»• * . ‘ . i * —è $4' : *> & ' © D;\ F. Kamrcnysr ' Arzi Bei-iln W. 15, UliiandsirasHò 23. Sprechst. 9-10, 4-5. I ti J . ... M .:.VA *4 M l "■ M f&m SANCTORII SANCTO RI I z S*** un/tjklttf ivstinopolitani »n unsiJkUtf-v.-fizfo/yd-J/OOU*V ^uPruAXi eunti *M:rp Olim 'Jian.c[ohccX)(l.«\' IN PATAVINO GYMNASIO MEDICINKE THEO RICAM ORDINAR. Primo loco profitentis COMMENTACI *4 IN PRIMAMPEN PRIMI LIBRI Canonis Auicennae ^ AD FERDINAND VM G O N Z A G A M DVCEM MANTVAE, ET MONTISFERRATI,&c. Serenifiìmum, & Inuidifiìmum £FH TRÌPLICI JNDIC £, VNO £V£ ST IO ^CVM, Alteri JnJlrnmeMorim, Ttrtu Utrum uorMiuln,^:. SVPERIORVM PERMISSV, ET PRIVILEGIIS..:- venetus; m dcxxvi, Apud lacobum Sarcinam * - : d- : / c' * - . ‘ '* ' - •* ’*kr« f - I 2 SANCTORI! SANCTORI I j IVSTINOPOLITANI Olim IN PATAVINO GYMNASIO ! MEDICINAE THEORICAM ORDINARIAM PRIMO LOCO PROFITENTIS Commentaria i IN PRIMAM FEN PRIMI LIBRI CANONIS AVICENNA- «Mi . ' nimè pertinet. Iacobus de partibus, qui inter idos Antiquos interpretes enumeratur, in fine commentariorum huius prioif fen, fatetur, de philo-fophia extra limites medicos egide ( inquit,) ve iuuenes illam addifcant.fubdens.quia fgpé prgci-pites reliXa philofophia dant operam medicin^, vt folum artem lucratiuam exerceant. Nos quidem fupponemus,leXores,huiufq; medicing ftu« diofos, antea aliquid de philofophia intellexifle : ideo,licet ffpiffìmè, & de rebus logicis, &phi-iofophicis aliquid dixerimus, illa tantum amplexemur, quxnos facili manuduccnt ad vltimum fcopum, qui eft, vt habita fanitasconferuetur,& amida recuperetur: hocque Itylo in his commen-tarijsprogrediemur, vthsecAuiccnng phyfiolo-gia, non folum per Hippocratem, & Galenum : fed etiam per ipfam praXicam confirmetur: quia ficuti praXica non intelligitur, nifi confirmetur per ipfam Thcoricsim, tanquam i priori, &per demoftracionem propter quid: ficTheorica, nifi corroboretur per ipfam pradicam, tamquam d poderiori, & per dcmoftrationem quia, minime percipi poteft. Noftra igitur intentio eft, & in pr?ludij$, & in fingulorum textuum interpretatione hgc duo, docere: Primum, Theoricam ipfam : Secundum cui parti mcdicinj curatricis, vel conferuatricis diXa Theorica inferuiat : ficque ne latum quidem vnguem difeedemus i medici fcopo, qui eft, A vtom- QJJ AE Š T- I. 2) E 1 "KT E l O T^E. RIMAM Fen primi Libri canonis Auicennj interpretatur, priùs illa proludia, qug fiint omninò necedaria pro faciliori in-telligentia dicendorum, B confiderabimus : omittemus enim inutilia. Neq; imitabimur illos interpretes,qui fuse agunt de re-busminimè pertinentibus ad artis mcdicfintelli-gentiam : ficuti dum fuse difputant de Auicenng nomine, vel dum longa inquificionc perquirunt, an Auicennas fuerit Princeps, vel Regis Perfarum fecretarius, vel dum inlibri vcftibulo, licet fuerit machometanus, agit gratias Deo, quieftfuper omnes Prophetas, interpretes antiqui extra limi- C tes diffufi laborant m declarando quid fit Deus, & quid Propheta ; quod vt faciant, totam inuer-tunt Theologiam.Parimodo,dum Auicennas inquit, propter amicorum preces hunc librum In lucem edidiflè,agunt de amicitia,& latis diligenter : hf c, & id genus alia innumerabilia relinquemus: quia horum confideratioad huiusdoXring intelligentiam, & ad verum Medici fcopum mi- 3 Sančtorij Commentaria 4 vt omnia confiderentur in gratiam fanicatis con- A ralem.Naturalis conlìclerat fcptem rcs, de quibus feruande, vel recuperando : immo nihil dicemus de medicino Theorica, nifi ftatim frutìu'm prò addifcenda pratica fubne&amus.-fi de medicino fubicčto agemus : /i de ordine , &dc quacumque alia Theorica remotiflSmaab ipfa pratica , ea omnia (quod alij ante me non fecerunt) quantum valeant in gratiam ptaftico, aperiemus. Neque illos imitabimur, qui folum incommuni fpéculatione ptfrfifttinr, qui fepofito medicino fcopo Theoricam confiderant, fetnperiru. ipfis nubibus perfiftentcs, acnumquam ad inferiora, feiiad ipfa experimenta defeendunt: fi- Auicennas agit in hac prima Fen, quo fune elementa, temperamenta, humores, membra, fpiri-tus. facultates,& operationes. NonnacuraJis vero Medicino pars confiderat fex res non naturales, ideft, aerem, cibum & pòcum , fomnutn & vigiliam,motum & quietem, quoexcernuntur & retinentur,& animi padiones. Pars vero Medicino proternaturalis confiderat caufas, morbos, ligna, & curationem. Hoc Medicino diuifio eft diminuta, quia di-flindè non ampleditur omnes .partes. Proccrea diflindio facultatum cognolcitiuarum in fuas cuti eueniebatantiquis djfcipnlis Iacobide Par- B partesnon defumiturd materia : fed d forma_., tibus, & aliorum veterum fedatoribus, qift/ vt fertur) decem annorum curfu in Theorico ftudia incumbebant,antequam intelligerent,quo modo proferiberentur clyfteres. Quantum attinet ad proludia.Groci, Arabes, & Latini conuenerunt, ante interpretationem., librorum, plura effe declaranda : fed aliquando nimium fuse. Groci, vt Simplicius, & Am-monius in ante prodicainentis dicunt, ante verborum interpretationem, decem proludia erto confideranda: Auerroes in Proemio primi libri Phyficorum proponit odo. Nos tamen, quia_* (limus in dottrina fatis clara, quinque folum con-(iderabimus, videlicet intentionem Audoris, diuifionem totius medicino, fubiedum, ordinem, quo vius eft Auicennas, & libri inferipeio- nem. . • . Quo ad intentionem . Intentio Auicenno in hoc primo libro Canonis eft agere de vniuerfa_* Medicina per compendium , fed exadutn quidem ; ita vt dicatur compendium potius penes verba,quam resipfas: quia res mediconon multiloquio, fed paucis cxatìè confidcrantur. Amplc-diturque Auicennas longè plura in hac primi.» Fcn,quam ipfe Galenus in arre parua, in qua, neque de elementis, de humoribus, de facultatibus, de fpiricibus, de anatomia, neque de multis alijs verba facit. Proterea in tribus Fen fequentibus agit de morbis, dc morborum caufis,de remediorum materijs.de pulfibus, de alui excrementis, & de multis alijs, de quibusforrafte Galenus neque ita particulatim Termonem habuit, neque ita cli-tè totam abfoluit medicinam, Q V A s T. II. DE MEDICINE DIVISIONE. \ Vicennas in a. cap. huius primo Fen, Auerroes in primo coli. 8c Arabes omnes diuidunt Medici nam in theoricam, & prafti-cam: quo diuifio proprie non conuenit Medicino,vt in declaratione fecundi capitis oftendemus. Alij diuidnnt Medicinam in tres partes, ideft in naturalem, in nonnaturalcm, & in proternatu- ideftdmodoconfiderandi ipfam materiam: modus enim confiderandi eft prodicatum primi modi dicendi per fe, per quem probamus padio-nesinhorerefubicfto, & talis modus non fumi-tur i materia. Vera Medicing diuifio eft illa audoris Introdu-dorij cap.feptimo,& odano, quod fcilicet Medicina fit diuifa in quinque partes,nempe in phyfio logicam, pathologicam, fimioticam,hyginem, & therapeuticam, quo therapeutica deinde diui-dicur a Galeno lib. de partibus artis Medico cap. i. in chirurgicam, pharmaceuticam, & dioteci-C cam. Hoc Prima Fen continet partem phyfiologi-cam, ideft medicam philofophiam, quo folum contemplatur fepeem res naturales , quo fune elementa, temperamenta, humores, membra , facultates , fpiritus, & operationes, de quibus omnibus tantummodo agit Auicennas in hac Prima Fen, & Galen. in libris primo cladis : fine hac prima«edicino parte, nec fanitatem tueri, ncc proferuare , aut vires reafumere valemus? immo his rebus naturalibus non perceptis, ncc morbos curare, nec figna , nec prognoftica in-eclligcre valemus. D Secunda Fen continet partem pathologicam, fitieotiologicam, & fimioticam: pathologica.* agit de differencijs morborum , & fymptoma-4utn : otiologica de caufis, & fimiotica de fignis. Galenus veto in fecunda clade agit de parte pathologica,& otiologica: in tertia vero clade dc fi-miocica,ideft de fignis,vt de locis affečtis, de pul-fibus.de crifibus, & dc diebus decretorijs. Tertia Fen continet hyginen, ideft partem de tuenda fanitate, de qua Galenus in quarta claf-fe: hocque diuiditur in has tres partes, incue-tìichen, ideft in boni habitus conferuatricem_,, in prophylatìicen, ideft in proferuatricem , quo £ prohibet, ne corpora decidentia in ogritudinem cadant, & inanalepticen, ideft in virium refum-ptiuam, quo pertinet ad corpora conualefcen-cia-.. Quarta Fen continet Therapeuticam, de qua Galenus in quinta, & festa clade . Prstcr has -clades eft liber Ifagogicus, Aphorifmi, alia: Hippocratis fententi* , & libri fpurij : qui fimili-ter ad proditìas clades reducuntur: Ifagogicus enim ad primam cladem, vt in fecunda editione re- ne reduxit Trincauellius : Hippocratis fenten- A tiae ad quinque prarditìas : fimiljtcr libri fpurij vel ad partem phyfiologicam, vel ad pathologicam , fiuè aetiologicam > ad fimioticam, ad lalubrem,vel ad therapeuticam, vt nullum o-pus medica: artisinueniri pojflìt, quod ad aliquà ex didis daflibus reducibile non fit; hxccjue de diuifiono. Q V AE S T. III. db s v b i e c t o. B i Vo ad fubiedum. Primo, feien dum, fubiedum totius medicina: aliud effe circa quod, & hoc eft corpus humanum, quod ì Galeno lib. de partibus arcis medicx cap.8. vo-——,---------catur fecunda materia , & per hoc fubiedum medicina non diftinguitur ì philofophia: quia etiam philofophia naturalis confiderat corpus humanum,& fanitatem. Aliud vero eft fubiedum quod conftituit artem, & eft ratio formalis,per quam medicina differt a philofophia naturali,& ab alijs artibus : hocque C fubiedum feu ratio formalis ex Anftot.i. Ethicorum cap. i. & ex Gal.lib. adTrafybulumcap. a8. eft finis, perquem artes conftituuntur, & ab alijs diftinguuncur. . . Deinde feiendum eft,finem omnium artiu effe operationem,fiuc opus aliquod relidum poft operationem,perhuncqucfinem, fiueper hanc operationem artes per fe, & proprie conftituuntur, & diftinguuntur ab omnibus alijs artibus. Quis dixichoc? Ariftoteles i. Ethicorum cap. iTquarto vero metheororum circa finem habet lisec verba, attinia efte terminata opere, idefl in vratiam bonarum operationum. Similiter p. me- d taphyf. tex.15. habet, finis veroaduseft, & cuius gratia potentia fumitur : non enim vt ui-fum habeant animalia vident, fed vt videant ui-fum habent : fimilicer xdificatiuam, vt xdifi-cent : quia uerus omnium artium finis eft operatio. Demum Auicennas in hac Prima Fencap. i. vult,finales caufas elle ipfas fundiones fiue operationes, quod idem eft. Quod vero finis, & non fubiedum circa quod conftituat artes, patet ratione, & experientia . Ratione, quia finis cuiufque artis non conue-nit omnibus artibus, fiditi conuenit fubiedum £ circa quod: hoc enim poteft conuenire multis artibus. Experientia; quia à fubiedocirca_. quod artium ad ipfas artes non valet mutua fub- hftcndiconfequentia:non enim valet,eft ferrum, ergo datur ars fabrilis : nec valet, eft corpus humanum fanabile,ergo eft medicina: quia a principio mundi fuit ferrum, & fuit corpus humanum fanabile : non tamen ftatim fuerunt muen-tx ars fabrilis, & medicina. Valet tamen ub o-peratione, fiue d fine artium ad ipfas artes > & tu- ceuerfa illa mutua fubfiftendiconfequentia_,. Quod probaturexemplo multarum artium. Primo tempore Romanorum erant lumina perpetua, oleum incombuftibile , & linum viuum incombuftibile : arte deperdita , etiam lumina perpetua funt deperdita. Deinde erat ars,qud fiebant vitra tradabilia : arte vero deftruda_., etiam illa operatio, fiue illud opus eft deperditum. Similitereracars, qua lapidem prophiri-temlfiiigabant, &perpolitum reddebant: arte amifla, etiam illa operatio eft amilfa, & vice-uerfa: quia, fi aliquis fciret hunc lapidem legare,ars ilicò refurgeret. Itidem purpura eft deperdita , & encauftun^, quod faciebant ex purpura, quod erat atramentum, quo folum Imperatores in litteris fubfcribendis vtebantur; dico folum Imperatores, quia erat alijs vetitum fub pena rebellionis. InfuperByllus.ideft Jinu mol-liifimum,quod erat coloris lutei fplendécis,vc au rum,eft deperditus. Prxterea linu viuum incombuftibile,ex quo conficiebatur tela incombuftibi lis. Ad hxc habebant aurichalcum 1 erat enim aes auro limile,& auro excellentius: nollrum vero aurichalcum eft aes quibufdamjpiilueribus afperfum.Demum habebant oleum incombuftibile: immò fub Paulo tertio Pontifice inuentum eft fepulchru, in quo lucerna ardebat: fed admif-fo aerc,extinčta fuit : arferat annos plus minufue 15 5 o. H is deperditis deperdita eft ars,& iftorum operatio. Sed conferamus hanc contemplationem ad exemplamedica.Tempore Hippocratis,vt colligitur ex feptima fec. aphor. 45. erat ars fiue modus facilis fanandi abfceflum hepatis ferro ignito : hic cit zph. Jutorum heparfuppuratutn aduritur ,fì pus album fluxerit, euadunt : fi vero vt amurca, pereunt. Quem modum, neque Galenus , neque pofteriores medici habuerunt: amif-fa igitur illa arce , illud opus quoque eft amif-fum. Similiter ille modus facilis fecaudi arterias eft deperditus cum ipfa arte. Itidem Galenus 13. Mech. cap. vltimo inuenic modum auferendi catarrhum prodeuntem d vitio vaforum: illumque docet : nihilominus Noftratcs eum_. nefeiunt adminiftrare, hxc particularis ars lanan di catarrhum perijt:hxc ferèfunt verba Galeni. Si intemperies Cerebri eft caufi fluxionis, corrigi debet epithematis : fed ft fluxio pendeat à vitio vaforum, arteriarum videlicet, feuvenanm, ita vt ratione imbecillitatis venarum, vel arteria- . rum recipiantur aliarum partium excrementa, intercipimus venam, vel arteriam excidendo, ut fa-ila cicatrice, humores non amplius confluant in cerebrum. Sic qui fanant fiftulas, fecant,&fa-ciunt varias cicatrices, vt fluxionem tollant. Sic vlceracallofa curatu difficilia, dum inciduntur, fanantur: quia introducuntur cicatrices. Ecce, quod operationes confticiuint artem , & uice-uerfa : quia eatenus uocantur artifices , quatenus proprias artis operationes exercere ualenr. Simili modo plurima inuenta funt, qua: tempore Galeni non erant, qux habent proprias A a firn- fundiones, ut horologia> confpicilia, bombarde, porcelanx, fericu,& plurima alia , quae proponuntur à Guidone Panatolo in libello de rebus deperditis. Mulca quoque inueniuntur in medica facultate his temporibus,quxfortafle tempore Hipp. & Galeni non erant. Nos diu infudauimus,8c in-uenimus nonnulla inftriimetnta medicinx vtilia. Skuti inftrumentum vitreum, quod re vera apud Heronem erac inuentum , fed in alium ufum. N us vero illud accomodammo ad medicam o-perationem , fcilicet ad determinatos gradus pro dimetienda calida, & frigida temperatura aeris, & partium externarum corporis. Simili-ter quacuoc modos pro dimetienda htunida,& ficca temperatura, quospropofuimus aph. 4. fe cundx ledioms Scacicx noltrx. Duo inltrumen-ta pulfilogia pro dimetienda pulfus frequentia. Inftrumentum perforatum pro de mulcendo. om ni dolore. Ledumartificiofum. Inftrumentum adfedandam ficim. Duoinftrumencapro auferenda aqua hydropicorum . Clyfterem artifi-ciofum. Syringam pro auferendo calculo velie» exiguo tamen. Modum perforandi quamlibet corporis partem fine dolore. Cucurbitulas artifi-ciofas. Annulumcum lapide cauftico,quo vl-cera fimplicia tangendo fanantur. Modum di-gnofeendi, d quacaufa fiat tremor non antea in-telledum. D ias ftateras,alteram,qua aqux fluminis impetum : alteram, qua ventorum impetum nos perpendere exadilfimè poffumus : lta-tica quamplunma, &Q. multa alia ab antiquis, quodteiam, non propofita, qux omnia edunt operationes proprias ; de quibus inftrumentis in alio libro agemus : quare patet expergentia,operationes conftituere artes, & artes conftitui ab operationibus. Sed, vt ad propoficum noftrum redeamus, videndum eft, quifnamfit ille finis in medicina, per quem medicina diftinguitur ab alijs fcien-tijs, & ab alijs artibus ; finis enim verus, & proximus per quem medicina diftinguitur ab alijs arcibus,fi credendum fit Galeno, Ariftoteli.Auer roi,& Audori introdudorij non eft fanicas: quia fanitas eft poliremus, & non proximus, & vocatur fcopus,& non finis. Galenns enim libro de_* fedisin principio habet hxc verba, 'ljr/* Tpuiis vwxis (j.iy Cyitut, : Tihfoiitf x.T»rif dor is. /deft fanitas eft fcopus in medicina : Comparatio vero fluitatiseli finis. Arilloteles vero primo Rhet. cap. r, habet hxc verba, neque efi medicina famtatem induce' re : fed quoufque posfibile eft bene curare: quiare-£tècuramus etiam mfanabiles : neque Rhetoris finis eft perfuadere , fed aptè dicere ad per-fuadendum: neque naut* finis eft portus ; fed in-uenire modum , quo nauta poftit portum adi-pifei. Auerroes autem primo collige, c.i,habet hfc verba, finis medicina non eft ad fanandum ,fed ad faciendum illud, quod posfibile eft ex arte. Audo-ri quidem introdudorij capit. 5. dicit fanita- A tem non effe finem in medicina, fed elfe fcopu. Hinc Galenus z. meth. cap. 7. & 9. meth. cap. 7. Loquens de parte curatiua non dixit ; finem elfe fanitatem, fed inuenire modum,quo fanitas pof fit acquiri prout polfibile eft; hxcque funt verba Galeni,finis propofitatraftationis eft inuenire remedia, ut bene curemus. Similiter primo de tuenda fanicate in principio, habet finem medici conferuantiselfe inuenire modu,quo fanitas pof-fit conferuari, prout polfibile eft. Ita vt omnes artifices fabricent fuum proximum, & internum finem, qui eft ratio formalis, qua diftinguitur vna ars ab alijs artibus. Hinc Arilloteles z. poft. B cap. vltimo, & 6. Ethicorum cap. 4. dicit, artes verfari circa generationem fuifubiedi ad differentiam philofophix naturalis, mecaphyficx, & mathematicx,quorum fubietìa nó fiunt,fed fada funt ab »terno. Quare concludimus,quod bene curare humanti corpus, prout polfibile eli, quod confiftit in inuentione remediorum, effe finem proximum in medicina : Acuti bene nauigaroj dicimus effe finem nautx . Mutent igitur fen-tentiam, qui dicunt inuenire remedia, & bene curare ede officium medicinx, & non finerxu., quali quod medici finis non fit quoque officium, vt bene nauigare eft officium, finis Nautx : C quiacoadi debent concedere, arcem medicam.» per hoc officium, fiue per hunc finem conftitui, & diftingui ab al i js artibus. Prxterea illud quod conftituit, & diftinguit artes inter fe ab Aditotele, Gai. & ab alijs citatis audoribus vocatur finis: quare liandum eft in nominum impoficione primis impoficoribus : Arilloteles enim vult, vc didumeft, quod bene curare prout eft polfibile vocetur medicinx finis: fic Auerroes vult finem non elfe ad fanandum , fed ad curandum prout polfibile eli ex arte: Galenus vero vult finem in medicina effe inuenire modum curandi, vel prx-feruandi ,• ergo flandum eft didis audoribus , D quod bene curare, vel inuenire modum quo bene curemus, vel prxferuemus prout eft polfibile fit finis medicinx internus, qui conftituat ipfam medicinam,eamque i naturali philofophia fepa ret, & diftinguat. Hisfuppolìtisclarè patet, aliorumfententias minus veras efle. Montanus in hoc loco,8t Conciliator differentia fexta dicunt, fubiedum medicinx proximum, & adxquatum effe corpus humanum, vt fanabile. Diuus Thomas in quxftione fupra Boetium dc E Trinitate cap. z. dicit fubiedum medicinx effe corpus humanum fanabile ex arte. Curtius putabat fubiedum medicinx effe fanum.,, Clarilfimi hi Audores non videntur bene fen-tire . Primo quia corpus humanum fanabile, vel fanabile exarte,vel fanum erat antequam fuerit inuenta medicina; & fi periret ars medica, adhuc remaneret corpus humanum fanabile ex arte deperdita, vel adhuc non inuenta. Deinde ex Ariftotile i.Rhet. cap. 1. non folum corpus hununum fanabile pertinet ad medicum ; fed etiam etiam infanabile.quia dicit reflè curamus infuna 4 biles,prout tales funt. Denique medicus non fo-lumconliderat fanabile, & infanabile.'fed etiam fanum, &argrum, differt enim fanabile d fano ; quia fanabile dicit potentiam, fanum vero dicit adlum : quare dicimus nos, fanum, agrum, neutrum ,fanabile, infanabile, falubre, & infalu-bre , quae pertinent quoque ad Philofophunu. effe fubie&a circa quod, per bare fubiefta vt optime dicit Auerroes in primo collibet iiv* principflo, medicina non differti philolophia : quia etiam Philofophia eli fcieutia falubrium, infalubrium, & neutrorum QVAEST. IV. DE ORDINE. Ratìaturi de ordine, quem fer-uat Anic. in hac fua medicina, prius examinabimus opiniones, qu* feruntur per fcholasi deinde cani eligemus, quse vi» ________debitur nobis probabilior * H*c cóiìderatTo de ordine eft magni momenti : Hinc falluntur quoque Antiqui Latini ; Pluf- B quia non agiturfojum de ordine, quem feruat quameommentatoremm dicebat/ubiectù medi cinse elle quid commune fano, & segro. Primo fallitur; quia non datur quid commune pofiti-uo, Scpriuaduo. Prstereacurnon dixit fano, segro, & neutri ? Imo curnon dixit, quid cotn-mime, fano,segro, neutri, falubri , & infalu-bri ? quia hxcomnia, & funt djuerfa , & petti* nent ad medicum. Inde patet illorum csccitas, qui dicebant, fanum , xgrum, & neutrum effe fubietìum medi-cinse, & qui dicebant falubre, infalubre, & neutrum effe fubiectum tnedicinse. Primo quia non Auieennas : fed quo ordine tradenda fit medici-nadocens: dum enim concludemus, quo ordine incedat Auieennas, intelligendumcrit quo or dine tradenda fit medicina, fiue traftetur dGaleno, fiuedquo vis alioAu&ore. Prima igitur opinio eft multorum, vt Mon* tani, Cuitij, & aliorum dicentium, Auicennam feruare ordinem compofitiuum : qui fic argumentantur. Qui exordiuntur d principijs reali-bus feruant ordinem compofitiuum, fed Auicen* nas exorditur a principijs realibus,i,abelunétis; ergo feruat ordinem compofitiuum. Probant ma ponebant differentiam inter aftum , & poten- C iorem induzione, & audoritate Ariftotelis, & tum, inter falubre, & fanum, & infalubre, 8c aegrum. Deinde dicimus nos, fanum, agrum, neutrum, falubre, & infalubre, quae eque pertinent ad medicum, ac ad philofophum efle fu-bietìa circa quod. Manardus.qui magis accedit ad veritatem,dicit, fanitatemefl'efubietìum formale, ideft fine, qui conftituat artem medicam , & non corpus hiimanum arte fanabile. Eius fundamentum eft; quia gratia fanitatis omnia confideranturin mo dicina. Deinde confirmat ex Diuo Tho. 2.2. quali. 2. art. 1. vbi dicit, obiedum medicin* ef fefanitatem. D Ad Manard#um Refpondemus, fanitatem effe vltimum finem,& non proximum,qui conftituat artem. Deinde Galenus libro de feftis vult, fanitatem non effe medicinse finem, fed fcopum. Poliremo dicimus, Diuum Thomam fuiffe locutum de obiečto, ideft de fcopo, & non de fine : quare concludimus fubiedum medicinae forma* le effe finem : finemque effe inuenire modum fiue remedium,quo rečte curemus, vel conferue-mus fanitatem : ficuti finis Nautae eft jnucnirc modum, quò polfit portum adipifei, Rhetoris, quopoflit perfuadere. Medici vero finis ex locis citatis non eft £ ad fanandum, fed ad inue-niendum modum quo polfit fanari conferuari, reftaurari, & prgfcruari corpus humanum. Platonis. Induzione; quia Ariftotelesin philofophia naturali ex qpnium confenfu feruat ordinem compofitiuum, & exorditur d principijs realibus. Similiterinmetaphyfica ex omnium confenfu feruat ordinem compofitiuum, &e-xorditur d principijs realibus. Euclides in Geo metria ex omnium confenfu feruat ordinem cotn pofitiuum, & exorditur d principijs realibus,d linea videlicet, & fupcrficie. Deinde auctoritate Ariftotelis, & Platonisprobaturquia Ariflotc-les r. Ethicorum cap. 4. docet ex fententia ip-fius Platonis dari duos ordines , alterum d primis principijs realibus, & alterum ad prima; ordo d primis ex omnium confenfu eft compo-fitiuus: ad prima eft refolutiuus. Minor quoque videtur clara ; quia quatuor elementa d quibus exorditur Auieennas iuntprincipia rea* lil—» f Curtius, qui fecutus eft hanc opinionem, non folum putabat, Auicennam vfum fuiffe ordina compofitiuo, fed ipfum Galenum ordinaffe vni-uerfosfuos libros fecundum ordinem compofitiuum ; quia libri Galeni funt diuifi in fexclaffes. In prima collocati funt libri de elementis, dc temperamentis, & de vfu partium. Deinde fc» quuntur lib. de caulis,& differentijs morborum, & fymptomatum, fed hac funt principia medicinae realia r quare exorditur d principijs realibus; ergo ordo,quem feruat Galenus, eriteompofiti-uus,& non refolutiuus, vel dijffinitiuus. Bernardinus Paternus putabat , Auicennam in hoc libro vti do&rina definitiua, & nonrefo-lutiua, velcompofitiua. Argumentabatur ex fuf ficicnti doctrinarum enumeratione hoc modo. Tres fune omnes dottrina órdini iuharentes. Sed A 3 Doftri- il Sanétori; Commentaria n Dodrina Au?cennc non eft compofitiua ; quia A & téperamentu,quia inde medicus indicationes, compofitiua non incipit à definitione, vthrec do & remedia colligit; ergo medicus nullo modo tìrjna primi Canonis;non eft refolutiua;quia nò quattuor elementa oculum conftituentia confi- procedit à notione finis, ideft d definitione fani- derabit primario ; ergo quattuor elementa non fatis; ergo erit definitala, quod patet: quia ex crunt principia realia in medicina ; quia realia diflolutione definitionis medicina? Auicennas principiaconfiderantur primario,& perfe. coljigit omnia, qux tradantur in hoc primo lib. Experientia & per ipfam pradicà patet: quia canonis, fi remedia per aliquam experientia innotefeunt, Deniq; eft opinio nonnulloru, & videtur quo cognitio partium in curatione folet elfe fuper- que elfe Ioannis Coftei dicentis, Auicennà vfum fina : ergo tanto magis erit fuperflua elemento- fuifie ordine rcfolutiuo, & compoficiuo : refolu rum cognitio, Primo patet departibiR: quia» tiuo in inueniendo : compofitiuo vero in docen- qui deponunt cataradam, nefeiunt cataradam do, Sed antequam noftram opinionem propo- in aqueo natare ; nefeiunt vbi fit : nec feiune namus, qu* eft quod Auicennas folum vfusfit B dum ipfam deponunt, quas partes pungant, dodrina refolutiua, par eft, vt prius reijciamus tamen redè operantur ; nefeiunt, acum trana- contrarias opiniones, re fchliroticam, vitreum, & aqueum, nifi enim Quantum attinet ad primam opinionem , vitreum pungerent, dum acus extrahitur, aqueus quaerat, quod Auicennas vtatur dodrfnacom- exiret, non exit, quia vitreus fua natura facile pofitiua : quia exorditur d principijs realibus, fubfidet. ideft ab elementis. Primo refpondemus elemen- Caftratores qui fanant herniam inteftinalem ta in arce medica non elle principia realia : fed redè operantur, tamen nefeiunt diftindè, quas elle realia in philofophia naturali: Quod fic pro partes lacerent : lacerant enim vafa deferentia, batur. Id quod confideratur fecundariò in ali- qua? in glandulas paraftates deferuntur, nerumn qu i 1 iculcate nofl poteft elfe principium reale in fextg coniugationis,venas, & arterias : nefeiunt- jlla facultate : fed elementa in medicina confi- que à qua parte didi nerui,vense, & arteriae deranturfecundariò, & non primario;ergo non oriuntur. • pollane dfe principia realia in medicina. Quod q Lithotomi incidunt inter anum&teftes, cx-comprobaturaudoritate Galeni, Auicennà?,Hip trahuntque calculum vefica? : redeqne fungun- pocratis,Ariftotelis,& experientia. fur illo officio, nefeiunt tamep quos mufculos, Galenus enim libro de partibus artis medica; & quos neruos incidant : incidunt enim mufeu- cap. 8. dicit, corpus humanum in medicina con- lum, cuius officium eft in coeundo femen pro- liderari fecundariò J ergo tanto magis elementa pellere : vnde, fi ex toto illum incidant, fiunc confticuenciahumanum corpus;ergo elementa ftenles: quia, dum coeunt, fpertna exnecefli- non erunt principia realia in medicina. Prste- tate confluit in veficam, & deinde cum vrins reaGalenus8.de placitis Hipp. & Plat. cap. 3. egreditur. dicit, fpeculationem de elementis medico effe Qui euacuant vrinam veficae per fyringam» inutilem, ( _ red^ operantur, quamuis nunquam in anaco- Auicennas nero dicit, elementa, àn firi't, qua» mia viderint illum meatum : nos tamen per fe- fint, quot fint, & qualia fint pertinere ad Philo- mitam omnibus hadenusfortafsèocuItam,pof- fophum,& non ad medicum: dicit pertinere ad j) fumus vefica: vrinam euacuare , ficuti often-Philofophum, vt eft legis conditor, & ad medi- dimus in tradatu de inftrumentis d nobis in- cum, vt eft legis recitator; tunc enim medicus nentis. Sunt Em pirici, qui fanant luxatos, qui eft recitator,quando ea recitat,qua: pertinent pri funt ex plebe infimiores , qui tamen optimè mariò ad phi lofophum . offa reponunt, quamuis nunquam viderint ana- Bippocrates autem Jib.de carnibus afferit, tra tomiam, vel locum, in quem offa reponuntur, datum de clementis effe medico inutilem, fo- Ecce, quod ad cognofcenda remedia non fem-Jumque conferre pro cognitione temperatu- per requiritur cognitio conftitutionis partium : rarum , quare tanto minus erit femper necelfaria pro Ariftotcles fecundo phyficorum tcx. 23. noftre artis medie, qui xordimuràfine-.quia ex Arift.d. Eth. cap.7. nec certe, nec quodammodo mufculorum pro- 7. lib. cap. 8. fines in adionibus funt ficuti fup- greflum , & estera perrinentia ad anatomiam pofitiones apud Mathematicos, Audoritate : intelligunt. quia Arift.y.Metaph.zj.dicit, artes docétestra- Ad argumentum, dum dicebant, Auicennam di ordine refolutiuo. Experientia, quia in art® feruare ordinem compofitiuum: quia exorditur aedificatoria operante , & in qualibet arte ope-à principijs realibus. Refpondemus illum fer- rante exordimur d principijs realibus ideili uarc ordinem compofitiuum, qui incipit àprin- fundamentis, & ante fundamenta d cementis, cipijs realibus illius fcientis , elementa vero q & lapidibus.. Inarteveroaedificatoriadocen-non erte principia realia in medicina.-fed eius tra te exordimur d fine, vt ipfe Ariftot. loco ci- datum medico per fe effe inutilem, vt dicit Gale tato affirmat, ideft d definitione domus com- nus 8. de placitis Hippocratis cap.j. folumque pleta, feu ab Idea domus. Similiter in medi- conferre pro cognitione temperaturarum. cina operante exordimur d principijs realibus, Quo ad opinionem Paterni, quòd fcilicet A- ideft d lenientibus. In medicina vero docen- uicemiasvtatur dodrina definitiua s hscopinio te exordimur d definitione fanitatis, qua: eflvl- omninòdvericaterecedit. Primo, quia in do- timus finis . Quare ordo compofitiuus nullo ftrina defimtiua definitio traditur nominibus modopotefteonuenire artibus docentibus, sequiuocis , vel analogicis habentibus quam- Meritò igitur Auiccnnas in medicina docen-plurima lignificata ; vt patet in ar. med. vbi te vtitur dodrina refolutiua , & incipit d fine, proponitur definitio tribus nominibus haben- qui eft inclufus in definitione medicina: , in tibus 72. lignificata: in hac vero dodrina A- illis verbis: vt habita fanitas conferuetur,& uicennx definitio traditur nominibus vniuo- ^ amifla recuperetur: qui finis in agendis,& facien cis. Secundo definitio in dodrina definiri- dis eft veluti fuppofitio in Mathematica, vt dilla non conflat exfine, &differentia, ficuti irta cit Ariftoteles loco citato. Imo Ariftoteles7, Auicennx . Tertiò fi ad conflituendam dotìri- Metaphyfic. tex. 13. loquens de arte docente nam definitiuam fufficeret diffolutio definitio- dicit, elle exordiendum d fine mentali feù idea- nis,omnes dodrina: effent definitane. Hinc Ari- li ad colligenda media pro confequendo fine ftoteles,dum definit naturam, dicens, natura effe reali,& materiali. principiò,& caufam motus, & quietis perfe pri- Similiter Auerroes in feptem libris Colliget mo, & non fecundum accidčs, compofuit totum tradit medicinam ordine refolutiuo. Primòdc- fecundum librum phyficorum. Dum dicit, effe finit medicinam , in qua definitione contine- principium motus, innuit materiam,& formam, tur finis,& ab illo fine precognito egit de vniuer qu* funt principia interna. Dum nominat cau- famedicina. In i.libroà precognitofinecolli- fas,tradat de caufis. Dum inquit non fecundum git effe agendum de Anatomia. Infecundodc accidens,tradatdecafu,& fortuna,qua funt cau- £ fanitate. In tertio de aegritudine. Inquarto fie per accidens ride dici poteft de omnibus alijs de fignis fanitatis, & aegritudinis . In quinto definitionibus. Definitio tamen in dodrina de- de cibis, & medicamentis. In fexto de tuenda finitiua traditur nominibus habentibus quam- fanitate. In feptimo de parte curatrice : hicque plurima lignificata, vcperdeclarationem illoru ordo ex omnium confenfu eli refolutiuus : imo nominò omnia medicina: capita memorie com- eft verum dodrina: refolutiua: exemplar. Pari mendentur: hxcque definitio eft omnino diuer- modo Auicennas feruat eundem ordinem : quia faabalijs: qui vero reiecerunt hanc dodrinam quod tradatur ab Aucrroe in quatuor primis definitiuam, fi intellexi lient quo artificio,& quo libris, tradatur ab Auicenna in duabus Fen pri- t ' " mi mi libri canonis. Quod vero in tribus fequem A ________________ T tibus tradatur ab Auerroe, tradatur ab Accenna in tertia, Squarta ten. Quare, fi ardo Auer- Q V AE S T. V. roisex omnium confenfu clt refolutiuus , erit quoque refolutinusordo Auicenn* in pamp U’ Qjr l D INTELLlGjlT bro canonis, nomine Canonis, AVlCENNiE PHILOSOPHI, & Medici fapientiflìmi, B P R l M V S LIBER Canonis . • N libri infcriptione meritò ponitur Audorisnomen, ne Alij ( vt Haliabas animaduertit primo Theor. cap. j. ) Te faciant eiuf-dem libri Autìores . Quo ad Auicennx nomen , Mefues , & Alij dicuntvocatum fuiffe Abohalij. Sed Bellu-ncnfis, quem vt plurimum fequitnur, diftindiùs de patria,& de nomine Auicennce mentionem Q facit: loqucns de patria inquit,non fuiffeHi-fpanwn, fed Perfam ex duitate Bachara. De nomine vero ait, Auicennam multis nò-minibus fuiffe appellatum :eratenim confuetu-do apud Arabes non femper nomine proprio nuncupari ? fed aliquando nomine fili} primo-geniti, & aliquando nomine patris,& aui : Aui-cennas nominabatur Abohalij à nomine fili} primigeniti : Abo fignificat patrem , & Halij erat filius Auiccnnae primogenitus: nomen vero proprium Auiccnna: erat Alhafem : fed al eft articulus , quem more Graecorum praeponebant : Hafcm erat nomen proprium : praeterea D vocabatur Eben Halij ideft filius Halij, Eben fignificat filium : Halij erat & pater Auicennf, & filius Sitif primogenitus , qui erat Auicennae Auus : temporis tamen curfu loco Ebenfinae corrupto vocabulo nominatus eft Auicenna lipe Auicennas, quia vtroque modo appellatur. Haec de nomine, & patria. Praeterea in infcriptione Auicennas vocatus eft philofophus: meritò quidemdpfeenim com-pofuit libros Diuinos,ficuti funt liber SufHciétif, liber de C?lo, & Mundo, de intelligentijs : libri metaphyficales , in quibus quamplurimafub-tiliffima, & diuina quidem pertradantnr: pluri- E mofque alios libros compofuit, qui ad nos non peruenerunt pertinentes ad philofophiam & ad logicam . Infcribitur primus liber Canonis: fcd quid intdligatnomine Canonis nó conueniunt Expofitores, Res inuenio huius noni inis Canonis expolitiones. Quidam percanonem intelligunt praecepta, ita vt liber Canonis fit liber de praeceptis. Qua: expolitio non omnino facisfacit : quia fi per Canonem intelle-xiffet praecepta, nominaffet librum Canonum,8c non librum Canonis. Quidam alij per Canonem intelligunt regulam , quae, dum Medicus confultat, non habetur in confulcatione, fed poft confultationem. Quae expolitio ab Oddo multis rationibus probatur : tamen non congruit veritati: quiacon-fiderantur regulae ab Auicenna, quae non folum habent locum polì confultationem , fedincon-fultatione,& in exordioconfultationis. Non ne definitio medicinae, iquareuera tota huius libri confultatio dependet, eft regula omnium dignilfima ? non ne eft principium confultacio-num ? Etenim ex Ariftot.i.poft.cap.2. definitio eft politio,& politio eft principium confultatio-num in qualibet doftrina. Quidam alij inter quos eft Cofteus dicunt»* Canonem effe veluti quandam ideam, quae fit veluti Policleti ftatua , i qua nunquam liceat recedere. Sed quaenam fit haec idea, non explicant. Nos vero dicimus , Auicennam fuiffe locutum in lingulari, & per Canonem intellexiffe vnicam regulam , quae docet, & conftituit totam artem medicam ; & quae re vera elt veluti Idea & Policleti ftatua, à qua non licet recedere, & i qua omnes regulae, & omnia praecepta dependent : haneque dicimus effe definitionem medicinae : quia nihil agitur in vniuerfa medicina, quod non trahat ortum i definitione medicinae. Quod vero definitio litin omni do-čtrinaneccffaria, & praecipue in refolutiua. Primo patet de omni doftrina.-quia cognita defini* tione omnes affeftiones cognofcuntur : Arifto-telesenim primo de anima tex. 11. inquit, cognita definitione extera confequentia facile xn-notelcunt. Similiter^ phylic. j i. ait, cognito quid de loco cognofci confequentia quid. PlatoinCratiloafferit, definitionem elle principium cognitionis proprietatum. Patet fimili-ter de dottrina refolutiua: quia definitio iplius finis conftituit, & componit totam artem. Quare concludimus per Canonem Auicennam intelligcre definitionem medicina? , fub qua innumerabilia prj-cepta continentur. PRO?- fro^mium Auicenna fecundum Bellunenfem* N primis Deo gratias age mus, ficutfui ordinis cel-fitudo, & beneficij ipfius multitudo meretur: cuius mifericordia fuper omnes prophetas exiflunt. Et pojl dicam,quòd quida de jj melioribus amicis, quos habere videor:cui in omnibus, pro quibus me deprecatus fuerit, fatis facere debeo de re, quam pojfum, me rogauit ; vt ei librum de medicina faciam , eius regulas vniuer-fales, & particulares taliter comprehendentem ; vt explanatio cum breuitate in eo coniungatur : &■ fecundum plurimum afferam, quantum eftafferen dum de declaratione in verbis paucis . fjuod equidem conccfsi. Et mihi placuit, vt in primis loquerer de rebus communibus , & vniucrfalibus q utriujque paytis medicina, theorie a uidelicet, & praSlica. Pofìca ucrò loquar de uniuerfalibus iu-diciorum uirtutum medicinarum fimplicium , & foflhacde particularibus eorundem. Deinde loquar deagritudinibus, quain vnoquoquecontingunt membro : prius tamen incipiam ab anatomia illius membri,& eius iuuamento : de anatomia enim fimplicium membrorum, & fimiliter iuua-mentis in primo lib.iam tunc locutus ero. Jfjuum autem membri anatomiam confumauerojn quam-flunbus locis demonjlrare incipiam, quomodo eius conferuetur fanitas . Deinde feimone abfoluto, cftendam eius agritudines uniuer/ales, & caufas, D & femitas cognofccndi eas :&uias t as medicandi in fermone etiam uniuerfali. Poflquam autem has res uniuerfales explcuero; ad agritudines redibo particulares : & in quampluribus earum etiam demonttrabo,in primis iudiciurn uniuerfale in eius diffinitione, & ipfius caufis,& fignificationibus : deinde ad iudicia rcuertar particularia. Pofl ofiendam regulam uniuerfalcm in medicando. Deinde defeendam ad medicàdum particulariter cum unaquaque medicina fimplici, aut compofita. Md illud autem, quod pius dicam de iuuamentis medicamentorum fimplicium in agritudinibus, in libro medicinarum fimplicium in tabulis piSlis : quas E bonum esi fieri : ficut tn difeiplina modo afpicies, quum ad ipfum peruenies ; non reuertar ad dicendum, nifi modicam rem. De Medicinarum quoque compofttarum, qua mihi uidebuntur in antidotario melius ponenda,iuuamentis,& quomodo mifcean-tur ; u/'que ibi loqui dimittam. Placet autem mihi, ut poft quam hunc librum confumauero'■ alium librum componam derebus particularibus, quapro-priè nominantur agritudines non appropriata uni foli membro : in quo etiam de pulchritudine loque-mur : & tit in hoc libro eo calle procedam, quo in libro particulari, qui cfi ante ipfum procefsi.guod fi mihi Deus auxiliatus fuerit, & hunc confuma-uero librum-, addam pofleainuno libro antidota-rium. Non cfi autem bonum, ut huius libri plurimum non fit apudunumquenque: & in eius memoria, qui huius dottrina nomine uocari ,& peream lucrari defiderat : minus namque , quam medico neceffarium efl , comprehendit, quod iterò fuper ipfum additum efl, incomprehenfibileefl. Jfhtodfi Deus meum prolungauerit terminum, & fecunda fuccefferit fortuna, me ad alia praparabo. Nunc autem,hunc componam librum, quem in quinque fic diuidam libros. ■PNTuiditur hoc caput, quod efl: proemiti tn LJ operis in quinque partes. Nos paucis illud declarabimus : quia verba textus funt fatis clara. In prima parte Auic. agit gratias Deo. Quod vero Deo fine agéd? grade, omnesfapientes prj-cipiunt,quia d Deo omnia pendent: Arift.enim i. exlirex. ioo.ait,quodd Deo omnibus tributum fitefle, his quidem clarius, his vero obfcu-rius : Plato in Timeo appellat Deuin omnium conditorem : Galenus autem 3. de vfu part. 11, habet haec verba. Ego conditoris noflri uerum hymnum compono ( fubdit) diuinam fapientiani hymnisefiecelebrandam} Deumque feciffe omnia qup uoluit, & effe inuitta uirtutis. Addic Auic. (Sicuti fui ordinis celfitudo ) Anic. erat Maco-metanus, putabat tamen dari quinque gradus fic ordinatos, vt colligiturex4.fux Metaph. In primo collocabat Deum : In fecundo gradu Angelos. In tertio Propheras.In quarto lapientes : & in quinto vulgus, quod colligitur quoque ex Algazele in Metaphylica : Ideo mentionem fecit de ordinis celfitudin e,& deinde de Prophetis. Putabat enim pofl multos annos d Deo femper mitti aliquem Prophetam , qui legem Dei praedicaret, quamplurima miracula ertim-deret, remitteret peccata, & populum d mifcrijs releuaret : hxc dicuntur ab Auicenna io. ftiac Metaph.cap.i.& z. In fecunda parte Auicennasdicit, fe in gratia cuiufdam amici fummxau&oritatis tranaturum de prxeeptis (èu regulis medicinae vniuerfal ibus, & particularibus cum breuitate : dicit cum breui tate,quia Galenus perfedam medicinae feien-tiam permulta fparfit volumina, vcdicicHalya-bas primo Theor.vnde idem cogitur repetero. Hic vero liber primi Canonis Auicen.vidcturad compendium, & ad memoriam magis accommodatus , quam tot Galeni volumina. Caufx, cur Audores promant libros in lucem, dux funt prxcipux; altera efl propofita ab Auicenna in gratiam videlicet amicorum : altera veròà Platone in calce Phxdri, a Gai. 7. Meth. capit, 1. & libro 3. deditferentijs pulftmm tertio, qux efl, quod commentaria fint facienda ad obliuionem fenij, quia in fenečtntc memoria labittir. In tertia parte Auicennasdiuidit totum opus in quinque libros. In primo inquit, fe locuturum H rum dc communibus tegulis inferuientibus vni- A co vero de morbis vniuerfalibus, ideft de febri-uerlx Theoricx, & vniuerfx pratìicx. Infecim- bus,&dealijs morbis, qui conueniunt pinti— do libro proponit agendum de fimplicibus me- bus partibus , ergo prxmittit particularia vni-dicamentis cum tabulis pi&is.ln tertio de om- uerfalibus, quod eft contra prxeeptum Ariftote- nibus morbis particularibus à capite vfque ad lis , qui vult ab vniuerfalionbus femper efft> plantas : incipiendo tamen ab anatomia cuiuf- exordiendum : quia vtiiuerfalia Tunc nobis no- que membti, ideft de adione, & vfu cuiufquo tiora_>. membri. Inquarto libro de communibus mor- Refpondemus , concedendo femper effe^ bis, qui toti corpori, vel pluribus membris con- exordiendum ab vniuerfalibus. Sed notandum uenire poffunt, vt dc febribus, de apoftemati- eft, quod morbi particulares non continentur bus, de folutione vnitatis, & de pulchritudine. fub febribus : febres enim non funt ita vniuerfa-I11 quinto de an tidotario,ideft de medicamentis les, vt fub ipfis contineantur morbi particulares: compofitis, imo plurimis morbis particularibus accidunt fe- lli quarta vero parte iftius capitis afferit, quod B bres fymptomaticx, quxfub illismorbis conti-illa,quxfuntfupra ifta iam propofita, fint in- nentur: ideoGaIenusi.de locis affedis 5. ait, comprehenlibilia, vt interpretatur Bellunenfis: febrem aliquando elfe epigenema, ideft aduen- fecundum alios vero, qua: coniedura tantum afi ticium germen , feu effe morborum particula- fcqui poffunt, rium fymptoma.Prxterea notandum, quod quan In quinta vero parte Auicennas pollicetur, (i do dictum eft, ab vniuerfalioribus effe ineipien-Peus concefferit illi vitam, aliam inftitutionem dum, Ariftotilem intellexiffe fačta compara- medicam, in lucem editurum, quam non edidit; tione ad illa particularia , qux continentur fub quia fuìt morte prxuentus anno 5 8. illis vniuerfalibus, & non abfolutè. Prima dubitatio circa textum occurrit: quia Quinta dubitatio Auicennas inquit, fein 4. Auicennas dicit, in fecundo libro featìurum de lib. locuturum de pulchritudine : quod videtur fimplicibus medicinis; in tertio vero de morbis fuperfluum : quia ipfemet Galenus in Trafyb. particularib. quod reludatur Galeno, qui in fine cap. x 6. habet hxc verba, qui efficit fanitatem , artis medicinalis vult,prius effe agendum demor £ nullum laborem fufeipiat de pulchritudine, & de bis, deinde de medicamentis fimplicibus. aditone ; quia hxc necejfario, & inuito artifice fe- Refpondemus,fimplicia medicamenta dupli quunturfanitatem. citer confiderari, vel quo ad vires, & earum pro- Refpondetur, pulchritudinem duplicem effer prietates, 8t fictradatus de fimplicibus medici- aliam, qux dicitur cofmotica, qux immediate ilis praecedit morbos particulares ; vel confide- fequitur fanitatem ; dc hac vero medicus agere rantur fimplicia quo ad vfum , & fic de ipfis fo- non debet; aliam vero qua? dicitur commotica, Ium tradatur cognitis morbis particularibus. de qua agit Auicennas, cuius fcopus eft vel au- Secunda dubitatio: eadem ratione de medio ferre turpitudinem, vel fucis apparentem pul-tollitur famofa quxdam Galeni contradidio , claritudinem efficere; fiditi dum mulieres defor-dum vult, tradationem de compoficione medi- mes illam efficiunt, vel auferrendo vitiligine al-camentorum fequi methoduna medendi ; in cap. barn, vel nigricatem faciei,feu gulx feu pedoris vero 100. artis medicinalis vult,librum de com- fucco limonimi cum chryfocolla, quod eft prx- pofitione medicamentorum precedere medio- ftantiffimumi vel tollendo faciei, & frontis pa- dum medendi. nos, qui funt macula: nigricantes, qua: vocantur Refpondemus medicamenta compofita quo bafia mortuorum , aqua ad quinque libras, in ad vires precedere methodum: plurimi enim ftu qua fublimati drachmx 2. & terrebentinx femi- . dent, ficutipharmacopei de componendis me- libra ebullierint, donec terebentina petat fu tir dicamentis, qui nunquam medicinam intellexe dum. Vel efficiendo capillos aureos lixiuio, in runt. Quo vero ad rationem componendi me- quo ebbullierint lichargyrus, femina fenugrx- dicamétadicimus,fequiipfammethodumiquia ci,&curcuma. Vel rubram faciem efficiendo ratio componendi non intelligitur, nifi cogni- petijs rubris orientalibus, vel florentinis, qua: tis indicationibus , qux in ipfa methodo tra- paffim venduntur, tamen longè magis exiftiman ftantur. tur fiorentina:, Hxc pertinent ad pulchritudi- Tertia dubitatio : Auicennas in hocproxmio nem commoticam, qux non fequitur fanitatem, promittit, fe atìurum in 3. lib. ante traftatum . & de hac Auicennas promittit, fe ačturum. videlicet de morbis particularibus,de anatomia; j; Sexta Dubitatio. Auicennas dicit, quod ea tamen folum agit de anatomia, quando mentio- qux non continentur in hoc lib. vel effe exigui nem facit de morbis oculorum, & aurium. momenti, vel effe incomprxhenfibilia , vel fo- Refpondemus, quod tolli poffint lix difficili- lum coniečfura affequi pofl'e:quafi quod ars me- tares, &alixfimiles, hac facili, $c communi re- dica tota non fit conie&uralis. fponfioue , Auiccnnam fuifle morte prxuen- Refpondemus, non artem medicam effe con- tum in anno 5 8.fiix xtatis; ideo ex voto non po- ie&uralem , fed artis exercitium, quod verfatur tuiffe omnia perficere. circa particularia, qux non pertinent ad artem: Quarta Dubitatio Auicennas proponit agen- ad artem enim pertinent folum theoremata-/, dum 1113,lib. demorbisparticularibusiinquac- qux funt certiflima, atque xtemx veritatis: ideo Gale- Galenuslib.deoptima fedaC.4.Kprehendit illos A medicos,qui dicebant,arte medica effe cóic durale: quia theoremata,& pr$ccptasiit coiečturaJia. Septima dubitatio: Auicenna videtur feiaàa-re, dum dicit, qua: non comprehenduntur in hoc libro effe incomprchenfibilia, quodeft contra_, commune preceptum, quod laus in ore proprio fordefeat, & contra Seneca: praeceptum, dum di* cit,lauda parce, & vitupera parcius. Refpondetur, Auic. laudantem hoc opnslau-daffe Galenum, cuius non femcl fatetur fe effe interpretem^_________________________________ 4 O V AE S T. vT B QVjL ‘F^TIOT^E MEDI C A fk conietturdts. Rs medica eft cóiefturalis ratione quantitatis morborum,remediorum, virtutis, ratione idiofyncrir r fia:,i.proprietatis natura-, & ratio necóditionum indiuiduantium. Ratione quantitatis ed conictìu-ral is: quis Galenus primo ad Glauconem in pnn* cipio,& 3 .meth.3.dicit,^«od nec fcribi,nec dici fa teSÌ de -ynoquoque,illud efle quantum. Ratione quatitatis morborum : Galenus,enim 9.Meth.i j-dicit, vtverumexhibeaturremedium> G non fUian oportet cognofcere morbi speciem ,fed etià eius quantuatcm.qua exCjal.y.Mcth. 14. eft certa me fura quantitatis receffus à naturali s tatu, qua quantitas folta» con lettura haberi poteft • Nos diu cogita-uimus, quomodo illud quantum morborum aliqua cx parte aliquando cognofci poffic • Excogi-tauimusquatuorinftrumenta. Primum eft noftrum pulfilogium,quo per certitudinem mathematicam, & non perconiečtu-rani dimetiri poffumus vltimos gradus receffus pulfus quo ad frequentiam, & raritatem : dc quo inftrumcnto aliquid diximus lib.5. Mech.noftre. A dido pulfilogio defumpfitnus hoc paratu faci-le.quod explicatur pet ptimam figuramfyt infra^ qua:continet funiculum ex lino, vel fericocon-textum, cui (vt videsj appenfa cft pila plumbea » quaimpulfa, fi funiculus cft longior, motus pii* fit tardior,& rarior : Si breuior, fit frequentior, & velocior. Dum igitur volumus frequentiam, vel raritatem pulfus. dimetiri digitis impellimus pilam laxando, vel contrahendo funiculum vfque eo, quo motus pila: omninò conuemat cum fre-quétia,vel raritate pulfusipfius atteri* :_quo adin-uento illico è regione obferuamus gradu 7o.ofte-fum alinea alba ipfius pii*: vbieftCquo gradu memori*canfignato,iteru cade, velfcquentidie E eodem inftrumentoexperimur,an pulfusarteri* fatìus fit aliquantulum frequentior, vel tardior : dicimus aliquantulum:quia vfu lftiusinftrumen-ti non quatimus pulfus notabilesraritatis,vd tar-ditatis differentias, quas medici memoria tenere poffunt:Sed illas minimas,quarum differenti* inter vnum,& alterum diem non funt fcibiles IiV eundem vfum cft aliud fimileinftrumentum, cuius iconem videbisfol.78.fig1.1ra E. Atnocandu, quod pila plumbea per maiorem , vel minorem vim impulfa non mutat raritatem feu frequentia: quia in impellendo quantum amittitur de fpacio, tantum remittitur de violentia.Per tale inftrumé-tnmtemporefanitatispulfus dimetimur; deinde tempore segrieudinis animaduertimus reccffum i naturali ftatu, qui in affeótibusdignofcendis, prg-d icendis, & curandis eli maximè neccffarius. Ad h*c cognofeimus differentia inter pulfum humile,& inualidu ; in qua re f*pè medici decipiutur, dum confundut pulfum humilem cum inualido : Fig.Tr. differentia eft, quia inualidus in febribus nò remittit frequentia: humilis vero remittit,quf remif fio, fi exigua fit, i medicis fine Grad. inftnimento non percipitur: Sc 80. in predicendo turpiter halluci-natur. Sed dealijsvfib.fuoloco. Figura Secunda. G. 2. Figura eft vas viereu quo facillime poffumus fingulis 80 horis dimetiri temperatura frigi- frigidam,vel calidam, & perfetìè (cire fingulis lio ris quantum temperatura recedati naturali ftatu prius menfurato. Quod vas ab Heronc in alium vsii proponitur. Nos vero illud accomodauimus, & pro dignofeenda temperatura calida, & frigida aerir,& omniii partium corporis, & pro dignofeé do gradu caloris febricitantium, quod fit duobus modis: alter cft dum *gri manu aprehendunt par téfupernam vitri, quteeft.D. alter.dumsgriori applicant eandem vitri partem exfufflando, fiditi oftenditurfol.2i9.inflrumcnto primojidquefic 14 per aliquod breuefpatium, velifti per.dcccui pul-< filogij pullationes,vt pofiimus die fequenti experiri,au eodem fpatio aqua ide faciendo tequè dc-fcendattob frigus .n. alcendit, fiditi vbieft.O.ob calorem vero rarefaciente acre defccndit. inde.n. colligemus,in fger in melius vel in peius labatur, qu* differenti* fi exigua: fint à medicis fine infiru méto minimè percipi polfunt,& inde in cognitione,pradičtion e,& curatione haJ.lucinàtur;fcdin li bro de infirnmentis alios vfus,& alias plures figuras vitreas in huc vsii accómodatas proponemus. Sanatori) Commentaria A Figura Quarta. B Deinde habemus duos modos dimetiendi fic-eitatem, & humiditatem recedentem i naturali ftatu : de quibus mentionem fecimus aphorifmo quarto fecunda: fe&ionis ftatic*noftr*. Primus modus explicatur per figuram Tertias in qua extenditur funis, aut fi mauis corda tcftu-dinis, craffa tamen : applicetur corda parieti,vel alijs locis, & in medio ponatur pila plumbea, ac propè fignentur gradus. Dum aer liumefcitcorda contrahitur : dum veròexficcatnr per aerem Bo-realem,Iaxatur:aliquando.n.aerauftrinus ita hu-mečtac » & contrahit cordam, vt attollatur vfque ad litteram A.dum vero fpirant venti feptentrio-nalesitaexficcatur, vtpila perucniatadipfumB. Ita vt licet nulla fpirct aura,quotidie gradus ficc(-tatis, vel humiditatis aeris, quot fint, obferuari po flint. Secundus modus explicatur per quartam figuram, qua:cmulaturHorologium: fumitur corda ex lino fatis cralfa, & longa : quia quo cralGor, & longior eo melius inferuit huic officio. Corda efl in httera.C.adne&irur radio in parte poftica : dà igitur corda per aerem humidum vertit radium ad gradus propofitos s dum vero per aerem fic-cumexficcatur, laxatur, & in alios gradus declinat. Quanti vero momenti fit h*c obferuatio fciuntsgrotantes qui humido,& qui ficco morbo fuerunt oppreffi, quos opeiftorum inftrumento-rum ad fanitatem perduximus. Quarto nos pr*tereacogitaufmus, quomodo, ex ftaticis experimentis menfuram certam perfpi rationis impedit* certiffime colligere poirumus t qua: experimenta per aphorifmos digeftain lucem edidimus. Ratione quantitatis remedioru, medicina cft conietìuralis, vtdocetGalcn.lib.de curandi ratio neperfanguinismifiionem cap.12.vbi habet, re-medij quantitatem facere artem coniefturalem : ratio defumitur quoque d Galeno in tertia parte àrtis medicinalis, vbi inquit,morbum calidum vc duo indicare remedium frigidum vt duo. Similiter Galenus 3 .Simpl.i 2. ait, fi remediu fuerit mimis,non fanabit,iuuabittamen,fi maius,introducet contrarium morbum: quareeft admodum dif ficileinuenireremedium omninò squale: dicit acquale,-quia medicus non vult vincere,fedmode-rari,&attemperarer vtinam medici munus effet vincere,medicina fané eflet valde facilis. Ratione virtutis eft coniefìuralis: quia, nifi fciamus quanta fit, nefeire poflumus, quantum debeat efie remedium; quia virtus cft permittens,& indicans vitale onminòneceflàrium:ideo Hipp. 4. deratione vičtus 19.docet,quod tria_» concurrant in fanguinis miffionc, videlicet, vehemens morbus, virium robur, & artas floreos i & prarcipuè virium robur, quia nonfòlùm in_. fanguinis miffione; fed in omni magna niedica_> ojjpratione eft videndum,an permittat, necne. Ratio- Ratione proprietatis naturae, fiueidiofyncri- A fix eft conieduralis : quia Galenus 2.de ratione vidus acutorumcom. i i.j.methaph.y.& i. ad Glauconem habet hanc fententiam, (maturam propriam , quam idiofyncrifiam vocant exqui» fitè cognofcerem , talem me putarem , qualem* fuiffe ferunt AEfculapium . Suntenim nonnulli, qui habent hanc idiofyncrifiam, vt adeo ab odore rofarum, vel aliij, vel ab efu cafei patiantur, vt incidant aliquando in lipothymiam. Ratione conditionum indiuiduantium medicina eft coniečturalis ; quia indiuidua,vt indi-niduafunt incompr^henfibilia. Imo, quod eft rotatu dignum, medicus non fanat indiuidua B vt funt indiuidua, fed curat morbos fpecificos, quifuntin indiuiduis, quod probatur ratione, audoritate,& experientia ; Ratione, quia fi ars medica curaret indiuidua vt indiuidua, effet vana : quia de indiuiduis nec ars, nec fcientia, nec methodus dari poteft. Ratione fimiliter,quia fi indiuidua curarentur »illorum indicationes non oftenderentremedia; quia non datur proceffus ab indiuiduo ad indiuiduum : indicatio enim habetvirtutem fy JIogifticam, qux femper fufful-ra eft dido de omni, vel de nullo. Probatur au-doritate, quia Galenus libro de optima feda & 9.methodi 12.inquit, morborum cxpulfionem C indicari ab aftldu fpecifico, & non d lingulari. Similiter primo Mcth. primo,& fecundo Meth. feptimo, inquit methodum non effe applicandam indiuiduis, fed fpecificis ideis in particularibus contentis Arift.vero i. Rhetor.cap.i.dicit, nec medicinam nec alias artes confidcrare Iingularia:Hxc funt verba, cumque ars nulla confideret fmgularia, ut medicina quid Socrati, aut Callif falubre fit, fed quid tale uel talibus : Id ■enim artificiofum eft : fmgularia autem infinita funt, efr fcientia nequeunt contineri. Experientia vero probatur, quia remedium , quod po-teftaliquem particularem hominem fanare po- D teritinfinitos alios eadem xgritudinc affedos fanare: quare concludimus, Auicennam perin-comprxhenfibilia, fiueperea qux faltem con-tedura affequi poffumus, intelligcre quantitatem morborum , remediorum , virtutis, idio-» fyncrifiam, & conditiones indiuiduantes. CAPVT primvm. Ico, quod medicina eft fcientia,qua huma-nicorporis difpofttiones nofcunturxut fa- £ mm eft : vel à fanitate recedit, ut habita fanitas confcruetur, & amiffa recuperetur» A Bfoluto proemio , Auicennas aggreditur •/"X medicinx definitionem: qux definitio eft tanquamorigo, à qua dependet totus hic primus liber Canonis : Sicnti enim hxc definitio dinifa eft in quatuor perexiguas particulas, fic totus primus liber Canonis diuifus eft in qua- tuor Fen,ideft in quatuor partes: Fen enim_, fignificat partem. Prima Fen agit de difpofi-tionibus humani corporis vt fanum eft, re-fpondet primx particulx definitionis , qux eft Medicina eft fcientia, qua humani corporis di-fpofitiones nofcuntur, ut fanum eft : agit enim Auicennas in prima Fen de feptem caufis naturalibus , iddi de elementis , temperamentis, humoribus, membris, facultatibus, fpiritibus, & operationibus , qux naturales caufx confpi-rantin produdionem difpofitionumcorporis, vt fanum eft. Secunda Fenagitdedifpofitioni-bus recedentibus d fanitate : ideft de xgritudine, & refpondctfecundx particulx, vbi dicit, vel d fanitate rcccdit. Tertia Fen agit de fanitate con-feruanda,ideft de remedijs, quibus fanitas pofiic conferuari ,& refpondet tertix particulx , vbi dicit, vt habita fanitas confemetur. Quarta Fen agit de fanitate recuperanda,ideft de remedijs , quibus fanitas poffit recuperari, & refpondet quartxparticulx definitionis, vbi dicit, & amifVarecuperetur. Eccequdm mirabilemfrudum ftudiofi ex hac definitione colligere poterunt : quia recitata definitione ftatim intelli-gent, quid tradet Auicennas in vniuerfo hoc volumine : quid in qualibet parte : quo ordine : & quo fine. In qualibet dodrina foletprxponi definitio : quia in definitione potentia , & virtute omnia qux tradantur inclufa funt : fed vario modo,pro vt varix funt dodrinx. In refolutiua proponitur definitio, in qua continetur finis, qui eft in-uentor, indagator, & explorator mediorum, qux deinde nos manuducunt ad confequendum finem verum, & realem. In dodrina compofi-tiua proponitur definitio, in qua naturx, & proprietates rerum declarantur. Hac ratione Arift. 1 .dc Anima tex. 11. & 4. phyfic. j r. & Plato in Cratilo dicunt, definitionem naturas & rerum proprietates declarare. In dodrina definitiua proponitur definitio, qux conftat ex nominibus xquiuocis, vel analogicis,in qua, quanto maior eft xquiuocatio, tanto definitio eft prxftantior, & ad memoriam accommodatior. Iure meritò igitur Auicennas exorditur d definitione. Accedit quod omnes quxftiones per ipfam definitionem foluutur, & omnia qux tradantur,in ipfam definitionem refoluuntur: Arift. enim 2. Foft. text. 1. habet, omnem quxftionem effe medij quxftionem : mediumqueeffe definitionem : 2. vero Phyf. tex. <58. inquit, qux offenduntur d mathematicis omnia refolui in definitiones, tanquam in fines totius cognitionis. Plato in phxdro dicit, in omni re eflè proponendam dc-finitionem,vtintelligaturiddequo confultatur: fubdit Plato. Definitio prxftat plurimum ad memoranda artis prxeepta, vitra quam definitionem nihil amplius quxrimus. Sed antequam ad examen reuocemus hancmedicinx definitionem , par eft, vt in primis paucis diuidamus, & paucis explicemus fenfum verborum huius capitis. Diui- DiiMditu*'h®fic*Pllt‘ntres partes. In prima A tiflimaeftHippocratislib.de flatibuscap.tf.qug “tradit de iqitiapem medicin«, quam audiuiftis. In fecunda dubitationem proponit contra traditam medicin*definitionem,quxtaliseft. Nos diximus,medjcinamefle fcientiam, quqmqdo eft fcientia? fi precipua eius pars fit pra&ica_», Hefpondet,prafticam non cqfiftere in ačtu operandi : fed in adii fciendi il Ia, qu* pertinent ad prafticam : dat exemplum de apoftematibus dicens pertinere ad praticarti fcire,in principio effe repellendum ; in augmento repellendum, & digerendum ? in fine inflammationis folumdi-: gerendum, In tertia parte facit fibj obietiO' eft:medicina eft additiq eorum qu* deficiunt,& ablatio eorum qu* excedun t: talis enim cratal-titudo animi Hippocratis, yt noluerit in definitione ponere fuperflua, & omnibus nota : non dixit,effecuratricem*grorum, & conferuatri-cem fanorum : quia hoc erat confpicuum lippis, & tonforibus : fcd dixit,quod fit additio & ablatio : quia vltimus finis curatricis, & conferuairi-cis eft addere qu* deficiunt,& auferre fuperflua : additio enup > & ab|atip refpiciunt alimenta, & excretnenta fenfibilia, infenfibilia, & multo magis infenfibilia, vt probauimus in 4.aphorifi- «tem > cur in definitione nó propofuerit neutram g mo primg fečtionis ftatic$noftrx,quieft,e« de qua intelligit Auicennx, effe fcientiam: quia quslibet ars habet fuam theoricam, & qualibet effetfeientia :ficars fullonum , ars furripiendi crumenam, & ars obtroncandi effet feientia. Dubitatiomec valet dum dicunt,artem effe ha bitum re&a ratione effetìiuum, & habitum fo-Jutn fieri cx iteratis a&ibus, ita vt qui non exercuerunt medicinam habitum non habeant. Refpondemus dari duplicem habitum, vel ac-quifitum ex iteratis aftibus, veli magiftro;hac enim ratione poffunt dari optimi medici theori- E ci,8e pračtici,qui nunquam artem exercuerint,fi-cuti fuit Auer. plufciiuuncotiimcnt omnium artium, quo ad rem confideratam pertinet ad philofophiam naturalem, &c omnes artifices defumpferunt fubiečta d philolophia : fic faber d philofophia naturali desupfit ferru, il-kdq; catenus cófiderac,quatenus ei inferuitpro confequendo fine fuo reali & materiali. Sic aedificator lapides : futorcorium: pharmacopola-, B 2 vnguen- vnguenta, Sc pbarmaca : fic reliqui artifices de- fi. dicimus theoricam & aliud, cum dicimus pra&i« fumplerunt fua fubieda qup ad rem cófideratam cam : non tamen nobis necefic efl declararejhuer- t i * i _ P L I i “* -a—---— —— - ■ fi pfiiloropfiia naturali, Prxterea dičtum eft medicinam verfari circa-» (Corpus humanum ad differentiam veterinariae medicjnx,quxconfiderat medicinas pertinentes ad fananda, velconferuanda bruta , & prxr fertiin illa qux jnferuiunt hominibus, ficuti funt illa qux geltanc onera. Addit Auicennas, quadifpofitiones nofcunturr perdifpofitiones nori folum intelligit difpofir tionem permanentem, & in fačto effe »quxvo-patur i Gal. r .de loc.aff. 3 .hddta-it ,fed intelligit »M»»» • »»VI» J fitatem , quae inter eas exi flit, nifi in medicina : cùm ergo de medicina dixerimus , quod eius eft theorie a, & ex ea efl p raffica : non efl exiftiman-dum , quod, velimus dicere , quod una diuifionum medicina eft fcire, & altera operari, quemadmodum multi hunc locum perferutantes exiflimant ; fed debes fcire, quod illud,quod volumus,eft aliud, & quod nulla duarum diuifionu medie ina efl nifi fcientia ; fed vnaearum eft ad fcienda principia, &■ altera ad [ciendum operandi qualitatem. Pofl vero primamearum nomine fcientia, auttheorice £ |iw-u IrClO yrtrftu intui vun nvirn"* etiam difpofitionem qux elt in fieri, qux ì Gal. B appro.priauimus : & alteram appropriauimus no- I rt/'/x rorihir nun ! dirnrifiMA'lll D & v /i tw ToPYfì tftftuc fTifila filimi VJW». ....... J T----- --T Joco citato vocatur*-<#)«;,quia licetdifpofitioin fieri perfe non indicet remedium : tamen quando habet locum vrgentis , vt dolores jpfignes, EC, Umilia fympfomata, trahit ad fe curationem . Deinde dum dicit, vt habita fanitas corife ruetur, & amifia recuperetur, proponit duos fines : quorum primus pertinet ad partem falubrem : fecu ndus vero ad therapeuticam. Dubitatio occurrit circa hanc definitionem : quia in ipfa non inuenitur caufa efficiens: dum enim dicit, medicina eft fcientia, fcientia eft ge- mine fred/cx. PerTheoricam vero ipfiuf volumus , quod quando eamfciuerimus ,fcientiqm tantum acquiremus abfque hoc quod dirigat ad declarandum qualitatem operationis : fic ut dicitur in medicina : quod genera febrium funt tria, & complexiones funt nouem . Et per pratticam ipfiut volumus non operationem in tffeflu, neque laborem motionum corporearum : fed d tui fiorì em faentine medicina, qua cum eamfciuerimus auxiliabitur nobis ad inquirendum, fcientiam uelfenten- , ....r---------------- tiam, à qua quidem fcientia, uelfent entia depen- n dicit, medicina eft fcientia, fcientia eft ge- ^et mvdus operandi, Sicut dicitur in medicina » nus ,& genus in definitionibus accidentium eft £ apoftematibus i calidis, adhibenda funt in loco forma: : corpus humanum eft loco materiar, principio, qua repellant, & infrigident,& infpif-quia eft fubieftum circa quod : difpofitiones hu- -------<- —v-r-iu-ntiku* . mani corporis fune formx magis particulares: patebit hoc in capite fcquenti, vbi dicit, tres effe formas fanitatis, & xgritudinis, videliccttem-peraturas, compofitiones, & vnitates»quarein (definitione non inuenitur caufa efficiens. Refpondemus pro Auicenna, fcientiam, &G, difpofitiones effe formas 6c efficientes-: forma enim & efficiens coincidunt. Scientia enim eft forma medicina per Auicennam > & eft caufa ef- fent -• & pofl ea cum refolu entibus temperabimus : et pofl flatum poftea in declinationefufficient mol-lificantiarefoluentia. Hxc eft fecunda pars capitis , in qua Auicennas tria facit. Primo proponit dubium contra, genus medicina: ab ipfo propofitum, quod vide^ tur probare, medicinam non elle fcientiam. Secundo foluit dubium. Tertio declarat exemplis, quarnam fit pars theorica in medicina, & qu*n^ fit pars praftica. forma medicina: per , Iit pars practica. ficiens.qua cognofcunturdifpofitiones. Simili- Qn0 ad dubium ab Auicenna propofitum ait, ter difpofitiones funt formx & caufx efficientes : ^ diftumeftin principio capitis, medicinam eflo* formx xgritudinum, & caufx efficientes lym- r-.nM,m.u nnnmndneritfcienria.fìmpHirin. ^ Dubitafio:non videturquod fcientiapoffiteP fe caufa efficiens dilpofitionum: fcientia enim eft caufa efficiens remediorum, & non difpofitio-jtutn : quia remedia funt illa, qux efficiunt fani-tatem , vel illam conferuant, & non difpofi- ^ Refpondemus Auicennam omifilfe remedia : quia difpofitionibus prxeognitis, ftatim ars virtute duoru principiorum , quorum primum eft Conti ariacontrarijs curantur, fecundum , Si- fdentiam:fed quomodo erit fcientia,fi medicina aliaeft theorica,& alia pratìica?deratione theo ricx eft contemplari,& hxceft fcientia:de ratione vero pratìicx eft operari,& hxenon poteft effe fcientia:ergo tota medicina non erit fcientia; ergo fcientia non erit genus medicina. Hxc dubitatio fuit propofita ab antiquis multo anto Auicennam : ab Erafiftrato videlicet, ab alijs, qui putanc, hanc dubitationem fuilfe-» Auicennx. - . Ad dubium rcfpondet Auicennas , dicens no folum theoricam confiftere in contemplatione, Conci anacontrjrijb tuiauLui , ihhhu— , loiomtneoncam commere in contemplatione, milia fimilibus conferuantur, remedia mani- ^ fed etiam pratìicam : quia praticai non confiftic fpfhit. in ^Aliali nnpMrinn#» • CpA inrnnfffmniarinnr ^ feftat. . Potefl autem aliquis dicere, quod medicina at-(lidatur in theoricam & prati icam1,fed tante totam ipfam pofuifli theoricam ,quiadixifti quod medi-fina fit fcientia. Nos autem refpondebimus tunc, quod artiu aliqua pars fit theorica, & aliqua pratica , idem dicitur de medicina, quod aliqua pars fit theorica, & aliqua praftica. In vnaquaqucj fufem harum diftifionum aliud nolumus dicere, c3 in aftuali operatione : fed incontcmpjatiope, qualitatis operationis, ideft in pcfccptis pettine tib. ad methodù, feu ad modum operandi,qua-fi diceret Auicénas diftin&ionem in theoricam, & pra&icam nó folum admitti poffe in medicina,red in omnibus artibus,& fcientijs: ita vt ipfa phiiofophia habeat partem theoricam, & partem pračticam, & ipfx artes habeant quafdatn parte;cheoricas,& qualdam .partes pradicas : pars pars theorica medicin^verfatur circa fpcculatio A nem corporis humani, & eius affedus, ideft circa ea, qua: pertinent ad phyfiologiam, patho-logiam, &fimioticam. Pars vero pradica ver-fatur circaygijnen, & therapeuticam, ideft circa modum feu methodum, conferuandi, & recuperandi fanitatem,& non circa adualem operatione; ideo Auicenna repehenditillos, qui putant, partem pradicam effe illam,qug verfatur circa_» adum operandi, quia re vera pars pradica eft illa, qua: docet modum operationis ideft prece-pta, leges, & regulas dirigentes inferiorem artificem adoperandum, ita vt dici pofiit medicus pradicus , licet nunquam exercuerit adualem B medicin^ operationč.Hinc fuerunt medici celeberrimi,vt Auerroes,AriftoteIes,Plufquamcom-métator Monachus vocatus, & alius quidem mo nachusnomine Conftantinus, qui in heremoexi ftens, propè Florentiam fcripfic de arte medica, qui omnes nunquam artem medicam exercuerunt ; ergo aduale medicina: exercitium non per tinettad ipfam pradicam, fed folum illam con-fequitur. Poftremò Auicenna exemplis illuftrat, &C-primo partem Theoricam effefeientiam dicendo theoricam medicinae contemplari ha:c theoremata ; tria videlicet effe genera febrium, ideft Q diariam, putridam, & hedicam: dari nouem tem peraturas, & fimilia qua: pertinent ad Theorica, & non ad medendi modum. Deinde dat exemplum de pradica dicens fi aliquis effet correptus calido apoftemate »ftatim pradicus proponeret hec prxeepta fcientifica: quod,f.in principio apo ftematis conueniant repellentia , qua: refrigerant^ denfant partem, neapoftema recipiat in crementum. Deinde in augmento reppellentia cum digerentibus, fed hac lege, vt repellentia fu perent. In ftatu equè digerentia,& repellentia: in declinatione vero digerentia, & emollientia fine repellentibus . Hxc pertinent ad pradi- pj cam. Hxcque fcire poteft medicus, licet nunquam exercuerit medicinam : ecce inquit, quod pradica non pertinet, ad adualem operationem , vt nonnulli putabant, fed ad modum., operandi. Caufa vero cur repellentia in principio calidi apoftematis,ex Auicenna conueniant,& in augmento repellétia mifta cum refoluentibus feu digerentibus, & io fine nullo padorepellentia, fed fola digerentia, & emollentia,varia eft : in_. principio fola repellentia conueniunt, vt humor fanguineus in venas capillares confluxus repellatur in venas aliquantulum maiores, & inde ad maximas: hoc modo enim diminueturtumor in« flammatoriusmecconueniunt digerentia in prin cipio : quia humor fanguineus eft folum in capillaribus venis, & adhuc nò eft confluxus in fpa eia : imo dato, quod aliqua exigua portio effet in fpacijs, digerentia magis nocerent, quam iuuarent, quia vt calida attraherent humorum fanguineumad fpacia, &_apoftema eueftigio (ufeiperetmaius incrementum. Valeant illi me- dici.quoriimnumerusmaximuseft, qui in principio apoftematisftatim oleo amygd.vel vngué to dialchea, vel alio laxante, non vrgente dolore, inungunt: f^pè enim prxparant partem le-uiter inflammatam ad infignem,& incurabilem inflammationem. Deinde in augmento permi-fcentur digerentia cum repellentibus, hac lege, vt repellentia fuperent refoluentia.quf refoluen-tia conueniunt ratione materig fanguinex egref-fx è venis capillaribus: illa enim materia egreffa non poteft amplius in venas repelli, quia non datur irte retroceffus : ofcula enim venarum capillarium funt ita daufa, vt nihil egrediatur, nili attrahatur ab attradrice partium gratia nutriendi: in ftatu vero vtimurxquè repellenti bus & re-foluentibus,ob materia,qux eft in uafis,& extra. In fine autem apoftematis vtimur folis refoluentibus emollientibus; quamuis nullo vnquam tempore vtendum fit folis emollientibus, vel laxantibus, & prxcipuè in vifceribus, qux prxbcnt vfum communem, vt in iecore, cerebro,corde,& ventriculo, his femperadmifeenda funt aliqua^ corroborantia. Hxc dodrina eft Gai. 11. Meth. cap. 15. & 13 .Meth. 15. vbi maxime reprehendit Attalum medicum, qui in iecoris phlegmone vfiis eft folis laxantibus, & emollientibus fine corroborantibus,unde necauit ( ait Galenus ) his laxantibus Theaginem cynicum philofophu inflammatione iecoris correptum. Repellentia vero differunt i corroborantibus. Repellentia enim ita denfant, vt repellant humo rem ab.vno in alium locum, ficuti funt acacia-» cum albo oui, balauftia,calcanthum,camphora, cerufa, galla immatura, hypociftis, infrigidans Galeni, oleum omphacinum, oliua immatura , populeum ,femperuiuum, fpodium, & alia id genus. Corroborantia vero non repellunt .-duplicia tamé funt, aliqua denfant vel aftringunt : fed non ita, vt repellant, ficuti maftix, & abfin-thium : aliqua vero corroborant; quia habent cum parte affeda (ymmetriam. Mollificante vero, qux funt mifcenda repellentibus funt adeps,althea,axungia porcina,gallinarum, xfypum, butyrum, farina, fxnugrxci, lac, malua, medullx, fed ceruina, & femina lini tenent primum locum. Emollientia vero refoluétia funtdecoda mai uarum, althee cum alumine fecum, qux cadant moreftillicidij ab alto, aquxlanarum fuccida-rum, ideft antea non ablutarum in modum ftillicidij •- aqua calcis in qua ebullierint malux, althea, & lana, cum corymbis lauri, & iuniperi cu melliloto, & feminibus fcnugrcci : & tandem a-fcendimus ad oleum de Kerua,& oleum philofo-phorum, quod ex lateribus fit. Pr Ater quam in apofiematibus, qux funt de mc* terijs, quas membra expellunt principalia. Hxc igitur dottrina in fententia tibi auxiliatur. Et hfC fententia eft , declaratio qualitatis operationis• Cumque duarum diuifionum qualitatem fc tueris* iam J'dentiam fcientialcm, & feientiam operati-uam adeptus eris, licet nunquam operatus fueris • B 3 Hxc Ha?c eft particula fecunde partis, in qua duo facit, primo dicit, in apoftematibus non effe_> vtendum repellentibus dum materia mittitur à parte principe ad non principem. Secundò colligit, fi fciueris duarum diuifionum qualitatem, idelt pratica’, òt^theorice ; iam eris adeptus fcieutiam fcientialem, idelt Theoricam.&faen tiamoperatiuam, quamnis nunquam operatus fueris, idelt optimus medicus theoricus , & pra-čricus dici potent,licet nunquam xgrotoscuraue rit. vel medicamenta prselcripferit. Quo ad primam particulam, dicit Auicen-nas ,non effe vtendum repellentibus in principio inflammationis, quando materia mittitur à parte principe, vtd iecore,corde vel cerebro, ad partes externas; quia malum grauius oritur. Sed prxcerea oito funtcafus, in quibus nul-lomodo vtendum fit repellentibus in principio infla.nationis. Primus cafiis,dum non conueniut repellentia in principio inflammationiselt,dum humor fluitai emunčtoriaaxillam,inguinu,cer uicis, & glandularum polt aures; quodprgceptu eftGaleni 3. de medicamentis loc. cap. 2. Sic in bubonegallico nec repellentia, nec reuellentia conueniunr. Valeant ergo qui in bubone gallico fecant cubitu, trahunt enim materiam maligna ad partem principem.Valeant fimiliter,qui vtun tur vuguento rofato in parotidibus, & in angina externa. Secundus cafiis eft, dum fluit materia vencno-la leu mal ignalìuè criticè lìuè fymptomaticè ad partes excernas: veloci dumhuntpeticulx, nullo modo repellentia conucniunt. Tertius, in nullo motu critico repellimus: vn-de Hipp. de perfecto motu critico loquens habet aph. ao.i. feff.qutc decernuntur,et decreta funt iu ■ ftè,neq monere, neq-, nouarc (addit) fed finere opor tet, Neq; conueniuntrepellétia,quando propter fuperueniensapollemaaeger angore fubleuatur. Quartus cafiis eft, dum pars adeo eft imbecilla, vc immineat periculum, ne calor partis à repellentibus extinguatur: quia repellentia den-fant čutim, & pars debil is d prohibita perfpira-tione-comunpitur : hic cafiis proponitur d Gai. d. de medicamentis loc. cap. 7. Quintuscafius, non vtimur repellentibus.dum jn parte inflammata eft vehemens dolor: Gai.2. ad Glauc. cap. a. dicit, prius effe leniendum do-lorem, antequam alia topica applicentur,&meritò: cum quia dolor magis poteft ad attrahendum, quam repellentia ad expellendum, tmn_* quia dolor eft vrgens, quod obfcurat cjtera indicantia ; quia obdolorem infignem vires labun-tur : ideo Galenus 3. Meth. $>.& y.Meth. 1 ^ dicit antevlcus, & quemuis aliummorbum curandum triadici auferenda,primo vrgens,Secundo Caufam principalem, tertio impedimenta, Sextus cafius, dum fl i it materia ad partem vicinam parti principi, veluti fi in facie effeterifi-pelas ; ibi enim repellentia repellerent humores ad cerebrum.’hac ratione nefcio,cur in principio phrenitidis frigida oxyrodina fronti,& bregma- A ti applicentur,vt eft fucus la&ucx, & alia frigida concedimus tamen in hoc cafu oleum rofatum : quia in capite eft concoótorium,& no repellens. Septimus,dum humores fiunt in fpacijs,& non amplius inuenis : eftque hic cafius Galeni 13. Meth.cap.d. fic dum fanguisegreditur è venis,& inter cutem, & membranam carnofam colligitur, non conueniunt repellentia : quia fanguis exiftensinfpacijs non poteft amplius in venas capillares remeare. Hinc fit,quod valdè errent Chirurgi,dum poft fečtam venam comprimunt ipfam venam credentes fanguinemegrefliim,extra venam,iterum in venam ingredi. B O&auus, non vtimur repellentibus, dum humor colle&useftper congeftioncm , & non per affluxum . Neque vero eft, quod quifquam dicat, humani corporis difpofttiones tres eft e, fanitatem nimirTt, morbumeam ajfcbiionem, qua necfanitas, nec morbus putatur : me autem duabus dumtaxat contentumfuiffe. Jbuicunque enim accuratèperpenderit , neutrum horum neceffariò colliget, nempd, neque ajfeffionem illam tertiam nos pofuijfe,neque omififk. Praterea fthuiufmodi affeflio neceffaria foret-,profetò , cum dicimus recedere d fanitatem, pojfunt eo verbo, & morbus, & tertia difpofitio C intelligi ; quado ei fanitatis diffinitio minimè competit, fed potius fui contrarij. Sanitas enim eft habitus feu difpofitio,ex qua fubielli aEiiones fana procedunt, nifi fortè quis fanitatem ad arbitrium fuum dffinierit,conditionem aliquam interpones, qua non egeat. Sed de hac ream medicis difee-ptandum non eft, neque enim is fum, qui cum eis in huiufmodi altercari velim , quod nullam hac difeeptatio in medicina affer at vtilitatem. Certior enim huius rei difquifitio ad alterius facultatis principia pertinet. In hac 3.parte cap. Auicennas facit libi obie-čtionem, quseeft, cur in medicina: definitione D non propofuerit neutram difpofitionem. Refpondet Auicennas, fufficere duasdifpofi-tiones, fanitatem fcilicet, & nigritudinem, quafi quod Auicennas fcquatur opinionem Ariftotelis in poftprxdicamentis cap.de oppoficis,& 4. top. capit.3. vbi vult fanitatem,& xgritudinem effe contraria immediata,negatque inter fanitatem, & xgritudinem dari medium. Secundo videns Auicénas,quodomiferitdifpo fitionem neutra & quod h$c fententia aduerfetur Gai.refpondet,difpofitionem neutram,neq; po-fuiffe,neque omifilfe : quia hxc neutra difpofitio reducibilis eft ad fanitatem recedete ab optima, E qux eft finitas in habitudine,quf dicitur fanitas lubrica. Hinc apud Galenum in Trafyb. & alibi datur fanitas in habitu, & habitudine : in habitu eft fanitas firma : in habitudine eft fanitas lubrica. SimiliterGal.i.Meth.vltimo.&libro de morborum differentijs cap. 1. vult fanitatem, & morbum effe difpofitiones finftas & permanentes : fed fic eft, quod inter duas difpofitiones fačtas mediatdifpoficio in fieri, qux difpofi-rioeftftatus neuter,.fic conualefcentia non eft difpo- difpofitio permanens, & in fadoefle, fed in fie- A ri,& lubrica : fimiliter corpora cafura fanitatem lubricam poflident.Eandem diftindionem pro-pofuiflet Ariftoteles,fi dc medicina egiflet ; quia alio modo confcruantur corpora fana in habitu, &alio modo longèdiuerfo corpora fana in habitudine. Hinc Ariftoteles in Praedicamento qualitatis ponit habitum , & difpofitionem ad quam reduciturfauitas : fed cum fanitas alia_, fit firma, & pertineat ad habitum, alia vero fit lubrica, & pertineat ad difpofitionem, Ariftote-les ex necelfitate,fi de medicina egiflet, didififlet fanitatem in firmam, & in lubricam; qua:lubrica fanitas eft neutra difpofitio : quare non „ folum datur neutrum inter lalubrc, & itifalubre, fed inter fanitatem,& aegritudinem. Miror quidem,cur medici plurimi dicant inter falubre, & infalubre concedi ab Ariftotele neutrum, fed non inter fanitatem, & aegritudinem , quali quod fanitas non fufeipiat magis,& minus, quali quod non detur medium inter per-fedam fanitatem, & aegritudinem,& quali quod proprietas qualitatis, quae eli fufeipere magis,& miniis,folum conueniat fecund?fpeciei qualità-tis, quae eli potentia,& impotentia, & non conueniat prima^quse eft habitus,& difpofitio. Quo pa&o vero fit intelligendus Ariftoteles ,dum_, dixit, non dari medium inter fanum, & aegrum paulò infra fufiùs declarabimus. Tertiò: Auicennas videtur in fine capitis Ga-lenu irridere,vt nónulli putant, de ftatu neutro: quod mihi non videtur: quia certum eft,ab Aui- -cenna fuifle admiflam neucram difpofitionem: vultis videre ? non ne Auicennas agit de parte prophyladica, & analeptica ? fed de qua re agit prophyladica ? de corporibus cafuris in aegritudinem ; de qua re agit Analeptica ? de conua-iefcentibus : fed fic eft quod corpora cafura, &Q. conualefcentia funt neutra, ideft habent fanitatem lubricam, quod idem eft : quare Auicennas -p. realiter non differt i Galeno. Poliremo Auicennas infinecap. aflerit, hanc confiderationem neutrorum non pertinere ad hanc dodrinam ,• fed elle alterius negotij, ideft pertinere ad philofophiam naturalem : vel ut melius dicamus ad artem medicinalem: in qua diuiduntur omnia corpora, omnes caufa:, omnia figna in falubria, infalubria,& neutra. Q V AE S T. Vili. \4N MEDIC IN AE DIVISIO IN T beor icam,& PraUicamfn propria, & £ ex natura rei. iVo relinquuntur confideranda, ante-quà accedamus ad caput de fubiedis medicina:. Primum, an diuifio in ________ Theoricam &: pradicam fit propria, & ex rei natura. Secundum, an debeat concedi neutra difpofitio. Adprimum:p!ufquamcomentator,Fufchius, & nonnulli alij probant audoritate omniu Crocorum, Galeni fcilicet, Hippocratis, Pauli AEgi-netar, & aliorum omnium , medicinam non elle diuifam in Theoricam,& pradicam. Deinde probari quoque poteft ex Ariftot. a. Metaph.tex. j. medicinam non polle dici Theoricam : quia ibi Ariftoteles dixit,finem Theorie* v elle veritatem,Ted fic eft, quod finis medicina: eft opus. Quod vero finis medicina fit opus, probatur audoritate Ariftotelis,& Galeni: Ariftoteles enim jo. fec.probl. 7. dicit, medicum folum ad fanitatem operam fuam praftare, & 1. Reth. cap.i.dicit finem medicina: efle bene curare. Galeni audoritate idem confirmaturlib.de conft.artis 3 .vbi dicit,finem medicine, vt eft medicina efle opus fadiuu. Praeterea patet ex ethy-Ujologia Theorica: quia n^a. lignificar fpc-culationcm,& non operationem,feu fadionem. Demum Ariftoteles 6. Metaph.tex.2. vult ,tres tantum elfe Theoricas, Mathematicam fcilicet, Philofophiam naturale, & Metaph. ergo Theo-rica non conueniet medicina:,neque artibus,qu$ verfantur circa faciéda. Imo Alexander Aphro-difaus in proemio primi priorum dicit, Mathematicam non efle vere Theoricam, ideo nomen Theorie? ab artibus efle remotu : licet enim Mathematica fit in primo gradu certitudinis,tamen nò procedit ex primis: quia eius principia funt ac cidentia : fi accidentia, ergo non principia acci-détium: ex Arift.enim in lib.^Metaph.text.x^. accidens non eft accidentis accidens. Praterea medicina,neque in pradicam poteft diuidi : quia poli praxim , ideft adionem non remanet opus : Medicina verò,poft cuius operationem remanet opus , pertinet ad fadionem: quiapoftfadionem,& non poft adionem remanet opus: virtutes enim funt illa, qua perci-nentad adionem,& non medicinarideo Ariftoteles in moralibus dicit»* ÀptTfo'v «Vi.pra- xis fignificat adionem,& non fadionem : quare medicina nó eft adiua,fed fadiua & refarcitiua: imo eft ancil la natur? refarcientis.-licet non fem-per : quia medicus multa facit fine vilo naturi auxilio : imo natura ipfa reludante, veluti quà-do ipfe reponit luxata, vel extrahit calculum velica^ alia plura. Poteft tamen Auicennas aliquomodo defendi, primo, quia fuis temporibus hac diuifio medicina in Theoricam, & pradicam, erat in vfu. Deinde poteft defendi, quia Arift. 2.Metaphy. tex.j.inquit,finem pradicafcienti? efle opusrtt-mi!iter6.Metaph.tex.i.j.C?licap.7.&d. Ethicorum cap. 4. diuidit fcientiam in theoricam, 8c pradicam: quare nomen pradica extendi poteft ad artes fadiua^. Infuper Arift. j. de anima, 49.diuiditintelledum in fpcculatiuum,&pra-dicum: differunt enim quia fpeculatiuusfimpli-citer contemplatur: pradicus vero dirigit eandem contemplationem ad adionem, ideft ad profequendum bonfi,& adfugiédum malunmfic medicus primo, fpeculatur veritate deinde eam dirigit ad adionem, ideftad fanitatcm confer- A nandam vel recuperandam,ergo dabitur intelle-&us fpeculatiuus, & pradicus in cradanda medicina: quare medicina aliquomododiuidi potent in theoricam,&pradicam;dicimusaliquo-modo,quia medicina proprie & fuapte natura non eft theorica. D. Thom.in commentario fuo in librum Boetij de Trinitate diuidit theoricas feientias in theoricas,qui funt proprie,& fuaptè natura theorica:,& in theoricas qui non funt tales fua natura,fed e* accidéti; fic medicina theorica fua natura non eft theoria : quia ex accidenti confiderat corpus humanum, & non per fe, fi-cuti dum medicus eft curaturus oculum, aliquo- B modo ideft ex accidenti oculum con fiderat ideft gratia fanitatis : imo quando poteft introduci unitas fine theorica feu fine partium cognitione (vt didum eft) cognitio partium redditur fij-perflua. Demum defenditur Auicennas audoritate-» Philothei, qui diuific medicinam in theoricam, & pradicam. Vera tamen & germana medicini diuifio eft illa Audoris introdudorij.quod fcili-cet diuidatur in quinque partes, ideft in phyfio-logicam, pathologicam, fimioticam,falubrem» & therapeuticam, que therapeutica deinde diui-ditur aGal.lib.de partibus arcis medies in chi- C rurgiam,pharmaciam,& dictam. Secundum diuifionem fadam ab Audore in-teodudorij, libri Auicenni, Auerrois, & Galeni ordinati funt d claffificandbus, ideft d Montano,Trincauelio, Auguftino Ricca,& ab alijs, quamuis claflìficantes fine interfe aliquando discordes: fedde claflificantium difeordia hic non eft locus. Confilo tamen ftudiofis,vt fecundum hanc medicinae diuifionem memoris comepdet ordinem librorumGaleni : plurimos enim noui medicos, qui dum aliquem Galeni locum perquirunt carentes hoc librorum ordine nefeiant, non folum capita, fed nec Galeni libros inueni- D re: facillime vos omnia inuenietis, fi fciueritis pertinentiaad phyfiologiam, qui fune illa qug tradantur in hac prima Fen, inucniri in libris primi claifis. Pertinentia vero ad caufas,& differentias morborum, & fymptomatum inueniri jn patliologia,ideft in libris fecundi claflis, & in fecunda Fen. Pertinentia vero ad figna, vt de pulfibus, de locis affedis, & de crifibus inueniri in fibris tertis claflis.- pertinentia autem ad tuendam fanitatem.in libris quartg claflis: pertinentia ad medicamenta ad quintam : pertinentia demum ad therapeuticam inueniri in libris E fexty claflis Galeni,& in quarta Feu iftius primi libri Canonis. Q V AE S T. IX. AN DETVR NEVTRA DISPOSITIO: & ob quos fines. & an posfit conciliari Galenus cum Ariftotele. hiicennas in fine primi capitis non videtur, quodabfolutè admittat neutram difpofitionem: Ariftoteles vero in poftpr^dica-mcntis cap. de oppolitis, & 4. Topicorum cap. 3. ait, interfa-nitatem ,& morbum non dari medium. Galenus vero in arte medicinali, & libro ad Trafyb. diftindè loquitur de neutra difpofitione. Hulij conciliatGalenum cum Ariftotilé,dicendo,Ari-ftorilem negare neutra per negationem extremo mm,non neutra per participatione, quali quod Galenus negaflet neutra per negationem extremorum-, . Quod vero dentur neutra corpora, neutra figna, thi neutra remedia per negationem extremo rum, probatur audoritate, ratione efficaciflima defumptaabipfo Auerroe, & exemplis clarifli-mis. Audoritate Galeni in arte medicinali, & libro ad Trafyb. Similiter materia prima eft media inter formam , &G.priuationem :eftque res neutra per negationem formi, & priuationis. Ratione efficaciflima defumpta ab Auerroe 4. C?li com. 26. vbi dicit: fi grauitas, & leuitas mediorum elementorum non eflent neutra per negationem extremorum, fequeretur,quod elemé-ta eflent duo, & non quacuor, quia ea, qui fune talia per participationem, non differunt fpecie abijs, qus participant ; ergo elementa media funt neutra per negationem extremorum : quia aer, & aqua non participant grauitatem tern, vel leuitacé ignis : putabat Aucrroes grauitates'» & leuitates elle formas elementorum. Itidem ex Ariftotele in libris moralium , omnes virtutes funt in medio duorum vitiorum per negarionern extremorum, & non per participationem vitiorum . Sanguis purus eft corpus neutrum per negationem extremorum, videlicet pituitg, bilis, & melancholii : fi eflet neuter per participationem, ut putabat Plufquamcommentator, tres ef-fent humores,& non quatuor. Infuper Galenus quarto de locis affedis cap. 2. dicit,[epilepfiam, effe mediam inter apoplexiam,& foporem,ratio ne locorum affedorum: quia apoplexia fit in cor pore cerebri : epilepfiauerò in membranula ob-Boluente ventriculos cerebri anteriores : fopor vero fit in cauitate : membranula enim refpedu cau itatis, & corporis cerebri eft media per negationem vtriufque. Priterea pareli, vt alijs exemplis confirmemus, dari neutra corpora,neutra figna, & neutra remedia per negationem extremorum: quia non folum Audor propoficus negat, neutra per nega tionem : fed commentatores artis medicinalis, qui qui concedfint hxe neutra non proponunt ho- A extremorum. Hxediftafinf,vfnonfo!um rei)* rum neutrorum exempla : multum fané refert exemplis abundare : quia corpora neutra per participationem fanantur ijfdem remedijs, qui bis fanantur extrema: neutra vero per negationem non fanantur remedijs, quibus fanantur extrema, vt paulo infra. Qm ad neutra corpora : non ne cryftallinus humor eft corpus medium inter aqueum, Sc vitreum per negationem extremorum cryftallinus enim eli pars animata in oculo ; aqueus vero, 8c vitreus fune parres inanima^. ISI ju ne cartilago eft corpus medium per negationem inter offa, & ligamenta ? quod non poteft dici de tendine s quia tendo eli corpus medium per participationem nemorum,Scligamentorum. Qui enim non diftinguuntnxc neutra corpora,nunquam poterunt colligere indicationes,& remedia,qnod patet, quia remedia, qux conueniunt neruis, & ligamentis, conuenicnt quoque tendinibus : qui exneruofa.&ligamentofafubftantiaconftatshac ratione oleum ciiamxinelimurh, vel rofatu lum-bricatum, qix conueniunt neniis, conuenienc quoq lecendinib is:non lic dici poteft de neutris per negationem extremorum, quod patet : quia purus fanguis eft medius per negationem inter pituitam, melancholiam, & bilem : remedia ta- C nus perfe&as. ciatur fententia Hali, fed, vt exemplorum luce ftudiofi friant diftinguere neutra figna, neutra corpora,& neutra remedia. Plufquamcomentator conciliat Galenum c5 Ariftotele alio modo,dicens,fapitatem fumi dupliciter,vel vt eft cófonancia, & fymmetria,vel vt edit operationes magis vel minus perfe&as. Ide ferè dicit Montanus. Polita hac diftintìione dicunt,Galenum còfideralTe fanitatem,vt edit operationes magis vel minus perfečtas, hocque mo do dicunt dari neutra : quia vbi datur magis, & minus, ibi datur medium : addunt, Ariftotelem B confiderai fanitatem, vt eft confonantia, morbum vero, vt eft diflonantiatqux differentia: funt contradirioriè oppofitx : quiaconfiftunt in numero, & numerus non fufcipitmagis,& minus. Reijcitur Plufquamcomentator : quia quo-modocunque confidereturfanitas, debet confi-derari, vteft: quia ex Ariftotele a. metaphyficcs tex. 4. res ficut fe habent ad effe, fic & ad cogno-fci: fed fic eft, quod fanitas eft in prxdicamento qualitatis, in difpofitione videlicet, & omnis di-fpofitio fufeipit magis, & minus; ergo fanitas fu-fcipiet magis, & minus; ergo fanitasprout eft fir ma, vel lubrica edet operationes magis, uel mi- meft, qux conueniunt melancholix.vel bili,nui lo modo conuenientfanguini,& ficdealijs. 1 Prxcerea dantur figna neutra per negationem extremorum. Primuin eft al bedo Germanorum, & color fifcus rlifpanorum, qui coi ores nec cali d iiiì,nec frigidam indicant temperaturam,vtait Qifenus in fecunda parte artis medicinalis. Idé dicimus de cruditate vrinx in morbi principio > de contractione pulfus in principio paroxifmi : de lìti in febribus biliofis : de dolore'pungitiuo in principio pleuritidis : qux figna,fiecfalutem, nec mortem,nec longitudinem, nec morbi bre- Manardus fic conciliat : Galenum, fcilicet no conceififle neutrum ex propria fententia, fed ex fententia Herophili : fed quiaviditGalenum it» Trafyb.càp.3.appellale partem prophylafticam & analepticam partes neutras,mutauit opinionem, & deinde fic conciliabat : Ariftotelem negale neutrum inter fanum, & xgrum; & non inter falubre, & infalubre. Sed neque hoc modo conciliari poteft Galenus cum Ariftotele' quia inter fanum, & xgrum datur neutrum nunciergo maleManardus. Noscommunillimadiftinčtione conciliamus uitatem prxnantiare poffunt : quia in euafuris,& D Galenum cum Ariftotele dicendo, Ariftotelem morituris, & in his morbis longis, vel breuibus, h?c ligna folent (vt diSum eft) accidere: ideo vo centur neut a per negationem extremorum. Denique dantur quoque remedia neutra per negationem extremorum, qux funt illa,qux ne-^ueiuuant, neque nocent, ficuti funt breuicula, qux apponunturcollo pro tertiana,vel quartana febre pellenda. Similiter lapides, quos geftant fatui gratia pellendi xgeitudines, vteft iafpis ge flatus pro fanguineo fl ixu arčendo, vel femori appenfus pro partu accelerando : vel lapis ophi-tiscolloappendis pro lethargo : vel puluiscry-ftallipronnpleudisvbenbusla&e, vel lapis iu-> daicus gcftatus pro nephriticis : quamujs reuera iuuee, fi ex media drachma cum duabus cerebin-thinxfumatur bolus pro expellendo lapillo in te nibns, vel vreteribusexillente ,& eft Galeni : £d alia plura referuntur d Diofcoride lib.5 .qu$ omnia funt neutra per negationem extreinonm : quia vt experientia cognoiji nec iuuant, nec nocent : quare dantur neutra corpora, neutra fgna, & neutrx caufx, ldeffremcdia per negatioienw fumpfilfe fanitatem lato modo: Galenum verò ftričtomodo : Ariftoteles enim corpora conua-lefcentia, & cafura vocabat fana : Galenus vero neutra : imo Galenus Iib. ad Trafyb. cap. 7. hxc corpora neutra vocat fana; fed fana fecundum affe&ionem. Si Ariftotelestrariaffet artem medicam, ftatim feciffec diuifionem fan itatis, in fir mam, & lubricam, feu in habitu, & habitudine : cur? quia per hanc diftindionem, primo mutatur uirius ratio; quia alio modo funt nutrienda corpora in habitu fana ; & alio modo in habitudine , uel alio modo falubria, & alio neutra.,. Secundo neutra funt inuétaad fugiendam 6acty, iddi perpetuam paflioné,quia neutra corpora, cum femper aliquid patiantur, uocarentur xgra,&fic incideremus in dogma pcrpetuxpaf-fionis, nifi fieret hxcdiftinriio : quia non folum neutra,fed etiam faluberrimaeffent in perpetua paffione, quia,& ipfafemperaliquid patiuntur. CAPVT CAPVT SECVNDVM. De fu biečtis Medicin#, Voniam medicina corpus hit-manum ex parte, vnde fanatur,ir d fanitate remonetur, con fiderat j & cuiufjue rei fcientianon acquiritur, neque completur,cum c au fas ha buerit, nifi per fui caufas fcia tur : ergo debemus in medicina fc ire fanitatis, & figrituciinis caufas. Et quia fan itas,& agritudo,&> tarum cauja plcrunqucfunt manifefU, plerunque occulte,qua nonfenfu, imo per fignificationes accadentium comprehenduntur: debemus etiam in medi Cina fare accidentia, qua in fanitate accidunt, & t,egritudine, Jam autem declaratum fuit tn fcien-tus veridicis, quod rei fcientia non acquiritur,nifi 'ferfeientiam caufarum, & principiorum ipjius, fi caufas habuerit, <& principia: & fi non habuerit non acquiritur, nifi ex parte fciendi em accide*' tia, & concomitantia ejfentialia, A Bfoluto cap. de definitione medicinar:nunc Auicennas tranfit ad caput de fubicftisme-dicina;, Et; quia in hac fua medie na feruat ordinem refojutiuum, vt probatum eft, ideo in hoc Cap, refaluit totam medicina: definitionem. Diuiditur hoc caput in quatuor partes.In prima incipit refoluere partem Theoricam definitionis medicina; dicens , cum medicina fit fcientia, qua humani corporis conftitutiones nofcun-tur, vt fanum eft, Yel d fanitate recedit : ideo de caufis fanicatis, & aegritudinis agendum. In fecunda dicit, quatuor elfc caufas fanitatis,& aegri-tudinis, feilicet materialem, formalem afficientem , & finalem. In tertia,colligit qua* finttra-ftanda in prima Fen, quae funt de elementis de temperamentis , de humoribus , de membris, de facultatibus, defpiricibus, & de operationibus, vitalibus, animalibus, & naturalibus. In quarta patte duo facit. Primo, recitat ea quas «onfiderantur d medico vteft recitator legis,qug defumitabaltiori philofophia. Secundo, recitat ca quas pertinent ad medicum, vt eft legis conditor ; & funt morbi, caufas, figna, & remedia pro «onferuanda, & pro recuperanda fanitate. Quo ad primam partem capitis, proponit fa-tiitates, & aegritudines effe inquirendas perfuas caufas, fi caufx polline haberi : fi vero non pof-fint haberi.velquiafint occultai quia careant caufis ; tunc dicit per accidentia concomitantia effentiam fanicatis, & aegritudinis effe cognofcé-das.ficut declaratum eft in fciétijs veridicis,ideft in librispofteriorum.Hiceft fenfusprim? partis. Sed antequam vlterius progrediamur, videndum eft, quam am fint irta accidentia concomitantia fanitatem, & aegritudinem ; quia pcripfa A debemus indagare famtates, & ipfos morbos* Sciendum igitur eft, accidentium fanitatis, «gritudinis aliqua effe propria, & aliqua communia , quas per fyndromen collcfta folum indicare poffunt. Propria indiria fanitatis defu-muntur ab asionibus, exeuntibus, & qualitatibus moderatis. Propria veròinditia aegritudinis defumuntur i larfis aftionibus, ab immodice retentis, ab exeuntibus mutatis, & d qualitatibus mutatis. Hasc autem fymptomata ita funt connexa, vt omnis qualitas mutata fupponat vel exiens, vel retentum mutatum : omne exiens, 8c omne retentum mutatum, fupponunt aliquam 3 ačtionem lzfam : a&iones enim funt fymptoma-ta primi ordinis. Communia vero accidentia, qua; folum per fyndromen colleda poffunt indicare aegrotationem , vel defumuntur i fex rebus non naturalibus, qua: funt fatis notae : vel £ corporis difpofitionibus. Signa vero indicantia difpofitiones, vclfunc antecedentia, vel confequentia. Antecedentia defumuntur d quinque locis certis, atque determinatis. Primus horum continetdifpofitioncs hxreditarias: pater enim podagricus pronunciar in filio futuram podagram. Secundus locaseli artas : fenesenim funt difpofiti ad morbos frigi-q dos : iuuenes vero ad calidos. Tertius locus eft debilitas: in debilibus enim morbi frigidi vt plu rimum dominantur : in robuftis vero calidi. Quartus locus eft, habitus macilentus velobf-fus : in macilentis calidi : in ob$fis vero frigidi colliguntur humores. Quintus locus eft inter-miffavel fuppreffa aliqua euacuatio:hincfup-preffus melancholicus fanguis, qui antea excernebatur per hxmorrhoidas indicat morbum melancholicum,fu,preffa euacuatio bilis per aluu, vel per vomitum, vel per aures pronunciar morbum calidum. Confequentia accidentia, quo indicant di* j) (politiones, defumuntur d feptem locis, videlicet d fubftantialiter inhxrcntibus,& funt temperatura: , qi:* tatìù ipfo dignofeuritur. Ab ijsquj accidunt ideft à fitu, magnitudine, numero, Se figura. A confequentibusjdequibusalibi. Ab operationibus naturalibus, vitalibus, & anima* libus. A retentis, & exeuntibus. A iuuantibus, & 1 sedentibus ,& d Iocisaffe&is. Qnòd vero loci affedi indicent segritudines,' patet : quia membrana affetìa indicat bilem ex Gal.6.aph.com.33. vbi habetur hsec Hippocratis fententia.fl«» acidum eruSant non fiunt pleuritici, quia bilis, & non pituita eli illa,qua; poteft; penetrare membranam : ideo quando membra-£ na aliqua eft affc&a, ideft inflammata , vt plurimum morbus calidus eft. Glandula; vero laffac ndicant pituitam : Hypochondria melancho-liim ; ventriculus vero pituitam. Loci veròaffe&icognofcunturper fex locos: qimque proponuntur d Gai. 1. de loc. aftcc.5.8c lib.:. capit. 9. Primus horum colligitur ex laefis aftitnibus: fecundus ab excrementis : terrius d fitu : «uartus d doloris proprietate, & quintus i pro- 41 In Primam Fen; 4« proprijs accidentibus. Sextus vero locus pro co- A no n effe caufam antequam fiat: meritò Gal. tf.dc gnofeendis locis affeZis proponitur ab Hipp.4. vfu part.n.dixit.fi vis,ideft fi vis fumere formam aph. $ I .qui aphorifmus talis ed,qui ante morbum genitam eft veriffima caufa : fi antequam fiat, no habent aliquam partem imbecillem, in morbo fit poteft effe caufa rei, qu® fit. mali fedes. 5 Dubitatio ex Argenterio odo, funt cauf®, Earum caufarum autem genera funt quatuor, & non quatuor, £t prpbat hoc argumento : tot nempe, materiales, efficientes, formales, & fina- funt cauf®, quo? funt interrogationes , fed in- les. Cum fuperius Aujcennas dixerit,effe perqui- perrogationes funt 8. ergo 8. funt cauf®. Quod xédas caufas fanitatis & xgritudinis, ideo in hoc interrogationes fint 8-probat hocmodo,prima., text. ftatim Auicenna? proponit caufas , qu* d interrogatio efi,dum petimus, ex quo res fiat, & medico funt confiderand®. fic eft caufa materialis. Secunda quid, & eft for- Diuiditur hic tex.in duas particulas,in prima, malis. Tertiò,cuius gratia fiat, & eft finis.Quar- quarum prpponit caufarum numerum.In fecun- tò,propter quid res fiat, & eft efficiens. Quinto, da explicat hunc caufarum numerum, 8t expli- JJ quo inftrumento, &Q eft caufa inftrumeptalis. cando nptpinat quatuor caufas fanitatis, & aegri- Sextò, ad cuius exemplar, videi jcet ad imaginem tudinis,qu® funt materiales, efficientes, forma- Cffaris, St eft exemplaris caufa. Septimo, oim les, & finales. H*c eft intentio, & diuifio iftius qua res fiant, ideft cum medicamentis fimplici- t£xc* ^ bus, vel comppfitis. Oftauò, eft caufa finequa Quòd vero quatuor fint genera caufarum,c5t non : ficu?i fanitas non fit fine remedijs : putat firmaturex Ariftot.2. poft.&2. phyfic.27.8c 5, igitur Argenterius libr.de caufismorborum-*, Metaphyfic.2. Neque de hoc caufarum numero & in commentario 12. prim® fed. aphorifmo- Arift. Auicen.8t ipfe Gai. vnquam dubitarunt. rum Hippocratis contra Ariftotelem, Galenum, I Dubitat»o:Gal. libro 6. de vfu part. cap. 12. & Auicennam 8.effe caufas, & non quatuor. proponit quinque genera caufarum, ergo noti Refpondetur maxime erraffe Argenterium; iimt quafupr : eiu$ verba funt h®c : primum eft quoniam caufa inftrumentalis reducitur ad cau- illud cuius caufa aliquid fit, 8t eft finis. Secun- fam efficientem: caufa enim efficiens duplex eft, dum i quo fic, 8t eft efficiens. Tertium exquo, £ aliamediata, & alia immediata 5 vel aliaeftpri-&eftmateria. Quartum per quod, & eft inftru- maria, & alia fecundaria: hoc polito, dicimus, mentaliscaufa, 8tQjjintutnfi visfteudum quod caufaminftrumentalemeffe caufam efficientem fit,& eft forma,ergo non funt quatuor caufarum fecundariam , & mediatam. Simljiter caufa_» genera. exemplaris reducitur ad formam, vel adfinem: Refpondetur caufam inftrumentalem effe re- caufas varò cum qua, 8t fine qua dicimus non efferendam ad caufam efficientem, (icerunt fecaufas,fed concaufas . Hinc Arift.2fdeani- quatuor, ma tex. 41 fdifputans contra Empcdocicm dice- * Dubitatio, non videtur quod Galenus ad- bat,nutritionem fieri ab igne. Refppndet Arift. mittat caufam formalem, quod patet ex lib. de ignem non effe caufam nutritionjs, fqd effe condili. fympt. capit. 1. 8t alibi, vbi definit caufam caufam > ideft caufam adiuuantem & fouentem, hoc modo , caufa eft, quid quid rei qua fit fiuc qu* redu(ibiliseft vel ad materiam, vel ad effi- quid quid confert ad principium generationis, fed jientem» caufa vero nutritionis vera eft anima j. «ceft , quod hxc definitio cauf* non conuenit Sim jliter caufa fine qua non minimè potei! effo form® ; quia forma nihil tribuit generationi, caufaiquia véra eauia dicit quid pofitiuum : cau- ergo forma per Galenum non erit caufa, Pr®- fa veròfinequanonpotiùsdicitquidpriuatiuu: terea, Gal.5. de vfu partium citato, non videtur fed qu*cunque illa fit , reducibilis eft ad illas admittere caufam formajem, dum dicit, Si vis quatuor ; quare fruftra fit per pIura,quod poteft tu, erit prater alias caufas, illa fecundum quam fit fieri per pauciora, 8c *qupbenè, nec vilo pačto aliquid, qua eft forma, ergo formalis caufa d ge« funt multiplicanda entia fine neceffitate. «lerecaufarum reijci poteft. 4 Dubitatio : dantur cauf* non reducibijes ad Pro folutione difficultatis dico, generationis quatuor prpppfitas ab Auicenna, Ariftot. locis nomen apud Ariftotelem, 8c Galenum, duplici- citatis -, ficu?i eft aeris vel c^li perfpicuitas, qu® ter fumi : vnomodo pro pr*uia difpofitiono » efficit, vt radij penetrent,& dum ab opaco termi- qu® fit antequam introducatur forma , 8c hoc nantur, Jucem effundant : perfpicuitas non redu- modo forma non eft caufa : quia adhuc formai citur ad caufam efficientem ; quia lux non proup- fa&a non eft, 8c quod non eft, non poteft efle £ nit d perfpicuo, immo, fi nos, 8c omnia corpora caufa : alio vero modo fumitur generatio form* ' effent perfpicua , effemus in obfcuriffimis tenebro ipfa form® introduzione, qu® fit in inftan- bris, licet ftipra capita noftraeflent mille foles : ti:^ocmodo forma eft caufa valde principalis: quiaeatenusfitlux,quatenusradijrcpercutiun- quia habet vim ca«fandi,8f dadi adum,&effen- tur,Scinde duplicantur. Similiter non reduci- ram , d qua effentia tanquam d caufa pr*cipua tur perfpicuitas ad caufam materialenmquia non fluunt omnia: forma enim non folum dat effe, eft fubiečtum lucis, tanto minus ad formalem, & conferuari, fed per ipfam operationes perfe- & efficiencem. ft.ffimèexercentur. His pofitis patet,formam^ Refpondetur, perfpicuitatem reduc’ad cau- efte caufam,8c uon effe caufam: eft caufa dum fit^ fam materialem, quatenus d corpore perfpicuo recipiunturradi),& non refranguntur :#quid au- A rialem, & ficquatuor crt caulj fanitatis, &ggri-tem fic perfpicuitas,nos declarabimus vbi de hu tudinis. morum coloribus ioquemur 5 Dubitatio : Auicennas prater didas qua-tùorcaufasinfraponitaliasnó naturales,vt fune aer, cibus, & potus, fomnus, & vigilia,ergo cau-fa; funt plures,quim quatuor. Refpondetur.has caufas non naturales reduci ad caufas efficientes remotas : quamuis ex Hipp. &Gal. fex res non naturales non uoccntur caufg morborum, fed occafiones. 6 Dubitatio: Morbi carent fine: quod probatur, quia malum, & priuatio non habent finem 11 Dubitatio : caufa contentiua non reducitur ad quatuor genera caufarum, ergo caule nonu erunt quatuor : probatur antecedens : quia caufa contentiua non reducitur ad finem, ad formam, & materiam : quia aliquid efficit : non reduci-tur ad caufam efficientem , quia ex Ariftotele^-caufa efficiens eft vnde motus : fed contentiua non eft vnde motus : rationalitas enim eft cau-fa contentiua rifibilitatis fine motu, terrj inter-; politio "eft caufa contentiuaeclipfis fine motu. Similiter morbi funt caufg contentiuf fympto** ergo tres erunt caufa: £gritudinu,& non quatuor. B matum fine motu,ergo caufa contentiua non re-Refpondetur,morbos habere finem non refpe ducetur ad caufam efficientem, ergo erunt quin- du noitri, fed refpedu natura:, quae femper vult generare libi limile gratia boni: Imo in medicina fepe, introducuntur morbi boni gratia, vt febris quartana, quae ut plurimum innumerabiles morbos depellit. 7 Dubitatio : morbi carent forma ; ergo non eft necelfaria caufa formalis: probatur antecedens, quia morbus eft accidens, & accidens non habet formam. Refpondetur , accidens habere formam meta- que caufarum genera_., Refpondetur, veram definitionem cau fg efficientis effe vnde opus, & non vnde motus : terr^ enim interpolino eft caufa efficiens eclipfis fine motu,ideo ad quatuor didas caufas reducuntur? quia eft vnde opus. Cattiverò materiala in medic a facultate funt ftbietta ipfa, in quibus fanitas, & agritudo men-furantur. Et fubiettum quidem propinquius eil membrum, aut fpiritus : fubiettum verò remotum phyficam,& non phyficam, Vel Refpond. mor- funt humores : remotifsimum vero funt dementa . bum prout eftdifpofitiojuel habitus habere for- Q Hac tamen duo compofitionis ,&■ alterationis fu- itiam,uel efleipfam formam 8 Dubitatio , inconcodio eft caufa morborum : fed fic eft quod ad nullum genus caufarum ex quatuor poteft reduci: quia omnes caufa; funt pofitiua;, & non priuatiuar. Relpondetur,reduci ad efficientem, quia inconcodio fupponit malam temperaturam , qua: eft pofitiua, quatenus eft caufa efficiens, p D ibitatio:morbi carent caufa materiali: ergo non dantur quatuor caufie aegritudinis, vt dicit Auicennas intex. antecedens probatur, quia de ratione materia: eft vt fic in potentia : morbi bietta appellantur, quod ex eomm compofitione > & alterati one vnitas quadam completur, fmgulx ifta complettens, quafanèaliàs temperatura, alida formata-temperatura quidem refpettu alterationis. formatio vero conflitutionis . Incipit declarare caufas materiales fanitatis, & aegritudinis, dicens, caufas materiales proximas,& immediatas effe membrum, & fpiritus : remotas verò effe humores,remotiffimas vero effe ipfa elementa. Incipit i materiali caufa, quia eft prima origine : hic tamen non fumitur materia, vt eam fum it Arift. primo phyfic. quatenus vero femper habentfubiedum inadu: praterea d caufa eft ex qua fic aliquid, fed fumitur ,vt eft fu biedum de quo fanitas, vel morbus pradicatuc in fecundo modo dicendi per fe, quia ipfa fanitas definitur per fubiedum per quod declarantur, explicantur, & menfurantur ifta difpofitio-nes: quare valde funt hallucinaci, qui interpretantur illam didionem(menfurantur ) per fufti-nentur, fine recipiantur : qua expolitio eft ridicula : quia nemo eft qui nefeiae, fubieda recipere^ fuftinere paffiones,fed intelligit menfurantur, quia fubieda magis vel minus difpofita, &C. praparata vario modo definiunt, & méfurant fa-nitatem,&agritudinem, ideoque per fubieda, morbi funt accide .tia ; fed fic eft quod accidentium fubiedum eft folùm in adu, & non inpo-tpntia, ergo morbi non habent caufam materialem . Refpondetur, caufam materialem duplicem tlfe : aliam , qua eft folum in potentia : aliam veròquaeft inadurficuti lapides funt caufa materiales in adu inferuientes ad adificandam domum : fic partes humani corporis,dum laborant agritudine : fune in adu, vocantur tamen caufa materiales, & fubiediue. io Dubitatio:Gal.6.devfu par.citato,& lib.de __________,______________ diff.fympt.pr^cer quatuor caufas quf funtmate- E ideft per membra vario modo difpoìita incelligà rialis, formalis, efficiens, & finalis proponit alia - n r ' — - • • fex,que funt, vtilitas, fcopus,inftrumétum,exemplar, voluntas, & caufa fine qua non.-ergo decem erunt caufe , Sc non quatuor, vt dicit Auicen- Refpondetur,vtilitatem, & fcopum reduci ad finem: inftrunientum & voluntate ad caufam efficientem,exemplar ad caufam finalem,caufa fine qua nò,modo ad efficientem,modo ad mate- tur, & menfurantur fpecifica:, & vitima: differentia: fanitatis,& agricudinis. Hinc Gai. primo ad Glauc. 2. loquens de febribus diarijs, dicit, nili corpus fit inalè difpoficum, dum committuntur errata infignia, non labi in alios morbos, quini in diariam, ideo Hipp. 4. de morbis dicit,morbos diu conceptos ftatitn Ixa, ideft erumpere, quare membra vario modo difpofita men-furant intenfionem, & remiflionem fanitatis, & agri- xgritudinis: fimiliter humores in rario membro A rione ponderis ipfius Iapidis, vel in anguftia_,, rum fitu, & in varia difpofitionemcnfurantxgri- ideft inocdufione ceruicis veficx: vnitatem dici* tudines >& fanitates : fi c melancholia naturalis mus, quatenus efficit vicus. in ventriculo excitat naturalem famem : eadem 3 Dubitatiomon videtur, quod membra fint fu in cerebro mxrorcm, & m$ftitiam, & in neniis bieda fanitatis, & aegritudinis ; quia dantur mé- catalepfim. Sic pituita in articulis podagram: bra in cadauere: tamen non funt capacia fanita- in pedore afihma: inter cutem, & carnem facit cis, & xgritudinis. oedema,& in cerebro Lethargum. Succus mor- Refponfiofaciliseft, quia ficuti homo mor- dax in cerebro excitat maniam, &L- in cute fca- tuus ab homine viuo aequiuocè differt : fic mem-r biem. Flatus ipfe in ventriculorudum,in corde bra cadaueris aequiuocè dicentur membra, palpitationem. Sed libro 3. Meth. noftrx plu- Quoad fecundum,quidintelligat Auicennas rimis alijsexemplis offendimus per fitum , per (per Spiritus) Nos cum alijs expofitoribusdi-temperaturas, & peralias conditiones membro- cimus, perfpiritum non intelligere vitalem, vel rum, & humorum fanitarem, & aegritudinem mé B animalem : quia ifti carent vita, & perconfcqucs furari : ideo Auicennas fummo artificio adiecit non pofluntefle fubieda proxima fanitatis, &Q. didionem (menfurantur)quodabexpofitoribus aegritudinis. ante nos, quod fciam , non fuit ita animaduer- Quod vero fpiritus vitalis, & animalis fint ina fum • nimati : probari poteft audoritate Ariftotclis * Etfubiettum quidepropinquum efl,mebnm, & experientia d Gai. defumpta. Audoritate fpiritus.Duo circa hoc verba occurrunt confiderà Ariftorelis probatura.de anima tcx.i 24.vbi di- da.Primum,quid intelligat permembrum.Secun fputanscontra Platonem probat,plantas non fen dum quid intelligat per fpiritum. Quo ad pri- tire : quia in plantis nullum eft organum fen- mum, per membrum intelligat oportet partem fus, fic dicimus nos, fi fpiritus eflent animati, animatam : quia fola pars animata eft illa, quat eflent organici: quia anima, vt dixit, Ariftoteles habet adionem, & quae poteft efle membru pro- eft adus corporis organici : experientia quoque pinquum fanitatis, & aegritudinis: morbus enim d Gai. defumpta probatiir: quiaGaL7.de pla- exGal.& ex omnium confenfu nihil aliud eft, C citiscap.3. &6. Aphor. i8.1oquensde iuueno quam mala conftitutiolxdens immediate adio- vulnerato in Smirna Ioniae habet, collifis cere- nem: ficuti fanitas nihil aliud eft,quam bona có- bri ventriculis,& exinaniris fpiritibus^ob vulnus, ftitutio edens bonas adiones: quare cum folum vel obalias caufasdicit,animal non priuari vita, pars animata habeat adionem,fubiedum proxi- fed ftupidum manere : deinde vero fpiritus rege- mum,& immediatum fanitatis , & aegritudinis nerari,& animal reuiuifeere,quare vita nò manet erit membrum viuens. Praeterea Ariftoteles li- in fpiritibus. Accedit, fi vitaefletin fpiritibus, bro de fen fu, & fenfibili ait, fanitatem, & xgri« quod euacuatisomnib. fpiritibus, animal interi- tudinem non conuenire vita carenti bus; ergo per ret. Idé dicimus de fpiritib.vitalibus:quia in fyn« membrumintelliget membrum viuens. Infuper cope, in qua contingit afphixia,i. pulfus,& fpiri- ex Ariftotele 2. de anima, illud corpus,quod ha- tuu amiffio, vita non lemper amittitur, licet to- bet vitam, ideft operationem, eft animatu,qua- tus fpiritus exhalauerit, quia aliquando iterum re per membrum intelliget corpus animatum ani regeneratur,& animal iterum reuiuifcit:quare vi ma vegetatiua, vel fenfitiua, vel rationali. £> ta non confiftit in fpiritibus : fpiritus enim vita- 1 Dubitatiomon videtur, quod membrum vi- les, & animales, quibus hodie fruimur, cras erue nens fit tantum fubiedum immediatum xgritu- refoluti : imo quibus hac hora,vel momento frui dinis : quia Galenus 1. de differentijs febrium 3. mur, in alio momento refoluuntur,& nouirege-inquit, diariam febrem fieri ex fpirituum intem- nerantur. periejergo fpiritus quoque erunt fubieda propin 4 Dubitatio videtur,quod fpiritus viuant:quia qua, & non folum meni bra viuentia. nutriuntur. Refponfio hxc eft,intemperiem efle in (pirici- Refpondetur,etia flammam pabulo nutriri: fi-buseffediuè,& non fubiediuè. militer humor oculorum vitreus, et aqueus; z Dubitatio, Iapis in velica eft fubiedum §gri- pinguedo nutriuntur : tamen non viuunt: eo- tudinis: fed lapis non viuit neque eft membrum, rum enim nutritio non eft vera nutritio, fed eft neque eft fpiritus;neque eft pars fimilaris,vel or- iuxtapofitio : neque habent adionem, fed fo- ganica ; ergo non folum membru,& fpiritus erue Ium ufum : ideo non funt capaces fanitatis, ÒQ. fubieda proxima fanitatis, & aegritudinis , fed E morbi. etiam corpora inanimata . 5 Dubitatio : nonnulli dicunt fpiritusuiuerc: Refpondemus, lapidem in velica non efle fu- quia localiter mouentur, deferunt enim faculta- biedurn aegritudinis,fed ipfam veficam: eatenus tem fenfitiuam, & motiuam. enim lapis laedit, quatenus introducit in veficam Refpondetur,nullam efle conlequentiam, lo- morbum lxdentem,vel partem fimilarcm,vel or- caliter mouentur, ergo uiuunt: quia etiara fer- ganicam, vel veficx vnitatem : lxdentem partem rum uirtute magnetis localiter monetur, tamen fimilarem dicimus, quatenus veficam intempe- non uinit : fimiliter non ualet : fpiritus deferunt ratam reddit : organicam, quatenus efficit mor- facultatem fenfitiuam, & motiuam,ergo uiuunt: bum in conformatione, ideft vel in cauitate ra- quia ét diaphanu illuminatu fert obieda uifilia C adocn- ad oculos : tamen nec diaphanu, nec radij uiuut. Nihil diximus de fpiritibus naturalib. quia licet Arabes, Alexander Aphrodiffus 2. problema tum & Fernelius illos admittant. Nos tamen cum Manardo putamus, non dari fpiritus naturales : quod paucis confirmari poteft audorita-te,fcilicet Gal.Hipp. & experientia: dicimus pau cis : quia haec confideratio de fpiritibus pertinet ad dodrinam fextam. Audoritatc Gai. probatur, non dari fpiritus natftrales: quia 1. de locis affedisultimò inquit, facultates naturales effe connatas, & non indigere irradiatione: ibique vult fpiritus effe tanquam foles, qui mittant radios per vniuerfum corpus. Audoritatc Hipp. idem confirmatur, quia 6. Epid.8. tex.7. diuidic corpus in continentia, contenta, & impetum facientia,ideft in fpiritus,& fpiritus vocat àpn<ùn& qux funt omnino diuerfx d corporea-* fubftantia lpforum humorum. Hinc falluntur plurimi, vt Montanus Vicen-tinus, qui putant humores conftituentes tumores, vel obftrudiones nullotnodo effe caufas efficientes; fed folùm caufas materiales,dicunt,cau-fas efficientes humoris confluxi attollentis aliquam partem in tumore ex Gal. li. de cau. morb. 6.Si 2.de diff.feb.vltimò elle referendas ad duas, ideft ad facultatem expultricem validam partis mandantis, & ad imbecillitatem partis recipientis. Nos tamen magis diftindè ex ìpfo Galeno iftas humorum tranfmiflionis caufas reducimus ad fex capita,quod fcilicet omnes humorum cràf-miffiones fiant vel d copia grauante,vel d qualitate irritante expultricem, vel d frigido conden-fante, vel d calido liquefaciente, vel ab imbecillitate retentricis parcis mandantis , vel ab imbecillitate expultricis partis recipientis . Sed redeuntes , vnde digredì fumus, dicimus, caufam E efficientem tumoru,& obftručtionum preter pro-pofitas, dari qualitates humoris confluxi, vt di-dum eft. 3 Dubitatioeft inter Medicos,an humores fint morbi,vel fubicčta proxima morbi, /el remota. Tenet Auicennas in tex.effe remota. Trincauel-lius,Leonicenus,& plurimi alij dicunt, humores effe morbos feu fubiečta proxima morbi. Prxci- puurn fundamentum illorum eft, quia Galenus, Auicennas diuidunt intemperiem in fim-pliccm , cum humorum affluxu : dicunt-que , fi humorum affluxus non effet motbts, diuifio cfl'et vana : quia diuifio non fit morbu rum in caufas : prgterea vnica tantum effet intemperies. Refpondemus primo, nnllomodojhumorum affluxum effe morbu: quia morbus eft accidens, eftquc difpofitio de predicaméco qualitatis : humores vero funcfubftantix:morbuseft in parte_> viuenteffiumoresnonuiuunt : morbuslxditprimo,& immediatèoperationes; humoresfecun-dariò,& mediate . Demum operationes funt in partibus continentibus,& non in contentis. Deinde refpondemus, intemperiem cum humorum affluxu valde differre i Amplici intemperieiquia fimplex eft fatìa : illaverò intemperies qux eft cum humorum affluxu partim eft fatta, & parlino fit ; fed in quxftione fequenti diftin&ius. Q.VAEST. X. AN A L I gjr ANDO H V MORES frater naturamformaliter ftnt morbi. Eoniccnus infuo Antifophifta_., Trincauellius, Montanus Vicentini« in libro de morbis renent, humores efficientes tumores obftru & obftručtionum : càufa vero antecedes non ex neccffitate fequitur, quod illa ablata, ftatim auferatur morbus : fiditi bilis eft caufa antecedens febris tertiana?, & non contentiua: quia non femper ablata bile ceflat fe- erunt caufa:, & non morbi. Ad aliud argumen- C bris, fed ablata intemperie calida & ficca vifcc tum dicimus nihil concludere : quia fymptoma-ta omnia immediatè proueniunt à morbo: à cau fa vero mediatè : quando vero Galenus 2. de locis affečt. i .& alibi dicit fymptomata oriri i caufa, debemusintelligeremediate, $c non immediatè . Quod vero dolor pulfatiuus, & alia fymptomata proueniantab intemperie introduca» & non i fanguine,patet;quia fapè colligitur fanguis in aliqua parte, qui poffet efficere fymptomata propofita : tamen ; quia pars noneftin-temperata,non efficit tumorem,nec alia (ympto-mata : ita vt femper fit verum,quod fymptomata immediate oriantur à morbo, & noni caufa»*: D bus vel parsmorbhlibrodefe&isaJintrod.cap. rum,ftatim aufertur febris, ideo intemperies calida 8t ficca eft caufa contentiua febris. Hinc Fernelius 7.pathologia?cap,i. Valerio-la.Chriftophorus Vega, & plurimi alij rečic fen-tiunedum dicunt, humorem efficientem tumorem, effe caufam contentiuam, & non morbum, vt putabat Leonicenus, & plurimialij. Quòd vero humores nunquam poffint ciTe^» morbi, fed folum canfa? »confirmatur audoritate Galeni, Auicenna, & ratione. Audoritate Galeni : quia 2.de humoribus 26. vult,humorum defluxionem effe caufam tumorum,ergo non mor- quia morbus eft malaconfticutioledens primo» immediate operationes; & non caufa. Ad poltrona arguméca primo dicimus,differentias febrium defumptas d calore humorum calefado-rum,vcl putrefadorum, vel d calore fpirituum^ effe accidentales, & non fpecifkas : deinde fi febris defumeretur d calore : ipfa febris contineret ealorem, & valeret dicere, calor eft febris : qua: propofitioeft prgter naturai ficuti eft hfc, animal eft homo : fypiflimè fané potefteffe calor prater naturam fine febre : Imo Galenus 2. de caufis morborum 2. ait, irafeens habet calorem prater 3 .dicit,humorum confluxum natura? modum excedentem effe caufam tumoris : libro de tumoribus praeter naturam cap.i 1.inquit, fanguinem tenuem commixtum fpiritui effe materiam efficientem aneurifmatis,ergo non morbus. Idem confirmatur ex Auicenna in hoc loco, & fecunda primi dod.prima,cap.5 ,vbi ait, caufas materiales tumorum effe fex , fcilicet quatuor humores, aquofitatem, & ventum, ergo humores confti-tuentcsipfos tumores non erunt morbi, neque partes morbi : fed caufa materiales, vel efficientes : materiales ratione corporea fubftantix;effi- naturam, tamen non habet febrem ; quia opor- E cientes vero ratione qualitatum. tet ad hoc vt fiat febris, vt fit mala difpofitio feù intemperies in carne cordis. Trincauellius vero dumdiccbat, humorem putrefačtum infinti cordis effe venenum, & venenum effe morbum; quia fydic operationes, fallitur, quia venenum, antequam ladat operationes, generat di fpofi-tionem morbofam, qua eft illa, qua immediate ledit operationes, Venenum breui fpatiofy-d.it: quia breui fpario malam introducit difpofi- Deinde quatuor rationibus còfirmatur,humores efficientes tumores non effe morbos, fed folu caufas: prima,quia morbus eft difpofitio; humor vero noneft difpofitio:fecuda,morbuseftquali-tas accideitalis: humores vero funt fubftàtif.-tertia morbuseft in parte viuéte:humores nó viuut, nec funt capaces fanitatis, & xgritudinis:quarta, morbus prinò laditaftiones. humOres vero non primo ladine asiones ; quia ačtiones funt iru par- partibus continentibus,& non in contentis: con- A tenta enim folum vfum habent. Idem dicimus de obftrutìionibus, quod fcili-cct humor craffus,& vifcidus efficiens obftrutìio-nem ficc iufa morbi, & non ipfe morbus : quia humores differunt ab obftru&ione, Acuti differùt nummi abipfucrumenamon enim valet,nummi diftendunt crumenam, ergo nummi funt ipfa dimenilo : ficuti vinum inebnac:ergo vinum eft ip-fa ebriecaš : quae quidem inflantia fatìa eft i ThomaEralto. Reijciturtamen hocexemplum Erafti i Montano Vicentino tàquam quid omnino alienum d propofito ; quia Eraftus non videtur intelligerc opinionem illorum, qui po- B nunt humores obflrucntes efle morbos :quia_» Montanus contra Eraftum inquit, non humores qui efficiunt tumores, vel obftrudiones efle morbos : (ed intemperiem exiftentem in ipfis humo-ribuseffe morbum . Hxc opinio, quae fuit Leo-Uiceni, & videtur effe Montani vicentini eft alijs deterior : primo, quia fupponit, morbum effe in parte non viuente ; humores enim non viuunt : fecundo, fupponit humores, qui funt in ipfo ca-dauere,effe morbos: tertio,fupponit,caufam antecedentem effe morbum , quod ipfimet negant: quia ficuti humores efficientes obftrudiones, & tumores perupfos funt morbi - quia humores funt C intemperati : fic humores antecedentes,cum fint inteinperati,erunt morbi : ergo& bilis putrida, qua* eft caufa antecedens febris tertiana:, vel ardentis, erit morbus, quod quidem in do&rina Galeni, & in Icholis nullomodo defendi poteft, ^ Ttip(um ^eon^cellum eft inconueniens. I Dubitatio, demum dicit Auicennas, elementa^ hutnoresefle caufas materiales xgritudinu: npn videtur verum; quia elementa, & humores funt caufi efficientes igritudinutii, & non materiales . Accedit,quod materia,& efficiens non coincidunt : quare fi elementa, & humores funt caufaeefficientes fanitatis,& aegritudinis, nunqua D poterunt effe caufa: materiales. De medio tollitur hxc dubitatio hoc modo : elementa,& humores refpetìu vnius nó funt caufa: materiales, & efficientes,fed ratione diuerfo-rum: quia elementa,& humores quo ad fubftan-tiam funt caufa: materiales : quo vero ad qualitates funt cauf^ efficiétes.-quare nulla eft dubitatio, a Dubitatio, nonnulli dicunt, Auicennam fuif-fe diminutum, cum non propofuerit inter partes materiales, alimenta : quia humores magis immediate fiunt ex alimentis,quam ex elementis. Rcfpondent nonnulli, Auicennam propofuif-fe caufas extremas, & voluiffe medias fubintelli- E gi. Qiii refponfio eft inepta : quia eft fallimi, quod Auicennas folum proponat extremas caufas. Non ne inter elementa, & membra proponit humores ? Curtius meliusrefpondetdicens, Auicenm intentionem efle proponere caufas materiales,qua? fua natura funt interni : alimenta vero non funt naturaliter intrinfeca, &G, hanc accepimus refponfionem,dicédo,in corpore no-ftro remanere folum tres caufas materiales, illaf- que effe internas, videlicet elementa, humores & partes fimilafes , & diffimilarcs. Colligite igitur, caufas materiales propinquas efle partes fuuilares, & organicas : caufas vero remotas efle humores,& remotiffimas efle elementa. 3 Dubitatio, Auicennas videtur mancus : quia de remotiffimo fnbietìo interno fanitatis,&c. ggritudinis nil dixit, quod fubie&umeft materia prima, & non elementa. Refpondctur,medicum eflefenfatum philo-fophum, & verfari circa illa, qui fenfibus obij-ciuntur,ideo prima eius principia efle elementa, & non materiam primamjquamuis d medico neque elementa primario confiderentur, vt ani-maduertitGal.8.de placitis Hipp.& Platonis, & Auicennas. Hac tamen duo compofitionis , & alteratio-nis. Tot funt horum verborum explicationes quot funt capita. Ego puto Auicennam intel-ligere , ex elementorum miftione refultare-* compofitionem, alterationem ,& vilitatem : ratione corpore^ fubftamif elementorum dicimus nó fieri temperaturam, fed compofitionem,qui prodicatur de magnitudine,fitu,munero,& figura : qui reuera ex fubftantia corporea e leu. en torum ,& humorum dependent,& non à qualitatibus ; quia qualitates non faciunt magnitudines, vel alias compofitionis fpccies ; ratione vero qualitatum primarum mixtum acquirere temperamentum ; ratione vero vtriufque,ideft com-pofitionis,& altcrationis, dicimusfieri vnitaté : dicit enim Auicennas, elementa & humores effe fubftantiam compofitionis, altcrationis, & vni-tatis: quia omnes fanitates, & igricudines immediate fluunt i varia complexione, compofi-tione, & vnitate mirti: mediatè vero d primis qualitatibus elementorum,& humorum.Confir-maturhic noftra opinio per definitionem mi-ftionis traditam ab Ariftotele i .de generatione, qui eft ; mixtio eft mifcibiliumalteratoruvn io: in qua definitione duplex vnioobleruatu»altera eft vnio mifcibilium,ideft fubftantiarum elemé-torum, & humorum, qui efficiunt compolitionem,& non temperamentum ; altera eft vnio al-teratorum,qui efficit temperamentum, &G, non compofitionem: in deque ab vtraque vnioncori-tur vnitas. Auicennas putabat qualitates primas elementorum non efle formas,vtGrici ferè omnes putant ; fed accidentia : dicebatq; iftas qualitates in mixtione refrangi cótrarij admiltione, ita vt toti totis fint confidi : integrafq,- in mixto confcruari elementorum formas : nec vult, formas elementorum intendi,& remitti,vel fufeipe-re magis, & minus, vt Auerrocs, qui negat formas elementorum in mixto manere inregras:fed vult fufeipere magis & minus, feu intendi, & remitti in mixto. Satis vero in prifentia eft intel-ligere Auicenni fenfum , qui vult temperamenta oriri ex qualitatibus refradis,admixtione contrari] , compofitionemque fieri d fubftantia corporea elementorum : vnitatem veròexvtrifque. Hic fané non eft locus difputandi, an elemento- C 3 rum rum form« feu fubftantii integri maneant in A fubitam,& repentinam faciunt mutationem:ab mixto ■> vt tenet Auicennas : quam opinionem femper reijciemus : quia reuera elementa fecundum partem funt corruptibilia, vt alia fubluna-ria : (i corruptibilia,ergo non poflunt feruari integra fecundum partem, fi corruptio eft mutatio totius m totum nullo fenfibili remanente . Neque hic elUocus difputandian primi qualitates fint formi elementonim : putamus enim elfe àc-cidcntiarquando vero Alex. Aphrodifius,& alij Grici vocabant primas qualitates formas,confi-derarutit elementa quatenus per qualitates mifcé tur,quia ratione qualitatu funt principia genera- alijsverò caufis nonnaturalibusmutatioreuera non derepentè, fed paulatim fit. Secunda diuifio caufalum efficientium fani-tatem,& igritudinem proponitur d Gal. r .de ratione viftusin ac. commento 6. libro de partibus artis medici,& ab Auicenna in 4. Fen primi libri in principio, vbi omnes caufas fanitatis, & igritudinis redigutur ad tres fontes,ideft ad chirurgicum , pharmaceuticum, & d meti cum, in quibus tribus fontibus collocantur caufi fanita-tis,& igritudinis. Tertia diuifio iffarum caufarum proponitur d tionis,& hac ratione qualitates sut form5,& totii B Gai. 5. de tuenda limitate cap.vltimo,lib.adTra- effe elementorum : quia elementum dicit relationem ad mixta,& eft rei elementatg elementu: quare ficuti aliaeft forma hominis vt homo eft, alia vt pater, vt philolophus,velmedicus;ficalia eft forma ignis,vt eft entis gradus, alia vtelemé-tum, & alia vt refto motu mouetur. C aafa efficientes funt caufa permutantes,dr co-feruates humani corporis difpcfitiones,vt funt aer, &■ qua aeri adnettuntur,cibus,aqua potus , & qua eis continuantur,& euacuatio,dr retentio ; regio-nes, & duitates, & loca habitabilia, & qua eis continuantur, & motus,& quies tam corporis , quam animi,& fomnus, & vigilia : atates,fexus, C anes » confuetudines,& vt fummatim dicam,quacunque humano corpori aliunde fuperueniunt,ftue ftnt prater naturam, ftue non. Agit Auicennas in hoc tex.de caufis efficientibus fanitatis, & igritudinis. Sed pro intelligen-tia fciendum.tria effe genera caufarum. Primum genus continet feptem caufas naturales,qui funt elementa.tempcramenta,humores,membra,facultates, fpiritus, & operationes, de quibus agit Auicennas in hac prima Fen. Secundum genus continctcaufaspriter naturam,qui funt caufi interni, vel antecedentes,vel fouétes,vel conté-tiui. Tertium genus continet caufas non natu- D rales officientes fanitatem , vel igritudinem, de quibus agit Auicennas in hoc tex. dicuntur vero caufi nonnaturales: quia funt indifferentes ad faciendam fanitatem, vel igritudinem: redus enim illarum vfus fanitatem :abufus vero igritudinem facit: raro tamen nominantur d Galeno nonnaturales : Arabes hoc loquendi modo vfi (unt : Galenus tamen in introdudorio de pulfi-bus cap.p.a it pulfus mutari, vel d caufis naturali-bus.yel ab ijs, quifunkprjter naturam,vel d non naturalibus. Explicantur nonnaturalia per nomen infinitum, tùm quia nomen proprium eft ignotum : tùm quia funt indifferentes. Notddum eft, inueniri apud Audoré quinq harum caufarum nonnaturalium diuifionem. Prima legitur apud Hippocratem a. denaturi humana tex.6. vbi Hippocrates refert, caufas fanitatis,& igritudinisad duas tantum,i.ad aere, & ad vidum rrferri. Qui diuifio ex Galeni fen-tentiain commento eft infufficiens. Dicimusta-m :n nos pro Hippocratis|defenfione,Hippocra-tein confideraffc folum illas caufasefficictes,qii£ fyb.cap. 14. & 40. & alibi, vbi omnes caufi noa naturales, quas mente fingere, immaginari poffumus ad quatuor hic capita reducuntur, videlicet, ad illa qui alfumuntur: adea quiiiunt animo vel corpore : ad ea quieuacuantur,& retinentur,& ad ea qui foris adh ibétur. A d ea quae aflumunturnon folum reducitur cibus, & potus, fed omnia qui medici iuflu per os fumuntur ,ve funt lenientia medicamenta,priparantia,& alia id genus. Ad ea qui fiunt animo vel corpore reducuntur fomnus vigilia, motus & quies, & animi pafliones. Ad ea vero qui euacuantur,& retinentur,referuntur,qui fenfibiliter,vel infen-fibilitereuacuantur: fenfibiliter per aluum, vri-nam,per vomitum,fudorem, pervterum, perhi morrhoidas, per nares, & per alias regiones, fi qui fint. Infenfibiliter vero per poros cutis; fed quanta fiat quotidiè hgc infenfibi Jis perfpiratio, ftatica experimenta docent,qug nos more apho-rifticoin confpicuam lucem edidimus. Adea_» qui foris adhibentur rediguntur omnia quiex-trinfecusadminiftrantur:hicquidem diuifioeft vniuerfaliflima: nihilominus diuifio Auicennx in hoc tex.propofitaeft ita vniuerfalis, vt adhuc plures caufas elficientcs fanitatis, & igritudinis amplečtatur. Quarta diuifio iftarum caufarum proponitur d Galeno in principio tertii partis artis medicinalis, vbi proponit fex caufas, quarum prima eft aer : fecunda, cibus & potus : tertia,fomnus vigilia : quarta, qui excernuntur & retinentur; quinta, motus & quies, & fexta continet animi accidentia. Quinta vero diuifio iftarum caufarum vniucr-faliftima quidem eft propofita ab Auicenna in hoc tex.in qua diuifione omnes caufas non naturales propofitas in anteditìis diuifionibuscom-prihendit, & alia plura : quia proponit fexusfis E itates.quinon funt propofiti inalijsdiuifioni-bus : proponit quoque ea qui aeri adneftuntur : ficuti funt imprefliones cileftes, & eaqui adne-fìuntur cibisi potibus : deinde regiones,duitates, loca habitabilia, & qui eis continuantur, & demum proponit omnia qui humano corpori aliunde fuperueniunt, fiue fint preter naturam, fiue non,qu£ reuera ab alijs propofftis diuifioni-busnon comprihenduntur. Sed dubia varia_* occurrunt „ Pri- Prima Dubitatio videtur hxcdiuifio Auicen- A alium librum, in quo demonftrabat modum vi- ni infufficien s : quia de terra, & cado, qua? pof-funt effe caufx conferuantes, vel efficientes lanita tem,ne verbum quidem. Refpondemus, terram, & cadum reduci ad aerem : terra enim dum alterat corpus noftrum id efficit ob ventos, & ob varios vapores qui, veld montibus, vel maribus, vel lacubus,vel i terrx cauerniseleuantur, qux etiam in aerem recipiantur. Cslum vero dum alterat corpora viuentia id efficit per lumina, & permotum. Hinc aer tot Juminibus eft infignitus, vt femper habeat vim_. exficcandi:quamuisfuapte naturas humidiffimus tandi feneftutem effe obferuandum in prima ado lel.centia, & non anno quadragefimo, vt ipfe incepit. Neque ipfe Galenus illum omnino dam-nuuit,imò inquit, impoffibihtatem ageralcix non poffe probari : & quod maximam mihi admirationem facit eft illud, quod Gal. ibi dicit, principium, quo probari poffit impoffibilitas agerafcias, non effe neceffarium, fed tantum probabile: refert enim,fe oftendiffein libro de de-monftratione, quod hoc famofum principium-, omne genitu eft corruptibile,non fit principium neceffariumjfed inter limites probabilitatis con- /it:Gal. 9. Methodicap. 14. &' 11.methodi 1. B tineri : vtinam haberemuslib.dedemonftratio- ait,aérem permutari obtres caufas,ob regionem fcilicet, ob anni tépora, & ob egli conftitutioné : inueniuntur nonnulla conftitutiones aeris pen dentes dterrxfitu, vt funt loca montibus vicina feptentrioniexpofita, quasgaudétaere frigido, licet pauca fit poli eleuatio : aliqua aere calidio ri-.quia funt expolita meridiei,magna tamen exi-ftentepoli altitudine. Angli referunt fuum Lon-dinum,quamuis poli alticudo fis 52. graduum, non excedere in frigiditate aerem Venetum : ratio eft *. quia Londinum non folum eft prope mare, vbi fpirat aufter : fed montes feptentrio- ne Galeni.