1897. Tit. I. cap. 5, n. 13. — 3 S. Cyrill. AIexandr. in Psalm. 113, 16. — 4 Acta et statuta Syn. dioec. anno 1883 celebratae. Marburgi, 1883. Cap. IX. pag. 72. — Gesta et statuta Syn. dioec. anno 1896 celebratae. Marburgi, 1897. Cap. IX. pagg. 291—299. — Actiones et constitutiones Syn. dioec. anno 1900 celebratae. Mar¬ burgi, 1901. Cap. LIX. pagg. 586—598. Nuperrime vero Pius PP. X. circa mušicam sacram, quae in cultu divino peragendo frequentissime adhibetur ab Ecclesia, sua peculiari authentica scriptura animum suum significare voluit. Quem in finem edidit die 22. No- vembris 1903 Motu proprio Tra le sollecitudini cum instructione circa mušicam sacram (Istruzione sulla mu¬ šica sacra), »ne nempe quis sui officii ignorantiam in causam deducere possit, et ut quaevis dubia tollatur quo- rumdam mandatorum interpretatio.« Haec instructio praeprimis principia continet, quae in liturgicis functionibus musicen sacram moderantur, ac simul collectas ha bet in generali tamquam prospectu praecipuas Ecclesiae ordinationes contra abusus hac in materia maxime vigentes. Non mediocri cum gaudio illam instructionem hicce adducimus, et dum eam notam facimus omnibus, quorum interest, insimul mandamus, ut praecepta saluberrima in Nostra dioecesi, pro viribus, ad effectum deducantur. Praeprimis adnotandae veniunt litterae Pii PP. X. de die 8. Decembris 1903 ad Dominum Cardinalem Respighi, vicarium Urbis generalem, quae incipiunt in originali verbis 11 desiderio, in lingua latina; dein Motu proprio Pii PP. X. Tra le sollecitudini de die 22. No- vembris 1903, etiam in lingua latina; denique decretum S. R. C. urbis et orbis de die 8. Ianuarii 1904, quo declaratur, Pium PP. X. instructioni suae de mušica sacra tamquam codici iuridico musicae sacrae ex pleni- tudine apostolicae suae potestatis vim legis pro universa Ecclesia habere velle. A. Litterae Sanetissimi D. N. Pii PP. X. ad Erninen- tissinram Cardinalem Respighi, generalem Urbis vicarium, de sacris musicis instaurandis. Eminentissime Domine! Q,uod cupimus ubique terrarum decus et dignitatem et sanctitatem sacrorum rituum florere, quid sentiamus 575 de sacris musicis, quae maxime divino cnllui inserviant, Nostro chirographo exponendum censuimns. Omnes Nobis aures esse patefacturos in tam optata instauratione con- fidimus, nec tantum caeco obsequio, quod tamen est laudabile, quo imperia humeris graviora et voluntati re- pugnantia non aegre feruntur, sed et illa voluntatis alacri- tate, quae firma persuasione oritur, omnino esse assen- tiendum. Si enim spectamus paulisper rationem, qua ars servi- - tuli cultus est, et perpendimus Domino non esse offerenda, quae minime bona sint, quin etiam, ubi fieri possit, optima, absque dubio videmus Ecclesiae decreta, quae sacram attingant mušicam, nihil aliud esse nisi horum principiorum rectam traductionem. Ubi Clerus et eoryphaei (maestri di cappella) huic veritati assentiunt, optima sacra mušica sua sponte florebit, ut plurimis in locis evenit; ubi vero illa contemnuntur principia, neque hortationes neque monita, neque acerbe severa et repetita imperia, neque canonicarum poenarum minae efficiunt, ut in his praeceptis peccantes ad bonam frugem reducantur; ita mala voluntas vel crassa ignorantia Ecclesiae desideria ad eludenda Valent et multos per annos hoc non laudabili more ad agendum. Hanc vero voluntatis alacritatem a Clero et christi- tidelibus Nostrae almae Urbis, quae est caput mundi et supremae Ecclesiae auctoritatis sedes, speciali modo spe- ramus. Nobis enim videntur, qui verba Nostro ex ore audiant, hi facilius assensuri esse, et exemplum perfeclae obedientiae Nostris monitis esse datura, quae Christi gregis nobilior caeteris pars est, scilicet Urbis Ecclesia, Nobis speciali modo episcopali munere commissa. Huc accedit, ut hoc exemplum prae oculis totius orbis sit ferendum. Undique huc concurrunt et Episcopi et christicolae Vica- rium Christi ad visendum et spiritum Lemperandum, quum nostras venerabiles basilicas visitent et martyrum sepulcra, et maiore pietate sacris sollemnibus adsint, quae apud nos quotidie magno sumptu et decore celebrentur. Opta- mus ; ne moribus nostris offensi recedant, dixit ille Bene- &s. 576 •&. dictas XIV., qui Nos apostolica auctoritate praecessit, in epistola encyclica Annus qui mušicam sacram attingens. Et superius de malo musicorum instrumentorum usu, qui tone vigebat, loquens, ipse aiebat Pontifex: Quem sensum omniurn nostrum habebunt venientes e regionibus, quarum ecclesiae instrumentis non utuntur , ea si auclient in nostris ecclesiis, ut mos est in theatris aliisque locis alienis? Non- nulli vero venient e regionibus, ubi nostro more in ecclesiis canitur; sin autevn consilio praediti sint, admiratione afji- ciantur, quum apud nos suarum ecclesiarum mali usus medicamen non invenissent , quod hic guaesiissent. Praeteritis temporibus mušica, quae in ecclesiis cane- batur, forsitan in legibus et decrelis Ecclesiae minus pec- care videbatur, neque maius forte erat malum exemplum ex eo, quod maius usus apertior erat et communior. Nune vero, quod egregii viri magno cum studio rationes litur- giae et artis, quae ritui inservit. declaraverunt, et cum in tot orbis ecclesiis iam musicorum instaurationis iructus ingens captus sit, multis obstantibus difficultatibus, quae tamen sunt deiectae; quod denique in omnium animis est mušicam sacram esse instaurandam, onmis maius usus diutius ferendus non est ideoque auferendus. Tu igitur, Emme Princeps, qui Romae Nostras vices quoad spiritualia geris, quae tua est suavitas et firmitas. cura, hoc enim pro certo habemus, ut mušica, quae in ecclesiis et sacrariis Cleri vel saecularis vel regularis huius almae Urbis canitur, ad Nostras instructiones accommo- detur. Multa sunt in cantu Missae, litaniarum lauretana- rum et hymni eucharistici corrigenda; sed cantus Vespe- rarum in testis, quae in ecclesiis et basilicis celebrantur, corrigatur oportet. Oaeremonialis Episcoporum decreta liturgica et classicae Scholae romanae pulehras tradi- tiones frustra cjuaerimus. Alternorum Cleri modorum, quo- rum et populus particeps erat, locurn tenent perlongae musicae compositiones super verba psalmorum, antiqua- rum theatri operarum more, et insuper ita ab arte aber- rantes, quae ne in concentibus quidem alienis essent ierendae. Religio et Christiana pietas non provehuntur; 577 augetur quorumdam minime intelligentium curiositas, at plerique malo exemplo alliciuntur et mirantur hunc ma- lum usum adhuc vivere. Nos igitur volumus et cupimus hunc omnino auferri et sollemnitates Vesperarum iuxta leges liturgicas, quas exponemus, ubique celebrari. Omni¬ bus ecclesiis exemplo sint basilicae maiores cura Emmo- rum PP. Cardinalium eisdem praepositorum, earumque sequantur exempla in primis basilicae minores, eccle- siae collegiales, paroeciae, ecclesiae et sacraria Ordinum religiosorum. Tu vero, Emme Domine, noli indulgere, rampe moraš. Res moram quum habeat, non minuit difficultates, quin etiam auget; quod autem est amputandum, amputetur citius. Nobis et Nostris verbis, quae gratia Dei sequitur, omnes confidant. Instauratio ad quosdam frigebit in primis; quidam torte inter coryphaeos satis paratus non erit, sed paullatim res bene se aget, et ubi mušica legibus litur- gicis et concentus naturae erit accommodata, pulchritu- dinem et bonitatem nusquam cognitam omnes senlient. Ita sollemnitates Vesperarum imminuuntur; sin autem ve- lint aliquoties ecclesiarum rectores sacra protrahere, ut adsit in ecclesia populus, qui sub vesperum in domum Dei convenit, in qua festum celebratur, nihil vetat, quin etiam christifidelium pietati et religioni prodest, ut accurata oratio et ss. Sacramenti benedictio habeatur. Denique volumus sacram mušicam speciali cura et debitis modis coli in omnibus serninariis et collegiis Urbis, ubi tot selecti clerici totius orbis sacras discunt scientias. Scimus, et hoc Nobis solatio est, ita apud nonnulla col- legia mušicam florere, ut haec aliis exemplum praebere possint. Aliquot vero seminaria vel praepositorum socor- dia, vel inscitia et corrupto iudicio eorum, qui musicis et cantui praesunt, non sunt laude digna. Tu igitur, Emme Princeps, quae tua est alacritas, cura, ut cantus Gregorianus iuxta decreta Concilii Triden- tini plurimorumque Conciliorum provincialium et dioe- cesanorum totius orbis maxima cum diligentia colatur, 37 <&o 578 sš> et in sacris sollemnibus praeferatur. Antehac, verum si loqui volumus, cantus Gregorianus ex libris errantibus et imminutis cognoscebatur, sed cum viri egregii et de arte optime meriti omni studio in mušicam incubuissent, mutata res est. Cantus Gregorianus pristinae dignitati et decori restitutus, ut a Patribus accepimus et codicibus, dulcis videtur et suavis et qui facillime disci possit, ac tanta et nova pulchritudine indutus, ut iuvenum cantorum animos accierit, ubi iam colitur. Quum vero officio et rnu- neri dulce misceatur, omnia diuturno et maiore studio aguntur. Volumus igitur et mandamus, ut in omnibus collegiis et seminariis huius almae Urbis perantiquus cantus romanus inducatur, qui iam in Nostris ecclesiis et basilicis cantitabatur, et optimis christianae religionis temporibus magno in honore fuit. Ut iam olim ex ro¬ mana ecclesia ad alias occidentaies perlatus est, ita opta- mus, ut clerici, qui Nobis spectantibus scientias sacras discunt, rursus eum ferant in suas dioeceses, ubi sacer- dotes ad gloriam Dei sint operaturi. Nobis autem terdecies centenum diem, qua gloriosus et immortalis Pontifex divus ille Gregorius Magnus appel- latus diem obiit supremum, cui Ecclesiae traditio multos per aevos horum concentuum tribuit compositionem, qui- busque nomen unde fuit, magna cum sollemnitate celebra- turis haec mandare et praecipere placet. Čari Nobis iu- venes illis se exerceant concentibus, gratum enim Nobis erit sacram liturgiam agentibus eos hoc tam sollemni eventu audire concentus Gregorianos edentes apud illius divi Pontificis tumulum in basilica Vaticana. Ut vero Nostrae erga Te, Emme Princeps, bene- volentiae pignus sit apostolica benedictio, quam Tibi, clericis et Nostro dilectissimo populo ex toto corde impertimus. Ex aedibus Vaticanis, in festo Deiparae Immaculatae, anno MCMIII. Pius PP. X. 579 B. Motu proprio Sanctissimi D. N. Pii PP. X. de mušica sacra. Pius PP. X. Inter plurimas pastoralis officii solJicitudines non huius supremae Calhedrae tantum, ad quam abscondito Dei numine suraus, quamvis indigni, nuperrime evecti, sed singularum ecclesiarum, absque dubio illa .principem tenet locum, cuius est munus decori favere domus Dei, in qua et divina peraguntur mysteria et christifidelium grex convenit, at Sacramentis fruatur, collectam et domini- cum agat, Gorporis D. N. sacramentum adoret, precibusque Ecclesiae in publico et sollemni liturgico officio commu- nicet. Nihil igitur in templo sit, quod pietatem et religi- onem christifidelium perturbet vel minuat, nihil, quod fastidio vel malo exemplo sit, nihil praesertim, quod sa- crorum rituum decus et sanctitatem offendat, ideoque orationis domo et Dei maiestate minime sit dignum. Malos usus, qui occurrere possint, singillatim non pertractabimns. Nune vero prae omnium oculis illum malum usum ponimus, qui et saepissime evenit et qui auferatur, diffleillimus esse videtur; aliquoties insuper vituperandus est etiam, quum omnia maxima sint laude digna templi venustate, caeremoniarum ordine, clericorum frequentia, pietate et religione celebrantium. Hic malus usus in cantu et sacris musicis est reperiendus. Enimvero sive huius artis natura fluctuantis variaeque, sive iudicii, volventibus annis, deformatione, sive malo influxu, quo ars profana et theatralis in eam influit, quae merito sacra appellatur, sive voluptate, quae ex musicis direete captatur, neque debitis modis facile contineri potest, sive denique plurimis errantibus iudiciis, quae in hac arte pullulant, etiam apud nonnullos viros vel auetoritate praeditos et religione conspicuos, peccatur in lege, quae vult sacri ritus artem subter se habere; quae lex in singulis Ecclesiae canonibus et Conciliis vel generalibus vel provincialibus, 37 * <§> et ss. romanarum Congregationum et romanorum Pontifi- cum decretis saepe saepius clare aperteque inducitur. At suspicantibus Nobis aliquid boni proximis tem- poribus factum esse videtur et in hac alma Urbe pluri- misque Italiae nostrae ecclesiis; praecipue vero apud non- nullas nationes, ubi viri egregii religione flagrantes, hac suprema Sede adprobante et Ordinariis dirigentibus, iure sociati fecerunt, ut in singulis ecclesiis et sacrariis mušica omnino floreret. Sed quod captum est bonum, non apud omnes populos invenitur Nostra quidem sententia; quod si rationem habemus plurimarum conquestionum, quae undique Nostras ad aures latae sunt hoc exiguo temporis spatio, quo Domino visum est, Nos ad supremum Ponti- ficatus fastigium evehi, diutius differre nolentes, quidquid in sacris agendis a lege, quam supra exposuimus, alienum est et vituperandum et damnandum clare aperteque cen- suimus. Etenim quum nihil Nobis potius sit et vehementer optemus, ut virtus christianae religionis floreat et in omni¬ bus christifidelibus firmior sit, templi decori provideatur oportet, ubi christicolae congregantur, ut hoc virtutis špi¬ ritu ex priore fonte fruantur, quae est participatio divi- norum mysteriorum atque Ecclesiae communium et sol- lemnium precum. Frustra vero speramus super nos abun- dantius coeli gratiam esse descensuram, ubi nostra pietas in Deum non ut odorum suavitas adscendit in coelum, sed Domino rursus dat flagella, quibus olim Iesus Christus violatores e templo expulit indignos. ltaque ne quis in medium afferat sui iuris inscitiam, et ut quaeque in interpretatione quarumdam rerum cuncta- tio auferatur, principia, quae mušicam sacram gubernant, brevi exponenda esse censuimus, et hac in tabula colli- genda praecipua Ecclesiae decreta malos usus in hac disciplina ad vitandos. Gerta scientia igitur et motu proprio hanc Nostram instructionem in lucern edimus, quae vel codex iuris sacrorum musieorum et quasi lex plenitudine Nostrae apostolicae auctoritatis placet et mandamus, ut vigeat et valeat, eamque omnes christifideles ad litteram servent. 581 *>•$> Instruetio de saeris musieis. I. Principia generalia. 1. Musiča sacra, prout pars integrans sollemnis li- turgiae, huius particeps est finis, qui gloriam Dei et sanctificationem christifidelium spectat. Ipsa decus caere- moniarum ecclesiasticarum adauget, et quod eius prae- cipuum munus est concentu opportuno verba liturgiae exornare, ita musieis saeris haec verba intelligentiora lieri debent, quo facilius christicolae ad fidem et religionem excitentur, et abundantius percipiant gratiam, quae sacro- rum mysteriorum propria est. 2. Ex quo evenit, ut mušica sacra omnibus muneribus liturgiae praedita sit, praesertim sanctitate, bonitate for~ marum, quibus et universalitas oritur. Sit sancta, eiiciat igitur e saeris profana, non tan- tum in se, sed etiam quoad formam, qua a cantoribus proponitur. Sit ars vera, ut in animis audientium illam habeat virtutem, quam Ecclesia postulat, quum musieis litur- giam societ. Sit universalis hac ratione, scilicet quamvis singulis nationibus liceat in musieis saeris admittere illos prae- cipuos modos, qui formam earum musicae constituant, hi tamen modi legibus generalibus sacrorum musicorum subiiciantur, ne ullius alienigenae animus, eos quum audiat, perturbetur. II. De sacrorum musicorum generibus. 3. Hae dotes praecipue inveniuntur in cantu Gre- goriano, qui igitur Ecclesiae romanae est, quem ea a maioribus accepit, et in codicibus liturgicis, volventibus aevis, fidelissime servavit, quem vero, prout est proprius, christicolis proponit et aliquoties in liturgia praecipit, quem denique novissima studia pristinae dignitati et in- tegritati restituerunt. <§? gorianum psalmodiae, et concedit musicum concentum (mušica figurata) hymno et versibus Gloria Patri. — Liceat tamen in quibusdam sollemnitatibus cantum Gre- gorianum et eos, qui dicuntur falsibordoni. alternis psal- lere aut versus simili modo apte compositos. Liceat de- nique aliquoties singulos psalmos mušice canere, dum- modo forma propria psalmodiae servetur, id est dummodo cantores alternis psallere videantur modis vel novis vel e cantu Gregoriano sumptis vel huic similibus. Prohibe- mus igitur psalmos, qui dicuntur concentus (di concerto). c) In hymnis Ecclesiae forma traditionis hymni ser¬ vetur. Non licet ideo componere, exempli gratia, Tantum ergo, ita ut prior stropha videatur romanza vel adagium et Genitori allegro. d') Antiphonae Vesperarum cantu Gregoriano propo- nendae sunt; quod si mušice canantur, videri non debent concentus melodiae, neque cantiunculae ampliludinem habeant. V. De cantoribus. 12. Praeter melodias celebrantis ad altare et ministro- rum, quae cantu Gregoriano semper cani debent sine or¬ gani sequentia, quae cantus liturgici extant, sunt chori Levitarum, ideoque cantores ecclesiastici, quamvis non clerici, chori ecclesiastici munere funguntur. Musiča igitur, quae proponitur, servare debet formam musicae choralis. Sed non excluditur vox, at in sacris sollemnibus haec ita non supersit, ut maior pars textus liturgici hoc modo proponi videatur; videatur potius simplex indictio melo- dica et compositioni, ut forma choralis, strictius ad- haereat. 13. Ex eodem principio sequitur, ut cantores in eccle- sia liturgico munere fungantur, ideoque mulieres, quum huius muneris non sirit capaces, admitti non possint ad chorum vel ad musicos. Quod si igitur voce acutiore (soprani) vel acuta proxima (contralti) uti velimus, per- antiquo ecclesiastico more a pueris hae voces edantur. <§><> 585 ^ 14. Denique ecclesiasticorum musicorum (cappella di chiesa) participes tantum sint viri religione et pietate conspicui, qui pie et devote sacris quum adsint, munere, quo funguntur, digni videantur. Convenit, ut cantores, dum in ecclesia canunt, induant talarem vestem et superpel- liceum; quod si in orchestris palam adstantes prospicien- tibus sint, transennis celentur. VI. De organo et musicis instrumenti s. 15. Quamquam Ecclesiae mušica propria est illa vocalis, tamen permittitur mušica cum sequentia organi. Aliquoties, servatis servandis. admitti possunt alia mušica instrumenta, sed annuente Episcopo, ut Caeremonicile Episcoporum praecipit. 16. Quod cantus vocalis superesse debet, organum et mušica instrumenta eum tantum sustineant, non opprimant. 17. Non licet longa praeludia praemittere cantui vel partibus intermediis interrumpere. 18. Sonus organi in sequentiis cantus, in praeludiis, interludiis, similibus, huius instrumenti naturam non solum sequatur, sed musicae sacrae omnium qualitatum, quas supra exposuimus, particeps sit. 19. In ecclesia uti non licet cymbalis (pianoforte), tympano (tamburo), magno tgmpano (grancassa), catillis (piatti), tintinnabulis (campanelli), similibus. 20. Prohibetur omnino illis, quae dicuntur mušica urbana (bande musicali), in ecclesiis canere; tamen, an¬ nuente Episcopo, liceat admittere aliqua mušica instru¬ menta vocalia, ratione perpensa, dummodo compositio et sequentia sit in stilo gravi et omnino simili stilo organi. 21. In publicis supplicationibus liceat Episcopo ad¬ mittere mušicam urbanam, dummodo ne haec modos profanos canat. Est in votis mušicam urbanam in his casibus tantum sequi aliquem hymnum spiritualen) latino vel vulgari ser- mone a cantoribus, vel a piis congregationibus, quae sup- plicationis sunt participes, praepositum. VIL De amplitudine musicae liturgicae. 22. Non licet ratione cantus vel soni sacerdotem ad altare longius, quam caeremonia liturgica quaerit, expectare. Iuxta ecclesiastica decreta Sanctus Missae ante elevationem perficiatur, ideoque etiam sacerdos ce- lebrans cantoram rationem habeat. Gloria et Čredo iuxta Gregorianam traditionem brevia satis sint. 23. Generatim est omnino damnandum ut malus usus, in sacris sollemnibus liturgiam inleriorem locum habere, quasi musicorum sit ancilla, at contra tantum pars liturgiae. VIII. De mediis praecipuis. 24. Q,uae statuimus, ut rite serventur, Episcopi in propria dioecesi instituant, nisi iam fecerint, societatem (commissione) virorum sacrae musicae expertium, qui, uti aptius Episcopo videatur, pervigilandi mušicam, quae in ecclesiis canitur, munus habeant. Curent insuper, ut mu¬ šica optima sit, cantorum aequa viribus et semper optime canatur. 25. In seminariis clericorum et in conventibus eccle- siasticis, iuxta Tridentina decreta, magna cum diligentia et studio cantus Gregorianus, quem transmisit traditio, colatur, et iuvenibus praepositi omnimodo ei faveant. Ubi fieri potest inter clericos schola cantorum erigatur, quae sacram polyphoniam et optimam mušicam liturgicam exequatur. 26. In quotidianis lectionibus liturgiae, theologiae moralis et iuris canonici, quibus imbuuntur discipuli scholae theologicae, doctores curent, ut quae sacram mušicam attingant, pertractent, et discipulos pulchrum artis sacrae doceant, ne clerici, studiorum cursu absoluto, <§* his notionibus cultui rerum ecclesiasticarum necessariis careant. 27. Detur opera, ut restituantur, saltem apud priores ecclesias, antiquae scholae cantorum , ut iam plurimis in locis actum est. Clero volenti haud difficile est has scholas instituere etiam in ecclesiis minoribus et ruralibus, quin etiara his scholis pueri et grandes natu facilius ad sacer- dotem conveniunt suo ipsorum fructu et populi religione. 28. Curetur denique, ut quoquo modo scholae supe- riores sacrae musicae, ubi iam sint, provehantur et auge- antur, ubi vero adhuc non sint, fiant. Oportet enim, ut Ecclesia iaveat et provideat, iuxta sacrae artis principia, cultui et humanitati suorum coryphaeorum et cantorum. IX. C o n c I u s i o. 29. Mandamus denique coryphaeis, cantoribus, cle- ricis, praepositis seminariorum et conventuum ecclesiasti- corum et religiosorum, parochis et rectoribus ecclesiarum, canonicis collegialibus et cathedralibus, praesertim Ordi- nariis, ut omni modo et studio his sapientibus refor- mationibus faveant, iam diu optatis ab omnibusque christi- lidelibus expetitis, ne Ecclesiae auctoritas contemnatur, quae eas saepe saepius proposuit, nune vero rursus inculcat. Ex aedibus Vaticanis, in festo s. Caeciliae V. et M., X. Kalendas Decembres, Pontilicatus Nostri anno primo. Pius PP. X. C. SS. Rituuin Congregationis Decretum Urbis et Orbis. Sanctissimus Dominus noster Pius Papa X. Motu proprio diei 22. Novembris 1903 sub forma instructionis de mušica sacra venerabilem canlum Gregorianum iuxta eodieum fidem ad pristinum ecclesiarum usum feliciter restituit, simulque praecipuas praeseriptiones, ad sacrorum ■®*o 588 *■>*§> concentuam sanctitatem et dignitatem in templis vel pro- movendam vel restituendam, in unum corpus collegit, cui tamquam codici iuridico musicae sacrae ex plenitudine apostolicae suae potestatis vim legis pro universa Ecclesia habere voluit. Quare idem Sanctissimus Dominus noster per hanc sacrorum Rituum Congregationem mandat et praecipit, ut instructio praedicta ab omnibus accipiatur ecclesiis sanctissimeque servetur, non obstantibus privi- legiis atque exemptionibus quibuscumque, etiam speciali nomine dignis, ut sunt privilegia et exemptiones ab aposto- lica Sede maioribus Urbis basilicis, praesertim vero sacro- sanctae ecclesiae Lateranensi concessa. Revocatis pariter sive privilegiis sive commendationibus, quibus aliae quae- cumque cantus liturgici recentiores formae pro rerum ac temporum circumstantiis ab apostolica Sede et ab hac sacra Gongregatione inducebatur, eadem Sanctitas Sua benigne concedere dignata est, ut praedictae cantus litur¬ gici recentiores formae in iis ecclesiis, ubi iam invectae sunt, ličite retineri et cantari queant, doneč quamprimum fieri poterit, venerabilis cantus Gregorianus iuxta codicum fidem in eorum locum sufficiatur. Contrariis non obstanti¬ bus quibuscumque. De hisce omnibus Sanctissimus Dominus noster Pius Papa X. huic sacrorum Rituum Congregationi praesens decretum expediri iussit. Die 8. Ianuarii 1904. L. fS. Seraphinus Card. Cretoni, S. R. C. Praefectus. f Diomedes Paniči, Archiep. Laodicen., S. R. C. Secretarius. D. Insuper edidit Pius PP. X. Motu proprio de editione Vaticana cirea libros liturgicos , continentes melodias Grego- rianas, die 25. Aprilis 1904, cuius tenor est: a) Melodiae Ecclesiae, nomine Gregorianae, iterum restituuntur in plenitudine et puritate sua secundum co- dices antiquissimos respectu tamen habito ad traditionem 589 legitimam, contentam in codicibus, qui per saeculorum decursum extiterant, necnon ad practicum usum litur- giae hodiernae. b) Ex speciali benevolentia Pii PP. X. erga s. Bene- dicti ordinem et ad laudanda opera quoad restaurandas melodias Ecclesiae romanae, quae opera regulares s. Bene- dicti in genere et regulares in congregatione Galliae nec¬ non in illa monasterii Solesmensis degentes in specie praestiterunt, addicitur pro hac editione redactio parlium earum, quae continent cantum, speciali modo monachis congregationis Gallicanae et monasterio Solesmensi. c) Hoc modo opera praeparata romanae speciali commissioni a Pio PP. X. nuper constitutae traduntur, ut ab ea examinentur et revideantur. Haec commissio obligatur ad servandum secretum circa omnia, quae respiciunt compilationem textus et typis editionem. Com¬ missio adhibeat in examinandis operibus maximam dili- gentiam et proponat dubia circa textum liturgicum sacrae Rituum Congregationi. d) Approbatio librorum editorum, facta a summo Pontifice vel a sacra Rituum Congregatione, sit tališ, ut nemini umquam liceat libros liturgicos approbare, nisi concordent quoad cantum cum editione Vaticana in omni¬ bus vel saltem quoad iudicium commissionis hoc modo, ut sumtae sint melodiae variantes, quae ad auctoritatem aliorum bonorum codicum Gregorianorum reduci queunt. e) Proprietas litteraria editionis Vaticanae reservata manet apostolicae Sedi. Possunt tamen et alii typographi cuiuscumque nationis libros typis edere, dum licentiam petierunt et sub certis conditionibus se obligarunt, bonum opus se esse effecturos. 1 — 1 De cantu Gregoriano egregie tractant libri: P. Rafael Molitor O. S. B., Der gregorianische Choral als Liturgie und Kunst. Hamm in. W., 1904. — P. Coelestin Vivell O. S. B , Der gregorianische Gesang. Graz, 1904. — P. Suitbert Birkle 0. S. B., Katechismus des Choralgesanges. Graz, 1903. — Dr. Benedikt Sauter 0. S. B., Der liturgiscbe Choral. Freiburg im Iireisgau, 1903. — Dr. Peter Wagner, Einfuhrung in die gregorianischen Melodien. (I. Teil: Ursprung und Entwicklung der liturgischen Gesangsformen bis zum Ausgange dea Mittelalters). Freiburg in der Schweiz, 1901. 590 Instauremus ergo pro parte virili in dioecesi Lavan- tina mušicam sacram! Et quia venerabilis cantus Grego- rianus forma dignissima est in ecclesia canendi, promo- veamus inprimis illum et foveamus huiatis cantus usum pia aemulatione, ne inveniatur quidquam in ecclesiis nostris, quod sit minime dignum Dei maiestate, domo orationis, pietate et religione christifidelium. Sacerdotes autem psallebant hymnos, usquequo con- sumturn esset sacrificium. (II. Mach. 1, 30). Gantate et psallite ei, et narrate omnia mirabilia eius! (I. Par. 16, 9). Caput LXXVIII. De cantu ecclesiastico in lingua populari. ui bene cantat, bis orat. Cantum vero ecclesiasticum in lingua vulgari, forma speciosum, aedificare et nobilitare corda fidelium, laetificare sacerdotem in functionibus sacris Deo servientem, ac honorificare sanctis- simam Trinitatem omnesque coelites in ea, neminem latet, qui hinc. inde populum bene et pulchre cantantem iam audire potuit. Neque cuiquam dubium erit, quin praeser- tim christifideles Nostrae dioecesis illo cantu libenter utantur. Quum autem, quod veram exploratumque est, can¬ tus vulgaris recentiori tempore degenerari coeptus sit, pro viribus procurare intendimus, ut cantus ecclesiasticus in lingua populari quam primum emendetur atque in posterum iuxta regulas hic statuendas omni studio omni- que diligentia quam latissime propagetur. Est vero cantus ecclesiasticus in lingua vulgari ille cantus, quo populus fidelis in ecclesia ad officia divina congregatus una voce vel pluribus vocibus, sine organo vel organo concomitante, cantica in idiomate suo ad Dei honorem eiusque angelorum et sanctorum laudem cantat. Signum characteristicum cantus popularis est ergo eius popularitas. 1 1 Dr. Alois Eberhart, Priester-Konferenz-Blatt. Brixen, 1901. Nr. 6. pag. 179. Haec vero cantica, ab Ordinario loči approbanda, ut cani queant, pia et gravia esse debent tum propter fin em, quem prosequuntur, tum propter locum, quo eduntur. Externa Dei gloria, aedificatio nec non sanctificatio ani- marum est iuxta verba Psalmistae: Cantate Domino can- ticum novumlaus eius in ecclesia sanctorum (Ps. 149, 1), finis eorum, et locus illis assignatus est ecclesia Deo di~ cata, in qua offertur Missae sacriticium, functiones sacrae peraguntur, verbum divinum annuntiatur, atque sacramenta tamquam fontes salutis et gratiae fidelibus administrantur. »Locus« enim »iste sanctus est, in quo orat sacerdos pro delictis et peccatis populi.« 1 Ut autem cantica idiomatis vulgaris pia et gravia sint, necessario requiritur, ut per ea cantores et auditores ad superna eleventur regna, mente illuminentur et affectu inflammentur; ut in eis fidei nostrae veritates earumque historia et vis earum divina unacum virtutibus ex eis pro- fluentibus contineantur; porro ut in eis congruentia me- lodiam inter et spiritum devotionis inveniatur; denique ut per ea cuncti lideles vera pietate et devotione imple- anLur, quae semper uti melodia harmonica per viam arctam totius vitae eorum sonet. Aliis verbis: canlicum populare ecclesiasticum sit praeprimis canticum, dein canticum totius populi et canti- cum ecclesiasticum. Canticum est revera canticum, quando purissima lyrica est atque internos sensus et animae affectus praesefert. Canticum est totius populi, si a po- pulo fideli non tantum intelligitur, sed eliam ex intimo ipsius corde quasi praeco eius affectuum progreditur. Canticum est ecclesiasticum, si quoad textum nullo modo adversatur dogmati et veram pietatem promovere valet. Haec etiam in melodia cantici postulantur, quippe quae pulchra, popularis et ecclesiastica esse debet. Melodia sit ergo gravis, minime vero mollis; sit deinde simplex et plena; sit denique sancta. 2 1 Versiculus et responsorium ad Tertiam off. Dedič, ecelesiae. — 2 Prie- ster-Konferenz-Blatt. Brixen, 1904. Ni. 2. pagg. 37—46, 5Š2 «>^> Hic etiam omittere non possumus, quin indicemus, quaenam momenta praeslantissima in canticis spiritualibus esse voluerit s. apostolus Paulus, quum Ephesios (5,18—21) sic monet : Implemini Špiritu sancto, loquentes vobismetipsis in psalmis et hymnis et canticis spiritualibus: cantantes et psallentes in cordibus vestris Domino, gratias agentes semper pr o omnibus , in nomine Domini nostri lesu Christi Deo et Patri. Subiecti invicem in timore Christi; el in epistola ad Colossenses (3, 16. 17) scribit: Verbum Christi habitet in vobis abundanter, in omni sapientia docentes et com- monentes vosmetipsos psalmis, hgmnis et canticis spirituali¬ bus in gratia cantantes in cordibus vestris Deo. Omne, quodcumque facitis in verbo aid in opere, omnia in nomine Domini lesu Christi, gratias agentes Deo et Patri per ipsum. Revera fides firma in Deum et pietas cordis erga Deum musa est unica omnis cantus spiritualis, est anima vivificans cantum, est melodiae cuiusvis creatrix. Charitas Dei est autem cantrix fidei, transmutans cor christifidelis, quod suaviter implet, in verum psalmistam. Et quemad- modum canlus cuiuslibet ecclesiastici, ita cantus vulgaris momentum praecipuum in eo consistere debet, ut cantent pri cordis affectus. Canticum spirituale nempe, etsi pulcher- rime cantatum, sed tantum ad excitandum auditorum applausum cantatum, est influxus pessimi; econtra pius fidelium coetus, cantans Deo devote, quaecumque audien- tium corda perpenetrare potest beatitudine coelesti et pietate sincera. Pia cantica ecclesiastica aequiparari queunt quodammodo alis, quibus homo utens in altiores regiones ascendit et per longiorem temporis moram supra lacrima- rum vallem versatur. 1 En ergo praestans cantici ecclesiastici momentum! Certo certius non est, qui asserere possit, se vim magnam cantici, a choro centeno prolati, adhuc numquam sensisse. Audiamus verba s. Augustini, dicentis: »Quantum flevi in hymnis et canticis tuis suave sonantis ecclesiae tuae vocibus commotus acriter. Voces illae influebant auribus 1 I. M. Sailer, Neue Beitrage zur Bildung des Geistlichen. Miinclien, 1811. II. Band, pag. 132 sq. ^2. 593 meis et eliquabatur veritas in cor meum et exaestuabat inde affectus pietatis et currebant lacrimae et bene mihi erat cum eis.« 1 Historiam quod attinet cantus ecclesiastici in lingua vulgari, sequentia dicere fas est. Quum iam ab exordio Ecclesiae in mente fuisset, ut populus participaret ipsius vitam religiosam, primis christianitatis temporibus eum cum liturgia sacra praeprimis per cantum coniungebat. Eo tempore in Ecclesia latine canebatur et quidem cho- ralis Gregorianus, populus vero solum repetebat invoca- tiones Kgrie, eleison! Christe, eleison! Hoc praecipue ex eo colligere licet, quod carmina, in idiomate vulgari primo composita, in suis melodiis choralem Gregorianum prae- seferunt. Qui usus canendi, ut iterum inducatur et dein foveatur, valde exoptat sanclissimus Dominus noster Papa Pius X., in Motu proprio Tra le sollecitudini de die 22. Novembris 1903 proferens verba: »Praesertim apud populum cantus Gregorianus est instaurandus, quo vehe- mentius christicolae, more maiorum, sacrae liturgiae sint rursus participes.« Posterioribus vero temporibus incipiebat populus et in lingua vernacula concinere Deum. Generatim autem inductus est usus cantandi in lingua vulgari tempore sic dictae reformationis saeculo XVI. Etiamsi vero illa lues perniciosa populum nostrum fidelem non infecisset, tamen usus concinendi in lingua vernacula per temporum de- cursum ita crescebat, ut iure merito dici queat, in omnibus fere ecclesiis linguam vulgarem irrepsisse in liturgiam sacram. 2 Estne licitus cantus vulgaris in Ecclesia catholica? Nemo est, qui neget, concentum pium in lingua vulgari esse omnino laudabilem; proplerea numquam condemna- batur, sed commendabatur. Omnia autem secundum or- dinem fiant, i. e. tempestive, modo apto et loco congru- 1 Confessionum lib. IX. cap. 6. (Migne, PP. lat. tom. 32, col. 769). — 2 Collectiones concentuum in liDgua vulgari fecerunt: Trubar anno 1550, Mat. Klombnar, Greg. Vlahovič, G. Juričič, G. Cvečič, Mat. Živčič, Lucas Cvekel, Casp. Rokavec, G. Dalmatin. Videsis „Cerkveni Glasbenik." Labaci, 1894. Pag. 33, 41, 49, 65, 76. 38 <$?« 594 s^Z enti. De his vero Ecclesia decernit, cuius est praescribere ordinem pro peragendo officio divino. Quum suprema lex liturgica sit: sacerdote sacrificium divinum celebrante et latine cemente, cantores in lingua liturgica i. e. latine cantare debent, et Ecclesia lingua la- tina utitur neque admittit, ut quid in sacris liturgiis vul- gari sermone cantetur, praesertim partes variantes vel communes Missae et officii , 1 quaeritur, quandonam lici- tum vel illicitum sit, cantare in ecclesia sermone vulgari. Certo constat, cantum popularem, etiamsi gravis et pius sit, illicitum esse in Missa sollemni cum cantu, in Missis privatis cantatis, in sollemnibus Vesperis, in bene- dictione cum Sanctissimo loco »Tantum ergo« et »Geni- tori«, si intonantur, necnon in caeremoniis hebdomadae maioris 2 et in processionibus striete liturgicis. Licitus vero est in aliis functionibus liturgicis, v. gr. ante et post Missam sollemnem, quae praxis laudanda est, dein in omnibus Missis privatis non cantatis ; 3 ante vel post concionem aut catechesin, si infra Missam non habeatur ; 4 in litaniis cum benedictione sacramentali, latine cantato hymno »Tantum ergo«; in devotionibus vespertinis; in devotionibus ad honorem B. M. V. mense Maio et in honorem ss. cordis lesu mense Iunio solitis; in piis congregationum et confraternitatum devotionibus; in ora- tione sacratissimi Rosarii; in pio exercitio viae Crucis; in Exequiis (ante vel post praeseriptos hymnos); in sol- 1 Motu proprio Pii PP. X. de die 22. Nov. 1903. III. 1. — 2 Decretum S. R. C. de die 5. Martii 1904. — 3 „Es si id zwar dagegen wohl begriindete Bedenken geltend gemacht. worden (Musiča sacra, 1869. Nr. 3 uud Fliegende Blatter. Regensburg, 1879. Nr. 1), die aber jetzt, nackdem der heil. Vater Leo XIII. angeordnet hat, dass im Oktober entweder frfih mahrend der heil. Messe oder nachmittags der Rosenkranz gebetet werden solle, und nach dem Dekret S. R. C. vom 31. Janner 1896, Nr. 3880, allen Boden verloren haben. Der Pfarrer von Ozieri, Dioež. Bisarchio, fragte namlich mit Gutheissung seines Bischofs, ob in seiner Pfarrkirche von den Glaubigen nach einer alten, wahrend einiger Jahre unterbrochenen Sitte Gesange und Hymnen zur Ehre des Heiligen oder des gerade gefeierten Geheimnisses in der Lcmdessprache diirften gesungen werden. Antwort vom 31. Janner 1896, Nr. 3880: Ja, mit Zustimmung des Bischofs bei der Privatmesse, nein, bei der feierlichen oder gesungenen, mit Berufung auf das Dekret vom 21. Juni 1879 und Art. 7 und 8 des Regolamento vom 7. Juni 1894.“ (P. Krutschek, Die Kirchenmusik nach dem Willen der Kirche. Regens¬ burg, 1901. Pag. 232 et 196). — 4 P. Krutschek, op. cit. pag. 198. 595 lemnitate nuptiarum necnon in processionibus non stricte liturgicis. 1 Addendum est, quod ulterius serio requiritur, ut carmina, quae canere licebit, ab Episcopo approbala sint et qualitatibus orationis publicae gaudeant. Caeterum S. R. C. ea de re haec esse decernenda censuit: 1. Toleranda consuetudo cantandi concentus vulgari sermone in ecclesiis non exposito Sacramento, esto, di¬ vina officia celebrentur nec ne. 2 2. Eliminandus abusus, quod in Missa sollemni praeter cantum ipsius Missae cantetur in choro a musicis aliqua laus vulgo dieta »aria« sermone Vernaculo. 3 3. Circa usum inter Missarum sollemnia canendi cantiones vulgari sermone Episcopus prudenter se gerat, ut possit sensim sine sensu hunc morem removere absque fidelium scandalo. 4 4. Cantica in vernaculo idiomate in functionibus et officiis liturgicis sollemnibus non sunt toleranda, sed" om- nino prohibenda; extra functiones liturglcas servetur consuetudo. 5 5. Cantiones quaecumque vernaculae sunt omnino prohibitae in omnibus Missis, quae vel sollemniter ve 1 solum in cantu celebrantur; ita ut modulationibus, quas liturgico idiomate rubricae praeseribunt, nulli liceat alias ab illis addere vel immiscere; consuetudo contraria pror- sus eliminanda. 6 6. In Missis cum cantu sine ministris diacono et subdiacono organariis non licet solum responsa celebranti exsequi latino sermone, reliquo vero Missae tempore varias cantilenas vernaculas cum organi sonitu cantare. 7 7. Non licet aliquid canere lingua vernacula in Missa sollemni, dum sacra communio distribuitur per notabile 1 P. Krutschek, op. cit. pag. 233. — Priester-Konferenz-Blatt. Brixen, 1904. Nr. 8. Pag. 72 et 73. — 2 Die 27. Sept. 1864, Nr. 3124. (Ioseph Auer, Die Entscheidungen der heil. Riten-Kongregation in Bezug auf ltirchenmusik nach der neuen Ausgabe der Decreta authentica. Regensburg, 1901. Pag. 60). — 3 Die 22. Martii 1862, Nr. 3113. (Op. cit. pag. 58). — 4 Die 10. Dec. 1870, Nr. 3230. (Op. cit. pag. 64). — 5 Die 21. Iunii 1879, Nr. 3496. (Op. cit. pag. 72). _ a Die 22. Maii 1894, Nr. 3827. (Op. cit. pag. 86). — 1 Die 31. Ianuarii 1896, Nr. 3880. (Op. cit. pag. 116). 38 * tempus, vel in sollemni processione ss. Sacramenti alter- natim cum hymnis liturgicis. 1 8. Infra sollemnes stricte liturgicas fanctiones usur- panda est lingua ritus propria; textusque ad libitum e sacra Sčriptura desumantur aut ex officio diei vel ex hymnis precibusque ab Ecclesia adprobatis. 2 9. In functionibus non stricte liturgicis potest adhi- beri lingua vernacula, verba seu textus sumendo e piis atque adprobatis compositionibus. 3 10. Coram ss. Sacramento sollemniter exposito potest chorus musicorum (cantores) decantare hvmnos in lingua vernacula, dummodo non agatur de hymnis Te Deum et aliis quibuscumque liturgicis precibus, quae lingua latina decantari debent. 4 11. Post benedictionem cum ss. Sacramento populo impertiendam permitti potest cantus alicuius versiculi, lingua vernacula concepti. 5 Sed ubi mos viget, dare hanc benedictionem sine versiculo et responsorio Panem de coelo et sine compe- tenti oratione Deus, qui nobis, potest cani ante et post benedictionem lingua vernacula, dummodo non intonetur Tantum ergo nec Genitori. Ex quibus dictis colligere licet, dari in Ecclesia officia divina, in quibus cani licet in lingua vulgari, ita ut ca- nere volentibus praebeatur occasio larga, Deum in idio- mate suo proprio colendi. Attamen non sine magno do- lore animadvertimus, cantum popularem in Nostra dioe- cesi hodiedum debilitari. Causae huius tristis regressus sunt variae, quarum aliae remotae, aliae proximae di- cuntur. Ad priores causas pertinent: n) natura humana corrupta, quae addicta est magis sensualitati et egoismo, quam abnegationi sui ipsius; b) hodierna iuventutis instruendae educandaeque ratio, quae est plus aequo materialis; 1 Die 14. Ianuarii 1898, Nr. 3975. (Op. cit. pag. 113). — 2 Art. 7. de Regolamento ddo. 7. et 12. Iunii 1894. (Op. cit. pag. 106). — 3 Art. 8. de Regol. (Op. cit. pag. 106). — 4 Die 27. Febr. 1882, Nr. 3537. (Op. cit. pag. 74). — 6 De die 3. Aug. 1839, Nr. 2791. (Op. cit. pag. 39). ^ 2 . 597 v<š> c) inadvertentia quoad praecepta Ecclesiae liturgica, quo fit, ut loco cantus liturgici in ecclesiis insignioribus mušica profana, in ecclesiis minoribus vero cantus popu- laris propagetur et quidem omnino secundum benepla- citum parochi vel chori regentis vel cantorum vel po¬ puli fidelis; d) ignorantia cantus choralis et operam Palestrinae, generatim operam polyphoniae classicae; historia enim constat, cantum Gregorianum originem dedisse tum cantui polyphono artificiali, tum unisono cantui vulgari. Et quam- diu hic cantus coniunctus erat cum cantu chorali et stylo Palestrinae , 1 pius et gravis erat; solutis autem his vinculis factus est plane mundanus; e) segnities quaedam ex parte ecclesiarum prae- ceptorum. Fere nullibi invenitur repertorium musicum, quod revera praecipue in mutanda persona organoedi maximi momenti est. Deficiente nempe tali repertorio successor ignorat concentus, a praedecessore usitatos; quo fieri potest, ut cantus vulgaris, a priore fortasse introductus et serio fotus, nune interrumpatur vel plane suspendatur; f) conditiones scholarum rusticarum, quum in eis cantica pia non amplius vel iusto minus colantur, dum per pueros et puellas in scholis degentes cantus popularis maxime fovetur. Ad posteriores vero causas praecipue haec momenta pertinent: a) organoedi sunt insufficienter instructi; danlur nempe organarii, qui nesciunt canere nec valent alios cantum docere; perplures etiam indigent bonis statui necessariis; bj deficiunt adhuc scholae ecclesiaslicae publicae pro instruendis organoedis necnon libri proprii cantico- 1 Novam editionem nonnullorum operum Palestrinae, et quidem decem Missarum: Iste confessor, Brevis, Aeterna Christi munera, Veni sponsa Christi, Dies sanctificatus, lesu nostra redemptio, Lauda Sion, Sine nomine I. et II., Emendemus, cum notatione nune consueta procuravit annis 1903 et 1904 Her- manus Bauerle, capellanus aulicus, magister harmoniae Ratisbonae. 598 rum pro dioecesi Nostra, quales libri in aliis dioecesibus iam inveniuntur; 1 c) multi, etiam cantus satis periti, formidant puhlice in choro vel in ecclesia canere, dicentes, ofticium istud pertinere ad organoedos; d) iudicium de pulchro depravatum est in populo, qui canlilenas laetas canticis piis et gravibus praefert. Et saepius organista quoad salarium suum omnino de- pendet a liberalitate populi, propterea et eius voluntati acquiescere cogitur. 2 »Carminum piorum in lingua vernacula cantus, qui ad instructionem et aedilicationem fidelium multum valet, colendus est et adhibendus suo loco. Sed curandum est, ut ille cantus diligenter et congruenter, in scholis prae- sertim, addiscatur atque in ecclesia a populo exerc.eatur secundum libram dioecesanum eiusmodi piorum carmi¬ num.« 3 Quoniam et Nostra praestantissima cura est, ut abhinc in dioecesi Lavantina ubique cantus popularis emendetur et propagetur iuxta normas ab Ecclesia praescriptas, propterea praecipimus, volumus et mandamus in Do¬ mino, quae sequuntur: 1. Perspectis causis regressus cantus popularis sata- gant animarum pastores, ut christifideles in fide et vita Christiana verbo et exemplo confirmentur, quia gens tantum pia canere potest pie ac devote. 2. Curent sedulo animo, ut ipsi satis edocti sint in cantu vulgari. Quae instructio quam optime fieri potest 1 Huo spectant opera: Wunibaldus Briem, Brixner Dioecesan-GesaDgbuch mit Gebeten. Innsbruck, 1903. — August Hilbrand, Kirchenliederbuch fiir Katholiken. Klagenfurt, 1904. — Hosanna! Kirchliclies Volks-Gesangbuch fiir die Dioecese Seckau. 2. Aufl. Graz, 1886. — Iosepb Mohr, Psalterlein. Katholi- sches Gebet- und Gesangbuch. 5. Aufl. Regensburg, 1899. — Josef Mohr, Can- tate! Katholisches Gebet- und Gesangbiichlein. 32. Aufl. Regensburg, 1887. — Gesangbuch fiir die ijsterreichische Kirchenprovinz. Ausgabe mit Noten. 8. Aufl. Linz, 1904. — Josef Gabler, Te Deum laudamus. Katholisches Gesangbuch. 2. Aufl. Leipzig, 1899. — Moufang, Officium divinum. 18. Aufl. 1903. •— Ludvik Holain, Plesy duchovni. V Brne, 1883. — 2 Cfr. XXXIX. Konferenz-Schluss- Protokoll iiber die im Jahre 1887 in der Lavanter Dioecese abgehaltenen Pastoralkonferenzen vom 6. Dezember 1887. II. Frage. pagg. 4—9. — 3 Acta et statuta Syn. dioec. Monasteriensis anno 1897 celebratae. Monasterii Guestfalorum, 1898. Cap. II. num. 285. pag. 171. p 599 tum in seminario minore puerorum tum in seminario raaiore clericorum. 3. Edoceant catechetae in scholis tirones utriusque sexus cantum vulgarem et dein per eos in ecclesiae navi 1 adultos; qua de causa conficiatur et diligenter continuetur in quavis ecclesia parochiali repertorium, continens canti- lenas ibi usitatas et cantatas. Haec vero instructio canto- rum fiat modo omnino honesto et tempore congruenti. Caveant sacerdotes mušicam sacram et cantum vulgarem promoventes, ne discordiae et altercationes excitentur. Etenim harmonia pacis praeferenda est bonae musicae. Et ubi iuvenes ac etiam puellas instruunt, aut quando experimenti causa productiones musicales fiunt, attendant, ne quid indecori vel inhonesti fiat. Propriae consulant famae. Prohibemus, ac praesertim ruri, instructiones vel exercitationes musicales in longam noctem protrahere, eoque minus, quando adolescentes utriusque sexus noc- turno tempore domum redire debent. 4. Erigendas curent in quavis parochia auxiliante organoedo scholas pro cantu vulgari. 5. Societas s. Caeciliae, pro dioecesi Lavantina anno 1887 erecta, instituat, si fieri potest, quovis anno Mar- burgi cursum duorum vel trium dierum pro instruendis organoedis. 6. Erigatur quam primum in urbe Nostra residentiali schola ecclesiastica publica pro educandis organistis. 2 7. Conscribatur et conficiatur pro dioecesi Lavantina liber canticorum vulgarium proprius. Qui liber habeat quatuor partes. Prima pcirs contineat carmina pro publico officio di¬ vino consueta, v. gr. »Asperges me«, »Vidi aquam«, respon- 1 Ad quaestionem Episcopi Plocensis in Polonia, an mos, ut in Missia sollemnibus, praesertim diebus per annum sollemnioribus, canant Gloria, Gradu- ale, Čredo et in choro super maiorem ecclesiae portam, ubi organum est, consti- tuto mulieres ac puellae sive solae ipsae cum organista sive iuvenibus et viris coniunctae, in quibus eantorum choris mixtis vocem soprano exsequuntur puellae, licitus sit et confoi'mis legi et sensui Ecclesiae, et an saltem tolerari possit, S. R. C. die 19. Februarii 1903 rescripsit negative ad utrumque. (Anal. eccl. 1903, fasc. 3. pag. 125), — 2 Cfr. Statuten des Caecilien-Vereines fiir die Dioe- cese Lavant. § 2 et § 3. soria in Missae sacrificio usitata, unam saltem Missam choralem et duas Missas in idiomate vulgari. Atieram partem efficiant concentns vulgares pro variis temporibus anni ecclesiastici, e. gr. pro tempore Adventus, pro festo Nativitatis D. N. I. Chr., pro tempore quadragesimali ac paschali, pro festo Pentecostes, pro sollemnitate Corporis D. N. I. Chr., pro benedictionibus cum ss. Sacramento, pro festo ss. cordiS' lesu, pro festis B. M. V., Angelorum et Sanctorum, »Te Deum laudamus.« Tertia pars libri con- sistat ex aliis carminibus piis, tum pro officiis eccle- siasticis publicis tum privatis, e. g. e litaniis, ex carmini¬ bus pro sollemnitate nuptiarum vel pro defunctis, ex hymno pro Papa et pro Jmperatore. In quarta parte collectae inveniantur variae preces, ita ut sit iste liber »Vademecum« quoddam pro christifidelibus Nostris. 1 Melodiae concentuum sunto non solum pro una voce, sed etiam pro duabus vel pluribus vocibus com- positae. Melodiae ipsae sint graves et piae, congruentes legibus harmonicis. Textus carminum ab Ordinario appro- batus esse debet. Pro concomitante organo conscribatur proprius liber. Desideramus ex intimo corde, ut per regeneratum cantum popularem tum Clerus tum fideles Nobis concre- diti Deum magis magisque honorificent et ut post hoc exilium cantantes canticum novum vitam aeternam asse- quantur! Et stare fecit cantores eontra altare, et in sono eorum dulees fecit modos. Et dedit in celebrationibus clecus et or- navit tempora usque ad consummationem vitae, ut lauda- rent novien sanctum Domini et amplijicarent mane Del sanctitatem. (Eccli. 47, 11. 12). 1 Ad exarationera tališ libri multum conferet: Fr. S. Špindler, Ljudska pesmarica za nabožno petje v cerkvi, šoli in doma. V Ljubljani, 1904. — Cfr. „Ein Wort zur Gesangbuchfrage" von P. Dreves in den Maria Laacker Stim- men, 1884. — Priester-Konferenz-Blatt. Brixen, 1901. Pag. 176 sqq. 601 sšk Titulus tertius. De Cleri populique disciplina. era salus latissimae dioecesis Nostrae dependet a recte ordinata et florente Cleri populique fi- delis disciplina. Clerus spectatae disciplinae et morigerus populus firmissimum fulcrum ac pulcherrimum ornamentum praestant ecclesiae Lavantinae. Nos gravissima obstringimur obligatione connitendi, ut boni moreš in sacrum Clerum inque sacratam plebem provehantur, mali vero utrimque eradicentur. Id eniti de- bemus, ne sanguinem pastorum ovicularumque requirat Deus de manibus Nostris. (Ezech. 3, 18). Ut pristinae Synodi Nostrae monuerunt, ita etiam Synodus novensilis commonet illos, quibus gregis Domi- nici cura concredita est, ut, in vita et conversatione mo- rum honestatem sequentes, a vitiis abstineant ac bonis operibus insistant; ut, quum a malo declinaverint et bo- num fecerint, possint exemplo Salvatoris, qui primum coepit facere et dein docere, exhortationibus suis in po- pulo extirpare vitia ac virtutes inserere defectusque ex- cessusque opportunius et efficacius increpare. Apprime itaque observent clerici normas, synodaliter statutas de eorum vita et honestate, de concordia Episco- pum inter et Clerum, de conversatione cum superioribus, aequalibus ac inferioribus de aliisque capitibus disciplinae clericalis! Exemplum dedi vobis, clamabat divinus Magister, (loan. 13, 15). Ad suum exemplum necesse est, ut possit provocare etiam discipulus seu sacerdos in ordine ad fi- deles subditos, ut vita clericorum fiat via laicorum. Nihil enim datur, quod alios magis ad pietatem cultumque Uei instruat, quam vita exemplaris eorum, qui se divino mi- nisterio dedicaverunt. Sed et christifideles tenentur disciplinate vivere. Hic valet illud Domini: Qui vos audit, me audit; qui vos spernit, me spernit. (Luc. 10, 16). Observent igitur dioe- cesani Nostri sanctiones synodales: de ministris ecclesiae 602 inferioribus, de vitricis, de sanctificatione dierum festorum, de ieiunio ecclesiastico aliisque vitae christianae momentis editas! Incedant in fide recta, spe firma ac perfecta chari- tate; colant pudicitiam, abstinentiam iustitiamque; faciant, quod eos sacerdotes vera, bona, iusta et sanc.ta doceant! Ad servandam et consolidandam disciplinam eccle- siasticam inter Clerum populumque Lavantinum sub titulo tertio statutorum synodalium ealenus tractatur de rebus huc spectantibus, quatenus de eis nondum tractatum est in Synodis praeteritis. Eradicentur morbida, corroborentur infirma, redintegrentur deperdita, reformentur moreš de- formati, viror virtutum refloreat, glorificetur Altissimus, ordo status clericalis et laicalis induat decorem! Tene disciplinam .. custodi Mam, ipsa est vita ! (Prov. 4, 13). Audi consilium et suscipe disciplinam, ut sis sapiens in novissimis tuis! (Prov. 19, 20). Fili mi, noli negligere disciplinam Domini! (Hebr. 12, 5). -- Caput LXXIX. De vita et honestate clericorum. Deum in haereditatem suam elegerunt, clerici c apostolorum Principis praecepto tenentur se 'Sos vivam virtutis continentiaeque formam oculis Christiani populi exhibere , 1 atque pietate et bonis ac castis moribus ita conspicui esse, ut praeclarum bonorum operum exemplum et vitae monita ab eis possint ex- pectari . 2 Quapropter summa semper contentione et assiduitate enisi sumus, 3 ut clerici omnes doctrina aeque ac moribus gregem Dei, qui in illis est, pascant (I. Petr. 5, 2), atque vita sua et moribus Ecclesiam Christi aedificent atque exornent. Hoc officio dueti in hac quoque Synodo eas 1 Leonis XIII. litt. encycl. „Iampridem Nobis“ de die 6. Ianuarii 1886. ■— 2 Concil. Trid. sess. XXIII. cap. 14. de reform. — 3 Gesta et statuta Syn. dioec. anno 1896 celebratae. Marburgi, 1S97. Pagg. 325—344. — Actiones et »onstitutiones Syn. dioec. anno 1900 celebratae. Marburgi, 1901. Pagg. 461—471. 603 praeprimis vobis, dilectissimi filii, proponimus virtutes exercendas et officia explenda, quae statum vestrum ma- xime condecorant. Causae profeclo graves et omnium saeculorum com- munes decora virtutum multa et magna in sacerdotibus postulant; veramtamen nostra haec aetas plura quoque et maiora admodum tlagitat. 1 Nam grande et sacrosanctum sacerdotale munus in hac asperitate temporum aliquando est ad gerendum difficilius: propterea, quod nimis iam multis Dei recusantibus imperium Ecclesiamque, divinitus conditam, in excidium petentibus, quotidianae sunt dimi- cationes subeundae pro rebus maximis et praestantissimis, quibus non modo privata, sed etiam publica salus con- tinetur. 2 Quod quidem, qui in sacros ordines Dei munere leguntur, utiliter facere non possunt, nisi animum gerant tenacem propositi, abstinentem, incorruptum, charitate flagrantem, in labonbus pro salute hominum sempiterna suscipiendis promptum semper atque alacrem et omnium virtutum varietate ornatum nec non officiorum suorum studiosissimum. 1. Primum ergo officium, ad quod sacerdotes ab Ecclesia instigantur, est studium sanditatis. De sacerdotibus antiquae legis statuit Dominus: /Sandi erunt Deo mo, et non polluent nomen eius. (Lev. 21, 6). lam vero si tanta vitae sanctitas requirebatur in illis, qui sacrificabant boves et oves, quid requirendum erit in eis, qui ipsum divinum Agnum sacrificant? Et quod apostolus de Christo sacerdote magnifice loquitur: Tališ enim decebat, ut nobis esset pontifex, sandus, inno- cens, impollutus, segregatus a peccatombus et excelsior coehs Jadrn (Hebr. 7, 26), idem unumquemque sacerdotem, discipulum Christi, attingit. Haec autem sanctitas prae caeteris expostulat, ut clerici immunes sint a peccato mortali, quo nit detesta- bilius, quippe quod in ipsis extinguit imaginem Christi, * Leonis XIII. litt. eacycl. „Etsi Nos“ de die 15. Februarii 1882. — 2 Leonis XIII. oratio, die 18. Iamiarii 1885 habita ad moderatores et alumnos seminariorum et collegiorum Urbis. et a peccato veniali, praesertim deliberato, quo obfuscatur eorum perfectio. Saepe igitur accedant ad sacramentum poenitentiae, corde tamen vere contrito omnibusque consci- entiae latebris discussis, et adhibeant ad vitanda peccata subsidia opportuna, a Nobis iam proposita. Quum tamen ex nobis impares simus officio huic opere complendo, nisi adiuvet nos Deus per gratiam suam, ad gratiam hanc impetrandam ferventer et fideliter orationi instemus. Non enim descendit miserentis Dei gratia, si non ascendit humilis servi supplicatio. Et quo- niam oportet semper orare (Luc. 18, 1), numquam desistat clericus ab hoc subiimi officio. Securam ipsi tutelam praebet orationis zelus contra omnia difflcillimi muneris pericula, quum et ipse Salvator nos exhortetur: Vigilate et or ate, ut non intretis in tentationem! (Matth. 26, 41). Oratio enim secundum s. Gregorium Nyssenum pudi- citiae praesidium atque tutamen est, irae moderatio, super- biae sedatio et repressio. iniuriarum tenacis memoriae expurgatio, invidiae profligatio, iniustitiae sublatio, impie- tatis correctio. 1 Et paulo post idem doctor orationem virginitatis sigillum, vigilantium fiduciam, navigantium nuncupat salutem. 2 Econtra qui oratione desistit, paulatim in ruinam labitur. Recedit enim a Deo, qui per orationem sese Deo non coniungit. 3 2. Nec tamen pietate solnm Ecclesiae viros eminere necesse est, veram etiam, prout nulla data occasione mo- nere omisimus, tum sacra tum profana doctrina, quia Dominus eos fecit magistros populorum, quorum labia custodiant scientiam et ex quorum ore lex sit requirenda. (Mal. 2, 7). Debent ergo sacerdotes efformari gravissimo muneri pares, quorum opera iuvari maxime Christiana plebs possit, tot insidiis circumventa, tot obnoxia periculis. 4 Omnibus igitur iniungimus, ut omnem adhibeant dili- gentiam, privatis studiis supplendi scientiae defeetum et 1 S. Gregor. Nyss. de oratione Domin. or. 1. (Migne, Patrologiae cursus completus. Patr. graeo. tom. 44. col. 1123). — 2 Ibidem. — 3 Ibidem. — 4 Leonis XIII. constit. „Actum praeclare" de die 20. Februarii 1903. s 605 ^ augendi thesauros iam acquisitos. Quod si fecerint, certo multa, quae vita otiosa parat, pericula a se removebunt. Christiana sapientia, quae luce mirifica abundat, in omnium oculis niteat necesse est, ut tenebris inscientiae, quae est religioni maxime inimica, dispulsis, veritas longe lateque se pandat et feliciter dominetur. 1 3. Lux tamen doctrinae a Clero in Christiani populi ordines diffundenda vix dici potest, quam magnam habeat utilitatem, si quasi e candelabro virtutis effulserit. In praeceptis enim, quae sunt ad corrigendos ho- minum moreš, plus fere possunt facta, quam dieta ma- gistrorum; nec quisquam facile habiturus est fidem ei, cuius a dictis praeceptisque diserepent facta. Hinc in lesum Christum Dominum, qui constituendo sacerdotes nos immense exaltavit et per nos tamquam ministros et adiutores loquitur, agit, sacrificat, oculos in- tendamus et mentes: qui, ut veritas est, perdocuit nos, quae credere deberemus, ut vita est et via, semetipsum proposuit nobis exemplar absolutissimum, quomodo age- remus honeste vitam et bonum ultimum studiose appe- teremus. Ipsemet discipulos suos ita de se voluit institutos et perfeetos: sic luceat lux vestra, hoc est doctrina, coram hominibus , ut videant opera vestra bona, non secus atque argumenta doctrinae. Sunt haec instituta divina, quibus vita sacerdotum componatur et dirigatur oportet. Omnino necesse est, ha- bere eos šibi persuasum ac prope insculptum in animis, se iam non de saeculi esse consortione, sed Dei consilio eleetos esse, qui, in communione saeculi aetatem agentes, vitam tamen Christi Domini vivant. Qui, si de ipso in ipsoque vere vivant, minime quae sua sunt quaeritabunt, sed in eis profeeto toti erunt, quae sunt lesu Christi (Philipp. 2, 21), neque hominum captabunt inanem gra- tiam, sed gratiam Dei solidam expetent. 2 4. Imprimis quivis sacerdos, Christi exemplo allectus, ardeat igne charitatis, quae omnium virtutum domina est 1 Leonis XIII. litt. encvcl. „0fficin sanctissimo 11 de die 22. Dec. 1897. — * Ibidem. et regina. Charitas ostenditur in charitate animarum; ne- mini enim sacerdoti Christus dicet: Pasce oves meas, nisi qui cum Petro affirmare potuerit: 1u scis, Domine, quia amo te. (loan. 21, 17). Quem amorem quilibet sacerdos probare debet non verbo et lingua, sed opere et veritate. Zelus igitur domus Domini comedat Murn (Ps. 68, 10), et pro sui muneris ratione totus sit in procuranda anima¬ rum salute, nulla difficultate depressus, nullo humano respectu perterritus, discretus quidem et sapiens ad sobrie- tatem, fortis tamen ut mors, et paratus, animam suam ponere pro salute animarum. Qui ergo peccantem ab errore iniquitatis suae revo- caverit, titubantem et pusillanimem contortaverit, igno- rantem et dubium, qualiter in via Domini ambulare debeat, instruxerit et docuerit, caeterosque errantes in viam rectam perduxerit, is gratum Deo exhibebit obsequium offeretque ei sacrificium acceptum, quum sua cura suaque diligentia id consequatur, pro quo Christus se ipsum Deo Patri hostiam immolavit. Allici animos ad Deum amariore quodam conatu, perperam speratur, quin etiam errores aeerbius increpare, vitia vehementius reprehendere, damno nlagis quam utili- tati aliquando est. Timotheum quidem s. apostolus horta- batur: Argue, obsecra, increpa; attamen addebat: in omni patientia. (II. Tim. 4, 2). 1 Certe eiusmodi nobis exempla prodidit Christus. Venite, sic ipsum alloquutum legimus, venite ad me omnes, qui laboratis et onerati estis, et ego refi&iam vos. (Matth. 11, 28). Laborantes autem oneratosque non alios intelli- gebat, nisi quo peccato vel errore tenerentur. Quanta enimvero in divino illo magistro mansuetudo! Quae suavi- las, quae in aerumnosos quoslibet miseratio! Cor eius plane pinxit Isaias eis verbis: Ponam spiritum meum super eum.; non contendet neque clamabit; arundinem quassatam non confringet et linum fumigans non extinguet. (Is. 42, 1 Pius PP. X. in epist. encycl. „E supremi apostolatus 11 de die 4. Oct. 1903. — 2 Ibidem. 607 Quae porro charitas, patiens et benigna (I. Cor. 13, 4), ad illos etiam porrigatur necesse est, qui sunt nobis in- festi vel nos inimice insectantur. Maledicimur et benedi- eimus, ita de se s. Paulus profitebatur , persecutionem patimur et sustinemus, blasphemamur et obsecramus. (L Cor. 4, 12. 13). Peiores forte, quam sunt, videntur. Consuetudine enim aliorum, praeiudicatis opinionibus, alienis consiliis et exemplis, malesuada demum verecundia in impiorum partem translati sunt: attamen eorum voluntas non adeo est depravata, sicut et ipsi putari gestiunt. 1 Quum charitatem, quam Deo debemus, in Dei ima- gine seu in homine demonstrare obligemur, vitanda sunt omnia vitia amori proximi contraria, velut odium, invidia, durities cordis, inhumanitas, detractio et alia. Pro nulla opera spirituali postulet sacerdos mercedem, ita ut multi- tudo iudicare possit eamdem venalem, sacerdotem vero mercatorem esse vel mercenarium. Quod officia attinet, pro quibus iura stolae petuntur, caveat curator animarum, ne nimium extorqueat; sed štet taxis ab Ordinario appro- batis vel consuetudine introductis, pauperibus autem Omnia gratis faciat. 5. Ad evitandum abominabile vitium luxuriae, quo homo similis fit animalibus, ratione destitutis, sacerdos vere insuper scandalum animabus, imo lupus rapax in grege et latro crudelis, qui non venit, nisi ut furetur et mactet et perdat, toto corde amare oportet castitatem tamquam virtutem angelis et Christo Domino propriam, eiusque necessitatem et excellentiam assidue meditari. Non est enim alia virtus magis necessaria pro liber- tate et vigore interno, pro intima cum Christo familiari- tale conservanda et fovenda, pro gloria sacerdotii, pro aedilicatione populi; hinc uno ore cum apostolo (I. Tim. 5, 22) sacerdotibus eam praescribunt omnes Ecclesiae Patres et Doctores, tantaque cum severitate urgent in- numerabiles pene ipsius Ecclesiae canones et sanctiones, et ipse sacerdos quotidie eam expostulat, quum prae- cingens se cingulo preces mittit ad Deum, ut in ipso ^TiusTPP. X. in epist. encycl. „E supremi apostolatus“ de die 4. Oct. 1903- <£>2 608 «>< g > maneat virtus continentiae et castitatis. Sacerdotium ex virginum ordine constitui debet, ut ii, qui procedunt ad altare Christi, ad Deum, qui laetificat iuventutem eorum (Ps. 42, 4), adolescentiam quoque offerant, nulla sorde maculatam. Quum ex adverso nihil aliud sit, quod per se praecla- ram ecclesiasticorum virorum dignitatem dehonestare, Deique gratiam et fidelium fiduciam penitus eripere, et eorum quoque, qui foris sunt, contemptum excitare magis valeat, quam incontinentiae vitium, ideo obsecramus in Domino praedilectum Clerum Nostrum dioecesanum, ut ad castitatem conservandam omnem viam muniat, ea, quae ipsi praesto sunt, media ad illam tuendam adhibeat, simulque ea omnia summa cautione devitet, unde vitii foeditate contaminari aut aliqua labis et turpitudinis specie afflari se posse intelligat. Quem in finem diligentissime servent sacerdotes leges, a Nobis desuper latas. 1 Animadvertimus tamen, eos quoque iuxta sensum legum ecclesiasticarum intel- ligendos esse nomine concubinarii publici, qui mulierem de incontinentia suspectam, et a fide dignis et bonis de hac infamatam teneant et, per suum superiorem admo- niti, ipsam cum effectu non dimittant. 2 Tales, si obli- gationi mulierem suspectam a se removendi contumaciter satisfacere renuerint, poenis Tridentinis in concubinarios statutis plecti debent. 3 Quoniam vero de re agitur, quae Ecclesiae honorem et animarum salutem quam maxime respicit, ideo desuper oneramus conscientias Decanorum, sacramento vinctorum, ut quos in vitiis versari perceperint, caute et sapienter studeant a peccatis deterrere. Emendatione non secuta, 1 Gesta et statuta Syn. dioec. Lav. 1896. Marburgi, 1897. Pagg. 328—332. — Actiones et constitutiones Syn. dioec. Lav. 1900. Marburgi, 1901. Pagg. 463—464. —• 2 Cone. Salisburgense XXVIII. anno 1490 celebratum. (Florian. Dalham, Concilia Salisburgensia. Augustae apud Vindelicos, 1788. Pagg. 246 sq). — Concil. Salisburgense XLIV. anno 1549 celebratum. (Ed. cit. pag. 336). — Franc. Xav. Wernz S. L, Ius decretalium. Roma, 1899. Tom. II. pagg. 301 sq. — 3 Cono. Roman. 1725 celebratum. (Coli. Lac. tom. I. col. 464). — Franc. Santi, Praelectiones iuris canonici. Ratisbonae, 1886. Lib. III. pag. 26. — Wernz, op. cit. Tom. II. pag. 305. <^2. 609 Nos certiores reddant,, ut omni auctoritate animadvertamus in eos, qui Ecclesiae praeceptis contraire praesumpserint. 6. Exemplo et praecepto divini nostri Salvatoris edocti, clericis dein humilitatem, quae merito dicitur funda- mentum omnium virtutum, impensissime commendamus. Christus enim Dominus per incarnationem factus est homo, imo servus; semetipsum exinanivit, formam servi accipiens (Philipp. 2, 7), et reliquit nobis monitum: Diseite a me, quia mitis sum et humilis eorde. (Matth. 11, 29). Ne ergo sacerdotes ex vocationis praeeminentia effe- rantur, ne dilatent phglaeteria et magnificent fimbrias (Matth. 23, 5), memores semper sint indignitatis suae et meditentur verba s. apostoli: Quis te discernit ? Quid habes, quod non accepisti? Si autem aceepisti, quid gloriaris, quasi non aeceperis9 (I. Cor. 4, 7). Etenim quanto quis magnus est, humiliare tamen se debet (Eccli. 3, 20) tum coram Deo, quia servus eius inutilis est, tum coram se ipso verissima sui cognitione, ne humilitatis speciem, mi- nime vero virtutem habeat, tum coram proximo, non solum dignitate vel aetate maiore vel aequali, sed etiam minore. Omnibus deferat honorem et obsequia spiritualia ac officia charitatis exhibeat. Nam qui se humiliat, coram Deo et hominibus gratiam inveniet. Deus enim superbis resistit, liumilibus autem dat gratiam. (Iac. 4, 6). Superbia vero cuiuscumque speciei, sive ambitio sive vana gloria sive arrogantia sive iactantia, quia odibilis est coram Deo et hominibus, omnino declinetur. Tristis sane experientia docet, eos, qui ultra modum in- solescant, vindice Deo lapsu corruere foediore et graviore, quo altius et sublimius per varias superbiae artes eluc- tati sunt. 7. Quum officium sacerdotale abundet laboribus, nec careat molestiis et incommodis pluribus, patientia et con- stantia animarum pastoribus valde necessariae sunt, ut voluntatem Dei facientes reportent promissionem. (Hebr. 10, 36). 39 610 ^ Patientia docet eos, persecutiones et contumelias ab hominibus illatas et flagella a Deo missa aequo animo perferre, nec non tentamentis antiqui adversarii fortiter resistere. Sacerdoti enim, omnia officia muneris sui pie et religiose explere volenti, molestiae corporis et animi non deerunt: Omnes enim, qui pie volunt vivere in Christo lesu, persecutionem patientur. (II. Tim. 3, 12). Nec mirum, si daemon suscepti adversus Ecclesiam belli pondus in eos vertat et urgeat, ipsosque acerbiore ira impetat, quos pro Christi castris stare et eius Ecclesiae excubias agere reliquosque fideles a suis insidiis atque insultibus prote- gere conspicit. Sed non est servus maior domino suo, inquit Christus; si me persecuti sunt, et vos persequentur. (Ioan. 15, 20). Per patientiam igitur curramus ad propositum nobis certamen, aspicientes in auctorem fidei et eonsum- matorem Iesum (Hebr. 12, 2), et exhibeamus nosmetipsos sicut Dei ministros in midta patientia. (II. Cor. 6, 4). Quam patientiae virtutem a Deo exposcere debemus; de coelo enim fiortitudo est. (I. Mach. 3, 19). Et in ipsa fide patientia et fortitudo roborentur; ideo monet beatus aposto- lus, ut resistamus diabolo jortes in fide. (I. Petr. 5, 9). Etsi variis et gravissimis muneris sui oneribus occu- pati sint sacerdotes, inconcussi tamen stare debent, omnem fiduciam et operam in Deo collocantes. Ideo verbis s. Pauli curatos Nostros adhortamur: Fratres mei dileeti, stabiles estote et immobiles, abundantes in opere Domini semper. (I. Cor. 15, 18). Non qui bene coeperit, sed qui perseve- raverit usque in finem, Me salvus erit. (Matth. 10, 22). Et quum nimis constantes videantur irruentes hostes et dae- monum assultus, constantes quoque sint oportet sanctuarii custodes et Christi milites. Hanc constantiam curati fir- ment per meditationem excellentissimi sui muneris eius- que fructuum saluberrimorum. Nam de multis sacerdotibus verba s. Gregorii Magni adduci posse videntur: »Quodsi hoc, quod sunt, utcumque attenderent, nequaquam eos per tot varietatis latera mutabilitatis aura versaret.« 1 1 S. Gregorius M., Regul. past. p. 3. c. 23. (Migne, PP. lat. tom. 77. col. 80). 611 «)^> Gravitate dein, ut idem sanctus dicit, mentem roborent; tune animi genimina in se mutabilitatis arefacient, quum a corde prius radicem levitatis abscindant; nisi ergo ante mentis levitas caveatur, cogitationum inconstantia minime vincitur. Quam levitatem elerieus tam constanter effugiat, ut fidenter semper cum apostolo dicere possit: Numquid levitate usus sum? (II. Cor. 1, 17). 8. Exempio Christi, qui Jactus est obediens usque ad mortem, mortem autem erucis (Philipp. 2, 8), clerici demum edocentur obedientiam, »quae virtus in creatura rationali mater quodammodo est omnium custosque virtutum.« 1 * Melior est enim obedientia, quam victimae. (I. Regg. 15, 22). Fideles exhibere debent superioribus Ecclesiae obe¬ dientiam, quae dici solet ecclesiastica; at clerici vi pro- missionis, factae in sacra ordinatione vel in muneris susceptione, strictius obligantur ad obedientiam, quae nomine eanonicae venit. Haec autem obedientia perfecta esse debet, quia ab ipsa fide praecipitur, et habet hoc commune cum fide, ut dividua esse non possit: imo vero, si absoluta non fuerit et numeros omnes habens, obedientiae quidem simulaerum relinquitur, natura tollitur. 2 A quibus officiis propterea non ii solum putandi sunt declinare, qui reetorum auetoritatem aperta fronte repudiant, sed ii non minus, qui adversentur et repugnent callide tergiversando et obli- quis dissimulatisque consiliis. Obedientia vera non est contenta verbis, sed in animo potissimum et voluntate consistit. 3 In constituendis obedientiae finibus nemo arbitretur, sacrorum Pastorum maximeque romani Pontificis auetori- tati parendum in eo dumtaxat esse, quod ad dogmata pertinet, quorum repudiatio pertinax disiungi ab haereseos 1 S. Augustinus, De civitate Dei lib. 14, cap. 12. (Migne, PP. lat tom. 41. col. 420). — De obedientiae excellentia, necessitate deque eius gra- dibus diffuse traetat sermo synodalis in secunda Sessione publica habitus die 30. Septembris 1896. (Gesta et statuta Synodi dioec. anno 1896 celebratae. Marburgi, 1897. Pagg. 118—138). — 2 Leonis XIII. litt. encycl. „Sapientiae“ de die 10. Ianuarii 1890. — 3 Leonis XUI. epist. Arcbiepisc. Turonensi de die 17. Decembris 1888. — Eiusdem epist. ad Arcbiepiscopum Parisiensem de die 17, Iunii 1885. 39 * » 614 id quod etiam de Episcopo suo modo asserendum est, qui in sua dioecesi est rector et pater. Quod in muneribus suis sacerdotes insumunt operae, tum sciant maxime fructuosum šibi proximisque salubre futurum. si se ad imperium eius nutumque finxerint, qui dioecesis gubernacula tenet. 1 Reprobandi sunt clerici, qui Episcopo suo detrahant atque obtrectent, seu quidquam eius operibus et decretis succenseant. Qui Episcopo benedixerint, benedictionibus replentur, ut habet Pontificale romanum de consecratione electi in Episcopum; contrarium vero fiet, si quidquam adversum increpuerint. Concilium provinciale Salisburgense, anno 1569 celebratum, de reverentia et obedientia, Episcopo exhi- benda, inter alia constituit, ut sequitur: »Episcopum quasi Christi locum tenentem honorare omnes debent eique servire et obedientes ad salutem suam fideliter existere, scientes, quod sive honor sive iniuria, quae ei defertur, in Christum redundat et a Christo in Deum. Audire ergo eum attentius oportet et ab ipso suscipere doctrinam fidei.« 2 In subsidium et solamen sui Episcopi omnes sacer¬ dotes dioecesani officiis suis adamussim obeundis inten¬ dant, ita ut Antistes, qui pervigilat quasi rationem pro animabus redditurus, cum gaudio hoc faciat et numquam gemens. (Hebr. 18, 17). Tranquillitas ordinis, a quo pre- tiosiora hominibus obveniunt bona, in eo posita est, ut quisque iugiter suum teneat locum, munera quisque dili- genter adimpleat atque alterius iura integre servet ac revereatur. Docente immortalis memoriae summo Pontifice Leone XIII. peccant, qui potestati iuribusque favent Pontiflcis romani, Episcopum tamen cum eo coniunctum non ve- rentur eiusque vel auctoritatem minoris faciunt, quam par est, vel acta et consilia, praeoccupato Sediš aposto- licae iudicio, in deteriorem partem interpretantur. 3 1 Leonis PP. XIII. encycl. „Cum multa“ de die 8. Decembris 1882. — ‘‘ Florian. Dalham, Concilia Salisburgensia provincialia et dioecesana. Augustae apud Vindelicos, 1788. Pag. 512. - 3 Leonis PP. XIII. litterae „Epistola tua‘ de die 17. Iunii 1885. ^e. 615 Quando Episcopus accedit ad divina peragenda officia in aliqua ecclesia, sacrae confirmationis et visitationis canonicae potissimum tempore, excipiatur ad praescripta libri Pontificalis. Functiones sacras obeunti de Clero prae- senti digniores semper adsistant. Clerus dioecesanus mandata, ordinationes et deci- siones Episcopi fideliter exequatur. Litteras pastorales excipiat corde sincero et populo fideli legat atque explicet in omni patientia et doctrina. Lectione et commentatione facta, litterae officiales deponantur et custodiantur in archivio parochiali. In špiritu obedientiae omnes clerici Nostri tam in vita quam in gerendis muniis suis dioecesanam discipli¬ nam et vel maxime statuta Synodorum, armis 1896 et 1900 congregatarum, et Synodi praesentis decreta ex in- tegro religiose observent. Porro neve per se, neve per alios instent, ut contra superiorum sententiam ac decisionem officium aliquod vel beneficium obtineant. Minime vero ipsis prohibetur, quominus difficultates vel alias circumstantias iuxta consci- entiae dictamen exponant; attamen ubi causae declaratae suflicientes inventae non fuerint, ob quas a decisis rece- datur, tune sane locus erit verbis sacrae Scripturae: Vir obediens loquetur vietoriam. (Prov. 21, 28). Sacerdos, qui non obtinet, quod exoptat, compescat omne murmur in corde, et divinae providentiae se com- mittens, exequatur Superioris mandatum cum debita sub- missione voluntatis et iudicii. Non sit unus illorum, quibus numquam satis fieri potest, quibus nec victus sapit nec habitatio nec officium, vir querulus, turbulentus, aculeatis verbis utens, tricas et molestias movens, praepositis in- tolerabilis. Quando ad bonum animarum immortalium promo- vendum cooperatores ad alias stationes transferuntur, nec ipsi nec eorum parochi mandatis sui Ordinarii sese oppo- nant, vel vero precibus importunis Antistitem adeant, quum secus regimen peramplae dioecesis impossibile evadat. a 616 .£§& Clerici nusquam committent, ut iudicio et arbitrio Episcopi aut opponant aut anteferant suum, sed ipsi per- sonam Christi gerenti pareant et obediant. Tali modo feli- citer elaborabunt in vinea Domini copia fructuum lectis- simorum, ad vitam sempiternam mansura. 1 Quum inter christianorum dissidia ea turpissima atque exitiosissima habenda sint, quae inter sanctuarii ministros fuerint excitata, maxima animi sollicitudine omnes sacerdotes Lavantinos rogamus atque in Domino obtestamur, ut, si quid contentionis, rixae, simultatis inter quasvis e Clero personas insurrexisse persenserint, ne minima quidem mora interposita studeant dissidium omne de medio tollere nec non unitatem restituere atque fir- mare. Iustitia et pax osculatae sunt. (Ps. 84, 11). Si nihil profecerint, studium et laborem suum Nobis significent. Si quid est maxime optandum in dioecesi, si quid ab omnibus omni studio quaerendum, si quid rei christi- anae et sanctae religioni incremento summopere prodest, id indubie in concordia et pace inter Glerum reponendum esse nemo non novit. Si quodlibet regnum in se divisum desolatur, omnia prorsus bona ab illa dioecesi recedunt, in qua inter Clerum pax desideratur. Concordiam et pacem inter clericos expostulat pa- terna charitas Episcopi in adiutores suos et mutua Cleri observantia in Episcopum. Concordiam et unanimitatem flagitat finis communis, qui situs est in salute animarum, iunctis studiis ac viribus quaerenda. Concordiam et con- sensionem exigit necessitas eis resistendi, qui catholico nomini iniensi sint. 2 Adversarii pertimescunt nimiam unionem in agendo et consensum inter Episcopum et Clerum, scientes, sacerdotes cum Episcopo firmiter unitos, ut lapides iunctos cum lapide angulari, esse murum aereum, cunctis hostibus inexpugnabilem. Concordent ergo indesinenter et collaborent animarum pastores cum su- periori suo Pastore! 1 Leoma PP. XIII. litter. encycl. ad Archiepiscopos et Episcopos Bavariae de die 22. Decembris 1887. — * Leonis PP. XIII. const. „Romanos Pontifices de die 8. Maii 1881. <§><■ 617 | Ad unitatem Episcopum inter et Clerura tuendam et j corroborandam Antistes Lavantinus assidue šibi proponet illam Episcopi perfectam imaginem, digito Dei ab apostolo nationum descriptam: »Oportet Episcopum sine crimine esse. sicut Dei dispensatorem: non superbum, non iracun- dum, non vinolentum, non percussorem, non turpis lucri cupidum; sed hospitalem, benignum, sobrium, iustum, sanctum, continentem, amplectentem eum, qui secundum doctrinam est, fidelem sermonem, ut potens sit exhortari in doctrina sana, et eos, qui contradicunt, arguere.« (Tit. 1, 7—9). In gravissimo gregis regendi negotio sacrorum ca- nonum auctoritate docilis gratusque dirigetur. Emissi in consecratione sua iuramenti non immemor, »regulas sanctorum Patrum, decreta, ordinationes seu dispositiones, reservationes, provisiones et mandata apostolica« totis viribus observabit et faciet ab aliis observari. 1 Baculo pastoralis officii provisus, illud Ecclesiae vo- tum meditabitur, ut sit in corrigendis vitiis pie saeviens, iudicium sine ira tenens, in fovendis virtutibus auditorum animos demulcens, in tranquillitate severitatis censuram non deserens. Certe, Episcopus in clericos facinorosos animadver- tere debet. Nam non tantum, qui faciunt, sed etiam qui consentiunt facientibus (Rom. 1, 32), vel ubi corrigere vel punire ex oflicio deberent, tacent vel non puniunt, participes delictorum eorum iudicantur. Levitas in malos, quid est aliud, quam in bonos crudelitas? Bonis nocet, qui malis parcit. Nihil magis ecclesiasticam disciplinam enervat, quam si debeta maneant impunita, nec quidquam reformidandum habeant. »Impunitas est incuriae soboles, insolentiae mater, radix impudentiae, transgressionum nutrix ... Impunitas ausum parit, ausus excessum.« 2 Quod Episcopus considerans et divinam vindictam effugere vo- lens, clericos delinquentes castigabit, ut ad rectum trami- tem reducantur. Puniti submisse poenam inflictam susti- 1 Pontif. roman, de consecrat. electi in Episcopum. — 2 S. Bernard, de consider. Lib. III. c. 5. et lib. IV. c. 6. 618 ‘> < s> neant, omni studio intenti, ut resuscitent gratiam, quae in eis sit per impositionem manuum in susceptione sacri ordinis. Annulo donatus, fidei scilicet signaculo, illud šibi proponet, ut sponsam Dei, sanctam videlicet Ecclesiam, intemerata fide ornatus, illibate custodiat. Evangelio instructus, paratissimus vadet, praedicare populo šibi commisso. 1 Quaecumque sancta Synodus Tridentina de visi- tationis canonicae officio sancivit, quaeque in Synodo dioecesana, anno 1900 convocata, constituta sunt, 2 sa- crorum Antistes diligenter observabit, ut disciplinae eccle- siasticae nervus integer permaneat. Prudenter moribus subditorum reformandis invigilabit, religiose observando statutum sanctae Tridentinae Synodi, quae sessione XIII. capite 1. de reformatione illud primum Episcopos admonendos censuit, »ut se pastores, non per- cussores esse meminerint, atque ita praeesse šibi subditis oportere, ut non in eis dominentur, sed illos tamquam filios et fratres diligant, elaborentque, ut hortando et mo- nendo ab illicitis deterreant, ne, ubi deliquerint, debitis eos poenis coercere cogantur. Quos tamen, si quid per humanatn fragilitatem pec- care contigerit, illa apostoli est ab eis servanda praeceptio (II. Tim. 4, 2), ut illos arguant, obsecrent, increpent in omni bonitate et patientia, quum saepe plus erga corri- gendos agat benevolentia quam austeritas, plus exhortatio quam comminatio, plus charitas quam potestas. 