-erant enim libri 14. diuini quidem. Sed his prxtermiffis, dicimus, tres effe caufas, cur medicus non poffit impedire fenečtutem. Prima eft,quia medicus non poteft remouere liceità tem humidi radicalis,qux oritur i continuo fluo re totius fubftantix,cuius non cantum remittitur, quantum amittitur. Secunda ; quia non poteft amouere ficcicatem, quas iit d calore mifti, qui femper humidum depafeit : hxc fané eft ineuita-bilis, quamuis retardari poffit : dicit enim Gah i. de tuenda fanitate cap. 7. animal poffe ita hu-meftari fubftantifìcè, vt non citò fenefeat, quod nalesabillomaximèdiftant. Sed redeuntes ad C precipue fieri foletlade muliebri, vel faltemafi- Auicennam,dicimus, Auicennam nihil omififfe in hac diuifione : fed omnia effe complexum, dum inquit, & qud aeri fubncClitun additque, & omnia qux aliunde humano corpori eueniunt ; fiue fint fecundum naturam fiuèprxter naturam. a Dubitatio : Auicennas videtur diminutus, cum non propofuerit inter caufas non naturales calorem,& fluorem totius fubftantix, de quibus agit Galenus lib. de Marcore cap. 4. qui fluor effunditur per aerem,& in aerem recipitur. Refpondetur, Auicennam enumeraffe caufas nonnaturales alterantes, non corrumpentes nino, & fimilibushumeftantibus. Tertia caufa eft ; quia committuntur errata in expellendis excrementis, qux retenta putredinem, & alia mala excitare poliunt : hoc prohibere non eft imponìbile,fed eft valde difficile;quare,vt diù animal vi uat,curandum eft de optimaoeconomia,& excrementorum prouentu . Hicfcopus eft ille , qui fubijciturarti medici nifi duo primi obfta-rent,medicus poffet inducere agerafeiam, & reddere hominem immortalem. Quo ad ea qui affumuntur, ideft ad cibum, Sc potumexGah3.dc temp. 2. fi mutantur fecun- animatum corpus: de ratione enim caufarum nó D dum fubftantiam, & non alterant, funt vera ali- naturalium eft, vt fint indifferentes,ita vt illarum alteratiomodòfitfalubris, & modo infalubris: Fluor vero totius fubftatii,& calor funt caufi cor rumpentes, & qui lemper deftruunt : quia calor naturalis femperexficcat vfque ad obitum:fluor vero totius fubftantix,qui per cibum deberet reparari,nó reparatur,comodo quo erae paulo ante,ideo fluor corpus animatum dirigit ad fenedtu tcm,& ad mortem. Si quis igitur inueniret modum, quo calor no cxficcarét animal, vel faltem inueniret modum, quo tota humiditas , qux quotidie deperditur menta : fi vero non mutantur fecundum fubftan. tiam, fed folum fecundum qualitatem,funt medi camenta ; fi vero ea,qux affumuntur partim mutantur fecundum fubftantiam, & partim alterantur fecundum qualitates, funt cibi medicinales, vt ptifana in febribus, K iufcula carnis alterata : fi vero qux affumuntur ipfa mutent, & vincant, dicuntur venena. In hoc tex. Auicennas agit folum de ij cibis, qux mutantur, & vincuntur, Se de ijs qux alterant ,8t non vincunt. i Dubitatio-.didum eft vera alimenta alterari, Si non alterare corpus, quod repugnat Ariftote- cibo remitti poffet, impediret quoque fene&uté, E li primo de generatione, dum dicit, omne pa-St mortem-. Philofophus quidam percelebris tiens patiendo reagere: idem quoque in Gai.3, paulò anteGalen. hoc tentauit (vt refert Gal. Ii- de temperamentis 4. legitur, in omni adiono brode Tabe) fcripfitque librum de admirabili agens quoque efficaciffimum i patiente repati. agerafeia, ideft dc infenefeentiamon tamen fuit Refpondetur, cibum vt eft alimentum, alter*- voti compos ; quia anno itatis 80. vifus eft, per ri, & alterare : fed Medicus, qui eft fenfatus p 11-vrbem adeo exficcatus, vt oculos haberet conca- lofophus, non tràdat, nifi qu? fenfibus fubijcmn uos, nares acutas, & tempora col lapfa: ideo,quia tur: Medicus enim femper defpicit dogma inlen- anteafaipfitdeinrenefcentta.ab òmnibus irti- libile: Medicus videt corpora al, mento refocrl- debacur : quo fit, vt in feneauce ftatim ediderit lari, ideo non dicit corpora a cibo pachilo- fophustamen.dum profundius irta confiderà t, A dicit corpora pati à cibo,& rečte philofophatu r: quia ad illum pertinet etiam infenfibilia contemplari . j Dubitatio : non videtur quod apud philofo'-phutn fit vera hxc fententia, quod corpora, qiue nutriuntur, patiantur i cibo : quia limile non pa\ titiuàlimili : alimentum veto eft limile: hinc Arili:. 4. de generatione animalium c. 8. ait Alimentum omnibus effe quid dulcilfimum, & tale non erte cótrarium, & à tali corpus mimmè pati. Infuperi. de anima tex. 45. inquit alimentu pati aliquid abeo, quod alitur, fed non hoc ab alimento,yt nec faber d materia: quare,neque in B philofophiavideturverum , quod patiamur ab alimento, Óc quod femper patiens patiendo rea-gat • Soluit hanc dubitatione Ariftotelesa. de anima tex. 45. quia ibi inquit,alimentum fumi dupliciter , vel vt iudigeftum, & fic eft nobis contrarium : ideo natura, antequam fa&a fit codio, laborat, & patitur: vel fumitur alimentum, vt di-gertum, 8c fačlum ita limile, vt nihil remaneat, nifi vitima tranfmutatio, qug in initanti fit,quam di cimus fieri fine palfione: quia omnis pallio in C tempore fit: tuncque ab alimento non patimur. 3 Dubitatio : non videtur, quod cibus habeat vim neceflariò alterandi.ideo cibum non efle coi locandum inter caufas nonnaturales alterantes, feu efficientes fanitatem, & aegritudinem : quia Gai. 3. de temperamentis c. 4. ait alimentum, vt alimentum augere fubrtantiam caloris,fed non qualitatem : ergo alimenta, vtptifana,laduca, lac non erunt alterantia : quia alterantia ver-fantur circa qualitatem,& non circa fubrtantiam. Refpondeturab alijs, alimentum confidcrarì dupliciter,vel vt eft alimentum,& hocmodoauget fubrtantiam : vel confideratur, vt eft alteras, & hocmodo non eft alimentum, fed medicamen tum. Nos dicimus ex Gai. 3. de temperamentis cap.4. alterantia,vt ptifana,& laduca, antequam fint alfimilata, refrigerare: quando vero funtaf-fimilata non amplius refrigerare, fed augere calorem noftrum : eccc quod alterahtia , quando concoquuntur habent vim refrigerandi: quando vero funt concoda,non amplius refrigerant, fed calefaciunt. Quo ad ea, qua: excernuntur, &Q retinentur, Auicennaspracipuè intelligitexcrementa, qua: quotidie fiunt, qua: funt excrementa cotìionum, quae co&ionesex Gai. 1. de tuenda fan it. cap. 12. fune tres: in qualibet fiunt duo excrementa: alterum crafliim : alterum vero tenue : prima co-&io fit in ventriculo, eius crafliim excrementum funt feces : tenue, nos putamus cum A&uario,effe aquofam pituitam, & non vrinam, vtSclanus, &alij plurimi tenent. Excrementum veròcraf-fum fecunda: coftionis, quee eft illa, qua: fit in hepate,eft melancholia : tenue vero eft bilis, & vri-na. Excrementum vero crafliim terti« co&ionis quae in omnibus partibus corporis fit,funt fordes, & pili : tenue vero eft tranfpiratus infenfibilis: h«cfuntexcrementa,qu«,fimodo indebito excernantur , vel retinentur,alterant corpus noftru. Sed praeter hgc fune al ia excrementa, vt menftrua, femem, & alia, quae fi modo indebito retineantur, vel euacuentur, innumerabiles morbi fieri poffunt,fiditi, fi omnia debito tempore excernan tur, perbelle famtasconferuatur. Ideo vt fanitas conferuetur, admonet Galenus lib. ad Trafyb. exereméta debere effe proportionata afliimptis. Quo ad regiones, quitates, & loca habitabilia, dicimus, hsc magis vel minus alterare, prout aer Regionum, vrbium, & locorum habitabilium magis, vel minus eft impurus : quia aer eft ille, qui'recipit terra:, & aqua vapores,& exhala-, tiones uarias, & perventos aliunde miffas : imo aer propterea poteft halitibus peftilentibus coinquinari, & integras regiones polluere. Hinc Hipp. lib. de habitationibus inquit, multum cò-ferre ad fanitatem fcire, quibus ventis, & halitib. locaafpirentur: Legitur enim apud Vitruuium, & Laertium, Empedoclem animaduertiflè, Agri gentum patriam fuai« d nonnullis ventis infigni-, ter vitiari: philofophus' ille praeftantiffimusoc-clufis quibufdam montium interftitijs,vnde fpi-rabant venti, patriam liberauit : quia non eft aer ille, qui putrefeit, fed eft halitus eleuatus à locis canofis, 8c paluftribus, vel ab aliqua alia re putredine infeda, vel quia non fit ventilatus fimi-lifquc ille fit, qui eft incarceribus occlufus, aer exfe eftfimplex, &ideo non eft putredinis capax. Prsetereacflifitusj& terrae inaqual itas eft in caufa,quod regiones circonftantes,& loca habitabilia tam miris modis alterent,conferuan-do,vel permutando corpora uiuentia. Habitatio inaequalis terra: pendet d montium, conual-lium,marium,& fi uminum temperatura,ficu,ma gnitudine, numero, & figura diuerfa. Quo ad motum , & quietem corporis, & animi, primo fciendum, motum, & quietem moderatam maxime adhuiare : ex Hipp. n.2. aph. 51. omne nimium elinatur* inimicum. Quod motus, & praecipue non excedens , iuuet, patet ex Gai. 2. de tuen. Val. cap. 2. ubi proponit, tres utilitates ab exercitio oriri : primam, per exercitium ait, inftrumenta motui dedita fieri duriora, & firmiora,quia affricantur,& mde non funt faci lia ad patiendum,fed robufta ad agendum.Secun dam utilitatem affert dicens ob exercitium fequi naciui caloris incrementum. Tertiam, meatuum expurgationem. 1 Dubitatio ex Gai. lib. de caufis morborum c.2. caufe caloris funt quinque, fcil icet uicinitas rei calida, alimentum, conllipatio, putredo,& motus, ergo motus eli caufa caloris ; tamen cap. 3. eiufdem libri vult, caufas extinftionis caloris effe has fex. vicinitatem rei frigida, alimentum frigidum, conftipationem, rarefatoti em, otiu, & nimium motumj ergo ex Gai. motus erit caufa caloris,& frigoris, quod videtur inconueniens. Refponfio facilis eft: quia moderatus motus eft-caufa caloris : immoderatus vero caufa frigoris: quia refoluiccalorem: ideo caufa conferuans fani- ^itatemetfie motus moderatus : hinc Hipp. li- A & bonum uel praffens, uelfuttmun , reducun-broi.devidusritione tex. 17. laudans mocutn tur ad dol orem,& voluptatem. moderatum habet hanc fententianu.. Homo non fruitur integra fanitate, nifi laboret. Similiter Hipp. 8t Gal. quarto in fextumepid. 22. proponit famofam hanc fentenciam. Optimum eft ftudium fanitatis citra facuritatem vefci,& impigrum effe ad laborem : fi igitur motus fallitati conferet,eius contrarium, quod eft quies nimia, & ocium efficient aegritudinem. * Dabitatio eft circa animi accidentia, an animi mores pertineant ad medicum, vel folum ad philofophum. Plufquamcomm. ait, confidera- 4 Dubitatio : cum animi affedus immoderati 1$ dant. Difcordesfunt expofitores de modo quo nos laedant. Quidam dicunt, iram , & furorem laedere calefaciendo : moerorem, & m^ftitiam re frigerando. Nos vero cum Gai. 1. de differentijs febrium dicimus, non folum iram, verum etiam timorem,& moerorem calefacere: imo prolixa ar gumentoru ferie probauimus d.meth.noftre c.8. omnia animi accidentia ad motum reduci,& om nem calorem à motu gigni. Praeterea id confir-mauimus per Hiftoriam relatam ab Hipp.de mu pnilOUJpumn • * cui., wimuwi*' uiauiuiuj J/wi * mm ^• v*w tionemde animi affedibus pertinere ad philo- B 1 iere tetrica, in qua nimij animi mf rores auxe- fophumrdicittamen,medicum 1 philofopho d fumere, quid fit animi affedus,& quomodo fiat: additque ad folum medicum pertinere, unanimi affedus iuuet; vel noceat. Halii, contra«, quem difputat Plufquamcomputat, nullomodo ad medicum pertinere cófidcrationem de animi affectibus : fed folum ad philofophum ; ita vt quae tradantur i medico de animi paffionibus, i philofopho defumptafint. Refpódemus nos, affcčtus animi pertinere ad medicum,& ad philofophum ; fed fub varia con-(ideratione : ad medicum pro comparanda, - ——— / —- 1 — / —i. - — — rut humorum aduftionem:modus vero,quo mj-ftitia adurit, traditur i Gai.4. de cau. pul.cap. 3. & 1.dehum.com. i.vbidicit,mseftitiamcalefacere, quia contrahit calorem ad internas partes r quo contrado aduritur fanguis. Demum, quod animi paffionesfint valdè potentes in alterandis corporibus,Plato inCharmide habet hac opinionem, quod ab animi paffionibus eunda ferè ma» la cor poribus adueniant. 5 Dubie, eft inter philofophos, & medicos, an ob animi paffiones alteretur cor, vel cerebrum . Ex vna parte Gai. lib. 1 .de placitis Hipp. & Piat. liuciauimt (tu mtuuuui |/IW J conferuanda fanitate; ad philofophum moralem C ait,cor alterari ab animi paffionibus : ex alia tapiro virtute confequenda. Quod vero animi mo- men parte Gal.4« de placitis c.a. & Ariftoteles tc tus pertineantad Medicum, patet ex : Gai. 1. de tuen. val.c.8. vbi afferit, fanitatem corporis con-feruari moderatis motibus tum aaimi, tumcor-porjS; quare, fi animi aftečtus funt caufa: confer-uantes fanitatem, pertinebunt ad Medicum, s Dubitatio eft de numero affeduuru animi,qui fcnt caufa; alterantes noftrum corpus, Gal.in art. med. cap. 85. proponit quinque animi affedus, videlicet iram, triftitiam, furorem,timorem, & inuidiatn,& addit hos quinque affedus d naturali ftatu corpus auertere ; Ariftoteles vero 1. nent,quod animi affedus, vt ira, timor, vel gaudium,vel quicunq; finenon fiant fine praecedenti cognitione boni,vel mali:ergo ex Gai. cerebrum in animi affedibus alterabitur,& non cor. Refpondetur, cerebrum, & cor, fed magis cor alterari .-quia eft calidius. Inanimi affedibus fpiritus vitales funt illi, qui incenduntur: caufa vero incenfionis eft, dum velociffime mouentur ad intus, vel ad extra: fpiritus enim vitales funt pabulum animalium : ideo prius cor, & deinde cerebrum alteratur. xail lldLU UJipus duwuwiv 3 iwv ccrcuiiun tuiwiatuiv Ethi.c.®. proponit longè plures, videlicet cupi- D £ Dubitatio ex didis apparet,quod,omnes ani-ditatemuram, excandefcentiam, timorem, fidu- mi affedus calefaciant,& nullus refrigeret,quod / . ■. «• _ ■ v; ./i.',.«, j_ - • — * — - * j;-‘—•*- Ciam,inuidiam,gaudium,amicitiam,odium,de-fiderium, f mulationem, milericordiam, & tandem omnes alios, qui voluptatem,& dolorem_ confequunturjergo vel Galenus, vel Ariftoteles decipitur. Refpondetur,Galenum loco citato propofuif-fe folum exempli caufa nónullosaffedus immoderatos, non negando dari alios. Duo primi affedus,ad quos omnes referuntur ex Ariftotele 2. Ethi.c.j. (unt dolor, & uoluptas. Stoici tamen putabant,non duos effe generales affedus, ad videtur reludari Gal. cap.85. artis medicina!is * vbi proponit, affedus animi effe cau fas a Iterantes fecundum quamlibet intemperiem ,fcilicet, calidam,frigidam, humidam, & ficcam. Quod vero omnes affedus calefacere poffint inde patet : quia Arift.z.Ethic. cap.j. & 5. vult ad duos affedus omnesreduci,ad dolorem fcilicet,& gaudium , intelligens per dolorem m?ftitiamj quod vero dolor feù mollitia calefaciat,id Galenus affirmat 1 de diff. feb.tertio, vbi ait, mgftitiam ratione motus ita aliquando calefacere fpiritus, vt pUCaCKinC) liuti uuuì clic gelicidia* dutwwoj ktuuu ujuiwj ,u*u..vjv.w—------y r r . quos omnes reducuntur,fed quatuor.-voluptaté, E illos adurat, & inde totum corpus incalefcat. Si-fcihcet dolorem, timorem » & cupiditatemmon militer, quarto, de caufis pulfuu inquit, in omni fine ratione ; quia hanc opinionem ex ijs prin- mgftitia contrahi calorem ad intus, & temporis «ipiis'inferebant : omnes affedus habent origi- fpatio exurere. Quòd vero gaudium calefaciat, nemexopinionè boni,uel mali ; opinioboni coiIigiturexlib-4.de cau.pul.c.3.vbnnquit,l{- praffentisefficituoluptatem, mali praffentisdo* tisfieri pulfum maiorem. lorem:opinio bon i futuri cupiditatem» mali fu- Refpódetur, m^ftitiam quidem mouere fpiri- turi,timorem:nihilominus omnes cornmodè cu tum,&fanguinem ad cor, & in hoc motu intendi Ariftotele loco citato poffunt reduci ad duos, ad calorem cordis,& totum corpuscaleheri,rufi ob dolorem fcilicet,& uoluptacem ; malum enim, maximum mf rorem refoluatur calor,gaudium^ vero dicimus Temper refrigerare parces internas. HincGal.lib.4.de cau.pul.ait,gaudium calorem diffundere* ideo in principio,pulfum maiorem efficere : quod vero gaudium extra efferat calorem, natet ex Gai. i. ad Giauc. vbi vult, magnum gaudium lyncopen efficere poffe ; imo 2. de cau. tympto.dicit,Qbperichariam idcll nimium gaudium, quofdam perijlVe. Similiter 12,meth.cap. 5.refert,ob gaudi u,& timoris ex ceffum aliquos homines decefliffe è viuis: Ecce quod animi affe-dtus poffunt calefacere,refrigerare,Stcxtinguere cal orem natiuum, 7 Dabitacio:Galenus c.8uo ad States: ^Auicennas ponit?ta-tes inter caufas nonnaturales, quod admitti non poteft : quia non efficiunt fanitatem, vel aegritudinem : quod patet: quia States fenfim & paula-tim fiutiex Hipp.enim 3.de humoribus c. 1 tf.mu tationes,qus fenfim fiunt,morbos non pariunt. ’SimiliterHipp.2.aph.5 1.habet,quod paulatim “c ltll!Lurn : ac. » quod stas paulatim fit, & fenfim obrepit fine fubita alceratione& permutatione, ergo stas nunquam poterit effe cau-fa morbifica,& inter caufas nonnaturales corpus alterantes non erit collocanda.-fiexGaleno 3.de Cmpl.med.i 8. vetula paulatim affuefcens cicuts nullam habuit lsfionem>tato minus fient morbi propter States. Prsterea stas non poteft alterare corpus, quia eft qusdam menfura alterationis corporis viuentis, dum fcilicet,facit tranfitum ex calido & humido, in frigidum & ficcum, i principio vitsvfque ad finem, ergo. Refpondeturpro Auicenna,ftatem dupliciter confiderari, vel abfolute,8c formaliter: & fic non cftcaufa morbi,vel fanitatis: hacquerationem non eft caufa nonnaturalis : vel confideratur ma terialiter, ideft ratione temperaturarum,qus per «tates menfurantur:hacque ratione States funt caufs nonnaturales efficientes fanitatem, vel sgri tudinem. Exemplum,morbus comitialis in pne ris magna exparte oritur ab exceffu humiditatis cerebri : tunc, cum ex Ariftot. omnia viucntia d ▼its principio vfquead fenečtutemfemper ten-dantad ficcitatem, meritò Hippoc. a.aph.45.& alibidicit,epilepfiam in pueris fanari mutatione statis, in anno videlicet XXV. fed cur in illo anno ? quia augetur corpus vfquead illum terminum, vitra quem conformationes cerebri non mutantur,ideo nifi in anno XXV.fanentur,cpiIe--pfia relinquitur infanabilis, fanantur aliquando K illo anno,quia tunc non folum conformatio mutatur : fed temperatura, qus in pueritia erat hu* midiffima, inillaiuuentutc euadic ficcior: vnde fit, quod corpora correpta epilepfia, qus antea i temperatura humidiffima,& à cerebri meatibus anguftis trahebat originem, liberentur, & amplius in talem morbum non cadant. Similiter puelis, qus patiuntur hunc morbum, dum incipiunt apparere menfes, exficcàtur, & liberantur: fi vero fluentibus quoque menfibus perfeueret epilepfia,in concubitu aliquando fanantursquia femen emittendo purgantur,& cxficcantur,quod fi perfeuerauerit adhuc morbus in primo partu fu B perari folet,vel faltem, quando peruenient ad aa num 25.fi vero ob has caufas non fanentur, ia&a eft alea : adempta enim eft omnis falutis fpes : ec ce,quod States non per fe,fc fed ratione temperaturarum,qus annorum curfu lìcci ores fiunt,foléc» effecauf?alterantes, & permutantes. Quo ad fexus : fimiliter fexus, neque eft aula falubris, neque infalubris: hacque ratione non debet collocari inter caufas nonnaturales: tamen ratione temperaturarum , vel ratione conditionum fexus poteft enumerari inter caufas nonnaturales : ratione temperaturarum, quia frmins funt frigidx, & humidx, qus temperatura poteft C efficere morbos, & fanitatem, moderando fcilicet calorem febrilem : ratione conditionum (e-xus: quia mulieres funt procliues ad morbos vte-ri, & mammarum,ficuti mares ad morbos penis» tefticulorum.¶ftatum. Demum Auicennas proponit artes, confuettl-dines,& que aliunde fuperueniuc humano corpo ri fiue fine prster naturam,fiue non. Notandum, arteseffe reducendas ad motu, per arces enim in-telligit propria exercitia . Similiter conluetu-dines reducuntur ad motum,& ad ipfam na’turà. 1 Dubit. vult Auicennas,in hacdiuifione cò-prehendi non folu nonnaturalia,fed naturai ia,& D prxternaturalia : quia habita relatione ad diucr-fa,& naturalia, & ea qus fune prxeernatura pof-funt reduci adaionnaturalia, quatenus poifunt confcruare, vel permutare fanitatem. De naturalibus pacet, nonne aer eft elementum, elementa nonne funt naturalia ? tamen aer eft collocatus inter res nonnaturales. Similiter nonne operationes fune collocati inter feptem res naturales ? non ne fomnus, vigil ia, motus, quies, animi pallioncs funt operationes animales? tamen ponuntur iuter caufas nonnaturales. Refpondemus.de medio colli polle dičtas dubitationes hocmodojvel res naturales,vc fomnus E vigilia,& reliqua confiderantur vt funt operationes interna pédétesà fuis facultatib.Sc hocmodo dicuntur naturales : vel confiderantur ,vt aliquid efficiunt, & vt lunt caufs alterantes* fic fu nc cauli noimaturalcs.Similiter aer,ignis,vt eleméca funt caufi naturales : quatenus vero alterant corpora, vel pofsunt conferuare fanitatem, vel morbos inducere, funt caufs nonnaturales. 2 Dubit. Prscerea non folum feptem res naturales poliunt reduci ad nonnaturales, fed edam ca qua: funt prster naturam: quod hoc argumen A to probari počeli : illg funt nonnaturales cau-fx, qui poliunt alterando fanitatem efficere : at fic eli, quod fipiffimè accidit,quod ea qui funt priter naturam polline fanitatem introducere : ergo res priter natura, vt funt morbi ipfi pofsunc reduci ad res nonnaturales.* minor probatur au-doritate Auic. in tex. dum dicit, fiue fint praeter naturam,fiue non: probatur fimiliteraudarita-te,& experientia defumpta iterum ab Auic.ec ab Hipp. Platone,& Gal.Ex Auicéna: quia.vbi agit de vomitu,8t de fluxu, dicit vomitum vomitu, & fluxum fluxu auferri : eadem ratione maior dolor fanat minorem. Ex Hippoc. itidem 4. aph. B 5 7.habetur,febrem fuperuenientem conuullioni fanare conuullionem . Denique quartana fanat innumerabiles affedus praeter natura,ecce,quod febris,qua; eli affedus praeter naturam introducit fanitacem aliquando auferendo lethales affedus . Ex Gai. 6. aph. comm. 44. qui habet haec verba tnouimus febrem illis affeflibus prxter naturam conferre, qui funt ex frigiditate fota, vel ex caufufrigidisyvel flatuods fpiritibus. Similiter Plato! in Timeo dicit, febrem auferre morbos frigidos. Patet etiam alijs exemplis, ficuti dum membru fphacello correptu igne fanatur, ignis eli toto genere praeter naturam j ficut in morfu C . viperae membri refedio : Acuti in calculo veAcae lichotomi vulnus eli toto genere praematuram, 6 aliquando lethale; in nerui pundura, nerui prscciflo. Refpondemus, quod haec omnia funt nonna-turalia, 8t prster naturam : naturalia quatenus introducunt fanitatem , illamque conferuant? prster naturam quatenus morbos, &liuafym-ptomata efficiunt. Hic ditìa Ant de cauAs nonnaturalibus, quae refpiciunt vel qualitates,vel quantitatem fubfta-tii: facienda tamen eli diuiflo,exordiendo d ge-neraliffimis ad fubalternas differentias, & ab his D adfpeciricas : vt admonet Gai. 1. ad Glauc. 1. Qualitates vel funtmanifefti,veioccultaumani-feiti diuidutur in primas,vel fecundas:Primx di uiduntur in fexdecim temperaturas, videlicet in quatuor Ampi ices, quatuor compoAtas Ane materia^ in alias odo cum materia. Secunda: vero reducuntur ad has uigintitres: aliafq. modo non inuenio,qux funt afperu lene, acutum obtufum, craifum tenue, durum molle, graue leue, hifpi-dum glabrum, lentum friabile, rarum denfum , colores,odores,fapores,pilorum crifpitudo redi tudo,capillorum ftabilitas,& defluuium. Ad has qualitates reducuturcaufx efficientes, quae ratio- E ne qualitatum manifeftarum poifunt fanare,&Q conferuare humanum corpus. Quo ad occultas qualitates, dicimus, has non pertinere ad methodum; fed fola experientia cò-prjhendi. Nos tamen putamus , illas quoque occultas pendere d primis. Reiecimus libro 8. mcth.noftrx Ferneliu, & Alfeclas credentes, has qualitates effe fubftantias immediatè operatrices, elfeq. in pridi camétofubftantif.Nos enim probauimus ex Galeno, has occultas qualitates habere còtrarium, effeque qualitates de predica-mento qualitatis,& oriri d primis,effe tamen incognitas , quia ex Galeno 2. de loc. aff. 8.4. de fimp. med. 15. & 4.de conflit, artis cap. 8. flunc poli infinitas feu innumerabiles alterationes : hic de qualitatibus. Si vero caufx efficientes conferuantcs,vel permutantes refpiciant fubftantix quantitate : tunc humores in corpore noflro vel fecundum natu-rg leges retinentur,& excernutur: vel priter natu ram. Si fecundum naturi leges,erunt caufx con-feruantes . Si contra natur« leges, erunt cau-fg permutantes, & difponentes ad xgritudinem. exempla funt,ficuti menfes fuppreffi,fanguis hg-morrhoidalis retentus, & quxuis alia fuppreifa euacuatio : Imo ipsu fperma, quod eft amicum, quod eft corpore minimum, & virtute maximu, fi prfter modum retineatur, fex mala magni momenti excitare folet, qui mala d Galeno proponuntur <5.de loc.aff. cap.5. funtqueeibi faftidiu, codio diminuta,febris periculum,grauitas capitis, timor, & torpor. Simili modo fi excretio fit priter naturam, ita vt expultrix foras propellat, quod eft vtile, $c amicum, & tempore indebito, tunc corpus labitur in xgritudinem, & ad mortem difponitur. Q V AE S T. XI. £V1D INTELLIGjtT AVICENNA, fer illud quod adneUitur Aeri : in qua oft cuditur non dari influentias, & falfam effe Aflrologiam diurna-tricem. |Ifputantexpofitores, quid in-telligat Auicennas per illud, quod adneditur aeri : an fcili-cet intelligat folum euapora-tiones, feu exhalationes , qua; eleuantur d tern cauernis, im-preflionefq; Meteorologicas, lumina fyderum, pluuias, & ventos : vel priter hic intelligat influentias cxleftes, qui omninò i luminum natura differunt. Plurimi expofitoresintelligunt quoque cxleftes influentias, quas putant differre d natura luminum . Primo dicunt ex Ptolomeo,cglum agere in hic inferiora quatuor inftrumentis, videlicet lumine, motu, figura, & influxu. Deindo dicunt, figuras, quibus cilum agit in hic inferiora, effe afpedus: fed addunt, quod non eft ad-miffum, afpedus oppofitos,& quadratos effe ma los,trigonos & fextiles effe bonos:fimiliter Martis quadratum, & Saturni còiundionem effema-lam. Deinde Cilum in duodecim partes diui-dunt: fed putant, quamlibet parte effe fere vnius naturi, & vnius virtutis : ita ut pars qui refpicit primum domicilium mittat influxum refpicien-tem vitam : fecunda qui fequitur mittat influxum 7} San&orij Commentaria 74 xum refpicientem lucrum. Tertia fratres. Quar- A nos addimus, fi aliosqnoqneplures planetas có-ta genitores. Sexta valetudinem. Septima vxo- iun&os habuerit, illum adhuc magis calidum, &c rem. Oetaua mortem. Nona religionem. De- per confequens biliofum, & cholericum, fi na- cimaregnum. Vndecimabenefačtores. Duo- tura cali dus fit:fijverò frigidus fore temperatio- decimacarceres : & quamplurima alia omnino rem. Eadem ratione dicimus eclipfes fiue pla- fuperftitiofa proponunt, qua: ab influxu exoriri netarum concurfus, ortus, & occafus ftellarunu. opinantur. alio modo non alterare mundum hunc inferio- Confirmant,dari influentias d natura lumina rem, quam virtute motus, luminum : motus diuerfas,auftoritate Sandorum Patrum, Hipp. enim aliquorum orbium modo ftationarius,mo Galeni,Platonis, & experientia. Primo audo- dò diredus, & modo retrogradus vario modo al litate Sandorum Patrum ex veteri teflamento: terat, prout variomodo difpofita funt corpora no ex D.Thom.multis in locis. Deinde ex Hipp. 1. ftra; fed addimus nos, h?c non pertinere ad aftro deaere& aquis, vbi inquit, aftronomiaefl'eme- logiam, fed ad aftronomiam : differtenimaftro- dico neceflariam. Similiter primo de diarta in- B nomia ab aftrologia: quia aftronomia fignifieat quir,aftrorum ortus, & occafus i medico effe di- aftrorum leges certas, & infallibiles, qua: leges gnofcendosjvt mutationes poffitprrecauere. Am- nos non fallunt,veluti quando debeant fieri edi- plius lib.4. de acre habet, annum efle faluberri- pfes, ortus,vel occafus fyderum : Mitologia ve- rimum, ft fecundum rationem fiàtfigna in aftris rò fignifieat difcurfum, feu ratiocinationem cir- orientibus & occidentibus , & in autumno fiant ca altra, qua: nititur fallis principijs, qua: ab Ec- aqua*,& hyems fit moderata. Confirmantqtie cx lefia funt vetita fiditi qua: eruta fune ex domibus Platone in Epinomide,vbi inquit,aftronomiam Celi, de vita, de vxore, dc liberis, & de mortis efle vtiliflimam, in Timeo vero ex aflroruuL. tempore, de Pontificatu, & de alijs deliramentis, vario concurfu, exortu & occafu multa colligi qua: nunquamcogitarutfandi Patres, Hipp. Pia polle: additque Plato,ftcllas qualdam calorem, to Ariftoteles,& Galenus,fiditi funt illa, qua de &quafdain frigus inducere. Infuper ex Gai.pre- magno Alexandro funt relata lib. de fpermate cipuè lib. ?. de diebusdecretorijs oftcndutjaftro Galeno adfetipto, qui cum habuerit in hora na- logiam non folumelfe veram,fed omnino necef- C talitia Solem in Leone,& Saturnum in Tauro,di-fariam. Poliremo confirmant experientia:quia eunt aleone crifpitudinein capillorum, & tornii dicunt aftrologum de vita, & morte, & de omni- afpettum Alexandrum habuifle, d tauro cornu- busalijs qua: contingere folent hominibus praedi ta frontem, & ferociam contraxiflerd Saturno vc cere multò antequam euen iant. ro,'quia omnibus planetis eli elatior, habuifle^ Ad aftrologos refpondemus primo negando, quod totum orbem armis fuperauerit ; Ha:c fune c^lurn agere in h*c inferiora alijs inftrumcntis, figmenta fuperftitiofa deteftanda quidem, qu» quam lumine, &motu,vt docet Anftoteles 2.C? non ad aftronomiam, fed ad aftrologiamd fa-E42. Deinde fciendu eft, quod qui negant aftro pientibus vetitam pertinent. Primum argumen-logiam iudiciariam,non negant Ca?lum agere in tum contra aftrologoseft illud defumptu d duchee inferiora : inio vna eft omnium fapientum bus geminis eodem tempore natis, & eodem Ce-vox, quod Catium per motus varios, & per lumi- lo,qui tamen diuerfas , & aliquando contrarias na innumerabilia, miris modis plus minufue ca- fortunas experiuntur: aliquando enim vnus cua-lefaciat.introducatque varias in mundu hunc in- D dic in Regem, & alius obtruncatur : Similiter Ci-feriorem imprefliones, & varios temperamento- cero 2. de diumatiorie teftatur dc Proclo, &G de rum gradus, qui reneràindicibiles, inexplicabi- Euriftene geminis Regibùfque Lacedemonio-lcs,& ab humano intellc&u omnino imperce- rum : erant enim eodem tempore, eodem c$lo > ptibilesfunc. Similiter omnes intelligunt, Ca»lu & ljfdem parentibus nati : vnustamen feliciffi- fuo lumine calefaciendo iuuare corpora frigida, mus, alter vero infelicillimus. Idem legitur in & nocere calidis, & biliofis illa excitando ad ri- Sacra Scriptura de Iacob,& Efau, quorum mores xas,&adbella: vndetandem Regna, prouincke, fuerunt valdediuerfi. ciuitateseuertantur,&llatus mutationes fequan Refpondent aftrologi,principium animatio-tur. Pari ratione fciunt philofophi, conchilia, nis geminorum difiimilium non fuifle fubijfdem & pifces.crefcence lunae lumine,nodu quia videt, caeli configurationibus ; & ficreddunt artis prin- magis nutriri ,& crcfcere : luminis vero defedu cipiaimperceptibilia.redduntque aftrologiain decrcfcere. Similiter fciunt,lignacacfain ple- ridiculam: quia fuccedant, vel non fuccedant nilunio citò putrefeere ; tum quia vermes lumi- E pr?didiones femper refpondent : fi cadi aliqu id nis occafione tranant : tum quia lumen lunae fuo fucccdat,extemplo fumunt anfam laudadi Aftro calore mouet humiditates, qua: non refoluuntur, logiam : fi non fuccedant, vel dicunt Deum non quo fit,vt inde facilius putrefeant. Haec omnia i permififle, vel dicunt per liberum arbitrium fu- philofophis, Sc medicis praeftantiflimis digno- peratas fuifle inclinationes : quia fapiens domi-fcuntur abfque eo quod ponantur influxus omni- natur aftris : vel dicunt momentum natiukatis no diuerfi à natura luminum. Praeterea'nos ad« non fuiile bene cognitum : vel dicunt loquendo mittimus,quodfiquishabueritjdùnafciturin ho dc gemellis, non eadem horavtrunquefuiffecò- rofeopo Iouem,&Martem, eadem hora domi- ceptiim: fivcròfinccorporedilfimilesdicunt,li-luntcm ipfum, dicunt fore calidum ,& audacem ceteadem hora fuerint concepti, non tamen eo- D rum ram vifcera eadem hora fuifle conformata; quia A fyderum errantium;vbi dicit,Occidentibus virgL femen non eft homogeneum:jn ynaenim parte lijs fieri malam tempeftatm : Oriente cane, fieri poteftefledenfius,in alia tenujus, vel totum ffif- ingentem jftum,Occidente^juila5 ventum af~ fidile d femine alterius ; ideo (ciri npn pofle friem flare : quod fi contra accidat, timenda fit quando membra concipiatur,& animentur; qua- anniconftitutio : cur timenda ? quia dlet indolire datis, & non concedis Aftrologicis nugis,ad- ta.-fimiliter, fi tempore hyemis fieret «Ilus, elfet huc Aftrplogia efler vana» & admodum ridicula* valde timendum : quare ex hac Hipp, au&orita- Secundum Argumentumeft , id quod dicunt te influentisminimè colligi poffunt, Aftroiogi de malis afpeftibus repugnat ratjoni: Ad Plafone refpondemuseu femper Aftrono non enim eftdicendum.vtipfi dicunt » in Cxlo miam,& non Aftrojogiam magnifeciffe, Quan-efle aliquod maleficum, Nec valet dum dicunt, do vero dixit Plato, aliquas itellas frigus, Scali- fn Cf lo non cfle ftellas maleficas.-fed facultatem quas calorem inducere ; per frigus inceli i git ca- rnale faciendi dfe referendam in materiam fu» Jorem infra moderatum ; quia lumen ftel larum fceptricem ? quia fi d materia fufceptrice omm'a B femper repercuciendo ipfam terram calefacit, prouenirent, fequeretur quod melancholicus, fi Quod vero lumen Iunx calefaciat, fortafle multi incideret in Solem » eflèf melancholicus : (ÌC bi- fciunt ; fed quantum, & qua proportione ad So- jiofus,fi incideret in Iouem, efiet chojericus, & lem calefaciat,apte me(quod feiamjnonfuiteo- fanguineus, fi in Saturnum, efiet hilaris : ergo gnitum ; quia initrumentJs d nobis inuentis id nihil à Cf lo-da oppofitum : ergo, malefica funt admuenimus ; oftendimufque magna fcholariu jn Celo,quod ab ipfis Aftrologisuon eft admif» frequentia, exiftente plenilunio , hora fecunda fuip-*, poUS verba h*cfunt, portio caloris Lun* adSolem:obferuauimus pec fi figna fint in aftris fecundum rationem, per fe* maciuip decem pulfationum luminis Lun* cu-cundum rationem intelligimus illud, quodani- (pidem decepi Caloris gradus efficere ; Solisverò maduertit Ptolom?u? in lib, d? fignificatiombus lumen in eodem inftrumcnto .cufpidatim tan- gen- gédo idem vas vitream in vnica pulfatione 120. A lotis, uel rarioris motus, qu? perradium obfer-gradus caloris efficere ; vacij tamen gradus fiunt untar : deinde quilibet gradus diuiditur in fe-prout varia funt inftrumenta , Sc vari* funt puk ptem minuta, qua: per radiolum dilhnguuntur, lationes. Idem effici poteft fpeculo refradionis, cuius inftrumenti conftrudionem in lib. de me-per quod radij tranfeuntes,atque in conum deli- dicis inftrumenti docebimus. nentes feriunt fpheeram uitreain eiufdem ua- Figura E fimilitereftmenfura; quaexadif-fts. ffirnè idem obferuamus. Còrda eft, B, cui af- Figura D eft pulfilogium, quod nos adinue- fixa eft pila plumbea qux eft E, qua: impulfa, nimus, quo non folum tempus , fed etiam_. quo breuior eft, eo frequentius ; quo longior, frequentiam,& raritatem pulfusdimetimur,in_. tardius , & rarius mouetur : Index uerò gradus hocmftrumcnto funtfeptem differenti® frequen uelocioris iiel tardioris motus eft litera O. TiguraD. D 2 Quo ad Galenum arbitramur femperlaudaf- A motas : quiaremota: non dant propter quid : fed feaftronomiam,& non affrologiam. Dumve- folum negatiuè in Cameftres concludunt: nec di rò tertiò de diebus decretorijsagicde aerologia, catti,mortem à maceria, & non i Cf Io : vel Celu R.efpondernus illuni librum efle fačtum propter folum agere invase inferiora per lumina &mo- Curiofos. CQpd vero Galenus non fequatur il- rus,non autem"per inflientias,qux ex-Ariftotele Jas vanitates, ìpfemet eodem libro affirmat cap. d luminibus non diftmguuntur: need icam,men-xo.vbi habet hanefententiam, laudo librum pri- fem medicinalem efle merum figmentum,vt ali— mum & fecundum; ab boc tertio ver^tanquamde bi probauimus, pjuraque alia verilfima omicte- rcbus d ratione alienis, omnes debent absìinpre^i, mus: quia hxccontrouerfia eft antiqua, & ante additque , illum tertium librum inuito fcripfijfc, centenos annos agitata: quoniam illi defume- jdesl,precibus quorundam amicorum, fcilicetcu- rent rcfponfiones i Lucio Bellancio, qui fcripfie rioforum, non vt fidem aliquam his nugis,fedvt contra Picum,& ab alijs: puearentque ad pauca aliquid auribus ftultorum daret,quorum nume- efp jcientes, arguméta hic grauiffima effe folutu puserac.ficuci ujodo,infinitus, £ acilia, & inde in eadem Imefi perfifterent : fed Dum vero dicant Adirono nix fundamétum, ìos afferemus argumenta, qua ad illorum perfo- effeipfain experientiam, Refpondemus,quod ias pertinebunt: quxquidem neque redargui, experienti*quoque dutìi,itararò accidat, vt ali- leque còuinci poterunt,& qua,nifi fine Jympha- qujd yeri prìfedicanp de vita longxua, & de alijs, :i, ab illa fua AftroJogiadiuinatrice, certo cer-& prxcipfyè de Certo aftnorum numero, vtffpifis :ius illos amouebunt, Cuculus.fi petatur de hoc annorum numero, me- PrimuUi igitur argumentum d perfonaa!icu-lius refpondeat quam ipfi ; Acuti euenit cuidam ais AftroJogi precipui defurnptum, hoc eft : fi amico , qui Temei iocosè petijt d cuculo, &c_ab Altrologia , ficuti in appendice contraClaudi-AffroJogo ; cucultmamen diuiflauit. Quare ntmihic Affrologus fcrtpfit, eft veriffima , Jiacc diuinatrix Aftrologja,quseeuentus, & hu- certiffima,8t certior pro medicina faciéda,quam mane viti cafus vult prxuidere,& prxdiccretan- fit ar‘. medica- ergo , ifte poterat antea pracuide-ouam vana,& i ratione, & d religione aliena, & fe,& effugere fi lijfui TponTalium infamiam, qux do&rinx Hippocfatis, Platonis, Ariftotelis,Ga- C Tus fainilix erateuentura : illecnim noneftbo-Jeni,&experietftixvtcontrarid,cftreficienda. niconfilij.qui fibiipfimalèconfulit: fedficeft, Prateria, vt luce meridiana ekrius appareat, quod ex hora natalità filij non prxuidit : neque . futuras aftrojogorum prxdi&ioneSpfle irritas,& exeiusfrontefquamlupcrftifionem vaniffimatn vatias , nos fumemus m exepip/um ali^reiBL. quidem proficebatur)tanti momenti nota, hanc aftrologorum.quipe totani vitim confidcraue- fux domusmacujam » hoc dedecus, & hanc in fit futuroseuentuSex c^li pbfitura ,& qui libros fuam progeniem illatam ignominia, ergo, vel de Aftrologiam lucem ediderit, Huic fi Altro- Alcologia eft figmentum, vel ipff eft Aftrologif Jogia prxffiterit iuuamcntum,vel nocumentum, ignarus, quod dilemma qpidé effugere non po- inde aliquid certi colligemus: fi verò viderimus, teff: non eft dicendum, iftum Aftrologix diui- quod euentus nunquam prxuiderit-.led Omnia in patricis fuiffe ignarum.-qujp Afttologorum dogmi perniciem euenprint : quia nihi| pr$dicere matam Tuo libro adamuffim exarat : ergo cogi- potuerit, Confirmabimur ipfafn Aftrologiam ir- tur ipfemet fateri, Aftrolqg;*nn effe figmentum, ritam,& vanam efle, Age.le mihi offert quidam, D & chimgram . Infuper pbterfùmiltas prudens qui fibrum in lucem de Af trologia effudit contra fine Aftrologia facilè tatuai tam graue mali» Picum Mifandulanum, cétra Coffegium Conim prxuenjrepocuiffet. Necvaletfi diceret filium bricenfe, Gjaudjnum; ille inquam, qui in fuis (ibi moleftiam non allaturum : vt quid ergo tot traCtatulij momordit viros egregios, ac Ulu- labores, tot libros in lucem effudit? vt quid toc ftres ,& itj amicos prxcipuè fuitcótumeliofus,& morfus in fupsamicos de i|fo bcnemerentes,nifi fwwdnitf : ille quiete, quj fcripfie córra multos, vttandem ilfceiiaderet<*fpoy»>c»i*,&confeaita_* (jcilloruirfnemoipfivnquàrefpondiC.KosvcJrò hac visoria magnam relipqoeret Tux familix, polficemur,talem non iurgijs feu majeditìis.fcd ftiis liberis,Cognatis,& Patri* gloriam : exom- paucis ifa conuincere, vt Aftrologorù iudicio,8c nibus enim prxmijs virtutis imp|ifiimu eft ipfa conficientia, corde, nifi ore fateatur,Aftrologia laus. Similiterdeficicnteipnidentia,quomodo effe chimeram : idque efficiam, non argumentis ex c^li politura in horade£ibjtus*groruinmor-i Viris Dp^tiffimis, propofitis, efficaciciffimis tem, vel illorum Taluteni vaticinabitur? non ne religione auenam ; vci mufcps nafei fub con- bendum» attribuendunique. trarijs afpeftibus,tamen efle fimiles, &Q multos Jnfuperfi ex C?li politura, notjidicam aliquid fubijfdemafpetìibus, efie omnino diffimiles, certi, fpd aliquid cpiedtura|p colligi poflet, Altro qux tamen argumenta contra Aftrologiam funt logi efient omniu prudentiffimirprudeptia enim efficaciffima ; nec dicam, celumeffe caufam vni- nalcipur ex bona rerum futurarum conieiftura-.. uerlalem: effe^tufque omnes per proximas, Sed audias de Aftrologo, quem in exemplum immediatas caufas diftingui, non autem per re- fumpfimus. Hic filio fuo ahoquin probo, 60. quie- In Primam Fen. 82 'H1' luflir i n enfem geftaret, cuius occafione A qux illi tam magna pollicebatur : illum penituic (vc terunt) in omni re laxauit habenas,& paula- operam Aftrologix dediffe,& in locum infimum tim illecebris voluptatis, & blanditijs delinitus , feceffit, & paulò poft deceffic cum totius fjmilie & commotus, tandem cecidit in illam fponfaliu pernicie : ifti fune Aftrologix fruftus : quare fic infamiam. Ifte igitur Aftrologus Magnus ob- argumentor, fi per Aftrologiam eius profeffo-feruator de fili) genefi ex C?li pofitura in rebus res, ve patet experientia Aftrologi, quem in^ fuiscómifit errata adeo infignia, vtfimpliciffi- exemplum fumpfimus, nò poflimt preludere in- mus rufticus aliqua tamen prudentia naturali in- commoda,& malos euétus,qui d rnfticis medio- fignitusnon commififfet. Ifte vult bonos, & ma- eri prudentia infignitis praecognofeuntur: Aftro- loseuentus diuinare : malofquc anteuertere : de logia certè chimera eft. fuo filio vero,de honore, & dignitate nihil ?er- Tertiu argumentum defumiturddiflimiliiftius go colligimus, eius Aftrologiam effe vaniftìma: aftrologi fortuna : cui dum veniret ad nos elar- quia fi aliquam exiguam coniefturam ex fyderi- gita eft bonos , fynceros amicos : quippe^ bus colligere potuiffet, facillime propria mala_» B qui alicuius profpere, &c fecunde fortuna; rcue-euitaffet alio filio amàdato: fed Aftrologiaexer ra fuerunt autores, & qui eum ad maiora erexe- cuit in fui perniciem, quia fuit omni deftitutus re : illos tamen paulo poft momordit,amicitiaq; prudentia, qux in futuris rebus prxdicédis tenet violarne,quod eft crimcgrauifiimmCiceroemm primum locum. Amifit amicos i quibus fuiffet inquitfineamicomm beneuolentia, nec in ad- admonitus : imo in ipfos fuit contumeliofus : uerfa,nec in fecunda fortuna quenquam viuere ?diditenim librum contra amicum euidentibus poffe, violauitque fuarum fortunarum propugna xnendacijs refertum : veluti dum protulit noftra tores, & inter exteros Hieronymum Thebaldum ftaticam d ftaticis experimentis Cardinalis Cu- amicum (yncerum, d quo multa beneficia acce-fani fuiffe defumptam,d quibus, vt omnes videre pit: Cicero habet hanc fententiam : ingratus qui poffunt,nec verbulum defumptum eft: nunquam dem eft qui beneficium accepiffe negat, fed om- enim Cufanus? git de ponderatione infenfibilis niumingratiflimus: quioblituseftrHicverònò perfpirationis humani corporis>de ejua funt om- folutn fuit oblitus : fed in amicos tanquam in ho nesinoltri aphorifmi. Neque illi Refpondimus: C ftesfeiniurium.&cótumeliofumreddidic: quia quia fatis fuperque Doftor ille Anglus eximius loco gratiarum aftionum publicis fcriptisvelli-quidem in ftaticx noftrx defenfionem. cauit illius celeberrimi Viri amici integerrimi di Prxterea adfunt alia tria arguméta defumpta gnitatem, cuius fama modo diffufa, non folum ab eius perfona, oftendentia Aftrologiam effe perltaliam,fed per totam Germaniam refulget, vanam. Quorum primum defumitur ex eo quod Hic ex vniuerfo medicorum choro d Sacraciffi- ab hora fua nataliria non prxuiderit, ipfum per mo Imperatore Ferdinado procurado filio inter Aftrologiam,fore vt habeatur ludibrio, & litte- exteros fuit ele&us, & vocatus: imo histempo- ratis viris excitet rifum : ficuti, dum quidam Vii ribus confilia, qux defiderantur pro Principimi, dočtilfinius in maximorum hoininu extu petijt & Procerum Germanix fallite videmus ad The- ab illo dum fe prxdicaret Aftrologum de die baldumconuolare.Hicprxmijseximijs inGer-craftino,an pluuiofus,nefciensrefpondere, inde mania ita fuit exornatus, & condecoratus, vtp^u resfuxnonfine inaxima exiftimationis ia&ura eorum dieru fpatio duobus millibus florenis,& fuerint in rifum conuerfx : quare fi Aftrologia p) pro itinere ducentis, prxter alia, qux habuit ho-ipfum non iuuit ; alios minus iuuabit •• Ideo reij- norificentilfima munera fuerit cohoneftatus: qui cienda: imitandi non funt mali Medici feribie bus prxmiis neque Galenus neque ullus alius me Scruius Sulpicius ad Ciceronem , qui in alienis dicus quod ficam in tam breui tempore fuit infi- malis profitentur fe tenere medicinx fcienciam, gnicus: fed eft omnium prxmiorum ampliffimu, feipfos curare non poffunt. quod filij eius fačti fint Comites, & eadem digni Aliud argumentum ex perfona illius eft, dum tate tota Thebaldorum familia impofterumin- non potuit prxuidere incommoda,qu? fibi eue- (ignita,quod nunquam vel admodu raro in re fi-nerunt.duminiuftè inuafitinBsllunenfem rem milificrifolet.Hicaftrologus ftultoru maximus diuinarum antiftitem, Epifcoporum omniunu. lxfir alios innumerabiles : quo ab omnibus vifo fplendorein,cuius laus ita in altum edita eft,quò omnium beneuolenciam amifit, admoniti aurea obtreftatoresadire non poffunt : vir fuauillimis illa Ifocratis fententia : neminem in amicorum moribus infignitus qui tantum offici), tantum-» numero receperis, nifi exploraueris quomodo hiimanitatis,8iincredibilisbenieuolentixfpirat, E prioribus amicis vfus fit :fpera namque talem ti-vt verbiseXprimi minime polfit : in iftum inua- bi fore, (jualis & illis extiterit : additque Ifocra-fit : quiaDiuino, & debito fumftus eft officio, & tes, maximam turpitudinem effe neminem habe quod peffimum eft ifte Aftrologus qui agenda è re amicum, & multos permutare fodales; fed aderii pofitura colligit, extra rationis limites fures dimus nos huicaftrologo fačtos fuiffe hoftes: ferro quondam eius probum facerdotem Ixfic • quo polito : fic argumentor, vel hic aftrologus Denique dum effetBeliuni cumprofpera forcu* eft talis i Cxlo, vel abeledtione : hocdilemaef- na, illam imprudenter amifit : huc venit, elegit fugere minime valetmon à Cxlo:quia fi à Cxlo, fe in archiatrum medicorum venetorum : tamen efler aftrologix ignarus : eft Pcolomei fenten- vidensfe inter infimos,fpreuit Celi polituram^, tias fapieusdominabitur aftris ; ergo ab eletìio- D 3 ne ne; ergo fponte imprudens,inGpiens,& ftolidus. Diluat aliquis aftrologus lue arguuienta, quia tunccedam caufa n : tuncque palinodia,n cana. Sed quia video aftrologum propofitis argumentis conuitìum : ideo antequam, me conferam ad intticutum ; primo confido, vt in fenbendo ,vel deputando, contorta, & aculeata fophifmata_» tortuofumque difputandi gequs, quifque deponat : relinquatque libellos illos infames , iniquos, immodeltos, & iniurios , quibus fimiles homines vtuntur : qui enim acriter alios reprehendit, & paratus fic in alterum dicere,duas ha-beatoportet conditiones : altera, vt fic inculpatg virtutis, careatque omni vitio : altera, vt res perplexas , 6^ incertas non habeat pro certis, vt eli ailrologorum mos : funt enim qui acerrimo fue-rùc ingenio,quippequireieceruncaftrologiam ; ergo illorum fapientum au&oritate ars illaef-fet collocanda inter res dubias, Sc perplexas: quid enim ftultius,quam incerta pro certis habe re, &falfa pro veris ^ nonne aftrologus, quem in exemplum fumpfimus mouec rifum, dum in principio fui tračtatus de allrologia profert hac verba: facinus exeerabile, ik deteftandum cum quis, qua non intelligit, improbet, irrideat, & contemnat,intelligédo dealtrologia,quafi quod omnes fapientes qui d principio mundi vfque ad noftratempora fuerunt,dniinatricem allrologia concordilfimèadmittant. Hic aftrologus,&alij aftro logia afl'ecla in omni re hallucinantur: quia praconceptam opinionem rei promittunt ante-iquam videant, antequam audiant,antequam in-telligant: ficuti pueri infpieiences nubes fi pra-concipiant aqtiu,Elephantem, vel marinum mq ftrum, hac omnia in nubibus digito ollendunt ; fic pueri, dum pulfancur dipana, fermocinantur cum illis de ijs,|qua praconceperunt: quod erratum,nifi amoueatur facile in falfas opiniones la-bimur : ficuti labantur aftrologi :'ob eandem rationem, qui praconcipiunt antequam videant, credunt Nornandix, Chii ornantia, & alijsim-pofturis: ifti enim antequam inteftigant adhibent fidem,& indepraconcepta opinionifc accq modant,inde putant, illas impollutas elle veriores,& certiores, quam fit Philofophia, & medicina, quodaftrologo, queminexéplum fumpfi-tnus,euenit : quod quam fit abfurdum illi foli fciunt,quiantequam mtelligant,opinionem non pramittunt. Sed redeamus vnde digrefli fumus dicendo cn Arinotele,& cum alijs propofitis au primo patetexGal.iib.i.dcvsù partium lib. quod animi mores fequantur corporis temperatu ram : vbi dicit,caro clt caro, Sc offa funt offa pet temperaturam. SimiliterGal.a. Mcth.6.inquic vnam partem differre ab alia per temperatnram. Deinde patet, quia ad interrogationem fačtaro per quid eft pars firn ilaris,refpondemus effe temperamentum : veluti fi quis interrogaret,quid eft fanitas fimilarium partium, aliomodo refponde ri non poteft, quam quod fit bona eius temperatura. Similiter fi quis interrogaret quid eft fani-tasdilfimilarium, & organicarum partium, ali-tpr non poffumus refpondere, quam, quod fit bo na compofitio fa&a ex partibus fimilaribus. Notandum tamen eli, partes dilfimilares folum fonfiderariquatuormodis i. ratione quantitatis, idell magnitudinis. Secundo ratione-» D numeri, Tertio ratione litus. Et quarto ratione figura, vel fuperficiei, ita vt partes organica pro forma generica habeanc coni politionem,ejua cy politio,fubfe continet quatuor formas fppcificas, qua funt affc&us in magnitudine, in numero, in litu, Sc in figura Tertia denique formalis caufa fanitatis eft vni tas; fcd notandum, vnicatem hanc communem fimilaribus, & organicis elle non vniuocam, fcd abvnoiquia perprius dicitur de partibus Anularibus, ideft de carne,membranis,& fibris, perpo fterius de partibus organicis : quia vera vmtas, Sc continuitas eli folum in fimilaribus:in organicis E vero eft contigiutas, qua rcfultatex compofitio ne partium fimilarium : tres igitur funt formg fa-nit.atfs, temperatura videlicet,qua conuenic limi laribus, qua funt folum tres, vt iuo loco patebit, videlicet, caro, membrana, & fibra : compofitio qua conuenit organicis : Sc vnitas qua primario conuenit fimilaribus; fecundario vero feuanalo-gicèpartibus organicis. Similiter tres funtfor-niaagritudinum, videlicetinremperies, mala-» compofitio, & foluta vnitas: hac quoque eli Ga*1 leni Q.V AE S T. XII. UN P Rt/ET E R T R, ES FORMUS morborum propofitas ab Auicenna in boe tcX' & à Gal. lih. de diff. morb. dentur alit eum Fer-nelio. leni Sententia Hb. de differ, morborum capit. 5. A tate prifts loquamur : crafiìties vel eft in partibus &Q.4* fimilaribus,vel in difltmilaribus,fiin (mularibus ________eft intemperies cum materia: fi in diflìmilaribus eft morbus in magnitudine auda.HincGalenus inquit, lib.de diff.morb. cap.9. fi crafiìties fit talis, vt laedat adionem, ficuti eli crafiìties albuginei, & corneae ob cicatricem fatìa ; illa crafiìt ies eft magnitudo auda.-patet peripfam pradica:qa materia remedij.qux minuit audam magnitudinem , eft vapor eleuatus à muci lagine malus pfi-lij, & ab alumine faecum, quod illam craflitiem audam imminuit , & vifionem iuuat ,eo ma-Res Auicennas proponit for- gis,fi poft (efficturi puluisfaccha’ri appi icetur.Simas fanitatis, & xgricudinis, B militer fi tenuitas fittalis, vtlxdat adionem, fi-intemperié,fcilicet,malam có- cuti eft rhoas, ideft diminutio carnis lachrima- lis, ob quam femper lachrimx egrediuntur, remedium eft vinum aluminofum.quod lachritpas virtute aftridoria compefcit,& impedit illius car niscolliquationcm. Itidem atrophia, gracilitas feutabeseft magnitudo diminuta,quod patetper ipfam pradicam : quia remedium eli illud quod auget carnem, quod eft ipfa picatio. Quo ad duritiem,& mollitiem lgdctes adionem,dicimus ex Galeno quinto de Amplici medicina cap. 4. duritiem in corpore animato fieri,vel a nimia fiqci-tatate, vel a nimia congelatione, vel a nimia re- pofitionem, & vnitatem : & de hac triplici morborum , & fa-nitatum generica forma nullus Grxcorum, Arabum, vel antiquorum latinorum vnquam dubitauit: nihilominus Fernelius fecundo de abditis rerum caufis, fit deinde Ar-genterius excogitarunt, duasqlkiSrnprbOru differentias pertinentes ad .partes fimilarcs, vide licet morbos materiae pattipmfimila.rium & mor bos forma partium fimilarium: ita vt in fohs par tibus fimi laribus tr.esftpt general iifimse morbo- rum differentia», népe iutemperies, morbus mate- C pletione. Si dficcitate fiat durities, hnmedan- rix, & morbus formx. Praecipuum illorum fundamentum eft : quia >0 partibus fimilaribus funt hxc tria,primoquatuorqualitates: deinde funt elementorum corpora, & demu funt form* fub-ftantiales partium fimilarium;. His politis dicunt à quatuor qualitatibus fieri intemperiem. A corporibusveròelemétoruni fieri morbos materis partium fimilarium» quofquidem morbos dicuntconfiftere innimiacraftide vel tenuitate; in nimiadiuritie,vel mollitie, 111 nimia laxitate, vel aftridione, & fic de ajijs fecundis qqalitatib. A forma vero fimilarium, ,putant fierj.morbos tibus tollitur, & pertinet ad intemperiem liceam : fià congelatione, calefatientibus : ficuti pernionum durities, qua: in principio aufertur oleo de Saxo : Hxcq; pertinet ad intemperiem frigidam. Si à plenitudine indurefeant partes» euacuatibus durities tradatur: durities lisca ple» nicudinc pertinet ad magnitudinem audam qua: pertinet ad morbos inftrumcutales. Quo ad raritatem & denfitatem,Galenus a .de tuen.fan.c. 5, ait, durum,& molle in fimilaribus collocari. Ra rum, & denfum in organicis, ideft in meatu nimium aperto, vel angufto confiftere. Ecce,quod formx, qui funt morbi in ipfa fubftantia : ficuti D in fimilaribus folum temperatura vel 111 tempe ra- di putredo in febribus: ficuti eft gallica, 8c alij morbi occulti, & venenpfi. Fuchfius, ut de medio tollat Argenferij,& Fernelij inftantias, dicit,fei^ipdas qualitateson» nes ludereadiones ratione alicuius.malx tempe raturx : quia omnes fecunda:.qualitatespriuntur i primis, ideo in fimilaribusintemperaturasfuf ficere: Hxc Fuchfij refpónfioeft omninp aliena a veris medicinx fundamentis t quia afperitas, quxeft fecunda qualitas,dum, Jxdit adiones,efficit morbum in mala compofitione, & non in mala temperatura: Šunilif^c Ixuitas, dum lxdit turx continentur : quare Fernelius toto Cxlo errati it. Quo ad morbos formx tenent non folum mor bos formx differre fpecie, & genere fubalterno ab illis tribus propoficis, fed prxdicamento feu genere generaliffimo: quia intemperies, mala-*, compofitio,&foluta vilitas funt in prxdicamen to qualitatis in prima fpecie,ideft in habitu,& di fpoficione: hos vero morbos formx dicunt effe in prxdicamento fubftantix. Occafio agendi de. hac re eft admodum neceflaria: quia hxc opinio de morbis formx vagatur per fcholas. Imo per adionem efficit morbum in,l^uitare,qui morbus E totius EuropxGymnafia non delinit, qui hanc eft inmalacompofiqione, & non in mala tempe ratura. Nos vero dicimus fecundas qualitates Ixden-tes operationes, vel pertinere ad morbos in mala temperatura: vel ad morbos in mala compofitione : quare omnino negamus, fecundas qualitates efficere morborum genus diucrfum ab filis tribus,ideft,ab intemperie, mala compofitione, & folutavnitate. Vcigitucdecralfitie,& tcniii- nouitatem protegant,& defendant : agè accedamus ad queftionem. Fernelius, & fedatores probant, dari morborum formas triplici ratione. Prima defimiptac^ ji, compofitione partium fimfiarium, & eft,quia partesfimilaresconftant ex materia, forma, 8^ temperamento; ergo debent dari morbi materie, quosreiecimus,& morbi formx, vtfunc corru-pccilx putredines, morbi veucuati,& occulti: &. deinde deinde morbi temperaturarum, quos folum ad* A In fu per dantur alia tria argumenta quibu« mittimus. probant morborum innouatorcs dari morbo9 Secunda ratioeftdefumptad Iifione formae, formae, quae eft,datur morbi,qui laedùt formam: qui fune Primum argumentum eft tale: dantur morbi » omnino diuerfi ab illis, qui laedunt primas, vel fe qui non reducunturad primas vel fecundas qua-cundas qualitates »vtfunt morbi ex putredine, litates.vt lues Gallica, & morbi venenati: ergo, & corruptela : ergo morbi formarum funt con- erunt morbi formarum,& non qualitatum: quia Cedendi, omnes qualitates à primis oriuntur : non redu- Tertia ratio defumpta eft à ratione curadi, (i- cuntur ad primas : quia fi ad calidam refrigeran- cuti in febre putrida duplex fcopus fe oftert : al- tibus,fi ad frigidam calefaciétibus tolJi poflent, ter refrigerandi intemperiem febrilem: alter ve- & fic de alijs : modo nec lues gallica, nec morbi rò eradicandi pqtredinem.-quare putredo non eft venenari tolli poffunt fecundis qualitatibus, er-morbus in intemperie, fed in fubftantia. go pertinebunt ad morbos foimje, patet confe- Ad primam rationem refpondemus,quod da- 8 quentia:quia fi detur potentia agendi» qu? nò fit to, & non concelfo quod illa tria, materia, fcili- in praedicamento qualitatis, tanco minus erit in cec forma, & temperatura fint in qualibet parte quantitate, & in relatione : ergo in fubftantia , fimilari : dicimus dato, & non concedo : quia-# in qua forme fubftantiales continentur, cum Gal.tenemustemperaturamefse formam fi- Secundum Argumentum eft tale : quod nec tnilarium: dicimus tamen, temperaturam folu fenfu, nec intellectu eft cognofcibile pertinet ad habere vim agendi,& permutandi ipfam fubftà- fubftantiam : fed morbi occulti funt huiufmodi, tiam : adionefque prouenire a temperatura, ve ergo pertinebunt ad fubftantiam. Quod vero paulo infra.Prsterea potentiae agédi funt in prae- nec fenfu,necintelledu cognofcantur iftarquali- dicamento qualitatis,& non in pr^dicaméto fub- tates fubftantificar,quae fluunt i forma mixti,pa- ftantiar. Infuper fubftantia eft impartibilisjfìcut tetexéplis: quis eft ille,quivnquam penetrarne, funtnumeri, & vtimpartibilis non eft capax fa- cur magnes trahat ferrum ? cur eledrum paleas? nitaris» & aegritudinis ; quia affedusfune diuifibi cur Echeneispifciculus velociflimum nauiscur- Jcs : fufeipiunt magis, & minus. Demumid c fnm fiftat fidem dicimus de lue gallica, & do quod non habet adioné nò eft capax morbi, fed cremore introduco i torpedine in manus pifca- formenon habent adionetmadiones enim funt toris,ficque de infinitis alijs. fuppofitorum : hac ratione ex Arift. anima non Tertium argumentum, vel potius fundamen-habet ad ionem ; fic Arift. primo de anima rex. tum pro hac opinione.quoddefumunt ab affiori $6, dicit amare aut odiffe non elfe animae paf- fchola.quam aliqui forcaife putat, videlicet di. fiones, fed corporis • lib.de anima,vbi tračlatur,an potentiae differant A d fecundam primo refpondemus, putredine d fundamento ; lfti videntur fequi opinionem-. irei corruptelam dupliciter confiderà« , videli- Gregorij Aruninenfis,quidifputatcócra Dimim Cet, vel quatenus putredo eft in fieri, vel quatenus Thomam,Egidium Romanum, Gandauenlem, eft m fado effe : fi putredo eft in fieri, eft altera- & Scotum : Gregorius enim putabat potentias rio>& vt talis dependet i quatuor qualitatibus non differre à fundamento : eafque effe infub- Pratterea putredo in fieri non eft morbus,& vt ta- ftantia : fimiliter dicunt, morbos occultos effe lisnonl*ditadionem:fi vero putredo eft in fa- D potentias collocatas immediatè in fubftantia. do effe,tunc, vel eft in partibus fimilaribus, vel in Qui igituramlteuerterehos morbos fubftan- humoribusrfiinpartibusfimilaribusnóeftmor- tiat , prius eft probandum, quod nulla poten-bus; quia pars putrida in fado effe eft mortua,& tia fic in fubftantia : quia reliqua argumenta-, non vmit ; & parti mortua: adiones non conue- fune folutu facilia. Sed quia illi, & 'nos putamus njunt : ideo Arift. lib.de fenfu, & (enfili dicit fa de hac re ftandum effe Ariftoceli : videndum-. nitaté,& morbum vita carentibus non conueni- igitur eft quid fentiat Ariftoteles : primo igitur re. Siverò ipfa putredo in fado effe eft in hu- ex AriftoteJe videtur. quod in fubftantia nulla-, moribus,tunc efteaufa, & non morbus, fic Ga- fic potentia : quia Ariftoteles illas ponitinpra- Jenus u.meth. cap. indicit putredinem varia dicamento qualitatis. Nec valet dum dicunt, conderatione effe caufam febris, & effe fympto- Ariftotelem loquentem 7. phy ficorum,8c 5. metna febris,-effe caufam, quia excitat febrem: efse taphy.de fpeciebus qualitatis nihil dixifle de po- fymptoma, quia ex prohibita perfpirarione de- tenria,& impotentia : ideo potentias non perti- tmentur defluxus, qui putrefeunt: ergo putredo E nere ad qualitatem , fed ad fubftantiam. Re-ericfympcomaprohibita:perfpirationi$i&redu fpondemus non valere confequentiam i pu-cetur ad immodicè retentum . ris negatiuis dedudam : ideft Ariftoteles loco Ad tertium refponfio eft facillima ; quia pu- citato non numerat potentias, ergo funt in fub- tredo non eft morbus,fed caufa, dum indicat fui ftantia : valet tamen ex affirmariuis hoc modo remotionem per euacuantia medicamenta : fic potentia: enumerantur in praedicamento quali- Jues gallica eft caufa morbi, & no morbus i qua tatis, ergo non funt in fubftantia : valet enim in caufa & intemperies cajida, & tumores & folut* libris de interpretatione, homo eft iuftus, ergo vnicates fiunt; idem dicimusde venenatis,& alijs non eft non iuftusffednon vice verfa : lapis fané occultis affedi bus,quod fine caufa:, & nò morbi, non eft non iuftus ; non valet tamen ergo eft iu- ftus; ftus:fictwn valet :nil dixit Ariftoteles de potè- a Jitates iftas effe occultas, quia fiunt ex infinitis tijs in 7.phjr.vbi loquitur de qualitate, ergo potenti» funt in fubftantia.Nec valet, dum dicunt, quod Ariftoteles in prxdicamentis craifa miner-uafic locutus: quia doceat quis pro arbitrio craf-fa minerua,nunquam debet falfa docere ; poteft quidem effe diminutus, vel fu perfluus, fed quod falfa doceat, non effugeret reprehenfionenu* : quare ftandum eft Ariftoteli,vbi affirmat,& non vbi nihil dicit. Secundo patet ex Ariftotele lib.j .phy.tex. i o. potentias non dfe in fubftantia • ibi enim habet h*c verba, poffe valere, & poffe agrotare alterum praecedentibus »Iterationibus ; quare fi fient ex »Iterationibus pertinebunt ad accidentia,& non ad (ubftantiam.Denique tertiò de temperamentis quarti dicit,temperiem fieri inefabilem, vocari totam, & vniuerfam fubftantiam, dum fit poli multas alterationes. Quibus politis facillime refpondebimus ad duo propofita arguméta. Ad primum quando dicebant', morbos occultos non reduci ad primas, fed ad fecundas qualitates . Refpondemus reduci ad pritnas,& ad fecundas ; fed iftas occultas configgere poft infinitas ferè alterationes primarum, & fecundarum«. efi. Quo polite, fi potenti» non different i firn- B qualitatum: hinc fit,quod remedia funt quodam «lamento, inter fe non differrent : ficque idé effet poffe valere, & poffe »grotare : quia fubftantia cft quid fimpliciflimum,&indiuifibile. Tertio patet, hos morbos, quos vocant fub-flantificos non efse in fubftàtia hoc argumento : fubftanti» nihil efteontrarium : at ficeft, quod morbiifti occulti habent contrarium, quod inductione probatur: non ne guaiacum eft con-r trarium luigallic», ictui feorpionis ex Gai, i (, fimpliciitm remedium contrarium eft integet fcorpio? nonne morfui canis rabidi cinis eam erorum fluuiatilium ? vinum meracu ex Galeno velamine circumfepta, & obtenebrata. Ad fecundum,dum dicebant,fubftantiam nec IntelleCtu cognofci poffe j fed ficeft, quod tales funt morborum forma: pertinétes adpnediftam iubftantiam. Refpondemus non folum fubftan. tiam,fed etiam qualitates ortas poft infinitas alterationes nec fenfu , nec intelleCtu cognofci poffe. Sciendum tamen, plurima ab auftoribus referri in qualitates occultas,que tamen funt aper-t tf.ficuti de echeneide dicunt,quod impediat nir niscurfum:veritasquidemeft,dumn3uiscur-2.de incidatis cap.7. opio : felicius tamen loco C fus impeditur ab aquarum vertigine,ab eadem-, vini meraci m opio corrigendo veimur aqua vi- vertigine denari echeneidem ad aqu» fuperficic, Naut» vero admirantes, cur nauis turgidis velis non moueatur,videntes echeneidem,putant,nauis curfum ab echeniede impediri. Incidit in fi-milem errorem Cardanus, qui primo Jibro quadripartiti refert, fe vidiffe lapillum, qui antea«, ,t». Similiterpro venenatis boletis oleum do corticibus citri eft antidotus pneftantilfima» &C, boletis venenatis contraria : la&i coagulato in ventriculo, quod aliquando fuffocat infantes ex Cóciliatore acetum acre cum drachma alfe fetidi contrariatur. Itidem pro nimia doli fcamor nei valentqu»fomnumconciliant. Procanta-ridibus ex Cóciliatore decem grana alchechen-gi : & Gai. 2. de antidotis refert aučloriC4tem_. Afclepiadis dicentis, remedium effe pedes & alas tritas cantaridum meile exceptas, & edegmatis fuit in manu Pap» Clementis Septimi, in cuius fuperficie erat n?uus,qui in orbem fpatio 24.110-rarum moueretur ; refert Cardanus virtutem lar pilli in occultam, & fubftantificam qualitatem : tamen poft obitum Cardani, qualitas illa occulta fa&a eft omnibus manifefta: quia in lapillo modo fumptas,quod remedium laudatur ab Ae- erat horologium, &neuusmouebatur ab inter- do ; fed ego illo non vterer: ego in hoc cafu vtor fucco cotoneorum. Infuper aconito ex Gai. 2.de antidotis ruta cum vino fumpta aduerfatur. Demum ptorifigalo,8c »rugine »ris ex Conciliatore , puluis coraliorum ad drachmas duas cum vino, quod remedium tamen non refpondet experienti» . £cce quod occultis, & venenatis rebus aliquid contrariatur: ergo non funt fubftanti», nec dicant,quod dièta remedia fint contraria per qualitates : quia fi lues gallica eft fubftantia nulla qualitas illi aduerfabitur, quia contraria«, debent effe in eodem genere: nec poteft inueniri remedium in vno genere,& morbus fit in alio, Demum probatur auótoricatc Galeni, hos morbos form» habere contrariujquia 12.meth. inquit, quaedam effe contraria qualitatibus, &Q, qu*dain fubftanti». Infra deinde patebit, per totam fubftantiam Galenum intelligere temperaturam quandam ineffabile. Cur vero iftx qualitates vocentur occulta, docet Galenus libro de conftitucioae artis medie» c. §. & 4, de fimplici m-iicuuca5.i2.de loc.aff.g. vbi inquit,qua- nis rotis. Qui igitur haberet oculos lynceos,videret omnes has qualitates,quas uocant fubftan-tificas, prodiredmanifeftis. HincGalenus iu-ftè damnat illos,qui dum nefeiunt rerum caufas, confugiunt ad occultas : tertiò enim de pr?fagij.s ex pulfibus contra Erafiftratum habet hanc fen-tentiam: qui nihil docent ad alterum de duobus confugiunt, ad qualitates occujtas , vel ad nomina ignota. Quare form» fanitatis, & xgritu-dinis erunt folum tres, temperatura,fcilicet, vilitas, & conapofitio. Ideo dicimus nec morbos materi», nec morbos form» dari poffe ; Tene-mufque tres formas fan itatis, 8c morbi effe iru habitu, 8c difpofitione : effeminò vero in potentia,& impotentia, qu» pertinent ad fecundam-, fpeciem qualitatis: hocque modo fieri, fi potétia iungatur terti» fpeciei qualitatis, qu»eft paflio & paffibilis qualitas, t«nc fieri bonas, vel malas temperaturas: fi aerò potenti» iunganturquart? fpeciei,ideft form» & figur?,dicimus fieri bonas, uel malas compofitiones : fi utrifque fieri unitates naturales, uel folutas. -, fintiti Finales po fremo caufafunt ipfefunftiones, ex A augent febrem, vel qui pro Hepate calido dant quarum cognitione facultates innotefcuntyfpiri- nimium frigida, St lxdunt ventriculum. Gai. 9. tufque facultates deferentes, vt pofl oflendemus. Neque ergo facultatis medica funtfubiefta, quatenus humanum corpus contemplatur y quomodo re-fìè vale at y vel ag.otet, Vltimo loco tradit caufas finales, St meritò .* tum quia,dum agitur de agendis, & efficiendis, omnia traduntur in gratiam finis: tùm quia Ari-ftoteles 3.de anima tex.^p.habet^Mafunt prima in intentione effe vitima in executione : fic finis eft primus in intetione,& ultimus in executione. Dicit igitur Auicennas, caufas finales fanitatis effe bonas operationes : quia omnes defiderant B ipfos interficiendo. mech. cap. ij.vult remedia effe equalia in gradu , quia maiora introducunt cótrarium morbu: minora nó fanàt ; ergo remedia debet efse ?qua-liarfic calidum vt duo tollitur fiigido vt duoj Medicus enim non debet quaerere vi&oriam, fed folum moderationem , harmoniam , quoniam medicus dicitur d medio; quia (eruat medium, & non tranfit ad extremum, St non vincit, fed folum moderatur. Chimici vero funt illi, qui extremis,& efficaciffimis remedijs volunt vin cere, & vincunt quidem, fed morbos 1 & aegros, fanitatetnin gratiam bonarum operationum : imo fi de ratione fanitatis non effent bonae operationes, nemo fanitatem expeteret : Gal.lib. an ars fanitatis introducendae pertineat ad mediai, vel ad gymnafticum inquit,tria effe bona corporis humani : Primum effe fanitatem : Secundum effe pulchritudinem.Tertinm uerò operationes : nemočnim lanitatem ,uel pulchritudinem defi-deraret,nifi gratia alicuius operationis. Notandum eft, Auicennam perbonas operationesin-telligere animales,uitalcs, & naturales, communes,& proprias cuiufquemembri. Quod vero operatio fit finis partium corpori* patet induzione, & aučtoritatp Ariftotelis ; induzione, quia finis oculorum eft vifio ; finis aurium eft auditus; finis ventriculi eft chilificatio, St fiedealijs. AuZoritate vero Ariftotelis quia 4.Metor.circa finem habet ha?c verba : omnia effe terminata in gratiam bonarum operationum : fi-militer 1. Ethic. cap.i. &2. Phy. vult operationem efse finem,& 9.metaphyf.tex. 15. habet harc verba, finis vero a£lus, & huius gr at ia,potcn-tiafumitur -,non enim utvifum habeant animalia uident,fedut uideantuifum habent.Similiter xdi- Óperationes fecudum medicos funt quatuor- Q ficator, non adificat, ut habeat artem adificatiua decim, ideft nouem animales,ficuti funt, imaginatio,difeurfus, memoria, quinque fenfus, St mo tus : vnica vero eft vital is, & quatuor naturales, qux funt attratrix,retentrix, concotìrix,& expultrix : fecundum vero philofophos funt dua?,& vigniti,videlicet quinqjfenfus,fenfus cómunis.pha tafia, memoria, intelleftuspoffibilis,intelledus agens, voluntas, eledio, operatio motiua fecun-dum locum: deinde eft appetitus irafeendi in cor de : concupifccndi in Hepate : deinde fequuntur feptein naturales,i. nutritiua,augumentatiua, ge neratiua.hifq; tribus inferuiunt aliar quatuor,qua* fed habet artem xdificatiuam , ut adificet ; quare aZiones fiue operationes funt vere caufx finales, ut dicit Auicennas. Ex quarum cognitione facultates innotefeunt: fpiritufq; deferentes facultates, ut pofl of edemus. Dixit Auicennas,operationes effe caufas finales :& ex operationibus innotefeere non folum facultates,uidelicetanimales,& uitales : fed etia (piritus,qui deferunt iftas facultates per uniuer-lum corpus. Sed non uidetur, quod per operationes ftatim innotefcanc facultates : quia per operationes ftatim innotefamt organa faculta- _ .* . 1 ' X _ U|>^iaLiVHV.O liaum Jiinwkvivm*v vtgana lUbuua' funt attraccrix, retentrix, concočtrix,&expultrix. 'D tum ."operationesenim funt magis organis ad Notandu igitur,quod vnica lafa ex ditìisope rationibus, qua? viuentibus conueniunt , catene quoque confentiunt. Meritò corpus viuens alfi-milatur horologio,& teftudini inftrumento mu* ficali : horologio, quia licet fpira chalibea,& ro ta fint reZè difpofitf.tameii fi vn icus alicuius rotula dens deficiat omnes horologij operationes deficiunt : Similiter vnicaoperatione anima li, aut vitali vel naturali ablata,omnes vel cadut, vel maxime patiuntur. Comparatur fimiliter corpus viuens teftudini, in qua, fi vnica ex multis cordis téfior, vel laxioreuadat tota perit har- nexa quam facultatibus: quia operationes definiuntur per organa facultatum, & non per ipfas facultates : hincoperationes praedicantur in fecundo modo dicédi per fe de organis facultatu : de facultatibus nero folum in quarto modo:Sco-tusin hoc fuit deceptus, dum dixit, rationale eft rifibile.effein fecundo modo:quiarifibilitas definitur per hominem, & non per rationale : homo eft organum, quod definit rifibilitatem : rationale vero eft facultas : dicimus enim rifibilitatem effe aptitu di nem hominis ad ridendum, & non aptitudinem rationalitatis: Organa verò tnonia. Quare,dum exhibendum eft aliquod E facultatum,àqtrib. operationesimmediatèinv medicamentum pro aliqua ex his operationibus reftituenda, cauendum eft, ne corda? nimium intendantur, ficuti cuenit medico cuidam, qui, vt reftitueret memoriam deperditam, tam libere vfus eft aurea Alexàdrina, & Trocifcis viperin is, vt nimium exficcaret, & maxime 1?deret imagina tionem, & difeurfum. Idem euenirefoletijsqui volunt redimere vires cordisfebricitantium mal-uaticojvel oleo gariopliyllorum, tùcque maxime mediatičme fubieZi dependent, St à quibus, indicationes,& remedia conferuantia,& introdu centia fanitatem defumuntur, funt còftitutiones partium fimilarium,& dilfimilariumifed qua ratione operationes dependent d duobus , ideft Ì conftitutione fimilarium, & i còftitutione difli-milarium.cum unum,ut unum dependeat folum ab uno? Dicimus tios operationes pendere i còftitutione fimilarium,& i conftitutione diffimi- mila- 9$ In Primam Fen. P4 milarium:à eonftitutionefimilarium.ut pars fi- A diffundi 1 cerebro in neruos, ficuti àSole diffim-rmlaris eft principium quo,intelligendo percó- ditur fplendor in inftati, eo modo, quo radii So- fticutionem fimilarium cum alijs Medicis tem- lis in inftanti illuminane vniuerfum,vt vero dif- peramcntum,a quo dependet facultas,& d facul fundantur radij d cerebro,ait fatis effe vcfpiritus tate operationes: d conftitutione diflimilarium, fine in neruorum origine : quia fpiritus funt cor- ut principium quod: per principium quod intel- porei, & vt tales non poflimt moueri in inflanti. ligendoid quod ingreditur definitionem ope- Ecce quod Galenus omnino reludatur Auicen- rationis.ut eftoculus refpeduuifionis: ita ut ua- ns, & reuera hscdofltrinaGaleni magis refpon- leat nare confequentia,totus oculus eft bene con- det rationi,& experientiae, quam do&rina Aui- ftitutus.ergo operatio bona: nò tn valet d princi cennae : quia ita velociter mouere pofliimus peplo quo: videlicet cryftallinus,d quo depédet vi- dis digitum,vt caput,licet caput fit neruis cerebri lioveltotusoculuseftbenetéperatus:ergobona propinquius. ldemprobatGal.defacultatevi-▼ifio:quia poliet elfe cacarrha&a in aqueo, vel ci tali,in lib. quod fanguis in arterijs contineatur : catrixm cornea quae impedirent vifionem, li- B probatq. duobusexperimétis,vjrtuté pulfatilehi cet ellet bona oculi, &ciyftallini temperatura, irradiatiuè, & in inflanti influere per tunicas, & a qua prouemt facultas videndi. Idem dicimus non per cauitatem arteria-. Primum experimen- ce hepate,& de omni organo,quod totum inftra tum eft tale,quod nos quoque probauimus.-acci» mentum fitillud,quodingrediturdeiinitionem pitur fiftula taua ex vitro, vel ex calamo, propn, operationis : fic dum definitur vifio, in fecatur arteria inguinis in cane,vel alio animali, eius definitionem ingreditur totus oculus :&no & intra arteriam mittitur,& arteria fupra fiftula Ioluscryftallinus:dudefiniturauditus,licetdner ligatur: tumparsinferior arteris ftatim priua- uoexpanfo, vt eft principium quo auditus oria- tur motu pulfandi,quamuis fpiritus,& totus fantur,definitur tamen per totum organum, & non guis arteriofus difluat ad inferiorem partem ar- per vnam partem ,qu? fitprincipium(quo.)Simi teris : ex quo experimento colligimus motum- liter fanguificatio pendet ab hepatis parenchi- pulfandi nò fieri à fpiritu vitali,fed à radijsfpi-mate,vt d principio quo: d toto hepate,vt quod. rituum vitalium diffufis in inftanti per arteris Prscetea nobis notius eft totum hepar, quam pa C tunicas : Secundum experimentu proponit Gai. rcnchyma , & oculus, quam humor cryftallinus, loc.citat. pro confirmatione eiufdem opinionis, & uede alijs: ergo per operationes primario in- & eft : fi mittatur fiftula, qus non fit caua in ar- notefeunt organa,& fecundariò facultates : quia teriam,itavtobftruat totam arteriam:tunc,qua- ©ficultates funt bons vel mais,prout organa fune uis arteris tranfitus fit impeditus, pars inferior bene vel male conftituta . Hinc Ariftoteles 1. tamen pulfat: Ecce quod facultates uitales dede anima cex. 65. propofuit hanc fententiam-, feruntur per tunicam arceris per irradiationem Jijcnex habèret oculum iuuenis,uideretut imenisj jnftantaneam,& nò per fpiritus, ut uidetur arbi- perieuem intelligendo non folum hominem fe- trari Auicennas in hoc tex. nem.fed animalia bruta fenilia,&arbores.Simi- Hac ergo facultatis medic a funt fubie&a. lrterdicimus, fifenexafinushaberetoculuiuue- Concluditinhis uerbis quatuor genera cau- ms afini,videret vt iuuenisa imò fi infcdafenilia Carum propofita pertinere ad medicum , quali abeant inftrumenta iuuenilia, incederétvt iu- tenus connderatur corpus humanum , anre- uemlu: fic aiboresvetuftareconfeas.fi habe- D aèualeat,uelsgrotet. Nonnulli dicunt, dif-rent fibras vt iuuenes,efficerent flores, & fručtus ferentiam inter medicum, & philofophum na- copiofos & perfedos, vt iuuenes : quare faculta- turalem effe ; quia philofophus confiderat fani-tes dependent ab inftrumentis fiueorganis, qui- tatem,& morbum in indiuifibili, ideft fine appli bas corruptis facultates euanefcunt,imò totum- catione ad corpus humanum : Medicus uerò aprile facultatum dependet d conftitutionibus.qi^ plicat fanitatem, & morbum ad humanum cor-funt inftrumenta , i quibus fiunt operationes ; pus, & fic fanitas, & morbus non confiftunt inorare dum Auicénas dicit,ex operationibus fa- indiuifibili, quia fanum, & sgrum in concreto cultates innocefcere, intelligendum eft innote- fufeipiunt magis & minus : fanitas uerò, & sgri- fcere iecu'idariò,&non primario, Seddignum tudo non fufctpit magis,& minus. Nosdicimus coiiiiderationeert, dum Auicennas inquit in tex» quoque philofophum confiderare fanum , per operationes quoque innotefeere fpiritus de- sgrum .-haneque effe differentiam, quiaphilo- ferentes facultates, quali quod fpiritus, qui flint fophus confiderat fanitatem, &sgritudinem, ut corporei deferant facultates , quod videtnrim- J3 funt palfiones corporis humani,& ut funt muta-poflibile : quia id quod defert facultates anima- tiones .* medicus uerò confiderat fanitatem, &G. les 8t vitales à cerebro, & i corde ad extremas morbum,ut habita fanitas conferuetur,& amilfa corporis partes, illas defert in inftanti: ideo non recuperetur, feu morbus depellatur, quod idem poceft effe corporeum. Quod vero deferantur eft: fedpaulòinfrafufiusde haere, facultates per fpiritus, Auicennas non folum hic, Ad huius autem contemplationis perfeflionem, fed etiam in doftrina 5. idem affirmat : quod rc- vt fcilicet,vel bonam valetudinem tueamur, vel luctatur Gii.IU veritati ipfi:GaI. qui 1 .de loc-aff, aduerfam depellamus, quibufiam alifs pr sterea vltimò ; 7,de placitis 4. lib. 1. de fymptornatum caufts indigemus, nempi ratione viélus in cibo, caufis 5, & alibi Inquit, facultatem animalem-* & potu, elezione aeris, menfura motus, & quie~ 9 i Sandèorij Commentarla S 6 quietisi medicamentis, & chirurgice». Cuntta a enim hac apud medicos ad illa tria rcducuntu' genera falubrium, infalubrium, fa neutrorum, de quibus pojtea mentionem faciemus , commemoraturi fimul, quomodo ht ponant medium inter dio contraria, medium reuera non admittentia. Ex his igitur omnibus, fic iam diuifis, atque expo fit is manifefič collettum cH, medicinam agere de elementis, temperatur is,humoribus,mem bris tam fimplicibus, quam compofitis, fpiri-tibus, eorumque facultatibus naturalibus , animalibus , fa vitalibus , funttionibus , corporis difpofitionibus, fanitate , morbo, famedio, eorumque caufis , cibo videlicet, fa potu, B aeris conftitutionibus, aquis, regionibus, locis ba bitabilibus, innanitione, fa repletione, motione, fa quiete, tum corporis, tum animi, jomno, fa vigilia,statibus, fexibus, artibus, confuetudi-nibus, fa denique rationevittus in cibo, fa potu, medicamentisque ipfts, fa manus admini-ftrationibus, cum ad fanitatem tuendam, tum morbum proptilfandum. Caterum ex his quadam funt, de quibus medico nihil aliud indagandum e fi prxter fimpli-cem apprehenftonem, cognitionemvè quid ftnt : c,inverò omnino illa fint, vel non fint, philofo-fho naturali credendum : quadam autem funt, de q quibus in fua fcientia ratiocinari debet. enim funt, vel vt principia, ea an fint, vel non ftnt, tanquam alibi probata credere, fa accipere tenetur, fmgularum enim fcientiarum principia , iam in alijs fcientijs eas retto ordine pra-ccdentibus probata , ac cognita accipiuntur , ficq; fit, donec fcientiarum omnium principia ad philofophiam primam, qua metaphyftca dicitur, probanda reducantur, jguòd fi aliquis medicus difierere ab initio, fa probare tentauerit elementa efie, aut temperaturas, aliavi id genus, qua naturali fcientia fubqciunlur, errabit profetò, partir» quia in medica fcientia aliena inclu- D det, partir» ; quia fe aliquid demonttrafie putabit, cum tamen nihil dcmonttrauerit. Eaverd, qua medicus, quid fint /impliciter pranofeere : an vero fint,vel non fint, licet non condet, decipere,ac creieredebet, hac funt. Elementa, an fint, quot, fa qua finti temperatura, qua fa quot fint; humores an fint, quot, fa quales : facultates, an fint, fa quot finti fpiritus, an fint, quot, fa quomodo : tum, omnem mutationem cuiufiq; affettio-nis , eiufij; perfeuerantiam caufam habere, fa quot fint quoq; caufa: Membra etiam, eorumq; vfitsyfenfu ,fa anatqme difeernere, & pernofee-re debet. E Eauerò, qua f quo iure innefiigare, aedemon-flraredebet, funt morbi ipfi, eorumque caufa, fa figna, faquopatto morbus amoliendus fit, fa fit tiitas tuenda. Si quidem medici intered, vbi eorum ab quid ignotum fuerit,illud omni ratione explicare, ac demonflrare. jQuarccum Galenus de-monfiratiuam de pradittis argument at ion cin_» afiruereaggrefihs fuerit, id certi quatenus medicus tentafje haud debebat, fed potius ea ratione. qua philofophus haberi cupiebat, in fcientia naturali loquens vt legis recitator, ubi prxter infli-tutum affirmare, feu rationibus compì obare conatur legis alicuius ueritatem, quam populus amplili debeat, cum ad eum minimè pertineat, nifi forte , fa legislatoris munus fubire uelit : medicus enim,ut medicus, fa legis recitator, ut rei itator, rationes de huiufmodi adducere non potefl, alio-quin in ratiocinationem circularem incideret. Hatìenus Auic. refoluit partem theoricam de finitionis medicina: in quatuor caufas fanitatis,& aegritudinis» quse pertinent ad primam partenu. definitionis, ideft ad corpus» vt fanum eft, vel À fanitate recedit. In hac fecunda parte capitis vult refoluere aliam partem definitionis, qua: eft pars pratica, videlicet , ut habita fanitas conferuetur, fa amiffa recuperetur. Diuidicur hac fecunda pars in tres particulas. In prima narrat, quae fint illa quse fanitatem conferuant, & a i.ilTam recuperant. In fecunda colligit, de quibus medicus debeat agere. Intertia proponit, qu*pertineant ad medicum, vteft legislatori qui pertineant ad medicum, vt eft legis recitator. n ' Quoad primam partem dicit, in quinque capitibus contineri illa, qua: conferuant fanitatem & amilfam recuperant,fcilicet in aerivelečtione, in vi&us ratione, in reda menfura motus,& quie tis,in medicamentis, & in Chirurgia. Idem fere dicit GalenusinTrafyb. 54. vbi dicit, medicinam confiftere in vidus ratione, in exercitatio^ ne, in medicamentis, & in manuali operatione. Neque Galenus, neque Auic. omiferunt exercitium , quia, vt docet Galenus in lib. de tuenda fanitate, tria affert commoda : Primum reddit mufculosrobuftos : Secundum difponit corpus ad refoluendaexcrementa per infenfibilem per-•fpirationem : Tertium defert nutrimentum ad partes nutriendas. In fecunda parte colligit quse finttradanda. Pri mò dicit effe tradàdas caufas naturales, quse fune feptem,népè elementa, temperamenta, Humores, membra,fpiritus, facultates, & operationes. Secundo proponit caufas non naturales,quse funi) aer, cibus & potus, fomnus & vigilia, innanitio & repletio, motus & quies, & animi accidentia. In tertia parte quatuor facit. Primo docet quf fint illa, qua: medicus debet accipere à Plulofo-pho naturali,& i metaphyfico,quse funt, an elementa fint, quot fint, & qua: fint: temperaturae quot fint, & quse fint : facultates quotfint,&: quse fine : fpiritus an fint,'quot fint, & quomodo fint: humores an fint, quot fint, & quales fint : caufse mutationum qua: fint, & quot fmt. Valeat igitur Montanus, & multi alij, qui dicunt Auicen-nam feruare ordinem compoficiuum ; quia exorditur ab elementis, cum eleméta neque fint prin-cipia inmedicina ; neque illorum confideratio pertineat ad medicum. Membra, fa ufus,fenfu, fa anatomia effe perno-ficenda. Hasc eft fecunda particula in qua Auicennas vi de* I i deturexdudere £ medica confideratione anato- A erit vitium, dum progredimur per ignotiora,ve miam : fed ad quam facultatem pertineat anato per seque ignota. mia paulo infra declarabimus. Sed circa hanc fecundam partem capitis de- ln tertia particula oftendit, quse fint illa, quae claratam, quatuor occurrunt conlideranda. Pri gtquo iure debeant confiderari d medico : dicitq; mumdum dixit Auicennas,non pertinere ad me effe morbos, caufas, figna,& quomodo fanitas fit dicum inueftigare an principia fint, quae fint, & conferuanda, & amiffa recuperanda, qux funt il- quot fint, an intelligat folum de principijs incóla quae polita funt ab ipfo Auicenna in medicing plexis, vel etià de complexis. Secundum cum me definitione. dicina accipiatdPhilofophonaturali fua princi In quarta particula Auic. dum dicit. Jjhiare pia quxrendumcft,an medicina fit fubaltcrnata eum Gal. demonflratiuà : videtur dirigere fty lum philofophixnaturali.-omnesenim artes accipiut contra Hippocratem , & Galenum qui egerunt fua principiai philofophia.HincSeneca dicere de elementis, & temperamentis ; & contra illos folebat, artes d Philofophia omnia bona, & quae vtitur triplici ratione. Prima quia tramando de B funt vtiliaexhaurirc : philofophiam feparatam illis includant aliena: quomodo aliena? quia il- ab artibus effe excrementum omnium arcium inu lorum probatio pertinet ad philofophum, & nò tile quidem reličtum ab ipfis artibus. Tertium ad medicum. Secunda quia dicit, illos credere fe quomodo defendi poterunt Galenus, & Hippo- demonftrare, & non demonftrant. Tertia eft, crates, qui vt medici egerunt de elementis, do quia dicit illos incidere in demonftrationem cir- temperamentis,de humoribus,de facultatibus,de cularem : quia procedunt per ignotiora , ideft fpiritibus: quia ex Auicennx fententia qux traper conclufiones luperioris fcientix, quas, vt me dantur in hac prim a Fen de elementis, tempera- dici ignorant. mentis, & de alijs caufis naturalibus funt tanqua Dcmonftratiocirculariseft veluti fi quis dice- conclufiones philofophix naturalis, qua: d phi-ret, fi eft hoc, eft hoc, vt docet Ariftoteles primo, lofopho, & non i medico funt probanda:. Eiuf- Poftic.j. differt demóftratio circularis,quam re- demverò opinionis non videtur effe Hippocra- prehendit Auic. in hoctextu à regreliudemon- tes, & Galenus. Quartum dum dicit Auicennas Ilratiuorationeformx, ratione materix, &ra- C membra,& eorum vfus,ideft anatomiam non rione finis. Differt ratione fornix : quiacircu- pertinere ad medicum, quxrendumeft ad quam lus eft ab eodem ad idem,8t quia ex Arift.j. Prio difcipliuam pertineat. rum itti qui vtuntur circulo prius demonftrant Quantumattinetad primum,an fcilicet Auicc conclufionern, & conclufionem demonftratam nas intelligat folum de principijs complexis. Pri fummunt pro maiori propofitione 5 & prxterea mofeiendum principia complexa effe elementa conaertunt minorem : ficuti homo eft rifibilis : temperamenta, humores, & facultates. Comple- tationale eft homo j ergo rationale eft rifibile : xas vero dicimus efse duum generum, al ia efsc có «ccequod minor eft prxter naturam : ecce quod plexa rei,& alia complexa cognitionisiComple-eft ab eodem ad idem, quia idem eft homo, & ra xa rei funt,vt quatuor effe elementa:quatuor efse tionale . Similiter hoc argumentum , quod in humores. Complexa veto cognitionis else, vt fcholis eft fatis tritum,eft circulus: prima contra- contraria contrarijs curantur* ac fimilia fimili- *ia funt prima principia; ergo non fiunt exalijs. bus conferuantur, & alia huius generis. Secun- HalluCinantur.quiaeftabeodemadidé : eftque d do fciendum ex Arift. i.poft. tex. $. principia cum principi) petitione : quia idem eft dicere complexa cognitionis efse axiomata, & poficio effe prima, & non fieri ex alijs. Hoc Argumen- nes; deinde politiones diuidi in fuppofitionem, tum eft vamflimum: quia conftat ex vnico termi- petitionem, & definitionem, no; veraque argumenta ex tribus: effe enim pri- His politis : dicimus, Auicennam perprinci- ma, &non fieri ex alijs formaliternon differunt: pia intelligere incorri plexa, & complexa: qux re ficuti non differunt rifibilitas, & aptitudo ad re- vera non pertinent ad medicum inueftigare-». dendum ,ficvanilfimum effet hoc argumentum Hxcduo principia, contraria contrarijs curan- fiQmoeftrifibilisj-ergo habetaptitudinemadri- tur, & fimilia fimilibusconferuantur d philolo- dendum. Differt circulus d regreffu,ratione ma- pho naturali, & imetaphyf. probantur. A phi- terix, quia fit cum petitione principi j procedens lofopho naturali: quia curatio per contraria eft abxque ignoto ad xque ignotum : vel abxque alterano, & alteratio ex Arift. 1. de generatione noto adxque notum :xqueenim notum eft, effe fitpertranfmucationem vnius qualitatis ad alia hominem,& effe rationale. Differt ratione finis: E contrariam : fed fic eft quod alteratio , & tranf- quiacirculusnullam parit cognitionem : quia ex mutatio pertinent ad Phylofoph. naturalem-., conuer/a minore nihil magis fcio, quam antea. ideft ad librum de generatione,& corruptiono. Kegreffus vero non eft ab eodem ad idem : quia Similiter conferuatio fit per fimilia, & ačtioper- dumexeffeóhicognofcocaufam, fcio effe&um-. tinet ad philofophum . A Metaphyf. quoquo confusè : deinde cognita caufa progredior ad di- probantur hxc duo principia : quia contrarietas ftin&am cognitionem effečtus: quare fi medicus, vt contrarietas, & fimilicudo, vt fimilitudo perti- vtmedicusaffumeretillaquxpertinent ad Phi o nentadmetaphyficum. Idemdicimusde omni- fophum,velmetaph.procederet ex ignotis,& inci bus alijs principijs, ideft defuppofitione, de dederet iq demóftràtioné circulare,in qua prgcipuu finitione, & de petitione. De fuppofitione, ficu • J........... E ti qua- ti quàtaor effe elementa,quod probatur d philo-. A fopho,& cftfuppofitio in medicina, vt doqet Auicennas in hoc capite, de definitione : fiditi dum dicit Auicennas facultates naturales effe.» quatuor,8c fic de alijs. Sed quomodo poffint fai uari Hipp. & Gal.qui egerunt de his,paulò infra intelligetis. QVAEST. XIII. AN MEDICINA SIT SVB ALTERNATA Philofopbi Tertius cafus eft,dum in aliqua particulari facultate autìores induuntur habitu metaphyfico, vel phyfico ; fic Arift.i .phyf. difputanscontra_» antiquos de principijs rerum naturalium induitur habitu metaphyfico : quia phyficusvt phyfi-cus non poteft probare fua principia, & difputa-re contra il Ia negantes,-Sic dicunt quamplurimi, Hip- Hippocratem,& Galenum difputantes de eie- A mentis fuiffe indutos habitu phyfico: fed falluntur : quw Hippocrates r. de natura humana in_* pr i.ctptoexp refsi dicit, rationes, quibus medicus probat da.ri quatuor elementa, effe medicas & non phyficas. Qiurtus cafus eft, quando fcientia, vel artes part.cul ires, probant fua princi ia i pofteriori : (ìcuti A iit. t. phyf. probat dari materiam primam à pofteriori, ideft pertranfmutationenu. iubftantialem , & in 8. phyf, dari motorem xter-num^quiadatur motus itemus,& hiccafus perti-netadnos,quiaHipp.& Gai. probant dari plura elementa vno, eo quia, fi animal vno elemento B coiiftaret, non doleret : eccc quod d pofteriori confirmant fiia principia, & vtuntur demonftra-tione medie a,& non phyfica. Quintus cafus fimiliter pertinet adnos,&eft dum in fac aitate inferiori probatur conclufio fcientixfup criorisffed medio appropriato facultati inferio ri. Hic cafus differt d primo,quia in l.applicarur principium fuperioris facultatis inferiori: in. hoc vero cafu principia non applicantur, fed funt propria • exempli caufa Arili, in ».•Ub.de generatione probat dari quatuor elemé ta medio phyfico : quia videlicet dantur combi-nationesquatuor poffibiLs primarum qualità- C tum. Similiter Hi ppocrates i .de natura humana probat,dari plura elcméta,medio appropriato defumpto d dolore, d quatuor anni tempori-"bus, dea quatuor humoribus, quid corporibus «grotantium euacuantur; ecce quod media ifta non fune applicata,& fatta particularia; fed funt appropriata medicina:. Hic quoque cafus facit ad rem noftram. Hippoc. enim, & Gal. ad probanda fua principia vel vtunturdemonllratione quia,qux procedit per effečtus proprios, velfu-munt media appropriata medicin^Sc hoc modo defendimusHipp.Ce Galenum. Qaando vero Auicdixit, non pertinere ad medicum tratta- D tum de elementis, de temperamentis, de humoribus, de facultatibus, & de fpiritibus, Refpon-demus Auicennam intellexiffe per principia»* phyfica non poffe probari in medicina quot fint elementa,quot temperamenta, & alia quae ditta fune : non tamen poteft negare Auicennas,quod perdemonllrationem quia, & per media appropriata non poiiiut illa omnia à medico probari & confirmari. Q.V AEST. XV. *AN PE RT INEAT ad Medicum. Vicennascircafinem cap.conclu-dit, medicum folùm morbos,cau fas,figna,& remedia confidera-re: id intellexit primario, quia __ \ reuera Galenus lib. de partibus artis medicae cap. 8. rettè fentit, corpus huma- num i medico fecundariò confiderari: primariò vero folmn d philofopho naturali. Similiter dicimus ex Arift.t.Ethicorum ultimo,medicum-, curaturum oculum quodammodo oculum confi deraturum : quia primaria eius confideratio pertinet ad philofophum : Praeterea Anatomia pertinet ad philofophum naturale : quia fubiettum philofophiae eft corpus naturale, vt naturale, ergo omne corpus naturale fiueviuum, fiue mortuum pertinebicad philofophum : hac ratione*, anatomia pertinebit ad libros de partibusani-malium. Nec valet quod Iacobus de partibus dicat,anatomiam non pertinere ad medicinam, neque ad philofophiam,quia medicina & philo-fophia fiunt cum ratiocinio:anatomia vero fine ratiocinio : videtur enim effe principium medi-cinx:quia folùm per lenfum pertinentia ad anatomiam cognofcuntur: eft igitur principium», r quiaomnis noftra cognitio oritur d fenfu tanqua d primo principio. Nos dicimus Anatomia non confiftere folùm in membrorum vifione: fed etia in ratiocinio, quod verfatur circa membrorum fubftantiam,ideft duritiem,vel mollitiem,circa, temperaturas partiqn,magnitudines fitum,numerum , figuram, vaforum progreflus,circa officia & vfus omnium partium,circa exordia,Si có-pofitiones.-qux omnia licet (enfili magna ex parte obijeiantur : ramen inter philofophos, & medicos prxclariffimos,tot fune difficultates ad ana comiam pertinentes, vtadhucomniafintfub iu-dice: Quar? anatomia fit cum ratiocinio, quod Iacobus, & plurimi antiqui interpretes non ad-miferunt:quod ratiocinium,fi confideretur, qua tenus dirigitur ad cognitionem corporis naturalis, cuius ipecies funt quoque humani corporis particulae, hoc modo pertinet ad philofophum naturalem : Si vero ratiocinium dirigaturadin-uenienda remedia conferuantia,vel introducentia fanitatem,pertinebit ad medicum. Prxcerca non valet, hoc fenfu cognofcitur fine ratiocinio: ergo nó pertinet ad philofophum,vel medicum; quia innumerabilia funt, qux folumfenfu co-gnofcunturrquxtamé pertinétad philofophum: vt dari motum,locum,tempus,dari gtauia, & le-uia,dari Cf lum,alterationes, generationes, dari caliditatem, frigiditatem, humiditatem, & ficci-tatem,dan quinque fenfus, & quamp urima qux cognofcuntur fine ratiocinio, qux pertinent ad philofophiam naturalem. Idem dicimus in Medicina plurima cognofci fenfu tantum :qux reuera pertinent ad Medicinam, vel philofophiam. Sed concludimus anatomiam cognofci ratiocinio : fi enim fenfu folo anatomia cognofceretur, noneffenttot quxfliones in anatomia , qnxd Laurentio confiderantur,&L- ante Laurentium i Vefalio, & ab infinitis alijs ; non effenttot qux-ftionesinter Ariftocclem& Galena de origine venarum, & neruorfi : Galenus enim dicit venas oriri d iecore. Arift.& Vefaliusà corde. Arift. dicit neruos oriri i corde . Galenus i cerebro omnia ifta longo ratiocinio in anatomia debent confiderari, quare manifeftè falfa eft illa fen- £ z ten- tentia, quod anatomia folumfenfu fine ratioci- A tiua-.quiaex combinationib. poflèmus offendere nio jntefiigatur de elementis. Dobrina Secunda. otto efle elementa? nam ficuti datur elementum ignis, quodeft magis calidum» quam ficcum : fic poifet dari elementum calidum, fit ficcum, quod eflet magis ficcum, quam calidum : fic poffet dari elementum calidum, 8: humidum, quod eflet magiscalidum quam humidum ; fimiliter frigidum, & humidum, quod eflet magis humidum, quam frigidurdeinum frigidum,& ficcum: quod eflet magis frigidum quam ficcum : qu^ quatuor elementa non dantur. Pro defenfione Ariftotelis dicimus, magis, fic minus nonconftituere nouam fubftautiam : 8c Lamenta funt corpora, &partet prima humani corporis, et alio rum qua m corpore diuerfarum formarum diuidi minimi pof-funt,ex quorum comixtionefpe B alio modo rationem Ariftotelis defeudi non_» cies uniuerfa fiunt. Eauerome pofse. Cafterum Paulòinfra ex Hipp. & Ariftoc. dicus à philofopho naturali\ ac- quoque oftendemus, quatuor, 8c non plura erte tipit efie quatuor non plura, quorum duo leuia, & duo grama exiUunt, leuia funt ignis,& aer,gra pia terra, & aqua, »"p'Rattaturus Auicennas in hac fecunda dottri X na de elementis, de eorum proprietatibus, gcvfu.in gratiam cognitionis temperaturarum : exorditur ab elementorum definitione; dicimus in gratiam cognitionis temperaturarum ; quia CalenusS. de placitis 3. 7. meth. ia.&C- Hip- elementa. Quo ad prima partem, Auicennas inquit, elementa erte corpora,vt reijceret opinionem Afcle piadis, qua? antea erat Leucipi, Epicuri, & Democriti, qui putabant corporis animiti elementa effe infettilia, 8c impatibilia, Reiečtaeft hfc opinio ab Arift.Sc deinde Ji Galeno lib.de elemč? tis,hocefficacifiìmo Hipp. arguméto: fi hic pria cipia elfent impatibilia, caro diuifa non doleret; quia dolor fit cum alteratione, 8c alteratio fit in- poc.lib.de carnibus dicunt, trattatum deelemé C ter contraria: fi inter contraria,ergo elementum fis effe medico inutilem, folumq; con ferre pro cognitione temperaturarum. Hinc decipiuntur plurimi expoficores, qui putant, Auicennam in Eoe 1. lib. canonis feruafle ordinem copofitiun: quia exorditur ab elementis : quafi quod elemé-ta in medicina fint principia realia, quod eft re-iettum à nobis fatis fuperque in 4. quiftione-», qu* eft de ordine : ibi enim oftendimus, Auicen nam feruafle ordinem refolutiuum, 8t non com-politiuum,vel definitiuum. Diuiditurhictex.in duas partes . In prima definit elementa. In fecùdadeclarat quot fint non eritvnum : quia fi efl'et vnum eflet infettile, impatibile. Similiter probat non effe infe-ttilia, quia non doleret ; quoniam dolor eft fo« lutio corporis continui diuifibilis, fic non indi-uifibilis. Dicit corpora’, ve excluderet prima principia philofophi*naturalis, videlicet formam, quae ex omnium confenfu non eft corpus, 8c materia , qua: licet habeat trinam dimenfionem intermina tam : tamen ex omnium confenfu non eft corpus terminatum, de quo loquitur Auicennas. Pritc rea materia, fic forma nullomodo ad medicum, elementa idicitque, duo effe leuia, 8c duo gra- D qui eft fenfatus artifex, cuius munus eft fanare,fic uia, hocque efle defumptum i philofopho natu- conferuare, pertinebunt rali , Hinc Arift.4. coeli t, 37. probat ex locis jpfis, dari quatuor elementa : datur enim locus fupremus,in quo eft elementum ignis. Datur locus infimus, in quo terra, dantur quoque duo fpatia media; quorum alterum eft aeris locus,alterum veròaqu*:quare,ne illa fpatia relinquantur vacua, quatuor refultabuntjelementa. Auer-roes declarans efficaciam rationis Ariftotelis dicit, locum fupremum refpettu infimi fc habere-» per modum formi ; dicitque duo debere effe-, media : quia vnum debet fe habere per modum form*,alterum materi*.Sed rcuera ratio Auerois non eft efficax: quia pofsé dicere,non duo effe eie menta media : fed centum, quorum quodlibet re fpettu inferioris fe haberet per modum form*,& inferius per modum materi*. Efficacior fané eft ratio Ariftot, ». de gener, tex. 16. vbi probat ex combinatone quatuor primarum qualitatum-, fieri fexcombinationes,duas impoffibiles,&C quatuor poffibiles, qu* quatuor conftituant elementa; fed neque hic videtur ratip demonftra- Dicit corpora, 8c non corpus : quia implicat contradittionem dicere effe elementa,& effe vnu quod probatur ab Arift. lo.metaph. tex. 2. vbi dicit, non effe idem effe igni,& elementa efle. Ijgnis enim eft quid abfolucum,elementu verò eft quid relatiuum.ideft habens relationem ad mixta; ergo funt, plura vna : mixta enim non eflent mixta, fi ex vno conflarent. Dicit corpora , vt reijceret opinionem omnium antiquorum, qui putabant, vmcum follim effeelementnm: Hefiodus putabat,terram effe elementum, ex quo omnia fierent, 8c in quod omniarefoluerentur , fic in fumtnaomnia putabat effe terram varijs accidentibus infignitam-. • Thales dicebat hoc principium fine elementum effe aquam : Anaximenes aerem : Anaximander vaporem: Heraclitus ignem : Denique Parmenides fic Meliffus ponebant ens effe vnum tantum, 8c immobile. Sed erratum iftorum infigne quidem inde pendebat, quia hoc elementum,quod dicebant efle vnum, putabant effe attutale, St omnes omnes formas effe iftius elementi accidentia : quod meritò fuit reiedum ab Arift. quia fi elementum eflet vnum adu tale, fequerentur duo incommoda: Alterum quoddeftrueretur generatio, &tranfmutatiofubftantis, qui non fit in ftibiedo adu tali : Sed folùm in fubiedo quod potentia tale fit : Alterum , quod omnes format fubltantiales eifentaccidentia,quod tamen illi concedebant: quia omnes antiqui, & ipfeAri-iloteles fatentur, quod omne adueniens enti in a&u fit accidens : haede caufa Ariftoteles fané tft admirandus, qui fuodiuino ingenioadinue-nit maceriam primam, qui folùm eft potentia : ex quo luppofito principio colligi poteft,non fo lum dari generationem, &cranCmutationem.. vnmsfubftantii in aliam, fedipfas formas effe rerum effentias,& fubftantias, formafque nullo pafto effe accidentia,vt Antiqui putabant. Dicit,effe partes primas humani corporis » vt excluderet femen,quod eft principium corporis, & non parsjfimiliter Arift. j.de partibus animalium cap. i .loquens de elementis afferit,clemen ta effe corporis partes verè primas : primas quidem ratione originis,& primas ratione compofi tionis ipforum corporum. Dicit humani corporis, miro artificio : quia quatuor modis poteft traftari de elementis: Primo, quatenus elementa funt partes vniuerfi, Et fecundum hunc modum Ariftoteles tertio,&quarto de cjlo egit dc elementis: Secundo,poteft tratìari dc elementis, quatenus inuicem alterantur,.& generantur, & fecundum hunc modum agit Ariftoteles in 2. degeneratione. Tertiò,quatenuscxeorum mixtione omnia fiant mixta, & de hoc modo egit inquarto meteororum . Quarto agi poteft de clementis,quatenus conftituitur humanum corpus , & in ipfo per elementa elucefcunt quidam operationes, & fecundu hunc modum agit Aui-eennas de elementis in relatione ad hominem. Dicit, & aliorum, vt excluderet humores, qui tion funt principia aliorum corporum inanimatorum, vt lapidum metallorum, 6c aliarum reru folidarum, ficuti (uneelementa, qu$funt partes »en> & prima: omnium mixtorum: differunt ex Gal.primo de elementis cap. nec firma, nec priuatio funt corpora : tertiò, omnia elementa funt in adu, & vere Se per fe fubfiftunt: principia vero folù fubfiftùc in compofito:quar-tò elementa inuicem tranfmutancur : principia »erònon fiunt, licet ex ipfis omnia fiant. Addit Auicennas, elementa effe penitus indiui-dua, quia non poft'unc diuidi inolia corpora determinata,fed folùm refoluuntur in primam ma fcriatn, qu* teuera non eft determinatu corpus. Dicit ex permixtione elementorum fieri va-tùsfpetics. Hicdifpuunt Philofophi,quomo- A do elementa maneant in mixto : hec tamen coh-fideratio non pertinet ad medicum, fed ad phi-lofophum naturalem : Galenus enim in libello de fragmento, vbiagit de fubftantia naturalis facultatis idem dicit, his ferè verbis : an formi elementorum maneant in mixto, & quomodo, non pertinet ad medicum.-modò fatis eft,vt friatis ex Auicenna, elementa manere in mixto, eo modo, quo erant antequam mifcerentur : Stoici vero afferunt non folùm qualitates, fed etiam elementorum fubftantias inuicem permilceri: Auerroes vero ait, formas elementorum manere in mixto,fed refradè,& formas elementorum fu B fcipere magis,& minus: vnde valde miror,cur Al bertus magnus dicat,inter Ajiicennam, & Aiierr. in hac quarftionede elementis,quomodo maneant in mixto, non effe differentiam in re, fed folùinin verbis: hic de definitione elementorum ab Auicenna propofita dida fint. Varii tamen tradantur definitiones elementorum ab Arift. & Galeno: Arift. 5 .metaph.tex. 4. fic definit. Elementa funt ex quibus res com-ponuntur : funt tamen indiuifibilia in alias fpe-cies : Similiter Galenus 1. de elementis cap.i. & 6. St 8. deplacitis in principio definit, elementum effe rei particulam fua natura primam, &• C fimpliciffimam, qua in alias diuidi non potest. Ambi ifti definitiones elementorum funt nimis vniuerfales, & non faciunt ad rem noftram : quia non folùm conueniunt quatuor elementis de quibus hiceft fermo, fed conueniunt elementis Euclidis,elementis Grammatici, & omnium fcientiarum,&artium. Verior tamen definitio elementorum ab Ariftot. propofita eft illa qua? lcgiturtertiòc$li:text. 31. vbific definit. £/r-mentum eft illud corporum in qux diuiduntur alia corpora : quod tneft potentia, aut a£lu : hoc enim unomodo adhuc ambiguum eft: ipfum autem efl indtiiifibile m diuerfa fpecie: hicque defini-D tio optimaeft : &còtinetur in definitione,quam proponit in hoc loco Auicennas : Sed hic Aui-cenn$ definitio videtur exadior, &ad noftrum propofitum accommodatior : in illa enimAri-ftotelis uidetur pretermiffum efle genus , non enim dicit efle corpus fimplex, ut Auicennas, fed corpus : hoc nimis commune eft. Deinde, dum dubitatiuè loquitur, an fcilicetadu , vel potentia elementa maneant in mixto, non ui-deturrede fecifle:quia in definitionibus nò pro ponuntur dubia : Auicennas uerò, dum dixit elementa effe partes uerc primas, his uerbisde-darauit, quod elementaadu maneant inmix-E to. Refpondemustamen pro Ariftotele, in libris de cxlo non tradari de elementis quatenus inuicem tranfmutancur, fed folum quatenus vni uerfi partes funt: neq; erat illius loci proprium explicare an elementa adu, nel potentia maneant in mixto : id enim remifit ad primum librò de generatione, vbi re vera meo iudicio Ariftoteles determinat, elementa potentia, & non adu manere in mixto, vt fuo loco oftendeinus. Quo ad fecundam partem, vbi dicit, medicum E 3 acci- accipere à philofopho naturali quatuorefle eie-» A elementorum,cum fuerit HippòC,qui .{ao.annQj menta, & non plura, Hipp, lib. 1 .de natura hu- fuit ante Ariftotelem. mana, & lib, de carnibus i. probat elementa effe plura vno; deinde probat elementa effe qua-tuor. Primu argumentum quo probat Hippocrates elementa efle plura vno, tale eli ; fi homo e* vno elemento conflaret non doleret : ratio huius eft, quia vbi eft dolor, ibi eft altqratio, vbi eft alterarlo, ibi eft contrarietas, vbi eft contrariecas, ibi non eft vna res, fed falcem du* res ; ergo homo non conflabit ex vnico elemento. Secundum argumentum Hippoc, videtur effe Addit Auicennas, duo elementa efse grauia * &duo leuia. Difputant philofophi, quod fic magis elementis efsentiale ; motus videlicet,aa quies. Themiftius in paraphrafi lib. de c$Iq tenet, motum elementis efse magis efsentialcm. Auerroes vero in primo canticorum commento 15.2. coeli 78. & quarto, de coelo dicit quietem. Nos cum Auerroe putamus, quietem efse magis effcntialem elementis, quam motum : quia motus eft a&us imperfeftusjquies verò eli a&us perferus, & terminus ad quem ipfius motus. Sed cu ad imponìbile: taleque eiè : fi homo conflaret ex 3 h*c contemplatio pertineat ad philolophum na vnico elemento, vnicum effet remedium,& vnicus effet morbus ; fed fic eft, quod plures funt morbi; ergo plura remedia : ergo homo non conflabit ex vnico elemento. Tertium argumentum quo vtitur Hipp. eft i ©ofteriori, & probat non fqlum elementa effe plura vno,fed effe quatuor,idq. probat per ipfatn pra&icam medicin*,quod tale eft : euacuatur fo-fum quatuor humores: ergo quatuorfunt eternità : bilis euacuaturrhabarbato,fcammoneo, fo-Jijs,& floribus perficis, & feminibus pfilij, Pi-tuita euacuatur agarico, hermodactilo, turbith, turatem, non eft vt de ea loquamur. Sed circa-* tex. Auic. plurima occurrunt dubia. i Dubit. non videtur, quod elementa fine coc pora ; quia elementa funt illa, qua; habent relationem ad mixta : elementa enim funt rei eterne tatj elementa: fed fic eft, quod per quatuor quali litates mixta funt mixta : mixtio enim eft alteratomi« vnio,& aliquando fit i qualitate, & non d corpore 5 ergo elementa non funt corpora: imò hxc opinio, quod elementa non fine corpora.» » fuit Athenei, qui dicebat, non corpora effe elementa, fed calidum, frigidum, humidum, & fic- - -T {J * -- / - — - — m --Q v - colocynthide, carthamo, cathaputia, gratiola, q cum : contra quem difputatGatenus 1. de eterne & peplio. Melancholia verò elleboro,fenna,po lypodio, &cpithimo : fanguisverò per phlebotomiam, & per medicamentum hasmagoguim, : quod vero dari poffit medicamenti! purgans fan-guinem,docet Gal.lib.depurgantium medicamentorum facultatibus cap.4. vbi addit,illius medicamenti inuentorem i quodam praefide fuif fepunitum:.quia tale medicamentum purgans fanguinem, qui eft vita? thefaurus, erat pernicio-fus,quia illo medicamento certa fanguinis quan titas, qu* poffetiuuare , non poterat euacuari ficuti per phlebotomiam fieri poteft : quod vero tis capit. 6. ibique magnifacit Atheneum : quia ibidem ("referente Gal. ) longè diligentius qua alij antiqui tra&auit res medicas. Refpondetur, elementa effe corpora primis qualitatibus infignita : per qualitates eflicero mixtionem, per fubftantiam generationem, &C. corruptionem : quare ex neceflitate elementa», funt corpora : prxterea Gai. 1. de elemeutis 6. ficrefpondetad Atheneum, vel per calidum,fri-gidum, humidum, & ficcum intelligis, q Athe-nee folas qualitates, vel corpora his qualitatibus », infignita : fi qualitates folas, abfurdiflimum eft inueniatur hoc medicamentum h*magogum_., qualitates effe elementa,& principia fubftanti$: Conciliator differentia 144. inquit Padu* fuiffc fi intelligis corpora, qu* à predominio habent has qualitates : tunc fic : aut intelligis corpora», qu*d predominio habent has qualitates, auts quod habent in fummo ; fi dixeris d predominio , fic erunt infinita elementa, qu* habent qua litares d predominio : piper, crocus, funt calida d predominio : lačtuca frigida; ergo funt eternità. Relinquitur igitur, vtxntelligas, percalidiì, frigidum, humidum, & ficcum f Quatuor corpo* ra;qu* habent has qualitates in fummo gradò: fedfiCeft fdicit Gai. ^qiiod quatuor vocata eie menta habet has qualitates in fummo : ergo hoc inuetitam quandam herbam, qu* fanguinem», purgabat: inferebat igitur Hipp. quatuor fune humores : ergo quatuor elementa ; melancholia enim refpondet terrx ; pituita aqu*: fanguis aeri & bilisclemento ignis. Quartum Hipp. argumentum defumptum eft a quatuor anni temporibus: ibi enim inquit, quatuor funt anni tempora : ergo quatuor elementa . Ex his duo colligimus contra nonnullos. Primo contra Eugenium qui dicit,nunquam Hipp. probafse dari quatuor elementa, fedfolum pro-bafse elementa efse plura vno . Concedimus Hipp. folum próbafseelementa efse plura vno, dum dixit, fi ex vno elemento homo conflaret non doleret: negamus tamen, quod non probet, elementa efse quatuor, quando ex euacuatione colligens quatuor humores dicit, elementa quoque efse quatuor. Secundo colligimus, nonnullos peripateticos, inter quos eft Toletus, erraf-fe,dum dicunt, Arili, fuifse inuentorem quatuor •robafse dari quatuor elementa, fedfolum pro- E tuum calidum, frigidum, humidum, & ficcum». erunt h*c quatuor corpora videlicet ignis, aer, aqua, & terra, quod eft illud, quod volumus. 2 Dubit. inquit Auicennas, elementa effe corpora fimplicia, quod dubitationem facit: quia», elementa ftmtcompofitaex materia, & forma: igitur non fimplicia. Refponfioeft, quod fine fimplicia corpora: quia non componuntur ex alijs corporibus decer minacis: elementa tamen funt compofita ex di- ueffis uerfisfubftantijs, videlicet ex materia, & forma A naturali: tra&atus enim de intei ligentijs fepara non ex diuerfis corporibus: quia illa funt prima tis pertinet ad metaphyficum fimiliter. Hippo corpora. Tertia: dubit.non videtur, quod elementa fint partes prima: noftri corporis, vt dicit Auicénas in definitione ; quia aqua,aer,terra,& ignis fune in Tua fphera,& non in humano corporerergo nó funt partes primx corporis : partes enim mixti corporis non funt partes, fi d corpore fintfepa-ratx. Refpondetur Auicennam in hoc loco definire elementa quatenus componunt corpora, & funt partes humani corporis. --j--ltlllliU.il« 1 crates probat,elementa effe plura vno,& probat effe quatuon quia quatuor funt humores per media appropriata : dum enim probamus quatuor effe elementa per dolorem, & pereuacuationem quatuor humorum, dicimus dičtam probatione effe per media appropriata medicin*. 7 Dubit.videtur, quod elementa fintolo &C. non quatuor:quod fic probatur:datur elementu, quodeft calidum & ficcum , fed magis calidum qudm ficcum,& eft ignis, ergo debet quoque dari elementum , quod fit calidum & ficcum, fed Parcesnuuiduiwuipuiia« ai ucuicuiuiii j ijuuu ih.Ldiiciiimcx necum,lea 4 Dubit.iuquit Auicennas, ex quorum elemé- B magis ficcu quam calidum.-fimiliter datur eleme torum commixtione fieri fpecies diuerfas gene- tum quod eft calidum & humidum,& eft aer : erratorum: quod videtur falfum: quia fpecies di- go debet dari elementum quod fimiliter fit cali- uerfg fiuntex corruptione elementorum, & non ex commixtione : qpixtioenim eft vnio alterato-rum, generatio eft mutatio totius in tocu: mixtio pertinet ad qualitatem : generatio ad fubftan-tiam • Refpondetur per fpecies inteiligeretéperatu-rarum fpecies, quae ad qualitatem pertinent : vel Refpondemus : in generatione fubftàtifica, Aui-cennain vel Ic, vt elementa maneat in mixto adu dum & humidum, fed magis calidum quam hu-midum : itidem datur aqua qux eft frigida humida;fed magis frigida qua humida,crgo da-biturelementum quod fic frigidum & humidu, fed magis humidum quam frigidum : Pari modo dicendum eft de terra, quj eft magis ficca quam frigida,quod fcilicet debeat dari elementum frigidum & ficcum, quod fit magis frigidum quam ficcum , ergo erunt otìo elementa & non quar ----- ------ - ' —o ww vivuiwumwiiuucjuar fecundum formam & fecundum qualitatem,qux tuor. refponfio maxime cohaeret Auicennx do&rinx : C Refpondemus, dari poffe dičlas očto combi- quam opinionem fuo loco reijciemus:quia,fi eie nationes, fed negamus dari otìo elementa : quia menta fecundum particulas fint obnoxia generationi Sc corruptioni, non video , quod polline jn mixto conferuari. 5 Dubit. Auicennas in fecunda parte tex. dicit elementa humanum corpus conftituentia effe_> quatuor, quod videtur reludtari Hipp. libro de dixta, vbi dicit hominem conftare ex igne &C. & aqua,ergo non ex quatuor elementis. Refpondetur Hippocratem per aquam intel-ligere humidum radicale:per ignem intelligere calidu natiuum: fed fic eft,quod calidum natiuu ' 23 * v w v»* • vjn'u. magis & minus non cóftituit fpeciem: ideo meo iudicio errant qui putant qualitatum primarum combinationes effe formas elementorum. 8 Dubit, videtur quod elementa finenouem, & non quatuor.-nouem funttemperamenta:ergo nouem debent dari elementa : patet conlequen-tia: quia omnia temperamenta habet originem ab elementis: fi elementa efient quatuor,temperamenta qux fiunt ab elementis non elfent plura quam quatuor. Refpondetur Medicos inueniffe temperamen aunatuium:ieauccu,4uuu uiwuu. nv^uimuui mcuicus unicum«; temperarne« cum fuohumido conflat exquatuorelementis: D ta media & fimplicia habita relatione ad nos: ideo libro de rigore Galenus vocat calidum quia reuera& temperamenta fimplicia,& media -----,----funt compofita ex quatuor qualitatibus 6t plures non funt : temperamenta media funt, qux non_. magis ad frigidum qua ad calidum, humidum , ve 1 ficcum inclinant. Simplicia funt quando fecundum vnicam qualitatem excedunt medium, alias vero qualitates vel effe temperatas, vel infra medium : quia omnia temperamenta fimplicia quxcuque illa fint, funt cópofita ex quatuor qualitatibus ; fed denominatiotemperaturx de-fumitur folum ab illa qualitate,qux medium ex- natiuum mixtum ex quatuor elementis 6 Dubit. Auicennas inquit,Medicum accipere i phyfico,quod fint quatuor eleméta,quod relu-élatur Hipp.i .lib.denatura humana,vbi d polle riori & per medium medicum fic probat quatuor effe elementa; quatuor folùm funt humores,bilis fcilicet, pituita, melancholia, & fanguis, vtpatec exeuacuatione i medico faftajergo quatuor ele-mentajquia bilis refpondct igni, fanguis aeri pituita aqux,& melancholia terrx.Qupd vero Hip pocratesin i.de natura humana arguat vt medi- cedit: dum dicimus, temperamentum effe cali-cus,& non ut philofophus, patet ex verbis ipfius E dum,intelligimus hanc (olam qualitatem cali-Hipp.qux funt , qui de natura humana altius qua dam excedere medium : aliis tres vel effe in me- ad medicinam pertinent vult audire )non audiat dio,vel infra medium. bos jemones : ergo male Auicennas dum dicit, 9 Dubit.ex Arift. i ?.metaph.2g .eleméta funt medicum accipere d phyfico argumenta often- tria, videlicet,materia,forma,& priuatip,addit, dentia quatuor effe elementa. Arift.caufx vero & principia funt quatuor, vide- Refpondemus Mediču polle probare d pofte- licet,terra,aqua,aer,& ignis : ergo erunt quatuor riori quatuor effe elementa,fed per media appro caufx,& non quatuor elementa. Ptiata.-ficuti Arift.in 8.phyf.probat, motoréeflc Refpondeturex Arift. i.degen. quatuorelc-«ernum per medium appropriati! philofophix menta appellari quatuor vocata elementa. Concludi- eludimus igitur ex Gai. Arift. & Hipp. elementa A proponit terrae definitionem. Secundo, tradit effe quatuor,ex Gai. i .de elementis <5.vbi difpu- eius proprietatem. Tertio docet eius vfus. tat contra Atheneum dicens, conflare dari qua-tuor corpora,aquam, aerem, igne, & terram,fed ftatim non conftare, an fintelementa: quia Democritus dicebat, haec non effe elementa, fed haec conftare ex atomis tanquam ex elementis. Similiter dicebat Anaxagoras elementa elfc partes fi-milares: Thales dicebat aquam folum effe elementum, ex qua cetera fiant: ideo videndum eft, an ifta quatuor corporafint mixtorum eleméta. Gai.i. de elementis 3.ait,tot die eleméta mixti, quot illa in qui refo luuntur mixta : fed mixta re- Quoad definitionem inquit, Terram effe corpus fimplex: quod non videtur: quia quaelibet terne pars eft compofita ex quatuor elementis : quod experientia probari poteft : Primo per illos , qui arte Chymica naturas, & foflilium qualitates feparant. Deinde per illos, qui parant puluerem pyrium inferuientem felopis, & tormentis bellicis.-ifti enim refjrut,ex qualibet terra: portione,quamuiseffet defumpta à profun-diflima aliqua fouea, feparari poffe aliquid nitri : quo polito, addimus, nitrum effe compofi- foluuntur in quatuor elementa: dum enim emo- B tum ex quatuor elementis : ergo non dabitur ter ritur animal, primo euolat fpiritus igneus : fecundo vapor: tertiò aqua, dum videlicet incipit putrefare,& quarto cinis,qui eft terra : fimiliter Arift.2.qli 18. habet, dato vno oppofitorum_., datur & alterum : datur igitur aqua qui eft frigida & humida, ergo dabitur elementum contrarium »videlicet ignis: firn i liter datur terra, qui eft frigida & ficca,ergo dabitur elementum calidum & humidum, quod eft aer. Arift. 2.dcgeu. tex.5d.fic argumentatur : dantur quatuor qualitates per quas corpora mifcentur, ergo dabuntur quatuor elementa. Dernu Arifto.concludit ex ijs ra fimplex . Quod vero nitrum fit compofitum ex quatuor elementis, patet; quia quatenusar-det eft igneum, quatenus efficit crepitus, eft aereum, quatenus liquefcit,eflwqueum, & quatenus refoluitur in cinerem, eft terreum : Demura confirmatur per vitriarios, quidicunt ex qualibet terra vitrum fieri poffe : vitrum enim nihil aliud eft,quam fai cógdatum, fiue coagulatum : fed fai componitur ex quatuor clementis, vt nitrum : quate terra non erit corpus fi m plex. Duifuntfolutionesadpropofitas inflantias. Prima eft, quod Auicennasnon loquatur de ter- nos conftare,exquibus nutrimur,fed nutrimurex C ra, quae eft circa fuperficiem: imo neque de illa , quatuor elementis, ergo conflamus ex quatuor. Denique Hipp. 1.de natura humana tex. 38. có-cluditdari quatuor eleméta, hicqueeffecalidu, frigidum,humidum,& ficcum: calidum enim eft ignis,humidum aer.frigidu aqua, & ficcum terta. Hic argumenta addita funt in peroratione, utfirmiter teneri poftit,quatuor effe elementa,& non plura, nec pauciora, qui funt terra, aqua_>, aer,& ignis. DE TERRA. Erra efl corpus fimplex, cuius naturalis locus efl medium uni-uerft tn quo naturaliter quie-fcit, & ad quem quoties ab eo fe iuntta fuerit, naturaliter mo-____________ Hctur,idq;ob abfulutam eiusgra tntatem. Est porro fua natura frigida & ficca : quippe fi propriam naturam feruauerit ,ncc ulla caufa extranea alteretur, manifesta in ea frigiditas, & ficcitas fenfu percipietur. Eius uis in re- quie eft remota d fupcrficie per centum milliaria: fed intelligat de terra remotiffima, qui non valde diftet ab eius centro : tern enim globus eft craffiffimus: in diametro quippècòtinet feptem millia milliaria •• computufque efl facilis , quia proportio diametri ad circulum eft illa, quam«» habet numerus feptenarius ad numerum 22» Itaque fi tern circuitus continet 22. millia miliaria ; diameter eius continebit feptem millia milliaria. Quare fi Chymici, & vitriarij fume-rentde illa terra : qui per millia milliaria di-ftat à fuperficie, ab illa profeftò nec n itrum, nec D vitrum fepararent, quia ibi forcafle efset puriffi-ma, & fimpliciffima. Hugo Senenfis inquit,nos nùquara vidifse ter ram ; additque hanc terram,quam cognofcimus, non efse terram ; fedefsequoddam mixtum corpus adnexum tern puri. Secunda folutio ad propofitas inftantias eft ifta, & verior qudm fit alia propofita, quòd dato & non concefso, terram efse impuram, dicendii, Auicennam loqui de terra, vt terra efl. Ex Arift. enim 2. phyfic.text. 18. abftrahentium non eft mendacium ; meritò igitur Auicennas dixit, terram efse corpus fimplex, 8c Arifl.2.de generatio bus genitis eft ad retentionem, & fixionem mol- --------- 1 - licndam,vt partes mutuo fe comprehendant fir- E netext. 6. declarans quod fit corpus fimplex ait, mentque, ac figuras & formationes fuas cuHo-diant. Tradita definitione elementi in (communi^. Nunc partieulatim progreditur,etincipit d terra, quia eft tanquam aliorum bafis & fundamentu, 8ccx Ariftotele 1. de Generatione animalium , 2. terra eft materia, & mater generatorum, fiotti ccelum, & Sol eft pater. Agens Auicennas de terra,tria facit. Primo, illud corpus efse fimplex,quod ex materia prima 8t ex quatuor qualitatibus immediatè fačtueft, & tale corpus efl terra, & alia tria elementa. An reuera fecundum aliquam partem clemen ta fint pura, difputant Philofophi. Nos tamen au&oritate Gai. Arift. Platonis, & multorum^ Philofophornm, & experientia ipfa, putamus re ucra quatuor elementa, qui complent vniucrsu hoc fublunarefpaciura,efscimpura. Primo au- ftoritate loricate Gal. i. de elementis 5. q'ii dicit, nullu A miranda proprietas: quod vitra Aequatorern ma I ..vvinrmn lil miinrirt /»IcP tVIHttn . ^ ttrilTIrt H#» ntl^C nCAMAltof ___I elementum in mundo else purum, & primo de natura humana 38. dici t, purum elementum potius inte ligentia percipitur, quam quodftt : ibide dicit, fi inueniretur terra pura efset durior adamante : qua ratione planta: non pofsent ex terra fieri, nec animalia : ideo dicendum eft, terram vbiqueelfe impuram, & mixtam. Similiter aqua non datur pura : quiaomnisaqua veleli fluens, vel congelata, fi fluens non eft frigidiffima.ergo non pura. Similiter fi fluens, ergo eft caloris par ticeps, quod probatur ex Arift.5. de generatione animalium cap. 3. vbi habet, dum aqua congc- gnes propellat ferrum: citra veroeundem attrahat : eadem proprietaseueniet, fi fietterrella, vel globulus paruulus magnetis cum Aequmo&iali, &cum polis Ar&icofcilicet,& Antartico,dicimus idemeuenire : quia illa pottio magnetis, qua: eft citra Aequinočtinlem trahet ferrum ; illa vero qux eft vitra expellet ferrum; ficuteuenit in toto terra: globo. Sed quod terne ficus recipiat vim attrahendi i limili C9I1 ficu, & expellendi à fitti oppofico : patet hacexperiétia: accipiatur filum ferreù, quod longo annorum curfuaflixum parieti ìnfpexiftet (1111UIU1 r J J ». — —-J — »*• O --O — -- --------------- laturfecerniturcalor, & humor tenuis ; ergo in B Ardlicum.vel Meridianum, vel aliquem alium., n—c.-----------------------1,.— a celifitum , didumque fi Ium ferreum tabul^ li- gnef leuilfimx quidem infigatur, & in aquam proijciatur: nos videbimus tabulam illam cum filo ferreo innatare, & paulatim filum ferreum verti in illum C9I1 ficum, quem longo annorum curfu infpexit : quare fi ferrum fufcipit hanc naturam , vt d C9I1 ficu moueatur verfus illam parte confuetam : quanto magis totus terra: globus, qui mundi initio infpexit c^lum non impeditus abalijsqualitatibusjficuti eft terra purior,vertet le verfus fuum celumPquare ex his polfumus probabiliter (altem colligere terram purioremaiihil aqua fluente,eft calor. Si congelata ex Arinotele 4. meteor eft terreis qualitatibus mixta. Si de aere loquamur, nullibi eft purus, fed vaponbus, & exhalationibus eft commixtus. Demum ignis eft impurus; quod probatur hoc argumèto defum pto ab experientia. Ignis propè coelum eft impurus, ergo totumelemcncumigniesft impurum: patec Antecedens; quia exhalationes terrae afeen duntfupra Lunam, vtvidimusanno 1604. ftella in Aquario,fpatio trium menfium perduralfe, &c deinde euanuilf-ypig erat ex materia terrea,& nó caelefti. Similiter vidimus in Cafiiopea come «sicili* aiimmtl Viuiiuua ni vauiwj/v« wm.v - T 1 “ kV‘“MU tam fupra lunam : quod vero eflet fupra Lunam, C aliud elle,quam ipfum magnetem, vel quid ma-ex paralaxi certo colligitur : quia omnia, qux nó xiine limile, faciunt omnibus paralaxim funt fupra lunam, & de haere nemo vnquamdubitauit:quia Luna ma nifeftiliimam ex omnium confenfu facit paralaxim: quare hoc arg imento d minori concludimus,nulla elementa elle pura: quia fi ignis fua na turaalijs purior,nó eft purus,fed perpetuis exhalationibus pollutus; ergo tanto minus alia tria_» clementaerunt pura. Hinc rečic Arift.2.de generatione tex. 20. ait, non eSi ignis , & aer, &• vnumquodque iftotum fimplex, f eli,lingulis centenis annis, folem defeendere ver fus terram perterrx femidiametrum, idell, per tria millia & quingenta milliaria, ita ut ab Ari-flarcho Samio vfq,- ad hxc tempora defcéfio ob-fernaca fit per vndecim femidiametros, que funt ?4.millia milliaria& quingenta : quod cum ita fit quomodo terra erit in medio , vt dicit Aui-cennas? Hxc argumenta videntur effe efficaciffima ; quia reuera probat terram refpedu planetarum non effe in medio , idell refpečtu orbium deferentium , quibus fydera infixa funt, qui orbes refpečtu terrx funt eccentrici /impliciter, idell eccentrici fecundum fuperficiem concauam & con-uexam. Sed reuera elida argumenta nihil probant contra Auicennam : quia Auicennas vult terram effe in medio vniuerfi, non refpečtu planetarum,fed refpedu primi mobilis. Quod vero terra reuera fit in medio rcfpcdu vniuerfi,probat Arili.2.de qlo tex. 101.hac effi-cacillima ratione : fi terra non effet in medio,gra ue defccndens verfus terram,non defeenderet redo cnrfu.fed tranfuerfaliter,vel orbiculatim : fed fic eli, quod graue femper reda delccndit, ergo terra eft in medio. Hxc demonffratio Arili, fuf-fultaell hoc principio,quod fcilicet omne graue tédat ad medium vniuerfi : quare fi quis diceret, quod de ratione granis fic, vt tendant ad cétrum terrx, & non ad centrum vniuerfi} centrumque tores hoc modo: quando motus circitoris concurrit cum antecircitorc dicit, motu planetarum effe velociorem : quando vero non concurrunt, fed funt contrari)',dicit, planetas effe tardiores, dum funt minus contrarij dfexquales. Deinde defendebat Fracallorius, planetas modo videri maiores,modo minores, hoc modofin ortu, occafu videri maiores, quia radius vifaalis oblique tranfit per regionem aeris,& in ocul is angulus obtufus fit, quare maior videtur: fed fic cfl, quod per optiefi principili,res videntur eomodo quo difpofitx funt in oculo : fed quomodo funt difpofitx in oculo planetx, dum funt in ortu 6^. occafu? obliquò, 8: fecundum angulumobtu-fum.quo fit.vt maiores appareant; quia angulus maior eli. In meridie vero planctas videri minores: quia radius vifualis non tranfit oblique per aeris regionem, fed ad perpendiculum ,8c facit angulum redu, qui minor eli obtufo: ideo planetx videntur minores,fuppofito illo principio, quod res videantur eomodo quo in oculo difpofitx fintteadem ratione,fi quis in plano di-llet per20.paffus, videtur maior,quam fi efset in locofublimi:fimiliter per 20.pafsusremotus.-ra-tio eli,quia maior angulus fic ab oculo ad locum fublimé : quim fiat iVifibili exiltence in plano : Ecce quod per hxc principia pofsunt quoq; ali-quomodo faluari phxnomena,& per hxc pofsu-musfaltem probabiliter defendere,terram efse in medio, non folùm refpedu primi mobilis,fed etiam refpedu planetarii,dicimus probabiliter; quia contra Fracaltorium habemus initandas adhucnon folutas,de quibusfuo locoagemu^. Et ibi naturaliter ejuicfeit, <&r ad illud naturali termouetur Arili, fimiliterdicit 2.celi ca. 13. ter ram quiefeere in medionnotus terre ad centru eft naturalis, fimiliter quies incentro etl naturalis. Nos putamus cum Aucrr. i.canticorù& 2.decg-lo, quietem effe magis terrx effentialem, qua mo tum, contra Tbcmiitium,qui putabat, motu terrx ad centrum effe magis effentialem : Errare videtur Themillius : quia terra, dumqui^fciCjdlin ftatu perfediori, quam dum mouetur. i Dubit. dicit Auicennas, terram quiefeere, in centro vniuerfi, nullam faciens differentiam inter centrum terrx, & vniuerfi : tunc fic argumentor contra Auic. centrum vniuerfi vel erit centru ma- In Primam Fen. magnitudinis terra, vel centrum grauitatis terra, A quodcunque dabitur oftendimus» centrum Vm-uerfi, & totam terram moueri, & mutare locum : primo probatur de centro grauitatis, quia fi in_» Superficie fiant adificia, montes, vel ciuitates.-vet in fuperficie excauetur terra,& in aliqua parte mi nuatur, variabitur terra grauitas, 8c vanabitur cetitrum. Idem dicitur de centro magnitudinis » quod modo in vna parte, modo in alia centrum attollatur, vel deprimatur, qdo fit, vt non folum centrum grauitatis,fed etiam cétrum magnitudinis mutari polfit, & inde totam terram, modo in Vnam, modo in aliam partem inclinare. Refpondemus, quod argumentum valeret, lì B additu pondus magis poflet in comprimendo totam terram, quam poffet terra: globus m refifte-do. Prxterea nulla eft proportio mter noltraediT ficia, & totum terrae globum : ficuti enim tota ter rarefpeftu celi eft punftu, ficadditamagnitudo vel additum pondus fuperficiei refpeftu totius ter xx globieft punftum indiuifibile. u Dubit.non ridetur, quod terram fuolocona turaliterquiefcat : quia probat Copernicus,terra moueri triplici motu,& fole quiefcere:h§cq; opinio fuit nonnullorum antiquorfi.Cicero i . acad. suxftio. refert Philolaum , &C. Plutarchus re- Q V AE S T. XVII. AN TERRA SIJI ESC AT, VEL circulariter moneatur. ^Vicennasintex.cum Arift.Gai. Platone,& Peripateticis omnibus tenet, terram in medio mfi dinaturaliterquiefeere. Nihilominus Ničeta Siragufanus r' Orpheus:PhiloIaus,8c Iter modernos Nicolaus Copernicus', & quamplurimi feaatores putant , terram circulariter moueri . Solem vero, & primum mobile quiefeere.». Ifti tamen funt diuifi : quidam enim dicunt, terram moueri, & omnia corpora cceleftiaquiefeere. Alij firmamentum, & Sole quiefeere ; reliquos vero c^leftes orbes, & i piatti terram in orbem moueri. Alij demum, terram moueri folum motu trepidationis in occatum. Nos autem folum confidcrabimus, an tota terra moueatur, vel quiefeat: quia hoc folum qua: fi tu pertinet ad tex. Auiceunz. Primo proponemus ausilio, reren: ruuoiau.» , --------- - - . fundamentaaducrfariortun.illaquc fyncerè con- fert, Nicetam fyracufanum credidiffe,terrà orbi- c fiderabimus. culatim moueri. & c?lum quiefeere: prima ratio Primum argumentum : caelum non poteft mo illorum erat,quia illis videbatur effe rationabilius, terram moueri, quae eft tanquatn pundum, quam quod moueatur itntnenfum coeli coipus: quia rcuera, fi fol fpatio 24. horarum vmcam efficeret reuolutionem, motus eius eflet longe velo cior, quam rapidilfiinus pii* tormenti bellici claboratilfimi igne propulfx. Sol enim fpatio 44. horarum perficit motura diurnum , pila illa rapidiflimitormenti bellici, fi vbi eft fol, moue-retur, non perficeret iter, nifi fpatio centum, duoniin dierum : pota ditantia fola a terra, vt ueri circulariter .^qu ia Coelum eft infinitum vel faltemextraCcelumdtfpatium aliquod, quod quidem extenditur ad infinitum: led infinitum», eft immobile;ergo motus in orbem,qui quotidie obferuatur.prouenietà terra, & 11011 d coelo : quamuis nobis appareat, ftellas, Solem, & Lmu moueri ab ortu ad occafum, dicunt exemplo na-uigantium, quibus videntur litcora, & vrbes, Se montes moueri, & non ipfa nanis, in qua funt* terram, & non coelum moueri. Secundum argumentum,coelum continet om- ex Arift. eft immobilitas. Tertium argumentum,nobiliflima coeli condii tio eft carentia mutationis, & viciilitudinis, qux vicilfitudo nccelfario cum corruptione iungicur : fed ficeft, quod nobililfima hxc conditio debet conuenire xternis, ccclumq; tale eft ; ergo immobilitas erit attribuenda Coelo ; mobilitas vero teme. Quartum argumentum,dicunt,quamlibet par tem terrs ad folem conuerti, quod clariflimè ap- ... ...... paret in Heliotropio: idque fit, vt quaelibet terr c^onfi^rfnacimn’/quam velociflima formi- E r* particula gaudeat virtutibus folis : fed id non S eric velox refpeftu formica:,non refpeftu eie- poffet fieri, nifi fole quieicente, & terraexiftente nhantis, fic de orbe deferente folem dicimus,mo jnmotu. , . . Kiusorbis fatìam 2 4. horis effe tardum, rcfpe Quintum, credibilius eft caput honyms con- SÌvero noftri effe velociffimum. Sed cogitaui- uerti in auditorio, quam auditorium volui circa mus optimu fore proponere praecipuas rationes caput hominis.-terraeft ficuti caput hominis: vtriufquefcft* tam illorum, qui putant terram lum ficuti auditorium, ouiefcere: quam illorum qui putant circulariter . Sextum argumentum,comprobatur expenen- moueri, vtveritis melius pateat, * • Occa- nis muficalis perficeret quatuormilluna Itali-C2 • Poliremo dicunt, C3.ufa.rn motus terra? eri a Sole:quia ficuti flores omnes,St prxcipue.Helio-tropii inclinant, 6^ mouentur verius folem-, fortaffe,vt vitam recipiant, fic omnis terrx particula in folem vergit, 81 tota terra, Sole quietccn tein medio Vniuerfi. Refpondemus , motum orbium folis ratione Jmmenf* fux magnitudinis fpatio 24. horarum nó effe velocem, fed effe velocem refpectu noftri: ficmotuselephantis, quivnico lento paffu ma- Oceano 500 ad Oceanum Indicum motu moue-ti quauis fagitta Celeriori:fimiliter in lictoribus Aniericx idem maris motus obferuatur : Tunc fic: fi raptu C$1 i idcueniret,ille raptus nófolùm moueret mare,fed etiam arbores,ethomines,qui ibi funt per illum impetum non poffent fe fufti-nere,ergo non à cglo & ab aere, fed d natura ter* rx ille rapidus aqua: motus proueniet. Septimum argumentum : terra eft in aere, & aqua,quali in lubrico: quare verifimilius eft,hoc liante,terram defatigari,quam C^lum, cum Coluto fit expers omnium mutationum. Odauum argumentum.-eft omnino à ratione alienum credere,Cjlum quod nullam habet gra-uitatem,pofle moueri : leuiflima enim non pof-funt moueri, & tanto minus Cflum mouebitur, quod nec graue,necleue eft. Nonum argumentum:hic motus, quem C?la attribuunt Peripatetici, Ptolom^us, &c alij, lingulis momentis euolat fupra millena centena-» pafluum millia, quam velocitatem nemo mente & animo concipere & fingere poteft : ergo,quod mente fingi non poteft, nec credibile, nec polii* bile effe videtur, Poftremum argumentum defumptu eft d qui-bufdam experimentis. Primum eft illud, quod refert Cardanus in primo lib. quadripartiti capit. 2. vbi inquit,feaudiuiffe de quadam gemma Pap? Clementis Septimi,in qua erat macula,qug fingul is diebus circumageretur ab ortu adocca-fum iuxfa Solis motu: quare fi inuenitur aliquod terreftrecorpus., fiue fit gemma, fiuc quoduis aliud,quod circularitermoueatur, illud indicabit in tota terra motum circularem poffibilem-. effe. Aliud experimentum relatum eft d Guiliel-moGilberto Angloin libro fuo de Magnete», vbi refert,fe audiuiffe d Petro Peregrino,terrella videlicet ex magnete fuper polos fuos in meridiano fufpenfam moueri circulariter fpatio vi-gintiquatuor horarum,quod fi effet verum,cum probatum fit d Guilielmo, terram pura effe magnetica!«,Inde facile qu i fque credere poffet,totam terram moueri circulariter. Ex alia parte adfunt quoque rationes, & au-doritatesPhilofophorum,& Ptolomxi, & multorum aftronomorum,qui tenent,terram in centro mundi effe omninò immobilem :& c$Ium cir culariter moueri. Prima ratio eft Ptolomxi dicentis,fi terra mo-ueretur fpatio 24.horarum toto circulo,fequere-tur, quod omnia xdificia hadenus fuiffent diffi-pata,& ipfe terrae globus diuulfus. Ad quam ratione refpondentaduerfarij.quod id non contingeret ; quia motus circularis terra: eft naturalis,& non violcntus:& reuera licet ego non firn iftius opinionis, quod terra circulariter tnoueatur, tamen dico, quod fi tota terra fpatio 14. horarum circulariter moueretur, motus eius effet adeo exiguus, vt nemo poffet illum animad-uertere : quia fimul cum [terra omnia ( vt aiunt ) cótinuatione quadam, J v idelicet maria, flumina, montes, & aer terram circundans circulariter mo A uerentur : diximufque quod motus ille totius terrf effet exiguus refpedu terra:: ficuti fi nos paf-futardiflimo,& continuo moueremur, poffemus fpatio 24. horarii perficere decem milliaria Italica,quem tardiflimum motum culex vel formica corpori noftro adhxrens non animaduerteret, quem motum formica rapidiflimo fuo curfu no« perficeret decem annorum curriculo : hxcque ratio inferait quoque illis,qui putàt Cxlum moueri, quod licet fit immenfum, tamen refpedu Cfli eft maxime tardus, refpedu vero noftri eft adeo velox, vt mente concipere nullomodo pof-fimus. B Secundum argumentum probas terram quie-fcere eft Arift.2.de (4: lo, quo probat terram non moueri : quia fi moueretur, lapis furfum proic-dus nuquam caderet fuper eodem fignato loco : fed fic eft,quod cadit, ergo. Cxterum neque hoc argumentum mihi videtur illam habere efficaciam:quia,qui tenent,terram circulariter moueri, dicunt quoque acrem aquam,& omnia,qux funt de natura terrx,aquf, & aeris naturaliter infequi motum terrx circularem : ideo argumentum Arift.nonvrget. Tertiudefumiturab Arift.qui probat primo de C{lo,vnius corporis fimplicis vnicu dari mo* C tum:raotumqueCerrx naturalem effe redu deor-fum : ergo fi terra moueretur circulariter , effet violentus, & non naturalis :adduntque nullum violentum effe perpetuum. Refpondent aduerfarij, motum deorfumrei grauis non effe naturalem, fed violentum & cum violentia tendere ad locum terrx : ideo non effit perpetuumrled perpetuum,& naturalem effe circularem . Sed ab ipfis effet quxrenduin, poftquà confentiuntcum Arifto.vnius corporis fimplicis vnicum effe motum, qualis circularis motus fic naturalis terrx ex illis tribus, quos dicunt terrx conuenire : dicunt enim terram facere motum D diurnum : deinde motum annuum; quem nos attribuimus foli,dicunt prouenire à terra, & tertio dicunt terrx cóuenire motum trepidationis j quare vel debent negare propofitioneni Ariftot. quodfcilicet vnius corporis fimplicis vnicus fit motus: vel debent fateri, vnicum motum circularem conuenire terrx,& alios duos effe violentos, & vt violentos non effe perpetuos. Prxterea Arift.2.de C9I0 c. 13. & quifequun-turPtolomxum arguunt fic : fi tota terra naturaliter in orbem moueretur,fequeretur quod etiam parua gleba circulariter moueretur, quod non_, obferuatur. Neque hxc inflantia fané habet ali-E quam efficaciam : quia quxlibet parua gleba, vbicunquefit,ex illorum fententia fertur in orbem cum toto terrx globo fpatio 24. horarum. Quartum argumentum illorum , qui negant terrà moueri circulariter, defumiturexeo , quia non datur Motor terrx : dicuntque,Motorem na efse formam terrx: quia forma, qux eft finita, non poteft mouere tempore infinito : Addunt motorem non efse intelligenciam aliquam, vel ' Deum ipfum : quia impium efset ponere fupre- mam In Primam Feri. 122 mam aliqùam intèlligentiam pro miniftro, rei A circulariter motieri ? fi in pediculo, qui dlet cir- opcrarioviliffimx partis vniuerfi Hxc inftancia profe&ò eft ridicula: quia Acuti cócedunt dari incelligentiam mouentem luna, cur non poterit dari intelligentia mouens ipfam terram? Quishačtenusnouit, anterra, vel luna fit nobilior ? ego in hanc fententiam inclino, ter jram effe longè prxftantiorem luna, tum quia luna eft minor terra: tum quia exhalationes terrg frequentiflimè perturbant ipfam lunam, Acuti ex cometis,qui non faciunt paralaxim cognofcitur quiafeendunt fupra lunam,& ipfam Venerem: lu na rcrò non perturbat terram, nifi id efficiat illu-minado,quod etiam terrafacic,cum longe maius fit lumen cerre elatum in luna,quam lung in terrà. 5 Argum. & eft fatis cómune:fi terra moueretur tota circulariter,duo maxima incòmoda fequeré-tur.Primum ex violento, & rapidiffimo aeris mo tu omnia animalia fuffocarentur : dicimus ex rapidiffimo, quia vnius horae fpatio moueretur terra $>$7. milliaribus. Secundum incommodum eft,quia per hunc motum rapidiflimum ex aeris violenta attritione in terra fafta, tota terra combureretur. Colligunt hoc ex fagitta,qux fi pium bea fit, cufpisimpulfa peraerem liquefcit. Argumetum quidem vaniffimum : quia fimul cum terra,aer terra vnitus circuducitur 5c molietur^ ab aere nulla fit attritio. Prxterea quod cufpis plumbea fagittx ob motum velocilfimum li quefeat, non-refpondetexperieutie: hocque la-gittarijs excitat rifum . Primo Ptolomeus dixit, fi terra,moueretur caderent xdificia, idrepofi-tumeft d multis, 8c meritò inter aniles muliercularum inxptias. Sextum argumentum, fi terra tam rapidèmo-ueretur ab ortu ad occafum, fagitta verfus occa-fum proietta longius iter faceret, quam fi in orié tem : ficuti,dum quis in naui currente verfus occa fum proijceret in mari pilam verfus orientem,na uis perlongum fpatium pila relinqueret,è contra fi proiceret pilani verfus occafum: tunc enim antequam caderet,nauisredderetur propinqua. Argumentum vaniffimum: quia non eft par ra eio de pila proiečta extra nauim, & de fagitta in tctra:elfetpar ratio de pila proiečta in ipfa naui, fed nò extra uauitn,& hoc modo proijciacurquo cunque modo pila in naui,nulla dignolcitur differentia , ficuti de fagitta in terra. Septimum argumentum eft Ptolomei: & hoc fané non fpernendum, quod eft, fi terra cum aere moueretur verfus occafum, nubes non xquè ve lociter in ortum, ac in occafum tenderent. Ad rationps Copernici, & aliorum fečtatoru Refponfioeft facillima. Ad primam«ttfo committunt errata. Primum fupponunt coeliyn cfie infinitum,& inde concludunt, C?lum non moneri, qux petitio eft indigna inter viros dočtos, quia prius eft probandum celimi effe infinitum. Secundum, fuppónunt extra cjlum effe aliquod fpatium, quod fimiliter indiget probatione: deinde eftoeffe hoc fpatiu.quid tum? non ne calimi,dato etiam illo fpatio,pofset B ca pilum elephantis, vel fquamulam orchx vaftx molis, per oceanu orbiculatimexcurrentiseffet anima Copernici),abfq; dubio putarer,pilum vel fquamulam circumuolui, & non balenx immen fum corpus, dicimnsimmenfum, pediculi refpc-ftujfic homo exiguum animal de motu terrx nugatur. ì Ad Secundum:dicunt cf lum continere omnia* & effe Iocu omnium rerum, aede ratione loci effe immobilitatem.Tot funt errata quot verba : Non ne nauis, qux continet dhmia in ipfa inclu-fa, in mari poteft moueri ? nauis eft locus,eft tamen mobilis: quando didum eft, locum effe^ immobilem , pro locofumptus eft ille fitus, fi-ue illud fpatium, & non pars aliqua continens. Ad tertium admittimus in cjlo effe carentium-, mutationis: fed negamus elle quietem : femper enim calimi ftabiliter, & immutabiliter fine nomila mutatione, &Q. fine vlla viciffitudine mouo-cur. t Ad quartum, fi terra moueatur ex eo,quia flores, & portiones terreftres fe conuertant ad fole, vt illius virtute fruantur. Dicimus conceptum.. effe chimxricum, quod fieprobatur : non ne fub polis funt flores, & terra, qux maxime indiget virtute folis ? quo polito, per rationem propofi-tam fequcretur.quod terra moueretur non folum ab ortu ad occafum, fedi poloardicoad antar-tìicum, quod nunquam fuit obferuatum. Ad quintum,dum dicunt credibilius effe, vt ca put hominis conuertaturin ipfo auditorio, qua auditorium circa caput hominis : dicimus argumentum effe ridiculum : quia per hanc rationem credibilius quoque effet, quod hominum capita monerentur circa ortum, & occafum,qua quod moueatur ccslum, ve 1 totus terrx globus. Ad fextiim poteft Rcfponderi, Oceanum moueri ab ortu ad occafum raptu coeli,& licet in infulis propofitis motusmaris fit velox, id nò d mo tu terrx: fed ab alijs caufis : deinde non folum in Oceano meridionali ifte motus velox obferuare-tur, fed etiam in feptentrionali, & vbique gentium. In mari enim obferuantur 12. motus. Pri mus ad centrum terrx. Secundus ad concaui-tatem aeris,& eft Auerrois primo coeli 17. quando fcilicet aqua effet in centro. Tertius eft motus littoris. Quartus motus augmenti, & decrementi. Quintus vertiginis. Sextus alterationis. Septimus generationis. Oftauusventorum. Nonus eleuatiomsaradijsfolaribus, ficuti cucurbita affixa, de quo motu Ariftot. 4. cadi 49. Decimus motus d leptentrione ad meridiem, de quo Ariftoteles3.meteororum. Vndecimus motus ab ortu ad occafum, qui creditur fieri raptu primi mobilis. Duodecimus eft motus fluxus,& refluxus . His pofitis, poteft mare in multis locis ve lociter moueri, vel proprer motum littoris, vel propter motum augmenti, & decrementi : ita vt motu« maris neque d motu circulari terrx, neque d raptu primi mobilis fieri poffit; dicimus d raptu ; quia Ariftot. primo meteor, cap. 4. fummx F primx prim® itiquie, nubes non cogi in fuprema acris re gioneob circularem lationem: ergo vbi coguntur nubes,in media fcihcet.aernon mouetur cir» culariter ; quare tanto minus mouebitur aqua cir culariter raptu primi mobilis : qua; Ariftotelis ra tio non eft fpernédatan vero inOceano motus cic cularis aeris fuprem® regionis communicetur ac ri inferiori,ob quem motum Oceanus ab ortu ad occafum moueatur,Clauius in fuafph£ra:& Nos intelleximus, talem motum in Oceano obferuari: apud nos verò,& vbi funt montes multum eleua-ti,aeris motus circRlaris fortaffe impeditur: & fic ftare poteft Aritt. fcntentia,quod Oceanus mo-ueatur in loco valde diftantid terra motu raptus ab ortu ad occafum. Ad feptimum, dum dicebant, terram effe in lu brico, in aqua fcilicet, & aere : ideo facilè moue ri circulariter : h®c inter anilia, & puerilia argumenta collocantur. Ad o<5tauum,dum dicebant leu illima non mo-ueri, ficutifi quis vellet in magnam diftantiatn proijcere plumam, certe non polfet : ideo gra-uialola polTuntaptè moueri : hocque grane eft terra aqua- vnita, quae elt apta moueri, & non taluni , quod eft pluma lenius. Qm' propofuit hoc argumentum fortalle aliqua bonaftatera ponde rauit ipfum coelum : quare ftidum eft potius Arinoteli probanti coelum nec graue,nec leue elle : grauiavero, & leuia non circulariter, fed refto motu moueri: quod vero nec grane, nec leue eft, (kuti Coelum, non in rečtum, fed in orbem moueri, credendum eft. Ad nonum: probauimus motum coeli refpe&u noftri effe velociflimuimrefpetìu vero c^li eflè tar diffimum,cum vnicam intra fpatium vigiliti qua tuor horarum circumuolutionem efficiat : fiditi motus Elephantis refpečtu fui eft tardifllmus: repetìu vero formica: eft vclociffimus. Ad poftremum de géma illa propofita à Cardano in quadripartito Refpondemus poft obitu Cardani caufam motus diurni macula: lapidi in-fit® redditam fuiffemanifeftamquia audiuimus lapidem illum cum macula fuiffe horologiu ita bene compofitum,vt macula videretur continua: Eratenim contigua, & mouebatur fpatio 24.I10-rarum . Quoadterrellammagneticam petri Peregrini, refert Gilbertus, fe de motu terrell® intel-lexiffeiPeregrino, fednon vidiflè: mendacio-rum enim conditioeftjVt referantur, fed non videantur. Quare ex his colligimus, quod& illi qui firmi ter putantterram circulariter moueri, & illi qui certo certius tenent non moueri circulariter perciti rationibus defum, tisi philofophia naturali, qua: licet videantur valere, funt tamen leuif-fimxjfi credant rationes, quas proponunt effe argumenta qo® cogant, funt fatui : quiaquafitum eft adeo difficile . vt nullum ingenium meo iudi-eio imieniri pofficita felix, quod in re tant® ob-fcuritatis non fit dubium atque perplexum. Nos tamen inclinamus in hanc fententiam, quod tet- A ra n6 moueatur circulariter ab ortu ad occafum : quia hic motus conuen it primo mobili: necmo ueatur ab occafu ad ortum motu annuo : quia hic motus conuenit foli,necmouetur terra motu trepidationis : quia hic motus potius non® fphere eft attribuendus .Quare credimus terram in centro mundi quiefeere cum ipfo Auicenna: quam_# opinionem fediti fu .t Mercurius Trifmegiftus in dialogo de potentia, & fapientia Dei ? Hipp. Plato Arift. Gai. & innumerabilia alia foelicifli-ma ingenia. Dubitatio maxima eft de terrf globo,quomodo ex fe fuftentetur: Anft.pluresopiniones proponit B tex.78-2.de coelo : prima eft opinio Xenophanis Colophonij dicentis, in infinitum terram ra-dicatam effo. Secunda opinio Thaletis milefi) dicentis terram aqu® innatare, & ab aquis conti-neri.-aliafque ridiculas proponit Arift. opiniones reijcitqueomnes. . ■■ -, Refpondemus nos cum Arift. terram fuften-tarià centro : quomodo à centro ? Si centrum eft indiuifibile, nullafque vttale, habeat operationes corporeas ? dicimus terram effe in centro, in quo manet, nec afeendit, vel defeendit,necmouetur ad latus : fcitis cur ? quia ibi in centro, neque eft furfum,neque deorfum,nec ad dextru,nec C finiftrum; cum nulla fit ratio cur debeat moueri: terra enim fua natura monetur deorfum : fed vbi eft centrum non eft deorfum : quia ibi debet quic fcere, & non moueri. Idque ob abfolutam eius grauitatem. Dicit Auicennas terram naturaliter moueri ad centrum: quia eft abfolute grauis,ideft terra eft grauior quacumque alia re grauiftima, Dubitatio.-non videtur,quod terra habeat ab-foluram grauitatem : quia plumbum eft gra-uius terra, &Q aurum longè grauius: dicimus aurum effelongè grauius : qiliaomnia metalla, & omnis terra, & omnes lapides lupernatant ar-D gento viuo, auro excepto : fed fic eft, quod auru, & extera metalla grauiftima funt a predominio aquea, & non terrea; ergo abfoluta grauitas non iterra,fedabaqua pendebit. Refpondent Antiqui interpretes, & Thomas de Garbo,grauitaté plumbi,vel auri infequi formam mixti, & non forma feu proprietatem ele-métorum,ideo dubitationeeffe nullam: Ifti non poffunc defendi,quia Arift. 4. de coelo 28. & a 9. inquit, mixta recipere grauitatem , & leuitatem ab elementis. Refpondemus nos cum Auerroe 4. meteoro-rum, terram puram effe longè grauiorem E plumbo, & auro : terram vero no- ftram non effe terram, fed mixtum quoddam ex terra , aere,aqua, &igne, ideo lune non effe plumbo, auro grauiorem. QVAÈ- v Q VAE ST. XVII. UN TERRU Sit FRIGIDIOR arjuaj . A dior terra;fed cur glacies eft frigidior aqua? quia eft fatta denfior,vt dicit Arift.q.meteor. text.20. d qualitate terrea,& vtdenfior,eft frigidior,quia materia eft copiofior. Prxterea patet èxperiétia, terreftria permotum incalefcere,& incendi,vt patet dum terrebramus lignum,& dum ignem ex lapide excutimus. Similiter dum funes nauium maximè agitantur, licet fint humiditate refeni, ita incenduntur,vt aliquàdo naues comburantur; Aqua vero quamuis velociflimè & rapidiflimè moueatur, & ab alto cadat fuper faxa duriffima, nunquam calefit; & licet flumina currant,& infi-nities cadat,illidatq; vadis & ripis : tanni abcft, Vicennas in text. loquens de proprietate terrae afle-rit, terram effe frigidam & ficcam ; hancque proprietatem defumpfit ab Arift. 2.degen.&corru- ---------------------------- ptione tex. 23. vbi Arift. B vtaqua incalefcat, vtfemper videatur frigidior, inquit, caliditaté primo Infuper tempore adtiuo radij folis percutiunt lapides,ferrum,& aquam : tangatis ferrum,vel ter ram obfcruabitisincalefcere & aquam con Ternari attu frigidam,vel cum exiguo tepore.Demutn fi frigiditas primo conuenit terra*, vt dicit Montanus, cui conueniet ficcitas ? non igni : quia-, igni primario conuenit caliditas ; ergo vel aeri, _ vel aqua;,vel terrarmon aeri,vel aquar conueniet rachma fpatio 20.horarum interimit,vt nos vi- ficcitasiergo terrx:quare difcederc ab Ariftotelc dimus.Secundum argumentum eft,quia terra eft in hisqug pertinent ad philofophiam naturalem remotior d lumine Solis, aliorumq; fyderum ,& eft mera fatuitas. Nos tamen dicimus,terram nò d calorum motu, quam fit aqua : ideo dicebant effe frigidiorem aqua, dicimufque frigiditatem terram effe frigidiorem. C primo conuenire aquar.-Tecundario terrsc/ed hxc Ad Primum argumécum negamus,opium effe confideratio fecundaria non tollit, quin fumma igni, humiditatem aeri, frigiditatem aquar, & ficcitatem terra;: Secundario vero frigiditatem conuenire terrae. Plurimi Antiqui interpretes,& Montanus putant,terram effe magis frigidam, quam fit aqua : probantq; duplici argumento.Primo quia opiu, quod eft terreum, eft aqua frigidius : &Q, opij frigidius aqua pura: fi enim aqua purafeparata ab omnibus qualitatibus inueniretur, putamus illam fore adeo frigidam,vt pre nimia frigiditate interimeret. Secundo dicimus,opium inducere ftuporem ratione frigiditatis mixtx cum alijs qualitatibus,& precipue cum caliditaté: quia licet opium fit frigidum in quarto,nihilominus eft amarum,qux amarities pertinet ad fecundu gradum caliditatis: immo illa caliditas eft vehiculu ferens frigiditatem ad partes penitiores. Hinc fi ab opio feparetur amarities,quod fit, ipsu ma- frigiditas fit quoq; in terra: fed primo in ordine conuenit aqu£,& hocprimo non fignificat inten fionem, & fecundario remiifionem : quia vt declarabimus ex Galeno & Arift. amba; qualitates in fummo funt in elementis. Eius uis in rebus genitis eft ad retentionem & ad fixionem moliendam, ut partes mutuofe capre-hendantyfirmentquc ac figuras formationefque fuas cuft odiant. Auicennas proponit triplicem terra: operationem videlicet retentionem,fixionem,& com- cerandoinaqua communi per tres vel quatuor D prehéfionérprima terra: operatio eft,vtfua fieri-dies,opium non ita fluporem inducit,ncque in_, tate cóferat ad retentione, quia retinet aquà,ne jpfo narcotica vis obferuatur : quare eius virtus dependet ab omnibus qualitatibus fiumi mixtis. Similiter nix triplo magis refrigerat, fi niui per-mifceatur tertia pars Salis communis; fai enim eft vehiculum deferens frigiditatem, quod often dimus maxima fcholarium frequentia : niuem cum Tale vel breui congelaffe vinum. Ad fecundum dicimus, terram effe magis capacem caloris pendentis à motu & à Solis lumine, quam ipfa aqua; cur? Quia eft res deofa, & dura.-fed cur denfa eft caloris, vel frigoris ma- diffluat.-fecundaoperatio terre, eft quod concurrat ad fixionem .-fixio vero non eft idem,quod retentio; fed non nihil amplius indicat: quia indicat tenacem retétionem: perinde ac fi claui infixi lignis fint: Eadem ratione calor febris he-tticx in folida cordisfubftantia fixus eft, non tamen ita fixus eft calor putrida: febris : tertia operatio terra: eft, vt partes mutuò comprehendat : vincula renerà debet effe dura & ficca, fiditi funt ligamenta,& cartilagines:& cur dura & ficca ? vt formas fuas cuftodiant, per formas intelligit fi- Ctuuttl'iwu vm 5 --- ------------------------ U* giscapax? quia copiofior eft materia : in ferro E guras pertinentes ad quarta fpeciemqualitatis: plus materie eft quam in palea: fed cur dura eft antequam forma recipiatur,vincula,cartilagines quoque caloris capax? quia ficcaffed curres potè tia ficca eft caloris capax? primo quiavt ficca-, feruateum igne fymbolum,& in fymbolicis facilior eft tranfitus:aqua vero ,]qux non habet fym-bolam qualitatem cum igne eft terra frigidior : quàre meritò in ftaticis oftendimus, quod ficuti ficcitas eft lima caloris , fichumiditaseftlima_. frigiditatis:ob quam ratiouctn aqua eft frigi- & offa non funt dura ; quia formas non reciperet fine moli itic,deinde vt figura: interna: & extern* conferuétur,& retineatur,requiritur duritics:qug à terra trahit ortum, quofie, vt quanto vincula fint duriora, tanto diutius formx conferuentur: quanò molliora tanto minùs conferuentur, quo fit,vt habitus mollis diù viuere non poflk. de a q v a. Qua autem efl corpus ftmplex : cuius naturalis locus cSt , vt terram circumdet & ab aere circumdeturyft in fuofltunatu rali permdferit, atque hoc quidem cH propter eiusgrauitate refpeftiuam: Frigida eft & humi da, ft infuo fiatu relinquatur,nec ab vlla caufa extranea impediatur,quod quide nihil aliud efl qua perfe ita difpoftta, vt à quauis exigua caufa facili difgregabilis & dilatabilis exi flat , atque facili quamlibet figuram,vel recipiat, vel amittat. Eius ufus in rebus genitis partes rerum formandarum concinne apti ZT xqualiterfigurare:Humidu enim ficati facili amittit figur as formationis, fle facili eas recipit-.i contra ucròflccum difficulter eas recipit ; Sed difficulter amittit,ubi ergo iam flccum hu-mido cbmijcetur tra&abiiitatc,qua tendi, coapta-riquepoffit ,abeo requirit ; buYnidum contra sicco admixto firmitatem rei figurata ac coplandtx fla-bilitatcm adipifeitur. 1 tem per hutnidutn quoque friabilitas diflipatioui sicci prohibetur,& i diuer-fu persiccum fluor humidi sifiitur. Y^1 Git prius de terra : quia efl bafis &fiinda-XI mentum aliorum elementorum, poft terra eli aqua: mericòque.-quia ex terra & aqua fit vna fph^ra fiue vnus globus. Agens igitur de aqua : Primo proponit definitionem: Sccttdo proprietatem : Tertio vero aqux vfus fiue iuuamenta. Quantum attinet ad definitionem dicit, efle corpus fimplex : quod non videtur , quia illud quod nutrit non eft fimplex • fcd aqua nutrit er- aqua natare,quod experimentum oftendit, aqua non elle fimplicem, vt dicit Auicennas. Primo'refpondemus reitera non dari aquam fimplicem , nequein fuperficieterrx, neque fub terra : non in fnpcrficie terrcefqitia femper vaporibus & exhalationibus eft coinquinata.-non fub terra,quia eft terrx mixta. Deinde refpondemus pro Auicenna.qr.od quamuis fit mixta,pofliccó-fiderarivt pura, & vt fimplex , dato etiam quod nullibi inueniatur pura, & ab alijs elementis fe-parata : ficuti enim Geometrici confiderant lineam fine latitudine & profunditate, confide-raneque fuperficiem fine profunditate,qux reue-rafub orbe Iunx non dantur: Similiter Au iceri-nasconfiderat aquam puram,& illamdefimt, quamuis femper fit mixta. Ad dubia leu ad experiméta pi opofita, primo refpondemus, neque infeda>neque humana cor pora aqua nutriri pofle,licet non fit pura: fcd res hoc modofe habet: infeda funt referta muco pituitofo, qui non poteft per corpus difpcnfari, nifi virtute aqux, qux eft tanquam vehicti lunu. ideoabHipp.&QGai.aqua vocatur •£»>/« xlt vfi5f»Tr:ideftnucriiriéti vehiculum. Deinde adex-perimenta dc puellis refpondemus, illas fuiflo muco pituitofo refertilfimas, quippe qui non po terat diftribui,nifi aqux virtute:fed qued renerà non detur aqua pura, patet,quia hxcpura aqua vel eflet fluida, vel in glacie còuerfa; non fluida: quiaexArift.5.degen.animal. 3.habetur, aqua fluidam participe effe alicuius caloris:aqua vei 6 in glaciem conuerfa ex Arilio.q.meteor.eft particeps qualitatis terrena: : ergo nulla aqua eft fimplex: atque hxc eft vera ratio, cur non detur aqua pura & fimplex. Dicit Auicennas, aquam naturaliter circun-dare terram : quod quidem non uidetur : quia, fi circundaret ipfani tetram , eflet terrae concentrica,& terreftria animalia nó viuerent. Nó- •go non eft fimplex : maior eft Arift. 2. de gener. tcx.50.vbi inquit : ex his nutrimur ex quibus có- D .nulli interpretes dicunt Auicennam efle intelii- ftamus : fed conflamus ex quaruor elementis,ergo nutriemurexquatuordementisjcx eo videlicet, quod conllatex quatuor elementis. Quod vero aqua nutriat & per confequensfit mixta : Primo dcfumitnr ab infedis.qux nu-triUnturaqua. Inter ifta infeda funt hirudines, quxdiutiflimè in vafe vitreo aqua pieno viuunt : extra vafa vero fine aqua non viuunr. Deinde idem contingere poteft in humanis corporibns : fcribitenim Cflius Rodiginus, quandam puella folo aqttx vfu diutiflimè vixifle. Similiter Simon •Portius narrat hiftoriam cuiufdam puelle Theu-tonicx,quxfola aqua biennio vixit. Infuper, quod aqua non fìtfimplex; cófìrmawtrex Hipp. 6QGal. qui 3. acutorum 40. dicit, aqu;ijin prx-cordijs calidis amarefcere& in bilem connetti. 'Sed ficeft,quod bilis eft mixta:ergoaqua eft mix ta,& non fimplex. Demum hac experientia idem ollcndimus. Accipiatis vas vitreum, illudque aqua fontis impleatis ; deinde obftruatur vas, & fiubfi.noequino reponaruntuc poft multos dies videbitis perexigua quxdam animalia in illa gendu hoc modo,quod fcilicet,li tota aqua, qux eft fiub terra in antris, & caucrnis, eflet in terra: fuperficie, fine dubio terram cooperiret: immo fiuperaret alpes,;Atlaticuinjf5c ipfum Caucafium» qui eft adeo à terra eleuatus vt Arift. 1. meteor, suma 4. c. i.dicat,tertià eius parte node & ab au rora & à vefpera efle d Sole il luminata: quod vero in terrf antris & cauernis fit magnus & continuus aquarum fluxus,& refluxus nos docet Arift. 2 5 .fed.probl.5. vbi quxrit, cur aliquando naui-giamariexiftente quieto derepente ablorbean-tur. Refipondet Ariftot.nauigia magno impetu aquarum defcendencmm in cauernas deuorari: quare códudimus fi tota aqua eflet in fuperficie, fiuperari quoque ab aquis Caucafium. Aliqui, ve Hugo Senerifis exponut alio modo dicentes, Auicenuam incelligere, aquam circumdare totam terram,intelligendo per tet ram, terram puram,& fimplicé,maximèremotam d terrg fuperficie. Addic Hugo, hanc terram habitatam non efle terram: fed quoddam mixtum terrx pu-rx adnexum,quod conflat ex quacuor elemetis : dicit- dicitque nos nunquam vidiffe terram puram».. A Fifftra V d fi s. * Hscexpoficioeftiugeiiiofa, fed neque h«c re-fpòdet verbis Auicenn?: quia in tex. dicit aquam circundare terram» & ab aere circumdari* terra en im pura non circumdatur ab aere, fed à certa mista. Conciliatordiflf. rj.rcfpondet, effe in oceano, & precipue feptentrionali tantum aqu«,qu« poflet cooperire totam terram : fed addit, illum Oceanum teneri eleuatum ab illis ftellis, quae efficiunt duodecim imagines feptentrionales. Que expolitio reludatur Aditoceli,experiende,& rationi . Aditoteli, quia fecundo meteororum in_» principio dicit, aquas feptentrionales elfe altio- 3 res, fed ibi non detineri, fed femper fluere ver-fusmeridiem. Experienti«, quia omnes naui-gantes dicunt, ea qu« ab Arili, referuntur, quod (cilicet Meotis fluat in Pontii, & Potus in Aegeu verfusmeridiem, & verfus Hifpaniam. Rationi, quia fieli« in feptentrione non fune «que potentes, vt qu« funt in meridie. Nos autem credimus, Oceanum meridionale detineri eleuatum d radijsfolaribus : de ratione enim radiorum folisell eleuare aquam, vt docet Arili. 4. coeli 39. & Auerrocs in com. ibi enim inquit philofophus, vas ignitum eleuare aquam eo modo, quo cucurbita ignita affiu cuti illam C eleuat. Sic folis radij attenuant aerem : ne detur vacuum, aqua detinetur eleuata«*. Hinc re&è dicit Auicennas,quod aqua flanatura cooperiret terram totam : fed dicimus nos, nifi a radijsfolaribus detineretur eleuata. Sic pila noflra ex «re, dum ignefeit, flatim centro afccnderet ad aeris concauitatcm : hunc* aquam eleuat, & Itati m per foramen perexiguu que elle motum propriam ipfius aqu« : aliofquc impletundeinde illius vapor per idem foramen aqusmotusnon pettinere ad ipfam aquam. In exiens impecuoforum ventorum modo etfundi- aqua enim obferuantur duodecim motus : Pri* tur in aerem. H«c pila, ime hoc vas maximè in- m‘IS cn motus ad centrum ad quod aqua defccn feruit nollris aegris : quia fi velimus aerem in gra jerctj ne daretur vacuum : hic motus a natura«* tiam febricitantium refrigerare curamus, vt in vniuerfali, & non d propria ipfius aqu« depen- aqua, qua volumus vas ignitum impleri, an- d jcC> Secundus eft aqu« motus ad aeris cone aui- tea ebulliant la Sc frigida: fimiliter ex Gai. lib. quod animi mores fequantur tempe raturam corporis, vbi habetur, aerem fua natura frigidum effe,calefieri vero ab igne: quia refpon-le magis refrigerare, quam refrigeret nix fola_,, D demus,effe frigidu confideratum quatenus eft va Sc opium,d quo feparata fit amarities,quf eft frigiditatis vehiculum,minorem frigiditarem,etftu porem inducat quain opium amarum. Nonnulli dicut, aerem effe ficcum.Ratio ifto rum eft; quia aer exficcat pannos humidiflimos, Refpondemus,acrem exficcare panos ratione fo-lis, vel exhalationum, quibus aer refertus eft, vel luminum fyderum.'obfcruàtur 1022, fydera,quae efficiut 48.imagines,& infinitaalia lumina ratio ne quorum luminum aer exficcat panos humidif fimos. Dicimus quoque aerem auftrali vaporo refertum hume&are pannos, & non exficcare. Valefius primo^controu.ait,aerem effeomnifi E qualitatum expertem: immo lačtat fe inucniffe hanc acris conditionem; tamen ha?c opinio fuit Cardani, & ante Cardanum Thom* de Garbo, Cófirmat id Valefius ratione, Se autìoritace : ratione , quia ad hoc vt aer trafmutetur, debet effe indifferens ad omnes alias qualitates. Infuper confirmat, fe nunquam legiffe in Galeno, quod dixerit aerem fua natura elle humidum. Ad rationem Valefij facile refpondemus, te- poribus ex terra,& aqua eleuatis infignitus. Vel refpondemus effe frigidum refpečtu corporum_ animatoru, quae lucis vfurafruiminimè poffent, nifi aer frigidior effet partibus animatis. Vel dicimus cum 01ympiodoro,& Alexandro, quod fi-cuti Arift. appellauitfupremam aeris regionem calidam & ficca,quia minus humida eft, fic Nos cum Arift. & Gai. appellare poflumus mediam regionem frigidam: quia minus calida fit : quan do vero Arift.& Auicenna dixerunt aerem effe ca lidum, & humidum confideranno habita relatione ad mixta, vt mixta funt, Sc non ad mixta, vt an imalia funt, vel confiderarunt habita re latione ad elementa extrema, qu* funt ignis, tetra-«. QY&- Q V AE S T. XXIII. UN UER M AG 1 S H V M ECTET corpora noftra, quam ipfa aqua. Sgjjj N peripatetica fchola plurimi te j! nenr.quod aer magis humedet corpora, quam ipfa aqua : id-que conantur probare audori-tate, & ratione. A dum, & ficcum intelliges elementa his limimi" qualitatibus predita,‘.quare, vbi erit fumma ca liditas, &;fumma ficcitas, erit ignis, & fic de alijss additque Galenus,in aqua effe fummam hum idi tatem, & frigiditatem : ideo magis humedabit, vel faltein non minus aere humedabit. Similiter Auicennaslib. de ccelo cap. vltimo , & Albertus Magnus 2.de generatione dicut, igné & terram habere qualitates fum mas: aerem vero, & aquam non habere fummas : aquam tame efse humidiorem ipfo aere,ergo aqua magis humedabit . Fundamentum pro hac opinione de-fumpfefunt ab Arift.i.de generatione tex.22.vbi Primum defumuntAi gumen-tumab Arili. 2. de generatio- B dicit,extrema elementa, vt terra, & ignis, efse fyn ne, & corruptione tex. 1 d. & 2 3. vbi vult, aerem effe primo humidum : aquam vero primo frigidam; ergo fi aer eli] primo humidus, magis hu-medabit, quam aqua: illud enim dicitur humidum, quod potei! humedare. probatur quoque ratione: quia fuppofito cu Arillot. quod ex quatuor qualitatibus quatuor colligatur elementa, ex necelfitate fequetur, aere effe magis humidum, quam fit aqua: quod quidem pr"obatur;quia non frigiditas aeri poteft pri mò connenire, vt-probatu eli, non ficcitas, quia conuenit terra:: non caliditaš quia conuenit igni; ergo aer magis humedabit,quam aqua. Ex alia parte non defunt, qui putant aqua effe primo humidam, & non aerem : idque conantur probare experientia, audoritate Galeni Auiccn-multorum philofophorum , & ratione .[Experientia : quia Hedici, & Tabidi, quifolis hume-dantibuspóffuntlanari, citius aquse dulcis balneo humedantur, & fanantur, quam aeris mutatione : figulini eli, aquam aere effe humidiorem. Prxterea panos lineos aeri expolitos videmusex-ficcari, & non humedari : quare nullomodo dicendum eli, aerem humidiorem effe , quam fic aqua ccra,ideo fummas habere qualitates: media vero efse magis mixta ; ideo non habere qualitates ita fummas. Hxc opinio reludatur Arili, loc. cieatis, vbi dicit, aerem primo humidum. Dum vero dicunt aerem efse mixtum, Refpondeo, per mixtionem reddi magis humidum: quia mixtio in aere fitra tione vaporum, qui humidi funt : hacque ratione potius aer magis humedabit. Alex. Aphrod. in 2 .naturalium quxil.cap.i 7. & i. meteororum. Itidem Ammonius in praedicamento fubllantix dicunt,elementa habere vni-C cam qualitatem fummam : aliam vero remifsarn, non per adm ixciotiem contrarij, fed per naturam propriam. Pari modo Auerroes 4.meteororum tex. 10. probat in elementis non efse duas qualitates fummas quia fi efsent fummf, efsét xque po tentes,& vna nó pofset alteram vincere,ficque de-ftrueretur mixtio,& generatio:ideo cócludimt,in quolibet elemento, vnicam efse funmwm, & alla remifsarn, fummamque in aere efse humiditate, & per confequens magis humedare. Prxterea (,0 firmant ex Arili.2.de gen.zj.vbidicit humidita-tem primo aeri, caliditatem igni, conuenirč ; ergo vna eli fumma : alia vero reirnfsa. Sed holum Deinde probatur audoritate fapientum, aquà D philofophorum opinio de medio non tollit appa magis humedare : Gal. enim 1. de elem. cap. 6. habet, aquam effefummè frigidam, & fummè humidam, quare lì fummèhumida,magis humedabit corpora, quam aer: immO fubdit ihidem Galenuus his verbis, affirmare quod elementum fummè humidum non fit aqua extrema ineptia efl. ibi difputatGalenus contra Athcneum,qui puta-bar,elementa die calidum frigidum, humidum, & ficcum, 6cnon corpora; inquit Gal. ò Athe-nex, quid inceli igis per calidum, frigidum,humi dum, & ficcum r vel intelligis,qualitates fimpli-ces, & puras, vel non: fi intelligis folas qualita- rentem contradidioné in Anlt.qui 2. de generatione 23. humidum primo attribuit aeri, 4.mereor. aqux. Nec tuentur Galenu m, ciui primo de elementis,& alibi, vult elementa habere ambas qualitares in fummo, ita vc aer fit fummè hu-tnidus, & fummè calidus ; fimiliter aqua fummè frigida, & fummè humida. Cofteus vero in fecundo phyfiologix fupra—• Auic. vbi agit de elementis,commentus e(l Igne, & aquam habere ambas qualitates fummas : terram, vero & aerem habere rcmifsas: ideo aquam magis humedare quam aeré,cum aer funnnis qua tes, fatuum didicere, corpora conltareex qua- E litatibusficdeftitutus. Dicitaquamdebere efse litati bus, vt qualitates funt : quia corpora fiunt frigidiflimam,&humidilfimam, vtrefilleretigni cx corporibus, ìk non ex qualitatibus: fi per calidum, frigidum, humidum, &c ficcum intelligis corpus calidum,frigidum,humidum,& ficcu, vel intelligis corpus, quod a predominio eli tale: vel quod eli tale in sumomon primo modo: quia in-mimerabiliacffentelcméta, innumerabilia enim funt corpora calida, frigida, humida, & ficca à predominio ; ergo per caiidum frigidum humi- qui fua mtélìifimacaliditate,& ficcicate omnia ab fumerct;acrem vero habere remiffam caliditatem & humiditatem,vttempcrecalias qualicates:qhia pnquit) lìefset humidilfimus, JSccalidilfimiiscf' fec vitx corruptor: fimiliter terra,fiefsetfrigidifli-ma calidii natiuum extingueret:fificciflìma,humi diunradicalc abfumeret. Hec opinio Colici reludatur Arinoteli,onia,fi G aqua aqaa habet (iimmas qualitates, cur non aer, cur A ris humidicas differt fpecie ab humiditate aquar, aquasumis qualitatibus infignita non polfitquo Haec opinio videtur effe Simplicij,& Philoponi ------—'..........................dicentium humiditatem aeris differre /pecieab humiditate aquar, & caliditatem ignis a calidita te aeris. Harc fententia in via peripatetica non poteft defendijquia fi darentur odo qualitates,darétur quoque odo elementa,& non folum quatuor. Nosautem libere dicimus,quod fine diftin-dione humiditatis aeris,&aqux,quffiio.propofi ta fit veluti cfcorum pugna. Credimus igitur, humiditatem aeris, & aqua: differre quidem,fed non per differentia fpecificam, fed per proprias, que extinguere (ua frigiditate calorem naturale? calor enim naturalis non folum extinguitur à ca lore,fed à frigiditate pofitiua,a fuffocatione,8c a fluxu : inter has caufas frigiditas pofitiua prom* ptius extinguit calorem,quam ipfa caliditas.Pari modòfumma humiditas potius fuffocatcali di-tatem natiuam : quare opinio Cortei eft omnino fundamentis deftituta. Demum funt qui probant argumento ad im-potàbile,quòd in elementis ambx qualitates fint in(ummo:quia fi vnaeffet in fummo,& alia effet , . , , remiffa,fequerentur'tria abfurda.Primum fcque- B & accidentales : qui enim putant, humiditatem retur quòdfingula elementa haberent tres qualità tes.vnam remiffam,aliam fummam,& aliam remittentem feu contemperantem fummo: quali tatis exceffum.-ita vt in aere effent iftx tresquali-tates,humiditas videlicet intenfa,caliditasremif fa,& qualitas attemperans feu remittens aeris ca liditatem. Idem dici poteft de alijs elementis. Nec valet,dum dicunt,effe vnanj qualitatem remiffam à propria natura,& non per contrarij ad mixtionem : quia hxc remiffa à propria natura, feu per formam, vt aiunt, differret fpecie ab alia fumma,ficuci humiditas|aeris differt fpecie ab humiditate aquae,& fic effent odo qualitates fpe cie differentes & per confequens odo elementa: quare dicendum eft potius erte ambas fummas, quam alteram fummam,& alteram remiffam.Se eundum abfurdutn, dicunt fi in elementis effe/it iftx tres qualitates,videlicet vna furama.alia remiffa,& alia remittens, fequeretur.quod elemen ta non effent fimplicia/ed mixta. Tertium abfur dum, fi aqua non effet humida, vt aer,nunquam aer pollet in aquam conuerti; quia minor humiditas non poffet conuertere maiorem humiditatem. Demum fic confirmant,'duas qualitates efle^ aeris& aqua: differre fpecie,funt coadi concede-dere plura elementa, quam quatuorrquare dicimus quod eadem humiditas iunda frigiditati habeat vim madefaciendi,& humedandi partes externas ; eadem vero iunda calori habeat vim non madefaciendi,fed partes internas humeda* di,& nutriendi fpiritus vitales,& animales.Cau-fa vero cur humiditasaquea habeat vim madefaciendi,& non penetrandi penitiores partes, proponitur ab Arift. 25. fe§> probi. 1i. his verbis, Aer madefacere nequit: quia madefaciendi vis data eft lentis: aer vero non lentus eft : Hxc tamen humiditas lenta non differt per fpecificam differentiam ab humiditate aeris: fed perproprias, & accidentales. Nec valpt dum dicunt, inaqua calida eft humiditas & caliditas, ergo aqua calida effet aer,nifi humiditas aqu^ & acris differret fpecie ; quia refpondemus quod prxter has qualitates primas in elementis dàtur forma: fub-ftantiales,& plurimi alix qualitates fecudx, quj non funt in vtroque eleméto.-veluti in aere eft raritas materix,tenuitas,& leuitas,qux non funt in aqua. Hinc quando aqua attenuatur, rarefit, incipitque leuitarc,& lentorem amittere,fit aer ; tunc amittit lentorem, & amplius non madefa- jn fummo,dum conuertitur terra in ignem : non D cit.fed partes incernas humedat,nucricque fpiri ne relinquitur terrxficcitasfpatet quia in fymbo lis tranfiths eft facilior, quia vna qualitas relinquitur: fed fic eft quod terrx ficcitaseftfumma, ergo dum terra conuertetur m ignem, ficcitas, & caliditas in igne erunt fummx. Dum dicebant ex Aditotele fecundo de generatione, & corruptione tex.2 3.igni primo caliditatem, aeri primo humiditatem conuenire, ergo vna foladi fumma.Refpondent illud primo denotare ordinem,&non remiflionem qualitatis: quare conclu dunt in quolibet elemento ambas effe fummas. Redà fèntiuntquod qualitates ambx finefum-m*:fed de medio non tollunt difficultates, vt pau lo infra oftendemus. Sunt prxeerea, qui cenent, illos maximè abuti hac comparatione, an aqua magis humedet, quam aer : quia humiditas xquiuocé prxdicatur de humiditate aeris, & aqux ; humiditas enim cum frigidoiunčta madefacit, fed non hume-dat internas partes : humiditas vero cum calore humedat internas partes: ideo quxri non poteft,an aqua magis hfimeder,quam aer.-quia ae- tus vitales, & animales : quia fpiritus vitalis, & animalis aere nutriutur. In pifeibus quidem res confpicuaeft ,*quia illorum fpiritus vitales, animales nutriuntur,aqua in hai itus, & vapores conuerfajaliafanè de caufa aqua non nutrit fpiritus, nifi quia non penetrat, & non penetrat : quia eft lenta. Hinc Gai. 2. aphorif. n. habet aquam partes internas & folidasnó humedare: cur non humedat ? quia non penetrat,cur nó penetrat : quia vt docet Arili, loco citato eft lenta-Prxeerea aqua nó penetrat,quia habet proprium terminum,quod probaturexperientia:dum enim defccndit.orbiculatim defcedit, & dum vafa fune aqua plena in exceflu,videmus aquam extra vafa quadam fufeipere figuram : vnde colligimus,cur non penetret, & cur corpori adhxreat ; acr vero omnino caret proprio termino, & vt talis quo-quoverfum tranat .-ideo fi credendum eft A rift. 2. de gen.vbi dicit humidum carere proprio termino , credendum eft,inccllexifle dc aeris humiditate & non de aqux. Hispofitisadquxftionem refpondemus hoc modo modo fi loquamur de hùmiditate madefaciente A dicimus, primum humedans effe aquam, & non aerem : fi vero loquamur de hùmiditate penetrate folidas partes,& nutrientefpiritus animales,& vitales,dicimus : primum humedans effe aerem, hac ratione aliquando A rift. ficuti 4.metcor.i 9. humiditatem attribuit aquae,intelligendo de hu-miditatemàde faciente. Per hanc igitur diftin-dionem conciliantur opiniones, & tollutur omnia dubia,tum illorum qui putant in aere,& in_» aqua humiditatem effe in fummo : tum illorum qui putàt in aere effe fummam, & in aqua remif-lam. Qui tenent inaqua humiditatem effe in-, fummo redè fentiunt, fi intelligantde humidi- g tate madefaciente: qua: certe in aqua,& non in_» aere, eft fumma. Qui vero tenent in aere effe-» fummam humiditatem, fimiliterredè fentiunt, intelligendo de hùmiditate penetrante,nutriéte, & quae careat lentore, & proprio termino : de-» hac Arift.ì.de gen.& corrupt.tcx.aj.intelligens dixit,aerem effe primum humidorum. Vtilitas vero in rebus genitis eft, ut e ttaegrediantur,vt nótangant alias cubiculi partes jtunc in cubiculo tata oblcuritas aderit,quanta fi nullus radius folis intraret. Accedit quod e lemétum ignis eft tenuiflimu-, 8t rarillimum, & quod materia tenuiffima minus pofuit quatuor elementa, fed voluit fub orbe Iunx elle ignem. Hippocrates lib.de carnibus,Empedocles, & Ariftoteles primo meteorornm cap. 4. & alibi docet, fub orbe Iunx ignem manere, fimiliterMacrobius, Galenus, & Auicennas dicunt ignis elementum effe fub orbe Iunx. Infuper patet ratione defumpta abeftečtu,& ratione i priori fupra aerem effe ignem: abeffe-čtu,quia ftcuti terra,& aqua defeendentes petunt fuum locum,& ibi quiefcuntjterra fcilicetad cen trum defeendendo & aqua in centroexiftens ad reddatur caloris, lucis, & coloris eapax. Hinc D concauitatcm aeris euolando.vt inquit Auerroes aqua vits puriffima dum ardet in fummamanu, non adurit manum : cu r? quia eft puriffima & tenuiffima, quare tanto minus elementum ignis calefaciet, cutu eius materia fit longè tenuior, aqua vits, & ipfoaere : qui omnino caret craffi-cie,& opacitate. Hinc circulatores, vt bene vendant chimerica fua vnguenta pro ambuftis com-ponuntvuguentum exaquauitx,&camphora_,, quod vnguentum cum candela accendunt : quo accenfo ignem tangunt,qui vix calefacit,quia vn primo c?li com. 17. ficaer exiftens in terrg cauer-nisafeendens petit fuum locum, & ibiquiefeir. Sic videmus ignem fupra aerem afcendere,vt in fuo loco quiefcat,fiin fummis montium cacumi nibus accendatur : pari modo videmus ignem., afccndeve. Imo grauiftima &C. aliquando turres magno impetu in aerem propellit, quaro eius locus non potefteflè nifi fupra aerem. Adcft quoque alia ratio defumpta ex 2.Top. vbi habetur hxc regula indubitata: dato vno oppofitoru guentum eft ex materia tenuiffima & deinde E datur & aliud: modo datur fumine grane in cen- applicant illud manibus:dicuntque illico com -buftionem tolli,& lic decipiuntfatuosaudito-res. Quare per ignem intelligimus corpus, quod ftatim pofitum Jit lub Celo, quod a Platone iru Tinifo vocatur Aether ideft pars aeris fuprema & puriffima, qux non eft apta comburi : quia nil rei combuftibilis includit,& non egctalimento; quia nihil aliud eft nifi materia aereaconuerfa in naturam quandam longe tenuiorem,& rariorem, qux talis conferuaturarapidifiimo primi mobilis motu.Qjyre meritò initantis propofitx tro,ergo dabitur fumme leue,quod eft ignismee dicant hoc fummè leue effe aercin.quiaiam probatum eft fuperius aerem grauitarc. Demum probatur à priori, ignem manere fu * pra aere-- qa ignis aere tenuior eft Chymici fciuc feparareainixto ignem: fciuntque claudere in vafe vitreoqui aperto foramine ftatim enolac, . maxima cum altantium admiratione: Alix quoque rationes fortqffe minus efficaces atteruntur à Scaligero exercitatione p. contra Cardanum, qux ibi legi poterunt, G 5 Et Et hoc oh abfolutam eius leuitatem. A Dubitatio : non videtur, quod ignis habeat abfalucam leuitatem : quia dantur nonnulla mix ta imperfetta, vt cometae , qui afcendunc fupra Lunam: quod vero afccndant fupra lunam patet: quia nullam faciunt paralaxim, ideft mutatione afpe&us : ita enim apparent à ftellis lixis diftan-tes, ijs, qui fune in Aetiopia, ac illis, qui funt in Mofcouia : L-ma vero, imo, & fydus Veneris fa ciuneparalaxim . Refpondctur loqui Auicennam de elementis, & de igne quatenus eft corpus fimplex tenuiffi-mum,& rariffimum,& non dc mixtis ignitis,ficuti funt cometae, qui merito ignis vniti, & conden- B fati fupra lunam afeeudunt : vel dicimus, illos cometas non effe ex elementis fed ex concurfu luminum fydorum errantium, & non errantium : fed quo padiopolfinc fieri lumina, vbinulia eft opacitas , nos nullo pafto mente concipere valemus. Praeterea notandum hic Auicennam non dicere ignem in concauo orbis Iunx quiefeere: quia_j ignis ibi non quiefeit: vt ex cometis aereis patet : fi enim aer circulariter mouetuiLad motum primi mobilis, tanto magis mouebiturelementu ignis. Prxterea Arili, i. meteororum cap. 4. primx fummx dicit propter circularem lationem, in fu- C periori loco aeris non cogi nubes:ergo vbi cogii-tut nò eft circularis motus: quare tarò magis ignis circulariter mouebitur. Cxteruman motus ifte circularis naturaliter conueniat igni: vel fitmo-tus violentus, iftx quxftiones tratìantur in lib.de cxlo: ideo illas omittimus. Calidus, <& ficcus natura eft) calidus, & ficcus eft ignis, & tanto magis calefacit, quanto habet iunčtam ficcitatem , qux eft lima caloris : ficuti enimficcitas eft lima caloris, fic humiditas eft lima frigidatis > & ficuti humiditas eft frenum caloris, fic ficcitas eft frenum frigiditatis:quia de ratione frigiditatis penetrantis requiritur vehicu D lum ferens frigiditatem ad partes penitiores:ficu ti in ftaticisnoftris oftendimus. Notandum ignem flameum qui eft apud nos cx Alexandro in 2. naturalium quxft. ry. & ex Auerr0e2.deanima 21. xquiuocè dici de igne dementali, & de igne uo/lro quo vtimur : quia nofter ignis eft mixtus ex quatuor demetis : ignis veròelementalis eli fimplex: attamen non ica_» squiuoce prj dicari dc flamma,qux eft apud nos: quia ignis uolter,8£ ignis elementalis non differunt fpecie. Adfunt tamen nonnulli ficuti Telefius, qui lib.j. inquit aquam effe calidam,& ignem frigidum: huic Refpondebimus primo cum Arift.cap. 9.primi Topicorum.quod illi qui negant fenfum indigeant poena fenfus. Deinde cum Auicenna inmetaphyf. dicente,qui negant euidentia, vt ignem effe calidum, non effe rationibus defatigandos, fed igne torrendos, donec fateantur, nó idem effe vri, & non vri. Quare contra illos nihil eft dicendum. Q V AE S T. XXV. UN C U LI DITAS IGNIS SIT eiufdemfpeciei cum caliditate aeris» Os arbitramur, caliditatem ignis non differre fpecie ab aeris caliditate: idem dicimus de alijs fym boli cis qualitatibus,qux al ijs dc mentis conueniuut ; fundamenta pro hac opinione defumuntur abAriftotelis au&oritate.d ratione defumpta ab Hipp. & experiendaipfa. Primo id defumimus ab Arili, qui ex quatuor qualitatib. colligit quatuor deméta tex. 16.2 .de generatione & alijs in locis.PretereaArift.primo de generatione tex.24.inquit in fymbolicis tran-fitum effe faciliorenvcur.quia fym boi icx qualità ces funteiufdem fpeciei. Nec valet dum dicitCo ileus, vt feritetur (ymboleitas,& fiat facilior tran-fitus fatis effe, vt caliditasaeus & agnis genere có ueniant ; quia inde fequeretur effe vanas fpe-cies calidicatis, & alia plura elementa prxter illa quatuor. Similiter no valet dum dicunt,aqua reddi pof fe calidam,& humidam tamé non effe aeremjer-goaquf humiditas fpecie differt ab aeris humidi tate. QuiaRefpondemus aerem prxter caliditatem, & humiditatem haberefuam formam qua aer eft aer. Deinde non folum primx qualitates efficiunt aerem, led etiam fecundx, vt materij tenuitas ,& ratitas : Scuti aliqua crafficies, & aliqua denfitasinfequuntur naturam,qualitatem aqux, quia dum aqua conuertitur in aerem primo incipit amittere crafiidem, & denfitacem, & acquirit, dum in vaporem conuertitur, tenuitatem, & raritatem : qliare Argumentum defuin-ptum ab aqua calida eft ridiculum. Ntc valet dii dicunt ex Arili. & Auerroeq. cali cap. i.graui-tatem,& leuitatem elementorum diflerre fpecie ergo,& primx qualitates different fpecie : quia grauitas, & leu itas fequunturnon folum a&iuam fed etiam paffiuam qualitatem, prxterea fi different fpecie,vm duo effent contraria,ideft calidi-tas ignis aduerfaietur frigiditati aqux, & terrx * quare differunt caliditates ignis, & aeris fecundu rnagis, & minus. lmmò nó folum calor igneus nó differt fpecie à calore aereo; fed neq. calorelemencalis differt fpecie à cglefti : quod probatur,tum quia in calo non eft calor,fed folum apud nos radiorum re-percuffione fit,ex quo ignis genitus i radiorujcu-fpide non differt fpecie ab igne elementali:qui ra dij ex fe non funt calidi, necfol, nec alia fydera : quia per motum, & refraftionem radiorum, per radiorum duplicationem calor rcfultat, qui nullo modo fpecie differt ab igneo. Hinc Arili, a. de ccelo42.& i.Meteororùafferitd calo per motum calefieri mortalia, incendi, & in ignem verti : quare igneus, & calcftisnon differant fpe 1« In Primam Fen. 160 eie . Procrea neque vitalis calor diftinguitur fpe A lorem extraneum feu febrilem. Infuper dicunt cie ab dementali: quod fimiliter patet ex Arift. fi vnum,& idem effet calor febrilis, & naturali* *• de anima tex. 4. & z. de partibus animalium nunquam fieret fanitas:&fi fieret, à quo ? Poltre 7. vbi dicit,ignem non effe caufam, led concau- moaddunt.fi vnum, & idem effet calor febrilis fam,ideft inftrumétum nutritionis: fed talis ignis & innatus, deftruda febredeftruereturcalor inna eft calor naturalis: ergo fi calor naturalisab Ari- tus, & fic omnes febres elTcnc mortales: colligunt ftotel. vocetur ignis, fpecic non diftiuguetur ab calorem igneum refpondere febri, aereum namigne. Infuper Auerroes 2. de coelo 42. inquit, rali,& hos duos calores differre fpecie. ignem vt ab igne, ita a cedo gigni pofle ; ergo calor Ad hic argumenta fuferefpondimus in coin- coeleftis, elementalis non erunt fpecie ditte- mentarijsnoftrisaphorifmorum in explicatione «ntes. 14. aphorifmi. Hic vero paucis dicendo calo- Demum non folum calor naturalis, & cceleftis rem moderatum dici naturalem, & immoderati! fpecic differunt: fed neque calor febrilis valde in- dici non naturalem afcititium,&aliquando febri tenfus d naturali differt fpecie , fed folum gra- B lem : fic dicimus in apoftematibus calorem mo-du.-caliditasenim moderata eft naturalis : immo deratum effe in partibus folidis, & immoderatu derata vero eft febrilis : quod quidem probatur in humori bus, qui debent in pus contieni: quan- ex Hipp. Aph. 14. primse fedionis: vbi Hipp. do vero calor eftetarquè immoderatus in humo- probat, fenes habere modicu calidi natiui ex eo, ribiiSj& in folidis,nullo modo polfet fieri conuer quia non «que febribus acutis corripiuntur,vt iu- fio in pus, fed ex neceflitate fequerecur, vel humo uenes : modo, fi caliditasnatiua differret fpecie d rum corruptella, vel gangrena, vel mors. Hinc febrili, ratio Hipp. effet vaniffima : quia poffe- Galenus in tertia parte artis medie, vbi agit do mus dicere argumentum Hipp. nihil conclude- fcopis fanandi vlcera ait, partem circunltantem re, quando calor febrilis differret/pecie d nati- fanam, ideft habentem calorem moderatum, fa- uo : pollet enim ilare in fene modicum natiui ca- nare vlcera. Immo D. Th. quinon fuit medicus loris,& multum afcititij ratione cuius afcicitijfe- 2. de anima tex. 58. habet hanc fententiam no- nes facil ius labantur in febres, quain iunenes, & tatu dignam, fanitatem non poffe alicui reddi, nifi fic ratio Hippocratis effet vana: quia eatenus va-, C aliqua pars fana fit. Quando Rudius dicebat, letargumentum Hipp.quatetuiscalornaturalis, contraria ab vnico calore non poffe prouenire, & febrilis fpecie conuenumt. Amplius Hipp.z. fed febrilem d calore extraneo, & fanitatem d na aph. a 6. inquit febrilem calorem iuuare conuul- turali, ideo fpecie differre. Refpondemus refpc fos,& 7.aph.52. ait,febrem auferre'dolorem du diuerforum graduum,&diuerfarum partium hepatis: quate fi idemefficitcalorjfebrilis, quod contraria prouenire pofle: Codio enim fit i ca- efficit naturalis,naturalis, & febrilis nó erunt fpe liditate moderata,calor vero febrilisab im mode cie differentes. Infuper patet experientia, calo- rata. Cxtcrum notandum eft refpeftu vnius, & rem igneum non differre d naturali, quia ambo eiufdem partis non polle effe moderatam, & im- tundemeffedum efficiunt ; ficuti dum videmus moderatam .-ideo irridendi funt illi Medici qui per calorem naturalem glocientisgallinx ouoru dicuntin hepate Hydropicornm effe polle febre, fetum eodem modo perfici,quo perficitur,dum_ & frigidam intemperiem refpedu vinus partis ouafubfimo equino vel bouinoadu calido fup- hepatis,quod eft impoffibile: ipfi Theologi afle- ponuntur,qui calor eft extraneus: non femel vidi d runt de Deo non poff e verificari contradidoria. tmisouorum fetusa fimo feu à vinaceis aducali- Quiattribuerentduocótradidoria Deo attribue dis eodem fpatio commode perfici. rent defedami, quod abfit : quare vnica pars re- Veruntamen non defunt, Medici, & philofo- lpedu vnius, & eiufdem partici la: fimul non po- phi,vt Simplicius, & Philoponus qui tencnt calo teli effe calida, & frigida: fic in hydropico frigi- r?m naturalem ab igneo fpecie differre, & calo- da intemperieserit refpedu folidarum partium : tem igneum fimiliter fpecifica differentia ab ae- refpedu vero , putridorum humorum erit ca- reo diftingui, hac ratione perciti (omiilis multis lida—.. alijs)quia igneus calor feu febrilis humidutn ab- Sed redeamus vnde digredì fumus: dum dice- fumit : Aereus.vera conferuat, & codionem mol- bant, pusfieri à calore mixto, & proptetea effo litur. duos fcopos, & duo remedia, & per confequens Praeterea nonnulli medici, vt Rudius,& Alij duos calores fpecie diftindos. Refpondemus ef- idem probant Audoritate, &c ratione. Primo au fe duos calores gradu, &Q non fpecie diuerfos. doritateGal. 1. prognofticoru com. vltimo, vbi e Ad poftremumargumentum ,quodfi vnusef--inquit in puris generatione modo apparerefigna fer calor deftruda febre deftrucretut calor natu- caloris naturalis,Vincentis, & modo extranei ca- ralis - Refpondemus deftruda febre, auferri qua- loris vincentis; ergo erunt duo calores fpecie di- litatem immoderatam caloris natiti i,& non cali- uerfi. Similiter Gai. 2. aphor.47. habet, pusfie dum innatum, quod eft fubftantia, & qualitas il-ri icalore mifto ex naturali, & prxter naturam: lius moderata: quiaremiffa acrimonia, qualitas, ergo funt duo realiteq diftindi. qux relinqu itur ex neceflitate eft ^moderata, &C Deinde idem probant ratione : quia dicunt, eft illa qua; infequitur calidum natiuum. in febribusdari duos fcopos, alterum conferuan- Ex his colligimus calorem igneum elementa- di calorem partis ; alterum vei'ò extinguendi ca- lem non differre fpecie à calore aeris,'argumen- tamur- J tamurque a minori hoc modo: fi calor cfleftis, ve A probatam eft, non differt fpecie à calore elemen tali, tanto minus calor elementi ignis fpecie differet i calore aeris. Similiter fi calor febrilis, ve probatum eft, non differt fpecie i 'calore naturali,tanto minus calor elementi ignis fpecie diftin-guetur d calore aeris. Caufa, vero cur caliditas ignis abfumit humi-dum, & caliditas aeris conferuet, eft qualitas paf fiua.quiaficcitas iunčtacaliditati efficit atìioné corruptiuam : humiditas vero iunčta canditati efficit a&ionemconteinperatiuam : ficcirasenim eft lima caloris: humiditas vero eft eiufdem calo-tis frenum* ficuti humiditas eft lima frigiditatis, E quia defert frigiditatem ad partes penitiores : fic ficcitas eft frsnum frigiditatis,ficuti oftendimus in ftaticis noftris : quare nulla ratione defendi poteft, quod caliditas ignis differat fpecie dea-liditate acris. Idem dicimus de frigiditate aqua:, & terrj afferendo vnicam ede qualitatem, quse fic vtra vniufcuiufqueelementi proprietas. £t eius effe in generatis prxftat iuuamentum ut maturet, fubtiliet, pernifccat, et temperet. Proponit quatuorvtilitates. Primo dicit, vt matu-tet: dumignisagit in aerem,non facitmixtum, fedeonuertit aerem in fe ipfum, & fic non maturat. Dum vero ignis agit in aquam, tunc non c5 1 uercit.fed permifect aerem cumaqua, & terra, & fit mixtum ; deinde maturat attenuando, poros aperiendo,& omnia permifcendo,& fic temperat fed qua via temperat ? ait Auic. retudendo frigiditatem duorum elementorum grauiu,ideft aqug & terra:. Quod vero maturet, patet ex Arift. 4-meteo-torum dicente maturationem elfe fpeciem codio nis, & coftionem fieri ab igne , qui eftinhumi-do: quia ignis, qui eft in humido efficit a&ioné contemperatiuam: quamadionem eligit natura,& eligunt medici.Gal.n.p.nieth. 15. vult remedia elle f qualia in gradu : quia ifta nunquam corrupunt,fed attemperat, & moderantur: inquit eodem capite,fi remedium fuerit maius introducet morbum contrarium: fi minus, morbus adhuc relinquetur ; quare fi morbus erit calidus,vt duo, remedium debet effe frigidum, vt duo, nò vttria, quia fequereturadio corruptiua : Medicus enim non vult vidoriam,fed moderationem: quia bona temperaturaconfiftitin qualitate moderata: mala vero in immoderata. Hinc il li medici qui volunt vincere morbum non attemperantibus, & moderantibus, fed remedijs efficacibus, vt faciiic Chymici, fepiffimè miferos aegrotantes interimunt. Similiter ignis maturat attemperido frigidu, quod vtfiat, ignis debet permeare : ficuti fpiritus vitalis influens currit per corpus animatum, vn-de fit bona temperatura primo commifcendo, & htimidum fuperfluum refoluendo ; quia conco-tio fit incraflando, quatenus calor refoluit aquo-fum,& tenue : icaut fine calore non fieret mixtio, fi non fieret inietto,non fieret temperatura.-fi non fierct'temperatura,non fierentpartes fimilares.nc que diffimilares, quia ifta: ex fimilaribus fiunt, ita vtignis fic audor temperaturgprimoignis pro diensi virtute feminum parentum, & fanguinis menftrui efficit temperamentum innatum, quod facitmixtum, fadomixto, oritur calor influens qui facit temperamentum influens , quod mixtu cum innato edic omnes operationes: fic ventricu luschylificat,&iecurfanguificat virtute innati, & influentis temperamenci. Deinde dicit Auicennas ignem habere vim fubtiiiandi,& penetrandi terra,& aquam,& frangendi eorum frigiditatem : redditis his duobus elementis fubdlioribus,ignis penetrat aerem, & permifcet.Hseciunamcta fant neceflaria in omni mixto,& in omni còcodione:ficjigniseft necefla-rius in qualibet fpecie concodionis.qua: ex Arift. tres funt videlicet maturatio, elixatio, & affatio : & fine igne nulla concodio fieret perfeda,ex Ari ftotele enim 4. meceororum maturatio, & elixatio fiuntd calore, qui eft in humido: affario vero à calore, qui eft in ficco predominante: ita ve ignis conterat ad omnem concodionennficGal. 2. de facultatibus naturalibuscap.8.dicit,ciboru codionem fieri i proprietate corporis ventriculi, plurimum ad id cóferente calido elemento, igne ■ videlicet, quare illi qui dixerunt, ignis elementu non dari, quia ignis nò concurrit ad mixtionem? valde fuerunt decepti. Ratio illorum erat, quia vbi eftjcaliditas ignea,ibi eft caliditas in fummo, vbi eftjin fummo, ibieftjconfumpcio totiushu-miditatis, quaconfumpta non fit mixtio. Re-fpondetur ad hanc inftantiam humidam qualitatem effe contemperatiuam, & frgnum ignis, vtnullomodo ab/umere poffitmixti hurmdica-tem. Addit Auicennas:rf«o autem grauiapluris iuuat ad membrorum generationem ,& eorum quietem , & duo leuia plus iuuant ad generationem Jpiri-tuum, & motionem eorum, & ad mouenda membra . Dicit ad membrorum generationem, & ad eo rum quietem elementa grania iuuare, & leuia ad generationem fpiricuum,& ad motum: fed fubau diendaeft particula magis, hocmodo legendo magis conferre grauia elementa ad generationem membrorum,& quietem,quam leuia, & è contra. Leuia fcilicet magis conferre ad generationem fpi-rituum, quam grauia : quia omnia concurrunt ad generationem membrorum,& fpirituum. i Dubit. non fpernendd occurit : quia Gal. ii, aphor. 14. vult fpiritus fieri ex aere,& aqua: Aui cennas vero m hoc loco dicit fieri ex aere, igne. Refpondetur, fpiritus effe corpora mixta ex quatuorelementis,& fpiritus , vtoptimèdoceC Auicennas, non elle primos motores, fed animi ipfam,vtdicit Aui:inhocloco. Dum veròGa-lenus dixit fpiritus fieri ex aere & aqua,confiderà uit caufam materialem ex qua : Auicennas vero confiderauiteaufam formalem fpirituum .'fpiritus tus enim funt eompofiti ex quatuor clementis : magis tamen laudandus eft Galenus, dum dixit, fpiritum fieri ex aere & aqua: quia tam fpiritus animales, quam vitales fiunt ex aere & fanguine ergo ex aere & aqua : Auicennas vero videtur fe-qui opinione PlatonisrelatamaGaleno8.de Placitis qui dicebat ex aere igne. Demum dum dixit motorem effe ipfam animam non videtur omnino fequi Galeni opinionem : quia_» omnia attribuittéperaméco:fatetur.n.lib. quod animi mores fequantur temperatura corporis, fe anima» fubftantiam non intelligere. Secundo,his perattis, reftat hicdubitatio,an inelementis adfintalii prima: qualitates priter quatuor propofitas,ideft priter caliditaté, frigi-ditate,ficciaté,&humiditaté,videtur quod adirne plures alia:, vt denfitas & raritas qua: non dependet a quatuor primis,quia denfitas,&raritas obleniantur in C§lo,vbi nullaexillisquatuorconceditur. Ariftoteles fecundo Cgl i vocat altra par tesdenfioresC?li.Pra:terea multa: funt aliae virtù tes in elementis,qua: obleniantur in mixtis, vt in magnete ferri attrattio ; hic ergo p rifu it in ele-mentis.Similitcr lux fipè in aere confpicitui‘,qug à fole non dependet. Ad primum refpondemus,duplicem effedenfi tatem, &Q raritatem, alteram qui dependet à quatuor primis qualitatibus , alteram qui non eft in pridicamentoqualitatis, fed in prjcdica-mento fitus,qu* fola eft in Ccelo. Ad fecundum de proprietatibus mixtorum, di cimus illas infequi mixtorum formas qui de no-uo fatte funt per tranfmutationem totius in totum, & qui ab elementis tanquam d materia, & non i forma fiunt ; formi enim fequuntur naturam efficientis, &Q non materiiiin eadem terra nafeitur laduca,& all ium.Efficientium vero funt varij ordines, & gradus, remotiflimi fcilicet,remoti, &Q proximi,qui caufi efficientes concurrunt ad efficiendum mixtum. Hinc Sol, & homo generant hominem,quamuis priterfolem innumerabiles caufi efficientes remoti confpirent. Adtertium de luce ftellarum currentium, &Q cometarum,dicimus d calore pedere dum exhalationes calidi ,& ficci accenduntur: quare in elementis funt quatuor primi,& non plures. DE TEMPERAMENTIS Caput Primus. Eifipe^atura eft qualitas qua ori-tur ex mutua aètione & paffionc contrariarum qualitatum qua in elementis reperiuntur : quorum partes ad tantam paruita-tem redattafunt,utcuiitfqueearum plurimum contingat plurimum alterius-, alia litera legit ad minimum. A T} Git fuperius Auicennas de elementis: modo XI# ftatim incipit agere de temperamétis: quia cognitis elementis, & eorum proprietatibus ftatim ex mutua attione,& palfione,quatuor prima rum qualitatum elementorum,incipimus digno» fcere temperaturam. Priterea agit ftatim de té-peramentis: quiaa temperamentis jcanquam d ftipite omnia qui rrattatur in hac prima fen exordium fumunt, videlicet humores, facultates, fpiritus,& membrorum operationes,qui omnia infequuntur corporis temperaturam.Hinc humo res funt calidi, vel frigidi, humidi,vel ficci,prout temperaturaeft calida,frigida.humida,vel ficca: B temperatura enim calida & ficca iecoris bilem facit: calida & humida fanguinem.-frigida & hu-mida pituitam:frigida & ficca melancholiam.Si militer facultates,& fpiritus infequuntur tempe-ratoram:quia funt magis& minus vegetes,prout temperatura eft magis, vel minus falubris. Pari modo membrorum operationes ex Galeno lib. de conllitutione artis cap.5 .& alibi dependent à temperatura immediate immediatione caufi : ideo Auicennas poli traviatimi de elementis, ftatim agit de temperamentis. Diuiditur hic tertia dottrina detemperamen tis in tria capita. In hoc primo capite,proponit C temperaturi definitionem,diuifionem, & dottri nam quandam communem omnibus temperatu ris. In fecundo cap.agitde temperaturis membro rum noftri corporis. In tertiò cap. de temperatu ris ftatum,& fexuuni. Hoc primum cap.diuiditur in 5. partes: in 1. docet naturam feu definitionem temperatu ri,8c modum generationis, fcilicet quomodo fiat. In 2.1nueftigat differentias temperaturarum,& docet qui pertinent ad medicum, & qui ad pii ilo* fophum . In $. particulatim enarrat pertinentia ad differentias temperaturarum. In^agit deté-raturafimplicium medicamentorum. In 5. vero D de temperaturis recedentibus à ftatu naturali, qui funt otto fine materia, & otto cuna materia. Hoc eft argumentum primi capitis. Quoad primam partem,quam modo explica dam accepimus.-Auicennas duo facit-primo proponit definitionem temperaturi , deinde modum generationis:dum dicit cum enim ad inuice Quantum attinetj ad definitionem.Primo verba funt perpendenda : deinde funt proponendi dubitationes,& quiftiones qui inferuiécpro iiir telligentia delinition.s. Quo ad primum dicit, temperaturam (iuo complexionem effe qualitatem.Primò notanda, E idem lignificare complexionem,temperamentu, temperaturam, crafim, temperiem feu tempera-cionem.Differt tamen complexio fiue temperatu ra à mixtione,quia a utio eft corporum: comple xio vero eft qualitatum:fic Alexander aphro.lib. de mixtione circa finem ponit differentiam inter trMiaiv julffi&xfcfriM.compofitionem,mixtionem, & temperaturam, per fynthefim intelli-giteompofitionem , compofitio vero eft quid vniuerfalius,quam fitmixtio, & quam fittempe- ratura; i &*gritudinis,continentur; form* perararam effe effeutiaiem,fiditi eflentialiter rifi enim fanitatis funttcmperatura,compofitio,& bilitaspredicatur de homine: Nosnonfolum vnitas: form* *gritudinis flint intemperies,mala credimus cum Galeno dari hanc temperaturam compofitio,&foluta vnitas,& hse omues format effentialem: fed putamus, Auicennamabipfo Galeno "VtCv. In Primam Fen . Gal.nondilTcntirc:imòcxipfamet Auicennx de A pofsct penetrare minimu vini ab aqua fcparatu, IUlltlOnC dlClmiKrnllicri nnfl** k-inr ^nnlirv»»v» _____:r_ . „ ?.. * r finitione dicimus colligi pofle hanc duplicem té-peraturam, illamVidclicctqua* eft qualitas accidentalis,& illa,m quae eftdfentialis,& infeparabi lis,qux vfque ad obitum perfeuerat,quod fic probatur: non neadconftitutionem temperamenti eonfpirant quacuor qualitates, fedfic eft, quod quatuor qualitates vbicunque fint habent virtutem potentialcm, & adualem : ex potentiali oritur qualitaseflentialis, quae à Gal. vocatur temperatura effentialis : exaduali refultat quatuor qualitatum temperatura accidentalis. Infuper Auicénas in definitione proponit tres * ---- ---- p tamen aqua non mifcetur vino per veram miftio-nem, fed folum per iuxtapofitioné : quj iuxta po-(itio nullam efficit temperaturam. Quare prxter hanc fecundam conditionem, re quiritur tertia, qux eft, vt minimum vnius tangat ita minimum alterius, vtnon poffint amplius vila arte feparari: neque fatis eft ad faciendam tem peraturam : quia requiritur ex mutua adione,& paffione, vt ‘fiat de nouo temperatura, qux antea non erat : & requiritur ex mutua adione, & paffione quod mifeibilia, qux antea erant lolum vni ta per iuxtapofitionem, ita mifceantur,& alteren j • • i v id pet luAiiiuuiiuuiiviii j itu iuiiCwIilUuoc uiccrcii *Sn:e™Per.atur*: Prima prccedat mu B tur, vt non amplius fint iuxtapofita, fed vere mix «SS!?!.”"13111 qualitatum : fccuda ta,ita vt non fiat temperatura,nifi quoque fiat ve vtdiuiSofiatad minima-,. Tertia vt minima fe plurimum tangant. Quo ad primam conditione dicimus percótra nas qualitates intelligere primas. Hinc erràt nó-nulli ex antiquis latinis diceres temperaturam effe qualitate fecundam ; quia fit ex primis. Quibus rcfpondemus, ipfas primas qualitates efficere tc-peraturas calidas, frigidas,humidas,& ficcas,qux funt prima: qualitates,& non fecundx. Prxterea fecundx qualitates nec miftionem, nec temperaturam faciunt : ideo Auicennaa nullam ra mixtio:differentia enim maxima eft inter mixtionem, & iuxtapofitionem : quia in mixto mifeibilia non poliunt feparari : in iuxtapofitioné vero mifeibilia feparantur ; hxc dodrina eft Ari-ftotelisx.de generatione tex.8£. vbi reprehendit Democritum dicentem corpora fieri ex atomis, dicitque Ariftoteles.linceum polfe videre mi fcibilia Democriti. Ideo mixtionem Democriti fuilfe iuxtapofitionem, & non mixtionem. Si igi tur linx poteft videre atomos,qu$ funt corpora in *TU lluUJ.lli fedilia, quanto magis poterit diftinde videre^ dn ^ Tm de f“und,s qualitatibus, vt do c pulueres piperis, & Cinnamomi? fabulatur anti-r. »njoilitie,craffitie,tenuitate, raritate den quitas,quodlinxoculorumaciepenetretparietes litate,&dea llSldnn» 7 : r. r.r .. 1 fitate, & de alijs idque fecit hoc fine, vt excluderet temperamentum ad pondus, quod ( vt aiunt) non folum ex $quis qualitatibus primis fed etiam ex squalitate fecundarum qualitatum fieri creditur. Dicit ad faciédam temperaturam requiri mu tuam adionem,& palfionem, qux conditio ex ne cenitate concurrit ad efficiendam temperaturam, hxc conditio tamen non fufficit : quia non valet confequétia.fada eft raqtua adio,& pallio cótra-riarum qualitatum; ergo fada eft temperatura : quia poli horam ab iugefto cibo fada eft mutua & ipfum Coelum. Quare ad hoc,vt fiat temperatu ra,requiruntur iftx tres conditiones: prima,quod prxeedat mutua adio, & pallio. Secunda quod mifeibilia diuidanturad minima . Tertiavt piu rimum vnius minimi tangat plurimum alterius: fic dum téperatura chyli foda eft ,tunc plurimum vnius minimi ciborum ingeftorum tangit plurimum alterius: quia quelibet pars minima chyli, eft chylus. Sedduooccurruntconfideranda circa tertiam conditionem-. . Primum quid intelligat Aui- adio,& pallio contrariaru qualicacu in vcntricu jj cennas perminimum, vel per partes exiles. Secu-lojtamen adhuc non eft fadanoua temperatura. dum, quid intelligat per plurimum. Quo ad pri— Similiter in ijs, qui ob iram excandefcunt,vel qui maluatico inebriantur fit mutua adio, & pallio in corpore ; tamen non illico fada eft febris,|qu£ eft quxdam mala cordis temperatura calida, ficca. Requiritur igitur fecunda conditio, qux eft quod mifeibilia diuidanturad minima: neque hxc diuilio ad minima fatis eft pro facienda temperatura : quia poliunt diuidi ad minima piper, & cinamonum,|dum fimulconucrtunturin pulue rem impalpabilem; tamen non erit mixtio, vel *•*•■•*/ -j- -----Q--I---l----------- 'V * mum, dicimus non intelligere per minimum-., minimum pertinens ad quantitatem : quia hoc veleifetpundum : vel aliqua ex tribus di menfio-nibus: non pundum-.quiainfinita pundanon efficerent granum miftij,vel cor formicx, quod eft inuifibile : quia dum pundum tangit aliud fic vnum pundum-.. Hinc infinitx linex ducuntur à centro ad circonferentiam tamen eorum-. punda omnia coeunt in vnum , quod eft circuli centrum-. . Nqn linex: quia dum linea tangit lineam: ftatimillx dux in vnam coeunt ficu- téperatura: putabat tamé Montanus hos duos pul ^ ti dum cylindrus tangit planum in linea, ftatim ueres impalpabiles efficere mixtionem : quia ita --------— c- rJ— :---------------------------- fctangunt vt vnum non poffit feparari ab alio, & fic vnum minimum eft cum plurimo alterius.Sed fallicut:quia fi còijcietis iftos pulueres in aquam, paulo poft videbitis piperis pulueré citius flindu. petere,qua cinnamomi.'ergo illorum nó fiet mixtio,& per confequens it) ipfis non fiet téperapura. Similiter dum vinum inifcetur aq :x fiumi fe diui dunt vfque ad minima, ita vt nulla oculoru acies linea cylindri, & linea plani vnica fit, fecus inter cylindrum, & planum, fi eftent dux linex diftin-čtx,interipfas daretur fuperficies, & corpus, quod eftabfurdum, quia cylindrus non tangeret planum . Idem dicimus de fuperficie, quia fi vna_» fuperficies tanget aliam :ob eandem rationem coiret in vnam folam fuperficiem : fecus inter vnam , & alteram daretur corpus . Neque per minimum intelligit corpus, quia corpora non fe tangunt tangfit,nifi perfuperficié.Neq; poteft dici,quod hxc minima fe tangant ,.vt fetangunt minima dc praedicamento fubfèantix : quia hxc fecundurru, plurimum non poflunt fe tangere : ratio eft, quia funt inxqualia : quomodo inaequalia ? quia mini mum ignisdl minus minimo aeris, & minimum aeris eft minus minimo aqux, ex vna.n.hemina aquae fiunt decem aeris, & plures : fimiliterex vno minimo aqux fient decem aereis, & plura_>: quare fi minimum aeris tangetur fecundum plurimum à minimo aquae, minimum aqux, quod eft decuplo maius quo ad fubftantiam, nulloino-do tangetur fecundum plurimum d minimo aeris . Deinde facultates agendi non funt in praedi camento fubllantix, vel quantitatis: fed funt in praedicamento qualitatis in fecunda fpecie: quare per minimum non poffumusiritelligere minimum de prxdicamento fubftantix, Nos vero dicimus per minimum intelligere,» minimum qualitatisfeu virtutis. Hi.ic Galenus j.de natura humana com. 2. dixit mixtionem non effe corporum,fed qualitatum? & Auicennas in hoc loco dicit temperaturam oriri, ex tangentibus per vires, & non per quantitatem vel fubftantiam , Dubit. fed quomodo minimum tangat minimum fecundum plurimum, & non fecundum totum, fert aliquam difficultatem: quia mixtum nó eft mixtum fecundum plurimas partes, fed fecundum totum. Refpondemusminimum tangere plurimum al teriusminimi fuppofita mutua atìione,& partione contrariarum qualitatum, in qua multiplicatur qualitas, quia femper[aliqua noua temperatura virtute qualitatum educi poteft èpotcntia_* materiat, & hxc noua ex Auicenna eft quinta qua litas: alijs quatuor non corruptis. Prxtcrea Refpondemus,dixitfe fecundum plurimum : quia adio non fit d minori: neque ab aequali: ab agente enim xqual i nòprouenitaftio fed d potentiori, & d predominante. Hinc fi de beat fieri temperatura calida, oportet vt minima fintealida fecundum plurimum: fi frigida, fint frigida fecundum plurimum. Demum Refpondemus minima fe tangere fecundum plurimù : quia fi fecu'ndum totum fe tangerent,fieret generatio, quae eft tranfmutatio totius in totum, & non_. mixtio. Infuper notandum ex antiquis latinis, & precipue ex Vgone Scnenfi, quod dentur quatuor té peramenta. Primum eft temperamentum infitti innatum fiue implantatum ab ortu naturx, quód vocatur d Galeno i.aphor, 15. vniuerfafubftan- E tia, & eft initium omniu operationum : per hoc tem peramentum dicit Galenus 1. de vfu partium 9. quod offa fint orta, & caro fit caro. Secundum eft temperamentum influens d corde, &d cerebro: quia cor, & cerebrum cranfmi-cunt in fingulas corporis partes fuas virtutes,qux efficiunt quamdam crafim fitte temperamentum: qux non eft tanquam forma partium , vt putat Auerroesq., coli, cap.2. fed eft tanquam materia A & pabulum calidi innati, & hxc temperatura eft calida, & liumida, quod probaturjratione,audo-ntate, & experientia : ratione quia vita confiftif in calido & humido : au&oricate, quia idem dicit Arift. lib. de long. & breuit. vitx quod vita iti calido & humidoconfiftat: patet quoque experientia : quia paralytici deftituci radijs facultatis animalisexficcantur, & refrigerantur. Tertiuintemperamentum eft conflatum exin-; nato, & influente: ex innato,tanquam ex forma ex influente, tanquam ex materia, & ab hoc tem peramento dependent omnes operationes, per hoc temperamentum oculi vident , ventriculus B chylificat,& cerebrum generat fpiritus animales: quia fpii itusvitales influunt in plexum mirabile, feruntq.quandi crafimfeu temperaturam, qux dicitur influens ex qua temperatura influente, &. innata fiunt animales fpiritus, quibus exercentur operationes animales . Sic ventriculus modo diminute chylificat ob lffum temperamentum innatum : modo ob l^fum influens,quod Ixdi folet, vel ob nimium coitum, vel ob nimias cogitatio-nes,quod fi accidat non eft cófugiendum ad ftil-licidia,&ad oleum mafticinum,Jvt faciunt no-ftratum plurimi : tunc enim effet confugiendum, fi defe&us effet ratione fpiritus cordis in coitu có-2 fumpti,ad cibos, qui facile augere pofient fpiritus vitales, quales funt carnes caponu.vina odorifera opportune exhibita,ad diambram,ad con-fetìionein hiacinthinam, ad fpecies cordiales, adtheriacam,& admithridaticam còfetìionem: fi vero defectus effet ratione fpiritus animalis co-fumpti ob nimia ftudiacófugiédum eflet ad quietem animi, & corporis, ad fomnum,qui reuera in gignendis fpiritibusvicalibus,& animalibus te-necprimumloeumu. Siverò'obpotum frigidx lxderetur chylificatio, tunciuuarent olea calida &ftillicidia. Prxtereadatur quartum temperamentu,quod ) conuenit toti indiui duo, vel partibus organicis, quod eft diuerfum ab a lij« tribus, quod non fit ex mutua aCtione, & partione, quod non fupponic diuifionem ad minima: neque minimum tangere plurimum alterius minimi, & de hocmentionem facit Gai. 1. de temperamentis 9. & 2. de temperamentis 9. vbi dicit calidum temperamentum to tius fieri ex partibus calidioribus- frigidum ex fri gidioribus prxdominantibus. Exempla funt, vt vifceru,& totum indiuiduum, quod fit ex innume rabii ibus particulis: quare quando in toto corpo re dominabitur calidicas, temperamentum dicetur calidum : quando frigiditas, dicetur frigi-« dum_.. Sed prxter temperamenta proportta datur tem peramentum alicuius particulx fimilaris, quod confiftit in mutua aCtione, partione quatuoc qu al i tatu m, & de hoc Auicen nas prxcipuè intel-ligit in definitione,hocque differt ab innato:quia innatum refpicit fubftantiam : fimiliter differt ab influente : quia influens fe transfert ab vno ad alium locum : differtd mixto, & d totali , quia_» totale conuenit toti indiuiduo, quod conflat ex vni- vninerfisfJarticuIis fimilaribus,& didimi lari bus. A Concludimus hanc definitionem temperatura: propofitam ab Auicenna extendi polfe ad om nia propofita temperamentatquia nulla fit mixtio, nullaalteratio, & nullageneratio,nifi merito quatuor qualitatum : ita vt ex mutua adior.e & paffione quatuor qualitatum fiatcompofitio, fiat mixtio, & temperatura.-perfeuerante vero al-teratione fit generatio, qua: eft tranfmutatioto-tiusin totum nullo fenfibili retnanente:Dicimus perfeuerantejquia dum non pcrfeuerat,fed ceflat smte totalem tranfinutationem,fit mixtum,cuius qualitas prxdominans eft temperatura:qux qua litas non folum relinquitur in mixto,fed etiam in 1 genito. ’Infuper notanda eft temperatura: diftindio propofita ab Auicenna lib.2 .canonis cap. 1 .poft proxminm.vbi dicit,temperaturam duplicem efle Aii*mftrapliciumfeu fimilarium partium,qua tan-tutnvnicam habent temperat uram: aliam vero rerum compositarumplures temperaturas habentiis, &de hac dat exemplum Auicennas in ijsquxex arte parantur, vtdetheriacaqux habettot temperaturas, quot funtfimplicia componentia the riacam : deinde dat exemplum in ijs qua: fua natura conftantex pluribus temperaturis, datque exemplum de ladc,& dicit aliam elle temperatu ' • ram butyri,aliam calci, & aliam feri: polita hac diftin&ione dicimus, Auicennam in hac definitione intelligere de temperatura fimplicinmfeu fimilarium partium, quia hsecfola fitexmutua_» anione & paflione contrariarum qualitatum eie mentorum: imo Auicennas idem docet lac. cit, AI ia vero temperatura rerum compofitarum con ftantiumex varijs fimplicibus habentibus diuex-fani temperaturam non fit ex mutua adione paffione quatuorqualitatUin elementorum -.fiein humano corpore plurima: funt partes,qua: diffe-Tunt téperatura.-alix.n. funt calida:,alis frigida:, alis humidx, & alia: ficca:: ideo humana temperatura refultat ex temperamentis fimplicium, & non ex mutua ačtione & paffione contrariarum^ qualitatum. Dubitatio occurrit,quiadum dicitAuicennas, temperaturam fieri ex mutua ačtione & paffione contrariarum qualitatum fupponit om nes quatuor primas qualitates efle ačtiuas, & omnes paf fiuaš,quod relučtatur Anftot. 2. domne9 quatuor qualitates effe ačtiuas: fecundum vero adionem xqui uocam duas tantum effe adiuas,& duas paffiuas, ideftcaliditacem,& frigiditate effe adiuas: quia efficiunt mixtum,quod eft aliquid diuerfum a fe: humiditatem vero & ficcitatéeffe paffiuas, quia non poffunt facere aliquid diuerfum d fe, folum enimexficcat &humedant>& non faciunt mixtum,quod eft quid diuerfum. Dum Auicénas fup 3 pofuit, omnes effe adiuas, intellexit fecundum adionem vniuocam,&non fecundum adionem aequiuocam. i Dubitatio: Auicennas dicit temperaturam effe qualitatem,quod non videtur:quiaGalenus in principio fecund* partisartismedicinalis ait, figlia defumpta a temperaturaeffefublldtialitet inhxrentia:ergo temperatura eft iubftuntia.Proeterea polita temperatura,fequuntur operationes, fed operationes fequuntur fubftantid,& non qua litatem. Infupcr ex Galeno lib. quod animi tno-resianimaefttcmperatura.-fedanimaelHubican tia. Demum illud eft fubftancia,quod eft rerum perfedio : fed temperatura eft huiufmodi.-ergo, temperatura eft fubrtantia:ergo non qualitas. Refpondeturad primum, Galenum perfub-ftantialiter inhaerentia intellexiffe elfentialiter inhxrentia, qui pertinent quoque ad praedicamentum accidentis,ficuti dicimus, qualitatem ef fentialitercoimenire temperature. Ad fecundum & tertium refpoiidemuscxGaleno,duri tempera turam accidentalem, & effentialem : effcntialem elle in praedicamento fubftanti£,d qua proueniut operationes: ideo rei forma àGaleno vocari cem peraturam. Ad quartum : argumentumeft in fecunda figura cx duabus affirmatiuis : quia rerum perfedio abfolutè praedicatur de fubftancia; rcfpctìiuè vero de temperatura, quilibet enim temperatura eft rerum perfedio in fuo genero ; led quod reuera anima fit temperatura,neque ip-feGalenus vnquà id firmiter dixit, imo ia libello flue in fragmento de fublfantia naturalium facuj fatum inquit,de animaj humani fubftuntia fe effe perplexum, nulJamque habere de ipfa certam demonftrationenij-fuare dum dixit temperameli tum elle animam,intellexit temperamentum effe H inaine- immediatum animar inftrumentum: quia fi tem- A paramenti!m eifet anima:ergo & cadauer,& me * talla haberent animanvquia cadauera& metal-la calia funt per temperamentum. % Dubitatio cft, an detur temperatura, quod non videtur : quia temperatura tìtex contrari}* qualitatibus, ideft ex caliditate, frigiditate, humi ditate, & ficcitite, fed fic eft.quod contraria non pofllint Ilare fimul : ergo non drbitur temperatura : quodcontraria non polfint Ilare fimul, docet Ariflot. to. methaphyl'.& lib.de longit. & breuitate vitari. Refprmdetur,contraria non (lare fimul,fed pu gnare,donec abijcianturexcelTus:dum vero abij- B ciunturexcefTus,fit temperatura, qu* eli qualitas quinta de nono genita, qu* differt fpccie à qua-tuor qualitatibus elementorum,& in ipfa tempe raturanon fine amplius qualitates contrari®. Hinc non p oteli defendi Fernelius.dum dicit,in mixto quatuor qualitates elle in fummo : fi enim elfent in fummo, non fieret mutua a&io& pallio contrariarum qualitatum:neque fieret alteratio, nec mixtio,neque aliqua temperatura. j Dubitatio:fi daretur teperatura ex quatuor qualitatibus elementorum,in qualibet temperatura fierent motus contrari)',& idem eflet calefacio, refrigeratio, humedlario,& exficcatio. C Refpondetur vnum refultare motum poli mu tuaina&ionem& palfionem quatuorqualitatur quia ex mutua ačlione refultat vt dictum eli, vna qualicas,qu* vnicum folum motum efficit •• antequam gignatur harc noua qualitas,qu® eli tempe ratura,qualitates pugnantes remittuntur,& reful tat deinde temperatura qu* eli quodiiam tertiu, quod ex fe non conllat cx contrai ijs fimul pugna tibus. 4 Dubitatio: Auicennas in definitione inquit, in facienda temperatura partes exiles fe tangere. Reprehenditur a peripateticis : quia temperatura eli vna per continuationem, & non per folum contattimi. Refpondettirprimò, Auicennam aflererein fa ciendatemperatura partes exiles fe tangere: quia putabatin mixto formas elementorum integras conferuari,Deinde refpondemus.partesexiles fc tangere, dum temperatura fit : non tamen poli' quam fačta eli, f~^Vmenim adinuicem agunt & patiuntur fuis V_v virtutibus accidit ab earum fumma,qualitas E in toto earum /imilis,qua e FI temperatura,& quoniam uirtutes prim.c qux funt in elementis pradi-ttis funt quatitor, caliditas, frigiditas, bumiditas, & ficcitas,tunc manifcFlum eFl, quod temperatura itt corporibus generatis & corruptis funt per eas. Declarat Auicennas in his verbis quomodo fiat temperatura dicendo fieri quando elementa inuidem agunt,& peduntur,tunc ex fumnia videlicet aggregati ex quatuor qualitatibus oritur quinta qualitasnuoto (ciJ icet fubietto, quoad virtutem firnilis quatuor primis qualitatibus ele- mentorum: &h*c quinta qualitaseft temperatura, qu® non folum habet virtutem quatuor prima rum qualitatum; fed multas alias ab eadem quin taqualitate fiue temperatura prodeuntes. Notandum,dum dicit Auicennas fuis virtutibus accidit:appofuilTe illud verbum,accidit.-quia non omnia quae fequuntura&ionem & paffioné quatuor qualitatum elementorum funt tempera menta: quia, 6t generatio & corruptio, qu* non funt temperamenta,fequuncura&ionem, & paf-fionem quatuor qualitatum elemcntorum.praete rea notandum,hanc quintam qualitatem non effe alijs permixtam : fed folum fuper alias premiere . i Dubitatio:Fcrnclius,vbi agit de temperatu ra,difputat contra Auicennam dicens, fi temperatura eflet quinta qualitas fequcrctur,quod corpus eflec folum vna qual itate pr*ditum, & quod in corpore nulla eflet repugnantiamulla fieret té peramenti mutatio per fingulas «tutes, nullum fieret fenium,nullus morbus,& tandem nullus in ceritus. Primo rcfpondemus, Fernelinm nonintelle-xifle Auicennam : primo quia Auicennas vult, quidem temperaturam efle quintam qualitatem: fed fupponit quoque alias quatuor in mixto ma-ncrerfecundo h®c quinta qualitas eli medietas in ter duos excefliis,& fic abiettis contrariarum qua . litatum exceffibus , & non abic&is feu corruptis quatuorqualicatibusndeo hzemedietas qu® eli temperatura dicitur quinta qualitas : quia fiditi ex Arillot.7.methapliyf.tex.óo.fyllaba BA eli quid aliud praeter B & A. & remanet B & A : fic hxcqualitaseflquidaliuda quatuor primis qua litati bus:fed remanent quatuor qualitates. Ad initandam dum dicit Fernelius,fi tempera tura eflet vna quinta qualitas, nulla eflet in cor-ppre repugnantia, nullum fieret fenium, nullus morbus, & nullus interitus: adeo i veritate,& ab intelligcntia huius do&rinx recedit, vt nemo fané pollet illum defendere.Primoreijcitur per in ftandatmquia negamus exAuicenna,temperaturam effe ita quintam qualitate,n , vtnonadfint prxtcr hanc ali* quatuor. Secundo reijcitur per fiduciariam reprobationem fcilicetdato, quod temperatura mitisparcicul* fimilariselfetquinta qualitas fineaiijs quatuor:non ne corpus con-ftatex innumerabilibus particulis ? qu* omnes cum habeant hanc quintam qualitatem, corpus conflaret ex innumerabilib* qualitatibus,ex quibus deinde oritur repugnantia, fenium, morbus, & interitus. CaufaerrorisFernelij eli,quia noti dillinguebat temperaturam totalem i temperatura partium fimilarium.Detnuni Ferneliusnon videtur animaduertere.vnde fiat statum,& interitus mutatio;quam Galenus r. de tuen. fanitate in principio expreffit dicendo corporis mutationem,fenium,8dmortem vel oriri i caufa naturali, veld caufa pr*ter naturam : caufa naturalis eft caliditas načina agens in humidum,& mutans*. tatesaCauf® vero prgter naturam harum mutatio num, vel funt internx, vel cxtefnx: intern« funt humo- tam deftmunc : deinde extern* cauf* funt infinita. humores, qui alterantur,fealìquado putrefeunt; A & pallio,fed antequam fiat temperatura,mifeibi-vnde f*pè quintam qualitatem ideft temperatu- lia diuiduntur ad minima. Secundum exemplum indicans nouam qualitatem feu nouam temperaturam refultare ex fim-plicibus componentibus, qua* a&u funt in mixto proponitur de ftybio vfto, Chryfocoll? permixto, ex qua mixtione fit medicamentum purgans efficaciflimum, quamuis nulla vis purgandi fit I ftybio vfto,& Chryfocolla: quare fi in iuxtapofi tisrefultatnoua qualitas, quanto magis in mixtis naturalibus ? Tertiuexépluex Galeno 3. Methodic. 2. de-fumitur, vbi dicitur, ex aerugine, cera,& oleo per B mixtis fieri medicamentum farcoticum ideft im- QV AES T. XXVI. JN T E M P E RJ.T V R J. SIT quinta qualitas omnino diuerfaa quattuor primis qualitatibus.vel fit aggregatum ex quatuor primisyvel fitbarmo-nia.vt Fernclius. IRCA hancqujftionem tot funt opiniones , quot imaginandi modi.Prima opinio eft quod tempera tura fit fimplex qualitas, qua* fiat corruptis primis plens vicus came efficaciflimum: licet xrugo, cera^ oleum feorfum vlceri applicata habeat vim excauandi: tamen hxetria quae funt in hocfarco-tico non corrumpuntur, fcd integra feruantur in compofitione: quia iterum poffunt feparari:qua ___________t t_______ re fi ex his iuxtapofitis oritur qualitas noua, SQ. elementorum qualitati- temperatura noua,& contraria temperatur* firn bus, quam opinionem pliciumqux integra manent in compofitoar tifi- ciali:quanto magis in mixtis natnralibus id fiet? Quartum,puluis pyrius : qui eft fdopetorum vel tormentoru bellicorum,hét vim ita violenta, vt eius vi pii* ferre* maxime póderofx ičtuocu Fernelius,& Chriftopho-rusAuega arbitrati funt fuilfe Auicenns, quam nunquam fomniauit-.quia vult Auicennas, temperaturam oriri ex fumma , qu*eft toti fimilis, ita Yt neget in temperatura primas qualitates cor C li ad tria & quatuor milliaria propellantur, imo aliquado turres cade vi euolàt fupra nubes:ex q- bus fit hicpuluis?exfulphurc,nitro, 8ccarbqnib. in nullo certè ex his tribus feorfim ftat illa vis, ita : vehemens & violenta,fcd folum dum funt vnita, quia tunc fit noua qualitas, fcu noua temperatura omnino diuerfaa fimplicibus: dicunt in nitro; efle fpiritumcrudum igni maximècontrarium, ideo hunc fpiritum rapidiflimè ignem effugere, fulphur vero requiri,quia eft maxime inflamma- ; bile: carbones veròvnire 3£Colligarefulphur&. nitru;dicunt nitrum continere quafi folles occul tos exlufflantesfulphuris flamma. Ex his fic argu • D mentamur ? fi fit noua qualitas in puluere pyrio nondeftru&o fulphure, nitro & carbone pulue-rem componente, quod compofitum eft artificia le, quanto magis fiet noua qualitas in mixto na- Quintum ex niue & fale pari portione reful-tat qualitas adeo frigida ( licet fai calidum Iit) vt duplo magis refrigeret quam nix fola: tamen dum exoritur ifta intenfa frigiditas,non corruin-pitur nix vel fai,quod patet:quia h*c polfunt adhuc facilè feparari. • e__________________________„ n___w.„ ______ Demum ex *re & ftanno fit mixtum duriffi- pto ab experimentis dariffimis. PrimumeftAui- mum: licet*s8c ftannum feorfum confiderata cenn*2 .lib.cant. cap.primo,vbiait, inTheria- E molliora fint, atque in illo mixto conferuantur caconfurgere quintam qualitatem admodumdi *s & ftànum, ergo in mixtione quoque naturali uerfamàfimplicibus,qu* eft Theriac* tempera- generari poterit noua qualitas. Simili mò ex?re tura,qu* valet ad omnia venena, fiue Frigida ., Sc argento fit mixtum durius xre & argento. Ici- fiue calida, fiue corrofiua, qux qualitas in firn- dem ex *re Si auro : qua vero de caufa refulcet plicibus ipfam theriacam componentibus certe h*c maior durities declarabitur, dum explieabi- tion adeft:quatc fi in mixto artificiali ex Amplici mus infra,cur offa euadant ita dura. bus confurgitpoft debitam fermentationem no- Inlùper, fi temperatura eflet folum aggregatu lia temperatura:multo magis confurget in mixto quatuor qualitatum, & non effet quinta qualitas, naturali,in quo non folum pr*ced it mutua a&io opiumnonpoffet frigiditatem quarti gradus in- H 2 ducere rumpi: immo Auicennas lib.i. cano.ftatim poft prosmium ait, in lafte reperiri temperaturam «afei, butyri, & feri, deinde fequi temperaturam Jadisrefultantem ex temperatura fimplicium-., qu*non corrumpuntur. Secunda opinio eft, quod temperatura fit aggregatum ex primis qua tuor qualitatibus, fedfpecie differens a primis. Tertia, quod fit aggregatum ex primis quatuor qualitatibus,fcd non fpecic differens.Quarta,eft opinio Fernelij,& eft fatis communis,quod temperatura fit ratio mixtionis,feu concentus,& har jnonia quatuor fummarum qualitatum:qu* opi nionon poteft defendi,vt infra patebit. Poftrema opinio eft Auicenn*, qu* eft quod temperatura fit quinta fimplex qualitas, qu* re-fultat ex aggregato quatuor primarum qualitatum,ita vt quatuor prim* non corrumpantur,fed inmixto,& in ipfa temperatura conferucntur. Quod vero ex aggregato quatuor primarum qualitatum rcfultet quinta qualitas omnino di-uerfa,vt tenet Auicennas,& quod prim* qualitates contineantur in mixto, in quo eft tempera tura, qu* eft quinta qualitas,poteft probari argumento d minori efficaciffimo quidem, defum vide licet ab ijfjfo aggregato originem trahet. Similiter cantharides funt adeo calidar, vt com burant: quod ex aggregato quatuor qualitatum fieri non potefbquia vhi funt quatuor qualitates, vna alteram remittit : quare dicendum eft poft ag gregatum qualitatum refultare quintam qualitatem omnino diuerfam. Hate dottrina fuffiilta eft audoritate Arift. 8. metaph. tcx. 15,vbidicit,totum non effe coacer-uationem partium» fed quid aliud, & 7. metaph. daretur latitudo fanitatisjquia proportiones facile mutantur, fed ficeft, quod temperatura: non ita facile mutantur;plurimi enim funt, qui gau-dentoptimafanitate, liceterrata infignia in vidu,potu, coitu& in alijs fex rebus non naturalibus cómittant: fi vero temperatura elfet proportio,dum aliquis valde inebriaretur, muraret temperamentum, & fanitate non gauderet» quod no obferuatur. Accedit,quod téperaturi cfficiut operationes, tcx. 60. dicit fyllabaBa refultare ex B. & A. non B quas nó folum qualitatum primarum harmonia, corrupto B. & A. ita vt & totum, & fyllaba Ba, fed neque ipfe prima: qualitates, vnde oriturtem- peratura,poflent efficere : ficuti eft temperatura ftruthiocameli.qux ferrumipfumita digerit,& & abradit, vt vix ignis illud poffit refoluere : fed ficeft, quod proportio id nunquam efficiet. Dum vero addunt, temperaturam effe harmoniam, feu rationem mixtionis,nui Io modo natu- & omnes temperaturi, qui ex quatuor qualitatibus refultat fint omninò diuerfi U fimplicibus ipfum totum componentibus: ergo veriffimaerit Auicenm fententia; quod temperatura fit quinti qualitas omnino diuerfa d temperaturis fimpli cium, eo quod fimplicium temperatur^ tam in«, mixto naturali quam artificiali conferuentur,&*« non corrumpantur. Quo adopinionéf ernelij,quieft fatis commu nis*quod fcilicet temperatura fit harmonia,fic illam confirmat : ficuti ex grauium, & acutarum«. vocum proportione oritur harmonia, ficexcon- C qualitatis. ram temperamenti explicant : quia ratio mixtionis figuificat definitionem mixtionis: fed ficeft quod definitio mixtionis valde differt d definitio ne temperaturi:quia mixtio eft fubftantiarunu,, temperatura vero accidentium de prima fpecie centu quatuor qualitatum fiet temperatura. Reijcitur.quia proportio,& harmonia qualità tum eft via ad efficiendum temperaturam, & non eft ipfa temperatura : refultat tamen ex proportione qualitatum, ficuti ex proportione fidium«, ijrrc oritur fonus, qui non eft formaliter fidium proportio.fedrefultansex proportione : fic temperatura refultabit ex qualitatum proportione«, feu harmonia,fed non eft ipfa proportio, vel ipfa harmonia. Francifcus Picolomineus tenet mediam opinionem, vbiagit de mixtionerinquit enim,duplicem effe temperaturam,aliam partium fimilariu, vt carnis, membran*, & fibraru,& hanc effe quin tam qualitatem non corruptis primis qualitatibus, & non harmoniam: aliam vero effe tempera turam partium diffimilariam'fiue organicarum, & hanc dicit effe harmoniam, & proportionem : quia quilibet organica pars conftat ex pluribus temperaturis ipfam componentibus. Alia enim Praeterea fi temperatura effet proportio qua- in ipfo oculo eft temperatura tunicarum, arte-tuor qualitatum, mutata proportione qualitatu riarum, nerui optici, humoris vitrei, alia efficientium temperaturam carnis, vel offis,os no D eft totius occuli: hoc polito, dicit, hanctempera-effet os, & caro non effet caro : fed ficeft,quod fg turam partis organici refultantem ex temperatu- piffimè in omnibus partibus corporis poffunt mu tari quatuor qualitatum proportiones, licet non fiat temperatura; ergo temperatura non erit proportio : os enim, & caro poffunt valde calefieri, refrigerari,humedari, & cxficcari.-tamen tempererà carnis, & offis non mutabitur, ergo qualitatum proportio non erit temperatura. Infuper temperamentum eft principium adio tjis, vt docet Galenus in prima fec. aph. com. 15. & alibi : proportio vero feu harmonia eft relatio qua: nullius eft adiuicatis. ris fimplicium effe harmoniam feu proportionem. Hic fententia non probatur, quia varii temperaturi partium oculi efficient immediatè proportionem, & inde oritur temperatura, qui formaliter non eft proportio. Priterea ficuti oritur vna qualitas ex quatuor qualitatibus,fic ex multis téperaturis pro portio natis quidé refultare poteft vna temperatura totius, qui eft adionis principium,& qui eft in prima fpecie qualitatis. Priterea quando temperatura fada eft, non eft am- Amplius Arift. 1. de anima inquit, abfurdum E piius harmonia, & proportio, fedeft res realis, effe arbitrari harmoniam effe formam rei ; ergo neque erit temperatura , harmonia non confur-git ex mutua adione, & paffione vocum, fed folii ex vocum compofitione : temperatura vero reful tat ex mutua adione, & paffione primarum quali tatum. Adhic temperatura eft in prima fpecie qualitatis,harmonia feu proportio non eft in prima fpecie qualitatis,in habitu videlicet; quia harmo qui eft in fado effe, & non in fieri: eftque in habitu , qui conditiones harmoni* non conue-niunt. Dubitatio: nónulli negant temperaturam effe hanc quintam qualitatem,quia dicunt, omnes operationes oriri i primis qualitatibus , dicunt enim quod calcfadio, refrigeratio, humedatio, &exffccatio dependenti primis qualitatibus: firn iliter attradio,retentio,expulfio,codio ab anima de- ma dependent; ergoh®e quinta qualitas, qu® a vocatur temperatura ab Auicenna erat inutilis, & vana. Rcfponfio breuis,& facitis eft,quod didat ope rationes mediateà primis qualitatibus, & abip-fa anima prodeant, immediatè veròabipfa temperatura . Q V AE S T. XXVII. 'JN EX gVATVOR gVALlTJTIBVS una oriatur temperatura, uel tres, ut Conciliator, uel quatuor,ut Dynus. B Onciliator differentia 16.&c nonnulli alij putant ex mutua adione, & partione oriri vnam temperaturam, deinde duas medias, quarum altera fit media inter frigidi tatem,& caliditatem, altera verò inter humiditatem, & ficcitatem, ita'vt ex quatuor qualitatibus tres oriantur temperatur® : idque confirmant ratione, experientia, & audoritate Arift. Ratione, & experientia : quia vna poteft ilare C fine alia, quod patet; quia pueri accedentes ad iuuentutem fiunt ficciorcs,non mutata calida tem peratura: ergo prater calidam temperaturam có-fetuatur illa media, qu* eft inter humiditatem,& ficcitatem, qu® tamen modo magis ad ficcitaté, modo magis ad humiditatfem vergit. Similiter dabitur temperatura media inter ficcitatem, humiditatem, qu® magis inclinabit ad humiditatem : idem dici poteft de temperatura media», intet caliditatem, & frigiditatem. Priterea idem confirmatut audoritate Arifto-telisqui 10. metaphificesteX.23. habet h*c verba. Diuerfatum contrai ictatum effe diuerfa me- D dia; erunt igitur du® mèdi® temperatur® pr®ter illam, qu® oritur ex mutua adione, & partione contrariarum qualitatum. • Ex alia parte omnes ferè audores neg2t eX qda tuor qualitatibus mutuo agentibus, & patienti, bus oriri medias: fed dicunt vnicam folum dari temperaturam. Confirmant ex Arilhl .de gené-ratione 48. vbi dicit per mixtionem fieri quòdda medium commune,quod nullum extremorum fit aftu, facultate autem vtrumquerergo fi contràri^ qualitates non funt adu in mixtò temperature ine di® inter contrarias qualitates dari non poterunt. Infuper fi du® eilent temperatur® medi® non ef- E fetvnummedium,fed plura media, quod negat Ariftoteles. Pr®terea temperatura eftvnioalte-tatorum, vnica igitur refultabit temperatura. Ac cedit, quod ficuti ex quatuor m ifeibilibus confur-git vnica forma mixti, fic cx quatuor qualitatibus illorum mifeibilium vnica refultabit: tempera tura,& non plufes. Demum fi mixtum fimilium partiumhaberetqualitatescontrariasintcr quas conftitmmt mediastéperaturas, fequeretur quod mixtum in fe ageree fe deftruendo, & non confer-uando, quod non cft dicendum. Dynus putat, dari priter duas medias tempera turas aliam mediam inter adiuas, & palfiuas qua litates: fedfiift® medi® eflent concedend® pof-fent dari innumerabiles temperaturemedi®:quia polfemus dicere dari alias medias inter medias propofitas d Conciliatore, & medias concedas i Dyno : deindeque alias inter has vfque ad infinitum . Ad inftantiasrefpondemus, temperaturam^ duplicem effe, aliam totalem, qu® conftituitaliquod fimilare, & aliam partialem: polita haedi-ftintione, dicimus Auicennam locutum fuiffe de temperatura totali, qu® fafta eft ex mutua anione, & partione quatuor qualitatum,hanequenon effe, nifi vnam : fi vero confideretur medietas inter qualitates, dicimus eas in mixto erte folum po tentia,& non aftu, ideo aftu non dari temperaturas medias. Ad inftantiam de pueris qui accedentes ad iuuentutem fiant ficciores refpondemus id euenire: quia in temperatura totali orta videlicet ex quatuor qualitatibus poteftate, & non aftu continen tur vires quatuor qualitatum : ideo dicimus has medias temperaturas aftu non concineri in mixto. Q V AE S T. XXVIII. AN JN OMNI TE MPERJ.TV RA vigeant fummx qualitates. Emelius putat in omni tempera turafummasvigere qualitates, ideft fummam caliditatem, fum mam frigiditatem, fummam fic citatem, & fummam humiditatem, additque has qualitates ni hil agere : quia vna aliam impedit : hinc dicit tc peratura erte concentum, proportionem, feu rationem mixtionis quatuor primarum qualitatum-. . Reijci poteftFerneliusauftoritate Arift. Alexandri, Gai. ratione, & experientia. Auftorita-te Arift.2. de generatione,& corruptione tex^g. vbi dicit, eorum, qux mifcentur corrumpi excellentias ad inuitem, & fubdit, carnes, offa fieri ca- lido fatto frigido, frigido, calido, humido ficco, & ficco bmmido : quando ad medium ideft ad temperaturam deueniunt. Confirmatur ex Alex. Aphrodif.in quiftioni-bus naturai ibus, & lib. de mixtione vbi habet h§c verba. Pugnam elementorum eo ufque progredi do nec abieftis contrAnetatum excefiibus una qualitas re fu It et. Infuper Gai. i. dc elementis capite tertio habet hic verba. In mixtione immutari qualitates elementorum : quomodo ergo fumm®, & integri permanebunt? Primo de temperamétis cap.p.ait quamlibet partem fimilarem habere proprium tem~ H 3 pera- Teramentum-,à qualitate dominante', ergo non_. A tinec ad medicum, an forma; elementorum, omnes erunt rumina:. Parimodo Galenus 3. de fimplici medicina capit. 15. ait, mijluras contrariorum frangere fummitatem qualitatum . Iride ottano de decretis Hippocratis & Platonis 4. & libro primo de humoribus primo dicit corpora non elle omnino conflata ex quatuor elementis : quia dementa potentia funt in mixto ; quo* . modo igitur fi dementa aftu non funt in mixto eorum qualitates erunt in fummo ? Hac ratione reijcitur Fernelius : primo, quia fi qualitates in mixto eflent fummx : ergo dlent incorruptibiles : quia fummae à fua qualitate con traria non patientur, fi d fua contraria non pa- B tientur;ergoànullacaufadefinii poterunt. Secundo,fi temperatura effet cócentus,feu harmonia fummarum qualitatum qux nihil agunt, quia vt vult Fernelius vna impedit aliam: quid a-get ifte Fernelij concentus ? nihil certe : tumquia qualitates cum fint fummx,fe impedient; tu quia concentuseft in prxdicamento relationis,in quo nulla eli: agendi potentia, potentia: enim agendi funt in prxdicamento qualitatis in lecunda_* fpecie. Quod vero qualitatum exceflus agant, patet experientia, non nè temperaturae euphorbij, pire- qualitates maneant in mixto aftu, velpOteftate, Quxftiones fané ita difficiles, vt nullus philofo-phorum antiquorum, nullus modernorum inue-niatur, qui fine hffitatione propriam tueatur fen tentiam. Q V AE S T. XXIX. AN gVATVOR & VA LITAT ES fint formx elementorum* R.c confideratio, an qualitates fint formx elementorum perti netadlibrosde generatione* fed cum Auicénas dicat, quod per quatuor elemétorum qualitates fiantmixriones,& temperamenta ) nos nonnulla.* de hac re ad cognitionem tamen temperatura* rum conferentia confiderabimus. Auerroes4.q:licom. 1. & alibi vult, elementom form as effe grauitates,& leuitates. Sed reijcitur hoc argumento : grauitates,& leuitates funt contraria, ergo non erunt formx fubftantiales eie tri, & cantharidum, quammaximè calefaciunt q mentorum : quiafubftanti? nihileftcontrarium, non ne calefaciendo aguntf cur quam maximè ca- Galen. vero lib.de elemétis.jAlexander Aphro lefaciendo agunt, quia in ipfis eft caliditatis ex ceffus : cur mandragora quam maxime refrigera-doagit ? quia illa temperatura continet frigidità tisexccfliim,qui exceflus habet vim agendi per fummamaliquam qualitatem, & non peromnes. Demumhisexperimentisrefellitur Fernelij fen-tentia • febris ardens aliquando tollitur largo po tuaqux frigidx, & paulo poli fequitur aqux vomitio, & caloris remiflio: per Fernelium adhuc fummus xfius, & fumma frigiditas perfeuerint in membris : quia conftanter tenet i n quacunquo difeus,& fere omnes Grxci dicunt, quatuor primas qualitates effe formas elementorum. Reij-ciuntur, quia prim? qualitates fu nt accidentia per tinentia adprxdicamentu qualitatis,quod probatur ratione,& auftoritate Arift. Ratione ; quia primx qualitates habent contrarium : fubftantix vero nihil eft contrarium,-ergo primx qualitates erunt elementorum accidentia,& non form? fubftantiales. Idem confirmatur auftoritate Arift. qui3.metaph. 17. negat quatuor qualitates effe elementorum fubftantias, habet hxc verba, qux temperatura vigere fummas qualitates : fed quo- maximè funt fubftantix funt aqua, ignis, & terra, modo erunt fummx poft frigidx potum f fi uim- mx,cur calor effr?nis qui antea igneus apparebat magna ex parte cuanuit. Prxterea inijeias ferrum candens in aquam gelidam,& ftatim educas, inuenies aquam quen dam teporem acquifiuiffe,& ferrum multum do calore depofuiflè : quare nemo negabit ferrum_» ègiffe in aqux frigiditatem,& eam retudiffc, &G. aquam in feruorem ferri: ergo neque in ferro ne que in aqua qualitates relinquentur fummx, fed remiffx: credo i nemine percipi hanc quxftio-nem Femelij,necipfum puto percepiffe quid voluerit. X7 T quoniam uirtutes primx,qua funt in elementa tis . In hoc textu expofitores traftàtduasqu?ftio-nes, qux rcuera pectinent ad Philofophum naturalem: quarum altera eft,an quatuor primx qualitates fint formx elementorum, vel qualitates de prxdicamento qualitatis. Altera,qux magis pcr- ex quibus conflant corpora ; horum autem calores; & frigiditatesfimiles afetliones non fubftantix funt. Similiter 8.mctaph.tex. 5.'ait primas qux litaesnoneffefubftantiasjfedaffeftiones. Poffumus tamen aliqua ex parte defendero Alexandrum, fi dixerimus,quod elementa dupliciter confiderétur, vel vt funt corpora mundu integrantia, vel vtfunt elementa : fi confiderentut primo modo, primx qualitates eruntaccidentia propria elementorum: quod probatur, quiail-ludeft proprium accidens alicuius fubiefti, quod per fubieftum definitur : at fic eft, quod fumma £ caliditas definitur per ignem , fumma humi-diras per aerem, fumma frigiditas per aquam» Sc fumma ficcitas per terram; ergo quatuor qualitates erunt elementorum proprietates, & non_* fubftantix: maior eft prxeeptum pofteriorifticu, quod fcilicet rerum proprietates prxdicentur in iecundomodo dicendi perfe, in quo modo fubieftum definit prxdicatum,qux conditio non con-uenit formx fubftantiali, qu? nullo modo per fubieftum definitur: fi vero confiderentur elemeta, vtcle- vteleméta: quia vt talia eorum effe confiftit in ve A opinionem hoc modo: fi integra feni arentur eie latione,vt docet Ariftot.io.metaphyf.diccnsele mentum effereielementatxelementum:dicimus fecunduhanc còfiderationem primas qualitates efle formaselementoruin>quia per ipfasmixta^ funtmixta,at dementa funt eleméta:fiditi cnim aliaeft forma hominis vt homo eft,alia vt philo fophus.alia vt pater:fic forma elementorum alia eli vt dementa funt entia mundum integrantia, & alia vt funt elementa,iddi relationem haben-tia ad mixta. QV AES T. XXX . AN FORMAE ELEMENTORVM & eorum qualitates maneant in mixto. AEC quxftio.difficillima quidem eft, an formae de 3 mentorum, & eorum qua ^ litares maneant in mixto: neque hadenus inuentus Kr eft Philofophusperipate ticus, qui in hac quxft. ad menta in mixto,fequeretur quod in mixto portio vnius dementi eflet diftinda ab aliò demento, quod eft abfurdum.DeindeAuerroes addit.fi de menta integradfent in mixto, fequeretur, quod nulla particula mixti effet mixta,& quod mixtio effet ipfa iuxtapofitio. ' Portretno Auicennas reludatur Ariftotclimul tis in locis, vt infra patebit : fed modo afferatur hic prxeipuus locus : ertque a. de anima tex. 3 9. vbi reijcit Empedoclem dicentem, in mixto ele-mentae(Veintegra:inquitPhilofophus, fi effert integra,mixtum ftatim diffolueretur, & quodli-B bet elementum tenderet ad fuum locum: ignis videlicet furfum, & terra deorfum : quare mixtum non per elementa, fed pertòrmam de nono geni tam conferuabttur, quae certe non folum fit per elementorum vnionem, fed per aliquam tranf-mutationem quae fit totius in totum. Auerroes inquit, elementorum formas in mix to feruari refradas, & non integras, & fynceras. Fundamentum pro hac opinione Auerroes de-fumplt abArift0tele2.de generatione tex. 48. vbi leguntur hxc verba non aboleri elementa, nec feruari omnino fyncera: fubneduntut deinde hxc modum difficili iliquan- verba : in mixto neutrum corrumpi, fed virtutes do non fuerit dubius.Ne- C eorum manere : hanc fententiam Ariftoteles de- que nos profiteumr hjnc rem itaincelligere, vt fine vlla hxfitatione credamus argumenta.« contra noftram opinionem diluere porte. Nos fe quemur Diuutn Thomam, Scotum, & alios credentes elementa,neque quoad formas, nequeo quoad qualitates manere in mixto:paucis tamen hanc difficultatem perftringemus, tum ne in alie na mei se videamur ponere falce : tum quia h^c confideratio eft nobis limitata: catcnus enim ad nos pertinet, quatenusprocognitione tempera-turarumjinferuire poteft. Fernelius tertio phyfiologix fcribit,in mixto fumpfic ad verbum ab ipfoHipp.lib.i.dedixta. Ex his Auerroes colligit,elementorum formas fu fcipere magis,& minus,ita ut in mixto formx eie mentorum remittantur,& non aboleantur,ferué-turque refradx, & non integrx. Cxtcrum Auerroes nititur fundamento valde ancipiti,dum fup-ponitfubftantiam elementorum fufeipere magis, & miuus:difficilius fané probari poteft quod fub ftantia fufeipiat magis , & minus quam quod elementa feruentur, vel non /eruentur integi a in mixto : faciliufqueeflet cum D. Thoma, & Scoto probare, in mixto gigni nouam formam ex elementorum formas & qualitates integras, D ciementorum corruptione, quam quod lubltan- fyncerasferuari.SimiliterAlex.Aphro.inquit,elc menta manere in mixto in effe integro. Auicennas in i.fux fufficientis cap. to.&alibivult, in mixto elementorum fubftantias feruari fynceras* qualitates vero caftigari,& refrangi. Fernelius,Alex. Aphro.& Auicennas reijciun tur: quia fi elementa feruarent integra in mixto, mixtio effet iuxtapofitio, & nó mixtio: vel nulla effet differentia inter mixtionem, & iuxtapofitio nem.Pr^terea fi formx elementorum adu manerent in mixto,forma mixti effet accidens:quia ad ueniret enti in adu .- omne enim aducniens enti tia fufeipiat magis,& minus. Ad fundamenta Aucrrois nos refpondemus.in mixto feruari elementa, & illorum virtutes potentia proxima quidem, & non adu : quod exé-plisconfirmatur .-fiditi exemplo laftis offendi poteft-.fitenim ex butiro parte cafeofa.&aquofa: hx partes in latìe adu non funt,funt tamé in pote tia proxima-Similiter fanguis eft fimilaris,in ip-fo tamen funt in potentia proxima bilis, melancholia,& pituita alimentai is : hinevt primum é vena egreditur, illicò ferè incipit refolui in pitui tam,melancholiam,& bilem,qui humores in po in adu eft accidens.Demum Ariftoteles 1.dege- E tentiaproxima erant in /anguine:non tamenele ncratione,& corrupt. tex.84. ait qua in mixto re- menta in potentia proxima funt in ligno, & car- linquuntur quodammodo funt, & non funt, fubdit ne.Hinc Ariftoteles j.Cceli:tcx.j i.& 3 a. habet nec ueroa£lu permanent,& eorum uirtus potentia hxc verba:/» ligno,& carne,& alijs mixtis igne, fdua manet : ergo elementa in mixto non funt &■ terram effe potentia,& non affu. Similiter Ari* »Au,fed potentia. ftot.a.de partibus animalium cap. 1. vult elemč- Auerroes qui tenet in mixto formas elemento ta manere in mixto potentia, 8c non adu. rum refrangi,& integras non feruari, argumenta Cardanus, qui vt plurimum deteriorem opi- tur tertio coeli com.67.contra Alcx.Sc Auiccnnx nionem fecutus eft,putat inj mixto non imicniri formam formamrdultantemè,quatitor elementis : fed A rio, quomodocumque adu exiftant integra, vel formam mixti effe formam elementi predominanti*. Qua; opinio eft nimis à veritate aliena»* : quia ex necelficacefequereturquod à forma elementi predominanti deff rueretur mixtum. Infu per innumerabilia mixta,in quibus ignis przdo-minatur non differrent inter fe. Idemdealijs elementis prxdominantibus effetdicendum: dicimus, quod mixta non differrent inter fe, fi mix-torum forma effet forma elementi predominanti : quia forma: non fufeipiunt magis, & minus: funtque ficuti numeri qui nullam patiuntur latitudinem: ideo Cardani opinionem ta nquam ab furdam relinquimus. Demum eli opinio. D. Thomx,Scoti,& multorum latinorum dicentium,in mixti conftitutio ae penitus elementorum formas aboleri, nouam que mixti formam è materia educi,in qua virtua liter continetur elementorum vires : quia perfe-dum continet virtutes imperfedioris > vt fenfiti-uum cótinet virtutes vegetatiui: forma enim mix ti pcrfediorefl: quam forma elementorum. Primum fundamentum pro hac opinione qua putamus effe veriorem, eft: quia forma: fubftan-tiales non remittuntur, ideo adueniente forma mixti,cgterf corrumpuntur. A multis reijcitur hfc refrada.-fic in theriaca,& in alijs arte compofitis fimplicia funt retufa , & non tranfmutata.ideo dicuntur compofita, feu iuxtapofita, & non vere mixta. Hinc Galenus 8. de decretis Hippocratis & Plat.8.& i.de humoribus primo inquit, corpora non effe omnino conflata ex quatuor elementis: quia dementa potentia funt in mixto» & non., actu. Demum ex Ariftotele fic confirmamus elemc-taadu non effe in mixto : Ariftoteles i .de generatione 88.habet, quamlibet partem minimam B mixti fimilaris effe eiufdem natura: cum toto ; quo fic,quod quxlibet minima portio camis fit caro, & quxlibet minima portio chyli fit chylus: ergo in mixto non dabitur minimum ignis,quod adu fit, nec minimum aliorum elementorum-. : ergo dementa non erunt adu in mixto , jted folum poteftate: hinc dum corrumpitur mixtum refoluicur in quatuor elementa,videlicet,in cinerem, qui terra eft, qui cinis in mixto adu non cft, & fic de alijs elementis. Alia tamen eft confideracio,de temperatura : quia in facienda temperatura non fit qualitatum tranfmutatio : fado enim mixto corrumpuntur opinio;quiadicutquodrepugnetdiceremifceri, c quatuor dementa , & refulcat mixtum quatuor & corrumpi: nos tamen illam defendimus,illifq. refpondemus,effe differentiam inter mifcerij&l corrumpi:quia in corrupto, vel genito elementa funt in potentia quidem, fed magis remota : in mixto vero dementa funt in potentia proximiori, ficuti ad efficiendum chylum , panis non eft adu in chylo,fed in potentia proximaipanis ve rò in carne,yel offibus eft in potentia remotiori. In chylo remanent adhuc ciborum qualitates (ymbolg, qux in offe,vel carne non remanent.Pr^ terea mixta duplicia funt : alia imperfeda vt nix grando & pruina:& in his deméta integra funt : alia vero perfeda qux non fiunt finealiqna precedenti rranfmutatione. Secundum fundamentum pro hac opinione defumitur ab Ariftotele primo de generatione tex.8<5.vbi dicit, Linceum non polle videre in_. mixto mifcibiliajcur non poteft videre ?quiaadu non funt: fabulatur antiquitas oculos lyncis penetrare parietes,& Coelum ipfum: Ariftoteles ibi dem proponit opinionem Democriti dicentis, mixtum fieri ex atomis adu exiftentibus, illamq. hac ratione reprehendit: quia lynx poffet videre atomos : quare vult mifeibilia non poffe videri d lynce.-non quia lynx patiatur lippitudinem:fed, quia adu. non funt, fed folum potentia:quare fic argumentor;!! mixtio non eft vera mixtio,quando lynx poteft videre atomos, qux funt inuifibi-lesitantominus illa erit vera mixtio qux fieret ex quatuor dementis adu manentibus in mixto qux funt magis vifibilia quam ipfe atomi : argumentum cftd minori, & videtureffeefficaciffi-mnm. Sed cur cx Ariftotele mifeibilia adu in mixto non manent«'ratio cft quia mixtio effet iuxtapofi qualitatibus infiguitum: ex quarum mutua adio ne, & palfionefit quinta qualitas,qux eft tempe ratura. TJ T id quidem eft fecundum quod oportet perdi-JZi uiftonem rationalem cum confiderationcab-foluta-. abf,'que vil a comparatione ad rem aliquam. Et cft duobus modis,quorum unus eft,ut sit comple xio xqualis,itaut quantitates qualitatum contrariarum in complexionato, sint aquales, non fupe-rantes,nec fuperata, & sit complexio qualitas in D medio carum uerè-.altcr ucrò modus,ut non sit com flexio qualitatum contrariarum media abfolutè , fed ad unam magis declinet extremitatum, aut in contrarietate,qiue eft inter caliditatem,& frigiditatem-,aut in contrarietate, qua eft inter bumidita-tem,&- siccitatem,aut inter utrafque.Quod autem in dottrina medicina consideratur aquale,aut extra aqualitatcm,non eft hoc, neque illud; fed medicus physico credere debet , quod aquale fecundum hanc intetionem, quam diximus,impofsibile eft ali quo modo inucniri, quanto magis ut sit hominis complexio,aut membri humani. E T N fuperiori tex. propofuit definitionem com-JL plexionis illamque dedarauit. In hoc tex. ve rò inueftigat differentias]complexionis. Hic cft fenfus huius tex. inquit Auicennas,complexione abfolutè confideratam abintelledu humano,fine applicatione ad aliquod animal, vel ad aliquod mixtum, duplicem effe , aliam effe gqualem ad pondus, qux abfolutè cft in medio: aliam vero effe xqualem.fed declinantem ad caliditatem,ve! frigiditatem, ad humiditatem,vel ficcitatem.qu* dicitur dicitur xqualis ad iuftitiam,fubdit, non pertinere A minatum ab aequalitate, in qua aqualitas cumpon ad Medicum,fedad Philofophum naturalem con fiderare xquale ad pondus, medicumqj debere-» credere Philofopho naturali, quod fcilicet acquale ad pondus in vniuerfa natura non' reperiatur : dere aqualiter exittit,fed denominatur à iuftitia in ditti sione. Et hoc eH, quod in complex ionato in pri mis meretur uel consideratur,siue sit corpus totum, siue membrum unum, ut sit de eo in elementis cum infertque tanto magis effe credendum non dari fuis quantitatibus,& qualitatibus menfura, quam complexionem aequale ad pondus in homine, vel in aliquo humano membro: valet enim haec con- humana natura habere debet fecundum meliorem proportionem, & diuisionis aequitatem. Accidit au fequentia,reperiri non poteft in vniuerfa [natura tem ut hac diuisio cum ea homo habuerit,nera aqua hxcxqualitas ad pondusjergo neque in homine, vel i n aliquo humano membro. Similiter valet, non reperitur hoc xquale in humana fpecie ; ergo neque in vniuerfa natura, quia nihil eft quod hu- litat i,quam primam diximus ualdc sit propinqua, diuiferit Auicénas in fuperiori tex.tépe-V-/ ramécù xquale in xquale ad pòdus,& xqua manafpeciefittemperatius.Hancdiftin&ianem jj le ad iuftitiam,& dixerit effe credendum philofo Auicennasdefumpfit dGal. 1. de temp. capit.5. vbi inquit,temperamentum eucratum dupliciter pho, quod nullomodo detur hoc xquale ad pondus . In hoc tex. dicit ad medicu pertinere xqua confiderari: vno modo vt eft abfolutè tale, quod le ad iuftitiam, quod eft illud, quod eft in medio vocatur xquale ad pondus, in quo contraria ?qua quidem : fed in medio habente latitudinem, portione fimul coeunt, nulla tamen fada com- quod inclinat, vel ad caliditatem, vel Frigidità- paratione ad aliquod mixtum, quod extra anima tem, vel humiditatem, vel fiecitatem. reperiatur, quod xquale ex Auicenna in hoc tex. Hic tex.diuiditur in tres partes. In prima do- nondatur;alio modo temperamentum xquale cet de qua xqualitate medicus tradare debeat di- confideratur in comparatione ad aliquod mixtu, ccns,ad medicum pertinere xquale ad iuftitiam » quod edat operationes perfedas, & quod fit ita non ad pondus : quia xquale ad pondus non re-perfedum in fuo genere, vt non poflit effe perfe- peritur. dius: hxcque xqualitas vocatur xqualitas iufti- Et hoc eft. Hxc eft fecunda pars,in qua decla tix. Ratio vero cur xquale ad pondus non perù Q rat, quxnam fit hxc xqualitas ad iuftitiam, qux neat ad medicum eft quia hoc xquale confide-raturin feline relatione ad aliquam operatione: quod enim eft principium operationis habet aliquod elementum prxdominans, & vt tale nó po teft effe xquale ad pondus: Prxterca quod non eft principium alicuius operationis non confide-tatura Medico :eatenusenim Medicus confide-rat complexionem quatenus eft principium alicu jus operationis: quia finis medici eft mederi,igno tatis enim operationibus,medicus mederi nefeit. Dubitatio occurrit, quia Auicennasdiuiditcó plexionem in xquaiem,& in inxqualem, ex qua inueniri poteft in temperato, ideft an in homine temperatilfimo in toto eius corpore, vel in membro aliquo fit illa debita menfura quantitatis, & qualitatis elementorum, quam humana natura habere poteft fecundum meliorem xquitaté proportionis corporum, & qualitati elementorum. Notandum per quantitatem Auicennam in-tclligere corporum molem, per qualitatem intelligeretam qualitates alteratiuas, quam mo-tiuas. Prxtereanotandum, hanexqualitatem iufti-tix,qua homo appropinquatur qqualitati ad pon diuifionefacittranfitum degenere ingenustquia £) dus non effe pun&ualem,fed habere latitudinem, complexio eft in prxdicamento qualitatis,xqua Jc,& inxquale eft proprietas quantitatis. .Refpondent nonnulli nomen xqualitatis, & inxqualitatiscffe fumptum improprie: fed refpò fionem non admittimus:quianegamus xqualo & inxquale pertinere ad quantitatem: non enim valet,xquale & inxquale eft proprietas quantitatis : ergo xquale & inxquale funt quantitates : quia proprietates non funt in eodem prxdicamento,in quo eft proprietatum fubieftumsrifi bilitas.n.cft hominis proprietas,homo eft eius fu bic&um proprium : attamen homo eft in prxdi- qùia reuera punčtualia non pertinent ad medicum, ideo in tertia parte vbi dicit, accidit autem, afferit, hominem habentem hanexqualitatem ad iuftitiam effe valde propinqui; ver$ ^qualitati ad pondus, quia xquale ad pondus eft vere mediu , quod nullam habet latitudinem. Infuper notandum, quod temperamentum.« xquale ad iuftitiam fit illud temperamentum me dium temperatiftimum,quod homo, vel aliquod aliud mixtum habere poifit : hocque temperarne tum dicitur aquale ad iuftitiam: quia eft limile iu ftitix diftributiux, qux tribuit vnicuique, quod camento fubftantix,rifibilitas in prxdicamento E fuumeft. Arift. 3. moralium pulcherrima di-qualitatis,videlicet in fecunda fpecie: idem dici- ftinčtione declarat vtrumque medium, dum di- mus de xquali & inxquali, quod fcilicet fit pro- cit, medium fiue xquale duplex effe vel geome- prictas quantitatis, licet non fit quantitas , fed cricum, vel arithmeticum, medium geometricu vel defcendcreiquia in illo nullum elfet elementum pradominans: fed hoc in rerum natura non datur. Secundum Argumentum eft Algarelis, & eft omnium efficaciifimum, taleque db fi daretur hoc mixtum aquale ad pondus, nec motum, nec quietem haberet, quia in illo nulla effet ratio, cur magis in aqua, qua in aere, igne, vel in terra quiefeeret:quia in illo nullu prxdominaretur eie mentum. 'Quidam refpondent, quod aquale ad pondus neque furfum, nequedeorfum mouerctur , vel quiefeeret, fed dicunt,quod moneretur circulari-terifed hac refponfio eli chimerica, quia nullum mixtu inneniturquodmoueaturcircularicer. In fuper,efto quod daretur aquale ad pondus, dicimus quod neque circulariter polfet moueri: quia nulla elT« ratio,cur magis verfus ortum,quam oc cafum tenderet. Tertium argumentum eft Ariftot. 4. meteor, in principio, vbi dicit, tunc fieri mixta quando qualitates efficientes fuperant patientes : i-mmo Auerroesibidem in com.io.aflerit,nullama&io nem fieripolfeabaqualibusifedfolumi predo-minantibusqualitanbusiergo non dabitur {qua lcad pondus. Quartum defumiturquoque ab Ariftor.i. c^li tex.7. vbi inquit, omnia mixta moueri à prado-minanteiergo omnia mixta includent inequalita temelementorum : ergo nullum erit cquale ad pondus. Quo ad folutionem argumentorum-.pvimo di cimus, temperamentum exquifitè {quale, uel cófi derari fine aliqua latitudine,quod vocatur a Ga-leno lib.dcoptima corporis confticutionc cap. j a.'lnHTtv ideft infettile: ficque negamus hoc mixtum fiue temperamentum infettile & puntuale daripoffe.Similiter Auicennas intex. fuperiori inquit, quod medicus credere debeat phy fico, quod aquale puntuale non polfit dari : fed folu illud temperamentum aquale, quod tamen habeat aliquam perexiguam latitudinem, in quo reuera femper erit aliqua qualitas pradominans, perquam recedati punčto indiuifibili. Hac fuppofita diftin&ione argumenta in contrarium allata facillimè diluuntur. Quoad primum argumentum,quod erat Tho-ma deGarbojRefpódemusefle impoffibile quod fimul inueniantur contraria qualitates.-quia omnia mixta funt in perpetua alterationc : deinde efto, quod inueniantur fimul, non fequitur fieri temperaturam: quia temperatura non citò fit,& citò definit. Prxterea dum dicunt inter maius & minus dari equale, concedimus dari aquale, fed non ad pondus.Dcinde non fit mixtum ex duob. entibus in a&u, fed ex a&u,& potentia, vt dicit Ariftoteles 7. metaphyfices.- fi qualitates ertene pares,ambo eflent aqua!iter in adu,vel in poten tia : fed mixtum neque fit ex duobus exiftentibns in a&mqnia elfet iuxtapoficio : neque ex duobus exiftentibns in potentia-quia ex pura potentia-, nullus adus fit. Ad fecundum,negamus,omnia dari porte,qu{ non repugnant:quia hac eft potentia Logica-,, qua nunquam ex fc reducitur ad ačtum: hinc nihil repugnat,quod dentur multi foles, & multa Luna.-tamen non dabuntur.Sccundo dicimus repugnare,quod detur hoc medium indiuifibile ca rensomnino latitudine,fuppofita perpetua fub-lunarium alteratione.Tcrtiò im plicat dicere ert e, &efle in inftanti.dum Ariftot. dicitinaternisnò differt effe .i polle intellexit de potentia phyfica, & non logica. Ad tertium, datur menfura ergo datur menfu-ratum. Primo rcfpondemus quod menfuratum_. dari pollet per inftans. Secundo negamus quod hoc menfurans fit phyficum, centrum inundi eft menfura: tamen non eft phyficum, quia eft pun-ftiun indiuifibile : non valet daturmenfurans corporum grauium, ergo debet dari menfuratu, quod fit corpus graue.-centrum eft menfurans cor porum grauiiun,tamen non eft corpus grane. Ad quartum delumptum afenfutačtuself ridi culum:quia non folum tačlus hominis indicat ex trema:fedetiam tačlus fcarabcorum,cantharidu, qua funt calida & ficca in exceffu,iudicantextrc-ma:erat enim probandum, quodtatìus in homi nefit inmediopuncluali& indiuifibili carente latitudine, ita ut organum tačtus nullam habeat qualitatem prxdominantem : hoc certe nullo modo reperiti potelt. Ad Galenum, qui primo de temperamentis cap. 9. putat mixtum aquale ad pondus fieri ex aqua,qua eft humidiifima,& cx cinere,qui eft fic : cillimus, Rcfpondemus illos valde hallucinari, qui putancGaknunVcrcdidifle hoc exemplocx aqua, & cinere motum,dari aquale ad pondus : quia aquale ad pondus eft puntuale nullam ha bens lacicudincm . Deinde ex aqua portione aqua, & cineris fit vnum per iuxtapoficionein,& non per veram mixtionem ; temperamenta vero non fiunt fine mixtione,& in mixtione mifeibilia non lunt iuxtapofita. Prxterea efto,quod ex cine re,& aqua fiat mixtio, negamus illud mixtum effe foarqtulead pondus quó ad qualitates alterati- A temperatiffimus.Nonnè,fi loquamur de vifione, uas:quia quo ad qualitates tnotiuas concedimus dari xquale ad pondus :fed no quo ad vires: quis enim pollet perpendere,an vires aquar, & cineris fint pares? ita vt cinis nec fuperet.necfuperetur ab aqua. Denique ncque in tempore,neque ìil» inftdti in mixto pofliint vires inueniri pares-.quia mixta omnia vel mouetur, vel quieicunf.fi effent pares,nec monerentur nec quiefeerent : quia ab agente squali nec quies, nec motus fieri potell. Dum dicunt vires pares faltemper idum oculi dari polle:refpondemus pet idum oculi,nec bonam,nec malam temperaturam fieri polle :quia temperatura nec citò fit, nec citò definit, ideo nó B perfediores. Aquila longe acutius videt,quam homo tempe-ratiflimus. Si loquamurde olfadu, Vultures vt refertAuct roesz.de anima ex Homero olfece-rut corpora humana occifa in belloTroiano pro cui ad quin genta mi 11 iaria: Similiter canes admi ■ rabili olfaciendi virtute venantur lepores, & do- • minos fuos inuehiunt folum olfacientes aerem, in quo dignofeunt tranfeuncium excrementa in-fenfibilia, qua; in vaporum modum prius effufa fint.Si dc fortitudine loquamur, Leones fu perat homines.Ecce quod in brutis qua: funt intempe-ratiora^. hominibus inueniantur operationes dabitur arqualistemperatura. Sed quomodo defendemus Galenum, qui loris cit. admittit equale ad pondusi’Noscum Curtio Viro dodillimo conciliabimus Galenum cfi philofophis,dicendo,Galenum concefifle aquale ad pondus quo ad fenfum,non quo ad ratione: quia medicus non confiderac pundua! ia; fic Galenus dum dicit temperamentum xquale ad pon dus elle cutem internam vola: manus,per tcquale intelligie iquale|ad iuftitiam & non ad pondus, quia & Galenus palfim& Ariftotelesq. meteor, conueniunt, omnes formas, omnes temperaturas fieri ab efficientibus fuperantibusqualitates C palfiuas, & non a paribus virtutibus:quia a paribus virtutibus nulla temperatura,nul)aforma,& nuilaadiofieripoteft. Q V AE S T. XXXII. AN TEMPERAM E NTVM VALDE proximum aquali edat operationes perfe-&iores,quam temperamenta inxqualia. ' A C O B V S de partibus Mercatus, & plurimi alij putant temperamentum aquale non edere operationes ita perfedas, vt tc-peraméca inxqualia.Nos tamen arbitramur tempe ramentum acquale vel aequali valde propinquum effe illud quod efficit perfedifiimas operationes. Fundamentum pro noftia opinionedefnmitur a Galeno in arte medicinali cap.8. & lib.de optima corporis conftiturionc cap.j.& alibi dicente perfediffimas operationes indicare corpusfalu-berrimum&C,.temperatiffirnum. Nihilominus hic opinio ita communiter prolata videtur relu dari non folum experientiae,fcd Hippocrati, Ari itoteli,& ipfi Galeno alijs m locis. Experientia: reludatur : quia bruta, qua: funt enumerata inter tempera menta iniqua! ia, viden tur edere operationes perfediores, quam homo Hippocrati reludatur hec opinio,quod fcilicet temperatiora efficiant operationes perfediores: quiain lib.deaere,aquis,& locis, dicit,homines degentes inter Aliam,& Europam efletempera-tifsimos: fed addit non efle verifimile,vt in illis fit virilitas, laborù tolerantia, & audacia: quare operationes perfedifsimse non conuenient té-peratifsimo. Ariliot,qui in lib.de memoria & reminife. refert opciationes perfediores adexcelfus , dum dicit, bene memor ari, conucnircijs qui funt ficci-in exceffu-.benè apprehendere ijs qui funt bumidi in excefiu. Galeno,q lib. quod animi mores fequatur tg-peraturam corporis,habet hanc fententiam.-/p/e» dorficcusanima prudcntifsima: fimiliter in arto medicinali cap. x 5. inquit,in cerebro temperato adiones principes efle moderatas, & nonfum-mas. j Hugo Scnenfis videns tot difficultates medita tus eft diltindioncm, qua: his temporibus vagatur per fcholas,qu* eft,quod operationes perfe-difsima: dupliciter confiderentur, vel collediuè, ideft multa: perfeda: fimul fumptx : vel diuifiuè ideft vnicafeiunda ab alijs; Polita hac diftindio ^ neaflerit.in homine temperatifsimo operationes elle perfediores collediuè, fed non diuifiuè: quia licet in brutis vna perfedifsima aliquando inueniatur.illa erit fola, & non multi. Hxcfententia Hugonis impugnatur d Iacobo de partibus & a Mercato, qui conftantertenent, operationes pcrfedifsimas femperproucnire ab aliquo excefiu: ideodicunttemperamentaing-qualia etiam collediuè edere operationes perfediores,quam temperatifsima.-Idquc confirmant experientia,& auótoritate Ariftotelis. Ex perieli-, cia.-dicuntn. perfedifsimum appetitu fieri in fri gidioribus : hinc Hipp. in epidemicis vocat ® aquam voracem,-quia frigida perfedifsimam co dionem in calidioribus efficiunt. Audoritate_> Ariftotelis, qui 30. fcd. probi. 1. inquit melancholicos & non tcmperatifsimosefle prudentes, & in artibus & fcientijsverfatifsimos, ergo perfe difsim? operationes orientur ab aliquo temperamento inequali & non d temperatifsimo. Ad inftantias propofitas refpondemuà“èxGal. i ,detemperamentis cap. vltimo,in homine tem-peratilfimo non cmnes operationes efle perfedif fimas, fimas, fed fohs illàs, qu* conueniunt fpeciei hu- A manatjideft homini, vteft homo: ibique dicit ho mini temperatiftìmo conuenire fapientiam, leoni temperutifiimo fortitudinem, ouitemperatiffi-m*, ve fit mitiffima, cerno remperatiflimo, ve fic velociifimus, cancharidi temperatiflftnae, ve quam citifiìmè exurat. > prseeerea refpondemus ciirn Marfil ib,& cum_. Iacobo de partibus,o mnes al ias operationes col-le&iuè effe perfedioresj in hominibus, quam in brucis, quatenus ordinatur ad nobiliore potétia, ideftadintelledum, & fapientiam:quare,licet vifio non fit ita acuta, vt illa aquilae , nihilominus coniun&a cum intellefìu pluresdignofcetdif B fercntias,q>iaaquilaipfa : quia aquila folu in quadam diltantia videt, homo vero in omnidi-ftantia,& cum omni lumine. Idem dicimus de alijsfenfibus, videlicet de odoratu, de guftu.&de alijs fenforijs, de memoria,& deapprehenfione , operationes, f. effe pcrfe&iores in homine tem-pcratilfimo,quatenus ordinanturad maiorem fapientiam--. . Infuper canfa cur canes,& vultures habeat odo ratum acutiorem non e fi temperatura,fed organa variomodo conftitutaj quia (i de odoratu loqua-mur non admittimus canes, & vultures, ( vt putae Arift. ) acutius olfacere,quia fintficci.-caufa enim C perfe&iffimi odoratus eliquia procefiusmamillares, qui funt organa odoratus defeendunt vfque ad nares; in hominibus vero funt interni, naribus valde remoti, & membrana: interdirlo fe parati, vt non poffint odores ita facile tranare:idé dicimus de vulturibus. Sed exoritur dubitatio: quia fapientia non videtur conueniretcmperatilfimis fed intemperatis: quia Gai. i. de natura humana 5 9. dicit,acumen ingenij conuenire biliofis, prudentiam me-lancholicis.fanguineisverò, qui funt proximiores temperatis,ftoliditatem. Refpondemus melancholicis conuenire prude D tiam,fed non fapientiam : fapientia enim cóftat ex his extremis,iddi ex acumine ingenij, & prudentia . Ad faciendam enim optimam temperatura, quse fit in medio concurrunt duoexcefiiis, bi lis qcft calida,& humormelacholicus qeft frigidus: ex calido enim & frigido,refulcat medium temperamentum. Hinc Gai. 1. de temperamentis vltimo inquit,fapientiam conuenire'tempera-tiffimis. Ariltor. vero dum dicit js. fedio.probl. 1. melancholicos ad fapientiam effe aptifllmos, notandum eft dum dicit effe aptifiimos, quia nó fola melancholia eft illa qute efficit fapientiam, fed concurrit quoque bilis, qua: eft illa qua: E efficit ingenij acumen : melancholici vero funt prudentes, vt inquit Gai. i.de natura humana gp.fa-^ pientia vero non eft pru dentia , fed eft quoddam mixtum rcfultans ex prudentia, 8{ ingenij acumine. Q V AE S T. XXXIII. AN TEMPERAT ISSIMVM MAGIS refiflat caufis morbi ficis,qua m intemperata. Vamuisconfcntiant philo fophi,& medici ferè oin-nes, quodtemperatiffima magis rcfiftant caufis mor bificis, quam intemperata : nihilominus adfunt rationes non fpernenda:, & fapientum audoritates quibus oltendi poteft, in-tem perata magis refifterc. Primum argumentum probans intemperata-, magis refiftere tale eft: i ritemperata magis refilluc febribus,quamtemperatifsima: quia temperata funt viciniora febribus, quam frigida : Imo Gai. 8. meth. cap. 8. & Auicennas lib. 4. cap. de corporibus prarparatis ad febres dicunt, corporaté-perata elle magis preparata ad febres, quam frigida . Secundum argumentum. Hipp.fecunda fed. aph. 39. inquit, fenes iuuenibusminus xgrotare: fenum corpora tamen funt neutra,& nò lalubria: corpora iuuenum falubria;ergo falubria minus refillunt. Tertium argumentum: Arift. 5. fed. probi. 22. quairens, cur corpus temperatum fa-pius in morbum incidat,& facilius fanetur: refpondetquia_» corpus equabile compatibi liuseft : addic hac ver ba immodicum minus Agrotat, fed difficilius fanatur, ergo temperata minus refillunt. Quartum argumétum: Bruta,quorum corpora refpcdu hominis funt i ricuperata difficilius ^grata nt : ergo corpora intemperata magis refillunt. Quintum: Arill.fib. de long.& breuit. vita cap. 4. ait,humidum temperamentum diutius viuere. Praeterea Gai. 6. de tuenda fanit. 4. dicit qui maxime funtjhumidi funt maxime longaui ;fed fic eli, quodmaximè humidi funt intemperati :ergo. Hac audoritate motus Mercatus putabat intemperata magis refiftere, quam temperata. Sed qua vanum fit hoc Mercati fundamentum, paulò infra patebit. Plufquamcommentator vidushis argumentis atque ex alia parte videns Gal. in arte medicinali exprefsè afferentem, corpus faluberrimum nugis refiftere,quam intemperata, dicit elle vt plurimu verum, quod tempcratilfima magis rcfiftant, fed non femper . Quse refponfio eft inxptiffi-ma : quia nulla alia ratione diftinguuntur falu-berrimaabinfalubribus, nifi per refiftentiam, vt dicit Gal. in arte medicina! i,& lib.de optima cor poris conftitutione cap.j. Infuper ipfe Arift. in_. prxdicamento qualitatis ait, de ratione falubris elfc potenter refiftere, de ratione vero infalubris patii, vel nihil refiftere : pofte refiftere pradica- I tur tur in fecundo modo dicendi per fe de ipfo falu- A ma, quia Arift. loquitur de temperatis,& non de bri ; quia definitur poffe refiftere per iplum fa lubre. Ad primu argumentum à Gal.& Auic. defum-ptum,quod fciliccttemperatisfima fint magis pr$ parata ad febrem, quam frigida intemperata.Re fpondemus caufam excitantem calorem in corpo re frigido intemperato non die caufam morbifi-cam,& infalubré,fed faluberrimani, & caufam iu-uantem, & reducentem corpus frigidum intempe ratu ad falubritaté.Sic Hippocrates fecunda aph. 16. & 4-fečt. aph. 57, inquit, febrem foluere có* uulfionem : quia conuulfio fit à caufa frigida : quinta vero fedt.aph. 5. ait, fi ebrius derepente ob- B fidunt. delicatis: ille enim vocat xquabilia,& hac funt t« peratiliiina,& non delicata. Secunda expolitio reijcitur: quia loquitur do primo infoltiti 1 quaerit enim cur temperata fa?pius in morbufcfrihctdant. Nos refi >ondeinus ad dubitationem,& ad Ariftotelem,ceni peratiffima magis alterari quia funt in medio : dicimus tamen magis refiftere, quam intemperata,^ facilius fanari: intemperata^ enim funt extrema,& extrema non alteratur.-quia funt fibi mutuò inuicem remedia: dum vero agro tant inciduut in morbos lethales : quia parum re- mutefeat conuulfus moritur,nifi corri piatur febre quae difcutiatimpadfos, & frigidos humores. In> fuperò.aph.4. ait febrem foluere dolorem circa ilium fi fic fine inflammatione,& fiata caufa frigi & febris in valde frigidis eft loco rernedij. Ad fecundum argumentum de fenibus, quod minus xgrotent, quam iuuenes.Primo refpondemus, fenes minus aegrotare,non quia magis refiftant ;fcd quia in errores non incidunt, vt iuuenes : ideo quando incidunt in errata,& argrotant, facile moriuntunHinc Hipp. in di&o aph. addit hxe verba, fenes tamen diutinis morbis correpti fe-rè vna moriuntur ,01:? quia non rcfiftunt.Secun-do refpondemus fenum corpora effe frigida: ideo non facilè alterari : quia extrema funt fibi inuicem remedia mutuò feiuuanria. Ad tertium argumentum defumptum ab Ari-ftotele.-quodfcihcettemperatiffimum ffpius incidat in morbum,& immodicum minus xgrotet. Conciliator ibi refpondet, Ariftotelem intelle-xilfe dc temperato homine, qui committit pluri-maerrata. Sed fallitur, quia ibidem loquitur de humida minus viuere, quam ficca : fi vero intelligamus de humiditate natiua, dicimus maxime có ferre ad longseuitatem. Quare coli igitur temp«-rata magis refiftere, quam intemperata. TTrientrò Risalitati, qu£ fecundum humant Xf±.corporaconftderatur,& quxefttn comparatione aliorum , qu£ hanc non habent aqualitatem, neque habent propinquitatem aquahtatis, quam prius nominauimus, quam habet homo ,ofto confi-derationum accidunt modi. >Aut enim erit fecundum fpccicm comparatam ei qua ab ea diuerftficatur,& qua eft dc eis, qua funt extra ipfum. Primo prout eft in ipfa Jpecie habita deletili ad id quod eft diuerjum extra ipfam. Aut fecundum fpeacm comparatam ei quod eft diuerfum ab ea, ex eo, quod eft in ea. Aut erit fecundum aliquam partem, uel materiis temperato habita relatione ad intemperata, data fpeciei comparatam ci quod ab ea diuerfum exiftit, paritate caufarum morbificarum,&non de horni eft extra ipfam, eiusfpecie. ne temperato conferuato in phiala vitrea benè obturata,qui nunquam in fex rebus nonnaturali-bus errata comm ittat. Gentilis quacft. 