3 Sin autem ob debeti gravitatem virga opus fuerit, tune cum mansuetudine rigor, cum misericordia iudicium, cum lenitate severitas adhibenda est, ut sine asperitate disciplina populi salutaris ac necessaria conservetur, et qui correpti fuerint, emendentur, aut, si resipiscere no- luerint, caeteri salubri in eos animadversionis exemplo a vitiis deterreantur.« 1 Acta et decreta Concilii provinciae Pragensis, anno 1860 celebrati. Pragae, 1863. Pag. 205. — 2 Actiones et constitutiones Synodi dioeces. anno 1900 peraetae. Marburgi, 1901. Tit. quart. cap. LI. pagg. 493—523. — 3 Verba Leonis III. in c. 6. D. XLY. ^ constitutionem promulgavimus, ad quam et praesentem componentes respectura habuimus. Praeter supra memoratum Praesidem eiusque Substi- tutum nec non Consiliarios vel Assessores habet iudicium ecclesiasticum dioecesis Nostrae sequentes officiales: Pro- curcitorem fiscalem, Advocatum fisci seu pauperum, Actu- arium atque Secretarium ; denique Defensorem matri- monii, voti et religiosae professionis, quorum officia propria hisce breviter perstringimus. Praesidis seu eius Substituti est, accusatorem audire sive ipsius supplicem libellum percipere et perceptum tra- dere Consiliario vel Assessori cuidam examinandum; de- in iuxta Instructionem S. C. Episcoporum et Regularium de die il. lunii 1880 summariam facti speciem in scriptis deponere; demum, si opus fuerit, praeventum seu accusa- tum nec non testes citare et audire, vel audiendos pro- curare. Processus confectionem tradere potest Praeses alii Consiliario, cui vero adstare debet Actuarius qua testis qualificatus tum accusationum tum excusationum. Sic confectum processum Praeses tradit Procuratori tiščali, quo causam ponente procedit Praeses ulterius usque ad sententiam eiusque executionem secundum praelaudatam romanam instructionem pro iudiciis ecclesiasticis. Assessores quod attinet, operam suam Nobis exhibe- bunt in causis ecclesiasticis, sive matrimonialibus sive contentiosis, pro rei gravitate omni diligentia et sollertia, posthabito omni respectu humano. Procurator aut Promotor fiscalis, cuius officium nec morte Nostra cessabit, sed Vicario capituli operam suam aequali modo praestabit, debet tenore memoratae instruc- tionis romanae in omni Curia existere »pro iustitiae et legis tutela«. 1 Eligitur vero Procurator ad ea ineunda ac pertractanda negotia, quae processus confectionem respi- ciunt contra delinquentes, praesertim ecclesiasticos, in leges canonicas, eiusdemque officium est, in huiusmodi Instruct. S. C. Epp. et Regul. de die 11. lun. 1880. Artič. 13. 625 j£^ processibus legum inviolata iura custodire atque ideo poenas a delinquentibus dandas exponere ac postulare. Advocatus fiscalis sive Patronus pauperum in causis cleri contentiosis vel criminalibus ad hoc constituitur, ut praeventos vel ex officio vel ad eorum preces in iudicio dioecesano defendat, atque si praeventus iudicio se sistere noluerit vel comparere non valuerit, eius causam ad tramitem artriculi 31. et 32. instructionis S. C. Epp. et Regul. de die 11. Iunii 1880 agat. Def msor matrimonii, voti atque professionis religiosae ius et officium habet, ut in iudicio ecclesiastico, pro causis matrimonialibus constituto, valorem matrimonii, voti vel professionis religiosae defendat atque tueatur. Actuarium huius iudicii quod attinet, sciat munera, in praedicta instructione romana Cancellario adscripta, šibi in dioecesi Nostra esse demandata. Secretarius iudicii ecclesiastici vero tenetur, intima- tiones seu citationes partium scribere, exhibere, fidem ex- hibitionis asservare et omnia documenta huius tribunalis bene custodire, nominisque sui memor, silentium strictis- simum de agendis seu de actis servare, nec ulli extra iudicium ecclesiasticum commodare documentum aliquod, nondum obtenta expressa Nostra licentia. Iudices synodales. Hi a sacrosancto Concilio Tridenlino 1 et a Benedicto PP. XIV. constitutione Quamvis Paternae instituti sunt, atque nonnullis regulis in proprio officio confirmati, ut causas šibi a sancta Sede delegatas noscerent et iudica- rent. Quia in regionibus partium degunt, ideo et Iudices in partibus appellantur. Plura de his, qui magis ad ro- manam quam ad Nostram pertinent Curiam, in prioribus Synodis pertractavimus. 2 1 Sess. XXV. cap. 10. de reform. — * Gesta et statuta Synodi dioec Lav. 1896 celebr. Marburgi, 1897. Pag. 63. — Actiones et constitutiones Synodi dioec. Lav. 1900 celebr. Marburgi, 1901. Pag. 82. 40 626 Testes synodales. Officium Testium synodalium in dioecesi Nostra in- cumbit omnibus canonicis gremialibus Capituli cathedralis nec non Decanis forensibus. »Eorum officium est, dioe- cesim subinde perlustrare atque animadvertere, an quid- quam alicubi contra Synodi decreta fiat.« 1 Confidimus in Domino, quod hi semper memores existant iuramenti, nuper die 25. Augusti 1903 sollemniter in manus Nostras emissi. Examinatores ordinandorum. Etiam hoc tribunal, iuxta decreta sacrosancti Concilii Tridentini 2 in Synodo paenultima constitutum, in prima Congregatione generali Synodi dioecesanae anno 1900 a Nobis celebratae regeneravimus, eligentes decem viros prudentes ac peritos, qui debent data occasione ordinan¬ dorum genus, personam, aetatem, institutionem, moreš, doctrinam et fidem diligenter investigare et examinare Nosque de omnibus requisitis scripto certiores reddere, ne indignis manus imponamus. 3 Quia pallida mors quosdam Nobis abstulit Examinatores, in synodali sessione sollemni die 25. Augusti 1903 habita, novem viros, fide interposita, ad hoc munus devinximus. Examinatores promovendorum ad beneficia curata. Inter iura Synoditarum praecipua numeratur facultas, consentiendi cum examinatoribus promovendorum ad beneficia, quorum nomina Episcopus in exordio Synodi proponit, vel ab eis dissentiendi. Licet de hac materia fusius iam tractaverimus in Synodo habita 1896 4 nec non in Synodo Nostra 1900 celebrata, 5 hicce tamen quaedam scitu digniora republicamus. 1 Gesta et statuta Synodi dioec. Lav. 1896 celebr. Marburgi, 1897. Pag. 61. — 2 Cone. Trid. sess. XXIII. cap. 7. de refor. — 3 Gesta et statuta Syn. dioec. Lav. 1896. Marburgi, 1897. Pag. 66—67. Actiones et constitutiones Svn. dioec. Lav. 1900. Marburgi, 1901. Pag. 71—72. — 4 Gesta et statuta Syn. dioec. Lav. 1896. Marburgi, 1897. Pag. 67—70. — 5 Actiones et constitutiones Syn. dioec. Lav. 1900. Marburgi, 1901. Pag. 561—571. <^0 627 «><§> Numerus Examinatorum inter 6 et 20 membra va- riare potest. Singulis annis bini concUrsus institui solent, vernalis et autumnalis, semper in sede Nostra residentiali sive in Curia. Ad tale examen admitti potest presbyter Lavantinus, qui iam per triennium in cura animarum vel in alio officio ecclesiastico, omnibus adprobantibus, labo- ravit, et mediante officio decanali ab Ordinariatu licentiam obtinuit ad hoc necessariam. Examinatores pro singulis concursibus eliguntur ordi- narie quatuor, vel saltem tres, quibus superaddi potest prae- ses commissionis. Praesidis, qui etiam ex numero Exa- minatorum designari potest, est dirigere tentamen a prin- cipio usque ad finem. Praeprimis praeses indicat initium tentaminis, distribuit quaestiones, monet candidatos, ne ad- hibeant illicita media auxiliaria, neve quis illorum dere- linquat locum examinis, riondum tradito subscripto elabo¬ rata, quia tentamen fit »in clausura«. Praeses colligit elaborata et singula tradit binis Examinatoribus censu- randa. Pro examine orali conficit protocollum, in quod inscribuntur nomina Examinatorum, quaestiones in scriptis solutae, nomina examinandorum (ordine alphabetico) de- nique classes, in quas hi finito tentamine orali redacti sunt. Sic rite confectum et ab omnibus Examinatoribus subscriptum instrumentum authenticum a Nobis primum est adprobandum, tune unicuicjue examinato exhibetur testimonium cum venia, intra sex proximos annos ad quodcumque parochiale beneficium vacaturum concurrendi. Ouo tempore elapso amplius concurrere non valet, nisi iterato prius examine concursuali, sive obtenta ab eo legitima dispensatione, qua etiam omnis parochus indiget, qui aliud beneficium ambit. Examinatores prosynodales. Si numerus Examinatorum synodalium ita deliceret, ut sex eorum amplius non superessent, tune vigore indulti apostolici, die 4. Iunii 1880 obtenti a sacra Congregatione, negotiis ecclesiasticis extraordinariis praeposita, cum con- sensu Capituli cathedralis ab Ordinario saltem sex Exa- 40 * 628 minatores prosgnodales essent eligendi, qui promovendos ad beneficia examinent, doneč Synodus dioecesana con- vocetur. 1 Rationum ecclesiasticorum tabularia seu quaestorium dioecesanura. Inter tribunalia Nostra episcopalia allegare debemus tabidariam rationum ecclesiasticorum seu quaestorium dioecesanum, cui incumbit officium, ab unaquaque eccle- sia, quae non potest probare exemptionem, exigere quot- annis rationem, illam examinare, adprobare vel repro- bare, et pro hac revisione taxam praescriptam, scilicet unum pro cento de novis proventibus elapsi anni, poscere, ita tamen, ut nulla ecclesia solvat minus, quam 1 coro- nam nec ultra 20 coronas. De his taxis accipit Prae- fectus tabulariae aliique officiales cancellariae Nostrae consistorialis a Nobis stabiliendam remunerationem, Revi- sor vero rationum fixum salarium. Si quid adhuc supersit, in bonos defluat fines dioecesanos. Idem dicasterium debet singulis annis rationes fun- dorum, pro pauperibus parochianis diversarum parochia- rum constitutorum, perlustrare, nec non rationes circa capitalia, ex redempta collectura pro ecclesia, pro parocho, capellano, aedituo, organoedo et similibus manantia et hinc inde elocata, perspicere et resolvere. Extractus e rationibus ecclesiarum omni anno tem- pore stato ad caes. reg. gubernium, e rationibus vero fundorum pro pauperibus ad comitia deputatorum ducatus Styriae Graecium transmittendi sunt. 2 Inspectio scholarum. Pascite, qui in vobis est, gregem Dei! (I. Petr. 5, 2). His verbis Princeps apostolorum manifeste ostendit, Epi- scopis incumbere curam totius commissi gregis, eos de- bere pueros sicut adultos pascere seu invigilare, ne homo 1 Actiones et constitutiones Syn. dioec. 1900. celebr. Marburgi, 1901. Pag. 563. — J Anleitung zur richtigen Verwaltung des Kirchen- Pfrunden- und Pfarrarmeninstituts-Vermogens. Marburg, 1904. § 17. pag. 71—84 et § 36. pag. 130—134. 629 inimicus veniat et superseminet zizania in medio tritici. (Matth. 13, 25). Ex hoc apparet, Episcopos debere invigilare doctri- nae et exercitiis religiosis, imo generatim omni educationi scholas !requentantis iuventutis. Hune in finem iam prae- decessor Noster constituit parochos inspeetores locales omnium scholarum elementarium intra ambitum pa- rochiae, Decanos commissarios Ordinariatus per districtum decanalem, demum in Curia unum e gremio Consiliari- orum consistorialium Eeferentem pro omnibus scholis popularibus totius dioecesis. 1 Pro caes. reg. gymnasiis aliisque scholis mediis ac similibus semper specialis In- speetor deputatur. Commissio ad diiudicanda artis ecclesiasticae opera. »Progredientibus artibus«, teste Sanctissimo D. N. Pio PP. X., »semper catholica Ecclesia iavit.« 2 Re vera, etiam in dioeeesi Nostra insignia inveniuntur monu- menta picturae, sculpturae, architecturae aliarumque ar- tium liberalium. Ne talia aevi artificiosi testimonia pessumeant, vel aliis rebus minoris seu nullius valoris substituantur, constituimus specialem Commissionem virorum variarum artium liberalium bene gnarorum, quibus ineumbit offi- cium invigilandi, ne artificia dissipentur eorumque loco opera nullius pretii in ecclesias dioecesis Nostrae intro- ducantur. Quapropter eamdem Commissionem in suo officio adprobantes mandamus omnibus et singulis eccle- siarum reetoribus, ne venumdent de ecclesiis šibi com- mendatis Nobis inconsultis paramentum aliquod vel effi- giem vel sculpluram, neve deleant capellam habentem licentiam celebrandi in ea Missam, eo minus ecclesiam, sive parochialem sive filialem, nondum in seriptis ob- tenta a Nobis facultate. 1 Iacobi Maximiliani litt. pastor, ddto. Marburg, 28. April 1869 super lege schol. de die 8. Febr. 1869. Alin. 2. — * Pius PP. X. in Motu proprio Inter pluriman de die 22. Novembr. 1903. In comparandis novis picturis vel sculpturis, para- mentis vel sacris vasis, praeprimis vero in extruendis novis ecclesiis semper recurrant cum rite instructis sup- plicationibus ad praedictam Commissionem, quae in consti- tutione de sacris imaginibus 1 praescriptam licentiam, mediante Consistorio Nostro, praestabit. Commissio librorum censurae praeposita. Ne lidei morumque christianorum integritas quid detrimenti capiat, Leo PP. XIII. piae memoriae die VIII. Kal. Febr. 1896 (1897) praeclaram edidit constitutionem »Officiorum ac munerum«. 2 Nos vero, mandatis sanctae matris Ecclesiae semper ubique religiose obsequentes, constituimus constitntamque declaramus Commissionem librorum, censurae praepositam. Habet autem haec Com¬ missio seu censura librorum suum Praesidentem et saltem quatuor Consultores, artis litterariae bene gnaros. Ipso- rum censurae subiectos libros seu libellos »omni humano affectu posthabito« examinent et »si nihil publicationi libri obstare videbitur, Reverendissimum pro tempore Ordinarium petent, ut in scriptis et omnino gratis con- cedat auctori publicandi- licentiam, in principio vel in fine operiš imprimendam«. Huic commissioni insuper iniungimus curam, ut prae- laudatae constitutioni Officiorum ac munerum ex anno incarnationis Dominicae 1896 vel ex anno nativitatis Dominicae 1897 intra fines dioecesis Nostrae ad amus- sim satisfiat. Alia quaedam officia curialia. Sacrosanctum Concilium Tridentinum statuit, 3 ut in omnibus ecclesiis cathedralibus peculiaris constituatur praebenda pro uno Canonico theologo , cuius esset ex- ponere vel interpretari sacram Scripturam, sive iuxta Benedictum XIV. de Syn. dioec. theologiam dogmaticam tradere. 1 Cap. LXXVI. pag, 567—573. — 2 Gesta et statuta Syn. dioec. anno 1896 celebr. Marburgi, 1897. Pag. 246—258. — 3 Sess. V. cap. 1. de reform. 631 sšk Eadem sancta Synodus statum habere voluit, ut in omnibus ecclesiis cathedralibus Canonicus poenitentiarius 1 institueretur pro audiendis confessionibus in ecclesia cathedrali. Licet Glerus Noster ecclesiae cathedrali adscriptus in excipiendis confessionibus sacramentalibus sit indefes- sus atque in praedicando verbo divino sit assiduus, sta- tuimus tamen et mandamus, ut semper existat Canonicus poenitentiarius, qui non tantum in sede confessionali excipiat delinquentes eorumque confessiones audiat, sed etiam per Testes synodales accusatos sacerdotes in Curiam Nostram citet, moneat et pro praeventis synodalium statutorum transgressoribus salutares a Nobis poenas congruentes exposcat. Canonicus vero theologus seu theologalis debet as- sidue invigilare, ut in ecclesia Nostra cathedrali tam diebus festivis quam Dominicis, sive per se ipsum sive per alios idoneos sacerdotes, verbum divinum annuntietur, et qui- dem coram Principe-Episcopo, sacra sollemniter peragente in ecclesia cathedrali, per canonicum gremialem. Camerarius seu Depositarius. Oflicium Camerarii quondam ad taxas pro collatione beneliciorum, pro confectione lilterarum formatarum, pro exhibitione instrumentorum et ita porro exigendas intro- ductum, nune pluribus aliis agend is oneratum est. Ad ipsum pertinet administratio fundationum in pias causas, e. gr. pro sacris Missis ac missionibus Consistorio Nostro concreditarum, dein cura amplorum fundorum pro utro- que seminario Nostro existentium, perceptio et menstrualis distributio salarii pro oflicialibus Curiae Nostrae nec non sacrae theologiae Professoribus, exactio quorumdam no- vorum vectigalium eorumque transmissio in aerarium seu in fundum religionis, comparatio syngrapharum publi- carum pro variis institutis vel ecclesiis dioecesanis et beneficiis. 1 Sess. XXIV. cap. 8. de reform. <§>!> 632 v Insuper Camerario incumbit collectio praescr-iptarum eleemosynarum e. gr. oboli s. Petri, stipis pro custodia et pro hospitio Hierosolymis, oblationum pro redimendis captivis Afris, collationum pro variis sacris missionibus orientalibus et occidentalibus, omniumque collectarum transmissio tempore praefixo ad locum seu officium desti- natum. De quorumdam iundorum dioecesanorum ad- ministratione et ad caes. reg. gubernium annuatim ratio- naria transmitti debent accuratissima. Denique tenetur ad Ordinariatum missa pro sacris stipendia accurate adnotare et religiosam intentionum persolutionem procurare. Capellanus aulicus. Iuxta Caeremoniale Episcoporum sacrorum Antistiti in functionibus ecclesiasticis et in visitationibus canonicis semper sacerdos, sic dictus Caeremoniarins seu Capellanus aulicus, assistere debet. Adinstar praedecessorum Nostro- rum etiam Nos regulariter saltem unum solemus habere Capellanum aulicum ministrum in sacris et comitem in visitationibus canonicis. Ipsi incumbit cura, ut non solum paramenta convenientia, sed etiam sacri liquores, vaša omniaque utensilia requisita suo loco sint parata. Officia, quae ipsi ut Secretario consistoriali incum- bunt, iam supra notavimus. Insuper de ipso hi libri dioecesani conscribendi et conservandi sunt: 1. Protocollum gestorum et exhibitionum. 2. Conspectus totius registraturae et archivii. 3. Commentarius ordinandorum. 4. Elenchus curionum, exaratus iuxta alphabeticum ordinem parochiarum. 5. Tabellae originem, ordinationem ac officia sacer- dotum dioecesanorum exhibentes, et quidem: pars I. vivorum et pars II. iam defunctorum sacerdotum. 6. Series presbyterorum in Domino mortuorum, or- dine chronologico composita. 7. Liber exhibens salaria, sacerdotibus e fundo reli- gionis manantia. 8. Catalogus alumnorum seminarii clericorum. 633 9. Index sacerdotum consociationis ab anno 1813 pro defunctis confratribus litantium. 10. Libellus conversorum nec non eorum, qui a fide catholica defecerunt. Expeditor consistorialis. Etiam hunc officialem Nostrum silentio praeterire non licet, quia Expeditoris munas persaepe attingit omnes pa- rochias dioecesis et non raro fines eius transgredit. Si est vir sobrius, patiens et indefessus, curas administrationis dioe¬ cesis multum Nobis minuit. Ipsum obligamus, ut Secreta- rium consistorialem adiuvet in mundandis seu describendis actis, quae subscripta, plicata omnibusque communicatis instructa, designatis officiis seu personis vel per cursum publicum aut caes. reg. poštam vel per cursorem famulum Cancellariae consistorialis ut Apparitorem Curiae consig- nanda procuret. Fidem factae exhibitionis, praeprimis trans- missae pecuniae, in congruentem libellum inscriptam, bene custodiat. Dečani rurales. Curiae episcopali Dečani rurales seu forenses quoque sunt adnumerandi, quia in causis quibusdam ipsis de- mandatis quasi primam constituunt instantiam iudicii Nostri ecclesiastici; nam ab eorum decisionibus datur appellatio ad Episcopum, utpote iudicem ordinarium totius dioecesis. Verumtamen de his Decanis fusius pertracta- vimus in Synodo Nostra anno 1896 celebrata, 1 propterea hic omnia et singula de iuribus officiisque Decanorum edita decreta in suo valore persistere declaramus ac pronuntiamus. Supercensores elaborationum theologicarum. Quia in Synodo Nostra paenultima circa elabora- tiones sic dictas theologicas pronuntiavimus: »Elaborationes cum censuris ab Ordinariatu denuo censurabuntur«, 2 propterea impraesentiarum statuimus et mandamus, ut 1 Gesta et statuta Syn. dioec. Lav. anno 1896 celebr. Marburgi, 1897. Pagg. 374—377. — 2 Gesta et statuta Syn. dioec. Lav. anno 1896 celebr. Mar¬ burgi, 1897. Pag. 363. pienda monumenta artis et documenta historiae dioe- cesis Nostrae. Decreto de die 27. Aprilis 1898 Nr. 1584 constituimus Custodem Musei dioecesani , qui plura iam obiecta col- legit et collocavit in praedicto Museo, quod dioecesanis Nostris non tantum perspiciendum, sed et variis conser- vatione dignis picturis, sculpturis, libris, manuscriptis, vasis, numismatibus et similibus adaugendum et ditandum hisce quam maxime commendamus. Omnibus vero et singulis magistratibus Curiae Nostrae in mentem vocamus verba evangelica: N ihti amplius, quam quod constitutum est vobis, faciatis! (Luc. 8, 13). Et Jecerunt discipuli, sicut constituit illis Iesus. (Matth. 26, 19). —— Caput LXXXII. De Capitulo cathedrali. erantiqua est et venerabilis Capitulorum cathedra- lium institutio. Inde a primis Ecclesiae catholicae temporibus constituebant in ecclesia urbis episco- palis presbyteri et diaconi senatum quemdam ecclesiasti- cum, presbyterium, cuius consilio et opera Episcopus in pascendo regendoque grege suo utebatur, ita ut graviora negotia vix umquam perageret, nisi presbyterii consilio prius exquisito. S. Augustinus ecclesiae suae clericos, ut mutuo charitatis vinculo et arctiori disciplina constringe- rentur, sub eodem tecto coadunavit communemque vitam iuxta certam regulam illis praescripsit. Haec vivendi ratio, quae subinde vitcie canonicae institutum appellari coepit, brevi amplissimos fecit progres- sus, et tempore proximo post s. Augustinum latissime pro- pagata est. Saeculo octavo s. Chrodegangus, Metorum an- tistes (f 765), huicce instituto peculiarem regulam dedit illudque ad vitae monasticae formam accomodavit. Inde excreverunt successu temporis sic dieta Capitula cathe- p 636 dralia et collegiata canonicorum, quorum institutum Conci- lium Tridentinum salutaribus legibus munivit. 1 Iuxta has leges sunt canonici assignati ad orationis pu- blicae munus implendum divinique officii maiestatem prae- sentia sua augendam, praesertim sacra faciente Pontifice, et ut quasi senatus Episcopum circumstent, cui in rebus diificilioribus adiumentum et in aerumnis solatium affe- rant, sintque adunati veluti membra capiti, non alienum a se arbitrantes, quidquid ad partes et honorem spectat Antistitis, sed eum ut parentem venerantes et diligentes, cui ipsi filii sunt et fratres dilecti. Quoad institutionem et constitutionem Capituli ca- thedralis Lavantini sequentia proponuntur. 2 Extincto per iniuriam temporum Capitulo regularium canonicorum s. Augustini, quod anno 1212 Archiepiscopus Salisbur- gensis Eberhardus II. in ecclesia s. Andreae in valle Lavantina lundaverat, quodque ad Capituli cathedralis ec- clesiae dignitatem evexerat, fundando ibidem die 10. Maii 1228 episcopatum; inde ab anno 1808 ecclesia Lavan¬ tina proprio carebat Capitulo. Cura et precibus Principis-Episcopi Ignatii Francisci Zimmermann altissima resolutio augustissimi imperatoris Francisci I. de die 10. Aprilis 1825 impetrata est, qua resuscitatio Capituli Lavantini eum per modum decerne- batur, ut canonicis regularibus substituerentur saeculares, quorum collegium interim constitueret Praepositus eum tribus canonicis capitularibus, quorum uni officium pa- rochi in ecclesia cathedrali ac parochiali ad s. Andream, alteri munus caes. reg. supremi scholarum dioecesis in- speetoris iniungendum erat, doneč subsequo tempore congruus honori ecclesiae cathedralis numerus gremi- alium Capituli compleretur. 1 D. Bouix, Institutiones iuris canonici in varios traetatus divisae. Tracta- tus de Capitulis. Parisiis, 1862. — F. Lucii Ferrari«, Prompta bibliotheca, sub voce canonicatus et capitulum. Neapoli, 1885. — Franc. Ser. Petz, Der Bischof und das Domcapitel. Passau, 1875. — Dr. Philipp Scbneider, Die bischoflichen Domkapitel, ihre Entwicklung und rechtliche Steliung im Organismus der Kirche. Mainz, 1885. — 2 Statuta Capituli cathedralis Lavantini s. Ioannis Baptistae Marburgi. Prooem. pag. 3—5. <&<• 637 *>*§> Opus, a piissimo imperalore Francisco I. clementis- sime coeptum, augustissimus paternarum virtutum haeres Ferdinandus I. complevit, benignissime exaudiens preces Principis-Episcopi Francisci Xaverii Kuttnar decreto, die B. Martii 1846 edito, ut in poslerum constituant Capitulum Lavantinum Praepositus mitratus, Decanus, pro quo Episcopo infulam honoris a caes. reg. Maiestate expetere liceret, et quatuor canonici.. singulis proventus ex fundo religionis assignando. Usui Capituli aggregabantur eadem altissima resolutione duo chori vicarii et duo itidem choralistae seu cantores, dotationem suam ex eodem fonte percipientes. Tališ erat status Capituli cathedralis Lavantini, doneč vi decreti Sanctissimi Patris Pontificis Maximi Pii IX. de die Romae 20. Maii anno reparatae salutis 1857, annuente caes. reg. apostolica Maiestate augustissimo imperatore Austriae Francisco Tosepho L, unacum sede episcopali Lavantina etiam Capitulum cathedrale, praevia eiusdem in oppidulo s. Andreae in valle Lavantina, ubi origine- tenus episcopatus Lavantinus fundatus erat, suppressione, Marburgum in Styria translatum, seu potius ibidem no- viter qua Capitulum cathedrale Lavantinum s. Ioannis Baptistae inde a prima die Septembris 1859 constitutum fuerit, et quidem iuxta art. XI. praefati decreti aposto- lici conflatum ex eodem canonicorum numero, eademque forma et modo, quibus Capitulum suppressae cathedralis s. Andreae constabat, data art. XIII. canonicis capitulari- bus caelerisque iam addictis eidem suppressae cathedrali venia, ut eiusdem translationis causa valeanl in Capitulum s. Ioannis Baptistae cooptari suascjue viritim praebendas obtinere, quin ullas novae investiturae impensas obire debuerint (art. XV et XXII). Articulus XII. supra laudati decreti apostolici prae- terea praescribit, beneficium parochiale Marburgi iam pridem institutum ipso facto in canonicalem ipsiusmet Capituli praebendam converti debere, ita ut eius quisque pro tempore rector sit Capitulo Lavantino pariformiter adscitus, adeo ut titulum canonici de gremio cum acces- soriis omnibus honoribus, privilegiis et oneribus capitu- laribus obtineat. Hinc factum est, ut numerus canonico- rum praeter duos dignitarios ad quinque auctus fuerit. De iuribus et officiis Capituli Lavantini. Ex eis, quae ex praedicto decreto apostolico allata sunt, sat clare patet, neoconstitutum Capitulum Lavantinum ad cathedralem ecclesiam s. Ioannis Baptistae Marburgi a Sede apostolica ipsa qua tale agnitum et confirmatum esse. »Obtineat insuper — declarat art. XX. decreti apostolici — Capitulum atque gaudeat omnibus et singulis praero- gativis, privilegiis, honoribus, iuribus, indultis, favoribus et quibuslibet aliis, quae cathedralibus illarum partium Capitulis attribui solent, eis tantummodo exeeptis, quae speciali ex gratia vel oneroso titulo fuerint forsan con- cessa et acquisita.« Provocantibus igitur ad hoc decretum Pontificis Ma- ximi Pii IX. p. m. et iura Capitulorum cathedralium sacris canonibus, praecipue Concilii Tridentini decretis definita, et legibus patriis simulque consuetudine legitima stabilita, hic supersedere licet uberiori horum explanationi tum relate ad curam pro animarum dioeceseos salute, tum respectu votorum, quibus vel per modum consen- sionis vel per modum consilii dioecesis Lavantinae Ordi- narium adiuvare tenentur, sicut et relate ad officia et onera Capitulo qua tali incumbentia. Id unum hic addere fas necessariumque est, Capitulum teneri in gratissimam eiusdem resuscitationis et dotationis commemorationem quotannis die 2. Martii pro augustissimo imperatore Fran¬ cisco I., anno 1835 denato, anniversarium celebrare. De hisce iuribus simulque officiis, partim in saepe laudato decreto apostolico (art. XI—XX) commemoratis, in subsequenti expositione sermo recurret. De dotibus assumendorum in gremium Capituli. 1. Canonici in ecclesiis cathedralibus constituti se- natus Episcopi iuxta Cone. Trid. sess. XXIV. cap. 12. de reform, tales esse debent, qui muneri suo respondere pos- sint, et quidem: a) morum integritate, scientiarum studio et animarum zelo insignes, ut reliquo Clero dioecesano praeluceant; h) notitia dioecesis et negotiorum Consistorii per- tractandorum dexteritate pollentes; c) aspirantes canonicatum studiis theologicis rite absolufis saltem per aliquot annos iam in cura animarum laborantes, vel in publico docendi munere vel in semi- narii clericorum regimine vel in alio officio publico po- siti, de Ecclesia et republica bene meriti, et dotibus ad beneficium curatum adipiscendum insigniti sint. Canonici igitur, ut caeteris clericis honoris gradu praestant, ita etiam exemplo bonorum operum praelucere debent. Ipsi enim ad maiores in dioecesi gradus evecti, adiutores Nostri et consiliarii vocantur et sunt, ecclesiae senatum et consilium constituunt, singularia ab apostolica Sede acceperunt honoris insignia eaque merito deferunt. Ipsorum igitur erit non modo accurata sacrorum canonum et legum Nostrarum custodia, verum etiam omnigenarum virtutum exercitio nobilitatem praeclari sui ordinis illu- strare, sacerdotes omnes huius dioecesis et christifideles ad bonum suo exemplo excitare, et semper in Domino stare circumamicti vestimentis albis. Canonici in partem episcopalis ministerii vocati, cum suo Antistite quasi cor unum et anima una, nihil prius nihilque potius et antiquius habeant, quam maiorem Dei gloriam, sempiternam animarum salutem suaeque Eccle¬ siae commoda. 1 2. Cum sancta Svnodo Tridentina peroptamus, ut, ubi id commode fleri potest, dignitates omnes et saltem dimidia pars canonicatuum insignibus conferantur tantum magistris vel doctoribus aut etiam licenciatis in theologia vel in iure canonico. 2 3. Capitula cathedralia ex 7 (vel 8) canonicis consti- tuuntur, inter quos tres vel saltem duo dignitarii esse 1 Leonis XIII. breve pro Capitulo Burgi s. Dominici de die 11. Maii 1882. — 2 Sess. XXIV. cap. 12. de reform. ■g>a 643 b) Capitulum de Svnodo dioecesana convocanda consulitur et ad eam celebrandam invitatur. Consimiliter Capitulum cathedrale adSynodum provincialem advocatur, et in ea per deputatos libere electos cooperatur. e) Episcopali sede vacante, intra dies octo post obitum Episcopi, Vicarium Capituli eligit, qui iurisdictionem exercet ordinariam in dioecesim, quem tamen revocare nequit, nisi de consensu Summi Pontificis. Eo tempore elapso, ius eligendi ad Archiepiscopum, et ipsa ecclesia Metro- politana vacante, ad antiquiorem provinciae suffraganeum transfertur. In dioecesi Lavantina hoc ius, Vicarium Capi¬ tuli eligendi, ex singulari privilegio Archiepiscopo eccle- siae Metropolitanae Salisburgensis competere censetur. d) Tandem Episcopus in quibusdam casibus, a iure praescriptis, Capituli consilium expetere debet et in non- nullis casibus assensum obtinere. De officiis et obligationibus capitularium in gen ere. 8. Praeclaris iuribus respondent etiam obligationes atque ofllcia. Quemadmodum iura, ita etiam officia Capitulo La- vantino qua tali incumbentia adinstar reliquorum Capitu- lorum cathedralium generatim sacris canonibus, Concilii imprimis Tridentini, speciatim primitiva eiusdem funda- tione et eis, quae in decreto apostolico saepe laudato hac super re continentur, determinantur. Hinc canonici ecclesiae cathedralis, canonibus sacrae romanae Ecclesiae imprimis adstricti, omnia fideliter ob- servent, quae ad aedificationem corporis Christi, quod est Ecclesia, spectant. Quum dignitate reliquis dioecesis sacer- dotibus praefulgeant, etiam doctrina, morum probitate, vera in Deum pietate et omnibus in universim virtutibus super illos quoque praeluceant Cleroque et populo fideli exemplar vitae vere collegialis, fundamento fraterni atnoris ab omni invidia alieni innixae, exhibeant. Ad obligationes canonicorum praeter residentiam hae pertinent: 41 * 644 g *® 1 Omnia Capituli membra duplicata obligatione tenen- tur, pensurn canonicum quolidie religiose, quantum fieri potest, in fidelium aedificationem persolvendi. Eapropter etiam quasdam dieti pensi partes in eeclesia cathedrali iunctim recitare et editum desuper agendarium tam in hoc quam in omnibus muneribus, divinum cultum publi- cum spectantibus, religiosissime observare obligantur, prout etiam articulus XVII. decreti apostolici praecipit, quod omnes et singuli canonici teneantur ibidem divina officia et alias ecclesiasticas functiones ad aliarum per ea loca existentium cathedralium normam probe ac diligenter explere. Ideo enumerationi horum olficiorum per anni decursum supersedemns. Sequentia specialiter notasse sufficiat: a) Statuta hora et dato campanae signo omnes non legitime impediti diligenter in choro compareant, veste talari, rocchetto, mozetto (pro temporis ratione etiam cappa) et birreto induti, signo Capituli, dignitarii Praelati vero cruce peetorali simul ornati. b) Quotidie ante meridiem Missae regulariter a chori vicariis alternatim cantandae, devote intersint. partem officii canonici interea persolventes. Eodem modo el post meridiem statutum pro temporis varietate pensum psallant. c) Horas consuetas in choro intonat secundum di- gnitatem festorum Episcopus aut Praepositus aut Decanus vel canonicorum unus secundum senii ordinem, et ora- tionem lesti dicat, quod ollicium reliquis diebus hebdo- madario chori vicario ineumbit. d) Omnes sollerter observent, quaecumque suavitatem et harmoniam canlus promovent, seduloque vitent, quid- quid vel praecipitantia vel nimia tarditate vel concentus neglectione harmoniam turbet. Missam conventualem celebrent et applicent pro benefaetoribus in genere. Huiusmodi et celebratio et applicatio est onus reale, choralibus beneficiis inhaerens, proindeque neque canonicus Celebrans neque beneficiatus exigere absolute quidquam potest titulo eleemosynae pro eiusmodi celebrationibus. ^2L 645 De obligationibus capitularium er ga Episcopura proprium. 9. Q,uaecumquae offlcia canonicis a Caeremoniali Epi- scoporum assignantur, sollemniter sacra facienti Episcopo proprio, statuto ordine et servata hucusque vigente in talibus consuetudine, praestentur. Decretum Concilii Tridentini, 1 quo statuitur, ut canonici Episcopo celebranti assistere et inservire debent, locum habet etiam, quando Episcopus in aliis ecclesiis šibi subiectis, in civifate existentibus, pontificalia celebrat, vel paratus assistat, cum pluviali et mitra aut cappa di- vinis officiis, et Missae sollemnia vel alia pontificalia exercet, si numerus sufficiens canonicorum et ministrorum in ecclesia cathedrali remanet. Quod attinet ad ministerium Episcopo exhibendum in dioecesis regimine. meminerint canonici. se Episcopi senatum constituere. Officium hoc, gravissimum nullo modo rite sancteque persolvent, nisi in Episcopo suum patrem et pastorem revereantur, et cum ipso velut unum corpus efficientes, Ecclesiae tantummodo bonum in omnibus šibi proponant. Canonici Episcopum etiam in erudiendis alumnis seminarii episcopalis pro viribus adiuvabunt, in bonum dioecesis sponte parati, si opus fuerit, munus professoris unius alteriusve disciplinae theologicae pro congrua remuneratione obire. Unus e capitularibus seminario clericorum ut director praeficitur et alter capitularis pro- directoris studii theologici munere fungitur, et sic decreto Concilii Tridentini de administratione seminarii satislit. 2 Porro pro bono dioecesis canonicis iniungi solent munera episcopalis commissarii sororum scholarium, can- cellarii, praefecti rationum ecclesiasticarum. praesidis iudicii ecclesiastici. 10. Quae sacri canones iusque ecclesiasticum quoad genuinam Episcopum inter etCapitulum relalionem, quoad illius in Capilulum potestatem et iurisdictionem deter- ' Sess. XXIV. cap. 12. de reform. — 2 Sess. XXIII. cap. 18. de roform. minant, irrefragabiJiter et conscientiose ab omnibus ser- ventur Capituli gremialibus. In casibus, qui exigunt Capituli vel saltem sanioris partis eiusdem assensum, non dominetur spurius contra- dicendi seque opponendi pruritus, sed vigilans tum epi- scopatus tum ecclesiae cathedralis tum Capituli ipsius lum seminarii clericorum tum salutis fidelium cura. Negotia ecclesiastica et relationes in Consistorio, quodsi insimul sunt consiliarii Consistorii actuales, prompti secundum Episcopi aut eius in his negotiis vicarii normam suscipiant, et pro posse fideliter exe- quantur. Destinati ad munus Examinatorum synodalium aut prosynodalium in concursu parochiali conscientiose eodem fungantur. In verbo divino praedicando festivis diebus in ecclesia cathedrali, Episcopo divina sollemniter peragente, cano- nici quoque suas partes habeant. Ab Episcopo parochias dioecesis visitante, ut in itinere eum comitentur, benigne invitati prompti sequantur, negotiaque illis commissa summa qua possunt sollertia tractent. Ministeria, regimen dioeceseos et animarum culturam concernentia, ab Episcopo illis assignata capitulares omni humilitate tenentur recipere Iortiterque exequi; quae si fortasse vires superare videantur, nonnisi modesta ex- cusatione declinentur. 11. Residentiae lege canonici obstricti sunt: quae lex eos adigit ad assistentiam choralem, ad persolvendum divinum officium in choro atque ad assistentiam Missae conventuali, quae cantari debet quotidie et pro bene- factoribus applicari, quod ipsi rite vel per vicarios chori praestent. Qui enim eis defuerit, legem residentiae ex integro non observat. Nemini licet ultra tres menses quolibet anno ab ecclesia abesse; non tamen tempore adventus et quadragesimae ; quo omnes choro interesse debent. 647 jdž Celebrantibus dignitariis in festis eisdem assignatis aut quacumque alia occasione assistunt chori vicarii et cooperatores ecclesiae cathedralis, officio archidiaconatus fungetur pariter unus e sacerdotibus ministerio ecclesiae cathedralis addictis. Sollemniter in festis assignatis sacris fungenti canonico assistunt chori vicarii et cooperatores ecclesiae cathedralis. Quum ecclesia s. Ioannis Baptistae cathedralis siraul sit parochialis, omnium Capituli mernbrorum adunata debet esse cura, ut salvis iuribus parochialibus devotioni fidelium eorumque culturae consulatur. Quapropter in festis (fori) Domini, beatae Mariae virginis et Sanctorum ordi- narie canonici praefixa hora Missam celebrent itemque omnes libentissime in confessionali appareant. Sicut viros decet non superbiae alendae, sed gloriae divinae amplificandae causa in sortem Domini vocatos in altiorique gradu constitutos, non expectent mandata singulis in casibus, quomodo iusto ordini et indigentiis fidelium in rebus divinis faciendis sit prospiciendum, sed charitative inter se conveniant, quoad horam, qua sacram Missam celebrent, quaeque specialia negotia specialibus in casibus in se suscipiant. Salva autem semper servetur Dečani quoad externum ordinem disponentis auctoritas, salva itidem parochialium officiorum iuriumque exercitatio. Canonico aut infirmitate aut alia quadam rationabili causa officio cuidam satisfacere impedito, consentiente Decano, curam gerat de substitutione Decanus rogatus. Ne quis officii ab ipso explendi obliviscatur, praevie per Decanum de eo commoneatur. 12. De onere canonicorum in choro psallendi, divinas laudes cum cantu celebrandi et conventualem Missam pro benefactoribus offerendi, Nos leges omnes et singulas tum a Tridentina Synodo tum ab oecumenicis vel provinci- alibus Conciliis latas, semper et ubique observari man- damus. Meminerint omnes in id semper incumbendum esse, ut modestiam, gravitatem, silentium praeseferant, quemadmodum illos maxime decet, qui ante conspectum divinae Maiestatis versantur, ut magno pietatis studio 648 •i < s> psallant, vocibus apte comparatis, haud festinanter nullis- que praecisis vocabulis, ut pars chori non psallere vel c.anere incipiat, cum pars altera nondum suum eantum absolverit, utque omnes studeant attentissime, ne aliquid tidelium oculos aut aures offendere possit, sed populus ad sacerdotum exemplum magis magisque pietatem et religionem excolendam excipiat 1 Haec autem bona facili quidem ratione obtinentur, si omnes el singuli capitulares constitutiones et decreta Synodi dioecesanae observent. 13. Lex, quae omnibus clericis prohibet domesticos. ancillas praeprimis fovere immodestas, pacem turbantes, bonae famae periculosas, canonicos eo magis ligat, quo altius constituti, omnium oculis sunt expositi. Eadem ex causa omnia vitent in vestitu el su- pellectili, quae relate ad conditionis dignitatem vel ava- ritiam redoleant vel luxuriam quaeque statui clericali indecens erga genium huius saeculi et mundanas vani- tates obsequium prae se ferant. Nullus eorum ollicia tractet fastigio acquisilae digni- tatis incongrua; omnes autem divinae suae vocalionis memores, ita actus suos moresque componant, ut habitu, gestu, incessu. sermone aliisque omnibus nihil nisi grave, moderatum ac religione plenum praeseferant, et a levioribus quoque pro virium modulo naevis abstineant, ut omnibus, etiam clericis, revera sint venerandi. D e o b 1 i g a t i o n e c a p i t u l a r i u m e r g a se in vice m. 14. F raterna dilectione sese canonici omnes excipiant, alter alterius onera portantes, et sic legem Christi ad- implentes. De bono communi et singulorum tam in spi- ritualibus quam corporalibus curarn pro invicem gerant. Pro periculose decumbente canonico quisque con- gremialium unum Sacrum Deo offerre tenetur, Decanus pro eiusdem provisione curam gerere, caeteri vero ss. Sacramentum ad aegrotum comitari. Defuncto canonico tenentur omnes ofticium de- functorum pro confratre in choro persolvere, ac tria 1 Exhort. Clem. XI. per Sacr. Congr. Epp. et Reg. <^g 649 g)^» Sacra, unum die depositionis, alterum die septima, tertiurn trigesima post depositionem pro illo offerre. Insuper pro quolihet defuncto canonico tamdiu quotannis in die obilus anniversarium celebretur, doneč alter e gremio Capituli e vita migraverit. Pro Decano Capituli Casparo Albrecht, defuncto die 13. Augusti 1861, qua benefactore Capituli, utpote qui mille florenos ad emendam pro Capitulo vineam sic dietam in Lovrenčan, comitatus Varasdinensis, contribuerat, in perpetuum in die obitus — alias die proxima non irnpedita — anniversarium ab uno e congremialibus Capituli per turnum celebretur. Eodem beneficio gaudeat, quicum- que in meliorationem dotationis Capituli Lavantini saltem mille florenos seu duo millia coronarum, sive in pecunia sive in immobilibus, praestiterit. Capituli signum decedentis canonici ad manus Dečani deponatur. De iuribus et officiis singulorum Capituli gremialium in speci e. 15. JPraepositus mitratus tam in choro quam extra chorum inler capitulares primum occupat locum; qua- propter illum tenentur omnes ceu patrem venerari, eiuscjue paternis monitis in causis disciplinam morum attinentibus — hae namque ad eius forum spectant — libenter fideliterque obtemperare. Ipsius est, in festis Praepositi Sacrum sollemne ce- lebrare, sicut et in festis Episcopi, vacante sede vel Epi- scopo impedito. Ipsius est, capitulares ad sessiones Capi- tuli convocare hisque praesidere. Ipsi quoque sollemnis funeris canonici defuncti benedictio competit. Quoad ex- terna aueloritatis signa consuetudinem et regulas seejuatur in aliis Capitulis cathedralibus receptas. Decanus secundam in Capitulo dignitatem occupat, teneturque, quae externum ordinem a Capitulo in genere et singulis canonicis in specie observandum attinent, sollicite sobriecjue moderari, disciplinam chori tueri, ne- gligentes in officiis explendis paterno amore simul ac fervore in rectum tramitem reducere, et communium bonorum Capituli sollertemac prudentem administrationem studiose curare. — Si usu pontificalium gaudet, illis eidem prout etiam Praeposito extra ecclesiam cathedralem uti non licet, nisi speciali ab Episcopo data concessione. — Ad illum pertinet assignatio officiorum. quae chori vicarii et choralistae praestare tenentur. Rdiqui canonid secundum senium assumptionis in Capitulum sese seqnuntur, et officia tractant partim a Celsissimo, partim a Capituli gremio illis assignata. Iura et officia parochi ecclesiae cathedralis ad s. Ioannem Baptistam progerminant ex parochiali eius munere. Quum Capitulum proprio custode careat, officium huius canonico parocho simul iniunctum sit, nisi id munus alteri canonico demandari Episcopo visum fuerit. Curam igitur habeat oeconomiae ecclesiae cathedralis, supellectilium ac va- sorum sacrorum, munditiei ecclesiae eiusque reparationis, času obveniente ornamenta benedicta defuncti Episcopi vel praelati Capituli qua depositum conservet. Sede episcopali vacante uni ex gremio Capituli electo iniungitur cura invigilandi, ne bona episcopatus detri- mentum capiant, et de officio incumbente instruitur. De bonis Capituli Lavantini. 16 . Uti iam superius allatum est, Capitulum cathedrale Lavantinum hucusque, tum imprimis singulari munifi- centia piae memoriae Antonii Martini tum singulorum Capituli membrorum praestationibus vineam in Lovrenčan, comitatus Varasdinensis, šibi comparavit. Administratio tum huius tum, Deo propitio, fors adhuc acquiren- dorum communium bonorum Capituli de iure et ad normam aliorum Capitulorum ad Decanum Capituli spectat, eique incumbit, et ipso nolente, alii e gremialibus Capituli demandari nequit. Hac super re gremiales Capituli inter se pacifice convenient, uti etiam de ratione ab admini- stratore quotannis Capitulo reddenda et de omnibus aliis negotiis huc pertinentibus, e. g. de distributione proventuum inter singulos capitulares facienda. ^ 2 . 651 Hoc- tantum in sempiternam rei metnoriam statutis hisce inserimus, pro anima die 24. Septembris 1862 defuncti Principis-Episcopi Antonii Martini quotannis in die obitus ipsius, anniversarium propriis Capituli sump- tibus celebrandum esse in testimonium grati animi. Simili modo tenetur Capitulum pro Decano mitrato Iosepho Ko¬ stanjevec, singulari benefactore suo, qui pro emenda prae- dicta vinea in Lovrenčan bis mille florenos contribuit et insuper Capitulum Lavantinum bonorum suorum fecit heredem, in signum debitae gratitudinis quotannis die obitus, 23 . Decembris, anniversarium celebrare. De canonicis honorariis. 17. Altissima Suae caes. et reg. Maiestatis resolutione de die 10. Aprilis 1825 statuitur, sex canonicos honorarios pro dioecesi Lavantina denominari posse. Qui hoc honore digni censeantur, in cura animarum probe sint meriti et munerum adimpletione et immaculata vita conspicui. Denominantur ad preces peculiares Celsissimi Ordinarii a caes. et reg. apostolica Maiestate. Praerogativae eis concessae sunt sequentes: 1. Sollemniter vel ab ipso Episcopo vel a gremiali Capituli, ad id specialiter deputato, externis honoris acqui- siti signis decorantur. 2. Utuntur omnibus quoad vestiturn privilegiis ca- nonicorum actualium: nisi quod mozetto et cappa eisdem extra ecclesiam cathedralem uti non licet absque speciali Episcopi concessione. 3. Primum post canonicos actuales in choro, si comparent, obtinent locum. 4. De Capituli signo decedentis canonici honorarii eadem valent, quae de canonico actuali dieta sunt, ut nempe ad manus Dečani deponatur. De qualitate et officiis vicariorum chori. 1. Vicarii chori sint presbyteri in disciplinis theolo- gicis bene eruditi, de cura animarum meriti et idonei ad officia ecclesiastica pertraetanda, ad quae ab Episcopo &s. 652 vel eius vicario, aut in usum Capiluli a Decano de- putantur. 2. Sint bene versati in cantu chorali, cui tractando ex munere suo tenentur. 3. In specie illos oportet, veste talari et superpelliceo indutos choro inleresse, officium, lectiones, capilula et versiculos praescripto modo decantare. horas inchoare et orationes dicere eis diebus, qui non sunt Episcopo, Prae- posito, Decano vel canonicis reservati. 4. Per hebdomadam alternantes Missam conventualem decantent. 5. In Missis sollemnibus Celsissimo vel membris Ca- pituli assistere aut ofticiom caeremoniarii obire opus est. G. Diebus Dominicis et festivis, iuxta ordinationem Canonici theologi, de sacro suggestu concionari debent. 7. Tenentur insuper, salvis iuribus parochialibus, confessiones excipere et aegrotos visitare, quandocumque animarum cura ecclesiae parochialis s. Ioannis Baptistae id exegerit. 8. Similiter prompti sint in negotiis Consistorium attinentibus implendis, quam primum illis legitima aucto- ritate iniunguntur. Noverint, se in adiutorium ac con- gruum ministerium Capituli constitutos et eapropter sin- gulari quoque titulo ad debitam gremialibus Capituli reverentiam et obsequium obligatos esse. De qualitate et officiis cantorum, choralistarum et c bori regentis in e c c 1 e s i a cathedrali. 18. Regens cliori aeque ac choralistae quotidie choro interesse obligantur; verum etiam cantus et musicae, quae cathedralem qua talem attinet, pro modulo virium suarum curam habere. Iniungitur illi praeterea munus docendi mušicam cantumque pro choro cantorum eccle¬ siae cathedralis absque renumeratione ex parte eorurn, qui solvendo impares sunt. Choralistarum officium est, quotidie in choro anti- phonas decantandi, psalmos praescripto modo intonandi, <» 653 « organo alternatim concomitandi, cantandi etiam quo- tidie in Missa conventuali. Tenentur porro chori regente m non tantum quoad musicae concerlum diebus festivis et Dominicis aliisque quoque datis occasionibus adiuvare, sed etiam in instructione artis musicae danda, prout Decanus Capituli collatis cum canonico parocho consiliis id disposuerit. In neutrum horum officiorum assumantur viri, non bene morati, vel in arte mušica non probe versali, aut lectionem vocabulorum latinorum non callentes. 19. Q,uemadmodum autem praestantissimo suo mu- nere canonici Ecclesiae singulari sunt ornamento, ita erunt totius Cleri forma et Episcopi corona, si pietatis et charitatis operibus sese libenter impendant. Memores meritorum Capituli Lavantini, quod omni tempore viros ingenio, doctrina, virtutibus praestantes in gremio suo habuit, omnia eius iura et privilegia salva ac incolumia esse volumus omnesque ordinationes de- cessorum Nostrorum nec non consuetudines legitime praescriptas approbamus et confirmamus. Dolemus, quod auctis agendis numerus capitularium sit omnino insufficiens. Desideramus, ut gremium augeatur, porro nt statuta Capituli indigentiis nostri aevi accomoden- tur et ut bibliotheca Capituli, ut pars bibliothecae dioe- cesanae, in ordinem redigatur. Speramus, Capitulum cathedrale Nobis et Nostris successoribus iugi adiutorio, dioecesi vero exemplo ac splendori semper futurum esse. Decet nos in Episcopi sententiam concurrere, quod et fcicitis. Nam vestrum presbyterium ita cooptatum est Epi- scopo, ut chordae cithara. Propter hoc m consensu vestro et concordi cliaritate Iesus Christus canitur . 1 1 S. Ignatii Episcopi et martyris epist. ad Ephesios 4, 1. (Funk, Opera patrum apostol. Tubingae, 1901. Vol. I. pag. 176). <&>■■ 654 Caput LXXXIII. De directoribus seminarii clericorum. H bi primum gubernacula amplissiinae ecclesiae La- vanlinae tractanda suscepimus, omnia quidem dioe- cesis instituta ex aequo curae Nostrae subiecimus, speciali tamen sollicitudine, eaque gravi simul et Nobis suavi, seminarium quod vocant clericorum amplexi sumus, neque ulli umquam operae pepercimus, qua sublimes eius fines iuvari posse viderentur. Probe enim novimus. in eius alumnis Nobis opem et solatium esse, dum scientiam sacram ac ascesim infucatam adamarent l , neque Nos ullo modo latuit, multa Nobis et gravia onera impendere eaque Nos portare non posse, nisi per sacerdotes fidos, castos ac sobrios adiuvaremur. Sacerdotes vero, etsi optimos tum in pagis oppidisque dioecesis cum in Nostra urbe residentiali invenissemus, pauciores tamen Nobis esse videbantur, quam qui mulli- fariae intentioni Nostrae ac aeternae fidelium saluti pro- spero cum successu curandae sufficerent. Idcirco ad semi¬ narium clericale, ad institutionem scilicet eorum, qui sacris initiari vellent, animum convertimus in eamque maximam partem vigiliarum et laborum Nostrorum consumpsimus, adolescentes namque »clerici spes et veluti inchoata forma sacerdotum sunt.« 2 lam vero »in instituendis clericis sunt duae res neces- sariae, doctrina ad cultum mentis, virtus ad perfectionem animi.« 3 Doctrina eas humanitatis artes, quibus adolescens aetas informari solet, in clericis supponit eisque disciplinas sacras et canonicas adiungit, ut qui eas imbiberat, potens sit exhortari.. et eos, qui contradicunt, arguere (Tit. 1, 9). Virtus autem, quae in clericis exigitur, non solum probos ac honestos moreš complectitur, sed eum quoque virtutum sacerdotalium chorum coniungit, unde sacerdotes bonos efficit et similes lesu Christi, summi et aeterni sacerdotis. 1 Cfr. Litt. past. „Incomprehensibi!ia sunt iudicia" ad Clerum Lavantinum de die 25. Decembris 1889. — 2 Leo PP. XIII. in epist. encycl. ,,Quod multum" de die 20. Aug. 1886. (Edit. Desclee. Brugis, 1887. Vol. II. pag. 225). — 3 Leo PP. XIII. in epist. cit. (Edit. Desclee. Brugis, 1887. Vol. II. pag. 226). ■@2. 655 «> Huc seminaria spectant et utramque, doctrinam vide- licet sacram et virtutem sacerdotalem, in clericis promo- vent, dum rite instituantur et qui eis praesunt, suis quisque muneribus ex animo fungantur. Quod seminarium Nostrum attinet. illud decessor Noster Antoni us Martinus, piae me- moriae Episcopus Lavantinus, cura sua et alti gubernii favore in urbe episcopali anno millesimo octingentesimo undesexagesimo collocavit, in eoque eiusdem anni mense Octobre statuta sapientiae plena condidit. Ea deinde ante- cessor Noster Iacobus Maximilianus die XVI. Kal. Aug. anno millesimo octingentesimo sexagesimo tertio sua etiam auctoritate sanxit. Nos denique illa statuta accurate re- cognovimus et vobis, filii et fratres charissimi, in prae- cedente Synodo nota lecimus, ut et vos sciatis, qua ratione clericos in seminario educari et ad ministerium Christi informari velimus. 1 In praesenti vero Synodo vobis normas proponimus, quibus iura et officia rectorum seminarii circumscribuntur. Licet enim ex his plura in ipsis seminarii statutis conti- neantur, 2 Nos tamen rei convenire putamus, ut ea in unum quasi corpus colligantur et ad decretum Concilii Tridentini 3 atque constitutiones romanorum Pontificum, praesertim Leonis PP. XIII., 4 redigantur. Normae in seminario elerieorum regundo servandae. Articulus I. De directionis constitutione. § 1. Almae seminarii res, quum diversae sint, diversa munera poscunt et ideo, ut rite disponantur et prospere cedant, seminarii negotia directori, subdirectori atque directori spirituali commendantur, eisque, si quo modo fieri potuerit, praefectus studiorum addetur. 1 Vide Actiones et constitutiones Synodi dioecesanae, anno 1900 celebratae. Marburgi, 1901. Tit. III. cap. 44. pagg. 408-433. — 2 Ibidem §§ 7-18 et passim. — 3 Sess. XXIII. cap. 18. de reform. — 4 Litt. apost. ,,In supremo de die 15. Decembris 1900. (Edit. Desclee, Brugis, 1894. Vol. IV. pagg. 122 sqq). — Litt. apost. „Quibus Hungariae" de die 28. Maii 1866. (Edit. cit. Vol. VI. pagg. 308 sqq). 656 *>*§> § 2. Etsi vero ex his singuli sua quisque iura et officia habeant, unum tamen omnium regimen eo cense- tur, quod omnia veluti iuncta in directore resident atque ex auctoritate reverendissimi Ordinarii effluunt. Articulus II. De directorum seminarii iuribus. § 3. Director seminarii ab Episcopo e gremio Capitnli cathedralis nominatur, eique cura toiius seminarii clerico- rum committitur. § 4. Is igitur initio anni scholastici alumnos semi¬ narii excipit, eis habitacula assignat atque officia dome- stica distribuit. Eius quoque est alumnis licentiam ambu- landi vel privatim exeundi dare et si qui contra seminarii statuta egerint, eos, cum lacrymis etiam, admonere. § 5. Familia seminarii a directore eoque solo admit- titur et dimittitur atque ei negotia committuntur. § 6. Reditus excipit et expensas seminarii solvit atque rationes redituum et expensarum ipse ducit et universim seminarium in negotiis externis repraesentat. § 7. Subdirector item ab Episcopo nominatur et e professoribus instituti theologici dioecesani sumitur. § 8. Is vice directoris fungitur eiusque loco, si quo modo fieri debeant, ea, quae in § 4 relata sunt, exercet et studiis alumnorum eorumque disciplinae una cum directore invigilat. § 9. Director spiritualis ab Ordinario e Clero dioe- cesano eligitur et perfectioni alumnorum spirituali prae- ficitur. § 10. Is curam ecclesiae seminarii in eaque divini officii gerit et alumnis officia in ecclesia obeunda as¬ signat. Articulus III. De directorum seminarii officii s. § 11. Omnes seminarii directores assidue animo re- petant, quam gravia onera suis humeris incumbant. Nam 657 *><§> ab eoram, qui in seminario erudiuntur, reda institutione salns totius dioecesis pendet et ideo, qui eis praesunt, omnem operam navare debent, ul derici in seminario idonei et simul digni efficiantur ministri Christi et dispeu- salores mysteriorum Dei. (I. Cor. 4, 1). § 12. Director in tempore providet, ut quae ad sanum victum et dericalem vestitum alumnorum necessaria suni, comparentur et quae praesto sunt, ad usum adaptentur. § 13. Initio anni sdiolastici nomina alumnorum, qui recentes in seminarium recepti sunt, ad altum gubernium defert, ut in expensas fundi ut vocatur religionis styriaci assumantur. § 14. Primis item diebus cum alumnis seminarii statuta communicat et ut ab eis per annum stricte ob- serventur, indefesse curat. § 15. Exinde alumnos, quibus certa seminarii mini- steria committit, circumspecte deligit eosque de sua quem- que obligatione instruit atque, quo modo eam impleant, frequenti inspectione šibi persuadet. § 16. Alumnorum porro indoles, moreš ac studia omni cum diligentia observat, ut quam primum šibi certam de singulorum sacerdotali vocatione sententiam tingere possit, et suas de eis animadversiones accu- rate notat. § 17. Sollicite eliam curat, ut alumni piis exercitiis et litterarum studiis ex ordine incumbant, neve refectionem et recreationem iusto longius protrahant. § 18. Exitus ut aiunt privatos alumnis binis atg ue binis e rationabili causa concedit; illi tamen ea solum die atque hora, qua statutis permittuntur, lieri possunt. Singuli huiusmodi exitus eorumque causae in speciali libello notantur. § 19. Ad alumnorum porro libros, quos legunt, ad epistolas, quas accipiunt vel mittunt, atque ad personas, quae eos visunt, diligenter attendit, ne tempus studiis subtrahant, noči vas connexiones ineant aliisve periculis se exponant. 42 <&o 658 s§> § 20. Alumnis non permittit, ut alienas personas in sua musea ducant vel cum eis colloquantur, nisi id in parlatorio ut vocant et tempore alias libero tieri possit. Ab eis colloquia cum personis sequioris sexus arcet, nisi proxima consanguinitate probantur. § 21. Ut alumni tempus litterarum studio vel pietatis officio dicatum stricte observent, director impigre curat neque in hoc ullam exceptionis causam nisi infirmitatis admittit. § 22. Si quis ex alumnis infirmatur, director providet, ut medicus arcessatur, infirmo medicamenta afferantur aliaque servitia continuo praestentur, et si morbus acutus vel tribus diebus longior sit. infirmus sacramentis eccle- siasticis reficiatur. § 23. In familiam seminarii director non admittit, nisi personas morigeras et sui servitii optime peritas, et si qua vitii, maxime luxuriae vel ebriositatis, suspicionern moveat, eam illico dimittit. § 24. Aedes seminarii, supellectilia aliaque utensilia quovis mense director inspicit et si quid in museis vel dormitoriis reparatione indigeat, id sedulo resarciendum mandat, ne ex incuria maius damnum oriatur. § 25. Seminarii denique reditus et expensas ex ordine in libello director scribit et in fine anni civilis de eis rationem conficit ac reverendissimo Ordinario et altissimo gubernio approbandam mittit. § 26. Subdirector, quum directoris vicarius sit, unum cum hoc officium habet eique in his, quae ad alumno- rum disciplinam, studia atque recreationem pertinent, cooperatur. § 27. Hinc alumnorum moreš sollers observat, eorum studia in museis inspicit eorumque dormitoria visitat atque generatim ad ordinem et disciplinam in seminario tuendam una cum directore naviter curam gerit. § 28. Is etiam directionis relationes periodicas et rationes finales una cum directore signat. 659 3 ^ § 29. Director spirituaJis alumnos de officiis spirituali- bus instruit eosque in perfectlone spiriluali promovet ac ad munia ecclesiastica suscipienda praeparat. § 30. Quapropter alumnorum precibus matutinis et vespertinis assistit; mane eis praeter Dominicas et dies festivos, quibus alumni in ecclesia cathedrali divino offi- cio intersunt, meditationem habet, atque eis Missam con- ventualem celebrat. Quotidie denique sub meridiem cum alumnis in ecclesia seminarii augustissimum Sacramentum visitat et adorat. § 31. Alumnis praeterea exercitia spiritualia initio anni per tres, in hebdomada vero maiori per quinque dies et ordinandis sub bnem anni similiter per quinque dies administrat. § 32. Ecclesiae porro rubricas de breviario, de Missae sacrificio deque sacramentis clericos theoretice instruit eosque in breviario recitando et ordinandos in specie de incruento Sacrificio celebrando ac de sacramentis dispen- sandis practice informat. § 33. Ut šibi de alumnorum spirituali progressu at- que eorum divina ad statum sacerdotalem vocatione no- titiam comparet, cum eis quolibet mense scrutinium sive examen singulare servat. § 34. Ei hoc etiam curae est, ut alumnis confessarios, ordinarios et extraordinarios, eligat eosque reverendissimo Antistiti approbandos denuntiet. § 35. Director spiritualis denique, quum ecclesiae seminarii rector sit, diebus Dominicis et festivis in ea divinum officium, mane cum concione, vespere cum catechetica instructione publice peragit. Dum ieriae autum- nales durant, utrumque officium excidit. Articulus IV. De director um seminarii modo inter se et cum alumnis conversandi. § 36. Rectores seminarii sua quisque et iura habent et officia, sed neque illis recte uti neque haec cum salutari fructu exercere possunt, nisi cogitationes suas et 42 * <» 660 3 ^ intenliones veluti iungant, ut clericos, cjui ipsis a reve¬ rendissimo Ordinario ad ministerium Christi praeparandi committunlur, in divina ad statum sacerdotalem vocatione confirment et litterarum atque christianae virtutis studio recte instituant. § 37. Singuli igitur directores seminarii, ut aliorum iura sarta tecta servant, ita suis quisque iuribus libere utuntur et sua officia rite exequuntur. § 38. Ut autem unius seminarii regimen unum servetur, directores de rebus seminarii inter se occasione data co.nferunt consilia, certe singulis mensibus de alum- norum disciplina suas šibi animadversiones communicant easque director reverendissimo Antistiti defert. § 39. Casus deinde extraordinarii extraordinaria etiam remedia postulant, unde statirn de eis directores, si in seminario contigerint, inter se serio tractant et director de eis reverendissimum Ordinarium certiorem facit et in času, quid šibi facto opus sit, humiliter ex- poscit. § 40. Quoniam vero litterarum studio disciplina alumnorum non parum occupatur, professores quoque instituti theologici dioecesani suas quisque de alumnis animadversiones directori seminarii deferunt, quapropter etiam ter in quovis semestri ad consilia inter se con- ferenda convocantur. Acta in speciali libello conscribuntur et a directore seminarii conservantur. § 41. Alumnos directores seminarii amantis patris more tractant neque rigoris obliviscuntur irascentis, si quo in času correptione opus sit, ut ex divi Pauli con- silio increpent m omni patientia et doctrina. (II. Tim. 4, 2). Universim vero, si quem ex alumnis corripiunt, regulam Christi (Matth. 18, 15—17) sequuntur et ultimo sententiae reverendissimi Episcopi acquiescunt. § 42. Sub finem denique anni scholastici catalogum alumnorum reverendissimo Ordinario exhibent in eoque singulorum, praecipue ordinandorum facultates rnentis, cordis dispositionem aliaque sacerdotalis vocationis indicia ^ 2 . 661 e conscientia describunt atque ex corde desiderant, ut omnium nomina simul in »libro vitae« inscribantur. Hae itaque, filii et fratres dilectissimi, regulae sunt, quae regimen Nostri seminarji clericorum moderantur et nisi fallimur, haud paru m ad eius in dies feliciorem statum conferre possunt. Quod eo certius ac laetiori cum successu evenit, quo qui clericis praesunt, divinum Magistram, qui coepit facere et docere (Act. apost. 1, 1), imitantur et quas virtutes ab alumnis exigunt, eas ipsi iugiter exer- cent. Ita demum idoneos erudiunt »Ecclesiae ministros, qui vitae sanctitate et sacrae doctrinae laude praestantes et potentes in opere et sermone valeant Deo eiusque sanctae Ecclesiae causam strenue tueri et aedificare Domino domum fidelem.« 1 Vir sapiens plebem suam erudit, et fructus sensus illius Jideles sunt. (Eccli. 37, 26). Qualis rector est civitatis, tales inhabitantes in ea. (Eccli. 10, 2). Caput LXXXIV. De sacrae theologiae professoribus. as PP. IX. felicis recordationis in litteris encyclicis Qui pluribus de die 9. Novembris 1846 monuit Episcopos, ut sua seminaria maiora optimis mo- deratoribus et magistris instruere curent; necnon summo studio invigilent, ut inibi clerici in timore Domini el ecclesiastica disciplina sancte religioseque educentur et scientiis sacris iuxta catholicam doctrinam excolantur. Similiter eius gloriosus successor Leo XIII. piae memoriae saepe saepius educationem Gleri respectu cordis et mentis curae et zelo Episcoporum recommendavit. 2 Quanta in Clero rite formando ponenda sit cura, sanctissimus Dominus noster Papa Pius X., vix ad cul- men ecclesiastici regiminis evectus, in prima sua epi- 1 Pius PP. IX. in litt. apost. „Singulari quidem“ de die 17. Martii 1856. — 2 Praesertim litt. encycl. ad Episcopos et Clerum Galliae de die o. oept. 1899 et ad Episcopos Italiae de die 8. Decembris 1902. <§^_ 6b2 *)^> stola encyclica E supremi apostolatus cathedra de die 4. Odobriš 1903 gravibus his ad Episcopos directis edisserit verbis: »Quamobrem pars potior diligentiarura vestrarum sit de seminariis sacris rite ordinandis moderandisque, ut pariter integritate doctrinae et morura sanctilate floreant. Seminarium cordis quisque vestri delicias habetote, nihil plane ad eius utilitatem omittentes, quod est Tridentina Synodo providentissime constitutum.« Quum a clericorum seminario rede instituto magna ex parte dependeat dioecesis prosperitas, Nos quoque inde ab initio episcopatus Nostri seminarium dioecesanum maius paternis sumus prosecuti curis illudque semper ut pupillam oculi tuebamur. Quem in finem plura dedimus monita atque salubria adprobavimus statuta in Synodo Nostra, anno 1900 celebrata. 1 Quum tamen frustra sint scholae, nisi praesto sint etiam boni aptique magistri, de munere magistrorum sacrae theologiae in instituto theologico dioecesano, quod in memorata Synodo summarie innuimus, 2 in praesenti conventu enudeatius tractandum censemus. 1. Grande et sublime munus theologiae magistris concreditum est, quippe quod in eo consistat, ut apti operarii miltantur in messem Domini. Ipsorum est a Domino selectam iuventutem praeparare et instruere, non iam ad aliquod humanum officium, quantumcumque illud honorabile est, sed ad exercendum munus apostolicum divinae missionis; in scholis theologicis educari et edoceri debent sacri sacerdotii candidati, qui vere sint ministri Christi et dispensatores mgsteriorum Dei (1. Cor. 4, 1), forma facti gregis ex animo (l. Pet. 5, 3), doctores sinceri populi Christiani, pastores fideles animarum, medici periti aegrotantium. En, tam speciali modo tibi, magister sacrae scientiae, adimplendum incumbit mandatum Domini: Euntes ergo docete omnes gentes, doeentes eos servare omnia, quaecumque mandavi vobis. (Matth. 28, 20). Quem- admodum artifex invisibilem ideam exprimit in lapide, 1 Actiones et constitutiones Synodi dioec. anno 1900 celebr. Marburgi, 1901. Pag. 394—433. — » Op. cit. pag. 430. 663 ^ simili modo luturorum sacerdotum corda mentesque efformari debelit in visibilem et vivam imaginem invisi- bilis Dei, ut cum s. apostolo ovibus dicere possint: Imita¬ tores met estote, sieut et ego Ghristi. (L Cor. 4, 16). 2. Quapropter sacrae theologiae magister sedulo adlaboret, ut tanto muneri aptus efficiatur. Inspice igitur, et fac seeundum exemplar, quod tihi in monte rnonstratum est (Exod. 25, 40), quod quidem exemplar in hoc munere est Ule, qui de se ipso dixit: Quia magister vester unus est, Christus. (Matth. 23, 10). Sit igitur magister theologiae vir plenus religione, ut religionis ignem fovere possit in suis discipulis, nam qui non ardet, non incendif. Suis auditoribus spiritum Christi et non spiritum huius mundi insufflare nitatur. Christus Dominus, quamvis crebrius discipulos suos reprehendere et obiurgare debuisset, tamen eos amicos suos vocavit et ita affabiliter cum ipsis con- versatus est, nt arderet cor eorum (Luc. 24, 32), simditer magistrum et discipulos vinculum coniungat charitatis. Simul vero in animis auditorum excitare studeal fervorem et amorem erga disciplinam, quam tradit; iam enim gentilis auctor Quintilianus monet, magistros simul et studia diligendos esse. Imitetur theologiae magister praeclarum Origenem, quem discipulus eius s. Gregorius Nazianzenus laudibus extollit, quod šibi suaeque disci- plinae animos ardenti amore copulaverit: Anima Ionatliae conglutinata est animae David. (1. Reg. 18, 1). 1 3. Magistri theologiae sint magistri pietatis simul et scientiae. Ipsis siquidem speciali modo datum est nosse mgsteria regni Dei (Luc. 8, 10), ideoque tamquam lu- cernae praeluceant discipulis vita vere sacerdotali, nam secus ipsis adplicari deberent verba Christi: Super ea- tliedram Mogsi sederunt. . . Omma ergo, quaecumque dizerint vobis, servate et Jacite: seeundum opera vero eorum. nolite facere, dicunt enim, et non Jaciunt. (Matth. 23, 2. 3). »Est autem virtus ad periciitandas ingenii vires adi- piscendamque doctrinam praeparatio optima; quam qui 1 Paneg. in Ofig. cap. 6. (Migne, Patrol. graec. tom. X. col. 1073-1096). 664 -sz negligunt, solidam Jractuosamque sapientiam falso se consecuturos putant, propterea quod in malevolam animam non introibit sapientia, nec habitabit in corpore subdito peccatis.“ 1 (Sap. 1, 4). Eluceat igitur in magistro sincera pietas, germana humilitas, fraterna dilectio et concordia, amor filialis erga Deum et sanctam matrem Ecclesiam nec non reverentia erga legitimam auctoritatem. »lile reapse sapientissimus doc.tor intra veritatis fines graditur, qui non modo cum Deo, omnis veritatis principio et summa, numquam de- certat, sed ipsi adhaeret semper doctissime semperque obsequitur, arcana sua quoquo modo patefacienti; qui neque sancte minus Pontifici romano est dieto audiens et auctoritatem in eo reveretur divinam et subesse romano Pontifici tenet omnino de necessitate salutis.« 1 2 Quum porro in vanum laboretur, nisi Dominus co- aedificaverit domum, non praetermiltat magister quotidie in orationibus suis, praesertim in sanctissimo Missae sacrificio rogare Patrem luminum, ut segeti suae det inerementum, atque se suosque alumnos commendare amantissimo Cordi supremi Pastoris eiusque benedictae Matri, quae sapientiae sedes est. 4 Cum pietate vero protessor scholae theologicae so¬ lidam amplamque scientiam consociet, ardere enim pietate et simul lucere doctrina periectum est. Quemadmodum rationale sacerdotum antiquae legis significabat doctrinam et veritatem (Levit. 8, 8), ita sacerdotem novae legis, prae- primis »magistram in Israel rationali scientiae exornari oportet.« »Primum seminate in iustitia«, notat in citatum locum maximus in exponendis sacris Scripturis doetor, s. Hieronymus, »et fructum vitae aeternae metite, postea vobis scientiam vindicate; nec statim absoluta perfectio est, si quis superhumerale et rationale habet, nisi haec ipsa inter se torti compagine solidentur, et šibi invicem connexa sint, ut operatio rationi et ratio operibus haereat: 1 Leonis XIII. encycl. Offidum sanctissimum ad Episcopos Bavariae de in Domin. I. Advent. (H. Hurt»r, I). Thcmae Aqnin. Sermones. Oeniponte, 1874. Pag 2). &s. 666 «> maneat, hoc a te tradatur. Aurum accepisti, aurum redde; nolo, mihi pro aliis alia subiicias: nolo, pro auro aut impudenter plumbum aut fraudulenter aeramenta sup- ponas: nolo auri speciem, sed naturam plane. O Timothee, o sacerdos, o tractator, o doctor, si te divinum munus idoneum fecerit, ingenio, exercitatione, doctrina esto spiri- lalis tabernaculi Beseleel.« 1 Uoctrinas ab infallibili oraculo Ecclesiae proscriptas sacrae theologiae prolessores detestentur, vestigia premant ss. Patrum atque Doctorum Ecclesiae, in primis fideles sint discipuli et interpretes divi Thomae, quem ducem catholicis academiis ac doctoribus recentissime Leonis XIII. vestigiis insistens PonliIex Maximus Pius X. per Breve circa Academiam romanam de die 23. Ianuarii 1904 iterum recommendavit. Ob rei gravitalem totum eius Breve hic inserimus: „Pius PP. X. Ad perpetuam rei memoriam. In praecipuis laudibus Leonis XIII. fel. rec. deces- soris Noslri quisque aequus rerum aestimator hoc ponit, quod is adolescentis Cleri studia ordinare convenienter temporibus aggressus, s. Thomae Aquinatis disciplinam in primis instaurandam summa contentione curaverit. Ete- nim novo ingeniorum cursu commotus, quum videret ge- nera quaedam philosophandi ac de gravioribus doctrinis disputandi invalescere, quae catholicae veritati nequaquam congruerent, maturo occurrendum periculo censuit, quod inde alumnis sacrorum impenderet; eo magis quod statam rationem studiorum, Ecclesiae iudicio ac saeculorum usu probatam, animadverterat plurifariam ex cupidine recen- tiora consectandi defecisse. Itaque institutis praeceptisque philosophiae christianae ac theologiae ducem magistrumque suum restituit doctorem Angelicum. cuius divinum inge- nium armaelaborasset ad tuendam veritatem multiplicesque errores hac etiam aetate profligandos, per quam idonea: siquidem quae, nati ad utilitatem omnium temporum, 1 S. Vmcentii Lirin. Commonitor. cap. 22 . (Migne, Patrol. lat. tnm. L. col. 667). < &<> 66 ? *,<$> sancti Patres Doctoresque Ecclesiae tradiderunt principia sapientiae, ea nemo Thoma aptius. colligendo ex eorum scriptis, composuit, nemo luculentius illustravit. — Haud- quaquam tamen Pontifex bonas scientiae accessiones, quas hodierna pareret studiorum agitatio, neglexit: quin imo, ratus clericos noti posse digne suum tenere locum, nisi apparatiore quodam doctrinae commeatu instruerenlur, id- circo eorum de gravioribus rebus institutionem opportunis eruditionis incrementis ornatam voluit. Iamvero ad fovendam, quam encyclicis litteris Ae- terni Patris indixerat, instaurationem discipiinae Thomi- sticae subinde in urbe Roma, utpote quae catholico orbi hoc etiam in genere exemplo deberet esse, propriam Aca- demiam instituit, a s. Thoma Aquinate eam nuncupans, cui propositum esset explicare, tueri, propagare doctrinam, praesertim de philosophia Angelici Doctoris. Academiam ipsam annuis reditibus, qui satis essent ad stabilitatem eius confirmandam, munificus auxit. Eidem parem, quae caeteris vel Athenaeis vel Lyceis magnis attributa esset, attribuit facultatem promovendi ad doctoris in philosophia gradum suos alumnos, qui emenso studiorum curriculo laudabile scientiae specimen sollemni periculo dedissent. Denique anno 1895 statuta, quae Academiae ad tempus praescripserat, temperando, certas ei leges, quas diuti- num experimentum commodas fore suasisset, in perpe- tuum dixit. Ad Nos quod attinet. quando Pontificatus Noster incidit in tempora, traditae a patribus sapientiae inimica fortasse magis quam umquam antea, omnino oportere du- cimus, ut quae decessor illustris de c.ultu philosophiae doctrinaeque Thomisticae constituisset, ea religiosissime servanda atque etiam in spem uberiorum fructuum prove- henda curemus. Huius rei gratia, romanam a s. Thoma Academiam, quae in caeteris id genus institutis principem šibi locum iure vindicat, uti peculiari quadam Leon is floruit, similiter Nostra posthac florere providentia volumus. Equidem novimus, ex eo coetu sodales quam dili- genter utiliterque in mandata šibi provincia versari con- <ž><* 668 sueverint, vel Aquinalis sententiam doctis commentariis illustrando, vel eius cogitata evolvendo atque ex principiis ipsius nova investigando, vel eiusdem trutina pensando recentiorum placita philosophorum; proptereaque gratula- mur eis libenter, quod germanas philosophiae progres- siones non mediocriter adiuvent. Verum ne nobilissimae contentioni diuturnitas remissionern afferat, magnopere cupimus, ut voce et auctoritate Nostra spiritus sumant etiam alacriores, ac tamquam renovatis auspiciis in pro- positum incumbant. Quae tamen cohortatio non ad hos tantummodo spectet, sed pertineat, uti debet, ad omnes, quicumque in catholicis orbis terrarum scholis philoso- phiam tradunt; nimirum curae habeant, a via et ratione Aquinatis numquam discedere, in eamdemque quotidie studiosius insistant. Vehementer autem universis auctores sumus, ut sollertiam laboresque suos conferant maxirae ad coercendam pro virili parte communem illam rationis fideique pestem, quae longe lateque serpit: neorationa- lismum dicimus, cuius ne perniciosos atflatus sacra prae- sertim iuventus vel minimum sentiat, omni ope atque opera providendum est. Caeterum statuta, bona, privilegia, iura quae decessor Noster Academiae romanae a s. Thoma dedit et attribuit, ea nos omnia et singula rata et firma esse volumus et iubemus; contrariis non obstantibus quibuscumque. Datum Romae apud s. Petram sub annulo Piscatoris die 23. mensis lanuarii, festo Raymundi de Pennatort, anno 1904, Pontificatus nostri anno primo. Alois. Card. Mačehi.« Dum vero praeteritorum temporum deposita diligenter exquirere, sua facere, excolere, provehere študent, nostro- rum quoque temporum rationem habeant atque recentiora studia examinent, et quae probanda sint, probent, errores vero repudient. Discipulos de periculis hodiernis circa lidem admoneant, contra grassantes errores praemuniant, religionis reverentiam et amorem in eorum animis foveant, 669 quo melius possint munere suo, ut catholicos sacerdotes decet, fungi et de Christiana republica optime mereri . 1 Praelectiones professorum soliditate doctrinae, simul vero c.laritate et calore, ex intima cordis persuasione promanante, sint conditae. »Pretiosas divini dogmatis gemmas insculpe, fideliter coapta, adorna sapienter, adiice splendorem, gratiam, venustatem.« 2 6. Quum tamen nec in optima et diuturna schola omnia possint addisci, auditoribus theologiae ostendatur via, qua possint, quae desunl, privata diligentia perficere, non vero expleto cursu academico ulterioribus studiis valedicere. Alumni praesertim bonae vitae et acrioris ingenii ad profundiora studia atque etiam ad litteraria opera exci- tentur, ne talenta sepeliantur. Qua in re inter alia vehe- menter optamus, ut dioecesis quoque Nostra quam pri- mum fructus percipere possit ex novis a Pio PP. X. »Commissioni Biblicae« litteris apostolicis de die 23. Fe¬ bruarji 1904 concessis privilegiis: „Pius PP. X. Ad perpetuam rei memoriam. Scripturae sanctae magis magisque in Clero pro- movere studium, conscientia Nos apostolici officii in primis admonet hoc tempore, quum eum maxime divinae revelationis tideique fontem vidernus ab intemperantia humanae rationis passim in discrimen adduci. Id ipsuin quum intelligeret Noster fel. rec. decessor Leo XIII., non satis habuit dedisse anno 1892 proprias de re biblica encyclicas litteras Providentissimus Deus; nam paucis ante exitum mensibus, editis apostolicis litteris I igilantiae, peculiare instituit ex aliquot S. R. E. Cardinalibus pluribus- que aliis doctis viris urbanum Consilium, quod, praelu- cente doctrina et traditione Ecclesiae, etiam progredientis eruditionis praesidia conlerret ad legitimam exegesim biblicam, et simul calholicis praesto esset, tum ad adiu- 1 Acta ef: decreta Concilii plenarii Americae latinae. Komac, 1900. Pag. 305. — 3 Vincentins Lir. 1. c. • ^2 6("0 2 Čk vanda ac dirigenda eorum in hoc genere studia, tum ad controversias, si quae inter ipsos extitissent, dirimendas. Nos quidem, ut par est, praeelarum istud pontificalis providentiae monumentum, a decessore relictum, Nostris quoque curis et auctoritate complectimur. Quin etiam iam nune, eiusdem Consilii seu Commissionis navitate confisi, ipsius operam in negotio, quod magni censemus esse momenti ad Scripturarum provehendum cultum, adhibere constituimus. Siquidem hoc volumus, certam suppeditare rationem, unde bona paretur copia magistrorum, qui gravitate et sinceritate doctrinae commendati, in scholis catholicis divinos interpretentur libros. Huius rei gratia percommodum profeeto esset, quod etiam in votis Leonis fuisse novimus, proprium quoddam in urbe Roma condere Athenaeum, altioribus magisteriis omnique instrumento eruditionis biblicae ornatum, quo delecti undique adoles- centes convenirent, scientia divinorum eloquiorum singu- lares evasuri. At quoniam eius perficiendae rei deest in praesens Nobis, non secus ac decessori, lacultas, quae quidem fore ut aliquando ex catholicorum liberalitate suppetat, spem bonam certamque habemus, interea quan- tum ratio temporum sinit, id harum tenore litterarum exequi et efficere decrevimus. Itaque, quod bonum salutareque sit reique catholicae benevertat, apostolica auctoritate Nostra, academicos Prolytae et Doctoris in sacrae Scripturae disciplina grad us instituimus, a Commissione biblica conferendos ad eas leges, quae infra seriptae sunt. I. Nemo ad academicos in sacra Scriptura gradus assumatur, qui non sit ex allerutro ordine Cleri sacerdos; ac praeterea nisi doetoratus in sacra theologia lauream, eamque in aliqua studiorum Universitate aut Athenaeo a Sede apostolica adprobato, sit adeptus. II. Candidati ad gradum vel Prolytae vel Doctoris in sacra Scriptura, periculum doctrinae tum verbo tum seripto subeant: quibus autem de rebus id periculum faciendum fuerit, Commissio biblica praestituet. 671 III. Commmionis erit, explorandae candidatorum scientiae dare iudices: qui minimum quinque sint, iique ex consultorum numero. Liceat tamen Gommissioni id iudicium, pro prolytatu lantummodo, aliis idoneis viris aliquando delegare. IV. Qui prolvtatum in sacra Scriptura petet, admitti ad periculum faciendum, statim ab accepta sacrae theo- logiae laurea, poterit; qui vero doctoratum, admilti non poterit, nisi elapso post habitum proIytatum anno. V. De doctrina examinanda candidati ad lauream in sacra Scriptura, hoc nominatim cautum sit, ul candi- datus certam thesim, quam ipse delegerit et Commissio biblica probaverit, scribendo explicet, eamque postea in legitimo conventu Romae habendo recitatam ab impu- gnationibus censorum defendat. Haec volumus, edicimus et statuimus, contrariis qui- busvis non obstantibus. — Restat, ut venerabiles fratres Episcopi caeterique sacrorum Antistites in suae quisque dioecesis utilitatem ex hisce statutis Nostris eum Iructum quaerant, quem inde Nobis uberem pollicemur. Ideo, quos in suo Clero viderint singularibus Ribliorum studiis natos aptosque, ad promerenda etiam huius disciplinae insignia hortentur et adiuvent: insignitos porro habeant potiores, quibus in sacro seminario Scripturarum magisterium committant. Datum Romae apud S. Petrum sub annulo Piscatoris die 23. Februarii, festo s. Petri Damiani, anno 1904, Pontiflcatus nostri anno primo. Alois. Gard. Mačehi.« 7. Quum s. Paulo monente ministri Christi omnibus omnia tieri debeant, ut omnes Christo lucrifaciant (I. Cor. 9, 22), tradantur alumnis data occasione etiam verae et christianae urbanitatis leges; si quid agreste et incultum apparuerit in illis, prudenter corrigatur. Verbo et exemplo commendent moderatores alumnis comitatem in conver- satione, modestiam et gravitatem in pri vala et puhlica vita seposito omni vanitatis fastu. 6t2 Res politicae, aniles iabulae, quae cum maiestate scholae non concordant et ad rem tractatam non perti- nent, procul sint a cathedris. Munus demum doctrinale sacrae theologiae profes- sorum non debet restringi ad šolam aulam, sed ipsi prae caeteris sua conditione et munere vocati sunt, ut in dioe- cesi scriptis operibus promoveant scientiam theologicam, quae animos sacerdotum praeservat a vili late et putredine, multitudo enim sapientium sanitas est orbis terrarum. (Sap. 6 , 26). * 1 8. Ad promovendam almam matrem dioecesis Nostrae praeter ea, quae iure communi ecclesiastico statutis semi- narii et lege civili de professorum collegiis iam stabilita sunt, adhuc sequentia statuimus: a) Quum munus professoris theologiae, ut rite imple- atur, totum virum expostulet, cum munere isto non coniun- gantur nisi gravissima urgente necessitate alia officia et negotia, quae professores in dieto munere notabiliter impe- dirent ab eoque abstraherent. b) Omnes defmitive vel provisorie nominati profes- sores in ingressu sui muneris professionem tidei in manus Nostras emittent. 2 c) Cum mutua consilia haud parum afferant emolu- menti in ordine scientifico et practico, volumus, ut profes¬ sorum collegium durante anno scholastico ter in quovis semestri habeat conferentias, quas quidem convocabit iis- que praesidebit a Nobis eligendus et adprobandus Pro- direetor studiorum, ipso vero impedito Director seminarii vel professor, qui in magisterio aetate alios praecedit. Ut instructio in collegiis et educatio in dorno spirituali quam maxime conspirent, conferentiis praedictis mtererunt etiam direetores seminarii. Tractabitur in his conferentiis de progressu scientifico alumnorum, de eorum indole morali, 1 lle Cleri institutione inspice opera: Markuš Siebengartner, Schriften und Einrichtungen zur Bilduug der Geistlichen. Freiburg im Breisgau, 1902. — I. Hogan P. S. S., Les etudes du clerge. Romae-Paris, 1902. — Irenaus The- mistor, Die Bildung und Erziehung der Geistlichen nach katholiseben Grund- satzen und nach dem Maigesetze. Trier, 1904. — 2 Gesta et statuta Synodi dioecesanae anno 1896 celebratae. Marburgi, 1897. Pag. 201. 673 de defectibus detectis et auferendis atque innovandis eis quae ad prosperitatem instituti utilia viderentur; profes- sores šibi communicabunt, quae scientificum progressum atque praxim et methodum in magisterio respiciunt, re- censebunt libros pro praelectionibus inducendos, discutient quaestiones e theoretica vel practica theologia, si a qua parte proponerentur. Secretarius, quem e gremio suo collegium quolibet anno eliget, materias in conferentiis pertractatas conscribet in protocollo, finito anno scholastico Nobis proponendo. d) Commendatur professoribus, ut folium theologicum »Voditelj v bogoslovnih vedah« nune prodiens, cuius edilores sunt. exornent solidis et utilibus seriptis e di- versis disciplinis. e) Ut magislerii dignitati etiam quidam externus splendor conferatur, neonominati professores, antequam definitive suam occupent cathedram, opportuno tempore habebunt sollernnem inauguralem praelectionem ex ambitu illius disciplinae, quam tradituri sunt. Cui sollemnitati omnes professores et alumni nec non invitati hospites interesse polerunt. f) Quae de seminario scientiarum in Synodo tertia statuta sunt , 1 etiam in posterum servanda esse volumus. g) Luceat itaque lamquam in candelabro in tironum militiae Christi moderatoribus lux doctrinae el virtulis, diffundenda in venerabilem Clerum et per Clerum in omnes Christiani populi peramplae dioecesis Lavantinae classes. Quod ut securius obtineatur, eum magistris et alumnis ducem assignamus, quem coelestis Magistri vicarius in terris nostris temporibus universitatum, academiarum, lyce- orum, scholarum catholicarum praestitem tutelarem decla- i'avit, sanctum scilicet Thomam Aquinatem, »qui doctrina et virtute, solis instar, semper eluxit, in quo praeclara lumina animi et ingenii apte sunt disposita: doctrina uberrima, incorrupta; obsequium fidei et cum veritatibus 1 Actiones et constitutiones Synodi dioeces. anno 1900 celeliratae. Mai- >)urgi, 1901. Pag. 433—439. 43 <£><» 674 divinitus traditis mira consensio; integritas vitae cum splendore virtutam n^imarum.« 1 Magister, volumus, ut quodcumque petierimus, jacias nobis! (Marc. 10, 35). —— Caput LXXXV. De clericorum coelibatu. etustissima est sacra coelibatus lex, quae clericis in ordinibus maioribus constitutis imponit obliga- tionem abstinendi a matrimonio, caeteris lidelibus omnino licito, ita ut post sacram ordinationem cum matrimonium contrahere tum matrimonio iam antea con- tracto uti prohibeantur. Contra hanc disciplinam saluberrimam, cuius utili- tatem, imo necessitatem experientia omnium saeculorum satis superque evicit, non defuerunt nec desunt motus, qui ad eius abolitionem tendunt. Quae conspiratio foe- dissima, quod maxime dolendum, a nonnullis etiam eccle- siasticis viris fovetur. Quum vero omnia, quae contra clericorum coeliba- lum proferri solent, vel ignorantiam dignitatis sacerdotii calholici, vel inscienliam disciplinae ecclesiasticae et hi- storiae, vel confusionem idearum produnt, iuvat profeclo vobis, dilectissimi filii et fratres, praecipuas exponere causas, quae coelibatum clericorum suadent, imo ex- postulant, sensumque Ecclesiae quoad hoc institutum paucis aperire et illustrare. 1. Argumentorum pro coelibe clericorum vita recen- sionem optimo iure ordimur ab eis, quae ipse divinus Ecclesiae lundator proposuerat. Christus enim Dominus, dum continentiam in se ipso sanctificavit, eam aliis quo- que summopere commendavit et quasi id innuit, ut in Novi Foederis oeconomia personae eamdem procurantes sese contineant. Sat clare hoc elicitur ex sermone lesu, 1 Pecretum Leonis XIII. de die 4. Augusti 1880. 675 ^ cum apostolis de matrimonio habito. Nam aposfolis ea, quae de statu matrimoniali, praesertim de matrimonii indissolubilitate pronuntiavit Dominus, mirantibus: Bicunt ei cliscipuli eius: Si ita est cansa hominis cum uxore, non expedit nubere, dixit illis: Non omnes capiunt verbum. istud, sed quibus datum est. Sunt enim eunuchi\ qui de matris utero sic nati sunt: et sunt eunucliiqui facti sunt ab hommibus: et sunt eunuchi, qui seipsos castraverunt propter regnum coelorum. Qui potest, capere, capiat. (Malih. 19, 10 — 12 ). Apostolo Petro, qui interrogavit: Ecce nos religuimus omnia et secuti sumus te: quid ergo erit nobis (Matth. 19, 27), respondit Jesus: Amen dico vobis, quod vos, qui secuti estis me, in regeneratione, quum sederit ftlius hominis in sede maiestatis suae, sedebitis et vos super sedes duodecim, iudicantes duodecim tribus Israel. Et omnis, qui religuerit domum vel Jratres aut sorores aut patrem aut matrem aut uxorem aut filios aut agros propter nomen meum, centu- plum accipiet, et vitam aeternam possidebit. (Matth. 19, 28. 29). Quae verba s. Hieronymus ita commentatur: »Sensus iste est: Qui carnalia pro Salvatore dimiserit, spiritualia recipiet, quae comparatione et merito sui ita erunt, quasi si parvo numero centenarius numerus comparelur.« 1 Verbo et tacto commendarunt continentiam eliam apostoii, quippe qui iuxla testimonium sanctorum 1’atrum vel virgines erant, vel post nuptias continentes. Imprimis gentium apostolus Paulus statum coelibem et suo conlirmavit exemplo et caeleris, ut eum amplecte- rentur, auctor fuit toto ferme capite septimo primae ad Corinthios epistolae. Scribit enim: De guibus autem scripsistis mihi, bonum est hotnim muherem non tangere: propter fornicationem autem unusquisque suam uxorem habeat, et unaquaeque uxor suum virurn habeat^ . . . Hoc autem dico secundum indulgentiam, non secundum imperium. Volo enim, omnes vos esse sicut meipsum; sed unusquis- que proprium donum habet ex Deo, alius quid,em sic, ahus 1 S. Hieronymi comment. in Matth. lib. III. cap. 19. 4 b* <§>g 676 _s^ vero sic. Dico autern nun nuptis et viduis: Bonum est illis, si sic permaneant, sicut et ego. (I. Cor. 7, 1—8). De virginibus autern praeceptum Domini non habeo; consilium autern do, tamguam misericordiam consecutus a Domino, ut sim fidelis. Existimo ergo, lioc bonum esse propter instantem necessitatem, guoniam bonum est homini sic esse . . . Solutus es ah uxore. Noli guaerere uxorern. (I. Gor. 7, 25—27). Volo autern, vos sine sollicitudine esse. Qui sine uxore est, sollicitus est, quae Domini sunt, guomodo placeat Deo. Qui autern cum uxore est, sollicitus est, quae sunt mundi, guomodo placeat umri, et divisus est .. . Porro haec ad utilitatem vestram dico, non ut lagueum vobis imiciam, sed ad id, quod honeštum est, et quod facultatem praebeat sine impedimemto Dominum obsecrandi. . . Beatior autern erit, si sic permanserit secundum meum consilium; puto autern, quod et ego Spiritum Dei Tiabeam. (1. Cor. 1, 32—40). lure ergo optimo asseritur, legis continenliae origi- nem ab ipso auctore Ecclesiae et instituto apostolico re- petendam esse. Hoc ex consideratione dignitatis et sancti- tatis sacerdotii Novi Testamenti eiusque officiis eo magis patet. Omnes sane partes sacri ministerii coelibatum cle- ricorum clamant. 2. Sacerdos enim debet praedicare et docere sanctam legem Domini. Quapropter ei studere, spiritum eius im- bibere, de illa se ipsum nutrire, eamdem in se et seipsum in illam transformare omnino oportet. Praedicationem co mi tari debet virtutis exemplum, ut possit fideles ex- horlari fortius, dicens cum apostolo innuptis et viduis: Bonum est illis, si sic permaneant, sicut et ego (I. Cor. 7, 8); praebendo se exemplar virtutum, ut idem dicit apostolus: Imitatores mei estote, sicut et ego Christi (Philipp. 3. 17), et ut sit, prout praescripsit apostolus Timotheo: Exemplum fidelium in verbo, in conversatione, in charitate, in fide, m castitate. ([. Tim. 4, 12). Quam aliam ergo, nisi commu- nem et ordinariam continentiam poterit sacerdos con- iugatus populo fldeli monstrare? Quomodo loquetur de <&<&> lege perfectionis, cai renuntiavit? Utat matrimonium vere sit status gratiae, magnum enim sacramentum appellat apostolus, non tamen est status perfectissimus; nec ad coniugatos tantum loquitur sacerdos. Debitor est fidelibus, ut completam praebeat institutionem; loqui debet de consiliis evangelicis, sicut et de praeceptis, instar Chrisli Domini proponere perfectionem, ut, in quanlum vi res cuiusque admittunt, aspirent ad eam. Quomodo imper- fectus loqui poterit de perfectione? Quomodo dabit alteri consilium, quod ipse facto monstrat esse nimis durum? 1 3. Sacerdos omni die, omni hora in tali statu esse debet, ut fidelibus administrare possit sacramenta, quo- tidie expelita, baptismum, Eucharistiam, poenitentiam et extremam unctionem. At dispensatores rei sacrae, mini¬ stri sacramentorum debent esse in statu gratiae, ut ea- dem sine peccato administrent, in gradu altioris puritatis, quam sint lideles, ut digne peragant tam sacras functi- ones. Quis autern ille e coniugatis, qui inter amplexus, distractiones et officia vitae coniungalis possit tantam purilatem semper conservare, quam sacramentorum mi- nisterium revera postulat? 2 4. Sacerdos debet orare quavis die pro se et im- primis pro populo, quem repraesentat, cuius emolumen- lum coram Deo promovere debet. Orationi vero continuae impedimento est matrimonium, uti docent principes apo- stolorum s. Petrus et s. Paulus: Viri similiter cohdbita.nt.es secundum scientiam . . ut non impediantur orationes ve- strae. (I. Petr. B, 7). bolite fraudare invicem, nisi fovte ex consensu ad tempiis, ut vacetis orationi. (I. Gor. 7, o). Uterque exhortatur fideles, ut abstineant a commercio coniungali per aliquod tempus, quatenus possint orationi vacare illis diebus, qui specialiter orationi sacri sunt; et hoc sufficit pro simplici lideli. Sed sacerdos omni die orare debet, ergo semper et absolute abstinere a con- iugali commercio. 3 1 Augustin. de Eoskovanv, Coelibatus. Pestini, 1801. Tom. III pag- 376 et 377. — 2 Ibidem, pag. 377. — 3 Ibidem, pag. 377, 378. 678 *?§> 5. Sacerdos debet offerre sanctum et tremendum sacrificium altaris. Quae functio ministerii absque dubio augustissima, ipsis angelis negata, sacerdotium quodam- modo identificat cum sacerdotio Christi Domini. Quem- admodum itaque Christum nonnisi de virgine nasci de- cebat, ita, ut s. Cyrillus Hierosolymitanus in suis cateche- sibus declarat, puris dumtaxat castisque sacerdotum suorum, a muliere abstinentium, manibus contrectari se sinit. 1 Ecclesia cohortatur fideles ad abstinendum ab usu matrimonii aliquot diebus. ut possint accedere ad sanctam Eucharistiam. Sacerdos autem, qui non solum corpore et sanguine Christi pascitur, sed qui frequenter debet offerre pro populo, cuius est mediator ante Deum, ex hoc mo- tivo multo melius dispositus esse debet. Quovis die re- nascitur pro eo obligatio, quam ei munus sacrum imponit e veneratione augustissimo Sacramento debita; continentia igitur evadit apud eum quotidiana necessitas. »Videtur mihi«, inquit Origenes. »quod illius solius est offerre sacrificium indesinens, qui indesinenti et perpetuae se devoverit castitati.« 2 Sacerdotes et Levitae Veteris Foe- deris in matrimonio constituti prohibebantur accedere ad uxores, dum in templo fungebantur; ministri Novae Legis, quorum servitium est continuum, numquam possunt uti matrimonio. Simplices Israelitae non poterant accedere ad res sacras, nisi prius abstinendo ab uxoribus fierent purifi- cati, ut apparet ex quaestione a summo Pontifice Abiathar ad Davidem directa, et e responso a Davide dato (I. Regg. 21, 4. 5); nova ratio argumenti pro ministris Novae Legis. Etenim quae similitudo inter umbram figurantem et rem figuratam, inter victimam legalem et agnum sine macula, inter panes propositionis et panem angelorum, panem vitae, qui de coelo descendit? Eadem igitur differenlia debet intercedere inter continentiam sacerdotum Veteris et Novi Foederis. 3 1 Roskovany, op. cit. Tom. I. pag. XVIII. — 2 Origen. hom. 23. in Num. — 3 Roskovany, op. cit. Tom. III. pag. 378, 379. 679 6. Sacerdos totum se dicare tenetur necessitalibus populi sui fidelis, non tempore tantum aliquo determinato aut per intervalla, sed sine interruptione in servitium po¬ puli Christiani se debet consecrare. Veniunt ad tribunal poenilentiae et misericordiae peccatores. Munus ministerii lesu Christi iubet, ut currat ad succurrendum illis, et si die nocteque duraret, semper in hoc ministerio sancto sacerdos occupari obligatur; pater est peccatorum, sic enim appellatur, et mater illorum, nam eo intendit, ut in his animabus novos Dei filios pariat. Sacerdotes sunt, quibus Ecclesia vehementer commendat, ut communionem cum Deo fovendo artem artium addiscant, supernaturalem industriam salvandi animas. Ipsae indigentiae temporales sacerdotum expeclant protectionem. Non desunt umquam homines in quovis ordine, qui succursu, consolatione, adiutorio indigent. Si sacerdos se promptum exhibet populo, imitator est sum mi sacerdotis lesu Christi. quem magistram suum suspicit. Po- pulus, id est, miseri, pauperes sunt eius familia, eius pater, mater, fratres, filii et sponsa. At ipse (Iesus) dicentisibi, nit: Quae est mater mea, et qui sunt fratres mei? Et eztendens mamim in discipulos suos, dixit: Ecce mater mea et fratres ■mei. Quicum.que enim fecerit voluntatem Patris met, qui m coelis est: ipse meus frater et soror et mater est. (Malih. 12 , 48 — 50 ). Ponamus insuper casum epidemiae vel alterius publi- cae calamitatis, quibus desolantur populi. quae etsi rarae, tamen silentio praeteriri non possunt. Notum est, in tali času divites fugere a pauperibus et nil remanere, nisi populum et contagium famemque populi. Hi sunt con- sortes, quibus sacerdos catholicus convivere debet, qui etsi ad personale periculum imminuendum possit prae- cautione uti, numquam tamen potest populum deserere; secus enim non esset verus minister Christi, qui pro suis mortuus est. In huiusmodi proin adiunctis sacerdos paralus esse debet ad moriendum pro Deo et populo fideli. Debet enim demonslrare, quod sit sacerdos et pastor catholicus; lam- 680 *>*§> quam alter s. Carolus Borromaeus subvenire debet exigen- tiis spiritualibus et corporalibus suorum filiorum. 1 Ideo obligationes sacerdoti incumbentes integrum hominem exposcunt et cum matrimonio et offlciis eidem adnexis conciliari nequeunt. Sacerdos, homo Dei et po¬ puli, homo feminae esse non potest. 7. Ex dictis pronum est concludere, coelibatum, prae- cipuum decus Gleri catholici, ipsa fide Christiana natura- liter stabilitum esse. Unde primae leges, quae in libris Ecclesiae de hoc obiecto reperiuntur, institutum hoc non introducunt, sed tantum in sua extensione circumscribunt et observandum praecipiunt. Disciplina continentiae, maiori- bus ordinibus imposita, tara antiqua est, ut ipsa Ecclesia, ab eaque per totam seriem saeculorum ceu pupilla oculi custodita. In schola apostolorum edocti Patres apostolici et, qui hos sequebantur, Ecclesiae ministri coelibem vitara professi sunt. Inter sacerdotes his temporibus non as- sumebantur, nisi qui coelibes erant, aut unius uxoris viri ac vidui, pront id conteslantur s. Epiphanius 2 et s. Hie- ronymus. 3 Deprehendimus quidem in scriptis s. Cypriani 4 et aliorum e primis saeculis Patrum sermonem de uxoribus sacerdotum. Sed hoc semper, intelligendum est in sensu vigentis disciplinae, ut nimirum cessavisse censeatur con- suetudo coniugalis post susceptos sacros ordines, prout ex- presse id docent s. Hieronymus ac s. Epiphanius. 5 Exinde etiara usus invaluit postulandi consensum uxoris, ut ma- ritus ordinari possit. Si ante saeculum quartum nulla occ.urrit mentio canonum de coelibatu, dantur alii canones de apostolica disciplina, ope traditionis conservata, neraoque de illa dubitat, quum scriptores Ecclesiae de eius observantia testentur. 1 Roskovany, op. cit. Tora. III. pag. 379, 380. — Dr. B. Zimmer¬ mann, Der Priestercoelibat und seine Bedeutung fiir Kirche und Gesellschaft. Kempten, 1899. — 2 S. Epiphanii Panarion, cap 48 et 59. — 3 S. Ilieronymi Apolog. pro lib. adv. Iovinianum. — 4 S. Cypriani epist. G. ad Rogatianum. — 6 S. Hieronymus et s. Epiphanius loeis citatis. <š?o (181 Reddita Ecclesiae pace continentia clericaJis iam avita res fuit, mollis ante saeculis decurrens. 1 Hoc in času proin regula s. Augustini applicanda est, ut videlicet consuetudines observentur; qualis et continentia sacerdo- talis erat. Quantopere ergo a veritate deviant, qui contendunt, legem sacri coelibatus ignoratam fuisse primis quatuor Ecclesiae saeculis, habereque auctorem Siricium Papara (384—399), esseque legem per se iniustam, nullo iure latam. 2 Novitatem quoad hanc disciplinam in Synodo Quini- sexla vel Trullana, anno 692 celebrata, invectam, quae magnum vulnus vetustae de continentia clericali disciplinae inllixit. summi Pontifices numquam approbarunt. Virtua- liter ergo reprobata censetur, et dumtaxat studio pacis ad evitandum schisma toleratur! 3 Quum vel pravum exemplum Orientis, vel repelitae barbarorum incursiones indeque ortae convulsiones, vel utraque simul causa sacerdotes Occidentis ad inconlinen- tiam seduxissent. ita ut saeculis octavo et sequentibus innumeri abusus irreperent, Pontifices et Concilia nihilo- minus semper sanam defendebant in hac rnagni momenti disciplina doctrinam. In maximis perturbationum fluctibus suscitavit Deus virum fidelem, qui iuxta cor Dei ageret et torrenlem im- moralitatis usque ad sanctuarium ascendentis sisteret. Vir hic erat gloriosae memoriae Papa Gregorius VII., cui praestans ingenium, morum puritas, incontaminata in- tegritas, magnanimitas et invincibilis firmitas illustrem in annalibus religionis et culturae civilis locum pepere- runt. Disciplinae collapsae restaurationem summe neces- sariam ipse perfecit, praetextus sacerdotum reiiciendo et canonum observantiae lortiter insistendo. 4 1 Euaebius, Demonstratio evang. lib. 9. cap. 9. Tom. I. pagg. XXII—XXIV. Tom. III. pagg. 396-398. - Der Colibat der Geistlichen. Wien, 1880. Pag. 69 sqq. cit. Tom. I. pagg. LIH—LVII. Tom. III. pagg. 399—403 — Roskovany, op cit. Tom. III. pagg. 403—405. Roskovany, op. cit. Dr. Franc. Laurin, Roskovany, op. <£?(» 68‘2 Tandem Concilium Tridentinum, quamvis tot ac tantis ex partibus ad abolendam vel modificandam legem coe- libatus clericorum sollicitatum, ex gravissimis procul dabio rationibus se determinare haud potuit, ut seu viris prin- cipibus. sive aliis e statu ecclesiastico aeque ac civili, impuritatem vitae clericalis penes vigenlem legem coeli- batus praetendentibus, gratificaretur. Sed putius analhema dicit ei, 1 qui Ecclesiae negaret potestatem constituendi impedimenta matrimonium dirimentia, aut illam in his constituendis errasse adstrueret; anathematizat 2 eum, qui asserit, clericos in sacris ordinibus constitutos matrimo¬ nium contrahere posse, non obstante lege ecclesiastica vel voto, huicque oppositum nil aliud esse quam damnare matrimonium. posseque omnes contrahere matrimonium, qui non sentiunt se castitatis, licet eam voverint, donum habere: quum Deus id recte petentibus non deneget, nec paliatur nos supra id lentari, quod possumus; denique eum quoque anathemati subiicit, qui adstruit, statum coniugalem anteponendum esse statui virginitatis vel coelibatus, et non esse melius ac beatius manere in vir- ginitate aut coelibatu, quam iungi matrimonio. 3 Ecclesia ergo Dei ab aevo apostolorum usque ad nostra tempora conservavit continentiae disciplinam; pro- inde quivis cordatus observat, Ecclesiam in hoc puncto nil mutaturam. 4 8. Dum Ecclesia suis sacerdotibus coelibatum prae- scribit ad instar conditionis inhaerentis, bene novit, in ipsis officiis status esse recondita media efficacissima servandae continentiae. Nemo nescit, quod turpes passi- ones cadant, ut primum virtus oratione et conversatione Dei fortificata fuerit, ut primum zelus animarum continuo charitatis exercitio accreverit, et pericula peccati continuo studio devitata extiterint. Continua occupatio mentis tam 1 Cone. Trid. sess. XIV. can. 4. — 2 Cone. Trid. sess. XXIV. can. 9. —- 3 Cone. Trid. sess. XXIV. can. 10. — * Quum eoncordatum, anno 1804 pro Germania proiectum, in articulo 28. tituli quarti pro maioristis ineontinentibus postulavisset, ut in statum laicalem redigerentur eisque matrimonium permit- teretur, piae memoriae Papa Pius VII. indignanter reprobavit famosum articu- lum. Lege desuper in opere egregio: Dr. Leo Konig, Pius VII. Die Saeeulari- sation und das Reichsconcordat. Innsbruck, 1904. Pag. 297 sqq. ^2. 683 °£§> multum valet adversus incentiva libidinis, ut qui pro- fanas scientias coluerint, ad continentiam adducti sint. In ipsis sacratioribus studiis adest materia, quae per se elevat animum supra omne, quod carnale ac morti subiectum est. Et id notatu dignum, quod nullus sacer- dotum, qui muneris sui partes conscientiose expleveranl, in ipsa turbarum epocha, qualis fuit gallicana revolutio, uxorem duxerit. Non est igitur dubitandum, scandala in- continentiae sacrilegae haud aliam habere causam, quam defectum vocationis ac mediorum illara renovandi. 1 Decet ergo sacerdotio iugurn continentiae imponi, ul libertate perfruatur, quae unice sollicita esse possit, quomodo placeat Deo. Suam itaque et fidei destruclionem agere usque censet Ecclesia et tamquam foedissinaos hostes condemnat illos, qui, dignitatis sacerdotalis oblili, contra sacrnra conspirant clericorum coelibatum. Condelector ler/i Dei secundum interiorem liominem: video autem aliam legem in membris meta... Infelix ego bomo, quis me liberabit de eorpore mortis liuius ? Gratia Dei per Iesum Christum Dominum nostrum! (Rom. 7, 22—25). Caput LXXXVI. De conversatione clericorum cum superioribus, aequalibus et subditis. j|||I||uernadmodum divus apostolus Paulus perdilectum jl lllii jfl discipulum suum Timotheum exhortatur, ut sit exemplum fdeliuni m verbo et m conversatione (I. Tim. 4, 12), ita et Nos per viscera misericordiae Dei nostri vos omnes charissimos cooperatores in vinea Do¬ mini obsecramus, ut sitis exemplum fidelium in verbo et in conversatione coram Deo et hominibus. Quilibet vestrum tenelur saepe cum superioribus, saepius cum aequalibus et saepissime cum subditis, piae- primis cum suis domesticis conversari. 1 lioskovanj', op. cit. Tom. III. pag- 390, 391. #e. 684 ^ Habeatis in sequenlibus graviora principia, iuxta cjuae vestnim quisque exemplum fidelium in conversalione fleri potest. Conversatio erga superiores. In Ecclesia Christi inferiores ac superiores dari nemo vestrum negat. Conveniens tamen videtur, deter- minare, quid sit superioritas vel maioritas. Iuxta prae- claros canonistas maioritas seu superioritas exprimit ex- cellentiam sive praeeminentiam, quam unus habet prae alio, cui supereminet. Conversatio cum superiore absol- vitur ore vel scripto. Minor, sive parochus sive capellanus, ne adeat superiorem consulendum, nisi in re gravi, in causis curam animarum potissimum spectantibus. Tune memor existat a praedecessoribus Nostris praeseripti »ca- nonis vestium .« 1 Licet »habitus non faciat monachum«, tamen unusquisque monachus debet habitum sui gestare ordinis. Ita etiam omnis elerieus, ingressurus in Curiam, indulus sit ipsi conveniente veste talari. In relationibus suis sit subditus modestus, modicus ac mansuetus; modestus, ne expectet a superiore con- silium vel auxilium, quod vires seu facultates ipsius longe superat; modicus, sive brevis sit in sermone suo, ne iusto plus temporis terat; denique mansuetus, ne quartum de- calogi praeceptum offendat. Recedat minor persuasus, superiorem preces ipsius pro posse exauditurum esse, at bonum commune totius dioecesis bono unius etsi optime meriti viri esse praeferendum. Longe maior pars omnium, quae ore proferuntur, que- relarum vel causarum indiget discussione cum variis offi- cialibus Curiae Nostrae, quare non raro subditus manda- tum audit, rem suam seriptis explanandam et decisionem per litteras expectandam esse. Proinde hic loči brevem, adiungimus instructionem, iuxta quam in seriptis con- versandum est cum superioribus, praeprimis cum Curia episcopali. 1 VI Sohluss-Protokoll ex 1852 al. 6. pag. 10. — Sammlung spezieller Disziplinar- und Pastoral -Vorschriften filr die Lavanter Diiizese. Marburg, 1860. Decret. I et II, pag. 1—2. Quoniam »littera scripta manet« et diu manet, propte- rea in componendis petitionibus, relationibus et similibus singuli sacerdotes pariter sint modesti, modici et mansueti, insuper attenti, si res, de qua agitur, ad Curiam Nostram re vera pertineat, ne tempus, pro recursu seu appellatione concessum, frustra dilabatur. Modum conscribendorum libellorum quod attinet, quaedam sunt iam a praedecessoribus Nostris praescripta, quae valent usque ad revocationem. Regulae generales sunt: 1. Omnis petitio seu relatio vel alia exhibitio (vloga, Eingabe) describatur in charta alba et satis firma, 34 cm alta et bis 21 cm lata. Pro additamentis, e. gr. pro apochis, testimoniis, brevibus rationibus et similibus, sufficiat charta dimidiata, eliam plagula minor, ast pro omnis generis exhibitionibus charta integra (bis 21 cm lata) est ad- hibenda. 2. In conscribendis libellis semper utendum est atra- mento nigri coloris, iilterisque Claris et bene distinctis. Us us modernae machinae scriptoriae permittitur. 3. Pro omni exhibitione componendum est exem- plum vulgo »Koncept« in archivio parochiali reponendum. 4. Omnis exhibitio exorditur numero currente ex proprio protocollo gestorum in angulo superiore laevo ponendo. Paulo inferius conscribendus est titulus (naslov, Titel oder Uberschrift) et quidem per extensum, competens magistratui seu illi officio, ad quod epistola dirigitur. dein sequitur relatio seu petitio, quae semper scribitur in parte dextera plicatae integrae plagulae, sic etiam pagina altera seu secunda. 5. In fronte habeat scriptura semper ut aiunt rubrum, quod primum indicat titulum magistratus, ad quem diri¬ gitur exemplum, deinde officium, a quo exhibitio fuit composita, denique brevem summam seu epitomem libelli, numquam vero numerum exhibiti proprii seu protocolli gestorum. 6. Causae diversae, v. gr. matrimoniales et scho- lares, fundationes et rationes conspicientes, separatis con- scribendae sunt chartis, quia ad diversos pertinent referen- & darios et variis sunt involvendae fasciculis in archivio Curiae. 7. Additamenta per decursum scripti nameriš vel lilteris ex ordine sunt citanda et eorum summa in rubro est exprimenda. 8. Responsa ad exequenda mandata quod attinet, semper exhibeant nameram impositi negotii, remittant additamenta, quae sunt remittenda, nunquam vero decre- tum superioris, quod parochiali in archivio reponendum venit. In fronte perceptarum litterarum officialium statim notandus est dies praesentationis nec non numerus proto- colli gestorum. 9. Pro expediendis exhibitionibus inserviant invo- lucra (zavitki, Couverts) satis firma, in quibus praeter titulam convenientem officio, ad quod epistola dirigitur, evidens esse debet etiam officium, a quo provenit libellus, nec non semper est exprimenda ratio, quare litterae non solvunt taxam postalem. Pro recommendatione litterarum vero etiam officia parochialia fixam debent solvere taxam. 10. Cooperatores, capellani sive vicarii, numquam litteras officiales mittant ad Curiam Nostram nesciis, imo invitis parochis. Si tamen componunt aliquas relationes, ipsis subscribat parochus vel addatur causa, v. gr. morbi, commeatus, de qua non signavit libellum parochus manu propria. In casibus conscientiae vero relationem suam conscribat cooperator et bene obsignatam tradat parocho ad Curiam Nostram expediendam. In tali času cooperator suo involucro semper inscribat: »Casus conscientiae ad manus proprias Celsissimi ac Reverendissimi Principis Episcopi.« Circa correspondentiam officiorum parochialium cum variis caes. regiis, deinde cum civilibus officiis, quae superioritate quadam gaudent, valet regula: Cum caes. reg. locum tenente sicut cum variis caes. reg. ministris, času urgentissimae necessitatis excepto, absque interventu Prin¬ cip. Episcop. Ordinariatus non est communicandum, in appellationibus ad istas instantias vero caveant parochi, ne officium vel magistratum, a quo se gravatos sentiunt, 687 ?<§> stylo inconvenietite laedant. Periodicae exhibitiones, statis diebus ofticiis tradendae, inveniuntur quovis anno in ad- ditamento ad catalogum Cleri Lavantini 1 descriptae. Ter¬ mini ibidem praescripti accuratissime sunt observandi. Conversatio cum aequalibus. Deo sint laudes, quia rarissimae exoriuntur discor- diae sive lites inter clericos dioecesis Nostrae. Pro omni¬ bus tamen causis contentiosis et criminalibus iam in Synodo anno 1896 celebrata constituimus iudicium eccle- siasticum, quod in recentioribus Synodis per novos viros regeneravimus. 2 Propterea Nos, insislentes constitutioni Pii PP. IX. Apostolicae Sediš de die 12. Octobris 1869, hic republicamus excommunicationem romano Pontilici speciaii modo reservatam, quam incurrunt: »cogentes iudices laicos ad trahendum ad suum tribunal personas ecclesiasticas praeter canonicas dispositiones.« Speramus, hoc tribunal Nostrum ecclesiasticum vix umquam functurum esse in causis maioribus inter clericos dioecesis Nostrae, quia discordiae, si quae inter illos ex- oriantur, vel per decanos rurales, vel in Curia Noslra modo administrativo iuste componentur. Ne in posterum quoque rixae seu conlentiones inter clericos excitentur, propterea omnes et singulos sacer- dotes paterna cum charitate monemus et obtestamur, ut sem per servent unitatem spiritus in vinculo pacis. (Eph. 4 , 8 ). Pro mutua inter aequales conversatione hasce sta- tuimus normas: 1. Officialem conversationem seu correspondentiam in scriptis inter officium et officium aequale quod attinet, illa non quidem tanta indiget urbanitate, quanta conver¬ satio cum superioribus, ast Christiana modestia et illa 1 Personalstand des Bistums Lavant in Steiermark ftir das Jahr 1904. Marburg, 1904. Pag. 201—207. Ibidem. Anmerkung, pag. 251 — 252. — M. Poč, Duhovski poslovnik. Ljubljana, 1900. — Dr. Josef Helfert, Anleitung zum geist- lichen Geschaftstyl. Wien, 1892. — 2 Actiones et constitutione Synodi dioee. anno 1900 celebr. Marburgi, 1901. Pag. 535. a 688 «^s> nequit carere. Modus usitatissimus conversalionis est cor- respondentia, deinde nota. Correspondentia (dopis, Zuschrift) incipit namero gestorum protocolli proprii, deinde statim ponit inscripti- onem olficii, ad quod correspondentia dirigilur, nota vero tantum numerum gestorum habet in capite, inscriptionem vero in suppedaneo primi lateris scripturae. In transmissione tališ correspondentiae ad ofiicium aequale non est opus involucro, sed modo epistolae, num- quam vero forma decreti plicatur et obsignatur. In expe- ditione talium epistolarum etiam semper in indice (napis, Adresse) inscribatur ratio, ob quam eximuntur a solvenda taxa postali, e. gr. in causa religionis, matrimoniorum, scholarum vel similium. 1 Pro transmissa pecunia semper est. solvenda taxa postalis, nisi mittatur per sic dietam caes. reg. cassam postalem parsimonialem. Parochialia ofticia pecunias ad Consistorium Nostrum de regula trans- mittant per officium decanale, quod semper habet quas- dam litteras depositorias (položnice, Erlagscheine), quae immunes sunt a taxa poslali. Minores summae transmit- tuntur hodie saepe variis signis (znamke, Marken), sive illis pro litteris perferendis, sive eis pro plagulis signandis, adnexis correspondentiae officiali. 2. Quoad privatam conversationem inter aequales, memores sint omnes clerici oraculi sancti Spiritus: Do- minus detestatur eum .. qui seminat inter fratres discordiam (Prov. 6, 16. 19), propterea valde sint solliciti, servare uni- tatern spiritus cum vinculo pacis. (Eph. 4, 3). Praeprimis ca- veant parochi, ne se immisceant agendis reetoris alterius pa- rochiae, neque exosam exerceant criticam de agendi ra- tione curionum vicinorum, alius quidem sic, alius vero sic (I. Cor. 7, 7), sed omnes ad eumdem tendunt scopum, qui est maior Dei gloria animarumque salus. De vitiis vero seu de erroribus parochi vidni numquam cum laicis in genere confabulemini, minime cum subditis de superiorum forsitan vobis non convenientibus decretis, ne sitis de nu- 1 Oesetz vom 2. Oktober 1865. (R. Gl. BI. Nr. 108 liber die Portofreiheit § 8. in folio Kircbl. Verord. Blatt Nr. IX. ex 1865. Pag. 1). 689 mero eorum, de quibus s. apostolus Thaddaeus advertit: Quaecmnque quidem ignorant, blasphemant. (lud. 10). Conversatio cum subditis, praesertim cum d o m e s t i c i s. Clericus in čara animarum constilutus creberrime tenetur conversari cum subditis, parvulis et adultis, cum divitibus et cum pauperibus, cum feminis et cum mari- bus. De recto modo conversandi cum subditis non tan- tum tranquillitas in paroecia, sed et progressus subdito- rum in vita spirituali, imo et salus aeviterna pastoris sicut gregis ipsius dependet. luxta exemplum divini Salvatoris omnis curio uni- cuique parochiano affabilem et amabilem, benignum atque mansuetum se exhibeat, sicut legimus de s. Paulo apostolo, qui omnium se servum fecit, ut plures lucrifaceret. (F. Cor. 9, 19). Utinam unusquisque vestrum posset de se dicere cum illo gentium Doctore: Omnibus omnia factus sum, ut omnes facerem salvos. (I. Cor. 9, 22). Curent sacerdotes diligenter, ut subditi eos magis ament, quam timeant, dum Ecclesiae Doctor melifluus monet: »Discite, subditorum matres vos esse debere, non dominos; studete magis amari, quam metui: et si inierdum severitate opus est, paterna sit, non tyrannica.« 1 Sed nemo dubitat, quin valde sit laboriosum, ingruente negotiorum mole et gravi subditorum immoderantia ser- vare animum aequum et christianam hilaritatem. Muniat se curio omni mane pia meditatione, ne amittat patien- tiam, ne lacessitus excandescat in iracundia, ne proferat verba inhonesta, nedum convicia vel maledicta. Quid vero agendum pastori animarum, qui omni carens culpa ab hominibus rudibus vel vehementibus impetitur, calumniis afficitur, forsitan insons ad iudices trahitur ? Habet ius defendendi se suamque famam bonam, in quantum officium maius non laeditur. Si autem nil 1 S. Bern. serm. 23. in Cant. (Migne, Patr. lat. tom. CLXXXIII. col. 885). 44 690 9 ^ profecerit, tune observet consilium, quod s. Alphonsus Maria de Liguori dedit soboli suae, in domo quadam Parthenopensi valde calumniis affeclae: »In tales. dixit. vindicta est exercenda, ast non humana sed vere divina. Debetis, filii, uberiorem largiri eleemosynam, saepius as- sidere pro confessionali, infirmos eorum ocius et frequen- tius visitare et de percepta iniuria numquam conqueri.« Rac fac et vives! (Luc. 10, 28). Caveant animarum moderatores, ne in causas pri- vatas subditorum suorum inconsulti se immisceant. In causis vero publicis seu communibus dirigant praeprimis parochi, et iuxta eorum consensum etiam cooperatores, actiones et operationes subditorum. Idcirco principia reete agendi vel operandi ipsis innuant, personas vero vel no- mina adversariorum ex ambone numquam proferant nec certis designent notis. Specialia adhuc quaedam de conversatione cum do- mesticis indicia statuere et mandare proderit. Hac in causa imprimis omnia et singula, quae de aetate et de indole famularum in domo parochiali a Nobis 1 vel a praedeces- soribus Nostris condita sunt statuta, religiose sunt ob- servanda nec umquam transgredienda. Quoad conversationem cum domesticis, a Nobis uti Iratres dilecti sacerdotes, in universum sciatis, nimiam acerbitatem sicut socordem familiaritatem cum subditis aeque esse perniciosam; nam acerbitas facit sacerdolem odibilem, quem famulitium diu non sustinet, nimia fa- miliaritas vero facit herum contemptibilem, ideoque servi- tium ipsi non obedit. Vigilate ergo, ne sint domestici vestri potui, lusui vel ex his emanantibus dediti vitiis. Cavete, ne in domo vestra sive extra eam habeant pec- caminosas amicitias cum sexu dispari. Satagite magis magisque, ut sint domestici vestri exemplum parochianis vestris: modestia, verecundia, pietate, sobrietate ac prae- sertim frequentatione sacramentorum et cultus divini puhlici. 1 Gesta et statuta Syn. dioec. anno 1896 celebratae. Marburgi, 1897. Pag. 328—332. — Sammlung spezieller Vorsehriften ut supra. Decr. IV. pag. 4. <& Invigilate insuper devotioni domesticae, quam Leo PP. XIII. gloriosae memoriae per assiduam venera- tionem sanctae Familiae propagare voluit. Recitate cum famulitio vestro saltem diebus Dominicis et festivis vespere rosarium Mariale, sicuti id egregii animarum pastores semper faciebant, etiam mense Maio et tem- pore Adventus et Quadragesimae, nune et mense Odobri agunt. Cavete a scandalis! Nolite maledicere nec maledicentes servos in parochiaii tolerare domo. Sit vita vestra specu- lum pietatis pro subditis vestris, sicut Concilium Tridenti- num ab omnibus postulat derids, statuens: »Nihil est, quod alios magis ad pietatem et Dei cultum assidue instruat, quam eorum vita et exemplum, qui se divino ministerio dedicarunt, cum enim a rebus saeculi in alti- orem sublati locum conspiciantur, in eos, tamquam in speculum, reliqui oculos coniiciunt, ex eisque sumunt, quod imitentur.« 1 Libenter profiteor, Me gravia vobis exposuisse officia, sed Deus Mihi testis, bonum commune dioecesis id a Me sicut et a vobis postulare. Ideo cum s. Paulo liquet Mihi iurare: Non ut confundam vos, liaec seribo, sed ut filios meos charissimos moneo. (I. Cor. 4, 14). Caput LXXXVII. De catechetarum relatione erga magistros scholarum. monte Galilaeae locutus est Iesus ad apostolos uos: Data est milii omnis potestas in eoelo et in ir ra; euntes ergo docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spimtus saneh, docentes eos servare omnia, quaeeumque mandavi vobis. (Matth. 28, 18—20). Ouibus verbis magister divinus suis apostolis i. e. Ecclesiae catholicae gravissimum mandatum dedit, munere magistrae supremae omnium gentium fungendi. ' Cone. Trid. sess. XXII. cap. 1. de reform. 44 692 ‘i < $> Ecclesiam vero hoc mandatum omnibus temporibus ubique locorum explevisse, evidenter resultat ex tota eius historia inde ab ascensione lesu in coelum usque ad hodiernum diem. Homines Deo infensi omnibus quidem saeculis gladio, scriptis, verbis aliisque mediis magisterio ecclesiastico adversabantur, sed nihil nisi maximum progressum doctrinae coelestis consequuti sunt. Semper repetebantur verba principis sacerdotum, apostolis in con- cilio seniorum dieta: »Praecipiendo praecepimus vobis, ne doceretis in nomine isto, et ecce, replestis Ierusalem doctrina vestra«, sed omni tempore resonabat Petri et apostolorum responsum : Obedire oportet Deo rnagis quam liominibus. (Act. apost. 5, 28. 29). Ad praedicationem autem verbi divini et sacramen- torum dispensationem Ecclesiae semper proprium est etiam doctrinae subsidium et litterarum cognitionem ad- iungere. Ideoque iam primis Ecclesiae saeculis scholae injeriores pro pueris et catechumenis, itemque scholae publicae tam pro omnibus, quam pro adspirantibus statum ecclesiasticum sunt erectae. Schola est ergo Ecclesiae filia; scholae elementares et scholae humanisticae sunt institutiones ecclesiasticae. Ecclesia erexit universitates quoque, quae adhuc glori- antur farna toto orbe terrarum. Et sicut Ecclesia, historia teste, erat scholarum mater et magistra, procul dubio extitit etiam semper earum amatrix. Qui ergo docere vult vel magistri ofhcio ac munere fungi exoptat, ab Ecclesia prius discat opus est. eius auetoritate et nomine et ea custode doceat oportet. Et omms assertio huic doctrinae opposita erronea apparet. »Funestissimum« appellat Pius PP. IX. in encyclica de die 8. Dec. 1864 »communismi et socialismi errorem, societatem domesticam seu familiam totam suae existen- tiae rationem a iure dumtaxat civili mutuari, proindeque ex lege tantum civili dimanare ac pendere iura omnia parentum in filios, cumprimis vero ius institutionis edu- cationisque curandae.« Et adiungit, »his impiis opinioni- bus et machinationibus id praecipue intendere fallacis- 693 *> , ®> simos istos hornines, ut salutilera catholicae Ecclesiae doctrina ac vis a iuventutis institutione et educatione prorsus eJiminetur, ac teneri flexibilesque iuvenurn animi perniciosis quibusque erroribus vitiisque raisere inficiantur ac depraventur.« 1 2 Inler magisterium ecclesiasticum et civile proin con- sensus sit oportet. Inprimis hoc dicendum de catecheta et magistro pueros puellasque in scholis erudientibus, de quibus valet illud Christi: Vos estis sal terrae. Quodsi sed evanuerit, in quo salietur 9 Ad nihilum valet ultra, nisi ut mittatur foras et conculcetur ab hominibus. Vos estis lux mundi. Non potest civitas abscondi supra montem. pasita neque aecendunt lucernam et ponunt eam sub modio, sed super candelabrum, ut lueeat omnibus, qui in domo sunt. (Matth. 5. 13—15). Haec verba evangelica cum animarum pastores tum magistros scholarum ad rectam normam dirigere debent. Catecheta et scholarum magister de numero eorum sunt, qui in populo plurimum valent et quorum interest populi Christiani vitam ad salutaria fidei ac morum principia for- mare. Eorumdem hominum bonum uterque promovet, alter in ordine naturali, alter in ordine supernaturali, alter alterius opera indigentes. a Et re sane vera, felicissima est illius populi conditio, in quo animarum pastores et magistri scholarum suo munere funguntur semper unanimi consensu, coniuncti vinculo charitatis et mutuae concordiae. Miserrima ex 1 E. Miiller, Theol. moralis. Vindobonae, 1899. Lib. II. pag. 588. — 2 Die Schule soli auf das Leben vorbereiten. Non scholae, sed vitae disci- mus. Wir haben aber eine ubernatiirliche und eine nattirliche Lebens- aufgabe zu erfilllen, die keiaeswegs von einander getrennt iverden diirfen ; es kann namlich die eine obne die andere gar nicht erreicht werden. Deshalb wird die weltliche Obrigkeit, welche zunachst die irdische Wohlfahrt des Menschen anstrebt, ihre Aufmerksamkeit auch auf die Befahigung zur Er- filllung der iibernaturlichen Lebensaufgabe der Staatsbiirger richten mtissen. Bei der Erziehung und Schulung der Jugend kann also die ubernatiirliche Lebensaufgabe von der natiirlichen nicht getrennt werden. Der Schiller soli ja einheitlich gebildet werden, so dass sein Charakter, seine Gesinnungs- und Handlungsweise konsequent die gleiche bleibt, gleichviel ob er gerade jetzt zum Gottesdienste in der Kirehe erscheint, oder aber in der Werkstiitte oder im Anite mit seiner taglichen Berufsarbeit bescbaftigt ist. (47. Schluss-Protokoll iiber die im Jahre 1895 in der Lavanter Dioecese abgehaltenen Pastoral- konferenzen. A. II. num. 2. pag. 11). <®-» 694 ičšž. adverso est sors illius gentis, cuius duces spirituales, sacerdos nempe et magister, in suis quisque viis progre- diuntur, et ubi magister scholarum suis Ecclesiae infensis opinionibus in discipulis et per eos in adultis id destruere conatur, quod catecheta in cordibus illorum institutione sua construere intendit. Jure merito scripsit Pius PP. IX. ad Archiepiscopos et Episcopos Italiae: »Commonete animarum curatores, ut se- duli nobis adiutores sint in eis, quae scholas respiciunt in- fantium et iuvenum primae aetatis; quo destinentur ad illas magistri et magistrae probatissimae honestatis, et in pueris aut puellis ad christianae fidei rudimenta instituendis libri adhibeantur a sancta hac Sede probati.« 1 Sed dantur recentiori aetate falsi prophetae, qui sub fallacis libertatis et humanitatis praetextu annituntur, ut magistri scholarum fiant inimici Ecclesiae et qua tales catechetas odio inimicitiae prosequantur. Schola et omnis puhlica instructio ab initio usque ad tempus sic dictae re- formationis principio docendi ex missione, mandato et. consensu Ecclesiae nitebatur. Ista vero exorta et aucta li- bertate effrena, schola independens declarata est ab omni Ecclesiae auctoritate, et scholae doclrinae abhinc libera- lismi doctrina supponi incipiebat. Tritum hoc scholae principium sancitum est legibus scholaribus de die 25. Maii 1868 et de die 14. Maii 1869. 2 Graviora momenta prioris legis sunt: Inspectio su- prema totius institutionis competit potestati civili (§ 1). Cura, directio et immediata inspectio institutionis religiosae et piorum exercitiorum pertinet ad confessionem respec- tivam, exclusa tamen quavis ingerentia in reliquas dis- ciplinas (§ 2). Scholae publicae unicuique civi patent, haud ulla habita cultus ratione. Possunt tamen singuli cultus stu- diosi suis sumtibus scholas proprias fundari (§§ 3 et 4). In seligendis magistris pro scholis publicis pari ter non respi- 1 Litterae encyclicae de die 8. Decembris 1849. — 2 Gesetz vom 25. Mai 1868, vrodurcli grundsatzliche Bestimmungen iiber das Verhaltnis der Schule zur Kircke erlassen werden. (R. G. BI. Nr. 48). — Gesetz vom 14. Mai 1869, durch vvelches die Grundsatze des Unterrichtswesens beziiglich der Volksschulen festgestellt werden. (R. G. BI. Nr. 62). <$•<> 695 ^ citur eorum confessio religiosa (§ 6). Libri in scbolis ad- hibendi non alia indigent approbatione nisi eorum, qui his scholis praesunt; sed libri pro tradenda religione in¬ digent praevia approbatione ecclesiasticae potestatis (§ 7). Fundi pro scholis destinati unacum fundo studiorum cae- terisque fundationibus pro scholis factis, omnibus cultibus sunt applicandi, nisi probetur, aliam fuisse fundatorum voluntatem (§ 8). Momenta praecipua alterius legis sonant: Iuventutis educatio sit moralis-religiosa (A. I. § 1). Instructio magi- strorum fit in paedagogiis, quae separatim pro diversis sexibus eriguntur (A. III. § 26). Ex his allegatis palam constat, Ecclesiam catholicam quoad puhlicam institutionem fere nullam potestatem habere, etiamsi officium prolis educandae ei apprime com- petat; et Ecclesiae catholicae nostris temporibus nil aliud relinqui, quam omni studio, diligentia et prudentia curare, ut mali effectus, qui interim ex legum ratione provenient, si plane impediri nequeant, saltem ex parte avertantur et minuantur. »Ea autem«, scripsit Pius PP. IX. die 24. Ianuarii 1874 ad Episcopum Linciensem, »quae scribis, venerabilis frater, de luctuosa oppugnatione, quam Ecclesia Dei sus- tinet, tangunt vehementer animum nostrum. Praecipuo cum dolore deploramus tecum ea gravissima damna, quae miserae iuventuti in moderna schola comparantur. In tantis vero calamitatibus et malis non omittimus, tibi animum addere, ut sacerdotali cum virtute et zelo .. strenue pergas Ecclesiae causam tueri.« 1 Et Leo PP. XIII. habet in epistola sua ad Hungariae Episcopos: »Maxime vero, venerabiles fratres, studia vestra in puerorum atque adolescentium institutione fixa et locata esse volumus ... De primordiorum scholis instandum ur- gendumque est, venerabiles fratres, ut curiones caeterique animarum curatores summo in eas studio continenter evigilent, maximasque ponant officii sui partes in alumnis sacra doctrina erudiendis. Tale vero munus, nobile atque 1 XLV1I. Sclilussprotokoll der Pastoralkonferenzen ex anno 1895. Pag. 13. 696 grave, ne alienae procurationi permittant, sed ipsi šibi assumant habeantque charissimum, cum certum sit, a sana piacjue puerilis aetatis institutione non familiarum solum, sed rei ipsius publicae incolumitatis magnam partem pen- dere. Neque industriam sollertiarnque putetis ullam fore tantam, quin sit adhibenda maior, ut scholae eiusmodi laeta quotidie incrementa pateant.« ! Archiepiscopi et Episcopi Austriae Clerum suum die 19. Nov. 1891 sic alloquuli sunt: »Gravissimum vero nobis esse videtur, ut religiosis iuventutis indigentiis pro- videatis. Nam ea, uti inquit sanctissimus Pater in suis litteris encyclicis Humanum genus de die 20. Aprilis 1884, »»spes est societatis humanae««. In praesenti orane, quod in nobis est, studium adhibendum erit, ut animi parvulorura, quos Salvator noster singulari complectitur amore, tide catholica eiusque praeceptis atque divinae gratiae conciiiandae viis sedulo et accurate instituantur. Quae vero docetis parvulos, ea sint plana, enucleala, polita, ad ingenium eorum accommodata, cognitu perfacilia, ite- rum atque iterum pertractata, tali ardore et fervore pro- posita, ut mentes illuminent cordaque alliciant.« 1 2 Ad iuventutis educationem christianam consequen- dam Nos, curae Nostrae pastoralis non immemores, om¬ nibus animarum pastoribus, imprimis catechetis, manda- mus et in Domino praecipimus haec: 1. Impleant religiose et sancte ea omnia, quae lex eis concedit. Addiscant ergo saltem eas leges scholares, quae respiciunt religiosam iuventutis institutionem et iura propria religionis magistri. 3 Tune tantum, si catechetae 1 Leonis PP. XIII. epist. encycl. ad Episcopos Ilungariae de die 2. Sept. 1893. (Kirchl. Verord.-Bl. fiir die Lavanter Dioecese ex 1893. Nr. V. alin. 1). — 2 Litt. pastor. Archiep. et Episc. Austriae ad Clerum de die 19. Nov. 1891. (Kirchl. Verord. BI. fiir die Lav. Dioec. ex 1891. Nr. VII. alin. 1). — 3 Sub hoc nomine veniunt leges: 1. Gesetz vom 20. Juni 1872 (R. G. BI. Nr. 86), betreffend die Besorgung des Religionsunterrichtes in den offentlichen Volks- und Mittelscbulen, sowie in den Lebrerbildungsanstalten tind den Kosten- aufwand fiir denseiben. 2. Gesetz vom 17. Juni 1888 (R G. BI. Nr. 99), betref¬ fend die Abanderung des Gesetzes vom 20. Juni 1872 (R. G. BI. Nr. 86), liber die Besorgung des Religionsunterrichtes in den offentlichen Volks- und Mittel- schulen, sowie in den Lehrerbildungsanstalten und den Kostenaufwand fiir den¬ seiben. 3. Gesetz vom 14. Iiezember 1888 (L. G. und V. BI. 1888. Nr. 60), wirksam fiir das Herzogtum Steiermark, mit welchem auf Grund drs Gesetzes perfecte noverint existentes normas, officia sua circa omnes partes adimplebunt iuraque sua, necessitate urgente, tue- buntur. 2. Adeant diligenter et assidue scholam, ut doceant parvulos šibi commissos veritates fidei et morum secun- dum notissimum salvatoris nostri lesu Christi monitum: Šmite parvulos venire acl me, et ne prohibueritis eos, talium est enim regnum Dei. (Marc. 10, 14). 3. Si sunt membra alicuius consilii scholastici sive ex officio sive ex alio titulo, vindicent iuslitiam, aequi- tatem et principia Christiana, sed in omni patientia et doetrina. (II. Tim. 4, 2). Si autem aliquid assequi velint, meminerint verbi s. apostoli Pauli ad Titum: In omnibus teipsum praebe exemplum bonorum oper um: in doetrina, in integritate, in gravitate, verbum sanum, irreprehensibile, ut is, qui ex adverso est,, vereatur, nihil liabens malum dieere de nobis. (Tit. 2, 7. 8). 4. Concordare studeant semper cum scholae magistris, si sint isti imbuti špiritu ehristiano. In tribus plaeitum est spiritui meo, quae sunt probata coram Deo et hominibus: concordia fratrum et amor proximorum et vir et mulier bene šibi consentientes. (Eccl. 25, 1. 2). Sint ergo catechetae magistris amici et conferant cum illis consilia, quae iuven- tutis prosperitatem respiciunt; non vero amicitiae causa eis indulgeant, quod correctionem mereatur; catechetae et magistri ut veri amici populi sic vivant, ut vita eorum omnibus semper in aedificationem, numquam vero in destructionem sit. 1 Vae mundo a scandalis ... Vae Tiomini illi', per quem scandalum venit. (Matth. 18, 7). 5. Consuetudine cum magistro utentes, semper me- mores sint conditionis et dignitatis suae sicque res cum eis componant, ut indolem suam sacerdotalem tueantur, non vero exponant; in magistro semper virum laieum considerent. vom 17. Jum 1888 (R. G. BI. Nr. 99) Bestimmungen iiber die Entlohnung des Religionsunterrichtes an den offentlichen Volksschulen getroffen werden. 4. Gesetz vom 19. Sept. 1899 (L. G. und V. BI. 1889. Nr. 73), wirksam fiir das Ilerzogtum Steiermark, betreffend die neuerliche Regelung der Lehrergekalte an den offentlichen Volksschulen. — 1 XLIII. Schlussprotokoll der Pastoralkonfe- renzen ex 1891. Alin. II. num. 2. pag. 9. 6. Conversatio eorum cum magistris scholarum sit semper gravis et aestimabilis nec nimis familiaris. Prae- c.ipue caveant, ne, ubi plures magistri sunt, cum uno alterove intimam amicitiam foveant et familiaritatem, alte- rum vero quasi negligant et evitent absque iusta causa. Cum feminis autem, quae magistrarum officium obeunt, caute conversentur iuxta monitum: In medio mulierum noli comrnorari; de vestimentis enim, pr očedit tinea, et a muliere iniquitas viri. (Eccl. 42, 12. IB). Decentiam cleri- calem semper servent. S. Ambrosius, s. Augustinus, s. Ioan- nes Chrysostomus, s. Martinus, s. Franciscus Salesius, s. Carolus Borromaeus aliique pastores egregii numquam cum mulieribus, nisi aliis praesentibus, loqui solebant. Imo sacerdotes a frequentiori consortio mulierum, etiam earum, quae pietatis et modestiae laude non immerito potiuntur, penitus abstineant. 1 7. Quod vero magistros attinet, qui doctrinis mundi favent et consilia cum hominibus Ecclesiae et sacerdotibus inimicis ineunt, videant catechetae, ne huiusmodi hominum, qui exempio et agendi ratione potius destruunt quam aedificant, familiaritate utantur, evitent tamen lites, sed ex occasione modo paterno et prudenter eos adeant, admoneant et ad meliorem frugem reducere satagant. 8. Quum denique catechetae simul pastores animarum sint, numquam obliviscantur, etiam magistros esse ipso- rum curae commissos et proinde hac ratione eodem eos, quo reliquos fideles, loco habendos esse. Oviculae sacro- rum pastorum non sunt tantum parvuli, sed etiam eorum parentes et omnes parochiae christifideles, ergo et ma¬ gister, dum fidem catholicam profitetur. Sacerdos curatus vi sui muneris iure et officio gaudet, etiam magistri catholici vitam religiosam moralem prae oculis semper habere. Confirment ergo et sublevent catechetae ut anima¬ rum pastores magistram pium et in fide firmum, imbecil- lum forma charitativa moneant et adiuvent, errantem 1 Videsis: Actiones et constit. Syn. dioec. anno 1900 celebr. Marburgi, 1901. Cap. XLVII. num. 2. pag. 463. — Dr. W. Cramer, Der apostolische Seelsorger. Diilmen, 1889. Pag. 290 sqq. <§><» 699 *!<§> quaerant, lapsum erigant. Catholicorum magistrorum in- tensiorem curam habeant eorumque bonam famam pro viribus defendant. Tab modo agentes cum magistris con- iuncti bonum eo facilius fovebunt et promovebunt. 1 Qui autern doeti fuerint, fulgebunt quasi splendor firmamenti\ et qui ad iustitiam erudiunt multos, quasi fitellae in perpetuas aeternitates. (Dan. 12, 3). Caput LXXXVIII. De ministris ecclesiae inferioribus et organistis. rimis Ecclesiae temporibus officia ecclesiastica mi- nora a ministris Tonsura et quatuor sacris Mino- ribus exornatis perficiebantur; temporis progressu, necessariis clericis deticientibus, officia ecclesiae minora laicis credebantur. Sacrosanctum Concilium Tridentinum, pristinam Eccle¬ siae disciplinam restituere desiderans, statuit: »Ut sancto- rum ordinum a Diaconatu ad Ostiariatum functiones, ab apostolorum temporibus in Ecclesia laudabiliter re- ceptae, et pluribus in locis aliquamdiu intermissae, in usum iuxta sacros canones revocentur . . illius pristini moriš restituendi desiderio flagrans, sancta Synodus de- cernit, ut in posterum huiuscemodi ministeria non nisi per constitutos in dictis Ordinibus exerceantur, omnesque et singulos praelatos ecclesiarum in Domino hortatur et illis praecipit, ut quantum fieri commode poterit, in ecclesiis cathedralibus, collegiatis et parochialibus suae dioecesis . . huiusmodi functiones curent restituendas.« 2 Huic decreto vero propter rerum inopportunitatem satisfieri non potuit, quapropter mansit usus, ut officiis ecclesiasticis minoribus vice clericorum laici fungerentur. Officia haec nune tem¬ poris aedituis, Missae ministrantibus et organoedis man- dari solent. 1 XXII. Schlussprotokoll der Pastoralkonferenzen ex 1870. A. II. num. 8. pagg. 3 et 4. — 2 Sess. XXIII. cap. 17. de reform. <00 «/§> De aedituo. 1. Manus aeditui illa ministeria comprehendit, cjuae ostiariis et acolythis conveniebant; exinde elucet, munus aeditui esse grave, honorificum, sacrum. Sacer nempe est locus, cui ille operam suam tribuit: Ecce tabemaculum Dei cum hominibus (Apocalyp. 21, 3); sacrae et bene- diclae sunt res in fidem aeditui permissae; sancta sunt mysteria, quae in ecclesia perficiuntur quorumque aediluus tamquam minister sacerdotis et ecclesiae quotidie parti- ceps fit. Aedituus, in ministerium ecclesiae vocatus, factus est exemplar propositum fidelibus, quibus quotidie in domo Domini in conspectum venit. Populus ad omnes actus illius animum suum attendit ad ingressum, habitum, gestum corporis, rationem gerendi se coram Sanctissimo, et ad omnia, quae agit in ecclesia et extra ecclesiam; propterea aedituus, animo religioso et honestate vitae ex- ornatus, animum populi ad sensus pios excitat, in con- trarium vero vertens, fideles, praesertim pueros offendit illisque scandalo esse potest. »Ut enim aedituus pius ac probus permultum conterre potest ad Dei honorem ani- marumque salutem promovendam, ita pravus, vitiosus, incredulus officiique sui negligens cum ecclesiae tum parochiae fidelibus maximo detrimento ac scandalo est«. 1 2. Aedituus homo catholicus et fide viva, pietate, probitate morumque integritate ornatus esse debet. »Non admiltanlur custodes nisi catholici et probae vitae«. 2 »Aeditui. quibus ad sacrum altare patet accessus et ali- qualis pro domo Dei cura commissa est, ad vitam christia- nam et exemplarem prae caeteris fidelibus tenentur. Hinc parochi nullum admittant ad hoc munus laicum hominem, qui sanctitatem muneris vitiis publicis violaret. Remo- veantur homines sordibus obducti, nulla reverentia erga domum Dei imbuti, de munditie nihil solliciti, in ordine ofFiciorum param sollertes«. 3 — Aedituus conscius šibi sit divinae praesentiae, sublimitatis ministeriorum sacrorum 1 Actiones et constit. Syn. dioec. anno 1900 celebr. Marburgi, 1901. Cap. LI. 3. b. — 2 Concil. Colon. an. 1612. — 3 Instr. Evstett. Friburgi Brisg. 1801. Pag. 532. 701 «><§> gravitatisque munerum suorutn, atque notionem, signifi- cationem a udori latern que festorum. actionum divini mi- nisterii et ecdesiae caeretnoniarum cognoscat; omne studium suum ad domum Dei conferat eiusque decus et ornamentum. Honori šibi id ducat, ut ecclesia et omnes res ecclesiasticae purae sint et ordinatae; quamobrem certe necessarium est, ut ordinem intelligat, amore mun- ditiae quasi a seipso ducatur et libenti animo sua officia perficiat. Nimiam familiaritatem et conversationern cum mulieribus, praesertim suspectis et loquacibus, devitet alque in omni vidu contentus sit, praeprimis a crapula et ebri- etate abstineat. Luxuriosa res, vinum et tumultuosa ebrietas; qidcurnque his clelectatur, non erit sapiens. (Prov. 20, 1). NoU inebriari vino, in quo est luxuria. (Ephes. 5, 18). Gontra aedituos turpiter et scandalose viventes severe procedendum est; frustra praemoniti a servitio ecclesia- stico amoveantur. — Quoad externum habitum et formam aedituus defectum corporis nimis conspicuum non habeat, semper vestimentis decentibus sit indutus et arliticium turpe aut inhonestum non exerceat. 3. Institutio aedituorum ad superiores ecclesiasticos spedat, 1 et hoc etiam tune, ubi parochiani sumptus pro mercede, aedituo solvenda, suppeditant, nisi forte pa¬ rochiani in constituendo salario ius eligendi aedituum šibi servaverint. 2 Aedituus a parocho et vitricis assumitur et a Pr.-Ep. Ordinariatu approbari debet. 3 Aedituus instituendus ex omnibus officiis et functiom- bus muneris sui examinetur; quodlibet testimonium non sufficiat. In munere vero suscipiendo debet coram pa¬ rocho et duobus testibus et quidem duobus ecdesiae procuratoribus seu vitricis in ecclesia recitare profes- sionem lidei 4 atque fidelitatem, pietatem, obedientiam, probitatemtet integritatem vitae promittere nec non spon- dere, se modo fideli adimpleturum esse omnia officia muneris sui. Sponsio in ecclesia faeta seribenda est in 1 Schluss-Protokoll ilber die im Jahre 1870 in der Lavanter Diozese ab- gehaltenen Pastoral-Konferenzen. A. I. Pag. 1—4. — 2 Dr. Sim. Aichner, Comp. iur. eccl. Brixinae, 1900. § 128. nota 9. — 3 Schluss-Protokoll vom Jahre 1870. Pag. 4. — 4 Collect. rituum dioec. Lavant. Marburgi, 1896. Pag. 441. protocollo et ab omnibus, nempe a parocho et ambobus vitricis ecclesiae et ab aedituo, subscribenda atque archivio parochiali inserenda. Qui ministri iam sunt, die Dominica spondeant. Aedituo extradetur inventarium rerum eius curae concreditarum nec non admanuetur instructio. Specialis instructio pro aedituo in lingua vernacula typis edenda curabitur; exemplar huius instructionis de peculio eccle¬ siae procurandum et aedituo tradendum erit. 1 Si aedituus officia ministerii sui neglexerit, dissiden- tem et litigiosum, inobedientem, infidelem, improbum et perfidum se praebuerit et frustra admonitus fuerit, amo- vendus erit ab officio ecclesiastico. Parochus vero hac in re non suo arbitratu procedat, sed diligenter per De- canum de causis aedituum amovendi ad Pr.-Ep. Ordina- riatum deferat eiusque mandata expectet. 2 4. Dignus est oper ar ms mer cecle sua (Luc. 10, 7), quapropter ecclesiarum praepositi aedituis mercedem functionibus eorum congruentem procurabunt ex bonis ecclesiae, ex proventibus fundationum, sepulturae, col- lectarum naturalium et domicilii gratuiti. Aedituus vero amplius šibi vindicare nec debet nec potest, quam in suscipiendo munere pactione conventum est. Ad stabili- endos quodam modo aedituorum et organoedorum re- ditus Pr.-Ep. Consistorium litteris, die 10. Maii 1890 Nr. 2672 editis, omnibus ecclesiarum rectoribus mandavit, ut fassionem redituum aedituorum et organistarum con- ficerent et transmitterent. 5. Aedituus qua minister ecclesiae sacerdotem ul praepositum suum immediatum habeat illique veram verecundiam praestet nec non omnia mandata, functiones ecclesiasticas attingentia, obedienter et diligenter adim- 1 Instructioni aedituorum inter alia huius generis opuscula inservire pos- sunt: J. Voh, Obrednik za Cerkvenike ali natančen poduk za cerkvene služab¬ nike. V Mariboru, 1896. — Buohler, Vollstiindiges Rubrikenbiichlein fiir Messner. Schaffhausen, 1857. — I. Haberl, Unterrichtsbuchlein fiir den kath. Messner. Krems, 1873. — Handbuchlein fiir kath. Messner. Regensburg, 1876. — Stoff, Der katholische Kiister. Mainz, 1895. — Mennel, Instruktion oder Untenveisung fiir die kath. Messner. Leutkirch, 1885. — A. Steiner, Der Kirchendienst. Wien, 1890. — 2 Schluss-Protokoll vom Jahre 1870. Pag. 4. 703 pleat; caveat, ne quasdam debilitates parochi manifestet aut quocumque modo auctoritatem illi detrahat. Si in parochia pluribus munus sacerdotale assignatum est, aedi- tuus omnibus honorem et in rebus ecclesiasticis promp- tum servitium praestet; externis et peregrinis sacerdoti- bus honorem et reverentiam exhibeat, sed quoad licen- tiam eorum Missam celebrandi stricte ordinationes pa¬ rochi observet. Ministerio suo per seipsum fungatur; pro- curatorem aut adiutorem ecclesiae rectore dissentiente non assumat. 6. In functionibus ecclesiasticis tum in ecclesia, tum extra ecclesiam peragendis, vestimentis ecclesiasticis mu- neri suo convenientibus indutus appareat. Vestimentum liturgicum pro aedituis est vestis talaris nigri coloris et superpelliceum sine manicis, aut tunica rubra, quae tem- pore Adventus et Quadragesimae cum violacea permuta- tur, et collare eiusdem coloris ac tunica. In ecclesia aedituus semper reverentia erga domum Dei impletum se exhibeat, genuflectat decenter coram Sanctissimo, non discurrat velociter, non caput volvat aut manus iactet indecenter; caveat. ne in suis actibus affectationis vitio notetur, sed quidquid agat, cum gravi- tate et congruenti mora, ac cum decoro corporis gestu ita perficiat, ut populo sit in aediflcationem et omnium commendatione sit dignus. Tum in ecclesia tum in sacristia provideat silentio; nimia laicorum !requentia, indecentes sermones, iurgia, rixae actusque profani ex sacristia removeantur. Omnibus ad Missam paratis et sacerdote e sacristia ad altare egresso aedituus, nisi legi- time impeditus sit, in ecclesiam se conferat et religiose intersit sacriflcio Missae; deficiente ministru Missae ipse ministret. 7. Aedituo praeprimis sequentia incumbunt officia: a) Qua custos ecclesiae tum ecclesiam tum sacri- stiam suo tempore aperiat et claudat. »Providete igitur, ne per negligentiam vestram illarum rerum, quae intra ecclesiam sunt, aliquid depereat: certisque horis domum <$^0» i 04: g)^> Dei aperiatis fidelibus et semper claudatis infidelibus.« 1 Claves ecclesiae parocho non permittente nemini sunt committendae, sed quotidie suo loeo et quidem certe tuto reponendae. Non permittat per ecclesiam discurrere homines aut animalia, ne officia divina perturbentur. Hominibus adventitiis et peregrinis ingressus in sacristiam non concedatur. Arcae et loculi res pretiosas continentes semper daudantur et claves accurate asser- ventur. Aedituus acriter animum intendat ad ignem et lumina nec non ad thuribulum in sacristia; in exornandis altaribus prospiciat, ne cerei prope res ad ignem concipien- dum aptas ponantur. Severe interdictum est, ne quis vel in sacristia vel in turri fumiget herbam nicotianam. Si in sartis tectis ecclesiae, praesertim in tecto et in campa- nili ruinosi quid inventum fuerit, sine mora paroc-hum certiorem faciat. b) Aedituum ante Junctiones sacras suo tempore in sacristia adesse, necessaria paramenta et vaša componere et omnia, quibus ad divinum ministerium opus est, prae- parare oportet. Curet etiam, ut labrum ad lavandas sacer- dotum manus destinatum semper aqua pura sit impletum, atque manutergium praesto sit, quod quavis hebdomade permutetur. Calix vero ad Missam celebrandam non ab aediluo, sed a sacerdote ipso praeparetur, quia ex dispo- sitione rubricae id officium ipsius celebrantis est. »Sacer- dos celebraturus Missam .. praeparet calicem.« 2 Galičem, patenam, ostensorium aliaque vaša sacra aedituus ne tangat, nisi manu linteo tecta. Videat porro aedituus, ut in sacristia genuflexorium cum tabella precum semper sit paratum, utque tabula cum nomine Papae, Episcopi et Imperatoris suo loco posita et directorium praesto sit. Ouotiescumque neces- sarium est, »in sacristia er it vas cum carbonibus accensis ac forcipibus pro usu thuribuli «. 3 Missa finita paramenta rite componat et in receptaculo reponat. 1 Pontif. rom. de ordinat, ostiariorum. — 2 Ritus celebrandi Missam. I. 1. — 3 Caerem. Episc. Cap. XII. n. 20. 705 ^ c) lam in vetere Testamento Deus ipse mandavit, ut in templo semper lumen arderet. »Praecipe filiis Israel, ut afferant tibi oleum de arboribus olivarum purissimum, ut ardeat lucerna semper in tabernaculo testimonii.« (Exod. 27, 20). Item in novo Foedere grave existit praeceptum, ut coram sanctissimo Sacramento lampas perpetuo colluceat annuntians fidelibus praesen- tiam Dei. »Lampades coram eo (tabernaculo) plures, vel saltem una, die noctuque perpetuo colluceat.« 1 Aedituus religiose lumini huic prospiciat sciatque, oleum pro lu- mine perpetuo propter mysticam significationem oleum olivarum esse debere. Vitrum lampadis et vas pro oleo destinatum saepius expurgetur videndumque, ne lampas aut pavimentum oleo vel linamento combusto inquinetur. d) Campanae nonnisi ad usus cultum divinum at- tingentes pulsari debent iuxta illud: Laudo Deum verum, plebem voco, congrego Clerum, Defunctos ploro, pestem fugo, festa decoro. Aedituus curabit, ut per campanarum sonum tempore determinato Missae et functiones ecclesiasticae indicentur et plebs ad illas convocetur, ut matutino, meridiano ac vespertino tempore singulis diebus salutationis angelicae signum detur, item, quum in Missa maiori vel sollemni elevatur ss. Sacramentum, vel defertur ad infirmos. Omni feria V. vespere pro agonia, dein feria VI. in memoriam mortis Domini nostri lesu Christi hora nona significetur cum campana magna. Similiter curabit, ut in proces- sionibus, funeribus aliisque occasionibus iuxta locorum consuetudinem campanae ritu conveniente pulsentur. Pro- videat, ut campanae debito modo pulsentur, ita ut illis quam maxime parcatur; quapropter omni cum apparatu suo saepe sunt inspiciendae. Aditus ad campanas sit clausus. Aedituus caveat, ne in turri vel campanili turbae vel tur- pitudines fiant, nec non severe observet et coerceat illos, qui eum in pulsandis campanis adiuvant, praesertim disci- pulos, quos vero tempore scholae ad hoc opus non acquirat. ' Collectio rituum dioec. Lavant. Marburgi, 1896. Pag. 67. n. 6. 45 706 e) Aedituus horologium integrum servet videatque, ut accurate horas ostendat et pulset; idcirco horologium diligenter ordinet atque opus horologii saepius oleo mixto cum petroleo inungat. Horologium numquam pueris com- mittat, parocho nempe de omni damno ex negligentia sua horologio illato rationem reddere tenetur. f) Aedituum non praetereat, a qualitate hostiarum et vini dependere validam celebrationem sacrosancti Missae sacrificii. Ad hostias parandas farina puri tritici et pura aqua naturalis sine quavis admixtione adhiberi debent. »Si panis non sit triticeus, vel si triticeus, admixtus sit granis alterius generis in tanta quantitate, ut non maneat panis triticeus, vel si alioqui corruptus, non con ti¬ či tur Sacramentum. Si sit confectus de aqua rosacea vel alterius distillationis, dubium est, an conficiatur.« 1 Farina ad praeparandas hostias non in qualibet ta- berna, sed apud expertos, probos et honestos pistores seu molitores emenda est. Hostiae semper praesto sint. recentes. »Hostiae et particulae consecrandae sint recentes et ad minimum singulis mensibus renoventur, pro loco- rum conditione e. gr. in ecclesiis humidis autem toties, quoties necessarium sit, ut omnis corruptionis periculum avertatur.« 2 Hostiae tenues sint, sed non pellucidae, integrae et non fractae, satis coctae, sed non combustae, albae sine macula, sacris signis e. gr. imagine Crucifhd, nomine lesu, non vero imaginibus Sanctorum exornatae. Attendat etiam aedituus, ne sint hostiae pro communicandis laicis nimis parvae tamque subtiles, ut fini suo nequaquam respondeant. De hostiis, pro communicandis laicis adhi- bendis, Pr.-Ep. Ordinariatus Lavantinus hoc statuit: »Saepius observare iam licuit, hostias pro communi¬ candis laicis hincinde in usu tam parvas tamque subtiles esse, ut fini suo nequaquain respondeant. Adest imprimis pe¬ riculum irreverentiae, quum in distribuenda sacra commu- 1 Rubr. gen. de defectibus in celebrat. Missar. occurrentibus. III. 1. — 2 Gesta et statuta Syn. dioec. anno 1896 celebr. Marburgi, 1897. Tit. II. cap. 7. n. 1. 707 nione facile e digitis sacerdotis, imo et de ore communi- cantis delabi possint. Vix etiam evilari potest, ne sacerdotis communionem distribnentis digiti madefiant, si nimirum particulae tam parvae sunt; unde novum irreverentiae periculnm in ulteriore communionis distributione im- mineat, qunm hostiae facile digitis madefactis adhaereant, quin sacerdos id advertat. Si porro nimis sunt subtiles, facile levissima etiam aura, tussi v. gr. excitata, auferri possunt. Adest etiam periculum, ne communio revera non fiat, quae scilicet per manducationem, deglutiendo sanctam hostiam, fieri debet, dum econtra hostia nimis parva ni- misque subtilis faciliter in ipso adhuc ore tota quanta penitusque dissolvi poterit. Attendendum est etiam ad communicantium utilitatem spiritualem, quae certe eo maior erit, quo diutius cum Christo adhuc realiter prae- sente communicare et conversari poterunt; quod iterum postulat, ne sint particulae nimis parvae nimisque, quasi ad modum chartulae, subtiles, quum in eis species nimis cito transmutentur. Sint itaque huiusmodi hostiae diametri quatuor circiter cenlimetrorum, et quum novae pro conficiendis hostiis formae comparandae erunt, ad hanc dispositionem advertatur.« 1 Hostiae pro Missae sacrificio in sacristia et quidem loco sicco et in capsula munda asserventur. Vinum quod attinet, ex genimine vitis pressum et bonum, incorruptum, non acetosum esse debet. »Si vinum sit factum penitus ačetum vel penitus putridum, vel de uvis acerbis seu non maturis expressum, vel ei admixtum tantum aquae, ut vinum sit corruptum, non conficitur Sacramentum. Si vinum coeperit acescere vel corrumpi, vel fuerit aliquantum acre, vel mustum de uvis tune ex- pressum .. conficitur Sacramentum, sed conficiens graviter peccat.« 2 »Vinum ad sacrificium non a cauponibus, nec a quolibet oenopola est comparandum, quum notorium sit, sincerum vinum ab huiusmodi hominibus saepe non 1 Kirchl. Verordnungsblatt fiir die Lavanter Diozese. 1900. Nr. X. alin. 67. — 2 Rubr. gen. loc. cit. IV. 1—2. 45 * 708 s^> vendi; sed omnis diligentia est adhibenda, ut vinum de genimine vitis presbyteris praesto sit .« 1 Aedituus vinum quotidie e domo parochiab vel a rectore ecclesiae assig- nata afferat et ampullas eo impleat, quae quotidie lavan- dae, siccandae et mundae servandae sunt. g) Aedituus diligentissime attendat, ut altaria quoad ornatum omnibus rubricarum praeceptis sint conformia. Sublimitas sanctorum mysteriorum in altari celebrando- rum requirit, ut omnes res altaris mundae sint a sordibus. Altare coopertum sit tribus lineis mappis seu tobaleis mundis, superiori saltem oblonga, quae ab utraque parte ad solum pertingat, duabus abis brevioribus vel una duplicata . 2 Iuxta Pontificale romanum infra mappas super al¬ tare chrismale ponatur. »Tum ministri ponunt super altare chrismale sive pannum lineum ceratum ad mensuram altaris factum; deinde vestiunt altare tobaleis.« 3 Tobalea, ut ab omni pulvere aliisve sordibus munda conservetur, finita Missa scopula ad illum usum destinata prius pur- ganda et deinde tela colorata contegenda est: haec vero tela infra Missam abasve functiones sacras in altari num- quam relinquenda est, sed post accensos cereos omnino removeatur. »Super altari nihil omnino ponatur, quod ad Missae sacrificium vel ipsius altaris ornatum non perti- neat .« 4 Videat deinceps aedituus, ut super altari semper collocata sit »Crux in medio, et candelabra saltem duo cum candelis ... Ad Crucis pedem ponatur tabella Secre- tarum et in cornu Epistolae cussinus supponendus mis- sali vel pulpitum. Ab eadem parte Epistolae paretur cereus, ad elevationem Sacramenti accendendus, parva campanula, ampullae vini et aquae cum pelvicula et manutergio mundo in fenestella seu in parva mensa ad haec prae- parata.« 5 h) In celebratione sacrae Missae certus et determinatus numerus cereorum accendatur. In Missa privata duo cerei 1 Gesta et statuta Syn. dioec. anno 18S6 celebr. Marburgi, 1897. Loc. cit. — 2 Rubr. gen. XX. De praepar. altaris et ornamentorum eius. — 3 Pontifi¬ cale rom. de consecrat. altaris. — 4 Rubr. gen. XX. De praepar. altaris et orna- mentor. eius. — 6 Ibidem. <^(? g)^> ardeant, etiamsi celebrans sit vicarius generalis , 1 abbas, ^ canonicus 3 ; in Missa privata Episcopi et in Missa can- tata quatuor, in Missa cantata sollemni cum incenso sex, in Missa cantata cum pontificalibus (excepta Missa de Requie et Missa cantata, quam Episcopus non ordinarius celebrat) septem, tempore orationis quadraginta horarum viginti, alioquin in expositione Sanctissimi duodecirn us- que ad decem et odo, ad minimum autem sex, etiamsi ecclesia sit pauperrima. In festis maioris ritus etiam in Missa privata pa- rochiali, in Missa pro schola, conventu et sodalibus, sicuti occasione alicuius sollemnitatis plures quam duo cerei, forsitan quatuor aut sex accendi possunt . 4 In accendendis cereis super altari incipiendum est a cereis, qui sunt a cornu Evangelii, utpote nobiliori parte , 5 et quidem ab illo, qui Cruci proximus est, tum ordine servando accen- dantur alii, qui supersunt ab eodem latere. Hoc facto transeundum est ad cornu Epistolae, ibique eodem ordine, incipiendo scilicet a cereo Cruci proximo, accendantur. In extinguendis autem cereis ordinem invertendo exor- diatur primum a cornu Epistolae, extinguendo ante alios cereum a Cruce remotiorem; tum accedat ad partem Evangelii et eamdem regulam servet. Aedituus sciat, maleriam candelarum praescriptam esse ceram. »Possunt etiam defectus occurrere in ministerio ipso, si aliquid ex requisitis ad illud desit: ut si non adsint luminaria cerea .« 6 Si aedituus cereos procurare debet, sollummodo experimento probatos mercatores adeat. Reliquiae vero candelarum seu cera rorata ad ecclesiam pertinent, ab aedituo in bonum ecclesiae colligantur et numquam laicis in usum profanum aut superstitiosum permittantur. i) Invigilet aedituus, ut omnia, quae ad cultum di- vinum pertinent, in promptu habeantur eaque munda sint et nitida; prospiciat, ne quid de ecclesiasticis para- 1 S. R. (J. die 7. Aug. 1627. — 2 S. R. C. die 27. Sept. 1650. — 3 S. R. C. die 19. Iul. 1659. — 4 Konf.-Schluss-Protokoll ex anno 1893. A. I. 6. — 6 S. II. C. 12. Aug. 1854. — 6 Rubi', gen. de def. Aliss. X. 1. <&a 710 sSS mentis, utensilibus et instrumentis amittatur aut violetur, propterea illa extra nsum in arculis bene clausis conscien- tiose conserventur. Animadvertat porro aedituus, quaenam paramenta ante usum benedicenda sint e. gr. albae, hume- ralia, cingula, rnanipuli, stolae, casulae, corporalia, pallae. Albae, corporalia, quibus sacerdos quotidie utitur, sicuti etiam suprema mappa altarium, in quibus quotidie cele- bratur, unoquoque mense laventur. Humeralia, purifica- toria et lintea ad detergendas manus in Missa ad »La- vabo« singulis hebdomadibus renoventur. Corporalia, purificatoria et pallae separatim ab aliis linteis serventur, doneč laventur. Linteamina, quae corpus aut sanguinem Christi immediate contigerunt, nempe corporale, palla et purificatorium, antequam laicis lavanda vel resarcienda tradantur, prius a ministro in sacris constituto munda aqua, in sacrarium mittenda, ablui debent. Aedituus procuret, ut paramenta et linteamina sor- dida, lacera, usu attrita scissaque statim mundentur et reparentur, aut ad usum ecclesiae non amplius adhi- beantur; attamen in profanos usus nequaquam conver- tantur. Idem valet de vestimentis aeditui et ministrorum. h) Vaša consecrata vel benedicta, ut calices, patenae, ciboria, vaša pro sacris oleis, lunula ostensorii a sacer- dote ipso purganda sunt; extra casum supremae neces- sitatis talia vaša aedituus nuda manu ne attingat quidem, sed linteamen quoddam purum et decens in hunc finem adhibeat. Curam aliorum vasorum et utensilium ex me- tallo confectorum aedituus suscipit et providere debet, ut munda serventur et suo tempore purgentur; praesertim hebdomade sancta ea penitus mundet, ita tamen, ut illis detrimentum non importetur. De rimis et fissuris aliisque defectibus vasorum statim parochum certiorem faciat. I) Ecclesia habitaculum Dei et locus mysteriorum divinorum est, quam ob causam munda semper in omni¬ bus suis partibus servanda est. Munda sint oportet scamna et subsellia chori et navis, parietes, candelabra, altaria, imagines, vexilla, organum, quapropter saepius a pulvere, a muscis et araneis purgentur; quod sculptum, fictum, <ž?