1$. explicat Ariftotelem duo- Aut erit fecundum partem fpeciei comparatam ei quod eft diuerfum ab ea ex eo, quod eft in eius par tefut fpeciei. Aut erit fecundum )iugulare partis fpeciei com- buri modis, primodicic quod Arift. non intelli- E paratum ei quod eft diuerfum ab eo, & eft extra ip~ gatde temperatis faluberrimis, fedde delicatis, j'um , & eft in eius parte, tir eiusfpecie. qui feinpereftugiunt immoderantiam caloris,fri- ^4 ut erit fecundum fmgulare comparatum fuit goris,ciborum,& potuum, & ifti facilius patiun- difpos,t,anibus, qua in ipfo funt. tur. Secunda Gentilis explicatio eft , quod pro- jlut erit fecundum[ membrum comparatum ei biema Arift. poffit quoque intelligi de corporo quod ab eo diuerfum exiftit, ex eo quod eft extra ip- faluberrimo , non de primo mfultu xgneudi- fum in corporefuo. nis : fed folum poftquam corpus lapfum fic in x- ytfnf erit fecundum membrum comparatum fuis gntiidinem. difpositionibusinfe ipfo. Reficiuntur amba: expolitiones Gentilis: pri- In Primam Fen. 200 Auicennas in hoc te*, docet,in homine confi- A eft comprehenfa in termino vno: neque illa quali- derari polle squale ad iuftitiam odo modis: vel dicimus Auicennam diliidere squalitatem ad iu ftitiam in homine confideratam in odo gradus. Primus gradus squalitatis ad iuftitiam efts-qualitas fpcciei humans refpedu vniuerfs natu-rs: quia fub Cf lo nihil reputatur effe homine té-peratius, vt teftatur Galenus primo de temperamentis cap.vltimo,& alibi. Secundus gradus eft squalitas indiuidui humans fpeciei ad alias fpecies. Tertius gradus eff squalitas alicuius partis fpe ciei humans exiftentis fub eodem elimare ad ter cunque exiftit : fed in additione &■ diminutio-nctfcu intenfione & remifsionc duas obtinet extre mitates,ab una quarum cum egrefta fuerit,non erit humana complexio. •pvEclarat in hoc tex.primum modum squali-I / tatis fpeciei humansrquia homo compara cioneanimalium, velftirpiumeft temperatifli-mus.Idem fentit Galenus 1 .de temperamentis vl timo,& 2. eiufdem primo. Additque Auic. hominis squalitatem non confidere in pundo, fed amplam effe eius latitudinem,neque in vnico ter Viw« • » —» ». — — « *'*'■■**' —■ — — nili UlrtUI L1IV V1UJ -I »I v.w ••• • - - - — — - — — aliam partem fpeciei exiftentis fub alio climate. B mino elle comprehenfamffed in hac latitudine ef Quartus graduseft squalitas indiuidui tempe ratiffimi eiufdem partis exiftentis fub illo climate^. Quintuseft squalitas indiuidui vnius partis fpeciei humans ad aliud indiuiduum eiufdem-. partis. Sextuscft quando indiuiduum aliquod huma ns fpeciei comparaturadfeipfumfecundumva rias States: dicitur Plato iuuenis squalis temperatura, refpedu temperaturs qus eft in fenedu- to. Septimus eft squalitas vnius membri refpedu fe terminos innumerabiles incipiendo d faluber-rimovfque ad infaluberrimum,inter quos terminos humana fpecies confiftere poteft,dicimus in numerabilesffcd non infinitos,quia licet indiui-dua fim infinita nontamen termini feu gradus & manfiones quatuor qualitatum funt infitiits:habet enim humana fpecies exceflum & defedum, vitra quos terminos non poteft confiftere: nemo tamen poteft mente concipere iftos terminos feu fymetriam & proportionem qualitatum, cù qua humana fpecies confiftere poteft:quia nemo pof fet dimetiri virtutes hominis & elementorum-.« alterius, ficuti temperatura hepatis refpedu tetn- q Auer.lib.de long.&breuit. vits inquit:Si deter- peraturg ftomachi. Odauus eft squalitas membri refpedu fui met,vt quando eft fanum dicitur squale refpedu illius temporis,quando eft xgrum. Applicantur iit i modi squalitatis ad iuftitiam indiuiduis humans fpeciei, quseftomnib. alijs temperatior,& qus magis approximatur squal i tatirad pondus,quam quxuisalia brutorum, vel plantarum fpecies. Dabit. Au icennas agens de squalitate hominis dicit,squalitatem brutorum valdèdiitareab homine temperatiifimo, brutaque eife longè ma minata elementorum proportionem intelligere mus nobis effet notus vits terminus. Auicennas vero lib. 5 .canonis cap. de theriaca inquit,quod fcientia ponderum elementorum dum viuimus haberi non polliti per pondera intelligendo qua litates& virtutes omnium elcmentorum.Nos cif ca hoc laborauimusjvt faltem aeris pódus quod in mixtis inueniturintelligeremus : oftendimuft queintradatudeaerequa lance, & quomodo aeris quantitas,qus eft in mixtis dignofei poflit« Sed clarius in libro de inftrumentis medicis olte detur. gis intemperatiora quam fit humana fpecies,qd j) Dubit.Auicennaslibrodeanimalibuscompa non videtur,quia, fi ex operationibus perfediori bus colligenda fit maior squalitas , bruta qus edunt operationes perfediores, erunt magis x-qualiarquia fi de vifione loquamur, aquila acutius videt,quam homo:fi de olfadu,vultures:ol-fecerunt. n. (vt refert Auer.a.de anima) corpora occifa in bello troiano procul ad quingenta mil-liaria: fimilitcr canes venantur folo olfudu domi nosfuos; fi loquamur de auditu,mures vincunt homines:fi de robore, Leones. Refpondetur,squalitatem complexionis non Colligi ex operationib.séfitiuis,neque cx robore: ..r------- „ fedexfapientia& prudentia : qus operationes j: nium generatorum temperatifsimus. funt illae, qus indicant temperaturs squalitate rat hominem alijs fpeciebus animalium, & non alijs mixtis , dicendo quod homo fit omnium-«' animalium temperatiflimus. In hoc tex.verò có-paratione generatorum dicit effe temperatiftì-mum: fed fic eft, quod generata non folum com-prehenduntanimalia.lcd plantas,& omnia mixta: Ergo Auicennas eft varius. Refpondetur vtrumque effe verum, hominem videlicet effe temperatiflimum omnium animalium,& omnium generatorum mixtorum.-nullu-queeffe inconueniens.quodcomparatioamplia ri polsit ad omnia generata: quia homo eft oiq- fed in propria quxftione,quae eft, quodnam fit il H>d temperamentum,quod edat operationes per rcftioresjfufius agemus. {'Ecundus uerò modus eft medialis,qui inter duas i3 extremitates huiuslats complexionis extjiens inuenitur in indiuiduo, quod eft in ultimo squalit a tis,ex fpecic qus eft in fine squalitatis,& in state 'T\R'mus medus eft squalitas, qus in homine in qua augmentum adfuum peruenit finem:&bec 1 attenditur comparatione aliorum generato- quidem squalitas,etiam licet non sit squalitas ne- runt,& éfì res habens latitudinem magnum,& non ra, quam in huius capituli principio diximus efte - I t impof- impofsibile inueniri, raro tamen inuenitur,&hic etiam bomo squalitati ucrs prsdttfanon qualiter-cunque uicinus exiftit./«/ fecundum fuorum membrorum coaquationem, uel contraoperantiam calidorum,ut cor,& frigi dorum,ut cerebrum,& hu-midorum, ut hepar, & siccorum,ut ofja ; cum ergo ponderabuntur,& aquabuntur erit uicinus squali tati certa. CjEcundus vero modus «qua! itatis human? fpe il cieieft, fi aliquod indiuiduum inipfaeflet ita temperatum, vt eius temperatura efletmedia inter homines calidifsimos,frigidifsimos,ficcifsi mos, & humidifsimos, ita vt eflet media inter duos extremos terminos , vltra& citra quos non eft amplius humana fpecies : aitque Auicennas, hanc mediam temperaturam ita moderatam nò polle in omni state inueniri : Sed folum in fino incrementi,idefi ab anno i8.vfque ad a^.itavt excludat pueros ob nimiam eorum humiditaté : excludatquehiuenes.quia funt nimium calidi, & fenes,quia funt frigidi. Inde colligimus hanci-qualitatcm nonconfiflerein indiuifibili , quod notatquoqueGalenus i.detuen.fanitatecap.5. vbi reprehendit quofdam medicos,qui putabant optimam fanitatem in indiuifibili confifterej. Sed quia temperatura totius indiuidui refultat ex temperaturis omnium partium corporis:ideo hic temperatura totius indiuidui eatenusfitmo-deratifsima, quatenus talis pofsitrefultareexx-quatione, vel contraopérantia fa&a.vt dicit Aui cennas.ex caliditate cordis, & ex frigiditate cere bri,ex humiditaté iecoris, & ex ofsium ficcitate : additque raro inueniri pofie hoc temperamentum ita aequale,vt fit vicinum squali ad pondus: quia vix vnquam inueniturhomoquixquèin-. omnibus excellat; fi vero inueniretur,in illo fola cutis eflet quam maxime vicina temperamento squali ad pondus. Addit non qualitercunque . ideft hoc corpus fecundi modi squartatiseli val dè temperatum , fed non eft xqualc ad pondus; habet enim inclinationem ad calidum, & humi-dum, vt infra docebit, quia vita noftra in calido (c humido confittiti natura enim efficit membra calida,vel humida, fiditi cor,& iecur q inter calida collocantur,cerebrum & iccurinter humida. 1 Dubit. indiuiduu temperatum,quod eft vi cinum temperamento squali ad pondus,non po tcft inueniri, nifi in regione temperatifsima. At Auicennas nihil dixit de hoc indiuiduo,quod,vt fit vicinum temperamento squali,debeat efle in regione temperata: Ergo eft diminutus. Refpondemus nos,temperatiffimum homine, & vicinum temperamento squali,inueniri pofie in omni regione, dicant alij quidquid velint: quia fi regio fuerit calida corpus pituitofum eua-det vicinum tempcratilfimo : fi vero regio fuerit frigida,corpus biliofumeuadet magis vicinunu. temperamento squali. Deinde notandum eft, quod temperamentum vicinum temperamento squali habeat latitudinem,ita vt Auic.non intel ligatde vicinitate puntuali .-medici enim non A confiderant punftualia. Notandum in hoc textu Auftorcm proponere duos modos,quibus corpus poflit fieri tempe-ratum.-primusett per squationem,vel alternatio nem, quod fit quando exceflus calidorum iungi-turcum exceflu frigidorum, & exccffiis ficcornm cum exceflu humidorum:ex hac enim coiquatio ne, vel alternatione excefluum refultat tempera-tum,eo modo, quo ex aqua frigidilfima, & cali-diffima refultat aqua tepidardicimufque huc teporem faftum ab excefiii frigidi & calidi fieri per squationem,fiue alternationem. Secundus modus,quo corpus noftrum fieri po B teft temperatum,eft percoalterationem fiueeon traoperantiam, qusfit dummembmm frigida vt cerebrum attemperat,& retundit calorem cordis, abfqueeoquod cerebrum mifceatur cordi. 2 Dubitatiomon videtur,quod corpus noftru poffitefle temperatum per contraoperantiam., : quia dum cor retundit cerebri frigiditatem , hsc contraopérantia in homine faniffimoexcitaret aliquam paflionem,qus i nemine perfentitur. Refpondetur,ex contraopérantia refulcare té-peraturamfimilem-.fedfic eft,quod vbi eli limili tudo,ibi nulla pallio fentitunfic febris he&ica_,, quia omnes partes fimili modo funt affed?, non C (èntitunquod non accidit in putrida,qu?lemper variatur: modoenim eft in principio,modo iru» augmento , modo putredo eft in fieri, modo in putrefarò efle: vnde ob varia obieda variaru palfionum fenfus euidentifllmi confurgunt. Notandum cerebrum , & neruos in prima generatione efle frigidiores, quam fintin pueris, quia in pueris percoalterationem fiuècontra-operatiam cordis,iecoris,fanguini«,& fpirituum calidorum partes frigidi fiunt calidiores, & ita calidiores optimè poliunt fuorum officiorum mu nia exercere.Hinc fi partes natura calidi imbecil les,& frigidiufculs euadant, diminutè contra-D operantur in cerebrum,in neruos, & in alias partes frigidas, vnde fit quod &. h* frigidiores fiant. Quare notandum quod nifi eflet contraoperan-tia,partes calidi fierent calidiores,frigidi frigidiores, liumidx humidiores, & ficc* ficciores: omnia enim membra funt prona in fimilemlap-fum.nifi eflet contraopérantia. Hinc fi cor frige-Icatob palpitationem, vel ob fyncopem,cerebra alioquin fanum cueltigio ita frige(cit,vt aliquan do in epilepfiam,vel coma fomnolentum, vel fi-miles affečtus frigidos labatur.Pari modo,fi cere brum inflammeturnon amplius attemperat cali ditatem cordis: vnde cor in fimilem lapfum,in^ E affečtus videl icet calidos, nili, medicus illud) refrigeret, cadit. Idem dici poteft.dum diminuitur aliarum par tium contraopérantia : Hinc,illos,qui affe&ibus frigidis cerebri corripiuntur,valde iuuant qu$ có feruant calorem cordis, ficuti theriaca antiqua, cófe&iomithridatica, oleum de corticibus citri, oleum garyophyllorum,& alia id genus, quibus nili medicus vtatur,cerehrum adeocontraopera-tur diminuendo cordis calorem, vt afte&us frigi- Ji Cerebri refrigerent cor excitando palpitatione A fimilem:vbi enim eft temperatura fimilis,ibi nui Oi illlmi.lnrlrt (imrAnam 1^ .1.. * » i i • & aliquando lyncopem. Notandum fiiniliter,quod con tra operantia qua: tic in ìpio vtero, dum fit conceptus, non eft in omnibus qualitatibus aequalis: quia in infanti bus in lucem editiseli valde difpanhumiditas.nj. adeo vincit partes ficcas, vt per duos annos nec Itare,nec pedibus incedere pofltnt.ded poftquam calor exficcauerit humidum fuperfluum ambulandae deinde currunt:tanta tamé humiditasnó eft in paruis pullis, & in haedis nafcencibus, qui eadem die promptè localiter móuentur:in homi nc vero proportionata coalteratio eft in adole-fcentu&. prscipuèin fine incrementi. 3 Dubitatio: non videtur,quod contraoperan tia membrorum in viuente fit perpetuò neceffa-riarquia fenioreseffent calidiores iuuenibus.-quo niam qui diutius calefiunt, calidiores funt; fenes diutius à corde & fpiritibus calefiunt »ergo calidiores iuuenibus. Refpondetur,fenes diutius calefieri i cordelle fpiritu,& diutius refrigerari d cerebro,& abalijs partibus frigidis.Dcindecaufa refrigerationis Te nuih eft continua exhalatio & confimi pti.o humi di radicalis, quod humidum eft caloris pabulu la pafsio percipitur, vt docet Galenus hb.de inar-quali intemperie cap.6.Hmcin febribus,qux ha bent calorem fimilem & vniformem, vt in he dicis,d febricitantibus calor non fencitnr. 6 Dubitatio:fi corpus temperatum refultarec ex membrorum contraoperantia , non daretur corpus falubre femper, quod d Galeno proponii-tur in arte medicinali, probatur conlequencia_»,? quia contraoperantia eft dum corporis partes, feu membra inuicem alterantur : fed hxc alterando non fit ab agente acquali, quia ab squali non prouenic adio,fed fit d vincente: ergo corpora^ B nunquam conferuabunturin eodem ftatu, & fic non dabitur corpus falubre femper. Refpondetur,quod falubre femper duplex fit, aliud puntuale,aliud habens latitudinem polita hac diftindionc concedimus falubre femper puntuale non darirdicimufque Galenum per falubre. femper intellexilfe falubre habens latitudinem, fub qua varij conferuantur alterationis gradus:dicimiifqoe, alterationcm contraoperan tie non excedere illos gradus;in quibus bona tem peratura conferuatur. 7 Dubitatio: fi daretur contraoperantia, vt vi delicet vifeera inuicé continuò fe alterarent.non Accedit,quod nunquam exhalat qualitas pafll- umwv..mu*mune tunumio ie alterarent,non ua, quin exhalet quoque adiua:quare,fi humidu C darentur affctìus hs red it arij : qnia ex Auiccnna abfumitur, ipfe calor quoque extinguitur. cor calefaciendo cerebrum impedit,ne cerebrum a nnnrl mpmhr/MUfll rpfrKJPret. Af fprphliim rpfriopp m/4/\ 4 Diibitatiomon videtur, quod membrorum contraopcratiO fit necefi‘aria:quia nullum membrum conferuaretur cum fua natkia temperatura: quia per contraoperantia fingulis horis alterare tur , Hc mutarentur membrorum temperatius : quodaduerfatur experientis; quia videmus temperaturas fimi 1 es per multos annos conferuari. Refpondetur, temperaturam duplicem elfo : aliam acquifiram ab ortu naturs d femine paren tum : hanc dicimus i contraoperantia non mutari, fed conferuari : aliam vero effe temperatura accidentalem: hanc dicimus poffe alterari, & mu D tari: ficuti aqua facile incalefcit, & facile frige -fcit : non tamen interna aqus frigiditas , per quam aqua calida ex fe ad frigiditatem regreditur,ab igne aufertur,nifi ab iplb igne deftruatur. Aut dicimus temperiem non confiftere in pun7 ftoffed habere laticudincm,vt licet alteretur,non tamen mutetur. 5 Dubitatio: non videtur,quod corpus noftru pofsit elle temperatum per membrorum contra-opcrantiam:quia,ficft verum, quod cor femper retundat cerebri frigiditatem, & è contra,& ficci tasofiium jecoris humiditatem, corpora noftra_» ob hanc perpetuam pugnarti feu contraoperan- E tiam maximos angores 8c dolores quotidie paterentur,quod non obfcruatur.-crgo hec contraope rantia concedi non debet. Refpondetur,ex contraoperantia refultare pof fe duplicem totius corporis temperaturam, nimi tum fimilem,vel diifimilem: dum dicit Auicen-nas ex contraoperantia refultare temperaturam fimilem : dicimus per temperaturam intelligere temperatura fimilem iu toco corpore,& non dil- refrigeret, & cerebrum refriget andò prohibet, ne cor immoderate calefaciat, & fic de alijscor-poris partibus: quare affedus hsreditarij in vtero in prima generatione acquifiti in hacperéni contraoperantia centies mutarentur. Rcfpondcmr per contraopcrantiam membro rum non mutari primigeniam temperaturam in vtero matris acquifitam : fed mutari temperatura aduentitiam. Vel dicimus per contraoperantia vtramque temperaturam conferuari, & line co traoperautia vtramque dcftrui pofse. 8 Dubitatio:fi daretur perpetua contraoperantia vifecrum,daretur ex necefsitate perpetua a&io,& rcattio, & fic temporis curfu vnum metri brum in fui natura alterum conucrteret,quod eft impofsibile. Refpondetur, temperamentum squale totius indiuidui refultare ex contraoperantia priuati-ua,& non pofitiua:declaro,priuatiua contraope rantia eft, quando vnum membrum contraope-rando in aliud membrum nihil producit de no-uo,fed folum prohibet,ne vna pars alias fuperet; ficuti cerebrum prohibet, ne cordis calor ira incé datur,vt in membra frigida, & in totum animal imprimatnouaqualitatem,& expellat propria. Similiter cor prohibet ne cerebrum imprimat,& producat qualitatem frigidam:per hanc contra-operautiam perbelle totius corporis temperamé tum conferuatur. Pofitiua vero contraoperantia eftdutn membrum producit aliquam qualitate, illamque in aliud membrum imprimit,& aliqua do deftruit propriam temperaturam : per hanc contraoperantiam corpus temperatum non con feruatur, fed permutatur: hinc cor, dum eft extra 1 i lati- latitudinem ran itaci s politine contraoperatur,& A introducit malam temperaturam in vifcera principalia^ in totum corpus. Quare prudens medicus in fan itate conferuanda primo infpicere debet cor & vifcera principalia ,& deinde quamlibet corporis partetruquia nulla eft corporis pars ita infima: conditionis,qux fi pefsimè affetta fit, non poffit percontraoperantiam pofitiuam imprimere qualitates adeo inalasi vifcera alioquin fana, vt omnia corrumpant, & indiuiduum de-ftrtunt. 9 Dubitatio; videtur quod contraoperantia in corpore non habeat locum : quia neque fieri poteft contraoperantia in corpore temperato, B neque intempcrato.Non intemperato.-quiacon traoperantia i natura inffinita eft ad temperandum,& temperatum non indiget contemperante . Non in intemperato: quia fequeretur,quod vitium vnius membri effec medela alterius inebri, quod non refpondctexperientiauquiamem-bra vitiata nec fanant,nec innant alia membra. Refpondecur, concraoperantiam priuatiuam fieri in corpore téperato,quatenus cóferuat tépe ratum prohibendo lapfum corporis in fimiles Sc in alienasdifpofitiones:contraopcrantiam vero pofitiuam, qux fit dum vtium membrum non folum prohibet lapfum vifcerum,fed introducit no q uamqualitatem in aliud vifcus, permutare temperaturas, de quain hoccafu non intelligit auctor tjofter. Neque aliquis obijeiat,omnem contraopera-tiam effe pofitiuam,quia non poteft reperiri calorici frigus,quod non pofiriuè ag^c. Rcfponde mus nos appcllaffe contraopcrantiam priuatiuam , quando qualitates in corporis partes non introducunt nouas qualitates,quia licet iltar qualitates agant in temperato corpore, dicimus illa attionem pofitiuam effe adeo lcuem, vt per illi non pofsitnoua qualitas in alia membraintro-duci, fed folum prohiberi membrorum lapfus : quia lìngula membra in fimilcm lapfum funt pro nateorenim, nifieffet cerebrum,quotidie magis incalcfcerct,& cerebrum nifieffet cor, quotidie magis refrigeraretur. Idem dicimus de alijs parti busiquare fine contraoperantia temperatura: vi-fcerum Scomnium partium corporis permutaren tur, & deftruerentur. 10 Dubitatio:C>alenusottauodevfu partium citato conatur multis rationibus probare contra Ariflotelcm, quod cerebrum non refrigeret cor : ergo non dabitur còtraopcrantia cerebri in cor: Ariftoreles enim fecundo de partibus animaliu 7. dicit cerebrum effe i natura fiattum ad calore g cordis temperandum. Refpondcmits,cerebrum ex ipfo Caleno atté-perare fpiritus vitales,compcfccre cordis fer uorem »Galcnumquc ibidem non negare cerc-brumuttemperare cor : fed ibi docet non folum in hunc finem fattimi elle, vttenet Anitoteles, fed alijs prxffantioribus vfibuselleinfignitum : quare non folum dicendum clt, cerebrum contra operari in cor & in alias partes, fed exteras om- nes partes,& in cor & in totam corpns*contraopc rari,fic omnia vifcera,qux ftomachum circund.it ventriculum calefaciunt.-fic teftes vniuerfum corpus robuftum reddunt, & fiede alijs partibus: quare nemo vnquam contraoperantiam membrorum negare potuit. TN confiderationc vero cuiufque membri non J. nisi vnius, quod efl cutis, quemadmodum po-ftea dicemus.In comparatione autem fpirituum,& membrorum principalium impofsibile efl huic certa aqualitati effe propin quum ,fed egreditur ab ea tendens ad caliditatcm, & biimiditatem . Vita enim principium funt cor, & fpiritus, qua quidem ambo vehementer calidaexiflunt, ad fuper fluitate declinantia .fruita quidem exiftitpercaliditate, augmentum per humiditatem, & etiam calidi-tas in humiditate exi flit; & ab ea nutritur. \ Vicennasintex. fuperiori quatuotpropo* jT\ fuit,videlicet fecundum modum xqualita tisteperatifsimi hominis effe inter calidifsimos, frigidifsimos,ficcifsimos,& hnmidi(simos:fecun do dixit hunc flatum temperatifsimum non in-ueniri in omni artate, fed folum in fine augmenti . Tertio hunc hominem temperatifsimum non effe squalem ad pondus, fed folum effe vicinum xquali ad pondus, quia xqualc ad pondusnoru. datnr. Quarto hoc temperatifsimum vicinum acquali ad pondus rcfultareex contraoperantia^ membrorum, frigidorum, calidorum, Accorimi} & humidorum. In hoctcxtu vero duo facit : Primo colligit, quod in corpore temperato vicino xquali loia cutis fit omnibus alijs partibus temperatior,licet nec ipfa cutis fit xqualis adpondus.Secundo red dit rationem,cur hoc corpus tcmpcrariflimiun., declinet ad calidum, & humidum, qux ratio eft iffa:quia vitx principium eft cor,& fpiritus ratio ne cord is, atque fpiritus per cótraoperantià ten-ditad calidum:ratione augmenti feunutritionis, vel ratione pabuli caloris,quod eft humidum té-ditad humidum.-Hinc vita ex Arinotele lib. do vira,& morte in calido,&: humidoconfiftit. 1 Du'bitatio:cittis ubAuiccnna in hoctex.& i Galeno t. de temperamentis 2.& alibi conftitui turtemperatiflima, & qux fit in medio tanquam, index,qui omnes exceflus percipiat,& omnia iu-* dicet. Contra hanc fententiam aliqui infurgtmà dicendo,catini nullam habere attionem,ergo ne que hanc habebit, quod percipiat omnes excef-fus,quxcftattio emincntillima. Refpondetur, cuticulam, quam Grxci vocant epidermidem , nullam habere attionem , &dc hac non intclligiturjcutim verò,dequaintelLigi cur,qux clt fub epidennide.habcrc attiones animales, vitales, tk naturales:animales,quia exqui-fito fenfu prxdita eft:vitales,quia viuit meritò ar teriolarum.qu? terminantur adipfam: naturales, quia concoquit,& per fibras attrahit, expellit,& rctinct.PrxtcreaRefpondemusefto, cutim non habere habere a&ionem, quid tum ? non fcquitur, ergo A rit,tria elle membra principalia,& ex eis cerebru caret fenfu, quia fenfus non eft ačtio.-ab Ariftot. quidem non (etnei diduni eft, fentire Cile quod-dau» pati. 2 Dubitatio:non videtur quod vifeera tempe ratilfimi animalis tendant ad calidum & hutni-dum: quia cerebrum ftatuitur frigidum & humi-dum,crgo non calidum. . Refpondetur,cerebrum ede calidum,& humi-4um ratione temperamenti influentis d corde tran(mifli,& non ratione temperamenti innati : cor enim tranlmittit in omnes partes vitam, qux confiftitincalido& humido, quatenus humidu elle frigidum,fed eius frigiditatem non perueni-re ad temperandam caliditatem cordis:addit ex illis tribus vnum membrum effe ficcum,quod eft cor: fedeius ficcitatem non peruenire ad hurnidi tatem cerebri, &. iecons téperandam: vult enim Auicennas concludere , quod fi hoc modo inui-cem omnia tria vifeera fe attemperarent , fierent temperamento squali ad pondus maximè propinqua: fed cum frigiditas cerebri ad cor,& ficcitas cordis non perueniat ad cerebrum,& he-parmec humiditas cerebri, St iecoris ad cor,inde eft quod non fe attemperant: vnde (equitur quod eft caloris vitalis pabulum : hincGalenus lib.de B corpus declinet ad calidum,& humidum,ob hac vfu refpirationis cap. ; .ait,ficuti flamma oleo có tinuo nutritur,ita St calor naturalis (anguine,coque pabulatur, quo ccflante, ceffat St ipfc calor, ideo quando humiditascclTat,calor euanefeie, vnde iure dičtum eft vitam in calido St humido confiftere,intclligendo per vitam adum primu, ficuti intellexit Ariftotcles 2. de anima 37. dum dixit.vineir umentibus efl effe: St libello de morte, St vita vbi dicit, quod generatio viucntis fit prima animae participatio nutritius in calido na turali, St vita fit eius permanfio : vita vero fum-pta pro adu fecundo eft ipfa operatio,qua: à pri ina dependet. A K Embra uerò principalia funt tria, ut decla-JYL rabimus, dr ex eis quidem esi unum frigidum,quod efl cerebrum-,cuius frigiditas non pertte-nit ad cordis,dr hepatis caliditatem temperadam» dr ex eis unum efl ficcum, aut fuc itati propinquit, dr ipfum cft eor, dr eius siccitas non peruenit ad kumiditateni cerebri , & hepatis temperandam. ‘Neque cerebrum efl cum illa frigiditate, neque cor cum illa siccitate ; fed cvr comparatione aliorum duorum cjl siccum,&cerebrum comparatione alio rum duorum efl frigidum. rationem,quia magis poflunc cor,& iccur in cale faciendo,quam cerebrum in refrigerando,8t ni» gis poflimt cerebrum & iecur in humedando, quam cor in cxficcando:dicitenim in tcx. cor effe ficcum vel ficcitati propinquum , quia cor eft moderate ficcum, 8t ile fequetur quod temperamentum xquale fecundi gradus declinet per calidum,& humidum. In fecunda parte dum dicit, neque cerebrum probat quodlibet tndiuiduum declinare abxqua li ad pondus per calidum, & humidtim, ficque probat.'fi cerebrum non eft tantum frigi dum,fup C ple quantum cor eft calidum : nec cor eft tantum ficcum,quantum cerebrum,& iecur funt humida: ergo calida, 8t humida prxdominabuntur: ergo trium membrorum principalium corpusquoquc temperatu fecundi gradus squalitatis declinabit ab xquali ad pondus per calidum Sduimidù: fupponit enim hoc Auicennx ai gumétum,quod cor rcfpedu cutis fit cxcefliuè calidum; cerebrum moderate frigidum:cerebrum, & iecur exceiliuc humida,& cor moderatè ficcum. ‘ Notandum,cerebrum ab Auicenna vocari frigidum non refpečtu cordis,fed refpcčtu cutis : qa refpectu cordis etiam hepar eft frigidum. i Dubitatio: Auicennas dicit tria elle mera* TN tex.fuperiori Auicennasprobauit,quod in braprincipalia,cor videlicet,iecur, & cerebrum : 1 diuiduum xquale, & temperatum pertinens Galenus vero i arte mcd.proponit quatuor; quia ad fecundum gradum xqualitatis declinet item prxter illa tria proponit tcfticulos: ergovclGar neramente xquali ad pondus per calidum & hu- lenus,vel Auicennas decipitur. irudum-.probauit per calidum: quia fpiritus,&L. Refpondetur, Auicemum confidcrallcprinci- cor, qux fune vitx principia in quocunqne indiui pia indiuidui, Galenum vero indiuidui, & Ipc- duo vehementer calida funt: probauit per humi- cici,teftes enim fime ad propagationem & noia- dunvquia fpiritus non flant fine humido, per hu ad indiuidui conftuutioncm. tnidum enini fpiritus augentur,& conferuantur i a Dubitatio.-Pulmo.S: ventriculus funt prin- In hoc tex.fimilitcr probat idem corpus xqua- cipia regentia, & gubernantia induuduunucrgo le,8t temperatum declinare ab xquali ad pondus E non fufticicnt hxc tri.3-, cor fctlicct cerebrum,ot per calidum &. humidum: dicitque membra prin iecurdmmo Argenterius in arte med. reijcic Ga- cipalia indiuiduum confcruantia elle hxc tria, cor,cerebrum,& hepar: fed ficcft, quodhxetria fimulexpenfa,& inuicem conliderataconftituCit indiuiduum d predominio calidum & humidum, obliane racioncnv.quia magis poteft cor in cale-faciendo,quam cerebrum in refrigerando.^ ma gis poflimt cerebrum,& iecur in hu melando qua cot in exficcando, vt inde facile colligi pofl!t,car pustéperatum efle calidum & humidu. ergo&c. Diuiditur hic tcx.in duas paitcs.In prima afle lcnum, qui inter principia indiuidui non collo-cauerit ventriculum,lienem,& pulmonem. Rclpondec Plufqiiamcómcncator propofitx dubitationi, Galenum per principia intelligerc illa vifeera d quibus tranlmicnmtur virtutes riv omnes corporis partes: led ventriculus,pulmone lien non tranfmitcunt virtutes in omnes partes, vt facit eor per arterias, cerebrum per neruos, iecur per vcnas.Nos tamcn.Refpo.exGaleno 6. d« vfu Par.7.triaeflc principia hoc modo; de ratione tione partis principis e fi, vtcoti corpori faculta- A ponunt calorem refrigerancurquei cerebro,&ab tem largiatur,& fecundum hanc rationem folum aere attrailo per proccffus mamilares , deinde cor & cereorum funt principia: ibidem tamen ad conucrtuntur in fpiritus animales, itavtfpiritus dic Galenus clfe quoque parce principe, quxtoci vitales &aer,ficuti docet Gal.in lib.de inftrumetl corpori largiatur materiam ad vitam {impliciter toodoratus , finematena, ex qua conficiuntur ncceffariam,&obhancrationem folum iecur eft fpiritus animales. tertium principium: addit, vel ad propagatione» 4 Dubie, dicit Auicen. cerebri frigiditatem &fic fune tefticuli. Ventriculus non eft princi- non peruenire ad caliditatem cordis & hepatis pium: quia non largiturmatcriam ad vitam firn- temperandamiergo non dabitur contraoperan-pliciter neceffariam.-aliquando funt,qui per dy- tia,quodrclud;aturphilofophix, Galeno,& Aui fleres nutriuntur,8c qui fine alimento diu viuunt: cennar intex.fuperiori. Philofophi«,quia primo quare tria tantum funt principia indiuidui,fcili- degener.abArift.probatumeft,omne agens age cee cor,cerebrum, &iccur, vnico vero deficiente do repati,ergo inter agentia &C patientia dabi- animal illico moritur. B turcontraoperantia.Galeno lib. de inxquali in- l Dubitatio:Auicennas in tex.dicit,cerebrum temperie,& Auicennseintex.aduerfatur. Prece- frigidum non peruenire ad cordis,& hepatis cali rea cerebrum, quamuis diffitum fiticordcScic- ditatem tem parandam: oppofitumtamentenet core, tamen eft maxime coniun&um cum corde Ariftoteles 3.de partib. animalium 7. vbi inquit per arterias, & cum iecore per venas, quare cerebrum i natura genitum effe, vt remittat cor- cerebri frigiditas per neruosad cor, &(_Jecuc dis caliditatem:crgo vel Ariiloteles,vel Auicen- peruenire poterit,8c cordis & iecoris calidatasad nas fallitur. cerebrum. Refpondetur, Auicennam fecutum fuiffe Ga- Rcfpondetur,litteram Mancini de medio tol- Jenum 8.dc vfu par.3.vbi difputat contra Arifto- Jere hanc difficultatem ; quia eius tex, fic legitur, telerei,& probat q> cerebru non remittat cordis ca frigiditas cerebri non eff tanta, utpojjit cordis, &• Jiditatem,tum quia eft magna intercapedine dif- hepatis calorem offium, peramentum xqualeiquiareueracormagispo- &aliarum omnium partium corporisrefultabit teft in calefaciendo,quam cerebrum in refrigera temperatura fecundi gradus «qualitatis, quo gra d°;qu«opiniocohxretdo&rin« Ariftotelis,& dutemperatior nequein humana fpccie, neque Galeni, Galenus eft diuerfus ab Ariftotele, quia fubCjlo reperiri poterit. 6 Dubitatio: Ariftoteles lib.de longit.Ui bre-B uit.vit« inquit, omne animal effe calidum & hu-midum : ergo omne animal erit vicinum temperamento «quali ad pondus,quia temperatura ca lida& humida videtur temperatior : quia vitain calido & humido confiftic:ergo non folum indiuiduum fecund« «qualitatis, vt dicit Auicennac, erit vicinum temperamento «quali ad pondus, fed etiam temperamentum calidum & humidu, •quod non eft ita temperatum, vt «quale fecundi gradus. . . * i Rc- «rucot. voiuIt,cerebrum fadumeilem hunefi-ncm,vt refrigeret cor : Galenus, vero in alios fines longe preftantiores, ad efficiendos videl icet fpiritus animales & ad exercendas operationes principes,qu« fufit memoria,difdirfus,& imaginatio, qu«,vt probabimus.i folo cerebro dependent. Poffumus quoque defendere Ariftotelem, ipsiique conciliare cum medicis,dicédo, cerebru refrigerare cor intelligendo per cor fpiritus vitales cordis,illos videlicet,qui deferuntur per arterias carotides ad plexum retiformem>quia ibi de è Rcfpondet Galenus,primo de temp. ca p. viti- I mo,& fecundo de temperamentis primo huic dif fi cukati, dicens, quod omne animal fit calidum & humidum, fed non in comparatione ad acquale ad pondus, fed comparatum fibi ipfi mortuo: fic càtharis viua eft humidior & calidor cantharide mortua. 7 Dubitatio:dici rAuicennasintextu.cor effe ficcum:Galenus vero fecundo de temperamentis tertio inquit, cor effe mollius cute:ergo cft humi dum,& non ficcum-.ergo cor non exficcabit vifcc ra,vel alias corporis partes, vt fupponit Auicennas . Prxterea fi cor effet ficcum, omne corpus ef-fetficcum: quia magis poteft cor ficcum in exfic- B cando totum corpus,quam vifcera humida in hu meftando. Refpondetur primo,cor effe humidum refpe-čfu cutis: ficcum vero rcfpe&u iecoris, & cerebri. Secundo refpondcmus,cordis fiteitatem, vel cofi derari in latitudine fanicatis,vel extra latitudine fanitatis : fi confidcretur in latitudine fanitatis, dicimus coreffe quidem ficcum,fed omnes corpo ris partes humidas ita contraoperari incoi fanum, vt refultct bona, & moderata totius corporis temperatura: fi vero confideretur ficcitascordis prxtcr naturam,qux eft extra latitudinem fanitatis, tunc concedimus, illam ficcitatem totum < corpus exficcare,& ad maciem,& marafmum cor pus perducere : polita hac diftinftione, dicimus Auicennam in hoc loco intelligcredeficcitatc naturali,in quam contraoperando omnes partes humidx, poffit refukare temperatura falubris,8c moderata. ~VAOdi vero tertij latitudo anguftior eft latitu-dine primi modi,videlicet squalitatis fpe-cialis : latitudinem tamen habet magnam ; <&■ eft complexio, qua alicui gentium congrua exiftit fecundum comparationem alicuius climatis, & aeris. Indi namque complexionem habent ambien tem feu communem fibi, qua fani exiftunt, & Germani aliam etiam fibi congruam qua fani exi-Hiunt,&unaquaque earum per comparationem ad fuamfpeciem fua fpecici comparatione eft tempera ta,qua comparatione alterius non eft temperata: corpus namque indicum, fi ad Germani complexionem fe transferre tentet,agrotabit quidem, uel morietur: qualibet ergo fpecierum hominum, qui funt in regionibus habitatis propriam habent temperaturam fibi condecentem ratione aeris fui cl i'matis, habetquehuiufmodi temperatura latitudinem,qua quidem obtinet duo extrema magni exceftus , uel icfe&us » yxEclarato fecundo modo,vel fecundo gradu aequalitatis : in hoc textu declarat tertium modum squalitatis. Diuiditur iftae textus in tres partes : in prima-, vult,quod latitudo tertij modi aequalitatis fit anguftior,qua latitudo primi modbratioeft: quia latitudo primi modi eft acquai itas totius fpeciei human*, qua; dicitur squalis refpedu omnium mixtorum,quae funt in mundo.-quia nihil reputa tur humana fpecie temperatius. Latitudo vero tertij modi,de quo agit in hoc textu confideratur in vnica parte fpeciei exiftentis fub vno climate temperatiori: ficuti funtGraecia, & innumerabiles Prouinciac fubquarto climate collocat^ : hoc enim clima creditur effe temperatius ab Hippocrate,& Galeno:ifti tamen habent latitudinem-, anguftiorem, quam fit latitudo primi modi:ampla tamen cft refpedhi aliarum latitudinum : eft ampla:quia icalidiflimoGraecoad frigidiffimu maxima eft diftantia. In fecunda pai te huius textus Auicennas affe-rit , in quolibet climate homines habere congruam,& fibi propriam tempcraturam.-exemplif que illuftrat dicens,temperaturam Indorum,fiue Aethiopumrefpeftu fui climatis effe conucnien-temfquia fani fub proprio climate exiftunt^refpe čtu vero aliorum climatum, feu aliarum regionu effe inconuenienté. Similiter exemplificatde regionibus frigidis, vt de Germanis,& Sclaui$,qui licet fint frigidiffimi, & humidiffimi,tamen in_» propria regione fani viuunt,quod non contingeret,fiGermani illico fufeiperent temperaturam-. Aethiopum vel Indorum : quia vel ftatim infirmarentur, vel ftatim mortem obirent. In tertia parte concludit Auicennas, quod incoi* habeant complexionem conuenientem , & limilem fuo aeri,vel fu* regioni: habentque ex-ceffum,& defe&um;fic in qualibet regione cali-difiima inuenitur frigidifsimus homo habita relatione ad proprium clima, & calidifsimus in eo dem climate: fimiliter ficcifsinius ,& humidifsi-mus.Sic in frigidifsima regione inuenitur calidif fimus homo, frigidifsimus, ficcifsimus, & humi-difsimus refpeftu illius regionis. Notandum textum Gracidi effe depranatum: quia fic legit. Si Germanus iter faciet per Aethiopiam agrotabit, & morietur. Non ita legitur in_. tex.Belluncnfi& Mantini. Prxterea hocdiftumGratioIi experienti* ad-uerfatur : quia fcimus noftros Italos, & Germanos perluftraffc Aethiopiam , & alias calidifsi-mas regiones,& Aethiopes Germa niam,&: Polo niam, tamen neque xgrotarunt, neque hačtenus mortui funt : ideo textus legendus eft vt legunt MantinusHebrxus,& Belunenfis hoc modo. Si quis mutare tentaucrit temperamentum morbo cor ripietur,& etiam morietur. Poffunt fine mutitione temperamenti fc confcruare: quia Aethiops fanus temperamenti frigidi in German ia poterit fe confcruare intelligendo de temperamento fa-lubri,quod dici non poteft de temperamento fri gido infalubri : quia tales Aethiopes paulo poft aduentum in Germaniam interirent :è concra_» Aethiopib. febre correptis,cal idis & ficcis frigus Germani* effet remedio,& diutius conferuaren-tur,quam fub proprio climate. Notandum dum in textu dicit, per comparationem ad fuam fpecicm,intelligere perfpeciein non totam humanam fpe»icm , fed illam hominum num multitudinem , quae fub illo climate conti- A huncqulntum effe anguftiorem fecudo.rquiain netur. fecundo non confideratur fpecies, fed indiuiduu temperatiflìmum,quod poteft inueniri in huma-nafpecie. neque dtxit effe anguftiorem quarto; quia fimiliterin quarto cófideratur indiuiduum illius partis fpeciei,qus eli contenta fub vno climate. Infuper addit Auiccnnas, quod hsctempera-tura quinti modi conueniat determinato indiuiduo,-quia per temperaturam falubrem indiuiduu viuit,& fanitate gaudct:aitque hanctemperaturam effe inter duo extrema, iddi inter fuum excef fum & defe&um. Notandum quod Auic.loqua-B tur de temperatura indiuidui, vultque hanc temperaturam effe mediam inter exceffum& defe-__ xionis. In hoc tex.declarat quartum,8>G. dum. Quodveroquslibettcmperatura habeat quintum modum. latitudinem,patet, quia omne quod fufcipitma- Diuiditur textus in duas partes. In prima de- gis& minus habet latitudinem: temperatura vc- clarat quartum modum squalitatis,qui eft,quan ro eli huiufmodi,ergo temperatura habet latitudo comparatur vnum indiuiduum vnius climatis dinem:minor eli clara.-quia temperatura eli in_. cum indiuiduo alterius climatis,vcluti fi compa- prxdicamento qualitatis,cuius conditio cft,vt fu raremus aliquem particularem Germanum cum fcipiat magis & minus, aliquo particulari Aethiope : Ci deindedicimus Quoad verba Auicenn*. Notandum eli,dum alterum de duobus indiuiduis effe temperatius dicit indiuiduum designatumiintelligit quod pof- & proximius squalitati ad iuftitiam, ideft proxi fit digito monftrari& lignari: fi non appofuiffet mitis indiuiduo temperatilfimocxillenti in regio particulam defignatum.fuiffeteius fententia dune temperata. q biarquia etiam fpecies dicitur indiuidua,fed non Differt ille quartus modus d primo & fecun- defignata: fola enim indiuidua particularia fune artus autem modus e fi medius inter duas extremitates latitudinis complexionis climatis,& ipfum; e/i complexio complexionibus fpe-Ciei temperatior. Modus uerd quintus efl anguftior primo & tertio, & eft complexio, quam debet habere indiuiduum defignatum,qua uiuum & fanum repentur, quee etiam latitudinem habet,quam duce terminant multitudinis & paucitatis extremitates. ■j^Eclarato tertio modo latitudinis comple- to: quia in primo confideratur indiuiduum iru artate perfcftilfima : in quarto modo Auicennas nullam facit mentionem de state . Differt ille quartus modus à fecundo : quia fecundus modus ampleditur indiuiduum perfedilfimum,& in regione temperatiflimacollocatum:ille vero quar tus confiderat indiuiduum quomodocunque fe habeat, & in quocunque climate fit,fiue fit tem-peratum,fiue intemperatum: quare temperacilfi-mus Germanus, cuiusequalitasptinetadquartu modum,non eli temperatiflìmus homo:quiaté- : defignata per hic & nunc. Dubitacio:dicit Auicennas temperaturam indiuidui habere latitudinem,-quod non videtur; quia indiuidui temperatura eli illaquf diuidi nó potelljfedfic eft , quod indiuifibile eli puntuale,& puntuale caret omni latitudine. Refpondetur temperaturam temporis motne to confidcratam carere latitudine : fi vero confi-deretur per aliquod breue fpacium ftatim habet latitudinem: Hinc temperatura infantis differt 4 temperatura pueri: imo quocunque dato tempo- peratilfimus homo refpetu vniuerfs fpeciei hu- ^ ris fpacio alterantur temperatur*,& dum alterati mans pertinebit ad fecundum gradum squalita- tur habent latitudinem. Debes autem fcire, quod omne indiuiduum debet habere complex 'onem sibi propriam,&peculia rem, in qua alium fupple hominem ei affidare, uti communicare raro contingit, aut eft impofsibile. Mantinus legit nullum aliud poffc communicaro. Exponunt ferè omnes, quod non pofinitinue niriduo indiuidua, quse habeanttemperaturam omnino fimilem, fed quodlibet indiuiduum habeat particularem temperiem, qus ita ei conue-niac>vt nequeat alijs conuenire: hxcque tempera tis. Hic notatur error Empiricorum medicorum, qui nulla fačta squalicatij- differentia,vtuntur ea dem medicina in Italo, ac Germano,vel alterius nationis: cum naturx fint v alde diuerss,& medicamenta valde diucrfa requirant. Quo ad fecundam partem',ideft ad quintum-. jnodum.Primo occurrit confiderandum,quomo do hic quintus modus fit anguftior primo,& tertio. Dicimus nos effe anguftiorem primo : quia primus concinet totam fpecir m,qtis dicitur tem- peratilfima refpe&u aliarum fpecierù animali«: £ tura i nobis exafte fciri, & concipi minimè po quintus vero modus continet latitudinem vnius indiuidui refpe&u alterius indiuidui : dum dicimus vnum indiuiduum effe al;o magis temperatum.Pari ratione dicimus, huc quintum modum effe anguftiorem tertiotquia tetiuscontinet illa hominum multitudinem,qus contenta eft fub vno climate:ideo hic quintus medus,qui confide raturin vnico tantum indiuiduo refpedu alterius indiuidui eft anguftior tertio. Pretcrea non dixit> teft:Imo hsc peculiaris natura indiuiduorum efficit artem conieóturalem. Superiusoftendimus medicinam effe conie&uralem ob quinque cau-fas; prima eft ratione proprietatis nature, quam vocant idio/yncrifiam:Galenusenim fecundo de ratione vičlus com. 11 .& j .methodi feptimo,inquit, fi naturam propriam quamidioiyncrifiam vocant exquifitè cognofccrcm , talem meputa» rem,qualem fuiffe ferunt fifculapium: de hac lo- quens « quens Galenus primo de ratione curandi per fan A guinismiflioncm cap. i. dicit, neccffaritim elio nonfolum communem naturam,fedetiam propriam dignofccre.fed hoc in artis operi bus difficile eft: addit, peculiarem indiuiduorum natura nec dici, nec fcribi poilè.-natura peculiaris eft ve-luti fi quis talis fit, vt valde ab odore rofarum lxdatur, qui ( fi medicus non aduertcns illi praebeat fyrupum rofatum fallitili Ci) facilè incidat in animi deliquium, & in fyncopem, & facilè inde moriatur. Similiter funt quibus infenfus eft ca-feus. Praeterea funt alia: tres caufx,qux medicina efficiunt coniečturalem : quarum prima eft morborum quantitas,de qua loquens Galenus p.me- B thodi cap. 15 .habet hanc fententiam: vt verum— exhibeatur remedium non folum oportet cogno fcere morbi fpeciem,fed etiam eius quantitatem, quae eft certa menfura recefiiis à ftatu naturali, quam fola coniedura adequi poffumus. Nos vero inftrumentis vatijs adinuenimus quantitates fiue certas affeftuum menfuras ante nosnonanimaduerfas: fiditi pulfilogiocertam menfuram frequenti* , & raritatis pulfus repe-ritnus. Infu per inftrumento vitreo fuperius deferi pto certam caliditatis, & frigiditatis menfuratn obleniamus. Preterea inftrumento hic appofito dimetimur humiditatis, & ficcitatis gradum, qui vnicuique eft faluberrimus, fed variatur pro varietate temperatur*,temporis, & regionisrquia menlura hu miditatis qu^nobis eft faluberrimafubdioVe- E neto , eadem non refpondetNobisexiftentibus fub dio Patauino: index enim appofitx figuri indicat fecundum gradum humiditatis qui nobis magis proficuuseft Venetijs, quam Patauij, ficuti experti fuimus. Secunda caufa cur medicina fit coniečturalis eft remediorum quantitasrde qua loquens Galenus libro de curandi ratione per (anguin.mifs. cap. 12. dicit remedij quantitatem artem efficere coniečhiralem. Tertia caufa eft quantitas virtutis, nifienim- fciamus quanta fit virtus, fcire non polfumus qui tum debeat effe remedium. Demum eft coniečturalis ratione conditionum indiuiduantium ,qux caufa differt ab idiofyncrifia, quia idiofyncrifia ideft propria natura pluribns conuenit,ficuti disunì eft de ljsqui odore rofarum maxime vexan tur:conditiones vero indiuiduantes funt illi qup vnico indiuiduo conueniunt,& nonalijs, qu* declarantur per hic,& nunc. Q, V AE S T. XXXIV. 4N POSSINT IN V ENIPI DVO particulares homines in temperatura omnino ftmiles. VICENNAS in tere, fuperiori aperrè negare videtur,quod polline in-ueniri duo homines, qui habeant temperameneu omnino fimile : quia dicit, omne indiuiduum-habere complexionem— libi propriam, & peculiarem. Haly in arte pania, & Conciliator differentia 23. putant,reperiti non polle duoindiuidua qux eandem complexionem punftualiter habeant: id que probant ratione, 8caučtoricate.Ratione, primo,quia dicuntomnia vanari ob varium afpcčt u c?leftem:alius enim afpeftusrefpicit latus dexerù vteri, & alius finiftrum, & quodlibet latus habet diuerfum zenithnmpoffibileenim eft,quod duo corpora eundem occupent locum: mio dui acus exiles maxime coniunčti habet zenithdiucrfum: ita vt in hoc Aftrologi non malè fenciant, dum dicunt,vnius hominis natiuicatem non alfimilari natiuitati alterius: idem quoque inferunt de tepe raturis,afferétes ob tà varios ciloru afpcčhis non inucniri duas omnino fimiles temperaturas. Secunda ratio eft, quia in quolibet gradu manfio-nes funt infiniti fecundum magis,& minus differentes : ergo in eadem manfione plura indiuidua reperiri minime poterunt. Infuper probantaučtoritatcPorpliirij afferen tis per ipfum locum indiuidua differre, ita vt locus fit principium generationis,vt pater. Auerroesó.coll.i. videturalferere, quodpof-fint inucniri duo particulares homines, qui omnino limili gaudeant temperamento, eadcinque vtantur viuendi norma : vnum tamen ob varium materi* apparatum effe altero falubriorem. Oddusin hoc loco difputansdc haere inquit: nullam harum opinionum habere dcmonftratio nem: & quamuis indiuidua videantur aliquando omnino fimilia,inquit effe quo ad fenfum fimi-lia,& nonprarcisè. Ex al ia parte. Nos arbitramurr,quod polfint inucniri duo particulares homines opinino limi Ics Ics iti cemperatura:quod confirmabimus ratione au&oritate,& experientia. Prima ratio probans duo indiuidua in temperatura effe omnino fimilia ha?ceft : nonne dati-tur temperatura:: calidae &. hmnida?,qui in pluribus mdiuiduis effe poffunt? nòne dii tranlìt hxc temperatura ad feneàutem qui eft frigida,& fic ca,tranlìt per complexionem pluribus conuenié-tem? ergo poterunt dari plura indiuidua, quxfi-milem polfideant temperaturam,fimilem videli cetin gradu,& in manfione.Secundò,ficuti dan-tur plurima: medicina: calidx, vclfrigida: in prima inanimile primi gradus,vel fecundi, fic poterunt dari duo particulares homines,qui complexionem omnino fimilem habeant. Infupcr cófirmari pót aučk>ritate,& experien eia: Diaus.il. Anguli, de duitate Dei refert, fu i fle duos gemellos ita fimiles in complexione, vt du vnus in rifum incideret,alter fimiliter rideret: du vnus elfct l5tus,vel trillis.vel cibum appeteret,eo dem tempore eadem alteri gemello contingeret. Qmntilianus recitat hiltoriaquorundam gemi norimi,qui fuerunt adeo fimiles,vt ambo ita in_» fimilem aegritudinem caderent,vt de vtrorumque fallite medici defperarent : dccreueruntque neutrum mortem effugere polle, nifi alter occideretur,quod à noftro arbitrio,& fton d Celo dependebat , idqueeorum genitor concelfif.qnoru ine dicorum decretum impium & vanum femperexi ftimauimus : cgleftia corpora quidem inclinant, fed non cogunt. Conciliator differentia 23. fatetur , fe in_, Germania duos vidilfe gemellos adeo fimiles, vt nec ipfe , necalij vnum ab altero unquam reco-gnofeere potuerintie go vna complexio omnino fimilis in duobus reperiri potelt. Veruntanien licet credamus inueniri polio duos homines non foluin fimiles quo ad comple xionem , fed etiam quo ad vltimos gradus complexionum, non putamus tamen duo indiuidua omnino fimilia inueniri polle quo ad conditiones indiuiduantes, qua? (unt hic & ni]nc,& qua: d materia precipue dependent: Arilloteles eni m_. 5. metaphif. 10. ait, numero funt idem quorum materia dl vna:alia vero elt materia Socratis, & alia Platonis,qug materiales conditiones efficiut indiuidua diuerfa. Quare non valet : dantur dux complexiones omninòfimiles : ergo dari poterunt duo indiuidua omnino fitnilia . Primo , quia vt in-diuidua fint omnino fimilia non foliim requiritur temperaturagradualis,& punčtualis fimilis: fed requiritur fimilitudo compofitionis, fub qua compoficionefunt quatitor genera, magnitudo ,f. litus, numerus, & figura: fub magnitudine numero , & figura fune innumerabiles differentia? : fub fitu vero, & innumerabiles , & minime coin-municabiles: itavi indiuidua inter fe faltem fitti femperdifferant. infuperdifferentia? fpecierum compofitionis citò fieri, fc cito delinere poliunt; temperaturi vero nec cito fiunt,nec cito definiit. Demum compofitionesnon foluminfequuntur B temperaturas, fed etiam materiam dilatantem» vel obftruentem, vel rarefacientem, vel conden-fantem, vel alio modo afficientem indiuidua. Acceditqd in hac perpetua rem mortalium vi ciffitudine femper fiunt mutationes in mixti com politione, modo à quatuor primis qual itatibus, modo d luminibus crleftibus, modo d caulis naturai ibus,8c nonnaturalibus,& modo ab ijs qua? funt pra?ter naturam,quse efficiunt, vt omnia indi uidua fint diuerfa. Quare quod inueniantur duo particulares homines omnino fimiles,non putamus,licet in complexione aliquando per breue aliquod fpacium poffint inueniri duo fimiles . Dum vero Auicennas in tex.fecundu Beluncn-fem dicit, vel raro contingere vel elle impedìbile, quod temperatura numeralis alicuius indiui-dui fitcommunicabilis. Refpondcmus per illam ditìionem (raro) intellexiffe de complcxiono qux reuera limilisin duobus reperiri poteft.quia complexionis gradus non funt infiniti, & non il-lico delinunt,vt cópofitiones. Dum dixit (elle im polfibilc)intellexit,quod nó pofsint dari duo in-diuidua quo ad omnes conditiones fimilia, &Q quo ad temperaturam eflentialem,qux eli rei for ma alteri non communicabilis. Hinc fi darentur duo indiuidua omnino fimi-lia.indiuiduaptr dicarentur de pluribus,&t fic in diuiduaeffient alijs communicabilia. Ad rationem propofitaini Conciliatore refpondcmus concludere,quod indiuidua non den tur omnino fimilia, quod nos concedimus; dicimus enim inueniri poffe in duobus indiuiduis fimilem temperaturam feu complexionem quo ad gradus , &Q manfiones : quia temperatur« non funt ita mutabiles , vt compofitiones. Prxtercarefpondenius, temperaturam duplicem elle,aliam effentialem,qua? eft membronim forma,& fic membra nunquam poffiunt elle fimilia .-quiaforma? funtficutinumeri, &C.quodlibet indiuiduum habet propriam temperaturam incommunicabilem : aliam vero effe temperaturam accidentalem,qua? eft in praedicamento qua litatis, & de hac intelligitnus, quod.f. inueniri pofsint duo indiuidua,qua: eàdem habeant temperaturam feu complexionem : per hanc diftin-ftionem omnia tolluntur argumenta in contrarium allata. Quod vero dari pofsint dug complexiones om ninofimiles, putamuseffie admodum difficile,» : quia corpus humanum conflat ex pluriu membrorum coalternatione, & non eft ficuti aqua,& fimplices medicini, qui fipè inueniri poffiunc omnino fimiles in gradu, & matafione. Dum vero dicebant manfiones complexionis die infinitas,fallutunquia neque in naturali philofophia, neque in medicina datur infinitum, fed in omni re deueniendum eft ad minimum.Deinde medici confiderà« folum res fenfatas:ideo in medicina ab omnib. fpernitur inséfibilitatisdogma. QExtus autem modus eft mediufi quod eft inter ijl duos terminos,quod eft complexio : quam cum habuerit habuerit indiuiduum erit melioris complexionis cuius ìpfum effe oportet. Septimus autem modus efi complexio, quam vnaquccqtte membrorum fpe-cies habere debet\in qua aliud diuerfificaturtaqua-litas namque offis efl, vt ficcitas in eo plus abundet ; & cerebri, vt bumiditas in eo plus abundet ; eJr cordis,vt in eo fit plus caliditatis;& nemorum, vt in eis plurimum abundet frigiditas. iClacom-flexio etiam latitudinem habens ,q tue extremitatibus, feu terminis additionis, & diminutionis terminatur , eli minor latitudine prodiffa in complexionibus procedentibus, 0 Elautis autem modus efl complexio membri fir.gularis, quam cum habuerit erit melioris difpofitmis, quam haberi poteH. T N hoc tcx. declarantur tres modi squalita-X tis, videlicet fextus, feptimus, & odauus. Sextus efl: comparatio indiuidui refpcdu fuimet : Acuti in pueritia aliquis erit Cuius, (in adolefcentia vero, vel alia state erit male Carus j ifte modus potefl conuenire omni indiui-duo, fed non omni tempore, dum enim efl: puer non potefl: comparari alteri stati, quia states non prsfuerunt : fi vero in fenedute fit male Canus potefl comparari preterita; iuuentuti.Qu.in- \ tus modus Cuperius declaratus latior efl, quam ifte Cextus ; quia quintus conuenit omni indiui-duo, & omni tempore: quodlibet enim indiui-duu quotidiè potefl cóparari alteri indiuiduo. Septimus,& odauus modus flint facilcs.-quia fiditi in prioribus modis Auicennasinquifiuic temperaturam ratione totius Cpeciei , ratione partis Cpecici, & ratione indiuidui : ficAuicen-nasinCeptimo, & odano confert inter Ce non totum indiuiduum, fed partes indiuidui, vt inquirat partium temperaturam. Septimus modus efl alijs anguflior: quia in ipfo Colum confideratur temperatura , vnius B membri refpedu alterius : ficuti dum fit comparatio ccrcbri ad cor,vel cordis ad iecur.Exem pia proponuntur ab Auicenna in tex. dum dicit : quod squalitas offis ideftbona temperatura oflis talis fit,vt in offe ficcitas prsdominetur: in cerebro humiditas, in corde caliditas, &in neruis frigiditas : quare, dum hsc membra recedunt ab hac squali partium temperatura-, erunt intemperata: Medici igitur debentin_. praxi hanc partium squalitatem obferuare, vt intelligant rccefliis dnaturali flatu: illoq; intel-ledo facile & mederi,Sc prognofticari poterut. Jnjlrumentum Primum 2 Secundum T Dignofcemus temperaturam calidam , vel frigidam cordis per feptem inftrumenta; in primo , & fecundo fic dimetimur cordis calorem : immittitur in os pars fuperior inftrumenti, qux efl rotunda ad inftar fphcruls.orequedetine-tur per fpacium odo, vel decem pulfacionu ter-tij, vel quarti pulfilogij, quibus pulfus dimetimur: tertium efl ad inftar cotylf depreflf, ex qua egreditur filò,cuiappéfa efl pila plubeaide quarto fuperius egimus:inde aqua in primo,Sc lecundo inflruméto ex vitro confedis contenta, quanto maior fuerit cordis calor, tanto magis defcendet,indicabitq; vltimas graduum caloris differentias: ficque q uotidic experiendo dignofcemus an cordis calor increfcat, vel dccrefcat: cftquc maximi vfus precipue in febricitantibus. Tertium. Quartum, Quinti inftrumenti vitrei pars fuperior applicatur regioni cordis eadem fada obferuationc, ficuti in duobus primis inftrumentis : inde ftatim animaduertemus, an calor cordis intendatur, vel remittatur,vel gqualis conferuetur. Eodem modo inflruméto applicato fingulis corporis partibus dignofcemus in quolibet horgmo mento, quanta fit caloris incen-fio, velremiffio: tempus tamen applicationis dimetiemur per pulfaiioncs tertij, vel quarti inftrumenti , vt didumeft. K Sexd Sextum Inltrumentum. A Sexto inftruméto vitreo facile dimetimur ca- lorem cordis, fcmel, & vehementer expirando ore aperto in partem fuperiorem vitri, qua: con-caua eil.quarexpiratio (i calidior fit, aqua plus mimisvedefcendet, prout cordis calor eritin-tenfior, velremifiior: expiracio enim calidior vitrum magis calefaciet, vitrum magis culcfa-fiutn aerem magis rarefacit, qui rarefačlus aquam déorfum propellit ad certos gradus. Vfu quoque illiusinftrumenti fieri potefl comparatio caloris, & pracipuè febrilis vnius diei ad alteram, feu vnius paroxifmi ad alium : inde certo colIigimus,ancalor febrilis crefcat, vel E decrefcat, Sc per quos gradus. imum nfirummum. jn feptimo inftrumento vitreo manu fpheru- la fu perior apprehenditur : manusque moratur per aliquas pullationes tertij, & quarti in • finimenti : quo obferuato dignofeemus lingulis horis quantus fit calor fanorum, & sgrotan-tium.&an magis, vel minus incakfcant fani, & febricitantes. i>ed in obferuationibus dičloru inflrumento-rum indicantium temperaturam calidam,& frigidam requiritur vtriufque pulfilogij peritia. In tertio à quo pendet filum , cuiappenfus eft globulus plumbeus eodem filo longior, vel breuior dimetimur motus tardiores,& frequenti ores : quanto enim filu m longius efi,tanto eius in otus tardior, & frequentiorfit, quanto bre-ui us , tanto eius motus clt velocior, & frequenti or: maior vero, & minor tarditas, & frequentia dignofeitur per gradus , qui oftenduntuc ab indice pulfilogij . Eundem vfum prxfiat quartum inllrumentum , quo fimiliter dimetimur, & temporis fpatium, tarditatem, & frequentiam pulfus : itautquifque his pulfilogijs poterit motum,& quietem pulfus memoriarcó-fignare,indcq; collationem facere pulfuupra:-fcntiumcunipulfibus fequentium,& pra:teri- torum dierum.In-deque colligemus qualibet die, hora quantusgrt recedant, vel accedant ad ftatutn naturalem . Addimus, quod nullus Medicus fitta felici ingenio, & memoria, qui pof fet fine pulfilo*-gio tenere memoria minimas differentias motus , & quietis arteria:.* ideo, quod alij Medici conie&ura de motu pulfuum percipiunt , nos merito puliilogij cognitionem infallibilem confcqui valemus. Du- Do-Urina 3-c.i. tex. 13 Dnbir. prster očto modos squalitatis ab Au flore propofitos,dantur alij plures:ergo Au-čior videtur in hoc obeundo munere diminutus: probatur antecedens.-quia cuilibet membro poffuntrefpondere odio modi declarati; quod facile probari poteft : non ne primus modus squalitatis ad iuftitiam ab Auicenna propofi-tus erat squalitas fpeciei humans rcfpečhi vni-uerfsnaturs? ergo d fi mili poterimus comparare cerebrum humanum ad cerebra brutorum. Secundus modus erat squalitas indiuidui humans fpeciei ad indiuidua alterius fpeciei: fic d limili poterimus comparare humanum cerebrum temperatiflimum ad temperatifllmunu, cerebrum bonis, vel aliarum fpecierum. Simili-tertertius modus,qui eft de climate poterit applicari cuilibet membro.quod videlicetfub climate temperatiori detur membrum temperatius , quam membra aliorfim climatum. Prstereamodi squalitatis non folu mrefpc-au climatis temperatioris poffunt con fiderari, fed etiam refpeftu fexus,statis, artis, & confue-tudinis:itaut, fi ex climate confurgant duo modi squalitatis , duo quoque confurgentex state,duo ex fexu, duo ex confuetudine, & duo ex arte lolita : ergo longè plures erunt modi squalitatis, quam očto in tex.propofiti : ergo in hoc tradatu de modis squalitatis Aučtor non effugiet reprehenfionem. Refpondetur, quod odo modi propofiti ab Auicenna funt generaliliimi,ad quos omnes alij reduci poflunt: quia ex primo modo, qui fit per comparationem totius humans fpeciei ad alias Ipecies, comparatur membrum hominis ad membrum aliorum animalium : ficuti dum_, comparamus iecnr humanum ad iecur boui-num, vel equinum. Idem de ali js dici poteft : quare nullus modus mente fingi poteft, qui ad očto propofitos non fit reducibilis. Vm autem Jpecies confidcrauerimus,inucnie-V_/ mus hominem certa aqualitati propinquior rerru. T\ Eclaratis očto modis squalitatis incipit X-^ offendere, quisnam exiftisodo propinquior fit squali ad pondus. Verum : quia arbitratur primti, tertium, & feptimum effe modos propinquiores : in hoc tex. vult, primum modum, ( qui erat,quod humana fpecies fit omnibus alijs tcmperatior)efle propinquiorem temperamento squali ad pondus . Quo pofito, hs conlèquentis neceffariò inferri poffunt : ergo indiuiduum temperatiflimum humans fpeciei erit niaximè propinquum temperamento s-quali, qu* indiuidui squalitas pertinet ad fecundum modum:ergo illa pars fpeciei, qus erit fub regione magis temperata , erit omnibus alijs partibus fpeciei propinquior, qus squalitas pertinet ad tertium modum : ergo indiuiduum illius partis fpeciei, quod pertinet ad A quartum modum , erit squalitati ad pondus propinquius. Parimodo dicendum eft defeptimo, & oda-uo : quando enim fcitur, quod membrum fit temperatius alio,fcietur quoque,quod fit squalitati ad pondus propinquius; qui modus pertinet ad feptimum. Similiter fic etiam effe squali propinquius, quando membrum erit refpedu fuimet temperatius, quod pertinet ad odauiim squalitatis modum. De quinto,& fexto nihil dicit : quintus enim eft, quando indiuiduum vnius partis fpeciei re-ferturad aliud indiuiduum ciufdem partis :de B hoc vero nihil dixit : quia quodlibet indiuidu u habet squalitatem fibi propriam,& optimam : vnde fit, quod ratione huius squalitatis pro-prig, & naturalis vnum indiuiduum non fits-qualitati altero propinquius. De fexto nihil dixit: quia in ipfo non confideratur fpccics,fed indiuiduum refpedu fuimet : veluti dum Plato Iuuenis dicitur squalis temperaturs refpedu temperatura,qus illiadueniet in fencčhite : fecit tamen diftindè mentionem de primo,tertio, & feptimo : quia illis cognitis esteri facile dignofeuntur. • Notandum tamen,quod corporis partes non C confiderantur ratione temperamenti gqtialis ad pondus : fed ratione propriarum operationum, qus ab ipfo fieri debent fecundum propriam naturam : fic cor, licet fit maximè calidum,non dicitur temperatum, vel intemperatum, quia fit magis vel minus propinquum squalitati ad pondus : fed dicitur temperatum ratione pro-prigoperationisjdum fcilicet perfediflìmèexer cet propriam operationem. Similiter iecur, licet fit valde humidum,& valde remotum d tem peramento squali ad pondus, fi perfetìifiimè exerceat propriam operationem, dicetur temperatiflimum . Idem dicimus de cerebro, & dc jD alijs partibus: quod fcilicet magis vel minus dicantur temperats, prout operationes proprig magis vel minus perfeds fint. Q lmilitcr, ft omnes mundi regiones luflraueri- Dctf. D mus projetìò compericmus, quod fi fuerit ha- 3 Litatio fub circulo aquinotiiali, cui nulla tcrreflns 1 ■trx' caufa fit impedimento vt montes, maria, vel idge- 14’ nus aliud,neceffariò cius incola eunti is alijs mediocritati certa propinquiores erunt. T N hoc tex. mentionem facit de tertio modo X squalitatis ( qui eft dc aliqua parte fpeciei comparata ad aliam fpeciei partem) dicens, inter omnes Regiones & habitationes, illam fpeciei partem clic temperatiorem , qus eft fub circulo squincdiali : hanc putabat Auicenna* effe maxime squalem, & per confequens omnibus alijs regionibus temperatiorem. Csterunifciendumeft,quod tempore Aui-cenng non erat adhuc inuenta habitatio fub circulo squinodiali. Neque d Pcolemso, qui fuit K a tem- tempore Galeni, mille annis feilieetante Aui- A cennam ,in fna Geographia deferibitur aliqua regiofub illocircuio habitabilis. A Lufitanis tamen poft obitum Auic.nonnullis centenis annis, dum iter facerent per caput bon®fpei,vt per illam femitam in Indias Orientales perue-nirent , inuent® funt fub circulo squinotìiali commodae habitationes : commoda; inquam, quia fol fuper capita illorum nihil ferè mora-tur; ibi enim Zodiacus eft dire&us, & non flexus, Acuti eft in tropicis, in quibus plus mora-tur ; ob quam moram regiones illa: magis in cale, feunt. Deinde funt commoda habitationes /‘quia B ibi eft sequatio dierum, ac notìium : nodes ibi fempcr funt duodecim horarum : in quo fpacio àcr ita refrigera tur, ve non incalefcat, nifi d meridie , quando fol reda defeendit ad onzon-tem, redaque tendit verfus nadir: quod non accidit in tropicis, vclalijs regionibus, quod videlicet fol media noifte d nobis tantum recedat . Dum dicit Auic. cui nulla terreftris caufa fid impedimento, vt montes, maria, vel id genus aliud,intellexit, habitationem fub circulo gqui-nodiali dfe temperatiorem ratione afpedus cg-leftis : non ratione montium, marium, & alia- C rum caularum : primo ,quia ratione montium aer aliquando eft falubris, & aliquando infalu-bris : Salubris,fid ventis feptentrionalibus libere fit perflatus: infalubris, fiauftralibus fit expolitus . Si vero habitationes fintin montium fum-mitatibus, licet ab omnibus ventisperflentur, non tamen funt temperat® : quia vbi ficcitas prgdominatur,ibi non paruus fit recefiiis d temperato : inferuit tamen ficcitas motibus, quia efficit homines animofos & ingeniofos. Si vero habitationes fint humid® cum ali-quo tamen ctliditatis predominio funt tem- ^ peratx : vt apud nos Patauij Venctijs, & prope Benacu,& inalijs fimilibus locis,in quibus certe homines flint magis longguirhumiditas enim in viuentibns proximior eft squali ad pondus, quam ficcitas : quia vita in calido & humido confiftit. Ratione marium poteft impediri habitatio fub circulo squinodiali, ficuti teftatur Albertus Magnus libro de natura locorum, vbi putat, maria-fub Zona torrida impedire habitatione. Pari modo Arift. 2. meteororum fu m ma fecunda cap. 2. arbitratur, & propter maria, & pro- F pter radiorum rectitudine illam Zonam qu® eft fub circulo squinodiali ede inhabitabilem, fed non diuinauit. Terram aliquam elfe inhabitabilem propter maria contingere poteft ob duas caufas: quarum prima eft, fi marra illam terram cooperiat. Secunda ob maximorum fluminum oftia.qu® fint prope mare fine fludibns & fine profunditate: ibi enim colligitur quidam limus maxime humiduSjSc maxime putredini obnoxius; ficuti Rom® in locis prope tiberim obfcruaturiSimili-ter in pluribus Flandri® partibus ; fic apud nos, vbi influit Padus, Limus delatus adortium, & ad mare minus profundum aerem coinquinat, vnde infalubris , & aliquando inhabilitabilis redditur locus : quia ficuti aer moderate hu-midus faluberrimam efficit habitationem, fic maxime humidus malam, infalubrem, & inhabitabilem . Dum addit Auic.vcl id genus aliud impediens, videlicet habitationem fub circulo squinodia-li. Per h®c verba plurima intelligi polfunt, nempe vel propter arenas, in quibus nihil na-fcitur, regionem elle inhabitabilem : vel propter animalia ferocia,qu® ibi funt innumerabilia , vt Leones, Tigres,& alia d quibus incoi® fe tueri minimè valent, vt ex relationibus Africanis habetur. Referunt homines, ibi fieri animalium rapacium pabulum: neque incolas terram colere, nec fe tueri pofle : quia Leones ro-buftiflimi, & vclociffimi fa per domicilia hominum difliiltantcs illos in cibum conuertunt. Pr®terca plura alia pofliint habitationem a-lioquì temperatami e idere ex accidenti i u habitabilem: Exemplum habemus in Regno Neapolitano de Puteolana proumcia, qusprifeis temporibus erat & tcmperatifsiraa, & maximè habitabilis: modo vero, poftquam eruperunc ignit® quadam cuaporationes, reddita eft intemperata, isc inhabitabilis : Idem alijs rcgio-nibusacadcre poteft. Concludit igitur Auic. quod nifi montes, maria, vel genus aliud impediat habitationem fub circulo ®quinodiali,ho-mines ibi effe propinquiores certg squalitati, quam iqcqlas aliarum regionum . * I T .Am enim monflratum cH nobis falfam effc^ rioti. JL eorum opinionem , qui intemperantiam af- j.cap. ferunt illic ad effe caufam rettitudine radiorum fo- t.tex. lis : rcttitudo enim radiorum minus ibi malum ope- 1J* ratur, minufque aerem demutat, quam rettitudi-nis propinquitas apud nos, aut apud eos, qui funt in maiori latitudine,quam nos, licet rettitudinem non habeamus: amplius autem omnes difpofttioncs morantium in linea equinoziali funt difpofttiones nobiles fimiles. Tacque ibi aer impeditur impedimentofenftbilr, fed eorum complexionibus femperrftft-milis. Et ad hanc fentcntiam affirmandam iamfecimus dittionem. I , ( T N hoc tex. reijcit opinionem Ariftotelis,Ga-JL leni, Virgili;a Giorgicorum,Ouidij i.Me-tamorfofeos, & omnium antiquorum credentium, fub squinodiali nullam effe habitationem : quia ibi ob radiorum folis reòfitudinem omnia torrefiant. Diu iditur hic tex. in tres partes. In prima_» negat ibi effe intemperatam habitationem. In fecunda contradicit Ariftoteli, quod reditudo radiorum percudentium illorum capita magis alteret, quam apud nos. In tertia reddit rationem , nem,cur habitatio fub sequatore fit bona,& eft, quiadifpofitionesaeris funtfimiles,& vnifor-mes : .eafque vocat nobiles : quia tales dependenti Celo : omnia enim qua; i Cglo habentur, nobilia vocari poflunt. Demum Auicennas dixit, fe edidifle libellum, in quo confirmabat hanc opinionem de optima habitatione fub linea xquinoftiali. Perditìionem intelligic aliquem tratìatum de hac re abipfo fuifle in lucem editum : hic eft fenfus tex. Ex tex. colligimus tria proponi ab Auiccnna argumenta oftendentia fub equatore habitationem effe temperatiffimam. Primum tale eft : Sol magis calefacit terram per longam moram, quam per radiorum re&itudinem : fed fub x-quatore minorem habet moram, quam in alijs climatibus, in quibus minor eft rečtitudo ; ergo ibi minus terram calefaciet. Secundum argumentum tale eft. Ea regio eft tcmperatifsima,quxa:qualiterdiftat ab extremis qualitatibus : fed habitatio fub equatore eft huiufmodi : ergo eft temperatiflima. Minor probatur, quia vbieft aquatio dierum & no-tìium,ibi eftaqualitas : & vbieftaqualitas, ibi caliditas eft aqualis frigiditati, & perconfe-quens temperata : ergo. Tertium argumentum defutnit ab operationibus , du m dicit difpofitiones morantium fub aquatore clfe nobiles, & fimilcs, ideft temperatas: ergo & regioiila eft temperata. Refpondet Auerroes ad Auicenna a/sumptum , negando quod plus faciat mora, quam radiorum rečtitudo: idque confirmat experientia: non ne in tertio climate eft maior caliditas , quam in quarto ? attamen in tertio minor eft mora, & maior rečtitudo, quam in quarto : ergo ratione reftitudinis, & non ratione mora:, vt dicebat Auicennas, fol magis calefaciet. Cétra Auerroem dicentem plus polle radiorum retìitudinem in calefaciendo, quam moram, eft ipfaexperientia : quia Lufitani,qui quotidie iter faciunt in Indiam tranfeunt per lineam xquinotìialem, referunt fub eadem linea, aerem elfe temperatiflimum, caufa eft : quia fol media notìe perueniens ad illorum nadir adeo ab illis recedat, vt aeris frigiditas ita diu duret, vt fole quoque exiftentein meridie non valde incalefcat. in fecundo vero, & tertio climate folinterdiu & magis moratur, & media node non tantum recedit : ideo calor interdiu acqui-fitusjpernočiem non ita temperatur. Prxterea per mora fol magis calefacit, quam perrečtitudinem : Auicennas enim in 2.fendo-drina 2.cap.y. inquit, quod fol licet in meridie capita noftra magis feriat,tamé maior caliditas ibi obferuatur tribus horis pomeridianis • Addit Auicennas loco citato, quod quando fol eft in Leone, licet magis diftet à noftro Zenit, qua dum eft in Cancro : tamen maior caliditas ob-feruatur in Cancro: ergo inora magis calefaciet, qtiain radiorum reditudo. Addi poteftalia_. ratio, cur Regio fub linea scquinoftiali fit ma- A gis temperata, & eft : quia ha?cRegioxqualiter diftat ab omnibus ventis, ideft ab auftrali, &Q, boreali, qui folent aerem alterare, & inuicem fc arqualiter attemperare. Quare Auicennas maxime laudaduseft, qui nulla habita prxeognitione Zona: torrida: potuerit fuo felici quidem ingenio diuinare Zonam illam torridam fub xquinodialidic habitabilem , quod neque Ariftotiles, Plato, Hippocrates,-neque infiniti ali] viri fjpicntiflimi di-uinarunt. Sed vix quidein erat credendum, tam immenfam longitudinem, & latitudinem Zonx torride efle inhabitabile, dicimus immen-B fam latitudinem : quia ficuti fphera verfus polos inclinans niagis conftringitur : fic inclinans verfus gquinodialem magis dilatatur. Auicennas folum deceptus fuit, dum dixit, quod habitatio fub linea gquinodiali fit omnium tem-peratiifima : Lufitanienim referunt,& in infula Sandi Thomg,& in alijs Regionibus, qua: funt fub eadem linea xquinodiali, quod homines ibi fint imbecilliores, & timidiores : neque elfe conferendos in corporis & animi dotibus cum Europcis. Prscterea neque ibi obferuatuc maior longxuitas, quam hic. Caufa ob quam Auicennas putauerit , fub C sequatore habitationem effe temperatiflimam erat, quia credebat, ibi aerem non alterari, con-feruarique fimilem, & conformem illorum hominum temperamentis : ibique non elfe modo calidum, modo frigidum, modohumidum, & modòficcum; ficuti eft apud nos: vbiacrferè femper eft diffimilis : ideo Auicenna: fententia partitn eft laudanda,partimq; damnanda: laudanda, quia diuinauit fub sequatore elle habitationem, quod ante ipfum nullus phylofopho-rum , nullufque Medicorum vnquam concef-fit: damnanda vero,quia putabat, aerisinx-qualitatem reddere habitationem incorninoli dam. Potcft tamen probari experientia, & ratione , noftrum aerem ita diflimilcm & inxqua-lem die maxime laudabilem : Primo radono : quia omnimoda aeris fimilitudo efficit homines debiliores. Hinc apud nos in affiate, fi corpora fint debilia, hyeme concentratur calor, & fiunt robufta: vnde Hippocrates 1. aphorifmorum ventres hyeme natura calidiffimi : ideo fumus robuftiores, quam qui degunt fub linea sequi-nodiali. Infupec damnandus eft Auicennas, dum credidit, aerem fub gquinodiali elfe fimilem, & vniforinem : ftandum enim eft in his E experienti^ : referunt enim in menfe Martio, & Septembri, quando fol tranfitper eorum Zenic, aerem fieri nubilofum,& caliginofum: dum vero recedit ab equatore, flatibus pcrniciofis infa-lnbribns perturbari, quod certe Auicennas nexi diuinauit. Dubit. dicunt mutationem ad infolita cflo multorum malorum caufam : hac ratione apud nos aerem non efse bonum: quia gftate patimur magnum calorem, hyeme magnum frigus. K 3 Refpon- T>oct. 3 **?• ì.tex, J6. Refpondetur, mutationem ad infolita, dum fcnfimfit, non efle damnandam :ficapud nos ex acre gftiuo non ftatim ad intronfimi frigus accedimus : fed ad autumnum, & fìc fenfitn fine vllo detrimento magno frigori affuefeimus. "1} Off iftos antemitti in quarto morantur clima-L te maga temperati cxifitmt: non enim aduruntur propter moram rečlitudinis [olis fuper eorum capitaci'que elongatur ab eis parum, ficuti fit im limate fecundo & tertio, tacque congelantur ficuti contingit ijs,qui in extremitate quinti climatis habitant qui fecundum latitudinem^ funt remotiores, quia fol ab eorum capitibus efl remotus . In indiuiduis vero efj indiuiduum magis temperatum, quod efl exparte temperatiori,&cx fpecic temperai mi. Vm probauerit in tex. fnperiori,habitatio- nemfub circulo equinoziali effe tempera tiorem, nifi montes,maria,vel aliquod aliud im pediat. In hoc tcx. concludit poft iflos, qui funt fubequatore, illos efse temperatiores,qui deguntfubquarto elimate: quia neq; propter moram folis aduruntur, ficuti aduruntur qui degunt in fecundo,& tertio : neq; congelantur, vtrilli qui degunt in extremitate quinti climatis, d quibus fol valde recedit. Diuiditur tex.in duas partes. In prima concludit pofi habitationem fub gquatore, quod clima quartum fit temperatius. In fecunda tradit duas rationes : prima efl, quia in quarto non ita aduruntur, vtin fecundo, & tertio, fecunda ratio eft, quia non ita congelantur, vt illi qui funt in extremitate quinti climatis, & qui funt in fexto, feptimo, cerano, & alijs climatibus verfus polu m vergentibus,qui funt fecundum laritudinerftd fole valde remoti. Dubitatio occurrit circa verba Auicennte, dum dicit, non ita aduruntur, vr illi qui degunt in fecundo, & tertio climate : quia patet experientia , & Galeni auZoritate ?. aphorifmorum com. 14. qui dicit, in regionibus calidiflimis,& frigidiflitnis loca mari adiacentia efle temperata: ergo regiones in fecundo, & tertio climate mari adjacentes non adurentur: neque congelabuntur loca qux fune in fexto ciimate:quia au rg maritimg attemperant locoru calore & frigiditatem . Hinc Lugdunum Anglig, qug ciuitas mari adiacct,cft in fine fexti climatis, tamen eft temperatiflimi acris. Similiter Regiones in Lybia, & in TEgypto ait Galenus loco citato, d ventis feptentrionalibus refrigerari : ergo fai— fum eft, quod in fecundo,& tertio climate adurantur, & in fine quinti congelentur. Refpondetur tolli difficultatem ex verfione Mantini , qui fic interpretatur, ficuti maior pars coi urn qui infecundo, & tertio climate habitant : dicit ficuti maior pars excipiendo loca mari adiacentia,qug d ventis fgpè rc frigerantur. Quo ad poftrcma verba, dum addit Auicen- A nas, illud indiuiduum efle temperatius, quod nafciturinclimatetemperatiori, & exilia parte fpeciei, qug eft temperatior. Notandum, diZa verba neque in antiqua, neque in Mantini interpretatione inueniri, neque hic erat occafio colligendi tale indiuiduum effe magis temperatum : ideo credimus non fuifle Auditoris, fed ab aliquo fuifle fine ratione appofita. QJ/ m S T. XXXV. SU' 0 D "bfiA M CLI M^£ SIT B temperatius. C D E Vicennas in tex. fuperio-ri arbitratur, fub circulo gquinoZiali habitationem efle temperatiore, nifi maria, montes, vel aliquid Addit, quartum clima, quod cx Auicennacgterisert temperatius.Omnes Ex-pofitores in hoc loco inquirunt,qugnam Regio, fine quodnam clima magis approximetur certg gqualitati : fic & nos alios imitabimur, altius repetendo de climatibus. Antiqui igitur Gcographi diuiferunt totam terram in quinque Zonas : dicebantquc tres efle inhabitabiles, & duas habitabiles. Primam inhabitabilium dicebant efle zonam torridam.* quia nutabant terra ibiaduri propter radiorum rečticiniinem : radius.n.pcrpendicularis , vt dicline ( Iptici, cfi omnium radiorum fortiflimus. Quod vero ibiradij fiat perpendiculares,patet; quia radij in meridie ferientes caput nullam aliud impediat, poft illud fequi vmbram fteiunt. Secundam Zonam inhabitabilium dicebant efle Zonam frigidam # qug eft d circuloarctico vlque ..d polum ex omni parte. Tertiam dicut efse Zonam frigidam d circulo antartico ad polum antarZicum. Duas vero dicebant efle habitabile . Alteram qugd pa-rafleilo Cancri protenditur verfus circulumu, arZicum, dicimus verfus circulum arZicum : quia Antiqui non putabant, quod tota illa terra , qug eli d paradello Cancri vfque ad circulum arZicum cflet habitata. Alteram habitabilem dicebant effe d paradello Capricorni vfque ad circulum antarZicum. Partem vero feptcntrionalcm , qua: protenditur ab equinoziali verfus polum arZicum diuiferunc in feptem climata: fed notandum per clima intclligi illud fpatium , quo longitudo maximi dici augetur per femihora. Hoc pofito defcripfcrunt Antiqui ex noftra parce feptem climata. Primum vocabant Diameroem: quia per Merocm infulam Affricte qua; niloeft circii fu fa pertranfit, fubquo climate ob immen fam eius longitudine,& latitudinem cótinentuc inlìnirg prouincig, & Regna,inter qug funt in fu- lx.fortunata?,Taprobana, Nubi populi, pars A Arabig, & infinita alia loca, cuius climatis maior dies eli horarum 12. cum dimidia. Secundum clima vocabant Diafyenem: quia tranfit per Syenem duitatem iEgypti, fub quo continentur loca innumerabilia, in ter qua? funt Gctuli, finus Perficus, & alia, cuius maior dies eli 13. horarum. Tertium vocabant DiaAIexandriam , quia tranfit per Alexandriani, fub quo continentur maior pars Aegypti, Pcrfia,& plurima alia loca; maior dies eli horarum 13. cum dimidia. Quartum vocabant DiaRhodum: quia tranfit per infulam Rhodum, fub quo continentur B tota Grgcia, infula Cos patria Hippocratis, Sicilia, & alia plura ; maior dies efl 14. horarum. Quintum, vocabant DiaRomam, fubquo Koma, media pars Italis, Bizantium, maior pars Hifpania. Maior dies fub illo cfl horarum 14. cum dimidia. Sextum vocabant DiaPontum : quia tranfit per pontum euxinum, fub quo continentur Lombardia, Venetis, Patauium, maior pars Hungaris : maior dies cfl 15. horarum. Septimum vocabant DiaBorifienem : Boriitene eli flumen Sarmatis, fub hoc eli Germania,Polonia, Anglia, & infinita alia loca. Maior C dies eli 15. horarum cum dimidia. Sed addi pofliint alia climata, ficati octauum, quodtran fit per montes Riphsos, & per paludem Meo-tidem ; vbi maior dies cfi 16. horarum. Nònum clima tranfit per Daniarn^ ius maior dies eli 16. horarum cum dimidia. Prstcreaaliaplura.climata Antiquis ignota inuenta funt bons habitationis ; quia tr. ta terra d parallcllo Cancri vfquead circulum artìi-cum eli habitata, & temperata habitationis pro illis incolis. Sed, quia maior dies illorum, qui flint fub circulo arčtico eli 24. horarum; ideo climata, d primo in quo maior dies efl 12 . B horarum cum dimidia vfquc ad circulum arčti-cum,erunt 24.bons habitationis. Quinimmo per nouas relationes habitas annis elapfis inuenta funt plura alia loca vitra circulum arčtieum conuenientis habitationis, ve-luti efl nona Zembla, cuius maior dies efl trium menfium. Tot igitur erunt climata d primo vfquead nonam Zemblam.quot funt medis hors in fpa-^ tio trium menfium; fed ficefl, quod in fpatio trium menfium femihors funt quatuor mille tricents & vigiliti : ergo climata ex noflra parte habitata erunt quatuor millia tricenta St vigin- E ti,abiectis viginti quatuorfemilioris, qtis pertinent ad squinoctium,refultabunt ergo exno- ifra parre climata 4290. Notandum tamen totidem effe climata a parallcllo Capricorni verfus polum antarcticum. Neque irti, qui degunt vitra circulum arcticurn, incommodè viuunt. Primo : quia licet radij folares fint admodumobtufi; habent tamen dies ita longos, vt terra neceffario redda- tur fertilis.Secundo, quia frigus ibi non cfifum-mè intenfum,ficutialiqui fortalfe putant : quia aer frigidus fua craffitic corporis meatus non fa-cilè penetrat : fic in Germania aer propter maiorem crafiitiein non cfi ita intenfs frigidita-tis,vt inltaliadicet panco tepore durctiratio cfi: quia quanto intenditur de frigore, tantum remittitur dc aeris fubtilitate & tenuitate. Hinc opiti magis refrigerat ita amam,licet amaritie s calida fit,qua amaritie fpoliatum . Similiter mx cum Tale mixta duplo magis refrigerat, quam nix fola : quamuisfal calidum fit, idque efficit : quia ratione falis niuis frigiditas intimiores partes magis penetrat. Infuper quando qui degunt fub circulo arctico habent noctem trium inenfimn vix amittunt crepufcula , Iicet,folab horizonte recedat per ip.graduSjin quo receffii nos in Italia illa omnino amittimus : quia quanto aer cll craffior, tanto diutius crepufcula perfeuerant. His declaratis, qusritur, quodam clima fit temperatius: Auicennasputat, habitationem fub Zona torrida cfle omnium temperatiffi-mani: quia vult infignem calorem sfliuum non fieri ob radiorum rectitudinem, fed ob moram; recte quidem : quiaingflatc maior calor apud nos habetur hora 20.& 2i.quamit>.& iy.quan do Sol habet maiorem rectitudinem. Similiter in fine Iulij maior cfi gfius, quam infine Maij, quo tempore radij folares faciunt nobis angulos rectiores. Nos arbitramur, habitationem fubZona tot rida iliis hominibus efse temperatifllmam, fed non abfoiutè : quia illis, qui funt fub circulo arctico effiet intemperatiffima ; quare nos non admittimus , d iri partem fpccici habitantem fub aliquo climate, qua rationem Coeli magis alijs aproximetur gqualitati'ad pondus; quoniam experientiaobferuamus non diutius viucrc Germanos, quam qui funt fub aquatore . Sed audite quomodo omnesAuctorcs inclinet in bonam opinionem. Arifioteles fecundo me-teororum , & Galenus fecundo de fanitato tuen. feptimo ex Hipp. & Auicenna in hoc cap. putant, quartum clima effietemperatius, fub quo climate erat illorum patria. Aucrroes fecundo coli. cap. vltimo vult, quintum clima effe temperatius; habet.n. hgc verba in fine vitimi capitis, temperatior regio efl illa, qua habet autumni tempus brcne, & tempus veris longum : talefque regiones funt in quinto climate, fub quo erat eius patria ; hac opinione fecutus efl Amatus Lufitanus,cuius pa tria eft Olyfippo, que cfi fub quinto climate. Manardus Ferraricnfis lib. feptimo epifl. epifi. prima cenfet, nofttum fextum clima, fub quo ille erat, cfle temperatius. Albertus Magnus, cuius patria efl Ratisbo-na libro de natura locorum diflinctione prima: inquit,habitationem temperatam effie inter fix-tum & kptimum clima ; reddit rationem ; quia ibi fune homines pulchriores, venufli coloris, • • <■ ‘ & & procer? flatur? : Ratisbona collocata efl inter fextum & feptimum clima. Eccequodomnes laudant, & merito quidem fuam patriam ; quia illa folaproprijs incolis efl faluberrima: idem diximus in libris methodi vitandorum errorum editis ante annos io.dquibus Mercatus noffram (ententiam , & eadem ferè verba_. mutuatus eR : fed tamen alibi aliter fcripfit, quafi quod ciusTheorie?liber non vnius,fed plurimorumauftorum fit: fed redeamus vnde digrefsi fumus, arbitramur fi inueniretur aliquis Medicus Auicenn? interpres cuius clima eflet fub polo, quod putaret illud efse omnibus alijs temperatius , non iniuria quidem : quia non vocamus temperatum,nifi rcfpečtu noflri,quod dicitur temperatum ad iuflitiam. Hinc rctìè Auicennas in tex.dum addit, fi iEthiops te nperatifsimusfecóferret in Germaniam, fgrotaret. Similiter fi Germanus in JE-thiopiam . Hinc fi Elephantes in Italiam ducantur ftatim amittunt vim generatricem, fi in Germaniam, vel Poloniam,nifi in hypocauflis confcruentur, illico moriuntur. Similiter Ze-bel!ini,quiinMofcouia nafcuntur, fi ferantur in Italiam, amittunt vim generatricem, fi in Africam, Ratini moriuntur. Pr?terea confir-matur, nullum clima efle alio temperatius,quia in vno non obferuatur maior longsuitas, quam in alio ratione Coeli, quamuis rarione terrg, & aliarum conditionum terrefirium inueniantuc prouinci?magis vel minus temperar?. Voli. [ ^L.men>bris vero 'uim manifeflum fuit, quod ■*" nernbra principalia non funt squalitati certa 1. tex. multum propinqua : imo oportet, vcJcias,quod ca~ 17• ro efl membrum illi squalitati magis propinquum, quam estera membra, cutis tarnen carne propinquior cft. T N tex. fuperiori docuit, quodnam clima fit tcmperatius.In hoc tex. vero quodnam membrum fit temperatius: erat enim necdrarium,vt Auicennas confideraret, qusnam corporis pars eflet index calidorum , frigidorum, ficcorum,& humidorum, quae eflet norma, & regula omnium temperamentorum. Ideo primo Auicennas dicit,carncin efle magis propinquam illi squalitati, quseflad pondus, intelligendo per carnem non mufculosipfos.necparenchymata, fed carnem fimpliccm, ficutiefi illa gingiua-rum, atque illa, quscRdifperfa permufculos. Odduserrat, durn per carnem interpretatur omnium membrorum fubftantiam : quia parenchymata omnium vilcerum pertinent ad membrorum fubffantianntamentantutn abeft, quod fint propinqua squalitati ad pondus, vc omnia fint intemperata : /ic iecoris parenchyma eR calidum & humidum nonpropinquum squalitati: cordis parenchyma calidum & fic-cum : renum fimiliter diuerfum, ita vt nullum parenchyma fit valdè propinquum squalitati. Deinde concludit Auicennas, cutim die adhuc temperatiorem carne, & magis propinqua temperamento squali ad pondus. Dixit paulo ante, carnem efle squalitati magis propinqua, quam cgtera membra prgter cutim , quia cutis componitur ex temperatura calida,humida, frigida,& ficca proportionata: ex calida, & humida : quia ex fanguine puro alimentum fufei-pit: fanguis enim eR temperaturs calids & hu-mid? : ex frigida & ficca, quia componitur ex fibris, qu? partes funt frigids & ficcs; ideo eft temperata: caro enim hoc modo fit, primo cx femine fiunt fibrg.-fadis fibris effunditur fanguis inter ipfas, & flarim fit caro. AóÀìtyCutim efle magis temperatam,per cutim intelligendo totius corporis cutim, que eR cooperimentum circundans totum corpus, fitque ex venarum, arteriarum, & neruorum extremi-tatibusab ipfo calore dilatatis.-neque per cutim intelligitcuticulam : qusreuera non efl corporis pars, fed excrementum in cutis fumniitatej concretum, neque habet adionem, ficuti cutis.* qus renerà nutritur,attrahit,retinet,& expellit? h?cque cutis eR propinqua magis squalitati ad pondus : quia efl media inter membrorum corporis excediis, ideo potefi effe iudex, & norma temperaturarum. Hinc ab Auicenna, Galeno, & omnibus medicis non iniuria fancitumcR, quod ili? partes fint vocands calids, qus fune cute calidiorcs.-ille vero qu? non funt ita calid?, vt cutis,fine vocands frigids, & fic de alijs qualitatibus . Vafi enim non patitur ab aqua squaliter tem-perata, cunis medietas fu nix, & altera me- j.cap. diet as fit aquaferuens, & forfan squatur 3.tex. inca calefattio fpintus,<& fanguinis cum frigidità- l8, te neruorum.Et fimiliter non patitur à corpore bona permixtionis, ex ficcioribus corporibus, & burniti ion bus, vel magis fluidis, quando fuerint meo aqualia. Et nos quidem fcimus quod non patitur, nifi quoniam non fentit flbi fimile, neque efl firn ile , vel tale quale eSi illud,nifi, quia non patitur ab eo; quoniam fi ab co eflet diuerfum pateretur ab ipfo: res enim qua in materia comenimt, <&• in naturis opponuntur, patiuntur adinuicem, & non patitur res ab eo,quod ei in qualitate communicat, & qualitas fit ci ftmilis. TPVluiditur hieter, induas partes: in prima I / probat d pofleriori, cutim efse temperatam : in fecunda probat d priori. Quoad primam partem: primo probat,cutim efse propinquiorem temperamento ?qua!i ad pondus quo adatìiuas & pafliuas qualitates,ideR quoad caliditatem & frigiditatem, & quo ad pafsiuas, dum dicit, quod cutis quafi non patiatur ab aqua commixta ex niuis, & aqu? feruentis pari portione : ideR quod quafi cutis non lcntiat, vel percipiat caliditatem, vel frigiditatem : dicit quafi, quia imponìbile efl, quod reperiatur?- quale quale puntuale : fi enim cutis eflet temperata A ad pondus,ab alio Umili temperamento non pateretur : ideo dicit, quod cutis quali non patiatur . Per pati intelligendofencire ; ita vt cutis nonfentiret fuum aquale : fentire enim eli quoddam pati. Mantinus in hoc loco ficinterpretatunquafi non pateretur,quia omne mixtum ex pari frigi-ditate, & caliditate declinat dtemperatilfimo-' quiaculiditas eli magis ačfiua,quam frigiditas. Cgterum Mantiniexpofitio non recipitur: quia poteftdarimixtum,quod tantum polleat frigiditate, quantum excedat in caliditatc, &fic caliditas, quamuis ex fe fit magis atìiua , erit jg gqualis frigiditati,Dicimus igitur fuiffe ab Aui-céna propofitam didionem(qua(i)quia reuera hocgqualead pondus lolum animo & imaginatione, &non extra animam conceditur, vt probatum eft fuperius. Demonftrat igitur Auiccnnas in hoc tex. čutim effe temperatam d pollcriori, & d priori : d pofteriori quoad qualitates atìiuas,iddl ad ca-liditatem, & frigiditatem exemplo portionis niuis, & aquf feruentis pari virtute pr^dicg, & quo ad qualitates palfiuas : quia fi gqualiter permifccatur puluis ficciflimus cmn aquahu-midiffima cutis quali non pacitur ab hoc mix- q to ficco, & humido, idelt cutis quali i on percipit vel fentit hanc hunuditatem, & liccitatem pari portione commixtam. In fecunda parte, dum dicit, & nos quidem /icimus: probata priori, cutim non pati d temperato , idell cutim non fentire obietìum temperatum: probatque hoc modo,omne agens agit in pafsum, vt introducat formam, vel qualitatem, at fic eft, quod illa formaliueilla qualitas eft in cute : ergo temperatum non introducet in cutim qualitates limili modo temperatas . Hgc ratio fuffulta eft hoc principio probato ab Ariftotile fecundo de anima dicente, leu- £) tire eft quoddam pati : fed fic eft, quod omnis pallio fit ab agente, & omne agens agit m contrarium : ergo fenfibile agens in cutim non erit limile : quare, fi cutis eft temperata, fenfibile non erit temperatum, neque quo ad fimilitu-dinem, ncque quo ad gradus. Cgterum cum contrariorum eadem fitdifciplina, colligemus, cutim temperatam non pati d temperato , ideft cutim temperatam non fentire temperatum. Hgc ratio Auiccnng fuffulta quoque eft hac Ari-itotilis propoficione tertio de anima : omnerc-cipicnseft denudatum d natura recepti : quare fi tactus debet recipere qualitatem tempera- £ tam,debet effe qualitate temperata denudatus. Similiter fi lingua faporem, & oculus colorem debet recipere,fapore,& colore careant oportec. Dubitarlo non videtur, quod curis fittam-peratioralijs partibus; quia eft terre Uri or carne , ce pluribus ali js partibus : compofita enim eft ex neruis,& fubflaria quadam ghitinofa,qug indicat potius frigiditatem inipfa prgdominau-tcui: ergo non erit ahjs partibus temperatior . Refpondetnr ad cutim terminare non folum neruos,qni frigidi funt,fed venas,& arterias,qug calidg funt. Deinde cutim reddi temperatam ratione caloris influentis d corde, & abipfoce-rebro , qud vifcerum beneficio ita temperamentum cutis moderatur,vt rcfpečtu aliarum partium fit in medio collocata, quare meritò refpečtu aliarum partium tempera ridi ma vocatur. Soluitur quoque propolita dubitatio ab Auicennain tex.dum dicit & forfan aquaturi» ea calefaCho fpiritus & fangums cum frigiditate ncruorum-,. • * i * * * * & Voi autem incute magis cxiflit temperatum esi cutis manus, & quod incute manuscfi j cnp. temperatius e fi cutis volat, & temperatius eius eft quod efi fuper digitos:& temperatius cius (fi quod 19' eji fliper indicem, & temperatius cius e fi quodefl in pulpa extremitatis eius, & propter illud e fi melioris fenfibilitatit , & quod in cute vola magis cxiflit temperatum cfl, quod m digitorum extremitatibus inuenitur : quapropter extremitates digitorum aliorum quafi iudtccs exiflunt qualitatum natura tafiilium : dibet enim declinatio indicis a-qualisexifleread vnamquamque extremitatum: idto,vt agreffumab aqnahtate, <&d medietate percipiat. '"T"1 Ex. eft clarilfimys. Concludit Auicennas,' i cutim qua: eft in fummitate digitorum & precipue fuper indicem effe temperatiore quacumque corporis cute, illamque effe iudicem exceffuum qualitatum tangibilium. Hac conclufio Auiccnna, quod fumma cutis digiti indicis fit temperatior, & fit rerum omnium , q»a tangu ntur verus index, probata eft fuperius d priori, & d pofteriori : d priori, quia illa cutis lit d neruis venis & fanguine : fed fic eft, quod ex cótraoperantia ncruorum, qui funt fua natura frigidi, & fanguinis, & venarum,qug partes tantundem calida funt, refultat tempe-ratiilimuu* ergo illa cutis erit verus iudex. A pofteriori probata eft conclufio, quia hgc cutis vola manus & pracipuè fummitatis digiti indicis non patitur d temperatis qualitatibus adiuis,& paffiuis : ergo illa eft temperatiftima. Prima dubir. cx Aucrroe primo Coeli, & in collig.non datur mixtum temperatifsimiimrcr-go fumma cutis digiti indicis non erit tempera-ti (sima, nec retìus iudex :quia fi effet tempera-tifsima, vel nullas haberet qualitates, vel omnes & fic femper calefacerct.refrigeraret, hn-metìaret, & exficcaret,hocque mixtum tantum elfct grauc, quantum lene. Reipondetur,cutim elle temperatilšimam ad iuftitiam ,ncmpèrefpcfìu aliorum mixtorum , & non ad pondus : Medicus vero eft fenfatus philofophus, quamuis igitur curis recedat ab aquali ad pondus, ille receffus d fenfu non ani-maduertitur. Hoc propolitum argumentum fuit in caufa, quod Auerrocs non admitteret qua- quatuor fimplicia temperamenta : quia dicebat , non datur acquale ad pondus, ergo omnia temperamenta funt comporta ,& nonfimpli-cia : quiaeatenus conceduntur fìmplicia, quatenus vnica dumtaxat qualitas excedit mediocre & aequale, quod nili concederetur, omnia_. temperamenta effent compofita. Nos Medici fumiunisarqualead fenfum , quodefl refpečii-uum, feu ad iuftitiam, ne incidamus in dogma perpetua; pafsionis:illudenim philofophis relinquimus: fupponimufque medium fenfatum, • in quo, fi vna qualitas excellat, dicitur temperamentum fimplex, fi amba;,dicitur compo-fitum. Secunda dubit. non videtur» quod cutis digiti indicis fit temperatilsima & iudex : quiain-ueniunturFofsores, Remigcs,& radici, qui ha-bcut cutem digiti indicis maxime callofam: fed fle efl, quod cutis callofa obtusè fentit : ergo non erit iudex. Rcfpondec Galenus huic dubitationis fecundo de temperamentis vltimoefse intelligédum de cute molli, & non callofa : quia quae efl cal-lofai flatu naturali recedit,& nó efl temperata. clv m s t. xxxvi. ±47^CVTIS VOUsE MAl^VS SIT temperatior, & exquifitioris fenfus quam fit caro, & alia partes. X vna parte videtur i quod caro fitexquifi-tioris fenfus, quam_. curis. Primum argu-mčtumicutedetečta, caro cfl acutiffimi & exquifitiffimi fenfus.* ergo caro erit potior iudex tačtiliurn, qua cutis. De hac qua:ft.fiifius,& diflinčtius quxft. <74. commentariorum artis med. vbi egimus de organo adaequato ipfius tačtus: fuflinuimusque organum radius adequatimi efle innominatum. Hic vero quaerimus , quaenam corporis pars exquifitius fentiat, caro videlicet, an cutis . Secundum argumentum probans carncrru, effe exquifitioris fenfus tale efl: illa cutis exqui-fitius fentit, qug efl proximior carni: ergo ratione carnis in cute fenfus efl exquifitus : quia propter quod vnumquodque cfl tale, & illud magis cfl ergo caro erit iudex tačtiliurn : ergo erit temperatior: quia folum temperatiffimumefl illud, quod cxadìè extrema dignofeir. Tertium.-caro cordis efl exquifitioris fenfus, quam cutis vole manus: ergo cor erit temperatius , & per confequens tačtiliurn iudex . Quartummon videtur, quod cutis fummita-tis digiti indicis fit temperatior,& fenfus exqui-ficioris, quam cucis aliarum partium : quia fub A axillis, & in planta pedum, dum cutis contre-čtatio fit, fenfus fuboritur exqui fitilfimus. Quintum : lingua efl exquifitioris fenfus, quam cutis digiti indicis : ergo &c. SextumiGalenus loquens de ventriculo lib. y.' de vfu par. vult, os ventriculi in fenfu exquifito tenere primum locum: quare Alliccimi; conclu-fio in tex.fuperiori propofita,qug eft,quod fum-mitas cutis digiti indicis fit exquifitioris fenfus , quam fit quguis alia corporis pars,eft damnanda . Septimum illud fenfitiuum quod eftperfe-čtius debet effe temperatius : fed cor cfthuiuf. B modi: ergo cor erit temperatius, & aliorum ta-čtilium iudex : ergo non cutis. Ex alia parte Auicennas tenet, fummacutim digiti indicis effe in medio, effeque temperatiorem, & indicem omnium qualitatum tačti-lium : idqueprobauitin tex.fuperiori a'priori ,■ & d pofteriori. Ad primum argumentum,quod caro (detra-čta cure )exačtius fentiat, quamipfacutis, Re-fpondemus, fenfum carnis, detračta cute, efle morbofum, & deprauatum, &, vt talis non rečic indicat: imo licet carni detečtg temperatiffimum obiečtum occurrat, acre, & mordax fenti-C turffed hoc noneftexquifxtèfentire, feddepra-uatè. Ad fecundum, quod videlicet illa cutis exquifitius fentiat, qu? efl proximior carni,efl affli mp tum omnino falfum : quia ventriculus, & inteftina ipfa, qugnon fune proxima carni, ex-quifitèfentiunt. Deinde fequeretur, quod vbi caro effet copiofior, ibi fenfus eflet exquifitior : quod efl falfum: cutis enim natium, & coxarum adhgret copiofiliimg carni,tamen fenfus non efl: ita exquifitus,vt in planta pedum, Sc in fummi-tate prgputij, vbi fenfus efl exquifitiffimus. Ad tertium negamus, cor habere fenfum ex-D qiufitiorem,quam cutis digiti indicis: cor enim habet nemimi exiguum circundantcm, &non penetrantem ipfum cor. Hinc cor fgpe patitur morbes extremos illofque non fentit : quia eius parenchyma caret fenfu : hac ratione hečtici, 3c tabidi,qui intemperie intensè ficcam cordis patiuntur, illam nec fentitìt,nec percipiunt. Dum vero dicunt ex Ariftotile, cor efse primum fen-tiendi principium : ideo maxime fentire, non valet : anima enim efl principium, quo intelli-gimus, fentimus, monemur, & nutrimur : tamen ipfa neque intelligir, neque fentit, nec mo-uetur,nec muritur.-quare non valtt,coreft prin-E cipium fenfus (ex Ariflotile, quod tamen negatura Me’dicis : ) ergo exquifitè fentit. Ad quartum, quod erat de exquifito fenfu, quod efl fub axillis,& in planta pedum, Rcfpon demus fenfum illum efse deprauatum,&non efse in medio, fed recedere d medio, & in illa contrectatione fenfus indicium perturbari. Similiter in ipfa cuce vola; manus, dum fenfus recedila medio, euadit exquifitior, quod obfer-uaturin hcčticis, licet fint ptopč mortem: quorum tum cutis certe eft intcmperatilfima_,. Ad quintum de lingua, quod fcilicet fit ex-quifitiorisfenfus, & per confequens temperatior, Refpondcmus, fenfum in lingua duplicem čile, tačtus v idelicet, & guftus, ideo videtur ex-quificior. Ad fextum de ore ventriculi. Refpondcmus innumerabilia fercula degluciri, qu® ab ore ven triculi non dignofeuntur. Deinde addimus, in ore ventriculi triplicem cfle fenfum : primus cil fenfus tačtus : fecundus eft appetitus naturalis : tertius eft appetitus animalis, qui nobis in-lèruit ad excitandam farnem: ex Galeno enim i.de fympt.cau.7.quinqueconfpirantaccidétia ad famem excitandam : primum eft defečtus alimenti : fecundum eft appetitus naturalis : tertium eft fučtus: quartum eft fenfus fučtus: quintum eft appetitus animalis : JEccc quod ad excitandum appetitum non folum concurrit fenfus tačtus,de quo loquimur, fed etiam appetitus animalis : dum enim més ggrotat ex Htpp. a.aphor.tf. dolores non fentiuncur ; imo addimus tunc nec fenfum, nec famem fieri pofle : Tria autem ex illis accidentibus, qug infamis produčtionem confpirant, conueniunt homini non vt eft animal, fed vt planta, qua; funt defectos alimenti, appetitus naturalis, & fučtus: duo vero alia accidentia, primum eft fenfus lii-tìus, qui fit per ncruum circundanté os ventriculi, fecundu appetitus animalis, qui fit in ipfo cerebro conueniunt homini non vt planta, fed vt animal eft. Ad poftrcmum argumentum, quod erat tale.* illud fenfitiuum, quod eft perfečtius debet cfle temperatius .* fed cor eft fenfitiuum perfe-čtius, ergo temperatius. Refpondemus argumentum peccare in materia, & in forma : In materia,quia maior eft falfa .* cor enim non eft moderata: temperatur^, fed immoderate;.- quia exceditin calore & ficcitate. Peccat quoque in forma ; quia argumentum eft in quatuor terminis , quod patet, quia illud perfectius quod eft loco medij termini habet duplicem fignifi-cationcin : prima quod fit perfečtius quo ad operationes,fecunda quod fit perfečtius ad fen-tiendum & indicandum, concedimus cor effe perfečtius quo ad operationes : generatio enim fpirituum vitalium, qug eft operatio cordis eft longè perfečtior,quam fenfus tačtus.-potcft quoque propolitum argumentum vocari fallacia Squiuocationis valde cxplofa ab Arillotele. in lib, elenchorum. . Concludimus ergo cum Auicennacutim vo-lg manus, & precipue qug eft in extremitate digiti indicis cfle temperati (limam , & in fendendo, & iudicando obiečta tangibilia, & pcrcon-tquens in fendendo tenere primu locum,efleq; primum tačtus fenforium .* fed quodnam fit adequatimi organum tačtus in qu^ftionc 94.110-iti e artis medicinalis declarauimus. B Ebes autem [circuitoci cum dicimus de medicina quod cfl temperata, nolumus dicere quod fit temperata certi: quoniam tjl imponibile; ncque volumus dicere quod temperamento humano m fua complexione fu temperata : fi enim ita e flet, tunc efetex ipfamet humana fubSlantia. Sed volumus , quod cum propter calorem naturalem, qui in corpore exiflit humano patiatur , qualitate afficietur , que hominis qualitatem non fuperegrcdie-turin aliqua duarum extremitatum e qualitatem excedentium : non ergo in ipfo operabitur effe51 um qualitatem excedentem: confideratione igitur fup operationis in corpore humano efl e qualis. f I "*• Račiiturus Auic- in hoccap.de tempera-X turis in communi prius propofuit definitionem temperatur®, deinde fecit ditiifionem temperatur® in ® qualem abfolutè, qu® dicitur ad pondus, & in xqualcm refpečtiuam, qu® dicitur adiuftidam. Omifitconfiderationetem-peratur® .xqualisabfolutè : tum quia h®c abfo-luta & punčtualisqualitas temperatur® nodatur , tum quia h®c confideratio de squalitate ad pondus pcrtinctadphilofophum, & non ad ; Medicum, qui eft fenfatus artifex : qui fenfata_. confiderat, & non punčtualia. Diuifit igitur Auic. squale refpečtiuuin ( quod pertinet ad nos,) in odo gradus, ita vt corpus humanum fecundum odo gradus, vel odo modos poflit dici temperatum : quos modos fuperius declarauimus. Reflabat cotifiderandum, an medicamenta limili modo dicantur temperata, vel intemperata, quo humanum corpus, & eius partes dicuntur temperat®,vel intemperata : quod in hoctex. Aučtornofter confiderat. Antiquifinter quos eft Hugo Senenfis)fic co-> nedunt. In hoccap. hadenus egit detempera-turaaduali. In hoc tex. vero de temperatura, , qu® potentia talis eft, qu® conucnic pracipuè medicamentis, qu® non funt temperata ex fe, fed quatenus in corpore humano temperate, vel intemperateoperantur. Vtraquc connexio accipi poteft. Diuiditur tcx.induas partes : in prima excludit duo errata,in qus aliquis agendo de medicamentorum téperatura facile labi poflet. Iu fecunda parte dum dicit fed volumus docet quomodo medicamentum poflit dici temperatum. Quo ad primam partem, in qua proponit duo errata: Primum eft,eorum qui putarent dari pofle medicamentum ex fc, & abfolutè temperatum, quod vtfiipcriusoftenfum eft .ncque in humana fpecie, neque in vniuerfo tale repe-riri poteft. Secundum erratum eft illorum, qui crederent dari medicamentum omninò Amile natur® humaiif : inquit enim fi eflet omninò limile conflaret ex humana natura : quia temperamentum fequitur formam. Circa primam partem notada eft differentia ititet T)c£t. l-cap. I • tex . i o. inter medicamentum, alimentum, nutriens, & alimentum medicinale : hanc differentiam tangit Galenus i.defimp.medicina.cap. i. dicens medicamentum effe illud quod alterat, & immutat : neque abhumano corpore mutatur,ne-que alteratur : alterat calefaciendo, refrigerando, vel alio modo alterando humanum corpus: immutat vero corpus,quia ex ftatu infalubri illud redditfalubre. Cibus nutriens eft ille, qui auget fubftantiam noftram : Alimentum vero medicinale cfficic vtrumque,videlicet auget, & alterat : fed magis auget, quam alterat : de hoc alimento medicinali Galenus mentionem facit a. de ratione vjftus com.44. vbi inter alimentum medicinale ponit ptifunam, qua: & nutrit, & detergit ; lac quod & nutrir, & habet epice-rauftica naturam, ideftcontemperantem. Medicamentum vero alimentale magis alcerat, &: permutat, & minus nutrit, vt borago, lačtuca. In lioctex Anicennas per medicamentum precipue intclligit illud quod alterat, & immutat fubftantiam noftram,quod prgdicaturde pharmaco, de leniente, & de alterante, quod aliqua ex parte nutrit. Prima dubie- circa primam partem ex Gai.*, de fanitate tuen. 7. datur temperamentum-, aquale ad. pondus : ergo dabitur quoque medi-camétum aquale ad pondus vcrè temperatum, quod negat Auiccnnas in rex. Antecedens probatur hac ratione: poteft dari corpus calidum & ficcum , quod temporis curfu fiet frigidum, & humidum : fed fic eft, quod non eft imponìbile corpus calidum & ficcum, antequam fiat frigidum & humidum fimul inueniri in medio, quo conceffo, temperamentum fiet aquale ad pondus. RefpondcrurexGal.lococit. per inflans dari podi: aquale ad pondus. Sed nos relponde-mus ncque per inflans dari : quia temperatura nec per inftans, nec citò fieri poffunt: fed in quali, j 1. vbi probauimus non dari aquale ad pondus fatis fuperque hoc argumentum rcic-cimus. Infupernotandum, illud mcdicamentumrc-ueradici temperatum, quodà calorenoflro eft aftuatum, qualitatemque ita moderatam acquirit, vtnon inclinet magis ad vnnm,quam ad alium exceffum,videlicet neq; ad calidu, neque ad frigidu m,neq; ad alias qualitates,fed temperate, & moderate in corpore noltro operetur, hocque eft illud medicamentum, quod incor-porenullam faciet mutationem: fed notandum eft, hoc vcrificari de medicamento temperato applicato corpori temperato : quia fi medicamentum temperatum applicaretur corpori intemperato, non operaretur moderate, fed immoderate^ perconfequens aliquam efficeret mutationem .Similiter dicimus de medicamento intemperato, quod fi applicetur corpori intemperato, nullam faciat mutationem. Hinc medicamentum calidum vt duo applicatum corpori calido vt duo nullam faciet mutatio- A nem : quia neque inducet caliditatcm, neque frigiditatem, vel nonas alias qualitates. Secunda dubit. Quomodo medicamentum temperatum applicatu corpori temperato cric medicamentum, fi ex Auic.nuJlam facit mutationem? nonne etiam fimilia conferuando Umilia aliquam permutationem faciunt, corrigendo fcilicet exiguos Japfus ? Refpondetur, medicamentum temperatum còferuare corpus temperatum fine fallìbili permutatione: Galenus lib.ad Trafyb. cap.20. declarat hanc infcnlibilcni pernHitationcm,quam efficiunt medicamenta corpus conferuantia_», E exemplo vefiis, qiif fi filum laxatum illicò corrigatur,dui confcruatur fine aliqua fenfibili mutatione . Simili modo corpus falubre conferua-tur remedio fimili, quod corrigit, & aufert Jap-fus infenfibiks. Przterea datur etiam alius modus conferuandi fine correzione, qui modus fic ratione molis eiufdem rei : fiditi de vino, quod diutius confcruatur in dolio, quam in cyatho: Similiter aqua maris melius cófèru atur in Oceano , quam in aliquo vafe : iic pinguedo humana valde fimilis pinguedini viuentis,fi corpus vel abdomen ea infigatur, nò folum cóferuat ratione qualitatis fimilis,fed etiam ratione molis:fic C manus noftra ratione molis applicata ventriculo melius illum conferuat, quam oleum mafti-chinum : vel alia id genus. Tertia dubit. dicit Anicennas, non dari medicamentum temperatum limile temperatura: humana: : quia illud conihretex humana fub-fiantia,quod non videtur fequi: quia datur medicamentum calidius, & fictius homine, & datur fr igidius, & humidius, ergo dabitur aquale, & oinnino limile natura: humante,quod non videtur admittere Anicennas. Refpondetur, non dari medicamétum, quod habeat fimilem complexionem cum homine, D quia hominis temperamentum oritur ex contra operantia omnium vifcerum: hn?c veròfpccifi-ca, & particularis contraoperantia in nullo alio mixto inueniri poteft,nili in ipfo homine : quia alio modo cotraoperatur iccur hominis, & alio Jongèdiuerfoiccur bonis,& aliorum brutorum: idem dicimus de alijs vifceribus. Praterea argumentum propofitum eft limile argumento Brifonis,qui volebat probare dari quadraturam circuli, eo quia inter maiorem & minorem circulum quadrato datur aqualis. Quod argumentum eft explofum ab Arift. 1 .poft.quia con-ftatex principijs communibus, qu* aliquando E falfafunt:ficintercalidnm,& frigidum medicamentum, non folum daturfquale,fed aliquid quod neque calidum, neque frigidum fit : quia prstcr quatuor primas qualitates dantur a Ji* occulto: in medicamentis, qua: neque calidg, neque frigida:, neque squales funt naturg humane. Quarta dubit. ex Auicenna temperatura eft qualitas accidentalis : quare non valet : medicamentum eft limile in complexione natur* huma- fiumang : ergo medicamentum ex humana fub-ftantia, vt dicit Audor in tex. quia fubftantiu, & accidens differunt pr^dicamento. Refpondetur, temperatura ex Auic. effe quidem accidens de praedicamento qualitatfcuillud tamen accidens neceffariò confequiipfam formam : ita vt valeat haec mutua fubfifèendi con-jfequentia,eft talis temperatura : ergo e fi talis fpbftantia, d qua prouenit haec temperatura, & viceuerfa. Similiter valet ed rifibile : ergo eli homo, & viceuerfa. Quo ad fecundam partem : primo fe offert confiderandum,du dixit Auic. medicamentum in medicina non confiderà« ex fe, fed quatenus B habet relationem ad corpus noftrum : ita vt illud medicamentum dicatur temperatum,quod ip corpore temperabo operetur temperatè:hanc dodrinamdicimus fuifledefumptam à Gal. i. de fimp.medic.cap.vlt. Quinta dubit. dicit Auicennas,medicamentum dici temperatum per relationem ad nos, quod non videtur,quia non folum homo poteft effe temperatus fecundum odo modos squalitatis,quos paulo fupra declarauimus, fed etiam medicamentum code modo poteft dici temperatum : non ne datur medicamentum aliquod teporatius omnibus alijs, quod fit vniuerfs na- C tura proximius ? non ne datur aliquod particulare medicamentum,quod in fua fpecie fit temperatius? qus squalitas pertinet ad fecundum modii. Sjmilitcr, non ne datur medicamentum quod fit temperatius in vno climate, quam in alio? fic rhabarbarum temperatius inueniturin v£ta,qua in alia regione. Idem dicimus de quarto modo squalitatis, quod fcilicet vbi nalcitur ibi fit perfedum, ibiq poflitelfe aliquod indi-uiduale rhabarbaruomnibus alijs temperatius; & fic de alijs quatuor modis squalitatis : ergo medicamétum dici poterit temperatu m non fo-lum per relationem ad nos, fed fecundum odo ^ modos gqualitatis, quod negat Auicennas. Refpondetur, medicamenti! dupliciter confiderari, vel abfolutè, vel cum relatione ad nos : Auicennas in hoc lococonfiderat medicamentum, vt eft hominis medicamentum, cu relatione fcilicet ad humanum corpus,& non abfolutè. i Sexta dubit. Auicennas in tex. inquit, medicamentum effe temperatum, quando d calore noftro aduatur,& operationem habe? ^qualem naturs noftrs/Contra hocdidu adeft hoc argu-mentutn:quodlibet medicamentum eficorpori humano contrariu : ergo eius operatio nonerit „ aqualis:ergo non dabitur medicamentum tem- h peratum : Patet maior : quia illud quod alterat eft contrarium: alteratio enim inter cotraria fit: uod pharmacum alteret fubftantiam noftram, ocetGal.i.de fimpl.med.cap.i. . Refpondetur, medicamentum non dici temperatum , quia fit limile, fed quia temperate in corporibus noffris operetur:non enim confide-rantur medicamenta in fb, fed cum relatione ad operationes,quas in corporibus noftris efficiut: fi medicamenta moderate agant dicuntur temperata, fi immoderate intemperata. Septima dubit.fi daretur pharmacu temperatum, vt fupponit Auicennas in tex. cflet firni-le : fed fic eft quod inter fimilia nulla fequitur adio : ergo nihil aget, & per confcquens corpora noflra non conferuabit. Refpondetur, fimilia dupliciter confiderari, vel in fpecie, vel in gradu, & manfione : inter ea qus fpecie fimilia funt, eli adio; inter omnino fimilia in eadem prorfus manfione nó erit adio: uamuis per ifta omnino fimilia corpora quieto poffint conferuari, non ratione qualitatis, fed quantitatis, vt ditìum eft fuperius de vino, quod melius confeructur in magno dolio,quam in doliolo, qus conferuationon dependet ab adione, fed d maiori refiftentia fada d maiori quantitate^. Gdaua dubit. fi daretur pharmacum temperatum, vel erit temperatu pro conferuando corde , vel cerebro, vel aliquo alio vifcere : fi pro corde: ergo pro cerebro erit intemperati! : quia cor eft calidum, & cerebrum frigidum . Refpondetur, medicamentum dici temperatum , quod conferuat corpus auferendo lapfus exiguos, qui impediunt, ne corpus fit bene fanum: ablatis vero feucorredis lapfibus, inde pmnia vifcera aliquid opis recipiunt. Nona dubit. Antiqui, & moderni Medici cu Gal.& Auicenna putant medicamenta d calore uoflro naturali ad ačtum deduci. Veruntamen res videtur dubia, & perplexa, ex vna parte non apparet,quod deducantur ad aftum d calore^ naturali : quod probatur hoc argumento ; nihil dat quod non habet, vel nihil agit vitra proprias vires ; fed fic eft quod dantur medicamenta calida in quarto gradu qus exurunt, & efca-ram faciiit, ergo non d calore naturali deducentur ad hunc ačtum, vt efcaram faciant. Illi interpretes Auicenns, qui cu ipfo putant formas elemétorum integras manere in mixto, rcfpondent cauftica deduci ad ačtum excitato illorum calorednoftro : quia dicunt,fidici aqua feruensa fiia propria forma reduciturad prifti-nam frigiditatem : fic d proprio calore medicamentorum exurentium, habito motionis principio d calore noftro naturali,cauftica reducuntur ad adum,ideft ad calorem igneum: quiačtu &non potentia eft incaufticis medicamentis. Sed,quia reiecimus fuperius hanc Auicennj opi nionem , quod elementorum forms adii maneant in mixto: ideo refponfio principijs no-ftris non cohgret. Curtius refpondet, medicamenta cauftica_» agere percaliditatem acceptam d noftris fpiri-tibus, qui intensè calidi funt, vt teftatur Galen. lib.de vfu pulfimm, Auicennas paulo infra,dum aget de ferie calidorum. Addit Curtius, medicamenta validius calefacere, qug habent fubftantiam denfam : dantur enim ?que calida, vt cauftica; fed in tenui materia, qug non mordicant . . „ L Refpon- Refpondemus nos ad argumentum cum Galeno 1 .de Amplici medicina cap.u .fatis effe ad hoc vc medicamenta deducantur ad afliiHL. quodleuem mutationem accipiant : quia deinde fecundum fuam naturam ad magnam procedere poffunt mutationem ; prout materia eft magis vel minus difpofita,fic ignis paleg accendit ligna durillima, qui liquefaciunt metalla : fic( referente GaJen.3. de temp.cap. 1.) ftercore columbino in Myfia domus quidam confla-grauit. T>oft. "C T fimiliter cum dicimus aliquod medicamen-j.cap. JL/ tum effe calidum, vel frigidum, id non intel-i-tex. ligimusex fua natura e flefummè calidum;vel fum-lt‘ mc frigidum, aut calidius, vel frigidius corpore humano ; ahoqutn quacumque humanam temperiem non excedunt, temperata dicerentur ,fed quod ab eo oritur tn corpore noftro plus caloris, vel frigoris quam prius erat. T N tex.fuperiori propofuitduoerrata, in qua: JL aliquis loquens de medicamentis incurrere facilè poffet. Inhoctex. Vero duo facit.* primo proponit alia duo errata, in qui fimiliter aliquis facile labi pollet : alterum eli, fi quis crederet dari medicamentum abfolutc calidum, frigidum,humidum, vel ficcum : iftxenim qualitates ablolutx ex Gal.r. detemp.cap.6. folum funt in elementis, & non in medicamentis, & in mixtis ex quatuor elementis. Alterum erratuin eft, fi quis diceret, medicaménim effe calidum, vel frigidum, adde vel humidum, 8c ficcum : facile enim polfet decipi, quia illud medicarne-tum quod eft calidum fortalfe refrigerabit corpus : quare ad Medicum pertinet confiderai medicamentum cum relatione ad humana corpora : hac ratione folum illud medicamentum eft calidum, quod calefacit corpus, illud vero frigidum, quod refrigerat & fic de alijs qualitatibus . Hxcdotìrina defumpta cftdGal.j.fimp. 3. & alibi. HincGal.j.defimp.med c.<5.dicit quod Me diciiniudicàdis mcdicamentoru temperaturis non debent medicamene fimplicia vel com-pofita cófiderare,vt philofophi naturales : quia Medici facile incideret in propofitum erratum, nempe facile crederent quod alterami,& mandragora , qui d Medicis reputantur frigida, ef. fent calida : quia fecundum philofophos, & al-tercu,& mandragora,& papauer trahunt ex terra alimentum, illud concoquunt,ilioque nutriuntur, augentur,mox germinantur,& fručtus maturant, qui operationes d calido fiunt, & fic Medici inciderent in hoc erratum, vt crederent omnia medicamenta effe calida ; quod Medico non accidet, fi confiderauerit medicamenta folum cum relatione ad humanum corpus, vt admonet Auicennas,ftatuendo folum illa medicamenta effe calida, qui calefaciunt nos, illa vero frigida qui refrigerant, & fic de alijs. Primum Inftrumentum. Quod dičtum eft de medicamentis ampliari poteftadfex res non naturales : alijs enim aer pluuiofus ; alijs ventofus nocet, & alios iuuat. Similiter alijs aquarum cadétium, & fluentium magnus impetus fomnum cóciliar, aliosd fom-noaucrtit:i'ed libet referre quod in Croatia_» obferuauimus : erat locus ventorum ftrepitu, & magno fluminum impetuinfignitus : incolg vero aliquando illo ftrepitu d lomno auocaban-tur, aliquando vero ad fomnum prodiues reddebantur: propofui,vt fubtilitercaufaminueni-remus , lance ponderari pofle vtrumque im-petfi,quod abamicis coatìus, vt id offenderem pffftitiduobus flateris,per primam ventorum,per fecundam veroaque impetum, vtriq; lanci laminam ferream apponendo : illa, in qua lamina ferrea fupereminct, perpendimus ventorum impetu: cuius cuius augmen* ti initio precognito facilè futuras maris té-peftates prfui-demus,periculaque fubmer-fionis eu itamus : tandem-quc certo certiores reddimur an ventorum impetus crefcere, vel decrescere incipiar. Habet prgterea alios vfus,de quibus inlib.de inftru mentis Medicis. Alia vero, cui appenfa_j eft eadem la- minaaque currentis impetum dignofcimus quanti iit ponderis : maximique vfus erit in molendinis efficiendis, & m quamplurimisalijs rebus. Inde quoque nouerimus qualis impetus nos iuuet, & qualis noceat. Quare fi maior, vel minor impetus, vel ftrepitus modo eft caufa falubris modo infa-lubris : quanto magis erunt perpendenda; vires medicamentorum quteintus fumuntur f Prima dubit.inquit in tex.Auicennas,nó dari medicamenta lummè calida, & fummè frigi-da:quia folii elementa habent has fummas qualitates. Contra hoc ditìum eft Gal. i .de elementis 7. vbi inter medicamenta etià elementa collocaret aer,aqua,& ignis,quibus Medici medicamentorum loco frequenter vtuntur. Refpondctur per medicamenta Auic. in hoc loco intelligere de illis ,qua; potcftate talia fune, & qua: nullam habent operationem, nifi d calore noftro atìuentur : ignis vero aer,aqua, & terra talia funt atìu,nec d calore noftro atìuantur : fic aqua cequè madefacit cadauera, & viuentia ; ignis fimilircraiquè calefacit corpora viuentia, & mortua, fed piper non calefaciet mortua_., vt funteadauer, lignum, lapides , & ca:tcra_* inanima».. Secundadubit.Gahi.de fimplici med.*.& & alibi; fimiliter Arift.docet,vt nos ex guftu medicamentorum fccultates inquiramus, an.f.finc calida, frigida, &c. fed fic eft quod per guftum dignofeere nó po(Tumuscalida,vel frigidarquod patet hac experientia : opium quod eft frigi-diffimum ex guftu videtur calidum , quia eft valde amarum : idem dicimus de innumerabilibus alijs frigidis > qus guftui calida apparent veh Medicis, fi ex guftu eligerent medicamenta : interimerent fané non paucos arrotantes . N Rtfpondetur, dum Galenus loco citato agit de modo inquirendi medicamentorum facultates , notandum eft, ipfum proponere duplicem inquirendi modum : alterum cx guftu, & ex fa-pore : alterum experiendo medicamenta ipfa_. A applicando humanis corporibus, hnneque modum pofteriorem Galenus prafert priori : quia prior reuera,ob variarum qualitatum mifcel-iam facile nos decipere poteft : quia d guftu citius fentitur pauxillum amari,quamintenfif-! fima frigiditas, cuius fapores occulti funt. Tertia dubit. dicit Auic. illud medicamentum effe calidum quod noftrum corpus calefacit: illud frigidum quod refrigerat. Contra hanc dotìrinam funt innumera experimenta; quia aqua frigida,& nix, dum manibus tratìan-B tur, conilipant poros , & ftarim nos calefaciunt: Similiter medicamenta calida refluendo nos refrigerant: hinc Hippocrat.primo pro-tet.tex.i. habet hanc fententiam veriflimam,. ab acuta febre hydrops. Sgpè enim accidit quod poft ardentem febrem refrigeretur iecur, & totum corpus : ergo non ab effetìu erit defumen-damedicamentorum temperatura. Refpondctur, temperamenta medicamentorum effedefumendaab effetìu, qui perfe d medicamento proueniant, & non per accidens aqua, & nix calefaciunt per accidens ; febris ar-C dens refoluendo refrigerat per accidens, & non per fe : hinc Galenus foepiflìmè admonet, quod Medici munus fit diftinguere perfe ab eo quod eft per accidens, fecus incideret in hanc fententiam , quod aqua frigida calefaciat, vt notat Galenus tertio de temperamentis tertio. Effetìus per fe diftinguitur abeo, qui eft per accidens : quia per fe eft de omni, ac quod c ft de omni eft femper& in omnibus tale: illaverò qua: funt per accidens non femper, & in_, omnibus idem efficiunt : fic nix, Sc aqua fri- L a gida gida pota aliquando pellit ®grotantem in hydropem^ aliquando ®gros calefacit. Similiter febris ardens aliquando ita calefacit, vt non hydrops fuccedatjfed torridus marafitms. Quare dum Auicennas dixit in tex.qaod illud medicamenti! fit calidi! quod calefacit,& illud fri i? id « quod refrigerat intelligendum eft de illo quod perfe calefaciat vel refrigeret,ideft femper,& in omnibus :quia valent ift® confequenti® apud Arilt. i.pofi.cap.4.conuenit perfe, ergo de omni,cóucnit de omni,ergo feinper & in omnibus. Vaproptcr vna medicina plerumque cflfrigi-da comparatione humant corporis, & com-T)oB. paratione corporis fcorpionis calida, & humani cor-i 'lex Pom L optatione calida, & corporis ferpentis com-aii ’ paratione frigida. Imo quandoque etiam vna medicina exiftic caltda comparatione corporis ‘Petri magis qua comparatione corporis Pauli : ideo precipitar eis, qui medicantur ,vt cum complexionem mutare voluerint, & vna adhibuerint medicinam que non contulerit tabeadifcedant, / ' Vm fuperius docuerit Auicennas, medicava mentum dici calidum vel frigidum nó ex fe,fed quatenus pareli nofira corpora calefacere vel refrigerare. In hoc tex ex didis colligit duas pulcherrimas condufiones : prima colligitur cx prima parte, qu® eft quod medicamentum humana: fpeciei calidum pofilt effe alteri fpeciei frigidum, & quod vni fpeciei eft ficcum,alteri polfit effe humidum. Addit quod medicina qug potcil effe calida in Petro, eadem poilìt cfle frigida in Paulo. Valeant ergo illi Medici, qui ab experientia fhieabexcplo vnius particularis inferunt eandé indicatione curatricem, vel prafferuatricem có-uenire in alijs : quia hic progreflus d particulari ad particulare eft empiricorum analogifmus , quem reiecimus lib. 11.& i2.noftrg methodi vitandorum errorum. Sed accedamus ad exempla,vt conclufio pro-pofita in prima parte tex. melius intelligatur. Cicuta eft medicamentum ita frigidum,vt filmina eius frigiditate hominé interimat;cicuta tamen in relatione alterius animalis,fturni videlicet eft calida. SimiJitcrcicuta,qu® eft nobis venenum referente Gai. 3.de Amplici medicina iS. vetula Athenienfcm benè nutriebat: prius enim ab exiguo cicuta: vfu incipit, & paulatim ad liberti progredii eft vfum fine vllo detrimento.Si-militer veratri! coturnicibus eft alimenti!,nobis vero medicamentum:neq; vera eft illoi um opinio, qua: uidetiir quoque effe Auicenng *. eant. tratì.2. ubi dicit, coturnicesconuulfiones excitare, non quia ueratro albo nutriantur, fcd quia illorum fubftantia talis eft : qua: fententia relu-tìatur Gal.5. in 6.Epid 5 .có. ? 5.11 bi refert quofi-clam fe impleuiffe coturnicibus, &ftatim in mu fculorum diftenfioncs incidilte,non ratione fub-ftanti® coturnicum, fed quia albo ueratro nutri- ta: prius immodicam purgationem excitarunt, deinde conuulfionem. Auicennas in tex. dac exemplum defeorpione, cui humanum fputum eft calidifiimum, homini vero eft quid pituito-fum frigidum : imo hoc fputum quod nobis frigidum eft, fcorpioni eft ita calidi!, vt aliquando illu interrimat; fic varia funt medicamenta,non foli! prout varigfunt fpecificgdifferétig, fed prout varia funtindiuidua: Similiter quidam inue-niuntur, qui propter rofarum odorem alioqui iucundiffimii inciduntin fyncopemificuti contigit cuidd febricitanti,cui Medicus nefeiens ro-fas effe infenfas, prgbuit fyrupu rofatum foluti-uum,ob quem incidit in fyncopem,& mox alijs grauantibus fymptomatibtis è viuis decefsit.* quare natur® propri® , que d Gal. vocantur idiofyncrifigfuntinnumcrabiles, de quibus Galenus methodi 7. loquens dicit, fi cuiufquej naturam propriam cognofccrem, talem me putarem qualem fuiffe ferunt Efculapium. Sed prgter idiofyncrifiam, qug renerà pluribus indiuiduis conucnire potelflunt conditiones indiuiduantes, qug vni foli conucniunt; qug conditiones dependent d materia : Aucrroes enim <5.coll.cap. 1.tetigit dičtas conditiones his yerbis, hec ars deficit in indiuiduis propter mate-rialospraeparationes (addit)nonefie impofiibile,vt fint duo homines vniuseiufilem temperata complexionis equaliter,&vnum ifiorum deueniat ad meliorem finem, alius ad mortem, licet ambo vfi fuerint eodem regimine : fubdit, quod caufa, cur ignoremus has materiales preparationes, propter quas ai bonum velad malum finem homines tendant 9 cfl : quia fiditi indiuidua funt infinita ,fic infinita Junt i§le praeparationes materiales, quas funt cau-fe varietatum in indiuiduis : quia qualibet materia habet accidentia propria,&fixa diuerfa ab accidentibus d forma prodeuntibus. Quare, vt redeamus vnde digrefii fumus, ve-riffima eft Auiccnng conclufio, quod medicamentum Socrati frigidum pofiiteile Platoni calidum , & viceucrfa : fic de alijs qualitatibus ita vt nullum datur medicamentum vnico homini falubrc, quod alicui indiuiduo non pollit eflè venenum. Secunda conclufio Auicenng eft dumdicit; ideo precipitar : ideft dum quifpiam mutare voluerit naturam, & complexionem, debet etiam imitare medicinam : exempli caufa, fi Socrates Jgdaturd meile rofatofohitiuo, quod antea iu-nabat, mutaqda eft medicina prgbcndo lenitili um, vel fyrup.rof. vel aliquod aliud limile. Primadubit.Hipp 2.aphorif52.inquit,non efle trdfeundum ad alia, ftantibus ijs qug d principio vifa funt,etiam fi non benèfuccedant: ergo non funt mutanda medicamenta, quamuis Jgdere videantur : ergo, vel male Auicennas, vel Hippocrates. Refpondetur, Auicennam per medicinam fine per remedium intclligerematcriam rtfmedij & nonipfumremedium: quiavbi fcopi ijdem pcrfeucrant, eadem quoqj remedia debent perfidierà- fcucrare: verbi caufa in ^grecante eft calefacien- A dum : materij vero huius remedij funt innumerabiles; ficuti funt piper ,gariophili,& infinita alia, qug pertinent ad hoc remedium calefatìo-rium : fi euacuanda eft pituita materia huius re-rriedij multiplex eft, vt agaricus, turbit, & alig plures : hoc polito dicimus has materias remediorum polle mutari, fed non ipfa remedia : fic fi non iuuet prò euacuanda pituita agaricus,eli-gitur turbit: ficHippocrati Auicennas non contradicit : quia Hippocrates intolligit de reme-dijs : Auicennas vero de remediorum mate-rijs. Secunda dubitatio augetur,quia non vide- B tur, quod materia remediorum,licet non iuuet, fit mutanda : quia Galenus primo decompolì-tione medicamentorum per genera cap.4. vbi loquitur de Phgnicino medicamento admonet, non effe defiftendum ab cius vfu, quamuis per aliquot dies conferre non videatur: quia ex longo vfu virtutem fuam tandem oftendet. Idem dicimus de omnibus medicinis : vtimurenim alterantibus & refrigerantibus, vt cichorea, & acetofa : tamen licet non videantur iuuaro, nos non mutamus alterantia : fic in apoftemate vtimur cataplafmate ex lafte, farina & pinguedine galling.quamuis primis diebus nullum ob- C feruetur beneficium : ergo nec materia: remediorum erunt mutandee, quod negat Auicennas in text. Refpondetur, quod fcopis petfeuerantibus remedia illis refpondcutia nonfint mutanda: fed mutari poifint quantitas, modus vfus,& tempus opportunum medicandi: fi vero fcopi non perfeuerant,non folumremediorum materia:, remediorum quantitas, & eorum vfus mutantur,fed ipfa quoque remedia. Hinc Auicennas libano femel dicit, idem corpus,idem-que membrum in diucrfis temporibus ab ali-quo remedio affici, ab aliquo ucrò non : quare D fcopi & remedia in diuerfis temporibus funt mu tanda : fi vero nec fccpi, nec conditiones ad renani adminiftrationem pertinentes mutentur perfiftcndum cft non folum in eodem remedio, fed etiam in eadem remedij materia, vtde phg-nicino medicamento admonet Galenus. Dum vero Hippocrates 2.aphorif. 52. dicit, omriuij fecundum rationem facienti, /i non fuccedanty non effe tranfeundim ad aliud , flante eo quod à principio vifum tfl : intelli-gendus eft aphorifmusde illis fcopis , qui per multos dies eodem modo “ perfeuerant : quoniam mutatis fcopis ftatim temedia mutantur. QV^ST. XXXVII. QVA VIEJVTE MEDICAMENTA alterent corpus noflrunu. ^ Vicennas fuperius : Galenus 3.de temperameli tis i. 2.Sc 4. i.delìmp. medic. 11.8c3.de Amplici medicina tertio, 8c j 9. dicunt medicamenta in corpore atìuari d calore natiuo : vbi enim calor natiuus deficit, vt in mortuis, nec medica-menta calida calefaciunt, nec frigida refrige-rant,neccathatticaefficaciflima vilam foluen-divimpoffident. Primo pro intelligentia fcien dum, quod illa quieagunt in corpus noftrum funtduum generum : aliqua ftatim applicata agunt, 8t non indigent calore naturali , vt deducantur de potentia ad adiim, ficuti funt eleméta, aqua enim aquè celeriter humetìat mortnaacviua : fimi-literignis cequè calefacit cadauera,vt corpora viuentia: aliqua vero funt,qua: non illicò agunt , in corpus noftrum,8t haecfuntilla qua:nuquam in corpora mortuorum agunt,h$cque fola à calore natiuo de potentia ad atìum deducuntur. Secundo notandum, quod iftorumqua: potentia funt talia, 8c ad aftim debent reduci, vel funt in potentia remota,vel proxima: fic in potentia proxima eft puluis Pyritis, dum d pauxil-lo igne illicò ad a&um deducitur : fic puluis piperis,& aqua vita: admota lingug funt in potentia valde proxima,vt calefaciant. Alia vero funt in potentia remota, ficuti rhabarbarum, & fi-milia pharmaca ad deducendam bilem,qug no eueftigio operantur, fed poft aliquod breuej temporis fpacium. His tamen non obftantibus : oritur dubitatio magni momenti ,quf 8r veteres, Sc modernos torfit,qu£eft: quomodo medicamenta frigida deducantur ad afìum : quia fi dicemus, quod frigida d calore natiuo dcducanturad a dium , frigida non refrigerabunt, fed calefadad natiuo calore calefacient. Auerroes 5.coli. cap. j.refpondet, medicamenta agere non polfe in corpus noftrum, nifi prius in ventriculo conuertantur in chylum, in-deque fufeipiant nouam formam feu nouarru. qualitatem, qua ipfa medicamenta calida calefaciant, & frigida frigefaciant, &c fic dc alijs qualitatibus. Fundamentum Aucrrois cft:quia dum frigida conuertuntur in chylum,chylus retinet adhuc fuccum frigidum : quamuis frigida comcfta aducalidadegIutiantur:ideo putat, vim refrigerandi medicamentorum prouenire d forma fiue d qualitate , qu£ refultat, poft-quam medicamenta funt conuerfa in chylum. Hcc Aucrrois opinio refellitur ab omnibus L 3 Medicis-; Medicis •• quia non efi nece/Tarium, quod medicamenta frigida ad hoc, vt refrigerent, conuer-tanturin chylum, quod confirmatur experientia ; nò ne opiata temporibus applicata aduan-tur, dum excitant fomnutn abfqueeo quod in chylum conuertantur ? non ne balnea,&cly-fteres alterant ? Similiter medicamenta admota vmbilico qu? fané non conucrtuntur in chylum per alnum euacuant? fiditi medicamenti! com-pofitum ex fucco ciclaminis cum trocifcis al-handal, & fcammonio, qugaluum abfq; dubio purgant. Praterea fallitur Auerroes dum dicit »medicamenta non agere nifi prius in chylum vertantur, quia fapè accidit, quod medicamenta purgantia poft adionem , feu euacuationem reij-ciantur per vomitum integra, & nihil imminuta ficuri fape obferuantureuomi pilulas,vel mei ro fatum. Infuper ex omnium confenfu differentia inter medicamenta & alimenta eft, quod alimenta fuperentur à natura : medicamenta vero non fuperentur: fi illorum fieret conuerfio in chylu, fuperarentur. Neque mihi fatisfacit Auerroes, dum dicit, differentiam inter medicamentum & alimentum effe, quia alimentum conuerta-tur in chylum,& deinde in fanguinem, medicamentum veròfolum in chylum, fed non in fanguinem. Plufquamcomentator putat, medicamenta & calida, & frigida alterare, feu agere in corpus noltruin : quia in corpore fufeipiant nouus qualitates, meritò quarum calefaciunt, vel refi ige-rant, vel purgant, vel aliquo alio modo operantur . Rcijcitur,quia fequeretur quod alia qualitas diuerla i frigida refrigeraret, & alia qualitas diuerfa à calida calefaceret. Alij dicunt, medicamenta agered proprietate occulta , ficque dicunt, medicamenta frigida refrigerare quamuis d calore naturali deduda fine de potentia ad adum. Sed his refpondcbi-mus cum Galeno his ferè verbis 3. de prxfag. ex pul. c. 5. quod qui nihil fciunc ad alterum de duobus confugiunt, vel ad nomina ignota, vel ad proprietates occultas. Nos atbitramur omnia medicamenta quat-cumque illa fint àcalidonatiuo aduari,quod confirmatur auctoritate,& experientia. Ammontate : quia Anfloteles r. probl..^. inqiutme-dicamenta non habere adu vim purgandi, fed potentia,qi!xd calido natiuo ad adum deduci* tur. Galenus 3. de Amplici medicina cap.2 o. & alibi vult,calida medicamenta deduci ad ačtum d calore naturali: frigida vero, de quibus eft di-fputatio, deduci ad ačtu d calore naturali .quatenus meatus dilatat, & quatenus ab ipfo calore frigidaattenuantur,& comminuuntur,ficque comminuta, & attenuata tranent incernas corporis partes, indeque refrigerent : quare cali da deducuntur ad ačtum d calore naturali per fe : frigida vero fimiliter deducuntur ad ačtum d calore naturali peraccidens, quatenus commi- A nuuntur,& attenuantur, & penetrationi aptiffi-ma d calore reddantur. Idem confirmatur experientia:quia purgantia efficacia applicata vmbilico folum mouenc aluum, po/lquam pars vmbiiicalis eft bene ca-lefačta. Patet fimiliter his experimentis, an ne opiata mufculis temporalibus admota meritò caloris dilatantis meatus fomnum excitant ? Patet, quia, nifi calida applicentur, & tempora aliqua ex parte incalefcant, fomnum non exci-tant.Parimodo refpondet experientis, quod affertur d Galeno 3 .fimpl.20.dum afferit, opium, vel cicutam exhibitam cum vinogcncrofoiru. B pauca qudtitate citius interimere, quam opium folum : dicit in pauca quantitate, quia vinutn generofum copiofum eft antidotum frangens opij vires:eccequod calor vini generofidilatans meatus, & ferens virtutem narcoticam ad imas partes, citius operatur. Prsterea nix cum fale duplo magis refrigerat, licet fai calidum fit : attamen , vt vehiculum fert intimius nmis frigiditatem . Demum opij amarities eft illa, qus vim narcoticam defert ad penitiores partes: imo fi feparetur ab opio amaritus, quod nos fecimus illud macerando in aqua communi per duos dies,opium ilupefaciendi vim amittit; requiri-C tur ergo calor, vt frigida medicamenta in corpus noftrum operentur : calor enim naturalis ex vna parte comminuit,& attenuat res frigidas,ex alia dilatat meatus per quos frigida ita attenuata tranant. Prima Dubit. non videtur quod medicamen ta calida indigeant, vt deducanturd calore no-ftro od aduni : quia ptiluis piperis fubtiliffimus iliicod lingua perientitur. Rt fponclcnius, fi piperis puluisadu calefaceret , etiam lignum feu cadauerveifaltem faecum, in quo continetur, calefaceret, quod non apparet : faccusenim feminum papauerissquè D adu frigidus eft, ac faccus piperis. Mercatus fatetur, piper habere adualcm calorem, fed illum effe coercitum : addit, feparato prohibente flarim calefacere : fubdit quod illud prohibens ftatim d calore naturali feparatur : ideo inquit quam citiflìmè calefacere. Idem de alijs dicit. Hxc Mercati fententia aduerfatur phi-lofophix naturali,& labitur in opinionem Ana-xagorx dicentis, omnia adii effe : Similiter dicebat in ligno adu effe ignem,& omnes alias fi-milarespartes,fedconfulas, vt nec ignis, nec alix parte s d fenfibus dignofcantur. Satius tamen eli, ve a dodrina Aiucennf, Galeni, Arifto-E telis, & experientia non difcedamus, fed cum ipfis dicamus, in pipere non effe calorem aditalem, fed potentialem, qui tamen d calore naturali ad ačtum deduci poilit. Secunda Dubit. dancur mixta, quxfuntadu calida, qux non d calore naturali, fed ex feipfis incalefiunt, ficuri Theriaca, dum fermentatur, ex fc incalefcit : ergo non d calore naturali. Refpond. Theriacam habere calorem adua-lem,fed illum efleacquifititium. Sicuri in mudo : •Ilo: immo, nifi ille calor acquifititins theriacs, & multi dii fumitur d calido natiuo depellatur, & extinguatur,nunquam theriaca ageret in corpus noftrum,nec multum nutriret^quare depul-fo ilio calore ab ipfanatura,tunc folum d natiuo calore ad atìumpoteft deduci roboradoipfum cor : fimiliter nifi in ventriculo extingueretur caliditas atìualis multi in nutrimentum nunquam conuerteretur : efifetquemullum, lì per-feueraret eius acquifititia caliditas in ventriculo,codioni omnino rebellis. Tertia Dubit. Auerr. 