<> 711 caelatum fuerit, praesertim si sit pictum aut auratum, molliter tractetur saepiusque purgetur, adhibitis ad ter- gendum mollibus penicillis aut scopulis. Pavimentum ecclesiae tum in navi et sacristia, cum in choro saltem octavo quoque die verratur. Gradus altaris, qui peristro- matibus continenter non sint tecti, saepius abluendi sunt. Aliquoties per annum coelo sereno pavimentum ecclesiae et sacristiae aqua lavetur. Ecclesia et sacristia saepe aeri et ventilationi expo- nenda est; extra tempus functionum divinarum coelo sereno nonnullae fenestrae semper aperiantur, durantibus vero functionibus fenestrae ex una tantum parte patefieri possunt. m) Domine, dilexi decorem domus tuae, et locum liabitationis gloriae tuae. (Ps. 25, 8). Iuxta haec verba aedituus tum ecclesiae tum altarium exornationem dili- gentissime procuret et quidem varie pro temporum va- rietate et exigentia. Tempore Adventus et Quadragesimae ecclesia et altaria simplici apparatu ornata appareant. Diebus Dominicis et festivis ab ecclesia sollemniter cele- brandis pretiosiori, in festis Nativitatis, Paschatis, Pente- costes, sollemnitatis ss. corporis Christi, in testo patrocinii sumptuoso apparatu sint indula. Quo maius festum, eo abundantius sit decus. Sollemnis ornatus suo tempore amoveatur et conservetur. n) Baptisterium semper sera et clavi munitum alque ita obseratum esse debet, ut pulvis aliaeque sordes intra non penetrent. Attendat aedituus, ut semper adsint uten- silia ad baptismum conferendum necessaria eaque munda conserventur. Baptisterium quotannis ante festum Pa¬ schatis et Pentecostes ad benedictionem fontis mundetur et aqua baptismalis, quae superfuit, in sacrarium fundatur. o) Sacrarium ipsum ab omni immunditia servandum curet. Ipsum inserviat ad suscipiendam aquam baptisma- lem; ad aquam, in qua prima lotio corporalium et purifi- catoriorum facta est; ad aquam ex vase ablutionis in altari; ad suscipiendos cineres benedictarum et combu- starum rerum; ad lanam sacris liquoribus madefactam nec <&(» 712 *><$> non ad sal ex baptismo. Sabbato sancto aedituus sacra- rium accurate purificet et reliquias rerum in igne extra ecclesiam benedicto comburat. Operculum sacrarii diligenter sit occlusum. p) Aedituus sollicitus sit de vasis aquae benedictae sive labris ad ostia ecclesiae attendatque, ut sint munda, numquam vacua, et aquam in ipsis suo tempore reno- vandam curet, atque videat, ne quis faciem, manus vel aliud quidquam in eis abluat. Ecclesiarum rectoribus strenue invigilandum erit, ut aeditui has aliasque omnes sui irmneris partes diligenter animadvertant et conscientiose expleant. De ministris Missae. Ad ministros Missae pertinet, ut ad altare serviant et populi vices gerant eiusdemque nomine quibusdam salutationibus, orationibus et precibus sacerdotis respon- deant. Per se ecclesia clericos i. e. acolythos vel saltem tonsuristas expetit; deficientibus autem clericis ad hoc munus plerumque pueri assumuntur, quum iuxta rubricam sine ministro Missara celebrare non liceat. »Sacerdos accedit ad altare ministro cum missali et aliis ad cele- brandum necessariis praecedente.« 1 Excipiuntur sequentes tantum casus, in quibus non est illicitum sine ministro celebrare: a) si urgeat necessitas ministrandi viaticum; b) ut populus audeat Missam de praecepto; c) si incepta Missa minister dis- cesserit et aliquantulum expectatus non revertatur; d) si summus Pontifex indulserit, sicuti ex ralionabili causa dispensat cum missionariis et in aliquibus casibus pecu- liaribus. 2 1. Minister adhibendus est masculus. »Possunt etiam detectus occurrere in ministerio ipso, ut si adsit, qui deservire non debet, ut mulier.« 3 Si necessitas urget, ita ut sacerdos ob defectum ministri masculi a celebra- 1 Ritus servandus in celebrat, Missae. II. 1. — 2 De Herdt, Sacrae liturgiae praxis. Lovanii, 1894:. Tom. I. n. 296. pag. 398. — 3 Rubr. gen. de def. Missae. X. 1. 713 *?& > lione prorsus abstinere cogeretur, potest quidem femina, praesertim sanctimonialis, respondere e longinquo, non ad altare, sed tune sacerdos ipse šibi in altari omnia subministret. »Minister debet esse masculus ita quidem, ut femina licet etiam sanctimonialis numquam mini- strare possit, ut urgente necessitate satius sit celebrare sine ministro, quam cum femina ministrante. Urgente tamen necessitate, si masculus deserviens haberi non possit, potest femina, maxime si sanctimonialis est, longe ab altari respondere, sacerdoti šibi ipsi vinum et aquam ministranti ac librum transferen ti .« 1 Si adsit vir, qui valet quidem ministrare, non autem respondere, id saltem faciat; in hoc enim času sacerdos šibi ipsi re¬ spondere potest. 2 Sacerdos probos tantum et pios pueros eosque non solum ex pauperibus, sed etiam ex opulentis, semper vero ex honestis familiis eligat. Sublimitas mysteriorum divinorum, quae in altari celebrantur, sanclitas loči, praesentia divina exigunt, ut ad hoc munus nonnisi pueri honesti, probi et fideles admittantur. Ministri Missae sciant, ministerium Missae vere angelieum et sacrum esse, quod maxima cum reverentia et stricta observa- tione omnium rubricarum in aedificationem fidelium exerceri debet. lili in ofticio suo sat superque sint instructi, qua- propter verbo et exemplo ad rectum honeslumque ser- vitium erudiantur, doneč omnes preces et responsoria perspecta habeant et clare pronuntient, nec non omnes suas functiones ritu debito perficiant . 3 Insuper saepius per annum parochus eos advocet videatque, an rite 1 S. R. C. die 27. Aug. 1836. — a De Herdt, op. cit. Tom. I. n. 298. pag. 399. — 3 Cfr. De Herdt, op. et loc. cit. — Schtich, Pastoral-Theologie. Inns¬ bruck, 1902. Pag. 145. — Insuper ad instructionem ministrorum faciunt: Der Ministrant, wie er sein soli. Einsiedeln, 1856. — Der Engel am Altaie. Vom kath. Erziehungsvereine in Donauwo 714 officium suum calleant ac distincte omnia verba pro- nuntient. 2. Pueri ministrantes semper in sacristia suo tem- pore decenter appareant. »Minister debet esse corpore nitidus, mundis manibns et facie, pexis crinibus et non cum calceis ligneis et nudiš cruribus.« 1 In sacristia locum šibi assignalum decenter occupent et inviolabile servent silentium nec habeant coiloquia nisi de eis, quae ad iunctionem pertinent; nullus risu aut quovis gestu ne- cessarium ordinem perturbet. Non licet illis quidquam tangere, nisi eis permittatur, nec aliquid auferre, e. g. cereum, vinum, thus. Sacerdotem sacristiam ingredientem moderata voce salutent: Laudetur Iesus Christus! In omnibus iunctionibus sacris ministri manus ante pectus iunctas habeant, nisi forte sint occupatae. Si alterutra manus sit occupata, altera non occupata, digitis extensis et invicem iunctis pectori applicetur, palma ad ipsum conversa. Stando, eundo, genuflectendo habitum corporis erectum habeant et manus iunctas. Ingressus sit tardus et compositus, oculi sint demissi, omnes motus, flexus et conversiones sine festinandi studio exequantur. Ad altare fungentes durante divino ministerio numquam discedant, nisi ministerium id omnino exigat. 3. Soliš Episcopis, private celebrantibus, convenit duos habere ministros; reliqui sacerdotes omnes unico contenti sint ministro. 2 Sed hoc intelligendum est de Missis stricte privatis. »Servanda esse quidem decreta (duos scilicet ministros prohibentia) quoad Missas stricte privatas, sed quoad Missas, quae celebrantur loco sol- lemnis atque cantatae, occasione realis atque usitatae cele- britatis et sollemnitatis, tolerari posse duos ministros Missae inservientes.« 3 Contra hoc decretum esse non videtur, si Missae stricte privatae duo inserviant ministri ide o, ut alteruter facilius addiscat munus ministrandi. In quantum possibile est, in ecclesiis, ubi plures sunt sacerdotes, quilibet suum habeat altaris ministrum, vel 1 De Herdt, op. et loc. cit. — 2 S. R. C. die 7. Jul. 1612; die 27. April. 1818. — 3 S. R. C. die 12. Sept. 1857. < §?<■ 71o «i^> saltem tot assumantur ministri, quot suificere possint ministerio altaris. 1 4. Ubi plures, praesertim peregrini, sacerdotes cele- brant, in sacristia paretnr pyxis, in quam mittenda sunt pro ministris dona, quae illis pro ratione officii praestiti quovis mense distribuantur. Invigilent autem rectores ecclesiarum, ne ministri acceptas pecunias abliguriendo dissipent aut in alias res inutiles erogent. 2 5. In functionibus ecclesiasticis et solummodo his durantibus ministri modo liturgico sint induti. Vestimenta liturgica clericorum ad ministerium altaris consistunt in veste talari et superpeliiceo. »Sacerdos accedit ad altare ministro praecedente superpeliiceo induto.« 3 Cum nune temporis ministrantes laici necessarii loco clericorum existant, illis usus vestimentorum liturgicorum, scilicet talaris et superpellicei prohiberi nequit. »Superpelliceum est quidem vestis ecclesiastica ad usurn clericorum, propter communem autem consuetudinem toleratur sal¬ tem, si clerici deficiant.« 4 Vestimentum vero vulgare puerorum ministranlium est tunica rubra, quae tempore Adventus et Quadrage- simae cum violacea, in Missis de Requie et in Parasceve cum nigra mul a tur, atque superpelliceum album et col- lare eiusdem coloris sicut tunica. 5 Vestimentis quotidianis ministrantes solummodo in Missa privata induti esse possunt, sed honestis tantum. »Minister debet esse . . . modestus, superpeliiceo indutus, vel saltem decenter vestitus.« 6 Ad aram vero ne admittantur induti vestibus et calceamentis laceris aut sordidis, sed si ita necessarium fuerit, calceamentis et tibialibus, e serinio sacristiae subministratis, induantur. 6. Si duo pueri ministrant, omnia simul facienda uno eodemque tempore et pari modo peragant e. g. eodem tempore genuflectant, surgant, se inclinent. Omnes 1 Protocollum final. de confer. pastoral. 1854. II. n. 3. 5. 2 Ibidem. n. 6. — 3 Rit. celebr. Miss. Tit. II. 1. — 4 S. R. C. die 22. Apr. 1871. — 5 Dr. A. Gassner, Handbuch der Pastoral. Salzburg, 1868-1870. Lib. I. art. 6. — 6 De Herdt, op. et loc cit. 716 g)^> genuflexiones et inclinaliones vero decenter et secundum rabricas faciant, idcirco de his bene sint instructi. Genuflexiones triplicis sunt generis: cum unico genu, cum ulroque genu et cum utroque genu una cum capitis inclinatione. In perficienda genuflexione cum unico genu caput et corpus directe convertantur versus obiectum, cui exhibetur haec reverenlia. In transitu ante medium altaris ergo genuflexio minime fiat trans- eunter, sed genuflectens prius se convertat ad altaris medium et subsistens genufiectat, demittendo genu dex- lerum usque ad terram iuxta talum pedis sinistri, erecto tamen corpore, erecto capite, non hinc et inde, non ante vel retro reflexo. Genu deflexum modo pavimento insislat, sed vix demissum ad terram confestim et sine mora, debita tamen cum gravitate, inde erigatur. Quae genuflexio cum unico genu perficiatur a trans- euntibus ante tabernaculum, in quo ss. Sacramentum asservatur, exceptis eis, qui processione theophorica Lranseunt ante tabernaculum; a transeuntibus ante Crucem altaris maioris, etiamsi ibidem ss. Sacramentum non asservaretur; ante allare, in quo sacra Missa celebratur et quidem a consecratione usque ad finem communionis; quoties infra Missam genutlexio praescripta est, e. g. in ullimo Evangelio, cum celebrans genullectit. Notandum est, quod genuflexiones istae faciendae sunt non solum a transeuntibus ante altare huiusmodi, sed etiam ab accedentibus ad altare et a recedentibus ab eodem, imo non solum ab eis, qui directe transeunt ante dictum altare, sed etiam ab eis, qui transeunt a latere eius, dummodo in transitu videatur. Genuflexio utroque genu fit ita, ut usque ad terram demittatur prius genu dexterum iuxta talum pedis sinistri, deinde genu sinistrum iuxta dexlerum. In surgendo primo levatur genu sinistrum et ponitur pes iuxta genu dex- terum, deinde levatur genu dexterum. Utroque genu flectendum est ad preces graduales, ad Suscipiat, ad ele- vationem, ad benedictionem in fine Missae et ad incen- sationem ss. Sacramenti. Genuflexio utroque genu una cum capitis inclina- tione fit in accessu, recessu et transitu coram Sanctis- simo, sive transferatur in ostensorio aut ciborio, sive administretur pro communione, sive detur benedictio cum Sanctissimo. Omnes genuflexiones, sive unico sive utrocjue perficiantur genu, modeste et reverenter fiant, non prae- cipitanter neque cum strepitu. Ttem inclinationes tres distinguuntur: profunda seu corporis, media seu humerorum, minima seu capitis inclinatio. Inclinationem profundam ministri faciant ante cru- cem in sacristia exeundo et recedendo una cum sacer- dote; ad Confiteor, ad elevationem, ad Domine non sum dignus, ad benedictionem cum ostensorio et quando sacerdos distributurus communionem s. hostiam ostendit (in hisce casibus una cum genuflexione utriusque genus). — Media inclinatio fiat, quando celebrans sub fine pre- cum gradualium dicit verba: Deus tu conversus usque dum allare ascendit, porro ante Crucem altaris minoris, quando transit altare minus ante vel post Missam ex- cepto tempore elevationis usque ad communionem. — Minima seu solius capitis inclinatio facienda est ad Gloria Patri, ad nomen ss. Trinitatis, ad nomen lesu, Mariae et Sanctorum Sesti, ad verba Dominus vobiscum versus populum dieta, ad Gratias agam.us in Praefatione. 7. Intra Missarum sollemnia campanulae pulsantur, quod ad ministros pertinet. In campanulis pulsandis mi- mistri bene instruantur, ut hoc opus semper decenti modo exequantur. Iuxla rubricas Missae duabus tantum vicibus inter Missam campanulae pulsandae sunt, et quidem ad Sanctus et ad elevationem. »Cum dicit Sanctus iunctis ante pectus manibus, ministro interim parvam campanulam pulsante.« 1 »Dum celebrans elevat hostiam, minister manu sinistra elevat fimbrias posteriores pla- netae, quod et facit in elevatione calicis et manu dextra pulsat campanulam ter ad unamquamque elevationem vel continuate, quousque sacerdos deponat hostiam super 1 Rit. celebr. Miss. VII. 8. 718 corporale, et similiter postmodum ad elevationem calicis .« 1 Ex consuetudine vero in dioecesi nostra ad Offertorium et ad »Domine, non sumdignus« campanula pulsatur, qui usus non nisi toleratus est. Dum nempe sacerdos calicem disco- operit, ministrans signum breve dat cum campanula, ut praesentium animi ad Offertorium advertantur. Ad verba »Sanctus« post Praefationem ministrans tribus vicibus campanulam breviter pulsat. Dum sacerdos manus suas ante elevationem super calicem positas retrahit, item le- viter tintinnabulum tangit. Ad elevationem sacrae hostiae et calicis pulsat campanulam ternis vicibus; ad verba »Domine non sum dignus« simili modo ter cum campanula dat signum . 2 Quoad pulsanda tintinnabnla notandum est, illa pulsari eum in finem, ut animi praesentium ad singulas excellentiores Missae partes advertantur; abstineatur ergo ab omni vehementi pulsatione, qua animi perturbantur et offenduntur. Sacerdotum erit, ut amoveantur omnia in¬ strumenta, quibus pulsandis strepitus, non vero sonus gratus eflicitur. Rubricae Missam celebrandi praescribunt campanulam parvam tantum sive tintinnabulum, quae vel quod bene sonans satisfacit officio suo. Caeterum sacerdos et aedituus ab instructione et bono exemplo suo non desistant, doneč ministri Missae illud »Laudate Dominum in cymbalis benesonantibus« accurate intelligant et sequantur. De organoedo seu organista. Munus organoedi in eo consistit, ut modo sanctitaU divinae rituumque maiestati conveniente organum pulset et iuxta normam ecclesiae cantum ecclesiasticum insti- tuat atque exequatur ad annuntiandam laudem et glo- riam Dei, ad augendam maiestatem ministerii divini et aedificationem fidelium promovendam. Organoedus ergo minister ecclesiae est, proinde nomo catholicus, honestus, 1 Ibid. VIII. 6. — Caeremoniale Episcoporum. Lib. I. cap. 29. num. 6. Ratisbonae, 1886. Pag. 111. — 2 Dr. Schmid, Caeremoniale fiir Priester, Leviten, Ministranten und Sanger, Kempten, 1887. Pag. 279. 281, 719 *><§> pius et fidelis esse debet, quod et vitae moribus et fide sna in praxi praeseferat secundum verba, quae olim in deferendo cantandi oificio ad cantorem dicebantur: »Vide, ut quod ore cantas, corde credas: et quod corde credis, operibus comprobes!« Absque dubio ille tantum, qui fide viva plenus est, caeremonias cultus divini et cantum ecclesiasticum rite intelligere poterit. 1. Organoedus ut officio muneris sui satisfaciat, sufficientem, menti ecclesiae respondentem scientiam pulsandi organi et cantus ecclesiastici notitiam šibi acquirat; aptus sit necesse est ad mušicam sacram et liturgicam secundum mentem et leges Ecclesiae ecclesi- aslicasque sanctiones exactissime observandam, exer- cendam et promovendam. »Cum organi sonus summam requirat artem, nemo organoedus habeatur aptus, nisi qui serio in ea et legibus liturgicis immoratus studio scitur.« 1 Qua de causa omnis organista in munus suum instituendus documenta schotae organoedorum absolutae exhibeat aut coram regente chori ecclesiae cathedralis in pulsando organo et in cantu ecclesiastico firmo et figurato bene informatum et satis excultum se praebeat. Testimonium sive litterae commendatitiae cuiuslibet pa- rochi non sufficiunt. 2. Ad animum religiosum et scientiam convenientem organoedus constantem amorem disciplinae atque inde- fessum zelum in omnibus suis functionibus adiiciat. Praeprimis illum in officiis suis ordinem stricte obser- vare oportet; ante initium functionum ecclesiasticarum suo tempore loco destinato appareat et necessaria prae- paret. Diebus Dominicis et festivis per totum annum tam in ministerio antemeridiano, quam pomeridiano iuxta praescriptum ecclesiae organum pulset, omnes e suggestu promulgatas Missas cantandas memoria teneat atque omnes tunctiones suas accurate adimpleat, ipso vero impedito propriis sumptibus vicarium idoneum procuret. Accedit, quod ad omnes functiones officii sui se praeparet tu m i_n puisu organi lum in cantu. »De improviso seu ex 1 Gesta et statuta Syn. dioec. anno 1896 celebr. Marburgi, 1897. Pag. 296. 720 tempore organo canere omni, qui nescit modo revocato ad artem ac praecepta Ecclesiae et conveniente devotioni fidelium, interdicitur a sacra rituurn Congregatione.« 1 B. In Missa cantata strenue ad singulas partes se applicare debet. Unde curabit, ne proferantur cantus, qui ad officium, quod agitur, non spectent. 2 Quodsi peracta ul tima elevatione, quam statim Benedictus subsequi debet, usque ad Pater noster aliquid modulari libeat, id permit- titur, dummodo de eis, quae ex liturgia canenda sunt, nihil praetermittatur, celebrans a Missa continuanda haud impediatur, et quod concinatur, ad Sacramentum per- tineat. 3 Caveat quoque, ne, quae sub introitu, offertorio, communione etc. cantantur, sic protrahantur, ut celebrans expectando sacrificium interrumpere cogatur et diu otiosus ad altare haereat, ita ut non mušica Missae, sed Missa musicae famuletur. In pulsando organo servet rubricas, quae huic instru¬ mente statutis diebus temporibusque silentium imponunt. 4 Ad cantum, quem solus profert sacerdos, organum non pulsetur. »Cantum Praefationis aut orationis Domi- nicae organi modulationibus et frequentamentis variis intercipi, districte prohibemus.« 5 Tempore elevationis nec non benedictionis sacramentalis, quando chorus cum an- gelis trementibus adorare debet, tune organum prorsus sileat aut cum omni gravitate atque tenerrimis vocibus pulsetur. 6 4. Organoedus sollicite curare debet, ut organi sonus semper sit dignus. Organorum soni, quorum servire est et non dominari, sint modesti et devoti et non praeci- pites, tumultuosi, abrupti; »ab ecclesiis vero musicas eas, ubi sive organo sive cantu lascivum aut impurum misce- tur.. arceant Episcopi, ut domus Dei vere domus ora¬ tionis esse videatur ac dici possit.« 7 »Cavendum est, ne sonus organi sit lascivus aut impurus.« 8 »Pulsus organi 1 Ibidem. — 2 S. R. C. die 22 . Mart. 1862. n. 3113 ad 1. — 3 S. R- C. die 22. Maii 1894. n. 3827 ad III. — 4 Gesta et statuta Syn. dioec. anno 1896 celebr. 1. c. — 6 S. R. C. die 27. lan. 1899 n. 4009. — 6 S. R. C. die 22. Maii J 894. n. 3827 ad III. — 7 Cone. Trid. sesa. XXII. de observ. et evit. in celebr. Missae. — 8 Caerem. Episc. Lib. I. c. 28. n. 11. 721 *)<$> sit gravis tantum et movens pios affectus, procul autem pellatur quorumdam organistarum frivolitas, qui hoc iastrumento abutuntur, tamquam saltatores in ecclesia essent congregati.« 1 5. Insuper organoedus organo, quantum fieri potest, parcat, illnd conservet, de partibus quibusdam reficiendis parochum certiorem faciat. ad chorum ecclesiae pertinentia musicalia, instrumenta et quaecumque utensilia ab omni petulanti et malitiosa violatione tueatur, inventarium cum repertorio musicalium redigat, successorique suo traden- dum praeparet. 2 Exlra usum organum semper sit clausum ; adventitiis sine licentia parochi illud pulsare non licet. Clavis nemini est committenda. 6. Praeterea organoedi summum officium est, ut cantui ecclesiaslico provideat et in instructionem canto- rum proborum semper sollerter incumbat. In instiluendo vero et exequendo cantu ecclesiastico organoedus man¬ data Ecclesiae rite observet, in modulis et verbis omnia vitet, quae Ecclesiae spiritui eiusque decretis repugnant. »Cavendum est, ne proferantur cantus, qui ad officium, quod agitur, non spectent, nedum profani aut ludicri.« 3 Id quoque in cantu observandum est, ne vocum harmonia, quae ad pietatem augendam ordinata est, aliquid levitatis aut lasciviae praeseferat ac potius audientium animos a rei divinae contemplatione avocet; sed sit devota, distincta et intelligibilis. Meminerit organoedus, cantum ecclesiasticum tam- quam formam externam cultus divini ad eumdem finem spectare, quem ipsa liturgia sacra prosequitur: ut nempe Deus glorificetur et homines sanctificentur, sicuti iam in primo cantico liturgico novi Foederis expressum invenitur: Gloria in altissimis Deo et in terra pax hommibus bonae voluntatis. (Luc. 2, 14). »Cavendum est, ne profani moduli introducantur, aut qui levitatem spirent, nimiove strepitu affectus pietatis potius dissipent, quam foveant et excitent; ' Instr. Eystett. Pag. 530. — 2 Gesta et statuta Synodi dioec. anno 1896 celebratae. Marburgi, 1897. Pag. 299. — 3 Caerem. Episc. Lib. I. cap. 28. n. 11. 46 ne cantiones raodulationesve theatrales, militares vel mun- danae ad sacros concentus transferantur.« 1 Cantilena in ecclesia non decantetur, nisi prius ab Or¬ dinariatu fuerit approbata. »Nihil canendum, quod Nostra auctoritate non est approbatum.« 2 In dubio organoedus pa- rochum consulat et libenter mandatis eius morem gerat. Inter cantores organoedus disciplinam praesertim in choro severe regat, ubi strictum silentium observetur. Chorus, qui non est religiosus, certe pietatem et religiosi- tatem non excitabit, audientes pietatis sensu non implebit, sed offensioni eorum erit. 7. Sicut aeditui, ita et organoedi a praepositis eccle- siae, i. e. a parocho et vitricis, assumuntur, facta prius ad Ordinariatum relatione de eorum idoneitate et accepta illius approbatione. Parocho et vitricis circa institutionem organoedi dissentientibus, in prima instantia officium deca- nale, in secunda et ultima instantia vero Pr.-Ep. Ordina- riatus causam diiudicat. Sirnih modo organoedus ab officio suo non deponatur, nisi re prius per officium decanale ad Ordinariatum Pr.-Ep. delata, cuius erit, facta inqui- sitione, quod visum fuerit, decernere. 3 Lex civilis non prohibet, quominus scholae magistri munere organistae penes ecclesias fungantur. Quapropter ; si de caetero idonei inveniantur, cum utilitate ad hoc officium assumuntur. Nemo enim parvulos facilius et melius in cantu ecclesiastico instituere, itaque eflicacius soboli chori ecclesiastici prospicere valet, quam magister, qui ex officio cum parvulis versatur et magnam in eos habet auctoritatem. Porro haud parvi momenti est, si parvuli educatorem suum organistae et chori regentis officio fungentem sacris functionibus pie interesse videant. Ubicumque autem scholae magistri qua organistae et chori regentes assumuntur, qua tales subditi sunt rec- tori ecclesiae et quoad cultum divinum ac functiones ecclesiasticas eiusdem mandatis obtemperare debent. Cae- 1 De Herdt, op. cit. Lib. I. pag. 158. — 2 Gesta et statuta Synodi dioecesanae anno 1896 celebratae. Marburgi, 1897. Pag. 298. — 3 Protocoll. finale de conferentiis past. anno 1870 habitis. Pag. 3—4. <^p 723 6) terum de illis omnia valent, quae de organoedis in genere supra dieta sunt. Cum pulsus organi et cantus ecclesiasticus in templo Domini tanti sit momenti, iure merito expectandum est, fore, ut organoedi officium suum sublime et sanctum habeant ac semper ad aedificationem fidelium promo- vendam et gloriam Dei adaugendam rite exequantur, ita- que illud psaltis monitum adimpleant: Lauclate Dominum m tgmpano et choro, laudate eum in chordis et organo! (Ps. 150, 4). De caetero autem rogemus Deum omnipotentem, cuius Špiritu totum corpus Ecclesiae sanctificatur et regitur: Exaudi nos, pro universis ordinibus supplicantes, ut gratiae tuae munere ab omnibus tihi gradibus fideliter serviatur ! 1 Caput LXXXIX. De vitricorum requisitis, iuribus et officiis. n ultima Synodo Nostra 2 pronuntiavimus et nune iterum declaramus, bona fabricae ecclesiasticae ab eis esse administranda, ad quos officium istud sive iure sive consuetudine legitima pertinet. Administratio vero bonorum ecclesiasticorum ex na¬ tura sua sicut ex iure positivo spectat ad Episcopos. 3 Hoc ius suum supremum Episcopi quondam per oeconomum, laicis exclusis, exercebant, nune vero per parochos sive alios ecclesiarum reetores, qui quolibet anno Episcopo rationem de administratione fabricae reddere debent. Inde a saeculo XIII. et XIV. per diversa concilia provincialia 4 etiam laici, sed non ultra duos pro una- quaque ecclesia in administrationem bonorum ecclesiasti¬ corum admissi sunt, partim ut spiritus succurrendi indi- 1 Oratio pro omni gradu Ecclesiae (3. inter orat. diversas). 2 Actiones et constitu.tiones Synodi dioecesanae anno 11)00 celebratae. Marburgi, 1901. Pag. 575. — 3 Corpus I. C. c. 5. C. X. qu. 1. — Const. app. II. c. 31 et 41. — 4 Herbipoli anno 1287, c. 35. (Hartzheim, Cone. Germ. III. 733); Salisburgi anno 1420, c. 53. (Hartzheim, V. 197). 46 724 gentiis ecclesiarum excitetur, partim ut ecclesiarum reclo- res adiuventur in administratione valde auctorum bonorum fabricae variarum ecclesiarum. Hi laici adiutores parochorum in administratione peculii ecclesiastici nune proeuratores, nune magistri fabricae nuneupabantur, hodie vero passim vitrici (cer¬ kveni ključarji, Kirchenkammerer) vocantur. Episcopi austriaci, anno 1856 Viennae congressi, die 16. Iunii in quasdam generales normas circa administra- tionem bonorum tum beneficialium tum fabricalium col- latis consiliis convenerunt, quibus innixus praedecessor Noster, Antonius Martinus Slomšek, die 22. Septembris 1859 sub Nr. 1599 edidit sic dictum Normale , 1 id est decretum, quod, ut adhuc in suo valore existat, decla- ramus ac his pronuntiamus. Huic legi dioecesanae 2 Noš inhaerentes quoad vitricos eorum requisita, iura et officia sequentia principia statui- mus, nec non in posterum striete observanda mandamus. Requisita vitricorum. Inter requisita, quae a vitricis exiguntur, quaedam sunt necessaria, quaedam vero tantum optanda. Omnino necessarium est, ut vitrici sint viri catholici, 30 annos nati, pietate ac integritate conspicui, quibus parochiani propter illorum probitatem confidere possunt. Oplandum vero est, ut seligantur viri, qui bonis temporalibus non egeant, qui sint arte legendi et seri- bendi gnari, quorum domicilia non sint valde dissita ab ecclesia, pro qua sunt eligendi. Insuper vitrici ne sint consanguinitate aut affmitate invicem, nec cum parocho suo aretius coniuncti sive alio modo ab eo dependentes, quo suspicio de eorum partium studio moveri possit. 1 Ordinariats-Currende fiir die Lavanter Diocese. Marburg, 1859. — 2 Recusa reperitur in opusculo: Anleitung zur richtigen Venvaltung des Kirclien- Pfriinden-und Pfarrarmeninstituts-Vermogens naeh den in der Lavanter Diozese zu Recht bestehenden Gesetzen und Vorschriften. Verfasst und berausgegeben mit Genehmigung Seiner fiirstbischoflichen Gnaden des hoehwurdigsten Herrn Dr. Michael Napotnik, Fiirstbischof von Lavant. Marburg, 1904. Per decursum huius constitutionis vocabulis „Anleitung. Marburg, 1904.“ opus istud citabitur. Curent ergo parochi, ut tales inveniant viros in pa- rochia sua, nec alii eligantur ac Nobis ad munus vitri- corum adprobandi proponantur. Electio vitricorum. Inter graviora parochorum officia numeratur conve- niens electio vitricorum, quia parochiani hinc illinc nullum faciunt discrimen inter electionem deputatorum pro com- munitate vel pro comitiis provinciae vel imperii et inter electionem vel selectionem vitricorum. Existit vero illud discrimen essentiale, quia in priori času is, qui vota ab- solute maiora rite nactus est, eo ipso accipit ius ad munus, ad quod electus est, dum in selectione vitricorum ille, qui vota maiora adeptus est, modo candidatus pro tali officio nuncupari potest, nequaquam vero vitricus. Ius eligendi vitricos a memorato congressu Episco- porum austriacorum concessum est parochis seu eccle- siarum rectoribus in spiritualibus cum onere, ut atten- dant ad desideria parochianorum, intra iusti et aequi tramites hac de re patefacta. Ad electionem vitricorum rite perficiendam sequen- tem in dioecesi communem et praelaudato Normali ma- xime congruentem methodum prae aliis observandam mandamus et ordinamus. 1. Vacante vitrici officio, sive morte sive recessu ultimi eius possessoris vacuo, parochus vel rector eccle- siae die Dominica aut festo quodam de ambone pa- rochianos ad hanc vacaturam attentos reddit indicitque diem, horam et locum electionis candidatorum pro hoc munere, interiecto spatio saltem unius bebdomadis. Electio ista pro posse instituatur in domo parochiali vel in alio habitaculo ecclesiastico. Quia vix in ulla parochia existit domus ecclesia- stica (excepta ecclesia), in qua maior pars parochianorum simul possit convenire, propterea ad devotam instantiam secundae commissionis huius Synodi methodum eligendi vitricos occasione examinis antepaschalis, a praedecessore 726 Nostro Iacobo Maximiliano anno 1882 adprobatam l , pa- riter adprobamus et ut valde convenientem commen- damus. Tali namque modo paroc.hus facillime comperit, quibusnam viris parochiani omnes, vel vero maxima ex parte confidunt. 2. Praeses comitiorum pro eligendo novo vilrico semper est parochus sive reetor ecclesiae, qui in exordio electionis congregatis parochianis explanat tum requisila necessaria tam ex parte eligentium quam ex parte eli- gendorum, tum methodum in electione observandam. 3. Vota semper oretenus sunt proferenda et quidem tantum a viris catholicis, qui sunt sui iuris, intra fines parochiae degunt, agros aut fundos colunt, mercaturam, opificium vel artem aliqnam exercent, vel quodam publico funguntur officio. In electione vitnci pro ecclesia filiali omnes quidem possunt concurrere parochiani, sed vota lilialistarum competentium praeprimis sunt consideranda. 4. Protocollum sive instrumentum authenticum de tali electione semper conficiatur oportet. 2 In capite ipsius scribatur dies, hora et locus comitiorum, nomen vitrici, qui modo vacans officium immediate possidebat, denique addatur mentio, electionem hanc rite de ambone esse promulgatam. Post hoc plicetur charta alba, eiusque pars sinistra excipiat nomina parochianorum eligentium, pars vero dextera nomina candidatorum pro munere vitrici proposi- torum. Ut parochus virum fidelem ad munus vitrici seli- gere possit, postulet a parochianis praesentibus, ut šibi pro quolibet loco tres vel saltem duos nominent viros, qui ipsis ad hoc officium idonei videantur. Optandum quidem est, ut electores in paucos con- veniant candidatos, tamen parochus nullius reiiciet nomen candidali, qui supra dinumeratis gaudet requisitis. Votis omnibus collectis, protocollum concluditur, ad- notata hora finitae electionis. Parochus et ex numero 1 XXXV. Schluss-Protokoll der Pastoralkonferenzen ex 1882. A. I. ad 4. pag. 5. — a Anleitung. Marburg, 1904. Pag. 4. <§* eligentium saltem duo, quorum unum designant electores, alterum vero parochus, signant instrumentum authenti- cum. Si plures volunt nomina sua subscribere, eos non impediat. Ab unico parocho signatura protocollum ipsi esset remittendum. 1 Si vero electio vitricorum fit occasione examinis antepaschalis, per plures dies iuxta pagos parochiae dis- positi, tune quotidie vota sunt colligenda et post unam- quamque collectam protocollum a duobus testibus e medio congregatorum parochianorum est signandum. Parochus protocollum saltem in fine subsignat et caute custodit. 5. Parochus sive reetor ecclesiae statim, vel saltem intra mensem, consilium conferat cum decano suo de persona candidati, quem Nobis pro munere vitrici pro- positurus sit. Nam iuxta supra expositum ius particulare et vigentem praxim parochiani parocho suo quasi prae- sentant tres vel saltem duos candidatos, ex quibus mode¬ rator ecclesiae illum eligit et Nobis adprobandum pro- ponit, quem praeprimis idoneum censet. Decanus, per quem sem per tališ petitio pro adpro- batione vitrici substernenda venit, Nobis testificari debet, candidatum propositum esse virum tide dignum, cui nemo serio obloqui potest. Si vero in officio decanali com- pareant, qui vel protocollo in electione confecto vel per- sonae ad munus vitrici propositae contradicant, audiat decanus argumenta eorum, gravia deseribat in speciali protocollo et una cum protocollo de faeta electione sfiaque sententia adiecta mittat Ordinariatui Nostro omnemque causam illi dirimendam substernat. 6. Vitricum, a Consistorio Nostro adprobatum, deca¬ nus sive eius vices gerens introducit nomine Pr.-Ep. Ordi- nariatus in munus ecclesiasticum, tradendo illi decrelum conseriptum iuxta subsequens specimen et clavem ad arcam, sponsione accepta ab introdueto vitrico, data dextera, se pro viribus adlaboraturum nec non curaturum, ut substantia fabricae susceptae ecclesiae non tantum conservetur, sed et rite iusteque augeatur. 1 XXXV. Schluss-Prot. der Pastoralko .f. ex 1882. A. I. ad 1. pag. 4. <£?<» 728 Specimen decreti institutionis novi vitrici sonet: Consensus parochianorurn cum Domino rectore eccle- siae Tuae parochiae Te ad munus vitrici ecclesiae pa- rochialis (filialis) S. N. in N. evexit, et a Reverendissimo Pr.-Ep. Ordinariatu per resolutionem de die . . . . Nr. ... in hoc officio ad sexennium es adprobatus. Temporale aliquod commodum seu praemium munus istud Tibi vix allaturum est, ast occasionem Tibi praesta- bit, multa bona opera ad maiorem Dei gloriam perficiendi; proptrea expecto, munere hoc Te laeto animo ac religiose esse functurum. Instructio de iuribus et de officiis adiacet in lingua vernacula. Pr.-Ep. ofticium decanatus N. die . . anni . . Zaupanje župljanov in Vašega gospoda župnika Vas je poklicalo v službo cerkvenega očeta ali ključarja pri župnijski (podružni) cerkvi.in prečastiti kn. šk. ordinariat Vas je dne.štev. . . . za šest let potrdil v tej službi. Ta služba Vam sicer ne bo donašala časnega dobička ali plačila, imeli pa bote priložnost, da storite mnogo dobrega za čast božjo. Nadejam se torej, da bote radi in z veseljem prevzeli to častno službo. Poduk o pravicah in o dolžnostih cerkvenega klju¬ čarja se nahaja v prilogi. Kn. šk. dekanijski urad v . . . . dne . . . Nr. . Colendo Domino N. N. (character) decanus. N. N. Štev. Spoštovanemu g. I. I. (poklic) dekan . 1 J. J. Anleitung. Marburg, 1904. Pag. 5—6. 729 «><$> Nr. . . . An den Wohlgebornen Herrn N. N. (Charakter) Das Vertrauen der Pfarrsinsassen und Ihres Herrn Pfarrvorstehers hat Sie zum Anite eines Ivirchenkammerers bei der Pfarr- (Filial-) Kirche.berufen, und das hoch\viirdigste F. B. Ordinariat hat Sie mit dem Erlasse ddo.Nr. ... in diesem Amte auf die Dauer von sechs Jahren bestatigt. Zeitlichen Vorteil und Lohn wird Ihnen dieses Amt zwar nicht eintragen, aber Sie \verden Gelegenheit haben, viel Gutes zur Ehre Gottes zu tun; darum gebe ich micli der Erwartung hin, dass Sie dieses Amt mit Freude und gewissenhaft bekleiden werden. Die Instruktion iiber die Rechte und Pflichlen der Kirchenkammerer ist in der Beilage angeschlossen. F. B. Dekanalamt zu.am . . 7. Relate ad vitricos, qui cum laude compleverunt suam periodum sexennem et parati sunt, cum pari zelo eodem munere ulterius fungi, praelaudatum Normale stabi- lit, ut sequitur: »Pro sexennio rite constituti vitrici, emenso cursu sexenni, iterum adprobari possunt.« 1 Tenore huius legis ad unanimem instantiam deputa- torum praenotatae commissionis et adplaudente Synodo concedimus, ut in času, in quo constet, vitricum gaudere Pide parochi et parochianorum simulque decani, ipse possit Ordinariatui Nostro pro novo sexennio confirmandus pro- poni absque renovata electione. Emensa vero hac nova periodo scrutinium, modo supra praescriplo, renovetur oportet. Iura vitricorum. 1. Vitricus ad sexennium eligitur et contirmatur. Hoc spatio nondum elapso ipse suo quidem muneri valedicere 1 Ordinariats-Currende ex 1859 in opusculo Anleitung. Marburg, 1904. Pag. 157. § 25. vel ab eo amoveri potest, sed de gravi solum causa et si Pr.-Ep. Ordinariatus assentitar. 2. Uterque vitricus suam quisque habeat clavem ad arcam, armarium seu cassam ecclesiae et ad arcellam, in quam parochiani dona sua pro ecclesiae necessitatibus mittere solent. 3. Sedilia gratnita vitrici prope altare maius vel non longe ab ambone habent, in processionibus aliisque ecclesiasticis sollemnitatibus eis praecedentia prae aliis parochianis competit. 4. Vitrici unacum parocho organoedum, aedituum, fossarium et caeteros minores ecclesiae ministros eligunt, electosque Pr.-Ep. Ordinariatui adprobandos notificant. 5. Ofhcium vitrici honorificum est atque e consuetu- dine gratis exercetur. Ubi tamen vitrici ab immemorabili tempore vel speciali Pr.-Ep. Ordinariatus permissu pro- ventus quosdam sive in pecunia sive aliis in rebus ha- buerunt, eadem etiam in poštenim accipient emolumenta. Novos vero reditus eis tantum Pr.-Ep. Ordinariatus. et quidem gravibus de causis, addicere potest. Certae vero expensae, quas vitrici in ecclesiastico suo officio solvunt atque sufficienter comprobant, ex peculio ecclesiae eis refunduntur. Praememorata instructio de iuribus vitricorum, quam decani vitricis in eorum institutione tradere solent, in lingua vulgari sonat, ut sequitur: Pravice cerkvenih ključarjev. 1. Cerkveni oče ali ključar se voli in potrdi na šest let. Pred pretekom te dobe sme službo odložiti ali se more od službe odstaviti le iz važnih vzrokov in s privoljenjem prečastitega knezoškofijskega ordinariata. 2. Vsak cerkveni ključar mora imeti svoj poseben ključ do cerkvene blagajne (kaše) in do skrinjice, v katero se pobirajo darovi za cerkev. 3. Cerkvena ključarja naj imata svoje brezplačne sedeže blizu altarja ali pridižnice, v procesijah ali pri (31 «><&> drugih cerkvenih slovesnostih jima gre prednost (častno mesto) pred drugimi župljani. 4. Cerkvena ključarja izvolita vzajemno z g. župni¬ kom organista, Cerkvenika, grobarja in druge nižje cer¬ kvene služabnike. Volitev vseh cerkvenih uslužbencev se prečastitemu knezoškofijskemu ordinariatu predloži v mi¬ lostno potrjenje. 5. Služba cerkvenega ključarja je častna služba, in se navadno opravlja brezplačno. Le tam, kjer sta cerkvena očeta že od nekdaj ali po posebnem dopuščenju pre¬ častitega knezoškotljskega ordinariata imela za to službo kake dohodke, bodisi v denarjih bodisi v kaki drugi reči, naj tudi v prihodnje prejemata te dohodke. Novih do¬ hodkov jima more le knezoškofijstvo dovoliti iz važnih vzrokov. Gotovi stroški, ki jih imata cerkvena ključarja v svoji cerkveni službi in jih postavno dokažeta, se jima povrnejo iz cerkvenega premoženja. Rechte der Kirchenkammerer. 1. Der Kirchenkammerer wird auf sechs Jahre ge- wahlt und bestatigt. Vor Ablauf dieser Zeit kann er nur aus wichtigen Ursachen und nur mit Bewilligung des F. B. Ordinariates von seinem Amte abtreten oder des- selben entsetzt werden. 2. Jeder Kirchenkammerer soli einen besonderen Schlussel zur Kirchenkasse und zum Opferkastchen fiir frehvillige Kirchenbeitrage in Hiinden haben. 3. Den Kirchenkammerern gebiihren unentgeltliche Kirchensitze in der Nahe des (Hoch-) Altars oder der Kanzel; bei Prozessionen und anderen kirchlichen Feier- lichkeiten haben sie den Vortritt vor den ubrigen Pfarrs- insassen. 4. Die Kirchenkammerer wahlen im Einvernehmen mit dem Herrn Pfarrer den Organisten, den Messner, den Totengraber und andere Kirchendiener. Die Wahl eines jeglichen Kirchendieners ist dem Hochwurdigsten F. B. Ordinariate zur Bestatigung vorzulegen. 5. Die Kirchenkammerer haben ihr Amt als Ehren- amt zu betrachten und verwalten dasselbe in der Regel unentgeltlich. Wo sie aber bisher nach allherkommlicher Gepflogenheit oder mit ausdrticklicher Bewilligung des F. B. Ordinariates flir ihren Dienst eine Entlohnung, sei es in Geld oder in anderer Weise bezogen haben, ist ihnen diese auch fernerhin zu belassen. Neue Einkiinfte konnen ihnen nur vom F. B. Ordinariate aus gewichtigen Griinden bewilligt werden. Barausgaben, \velche die Kirchenkammerer in ihrem Amte haben und liber welche sie ordnungsmassig sich ausweisen, sind ihnen aus dem Kirchenvermogen zu vergiiten. — Tura haec non sunt vilipendenda; ne tamen vitricus quis se extollat et parochum iuniorem contemnat, sicuti accidisse Nobis delatum est, in sequentibus exponimus relationem inter vitricos et rectorem ecclesiae, uti eam praelaudatum Normale 1 determinavit. Est autem relatio inter administratorem ecclesiae et vitricos eius haec: Rector ecclesiae (parochus, administra¬ tor seu provisor) est organum ab ecclesiastica potestate rite constitutum pro administratione bonorum ecclesiasti- corum, vitrici vero sunt organa cooperantia, deprompta e medio parochianorum, sponsores selecti, ad bona eccle¬ siastica administranda iuxta normas praescriptas. Parochus est ergo caput, vitrici vero sunt membra seu organa corporis administrantis bona ecclesiastica, qui autonomia non gaudent. Ad illud ius vitricorum, habendi clavem propriam ad arcellam, in qua parochiani vel exteri dona sua pro ecclesia ponere solent, observandum venit, quod vitrici accuratam notitiam etiam de collectis specialibus e. gr. pro comparandis novis campanis, novo organo, novo altari, pro depingenda vel reconstruenda ecclesia et ita porro habere debent, ne tales collectae in času mortis ad profanos transeant heredes, vel ne iniuste oneretur derelicta parochi substantia. 1 Ordinariats-Currende ex 1859 in libello Anleitung. Marburg, 1904. Pag. 157. § 29. ^2. 733 Propterea laude dignos censemus rectores ecclesiarum, cjui omnes eiusmodi oblaliones ad tempus elocant in aliqua cassa parsimoniali, libellos in arca ecclesiae bene custo- diunt et singulis annis in fine rationarii istius ecclesiae, pro qua factae sunt collectae, accurate adnotant summam proventnum simul ac expensarum anni dilapsi, quia tali procedendi modo a se avertunt suspicionem infidelitatis, peculio vero suo optime consulunt. Non frustra mandavit sapientissimus Siracides: Datum vero et acceptum omne describe (Eccli. 42, 7), nec gratis vituperavil homo nobiJis in Evangelio servum suum, qui concreditam ranam habuit repositam in sudario. (Luc. 19, 20). Officia vitricorum. Q,ui gaudet iuribus, debet etiam officia congruentia in se suscipere. Vitricis, respectu habito ad iura ipsorum, haec incumbunt officia. 1. Vitrici, si damnum aliquod vel quid in eccle- siasticis aediliciis, praediis aut bonis neglectum adverte- rint, eius rei parochum, administratorem sive provisorem commonefacient, ut damnum reparandum gravioresque expensas praecavendas curet. Quod si nihil profuerit, rem ad superiorem potestatem ecclesiasticam deferent. 2. Si parochus obierit, decanus vero de necessariis providere non potuerit neque cooperator seu capellanus in parochia adfuerit, vitrici coram herede vel eius vices- gerente et duobus fide dignis testibus bona ecclesiastica brevi conscribent et pro tempore administrabunt. Ipsi eliam aderunt, si qua de causa aeclificia ecclesiae vel beneficij inspiciantur, ut restaurentur. 3. Vitrici, quum in bonis ecclesiasticis administrandis parochianorum vices gerant, his de legali eorum provisione testantur ideoque, si eorum incuria ecclesia detrimentum capiat, ipsi huius damni rei erunt et ecclesiae illud resarcire debent. Unde nihil de substantia ecclesiasticorum bono- rum, sive mobilium sive immobilium, agi neque quidquam in eis immulari debet, quin vitrici certiores fiant eorumque de his sententia expetatur. Quae si a parochi seu ad- 734 ministratoris consilio discrepet, viirici iudicium Episcopi implorent eique plane se subiiciant oportet. 4. Vitricis una cum parocho sollicita cura erit, ut omnes reditus ecclesiae, ut census capitalium, tum eccle- siae tum fundationum, dein locarium ex fundis conductis, stolaria seu obventiones stolae et similia, suo tempore solvantur. Quare uterque vitricus rationes ecclesiae, in- ventaria atque libellos fundationum unacum parocho subscribere, vel si scribere nequeat, signare debet. 5. Denique vitricis est curandum, ut ecclesiae aedes munda servetur, vestes, paramenta, vaša aliaque utensilia bene ac secure recondantur, ne oleum, candelae resque generatim ad ecclesiam pertinentes corrumpantur et pereant. Aedituo quoque invigilabunt, ut is sua officia accurate adimpleat. Officia haec in populari idiomate sonant, uti sequitur: Dolžnosti cerkvenih ključarjev. 1. Ako cerkvena očeta ali ključarja zapazita kako škodo ali kako zanemarjenje pri cerkvenih poslopjih, pri cerkvenem zemljišču ali blagu, naj takoj opomnita g. župnika ali oskrbnika (provizorja) župnije, da se to po¬ pravi in se tako zabranijo večji stroški. Ako bi njun opomin nič ne pomagal, naj stvar naznanita višji du- hovski oblasti. 2. Kadar župnik ali oskrbnik župnije umrjejo, dekan pa ne morejo hitro ukreniti, kar bi bilo potrebno, in če tudi duhovskega pomočnika ali kapelana ni pri župniji, tedaj naj cerkvena ključarja v navzočnosti dedičev ali njih zastopnika in v pričujočnosti dveh poštenih mož kot prič cerkveno in nadarbinsko premoženje kratko po¬ pišeta in začasno oskrbujeta. Tudi morata pričujoča biti, kadar se cerkvena ali župnijska poslopja zarad kakšnih koli popravil pregledujejo. 3. Cerkvena ključarja sta zastopnika župljanov pri oskrbovanju cerkvenega premoženja. Ona sta jim porok' da se s cerkvenim premoženjem ravna postavno. Ako 735 bi torej cerkev po njunem zadolženju trpela škodo, bi bila cerkvena očeta za to škodo odgovorna in dolžna cerkev odškodovati; zato se pa tudi z osnovnim cerkve¬ nim imetjem, bodisi s premičnim bodisi z nepremičnim, ne sme nič počeli in nič pri njem izpremeniti, ako cerkvena ključarja nista bila o tem obveščena in za¬ slišana. Ako ona drugače sodita, kakor g. župnik (provizor), smeta prositi škofove razsodbe, tej se pa morata potem popolnoma podvreči. 4. Cerkvena očeta morata z g. župnikom vred skrbeti in porok biti, da se vse, karkoli ima cerkev dobili, n. pr. obresti od cerkvenih ali ustanovnih glavnic, najemnina od cerkvenih zemljišč, štolnina in podobno o pravem času plačuje cerkvi. Zato morata oba cerkvene račune, inventarje in ustanovna pisma z g. župnikom vred pod¬ pisovati, ali če bi pisati ne znala, lastnoročno podkriževati. 5. Skrbeti morata, da je cerkev snažna in čedna, da se dobro in varno shranjuje cerkvena obleka in drugo cerkveno orodje, da olje, sveče in cerkvene reči sploh ne gredo v potrato ali v izgubo; pazita naj tudi na to, da Cerkvenik (mežnar) zvesto izpolnjuje svoje dolžnosti. Die Pflichten der Kirchenkammerer. 1. Wenn die Kirchenkammerer eine Beschadigung oder Vernachlassigung an den kirchlichen Gebauden, an den kirchlichen Grundstiicken oder an dem Kirchengute wahrnehmen, so haben sie den Herrn Pfarrer oder Pfarr- administrator (Provisor) ohne Verzug darauf aufmerksam zu machen, auf dass alle Anstande behoben und grossere Kosten verhutet werden. Solite jedoch diese Erinnerung erfolglos bleiben, so haben sie hieriiber der vorgesetzten kirchlichen Behorde zu berichten. 2. Wenn der Pfarrer oder Pfarradministrator stirbt, der Dechant jedoch nicht sogleich das Erforderliche ver- anlassen kann, und auch ein Hilfspriester oder Kaplan an der Pfarre nicht angestellt ist, haben die Kirchen¬ kammerer in Gegenwart der Erben oder des Stellver- treters derselben und zweier rechtschaffener Zeugen unter Aufnahme einer summarischen Aufzeichnung das Kirchen- und Pfrundenvermogen vorlaufig in Verwahrung zu nehmen. Auch haben sie bei jeder Besichtignng der Kirchen- und Pfriindengebaude behufs Anfnahme von irgend welcher Baugebrechen zu intervenieren. 3. Die Kirchenkammerer sind Vertreter der Pfarrs- insassen bei der Venvaltung des Kirchenvermogens. Sie biirgen ihnen daher far die vorschriftmassige Gebarung mit dem Kirchenvermogen. Solite demnach die Kirche durch ihr Verschulden Schaden leiden, so sind sie dafur verantwortlich und verpflichtet, die Kirche zu entschadigen; eben deshalb darf aber auch mit dem Stammvermogen der Kirche, mit dem beweglichen wie mit dem unbe- weglichen, ohne vorherige Verstandigung und Anhorung der Kirchenkammerer nichts geschehen und an demselben keine Veranderung vorgenommen werden. Sollten sich hiebei Meinungsverschiedenheiten zwischen ihnen und dem Pfarrer (Provisor) ergeben, so kann der Streitfall dem hochwiirdigsten Herrn Furstbischofe zur Schlichtung unterbreitet werden. Der getroffenen Entscheidung haben sich die Kirchenkammerer vollkommen zu unterwerfen. 4. Die Kirchenkammerer haben gemeinsam mit dem Herrn Pfarrer dafur zu sorgen und zu haften, dass die Gefalle und Einkiinfte der Kirche, z. B. die Interessen von den Kirchen- und Stiftungskapitalien, die Pachtzinse von den kirchlichen Grundstiicken, Stolgebiihren und der- gleichen rechtzeitig eingezahlt werden. Deshalb haben sie die Kirchenrechnungen, die Inventarien und die Stiftbriefe in Gemeinschaft mit dem Herrn Pfarrer zu unterschreiben, oder falls sie des Schreibens unkundig sind, durch Bei- setzung ihres eigenen Kreuzzeichens mitzufertigen. 5. Sie haben dafur Sorge zu tragen, dass die Kirche rein und sauber gehalten werde, dass die Paramente und sonstigen Kirchengerate gut und sicher aufbewahrt werden, dass das 01, die Kerzen und die kirchlichen Gegenstande uberhaupt nicht unnotigerweise verbraucht \verden oder verioren gehen; auch haben sie darauf zu achten, dass der Mesner seine Pflichten treu erfiille. — 737 In bona beneficialia vitricis, pleno beneficio, ius haud ullum competit, ast tempore vacaturae adiuvare debent provisorem, ne aedificia beneficialia dilabantur, ne vineae, silvae vel fundi detrimenti qnid capiant, prae- sertim ne vafri accolae terminos violent, imo palos vel signa terminalia dimoveant. Quum vero novus beneficiatus in possessionem pa- rochiae rite introductus fuerit, vitrici traditioni bonorum temporalium, tam ecclesiasticorum quam beneficialium et illorum, si existunt, instituti pro pauperibus parochiae, adesse debent. Vitrici dein subscribunt seu subsignant instrumentum authenticum, quod de tali bonorum Iradi- tione conficitur. Monitum. Superest adhuc mandatum strictum circa illas ecclesias filiales, quae huc usque carent vitricis suis, nedum raliones annuas ad Consistorium Nostrum exa- minandas adprobandasque transmittunt. Mandamus eis et praecipimus, ut unaquaeque ecclesia, in qua divina peragi solent, binos habeat vitricos, qui una cum parocho (administratore) primo semestri uniuscuiusque anni compo- nant rationaria de proventibus et sumptibus suae ecclesiae, eaque Tabulariae Nostrae adiudicanda subiiciant. Qui se ab hac lege exemtos putent, id probare debent. Possunt vero vitrici ecclesiae parochialis etiarn pro lilialibus, et vice versa, eligi et constitui, sed libri rationum, pro unaquaque ecclesia separati quotannis confici debent. De componendis litibus. Homines s urn us, propterea nil humanum a nobis alienum putamus. Deo sint laudes, quia non crebro, attamen hinc inde oriuntur lites pa- rochum inter et vitricos, sive inter vitricos ipsos, quas parochus ipse semper non valet componere. Quum non ra.ro tales controversiae parochianis scandalo, peculio ecclesiarum vero damno esse soleant, propterea slatuimus et mandamus. ut causa litis deferatur ad officium deca- nale, quod, partibus minus placabilibus, in prima instantia litem decernet. Adquiescentibus partibus transeat causa, non consentientibus, referalur ad Consistorium Nostrum, cuius decisioni partes litigantes parere debent. Quod si 47 4^<» 738 sš> unus aliusve vitricus, bis a decano suo monitus, obe- dire renuit, imo magis magisque administrationem peculii ecclesiae turbat, tališ rogatu oJficii decanalis a Nostro Consistorio privandus est munere suo eiusque loco eligen- dus et statuendus est alius vitricus, qui mandatis eccle- siasticae potestatis est religiose obtemperaturus. Contidimus autem in Domino, inter vitricos dioe- cesis Nostrae nullum fore villieum iniguitatis (Luc. 16, 8), sed tantum servos fideles, quorum quisque in die iudicii auditurus sit iustam laudem: Euge serve bone et fidelis, quia super pauca fuisti fidelis, super multa te eon- stituam, intra in gaudium Domini tui! (Matth. 25, 21). —— Caput LXXXX. De Christiana disciplina populi dioecesani. 3 mundi magistro divo Paulo (Gal. 8, 26—28) omnes in Christo baptizati, clerici et laici, n corpus efficimur; et quemadmodum se ha- bent membra ad corpus naturale, ita et nos in uno Christi corpore convenimus mystico, ut sicut illud ex anima et corpore, et corpus diversis ex membris, diversas actiones habentibus, constituitur, ita formatur etiam corpus hoc mysticum, cuius animae locum pars obtinet spiritualis ecclesiastica, residuam vero corporis compaginem laicalis repraesentat status. Ut naturale corpus concutitur et patitur, si vel anima affligitur vel minimum corporis membrum laeditur seu infirmatur, pariformiter Christi corpus mysticum patitur atque angitur, si vel spiritualis vel laicalis pars peccando infirmatur, cui non aliter quam naturah corpori pro re- cuperanda sanitate sunt adhibenda pharmaca. 1 Sacra Synodus dioecesana utrique parti, ecclesia- sticae et laicali, quam optime consulere nititur. Episcopus pro omnibus fidelibus ipsi commissis rationem Deo red- 1 Florian. Dalham, Concilia Salisburgensia provincialia et dioecesana. Augustae apud Vindelicos, 1788. Pagg. 316, 510—519. 739 diturus est, ideo neminem in Synodo extra suam solli- citudinem absque monitis relinguere debet. Postquam igitur reraedia ad necessitatem spiritualis partis spectantia sunt ordinata, parti, sine qua anima recte valere vix potest, subveniendum est medellis ac remediis salubribus. 1. Ad rectam laicorum vivendi rationem spectat, ut catholicam Ecclesiam utpote tenerrimam diligant matrem eique obediant, atque ideo eiusdem praecepta fideliter servent, memores, testibus sanctis Ecclesiae Patribus, ne¬ minem posse šibi Deum habere Patrem, qui Ecclesiam šibi non habeat matrem. Fidei depositum sollerter custodiant et omnem a fide alienam conversalionem sedulo devitent. A dierum festorum profanatione omnino abstineant. Populus dioecesanus ulterius honore in ecclesiasticam hierarchiam generatim, et reverentia atque obedientia speciatim in proprios sacerdotes imbutus sit. Fideles Lavantini sanctae Ecclesiae caput, romanum Pontificem utpote s. Petri apostoli successorem et lesu Christi salvatoris in terris vicarium ac catholici orbis patrem et infallibilem doctorem pie venerari, porro dioe- cesis Praesulem et suae ecclesiae rectorem eiusque coope- ratores amare, observare revererique discant, memores verborum s. Pauli, loquentis: Qui bene praesunt presbgteri, duplici honore digni habeantur, maxime qui laborant m verbo et doctrina. (I. Tim. 5, 17). Christifideles eis, quibus commendati sunt, obediant absque contradictione, cohortante eodem gentium apostolo: Obedite praepositis vestris et subiacete eis. Tpsi enim, per- vigilant, quasi rationem pr o animabus vestris redditun, ut eum gaudio hoc faciant et non gementes: lioc enim non expedit vobis. ( Hebr. 13, 17). Hic quoque valet illud cele- bratissimi prophetae et iudicis Samuelis: Melior est obe¬ dientia, quam victimae et auscultare magis, quam ojferre adipem arietum. Quoniam quasi peccatum ariolandi est repugnare, et quasi scelus idololatnae, nolle acguiescere. (I. Regg. 15, 22. 23). Sacerdotum est, populum instruere et regere, populi vero suos magistros et rectores obedienter audire ac 47 * 740 •><§> fideliter sequi. Qui sacerdotes audit, Christum audit; qui eos spernit, Christum spernit et Patrem, qui misit eum. (Luc. 10, 16). Profecto, nihil iniustius vel inhonestius, quam filios patribus rebelles aut discipulos magistris in- obedientes aut protervos existere. Inobedientia, qua plebs suis contradicit curionibus, saepe non minima causa est, quod aliquando mala contingant Ecclesiae. Sunt enim illa mala haereticorum ac schismaticorum omniumque perturbationum initia, cuius rei nationes et regna suae ruinae nobis exempla reliquere. 2. Etsi animarum pastores aliud, quod tamen Deus avertat, agant, quam doceant, nihilominus eis ab oviculis est obtemperandum, praecipiente Salvatore mundi. cuncta, quae super cathedram sedentes dixerint atque manda- verint, non quae egerint, esse servanda; fore enim, ut aliud dicant et aliud agant. (Matth. 23, 3). Christiana disciplina porro vetat, ne populus suos curatos temere iudicet vel reprehendat, neque eis oblo- quatur verbis contumeliosis aut iniuriosis, minus autem maledictis incessat: semper prae oculis habens, quanta eis immineat condemnatio, qui peccant in parentes, inter quos non postremum tenent locum parentes spirituales. Nam sacerdotes Christi sunt tidelium patres et praecep- tores. Si Cham, pater Chanaan, quia patris pudenda non operuit, sed caeteris fratribus promulgavit, in semine suo fuit maledictus, quanto magis rei efficiuntur, qui patribus, legatione Dei fungentibus, quos ceu parentes animae amare obligantur, contumeliam inierunt. Si fldeles sacerdotibus aliquid durius evenire per- spexerint, et si quid forte horrorem piis mentibus inge- rere possit, non Chami impietatem, sed caeterorum Noe filiorum pudicitiam ac modestiam aemulantes, paterna verenda pie obtegant, ut gratiam tiliis piis concedat Deus, Pater omnipotens et misericors. Pravos sacerdotes Deus ob populi peccata quando- que dat, ut habet magnus propheta Isaias: Et erit sicut populus, sic sacerdos. (Is. 24, 2). 'Si populus probos ac bene moratos sacerdotes habere, ut par est, maluerit, se 741 ipsum corrigat, vitam emendet, parvulos Christiana dis¬ ciplina educat Deumque pro pastorum suoram salute im- ploret. Sic fiet, ut divina bonitas datura sit sacerdotes, qui scientia, pietate et exemplo viam veritatis et virtutis doceant subditos. Convertimini filii , dicit Dominus per os leremiae prophetae, quia ego sum vester ... Et dobo vobis pastores iuxta cor meum, et pascent vos scientia et doctrina. (Ier. 3, 14. 15). 3. Christicolae grati esse debent pro imcomparabilibus bonis, quibus sacerdotes eos cumulant pro vita, cum terrena tum aeviterna. Hanc grat.itudinem ostendent laici suis spiritualibus benefactoribus, si coram Deo et hominibus animarum pastores vere aestimaverint; si omnia omiserint, quae eos in sublimi olficio exercendo aggravant quaeque coram hominibus despectos reddunt; si eorum defectus, si quos detexerint, excusaverint nec non eos contra malevolos aggressus et insultus defenderint. 1 Gratias convenientes exhibebunt fideles suis sacer- dotibus, si in necessitatibus et angustiis eos adiuverint, si denique pro vivis et pro defunctis dispensatoribus mysteriorum Dei pie oraverint. Deo iam placebit breve suspirium : Reguiem aeternam dona, Domine, tuis ministris ! lesu mi, misericordiam pro sacerdotibus defunctis! Si pa¬ stores demortui venerint in sanctam civitatem Ierusalem, eam a sumno Pastore etiam pro oviculis suis expetent. 4. Fideles dioecesani constanter instruendi sunt, ut Deo per diligentem usum sacramenti Poenitentiae et per frequenterri perceptionem sacrae Communionis recon- cilientur. Numquam sallem semel in anno, prout pia mater Ecclesia districte praecipit, haec sacramenta recipere omitlent. Item admoneatur sacrata plebs, ut orationibus sit inlenta et precando assidua. Christus, qui docuit, quo- mam oportet semper orare et non deficere (Luc. 18, 1), nobis sancte pollicitus est, nos esse accepturos. quidquid 1 Familiis et soeietatibus catholicis commendatur libellus, sacerdotes adversus machinationes ipsorum bostium propugnans: P. Ioan. Politka C. ss. R., Priesterfeinde und die schwarze Gc-fahr. Miiaster, 1904. <&•<■ 742 o credentes orando petituri simus. (Marc. 11. 24). Christiani in nascentis Ecclesiae primordiis unanimes erant per- severantes in doctrina apostolorum et communicatione fractionis panis et orationibus. (Act. apost. 2, 42). 5. Oratio humilis, fervens devotaque Deo quidem ubique est grata; nihilominus divinae Maiestati acceptior fit in domo orationis, in ecclesia Deo consecrata. Desuper ineluctabile perhibuit testimonium Iehova, ad Saloraonem de templo šibi extructo loquens: Elegi et sanctificavi lo- cum istum, ut sit nomen meum ibi in sempiternum et permaneant oeuli mei et cor meum ibi eunctis diebus. (II. Paral. 7, 15. 16). Si Deus ter sanctus in templo illo, in quo animalia in figura veri Sacrificii novi Testamenti sacrificabantur, tanto beneplacito acceperit orationem. quanto magis cre- dendum est, orationes Deo gratiores esse, quae persol- vuntur in ecclesia, in qua ipse verus Dei Filius unigenitus consecratur atque sub panis et vini speciebus praesens adoratur. Quid mirum, si primi Christiani quotidie luerint perdurantes unanimiter in templo? (Act. apost. 2, 46). Ideo et fideles Lavantini diligenter frequentent domus Dei ibique supplices preces effundant pro se et suis et pro invicem. Or ate pro invieem, ut salvemini: multum enim valet depreeatio iusti assidua. (Iac. 5, 16). 6. Domum vero Domini decet sanctitudo. Hinc ne- cesse est, ut ad ecclesias humilis et devotus sit ingressus, ut in eis quieta sit conversatio, Deo grata, circumstantibus placita. convenientes non solum instruens, veram etiam re- ticiens et aedificans. Singuli in seipsis impleant, quod scri- bitur, ut in nomine lesu omne genu flectatur. (Phil. 2, 10). Praesertim dum aguntur Missarum mysteria, flectant adsentes genua et inclinent capita. Attendant sacra sol- lemnia, insistant devotis orationibus. Removealur omnis tumultus a loco, in quo vota cum pace et quiete con- venit celebrari. Cessent fideles vanis colloquiis et omnibus, quae divinum turbant officium, divinam Maiestatem offendunt, ne, ubi peccatorum est venia postulanda, ibi peccandi detur occasio. T43 9>^> Ne audeant fideles, dum a concionatoribus Evan- gelium vel vero doctrina Christiana explanatur, extra ecclesiae fores stare, tumultuari atque garrire. Huiusmodi gravia scandala atque mala inde consequentia omnino de medio tollantur. Nundinarum diebus nec mercimoniorum cumulus nec emptionis et venditionis strepitus occupent templi ambitus et vel limina. Clamores ne intima templi ita oppleant, ut quid inter sacrum agatur, vix percipi possit. Curent fideles, ne iram et indignationem Christi Domini, qui mercatores de templo flagellis pepulit, aliasque poe- nas meritas incidant. Verbi Dei praecones plebem admoneant, ut ab omili profanatione loči sacrati abstineat et sacras ecclesias quo maiore veneratione colat. 7. Denique commonefacimus cooperatores Nostros in agro Dominico etiam de exterioribus moribus et hone- state populi dioecesani. Pastores animarum et verbi Dei concionatores gen- tem serio moneant, ne fiat culpabilis falsi iuramenti. Peieratio sive mendacium iuramento confirmatum coram iudice, vel ecclesiastico vel civili, est in dioecesi Nostra conscientiae casus, iudicio episcopali reservatus. 1 Animarum moderatores porro curent, ut evellantur puhlica crimina et flagitia: blasphemiae, turpiloquia, adul- teria, concubinatus, fornicatio, incestus, ebrietas, rixae, homicidia et id genus alia. Quodsi ob suam protervitatem fideles non paruerint, sed in coeno seu luto flagitiorum volutari perrexerint, ne mala crescant, etiam potestas civilis invitelur, ut gla- dio, ex vindicis Dei manu dalo, utatur in facinorosos, idque stringat in blasphemos, quos Deus odit, vibret in adulteros, in concubinarios, in incestuosos, in seductores. 2 Explodatur obrietas et omnium computationum genus. Gum fornicatori aut avaro aut maleclico aut ebnoso aut 1 Gesta et statuta Svnodi dioec. anno 1896 celebr. Marburgi, 1897. Pag. 289. — 2 Confer huius libri caput LXXXXV. de advocatione brachn saecu- laris pro evellendis publicis scandalis et criminibus. <^2. 744 rapaci ne eomisceamini, mm eiusmodi nec cibum sumatis! (I. Cor. 5, 11). Refragrandi sunt fraudulenti et impostores. Qui de- fraudat, ait Siracides, bomo sangiiinis est. (Eccli. 34, 25). Fraude ac dolo extinguitur charitas, pessumdatur lex, perit quaevis bona ordinatio, corruit ordo socialis, collabitur Christiana disciplina. Vos autem genus electum, regale saeerdotium, gens saneta, popidusacguisitionis, ut virtutes annuntietis eius, qui de tene- bris vos vocavit in admirabile lumen suum. (I. Petr. 2, 9). Caput LXXXXI. De antiquis piis consuetudinibus catholicis in dioecesi Lavantina deque mediis, eas conservandi ad confir- mandam fidem catholicam. ndoles fidei catholicae in eo est, ut fideles suos quoad omnes eorum vires et facultates tum corpo- rales tum spiriluales complectatur ac perinde eo- rum conversationem domesticam et puhlicam, internam pariter et externam regat ac loveat, nutriendo et conser- vando consuetudines šibi conformes. 1 Ideo haud rnirum,quod indioecesiLavantina,cuiusinco- lae fidei catholicae aemulanter študent, abantiquissimis inde temporibus vigeant plurimae piae catholicae consuetudines. Quum autem eiusmodi consuetudines, experientia teste, magnum subsidium praestent publicae professioni reiigionis catholicae, expedit utique in Synodo de eisdem disserere easque perpetuae memoriae commendare, ne in desuetudinem veniant. Melioris conspectus causa pias has consuetudines distinguemus in tres classes, scilicet in consuetudines com- munes et quotidianas, in consuetudines speciales, cer tis quibusdam occasionibus usitatas, nec non in consuetudines, adnexas quibusdam diebus et festis anni ecclesiastiei. 1 Luil. Ant. Muratori, Antiquitates italicae medii aevi sive dissertationes de moribus, ritibus .. italici populi post declinationem Rom. imperii ad an. 1500. Mediolani, 1738—1742. Volumina G. 745 Gonsuetudines communes et quotidianae. Inler consueludines communes praecipue connume- rari possunt: signum sanctae crucis, salutationes christi- anae, aspersio aquae benedictae, cultus sacrarum imagi- num, variae devotiones domesticae, Jectio librorum reli- giosorum et cantus pius. Antiquissima et communissima vere catholica con- suetudo est, signandi se vel alios aut varias res signo sanctae crucis. Homo catholicus obsignat se signo crucis mane expergiscens e somno et vespere obdormiscens, incipiens et finiens orationem et operationem, ante et post mensam, instantibus periculis, ingruentibus tentationibus, transeundo ante ecclesiam aut capellam aut crucem aut statuam vel imaginem sacram. Accenso ad vesperum lumine onmes, qui adsunt in cubiculo, signant se signo crucis, dicentes: »Laudetur Iesus Christus — in saecula. Amen«, vel orantes pro fidelibus defunctis: »Requiern aeternam dona eis, Domine, et lux perpetua luceat eis«, cum »Pater noster« et »Ave Maria.« Item mater Christiana, infantem suum collocans in lecto, digito efformat signum crucis in fronte eius. Sed pii fideles varias etiam res signare solent signo crucis. Super collectum frumenti acervum agricola signat crucem; pia materfamilias signum crucis facit super fari- nam, quam subactura est, ut fiat ex ea panis; et ante¬ nam incidit integrum panem, signat eum cruce. Auriga, incipiens vectionem, manubrio lororum signum crucis format ante iumenta in terra. Testamenlum aut aliae lilterae maioris momenti cruce obsignari solent. Qui ignarus est scribendi, subscriptioni nominis sui, ab alio factae, adiungit propria manu signum crucis. Sub signo crucis agitur integra vita hominis Christiani. Sub cruce nascitur, sub cruce laborat, sub cruce laetalur, sub cruce ingemiscit et patitur, sub cruce expirat animam, sub cruce requiescit. Signum sanctae crucis gratissimum et charissimum est fidelibus, quapropter ubique locorum #2 746 *,<$> illnd ob oculos habere desiderant. Crucem invenies in qualibet domo Christiana, crux collocari solet in fastigio domorum, in viis et compitis, in vertice montium, in locis propter singulares eventus memoria dignis. Crux est signum Ecclesiae catholicae proprium, cruce muniuntnr sepulcra fidelium. Homo fidelis semper secum portat signum crucis, sive ex devotione sive in orna- mentum. Piae feminae crucem in pectore gestare solent. Alia antiquissima et communiter usitata pia consue- tudo est salutatio Christiana. Sicut omni in loco conspi- cimus signum crucis, ita et ubique inter catholicos audire possumus pias precationes, quibus fideles Deum laudant eumque placare študent eique gratias agunt, aut šibi in- vicem salutem adprecantur. Obviam šibi venientes, aut domum intrantes salutant se verbis: »Laudetur Iesus Christus« et respondent: »In saecula. Amen.« Accepto dono gratias agunt dicentes: »Deo gratias« vel »Deus retribuat.« Valedicentes šibi invicem exoptant: »Dominus tecum« aut »Deus te custodiat.« Loquentes de rebus futuris adiungunt: »Si Deus voluerit.« In rebus adversis ingemiscunt dicentes: »Deus misereatur nostri«, seu »Deus avertat.« Sternutanti acclamant: »Deus adiuvet.« Pro defunctis exorant: »Requiescant in pace.« In capite testamentorum, sive piarum fundationum ponunt verba: »In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti.« Alia antiquissima et communis consuetudo catholica est aspersio aquae benedictae. Aqua benedicta aspergere se solent fideles e domo egredientes et domum rever- tentes, ecclesiam intrantes et relinquentes, rem maioris momenti aggredientes, aut contra tentationes sese mu- nientes. Aqua benedicta aspergunt domos, agros, vineas ac pecora ante festa maiora, aqua benedicta utuntur ad lugandas tempestates, aqua benedicta aspergunt defunctum, orantes pro eo. Consuetudo catholica ubique nota et propagata est veneratio imaginum aut pictarum aut sculptarum non solum in ecclesia, sed etiam in domibus et aliis in locis. 747 *><&> Cubiculum christianae familiae ornari solet sacris ima- ginibus, inter quas primum locura occupat imago Cruci- fixi. Valde et singulariter adaraata est fidelibus imago B. M. V., ante quam saepe lampades accendunt quamque floribus exornant. In plerisque domibus christianis conspi- citur imago sancti Angeli custodis, s. loseph et s. patroni patris- aut matrisfamilias aut aliorum domesticorum. Praesertim vero familiae christianae pia veneratione pro- sequuntur imaginem sanctae Familiae Nazarethanae, coram qua quotidianam dedicationem aliasque orationes et do- mesticas devotiones peragunt. Pii christifideles sacras imagines venerantur, ad eas prospiciendo, eas religiose salutando, coram eis orando, floribus eas decorando, eas deosculando, lampades ante eas accendendo easque secum gestando. Iuxta festa Sanctorum per annutn occurrentia de¬ terminant varia agriculturae opera, e. gr. sementis et messis, nec non dies per annum, quare dictitant: Do- minica s. Georgii, s. Martini. Ad pias consuetudines catholicas et communiter usi- tatas referendae sunt etiam certae quaedam devotiones domesticae, v. gr. devotio matutina et vespertina, oratio communis et alta voce prolata ante et post mensam, salutatio angelica mane, meridie et vespere, nec non oratio in honorem agoniae Domini qualibet feria quinta post salutationem angelicam vespertinam et in honorem mortis Domini quavis feria sexta, hora nona antemeri- diana aut tertia pomeridiana. Denique consuetudinibus catholicis accenseri potest lectio piorum librorum et cantus pius. Non paucae in- veniuntur familiae catholicae, quae in domibus suis ha- bent librum Evangeliorum, ex quo perleguntur pericopae evangelicae, sequentibus diebus Dominicis aut festis in ecclesia explicandae. Item patresfamilias exquirere solent a domesticis suis, quidnam memoria comprehenderint de explicatione evangelii vel de doctrina Christiana, quam in ecclesia audierunt. Etiam diversi libri precum et acta Sanctorum in multis familiis christianis diebus saltem ? 48 Dominicis et festis nec non tempore hiemali sedulo leguntur. Cantus pius pervulgalus est in dioecesi Lavantina. In multis familiis christianis viget Consuetudo valde laudabilis decantandi pios et religiosos hymnos peracta devotione vespertina. Consuetudines speciales, certis quibusdam occasionibus usitatae. Inter consuetudines, quae certis quibusdam occasioni- bus occurrunt, memoria dignae sunt variae piae consuetu¬ dines et devotiones, in familiis christianis usitatae oc,- casione partus, nuptiarum, peregrinationis, infirmitatis et mortis. Parentibus christianis proles est donum Dei, qua- propter in partu infantis dicere solen t, Deum benedixisse familiae isti. Infantem post partum crucis signo muniunt et sollicitam curam gerunt, ut quam primum fonte baptismatis abluatur. Pii parenles proli suae fideles ac religiosos procurant patrinos eique imponunt nomen alicuius Sancti, praesertim patroni aut patris aut matris aut patrini, cuius vita omnibus est nota. ut infans in eo habeat patronum sirriul et exemplum, quod imitetur. In- genti afficiuntur tristitia, si infans moriatur sine baptismo. Pia mater ante partum prolis curat reconciliari Deo per sacramentum Poenitentiae et sacram Communionem, post parlum vero venit ad ecclesiam, ut Deo gratias reddat pro felici partu benedictionemque accipiat pro se et pro infante suo. Praecipua illi est cura, ut infans more christiano educetur. Quum infans adoleverit et relinquat domum paler- nam, sive matrimonium initurus sive peregre profecturus, variae et perpulchrae intercedunt consuetudines. Ante nuptias sponsi ex more apparent coram pa- rocho ad suscipiendam christianam institutionem. In die nuptiarum ante copulationem parentibus gratias referre solenl pro acceptis beneticiis eorumque benedictionein šibi expetunt. Parentes manus illis imponunt eisque bene- 749 s£> dicunt signo crucis et deosculantur eos. Sponsi post copu- lationera intersunt Missae pro sponsis, inter quam bene- dictio nuptialis illis impertitur. Si filius aut filia peregre proficiscitur sive studiorum, sive militiae aut servitii causa, sive ut addiscat aliquam artem, a parentibus dimittitur salutaribus monitis et per- cepta eorum benedictione. Si aliquis e domesticis gravi morbo corripitur, una- cum medico etiam sacerdos cum sanctissimo Sacramento ad eum vocatur. In adventu sacerdotis omnia in cubiculo aegrotantis praeparantur et mundantur. Ante domum con- gregantur domestici et vidni, atque candelas accensas in manibus tenenles ac pro infirmo orantes expectant sacer- dotem, viaticum ipsi deferentem. Pater aut mater ante obitum ultima dare solent monita liberis eisque benedicunt. Aegrotus in articulo mortis constitutus aspergitur aqua benedicta, accenditur ei et porrigitur candela benedicta eiusque anima divinae clementiae commendatur. Ipso defuncto campana pulsatur, cuius sono fideles admonentur, ut orent pro eo. Corpus defuncti a domesticis lavatur, veslibus aetati et statui convenienlibus induitur et in feretro ad hoc praeparato collocatur. In manus defuncti imago Crucifixi et rosarium ponitur, lectus vero funebris floribus et sacris imaginibus exorriatur. Funus a tidelibus confluentibus aqua benedicta aspergitur, ante sepulturam ex more christiano benedicitur et in sepulcro benedicto humatur. Consuetudines, quibusdam diebus et feslis anni ecclesiastici adnexae. Inter pias consuetudines, quae certis per annum diebus et festis adnexae sunt, sequentes praecipue me- moratu dignae censentur. Tempore sacri Adventus fideles libentissime intersunt Missae Borate, quae quotidie hora matutina celebratur; per domos vero rosarium Marianum devote recitare alias- que domesticas devotiones assidue peragere solent. Omnes fere christifideles hoc tempore confitentur peccata sua et sacra Communione reficiuntur. Festum s. Nicolai Episcopi et confessoris die 6. De- cembris insigne est propter antiquam consuetudinem ex- hibendi varia dona infantibus et domesticis, in memo- riam munificentis benignitatis huius Sancti erga parvulos et egenos. In vigilia Nativitatis Domini habitacula et supellectilia mundantur. In memoriam divini Infantis, qui dona coe- lestia nobis attulit, in familiis christianis viget consuetudo erigendi arborem frugibus aliisque doniš, inter domesticos aut pauperes distribuendis onnstam et copiose illuminatam. Insuper praesepe Domini, repraesentans stabulum Bethle- hemiticum, non solum in domibus privatis, sed etiam in ecclesiis construitur. Media nocte Nativitatis fideles libenti animo sollemni Missae sacrificio assistunt et curam habent, ut in ipso festo Nativitatis tribus Missis intersint. In festo s. Stephani protomartyris aqua cum šale, in festo s. Ioannis apostoli et evangelistae vinum benedi- citur. Aqua benedicta agri asperguntur, sal vero auriculis immittitur ad praecavendos aurium dolores, aut pabulo inmentis porrigendo admiscetur; vinum benedietum a domesticis gustatur et in singula vini dolia infunditur. In festo sanctorum Innocentium pueri per domos et plateas circumvagantur, et virgis caedunt omnes ipsis occurrentes, ab eisque munuscula petunt, qua consuetu- dine memoriae proponitur cruenta caedes puerorum Bethlehemiticorum. In festo s. Silvestri Papae et confessoris in ecclesiis parochialibus mane aut vespere fit sollemnis gratiarum actio pro omnibus beneficiis, per decursum anni elapsi a Deo acceptis. In festo Circumcisionis D. N. I. Chr., quo incipit annus civilis, fideles fausta šibi invicem exoptant et adprecantur; patresfamilias et heri domesticis suis varia dona distribuunt. In vigilia Epiphaniae Domini fit benedictio aquae, in ipso festo Epiphaniae benedicitur creta. Aqua hoc die <&2. 751 benedicta asperguntur habitacula et agri, creta vero in iesto Epiphaniae litterae initiales nominum trium Mago- rum cum duabus crucibus et anno modo inchoato (19 C. f M. f B. 04) portis domorum inscribuntur. Item in vigilia et per octavam Epiphaniae Domini multis in locis peragitur a sacerdote thurificatio et bene- dictio domorum. In Iesto ss. nominis lesu et per eius octavam fideles quam plurimi accedere solent ad suscipienda sacramenta Poenitentiae et ss. Eucharistiae, quod etiam locum obti- net in festo ss. nominis beatae Mariae virginis atque per eiusdem octavam. In festo Purificationis B. M. V., die 2. Februarii, pii fideles afferunt in ecclesiam candelas benedicendas, quas in domibus asservant et agonizantibus accensas in manus tradunt. In festo s. Blasii Episcopi et martyris, die 3. Februarii, fit benedictio candelarum, quibuscum fidelibus impertitur benedictio s. Blasii contra morbos gutturis. Dominica Quinquagesima et sequenti biduo, quo tem- pore multi plus iusto mundanis occupantur oblectationibus, fideles Christiani libenter visitant ecclesiam, adorantes ss. Sacramentum, .publicae venerationi expositum. Feria quarta Cinerum benedicuntur cineres, facti ex ramis olivarum vel aliarum arborum, praecedente anno Dominica Palmarum benedictis, et imponuntur capitibus fidelium in memoriam mortis nec non in signum poeni¬ tentiae et abnegationis. Tempus ieiunii quadragesimalis plurimi chrislifideles conscientiose observant, abstinentes se hoc sacrato tem- pore a mundanis quoque oblectationibus, laudabili zelo incumbentes operibus piae devotionis et praeparantes se ad dignam susceptionem sacramenti Poenitentiae et Com- munionis paschalis iuxta praeceptum sanctae matris Eccle- siae. Prout per Adventum, ita etiam tempore quadragesimali in multis familiis quotidie recitatur rosarium Marianum. Dominica Palmarum in omnibus ecclesiis parochiali- bus benedicuntur rami olivarum aliarumve arborum, quos <ž» g 752 fideles ligatos in faseiculos afferunt in ecclesiam et bene- diclos domi asservant, atque partim in neosatum agrum inserere, partim minitante tempestate comburere assolent. Ultimum triduum maioris hebdomadae a fidelibus pia devotione celebratur et sanctificatur. Libenti et com- patienti animo hoc triduo intersunt functionibus eccJe- siasticis et visitant viam Grucis. Nonnulli feria sexta in Parasceve ex antiqno more per totam diem a cibis absti¬ nent in gratam memoriam passionis et mortis Domini. Feria sexta in Parasceve et Sabbato sancto visitant sepulcrum Domini, in quo ss. Sacramentum piae eorum venerationi exponitur et deosculantur imaginem Crucifixi, in loco patenti ecclesiae collocatam. Matres christianae h is diebus prima vice parvulos suos ducere solent in ecclesiam. Sabbato sancto fit in ecclesia benedictio ignis et aquae, de quibus fideles secum ferunt in domos suas. Ignis benedictus domi in fornacem miltitur ad eliciendam flammam, aqua benedicta asperguntur habitacula et agri. Vespere Sabbati sancti, aut primo mane Dominicae Paschatis in omnibus ecclesiis parochialibus ac regulari- bus, nec non quibusdam filialibus sollemnissime celebratur resurrectio D. N. I. Chr. cum processione theophorica. Sabbato sancto post meridiem, aut Dominica Pascha¬ tis agnus paschalis cum aliis esculentis, inter quae sem- per radices acutae armoraciae adesse debent, a sacerdote benedicitur aut per domos aut in ecclesia. Dominica in Albis sive festo s. Aloisii confessoris pluribus in locis modo sollemni peragitur prima Com- munio puerorum ac puellarum. Processionibus sacris in festo s. Marci evangelislae et feriis Rogationum fideles religiose interesse consueve- runt, prout et aliis processionibus votivis, quae in diversis ecclesiis dioeceseos ex vetusta consuetudine celebrantur. Mense Maio specialis devotio peragitur in honorem B. M. V., fidelibus valde adamata. Sed et per vicos et per domos variae peraguntur devotiones in honorem immacu- <ž>? 753 latae \irginis. A Paschate usque ad festum s. FJoriani martyris, patroni contra incendia, distribuuntur pueris ab eorum cognatis et patrinis dona paschalia: ova varie lincta, mala nummis stipata et panes in coronas formati in memoriam innumerabilium donorum, per resurrectio- nem Christi Domini nobis concessorum. Item mense Iunio piae devotiones institui solent in honorem sacratissimi cordis lesu. In vigiliaPentecostes agricolae fenestrasdomorum sua- rum viridibus ramis exornant, deprecantesSpiritum sanctum, qui in columbae specie de coelo descendit, ut in eorum domibus mansionem faciat easque gratia et benedictione sna repleat. Item Spiritus sanctus significatur per speciem columbae, quae in domibus super mensam suspenditur. Processio cum ss. Sacramento in festo corporis Christi omnium processionum festivissima est. Omnes viae et plateae, per quas venerabile Sacramentum in processione portalur, mundatae et cinctae sunt arboribus, floribus, frondibus, gramine, aulaeis aliisque ornamentis et imaginibus sacris, et ipsa ecclesia pulcherrime est decorata et illuminata. Gampanae festivo modo pulsantur, et fideles devote orantes aut sacros hymnos in honorem ss. Sacramenti decantantes confitentur Domino, quoniam bonus, quoniam in saeculum misericordia eius. (Dan. 3, 89). Hic commemoretur laudabilis mos, denudandi caput sive in via sive inter labores et negotia, quum campana in turri signum datur elevationis factae in sacra Missa. Vespere ante diem festum s. Ioannis Baptistae ignes accenduntur in culmine montium. In festo Assumptionis B. M. V., die 15. Augusti, in aliquibus locis herbae, in festo Nativitatis eiusdem B. M. V., die 8. Septembris, segetes benedicuntur. In Commemoratione omnium fidelium defunctorum christifideles visitare solent sepulcra defunctorum, quae iam in pervigilio luminibus et floribus exornantur. In piam memoriam fidelium defunctorum vespere et mane omnes campanae sonant, pauperibus vero panes formae specialis distribuuntur. is 754 •>*§> In festo s. Martini Episcopi et confessoris, die 11. Novembris, opulentior mensa parari solet in memoriam »anseris s. Martini«, cuius mentio fit in vita huius Sandi. Consueludo haec ex illis remansit temporibus, quibus fide- les ante lestum Nativitatis Domini inde a festo s. Mar¬ tini ieiunabant. Ut autem piae consuetudines et domesticae devo- tiones modo enumeratae nec non aliae in dioecesi Nostra vigentes conferant ad augendam et contirmandam lidem catholicam, sequentia statuenda censemus: 1. Animarum pastores non omittant, populum fide- lem quavis data occasione edocere de thesauris verita- tis et gratiae, in eisdem consuetudinibus absconditis, quippe quae sunt: a) Puhlica confessio fidei catliolicae. Fundantur enim in mvsteriis et veritatibus fidei. Etsi nonnullae earum e paganismo recipiebantur, tamen decursu temporis signi- ticationen christianam adeptae sunt. h) Efficacia sacramentcdia. Signo crucis adnexae sunt multae gratiae. »Signum sanctae crucis tres mira- biles producit effectus: diabolum fugat. morbos et alia mala aufert omnesque sanctificat, qui hoc signo bene- dicuntur.« 1 E christianis salutationibus plurimae gratiae redun- dant in homines eorumque labores. Aspersio aquae be- nedictae valde salutaris est fidelibus: liberat eos a pec- catis venialibus et praeservat a mortalibus. Simili modo cultus sacrarum imaginum utilissimus est populo christi- ano; sacerdos enim benedicens imaginem deprecatur, »ut quicumque coram illa unigenitum Dei Filium aut beatis- simam Virginem aut Sanctum, quem imago repraesentat, suppliciter colere et honorare studuerit, illius meritis et obtentu a Deo gratiam in praesenti et aeternam gloriam obtineat in futurum«. 2 Populus fidelis degit sub tutela Sanctorum. Ouum sacerdos in festo s. Stephani salem et aquam benedicit, 1 Bellarm. controv, de iniagln. sacris, cap. 30. — 2 Collectio rituum dioec. Lavant. Marburgi, 1896. Pag. 314, ^ 3 » 755 Deum deprecatur, ut huius salis et aquae creaturam gratiae suae benedictione sanctificet, »ut quidquid luerit liquore eius aspersum, ab omni immunditia spirituum immundorum vacuum fiat et liberura . . omne illic dae- monium, omnis adversaria potestas per huius salis et aquae aspersionem procul pellatur «. 1 Benedicens vinum in testo s. Ioannis Ev. exorat, ut »Deus, cuius potestate Ioannes apostolus et evangelista venenosi potus digessit toxicum, benedicere dignetur hanc creaturam vini; ut omnes ex eo gustantes, expulso toto genere nocivo, infuso divinae benedictionis mysterio, in anima et corpore mereantur misericorditer exhilarari .« 2 Benedicendo cretam in testo Epiphaniae Domini sup- plicat Deo, »ut quicumque hac creta benedicta in domus suae portis scripserint nomina ss. Caspari, Melchioris et Baltassar, per eorum intercessionem et merita corporis sanitatem et animi tutelam percipiant «. 3 Benedicens candelas in testo Purificationis B. M. V. petit a Deo, »ut effundere dignetur super cereos istos benedictionem suam eosque sanctificet lumine gratiae suae, ut sicut haec luminaria igne visibili accensa noc- turnas depellunt tenebras, ita corda nostra invisibili igne, id est sancti Spiritus splendore illustrata, omnium viti- orum caecitate careant, ut purgato mentis oculo ea cer- nere possimus, quae ipsi sunt placita et nostrae saluti utilia, quatenus post huius saeculi caliginosa discrimina ad lucern indeficientem pervenire mereamur «. 4 Ad benedictionem candelarum in testo s. Blasii, sacerdos suppliciter exorat Maiestatem divinam, ut meritis et precibus s. Blasii, cui inter caeteras gratias hanc praero- gativam contulit, ut quoscumque gutturis morbos curaret, plačata, istam cerae creaturam benedicere et sanctificare sua venerabili pietate dignetur, quatenus »omnes, quorum colla per eam ex bona fide tacta tuerint, a quocumque gutturis morbo s. Blasii passionis meritis liberentur et in 1 Ibidem pag. 226. — 2 Ibidem pag. 229. — 3 Ibidem pag. 244. — 4 Missale roman, in festo Purif. B. M. V. 48 * 1 56 Ecclesia sancta sua sani el hilares ei gratiarum referant actiones «. 1 Benedicens et thurificans domos fidelium postulat a Deo: »Benedic, Domine omnipotens, domum istam, ut sit in ea sanitas, castitas, victoriae virtus, humilitas, bo- nitas et mansuetudo, plenitudo legis et gratiarum actio Deo Patri et Filio et Spiritui sancto; et haec benedictio maneat super hanc domum et super habitantes in ea «. 2 In benedictione palmarum sacerdos implorat Deum: »Benedic hos ramos palmae et olivae, quos tui famuli ad honorem nominis tui fideliter suscipiunt; ut, in cjuem- cumque locum introducti fuerint, tuam benedictionem ha- bitatores loči illius consequantur, et omni adversitate effugata, dextera tua protegat, quos redemit Iesus Christus Filius tuus Dominus noster «. 3 Super esculenta in Paschate sacerdos invocat bene¬ dictionem Domini, ut fiant »cibus salutaris fidelibus in gratiarum actione sumentibus atque contra omnes morbos et universas inimicorum insidias tutamen ob resurrectio- nem D. N. I. Christi «. 4 Benedicendo herbas in lesto Assumptionis B. M. V. implorat Deum, »ut infundat suae benedictionis abundan- tiam in manipulos novarum herbarum . . et concedat, ut hominibus, pecoribus, pecudibus et iumentis contra mor¬ bos, pestes, ulcera, maleficia, incantationes, veneficia ser- pentum et aliorum venenosorum animalium et bestiarum morsus, nec non quaecumque venena remedium prae- stent atque contra diabolicas illusiones et machinationes et fraudes tutamen ferant, in quocumque loco positum vel portatum aut habitum aliquid ex eis fuerit; quatenus cum manipulis bonorum operum, meritis beatae Mariae virginis, cuius Assumptionis festum colimus, quo ista assumpta est, suscipi mereamur «. 5 In festo Nativitatis B. M. V. benedicens segetes petit a Domino, »ut fructus segetum ac seminum serenis ocu- lis hilarique vultu aspicere dignetur . . eosque benedicat, 1 Ibidem pag. 245. — 2 Ibidem pag. 244. — 3 Missale roman, in bened. palmarum. — 4 Collectio rit. pag. 248 et 249. — 6 Ibidem pag. 251—252. 757 *><š> ut eos non subruat grando, nec aeris inundatio exter- minet, sed seraper incolumes permaneant propter usum animarum et corporum, et ad bene abundantem et ple- nissimam maturitatem perducere dignetur «. 1 Et sic in omnibus benedictionibus sacerdos implo- rat gratiam di vinam, quatenus res benedictae hominibus eisdem utentibus cedant in salutem animae et corporis. c) Media ad recipiendas varias gratias, quae talibus devotionibus adnexae sunt. Ita, quicumque devote se signat signo crucis, dicendo: »In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Amen«, pro qualibet vice indulgentiam quinquaginta dierum lucratur . 2 Quotiescumque animo contrito aspergit se aqua bene- dicta simulque facit signum crucis, ut supra, lucratur indulgentiam centum dierum . 3 Parochi curent, ut in una- quaque domo Christiana vas cum aqua benedicta repe- riatur. Quotiescumque tideles se invicem salutant Christiana salutatione: »Laudetur Iesus Christus in saecula. Amen«, lucrantur indulgentiam quinquaginta dierum, et plenariam indulgentiam in hora mortis, si in vita hac salutatione uti consueverunt . 4 Fideles, qui ter in die, nempe mane, meridie et vespere recitant doxologiam: »Gloria Patri et Filio et Spiritui sancto: sicut erat in principio et nune et semper et in saecula saeculorum. Amen«, ut sanctissimae Trini- tati gratias agant pro eximiis privilegiis beatae Mariae virgini praesertim in gloriosa eius assumptione collatis, lucrantur indulgentiam centum dierum; plenariam vero indulgentiam sub consuetis conditionibus semel in mense, die pro lubitu eligendo, si hanc devotionem quotidie per mensem peregerint . 5 Qui feria sexta ad sonum campanae in memoriam et honorem Salvatoris nostri in cruce morientis genibus flexis et devote recitant quinque »Pater noster« cum 1 Ibidem pag. 253. — 2 Pius IX. die 28. Iul. 1863. 3 Pius IX. die 23. Maii 1866. — 4 Clemens XIII. die 5. Sept. 1759. — Pius VII. die 18. lulii 1815. 758 «i*^> quinque »Ave Maria« simulque Deum deprecantur pro concordia principum christianorum, pro extirpatione haeresum, pro exaltatione sanctae matris Ecclesiae et conversione peccatorum, recipiunt indulgentiam centum dierum. 1 Fideles, qui quotidie ad sonum campanae mane, meridie et vespere, post solis occasum flexis genibus, tem- pore paschali sicuti omili Dominica a primis vesperis stando, 2 devote recitant salutationem angelicam »Angelus Domini« cum tribus »Ave Maria«, quavis vice indulgen¬ tiam recipiunt centum dierum; plenariam vero indulgen¬ tiam sub consuetis conditionibus semel in mense, si hanc devotionem quotidie per mensem peregerint. Quae indnl- gentiae etiam anno iubilaei lucrandae sunt. 3 Ita etiam pro recitatione litaniarum sanctissimi no- minis et sacratissimi cordis lesu, litaniarum et rosarii B. M. V., pro peractione devotionis in honorem B. M. V. mensibus Maio et Octobri permultae concessae sunt in- dulgentiae. 4 d) Signa distinctiva, quibus fideles catholici distin- guuntur ob aeatholicis. Sicut quaelibet societas signis utitur visibilibus, qui- bus membra eius discernuntur ab aliis, ad ipsam non perlinentibus, ita et Ecclesia catholica permultis exornata est insignibus distinctivis, ad quae haud ultimo loco per- tinent piae catholicae consuetudines. Vere igitur sancta mater Ecclesia comparatur reginae in vestitu deaurato, circumdatae varietate. (Ps. 44, 10). Ex pio earumdem con- suetudinum usu dignosci potest et de facto dignoscitur, nam homo catholicus revera ex fide vivat. 2. Ut vero eiusmodi piae consuetudines et devotiones domesticae media sint ad augendam et confirmandam vitam catholicam, animarum pastores sollicite curent: 1 Bened. XIV. die IS. Dec. 1740. — Leo XIII. die 15. Maii 1886. — 2 Bened. XIV. die 20. April. 1742. — Leo XIII. iuxta decr. S. C. Indulg. de die 3. April. 1884 constituit, ut addantur et Versiculi cum. Orat. Qui vero istos non callet, recitet insuper bis „Pater, Ave.“ — 3 Bened. XIII. die 14. Sept. 1724. — 4 Cfr. Fr. Beringer S. I., Die Ablasse. Paderbornae, 1900. Pagg. 142, 17S, 186, 299, 300. (59 9^ a) ul tollantur et abrogentur omnia, quae non con- cordant cum sana doclrina catholica, et ut populus fidelis non declinet ad superstitionem; h) ut piae consuetudines cum interna devotione et proinde cum fructu spirituali peragantur. Eiusmodi enim consuetudines quasi haereditate transire solent a patribus ad lilios, quin ab illis earum sensus et significatio perci- piatur; quapropter evenit, ut saepe mechanice et externe tantum ac sine interna devotione exerceanlur. Tali agendi rationi curator animarum omnibus viribus occurrere debet, ne de fidelibus šibi commissis iure merito conqueratur Deus: Populus Me labiis me honorat, cor autem eorurn longe est, a me (Malth. 15, 8); c) sacerdos ex piis hisce consuetudinibus et devo- tionibus fructum capere studeat quoad institutionem iuventutis christianae et quoad vitam socialem; d) utiliter eisdem uti poterit in communibus devo- tionibus et coetibus piarum consociationum. Si animarum curatores tali modo animum advertant ad antiquas catholicas consuetudines et diversas pias devotiones, Deo adiuvante efficient, ut eaedem consuetu- dines, ubi adhuc existunt, in vigore suo conserventur, ubi vero oblivioni traditae sunt, iterum reviviscant. Po¬ pulus fidelis illas tamquam pretiosam hereditatem a prae- decessoribus suis šibi concreditam aestimabit, lubenti animo observabit earumque usu et auxilio indifferentismo, imo infidelitati fortiter et efficaciter resistet. Itaque fratres, st,ate et tenete traditiones, quas didicistis sive per sermonem sive per epistolam. (11. lhess. 2, 15). Caput LXXXXII. De sanctificatione dierum festorum. jeus aeternus, totius temporis crealor et Dominus, a quo innumera beneficia tempore vitae nostrae accepimus, quamvis grata recordatione omni tem¬ pore laudandus, certis tamen temporibus impensius co- 1 60 lendus et venerandus est. 1 Ipsa namque lex natarae dictat, ut quosdam dies tolos Deo Domino nostro omnium- que bonorum largitori tribuamus atque in piis religionis ofliciis traducamus. Cuius rei argumentum est, quod apud omnes gentes Jesta publica, sacris ac divinis rebus obe- undis consecrata, invenimus. In lege vetere dies septimus ad Deum singulariter colendum determinatus erat in tertio decalogi praecepto, quod proinde quoad substantiam erat naturale, quoad circumstantiam Sabbati caeremoniale. Praeter Sabbaturn autem populus Iudaeorum alios quoque habuit Jestos et sacros dies, ad beneficia Dei praeterita commemoranda, ad praesentia demonstranda, ad futura praenuntianda. Aeternus Dei Filius, qui piissimo suo adventu con- secravit mundum 2 et habitans in nobis (loan. 1, 14) consecravit loca, tempore vivens consecravit tempus, ma- xime dies illos, quibus praecipua redemptionis nostrae mvsteria peregit. Si enim sancta sunt loca, Christi prae¬ sentia, vestigiis, labore, passione, morte, resurrectione sacrata, certe sancti erunt etiam dies, operibus redem¬ ptionis a Christo sacrati. Prima autem dies sacra occurrens est Dominica. (Act. apost. 20, 7; I. Cor. 16, 2; Apoc. 1, 10). Successit Sabbato et excellentius illo est signum beneficiorum prae¬ ter itoru m, bonorum praesentium et futurorum. Et quidem dies Dominica in memoriam revocat beneficia maxima, nempe praeter exordium mundi resurrectionem Domini et adventum Spiritus sancti; eodem quippe die, quo mundus coepit tieri, Ghristus devicta morte aeternitatis nobis aditum reseravit 3 et Evangelio sollemniter promul- gato Ecclesia quodammodo nata est; designat quietem spiritualem seu animae in Deo, quatenus mundo mortui per gratiam Spiritus sancti Christo vivamus, qui pro nobis mortuus est et resurrexil (Rom. 14, 9); praesignat quietem gloriosam in coelis, quia iam revelata est gloria resur- 1 Cuucil. Neapol. anno 1698. Tit. II. cap. 6. — Cone. Rom., anno 1725. Tit. XI. cap. 1. (Coli. Lac. Friburgi, 1870. Tom. I. col. 177.361). — 2 Martyrolog. Rom. die 25. Ilecembr. — 3 Oratio in festo Pasch. ■®-<» 761 JS& rectionis in Christo, et cjuod praecessit in capite, expec- latur a corpore, unde ab apostolo admonernur: Festi- nemus ergo mgredi in illam regidern. (Hebr. 4, 11). 1 Diei Dominicae accedunt alii dies lesti Domini, qui ob praecipua redemptionis nostrae mysteria religioni con- secrati sunt; et eum his cohaerent festa beatae Mariae virginis, quae indissolubili vinculo cum Christo coniuncta est, festa pariter Sanctorum, qui per Christi merita et gratiam sancti evaserunt, cum Christo regnant, ad Chri- stum pro nobis intercedunt, ad Christi imitationem nos exemplis suis provocant; ita ut omnis honor Sanctis im- pensus in Christum redundet, omnis illorum cultus gloriam Dei extollat. 2 1. Frequenter igitur parochi et animarum curatores edisserant de Dominicae et dierum festorum significatione et sanctitate; de necessitate statis temporibus vacandi rebus divinis animaeque rationibus prospiciendi; de po- testate Ecclesiae festa instituendi eorumque sanctitica- tionem praecipiendi; de gravi obligatione festa sanctifi- candi atque de multiplicibus commodis, quae ex assidua festorum sanctificatione redundant tam in singulos chri- stihdeles, quam in familias christianas et in universam societatem humanam. Edoceant quoque fideles de modo sanctificandi dies festos: ut nempe eisdem diebus, nisi excuset legitima dis- pensalio aut pietas erga Deum aut charitas erga proximum aut necessitas propria vel aliena, abstineant ah operi bus servilibus, quo liberius religionis exercitiis vacare possint; ut pie audiant sacram Missam, quae est centrum et culmen cultus divini, sol omnium exercitiorum spiritualium, Dei dona et gratias abunde in nos diffundens; ut intersint concionibus et catechesibus publicis, quae ipsis necessariae sunt ad instructionem in sacra doctrina vel ad morum compositionem, aut, quibus interesse debent propter bonum 1 Catech. rom. Ratisbonae, 1875. Lib. III. cap. 4. de significatione Sabb. et Dom. — 2 Catech. roman. Lib. III. cep. 4. n. 19. • Parochi ad ovicularum institutionem consulere poterunt celebre volumen, quod Benedictus XIV. de festis Domini nostri lesu Christi et beatae Mariae virginis atque quorum- dam Sanctorum edidit. <šv 762 exemplum; ut assistant Vesperis vel benediclioni ves- pertinae. Animarum curatores nosse oportet, quinam labo- res serviles ipsa lege civili his diebus interdicantur, ut necessitate data ad eas provocare possint. 1 Curent, ut illae leges civiles serventur, quibus prohibetur, ne diebus testis et Dominicis nundinae celebrentur, publicae au- ctiones habeantur vel merces in plateis ant ostiatim vendantur. Adtaborent moderatores parochiales, ut, Jicet transgressores a nullo terreno iudice puniantur, leges Dei sedulo observentur, consuetudines vero contrariae eli- minentur. 2. Fideles quam maxime inducendi sunt ad pia re- Jigionis opera, etiam non praescripta, sedulo exercenda, ad divina Sacramenta suscipienda, ad frequentandas sol- lemnitates vel institutiones pro certis confraternitatibus vel piis unionibus horis vespertinis in ecclesia haberi solitas, ad libros pietatis legendos, ad opera misericordiae exhi- benda (Iacob. 1, 27), pauperibus et egenis eleemosynam tribuendo, aegrotos visitando, ignorantes in doctrina Chri¬ stiana instituendo, 2 moerentes pie consolando; ad uberiores preces tundendas etalia, ut huius praecepti finis obtineatur. 3 Tandem cum omnes dies piis operibus sint transigendi, fideles edoceantur, qua ratione in tota hebdomada illa opera perficere conveniat, ita scilicet, ut proximum teslum diern semper spectent; quo die cum actionum nostrarum Deo quasi ratio reddenda sit, eiusmodi opera perficiant necesse est, quae neque Dei iudicio repudientur, neque illis sint in singultum et scrupulum cordis. (I. Regg. 25, 31). 3. Parochis confirmatur vel confertur facultas dis- pensandi cum ruricolis suae parochiae, ut diebus Dominicis et testis, audita saltem Missa, in agris labores peragere possint, quibus imminente tempestate vere opus est, ne 1 Cfr. liuius libri caput LXXXXV. de advocatione brachii saecularis pro evellendis publicis scandalis et criminibus. —• 2 Pro hoc pio opere Pius IX. decreto S. C. Indulg. de die 18. Iulii 1877 plures coneessit indulgentias. Vide: Fr. Beringer S. J., Die Ablasse, ihr Wesen und Gebraucb. Edit. 12. Paderbornae, 1900. Pag. 320. — 3 Cat. rom. pars III. cap. 4. n. 25. — Bened. XIV. de Synod. dioec. Lib. XIII. cap. 17 et 18. ^2. 763 <> grave rerum suarum damnum patiantur. In huiusmodi dis- pensatione concedenda nimia severitas non minus ac levi las omnino evitetur. De caetero quivis sacerdos occurrentibus casibus interrogatus declarare potest, obligationem vacandi ab operibus servilibus non obtinere, ubi revera non subsistit ex una vel altera causarum, ob qnas talia opera per- mittuntur. 1 4. Qui vero legem hanc de sanctificatione festorum omnino negligunt, ii, quum Deo et Ecclesiae non obe- diant neque eius praeceptum audiant, etiam Dei et sanctarum legum contemptores sunt; quod iam ex eo ani- madverti potest, quia praeceptum hoc eiusmodi est, ut nullo labore servari queat. Quum enim Deus non labo- res nobis imponat, quos vel dilficillimos eius causa sus- cipere deberemus, sed quietos illis diebus testis et a ter- renis curis liberos nos esse iubeat, magnae temeritatis indicium est, huius praecepti legem recusare. Exemplo nobis esse debent supplicia, quae de illis Deus sumpsit, qui illud praeceptum violarunt. Factum est autem, quum essent jilii Israel in solitudine et invenissent hominem cotti- gentern ligna in die Sabbati, obtulerunt eum Mogsi et Aaron et universae multitudini; qui recluserunt eum in carcerem, nescientes, quid super eo facere deber ent. Dixitque Domni us ad Mogsen: Morte moriatur bomo iste, obruat eum lapi- dibus omnis turba extra castra. Quumque eduxissent eum foras, obruerunt lapidibus et mortuus est, sicut praeceperat Dominus. (Num. 15, 32—36). Ne igitur in hanc Dei offensionem incidant Jideles, operae pretium erit, incessanter istud prophetae inculcare: Gens et regnum, quod non servierit tihi, penbit (Is. 60, 12), porro saepe cogitatione repetere illud verbum: Memento, ut diern Sabbati sanctifices (Exod. 20, 8), magnasque illas utili- tates et commoda illis ante oculos proponere, quae ex festorum dierum cultu percipiuntur, et multa alia ad id genus pertinentia, quae bonus et diligens pastor, ut occa- sionis ratio postulabit, copiose lateque persequi poterit. 2 1 Mttller, Theol. mor. Vindobonae, 1902. Lib II. tit. 2. § 07. Ii. 1. -• 2 Catech. rom. jiars III. cap. 4. n. 28. <£><> 764 5. Sed quura non modo operibus servilibus, quae di¬ vino praecepto veti ta sunt, veram etiam inordinatis corporis oblectamentis animiqne relaxationibus et eorum, qui ne- gligunt, pravo exemplo quamplures a festorum dierum sancto religiosoque cultu abduci soleant, parochi paterne admoneant oves suas, ne umquam intersint spectaculis vel quibuscurnque alearum, taxilloram, paginarum sen char- tarum globulorumque ligneorum et aliis quibuscumque ludis, dum divina officia celebrantur; item ut diebus Do- minicis et festivis abstineant a choreis seu saltationibus publicis, sive illae domi sive in aperto fiant, a crapulis et ebrietatibus aliisque excessibus et actionibus pecca- minosis. Nam si opera servilia diebus testis ideo potis- simum prohibentur, quia mentem a divino cultu, qui linis praecipuus huius praecepti est, abstrahunt, multo magis pec.cata a fidelibus vitanda sunt, quae non solum animum a divinarum rerum studio avocant, sed nos a Dei amore prorsus seiungunt et irarn Dei provocant. 6. Etiamsi ex praesenti disciplina in qualibet eccle- sia puhlica Missa audiri potest ad legem ecclesiasticam adimplendam, plurimum tamen convenit, ut populus pa- rochiali assistat Missae, quae pro eo applicatur, tum ut oves suum cognoscant pastorem, tum ut verbum Dei aliasque publicationes ipsos spectantes audiant. Quapropter anirna- rum pastores prudentibus adhortationibus, praesertim vero assidua et solida verbi divini praedicatione, alliciant plebem lidelem, ut frequenter ad suam parochialem ecclesiam, saltem diebus Dominicis et festivis, accedat. 1 7. Qualibet die Dominica ante vel post concionem parochi et concionatores fidelibus denuntient festa reco- lenda, dies ieiunii de praecepto observandos, vigilias et rogationum dies, quae in sequentem hebdomadam inci- dunt; obligationes religiosas, quas adimplere debent, in- dulgentias, quas lucrari possunt, necnon cuncta, quae cultum divinum respiciunt; itemque praemoneant illos de proximis sollemnitatibus eosque instituant de mysteriis, de quibus mentio in eis sollemnitatibus iniicitur. In Iris 1 Cone. Ti'id. sess. XXII. decr. de observ. et evit. in celebrat. Missae. ^2. 765 proclamationibus usurpare poterunt libellum, qui exhibet ordinem divinoram officiorum pro dioecesi Nostra. 1 8. Ut fideles magis incitentur interesse praedicationi verbi divini, concio iuxta antiquissimam Ecclesiae con- suetudinem habeatur intra Missam, finito Evangelio et ante Gredo, 2 non autem ante vel post Missam, nisi gravis aliqua causa, v. gr. specialis circumstanlia localis aut extraordinaria sollemnitas, exceptionem expostulat. 3 9. Festnm titularis vel patroni ecclesiae in omni eccle- sia non annexa (non filiali) etsi benedicta tantum, quolan- nis sub ritu duplici I. classis cum octava a Clero adscripto celebrari debet. 4 Patrocinium hoc ecclesiae per se non est festum de praecepto in choro et foro, 5 et unice in ecclesia propria, non in ecclesiis vel oratoriis annexis aut subiectis 6 aut in eadem civitate sitis, peragitur. Quod festum, si transferendum est, proprio die impedito, unica Missa sollemnis de titulari seu patrono ecclesiae permit- titur. 7 Quae Missa cantari potest, etsi alia de die non fiat; Missa tamen conventualis vel parochialis officio diei correspondens omitti non potest. 8 Haec Missa de prae¬ cepto non est; si ergo Missa de officio diei eligitur, quod Dominicis I. classis et festis sollemnioribus praescriptum est, 9 festi transferendi ne commemoratio quidem fieri potest. 10 Dominica, festum tutelaris proxime sequenti, ra- tione concursus populi cantari potest una Missa sollemnis de patrono, quae vero prohibetur, uti iam supra dictum, in Dominicis I. classis. 11 Videant vero parochi, ut haec festa celebrentur modo, qui ad pietatem, non vero ad morum licentiam et corruptelam tendat. 1 Sveto opravilo očitne službe božje za Lavantinsko škofijo. Maiburgi, 1887. Pagg. 172—198 — 2 Rubr. missalis: Ritus servandus in celebr. Missa, VI. 6; S. R. C. die 16. Mart. 1591 n. 9 ad 18. - 3 Cfr. Sammlung spezieller Disziplinar- und Pastoral-Vorschriften fiir die Lavanter Ilidzese ex anno 1860. Nr. VIII. 3. e. — 4 S. R. C. die 5. lun. 1899 n. 4025 ad I et IV. — J S. •R- C. die 11. Mart. 1837 n. 2758 ad 1. — 6 S. R. C. die 23. Febr. 1839 u- 4844 ad 8. — 7 Rubr. gen. miss. I. tit. VI., iuxta addit. S. R. C. decr. die 11. Dec. 1897. — 8 S. R C. die 17. Aug. 1709 n. 2198 ad 1; 29. lan. 1752 n. 2417 ad 7; 3. Iul. 1896 n. 3924 ad V. — 9 Praeter omnes Dominiraš I. classis rubrica gen. tit. VI. etiam feriam IV. CiD., hebdomadam sanctam, biduum Resurrect. et Pent. seouens, festum Nat., Epiph., Ascenš. Domini, ss. corpons Christi enumerat. — 10 S. R. C. die 16. Apr. 1853 n. 3009 ad 1. \ide: Directorium Rom.-Lavant. Gen. praenot. V. 6. 766 10. In gratiarum actionem pro bona messi, quae in ecclesiis parochialibus dioecesis Nostrae sollemniori qua- dam ratione institui solet, Missam volivam sollemnem celebrare communiter concessum non est; sed cantetur Missa de die vel festo occurrente, eni posl omnes ora- tiones a rubrica praeceptas adiungatur oratio seu col- lecla pro gratiarum actione, quae in Missali habetur post Missam votivam de ss. Trinitate. Quae sollemnis gra- tiarum actio in tota dioecesi peragatur Dominica prae- cedente festum omnium Sanctorum. 11. Quum experientia teste sic dieta encaenia seu paganalia annua (lepe nedelje, Schonsonntage) et patro- cinia, prouti in plerisque locis celebrari consueverunt, fideles a sanctificatione dierum festorum abstrahant atque multis excessibus et peccatis ansam praebeant, cohorta- mur parochos omnesque animarum pastores, ut eiusmodi abusibus et excessibus pro viribus occurrere studeant et ecclesiasticas sollemnitates ita instituant, quatenus in ho- norem Uei et in animarum felicitatem, non autem in cor- poralem et spiritualem populi Christiani perniciem vergant. Quapropter sub obedientia canonica adimplenda iniun- gimus, quae sequuntur. 1 a) Ne populus christianus eiusmodi sollemnitatibus mere externis et nocivis nimis inhaereat, sed ab eis paulatim desuefiat, parochi omni studio intenti sint de- cori ecclesiae parochialis promovendo, cantui ecclesiastico digne exercendo, sacramentis frequenter et devote sus- cipiendis, itaque internae sollemnitati in celebratione fe¬ storum adaugendae. b) Parochi et animarum curatores non promulgent, neque visitent annua patrocinia aliasve ecclesiasticas sol¬ lemnitates in finitimis parochiis celebrari solitas, quin in propria ecclesia praeseriptum divinum oflicium rite per- egerint ante et post meridiem, ne parochiani in alienis ecclesiis sacris interesse cogantur. Si tamen extraordina- riae sollemnitates et gravia oSficia exceptionem fieri sua- 1 Cfr. Sammlung spezieller Disciplinar- und Paatoral-Vorschriften fur die Lavanter Diocese ex anno 1860. Nr. XIII. <^g 767 *)^s> deant, liceat, Nobis tamen consultis et annuentibus, flni- timis animarum curatoribus, ut pro necessitate sese in- vicem adiuvent. c) Nisi obligationes, in vetusta consuetudine fundatae, aut specialia privilegia, a Nostris decessoribus approbata, exceptionem permittant, diebns Dominicis et festivis sa- crum oflicium in ecclesiis filial ibas bis tantum in anno peragatur, ne per frequentiores sollemnitates in ecclesiis lilialibus populus ab institutione catechetica pomeridiana, quae haberi debet in ecclesia parochiali, detineatur neve communitas detrimentum capiat. Vespertina devotio vero in lilialibus ecclesiis numquam peragatur, ne fidelibus occasio praestetur, longius ibidem commorandi. d) Usus mortariorum in praeludiis seu pervigiliis festorum et festis ipsis infra officia divina moderetur, ne devotionem fidelium perturbet neque sit causa incendio- rum aliarumque calamitatum; atque rnonitum hoc Domi- nica praecedente populo annuntietur. e) Aequali modo etiam mušica profana, qua llde- les nequaquam aedificantur, sed magis distrahuntur, quae- que occasionem praebet lascivis oblectationibus et choreis, strenue arceatur. f) Acl decorandas ecclesias, cruces, capellas et altaria puellae bene moratae tantum admittantur, quae hoc ne- gotium minime nocturno, sed diurno tempore et inspici- ente parocho peragant. Consimili modo et ad deferenda vexilla ecclesiastica iuvenes honesti et bonae famae ad- hibeantur. g) Si forle, quod Deus avertat, occasione praedictarum sollemnitatum qualescumque excessus aut scandala acci- derint, parochi sine mora de his mediante oflicio deca- nali Nobis relationem faciant, quatenus pro futuro oppor- tuna providere possimus. 12. Quum vero experientia constet, consociationes multum valere ad excitandos homines socordiamque amo- vendam, ardenter desideramus et instanter commendamus, ut, ubicumque id prudenter et cum aliqua spe successus lieri potuerit, instituatur pia confraternitas de sanctificcmda <&<> 768 g'®’ Dorninica nuncupala, pro scopo habens Dominicae diei sanctificationem procurare Ueoque, lugenda violatione ad iracundiam incitato, aequam satisfaclionem rependere. 1 Connitamur itaque iunctis viribus, ut auferatur de templo Dei abominatio desolationis (Dan. 9, 29), et im- pendamus omnem curam. ut omnia honeste et secundum ordinem fiant (I. Cor. 14, 40) in gloriam Dei et in salulem animarum, pretioso sanguine Domini nostri lesu Christi redemptarum. In praeceptis meis ambulate, iudicia mea custodite et fncite ea; et Sabbata mea sanetificate, ut sint signum inter me et vos, et seiatis, quia ego sum Dominus Deus vester. (Ezech. 20, 19. 20). —— Caput LXXXXIII. De ieiunio ecclesiastico. ristianae morum sanctitati haud exigua incrementa accedunt ex ieiuniorum et abstinentiae disciplina. Per eam namque caro crucifigitur cura vitiis et concupiscentiis suis, mens nostra ad orationem rerumque coelestium contemplationem expeditior redditur, Deo pro commissis peccatis satisfacimus et eius clementiae iavores ab ipso impetramus. Propterea Ecclesia Deo gratias agit, qui corporali ieiunio vitia comprimit, mentem elevat, vir- tutem largitur et praemia, 2 illumque supplex invocat, qui et iustis praemia meritorum et peccatoribus per ieiunium veniam praebet. 3 Ieiunium sane est, per quod tot supplicia divina mitigata, tot benelicia concessa a Deo fuisse in sacris litteris Iegimus; quod sancti viri nullo non tempore Ire^ quentabant et summis laudibus efferebant; quod ipso suo exemplo commendavit Dominus noster Iesus Christus, qui »non prius in čarne, quam pro nobis assumpserat, diaboli insultus excepit, quam eam ieiunio communisset, 1 Belinger S. I. Op. cit. Pag. 599-601. — 2 Praefatio cjuadragesimalis. — 8 Orat. fer. IV. infra liebdom. IV. Quadragesimae. o 769 nos erudiens, ut nosraet ieiuniis ad tentationum certamina ungamus et exerceamus. Est enim ieiunium bona animi custodia, corpori tutus contubernalis, armatura forliter belligerantibus, athletis exercitium. Hoc tentationes depellit, ungit ad pietatem, sobrietatis domesticus comes, opifex castitatis. In bellis forLiter agit, in pace docet quietem.« 1 Inde ab exordio in Ecclesia introducta est ieiunii praxis piissimeque servata; accesserunt vero ecclesiasticae sanctiones, ne, tepescente fervore, minor esset in ea sec- tanda fidelium sollicitudo. Patres sacrosancti Concilii Tri- dentini maxima instantia pastoribus omnibus praecipiunt, quatenus omni diligentia utantur, ut fideles eis praecipue sint obsequentes, quae ad mortificandam čarnem condu- cunt, ut ciborum delectus et ieiunia. 2 1. Quod gravissimum Tridentinae Synodi monitum prae oculis habentes, parochos, concionatores, confessarios enixe obtestamur, ut fidelibus crebro commendent ieiunii necessitatem et utilitatem, eosque edoceant, quantum sit crimen legi Ecclesiae, ieiunium aut abstinentiam statutis diebus praecipienti, obedientiam detrectare. 3 De prisco praecepti ipsius rigore plurimum temperavit piae Matris benignilas ob temporum iniquitatem hominumque imbe- cillitatem; sed id ipsum obediendi debitum adauget. Ingemiscere proinde cogimur et summopere deplo- ramus, tot reperiri aetate nostra huius praecepti trans- gressores et qui illud ludibrio etiam habere non verentur. 1 S. Basilii Magni hom. 1. de ieiuo. (Migne, Patrolog. graeca. Parisiis, 1885. Tom. XXXI. pag. 173). — 2 Cone. Trid. sess. XXV. decret. de delectu ciborum. Cfr. insuper Jitt. Nostras pastorales de mortificatione, de die 25. lan. 1891. — 2 Papa Alexander VII. plures damnavit propositiones circa ieiunii prae- ceptum prolatas. Die 24. Septembris 1665 damnavit propositionem: „Frangens ieiunium Ecclesiae, ad quod tenetur, non peccat mortalitet, nisi ex contemptu vel inobedientia hoc faciat, puta quia non vult se subiicere praecepto 0 . Die 18. Martii 1666 damnatae sunt propositiones: „In die ieiunii, qui saepius quid comedit, etsi notabilein quantitatem in fine comederit, non frangit ieiunium. — Omnes officiales qui in republica corporaliter laborant, sunt excusa,ti ab obligatione ieiunii, nec debent se certificare, num labor sit compatibilis cum ieiunio. — Excusantur absolute a praecepto ieiunii omnes illi, qui iter agunt equitando, utcumque iter agant, etiamsi iter necessarium non sit, et etiamsi iter unius diei conficiant. — Non est evidens, quod consuetudo non comedendi ova et lacticinia in Quadragesima obliget. 0 (Henr. Denzinger, Enchiridion. IVirceburgi, 1874. Nr. XCII. num. 23. 29. 30. 31 et 32). 49 Singulos Nostros in Christo filios in visceribus paternae charitatis, qua illos amantissime complectimur, instanter rogamus, ut ad meritum etiam obedientiae lucrandum et in propriae fidei manifestationem obligationi isti ieiuni- orum et abstinentiae ecclesiasticae numquam non exac- tissime satisfaciant. 2. Ut autem lex isthaec ecclesiastica, quae variis in regionibus pro locorum circumstantiis diversam habet extensionem, saltem in provincia ecclesiastica Salisburgensi ad quamdam uniformitatem redigeretur, anno Domini 1899 sequentia schemata indultorum de ieiunio et abs- tinentia in hac provincia hucusque vigentium approba- tioni Sanctae Sediš proposita sunt: 1 I. Dies ieiunio simul cum abstinentia dicati: a) Feria IV. Cinerum et tres dies ultimi hebdomadis sanctae. b) Feria VI. Quadragesimae et temporis Adventus. c) Feria IV. et VI. quattuor temporum. d) Vigilia Nativitatis Domini et Pentecostes. II. Dies ieiunii absque abstinentia, quibus una tantum comestio ad satietatem et modica insuper relectio cum praxi edendi carnes permittitur: a) Omnes dies Quadragesimae exceptis Dominicis (quoad fer. IV. Cin., ferias VI. et tres uit. dies hebd. maior. cfr. supra). b) Feria IV. temporis Adventus. c) Sabbata quattuor temporum. d) Vigiliae Immac. Concpt., Assumpt. B. M. V., Ss. Apost. Petri et Pauli et Omnium Sanctorum. III. Dies abstinentiae tantum dicati: Omnes reliquae feriae VI. per annum. IV. Dispensationes ab abstinentia: 1. Pro tota dioecesi, quoties festum fori in aliquo abstinentiae die incidit. 2. Pro aliquibus locis, quoties ibidem nundinae in aliquo abstinentiae die incidunt. 1 Vide: Kirchl. Verordnungsblatt fiir die Lavanter Dioez. ex 1900. Nr. III. artic. 18. pag. 55 sqq. 771 <*<& 3. Pro quibusdam personis: a) Pro omnibus diebus, excepta feria IV. Cinerum, tribus diebus ultimis hebdomadae sanctae et vigiliis Na- tivitatis Domini et Pentecostes, dispensantur operarii in fodinis et fabricis; itinerantes, qui in cauponis mandu- cant; caeteri quoque. qui in cauponis manducare debent. b) Pro omnibus diebus excepta feria VI. hebdomadae sanctae dispensantur sic dieti conductores in viis ferreis; porro itinerantes, quando in tabernis viae ferreae mandu¬ care debent; denique qui valetudinis recuperandae causa in balneis morantur cum familiaribus et familiis suis. c) Ab obligatione abstinentiae prorsus excipiuntur, si cibos esuriales non habent, illi, qui propter nimiam paupertatem quibuscumque cibis sustentari debent, cae¬ teri quoque, quamdiu debent in familia degere, in qua cibi esuriales non apponuntur; studeant tamen, ut, si fieri potest, saltem feria VI. hebdomadae sanctae absti- nentiam observent. V. Quovis die ieiunii sive cum abstinentia sive absque abstinentia conceditur usus lacticiniorum, ovo- rum et sagiminis in condiendis cibis esurialibus tam in una comestione, quam in collatiuncula. VI. Commixtio carnis et piscium vetita est omnibus diebus ieiunii sive cum abstinentia sive absque abstinentia et diebus Dominicis tempore Quadragesimae. Schemata haec approbata sunt decreto Congrega- tionis generalis Sacrae Romanae et Universalis Inquisi- tionis die 7. Iunii 1899, quod ita sonat: »Feria IV. die 7. Iunii 1899. Propositis in Congregatione generali Sacrae Romanae et Universalis lnquisitionis schematibus supra- seriptis indulti super abstinentia et ieiunio pro tempore quadragesimali et per annum, collatis consiliis contlatis a R. R. P. P. D. D. Episcopis provinciae ecclesiasticae Salis- burgensis, ut Sanctae Sediš approbationi subiicerentur, Eminentissimi ac Reverendissimi D. D. Cardinales in rebus fidei et morum Generales Inquisitores, praehabito voto R. R. D. D. Consultorum, attentis peculiaribus circum- 49 * <&>. 772 ^ stantiis personarum, locorum et temporum. respondendum censuerunt: Supplicandum Sanctissimo pro gratia, qua Reverendissimi P. P. D. D. Episcopi provinciae ecclesiasti- cae Salisbargensis iudulta supra memorata ex auctoritate apostolica ad septenniuin lidelibus šibi commissis imper- tiri valeant iuxta modum. Relate ad consuetudinem in istis dioecesibus vigentem, edendi nempe carnes in parva čollatione diebus ieiunio absque abstineniia dicatis, D. D. Ordinarii dispensent quidem, sed minime nomine Sanctae Sediš, vetita semper promiscuitate carnium et piscium, etiam diebus Dominicis tempore Quadragesimae. Cum autem, qui in sortem Domini vocati sunt, verbo et vitae suae exemplo caeteris praestare oporteat, hinc D. D. Ordinarii curent et studeant, ut sacerdotes tam saeculares quam reguiares, insuper alumni tam maiorum quam minorum seminariorum, communitates religiosae et omnia instituta utriusque sexus sub immediata vel mediata ipsorum iuris- dictione strictioris ieiunii observantiam amplectantur, sese abstinendo a carnibus in collatiuncula vespertina diebus ieiunio absque abstinentia eonsecratis. Ipsi autem D. D. Ordinarii, licet apostolica facultate dispensandi ad septennium polleant, tamen singulis vicibus non nisi pro uno anno dispensationem concedant, facta qualibet vice expressa mentione facultatis obtentae a Sancta Sede. Quum vero de tolerantia, ut supra, sermo instituatur, tune nulla de S. Sede mentio lacienda est. Insuper D. D. Episcopi hortentur Christifideles, ut hanc Apostolicam in- dulgentiam compensare studeant aliis piis operibus et praesertim uberioribus eleemosynis in pauperum levamen erogandis. Eminentissimus Dominus Cardinalis Archiepi- scopus Salisburgensis singulos Episcopos suae provinciae de hoc indulto certiores reddet moneatque, id eo consilio a Sancta Sede concessum fuisse, ut Episcoporum et fidelium conscientiae contutandae et unitali disc.iplinae in istis dioecesibus pro viribus consuleretur. Cum autem ea, quae decreta sunt, executioni mandata fuerint, idem Eminentissimus D. Cardinalis Archiepiscopus de huius ^2. 773 _£st> mandati adimplemento relalionem confici iubeat et ad Sanctam Sedem mittendam curet. In sequenti vero feria V. loco IV. die 8. eiusdem mensis et anni in solita audientia R. P. D. adsessori S. Officii impertita, facta de his omnibns relatione Sanctis- simo D. N. Leoni divina providentia Papae XIII., idem Sanctissimus D. N. Eminentissimorum Patrum resolutionem in omnibus approbavit, petitasque dispensationes benigne concessit. Contrariis quibuscumque non obstantibus. /^ s ’\ I. Can. Mancini, s. E et U. I. Not. m. p.“ 8. Ordo ieiuniorum per annum occurrentium quot- annis instante tempore quadragesimali a Nobis mtimari solet animarum pastoribus. Quem parochi et concionatores promuigent et, explicent dominica Quinquagesima; neque omittant, quavis die Dominica de ieiuniis sequente septi- mana recurrentibus populum fidelem praemonere. »Qua- dragesimale praesertim ieiunium, quod inter praecipua orthodoxae disciplinae capita semper et ubique ab ipso Ecclesiae exordio numeratum esse nemo catholicus infi- tiatur«, 1 vindicare debent parochi et confessarii et in ob- servantiam pro viribus perfectarn. revocare. Quum vero agitur de ieiuniis quattuor anni temporum, quae ex vetustissimo Ecclesiae more indicuntur, »ut in idipsum totius anni redeunte decursu, cognoscamus nos indesinenter purificationibus indigere semperque esse ni- tendum, dnm in huius vitae varietate iactamur, ut pec- catum, quod fragilitate carnis et cupiditatum pollutione contrahitur, ieiuniis atque eleemosynis deleatur;« 2 atque ut Deus Ecclesiae suae concedere dignetur sacrorum mi- nistros, qui in lege Domini voluntatem habentes ad eius gloriam animarumque salutem, uli par est, promovendam apti sint: id fidelibus inculcare data occasione non inter- mittant, quo maiori etiam pieiate ieiunia ipsa suscipiant et observent. ' Bened. XIV. Constit. .In suprema" de die 22. Aug. 1741. (Bullarium. Romae, 1746. Tom. I. pag. 64). — 2 S. Leonis M. sermo de leiun. septimi mensis IX. (Migne. Patrol. lat. Tom. LIV. col. 459). <&<* 7 i 4 «)^> Simili modo fideliter observanda commendent etiam ieiunia vigiliarum, »ad quas exemplariter nos invitat Chri- stus in oratione pernoctans, ad nostri vigilans iustructio- nem«, 1 ut, »abstinentiae purilicatione praemissa, digniores et capaciores inveniamur spiritualium gaudiorum« 2 se- quentis festi. 4. Parochorum praeterea erit, fldelibus distincte ex- plicare, in quo ieiunii ipsius obligatio consistit: tum sci- licet id. quod unicam in die comestionem respicit, tum etiam id, quod refertur ad abstinentiam a cibis vetitis. 3 5. Quoniam Ecclesia eo suavissimo špiritu filios suos regit, qui scit compati infirmitatibus nostris, quosdam ex iusta causa a lege ieiunii eximit, quos aut aetas incur- vat, aut languor extenuat, aut necessitas arctat. 4 Iudicium vero de legitima causa dispensationis ferre, prouti dispen- sationis ipsius indultum concedere, ad Nos spectat. Qua in re parochi vigilabunt, ne sine causae gravitate petiti- ones fiant, neve medici, quorum consilium praerequiri debet, plus aequo faciles se prabeant attestationibus dispensati- onum tradendis. Eos in omni prudentia et charitate mo- nebunt, ut, quod ipsis perpendendum proponit sanctus Carolus Borromaeus, »meminerint, ita suarum esse par- tium, corporis incolumitati prospicere, ut non obliviscan- tur, potiorem haberi debere animarum salutem. Quapropter caveant diligenter, ne alienae culpae participent nimia facilitate sua, in fide facienda necessitatis utendi cibis vetitis.« 5 6 Parochi et confessarii facultatem habeant, in singulis casibus et quoad singulos parochianos, infirmitate correptos, dispensandi ad aliquod tempus super lege ieiunii. 6. Exoptamus autem, ut ii, quibus medicorum con- silio cibis vetitis in Quadragesima (aut alio tempore) uti licebit, haec servent: 1 Alani de Insulis, Informatio de Vigil. (Ed. cit. Tom. CCX. col. 459). — 2 S. Bern. sermo in Vig. s. Andreae apost. (Ed. cit. Tom. CLXXXIII. col. 501). — 3 Bened. XIV. Constit. „Si fraternitas“ de die 8. Iul. 1744 et „Xon ambigimus" de die 30. Maii 1741. (Bullarium. Romae, 1746. Tom I. pag. 356 et 48). — 4 Bened. XIV. Instit. ecclesiast. Romae, 1750. Nr. XV. pag. 91. — 6 Edict. super observat. Quadrages. de die 4. Febr. 1581. (Bened. XIV. Instit. ecclesiast. loco cit.). <^2. f 75 9^ a) ut qualibet die abstinentiae deiectum pro viribus aliquo pietatis actu, praecipue eleemosynis sarciant, atque de hae re confessarium suum consulant; b) ut facultate hac utantur, quamdiu necesse sit; c) ut, quamprimum convaluerinl, a carnibus šibi temperent et ieiunium servent; d) dum carnibus vescuntur, ad vitandum scandalum cum aliis ne comedant, sed soli, quantum fieri potest; e) ut exquisitiore vel superfluo cibo abstineant, nihil- que sumant, quod aegrum vel infirmum non deceat; J) ut, quidquid cibi šibi superfuerit, eis pauperibus distribuant, quibus eodem vescendi potestas data fuerit. 7. Quoad fideles, qui ratione famulatus vivunt in domibus dominorum haereticorum vel pravorum catholi- corum et hac de causa exponuntur periculo violandi legem abstinentiae, applicari poterit norma, data a Con- gregatione s. Officii: »Si domini seu heri cibos illos pa- rant servis catholicis eosque adigunt ad illos comeden- dos in contemptum catholicismi, neque cum protestatione est licitum de illis comedere. Si vero non in contemptum catholicismi, sed ratione oeconomiae domini id faciant, et alii cibi non suppetant, in ea necessitate possunt servi de vetitis cum protestatione comedere; et hoc, dummodo non inveniant alios dominos, qui sinant illos servare Ecclesiae praecepta.« 1 8. Qui ab alterutra tantum legis ieiunii parte dispen- sati fuerint, vel nimirum a sola obligatione unicae com- estionis, vel a sola obligatione abstinenti ab esu carnium, sedulo docendi sunt, ne existiment, se eo ipso ab alia quoque legis eiusdem parte dispensatos esse. 2 Lex de non permiscendis licitis et interdictis epulis non eos solum respicit, qui ieiunant, sed etiam illos, qui ad uni- cam comestionem non tenentur, uti sunt iuvenes, ante- quam vigesimum primum aetatis annum expleverint, aliique rationabiliter ab eadem excusati ob impotentiam vel laborem, 3 nec non illos, qui vi indulti carnibus vesci * C. S. 0. de die 27. Maii 1671. (Acta et decr. Concil. plen. Americae latinae. Romae 1900 Pag. 191). — 2 Pened. XIV. Instit. ecclesiast. XV. (Edit. et loc. cit.). — 3 C. S. Off. die 24. Mart. 1841 et 23. Iunii 1875. <§?<» 776 •>'&> possant, »dummodo nulla certa el periculosa affectae valetudinis ralio intercedat, et ali ter fieri necessario exigat.« 1 Excipiuntur vero semper, qui sine dispensa- tione manducant carnes ratione infirmitatis. Insuper fideles, qui ratione affectae valetudinis a lege ieiunii seu unicae comestionis eximuntur, ličite pos- sunt in Quadragesimae diebus, quibus esus carnium per indultum permissus est, toties carnibus vesci, quoties per diem edunt. 2 Idem dicendum est de fidelibus, qui ratione aelatis vel laboris ieiunare non tenentur; qui scilicet prae- fatis diebus, toties quolies per diera edunt, carnibus vesci possunt, 3 nisi contrarium ex indulto pateat. 4 9. Dispensato vero patrefamilias, si ii, qui subsunt eius patriae potestati (sive filii sive famuli), versantur in impotentia (sive physica sive morali) observandi ieiunium, quia paterfamilias vel non potest, vel non vult duo prandia, alterum de cibis carneis et alterum de esurialibus parare, ličite uti possunt dispensatione patrisfamilias; tamen sub conditione de non permiscendis epulis et de unica co- mestione facienda, nisi ab hac detur exemptio. 5 Circa hoc responsum notandae sunt sequentes declarationes, datae ab eadem s. Poenitentiaria: 6 a) praedictum responsum valet ubique lerrarum; b) Sacra Poenitentiaria numquam fecit per hoc fa- cultatem patrifamilias, extendendi suam dispensationem ad totam familiam, sed tantum dedit directionem pro confessariis in actu practico circa eos, qui sub potestate sunt et debent vesci cibis a parentibus datis; c) etiam simplices confessarii possunt permittere praedictae dispensationis usum; imo practice confessarius diiudicare tenetur. De caetero autem, si quis de familia sit a ieiunio dispen- satus, nequit per se extendere ad caeteros de familia sua dispensationem. Sane S. Poenitentiaria, de hac re interro- 1 Bened. XIV. Constit. „In suprema" de die 22. Ang. 1741. (Ur. I. Alberti, De ieiunio ecclesiast. Bomae, 1903. Pag. 52 ). — 2 S. Poenitent. de die 16. Mart. 1882. (Dr. Alberti,'op. cit. Pag. 21). — 3 S. Poenit. de die 24. Febr. 1819. — 4 S. Poenit. de die 27. Maii 1863. — 5 S. Poenit. de die 16. Ianuarii 1834. — 3 S. Poenit. die 27. Maii 1803; die 20. Apr. 1865. <^e 777 9^> gata, respondendum censuit: »Infirmitatem et aliud quod- cumque rationale impedimentum de ulriusque medici consilio, non vero gulam, avaritiam, sive generatim ex- pensarum compendium eximere posse a praecepto absti- nentiae diebus esurialibus.« 1 10. Ad evitandas difficultates in observantia abstinen- tiae et ieiunii et ad praecavenda peccata ex erronea consci- entia parochi et confessarii, prae oculis habitis norm is a probatis auctoribns traditis, fidelibus accnrate doctrinam Ecclesiae interpretentur circa liceitatem, qualitatem et quantitatem ciborum diebus ieiunii, praesertim in colla- tione serotina, quaenam praecipuae sint et magis obviae causae excusantes; eisque insuper suadeant, ut in casibus dubiis circa legem ieiunii stent arbitrio confessarii. 11. »Quoniam vero non in sola abstinentia cibi stat nostri summa ieiunii, nec fructuose corpori esca subtra- hitur, nisi rnens ab iniquitate revocetur et ab obtrecta- tionibus lingua cohibeatur,« 2 sollicite monendi atque hor- tandi sunt lideles, quatenus in eo insistant atque adni- tantur, ut qui »affligendo čarnem ab alimentis abstinent, sectando iustitiam a culpa ieiunent«. 3 Tune enim proderunt nobis suscepta ieiunia, si divi- nae sint placita pietati; 4 si vitia abhorreamus, si a peccati noxis abstineamus, si ab animae periculis caveamus, si in špiritu filiorum Dei eisdem inlendamus. Hoc est, quod ait sanctus Apostolus: Si secundum čarnem, vixentis, mo- nemini; si autem špiritu faeta carnis mortificaventis, m- vetis. (Rom. 8, 13). Caput LXXXXIV. De institutis pauperum parochialibus. ara pauperum. inde ab exordio in Ecclesia intro- ducta, ab ea eiusque ministris seiungi nequit. Con- cilium Tridentinum ipsam tamquam essentialem partem curae pastoralis designat, dicens: »Praecepto di¬ vino mandatum est, quibus cura animarum commissa est . . pauperum aliarumque personarum miserabilium curam paternam gerere.« 1 Ante Christnm natum dominabatur amor inordinatus sui ipsius seu crassus egoismus. Evangelium autem prae- dicavit contrarium, dilectionem proximi uti sui ipsius. Doctrina evangelica de dilectione proximi renovavit fa- ciem terrae, et inde explicandum est odium atque in- vidia sanctae Ecclesiae adversariorum in eam. Sancta mater Ecclesia catholica excepit a Christo pauperes, et per omnia saecula in his Deum hospitem habere cen- sebat. Et qui revolvit historiam Ecclesiae catholicae, re- volvit insimul documenta amoris et dilectionis proximi, praeprimis inopia vel miseria pressi, ita ut iure dicendum sit, curam pauperum esse capitale mandatum Ecclesiae. Doctrina ecclesiastica de cura pauperum et eius praxis renovaverunt faciem terrae exercendo in societatem hu- manam, cuius multitudo est miserae conditionis, influxum salutarem . 2 Ecclesia profitetur, non esse tantum suum officium praedicandi verbum divinum, verum etiam praestandi fi- delibus suis, quae ad vitam sustentandam necessaria sunt: viduis et orphanis succurrere in eorum tribulationi- bus et indigentiis, optime persuasa, in hoc consistere 1 Sess. XXIII. cap. 1. de reform. — 2 De re agitata egregie tractant opera. Gerando, Die offentliche Armenpflege. (System der gesammten Armen- pilege). Im Auszuge tibersetzt und mit Anmerkungen begleitet von Dr. F. I. Buss. Erster Theil. Stuttgart, 1843. (8°. Pagg. 438). Zweiter Theil. 1844. Erstes Buch (Pagg. 472), zweites und drittes (Pagg. 428). Dritter und vierter Theil. 1846. (Pagg. 668). — Dr. Georg. Ratzinger, Geschichte der kirchlichen Armen¬ pflege. Freiburg im Breisgau, 1884. (Pagg. 616). — Franc. Ehrle S. I., Beitrage zur Geschichte und Reform der Armenpflege. (Erganzungsheft zu den „Stimmen aus Maria Laach“ 17. 8°. Pagg. VIII et 133). <§>'®> puram et immaculatam religionem; quoniam fides absque amore proximi mortua est et salutem adferre nequit. Quicl proclerit, fratres mei, quaerit. sanctus apostolus Iacobus, si fidem qms dicat se liabere, opera autem non habeat ? Numguid poterit fides salvare eum f Si autem frater et soror nudi sint, et indigent vietu guotidiano, dicat autem aliguis ex vobis illis: Ite in pace, calefaeimini et saturamini; non dederitis autem eis, guae necessaria sunt corpori, quid proderit ? Sic et fides, si non liabeat opera, mortua est in semetipsa. (Iac. 2, 14 — 17). Opera misericordiae, quae Ecclesia suis fidelibus in- čulcat, nullis saecularibus adminiculis resarciri possunt; illa nobilitant et sanctificant dantem et accipientem elee- mosynam, atque optima apologia religionis christianae sunt, cuius propagatio per opera charitatis et misericor¬ diae magnopere promovetur. »Tune autem«, docet Leo PP. XIII., »de bono societatis humanae, in quo prudentes rerum civilium tantopere laborant, et de locupletum et egenorum rationibus erit optime constitutum, hoc fixo et persuaso, non vacare dignitate paupertatem: divitem misericordem et munifieum, pauperem sua sorte in- dustriaque contentum esse oportere: quumque neuter sit ad haec commutabilia bona natus, alteri patientia, alteri liberalitate in coelum esse veniendum.« 1 Facite vobis amicos de mammona iniguitatis, ut eum defecentis, reci- piant vos in aeterna tabernacula (Luc. 16, 9), monet di- vinus Salvator. Eleemosgna. liberat a morte, et ipsa est, guae purgat peccata, et facit invenire misemcordiam et vitam aeternam. (Tob. 12, 9). Maximi proinde est momenti praeceptum divinum, ut proximi indigentiis occurramus, et quidem propter Deum, non autem propter vanam gloriam hominum. Quum ergo Jacis eleemosgnam., noh tuba eanere ante te, sicut hgpocritae faciunt in sgnagogis et in vicis, ut hononficentur ab hominibus. Amen dico vobis, receperunt mercedem suam. Te autem faciente eleemosgnam, nesciat sinistra tua, quid 1 Leonis XIII. encycl. de die 17. Septembris 1882. 780 c ^> jaciat dextera tua; ut sit deemosijna tua in abscondito, et Pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tihi. (Malth. 6 , 2 - 4 ). In primordio Ecclesiae pro cura pauperum constituti erant diaconi, qui sub direclione Episcopi illorum curam gerebant. Postea ad sublevandos egenos in eorum corpo- ralibus et spiritualibus necessitatibus aedificata sunt noso- comia, orphanotrophia. introducti sunt religiosi ordines et institutae sunt piae sodalitates . 1 Sacerdotes et praeprimis pastores animarum sunt tamquam ministri Christi et Ecclesiae praecipui tutores, consolatores et patres pauperum et indigentium; illi de- bent doctrinam de eleemosyna non tantum verbo praedi- care, sed etiam opere exercere, et quidem ex propriis facultatibus, dein collectis, supplicationibus et bono con- silio in omni spirituali et corporali necessitate adiumento esse. Sacerdotes debent etiam in cordibus suae curae commissorum spiritum charitatis et misericordiae excitare et fovere; causas paupertatis, ut sunt superbia, luxus, dissipatio, ebrietas, luxuria, inertia et alia hisce similia, in quantum possunt, extirpare et amovere. In Nostra dioecesi multiplici modo pauperes adiu- vantur. Praeter multas pias sodalitates et confraternitates florent in civitatibus maioribus conferentiae s. Vincentii a Paulo et sodalitates s. Elisabethae . 2 Marburgi, Celeiae et Petovii existunt singularia instituta, quae finem habent praecellentem: studiosis egentibus, scholas medias ire- quentantibus, quotidie victum necessarium porrigendi. Pro pauperibus inlirmis consultum est in nosocomiis multis in locis existentibus, quorum curam sumptibus provin- ciae Styriacae gerunt sorores sic dictae misericordiae s. Vincentii a Paulo. 1 Dr. Georg Ratzinger, op. cit. Pag. 26. — 2 Dr. Josef Pajek, Der kath. Frauen-Verein der werkthatigen christlichen Liebe in Marburg. Marburg, 1900. Pagg. 119. — Johann B. Vreže, Hilferufe fur die bedrangten Armen. Gedanken und Belehrungen tiber die Armenpflege verbunden mit dem Berichte iiber die zehnjahrige 'VVirksamkeit der zweiten Conferenz des St. Vinzenz-Vereines zum hi. Johannes Bapt. in Marburg. Marburg, 1899. Pagg. 144. — Actiones et constitutiones Synodi dioecesanae anno 1900 celebratae. Marburgi, 1901. Pag. 4b0—489. e 781 9^g > In bonura opificum et operariorum sicut et famula- rurn pauperum in nonnullis parochiis prospere proficiunt societates speciales. In archiparochia Konjice existit fun- datio lacta ab archiparocho Ignatio Novak ad procuran- dam dotem pro sponsis inopibus ex oppido, ab archi¬ parocho Iosepho Rozman vero pro sponsis rusticis; in parochia Šoštanj sublevat perantiqua conlraternitas chari- tatis actualis erga proximum suos sodales. Ad sublevandos pauperes et egenos in genere exi- stunt in Nostra dioecesi permulta instituta pauperum parocliialia, guae saeculo propraeterito a potestate civili quidem introducta, sed ex bonis Ecclesiae dotata sunt et usque ad nostra tempora perdurant, opemque ferunt in- digentibus parocnianis iuxta normas praescriptas. Haec instituta possident propria praedia, domus et capitalia, quorum proventus in bonum pauperum cuiusque pa- rochiae cadunt. Sublevantur ex hoc instituto pauperes et egeni pro lempore in parochia degentes, etiamsi in nulla communi- tate ad parochiam pertinente ius patrium habeant. Quum haec instituta pauperum in*sensu ecclesiastico ordinata favorabiliter in adiuvandis pauperibus operenlur, Nos ordinamus et decJaramus, ut ea|in dioecesi Nostra pro futuro quoque in suo vigore permaneant et dilatentur, atque iuxta normas desuper existentes dirigantur et ad- rninistrentur. Hune in finem in memoriam revocamus decreta et statuta pro salutifera directione et administra- tione horum instutorum parochialium edita, 1 quorum tenor est: 1. Administratio instituti pauperum parochialis per- tinet ad parochum loči vel eius in cura animarum substi- tutum, cui in adiutorium sunt: pater pauperum, electus ex parochianis iuxta modum. desuper statutum, 2 a Con- 1 Vorschriften (iber die Leitung und Verwaltung der Pfarrarmeninstitute. Kirchl. Ver. Blatt, 1896. Nr. IX. nuni. I. pag. 1—4. — Pastoral-Conf. Schluss- protokoll der Lav. Draec. 1882. Pag. 7-12. — Anleitung zur nchtigen Venval- tung des Kirehen- Pfriiaden- und Pfarrarmeninstituts-Vermogens nach den ra der Lav. Dioe. zu Recht bestehenden Gesetzen uad Vorschriften. Marburg, 1904. Part. III. pag 129—142. - * Anleitung. Marburg, 1904. § 42. pag. 139. (Cfr. huius libri caput LXXXIX). 782 sistorio episcopali approbandus et potestati publicae notifi- candus, necnon praefectus communitatis loči, vel si in parochia plures existunt communitates, praefectus per electionem designatus. Unusquisque horum suam davim ad arcam instituti pauperum habeat. 2. Administratores memorati omnia perspecta habeant opus est, quae pertinent ad bonam administrationem. Ea- propter tenentur instare, ut conficiatur inventarium omnium bonorum et iurium instituti pauperum in duobus exem- plaribus, quorum unum reservetur in archivio parochiali, alterum autem transmittatur ad Curiam episcopalem, ut in eius archivio condatur. 3. Bona huius instituti praecipue augentur legatis pro parochialibus pauperibus, a piis et misericordibus tidelibus testatis, nec non oblationibus factis inter Missarum sol- lemnia in sacculum tinnientem (nabiralnik, Klingbeutel) et in gazophylacium, hunc in finem in ecclesia praepa- ratum, dein ex collectis et doniš usquemodo consuetis in festo Nativitatis Domini, Dominica Resurrectionis aliisque . festis pro lubitu. 1 4. Principium, centrum ac finis curae pauperum in sensu Ecclesiae fuit semper, est et erit Iesus Christus, Filius Dei vivi, praesens in sanctissimo Sacramento in tabernaculo cuiusvis ecclesiae parochialis. in cuius nomine praestatur eleemosyna. Eleemosyna, ut nanciscatur desi- deratum effeclum, debet habere characterem abnegationis, privationis et sacrificii; dari debet ex praecepto divino ad ostendendum gratum animum erga Deum, pro poe- nitentia et in expectatione coelestis benedictionis et re- munerationis. Bate et dabitur vobis. (Luc. 6, 38). Religio munda et immacidata ad Beum Patrem haee est: visitare pupillos et viduas in tribulatione eorum, et immaculatum se custodire ob lioc saecido. (rac. 1, 27). 5. Utrum autem dona pauperum et oblationes fide- lium, e. g. collectae e gazophylacio in ecclesia, aliaeque 1 Joseph Othmar Kardinal Rauscher, Die Pfarrarmenanstalt. Rede, ge- halten in der Sitzung des n. 6. Landtages am 31. Jiinner 1866. Wien, 1866. Pag. 16. 783 n eleemosynae cumulandae et capitalizandae sint, non polest desuper statui regula generalis. Ouod hac de re dici po- test, est solum hoc, benefactores talium oblationum in voto habere, ut illorum dona pia pro sublevanda pau- pertate fratrum coaevorum impendantur. 6. Et quamvis cumulatio eleemosynae et donorum piorum generatim loquendo non comraendetur, est tamen pro illis parochiis, in quibus institutura pauperum nondurn existit, optandum, ut aliqua pars separetur et conservetur, unde successu temporis pia instituta pauperum erigentur, ex quibus tempore opportuno in času necessitatis pau- peres subsidium aliquod habeant et inde participent, fi- delibusqus occasio praestetur, per pias fundationes the- saurum quemdam acquirendi. Hoc modo nova instituta pauperum creari possunt, quae in špiritu inque sensu Ecclesiae administrata indigentibus parochianis succur- rere valebunt. 7. Parochus omnem permutationem quoad incre- mentum bonorum instituti accurate et fideliter adnotet in praedicto inventario. Procuratores praeterea tenentur in conscientia, ut fundum huius instituti bene administrent eiusque melioriationi pro viribus provideant. Capitalia in- vestienda sunt cum pupillari securitate in bonis stabili- bus et frugiferis, aut elocanda in syngraphis publicis, quae gaudent securitate legali. Syngraphae, ut ad insti- tutum pauperum pertinere cognoscantur, modo prae- scripto per officiales publicos vinculo competenti instituto adscribendae sunt. 8. Si fundationes in commodum instituti praelaudati legantur, administratores instituti litteras acceptationis (sprejemna listina, Akzeptations-Urkunde) legitime sub- scriptas et sigillis debitis munitas via Pr. Ep. Ordinariatus ad caes. reg. gubernium dirigant, quod fundationis litteras pro erigenda fundatione exhibebit. 1 9. Quando debitores privati pecuniam muluatam insti¬ tuto pauperum restituunt, administratores pro ipsis confe- 1 Anleituog zur richtigen Verwaltung des.. Pfarrarmeninstituts-Ver mogens. Marburg, 1904. Pag. 135. < %> praefecto communitatis administrant, eleemosynas paupe- ribus determinatas distribuunt, rationes quotannis con- ficiunt, et illas Consistorio episcopali in triplo repraesen- tant ac quaedam testimonia paupertatis 1 exhibent. 16. Merito autem Ecclesiae plena potestas in eri- gendis et administrandis institutis piis parochialibus pauperum conceditur, quia hoc modo pauperibus et miseris in illorum spiritualibus et corporalibns exigentiis optime provisum est. Proinde etiam eleemosynae piaque opera misericordiae ab Ecclesia summis laudibus effe- runtur et maximopere commendantnr. Misericordia terme sola in Evangelio praedicatur virtus, quippe quae homi- nem in supremo iudicio salvum reddet. Qui habuerit substantiam huius muncli, et viderit fratrem suum neeessitatem kober e, et elauserit viscera sua ab eo, quomodo charitas Dei manet in eo? Filioli mei, non diligamus verbo neque lingua, sed opere et veritate. (I. Ioan. 3, 17. 18). Venite benedicti Patris mei, possidete paratum vobis regnum a constitutione mundi! Esurivi enim, et dedistis miki manducare; sitivi, et dedistis miki bibere; hospes eram, et eollegistis me; nudus, et cooperuistis me; infirmus, et visitastis me; in car cere eram, et venistis ad me ... Amen dico vobis, guamdiu jecistis uni ex kis fratri- bus meis minimis, miki /ecistis. (Matth. 25, 34—36. 40). Caput LXXXXV. De advocatione brachii saecularis pro evellendis publicis scandalis et criminibus. ominus noster Iesus Christus, quum in ultima coena ad discipulos suos de instanti sua passione sermo- cinatus esset atque illi dixissent: Domine, ecce duo gladii kic, respondit: Satis est. (Luc. 22, 38). Ex hoc dialogo sacrae Scripturae interpretes argu- mentantur, duas a Deo potestates esse constitutas, eccle- siasticam nempe et civilem, quae se in vicem adiuvare, 1 Kirchl. Verord.-Blatt fur die Lav. Dioec. ex 1897. Nr. V. art. 4. 787 e><& minime vero impugnare debenf. In succedentibus sermo instituitur de illis mediis externis, sub nomine bračhii sciecularis venientibus, quae animarum pastores a pote- state civili ad sustinendam disciplinam requirere possunt. De civili qnoque potestate valent, quae s. Paulus apostoius ad Romanos scripsit: Omnis anima potestatibm sublimionbus subdita sit. Non est enim potestas nisi a Deo: quae cmtern sunt, a Deo ord.inn.tae sunt. (Rom. 13, 1). Et de eadem potestate subdit: Non enim sine eausa <&> Proinde, si circumvagantes histriones, venatores do- minicales. mercatores vel homines alii !requentantes nun- dinas, publicas auctiones vel cauponas seu tabernas vi- narias et similes tumultu scandaloso cultum divinum turbare vel processionem usitatam impedire audeant, pa- rochus brachium saeculare contra tali modo agentes advo- care potest. Opificibus nostris feriatio Dominicarum specialibus in- culcatur legibus , ex quibus sequentes hic allegamus. In commodum variorum opificum, qui labore ma- nuum, mercatura, industria vel artificio quaestum quae- runt, exierunt die 20. Decembris 1859 litterae patentes, 1 quae adhuc vigentem ordinem pro opificibus continent. Anno 1883 data est lex, 2 quae hunc ordinem quidem partim mutavit, partim vero ampliavit et explanavit. Sed hactenus magis pro magistris, quam pro adiutoribus opi¬ ficum provisum erat. Propterea anno 1885 concinnata est nova lex, 3 quae sublato capite VI. e litteris patentibus anni 1859 valde utiles et sanas ordinationes pro adiu¬ toribus et adiutricibus nec non pro tironibus opificum stabilivit. Brevi § 75 huius legis ex 1885 sancita est feriatio Dominicarum aliquantulum etiam sanctificatio festorum, asi libero arbitrio caes. reg. ministrorum permissum est, quibusnam categoriis opificum concedere velint licen- tiam diebus Dominicis operandi. Mox in lucern editum est decretum generale ministrorum, 4 executionem harum novellarum dirigens, quod autem optatis non respondit. Hinc exortae sunt variae querelae opificum, quae senatum imperii induxerunt ad strictiorem supra nominatae para- graphi 75 interpretationem procedere. Ineunte anno 1895 1 Kaiserliches Patent vom 20. Dezember 1859 (R.-G.-Bl. Nr. 227), womit eine Gewerbeordnung erlassen wird. — 2 Gesetz vom 15. Marž 1883 (11.-G.-HI. Nr. 39), betreffend die Abanderung und Erganzung der Gewerbeordnung. — 3 Gesetz vom 8. Marž 1885 (R.-G.-Bl. Nr. 22), betreffend die Abanderung und Erganzung der Gewerbeordnung. — 4 Verordnung des Handelsmimsters im Rtn- vernehmen mit dem Minister des Innern uud dem Minister iiir Kultus um Unterricht vom 27. Mai 1885 (R.-G.-Bl. Nr. 83), womit auf Grund des § 75 des Gesetzes vom 8. Marž 1885 (R.-G.-Bl. Nr. 22) die gewerbliche Arbeit an Sonn- tagen bei einzelnen Kategorien von Gewerben gestattet wird. condita est lex specialis, 1 quae quatuor paragraphis ordinat quietem dominicalem et sanctificationem festorum se- quenti modo. § 1. articulo I. statuit: »Diebus Dominicis omnis labor quaestuarius quiescat.« Art. II. subdit: »Quies domi- nicalis incipit omni Dominica saltem hora sexta matutina .. et perdurat ad minimum per viginti quatuor horas.« Arti- culis III. et IV. enumerantur exceptiones huius legis; arti- culus V. vero inculcat heris, ut Dominica immediate sequenti praestent operariis (Dominica praecedenti labore occupatis) sulticiens tempus liberum, quo sacro antemeridiano offi- cio interesse possint. Articuli VI.—VIII. explicant obliga- tiones caes. reg. rninisteriorum ac potestatis provincialis circa has normas. Articuli IX.—XIII. constituunt quietem dominicalem circa mercaturam. Articulus XIV. demum confirmat institutionem legis ex anno 1885 mandantis: »Diebus festivis operariis concedendum est tempus neces- sarium, ut quisque eorum antemeridiano sacro officio confessionis suae interesse possit« Per aliam specialem legem 2 obligatio servandi quietem dominicalem extensa est super institores, qui merces ostiatim venditant. Eodem anno 1895 prodierunt duo de- creta 3 ministrorum pro mercatura, pro internis et pro cul- tu et institutione, quibus singulis categoriis opificum. qui diebus lestivis omnino a labore abstinere non possunt, praescribitur, quando et quomodo operariis suis quietem 1 Gesetz vom 16. Janner 1895. (R-G.-Bl. Nr. 11), betreffend die Regelung der Sonn- und Feiertagsruhe im Gevverbebetriebe, publicata in Kirchl. Verord,- Blatt fur die Lav. Dioec. ex 1895. Nr. I. art. IV. — 2 Gesetz vom 28. April 1895 (R.-G.-Bl. Nr. 60), betreffend die Ausdehnung der Sonntagsruke auf den Hausierhandel. — 3 Verordnirng des Handelsministers im Einvernehmen mit dem Minister des Innern und dem Minister fiir Kultus und Unterrieht vom 24. April 1895 (R.-G.-B1. Nr. 58), vvomitin Durchftihrung des Gesetzes vom 16. Janner 1895 (R.-G.-Bl. Nr. 21), betreffend die Regelung der Sonn- und Feiertagsruhe im Ge- rverbebetriebe, die gewerbliche Arbeit, an Sonntagen bei einzelnen Kategorien von Gevverben gestattet wird. — Verordnung des Handelsministeriums im Ein¬ vernehmen mit dem Ministerium des Innern und dem Ministerium fiir Kultus und Unterrieht vom 11. August 1895 (R-G.-BI. Nr. 125), womit die Ministerial- verordnuug vom 24. April 1895 (R.-G.-Bl. Nr. 58), betreffend die Gestattung der gerverlilichen Arbeit an Sonntagen bei einzelnen Kategorien von Gewerben, ergiinzt und teihveise abgeandert wird. Cfr. Kirchl. Verord.-Blatt ex 1895. Nr. VI. art. IV. 791 «> et tempus necessariam pro implendis religiosis officiis concedere debent. Porro de ista materia pro nostra provincia a caes. reg. locumtenente plura emanarunt edicta, 1 praeprimis circa mercatores, »quibus merces suas diebus Dominicis et fe- stivis generatim per sex tantum horas vendere licet«. Haec decreta curio, qui contra transgressores istarum legum brachium saeculare advocaturus est, prius bene perspiciat oportet. 2. Contra concubinarios. Vix datur criraen, quo plures scandalizentur, quam abominabili concubinatu, quem oecumenicum Concilium Tridentinum gravissimis poenis mulctari decrevit. Gommunitatibus incumbit obligatio mori- bus subditorum invigilandi. 2 Huiusmodi commercia, licet peccaminosa, sed codice poenali non interdicta, competentiae magistratuum se subtrahunt aestimanturque ut res vitae privatae, quam- diu scandalum publicum non pariunt vel periculum mori- bus publicis in communitate non inferunt. 3 Ergo duo tantum sunt casus, in quibus potestas politica in concubinarios animadvertere potest, nempe a) si publicum praebeant scandalum et b) si publicae moralitati in communitate nocivi evadant. In his casibus magistratus contra concu¬ binarios relegatione progredi possunt, ast tantum contra forenses sive extraneos, qui non pertinent ad communi- tatem, non vero contra domesticos vel socios communi- tatis, qui fundum, etsi minimum in communitate possident., vel opificium exercent, vel de proventibus suis censum sol- vunt. Si praefectus communitatis recusat, nefarios concubi¬ narios eiicere e communitate, potest parochus recurrere ad caes. reg. capitaneum districtus, qui innixus § 10 supra citatae legis de ordine in communitatibus 4 proba- biliter mandabit praefecto communitatis, consultis depu- 1 Kundmachung der k. k. Statthalterei fiir Steiermark vom 1. Mai 1895 (L.-G.-Bl. Nr. 57) und vom 12. Mai 1896 (L.-G.-Bl. Nr. 42) . . betreffend die Gestattung der Sonntagsarbeit bei einzelnen Gewerbskategorien. — * § 24. alin. 7 supra cit. leg. de die 2. Maii 1864 (L.-G.-Bl. Nr. 5). — 3 E. Mayerhofer, op. cit. pag. 1401. — 4 Landesgesetz vom 2. Mai 1864 (L.-G.-Bl. Nr. 5) ut supra. ^e- 792 tatis commnnitatis, relegare ex ea extraneos, »quorum vita nori censetur integra«. 1 In pagis seu in minoribus communitatibns facilius probabitur scandalum publicum, propterea ibidem saepius cum felici progressu inseretur auctoritas publica quam in urbibus et maioribus communitatibus, in quibus contra miseros hos peccatores procedendum erit iuxta statuta societatis sancti Francisci Regis, quae Vindobonae omni anno permultos concubinatus feliciter sanat. Ipsa procurat, ut omnia rato matrimonio adversantia impedimenta de medio tollantur et in facie Ecclesiae sancta coniugia ineantur. Confidimus in Domino, neminem vestrum pro talibus bannis et copulationibus exacturum esse iura stolae, imo unumquemque paratum fore ad necessaria documenta gratis conscribenda et postulanti vel requirenti officio parochiali gratuito praestanda. Is, qui dixit: Vae mundo a scandalis (Matth. 18, 7), vobis in Christo dilectis curionibus erit merces vestra midta et eritis filii Altissimi. (Luc. 6, 35). 3. Contra perversos caupones. In parochianorum bo- nos moreš valde nocivum exercent influxum diffamatae cauponae et diversae delectationes, quas caupones irre- ligiosi suis parare solent visitatoribus. Habetur in pro- vincia nostra laude digna »constitutio politica,« 2 quae prohibet, ne tabernae vinariae ad multam noctem apertae habeantur, ne absque licentia communitatis saltationes vel choreae publicae instituantur, mušici congregentur et generatim hominibus iunioribus diversi sexus occasio ad nocturnos conventus praebeatur. Si huiusmodi scandala in parochiam irrepserint et mo- nitio instructioque de ambone nihil profecerit, parochus brachium saeculare a praefecto communitatis, cui pariter olficium invigilandi moribus subditorum incumbit, 3 requi- rere potest. 1 Erkenntnis des Verwaltungsgerichtihofes vora 6. Oktober 1888. Zahl 2046. (Badwinski, Nr. 4268 Ausweisung aus der Gemeinde wegen Mangels der Unbescholtenheit, i. e. propter concubinatum). — 2 Poliaeiordnung filr Steier- mark vom 28. September 1858 (L.-G.-Bl. Nr. 22) II. Abteilung. — 3 Landesgesetz vom 2. Mai 1864 (L.-G.-Bl. Nr. 5). § 24. alin. 7. 4. Contra scandala in theatris. Fons scaturiens scan- dalis est theatrum modernum. Natura sua destinatum, ut homines delectando excolat et instruat, saepe saepius eos corrumpit et destruit. Animarum curator attendat ad themata, quae aguntur, et contra scandalosa advocet brachium saeculare. Sciat nempe curio, die 30. lanuarii 1850 exiisse rnandatum caes. reg. locumtenentis in Styria, quod »thema productionis (publicae) sine ulla dubitatione i. e. sine offendiculo esse debet«. 1 Dantur insuper dies, quibus lusus scenici sicut publicae choreae, concertationes musicorum et similia omnino interdicuntur. Ita fabulas scenicas agere omnino non licet: triduo sacro, festo corporis Ghristi et in vi- gilia Nativitatis Domini; testis vero Paschatis, Pentecostes et Nativitatis Domini permittuntur lusus scenici in the¬ atris pro causis tantum piis vel beneficis. 2 Saltationes publicae vero eisdem diebus numquam conceduntur. 3 Contra contemptores horum praeceptorum parochus bra¬ chium saeculare cum successu advocare potest. 5. In causis matriculariis. Parochi, qui matricas super baptismo, copulatione et sepultura non tantum ex man- dato Ecclesiae, veram etiam nomine reipublicae conscri- bunt, saepe indigent fide dignis indiciis, quae ipsi tantum partes praestare possunt. Experientia teste sunt multi homines valde negligentes, imo obstinati, etsi agatur de rebus magni momenti, propterea matricularius actum ministerialem non valet semper inscribere, uti regulae generales ab eo exigunt. Tali in času parochus brachium saeculare a po- testate civilis districtus eum in finem advocare potest, 4 ut hunc vel illum examinet de circumstantiis, quae se- cundum legem civilem matricis sunt inserendae, quas vero ille, iterata vice admonitus, communicare omisit. 6. Pro exigendis jixis proventibus. Quia et respublica ratum habet axioma, quod apostolus Paulus pronuntiavit * Erlass des Statthalters in Steiermark vom 30. Janner 1850 (L.-G.-Bl. Nr. 10). Alin. 4. — 2 Ministerial-Verordrmng vom 1 Juli 1868 (R.-G.-Bl. Nr. 81). — 3 Ministerial-Verordnung vom 15. Juli 1868 (R.-G.-Bl. Nr. 98). — 4 XXVIII Schlussprotokoll liber die Pastoralkonferenzen ex anno 1875. A. I. pag. 1. verbis: Qui altari deserviunt, cum altari participant (I. Cor. 9, 13), propterea sancivit lege interconfessionali: »Ad exigenda vectigalia aliasque praestationes in fines eccle- siasticos, quae consentiente potestate civili parochianis impositae snnt, politica conceditur executio.« »Idem valet de fixis expensis sive iuribus stolae pro bannis vel promulgationibus, pro copulationibus nec non pro funeribus, demum pro exscribendis documentis seu testimoniis e matriculis.« »Hornines petitores iuris pauperum liberi sunt a solvendis praedictis taxis.« 1 Bene autem noverint ani- marum pastores, executionem politicam non omnibus eorum proventibus esse promissam, sed tantum collectu- ris fundatis vel nominatis et illis per litteras patentes de die 13. Decembris 1774 iuribus stolae affuds taxis. Quia vero remunerationes pro funeribus a domo usque ad ecclesiam et ab hac usque ad dissitum coe- meterium ducendis, vulgo *conductus expensae«, execu- tione politica haud gaudent, propterea modo citata lege 2 permittitur ab illo, qui petit sollemnitates, quas minima taxa stolaris non comprehendit, pro istis functionibus a priori postulare solutionem. In praxi vero hic modus agendi minime est com- mendandus, quia in contemptum Ecclesiae eiusque mini- strorum imo in odium religionis ipsius vergi possit. Exinde sequitur, quanam prudentia pastorali proceden- dum sit in advocando brachio saeculari, dum agitur de exigendis proventibus stolae, praesertim quum agitur de praestationibus collecturae a possessoribus, qui prae- dia emerunt ignOrantes, ipsis incumbere tale onus reale, publicis tabulis non inscriptum. Denique monemus eccle- siarum rectores, ut memores permaneant mulctarum alia- rumque poenarum, quas negligendo litteras patentes de iuribus stolae incurrere possunt. 3 * Lege cit. de 7. Maii 1874 (R.-G.-Bl. Nr. 50). § 23. — 2 Gesetz vom 7. Mai 1874 (R.-G.-Bl. Nr. 50). § 25. — 3 Leg. cit. de 7. Maii 1874 (R.-G.-Bl. Nr. 50) § 26. Contraventiones stolae vero tribus mensibus a commisso trans- gressu praescribuntur iuxta § 4 decr. ministr. de die 3. Aprilis 1855 (R.-G.-Bl. Nr. 61). (E. Mayerhofer, op. cit. pag. 112. n. 2). 795 *><&> 7 . Pro reparandis aedifieiis ecclesiasticis. Inter sacer- dotes dioecesis Lavantinae sat multi inveniuntur viri, guorum quisque possit dicere cum Psalmista: Zelus do- mus tuae eomedit me. (Ps. 68, 10). Quis enumerabit omnes ecclesias, quae indefesso labore animarum curatorum novissimis decenniis spontaneis oblationibus penitus re- stauratae vel funditus novae extrnctae sunt! Interdum tamen socordes parochiani cogi debent, ut tecta ruinosa resarciant, vel ecclesiam iuxta datas normas 1 reconstruant, amplient vel novam aedificent. Maiores adhuc diificultates oriuntur, quum de reparandis seu reconstru- endis aedifieiis beneficialibus agitur. Si necessitas reparationis vel reconstructionis talium aedium, sive sacrarum sive beneficialium, a rerum peritis dignoscitur, maior tamen pars parochianorum absque gravibus argumentis operi necessario obluctatur, parochus coactus censetur, ut ad opus perficiendum advocet bra- chium saeculare, ne ecclesia parochialis vel ad eam per- tinentia aedificia damnum gravius patiantur. Ad finem nempe assequendum reetor ecclesiae pa¬ rochialis potestatem politicam districtus implorare potest, ut ista vi legis saepius citatae »de relatione iurium inter confessiones« necessitatem tališ operiš summamque ex- pensarum pro eo statuat nec non omnes ad hoc concur- rentes faetores inducat, ut impensas vel sumptus, quos ipsis Iex provincialis de concurrentia circa construenda et reparanda aedificia sacra et beneficialia et circa compa- randa paramenta, supellectilia et expensas pro cultu divino 2 iniungit, ultro in se suscipiant. Si omnes partes ad consen- sum adduci non potuerunt, tune potestas civilis fert senten- tiam, quae rata omnes faetores striete obligat. In parochiis, quae pluribus communitatibus constant, hae iuxta legem modo citatam consilium deputatorum eligunt communi- tatum, cui committuntur causae, quae contributiones ad 1 Actiones et constitutiones Synod. dioec. anno 1900 celebr. Marburgi, 1901. Pag. 375—381. — 2 Gesetz vom 28. April 1864 (L.-G.