5.coll. cap. 3. inquit Cai. libi contradicere: quia multis in Iocisaf-ferit medicamenta ad ačtum deduci d calore na turali.-attamen tertio fimplicium 20. reprehendit antiquos, qui dicebant medicamenta d calore ad adum deduci : ibique Auerroes vocat Galenum fugitiuum, quali effugientem difficultatem . Refpondemus, Galenum non negare frigida medicamenta d calore aduari : fedvult frigida non per fe aduari d calore, fed quatenus d calc-,re medicamenta frigida redduntur tenuiora, & mobiliora, & quatenus calor reddit meatus latiores, vnde frigida penetrant : vultque illam •penetrationem elle aduationem. Sed notate «dilationem frigidorum medicamentorum^ fieri d calido natmo : calidumque natiuum non ede qualitatem de praedicamento qualitatis,fed •effe (ubilantiam, quam Galenus lib.de rigore vocat mixtum perle mobile,qnod elt compolì-tum ex quaeuorelementis: nominatui < ai h'un d qualitate precipua, non quod curvar alijs qualitatibus: habet enim quoque in le aliquam vim refrigerandi, exficcandi, &c humedandi ; •quia eli mixtum perfečtum. Quarta dubit. fi frigida medicaméta aduen-tur : quia comminuanturd calore : ergo non refrigerabunt : quia poli comminutionem eua-dent adu calida, & fic calefacient. Refpondetur ex Galeno 3. de temp. tertio, & quarto, frigida calefadarefiilere calori, & refrigerare, licet adu calida fint, quod confirmatur d Galeno loco citato hac experientia : fiditi aqua valdè calefacta flammg iniecta illam extinguit, fic papaueris fuccus valdè calefactus calorem naturalem refrigerat. In Caper Galenus probat loco citato, quod frigida ingella in ventriculum actu calida virtutem refrigerandi conferuent,& deponant calorem naturalem acquifiturmquia dicit fi ptifana, & far actu calida in ventriculum ingerantur & poft duas vel tres horas per vomitu rcijciancur, actu frigida in actu vomendi fentiuncur : immoad-dicur,fi allium,& Cfpse que calida funt,adu quo que calida ingerantur in ventrem, fi per vomitum indigella, & corpulenta fint, nihilque om-ninocomminuta leijciantur, adu quoque frigida fentiuntur : ratio eft : qua adu calida_» fercula, antequam difponantur ad concočlio-nem , debent omnes acquifititias qualitates deponere : non enim cibaria , vel potiones A adcodionemdifponuntur, nifi prius abijeian-tur omnes accidentales qualitates : quibus abie dis,comminuuntur, & attenuantur, &tranf-mutantur. Quinta Dubit. Auicenn. in tex. & Galenus vbiagitde medicamentis, qua:debent aduari à calore mentionem faciunt de calidis, & frigidis : de hutnidis vero & lìccis ne verbum quidem: quali quod humida & ficca d calore naturali aduari non debeant. Refpondcnt.Qindà,humida & ficca non deduci ad aduni : fed (emper effeadu humida, & adu ficca: ideo humidaillico humedarc,& fic-j8 ca illicò exficcare tam viuentia,qtidm cadauera. Hallucinantur illi, & huic experientis reluftan tur : decodum falfs quod quidem exficcat, non illico exficcat, quia illa decodi liccitas d calore naturali debet deduci de potentia ad adum : ficdecodum in viuo exficcabit vlcera gallica,in mortuo vero nihil efficiet : fimiliter lacafininu humedando amouebit ficcitatem hedicam, quod in mumia, vel in ferro non efficiet. Refpondemus Nos, Auicenn. & Galenum nihil dixilfe de humidis & ficcis, quod debeant deduci ad adum d calore natiuo: quia fi calida, & frigida qus funt qualitates adius non agunt q in corpus abfque caloris naturalis auxilio : tanto minus humida & ficca, qus funt qualitates palli us,& non actiug abfq; caloris naturalis auxilio in corpus nollrum agere poterunt. 'Y)Oftquam igitur de complexione temperata com Doff. 1 plemmus: nunc ad loquendum de complexioni- j w/, bus diflemperatis redeamus. Dicimus igitur quod 1 * complexiones diflemperatafeu eas acceperisfecun- l*' dum comparationemfpectei, autpartis, autindi-uidui, aut membri funt otto, & funt omnes comma meantes in hoc, quod complexioni temperata fint D oppofuce. Vm egerit fuperius de temperametogqua-V^/li, illudquediuiferitin octo gradus ,& fu là oratione de ipfo fermonem habuerit. Modo incipit agere de temperamentoingquali iddi de intemperie qusrens quot fint, & qus fint : tradens quoque circa has malas temperaturas nonnulla prscepta magni momenti. Dicit primo Auicennas,octo elle malas temperaturas : & rectè quidem : quia contrariorum eadem eli ratio,feu oppolitorum eadem eli doctrina : quare fi octo funt modi squalis tempe-j: raturs, octo erunt quoque intemperaturs ins-quales. Octo vero modi squalis temperatura explicati poliunt reduci ad quatuor videlicet ad modum fpeciei,ad partem fpeciei e^iflentis fub climate temperatiori,ad indiuiduum,& ad partem indiuidui, ad membri! videlicet magis tem peratii. Deinde quilibet modus ex illis quatuor diuiditurin duos : in primoenimell squalitas fpeciei humans refpectu vniuerfsnaturs, & eli indiuiduum temperatius fpeciei humans. In fecundo fecundo eft squalitas partis fpeciei, & squali -tasindiuiduiillius partis. In tertioeftsqualitas indiuidui refp-ectu alterius indiuidui,& ?qua litas eiufdem indiuidui refpcctu fuimet. Iu quarto eft squalitas membri refpcctu alterius membri minus squalis» ct squalitas membri squalis refpcctu fuimet, cum in vno temporo membrum fit magis, et in alio minus squale. Similiter quatuor funt intemperaturs fimpli ces : fedquslibetpoteft aflbeiari qualitati paf-fius, licuti obferuatur in elementis : ignis enim eft calidus et ficcus, aer calidus et humidus,&c. Sed notandum, quod cuilibet modo squalitatis , rcfpondcre pofliint octo intemperaturs : B quia dantur fpecics mixtorum, qus recedunt ab humana temperatura octo modis, videlicet vel percalidita($m tantum, vtcantharides, vel per frigiditatem , vt feorpiones, et fic dc alijs. Similiter ab indiuiduo (peciei humans tempe-ratiffimo dantur qus recedunt ab ipfo per quatuor intemperaturas fimplices.ct quatuor com-pofitas : itaut octo modi insqualitatis refpon-dentes cuilibet ex octo modis squalitatis efficient injqualitaces 64.quia octies octo efficiunt <54. Et quamuis quot fint insqualitates, tot debeant efle squalitates, dicimus squalitatum nomina effe innominata, vtanimadueitit Auer c roes j.coll.cap. 1. - T7 T bxoftoproucniunt,quemadmodum dicemus (Inna ^ egyg^ns ab squalitate, aut eflfim- t’tì. Plex £qualitatem non exceffit nifi fecundum vnam contrarietatem , aut efl compofitus, qui squalitatem fecundum duas contrarutates fmul exccffit, & jimplicis quidem qui fecundum imam cxcejjent contrarietatem ; aut cfl excejfus fecundum contranetatem agentem quod ejl aliquo duorum mc donim : quoniam aut eji calidior,quam debet , fed nec efl bumidior nec ftccior, aut frigidior I quam debet fed neque bumidior neque ftccior, aut fecundum contrarietatem patientem quod eft vno duorum modorum, quoniam aut ejl ftccior quam debet : fed non cfl calidior,neque frigidior, aut bumidior, fed non ejl frigidior ntque calidior. T T Ex eft pofrrema pars capitis : in qua Atii-J|—i. cennas enumerat octo intemperaturas fine materia : harum quatuor funt fimpliccs, et quatuor compofits : fimpliccs funt calida fola, frigida, ficca, vel humidafola : dicimus fola, quando vnica qualitas excedit mediocre : quia denominatio temperaturarum femper fica qua j litate excedente mediocre, feu temperatiifimu: quando enim dicimus, temperaturam effe calidam tantum, non negamus effe quoque frigida, humidam.et ficeam, fed vocatur folum calida, quandoalis tres qualitates non excedunt mediocre. Compofits vero temperatius fine materia-» fimiliter quatuor funt videlicet calida & ficca; calida & humida : frigida & humida,& frigida, & ficca, non negando alias’ duas qualitates effe jn quacumque temperatura compofita, ied non fupra mediocre : vnica enim fola, vel duxpoC* funt prsdominari, & excedere mediocre : ali* vero dus à mediocri recedunt. Quod vero odo fint temperatius confirmat quoque Galenus 1. de temperamentis cap.S.vbi fufa oratione-» enumerat omnes temperaturas. Q_V m S T. XXXVIII. DE WTMElip TEMTEUyiMEVJOBf'M. , Icet Anicénas in hoctcx.1 & Galenus 1 - de temperamentis 8.doceant, dari odo temperaturas fine materia quatuor fim». pliccs,& quatuorcora-po/itas : nihilominus no defuerunt Antiqui Phi-lofophi, & Medici ante, & poft Galenum qui opinionem longè diuer-fam de numero temperamentorum habuerunt. Quidam, vt refert Galenus i.detemp.cap.i. putabant, in animalibus duo tantum dari temperamenta, caiidum.f & ficcum, & frigidum Sc humidum; negabantque calidum ik humidum, frigidum & ficcum, quatuor fimplicia temperamenta,& squale temperamentum. Primo ne«' gabant calidum & humidum: quia dicebant,de ratione calidi die ficcitatcm, & ficcitatcm infe-qui calorem , vt vmbra corpus. Deinde negabant temperamentum frigidum & ficcum:quia dicebant in omni temperamento frigido animalium accumulari cruditates , qus humids funt, ideo omne frigidum temperamentum effe quoque humidum, & nunquam ficcum. 1 Galenus vero reijcit opinionem iftorum i.de temperamentis l.experientia, ik ratione: txpe-l ientiaiquia temperamentum puerorum feu infantium eft calidum & humidum: temperameli turu veròiuueniim eft calidum & ficcum. Confirmat quoque ratione, ex eo quia Antiqui noti intclligebant, vnde fierent temperamentorum denominationes: neque cognofccbant medium temperamentum, ficuti Galenus, qui clariflimè docuit,temperamentum vocari calidum,quando eft calidius temperato : vocarique ficcum, quando eft ficcius temperato. Similiter docuit temperamétum vocari frigidum & humidum, quando eft magis frigidum , quam temperatum: quia qualitas, qus excedit mediocre feu temperatum eft illa,qus denominat, & nou alis qualitates : neque iniuria quidetmquia denominationes debent fieri d qualitatibus prs-dominantibus.qus vna vel dus ad fummum effe poliunt, piper conftatex quatuor qualitati-bus^ocatuttamen calidum & ficcum : quia folum iflxdus qualitates prsdomindtur feu excedunt mediocre ; humiditas vero Sc frigiditas ia pipere •pipere fune infra mediocre : ideo non denominant. His fuppofitis: dum dicebant Antiqui,de ratione caliditatis erte ficcitatermquia ficcitas ca-Jiditatem, vt vmbra corpus infequitur,reétè dicebant: fed dum inferebant, temperamentum eft calidurmergo eli ficcum: quia de ratione calidi eli exficcare,non valet: quia vt temperamé-tum voceturlìccum, oportet, vt fic ficcius temperato . Nos admittimus quoque in butiro elle ficcitatem,non tamen dicitur ficcurmquia buti-ri ficcitas eft infra mediocre. Similiter opium, quod eft frigidi (fimum,eft quoque calidumrfed cur non dicitur calidum ? quia eius caliditas eft infra mediocre: quare temperatum, feu mediocre eft norma,& omnium temperamentorum regula, denominationesque folum defumuntur à qualitate mediocri, leu temperatum excedente. Dum vero dicebant, non dari in animalibus temperamentum frigidum & ficcum : quia ani-malia frigida femper abundàt cruditatibus, qug funt humidx. Rcfpondemus fenum corpora ita frigida & ficca abundare cruditatibus, eflèque humida quo ad humores exerementitios , fed non quoad parcesfolidas, in quibus ftant temperatura: : ideo Auicennas incap. de fubietìis medicina: dixit,fubietìa proxima fanitatis, aegritudinis non effe humores,fed membra,idelt partes fimilares, & diffimilares : ideo tempera-menta confideranda funt refpečtu partium foli-danim, & non refpečlu humorum. Deinde fuit fententia Athenaei,qui non negabat temperaturam xqualem, fed dicebat aqualem temperaturam effe calidam & humidam_.. Deinde ponebat tres inaequalitates videlicet calidam & ficcam, frigidam & humidam,& frigidam & ficcam. Primum fundamentum Athx-nei erat: quia omnes morbi proueniunt,vel à calido & ficco,vel d frigido & humido, vel d frigido & ficco : diccbatque d calido & humido non prouenire morbos. Secundum fundamentum Athaenei erat : quia ver cft calidum & humidu, & cx omnium confenfu cft temperatilfimum_.. Tertium : pueri funt maximè temperati /quia funt calidi & humidi. Quartum mors cft frigida & ficca; ergo calidum & humidum morti oppofitum erit aequale, & tempcratilfimum. Ad primum fundamentum dicimus, falfum effe, quod morbi non proueniant d calido humido. Iinmo morbi calidi & humidi fxpè funt maximè pcrniciofi, ficuti eft putredo maf-fx fanguinex, vnde peticulx violacei. Quod . vero haec putredo maffx fanguinex fiat ex nimia caliditate& humiditate: patet ex remedijs,qux funt frigida & ficca, qux aliquando vincunt illam putredinem,ficuti funt margaritx, citri acidum, coralia, elečluarium de gemmis,gemmarum fragmenta, & alia id genus. Ad fecundum fundamentum, admittimus, ver effe temperatum, fi caliditas, vel humiditas non excedat. Prxtcrea argumentum Athxnei A peccat in forma, & in materia. In forma : quia dum ex vere temperato colligitomnia temperamenta calida & humida effe téperata facit argumentum in prima figura cum maiori particulari : quia medius eft minus vniuerfalis, quain fubiečtum conclufionis probandx : peccat quoque in materia, quia eft falfum , quod ver fit xquale feu temperatum : quia fiefletxquale& temperatum careret nomine, neque vocaretur calidum & humidum. Ad tertium dicimus pueros effe intemperatos : quia nimia abundant humiditate: fimilares enim puerorum partes nimium humidx funt. g Ad quartum extrema non funt temperata.,, fed media,qux funt inter extrema : frigiditas &c iiccicas mortis eft in vno extremo : in altero vero eft caliditas & humiditas : ergo caliditas humiditas non efficit! temperaturam xqualem. Aucrroes, qui fuit poft Galenum mille annis, a.coll.cap.i.vult,folum quatuordati temperamenta , eaqueeffe compofita, & non fimplicia, qux funt calida & ficca, calida & humida, frigida & ficca, & frigida & humida, negabacquej quatuor temperamenta fimplicia, & temperamentum xquale. Negabat fimplicia motus his argumentis. Quorum primum eft afliua quali-C tas cft veluti forma-'pallina vero veluti materia : fed fic eft,quod forma non poteft feparari d materia : ergo non dabitur fimplex qualitas fola : quia ncca&iua poteft feparari d paffiua, nec vi-ceuerfa.Secundum argumenturmelcmentaqux funt fimpliciffima habent duas qualitates: alteram ačtiuam, & alteram paffiuam : ergo tanto magis temperature animalium,qux ex elementis funt compolicx habebunt duas qualitates. ReijciturdGalenohxc Aucrrois opinio lib. 1.de temperamentis cap. 8. licet Galenus mille annis ante Auerroem floruerit: fuit enim Aucrrois opinio nonnullorum veterum ante Galen u. D Hac ratione Galenus inuehitur contra iftos.-non ne fecundum iftorum opinionem datur temperamentum calidum & ficcum,& calidum & hu-midumPergo poterit dari calidumfolum: quod fic d Galeno probatur : fi calidum poteft ftaro cum multa humiditate,& multa ficcitate : ergo potcritquoquc ilare cum mediocri : fed mediocris eft xqualis,& ab xquali non denominantur temperamenta: ergo poterit dari calidnmfolu. Idem dici poterit de frigido, quod poffit ftare cum multo humido, & cum multo ficco : ergo, & cum mediocri : quare poterit dari calidum folum,humidum folum, frigidum folum,& fic-E cum folum: ficque erunt quatuor temperamenta firn plicia, & quatuor compofita. hx his colligimus refponfiones ad argumenta,ad primum fcilicet, & fecundum non negando paffiuam qualitatem femper elle iunflam tu ačtiua."fed negamus quod vtraque qualitas adiva. fcilicet & pafliua femper excedat mediocritatem: ficque argumenta erunt Coluta. Infuper Aucrroes ibidem videtur affercre nò dari temperamentum xquale,quo non concedo 1 ftatim ftatim ruunt quatuor fimplicia temperamenta. A qu,7> cum complexio corpus qualitate folummodo affici- A tur, ita quod corpus hac qualitate no afficitur, propter humorem in ipjum penetrantem, qui hanc habeat qualitatem , ad quam immutatur corpus, neque fiatoni fi ficut cum caliditate eius, qui calefit ad ignem, aut frigiditatem eius, qui ad nutem infrigidat us ctt : Aut e/l cum materia, quod quidem ejl, cum corpus non afficitur qualitate huius complexionis , mft propter vicinitatem humoris in ipfum penetrantis,in quo heee qualitas dominatur ; quemadmodum cim corpus humanum caufa pituita vitre p infrigidatur,aut caufa cbolerici humorispraffini calefit. Tu autem in hb.3. & 4. cumfquefexde-cim complexionum exemplum inucmes. • B Vm dcclarauerit fuperius očto effe intépe-Vw-/raturas videlicet quatuor limplices,&qua-tuor compofitas : modo dicit, vnaquamqj illarum otìointemperaturarum effe fine materia, qua: funt ill£ intemperaturf ,qua: fiunt d Sole, vel niue, balneo, & fimilibus. Additque, odio effe intemperaturas cum materia : quee vel ab ipfis humoribus efficiuntur: vel ab alijscau fis : Acuti d carne corrupta, d lapide in velica, d vermibus , d cibo, & ab alijs caulis. Notandum , quod complexiones fine materia differrunt ab odo intemperiebus cum mate- C ria : quia qua: fune fine materia funt infačtoef-fe: non enim habent amplius d quibus fiant-* qua: vero funt cum materia partim fiunt,& parti (n fačta: funt : ideo primus fcopus fanandi has complexiones cum materiaefl euacuare humores peccantes : vel ipfum iccur corrigere, quod elt horum humorum opifex, & officina. Dum vero complexiones funt fine materia non eli opus,vt iccur corrigatur auferrendo caufatn antecedentem medicinis,fanguinis milijone,vel alterantibus fyrupis, cum nulla adiit materia fouens. Prima dubit. non videtur, quod dari polline D limplices intemperies cu materia, vt tenet Aui-cennas : quia omnes huiufmodi intemperies fo-lum reducuntur ad quatuor,& non ad odo, vt in hocredèfentit Auerroes,quidifputans contra Galenu afferentem, dari quatuor limplices cum materia, fic videtur argumentari : humores no-llri corporis funt quatuor, videlicet pituita, bilis, melancholia, & fanguis: fed fic eli,quod quilibet ex illis humoribus habet duas qualitates : bilis enim eli calida & ficca,fanguis calidus non calidam folam: fanguis calidam & humi-dam, & non calidam folam, melancholia efficiet intemperiem frigidam & ficcam, & pituita frigidam & humidam: ergo non dabuntur intemperies limplices cum materia intelligen-do per intemperiem fimplicem, quodfcilicet cx vnica qualitate fiat.* hoc videtur effe argumentum Auerrois. & hnmidus, melancholia frigida & ficca , & pituita frigida & humidaf ergo omnes intemperies cuna materia erunt compolita: : fic bilis efficiet intemperiem calidam & ficcam,& Refpondemus, dari poffe intemperiem fimplicem : quia fi intemperies fiet ex bile, & fan-guineerit intemperies calida, non humida_»: quia bilis impedit, ne fiat humida, non ficca : quia fanguis Impedit, ne fiat ficca: ergo dabitur intemperies fimplexcum materia fačlavi-delicctexfanguine,& bile. Similiter fieri po-tell intemperies frigida tantum ex melancholia , & pituita, qua: non erit ficca : quia pituita fua humiditate impedietmon fiet humida,quia melancholia qugell fua natura ficca impediet nc fiat humidarergo erit frigida tantum, qua vt frigida fuperans mediocre operationes l?det. Si vero intemperiesferet ab vnico humoro, tunc ex necefiitate intemperies erit compofita cum materia : hacque ratione rečle dixit A-uerroes , quod intemperies qua ab humorej fit fit compofita ; fcdhallucinatus eli, quia—. fortaffc non intellexit quo artificio Galenus & Auicennas propofuerint očto intemperiei cum materia : quatuor videlicet limplices , & quatuor compofitas. Dum Auicennas in_» tex.docet,intemperiem cum materia fieri quando corpus afficitur propter humoris penetrali* tis vicinitatem : notandum eli, hanc materiam efficientem intemperiem magis & minus penetrare , quod optime declaratur exem pio ventriculi d Galeno propofito feptimo methodi duodecimo, vbi inquit ventriculum tribus modis affici poffe , videlicet, vel quando folida: ventriculi partes intemperie laborant, vel dum mali fucci affixi funt ventriculo, vel dum humores mali in ventriculi cauitate llabulantur. Hanc diltinčtionem omnibus corporis partibus aliquam cauitatem habentibus applicare poffumus, fcilicct cerebro, vtero , intellinis, cordi, & pluribus alijs : omnes enim ferè partes habent cauitatesfiue meatus, in quibus colligi pofsunt humores peccantes. Infuper notandum eli, quod humores exi-llentes in vifcerum cauitate fenfim cauitatum parietibus affiguntur, vndcrefulcant intemperatura: cum materia. Prarterea ex humoribus morantibus in partium cauitatibus , vel partibus affixis, aliquando fiunt tumores prcctcr naturam , ccdcmatofi, vel fcyrrhofi : non tamen dicendum eli fieri polse apoflemata fine eryfipelata : quia apoflemata, & eryfipelata non fiunt ab humoribus exillentibus in cauita-tibus, fed in ipfis venis : ficuti docet Galenus fecundo ad glauc. fimiliter lib. de in.xquali intemperie cap. fexto, in arte medie. 95. Se 14. methodi cap. fecundo, in omnibus his locis docet apoflemata,&etyfipclatafieri, dum fanguis d venis maioribus ad minores, &d minoribus ad capillares, & ab his ad fpacia excurrit: veruntamen dum fanguis cll pituitofus vel melancholicus potefl quoque fieri eodem modo apoflema ccdematofum , & fcyrrhofum : cedema vero aliquando fic d pituita in cauitate aliqua cxillentc abfquecoquod pituita admi-fceatur fanguis, quod cedema cll fanatu diffi- M cile : die : quia , dum pituita eft fanguine fpolia-ta ad fuppurationem peruenire non potcfl. Sed redeuntes vnde digredì fumus dicimus, quod omnes tumores , vel fiant ab humoribus è venis fluentibus , vel ab alijs cauitati-bus femper efficient intemperiem natuianu. humorum infequentem , ex bile videlicet calidam, ex pituita frigidam, ex melancholia-» Accani, ex fanguine vero calidam & humi-dam temperaturam. Cxterum animaduertendum efl , quod tales intemperies cum materia nihil indicant quatenus intemperies: quia tollantur ad ablationem caufx : ilii enim tumores funt femper in fieri i nullamque àcaufa feparatatn permanendam habent. Secunda dubit. Auerroes 2. coli, inquit, nullam xgricudinem materialem fodere operationem , nifi per aliam immaterialem cau-fam : fic dum humores efficiunt intemperiem, humores non funt illi , qui ludunt operationem, fed intemperies ab humoribus introduca: ergo non debent dari intemperies;cum materia : quia materia non efl illa qux laedit operationes. Refpondetur , materiam primario non fodere operationes, fed fecundariò. Sed in qux-ftionc , qux fiet in fine huius capitis , offendemus intemperiem non polle diuidi in intemperiem cum materia, & fine materia : quia-, in hac ditufione fit tranfitus de genere in genus : intemperies enim funt ca ufo formales: humores vero , qui vocantur materix intem-perieruiii , funt caufx efficientes intemperie,-rum : fed cur Auicennasdiuiferit intemperiem in illas , qux funt cuna materia , & in illas, qux funt fine materia in eadem quxflione declarabimus . * Il ■p.ft TJJ T efl ti!>i fciend/m, quod complexio cum ma-A-/ terta duobus modis eil membrum enim quan-i.tex. doque e fi infufum in materia, & made fatturo cum ea , & quandoque efl materia retenta in zijs, & ventriculis cius , quandoque efl retentio eius apofiemans, <£r quandoque non apofltmans. T T Ic efl poflremus tex. huius capitis, in_, Il quo duo facit: primo animaduertit intemperiem cum materia duobus modis fieri poffe , videlicet vel ab afflimi materix madefacientis membra , vel à materia exifiente in membrorum meatibus. Secundo animaduertit materiam exifltntem in foraminibus, & partibus penitioribus membrorum vel efficere tumores,feti apoffemata, vel non:fi efficiat apo-ifemata, tunc exnece/litate fient ab humorum afflimi : quia ex Galeno lib de ingquali intemperie 6. 14. methodi 2. & alibi , omre apoffenia fit, dum linguis fyncerus, vel mixtus alijs humoribus tranfin ittitur d venis maioribus ad minores, à minoribus ad capillares, A & ab his ad fpacia: differentia tamen efl: inter apoftema legitimum & nothum : quia legitimum fit d fanguine fyncero , nothum vero d fanguine alijs humoribus mixto: fi cnimfan-guis efl: mixtus pituicx fit apoftema cedema-rofum : fi bili fit apoftema eryfipellatodes : fi mclancholix fcyrrhodes : fi vero non efficiant apoftema , illi humores ibi colliguntur vel quia tranfmiffi, vel quia collecti fintpercon-geftionem. Congeftio humorum fit in aliqua parte his duobus modis: vel quia excrementa illius pararis non omnino expellantur, fed temporis curii ‘lu colligantur, dhciantque primo dolores, & deinde tumores, veiepe m podagricis obferua-tur, vel languis fi fio tranfmilfus in illam partem, non totus conuertaturin nutrimentum, fedpartim in nutrimentum, partim in excrementum , cuius excrementum ita congeftum poft fex menfes circiter prius dolores facit, deinde tumores : ita vt in apoftemate ( vt te-flatur Auicennas fecunda primi dottrina 1. cap. 5.^ fint omnia morborum genera, videlicet intemperies cum materia , fblutio continui, & morbus in malacompofitionc, in magnitudine videlicet. C Tertia dubit.non videtur, quod in apofle-mate fint omnia morborum genera, & precipue vicus, feti folutio continui: in pleuritide qugnonfie fine apolfemate raro fit vicus, quando fit, fequitur empyema , & deindo mors. Refpondetur, foiutionern continui ex Galeno 3. de fratri 33 duplicem effe , aliam eui-dentem , & aliam ratione contemplabilem: in omni apoftemate vel efl dolor, qui eil folu-tio continui ratione contemplabilis, vel eft vicus quod pertinet ad folutam vnitatem , qux euidenseft. Nocandutn tamen efl,foiutionern D continui proprie non effe morbum : qufo fo-lutiocft quid in fieri: fed ficeft, quod de ratione morbi di, vt fit in fatto cflé : ideo follita continuitas, & non folutio continuimor-buseit : ex Auicenna loco citato in apoftemate funt omnia morborum genera,videlicet intemperies cum materia, magnitudo autta, qug efl mala compofitio , loluta continuitas cuidens, quatenus in tumore vna pars ab alia feparatur : eatenus enim fit tu mor, quatenus particulgfenfibiliter inuicem fe-parentur : dolor ergo licet fit fblutio continui non eft E morbus : quia in_» parte dolente particu-'9 dolentes fenfibiliter inuicem non fe-parantur. QV&- QJ/^ST. XXXIX. tsfbl DIVISIO ^ V 1 C E'K'K^Eì qua eH temperamentorum in temperamenta cum materia, &finc materia ftt probanda. Re diu i fio tem pera mentorum fačta ab Auicen-na in temperamenta ciì materia, & fine materia non videtur confentirfcj B dottrina; ArifioteJis,Galeni, & principijs metho di medendi • Arifloteli qui fecundo poft.tex. j 9. inquit,quod quid eft non poffe inucniri,nifi fiat diuifio in codem generecauf*: modo tempera-menta funt forma::materia vero vt bilis,pituita, melancholia, & fanguis funt cauf* efficientes in temperaturarum : ergo non eft facienda diuifio temperamentorum in temperamenta cum materia^ fine materia : quia fit tranfitus de genere formarum in genus caufarum efficientium. Prxterea h*c diuifio temperamentorum in c temperamenta cum materia & fine materia reludatur Galeno,qui 9. methodi cap. 14. habet lise verba:Jjffeffashaud quaquam in caufas dedu-tìaptus eft, Jed in differentias : quae differenti* té-peramentorumfuntin partibus viuentibus, & non in humoribus: ergo nec temperamenta,nec ali) morbi debent dmidi in melancholicos pi-tuitofos, & biliofos. Hinc Galenus i.deloc.aff. a. vocat htinc tranfitum abaffetìu ad caufam, Se viceuerfa,vitiofum foritem Hinc Galenus lib.de tremore, & pal.c.6. maximè reprehendit Afcle-piadem dicentem febrium differentias confifte-re in meatuum magnitudinibus, qu* certe non D poffunt elle febrium differenti*: febres enim_. funt in genere intemperaturarum : magnitudines meatuum in genere mal* compolitionis. IndeGalenus i.ad glauc.in principio extollitad fydera Mnefitheum Athenienfem Medicum-.: quia in diuifionum peritia fuerat verlatiffimtis : additquch*c verbali in dimdendo eft exattus quantum permittitur viribus medendo non errabit :& primo methodi cap. 5. habet: fieri nequit vt differentias generis vmus morbi muenias ,ipfo quod diuiditur non piane explorato. Imo, neque temperamenta h*c cum materia polfuntdiuidiin temperamenta pituitofa, me- E lancholica,& biliofa-.tum quia hxc diuifio reludatur principijs meth. vt probatum eft, tum quia per has diuifiones minimè valemus propria indicantia, & propria remedia inueniro per hypothefim:fi quis diuiferit febres in pitui-tofas,& alias materiales caufas,ifte in inuenien-dis remedijs pro febre pituitofa facile decipi po terit: quia fi de quotidiana febre loquamur, febris vt febris indicat refrigerantia, Sc humedan- tia : pituita vero vt pituita indicat calefacientia , & incidentia : ideo temperatur*, & mate-ri*feorfum funt diuidend*. Quod vero in pra-xi omifl'a hac diuilione facile decipi aliquis pof-fet, Patet, quia ferum Iadis, ptifana hordeacea, qu* funt refrigerantia, & humcdantia,fi exhiberentur in febre pituitofa, effient quam-maximènociua : quia vel lethargum,vel coma facilèintroducerer,vndcob prauam diuifionem poffet ipfa mors contingere : quare fi febres fine diuidend*, non eft tranfeundum d genere for-m*adgenus cauf*efficientis: humoreseninu. funteauf* efficientes morbi : febres igitur fi di-uidend*fint,funt diuidend* in proprias differentias, videlicet in perperacutas, in peracutas, in acutas exatìè, & in acutas non cxadò, vel in tertianas, quartanas, vel continuas, lèd non in biliofas, pituitofas, & melancholicas. Quo pado vero poffit defendi & Auicennas, &. ipfeGaknus qui aliquando diuiferunt temperaturas in temperaturas cum materia, & fine materia : Antiqui expofitores, deinde Coft*us, &alijdicunt,fadam effe hanc diuifionem in-temperaturarum, vt diftinguerenturintempe-ratur*exiftentesin latitudine fanitatis ab illis qu* funt extra latitudines : dicuntque intempe-raturascum materia femper effe in latitudine^ *gritudinis : an veròh*cdefenfio bona fit, nec ne, ali; iudicent : ego quidem animaduerti non raro inueniri intemperiem cum materia in latitudine fanitatis. cvy m s t. x l. ffVOMODO D 1 ST lT^CV intemperatura per effentiam à materia imbibita fafìte ab illis qute fiunt per affiuxunu. Vicehnas in fine tex. di-uidit complexiones cu materia in complexiones fadas d materia in_> meatibus imbibita, qu* funt cales per effentiam, & in complexiones fadas d materia aliundo veniente, qu*dicuntur per humorum affluxum. Primo feiendum eft, an ifta intemperatura fit per effentiam, vel pet affluxum: quia fi eft pereffentiam fada d materia imbibita poteftefle intemperies quxpar-tim fit fada, & partim fiat : quo cafu pr*cipit Galenus 4. methodi 4. curam effeaufpicandam ab humore fluente: fi vero fit ita fada, vtnon amplius fiat curam non d caufa, fed d morbo, ideft ab intemperie effe aufpicandam. Quinque funt loci indicantes intemperiem-, effe fadam ab humore imbibito , efleque per effentiam. M » fri- Primus eft temporis diuturnitas. A Secundus locus eft imbecillitas membri humoribus imbibiti : de quo loco Hippocrates 4. aphor. 3 3. habet hanc fententiam, fi ante morbum aliqua pars laborauent, ibi mali Jcdes. Similiter Hippoc.4 aphor 39. habet huncapho-rifmum , in qua parte corporis ine fi calor, vel frigus, ibi morbi (edes. Deinde fequitur certius, & quartus locus, qui indicant intemperiem_. non folum edè per e dentiam,fed etiam elle con-uerfam in protopathiam. Tertius igitur locus eft, quod paulo ante illum morbum non prxcefferit alius morbus. Quartus locus eft, quod intemperies non fo- B ueaturi materia: affluxu. Quintus locus indicans intemperiem eflfej perellentiam e/t, quod membrum intemperatum non habeat confenfum fiue fympathiam_. cum alio membro magis intemperato. Sympathiae, vtdocet Gai. lib.aduerfus Ly-cum.func in triplici differentia,alig funt fympa-thix generis, aliae operis familiaritatis, & alias vicinitatis.-quare quando aderunt figna,quxde-fumunturà propofitis locis, intemperiesnon_. folum erit per effentiam, quae vocatur d Galeno 1. de loc. aff. idiopathia : fed erit vera proto-pathia , qui & eft per eflentiam, & omninò in- C dependens. Cognito, quod membra non fint intemperata per eflentiam, ftatim fequitur, quod fint intemperata per humorum affkixum. Vt vero intelligamus, quando intemperies fiat peraf-fluxum ,confugiendum eft ad fex locos , quorum ratione humores confluere pofluntabvno ad aliud membrum. Primus locus tranfmiflionis humorum defu-miturd copia grauante ìpfam expultricem. Secundusdqualitate irritante expultricem: de quibus duobus locis mentionem fecit Galenus 3. de fympto. caufis, & alibi. D Tertius d calido liquefaciente, quod in magno iftu aliquibus contingere folce. Quartus d frigido denfante exprimente excrementa: dequo Galenus 3.aphor. 12. mentionem facit, vbiinquit, frigus externum exprimere cerebri excrementa, ficuti manus fpon-giam aqua imbutam exprimere folet. Hic notantur Langius, & Iacotius,qui irrident illos, qui putant frigus externum comprimendoip-fum cerebrum humores exprimere polle : non animaduerterunt quidem hunc conceptum.,, fuifle Galeni loco citato. Quintus locus defumitur ab imbecillitate retentricis partis mandantis , qui cum non_, poflitob imbecillitatem excrementa detinere, ea fpontè fluunt : ficuti obferuatur in lienteria, diabete, catarrho lienterico, & alijs pluribus morbis. Sextus defumitur ab imbecillitate expultricis partis recipientis : qui non poflit fe tueri ab excrementis in ipfam partem imbecillenu. propulfis : de hoc loco Galenus 3. de facul, nal. cap. 13. & alibi mentionem facit : his ferè verbis; pars robuflior expellit excrementa in partem imbecilliorem, & hic in aliam imbecilliorem , donec omnium imbecillimaminueniat* Sed notatu dignum eft, dum partes ob expultricis imbecillitatem aliena recipiunt excrementa , intemperiem citò fieri per eflentiam : quia’ in illas tamquam in cloacam confluunt corporis excrementa. * & T T membro donauit de complexione, quod meretur. ‘Pofuit ergo quadam ex membris calidiora, & alia frigidiora, gjralta ficciora, & alia bimuliora. TJ1 Git Auicennas in cap. fuperiori de tempe-*L ramentis in communi. In hoc cap. vero vult agere de temperamentis omnium partium -corporis. Dmidicurhoccap.induaspartes. Inprima, qua; continetur in hoc tex. facit quoddam progni ium, vt praeparet nos ad intelligentiam fecunda; partis, qua; eft magni momenti. In fecunda parte proponit oidines,feries, feu clafles tempe- c ramentorum omnium partium corporis agendo prius de calidis : deinde de frigidi > : tertio dc humidis: & quarto loco de iiccis •• femper de-fcendendo miro ordine vfquead volam fummo: manus, qua; in hoc cap. fumitur pro norma, & menfura calidorum, frigidorum, humidorum, & ficcorum ; dicimus pro norma : quia in corpore animato non inuenitur pars temperatior cute vola; manus; quare illa; partes, quxerunt calidiores cute,vocabuntur calida’; qua frigidiores, frigida;, & fic de alijs ; itaut cutis manus fic conflituta tanquam iudex temperaturarum omnium partium corporis. D Quo ad primam partem : Auicennas tria facit. Primo fupponit, quod Deusdederic vili-cuique animali, & vnicuique membro complexionem, quam magis meretur, & magis con-uenientem fuis operationibus, & difpofitionibus fecundum poflibilitatem. Hocfuppofitnm probatum cfl d philofopho naturali, quod fcili-cetnatura de poflibilibus femper efficiat quod melius eft. Secundo dicit Deus donamt homini complexionem temperatiorem ; nempè ita temperatam , vt in hoc mundo temperatior inueni-nnonpoffit, dicitque hanc complexionem ef- fe conuenientem fuis operationibus, quibus agit, & patitur, ideft operationibus a&iuis, 8c paffiuis : additque vnicuique humano membro dedifle complexionem magis conucnientcm_,, quam alijs animalibus, vt indicaret, humanas operationes effe omnium perfetìiffimas : itaut ex verbis Auicenna: formari poflit taleargumé-tum: illud animal,quod habet temperamentum perfetìius, habet operationes perfetìiores-; fcd homo habet téperamétu perfectius, qua bruta ; ergo homo habet operationes perfečtiores. In tertia parte,cu dixerit,Deu dedifle vnicuiq; tnu bro varias cóplcxiones in gratia diuerfaru operationum,inde colligit membra non debere cfle Umilia,fed diuerfa,aiia.f.efl'e cute calidiora,alia frigidiora, alia humidiora, & alia ficciora, quia omnia comparantur ad cutem, qua; eft in medio refpeftu omnium complexionfi membroru. Quo ad notanda. Primo circa inferiptionem: hoc caput inferibitur de membrorum comple-xione:dicimus Auicennam per membra intelli-gerenon folum partes folidas corporis, fedfpi-ritus, & humores : quia in hoc cap.agit de fpiri-tiijfangnine, pituita, pilis, & de alijs, qua: pro-priènon vocantur humani corporis membra. Similiter Hippoc. 8.in GEpid.y.hmnorcs & fpi ritus vocat partes corporis: quia diuidit corpus in partes continentes,iddi folidas,in contentas ideft in humores, & in impetum facientes,iddi infpiritus: fic in hoc loco Auicennas ab Hippocrate mutuatus per mebra intclligit partes continentes,contentas, & impetum facientes. Secundo notandu eft,dixifle,Deum cuiq; ani mali, & homini donafle complexionem tempe-ratiorem:quia-,vt apparet in fine fugmetaphyfi-cx, & alibi, Auicennas concedebat creationem, qua- non admittitur ab Ariftotile, qui vult, omnes formas ab agente educi dc potentia mate- , riar.Infuper ponebat quamdahi intelligentiam, quam vocabat colchodeam ideft dacricem fot marum, cuius munus efletdare formas, easque in hgc corpora fublunaria inferere. Hanc Aui-cenna: fententiam videtur fequi Fernelius lib. r. de abditis rerum caufis, vbi vult d Cglo omnes formas pendere:pari modo Plato in Timeo vult animam d Cglo immediatè pendere. Ariftocclcs vero concedit, Deum, Cgluin, Solem ipfum ad formarum generationem concurrere, fcd t;:m-quam caufas remotas, & non immediatas. Galenus quoque hb.i.de fgtus formatione, & i o. confiderans hanc humani corporis fabricam^ miratur Diuinam Archiceli potentiam: fcd ta- M S axa men non arbitratur formas immcdiatè d Deo A pendere : fed ab agentibus ex materia difpofita omnes formas educi : imo 11 .de vfu p. 14. proponit opinionem Mofìs,& Epicuri : magis tamen laudat Mofem, quam Epicurum, qui dicebat Deum non confpirare in effečtuum produ-fìionemjreprehcndit tamen Mofem: quia nulla fa&a confiderationedifpofitionismatertedice-bat in fronte,vel nafo non gigni pilos,in palpebris vero gigni: quia fic Deo placuit : diccbatq; fi Deus vellet efficere equum,vel boucm ex cine re,id repente polfet : quia Deus dixit, & omnia fatìa funt, quam opinionem reprehendit Galenus : fed hanc diuinam fapientiam miferi Gale- B nus, Hippocrates, & Ariftoteles attingere non potuerunt ; quia non per rationes naturales, fed folum per fidem ,qua: eft donum Dei intelligi-nmsd l)eo non folurn equum ex cinere in initanti fieri polle, fed ex nihilo d Deo fcxcentos mundos: vnde colligimus quam imbecillis fit humana ratio. Tertio dixit Auicennas , Deum dedifle complexionem conuenientcm fuis operationibus: quia operationes funt fines ,inquos diriguntur omnes caute materiales, formales ,& efficien-tes : quod probatur indučtione, & ammontare. Induzione : quia oculorum finis eft vifio, ven- C triadi eli chylificatio, iecoris fanguificatio : fic otnnes caufa: materiales efficientes & formales diriguntur(fi de iecore loquamur) inhunefo-lum finem, vt fiat fanguis . Idem dicimus do omnibus alijs membris. Patet quoque autìo-ritate, quod omnes caute: dirigantur in gratiam operationum : Arifiotiles enim 4. meteor, circa finem ait,omnia elle terminata in gratiam bonarum operationum. Similiter 110nometapI1yf.tex. 15. habet hanc fententiam : finem effe attum, &cius gratia potentia Jumrmtur : additque, animalia non vident, vt vifum habeant : fed vifurn habent, vt videant : D nec dkhficator aedificat, vt habeat artt m, fed vt aedificet : quare operationes funt fines jfieque omnes caute materiales »formales ,&c efficientes, qua: confpirant inartificialium produčtionem, diriguntur in operationem tanquam in finem. Quarto dixit,Deum dediile conueniens temperamentum fuis operationibus : quia renerà operationes per fe primo d temperamento dependent : fic Galenus 2. methodi <5.1ib,deditf'. morborum 6. & clariffimè lib. de conftitutione arcis cap. 5. vultoperationes primo, & per fo pendere d temperamento ferì d partibus fimila-ribus, quarum forma eft temperamentum ; fe- E cundariò vcròab organicis , quarum forma cft conformatio,quod nonnulli non admittunt. In hoc loco tamen Auicennas conuenit cum Galeno : quia fi operationes non penderent perfe primo d temperamento,non dixiflet,Deiim de-difie temperamentum conueniens,ledconformationem comienientem fuis operationibus. Quinto,Galenus nò iniuria dasnnauic Afclc-piadein hb.de tremore, & pal.credentem, om- nes operationes prodire d conformatione corporum infečtilium, & impatibilium : eadem ratione Galenus in methodo pallini reiecit Telfa-lum dicentem, fanitatem, & morbum,omnefq-, bonas, vel malas operationes d varia meatuum laxitate, veldenfitare,quod fignificatconformationem ,originennrahere. Similiter Arili:. 1 .phy fic.rciecit Democritum, qui d conformatione atomorum , ideft ab illorum figura, firn, & ordine formas, & operationes cuenirc putabat. Scxto,Arift.2.de partibus animalium cap.r. vultačtiones primo d fimilaribus prouenire:fed fic eft,quod fimilarium forma: funt temperamenta : ergo d temperamentis prouenient operationes. Septimo,Gai. 1. de temp.p. inquit: Deus dedit Leoni temperamentum calidum Sc ficcum : quia debebat elle fortiffimus: homini temperamentum iquale : quia debebat efle fapientifi. fimus : aquale enim infcruit fapientia: : quia eft in medio, &exomni parte dignofeit extrema. Hinc Gai. 1.de vfu par. j.ait: homo non eftfa-pientiffimnsjvtalfcrit Anaxagorasjquia manus habet: fed quia eius temperamentum eft aguale : quare fapere, & inteJligereeft hominis operatio, in quam tanquam in vltimum finem omnes cau fg,quce confpirant iu hominis produdio-nem, diriguntur : additque Galenus rationem in anima hominis die arcem ante omnes artes : quia per rationem omnes artes adipifeimur: ideo ratiocinari eft illa praftanriffima operatio, in quam omnes caufg diriguntur : quare ob tam diuinam ratiocinandi operationem nullualiud temperamentum homini conuenire poterat, quam gquale, quod poterat omnia dignofeere : ergo omnes operationes primario d temperamento prouenient. Poliremo confirmatur peripfam pratìicam medicina:, operationes d temperamento,& non d conformatione pendere. Aqua: ftiiJate veluti eft rofaceaferuattemperamentum,& rofarum operationem : attamen in deftilJationeomnmò dcftruitur rofarum conformatio: cortices citri agunt contra venenatos boletos , oleum vero corticum, in quo nulla citri conformatio ferua-tur,longè magis. Cimini femina integra dilcti-tiunt flatus:cius oleum Jongè magis: in oleo tamen nulla feruatur ftminu conformatio,idem pollet dici de fexcentis alijs. Iure meritò igituc Auicennas dixit, Deum dedilfe temperamen-tifm conueniens fuis operationibus, & non conformationem conuenientem : quia operationes d temperatura dependent. Duo preterea fune notanda antequam ad fecundam partem cap.accedamus. Primum.,, quod omnia, qug dicuntur in hoc loco ab Auic. fincdeftimptad Gai. i.de tcmp.nono Sc fecundo de temperamentis tertio. Deinde expedit, vt inquiramus, d qua caufa immediatapoft primum Opificem animalibus largita fine temperamenta, & conformationes. Mon- Montanus fusè admodum loquitur de hac re : Nos autem compendiose : f'uh'ufque egimus in arte medicinali. Auicennas arbitratur, (vt ditìurn eli) formatricem effe virtutem feparatam d materia,hanc-que vocat colchodeam ,ideft datriccm forma-rum.. . Alij vero ( vt'refert Gal. libro de formatione %us cup.8.) dicebant, Deum elle hanc virtutem formatricem, quatenus folum probet motus principium deinde nihil agere, fed alias cau fas (decedere, quae & temperamentum, & conformationem omnibus membris tribuant: fed quenamfintiftfcaufg,nihil dicunt. Plato vult hanc formatricem elle animam mundi. Omnes hallucinantur. Primo quia adio corporalis immediata ex neccllìtate prouenit à virtute corporea, non d virtute d materia feparata, vt colligitur ex Arili, fecundo de generatione animaliumcap.i Procrea Arili primodeani-matex.64. non vult animam efficere operationes : ibi enim dicit, non animam irafei, vel in-telligere,fed hominem qui compofitus eli ex materia & forma : quare operationes nec d virtute feparata d materia, nec d re (implicilfima, vtell anima, fed ab homine proprie proueniut. Infuper Atift.a. de anima tex.24 inquit, ačfio-ncseffefuppolitorum: fed fic eft,quod fuppofi-ta funt compofita ex materia & forma. Amplius omnes operationes propri# ponuntur in fecundo modo dicendi per fe : quia definiuntur per fubiečtum , quod eli compofitum, & non fimplex: compolitaenim & non fimpliciafune illa, qu# habent aptitudinem & potentiam ad operandum, qugquefunc fubietìa fecundi modi dicendi perle. Ali# tres opiniones reijciunturd Galeno loco citato, quarum prima erat Alclepiadjs dicen tis, omnia cafii fieri. Reijcitur hoc modo d Galeno,qu# cafu fiunt, raro liunt : modo ventriculus femper chylificat : iCcurfempcr fanguificat: ergo non calu omnia fiunt. Infuper errant nonnulli, qui putabant, dari duas animas, vnam videlicet generantem temperaturas & conformationes : aiiain vero gubernantem . Reijciuntur fic : fi anima gencians remaneret poli corporis generationem clfet ociofa : fi recederet, aduni clfet dc anima gu-bernanterquianon pofietfcire,qn# erane euen-tura ex ordine animar generantis, nifi anima ge nerans,antequam recederet, daret aliquod memoriale gubernatrici eorum, quar forent euen-tura : quae funt ridicula. Stoici, inter quos erat Crifippus(vt refert Galenus lib.dcfgtusformatione cap.3.) putabat, cor dare temperamentum omnibus membris. Reijciunturd Galeno loc.cit.quia antequam gignatur cor, formantur vafa vmbelicalia, corium & iecur : ergo temperatur#, & conformationes non prouenient d corde. Pr#tereaelio, quod cor formaret omnes corporis parces, reflaret A qu#rendumdc caufa formatricecordis, quare adhuc vigeret ambiguitas. Demum Fabius Pacitrs Vicentinus incidit in hanc opinionem,quod ipfe vterus f#cum totum efiformet. Sed vnico verbo fic reijcitur : quomodo vterus p,enem, quo caret, efformabit? in femine omnia membra funt in potentia : in vtero vero nihil in potentia. Ariftoteles, & Gai cnus omnia intellexerunt.* Arilloteks 2. degener, animalium cap. 1. vbi agit de formatrice, inquit, formatricem elle quid corporeum, deinde addit, hoc agens corporeum dfe in femine : led non vt nauta in na-B ui : imo fubdit <& non corrumpitur,bxc videlicet formatrix poBquam partes genit a funt-,quia ji corrumperetur ( ait) quale agens efficeret reliqua. iddi quale agens nutriret, & augeret: quare hoc agens corporeum, quod ex Ariftotele eft principium omnium ačtionum nò potei! effendi calidum natiuu, quod nófeparatur d corpore, & quod reuera eft animatum, & mixtum* Quod fit animatum pacet, quia ex Galeno i* aphor.com. 15 .calidum innatum eft principium omnium ačtionum. Quod fic mixtum patet ex Galeno lib de rigore cap. 6. vbi habentur h#c verba : calidum innatum effie fubstantiam per fi C mobilem, ideft habentem in fe motus principiti: fed quod habet in fe motus principium mixtum eft: Quare & animatum, & mixtum eft : quia ačtianesfunt animatorum, &compofitorum. quod immediate litin vtero ex femine parentum,& ex fanguine meftruo. Prima dabit, dicit Auicennas quod homo habet temperatiorem complexionem , quam in mundo pollibile fic inuenire. Contra hoc didam eft hoc argumentum : vbi operationes funt perfediores, ibi complexio eft téperatior, fed in brutis operationes fenfitiu# funt perfe-čtiores : ergo complexiones brutorum funt perfečliores : maior patet : quia operationes perfediores proueniunt d complexione tempe-ratiorimiinor experientia confirinatudqus eciu his carminibus explicatur. 2\^x aper auditu : Linx vifu: Simia guHu : Vultur odoratu : pracellit aranea ta&u. Refpondemus, in humana fpecie non omnes operationes vocariperfečtas : fed folum illas, quxeonueniunt homini vt homo eft, qu#eft ratiocinari. Similiter Galenus libro de tem-E peramentis cap. vlt. inquit, in homine tempe-ratiflimo non omnes operationes elle perfectif-fimas,fed folum illas, qu#fpcciei human#con-ueniurtt : ibiqueaddit: homini temperatilfinio conuenire fapienciam, leoni fortitudinem : oni temperatiflima.vt fit mit illima, cerno tempera-tiffimo, vt fic vclocillimus , quare tunc com-plexioerit temperatior, quando operatio pro-pria illius complexionis erit perfectior. Iaeobus de Partibus rcfpondet ad dubitationem Inde colligimus virtutem formatricem, qu#3ac gitur nobis temperamenta & conformationes, cx Galeno & Ariftotcle dfe calidum innatum nem quod perfectio complexionis non ordine- A tur primo ad operationes,fed ad formam : hinc in gratiam forma’ hominis, qua cft omnium pcrfectiflima, Dcusdedic homini complexione temperatiorem ordinatam,videlicet ad eius for mam, qua eft alijs perfectior. , Secunda dubit.dantur animalia longioris vita, quam homo: ergo illa erunt homine temperatiora : paret antecedens : quia ceru i, &cle-phantes diutius viuunt,quam homines. Refpondetur,confequentiam non valere: infantes enim funt longioris vita, quam adole-foentes : attamen adolefcentcs funt temperatiores . Tertia dubit. non videtur, quod Deus hominibus donaucric complexionem temperatiorem, quod fic probatur : illa complexioeflet temperatior,quando homines non eflentagritu dinibus obnoxij: (fiditi multa bruta, qua diu fine egritudine viuunc.vt corni,cerili,& pfitaci:) fcd homines inter animalia maximè funcagri-tudmibus obnoxij: ergo. Refpondetur, Deum dedilfe complexionem temperatiorem,quam donare potuitfecundum potentiam ordinariam ; non autem fecundum abfolutam: homines tamen diutius viuunt, qua bruta,nempè qua corni, cerni, & pfitaci, vt vera experientia cognouimus. Quarta dubic.non videtur,quod corpus temperatius habeat operationes perfetìiores , quod habeat ad fuas virtutes proportionem : quia biliofi,qui funt intemperati cx Galeno primo de natura humana 39. habent ingenij acumen : fimiliter melancholici, qui funt intemperati, funt pnidentes,& ex Ariftot. $ o.fetì.probh primo aptiffimi ad fapientiam. Refpondetur, biliofis conuenire ingenij acumen, & melancholicis prudentiam , fcd non fa • pientiam : fapientia vero folum conuenire tem peratiflimis : fapientiamqnc conflare ex prudentia & ingenij acumine : ad faciendam enim optimam temperaturam, qua: renerà fit in meri io, concurrunt duoexcclfus, ideft bilis, qua: eft calida, qua: efficit acumen, & melancholia qyrrefl frigida, qua: efficit prudentiam: ideo Atjftot.jo.fetì.probl.non dixit, melancholicos effe fapientes, fcd aptiflimos ad fapientiam: quia non fola melancholia efficit fapientiam ; fed debet concurrere bilis, qua: ingenij acumen facit: fapientia quidem eff mixtum quid ex pru dentia & ingenij acumine : fcd videas qua:ffio-nem 32. in qua plura argumenta offendentia temperatiorem complexionem non edere operationes perfetìiores inuenies. Quinta dubit.datur operationes principes p-fefliores in complexione intéperata, qua in cò-plexione temperata : ergo : Probatur antecedens cx Arift.& Gal.ex Ariff.lib.de memo.& remi : vbi inquit, bene memorari conuenire ijs, qui funt Acci cum aliquo exceflhjbeneapprehe-dereconuenireijs,qui funt humidi in excelsu. Galeno fimiliter pacet in libro, quod animi mores Aquantur corporis temperaturam, vbi habetur Im: fenccntia,/p/endor ficcut, anima pru-dentiffima : imo in ar.med. cap. r 3. vult in cerebro temperato atìioncs principes efsc moderatas^ non fummas : ergo operationes perfeóìif-fim.T non indicabunt complexionem temperatiorem : ergo nulla feruabitur conuenicncia &Q proportio mtercomplcxionem temperatiorem & operationes : quia operatio poccff else per-fetìiflìma, & complexio imperfetìa. Refpondetur, complexionem hominis temperatiorem habere proportionem & conuenien ciam ad propriam operationem, & nó ad com-B munes : propria vero hominis operatio eft fapientia : memorari & cito apprehendere conue-niunt etiam brutis. Hoc polito dicimus, complexionem temperatiore edere in homine maiorem fapientiam,quam intemperatiore: quare liccrbiliofifintacumineingcnij& melacholici prudentia Alligniti: prudentes tamen temperati funt fapientiores : Dum vero Galcnusdixit, temperatum cerebrum habere moderatas operationes,id protulit,quia fapientia eft in medio, & vt talis diù durat : excelfus vero operationum fa?pè funt cum operationis deprauatione : virtus enim in medio confiftit,& vt talis plures digno-C fcit differentias ; vnde fapientia. cap.: tex.i. /^\ Voi autem in corpore calidius exiHit fpiri- j, , tus eft, & cor i quo procedit. ca^z, IN hoc loco incipit fecunda pars cap.de tem-X peraturis in particulari : exorditur d partibus calidioribus dicens, fpiritu & cor, d quo ip-fefpiritus procedit, effe omnibus alijs partibus calidiores. Prima dubit. non videtur, quod fpiritus fint collocandi inter corporis partes : quia Galen.ia arre med. cap. 9. proponit cormnuniflìmam partium diuifionem, in qua pilos & vngues reponit: attamen nihil dicit de fpiritibus : ergo inter partes corporis (piritus poni non debent. Refpondetur, Auicen. effe imitatum Hipp. qui 6. epid. 8.tex. 7. diuific corpus in partes continentes,contentas, & impetum facientes: Gal.vctòin arte medicinali folum de concinentibus partibus ideft de folidis verba fecit. Secundadubit.Gal.i.de temp,inquit,fangui-1 nemefle omnium calidilfimunri : ergo non cor & fpiritus. Refpondetur, Galenum non abfolutè dixilfe fanguinem efle calidilfimum : fcd habita relatione ad humores : ira vt inter humores fan-guis,bili tamen commixtusjfit omnium calidif-limus. Antequam verba tex. explicemus, tres regula: funtobferuanda: nobis inferuientes pro co gnofeendis partium temperaturis, qua: proponuntur d Gal.2.de temp. cap.^:&x. de temp. virano. Trima regula eft,quod calida & frigida tatìu, & noa & non ratione dignofcantur,hgcque regula tan-giturab Hipp.i.de nat.lnim.in principio : ficca vero & humida non taftu Colum, fed etiam ratione & difcurfu. Dixit calida & frigida taftu dignofcijintelligendode partibus externisrquia interna; taftu cognofci non poffunt: aliquando enim ficuti in lypiria cor magno ardore vexatur, tamen manu admota in regione cordis non calor, fed frigus fentitur. Dixit humida & ficca non taftu folo, fed ratione feu ratiocinio digno-fci : quia licet valeat in humano corpore ex Galeno 2 .de temp.^.eft ficcum taftui.ergo cfi aftu durum : non tamen valet viceuerfa, eft durum ergo eft ficcum : quia mammilla; puellarum,& carnes iuuenum funt durj.non tamen funt ficcg. HincGalen.5.fimpl.cap.5 dixit,dari tria dura: eaquea contrarijs caufis prouenire,qux funt dura ficca,dura repleta & dura congelata : dura licca funt vt calli,& fcyrrhi perfefti : dura repleta funt, vt apoftemata : dura congelata, vt glacies vel perniones:fubditGalenus:ficcadura_» indicare humefìantia:ficca repleta euacuantia, congelata vero calefacientia. Idem confirmabimus per ipfam prafticam : quia fi de duris ficcis loquamur, applicabimus fcyrrhis humefìantia, ficuti eli oleum amygdalinum, vel aqua lanarum nó antea ablutaru, vel a?fipum : quarenefcio qua ratione perciti Medicorum plurimi vtanturvalididimis emollientibus in duris ficcis, vt in fcyrrhis, ficuti eft oleu deammoniaco>& fimihbus,quibus rcddiitfcyr rhos incurabiles. Si vero de ficcis repletis, ideft deapoltematibus duris loquamur, inquit Galenus euacuannbus effe tollendam repletionem. Si de congelatis, vt funt perniones dicit ede calefaciendum, quod patet per ipfam prafticam: quia perniones in principio oleo de laxo (quod eft calidiflimum ) lllico fanantur : quare non valet eft durum, ergo eft ficcum : quia perniones,& apoftemata funt dura, tamen lunt humi-diffima. Similiterneque neceflariòvalet : eft molle, ergo eft humidum : quia marnili* vetulanì funt molles , tamen non funt humida? : ferrum valde ignitum eft molle, tamen non eft humidum: quare ficca & humida non taftu folu .* fed etiam ratione dignofcuntur. Secunda regula qua?obferuari debet in partium temperaturis eft, quod omnes partes exan gues nempè fanguine carentes frigida: fint: quare valent ifta?confequentia?: partes funt exangues & fine fpiritu, ergo frigida? : partes abundant fanguine, vt cor, & iecur, ergo calida?. Tertia regula eft, quod temperamentum de quointelligitin hoc cap.non fitinfitum & implantatum , quod fit ex elementorum compofi-tione. Nec per temperamentum intelligit influens foluin, fed mixtum ex infito & influente; quia hoc mixtu eft illud, quod in qualibet corporis parte edit operationes: dicimus in qualibet parte, quia quatenus fpiritus vitales & fan-guis effunduntur in omnes partes mifeentur ca- li lido infito & implantato, vnde fit temperamentum,quod immediatè edit operationes: fic ventriculus chylificat non per temperamentum innatum folum, neque per influens folum, fed per mixtum ex vtroque : quod diciturde ventriculo,de omnibus partibus dici poteft : per hoc igitur mixtum temperamentum, fpiritus & cor in calidorum ferie tenet primam fedem. Quod vero fpiritus fintealidiffimi patet experimento à Galeno propofito libro de vfu pul-fuum,vbi inquit : fi quis imponat digitum in fi-niftrum cordis ventriculum animalis recenter maftati fentiet flameum calorem ipfius vitalis fpiritus.-dicimus de vitali,quia dependet d mixto temperamento videlicet ab innato cordis, &: ab influente d fanguine arteriofo preparato ratione motus fyftoJes & diaftoles cordis. Quare per fpiritum Auic. intelligit vitalem, &non innatum, vt putant Mercatus, & multi alij. Quod quidem confirmari poteft argumentis efficaciffimis. Quorum primum eft: quia calidum innatum cordis formaliternon differt ab eflentia carnis cordis : Galenus autem 1. aphor. com. 15 .& 1. de vfu par. 9. inquit, qui dicit carnem dicit calidum innatum carnis & temperamentum . G Secundum argumentum eft, quia Auic. reddens rationem, cur tunica? arteriarum fint polita in calidorum ferie, Refpondet,quia recipiunt fpiritum in ipfis arterijs contentum : Nos addimus, fed fi cefi, quod in arterijs vitaliscontine-tur, ergo per fpiritus Auic.intelligit vitalem, & non innatum. Tertium argumentum probans perfpiritum Auicennam intelligere vitalem,& non innatum eft tale, calidum innatum non difcedit d fuis fedibus, quod confirmat Gai. 1. aphor. 15. iura-mento his ferè verbis, non per Iouem difcedit fpiritus innatus d fuis fedibus : fed fic eft,quod ifte fpirituSjdequoloquirur Auic.difcedita fuis fedibus, quia moueturab arteriarum cauitate ad ipfas tunicas, ergo nó eft innatus,fed vitalis. Q_V M S T. X L 1.1 S T 1 KI T V S V IT jlLl s fit calidior cordej. X vna parte videtur, qd fpiritus vitalis fit calidior corde, quia Auic. in tcx.fpiritum prg ponit cordi, fpiritumque collocat in prima fede, in fecunda cor. InfupcrA-uerroes 2.C0II. cap.j. & Hipp.hb.decarnibus dicunt, cor clfe calidum propter multum fpiritum in corde exiftentem : fed per Ariftot. propofitionem allatam i.poft. tex. 5. propter quod vnumquodque ditale & illud magis eli : fi igitur cor eft calidum pro- ptcr fpiritum, fpirituserit calidior cordo. Demum Galenus lib. de vfu pulfuum cap.2. & 2.de cemp.cap.3.inquit:fi quis imponat digitum in finiftrum ventriculum cordis animalis recenter madati fentict caliditatem intenfam, qiueeft in fpiritu: habet Galenus hfcverba_», cordis calorem e(Je tunc non nifi finti- turn effe : ecce quod fpiritus eft calidior corde. Ex alia vero parte videtur probare Galcn.r. dctcmp.vltimo,& lib.2.cap. 4,quod cor quo ad partes folidas fit calidiffimum ; libro vero de fj-tus format tertio appellat cor ignis focum : Similiter 6.de plac.cap. 7. vocat cor caloris offi cinam. PrgtcreaArift.lib.de fcnfu& fenfibiliinquit, cor effe omnium partium calidiffimum. Demum adeft hoc argumentum, quo probatur cor tiše calidius fpiritu,efficaciffimum quidem: fpiritus genitus eft à corde : fed fic eft quod nulla corporis pars agere poteft vitra proprias vires : ergo fpiritus non erit calidior corde. Accedit, quod cor fit calidius fpiritu vitali : quia recipit caliditaccmd fpiritu innato, d fanguine, quo cor femper cft refertum, d carne cordis, & dmotufyftoIes,& diaftoles : ergo cor erit calidius fpiritu vitali. Pro rcfolutione difficultatis dicimus, fpiritus vitales quo ad calorem ačtualem effe calidiores corde, fed non quo ad calorem potentia-Iem & complexionalcm: quidiftintìio videtur efle Aucrrois3.C0II. Cgterum exemplorum ap-pofitione rem clariorem fic reddimus : flamma aqua: vitgquo ad actualem calorem efl calidior pipere ; fed non quo ad calorem potcntialem , hinc fi quis aquam vita fumat, illicò fentiet maiorem calorem , quam fi deglutirct piper: fed non quo ad potcntialem : quia calor piperis diutius durat, ac longè magis vifcera calefacit, quam aqua vitet. Hac igitur diftintìione tolli poliunt omnes difficultates hoc modo : dum Auiccnnas prxponit fpiritum cordi locutus eli de calore actuali, qui tactu /fatim dignofeitur : fic Galenus,dum digito impolito in finiflrum coidis ventriculum flàmeum animaduertit calorem , intelligit de calore actuali, & non de potcntiali feu complexionali. Ad argumentum, quod fpiritus vitalis genitus fit à corde, & quod nulla corporis pars agat vitra proprias vires, Refpondemus calorem actualem fpiritus vitalis prouenire à fpiritu vitali precedente : deinde motu fyftoles & dia-fioles cordis calorem actualem augeri, qui primo cóuenit fpiritibus vitalibus, fecundario cordi: quia cor non eft capax alterius caloris actualis,quam illius, quid fpiritu vitali fit. Preterea fi cor eft calidum ratione carnis, fanguinis , & motus, tanto magis fpiritus incalefcet & accendetur flamma: in/far fe explicans, quare fpiritus vitalis quo ad actualem calorem erit corde calidior., Demum confirmatur experientia : quia in lipothimia, & fyncope totum corpus refrigeratur cur ? quia fpiritus vitalis exhalat: dum ve- A ro regeneratur illicò totum corpus incalefcit.* quare actualis calor 'immediate d fpiritu, &. nona corde procedit. •• QJ/oEST. XXXXII. B ^f^STl^lTV S VITALIS SIT calidior animali. Xvna parte non vide-' tur, quod fpiritus vitalis fit calidior ani-j mali : quia vitalis eft 1 pabulum animalis,& animalis factus eft d vitali per vlteriorem concoctionem : quod dariffimè Galen. declarat his verbis Iib.p.dc vfu par. 4. 'fatura ejfecit plexum retiformé, vt per vlteriorem concoctio-nem fieret fpiritus animalis. Nos fic argumentamur: fed ea qua: fiunt per vlteriorem concoctionem videntur efle calidiora : ergo fpu i tus animalis erit calidior vitali. C Curtius rcfpondet, multa fieri d calido incipiente, qux frigida funt, ficuti''funt offa, qua: fiunt d fanguine, tamen funt fanguine frigidiora . Idem aflerit de fpiritu animali, qui fit d calido incipiente, ideft d fpiritu vitali, qui eft calidior animali: fed non reddit rationem,cur frigida non poffinr fieri d calido incipiente. Nonnulli fic dicunt, fpiritum vitalem,quando eft in cerebro, refoluere partem calidiorem, ideo fpiritus animales,qui non fiunt ex vitali cu totofuo calore,effe frigidiores vitali. Cxtcru falluntur,quia caliditas fpirituum vitalium noti refoluitur.fed tranfmutatur, & per concoctione D in fpiritus animales conuertitur : quemadmodum papauer, vel alterami, qux funt frigidiffi-ma,dum comburunturnonrefoluuntur, fcdin igneam naturam tranfmutantur. Caufa vero cur fpiritus animalis fit frigidior vitali, eft : quia qua: generantur fequuntur naturam generantis, & non materia: : fic fpiritus animalis fequitur naturam cerebri,& non natura fpiritus vitalis,quf eft materia ex qua fit; materia enim eft indifferens ad acquirendos quofeumque gradus, & quafcum-que qualitatum manfiones : in eadem terra nafcuntur E herba: frigidiffimx, & calidiffimg: cur?quia fe- quuntur naturam feminum efficientium, & ipfasgenerantium, & non naturam tetra. QViE- QJ/^ST. XXXXIII. COII COIRSI DE^T V H S17^ E Jpiritu fit calida , vel frigida temperatura. Lurimi arbitrati funt, qtf cor fit frigida; temperaturas, quiacóftatex cartilaginibus , membranis, & neruis d fexto pari prodeuntibus : qua; omnes partes funt frigidas . Nonnulli adducunt auctoritatem Ar1llotelis3.de partibus animalium dicetis,cor conftarc ex frigidis : auctoritate Hippoc.lib. de aere aquis, &docis, & Galeni 2.detemp.dicentium, venas exangues elfe, & per fe frigidas. Nos tamen dicimus, quod licet plurimas cordis partes fint frigidas, caro tamen cordis, qua; eft copiofa,eft calidg temperaturas. Deinde cor eft calidum ratione (anguinis venofi, & arte-riofi,quo femper eft imbutum. Infuper eft calidum ratione motus fyftoles, & diaftoles : generatur enim calor in corde ob motus collifionem fatta a cordis duritie, quod non cuenit in cerebro , quod, licet femper moueatur motu fyfto-les& diaftoles, non incalefcit : ratio eft : quia eft molle, & mollia collifionem nullam efficere poifunt. Prasterea efto, quod cor confiet ex frigidis partibus, non propterea valet confequentia:er-go eft frigidum : quia non valet confequentiad partibus ad totum, nec viceucrfa, vt docet Ari-ftot.2.pcrihermenias : non valet, temperatura partium eft frigida : ergo & temperatura totius erit frigida: quia compofitum habet naturam diuerfam d fuis partibus feorfum fumptis: hincAtiftor. 7. metaphy. tex.6o. dicit, quod fyllaba bi fit aliquid aliud prascerB, & A. fi-militer8.mctaphy.tex. 15. inquit, totum elle quid aliud praster omnes partes; quod non fo-lum velificatur in ijs qua; natura confiant : fed etiam in ijs qua; funt compofita per iuxta pofi-tionermquod exemplo pulcherrimo inferuiente medicina; i Gal. delumpto facile oftendi poteft Gal. enim 3. methodi cap. 2. proponit quoddam farcoticum.quod componitur ex oleo, cera,Starugine seris : hoc ceratum habet vim generandi carnem in canis vlccribus : tamen hasc tria fimplicia, quas componunt hoc farcoticum feorfum vlccribus canis applicata habent vim excauandi vicus & definiendi ipfam carnem:fic $rugocXcauat exgdcndo & mordicando: cera vero, & oleum putrefaciendo reddunt vicus magis cauum : quare non valet, partes cordis funt frigidas : ergo totum cor eft frigidum. Dicimus, cor die calidum ratione propria; carnis, ratione motus, & ratione fanguinis A arteriofi, & venofi : propofita enim eft fuperius regula, quod omne fanguineum fit calidum, ac omne exangue fit frigidum : quare confiderato corde fine (piritibus adhuc temperatura totius cordis eft calida, & non frigida. Pofiiimus quoque fuftinere, cor effe frigi-dum,calidum, humidum, ficcum, & temperatum : eft frigidum ratiofie membran«, nemorum, cartilaginum, & ratione terreg& craffg eius fubftantias : eft calidum ratione calidi innati , ratione fpiritus vitalis, ratione (anguinis, & ratione motus : eft ficcum ratione fubftantias duras, ratione ficcitatis, & fpirituum B vitalium : eft humidum, vt docet Auerroes 2. coli, ratione copiofiflimi fanguinis, & ratione euaporationis ipfius fanguinis, quaseuapo-ratio ex Auerroe eft fpiritus : eft temperatum , quia videtur asquè conftare ex calidis, frigidis, humidis,& ficcis temperaturis:fed vt fanguine, & fpiriru influente infignitum, eft calidum in fecunda fede, intelligendo de caliditate adhiali. Ratio vero, cur fit compofitum cor ex frigidis ,& duris defumitur ab Alberto Magno hb. defenfu ,&fenfilitract. t.cap. 16. quas eft quia itafrigidum, & durum magis poteft refiftere alterationibus,& perpetuis motionibus. C Nos dicimus, quod nifi fuiflèt fadum ex duris,non potuiflet gigni in corde calor d motu fyftoles,& diaftoles : quia calor: qui d motu pendet nullo padto fieri poteft fine corporum durorum collifione. Hinc aqua, licet rapidiflìmè moueatur,& ab alto cadat fuper faxa duriffima, nunquam incalefcit : caufa eft : quia eft mollis, & vtmollis cedit, & non facit collifionem:hinc aqua ardens quas fna natura eft calidiffima, fi continuo agitaretur, nunquam adtu calida reddi poflet : caufa eft : quia cedit, & cedendo collifionem effugit,quas eft illa,qu£ eft caufa atìua-lis caloris : hinc cerebrum quamuis,perinde mo neatur per fyftolem & diaftolem ac cor,non poteft efficere fpiritus animales ita calidos, vt lune vitales : caufa eft : quia eft molle, & vt molle non facit collifionem, ficuti cor quod durum eft. E inde [anguis, licet in hepate generetur: (juia ^ I J rum carde continuus exiflit ab copius aequi-rit caloris quam hepar habeat :poHea hepar: quia efl veluti [anguis congelatus : pojl quod eft caro , qua minoris eh caloris, quam hepar ; quiatnear-ncncruorumvillimixtifunt ,qiti funt frigidi. Delà. inde funt mufculi, q ui minoris funt caliditatis, qua caro ftmpUx, propter illud quod de neruis & ligamentis as admifeetur . Tollea eli [plen , propter id quod in eo eft de face [anguinis. ‘Poli a tenes eo quod non multus in eis cxillit[anguis. Deinde arteriarum tumcp, non propter neruo[a corpora, fed propter lilud quod recipiunt de cale fall tone fanguinis,& fpiritus qui funt in eis : Toflea funt venarum non pulfatthum tumcp propter fangninem filum. Toflea cutis vola manus. In Sančfcorij Commentari a 290 N tcXtfuperìodi Auicennas in prima fede ca- A fc calidum, fiditi aqua feruefafta, qugefi calida 189 1 lidorum pofuic fpiricus, Se cor. In hoc tcx. enumerat parces calidiores, quite fcquuntur poft fpiricus, Se cor : qua? fune bilis flaua, pofi bilem, fanguis, deinde hepar,poft hepar.caro fimplex, poli cameni fimplicem mufculi, poft mufeulos iien, deinde renes, poft renes tunica? arteria-tulli, deinceps venarum, & poftrenio eft cutis volg manus, qui* eft in medio, & qua? nec calida, ncc frigida, ncc ficca,ncchumida vocatur. In tex. Bellunenfi, Mantini, & in tex. Antiquiori poft fpiritum, & cor ponitur fanguis, de bile vero nihil dicunt : nonnulli tamen appo-fuerunt bilem ; quia Galenus 2.de temp. cap & lib. de inxquali intemperie videtur aflercrej poft fpiritum ,& cor,bilem ipfamefle calidiorem-. • Oddusinquit,Auicennamnon feciflc mentionem de bile : quia bilis non cft apta nutrire : fed videns hanc refponfionem efle vanam: quia Audor facit mentionem de pillis, qui fimiliter fune inepti nutritioni, proponit aliam caufam , qui eft, quod Auicennx intétio in hoc loco non fit enumerare omnia calida : fed folum exemplorum luce potiora, & euidentiora. Qua? re-fponfio eft deterior, quam fit prima : non enim pofluntinuenirialif parces cute volf manus ca-lidiores.quam iftipropofitg: Ideo dicimus, vel textum dic diminutum, quia ab aliquo Antiquo interprete ipfa bilis fuerit omifla, vel per fanguinem Auicennam intellexjfse totam maf-fam fanguinis , in qua Se fpiricus & ipfa bilis continentur. Q_V /E S T. X L I V. A ll BILIS SIT CALI fanguine^. D10H. Alenus 2. de temp.?. & lib. de iniqua Ii intemperie videtur afserero, bilem efse funguine calidiorem . Nihilominus alibi Galenus, ficuti 1. de temp.cap.p.vult,fanguinem efse omniunu. humoru calidiffimum, & perconfcquens calidiorem bile. Montanus refpondet, fanguinem efse calidifi fimum, & calidiorem bile, non ratione fanguinis , fed ratione fpiritus, quieft in fanguino ; Dum vero Auicennas inquit, bilem efse (anguine calidiorem credit, intellexifse de fanguine fine fpiritu. Confirmat Montanus hanc opinionem autìoritate Ariftotclis fecundo de partibus animalium cap.2.& 3.dicentis, fanguinem efse calidiflimum & humidiffimum ratione fpiritus * per fe vero efse frigidum & ficcuni : quia exhalato fpiritu, (latini congelatur, & cxficca-tur. Imo ibi Philofophus addit, fanguinem ef- per accidens, & non per fe. Fallitur Montanus, & refponfio cft ridicula : quia (anguis fine fpiritu non eft fanguis, nifi xquiuocc. Infupcr aučloritas Ariftotclis non facit ad rem : quia dum Philofophus dixit, exhalato fpiritu ftatim fanguinem congelari, exficcari, intellexit de illo fpiritu, per quem fan guis eft fanguis, qui eft innatus fiue implantatus, Sc non vitahs. Pntcrea auctoritas Ariftotelisnobis medicis non inferuit : imo nixa cft hoc falfo principio, quod à corde facultas animalis,naturalis,nerui, & veni oriantur. Deinde Ariftoteles vult, fpiritum vitalem dare formam,& operationem omnibus corporis partibus: calidum vero natiuutn partium fimilarium effe velati materiam : qui Ariftot. opinio declaratur ab Aucrroe 4. coli, cap. 2. vbiinquit, cor tranfmittere in fingulas partes fimilares totius corporis calorem, qui eft ficuti forma partium fimilarium, & per hunc calorem partes exercere fuas operationes: addit vero calorem, qui cft in ipfis partibus, non effe ficuti formam, fed efle ficuti materiam. Nos vero medici infequentes Galeni dogmata & veritatem ipfam, non admittimus, cor effe tanti audoritatis.quanti exiftimat Ariftoteles qui putata corde tdquam d Monarcha non folii vitales, fed animales, & naturales fpiritus prodire. Nos cum Gai defendimus triumuiratiiQi : nempe hic tria principia cor, cerebrum, &ie-cur totum corpus gubernare : addimusque, facultates partium fimilarium, & earum operationes prodire ab innato,tanquam d forma partium fimilarium : d calore vero influente ran-quamd materia : quia influens fpiritus vitalis clic calidi innati pabulum, & non fimilarium forma. Ad dubium rcfpondcmus,fanguinem effe ca-lidiflimum intelligendo per (auguinem totam maflam cum bile, & fpiritu : dicimusque non efle calidiorem bile fumendo fanguinem pro tota malfa, vel pro quarta fubftantia : ficdum Gai. inquit lib. de inxqiiali intemperie,bilem ftauam elle caJidiflimam vfurpauit fanguinem biliofum, vel arteriofum,& fanguinem cum fpi. ritu, ficuti quoque Auicennasin hoc tex. intellexit . 'Tofl bilem [equitur fanguis : hec verba non in omnibus Auic.tex. inueniuntur." Notandum cft, quod fanguis confiderà« po-tcft quatuor modis: vel quatenus cft in finii cordis : vel in arterijs : vel quatenus eft in venis in-telligendo per fanguinem totam mafsam: vel quatenus có/ìderatur pro quarta fubftacia: quia ficuti invino funt quatuor fubftantix : quarum prima eft tartaruin.quod in imo fubfidet, fecunda eft pars aquofa : tertia eft aqua vitg, quarta pars vinofa : fic in fanguine funt quatuor fubftantif, melancholia videlicet, qug rcfpon-dettartaro, pars aquofa qu?refpondet pituitf, aqua vitg bili, & pars vinofa qugrcfpondct fan- guini. guini. Hoc pofito dicimus fanguinem exiften-tem in finii cordis, & in arterijs efse calidiorem bile.-fanguinem vero pro tota mafia,& pro quar ta fubfiantia non efse calidiorem bile. Prima dubit.Hipp.lib. t. de morbis dicit, bilem efse aliquantulum frigidiorem (ànguine:er-go non erit calidior, vt tenet Auic. Refpódetur, duplicem efse calorem,alterum familiarem,& valde amicuimalteruvcròacretn vita: feu calori natiuo hoftilem. Hoc polito dicimus , Hippocratem dicentem bilem clfe frigidiorem fanguine intellexilfe de calore vita amico & non de calore mordaci, & d bile prodeunte : bilis enim calor eft extraneus, & natura: hoftilis. Secunda dubit. Addit Auic.fanguiné efse calidiorem hepate,quod nó videtur: quia fanguis generatur ab ipfo iecore:ergo iecur erit calidius. Refpondet Auic. in tex.languiné efie calidiorem hepate : quia fanguis immediarè fumit ca-liditatem d corde : hepar vero non ita immediate : quia d trunco vence magng calor ad hepar defertur. Cceteru,qua ratione fanguis acquiret plus caloris d corde, quam ipfum iecur, Arift. & Vefa-lius facile refpondent dicendo fanguinem fieri d corde,& non d iecore.Sed hanc Arift.opinionem fuoloco reiciemus. Refpondemus nos mafsam fanguineam, licet fiat ab hepate,& non d corde, habere tamé cum corde maiore fympathiam, quam hepar : quod quidem probatur ex anatome,& experientia ip-fa : ex anatome : quia magna vena eft cordi inferta : & licet ofculum vence magna:,du cor con-ftringitur,claudatur,non tamen ita clauditur,vt fpiritus vitales non influant in venam magnam1: influitq; hoc modo : dum in corde fit diaftolo aperitur dexter vétriculus, & ftatim fanguis influit in cor :dum influit,nihil remeat d corde in venamrintcrim tamen aliqua portio fpiritus influit in ipfam venam rtotum enim cor femper eft fpiritibus imbutum, & pricipuè finifter cordis ventriculus,in quo fpiritus ftabulantur. Du vero fit fyftole, veni ofculuconftringitur,& d val-uulis clauditur, qucefunt ilice, quee delinunt in quamdam velati mitram epifcopalem : non tamen ab his valuulis ita clauditur, vt fpiritus vitales aliqua ex parte non influant in venam magna. Accedit quod diligentiores anatomici mutuam venarum & arteriarum anaftomafim ad-inueniunt,licet nó omnes.Prceterea calor cordis magis fanguini,qua iccori communicatur.-quia rcuera in iecore nec magni, nec multi arterii inueniuntur. Infuper fpiritus vitales qui funt in corde per poros magnee vence cordi inferti faci-lè penetrant : Hinc GaMib. 1 .de femine cap. t j. laudat Herophilum dicentem arterias fextuplo else venis crafsiores,nc fpiritus exhalét:ergo per venarum poros facilius penetrare pofsunt. Demum hac experientia facile dignofeimus arteriarum,& venarum anaftomafim, Si cómu-nicantiam : dum fecatur vena iugularis hidivcl A B C E agni,ab eodem foramine non folum fanguis ve-nofusjfed etiam totus languisarteriofus egreditur : ergo adeft venaru & arteriaru anaftomafis. Preeterea iecur eft frigidius fanguine : quia in iecore funt tres partes calidi,& tres frigida quae nonfunt infangulne: calidarum prima eft parenchyma,nempe caro ipfa iecoris: omnis enim caro calida eft: fecunda funt hepatis veng,tertia arterice. Frigidarum prima in hepate funt fibri, fecunda iecoris membrana, qua iecur munitum eft,qug eft peritonei: tertia in iecore eft furculas nerueus dependens d fexta coniugatione ner-uorum cerebri,qug partesfrigidgin fanguino non funt. Q_y /EST. X L V. CVIVS TEMVER^LTFB^yE SIT T>VLMO% &curm ferie calidorum ab Auicexingi non fuerit collocatus. Vius vero temperaturi fit pulmo, & cur Auicennas loquens de hac ferie calidorum de ipfo nihil dixerit, inter Medicos non fatis conftar. Nos cum Paterno, & nonnullis alijs arbitramur, pulmonem fequi poli: linguinem: efieque iecore calidiorem. Nihil tamen Auic. djxifle putamus : quia cUm fanguis fit calidior iecore : quia vena magna eft proximior cordi,qua iecur, fup-ponit Auicennas propterea pulmonem elle iecore calidiorem : quia cordi eft proximior. Vel dicimus nihil dixifle de pulmone : quia erat adhuc fub indice an pulmo fit calidi vel frigidi temperaturi : neque par erat in hac ferie calidorum rem dubiam fine difputatione inter certas collocare. Quatuorfunt rationes qui aliqua ex parte-» perfuadent, pulmonem efse frigidi temperaturi: & quatuoralii qui oftendunt efse calidg temperatura. Prima, qug indicat efse frigidg, eft quia confiat ex carne laxa : fecunda quia totus ferè pulmo conftat ex afpera arteria , qug cartilaginea, & frigida eft : tertia quia pulmones perpetuò aerem frigidum infpirant in gratiam generationis fpiritus vitalis : quarta colligitur ex Galeno in arte medic. cap. de temperatura pulmonum , vbi dicit, pulmones in fanis , & ggris efse fubicčtos frigidis dcftillatio-nibus. Prima ratio, qug perfuadet, pulmonem efse calidgtemperaturg efhquia eft cordi proximus? fecunda,quia perpetuo mouetur: tertia,quia nu tritur fanguine biliofo: quarta quia in pulmone eft venaarteriofa,& arteria venofa,qug maximè pulmonem calefaciunt ? ideo prius erat difpu-tandumde pulmonis temperatura, antequam in hac ferie calidorum ipfum collocaret. Sed par eft, aliorum fententias in medili proponere, vt videamus cuius temperaturi fit puU N mos mo : Sc reuera tot funt opiniones, quot imaginandi modi. Quidam clicunt, Auicnihil dixiflè de pulmone : quia eft temperatus in calore : temperata vero nec calida, nec frigida dici pofi'unt : denominationes enim temperamentorum femper defmmintur à qualitate excedéte temperatum. Sed falluntur : quia pulmo non eli: temperatus; primo: quia partes, quf funt venis, Sc arte-rijs multis referta:, calidj funt : ideo à Gal.a. de temperamentis cap. 3. Secunda proponitur regula obferuanda in temperamentorum cognitione,qu§ eft,quod partes cognofcanturefle calida:, vel frigidgex copia, velex defedo fangui-nis, & fpiritus : fed fic eft, quod pulmo eft fan-guine, Sc fpiritu refertus ; ergo erit calid? temperatura:. Pra:terea illa corporis pars ex Auic» in hoc cap. & ex Gai. vbi agit de temperamentis debet vocari calida, qua: eft calidior cutevolg manus : fed quis negabit pulmonem elTe calidiorem cute volf manus? nemo certe. Poliremo nulla pars in corpore creditur efle temperata, & norm3 fiueiudex calidorum, nili cutis vo-Jg manus : ergo non pulmo erit temperatus. Albertus Magnus lib. 12.de animalibus trac, i.cap.j. putat, pulmonemfua natura efle calidum , & ficcum. Ratio Alberti eli, quia pulmo nutritur fanguine biliofo: fed Ile eli, quod ex ijs nutrimur ex quibus conflamus : ergo erit calidus , Sc ficcus. Confequentia huius argumenti eli nulla, quamuis pulmo nutriatur fanguine biliofo,& tenui,quod & nos admittimus; imo alibi difputauimus contra Valefium, qui lib. 1 .fuarum contra, cap. 1 o.contendit, pulmones fanguine biliofo non nutriri. Albertus tamen in hoc (nifime fallat opi-nmjfuitdeceptus.-quia putabat,pulmonem nutriri fanguine per arteriam venofam excurrente quod eli falfifljmum : omnes enim anatomici conueniunt, aerem attrahi per arteria venofam, Sc per eadem reijci fumos in pulmonem, & non fanguinem gratia nutritionis ipfius ; omnesque dicunt pulmone nutriri fanguine excurrente per venam arteriofanvquare licet Gal.^. de vfu par. 15.dicatpnlmonem nutriri fanguine flauotenui , & fpumofo ; tamen antequam ille (anguis flauus & tenuis in fubllantiam pulmonis con-uertatnr, adeo ejus calor, & acrimonia ab aere retunditur, vt per continuam infpirationenu fanguis euadat temperatus. Deinde non valet hac Alberti confequentia ; ex ijs nutrimur, ex quibus conflamus : fed pul-monutritur calido (anguine : ergo eft calidus: non valet inquam cófequentia: quia quod con-uertitur in alimentum (equitur naturam nutriti, & non naturam nutrimenti; fic non valet, fpiritus animalesnurriuntur fpiritibus vitalibus calidiifimis, ergo fpiritus animales funt calidif-fimi. Similiter ignis nutritur papauerc feu alterco, vel fimilibus plantis, vel lignis frigidis: ergoignis eft frigidus : fque calidus quidem eft ignis* duco foueturpapauere, perinde ac foue- A returcinamomo, & cantharidibus : vera eli lije fententia, ex ijs nutrimur ex quibus confiamus poftquam alimentum conuerfum eft 111 cam-bium, & glute , quod immediate nutrit : il-ludquefollimeli parti nutrienda fimillimum. Quidam alij putant, pulmonem elle frigidum ob tres rationes. Prima : quia pulmo componitur ex arteria cartilaginofa : totufqueeft furculis illius arteria ferè conglomeratus, qua arteria frigida eli: ergo & pulmo. Secunda«, ratio eft,quia pulmo femper fcatet pituitofis excrementis. Tertia quia Hippoc. lib. de corde vult, pulmonem efle frigidum : imo ipfo B Galenus lib. de anatomia vinorum idem confirmat . Ad primum rcfpondemus d partibus ad totum non valere confequentiam : non enim valet: pulmo eft compofitus magna ex parte ex frigidis: ergo eli frigidus : neque valet cor com-pofitum eli ex fibris, membranis, & neruis frigidis: ergo eft frigidum. Ad fecundam refpon-demusnon valere confequentiam, videlicet pulmo fcatet pituitofis excrementis : ergo eft frigidus: conuenitenim pulmoni per accidens, Sc non perfe quod d cerebro ad ipfos pulmones mittantur excrementa. Ad tertium, dicimus, C Hippocratem intellexifle, pulmonem efle frigidum, habita relatione ad cor : quia pulmo eli cordis ventilabrum, feu flabellum. Nos putamus, pulmonem efle calidum & hu midum:quod probari poteft ratione, auftorita-te,experientia, 8c ex anatomia. Ratione, quia eft leuiftimus, & aeri valde fimilis : acr vero calidus & humiduseft. Prxtereaadeltaliaratio, qua: eft : aer praparatur in pulmone, vr fiat fpi-ritus vitalis .-ergo pulmo erit calidus:quia natura non facit faltum : fi enim pulmo c(set frigidus, acr non pollet acquirere talem prxparatio-nem, vt fpiritus fieret calidus : quare dicendum D eli, pulmonem efle calidum. Prxtcrea pro bat u r a u fiori ta te, quod pulmo fit humidus: quia Galenus r. de temperamentis 9. Sc 2. de temper. 3. clare dicit, pulmonem efse humidum. Confirmatur per ipfam pradicam, pulmones efse humidos,& calidos : humidos,quia per Diofcoridis experientia pulmones fuiles, agnorum,& hgdorum iuuant ad tollendos callos duros , & ficcos digitoru m ped u fi callis applicentur . Deinde patet efse calidos : quia pulmones vulpis,& aliorum animalium iuuant ad affedus frigidos Thoracis & pulmonis : ergo pulmones E funt calidi; contraria enim cótrarijs auferuntur. Idem confirmatur per anatomiam duplici ratione : prima, fi fanguis eft calidior hepate : quia (vt ait Auicennas) vena caua adhaeret cordi : parimodo dicendum eft de pulmone, quod fit calidior hepate : quia pet venam arterio-fam, Sc arteriam venofam cordiadhseret. Nec valet eft compofitus cx frigidis : ergo eft calidus: quam fequellam fuperius reiccimus. Secunda ratio : fi fanguis eft calidior hepa- te : quia in venam eauam aliqua portio fpi-ritus vitalis ingrediatur : parimodo pulfus erit hepate calidionquia per venaarteriofam fertur fanguis dextri vétriculi in pulmonem, & per arteriam venofam feruntur fpiritus, & fuligines. Accedit quod liberius fpiritus ingrediuntur in pulmones per arteriam venofam, quam ingrediantur in venam caua : quia dum per fyftolem conftringitur cor,clauditur vena caute ofculum, quod non accidit vente arteriofte, quàdo cor per fyftolem conftringitur. Notandum tamen eft, quod per hac rationem propofitam pulmo non folum deberet effe calidus : fed etiam calidior fanguine : fed quia pulmo e it ferè totus inuolu-tus,& munitus furculis afpere arteria?, qui frigidi funt: ideo credimus fanguinem effe pulmo-necalidiorem. Cur vero Auicénas nihil dixerit de pulmone, dicimus hoc omiiìife: quia ex didis facilimè col ligi poflit,pulmonem nó folum effe calidum,fed etiam effe hepate calidiorem ,atque in hac ferie calidorum ftatim effe poft fanguinem collocandum : ideo Auicennam fortaffe confulto pulmonis temperaturam non propofuiffe. Infra tamen, dum Auic.loquitur de ferie hu-midorum dicit, pulmonem effe humidum, fed non humidicate infigni : quia nutritur, vt docet GaL4.de vfu par. 15. fanguine flauo fpumofo & tenui:pulmo tamen nó eft ficcus,vt oftendimus fuperiusrquia non valet,ex his nutrimur ex quibus conftarnusmon valet inqua.’quiaquod con-nertiturin nutrimenti! fequitur naturam nutriti,& non nutrimentimutrimentu vero eft materia indifferens ad omnes formas:fed fuperius tetigimus hoc argumentumrinterim tamen ex didis colligimus, pulmonem non effe calidum & humidum, fed iecore calidiorem. Addit Anic .poji iecur,deinde caro ut qua minus tnufculoJa,quam «ecanquod iecur non fit ita calidum , vt fanguis, patet, quia in iecore funt tres partes calida;,& tres frigida;. Prima calidarii eft caro iecoris: fecunda funt arteria:: tertia funt vena. Prima frigidarum funt fibra;,qug non funt in fanguine: fecunda funt nemi fexti paris cerebri, qui prgbent fenfum membrana; circundanti ip-fum iecur: tertia eft ipfa membrana,qua d peritoneo oritur. Dum vero dicit Auic.parenchyma iecoris effe veluti fanguinem congelatum, non debet in-telligi, quod d frigore fit fatìa fanguinis cógela-tio,& condenfatio: quia iecur d predominio eft calidum, & longè calidius cute vola: manus. Preterea nulla pars frigida datur in corpore, qua d frigore fit congelata:ideo dicens,iecur effe veluti fanguinem congelatum, id dixit per quandam fimilitudinem: imoipfe GaL4.de vfu par. loquens de iecore habet hanc fententiam : ficuti fanguis extra corpus concrefcit, ita in prima generatione iecur concrefcit, fed non d frigore, fed d calore aliqua ex parte refoluente hu-midiorem partem. < " Quod renerà iecur d frigore non fit concre- A tum, fic probatur : qua d frigore concrefcunt calore diffoluuntur : fed fic eft, quod iecur d calore elixum vel affatum magis durefeit: ergo d frigore non eft concretum. Concedimus tamen quod illa quad frigore funt condenfata, vel d calore, humidicate lique-fcant : fic Ariftoteles 4.meceor.qua à vehementi frigore denfantur, ab humido liquefaint : fic dum glacies valde durefeit, nifiaufter, vel plu-uia fuperueniat,non ita facilè liquefeit: fic fcyr-rhi imperfedi fadi d calore diffoluuntur hutni-dis:quia ficcitasnifi prius tradetur humidis, tantum abeft,vt tollatur calidis, vt magisau-B geatur. J Valeat igitur illi Medici qui in fcyrrhis vtun-tur calidis difeutientibus, & valde exficcanti-, bus, vt fune ammoniacu, eius oleum, & alia id genus. Sic illi, quorum pedes pre nimio frigore congelantur, fi calefiant pedes in gangrenam faceffunt: fi vero in aqua eorum pedes haufta tamen recenter è puteo madefiant, fanantur. Idem dicendum eft de condenfatis dcaloro, quod humidis debeant diflolui : veluti dum iecur diffoluitur ob fluxum hepaticum ichoro-fum, & colliquatiuum. Idem obferuamus nos de iecore,quod fi d membrana ipfum inuoluéte C feparetur, & in aqua diutius detineatur, facilè diffoluatur. Iecur eft calidius carne: quia eft mollius, & quia eft minus fibrofumddeo au&or nofter reddit rationem,cur caro fit minus calida,quam iecur, dicitque, quia neruorum fibra frigido temperamento pr adita,per carnem dijperfa funt. Notandum eft,quod quatuor funt carnis differentia : prima eft caro mufculofa : hacd Galeno in fecunda parte artis med.cap.de mufculis vocatur vera caro : fecunda eft caro qua ab antiquis ex Gal. 10. de fimpl. medicina vocata eft parenchyma, qualis eft caro cordis, iecoris, re-D num, & fplenis : tertia eft caro glandulofa, qua fimiliter d Galeno lib.de anat. vinorum vocatur caro, ficuti eft caro mamillarum, teftium,& caro glandulofa,qua eft fub lingua, qua eft generationi faliua deftinata : quarta eft caro, qua folum fenfum habet,& non motum, vt caro gingiuarum. Hac polita diftindionc Auicennas per carnem in hoc loco nó intelligit carnem vifcerum, vt cordis & iecoris: quia ifta parenchymata habent temperaturam diuerfam.-caroenim cordis eft calidior carne iecoris, & caro iecoris longè calidior carne renum. Neque per carnem_i U intelligit carnem glandulofam : quia omnis caro glandulofa eft frigida, & non calida temperatura. Reliquum eft, vt per carnem intel-iigat non folum illam qua eft in mufculis, fed etiam carnem fimplicem : quia ha dua carnes funt eiufdem téperature: licet enim in mufculis maior fit fpirituum cófluxus,ob quem caro mufculofa deberet effe calidior carne fimplici,attamen in carne fimplici non funt tendines,qui frigidi funt, ita vt quantum demitur de calore d N 7- carne carne fimplici ob maiorem fpirituum conflu-xum, tantum de frigore additur mufculofe carni , neruis, & ligamentis permixta; : caro enim gingiuarum eft rcuera lìmplex , & caret ten-dino. Hinc falluntur illi Expofitores,qui putarunt, Auiccnnam per carnem intelligcre folum mu-fculofarti, & non fimplicem. In hoc loco obiter notandum,n5 valere con-fequcntiam , eft caro, ergo eftmotus voluntarius, vt putant illi, qui tenent > carnem effe motus voluntarij adxquatum organum : quia in carne gingiuarum neq; eft motus voluntarius, neque inuoluntarius. ‘Pofl carnem funt mufctili : reddit ratione Auicennas, curmufculi non fint ita calidi, vtcaro fimplex: dicitque, quia incarno fimplici nonfunt ligamenta, neque tendines, neque nerui motui desìinati . QVJES T. X L V I. jTNMVSCVL1 SlJfT CALIDIORES carnea. Icit Auicennas in tex. mufculos nó efse ita calidos, vt caro fim-plex •• nihilominus mufculi primo intuitu videntur efle calidiores carne fimplici : quia caro fentit quidem, fcd non moliet : mufculi vero fentiunt, & mouent : fed fic eft quod maior virtus requiritur in monendo, quam in fendendo : quia fentire eft paci: moue-re vero eft agere : ergo mufculi erunt robuftio-res, & per confequens calidiores carne. Refpondentnonnulliprodefenfione Auicen nre, mufculos quidem efle calidiores quo ad calorem influentem : quia maior copia fpirituum animalium influunt in mufculos, quam in carnem fimplicem : fed non effe calidiores, quo ad calidum innatum,de quo dicunt, Auicennam in hac ferie calidorum intelligcre, itaque illas putant efse calidiores parces,qua: copiofiori calido innato funt infignic#. Sed errant toto Cglo:quia Auicennas hic non intelligit folum de calido innato, fcd de illa calcitate , qua: tactu percipitur,fit innata, vel influens : defert enim indicium ad tatìum, tan-quam ad iudiccm calidorum, frigidorum, hu-midorum,& ficcorum. Quod vero intelligat quoque Auicennas de calido influente, patet, quia dum probat, tunicas arteriarum efse calidas , & calidiores, quam fint tunica; venarum, inquit, calidas efse obfpiritum cótentum in ar-terijs : fed fic eft, quod fpiritus contentus in ar-tcrijs eft influens, & non innatus ; quia recipi-turd tunicis arteriaru: innatus enim calor non monetur motu locali, vt probatum eft. Pr^terea tunice,vt tunicf per calidum innatum funt in ferie frigidorum,& non calidorum : quare calida A vocantur non refpctìu propri; caIoris,fed refpe-čtu influentis. Oddus alio modorefpódet dicens, mufculos effe minoris caloris,quam fit caro fimplex.-quia magis poteft frigiditas ligamentorum in refrigerando ipfos mufculos,quam caliditasfpirituum in calefaciendo. Primo fallitur in hoc : quia putat,quod fpiritus animalis det motum mufculis: probaui-mus nos fatis fuperque non fpiritus animales, fed ipforum radios incorporeos, fenfum, & motum toti corpori praberc : Gal.enim lib.de motu mufculoru, 1.de locis aff.vldmo,& x.dcfemi- * ]5 ne 16. habet hanc fcntcntiam:d cerebro in ner-uos, & d corde in arterias effundi qualitates, fi-cuti extra nos d Solis fulgore in ambientem aerem diffundi, confpicitur. Similiter i.deloc. aff.citato vult, vim animalem defluere d cerebro in inftrumcnta motui deftinata, vt lume d Sole.* quare non fpiritus, fed ipforu radij mittutur ad mébra motui,& fenfui deftinata.Dein errat Oddus : quia fpiritus animales non funt ita calidi, vt alias partes calefaciant : quia funt fatis temperati : remittitur enim eorum caliditas d cerebro. Demum,efto,quod fpiritus animales eflent valde calidi, adhuc animalium fpirituum radij q non calefacerent,cum fint incorporei, nifi in multas cufpides, cafquc turbinatas faccflerent, acadhucnon fatis eft:quia radij noncalefaciùt, rifife repercutiant in corpusfolidum & opacu, fiditi m Solis radijs obferuatur: hac ratione non mufculi, & carnes per radios incalefcercnt, fed potius offa, & cartilagines, qiuc folidiora, &Q, opaciora funt. Nos rcfpondemiis, mufculos plus refrigerari ob tendines, quam calefiant ob fpiritus. Prste-rca cum vircus ifla motiua, qua: influit in mu-fculos proueniat d cerebro, quod eft in ferie frigido™,mufculos non calefaciet. Demum efto, D quod fpiritus animales eflent calidi : nosoften-dimus fuperius, non ipfos fpiritus corporeos influere in neruos, & mufculos, fcd fpirituum radios incorporeos, qui vt incorporei per fe non calefaciunt. Quod vero radij fpirituum fintincorporei pa tet experientia:quia xqu è velociter nutu noftro caput mouent, ac pedum digitos: fi enim ef-fent corporei citius moneremus caput, quod proximius eft facultati motrici, quam pedum digitos : fed in propria quarftione probabimus ex Gal. per experimenta certiflima, non folum cerebrum prsebere motum toti corpori per raji dios incorporeos, & non pcrfpiritus, fed etiam cor non per fpiritus vitales: fed per eorum radios efficere/yftolcm , & diaftolem, inde vitam toti corpori prxbere. Quare valeant illi, qui putant facultatem motricem, & fenfitricemi cerebro per fpiritus,facultatem vero vitalem fi-militer per fpiritus d corde per vniucrfum corpus tranfmitti. QViE- ■ __________________________ A arteriam implexus in calefaciédo ad illu videli- cet gradu, I quo Iié poffet effe mufculis calidior. QJ/ £ S T. X L V I I. Qjaoadloannem Vlmum Pitìauiéfem dicen tem in plexu arteriarum lienis prgparari (àngui-CVB^ L1E7^ SIT C^t LOI^IS, nem pro generatione fpiritus vitalis : refponde- quam mufculi. mus lienem nimium diitare d corde ; deinde cu lien fit frigidi humoris veluti cloaca & fcntina, Ofl mufculos efl lien : orterum ibi certè ob humoris frigiditatem minime pof- qua ratione lien fit minoris ca- fet fanguis preparan pro generatione fpirituum loris, quam mufculi, res non vitalium,qui calidilfimi funt. Demum fanguis, videtur ita aperta:quia quicó- qui debet preparar» pro fpiritus vitalibus,debet fiderant lienis vafa, lien vide- effe puriffimus : in liene vero impurus, fgculen-tur longè calidior mufculis .* tus, & omnino ineptus, vt in fpiritus ita perfc- quia lien caret neruis, & ligamentis, qug partes B tì0$ degenerare pofiit. iunt frigida». Deinde ex Anatomia, & ex Gal. hb 4. de vfu par- cap. 15. In liene eft magnus * “ ’ ’ arteriarum implexus, qui maximè potefi: lie- Q_V /EST. XLVIII. nemralefacere. ImoIoannesVlmus Pi&auienfis uidens iru ot 2^ l^ET^ES S 1 2\£JT MlTsfOl^IS liene magnum efse arteriarum implexum puta- caloris, quam lien. bat ibi preparati fanguinem pro fpirituum vitalium generatione : non fatis enim confiat inter Medicos,vbi piparetur fanguis pro generatione horum fpirituum : quia Columbus putat in pulmone prgparari. Ioannes Botalus in du&u d dextra ad firiiftram cordis auriculam : Vlmus in liene. Galenus vero in dextro cordis C ventriculo :fed alibi de hac re. , bari potefi, renes effe liene calidiores : illa pars Ad primum argumentum, refpondemus hac eft calidior, qua; in calidiores xgritudines labi-confequentiam nullam efse : lien nó habet ner- tur:fed renes in calidiores xgritudines labun- uos,& ligamenta : ergo eft calidus;quia,& cere- tur j quam lien : ergo renes erunt calidiores lie» bri fubfiantia caret neruis,& ligamentis,attame ne : maior probatur ex Hippocrate 2. apboriteli. frigida. Similiter glandulg carent neruis, & morum 3 4.vbi habet hunc aphorifmum,»« mor~ ligamentis,nihilominus funt frigidg: ipfum cor Iris minus periclitantur, quorum natur a magis con~ quod eft calidiffimu habet neruos,paniculos,&: gruit morbus : fcd renibus magis congruit mor- varias partes frigidas, attameeft calidifiimum. bus calidus : ergo renes erunt calidiores, quam Ad Gal.auftoritatem, & anatomiam de arce- lien : minor eft per fe nota. riarum implexu lienis, dicimus illu implexum Ad hoc argumentum refpondemus,renes fa- habereduplicé vfum: primus defumiturd Gai. cilius incalefcere, quam lien, non perfej fedra- 4.de vfu par. 15.& lib.aduerfus Erafiftratu , vbi E) tione vicinitatis hepatis,magng,vena:,& magng habetur, in liene arteriarum implexum fatìum artetig.-ratione vicinitatis hepatis:quia ren dex-efse pro attenuatione humoris melacholici, qui ter tangit hepar : ratione vena: caun:, & magna: fua natura eft frigidus ,& adeo rebellis conco- arteria:: quia hme vafa funt renibus fere adnexa. tìioni,vt nullomodo fine illis atterijs pofset vin Preterea in fubftantia renum non confpiciuntur ci,& in aliquem bonu vfum preparati. Imo lien vena: : fed folum obferuatur meatus tranfiens confideratus fine illo arteriaru implexu efsct in ad collatorium : in liene vero multa: exiftunt, ferie frigidorum,& nó calidorum ob melancho. & arteris, & vena:. Jnfiiper renes quoque fa- jjg frigiditate,cuius ipfe fedes eft: fecundus vfus cilius incalefcunt propter vrinam, cui bilis lem- arteriarum fplenis,eft vt per illas expurgetur fe- per eft pcrmixta:bilis enim habet magnam vim rofum excrementum arteriarum per vrina: mit- detergendi, & vellicandi, & per confequens ip- tunturenim duo furculi ab hoc implexu in ar- ibs renes calefaciendi. terias emulgentes per quos ferofa excrementa Quod vero vrina fua acrimonia maximè pro- omniu arteriarum excernuntur: indeobferua- E ritet,& detergat, probatur per ipfampratìicam: ri poteft mirificus cafus Bionis ab Hipp. propo- Aurifices enim ad detergendum aurum vtuntuc fìtus, qui liberatur fplenis tumore i quia mul- vrina : quia adeo mordet,vt metalla,& ipfos la- tum minxit: liberatur enim per illos duos fur- pidesexodat. Coriarij illa vtuntur, vt reddunt culos in arterias emulgentes infertos. coria nigriora : quia valde acria aftringentibus Quare, vt redeamus vnde digrefii fumus dici- commixta efficiunt nigredinem, & ipfum atra-/ mus, per arteriarum implexum retundi in Jiene mentum : Tinčtores illa vtuntur, ac permifeent humoris melancholici frigiditatem,ob qua lien coloribus,vt diutius colores conferuentur: qua» eft minoris caloris,qua mufculi: quia reuera fex re non eft mirum fi propter vrinam qu? eft res melancholica magis poteft in refrigerando,qua adeo acris, & exedens renes incalclcant.^ Ofl lienem funt renes eo quod non multus m eis exi flit fanguis. Vult Auicennas lienem effe_i paulo calidiorem renibus. Nihilominus adeft hoc argumentum non fpernendum, quo pro- Ex altera parte renes videntur effe in ferie j frigidorum : quia circa ipfos congelatur pinguedo, qua: nonfìt, nifi ab efficiente frigido: quod probatur ex Galen. i.de temp.cap p.& 2, cap.3. vbi habet hanc fententiam : pinguedinem neq uv circa cor, neque iecur, neque venas, neque arterias, neque circa vilam particulam calidam coire : quare renes maxima cjrcumfepti, & muniti pinguedine erunt potius in ferie frigidorum,quam calidorum. Ad hanc inftantiam de renum pinguedine re-fpondemus, pinguedinem non die circa renes, fed Circa panieulos veftientes ipfos renes : imo, & circacoreftpinguedo, ideft circa eiuspani-culum,quippe qui frigidus efi. Quare concludimus cum Auicenna, renes effe calidos : fed admodum remifsè, itavt lien quoque fit calidior renibus, tum ob magnas illas lienis arterias, tùm quja lien eft mojlioripfis renibus. Ex hac Theorica de renibus facile apparet quantum errent illi,qui ingonorrhea,& nephritica palfione eligut remedia valde frigida,cuiuf-modi eft ferii, & (imilia. Si de gonorrhea loquamur damnamus illos,qui renibus applicant vaU de frigida, cuiufmodi funt lamin« plumbei, & alia id genus : tum quia renes ex Auicenna in_. tex.funt remifli caliditatis;tum quia gonorrhea pon eli affedus renum,fed paraftatum, & reuera vaforum feminalium vicus , feti qugdam leuis exulceratio, quae non poteft tolli refrigerantibus, vel emollientibus,vt caflia, vel conferua ex; floribus maluarum,& fimilibus, quibus importune vtuntur nollrates-fcd detergentibus ipfam exulcerationem. Quod vero ita fit probatur per ipfam pratìi. cani, nempè per il la remedia, quae morbum fa-pant:quia ex Hippocrate 2 .aphorif 17. fanatio jndicat morbum.Qu^ funt illa,quf gonorrheam fanant? funt illa, qua: vlcus detergunt, cuiufmodi eft terebintina. Si vero gonorrhea; fit innčla gallica lues priter terebintinam per os afliirn-ptam vtimur enemate ex guaiaci decočto,quod jn inteflinum retìutn iniedum ibi debet per totam notìe morari quod feliciter retundit Juem: pulla quidem alia pars eft paraftatis, in quibus flabulaturfemenjproximiorjquam rečlum inte. ftinum. Similiter in nephritica paflione valde frigida ponconueniunt: quia ex textu Auicenni renes funt caloris valde remifli : hinc calculi vt plurimum conglobantur in vitima fcnetìute, cuius cajor certe non indicat refrigerationem. Sed qui vtuntur refrigerantibus, neque intelligunt ren u temperaturam,neque quomodo fiat palfio ne-, phritica. Sed libet duo non fpernenda fubnečtere : alterum, vt confirmemur de calculi generatione cum ipfoGalenoialterum f& obiter)quo inftru-mento extrahi poflir paruus velici calculus, quando naturaipfum non propelleret, Qe primo Galenus 14,methodi 16.& tf.epid, J.com. 5, vult lapidem in renibus fieri propter B latitudinem orificiorum venarum hepatis,per qui crafli humores influunt in renum ventricu-los:addit tamenGalen11s3.de humorib,com.4. quod priterlatitudinem orificiorum venarum hepatis requiratur quoque anguftia vaforum., partis inferioris renti circa vreteres : habet enim hic verba, oportet calculos in renibus eorum gignis quia tranfitus,& via renum (fupple verfus vret e-res) ftnt anguflte. De fecundo obiter propofito dicimus, quod fi calculus rupta aliqua ex papillis, & per vreteres ad veficam deiečtus fpacio hebdomade circiter cum vrina non reijciatur extrahendus eft, ne per moram magnus cuadat : quod, vt fieret, excogitauimus fyringam C qui in veficam immittenda eft,quando lotio eft referta:flongitudo fyringi in viro eft vnius fpithaminis cum dimidia) ea immilla tuncinftrumcntum B, quo4 Syrin«a-> • vnit tres cufpides(du erti fyringa)aJiquato plus A modo vero effe calidas vltimo loco , poli quas impellitur,vt tricufpides feparétur & dilatetur : fequitur cutis vofcemanus, qua reputatur tem- IR «nun hpr. pcnitlflìni3_>• deinceps extrahitur inflrumentum B ; quo peracto Ihtim ab vrina lapillus cum impetu ad linum fyringavbicll O ferri folet: quiinclufus inter illas tricufpides ftatim extrahitur per fy-ringatn Č; fi vero accideret,quod vrina impetus non feret lapillum ad tricipitis finum, tunc cum fymphone per vim vacui attrahitur ; in femina promptius, quia breuiori fyringa eadem fieri pofiimt. fed fufius in lib. de inftrumentis medicis agemus. Deinceps fequnntur arteriarum tunicet, non Addit poliremo. Cutis vola manus temperat iffima . Cutis nec calida, nec frigida, nec hu-mida, nec ficca dicitur, quia ftatuitur pro norma omnium intemperaturarum. Notandum tamen, non femper aliquid dici calidum,frigidum,humidum, vel ficcum refpedu cutis : quia potefi aliquid dici calidum, vel frigidum, humidum , vel ficcum multis modis: nempe vel refpečtu medij vniuerfg naturg, quod medium creditur elle homo,ita vt omnia mix- Deinccps Jequantur arteriarum tunica , non metuum crccutur ene nomo,ira ve omnia mix-propter neruofam tunicarumfubflantiam, /ed pro- B ta,qua funt calidiora homine,nominentur cali-pter illud quod recipiunt de calefazioneJangumis, da: qua funt illo frigidiora nominentur frigida, & fpiritus, qui [unt in cis, Valeat Mercatus, qui firnue de aliis oualitatibus. Vel calidum vel putabat Auicennam in hac ferie calidorum m-tclligere de calore natiuo : Fallitur quia calor natiuus non mouetur de loco ad locum, vtte-llatur Gal. r. fed,aphor. 15. Hic vero calordq ltaCUL KjdU I • v ” quo loquitur mouetur de loco ad locum, ldeit d cau itate arteriarum ad i pias tunicas, ideo ex ip-foGal. a.de temp.8. arteria funt in ferie calidorum, non lolum quia continent languinem, & fpiritum, fed etiam quia arteriarum fibris ad-nafeitur quadam carnea fubftantia, ratione cuius fibra arteriarum calidg funt,quod non accidit fibris ligamentorum, tendinum, aut ven- Tofleafunt venarum tunicp obfanguinem in venis contentum. Statini poli arterias fequuntur veng. Sed duo occurrunt notanda in hoc tex. primum Auicennam dixifle ob fanguinem contentum : non tamen addidit ob fpiritu-.quia reuera in venis non continentur fpiritus.'Valeant igitur qui dicunt fpiritum naturalem contineri in ipfis venis : valeat quoque ipfe Auicennas, qui alibi videtur fentire,quodprateranimalem, & vitalemfpi- ritum detur naturalis, quem dari negamus, vt frio loco probabimus. Secundo notandum eli, quod tunica venarum non fint ita calida, vt arteriarum ; quia fanguis arteriofus clt calidior venofo. Prima dubit. tunica venarum, & arteriarum ■' V’ fimt parces fpermatic? : ergo erunt frigida, & non calida : imòàGulen. 1. de temp. 9. &ab Auerroe tunica inter partes frigidas collocantur, ergo non reótè Auicennas in hoc loco. Refpondet ipfe Auicennas,tunicas venarum, & arteriarum non elle calidas ratione propria fubftantia, fed ratione fanguinis, & fpiritus qui Continentur in ipfis. . Secunda dubie. Gai. 8. de vfu par. 2. inquit, nullam corporis partem effe calidiorem arte-rijs, & venis : ergo tunica venarum, & arteriarum erunt falcem calidiores renibus, liene, 8c ipfoiecore. _ . Refpondctur, venas, & arterias confiderari dupliciter,vel venas,& arterias.fanguinc,& fpiri tu plenas,vel vacuas:primo modo vena,& arteria funt quoque ipfo iecore calidiores : fecundo MU! ficque de alijs qualitatibus. Vel calidum vel frigidum dicitur refpedu medij fui generis, vt cor dicitur calidum, vel frigidum refpedu cordis temperatiffimi, vel refpečtu medij fua fpc-ciei dicetur cor calidum, vel frigidum, nempè refpeclu humani cordis quod fit temperatili! -mum, Vel refpedu medij proprij indiuidui : in quolibet enim indiuiduoinuenitur, quod cor calidum fit temperatius,d quo aliquando recedimus & aliquando ipfum excedinuis.Demum dicitur calidum vel frigidum mébrum refpedu cutis vola manus * atque fecundum hunc re-fpedum ab Auicenna in hoc capite confideran-tur omnium partium temperatura. Hinc quando quarimus, cuius temperatura fit aliquod indiuiduum polfumus de illo qua-rere cuius temperatura fit vt corpus alterabile, vt viuens, vt animal & vt hominis pars : vt corpus alterabile rcfpedu-fui medij exiftentis in latitudine corporumalterabilium : vt viuens, refpečtu medij exiftentis in latitudine viuen-tium : vtanimal refpedu medij exiftentis in latitudine animalium: vt homo refpedu medij exiftentis in latitudine hominum : vt hominis pars refpečtu medij in latitudine partium : lioc-que medium eli cutis, q ua neque calida,neque frigida, neque ficca, ncque humida dicitur : quia eli media inter omnes corporis partes : d medicis enim ftatutum eli conllituCre quoddam medium temperatius omnibus alijs patti-bus quod fit norma, & regulaomnium mtépe-raturarum : illa igitur pars dicetur calida , qua erit calidior cute : illa frigida, qugfrigidior. Philofophi tamen non con fiderant hoc modo viuentia : quia conftituunt omnia viuentia elle calida-.. Infuper aduertendum eft, temperamenta in arte medica non femper confiderari refpedu cutis, vt dictum dl, fed refpečtu mediorum» quafuperiuspropofica funt : ficGalen.in arte medicinali dum ageret de corde calido, & de corde frigido non confiderauitvifcera refpečtu cutis,fed refpečtu temperati cordis : cor enim frigidiftimum refpečtu cutis eli calidiffimum. Nos vtimur duobus inftrnmqntis pro digno-fcenda temperatura temperata , & intemperata . Prr- trima Figurrt-i. ' .tifi-ii' Primum inftrumentum cfipro dignofcenda aeris, & cutis temperatura calida, frigida, & temperata. Secundum pro dignofcenda temperatura ficca & hurnida & temperata. In prima figura qu£ tripodi ad fdium ornatum fuperponi potelt fingulis horj momentis obferuari poffunt gradus caloris,frigoris,& gradus temperari ipfius acris. Aqua: defcenfus in tubulo inclufo exillentis indicat caloris gradus: afcenfus frigiditatis:fi aer fiat calidior,aqua de-fcendit; quia caliditas rarefacit aerem in globulo inclufum, qui rarefadus occupat maiorem,, locum, inde aqua defeendat oportet, vt aqua_, vero nobis clarior appareat, viridis efficitur. Similiter manum temperatam, & intemperatam ex eodem inftrumento dignofeemus, vt fupe-rius docuimus. In fecunda vero figura obferuantur gradus humiditatis,& ficcitacisprout cordacxtenfa_. magis, vel minus tenditur,vel laxatur; dum laxatur indicat ficcitatem, dum contrahitur indicat huiniditatennideoin aere auftrino fgpè corda ( que debet elle teftudinis, cralfa quidem, 8c fatis longa ) contrahitur adlitteram A, in boreali fjpè globulus laxatur vique ad B. TC T^gidiui veto, quod in corpore exi siit cfl pi~ A quoque dicit Galen i, de temp. vltimo, & 2.de X tuita: poflea pili: deinde os: poflea cartila- go, poHtil ligamentum, deinde corda, počlcapa-nicutusydeindc neruus,poflea nucbaidcmceps cere-b>u,p( flca adeps,deinde pinguedo, poflremo cutis. T Acuturus Auicennas in hac parte capitis c*p.i. JL/dc partibus frigidioribus, ponit in prima tex-4- fede pituitam : itautin corpore nofiro nulla_. pars exiftat frigidior, quam fit pituita. Idem temp. 1. pituitam nempè elle omnium partium corporis frigidiflimam. Hippocrates 1 .de natura humana tex.3 2 .triplici argumento probat,pituitam effe frigidilfi-mam. Primum eli,quia hyberno tempore pituita augetur : ergo cffeffečhisd frigida caufa pro-duflus : alie vero corporis partes hyberno tempore non producuntur. Secundum argumentum defumit Hippocrates ab hac experientia ; quia i quia dum per vomitum, vel peraluum euacua- A ctor eli fuperfluus, & inordinatus. tur pituita, ačtu frigida perfentitur. Rcfpondetur in hoc cap. Auicennx propofi- Tertium:dueuacuaturpcrmedicaméta,quo timi effe de partium temperaturis : agittamen tempore maximè agitatur, deberet ob illum de humoribus quatenus ex humoribus corporis motum violentum aliquantulum incalefcere, partes fieri polfunt. Hincin hoc cap. intelligit nihilominus in exitu ačtu frigida fentitur, quod de pituita alimentali,qug poteft conuerti in na- fighificat pituitam effe intense frigidam. Addi- tura partium, & non de excrementitia,ffcuti eft tur quartum argumentum probans, pituitam falfa, qua: calida eff, ficuti eft gypfea, & vitrea effe valdè frigidam : hocque eft : omne phar- qua: omnes nutritioni funt omnino ineptf, 8c macum ex Galen. i.fetì.aphor.com.zq.cft cali- toto genere pr^ter naturam. dum : ergo fi pituita agitata perpharmacum Hac quoque ratione Auicennas in ferie cali- fuapte natura calidum adhuc ačtu frigida in dorum pofuitfanguinem,& non bilem flauam: exitu percipitur, erit credendum pituitam non quia bilis flauaeft nutritioni inepta : fuit ta-folum effe frigidiflimam , fed effe caloris inča- B nien addita bilis flaua à quodam Moderno, qui pacem-,. certè Auicenng mentem in hoc cap.non intelle- Primadubit. Sed quxritur in hoc loco, cur xit : non tamen bilisflaua inuenitur in Manti-pituita fcntiatur frigidior, quam edulia pitui- no, vel Bellunenfi ,,vel Mundino, &alijsanti- tofa: dum enim comedimus pifces ačtu calidos, ipforum pituita frigidior eft, quam ipfi pifces. Refpondemus cum Galen.q.aphor. 22. fin quo commento agit de optima cri fi) tria effe munia quxfe confequuntur in ipfa crifi.-primu: eft feparare bonum à malo : fecundum concoquere : tertium naturx munus eft concoctum expellere : hoc pofico, dicimus, dum edulia fa-ceffunt in pituitam, adhuc non elle factam concoctionem : (ed folum feparationem, & in ipfa feparatione feparari parces tenuiores, & calidio res à craffioribus, & frigidioribus jquxfeorfum exiftentes immediate efficiunt ìpfam pituitam, hac ratione pituita orta ex edulijs pituitofis actu calidis in ventrem ingeftisactu valdè frigida perfentitur. Infuper alia rado proponitur, curfeilicet pituita frigidior fit, quam eduliapituitofa, qug eft : quia nihil conuertitur in chylum, nili prius aduentitix qualitates fuperentur, licet ca- lidx fint. HincGal.j.detemp.^ - &4.ait,fi pti- .... . . fana actu calidi comedatur, primum ventriculi funt huiiffmodi : quia adhxrent corpori per ra- munus eft calorem ptifanx aduentitium amo- D dices, & totum corpus circunfcribunt : ergopi-uere,iliumque à ptilana feparare,illoque fepara ]i funt partes : quioribus. In cap. vero de humoribus alio fine de ipfis egit, vt fcilicet humorum differentias, generationem, & humorum mixturas docere t. Poft pituitas ponit pilos, fcd, an fint corporis partes , in fequenti quxft. confiderabimus • Q_V £ST. X L I X. .AVUTILI S1VT TAKJES COEJPOEJS. Vicennas in hac ferie, & Gal. in arte med-cap. 9. ponunt pilos inter corporis partes : tamen pili funt pura excrementa. Quod vero pili inter corporis partes poffint collocari, varia funtarguméta.-primumdefumiturà definitione partis propofita à Galen. 1. de vfu par. cap. x. & alibi, vbi vult illam effe corporis partem, qux cura toto habet circumfcriptionem : fed pili toftatim natura aggredi ptifanx concoctione : idemdealijs qualitatibus dicendum eft : imo fi cxpx,qux funt calidilfimx,actu calidx in ventriculum ingerantur in chylum non poffunt có-uerti, nifi prius deponant calorem igneum extra neum, & acquifitum : fic omnes acquifititix qualitates ex Galeno loco citato ante concoctionem deponantur oportet, fecus non fieret concoctio. . prxterea pituita fit actu frigida, craffa, & vi-fcida d calore : quomodo d calore ? quia d calore partes tenuiores, & calidiores refoluun-tur, & euanefcunt,remanentque partes frigidx, craflx, vilcidg, & vitreg : qux vitrea, pi tuita non fit d congelatione,(ed a caufa refoluente tenues, & calidas partes : itaut d calore per accidens poffit fieri pituita vitrea, qux eft omnium pituitarum frigie! illima. Secunda dubit. Auicennas in hoc cap. agit de pituita : tamen locus proprius vbi agendum eft de pituita eft caput de humoribus : ergo Au- Secundum argumentum : pili nutriuntur, & augentur : fed qux nutriuntur, & augentur vitam cum toto commiincm habent : ergo pili funt corporis partes. Tertium argumentum: Gai. fecundo de anatomicis adminiftratiombus cap. vltimo inquit, quod eadem eft ratio vnguium, & pilorum: fed vngues viuunr, nutriuntur,& augentur : ergo pili : quod vero viuant, nutriantur, & augeantur, probat Gal. quia in vnguium radice funt arteriolx,quibus viuunt, funt venx, quibus nutriuntur, funt nerui, quibus fentiunt. Quartum: ex Ariftot.lib.de fenfu & fenfito in principio primi capitis dicit, morbos non conucnire vita carentibus : fed dantur morbi, qui conueniunt pilis: ergo viuunt. Quod vero morbi conueniant etiam pilis, patet ex Galen. i.decomp. medicamentorum per locos, vbi in toto primo libro agit de alopecia,& de alijs mor bis pilorum. Sic Auicennas: lib.3 .agit de pilis, variofquc pilorum morbos proponit. Pro 3 °9 Prorcfolutione harum difficultatum, fcien-dumeft,nomen partis fumi dupliciter, vel communiter , vel propriè, fi communiter & pili, & vnguespofiiintdici partes: & lecundum hanc /mnificationem latiffimam Galenus hb. i. de v(u par.& alibi fic dcfcripfit partem : pars cft qug habet circumfcriptionem cum toto corpore i Si vero fumatur pars propriè, quatenus videlicet habet a&ionem, nempè quatenus viuit,& quatenus fit ex fanguine, & femine, hoc modo corporis pars ex Galeno t de facul.nal i. habet facultatem vegetatricem, & quatuor facul, naturales,fcilicet attra&ricem, retentricem, conco- viuunt. Similiter odium medulla: habent originem d femine parentum, nihilominus nemo eft,qui defendat,odium medullas viuere : qua- £ 're poflumus tueri contra Capiuacceum,3c multos alios, nullam pinguedinem viuere : ratioque potilfima eft,quia folum illf partes, que habent adi onem, Sc qua: funt folidg, Sc capaces fanitacis, Sc aegritudinis,vita fruuntur. Prima dubie. Gal.lib de differentijs morborum cap. 8. inquit, defedum adipis efle morbum in numero : fed fic eft, quod morbus non conuenitmfi parti viuenti, vt docet Ariftot lib. dcfenfu ,8c fenfilicap. 1.8c Gal.mulcisin locis: ergo adeps viuet. Refpondent nonnulli per adipem Galenum intelligere partem adipofam. Sed refponfiocft vana : quia pars viuens adipe J infignica,dum deficit adeps, ipfa pars non deficit : hacque ratione nò eflet morbus in numero. Nos refpondemus, non valere, eft morbns in numero, ergo viuit : quia lapis in velica efficit morbum in numero,ramen lapis non viuit:idco morbus in numero duplex eft, alius eft morbus innumero pmpriomodo fumptus, & fic pars morbo in numero affetta clt viuens: vel Vocatur in numero improprie,quatenus pars nò viuit, vt de lapide veficf didum eft. Secunda dubit. GaJ. 6. de plac» Hipp. 8c pia. cap. 8. circa medili inquit, adipe in corpore habere operationem fimilem cum arcerijs,venis,& neruis:fed fic eft,quod venx,arterig,8c nerui habent operationem : ergo 8c adeps : ergo adeps eft pars viués.-qailla pars viuit,q adionéhabet. Refpondetur, per adipem elle intelligendas membranulas adipofas : & licet in medio pinguedinis inueniantur glandula:, dicimus, glandulas viuere ratione membranarum, qug inuo-luunt non folum glandulas, fed etiam fuccum illum pinguem,qui fem per liquidus eft, qui,nifi eflet inuolutus, Sc membranulis conglomeratus,difflueret , perinde ac fanguis, & alij liquidi fucci. Dum vero Gal. in art. med. cap.9. repo-fuit adipem inter illas partes corporis, qug ex fe ipfis habent regimen, dicendum eft:, regimen elle in illis membranulis, & non in pinguedine illa liquida inuoluta,& in ipfis contenta. Tertia dubit. augetur: quia Gai. lib deince-quali intemperie cap.2.inquit, adipem effe par tem fimilarcm digitorum : negat venas, & arterias efle partesiquia conflant ex fibris, & membranis: inde duo colligimus i.Galenu velle adipe efle parte: fecundo non efle ex Galeno viuen-; tératione membranarum, quod efteontra illud quod diximus in fuperiori dubitatione. Refpondetur, venas, 8c arterias non efle fimi-lares ratione fibrarum, Sc membranarum quatenus fibrf, Se membrana efficiunt vaforum ca-uitatem > quia cauitas iftorum vaforum pertinet ad partes organicas,nempe ad cóformatio-nem, fed eft viuens ratione membranarum , vt fimilares, Sc non vt tales, qua: cauitatem vel aliquam aliam conformationem efficiunt. CLV JE ST. L111. DE TEMVEE^ATV^A TllSlGFEDIT^IS. Ipartiti funt Medici Sc Philofophi 1 de temperatura pinguedinis. Arift. vult lib. 3. de partibus animalium cap. 9. pinguedinem effe temperatura: calida:.Gal. vero2.detemp.4.8c Auiccn-nas in hoc loco : dicunt, pinguedinem efle temperatu rg frigida:. Medici tamen diuifi funt inter fe : imo Gai. quoque videtur varius. Veglia, VaIefius,Argen-terius, Sc multi alij putant cum Arift. pinguedinem efle calidam. Alij fcrè omnes frigidam. Qui putant,pinguedinem eflecalidf temperatur^, primo probant aučtoritate Ariftot.3. de part.animalium cap.9. lib. 2.cap. 6. Sc 3. de hi-ftoriaanimalium 19. vbiinquit, pinguedinem eflecalidfteinperaturf : eoquia pinguedo eft finis prob£ concoftionis. Addit, fed fic eft, quod finis probe concotìionis eft caliditas: ergo pinguedo erit calida. Secundo probant cx Arift. 2. de part. anima-, lirini cap. 2.vbi dicit, omnia pinguia efle calida,quia celeriter in ignem mutantur. Praeterea eft Argenterij argumentum quod A ttoritate Ariftotelis: quia fiditi Galcnus2.de taleeft. Concretio fit d frigido attuali : fedin temp 4-negat Arinoteli, pinguedinem effe cali- viuentibus nullum eft frigidum attuale : ergo pinguedo in viuente non concrefcet per concretionem,fed per concofìionem,qua: fit per calorem. Quod vero in viuente nullum fit frigidum attuale, fic probat : OlTa fua natura frigida , jn viuente fune attu calida: ergo & pinguedo,&: alise partes in viuente erunt attu calidx. Quarta ratio iftorum, qui putant, pinguedinem elfe calidae temperatura:,hsec eft: fi pinguedo fieret d frigido, fequeretur, quod valdefenes effent omnes pingues dam: iic fortaffe negabit, pinguedinem elle finem proba: cotìionis, & non fine ratione: quia proba cottio ex omnium confenfu fit in iiepate, in licncjin carne cordis, vbi nulla eft pinguedo. Deinde cfto pinguedinem efse finem proba-cottionis: cottionemque fieri ab aliquo calido ; quid tum ? hocnonfufficitad probandum pinguedinem efse calidam : fed oportet probare, quod hoc calidum fit calidius temperato, feu cu te volar manus,fecus pinguedo non dicetur temperatura: calidae : denominationes enim tempc- - Q^ntaVa frigido fieret pinguedo circa cor, B raturarum defu®untur à qualitate, qua-fiipcrat & renes, qua: partes calida: funt, nulla effet pin- mediocre,nempè temperaturam cutis^vol? ma- cc rencsj iju*t *.........1 guedo: attamen circa cor,& renes non pauca eft pinguedo. . Sexta ratio illorum hasc eftspinguedo eft pars animata: ergo non à frigido, fed a calido fieri Poliremo probant auttoritateGaleni fecuda aphor. *5. vbi loquens de pinguedine hypo-chondrioni vult pinguedinem iuuare ventriculi cottionem. Similiter dicunt omenta pinguia_. omrfium animalium ventri applicata cottionem iuuare ."inferunt ex hoc experimento Ga- nus : qui vero non admittunt cutem elle normi calidorum , & frigidorum, deftruunthunctra-ttatum de temperaturis : imo deftruunt dottri-nam Ariftotelis 2.de anima cap. de tattu, vbi vult tattum elle in medio, effeque extremorum iudicem. Demum falfilfimum eft, quodfemper proba concottio fiat ab illo agente calido,quod eft calidius temperato : quia in plantis frigidis, vt in papauere, & alterco fiunt perfettg cottiones ratione caloris naturalis papaueris,& aiterei,qua- nem iuuare: interunt ex noe experimento vja- ----- leni auttoritate confirmato pinguedinem effe C rum plantarum calorrefpettu cut.s volg manus calidam : quia fi effet frigida non iuuaret co- eft res frigidiffima^ «« ttionem. . pro folutione argumentorum, prius Iciendu €ft,Ariftordem,&: Galenum conuenue,pinguedinem fieri ex materia calida. Ariftotdes enim j.de generatione animalium 19«& alibiafferit, eandem effe materiam pinguedinis, feminis, & fan^uinis concotti: additq; proptereaanimalia pinguia minus feminis habere. Similiter Galenus 2 . de te m p. 4. vu It, partem oleofam, .& tenuem fanguinis elle materiam pinguedinis, & bilis. pinguedo, qua: fit d pifeium calore,qui refpettu cutis vola* manus eft valdè frigidus: quod probatur experientia: quia non folum pifeium pin-guedoffed etiam eorum cor virium tattili noflrx manus eft frigidiflimum , quoddignofeiturfe-cando Lucium viuum, vel Tuniim, vel Lupum laneum, quorum corda fi adhuc palpitantia d nobis tangantur, attu frigida nobis apparent. Quo polito fic argumentamur, eftque argumé-tumd minori cfficaciflimum : Si corda pifeium tactui noftro apparét frigida, quanto magis erit i ulLlrii vjiiuijwv/ » Csterum difficultas reuera non eft dc mate- X) frigida pifeium pinguedo ? Ecce quod quamuis ■ia pinguedinis, fed de caufa efficiente ipfam- pinguedo fit finis proba: cottionis, non tamen . * . • r __________ pinguedinem : quia forma genita non (equitur natura materia: : fed natura generantis: materia enim eft fubiettum commune indifferens ad efficiendas temperaturas calidas, & frigidas : efficiens vero eft agens,quod in materiam introducit formam fibi fimilem : ftatenim in pote flate efficientis,& non in poteftate materia: libi limile generare : fic ignis tam ex materia calida, qua frigida fit,quod patet: quia arquè ignis accendi- cottio pinguedinis fiet d calido limili curi vola: manus : fed d calore longe minori,licque erit in ferie frigidorum : quia illud calidum, quod eft minus calidum , quam cutis vola: manus ponitur in ferie frigidorum. Ad fecundum argumentum quod erat: pinguedo facile ignefeit: fed fic eft quod ex Arinotele 2.de par.animalium 2. qua: facile ignefeunt funt calida : ergo pinguedo eli calida. Rcfpondct Galenus huic argumento i.do ingiaa IILjVJUVJVt -^- SS5SSS * tam,feu melancholiam. His poliris facile argu- alterano actu ficca,qua: fngidiffimafimt.facil- menta dilui poliunt. . Ad primum argumétum defumptum ab Ari-flotede loco citato,vbi dicebat,pinguedinem effe finem proba: cottionis, & probam cottionem fieri d calido, ideo pinguedinem effe calidam. Primo refpondcmus argumentum non concludere: quia non licet argumentari pro Ariftotele contra Galenum argumento defumpto ab au- lirne ignefeunt. Prarterea multa calidiffima in-ueniuntur,qu® non facilè ignefeunt; vtcarp^, garyophilli, & alia plura. Ad cercifi Argenterij quod erat: pinguedo no concrefcit d frigore : quia in corpore viuente no datur frigidum attuale : ergo pinguedo in corpore viuente concreta erit talis per concoctione, & non per concretionem.Sed fic eft quod ea qug O 5 con- concrefčunt per concočtionem funt calidarergo A pinguedo erit calida. Primo fallitur Argence-rnis.dum afl'erit in corpore viuente non dari frigidum actuale, quia hoc repugnat rationi,expe-rienti£,& auctoritati Hippocracis.Rationi,quia nifi daretut in corpore frigidum actuale, quod à vola manus cognofcatur, deftrueretur tota frigidorum feries, quoniam alio modo nó cogno-icuntur frigida, nifi per tactum, vt docet Galenus i.dc temp.p.lib. 2.eiufdem cap. 3. & Arili. 2. de anima cap. de tačtu. Hippocrati aduer-latur Argenterius,quiaHipp. i. de natura humana tex.3 ».animaduertit.dum pituita per vomitum euacuatur, vel per alunni virtute phar- B maci, in egreilii, ačtu frigidam perfentiri. De* inde adueriatur experientia?, dum inquit in corpore viuente non concrefcere pinguedinem^ : quia in principio dyfenteria: & tenefmi,duin inficiuntur clyfteresex iufculoinceftinorucum feuo hircino gratia loricandi intelhna , breui fpatio pinguedo hircina in rečto inceftino con-crefcit : ergo in corpore viuente datur frigidum aduale, quo pinguedo concrefcit. Tertiodu inquit Argenter.quf concrefcunt per concodione eife calida : admittimus habere aliquem caloris gradum, fed negamus omnia effe calidiora cute vola? manus : olla enim, & cartilagines concre- C fcunt, & durefeut perconcodionem,tamen collocantur in ferie frigidorum, taduiq; apparent frigida. Demum negamus pinguedinem in viuente efie concretam : idque probamus ratione,& ex-perientia.ratione: quia pinguedo in viuete corpus nutrit, vt omnes fatentur : fi vero eflet concreta, non nutriret. Experientia quoque obfer-uamus, pinguedinem in animali,liquidam efie: du enim fecatur vena in pinguioribus aliquando pauxillum liquefadf pinguedinis egreditur: caufacurin viuente, cum fit liquida, non effundatur, eft,quia obuoluta eft fuis membranulis, D in quibus conferuatur. Hinc Arift.3. de part. animalium cap. 3. qua?rens,qua decaufa pinguedo in membranis contineatur, & pra?cipuè in omento, inquit, quia habet denfas membranas : ibique detinetur, non fecus ac ex vaporibus generatur aqua in operculis,& ibi calida exiftar. Ad quartum argumentum, quod erat, fi pinguedo fieret à frigido, valde fenes effent pingues Rndemus pinguedine fieri in primo fenio, & non in valde lenibus: quia calorlolum in primo fenio incipit aliquantulum d temperato recedere : ideo pinguedo e£t quidem frigida : fed tamen eft valde vicina temperato. E Ad quintum, quod fcilicet pinguedo non fieret circa cor, fi d frigido fieret. Refpondemus, membranas conferuare vbique propriam naturam : in ipfaque generari pinguedine circundet cor, velquamuis aliam partem calidam. Adfextum dum dicunt, pinguedinemefle_* animatam, & ideo calidam. Argumentum eft omnium vaniilimum, quia torpedo eft animata , eft tamen omnium pifeium frigidifilma. Ad feptimu du dicebant,pinguedinem efie ca lidam : quiaexGal.3.aphorif.35. iuuateoftio-nem. Primo refpondemus, pinguedinem pet accidens iuuare codione : quatenus fcilicet ma craftitie impedit, ne ventriculi calor exhalet. Secundo dicimus, pinguedinem iuuare codio-nem, quatenus eft fimilis tunica ventriculi,qu* parimodo eft membranofa ,3c minus calida./, , quam cutis vola? manus. Concludimus ergo pinguedinem effe in ferie frigidorum, vt docet Auicennas in hoc cap. SC Gal.in lib.de temp.Sc non in ferie calidorum, vt Argenterius, Valefius Veglia, & multi alij putarunt : ac licet Arift.vifus fit fubftinere pinguedinem effe calidam ; tamen dum illam confide-rauic refpedu cutis vola? manus nunquam afife-ruit efie calidam. Praterea dum dixit efie calidam intellexit de ratione corporis viuentis efle, vt in omnibus partibus pridominetur caliditas. Medici vero confiderarunt omnes partes corporis non abfolutè, vt Arift. fed cum relatione ad cutim vola: manus, qua: creditur effe in medio : quo pofito vocarunt illas parces frigidas, quae minori calore funt infignita?,quam cutis vola: manus? calidas vero, quae eadem cute funt calidiores . QJJ JE S T. L I V. EX Q^V Jt MATERIJ. E l AT "Pinguedo. Va?ritur praeterea ex qua materia fiat pinguedo. Primo patet,pin. guedinem fieri ex fanguino» quia animalia carentia fangui-ne carent quoque pinguedine. In fu per Arift. 3. de hiftoria animalium cap 1 $>.& 1 d.ait, quod ex fanguine fiat caro, adeps, & pinguedo : fubdit Arili, cap. ip. carnem generari ex fanguine impuro crailiori, & magis putrefeibili: adipem vero fieri ex fanguine fubtiliori , tenuiori, & imputrefeibili, oleofoque : ficoleofa eft materia pinguedinis, neque oleum putrefeit. Praeterea Arift. primo de generatione animalium cap. 19. feribit, eandem efle materiam pinguedinis , & feminis. Hinc animalia caftrata facillimè incrafsantur,& admodum pinguia fiunt : materia enim, quae erat apta pro feminis generatione,euadicapta pro pinguedinis generatione: hinc quoque fit, quod animalia pinguia non ita abundent (emine, vt gracilia , qua: omnia colligi-guntur ex Arifto-tele loco pro- ximè citato. QWE- Q_V «ST. L V. DE C^AVS^i C0V^C1^ET2 0?^1S pinguedinis. Res folent proponi cauf? concretionis adipis, feui, & pinguedinis : vnica tamen erit caula fine qua non, quae eft membrana-.. Omnes enim conueniunt, pinguedinem in membrana cócre-fcere: Sed an pinguedinis caufa fit membrana, B ve membranacei membrana, vt frigida, vel vt denfa, res non videtur confpicua. Primo non videtur quod membrana vt membrana efficiat pinguedinem : quia omnes membrana: pinguedinem, feu adipem generarent, quod experientia reludatur: quia plurima funt membrana, qua carent pinguedine, fiditi pia, & dura mater, velica, vterus, perioftium, & ventriculus,in quibus omnibus adfunt quoque vena, qua continent fanguinem tenuem, & oleofum, qui eft materia pinguedinis, vt probatum eft. Pari modo nó videtur, quod membrana quatenus frigida efficiat pinguedinem : quia feque- q retur, quod omnis membrana effiet pinguis: deinde olsa, cartilagines, ligamenta, tendines, & nerui,qua partes frigida funt,cfsent pingues : quare videtur, quod in membrana concrefcat pinguedo,non vt membrana, neque vt frigida. Praterea fuerunt nonnulli, vt Eugenius pra-cefsor nofter, qui dicebant, pinguedinem con-crefeere in membrana vt denfa : quia dicebanr, membranam vt denfam prohibere, ne pinguedo , qu? fit à fanguine tenui, & oleofo exudet : ideo detineri feu concrefcere: Sed illorum opinio experientia aduerfatur : non ne vterus eft valde denius ? caret tamen pinguedine : itidem D perioftium & velica collant ex membrana denfa : tamen circa iftas partes nulla concrefcip pinguedo. Nos dicimus non fufficere denfitatem membran? , vt in ipfa concrefcat pinguedo : fed requiri prater denfitatem, quod membrana talis fit, vt poffit extendi,& multoties obuolui, vt detineat pinguedinem,qua liquida,& non concreta in viuente conferuatur,vt fuperius confir-mauimus ratione, & experientia . Dura mater velica, non pofsunt adeo dilatari extendi,& complicari, vt benècontineantfuccum ita tenuem , & fubtilem : vterus vero licet valde in_. E gratiam f?tus extendatur, tamen extcnlionon eft in reuolutionum,& complicationum modum, licuti requiritur in retinenda pinguedine. Caufa vero efficiens pinguedinis (pr?ter cau-fam fine qua non propolitam^ eft illa detei minata membran? frigiditas, qu? fi maior,vel minor effiet nullam efficeret pinguedinem;ideo neque in offibus, neque in ligamentis concrcfcit pinguedo : quia iulto frigidiora funt: eadem ra- tione nerui,nuca,vel fpina congerere pinguedinem minime valent: requiriturigiturad efficié-dam pinguedinem ille membranarum frigiditatis gradus, requiriturque vt membrana poffit extendi,& multotiesobuolui, vtfuccus pinguis tenuis & oleofus detineri, & confcruari poffit, Notàdum pr?terea, dum Galenus udetemp. 4. & vltimo inquit, pinguedinem fieri per concretionem , iddixilfc perfimilitudinem quamdam , non quod renerà fiat per concretionem, fed pertranfmutacionem fanguinis tenuioris in naturam pinguedinis, eo modo quo ab illo didimi eft 4. de vfu par. de iecore quod fcilicet fit fanguis concretus, quod reueranon eft admittendum: quia iecur fadum eft d fanguine tranfi-mutato in iecoris carnem d virtute generatrice : fic fanguis, antequam in pinguedinem faceflit prius difponicur,& deinde à temperatura membrana: tranfmutatur, & in pinguedinem con-uertitur. Pr?terea notandu, quod diididum eft, pinguedinem fieri d temperatura frigida membran? nos debere intelligered calido natiuoip-fius membran?, qu? ex le non eft frigida, fed (0-lum habita relatione ad ciitim voi? manus, qua? in hac ferie eft menfura, & tanquam index. Differentia inter philofophum, & medicum in hac contemplatione de temperaturis diuer-fa eft: Philolophus enim confiderat temperaturas abfolutè, & non cum relatione : vult enim omnes temperaturas vocari calidas, dicitque, offa conuertere fanguinem in fuam naturam merito temperatura: calid?,ac vult,quod omnis concoctio fiat d calido : atque hac rationo omnes piant? qu?d medicis vocantur frigidif-fim? quatenus nutriuntur, & augentur fint vo-cand?calid? : quia omnes viuentium operationes d calido fiunt atque fecundum hanc con-fiderationem philofophi redè fentiunt. Medici vero qui comparatiuè agunt de temperarne« tis, & cum relatione ad čutim dicunt illas temperaturas vocandaseffe frigidas, qua: funt inferioris caloris,quam temperatura vote manus illasquevocandas calidas, que funt calidiores illa cute : quare medicus nunquam negabit, quod partes viuentes,fi abfolutè confiderentur, non fint calid?: quia fine calore fuorum officiorum munera exercere non poffunt : inde patet philofophos & medicos non effe diuerfos, nili quia confiderationes fint diuerf?. Dubit.no videtur,quod pinguedo fiue adeps per concoctionem fiat : quia quae per conco-dionem fiunt,d calore fiunt : fed pinguedo non fit d calore : quod probatur argumento d Gai. propofito i.de temp.vltimo: taleque eft: quod d calido diffoluitur, d frigido concrefcit : fed adeps d calido dilloliiitur, ergo d frigido concrescit : ergo adeps nullo calore concurrente per concretionem fiet. Refpondetur qcf concretio tripliciter fiat:vna qu? fit d folo calido, vt fai ex aqua marina,quod d folo calido concrefcit : alia-fit concretio d folo frigido, frigido j ve glacies : tertia fit i calido & frigido timui, ve metalla : qua polita diftinftione folu-tio facile patebit. Auerroes a. coli. cap. 26. de medio tollitomncm dubitationem : licet Auer-rois fententia perperam ab Eugenio referatur : hceciunt Auerrois verba. Qua: congelata funt d frigore, fi in primis clTent infpifiata à calore iftaque fpiflitudocflet propinqua natura*aeres vel aques, ficuti eft fpiflitudo butiri, calida fané ertene : quare non valet, butiruitj liquefati calido: ergo eft frigidg temperatura : quia cfi frigidg quidem, fed comparatile, ideftrefpeftu cordis, iccoris, & aliarum partium calidarum : quia pars minus calida refpeftu calidioris dicitur frigida : quare butiri concretio non eli d frigido , nili quia cfi infpiflatum d calido,nempè d temperatura membrana: tranfmutantis fanguinem in pinguedinem. Subdit Auerroes,res qug funtinfpiflarg d calore, & coagulatg d frigore funt propinqua gqualitati : fic pinguedo eft propinqua gqualitati ad iufiitiam ; quia efi cuti voigmanus proxima in temperatura. Colligimus igitur, pinguedinem ertefaftami calore priusfpiff’ante&cogente, deinde tranfnmtan-tcfanguinemoleofumin pinguedinem , que efi inferioris caloris, quam cutis volg manus. D, C bumidius quod in cdrp'rc reprriturpi- crp.i. ^ tuitu esi: fecundo loco /anguis : tertio pinguedo tex.). quarto adeps : deinde cerebrum, & mox [pina. Tofi hanc caro, tum mammillarum, tum tcfltum, deinceps pulmo, cuifuccedit iccur, deinde lien, ab hoc renes, pofl quos,rnufculus, vltimo loco cutis, & ifle cfi ordo qm Gai. eas difpofuit. T Ncipitagerc de ferie humidorum : dicitque JL pituitam inter humida,qug funt in corpore, tenere primum locum: pituita quidem eft hu-midifiima : quiacxGalcn.S.deplac.cap.q.cx Hipp. 1 .denatura humana, & lib. de carnibus refpondet aqug, fed aqua cfi humidiflima, ergo & pituita: deindcGal. r.detcmp.cap. vltimo admonet, pituitam non foJum elle frigidiflìmà, fed etiam humidiflimam. Dnbit.non videtur, quod pituita fithumi-dirtima, eo quiarefpondcataqu*. Sed illa debent erte humidiflima, qug refpondent aeri : fed ficeftquod fanguis eft ille qui refpondet acri : aer enim ex Arifiot. fecundo de gen. tex. 25. eft humidior aqua : ergo fanguis erit humidior pituita. Prgcereanon videtur, quod de ratione pituitg fit humiditas : quia dantur pituite ficee, & ficcilfimg, ficcg funt pituita falfa, & acida: ficcirtima efi gypfea. 1 Refpondemus, certum erte ex Hipp.& Gai. quatuor humores refpódere quatuor dementis nimirum bilem igni,fanguinem acri, pituitam aqug, fc melancholiam terrg. Certum quoque efi ex Arifiotel. 1. degeneratione & corruptione tcx. citato aerctn effe humidiorem aqua : quomodo igitur pituita, qug refpondet aqug, A erit humidiflima, Sc humidior fanguinc, qui refpondet aeri ? Curtius refpondet, pituitam erte frigidifli-mam & humidiflimam copulatiuè, & non difi-iuntìiuè, videlicet quod nullus detur humor frigidus, qui fit humidior pituita . Reijcitur Curtius .-quia Gal.r.detcmp vlti-mo dicit, fanguinem non erte ita humidum, vC pituita : quare pituita etiam difiunfthiè eft humidior fanguine, & omnibus alijs humoribus. Prgterea hallucinatur Curtius : quia Auicen-nas loquitur de ferie huinidiorum difiunftiuè, & non copulatine. Demum ipfe Auicennas B probat in tex. pituitam erte humidiorem fanguine his verbis;/: enim sagiiinis codio debite perficiatur, non pauca ex eo humiditas refoluitur, qttp mbeereat pituite m ipfium conuerfp : pituita enim naturalis efi Jangtus fcmicofias. Hicobitcr notandum: non dfe audiendos illos, qui vtuntur fero laftis flirtato gratia hume-ftandi; quia d calore igneo non pauca feri humiditas refoluitur : quod quidem probatur argumento d minori hoc modo : fi in concoftio-ne, & conuerfione pituitg in fanguinem, qug fic dcalido& humido.non pauca refoluitur pituirg humiditasquanto magis refoluetur feri hu-C miditasindiftillatione, qugfit d calido igneo & ficco in cxceflii ? Similiter non laudo illos, qui in hefìicis febribus humeftandi gratia vtuntur aqua ftillati-cia limacium, & violarum, & iufculis ftillatis : quiaindeftillatione amittitur humiditas. Satius efset vti iufculis,& decoftisqua: conferuant propriam naturam, vel faltctn fi ftillatis efset vtendum, deftillatio fieret per balneum Maria:. Quo ad refolutionem difficultatis, quando Auicennas dixit, pituitam efse humidiflimam. Refpondemus intelJexifsc dc humiditate madefaciente, & taftu perceptibili,non dc aerea & D fubffantifica, qua: ccnuenit fanguini. Qiiod vero hxc folutio fit ipfius Auicenna:, colljgitur Circa hanc primam partem, primo occurrit confiderandum quid intelligar, dum dicitcalo-rem puerorum & iuuenum elle aqualem in radice. Prointelligentiafciendiim , calorem vel fumi pro corpore calidi innati,vel pro eius qualitate. Inhoclocofumitur calor pro qualitate calida, vt colligitur cx Galeno 2• detemp. cap. 2.vbi agit dc hac re : finiti quidem eflent illi qui non firmiter crederent,pueros quo ad fubflantia calidi innati elle calidiores : non funt tamen ca-, lidiorcs quoad qualitatem, fcd funt aquales: tanta tamen efl in ipfis humiditas, vt eius cali-ditas ab humidicate ita obtundatur, vt appareat I ta&uinofiro aqualis calidicati iuuenum : licce in pueris fit maior caliditas . Caufa. vero,cur calor iuuenis fit acutioris qualitatis efl,quia ficcitas efl lima calorisJcaufa vero,cur puerorum calor fit minoris qualiratiSjCft: quiabumidiras efl caloris friniim : itaut illud quod deficit in iuuenibus de quantitate caloris , compcnfctur qualitate, nempèacrimonia_, cholera, vnde oritur in vtroque aqualicas caloris in radice. Quid vero intelligat per aqualitatem caloris in radice, dicimus intelligere aqualitatem qualitatis ignea, & non fubftantia calidi natiui. Hinc Galenus 1. aphor. 14. vult, pueros efl'e_» aquales iuuenibus in calore fecundum quartum elementum quod cft ignis. Quod vero elementum ignis fit omnium calorum vnica radix videtur rationi confonum : quia fi darentur alij calores, qui fpetie fcu radi-cedifterrent ab igneo,ratio Ariflotelis propofi-ta2. degeneratione & corruptione, qua probat, dari quatuor elementa, quia dantur fo-lum quatuor qualitates, eflet vana : etenim, lì daretur daretur aliqua caliditas fpecie differes ab ignea, 1 ftatim fequercturdariquinque elementa : hoc dico propter illos,qui putant,calorem febrilem differre fpccie d naturali, cum renerà folum differant gradu vel fecundum magis & minus : quod vero calor febrilis gradu, & nó fpccie differat dnaturali, fedfft ipfemet naturalis inten-fior fudus,facile colligitur ex Hippoc. 2. apho-tifmorutrutf. vbi habetur, febrem fanare con-uulfionč: 7. aphorifmorum 51, (imiliter vult febrem auferre dolorem à carila frigida : quare fi calor febrilis differret fpecie d naturali non fanaret conuuJfos, & frigidos affectus. Praiterea dum Hippocrates i. aphorifmorum 14. habet: ■ qui crefcunt plurimum habent calidi nati-ui: fenibus autem parum, & ob hanc caufam fenes non ita acutis febribus vexari vt pueros, ratio eflfet vana : quia pollemus dicere, calorem febrilem effe alterius naturg, & fpeciei ab innata caliditatc, acpropterca contingere pofle_», quod fenes habentes caloris natiui pauxillum, magis febribus acutis vexentur, quam pueri. Praterea Auiccnnas hic, & Galenus 1. de temp. 2. vult tačtum nollrum effe iudicem omnium calidorum : fi calores eflent diuerfse fpeciei tactus non cflet rectus iudex : imo Galenus 2. de temp. citato deferens hoc indicium de aequalitate caloris puerorum, & iuuenum ad tactum admonet effe tangenda plura, & diuerfa obie-cta,aquam videlicet primo remifsè, & téperatè calidam : deinde ipfa membra : fed hac lege.vt graciles conferantur gracilibus, quadrati quadratis, cralfi crallis, & non exercitati requietis, & ieiunij faturis, qui modus dimetiendi caloris gradus certè eff fallax : nos vero confugimus ad jnftrumenta vitrea propofita folio 219. qua: certe non fallent nos:in dictis enim inftrumen-tis periculum fecimus, an renerà caliditas puerorum, & iuuenum (it squalis, quod fit admota manu pueri,& deinde iutiems globulo vitreo in squali temporis fpacio: indecognoui-mus, fqualem effe in vtraque grate aqug defceh-fum,quod fignificat gqualitatemcaloris. Quod vero calor puerorum, & iuuenum fit squalis in radice, ideftquo ad gradum :hoc pulcherrimo exemplo declaratur : lucerna oleo plenaardetracionegradus caloris: fi tactus fit index,nó magis ardet plena quam illa,in qua fit confumptaolei medietas : fic caliditas puerorum,& caliditas iuuenum eft gqualis : quamuis plus olei fine humidi radiculis fit in pueris, qua in inuenibtis, Dum vero oleum incipit deficere, calor quoque lucerna fenfim deficit, & fen-fim flacctfcic : tuneque duntaxat ipfa fiamma., aliquem caloris gradum amittit, quod comparatur principio fenečfutis. Si vero confiderauerimus calorem non quo ad taè'tum,fed quo ad efficaciam,tunc dicemus, aliquid effe calidius vel nimiafua fubffautia calida, vel quia fit efficacioris virtutis in calcfacié-do, eo quia careat fuperflua humiditate,qus cII jlla,qu g obfcurat & obtundit ipfius caloris vim. Polita hac diftitrctione dicimus, ex Hippocrate i. aphorifmorum 14. pueros quo ad fubftan-tiam ad infiar lucern soleo referts habere plurimum calidi natiui: fecundum lume fenfuiu Auerroes vult, in pueris effe copiofiorem calorem, quam in iuuenibus ; redditque rationem 2. coll.cap. 1. quia continuohumidum cum calido euaporat : inquit cum calido : quia palfiug qualitates d fuis aótiuis non feparatitur, atque fecjundumhunefenfum neque Galenus, neque Auicennas : neque alij audtores vnquam negarunt, membra in dies magis fieri frigidiora & ficciora, tendereque ad frigiditatem & ficcitaté vfquead obitum. Quo ad qualitatem caloris, dicimus calore iuuenum elle efficacioris virtutis, quia eft abfo-lutus,& liberabhumidofuperfluo,quodinpue ris caloris efficaciam obtundit. Hinc Galenns 2. aphorifmorum citato inquit,pueros epilepti cos statis mutatione epilepfia liberari : caufa_j alia effe nonpoteft,nifi quia in iuuentuted nimia humiditate libcratur.quod fit, vt melius digerant pituitam, qua digefta cedet epilepfia. Hinc remedia pro epilepfia puerorum funt valde diuerfa dremedijs pro epilepfia iuuenum : remedia enim in pueris epilepticis funt qug e*ic eant nimia humiditatem, inter qug habent primas craneum, cornu cerui, diamufeum, diam-bra, & peonia : hgc tamen ita calida non iuuant epilepticos iunenes, nili & ipfi effent fuperflua humiditate opprelll. Cuius rei declaratio. Hgceft fecunda pars tex. in qua declarat exemplum d Galeno ptopofitu a.de temp.2. quo offendit, quomodo calor pue ri fit maioris quantitatis, & rhinoris qualitatis, & calor iuuenis fit maioris qualitatis,& minoris quantitatis: Galeni exemplum eft iftud: imma-ginentur parem calorem occupare corpus hu-midum,vt eft aqua, ik corpus liccum , vt eft lapis: certum eft calorem exifientem in multa.# aqus quantitate effe copiofiorem, & qualitate fuauiorem : calorem vero exifientem in Iapide quantitate minorem, fed qualitate acriorem^ : addit limili modo fe habere calorem puerorum, & iuuenum videlicet calorem puerorum effe in corpore hurnido, & propterea effe maiorem, & fuauiorem : calorem vero iuuenum effe in corpore ficciori, ideo effe quantitate minorem, quia non diffunditur, & qualitate acriore: quia humidicas efi caloris frgnum. Prima dubie occurrit : quia Auicennas citans exemplum propofitum d Galeno loco citato de paritate caloris in aqueo corpore,& lapideo,af-limilauit iuuenum calorem lapidi paruo : puerorum vero calorem aqugmultg : tamen Galenus 2.de temp. 2. vbi ponit hanc fimilitudincm non vult, aquam ede multam, & lapidempar-uum : fed & aquam,& lapidem effe gqualem. Refpondetur, Auiccnnamin fimilitudincm fiimpliffc lapidem paruiim» vt exprefle offenderet quantitatem caloris puerorum effe maiorem quamuis data squalitate caloris, & data pati- tate tate corporis humidi, & licci, calor in humido magis dilatetur effundatur, atque euaporet, vt femper fit verum , quod caliditas in humido fit maioris quantitatis, & minoris qualitatis. i Secunda dubit. ex hoc exemplo propofito ab Auicenna intex. & à Gah2.de temp. 2.colli* gimus , calorem puerorum non elle squalem in radice calori iuuenum ; quia ab exemplo col-ligimusjhos calores neque in quantitate, neque in qualitate effe pares : quomodo ergo erunt aquales in radice? Refpondemus in iuuenibus calorem influentem per totum corpus difperfum effe copiofio-rein,quam in pueris : quia horum corpora funt exigua: molis : in pueris vero calorem innatum dedudum à femine, &fanguinemenftruo effe copiofiorem, quam in iuuenibus, Acque in radice,nempe in calore erunt squales : quia quan tum in iuuenibus deficit de innato, tantum illis additur de influente : atque hoc modo calor iuuenum,& puerorum erit squalis. Doli. T) Veri enim non fuerunt generati, nifi ex femine, i-cetp. JL quod efl valde calidum & huic calori non dum 3‘tex. accidit res, qua ipfum extinguat: puer namque au-7’ gerinonceflat, fed crefcendo graditur, non dum in vigore conflflit, longe minus ergo retrocedet paula-timque augmentum fuum procedit. Iuuenibus vero nihil accidit quod eorum calorem augmentet innatum: neque etiam aliquid quod ipfum extinguat. Imo in eis conferuatur in maiori quantitate, & qualitate humidi fimnl donec incipiat decrcfcere : ah hac humiditas] exigua non reputatur in comparatione ad conferuationem caloris,fed exigua in comparatione ad incrementum. Erat igitur prius hu-tniditasin tanta quantitate quod duas res facere poterat : cuftodirc fcilicet calorem, & fuperefle etiam ad augmentum faciendum : ad vltimum veri ad hoc deueniet, quod neutrum duarum rerum efficere valebit : oportet ergo in medio talis exiflat, quod poffit vnam rem efficere, & non alteram. Falfum autem cfl,vt dicamusipfim pofse augmen-tare,&non pofse retinere calorem innatum', quando enim in re augmentum praffare potefl, quod ra-• dicem non valet cuffodire : reflat ergo vt dicamus, quod calorem cuHodire potefl > & in corpore augmentum praHare non poteši} & [citum eli, quod hac eU atas iuuentutis. TN hoc tex. duo facit audor. Primo addic JL quandam rationem probantem calorem pue rorum, & iuuenum effe squalem. Deinde probat , calorem iuuenum conferuari :n humidita-tc minoris quantitatis : ratio propofita hsc cft : pueri geniti funt ex femine, quod cft calidum : ergo funt calidi : fed quia aliquis poffet concedere, femen effe calidum, & negare quod pueri fint calidi: quia pollet accidere,quod poft genitos pueros calor exhalauerit : ideo probat Aui-cennas calorem non exhalafse, neque ab aliqua alia caufa fuiffe extindum ’ fiquidem pue- A ri augentur vfque ad iuuentutem, & augmentum ex neceffitate fit d calore. Quod vero iuuenes fint qquales in calore pue ris : patet quia dum pueri perueniuntad iuuen tutem nihil aduenit iuuenibus, quod augmentet calorem, vel illum extinguat : ergo cum iti-uenes nihil caloris amittant, conferuabuntur in eodem flatu, in quo puerhficque calores erunt squales: ratio mihi videtur fatis valida, licet Vgo Senenfis dicat hanc Auicenngrationem effe lenem . Sed ille calor. In hac fecunda parte videtur rc-fpondere cuidam tacit£obiedioni : poffet enim B quifpiam hanc ferre inflantiammon ac in iuuenibus minor c/l humiditas, qua in pueris ? ergo etiam caliditas erit minor. Refpondct, calorem iuuenum conferuari cum humiditate minoris quantitatis,& qualitatis,vtditìum eli in tcx.fu-periori de lapide retinente tantum caloris,quan tum in multa aqua continetur. Quod vero calor iuuenum poifit conferuari cum humiditate minoris quantitatis,patet,quia humiditas pue-ritif has duds res facere potefl, conferuare calorem,& inferiore pro augmentorinfenedute vero humiditas nec conferuare calorem, nec augmentum efficere potefl : ergoiniuuentutepo-C terit faltem conferuare calorem. H?c ratio Aui-cenne reuera non efl valida : ideo Auicennas in tex. appofuit particulam (quafij. Hinc Galenus 2.de temp. 2.probans calorem puerorum, & iuuenum effe squalem , non propofuit hanc Auicennf rationem : fed folum vfus efl argumento defumpto d tactu quod re vera nuquam mihi vifum fuit efficax: quoniam calor voi? ma nus alteratur, neque in eodem gradu perfillit : quare tutius cllinltrumcntum noltrum,quo caloris gradus non tantum fumm? manus fed omnium partium corporis, quali lance vel circino dimetiri poffumus. D Prima dubit. dicit Auicennas, quod per pau- citatem humiditatisiniuuene non fiat augmen tum,quod fi eflet verum,fequerctur,quod pueri ficci non crefcerent, quod reludatur experiétie. Rcfpondctur pro Auicenna : non folum hu~ miditarem concurrere ad augmentum, fed etid calorem. Deinde non omnis humiditas inferuit pro augmento ; fed folum illa, qug efl propria, & naturalis,qug potefl in ficcis elle copiofa. Secunda dubit. fi ratione humiditatis maioris,vel minoris quantitatis, pueri effent pueri,& iuuenes effent iuuenes, fequeretur, quod fenex temperatus eflet iuuenis, & magis, quam iuue-E nisficcus. Refponfiocfl, quod non folum materia hu-mida confpirat ad conflituendas gtates: fed etia calor: idcirco Auicennas in fcquenti tex. habet, quod humiditas, qii£ efl materia, ex fe non patitur, nec creatur: additque requiri virtutem adiuam,calorem videlicet, & animam. In fene temperato non eli tantus calor, quantus eli in iuuene ficco intelligendo de calore natiuo. Ob-feruanda tamen eli Corneli; Celli fencentia, dii dicit,robuftum fenem magis refiftere quam debilis luuenisrquare dicimus nos.quodfenexro-buftnsnonfitminusiuuenis, quam iuucnisao. annorum, qui fit debilis, & viribus infirmis. /^v v od autem dixit fecunda fe ila,quod augmen-quod efl m pueris non eft nifi propter hu-tap. j. miditatem,&non propter calorem,esi di- xx.a. Hio [alfa: humiditas namque augmenti dl materia,materia ex fi non patu ur,nec perfe creatur,fed folumi facultate formatrice in ipfam agente, qua quidem efl ipfa anima, -vel tpja natura pracepto Dei : neque agit ipfa fine inflrumcnto, quod efl ca- lor innatus. Id veto quod dicunt, vehementem appetentiam puerorum fieri ob frigiditatem, eii quidem fatfum: quoniam cupiditas corrupta, qua fit i frigido temperamento , neque coitionem, neque nutntioncm concomitatur ,fed,vtplurimu puerorum coii 10efl peroptima : fin autem eorum nutrimentum non re-flauraret plus, quam di/foluatur, itaut crejcant. T Ste tex. diuiditur in duas partes: in prima rc-J. prehendit folutionem fecunda: feda:, qua: dicebat augmentum in pueris folum effe ratione humiditatis, & materig, & non ratione caloris. Auicennas reijcit hocdidum eo quia materia_, ex fe non patitur,nec per fe creatur. Addicq; requiri virtutem ačiiuam, qug efficiat augmentu, quf virtus eft anima,vel natura, qua: non agit line inftru mento, hocque inftrumentum eft calor innatus. Quatuorverò confpirantad efficiendum in-cremenium.-primumex Ariftotele 2.deanima, tex. 4i.eftfubftantia,qu£fupereft: Secundum eft anima, feu natura : Tertium eftealiditas innata^ qua vt docet Galenus 1 aphonfm. 15. prodeunt omnes operationes:Quartum ex Aui-cenna eft inteJligentia cfleftis, quam vocatcol-chodeam,d qua intelligentia putat Audor,omnes formas pendere. Idem Fernelius quali mutuatus dixit,omnesformasi cglo exordium trahere,omnes videlicet formas non folum animalium rationalium, & irrationalium, fed plantarum , & mixtorum omnium. Quod autem H^c eft fecunda pars,in qua reijcit folutionem illius argumenti, dum dicebant, vehementem puerorum appetitum fieri ób frigiditatem : Auicennasrefpódet negando,quod puerorum appetitus fiatob frigiditatem : quia appetitus, quid frigida caufafit, eft caninus, quippe qui nunquam fupponit coctionem -, appetitus vero puerorum ftmper codionem comitatur, quod quidem in tex.ab Auicenna probatur,eo quia pueri crefcunt: valet enim hgc có-fequentia, pueri crefcunt : ergo procedit conco-dio: procedit concotìio : ergo procellit appetitus naturalis. Notandum, quod augmentum fit primo ab jpfa anima, intelligédo per animam adum corporis phy fici potentia vitam habentis, qug ani- A ma eft principium, quo viqimus,& augemur. Dicit Auicennas vel natura : quia anima qug eft caufa augmenti non dirigitur à cognitione no-ftra, fed ab intelligentia non errante. Prgterea notandum, per concodionem intel-ligereconuerfionem cibi in aliam fubftantiani, videlicet in chylum, vel chyli in fanguinem, & nondigeftionem:differt enim concodio à dige-ftione, vt docet Galenus u.methodij. vbiait, codionem fieri perfomnum : digeftionem vero pervigiliam.-digeftio vero nihil aliud fignificat, quam delationem, feu tranfmiftionem alimenti ab vna ad aliam partem fine conuerfione cibi B ex vna in aliam fubftantiam: conuerfio enim folum fit per fomnum, quando videlicet calot difperfus per fenfiteria retrahitur ad imas par-tes,& cum innato calore vifcerum vnitur : in vigilia calor innatus feiundus ab influente non eft tantg virtutis, quantf poffit conuerrere chylum in fanguinem, vel fanguinem in offa. T7 Erum aliquando accidit eis cruditas, feuvi-V data conco fhoob eorum voraginem, ac vi- '*?•}• tiofum regimen viilus, & quia res humidas vitio- ttx' fas & multas comedunt, & quia magis mouentur C motibus,quare excrementa m eis magis accumulantur , magisque euacuatione indigebunt prafer-tim pulmo, & ideo eorum refpiratio eli multo crebrior,fpiffiorve,& velocionnon tamen maior-, quia eorum vis nondum eil completa & cxaila. De pueri igitur&iuuenis temperatura hac efl fenten-tia,quam Galenus cteclarare conatus eil, cuius nos fumus interpretes. D £ T N hoc tex.duo facit Primo remouec folutio-JL nem fecund; fede, qu? dicebat, iouenesefle calidiores pueris: dicebarque pueros minus có-coquere non ob imbecillitatem concodionis, fed ob eorum voraginem,& promifcuam viuen-dirationem, feuob inordinatam viuendinormam,feu ob ciborum ( vt aiunt) ùncupinr nempè vfum importunum. In fecunda parte inquit Audor ob peffimam viuendi regulam aggregari excrementa, qu£ indigent purgatione, & prffertim illa excrementa effe expurganda, qu?in pulmonibus puerorum aggregantur:in pueris enim pulmonesfunt valde debiles: quia in ipfis robur adhuc non de-uenit ad complementum:idque confirmat Auicennas ex refpiratione, qu£ in pueris, & crebrior,& velociorfit,non tamen maior. Hinc f?-piflimè contingit, pueros fuftbeari ab excrementis, qu? ob cius debilitatem non expelluntur, & pr?cipuè idcdntingit in infantibus. Modus vero pr^cauendi hanc infantium fuffocationem eft dilatare bronchia,quod fit grano myrrh? pulue risin os immiffo, licet infans folum ore illam detineat abfque deglutitione: neque aliud in-ueniri poteft quod pr?cipuè ladantes infantes i repentina fuffocatione auertere & prfferuarej Sed X In Primam Fen. A Cotylae. Sed pro infantibus & adultis, qui fuffocan-tur, fi nullum aliud remedium iuuet,nofira_. perforatio fatìa infra laryngem cum inftrumen-to E à fubita morte ad fubitam falutem turò patientem reuocat : dummodo materia fuffo-ians fità larynge fupra, vel fupra perforationem , quia fi infra, vel in ipfo pulmone exiftat vana redditur perforatio. Inftrumentum Cefi: fifiula argentea perforata. Inftrumentum D eft acus mucronata , qua: intromittitur in inftru-nientu C quo tamen acus longior eft, & intro- r sniffa fit inftrumentum E, quod cum illo fit ita ^ vnitum, vttadui nulla occurrat afperitas : imo inftrumentum £ vnum continuum, & non duo effe videntur. Dum igitur volumus dido inftru-mento perforare, prius curamus, vt patientes inclinent caput retrorfum, hoc fine, vt afpcra_» arteria diftendatur : deinde fub larynge poft duos, vel tres circulos, circuli intermedium., perforamus : hac lege feruata quod dum incipit inftrumentum ingredi cauitatem trachea ftatim retrahatur, & auferatur ab ipfafifiula_, acus interna , ne pungat partem oppofitairu, trachete : quo perado fifiula tutò intimius im- _ pellitur: inde per fiftulam perforatam acu abla- 'u ta, libera fit infpiratio, & expiratio, omnino-que prohibetur fuffocatio non folum in angina fuffocante , fed in quocumque limili aftedu : imo fi illa vti liceret in laqueo interrimendis, ipfos quoque d fuffocatione preferuaret. Tara-diu in trachea detinetur fifiula, donec fupere-turfuffocationis caufa, qua folum fupcrata,fiftu la aufertur. Sanabitur vero perexiguum vulnus eodem die ne dicam hora, fi foramini pauxillum chollirij noftri,quod fit ex iulapio,& lithar gyro, appliccur. Notanda eft differentia inter refpirationé p crebram & velocem, de qua in tex. mentionem facit Auicennas; crebritas enim refpicit terminum : velocitas vero refpicit motum, feu fpacium per quod fit motus .■ Perpropofitam cotylam habemus moduitL. dignofeendi , an fyftole pulfus fit velocior diaftole, quod ante nos ( quod fciam ) d nemine fuit inuentum : quanti vfus fit Irec co-gnitio colligitur ex Galeno cap. 32. artis med. vbi agit de corde calido & humido , habet enim Irec verba , In ipfis humoribus corruptis, & putrefai is cxpirationes funt maiores ,& velociores: & fy[lole arteria in pulftbus eft velox. Ex fyftole igitur velociori quam fit diaftole Galenus colligit fuperfiuam humiditatem, humo-rtsque corruptos , & putrefutìos predominati . Ergo vbi fyftole erit velocior quam fit diaftole, erit procedendum exficcantibus : vbi tardior humedantibus : quo ignorato medicus co-gnofeere expulfu non poteft, quando fit hume-dandum,& quando exficcandum. Quod quam ti fit momenti,nemo eft qui nefeiat. Modus igitur dimetiendi velocitatem, & tarditatem fy-ftoles, (quod eft difficillimum, quiafyftole digitis noftris pulfus tangentibus non occurrit,) colligitur ex cxfpiratione , qire fi fuerit velocior, velocior erit fyftole: fic fi infpiratio erit velocior, velocior quoq; erit diaftole. Modus vero dimetiendi infpirationé,& expirationé habetur per inftrumentu propofitum : dimetimur enim facillime expirationé prius manu ad coradmo-;ta,deinde cum filo cui alligatus fit globulus plu beus fatis longo motum & quiete refpiracionis obferuamtis:dicimus fatis lógo.-quia quo lógius eft motus tardior fit : quandoquidem inter in-fpirationem, & expirationem arteria bis, & in multis ter pullae : facis eft igitur, vtfeiamus, quod cuoci fi cxpiratio fit velocior, quam fit infpira-tio, filiole pulfus quoque erit velocior: quia cX-piratMj proportione refpondetlyftole, &cxpi-ratioduftole: quo precognito Ulico ex puifu .colligimusan fit humetìandum.veJ exficcandii. Demum Auicennas fatetur in tex.leellc Galeni interpretem, & prsecipuèin haccontroucr-fia de calotepuerorum, & iuucnum. QJV /EST. L VII. JtTl C OCT 10 SIT T El^F ECT1011 in fuero, quam in iutiene. Via intex. Anicennas refert fecundum opinionem prima: feda:, .codione cfl'e perfectiore in puero,qua in iuuene:qd negabat fecunda feda: ideo vidédtì eli,in quo codio fit perfetìior. Cóciliator differentia *6.videtur probare au-doritate, & experientia, in iuuene codione effe perfcdiorem. Audoritas dcfumpta efl à Galeno 5.defympto. caufiscap. 3. vbiinquit,pueros aquè ac iuuenes humida & mollia concoquere : dura vero melius iuuenes, quam pueros. Experientia verò.quam proponit Conciliator, cft ex co quia iuuenes vnica die digerunt carnes du-riffimas,oftrea,& plurima alia cotìu difficilia, ance omnia fi pueri eodem die in ventrem immitterent , haud dubiè fulfocatentur. Curtius reprehendit Conciliatorem, quia inferat concili fioncm vniuerfalem ex particulari: non enim valet ventriculus iuuenurri melius có-coquitdura: ergocodionesiuucnum fune meliores: quia dantur pl ures codiones pmer co-dionem ventriculi, Nosdicimus,argumentum Conciliatoris pec care in forma,& in materiali» forma,quiaellin tertia figura cutn conclufione vniuerfali : terminus enim medius eli particularis, & vt particularis debet fubijci in vtraque propofitionc : Vel dicere pofliimus elle in prima figura cum maio-ri particulari,in qua nihil concluditur,quiaquà-do medius terminus eft particularis, concludo non efl: concluda: de ratione,n.cóclufìonis efi,vt eius fubiedij à medio termino contineatur. Pec cat quoque argumentum in materia, quia dum dicit Conciliator, ventriculus iuuenum melius concoquit dura,dicimus inteliigere de digeffio-ne,qna: valde differti concotìione: quia conco* 'diofupponicconuerfioneni vnius fubftantKein aliam,quam non fupponitdigeftio,vtin tex.fu ■ periori probauimus. Pnrterea Gai.lib, de cibis boni,(te mali fucci, & lib.i. de alimentis cap. 1. dicit biliofos facilius concoquere dura, qua mol lia ratione bilis: mollia enim d bile corrumpuntur: dura vero concoquuntur : quare dum infert Conciliator, calor iuuenum melius concoquit dura,quam calor puerorum : ergo concodio efl melior efficit argumentum in quatuot terminis: A fiquidem hocnomenconcodionisapudillueft quid tequiiiocum : quia concoótioné confundic cumdigertione. Demii poteftquoq; Conciliatoris argumétu vocari elenchus ^quiuocationis. Decido didte quaftiionis colligitur ex i pio Gai. 3. defymptom.cauf.3. vbi.habetur, ftme-nes vincere pueros in duabus facultatibus, videlicet in attradrice,& retentrice:pueros vero vincere iuuenes in concodrice, & expultrice- Hinc Gai. 3. de fympt. cauf. 3. & Auiccnnas proponit quoque quinque caufas, cur corpora poft gtatem vigoris ita euidenrer decreftant, exficcentur, & tendant ad mortem, vt nullo ingenio, nullaque humana virtute pof-fit retrahi], vel firmari. Prima Prima caufa fenedutis propofita in hoc tex. eft acr ambiens, qui continuo cuidentifliraèex-fìccac. Prima dubit. Aer «Tur exficcat ? non ne acr c/i humidus ? Refpondemus,aerem ex ficcare ratione exhalationum , & luminum cgleftium fyderum, quibus aer eft refertiflimus : quibus corpora no« flra maximè exficcantur, & refoluuntur. Quod vero aer Iuminofus corpora refoluac, &ex(iccet,patet audoritate,& experiétia : quia pro curatione defluxionis fanguinis è naribus ex Galen. in lib. de facul, naturalibus habetur aerem luminofumefle fugiendum. Imo ex Pau-Jo Aigineta,dum medicamenta purgantia exhibentur , colligitur, regros in obfcuro effe tenendos, ne fìacà lumine magna virium diifolutio. Quod vero aer exficcet, experientia confirmatur: dum panni tempore nodurno fub tedio aeri exponuntur. Prgterea aer exficcat non folum ratione exhalationum, fcd etiam ratione motus primi mobilis, quod ab ortu ad occafumfpacio 24. horarum aerem circunducit : quare, & ratione motus , & ratione luminum habet vim cxficcandi, & humidum extraneum ,& radicale abfumen-di.quod fit dum per diaftolem pulfus acr in om ne corpus ita effunditur, vt nulla fit corporis par ticula qugabipfoquotidienonexficcetur, hgc tamen exficcatiofolis infantibus maxime confert: quia nimiam illorum humiditatem exficcat , qua aliqua ex parte exficcata euadunt ro-bufli : alijs veròsetatibus maximè nocet. Secunda dubit. Arift. in phyficis & cum Ari-ftot.omnes philofophi dicunt locum conferua-re locatum: ergo acr in quo viuimusexficcan-do non deftrnet nos,vt videtur fentire Auicena; Refpondemus, aerem non ratione fui exfic-tare; quia renerà eft humidus : fed ratione exhalationum,ratione luminò, & ratione motus : aer enim mouctur ad motum primi mobilis. Neque mihi probatur Ioannis Coftafi fententia, quf eft,quod aer ratione fui fit humidus, in com paratione vero corporis noftri fit aridus. H^c diftindio non accipitur : quia in corporibus mixtis non inuenitur alia humiditas, nifi illa_<, qlte eft in elementis: fcd fic eft,quod in elementis dii£ inueniuntur humiditates, vna madefa-ctiua, & aliafubftantifica&aerea : pofitahac diftindione dicimus quod h^c fecunda humi-ditas magis fubftantificè humedet corpora no-lira,quam madcfačliua: ergo aer refpedu corporis noftri aridus effe non poteft. Procrea refpondemus, aerem nosconferua-re : quia tria prgftantilfima edit munia : primum ex aere infpirato, & ex puro fanguine, qui eft in dextro ventriculo cordis fitiniiniftro fpiritus vitalis : fecundum ab aere refrigeratur cor: tertium perexpirationem expellunturfu-Jiginofaexcrementa,qugrefukantin generatione fpirituum vitalium. Idem efficit aer in generatione fpirituum animalium : primo ex ae- A re, & ex fpiritu vitalifinntfpiritus animales, ex aere refrigerantur vitales ad cerebrum tranf-miffi,& demum per /yftolem procefliium mam miliarium expurgantur fuliginofa excrementa: in quorum expurgatione pars quoque tenuior, & calidior fpirituum exhalat: qnce exhalatio ab aere pendens eft illa qua: temporis curfu nos ad fenedutem,& ad mortem perducit. Secunda caufa fenedutis eft cajor innatus,qui femper cum fuO humido exhalat : quia virtus adiua non feparatur d fua paffiua : ideo fimul euolant, & lndeexficcaturcorpus : fi exhalat vnus gradus caloris, exhalat quoque vnus hu-B miditatis : hxcque eft fententia Auerrois 2.C0II. cap. i. & 2.imo eft ipfius Ariftot. 4. meteor, cap. de concodionc, vbi inquitcotìionem fieri incraflando: quia d calore refoluitur humidum, & cum humido refoluitur, & feparatur calor, quia nec adiua qualitas feparatur fua pallina: nec viceuerfa. Notandum, calorem in corpore noflro quadruplicem efle, innatum videlicet,influentem, naturalem, qui acquiritur poft generationis principium, qualis eft in iuuenibus,& calorem prater naturam, ficuti eft calor febrilis. Dicimus Auicen.per calore intelligere innatu impia C tatu, & influentem , qui vocatur multis in locis d Galeno innatus ; quia licet fitinfluens habet tamen quoque in fe fuum innatum. Pra:tcrea intelligit quoq; de naturali acquifito, & multo magis de febrili : quia omnis calor & precipue febrilisexficcathumidum radicale, &adfenc-dutem perducit : omnes enim ifti calores nou formaliter & per differentias fpecificas fcd folum per gradus inter fe differunt • Ex hoc firmiffimo Theorie^ principio duo colligimus, vnum contra Fernelium. Alterum contra medicos parum verfatos in theoricis con tcmplationibns. Contra Fernelium ,* quia di-D xit, calorem natiuum effe cfleftcm, motus au-doritate Ariftot. 2. de generatione animalium cap.3. dicentis, calorem natiuum proportione refpondere elemento ftellarum. Primo fallitur Fernelius quia res celeftis non efficeret fenedu-tem, neque exficcaretcorpus, fed vtcflcftisad C?lumeuolaret fine humiditate : quoniam ficuti folns è celo defeendit, fic folusfine vlla_. corporis humiditate afeenderet. Deinde non valet hfcconfcquentia : calor natiuus proportione refpondet elemento ftellarum : ergo eft Cfleftis : quia etiam fphera lignea proportione refpondet elemento ftellarum : tamen differt E genere gcncraliflimo ab elemento ftellarum. Ex didis quoque'colligimus contra Medicos parum verfatos erratum nonferrendum-., dum in fcyrrhis imperfedis vtuntur validis re-folucntibus , qua: humidum & calidum proprium refoluunc: vnde pars humido fuodefti-tuta Japidefcit,& fcyrrhus fit incurabilis : pars enimftyrrhoimperfcdo correpta eft humeda-da : deinde per moderata refoluentiatradanda: quia fimul cum aura humida materia fyrrhi du- Q^ 2 ra, ra, Sc compada cleuatur, & lic paulatim durities expugnatur. Tertia caufa fenedutis propofita in tex. eli: motus Irne labor nimiusffiinc Ariftotelcs lib. de longicud. & breu. vita: cap.3. dicit, quod citius moriuntur exercitati,quam non exercitati:quia citius exficcantur:qui vero citius exficcantur,ci-t/lisfcnefcunt,& moriuntur. Caufa vero, cur corpora per nimium motum ex(iccentur,eft, quia vifceradefatigantur,&Q defatigata non bene concoquunt, indeque non remittitur in locum deperditi quantum oportet . Caufa vero cur vifceraob nimium motum defatigentur eft, quia ob nimium exercitium-, tenduntur mufculi, vel quia d nimio calore ex-ficcantur, vel quia excremcntitia materia repletur , inde ob nimiam tenfionem cor, cerebrum, & hepar plus iufto quoque tenduntur, & defatigantur: tendunturquidem : quia in mufculis funt nerui,arteris & vente, qua? partes his tribus vifceribusadneduntur. Quod vero motus fit caufa ficcitatis & fene-dtftis patet: quia de ratione motus eli calefacere, at quo maior eli motus, eo magis corpus in-calefcit : quo magis incalefcit,eo magis ex ficea-tur . Praterea quod motus fit caufa caloris con-firmaturex Galeno lib de ta.morborum cap.2. vbi proponit quinque caufas generationis caloris, qua? funt adhsfus feu vicinitas rei calida?, alimentum calidum,motus, oblirudiofeu prohibita perfpiratio,& putredo : ha?quinque caufa? caloris habent vim exficcandi, & accelerandi fem dutem. Ad h|c nonfolum motus corporis , fed etiam animi,corpora noltra exficcat: quia per animi pafliones incalefcunt fpiritus : quibus calefa-dis, exficcanturcorpora : caufa vero, cur fpiritus excalefadi exficcent corpora,elt, quiahu-midi radicalis pabulum clt fpiritus influens id-eft vitalis, quare fi pabulum erit calidum & fic-cum , coimus quoque,quod eodem pabulo nutritur, erit calidum & liccum. Quarta caufa fenedutis ex Auicennaintex, eli impotentia ad refi/iendum refolutioni : imo addit Audor in tex quod nec virtus finita, nec infinita facultatis nutritiua? fufficcret pro eui-tanda fenedute, & morte : non finita: quia finita non femper ageret : non jnfinitaiquia licet infinita pollet remittere quod deperditur do humido, in remittendo tamen itaexficcarentur membra , vt temporis curfu ob marcorem animal interiret. Dubit. ratio Auiccnna?dum dicit, fenedu-tem, & mortem non polle euitari, licet nutriti-ua facultas effet infiniti vigoris, videturfriuo-la,quia infinitae virtuti nihil deficit,polfet enim virtus infinita non folum calorem, qui lingulis horis ex halat, remittere, fed etiam ipfurn hu-midum, quod cum calore euolat: lìcuti de dolio vini pleno, fi fieret per foraminula vini ef-fufio; tantumque vini in ipfurn femper polfet reponi, quantum effunditur : dolium fané a-tcr- A no tempore plenum conferuaretur, idem polfet efficere virtus infinita. Refpondent nonnulli exemplum de vini delio adpropolitum noftrum non facere: quia_» loquimur de homine lingulari,& particulari ab alijs numero differente : fed dum viuum toties permutatur: permutatur quoque ipfaforma», numerica vini : qua permutata ceffat vita. Ha:c refponfio de medio tollit difficultatem : quam-uisin Auicenna? dotìrina relinquaturfcrupulus non fpernendus:quia Auicennas ponit animam noftram effe a?ternam, & immortalem ; ideo licet tota materia infinities mutaretur, anima adii hueperfifterepoffet. Addubitationem primorefpondemus, Aui-cennam dicentem,quod lì facultas nutririua ef-fet quoque infinite virtutis, adhuc ceffaret vita.* pennfinitam virtuté dicimus nonintclligerein vigore ; quia talis potentia feu virtus infiniti vigoris pollèt remittere quodcunque humidum deperditum : quare dicimus per infinitam potentiam , feu virtutem intelligcre infinitam in_, duratione, qua?,cum maneat in corpore,habet determinatos gradus caloris & humiditatis, vitra vel citra quos in corpore manere non poteft ad inllarduarum intelligétiaru mouentium or-C bes calefies, qui bus orbi bus fi vnica lìdia adderetur, non pollet amplius fuos orbes mouere: quare Auicenne ratio poteft quoque extendi ad omnia mixta, qua? fi haberent virtutem nutriti-uam infinita? durationis , tandem cxficcaren-tur , & ratione humidi euolantis delineret effe, & interirent. Ratio vero,cur fi effent infinita? durationis non lemper viuerent,eft, quia facultas nutriciua non operatur, nili mediante in-ftrumento, ideft carne, vel alijs partibus nutriendis , atque in hac ratione partes, qua? nu-triuntur.exficcantur, vnde fenedus, & mors. Si vero partes nutrienda? non exficcarentut D in adu nutritionis : vel inuenireturaliquismo-dus remittendi humidum deperditum, animalia perpetuò viuere pollent : quia facultates non patiuntur : vnde AnlioteJes, fi fenexhaberet oculum iuuenis, videret vtiuuenis : quare.» defedtis folum eft in inftrumentis, & nunquam in facultatibus. Hinc Auicennas in tex. dicit, omnes potentias corporeas effe finitas, vt probatum eft ab Ariltot. lib. 4. phyficorum, & quando facultas nutritiua dice infinita, & remitteret squaliter quod deperditur, adhucrefolutio noneffeta?-qua : quia ratione liccitatis refolutio femper ® crcfceret : reftauratio enim dlet minor,&difi. folutio maior. Quare ob duas res dicit Auicennas non fieri squalem reftaurationem, nempè ob decrementum, & regreffum ; obdecremen-tum.quod pendetà virtute nutritiua,eaquefini-tf natura: non valentis repugnare, & ob regref-fum, nempè ob continuam exficcationem, quae femper fit in adione reftaijratiua. Prstcrca humiditas, qua: reponitur à facultate nutritiua, non eft eiufdcm perfedionis, fiditi cuti eft humiditas,quarefoluitur:quia qug quo- A tidièrefoltiitureft fubftantificaortaex lemme, & fanguine nienftruo : humiditas vero qui reponitur orta cft ex alimentis, qua toto cado di-fcrepant à fubftantifica. Quinta caufa mortis in tex. propofita eft hu-miditasextranea:quavtait Auicennasintex.vt era fifa habet vim (offocandi, vt frigida calorem extinguendi : dicit qualitatis contrarictate, i dell quatenus frigida : quia fiditi ex Auerroe ficci-taseft lima caloris, fic humiditas efi lima frigiditatis : contrariorum enim contrariar funt caufa. Quajido vero corpus fenefeit generatur qua- 3 dam humiditas excrementitia : fiditi efl pituita vitrea, qua nullo modo d lenibus concoqui po-tefi: hxcque ita accumulatur, vt, & fuffocet, & calorem extinguat, vt didum eft. Notandum exArifiotelelib.de vita & morte,calorem extingui duobus modis, vel per mar corem, idefl per tabem, vel extintìionem à fuo contrario. Quatuor vero modi, fiue quatuor caufa: ex-tindionis caloris ab Auicenna propofita in_, tex. reducuntur ad marcorem, quod facilè probatur. Prima.n.qua eft aerambiensexficcando corpus temporis curfu tabem efficit. Secunda £ efi calor natiuus, qui bumidum refoluédo idem tandem efficiet. Tertiaeft motus, & labor, qui adeo defatigat mufculos,& vifcera, quibus ner-ui, vena, & arteria mufculorum omnium adne-«ftuntnr,vtanimal exficcetur,&ad marcorem deducatur. Quarta efi impotétia natura,qua no poteft remittere illud humidum fubfiartificu, quodfemperccorpore noftro exhalat. Quinta vero caufa ad marcorem nempè ad tabem., minime referri poteft : fed ad caloris extindio-nemper contraria: quia humiditas illa excrementitia in lenibus vt frigida deftruit calorem , & vt humida illuni fuffocat. D Demum notandum eft ob quatuor caufas calorem naturalem definii pofle, qua adpropo-fitas ab ipfo Auicenna reducuntur. Prima,calor naturalis definii poteft d calore, fiditi dum d calore febris ardentis definìitur hepatis calor, & fit hydrops ; vnde Hippocrates 2.prog.i. habet hanc fententiam, >A febre acuta, hydrops. Secunda,calor naturalis defiruitur ob aliquam-, infignem defluxionem fanguinis , vel alterius humoris: de hoc modo loquitur Galen11s2.de facul, naturalibus 8. & Hippocrates 4. in 6. Epid. 11. vbi dicunt poft fanguinis nimiarru, euacuationem, vel poft fluxum diuturnum fuc- £ cedere hydropem : quia refrigeraturiecur. Tertia,calor extinguiturd fuffocationc, vnde Hipp. 6.aphor.r2. habet hunc aphorifmum , Diuturnas curanti hemovroidas, mft vna femetur impeti -det periculum hydropis, vel tabes. Quarta,calor extingui poteft d f igido pofiduo, vt a potu fri-gidg, vel niuis, vel d narcoticorum vfu. QJV JE S T. L V I I I. ^ X D E7{T V II lALU/E C^lVS'sE qticCaccelcratiPmottem prater quinque ab ^Auicenna propofitas. Viccnnas in tex. propofuitquinque caufas accelerantes fenedu-tem, & mortem: quarum prima eft aer ambiens, qui corpora no-firaexficcat ratione luminum.-, fydcrumc?leftium, ratione exhalationum, & ratione motus. Secunda caufa eft calor nofter innatus, qui femper agens in hu-midum fnbfiantificumilludrefbluit. Tertiaeft motus fine corporis labor. Quarta eft impotentia natura ad rcfiftendum. Quinta eft htimidi-tas extranea, qua* accumulatur in fenibus.ficuti eft pituita vitrea,quae vt frigida extinguit, & vt prahumida calorem fuffocat. Ego tamen inuenio alias quinque caufas pre-ter has ab Auicenna propofitas, qua accelerant mortem: quarum primaieft pars terrea membrorum principalium hepatis,cordis, & cere-bri, qugeorpus gubernant : qua pars terrea non enolat, fiditi alia tria elementa: ideo in dies magis vifcera terreftriora,& grauiora fiunt : vnde fenedus, &mors: vita enim, &fundiones confiftuntin fymetria quatuor elementorum.* dum vero portio terrea exuperat tollitur fyme-tria,& fundiones, qua trahunt originem d temperatura, vt in 1 .cap. de temperamentis proba-uimus, & ablatis fundionibus aufertur vita: idcirco pro diutina vita conferuanda cibi terre-ftrestfugiendi, vt.legumina, cafei duri, & praci-puè falita : qu ia fai eft adeo terreum, vt nec fen-fibiliter,necinfenfibiliter poflit vnquam refbl-ui : imo fi carnes, vel offa ipfa per ignem abfii-merentur non tamen abftimeretur ipforum (ài : quod patet, quia in ipfo cinere relinquitur . Secunda caufa celeris fenedutis, & mortis fc-quitur immediate primam , qua eft, quod tria membra principalia, cor videlicet cerebrum, & iecur reddita terrcftrionffiant duriora & ficcio-ra : deinde durefcuntmagis ob errata in fex rebus non naturalibus : fiditi d nimio coitu, d nimio exercitio, d vinogenerofo, & abijscaufis qua habent vim exficcandiiquia duritiesfequit ficcitatem : deinde membra,vt dura abalimcto nò poflunt penetrari,nutriri,& refarciri: quia fibra rede fa dar iu fto duriores necattrahut quod oportet, nectranfuerfaexcrementa expellunt, vnde fequitur vel atrophia, vel fuffocatio ; atropina quia exficcantur : fuffocatio vero, quia excrementa non expelluntur .& renerà opinor fenedus nihil aliud effe, quam fibrarum duritie, qua fit ob humidi defedimi,idécuemt in piaris fenioribus in quibus nodi, & in animalibus annis oblitis in qiub.libra dura,& gladula in ipfo 3 Iie- hepate fiunt, quod accidit ob proprie humidi-tatis defedimi, Tertia caufa, cur celerius ìli flo moriamur,eft imbecillitas alicuius membri ad vitam necelfa-rij, qua; imbecillitas non folum potei! proucni-rea quacunque intemperie,vt docet Galenus 7.methodi ; fed etiam ab aliqua mala conformatione , Quarta caufa eft excrementorum maior pro-uentus,& partior euacuatio: hinc ars medica revera nihil aliud eft, quam additio, & ablatio , vtdocetHippocrates lib. de flatibus cap.<5. ideo medicus debet quotidie fcire, & quantum fit illud quod ingeritur, & quantum quod egreditur tam fen(ibiliter,quam infenfibilirer, quod folum per Italicam dignofeitur, fccus nihil in-tei liget. Quinta caufa celeris fencdutis,& mortis funt errata commifla in iuuentute in fex rebus non naturalibus; hinc ortum eft hoc adagium »Tenediis luit penas iuuentutis. Q..V /E S T. LIX. Q^VOHODO SET^ECTVS TOSS1T , retardari. Vomodo fenedus polfic retardari intelligi non potei! , nifi prgfciamus.quoniodo fiatmors naturalis. Ariftoceles igitur libello devita & morte cap. 14. inquit, mortem naturalem fieri, dum pedus & pulmo exficcantur : quia dum exficcantur, ccgtè dilatantur, dum aigre dilatantur , impeditur anhelitus : quo impedito, calor incipit (Affocati, & tandem extinguitur; quare, valde fenes ex Aditotele moriuntur per futfoca-tionem, & non per refoludonem, vt multi putant. Quatuor funt caufe extindionis caloris,quas etiamfupedus propofuimus, Priina,dumca-lorextinguirurperrefolutioneliumidi fatìamà calido & ficco ; ficuti dum poli febrem acutam fit hydrops, & deinde mors; de hoc modoex-tindionis caloris mencioncm facit Hippocrates s.progno. te*.r. fecunda caufa cxtinótionis eli frigiditas pofitiua, de qua Galenus lib.de cau fis morborum cap. 2. Tertia caufa eft fuffocatio. Quarta nimius fluxus, quem Galenus proponit a.de facul.nat.cap.8. Ex didis colliguntur feptem modi vita protrahendi . Primus conliftitin hoc vt prohibeamus, ne feminalis fubflantia plus debito euu-cucturidc hoc modo mentionem facit Ariftote-Jes lib.de long. & brcnit, vitee cap.}, dum dicit, falaciacitòfencfcere, mulumquc die vita; longioris quam afimis& equus, cxquibus fadus eft : quia coitum non cxercer. Secundus modus protrahendi vitam confi-flitin hoc,vt exhibeamus vidumhumidum, qui tamen non facilè refoluatur d calore : ficuti eft caro pauonum, &carofuila media; retatis. Spagina vero putant aurum potabile con-uerfum in nutrimentum cfle illud humidum, quod d calore non reloluitur : quia aurujn igne non abfumitur. Vtinam hxc opinio de auro potabili eifet vera, quemadmodum eft falfa,& ridicula : tum quia implicat dicere,aurum con-uerti in nutrimentum, & d calore non refolui : tum quia fpagirici alijs diutius non viuunc,neque nos vnquam vidimus fpagiricum valdo lenem. Tcrtiusmodus protrahendi vitam confiftit, vtcuitemus calorem immodicum, qui citius, quam par fit humidum refoiuit. Hinc Auicen-nas2 1 dod 2. cap. 11. refert, Indos nonnullos in anno 30. peruenire ad viciniam fenedutem : quia humidum illorum ab immoderata illius aeris caliditate abfumitur. Quartus modus confiftit in hoc, vt humida aquofa corni ptibilia,& congelabilia euitemus .* ideo Ariftoteles lib. de long. & breuit. vita: inquit, aquatilia minus viucre pedeftribus : quia illorum humidum eft corruptibile , & facile congelatale. Quintus modus eft, vt effugiamus exliccan-: tia, & precipue in corporibus ficcis : quia ficta abfumunt humidum. Hac ratione Galenus 5. de tuen. fanit. circa finem carpit illos Medicos, qui fine vrgente nccelfitatc vtuntur aloe,hac ratione motus : quia aloe vt ficca accelerat fenedutem .-nifi ex hibeatur in i;s qui funt humidis excrementis referti. Sextus modus protrahendi vitam, eft vt videamus, ne calorextinguaturd fuo contrario, ideo narcotica fugienda, frigida potio, & vinum niue, vel glacie preparatimi. Septimus eft ne nimio alimento calor fuf-fpeetur. > Praeterea non defunt Audorcs celebres,qui confirmant audoritate, & experientia, quod medicus fua arte reddere poflit vitam longa-uam. MarfiliusFicinus lib. i.& 2.dcfanitate ftudioforum tuen. & decorum vita propaganda, & Iib.de fenedute retardanda inquit, virtute artis non folum homines validos, fed etiam valetudinarios vitam in vlcimam fenedutem^, procraxifse. Plato,& Ariftoteles referunt,Hcrodiacum quendam omnium infirmiflimum ope artisat-tigifscannum ferèceptefimum. Idem teftatur Plutarchus. Idem quoque euenitLeoniceno taft molilfimo,quilicetinanno 30. (referente Mon tano,) incideret in apoplexiam : attamen vitam ope artis ad annum centefimum fextum protraxit. Similiter Conciliator differentia 113. concludit humidum pofse reftaurari ,& calidum., defendi, ne ficcitas, & frigiditas ita accelerent. Quo pado vero humidum & calidum polile reftaurari arbitramur tribus modisid fieri pof-fe. Primo per concQdionem,quar lit in fomno : deinde Hot. j cap.i. fi. II. deinde perdigeftionem,quf fitper moderatimi exercitium: demum per animi tranquillitatem. Hinc fcnes in pcUìmum datum cadunt oberrata , qua; Hunt in his, videlicet in formio, exercitio, & animi tranquillitate ; addimufque in Venere, qua: fenibus ed valde perniciofa : diximus in animi tranquillitate : quia per animi paflìo-nes corrumpuntur fpiritus, vt alias ex Galeno probauimusiqui igitur hsec precipue effugiunt, neque segrotant, neque moriuntur ante vlti-mam fenedutcm. Carcerimi modum protrahendi vitam nihil magis nos docet, quam ipfa definitio medicina tradita ab Hipp. lib. de fiat. cap. fem^ per indicare acutiorem calorem.-quia inuenitm-tur marium corpora maiora, quo funt frigidiora paruis : quare dc eo quod experientia cft receptum non cft dubitandum. Proterea Galenus Se Iib.de optima corporis conftitutione, &in art med.vbi agit de capite magno, 8c paruo inquit, modoelle magnam d formatrice, modo a multitudine materi? : magnum d multitudine materia: poteft efle frigidum: fic aliquando in-ueniuntuf mulieres magno corpore infignita?, quo fatì? funt mago? d multitudine materi?, Sc non d robore formatricis. Demum Auic. in tex. propofuit fyndromen quatuor fignoru indicantium mulierum frigiditatem : quorum primum cft,quod corpora fine paruiora: fecundum quod excrementa fint co-pioliora:tertium quod fintociofiorcs: quartum quod habeant carnium mollitiem:quare hoc figna lingula feorfum fumpta non neccflario indicant, fed ex aliquorum fyndrome neccflario colligimus temperaturas. Q_v m s t. l x. F0EM1 SIT^T frigidiores. Vod f?min? fint frigidiores maribus cóprobari poteft ex Aui-cenna in tex.quatuorargumen-tis. Primum eft : quia f? min se funt corpore minori. Scciidum: quia pluribus excrementis funt refert°.Tertiu:qnia funt defides Sc ociof?. Quar tum : quia fune molliores : vbi enim eft maioc calor, ibi maior ficcitas, vbi maior ficcitas, ibi minor mollities. SimiliterGalenus r4.de vfn par.<5. probat tribus rationibus, feminas efle frigidiores maribus, prima,fi f?minaeflet calida, vt vir, concoqueret, vtvir,Sc perconfequens carcrctmcn-itruis. Quod non concoquat, vt vir, patet per iplam pratìicam : quia prima cotìio in ipfis efl imperfetta : femper enim in ftomachoacetofa fentiunt : non fecunda ob mcnftruas purgatio-nes,qu? fune excrementa fecund? cotìionismon tertia,ob malum,quem redolent odorem. Secunda ratio: fi f?mina eflet calida, vt vir, cius genitalia non remanerent intus : quia calidi eli dilatare. Tertiaratio : fi eflet calida, vt vir non haberet teiliculos minores Sc femen partius, frigidius, Sc humidins viris. Pr?tereaGalenus 2. de femine cap.j. inquit, in calidiori crafi fieri marem : in frigidiori vero f?minam. Hippocrates lib. de fupcrf?tationevuIc, mulieres generari in partefiniftra, veld parte fini-ffra : viros vero in dextra, fiue d dextra, vbi vafa funt calidiora: ergo mulieres funt frigidiores. Neque Neque credatisHippocratein per partem fìni-llram inteliigere finiftrumtefticulum viri,vel mulieris : fed inteliigere vafa fpermatica fini-ftra: vnum enim vas fpermaticum finiftrum deducitur ab emulgente, & non d vena magna: fi-cuti deducuntur fpermatica dextri lateris : vafa vero emulgentia funt Jongè frigidiora, quam_, vena magna. Ariftoteles 4.degenerationeanimaliucap.i. cum Empedocle afferit, mulieres effe viris frigidiores. Idem confirmat 5. de generarono animalium : libro de longitudine breuit. vita: cap. 3.1. polit, cap. 1. idem confirmat, & 4. feft. problem.i9 qimit,curhyeme viri, sellate femina’ ad Venerem fint magis proclines. Refpondet quia viri funt calidiores. Infuper Hippocrates lib. de partu hominis cap.6. ait mares invtero formari die 30 circiter : feminas vero 40. ergo mares erunt calidiores : motus enim velocior indicat maiorem calorem , quam motus tardior. Ex alia parte Parmenides inter Antiquos putabat, mulieres elfe calidiores. Nonnulli tamen moderni probant quatuor argumentis feminas effecalidiores. Primum defumptum eft ab experientia : quia dicunt tigres, vrfas, & k$-nas feminas elle calidiores,& robuftiores fuis maribus. Secundum argumentum quo probant, ^minas efle calidiores,tale eft fornirne funt mobiliores in opinionibus: fed ex Galeno in arte med. <]ui funt mobiliores in opinionibus funt calidiori cerebro: ergo calidiores.-quod femina: fint mobiliores in opinionibus, nemo negat: nihil enim eft tam mutabile, & tam vagum licuteft femineum genus: ergo. Tertium argumentum femina* funt iracundiores : ergo calidiores. Quartum argumentum, femina: flint falacio-res : ergo calidiores. An vero fint falaciores, feu an viri, vel f^ming maiorem concubitus voluptatem percipiant, eft omnium antiquiflima difpu tatio: fabulantur enim, orta efle hanc litem inter Iouem,& Iunonem : ita vt vnus alteri non cederet : delatumque fuifle iudicitim ad Tire-fiam qui vtriufque fexus voluptatem fuerat expertus , pronunciauitque maiorem ac fuanio-icm efle in femina,quam in viro: quare femina, tum quia falacior, tum quia maiorem percipit jn concubitu voluptatem calidior indicabitur. Quintum argumentum mulieres habét puliti* frequentiores : fed ficeft quod Galenuslib. dcpullibusadtyronescap.9.& 3.decaufis pul-fuuin 1.docet, pulfus frequentiores indicaro maiorem calorem : ergo calidiores. Similiter Auerroes4.coll. cap. 19. & Auicen-nas 2.i.cap.defigniscomplexionum vult, pulfus velociores indicare complexionem calida: ergo mulieres, qua- habent pulfus frequentiores hominibus, erunt quoque calidiores. Ad primum argumentum de crigribus, leena, & vrfa, Rcfpondemus cum Gentili,hxcani- A malia efle ferocia, fed non fortiora, & non fem-per, fed folum tempore ladtationis natorum : fiditi euemt in omnibus alijs brutis,feminas tunc efle. ferociores • Ad fecundum,dum dicebatur, feminas efle mobiliores in opinionibus. Rcfpondemus id non ex caloris exceflii, fed ex ipforum ignorantia, & imperitia euenire. Ad tertium, quod fint mulieres iracundiores : dicimus ex Hippocrate & Galeno iracundiam lignificare frigiditatem : iram vero calidi-tatem : Hipp.vero, & Galenus d.epid.4.dicunt, eos, qui habent carnes frigidas vocari otjvBvpovf E ideft iracundos , qui calidas Sv/mCì ideft iratos. Ad quartum de falacitate, & concubitus voluptate. Refpondemus mulieres ratione frigiditatis tarde femen emittere: viros vero Jongè citius, ideo viri citius femen effundentes funt calidiores : caufa vero cur mulieres videantur falaciores eft: quia nó completo opere coitu relinquunt , vnde femen retentum maximè locellos illos ftimulans alium qimunt concubitum, vtfuam expleant libidinem ; fedii vinita tardò, vt filmina: effunderent, longè magis ftimu-larentur,quam femina:. C Quo ad Tirefiam, qui vtriufque fexus voluptatem fuerit expertus,& pronunciaueritin feminis maiorem efle concubitus voluptate, ve-reoreffe intelligendu de Tirella mare ohm muliebria patiente, cuius libido aliquando folet effe infitiabilis,ficutianimaduertit Arift.^.pro-ble.27. Prfterea femina: non fune falaciores: quiaearumfemeneftaquofum,& paucofpiri-tu:voluptas in coitu fit d feminis titillatione : titillatio vero fit ratione fpiritus : ideo in pueris, in quibus femen nó excernitur ob titillationem habenthanc voluptatem : in femina veròfpiri-tus parcioreft: quia funt minuscalidf, mino-15 remque voluptatem habent. Nec dicant feminas maxime concupifcere mares : ideo calidiores : quia refpondemus cócupifcentiam illarum vt plurimum nó elle gratia voluptatis, fed vt vi-^ rosreddant amore perditos hoc folo fine, vt in ipfis tyrannidem exerceant. Quintum argumentum dum dicebatur, feminas efle calidiores : quia pulfus funt frequentiores. Refpondemus argumentum peccare in forma, & in materia. In forma : quia ratio eft communiorqmriito : eftquein fecunda figura ex duabus aflirmatiuis:quod vero ratio fit communior quelito : patet, quia pulfus frequentia E eft communior complexione calida: quia pulfus frequentia conuenit quoquearterijs angu-ftis, & arterij anguft?conueniunt complexioni frigida. Peccat in materia, quia frequentia., eft quid equiuocum : alia enim eft frequentia , qu? fit in arteria lata, & profunda, & alia qu£ fit in angufta : negamus enim frequentiam ar-teri?anguft$, qo? eft in femina indicare calorem.,. Curtius,& nonnullialij mediam viam tuentur : i tur : quii dicunt, contingere polle, quod inue-niatur aliqua mulier viro calidior. Quod neque nos negamus.’fed cardinem qugftionis nó perceperunt : dum enim quxritlir, an mulier iit calidior mare, facienda eft comparatio inter temperatam mulierem, & temperatum virutn, inter frigidi(limam mulierem, & frigidiffimum virum, & inter calidiflìmum virum, & calidiflir mam mulierem. Quo pofiio dicimus enenire non polle, quod aliqua inter mulieres tempera-tior(itcalidior mare temperato, itaut femper verum Iit, quod mulier temperata fit minus calida,quam vir temperatus : quare latitudo mulierum , & virorum diuerfa eu, diuerfaque funt media, & extrema vtriufque latitudinis, fic fri-gidilfima muliereris frigidior frigidifiimo homine, & calidiflimus homo erit calidior calidif-fim a muliere. Neque obfiat Hipp. lib. de morbis mulierum in principio, vbi aflerit mulierem habercj fanguinem calidiorem : quia refpondemus, cum Veglia, locum illum effe mendofum. Vel cum Cordeo , & Rorario, fanguinem mulierum effe calidiorem per accidens, videlicetob venarum angulliam. Vel dicimus ob meatus mulierum magis oclufos retineri pcrfpiratio-nem, quaedam eft retenta fanguis reddatur calidior caliditatc morbofa, de qua non loquimur. Nec valet, dum Aducrfanj dicunt Galenum 14. de vfupar. citato a (ferentem, maresefle calidiores mulieribus, quia mulieres habent genitalia minora, & intro retenta, intelligere, quod mares fint calidiores, quo ad genitalia, fed non quo ad reliquas partes : quia Galenus dum agit de genitalibus calidis in arce med. cap.45. proponit quinque figna, qua: funt fecunditas, facultas generandi mares, copia pilorum circa pudenda , celeritas generationis pilorum, maior ad venerem propenfio, qua: funt illa figna, qua: renerà indicant temperaturam calidam genitalium, qua: fi eflentin mulieribus, & non in viris magis indicarent caliditatem genitalium , quam poflet maxima genitalium virorum prominentia indicare. Prima dubit. cum ftatutum fit dari fgminas calidiflimas qua: fint calidiores frigidifiimis maribus, cur in his genitalia intus retinentur, & extra non propelluntur ? Refpondemus,mares non folum gigni mares propter calorem : vel quia materia feminis fic effufa per vafa prxparancia dextri lateris : vel quia hac virtus gignendi mares locata fit in dex tro tefiiculo : non femel enim obferuauimus ^ inares genitos fu i (Te d parentibus tcfticulo dextro dc/licucis •• fed dicimus mares gigni d virtute tefiium : qua virtus effunditur in totum corpus, fiditi fulgor folis in ambientem aerem: quemadmodum docet Galen. i.defem.cap.rtf. his verbis. Lfua ratione etiam minima particula humoris letjh,lium zenenorum, qua Sexiinput appellant , ubi in animalis corpus ingrefia fuit, totum id memento temporis immutat, fibiqnc fintili 3 86 affezione alterat (Tubdit) non qudd veneni fub-ftantia per totum penetret corpus : quia tam paucus fucats tam breui tempore corporis molem replere non poteft : fed id efficit qualitatis dijfitftonc , qualis, & extra nos d Johs fulgore mamb nutem, acrem, & in nobis, turna ctfrdcin arterias, tum i cerebro inneruos fieri cofpicitur (fubdit)/ic à tcfli-bus in totum corpus vim quandam dijpcrgi dicimus,qua quidem tn maribus robuTUs ac majculi ba bituSftnfpmims ipftusfeminee natura, in caufa eft, ac propter ea cjfiatur,vt excifis tcflibns mari cafra, to fimilis euadat. Cum igitur tanta fit tertium virtus, vt totum B corpus immutet, credimus ab hac maiori virtute fieri mares, d minori vero feminas, addendo quod illud femen fit maioris virtutis & magis mafculorum gencraciuum, quod pcrva(a_. prxparancia dextri lateris effunditur : quia alterum vaforuui prxparantium dextri lateris d magna arteria, alterum avena caua exoritur t quod de finifiro dici non poteft : quia alterum de duobus vafis finiftris non d vena caua, fed ab emulgente dependet,qux eft repleta fan-, guine frigidiori. Secunda dubit. Galen. 2. dc fcm. 5. inquit i a fgmina calidiflima, femen facundum generari, C Sc facundius, quam in maribus frigidioribus, quod fi e flet verum, fcquerctur, quod mulieres line viri congreflii concipere poflent. RefpondetGalen. loco citato mulierem ca-lidiflìmam per fe folam fine mare concipere no pofle ; quia in calidiffimfs mulieribus non nifi pauciflìmimenfeseflepoflunt: quia d calore-* abfumuntur, & per vtcrum, vel nihil fanguinis, vel ita paucus excernatur, vt neque poflit fuffi-cere pro mitrinone partium fperm aticarum* neque pro fanguineis partibus componendis, qux partesnon pauca indigent fanguinis copia, qu<: certe in calidiflimis mulieribus non repe-D ricur * QJV /EST. L X I. OE Mirfjt SOLO S IT P dvno differat. Alenus 14. de vfu par. cap. 6. & alibi arbitrari videtur, nullam effe differentiam inter feminam & virum, nifi per vaforum fitti : negatque in muliere inueniri a-Jiquam partem, quf non fic in viro, ita vt omnia genitalia, quf in viro extra funt propulfa, in femina omnia fint in parte interna recondita. Pro confirmatione huius opi-nionisGalenus enumerat omnia vafa, qu? fnnt in femina, dicens in ipfa inucniri vafa pr^paran-tiafeminis, vaia deferentia,teftes,& penem,qui creditur effe ccruix vtcri, vel clitoris Palonij, quippe qui fimiliter componitur ex qcatuor mu (culis, &: duobus ligacnétis : Poftremo addit vtcrum Sanótorij Commentaria A vtem effe veluti ferofum vel ferofo refponderc. Pro confirmatione opinionis Galeni funt etia hiftoris plurima, ex quibus facile colligere poft. fumus, nullam effe differentiam inter marem,& feminam, nifi fitu, & politione. Prima & precipua hiftoria eft illa de filia Caf-fini in marem cóuerfa exiftentibus Licinio Graffo, & Calilo Longino confulibus, quare lì inter marem & feminam effet aliqua alia differentia prster litum , nunquam illa conuerfio contigi ffec. Secunda hiftoria propofita eli d Mudano, in qua refert, Aretulam fuiffe conuerfam in Are-(contem, qui deinde faufiè duxit vxorem. Tertia defumiturd Pliniolib.7.cap.4.qui refert, quandam Publiam Caffitiam in marem fuif fe mutatam. Quarta eft hiftoria Volaterani Cardinalis,qui teftatur fub Alexandro Sexto Pontifice Roma: fuiffe puellam, cui nuptiarum diefubito mentula erupit. Similem hiltoriam narrat Amatus Lulitanus. Quare ex his facilè colligi poteft, nullam differentiam effe inter marem & fgminam, nili in fitu . Nos arbitramureffe quidem maximam fimi-litudinem in marium, & fgminaru genitalibus : fcd pace Galeni non video, quod foio fitu differant. Primo quia f?minse,neq; parafiatas,neque proflatas habent. Deinde nec ceruixvteri, nec clitoris Falopij refpondent penitnon ceruix vte-ri: quiavnicam habet cauitatem; penis vero tres. Nó clitoris-- quia caret foramine,per quod femen poffet effundi. Poliremo penis habet lubftantiam omnino diuerfam ab vteri ceruice, & clitori Falopij: differuntquefeminarum te-flcs d marium tellibus figura,fubliantia,magnitudine, numero, & temperamento : quia fgmi-nei tclles funt longiores, & ante,& retro depref-fi: vafa deferentia feminis minora quam in viris. Differunt quoque fubliantia : quia funt duriores . Differunt numero quia vna fola tunica funt obuoluti : differunt temperamento : quia fune tellibus marium frigidiores: demum in maribus vafa prf parantia feminis omnia feruntur ad tclles, in fgminis vero plurima fparguntur per vterum. Quo ad hiftorias propofitas,credatis'mihi,filiam Caflini fuillc filium Calimi pulcherrimum Jaruatumfortalfe puellarum indumentis: qua ratione vero & quo fine alij cogitent. Similiter Aretulam fuiffe Aretufum, & fic dealijs. Quare fgmina non folum fitu differt à mare, fed fubllantia,numcro,conformatione, & figura . Demum fi fgmells poffent in mares conuer ti, id fiepilfimè contingeret; fed quod ab initio mundi hoc folum quater fuerit obferuatum, nobis facile perfuadet relatas hiftorias fuiffe-» meras impofturas. r~jT1 Ex. demum quo ad regiones, & artes attinet. X Qni Regiones feptcntrmales incolunt> vel A artes aqueas exercent funt krmidiori temperamento : qui vero ab bis diffident, diuerjimodè fe babtnt. Signa vero complexionum narrabimus, vbi vniutr-falia ftgna, <& particularia referemus. ■pOftquam egit Auiccnnas dc temperaturis X. aitatimi, & fexuum : modo agit in hoc tex. de temperaturis regionum, & artium : dicit igi-• tur regionum fcptentrionalium incolas, & artes aqueas exercentes effe temperamento humidio-rfiquod probatur experientia, ratione,& aiičto-ritateGaleni, & Hippocratis. Experientia : quia terra feptentrionalis cft B maximèhumida: ibi enim funt maria vaftilfi-ma flagra,paludes,& precipue fluminadnterflu mina cll Danubius, qui eli adeo vallus, vt in illum influat 72.flumina,qus longe maiorem hu-miditatem efficiunt, quam maria,& inter hsc flumina,multa funt maiora noltro Pado, qui ci e ditur effe fluminum Rex, ficutifunt Drauus, & Sauus fluuius, quos non leme! tranfgrefliis fum. Ratione idem patet: quia in feptentrione.fol virtute radiorum non exliccat aquas,vt in meridie : quia non eli tanta: efficacia:,& virtutisffige-que eli caufa, cur in feptétrione fit maioraqua. rum copia quam in meridie. Hac ratione Ari-C lloteles 2.meteor.inquit, aquasfeptentrionales femper fluere in meridiem, vbi ob radios folis magna fit aquarum confumptio in vapores : fluunt vero aqua: in meridie, vtsquctur globus, cx aqua enim, & terra vnus squalis globus fit. Prstereaadeft audoritas Hippocratis lib. dc aere aquis & locis, & Galeni i. aphorif. 15. qui dicunt in feptentrione, & corpora debilia, robulta effe humida : debilia, quiaob frigus externum conferuant excrementa humida, robu-lla, quia ob frigus remeat caliditas ad partes internas, & deinde corpora fortiora fiunt : quo fit vt inde egeant pluri alimento, & humidio-D rafiant humiditate non extranea,fed fubftan-tifica_>. Quod vero ob frigus externum partes interna: robulliores fiant, patet ex Hippocrate,Gale-no& ipfaexperientia. Ex Hippocrate 5 apho-rif.21. vbi dicit, quod sitate media frigids per-fufio in carnofocaloremreuocetad intus, conuulfionemtollat. Deinde patet experientia in doloribus colicis, nephriticis, & in ipfa cardialgia frigids perfufionern, fi habitus fic carnofus, maxirr.èiuuare. Prsterea ex didis duo loca Hippocratis conciliantur : primum elt lib. 1. de natura humana, ■E tex.i j. vbi afferit, hyeme augeri pituitam : prima veròaphor.i 5 .inquit, vétreshyemeelfecalidiores : quomodo augebitur pituita,fi ventres funt calidiores. Soluitur : quia pituita in debilu bus augetur quidem ; fed in robuftis augetur & coquitur. Dubir.Had-enus Auicennade Regionibus : fed mirandum eft cur folum de feptentrione locutus fit : de meridie vero,de oriente, & occafu, ne verbum quidem. R Refpon- Refpondemns, Auicenna fummo artificio fo-lum de Septentrione fuifše Jocutum : quia vno oppofitorum cognito,flatim cognofcitur nó fo-lum alterum, fed etiam media participantia excrema oppofìta: quare fifeptentrionalia funt hu mida: ergo corpora in aulirò degentia erunt fic-ca.Parimodo orientalia qua; verfus feptentrioné vergunt magis participabunt huiniditatem.-qug A vero vergunt verfus Auftrnm,magis ficcitatem. De artibus demum inquit, fi humida? fint,artifices illos efse humida? complexionis : ideo Pifcatores, Nauta?, & Balneatores in humidam complexionem non naturalem facile Jabuntur. Similiter artes calida?,vt fabrilis, & qua? circa_. fornaces verfantur,calidos reddunt homines, Sc ficdealijs . DOCTRINA QVARTA DE HVMORIBVS. De humoris definitione, 8c diuifione. CAPVT PRIM V M. Di>a. T T PmoreSteorpuS humidum liquidum in quod A.cap\ XJL primo alimentum comertitur, l.teX. »* T Ntentio Anicenna? erat in hoc libro nos pra?-JL papare ad cognitionem remedioru,tum pro conferuanda, tum pro introducenda fanitate-» : quia illa pollicitus eli in medicina? definitione dum dixit vt habita fanitas conferuetur,& arruffa recuperetur. Sed quia remedia non poflunt inueniri, nifi intelligantur bona?, vel mah? con-fiitutiones, ex quibus indicationes, & agendorum fcopi colliguntur, nec conllitutiones intelligantur, nifi per fua principia, qua? funt demenca , temperamenta, & humores ? ideo Aui-cennas prius egit de elementis, tanquamde-i caufa materiali rcmotilfima? fecundo loco de temperaturis, & tertio de humoribus, quia_. humores d temperaturis vifcerum immediati fiunt. Ha?c dočlrina diuiditur in duo capita. In primo agit de definitione & diuifione humoris. In fecundo cap. agit de humorum generatione. Hoc primum caput diuiditur in tres partes? in prima proponit humoris definitionem. In fecunda agitexadilfimède diuifione, &fubdiui-fione omnium humorum.In tertia remouet tres falfas opiniones antiquorum. Tradatus ille eli vtiliflimus,quia cognita natura & cognitis humorum differentijs digno-fcuntur febrium putridarum, tumorum, & innumerabilium morborum differentis : ignoratis vero, l)?c omnia ignorantur. Hinc Galenus a.de facul, nat. 8. acriter reprehendit Erafifira-tum dieentem tranatum de humoribus efi'o Medico innutilem. Quoad verborum declarationem ? dicit /;«-mor tjl corpus humidum. Dicit humor in lìngula-ri, & non humores : quia definit humorem in genere,deinde difiinčfe diuidit,& fubdiuidic A hoc humorum genus in fuas differentias. Dicit humidum fluidum : quiaintelligit de humore aftu, & non potefiate humido : quia bilis efi potefiate ficca ; attamen in humorum catalogo collocata e fi. Prima dubit. occurrit circa tex.quia non videtur,quod humor fit corpus liquidum,vel aftu humidum: quia datur phlegma gypfeum,quod inter humores collocatur, quod eli atìu durilfì-mnm & ficcifiimum. B Refpondent Medici, & re&è : phlegma gypfeum non proprie, fed metaphoricè effe humorem? quamuis ego aliquando viderim in quadam antiquagonagraphlegmagypfeum molle liquida? calci limile defluxilfe ad cutem, qua_j perforata, ita hqridum egreflum fuit? quo experimento excitatus Temei in quadam gonagra ex gypfea pituita vtensfiillicidio aquarum lanarum non ablutarum,in quibus maiuauifcum, maina?, & nafturtiumebullierint pofilongum C aliquod interuallum aliquam portionem illius pituita gypfe^ fubcute exiftentis liquidam & mollem feci, indeque illam (feda cute,) eua-cuaui. Secunda dubit. non videtur quod humor fit corpus humidum liquidum ,in quod alimentum primo conuertitur : quia vrina efi hoc corpus humidum liquidum in quod alimentum-, conuertitur , tamen vrina non collocatur inter humores. D Tertia dubitat Similiter vrina? fedimen-tum efi corpus humidum liquidum in quod alimentum primo conuertitur , tarrien non_. efi humor : Galenus enim primo prognoft. vltimo negat vrina? fedimentum effe humorem-.. Refpondent nonnulli ad primam dubitationem, vrinam quoque coliocari pofie in numero humorum, fed reuera neque ab Auicenna, neq; dGu- d Galeno, neque ab alijs medicis vnquam fuit admifliim,vrinam e fle humorem. Quidam rcfpondcnt,vrinam non effe humo-remfled partem ichorofam,qu? abalimentis fc-paratur, antequam alimenta in humores con-uertantur. Ifti falluntur: quia fi pars ichorofa ab alimentis ante codionem fepararetur, fequcretiir, quod humores carerent parte ichorofa,quod eft contra Gal. qui 2.1'n 6.epid.37. vult, quemlibet humorem habere proprium ichorem. Praterea fequeretur,quod vrina, qua: eli ipfamct pars ichorofa,fi fepararetur ante alimenti conuerfio-nem, non eflet excrementum prima:, vel fecuda: codionismon prima:quia excrementum prima: fupponit faftam efle primam codionem: excrementa enim poft coftioné refultant: non fecun-dse:quia excrementa fecunda: fupponunt eife fa-tìam primam & fecundam codionem. Nos de vrinaloquentes alibi diximus, vrinam non efle humorem,fed excrementum tenue fecunda: co-dionis contra Salnum Sclanum,& multos alios, qui putant vrinam efle excrementum tenue prima: codionis,quse opinio d nobis inpropria_» qua:fl:ionereicietur. Hadenusfatiscft, vtfup-ponamus vrinam efle fecunda: codionis excre-métiim, quod deferat extra corpus ipfam bilem flauam,qua: copiofiflima in iecore generatur: ilauities enim vring eft mera bilis : quod pa-tet:quia dum vrina exficcatur ad Solem,id quod relinquitur eft flauum, & amarum. Ad fecundam dubitationem de vrina: hypo-llafi ideft de redimento. Refpondemus ex Galeno i.prognoft.vltimo hypoftafim non efle hu morem. Sed corpus neutrum feu medium inter humorem & pus, quod neque participat de natura puris, neque de natura humoris, fed efle-» portionem chyli indigefti, qua: effugit hepatis codionem,ficq; indigeftam per vrinam excerni. Ideoquàdoobfcruabiturin vrinis copiofum fe-dimetum,fi Galeno credendum eft, dicimus cru dos humores plurimos in ventriculo effe coacer-uatos: eadé dicimus quando mulieres albo pro-fluuio corripiuntur,illud albii excrementum, vt plurimum d ventriculi cruditate prodire, quod etiam probari poteft per ipfam pradicam : quia dum in principio huius profluuij ventriculus generose euacuatur per aliquot dies aqua tettiti j cum meile rofato, vel alio generofo leniente, mulieres vt plurimum hoc profluuio liberatur. Dici t in quod primo alimentum conuertitur. Primo notandum Auiccnna per primo non intelli-gerc primi! alimentum,ex quo alia nutriétia feu alimenta fiunt:quia tale alimentum eft panis,& vinum : fed per primo intelligimusimmediatè, taleque alimentum efle chylum, qui in fangui-nem primo & immediate conuertitur. Quarta dubit. fi hutnor eflet illud corpus in quod primoalimentum conuertitur, fequeretur quod falce lac,fperma, aqueus,& vitreus humor oculorum eflent inter humores collocandhquia alimentum primo & immediate in lac, & iru aqueum ,& vitreum humorem conuertitur. Soluiturdubit.facillimèdicendo,pcralimcn tum Auicénam intelligere chylum:& fic chylus non primo conuertitur in lac, & oculorum humores, fed primo in maflam (anguineam. Oddusrefpondet humores oculorum elfc excludendos,quia funt animati, quod eft falfum : quod fic probatur: ilis partes funt animat?,quf habentadionem, fed humor aqueus, & vitreus non habent adionem : ergo non funt partes animata: : maior ab omnibus conceditur vnaq; eft omnium medicorum vox,quod partes inanimata: non habeant adionem fed folum vfum : minor probatur experientia : quia fi aqueus, & vitreus humor oculorum haberet adionem, dum foluituripforum continuum aliqua vexarentur egritudine : quia xgritudo nil aliud cft qua mala confticutio l?dens adionem,& pars carens adionc non eft capax egritudinis : fed fic eft, quoddfi perforatur aqueus, vel vitreus humor ab illis, qui deponunt catarradam, ifti humores nihil patiuntur: ergo non habent adionem, & per confequens non viuunt : fi vero pungatur cryftallinus,qui reuera viuit ftatim fuboritur c?citas incurabilis: quare femper erit verum folum partem viuentem habere adionem : efle-que capacem fanitatis & «gritudinis. Oddus putat cum Hugone Senenfi, Auicen-nam per alimentum intelligere cibos. Reijcitur,quia cibus nó primo conuertitur in maflam fanguincam:fed primo in chylu,& chylus in fanguinem:quare per primi! non erit intel ligendi! illud primi! ex quo alia alimenta fiunt, vt putabat Oddus,& Hugo Senenfis:fed pef primo intelligendum eft alimentum, quod imme-diatè in humores conuertitur : taleq -, eft chylus, qui folus primo conuertitur in quatuor humores. Neq; valet dii dicunt,fecudas humiditates: fiditi funt ros,cambia & glute, primo &immc-diatè fieri d fanguine,& nó d chylo: ergo per alimentum nó poteft intelligi chylus: quia chylus non conuertitur immediatèin fecudas humidi-tates : quia refpondemus fatis efle vt fanguis fit ille qui primo & immediatèfiat d chylo:quia fecunda: humiditatesnon differunt fpecie & natura d fanguine. Quod nifi concedatur facilè probari poteft hoc modo : fi fpecie diftingueré-turd fanguine, darentur plurescócodiones qua tres: & deinde fanguis non eflet vitimi! alimentum,vt dixit Arift.in paruis naturalibus, & Gai. in 3.par.artismed.di! vult poru farcoidé imme-diatèà fanguine niitriri:curimmediatè?quia nihil aliud eft fecunda hnmiditas, quam ipfemcc fanguis bene difpofitusad nutritioné.Indequoque facilè foluutur difficultates delatìe, & fper-rnate, qua:certe non primo fiuntd chylo, fed d saguinerideo 1 humoru catalogo no collocatur. Quinta dubir.didnm eft.Auicennam per alimentum intelligere chylum : quod non videtur rationi confonum: quoniam verum alimentum eft illud quod conuertitur in fubftantiam nutriti , fiditi eft fanguis, vel faltem cambium, vel 11 1 gluten gluten : chylus vero in fubftantiam nutrici non conuertitur : ergo per alimentum non debemus intelligere chylum. Rcfpondetur,Auicenna intelligere de ilio hu morum alimento, quod primo conuertitur in_. humores videlicet in maflam fanguineam, quodefthumorum alimentum, quod cercedl chylhs : folum enim ex chylo immediate Hunt quatuor humores, & non ex cibo.vel fanguine. An vero chylus ita nutriat vt cóuertaturm fub-fìantiam nutriti, ideft in fubflantiam ventriculi fuo loco difputabimus. Due. 4 | j y morum autem quidam e fi bonus, & aptus, taP- '• X~jL vt conuertatunnfub/lanttam nutriti, fotus, texi' veleum alto, & omnino fuppleat vices eius, quod . difsolutum efl. T'vEclarata humoris definitione Auicennas 1 J ltatimdiuidit humorem in bonum, malum : llatimque definit humorem bonum hoc modo. Bo««J humor efl qui conuertitur in fub-flantium nutriti, fiue folus, fiue cum alqs. Dicit folus: quia fanguis folus eft perfeZilfimus/olus-que conuertitur in fuccum carneum videlicet in hepatis parenchyma, & in carnem fimplicem : dienti eft caro gingiuarum , qua: funt partes fungibili fimillima:. Dicit cum(a/tfd)fcilicet humoribus , ideft pituita, bile, vel melancholia, ichore : quia fanguis cum pituita nutrit cerebrum , cum bile pulmonem,cum melancholia_, lienem, Stoffa, & cum ichore renes : dicimus cum ichore renes : licet renes non trahant diètimi ichorem : quiafolum deleZencur illa attrazione : fcd gratia nutritionis portionis fan-guineadpfiusichoris : qniaGalemis i. de facul, natur, contra Erafiltracum , & Auerroes iiu. coli, dicunt, nihil attrahere propter lpfum trahere , fed vt attraZum nempè (anguineum humorem in alimentum conuertant. Sed quo pacto humor bonus conuertaturin fubftantiam nutriti, fciendumex Gai. i. de facul. nat. cap. r i. & i. prarfag. cap. vltimo tna_. in mitrinone requiri videlicet alimenti appofi-tionem, vnionem,& aflimilationem. Dilferen-tia vero inter appofitionem, & vnionem facile dignofeitur in hydrope afeite, & Anafarca. In Anafarca fit appofitio alimenti, fed non vnio : quia dum illorum carnes digitis comprimiitur relinquuntur foue$:quia faZa eli appo (itio,fed non perfeZa vnio. In afeite non folii fit appoli-tio, fcd etiam vnio : quia non relinquuntur fo-uere. Inde tollitur illa magnadifikulcas.quena hydropis fpecits fit peioris conditionis. Dicimus Anafarca effe peioris conditionis? quia in hac folu ficappofitioaliinenci,& non vnio, nili admodum impcrfcZa. Differentia vero inter vnionem,& aflimilationem dignofeitur in leu-ce feu vitiligine: in qua fit vnioquidctmfed affini ilarioviriosè & deprauatèfit: quod patet: quia in icuce fit cuticula: exulceratio, qu§ /it ab humore deprauatè affimilato. Qupd vero in vitiligine fiat Epidermidis.feu cuticulae exulceratio,patet peripfam praZicam : qma illa remedia, quae illxco tollunt fimplicem exulcerationem auferunt ipfam vitiliginem ; fiaici efl fuc-cus limonum, in quodifsoluta fit cfirylocolla : madefaZa itaque parte ab hoc fucco (fatim,(nifi tamen dpotentioricaufainternafoneaturjfa-natur. Sed redeuntes ad Auicennam colligimus ex diZis, illum elle bonum humorem, qui conucr-ritur in fubllantiain nutriti, quando raZa eft bo na appofitio, bona vnio, & perfeZa afmnilacio. Dubit.fi de ratione boni humoris corpus aZu nutrientis ha:c tria efferat neceflària, appo fino fcificet vnio, & affimilatio : ergo humor malas neque folus, neque cum bono mixtus nutrire poliet: quod ve infra patebit efl contra Auitcn-nam , vbi dicit quod humor malus etiam fine bono potefi nutrire: ergo non folus bonus nutriet.. Refpondcmus, malum humorem eatenus nu trire,quatenus fit bonus à parte, qua: indiget alimento : antequà ii.conucrtatma.lum humorem,illum reddit fibifimilem,& viciflim pars qua: nutritur .humoris qualitate induitur : fiditi offendimus de puella diu tirtìmè veneno alta , qua: adeo fimilis reddita fuit veneno,vt ipfa foloofculoaliquem venenare poterat. Paternus ad dubitationem refpondet.Auicennam di-xifle fiue folum, fiue cum alio, ne contradiceret Hippocrati, vel Arifloteli; Hippocrates enim & ipfe Galenus volunt membra, nóexfolo fanguine nutriri, fed etiam exalijs tribus humoribus videlicet pituita,bile, & melancholia. Arifloce-Jes z.depjrt.animalium :$.&4.eiufdem2. vult membra d folo fanguine nutriri : reliquos vero humores efse excrementa. Non mihi probatur hsec Paterni refponfio: quia Aujcenn»ingenium fuif et nimium ferui-le, quod (cilicetnon fuerit atifus libere fenten-tiamdicere, & libereftqtii vel Aiiflocelem, vel Galenum vel nouam in medium afferre fenten-tiam. Imo addimus nos, Ariffotelem dicentem, membra ex folo fanguine nutriri, non diferepa-re ab ipfo Hippocrate & Galeno, vt fuo loco offendemus. Deinde addit, & omnino fuppleat vices eius quod diffolutum tfl. Inde nos colligimus tunc corpus optima frui fanitate, quando alimentum nouum omnino fupplet vices difsoluti. Sed quomodo cognofci poterit,quando alimentum fuppleat vices eius quod difsolutum efl. Re-fpondemus,cunc fuiisereftauratucorpus.quan-doad idem pondus reuertitur, quod oftenfum eftd nobis in fiaticis aphonfmo 15 l.feZ.qui efl, fi corpus ad idem pondus quotidie reuerta-turnulla faZa permutatione in perfpirabilium euacuatione non indigebit crifi,fanumque con-feruabitur : quia tunc cric omnino difsolutum_. vecus alimentum, & nouum illius fupplebic vices. Qui- 39* In Primam Fen Dor. 4 eap.i. /^\ Vidam vero ctt excrementum quoddatn, ve tex.}. potè humor vitio (us,qui m humorem bonum non conuertitur, aut faltem raro: imo quamprimum folet à corpore excuti, & propelli. Eclarato, & definito bono humore Aui. Y-J cennasftatim definit mulum dicens malum non conuerti in bonum humorem, nifi raro : dicit raro, quia aliquàdo natura ob nimiam inediam, vel prauam confuetudinetn fenfim ac-quifitam poteft conuertere nonfolum vitiofos humores in nutrimentum, fed etiam ipfa venena . Habentur de hac re duae hiftori®. Altera proponitur d Galeno $. de fimp. medic.cap.18. qu®eft de Vetula Athenienfi nutrita cicuta»,, qua; temporiscurfu fada fuit in ipfa cibus familiaris, & bonus. Altera eft propofita abAui-cenna lib.de viribus cordis ex Rufii relatione de quadam puella, qua; diu, & fenfim veneno alta, eo venerit, vt ipfamct in venenum Conuerfa fo-lo amplexu homines venenaret. QJ/^ST. LXII. ^7^ T T £ R, S ufKGFl^EMi * btlis, pituita, & melancholia nutriant. Ixit Auicennasin tex. humorem bonum nutrire,vel folii,vel cum alio.Expofitores per bonum hu more, qui reuera habeat vim nu triendi, intelligunt fanguinem : per malum intelligunt bilem_, pituitam, & melancholiam. Qiueritur, an iiti tres humores,bilis videlicet pituita, & melancholia corpus nutriant. Ex vna parte eft Arift0teles4.de partibus animalium a. qui putat, bilem,pituitam, & melancholiam eiTe excrementa,& non humores nutrientes corpus. Primo Ariitoteles hoc probat de bile : quia non muenitur in omnibus animalibus fangui-neis fel, vt in equo, mulo, afino, cerno, & Dama : fubdit aliquando in hominibus, capris &. ouibus nec vefic® fellea: veftigium inucniri.Pr®-tcrea idem dicunt de melancholia: quia in quadam aue non inuenitur fplen : & in aliquibus valde exiguus : fplen enim eft melancholia fc-des : ergo neque melancholia ad nutritionem animalibus erit nccdfaria. Infupcr Ariftoteles 2.depatt.animaliumloquensde pituita aflerit, E pituitam effe prima: codionis excrementum. Ad argumenta propofita indicantia,bile non effe neceflariam.vel melancholiam,quia nec vefica fdlea, nec fplen in omnibus animalibus in-ueniantur : neq; effe neceifariam pituitam:quia eft prim® cočtionis excrementum, & non nutrimentum . Primo refpondemusex Plinio lib.n.hifto-riatumcap'37.biléinequo efteinaluo, incer- * 396 A uo in cauda, & inteftinis. Praterea ex Anatome compertum eft, in equo, mulo, afino inueniri meatum per quem reda i iecore in duodenum inteftinum expurgatur bilis : ergo falfuin eft, quod in propofitis animalibus non inueniatur biliofum excrementum. Deinde dicimus io_. omnibus animalibus fanguineis inueniri fplc-nem, vel aliquod proportionale, cuius officium fit attrahere melancholiam, & fanguinem expurgare. Infupcr refpondcmus propofita argumenta ncutiquam concludere : quia efto, quod in mulo nec fel,nec fplen inueniantur : imo efto,quod B neque inueniatur proportionale, & pituita fit quoque excrementum, quid tum ? Nos non loquimur de bile, pituita, & melancholia excre-mentitia: fed de alimentali, qu® nutrit,qua: neque in fplene, neque in vefica fellea, aut ventriculo continetur ; fed in vena caua, fcu in maf-fa fanguinea potentia tantum, & non adu. Rationes, qu® nos mouent ad dicédum qua-tuor humores in mafsa fanguinea & in vena caua efse inpotentia, & non adu. Prgcipu® funt, quia mafsa fanguinea eft quoddam mixtura fadum per veram mixtionem, & non periuxta-pofitionem quatuor humorum in ipfa refiden-C tium. Nec valet, in mafsa fanguinea adu funt quatuor humores :quia fanguis,qui è vena feda euacuatur,refoluiturin quatuor humores fpecie diftindos : quia refpondcmus non illico , fed paulo poit fanguinis cuacuationem fieri illam refolutionem in quatuor humores, qui paulo ante in fanguine erant potentia & non adu. Deinde probatur ex Ariftotele 2. de partibus animalium 2.vbi vult fanguinem efse fimilaré : ergo eft vnius fubftanti®, & non plurium : melancholia vero bilis, & pituita alimentali*,qui humores funt potentia in fanguine,incipiunt ad aduni deduci non in caua vena, fed quando fi-D milarisfanguisattraduseft ad nutriendas partes biliofas, melancholicas, & pituitofas. Dum ver0Galenus2.dc crifibus 5. commendat omnes philolophos, & Medicos, qui dixerunt animal ex folo fanguine gigni ,j& nutriri, id fecit : quiaalij humores non funt adu in fanguino. Neque tamen damnandus eft Galenus 1. de natura humana vbi laudat Hippocratem dicentem, animal gigni, & nutriri ex quatuor humoribus : quia quando animal adu nutritur, tunc humores, qui erant in potentia in mafsa fanguinea , abalteratrice variarum partium deducuntur ad adum. Hinc Diuus Th. prima parte qu®ft. 119. art. 2.1'nquit, ipfum alimentum primo accipere-» quandam virtutem communem refpcdu partium corporis,& in fine determinari ad hanc vel illam partem : ficdum nutrit cerebrum fanguis, quieftfua natura fimilaris, primo apponitur, & in ipfa appofitionc incipit recipere aliquam pi tu it® Sc cerebri fimilitudinem .• deinde poft appofitionem vnitur, & fit magis fimilis nempe magis frieidus & humidus, cuiufmodi eft cere- R 3 bruin : brtim: hic frigidus & humidus fanguis,qui mediate debet cerebrum nutrire, vocari potefl pituita alimcntalis. Idem dicimus de bile,dum nutrit pulmonem : primo apponitur pulmoni qui eft calidus & ficcus : ftatimque fanguis fit calidus,& ficcus,& conuertiturin bilem alimen talem. Pari modo,dum fanguis nutrit fplcné,& olla primo apponitur,&flatim acquirit temperaturam fimilem, & dicitur melancholia ali-mentalis. His pofitis facillime conciliatur Arifloteles cum Hippocrate & ipfo Galeno : quia Ari-floteles aderit hos tres humores videlicet bilem, pituitam, & melancholiam ede excrementa_. quod nemo vnquam negauit : non tamen Ari-Iloteles negauit fanguinem nutrientem oda ede odi bus fimilem : nutrientem cerebrum, cerebro neque negauit fanguinem nutrientem pulmone ede fimilem pulmoni : fed ficefl, quod fanguis fimilis odibus & fpleni efl melancholicus, fimilis cerebro pituitofus, & fimilis pulmoni bilio-fus : quod Hippocrates & Galenus fatentur : ergo in mada fanguinea quatuor humores erunt, potentia, qua:ad aftum deducitur, dum ačtu nutriunt partes biliofas,pituitofas, melancholicas & fanguineas. Ad argumenta de conceptu dicimus, f^tum fieri ex puriori fanguine,& pro nutritione attrahere parte fanguinis magis puram qu® potentia, & non ačtu continet in fe bilem, pituitam^, & melancholiam : quia ille puriilimus fanguis dum nutrit oda fit odibus fimilis : dum nutrit cerebrum fit cerebro fimilisidum nutrit pulmonem fit pulmoni fimilis. Quare velint nolint, & medici, & peripatetici coguntur fateri, nullam ede differentiam inter Ariftotdem,Hippocratem , & Galenum quia varia quidem dixerunt,fed habita relatione ad diuerla. j,(t 4 Icimus igitur humiditatum corporis alias e f-f »/>. i. 1J fe primas, alias [ccundas-.primas effe quatuor rex. 4. humores, de quibus infra -.fecunde« vero dupliciter diflribuuntur : quadam enim excrementofa : quadam non excrementofa effe videntuv.de excremen-tofts poflerius differemus : n 0 n cxc r t m c n tiije autem funt,qua d fua origine mutat a funt, & tn membra iam tranfierunt,verum nondum in partem alicuius fmgulans membri cxaflè contierfafunt. Eclarata definitione humoris, & fafta hti-JLs morum diuifione in bonos & vitiofos. In hoc tex. diuidit humiditates in primas & fecundas dicendo,humiditatum noflri corporis aliquas ede primas, qua: funt quatuor humores, videlicet fanguis, pituita, bilis & melancholia, qua; quatuor humiditates vere humores funt; aliquas vero ede fecundas humiditates,qug potius funt humores per analogiam, quam quod renerà fint humores. Harum vero fecundarum humiditatum, aliqua; funt excrementofa;, vt excrementa terti® coctionis, fiditi funt fordes, & pili : aliqua: non excrementofa:, qu® funt fecunda; humiditates nutrientes, qu® funt quatuor videlicet fanguinea, rorida, cambium,& gluten. Quisautem fuerit inuentor haru fecundaru humiditatu nefeitur, nonnulli inuentioné attribuunt Auicenn® ; nihilominus Galeno non fue runt incognit® : quia de his loquitur 7. methodi cap. 6. vbi de quadruplici ficcitate habet fer-monem. Similiter ex primo dc diff; feb. 9.1 .de facul.nat.i 1.3.de facul.vltimo 3. detemp. cap. lib. de tabeicx quibus locis colligimus in_. corporenoflroquadruplicem ficcitatem curandam ede ob defečtum quatuor humiditatum, qu® d varijs caufis prgter naturam exficcari pof-funt. Pari modo Gal. i.prognofticorum citato admittere videtur in partibus folidis albas humiditates, quas Auerroes 4. coll, diflinflè proponit. Hinc Gai. 7. merh.tf. mentionem facit de hu. midi tate, qu® in exilibus venis continetur, qu® eli prima, & efl innominata. Deinde primo de facul, nat. n.& i-pròg. vltimo inquit ante nu-tritionem pr®cedcreappofitionem,vnionem,&: alllmilationem : appofitio vero fit, quando fanguis contentus in exilibus venis apponitunvnio Vero fit, quando humiditas appofita tranat partem nutriendam, fed non agglutinatur : .affimi-latio vero fit dum alimentum vnitmn aclco agglutinatur,vt flarim adimiletur. Ex his colligimus, Auicennam defumpfifle à Galeno has fecundas humiditates : quibus re-uera non intellečtis, nec quomodo fiat nutricio, nec quomodo fiant hečtieg febres, nec quomodo curari podintintdligcmus. Prima du bit. Auicennas in tcx. inquit, quod quatuor humores fint primg humiditates,quod non videtur; quia generantur ab hepate virtute glutinis ipfius hepatis : ergo ros,carr.bium,& gluten erunt humiditates prim® , & quatuor humores erunt fecund*. Relpondetur has fed as humiditates in genere caufg efficietis effe primas; quia reuera partes fi-milares virtuteglurinis,cambij,& roris efficiunt quatuor humores. In genere vero cauf® materialis quatuor humores effe primas : quia ex quatuor humoribus, qui fune in mafia fanguinea , tanquam ex materia fiunt ros, catnbium, & gluten : eadem diltinčtione tollitur vulgaris illa dubitatio, an prius fuerit ouum,vel gallina: quia data aternitate mundi ouum fuit prius in genere cauf® materialis : gallina vero in genere cauf® efficientis. Secunda dubie, non videtur, quod quatuor fint humores : quia ipfe Plufquamcomcncator probat, maffam fanguineam nihil aliud edo, quam vnionem trium humorum, bilis videlicet pituic®,&melancholi®,negabatquefanguinem effe quartam lubflantiam diftinčtam ab illis tribus: idquefic probabat; Galenus itf.de vfu par. 11.inquit,lac effe fanguinem exaé'tè cočtum.-fed fic efl quod ex Galeno 4. defimp. med. 17. lac conflat Thoclt A-caf>• l./e.f don fiat foli! iti ex tribus fubfiantijs videlicet ca- A feofa,butirofa,& ferofa: ergo & in mafia fangui-nea erunt tres humores, & non quatuor. Refpondctur in ferofa effe duas fubllantias, aquofatnfcilicet & nitrofam, vt colligimus ex • Galeno 3. aphorif. 24. & alibi > vt clarius ofien-demus in quxll.65.contra PJufquancoirmien-tatorem. Tertia dubit. non videtur quod fola quatuor fìnt humores: quia vrinaquoqucdì humor. Refpondent nonnulli,& retìè vrinam efie excrementum ichorofum & non humorem: efleq; humorum vehiculum.'idco dicunt Galenum 2. in 6. Epid. j 7.a(ferere, quemlibet humorem elle B proprio ichore inlignitum. Quarta dubit.hypoftafis fine vrina: ledimeli-tum eli humor: ergo erunt quinque humores,& non quatuor. Refpondeturex Galeno 1. prognof. vltimo, hypoftafim effe corpus neutrum inter humoré, pus, neutrum videlicet per negationem extremorum quod eli illud quod neque participat de natura puris , neque de natura humoris . Quinta dubit. chylus, faliua, lac, oculorum humiditates, & fperma debent collocari in numero humorum : ergo prxter primas & fecun- C das humiditates danturalia:. Refpondent nonnulli vtlacobus de Partibus humiditates fecundas conliderari , vel lato modo, vel ftrido : Auiccnnam vero confiderai fcflricto modo. Nos refpondemus lac reduci adfanguinem: quia nihil aliud eli» quam fan* guis bene cotìus : fai iuam vero ad humiditates excrcmentofas : fpcrm*a vero vt dicit Ariitor. 2.degen. animal.reduci ad fuperfluitates alimenti vtilis & vitimi : quia vltimu alimenta efi fanguis bene coftus, quoad humiditates oculorum dicimus cryllallinum elle partem viucn« tem, & non proprie humorem : humorem vero D vitreum, &aqueum quatenus nutriunt cryltal-linum reduci polle ad fecundas humiditates. Varum funt quatuor. V na c fl humor in fo-K^Jramtnibus extremitatum paritarum vena-rum contentus membns fmpheibus propinquarum irrigantium ea . *Alia e fi humor tranfiens per omnia ftmplicia membra, ficuti ros qui aptus cfi in alimentum conuerti : vbi corpus nutriripoftulat, membraque humcZare,vbi cx aliquo valido motu, vel alia quapiam caufa exficcata fuerint. Tertia e fi humor tam concezioni, & coagulationi proximus, E nimirum alimentum ipjum in membrorum fubflan-tiam, quantum ad temperaturam attinet conucr-fnm,fcd non dum ad integram fubHantia fimilttuJ dinem,&fubfiantiam tranfmutatum. Quarta efl humor qui intrinfecus in membris fimplicibus ab initio generationis continetur, cuius gratia partium' compago, & continuitas quodam feu glutine [ematur trahens ortum cx {emine, femen vero abip/is humoribus. T N hoc tex. Auicennas declarat quatuor fe~' JLeundas humiditates, qu# nutriunt corpus: quarum prima cfi hurniditas fanguinca, qutr continetur in ofculis venarum capillarium : hac bicipiti membro, in'quo eli, aliquantulum alterari , & aliquam illius membri limilitudinem fiifcipere: verumtamen non ita i natura fangui-nisrecedit,quin polfit putrefeere,& aliquam febrem putridam efficere, vt colligitur ex Aui-cenna prima quarti tradatu 4. in principio. Secunda efi ros,"qua? humiditas fit dum fanguis contentus in ofculis capillarium infiar roris difpergitiir per membri fubfiantiam, & apponitur: qua: deinde efi apta in nutrimentum connetti, cafu quo membra valde indigeant alimé-to: quia tunc fubftantifica humiditateprillata Ratini rorem attrahunt, & attrahendo apponunt, deinde vniunt, & vnitu fiatim aflimilant. Tertia hlimiditas fit cx rore, dum ros per membrorum fubfiantiam magis diffunditur: tunc enim pcrconcodioncm magis concrefcit, & magis coagulatur,quam ros, & vocatur cani-bium,quali quod loco deperditi fubfiantia: fuc-cedat, vel fit fubfiantia: deperdita: cambium. Quarta cfi glute, quod efi verum, & immediatum alimentum: quia hoc folum immediatè affimilatur, & efi veluti partium compago,& continuitas, quodam quali glutinefingulas có-feruans partes, quod oritur ex femine, & lemen d mafia fanguinea : inquit Auicennas oriri cx femine : quia partes fpermaticg cx confenfu omnium medicorum nutriuntur femine, quod tamen fit ex mafia fanguinea, qua: dum attrahitur d membrisfpennaticis fenfim albefeit: ficuti dii ros conuertitur in cambium, qhod cfi alba humiditas magis concreta : quare ex rore, & cambio, tamquam ex femine fit gluten. Quod vero quatuor fint fecundae hnmidira-tes, primo patet : quia fanguis non nutrit, nifi attrahatur, dum attrahitur primo colligitur iu ofculis capillarium, vbi primo alteratur, dici-ttirque prima humiditas : deinde, vt fiat nutrie tio haec prima humiditas membris apponitur ad modum roris,& dicitur ros : mox hic fanguis roridus concoquitur, & incraffatur, & dicitur cambium : ex hoc cambio fit gluten membris nutriendis fimillimum, & dicitur quarta humiditas . Hinc Galenus 1. de facult.nat. 11. inquit ante initritionem procedere appofitionem: deinde fequi vnionem, & tertio aflìmillationé. Hinc dum alimentum non apponitur fit atrophia : dum apponitur, & non vnitur fit hydrops anafarca : dum apponitur,& vnitur,fed male affimilatur, fit vitiligo. Dubit.non videtur, quod fecunda:humidi-tates fint quatuor fed folum tres : quia Galenus 7.meth.<5.agens de ficcitate corporis mécionem fuciede prima humiditate, qua: in ofculis venarum capillarium continetur,de hacqlioq agit l.de fac. nar. 1 1. ibidem quoque de rore qua: efi fecunda, & de quarta,dum de cófumptione primigenia: humiditatis loquitur ; de tertia verti humiditate, qua: dicitur cambium , ne verbum quidem: ergo fecunda: humidicates erunt tres & non quatuor. Refpondent nonnulli .Galenum aliquid dixi fledc tertia humiditate.dum propofmt adipem , & carnem : fed non rctìè : quia caro non eft humiditas, & adeps eft fanguinis excrementum, & non humor. Prxterea adeps eli liquidus, & non glutinofus, fiditi eft cambium . Rcfpondcmus nos,has fecundas humiditates poflcdiuidi ad libitum, & in tertias in quatuor, & in plures alias : quia ea qua- differunt fecundum magis, & minus,fiditi funt illae feciidx humiditates fufcipiut ad libitum differentias;quia fecunda humiditates nihil aliud funt,quam fan guis magis, vel minus prxparatus ad nutritio-nemific humiditas rorida poteftdiuidi in rorem magis & minus difperfum : fic cambium in magis , & minus penetrans, & adherens : idem dicimus de glutine. Satis igitur eft, vt offendamus Auicénxdo&rinam Galeno affentire, dum 7. methodi cap.tf. agit ex profeffo de quadruplici ficcitate, quibus debent refpondere quatuor humiditates. QV EST. L X 111. UH OMW.ES lST*s£ ClV^lTrO^ fecunda humiditates fint necejjaria pro nutrit turio. ^ Rimo non videtur, quod humi-ditas prima qua praparaturin ofculis venarum exilium fitne-cefl'aria : quia offa, & vena magna nutriuntur (anguine non_» preparato in venis capillaribus. Secundo humiditas rorida fieffetneceflaria, fequeretur, quod ficis pracedcret famem : quod patet: quia humiditas rorida remittitur potu,& non cibo. Tertio hepar immediate nutritur fanguine: ergo fecunda humiditates erunt fuperfiua . Quarto fi humiditates fecund? neceffariò có-fpirarent in nutritioncm,conco6tiones effent fe-ptem, & non tres, vt docet Gai. j.defacul.nat. 4.prima in ventriculo: fecunda in hepate: tertia fieret pro generatione prima humiditatisiquar-ta pro generatione roris : quinta cambij : fexta glutinis: feptimaverò pro omnimoda afiimi-Jationo. Demum ex Arift. lib. de fonino, & vigilia. cap.4. & 2. de partibus animalium 3. habetur, fanguinem effe vltimum alimentum ; ergo poft fanguinem non erunt neceffaria fecunde humiditates. Idem confirmatur ex Galeno in tertia parte artis med.loquendo de poro farcoidc, vbi habetur, fanguinem immediate' illum efficere : nihilque dicit de fecundis humiditatibus. Infuper quarta humiditas, qua vocatur gluten non eft humor, fed pars animata, vt nomini- A Jiputant:ratioiftorumeft: quiaAuicennasin te*, loquens de glutine non dixit fiericx humoribus, fiditi dixitde alijs tribus, fed voluit gluten fieri i principio generationis ex femine • perinde ac alia membra : ideo non defunt, qui putant, gluten viucre,ficuti alia membra,acm-ter humores non effe ponendum. Ad primum argumentum refpondemus,non effe neccflarium ad hoc, vt prima humiditas praparetur, quod omnia membra habeant capillares venas: quia fatis eft,quod prima humiditas trahatur pars poft partem , & praparetur, vel in ofculis capillarium, vel in externis B membrorum fibris, quod patet: quia expultrices trahunt per fibrasreótas, & in alimentiattrazione cutis, & totum corpus in modum cribri eft perforatum: hincGalen.i.defimpl.med. 12. ait, in primo ortu cute effe continua,deinde vero in modum cribri perforari, quo fit, vtto-tum corpus, ficuti Galenus docet primo meth. fecundo fit avu-nrm vyt trvppavv idcft COUfluxile,Sc tranfpirabile,quod fadtum eftoccafionealimen tiattratìid lingulis corporis particulis. Dum vero membra irrigantur humiditate fanguinea, hac vocatur ros, qui,dum magis penetrat ipfa-< membra, craflior cuadit, tuneque dicitur cam-C bium,& non ros : 11 vero adhuc craflior fiat, Sc tenaciflimèadhfrcatjdiciturglutcn. Ad fecundum refpondemus, rorem non effe potum, feu alimenti vehiculum, fed ipfum alimentum . Ad tertium negamus, quod hepar immediate nutriatur fanguine : imo nulla corporis pars magis capillaribus abundat, quam ipfum iccur, in quibus humiditas prius praeparatur : deinde inftar roris effunditur, hoc fine vt commode in fubftantiamconuerti poflic. Ad quartum refpondemus non dari fcptcm_. concoctiones, fed foliitn tres, quia fecundg humiditates non differunt fpecie d fanguine, fed folum fecundum magis,& minus: quia fecunda humiditas nihil aliud eft quam /anguis bene prxparatus ad nutritionem. Ad quintum refpondemus Ari/fotelcm, &Q Galenum reCtè fentire, quod fanguis fit vltimu alimentum: fed addimus nos fecundas humiditates effe ipfum fanguinem, optime prxpuratu ad nutritioné: quia natura ex Arift.S.dehift.ani-mal.c.i.in operibus fuis nò facit faltu. Similitee hb.de fenfu & fenfili habet hanc fcntentiam.-na-turanon vadit ab oppofitoadoppofitum fine tran/itu medij : in fecundo vero de generatione tex. 2 5. ait, inter fymbolica tranfitumeffe faci-lioremndco fanguis non nutrit non prxparatus, & dum prxparatur tranfit per fecundas humiditates , vt in fubftantiam corporis tranfmutetur. Ad poftremum argumentum, dum nonnulli dicunt, gluten effe partem animatam, & non effe humorem : ideo non dari quartam humidi-catem,eoquiaex Auicenna illa fit a principio generationis ex femine parentum, ficuti fiunt alia membra viuentia, Falluntur ifti, & valde: quia quia etiam humor vitreus,&aqueiis oculorum /ačti funt d principio generationis ex femine, & languinemenftruo,tamen non viuunt. Simili modo odium medulla, pinguedo omenti, fan-guis & fpiritus fadi funt in prima generatione, tamen non viuunt. Demum fi gluten edet pars viuens non eflètenumeratum inter fecundas hu mjditates : Auicennas enim in tex.inquit,qtuu-tam humiditatem ede humorem, ergo non eft pars viuens. Antonius antiquus Auiccnna; interpres (referente Gentili) quja videbat gluten, xjuod eft quarta humiditas cx femine eftè fa-dum, dfeque ipfam natiuam humiditatem, dicebat , gluten dupliciter confidtrari polle vel in Jieri vel in fado effe:pofica hac diftinctione, dicebat gluten in fieri efse humorem, in fado else vero non else humorem, fed partem viucntem. Hacdiftindionon tollit dubitationem :quia_> gluten in fieri non eft gluten, fed cambium .J Conciliator differentia 33. dicit gluten efse vcluti cementum, quo lapides fimul conglobatur, & hoc modo membra efse per gluten continua: quare fiditi cementum non eftdecfsentia lapidis : ficgluten non eft deelsentia metnbro-rum viuentium : fed Gentilis melius explicans dicit, gluten efse veluti collam,qua: fuperponi-turcartis,de papiro : tamen colla non eft carta, quàuisadhcereat,& maximèglutinofa fit: quare concludimus, gluten non efst; (partem anima-tam:concludimusq; cfi Auicenna,& Galeno locis fuperius citatis quatuor cfee fecundas humi-, ditates, qug inferuiunt pro nutritione. Ojy JE S T. L X I V. O M 0 D 0 EX S E C y 1 S humiditatibus fiant febres beffici. vicennas, & Serapio negant, fe- ; brem hedica primi gradus fie-ri ’ dlim Prima humiditas ex-ficcatur , & incalefcit : quia_, v» prima humiditas adhuc eft in_, venis : neque per partes foli-das eft difperfa : incipit igitur primus gradus hedica: febris ( vtipfi dicunt) dum ex ficcatur rorida humiditas , qua: membra nutrienda..* ad roris modum irrigat, & humedat. Hincdo-cet Auicennas quarta primi trad 4. in principio, quod quando prima humiditas ex fecundis purrefeit, non fiat hedica, fed putrida, cuius ficcitas non habet vim excitandi aliqucm_. i gradum hedicg febris : dicimus aliquem gradum , & non aliquam fpeciem : quia hedicf febres inter fe differunt per magis & minus, & non per fpeciem : probatum enim eft fuperius, nihil aliud efse fecundam humiditatem quam fanguinem prgparatum adnutritionem:ficdum fanguis irrigat membra adinftar roris eft praeparatus quidem ad nutritionem : fed mulco niagis dum fic magis glutinofus. Neque hedica dicitur ab habitu: quia hedica primi gradus non eft in habitu : quoniam fanatu facilis eft: fed dicunturhedice: cjuia_> occupant foiidam lubftantiam , qug cftilla_» quf in habitu : hedicf primi gradus, & aliquando fecundi ( vcdocet Galenus pumoddj diffcrentijs feb. 9. lib. de marcore 7. & 10 methodi 5. ) vnico die balneo frigida tolluncur. Secundus gradus hedic£hcabcxficeationc, & calefatìione cambij : ficuti tertius ab e>fic-catione glutinis : fed notandum eft , quod d glutinis exficcatione fit duplex marafmus, videlicet torridus, èt frigidus: torridus vero ex , Galenohb.de tnarafmoduplex eft: nempè fyn-copofus,qui fic dum vires cadunt& nonlyu-copofus,quinon fupponittam intenfam exfic-cacionem, vt vires cadant. Similiter frigidus marafmus duplex eft: quia ficcitas quoque eft duplex nempè vel naturalis, qug obferuacurin plantis, & animalibus fenedute confectis, de quoagic Ariftotelcslib. de longitudine, & bre-uit.vici: vel datur marafmus frigidus fàdus d calore ita humidum refoluente, vt relinquatur frigidus marafmus fine febre,vocaturq; leniu Phi-lippi:quia Philippus medicus eu fic nominauir. Quod vero potius ex ficcatio, quam caliditas fecundarum humiditatum conftituat hedicas febres,& vtrumque marafinum, primo pacet,ex co quia datur marafmus frigidus. Picterea ficcitas magis eft de ratione febris hedica,& maraf-mi torridi, quam caliditas : quod probatur per audoritatem Auerrois, & per ipfam pradicam medicina.Aucrroes 7.C0II.15.& Paulus izgineta lib.a.cap.? 3.dicunt, in febribus hedicis magis effe humedandum,quam refrigerandum,in-telligendo de humiditate alimentali, & nonde alteratiua:quia febris vr febris magis indicat refrigerantia, quam humedantia intelligendo de humedantibusalteratiuis : alterantia enim frigida magis refiftunt febri, vt febris eft, quam ai-tei acia humida: ideo redè Aetius con fiderando ftbrem vt febriseft dixit in hedicis magis effe refrigerandum, quam humedandum. Procrea qualicares pafliug minus agunt, quam acti use: ideo refrigerantia magis iuuabunt,quam hume-ctantia.Cf rerum :qiiia in hecticis humiditas ali-mentalis eft illa, qu? exficcatur, & qug non potei! reparari frigidis,& humidis alteraciuis,ideo indicac precipue humectancia fubftantifica, & non refrigerantia : quia frigidum eft naturg inimicum . Poliremo probatur per ipfam practicam, né-pè peripfaremedia, quod in hecticis fit magis humectandum : remedia enim pro hecticisfunc bfc tria humectantia,primum propofitumeft Galeno t o.methodi cap. 1 o.& vltimo,& eft bai neum humidum, quod non folum iuuat quatenus humidum, fed, vt docet Galenus loco citato , quatenus per balneum humidum actu calidum effunditur humidu alimentale, & effli fimi in nutri mentii conuertitunadditq; per hoc bal7 neum adii calidii halitus fuliginofos exhalare. Bai- / Balneatorium ìnftrumentum. Balneatorium inftrumentum ex chorio den-fo, molli tamen quod aquam contineat, ne qua effluat. Illo vtimur in ledo ipfo, vel in illis in quibus vires funt ita perdita:, vt impendeat periculum,ned ledo amoti deficiant: vel in ijs qui verétur,ne vires propter motti labantur quia reitera corpora ad balnea delata laguidiora fiunt. Figuradocet vfum inftrumenti: pars fuperior latioreft,per liane balneatorisauxiliointromit-titurerger, pedibus primo, moxfequente reliquo corpore vfquead humeros, ita tamen, vt xger erodo dorfodecumbat fuppofito puluina-ri. Quo peradopars fuperior inftrumenti aliquantulum conftringitur : deinde aqua tepida mox frigida fi opus fit perfuperiorem tubum infunditur: qua infufa poft mediam horam plus minusve aperto inferiori tubo tota illicòeua-cuatur : inde dilatata parte fuperiori inftrumenti,balneator manus ad m ouet inferiori tubo.quo vel vt manubrio balneatorium è ledo extrahit: tunc corpus agri relinquitur quidem madidum : fed fi fenici , vel bjs fe verfet, & per-uoluat in partem ficciorem linteorum facile,& commodè fine vlla virium iatìura exficcatur. Caufaauté curin hedicis,& quamplurimisah'js affedibus fit abolitus balneorum vfus, eft, quia agri ex folitis balneis plus incommodi, quam_, adiumenti habent: ex noftro nihil detrimenti nihilqueincornmodi:imonon femel fanauimus febrehedicacorreptos, quosfpe adempta tan-quam infanabiles esteri media reliquerant. A Secundum remedium eft lac afininnni,vel hu manum cmuntìum cum faccharo,quod l'ubftan tificè humedat. Nos tamen libentius eligimus afininum:quia neque eft ita calidum,neq; coagu latur,neq; obftrudiones faciereft valdc ferofum, quod de humano dici non poteft :quod vero afi-ninum non efficiat obftrudiones, Galenus3.de alimentis 15 .aflcrit, lac multa: ferofitatis nó ob-ftruere,at fic eft quod lac afininum eft huiufmo-di. Hoc aliud tamen obiter notandum eft,quod non fufficiantinfingulis diebus quatuor onci« ladisprohedicis,vt noftratum plurimiobfer-uant, fed etiam dum fumunt cibum, parcè ta-B men ladis pauxillum fumant oportet. Tertium remedium eft aerem frigidum & hu-midumreddere, quod fiet inftrumento ex xre cuius iconem hic habes : eft vas quod implet decotto ex violis, & ladu-ca, quod in ventum con-uertitur, quo referto cubiculo, aer frigidus & hu midus fummo cu beneficio iufpiratur: vbieftG eft foramen perexiguum per quod vas prius igne calefadum, mox frigido decotto immersu reple-tur:poftea vero per idem foramen, fi vas paulo ma gis ignefeat, decodum inclufumin magnu ventum faceffit,qui cubiculi aerem refrigerat & humedat , mox infpiratus maxime iuuat. Prxterea notandum per febrem hedicam no cxficcari humidum natiuum, & radicale,fed fo-lum alimcntale,quod prouenitd fanguine: quii . fecundxhumiditates nihil aliud funt, quam_, fanguis benèprgparatiisadnutritioneni:liumi-^ dum enim natiuum, & radicale non poteft per alterantia humedari, quia eft fubllantia, & in fubftantia non funt alterationes. Hinc Galenus 1 .dediff.feb.8. & 9. vult hedicam febrem primi gradus fieri, dum calor febrilisexficcat humidu alimentalefolidarumpartium: hedicam vero fecundi gradus, fieri,dum calor exficcat ad ipo-fam, & curnofam fubftantiam, ideft alimentum adipis, & carnis : quia ipfa caro non eft alimentum : neque vllus adeps eft aliqua ex fecundis humiditatibus:adepsnócftroscertè : quia roris exficcatioefficithedicam primi gradus: adeps nonefteambium : quia cambium eft glutino-* fum,& non ita liquidum, vt adeps.-tanto minus erit gluten. Addit Galenus loco citato hedicam tertij gradus fieri dum calor exficcat neruofam, & membranofam fubftantiam, nempè alimentum neruorum,& membranarum,quod eft gluten. Ibidem Galemis.vtoptimèdeclaret, quomodo fiant hedica: febres per exficcationem fe-_ cundaru humiditatu datexéplu deoleolucerng dicens:du abfumitur olefi qtf eft circa ellychniu fit bectica primi gndus:du vero abfumitur oleu inibi- imbibitimi eft: hečitica fecundi gradus: dum ve-ròabfumitur ipfum elychnium , quo tempore pania & debilis flamma palpitaceli hedica ter tij gradus: inde quifqueintelliget quomodo ab exficcatione fecundarum hunuditatum fiantfe-brcs hedicse, reliqua vero ad febres hečlicas pertinentia à prafìico intelligcnda funt. noti. *.cap. T_T V moves vero, qui renerà humores funt, tum l%ttx A~Jl probi, tum excrementitij quatuor comple-6. ttuturgeneribus,nempe,[anguine, qui inter ceteros praflanttor eft,pituita, & bile, tum fUua,tum atra, Vod vero humores, qui conftituuntmaf-V^fam fanguincam fint quatuor Auiccnnas ^Jefumpfit d Galeno,Hippocrate,Platone, & Ariftotele : Galenus enim lib. de temp. 8. de plac.5.& alibi vult, fanguincam maflàm effo conflatam ex quatuor humoribus. Idem fentic Hippocrates lib. 1.de natura humana, & lib. de genitura,vbi fanguinem vocat quartam fubfian tiamdib. vero quarto de morbis inquit quatuor humores refpondere quatuor elementis,& quatuor anni temporibus nempè, bilem refpondere igni,& aeftati : fanguinem aeri, & veri : pituitam aqua:, & hyemi : melancholiam vero terra: , & autumno. Similiter Plato in Timeo mentionem facit defanguine, pituita,& vtraq; bile. Infuper Arifloteles tertio de hifloria animalium,tertio de partibus animalium, & 2. ca. 5.mentionemfacitde fanguine, & dcvtraque bile, atque in problematibus multis in locis de pituita .• imo lib. ?. de partibus animalium quar to mentionem facit de fanguine puro, itant nó-nulli fint digni reprehenfione inter quos erae Paternus, qui mordicus fubftinebat, Ariftotelé fanguinem purum non admittere. Demum ip-fe Àuerroes 1. coli, r 2 .probat, dari quatuor humores inter fe natura, & fpeciedi(lindtos,quod < nunquam voluit admittere Plufquamcommcn-tatonqui putabat,fanguinem elle vnionem triii humorum nempè pituita bilis, & melancholia negabatquedari fanguine pro quarta fublldtia. Q_V /EST. L X V. JLX. COTSISTET ex quatuor humoribus. Ippocrates, Galenus, Arifloteles, Plato, & fere omnes Philofophi fu (linent, rnaffam (anguineam collare ex quatuor humoribus; nihilominus Plufquamcómen-tator, & nonnulli alij hoc negarunt , dicebantque conflare ex tribus nem pe ex pituita, melancholia, & bile, itaut qualibet fan guinis portio nihil aliud fit, quam vnio iflorum trium humorum, negabantquedari (anguinea fubilantiamtanquam quartum lubflantiain. A Similiter ante Hippocratem fuerunt nonnul li philofophi, qui putabant, fanguincam maf-fam conflare ex vno elemento,& ex vno humore. Contra idos difputat Hippocrates {.denatura humana,& Galenus 1, de elementis, illof-que conuincunt hac ratione : fi homo conflaret ex vno humore non doJeret. Omnes ferè antiqui inclinabant in hanc fentehtiam, quod non folum(anguis, fed omnia mixtaconflarentcx vno elemento. Hefiodus dicebat, hoc elcmen-tumeffererram. Thales aquam : Anaximenes aerem, Heraclitus ignem, & Anaximander vaporem. B Quidam alij poft Galenum dixerunt, maf-fam (anguineam e(fe compofitam ex quinque humoribus , nempèex quatuor enumeratis, & ex ferofitate, qua: opinio eft d fcholis explofa: quia reueraferofitas non eft humor, fed eft vehiculum humoris nutrientis : ideo ferofitasab Hippocrate & Galeno folet vocari o^nput rw rpotff ideft vehiculum nutrimenti. Reliquum eft, vtcontra Plufquamcómcnta-torem peripateticum praftantiflimum quidem difputemus, qui fecunda parte artis med. conatur probare,malfatti fanguincam effe humorum trinitatem,ideft aggregatum ex tribus humori- C bus, nempè ex bile,pituita, & melancholia, nc-gatque fanguinem effe quartam fubftantiam. Primum argumentum Plufquamcom. tale eft: fi daretur fanguis, qui elfet quarta fubftan-tiadiflinčla ab illis tribus humonbus,fequere-tur,quod ficuti fanguis dicitur cholcricus.quan do inclinat in bilem : melancholicus quando inclinat in melancholiam , & pituitofus quando inclinat in pituitamific diceretur fanguincus quando mafia fanguinea in nullum ex his tribus humoribus inclinaret : fed fic eli, quod quando mafia fanguineanon inclinat in hostreshumo-res dicitur temperata, & non fanguinea : ergo non dabitur fubftantia fanguinea diftindta ab illis tribus. Secundum argumentum fanguis quamuis depuratus, & defaicatusrefoluiturin tres naturas, ideft in melancholiam, bilem,& pituitam;, ergo nrfcifla fanguinea cx tribus conflabit. Tertium argumentum defumiturdladle: taleque eft: lac nihil aliudeft, quam fanguis ex-adte coftus, vt docet Galenus lib. 1 <5.de vfu par. cap. r 2. fed lac ex Galeno 4-de fimp. med. cap. 17.con(lat ex tribus fubftantijs, nempè cafeali, butyrofa,&aquofa: ergo & mafia fanguinea folum con flabit ex tribus,nempè ex pituita, bi-le,& melancholia. Quartum argumentum : fi daretur (anguis pro quarta fubftantia : ergo ha:c quarta fubftan-tia habcretaliquod excrementum rubrum : ficuti enim bilis habet excrementum filauum_,, melancholiaexcrementuo: nigrum, & pituita_. habet excrementum album : fiefanguis, fi effet quartus humor, haberet excrementum rubrum, quod non datur. Quintum : fi daretur fanguis pro quarta fub- ftan- :fcamtia , daretur etiam medicina euacuans fan-gnincm copia peccantem s fed non datur .* ergo .neque dabitur fanguis diftin&us ab illis tribus humoribus. Sextum : fi per alembicum feparetur fanguis, & in varias naturas refoluatur : dicunt tres tan* tum naturas feparari, & non quatnor, qua’ fune terra, aqua, & ignis : ergo mafia fanguinea erit aggregatum ex tribus,& non ex quatuor. Quod vero mafia fanguinea confiet exqua-tuor humoribus, iamdidutn cfi, omnes ferè Philofophos, & medicos id admittere. Satis igitur erit argumenta in contrarium allata dilue re t quibus (olutis, de hac re non erit amplius dubitandum. \ Ad primum igitur dum dicebant, fi fanguis eftet quarta fubfiantia, fequeretur, quod dum mafia fanguinea in nullum ex tnbus humoribus incliharet, diceretur fanguinea, tamen dicitur temperata,& non fanguinea. Refpondemuscii Gentili negando afliimptum : quia mafia fanguinea tunc vocatur temperata, quandonoru. inclinat in bilem, melancholiam , pituitam , & ipfum fanguinem: an non in Athletis mafia fan-guinea inclinat in fanguinem ? tamen Athleta: funt intemperati : quare non valet confequen-tia, non inclinatili aliquem cx tribus humoribus : ergo eli temperata: quia aliquando inclinat in fanguinem, &non in aliquem ex tribus humoribus, tamen mafia fanguinea potefi effe intemperatiffima. Ad fecundum argumentum , quod fanguis quantumuis dcfgcatus in tres naturas difiribua-eur, nos experimento, & auctoritate paulo infra ofiendemus, in quatuor naturas refolui. Ad tertium de Iabte, quod fcilicet cx Galeno 16. devfupar. cap. 12. lac fit fanguis exatìè coctus,& 4.de fimpl.med.cap.i 7.confictex tribus naturis,nempè ferofa, cafeali, & butyrofa. Re-fpondemus in ferofa hu miditate efle duas naturas , nitrofam fcilicet, qua: efi calida & ficca, & aquofam qua: efi frigida & humida.Hinc conciliantur duo Galeni loca. Alterum efi 4-de fimp. med.cap. 17-vbi dicit,ferum dfe frigidum & hu midurn. Alterumefilib.i 1. defimp.méd.cap. de labte, vbi inquit, ferum efle nitrofuni,nempe calidum & ficcuin. Quod vero in fero labiis non folum fit aquo-fitas, fed etiam nitrofitas, fiue pars calida & ficca, patet aučtoritate Galeni & experientia: Galenus enim j.aphor.^. inquit,ferum lačtisab-fiergcre,& in pueris exulcerationes efficere : ergo ferum aliquam habet partem calidam re-fpondentem igni,& bili. Pratereaadefi experientia: quia fi per alembicum vitreum defiille-tur ferum, procer partem aquofam & frigidam fcpararur quoque nitrofitas, qua; e fi pars calida. Quare in lable erunt quatuor natura : prima efi pars cafealis.qua refpondet melancholia: fecfi-da efi pars ferofa feparata d nitrofltate, qua refpondet pituita : tertia efi pars nitrofa, qua re, fpondet bili;&quarta efi butyrum,quod refpó- A det fanguini. Conciliator tamen aliter fentit de butyro dices butyrum rcfpondere bili : quia facile inflammatur, Sed fallitur,quia etiam frigida qua funt ficca , vt ligna arida facile inflam-mantur.Praterea butyrum efi calidum & humi-dum, & non calidum & ficcum ■■ ideo refpondec ‘fanguinij&nonbili. Ad quarti!, quod fidareturfanguis pro quarta fubfiantia daretur excrementum uibrunu.. Refpondcmus excrementum fanguineum excerni per vrinam, fed renes illo nutriri. Quod probatur per ipfam pra&icam, quia quando re-tentrix renum efi diminuta, vel ablata,itautfe-B rum ad renes tranfmiflurn non retineatur quantum opus eli in primo, & fecundo renum ventriculo, tunc ferum egreditur fanguinolentum. Amplius excrementa fanguinea per aluum quoque expurgantur : fgees enim fanorum vergunt aliqua ex parte ad rubrum colorem, color tamc ruber apertus afa alijs excrementis fcilicet nigris melancholicis,& biliofis occultatur. Demum in fgminis fingulis menfibus excrementa rubra pec vterum euacudtur,& in viris per hemorrhoidas. Ad quinti!, quod fi daretur fanguis pro quarta fubfiantia, daretur quoque medicamentum purgans ipfum fanguinem. Primo refpondcmus C ex Galeno in libello de fragmento purgantium medicamentorum cap.4. fuiflbinuentam medicinam purgantem fanguinem, eiufque inuento-remfuifled quodam Prcefide punitum:quia medicina erat adeo pcriculofa, vtnon paucos interimeret . Deinde Conciliator differentia m .refert in Comitatu Patauino fuifle inuentam quadam herbam, qua: fanguinem purgabat. Dem fi omnia medicamenta efficacifiimapoft alios hu mores fanguinem quoque purgarent. Adfextum, quod per alembicum mafia fanguinea folum in tres naturas refoluatur.Refpon demusrefolui in quatuor naturas, nempè in_, D duas euidcntes,& in duas cuolantes. Chimici à fanguinea mafia feparant quatuor dementa-., eaque feorfum oftendunt. Hscdocet Arnaldus de Villa nona, &alij artis fpagiricf profeflores» Ex his colligimus autìoritatc fapiétum, rnafi-fam fanguineam ex quatuor conflare humori-bus,fiditi Iac,& fiditi muflum,de quo Galenus 2.dc facul,nat.vltimo loquens,vult quatuor naturas iu ipfo contineri videlicet fubflantiam vi-nofam,aquofam,aquam vitre, & tartarum : fubfiantia vinofa refpondet fanguini, aquofa pitui-tre,aqua iiitsbili,& tartarum melancholice : fic-que omnia mifia confiant ex quatuorclemcn-E tis: fic quatuor humores refpondent quatuor elementis, quatuor anni temporibus, quatuor statibus,quatuor dici partibus, & quatuor fub-? fiantijs vini,labiis, vt dictum efi. C Anguis natura calidus,&bimulus cfl. CApmJrn npRactaturus de quatuor humoribus incipit tex.7, X àfanguine,tanquamd digniori: fiatimq; eius eius'temperamentum proponit,dicens fua natu ra effe calidum & humidum : Idem docet Galenus 2.de temp. a. Similiter Hippocrates 4. de morbis, lib. de genitura, & 1. de natura huma-, na v*u Jt, fanguinem effe calidum & liumidum : quia fanguis rcfpondet acri, veri, & adolcfcen-tiac : fiditi enim inter elementa aer eft: calidus, & humidus, & inter anni tempora ver, & inter xtates adolefcentia elt calida & humi-da, fic fanguis inter humores eft calidus humidus. : Notandum,per fanguinem Auicennam non intclligere fanguineam maffam conflatam ex quatuor humoribus : fed per fanguinem intel-ligere fubftantiam fanguineam feparatam d bile , pituita, & melancholia : quod vero folum intclligat de fanguinea fubftantia , patet : quia deinde de tribus humoribus ideft de pituita,bile,& melancholiam fequentibus textibus fermonem habet. Praterea notandum eft, Auicennam per fanguinem intclligere fanguinem exifientem in_. vafis maioribus, & non in venis capillaribus, quia fanguis in venis capillaribus incipit fieri fecunda humiditas, qua: naturam membri fa-pere incipit: fic fanguis in capillaribus cerebri eli frigidus & humidus, in capillaribus pulmonis calidus & ficcus, in capillaribus hepatis calidus & humidus,& fic de alijs partibus. Q_V JE S T. L X V I. svji sit calidus & humidus. Mncs medici tenent, fanguinem efle calidum & humidunu. Idem confirmat Auicennas in tex. Galenus 2. de temp. multis alijs in locis. Similiter Hippocrates de natura humana, & Auerroes tellantur, fanguinem effe calidum & humidum. Sed quomodo fic calidus & humidus non omnes conucniunt. Praterea non defunc autìoritates, & rationes oftendentes fanguinem effe frigidum, Se non ca fidum : Hippocrates enim lib. de corde, Se lib. de diaeta inquit, fanguinem fecundum propriam fubftantiam efle frigidum, ex accidenti vero calidum : lib. vero de principijs aiteffo frigidum : reddit rationem, quia extra corpus cogitur ,& cx frigore tenui quadam membrana obducitur. Àriftoteles 2. de partibus animalium 2. Se 3. vult fanguinem ex feeffe frigidum : incalefcere vero d corde. Galenuslib.de fotus formatione ait, fanguinem calore cordis calefieri, r. de fanitate tuenda cap. 2. vult, fanguinem habcl e plus aqua:, Se terra, quam aeris, & ignis. Infuper dux funt rationes oftendentes fan- A guinem non effe calida: & hnmidx temperatura : quarum prima eft : fi fanguis eflet calida: 5^ humidx temperatura effet deterioris condicionis,quam fin talij humores : quia calida & humida temperatura eft obnoxia putredini & corruptioni , vt animaduercit Galenus in arte medicinali,& Ariftor. «.meteor. Secunda ratio hxc eft : fanguis videtur frigidus, quia conftat cx pituita, qux eft frigida, & cx melancholia qua: limili ter eft frigida, & ex bile, qux fola in fanguinc calida eft : ergo potius erit frigidus,quam calidus. Ad audoritates refpondcmus , fanguinem B dici poffe calidiffimum, calidum & humidum, parum recedentem d temperato, temperatum, & frigidum. Sanguis poteft dici calidiflimus conftderando fanguinem ci;m_. fpiritibus ÒG cum bile : fic Galenus confi-derando fanguinem 1. de temper. 9. & Auicennas cap. de ferie calidorum,atque Hippocrates /ib. 1. de morbis dixerunt fanguinem efle calidiffimum. Sanguis quoque elici poteft calidus & humidus , & parum recedens d temperato, non confideratis fpiritibus cordis, atque fecundum hanc conftdcrationem Galenus lib. de forus formatione non dixit, C effe calidum & humidutn, fed parum recedentem d temperato : habet enim hxc verba_,. J ii fit a eft pinguini tepida qtuedam calidi tas, que eft in venis abfque cordis calore rcfpeffu cutis. Dicitur temperatus d Galeno 1. de natura humana 39. refpe&u aliorum humorum : quia fanguis eft calidior pituita, & melancholia, & eft frigidior bile : ergo rcfpeflu humorum eft in medio, leu temperatus: dicitur frigidus ab Hippocrate & Ariftotele locis citatis confideranno eius fibrofam fubftantiam, que fibrofitas eft in ferie frigidorum : diciturquo-'que frigidus in corpore mortuo , vel poft-) quam eli è venis euacnatus : quia cogitur, eftquc fine fpiritu, & amplius non feruatnaturam fanguinis : quia fanguis euacuacus, vel (unguis in mortuo aquiuocè fanguis dicitur. Dum vero Anitoteks 3.de partibus animalium 4. vocat fanguinem exifientem in ventricu Jo dextro cordis calidiffimum , in medio temperatum , & in finiftro frigidum, reftè dicebat: quia confiderabat fanguinem refpetìu fui generis, & non refpcčtu cutis: quia in finiftro ventriculo aer fanguini permifeetur, ideo frigidior eft, quam fanguis, qui eft in dextro ventriculo, cui aer adhuc non eft permiftus : in medio ventri-culo cordis (qui rcucra d medicis non conceditur , neque arotomaci illum vnquam in-uenerunt ) elt temperatus : in dextro eft ca-lidiffimus : quia eft fyncerus, & ab aere non refrigeratus. Ad primam rationem , dum dicebatur, temperamentum calidum & humidum effe obnoxium putrediniirefpondemus ex Galeno in arte med. temperamentum calidum & humidum valde recedens d temperato elle obnoxium pu- S tre- tredici i: fed calidum, & humidum valde pro- A caufam mali odoris in cruditatem : Galenus xunum temperato, ficuci eft lànguis, die là- vero 5. fimplicium 13.&8. methodi 7. inpu-luberrimum , & prxcipuè, dum caliditag in_, tredtnem & corruptelam. Sed nullum eftdif- fanguine prxdominatur humiditaci : putredo enim in fanguine excitatur,dum humiditas cali dicati prxdominatur: & non viceuerfa ; hinc Ariftoteles 4. meteor. vult, corpora tunc effc_i obnoxia putredini, quando palfiux qualitates prxdominanturadiuis. Ad fecundam rationem refpondemus, fan-guinem non elle frigidum, licet fit compofitus ex pituita & melancholia, qux frigida elt : fan-guis enim fua copia, & qualitate ceteros fupe-tathumores. Nec valet dum dicunt nonnulli : g fanguis eft calidus ratione fpiritus : ergo per fe eft frigidus : quia eft frigidus habita relatione ad cor, & ad fpiritus : elt tamen calidus refpe-fìu cutis volx manus. Dum Auicennasinhac prima fen agit de partium temperatura dicens fanguinem clfc calidum , facit comparationem inter fanguinem , & cutem : dum ve’rò Ari-Aotcles dicebat fanguinem elle frigidum .comparabat fanguinem cum corde & fpiritu : hoc-que modo (anguis erit frigidus : quare fanguis , & calidus dici poteft refpedu cutis, & fiigidusrefpedu cordis, & refpedu fpiritus vitalis. 1 T>h 4 /^Viusdu&reperiuntur [pectes videlicet natu~ cap.\. Yatis ,& non naturalis. "Naturalis fanguis Pw 1 rubri coloris eft : cuiuslibet mali odoris expers t t,xt' ac dulcit. '1'vruidicin hoc loco fanguinem in naturale, & non naturalem. Traditqi tres conditiones languidis naturalis. Prima elt ; quod fitru-bricoloris. Hincinpraxi, dum in xgrotanti-bus fecatur vena, obferuatur hoc prxeeptum, quod euacuatio fanguinis fit fuppnmcnda, nifi copia peccet dum incipit apparere fanguis rubri, & floridi coloris. Quxritur hic,an virium robur conflflat in_. fanguinis copia : Galenus lib. de plenit, cap. 4. deteltatur hanc opinionem, qux erat Hrafiltra-ti : quia aliquando inuenitur virium robur cum fanguinis paucitate, quod hac ratione, & experientia probatur : fi in multitudine fanguinis itaret robur, fequeretur, quod quanto maior dfet fanguinis copia, tanto maius e flet robur, fed contra eli : quia vbi fanguine maximè abundamus. nutritio , & concodio peior fit : ergo robur non pruuemet a fanguinis abundantia-» : ratio elt quia pro robore requiritur mediocritas in quantitate, & qualitate : in quantitate, vt fanguis tantus fit, quantus pro mitrinone fuf-fici at : in qualitate , vt fanguis neque fit nimius cralfus, neque nimius aquofus, fed floridi, & rubri coloris, fiditi docet Auicennas in textu. Secunda conditio boni fanguinis elt, vrnon firmali odoris. Refert Anfloteks 13. probi.4. fidium : quia Ariftoteles confiderat caufam-. magis remotam : Galenus vero magis proximam . Sed renerà fgtor non femper indicat putredinem : nec res putrida femper fetet •' quod %or non femper indicet putredinem , patet experientia : non ne alTa %ida,oppoponacum, vul-uaria herba, & alia plura maxime fetent ? attamen non folumiftafunt putrida, fed putredini maxime relifientia. Neque putrida femper fetent : non ne mufeus eft fanguis putrefadus ga-zelx? & laudanum excrementum fetidum caprarum ? Prxterea plura alia putrida inueniuntur, qux bonum redolent odorem : quare non poteft defendi Fernelius , qui fecundo de abditis rerum caufis tenet, putredinem femper haberem fgtorem coniundtum : oftenfum paulo lupra eft , nec omnia putrida eflè cum fetore : nec omnia fetida elle cum putredine : hinc fetida non dicuntur putrida , fed putida:alla fetida, & herba vuluariafunt putida, & non putrida . Procrea fanguis illorum qui febre maligna, peftilenti funt infedi elt eiufdcm odoris cum fanguine corporis bene conftituci, quod. cognofcitur,dum occafionecurandi vulnera-» hominis alioqui fani fanguis extrahitur. Similiter dum fecatur corpus laqueo fufpcnfum_., & corpus putrida febre eadem dieextindumr ambo videntur elle eiufdcm odoris : quare fg-tor , & malus odor non femper d putredine^ oriutur, vt putabat Fernelius. Qug vero fit cau« fa adequata fftoris in propria qugltione dicemus. Interim fatiscit, vt colligamus, fangui- • nem bonum, & naturalem effe boni odoris, & » non fetidum. Tertia conditio fanguinis naturalis eft, vt fit dulcis manifcftf , fed non intenfj .dulcedinis: quia dulcedo intenfa velutiilla qug fimilis eft liquiritif, qu£ aliquando in ore obleruatur, ita d naturali fanguine recedit, vt patientes ob hanc dulcedinem d putredine orcam non nutriantur, labanturque in atrophiam , & paulo poft c vinis decedant. Caufa vero, cur fanguis naturalis dulcis eft, & naturgnoftrg adeoamicus, colligiturcx Galeno 4. limp.cap. xo. vbiloquens de dulcedine, inquit,dulcedinem ex fubftanti? familia-; ritate prouenire : nempèex continuò, vfu fiditi de fanguine naturali quo ab ortunaturx vfi fuimus , dici poteft: hinc dum afluefeimus rebus amaris poli diutinum vfum amara nobis dulcia apparent : fiditi quibus ceruififL., & vinum ablinthices apparent dulcia,& fua-uia_,. Notandu,quoddulcedo naturalis fic per concoctionem, itant valeat,dulcedo eft naturalis & liiauis: ergo prxceflitconcotìio: nò tamen vajet vice- viceìi&rfu,pr£ccfllt cocoàio, ergo humor eft dui cis : quia per vlteriorem concoctionem refulta-re potei! amarum: lìquide du vltcrior concofìio fitd calore inferioris gradus non refultat amanì, feddulce; lìcuti dum exfanguinedulci & bene concodopcr vlteriorem concočtionem fìt lac: gradus enim caloris mammillarum eli inferioris condicionis, quam calor iecoris : ideo lac dum puerefeit non amarum, fed acidum redditur : quia frigida dum putrefeunt facile ace-fcunc. Notandum quod tribus modis fanguis fieri potell dulcis : primo fit dulcis dulcedine infipi-da,quod fit quando fanguis maxime abundat pi tuitaaquofa infipida, qua: fi mifceaturfanguini diminuit manifelìam dulcedinem. Secunda dulcedo non eli infipida, fed manifella no inté-fa taméjde qua Galenus 4-de fimp.med. cap. 16. loquens.ait in fanguine, & aliquando in pituita hanc manifelìam dulcedinem inueniri. Hinc Auicennas lib.3. fen 13. tract.?.cap.8.inquitin pituita inueniri dulcedinem manifelìam .quia chylus antequam vertatur in fanguinem fit dulcis, intclligcndodedulcedinemanifella, qua: tamen in chylo incipit apparere. Parimodo Galenus lib. de atra bile 2. alferit, fanguinem ex fe dulcem elle : pituitam vero aliquando fieri dulcem per participationem ichorisfanguinei, qui pituita: permifeetur : qua: dodrina defumpta eli à Galeno 2.de facul.nat. Dulcedo vero naufeabunda & valdeintenfa ex Auiccnna lib 4. fen 1. tratì.2.cap.47.aliquan dofitdputredine phlegmatis. Nec Auicennx obijei potell du dicit, quod pituita d putredine fiatfalfa, & non dulcis : quia prò Auicennare-fpondemus, pituitam acidam, vel ponticam fua frigiditate adeo obtundere intenfum calorem, vt d putredine,vel ab alia caufa valde calcfacien te fiat dulcis, & non falfa : omnia enim dulcia d calore moderato dependent. Neque mirandum eli, frigidiorem pituitam fieri dulcem ab intenfocalore : quia Galenus4.dcfimp.med. cap. 11.confirmat experimentis, quod omnia acerba, qua: natura frigida funt vt poma, pyra immatura, & alia id genus ignitis carbonibus inieda, antequam comburantur, enadanc dulcia : combulla vero amarefeant : acerbus fa-poradcodillat ab amaro, & falfo, vt d calore igneo priusrefnltetdulcedo, quam ipfaamarities : natura enim non tranfit ab extremo ad extremum, nifi per medium. Quo pado vero dignofeantur caufa- dulcedinis manifellg.dicimus.fi in ore perfentiatur dulcedo moderata fine vllo lymptomate, nullaque exillente polyamiia,illam dulcedinem indicare mixturam ex humore aliunde veniente, ficuti dum pituita fit dulcis ob ichorera sàguineum illi admixtum. Si vero corpus abundet fanguine, & jn ore continua dulcedo fentiatur, id d copia (anguinis proueniet : dum enim 'fanguis effundit ichorem dulcem non intenfum non peccat qualitate, fed quantitate: quia dum qualitate / A peccat, illicò amittit eius naturalem dulcedine : ideo Galenus 2. de facul, nat. 8 vult, dulcedine (anguinis ob calorem exuperantem in amarum fuccum conuerti, ob nimium frigus in acidum. Si vero liat illa intetifa dulcedo d putredine pituita:, veld putredine ichorisfanguinei, fpiritus olei calcanthini illam amouet, rum quia refrigerat : tum quia valde exficcat. Quo paeto vero h.tc intenfa dulcedo ichoris fanguineijvel phlegmatis fodat: variar funt Tentenna: . Quidam dicunt fodere: quia oppilant: Galenus vero 5. fimplicium 26. inquit, dulcia rarefacere, & abllergcre. Similiter Auicennas, B vbiagit de fyrupoacetofoinquit, quod non eli denaturare! dulcis oppilare, fedabltergero. Aliqui refpondent, quod dulcia moderata oppilant : immoderata vero vt faccharum,3e mcl abllergunt. Auicennas lib. i.fen j.dotìrina2.cap.7.de_it medio tollit difficultatem propofitam,quai erat quomodo dulcia oppilent,& abllergant, dicendo, omnia dulcia oppilare,quia rapiuntur i natura ante codionem : quare quamuisabllergat, cótingit, tamé vt hgc dulcia per accides inflent, & oppilent. Verilfima quidem eli ha:c Auicéng fententia de dulcedine naturali, vt dc meile, Se C faccharo, non tamen vera eli de dulcedine inten fa, & non naturali prodeunte d putredine: quia ha:c certe d natura non rapitur, fed potius pro-.pelIitur:imocll in caufa,quod attradrices facul tatesuon attrahant illud alimentum, cui dulcedo admifeetur, quo non attračlo patientes incidant in atrophiam . Prima dubir. d nonnullis reprehenditur Auicennas , quod loquens de fanguine nihil dixerit de terti js qualitatibus, qua: confilliintin virtute detergendi, laxandi, vel emolliendi, qiurcon-ueniunt fanguini in quo eli bilis, quajpollidec vim detergendi, pituita laxandi, St emolliendi D Sc melancholia ailringendi. Refpondetur, Auicennam in hoc loco verba fecifle de fanguine feparatod bile,pituita,St me lancholia : ideo paulo infra aget de his tribus humoribus. Secunda dubit. Auicennas videtur diminutus, quia omilit praecipuam fanguinis conditionem, qux efc, quod eftufus concrefcat : hinc Hippocrates lib. denatura pueri 12. & alibi loquens de menllruis purgationibus habet ha:c verba, fi fana mulier eli, ab ea fanguinem pro-cederetanquam d vidima, & {latina congelari: eandem fententiam propofuitin lib. dc morbis E mulierum. Refpondetur, quod fanguinis concretio non folum conueniat fanguini naturali, fed etiam fanguini preeter naturam : Galenus enim fgpè dillinguit atram bilem ab atro fanguine : quia hiceffufus concrelcit : atra vero bilis noncon-crefcit: ideo Auicennas in hoc tex. tetigit lo-lum illas conditiones , qux fanguini naturali conueniunt. S 2 'H°n D.jc.4 VT Onnattira!isverò[antduadiuì[iones:alìus.n. cap 1. lN d proba temperat ura euartat, non ob aliquod ftx 8 alienum ftbt admixtum, fed oh vitiofam fut tpfius temperaturam , vt fi [ngidior luflo, vel calidior redditus fuerit : alius vero, licet in fua téperie vitio caveat, tarnert ratione prauilucet ci adrnifti peccat. T N rex.fuperiori Auicennasdinifitfanguinem X in naturalem,& non naturalem : tradiditque tres conditiones (anguinis naturalis : quarunu, prima eft, vt (it rubri coloris, fecunda vt fit mali odoris e* pers, tertia vt fit dulcis. luhoctex. g vero incipit agere de fanguine non naturali. Diuiditur tex. in duas particulas. In prima proponitduas diuifiones fangtiinis non naturalis. In fecunda incipit declarare primam diui-fioneni, dicendo, fanguinem fieri non naturalem , vel ob malam aliquam temperaturam frigidam, calidam,humidam,vel ficcam : vel fieri noimaturalem , quia fanguini qui fua natura elf falubris& naturalispermifeeaturaliquispra uus humor, vt bilis, vei humor aquofus,vel melancholia , vel pituita à fua naturali conditione recedens, vel omnes fiumi, vel aliquis ex his. Prima dubit. dicit Auicennas in tex. fimgui- <3 nem fieri nonnaturalem vel perfevidelicetob aliquam intemperiem,vel per aliud, iddi,quia aliquis praups humor mifceatur fanguini : h£C dindio eft infufficiens : quia fanguis non folum perfe Ireditur ob intemperiem, lèd etiam per fe laeditur quando copia peccat,de qua copia nihil dicit Auicennas : ergo eft diminutus. Rcfpondetur, Amcennam non effe diminutum : quia dum fanguis copia peccat,ftacim fub oritur aliqua intemperies : quia dum copia pec cat .