-Bl. Nr. 7) wirksam fiir das Herzogtum Steiermark, betreffend die Bestreitung der Kosten der Herstel- lung und Erhaltung der katholischen Kirehen- und Pfriindengebiiude, dann der Beschaffung der Kirchen-Paramenle, Einrichtungen und Erfordernisse. <§><> 796 •>'®> structuram necessarias concernunt. In času, in quo con- silium hoc munus šibi iniunctum negligat, parochus brachium saeculare advocare a potestate politica potest, quod vero non seinper expedit. Propterea monemus omnes rectores ecclesiarum et possessores beneficiorum, ne ex levi quavis causa bra¬ chium saeculare advocent. In extruendis vel reparandis sacris aedibus ad collectas vel oblationes fidelium magis recurrant, quam ad istam minus popularem legem de con- currentia. Sed etiam in aliis casibus, in eis potissimum, in quibus de proventibus clericorum vel de componendis sive de corrigendis matricis parochialibus agitur, potius ad institutionem et persuasionem confugiant, quam ad severum brachium saeculare. II. Quando brachium saeculare a potestate iudiciali advocari potest. Habemus in Austria duplicem codicem, criminalem scilicet et civilem, quorum uterque haud raro curioni ansam praebet a caes. reg. potestate iudiciali brachium saeculare requirendi. Primum percurremus codicem cri¬ minalem (kazenski zakon, Strafgesetz) die 27. Maii 1852, deinde codicem civilem de die 1. Iunii 1811. In utroque volumine inveniemus et exscribemus paragraphos, qua- rum notio curato multum prodest, ut veram fidem, cultum divinum, concreditam ecclesiam eiusque iura nec non personam bonamque lamam suam occasione oblata tueri possit. Scitu digniores normae codicis criminalis . 1 Pro tuendis legibus et in iudicium vocandis trans- gressoribus earum constituti sunt caes. reg. procuratores fiscales (državni pravdniki, Staatsanwalte). Ad eorum aures deferre crimen aliquod, codice criminali strenue 1 Kaiserliches Patent vom 27. Mai 1852 (R.-G.-Bl. Nr. 117), wodurch eine neue.. Ausgabe des Strafgesetzbuches iiber Verbrecben und scbwere Polizeiiibertretungen vom 3. September 1803 .. als alleiniges Strafgesetz iiber Verbrecben, Vergehen und Ubertretungen fiir den ganzen Umfang des Reiches .. kundgemacht und vom 1. September 1852 angefangen in Wirksamkeit gesetzt wird. Dividitur codex criminalis in 2 partes cum §§ 1—532. <^p 797 »,<§> interdictum, est idem ac brachium saeculare advocare. In capile omnium criminum in codice nostro criminali pleno iure perduellio et crimen laesae maiestatis, deinde seditio et tumuHus constituuntur. Si pastor animarum de his notitiam communicabilem perceperit, eam potestati iudiciali deferre debet, nemo vestrum ignorat. Hic vero šolam paragraphos agentes de materiis, quae officium curionum speciali modo tangunt, in medium proleremus. 1. Violenta invasio in aliena immobilia bona. De vi publica et de lactis viulentis securitatem publicam lae- dentibus agunt §§ 76—100, quae distinguunt tredecim tales casus publicae violentiae. Paragraphus 88. quartum horum casuum definit, ut sequitur: »Si quis posthabito magistratu cuiusdam posses- sionem quietam fundi aut ad eum pertinentium iurium collectis hominibus violento incursu turbat, aut sine adiu- toribus aliquem in sua domo vel habitatione armatus invadit ibique vel illius personae vel domesticis vel bonis et fortunis eius vim infert, licet faciat id sive ad vindictam sumendam, sive ad ius quoddam putativum obtinendum, vel ad promissionem vel probationem quamdam extor- quendam, vel ut alicui inimicitiae satislaciat«, 1 reus fit criminis publicae violentiae quarti casus. Momentum huius legis in eo consistit, quod parocho, qui censetur herus esse ecclesiae omniumque ad eam pertinentium aedificiorum, e. gr. sacristiae, chori musico- rum, turris, imo coemeterii, supremum iudicium ius do- ' In lege, quae transgressores suos arctissimis castigat poenis, minima vox maximi ponderis esse potest, propterea hicce authenticum reddimus textum. § 83 d) durch gewaltsamen Einfalt in fremdes unbevvegliches Gut. (Vierter Fali). „Wenn mit Ubergehung der Obrigkeit der rubige Besitz an Grund und Boden oder der darauf sich beziehenden Rechte eines andern mit gesammelten mehreren Leuten durch einen gewaltsamen Einlall gestoret oder, wenn auch ohne Gehilfen, in das Haus oder die Wohnung eines andern bewaffnet einge- diungen wird und daselbst an dessen Person oder an dessen Hausleuten, Habe und Gut Gewalt ausgeiibt wird, es geschebe solches, um sich wegeu eines ver- meintlichen Unrechtes Rache zu versehaffen, ein angesprochenes Recht durch- zusetzen, ein Versprechen oder ein Beweismittel abzunotigen oder sonst eine Gehassigkeit zu befriedigen, so unterliegt der Urheber solcher Gewalttiitigkeiten der Strafe schweren Kerkers von einem bis auf 5 Jahre; die sich als Mithelfer brauchen lassen, sollen mit Kerker bis zu einem Jahre gestraft werden.“ <» 798 mini 1 et ius pacis domus in ecclesia adiudicavit, propterea ipse pro suo arbitrio potest ecclesiam procurare aperien- dam vel claudendam in eamque intrantibus potest loca propria designare, eosque a quibusdam spatiis arcere, aliaque iura domus domini exercere. 2. Perturbatio religionis. Hoc crimen committit iuxla § 122 : a) qui verbis, factis, typis vel scriptis Deum blasphemat; b) qui in imperio existentis confessionis cultum divinum turbat, vel qui male tractando vaša pro cultu divino destinata vel aliter factis, verbis vel typis aut scriptis publice religionem contemnit. 2 Alineae c) et d) huius paragraphi die 25. Maii 1868 articulo VIT. legis interconfessionalis 3 sublatae sunt, atta- men cautum est, ne asseclae cuiuslibet confessionis re- fugas seu desertores alterius confessionis vi vel dolo in suas partes alliciant. Etiam ad hanc paragraphum existunt variae sen- tentiae supremi iudicii, quae demonstrant, blasphemias in Christum Dominum, 4 in mysterium eius incarna- tionis, 5 in consecratam hostiam 0 vel in alia sacramenta, si publice 7 i. e. coram pluribus indeterminatis personis factae sunt, sub strictissimis poenis esse interdictas. 3. Delicta contra sextum. Codex criminalis enumerat illa atrociora contra sextum decalogi praeceptum gras- santia delicta, quae ad conservandam societatem huma- nam et iudex civilis graviter debet punire. Sunt vero: stuprum (§ 125), impudicitia (Schandung) (§ 128), bestiali- 1 Entscheidung des k. k. Obersten Gerichts- als Kassationshofes vom 20. November 1882. Zahl 10003. — 2 § 122 (Religionsstorung). Das Verbrechen der Religionsstorung begeht: a) wer dureh Reden, Handlungen in Druckwerken und verbreiteten Schriften Gott lastert ; b) wer eine im Staate bestehende Reli- gionslibung stort oder dureh entehrende Misshandlung an den zum Gottesdienste gewidmeten Geratschaften oder sonst dureh Handlungen, Reden, Druckvverke oder verbreitete Schriften offentlich der Religion Verachtung bezeigt." — 3 Gesetz vom 25. Mai 1868 (R.-G.-Bl. Nr. 49), wodurch die interkonfessionellen Ver- haltnisse der Staatsbiirger in den darin angegebenen Beziehungen geregelt werden. — 4 Entscheidung des k. k. Obersten Gerichts- als Kassationshofes vom 6. Juni 1890 Zahl 3902; 5 vom 23. Februar 1894 Zahl 14477; 6 vom 11. De- zember 1880 Zahl 11178; 7 vom 4. Mai 1885 Zahl 14502. <§><» 799 3-§> tas et sodomia (§ 129), incestus (§ 131), seductio atque lenocinium (§ 132), peccata, quae gravi carcere plurium annorum affliguntur. Strenua castigatio tališ monstri alios ab eiusmodi crimine absterrere solet. 4. Procuratio abortus. Fares, occisores et raptores libentius homines caes. reg. genti armatae indicant, quam procnratores abortus, quos parochiani malunt parocho notificare quam iudici profano. Per memoratos custodes rei publicae pastor animarum crimen illud tecto suo ac relatoris nomine ad aures potestatis iudicialis referre potest, ut per poenam puhlicam alii a tali flagitio deter- reantur. De hac abominatione agunt §§ 144—148 codicis criminalis, quae hic ideo non repetuntur, quia crimen praedictum ex doctrina morali satis est notum. 6. Duellum codice criminali (§ 158) severe interdi- citur et graviter punitur (§ 159—164), ast nocentes saepe evadunt impunes, quia non erat, qui tales denuntiasset. Quid in času speciali sit curioni agendum, pastoralis prudentia ipsi ingerat, ast sanctiones utriusque legis nosse ipsi perutile censetur. De duello agit praeclara en- cyclica Leonis PP. XIII. fel. rec. Pastoralis officii de die 12. Septembris 1891 ad cardinalem Schonborn aliosque locorum Ordinarios in imperio Germanico et Austro- Hungarico 1 nec non declaratio Episcoporum austriacorum de die 12. Novembris 1900. 2 6. Bigamia seu duplex matrimonium, de quo §§ 206 et 207 sermocinantur, gravibus (§ 208) subiicitur poenis, ast quo magis potestas ecclesiastica coarctatur, eo magis crimen hoc luxuriat. Exinde parochos in extra- dendis documentis pro ineundis matrimoniis minus no- torum sponsorum rigorosiores esse oportet, ne tam de- testabilis criminis fiant participes. 7. Incitatio ad odium m societates religiosas. Etiam in posteriori parte codicis criminalis, quae incipit § 233, in- veniuntur quaedam paragraphi, quae parochis manubrium 1 Kirchl. Verord.-Blatt fiir die Lavanter Diozese ex 1891. Nr. VI. art. III. — 2 Protokoli der bischoflichen Konferenzen in Wien vom 12. bis zum 20. No¬ vember 1901. Briinn, 1902. Pagg. 44 sqq. <&<» 800 pro petendo brachio saeculari praebent. Sic § 302 agit de stimulatoribus sive incitatoribus contra varias nationes, confessiones religiosas et associationes his fere verbis: »Qui alios incitat ad odium in diversas nationes, confes- siones vel corporationes vel incolas generatim ad discor- dias provocat vel impellit, reus est debeti, nisi eius agendi ratio sub maiore poena est vetita.« 1 Hanc para- graphum animarum pastores cum successu contra pro- pagatores sectae »Procul a Roma« implorarunl. 2 8. Offensio receptae Ecclesiae sive societatis religiosae. Codex civilis per § 303 tuetur omnes in imperio nostro receptos cultus sive confessiones, statuendo: »Qui publice vel coram pluribus hominibus vel typis vel divulgatis imaginibus vel scriptis clogmata, caeremonias vel institu- tiones in statu receptae religionis seu confessionis ludibrio habet vel minuere studet, vel qui ministrum tališ cultus in peractione lanctionum reiigiosarum offendit, vel qui durante cultu divino publico tam indecore se gerit, ut aliis scandalo esse possit, tališ, si eius agendi ratio non crimen perturbationis religionis (§ 122) constituit, reus est debeti« 3 areta custodia puniendi. Ad illam paragraphum haec adnotantur. Omne dogma christianum, etiam illud de immaculata Conceptione B. M. V., de veneratione Sanctorum. tota eschatologia gaudet tutela huius paragraphi. ltem sacrosanctum Missae sacri- 1 „Wer andere zu Feindseligkeiten wider die verschiedenen Nationali- taten (Volksstamme), Religions- oder andere Gesellschaften, einzelne Klassen oder Stande der biirgerlichen Gesellschaft oder wider gesetzlich anerkannte Korperschaften oder iiberhaupt die Einvvohner des Staates zu feindseligen Parteiungen gegen einander auffordert, aneifert oder zu verleiten sueht, ist, in so ferne sich diese TatigUeit nicht als eine schwerer verponte Handlung dar- stellt, eines Vergehens schuldig und soli zu strengem Arrest von drei bis zu secbs Monaten verurteilt werden.“ — 2 Entscheidung des k. k. Obersten Ge- richts- als Kassationshofes vom 25. Februar 1902. Zahl 2521. — 3 ,,VVer offentlich oder vor mehreren Leuten oder in Druckwerken, verbreiteten bildlichen Darstellungen oder Schriften die Lehren, Gebriiuche oder Einrichtungen einer im Slaate gesetzlich anerkannten Kirche oder Keligionsgesellschaft verspottet oder herabzuwiirdigen suelit oder einen Religionsdiener derselben bei Ausiibung gottesdienstlicher Verrichtungen beleidigt oder sich wahrend ihrer oifentlichen Religionsiibung auf eine zum Argernis fur andere geeignete Weise unanstandig betragt, macht sich, insoferne diese Handlungsvveise nicht das Verbrechen der Religionsstorung (§ 122) bildet, eines Vergehens schuldig und soli mit strengem Arreste von 1 bis 6 Monaten bestrafe werden.“ «^ 2 . 801 *)<&> ficium 1 omnesque in administratione sacrorum Sacra- mentorum usitatae caeremoniae. Sacrae missiones 2 et processiones etiam hac lege proteguntur. Institutionibus sanctae Ecclesiae accensentur loca sacra, 3 imagines vel sculpturae 'Crucifhri, 4 rosaria et similia. Quoad tutelam, quam lex ministro sacro praebet, notandum est, quod paragraphus haec illum non tantum in ipso actu sacri ministerii defendit, sed etiam ante et post functionem sacram, e. gr. processionem, 5 funus, e dum- modo eius ministerium signis externis percipi potest. Porro lex non tantum corpus ministri sacri protegit, sed et bonam eius famam. Cultus divinus, de quo hic sermo est, publicus esse debet, ad quem aditus unicuique patet, at pausa brevis, e. gr. inter catechesim et litanias, 7 sacram functionem non inter- rumpit. Insuper attendat minister sacer, quod et ipse subiectus sit huic paragrapho et possit poenam incurrere, si sacras functiones peragendo praesentes vel absentes conviciando seu calumniando offendat. 9. Violatio coemeterii, effraetio sepulcri, asportatio vel violatio cadaverum. Sancta mater Ecclesia coemeteriis et in eis reconditis suis membris semper sinceram im- pendebat curam. Eius exemplum sectantes in Synodo Nostra nuper 8 celebrata, sanas dedimus normas de hu- matione in loco sacro et de adhibendo ritu sacro. Anno vero 1902 conferentiis pastoralibus. mandavimus delibe- rare, quomodo a potestate civili propositus ordo pro coe¬ meteriis perficiendus sit, ut omnibus indigentiis respon- deat. Perpensis consiliis edidimus die 1. Iunii 1903 speci- 1 Entscheidung des k. k. Obersten Gerichts- als Kassationshofes vom 13. Oktober 1883. Zahl 7443. — 2 Entscheidung vom 9. Dezember 1892. Zakl 14019. — 3 Entscheidung des k. k. Obersten Gerichts- als Kassationshofes vom 30. November 1885. Zahl 10994. — 4 Entscheidung vom 19. Oktober 1883. Zahl 7006. — 6 Entscheidung vom 8. April 1893. Zahl 2333. — 6 Ent¬ scheidung vom 15. Oktober 1886. Zahl 8980; vom 4. April 1879. Zahl 1341 und 5. Mai 1893. Zahl 2926. — 7 Entscheidung vom 16. Juli 1886. Zahl 4568 aliisque sententiis. — 8 Actiones et constitutiones Syn. dioec. anno 1900 cele- bratae. Marburgi, 1901. Pagg. 381—393. 51 802 ^ men ordinis pro coemeteriis, 1 iuxta quod pro singulis paroeciis speciales pro coemeteriis ordines sunt condendi, a potestate civili comprobandi et deinde ab omnibus, ad quos spectant, stricte observandi. Si ordo iste hinc vel illinc nondum sit introductus, introducatur; potestas nam- que civilis libenter commodabit brachium saeculare ad obstaeula dimovenda. Coemeteria vero nostra etiam codex criminalis suis protegit alis, vetans § 306, ne quis ea violet, ne absque li- centia legitimae potestatis sepulcra patefaciat, nec cada- vera laedat vel auferat. 2 Absque permissu potestatis civilis nec parocho sepultum exhumare licet funus. Lex eadem tuetur et supra sepulcra positas cruces 3 et alia pia monumenta. 4 10. Contra propagatores falsarum doctrinarum. Men- tione dignae sunt paragraphus 304, quae propalationem sectae religiosae, quam civitas non admittit, strenue cohibet, 5 et § 305, quae eis, qui institutionem matri- monii, familiae aut notionem de proprietate abiiciunt vel impugnant aut ad actiones legibus et moralitati repugnan- tes provocant, 6 poenis gravibus minitatur. 1 Friedhofordnung und Totengraber-Instruktion. Auszug aus dem Lav. Kirchl. Verordn.-Blatt Nr. VII. ex 1903, Abs. 45. Preis 30 Heller. — Pokopa¬ lišču! red in vodilo za grobarje. Izpisek iz lav. škofijskega lista, štev. VII. ex 1903, odst. 45. Cena 30 vin. Marburg, 1903. Maribor. Sumptibus caucel- lariae Pr. Ep. Consistorii. — 2 „Wer die fiir die menschlichen Leichen be- stimmten Grabstatten aus Bosheit oder Mutwillen beschiidiget, unbefugt Graber offnet, von daher oder andern Aufbewahrungsorten menschliclie Leichname oder einzelne Teile derselben eigemnachtig wegbringt oder an menschlichen Leich- namen Misshandlungen begebt, macht sich eines Vergehens schuldig ... Ent- wendungen aber an Grabstatten, aus Grabern oder an Leichen sind als Dieb- stahle zu behandeln.“ — 3 Entscheidung vom 6. November 1880. Zabl 8536. — 4 Entscheidung vom 23. Janner 1885. Zabl 12951. Has sententias supremi iudicii fere omnes invenitis apud Manz „Das Strafgesetz“ (Wien, 1902) in notis ad singulas §§ cod. crim. — 5 Ebenso macht sich derjenige eines Ver¬ gehens schuldig, welcher zur Begriindung oder Verbreitung einer Religions- gesellschaft (Sekte), deren Anerkennung von der Staats-Vemaltung fiir unzu- lassig erklart wurde, Versammlungen veranstaltet, Vortrage halt, oder ver- offentlicht, Bekenner anwirbt oder was immer fiir eine zu diesem Zwecke ab- zielende Handlung unternimmt. — 6 Wer auf die im § 303 bezeiclmete Weise die Einrichtungen der Ehe, der Familie, oder die Bechtsbegrifle iiber das Eigentum herabvviirdiget, oder zu erschuttern versucht, oder zu unsittlichen oder durch die Gesetze verbotenen Handlungen auffordert, aneifert oder zu verleiten sucht, oder dieselben anpreiset oder zu rechtfertigen sucht, ist, insoferne sich darin nicht eine schwerer verponte strafbare Handlung darstellt, eines Vergehens schuldig. I 80 d Supersunt adhuc nonnullae paragraphi codicis crimi- nalis, quae curionem in conservanda sua bona farna et necessaria auctoritate, dein in tuendis bonis moribus in parochia valde adiuvant; sed quia magis iuris privati casus continent, in quibus caes. reg. procurator tiscalis vix intercessurus sit, studium earum pro re nata anima- rum pastoribus relinquimus. Termini technici hucusque adhibiti magna ex parte e constitutione criminali There- siana 1 deprompti sunt. Quaedam normae codicis civilis . 2 Parochi vel eorum vices gerentes sunt beneficiati simulque administratores ecclesiarum, propterea principia generalia iuris in codice civili depositi sciant oportet. 1. Circa bona immobilia. Licet parochus non sit pro- prietarius fundorum nec beneficialium nec ecclesiastico- rum, tamen ipsi vi iuramenti, in ingressu in beneficium praestiti, incumbit officium omnia iura sarta tecta custo- diendi. ldeoque de substantia bonorum šibi commissorum nondum expetita et obtenta licentia superiorum omnino nihil alienare potest. Si laicus partem horum bonorum, etsi minimam, contra ius in suam rem convertere vel fundos sacros novis oneribus gravare velit, parochus tempore praecluso brachium iudiciale advocare tenetur, ne pro se suisque successoribus vel pro ecclesia šibi concredita bonis privetur iuribus. Si tempus permiserit, causam deferat per Pr. Ep. Ordinariatum ad caes. reg. procuraturam fisci Graecium. Si spatium sit brevius, immediate se vertat ad praedictum 1 Constitutio criminalis Theresiana oder der Romisch-Kaiserl. zu Hungarn und Boheim etc. etc. Konigl. Apost. Majestat Maria Theresia Erzherzogin zu Oesterreich etc. etc. peinliche Gerichtsordnung. Wien, gedruckt bey Johann Thomas Edlen von Trattnern, kaiserl. konigl. Hofbuchdruckern und Buch- handlern. 1769, in folio pars prior (pagg. 1—158) agens de processu criminali, pars posterior (pagg. 161—282) de delictis in specie eorumque poenis. Opus continet etiam additamenta: Beylagen zum ersten Theil (pagg. I—LVI), in qui- bus monstrantur et delineantur instrumenta pro tortura, olim a magistratu Pragensi adhibita. — 2 Dr. L. Bitter von Kirchstetter, Commentar zum Oster- reichischen AUgemeinen biirg rlichen Gesetzbuche. Leipzig und Wien, 1872. Incipit litteris patentibus de die 1. Iunii 1811 et continet codex civilis in 3 partibus §§ 1—1502. 51 * 804 •><$> caes. reg. officium, petens consilium et auxilium, simulque causam exponat Consistorio Nostro. Si vero periculum sit in mora, tune collatis consiliis cum viris gravibus actio- nem moveat coram iudice competenti simulque mandata Nostra expostulet. 1 Insuper ad caes. reg. tabellas (zemljiška knjiga, Grundbuch), quibus fundi beneficii et ecclesiae sunt in- serti, specialem habeat attentionem, ne sit ibi aliquid omissum vel false inseriptum, ne vectigalia solvat pro fundis non possessis. vel ne bona ecclesiastica sub alieno nomine sint consignata, sicut de coemeleriis ecclesiasticis saepe saepius accidisse comperimus. 2. Circa mobilia. Maiorem partem proventuum, sallem ecclesiarum, constituunt sortes seu capitalia, partim in fundis publicis partim apud privatos possessores ducata. De eis, quae ad substantiam beneficii vel peculii eccle¬ siae pertinent, nulla pars alienari potest absque consensu Nostro. Si vero res alienanda valorem 200 coronarum attigerit, sive excesserit, consensus caes. reg. gubernii, caes. reg. ministerii imo Suae caes. et reg. apostolicae Maiestatis requiritur. Petitiones omnes pro facultate bona sacra alienandi 2 ad Curiam episcopalem sunt dirigendae; census vero annuos aliasque praestationes ecclesiae de- bitas iudice interpellato parochus non tantum potest, sed et debet vindicare. 3 ' Anleitung. Marburg. 1904. Pag. 38—47. — 2 tata Breve fel. rec. Leonis XIII. de die 8. Maii 1900 quoad bona ecclesiastica ad decennium faeta est potestas: I. Archiepiscopis, concedendi facultatem alienandi bona ecclesiastica usque ad summam 8000 flor. a. v., Episcopis vero usque ad 6000 flor. a. v. II. Archiepiscopis, imponendi bonis ecclesiasticis onera, non excedentia 15000 flor. a. v., Episcopis non supra 12000 flor. a. v. III. in- eundi locationes et conductiones ad 15 annos. IV. in času urgentis necessi- tatis alienandi vel aes alienum contrahendi Archiepiscopis facultas non ultra 16000 flor. a. v., Episcopis uon ultra 12000 flor. a. v. servatis servandis. In aliis casibus recurrendum est ad Nuntium apostolieum vel ad sanetam Sedem. (Kirchl. Verordn.-Blatt ex 1900. Nr. VIII. artic. 49). Quoad Regularium bona per Breve apostolieum de die 18. Septembris 1901 prorogata est ad decennium Episcopis facultas concedendi potestatem vendendi bona usque ad summam 8000. flor. a. v. vel imponendi eis onera usque ad 12000 flor. a. v., ineundi locationes et conductiones usque ad 15 annos, demum in času urgentis neces- sitatis absque praefinitae pecuniae summa alienationem perficiendi vel aes alie¬ num contrahendi. (Kirchl. Verordn. Blart ex 1901. Nr. XII. art. 69, respect. ex 1891. Nr. VI. art. 1). — 3 Anleitung. Marburg, 1904. Pag. 160. § 41 . <£><» 805 s>"^> Sub finem monemus omnes et singulos animarum pastores, ut nemini clantes ullam offensionem se in omnibus exhibeant sicut Dei ministros in multa pcitientia, in tribu- Icitionibus, in necessitatibus .. in laboribus .. in castitate, in scientia, in longanimitate, in suavitate.. in verbo veritatis, in virtute Dei per arma iustitiae. (II. Cor. 6, 3—7). Titulus quartus. De regimine ecclesiastico. ganeta Ecclesia catholica assimilatur regno (Matth. 13, 24) et ovili (Ioan. 10, 1), comparatur domui (I. Tim. 3, 5) et navi (I. Petr. 3, 20) exaequa- turque corpori (I. Cor. 12, 13). Ex his parabolis manifeste patet, in Ecclesia adesse debere, qui regat et pascat, praesit ac gubernet et ordinet. Iamvero romanus Pontifex, legitimus beati Petri successor et visibilis Christi in terris vicarius, habet plenam et supre- mam, ordinariam et immediatam potestatem iurisdictionis in universam Ecclesiam, non šolam in rebus, quae ad fidem et moreš, verum etiam in eis, quae ad disciplinam et regimen Ecclesiae per lotum orbem diffusae pertinent. 1 In Ecclesia gubernanda perinde, ut Principi aposto- lorum Pontifex romanus successit, apostolos Episcopi se- cuti sunt. Plena regendi universalem Ecclesiam potestate pollet Pontifex maximus, Episcopi vero in partem sol- licitudinis vocantur. Ipsi in subordinatione et subiectione ad s. Petri successorem sunt recLores et capita ecclesia- rum, quas rite singuli ad regendum acceperunt. Eos in sua quemque ditione ius est praeesse, corrigere et praeci- pere ea, quae ad rem christianam spectant. Episcopo munus sacrum ineumbit dioecesim deman- datam gubernandi iuxta leges ecclesiasticas, moreš dioe- cesanorum instiluendi eorumque aclus reete et iuste moderandi, ut honeste probeque vivant. Magnae curae * Concil. Vat. sess. IV. cap. 3. Praesuli esse debet de applicatione sacrorum canonum singulis in casibus, ut ita disciplina ecclesiastica sarta tectacjue sustineatur, ut legibus salutariter obtemperetur, tumultuosi et maligni compescantur, paucis, ut legum transgressores et violatores coerceantur atque corrigantur. Quae in Synodis praecedentibus ad regimen eccle- siasticum pertinentia nondum pertractata sunt, sub titulo quarto Synodi praesentis peraguntur. Disseritur de pro- cessu ex informata conscientia, de re monastica, de taxis dioecesanis, de bibliothecis et archiviis deque aliis sacri regiminis normis canonicis. Nobis maximopere cordi et operae est, ut in tri- buendo cuique ius suum simus ipsimet atque cuncti, quos in partem sollicitudinis adscimus, in cuiuslibet causae cognitione considerati, in expeditione celeres, a personarum acceptione alieni, ita ut omnibus personis, quae a foro Nostro praesidium et iustitiam petunt, recte ac rite consultum sit. Ecclesiarum piorumque locorum nec non personarum miserabilium causae quam citissime, servatis servandis, definiantur; residuae vero, uti sacrarum consociationum ac confraternitatum, quam citius fieri potest. In litibus iura ambarum partium accurate considerentur. Piarum voluntatum executio ac bonorum ecclesiasticorum defensio fiant secundum sanctiones canonicas. Per me reges regnant et legum eonditores iusta decer- nunt; per me principes imperant et potentes decernunt iustitiam. (Prov. 8, 15). -- Caput LXXXXVI. De processu ex informata conscientia. n Synodo dioecesana, anno sacro 1900 habita, prae- sertim de processu ordinario, instituendo iuxta re- centes sacras constitutiones, actum est. 1 Praeter regularem seu sollemnem processum datur processus quo- 1 Actiones et constitutiones Synodi dicecesanae anno 1900 celebratae. Marburgi, 1901. Pagg. 535—545. 807 qae extraordinarius, ut est processus ex notorio, processus summarius, processus contra haereticam pravitatem. Sed de hisce processibus extraordinariis pristinae instructiones valent et novae desuper non sunt promulgalae. Atvero nova instructio in lucern prodiit de sic dieto processu ex informata conscientia, de quo in celebri in- structione sacrae Gongregationis Episcoporum et Regula¬ rnim de die 11. Iunii 1880 articulo 9. notatum legimus: »Plenam vim servat suam extraiudiciale remedium ex in- formata conscientia pro crirninibus occultis, quod decrevit sacra Tridentina Synodus in sessione XIV. capite 1. de reform, adhibendum, cum illis regulis et reservationibus, quas constanter servavit pro dieti capitis interpretatione S. C. Congregatio in pluribus resolutionibus et praesertim in Bosnien. et Sirmien. 20. Dec. 1873«. Praenotatus processus a sacrosancto Concilio Triden- tino inductus est. Antea Episcopus de clerico non potuit sententiare, nisi prius quam absolutus fuisset processus ordinarius. Finito hoc processu potuit Antistes elerieum impedire, quin susciperet ordines aut susceptos exerceret. Exceptum erat tantummodo crimen homicidii occulti et haeresis occultae. Econverso vero Praelati religiosorum potuerunt suos subditos ob crimina occulta a susceptione ordinis vel a ministerio iam suscepti arcere. Si clerici saeculares ex delieto occulto essent indigni, remittebantur Dei iudicio, quamvis Episcopus teneretur eis suadere, ut abstinerent. Si promoveri voluissent, non potuerunt ab Episcopo prohiberi. Sed sancta Synodus Tridentina, considerans ad Cleri reformationem valde expedire contrariam disciplinam, tulit hoc decretum: »Quum honestius ac tutius sit subiecto debitam praepositis obedientiam impendendo in inferiori ministerio deservire, quam cum praepositorum scandalo graduum altiorum appetere dignitatem, ei, cui ascensus ad sacros ordines a suo Praelato ex quacumque causa etiam ob occultum crimen quomodolibet etiam extra- iudicialiter fuerit interdictus, aut qui a suis ordinibus seu gradibus vel dignitadbus ečclesiasticis fuerit suspensus, nulla contra ipsius Praelati voluntatem concessa licenda de se promoveri faciendo aut ad priores ordines, gradus, dignitateš sive honores restitutio suffragetur«. 1 Tridendna Synodus dicdone ex informaia conscientia non est usa, sed vocabulo extraiudicialiter. Locutio ex informata conscientia serius introducta sensimque gene- raliter recepta est. lila reperitur in sacrae Congregationis Concilii responsis, in celebri bulla Piana »Auctorem fidei«, apud doctissimum Papam Benedicturn XIV. aliosque cano- nistas insignes. Processus hic extraordinarius vocatur ex informata conscientia ex eo, quod procedat ex probationi- bus Episcopo extraiudicialiter notis et non ex probadoni- bus iudicio iuridico comparatis. Praelatus de cnlpa clerici plene persuasus est in suo corde, in sua conscientia. Quod probationes extraiudicialiter obtentae Episcopo et in času recursus sanctae quoque Sedi delictum certum faciant, ex ipso iuris naturalis dictamine clarescit. Sanctae memoriae Papa Pius VI. in praelaudata bulla »Auctorem fidei« de die 28. Augusti 1794 duas Pseudo- svnodi Pistoriensis propositiones confixit, quae legitimas negabant ex informata, conscientia suspensiones. Propositio 49., damnans ut nullas et invalidas suspensiones ex in- tormata conscientia, falsa, perniciosa, in Tridentinum iniuriosa reprobata est; et 50., insinuans soli Episcopo fas non esse uti potestate, quam ei defert Tridentinum (sess. XIV. cap. 1. de reformadone), iurisdictionis Prae- latorum Ecclesiae laesiva prcscripta est. Abhinc haud ullus auctorum catholicorum decretum Tridentinum reprobare ausus est; sed solum restringere voluerunt illud pauci quidam, acsi nempe tangeret tantum susceptionem ordinis et valeret solum ante ordinationem, veluti posset solummodo ius acquirendum inhibere, mi- nime vero ius acquisitum. Cui opinationi directe adver- satur prooemium praeclarae instructionis, quam sacra Congregatio de Propaganda fide die 20. Octobris 1884 Sess. XIV. cap. 1. de reform. 809 *)<§ > edidit de proeessu agitato: »Omni tempore sollicita fuit Ecclesia, nt non solum ascensus ad sacros ordines inter- diceretur indignis, verum etiam ab eorumdem exercitio criminosi suspensi manerent.« Republicationi recentissimae huius instructionis, quam sacra Congregatio de Propaganda iide de proeessu ex in- formata conscientia die 20. Octobris 1884 promulgavit, sue- cedentes annotationes clarioris inteiligentiae causa praemit- tendas esse ducimus. 1 Potestas procedendi quam vocant ex informata con¬ scientia competit declarante Concilio Tridentino Praelatis, id est Episcopis, Superioribus regularium, Praelatis nullius, Vicariis apostolicis, Vicariis capitularibus, breviter omni¬ bus, qui praediti sunt iurisdictione episcopali. Subiectum passivum praememorati processus est laicus et elerieus iurisdictioni Praelati subditus; prior quoad ordines suscipiendos, alter quoad susceptos exer- cendos, vel aretatus, si ob beneficii possessionem aliquem ordinem suscipere obligatur. Contra versantes extra dioe- cesim Episcopi domicilii res est agere. 2 1 Super koc themate erudite traetant: Benedictus XIV. in classico opere de Synodo dioeeesana. Lib. 12. cap. 8. (Edit. Roman. 1755. Pag. 459 sq). — F. Roth, Uber die sententia ex informata conscientia im Strafverfahren gegen Klenker. 1856. — W. Molitor, liber die sententia ex informata conscientia. 1856. — I)r. Kober, Die Suspension der Kirchendiener. Tiibingen, 1862. Pag. 69 sqq. — S. Paiottini, Pugna iuris pontificii, statuentis suspensionem extra- iudicialifer seu ex inform. conscientia. 1863. — Idem in Analect. iuris pontif. 1864. Pag. 563 sqq. et 1867. Pag. 449 sqq. — K. Braun, De suspensione ex inform. conscientia 1868. — F. Droste, Kirchl. Disciplinar- uud Kriminalver- fahren gegen Geistlicbe. 1882. Pag. 81 sqq. — Pacificus Pierantonelli, Praxis fori ecclesiastici ad praesentem Ecclesiae conditionem accommodata. Romae, 1883. Pagg. 234-269. — Angel. Lucidi, De visitatione sacrorum liminum. Romae, 1883. Vol. I. num. 269 sqq. pag. 409 sqq. — Felix Cavagnis, Institutiones iuris publici ecclesiastici. Romae, 1889. Part. II. cap. 3. art. 3. pag. 40—44. — Franc. Santi, Praelectiones iuris canonici, quas iuxta ordinem decretalium Gre- gorii IX. tradebat in scholis pontificii seminarii romani. Edit. Mart. Leitner. Ratisbonae, 1898. Lib. I. tit. 11. num. 50 et 51. Pagg. 146 et 147. — Idem, Ratisbonae, 1899. Lib. V. tit. 1. num. 11—22. Pagg. 4—7. — G. Peries, La procedure canon. moderne dans le causes disciplin, et criminell. 1898. Pag. 156 sqq. — Augustin. Arndt S. I., Die Suspension ex inform. conscientia. (Archiv fitr kathol. Kirchenrecht. Mainz, 1895. Pagg. 141 —170). — Dr. Georg Schmid, Das Verfahren ex inform. conscientia. (Priester-Konferenzblatt. Brixen, 1902. Pagg. 202—210). — 2 Stremler, Traitš de peines ecclesiasticiques. Pariš, 1860. Pag. 332. 810 Episcopus valet sacerdotes quoque regulares suae dioecesis relate ad excipiendas confessiones suspendere ex informata conscientia, quin ipsis patefaciat causas. 1 Tenore citati decreti Tridentini potest ex informata conscientia ad tempus iniungi poena suspensionis ab ordinibus, dignitatibus, gradibus honoribusve, ita ut sic suspensus nequeat a superiore Praelato absolvi et restitui. Delictum, ex informata conscientia puniendum, debet esse grave, certum et occultum. Dantur quidem cano- nistae, qui arbitrentur, etiam crimina publica posse hocce modo vindicari, quia Synodus Tridentina habet »etiam in occultis«. 2 At vero phrasis »in occulto« sensu iuridico, non mo¬ rali intelligenda est. Clarissimus Santi observat ad rem: »Occultum crimen est illud, quod in toro externo nec probari nec condemnari potest, et quod legitimis proba- tionibus possit demonstrari, tamen id fieri non posset absque fidelium scandalo et maiori clerici ipsius delin- quentis detrimento«. 3 Sensu iuridico ergo delictum deter- minatur occultum, quod processu ordinario non potest diiudicari sine scandalo. Hinc recte advertit iuris peritus Lega: »»Quapropter quum mens Tridentini Concilii fuerit, expeditiorem reddere Episcoporum actionem contra indignos aut delinquentes clericos, quoties revera ordo iudicialis huic scopo praeslo non sit aut ob impedimentum aliquando a gubernio se- verius oppositum aut ob ipsius delinquentis saevitiam aut ob dolum vel ob scandalum vel delinquentis maius detri- mentum: sacra Congregatio Concilii non solet reprobare morem procedendi ex informata conscientia, ut patet ex Lucionensi »Suspensionis et appellationis« 8. Oct. 1848, Augustan. 29. lan. 1836, Perusina 27. Sept. 1793; econtra sacra Congregatio reprobat absolute sententias latas ex 1 De Luca, Praelectiones institutionum. Eomae, 1898. III. pag. B7. — 2 Card. d’ Annibale, Summula theologiae moralis. Pag. 385. — G. Bouix, De iudiciis ecclesiastieis. Parisiis, 1866. Pag. 325 sqq. — De sentences episco- pales, dites de conscience informee, par Monseigneur l’eveque de Luqon. Pariš, 1852. II. partie. § 32. — W. Molitor, Uber kanonisches Gericbtsverfabren gegen Kleriker. Mainz, 1856. Pag. 225. — 3 Franc. Santi, op. cit. et edit. cit. Lib. V. tit. 1. num. 18. 811 «?•<§> informata conscientia, quando tela iudiciaria servari po- terat, ut decrevit in causa s. Agathae Gothorum 26. Febr. 1853««. ] Singularis momenti pro Episcopo semper manet impossibilitas processus iudicialis. »Ad hoc, ut causa sit occulta«, ait sacra Congregatio de Propaganda fide in articulo 7. dilaudatae suae instructionis, »requiritur, ut neque in iudicium neque in rumores vulgi deducta sit, neque insuper eiusmodi numero et qualitati personarum cognita sit, ut delictum censeri debeat notorium«. Concilium Tridentinum sicut non adstringit Episco- pum formalitatibus iudicialibus, ita neque eas prohibet in remedio hoc extraiudiciali. Praelatus potest illas, si velit, ex toto vel ex parte adhibere, modo in sententia lata exprimat, se agere virtute capitis 1. sessionis XIV. Synodi Tridentinae; quin alioquin censebitur voluisse via ordinaria procedere, unde ipsius iudicium appellationi obnoxium erit. Sufficit, si Episcopus reo mittit mandatum, quo de- clarat suspensionem ab exercitio certi officii. Hoc man¬ datum debet esse scriptum et dato signatum et ab Epi¬ scopo vel ab alio ex eius mandato subscriptum. Adden- dum est, quod suspensio vi decreti Tridentini sess. XIV. cap. 1. de reform, iniungatur ex informata conscientia. Itidem pars ordinis vel officii, cuius ministerium interdici- tur, praecise indicetur. Porro tempus durationis eiusdem poenae exprimatur. Expedit, ut addatur, suspensionem fieri ex paterna cura ad emendationem delinquentis. Causas šibi notas Episcopus suspenso aut manifestare aut reticere potest, quod Concilium Tridentinum adverbio quomodo- libet innuit. Ab hac sententia non conceditur appellatio seu pro- vocatio ad iudicem superiorem, sed permittitur tantum recursus ad Papam seu ad sanctam Sedem, a qua ordi- narie eiusmodi recursus ad sacram Concilii Congregatio- nem committitur. Facto recursu Praelatus culpam sus- 1 Michael Lega Sac., De iudiciis ecclesiasticis. Roma, 1894. Vol. II. pag. 595. <£?(» 812 pensi clerici coram Sede apostolica comprobare tenetur. Proinde debet šibi procurare argumenta comprobantia, ut documenta, testes, indicia, praesumptiones. Ad interim manet suspensio in pleno vigore, ita ut eam non servans fiat statim irregularis. Caeterum Episcopus ad silentium tenendum obstringitur. Hisce praenotatis in subsequo reproducitur textus instructionis, quam sacra Congregatio de Propaganda fide supra suspensionibus, ex iniormata conscientia irrogandis, novissime edidit pro regionibus catholicarum missionum. Pro ditionibus nostris non est praeceptiva quidem, verum- tamen directiva, tutam sternens viam ad rite proceden- dum in salebroso hoc negotio. In dioecesibus Gallorum iam de praecepto est ex speciali ordinatione. Instructio sacrae Congregationis de Propaganda fide super suspen¬ sionibus ex iniormata conscientia de die 20. Octobris 1884. Omni tempore sollicita luit Ecclesia, ut non solum ascensus ad sacros ordines interdiceretur indignis, ve¬ ram etiam ab eorumdem exercitio criminosi suspensi manerent. Quum autem occultorum quoque criminum, quaeque prodere non expediret, lacilis et prompta, nempe a iudi- c.iariis lormis libera, coercitio aliquando necessaria sit ad sacri ministerii dignitatem et fidelium utilitatem tuendam; hinc sapientissimo consilio Tridentini Patres (sess. XIV. cap. 1. de ref.) decreverunt: »Ei, cui ascensus ad sacros ordines a suo Praelato ex quacumque causa. etiam ob occultum crimen, quomodolibet, etiam extraiudicialiter, luerit interdictus, aut qui a suis ordinibus seu gradibus vel dignitatibus ecclesiasticis luerit suspensus, nulla contra ipsius Praelati voluntatem concessa licentia de se promo- veri faciendo, aut ad priores ordines, gradus et dignitates sive honores restitutio suffragetur«. Ex hoc provido decreto, in eo, quod refertur ad clericorum crimina, quae extraiudicialem suspensionem 813 *)<§> ab ecdesiasticis officiis merentur, iamdudura in usu fuit suspensionis poena ex causis Praelato notis; quae nempe audit suspensio ex informata, conscientia. Ad hoc itaque ut in eadem infligenda cum maiori qua potest cautela et securitate Ordinarij catholicarum missionutn procedant, S. Congregatio de Propaganda fide praesentem instruc- tionem edendam censuit, cui iidem Ordinarii in adhibendo hoc extraordinario remedio sese conformare curabunt. 1. Suspensio ex informata conscientia, non secus ac illa, quae per iudicialem sententiam infligitur, personam ecclesiasticam a suis ordinibus seu gradibus vel dignita- tibus ecdesiasticis exercendis interdicit. 2. In hoc praecipue ipsa differt a iudiciali suspen- sione, quod adhibetur tamquam extraordinarium remedium in poenam admissi criminis; ideoque ad eiusmodi impo- sitionem non requiruntur nec formae iudiciales nec ca- nonicae admonitiones. Satis erit proinde, si Praelatus, hanc poenam infligens, simplici utatur praecepto, quo de- claret se suspensionem ab exercitio sacrorum officiorum vel ecclesiasticorum munium indicere. 3. Huiusmodi praeceptum semper in scriptis intiman- dum est, die et mense designato; ideoque autem fieri debet vel ab ipso Ordinario vel ab alia persona de ex- presso ipsius mandato. In eadem tamen intimatione ex- primendum est, quod eiusmodi punitio irrogatur in vim Tridentini decreti sess. XIV. cap. 1. de ref. ex informata conscientia, vel ex causis ipsi Ordinario notis. 4. Debent insuper exprimi partes exercitii ordinis vel ofticii, ad quas extenditur suspensio; quod si suspen- sus interdictus sit ab officio, cui alter in locum ipsius substituendus est, ut puta oeconomus in cura animarum, tune substitutus mercedem percipiet ex fructibus beneflcii in ea portione, quae iuxta prudens Ordinarii arbitrium taxabitur. At si suspensus in hac taxalione se gravatum senserit, moderationem provocare poterit apud Curiam archiepiscopalem aut etiam apud Sedem apostolicam. 5. Exprimi item debet tempus durationis eiusdem poenae. Abstineant tamen Ordinarii ab ipsa infligenda in < &■» 814 perpetuum. Quod si ob graviores causas Ordinarius een- suerit eam imponere non ad tempus determinatum, sed ad suum beneplacitum, tune ipsa habetur pro temporanea, ideoque cessabit cum iurisdictione Ordinarii suspensionem infligentis. 6. Suspensionis ex informata conscientia iustam ac legitimam causam praebet crimen seu culpa, a suspenso commissa. Haec autem debet esse occulta et ita gravis, ut talem promereatur punitionem. 7. Ad hoc autem, ut sit occulta requiritur, ut neque in iudic.ium neque in rumores vulgi deducta sit, neque insuper eiusmodi numero et qualitati personarum cognita sit, unde delictum censeri debeat notorium. 8. Verum tenet etiam suspensio, si ex pluribus de- lictis aliquod fuerit notum in vulgus; aut si crimen, quod ante suspensionem fuerat occultum, deinceps post ipsam fuerit ab aliis evulgatum. 9. Prudenti arbitrio Praelatorum relinquitur suspen¬ sionis causam seu ipsam culpam delinquenti aut pate- facere aut reticere. Partes alioquin pastoralis sollicitudinis et charitatis eorumdem erunt, ut si istiusmodi poenam suspenso manifestare censuerint, ipsa ex paternis, quas interponent, monitionibus, nedum ad expiationem culpae, verum etiam ad emendationem delinquentis et ad occa- sionem peccandi eliminandam inserviat. 10. Meminerint vero Praesules, quod si contra de- cretum, quo irrogata fuit suspensio, promoveatur recursus ad apostolicam Sedem, tune apud ipsam comprobari de¬ bet culpa, quae eidem praebuit occasionem. Consultum idcirco erit, ut antequam haec poena infligatur, proba- tiones illius quantumvis extraiudicialiter et secreto colli- gantur; ita ut eo ipso, quod cum omni certitudine cul- pabilitatis in punitione inferenda proceditur, si deinceps causa examinanda est apud apostolicam Sedem, proba- tiones criminis in eas difticultates haud impingant, quae ut plurimum occurrunt in istiusmodi iudiciis. 11. A decreto suspensionis ex informata conscientia non datur appellatio ad tribunal superioris ordinis. Post- <^2. 815 •>*§> quam idcirco clericus intimationem suspensionis habuerit, si nihilominus appellatione interponere eiusque obtentu in altari ministrare, seu quovis modo suum ordinem sol- lemniter exercere praesumat, statim incidit in irregulari- tatem. 12. Semper tamen patet aditus ad apostolicam Sedem; et in času, quo clericus absque. sufficienti ac rationabili causa se hac poena mulctatum reputet, recurrere poterit ad summum Pontificem. Interim tamen in vigore per- manet decretum suspensionis, usque dum ab ipso Pon- tifice vel a S. Congregatione, quae de recursu iudicare debet, non fuerit rescissum aut etiam rnoderatum. 13. Caeterum ex quo istiusmodi poena est remedium omnino extraordinarium, quod praesertim ad expiationem criminum absque formis iudiciariis adhibetur, prae oculis habeant Praelati id, quod sapientissime admonet summus Pontifex s. m. Benedictus XIV. in suo tractatu de Synodo dioecesana (lib. XII. cap. 8. n. 6), quod nimirum reprehen- sibilis foret Episcopus, si in sua Synodo declararet, se deinceps ex privata tantum scientia cum poena suspen¬ sionis a divinis animadversurum in clericos, quos graviter deliquisse compererit, quamvis eorum delictum non possit in foro externo concludenter probari, aut illud non ex- pediat in aliorum notitiam deducere. Romae ex Aedibus S. Congr. de Prop. fide, die 20. Octobris 1884. 1 — Itaque secundum praeallatam instructionem stricte in Curia Nostra proceditur, si quae ex eiusmodi causis, quod Deo propitio numquam futurum laetanter speremus, erit cognoscenda. Deo, diviti in misericordia, perennis sit gratia et iugis gloria, quod decursu quindecim annorum episcopatus Nostri processum ex informata conscientia instituere non sumus coacti. 1 Cfr. Acta sanctae Sediš. Tom. XIII. pag. 324; tom XIX. pag. 561 et appendicem ad eandem. — Appendix ad Concilium plenarium Americae latinae liomae celebratum 1899. Romae, 190'. Pagg. 453 457. Formula pro infligenda suspensione ex informata conscientia reperitur apud Monacelli, Formularium legale practicum fori eccl. Romae, 1844. Part. III. tit. 2, ad form. 6. nuni. 4. — Exinde formulare desumpsit G. Bouix, op. cit. Tom. II. pag. 608. (Appendix ad formularium. num. I). In reliquum »canonum statuta custodiantur ab omni¬ bus. Et nemo in actionibus vel iudic-iis ecclesiasticis suo sensu, sed eorum auetoritate ducatur«. 1 Nolite iudicare secundum facievi, sed iusturn iudicium iudicate! (Ioan. 7 , 24 ). Caput LXXXXVII. De re monastica. jjjuoniain sponsa lesu Christi ipsam divini sponsi sui vitam et exemplum in se suisque membris exprimere atque iugiter sanctitatis praerogativa fulgere debet, idem Dominus noster Iesus Christus non solum sancta dedit mandata omnibus, si volunt ad vitam ingredi, necessario servanda, verum etiam pro Ecclesia praemonstravit in suo Evangelio statum perfectionis, quo ii, qui Deo vocante capiunt verbum istud, relictis omnibus, ut thesaurum habeant in coelis, ipsum Iesum Christum propinquiori imitatione sequantur . 2 Consilia haec lesu Christi ad Ecclesiam sponsam ac reginam ornandam varietatibus non potuerunt manere irrita; unde operante divina gratia omnibus Ecclesiae aetatibus plurimi utriusque sexus crucis Christi secta- tores in hac via ipsum Dominum ducem ac magistram secuti suni Ut sic vocatis evangeličani perfectionem consectandi media non deessent, providenlissima mater Ecclesia semper sedulo curavit. Leges enim pro summa auetoritate vel ipsa tulit vel a sanctissimis viris propo- sitas probavit, quibus religiosa et professio firma ac tuta consisteret et ad sanctum suum finem dirigeretur . 3 Quamvis igitur non omnes vocati sint ad hanc vitae rationem in consiliis evangelicis voiuntariae ac perpetuae paupertatis, continentiae et obedientiae sequendam: atta- men ex constanti Ecclesiae declaratione atque usu omni¬ bus necesse est aestimare, eam apostolicae doctrinae 1 C. 1. X. lih. I. tit. 2. (Coli, Lac. Tom. VII. col. 575). 2 Acta et decreta Cone. Vatic. Appendix. 3 Ibidem. <^g 817 < Q> consentaneam esse et ad christianam perfectionem con- ducere. Neminem latet, ubicumque est Ecclesiae catholicae libertas constituta, ibi religiosos ordines sponte coalescere; ipsos enim tamquam ex stirpe qnadam existere constat et quasi nasci ex Ecclesia; et perinde esse atque auxi- liares copias, his temporibus maxime necessarias, quarum sollertiam et industriam, cum in perfunctione munerum sacrorum, tam in hominibus Christiana charitate allevan- dis, peropportune atque utilissime Episcopi adhibeant . 1 Omnes ergo fideles enixe in Domino cohortamur, ut religiosis familiis, tantopere de Ecclesia et de civili socie- tate bene meritis, existimationis, devotionis et amoris signa constanter exhibeant . 2 Religiosarum domorum olim abundans dioecesis Nostra modo temporum iniuria earum quasdam veluti reiiquias servat. Utinam nova Deo dante monasteria eri- gerentur in omnibus oppidis maioribus! Religiosas vero familias, quae versantur in dioecesi, vix est, cur moneamus, ne a pristina laude desistant neve umquam obliviscantur verborum sanctae memoriae Leonis X.: »Fratres (regulares intellige) in virtute sanctae obedientiae monemus, ut Epi- scopos, loco sanctorum apostolorum subrogatos, pro de- bita et Nostra ac apostolicae Sediš reverentia congruo honore et convenienti observantia venerentur.« 3 De religiosis viri s. Pepmulta bona in religionem derivata esse ex eo, quod viri religiosi in Nostra dioecesi laborem impenderint suum, libenter profitemur. Ea profecto semper mens fuit antecessorum Nostrorum, eaque Nobis etiamnum insidet opinio, eorum adhibita opera multum levari onus Episcopi humeris impositum; auxilium opportunum praeberi Clero saeculari, pastoralibus officiis pene obruto; plura demum beneticia non uno ex capite a fideli populo percipi. 1 Leonis XIII epist. „Perlectae“ de die 22. Octobris 1880. — * Litterae Leonis XIII. ad Archiepisc. Pariš, de die 23. Decembris 1900. — 3 Coli. Lac. Tom. III. col. 564. 52 <§?<» 818 &§> 1. Dum autem regularium inclyta merita et instituti sanctitatem debitis celebramus laudibus, atque accepta ab eis in regionibus Nostris beneficia gratissimo animo reco- limus, illos, probe scientes, quantum ex monasteriis pie institutis et recte administratis in Ecclesia Dei splendoris atque utilitatis oriatur, in Domino obtestamur, ut in iustitia et vitae perfectione alacriter pergere studeant, saluberri- mam servent disciplinam, nec non ad regulae, quam pro- fessi sunt, praescriptum vitam instituant et componant. 1 2. Exemptionem regularium, cuius utilitas ecclesia- sticis sanctionibus longaque saeculorum plurium experien- tia et vel ipso haereticorum et incredulorum in illam odio comprobata est, 2 canonicis limitationibus et praescrip- tionibus moderatam, libenter agnoscimus. Cuius causam et rationem summus Pontifex Leo XIII. adduxit in con- stitutione »Romanos Pontifices« verbis: »Ouo melius in religiosis ordinibus omnia essent inter se apta et con- nexa, ac sodales singuli pacato et aequabili vitae cursu uterentur; denique ut esset incremento et perfectioni religiosae conversationis consultum, haud immerito romani Pontifices, quorum est dioeceses describere ac suos cui- que subditos sacra potestate regendos attribuere, Clerum regularem Episcoporum iurisdictione exemptum esse sta- tuerunt. Cuius rei non ea fuit causa, quod placuerit re- ligiosas sodalitates podore conditione frui quam Clerum saecularem; sed quod earum domus habitae fuerint iuris flctione quasi territoria quaedam ab ipsis dioecesibus avulsa . . . Quum autem reipsa intra fines dioecesium vi¬ tam degant, sic huius privilegii temperata vis est, ut sarta tecta sit dioecesana disciplina, adeoque ut Clerus regu- laris in multis subesse debeat episcopali potestati sive ordinariae sive delegatae.« 3 Regulares ergo in multis Episcopi iurisdictioni subii- ciuntur. 4 Per se intelligitur, Nos regularium privilegia 1 Cone. Trid. sess. XXV. cap. 1. de regular. — 2 Gregorius XVI. in epist. Archiepisc. Mechlinien. de die 15. lan. 1836. (Coli. Lac. Tom. III. col. 563). •— 3 Leonis XIII, constit. „Romanos Pontifices" VIII. Idus Maias 1881. — 4 Acta et decreta Cone. plenar. Americae lat. Romae, 1900. Appendix. Pagg. 747-758. 819 e ) < o> offendere neque velle neqae posse. Quae Nobis ordinaria vel delegata auctoritate competunt quaeque religiosis prae- cipiuntur, illos pariter numquam fore confidimus ac prae- sagimus, ut obliviscantur. 3. Ex disciplina vigente viri regulares ordinum reli- giosorum etiam exemptorum ab Episcoporum ordinaria potestate dependent: a) in eis, quae sunt ordinis episco- palis v. gr. in susceptione ordinum, consecratione ecclesia- rum, petitione chrismatis; b) in observantia festorum et censurarum, quae ab Episcopo promulgantur; e) in cen- sura librorum; d) in vocatione ad processiones publicas et in controversiis de praecedentia ortis; e) in approbatione ad audiendas confessiones saeeularium personarum; f) in erectione monasteriorum et ecclesiarum; g) in publica- tione novarum indulgentiarum, quas a romano Pontifice impetrarunt; h) in praedicatione verbi Dei extra ecclesias proprii ordinis religiosi; i) in executione ultimarum vo- luntatum; h) in cura animarum saeeularium personarum. 1 Regulares, qui curam animarum exercent, subsunt Episcopo in omnibus, quae ad hanc curam pertinent; 2 unde quidquid Episcopus a parocho saeculari exigere solet ac debet, id omne, regulari observantia unice ex- cepta, a parocho regulari exigere poteši. 3 Qui regularium parochiis administrandis praeficiuntur, praevie examen coram Episcopo vel eius vicario subire debent. 4 Vehe- menter autem optamus, ut etiam regulares pro obtinendo beneficio regulari ad instar saeeularium examen pro con- cursu quotannis bis habendum subeant, prout in provincia austriaca per Concilium Vindobonense praeseribitur. 5 Hinc renovamus, quod in Synodo anno 1900 con- gregata statuimus: »Quoad regularium beneficia cum cura animarum concursus non indicitur, attamen examen ha- betur. In dioecesi Nostra valet § 10. normae, de paro- chiali concursu constitutae die 30. Iunii 1880, quae sonat: 1 Francise. Xav. Wernz S. L, Ius Decretalium. Romae, 1901. Tom. III. pag. 786 et 787. — 8 Cone. Trid. sess. XXV. cap. II. de regular. — 8 Bene- dicti XIV. constit. „Firmandis“ VIII. Idus Nov. 1744. — 4 Cone. Trid. sess. XXV. cap. 11. de regular. — 6 Cone. prov. Vindobonae anno 1858 celebratum. Vindobonae, 1859. Pag. 175. 52 * 820 *>*§> »Auch Regularpriester haben sic.h, wenn ihnen die Ver- waltung einer Pfarre iibergeben werden soli, in der Regel der allgemeinen Concurspriifung zu unterziehen. (Bischof- liche Versamml. in Wien 1856). Uber eine Ausnahme in besonderen Fallen erkennt nur der Bischof. Wenn ein Regularpriester von seinem Obern dem Bischofe fiir die Verwaltung des Pfarramtes vorgestellt wird, so hat der Obere ausser der Nachvveisung uber die bestandene wissen- schaftliche Priifung auch die bisherige Verwendung in geistlichen Dingen und die sonstigen Eigenschaften des Betreffenden darzulegen, welche seine Tauglichkeit Sur das zu iibernehmende Pfarramt erweisen sollen. Der Bischof wird, allenfalls auch nach eigener Untersuchung, sodann dariiber erkennen. Wird ein solcher, bereits als tauglich erklarter Ordenspriester auf eine andere Seelsorgs- station in Antrag gebracht, so hat der Obere dessen Ttichtigkeit gerade fiir diese neue Station abermals nach- zuweisen, und es bleibt dem Bischofe die Priifung nach Vorschrift des Cone. Trid. sess. XXV. cap. 11. de regul. vorbehalten. Ubrigens kann eine Nachsicht von der Wiederholung der Pfarrconcurspriifung den Regular- priestern ebenso zu Theil werden, wie den Saecular- priestern.« 1 Ad habitum religiosum nemo admitti potest sine litteris testimonialibus Ordinariorum iuxla normam decreti sacrae Congregationis super stalu Regularium de die 25. Ianuarii 1848. 4. Episcopo saltem tamquam delegato Sediš apostolicae expressis iuris sanclionibus et speciatim decretis Concilii Tridentini religiosi praecipue subsunt: a) quoad lectionem sacrae Scripturae in monasteriis monachorum habendam; b) in renuntiatione bonorum tempore novitiatus faeta; c) in sacrae Missae celebratione et stipendio taxando, in recitandis collectis ab Episcopo praeseriptis atque admit- tendis sacerdotibus extraneis sive saecularibus sive alte- 1 Kirchl. Verord.-Blatt fiir die Lavant. Dioee. ex 1880. Nr. V. art. 3. § 10. pag. 5. — Actiones et constitutiones Synodi dioec. anno 1900 celebratae. Marburgi, 1901. Pag. 570. <» 821 s§> rius ordinis ad Missae celebrationem, in puhlica expo- sitione sanctissiraae Eucnaristiae et generatim in sacra- mentorum administratione, quae fit saecularibus personis non spectantibus ad familiam conventus, item in expo- sitione novarum imaginum et religuiarum, quoad campa- narum pulsationem et benedictionem, erectionem confra- ternitatum, collectionem eleemosynarum; d) in causis civilibus regularium extra claustra degentium praesertim in causis mercedum et miserabilium personarum; e) in causis haereseos aliisque delictis connexis, in quibus sacra Gongregatio Inquisitionis seu Sanctum Officium unice compelens est; f) in compluribus aliis delictis a regulari- bus patratis v. gr. si regularis in conventu degens extra claustra vel cum scandalo intra claustra deliquerit nec a proprio superiore puniatur, et a fortiori, si extra claustra degens ibidem crimina committat, vel sine licentia supe- rioris a conventu recedat etiam sub praetextu accedendi ad superiores, vel studiorum causa in universitatibus degat extra conventus, vel sponsos sine licentia proprii parochi matrimonio coniungat aut benedicat, vel delinquat circa monialium clausuram . 1 Praemissa vero intelligenda sunt de omnibus regu- laribus generatim, et iuxta instructiones, declarationes et decreta sanctae Sediš; salvis lamen specialibus privilegiis, si quae alicui ordini, provinciae vel monasterio certo concessa fuerint, quoad unum vel plures ex casibus designatis; quod haud praesumendum est, sed proban- dum ad normam iuris. Religiosus saecularizatus, scilicet. indultum aposto- licum habens, ut dimisso habitu regulari in saeculo vi- vere possit, a vinculo, cum religione inito, tantummodo solvitur; firma tamen manent vota in professione reli- giosa emissa, deinceps quoque adimplenda, quatenus in saeculo adimpleri possunt. Isti ratione obedientiae Episcopo loči subiacent non solum uti sacerdotes saeculares, sed et »in vim sollemnis voti obedientiae«. 1 Wernz, op. cit. Pagg. 788—789. Eiectus, qui ob admissam culpam gravem et exter- nam et puhlicam et cum incorrigibilitate coniunctam a competente superiore forma iudiciali servata ex ordine expulsus est, quamdiu non redierit, habitu dericali ince- dere debet et sub obedientia Ordinarii loči ad essentialia vota adstringitur, quae in toto suo robore perdurant. 5. »Caeterum religiosi,« monet regulares inclytae memoriae Leo PP. XIH., »illos summopere revereri atque observare meminerint, quos Spiritus sanetus posuit regere Ecdesiam; et arctissimo concordiae et charitatis foedere cum saeculari Clero coniuncti, nihil antiquius habeant, quam in opus ministerii, in aedificationem corporis Christi sociatis studiis, vires omnes intendere.« 1 Optamus et Nos ardenter, ut inter Clerum Lavantinum saecularem et regularem constanter vigeat, quae viguit hac- tenus, pretiosa illa animorum consensio, eaque nihil Deo gratius, nihil hominibus solet esse utilius. Omnes eidem militiae nomen dedimus, omnes eamdem causam agimus; arcte igitur laboris simul et concordiae vinculo nos esse coniunctos oportet. Sicut religiosi Clerum saecularem honore praevenire debent, neque illius iura infringere vel auctoritatem minuere possunt, ita quoque parochi et vicarii, et quotquot de Clero saeculari sunt, tenentur religiosas familias tamquam manum subsidiariam, ad bellandum bella Domini divinitus datam, sincera charitate diligere et in honore habere. Unum corpus et unus spiritus esse debent, sicut vocati sunt m una spe vocationis suae (Eph. 4, 4), diaritate fraternitatis invieem diligentes, honore invicem praevenientes. (Rom. 12 , 10 ). De virginibus Deo devotis seu monialibus. Sacrae virgines, quae ex doctrina s. Cypriani 2 veluti flores ecclesiastici germinis et illustrior portio gregis Christi merito celebrantur, et laboribus suis, orationibus, poenitentiis, exemplis ad bonum fidelium haud parum 1 Constit. apostol. „Quae mari sinico* 1 de die 17. Septembris 1902. num. VIII. — 2 Lib. de habitu virginum. 823 conferunt, peculiarem Nostram sollicitudinem et tutelam postulant. Ideo praecipimus: '■ fl. Priorissa eligatur non minor annis quadraginta, et quae octo annis post expressam professionem Jauda- biliter vixerit. Quodsi his qualitatibus non reperiatur in eodem monasterio, ex alio eiusdem ordinis eligi possit. Si hoc etiam incommodum superiori, qui electioni praeest, videtur, ex eis, quae in eodem monasterio annum trige- simum excesserint, et quinque saltem annis post profes¬ sionem recte vixerint, Episcopo vel alio superiore consen- tiente, eligatur. In reliquis serventur singulorum ordinum vel monasteriorum constitutiones. 1 2. In omnibus et singulis sanctimonialium mona- steriis cuiuscumque ordinis seu instituti, in quibus vota sollemnia emittuntur, peracta probatione et novitiatu ad praescriptum sacri Concilii Tridentini, constitutionum apostolicarum et legum ordinis seu instituti a sancta Sede approbatarum, novitiae vota simplicia emittant, post- quam expleverint aetatem annorum sexdecim ab eodem Concilio Tridentino statutam vel aliam maiorem, quae forsan a constitutionibus proprii ordinis vel instituti a sancta Sede approbatis requirantur. 2 Huiusmodi professae post expletum triennium a die, quo vota simplicia emiserint, computandum, si dignae re- periantur, ad professionem votorum sollemnium admit- tantur: sublata cuilibet potestate hac super re dispen- sandi, ita nempe, ut si qua, non exacto integro triennio, ad professionem sollemnem quacumque ex causa admit- teretur, professio ipsa irrita prorsus foret ac nullius effectus. 3 Ex iustis et rationabilibus causis, de quibus tum monasterii superiorissa tum novitiarum magistra fidem scripto facere debent, potest Ordinarius pro monasteriis suae iurisdictioni subiectis indulgere in casibus parti- cularibus, ut professio votorum sollemnium differalur, non tamen ultra aetatem annorum viginti quinque expletorum. 1 Cone. Trid. sess. XXV. cap. 7. de regular. — 2 Decretum s. Congreg. super negotiis Episcoporum et Regularium de die 3. Maii 1902. (Kirchl. Ver- ordnungs-Blatt fiir die Lav. Dioec. ex 1902. Nr. VIII. art. 42). — 3 Ibidem. <&<* 824 Vota talia simplicia ex parte voventis perpetua sunt. Dis- pensatio super eis romano Pontifici reservatur. 1 Dos pro quolibet monasterio statuta ante professionem votorum simplicium tradenda est. Professae votorum sim- plicium retinent bonorum suorum dominium rcidicale, de quo defmitive disponere non possunt, nisi intra duos menses proxime praecedentes professionem sollemnem, omnino autem eis interdicta est bonorum administratio nec non redituum erogatio et usus. 2 Nulla tamen puella sive ad habitum sive ad voto¬ rum emissionem assumatur, nisi antea Episcopus per se vel per alium a se deputatum illius voluntatem diligenter exploraverit.. 3 3. Sine Nostra facultate nemo ad monasteria moni- alium, licet exempta, accedere audeat ad colloquendum cum aliqua vel aliquibus earum, etiamsi novitia sit aut conversa aut alia, quocumque nomine nuncupatur, sub poena excommunicationis romano Pontifici reservata et ipso facto incurrenda. Declaramus insuper, quod qui fa- cultatem obtinuerit colloquendi cum aliqua praedictarum, non possit data opera et ex professo cum aliis colloqui. 4 4. Vetantur omnino moniales quavis occasione et praetextu etiam infirmitatis, seu aliorum monasteriorum, etiam eis subditorum, aut domorum parentum aliorumve consanguineorum visitandarum, e proprio monasterio egredi. Excipitur casus magni incendii vel epidemiae, quae tamen infirmitas a Nobis antea cognoscenda est, atque exeundi licentia in scriptis concedenda. Sed nec in prae- dictis casibus extra claustra, nisi ad necessarium tempus, eis manere licet. 5 5. In administratione bonorum temporalium mona¬ steriorum exacte observetur id, quod est in propriis con- stitutionibus a sancta Sede approbatis praefinitum, tum circa officiales eidem administrationi deputatos et eorum dependentiam a respectivis superioribus, tum circa reddi- 1 Ibidem. — 2 Ibidem. — 3 Cone. Trid. sess. XXV. cap. 17. de regular. — 4 Cone. Trid. sess. XXV. cap. 5. de regular. — S. Pii V. constit. „Circa pastoralis 1 ' de die 29. Maii 1566. — Pii IX. constit. „Apostolicae Sedis“ de die 12. Oct. 1869. — 6 S. Pii V. constit. „Decori“ de die 1. Febr. 1570. tionem rationum proprio Ordinario statutis temporibus et forma faciendam iuxta constitutiones et decreta apo- stolica. 1 6. Confessarii monialibus a superiore debent dari et quidem ita, ut pro singulis monialium monasteriis unus dum- taxat confessarius ordinarius deputetur. 2 Quodsi moniales exemptae sint et praelatis regularibus subiectae, deputatio confessarii ad Praelatos pertinet; deputatum autem Epi- scopus approbare debet pro certo ac determinato conventu. Si agitur de monialibus non exemptis vel de congrega- tionibus, tum deputatio confessarii tum eiusdem appro- batio tum iurisdictionis collatio ad Episcopum spectat. Mandatum sanctae Sediš de immutandis quolibet triennio sanctimonialium confessariis, pluries ab ipsa sancta Sede innovatum, quamvis non importet invaliditatem confessionum, sedulo tamen diligenterque servabitur. Ideo confessarii monialium, absque eiusdem sanctae Sediš speciali indulto, non possunt in officio ultra triennium perdurare. Regulares, seclusa apostolica dispensatione, eligi non possunt uti ordinarii monialium Episcopo imme- diate subiectarum confessarii; secus uti extraordinarii. Ut in re tanti momenti ad normam iuris procedatur, semper attendentur constitutio »Pastoralis curae« Bene- dicti XIV. de die 5. Augusti 1748 nec non decretum »Quem- admodum« sacrae Gongregationis super negotiis Episco- porum et Regularium, editum die 17. Decembris 1890. 7. luxta praeceptum sacrosancti Concilii Tridentini 3 subiectis Nobis monialibus confessarius extraordinarius saltem duabus vel tribus vicibus in singulos annos, qui earum omnium confessiones excipere iubetur, quotquot eidem confiteri velint, exhibebitur. Omnes tamen in mona- sterio degentes, scilicet tam superiorissa caeteraeque mo¬ niales professae atque novitiae, quam saeculares, quae vel educationis causa vel alio titulo, in eodem monasterio cum debitis facultatibus commorantur, extraordinario con- 1 Gregorii XV. constit. „Inscrutabili“ de die 5. Febr. 1622. — s Bene- dicti XIV. constit. „PastoraIis curae“ de die 6. Augusti 1748. — 3 Cone. Trid. sess. XXV. cap. 10. de regular. fessario singulae se sistant sive ad sacramentalem confes- sionem apud ipsum, si placuerit, peragendam, sive ad salutaria monita, etiam extra sacramentalem confessionem, ab ipso accipienda. 1 S. Monialibus in gravi inlirmitate constitutis, et id expetentibus, peculiaris confessarius concedendus est; imo peculiaribus quoque quibusdam monialibus, quae nec corpore inlirmae nec morti proximae, ordinario tamen ministro confiteri obfirmate recusant, ubi earum reluc- tantia superari nequeat, confessarius extra ordinem depu- tandus est, qui earum confessiones peculiariter excipiat. ž Superiorissa tenetur subditae precibus, confessarium extraordinarium petentis, semper indulgere, quamvis plane videat necessitatem esse fictam, et vel scrupulis vel alio mentis defectu ut veram ab ipsa petente apprehensam, nec potest sorori petenti confessarium, quem prae cae- teris mavult, denegare ex motivis extrinsecis, scilicet quod forte confessarius a moniali vel sorore electus parum faveat monasterio, vel quod idem iudicio superiorissae aliquam communitatis perturbationem inducere possit et similia; sed si adsint rationes vere graves, superiorissa eas subiiciat Ordinario, cuius iudicio standum est. Religiosa vero petens eligere potest inter diversos ab Ordinario deputatos, qui šibi munus confessarii impleat. 3 9. Quo tempore extraordinarius confessarius alicui communitati deputatus ministerio suo fungitur, ordinarius nullum ipsi impedimentum afferre audeat, multoque minus praesumat per id temporis alicuius monialis sive supe¬ riorissae sive novitiae sive conversae neque demum al- terius cuiuscumque personae intra septa monasterii aut piae domus commorantis sacramentalem confessionem audire. 4 5 * Pari modo quibuscumque confessariis extraordinariis, qui vel alicui communitati generaliter vel peculiariter alicui personae in monasterio degenti concessi ac depu- 1 Benedicti XIV. constit. „Pastoralis curae" de die 5. August 1748. — * lbidem. — 8 S. Congr. super negotiis Episcoporum et Regularium de die 5. Aug. 1904. (Acta s. Sediš. Vol. XXXVII. Pagg. 87, 88.) — 4 Benedicti XIV. constit. „Pastoralis curae“ de die 5. Aug. 1748. tati fuerint, districte inhibemus, sub poenis adversus acce- dentes ad monasteria monialium et cura ipsis conver- santes statutis, ne postquam suum officium impleverint, ad idem monasterium ulterius accedere aut nllius generis commercium inlra ipsum qaomodocumque continuare et fovere, etiam sub spiritualis causae aut necessitatis obtentu et colore audeant aut praesumant. 1 10. Loca, in quibus excipi solent confessiones mo¬ nialium claustralium, habenda sunt ut loca destinata ad audiendas confessiones, seu ut vera confessionalia. Insuper confessionalia monialium non possunt esse in sacristiis, neque in aliis locis occultis, neque in domibus, quas in- habitant confessarii; sed extare debent in exterioribus ecclesiis monasteriorum. 2 11. Confessario sacramenta infirmis ministraturo, clausuram ingredienti, si sit saecularis, binae moniales comites ire debent, et dum audit monialis infirmae con- fessionem, cellae ianua remanere debet aperta, et ambae comitatrices ad eamdem cellae ianuam, ita ut ibi ma- nentes contessarium et infirmam commode cernere pos- sint, audire tamen non possint; 3 si vero regularis sit, numquam ingrediatur nisi cum socio, qui sit probatae vitae et maturae aetatis, semperque maneat in ea parte monasterii, qua confessarium videre et ab ipso videri semper possit. 4 12. Quaecumque dispositiones in eo, quod cordis et conscientiae intimam manifestationem quovis modo ac nomine respiciunt, tamquam irritae, abrogatae et nullius roboris declaratae habendae sunt. Propterea iniungitur moderatoribus et moderatricibus huiusmodi institutorum, congregationum ac societatum, ut ex propriis constitu- tionibus, directoriis ac manualibus praefatas dispositiones omnino deleant penitusque expungant. 5 1 Ibidem. — 2 S. Congr. Cone. de die 29. Nov. 1605; 7. Martii 1617: 20. Sept. 1642. (Ferraris, sub voce. Confessarius art. 4. n. 69). — 8 S, Congr. super negotiis Episcoporum et Regularium de die 13. Sept 1583. (Lucidi, de visit. sacrorum liminum. Cap. 5. n. 79;. — 4 Alexander VII. in constit. „Felici“ de die 20. Octobris 1664. — 5 S. Congr. super negotiis Episcoporum et Regularium in decreto „Quemadmodum“ de die 17. Dec. 1890. 828 Districte insuper prohibetur memoratis superioribus et superiorissis, ne personas šibi subditas inducere per- tentent directe aut indirecte, praecepto, consilio, ti more, minis aut blanditiis ad huiusmodi manifestationem consci- entiae šibi peragendam; subditisque e converso praecipitur, ut superioribus maioribus denuntient minores, qui eos ad id inducere audeant; et si agatur de moderatore vel modera- trice generali, denuntiatio sacrae Congregationi super nego- tiis Episcoporum et Regularium ab eis beri debet. 1 Hoc autem minime impedit, quominus subditi libere ac ultro aperire suum animum superioribus valeant ad effectum ab illorum prudentia in dubiis ac anxietatibus consilium et directionem obtinendi pro virtutum acqui- sitione ac perfectionis progressu. 2 18. Permissiones vel prohibitiones ad sacram Syn- axim accedendi, dumtaxat ad confessarium ordinarium vel extraordinarium spectant, quin superiores ullam ha- beant auctoritatem hac in re sese ingerendi, excepto času, quo aliquis ex eorum subditis post ultimam sacra- mentalem confessionem communitati scandalo fuerit, aut gravem externam culpam patraverit, doneč ad poeniten- tiae sacramentum denuo accesserit. 3 Monentur hinc omnes, ut ad sacram Synaxim curent diligenter se praeparare et accedere diebus in propriis regulis statutis; et quoties ob fervorem et spiritualem alicuius profectum confessarius expedire iudicaverit, ut frequentius accedat, id ei ab ipso confessario permitti poterit. Verum qui licentiam a confessario obtinuerit fre- quentioris ac etiam quotidianae communionis, de hoc cer- liorem reddere superiorem teneatur; quod si hic iustas gravesque causas se habere reputet contra frequentiores huiusmodi communiones, eas confessario manifestare te¬ neatur, cuius iudicio acquiescendum omnino erit. 4 Decreti sacrae Gongregationis super negotiis Episco¬ porum et Regularium de die 17. Decembris 1890, quod incipit »Quemadmodum«, exemplaria in vernaculum ser- 1 Decr. „Quemadmodum“ de die 17. Dec. 1890. — 2 Ibidem. — 3 Ibidem. — 4 Ibidem. <§* 830 *>^> nisterium ipsis conceditar, cautelae opportunae, a sacra Congregatione Episcoporum et Regularium per decretum »Singulari quidem protectione« de die 27. Martii 1896 statutae x , accurate observentur. Iniungiraus insuper, ut ad varia incommoda evitanda exacte serventur, quae legibus civilibus tam circa aetatem, qua prolessio religiosa emitti debet, quam circa acquisi- tionem indigenatus austriaci praescribuntur, ne ex harum legum neglectu incommoda pro ipsis religiosis enascantur. 16. Communis vitae rationem, tamquam regularis disciplinae fontem omniumque virtutum praesidium am- plectantur. Quare omnino servari debet decretum sacrae Congregationis Concilii in »Vallisotena« anni 1601, in quo dicitur: »Regularibus, sive viris sive mulieribus, non licere quidquam proprium possidere, sed quidquid acqui- siverint, et ex donatione vel eleemosyna a parentibus vel aliunde obtinuerint, recta ad manus superioris esse delerendum, qui prius prospicere debebit necessitatibus illius, cuius opera vel contemplatione partum fuerit, et reli- quum in totius monasterii usum convertere.« 1 2 Instauratio vitae communis, si opus luerit, fiet modo et ad normas traditas a Benedicto XIV. in opere de Synodo dioecesana libro 13. cap. 12. 17. Sponsae Agni immaculati, qui pascitur inter lilia, virginitatis florem omni custodia servent, cavendo diligentissime ab omni sive interno sive externo tam pretiosi thesauri insidiatore. Praefectis et superioribus suis, quam spoponderunt obedientiam, ne retenta quidem volun- tatis libertate, prompto hilarique animo constanter prae- stent. Religiosam vero paupertatem tam studiose secten- tur, ut vere Dominum šibi in partem haereditatemque elegisse demonstrent. Haec et si quae alia sunt suae regulae et ordinis vota et praecepta, ad eorum respective essentiam pertinentia, exacte et fideliter virgines Deo dicatae exequantur. 3 1 Kirchl. Verordn.-Blatt fiir die Lavanter Dioecese ex 1896. Kr. VI. art. 5. Pag. 21 et 22. — 2 Lucidi, de visit. sacrorum liminum. Num. 126. — 3 Cone. prov. Ravennat. anno 1855 celebr., pag. 4. cap. 7. (Acta et decreta Cone. plen. Americae lat. Romae, 1900. Pagg. 148—149). O quam pulehra est casta generatio mm elaritate! Im- mortalis est enim memoria illius: quoniam et apud Deum nota est et apud homines. (Sap. 4, 1). De congregationibus. Praeter ordines monachorum et monacharum alia quo- que existunt instituta, in quibus vota tantum simplicia emit- tuntur, quorumque membra sese variis religionis et mise- ricordiae operibus sancte devovent. Deo dicatae virgines sunt, quae sine votorum sollemnium religione et sine strictae clausurae lege, regula tamen et habitu religioso utentes, multiplicibus charitatis operibus se mancipant. Propter speciales aetatis nostrae indigentias maximam afferunt societati christianae utilitatem, ac propterea pluris a plerisque aestimantur et facilius propagantur, quam or¬ dines proprie tales. Quoad ista instituta, quae ordinarie congregationes vocantur, nune standum est piae memoriae Leonis XIII. constitutioni »Conditae a Christo« de die 8. Decembris 1900 tum in institutis dioecesanis tum in congregationibus, quas Sedeš apostoliea approbavit. Quapropter praelaudatam constitutionem hic integram inserimus. Eius tenor hic est: LEO, Episcopus, servus servorum Dei. Ad perpetuam rei memoriam. Conditae a Christo Ecclesiae ea vis divinitus inest ac fecunditas, ut multas anteactis temporibus, plurimas aetate hac elabente utri- usque sexus taraquam familias ediderit, quae, sacro voto¬ rum simplicium suscepto vinculo, sese variis religionis et misericordiae operibus sancte devovere contendunt. Quae quidem pleraeque, urgente charitate Christi, singularis civi- tatis vel dioecesis praetergressae angustias, adeptaeque, unius eiusdemque vi legis communisque regiminis, per- fectae quamdam consociationis speciem, lalius in dies proferuntur. Duplex porro earumdem est ratio: aliae, quae Episcoporum solummodo approbationem naetae, ob eam re,m dioecesanae appellantur; aliae vero, de quibus prae- terea romani Pontificis sententia intercessit, seu quod ipsarum leges ac statuta recognoverit, seu quod insuper commendationem ipsis approbationemve impertiverit. lam in binas huiusmodi religiosarum familiarum classes quaenam Episcoporum iura esse oporteat, quae- que vicissim illarum in Episcopos officia, sunt, qui opi- nentur incertum controversumque manere. Profecto, ad dioecesancis consociationes quod attinet, res non ita se dat laboriosam ad expediendum; eae quippe una inductae sunt atque vigent Antistitum sacrorum auctoritate. At gravior sane quaeslio de caeteris oritur, quae apostolicae Sediš comprobatione sunt auctae. Quia nimirum in dioe- ceses plures propagantur, eodemque ubique iure unoque utuntur regimine; ideo Episcoporum in illas auctoritatem opus est temperationem quamdam admittere certosque limites. Qui limites quatenus pertinere debeant, colligere licet ex ipsa decernendi ratione Sedi apostolicae consueta in eiusmodi consociationibus approbandis, scilicet certam aliquam congregationem approbari ut piam societatem votorum simplicium, suh regimine moderatoris generalis, salva Ordinariorum iurisdictione, ad jormam sacrorum canonum et apostolicarum constitutionum. lam vero prae- cipuum inde fit, tales consociationes neque in dioecesanis censeri, neque Episcopis subesse posse nisi intra fines dioecesis cuiusque, incolumi tamen supremi earumdem moderatoris administratione ac regimine. Qua igitur ra¬ tione summis societatum harum praesidibus in Episco¬ porum iura et potestatem nefas est invadere; eadem Episcopi prohibentur, ne quid šibi de praesidum ipsorum auctoritate arrogent. Secus enim si fieret. tot moderatores istis congregationibus accederent, quot Episcopi, quorum in dioecesibus alumni earum versentur; actumque esset de adrninistrationis unitate ac regiminis. Goncordem atque unanimem praesidum congregationum atque Episcoporum auctoritatem esse oportet; at ideo necesse est alteros alterorum iura pernoscere atque integra custodire. Id autem ut, omni submota controversia, plene in posterum fiat, et ut Antistitum sacrorum potestas, quam Nos uti par est inviolatam usquequaque volumus, nihil 833 uspiam detrimenti capiat; ex consulto sacri Consilii, Episcopis ac Religiosorum ordinibus praepositi, duo prae- scriptionum capita edicere visum est, alterum de soda- litatibus, quae Sediš apostolicae commendationem vel approbationem nondum sunt assecutae, alterum de cae- teris, quarum Sedeš aposlolica vel leges recognovit vel institutum commendavit aut approbavit. Caput primum haec habet servanda: 1. Episcopi est quamlibet recens natam sodalitatem non prius in dioecesim recipere, qnam leges eius consti- t.utionesque cognorit itemque probarit: si videlicet neque fidei honestative moram, neque sacris canonibus et Ponti- ficum decretis adversentur, et si apte statuto fini conveniant. 2. Domus nulla novarum sodalitatum iusto iure fun- dabitur, nisi annuente, probante Episcopo. Episcopus vero fundandi veniam ne impertiat, nisi inquisitione diligenter acta, quales sint, qui id poscant: an recte probeque sen- tiant, an prudentia praediti, an studio divinae gloriae suaeque et alienae salutis praecipue dueti. 3. Episcopi, quoad fieri possit, potius quam novam in aliquo genere sodalitatem condant vel approbent, ulilius unam quamdam adsciscent de iam approbatis, quae acti- onis institutum profiteatur adsimile. — Nullae fere ; ni torte in missionum regionibus, probentur sodalitates, quae, certo proprioque fine non praestituto, quaevis universe pietatis ac beneficentiae opera, etiamsi penitus inter se disiuncta, exercenda amplectantur. Episcopi sodalitatem condi ullam ne sinerint, quae redditibus careat ad sodalium victum necessariis. — So- dalitia, quae stipe collaticia vivant; item muliebres familias, quae aegrotis, domi ipsorum, interdiu noctuque adsint, cautissime, quin etiam difficulter comprobent. — Si quae autem nova feminarum sodalitas eo speetet, ut suis in aedibus valetudinaria aperiat viris promiscue mulieribusve excipiendis; vel similes domos excipiendis sacerdotibus, qui sororum cura atque opera aegrotantes leventur; eius- modi, proposita Episcopi ne probent, nisi maturo adhibito severoque consilio. — Praeterea Episcopi religiosarum do- 53 <§>!» 835 « Alterum praescriptionum caput, de sodalitatibus, qua- rum apostolica Sedeš vel leges recognovit vel institutum commendavit aut approbavit, haec habet servanda: 1. Candidatos cooptare, eosdem ad sacrum habitum vel ad prolitenda vota admittere, partes sunt praesidum sodalitatum; integra tamen Episcopi facultate a Synodo Tridentina tributa, 1 ut quum de feminis agitur, eas et ante suscipiendum habitum et ante professionem emittendam ex officio exploret. Praesidum similiter est familias sin- gulas ordinare, tirones ac professos dimittere, eis tamen servatis, quaecumque ex instituti legibus pontificiisque decretis servare oportet. — Demandandi munera et procu- rationes, tum quae ad universam sodalitatem pertinent, tum quae in domibus singulis exercentur, conventus et capitula et consilia propria ius habent. In muliebrium autem sodalitatum conventibus ad munerum assignationem Episcopus, cuius in dioecesi habentur, per se vel per alium praeerit ut Sediš apostolicae delegatus. 2. Condonare vota, sive ea temporaria sint sive per- petua, unius est romani Pontificis. Immutandi constitutio- nes, utpote quae probatae a Sede apostolica, nemini Episcoporum ius datur. Item regimen, quod penes mo- deratores est sive sodalitatis universae sive familiarum singularum ad constitutionum normam, Episcopis mutare, temperare ne liceat. 8. Episcoporum sunt iura, in dioecesi cuiusque sua, permittere vel prohibere novas domos sodalitatum condi, item nova ab illis templa excitari, oratoria seu puhlica seu semipublica aperiri, sacrum fieri in domesticis sacellis, Sacramentum augustum proponi palam venerationi lide- lium. Episcoporum similiter est sollemnia et supplicationes, quae publicae sint, ordinare. 4. Domus sodalitatum huiusmodi si clausura epi- scopali utantur, Episcopis iura manent integra, quae de hac re a pontificiis legibus tribuuntur. Si quae autem clausura , ut inquiunt, partiali utantur, Episcopi erit curare, ut rite servetur, et quidquid in eam irrepat vitii cohibere. 1 Cone. Trid. sess. XXV. cap. 17. de regular. et monial. 