* vel peccat, quiafuffocatcalorem, & fic refrigerat, vel quia impedit perfpirationem t vn-de ftnfim calor piserer naturam introducitur: d iicquein (anguine copia peccante cÓcdiuè eft inte mpél ics : dicimus effi Ctiuè : quia intemperies , & ahj morbi formai iter & lubiedfiuè vita carentibus non conueniunt, at fic eft quod (anguis vitacarc-t, ergo fanguini formaliternon_. coinitnir intemperies • Secunda dubit. fanguis poreft effe nonnatu-ralisabfquenuftione vitiofi humoris,veluti dii peccat fubftarttia, vel motu, vel quietcidicimus quiete,quia aliquando in venis adeo quiefeit, vt neq; per vtermn, vel per hgmorrhoidas euacue-tur, kd magno cum detrimento fupprimitur. Refpondetur quod peccatum (anguinis in_» £ fubftantia eft per putredinem, qtxr non eft fine intemperie, firniliter, dum peccat motu, vel quiete,fiacim d bona temperatura euariat, itaut Auicennas rubil omiferit. Secunda dubit. fanguis,quo nutrimur, & qui eft in venis fanorum hominum, eli mi rus ex quatuor humoribus videlicet ex bile,melancholia,& pituita : fed ficeft.quod bilis, pituita,^ melancholia fune humores praui, & bona; tem- peratura contrari; : ergo non dabifur fifhguis naturalis, fed fanguini ièmper erit aliquid alienum admixtum. Refpondetur,quod non femper bilis,pituita, & melancholia funt praui lucci, fed folum dum copia, vel qualitate peccant. Catenina quo patto in fanguine fit bilis, pituita, & melancholia m propria quaftioneconfiderabimus : arbitra-murenim in fanguine non dari iianc monftruo-fam iuxtapofitioné,quodfcilicetaótu in venaca ua contineatur bilis alimctalis, & ahj humores. Notandum tamen eft, quod fanguis reddi poflit perfe intemperatus, vel i caulis calefacientibus, vei refrigerantibus, vt admonet Auicennas in tex.Caula vero calefacientes qua pof-funt ipfum calefacere à Gale, lib.de cau fis morborum cap. 2. reducuntur ad quinque capita nempè ad vicinitatem corporis calidi, adalimé tum calidum , ad motum , ad prohibitam perfpirationem & ad putredinem. Cau fac vero retri gerantes qua: poliunt ipfurn refrigerare'a Galeno cap. $. eiufdtm reducuntur ad fex capita, nempè ad vicinitatem qualitatis frigida:, ad alimentum frigidum , ad nimium motum, qui re-ioluat partes calidas, ad nimiam quietem, velu-tidutndefides , tk ociofi agunt vitam fedenta-nam, vnde calor pr§ nimia quiete fu fioca tur : quinto ad nimiam conftipationem : poliremo ad nimiam rarefaftionem. Prxtcrea Auicennas in tex. non facit mentionem decaulìsexfìccantibus, & humetìantibus perfe, vel per accidens, propter quas (anguis poteft reddi intéperatus: quia ilis ex necellìta-te infequutur caufas calcfaciétes & refrigerares. *Altus vero. In hac parte tex. dicit,quod fanguis poflìt effe non naturalis non ob aliquam malam intemperiem, fed ob pranimi fuccu fanguini admixtum, ficuti (i bilisflauuevcrementi-tia permifeeatur fanguini, ex rubro fitflauus, & ex dulci fit amarus. Si melancholia excrementi-tia fanguini permifeeatur, ex rubro fit niger, & ex dulci fit politicus, fine acerbus : fipituitaer permifeeatur fiet albidior, fi vero ferofahumidi tascopiofior inito fanguini naturali permifeea-tur ex dulci fiet lalfus. /~\Vod adhuc duobus accidit moiiv.nam vel hic vitiofus fuccusfons aduenit /anguine inficies, & corrumpens,vel 1« ipfometgenitus editi't exempli gratia aliqua [anguinis portio computruerit, cuius pars tenuis in biUmfiiuancycraJia vero in afam verj• fit : & vtraque vel [altem altera m eo rehClafuerit : quare vbi malus qui[piam humor ei admifcetur tot modis d propria temperie degenerat, quotfpccics [uerint humorum ,qm tpfum infiimnt, pituita [ ilice t, bilis flauti vel atra,vel aquofltatiS. Itaque,tir varijs t tiam ab illis efficitur modis,eoh' rts vatios[ifcipiens, odorem Juportmque propnil mutans : quippe qkandoque 1 [[icitur crufius, turbi-dus, aut tenuis aut niger, multa tnfi. Ilus nigredine, aut albus pariter amarus ,aut [affusa auidus. Iu a-cap. 1 .tex. 9- N hoc tex. confidcratduos modos, quibus A fanguis per admixtionem prani lucci vitietur . Primus eft, dum humores i fanguine fepa-ratiadueniunt fanguini, & ilii permifcentur : hsc miftio fit ex humore foris adueniente & fg-piflimè accidit, quod bilis, vel pituita, vel melancholia tranfmittatur in venas, & fanguini permifceatur, vnde fanguis alioqui bona temperatura infignitus inficiatur, vel corrumpatur. Secundus modus, quo fanguis per admiftio-nem praui fucci vitiatur, eft : dum aliqua portio fanguinis putrefcit, cuius fanguinis tenuior pars conuerticur in bilem, & craffior in melancholiam : quam do&rinam Auicennas defum- B pfità Galeno 2.de crifibuscap.12. & 2.dediff. feb.p.bilis igitur, vel melancholia, vel vterque Iuimor in ipfo fanguine genitus fanguini non putrido permifeetur: qua; mixtio vocatur intus fafta : quia bilis aliunde non venit, fed genita_. eft in ipfo fanguine . De his duabus miftioni-bus fusè, & diftindè egimus lib. 7. methodi vitandorum errorum, quem ante viginti annos in lucem mifimus. Ex didis duo notatu digna colligit Auicennas. Primum quod tot modis fanguis reddi poflit intemperatus, quot funt fpecies humour inficientium ipfum fanguinem. Secundum ; ob C has humorum nonnaturalium mifturas fanguinem mutari in colore, odore, & fapore : in co* lore : quia ficuti fanguis naturalis eft rubri coloris, fic prauisfuccis permixtus efficitur crafliis turbidus, valde tenuis, valde niger, & albidior iullo. Sicuti naturalis fanguis dulcis eft : fic hic prauis fuccis permiftus amarus fit fi bilis fanguini permifceatur: falfus fi pituita falfa,& accidusfi melancholia, velaccida pituita fanguini aducniat : hic eft fenfus tex. Auicennas in humorum mifturis declarandis eft valde diligens, & meritò : quia dum sgri la-buotur in aegritudinem, nunquam fere ab vnico D humore peccante vexantur: Galenus enim 2. de differentijs feb.j.ait: humores non poflè eodem modo manere,ficuti erant prius: quia in perpetua funt alteratione, & femper inuicem mifcen-tur. Hinc medicorum plurimi hallucinantur, dum in morbi principio ftatuunt exempli cau-fam humorem peccantem effe bilem flauam_., credentes eandem bilis fpeciem conferuari in augumento, &ftatu, perinde ac illa biliseflet impermutabilis : nihilominus per varios inful-tus humores peccantes in varias degenerant for mas : nam hodie bilis eft flaua.die vero fequen-ti erit conuerfa in a:ruginofam, vnde mutantur E indicationes,remedia, & prognostica. Hinc quoque valde hallucinantur, qui inferunt, eft febris intermittens : ergo vacat periculo : quali quod intermittentes fieri non poflint continua:, & maligng, & quod humores fint intranfmu-tabiles, & quales fuerint d principio. QJV m S T. L X V I I. ^2^ I?C OMT^l TFTI^ETIDIT^F. fanguinis pars tenuior in bilem, & craffior in melancholiam conuertantur. Vicennas in tex. fuperiori declarans quomodo fiat mixtio in ipfo fanguine ab humore genito in ipfamet mafia fanguinea, & non ab humore aliunde veniente, dat exemplum de putre dine fanguinis dicendo, quod fanguis dum_. putrefcit, aliqua eius pars tenuior conuertatur in bilem, & craflior in melancholiam,vnde oritur mixtio ex fanguine, bile, vel melancholia, quam mixturam dicunt,fatìam effe ab humoribus genitis in ipfo fanguine, & non ab humoribus aliunde venientibus. SimiliterGalenus a. de crifib. 1 *.& 2. de diff. feb. 9. vult, putrefeentis fanguinis partem tenuiorem in bilem, & crafliorem in melancholiam conuerti, deinde bilem illam, vel melancholiam putrcfccre,elficerequc febres tertianas, vel quartanas . Ex his Auicenna:, & Galeni locis plurimi parum verfati in arte medica arbitrantur, in omni fanguinis putredine partem tenuiorem in bilem & crafliorem in melancholiam conuerti, quod de omni putredine minime verum eft : quia fan guis poteft putrefeere aliquando fubpropria_. & aliquando fub aliena forma : dum enim pars tenuior fanguinis vertitur in bilem putridam, tunc dicimus fanguinem putrefeere fub aliena forma. Sanguis fub propria forma duobus modis pu trefccre poteft : primo modo quando fanguis conucrtiturinpus : quo cafucertè pars eius tenuis non conuertitur in bilem, nec craflà in me-lancholiam.-fecundo modo fanguis putrefcitfub propria forma , quando putrefcit in vterovel in oflium contufione vel fractione : dum putrefcit in vtero Galenus primo in fextum epid.2. dicit fieri pofie febrem continentem ex putredine fanguinis ibi contenti. Similiter Hippocrates 1. de fraduris tex. 27. ait fieri febrem continentem fiue finochum in fraduris, quando vena: rumpuntur, & fanguis putrefcit : certè illa putredo fanguinis quae excitatur in vtero,& in oflium fracturis non fit,quia pars tenuis in bilem , & crafla in melancholiam fit conuerfa : quia nec periodus de tertia in tertiam, nec de quarta in quartam diem ob-feruatur : quia tunc conuertitur fanguis in materiam puri fimilem. Quod vero fanguis dum putrefcit , poflit quoque conuerti in materiam fimilem puri, & non in bilem, fcu pituitam, vel melancholiam, nos docet Galenus r. de diff. feb.7. c>.methodÌ4.5.& 6.Sc lib. 11 .me- i thodi cap.?. ; Prxterea confirmatur per ipfam praticarti-» medicin*» quod fanguis fub propria forma fx-pè putrefeat : quia datur duplex febris fapgui-nea,qu^ vocatur fynochos :alia eft fynochos co-tinua, & alia periodica : periodica eft, quando fanguis fub aliena forma putrefeit : continua-, verò fynoclios fit dum fanguis putrefeit fub propria forma, in qua putredine non fit conuerfio partis tenuioris in bilem, & craflioris in melancholia: fed eft febris continua continens vni formis finevllaperiodo, & fine vllaconuerfione in bilem ve! alios humores. Ex hactheorica fanguinis, varia colliguntur pertinentia ad praticarti : quia fi eft periodica in qua obfcura obferuetur alteratio de quarto in quartum neger erit valde mgftus & timidus, febri fq; erit curatu difficilis:remedia vero erut sa-guinis euacuatio perhnemorrhoidas, & per fini-iirum cubitum , & medicamenta humorem-, melancholicum euacuantia : fi vero obferuabi-tur alteratio de tertio in tertium, & vrinx appareant rubrae, febris erit breuis, fanguis è dextro brachio, & medicaméta bilem euacuantia con-uenient: itidem diuretica,fudorifica, & alia alterantia, que tenues, & biliofos humores rc-fpiciunt, erunt opportuna. Si velò fanguis putrefeat fub propria forma, &nullaomnino periodus obferuetur, morbus erit admodum pcriculofus, nifi iJIico fiat miilio fanguinis,viribus permittentibus,vfqucadlj-pothymiam,vt docet Galenus ex Hipp. i .apho-rif. 13. conuenictque potio frigida:omifiis medicamentis purgantibus : quia non dacur medicamentum purgatorium fanguinis. »if.4 T)l tuita alk naturalis, alia non naturalis efl. ttp.i. 1 'Haturalis efl dulcis prompta in fanguinem^ texto aliquo temporis fpacio conuerti ,vt qux fit fanguis non plene cottus : nec multa polleat frigiditate :imo ad corpus relata exigux cfl frigiditatis. t^t fiad J fanguinem, aut bilem referatur, frigida quidenu erit. T) Oft fanguinem ftatim agit de pituita, quia JL pituita eft femifanguis : pituita conuerti poteft in fanguinem , bilis vero & melancholia nullo modo. Pituita dicitur quoque phlegma: pituita eft nomen latinum, dicitur pituita , quali vitam petens : vitam enim petit dum conuertitur in fanguinem quieft vitg thefaurus: phlegmaeft nomen grxeum, deducitur «m rou ftopfuumr, quod fignificat intumefeere : quia pituita: proprium eft reddere partes tumidas: ficuti obferuaturin his, qui patiuntur Anafar-cam, vel xdema, qux excrefcentix d pituita-, fiunt. Prodicus, fvt refert Galenus 2. de facul. rat.vkimo)diccbat phlegma dici quali faina?, nempe mucum frigidum : fed de nomine fatis. Hictix.diuiditurin duas particulas: in prima diuidit pituitam in naturalem, & non naturalem ; idque meritò facit : fcntcntia enim eft Ariftotelis i.cgli I10.&Galen12.dedifferenti)» pulfuumj. quod multiplex prius fit diuiden-dum, quam definiendum. In fecunda particula proponit tres proprietates pituita: naturalis ,& alias tres in fequenci tex. Sed mirantur nonnulli, cur Auicennas nihil dixerit de temperatura pituita:,ficuti dixiede Tanguine, quod fit calidus Sc humidus : debebat quoque in tex. ante alias proprietates proponere pituita: temperaturam, qua: eft frigida & hu-mida. Nos defendimus Auiccnnam,quod omi-feric temperaturam pituita: tamquam remno-tilfimam : quia ex Hipp. i. de natura humana 32. & ex Auicenna in cap.de temperaturis in particulari eft notiffimum, quod pituita fit fri-gida& humidai Prima pituita: proprietas cft,vt fit dulcis. Secunda vc aliquo temporis fpatio in fanguinem conuerti podit : imo fit fanguis non piene co-tìus.Tertia,vt pituita reipetu noftri corporis fic exigua: frigiditatis : rcfpetu vero bilis, & fanguinis fit multa: frigiditatis. Quarta quod ca-reat receptaculo. Quinta, quod omnia membra deficiente fanguine,pituita nutriantur. Sexta,vC mifceatur fanguini pronutritione membrorum pituitoforum. De his tribus poftrcmisproprietatibus aget in fcquenti tex. Quo ad primam proprietatem, quod fcilicet pituita fit dulcis : fciendum tres elfe differentias * pituita: dulcis: alia eft pituita dulcis manifeftx dulcedinis,fed non intcnlg.qug fitfvt docet Aui-cénas paulo infrajper fanguinis mixtionem: fed tcx.cft mendofus : quia loco fanguinis debemus legereichorem fanguinis: quia Auicennas loquitur de pituita dulci, qug eft in Ialina : fed fic eft quod faliux non fanguis, fedichor fanguinis mifcetur: quia Ialina dulcis nunqua eft fanguino lenta. Hgc pituita ob fanguineum ichorem fata dulcis ex Galeno lib. de conftitutione artis, Sc 1 alibireducibiliscftadoptimum, Sc naturalem flatum. Aliaeft pituita duleisintenfxdulcedi-nis, qui fa por dulcis fit per mixtionem ichoris fanguinis putridi,vel phlegmatis, vt docet Auicennas paulo infra. H*c dulcedo aliquando ob-feruaturin faliuaadeointenfa vt aflimiletur li-quiriti* , qux adeo perturbat, vt patientes non .nutriantur , indeque in atrophiam labantur: hxcq.ue pituita ad benignum amplius non reducitur. De pituita vero manifeftg dulcedinis, fed non intenfx loquitur Galenus 2 ■ de differen-tijsfeb. cap.5. vbi habet hanc fententiam : eft &alia pituit* fpecies, quam pleriqueexpuunt : cum fereatu, quxpituita habet fenfibilem dulcedinem. Similiter Galenus 1.de natura humana com.3 i.vbi enumerat quatuor fpecies pituita:, ponit dulcem manifeftx dulcedinis, & dulcem infipidam, dicens quatuor effe fpecies pi-tuirx nempè falfam,dulcem, acidam, & infipidam : hxc pituita dulcis infipida eft naturalis, eftque ficuti aqua fontana:, qux dulcedo d Galeno 4-de fimp.med. cap.4. vocatur £jr»oy.i. expers omnis qualitatis manifeftx : de hac pituita dui- ta dulci intellexit Auicennas in hoc loco , vt oprimè interpretatur Gentilis. Quod vero pituita naturalis iit dulcis infipi-da,patet ex Galeno 2.de facul, nat. circa finem, vbi habet hanc fententiam : pituitam naturile animanti familiarem efle dulcem. Quod vero pituita naturalis fit dulcis infipida, patet ex Galeno lib. de atra bile, vbi habet. Pituitam naturalem efle qualitatis expertem, perinde ac aqua (addit ) qua: fi d naturali qualitate diuertat, vel fit falfa, vel acida, & aliquando particeps dulcis. qualitatis.Eccequod de ratione pituita: naturalis efi dulcedo infipida, manifefta vero dulcedo erit talis cum receflii d fiatu naturali. Quo ad fecundam proprietatem, qua: efi, quod pituita aliquo temporis fpatio conuerta-turin ipfum fanguinem. Nonnulli dicunt.con-uerti in fanguinem aliquo temporis fpatio ad differentiam chyli,qui fiatim in fanguinem con uertitur : pituita vero non fiatim. Primo nonu reftèfentiunt: quia Galenus lib. de strabile-* cap.S.docet,pituitam naturalem cum ipfo chylo in ventriculo generari, & fimul cum chylo trahi ab hepate, & in fanguinem conuerti: qua-reita cito conuertiturchylus in fanguinem, vt pituita naturalis. Deinde falluntur,quia chylus nonillicòin fanguinem conuerti potefi : prius enim trahitur d meferaicis : deinde ab hepate, & mox aliquo temporis fpatio & non illico in-j fanguinem conuertitur. Nos dicimus aliquo temporis fpatio conuerti, fiditi, & chylus. Auicennamtamen dixiflfej aliquofpatio ad differentiam phlegmatum non naturalium & crudorum fuccorum : Galenus enim lib. de confi, artis cap. 19 dicit phlegmata non naturalia, vt falfa & acida , non polle-» conuerti in fanguinem, nifi raro, yel,vtfuperius dixit Auicennas ob maximum ieiunium, vel ob prauam,& diuturnam cófuetudinem, ob quam etiam venena in cibum facelfunt. Didum efi ad differentiam crudorum fuccorum : quia cx Galeno 1.de alimentis cap. 3.& 3.deIoc.aff.j. crudus fuccns valde differt d pituitatquia nullus crudus fuccus cóuertiturin fanguiné vt pituita. Dubitatio dCofifO, & abalijs propofita_j : nulla pituita, qua: procedit d capite, potefi in fanguinem conuerti : ergo neque illa, qua: fit in ventriculo : quia illa qua: prouenit a capite pr§-fucrat in malfa fanguinea. Addunt quod qui abundant pituita facile incidunt in cachexiam, & hydropem ; ergo pituita non efi huius conditionis, vt in fanguinem conuertatur. Refpondetur,non valere hanc confequentia : pituita capitis non conuertitur in fanguinem : ergo nulla conuertetur : quia pituita capitis efi e xerementitia : pituita vero qua: conuertitur in fanguinem efi naturalis, & qua: generatur vnd cumchylo, vtprobatumefi. Dumveròadde-bant, quod qui maxime abundant pituita incidant in cachexiam, vel hydropem. Refponde-mus corpora labi in illas aegritudines ob pituitam excrementitiam, & nò ob naturale, deinde potefi concedi,quod qui maxime abundant pi-tuita,labanturin cachexiam : quia & nos addimus,quod qui abundant purifiimo fanguineincidere poffint in febre malignam , in varia apo^ fiemata, in fuffocationes, & in mortes repentinas : quia humores boni, dum copia peccant mutantur in alias naturas, & malas fufeipiunt qualitates. Q3? £ S T. LXVIII. vE'HT'RJCrLVS SIT LOCVS 17Z B quo generetur pituita naturatisi qua m fan- guinem conuertitur. j Ercatus, & ante illum Plurimi alij putarunt, pituitam naturalem , qua: efi illa qua: in fanguinem conuertitur,fieri in hepate, & non in ventriculo, vnumque argumentum habent, quod videtur alijs efficacius : reliqua vero nullam pror-fus nec apparentem efficaciam habent. Argumentu ifloru tale efi : mafia fanguinea pueroru adhuc in vtero matris exiffentium non caret pituita : ergo generabitur in hepate, & non in ventriculo : quia pueri in vtero non trahunt alimentum d ventriculo. Argumentum nullum efi: quiafanguis puerorum adhuc in vtero exiflen-tium efi d matre per vafa vmbilicalia delatus ad venas pueri in matre efi compofitus ex qua- tuor humoribus, ergoexipfa pituita naturali, qua: fada efi in ipfo ventriculo. Thomas de Garbo lib. 1 .tratì.3. *>. ne- gat,in ventriculo femper generari pituitam: dc-claratqiie hanc fuam opinionem his duabus cò-clufionibus. Quarum prima efi,quod in ventriculo valde debili cibus frigidiflimus poffit totus conuerti in pituitam . Secunda concili fio,quod in ventriculo robuftifiimo cibus calidus & optimus nuJlo modo poffit conuerti in pituitam,inde colligit, non femperefle verum, quod pituirg generatio prgcedat fanguis generationem ,' &. lcrnperin ventriculo fiat. Qucedug conclufiones propofitgd Thoma de Garbo licet prima facie videantur verre, tamen vtraque efi falfa. Quo ad primam dum dicebat , in ventriculo debilifiimo cibum frigidiffi-mfi totu conuerti pofle in pituitam. Refponde-mus illam pituitam non efle naturalem, de qua loquimur : fed efle mucum pituitofum, quem Prodicus vocabat /?Ae'»w,& hic mucus, fiue hoc phlegma non naturale ex Galeno lib. de confi, artis cap. 19.1100 conuertitur in fanguinem. ' Quo ad fecunda conclufioné,quse erat, quod in ventriculo robuftiffimo optimus cibus in nui lam pituita conuertatur,efi contra Galenu, qui fecundo de ratione vidus 3 o. dicit ex cibis filiti-bribus fieri quoque in ventriculo pituitam, ita vt fieni per generatio pituita: naturalis praecedat fanguinisgenerationem. Similiteri.denatura huma- 4 2 S Sančtorij Commentaria 416 humana lib.i. de facul, nat eap.5. iuxta finem, A tur, quod mafia fanguinea, eaque perfe&iflìma & lib.de atra bile cap 8. in principio inquit, pi- effet quid imperfeàiflìmum, & aggregammo tuitam habere ortum ex prima aborum muta- per accidens, & non per veram miftionem. Dettone, qua; in ventriculo fit. mum fequeretur, quod quadibet minima pars Coftrcus videtur negare, quod pituita, qua: fanguinis non efiet fanguis. eft femifanguisfiat in ventriculo, hac ratione-» Refpondemus nos curn Paterno, pitti itam_, motus: pituita neq; fit in ventriculo antequam naturalem fadam in ventriculo cffeconuerfam chylus fatìus eft,neque dum fit, neque poft- infanguinem: & infanguine non effe adii pi- quà fadus eft: quia chylus perfetìè fačtus aper- tuitam,adii bilem,& adu melancholia alimento inferiori orificio ventriculi expellitur : ergo talem: fed potentia eaq; proxima : quia fanguis pituita jn ventriculo non fit. Refpondetnr huic extra venas cuacuatus non illicoconucrtiturin argumento pituitam fieri, dum fit chylus : Co- quatuor humores .-quare fanguis atìu eft vna_» ftseus probat dum fit chylus non fieri pitui- res,&potentiaquatiior:fanguifquehabetvni- tam, & quod fado chylo nó fit fada pituita na- B cam formam ortam ex tranfmutationefubftan- • turalis, qua: eft femifanguis. Nos vero fatis fu- tiali chyli ,& pituita: naturalis, & non quatuor, perque ex Galeno probauimus,quod dum fit intelligendo de pituita, qua: nutrit vera nutri- chylus,fiat pituita naturalis,& fado chylo fada tione, & non voluptuose. Similiter dicimus in quoque fit ipfa pituita. fanguine non dari ačtu bilem alimentalcm, & Secundum argumentum quo vtitur Coftaais melancholiam alimentalcm : fed folum poten- cft tale, fi pituita fiet in ventriculo, vel pituita tia: dari tamen bilem, & melancholiam excre- erit illud lentum, vel illud aquofum, quod per mentitiam, qua: bilis attrahitur à velica fellea, vomitum aliquando eijcitur: fed vtrumqueeft melancholia i fplene,materia ferofa abipfisre- nutritioni ineptum : quod patet : quia etiam il- nibus qua: excrementa non verè, fed folum vo- lud aquofiim, vel lentum quod d capite per na- luptuosè nutriunt, vt infra oftendemus. resexcernitur eft nutritioni ineptum.'ergoillud Secunda dubitatio exoritur : quia Auicen- lentum, vel aquofum quod fit in ventriculo non nas in tex. fup riori dixit pituitam naturale effe erit nutritioni aptum & per conlequens non C exigua: frigiditatisffed quomodo poterit deon-erit pituita naturalis. Relinquitur ergo quod tradictione vendicati Auiténas,cum dixerit c.2. pituita, qua: fit in ventriculo,fit excrementum-. q .dočtrinx,frigidius, quod eft in corpore, epe pitui- • tenue prima» codionis, & non pituita, qux vo- tam: (i frigidius : quomodo pituita erit exiguar caturfemifanguis. frigiditatis ? Refpondemus argumentum non concludere Refpondent nonnulli, pituitam dupliciter dum dicit, pituita qua: prouenit d capite non confiderari,vel quatenus eft in corpore viuente: nutrit : ergo neque illa, qua: fit in ventriculo : VC1 in fe, & extra corpus : polita diftindione,di- Neqnc concludit dum dicit pituita ventriculi eunt, pituitam exiftentem in corpore viuento lenta inferuit pro lorica feu inteftinorum mu- effe exigua: frigiditatis, & hoc modo Auicen- nimento: ergo nulla pars illius pituita in fan- nam in hoc loco confideralie pituitam: pitui- guinc poteft conucrti. Quia admittimus quod tam vero confidcraram in fe, & extra corpus, pituita, qua:fit in ventriculo magna ex parto dicunt effe frigidiflìmam : & hoc modo cap.j. inferniat procxcremento.-fed dicimus in illa pi- D 3.dočtrine con fiderata dixit, eflè frigidius quod tuita contineri pituitam vtilem & naturale qua: jn COrpore'exiftit. apta eft in fanguinem conucrti : quare dicimus Solutio certe inepta, quia neque cor extra-, nos pituitam naturalem fieri in ventriculo. corpus calidum eft, fed a:què frigidum, ac pi- Dubitatio pulcherrima oritur contra hanc tuita. opihionem , qua? eft talis : fi ex pituita natu- Refpondemus nos Auicennam in hoc cabotali genita in ventriculo fieret fanguis, cum qui de pituita, qua: eft femifanguis, vel qure eft fanguis fit aggregatum ex quatuor humoribus fanguis in fieri, qua: non eft frigidior offibus, & nempèbile,melancholia, pituita, & fanguine, ligamentis. In cap.veroa.dočfrine^.locutum fequeretur quod pituita fieret ex pituita quod fuiffe de pituita non naturali, cuius tempera- repugnat philofophix : quia in tranfmntatione mentum maxime diftat i natura fanguinis. Pr£- fubftantiali, vt docet Auerroes 1. phyficorum tcrca dubitatio tollitur ab ipfo Auicenna intex. <5j.& nomina, & definitiones amittuntur: fic ex ipfo,dum dicit refpedu corporis effe exigug fri- fpermate fit homo, fado homine, & nomen, & * giditatis ; refpedu vero fanguinis, & bilis effo definitio fpermatis corrumpuntur. multa: frigiditatis. Quidam refpondent, portionem pituitolam fubterfugere adionem caloris hepatis, & in fan- — .......... 111——- girine con feruari eandem pituitam, quadratiti Onnunquam tamen fit quadam pituita dulcis Doe.4 ventriculo. , non naturalis ex pituita tnfipida -.idqucvbi «M- Haic refponfioeft vanimma : primo,quia illa contigerit, fanguinem naturalem cum ea mifceri, tex,il pituita naturalis, qua à ventriculo fertur ad he- vt in deflillationibusy&faliuafispiffimèpercipitur: par.effct inuincibilis ab hepatis calore, quod eft dulcis vero naturalis receptaculum, dixit Gale-aratione omnino alienum» Secundo fequere- vus^naturam nonfecipc metnbrumproprium, ficuti Vtnquc vtriquc bili: nam huiufmodi pituita fanguimnon A admodum cH abftmilts, egent e a membra omnia: ideo fecit naturarvi cum /'anguine vadat. Vmdixerit in tex. fupcriori, quod pituita V^/ naturalis fit dulcis- In hoctex. remonet duas dubitationes : ideo diuiditur in duas partes. In prima qusrerc videtur, an omnis pituita dulcis fit naturalis. In fecunda qusrit, an pituita in corpore habeat proprium receptaculum, fiditi habet bilisin velica feliea,& melancholia infplene. Ad primum quxfitum propofitum in prima parte refpódet, dari pituitam dulcem, qua: non eft naturalis, quf eft illa, cui rnifcetur fanguis, & propter fanguinem fatìaeft dulcis, hseque pituita fepè obleniatur in deftillationi-btis, & in faliua, vt inquit Auicennas. Notandum cft per pituitam dulcem, qug ob-feruatur in faliua propter fanguinis admifiioné, Auicennam per fanguinem intelligere ichorem fanguinis ,& non fanguinem : quia faliua dlet fanguinolenta ; quod dici non potell de ichore : quia ichorfeparatusd fanguine non eft faugui-nolentus. P.sterea notandum eft, hanc pituitam dulcem fačtam ex pituita infipida,& fanguine,non elfe omnino infipidam: quia fanguis feti ichor fanguinis habetaliquem faporem vergentem ad dulcedinemmanifeilam: vndcex pituita infi-pida, & ex ichore fanguinis fit quidam fapor dulcis, fed valde remifliis. In fecunda parte tex. refpondet ad fecundum quffitum, an Icilicet pituita habeat proprium receptaculum, fiditi bilisflaua,qti£ habetcy-ftim felleam, & melancholia fplenem. Refpondet Auicennas ex Galeno x. de facul, nat. vlti- nio, pituitam naturalem non habere proprium receptaculum : quia eft fimilis fanguini : neque cratneceflarium, vt in aliquo vafe reciperetur : liquiderò omnia membra in defedu fanguinis polfuntilla pituita nutriri : ideo natura fecit vt cum fanguine excurreret per totum corpus.Colligas ex hacfecunda parte tex. tres alias pituita: proprietates: quarum prima eft quod caecat receptaculo . Secunda quod omnia membra deficiente fanguine pituita polfint nutriri. Tertia •qua: erit fexta in ordine eft, vt pituita fanguini mifceatur. Dubitatio ex tex. fuboritur : quia Auicennas dicit omnia membra indigere pituita nutritio-nis gratia : quia eft fimillima fanguiniiquod de lpfa bile dici non poteft : ideo natura d fangui-ne bilem fcparauic,& in proprio receptaculo proaliovfurefcruauit. Contra hocdičhim videtur elle Hipp.J. de ratione vidusjS.vbi habet, vfu aceti bilem conuerti in pituitam : fed pituita poteft conuerti in nutrimentum : ergo etiam bilis, cum bilis, vfu aceti conuerti pof-fit in pituitam. Prsterea non ne humoresre-fpondent quatuor elementis ? pituita nempèa-qus, bilis igni, fanguis aeri, & melancholia-, terra? : hoc polito fequitur,quod fiditi aqua po- li C D E teft conuerti in aerem, fic ignis,& alia elementa in eundem aerem tranfmtitari poliunt. Refpondeimis negando vfu aceti eandem bilem conuerti in pituitam : quia coitum non re-crudefcit: fed lic eft, quod bilis non lolum palla efteočtionem ,fcd fupercočtionem : neque datur ifteregrellus, quod fciJicct bilis fiat pituita : quia fi daretur, fcqueretur, quod bilis prius fieret fanguis ,& deinde pituita; fiqmdem natura non facit fultum aboppofiroad oppofitum fine tranfitu medij. Quando vero Hippocrates dixit vfu aceti bilem conuerti in pituitam dicimus in-tellexilfe vfu aceti vifcera refrigerari, quibus refrigeratis pituita? copiam & non bilem fuboriri. Quoad inftantiam de elementorum tranfmu-tatione: primo refpondemus, argumenta de-fumpta d fimilitudineelfe in quatuor terminis . Deinde dicimus, mixta animata fieri, & confcr-uari per concočtionem: de ratione cuius conco-tìionis eft tranfmutatio vnius fubftantia? in a-liam : elementa ver# pertranfrmitationcmdc-firui, & non conferuari. Pra?terca vnum elementorum non obferuatur ede tempore prius alio : in humoribus vero pituita prscedit tempore ipfum fanguinem, & fanguis ipfam bilem, & ha?c atram bilem. QJ/ ./EST. L X I X. jL ^ T I T V 1 T A C JL R. E Jl T receptaculo . Vicennas in tex. fuperiori dixit, pituitam carere proprio receptaculo', quo certe bilis flaua,& melancholia non carent : bilis enim cft in velica fellea,melancholia in fplene • Similiter Galenus 2. de facul. nat.vJtimo inquit, naturam dilpoluilfe pro vtra-que bile proprium receptaculum : pro pituita vero an detur non conueniunt medici, quare videndum eft, an in corpore fit aliquod receptaculum pro pituita. Mefues putabat, pulmonem c(Te proprium pituita? receptaculum .* quia Temper in ipfum_» tanquam in lacunam confluit caturrhus. Quidam contra Mediem dicunt, fi femper in pulmonem conflueret phlegma feu catarrhus, femper tuffi vexaremur. Quodreuera non fe-quitur : quia ex ipfo Galeno 4.methodi 7.catarrhus duobus modis in pulmonem labitur: vel per mediam viam afpers arteris .• vel per tunicas afpers arteris, feu iuxta murum aqua plu-uialis defeendit : fi per mediam viam ait Galenus ex necelfitate fieri tuIfesiquia anhelitus impeditur : (i per tunicas non impeditur: ideo tuf-fes non fieri. , Nos admittimus, non folum d capite, fed etiam d toto humiditates excrementitias ad pul moneti! afeendere polle» nihilominus negamus, pulmo- pulmonem else pituita: receptaculum. Quod vero colligi polline excrementa humida in pulmone per confenfum d toto, id probauit Auicen nas in cap. fuperiori : dixitque pulmonem else hepate humidiorem quo ad humiditatem extraneam ortam vel d catarrho, vel d vaporibus d toto corpore afeendentibus ad ipfum pulmonem : dum vero d toto confluunt excrementa, feu vapores in pulmonem, tufles excitari non po(sunt;quia excrementa vaporofa d toto afeen-dentia ad pulmonem non tranfeunt per afperas arterias. Sed elio , quod pulmo femper efsct excrementis pituitofis refertus : quid tum? certè pre-pterea non erit receptaculum pituita: : quia_. oportet probare,quod illa pituita, qux eft in pulmone,fit naturalis, & fit apta infanguinem conuerti : quia de irta Se non de alia quarimus, an in corporehabeat receptaculum proprium. Eadem ratione infringitur opinio illorum, qui putarunt, cerebrum else pituitae receptaculum auctoritate Hippocratis 4. de morbis fuf-fulti : vbi vocat cerebrum pituita? metropolin: fed nos quarimus de receptaculo pituita: naturalis, qua:eft exigua: frigiditatis,qua:efi: femi-fanguis, & talis non efi in capite. Òpinio Mefues, quod pulmo fit pituita: receptaculum, reludatur rationi, autoritari, & experientis . Rationi, & autoritari : quia Galenus 2.de facul.nat.vltimo , & Auicénas hic reddunt rationem, cur natura non ddegauerit ipfi pituita: aliquod organum,quod fit eius rcccpca-; culum, qux efi : quia tota pituita in alimentum eratcóuertenda, quod non poteft dici de bile,& melancholia. Prxcerea ex Galeno 2. de facul, nat. vltimo catarrhus, qui fiillatd cerebro non efi pituita, fed crudus fuccus, de quo paulo infra . Infuper adeft experientia,fiquidem ex ca-dauerum difsetione, neque in pulmone, neque in cerebro inuenitur hoc pituita receptaculum. Quidam putant, pituite ampliffimum receptaculum else ventriculum, & intefiina. Scdifiinon pofsuntdefendi: quia pituita-, ventriculi ,& intefiinorum non eft illa naturalis , qu£efi femifanguis, de quaintelligit Aui-cennas in hoc loco : fed efi excrementum primf cotionis : in qualibet enim codione refulcanc duo excrementa,alterum crafsum , & alterum tenue: crafsum prima:cotionis funt feces,qus per allium excernuntur: tenue eft pituita qux non poreft in fanguinem conuerti ad differentiam pituite natunftis,qu$ non moratur in ventriculo : fed ftatimeum ipfo chylo attrahitur d meferaicis, & ab hepate, ibi in fanguinem conuertitur, qua vbicimque reperia-tiircafu quo deficeret fanguis, in nutrimentum conucrtere- tur. Q_V /E S T. L X X. Ul{ MEMBRA V\OVBJÉ TOSSIV? nutriri pituita, bile, & melancholia._. 1 Ve funt in hac qugfiione opiniones verx,& vna falfa. Prima vera,eli qtiod veficafellea pof-fit nutriri bile: fplen melancholia, & ventriculus pituita,vel chylorfcd nutritione voluptuo-B fa. Secunda eft opinio Gentilis ; qui videtur fentire contra Auicennam, qua eft quod pituita tyjllo modo poflìt proprie nutrire, nifi hepatis virtute prius in fanguinem conuertatur, & licec Galenuslib.3.de facul.nat. 13.dicat,ventriculum nutriri (anguine, qui nunquam peruenerit ad hepar, refpondemus virtute hepatis fangui-nem venarum perfici pofle, & inde nutrire : hepatis virtus certe non confiftit in punto, fed dilatatur extra hepar, efficitque luam fpheram, qua fe extendit vfque ad portarum venas. I alfa vero opinio eft, quod picuita nutriat antequamfiteonuerfa infanguinem. C Neque hac opinio meo iudicio fuit Auicen- na : quia in tex. fequenti habet hac verba ftenti calor innatus pituitam concoquit ,&in fanguinem conuertit, fic calor extraneus putrefacit, & corrumpit,epuro pituita ex Auicenna nutriet quando erit conuerfa infanguinem: quia loliis fan-guis eft qui nutrit : neque datur bilis, vel melancholia alimentalis, nifi quando fanguis incipit affimilari parti nutriende , veluti quando fanguis nutrit pulmonem, ab ipfomet pulmone fanguis redditur biliofus intelligendo de bile-* alimentali, quando nutrit olla fit melancholicus nempè fimilisoffibùs. Quod vero fanguis D in ipfis vafis non contineat in fe bilem, vel melancholiam alimentale«! : fed fit fimilaris, probatur argumentod minori hoc modo:fi chylus, qui fitex multis ferculis eft fimilaris : quanto magis fanguis , qui fit ex fimpliciftimo chylo tanquam ex materia, & d iecore, quod eft efficiens calidius, & potentius, quam fit ventriculus, erit fimilaris ? Quod vero chylus fit fimila-ris patet: quia qualibet minima pars chylieft chylus • Demum, fi in fanguitie eflecačtu bilis, melancholia, & picuita alimentalis, fanguis ef-fet aggregatum per accidens exquacuor humoribus , & fic elfetiuxcapofitum, & non mixtum E naturale. Neque valet, dum dicunt,non ne fanguis per phlebotomiam euacuatusrcfoluiturin quatuor naturas ? videlicet in bilem, melancholiam, pituitam, & fanguinem : ergo acftu in mafia fan-guinea funt quatuor humores alimentales:quia refpondemus, fanguinem euacuatum non ilJico rcfbliii in quatuor humores, fed paulo poft cua-cuationem : ideo illi quatuor fune potentia eaq; proxima, & non actu in ipfo fanguinc ; ficati in moritu- % morituro in potentia proxima eft cadauer, pii- A tredo, odor cadauerofus & quamplurima: alia; formatila: mortuo homine ftatim confurgunt : fìcuti in chylo fanguis, & in fanguine femen eft in potentia proxima : fic fanguis, dum è corpo-re viuente egreditur, moritur, corrumpitur, & inde alia: forma: confurgunt. Similiter dicimus de pituita naturali, quod fanguinis defetìu in alimentum conuertatur : fedcur? quiafacilè poteft in fanguinem con-uerti. Parnnodo ammalia pituitofa, vt docet Galenus 2.acutorum 30. hyberno tempore in latebris degunt fine cibo : quia conuertunt mucum pituitofum in fanguinem, vel quid propor- B tionale, & hic eft primus pituitae vfus. Secundus vfus eft, vt excurrat ad articulos, vt in ver-fandis artubus articuli reddantur mobiliores. Tertius vfus eft, vt pituita mixta fan girini illum reddat magis aptum ad nutrienda membra pituitofa , vt cerebrum, & alia id genus : quia in fymbolicis facilior eft tranfitus: fed non quod pituita, vt pituita conuertatur in nutrimentum, fed folum difponat fanguinem ad faciliorem., conuerfionem : difponiturque dum fitfimilis. Hinc Galenus 5.aphorif.39.ait,membrum limili alimento alitur. Parimodo Diuus Thomas in prima parte qiurft.i ip.art.2.inquit, ali- C mentum nempe fanguinem primo recipereab hepate virtutem quamdam communem, & in fine determinari ad hanc včl illam partem... Hinc quando fanguis nutrit offa, virtus oflifi-ca educit de potentia ad adum fanguinem of-fibus fimilem : quando vero redditus eft fimi-Jis, tunc fanguis dici poteft melancholia alimen talis. Similiter dum nutrit cerebrum,antequam d cerebro alteretur, nulla pituita alimentalis eft in fanguine : dum vero fanguis d cerebro alteratur , & pronutritione incipit apponi,aliquam^ recipit cerebri fimilitudinem : quia redditur tri-gidus & humidus, & talis eft pituitofus : quare D pituita alimentalis in fanguine, qui eft in venis, eft potentia , & non atìu : dum vero atìu nutrit cerebrum, fanguis fit pituita alimentalis: idem dicimusdebile, & melancholia alimentali. Bilis vero & melancholia excrementitia non nutriunt nifi voluptuose. Nec valet dum dicunt bilem & melancholiam excrementitiarru. vere nutrire poffe, quia funt capaces cotìionis ; probantque hoc modo:fi ipfa vrina & cotìionis & cruditatis eft capax,ita vt vrina poflit dici co-tìa & cruda, quanto magis bilis vel melancholia poterit dici cotìa vel cruda ? ergo ifti humo-res verè nutrient. Argumentum fané eft vanum: quia alia eft cotìio humoris nutrientis, & alia eft cotìio excrementorum, qua: cotìio fieri poteft in vrina Sc in alijs excrementis d calore naturali: de hac duplici cotìione mentionem facit Galenus 2. de ratione vitìus in acutis 4. Infuper Capiuacceus putabat , in fanguine qui eft invafis,non folum ačtu effe bilem ali— mentalem dfilintìam ab excrementitia, fed pu- tabat origineimnaligniffima: febris effe putredinem bilis alimentalis ačtu em Iteri tis in languirle . Cuius opinio quantum recedat d veritate fatis fuperque eft declaratum. QV JE S T. L X X I. w4?{TlTriT>A DIFFERAT ^ CI^rDO Jiitxo, & quomodo . ] Alenus i.dealimentis cap.2.ponit differentiam inter pituitam & crudum fuccumribi enim habet ha:c verba, vrina: hypoftafis fiuefedimentum propriè vocatur crudus fuccus,qui eft puri fimilis : fed neque graueolens, neque lentus eft, vt pus. Primo vero praffag. vltimo inquit, fedi-mentum effe corpus medium per negationem extremorum inter humorem, & pus : ergo nulla pituita poteft dici humor crudus. Pra:terea Galenus 1.de alimentis citato ait, crudum fuc-cum non folum obferuari in febricitantibus,fed etiam aggregari in fanis, quando poft multos St exantlatos labores fumunt cibos cotìu difficiles. Demum z.defacul.nat.vltimo dicit, mucum qui ftillat d cerebro,& grauedinemfacit non effe propriè pituitam, fed crudum fuccum : quia non poteft fieri pituita pra:ter naturam,nifi antea fuerit pituita naturalis : fed crudus fuc-cus proprio modofumptus nunquam fuit pituita naturalis : ergo non debet vocari pituita. Hinc pituita gypfeaea de caufa dicitur pituita.-quia in origine fuit pituita naturalis, & apta, vt ad benignum ftatum poffet reduci, quare differentia inter pituitam, & crudum fuccum eft, quod pituita illa dicatur,qua: in fuaorigino fuerit capax cotìionis : humor vero crudus nullo vnquam tempore. Duo in hoc loco funt notanda primo dari crudum fuccum in vrina, in febricitantibus, & in fanis,dum cibos non digerunt : vel dum fango Ls deftinatus cerebri nutritioni conuertitur in catarrhuin omninocotìioni rebellem,demum illa omnia, qua: effugiunt primam cotìiommu. pertinent ad crudum luccum. Hinc Galenus 4. detuen fanit.cap.4.& 5-dealimentorum facultatibus cap. 33. loquensde crudo ficco inquit prgcipuè generari ex vfu pifeium cruftaceorum: caufa eft quia tales pifces in ventriculo ingefti effugiunt primam cotìionem. Secundo notandum eft, quod crudus fuccus fieri poflit, vel defetìu caloris, vel exceffu caloris prohibentis cočtionemrfic ventriculus, iecur, & cerebrum generare poffunt crudum fuccum defečtu caloris, & exccflii caloris. Ventriculus defetìu caloris generat crudum fuccum ex prauoalimento : quia prauum alimentum conuerti non poteft in chylum , vel in pituitam naturalem : quocafu effugiens cotìio-netn, Se attratìus ab hepate non conucrtitui in ian- / • r- 433 Sanòtorii Commentaria 434 fangiiinem vd pituitam,fed relinquitur crudas, quieft omnino,& codioni,&nutritioni ineptus :fic Galenus 3.de alimenti'; 3 3.dicit, pifces ciuftaceos producere crudos fuccos & non pi-tuitatmell nucritioni ineptusiquia ex Gai. 3. in d.epid. i, error prima; cočtionis nó corrigitur in fecunda, fed vel in fedimentum cedit, vt dicit Galenus x .prefag. vltimo,veI retentus in corpore ad cachexiam difponit. Exccflu vero caloris ventriculus efficit crudum fuccum quando ob cibos praecalidos , vel putridos fiunt corruptela: , & liquida: deiečtiones, antequam fiat chylus : Galenus autem 1 r. methodi cap. 15. habet ex errore prima: cočtionis duo mala oriri. Primum quod cibus nullam afferat vtilicatem .Se-cundu quod expellatur peraluum aliquid prioris cibi concodi ex ipfius corruptela, quod non lit fine corporis detrimento • Iecur fimiliter efficere poteft crudos fuccos defeda,vd exccflu caloris,dcfedu caloris veluci quando ex intem perie frigida hepatis fit fluxus hepaticus, velafcites: aqua enim hydropicorum non efl pituita, fcd crudus fuccus. Parimo-do exccflu caloris iecur efficit crudum faecum quando fiunt deiediones biIiofi(fimg,& fecidif-fimg, qua: funt cruda?, & vt dicit Hippocrates 4. a p h ori C 4 7. pera i t io fa:. Similimodo cerebrum dcfedu caloris efficit mucum,qui ililiatd cerebro, quem mucum Galenus i.de facul.nat. vltimo aderit non propriè vocari pituitam : ergo vocabitur crudus fuccus. Itidem catarrhus tenuis, &: aquofus,qui defeen« dit per nares eft crudus fuccus. Infupcr cerebra, exceflu caloris efficit crudum fuccum ob intemperiem calida cerebri, dum catarrhus tenuis fi c acris, & mordax, ve in Matrona Romanaobfer-uauit Galenus 5. methodi 13. qui minabatur erofionem pulmonis, Sed quomodo crudus fuccus in cerebro coa-ceructur,& quomodo pituita, non omnes in-telligunt,neque omnes fciuntdiftinguerequan-docatarrhus fit d crudo fucco,& quando fitd pituita.Pro intelligentia (ciendum quacuor modis excrementa in cerebro colligi, tk inde fieri catarrhum. Primus modus quomodo fit catarrhus efl; ille quem docet Ariftocelcs 2. de partibus animalium cap.7. vbi dicit fieri catarrhumeo modo, quo fiut imbrcs:parimodo Auiccn.quinta 3. vbi agit dccatarrhoinquit,fieri fiditi inalembico in quo vapores conaenfantur, & in aquam con-iiertuntur. Dicimus nos hoc excrementum d vaporibus fatìuni elle crudum fuccum,& non pituitam : quia omnis pituita fit in ventriculo, ergo ille fuccus, qui fačhis cft ex vaporibus non erit pituita. Secundus modus, quo fit catarrhus,proponi-turd Galeno 2.dedilt.flb. cap.vlcimo, vbiaffe-rit, catarrhum fieri vel capite la?fo, vel fanguine vitiato : quare fi fanguis cft vitiatus non poteft cerebro a (firn ilari, quo fit vt in excrementum-, crudum cedat, quod nullo pučto eft cočtionis A capax : differt enim d pituita,quia illa vel eft, vel aliquado fuit cočtionis capax : crudus vero fuccus nequaquam : quod vero fanguis vitiatus non fit excrementum pituitofuni patet, quia fanguis non poteft conuerti in excrementum-« pituitofuni : quia in fanguine non datur hic re-rroceffus, vt fanguis rurfus fiat pituitaflioc enim repugnat actioni caloris. Tertius modus, quo fit catarrhus eft dum cerebrum eft adeo debile, venon poflic totum bonum fanguinem ad illud tranfmifliim in nutrimentum connettere: quo fit, vt colligatur catarrhus coctioni aptus, 11011 crudus fuccus,quia C cum proueniat d fanguine, adhuc poflècconnetti in nutrimentum. Quartus modus, quo fic catarrhus eft,dii per fibras redas efophagi afeendunt excremenca_» ventriculi, qua? deinde colligunturfuperos fu-perioris maxilla?, quod palatum compórne :il-iifque vacuis repletis, (enfiai excurrunt per la-tiflimaoculorum foramina adipium cerebrum. Nos dicimus, fi humor, qui afeendit per fibras fic pituitofus, catarrhum effe pituitam : fi vero eft crudus fuccus ortus ex alimentis crudis, vt funtcruftacea, catarrhum illum non diè pituitam, fed crudum fuccum coctioni omnino re-C bellem, de quo mentionem facicGalenusa.de fecul.nat.vltimo, x.de allinentis & alijs locis fuperius citatis. Hicdiftinòìioin praxieft vtiliffima : quia fi fuerit crudus fuccus & liquidus pofsuc dari medicamenta purgantia in principio : quia talis fuccus neque eft capax cočtionis, neque prepa« rationis : fi vero fuerit pituita erit capax cočtionis , & pra?parationis : ideo antequam exhibeatur medicamen! purgans expeditur alccrdtibus procedamus , donec appareant figna cočtionis. Preparano vero qua: fic in febribus putridis incidentibus , & detergentibus non refpicit bi-D lem, neque illum crudum fuccum, qui liquidus eft-: quia liquida neque indigent incidentibus, neque detergentibus: ideo folum illa preparati conuenit bili, qua: proponitur ab Hippocrate a.fečt.aphorif.9. vbi dicit, corpora cum quis purgare volueritoportet fluida facere, ideft, vt bilis, qua: liquida eft, ft eius tranfitus eft impeditus ab obftručtionibus fačtis ab humorunu, craflitie,& vifeidicate,incidentibus, & detergentibus fit procedendum .- prepararlo vero bilis eft, verecundatur cius acrimonia, ne in_. tran (Itu abradat ipfa inteftina. Dum vero Hippocrates i.fcčt.aphorif.21 .di-■E xit, con cočta medicari, non intellexit de crudo fucco, fiditi eft ferofitas hydropicorum, & catarrhus fatìusà vaporibus, qui femper liquidus eft : fed intellcxitdehumoribus,qui poflimcco-coqui. Quare in febribus putridis expediatur cočtio, qua: confiftit in aperiendis obftručtionibus , qua? incidentibus, & detergentibus tolluntur. Aqua vero hydropicorum non poteft preparaci, quia ipfa aqua cft crudus fuccus, qui ad be-. nignum nignum reduci non poteft: ideo vel pharmaco elediuè foluente, vel noftra paracentefi line vila prsparatione,parum tamépro vice eft euacuan-da: quia (i mulca vnica vice euacueturiecur alligatum fepto& collis cadit in locum euacua-tum, trahitque deorfum feptum, vndeob laxata ligamenta tanta cum difficultate ekuantur vc tollaturrefpiratio, & vita ipfa. A ftomacho fit,& hepate propter aliquas caufas, qua acciderunt, operentur virtutes eorum fua validitate, & coquant, & digerant, & nutriant ex eo, <&• fient calor innatus digerit ipfum, & refiificadofactt fangninem,fimtliter calor extraneus tpfumplerum-que putrefacit,&corrumpit. Hanc vero ncceffita-tis partem no habet dux cholera, qua phlegmati in hoc non communicant, quod calor naturalis eas re-člificat,&faciat ex eis fanguinem: licet in hoc com munteent et,quod calor accidentalis ipjas mutet,& faciat eas putridas corruptas. ^Altera efl, vtfan-gumi mifcealur, vt ipfum aptu reddat ad membra phlegmaticarum dijpofitionum nutriédain fangui-g ne, quorum, qui ea efl nutriturus, oportet phlegma afiuahter effe fecundum menfuram notam, ftcuei efl cerebrum & hoc quidem in duabus repertum efl cho Ieris. Utilitas vero efl, vt hume Ciet iunCluras, & membra, qua multa exiflunt motionis ; ne ficcitas eis accidat propter calorem, qui ex motu prouenit, & fu filone. Et hoc quidem efl iuuamentum fiatis in terminis neceffitatis. Nos parum pro vice cum inftruméto E perforamus in medio vmbilici hac lege, vtdu acus penetrat vfque ad literà O, retrahatur, & amo-ucatur, vt tubus C folus qui non eft turbinatus vfque ad cauitatem abdominis line vlla Mone intromittatur. cJL M L secunda Figura. Secunda figura continet O duo inftrumentaperanuliì vnita, feparabilia tn, nempe tubum, & oris vten fpe-culum: tubus eft longus, & exilis affixus folli quo cly-fleres inijeiuntur. Secundu inflrm eli vteri fpeculu, qd exilem tubu ampleditur. Nos vtimur his influì mentis hoc modo,prius cum digito indice finifira: manus perquirimus os vteri: quo inuéto paulatim inftrumen ta digiti auxilio in os intromittimus : fedquia fsepiflime accidit,quod tubus ob oris plicas non poffit penetrare in vteri cauitatemos cóftringen do fpeculi manubria vbi M dilatamus os,quo di latato commode tubus folus vbi O abfq; fpecu-lo in cauitate impellit: inde duo maxima beneli eia habemus : primu efl qd excrado d folle manubrio, aquavteri tota egrediatur.Secùdu per di du tubu poffunt intromitti aqua: thermales, & decotìa varia fiditi funt detergentia pro fanandis vlceribus, & alijs vteri affedibus, qui tamquam infanabiles ab alijs medicis relinquutur. I 1 D vero dicimus necefsariu ob duas caufas, alte-I>Df.4 Jl rum neccjsitatis,altera vtilitatisgraiia,'lfe-cap. 1. ltfjurium vero e fi propter duas res ,vna cfi, vtfit Ux lj iuxta membra ad hoc, vt cu membra nutrimentu, quod ad ipfacofueuit venire, amiferint,quod efl fangaie bonus propter retentionem eius materia, quad Vm dixerit in tex. fuperiori, quod omnia VwV membra egeant pituita naturali. In hoc tex.duo facit : ideo diuiditur in duas partes. In prima declarat,quomodo pituita naturalis fit £ neceflària. In fecunda declarat vfus, & vtilita-tes pituita: naturalis. In prima parte tex.quatuor facit Auicennas. Primo proponit prima neceffitatem pituitg naturalis,qua: eft,quod pituita,qua: eft circa menar bra,nutriat ipfa membra,cafu quo d ventriculo, & hepate ad ipfa nó tranfmittatur folitum alimentum. Secudo docet,d quo efficiente conuer-tatur in fanguiné pituita naturalis, dicitq; d calore innato : idque fic confirmat: quia ficuti calor innatus conuertit pituitam naturalem in fan guinem: fic calor alienus plcrunque putrefacit, & corrumpit ipfam pituitam. Tertio ponit dif-D ferentiam, & conuenientiam inter pituitam naturalem, & vtrdque bilem : differentia eft, quod calor natiuus poffit tranfmutare pituitam naturalem in fanguinem : bilem vero & melancholia nullo modo : conuenicntia vero eft, quod calor aduentitius acquò pituitam naturalem,bilem,8c melancholia putridas,& corruptas reddere poffit. Quarto declarat in hac prima parte tex.fecu-dà pituita naturalis neceffitatem, qus eft quod mifceaturfanguini pro nutriendis mébris pitui— tofis, feu frigidis, & humidis, ficuti eft cerebrii. Similiter inquit in tex. effe comune bili, & me-làcholia:,quod adu fint in fanguine pro nutrien-JS dis membris biliofis,inter qua: membra eft pulmo , & pro nutriendis melancholicis, ficuti eft fplen,& offa.Quopatìo vero adii in fanguine fit pituita,bilis,& melancholia alimentalis,qu?re-uera nutrit, fupcriusdeclarauimus, & paulo in-frade medio tollemus difficultates. In fecunda parte tex. Auicenas proponit prf-ftantiffimam pituita: naturalis veilitatem, qua: eft, quod pituita naturalis effufa per corpus hu-medet articulos, & partes, qua: motui funt de- X ftmatg, ftinatg,vt tendines,& iundur®;addit,nifi partes ift® mobiles humedarétur,fequeretur,quod calor , qui excitatur ex motu, & ex mutuo attritu jpfarum maxime exficcarentur. Hec vtilicas cft maximè neceffaria. Hic cft fenfustex. Sed varia occurrunt confideranda circa hunc tex. Primum quàdo alimentum deficit, vel prohibetur,ne ad membra nutrienda feratur,dicit, quod facultas concoctrix membrorum cóuertat pituitam naturalem in fanguinem intciligendo dcilla pituita naturali qua; cft in venis capillaribus membrorum : hinc retìè fentit Conciliator differentia ap. dum putat, pituitam ipfam d concodrice hepatis.quatenus diffunditur vfque ad capillares,conuerti in fanguinem, & fanguinem in fecundas humiditates, qua immediate nutriunt. Inde fit,quod opinio Gentilis veritati non rc-fpódeat,dum dicit,pituitam naturalem d membris totius corporis ac^hcpar excurrere, ad hoc, vtfiat fanguis, & deinde iteru recurrere ad alendum corpus.-quafi quod fanguificarrix fit in pun do, quod aduerfatur ipfi Galeno 3 .de facu J.nat. cap.penul.& 5.devfu par. vbi vult,fanguifica-tricctn non folii effe in iecore, fed ctia in venis • Caufae vero ob quas deficiat nutrimentum in membris reducuntur ad quatuor capita. Prima caufa cft cibi carentia : ob hanc cauiam limaces nutriuntur mucofa pituita per earum membra difperfa. Secunda dum ventriculus no poteft in chylum cibum conuertcre, vtin lienteria, in celiaca paftione,& in fluxu hepatico chylofo:tunc membra pituita naturali per ipfa difperfa nu-triuntur.Tertiadum hepar non fanguificar,vtin afeite .Quarta propter anguftiam meatuum feu vaforum, quibus defertur alimentum percor-pus:qu®anguftianonfolum fieri poteft propter obftrudioncs, qua: fiunt i materia crafla, vel vi-fcida : fed vel propter aliquam compreflionem fadam à tumore comprimete ipfosmcatus, vel propter fubfidentiam, qu® fit dum ven®fubfl-dentob nimiam fanguinis cuacuationem,vndc nutrimentum non excurrensad membra & ad jpfum cor, animalia derepente moriuntur, vc colligitur ex Hippocrate aphorif. z. prim® fed. dicente, nimiascuacuationesdeducere ad fyn-copem, & inde ad mortem. Prima dubit.videtur, quod bilis poflìt cóucr-ti in fanguinem, quod negat Auicennas in tex. quia plus diftat bilis i pituita, qua dfanguine.* fcd fic eft,quod bilis poteft cóuerti in pituitam: ergo poterit quoq; conuerti in fanguinem: maior dì per fe nota : minor probatur ex Galeno 3. acutorum 38. vbi dicit,aceti vfu,bilem in pituitam conuerti: ergo vfu alicuius rei temperat® bilis conuertetur in fanguinem, vel faltem conuertetur in fanguinem, poftquam bilis erit fida pituita. Solutio facilis eft refpondendo, Galenum di-xilfe vfu aceti bilem cóuerti in fanguinem quatenus per aceti vfum poffit hepar & ventriculus refrigerari; quibus refrigeratis loco bilis fiet (an- guis pituitofus, neque Galenus intelligit quod vfu aceti eadem bilis poflìt cóuerti in pituitam. Hinc Auerroes3.coll.cap.4. vult efle imponibile,quod cholera recipiat digellionem. Idem dicendum de melancholia, quod in fanguiné non poflìt conuerti : quia melancholia eft fgx, ac fex eft omnino inepta ratione materi® vt conuerta-tur in illud,cuius eft fgx, ficuti imponìbile eft,vt amurca quatenus fgx in oleum conuerratur. •Secudadubit.Auicennas in tex.inquit, bilem nunquam conuerti polfe in fanguinem : contra fic argui poteft: fanguis fepiflìmèconuertiturin bilem : crgo& bilis conuertetur in fanguinem. Refpondctur, conuerfionem dupliciter confi derari, vel fecundum naturam,vel pr®ter natura dum fanguis conuertitur in bilem cft. conuerfio preter natura : Auicennas vero loquitur de con-uerfione fecundum naturam : dicit enim pituitam naturalem cóuerti in fanguinem per veram concodioncm, qu® eft conuerfio naturalis : Bilem vero & melancholiam non conuerti in fan-guinem : quia in natura non datur ifte rctro-ceilus. '\T On naturalis autem pituita alia efl excre- Dgg mentitia, quod eiusfub flantia fcnfii duterfa ^,cap. percipiatur, vt qua mucofa vocatur. Miaquoad j '.tex. fsnfum quidem in fubflantia aqualis, ac mediocris 1 J. apparet :fd renerà at erogene a exiflit, & bac pituita cruda dicitur. xAlta cfl maxime tenuis, qua aquofa nuncupatur,contraque aliavalde crafsa^ gypfea appellata, cuius tenue di[folutum cfl: pro-pcerea quod inmcatibus, & articulis diu detenta fuerit, vnde, & c at ens ahjs craffm cfl. Y'\ Eclaratis conditionibus pituitae natura-jLJ lis : modo tranfltad declarandas pirui-tas non naturales : odo vero proponit differentias pituitolorum fuccorfuquatuor funt ex parte fubftand®,& quatuor ex partefiiporum. In_> hoc tex. declarat quatuor fpecics, feti differentias ex parte fubftan ti®. Primam fpeciem pituite ex parte fubftantfg-inquit effe pituita mucofam ad fenfum in£qua-lem,ficuti eli illa, qug per nares excernitur: qu® pituitapartim eft tenuis, & partim crafla :dtL» qua loquens Galenus i.dc natura humana com. aj. admonet, pituitam aliam effe tenuem, aliam craflam, quf puris imaginem pr?fefert. Secunda fpecies pituiegeft ad fenfum gqua-lis: dicit ad[fenfum: quiareuera,& ifta habet partes fubtiliores, & crafliores : de hac loquitur Galenus j.deloc aff.7. vbidicit,pituitam aliam effe fimilarem, aliam diflìmilarem, fiue renerà talis fir, fine talis appareat folum ad fenfum hominum vulgarium .-quia Galenus 3. prog. com.’ 7. inquit viros eruditos, licet non habeant fen-fus meliores, tamenpluresdignofeuntdifferentias, quam vulgares : quiaanimaduertunr plura, nihilq; confiderationcdignuprgtermitcunt. Tertia fpccics cft pituita aquofa, de qua Ga- knus i.denat.bum.com.2 5.habetfermoné:h£c A tri aqucfa nò cri ita aquolà, ve aqua hydropico-rri : aqua.n.hydropicorum ericrudus fuccus, Se no picuita:quia pituita aquofa eri capax codioni,quod probatur, quia incraflàri pót : fiquidé cócodio ex Arift.4.meteor.fìt incralsado : aqua vero hydropicoru nullo modo incraflari poteri. Quarta fpecies pituitas eri gypfea,qua: ob mo ram.durefcit vt plurimum iti iuntìuris, aliqri in pectore. Se alijs corporis partibus. Pituita gyp-iea nò proprie, fed metaphorice eri humor: quia de ratione humoris eri, vt rie corpus liquidum. Quod vero pituita gypfea non folum in iuhdu-risin pedorecócrefcat, Galenus i.de loc.aft; B 5 .inquit, gypfeam materiam cóglobari polle in collo intefiino:& nos vidimus excreta fuiriè materiam gypfeam per ai mi m pori diuturnam col-hcam pallìonem .Pitenim talis pituita,quando pars tcQuiordiflòluitur, & crariior relinquitur. Hic notatur ab HugoneSenéfi error quorun-dam Medicorum, qui mittunt ad balnea fulphu rea eos qui habent ili nòni ras pituitofis fuccis re-fert.uvpuuita’.n.refoluta parte tenuiori d balneo fulphureo, adeo crafscfcit, vt in materia gypfea faceflac: vndefìt nodofa podagra,quam foluere eri imporiìbile.Simiìiter digni reprehéfione funt illi medici,qui vtuntur.refoluencibus exficcanti- C bustquia hac via itidem crafscfcit materiampor tet enim fempérvti humetìantibus, qug tamen non habeant vim laxandi: fed folum humedan-di, & remifsè admodum tefoluendi. - -v-: _ u; I ■ -->i. ; 'Balneatorium inflrumentum. Nos vero vtimnr hoc noftro balneatorio ex cono; de quo fuperius egimus: quia illi,quiex pedibus laborant, dum ad balnea deferuntur totum corpus & ipforum pedes debilitantur, quorum virtus precipue eri conferuanda,infim-dimufque in balneatorium aquam dulcem in qua furfur ebullierit,addita fexta parte vini nigri aurieri : vel vtimur aqua in qua ablutas fine lanas fuccida:, addito vinoauriero, vtdidum eri: ratio efi: quia materia dina, & craffa, qua: facile conuerti poteri in pituitam gypleam,non poteri refolui, nifi per vapores : fed fic eri, quod ex Aririotde quarto meteororum, & alibi, materia vaporum eri humiditas , quippe qux fi imbibita fic in materia crafla, & fcrryhofa , eius vapores non folum eleuant materiam hu-midam , fed vnd duram, & compadam : fic terras vapores non folum eleuant materiam-, pro nubibus , fed etiam pro ventis , pro fulgure, & pro alijs calidis, & ficcis impreffioni-bus, qua; fine vapore humido eleuarinon pof-sut.Valeat igitur illi, qui mittut illos,qui habet iunduras plenas pituitofis fuccis ad balnea, Sc adlutarefoluentia. Valeant quoque, qui in his vtuntur oleis calidis & valde refoluentibus : tales enim asgrotihumedantibus , non laxantibus fed moderauffimis refoluentibus tradandi funt. tr1 St, & alia quapiam pituita /'alfa, qua cuti- »off. |H, ftis alijs & calidior, & ficcior exiliit : om- caP■ ms veròfalfi'dinis caufa eli milito aquofa humido i'ux’ tatis exigui faporis, vel etiam infipida cum par- !4‘ ttbus terrenis adultis ficci temperamenti , & fa-pons amari aqua portione: dico autem aqua portione : quoniam fi buiufmodi partes exuperarent, amaritudo potius , quam falfedo oriretur. Extali enim genere materia fimtliter fales omnes > & aqua j'alfa naturaliter gigni folent ex cinerea, fuligine , & calce , catenfqnc id genus : fi ex aqua decoquantur , & collo transfundantur, de-in feruefeat aqua, donec in falera concre/cat, vel ita relinquetur , dum fua fponte coaguletur, jqec focus igitur (i pituita tenui infipida , aut faltem exigui adeo faporis , vt non excedat mi~ ficatur bilis amara , ficca à natura ac exulhc^ aqua mixtura profetò eam falfam atque calidam reddet , & bac quidem eli pituita bilio-fcu. . Eclaratis quatuor pituitas fpeciebuš ex U parte fubriantix. Incipit Auicennas in loc tex. de quatuor alijs fpeciebus pituitas, quas, unt tx parte faporum incipiendo d pituita-. a!fa_,. Diuiditur hic tex. in tres partes, in prima_. noponit temperaturam pituitas falfa: diccn-lo, quod pituita falfa fit calidior , & ficcior amdis alijs pituitis. In fecunda parte tra-Jit caufam falfedinis. In tertia quomodo fiant. ales. T z Dubit. Dobit, quo ad primam pattern , non videtur A quod pirnica faifa lit ficcior,quam gypfea : quia gypfea pituita eft ita ficca, vt fačta iit res folida, & lapidea. Refpondent nonnulli expofitores, Auicennà dicétem, pituitam faifarn efle calidiorem & fic-ciorcm omnibus alijs pituitis,inteJligere copu-latiuè, & non difiunótiuè,nempe die ficcioreni, & fimulcalidiorem. Refponfionon mihi pro batur: quiadodrina Auicenna: elfet nimis occulta-. . Refpondemus nos, pituitam falfam elfc fic-ciorern, & calidiorem gypfea, habita relatione ad operationes: quia pituita faifa magis cxlìc- B cat,& magis calefacit,quam pituita gypfea: magis cxficcat: quia magis penetrat penitiores partes : fi enim manus noftra contineretgyp-feam.non exficcaretur, fi vero contineret pituitam falfam exliccaretur, quia falfedo penetraret i pfam cutem. Quo ad fecfidam partem tex. Auiccnnas tradit caufam falfedims, vel fuliginis, vel cineris : vel quia ipfamet pi-tuita putrefeat, cuius putredinis finis eft cinis, qui faifedinein dlìciat. Pr«tcrea poflumus etia refpondere, bilem efficere pituitam falfam,qua-tenus bilis eft caufa efficiens adurens portiones terreas pituita:, ex qua aduftione falfa pituita«, fcquitur. Ad tex- Auicenn«, dum inquit firqua portione) per «quam portionem intelligimus proportionem inter res aduftas, & amaras & inter res aduitas& aquofam, feu infipidam liumidita-tem , neque intelligimus rei adulta: & amarae quantitatem, vel qualitatem, fed virtutem pro-portionatatn inter humiditatem infipidam partes terrenas aduftas faporis amari : quia fa-por falfus, (Vt optime docetGalenus a.de fimp. med.cap.i.)proximus eft amaro : quamuis hoc Galeni dičlum fecum ferat non fpernendam difficultatem : quia fi fapor falfus effec proximus amaro, fequeretur, quod dulce, dum fit amarum,prius fieret falfum : fed hoc repugnat experienti« : quoniam, dum mei nimium coquitur, illico ex dulci fit amarum, & nunquam falfum : ergo non eft verum, quod fapor falfus fit proximus amaro. Refpondet Curtius, faporem falfum ratione fu« form« effe proximum amaro, fed non ratio-ne materi«, in qua fundatur. Sed fallitur : quia fi ratione form« fapor falfus effet proximus a-maro, iftiduofaporesfimulvnitinonita l«de-rentguftum : quare credimus falfum, neque ratione form«, neque ratione materi« effe proxima amaro : nifi dicamus falfum & amarum genere conuenirc,quatenus ambo in materia era fifa fundantur, vt docet Auicennas lib l. trači, i, cap.j. fed hgc conuenientia poteft effe maxima differentia : quia etiam fapordulcis fundaturin materia craffa : imo dulcis fapor fit ex craffiori materia, quam falfus : quare fi dulcis fapor eft oppofitus amaro, quanto magis falfus erit op-pofitus amaro,cum dulcis fapor ratione materi« fit proximior amaro,quam fit falfus ? Pr«te-rea idem patet ex periétia, quia dum dulce aduritur, materia redditur craffior, tamen cefsante dulcedine immediatè fequitur amarities,& non fai fedo : dum vero Galenus 4. de fimp. medic. i o. Sc 5 - tiufdem penultimo vult faporem amarum, & falfum effe terrenos,& calidos,nos quoque admittimus, fed dicimus dari magis & minus nempèfaporem dulcéin materia aliquantulum crafliori fundari quam falfum. Neque probatur Oddi fententia, quod mei dum fic amarum in tranfitu ad amarum prius fiat falfum : quia reludatur experienti«. Dum enitnfaccharum,vel mei,vel quoduis aliud dulce nimium coquitur craffefcit, tamen nunquam fit falfum : caufa eft, quia dulcis fapor eftfalfo craffior. Prima dubitatio, amarum non fuperatur ab infipido : ergo ex amaro & infipido non fiet falfcdo. A Refpondctur,argumentum valere : cx infipido amaro non fieri falfum per itixtapofitio-nem ,qug fit dum diflbluitur amarum cum hu-mido ; fed dicimus fieri falfum ex amaro & infipido per veram mixtionem , ex qua refultat noua forma, nouum effe rei,& nonus fapor. Secunda dubit. non videtur quodex amaro & infipido fiat falfum : quia repugnat experien-tig : quia amara admixta aqug infipidg non efficiunt falfum. Refpondctur per amarum intelligere acre, quodobferuatur in cinere,& calce, & non in aloe, & abfynthio. Vel refpondemus falfum B contineri in amaro, fed ab ipfa amaritie obfen-rari. Ex tali enim genere materi* fmiliter faks omnes. Hgc eft tertia pars huius textusjn qua docet quomodo fiantfales, &c aqu«fall«, & colligit pituitam infipidam mixtam bili amar« fieri fal-fam, & vocari pituitam biliofim. Notandum eli fai fieri cx cinere, ex calce, & ex fuligine, aqua feruenti collo transfufa toties, quoties in falem concrcfcat. Ex cinere, qui fic exalkali; Kali eft herbaqu« nafeitur propè mare,ex cuius cinere fiunt Jixiuia aptiffima ad con-Q ficiendos fa pones, & vitra. Hic cinis defertur pr«cipuèex littore Aphricano, & Hyfpania Ve-netias. Similiter ex calce fit fai accommodatum ad conficienda vitra: immoipfum vitrum nihil aliud eft, quam fai, in quo igne abfumpta eli humiditas ferens falfedinem ad inftrumen-tum guftus : quod patet,quia antequam vitrum efficiant, pr« parant lixiuium adeo acre, & mordax , vt fi pauxillum partibus corporis applicetur, illas ftacim corrodat, perinde ac caufticum. Deinde confirmatur vitrum effe ipfura fai, quia fi in pulueré impalpabilem vitrum redigatur,ac lingua applicetur, abraditipfam Jitiguam. Hac > D experientia motus Medicus vocatus Montagna-na compofuit eletìuarium vitri pro corrodendo vefic« calculo, quod elečluarium, (Sc obiter fit dicium) eft valde pernitiofum : quiaantequa perueniatad renes, & veficam exedit inteftina, & dyfenteriam facit. Talem cafum propofui-mus in methodo noflra vitandorum errorum vbi reprehendimus quendam Medicum,qui vfu iftius elečluarij voluit comminuere calculum, & ante diem interemit virum quendam Illu-ftrifllmum calculo vefie« correptum: quia in-* tellina corrofit. Demum ex fuligine fit fai,& prout vari« funt E fuligines fic varij fiunt fales. Sal armoniacnm fit ex fuligine harundinum, quibus vtuntur cliba-narij, & fit quoque ex fuligine ftercoru bouum: ex alijs vero fuliginibus fai armoniacum non fe-paratur. Ex hoc fale fic illa aqua fortis, qua au -rum refoluitur in aquam. Ex fale nitro quod cx terra adufta colligitur fit aqua fortis, qua refoluitur argentum, & cettèobferuantut in his fìlli-bus effedus mirabiles: quia fi ponatur aurum in aqua forti cx armoniaco ftatimin aquam refol- T 3 uitur : O-cap. 1. tex. M- mcur: fi vero in eadem aqua ponatur argentum, manet integrum, & nourefoluitur. Similiter (i ponatur argentum in aqua forti ex nitro & cal-cantho refoluitur in aquaimaurum vero in ipfa manet integrum: quare ex diuerfa fuligine di-uerii fales,natura & virtutediftintìifeparantnr. Deinde,dum Auicennas inquit fieri phlegma falfumex miftione bilis amarg aduflg, non de-funtqui arguunt Auicennam : Quidam contra jpfum arguunt hoc patìo: fi pituita permifccre*-tur cholera, pituita fieret amara, & non falfa__.. Iufuper dicunt Galenum 2. de diff.feb 6. vbi lo-quiturde pituita falfa, nihil dixifle de hac (alfc-dine pituitae à bile fada: quia reuera bilis nó facit falfedinem,fed amaritiem. Demum arguunt contra Auicennam dicentes, quodd putrida pituita non fiatfalfusfapor : quia in omniquoti-diana febre, in qua putrefeit pituita, obferuare-tur falfus fapor. Pro defenfione Auicennx nos refpondemus ad primum argumentum, prius picuitatn ratione bilis aduri: deinde aduftam efficere falfedine fa&am d bile,ranquam d caufa efficiente, & non d materiali. Ad fecundum refpondemus,Gale-num loqui de pituita, qua: efficit febres putridas, & non de pituita falfa adurente ipfam pituitam. Ad tertium refpondemus,de ratione falfediniseife humiditatem infipidam, cui ma-teriaadufta gqua portione permifceatur: in febribus vero quotidianis cinericium putrida: pituita1, vel in paroxifmis excernitur, vel non fqua portione permifeetur humiditati aquofa- iniipi-d®, fine qua minime fieri poteft falfedo. f ' plenus tamen inquit huiufmodipituitam fie-vJ ri faljam%aut propter putredinem, autaquofee bumidttatts admixtionem . 2^os vero dicimus,pU' ttedinem quidem efficere ipfam falitam, quod in ea aduHiomm geuiret uncreitattm quondam , q»£ cum tius bumiditate permifeetur , at foladi aquafu.it, (i ei admfceatur ,fdfcduiem in ea procreare non valet,nifi ad id quoque altera concurrat caufaipro illa igitur dtClione. (aut)difiun£lma,iudi-ciomeo debet poni (&) coniunfliua, & tunc oratio erit integra. T N hoc tex. Auicennas refert Galeni fenten-JLtiam , quomodo fiat falfedo, quem modum Galenus propofuit 2. dedifferentijsieb. cap.g. vbi dicit, falfedinem pituitae fieri, aut propter putredinem , aut propter mixtionem ferofahu-miditatis. Auicennas interpretaturGaleni ien-tentiam , quod pro illa ditione (autj debeat legi (AOtuncque dicit orationem effe integram,qu® eft,quod falfedo fiatob putredinem, & mixtionem ferof§ humiditatis:quia nifi adfit ferola hu-midiras, in qua fit diffiifa vel portio terrea adulta, vel cineritium, quod refulrat ex putredine, quod fimilitereftquidaduftum, non potei! fieri falfedo. H®c interpretatio valds difìat d Galeni men- A terefi tamen aliqua ex parte excufandus Amcen-nas:quia habuit textum Galeni médofum: ideo non potuit diu mare, in quo verbo efiet vitium. Nos autem habemus tex.l egitimum , qui fic legitur, pituita jit Jalfa, vel ob putredinem, velob mixttoné fero/ nihilominus adhuc vnica eft falfedinis caufa ; quia eatenus putredo poteftfaifedinem producere, quatenus poft putredinem relinquitur quoddam cineru-lentutn,quod eft velati terra adulta. Galenus verò 5. fimpliciumcap. 26. conue-nit cum Ariftotele, falfedinem fieri d calido adu rente partes terreftres : idem confirmat 2. de facul. naturalibus 8. & 2. prxfag. 47. Autcennas quoque in hoc tex. & alibi a (Terit, falfedinem fie ri ex terra adulta cum infipido proportionato. Antiqui Philofophi idem ferè dixerunt. Anaxi- V mander putabat mare fieri falfum, quia portio aqua: dulcis igne fit abfumpta. Ana xagorasdicebat mare fieri falfum , quia pars pinguis d calore fuerit refoluta. Empedocles, & Antiphon credebant aquam falfam elle fudorem corporu fxtuantium : quare caufa falfediiiisexomniuni confenfu eriticlolutio humidi, fed cum aliqua adultione partis terrellris. Quod vero fìat falfedo cx portione terrea adulta aqua: dulci commixta conili matnrcxpe-rimentis. Primum eft illud Arillotelis2. me-teor.de vafe cerco occhilo in mare cóicdo,quod inuenittiraqua dulci refertam, quod elicei tilfi-; muni lignum, aquam maris habere has portiones terreas adultas, qua' cum ipfam ceram non tranent, folum dulcis aqua in vafe colligitur. Secundum experimentum obleniatur in aqua: marisdeftillationcjobquam dulcis feparatur,& in fundo recipiens còcrefcitipfum fai. Demi! in aneris,& terrafpccubusfubmare falesiniienii!-tur, qui meo indicio per aquas effunduntur, &: effulì totum mare falfum reddunt. Nequecredendum eft, falfedinem maris habere originem ex putredine : quia vix credendum eft, mare multiplici motu agitatum elio putredinis capax. Dicimus multiplici rnotu agitatum : quia in ipfo mari 12. morus obfer-uauimus »ficuti oftendimus , vbi egimus do aqua_-. Quod vero fai fiati calido adurente terreas portiones probari poteft d pofteriori, & per ip-Tam pradicam medicinieiGalenusenim 5.fimp. 2t>.proponens falis proprietates, inquit, fai cx-ficcare,conftringere, & d putredine prxferuare : nili igitur in ipfo fale elfet permixta terr£ portio non cxficcaret, vel conftringeret,& nifi d calore elfet fada aliqua adullio partis terreteabfumen do humiditatem infipida,& dulcé, fai, quod fic ab cade adu Itione,non prfferuaretd putredine : quia proprium dulcis, & inlìpidi eft excitaro ebullitionem , & deinde putredinem : ideo qui vult prohibere quod carnes, & pifccs non putre-fcanc abfumunt humiditatem illam dulcem & infipidam igne, fale, vel fole, qua abfumpta-. cedat putredinis occalio. Hinc pharmacopei,dum volunt fticcos d putredine feruarc, illofque diu conferuare permittunt,vt ebulliant,donec quaxlam aquofa& dulcis humiditas refoluatur,qua refoluta herbarum fucci toto anno conferuantur. Cur vero Galenus & Auicennas propofuerint duas caufas falfedinis, quarum altera eft putre-do.alteraichorfalfus, dicimus confideraflb cau-fas falfedinis, qua: efficiunt duas mixturas , non vt philofophosjfed vt medicos: quia iam often-fum eft, Galenum & Auicennani & omnes phi-lofophos conuenire,vnicam ede caufam falfedinis. Dicimus vt medicos,quia pro fcopo habent remedia: alia enim remedia conucniunt falfe-dini fa das, d putredine,& aliad falfedine fa da ab humore fallo produdo d re adufta, qua: fir, vel cinis, vel fuligo, vel alio modo adufta. Quare Doli. A.cap. ì ter l6. re vnica eft caufa proxima, & immediata falfe-dinis, qua: eft terr? portio adufta, in aquofa hu-midicate di fili fa. Centum vero effe poflunt caufa: remot? falfe-dinis .* ficuti putredo, cibi falfi, mora pituita: in aliqua parte: per moram enim refoluitur tenue, & interim terrae portio aduritur, qua: fi permi-fceaturpituita:aquofa: illicò falfedo confurgit. Simili modo bilis poteft effe caufa efficiens fal-fedinis in pituita. Itidem vicinitas rei calida:, motus nimius, obftrudio,& quxlibet alia con-ftipatio fiue anguftia qu? prohibet infenfibilem perfpirationem efficere poteft falfedinem : omnes enim iffiecaufifub vnicacalefaciente, adurente terreas portiones concinentur, qua: proxima,& immediata eft. QEd& inter pituita fpecies ea eflqua acida ap-^ pellatur, qua quiit m non aliter, quam pituita dulcis biffariam fieri contingit, nempè,vel ob mixtionem alicuius rei extranea, ficuti esi atra bilis addace qua paulo infra, vel ob aliquam internam caulam,vtfi dulci illi pituita iam dittateti ad dui-cedutem accedenti id accidat, quodeateris fuccis dulcibus accidere /'olet videlicet, quod primo fer-ucat,feu ebulliat, & deinde acefcat. Gens Auicennas fuperius de /anguine na- naturali, & deinde de pituita falfa dixit, fanguinem,vel pituitam nonnacuralem fieri fal-fam , vel peralterationem, nempè per putredinem , vel permixtionem alientefubftantia:. Similiter Auicennas agens in hoc tex. de pituita acida dicit fieri duobus modis nempè, vel pet alterationem, ideft perebulliciohem, qua:eft caufa acetofitatis , vel per mixtionem aliena: fubftantia: acida: ; fitacida per ebullitione, quia pituita dulcis, & omnes lucci dulces, ( vt patet per experientiam) in loco calido decenti fiunt acidi. Pituita vero fit fimiliter acida permixtionem atra: bilis fiue melancholia:,vel eius icho ris, fi permifeeantur pituita: dulci, vel ad dulcedinem accedenti : quia melancholia eli perfe acida,&affimilatur,(vt docet Gal. g. de loc.aff. -7 ) tartaro, nempè f?ci vini, qua: fimiliter non fit fine pra:cedenti ebullitione, in qua feparatur dulce, Scaqua vita:, indeque relinquitur acidum.,. Sed prointelligentiatex. occurrunt varia có-fideranda, ficuti quot fint differenti? acetofitatis : à quibus caufistìat : cuiusfit temperamenci , & cui per fé primo conucniat acetofìcas, an melancholia, vel pituit?acid?. Si loquamur de difterentijs acetofitatis, dicimus tribus modis fieri acetoficatcm vel auto maturationem, nempè anteCodionem, ficuti obfeni3turin quibufdam frudibus immaturis, vt in piris, &vuis immaturis : imo, & in ipfo ventriculo, dum cibus non coquitur ftatim fit acctofitas: vel fieri acetofitatcm per maturationem,fai peripfam concodioncm, ficuti fit ace- A tofitas in limonibus, citris, malis medicis, & in malis punicisbene maturis : vel fieri pofi maturationem ideft poft acquifitam aliquam dulcedinem, vt in aceto vini, vel aceto fuccprum dui-cium. Jft?tres acetofitates propofit? pofllint quoque in corporibus noftris obferuari. Prima eft illa, qu? fit in ventriculo quando cibus non coquitur, & vocatur acetofitas ante codionem. Secunda acctofitas eft illa, que fitdumfanguis coquitur, & ab ipfo melancholia naturalis feparatur, qu? eft acida, & vocatur acetofitas p*r maturationem : Auicennas enim paulo infra, B vult melancholiam naturalem habere faporem medium inter dulcem, & acerbum, ralifquefa-por eft acidus, non acris,& calidus,fed frigidus, eftque veluti aciditas citri. Similiter Galenus 3. de ratione vidus g 8. 5. de vfu par. 4. circa finem , vult hanc melancholiam naturalem eflo acidam,& aliqua ex parte acerbam. Tertia acetofitas eft illa, qua: refultat poft maturationem, dum fcilicet melancholia aduritur, & fit acetofitas, qu? terram fermentat, excitatque bullas, &elt fimilis aceto acerrimo, de qua loquitur Gal.g .de loc.aff.7.& alibi Quo ad caufas acetofitatis, fi loquamur de acctofitate ante codionem, qua: eft in frudibus immaturis,caufa materialis eft humiditasaquo fa indigefta partibus terreis commixta : in illis frudibus, in quibus non imienitur hsc humidi-tas aquofa non fitacetofitas, ficuti in auellanis, caftaneis, gallis,nucibus, oliuis, & piftaceis : ideo ifti frudus licet fint immaturi, attamen non funt acidi. Caufa efficiens huius acetofica« tis eft calor imbecillis: quare dum ift? dua: can-fa: in vnum confpirant nempè aquofitas,qu? eft caufa materialis, & caloris imbecillitas, ftatim fit acetofitas: hinc fit quod in corymbis lauri,& iuniperi, in quibus non inuenitur humiditas aquofa, nec caloris imbecillitas, acetofitas non fit: quia ad illam efficiendam requiritur caufa materialis,&efficiens, fine quibus nil fit. Hinc quoqi fit quod dum in vétriculo acetofitas fit ex ncceffitate con fpiranc duae caufe,quarum prima eft humiditas aquofa: fecunda eft caloris ventriculi imbecillitas: plurimi funt qui habent vé-triculum humiditate aquofa refertiffimi:m,qux ob caloris robur nunquam acefcit : mulieres vero quia fiepè abundant hac humiditate aquofa i habentque calorem ventriculi imbecillum fae-piffimè hac nimia acctofitate vexantur. Caufa vero materialis acetofitatis fadx per maturationem, vt eft illa limonum, eft humiditas fu btilis propria, & concoda, & non indigefta: calila vero efficiens eft calor propria: temperatura:. Caufa materialis acetofitatis fadre poft con-codionem, vt eft illa aceti fimilitereft humiditas aquofa. Efficiens tamen caufa eft calor extraneus, qui excitat ebullitionem in aquofa humiditate, in qua ebullitione exhalat aqua vira:,, nempè fpiritus. Quod Quod vero calor extraneus fit caufa efficiens aceti,& quod ebullitio concurrat ad faciendam acctofitatem confirmatur Galeni auctoritate, & jpfaexpericntia.Cialcmis fib.de antidotis cap. j. vbi inquit,acetum ex vino cito fieri, fi vinum in loco tepido diu moretur : liccc quod caufaeffi-ciens eft calor extraneus, qui excitat ebullitionem . Idem confirmat Galenus q.defiinp.med. 15. vbi inquit, lac, ptifanam, & vina inualida arltiuo tempore facilè acefeere. Deinde probatur experientia,quod calor extraneus fit caufa efficiens acetofitatis. Primum experimentum cfl dum pharmacopei in fum-mitate vaforum, qug fune fuccis herbarum referta , ihi ponunt oleum , ncexhalee aqua vite, quia illa feparata,ftatim calor extraneus prgdo-minatur,excitatque ebullitionem: vndefpiritus fine aqua vitg egreditur,terreumque quod nunquam potell exhalare permifeeturferofitati, ac acctofitatem facit. Secundum experimentum, quoofienditur, non fieri acetofitatem in vino, cfl, dum in iplb prohibetur ebullitio : qua prohibita tartari generatio non fit.Modus vero quo prohibetur mu fii ebullitio, & tartari generatio, talis eli : impletur dolium mulio , & benc_» obrtruftum -, circulisque ferreis bene munitum iti aquam currentem conijeiunt, vbi tamen fol non feriat dolium, ibique abaqu^impulfione,. cum maneat penfile,valde agitetur,& refrigeretur,itaut non ebulliat.-deinde poli nienfem Hiatur in cellam vinariam,& fic dulce, & quali turbidum toto anno cóferuabitur : quare ad tartari generationem requiritur ebullitio ;qug ab extraneo calore fit. Tertium experimentum,quo olienditur, ab humiditate aquofa prouenjro ebullitionem,& acetofitatem,colligitur ex vino cotìo, dum eft mullum, quod conferuaturdul-ce*:quia codione ahfumitur humiditas aquofa t vnde neque ebullitio, neque acctoficas fieri potei!: ideo toto anno dulce conferuatttr.Quartum experimentum delumiturd pharihacopeis,dq igne, vel infolatu luimiditatem atjuofam fuoru fticcorucnexficcant, & condcnfant, & ita coni denfatos diutillìmè ad vfum feritane, r. Hic obiter notatur aliquorum pharmacopeo-rtim incuria,dum igne maiori, vel iullo minori herbarum fueeos e* liceant; quia lì minori,filine acidi : (i maiori, vel fallì, vel amari redduntur; vnde frepifiìmè laedunt aegrotos: ideo infoiata potius, quam igne herbarum fucci funt pnr-parandi : quare non cric ab re ipfos fuccos pra> paratos delibare,finedegultare; quianecamali; nec fallì funt admittendi. Tres ex didis colliguntur fcopi prohibendi ne lìatacetofitas. Primus confiilitin prohibé-do,nc exhalet aqua vitaeffiue fpiritus fuecorum; prohibetur,oleoin vaforumfummitatepolito. Secundus feopus confilìit in prohibendo ebullitionem partis aquofe. Tertius vtabfumacur hu-miditas aquofa infolatu. Sed conferendi funt illi fcopi ad no fi rum propofitum:primo prohibebimus acctoficatem ventriculi procurando, A ne ex halet aqua vir.r, nempè calor proprius ven triculi,quod fiet prohibendo vigilias,animi paf-fiones, & nimium coitum : nominauimus vigilias, quia nihil magis conferuat, & auget calore proprium,quam fommis moderatus. Similiter animi paffiones diftrahunc calorem influentem, & corrumpunt fpiritus vitales : limile maium_. nafeiturex nimio coitu. Vel conferuamuscalo-rem proprium applicando ventriculo omenti! filile, vel callrati, quaidetinct proprium calore. Secundo prohibebimus ebullitionem humidi-tatis aquofa bono regimine. Tertio euacu abimus aquofitacem vel pillulis de nitro addrac-B mam , vcllalajaadfcrupulos duos, vel guma guta ad fex grana, vel aliquo alio medicamento proportionato. QJV r£ S T. LXXIII. criys T E MVEI\jATy l\y£ S1VJ acida, Vod vero aceti! & omnia acida, I vtacida fint temperamenti fri- I 8 gid' > & licei non folum ex Gale- C 110> fed ex antecedentibus, confequentibus, & ex ipfa pra-- dica facile colligi potefl. Ex Galeno,quia primo de fimp mcd.cap. r 9. probae experimento euidentiffimo acetum elle frigidum ; recitat enim ibi hunc cafum, Hos vt comperiremus aceti potentiam quibufdam illimui-mus tibias multis in locis tapfia, vbi cum inflammari cepiffent: Mv\ acetum: rojaceum, tsflij alia frigida apphcarunf.compcnmus acetum in refrigerando efficaciffimum. Praterea Gal. lib. de macie cap.8.inquit in febribus feu affedibus ca-lidillimis, fi acetum exhibeatur cum laduca, & P aqua pauxillo valde refrigerare. Hic obiter notanturilli, qui prohibent aceti pauxillum in febricitantibus: qua ratione id efficiant non intelligunt : quia reuera acetum habet vim refrigerandi : dicimus tamen nocere: quia Galenus ex Hippocrate i.de ratione vidus com. 18. inquit acria,fiditi eli acetum,cxafpera-re : fed fic eli» quod febris putrida non folum eli morbus in temperatura calida & ficca, fed etia in afpcritace : ideo ptifana valde iuuat febricitantes, non vt frigida: acetum enim frigidius cffifediuuat, quia tollit afperitatcm : potcll tamen aceti pauxillum cum faccharo in acetarijs E ex laduca, & boragine cum olei pauxillo concedi. Parimodo oxyfacchara febricitantibus có-ceditur,fed quid eltoxyfacchara ? eli quoddam compolitum ex faccharo,& aceto • Similiter co-ceditur oxitnel, quod fit ex meile,& aceto : du 1-cia enim vt mei, & faccharum corriguntacctu, & prohibent ne exafptret. Infuper Galenus4.de fimp.med.cap. 11.laudat Ariftotelem dicétcm acetum elle frigidum, ibidemque vult ad hypocondria ardentia luceu ompha- omphacij nempè agre fiam elle aceto praffian-tiorcfri;qnia (vt ait Galenus,) acetum habet violentam,& ferientem frigiditatem. PrsetereaGalenus +.de limp.med.cap. 15. lo-quensde canta efficiente ariditatis, vt aciditas efi, inquit acidiratem fieri i calido mutante, & d frigido vincente,quare omnis aciditas erit frigidi temperamenti. Quo ad qualitatem paffiuam, an fcilicet acetum fichumidum,vel ficai: Galen11s8.dc fimp. med.cap.de aceto,& 1 o.methodi p.jnquic, acetum effe ficcum in tertio gradu . Sed exoritur dubitatio : quiaTralianuslib.7. cap. 1 <5.inquit,rudus acidos fieri poffc abexcef-fu caloris > quod cfi contra Galenum 2 .de temp. cap. 6. vbi vult, rudus acidos indicare calorem imbecillum : ergo acetum erit calidum, &: non frigidum. Refpondemus cum Traliano ipfo, rudus acidos elle 'diurni generum, alios videlicet elle acidos , & alios acres : polita hacdillindione dicimus, acidos indicare frigiditatem, acres vero ca-liditacem.Similiter Auicennas 13.tercij,traci. 1. cap.y.inquit,acorem interdum a frigiditate, interdum d caliditate oriri.Hinc ichores acres, qui dependent d melancholia adulta faciunt rudus acres,qui gutturfere exulcerant : de his loquens Galenus 5 .de Ioc.aff. t .inquit, male habente Liene ichores melancholicos in ventriculum confluere, & fymptornata melancholica excitare. Hinc notatur error quorundam medicorum vulgarium, qui in affedu hypocondriaco vtun-tur carminatiuis calidis,vt funt aromata,femina citri, & alia id genus, quando flatus ab acribus ichoribus cleuantur,quo fit, vt valde 1sedant jrgrotaces, non laederent fané: Ii primo eligerent illa,qua: attemperant, & euaeffat, ficati efi olea amigd. dulceFadu cxambrofinis, & deinde illa, qu. a: difeutiunt flatus,qua; non fine calida, fed frigida, ficuri funt coriandra preparata,que funt in difeutiendis flatibus accommodata. Demum corroborandus clfet ventriculus ijsquaiaflnm gunt,& non valde calefaciunt, inter qua: abfyn-thium ombiliferum videtur tenere primum^ loeu m. £x antecedentibus, & confcquentibus quoque colligimus acidi temperaturam elle frigidam, & liceam : ex antecedentibus : quia acida fiunt cx ebullitione, in qua partes calide, & lur-midierefolmiiKiirjdicimuscalidseiqmam omni ebullitione quod primo refoluitur eflfpiricus, fine aqua vire : dicimus humidc: quia nunquam calor, qui cfi qualitas adiuareiolni poteftfcpa-racaabhumiditate,qU£ efi qualitas paffiua_,k Ex confcquentibus idem colligitur,tum quia in ventriculo frigido , & non calido acecofitares fiunt: tum quia,dum fit acetoiitjsffitper ebullitionem, & in ebullitione omnia elementa exhalant,terra cxcepta.-quod enim terreum efi relinquitur in vafis fundo : hocq; efi frigidum & fictum,quod in inulta lèrofiratedilutiim fit acida: parum vero dilutum efi acerbum, fine ponti- A cum , quod in idem recidit. Quare varia cfi aciditas pituirg, & melancholia:: quia melancholia naturalis efi pontica, vt docet Auicennas in tex. dum vero aduritur, tunc territe portiones per ebullitionem maxime in feroficute diffunduntur & fit valde acida_» cum pontificate. Hsec dotìrina efi Galen. j .de loc.alf. 7. lib. de atra bile 5. & lib.de plenic. 11. In pituita velò , quia portio cerrea non ptxedo-minaturnon fic poncicitas, fine acerbitas: de ratione enim faporis acerbi, efi ve terra in ip-fo magis prsedominecur, quam alia elementa : quare valebit hxc confequentia.-eff maxima aci B ditas cmn ponticitate : ergo efi melancholia na tnralisadufia, cfi aciditas fine ponticitate •• ergo cfi pituita acida. Demum ex ipfa pradica idem colligimus; quia nullum remedium in pra ti obferuarur, quod citius tollat acidiratem, quam hsccduo:, quoru primum.conlifiit in euacuacionc humorum frigidorum, & vifeoforum, qui in primis vijscontinentur : ficucifunt vnzif v. mellis rof., folutiui cum lib. s. aqua: tetutij. Secundum,fune cplida genenofa difeutientia, inter qua: primas parces tenet piper iEthiopicum ruditer contu-fuin affumptuiri iciunofiomacho:vel oleum fe-, C niculi,iifiafium columbi,in quo falfafras,Se .uie-Ijfla ebullierint. ! Q_V /E S T. L X XIV. iu-u- ., . loji* ; • QTQMOmO ACIDITAS Eiqi AT per fe primo rtietaticbolipi& wnpjunut\& quo -modo pèrfe primo Cónuentat juhic čl 0 inno, minato, & non melane bolim. -iij!-.)';ì> rrt■ iUiM*-*< * muh • 1 • Vod aciditas conueniat per fe_» * primo melancholia, & non pili) I » tuita:,fic probatur : aciditas t fi tempcratur^ier fe frjgidg, &Q ficee fed melancholia di huiuf-1 ili òdi ; ergo aciditas. per fc primo conueniet melarichofij. Maior confirmatur audoritate, Se experientia : Galenus enim i .de fimp. med. 19.vult, acetum in refrigerando efiè efiìcaciliìmam. Similiter lib. de macie 8- inquit, in febribus, & affedibus calidis acetfi limare : 4. véro defimp.med. 12. laudat Arido* telem dicentem, acetum effe frigidum, & Gip-. 1 j.eiufdem libri concludit, acidam qualitatem fieri quidem d calido mutante, fed d frigido vin E cente.- S. vero de fimp. med. cap.de aceto te-tid,acidam qualitatem effe ficeam in tertio gradu : quod incclligirur de omni aciditatc tam de illa,qti£ fit ante maturationem,qua: obferna-tur in vuisimmaturis, quam defila, qujfit per maturationem, qujefi inlimonibus, in nubs medicis, & malis punicis,& procrea in illa,qu£ fit poft maturationem, qug obleniatur, dum vinum,& fucci dulces acefcunc. Infupercpnfirmaturexperientia, quod acida qualitas ficca fit, quia nifi eflèt ficca non prgfer- a uareti putredine : fednon folum acetum vini, verum omnes alig acetofitates à putredine prg-fcruant; ficuti agrefla, fuccus limonis, feu citri. Minor quoque propofiti argumenti, quod erat,quod melancholia fit frigida St ficca : confirmatur audoritate, & ratione. Hippocratis aučloricaseft i. de natura humana, & 4. lib.de morbis, vbi dicit melancholiam refpondere terre ; fed terra eft frigida & ficca : ergo St melancholia . Parimodo Galen. 3 .de Joc affi 7. dicit,melancholiam refpondere tartaro, nempè fgci vini : fed tartarum eft acidum , St cft frigidum & fic- B cum :#ergo aciditas per fe primo conueniet me-lancholie. Demum Galenus 2.detemp.vItimo, & alibi concludit,melancholiam effe frigidam & ficcam. Ratione quoque confirmatur : quia fi aciditas non conucniret melancholig : ergo conuc-niet bili,vel fanguini, veipituitg :quia nondan tur alij humores : non bili, quia bilis cft amara : non fanguini: quia eft dulcis: non pituitgquia eft humida,8t refpondct aqug : ergo mclancho-lig. Quare fi pituita erit acida, vel erit acida per participationem ichoris mclancholig, vel per ebullitionem, in qua exhalat calidum & por- C tionesterrcgferofitatiperinifccntur: qugterreg portiones habét vim refrigerandi, St cxficcandi. Dubit. quomodo aciditas pertinebitad melancholiam, terreque refpondebit, fi aciditas confiftit in aquofitate ? Refpoitdemus, acetum confiftere in aquofitate & refpondere terrg : quia de ratione generationis aceti eft vt excitetur ebullitio in parto aquofa : deinde fequuntur haec duo, nempè exhalatio aqua: vita:,& permixtio qualitatis terre-fìris, qua: in parte aquofa ita diffunditur, vt ad minimapermifeeatur : vnde fit, vt inacetofis rebus prxdominentur illa: terrea: qualitates,que J D efficiunt melancholiam,& habent vim cxficcan di,& refrigerandi. In hoc loco duo funt notanda. Primum melancholiam abundare ferofirate, licet fu a natura fitterreftris : quia cius ichor ratione acerbitatis, & ratione qualitatis aftringentis non ita facile abfumitur,ficuti aliorum humorum ichores abfumuntur : ideo melancholia magis, qua alij humores ferofitate abundat. Hinc Ariftoteles feft.p. probI.5.ait, fanguinem melancholicum effe dilutum. Similiter 2.de partibus animalium 4-dicit, corpora habentia fanguinem dilutunu effe melancholica, St timida. E Parimodo Hippocrates 4. de motbis, &lib. dc genitura melancholiam vocat aquam,& fplc nem aqua: locum : miro artificio quidem,quod non cognouit Mercatus, qui futtinuit illunu, textum Hippocratis effe mendofum : non enim potuit animo concipere quomodo melancholia, qua: fua natura eft terrcftris, fic aquofa • Sed quod fit aquofa, feu in multa ferofitate diluta, experientia djgnofcitur in febre quartana, qua dum corripimur vel perpetuis fudoribus perftm dimur, vel vrinam copiofam euacuamus. Imo Hippocrates 2. epid. 2. citat hiftoriam Bionis habentis fplenem (qui eft melancholia fedes) elatum , St tumidum, qui liberatur, quoniam multum minxit. Praterea notandum eft,copiofam ferofitatem in melancholia inferiiire,tum pro vehiculo,tum vt attemperet melancholia acerbitatem : fi-quidem multa ferofitate deftituta, adeo eflet acerba vt virtutem abradendi poftiderct. Quod probatur per experientiam factam dcipfoom-phacio,hoc modo : omphacium infoiati! exfic-catur, itant cralfifcat : hac vocatur agreftacon-denfata : quia abijeferofitas in vaporem, hanc condenfatà agreltam ft delibaueris fenties abradentem qualitatem ferè fimilem oleo calcanthi-no : fed fi aqua communi agrefta hac condenfir-tadiffolues ftacim priftinamacerbitatem, fua-uem tamen recuperat, inde fit, vt quilibet in exiguo vafe podit agreftam fic condenfatam_. diu ad vfum annuum conferuare. Dubitat, quomodo aciditas conueniet pituita,cum fit proprietas melancholia?rerum enim proprietates nec per fe, nec per accidens alijs cóuenire poffunt: fic ridbilicas,quaeft hominis proprietas, nec per fe, nec per accidens alijs conueniet. Refpondemus proprietates rerum nec per fe, nec per accidens effe corniminicabiles,nifi eom fubiedta fint communicabilia : quare, dum melancholia ipfa, vel cius ichor, vel portiones ter-reftres, qua reliflg fune in melancholia ferofitate , pofiunt humoribus pituitofis communicari, eius quoque aciditas alijs communicari poterir. Quo padlo vero aciditas conucniat per fc primo melancholia, & non pituita, St quo padlo aciditas primo conucniat fubiedlo innominato,nunc dicendum . Diximus aciditatem primo conueniremelancholig, St non pituite,intclligč-do perdidlionem primo : irpiroy, St non kclQcm, quemadmodu,& Ariftoteles in definitione natu ra vfus eft illa didlionc primo dum dixit natura eft principium,& caufa motus, St quietis primo quod in codice grgeo per primo legitur wg foov, & non »afloMiquia ko.66m fignificat vniuerfalo, quod efficit propofitionem conuertibilem : fic dicimus acetofitatem primo conuenire melancholia deinde pituite : fed fubiedtum primum, &conuertibile, cuiconucmt omnis aciditas, nempe tam illa, qugprgdicatur de aceto-fitatefadlaante maturationem, quam illaqug prgdicatur de acetofitate qug fit in maturatione, & poli: maturationem eft innominatum : & de hoc primo St conuertibiliter omnis acetofitas prgdicatnr. Quare argumentum propofitum fuperius, quod probabat aciditatem cóuenire primo melancholia:: quia,St melancholia,St aciditas fune temperatura: frigidae St ficca:, cft argumentum in fecunda figura ex duabus affirmamus : quia temperatura frigida St ficca eft communior,qua fic melancholia,& quam He ipfa additas: Ccd fic di,quod medius terminus debet inter maius, 8c minus extremum interponi, quando vero exce-dit,fuboricur parallogifinus propofitns, ideo argumentum folum vakt,quod primo,ideft quod prius conueniat melancholia:, quam pituita1, & non conuertibiliter.-quoniam additas conuerci-biliterconuenit portionibus terreis,vel permixtionem communicatis, vel per ebullitionem-, permixtis, qua ebullitio in pituita efficit aceto-fitatem : quia pituita confiat ex quatuor demetis, atquein ebullitionerefoluuntur fpiritus aerei calidi, & aliqua pars humiditatis : vnde terra: ficcitas prardominatur. Hinc nunquam potui omnino arguere Aui-cennam, dum dixit pituitam polle degenerare in melancholiam. DilFentio ramen ab ipfo,dum tenet, melancholiam ortam d pituita elTe diuer-famd fgcali : pars enim terrea diffufa in acida-, pituita, dummaximè pratdomihaturcoincidic cum fjcali : quod probatur a udori tate, & expe-. rientia : Galenus enim lib.de fpcrmatf,qui licet fpurius fit, tamen fuit viri do&iffimi, vult diuturnam quotidianam conuertiin quartanam-.. Jdeinexperientia confirmatur,quod diuturnas quotidiana: in quartanas abeant. Neque argumentum Manardilib. 9-cpifi.s. nobisfiiceffitnegotium,dum probat, pituitam non porte conuerti in melancholiam,'quia pituita eli alba, vel quia non efi vfiioni apta.- cum_. ignem extinguat. Quod argumentum nullam habet cfficaciamrquia ad faciendam melancholiam requiritur prsecedens ,& continua ebullitio Dum vero fit gypfea non fitebullitio/fed fo-Jum pars aquofa ob moram diutinam refolui-turipars vero craflior lapidefcit. Praterea dum dicit pituitam non erte vfiioni aptam, imo illam ignem ipfumextinguere, Refpondemus, neque bilem atram exedentem in igne conie-Ctam erte vfiioni aptam.- cum ipii quoqj ignem extinguere podit. Dor.4 A Lia item datur pituita acerbi: quia for taf~ cap.i. fc fit acerba ob atra bilis mixtionem : vel nx.iy qUiain feipfa valde fit rtfigerata, &ciusferofnas jit congelata, & inficatatem ,& terreflreitatem fenftm mutata fitmequcfuit calor debilis,qui ipfarn ebullire faceret,&conuerteret inacetofttatcm: neque fuit calor fortis , qui ipfum concoqueret, /~\ Vasdifta funt fuperiusdepituitaacida in hoctex. applicantur pituita: acerba quod fcilicet fimiliter acerba fiat, vel permixtionem melancholia: Scalis,qua: acerba efi,vel peraJte-rationem,nempè quia valde refrigeretur:per refrigerationem vero duobus modis fiat acerba, vel quia per refrigerationem exprimatur humi-ditas dulcis & aquofa : vel quia aquofa pars pituita’d fi igido congeletur,& in congelatione-» cxdccetur, & conuertatur in naturam ficcam & terream, quemadmodum cryftallus, & adamas A ob fummu frigus terream natura confequuntur. Notandum efi circa hunc tex. faporim pon-ticum ideft acerbum, vel elle intense acerbum, vel remifsè : intensèacerbum ex Galeno 4 do fimp.med.7.efi terreum frigidum: talisq; fiapot obferuaturin pituita gypfea : remifsè vero acerbum efi au Aerum. Inluper notandum ex Galeno loco citato, quod acerba aliquando d calido reddantur dulcia : veluti dum cuftanea: vaido acerba: duJcefcunt: aliquando acerba ab humi-do redduntur auflera;vduti quando valde acerbum incipit maturefeere, vtin agreftis obferua-tur,dum vua: redduntur fuccofx : aliquando ve-B rò acerba redduntur acida ab humido fubtili,& à calore concoquente, Acuti dum matiyefcunc Jimones , citri, mala punica, St mala medica: ideo acerbum erte frigidius aufiero St auficrura aado,licet acida qualitas quatenus maxime orn mum qualicatu penetrat, magis nos refrigerat. 'Y)Oflremo alia pituita efi vitrea vitro liquefatto JL incraJfitic,vifcofitatc,&ponderoftaiefimilis. 4lMf* Et hac pituita ahquàdo eft acetofa, & aliquidotn- * fipida,ct vt inftpida,&cra[ia cfl cruda,vel ni cruda conuerft : & bac efi illa jpecies pituita, qua 10 fuo C principio erat aquofa frigida: qua neque putruit, neque res aha ei admixta fuit : fed fic permanftt recondit a,donec fuit ingrofiata, & frigiditas ei fuerit addita . lam igitur declaratum efi, quod corrupti phlegmatis modi ex parte fiporum fiat quatuor ful-fus.acetofus,ponticus, & wjipidus:& ex parte fub-Jiantia quatuor nempe, aquofus, vttrctA, rnucofus, &gypjeus: crudus vtròfnb mučil aginofo lotinetuu T'XEmum Auicennasfub acida pituitaponic LJ vitream : addit tamen hanc vitream pituitam modo erteacidam, modo infipidam: acida vero fit, dum paritur ebullitionem : de ratione D vero huius ebullitionis funt dux conditiones: altera,vt fit particeps humiditatis aquofa:: altera,vt :n ipfaadfitaliquis calorlaltem imbecillis, Infipida vero conferuatur hirc vitrea pituita dum lua ninaia frigiditate non efi capax ebulli- ' tionis. Vitrea pituita efi adeo frigida vt feuiffi-mosaffedus pariat, videlicet dolores colicos, non pungiciuos, nócxtenfiuos,fed perforatiuos fceleftiilimos : qui fiunt hoc modo,eleuantur ab ipfii vitrea pituita,maxime adherente intefti-nis,flatus, qui intefiinorum tunicas feparant, 8c diuellunt tanto cum crutiatu, vt pra- nimio dolore vires adeo exoluacur,vt licet fine febre fine, E animanfiexhalent; ideo nifi medicus prsefiofit in prxfcribendis remedijs perfuperiora, & inferiora in lethalia incidunc fymptomata: dicimus, per fuperiora: quoniam dyfieres non ftifficiunt, quia non penetrant nifi ad principium coli inte-ftini, quare perfuperiora,oleiamigid. cyathus cum drachmis duabus hierg, cum tribus dia-phiniconiscirciter tenent primum Jocum : per inferiora vero iuuat jnemactun drachma x.tro-cifc. alhandal cu decočto cencautei minoris, cu, vino h 9 vino maluatico, addendookum rutaceu, quod Galenus in hocaffetìu s.de Joc.aff.i. & 3 .extollit ad fydera:per fuperiora proponimus purgà-tia in dolore collico feuiifimo propter buchini dicentem non elle danda medicamenta in doloribus inteftinorum, ne excrementa ad partem Igfam trahantur, quodreuera admonet Gal. i j. nieth.i 1. Cgterum fcntcntùeGaleni,& Hippocratis fijfeorfumd prccipuis methodi pnncipijs confiderentur,pofiunt elle & falfa:,& permtiofa:. In methodo hoc axioma prgcftcris eft obferuà-dum,quod vrgentiori fitactcdendummon fpre-ta tamen caufa principali, caufa fine qua non,& morbo : fed fi c eft quod infignisdolor eft vrgés, quod reuera in dido affedu collico magis pot ad indicandum,quam quiuis alius morbus, vel quaniis alia caufa ad prohibendum. Quod vero prohibet in didis doloribus fasuillimis, ne exhibeantur medicamenta eletìiuè foluentia, eft locus affectusiquod vero indicat eft dolor vrgens, qui,nifi mitigetur, patiens derepente paralyticus fit:certe magis vrget hgc imminens paraly-fis, quam affectus aliquis d pharmaco introductus, qui poft aliquod temporis interual-lum polfet inteftinum collum aliquo modo per turbare . Hxc pituita vitrea eft crafTa,ponderofa, vifci-da,& glutinofa:qu£ glucinofitas fit ab humido, & d frigido actuali Se potentiali:quamnis de ratione vifcofitatis fithumiditas, non tamen ex neceffitace eft Frigiditas : vifcofitas enim reperi-tur modo in humidis frigidis, modo in calidis, vt in refina,in pice, & cera.qux calid? funt. Quod vero humiditas fit precipua caufa vi-fcofitatis patet experientia:quia d refina & pice, fiauferatur humiditas actualis, ftatim tollitur vifcofitas. Auicennas vero in fine te*, duo facit. Primo colligit quatuor elle fpecies phlegmatum non naturalium ex parte fubftantix:qus funt,aquo-fa,mucofa,vitrea,& gypfea pituita. Ex parte vero faporum colligit quatuor pituitce difterétias, nempè,fallam,acidam,ponticam,& infipidam, Secundo collocat crudum fuccum fub mucila-ginofa. Sed quxnam fit differentia inter pituitam ,&c crudum fuccum fuperius oftendimus. Dubitatio circa tex.occurrit:quia dictum eft ab Auicenna vitream pituitam fieri d frigido congelante : fedfic eft,quod in corpore viuente ex ipfo Galeno 2. de temp. 3. non inucnitur frigidità^ congelans : ergo pituita vitrea in viuo non fietd frigiditate congelante . Rcfpondetur, Auicennam per cógelationem intelligere incralfationem : ficuti in viuente in-craflatur adeps,quod probatur experientia : dii enim inijtiunturclyfterescu feuuo hircino, inie-ctu feuu liquefactum ftatim in ipfointeftino in-cralfatur, & excernitur non liquidum,fed folidu incrafiatum.Infuper pituita cralfa fit craffior;du moraturin loco imbecilli, tu quia pars tenuior pituita: per moram etiam d calore debili refol-uitur. tum quia loci frigiditas vnit hu more craf-.fiim, quod d calido totum oppolitum fit. DE BILE. ilis quoq; alia efl naturalis, alia no Dor-4 naturalis, naturalis efl[puma f in- ca\ 1 ' guints, qtuerubei coloris atq ; /plen dentiseli, & lenis, & mordax, eJ* quanto calidior, tanto rubii undior cxiftit. \ Cturus Auicennas de bile,prius illam diui-jLX. ditin naturalem,& non naturalem : prius agit de naturali, vt inde intelligamus, quantum biles nó naturales recedat d naturali ftatn : quia B ex Gal.p.methodi 14-tantus eft morbus, quàtus eftrecelfnsd naturali ftatinremedij vero quantitas firn ilirer tanta debet elfe,qu5titéeft rccefiiis t pari modo affedus procer natura eli curatu difficilis ob multu, curatu facilis obparuùrecefsfi : Quantu attinet ad bile naturale: Auicčnas in hoc tex.duo facit: primo tradit proprietates bilis naturalis. Secundo tradit nccelfitates,& vAis1. Quo ad jpprietates,*prima eft,vt bilis naturalis fit sagù inis fpumadecundù Belunensé fit nò fpii masdguinisjfed velutifpuma.Scda ^pprictas eft, vt bilis fit coloris rubri. Tertia,vt lit fplcndida. Quarta vt fit lenis.Qultavt fit acris,& mordax. C Prima dubitatio: videtur Auicennas mancus, dum non proponit fextam proprietatem , quaé eft, quod bilis fit amara. Refpondemus,amaritiem pertinere ad bilem nonnaturalem, & non ad naturalem, de qua in hoc tex.agit. Qmod vero amara bilis non fit naturalis, patet : quia omne amari! eft natura: inimicum :GaIenus<5.de fimp.med.cap.de abrotano eft ille qui docet omnia amara inimica ventriculo, quare tanto magis alijs partibus, qua: non ita facile feparanrab alimentis amaritiem. Quoad primam proprietatem , quod.f.bilis naturalis fitveluti fpuma, probatur d priori, d D pofteriori, & Galeni audorirate. A priori quia eft tenui(lima,& vt talis facile agitatur,& facile fpumefcit:fed fpiinif huius bilis non lunt perexi guanquia perexigua: amitteret rubedinem rimo atramentii redadu ad fpumas perexiguas albe-fcit : albus enim color fit ex innumerabilibus,& minimis fpheris acre plenis: quemadmodum fiunt dum aqua poft longam agitatione fpume-fcit: fpumx enim funt fphcrulx atre plena:. E In figura A fune fphfrula: vitrtf perforane piè nf aqua,vel alia re,quam lumen lolum cufpida-tim tranare pofiitfifta: funt ilJa:, qiif colorem nigrum efficiunt : quia vbi lumen in cufpidtm fa-celfit in vna parte,quafi in pundo,eft lux :in alia V vero vero funt tenebra:, qua: nigredinem quandam A cet Galenus 2. de £u&T.nat. vlcimo. efficiunt.Spheru 1® vero replentur hoc modo.’pri mo calefiunt, quibus calefačtis aerinclufus vai-dò rarefit, quo rarefacto illicò in aquam frigida immerguntur, ob quam aerinclufus condenfa-tur,& ad vacui fugam fpherul® aqua replentur. In fi gura B funt ipherul® vaco® ideft plen? aere, quein cum lumen non effugiat, non fiunt tenebra:: ideo neque vmbr® & per confequens colores nigri non apparent. A polteriori & per ipfam prafìicàidé confirmatur: quia dii euacuatur fanguis,fpuma fuper-natat,qu® refpódetbili . IdéGaleniammontate Pallida verò& flaua diuidfiturin quinque bilium differentias : quia ficuti quinqtie funt gradus colorirà pallido ad fiauum : fic dantur quin que bilium differenti®. Primus gradus coloris pallidi, qui conuenit pallid® bili eli color Ss nempè pallidus, qui aflimilatitr territ ochrea: ideft figillat^, l>£ec bilis qu? ochrea feu pallida di citur indicat temperaturam aliquàtulum frigi-diufculam. Secuudus gradus eft óvsTOffìi ideft fubrufus, & eft fimilis luteo oui recentis : vnde oritur bilis fubrufa. Tertius eft ttiffts ideft rufus fine igneus, vnde oritur bilisrufa, qu® eft probatur:quia 4.de vfu par.c.$.& 2. defac.nat. B intenfionscoloris, quam fubrufus, dequbGa- inquit, bilem naturalem effe veluti florem fan-guinis,& veluti fpuma,qu? fit in vinicófeétione. Quoad fecuda proprietatem bilis,dixit Auic. effe coloris rubri,& non flaui: quia hic loquitur de bile alimentalhflaua vero eft excrementitia. Secunda dub.inquit Auicennas,bilem naturalem ette rubram,quod non videtur : quia bilis rubra facit eryfipelata. Refpondemus,bilem rubram duplicem effe,aliam naturalem,aliam vero non naturalem,dicimusq; Auicennam in hoc tex. mentionem feciffe de naturali. Sex inuenio biles rubras nonnaturales. Prima lenus 2 .in tertiu epid.com .8. & multis in locis. Quartus eft Wo^a.rhls ideft fubflauus, vnde oritur bilisfubflaua & aflimilaturcortici citrinon bene maturi .Quintus gradus eft jj-jtvOSf ideft fla^ uus,& conuenit hic color biliBau®, qu® aliimi-Jatur cortici citri exaétè maturi: h?cque bilis ob-feruatur in excretis illorum, qui funtcalidoie-core, vt docetGal. in art med.cap.deiecorecalido. Hačtenus ergo enumerauimusfexbiles rubras & quinq; pertinentes ad pallida,& flauam, qu® funt pallida, fubrufa,rufa,fubflaua,& flaua. Sed paulo infra,vbi agemus de bilibus nonnatu- It fanguinis ferii male depuratum, de qua bile C ralibus, enumerabimus omnes alias differedas. Gal.mentioncm facit 5.infextum epid com.14. Secunda bilis rubra eft efferuefeentia fangui-nis tenuioris, de qua Galenus 2. in tertium epid. com.8. iftaquc poteft efficere eryfipelata, & febrem fynochum: de hac Galenus lib. de atra bile dicit quofdam rubram bile nominaffe tenue fanguinem,qni non concrefcit. Tertia rubra eft vitellina vergens ad rubrum, affimilaturque vitello oui vetufti. Quarta bilis rubra eft illaqu? fitex miftione bilis flau? & melancholi? f?calis,qu?melancho ha adhuc fanguinis veftigia recinet : de qua agit Auicennas in cex fequcnci. Quinta eft bilis rufa qu? eft fulgida, & ignei coloris,de qua Galenus 1. in tertium epid. 8. Denique elt ftxca rubra qu?eft bilis crocea, de qua Rafis fecundo continentis, & Ačiuarius lib. 1. deiuditijs vdnarum cap. 15.& alibi dicunt fieri ex mixtura atr? bilis,& bilis naturalis, que ex ipfo Rafi inducit fitim inexpugnabilem, & vt plurimum morbos malignos, & lethaJcs : quamuis Aòtuarius credat,hanc non effe ita malam , vt putat Rafis : quia dicit fieri mitiorem per mixtionem bilis naturalis Quo ad alias tres proprietates bilis naturalis que funt,quod fit lucida,leu is*& acris,fiue mordax facilè confirmari poteftexperienria. Primo: quia calida q funt facile fplendefcunt:fic empla-ltra.dum diu coguntur., fplendida fiunt. Similiter vrin? ipf? prope ignem diu morantes fplen-did? fiunt: vnde medici dum infpiciunt vrinas fpkndidas,nifianimadnercanr,anfplendorpro-tieniat ab ignis calore, vel ab hepatis ardore facilè decipi poffunt: nó decipietur fané fi in aqua tepida cóferuentur. Inquacertè mililifplendo-rem ab 'externo calore fuicipiflt-Quod vero bilis D fit lenis patet,dum fanguini fupernatat. Quod fit acris, patet, quia elt pars fanguinis calidior. Vp cum in hepate genita eft in duas diuiditur DoS’ partes,quarum vna cum [anguine meati» a^a i.lex. vero ad veficam felleam tranfmittitur, illa autem, xo. qup cum [anguine meat,id quidem,&per neceffita-tc &zfnmfit: nec effit as vero eft, vt admtfceatur fanguim ad nutricnd,a membra, quibusproeorùté-peratura tantum detur de cholera,quantum pro fua portione ac difpcnfai ione debetur,vt tfi pulmo. Sed vfuseftr vtfanguinem fnbtihct, &invijiftrittit jpfum penetrare faciat. L>u/e vero ad ve ficulam fel- mm: d Mrcnf nnmmp. vero duojunt lUuamintafrMum eft intefimaafter-core, & phlegmate vifiofo abluere , <&• aliud tnte~ plina, & ani mufnloS pungite,vt fi quid nCcefiarm fit fcntiat,&rgrjhones emittat. Ideoque fiXpèaccidit collita, oppilationis caufa , qua fit in foramine, quod à vejica fellea defendit ad inttfiina. 1 X Ictcx. diuiditur in trespartes. In prima JTJLdiuidic bilem in iccore genitam in duas:. dif- humana com. 4- carent nomine. Septem tamen d Galeno hb. de atra bilecap. 2 numerantur bilium differéti®,qu®funtpallida, flaua,vitellina,rubra, porracea,®ruginofa,& ifatide, qu®ad egruienm colorem vergit : vari® ramen lub iftis inueniuntur differenti®. ; U’iesqu® verè conucniunt hominibus fanis fu, cpai',,,da,& flaua.-quando vero flaua fit vitellina txomo.^‘;P^usnonfrultlir^nitute> vtdo- 4 differentias, dicens, alteram bilis differentiam permeare cum fanguine : alteram vero ad vefi-culam felleam tranfmitti. In fecunda parte tradit huius bilis qua: cum fanguine permeat vnicam neceifitatem, & vni-cum vfum, dicendo, quod neceflitas iffius bilis fit nutrire partes biliofas, ficuti eff pulmo, qui dicitur biliofus,quia illa bile nutritur. Vfus vero cft,vt fanguinem attenuet,hoc fine, vt per meatus angultos poflit penetrare. ' In tertia parte tradit duas necefiitates,&: duos vfus illius bilis, qua: tràfmittiturad veficam felleam: prima neceflitas eff, vt expurget corpus ab excrementis. Secunda quod nutriat veficam B fellea. Primus vfus vero eff detergere vifeida in-teftinorum excrementa. Secundus, vt ftimu-letinteffina, & animufculos excretioni dicatos. Addit quoque Auicennas quod, nifi irritentur fgees ad exeretioné,ficuti in ictericis, aliquà-do accidat, quod ipfg feces retineatur in colo in-teff ino,vnde dolores fxuiflimi confurgant. Quod Auicennx didimi confirmatur per ip-fam pradicam : quia remedium emolliens, & cuacuans fxces, & remedium aperiens meatus felleos, illicòfanant hos colicos dolores. Imo ex Galeno 5. de vfu par. 4. habetur, nifi excrementa vifeida inteftinis adhgrentia detergatur, C & euacuentur, ita craflèfcunt, vt fymptomata_. magni momenti confurgant. Quod vero in hac obftrudione meatus fellei requirantur emollic-tia,& euacuantia confirmatur per ipfam pradi-cam : quia oleum amigd. dulce ad fex vncias cu aloes fcrupulo mirificè iuuat : aloe enim ex Galeno 8.decomp. fecundum locos cap.j.eff ffer-corarium medicamentum. Quod vero in ideri-tiaprscter medicamentum euacuans, & emolliens requiratur aperies,patetiquia fpecics diar-rhod.abb.ad drach.i. & s. cum drach. 1. radicis a flari puluerizati p aliquot dies exhibitg fanat. CLY m ST. L X X V. vtTH'I'H M Ji s S jl SAJiC-Vl'HJJl attu fint quatitor humores alimentales. Vicennas in hoc tex.dcclarato dixit , in hepate generari bilem, qua: permifeetur fanguini gratia nutriendi membra biliofa_>, ficuti eff pulmo : ita ut fecundu Auicenna: fententiam dentur in fanguine,qui eft in vena caua.adu humores alimcntales , nempe, bilis alimentalis, melancho-Jia,& pituita,itaut fanguis non fit vnum mixtu, “ fed fit aggregatum ex quatuor adu exiftétibus. Omnes concedunt dihi bilem , melancholiam excrementitiam, qua: illicòà fanguine feparan-tur, demandàturq; ad propria vafa[, bilis videli-cctad veficam felleam,& melancholia ad liene.* fedquod prxter hxc biliofa,& melancholica excrementa detur bilis & melancholia alimentalis, qux adu fint in fanguine népè in vafis maioribus uuhi non videtur, quod Galeno, quod 464 philofophix,& medicina principijs id confenti-re poflit:dicimusin vafis maioribus,quia concedimus quod dum fanguis nutrit pulmonem fuit bilis alimentalis : quoniam nutrimentum,dum apponitur,redditur fimile parti nutrienda, pulmo igitur cum fit calidus & ficcus fanguis fic calidus & ficcus : ficque fanguis poteft vocari bilis alimentalis,fed quxftioeftan in fanguine exi-flente in vena cana fint adu quatuor humores alimentales, quod nos negamus : Hinc Galenus 2. dcdiff. feb.9 &2.decnfib. 12. & Auicennas paulo infra dicunt, dum fanguis putrefeit pars tenuior vertitur in bilem, Stcraflior in melancholiam .-quare fi bilis atìuefiet in fanguine non fieret noua bilis, vel melancholia. Deinde Ariffoteles 2.de partib animalium 5. & libello de fomno 4.vult, fanguinem elle vici— nuim alimentum : nec d;ii prxter fanguinem aliud alimentum, quod nutriat. Itidem Gal. in 3. parte artis med. vult porum farcoidenimmc-diatèex fanguine fieri. Quo pado vero fanguis conuertatur in bilem,& melancholiam alimen-talem, dum adu nutriunt membra biliofa vel melancholica, paulo infra offendemus. Interini tamen confirmabimur in fanguine, noninueniri adu bilem alimentalem , vel melancholiam alimentalem. Primo ex Auerroc 2. coli- cap. i. vbi reijcithanc opinionem, quod adu in fanguine fint quatuor humores: Idque probat duabus rationib.eflicaciflimis.quarupri maeft.quiafolus fanguis elèa natura intentus : & ex folofanguine membra generantur, & nutriuntur, quare in fanguine potentia, &non_, adu erunt bilis , & melancholia : deinde dicit quod fanguis dum corrumpitur conuertitur paulo poli in bile,melancholia, & pituita : quia iffi humores erat potentia,& nó adu in sàguine. Infuper confirmatur cxipfo Ariffotele quod in fanguine adu non poflìntefle bilis & melancholia alimentalis:quia y.metaplf 49.inquit ex pluribus in adu non fieri vnum : fed fanguis eff vnares : ergo. Amplius fanguis eft dulcis, habetq; vnicum faporem: fi in fanguine adu eflet bilis & melancholia propter bilem in fputofanguinis obfer-uaretur amarities, & propter melancholiam^, •acidus,vel acerbus fapor,quod nunquam obler-uatur. Demu lac,quod itnmediatèfitex fanguine habetfubliantiasdiuerfas potétia,& noadu. Pari modo dii fanguis perfetta vena euacuatut nó illicò refoluituc in quatuor naturas,videlicet in pituitam,bilem,melancholia, & fynccrii fan-guiné:fed paulo poft.-quia in venis sàguis habet vnicà naturam,ideo in ipfo potentia,& non ada funt quatuor humores alimentales. Sicuri enim in morituro eff in potentia proxima forma ca.-daueris,& in chylo eli in potentia proxima ipfs fanguis : fic in fanguine per venam fedam eua-cuato funt in potentia proxima quatuor humores: fic in latte in potétia proxima ferum, natura cafealis &butyrofa. Neque eff mirum,quod fanguis,Sclaccam cieo rtfoluacur in fuapnncv V 1 pia : In Primam Fen. A » pia ; quid ego in Pannonia vidi pifciculum, qui A extra aquam hora: (patio in aquam totus refol-ueretur. Quo patto vero poflìt aliqua ex parte defendi Auicennas, quodin fanguine fint atìu qua-tuor humores alimentales, dicimus fanguinem habere quidem vnicam formam &vnicam naturam,fed dum excurrit ad nutriendum pulmonem , in ipfo pulmone fanguinem fieri fimilem pulmoni,& ita fimilis eft natur? biliofe,ficuti eft pulmo : Galenus enim 5. aphor.$9 ait, quodlibet membrum limili alimento nutriri: quare cu pulmo fit calidus & ficcus, fanguis, qui illum nutriet, fiet calidus & ficcus, & talis potefi dici g bilis alimentali. Simili modo quando fanguis nutrit cerebrum antequam aflimiletur cerebro prius apponitur,deinde vnitur, & antequam af-fimiletur redditur fr%idus & humidus.ficuti eft cerebrum : quia omnis nutricio d fimili fit,& talis fanguis potefidici pituita alimentalis. Pari modo, quando fanguis nutritofla, antequam aflimiletur olfibus, ofla ipfa efficiunt fanguine fibi fimilé-qnarccu ofTa fint frigida & ficca, fanguis nutriens offa fiet frigidus & ficcus, talisque elt humor melancholicus alimentalis. Quare in fanguine vaforum bilis,melancholia, & pituita alimentalis funt in potentia, & non in atìu : re- c ducuntur vero ad attuai d partibus ipfis nutriendis, vt didimi elt. Hinc Diuus Thomas in prima parte, qua?ft. 119-art. i., inquit fanguinem recipere ab hepate virtutem quandam communem ,& in fine determinari ad hanc vel illam partem : quali diceret, fanguineam malfarti non conflare ex bilo melancholia, & pituita alimentali, fed vnicam in vafis ipfis habere formam ,& naturam communem: deinde vero determinari,quando delatus cfl ad ipfas partes ; ficdum nutrit cerebrum fit pituitofus, ideft cerebro limilis, dum nutrit pulmonem fit biliofus intelligendode illa bile, D qua? cfi pulmoni fimilis, qua? iure merito potcfl dici alimentalis, & fic de alijs partibus. Caufa vero cur Auicennas dixerit, bilem permeare cum fanguine, clfeque atìu in fanguine fuit : quia putabat in mixto atìu clfe quatuor elementa,in fanguine quatuor humores, & denique milcibilia in mixto eifeatìu, & non pote-flate. Qua opinio relutìatur Ariftoteli, Galeno, & rationibus. Arifioteli qui primo de generatione tex 84. videtur arbitrari mifeibiliain mixto elle potentia, & non atìu. Similiter primo de generatione tex.86.vult,Iynceum non polle videre in E mi xtomifcibiliaicurnó potefi videre?quia atìu nó funt.Fabulatur antiquitus,oculos lynceos pe nctrare parietes & cglum ipfum . Ibi Arifioteles reprehendit mixtionem Democriti fatìam ex atomis actu cxiftentibus.-quia lynceus pollet vi. dere atoniositunc fic: fi mixtio non eli vera mix tio.quia lynceus potefi videre atomos, qui funt indiuifibiles : tanto minus erit vera mixtio illa, qua fieret ex quatuor elementis, vel ex quatuor humoribus actuexiftentibus in mixto, qua funt magis vifibilia. Sed cur mifeibilia actu in mixto non funtex Arifiotele ? quia vera mixtio recipit nouam formam,qua non refultat.nifi exprace-dentium corruptione. Nec valet, dum dicunt lynceum nó videre noftra mifeibilia : quia fune qualitates, qua non vifu,fed tactu cognofcutut: mifeibilia vero Democriti fieri permixtionem corporum, & non qualitatum : quia Arifioteles intelligit de ijs.quj polfunt videri,qua fune cori-pora,& non qualitates:quare lynceusnon videt noftra mifeibilia: quia in mixto tranfmutantur, & actu non funt ; quod de mixtione Democriti dici non potefi. Demum Arifioteles j. c?li 5a* habet in carne,ligno,& fimilibus mixtis,ignem, & terram elfe potentia, & non actu . Galeno aduerfatur Auicennas, quia 8. dc decretis Hippocratis & Platonis 8. & 1. de humoribus i .inquit,corpora non elle omnino conflata ex quatuor elementis : quia elementa potentia funt, & non actu in mixto. Demum confirenaturratione, quod elementa atìu non fint in mixto, nec quatuor humores in ipfo fanguine. Primo, quia fanguis non elfet mixtum, Tcd iuxtapofitum, & aggregatum per accidens . Jnfuper fi atìu in fanguine elfent qua-tuor humores, fequeretur, quod quselibctmini-ma portio fanguinis non elfet fanguis, quod eft contra Arill.priino de generatione tex.88.vbi di cit qualibet partem minimam mixti elfe eiufdé natura-cum toto:quare in mixto nodabitur minimum ignis atìu,nec in fanguine minimum bilis, vel melancholia?alimentalis. Poliremo probatur argumento d minori,quod mifeibilia atìu non fint in mixto.-fi chylus eft vna fimplicifiima natura,itavt qua?libet minima pars chyli fit chy lus,tanto magis fanguis, qui fit ex chylo Amplici, & d parenchymate hepatis ,quod cfl poten* tius & calidius ventriculo, erit fimplex, & (imi* laris. Quod vero in chylo potentia, & non atìu fercula chylum componentia fint, patet hac experientia, dum vinum quod bibitur eft nigrum, & edulia qua? ingeruntur nigerrima, & falira,vel alterius faporis,poft paucas horas generatur chy lus dulcis,albus,fimilaris, & ventriculo fimilis': ergo & (anguis, qui fit in hepate ex chylo erit vna res fimplicifiima,non quatuor,itant quee-libet pars minima fanghinis dicatur fanguis, fittiti quadibet minima pars chyli chylus : quare in fanguine erunt quatuor humores potentia , & non atìu. Dubitatio Galenus libello de purgantiu me-ditamétorum facultatibus habet,fi bilis, & melancholia euacuandaè venis elfet potentia, & non atìu in venis, in euaclianda bile, & melancholia tantum iuuabit phlebotomia, quantum purgatio: quia euacuandoipfum fanguine,eua-cuarcturipfa bilis,& ipfa melancholia : fed hoc cfl abfurdum : ergo & illud ex quo fequirur. Rademus,purgationem per medicamenta nò conucnire,qn bilis, & melancholia funt lolii potentia in fanguine; quia tunc fanguis non eft vicia- u vitiatus s tunc folum eft vitiatus,quando in ipfo aftu eft bilis, vel melancholia. Galenus in dičto libello reijcitnonnullos antiquos, qui putabant medicamentum purgans bilem,fanguinem con--uertere in ipfam bilem. Illis refpondet Galenus quod fi eflet vera illoru opinio fequeretur,quod miifio fanguinis aequè euacuaret bilem, & melancholiam,perinde ac purgatio: reétè quidem: quare in fanguine non vitiato non funt actu, vt probatum eft fupcrius,bilis, melancholia, & pituita, fed potentia, qua: deducitur ad atìum, vel à caufa naturali, veld caufa praitcr naturam.,. A caufa naturali, quando fanguis excurrens ad t)ffa gratia nutritionis attračtus fit melancholicus, ideft fimilis oflibus, ideft frigidus & ficcus, ab ofiium alteratrice. Idem dicimus de alijs humoribus. A caufa vero praeter naturam poteft deduci ad a4 T veficam fcUeatru. Onnulli putant ex Auerroe 2» coll.cap.p veficulam fellisnu-triri bile: Auertoes enim habet harc verba, Scias, & non tradas obliuioni, quod omnia membra, qua: ordinata funt ad trahendas fuperfluitates fanguinis non trahunt nili, quia fuperflnitates funt fibi conuenientesin cibo. Inferunt ex his verbis,veficam nutriri bile: fiibdit Auertoes,- & fi contingat, quod vnum membrum inferuiat alteri, femetipfum nunqua tradit obliuioni.Idem confirmatur ex Galeno 3. dc fac. nat.6. vbi dicit, nihil trahere propter ip-fum trahere,fed gratia nutritionis:ergo durii veficula trahit bile) illam trahet gratia nutritionis. Ex alia parte probatur autìoricate,ratione,& experientia, veficulam felleam non nutriri bile; Galenus enim 5. de vfu par.y.inquit, abipfoie-core effe diftributas venas in vtramque veficam, fellis videlicet & vrinae gratia nutritionis : quia vtraquetrahit excrementum nutritioniineptu. Praeterea vefica fellea habet proprias venas, arterias, & neruos : venas,vnde colligit nutrimenti!, qua? oriuntur d quodam trunco vena: porta, qua- cyftica vocantur: eius arteria vero oriuntuc A abarteria celiaca, & nemi à dextro ramo, qu cxcurritpcr coftas: InfuperGalenus 5. de vfu para 2.quarit,cur in ventriculo,& inceftinis tunica propria gemina fint: veficis vero ambabus vnica cantum propria, & vna communis. Refpondet: quia in veficis nulla erat futura, eorum qua continentur, concočtio. Ratione idem probatur quia bilisquaefi in vefica fellea eft mordacillima, & natura inimi-carideo inepta, vt poflitaflimilari)& in fubftan-tiam conuerti. Praterea nihil conuertitur in fub-ftantiam, nifi prius in fecundas humiditatesep-uerratur:at fic eft,quod bilis non poteft coriucr-B ti in humiditatem fangnineam, roridam, & in alias duas: ergo bilis nunquam conucrteturin fubftanciam. 1 Experientia quoque confirmamus:quia ante inultos annos idem obferuauirrius in duobus ca daueribus,in quibus aperta fuit burfa fellea qug erat Iapidibus referta. Alterum de duobus fuitlulij Sauroniani in cuius burla fellea inue-nimus 80. lapillos fimiles lapillibus chryfoliris. Alterum fuit Hermolai Grimani in cuius burfa fellea inuenimus tres lapides ita magnos,vt non relinqueretur locus bilis flauae capax : itautinde colligi pofliCjburfam felleam, non bile nutriri, C fed lolo fanguine illarum venarum, qua: irrigant ipfam veficam. Nos infeqnimur Hugonem, & alios antiquos Latinos dicentes veficulam felleam nutriri bile nntritione voluptuofa,& non propria : differentia vero inter propriam, & voluptuofam nutri-tionem eft,quia in propria nutrimentum conuertitur in fubftatià: in voluptuofa nullo pačto. Caufa vero, cur veficula deledetur bile, non eftfvr dicit MercatusJ occulta quedam qualitas: fed eft manifeftiffima, qug proponitur à Galeno vpdetucn.fan.vbi inquit :in bile flaua efle quoddam pingue excrementum,quod creditur effe D fanguinis excrementum : ideo bile dek&atur, non quia illud afiìmilet, fed quia oblinitur, & humetìatur, quo fit, vt inde prohibeat afperita-tem, in quam , veficulaob bilis ficcitatcm faci« lè incideret. Ad Auerroem dicentem omnia membra tra- hentia fu perfluitates fanguinis trahere gratia nutritionis. Primo refpondemus Auerroé intel-ligeredc nutritione voluptuofa, & nó de legitima . Deinde negamus,quod mébra séper trahat fuperfluitates fanguinis,quatenus funt fibi con-uenientes ittcibo:quia vterus trahit femen, non quia fit fibi conueniens in cibo: fed propter alili finem.Imo vterusdum attrahit femen,vult cibo fpoliari,quia recepto femine,(anguis vteri in femen influit gratia nutritionis . AdGalenum 3. de facul.nat.d. dicentem nihil trahere propter ipfum trahere. Refpondemus veficam felleam non trahere bilem propter jpfum trahere, fed gratia nutritionis voluptuo-fe: quia in.ipfa bile continetur quoddam pingue excrementum fanguinis, quod oblinit veficam, eiufque aufert afpentatem V 3 QViE- CLViEST. L X X V 11. Qjy /EST» LXXVIII. ATI PESICI FELLEA TRAHAT AT{ \A MV S FELLEVS SEMTE2^ btlttru. inferatur in duodenum intejimum. Ccafio huius difficultatis orta_j eft ex verbis Auicenni: quia in texinquit, bilem trafmitti, vel demandari in veficulam fellea, ncque aperte dicit, veficulaunu felleam attrahere bilem. Falopius tenet, bilem non attrahi d veficula, fed pelli ab hepate in veficulam. Deceptus fuit Falopius, quia putabat meatum felleum duodeno interino infertum non prouenire à velica fellea, fed ab hepate ; addebatque veficam tunc folum recipere bilem, quando inteftinum duodenum ob flatus, vel ob nimios cibos diffinditur & ob diffintionem ita intercluditur meatus felleus, vt per illum bilis in hepate genita non poUit expurgari,quo cafu dicebat, bilem recurrere ad veficam felleam, qui fit fačtad natura tanquam diuerticulum, in quo cófemetur bilis, ne illa occafione fanguis illa inficiatur. Hic Falopij opinio reludatur Galeno, Auer-roi, rationi, & experimentis. Galeno 4. de vfu par. 17. dreenti, veficulam attrahere bffim_., & hepar illam expellere in veficulam. Auerroi 2.coli.9 vbi habetur, fellis burfam ordinata dic ad trahendam fuperfluitatem cholericam ab ip-fo hepate. Rationibiisquoqueaduerfatur: primoquia fi velica non attraheret bile, nunquam in ipfa efiet bilis : quònia velica eft: elatior meatu felleo,& incettino duodeno : vas enim felleu, & inteftinum duodenum funt decimiora: ideo bilis fem per procumberet ad inteftinn, & nunquam ad veficam. Deinde eft alia ratio,qui eft j fi hic bilis tranfmifli ab hepate ad veficam, «eque ad duodenum poffit tran Infitti per Falo-pium, qui negata velica ad intellinum excurrere meatus felleos jnequed velica ad hepar propter valuulas, qui impediunt, ne bilis veficula* recurrat ad hepar: ergo velica bile referta nunquam pollet depleri : ergo in omnibus hominis bus illa bilis temporis curfu ex neceffitate in la« pil los degeneraret,quod non eft dicendum. Demum Falopius his experimentis certiffi-mis aduerfatur : quia fi immittatur tubulus in ratnos felleos,& inflentur, ftatim veficula,& nó inteftina inflantur. Parimodo fi immittatur tubulus in veficulam & infletur, flatim diftendi-tur ramus felleus,qui in duodenum infertus eft : quare meatus felleus implantatus duodeno in-tcftmo prouenit i velica, St non ab hepate .-rami vero fellei hepatis, inflata velica,non inflantur: quia habent valuulas, qui impediunt in. flationem: hic inflatio commode fit cum tubulo vitreo,qui poteft inueniri valdeexilis. , Aufa iftius difficultatis inde pendet, quia Auicennas in tex. atterit, vfum bilis elle, vt expurget inteftina abexeremétisfin quod vero inteftinum meatus felleus inferatur, ne verbum quidem. B Curtius, & alij plures videtur attribuere Aui-cenn^,quod putet,ramum felleum inferi in fundum ventricuii.Sed reuera Auicennas aliter fcnr tit : quia 13.3.tratì. 1 .cap. x d.habet non femper ramum felleum, fed folum aliquando inferi in ventriculi fundum : fiditi quoque Galenus i.de temp.cap.S.nos docet.Imo in arte mcdcap.74. Joquens Galenus de Paulo Rethore,quieuome-bat bilem inquit,in ipfo ramum felleum in ventriculi fundum fu i fle infertum. Parimodo Galenus fecundo de ratione vi-čtus 29. recitat hos duos cafus : primus eft dc Paulo Rechore citato : qui fecundum totuin C habitum erat pituitofus» femper tamen euome-bat bilem, & capitis dolore torquebatur : qua: fymptomata ex eo pendebant; quia meatus felleus, qui fere femper infertus eft duodeno, in_» paulo erat in fundum ventriculi inferebatur t/-ava : quia bilis, qui erat deftinata ad detergenda inteftina,in fundum ventriculi reietta vomitum, & capitis dolorem efficiebat. Notàdaeftin hacqugfhone Argenterij temeritas, dix audet Galeno,omnibus medicis,& ipfi experientiirelutìari:dicit enim quod bilis,qug per vomicum eijciebaturin Paulo Rechore non excurreret in ventriculum permeatum felleum, fed per venas ventriculo infertas: nullam tamen affert rationem, nullum experimétum, nullam« que alicuius fummi viri aučtoritatem, quod eft non parui ceiheritatis indicium » Accedit,quod iecur expurgetur bile nó per venas, fed per meatus felleos, qui aliquando in ventriculi fundum inferiintunnfertio in ventriculi fundum. Secundus cafus erat de Hudcmo Philofopho, qu 1 fecundu m totum habitum corporis erat bi-liofus : tamen nunquam euomebat bilem : 5^ capitis dolore tentabatur: fgcelque alui habebat biliofas; quia meatus felleuserat infertus infra duodenum : ideo vocabatur **- T®, ifti cafus raro obferuantur, quia ex anatomia, St ex Galeno 5. de vfu par.4. meatus infertus eft in duodenum, & non in ventriculum, vel infra duodenum,hocfine,vtinteftinorum excrementa crafta, & vifcidaabipfa bile per meatum felleum rcicčta facile expurgentur. Hic meatus inter duas duodeni tunicas excurrens tortuosè, & oblique inferitur, habetquein egreflix membranulas,quibus recurfus bilis ad veficulam felleam impeditur. Quod beti. 4. cap. 1.tex. *1*. Qupd vero ad pradicam medicin« pertinet fciendum,quod ifti picrocholi femper qug- runt remedia, quibus biliofo vomitu, & dolore capitis poffint liberari : fi incidant in medicos parum verfatos in anatomia, pluribus medicinis iniuria ab illis vexantur.* quoniam meatus infertus in ventriculi fundum nullo ingenio po-teft mutari ; itaque optimi medici munus eli liberò pronuntiare hunc effedu effe infanabilem : pofìè tamen vfu laxantium aliqua ex parte diminui: ego inter estera commoda & fumpra facilia laxantia illis laudo acetum, in quo fuerit infufa fena, ficuti in tribus libris aceti acerrimi fen« optime tres vncig cum media vncia feminu coriandorum, fatìaque infufione, & decodio-nead quintam duo huius aceti cochlearia in_» acetarioexladucacoda vel boragine cum olei pauxillo: vel alio modo fumptnm guftuinon eft iniucundum, ac commode laxat ventrem : prsterea acida biliaduerfantur : Hippocrates enim 3. de ratione vidus 38. habet ijs qui amara bile abundant acetum prodeft : imo ibidem afleritjbilem ob acetum degenerare in pituitam. VT On naturalis veto bilis : alia efl non naturalni lis,quia aliquod aduentitium [ibi ftt admixtum : alia quia cius [ubjlantiafu non natur alis\non naturalis per admixtionem rei aduentitia : alia efl famofa, & efl dum pituita bili pctmifcctur : cuius generatio magis efltn hepate. *4ha minus famofa, & efl,quando melancholia bili permifeetur. Famofa edi bilis citrina, aut vitellina : citrina fit ex bile, & pituita tenui : vitellina,qua efl ftmilis Quorum vitellis fit ex bile, & pituita craffa. Vm egerit Auiccnnas fbperius de bile na-turali,in hoc tex.incipit agere de bile non naturali. Diuiditur hic tex.in tres partes. In prima dinidic bilem non naturale in duas differentias, nem pè in bilem nó naturalem per admixtionem alterius humoris, & in bilem fa-dam non naturalem per alterationem fine humorum admixtione. In fecunda parte fubdiuidit bilem nonnatu-ralem per admixtionem, in mixtionem famo-fam, qua: eli, quando pituita permifeetur bili, & in mixtionem minus famofam,qus efi quando ipfa melancholia petmifcetur bili. Hsc mixtura ex bile, & pituita dicitur famofa: quia in corporibus fiepius fieri folet : corpora enim frequentius fcatent excrementis pituitofis, quam melancholicis. H?c mixtura vero ex bile,& melancholia dicitur minus famofa : quia non ita frequenter fit, ficuti alia ex bile & pituita. • ln tertia parte fubdiuidit hanc mixturam £1-mofam in duas differentias,nempè in illam,qug ficex bile & pituita aquofa,qua; eff bilis citrina, feu fi ma, quod idem cft, & in illam, qua; fit, cx bile flaua,& pituita craffa, qua: cft vitellina,qug rcucra cfi illa, qu£ incipit effe prster naturam, vt docce GaU.de, facul, nat.vlcitno. A Prima dubit. Auic. in tex. diuidit bilem non naturalem in bilem non naturalem per admixtionem, & in bilem non naturalem per altera-tionem : hsc diuifio videtur infufficiens, & diminuta : quia poteft dari bilis non naturalis ob vtramque caufam videlicet quod fit non naturalis per aliquam alterationem fatìam in ipfa bile dnimio calore, & firmiJ fit non naturalis : quia bili ita excalefafts fic permixta pituita, vel melancholia. Refpódemus Auicennam propofuiffe folum duos fimplices modos, quibus bilis /it non naturalis, quia ex fimplicibus fubinteliigutur mo-B dicompofiti-Noscnim y.methodi vitandorum errorum ofìédimus dari humorum mixturas ex duobus, ex tribus,& ex quatuorofiendimufque mixturas omnes methodo certa cognofcibiles afeendere poffe ad 800S4. ficuti quilibet poterit in illo tračtatu animaduertere. Secunda dubit. non videtur, quod phlegma poflitmifceribili, quia ex ipfo Auicenna bilis efi fpuma : fed fic efi, quod fpuma non potefi mifceri, eft enim impermifeibilis : de rationo enim mixtionis eft, vtmifcibiliadiuidanturad minima : quomodo igitur mixtura ex bile,& pi tuita fiet, & ita fiet, vt vocetur famofa. C Refpondcmus ex Auicenna, bile, qua* eft ve- luti fpuma, effe bilem alimcntalem, qua: ( vto-ftendimus) eft potentia,& non aflu in fanguine. Praterea dicimus Auicennam per bilem non intelligere fpumam ,fed bilem citrinam, feu fla-uam : qu$ biles ex ipfo Auicenna non funt ali-menrales, & ift« biles, nec funt fpumte, nec ve-lutifpuma?. Tertia dubit-dicit Auicennas quod magis in hepate fiat harc mixtura ex bile, & pituita: atta nos quotidie obferuamus fieri in ventriculo : in tertianis enim nothis, vt plurimum per vomitu reijcitur. Prseterea bilis facillimè per vafa cho-jD Jidochareijciunturinduodenum,&indein ven triculum,in quo inueniturpituita,ibique fit hgc mixtura,& non in hepate. Refpondecur,pituitam naturalem (ficuti fu-perius oftendimus)gigni in ventriculo: dcinde_» diftnbuitur in iecur: quando vero eft itacopio-fa, ve tota in fanguinem non podit connerti, ibi permifeetur bili : mox reijcitur per meferaicas ad inteftina,& inde ad ventriculum : quia iecur hanc mixturam non poteft tollerare : ideo per vafa latiora ad ventriculum expellitur ; hocque frequenter fit. Accidit tamen aliquando, quod bilis tranfmittatur ad ventriculum : ibique pi-£ tuita: permifeeatur: fed quia raro euenit, vtbi-lisin ventriculo moretur, cum fit acris tenuis, & própta vt d facultate expultrice irritata expel latur : idcirco raro hfc mixtura ex bile & pituita in ventriculofieri poteft. Quarta dubit. Auicennas habet in tex. pituitam vel melancholiam permifteri bili, videtur diminutus .-quia etiam fanguis permifeetur bili.ficquc triplex effet mixtio, vna dum piatita petmifcetur bili : alia dum melancholia_,, & ter- & tertia dum fanguis ; ergo reprehendcn- A dus. Refpondent Antiqui interpretes, dum bilis pernufcetur fanguini, fanguinem tranfire in naturam biliofam , ideò nihil dixiffede mistione fanguinis cum bile : quod de pituita, & melancholia dici non potei!: dum enim pituita pcr-mifcetur fanguini potei! conferuari infanguine abfquemutatione. Simili modo dum melancholia permifcetur fanguini , melancholia non potei! connetti in fanguinem: ideo duas tantum miliiones propoluit. Demum notandum eli bile non naturalem per alterationem fieri magis in iecore : quia hgc B fit,dum tenuior pars fanguinis conuerticur in bilem ; idque fit in iecore, feu in venis : quia extra iecur & venas fanguis non conuertitur in bilem, vel mclancholiam:quare dum dicit magis in iecore, afferimus per magis in iecore intelligero magis in iecore, quamalig biles, nempè porracea, & iruginofa, qua fiunt in iecore, & in ven-triculoffiic vero flaua alteratur magis in iecore, quam ili® dui. Dubitat. Auicennasintex.docet, bilem ob duascaufas elle non naturalem, vel per admixtionem aliorum humorum, vel per alterationé fadtam in feipfa: Auicennas videtur mancus,quo C niam prgterduas caufas dantur alig caufienon confidenti in tex. ab ipfo Auicenna : non ne bilis naturalis, dum copia peccat, eft non naturalis ? non ne quando bilis eft extra fuum loeu, ficuti dum in ičtericia effunditur per totum corpus, eli non naturalis ? Similiter dum in dyfen-teria bilis defeendens auget inteftinorum vicus; nonne tunc eft nonnaturalis ? ergo autìor no-fter eft diminutus. Refpondent Antiqui interpretes, & precipue Iacobusde Partibus,quod bilis peccansquanti- i tate, loco, vel ladens intertinum vlceratum non fitabfolutè non naturalis, fed folii pro illa occa- D fione, & rctìè quidemsquia etiam fanguis natu-raliflimus extra fuum locum non folum Igdit fed in trombimi conuertitur, & interimit perinde ac venenum : ideo dicendum eft, Auicennam confidcralfe bilem non naturalem in fe & abfo-Iutè,& non refpedu partium, locorum, vel quan titatis : hinc Auicennas dicit bilem fieri non naturalem, vel per admixtionem, vel quia infui fubftancia fit nonnaturalis ; quare exdufic bilem copia vel loco peccantem,, ; quia peccans copia infui fub-ftantia non eft nonnaturalis . Parimodo E peccans loco , ficuti eft illa, qua eft in iftericis effufa, in fui fubftantia». non peccat. Q_v £ST. LX XIX. ClTKJ?ijA BILIS SIT mixtura ex bile & pituita aquofa. N omnis bilis citrina vel flaua, quod idem eft,(ìt fatìa cx bile & pituita aquofa,vtvidetnrafl'ere-re Auicennas,certe in Galeni do drina non potei! defendi : quia lib.deatra bile cap.2.inquir, bilem flauam admixtione tenuis aquofg & ferofg humiditatis fieri pallidam:dum vero humiditas illa ferofa magna ex parte refoluiturapparet fi-milis otiorum vitellis. Idem Galenus 2.de facul, naturalib. vltimo dicit vitellinam videlicet fieri ex flaua per aliquam refolutionem proprif ichoris feu propria: ferofitaris : neque ibi dixit t bilem flauam effe mixturam ex bile & pituitis aquofa : quia illa bilis flaua: ferofitas non eft pituita, fed eft proprius bilisichor, qui reiterai Galeno nunquam vocatur pitturateli enim de ratione humoris, vt fit corpus humidum liquidum .