53 * <&p 837 «i<$> scopus rationem potest exigere. Qui vero fundi certae domui tributi legative sint ad Dei cultum beneflcentiamve eo ipso loco impendendam; horum administrationem mo¬ derator quidem domus gerat, referat tamen ad Episco- pum, eique se omnino praebeat obnoxium: ita nimir nm ut neque praeposito neque antistitae sodalitii universi liceat quidquam ex eis bonis Episcopo occultare, distra- here vel in alienos usus convertere. Talium igitur bono- rum Episcopus rationes accepti impensique, quoties vi- debitur, expendet; idem ne sortes minuantur, redditus ne perperam erogentur, curabit. 10. Sicubi sodalitatum aedibus instituta curanda adiecta sint, uti gynaecea, orphanotrophia, valetudinaria, scholae, asyla pueris erudiendis, episcopali vigilantiae ea omnia subsint, quod spectat ad religionis magisteria, honestatem morum, exercitationes pietatis, sacrorum ad¬ ministrationem, integris tamen privilegiis, quae collegiis, scholis, institutisve eiusmodi a Sede apostolica sint tributa. 11. In quarumlibet sodalitatum domibus vota simplicia profitentium, Episcopis cuiusque dioecesis ius est invisendi templa, sacraria, oratoria puhlica, sedes ad sacramentum poenitentiae, de eisque opporlune statuendi, iubendi. In presbyterorum sodalitiis de conscientia ac disciplina, item de re oeconomica uni praesides cognoscent. In consocia- tionibus vero feminarum, aeque ac virorum, qui sacer- dotio abstinent, Episcopi erit inquirere, num disciplina ad legum normam vigeat, num quid sana doctrina morumve probitas detrimenti ceperit, num contra clausuram pec- catum, num sacramenta aequa stataque frequentia susci- piantur. Reprehensione dignum si quid Episcopus forte offenderit, ne decernat: illico moderatores, uti prospiciant, moneat; qui si neglexerint, ipse per se consulat. Si quae tamen maioris momenti occurrant, quae moram non ex- pectent, decernat statim: decretum vero ad sacrum Con- silium deferat Episcopis ac Religiosorum ordinibus prae- positum. Episcopus, in visitatione potissimum, iuribus, quae supra diximus, utatur suis, quod spectat ad scholas, asyla <£?<> 838 «)^>> caeteraque memorata instituta. Ad rem vero oeconomicam quod attinet muliebrium sodalitatum itemque virorum sacerdotio carentium, Episcopus ne cognoscat nisi de fundorum legatorumve administratione, quae sacris sint attributa, vel loči aut dioecesis incolis iuvandis. His porro, quae hactenus ediximus, sancivimus, nihil penitus derogari volumus de facultatibus vel privilegiis, tum Nostro aut quovis alio Sediš apostolicae decreto concessis, tum imrnemorabili aut saeculari consuetudine confirmatis, tum etiam quae in alicuius sodalitatis legibus a romano Pontifice approbatis contineantur. Praesentes vero litteras et quaecumque in ipsis ha- bentur nullo umquam tempore de subreptionis sive in- tentionis Nostrae vitio aliove quovis defectu notari vel impugnari posse, sed semper validas et in suo robore fore et esse ; atque ab omnibus cuiusvis gradus et prae- eminentiae inviolabiliter in iudicio et extra observari de- bere decernimus: irritum quoque et inane declarantes, si secus super his a quoquam, quavis auctoritate vel prae- textu scienter vel ignoranter contigerit attentari; contrariis non obstantibus quibuscumque. Volumus autem, ut harum litterarum exemplis, etiam impressis, manu tamen Notarii subscriptis et per consti- tutum in ecclesiastica dignitate virum sigillo munitis, ea- dem habeatur fides, quae Nostrae voluntatis signiticationi his praesentibus ostensis haberetur. Datum Romae apud sančtum Petrum anno Incar- nationis Dominicae millesimo noningentesimo, sexto idus Decembris, Pontiticatus Nostri vicesimo tertio. C. Gard. Aloisi Masella Pro-Dat. A. Card. Mačehi. Visa De Curia I. De Aquila e Vicecomitibus. Loeo | Pl umbi Reg. in Secret. Previtim I. Cugnonius. Quoad alia, quae vitam ac regimen huiusmodi insti- tutorum respiciunt, sedulo attendendum est ad leges seu constitutiones singularum congregationum, ac praesertim ad normas generales sanctae Sediš. Denique plurima, quae de monialibus dieta sunt, applicari possunt et debent sororibus votorum simplicium. 1 Observantiam praeallatae constitutionis praecipientes, monemus sodales congregationum, ut regulas sui instituti et vota emissa fideliter servent, praesertim votum et virtu- tem obedientiae. Memores sint oportet et indesinenter considerent, antemurale castitatis et paupertatis magna ex parte consistere in fideli redditione obedientiae; eam- que propterea votorum esse nobilissimum et primarium iuxta illud Ioannis XXII.: »Magna quidem paupertas, sed maior integritas; bonum est obedientia maximum, si custodiatur illaesa«. 2 Subiacete ergo praepositis vestris, glorificantes Deum in obedientia confessionis vestrae. (II. Cor. 9, 13). Caput LXXXXVIII. De benedictione paterna. arentes liberos suos, Dei locum in eis tenentes, pro Deo et in utilia humanae societatis membra erudire obligantur. 1. Hune in finem praeter media naturalia adhibeant necesse est etiam supernaturalia, in quibus haud sper- nendum obtinet locum benedictio paterna, quae nihil aliud est quam supplex parentum oratio pro obtinenda filiorum salute temporali et aeterna. Est enim haec bene¬ dictio invocatio benignitatis et gratiae divinae, a patre vel matre super filios per orationem faeta, vel prouti s. Ambrosius ait: »Benedictio est sanctificationis et gra- tiarum votiva collatio«. 3 1 Augustin. Arndt S. I., Die kirchlichen Rechtsbestimmungen fiir die Frauen-Congregationen. Mainz, 1901. — 2 Xvag. Ioan. XXII. tit. .14. cap. 1. — 3 De benedictionibus patriarcharum. Cap. 2. n. 515. (Migne, PP. lat. Tom. XIV. col. 676). Benedictio haec in sublimi parentum dignitate fun- datur. Parentes enim in filiis suis pro Deo officio fun- guntur et quasi sacerdotes in iamiliis suis existunt, prop- terea sicut sacerdotes fidelibus, ita et parentes liberis suis benedicere possunt. 1 Ius autem et potestatem filiis suis manus imponendi atque hoc modo in illos benedictionem divinam invocandi parentes Christiani sane in matrimonii celebratione acci- piunt, quum sacerdos, manus eorum stola sua in modum crucis circumvolvens, gratiam et benedictionem Dei super illos deprecatur et in sollemni nuptiarum benedictione gravi oratione supplicat, ut Deus Abraham, Deus Isaac et Deus lacob benedictionem suam in sponsis benigne ad- implere dignetur. 2 2. Ad exemplum Dei, ex quo omnis paternitas in coelis et in terra nominatur (Ephes. 3, 15), quique homi- nibus, quos creaverat, benedixit (Gen. 1, 28), in vetere Foedere patresfamilias inde ab antiquissimis temporibus liberis suis benedicere solebant. Noe benedixit filiis suis probis Sem et Iaphet. (Gen. 9, 26. 27). Isaac in senectute sua benedixit filio suo lacob pro primogenito Esau, qui fraudatus benedictione paterna irruguit clamore magno et consternatus ait: Benedic etiam et mihi, pater mi.. Num- quid non reservasti et mihi benedictionem 9.. Num unam tantum benedictionem liabes, pater 9 Mihi quoque, obsecro, ut benedicas. Quumque eiulatu magno fleret, motus Isaac (Gen. 27, 27—41) locutus est etiam super Esau orationem votivam benedictionis. lacob patriarcha mortem šibi appropinquantem sen- tiens vocavit filios suos eisque iuxta ordinem aetatis bene- dixit benedictionibus propriis. (Gen. 49, 1—28). David rex benedixit filio suo Salomoni, qui in regno ei successerat. (III. Regg. 1, 48). Consimiliter Tobias, vir iustus et pius, Deum adprecatus est, ut filium suum, peregre profecturum, incolumem deducere dignetur (Tob. 5, 21), sicut et Raguel 1 P. Cyprian Frohlich Ord. Capuc., Der Elternsegen. Munster, 1898. Pag. 5. — Der Segen des Vaters und der Mutter, Wien, 1892. — 2 Collectio rit. dioec. Lav. Marburgi, 1897. Pagg. 201 et 204. <§*<» 841 *)<&> Sarae, filiae suae, et Tobiae, cui illam dederat in uxorem, paternarn impertivit benedictionem. (Tob. 10, 11). Eodem modo etiam Mathathias, sacerdos ille grandaevus et intre- pidus, antequam ad patres suos apponeretur, filios a Deo šibi donatos, benedictione sua confortavit, ut viriliter agerent in lege divina. (I. Mach. 2, 64. 69). Quum autem advenisset plenitudo temporis, Filius Dei unigenitus apparuit in mundo, qui adimplere volens legem et prophetas (Matth. 5, 17) usum benedictionis paternae non modo confirmavit, manus suas divinas suaviter im- ponendo et benedicendo parvulis (Marc. 10, 16), verum etiam speciali adornavit perfectione, matrimonii sacra- mentum instituendo, ut hoc vinculum. in facie Ecclesiae rite benedictum atque divinis gratiis largiter donatum, ve- luti fons evaderet benedictionum, quas parentes in subolem suam benedicendo effunderent. Quapropter parentes Christi¬ ani omnibus saeculis utebantur pia consuetudine bene¬ dictionis paternae. In vetere Testamento patresfamilias tan- tum filiis benedicere solebant; ex quo vero gratia nobis facta est per Iesum Christum (Ioan. 1, 17), natum ex Vir- gine, gratia plena, et ex quo mulier benedicta in mulieribus (Luc. 1, 27) gratiam adepta est, ut fieret mater Christi, qui solvens maledictionem dedit benedictionem, 1 etiam matres assequutae sunt praerogativam benedicendi filiis suis. Historia ecclesiastica testante, temporibus persecu- tionum parentes Christiani persaepe in carceribus benedi- cebant filiis suis, qui non raro una cum parentibus pro Christo pati et mori ardentissime desiderarunt. 2 Sic inter matres fortissimas certe non uiti mo loco est commemo- randa heroica illa mater s. Felicitas, quae septem filios suos verbo et benedictione sua in amore patriae coe- lestis atque in constantia verae fidei salutaris confor¬ tavit. 3 S. Macrina, piissima mater s. Basilii Magni et s. Gregorii Nysseni, quum moriens absentium filiorum singulatim mentionem fecisset, ut nullus esset expers " 1 Ant. ad"Magnif. in II. Vesp. Nat. B. M. V. - 2 P. Cyp. Frohlich, op. cit. pag. 9. — 3 P. M. Vogel S. I., Heiligen Legende. Graz, 1842. Part. II. pag. 44 sqq. suos in filiis ipsis donatis constituit, dignissimas ducit, ut exaudiantur et efficaces evadant, quod in benedictioni- bus patriarcharum evidenter illustratur et quod saerae litterae expresse testantur, dicendo: Benedictio patris firmat domos filiorum. (Eccli. 3, 11). Qui enim benedicitur a patre, benedicitur a Deo, 1 qui felicitate et beatitudine terrestri et coelesti implebit filios, a parentibus benedictos. Praeterea pia benedictionis consuetudine tamquam gravi momento religioso etiam vinculum parentes inter et filios sanctificatur, quum utrisque incessanter in me- moriam revocetur, quae šibi invicem debeant et ad quae adimplenda invicem obligentur. Hac sacra consuetudine proinde efficitur, quod fel. rec. Leo PP. XIII. in praeclaro illo Brevi apostolico »Neminem fugit« de die 14. Iunii 1892 innuit, dicendo: »Quapropter summopere interest, ut domestica societas non solum sancte sit constituta, sed sanctis etiam regatur legibus, in eaque religionis spiritus et christianae vitae ratio diligenter constanterque foveatur«. 2 Venerabili benedicendi usu praeterea pietas et reve- rentia filiorum erga parentes eximium capit incrementum atque in cordibus eorum Armatur ita, ut vix amplius penitus deleri possit, quod iam s. Ambrosius optime expressit verbis: »Ideo hanc benedictionis gratiam pa¬ rentibus donavit Deus, ut filiorum pietas provocetur.« 3 Parentes namque liberis manus suas benedicendi gratia imponentes his tamquam veri vicarii Dei apparebunt, quibus pietas et obedientia semper est exhibenda. Huius- modi parentum monita filiis sunt oracula divina; signum crucis a pio patre vel dilecta matre fronti impressum monet infantem, summam reverentiam deberi eis, qui ipsi in nomine Crucifnd benedicunt. Dein benedictio haec pie adhibita filios bonos a viis praviš firmiter custodiet, quia imago patris vel matris benedicentis necnon ad virtutes christianas adhortantis semper ante oculos ipsis * S. Ambros. op. cit. cap. 1. n. 513. (Edit. cit. col. 675). — 2 Breve ap erectionis piae Consoc. a s. Eamilia. (Kirchl. Verordn.-Blatt fiir die Lav. Dioec ex 1894. Nr. II. art. 1). — 8 Op. cit. cap. 1. n. 513. Edit. cit. col. 673. 84:4 *>*§> obversabitur, deterrens eos a peccando. Si autem filii, quibus manus paternae benedicere solebant, forsitan lapsi fuerint, memoria et recordatio crucis, qua a parentibus dilectis benedicendo toties signati sunt, corda eorum tamdiu perturbabit, doneč gratia Dei adiuvante ad poe- nitentiam salutarem atque vitam sanctam revocentur. Venerabilis hic usus etiam in vitam religiosam alque moralem parentum multum valebit, quum benedicendo memores redduntur officiorum erga filios suos nec non graviter admonentur, ut nomine et honore vicariorum Dei. quo sunt insigniti, semper dignos sese exhibeant atque sint fideles servi, quos constituit Dominus super familiam suam. (Matth. 24, 45). Quam dignitatem quotidie šibi in memoriam revocantes certe omnem impendent operam, ut in conspectu filiorum sine offensa ambulent eisque bona vitae christianae exempla praebeant. Quo- modo enim peccabunt coram filiis suis, quibus quotidie benedicunt in nomine Domini! 4. Benedictio paterna potest ritu simplici impertiri. Filii coram parentibus genuflectentes vel cum reverentia debita consistentes orare atque rogare debent benedictio- nem paternam. Quo facto pater vel mater, subolem asper- gens aqua benedicta, manum dexteram imponit capiti infantis, pie ac religiose dicendo: »Deus te benedicat!« Dein parens benedicens filium signat signo crucis, pro- nuntiando: »In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti.« Quibus peractis puer benedictus respondet: »Amen. Deo gratias!« 5. Parentes filiis suis quotidie, nisi iam mane ante preces matutinas, saltem post vespertinas benedicant. Praeterea genitores venerabili hac consuetudine utantur diversis occasionibus gravioribus ac sollemnioribus. Sic parvuli assuescant semper ante sacram confessionem peragendam offensionum veniam atque benedictionem a parentibus suppliciter petere, quam genitores ipsis benigne impertiant. Similiter parentes pie benedicant suboli suae, antequam in sanctissimo Sacram ento prima vice susci- piant Iesum Christum, radicem et fontem omnis bene- dictionis. Insuper benedictione paterna firmandi sunt filii, quando perfectioris vitae causa monasterium ingrediuntur vel ad altare ascendunt, primum Missae sacrificium Do¬ mino celebraturi, vel quando matrimonio coniunguntur ad indissolubilem vitae communionern. Parentes Christiani ultra etiam non obliviscuntur benedictione munire liberos, qui in disciplinam militiae proficiscuntur vel peregre abi- turi discedunt a familia. Potissimum autem parentes, si mortem šibi appropinquantem senserint, filiorum suorum benigne recordentur, benedictione paterna novissime gra- tiam divinam ipsis exorantes. 6. Quum itaque pia paternae benedictionis consue- tudo origine sua atque historia omnino sancta ac vene- rabilis sit, quumque in maximam cedat puerorum prosperi- tatem tam temporalem quam spiritualem, summopere exoptamus et in Domino urgemus, ut laudabilis hic usus, qui temporum iniquitate fere penitus in desuetudinem venit, iterum introducatur ac renovetur. Edoceant ergo animarum pastores pueros catechi- zandos vim et valorem benedictionis paternae, ut eamdem a parentibus semper devote petant; patres et matres fa- milias vero in praedicationibus suis instruant de bene¬ dictionis paternae sanctitate et fructibus, eosque moneant atque cohortentur, ut prompto animo utantur in filiis suis benedictione sua paterna tamquam christianae edu- cationis efficaci medio supernaturali! »Etsi pauper est pater et non habet divitiarum copias, quas relinquat filiis, habet tamen ultimae bene¬ dictionis haereditatem, qua sanctificationis opes succes- soribus largiatur. Et multo plus est benedictum quam divitem fieri.« 1 In opere et sermone et omni patientia lionora patrem tuum, ut supervemat tibi henedictio ab eo et henedictio illius in novissimo maneat! (Eccli. 3, 9 10). Non dimittam te, nisi benedixeris milu. Et henedixit ei in eodem loco. (Gen. 32, 26. 29). 1 S. Ambros. op. cit. cap. 1. n. 513. (Edit. cit. col. 674). litteraturam optime cognoscat eiusque progressam sedulo prosequatur oportet, ut pro bibliotheca collatis cum cu- stode consiliis opera necessaria et novissima procurare possit, ita ut omnes disciplinae theologicae et pro posse etiam profanae suos in bibliotheca habeant auctores. Bibliotheca bene ordinanda est. Libris pro ipsa comparatis bibliothecae dioecesanae sigillum confestim imprimatur, ut qua tales facile dignoscantur. Praeterea aliam quoque accipiant signaturam aptam et propriam, in litteris quibusdatn paucis consistentem, quibus locatio librorum per diversa armaria breviter indicatur. Locatio accurate congruat signaturae, ut libri sine difficultate in- veniri possint. Omnes libri sine mora iuxta seriem acquisitionis in in¬ dicem referantur, breviter exhibito eorum auctore, titulo cum loco editionis, numero voluminum et exemplarium, pretio eorum atque signatura recepta. Conficiantur insuper duo alii catalogi, in scidulis cum rubricis modo memoratis, quorum alter sit digestus se- cundum ordinem alphabeticum auctorum, alter autem sit systematicus sive index scientificus, exhibens opera dispo- sita secundum diversas argumentorum classes, in se ipso tamen iterum ordinatus iuxta seriem alphabeticam scriptorum. Classes catalogi systematici, iuxta quas omnia bibliothecae opera digerantur, sequentes sunto: I. Scriptura sacra: Bibliorum editiones et intcrprctationes, narrationes biblicae, concordantiae, introductiones, opera herme- neutica, archaeologia biblica, Terra sancta et ita porro. II. Patristica: Opera sanctorum Patrum, Doctorum Ecclesiae aliorumque Sanctorum, patrologia, patristica et hisce similia. III. Theologia speculativa: Dogmatica, moralis et casuistica, pastoralis. IV. Theologia apologetica: Controversiae cum infidelibus et haereticis, opera contra eversores societatis, sociologia. V. Theologia paraenetica: Homiliae, conciones, sermones pane- gyrici, litterae pastorales, cathechetica. VI. Theologia ascetica: Libri spirituales, symbolica,_ mystica, carmina spiritualia, meditationes et exercitia. Cultus Christi et B. M. V. et Sanctorum, confraternitates. 54 850 g'®' VII. Theologia exemplaris: Vita lesu Christi et B. M. V. vitaeque Sanctorum et clarorum virorum. Piae et instructivae nar- rationes. VIII. Theologia positiva: Concilia, Synodi, ius ecclesiasticum, constitutio ecclesiastica, politica ecclesiastica. IX. Liturgica: Breviaria, missalia, ritualia, cantus eccle- siasticus, mušica sacra. X. Ars ecclesiastica: Iconographia, sculptura, architectura, historia artis. XI. Historia ecclesiastica et profana cum disciplinis suis auxiliaribus geographia, statistica, sphragistica, archaeologia, chronologia, heraldica, genealogia, diplomatica, numismatica. XII. Pliilosophia a) theoretica: Logica, psychologia, meta- physica, aesthetica; h) practica: Etliica, dicaeologia rationalis, cri- tica, paedagogica. XIII. Plnjsica a) theoretica: Chemia, dynamica, organologia, geognosia, mineralogia, botanica, zoologia; h) practica: Agronomia, cultura animalium, plantarum, silvarum, pomologia, oenologia. XIV. a) Mathesis pura: Arithmetica, algebra, geometria, tri- gonometria; h) applicata: Mechanica, hydraulica, optica, astronomia, calendaria. XV. Humanistica: Opera classicorum, belletristica (prosa, poesia), historia litteraturae, narrationes prophanae, linguistica. XVI. Medicina: theoretica et practica. XVII. Folia periodica scientifica, biographiae et bibliographiae, lexicalia, encyclopaedia, ephemerides. Ne libri detrimenti quid capiant, bene ligandi sunt, antequam bibliothecae inserantur. Bibliotheca dioecesana oranes ditionis Nostrae sacer- dotes certis sub conditionibus uti possunt. Libri solum horis, a bibliothecae administratoribus accuratius designandis, pe- tentur et ad spatium unius tantum mensis mutuabuntur, quo termino elapso lempus ad librum bibliothecae resti- tuendum ad petitionem prolongari poterit. Curent biblio¬ thecae administratores, ne libri umquam mutuentur, nisi prius in catalogo mutuationis diligenter annotato nomine muluantis ac assignato titulo libri mutuati. Sacerdotes libros mutuatos amittentes vel quocumque modo laeden- tes damnum bibliothecae illatum in conscientia resarcire obligantur. Ut sacerdotes operum notitiam habeant, quae in bibliotheca dioecesana continentur, Nos suo tempore in g 851 folio dioecesano providebimus publicationem integri cata- logi omnium eiusdem bibliothecae iibrorum et curabimus, ut hic index quotannis compleatur per notificationem operam noviter eomparatorum. Nos omni disquisitione scientifica a sacerdotibus peracta magnopere delectantes libenter concederemus coniunctionem bibliothecae in Episcopio existentis cum dioecesana, si haec sat amplum et convenientem occu- paret locum ad recipiendam bibliothecam episcopalem. Cum tamen ob angustiam loči tališ unio adhuc impos- sibilis evadat, prompto animo permittimus, ut sacerdotes etiam thesaurum Iibrorum in Episcopii bibliotheca col- lectorum certis sub conditionibus sciscitari queant, et hunc in finem suo tempore edendum curabimus etiam indicem bibliothecae Nostrae episcopalis. Item bibliothecae dioecesanae pars est bibliotheca Capituli nec non con- viclus puerorum. Pro utraque index opportuno tempore conficietur. Habemus ergo bibliothecam puhlicam dioecesanam. Superest, ut vel plurimi adsint, qui ea naviter utantur! In doctrinis glorificate Dominum! (Is. 24, 15). »Lege, lili; lectio te ignarum docebit, te otiosum arguet, te torpen- tem excitabit, te errantem corriget, te tristem Jaetifi- cabit.« 1 »Ama sacrarum litterarum studia et vitia carnis non amabis.« 2 Labia sacerdotis custodient scientiam. (Mal. 2, 7). Stude sapientiae, Jih mi, et laetijica cor meum, ut possis exprobranti responclere sermonem. (Prov. 27, 11). Caput C. De bibliothecis parochialibus. lurima et praeclara in religionem ac scientias ideo- que in universam hominum vitam redundant com- moda ex arte typographica, si homines studiosi et periti miro hoc opere et artificio ad augendam Dei 1 Claudius Avisenet, Memoriale vitae sacerdotum. Taurini, 1890. Cap. 47. pag. 200. — 2 S. Hieronym. epist. ad Rusticum. 54 <&o 852 gloriam animarumque salutem promovendam atque ad honeste delectandum et docendum utuntur. Veram, quod maxime dolendum est, egregiam hanc artem, qua scripta incredibili pene celeritate multiplican- tar et ubique locorum diffanduntur, infensissimi Dei ho- minumqae hostes in gravissimum societatis damnum šibi arripuerunt. Etenim quotidie prostant folia libellique pes- simi et pestiferi, in Ecclesiam Deumque ipsum iniuriosi et contumeliosi, religionem catholicam mendaciis, calum- niis, conviciis impugnantes, bonos moreš subvertentes, virtutes infamia aspergendo, scelera autem gravissima exornando. Qunm muneris Nostri sit huic malo pro viribus mederi atque grave hoc periculum omni, quo possumus, studio a grege Nobis concredito propulsare et avertere , 1 singulos animarum pastores enixe exhortamur et obsecra- mus, ut populo christiano omni, qua possunt, dicendi vi periculum ostendant ac peccatum et censuras denuntient, ut fideles ipsi impios huiusmodi libros et folia horreant. Praeprimis autem instantius et instantissime moneant patres et matres familias, dominos quoque et magistros, ne apud se recipiant aut retineant, legant aut legi pati- antur eiusmodi scripta, quibus societas religiosa, civilis et domestica perturbatur. Quae monitiones et cohortationes tamen caute et prudenter fiant, quin nempe saltem ordinarii libri perversi nominatim allegentur, ne perturbationes inutiles exci- tentur neve iuniorum aut rudiorum animi hac ratione ad avidius legendum inflammentur. Sed boni pastoris officium nondum absolvit, qui oves a venenatis pascuis arcet, sed illas potissimum ad saluti- fera pascua ducat necesse est. Quum enim contraria contra- riis curentur, idcirco animarum rectores eo adlaborare conentur, ut libri sanae doctrinae et, qui vere prosint le- gentibus, locum pravorum suppleant vel praeoccupent. Sacerdotes, tidelibus suis libros bonos veluti antidotum 1 Gesta et statuta Syn. dioec. arino 1896 celebratae. Marburgi, 1897. Pag. 237 sq. 853 praebentes, facilius et securius finem suum attingent. Hostis enim suis confodiendus est teliš, ut qui dimicat per libros, libris quoque oppugnetur. Proinde ne omittant sacerdotes, eos, quibus legere in desiderio est, prudenti ratione inducere ad emendos šibi libros bonos et ad subscribendum alicui folio sanis principiis dedito vereque catholico . 1 Quum autem mnlti ob paupertatem suis sumptibus šibi convenientes libros comparare non possint, valde commendamus et magno animi ardore desideramus, ut quod iam recolendae memoriae praedecessor Noster in votis habuit , 2 animarum rectores singulis in parochiis quam maxime ad bibliothecas publicas, quas dicunt paro- chiales vel populares, condendas suam operam conferant. Institutio bibliothecae parochialis hisce periculosis diebus in omnibus parochiis certe est de consilio et utili- tate, in pluribus etiam de necessitate. Tales enim libro- rum collectiones in eo negotio laudabiliter versantur, ut populo christiano bona scripta catholica suppeditent, quo fidelibus fontes fiunt summorum bonorum. Nam nostris temporibus homines cupiditate legendi ardent et, si libri boni ipsis deerunt, pravos šibi comparabunt, qui grave damnum quandoque legentibus, maxime iuvenibus affe- runt. Existente autem bibliotheca parochiali, ex qua etiam pauperes et rudiores scientiam utilem haurire valeant, libris ad tempus ipsis praestitis. tum lectio pravorum librorum praevenitur et impeditur, tum arma populo christiano praebentur, praesertim iunioribus, contra er- rores undique grassantes necnon ad fidem servandam, defendendam et propagandam. Erectionem bibliothecae parochialis non nirmam af- ferre difficultatem expertum est. Fundamenta ponenda sunt ab animarum rectore, qui si instituti huius ulili- tatem et necessitatem perspicit, iuxta posse e suis suc- curret substantiis neque denegabit, si quos habet libros 1 Epist. Leonis PP. XIII. ad Episcopos Aostr. de die 3. Martii 189 '. (Kirchl. VerordD.-Blatt fur die Lav. Dioec. ex 1891. Nr. II. art. 1). — XXII. Schlussprotokoll iiber die im Jahre 1869 abgehaltenen Pastoralkonferenzen. A. III. pag. 4—5. proprios et gregi suo convenientes, libenter cedere biblio- thecae parochiali. Confidimus in Domino, etiam fore, ut curatores in domo parochiali vel quadam ecclesiastica pro bibliotheca locum aptum, siccum lucidumque sint praestituri, in quo simplex quoddam armarium pro libris servandis paretur. Magna autem opus est vigilantia et cura, ne biblio¬ theca iam erecta deficiat et optato successu fraudetur, sed ut perennis potissimum et perpetua efficiatur. Hune in finem ne tardent sacerdotes perutili huic instituto alendo et sustentando quotannis tribuere sive pecuniae summulam sive libros quosdam aptos sibique minus ne- cessarios. Praeprimis autem in testamentis suis sacer¬ dotes bibliothecarum meminerint destinando nobili huic fini remanentes quosdam obolos, parsimonia acquisitos. Praeterea implorent auxilium benefaetorum et moneant atque cohortentur parochianos, ut impensas ad libros comparandos necessarias, quantum in ipsis est, suppedi- tent. Bibliothecis ultra providendum erit per collectas, semel quotannis tempore ab Ordinario designando in ecclesiis faciendas, si hoc consultum iuerit. Insuper animarum curatos obtestamur, ut etiam libros bonos, qui a diversis piis societatibus 1 publicantur et exiguo venduntur pretio, pro bibliotheca populari comparare studeant. Administrator et reetor bibliothecae de iure est pa- rochus loči, qui disponet, quae in bonum bibliothecae pa- rochialis iudicaverit expedire, collatis consiliis cum suis cooperatoribus in parochia laborantibus necnon cum aliis peritis beneque cordatis viris. Praecipuum reetoris munus erit electio librorum, qui bibliothecae sunt inserendi, qua in re maxima cum pru- dentia et sollerti vigilantia erit procedendum, ne libri pravi vel suspecti populari huic instituto inserantur. Pro bibliothecis comparentur libri pii et boni, ortho- doxi et electi, iuxta Ecclesiae mentem conscripti, qui catholicae religionis dogmata et institutiones traetant 1 Commendantur: „Družba sv. Mohora“ et „St. Josef-Biiclierbruderschaft“ Klagenfurti. ^ 2 . 855 atque defendunt et. populi intelligentiae ac quaestui sunt accommodati quique pietati, instructioni honestaeque animi recreationi et delectationi inserviunt. Permultum ad virtutis studium faciunt biographiae Sanctorum alio- rumque proborum horainum, eorum maxime, qui eumdem cum lectoribus statum tenuerunt et ab aevo nostro non adeo distant. Desideratur quoque, ut pro bibliothecis pro- curentur libri tractantes historiam cum ecclesiasticam tum profanam, praeprimis res gestas patriae eiusdemque venerandas institutiones, quo reverentia Ecclesiae et amor patriae in fidelium animis quam optime foveantur. Praeterea assumantur etiam libri agentes de quae- stione sociali, de agricultura, de apum cura, de pomorum educatione et aliis, quae ad negotia domestica spectant. Ne obliviscantur administratores lectoribus compa- rare etiam narrationes boni et catholici tenoris, in quibus describuntur et exornantur virtutes christianae quaeque prae caeteris aptae sunt, ut legentium characterem eru- diant eorumque moreš reddant faciles et iucundos. Prae- sertim exoptantur libelli parvi, qui argumentandi genere brevi sed ad persuadendum apto et simplici popularique confecti sunt stylo, quique oratione plena et familiari praecellunt. Huiusmodi enim opusculorum brevitas etiam tardiora trahit ingenia et permultos allicit ad legendum, quibus nec tempus vacat nec libros magnos eisdem de rebus conscriptos evolvere libet. Caeterum ut venerabilis Clerus libros pro parochia- libus bibliothecis aptos et idoneos resciat, Officium epi- scopale interdum in Currenda dioecesana, in quantum possibile, necessarias hac de re publicabit notitias. Ad administratorem bibliothecae parochialis perti- nebit etiam cura, ut bibliothecae libri tantum ligati aggre- gentur, ne usu frequenti dilacerentur neve nimium aliquod capiant detrimentum. Insuper invigilandum est, ut omnibus operibus bibliothecae insertis signum quoddam aptum et proprium imprimatur, quo ut parochialis bibliothecae libri dignoscantur. Ad explendum administrationis officium rectores bibliothecae parochialis conscribent indicem seu catalo- gum, quo omnes libri et libelli, iuxta varia argumenta apte dispositi, diligenter recensentur indicato titulo et auctore atque addita appretiatione et natura. Catalogus confectus in archivio parochiali recondatur. Omnis mu- tatio quoad incrementum vel decrementum. quae in biblio- theca parochiali forsan contigerit, sedulo successive ad- notetur in inventario. Quum bibliothecae parochiales sint res ecclesiasticae, ideo subiectae sunt visitationi canonicae, sive episcopali sive decanali. Parochus quoad bibliothecam popularem librum ac- cepli et expensi bene ordinatum teneat, ita ut sub finem anni rationem suae administrationis iusto ordine reddere valeat. Rationem et totum bibliothecae statum rector modo convenienti quotannis notum faciat parochianis. Sedulo invigilent parochi, ut caute et ordinarie distri- buantur libri atque ut rnutuans et liber mutuatus in protocollo quodam accurate notentur, ne libri dissipentur et amittantur. In distributionem et restitutionem librorum iuxta circumstantias quavis die Dominica assignetur spatium cir- citer unius horae pomeridianae. Nullus parochianus ab usu bibliothecae est excludendus, nisi forsan in poenam perturbati ordinis in libris reddendis vel conservandis. Parochiani interdum moneantur, ut bibliotheca popu- lari diligenter utantur, quin tamen officia sua negligant, atque ut libros conservent illaesos et inviolatos. Omne damnum, per librorum iacturam vel laesionem biblio¬ thecae illatum a lectoribus est resarciendum, quam com- pensationem tamen parochus modo prudenti exigere debet. Ut bibliotheca finem suum nobilem attingat atque optatos fructus assequatur, libri omnino gratis sunt mu- tuandi, quin taxae exigantur. Si quis autem ex benevo- lentia sua sponte in bibliothecae bonum aliquid offert, grato animo recipiatur finique suo adducatur. Suppeditate igitur, animarum pastores charissimi, oviculis vestris, quae cum fructu legant, catholicos et probatos libros, ephemerides et caetera generis huius- modi, amotis illis, quae periculosa sunt aut etiam plane noxia! Erectio quidem et administratio bibliothecae popularis animarum curatis operosa est et laboriosa, verumtamen ne recusent laborem, sed eo maiore studio atque animi alacritate sacerdotes bibliothecas tueri, iuvare et propa- gare decet, quo magis in dies augentur conatus et prope incredibilis diligentia impiorum hominum, qui omne tempus, pecunias, ingenium, studium, laboresque eo con- lerunt, ut detestabiles contra Deum eiusque Ecclesiam et moreš honestos libellos numero fere infinito ubique loco- rum disseminent. Exemplo nobis sint hostes ipsi, qua diligentia, quo animi ardore, qua constantia bonum certamen fidei cer- tare debeamus! Haud multum sane laudis in eo est, ut, quod homines impii in causa pessima laciunt, nos in optima faciamus, quemque illi in perdendis animabus im- pendunt laborem, nos eumdem in salvandis impendamus. Videamus nos omnes, ne quid detrimenti, nobis cul- pam committentibus, patiatur Ecclesia sancta et ne de nobis dictum sit verbum Domini: Filii Jmius saeculi pru- dentiores sunt filiis lucis in generatione sua. (Luc. 16, 8). Nos.. Tiabemus solatio scmctos libros, qui sunt m mambus nostris. (I. Mach. 12, 9). Caput CI. De archiviis parochialibus et decanalibus deque ar- chivio dioecesano. cclesiae catholicae iam primis temporibus quam maxime interfuit sua gesta, in scriptis exarata, relinquere posteritati. Ita Papa Antherus (f 236) constituit, ut per singulas Urbis regiones martyrum gesta et acta a notariis conscriberentur. 1 1 Migne. Patr. lat. Tom. CXXVII. col. 133. <&>[> 858 &§> Tempore postea pacis veram et proprium archivium ecclesiasticum Romae extitit, archivium sanctum, scrinium apostolicum vel chartarium appellatum, eique scriniarius sanctae Sediš praeeral. 1 Sed ex omnibus chartis, diplo- matibus et codicibus regestorum, qui ibi deponebantur, omnia fere usque ad Innocentii III. (1199—1216) tem- pora perierunt. Furor belli, vastitas incendiorum, peregri- nationes Pontificum sunt causae, cur vix ullum vestigium Jitterarum originalium supersit. Inde ab initio saeculi XIII. autem archivium Vati- canum abundat materiis, ita ut doctorum hominum testi- monio plus quam vicies centena millia codicum ibi as- serventur. 2 * * * * * Quorum alii continent transcriptas bullas et brevia pontificia in sic dictis codicibus regestorum, alii litteras supplices, ab omnibus orbis catholici plagis ad romanum Pontificem directas, alii rationes Curiae, alii lit¬ teras circa negotia politi ca cum civili potestate tractata et similia, sed omnes maximi momenti sunt ad illustran- dam veridicam historiam illius institutionis, quam Dei Filius Ecclesiam suam appellari et esse voluit. Propterea totus orbis anno 1883 maxima cum lae- tilia nuntium excepit, summum Pontificem Leonem XIII. constituisse, ut dehinc tabularium Vaticanum omnibus veritatis investigandae cupidis libere pateret. Ibi thesaurus etiam pro historia ecclesiastica dioecesis Lavantinae re- conditur, sed labor hunc effodiendi eo diflicilior, quum ter- ritorium Nostrae dioecesis per longissimum tempus quat- tuor Ordinariis suberat, scilicet Aquileiensi (810—1751), cui successit Goritiensis (1751—1787); Salisburgensi (810—1788), cui successit Seccoviensis (1788—1859); Lavantino (ab anno 1228) et Labacensi (1463—1788). Quod studium nihilominus aliquando aggrediendum est, 1 Hartman. Grisar S. I., Geschichte Roms und der Papste im Mittelalter. Freiburg, 1901. Tom. I. pag. 158, 258, 284. — Idem, Archiv des hi. Stuhles im Kirchenlexikon, 1882. Tom. I. pag. 1259 sq. — 8 Ehrenberg, Urkunden und Akten- sttlcke fiir die Provinz Posen. Leipzig, 1892. Hic autor describit in introductione archmum Vaticanum et advertit: in 25 cubiculis asservari 2,450.000 codices. Confer Historisches Jahrbuch der Gorresgesellschaft ex 1893. Pag. 477 sq. — Guerard, Petite Introduction aux Inventaires des Archives du Vaticane. Romae, 1901. <^g 859 *)<&> etiamsi nune quasi culmen Nobis videatur in historia Nostrae dioecesis investiganda. Idcirco fundamentum prius ponere volumus, colligendo scilicet documenta, quae ad- huc in ambitu dioecesis existunt, et archivia parochialia, decanalia ac Pr.-Ep. Ordinariatus ad ordinem stricliorem revocando. Nostri praedecessores his rebus iam curam habebant. Praeclarae vir memoriae Carlmannus Tangi, qui ordinem Epi- scoporum Lavantinorum multa cum eruditione digessit, sae- pius Principis-Episcopi Ignatii Francisci Zimmermann me- minit, quieum magna humilitate sollertiaque adiuvit conqui- rendo, in ordinem chronologicum documenta antiquissima redigendo eaque propria manudescribendovelexcerpendo. 1 Princeps-Episcopus Antonius Martinus Slomšek ipse historicis studiis addictus erat. Quum in oppido Vuzenica archiparochus esset, archivium in meliorem ordinem redegit et documentis recenter repertis innixus, quaedam parochi iura, cursu temporis deperdita, feliciter recuperavit. 2 Deni- que ad episcopatus dignitatem evectus omnibus parochis anno 1855 iniunxit seripto, ut chronicas parochiales con- seriberent, quod mandatum Nos in Synodo, anno 1896 ha- bita, iterum esse inculcandum putavimus. 3 Idem piae me¬ moriae praedecessor Noster eodem anno 1855 de ordine archivii parochialis quaedam praecepit constituendo, 4 ut documenta in ordinem redigantur sequendo modum, a canonista Dr. Helfert propositum. 5 Nos vero intime de utilitate, quam documenta histo- rica afferre possunt, persuasum habemus ideoque specialem curam ad ea conservanda adhibebimus. Omnibus notum est usque ad novissima tempora reliquias antiquitatis seriptas parum ponderatas esse. Primus, qui praeter nar- rationes historiographorum, chronicorum et annualium, etiam seriptis archivalibus, sicuti relationibus caesareorum 1 Karlman. Tangi, Reihe der Bischofe von Lavant. Klagenfurt, 1841. Pagg. IV. XVI. 363. — 2 Fr. Kosar, Anton Martin Slomšek, Fiirstbischof von Lavant in seinem Leben und Wirkeu. Marburg, 1863. Pagg. 46. 243 249. 3 Gesta et statuta Synodi dioeces. anno 1896 celebratae. Marburgi, 1897. Pagg. 397—399. — 4 IX. Konferenz-Schlussprotokoll ex 1855. Artič. 5. pag. 14. — 6 Dr. Joseph Helfert, Anleitung zum geistlichen Geschaftsstil. Prag, 1864. Pagg. 496—499. 650—658. nuntiorum, actis et documentis usus est, Leopoldus de Ranke erat in suo opere de principibus et gentibus Europae meridionalis saeculo XVI. et XVII . 1 Tune demum innotuit, quod omnis vetus seriptura vel charta in sensu historico aliquid momenti habeat, ad minus testimonium sit, ali- quid certo tempore actum esse. Utrum parvi an magni momenti sit, non est hominis, studiis historicis haud de- diti, discernere. Propterea omnia documenta et aeta conservanda sunt. Imo quandoque illa fragmenta, quae nullius valoris esse videntur, quae vel prorsus in particulas discerpta sunt vel quorum seriptura cursu temporis evanuit, tanti momenti esse possunt, quanti homo rei historicae haud pefitus numquam suspicari poterat. Insuper danlur alia documenta, v. g. fundationis ecclesiae vel parochiae, erectionis confraternitatum, quae habent momentum iuri- dieum vel pro foro civili vel pro foro ecclesiastico. Est ergo parochi huiusmodi documenta ita conservare, ne haec iura umquam pereant. Benedictus PP. XIII. propriam constitutionem de archi- viis in Italia erigendis pro custodia iurium et seriptura- rum edidit, quae incipit verbis: »Maxima vigilantia, quam maiores Nostri in rerum suarum rnonumentis ad poste- rorum memoriam retinendis semper adhibuerunt, adeo testata et passim litteris tradita est, ut Nostris verbis praedicari minime egeat; nihil enim frequentius in vete- rum patrum seriptis sacrisque Conciliorum et Ecclesiae sanctionibus legitur, quam serinia, tabularia, archiva, con- ditoria et armaria a temporum atque hominum iniuria servandis rerum gestarum documentis, chartis, diplomati- bus, codicibus instrumentisque constructa, unde fides et veritas rerum ad successorum recordationem transmitti posset «. 2 Duplex praeprimis momentum, historieum et iuridi- cum, respublicas adducit, ut archivia centralia collegia- 1 Wegele, Geschichte der deutschen Historiographie. Miinchen, 1885. Pag. 855 sq. •— Barge, Entwicklung der geschiclitswissenschaftlichen Anschauun- gen in DeulscMand. Leipzig, 1898. — 2 Angel. Lucidi, de visitatione sacrorum liminum. Romae, 1883. Vol. III. num. XXI. pagg. 164—176. que instituerent doctorum, 1 qai omnia archivalia, quae apud homines privatos torte pessumirent, colligerent atque conservarent. Quod recte fit, quum tantum cursu temporis perierit. Huiusmodi vetera scripta hinc inde nullius pon- deris aestimantur. Talia documenta quandoque in gazo- phylacio, quod super sacristiam aedificatum esse solet, inveniuntur, quandoque in cancellaria vel in alterutro loco domus parochialis saltem conservantur. Sed quid est di- cendum, si in cellario vel sub tectis in scriniis condantur, ubi humiditate vel vermibus vel quandoque igne consu- muntur, vel quod peius, ignaris negotiatoribus pro invo- lucris venduntur? Nos igitur, ut antiquitates dioecesis Nostrae, quod circumstantiae hodierni temporis exigunt, conservemus, respectu habito ad Benedicti XIII. praecitatam constitu- tionem »Maxima vigilantia« VIII. Kal. lulias 1727 decer- nimus, ut arcMvium clioeeesanum instituatur, quod prae- primis omnia documenta et acta, quae nune apud sedem Nostram existunt, 2 pro fundamento habeat et archivalibus ex ambitu totius dioecesis Lavantinae congestis et con- quisitis augeri debeat. Desideramus enim et volumus, ut parochi ea documenta. quae ad conscribendos libros matricularum eis haud necessaria sunt, ad Pr.-Ep. Ordi- nariatum transmittant conservanda. Mandamus porro, ut parochi universim relationem Nobis faciant, quot et qualia scripta vetera apud se inveniantur, quomodo custodiantur et utrum archivio centrali Lavantino custodienda trans- mitti possint, nec ne. 3 Ne taedeat eos descendere deorsum in cellaria, visi- tare cubicula, ascendere sub tecta et inquirere, utrum condantur documenta in quodam serinio, in quadam arcula, a saeculo oblivioni tradita. Fieri potest, ut repe- riantur scripta ad archivium ecclesiasticum pertinentia 1 In Austria existit: K. k. Zentralkommission zur Erforschung und Er- haltung der Kunst- und historischen Denkmale. III. Sektion. (Kirchl. Verordn,- Blatt fur die Lavanter Dioec. ex 1899. Artič. 43. pag. 132). — 2 Confer Dr. Josef von Zahn: „Sitdsteirisclie Archive" in opere: Beitrage zu den steier- markischen Geschichtsguellen. 1867. Pag. 138 sq. — 3 De archivista dioece- sano constituendo lege huius libri caput LXXXI. Pag. 634. <£?(» 862 *>Q> etiam in archiviis scholae publicae vel communitatis ci- vilis, quae, illuc commodo data, nori restituebantur, sed nune repetenda sunt. Cer te parochum gaudio afficiet scire, quot et qualia documenta ad historiam suae parochiae spectantia babeat, insuper Pr.-Ep. Ordinariatus ex huius- modi relationibus consilium de instituendo archivio centrali facilius exequi poterit. Vetera mandata Nostra de archivio parochiali denuo in memoriam revocamus. In quocumque officio parochiali armarium esse debet cui inseriptum est: »Archivium pa¬ rochiae N.«, et quidem ponatur loco non humido, contra incendii pericula aliosque funestos casus provide custodito, fornicato, bene clauso. Consulitur, ne sit armarium muro attiguum, ut aeri undique accessus pateat, ut fenestrae quandoque soli aperiantur, sed cavendum est, ne seripta solis radiis tangantur, quia facile evanescunt. Denique re- pertorium conscribatur, ubi documenta secundum eum ordinem, quo in armario sera munito deposita sunt, enu- merentur et in indicem iuxta materias digerantur . 1 In repertorio enumerentur : 2 I. loco litterae, res eccle- siasticas respicientes. a) Quae de aedificiis, possessionibus, reditibus agunt, ut inventaria, urbaria, bullae, brevia ponti- ficia, privilegia, registra fundationum, contractus inter emptores vel locatores et alia. Sed litterae fundationum et alia pretiosiora documenta in arcula sub clave conser- vanda sunt. b) Quae ad iurisdictionem spectant, ut matriculae, ordo rei divinae peragendae, libri promulgationum, libri confraternitatum. c) Quae de rebus matrimonialibus agunt, ut litterae dispensatoriae, secundum annos ordinatae et in fasciculos digestae. d) Quae ad commercium cum gu- bernio et civilibus magistratibus pertinent. e) Denique adnotentur litterae decretales Lavantinae et chronicum parochiale. 1 Kirehl. Verordn.-Blatt fiir die Lav. Dioec. ex 1896. Nr. I. art. 4. — Actiones et constitutiones Synodi dioec. anno 1900 celebratae. Marburgi, 1901. Pag. 523. — Cfr. Loker, Archivlehre. Grundziige der Gesehichte, Aufgaben und Ein- richtungen unserer Archive. 1890. — Loker, Archivalische Zeitschrift. 1876 sq. — 2 Iastructio de seripturis in archiviis reponendis. (Angel. Lucidi, op. cit. Volum. III. pagg. 176—181). II. loco litterae. praebendam respicientes: Inventaria (observandum est, inventaria novissima in armario sub clave bene conservanda esse), urbaria, contractus, fas- siones, elenchus iurium parochialinm, rationes et si quando lites ortae sunt, acta et decisiones desuper factae atque alia huiusmodi. III. loco omnia scripta, quae ad institutum pauperum parochiale pertinent. IV. loco omnia, quae de schola agunt, in quantum stat vel stetit sub iurisdictione ecclesiastica. Nemini eiusmodi documenta, libri et registra absque Nostra licentia exhibeantur vel commodo dentur et, si adsit licentia, loco extracti documenti vel libri chiro- graphum deponatur, ne talia documenta pereant, nec sit, qui nesciat, ubi ea repetere possit, quod saepissime acci- disse notum est. Bečani speciale archivium pro litteris ad administra- tionem decanatus pertinentibus — registris decanatus, rela- tionibus status ecclesiarum et aliis — habebunt et desu¬ per indicem separatum conficient, sicut iam prius mandavi- mus. 1 Huic armario inscribatur: »Archivium decanatus N.« Quum autem honos decani quibuslibet optimis viris con- cessus sit, non semper respiciendo praerogativas locorum, sed ordinarie merita personarum, factum est, ut litterae et acta, quae ad archivium decanale pertinent, in variis archiviis parochialibus dispersa sint. Cui incommodo ut occurramus, statuimus, ut tale archivium decanatus in- tegrum successori tradatur vel pro parte, in quantum variae circumstantiae permittant, archivio dioecesano in- corporetur . 2 Speciatim invigilent decani, ut defuncto parocho archivium parochiale sine detrimento conservetur ac suc¬ cessori tradatur. Iuxta Benedicti XIII. supra allegatam constitutionem »Maxima vigilantia« Episcopi tempore visitationis, - ex praescripto Concilii Tridentini faciendae, archivia visitare debent. 1 Gesta et statuta Synodi dioec. anno 1896 celebratae. Marburgi, 1897. Pag. 381. — 2 Cfr. litteras caes. reg. Commissionis centralis, datas Vindobonae mense Decembri 1902. Nr. 1856. <§><» 864 Quod institutionem archivii dioecesani attinet, decanus in sua proxima parochiarum visitatione relationem, quam parochi de litteris et documentis, quae ad archivinm dioecesanum transmittenda esse putant, perspiciet et subscribet atque opportuno tempore haec omnia in suo decanatu colligenda curabit Nobisque transmittet. Archivium parochiale bene in ordinem redactum pa- rocho pro conscribendis libris chronicorum fundamentum erit. Hac occasione omittere non possumus, quin omnes parochos etiam atque etiam adhortemur, ut his libris omnem curam impendant. 1 Quandoque per decursum anni memoriae aliquid dignum acciderit, parochus in speciali charta notabit, quo modo fine anni abundantes adnotationes historicas habebit, quas ex ordine in libro chronicorum conscribet. Ex huiusmodi codice bene sol- lerterque digesto quam maximum fructum capere poterit succedens animarum pastor vel quilibet sacerdos, qui de novo in parochiam veniet, et loca et homines vicissitu- dinesque eorum, quas in praeterito habuerunt, ex hoc libro cognoscens munere suo melius et sapientius fun- getur. Eius, qui diligenter parochianos suos observabit, quid agant, quid felix faustumque eis quotannis acciderit vel quod malum eos opprimat, etiam plus intererit, quo- modo indigentiis eorum špiritualibus subveniat. Ubi tanta copia rerum reperitur quotannis gestarum, quis est, qui se excuset se nihil invenire, quod in libro chronicorum adnotet? Omnis homo habet suam historiam et omnis res ab hominibus facta habet suum fatum: Fit et perit. Observa ideo, quae circa te gerantur, et scribe! Scriptura dicit: Quod vides, scribe in libro! (Apocalyp. 1, 11). Neque Nos melius consilium dare possumus, quam ut scribas cuncta, quae vides quotannis circa personas vel res sacras vel iura ecclesiastica fieri vel immutari secundum eum ordinem, quem praedecessor Noster in praeclaris suis litteris de die 19. Decembris 1855 proposuit. 2 1 Vide Archiv fiir kath. Kirchenrecht. Mainz, 1903. Pagg. 372—378. — 2 F. B. Lavanter Ordinariats-Currende vom 19. Dezember 1855. Nr. 2297/5. — Fr. Kosar, op. cit. Pag. 244 sq. •&<> 865 s*s> Vindieamus haereclitatem patrum nostrorum. (I. Machab. IB, 34). Colligite, guae superaverunt fragmenta, nepereant! (Ioan. 6, 12). Caput CII. De taxa dioecesana. jjp§|||jcclesia, quum in non paucis regionibus privata HjSU fuerit stabilibus reditibus, praeter liberas oblationes fidelium etiam taxas, suis subditis impositas, tam- quam modos percipiendi reditus ecclesiasticos iure merito retinuit. Qaod ius imponendi taxas optimo sane consilio exercetur circa reditus ecclesiasticos et bona temporalia, quae sunt in dominio Ecclesiae. Quare Episcopus singulis annis, quamdiu sit neces- sarium, secunaum tramites, a sacrosancto Concilio Triden- tino statutos, a beneficiariis aliisque personis ecclesiasticis, in iure expressis, seminaristicum postulare valet, atque cathedraticum pariter in forma legitima expetere non pro- hibetur, dummodo caveat, ne iustam mensuram excedat. Quamvis ex iure communi Episcopus subsidium cliaritativum ab ecclesiis et clericis šibi subiectis tantum extraordinarie, iusta et gravi interveniente causa atque cum consensu Capituli, determinare possit, tamen defi- cientibus stabilibus reditibus pro propria sustentatione et communibus expensis dioecesis, pro more aliarum re- gionum, certam et detenninatam contribulionem annuam, aequitate canonica servata, poscere valet. 1 Merito ergo Episcopi exigunt taxas statutas pro qui- busdam documentis, per cancellariam episcopalem expe- ditis. Hoc in negotio observanda venit taxa Innocentiana, quod nomen mutuatur a sanctae memoriae Innocentio XI., cuius mandato specialis Gongregatio normam in cancel- lariis ecclesiasticis sequendam constabilivit, confirmatam ’ Concil. Trid. sess. XXIII. cap. 18. de reform. — Acta et decreta Con- cilii plenarii Americae latinae in Urbe celebrati anno Domini 1899. Romae, 1900. Tit. XIII. cap. V. pag. 377 sq. 55 866 die 1. Octobris 1678 et publicatam die 8. Octobris 1678. Haec vero taxa Innocentiana tantummodo versatur in rebus mere spiritualibus, minime vero in causis conten- tiosis, sive civilibus sive criminalibus, et mixtis. 1 Taxae enim iudiciariae pro času determinantur iuxta morem consuetum. Sacra Congregatio Concilii de taxis fori ecclesiastici in rebus non contentiosis die 10. lunii 1896 sequentem edidit declarationem. DECRETUM Sacrae Congregationis Concilii quoad laxas fori ec¬ clesiastici in rebus non contentiosis. Ut norma haberetur uniformis in exactionibus pro variis actibus iurisdictionis ecclesiasticae non conlentiosae ac immodicarum taxarum onus pluriumque controrer- siarum occasio tolleretur, Innocentius PP. XI. die 1. Octobris 1678 legem tulit, quae, Innocentiana vulgo appel- lata, huiusmodi exactionum rationem apte moderabatur. Sed quum haec lex italico idiomate esset exarata, 2 idcirco communiori Doctorum sententia eam nonnisi Italiae et adiacentium insularum dioeceses proprie affi- cere tradebatur, caeteris autem congruentem dumtaxat agendi regulam praebere, haud universim videbatur con- sultum incommodis, quibus amovendis lex illa prodierat. Praeterea post tria ferme saecula a legis promul- gatione, pecuniae valore et aestimatione mutatis et in novis diversisque adiunctis societate versante, plena In- nocentianae legis observantia in ipsis Italiae dioecesibus difficilis evasit et quandoque etiam incongrua: unde Ordi- narii maiori in dies numero postulare coeperunt, ut novae peculiaresque exactiones ab Innocentiana diversae proba- rentur et tolerarentur. 1 Angel. Lucidi, de visitatione sacrorum liminum. Volum. I. Romae, 1883. Pag. 248 sqq. — 2 F. Lueii Ferraris, Prorapta Bibliotheca. Neapoli, 1855. Tom. VII. pagg. 408—416 eam in lingua italica profert. — Angel. Lu¬ cidi, de visitatione sacrorum liminum. Volum. III. Romae, 1883. Pagg. 155—164 eam in lingua latina reproducit. — Bened. XIV. de Synodo dioec. Lib. V. cap. 8 et 9; lib. XIII. cap. 25. 867 °> < §> His mature perpensis et per officium S. C. Concilii Archiepiscopis nedum Italiae sed aliarum regionum de sententia rogatis, Sanctissimus D. N. Leo PP. XIII. particu- larem Commissionem sacrae Concilii Congregationis con- stituit eique in mandatis dedit, ut de hac re cognosceret suamque sententiam emitteret. Iamvero in conventibus, semel atque iterum ab ea ha- bitis, tria quae sequuntur dubia, quibus universa quaestio comprehendi viša est, ad examen revocata sunt, nimirum: I. An et quae taxae imponi possint iuxta prudentiae et iustitiae regulas in materia sacramentali ac speciafim in matrimoniali itemque in materia beneficiali? II. An generalibus quibusdam editis normis, specifica praefmitio taxarum in singulis dioecesibus Ordinariorum arbitrio sit relinquenda; an potius praescribendum, ut hac de re agatur in Synodis provincialibus, et quatenus Synodi haberi nequeant, in conventibus Episcoporum in singulis provinciis et in Italia in singulis regionibus, quoad tieri possit, statuatur, Sacrae Concilii Congregationi pro appro- batione subiicienda? III. An et quaedam aliae provisiones de re sint ad- hibendae? Quibus Eminentissimi Patres praevio Consultorum voto respondendum censuerunt: Ad I. Affirmative, ita tamen, ut quoad actus, qui directe respiciunt sacramentorum administrationem, ser- vetur dispositio capitis 42. Decreti de simonia, scilicet ut libere conferantur ecclesiastica sacramenta et piae con- suetudines observentur. Quod vero ad reliquos actus, qui directe non respi¬ ciunt administrationem sacramentorum, uti sunt dispen- satio a denuntiationibus matrimonii, venia conlerendi baptisma in privatis domibus et caetera huiusmodi: 1. servandas laudabiles consuetudines et rationem prudenter habendam locorum, temporum ac personarum; 2. vere pauperes eximendos a quibusvis expensis; 3. taxas non adeo graves esse debere, ut arceant fideles a receptione sacramentorum; 55 * <§><> 868 °> < §> 4. quoad matrimonium in specie, remittendas esse taxas ipsas in casibus, in quibus adsit periculum, ne fi- deles in concubinatum proruant; 5. tandem quoad beneficia ecclesiastica, taxas esse non debere proportionaliter inadaequatas reditibus beneficiorum. Ad II. Negative ad primam partem, affirmative ad secundam. Ad III. Affirmative, et taxarum descriptionem seu notulam modo et normis superius expositis confectam, quamprimum transmittendam ad Sacram Concilii Con- gregationem pro approbatione; quae tantum concedenda erit ad instar experimenti, pro dioecesibus Europae ad quinquennium, pro reliqnis vero ad decennium. Facta exinde de his omnibus relatione Sanctissimo Domino nostro per infrascriptum S. C. Concilii Prae- fectum, Sanctitas Sua dignata est resolutionem Eminen- tissimorum Patrum plene approbare et confirmare: si- mulque mandavit, ut ab omnibus, ad quos spectat, sedulo atque integre servetur, contrariis quibuscumque minime obstantibus. Datum Romae ex aedibus S. C. Concilii, die 10. Iunii 1896. — A. Card. Di Pietro, S. C. Concilii Praefectus. Be- niaminus, Archiepiscopus Nanzianzenus, Prosecretarius. — Iuxta allatum decretum a) non singuli Episcopi in singulis dioecesibus, sed provinciarum Episcopi vel re- gionum in conciliis aut in conventibus uniformem taxam pro provinciis vel regionibus suis proponere debent. b) Norma in hac taxa statuenda est in eis, quae exposuit S. C. C. sub I. numero. c) Leges autem huc spectantes non valent per se, sed indigent approbatio;:.e S. C. C. d) Norma approbata valet ad instar experimenti tantum. Quod experimenlum in Europa 5, in caeteris dioecesibus 10 annos complectitur. e) Licet taxae in administrandis sacramentis pertineant ad iura exclusive ecclesiastica, in nonnullis tamen statibus potestas civilis šibi adrogavit ius ordinandi eiusmodi taxas, quas etiam tuetur. 1 Hinc 1 Secundum § 24. austriacae legis civilis de die 7. Maii 1874 (R.-G.-Bl. Nr. 50) mutatio quantum ad ordinetc stolae competit gubernio, audito Ordinario. 869 Ordinarii eiusmodi statuum, ut non solum in theoria, sed etiam in praxi possint ordinare taxas ecclesiasticas, respi- cere debent legationes respectivorum statuum et ad hunc finem consultissimum erit recurrere ad S. C. Concilii. 1 Quum in id potissimum sollicitudines et studia Nostra converti debeant, ut quaestiones et lites, quoad fieri potest, amoveantur, cunctaque ita disponantur atque determinentur, ne quovis tempore sua auctoritate atque sociali gradu aliquis abutatur, et ne quid aliquis sui iuris amittat: mandamus, ut praesens constitutio, in ipsa Synodo proposita, ab omnibus in Nostra Dioecesi utpote lex synodalis plene ac perfecte observetur, Nobis ac suc- cessoribus Nostris facultatem reservanles emolumenta ac taxas aliter ac in praesenti constitutione, prout in Do¬ mino consultius esse videbitur, determinandi vel datas abrogandi, novasve, si opus fuerit, constituendi. Die 17. Decembris 1897 sub Nr. 4314 Reverendissimo Metropolitae, Principi-Archiepiscopo Salisburgensium, se- quens notula taxarum, quae cancellariae in Nostra dioecesi solvendae statuuntur, ex decreto S. C. Concilii Ut norma de die 10. Iunii 1896 transmissa est ad procurandam appro- bationem ex parte dilaudatae Sacrae Concilii Congregationis. Item in relatione super statu dioecesis, pro 79. quadriennio elapso facta die 30. Septembris 1901 sub Nr. 39 praes., capite nono littera c postulatum est: »De- nique enixe exoro, ut supra memorata notula taxarum Curiae meae episcopali solvendarum, Reverendissimo Ar¬ chiepiscopo Salisburgensium die 17. mensis Decembris 1897 a me proposita, quoquo modo approbetur«. Sacra Concilii Congregatio die 20. Augusti 1903 desuper re- scripsit: »Super postulatis seorsim responsum accipies.« Usquedum petita declaratio detur et responsum accipia- tur, Synodus dioecesana hanc notulam taxarum cum respectu ad circumstantias dioecesis Lavantinae statuit. I. In dioecesi Lavantina sacramenta. omnia gratis abs- que ulla taxa conferuntur. Viget tamen nonnullis in locis 2 Fr. Santi, Praelectiones iuris canonici. Ratisbonae, 1899. Tom. V. tit. III. pag. 35. consuetudo, ut occasione administrationis sacramentorum baptismi et matrimonii dona quaedam sponte offerantur; non tamen ubique nec semper aequalia. Pro matrimonii copulatione fere ubique traditur taxa stolaris et collecta in modum eleemosynae. Etiam pro litteris testimonialibus susceptorum sacramentorum baptismi et matrimonii fere ubique taxa quaedam (iure civili approbata, quia parochi matrices libros etiam nomine regiminis civilis tenent), quae duas coronas non superat, existit. De Missarum stipendiis tractat tituli tertii caput LXXII. huius libri. Insuper viget consuetudo, ut occasione sacrificii assistentibus levitis eleemosyna quaedam tribuatur. II. Stipendium taxarum, Curiae episcopali solven- darurn, hoc est: In materia matrim oniali: Pro dispensatione in IV. gradu aequali .... 2 K Pro dispensatione in IV. gradu cum III.4 » Pro dispensatione in III. gradu aequali .... 6 » Pro dispensatione a promulgatione ecclesiastica . 2 * Pro dispensatione a licentia qualicumque extra- ordinaria.1 » In materia beneficiali: Pro dignitariis .... Pro canonicatu .... Pro installatione . . . Pro beneficio parochiali . Pro investitura .... Pro professura theologica Pro dispensatione ab examine concurs. Pro fundatione beneficii .... Pro nominatione Consiliarii consist. Pro nominatione Consiliarii episcop. Pro administratione bonorum ecclesiasticorum ex reditibus cuiuslibet ecclesiae quotannis in brutto 1%; ita tamen, ut nulla ecclesia plus quam 20 K, nec minus quam 1 K contribuat. 1 Kirchl. Veroidn.-Blatt fur die Lav. Dioecese ex 1861. Nr. I. art. 1. 871 In materia sacramentorum et aliis: Pro benedictione campanae Marburgi 6 K, sacerdoti assislenti 4 K, aedituo 2 K 12 K — h Pro testimoniali suscepli ordinis a 1 K 05 h 4 » 20 » Pro dimmissorialibus. 1 » — » Pro instrumenta iurisdictionis. 1 » — » Pro litteris commendatitiis. 1 » — » Pro licentia in scriptis data. 1 » — » Pro fundatione Missarum. 6 » 30 > Pro legalisatione.— » 50 » Vere pauperes supplices a solvenda taxa omnino dispensantur. Occasione visitationis canonicae parochiarum per- cipiunt decani pro quavis parochia ex perantiqua con- suetudine sub titulo procurationis ex reditibus ecclesiae taxam 6 K 30 h. Quae taxa solvitur propter visitationem ad compensationem expensarum 7 quas decani sustinent visitantes parochias, et in signum honoris et devotionis. Haec praxis in tota provincia ecclesiastica Salisburgensi viget et ius particulare constituit, quod semper pacifice observatum est. Item ex Tridentini Concilii decreto sess. XXIV. cap. 3. de reform, possunt et debent Episcopi ex beneficiorum fructibus et ex bonis ecclesiasticis, quocumque appellantur nomine, procurationes exigere in sacra pastorali visitatione. Nos autem modesto contenti equitatu et famulatu, studebimus quam celerrime, ut habet Tridentinum, debita tamen cum diligentia visitationem, absolvere, et caventes, ne inutilibus sumptibus cuiquam graves onerosive simus, serio prohibemus, quominus immoderatas parochi ferant expensas, praecipientes, ut Nobis et officialibus Nostris frugaliter moderateque victualia suppeditentur, et quae- libet omnino vana pompa et quilibet luxus a mensa removeatur. 1 Utentes itaque auctoritate Nostra ordinaria, et qua- tenus opus sit, utentes quoque apostolicis facultalibus, 1 Actiones et constitutiones Synodi dioecesanae anno 1900 celebratae. Marburgi, 1901. Tit. IV. cap. LI. pag. 512 "©' sedulo atque mature eis expensis, quae in communi iure generatim sunt constituta, atque attenta huius Nostrae dioecesis consuetudine: recolentes ea, quae in hac consti- tutione exposuimus vel praecepimus, hic denuo ponimus, statuimus atque firmamus. Reddite er go omnibus debita: cui tributum, tributum; cui vectigal, vectigal; cui timorem, timorem; cui honorem, Jionorem. Nemini quidquam debeatis. (Rom. 13, 7. 8). —— Caput CIII. De iudiciario Curiae episcopalis ordine procedendi in ecclesiasticis causis contentiosis nec non discipli- naribus et criminalibus. t salutaris in dioecesi Nostra vigeat disciplina et controversiae subortae dirimantur iuxt.a leges et iustitiam, in Synodo dioecesana anno 1900 cele- brata peculiarem publicavimus constitutionem »de iudiciis ecclesiasticis«. 1 In hac constitutione pro causis disciplinaribus et criminalibus clericorum summarie actitandis accurate ser- vandam proposuimus instructionem sacrae Congregationis Episcoporum et Regularium, a summo Pontifice Leone XIII. piae memoriae die 11. Iunii 1880 approbatam et confirmatam. Causas matrimoniales iuxta »instructionem de causis matrimonialibus in usum iudiciorum ecclesiasticorum im- perii austriaci«, quam bene merilus Iosephus Othmarus Gardinalis Rauscner exaravit, tractandas esse mandavimus. 2 In causis vero litigiosis seu contentiosis secundum ea, quae in iure communi statuta sunt, procedendum 1 Actiones et constitutiones Synodi dioecesanae anno 1900 celebratae. Marburgi, 1901. Pagg. 535—545. — 2 P. Gasparri, Tractatus canonicua de matrimonio. Editio tertia. Parisiis, 1904. (2 volum. pagg. 624 -f- 656). —■ Marianus de Luca S. I., De matrimonio. (Summa praelectionum). Prati, ) 904. Appendix altera continet instructionem pro iudiciis ecclesiasticis quoad causas matrimoniales. — Pacificus Pierantonelli, Ordo iudiciarius in praxim traductus matrimonialium causarum speciminibus. Romae, 1904. Pagg. 148. < §>!> 873 esse decrevimus atque enuntiavimus, consulendam insimul esse instructionem de processu ecclesiastico provinciae Pragensis, et adhiberi posse »instructionem pro iudiciis ecclesiasticis imperii austriaci«. Ne tamen desit iudicio Nostro dioecesano norma quaedam generalis procedendi in causis contentiosis atque disciplinaribus et criminalibus iuxta regulas canonicas ita, ut etiam uniformitati cum aliis dioecesibus consulatur, sequentem instructionem, concinnatam ad instructionem pro archiepiscopali iudicio ecclesiastico Pragensi in causis contentiosis et criminalibus 1 et ad »instructionem pro iudiciis ecclesiasticis imperii austriaci, in libros seu titulos quinque divisam«, servandam praescribimus: De iudicio ecclesiastico dioecesano. § 1. Iudex ordinarius in omnibus causis ecclesia¬ sticis contentiosis et criminalibus per universam dioe- cesim est Episcopus. § 2. Episcopus vero in omnibus causis ecclesiasticis, quae eiusdem iudicio subsunt, utitur tribunali seu col- legio, quod sub nomine iudicii ecclesiastici dioecesani iurisdictionem episcopalem in omnibus causis ecclesia¬ sticis contentiosis et criminalibus totius dioecesis iuxta leges ecclesiasticas exercet. § B. ludicium hoc constat ex praeside, consiliariis ad minimum quattuor, secretario et actuario. Adiungitur eisdem vir idoneus, qui aliquo tribunalis consiliario, ne munere fungatur, praepedito eiusdem locum teneat. Con- gruum erit, eumdem ad sessiones, quibus ad supplendum necessarius haud est, qua assessorem absque suffragii iure admittere. Praesidi pro necessitate adiungitur substitutus. § 4. Omnia iudicii membra nominat Episcopus, et quando finis ratio exigere videtur, a collato munere vel suspendit vel removet. Viros seliget debitis dotibus prae- ditos, et quibus nulla ex parte exceptionis nota opponi ' Instruktion fttr das Prager Fiirst-Erzbischofliche geistliche Gericht in Streit- und Strafangelegenbeiten. (Ordinariats-Blatt der Prager Erzdioecese ex 1903. Nr. 11. Pagg. 113—124). o 874 *i'®> possit. Consiliarius vero, cuius ea est in causa aliqua speciali ad partes relatio, ut testis suspectus vel respective inhabilis foret, in hac causa a functionibus suis exer- cendis abstinebit. § 5. Materiae tractandae, nisi Episcopus desuper specialiter ordinaverit, a praeside consiliariis distribuuntur. Decisio maioritate suffragiorum absoluta fertur. Praeses in causis contentiosis mentem suam ultimus denotat, et quando ipsius computato suffragio paria emergunt vota, rem suffragio suo decernit. In causis criminalibus vero praeses suffragium non emittit, sed quando vota prolata paria emergunt, rem decidit. Si Episcopo visum fuerit, praesidi substitutum seu vicepraesidem adiungere, de ne- gotiis assignandis necessaria constituet. § 6. Pro iustitiae et legis tutela in causis crimina¬ libus constituit Episcopus clericum, moram probilate et iuris scientia insignem qui sub titulo promotoris vel procuratoris fiscalis diligentissime curabit, ut debeta eccle- siastica a clericis per dioecesim morantibus perpetrata, vel quorum saltem suspicio probabilis existat, tribunali, denuntientur, ab eodem rite discutiantur et post plenam probationem legibus conformiter puniantur. Quodsi de- prehenderit, tribunal in causa aliqua criminali munus suum neglexisse aut sententiam legibus non conformem tulisse, appellationem ad tribunal superius ex officio in- terponat. § 7. Partibus litigantibus in causis contentiosis, necnon accusatis seu reis in causis criminalibus licet in tuenda ipsorum causa ope advocati uti, qui omnia seripta ipsis ineumbentia exaret et, quotiescumque personaliter in iudicio comparere debeant, ipsos comitetur et consilio suo adiuvet. Seripta vero, ab advocatis exarata, a partibus ipsis exhibenda sunt. Ad responsa advocati non atten- ditur, potest tamen ipsum pars, antequam respondeat, consulere. Advocatum, qui inquisitionem turbat, commis- sarius inquisitionis removendum curare potest. Advocati munere in iudicio ecclesiastico fungi possunt omnes cle- rici iuris periti, e laicis vero viri tantum catholici, qui 875 publice ins advocatiae exercent. Ex offlcio in causa con- tentiosa partibus a iudicio advocatus non constituitur. § 8. De regula partes omnes, quarum causa aliqua in iudicio agitur, quotiescumque a tribunali postulatur, personaliter comparere debent. Quodsi citatio illarum repetita vel peremptoria effectum haud sortiatur, proce¬ dura etiam absque citati praesentia inchoanda vel pro- sequenda est. Tantum in causa aliqua speciali gravissimo motivo urgente potest tribunal concedere, ut citati per curatorem se sistant, qui nomine eorum in iudiciali actione compareat et respondeat, aliaque negotia ipsis incumbentia perficiat. Patrocinator seu curator tantum vir catholicus admitti potest et valido instrumento a par¬ tibus rite exarato se legitimet. In causis vero criminalibus, si pro finali discussione gerenda reus citatus ex quacum- que causa comparere vel non poterit vel contumaciter detrectaverit, tribunal ei ex offlcio curatorem (advocatum fiscalem) constituat, qui causam ipsius defendat. § 9. Propter amplitudinem dioeceseos potest tribunal etiam delegatos constituere, qui partes litigantes, reos, testes aliasque personas, quarum inquisitio necessaria vel saltem utilis esse videtur, et quorum domicilium a sede tribunalis longius distat, audiant et responsa ipsorum in protocollum redigant, aliaque negotia illis a tribunali specialiter demandata qua commissarii tribunalis episco- palis procurent. Delegatio haec convenienter demandatur decanis, qui Episcopi in administrandis plurimis eccle- siasticis negotiis vices gerunt quique munere testium synodalium, iuramento devinctorum, funguntur. lure sub- delegandi vero non gaudeant, nisi illis in speciali aliqua causa expresse id a tribunali concedatur. Possunt vero ad exaranda protoeolla actuarium vel scriptorem ipsi eligere, quem ad hoc idoneum repererint et iuramento obstrinxe- rint. Licet vero tribunali nonnumquam quacumque ex causa praeter stabilem commissarium alium virum eccle- siasticum pro actione aliqua iudiciali gerenda specialiter delegare. Quodsi partes vel personae audiendae in alia dioecesi commoratae fuerint, tribunal iudicium huius 876 dioecesis rogabit, ut actionem iudicialem vel per se vel per aliquem delegatum peragat. § 10. Praeses, consiliarii, secretarius et actuarius tribunalis, nec non procurator fiscalis et omnes commis- sarii iudicii ecclesiastici in muneris sui ingressu semel pro semper iureiurando se obstringant, se munus šibi demandatum fideliter executuros et necessarium silentium servaturos esse. Praeter illos, qui stabile munus exercent, etiam omnes, qui specialiter in aliqua causa singulari ad actionem aliquam iudicialem peragendam delegantur, sicut et eorum actuarii pro hoc negotio gerendo iusiurandum simile emittant, et scriptotenus per instrumentum iura- menti depositi testimonium ferant. § 11. Contra sententiam definitivam rite promul- gatam aut vi m definitivae habentem licet partibus vel reis damnatis et procuratori fiscali, si ea se gravatos arbitrantur, ad tribunal metropol itanum Salisburgense tam- quam iudicium secundae instantiae et ab hoc ad sanctam Sedem dirigere. Solet autem Sedeš apostolica delegare vel ad certum annorum numerum vel usque ad revoca- tionem Metropolitas, in imperio austriaco existentes, qui nomine eiusdem Sediš apostolicae causas appellationis etiam in tertia instantia dirimant. Hune in modum pro dioecesi Lavantina vigore Brevis apostolici Pii PP. IX. »Ad Romanum Pontificem« de die 4. Decembris 1857 Metropolitae Olomucensi facultas concessa est, res, quas Archiepiscopus Salisburgensium in secunda instantia defini- verit, in tertia instantia iudicandi. 1 Iuxta decretum Con- cilii Tridentini sess. XXIV. cap. 20. de reform, liberum est partibus, si a locorum Ordinariis in prima instantia causae eorum saltem intra biennium, a die motae litis, terminatae non fuerint, iudices superiores adire, qui causam in eo statu, quo fuerit, assumant et quam pri- mum terminari curent. § 12. Appellatio apud tribunal, contra cuius senten¬ tiam directa est, intra decem a sententia communicata 1 Actiones et constitutiones Synodi dioecesanae Lavantinae anno 1900 celebratae. Marburgi, 1901. Pag. 537. 877 *!•§> dies, illo die, quo communicatio facta est, non computato, annuntianda venit. Intra hunc terminum potest appellatio a parte appellante aut oretenus apud parochum vel com- missarium foraneum vel secretarium tribunalis annuntiari, qui annuntiationem hanc protocollo inscriptam tribunali transmittat, aut scriptotenus tribunali sive directe sive per parochum vel commissarium sive per puhlicam poštam transmitti. Quodsi nihil horum factum fuerit, appellatio pro non interposita habetur et sententia in rem iudicatam transit. Tribunal vero intra triginta dies, qui pari ter a die intimationem peractam sequente com- putandi sunt, acta ad instantiam superiorem remittere debet. Pars appellans ea de re, id est de actorum trans- missione, certior reddatur et commoneatur, quod intra triginta ab intimata hac iniunctione dies gravamen ad iudicem, apud quem appellatio secundum iuris ordinem interponenda est, deferre teneatur. Supplicatio de longiore termino concedendo, tribunali, cuius sententia impugnatur, proponi debet, nec ei absque gravi causa annuendum est. Elapso termino peremptorio absque effectu, censetur ap- pellantem nuntium misisse appellationis beneticio, et haec consequenter perempta declaratur a superiore auctoritate. § 13. Pars, quae in iure suo laesam se existimaf, a quacumque iudicii sententia appellationem ad tribunal superius modo § 11 et § 12 exposito annuntiare potest, et dein tribunali superiori gravamen proponere. Appel¬ latio debite interposita semper effectum habet devoluti- vum, ita ut iudici inferiori in causa hac de novo pro- cedere non liceat. Effectu tamen suspensivo, qui scilicet executionem sententiae impediat, deslituitur, nisi sit appel¬ latio a sententia finali vel definitiva, vel a tali interlocuto, quod decisive influit in sententiam finalem. Excipiuntur tamen plurimi casus, in quibus sententia, non obstante appellatione, executioni dari potest. § 14. Quaelibet pars ius habet infra actionem iudi- cialem et post sententiam finalem postulandi copias omnium actorum ad finem appellationis, debet tamen taxam pro conficiendis copiis determinatam antecedenter 878 *>*§> deponere. ludicium ei etiam concedere potest, ut ipsa pars šibi in cancellaria iudicii necessarias copias conficiat. § 15. Si pars die decima post communicatam sen- tentiam appellationem non annuntiavit, vel saltem hac die puhlico officio postali annuntiationem iudicio trans- mittendam non tradidit, amittit ius appellationis, et sen- tentia primae instantiae transit in rem iudicatam, et qui- dem a die communicationis computando. Ius appellationis etiam amittitur, si pars appellans gravamina sua iudicio superiori intra terminum § 11 indicatum non immediate transmisit, vel saltem c. r. postae tradidit. § 16. Praeter ius appellationis datur contra senten- tiam latam adhuc aliud remedium, scilicet ius querelae nullitatis. Quodsi partes vel reus vel procurator fiscalis ob aliam causam quam ob cdmpetentiae defectum sen- tentiam latam nullitate laborare existimaverit, possunt a iudice, a quo sententia lata fuit, postulare, ut nullitatem hanc pronuntiet, et si iudex his votis non annuerit, pos¬ sunt intra tempus appellationibus praefixum coram iudice proxime superiori nullitatis querelam proponere. Licet eis autem etiam, statim iudice inferiori neglecto, intra tempus appellationis iure praefixum apud iudicem superiorem querelam nullitatis proponere. § 17. Sententiae executio per appellationem vel que- relam nullitatis non potest retardari, neque processus ad ultiora in eadem executione suspendi, aut impediri in omnibus, quae ad curam animarum et sacramentorum administrationem quoquo modo pertinent; in deputatione adiutorum aut vicariorum, quando parochialium eccle- siarum rectores sacris minus sunt apti officiis, cum as- signatione partis fructuum pro sufficienti illorum victu, nec non in suspensione atque etiam privatione illorum, qui turpiter et scandalose vivunt, et postquam praemo- niti sunt, in sua nequitia incorrigibiles perseverant; in denegatione, revocatione, suspensione vel restrictione facultatis audiendi confessiones respectu eorum, qui pa- rochiale beneficium non obtinent; in deputatione vicarii vel oeconomi cum assignatione congruae pro tempore, » 879 «>-®> quo vacat ecclesia parochialis, prout etiam in indictione concursus, relatione examinatorum, praeelectione et pro- visione Episcopi in eodem concursu; in denegatione sacrorum ordinum vel ascensus ad alios maiores, prout etiam in suspensione ab ordinibus iam susceptis ob crimen occultum; in censuris aut aliis provisionibus contra concubinarios et praesertim clericos retinentes domi vel extra domum mulieres suspectas; in provisioni¬ bus contra clericos non incedentes in habitu et tonsura; et in omnibus aliis casibus expressis in constitutione Bene- dictiXIV. »Ad militantis Ecclesiae« de die 28. Martii 1742. § 18. ludicium dioecesanum competens est in om¬ nibus causis stricte ecclesiasticis, sive civilibus vel con- tentiosis, sive criminalibus: a) laicorum, qui in dioecesi domicilium verum vel quasi-domicilium habent; b) sacer- dotum saecularium, qui dioecesi adscripti sunt, ubicum- que commorantur; c) regularium, quatenus iuxta leges ecclesiasticas foro Episcopi subiiciuntur. § 19. Gompetentia iudicii determinatur ratione a) do- micilii, b) rei sitae, c) contractus, d) debeti et e) con- nexionis causae. a) Ratione domicilii subsunt iurisdictioni iudicii dioecesani omnes personae in paragrapho praecedente nominatae, quae in dioecesi domicilium habent, vel si nullibi domicilium habuerint, saltem per aliquod tempus in dioecesi commorantur. In causis contentiosis pars ius accusandi contra alteram ipsi competens coram tribunali dioecesis, ubi accusandus domicilium habet, exercere debet. Postquam citatio iudicialis quocumque času inti- mata est, mutatio quoad domicilium a partibus facta mutationem respectu iudicis competentis minime ope- ratur. Forum domicilii tam naturale et ordinarium esse censetur, ut iudex domicilii contra reliquos concurrentes iure praeventionis uti possit. b) Ratione rei sitae competens est iudicium, si in dioecesi beneficium, ecclesia vel peculium immobile, de quibus causa agitur, invenitur. <§><> 880 c) Ratione contractus competens est iudicium, si in dioecesi contractus, de quo agitur, celebratus est. d) Ratione debeti iudicium competens est, si in dioecesi quis delictum inchoavit, consummavit, aut eo consummato deprehensus est, hinc et clerici in aliena dioecesi delinquentes ab eo castigari queunt, sicut et re- gulares etiam exempti, qui extra suum monasterium tam notorie deliquerint, ut populo scandalo sit, ab iudicio puniri possunt, si superior ipsorum ad instantiam Epi- scopi intra tempus ab ipso praefmim illos punire ne- glexerit. e) Propter connexionem causarum pars conventa apud eumdem iudicem partem alteram reconvenire potest, et tune idem iudex competens est ad causam utriusque partis iudicandam. § 20. Facta citatione partium btigantium vel rei per iudicem ex aliquo iusto titulo competentem, ille ipse iudex ius habet in causa hac procedendi illamque ad finem usque deducendi, etiamsi alius iudex vel plures ex aliis titulis competentes essent. § 21. Si partes litigantes aut reus citatus compe- tentiam tribunalis, a quo citatio facta est, impugnare posse autumaverint, eidem tribunali intra decem post cita- tionem intimatam dies exceptiones suas exponere debent. Quando reclamatio a tribunali hoc pro non fundata decla- ratur, liberum eis est, ad instantiam proxime superiorem appellationem dirigere. Competentia, quam impugnarunt, per tribunal superius confirmata, causa eorum coram primae actionis iudice diiudicanda est. § 22. Magistratus ecclesiasticus administrativus seu episcopale Consistorium et iudicium dioecesanum coordi- nata sunt, neque ulla ratione ab invicem dependent. De¬ bent tamen se invicem pro viribus adiuvare et intra sphaeram suam alterius requisitioni morem gerere. De modo procedendi in causis contentiosis. § 23. Processus iudiciarius in causis contentiosis ini- tium sumit libelli per partem aetorem oblatione. Actio aut ^ 2 . 881 «><%> scripto libello manu actoris propria subscripto porrigi, aut ab eadem parte in acta seu protocollum redigenda ex- poni debet; et quidem vel apud ipsum iudicium vel apud commissarium, intra cuius districtum domicilium habet. Libellus vel protocollum contineat facti speciem, funda- mentum agendi seu media praestandae probationis et petitionem, quae scopum actionis clare exprimat. § 24. Antequam processus stricte tališ inchoatur, ad- laborandum est, ut ad evitandam animorum exacerba- tionem, pacem optatam servandam et salutem praeven- torum promovendam, nisi lex vel disciplinae conservatio aliter exposcat, actio iudicialis declinetur et res modo compositionis ad finem deducatur. Studeat ergo commis- sarius tribunalis, ad agendam causam deputatus, partes litigantes ad amicam compositionem litis commovere, actorem moveat, ut pro posse ab actione desistat, accu- satum vero, ut iustis actoris requisitis respondeat, quin per processum molestum cogatur. Conamen hoc non tan- tum ante litis contestationem, sed pro data occasione etiam processu currente instituendum est. § 25. Ad complendum libellum mance instructum actor a iudicio vel a commissario iudicii citari, et libellus actionis depositionibus actoris oretenus factis compleri potest. Commissarius iudicii libellum vel protocollum semper iudicio transmittere debet. § 26. Quodsi libellus actionis etiam depositionibus citati actoris sufficienter instrui haud potest, vel media praestandae probationis assignata non sunt, vel actio manifeste iniusta est, vel actor plus petit, vel iudicium quocumque modo quoad obiectum actionis incompetens est, reiici tamen querela non potest nisi per conclusum a iudicio debita forma conditum, proponente id consi- liario ad hoc designato, nec ab ulteriore inquisitione desisti, deficiente tali concluso. Episcopo processus ca- nonici institutionem in aliqua speciali causa iniungente, tribunal actionem iudicialem prosequi tenetur, etiamsi sufficiens fundamenlum deesse arbitratum fuerit. 56 < š^g» 882 *)<§> § 27. Si autem libellus actionis fundamentum prae- bet, et iudicium competens est, tribunal per conclusum, debita forma conditum, decernat actionem iudicialem in- stituendam esse, quo času aliquis ex consiliariis qua commissarius deputetur, qui praeviam inquisitionem perficiat. § 28. Pars conventa alteram partem apud idem iudicium, ad quod vocata est, reconvenire potest; quae reconventio tractari debet sicut actio iuxta §§ 26 et 27. § 29. Partes litigantes de regula personaliter coram consiliario vel alio commissario extra sedem tribunalis deputato comparere tenentur. Consiliarius vel eius vices gerens sequentia observet. Primo tentandum est, an negotium absque probationibus, in rigore iuris talibus, terminari possit. Partes litigantes singulae examinari atque tum šibi invicem confrontari debent. Cuilibet parti assertiones alterius una post alteram ordine, quem successus temporis vel nexus inter causam et effectum indicat, proponendae sunt et instandum est, ut praecise respondeant. Si una pars ad instrumenta provocet, altera interroganda venit, an eadem genuina agnoscat. Testes, quos partes nominaverint, in quantum adhiberi possint, quin iuramentum praestent, examinandi ac, si necessarium videatur, prudenti iudicio commissarii šibi invicem confrontandi sunt. In hac praevia inquisi- tione qua testes tales quoque admittantur personae, qua- rum depositiones probationem iudicialem fundare non possent, apud quas autem accurata factorum, de quibus quaestio versatur, notitia merito supponitur. Commissario competit etiam personas, quarum depositionibus quaesti- onem facti dilucidandam esse sperat, etiam quin partes qua testes eas designaverint, interrogare. Omnia vero, quae in hac inquisitione praevia acta et deposita sunt, in protocollo describantur, et protocolla a consiliario vel commissario, actuario et omnibus personis deponentibus subscribantur. Si commissarius foraneus inquisitionem praeviam perfecit, protocolla omnia cum relatione propria tribunali transmittat. 883 <&§> § BO. Quaelibet pars ius habet exigendi copias libelli aclionis vel reconventionis et omnium protocollorum in praevia inquisitione conscriptornm, sub conditione § 14 indicata, et responsiones suas scriptotenus termino a iu- dicio assignato proponendi. Utrum intercedente huius- modi scriptis communicandi ratione necesse sit, ut partes postea personaliter compareant, iudicium deeidet. § 31. Ex urgentissimis causis tribunal etiam conce- dere potest, ut abstineatur ab omni personali citatione accusatoris et accusati, et partes, quin personaliter coram consiliario vel commissario compareant, scriptis tantum cum iudicio communicent, quo času probe videndum est, an scripta nomine eorum porrecta revera ab ipsis sine ulla mutatione proveniant. § 32. Citatio fiat semper in scriptis, et citatus at- testari debet, šibi citationem scriptam rite insinuatam esse. Si citationem recipere recusaverit, ille, cui officium insinuandi demandatum est, attestetur, se citationem citato exhibuisse, illum vero receptionem denegasse. Času hoc omnia observentur, ac si citatus comparere recusa¬ verit. Citatio est vel dilatoria, quae citato, in termino praefixo non comparente, semel aut bis repeti potest, vel peremptoria, quae nullam dilationem aut repetitionem admittit; citationem vero peremptoriam esse, in scripto probe annotandum est. Si domicilium citandi ignotum sit, in folio dioecesano citatorium edictum bina vel trina vice promulgetur. § 33. Citatis, qui citatione facta non comparent, aliam quam incompetentiae exc,usationem praetendentibus, de eadem admitlenda vel reiicienda tribunal iudicabit. Convenienti e eausa, ut terminus prolongetur, id concedi potest. Si rationes adductae minus firmae inveniantur, vel quando quis nulla excusatione proposita comparere neglexerit, terminus ei, pro domicilii distantia dimetien- dus, statuatur. Času, quo citatus nullo modo ad compa- rendum adduci poterit, procedura etiam absque eius prae- sentia prosequenda est. 56 § 34. Inquisitione praevia finita, consiliarius de omnibus, quae hucusque investigata sunt, lectis proto- collis confectis, tribunali relationem proponet, et maturo consilio iudicium decidet, an res, de qua agitur, sit per confessionem rei vel per instrumenta, quae omnem ex- ceptionem excludunt, extra dubium iam posita, quo času tribunal ad ferendam sententiam procedere potest; aut an času opposito processus probatorius, et quibus super capitibus instituendus sit; aut an, inquisitione praevia nondum sufficienter exhausta, ulterius inquirendum sit. De processu probatorio. § 35. Probatio est actus, quo iudici per argumenta idonea de re vel facto dubio aut controverso plena fit lides. Probatio incumbit in causis contentiosis actori, in causis criminalibus procuratori tiščali. Negans vero factum, ab altero allegatum, per se onus probationis non habet, nisi in negatione virtualiter novi facti assertio contineatur; hinc reus exceptiones suas, et negans etiam negata sua saepe probare debet. Iudex praeterea in causis crimina¬ libus ex officio omnia debet inquirere et adhibere, quae ad probationem rei vel facti apta sunt. Processum pro- batorium consiliarius ad hoc a tribunali deputatus perficit. Species probationum sunt rei evidentia, farna, investigatio per rei peritos, praesumptio, confessio, attestatio, instru- mentorum fides, iusiurandum. § 36. Rei evidentia exoritur notorietate vel facti, quod ita hominum sensibus patet, ut nulla tergiversa- tione celari queat, vel iuris, quae ex certo iure vel iu- dicio oritur, hinc sola allegatione, non probatione indiget. § 37. Farna seu communis sermo in populo, vel voce manifestatum et publicum populi iudicium, praeser- tim šibi constans et conformis atque saltem a duobus testibus spectatae fidei probata: probationem tantum in eis causis perficit, quae expresse a iure nominantur e. g. ubi de clerico diffamato ab ordine vel beneficio arcendo agitur. Alias ad probationem rei vel facti dubii praecipue in causis gravioribus sola non sufficit. 885 *?§> § 38. Nonnumquam ad probationem conficiendam rei periti adhibendi sunt, quorum času hoc duos saltem et eos scientia et integritate praestantes omnique partium studio expertes tribunal seliget, qui iuxta instructionem a consiliario exarandam, et respective a defensore appro- bandam, investigationem debitara habeant et animi sen- tentiam scriptis pandant. Relate ad partium studium contra rei peritos eaedem valent exceptiones, quae ipsis, si testes agerent, opponi possent, hinc nomina eorum ante investigationem partibus vel reo notificentur. Rei periti iurati sint oportet; quando iam iuramento in mu- nere adeundo deposito se obstrinxerint, tore ut veritatem in consultis dandis sancte servent, non est amplius ne- cesse, ut singulis casibus speciale eis iusiurandum defe- ratur. Depositio distincta et conformis duorum iuratorum rei peritorum plenam probationem conficit. § 39. Praesumptio est iudicium ex certo indicio verosimili ortum, vel coniectura ex circumstantiis facti et ex eo dueta, quod fieri vel contingere solet ut pluri- mum. Est praesumptio vel legis vel hominis, pro eo, ac vel lege ipsa inducitur, vel solummodo prudenti iudicis arbitrio nititur. Praesumptio legis nonnumquam est iuris et de iure, ita scilicet lege determinata, ut secundum eam simpliciter iudicari debeat, nec probatio in contra- rium admittatur. Ut concubinatus clerici cum femina pro- betur, sufficiunt praesumptiones violentae, faeta vero, qui- bus praesumptiones hae innituntur, iuxta normas proces- sum in delietorum causis definientes probanda veniunt. § 40. Confessio aut asseveratio eius, quod adver- sarius intendit, aut facti proprii reo imputati affirmatio, si fuerit libera, sponte et scienter faeta, clara et certa, et ad rem, de qua agitur, pertinens, iudicialis, scilicet in iudicio coram competente iudice faeta, vim plenae pro- bationis habet; in quantum extraiudicialis confessio vim probationis habeat, ex circumstantiis diiudicandum est. § 41. Saepissime necessaria est probatio per testes. Testium nomine veniunt generatim personae ad facti veritatem dictis suis aut assertis evincendam idoneae, in <ž > specie personae fide dignae ad iudicium evocatae et auditae, ut, quid de causa controversa cognitum habeant, enuntient. Sint ergo fide digni et habiles, id est tales, qui veritatem dicere et possunt et velle praesumuntur, seu qui nec scientiae nec sinceritatis defectu laborare creduntur. AbsoJute inhabiles sunt rationis impotes, aut rei, de qua agitur, cognitione destituti. impuberes, periurii aut falsi convicti, pretio corrupti aut facile corrumpendi, infames infamia iuris vel facti, excommunicati vitandi, Iudaei et haeretici. Relative, intuitu certarum personarum, inhabiles sunt notorii amici pro amico, inimici contra inimicum, sanguinis, subiectionis vel sirnih nexu cum eis, pro quibus vel contra quos testentur, iuncti, complices pro complice, omnes, in quos ex causa gerenda speciale commodum vel incommodum redundat. An nonnullae harum personarum propter speciales aliquas circumstan- tias et causas, praesertim quando defectus testium om- nino habilium deprehenditur, ad testimonium ferendum admitti possint, concludit in singulis casibus tribunal. Generatim tribunal de testibus admittendis vel respuendis, de fide ipsis habenda et exceptionibus eisdem oppositis iuxta generales iuris canonici normas et peculiares, quos negotii natura postulat, respectus in singulis casibus iudicabit. § 42. Testimonium semper personaliter ferendum est; scripta testimonia absentium probationern haud faciunt, sed praesumptionem tantum fundant, quod valet etiam de testimoniis testium examinatorum quidem, sed qui iureiurando se hic et nune non obstrinxerunt. Si testium habitatio tantum distet, ut in sede tribunalis interrogari nequeant, examen illorum et exceptio iuramenti potest commissario vel alii delegato committi. § 43. Testes omnes examinandi a tribunali vel com¬ missario seriptotenus citentur oportet, illisque terminus et locus examinis indicetur; iustae exceptiones contra terminum praefixum respiciendae sunt, aliusque commo- dior terminus concedatur. Pauperiores testes ius habent compensationem damni peraeti temporis vel aliarum ne- 887 cessariarum expensarum postulandi, qnam compensatio- nem in causis contentiosis partes litigantes, in aliis vero causis ex officio pertractandis tribunal praestare debet. Sententiae taraen definitae addendum est, an una vel altera pars obligetur ad damnum temporale resarciendum et ad expensas per processum perfectum exortas tribunali vel alteri parti restituendas et quali pecuniae summa (§ 54 et § 78). § 44. Quodsi testes citati comparere omnino recusa- verint, nullumque adfuerit conveniens medium illos ad- ducendi, liceat partibus alia probationis media producere, curetque tribunal in causis ex officio gerendis, ut alio modo convenienti probatio perficiatur. § 45. Omnium testium examinandorum nomina ante examen tum partibus, tum reo et respective procuratori tiščali indicanda sunt, licetque illis contra productos exceptiones praefixo termino tribunali opponere. An testes a partibus producti examinandi et ad deponendum iusiurandum ad- mittendi sint, et an et in quantum exceptionibus a parti¬ bus contra productos a tribunali testes locus dandus sit, decernit tribunal. § 46. Iurati tantum testis depositio vim habet legi- timae probationis. Testes, quos admittere nil impedit, antequam examinentur, iurare debent, se de interroga- tionum ad eos dirigendarum obiecto veritatem, quomodo eam coram Deo et in conscientia compertam habeant, plene ac intemerate, quin aliquid addant, omittant vel immutent, edicturos esse. Congrua de iurisiurandi sancti- tate admonitio praemittatur. Examen testium singillatim instituendum est. § 47. Finito omnium testium iuratorum examine, et non prius, illorum depositiones partibus et reo, respective et procuratori tiščali publicentur. Exceptiones, ab illis forsi- tan exhibitae, amplius respiciendae non sunt, nisi essent gravissimi momenti et ab exhibentibus illas plene probari possent. § 48. Quod a duobus testibus intemeratae probitatis, quibus nulla exceptio, in lege fundala, opponi potest, &S. 888 distincte ac conformiter depositum est, in quantum haud alia testimonia fide digna aut circnrastantiae praesumptio- nem gravern stabilientes refragentur, de regula plene pro- batum censeri debet. § 49. Instrumenta, vel scripturae ad rerum gestarum memoriam lidemque confectae aut saltem ad fldem de veritate facti iudici faciendam idoneae. publica et authen- tica in originali, aut saltem in copia a competenti auctori- tate vidimata plenam probationem faciunt; privata vero tantum, si a parte, contra quam testantur, sint agnita, vel si aliunde constet, illas genuinas esse. Partibus vel reo licet exceptiones suas contra genuinitatem producto- rum instrumentorum exhibere, de quorum valore tribunal diiudicat. § 50. An in causis contentiosis ad completionem probationis iuramentum suppletorium parti alicui permit- tendum aut imponendum sit, et an iuramentum litis de- cisorium uni earum et cui imponendum vel permittendum sit, a tribunali decerni debet, quo in negotio ante oculos habendum est, generatim iusiurandum partium tune tan¬ tum admitti posse, si aliud veritatem eruendi medium defecerit, et animorum exacerbationem, qualis in litibus exoriri solet, periurii etiam augere periculum. In causis crimi- nalibus neque iuramentum suppletorium neque litis deci- sorium locum habet; an nonnumquam reo iusiurandum purgatorium deferri vel permitti possit, tribunal decidet, omnes circumstantias probe considerans. § 51. Elapso termino, ad exceptiones proponendas vel novas investigationes poscendas praefixo, consiliarius restrictum conficit essentialium conclusionum processus, et tribunal decernit, utrum processus probatorius pro fi- nito declarandus et ad sententiam ferendam procedendum sit, an vero processus probatorius ulterius constituen- dus sit. In casibus singularibus Episcopus exposcet, ut iudi- cium, ante ferendam sententiam, decisionem intentam proponat. Si hoc in času Episcopus intentam sententiam non satis fundatam invenerit, iudicio praecipiet, a se in- dicatas circumstantias iterum maturae deliberationi subii- cere et de instituta deliberatione šibi relationem exhibere. § 52. Declarato a tribunali fine processus probatorii in causis contentiosis, vel statim ad sententiam ferendam procedatur, vel dies pro iila ferenda constituatur. Sen- tentia demum a tribunali fertur pracsentibus tantum prae- side, consiliariis et actuario. In causis criminalibus vero semper, declarato fine processus probatorii, dies pro finali discussione perficienda et dein sententia ferenda consti¬ tuatur et omnibus, qui comparere ius vel officium habent, intimetur. Ante hunc diem ad tempus conveniens reo, respective eius defensori et procuratori tiščali hucusque actorum inspectio concedatur, ut parati esse possint ad defensionem vel iustitiae et legis tutelam peragendam. § 53. Die constituta conveniunt praeses, consiliarii, actuarius, procurator fiscalis, reus, eiusque defensor seu advocatus. Consiliarius actorum instructor proponit cau- sam, et procurator fiscalis tuetur iustitiam et legem, quo facto reus, defensor eius vel curator defensionem suam deducet. Finita deductione, recedentibus reo et defensore vel curatore eius, a tribunali sententia fertur modo § 5 praescripto. § 54. Cuivis sententiae rationum, quibus innititur, momenta succincte, quin tamen essentiale quidpiam omit- tatur, adiungenda sunt. In causis contentiosis per sen¬ tentiam exprimatur quoque, num una vel altera pars obligetur ad damnum temporale resarciendum et ad ex- pensas per processum perfectum exortas tribunali vel alteri parti restituendas, et quali pecuniae summa hoc fiat. Restringet tamen iudicium expensas ad necessarias tantum, videlicet pro copiis conficiendis, testibus citatis, rei peritis. Utrum omnes expensae iudičiales a parte damnata tantum, an etiam ab alia parte, ad cuius peti- tionem processus institutus est, solvendae sint, singulis in casibus iudicium decidet. Quaelibet sententia praesidis iudicii et secretarii subscriptione nec non Curiae sigillo munienda est. Sententia partibus, reo praevento vel eius 890 advocato et procuratori fiscali per apparitorera, dimissa etiam copia, notificatur. § 55. Sententia nulla est, si aut a iudice haud competenti lata aut actus iudicii essentialis prorsus omis- sus est. Attamen valor sententiae a iudice superiore latae ideo, quod inquisitionem ulteriorem necessariam haud duxerit, sed secundum allegata causam deciderit, impugnari minime potest. § 56. Quum partes vel reus exceptionem incompe- tentiae intra decem dies a citatione intimata proponere debeant (§ 16), iure carent sententiae latae nullitatis assertionem obgerendi; superior tamen iudex sententiam propter competentiae defectum ex oflicio irritam decla- rare potest. Sententia de nullitate actionis lata appella- tionem ulteriorem non admittit. Processus declaratus nullus coram eodem iudice aut, quando ob competentiae defectum irritatus est, coram iudice, qui competens est pronuntiatus, forma debita iterandus est. § 57. Caeterum duabus sententiis conformibus latis ulteriori appellationi locus haud superest. Tališ a iudicio superiore confirmata sententia transit in auctoritatem rei iudicatae, quemadmodum sententia quoque transit in auctoritatem rei iudicatae, si neutra pars termino lege statuto appellationem annuntiavit nec gravamen instan- tiae superiori proposuit. Excipitur tamen casus, si facta vel probationis media noviter recepta proponi possent, quae depositiones testium in priore processu factas falsas fuisse demonstrant. Času hoc iudicis primae instantiae erit decidere, an proposita ad processum de novo insti- tuendum sufficiant necne; decisio haec autem appella¬ tionem ad iudicem superiorem admittit. § 58. Quum sententia per confirmationem superiorum instantiarum vel appellatione ab appellante perempta in rem iudicatam transierit, quantocius executioni danda est et quidem per iudicem, qui primam sententiam tulit, iudex hic ope Consistorii episcopalis vel pro certis circumstantiis auxilio etiam saecularis magistratus vel iudicii uti potest. 891 Idem servetur, quando appellatio vel querela nullitatis effectu suspensivo caret. De modo procedendi in causis ecclesiasticis criminalibus. § 59. Episcopo eiusque Consistorio reservatum est, transgressiones et causas minoris momenti sine strepitu iudicii modo administrativo diiudicari. Litem exortam circa causam aliquam ; num modo administrativo a solo Epi¬ scopo aut eius Consistorio, an a iudicio per processum canonicum pertractanda sit, decidit Episcopus. § 60. In omnibus sacerdotum et laicorum transgres- sionibus et delictis, quorum inquisitionem šibi Episcopus non reservavit, iudicium inquisitionem ex officio instituere debet, si notorietate facti aut denuntiationibus aliove modo sufficiens causa suppeditatur, de quibus iudicium decernit. Quicumque casus criminalis una cum decisione, utrum sufficientes sint rationes ad instituendum processum, Epi¬ scopo notificari debet, qui institutionem processus etiam tune iniungere potest, si iudicium declaravit, rationes suffi¬ cientes ad processus institutionem non adesse. Iudicio ineumbit in causis criminalibus omnia, quae ad plenam veritatis explorationem inservire possunt, ex officio prae- cipere et exequi. § 61. Denuntiationes in causis criminalibus ore factae in aeta redigantur; si seripto proponantur, curandum est, ut auetor personaliter examinetur. Omnes ad eum a tri- bunalis commissario vel procuratore fiscali dirigantur inter- rogationes, quae ad quaestionem facti in claram lucern vindicandam ferre possunt. § 62. Denuntiationes seripto exhibitae, quarum auc- tores personaliter examinari nequeunt, sub peculiaribus tantum rerum adiunctis pro sufficienti processus instituendi causa haberi possunt. Depositionibus tamen in eis conten- tis pro re nata utendum est ad ulteriores investigationes instituendas. 892 •><&> § 68. Denuntiationes scripto factae, quarum auctor nomen abscondit, per se sumplae non sufficiunt, quae ansam praebeant ad ulterius de delicto inquirendum. § 64. Quotiescumque procurator fiscalis aut per de- nuntiationem aut per famae divulgationem aut quocum- que alio modo in notitiam alicuius debeti perpetrati per- venerit, tribunal postulabit, ut de hoc processus canonicus instituatur. § 65. Officium denuntiandi casum criminalem prae- primis ineumbit episcopali Consistorio, quod utitur decanis, testibus synodalibus et parochis, ut in notitiam casuum cri- minalium perveniat. Praeterea etiam omnibus reliquis pro- bis sacerdotibus, imo omnibus quoque membris Ecclesiae catholicae, contra quae suspicio malitiosae calumniae obiici non potest, ius competit casus criminales Consistorio vel iudicio denuntiandi. § 66. Si iudicio, ut processum criminalem instituat, ab Episcopo praeceptum est, unus ex consiliariis commis- sarius ad inquirendum constituitur, qui inquisitionem prae- viam perficiat, in adiutorium, si opus fuerit, adseitis com- missariis iudicii foraneis vel, quando tribunal concedit, alio delegato. § 67. Accusatus personaliter in iudicio compareat. Potest tamen ex gravibus rationibus etiam per commis- sarium iudicii foraneum vel alium delegatum examinari, de quo iudicium decidet. § 68. Citatur accusatus semper in seriptis vel simpli- citer vel peremptorie, si iudicium hoc necessarium duxerit, et ipse attestari debet, se cilationem recepisse. Si ad cita- tionem primam, debito modo iactam, non comparet, altera et tertia vice adhuc citari debet; et si post tertiam sim- plicem vel unicam peremptoriam citationem non comparet, procedura prosequenda est. § 69. Si delictum aliquod grave et scandalosum noto- rie a clerico perpetratum sit, aut saltem suspicio argumentis validis innixa eiusdem adsit; liceat iudicio elerieum hunc ad praecavenda ulteriora scandala iam initio actionis iudi- cialis suspendere et, si possibile et necessarium sit, etiam <ž*g 89B «>•§> in domo correctionis detinere. Ad applicandum tamen medium utrumque praeventivum licentia Episcopi expe- tenda est. § 70. Si insinuatio citationis in § 68 nominatae, vel quia locus commorationis accusati ignotus est, vel ex aliis rationibus sit impossibilis, secundum dispositiones § 32 procedatur et accusato terminus conveniens ad comparen- dum praefigatur. Si accusatus hoc termino elapso non comparet, actio iudicialis etiam eo non praesente prose- quenda est. § 71. Si processus absente accusato instituitur, a iu- dicio iuris peritus sacerdos ut curator huius absentis con- stitui debet, qui ius et officium habet absentem accusatura defendendi et hunc in finem omnia a iudicio postulandi, quae postulare accusato competit iure. § 72. Ad instantiam accusati a iudicio ipsi iuris peri¬ tus sacerdos tamquam advocatus adiungitur. Licet quoque accusato, ut ipse šibi eligat advocatum. Quoad personam advocati eiusque iura, sive advocatus adiunctus est a iudicio sive ab accusato electus, valent normae § 7. § 73. A consiliario, ad inquirendum deputato, reo omnia, quae delictum, de quo agitur, concernunt et pro- bationi ipsius inserviunt, proponenda sunt, et instandum est, ut praecise ad singula respondeat. Instrumenta, quae for- san praesto sunt, illi communicentur cum interrogatione, an ea genuina agnoscat. Reus ius habet exceptiones suas prolerendi et media veritatem illarum probantia nominandi. Tesles vel personas, apud quas aliqua notitia factorum, de quibus quaestio versatur, merito supponitur, consiliarius examinabit, illorumque deposita reo communicabit, qui exceptiones suas contra personas ipsas et contra ab his deposita proferre potest. An reo confrontari debeant, pru- denti iudicio consiliarii relinquitur. Inquisitio haec praevia a consiliario ad finem perducatur eo consilio, ut omni studio atque prudentia veritas detegatur, et cognitio tum criminis cum reitatis aut innocentiae accusati exurgat. Media, quae a procuratore tiščali illi ad eruendam hanc <. 894 «■<§> veritatem suppeditantur, diligenter adhibebit. Protocolla super actis et depositis modo praescripto conficiantur. § 74. De inquisitione praevia instituta commissarius inquisitionis proponit relationem iudicio, quod decidit, utrum inquisitio praevia clausa declaranda, an ulterius instituenda sit. Si iudicium inquisitionem clausam declarat, decernere quoque debet, num adsint rationes sufficientes ad processum probatoriuin instituendum, vel vero absti- nendum sit ab ulteriore actione iudiciali. § 75. De testibus, qui in processu probatorio exami- nandi sunt, admittendis vel respuendis, de fide ipsis ha- benda et de exceptionibus, ab accusato ipsis oppositis, iudicat tribunal in singulis casibus iuxta generales iuris ecclesiastici normas et peculiares, quos negotii natura po¬ stulat, respectus. § 76. A testimonio in processu criminali ordinarie excluduntur: Iudaei et acatholici, dein personae, quarum animus Ecclesiae infensus et pravi moreš notorii sunt. Quando Iudaei et acatholici tamquam testes exonerantes pro sacerdote admitti possint, iudicium in singulis casibus decidit. Relative ab attestatione regulariter excluduntur consanguinei et affrnes accusati in gradibus propioribus, notorii amici vel inimici eiusdem personae nexu subiectio- nis iunctae nominatim eiusdem domestici mercedem reci- pientes, et correi. De admiltendis his personis tamquam testibus exonerantibus definit tribunal. § 77. Nomina testium examinandorum ante examen accusato et procuratori fiscali indicanda sunt, licetque eis contra illos exceptiones opponere, puncta interrogatoria et articulos probatorios proponere, et iuri iurando ab ipsis praestando interesse. Si terminum eis ad hoc praetixum praetermiserint, velad ius iurandum a testibus praestandum non comparuerint, minime impedit, quominus ius iurandum excipiatur et examen instituatur. § 78. Ius iurandum praestatur et testes examinantur iuxta normas § 46; idem valet de examine rei peritorum. Iudicium potest etiam intra processum probatorium novos testes, etsi prius nominati non sint, vocare et audire, et 895 alias inquisitiones, quae ad processum probatoriurn com- plendum necessariae videntur, praecipere. Compensationes testibus vel rei peritis praestitae a iudicio condemnato reluendae imponi possunt. § 79. Clauso testiura examine, omnes testium deposi- tiones accusato ad respondendum publicentur. Simplices assertiones, testem mentiri, non respiciuntur; licet tamen accusatis probationem contra istas depositiones proponere. § 80. Plene probatur per inspectionem ocularem iudicialem, per confessionem accusati, per conformes depositiones duorum testium, classicorum et iuratorum, vel rei peritorum, et per instrumenta vel scripturas, quo- rum genuitas impugnari non potest. § 81. Elapso termino, ad exceptiones proponendas vel novas investigationes poscendas praefixo, consiliarius restrictum conficit essentialiuin conclusionum processus, et tribunal decernit, num processus probatorius pro finito declarandus et ad sententiam ferendam procedendum sit, an processus probatorius ulterius continuandus sit. § 82. Iudiciurn finita inquisitione praevia vel abso- luto processu probatorio finalem discussionem praecipit et diem pro ea constituit. Contra consiliarios, qui ad eamdem discussionem finalem ab Episcopo deputantur, accusati exceptiones proponere possunt, quem in finem nomina eorum eis indicentur. Utrum exceptiones fundatae sint, an vero fundamento careant, Episcopus decidit. § 83. Die constituta conveniunt praeses, consiliarii, secretarius vel actuarius, procurator fiscalis, reus eiusque defensor vel curator. Consiliarius actorum instructor pro- ponit causam. Praeleguntur omnia in processu occur- rentia acta, videlicet libellus accusationis, protocolla cum accusato et testibus vel rei peritis conscripta. Procurator fiscalis tuetur iustitiam et legem; reus, defensor eius vel curator defensionem suam deducit. Quae sequuntur repli- catio procuratoris et duplicatio rei, defensoris eius vel curatoris. § 84. Recedentibus dein accusato et eius curatore seu delensore a iudicio sententia fertur quoad culpam accu- <^<» 896 sati, et poena ipsi infligenda decernitur. Decisio fit modo § 5 praescripto. § 85. Sententia lata vim non habet, nisi confirmetur ab Episcopo. Propterea tribunal eam adiunctis rationurn momentis ipsi subiiciet, ut eam vel confirmet vel, quando sententiam haud sufficienter fundatam esse censeat, tribu¬ nali iniungat, ut circumstantias ab ipso indicandas denuo mature perpendat et de consultationum resullato ad ipsum referat, respective desuper processum continuet. § 86. Sententiae ab Episcopo confirmatae exemplar accusato insinuetur, cui licet termino in § 12 constituto appellationem annuntiare et gravamen vel querelam nul- litatis ad iudicem superiorem deferre. § 87. Duabus sententiis conformibus latis, ulteriori appellationi locus haud superest, et sententia transit in auctoritatem rei iudicatae. Sententia de querela nullitatis, a iudice superiore lata, appellationem non admittit. § 88. Quum sententia per confirmationem iudicii superioris, vel ob appellationem non annuntiatam, vel ob gravamen termino constituto non propositum, in rem iudicatam transierit, quantocius executioni danda est et quidem per iudicium, quod primam sententiam tulit. Iu- dicium ope Consistorii episcopalis vel pro certis eireum- stantiis etiam saecularis magistratus vel iudicii uti potest. Idem servetur, quando appellatio vel querela nullitatis iuxla § 17 effectu suspensivo carent. § 89. Censura vel alia medicinah poena mulctatus, si emendationis suae vel satisfactionis sufficientis prae- stitae existimet se posse documentum producere, iudicium adire potest et petere, ut a poena liberetur. Iudicium probationis media nominata probe examinabit et Epi¬ scopo assentiente sententiam primam secundum id, quod examine facto cognoverit, mutabit. § 90. Si contingat, quod clericus ob crimina com- munia subiiciatur processui et iudicio laicae potestatis, tribunal ecclesiasticum hoc in času summariam sumit facti cognitionem atque perpendit, an ipse ad tradita per sacros canones et quali poena ecclesiastica mulctandus sit. <§><■ 897 *> < §> § 91. Quae in hac instructione expresse praescripta nou sunt, ad normas communis, in Austria vel in Nostra dioecesi vigentis iuris ecclesiastici pertractentur ac deci- dantor oportet. De ambitu iurisdictionis ecclesiasticae in causis litigiosis et criminalibus. § 92. Ad forum ecclesiasticum litigiosum spectant: a) Causae personales clericorum, qui iuxta praeceptum Ecclesiae recte monendi sunt, ut causas suas privatas, si utraque pars ad statum clericalem pertinet neque in- terventio iudicii saecularis requiritur, semper coram foro ecclesiastico componant seseque iudicio sui Praesulis subii- ciant. Huc spectant quoque causae laicorum contra sacer- dotes in causis privatis, si laicus praefert, Episcopi inter- ventionem implorare, quam sacerdotem coram iudice sae- culari convenire: id, quod monet s. apostolus Paulus (I. Cor. 5, 12; 6, 1). b) Lites de iure stolae tum sacerdotum ad invicem tum laicorum contra sacerdotes. c) Lites, provisionem bene- ficiorum concernentes. d) Lites occasione electionum ca- nonicarum ortae. e) Causae iuris patronatus, in quantum ad iudicium saeculare non pertinent. j) Omnes stricte ecclesiasticae causae et quaestiones in ecclesiasticis causis haereditariis. g) Quaestio de valore professionis religiosae. h) Lites de ecclesiasticis privilegiis et iuribus. i) Causae bona et proventus ecclesiarum et beneficiorum attingentes, quatenus ecclesiasticae compe- tentiae subsunt. § 93. Delicta, ab iudicio inquirenda et punienda, vel sacerdotibus etlaicis communia vel sacerdotum aut laicorum propria sunt. Ad delicta sacerdotibus et laicis communia referuntur: a) Apostasia, haeresis, defectio a Christiana vel calho- lica religione et schisma. b) Sacrilegium vel pollutio sacrorum locorum, rerum vel personarum; violenta manuum iniectio in sacerdotem, monachum vel monialem. 57 c) Blasphemia. d) Spoliatio ecciesiae et iniusta eius- dem damnificatio in iuribus et bonis. e) Peieratio, emissa coram magistratu ecclesiastico. f) Simonia. g) Suicidium. li) Pertinax concubinatus, nominatim inter personas con- sanguineas et af fines. Delicta sacerdotum propria sunt: a) Apostasia a statu clericali. b) Vitium ebrietatis et omnia, quae populo scan- dalum parare possunt, frequens visitatio tabernarum. c) Graves, saepius repetitae vel cum puhlico scandalo coniunctae violationes castitatis. d) Gravis violatio decoris clericalis. e) Concubinatus. j) Manifesta inobedientia contra ordinationes Episcopi et magistratuum ecclesiasticorum. g) Publicae contumeliae magistratuum ecclesiastico¬ rum. h) Quivis gravis neglectus obligationum beneficio vel officio inhaerentium. i) Exercitium functionum spiritualium contra ordinem et praescripta ab Ecclesia edita. k) Vio¬ latio sigilli sacramentalis. I) Sollicitatio ad turpia in confessione iuxta constitu- tionem Benedicti XIV., quae incipit »Sacramentum poe- nitentiae« de die 1. Ianuarii 1741. m) Omne grave de- lictum a sacerdote commissum, quod in codice poenali nominatur et puhlicam diffamationem infert. Delicta laicorum propria sunt: a) Contractio matri- monii non servato decreto Tridentino »Tametsi«. h) Bi- gamia. c) Contractio matrimonii ecclesiastici cum reticentia impedimentorum matrimonialium. § 94. Etsi iudicium ecclesiasticum in suo munere probe exequendo saepius impediatur, nihilominus omnia, quae ad conservandam ecclesiasticam disciplinam requi- runtur, iuxta leges ab Ecclesia latas diligentissime perficiet, et ubi omnes omnino actiones ad formam processus prae- scriptae perfecte peragi non valent, saltem quae possi- bilia sunt, omni studio et observantia procurabit. § 95. Praesertim contra clericos delinquentes actio ad conservandam disciplinam necessaria numquam omitta- tur, et si aliquis clericorum in iudicio comparere et man- datis tribunalis obedire renuerit, nihilominus contra eum 899 uti contumacem procedatur, processusque criminalis etiam eo absente ad finem deducatur. Contra laicos delinquentes pari severitate procedere, consultum esse non videtur, saepissime debeta eorum de- plorari quidem, sed ad vitanda mala maiora ut aposta- siam, blasphemias aliaque huiusmodi tolerari debent, quin contra delinquentes iudicialiter procedatur; relinquantur curae pastorum animarum, ut pro data occasione horta- minibus eos ad meliorem fruggm convertere conentur. Quando vero spectatis rerum locorumque adiunctis con- servatio disciplinae exposcit, ut processus iudicialis contra laicos graviter delinquentes et scandala parantes instituatur, iudicium munere suo fungatur absque acceptione perso- narum et humano respectu. § 96. Cura disciplinae et correctionis clericorum nec non, servatis necessariis cautelis, laicorum Episcopi iuris- dictioni subiacentium requirit, ut super eorumdem vitae rationem probe vigiletur, remediaque adhibeantur ad prae- cavendas apud eosdem et eliminandas ordinis perturba- tiones. Ex his remediis alia praeveniunt, et alia repri- munt medelamque affernnt. § 97. Remedia praevenientia ad hoc dirigentur, ut impediant, quominus malum adrahat, ut scandali stimuli, occasiones voluntariae, causaeque ad delinquendum pro- ximae removeantur. Conscientiae et prudentiae Ordinarii et eius Consistorii ineumbit horum remediorum applicatio iuxta canonum praeseriptiones et casuum adiunctorumque gravitatem. Mediis, quae praeservant, praecipue accensen- tur spiritualia exercitia a clerico in periculo perpetrandi criminis versante peragenda, monitiones, et praecepta e. gr. evitationem proximae occasionis, uti dimissionem mulier- culae suspectae e domo clerici postulantia. § 98. Has provisiones praecedere debet summaria faeti cognitio, cjuae ab Ordinario vel eius delegato no- tanda est, ut ad ulteriora procedere, quatenus opus sit, et certiorem reddere cjueat Curiam iudicialem, iurisdictio- nem criminalem in forma stricti iudicii exequentem. Ca- nonicae monitiones fiant sive in forma paterna et secreta, 57 * 900 etiam per epistolam aut per interpositam personam, sive in forma legali, ita lamen, ut de earumdem executione constet ex aliquo actu. § 99. Quatenus monitiones hae et praecepta sine fructu optato evadant, Ordinarius sive eius Consistorium prae- cipit iudicio dioecesano, ut delinquenti analogum iniun- gatur praeceptum, in quo praecise declaretur, quid eidem agendum aut omittendum sit, cum respondentis proces- sus criminalis et poenae ecclesiasticae comminatione, quam incurret in času inobedientiae. Ouodsi praeventus huic praecepto iudicii non satisfecerit, procedatur contra eum propter inobedientiam vel aliud delictum coniunctum servatis processus criminalis regulis, et poena delicto congrua infligatur. De mediis coercitionis seu poenis. § 100. Media coercitionis seu poenae, quae a iudicio infliguntur, sunt vel sacerdotibus et laicis communia vel sacerdotum propria. Sacerdotibus et laicis communia media coercitionis sunt: a) Excommunicatio maior et minor; b) interdictio participationis divinorum offlciorum; c) privatio exercitii quorumdam iurium ecclesiasticorum e. gr. iuris praesen- tationis, et participationis functionum ecclesiasticarum e. gr. muneris patrini in baptismo et in confirmatione; d) ex- clusio a sepultura ecclesiaslica; e) irregularitas, qua laicus arcetur ab ordinibus. Ad media coercitionis sacerdotum propria referuntur: a) Privatio temporalium totalis vel partialis et subtractio proventuum sacerdoti ex titulo quodam ecclesiastico com- petentium; b) mulctae pecuniariae; pecunia soluta adiudi- cetur vel fabricae ecclesiae, si illa indigeat, vel alteri loco pio vel pauperibus praesertim loči, pro arbitrio Ordinarii; c) detrusio in monasterium ad breve tempus, ut operam det exercitiis spiritualibus; d) incarceratio ad certum vel incertum tempus in domo correctionis; e) suspensio, gene- ralis vel specialis; posterior iterum partialis vel totalis; utraque ad certum vel incertum tempus; f) excom- 901 *£§> municatio; g) quoad beneficiatos privatio beneficii ita, ut sacerdos ab acquisitione alterius beneficii haud exclu- datur, vel ut idem saltem ad incertum tempus ab omni beneficio arceatur; h) remotio sacerdotis subsidiarii a sua statione vel ab alio officio ecclesiastico et translatio ad aliam stationem vel aliud officium, vel exclusio ab omni statione et ab omni officio ad incertum tempus; i) declaratio irregularitatis ex delicto iuxta legem; h) to- talis exclusio ex statu clericali vel deposifio et detrusio ad statum laicalem pro semper. § 101. Quae poenae propter singula delicta et trans- gressiones infligendae sint, magna ex parte determinatur legibus ecclesiasticis, quarum dispositiones omnino obser- vari debent. § 102. Poenae medicinales, ad quas numerantur potissimum censurae, eum in finem a tribunali feruntur, ut reus monitionibus et praecepto specialiter ipsi intimato respondeat, vel omittendo prohibitas actiones, vel agendo, quidquid illi iniunctum erat; quodsi monitioni et prae¬ cepto iniuncto satisfecerit, a poena medicinali ferenda tribunal abstinebit. vel iam latam revocabit reumque ab ipsa absolvet. Quotiescumque ergo agitur de poenis tan- tum medicinalibus ferendis, canonica monitione et qui- dem de regula trina vice reo intimanda utendum est, intimationisque rite perfectae documentum conficiatur. Si reus monitionibus his non obtemperaverit, in actione iu- diciali ulterius procedendnm erit. Poenae vindicativae vero feruntur, ut perpetrato aliquo delicto publicae iustitiae et conservationi disciplinae satisfiat; hinc ad processum ca- nonicum, in quo de poena vindicativa agendum sit, insti- tuendum et institutum ulterius prosequendum monitioni¬ bus praeviis nequaquam opus est. § 103. ludicium graves poenas ecclesiasticas, nomi- natim excommunic.ationem, laicis lune tantum irrogabit,, si scandalum publieum, eorum delicto causatum, nullo alio modo reparari potest. § 104. Relate ad sacerdotes medium coercitionis ita semper eligatur, ut quantum fieri potest, emendatio eo- ^<» 902 rumdem obtineatur. Si ergo rationes adsunt mitius iudi- candi, sacerdos etiam propter maiores transgressiones nonnisi ad detentionem in domo correctionis, beneficiatus vero propter neglectum officiorum vi muneris ei incum- bentium ad mulctam pecuniariam condamnetur. Post lon- giorem demum contumaciam rei pronuntietur totalis sus- pensio, excomraunicatio vel privatio beneficii. Si hae poenae irrogatae effectum non sortiuntur, et his poenis af- Ilictus nova perpetrat debeta, quae puhlico sunt scandalo, etiam ad depositionera irrogandam progrediendum est. Si volueris mandata servare, conservabunt te. (Eccli. 15, 14). Si vis ad vitam ingrediserva mandata! (Matth. 19, 17). Qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit. Qui autem resistunt, ipsi šibi damnationem acquirunt. (Rom. 13, 2). —— Caput CIV. De votis synodalibus. Pf®|||n prima Synodo Nostra, anno Domini 1896 per- !§j|| acla ’ singulare votum Cleri populiejue dioecesani in perpetuum duraturum susceptum est, quo nimi- rum divina Bonitas moveretur, ut miserae parceret plebi. Resolutum est nempe, ut quolibet anno Dominica V. post Pascha coram exposito venerabili Sacramento rosa- rium Mariale, litaniae omnium Sanctorum nec non Oratio ad repellendas tempestates in ecclesiis parochialibus re- citarentur. 1 Animarum pastores eorumque oviculae studiose hu- cusque observaverunt et indubitanler etiam in futuro religiose observabunt pium votum ad sedandam iram Dei, ne diris calamitatibus premat habitatores dioecesis Lavantinae. In Synodo quoque praesenti a Nobis quaedam vota (pag. 144) proposita sunt, quae Synoditae sedulo perpen- sitarunt atque prono animo acceptaverunt. ’ Gesta et statuta Synodi dioecesaaae anno 1896 celebratae. Marburgi, 1897. Pag. 147. <5^2. 903 1. Prae omnibus Nobis invigilandum est, ut catho- lica fides nulla pravarum opinionum labe inquinala in ditione Nostra pure castissimeque servetur, ut curae No- strae pastorali commissi christifideles rectam teneant viam, qua post huius mortalis vitae exitum ad coelestem et immortalem pervenitur. Quocirca primum votum synodale dicatur praeser- vandae fidei catholicae. 1 Ad tutandam sacram religionis catholicae unitatem inter dioecesis Lavantinae christico- las, perpetuo ordinamus et sancimus, ut singulis Sabbatis, praecelsae virgini Mariae dedicatis, hora nona antemeri- diana compulsetur magna cuiusvis ecclesiae plebanae eampana, sub cuius pulsu pastores et oviculae genibus flexis, si possibile, in gloriam divini Salvatoris inque laudem eius matris Mariae, haeresum extirpatricis, per- solvant Pater et Ave cum Gloria. Hasce preces pie reci- tantibus concedimus vigore indulti sacrae Congregationis Indulgentiarum de die 28. Augusti 1903 indulgentiam quinquaginta dierum, de omnipotentis Dei misericordia confisi. Ad rem modo tractatam facit recens decretum urbis et orbis, die 13. Maii 1903 a sacra Congregatione Indul¬ gentiarum editum, cuius tenor est hic: »Anno nuper elapso prodiit [primum ŠViennae^in Austria, lingua germanica exarata et dein Parisiis in gal- licam versa, pagella quaedam relerens, ad reprimendos scnismaticos conatus cuiusdam sectae »Los von Rom« nuncupatae, orationem illam, quae incipit verbis: O lesu 1 Inclytae memoriae Leo PP. XIII. Motu proprio diei 25. Novembris 1902 Commissionem ex nonnullis Cardinalibus constantem iDstituit ;pro opere praeservationis fidei moderando ac promovendo. (Acta sanctae Sediš. Volum. 35. pag. 265. Statuta huius commissionis cardinaiitiae pr.i opere praeserva¬ tionis fidei evulgata leguntur in: Acta sanctae Sediš. Volum. 37. pag. 290—292). — Ad rem pertinet epistola pastoralis ad riioecesanos Lavantinos de die 2. Aprilis 1899. (Kirchl. Verordnungsblatt Uir die Lavauter Dioecese ex 1899. Nr. V. art. 25 et 26). — Desuper tractant litterae pastorales Episcoporum austri- aeorum: Hirtenschreiben der osterreichischen Bischofe iiber die „Los von Rom“ Bewegung, de die 15. Novembris 1901. (Kirchl. Verordnungsblatt fiir die Lavanter Dioecese ex 1901. Nr. XIII. art. 79 et 80). — E typograpbia „Styria“ Graecii libellus in lucern ; prodiit, cui titulus: Hirtenschreiben der osterr. Bischofe gegen die „Los von Rom“ Bewegung. (3. Aufl 12°. 23 u S, Preis 10 b). mein Heiland und Erloser, quaeque sequens monitam praesefert: »»Sanctitas Sua Leo PP. XIII. omnibus christifide- libus genuflexis et pie hanc orationem recitantibus ter- centum dierum indulgentiam concessit; et vigore rescripti diei 27. Octobris 1902 indulgentiam plenariam omnibus, qui praedictam orationem recitaverint et sacra synaxi fuerint digne refecti; quae indulgentia applicari poterit animabus purgatorii.«« Deinde vero dubium propositum est, utrum nempe tališ indulgentia plenaria acquiri possit semel in die, uti habetur de precibus: En ego, o bone et dulcissime lesu, an verius semel in mense tantum? Porro sacra Congregatio Indulgentiis sacrisque Reli- quiis praeposita attento tenore rescriptorum diei 15. Februarii et 27. Octobris anm 1902, quibus indulgentiae memoratae Orationi adnexae fuerunt, declarat: Universis christifidelibus devote recitantibus Orationem, quae ita sonat: »»O lesu, Salvator mi ac Redemptor, Fili Dei vivi, ecce nos ad tuos pedes provolutos! Veniam a te posci- mus, laudesque tibi ex corde persolvimus pro omnibus blasphemiis in tuum sanctum Nomen prolatis; pro omni¬ bus iniuriis tibi in sanctissimo altaris Sacramento irro- gatis; pro omnibus irreverentiis in tuam sanctissimam Matrem immaculatam ac pro omnibus calumniis in tuam sponsam Ecclesiam catholicam illatis. O lesu, qui dixisti: Si quid petieritis Patrern in no- mine meo, dobit vobis, te exoramus et obsecramus pro fratribus nostris, qui in peccati periculo versantur, ut eos ab illecebris apostasiae praeservare digneris. Salva eos, qui mox in praecipitium sunt prolapsuri, cunctisque lumen et veritatis cognitionem, animum viresque in lucta ad- versus malum, perseverantiam in Ude actuosamque chari- tatem tribue! Quapropter, misericordissime lesu, per te ac tuo nomine rogamus Deum Patrem tuum, cum quo vivis et regnas in unitate Spiritus sancti in saecula saeculorum. <&<> 905 Amen««: sequentes indulgentias, defunctis quoque appli- cabiles, a Sanctissimo Domino nostro Leone PP. XIII. fuisse concessas, scilicet: 1) Tercentum dierum semel in die. 2) Plenariam, semel tantum in mense lucrandam, si orationem ipsam per mensem integrum quotidie recitaverint, dummodo uno inlra eumdem mensem die vere poenitentes, confessi et sacra synaxi refecti, aliquam ecclesiam vel publicum oratorium visitaverint et ad mentem Sanctitatis Suae pie oraverint. Datum Romae, ex Secretaria eiusdem sacrae Con- gregationis, die 13. Martii 1903. A. Card. Tripepi, Praefectus. f Franciscus Sogaro, Archiep. Amiden., Secretarius. 1 11 Pro coelesti dono verae fidei semper orandum et numquam deficiendum est. Idcirco sacra Synodus, prouti ardenter cupit, ut fides catholica sarta tecta conservetur in dioecesi neque fiat apostasia \ ita etiam vehementer exoptat, ut christilideles praedictam orationem, sacris in- dulgentiis ditatam, late propagent ac naviter persolvant. Eius textuš in lingua populari est, ut sequitur: Gebet: 0 Jesus, mein Heiland und Erloser, Solin des le- bendigen Gottes, siehe, wir liegen vor dir au! unseren Knien und bitten dir ab und wollen genugtun fiir alle Lasterungen deines heiligen Namens, fiir alle Unbilden, welche dir im heiligsten Sakramente zugefiigt vverden, fiir alle Verunehrungen deiner unbefleekten jungfraulichen Mutter, fiir alle Verleumdungen und Schmahungen deiner Braut, der heiligen romisch-katholischen Kirche. 0 Jesus, der du gesagt hast: Um was ihr imm.er den Vater in meinem Namen bitten werdet, das will ich tun, wir bitten und flehen fiir unsere Briider, die in Ge- 1 Legatur huius libri caput LXIII. de apostasia ut vocatur a Roma (Pagg. 220—235). 4><» 906 o®* fahr der Sande sind, bewahre sie vor den Lockungen zum Abfall vom vvahren Glauben; rette jene, die schon am Rande des Abgrundes steben; gib allen Licht und Er- kennlnis der VVahrheit, Mut und Krati zum Kampfe gegen das Bose, Beharrlichkeit im Glaubeu und werk- tatige Liebe! Darum bitten wir, o giitigster Jesus, in deinem Namen Gott den Vater, mit dem du lebst und regierst in Einigkeit des heiligen Geistes von Ewigkeit zu Ewig- keit. Amen. Molitev: 0 Jezus, moj Vzveličar in Odrešenik, Sin živega Boga, glej. mi klečimo pred teboj ter te prosimo od- pušCenja in hočemo zadostiti za vsa preklinjanja tvojega svetega imena, za vse skrunitve, ki se godijo tebi v naj¬ svetejšem zakramentu, za vsa onečeščenja tvoje brez¬ madežne deviške Matere, za vsa obrekovanja in zaniče¬ vanja tvoje neveste, svete rimsko-katoliške Cerkve. O Jezus, ki si rekel: Česarkoli hote Očeta prosili v mojem imenu, to bom storil, mi ponižno prosimo za svoje brate, ki so v nevarnosti, da grešijo; obvaruj jih vabil k odpadu od prave vere; reši nje, ki že stojijo na robu brezna; daj vsem luč in spoznanje resnice, pogum in moč v boju zoper hudo, stanovitnost v veri in dejansko ljubezen! Za to prosimo, o najdobrotljivši Jezus, v tvojem imenu Boga Očeta, s katerim živiš in kraljuješ v edinosti svetega Duha od vekomaj do vekomaj. Amen. — 2. Alterum votum synodale respicit augendum et continuo suflicientem numerum proborum sacerdotum. Christus, Filius Dei vivi, in mundum venit, homo factus est, Evangelium praedicavit, passus et in patibulo crucis mortuus est, ut nos a servitute interni liberaret et ad paradisum assequendum idoneos faceret. At quonam medio Dominus uti assolet, ut beneficia partae redem- ptionis et fidei in mundo diffunderet ac conservaret, ut homines sanctificaret et animas faceret salvas? Medium 907 g'©’ hoc singulare sunt sacerdotes catholici, qui evangelizant verbum Dei, administrant sacramenta ariirnasque ducunt in regnum coelorum. Heu, qualis dolor afficil cor Nostrum, quum quot- annis numerum sacerdotum minui videmus! Ob penuriam dispensatorum mysteriorum Dei fideles verbo Dei ac ro- bore sacramentorum privantur. Sacri ministri, fatigatione oppressi, indigentiis animarum non sufficiunt. Fideles, ad nos venientes, dolorosum clamorem paralytici in piscina probatica repetunt: Hominem non Jiabemus, mitte nobis sacerdotem! Et cum cordis dolore ac planclu oculorum eos sine solamine dimittere debemus, quia adiutores non habemus, quantum necessitas a Nobis exposcit. Et quid, si haec calamitas de die in diem crescat? Sed quid est, cur numerus sacerdotum tam dimi- nutus sit? Ut de causis taceamus, quas dimovere ne- quimus, praecipuae causae, quod deficiunt sacri ministri, urgentur fidei demissio, mala vel neglecta educatio filio- rum, dissoluta disciplina in familiis, parva reverentia, quae ministris Ecclesiae exhibetur, indifferentia in rebus, quae bonum animarum respiciunt. Temporibus viva fide pleniš parentes honorem in eo ponebant, quo filios suos Deo offerebant et ut mater Samuelis servitio templi dedicabant. Hodiedum vero filios crescere sinunt, šibi ipsis relictos, non curando, quorum necessitudine uti soleant. Num inter adolescentes, quo- rum moreš mature corrupti sunt, quorum vix ullus amo- rem Ecclesiae habet, qui vitam disciplinae christianae non sufferunt: num fieri polest, ut inter tales iuvenes Dominus suos sacerdotes eligat? At res in peius adhuc ruit. Dantur enim parentes iam tam obcoecati, qui, si quando eorum filius desiderio desiderat, ut sacerdotio initietur, et votum suum mani- festat, eum convitiis afficiunt, ei adversentur et non opi- tulentur aut permittant, ut Dei vocationi obediat. Prae- terea aliqui de fide, de religione deque Ecclesia cum despectu loquuntur; honorem sacerdotibus debitum non praestant et eos derident, calumniantur, vilipendunt. Ideo quum adolescentes taliter infectum aerem respirant, num fieri potest, ut eis veniat vel in eis remaneat desiderium ad sacerdotium aspirandi? Parentes Christiani, rec.ogitate sublime officium, quod vobis ad christianam educationem vestrorum filiorum incumbit! Et si quis e vestris filiis, qui bonae indolis est atque ad pietatem ac studia inclinationem habet, pro- pensam voluntatem commonstrat, ut sacerdos fiat, nolite ei contradicere, ne super vestrum caput indignationem Dei adigatis; sed vestri parochi consilio lilium adiuvate, ut suum votum adimpleat eaque via incedat, qua eum Dominus vocat, et incomparabile meritum in conspectu Dei habebitis. Si ex hoc vobis aliquod perferendum sit, quia hoc tempore recte inter pauperes Deus suos sacerdotes sus- citat, nolite a consilio vestro resilire! Sacrificium, quod ad filii sacerdotium offerre debetis, vobis vel in vita hac vel in altera a Deo large remunerabitur. Si vestra pau- pertas vel aliud motivum vos ab hoc bono opere aver- tat, nolite desperare, neve propter hoc abstineatis. Fa- cite, quantum potestis, et Pater coelestis in providentia sua infinita inveniet modum, quo probi lilii, ad statum sacerdotalem vocati, finem suae vocationis consequant.ur. Re quidem vera, si singulae parochiae Nobis unum bonum convictistam, dein probum clericum darent et postea suo tempore pium presbyterum, intra aliquos annos non esset plangendum ac lamentandum de malis, quae e defectu sacerdotum oriuntur, et electa vinea Do- minica, alma ac perampla dioecesis Nostra, bene culta esset et fructus in abundantia vitae aeternae faceret. Ast, quod cum magno luctu edicimus, quot regiones nu- merantur, quae inde a multis multisque annis nullum sacerdotem dederunt, et paucae inveniuntur, quae ali- quando multos dederunt et hodie quoque eos dare pos- sent, et tam paucos dant. Date itaque, in Christo charissimi compares, operam, in nomine sanctae Ecclesiae vos obtestor, quae gravissi- mam necessitatem sacerdotum habet, et in nomine ani- marum immortalium, quibus auxilia sacerdotalia deficiunt. vos adiuro, ut fldeliter curetis, ut numerus ministrorum Dei crescat et sulficiens iugiter maneat! Iesus Ghristus in sancto Evangelio nos docuit Pa- trem coelestem rnessis precari, ut operarios in suum agrum mitteret, quem meterent. Precemur itaque, ut Dominus Ecclesiae multos ac bonos sacerdotes dare dig- netur! Sed praeter precationes cooperatione etiam chri- stianorum parentum opus est, porro adiutorio veneran- dorum parochorum et catechistarum ac magistrorum, dein auxilio eorum. qui pauperibus adolescentibus suc- currere eleemosynis possunt, qui sanctuario se dedicare volunt. Et quanto plures e]eemosynae, quae pro alendis clericis pauperibus offeruntur, abundabunt. tanto numerus eorum crescet et crescet inde numerus sacerdotum, qui se animabus sanctiticandis et salvificandis consecrabunt. Goncurramus ergo, in Domino dilecti dioecesani, precibus, opera, piis oblationibus, ut sanctae Ecclesiae, Nostrae dioecesi nec non vestris regionibus sacerdotes procuremus, et opus maius et magis meritorium et san- ctum, quam putamus, faciemus. Sub hoc respedu Synoditae gaudenter salutaverunt votum a Nobis propositum, ut omni die Dominica, qua sane sacerdotes plurimum laborant ac desudant, hora sexta vespertina per quinque circiter minutas pulsaretur magna campana cuiusvis ecclesiae parochialis , 1 sub cuius sonitu 1 Optabile est, imo perutile ac necessarium ducimus, ut animarum cu- riones crebrius explicent causam, significationem ac tempus pulsandi magnam vel mediam vel parvam vel vero omnes insimul campanas. Item salutare erit, ut declarent fidelibus orationes, ad sonitum campanarum persolvendas, et in- dulgentias, . hac occasione lucrandas. Ubi compulsatio campanarum nullius mo¬ menti historico-liturgici est, ibi sensim sine sensu abrogetur. Rem dilucidat tractatus, qui reperitur in folio: XIV. Schluss-Protokoll iiber die bei den Pastoral-Konferenzen des Jabres 1861 in der Lavanter Dioe- žese besprocbenen Gegensiande und dartiber fe 3 tgesetzten Bestimmungen. A. sub num. III. pag. 8—12. — Die Glocke und ihre Bedeutung in der katho- lischen Kirche. Donauwortb, 1878. 8°. pagg. 154. — Zur Geschichte des Angelus-Lautens. (Stimmen aus Maria Laach. Freiburg im Breisgau, 1903. Fasc. VIII. pag. 366 sq). Zur Geschichte des Angelus-Lautens. (Zeitschrift fiir katholische Theologie. Innsbruck, 1901. Fasc. II. pag. 348—356). — Zur Geschichte des Gebetslautens. (Idem, 1904. Fasc. II. pag. 394—410). — Die Geschichte des Ave Maria-Lautens. (Idem, 1904. Fasc. IV. pag. 778 sq). Cae- teium procurabimus editionem libri (Cerkveni zvonovi v Lavantinski škohji), pro <&<» 910 «>^> pastores et oviculae pro sacerdotibns in cura animarum constitutis et constituendis recitent Pater et Ave cum Gloria. Has preces pie persolventibus concedimus vigore indulti sacrae Congregationis Indulgentiarum de die 28. Augusti 1908 indulgentiam quinquaginta dierum. Certo certius pluris est, sacerdotem pium ad aram Dei mittere, quam Deo aram pretiosissimam exstruere. Persolvantur proinde orationes pro bonis sacerdotibus, ut reperiuntur in libris precum. Eiusmodi orationem, temporibus sacrarum ordinationum assidue persolvendam, hicce loči proponimus, concedendo eam pie persolventibus indulgentiam quinquaginta dierum. Gebet. 0 Gott, du Seligmacher und Beschiitzer deiner hei- ligen Kirche, erwecke durch deinen heiligen Geist in ihr tiichtige und getreue Venvalter deiner heiligen Ge- heimnisse, damit das christliche Volk mit deiner Hilfe und durch ihren Dienst und ihr Beispiel auf den Weg des Heiles gefuhrt werde! O Gott, der du deinen Dienern, den Jungern be- lohlen hast, den Paulus und Barnabas, welche du in deinen Dienst aufgenommen hattest, von der tibrigen Gemeinschaft abzusondern und zu ihrem heiligen Be- rufe zu weihen, sei deiner heiligen Kirche in diesen Ta- gen, in welchen sie in Gebet und Fasten zu dir fleht, mit deiner Gnade besonders nahe. Du kennst die Her- zen aller Menscben, zeige und fiihre uns zu diejenigen, welche du fiir deinen heiligen Dienst ausersehen hast. Durch Jesum Christum unseren Herrn! Amen. Molitev. 0 Bog, posvečevalec in varovalec svoje svete Cerkve, vzbudi po svojem svetem Duhu v njej vredne in zveste oskrbnike svojih svetih skrivnosti, da bo krščansko ljud¬ stvo s tvojo pomočjo in po njih službi in vzgledu vod- jeno po potu vzveličanja! qua iam 500 K obtulimus, ut historia, status et usus carnpauarum ecclesiasticarum in dioecesi Nostra existentium describerentur. O Bog, ki si svojim služabnikom učencem zapove¬ dal, da naj Pavla in Barnaba, ki si ju sprejel v svojo službo, ločijo od ostale občine in ju posvetijo za njun sveti poklic, bodi svoji sveti Cerkvi v teh časih, ko te v molitvi in postu prosi, s svojo milostjo posebno blizu; ti poznaš srca vseh ljudi, pokaži in pripelji nam one, ki si jih izvolil za svojo sveto službo. Po Jezusu Kri¬ stusu Gospodu našem! Amen. — 3. Tertium votum synodale concernit perpetuam adorationem sanctissimi Sacramenti in universa dioecesi et est quasi complementum voti praecedentis. Quid nam- que est sacerdos catholicus sine sanctissima Eucharistia ? 1 Sol sine luce et calore et vigore. Synodales prompto animo comprobaverunt votum Nostrum, in quinta generali congregatione Synodi die 27. Augusti 1903 prolatum, quo cultus erga tantum di¬ vini amoris mvsterium magis magisque foveretur: ut ni- mirum per totum annum exponeretur de parochia ad parochiam in ecclesiis parochialibus inque sanctuariis monachorum ac monialium sanctissimum Sacramentum adorationis causa ad instar Orationis quadraginta hora- rum, diurnis tantum horis, quotidie ab hora sexta matu- tina usque ad horam sextam vespertinam. Adoratio venerabundi Sacramenti per quadraginta horas anno 1534 inilium cepit Milani, unde per totam Italiam propagabatur. Piae memoriae Papa Clemens VIII. (1592—1605) per bullam »Graves et diuturnae« die 25. Novembris 1592 salutariter ordinavit, ut toto anno decurrente fieret sollemnis expositio sanctissimi Sacra¬ menti in ecclesiis romanis, inchoando prima Dominica Adventus in Capella palatii apostolici. ' Ex professo disseruimus de sanctissimo altaris Sacramento in litteris Nostris pastoralibus de die 20. Ianuarii 1895. — la prima Synodo Nostra, anno 1896 convocata, peculiarem consHtutionem de culm sanctissimi Euchari- stiae sacramenti promulgavimus. (Gesta ec statuta Synodi dioecesanae anno 1896 celebratae. Marburgi, 1897. Tit. II. cap. 7. pagg. 271—'-'86). In Synodo prae- sente edidimus constirutionem de sanctissima Eucharistia. uti est sacrificium. (Huius libri caput LXIX. pag. 287—460). — Huc referenda est Leonis PP. XIII. praeclara epistola encyclica „Mirae charitatis" de die 28. Maii 1902, agens de augustissima Eucharistia. Decretum hoc et decreta romanorum Pontificum Pauli V., Benedicti XIV., Pii VII. et Pii IX. valorem ha- bent pro sola urbe Roma. Pro caeteris regionibus re- quiruntur speciales concessiones. Ideoque sanctam Sedem apostolicam die 15. Martii 1904 humillime supplicavimus, ut benigne Nobis conce- deret privilegium, quo in ecclesiis, in quibus memorata fiet sollemnis expositio per unum diem, hac ipsa die expositionis unica Missa votiva sollemnis de sanctissima Eucharistia; in ecclesiis vero, in quibus dieta expositio per duos aut tres dies celebrabitur, prima respective ter- tia expositionis die Missa votiva sollemnis de augustis- sima Eucharistia, secunda die autem Missa votiva pro Pace ad tramitem instructionis felicis recordationis Cle- mentis XI. pro Oratione quadraginta horarum in alma Urbe cantari valeat. Sacra rituum Congregatio, utendo facultatibus šibi specialiter a Sanctissimo Domino nostro Pio X. tributis, die 15. Aprilis 1904 Nr. 35 gratiose annuit precibus. Pari modo a sancta Sede devotissime flagitavimus die 15. Martii 1904, ut Sua Sanctitas fidelibus, sollemni adorationi venerabilis Sacramenti adstantibus, indulgen- tias Orationi quadraginta horarum in Urbe concessas clementissime largiri dignaretur. Fideliter et feliciter Ecclesiam gubernans D. N. Papa Pius X. tenore Brevis de die 6. Aprilis 1904 gratiosissime ad septennium concpssit omnibus ac singulis utriusque sexus christifidelibus, qui quocumque die quamlibet e memo- ratis ecclesiis per aliquod temporis spatium visitaverint ibique ante sanctissimum Eucharistiae sacramentum ad mentem summi Pontificis pias ad Deum preces effuderint, ut omnes ac singulas tum plenarias tum partiales, ser- vatis servandis, Indulgentias, etiam animabus in purga- torio detentis per modum suffragii applicabiles, conse- quantur, quas consequerentur, si quamlibet ex almae Urbis ecclesiis, ubi Oratio quadraginta horarum est insti¬ tuta, eiusdem Orationis tempore personaliter ac devote < g?e 913 v < 3> visitarent, dummodo ea, quae ad eas indulgentias conse- quendas iniuncta sunt, pietatis opera rite praestiterint. Instractio accurata de expositione et adoratione sanctissimi Sacramenti in dioecesi Lavantina prodiit in folio dioecesano: Kirchliches Verordnungsblatt fiir die Lavanter Dioecese. 1904. Nr. I. art. 7. pagg. 5—8. Ani- marum pastores sedulo reflectant ad eam orani data occasione! Ordo seu conspectus dierura, pro expositione et adoratione Sanctissimi in singulis parochiis et ecclesiis praefixorum K item textus supplicationum et responsionum nec non interpretatio privilegiorum et indulgentiarum a sancta Sede pro perpetua adoratione sanctissimi Sacra- menti concessarum, continentur in praeallato folio periodico eiusdem anni 1904. Nr. XI. art. 102. pagg. 161—169. Etiam ad has ordinationes assidue et attente respicere ve- lint animarum curiones et ecclesiarum rectores. »Sacer- dotes enim«, ut ait gloriosae memoriae Leo PP. XIII. in suavi sua encyclica eucharistica de die 28. Maii 1902, »quibus Christns redemptor corporis et sanguinis sui mysteria conficiendi ac dispensandi tradidit munus, nihil profecto melius, pro summo accepto honore queant re- pendere, quam ut ipsius euckaristicam gloriam orani ope provehant. “ Fideles Lavantini iam hucusque Dominum sub spe- ciebus sacramentalibus in tabernaculo suo sobo moran- tem visitare et adorare in deliciis habebant. Imo ipsa perpetua adoratio sanctissimi Sacramenti anno 1774 introducta est in parochiis, quae quondam pars fuerunt dioecesis Seccoviensis, id quod historica documenta con- testantur. 1 2 1 Nuperrime prolatus est in lucern libellus, exhibens generales et spe- ciales normas et ordinem dierum et indulgentias pro perpetua adoratione Sanctissimi in dioecesi: Večna molitev na čast presvetemu resnjemu Telesu v Lavantinski škofiji. Maribor, 1904. Cena 10 h. Pagg. 25. — 2 In codice manuscripto: „Protocol und Eintrag der Filrstlichen Uecreten bey der Pfarr- kirchen St. Leonard (in W. B.) 1767“ reperitur accurata instructio Principis- Episcopi Iosephi Philippi de die 20. Decembris 1773 pro sollemni expo- sitione et perpetua adoratione venerabilis Sacramenti. Porro allegatur de- cretum de die 3. Ianuarii 1774, quo determinantur horae diurnae et nocturnae pro adoratione Sanctissimi in ecclesiis decanatus Leibnitzensis, quibus annu- 58 Et nune omnibus rite praeparatis incipiet perpetua adoratio divinissimi Sacramenti pro tota alma dioecesi Nostra. In decanali et parochiali ecclesia s. Magdalenae Marburgi sollemniter Nos exponemus prima Dominica sacri Adventus. id est die 27. Novembris volventis anni 1904, sublimissimum Sacramentum. Devocet haec pietas, ad adorationem divini Salva- toris in augustissimo Sacramento ut memoriale anni iu- bilaei Mariani inducta, coelestem benedictionem et gra- tiam super dioecesi Nostra et proferat in cordibus fidelium dioecesanorum uberes fructus terrenae salutis et aeternae! Sub finem cum Patribus Tridentinis (sess. XIII. cap. 5) profitemur fidem firmam: »illum eumdem Deum prae- sentem in sanctissimo Sacramento adesse, quem Pater aeternus introducens in orbem terrarum dicit: Et adorent eum omnes angeli Dei (Hebr. 1, 6), quem magi proeidentes adoraverunt (Matth. 2, 11), quem denique in Galilaea ab apostolis adoratum Juisse, Scriptura testatur «. (Matth. 28,17). Caput CV. De valore Constitutionum synodalium. Haec sunt praecepta et caeremoniae atque iudicia, quae 07 mandavit Dominus Deus vester, ut doeeremus vos et vos faciatis in terra. (Deut. 6, 1). Spiritus et vita sunt. Praevias Constitutiones pro sacri muneris Nostri officio in quarta Synodo dioecesana omnium simul col- merabantur sanctuaria B. M. V. in Iarenina, s. Iacobi, s. Aegydii, s. Leonardi, s. Georgii, ss. Trinitatis, s. Andreae in Svičina. Item consignantur in proprio elencho indulgentiae, quas pii adoratores sanctissimi Sacramenti lucrari po- tuerunt. Wolfgangus Pos, archidiaconalis Commissarius et decanus Leibnitzensis, per litteras de die 6. Februarii 1774 moderatoribus parochialibus misit libellum preeum pro pia adoratione sanctissimi. „3tio folget fiir ein jede Pfarr ein Buchlein von der Andacht der immer wahrenden Anbethung des lieiligsten Altars Sacrameuts. Wenn mehrere anverlangt werden, sind solehe Buchlein in der Buch Druckerey zu Graz und zwar ein jedes schon gebunden um 2 Kreuzer zu bekommen 11 . Idem Decanus die 18. Novembris 1774 „rollam“ transmisit cu- ratis, in qua legitur: „4 to die Saumseligen ernstlich venvahrnt werden, sowohl die zur immerwahrenden Anbetung des Hochwilrdigsten Altars Sacraments be- stimmte Tage, als anverlangten Bericht uber die diesfalige Eintheilung der Tag- und Nacht Stunden ehestens an Beborde ein zu schiicken. 11 915 lato consilio et labore ac studio, ut peculiares dioecesis Nostrae leges, condere iudicavimus. Illas in omnibus sedulo et exacte exequi singulis, ad quos spectant, serio iubemus et iniungimus et apud eos insistere non desistemus. Certe, magnum est, bonas ferre leges, at multo maius, eas torti et constanti volun- tate custodire et servare. Macti igitur sunto pastores et greges in religiosa observantia statutorum synodalium; unde ecclesiasticae disciplinae vigor Clerique robur ac decor resultant. Ideo urgemus et obtestamur omnes dioecesanos Noslros verbis Spiritus sancti: Gustodite verba padi huius et implete ea! (Deut. 29, 9). Chnnia jacite sine murmura- tionibus et sine haesitationibus, ut sitis sine querela et simplices filii Dei! (Philipp. 2, 14). Quoniam vero legum Nostrarum finis est charitas, idcirco exoptamus, ut eae amore potius virtutis quam poenae formidine observentur, ut adeo a censuris et poenis abstinere possimus. Nobis magis cordi est mederi, quam punire. Si quis tamen eas violare non dubita- verit, sciat, se etiam poenis arbitrio Nostro ferendis coer- citum iri. De caetero valor et obligatio Constitutionum syno- dicarum non expirant morte latoris, nec sunt leges mere poenales, sed obligant in conscientia earumque vis non retardatur per ipsam appellationem ad Superiorem. Nullum tamen ob praesentium aliarumve Constitu¬ tionum synodalium publicationem Nostrae vel successo- rum Nostrorum iurisdictioni praeiudiciumfinferri edicimus, firma ac plenissima Nobis eisque manente potestate: etiam extra Synodum derogandi abrogandique, quidquid in eis sancitum est. Omnem enim vim leges dioecesanae ab episcopali accipiunt auctoritate, qua etiam solvi possunt. Insuper Nobis reservamus synodalium Constitutio¬ num interpretationem, ita ut nulla veluti authentica ha- 58 * 916 beatur, nisi quae auctoritate Nostra fiat. Item requirenda est licentia et approbatio Nostra ad faciendam synoda- lium statutorum versionem in quamcumque linguam. Fiae memoriae decessorum Nostrorum sapientes leges, imo omnes, quae contrario legitimo usu abrogalae non sunt, dioecesis huius Nostrae laudabiles consuelu- dines in eis omnibus, quae Constitutionibus, in hucus- que celebratis Synodis latis. non adversanlur vel aliquo modo non immutantur, integrae validaeque manent et ab omnibus, quorum interest, servari debent. Valeant hic boni moreš plus, quam alibi bonae leges! Volumus porro et in virtute sanctae obedientiae praecipimus, ut smguli dioecesis Nostrae sacerdotes et clerici omnes, sacris ordinibus initiali vel proxime ini- tiandi, codicem seu exemplar synodalium Constitutionum rile promulgatarum penes se habeant et trequenter le- gant et perlegant, ut, quae ibi decernuntur, perspecta habere et accurate servare valeant. Volumus ulterius, ut, qui tradunt sacras disciplinas theologicas, uti professores theologiae moralis, pastoralis et iuris canonici, praesentis et praecedentium trium Sy- nodorum Constitutiones, pro re nata, memorent ac expla- nent, et super eis identidem interrogentur, qui examen subeunt, ut sacris ordinibus initientur, vel facultatem accipiant audiendi sacramentales contessiones, vel assu- mantur ad curam animarum. Praeterea desideramus et iubemus, ut in singulis congregationibus pastoralibus seu conferentiis decanali- bus aliquot capita Constitutionum per ordinem legantur, ita ut decursu annorum lectio omnium titulorum per- liciatur. Imperamus quoque, ut lectio allocutionum de triplici sacro munere doctoris, sacerdotis ac pastoris 1 ; porro de obedientiae excellentia, necessitate deque eius gradibus 2 ; item de regulis ad vere sentiendum cum sancta 1 Gesta et statuta Synodi dioecesanae anno 1896 celebratae. Marburgi, 1897. Pagg. 96—113. — 2 Idem, pagg. 118—138. <^s_ 917 *><§> matre Ecclesia 1 ; denique de bono Pastore 2 singulis annis in serninario maiore dioecesano fiat et quidem in coe- naculo prandio durante. Demum per se intelligitur, Nos nolle neque posse per Constitutiones synodales derogare iuri communi neve laedere aut imminuere privilegia regularium vel aliorum. Itidem per se patet, Nos omnia et singula, quae in hac aut in praeeuntibus Synodis a Nobis acta et statuta sunt, penitus submittere inlallibili iudicio sanctae romanae Ecclesiae, quae est columna et firmamentum veritatis omniumque aliarum ecclesiarum mater et magistra. Per se patet, ut aiunt, Nos humillime subiicere omnes actiones ac Constitutiones synodales supremae auctoritati et irre- formabili iudicio romani Pontificis, sanctissimi Domini Nostri Pii. divina providentia Papae X., quem Deus 0. M. ad commune totius orbis terrarum bonum conservet, sospitet, tueatur! Faxit in misericordia dives Deus, ut opus, quod ad excolendam vineam Lavantinam suscepimus, iucundos uberesque fructus afferat! Et nune cum propheta conclamamus: Finis venit, venit finis... Ecce venit. (Ezech. 7. 6). Expliciunt statuta synodalia. Facientibus haec, erit vita aeterna. Amen di- cimus vobis. Quod si quis non obedit verbo nostro per epistolam, hunc notate et ne commisceamini cum illo, ut conjundatur; et nolite quasi inimieum ezistimare, sed corripite ut fratrem. Ipse autem Dominus pacis det vobis pacem sempiternam in omni loco. Dominus sit cum omnibus vobis! (II. Thess. 3, 14—16). 1 Actiones et constitutiones Synodi dioecesanae anno 1900 peraetae. Marburgi, 1901. Pagg. 121—129. —• 1 2 Ecclesiae Lavantinae Synodus dioece- saDa anno 1903 coadunata. Marburgi, 1904. Pagg. 117—130, ^a 918 <§> Attestatio concordiae Constitutionum typis editarum cum originali manuscripto. Praeallatas Constitutiones svnodales, ut in hoc ori¬ ginali reperiuntur, lypis imprimere et puhlici iuris fieri praecepimus. Dabamus in residentia Nostra princ.-episc. Marburgi, festo beatorum Iacobi et Philippi apostolorum, die 1. men- sis Maii 1904. f Michael, Princeps-Episcopus. Martinus Matek, Doctor romanus in iure canonico, Secretarius Synodi. Dr. Ioannes Mlakar, Notarius Synodi. Index methodicus. Ecclesiae Lavantinae Synochis dioecesana anno Domini 1903 coadunata. Pag. Verbum promissionis divini Salvatoris. 2 Synodus dioecesana, anno 1903 post Virginis partum habita, iugiter recolendae memoriae beatissimi Patris Leonis XIII., quinque lustra Pontificis, sacranda signatur. In piam memoriam Leonis XIII. Electio sanctissimi Domini nostri Pii Papae X. Pars prior. Acta praesynodalia. Decretum, quo acta Synodi Lavantinae, anno Domini 1903 convocatae, authentica et fide digna declarantur . . 10 Congregationes praeparatoriae. 11 Litterae decretales, quibus quartae Synodi dioecesanae La¬ vantinae celebratio decernitur. 13 Indictio indulgentiae plenariae a sanctissimo Patre Leone XIII. occasione celebrationis quartae. Synodi dioece¬ sanae Lavantinae gratiosissime concessae .... 21 Ordo et ratio gerendorum in quarta Synodo dioecesana Lavantina: Praemonenda.. 25 De prima Congregatione generali. 26 De prima Sessione sollemni. 35 De Congregationibus particularibus. 37 De secunda Congregatione generali. 37 De altera Sessione sollemni . 38 co co II Preces in Synodo persolvendae. A. In Congregationibus generalibus et particularibus. Pag. De tertia et quarta et quinta Congregatione generali . . 39 De tertia et ultima Sessione publica. 40 1. Ante actionem synodalem. 42 2. Post actionem synodalem. 43 B. In Sessionibus publicis. 1. In Sessione primae diei. 44 2. In Sessione secundae diei. 52 3. In Sessione tertiae diei. 55 Ad sacratissimum Cor lesu formula consecrationis recitanda 58 Orationes in fine Synodi persolvendae. 59 Forma professionis fidei Tridentino-Vaticana. 62 Consignatio, nomina exhibens omnium et singulorum, qui Synodo, sub auspiciis Celsissimi ac Reverendissimi Principis-Episcopi Michaelis habitae, interfuerunt . . 65 Pars altera. Gesta synodalia. Instrumentum authenticum Synodi dioecesanae Lavantinae quartae, anno Domini 1903 in sacello s. Aloysii Marbnrgi celebratae. Congregatio generalis prima. 84 Sacra dictio ad exordium quartae Synodi dioecesanae habita, die 24. rnensis Augusti 1903 . 85 Decretum de Synodo aperienda et initianda. 90 Decretum de Ministris Synodi. 91 Decretum de Iudicibus querelarum et excusationum ... 93 Deputationes pro disquirendis Constitutionibus synodalibus 95 Decretum de Examinatoribus ordinandorum. 97 Decretum de proponendis et a Synodo approbandis Examina- toribus promovendorum ad beneficia curata ... 98 Decretum indictionis primae Sessionis publicae .... 99 Sessio sollemnis prima. 101 Decretum de professione fidei emittenda. 102 Decretum de praeiudicio non afferendo sive de iure unius- cuiusque servando. 103 Decretum de modo vivendi in Synodo.103 Decretum de servando secreto. 104 III Decretum de permanentia seu de non diseedendo Synodo durante. 105 Formula iuramenti pro Examinatoribus ordinandorum . . 106 Publicatio Examinatorum svnodalium iam electorum . . 106 Decretum approbationis electorum Examinatorum synodalium 107 Formula iuramenti pro Examinatoribus synodalibus . . . 107 Decretum indictionis secundae Sessionis publicae et sollemnis 108 Congregatio generalis secunda. 110 Homagium per telegramma praestitum Suae caes. ac reg. Apostolicae Maiestati.111 Responsum.111 Decretum de Iudieibus Synodi in partibus.112 Decretum de constitutis Consiliariis Iudicii ecclesiastici dioe- cesani. 113 Decretum de Testibus synodalibus.114 Decretum de officio mortuorum.116 Sessio sollemnis secunda.117 Sermo synodalis, in secunda Sessione publica et sollemni habitus die 26. mensis Augusti 1903 . 117 Formula iuramenti pro membris Iudicii dioecesani . . . 130 Formula iuramenti pro Iudieibus in partibus et Litterae commendatitiae. 131 Formula iuramenti pro Testibus synodalibus.132 Decretum de Censoribus librorum imprimendorum . . . 132 Formula iuramenti pro Censoribus librorum typis edendorum 133 Telegramma synodicum Pio X. Pontifici Maximo Romani missum .133 Responsum.134 Decretum indictionis tertiae et ultimae Sessionis publicae et sollemnis.135 Congregatio generalis tertia. 137 Telegramma synodicum Eminentissimo Cardinali Katsch- thaler Principi-Archiepiscopo et Metropolitae Salis- burgum missum.137 Responsum. 138 Congregatio generalis quarta.140 Salus Colendissimo hospiti, Excellentissimo ac Reverendis- simo Domino Archiepiscopo Zagrabiensi Dr. Georgio Posilovič, data. 140 Congregatio generalis ultima.143 Libellus supplex Procuratoris Cleri quartae Synodi dioece- sanae.145 Sessio sollemnis tertia eaque ultima. 149 Epilogus sacer, sub finem quartae Synodi dioecesanae, die 28. mensis Augusti 1903 habitus. 150 tv Pag. Decretum de concludenda Synodo. 158 Decretum indictionis proximae Synodi. 159 Promulgatio litterarum, quibus indulgentiae plenariae a beatissimo Patre Leone Papa XIII. concessae sunt 161 Publicatio plenariarum Indulgentiarum latina, theodisca et slovenica lingua. 161 Decretum, quo Synodus dimittitur. 163 Pars tertia. Statuta synodaIia. Decretum, quo Constitutiones Synodi Lavantinae, anno 1903 celebratae, sollemniter confirmantur ac promulgantur 168 Constitutiones synodales. Titulus primus. De fide et doctrina catholica. Summarium. 169 Caput LXL De lectione sacrae Scripturae in genere et speciatim in linguis vernaculis. 170 Caput LXII. De vera et falsa reformatione.198 Caput LX1II. De apostasia ut vocatur a Roma .... 220 Caput LXIV. De quaestione sociali expedienda .... 235 Caput LXV. De democratia Christiana seu de benefica in populum agendi ratione. 241 Caput LXVI. De organisatione catholica.254 Caput LXVII. De alcoholismo.263 Caput LXVI1L De operatione sociali in dioecesi .... 273 Titulus secundus. De cultu divino. Summarium.286 Caput LXIX. De sanctissima Eucharistia sub ratione sacrificii 287 Instructio brevis de Missae sacrificio, pretiosissimo thesauro Ecclesiae.298 Sacrificii Missae ritus et caeremoniae exponuntur eorumque significationes declarantur.311 Kratek pouk o daritvi svete maše, naj dražjem zakladu svete Cerkve.340 Sveta maša, nje obredi in njih pomen.354 v Kurzer Unterricht iiber die heilige Messe, den grossten Schatz der heiligen Kirche.393 Das heilige Messopfer in seinem Ritus und seinen Zere- monien und deren Bedeutung.410 Caput LXX. De prima puerorum ac puellarum sacra com- munione. 460 Caput LXXI. De sacramento Ordinis sacerdotalis . . . 495 Caput LXXII. De Missarum stipendiis.508 Caput LXXIII. De sacris indulgentiis.529 Caput LXXIY. De cultu sacratissimi cordis lesu ac puris- simi cordis Mariae.539 Caput LXXY. De Mariae virginis et Angelorum ac Sancto- rum veneratione .551 Caput LXXVI. De sacris reliquiis et imaginibus .... 560 Caput LXXVII. De cantu ecclesiastico et de mušica sacra 573 Caput LXXVIII. De cantu ecclesiastico in lingua populari 590 Titulus tertius. De Cleri populique disciplina. Summarium.601 Caput LXXIX. De vita et honestate clericorum .... 602 Caput LXXX. De concordia Episcopum inter et Clerum servanda.612 Caput LXXXI. De Curia episcopali.620 Caput LXXXII. De Capitulo cathedrali.635 Caput LXXXIII. De directoribus seminarii clericorum . . 654 Caput LXXXIV. De sacrae theologiae professoribus . . 661 Caput LXXXV. De clericorum coelibatu.674 Caput LXXXVI. De conversatione clericorum cum superiori- bus, aequalibus et subditis.683 Caput LXXXVI1. De catechetarum relatione erga magistros scholarum .691 Caput LXXXVI1I. De ministris ecclesiae inferioribus et organistis. 699 Caput LXXXIX. De vitricorum requisitis, iuribus et officiis 723 Caput LXXXX. De Christiana disciplina populi dioecesani 738 Caput LXXXXI. De antiquis piis consuetudinibus catholicis in dioecesi Lavantina deque mediis eas conservandi ad confirmandam fidern catholieam.744 Caput LXXXXII. De sanctilicatione dierum festorum . . 759 Caput LXXXXIII. De ieiunio ecclesiastico.768 Caput LXXXXIY. De institutis pauperum parochialibus . 778 Caput LXXXXV. De advocatione brachii saecularis pro evellendis publicis scandalis et criminibus .... 786 narodna IN univerzitetna knjižnica VI Titulus quartus. De regi mi ne eeclesiastico. Summarium. Caput LXXXXVI. De processu ex informata conscientia Capnt LXXXXVII. De re monastica. Caput LXXXXVin. De benedictione paterna. Caput LXXXXIX. De bibliotheca dioecesana. Caput C. De bibliothecis parochialibus. Caput CI. De archiviis parochialibus et decanalibus deque archivio dioecesano. Caput CII. De taxa dioecesana. Caput CIII. De iudiciario Curiae episcopalis ordine proce- dendi in ecclesiasticis causis contentiosis nec non disciplinaribus et criminalibus. Caput CIV. De votis synodalibus. Caput CV. De valore Constitutionum synodalium . . . . Attestatio concordiae Constitutionum typis editarum cum Pag. 805 806 816 839 846 851 857 865 872 902 914 918 I