- imo fi humores carerent proprio ichoro non eflent liquidi, fed veluti cineres. Quod vero vniuerfi humores habeant proprium ichorem, docet Galenus 2. in 6.epid.37. vbi inquit,quemlibet humorem habere propriiz ichorem diuerfum ab ichoribus aliorum humo-rumtarque ichoresdiuerfos, diuerfos parere af-fcdus.HincGalenuslib.de tum. prgter naturam cap. 9. vult, bilem delimitami proprio ichorc efficere herpetem, cum proprio vero ichore ery-fipelata : itaut fine fuo proprio ichore bilis aliquando exulceret; cum ichore nequaquam^ : quia ichor, feu ferofitas propria aliqua ex parte compclcir, & moderatur acrimoniam bilis. Quod vero bilis fuo ichore priuaca exedat, efficiatque formicam, ignem facrum feu herpetem exedente, pater peripfam pradicam; quoniam illa qua: funt aquofa, & infipida folent acri moniam moderari & herpetem exedentem fana re; hac rationeCelfusinquit, fpongiam aqua madefadam impedire, ne herpes vlterius exedendo progrediatur. Galenus vero J^.tnethodi 17. laudat ferum lactis: 7. vero de limp. med. cap. de braffica eadem ratione motus admonet eius folia applicata herpeti maxime iutiaror quia hic qug, & humida, & infipida funt bilis acrimoniam moderantur; quare omnes humores indigent proprio ichore,tum, vt ichor attem peret,tum, vt fit vehiculum ferens per omne corpus humoris partem crafliorem. Pneterea fi bilis flaua effiet mixtura, vbi effice illa bilis, qui efficit hanc mixturam ? quomodo vocabitur illa fimplex bilis, qui in citrine bilis productionem confpirat ? quare dicendum eft,bilem citrinam effie bilem fimplicem, & noti mixtam exbile, & pituita : ferofitatem vero huius bilis nó eflè pituitam, fed proprium ichorem, tem, qui eft de eflentia harum bilium : qui pro- A ut magis vel minusi calore refoluicur, bilis quoque fit remiflioris vel intenfioris coloris . Hinc Galenus 2.prifag. com*47*a,t > pallidum colo, rem abundare multa ferofitate,flauum vero fieri à ferofitate per calore refoluta aliqua faltem ex parte:iruginofum vero fieri ferofo valde torrefatto, nigrum vero fieri ferofo fupramoduin torrefatto. Similiter Galenus 5.in tJ.epid.14. inquit, bilem pallidam fieri dum bilis flaua al-fumit plurimum aqucifubftantii : vitellinam vero fieri flaua craflefcente: ergo fiet flaua vel vitellina ex maiori, & minori refolutione icho-ris, feu ferofitatis, qui eft de bilium eflentia-., B qui certè non debet vocari pituita : ergo non omnis citrina erit mixtura ex bile, & pituita-, aquofa. Hanc opinionem confirmat Galenus Jib. 1 o.de fimp.med.cap.de felle, vbi habet hic verba, flaua tanto eft pallida calidior, quanto, & craflìormà ex ferofo excremento flaui bili có mixto pallida conftituitur:ficuti,& flaua plu-fculum calefada, confiftentiaredditur crafliu,, colore autem flaua: hinc bilis, qui eft flaua in animalibus calidioribus, in frigidioribus palli-daapparct. Cicerum pro defenfione Auicenni dicere-, poflumus, Auicennam afferentem , dari dupli- C cem bilem, alteram per admixtionem alieni fubftantii.alteram vero peralterationem,locutum fuifle de bile mixta citrina, feu flaua non naturali. Quod patet, quia fi ex Auicenna datur citrina mixta ex bile & pituita: ergo dabitur quoque bilis fimplex : mixta enim non fiunt nifi fimplicia realiterinueniantur. Priterea ipfe Galenus 2.defacul.naturalibusvltimo, vult dari duplicem bilem flauam, & duplicem vitelli-nam,aliam fimplicem,& aliam mixtam : habet enim hic verba, reliqua bilium genera partirò ex mixtura didorum fupple humorum pi-tuitoforum conftant : partim tanquam vii que- D dam funtad harum tum generationem, tum inter fe mutationem : Eccequodex ipfo Galeno duplex datur flaua, nempe flaua fimplex,& f la-ua mixta ex pituita & bile, quod ab Auicenna negari non poteft : quia valet confequentia, dat citrina, feu flaua bilis mixta ex bile & pituita : ergo dabitur bilis fola fine pituita: hicque eft flaui coloris :nifi velimus admittere,quod Aui-cennascrediderit, humorumichoresleu ferofi-tateseffe pituitas, humores vero cineres, quod eft omo alieni! ab Hippocratis,Galeni,& ipfius met Auicenni dodrina: Hippocrates.n.tcx 1. quarti de ratione vidus diftinguit ichores bilis E ab humoribus. Galenus vero 2.in 6-epid.37.do ect, quemlibet humorem habere propriii icho-rcm,qui non eft pituita. Auicennas quoq; vult humorem effe corpus humidum liquidum ex fe,& non ratione pituici : quare humorum fero-ficas valde differt d pituita aquofa : ergo ex ipfo Auicenna dabitur bilis citrina fimplex,qui non fiteompofitaex bile,& pituita : ergo non omnis citrina erit mixtura ex bile, & pituita. ojy m s t. l x x x. VITELLI 2^ BILIS SIT mixtura ex citrina, & pituita crajia. Vicennasarbitraturin tex.de-clarato, bilem vitellinam effe mixturam ex citrina bile&t^ pituitacrafla. HgcAuicenng opinio videtur reludari Galeno, Auerroi, & varijs rationibus: Galenusenim x.defa-cult. nat. vltimo inquit, vitellinam fieri ex bile flaua feu citrina craflefcente,fadamque craflam d calore refoluente aliquam partem aquofitatis citrinibilis . Similiter hb. de arra bile c. 2. vult, vitellinam generari ex aduftione pallidi, & fla-uibilis. Parimodo2.prifag.com.47 inquit, ferofo luimore torrefado fieri vitellinam, valde torrefado fieri gruginofam, & fupra modunu, torrefado fieri atram bilem. Similiter Auerroes 3. coli, cap.3. reprehendit medicos fui temporis nempè Auicennam Hali, & alios Arabes, qui putabant, vitellinam efle fadam ex bile citrina & craflò phlegmate. Rationes vero , quibus infringitur hic Auicenni fententia, plurimi funt: quarum prima defumptaeftab Auerroe, atque hgc eft : fi vitellina efi'et mixtura ex citrina & crafla pituita, citrina dlet intenfioris coloris, quam vitellina-, quod experientiiaduerfatur. Secunda ratio,fi vitellina eflet fida ex bile & pituita crafla, fequeretnr, quod vitellina indicaret detergentia, antequam euacuaretur: quod nullus Gricus vel Latinus vnquam fomniauit; quia ipfa vitellina bilis ex fua natura habet vitn detergendi. Hinc boni Medici in praxj verfaci dicunt, ex bile per fe neque fieri obftrudionem, neque paralyfim, neque lumbricos, neque illos morbos,qui ab obftrudione dependent. Hinc dum fitconuulfiojfi fupcriieniat febris prgcipuè biliofa fanatur conimi fio: quia ratione caloris febrilis,& pricipuèratione bilis tollunttirob-ftrudiones. Hinc Hippocrates 2.aphorifi .6. proponit hunc Diumum aphorifmum : melius eft febrem fuperuenire conuulfioni, quam c contra-.. Tertia ratio, quaoftenditur, vitellinam non efle mixturam ex bile & pituita crafla feu vifei-daeft, quia bilis non ita facile permifeeturpi-tuit? vifeofi : quia in qualibet mixtione requiritur h?c conditio, vt mifeibilium fiat diuifio ad minima: fcd quomodo pituita vifeida permi-fcebitur bili ad minima ? Nec valct,dum dicunt pro Auicenna,quod fi bilis vitellina eflet fida crafsa à calore torrefaciente &abfumente humiditatem citring,(vc dicit Galenus) ftqueretur.quod vitellina non efsct coloris lutei, fedobfcuri & vergcncisad ni-gtum colorem : quia nos duplici experimento dc de medio tollimus hanc inftantiam. Primum^. . non ne onorimi vitelli ab igne affantur, A con-denfantur, attamen eorum color luteus perfe-uerat. Secundum, non ne in officinis, dum igne priparacurinlapium conferuatur floridus iuia-pij color ? Quare fi calor igneus moderatus non mutat colorem vitellinumouorlmi, A iulapij, tantoininus calor naturalis ita facile mutare po terit colorem bilis vitellina. Antiqui interpretes Auicennar, & Hugo Sc-nenfis, qui inter antiquiores eft poftremns conciliant Auicennam cum Galeno dicendo, dari duplicem vitellinam > altera magis coloratam, alteram vero minus. Polita hac diftindione dicunt »vitellinamminuscoiorarameflè mixtam ex pituita, & bile.- magis vero coloratam effe bilem fynceram factam i calore rcfbluentepro'-priam ferofitatem. De hoc duplici colore vitellina: bilis dant exemplum de oms recentibus A: vetuiiis : quia vitellusoui recentis efl coloris citrini vergentis ad album: vitellus vero oui ve-tuflioris eli coloris citrini vergentis ad rubrum: dicuntque vitellinum colorem ad album vergerem indicare vitellinam mixtam ex bile, & pituita : vergentem vero ad rubrum effe fynceram bilem. Cgterum hac diftindione de duplici colore •vitellino non conciliant Auicennam cum Galeno : quia ex Auiccnna omnis vitellina videtur effe mixta ex bile, & pituita. Priterea in vitello oui recentis non poteftefie mixtura diucrfo-rum humorum : quod duplici argumento probatur. Primo fi vitellus intenfioris coloris fiat per refolucionem proprij ichoris : ergo & vitelli recentium, & vetu (iorum erunt fimpliccs, & line vlla mixtura, nifi dicamus omnium humorum ichores, vel ferofitates effe pituitas, quod erta ratione» & à Galeni dottrina omnino alienti ni—’ • Secundo, fi vitellinafiitlilJima luteo oui recentis dlet mixta ex pituita, & bile citrina, fc-queretur, quod citrina effet intenfioris coloris, quam illa vitellina, quod relutìacur experientia: : quia color citrinuseft remifiioris coloris, quam vitdlinusoui recentis. Dermi,efloquod jnouo recenti detur vitellimis remiffioriscolo-ris citrino, quid tum ? non valet confequentia : ergoeftcolor mixtusex citrino,& pituita: quia colorremiflusfica propria ferofitate,quinon efl pituita. Hinc Montanus, Valefins, & qtiamplurimi alij tenent Auicennam fuirte deceptum, dum legeret Galenum in 2. prxfag.com. 38. vbi inquit, bilem flauam, & vitellinam fieri ex bile & pituita : fed dicunt, non legiffe omnia vcrba_. ; quia paulo infra Galenus admittit & vitelli-hum, & al ias biles dari fynceras. Pro defenfione Anicennardicimus illum non negare dari polle cicrinas,& vitei linas biles fynceras : feci in hoc loco Auicennam locutum effe debile non naturali, qua: (vt ipfe Audor docet) fi: vel per admixtionem, vel peralceratio« \ nem : quare valent iftg confeqncritigrdatur bilis vitellina mixta ex pituita, Abile: ergo dabitur fynccra bilis : vel faltem valet hxc : datur bili» non naturalis per alterationcm, qua: non efl fa-da per admixtionem : ergo dari poterit bilis fyncera, qugnon fit mixta : hxc fyncera erit vel pallida,vel citrina, vel aliqua ex his : neque alio pado Auicennam tueri valenuia. . Colligimus ex Galeno & experientia ipfa dari poffe tres biles viteflinas: quarum prima efl illa qui rcfpondct vitello oui recentis, in qua ichorofitasvixefl refoluta. Secunda vitellina efl illa, qui refpondct vitello oui vetu Ai vergen B tis ad rubrum , inquafada efl aliqua ferofitatis refolutio. TcrciacfthxcdequaloquiturJn hoc loco,qug fa da efl ex bile citrina & crafso phlegmate, A efl bilis ruffa, de qua mentionem facit Galenus 2. in 3. epid.8. & alibi : quare vitellina Auicennc eft bilis ruffa Galeni : quod fic proba-tur:co!or ruffiiseft remiffior citrino, fcu flauo ex Galeno i.decrifibus u.fed vitellina Auicen-ng eft huiufmodi : quia eft mixta ex citrina & ex pituita, que efl alba : ergo eft ruffa. Quod vero detur hgc vitellina Auicennx patet ex Galeno & ex ipfa pradica medicing : Galenus en im 2.prefag.citato, concedit dan vitel-C linam ex mixtura bilis flaug,&ex pituita. Similiter idem Gafcims 2.de facul.nat. vltimo habet hic verba, horum mixtura fnempè humorum fimplicium de quibus ibi loquebatur ) reliqua bilium genera fieri poffe : ergo dabitur quoque vitellina, qu? proponitur ab ipfo Auiccnna . Idem cófirmatnrperipfam pradicam, quod detur vitellina fàtìa ex bile citrina, & pituita; quia in tertianis fpuris hec mixtura ex bile, &G. pituita quotidie excernitur: ideo Galenus 2.de diff. feb. cap. 8. inquit, in his febribus ?quèdominari bilem , & pituitam. Similiter loco hoc ^ citato dicir,dan hemitrirgcs,qiii fiuntex tertiana & quotidiana acque in his vt plurimum ui-telJìna efl mixta era Ilo phlegmati. Quare Aui-cenne lententia, quod aliquando inueniacur ui-tcilina, qug fìt fa da ex bile A craflò phlegmate non poteft impugnari: fi uerò Antìor nofter in-te!ligeret,quod omnis uitellirta fit mixtura ex bile A pituita nullo pado pofièt defèndi. /''X Va veto efl minoris fuma, efl illa qua voca- T>oB. \Jtur c bolera adujìa, qua aliquo duorum tuo-•E ^ donim generatur : vnus e fi) vt cholera lt,x' infe aduratur, dr accidat in ea emeritas, fed cius 11‘ fubtile non feparetur ab ipflrts cinereitate : imo ci~ nereìtas in ea contineatur,& hac efl peior quidem. Et alius efl vt cholera nigra extnnflcus ad e am veniat, dr cum ea mi fleatur, dr hac efl melior. Huius autem fp e cie i cholera, color efl rubeus, fed non eft clarus,nec lucidus : imo efl magis ftmilis [anguini, fed cfltenuis, dr plerumque dfuo colorcpropicr aliquas caufas mutatur. Cum 1 Vm egerit in fuperioritex. de mixtura fa-V-/ mofaex bile videlicet & pituita: in hoc ■tex.agit de mixtura minus famofa,quàe fit ex bile, & atra bile : dicitquehanc bilem adultam minus famofam.quse fit ex bile,& atra bile,duo-bus modis fieri vel per alteratone, vel permixtionem atrae bilis aliunde venientis. Diuiditur tex.in duas partes. In prima inquit, fieri bilem adullam per alteratone, quando vna portio bilisaduritur, & relinquitur poit adultionem cinis, qui alig portioni non adulta: iplius bilis mifcetur: ita vt exeoqui vnuserat diurnor,duo fiant humores : hjcque mixtura dicitur intus fafta, quia non fit ab humore forinsecus adueniente,qu? certè elt deterior quam fit ‘illa qu? per admixtionem melancholi? aliunde -venientis fit. In fecunda parte duo facit. Primo dicit, fieri bilem per admixtionem atr? bilis aliunde venientis: hancque elle minus malam. Dcindo .‘proponit Auicennas quinque conditiones iltius bilis mixt? ex flaua & melancholia aliunde veniente. Prima conditio eltvt fit rubri coloris. Secunda vt nec clara nec fplendida in excretis appareat. Tertia vt fit magis fimilis fanguini. Quarta vt fit tenuis. Qjuintaverò quod à fuo colore f?pè mutetur ob aliquas caufas, idelt ob calorem ipfius bilis, qit? quanto diutius inoratur in corpore,tanto obfcunor, & tenebrofioc fit. HgcAuicennas. Circa primam partem videndum elt,quid in-celligat per bilem adultam, cuius portio fit fida cinis, qui fit permixtus ipfi bili fubtili, & tenui. Nonconueniunt Expofitores. Antiqui interpretes, vt Iacobus de Forlì, & alij putant per hanc bilem adultam intelligere vitellinam fa-dam perrefolutionem ichoris : quia Auicennas in tex.fuperiori egit de vitellina, qu? fada elt ex bile citrina, & cralfo phlegmate : reliquum erat vt de vitellina fada per refolutionem verba_, faceret » -> H?c expolitio antiquorum interpretu, quod pet hanc bilem adultam intclligat vitellinam_. fadam per refolutionem ichoris non refpondec experientia: : quia in vitellina non obferuatur hoc cifierulentum. Praterea fi Auicennas per hanc bilem adultam intellexiflet vitellinam fa-dam per refolutionem ichoris,certè illam nomi-natfet. Demum Auerroes 3. coli.$. non dam-naflet Auicennam quod dixerit, vitellinam effe mixturam ex bile citrina, & cralfo phlegmate : quia fecundum hac antiquorum interpretationem Auicennas concelfilfet duplicem vitellina, alteram mixtam ex phlegmate, & bile citrina, & alteram fadam ob nimiam ebullitionem , & refolutionem feroficatis : quam diltindionem_. oltendemusjcxGaleno & cx rei natura concedendam elle. Nós autem dicimus.non elfe alteranda verba textus :& per hanc bilem adultam Auicennam intelligere bilem flaua, cuius portio in cinerem fitconuerlii: hancque mixturam ex biJe,& cine- A B C D £ re elfe illam bilem, quar (vt docet Galenus 14. methodi 17.,) efficit phaged?nam,& qua:voca-turd Galeno humor medius inter humores facientes herpetem exedentem, & cancrum : ibi enim Galenus habet, humorem tenuiffimuiru. acrem, & mordentem efficere herpetem vlccra-tum: craffiffimnm humorem ex toto adultum efficere cancrum ,medili vero efficere phagede-nas, per medium intelligendo hoc mixtum ex portione bilis tenuis non adulta:, & ex portione bilis adulta: in cincrulentum conuerfe. Differt herpes exederis d phagedpna : quia herpes, vt docet Galenus 6.aphor.45. exedit fo-lam elite, phagedjna vero, & cutem, & carnem fifbiedam, quod non cognouic Fernelius,qui putabat phaged^nam inter morbos cutaneos collocari. Auerroes 3 .coll.cap^.agens de febre ardente reprehendit Galenum, qui dixerit, omnécajò-rem extraneum effe pucredinalein : quia ex fpfo Ariltotcle d calore extraneo fiat modo affario, modo combultio, & modo putrefadio : inde Auerroes negat, quod febris ardens femper fiat d putredine: quia vult aliquando fieri ab humoris effatione. Nos tamen credimus cum Galeno febres om nes, quaifiuntin humoribusefse putredinales: quia non datur in corpore viuente tanta humorum priuatio.vt fiat humorum aditio, vel coni-bultio : relinquitur ergo, quod humores d calóre extraneo putrefcant,& non afsentur vel comburantur : fed quia putredo in humoribus fit fecundum partem, & temporis curfu : ideo bilis nò tota fimnl putrefeit, fed modo vna pars,modo alia, ita vt ex neceifitate aliquando refulcet ha:c mixtura, ex cinere, & ex portione bilis adhuc nonaduitayde qua locutus elt Auicennas in tex. Sed quomodo in excretis per aluum digno-fcetur haic bilis, cui cinerulétum fit admixtum > hoc fané medicina pradica: valde nccefsariutn video a paucis effe obferuatuni : dicimus igitur nos quod ha:c bilis adultadequaagiturin tex. non fit nigra-: quia non tota,fed aliqua cantum pars elt adulta: neq ; ?rit porracea, vel terugino-ia , quia de his bilibus Auicennas paulo infra tradabic : quare erit illius coloris, qui fit proximus ceruleo, vchiigro : dicimus ceruleo, vel nigro: quia ex Galeno 10.de fimp. medic. cap. de felle,cerulea, & nigra bilis ex fumma adultione fiunt, nempè ex flaua fuperaflita: fed flceft, quod color proximus ceruleo, & nigro elt rubi-ginofus,qui efnulatur ferri rubigine, qn?rubi-ginofa briis f?pè obferuatur in lethali diarrhga : fit enim htc bilis ex mixtione nigr? bilis adulta & flaua non adulta, cuiusflauitics ita remittit nigredinem aduli? bilis, vt appareat rubigine-fa, plus minusve, prout maior vel minor copia adulili humoris permifcecurflau?bili. Neque hecbilishibigrnofa elt ita maligna, vt atra tada ex bilis flati? aduflione: quiahecde qua agit Auicennas elt fada ex adultione vnins partis bilis, 1 is, atra vero ex aduftionc totius bilis : illa vero bilis pars,qua:non elt adulta,aliqua ex parto moderatur, & infrxnat partem vitam in atram conucrfam. Circa fecundam partem Auicennas collocat in numero adulta; bilis bile mixta cum atra bile extrinfecus adueniente : dicitque hanc mixturam e fle minus malam, quam alia bilis prp-polita in prima parte, & meritò : quia per choleram nigram extrinfecus aducnicntcm intelli-git melancholiam naturalem , tk per bilem in-telligit flauam non adultam. Quod vero per atram intclligat naturalem melancholiam, patet , quia htec foladi rubri coloris : dl enim fgx fanguinis, ideo adhuc retinet aliqua ex parto colorem fanguineum, Prsterea patet, quod per atram intelligat melancholiam naturalem ; quia fi intclligeret aliquam melancholiam non naturalem,qurccumquc illa fit,non cf-fecminus mala: quoniam omnis melancholia non naturalis eli adulta, & melancholia adufià eli peior, quam bilis flaua adulta : fiquidem, fi-cuti acrior, & mordaciorell cinis roboris.quam falicis: ficmelancholia adultaelt mordacior bile flaua adulta. Demum fi per atram bilem in-telligeret atram bilem non naturalem adultam illa clfet fplcndida,&clara: quandoquidem-, omne adultum fplendidum cft. Prima dubie, fed quomodo, & qua ratione h$c mixtura ex bile & melancholia naturali dicitur ab Auicenna adulta, cum nec bilis,nec melancholia naturalis fit adulta ? Gentilis & alij antiqui interpretes refpcn-dent fumi adultum pro magis ficco: ideo addunt, quod ficcior fit bilis flaua iunda cum melancholia, quam bilis fola, & melancholia fola. Addimus nos : fed ficcitas elt lima caloris,ita vc calor naturalis in ficco ita refoluat, & exliccct, vtaliquem gradumadultionisefficiat: adultio-nes fané, qua: fiuncin viuentibus, non funt ficu-ti illar, qua; fiunt ab igne fornacis , quibus lateres coquuntur: quoniam in viuentcd calore immoderato facile fiunt : calor enim refoluit hu-midum, quo rcfolnto, remanec pars ficca, 6^ terrellris, iliaque dicitur adulta. Notandum, quod Auicennas nihil dixit, vbi generetur hxc bilis per admixtionem melàcho-Jiar naturalis: quia vbicunque elt bilis naturalis, & melancholia, ibi potcll fieri harc mixtura, fic in fplene, in hepate, in ventriculo, & in quavis alia parte. Quo ad conditiones iftius mixtura: ex bi!e,& melancholia naturali. Prima elt, quod htre bilis fučta ex bile , & melancholia naturali fic rubri coloris : caulaclt : quia elt fa-x fangui-nis. Hinc quinque obferuantur biles rubra:. Prima elt hfCjdcqua mentionem facit Auicennas in hoc tex.quxfitex bile,& fjce fanguinis: quia fjX retinet fanguineum colorem. Secunda bilis rubra elt velati ferum fanguinis inalè depuratum, quod non cócrefcit quod in numero bilifi A mbrarum collocatur d Galeno 5. in 6■ epid.r^. Tertia bilis rubra elt fanguinis efferuefeentia: & elt illa, qua: efficiteryfipelata : de qua Galenus lib. de atra bile 2. & 2. in 3. epid. 8. mentionem facit. Quarta bilis rubra elt,qua: vergit ad colorem croceum, qua: elt fada ex bile naturali,qu* rubra elt,& ex atra bile : atque ha:c efficit fitim inexpugnabilem , & morbos lethales: de hac mentionem facit Rafis fecundo continentis, Sc Atìuarius lib. x .de iuditijs vrinarum.Quinta eft bilis rufa, quam Galenus 2. in 3.epid.8. proponit; fedreuera bilis rufa non elt rubri coloris» fed ignei: quia color rufus dicitur igneus, ideo B qui putant colorem rufum eflè rubrum valdo decipiuntur: rufus cxGaIenox.de erilibus 12. eft remiffioris coloris fiauo : ideo d Galeno 2. in 3.epid. citato rufa bilis vocatur a-v/>p),& non_. fpvfyni.i.rubra: ibi enim proponit GaJenus bilem pallidam, flauam, rufam, rubram, virulentam, & nigram. Deinde Auicennas vult hanc mixturam ex bile, & melancholia naturali nec claram, nec fplcndidam elle, quia elt frigida & ficca : quod enim in viuenceelt fplendidum eli calidum : fic vrina dum moratur propè ignem fplcndidior,& lucidioreuadit : fic pharmacopola, du volunt C perfede coquere emplafira,coqu ut donec fplcn dida fiunt : melancholia vero naturalis, qua fua natura elt frigida, & ficca ex Galeno 3. aphorif-morum coni. 30.2. de facul.nat.p. & 3.dcloc. aff.7. non potelt effe clara & fplendida : imo dicimus , valere hanc confequentiam : excrementa per aluum reictìa funt fplendida : ergo adulta. Infu per dicit elfe magis fimilem fanguini: quia elt eius f?x. Secunda dubir.fed quaritur,cur dicat Auicen nas hanc mixturam ex bile& melancholia naturali clic tenuem : quomodo tenuis, fi melan-colia naturalis eltcralfa, & terrellris ? D Primo refpondemus elle tenuem : quia bilis elt tenuis. Secundo elt tenuis : quia melancholia naturalis gaudet ferofitate, & Temperelt diluta.- hac ratione mixtura ex bile, & melancholia naturali elt tenuis. Quod melancholia fit tenuis & diluta confirmari potelt audoritate Galeni, Hippocratis, Ariliotel:s,& experientia. Galenus enim lib. de plenit.cap. 1 x.& 3.de Ioc.aff.y.inquitmelan-cholicoselfefputorum abundantes. Pi£terca_* Galenus & ipfc Hippocrates <5.epid.2.58.admittere videntur,fanguinem melancholicum effe ichorofum. E Hippocrates parimodo 4.de morbis in principio, & lib.de genitura melancholiam vocat aquam : ibi fallitur Mercatus dicens, tex. illum Hippocratis elfe mendofum : uullus enim afferri potelt textus gra:cus,vel Jatinus, in quo idem non legatur. Hinc Hippocrates libi confentiens lib. de internis affedibus, vult remedia pro lienofis effe diuretica. Infuperin HippocratehabcmusFa-mofum cafnm itionis, qui habebat (plcnenu, elatum, . elatum, & durum, cui reftituta fuit fanitas, quia multum minxit. Caufa vero, cur liberentur per vrinam, qui funt melancholici & qui durum habent fpJe-nem,duplexeft: altera, quia melancholia eft humor qui abundat ferofitate : altera caufa, curfcilicct per vrinam fplen facile depleri pof-fit, eft,quia atteri? fplenis mittunt vtrinque fur-culum in arteriam emulgentem • Poftremo Ariftoteles fecundo de partibus animalium 4. inquit , corpora habentia fangui-nem dilutum eife melancholica,& timida.Simi-liter nona fečt. probi. 5 . dicit fanguinem melancholicum effe dilutum. Idem confirmatur per ipfam prafticam medicina , quod fcilicet melancholia fit valde diluta, & in ferofitaro diffida, quandoquidem remediaeuacuantia humorem melancholicum funt illa, qua euacuant ferofa excrementa : curatio enim morbum indicat ex Hippocrate fecundo aphorifmorum 17. Quod vero euacuantia ferofitatem euacuene humorem melancholicum , patet : quia hei-leborus niger , qui reuera eft proprium melancholicorum fuccorum pharmacum, euacuat quandam aquam nigricantem,quam quifque obferuare poteft. His itaque de caufis hanc mixturam e* * bile, & melancholia fgcali Aui-cennas dixit effe tenuem. Preterea eft alia conditio huius mixturf.qug eft quod i fuo calore ffpèmutetur ob trtscau-fas •• Prima ob maximum fìccitarem bilis, & melancholi? Secunda ob moram : dum enim humores fimplices in corpore morantur fingu-lis horis alterantur, & mutantur. Tertia ob fermentum : quia melancholia naturalis eft acida , Si aliqua exparte acerba, & affimilatur fermento: ratione melancholie cibi in ventriculo fermentantur, & inde facilius coquuntur .-quare vbicunque reperietur h?c mixtura ex bile, Sc melancholia, tum ob moram , tum ob vim fermentatiu.'.m fietadufta: quo fit vt Auicennas inter aduflas choleras ipfam collocauerit. Ceterum,dum peraluum euacuatur,nonita facile dignofcitur: plurefque decipifitunputanc enim dum illam infpiciunt effe fanguinem ff cibus mixtu pvttamen eft hgc mixtura ex bile, & melancholia fgcali,quf ad rubrum vergit colorem . Differentia vero inter fanguinem, & hanc melancholiam eft, quia fanguis non eft ita tcne-brofus, & obfcurus, h?c mixtura aliquando ob-feruatur in alui fluxu, & aliquando in excretis. A B C D DoB. 4.cap, l.tex. V & ve>ò in fui fubflantia extra naturarti eft : • w alia eft, cuius generatio flepius efl in bepa-te : alia eft cuius generatio magis eft m flomaebo. Et illa cuius generatio efl magis in hepate efl vna Jpecies, qtue efl, quando quod, in fan-gume fubtile adunttiY, cuius crajitudo cholera efl nigra: & quit in flomaebo magis generatur duas habet partes prafflnam fcilicet, & viridem, vt terugo aris. Vm dixerit fuperius Auicennas, bilem non V-v naturalem minoris famg effe duum gene-rtim.-alià effe non naturalem per admixtionem melaneholif aliunde venientis » aliam vero ede non naturalem per alterationem , qu? eft quando vna portio bilis aduritur, & fic adulta permifeetur alteri portioni bilis adhuc non_. aduft?. De hac poftrema bile, qu? fit per alterationem,agit in hoctex. dicitque duplicem effe : ideo textus diuidi poteft in duas partes. In prima docet, quj fit bilis, quj fit magis in iecore, & quomodo fiat. In fecunda qu? fit bilis, qu? fit magis in ventriculo , & quomodo fiat. Quo ad primam partem docet, bilem prgter naturam per alterationem f?pius fieri in iecore, quando tenuiores partes fanguinis aduruntur : Galenus vero fecundo dediff. fcb.9. & fecundo decrifibus 1 a.inquit: fi fanguis fupramodum affetur, vel putrefeat, pars tenuior, & pinguior conuertitur in bilem flauam, & craffior in melancholiam : non tamen dicit Galenus loco citato, hanc choleram fatìam i putredine fangui-nisffpius fieri in iecore, vt dicit Auicennas : fed addit, quod quando fan gius eft in vafis paruis, &ob cralfitudinem vafa obftruantur.fanguifi que non difletur : imo ob multitudinem ita impingatur, vt d natura non pollit vinci, ficuci contingit in tumoribus, & apoftematibus folet putrefccre. Ex his Galeni verbis colligimus fanguinem putrefeere poffe in varijs corporis partibus, & in ipfo iecore, in quo vena fune exigux, quse poffunt opprimi d craflitudine, & d fanguinis multitudine. .Notandum quod fanguis ob duas caufas con-uerti poffit in bilé,& melancholiam,vel ob adu-ftionem, vt dicit Auicennas in hoc tex. vel ob putredinem, vt dixit Auicennas,vbi agit de fan-guine non naturali. Notandum tamen eft,quod fanguis duobus modis putrefeere poffit vel fub aliena forma,veluti quando pars tenuior vertitur in bilem , & craliior in melancholiam : vel% fub propria forma veluti quando fanguiscon-uertitur in pus ; vel quando partim eft in putrefieri , & partim in putrefatto effe. Hinc datur quoque duplex fynocha febris, vna periodiea, & alia continua non periodica : periodica eft quando fanguis putrefeit fub aliena forma,nem-pè quando pars tenuior vertitur in bilem, & crafiior in melancholiam : tunc fynocha fer-uat periodum de tertia in tertiam, vel de quarta in quartam Synocha non periodica eft quando fanguis putrefeit fub propria forma, & inde curatio varia fuboritur : quia in fynocha periodica de tertia in tertiam vtimur euacuantibus bilem, de quarta in quartam euacuantibus melancholiam. In fynocha vero continua fine periodo fanguis precipue euacuandus eft. Et quam flomaebo. In hac fecunda parte dicit in ventriculo magis quam in alijs partibus generari has duas biles, idei! pralììnam, & viriae dem : dem : per praflìnam intclligit porraceam : vrp*-trov lignificar pornì,quod eft viridis coloris: per viridem»qui affinulatur?rugini xris intclligit ?ruginofambilcm. • Q_y JE S T. LXXXI. Un TOVj^UCEtA ET J.EK?CIMOSU bilis fiant in ventriculo, quomodo. * mi Vicennas in tcx. fuperiori habet , porraceam, & ?rugino-fam bilem non folum fieri in ventriculo, fed magis in ventriculo , quam in alijs par-_______________ tibus. Nonnulli putant, porraceam , & ?ruginofam folum fieri in ventriculo : dum vero ('addit Auicennas) magis fieri in ventriculo -* dicunt magis fieri in ventriculo porraceam, & ?ruginofam, quam vitellinam, & non magis in ventriculo , quam in alijs partibus. Primo falluntur,dum arbitrantur porraceam, & ?ruginofam folum fieri in ventriculo : quia Galenus fecundo pr?fag. 39. teftatur , porraceam aliquando fieri in venis , & aliquando in ventriculo. Deinde relučtancur experienti? : quia bilis porracea in qualibet corporis parte folet generari : non ne mucus, & caearrhus aliquando excernitur viridis? aliquando fputa per tuflim rcieda apparent viridia ? non ne gonorrea , & pr?cipuè gallica apparet viridis ? Similiter lac in infantibus aliquando per fuperio-ra, vel per inferiora in viride excrementum con-uerfutn excernitur. Demum fanguisextratìus c vena, aliquando viridis apparet: itidem vri-na ipfa aliquando viridem £ nudatur colorem. Demum in vlcenbus fordidis excrementa viridia fiunt : quare porracea , & fruginofa non folum in ventriculo, fed in omnibus corporis partibus fieri poffe,experientia docet. Ex alia parte Auerroes tertio coli, cap.tertio, putat, in ventriculo nullo modo generari bilem porraceam, vel ?ruginofam, fed & has biles^ omnes alias nonnaturales in hepate generari : probatque hoc argumento. Ad illud membrum pertinet efficere bilem non naturalem,ad quod pcrcinet efficere bilem naturalem, fed fic eft, quod ad iccur pertinet efficere bilem naturalem: ergoad iccur pertinebit efficere bilem non naturalem: quod argumentum eftef-ficadffimum : quia fiditi bona temperatura ic-coris efficit bilem naturalem: fic mala eius temperatura efficiet bilem non naturalem. Pr^terca ex Auicenna in ter. fequenti eliderà porracea generatur ex vitellina : & ^ruginofa ex porracea, fed fic eft , quod cholera vitellina-, non generatur in ventriculo: quia cx ipfo Auicenna cholera vitellina fic ex naturali, & phlegmate vifeofo. A Nos vero dicimus, omnes tede fentire, adhibita diftindione proponenda paulo infra : tùm qui dicunt, bilem porraceam folum fieri in ventriculo, tùm qui dicunt porraceam magis fieri in ventriculo, quam vitellinam : redèque fentire, & qui dicunt porraceam nnllo modo fieri in ventriculo, & qui dicunt fieri polfc in ventriculo, & in omnibus alijs partibus. Caufa,cur omnes redè fentiant, eft': quia Galenus fecundo prognofticorum 39. proponit duplicem porraceam : aliam, qu?fic invenis, & in ipfo iecore ex aduftione bilis flaue, feu vitellin? & aliam,qn?fic in ventriculo ob B duas caufas, videlicet vel cx cruditate, vel ex corruptela laflis,olerum, vt braffice,bet?, c?pa-rum, nafturtjj, & fimilium : de hac vero bile porracea, qu? fic in ventriculo ex cruditate olearum, vel ex corruptela, mentionem facit Galenus fecundo de temperamentis vlcimo,lib. de atra bile fecundo, & fecundo de facul, nat. vl-timo : hxcque bilis porracea fada ex cruditate, & corruptela vocatur ab Auicenna ?quiuo-cè bilis. Hac diftindione tolluntur omnes difficultates. Primo dum Galenus tertio de alimentis cap.de meile, inquit, nobis fimis exi-flentibus contingere porraceam per vomitum ex-C cerni, intelligitde porracea, qu? fit in ventriculo ex cruditate olerum, vel ex ladis, & aliorum ciborum corruptela,qu? eft?quiuocè bilis . Dum vero Galenus tertio epid. fecundo, com.8. dixit, viridia nunquam excerni fino morbo, intellexit de illa porracea, qu? fit in venis ex aduftione. Dum vero per experientiam patet & fputa viridia,& gonorrh?amvirident, mucum,Italia propoiita excrementa viridia obferuari. Refpondemus ideuenirc ex corruptela, & non exbile in iecore facta: eadem ratione, dum lac corrumpitur in ventriculo,fit bilis porraccacx D corruptela,qua:non verè,fedxquiuocèeft bilis : hgcque magis fit in ventriculo, quam alijs partibus. Quo ad xruginofam bilem, an fcilicet fiat in ventriculo ; parimodo rcfpondemus,daii duplicem xruginofam, nempèaliam, qux fic in ventriculo, & aliam, qux fit in iecore, queeft illa adeo f?ua , qu? vnius diei fpacio interimero poceft. Dum vero ipfa porracea, qux fit ex corruptela, pius iufto moratur in ventriculo, fit xrugi-nofa: de hac intellexit Auicennas dum dixit, porraceam, & xruginofam magis fieri in ventri-culo, quam in alijs partibus : dicimus quam in alijs partibus : quiavbicumque ex corruptela generaturexcrementnm viride, illud affimila-rur xrugini £ris , quod tamen d porraceo differt fecundum magis, & minus : color enim xruginofus non eft ita viridis, vt porraceus, fed de differentia incer porraceam & ?ruginofam_. paulo infra. Et T>t>H 4.ca/-. j.tix. *4- 'T' T tnibiq uidem videtur, quod porracea ex vi-t~\ tellina generatur, cum aduritur: cum enim ■aduritur, adusilo in ea efficit nigredinem, ex qua tum citrinitate mixta generatur viriditas. v£rw-gmofa verò muhi videtur, quod generetur ex porracea , cum tantum aduritur, donec eius humoro-fitas finiatur, & ad albedinem redire incipiat propter fui ficcitatem ; calor namque in bumido corpore in primis nigredinem efficit : deinde denudat ipfum nigredine, quando eius omnino fime bumtdi-Xatem, & quando fuperfiuttin ipfo, ipfum albifi-cat, & boe m lignis attende, qua prius in carbonem vertuntur : mox in cinerem rediguntur $ Calor enim m bumido efficit nigredinem, & m eius contrario albedinem : & frigiditas m bumido albedinem, & in eius contrario nigredinem. Hac tamen inditia duo qua in porracea, & arugino-fa indicam ex ipfa conitdatione fumpta funt. Hac autem fpeaes bilis , qua dicitur aruginofa omnibus fpecitbus bilium e fi calidior, &eH peior, & magis perniciofa: & dicitur,quodefl de fubfian-tta venenorum-,, Vm in tex. fuperiori egerit de duplici bi-V_y le, qu* fit peralcerationcm, nempe de illa, quae magis fit in hepate, & de illa quae magis fit in ventriculo : dixeritque quod ilia: biles, quae magis fiunt in ventriculo, fine porracea-., & iruginofa. In hoc textu docet, quomodo fiat porracea bilis, & quomodo fiat aerugi- nofa-i. © Hictcx.diuiditurinquatuor partes. In prima docet,quomodo fiat porracea dicens fieri cx aduftione vitellinf : deinde addit, colorem viridem porracei fieri ex duplici colore, nempè ex nigredine introduca in aliquam partem vitellini propter aduftionem ,& ex colore citrino illius partis vitellini adhuc non adulti : ita vt credat Auicennas, viridem colorem neri ex nigro & citrino. Qui opinio, (vt paulo intra oltendemus ) neque experienti!, neque opticis principijsrefpondet. In fecunda parte tex.docct, quomodo fiat bilis iruginofa, dicens fieri per aduftionem por-race#.* quiadum aduritur porracea a calore ab-fumitur aliquaex parte humiditas, qua abfum-pta incipit albefeere, vel aliquid remittere de_» colore viridi: dicimus in generatione irugino-fxaliquaex parte abfumi humiditatem porracei : quia fi ex toto abfumeretur, tunc iruginofa bilis non eflet humor, fed cinis. 1% tertia parte tex. reddit rationem, cur por-iacea viridis pervlteriorem aduftionem aliquo-modo albefeat : ratio Auiccnnx eft ifta, quii calor agens in humidum primo efficit nigredinem , deinde dum abfumit humiditatem, efficit albedinem : id confirmat exemplo lignorum, qu| dum comburuntur prius in nigros carbones, deinde pervlteriorem combuftionem^ in cinerem album conuertuntur : quare colligit A Auicennas in hac tertia parte, calorem agentem in humidum denigrare, & agentem in ficcuirG. dealbare : frigiditatem vero oppoficum efficere, videlicet frigiditatem agentem in humidum dealbare, & in liccum denigrare: qii|Auicenc n| dodrina an poffit defendi in propria qu|ftio-neconfiderabimus. In quarta parte tex. duo facit : primum_,, quod hic opinio, quam propofuitdemodo generationis porracei, & |ruginof| (vt interpretatur Mantinus ) d comedura fit defumpta : itd vt Auicennas non habeat perdcmoftrationem, fed per quandam conieduram, quod color porli raceus liat ex colore citrino bilis vitellini, &Q ex nigro fafto per aduftionem bilis : & quod iruginofa fiat albidior, quia calor agens in hu-midutn prius denigret, & deinde dealbet. Secundum,quod dicit Auicennas in tex. eft, quod bilis iruginofa fit non folumcalidioromnibns alijs bilibus, fed fit inter venena collocanda^. Hadenus Auicennas de bile. QJ/^EST. LXXXII. c VE ET G E T^EI^T 10^ E bilium.. Aìterum non pania eft differentia inter Auicennam & Galenum de numero & generatione bilium. Auicennas fu-perius propofuit quinque bi- ______lium differentias, nempe citri- nam, vitellinam, rubram, porraceam ,& xru-ginofam. Deinde dixit, citrinam effe mixturam quandam ex bile, & pituita aquofa : vitellinam vero effe mixturam ex bile & pituita-, crafsa : ita vt Auicennas non videatur concedere, fimpliccm citrinam , & fimplicem vitellinam , vt concedit Galenus. Procrea tenet Au-dornofter,porraceam effe fadam cx aduftione vitellini: |ruginofam vero ex aduftione porracei« Denique proponit bijem aduftam fadam per alcerationem, qu| fiat ex vna parto bilis naturalis, & ex vna eiufdem bilis adufle, & in cinerem cqnuerf?,qu| mixtio vocatur ab Auicenna intus fada, & non extra ; h|cque eft illa bilis , qu| dum colligitur fub cute efficit phagcd|nas. j Galenus vero aliquantulum difcrepatabAui cenna : lib. enim de atra bile cap. fecundo proponit feptem bilium differentias, nempe pallidam , flavum, vitellinam, porraceam , fUi-ginofam, ifatodem, & rubram , qu| accedit f vt ibi docet Galenus) ad fanguinis tenuis naturam, illam tamen vocat bilem, quia ( vt ait) non concrefcit • Similiter Galenus quinto in feXtum epid. com.14* & decimo de fimp. med. cap. de felle, mentionem facit de pr.didis bilium differenti js. X a Ne- Neque ditt? biles differunt fpecie inter fo, A fed folum gradu, prout à maiori, vel minori calore adurente fiunt: hinc Galenus fecundo pr$-fag. 47. dicit, bilem flauam fieri ferofo torrefatto : aruginofam ferofo valde torrefatto : nigram vero bilem fupramodum torrefatto. ,Si-militerGalenus quinto in fextumepid. 14. &G. decimo de Amplici medicina citato inqific vitellinam fieri flaua craffefcente : pallidam-, vero Acri,dum abfumitur aquea fubftantia_>. Quare errant illi, qui putant has biles differre fpecie, cum reuera folum differant gradu . Quo ad numerum bilium: nos illas commo- B di reducere poffumus ad viginti quatuor famo-fas differentias. Prima eft bilis pallida, qug mixta eft ex bile pallida & pituita aquofa, indicatque naturam frigidiufculam, & vocatur bilis ochrea_», quia afiimilatur terre ochrea, iddi figillata: primus enim gradus coloris pallidi i Platone in Timeo vocatur à^pót: de hac bile mixta cum pituita aquofa mentionem facit Galenus 2.pro-gnoft.38. Secunda bilis vocatur fubrufa, qua eft fim-plexpallida,noncbmmixtaex bile& pituita, fed habet proprium ichorem copiofum,qui non ( eft pituita aquofa : de hac mentionem facit Galenus primo de natura humana vigefi-moquinto : quod vero quilibet humor habeat proprium ichorem , qui non pertineat ad pituitam aquofam , docet Galenus fecundo in_, fextum epid. 37. Hac bilis fubrufa eft inten-fioris coloris , qu3m pallida mixta ex bilo & pituita: Sc remiflions coloris * quam rufa feu rutila feu ignea,qua nomina idem lignificane. Tertia eft bilis rufa, cuius color dgracis vocatur Tujifit, ideft igneus , rufus fiue rutilus, qui color ex Galeno fecundo de crifibus duo- ] decimo eft remiffior flauo : inde errant plurimi, qui putant colorem rufum lignificare rubrum . Quarta eft fubflaua, qua» afiimilatur cortici citri non cxattè maturi. Quinta eft bilis flaua, qtirc afiimilatur cortici citri bene maturi. Parimodo apud Platonem in Timeo obferuanturifti quinque gradus coloris : quorum primus eft »^p«r.i.pallidus : Secundus eft ivirvjlpcf, ideft fubrufus : Tertius eft rrup-pit, ideft rufus : Quartus eft Jxo^OoV , ideft fubflauus : Quintus vero eft §*»8«#, ideft fla-uus. Sexta bilis differentia eft vitellina , qua mixta eft ex bile, & pituita craffa, de qua Aui-cennas egit fupenus, & Galenus 1. prognoft. com.38. Septima eft vitellina fimplex, qua non eft pituite commixta, aflimilaturque vitello oui recentis lise fit, vt docet Galenus 5. in 6 epid.14. c.x flaua craflefcente. Ottaua eli vitellina, qua afiimilatur vitello oui vetufti,qu* eadem ratione fic intenfioris coloris,qua vitellus oui vetufti, nempe per refolu-tionem ferofitatis, qua refoluta , dum affatur non exudat. Nona eft bilis rubra,qua i Galeno lib.de atra bile cap.a. accedit ad fanguinis tenuis naturam illam tamen vocat bilem,& non fanguioem, quia non concrefcit. Similiter Galenus quinto in 6. epid. 14. ferofitatem fanguineam vocac bilem. Decimaeft bilis quadam rubraproueniens à fanguinis tenuis eftèruefeentia, qua differt à fero fanguineo, qui non concrcfcit : hac enim concrefcere poteft : ex hac efferuefeente fiunt eryfipelata, & febris fynochos: hanc Galenus primo de natura humana 4. videtur collocare-» inter alias biles nonnaturales,quaex putredine fiunt. Vndecima eft bilis rubra fatta ex bile & melancholia fecali, qua eft rubra, quia fgx fan-guinisadhuc conferuat rubrum colorem:de hac bile Auicennas mentionem facit fuperius textu 2 2. Duodecima eft bilis crocea,qua vergit ad rubrum colorem, efficitque morbos lethales,& fitim inexpugnabilem : de hac bile Rafis 2.con-l tinentis, & Attuarius lib. de iuditijs vrinarum loquuntur. Dccimatertia eft bilis alimentalis,qux eft rubi coloris, & eft veluti fpuma, de qua Auicennas diftinttè egit in hoc cap. Nonnulli ponunt inter biles rubras bilem rufam : fed reuera rufa inter pallidas.reponi debet. Dccimaquarraeft bilis porracea, qua folum fit in ventriculo ex efu olerum, cuiufmodi funt bralììca, beca,& alia herba virides, de quaGa-lenus 3.dealimentis, &ulijs in locis .* hac bilis poteft conuenire fanis. Decimaquinta eft porracea fatta cx corru-D ptela, qu£ non folum fieri poteft in ventriculo, fed in qualibet corporis parte, dequa agit Galenus fecundo de facul, nat. & tertio de alimentis cap.de meile, qua cx c?pis corruptis in fanis quoque corporibus aliquando fit : fieri quoque poteft in infantibus, in quibus,fi lac corrumpatur , per aluum excrementa virida excernuntur. Quod h?c viridis bilis ex corruptela pollit fieri in lingulis corporis partibus , patet experientia : quia cx capite mucus per nares viridis aliquando emungitur, ex pettore fputa viridia: in gonorrhaa gallica exeuntia viridia apparent : pari modo in vlceribus malignis pus vi-E ride fit. Preterea finguis è venaextraftus aliquando ferum habet valde viride . Demum nulla_» eft corporis pars , in qua ex corruptela non_. poflint viridia excrementa generari, qu£ reducuntur ad bilem gquiuocè lic dittam : dicimus £quiuocè:quia htc viridia non funt amara. Decimafexta eft porracea, qua cx aduftione fic in ipfis venis, & eft vere bilis; de hacGale-nusag1t2.prognoft.39.qua «ft adeofaua ,ve omnes omnes ferè interimat : parum enim diftat ab atra bile,qug exedit & lethaJis eft.Galenus enim primo in primum praedičt. i o. de hac bile habet h*c verba, fliua cum fupramodum ajfotur, prius migrat in arngtnofam>dcinde in nigram. Imo Aui-cennas in tex. fuperiori collocat hanc bilem inter venena. Decimafeptima eft arruginofa faftaex porracea ex efu olerum,i qua differt fecundu m ma-,gis& minus: quia iniltaremittitur aliquid de colore viridi : de hac Galenus agit fecundo pro-«noft.com.39. Decimaočtaua eft sruginofa fafìa ex corruptela . Decimanona eft bilis ifatodes, qua* glafto Rinfiliseli, de qua Galenus lib.de atra bilecap. 3.&alijsinlocisfuperius citatis inquit,quod Jhaec bilis ifatodes fiat ex flaua fuperaflata, fed adhuc non conuerfa in atram bilem. Vigefima datur bilis ifatodes, qua: fit ex efu olerum. Vigefimaprima eft bilis ifatodes ex corruptela: harum duarum bilium color eft magis fiifcus , quam color bradic*, vt animaduercit Galenus decimo de fimp. medicina cap. do felle. Vigefimafccundaeft bilis quasdam cerulea, quam proponit Galenus io.de fimp. medicina cap.de felle, tanquam diuerfam ab ifatode. . Vigefimatertia eft bilis {eruginofa, qua; fit ex bile naturali, & atra bile adulta, qua- f?pè in pxcrecis per aluum apparet : de hac loquitur Auicennas tex. a 2.huius cap. hf c dicitur rubigi-nofa, quia aflimilatur ferri rubigini. Vigefimaquarta eft bilis cerulea fa&a per congelationem : de qua Auicennas in hoc cap. Nos vero arbitramur, hanc cgrulearn fieri per congelationem,dum partes extern? ob frigus denfantur, quibus denfatis prohibeatur perlpi-ratio, ob cuius prohibitionem calor ita augeatur, vt exurat bilem flauam ,& inde illam c?ru-leam, feu fufeam reddat : qux renerà patum differt à cerulea per aduftionem. Procrea d Galeno primo de natura humana cotn.4. proponuntur ali? biles, qu? nomine carent, qu? pr?cipue obferuantur, ( vc ibidem docet) in morbis qui fiunt ex putredine : h?c dc numero bilium dičta fint. Sed ali? plures cx didarum bilium mixtione fieri polfunt. Ceterum in qu?ftionibus fequenti-bus, qu? non folum nobis in-feruient pro intelligentia tex. fed etiam pro exada generationis pr?-di- darum bilium cognitiono, quamplurima con-fiderabi-mus. a_____________________________:__________ Q_V £ST. LXXXIII. ^H.COLOIIFIRIDIS TOI^^ACE^IE bilis fiat ex colore nigro, & citrino tVt dicit ^Auicennas. Vicennas in text. arbitratur, porraceam bilem partim fieri ex vitellina adulta, & partim non adulta. Partes vitelline aduli? funt nigr? : partes vero vitellina’ non aduli? adhuc funt citrin? : ideo dicit in tex,quod ex colore nigro & citrino,qui sut in vitellina adulta,fiat color viridis porrace? bilis. H?c Auicenn? fententia aduerfatur pr?ci-puisopticis fundamentis, Stipfi experienti?. Aduerfatur opticis principijs: primo quia—. ex colore medio & excremo viridis fieri non poteft : quia viriditas non eft color medius interalbum & nigrum per participatione extremorum,fed perncgationemalbi, & nigri:quia ex mixtione albi nigri nullo modo fieri pof-funt ilii colores, nempè Hamis, cgruleus>puni-C ceus, violaceus, Sc viridis. Horum quinque colorum alij funtindepen-dentes,alij vero dependentes: independentes funt illi tres, qui faciunt iridem cgleftem nempe flauus,c?ruleus,& puniceus:dependentes vero ab his funt viridis, & violaceus color : viridis fit ex ceruleo & flauo: violaceus vero ex pu niceo & cgruleo. Hinc bilis porracea ex adu-ftione fada eft ex bile flaua & c?rulea . lix hac theorica facilè colligi poteft,cur colo res violacei in periculis, & in partibus extremis, dii homines febre maligna vexatur,prgnuncient mortem : caufa eft,quia color ifte violaceus indi ^ cat bilem adulta & (anguinis corruptela. Quod probari poteft audoritate, experientia,& ratione defumpta d perfpediuis. Audoritate & experientia Hippocratis & Galeni in hiftoriaadole-fcentis decumbentis in foro mendaci), cui habenti extrema liuida Hippocrates pr?nuncia-uit mortem : Galenus in com. inquit colorem li-uidii feu violaceum partili extremarum pronunciare vifcerum & prgcipuè iecoris aliquod letha-le apoftema. Idem confirmatur hac ratione; quia dum apparet color violaceus,tunc fanguis commifcetur bili ceruleo: fed dum commifcetur bili cgrulcg adempta eft fpes: quia colores,qui infpiciuntur in corpore,-fiunt cx humoribus extra venas exi-ftentibus.-dmn vero fanguis extra venas Itabula-tur ftatim corrumpitur,quo corrupto indicatur mors:accedit,quod bilis cerulea clt a^ufta & ita f?ua, vt f?pifiimèprenunciet mortem. Quod vero color violaceus liat ex miftione cerulei cum puniceo poteft confirmari hac experientia : accipiatis vitrum c?ruleum & fupec cStuleiun ponatis puniceum fiue rubrum quod X 3 colo- colore Tangu in eu e mula tur, fla ti m refultabitco A lor violaceus : Ted fic eft qtfin corpore noflro nó datur aliud pnniceum.quam fanguismeq; aliud c?ruleu,quam bilis cxruleaiergo color violaceus fiet ex (anguinis corruptela, & ex ipra bile cerulea . Eadem obferuantur, dum vniuntur terra; rubra: Sc curule? quod pičtores , Se perfpedi-uos, qui agunt de coloribus, non latec • Purimodo confirmatur experientia, viridem colorem non fieri ex nigro, & citrino (vt putabat Auicennas : ) nam ex luceo oui, & atramento non fit viridis color. Similiter ex obryzo, & fuligine non fiet color viridis : fiet tamen ex obryzo,& re cgrulea aurum viride pulcherri- B mum. Purimodo ex vitro nigro applicato citrino non refuItabit color viridis, fed folum ex ceruleo, & citrino. Itidem ex auripigmento, & endego figuli in vrceis efficiunt colorem viridem pulcherrimum. Harc optimè inteffigun-turi perfpediuisSc pidoribus,d quibus fi Au-čtor nofler petij fiet, nullo modo viridem colorem fieri ex mgro Se citrino arbitratus eflet. ST. LXXXIV. crii bilis \rgivjzssit £ albidior porracea. Viccnnas in tex. dicit rmigino-fam fieri albidiorem ; quia calor agens in humidum prius denigrat , Sc deinde dealbat . Nonnulli impugnant hancAui ccnnsc fentcntiam ob quatuor experimenta, Primum dum fit lac, calor naturalis agit in humidum, nempè in fanguinem: tamen lac tft album . Secundum, dum carnes elixantur, calor agit in humidum, tair.cn carnes non fiunt nigra:. Tertium,dum oua fub prti- D ms affantur, calor agit in humidum, tamen alii. Icunt : quare.ficalor igneus non denigrat, tanto mimis calor nofler, licet effet febrilis »denigrabit. Quartum,maior eft humiditasin bile aruginofa, quam in carbonibus : quare, ficu-tiifl ligno combufto illa humiditas fufficit ad faciendam denigrationem, ita humiditas prugnola 1'utHcict pro efficienda nigredine. Mei carus in fuotradatu de humoribus contradicit Auicennse , negatque arruginofam bilem elle albidiorem porracea: vultquejerugino-fam elle nigriorem, & opaciorem, quia eft magis adulta : Sed, fi experientia: credendum eli, E Mercatus canfam cedere debet. Praxerea nullus hadermsefl inuenrus medicus,qui neget, SEruginofameffe albidiorem porracea. Ad ouyKS propolicas inilantias refponde-mus pro Auicenna, nigredinem porracee non prouenire ab adullionc humoris, vc proucmt nigredo atre bilis, vel carbonis: quia in porracea remanent adfrucdtrinybilis vclhigia : Dum vero citrina incipit aduri, deuauuir fuligines, quf reddunt porraceam magis fu Ceam : dum vero porracea d calore intenfiori fit jerugiuofa incipit dealbari: quia ab eodem calore aliqua exparte refoluuntur fuligines, quod non accidit atr? bili: quia atra eli: ita adulta & nigra, vtin ipfanihilflaua: bilis relinquatur. Porracea vero fit,quando calor agic in humidum.. copiofum, ex quo eléliantur fumi itacopiofi, vt humorem efficiant non folutn viridem, fed fufeum, Sc tendentem ad tenebrofum ; durru vero incipit deficere copiofa humiditas, deficiunt quoque tot fumi; vnde fic, quod viriditas ftacim remittatur, & in hacremiflione propter reličta citrine »effigia appareat albidior. Dum vero fit lac, veldum oua coquuntur, vel caro ipfaelixatur, eleuantur quidem fumi, illisramen non inficiuntur; fi oua fine putamine affarentur, ftacim nigra redderentur,quia^ inficerentur fuliginibus. Similiter fi ligna anni fpack» in aqua ebulliente detinerentur, nunquam fieret nigra : quia ex aqua non eleuantut fuligines, qu? inficiant. An vero calor agens in humidum prius der nigret, & deinde dealbet, & an frigus op politum faciat, vt dicit Auicennas in tex. non videtur quod h$.c lententia pollit defendi : quia reludatur experienti?, 8c veris colorum principiasi quod facile probari potell; Primo quia_* inter colores nullus eft, qui rcuera indicet calia ditatem,vel frigiditatem ; dantur enim alba-, corpora,qu? Tunc frigida,& calida : frigida ficu«* ticamphura,cerufa, nix, gypfum, & alia plura, Sc dantur alba qu? funt calida, vt arfenicum, allium,calx, & fimilia. Dantur nigra, qu? fune frigida & calida : frigida, ve calila, opium, Se alia id genus;calida,vt atra bilis, garyofillu 8ccc Dantur citrina, qn? funt frigida, St calida : frigida , vt fandalaacrina, floresoimphee- lute? .* calida, vt bilis flaua, cortices citri, & lulphur. Dantur rubra, qu?funt frigida, Sc calida : Frigida, verof?, laudala, poma rubra : Calida, vt ianguis, Sc alia. Ex his colligimus colores non oriri d primis qualitatibus : quare qui dicunt calorem prius denigrare, deinde dealbare, Sc oppolitum efficere frigus,non pofluntdefendi. Autìoris fententia reludatur veris prinef-pijs colorum : quia vera principia colorum non funt elementa, vt calida,frigida,humida &C. ficca : neque vt tenuia, Sc cralla, vt Zabarella, neque vt rara & denfa: fed principia colorum funt elementa, vc diaphana, 8t opaca. Hinc Ariftotcles 2. de anima tex. sy.dcfinit colores per diaphanum,Sc opacum. Sed non omnes inrelligunt,quid ficdiapha-mim, Sc opacum. Qui dicunt,diaphanum effe corpus ratum,valde errant : quia fpongxa eft rara,tamen eft opaca . Deinde cryftallusdiapha-na in puluerem ceniffiffinuirrf redada eft rarior, Sc tenuior,quam integra cryftallus : tamen eius puluiseftopaciflimus. Demumaqua puriflima in phialadiaphana agitata donec tota fpume- fcat, fcat, fict opacilfima : ergo materia rarior fatta A non erit diaphana. Vera eft opinio illorum opticorum , qui tenent diaphanum effe corpus , quod habet paucas fuperficiesrquia vbifunt multa:, toties lume refrangitur,quoties inueniuntur fu perficies. Vbi vero funt pauca,lumen illico tranat ; quia mul-toties non refrangitur. Hinc qui volunt facete fpecula fplendidiffima, longa confricatione illa reducuntad paucas fuperficies.-quare cum principia colorii fine refrattiones luminis, qua: fiunt in diaphano & opaco,fcquitur,quod colores nigri, albi, vel alij medij non podint indicare primas qualitates, feti temperaturas. Hinc fattimi B eft, quod calor agens in humidum non perfe, fed per accidens aliquido denigret, vel dealbet. QJf>EST. LXXXV. QPt/EBILIS WpKKJTni^LlS fit illa, qtitf efficiat putridasfebres continuas, vel intermittentes, i ► Alenus 2.de erilibus cap.3. & fe-quétibus capitibus, & pluribus alijs 111 locis vult,febrem tertia- C nam, & ardentem fieri d flaua bile 'putrefeente : de alijs vero bilium differentijs nullibi dixit,quod ab illis fiant febres tertiana:, vel conti-«ti*‘biliofe. Aiverroes 3. coli, inquit, febres biliofasnon fieri d bile,fed d fanguine.m quo dominatur bilis: redditque rationem : quia fi fieret d fola bile nunquam reciperet digeftionem , & nunquam ad liatum naturalem poifet reuerti : quia bilis, it bilis ad benignum non reuertitur. Sed nos relinquimus Atierroem : quia bilis in putrefatto elle ex confcnfuGalcni, & omnium medicorum D non eli illa qua: reuertitur : fed bilis illa,qua: adhuc non eft putrefatta , reduci poteh ad flatum naturalem , quamuis flatus naturalis bilis non fit talis, vt ipfa conuertatur in fecundas hu-miditates , & in nutrimentum ipfum : quia htec cft folius fanguinis, & non bilis conditio. Saxonia, & quamplurimiahj tenent, febres tertianas,& ardentes folum fieri à flaua bile pu-trefcente.putantq; hanc effe Galeni opinionem. Mercatus tenet febres biliofas continuas,&: intermittentes fieri polle abomni fpecie bilium putridarum.Sed quia ftatutum efl cum Auicen-na in tex.fuperiori, bilem gruginofam effe vene- E num, feu tanquam venenumjideo nos in fequé-ti quadlione clariflìmè ollendemus ab a-rugino-fa bile nec tertianas, nec continuas malignas febres , qua: perfeuerent per feptem vel plures dies fieri poffe. Nos putamus, febres tertianas, & continuas biliofas non folu m fieri poffe à bile flaua, vt Saxonia, tk plurimialtj putant, lcd etiam d pallida, vitellina,& crocea putrefcence.-tum quia iftg omnes biles in excretis febricitantium obfer-uantur, tum quiajpallida, & vitellina inter fe non differunt nifi fecundum magis, & minus, nempe proutmagis vel minus abundant ferofi-tate, & prout à maiori, vel minori calore exfic-cantur bilium ichores. Quare licet Galenus dixerit d bileflaua pncrc-fcente fieri tertianam : non ramen negauit d pallida quoque Se vitellina putrefeente tertianas,& continuasexcicari polle: quia nihil aliud efl ex Galeno bilis pallida, quam flaua magis diluta , & nihil aliud efl vicellina, quam flaua era 111 fatta,& minus diluta, vt docet Galenus 5.in feUu Ep1d.i4.St alibi.Imo addimus fieri polle tertianas , & concinnas biliofas ab omni bile excepta aruginofa, ifatide, & cerulea cx aduftiono. Excipimus quoque bilem exiftentem in folliculo felleo contra Fcrnelium, qui putabar tertianam febrem fieri poffe d bile putrefeente in velica fellea, quod negamus:quia fi poffec fieri, vtique fieret, quando folliculus efl valde ob-ilruttus, & repletus : qua occafione fititteritia.* fed fic eft,quod in itteritia , qusefitobiftascau-fas, nunquam fit febris tertiana, vel continua . Deinde flexilia bile putrefeente in velica fellea fieret febris, haud dubie febris effer continua: quia manens inveficula ita putrida nun-qua poifet d paroxifmis difeuci feu propelli in partes d corde &vefica dilfantes: quare htec Fernelijopinio, quod tertiana aliquando fieri .poffic d bile in fuo folliculo putrefeente nulla_» ratione eft admittenda. QJ/yEST. LXXXVI. otB yEBJSGlUpSjl BILE F1ERJ poffit fibris maligna, qua perftuercevitra tertium, vel quartum dum. Onciliator differentia 91. difpu-tatde hac re, an fciiicet febris aliqua maligna, & peracuta ali-j) quando fiat d bile *ruginofa ex aduftione fatta in iplisvenis. Proponicque opinionem cuiuf-dam Ifach Auttoris arabici, qui putabat, hanc bilemseruginofam aduftam effe vfque adeo malignam,vc non excicet febres; fed illico, dum in corpore ftabulatur,hominem interimere, nifi d natura, vela medico per vomicum, vel pcral-uum eueftigio propellatur. Confirmatur hxc opinio auftorirateGaleni, Hippocratis, Auerrois, & Auicenna:. Galenus enim 5.aphorifm coni, t.recitat hiftoriani cu-iufdam iuueniscuomcnris humorem rrrugino-fum,quf imigoin fìomacho collctta ita abraderer vencriculum, vt nili flarim d natura fuillèt propulfa è viuis deceffifsct: fed notatu dignum eft quod refert Galenus de tam fguo&virulento humore, quod corpus illius iuuenis inrer vo- men- mendum tam virofam bilem,totum conuulfum relictum fuerit, «rugine i\^tcr vomendum tamen purgata, ftatim, & febrem, & conuulfioné ccfftilfeiecce quod nifi litarim xruginofa euacue-tur,eadem die fubfcquacnr mors : quare febres, quat pcracutx funt, & qua vitra quartum iudi-cancur, à bile xru ginofa adulta certe non fient : quia talis humor veneficus non dat inducias. Quo ad illum humorem xruginofum, qui fit cx ciborum corruptela, vel cx olerum efu, proprie bilis nuncupari non poteft : imo tahs humor', licet aerugini alfimiletur,non habet fapo-rem amarum. Galenusloqués de bile xruginofa adulta,?.in j.Epid.in hiltoria phrenetici, qui tertio die dc-cellìt è viuis, inquit, fuifie otcilum d virulento humore,nempe ab «ruginofo,qui derepente interimere poteft: ergo ab hac bile non fiet maligna febris. Hippocrates primo in primum proret io.lo-quens de bile xruginofa habet hic verba , Qui in capitis doloribus xruginofum vomitum habent,vigilantquc cum furditate,hi vehementer infaniunc : vnde cita mors . Auerroes 3. coli. cap.a, habet, quod aegritudines, qua: fiunt cx a:ruginofa bile lint incurabiles]: reddit rationem : quia corrumpit formam fpecificam, fiditi venenum : fed ficdt quod, venenum derepente ingulat. Similiter Auicennas in tcx.dcclarato enumerat xruginofam bilem inter venena: ergo neque febres acutgexatìè, nec pcracut? non exaòtè d bilexruginofa non fient. Dubie, fed vos dicetis quomodo xruginola bilis efficiet morbos incurabiles, cum plurimi xgroraates Hippocratis , eadem' bile opprefii euaferine ? non nc Clcona&ides die 80 & xger decumbens in Dcalcis horto liberantur febro prodennte ab xruginofa bile ? Rdpondetur,quod illa ?ruginofa,qug erat in propolitis xgrotandbus fatìalìtex porracea orta ex crudis fuccis in ventriculo, & non ex bilis adultione. Hinc concludimus,febres malignas abalijs humoribus prodire, quam d fucco xru-ginofoiquia hic fuccus virulentus ciciffime interimit. ■ Neque Audores percelebres qui inuefiiga-runc.ex quo humore fiant febres inaligli?, dixe-riit malignas fieri d bilexruginofaadufia,quod patet : quia fi legamus Capiuacceum virum celebrem iplc nó dixir,malignam febié fieri ex ?ru ginofa adulta, fed ab humoribus alimentalibus putrefacis. Fracaltoriusd profunda, & fordida putredine. £11 genius prxcellbr meus d putredine cum corruptione ; Montanus ab humoribus putrefactis in corde : Rudius d vehementi putredine. Quidam Alij putarunt febrem malignam ab aliqua gangrena in iccorc, velinalio vjfcere oriri , quod nos non femel in cada-ueribusobferuauimus. Tadeus Florentinus r. aphorjfm. Hippocratis com.it>.vult,febrem effe quoddam corpus,& non qualitatem,& prout A varia suth?c corpora, vari? excitetur febnis.Nos putamus d qualibet ex propolitis caulis, (ed nó certe d veneno feu ab adufia xruginofa,fieri pof le malignam febrem.Ecce quod Aufìores perce Jebres, qui inueftigarunt caufas antecedentes malignxfebris, neque aulì fintapcrtè alfererc malignam febrem ab xruginofa bile omnino adulta pendere, praicer Fernelium & Saxoniatn qui. putabant febrem malignam d venenata«, qualitate prodire : quod nos non admittimus .* quiamalignjd venenata qualitate non darent inducias, vt egri fpatio quatuordecim dierum, & vitra in viuis perfeuerarent. p, Triuialestamen medici, qui neque incelli-. gunt bilium differentias,ncque virulentiam jru ginof? femper in ore habent, quod maligna febris fiata bile ?ruginofa,imofuntadeorudes,& medicin? ignari, vt infpidcntcs excrementa«, in laborantibus maligna febre dicant elle xru-ginofa, licet neque fruginis veftigium in ipfis appareat. \ Neque fieri potefi maligna febris ex materia ?ruginofa, & porracea orca ex corruptela, vel ex cruditate olerum, vt docet Galenus 3.de alime-tiscap. de meile, dicens, in fanis corporibus colligi pofle hanc xruginofiim, & porraceam1, (2 licet homines fani fint: habet enim h?c verba, Nobis fanis exifiencibus contingere porracea, vel eruginofam per vomitum excerni. Quare ex didis colligimus has duas conclufiones. Prima, quod febris maligna qux perfeuerat vitra quartum diem nullo modo fiat ab ?ruginofa bile fa-čta in venis ex omnimoda flaux bilis adufiio-ne: quia h?cfxpè eadem die hominem iugulat» Secunda conclufio eft, quod bilis porracea, vel ?ruginofa fačtain ventriculo, vel ex corruptela, vel ex olerum efu,nec febrem malignam, neque alias continuas vel intermitentes efficere pof-fint, nifi aliqua bilis putrida illis commifeea-D tur: quia illa eruginolà, & porracea neque eft amara, neque proprie, fed ?quiuocè biJis dicenda eft. QJ/ /E S T. LXXXVII. BILE, VEL TOTIVS J.B ElVS icbore in fcbnbusbiliofis immediate excitetur tntenfafitis febrilis ardor, 1 Stenfum eft fuperius ex Galeno a.in 6. Epid.3 7. quemlibet humorem habere proprium idioletti , qui diuerfa quidem parie fympeomata, ab illis qu? excitantur ab humoribus ichore-» proprio deftitutis. Qu?ritur modo, an in febribus putridis biliofis, bilis, vel eius iclior fit ille, qui efficiat intenfam fitim,& intenfum ardorem in ipfis carnibus. Nos arbitramur moti auftoricate Hippocratis,ratione,& experienda,fitimintenfam,& calorem lorcm carnium magis ab ichore bilis proueni- a re, quam ab ipfa bile. Hippocrates enim 4. de ratione vi&us inac.ter.i. habet hanc lententia, Ardor oritur cum venula ajliuo tempore ex ficca.-tut adfefe acres,biliofosque ichores euellunt : bilio-fi enim ichores,licet non fint ita acres,vt humores, quia reuera ichoribus deftituti nil aluid sut, quam cineres : ichores tamen funt illi, qui faci-lè tranant omnes corporis partes, ipfasque ex-ficcant, & calefaciunt iquare credendum eft in febribus biliofis litim intenfam,& calorem carnis ab ichore per totum corpus diffufo imrae-diatè prouenire. Demum experientia comprobatur : quia in B jftis febribus biliofis, qua: comitem habent in-tenfam fitim, lingua quidem eft arida ; fed non flaui coloris : fi igitur bilis excitaret fitim haud dubièlingua effetaliqua flauitie infečta. Pari xnodo,dum exardet cutis,fi ille ardor immediate d bile oriretur, cutis faltem aliquod fiaui coloris veftigium contineret : quare credimus, fitim intenfam, & ardorem cutis,& fubie&x carnis immediate fieri ab ichore bilis,& non ab ipfa bile. Polt remò patet etiam per ipfam pra&icam j quia ille ichor qui attemperat bilis ichorem, & qui facile penetrat, & tranat ipfam linguam cit C remediu fiticulofo. Nos enim inflrumento infra propofico fitim facile fedamus, quod ex voto non fuccederet, fi ipfe humor lingua? adha;-reret. Inflrumentum fit ex vitro, vel ex argento quod fit refer-' tir * * ' *f tum foraminibus perexiguis. mÈ * * • •! Hoc impletur vel feroJačtis, Bp.* .* /i vel fucco citri,vel vino grana-liti • • • M to, vel aliqua lora mordaci, xjmLf,. 'Jr fnaui tamé: ore dum circum- uoluitur ex foraminibus fu-doris in modum liquor inclufus paulatim ftil- D Janseffunditur&fedat fitim: fedaturque tum ob inftruméti motum,quo trahitur ad os aquo-fa pituita, tum ob fuccu madefaciente lingua : modus, quo per foramina perexigua inftrumcn tum impletur, non eli omnibus manifefius: facilis tamen eft, quia prius calefit, calefadtuniq; immergitur liquori,fit ftatim repletur. CVV/EST* LXXXVIII. Jt QVA "BILE FIAT TERTIA 7$A , vel continua biliofa. * Ntiqui putabant, febrem tertianam, & ardentem fieri d bile au 6ta, & commota, & non d pu-trefeente. Reijciuntur autìori-tate, & ratione : Galenus enim 2. de differ, feb. non vno in_. loco vult,tertianas, & ardentes fieri d bilepu-trefeente, & non d bile au&a, & commota. Reijciuntur quoque ratione: quia in i&ericis bilis eft valde au *deftkilis : 6* militer militar Galenus 3.de toc aff. 7. habet lise verba , Fpx fanguinis meo iuditio debet appellari fucent tneUnchahcusyideSì fuccus niger non atra bihs: quiarcuera melancholia non eli bilis, led hu-motomnino diuerfusà bile. Hictcx.diuidicur induas partes.In prima dividit melancholiam in naturalem ,«& non naturalem . Infecunda parte proponitquatuorconditiones melancholia: naturalis. Prima conditio eft quod lit fgx fanguinis.Secudaqd lit relidčtia fanguinis. Tertia, eli turbida,& crafla. Quarta melancholia: naturalis fapor eft medius inter dulcedinem,& ponticitatem,idell acerbitatem: idem enim eli fapor ponticus & acerbus. Circa primam conditionem animaduertere oportet,quod folus fanguis habeat fgeem feu fedimentum,& non pituita: quod probatur: quia pituita vel eli aquofa, vel vifeida: in aquofa non iit fedimentum : in vifeida vero pars terrea non poteft feparari. Similiter neque ipfa bilis facit iedimentum: quia eli in perpetuo motu : in ijs qii£ mouentur,non fiunt fedimenta:hinc flumina,dum rapido curfu mouentur,non clardainc, nec fedimen efficiunt. Hinc olla, dum ebullit, non efficit fedimentum: quare neque in bile, qua: & tenuis, & perpetuò agitatur motu, fedimen aliquod fieri potell. De hac melancholia naturali Galenus multis in locis mentionem facit, fiditi 6. aphor.j 3. vbidioit, hanc melancholiam ex fgce& limo fanguinis, (ìexquifitè loqui volumus, eam non atram bilem,fed fuccutn atrum vocamus. Similiter 4.aphorif.2 r -dicit, quod ha:c melancholia, qua-eft veluci limus fanguinis fgei vini fimilis exquifitè bilis non fit: quia neque eft acris, neq; corrodens,neque acida,intelligendo per acidam acidii acr e,& mordax .Similiter i.de fac. nat.p. ca vocat fuccutn atrum, & non melancholiam. Prima dubie. Hippocrates lib.de genitura, & lib.4-de morbis, melancholiam naturalem vocat aqiftaiffed fic eft,quod aqua non eft fgx: ergo melancholia non eit fgx. Ilefpondet Mercatus,textum Hippocratisef. fe mendofum. Nos vero probamus texturru, non eife mendofum,Hippocratemq; dinfle me lancholiam naturalem effe aquam : quia licet melancholia fit pars terreftris ipfius malik- fan-guineas:tamen ita deleàaturferofitate,vt nullus humor in corpore viuente fit magis in ferofita-tediflfufus, & magisdilutus, quam melancholicus , licet in fe fit & fgctiJentus & valde crafsus. Hinc Ariftotelcspproblem.j.dicit, fanguinetn melancholicum eife dilutum,2.de partibus animalium 4. habet, corpora habentia fanguinetn dilutum elle melancholica,& timida ; caufa vero,cur melancholia alioqui crafla fitdiluta, eft, quia virtus aftnčloria ipfius melancholice impedit, ne ferofitas , qua-quotidie melancholice permifeetur, refoluatur. Hippocrates quoque Ò.epid.2. tcx.j8. dicit in pauidis melancholici! fanguinem dic tenuem, & icliorofum. Secunda dubit.non videtur, quod melancho- A lia fit fgx : quia id quod nutrit lienem eft tenue, & fubtde : fed melancholia nutrit lienem : ergo eft tenuis,& fubtilis: ergo non eft%c : maior eft Galeni 4.de vfu par.cap. 15 .Minor eft Auiccnnce in hoc cap. ' Refpondemus, lienem nutriri tenuiori parte mclancholise.-quia caro lienis eft leuis, & fpon-giofa:in liene vero relinquitur fgx, ideft pars craffior ad alium vfntn. Tertia dubit.non videtur, quod melancholia naturalis fit fgx. Id quod nutrit non eft ff x, fed melancholia naturalis nutrit: ergo non eli fex * Minor eft Auicenna in tex fequenti, vbi dicio B melancholiam excurrere cum (anguine gratia_» nutriendi olla, & alias partesterreftres. Refpondetur, melancholiam elle fgeem fan* guinis,& non fgeem membri nutriendi * Prcete-rea refpondemus melancholiam non proprie nutrire lienem, & olla, vel alias partes, fed voluptuose: melancholiam vero, quse nutrit olla, non effe atìu in fanguine, fed potentia : quando vero fanguis eXcurnt ad offa,tunc d virtute offea fanguis fua natura calidus & humidus incipit in ipfis offibus reddi fimilis: quomodo fit fimilis ? quia fit frigidus & ficcus.-quando vero ftuftus eft frigidus & iiccus,tunc melancholia alimentali» C qua: in fanguine erat in potentia,ačtu fit melancholia alimentalis, & alio modo : non concedi-inus(vt probatum eft in propria quaftione,) bilem , & meldcholiam alimentalem in fanguine. Secunda condicio melancholia: naturalis eft quod fitfanguinisrefidentia,feufgx,qiis vtgra-uis defeendit: ideo Hippocrates 4 aphorifm.p. dicit,melancholicos plenius per inferiora effio purgandos : quia humor granis eft : fiditi bilis perfuperiora : quia humor leuis eft. Notandum quod refidentia, fjx, fedimen, & hypoftafisreuera non differunt inter fe, nifi ratione. D Similiter notandum eft, quod refidentia vel fic d calido, vel d frigido.-d calido fidici fex vini feparaturd vino per ebullitionem pracedentem fačtam à calido. Similiter melancholia naturalis feparaturdfanguine per concoftionem praecedentem fadam d calidoftačta vero concodione aliene attrahitur. Praterea poteft fieri refidentia d frigido, fiditi dum lac,& vrina fubdio frigidiffimo pars craffior petit fundum. Sed in propria quaftione,quomodo ficcum feparetur ab humidofufiusagemus. Tertia conditio,quod fcilicet melancholia fic quid turbidum ad differentiam fanguinis, quj E lucidus eft, caufa eft, quia fanguis fadus eft lucidus d fpiritu vitali, qui in turbulentum excrementum melancholicum non effunditur, quod vero fpiricus vitalis & animalis fint Incieli, alibi ex Galeno probauimus. Cur vero fpiricus vitalis lucidus non effundatur in humorem melancholicum,medicus vt medicus nò intelliget^ fed lolum,vt perfpediuus, qui optime nouit,lucem non penetrare illa corpora, qua habencin-numerabiles fu perficies, ficuti eft excrementum me- melancholicum fua natura opacum. Sed quia aliquis poflet negare, quod Ipiritus vitalis influat àcorde in venas, propterea nos, quamuis fanguis à vena cana in dextrum», ventriculum cordis influens non remeet in vena,eo quiainfyftoleofculum vena: claudaturd valuulis, tamen alserimus ofculii non ita claudi, vt fpiritus vitales aliqua ex parte non influat in magnam venam. Praeterea per poros vence magna: cordi infert? fpiritus tranant, quod videtur dottrini Galeni confentire.dum primo de femine cap. i 3 .laudat Herophilum dicentem , arterias effe ifextuplo crafliores venis, ne fpiritus per ipfasexhalent: ergo per poros vence magni cordi inferti fpiritus poliunt permeare,fanguinipermifeeri, & ip-fum lucidum eflicere. In fu per melancholia naturalis dicitur turbulenta ad differentiam atri bilis, qui ex Galeno 4.aphor.aj.eftfplendida:quia elt valde calida. Quarta conditio eff, quod melancholia naturalis obtineat faporem medium inter dulcedinem , & acerbitatem. Oj/ m s t. lxxxix. UN. melancholia, n^tphalis fit acida-'. 1 Viccnnasintex.fupefiori dixit, melancholiam naturalem obtinere faporem medium inter dui cem, & acerbum : lcd quifnam fit ifle fapor medius, non con-ueniuntexpofitores. Oddus,& ferè omnes expofitores putant,acidum faporem elTe inter dulcem,& acerbum medium per participationem extremorum. Quod mihi non probatur. Primo, quia exacerbo, & dulci per participationem non fit acidus, fed lapor mordax fuauiffimus, & guftui gratilfimus : Hinc qui volunt efficere vinum morda xfuauo fumunt vnam partem vini acerbi, & vnam dul-cis.Infuper fapor acidus fpecie differt ab acerbo, & dulci : ergo acidus per participationem acerbi , & dulcis fieri non poteft : fiquidem ea, qui fpecie differunt non poffunt effe talia per participationem . Quod vero ea, qui funt talia per participationem non differant fpecie, patet ex Auerroe4.C1licom.a6. vbi probat grauitatem & leuitatem mediorum elementorum non effe medias per participationem : quia fi effent medi? per participationem duo darentur elementa,& non quatuor. Argumentum Auerrois erat fuffultum hocfuppofito, quod grauitates, & le-liitates effent formi elementorum : quare concludimus, faporem medium inter dulcem Sq acerbum effe acidum remifsè : effeque faporem medium per negationem extremorum : quia ille fapor,qui eli per participationem dulcis &Q acerbi,cft mordax, & non acidus. A Dubitatio : Demum adhuc viget difficti Itas, an melancholia naturalis fit acidifaporis : quia licet ex Auicennain hocloco,& ex Galeno 5 .de vfu partium 4. melancholia fit acida : attamen alia ex parte Galenus 2. de facul, nat. vltimo af-ferit, melancholiam adultam effe acidi faporis. Quomodo igitur melancholii ita diucrfi erunt eiufdem faporis ? Accedit, quod Galenus lib.de plenit, cap.11.dicat,melancholiam naturalem adhuc non effe piane acidam : imo 4. aplior. 21. negat, melancholiam naturalem efse acidam. Refpondemus ex Galeno 3. de ratione vittus in ac.3 8.acidum faporem duplicem effe, videli-B cet acidum remiffum, & acidum acre . Ibidem Galenus fatetur, faporem melancholii naturalis efse remifsè acidum, & non acre. Dum vero Galenus dixit, melancholiam adultam efse acidam intellexit de acido,& non de acri. Pari modo dum Galenus 5. de vfu par.4.dixit,fuccum melancholicum frigidum & ficcum habere plurimum acoris intellexit de acore remifso . Hinc Galenus 3.deloc. aff. 3.habet, melancholiam minime participare qualitatem acidam: per minime interpretantur minimam,& remifsam par ticipareacetofitatem. Simili modo Galenus 4. aphorif.23. loquensde melancholicis deiettio-C mbus,qui atra biliares funt,inquit acres,& erodentes fuccos melancholicos efse mordaces, fi-cuti acetum,quod terram abradit,& fermentat: quare aciditas acris & mordax conuenit humoribus melancholicis adultis, additas veròremif-fa conuenit melancholii naturali, qui frigida, & ficca elt. Priterea Galenuslib.de atrabile diflinguie melancholiam ex adultione fgeis ab atra bile fatta ex adultione flaui: quia,qui fatta elt ex adu Itione f?cis,cff acida, qui terram fermentat, & per confequcns acris, & calida : qui vero fit ex adultione bilis non elt acida, fed vt dicit GaJe-D nus tendit ad amarum:quia in ipfaadhuc perfe-uerat bilis amarities : quare relinquitur, vt melancholia naturalis, qui elt f?x fanguinis fit acida quidem, fed valde remifsè. Infuper melancholia naturalis elt acida:quia ex Galeno 2. de facul, nat. vltimo, & 3. de loc. aff. 7. allìmilatur f?ci vini : fed lic eli quod vini f?x elt acida : ergo & melancholia naturalis erit acida. Deinde ficuti fé* vini habet vim moderatam fermentandifin multis regionibus loco fermenti vtunturtartaro cum meile, &farinamixto) ficmelancholia naturalis in ventriculum tranf-E mittitur non folum gratia altringendi ventriculum pro retentione cibi,fed etiam fermentandi, nempè attenuandi, vt cibus citò in chylum vertatur: ideo Galenus 5,de vf. par.4. & Auicennas liic dicunt,melancholiam prohibere, ne cibi cito defccndant d ventriculo ad inteltina. Demum hic melancholia naturalis, qui elt fix fanguinis, differt formaliter d melancholia fatta ex fanguinis craflìtie adulta: quia fex fanguinis non concrcfcit: melancholia vero fatta ex craflb fanguine aditiloconcrefcit : caufa vero concretionis proponitur ab Ariftotele 2. de partibus animalium 4-vbi dicit,fanguinem concre-fcere propter fibras:habet enim hsec verba : Si fibras detraxeris fanguis non cogetur,veluti fi ex luto femoueris terrenam portionem, non concrefcet : quando verofit fgx fanguinis,tunclien feparatd fanguine hanc fgcem: fed non feparat fìbras fan-guinis: ideo errant illi,qui putant fgccm melancholicam concrefcere : quia folus fanguis naturalis , & melancholia fatìa ex craflb fanguine-» adulto concrefcunt. Similiter Cardanus,dum primo Iib.contradi-tìionum tradì contradidtio 18. negat fascem fanguinis differre d cralfo fanguine adulto, non potelt defendirquia fex omnium rerum differt d rei fubliantia:lìc amurca differt ab olei craflìtie, fedimentum d craflìtie vrinf, tartarù d vini craf-fitie,& meritò: quia fi de vrina loquamur cralfi-ties, & tenuitas vrin? pertinent ad fubflanciain vrinx.-fedimentum vero ad contenta:fed de dif-ferentijs luccorum melancholicorum omnium paulo infra. Q_V £ST. X C. CV1VS T E M T E T V fit melancholia naturalis. ! Mnesconueniunt, melacholiam naturalem efsc ficcamrfed difficultas eli de qualitate atìiua. Quidam enim dicunt,hanc melancholiam naturalem efse frigidam. Quidam temperatam. Quidam vero calidam. Quod reuera melancholia naturalis fit frigida,patet exGakn02.de temp. vltimo, lib. de inacquali intemperie 5.2. de facul, nat. vltimo, & 2.prafag.com.47. & alibi,vbidicit,melacholiam naturalem efse frigidam, & ficcanti. Illi,qui dicunt melancholiam naturalem efse temperatam, probant & ipfi ratione,& audori-tate Ratione,quia'fi fanguis elt temperatus, ergo & eius ffx. Prsrterea om nes humores naturales fiuntàcalore moderato: ergo melancholia quae eft fgx (anguinis naturalis erit caloris moderati . Probant quoque audoritate Auicenna:, qui in cap. fequenti afserit,melancholiam fierid calore moderato. Refpondemus non valere hanc confequen-tiam , melancholia fit d calore moderato : ergo dl caloris moderati : quia etiam bilis naturalis fit d calore moderato,tamen bilis eft caloris immoderati :quare dicimus, melancholiam, & bilem dupliciter confiderai, vel refpcdu medij fili generis,& fic datur bilis caloris moderati, & immoderati: vel confideratur bilis refpedu fanguinis , & fic bilis eft immoderati caloris : melancholia vero refpedu fangninis eft diminuti caloris. A Quando vero Auicennas dixit,melancholia naturale m fieri d calore temperato : Refpondemus à calore temperato fieri quoque offa, cartilagines,ligamenta, quf funt partes frigidiffim«, Cardanus lib. 1 .contradic, tradatu $. contradic. 1 p.inquit,melancholiam naturalem effe calidam : dum vero dixit Auicennas melancholiam fieri d calore temperato, putat textum effe mendofum ,& legendum effe à calore intemperato : qua: interpretatio eft omnino aliena i ratione,& eft ridicula,quia nó eft mutàdus textus prodefenfione propria: opinionis, nifi inue-niatur alius textus diuerfus : fed fic eli quod oés B textus funt vniformes : legimus enim & in tex. Bellunenfi, & ih tex. Mantini & aborrì Accennarti afferete melancholiam naturalem fieri dea lore moderato: ergo textus mutari non debet. Pmerea melancholia naturalis ex Galeno,& ex confenfu omnium philofophorum refpon-det terra: : vcl,vt dicit Galenus ^.deloc.aff.y. re-fpondettartaro,quodfitin viniconfedione: fed fic eft, quod & terra eft frigidum elementum, & tartani m eft temperatura: frigida:: quia acidum eft,& effedus frigidos in corporenoftro parit:ergo melancholia naturalis erit frigida, & ficca : addimus, & ficca : quia nemo vnquani C dubitauit de qualitate paffiua praeter Cardami, qui tenet, quod melancholia naturalis, qua: eft fgx fit calida & humida, ficuti eft fanguis,quod fatis fuperquerciecimus: quare concludimus ex didtis melancholiam naturalem eflè frigidam * & ficcarci. /^\ V« cum in hepate generatur in duas fepara-tur partes, quarum vna in fanguinem penetrat , & alia ad fplcnem tranfmittitur : pars autem, qiue cum fanguine penetrat vadit cum eo caufa neceffitatis & vt ditatis. T^eceffitasve-^ ròeft,vt fanguim admifeeatur, eo modo quo debet in nutrimento cuiufque membrorum, in quorum-, complexionibus conuementcm melancholia partem effe oportet, vtfunt offa. Vtilttas vero efl, vtfan-gumi vim,&robur, &craffiticm tribuat. Et pars eius,qua ad fplcnem tranfmittitur esi illud,quo fanguis non indiguit, qux ad ipfum vadit caufa neceffitatis , & vtihtatis. 'Ufeceffitas vero, aut efl fecundum totum corpus fciltcct vt à fuperfluit ate mundetur, aut fecundum vnum membrum, quod eft, vt fplcnem nutriat. Eius vtilttas vero habetur , vbi ad orificium ventriculi trahitur, qui quidem vfus duplex exifht : vnus quia os ventriculi E roboret, vigor et, & comprimat : alter, vtfua ace-toficate, feu acredine excitet ad famem, & mo~ ueat appetitum. T N tex. fuperiori propofuit conditiones me-X lancholia: naturalis. In hoc vero tex.decla-rat, quod melancholia genita in hepate diuida-tur in duas partes,quarum altera (vt inquit Auicennas,) excurrit cum fanguine caufa neceffita-tis ,& vtilitatis : caufa neceffitatis, ideit gratia nutrien- ■Dof.4 cap.i. I1X.16 mitriédi mébra melacholicj.vt sfit oflaicaufa ve A rò vtilitatis ideft gratia tribuédi robur,& craftì-tiésaguini: altera vero melàcholiatràfmitrir ad lienem cauto neceffitàtis, & vtilitatis: caufa ne-ceffitatis cft, vt maiTa fanguinea expurget ab hu more melancholico, Iienq; dido humore mela-cholico nutriatur:caufa vero vtilitatis eft,vt humor melàcholicus prjparatus in liene ad ftoma-chumtràfmittatur ob duplice vfum : primus cft gratia roborandi os ventriculi : Secundus gratia excitandi fàtpé, & mouendi appetitu : itaut hic textus diuidi poffit in duas partes, in quaru prima agat de nccellitate, & vtilitate melancholia: naturalis, qua: vadit cum fanguine gratia nu- B tricndi.Infecunda agat de necclfirate,& vtilitate melanchoh'a:,qu2tranrmittitur ad lienem. Quo ad primam partem notandum.quod offa, & alia mébra frigida & ficca fanguine nutriri non poffint, nifi melancholia naturalis fan guitti permifceatur:quia melàcholia ratione fui té-peraturg frigid? & ficcf difponit fanguinem ad nutriédas partes frigidas & ficcas,eo modo,quo pituita difponit fanguine ad nutrienducerebru, & alias partes frigidas & humidas, quatenus vi-delicetfvt docet Auicennas) fanguinem refrigerat, & illum reddit cerebro fimilem, quia inter fymbolica, & fimilia facilior fit tranfitus. C Neq; excidat è memoria,quod probatum eft fuperius,sàguinéex Ariftot.2.dc partib.anim.a. effe fimilaré, & ideo adu in ipfo non effe humores alimentales.fed potcntia.qux potentia dedu citurad ačtum d parte nutrienda:dum.n.fanguis excurrit ad membra nutrienda,primo habet có-munem virtutem pro nutriendis omnibus corporis partibus.-deinde dum peruenit ad nutriendam aliquam partem prius apponitur, deinde vnitur, & tue in offibus fanguis d virtute ofiifica rie frigidus & ficctis,nempè melancholicus:d cerebro pituitofus,& a pulmone biliofus; & hoc modo melancholia, qi* erat in fanguine in po- ^ tentia,ad aduni deducitur d parte nutrienda. Neq; facelfit nobis negotium Arift.z.de gene ratione animal. 4. & Jib de fonino & vigilia dicens,fanguinem elle vltimum alimentum, & 2. de par.animal.f .folumfanguinem nutrire: Imo Gal.quoq; 3 .par.arr.med.vult porrum farcoide fieri d fanguine. Quiarefpondemus cum Diuo Thoma i.par.q.119 ar.z vbiinquit,alimentum prius habere commune virtutem pro nutriendis omnibus partibus, & in fine determinari : quafi diceret, quod fanguis in vafis fit fimilaris, vt dicit Arifiot.2.depar.aniinal.2. deinde dum appo nitur parti nutrienda:, ab eadé parce fiat fimilis : E quia fi pars eft frigida & ficca, fanguis fit frigidus & ficcus.i.mclancholicus,& ficeft vltimum alimentum,fed varijsqualitatibus pra:ditum, prout varia: funt corporis partes. HincGal.2. de dementis 5. cómendatphilo-fophos,& medicos, qui dixeriìt animal gigni,& nutriri folo fanguine : fubdit tn, Hippocratere-diusdixifle, animal gigni, & nutriri ex quatuor .humoribus. Sed cur iiint laudddi antiqui philo- fophi, & medici,qui dixerurit, animal folo fan-guine nutriri ? quia fanguis in vafis eft fimilaris, & potentia tantum, & non adii continet alimé-talem bilem,pituitam,melancholiam,& fanguinem purum : fed cur Hipp. redius dixit animal nutriri ex quatuor humoribus? quia in fanguine funt quatuor humores potentia,& potentia: deducuntur ad atìum d partibus nutriendis, nem-pè quando (anguis fimilaris apponitur, & vni-tur,vt affimiletur,antequam conuertarurin fub-ilantiam,recipit temperatura partis : quare fanguis,antequà nutriat cerebru conuertitin pitifi-tofum;& !icdealijs,& hoc modo quatuor funt humores.ex quibus animal mitritur, & ex quibus animal in vtero fadum eftrijacratione Hip pocrates, & Galenus 1 .de natura humana 18.di-cut,corpus fieri, & nutriri ex quatuor humorib. Prima dubit.dictum eft exÀujfc.in tcx.olia nu triri humore melancholico : fed quomodo olla, qux funt cddida,ernnt alta hnmor^,riigro?fiqiii-dé humor melancholicus ex oium'cófenfu eft niger. Auget dubitatio,qùfttnejàeholia nacmalts, qu?cft acida, feti acerba nurrief olfa? quoru medulla eft dulciftima.-onine.ti.qd nutrit dulce cft. Refpondemus , melancholia aìiaTéntalénop effe nigram,fed ollìbus limile.Deinde efto,qnod fit nigerrima,quid tfi?non ne vétriculuscóucrtit ciba ,&potiz nigerrimu in chylu album tunica: .ventriculi fimilem ? non ne,conuertit cibos valde amaros, aqres, & acidos jn chylum dulcem ? . Secuda dubit.ait Auicfin t^c. olla nutriri melancholia , quqd non videtur? quin cft craffa,& terreftris:fed fic eft, quod humor cralfus non po tcft penetrare offa,qug funt durifiimafinio)neq; ipfins humoris melacholici qualitates penetra-biintolfa: quia phucipuamelancholia: qualitas eft acerbitas, qua:non penetrat dura, quia cft qualitas aftringens. Refpondetur ,ofia in viucnte habere meatus apertos, neq; elle ita dura, vc mortua & defeda feu acri expolita.Pmerea melancholia,qua; excurrit cum fanguine, dum apponitur gratia nutriendi,fit ita fimilis, & amica offibus, vt attra-tìrix per porosanguftosillà, antequàapponat, facile rapiat.-deinde fanguis fit melàcholicus, vel pituitofus tra,nat perquodlibet foramen, quod fenfum noftrum effugit : fic dum fanguifuga: applicantur ha:tnorrhoidibns efficiunt forame im-perceptibile, per quod fanguis quoque craffi(fimus effundi poteft. Inftipcr melancholia, qug va riiteu fanguine,eft dulcis,& nóacerba,vel acida; dum vero feparatura fanguine,priuatur dulcedine & acerba & acida fit. Prcetereanegauimus melancholia naturalem erte acerba : quia Auic. in tex.fuperiori dixit,melancholià naturale habere faporem medium inter acerbum & dulcé: ergo non eft acerba:quare diximus ex Gai.3. de ratione vidus 3 8.e(fe acidam,fed remifsè. Infu-percftoquod melancholia cum fanguine mixta iit acida,qd magis penetrare pót offa,qua acida: cu acida,&. ipfumacetuoffa ipfa reddat mollia? Tertia dubit. non videtur quod offa indigeat Y nutri- mitritionciqmaofla mortuorum nó nutriuntur, diutiflimèqrconferuàtur: ergo offa in viuétibus nó nutrientur melancholia, vt dicit Auic.in te*. Refpondemus-, oda diutiflìmè remanere fine diminucione.-quiafuntpriuata calore naturali rdoluente : ideo eodem modo diu conferuatur : dum vero oda putrefeunt citò refoluuntur: quia calor putridus ipfarefoluit,& in cinerem cóuer-tit : quare fi calor putridus rdòluic offa, quanto magis calor naturalis qui eft vegetior offa re-foIuerer,nifi nutrirentur ? . Quartadubic.ex Auicenna in fequentidočtri-na,m qua agit de membris dicit,medulla nutrire o(fa:fed (iceft,qdmedullaeft ornò cótraria me-Jàcholifiqamedullaeftcalrda & humida.-mcla-cholia veto frigida 31 ficca, ergo fibicótradicit. Refpondemus, Auicennam, licet dixerit offa nutriri medulla, intellexiffe de mitrinone volu-ptuofa,& non de illa, qux fit per conuerfioné in fubftantiam. Diximus intellexiffe de mitrinone voluptuofa, quia medulla prohibet, ne oda ad motum ordinata exficcentur : hinc illa oda,qux non funt ad motum ordinata, vt craneum, oda capitis,coftg,& alia id genus carét medulla.Prg-terea,fi medulla edet offium nutrimetum, quomodo nutrientur illa offa, qux carent medulla ? Demum alimentum odium debet ede limile of-fibusroda funt frigida & ficca : ergo & alimentò debet effe frigidum & ficcum,cuiuftnodi eft melancholia alimentalis. VtìHtasvelò.In hac parte tex. tradit vfus me-Jàcholix, qui sfit vcmelacholia naturalis excurrat cu sagu ine,vr fu a virante ad firictona tribuat robur f.mgnini,& ipiritibus vitalibus, qui ex sà-guine fiunr, ne ipfis refolutis fiat animi deliquiu vel fyncope.Hitic ille,in cuiusfanguine h^c me-Jacholia eft pauca, in animi deliquium facile la-bitur, fiditi cótingir cuidàamico,qui nili quotidie vtatiiromphacio in animi deliquium in-cidit.Similiter eadem virtute addritìoria difpo-nitur fanguis ad cfHciédos fpintus animales,(ta-biles,quietos,& minus fugaces. Hinc retìè dicitur, quod illi,qui abundant humore melàcho-lico.fint prudentes & Capientes: vnde hoc? quia habent phantafmata (labilia, non fugacia, fed qux i&u oculi intellectui offeruntur: Capientia vero & prudentia alio modo non fit, quam iCtu oculi plura videre, Ceu plura filimi dignoCcere. CauCa vero,cur Aridot.7 phyf.cex.20. dixerit animam fieri prudentem, & Capientem in quie-fccndo, & fedendo, eft, quia Cedendo, & quie-fcendo quietarne phantaCmatadum quieCcunt plura intelleCtui offeruntur, hocq; euenit in me- Jancholicis.Hiccft caulàjcur Anffotelcs joifèc. probi, 1.dicat, quod illi, qui ingenio claruerunt fuerint melancholici. Similiter Galenus 1. de natura humana ^ p-ait, biliofos habere acumen ingenij, Ced non eCscprudentes : melancholicos vero else prudentes: languineos ffolidos, Se pi-tuicoCos carere moribus:ait biiioCos habere acu-menrquia habent phantaCmata fugacia : Ced ob fpirjcum cenuilfimum,&. calidù facile, du exeo- A gitant amifsum recuperant phantafma: melancholici vero habent prudentiam , quia phantaf. fnata nò euolant: fed plurima fimul quiefeentia fe offerunt intelieCtui:ideo plura idu oculi fernt, & tales funt prudentes, & Capientes. Qiiinta dubit dicit Auicennas> melancholia fanguini tribuere robur,& craffitiem:tamen Ari ftoteles 2. de partibusanimalium 2.dicit totum oppofitum : habet enim hxc verba, Qui habent fanguinem tenuem, calidum, & Jyncerum viribus torporis,&ingenio valcre.-ergo melancholia,qug eft crafla & frigida non tribuet robur. Refpódemus, Ariflotelem i.de partib.anim. B 2.oppofitum dicere,Ced non fine ratione,fi rede omnia perpendatur: dicitenim Ari itoteles loco citato,fanguinem calidiorem,& crafiiorem magis ad robuntenuiorem vero & frigidiore magis ad intelligétià cofcrre: deindedicit,habenté fan guinem tenuem, calidii, & Cynceru viribus cor* poris,& ingenio valere. Solutio colligiturcx eo* dem capite : omnia enim qux dicuntur ab Aditocele veriflimafuht, liquide, dii concludit,habente tenue, calidii, & Cynceru fanguiné viribus corporis, & ingenio valere,locutus tftabfolutè, quia bonus & optimus habitus magis robore, tc ingenio valet,quam melàcholicus,quiabop-C timo recedit. Deinde Ariftocelcs fida comparatione inter illos, qui habent fanguinem craflio-rem & calidiorem, & inter illos,qui habent fan* guinem tenuiorem,& frigidiorem concludit,sa-guinem cralliorem & calidiorem magis conferre ad robur, quam tenuiorem & frigidiore : fan-guinem vero tenuiorem & frigidiorem magis ad intdligenciam : qui vero tenuem calidum & fyncerum habent Cuperant omnes ingenio,& ro-bore:ratioefi:quia ex fanguine renui fyncero& calido generanturcopiofiflimi fpirirus vitales, i quibus robur, & ex quibus fpiritus animales co-piofi, & inde incelJigentia maior : fed dum Ari-D itoeeks dicit fanguinem tenuem & calidum,pec tenuem intelligir modcratè tenuem, qui fit Cyn-cerus,in quo nulla craffiticsprxdominetur : per calidum intelligit lynare calidum.i.moderate calidum:quia nec nimia tenuitas, nec nimia ca-liditas ad robur corporis,& animi conducere pofsunt.Hmc Ariilotcks j.dehiff.animal. 19. habet,qui optimo hab;tu confiant, fanguis illi nec admodum crafsus.necadmodum tenuis eft: quia eft Cyncerus, licet inclmct potius in tenuem , quam in crafsum . Sexta dubit. Ced adhuc perfìflit argumentum propostimi in fuo robore: quia ex Auicéname-JE lancbo!ia eft crafla, terreftris & frigida. Refpondetur,melancholia dici tenue,quia eft diftufa in multa fcrofitace:melanchoha vero Hin guini mixta eft temperamento moderato valde propinqua:ideo Auiccn.in feq.cap. dicit, melati cholià naturale fieri a calore moderato:itaucfan guisad robur,& ìntelligentiàconduccns iircalidus, Ced inclinas ad moderatu : quia nihil magis tollit vires corporis,& animi, q caloris excefliis. Septima dubit. Anftot.2.de partib.animal i. dicit, dicir,fanguine cra{Tum,& fibrofum ad robur cò- A ferre. Similiter Auic.in tex.vult,mel-tncholià attribuere robur,& craffitiem fanguini; quia craf-fitics & fibrolìtas efficiunt fanguinem robulla ; tuncfic,AriftoteIes ^.dehife. animalium 19 .inquit , in mulieribus fanguinem efl'ecraffiorcm, quam in viris: ergo erunt robuftiores. Refpondemus ad robur non fola craffitié,fed etiam caliditatem conducere: in mulieribus vero non adeft caliditas fufficiens ad faciendum ro bur,vbi.n.eft defedus caloris,fenfus fiunt obtuli. Pr^terea ad roburcóducit fibrofitas,& craffities, fed moderata: vbi.n.nimia elt craffities: ibi séfus obtunduntur, & phantafmata obtenebrantur. B £t pars eius,qu,alia fit i cóuenientia,& affinitate qualitatis, qua: fit inter partes vicinas, ficuti dum ferrum trahitur d magnete vicinoralia vero attradiofit ratione vacui, & harc fit d longinquo. Sic lien trahit melancholiam ab hepate,& d vafis maioribus, quee ab hepate longinqua fune. Quod vero fplen non folum ob qualitatis affinitatem & conuenientiam, fed etiam ob vacui fugam trahat fanguinem melancholica,fic quoque probaturfillf partes,qua: attrahunt per qualitatis affinitatem feu conuenientiain,folum attrahunt alimentum proprium,& nó commune: fed fic efi quod fplen non folum proprium, fed etiam commune,nempe fanguine ipfum trahit : ergo rationabile eft,quod in hac attradione fple nis virtus vacui quoque confpiret. Vefica fellea, qua: attrahit bilem per qualitatis affinitatem, & non per vim vacui,folum fynceram bilem attra-hitffimiliterfingulg corporis partes,du nutriuntur,trahunt per qualitatis affinitatem alimentò proprium, & nihil aliud : ergo dum in viuente aliqua pars attrahit alimentum proprium Sc commune, concurrat oportet alia virtus pratet qualitatis affinitatem: fed alia non datur ex Galeno,nifi virtus vacui. 0 \ Peterca,quod illa corporis pars, quf trahat d longinquo,trahat per vim vacui,cofumatur per noUrascucurbitulas, quibus affixi funt tubi attrahentes aerem inclufum : quo attratto cutis remota d tubo feu fymphone aerem attrahente magna vi ad cucurbitula: fummitatcm eleuatur, vt in iconibus obfcruari poteh. De vfu vero illarum cucurbitularum in lib. de inllrumentis medicis plenius agemus. Deinde adeh raritas fplenis, & motus continuus in fplene fačtus d maximo arteriarum implexu , defiderio ingerédi ciba. His declaratis facile innotefcit, quod illa, quafamé excitant ad quatuor capita cómodère duci pollìnt.Primu ad ea,quse cogunt in ardii os ventriculi.Secundu ad ea,qii£ roborant.Tcìtnim ad ea,qux* fopitu appetitum excitat. Quarti! ad ea, qua:tolluntimpediméta hacq, funtillame-dicamenta , qug cuacuant ventriculum prauis humoribus refertum. Qme vero fint illa,qug monent appetitum co gendo in artìum os ventriculi,dicimus elle frigi-da,& adftringétia:quod fint frigida patet ex Hip poesin 6 epid.tcx.20.vbi proponit hac feriten tiam,aqna vorax, aqua.n.ratione frigiditatis co-gens in artìum orificium ventriculi appetitum excitat. Valeant igitur, qui dicunt aquam reddere homines voraces : quia non nutrit, & ;non quia frigida : quafi, quod aqua calida non excitet naufeam, & famem non tollat. Quod vero ea,qua: aftringunt,& fimul exprimunt aliquem fuccum oris ventriculi excitent A appetitum,patet,quia melancholia naturalis ex Gai. 5. de vfu par.4.auget ventriculi atìioné, inter quas eft appetitus.Praterea ex Gal.hb.de ple nit.cap. 11 .colligitur,melancholiam tranfmifsa in vcncriciilurn excitare appetitum:ibi enim inquit, quando lien ob imbecillitatem non attrahit humorem melancholicum, altqumdo talis humor fer vomitum excernitur: at hmufmodicuacuattone fuppreffa,nonnulli mpftitia melancholica vexantur, nonulli cibos auidiffimè concupifcunf.idq; precipue, fi valde acida fuerint excrementa mdanchohca. Valefius, Se Oddus colligunt ex 1. de fymp. cauf 7.melancholiam excitare appetitu rmibi.n. B habentur hgc verba, immoderatio [ucci frigidi exci tat fumé vitiofam: inferunt ergo ex Gal.modera-tiofucci frigidi excitabit faménaturalé. Addar, fed melancholia naturalis ex Gai. eft fuccus moderate frigidus:ergo excitabit fame naturalem,. Valeat igitur Fuchfins dicens, Galenum nunquam dixifle melancholiam exitare appetitum. Ad ea,qua: roborant reducuntur illa, qux’ excitant appetitum, hgcquc funt adftringencia,8c calefacientia, vt vinum abfcynthites, & piper, efique Diofcoridis. Ad ea, qua: fopitiim excitant appetitum reducuntur acida omnia,inter quaeftquoq;me-C lancholia naturalis, acetum,agrefta, allium,fi-napis, diafinapis, naftuitium, falita,& omnia_> mordacia guftui grata, & quae cx his fiunt. Ad ca,quaeuacuat prauos vétriculi humores sfit, vt aqua tctuciana ad quinq; libras cum vn-cijs quinq; mellis rof.fol. quinq; horis ante pra-dium.In Germania vidi in vfu hoc medicamentum pro egregia cuacuatione prauorum Tacconiti), quibuseuacuatis,ab integroreliituitur appetitus, valetq; ad flatus hypocondriacos debel landos,eftq;amarum non tamen naufeabundu, quod recipit vnciam polipodij ; fenj: vnciam cfi dimidia,abfcynthij manipulum, centaurc® ma-, D nipuluin medium, coriàdrorum drachmas tres, vmialbioptimi librasfex,inquo fitinfufio,& deinde decotìio ad tertiam.-fumitur per tres dies ante cibum quatuor horis cyathus'none vntiu-rum in ijs qui carent febre: euacuat,tollit flatus, & appetitum excitat. Ebes autem f-ire quod cholera rubea , qua I / ad 1 by [limfe Ilis tranfmittitur e St id,quofan-guis non indiget, & illud,quod de felle egreditur,cfl id, quo fel non indiget- : &fimtlitcr cholera nigra, qua ad fplencm tranfmittitur ,e$l id , quo ftnguis non indiget id quodd [plene egreditur, eSlid, JE quo non indiget fplcn: & quemadmodumcacbo-lera rubea po shema augi lat virtutem expulfiuam inferius : ftc cholera dia nigra pojlrema virtutem appetitiuam euigilat fupemis. Laudetur Creator omnium creatorum fummus.. V111 egerit in tex.fupcrioridcneceffitatej V-# melancholia: naturalis: in hoc tcx.facit có-parationem inter vtilitatem melancholia naturalis, & bil^s qua ad veficam fellea crafmittitur. Y i Diui- Ooc. 4 czp.I. ttx 17 * > OflS. 517 Diuiditur hic tcx.in duas partes.In prima admonet , quod fiditi fanguis non indiget illa bile, qucetranfmittitur ad veficatn felleam,& vefi-ca fellea non indiget illa, qua: abipfa velica..* tranfiriittitur ad duodenum inteftinum : fic fanguis non indiget illa melancholia naturali, qua? tranfmictitur ad lienem : nec lien indiget illa melancholia, quam tranfmittit ad ventriculum. Idem quoque confirmat Galenus fecundo de facul nat.cap.vltimo. In fecunda parte proponitvfum bilis ,&melancholia:naturalis expulfe in ventrem dicens, quemadmodum bilis tranfmifla d velica ad duodenum intcfti-num irritat facultatem expultricem ad expellendas feces peraluum : fic melancholia naturalis in ventriculum tranfmifla excitat appetitum in ore ventriculi : Demum Auicennas laudat fummum Creatorem, qui tam miro, & Diri ino ordine vifcera noftra difpofuit. Hic eli fen* fustex. Sed notandum circa tex. quod non tranfmit-titurtota bilis, qua non indiget fanguis ad vefi-cam felleam: quia maxima huius bilis parstraf-mittitur per vrinam : erat fané opereprftium, vt bilis per vrinam excerneretur gratia irritandi expultricem renum ad expellenda excrementa : quo fit, vt in fenibus bile quali deflitutis fepè conglobentur lapilli : quia expultrix renum d bile non irritata non propellit pituitofum excrementum. In Mantino proponuntur laudes Creatoris noftri,dequare nil dicit Bellunenfis, quod videlicet Deus pro animantium beneficio difpo-fuerit multa,quee reludantur natura:,veluti dum obreruatur excrementum fua natura graue, finiti eli melancholia,afccnderead ftomachiim gratia roborandi, & excitandi appetitum:& excrementum lene defeendere, ficuti eft bilis,cuius •officium eftfgces peraluum propellere. Sed de Dei , & natura: prouidentia non femel legen-d use fi Galenus cap,7.decimi quinti de vfu par. vbi ofiendit, quomodo Deus, & natura effecerit omne animal, & omne membrum maxime edoéltim in proprio obeundo munere : inquit enim, Artifex, qui nos conformatiti,fapientifsimus <& patentifsimuscR: fubdit eadem die tnmamis eius qust peperit, lac comparauit : deinde admiratur, quomodo infans eadem die fit ita edotìus, vt lac emungat,his verbis, nam fi quis papillam mammut ori infantis indiderit ,/latim eam labijs conflringet, e*r dilatatis buccis, lac trahet, pofe autem cumata lingua in fauces propellet,perinde ac jnd multo ante tempore did'cijset. Sed alia plura Galenus proponit admiranda de ore vteri, quomodo tempore praegnationis claudatur , & temporepartus.aperiatur. "\ K Elancbolta veti) non naturalis non eR ad jLV JL modum bypoflafts, & f eas : imo ifl ad modum aduRionis, čir cinereitaiis. %es namque buniid* cum ubus teneflnbus ad- Sanftorij C om mentari a 518 A mifcenturcfcparatur terreRreitas ab eis aliquo duorum modorum, aut ad modum hypoRafts ,<& tale, quale illud de fanguine efl melancholia naturalis, aut per modum aduflionis, quod efl cum reJoMtUr fubtile, ^rfpiflum remanet, & tale, quale illud efl, de humoribus eR melancholia fupetfluens, & »ffi* quidem vocatur cholera nigra. Et neq-, habuit hypoftafim,mflfanguis: ex phlegmate enim propter fui vifiojitatem nihil defeendit ficuti fex, & ex cholera rubea propter fui fubtilita-tem, hrfu& terreRretiatispaucitatem, & jut motus affulmtatem, & propter ea, quod illud, quod de ea à[anguine flparatur in corpore, efl parum non B defiédit res,de qua fit curandum;nec eu feparattir, moratur nifi parum, fedputrefit, autà covpoteri txp Ut tur, & cum putrefai, eiusfubtile rrfotutiur , ejrfpiffim remanet, &fit cholera nigra aduRa, & nonhypofldfiua. \ Cturus de melancholia nonnaeurali : in JLJL hoc tex. prius agit de melancholia non naturali in genere. In fequenti vero tex. diui-det melancholias nonnaturales in fuas differentias . Diuiditnr hic tex.in tres partes. In prima proponit differentiam inter melancholiam na-q turalem, & nonnaturalem dicens, melancholiam nonnaturalem non effe admodum hypoftafis, nempè, quod efficiat fedimentum, quod fieri folet, quando poft concodionem feparatur terreum : quod vt graue in vrina petit fundum : fic poft mulli ebullitionem fit rartarum, & poli olei ebullitionem fitamurca. Similitermelan-cholia naturalis fi eli cum fanguine per venam euacuato petit fundum valis. Melancholia vero non naturalis, qua: eft per modum adii Itionis non facit hypoftafim, & licet cinis participet naturam ferratameli cinis, vtdocet Galenus 8. defimp. med. compofitus efl exlubftiihtia ter-£) rea, & ex fiiliginofa : vnde Auicetrfias vbi agit de pituita falfa dixit, ex cinere colligi fai : quare melancholia nonnaturahs adulta propriè non facit hypoftafim: quia ideonuemcfofum terra. Procrea animaduertere oportet, melancholiam nonnaturalem formalirer non elle cinerem , fed ad modum cinereitatis, quia h* melancholice funt humores liquidi, & fluidi,in quibus illud quod eft adultum vocatur veluti cinis . Differenza: vero inter hypoftafim, & cine-rulcntum fepnratum varice funt : prima quia cinerulentom fic d calore adurente: hypoltafis E veròdgrauitatc rei relidentis. Secunda dum fit hypoftafis,mixtum fit magis purum: dum fit cinis, mixtum fit magis impurum, & magis prCter naturam: hypoftafis fit in re liquida tantum : cinis vero fit quoque in re folida aduItioni apta, vtin lignis. ‘Rrs namque humida. Hjc eft fecunda pars tex. in qua duo facit. Primo oftendit, melancholiam naturalem fieri ad modum hypoftafis, quod fic, quando resterreftres humidis, & liquidis quidis humoribus funt permixta;, deinde fepa-rantur per refidentiam: hocque modofeparatur per refidentiam melancholia naturalis d fangui-ne. Deinde Auicennas offendit, melancholiam nonnaturalem fieri peraduftionem, & declarat, quid intelligat peraduftionem, dicens,tunc ficti per aduftionem, quando tenue refoluitur d calore,&fpirsum,feucraflum relinquitur,& hjc vocatur atra bilis. InfuperGalenus t.defacuj. nat. vltimonon damnat antiquos medicos ponentes differenda inter nigrum humorem,& nigram bilem:medi-cienim antiqui melancholiam naturalem appellabant humorem nigrum : nigram vero bile dicebant else melancholiam nonnaturalem adu ftam: & refìè quidem : quia melancholia naturalis non debet dici melancholia; quia non eft bilis,cum fit frigida & ficca: ideo laudandi funt Antiqui,qui hanc, qua vocamus nos melancholiam naturalem, vocauerint humorem nigrum, non atram bilem, vel melancholiam : quod vero humor niger, qui vocatur melancholia naturalis, fit frigidus & ficcus, & non calidus, pa-tetex Galeno j.aphor.3o.2.detemp.vltimo, & fexcentisinlocis.vtoftendimusfuperiusin propria quxftione. Prxterea notandum eft ex Galeno 2 de facul. nat.vltimo,vbi habetur, melancholiam naturalem efse partem alimenti crafsam & terream, qu? in hepatefubterfugit concotìionébllamque folum feparari, & attrahi ab ipfo liene ; adeo vt melancholia non fit fatta pertranfmutationem chyli in fanguinemffed folum fit feparata in hepate per modum relidenda;, &d liene fit attratta: quod videtur effe contra communem opinionem, quee eft, quod melancholia fiat in hepate pertranfmutationem chyli, quod non videtur admittere Galenus, ita vt fiditi Galenus i.prxfag. vltimoinquit,fedimentum yrinxeffe illud crudum, quod in ventriculo effugit co-ttionem, fic melancholia, qua: fit in ipfo hepate effugit coftionem, quod certe eft notatu dign u. Tif terea idem počeli hoc argumento probari :al-tcratrix feufanguificatrix ipfius hepatis aut eft temperata, aut diminuta,aut deprauata : neque datur alius ftatus ipfius hepatis : fi eft temperata generatur fanguis ; fi diminuta, pituita:!! deprauata, generatur bilis : ergo melancholia non fiet ab ipfo hepate, fed folum, dum fit fanguis, feparatur illud craffum, & terreum, quod erat in ipfochylo fine aliquatranfmutadone,& illud craffum eft melancholia naturalis, qua: attrahitur ab ipfo liene. Et neque habuit hypoftafim.' In hac tertia parte tcx.oftendit, melancholiam naturalem effo hypoftafim folius fanguinis: nequealij humores,(vtdicit Auicennas)faciunt fedirne craffum, & tcrreftre : hxcenim eft conditio folius fanguinis . Primo probat.quod pituita non habeat fedirne : quia eft vifeofa, dum enim vifco aliquod terreum adh^ret non feparatur : addit Manti-nus t ficutt in oleo : quomodo ficuti in oleo ? non A ne in oleo amurca relidet ? quare littera Bellu-nenfis milii magis probatur : quia in Bellunen-fi illa verba veluti in oleo non leguntur. Procrea idem probat auttor in tex.de bile, quod fci-licetnon habeat fedimenturquia fu a natura eft tenuis, & fubtilis : tum quia continuo mouttuh dum enim flumina turbidiflimarapidè monentur,nullam dficiuntrefidentiam.njfi priusquie-fcant. Sed dubitatio eft de bile exiftentein vefica_, fellea, vbi quiefeit, cur pars rerreftris bilis non petat fundum , efficiatque fedimen. Accedit quod bilis non folum poteft habere aliquam-. B partem tcrreflrem, fed aliquando adeo abundat terreftreitate,vt faccffatin lapidem. Hinc in cadaucribusfxpiflìmè deprehendimus veficam felleam lapidibus refertam. Refpondemus primo, bilem in vefica nómorari, fed continuo per vafa cholidaca bilem receptam ab hepate tranfmirti ad inteftinum duodenum gratia expurgandi feces : quod quidem experientia comprobatur; quia fgees, qux [icr aluum expurgantur,flaute bili femper funt commixta: . Quo ad lapides, qui fiunt in vefica, dicimus id euenireob velica:obftruttionem : partemque illam terreftrem non effe fattam perre-C fidentiam, fed per aduftionem.ficuti fiunt lapil-li in renibus, intelligendo peraduftionem refo-lutionem fubtilis , & tenuis humoris , relidis craflioribus,vt docet Auicennas in hoc tcx.craf-fumenim poft refolutionem fubtilis d medicis dicitur aduftum. Sed quia Auicennas dixit, melancholiam naturalem fieri per modum refidentix, & melancholiam nonnaturalem fieri per modum adu-ftionis : videndum eft, antequam fermo fiat de fpccitbus mclancholix nonnaturalisquot modis ficcum podit feparari ab liumido, & vice ver fa. Sex teucrainucniunturmodi vtilidimi qui-D dem non folum in theoricis contemplationibus verum etiam in prattica: quoium primus eft per defluxionem, fecundus per refidentiam, tertius percolliquationeui,quartus pereuapora-tionem, quintus per contufionem, & fextusper expredioncrn. Quo ad primum modum, quo feparatur I111-miduni d ficco,qui eft per defluxioné, dicimus hanc feparationem fieri polle vela calido, vel d frigido & humido, vel d parte imbecilli non valente, concottionem efficere. A calido per defluxionem feparatur humidum d ficco, nempe d parte folida d calido irritata, vt in diarrhxa, & E catarrho falfo. Similiter d calido fit feparatio humidid ficco, dum infoiarli cxficcantur carnes , & pifces ; humidicasenim aquofa, quxeft caufa putredinis feparatur potius defluendo , quatn euaporando,relinquiturque pinguedo: ideo hic modus non reducitur ad colliquarioné: fed ad defluxionem. A frigido & humido feparatur humidum d ficco dum frigidum & humidum diminuit hepatis artrattionem , vt in fluxu hepatico chylofo,dum fcilicet fluxus prouehit àb intemperie frigida & humida hepatis,qu? eli illa,qiia:la:ditattratìricem. Similiter àfrigido feparatur humidum d ficco per defluxionem fantini a frigido inipediéte cočtionem, fiditi dum in ventriculo fitfluxus cgliacus à frigida ventri-culi intemperie,&alij fimilesdefluxus injalijs corporis partibus. A parte imbecilla prodeunte ab omni intemperie,excepta calidiflima,fiunt illi fluxus colliquami fine pinguedine.qui procedunt ab hepatis imbecillitate, qui re vera non reducuntur adeolliquationem, quia nihil in ip-fis colliquati^ , fed ad diminutam concotìio-neip-« • .Secundofeparaturhumidumà ficco perrefi-cjjentiam d calido, vel d frigido : d calido, vt fc*x vini feparatur d vino poft fadam ebullitionem, vel celfanteebullirione. Similiter melancholia feparatur i fanguine pofl fadam concodionem d calido concoquente : deinde dum refidet melancholia rapitur ab ipfo liene. Parimodo te-rebenthina poli ebullitione in aqua fadam petit fundum : qua aqua vtimur ad reddendam cu tem faciei pulchram, fanat leucem, & per os af-fumpta fanat gonorrhgam. A frigido feparatur humidum d liceo per refidentiam : fiditi dum lac detinetur fnbdiofrigidiifimo: fiatim enim pars craflior ladis refidet, & petit imam partem : pari modo in vrinis ab externo frigore fedi mem cralfum fit • Tertio,feparatur humidum d ficco percolli-quationem, qua; fit vel d calido, vel d putrido, veld frigidotk humido. A calido, vt in febre h eolica fecundi & tertij gradus, in caufone, & in fluxibus colliquatiuis abintenfohepatis calore pinguedines apparent in vrina.vel in alui excrementis. Similiter d calido aliquod pingue feparatur per defenforium d quocunque ligno, quod vt fiat,accipitur vas terreum,in cuius tóndo plurima fint foramina, impletur lignis minutatim incilis : deinde in partes fuperiori ipfius vafis po nitur ignis,quo polito,oleum i ligno feparari incipit : hoc modo fit oleum ligni fandi, iuniperi, & aliorum lignorum. Simili modo incadaue-ribus Africanis feparantur pinguedines percol-liquationem fidam ab ingentillimo folis ardore, dum in arenis parum profunde fepeliuntur: qua: cadauera fiatim fiunt arida & nigra,ven-dunturq; pro mumia,qua; impofiura nó efi quidem ferenda : vera enim mumiaeft, dum corpora exenterata replentur myrrha, aIoe,& alijs aromatis: deindefepcliunturin terra;cauernis, ad quas non perucnit Solis ardor: ideod putrido, & non d Solis calore in iliis cadaueribus feparatur pinguedo, qua: liquefala mifcetur aromatis, vnde fit quoddam fermentum, quod habet magnam vim cmolliendi,& refolucndicon-uuifioncs,& contufiones internas & externas: ha:ceff vera mumia: hoc mododifiinguicurab adultcratis:accenditur pauxillum illius mumig, ex fumo fiatim perfentitur myrrhe,aloes,& aromatum odor. A frigido & humido feparatur humidum d liceo in ijs, qua: congelantur d cali- do & ficco : fic omnes fales, & fai nitrum,prxei-puè alumen, fulphur, calcanthum, & precipue tartarumcombufiumliquefcuntd frigido& hu mido. Hinc mulieres faciunt oleum de tartaro , vt reddant fe pulchras hoc modo: implent facculum lineum tartaro combufio, & in cellaria, vel in alio loco humido faciunt foueam : ibi reddunt facculum penfilem : deinde incipit tartarum liquefcere,& illud liquidum vocaturolcu tartari, quod reddit pellem molle & pulchram : quia optime detergit. Cum hoc tartaro combufio nos dimetimur aeris humiditatem, vtdixi-mus in aphor.4.2.fcči.ftatice noftre. Quarto,feparatur humidum d ficco per eua-porationem, vt faciunt dcfiillatorcs, quifepa-rantaquas, dum d calido herbarum folia, aut flores in vaporem refolmintur , & vaporem in_» aquam ipfam. Sic catarrhus aqueus, & mfipi-dusfitex vaporibus petentibus caput, vt docet Arifiot1les2.dc partibus animalium 7. & Aui-ccunas, vbi agit de catarrho. Sic medici Empirici fine ratione vtuntur refoluentibus in fcyr-rhis imperfedis, illofque propterea reddunt m-fanabilcs : fic Empirici maximè lgdunt podagricos, dum illos ad balneafulphurea humorem tenuem refoluentia tranfmitcunt : ob eandem rationem podagram reddunt infanabilem. Quinto,feparatur humidum d ficco per con-tufionem, ficuti dum pharmacopolg fuccosab ipfis herbis feparant. Sexto,feparant humidum d ficco per expref-fionem : fic docet Galenus j. aphorif. 12. frigus externum exprimere humiditatem cerebri, exprimere catarrhum,perinde, ac manus externa exprimeret fpongiain aqua imbutam. Similiter ob magnum frigus dicit Auicennas in cap. fequenti exprimi partem fanguinistenuiorem, & fieri melancholiam, cuius vapores catalepfim efficere poliunt. Nili igitur prefeiamus hos modos feparandi humidum d ficco, neque melancholias, quomodo fiant, neque naturam morborum ab humoribus melancholicis prodeuntibus, neque indicationes, neque remedia in-tclligemus. 11 olera autem nigra excrementofa alia efi fla- Do^ na bilis cims, cxuHaquc cius pars, qua qui-dem amara efi : inftgnis tamen inter hanc, & bi- i.tex. lem illa flauam, quam aduflam vocauimus efi dif- »?• ferentia, quod illa fit bilis, cui admixtus fuit hic cinis : hac vera non efi, nifi cinis per fe feinnffus, cuius tenuis pars iam difioluta cH. T N tex.fuperiori egit dc melancholia nonna-X turali in genere; triodo vero incipit agere dc fpcciebus melancholix nonnaturalis. In hoc tcx.agit de illa fpecie, qua;efi omnium peffima, nempe de atra bile, qua: fit ex aduftione flaua:. Diuiditur hictex. in duas partes. In prima admonet hanc bilem atram effe amaram : quia fada efi ex adufiione flaua:, qua: efi valde ama- ra : nulla datur alia melancholia adulte & non-naturalis, qua habeat faporem amarum prster iftam. In fecunda parte huius tex.facic comparationem inter hanc atram, & inter bilemadu-ltem, de qua fuperius egimus : quia illa erat bilis adulte, cuius tenue non erat refolutum : fed follim portioni tenui cinis erat admixtus : hsc vero atra eli: ita adulta, vt pars tenuis fìt diflò-luta : cralfior vero pars fit relitte. Hsc atra bilis eft fplendida, lìcuti & alia: adu ftx melancholia : fplendorcnim femper fignifi-cat calorem: ideo Galenus lib.de atra bile3.Sc 3 .de loc affi 7»dicit fplendorem in atra bile a tri-bus caufis prodire polfe vel ab intemperie cali-dilfima iecoris, vel d putredine, vel ab hepatis inflammatione. Sed notàdum efi quod hsc atra bilis ab Aui-cenna vocata cinis non eli cinis : quia non eflet humor, & per confequens non eflet corpus adu luimidum fluidum & liquidu : fed dicitur cinis: quia aduritur quidem, & ita adultus diffunditur in multa ferofitate,eomodo,quocinisdif-fufus eftinlixiuio. Differentia vero inter lixi-uium,& atram bilem eft, quod in lixiuioaqua non eft refolutat in atra bile vero aliqua pars ferofitatis eff refoluta. Prsterea notandum eft, quod hsc bilis arra fačte ex aduftione amara* non eft illa qua: effufa jn terram bull* facit & terram fermentat : quia hsc conditio conuenit melancholix valde acida: : ficutieft melancholia naturalis adulte-.. Hsc vero atra (vt dicit Au icennas,) eft amara, & amarum re uera quodcumque illud fit non fermentat,neque ebullit,vel terram in bullas attollit. Ha?c igitur atra bilis ex aduftione fla-us eft illa furiofa, & exedens, qua: elHcit homines potius temerarios, quam timidos. Prsterea hscatra bilis non ftatim refultat ex aduftione flaus, vt docet Galenus i in primum proret. com. i o. ibi enim inquit, bilem fiauam dum aduritur, prius conuerti in sruginofam, deinde hanc in atram bilem: Si quidem natura non facit faltum d flauo ad nigrum. Hinc Galenus j.prsfag-47. habet hsc verba, Flotta bilis fit Jerufo tone f aito, xrugtnofus valde torrefatto, niger vero fi' ferofi fupramodum torrefatto , qui nunc atra bilis peffima & maxime exedens efficitur . Parimodo Galenus j.de loc.affi 7. loquens de hac atra bile ex flaua adulta het hgc verba, alter atr& btUs fuccus, qui na fatur ex fixu a pr zaffata inducit ferina deliramenta, dicit ferina, quia funt furiofiexcandefcentes,& audaces ,& ita audaces, vt licet Galenus 3.de loc affte.de caufis fyrn pto.vltimo, & Hippocrates & Galenus 6. apho-rifmorum23.dicant,omnes melancholicos timere non timenda, & msrcre non mgrenda fine mamfefta caula, ifti tamen multum mxrent, Se nihil fermè timent : ratio eft, quia magis potell caliditasSc ficcitas infignis in excitando excan-defcentiam,& furorem,quam poifit phantaf-rna tencbncofum in excitando timorem . Hmc A Galenus ?.de loc. affi & alibi loquens de merorc illorum dicit,quod aliquando libi mortem con-fifcant, vel fe proficientes in puteos, vel fe liran-gulantes, vel alio modo fe interficientis. Quod vero atra bilis ex aduftione flaris fit calidiffima& ficciflima,patetquoqueperipfam prafticam, quia illa remedia, qtis iftos arra bi-iarios non confirmatos aliqua cx parte iiuianrfvt experti fuimus,)fteitremedia frigida & liumida, inter qus lac afininum ad duas libras, in quo fit fačte infufio fengjvel Iqco latìis in eius fero,quotidie,vel alternis diebus exhibitu,habet primas. Quomodo vero fiat atra bilis exfjauafuper-B affata, docet Galenus 3 aphorifmorum com. 14. hisferè verbis : conftitutio ficca biliofis inimi-ciffima, quia valde ex liceantur : fubdit: ideo bilem conuerti in atram:quia pars humidillima &aquofa iplius bilis exficcatur, Sc abfumitnr: cralliflima vero & acutiflimarelinquitur, qug eft illa,qusillicò hominem interimere potcft,vc colligitur ex Hippocrate 4. aphorifmorum 21. & 22. Dubitatio non videtur verum,quod bilisatra cx aduftione flaus illicò interimat : quia ex hac atra bile aliquando fiunt quartans, qus diu duranti aliquando mamxatrabilares : aliquando C hgc atra bilis, qus dillinguitur ab alijs per amaritiem, per vomitum excernitur,& ggroti fanan-tur. Ex alia parte inGaIeno4-aphorif.24. legimus difficultatem inteftinorum fačtem i bilo atra ex aduftione flaug effe infanabilem , & intet melancholias adultes hàc elle pernitiofam.Simi-literlib.de atra bilecap. 3. loquens de hacqug fit ex flaua adufta inquit,lempetipernitiosè excerni. Augetur dubitatio: quia Galenus i.prg-dičt. 10.vult,quod flaua bilis,dum fupramodum fuperafletur, prius conuertatur in eruginofam bilem,deinde in atram : tunc fic,fcd fic eft, quod ertiginofa, nifi d natura, vt dicit Galenus 5. D iečt-aphorif. i. illicò tota expellatur, interimat : quod confirmat ex cafu illius adolefcentis vomentis gru gi no (a, qui licet fuerit robuflus, totus manfitconuulfus, & nifi totam gruginofam repurgaflet eadem dice viuis decefliffet. Imo ipfe Auicennasin hoc cap. collocat gruginofam bilem inter venena : quare fi gruginofa, qug eft adhuc inferioris aduftionis,poteft illico interimere,quanto magis atra ex aduftione flaug, qug fit per vlteriorem aduftionis gradum eueftigio interimere poterit ? quomodo ergo ex atra bile fientquartang,qug inter morbosfalucares collocantur? E Refpondetur, dari atram bilem, & dari eruginofam magis & minus adultam, & per confequens magis Sc minus pernitiofam, quod colligitur ex Galeno 3. prgfag. vbi loquens de bilo atra fačte tk flaug aduftione habet, q&Q ollcn- offendimus difcipulis noflris aquè acaquam_, ignem extinguere. Quo ad auctoritatem Galeni primo refpon-demus,dmndifputatio fit inter Galenum & Aiti cennam, non effe reijciendum Auicennam au-čtoritate Galeni, quia in haere Auiccnnas nullam Galeno proflabit fidem. Infuper oftendi-mus fuperius ex ipfo Galeno,pituitam pofTe con uerti in melàcholiam. Dum vero Galenus commendat Praxagoram dicentem dari decem humorum fpecies demptofanguine: non propte-rea Galenus negat dari porte alias plures humorum fpecies: non ne Galenus lib.de atra bile pro-ponitfeptem bilium differentias, & alibi longè plures? vt offendimus in cratìatudebile; fimi-iiter 2.dedift.feb.6. proponitquatuor fpecies pi tititx: tertio vero de loc. aff.7. quatuor melancholias : quare dum commendat Praxagoram admittit dari decem humorum differentias,non tamen negat alias plures dari porte. Quo ad Hippocratem & Galenum i.progn. 46. dicentes,pituitam ex aduftionc fieri albam, & rotundam, & pracipuè in ramis trache? arte-ri? : & in iun&uris fieri gypfea. Refpondemus in ramis trachea: aduftionem effe ita leuem, vt non fiat pituita nigra & terreftris : quia aer continuo infpiratus, & expiratus tollit occafionem aduftioms. Similiter pituita gypfea fit in iun-čturis ob diutinam moram, feci non per aduilio-nem. Dum vero pituita moracur in locis calidis nempè in venis, in renibus, vel in locis proximis cordi, tunc atra per aduIlione fieri poceft. Hinc in renibus pituita conuercitur ex adu-flione in arenulas adultas, qua: modo funt coloris rubri, modo obfcuri & ad nigrum vergentis : hinc dum pituita eff in locis proximis cordi, vel iecori aduritur, & ex ipfa eleuantur fuligines nigricantes quibus inficitur pituita.Qd' vero pitui ta vertatur in melancholia, probatur quia febres pituitof? pariunt timore , & m?rtitiatn finecau-fa,& reddunt homines melancholicos ; vnde fit, quod interdum quotidiana diuturna ficelfacin quartanam. Simili modo in hypocondriacis aliquando ita aduritur pituita, vt couuertaturin melancholiam, ficquc conuerfaaugeat fympto-mata melancholica. Demum quando putrefeit, conuertitur in cinerem, qui efi pars terrea aditila,qu? atram bilem facit. Quo ad Galenum dicentem j.de loc aff.y.pi-tuitatn non conuerti in melancholiam intellexit nonconuerti exfefineaduffione: quia epilep-fia efl morbus frigidus, & in tali morbo, de quo loquitur,pituita nunquam fiet melàcholia: non tamen negauit, quod ex aduftione pituita: non refoluantur partes humidiores , & relinquantur partes terre? aduft?: dicimus partes terre?:quia illi, qui negant pituitam per adurtionem non porte conuerti in melancholiam, idei! in partem terreftrem adultam, fupponunt pituitam non conflare ex quatuor elementis, quod philo-fophi? & theorie? medicin? maxime adueria-tur. A Lia efl, q u 4-c»p. I-t exii- Q_V /EST. x c 111. JLT^MEL Jl T^CllO Lijt EX S^iT^GPI^E crafsoadujco differat àfgce melancholica adusi*-,. 1 Alcnus multis in locis agens de melancholia non videtur, quod proponat differentia inter melancholia fiscalem ad uffa & fan-guinem craffum adufhim : ficu-ti Auicénas in hoc loco : in quo dicit dari quatuor differentias atrabilis nonna-turalis,quarum prima cft atra orta ex flaua: bilis adufiione, de qua Galenus 3. aphonfmorum 22. dicit atrabilis alia fieri i bile fupcralfata, aliam d fanguinecraflo. Similiter Jib.de atra bile cap. 3.de ipfa loquens ait, atram ex flaua adufia perniciose excerni. Parimodo Galenus 1. in primum proret.io.j.pra-fag.j2.& pluribusalijsin locis de hac atra perniciofaaccuratiflìmè loquitur. Secunda differentia atra bilis facte ex adu-ftionepituita:,an polfitconcedi fatisfuperque in fuperiori quafilione difpucauimus contra Ma-nardum, Valefium, & alios plures. Tertia diffe- ' rctitia eff atra ex adufiione craffi fanguinis fecundum Auiccnnam. Quarta vero ex adufiione melancholia: naturalis, ita vt ex Auicennaacra bilis fidi ex fingili ne craffo adulto differat àf^-ee fanguinis adufia. Contra Auiccnnam efl Audor definitionum, qui putabat tres tantum effe atrabiks nonnacm ralcs, atram videlicet cx adufiione flaua:: atram ex adufiione phlegmatis, quam admittit Aui-cennas , & atram e* adufiione craffi fanguinis : differt tamen ab ipfo : quia putat, atram bilem ex adufiione craffi fanguinis non differre ab ipfa ce fanguinis adulta. Jrtec tamen fententia Au-doris di finitionum reludatur his experimentis, & rationibus : vinum fua natura craffum differt a fece: fic fanguis craffis differre debet ab cius •ffy-ce : Similiter fiditi vrina craffa differt à fedi-mento,atque amurca ab olei crafficic,fic fanguis craffis d fanguinis fece differat oportet : ergo atrabilis facte cx adufiione eradi fanguinis, & atra ex adufiione f*crs erunt due fpecies atrabi-iis inter fe omnino diuerfe : fic, & nos infequi-mur in hac re Auicenn? fententiam. Sed vt verum fatear poflquarri cuuolucrim no femelGalenum, non inueni quod ponatdifferen tiam interfgeem fanguinis adultam ,& craffum fanguinemaduftum : fiquidem Galenus loquitur de bile atra lib. 14.mcthodi 9-vbi afferit, dari fingi unem craffum . & nigrum feci vini fimi-km, qui 111 finis quotidie gignitur: fiibdit,hunc aut propter putredinem,ant-febrem phlegmo-nodemconuerti in illam atram bilem,quam nec mures, necvllum animal degù Itaret, qiiy in terram comedi,illam quoque radit & in bullasat-tollir^aquè ac acetum acerrimum : ex his mbis /V clariffimè colligimus, quod Galenus vclit,f:cc fanguinis fimilem f^ci vini effe fanguinem craf- -fum,qui dum aduritur efficiat atrambilernex adufiione craffi fanguinis minime differentem d f^ceadufta: ergo non folum Audor definitionu, fed etiam ipfe Galenus contradicit opinioni Aui cenne,quod fcilicetatrabilis facta exaduftione craffi fanguinisdifferacabatrabile fida ex adufiione f^cis. Infuper Galenus 3 de loc.aft 7. proponit omnes atrabilis differentias, tamen nullam facie differentiam inter atram ex adufiione f$cis, & atram ex adufiione craffi fanguinis : ibi cnim_i B habet Jkec verba, alius humor me lane boheus ehi vellit i fax fanguinis, qui ad modum fpifsus efl fecibus vim band abftmilis : eccc , quod ex Galeno f^x fanguinis nihil aliud efl, quam fanguis admodu crallus&fpiffus. Similiter paulo infra Joquens de hac fece melancholica naturali,quse renerà exGalcnoeft fanguis craffus, inquit, hic humor melancholicus effujus in terram.non inducit fermen tationem, nifi m ardenti febre rnaxirnopaè pr&af-faricontingat : ficee, quod melancholia d fan-guine adulto ex Galeno efl illa, qua: fi tcxf^ce adufia : quia f:x ( vt dicit Galenus ) efi ipfcmet fanguis craffus, qui cum maxime deledetur fe-C rof itate, dum aduritur, redditur acerbus,& magis adfiring ens. - Demum Galenus 4. aphorif 21. loquens do fj'ce fanguinis, que d liene attrahitur graria expurgandi maffatn fanguineam, qug efl fimilis feci vini dicit, dum moratur m corpore aduritur , & expellitur per intefiina, vnde fiunt nigrg deiefliones: hanc fgeemadufiam appellar (an-guinem fuperafldtum, vel aliquam putredinem adeptum : ergo Galenus neque hic, neque alibi vnquam pofuitchfferentiam inter fjcem adufia, ik. fanguinem fuperallatum, fiueadullum.Hinc Galenus lib de atra bile 3. ftjcis fanguinis eua-cuationcm appellat nigrorum euacuationem. Accedit,quod primo in primum prorct. 10. vult,quod dentur folumdu? atrebiles nonna-turales : altera, que fit ex flaua adulta : altera cx era ilo fanguine adufio. Parimodo j.prgfag.j 1. Joquens deaera bile nonnaturali inquit, vel fieri cx fanguinecraflo, qui in venis proportionere-fpondet fiki vini, vel fieri cx flaua fiiperaflata : quare ego nó inuenio, quod Galenus ponat differentiam inter f^cem adultam, & fanguinem-. craffum adufium, vtpofuit Auicennas. Amplius Galenus lib detum. prgter naturam cap.y.vbi loquitur dccancro, & 2. adglauc 1 o. vak, cancrum fieri i crallo fanguine adufio in venis retento,& à fplene non attra Quo ad fecudam partem tex. Auicennas proponit tres proprietates cineris fadìi ex parte craf fiori melancholia: : quarum primi eft, quod fic minus acris, & mordax, & meritò,quia vtcraffa minus penetrat. Secunda quod fit pontica,'idefl acerba : quia & magis crada & magis tefrea eft. Tertia quod fit amara: quia omne adultum eft amarum : quamuisatrabilis fačta ex aduftione E bilis flaux fit longè magis amara quam melancholia focalis adufta,cuius amarities fimilis eft amaritiei calcis vel cineris : amarities vero atrx bilis eft ficuti aloes vel abfcynthij:quiaadhuc bi Iis fiaux veftigia in atra adufta confcruantur. Hxc melancholia focalis crada adufta ex Galeno 14. methodi 9. efficit cancrum, qui modo eft cum vicere,modo fine vicere: vlceratusefc quando cura [melancholia fecali adufta craf-fa, permixta eft ichoroficas eiufdem mclancho- lix naturalis valde adufta dicimus valde adufta: quia Galenus lib.de tumoribus pra?ter naturam (eptimo, dicit cancros fine vicere fieri i melancholia fine femore, ideft fine maxima aduftio-ne, & fine ichorofitate adulta, qua?eft illa, qua? feruorem facit,fen terram perferuorem fermentat , & bullas excitat. Pr^terea Galenus lib. ci-tatocap.7.1oquensde hac melancholia craflà, & tenui adufta, dicit fi peccet in toto fieri ele-phantiafim & lepram, in qua primo bullas ratione ichonsacns,& valde acidi: deinde ratione partis craflioris adufta: cruftas facit. Ex eadem melancholia naturali adufta fit af-feétus hypocondriacus, dumad ventriculum^ tranfm itti tur, & prxcipuè, dum pars tenuior adufta ad ipfum excurrit, fiditi animaduertit Galenus 5.de loc.aff.in illis verbis, male habente liene confluunt ichores melancholici in ventriculum , atque excitant fymptomata melancholica. Ptxterea Galenus loquens de hac fgee melancholica adufta, &crafla lib.de atrabilecap.4. habet, fi melancholia htecadufta cum febrem cutem decumbat carbonem facit : fi vero citra febrem , & fit cum fanguine coniunda poteft gignere elephantiafim: additin principio fi h?c melancholia fic fola, & nó mixta fanguini, prius aerum humorem producit, fed progredii temporis cancrum facit. Quxritur de hac melancholia ita acri, & valde acida, cur in clephantico affedu ita induret carnes. Refpondent multi : quia eft valde acida: proprietas enim aceti acerrimi eft offa reddere mollia, & carnes indurare : fed nos quatti mus, cur acetum acerrimum emolliat offa, & induret carnes . Marfilius rede refpondet,partes fub-tiles aceti olla penetrare: partem veròaftringen-tem, & craflam ipfius aceti non ofla, fed folum carnes penetrare: ideo inquit carnes à parto crafla & adftringenti fieri dnras, & ofla d parte tenuiori non adftringente fieri mollia: h?cq; eft: caufa, cur melancholia valde acida ratione partis adftr jngétis in elephantiafi efficiat carnes tuberculorum more valde duras, & ofla mollia. Q_V m S T. X C I V. CVf^ATV^A BILIS VALDE ACIDA in leprofis primo bullas , deinde.^ er ullas efficiat. Ofitanus putat bullas fieri in_. cne tradentur i medicis (vt dičlum eft,) poliunt interimere : atra enim ex (anguine adu-Ito, & atra ex parte crudiori melancholia; naturalis aduftx efficere poflunt carbones, & cancrum, vt animaduertit Galenus lib.de atra bile cap 4.quiaffedusvt plurimum interimunt. Similiter phlegmatica pote It & fcyrrhum,& alios affectus efficere incurabiles, & precipue fi pec-mifceatur abjs humoribus atrabilaribus. Demum ett melancholia fuèla ex fanguine concreto d vehementi frigore , de qua Auicen-nas in [capite fequenti, qua- fortalle inter pefli-mas collocatur : quia fua frigiditate efficere po-telt catalepfim & paffiones yftericas lethales. %------------------------------------------ Q_V /EST. X C V I. BE DIFFERENTIIS, JQTv£ Sr?(T inter omnes melancholias, & de figms qu.b us dijlinguuntur. Vicennas in tex. fuperiori fecit comparationem inter atras biles non naturales, fed nobisu.on tradidit figna , quibus omnes melancholia, fen atr? biles non-naturales dignofci diftingui, poffint. Studiofi fedulam,& diligentem operam precipue impendere dtbéc in hoc (ludium* vt illicò intelligant in melancholicis hominibus, quamelaneholic lpecie vexentur : quia-* remedia funt diuerfa, prout diucrfar funt melan-cholif ; par elt igitur, vt prius proponamus differentias inter melancholia naturalem, & atram bilem fudam ex adufiione fluuc bilis > qug elt alijs deterior. Dicimus igitur colligi pofle differentiam inter melancholiam naturalem,& atram bilem fa-dam e < adufiione flaua: bilis ex quatuor fontibus, nempè, ex fubllantialiter inurentibus, ex necelfariò confeqiientib'.is,ex operationibus, & exiuuantibus, & ludentibus. Exfubflantialiter inherentibus : quia melancholia naturalis efl fri gida : atra bilis eli intense calida. Exneceffa-riòconfequentibus : quia melancholia naturalis e/l turbula : atra bilis vero eli fplendida, vc docet Galenus 4*ap hor. x 3. Splendor autem atr§ bilis fit ab illis caufis d quibus fit aduilio ; Galenus enim lib.de atra bile cap. ?.& lib.3.de loc.aff.7. putat, fplendorem atre bilis fieri pofle ab aliqua ex tribus caufis, nempè vel ab infigni putredine, vel ab intemperie calida kcoris, vel d iccoris inflammatione . Sed cur calor igneus efficiat fplendorem-, fciunt pharmucopolf, dum eo vfque coquunt emplaflra, qnoufque fiunt fplendida : fed cur fplendor oriatur d calore igneo, vitriarij fciunt d po>(feriori, qui faciunt cryflallos, dum ìncéfio-ri igne vitra ab ipfis expurgantur: fciuntquoque & qui fpecula,& qui columnasrcddunt fpleudi- A das , fplendorem nafciobaffiduam confricatio-nem.-fed etir vitrorum repttrgario, &tpectrlorfi ; & columnarum confricatio efficiant fplendoré, neque illi, nequomcdici, neq; philofbphi naturales, fed folum perfpcčliui intelligunt, nempè quodfplendorfiat,vbi corpus redačlum eliaci paucas fuperficie$:quia paucas lumen facile tranat, & ex luminis penetratione & refratìione-* fuboricur fplendor: ignis efficit vitrum magis fi-milare,& vtfimilare paucas habetfuperficies: fed de hac re, vbi de coloribus, &, de perfpicuo egimus. Prieterea ex faporibus,& ex alijs qualitatibus temperaturam neceflariò confequétibus B colligimus differentiam inter mefancholiam na turakm & atram bilem. Ex faporibus,quiaGa-Jenus J. de vfu par.4. loqueusde indacholia naturali dixit effe acerbam & acidam: atra vero bilis ( vt fuperius docuit Auicennas/efl amara. In fu per melancholia naturalis nulla habet acrimoniam, nequefvt dicit Galenus 4.aphorif 21.) erodit: ibique fubdit, melancholiam naturalem, nó dici atram bilem,fed atrii fuccu : quia exqui-fitè bilis nó eli Atra vero ex liana adufta erodit. Ex operationibus chfiinguimus melancholia naturalem ab atta ex flaua adufia : quia melancholia naturalis.fi copia peccat.ex Galeno lib.de C plenrt.cap.i 1. efficit homines timidos, (mefiti, faJiua abundàtes, & famelicos : atra vero efficit homints audaces furiofos, temerarios, maniacos, valde (iticukifos, & nihil omnino appetentes , & nifi in principio dum accumulatur repri-maturderepcntè interimit. E iuuantibus,& ludentibus colligimus quoque differentias : quia melancholia naturalis iu-uat retentricem, & diminuit expultricem : quia aftringit, & vt docet Galenus 5.de vfu par.4. ro-: borat ventriculu m, & promouet eius atìionem, iddi iutiateius eočlionem contrahendo ipftim ventriculum, & cibos retinédo, ne cito egredia-D tur. Atra vero (Vt dicit Auicennas in tcx.) maxime irritat expultricem, quia eli amara. Melancholia naturalis,dum euacuatur per fuperiora vel inferiora,non nocet:quia continuo in corporibus noltns generatur, &vna cum alijs excremetis quotidie exccrmcur.-atra bilis veto ex Hip pocrate 4.aphor.2i.fi infra vel fupra excernatur efl Icthale. Parimodo Galenus lib. de atra bile c.3. dicit atram ex flaua adufta pernitiosè cxcer ni .-euacuationcm vero melancholia flcalis non aduflj.vtplurimudfefalutarem : ibi enim dicit vt plurimum: quia quando copia nimia peccat, ipfaquoqi mala efl.-mutat enim mores, efficitq; E homines pretermodu firmos in opinione, vt docet Gai. i .de nat.bum.39.atra vero adulla efficit mutabiles, ficuti& ipla bilis du pr^dpminatur. Quo ad differentias,qu$ funt inter melancholiam f.calem adullam & atram faètam ex flaua adufla dicimus,ex quinque fontibus colligi pof-fe,nempè ex fubflantialiter inherentibus, ex ne-ceflariò cpnfequentibus.ex motu.ex operationibus, & ex iuuantibus & ledenti bus. Dignofciturex fubllantiaJiterinhaerentibus: quia In Primam Fen. quia vtraque melancholia eft calida: atra tamen A orta ex flaua adulta eft longè calidior, quia vbi moratur ili icò exedit, vt animaduertit Galenus j. prsfag. 32. fjx adulta non tam cito exedit : quamuis, dum diu moratur in aliqua parte effi-ciatcancrum, vt teftatur Galenus 14. methodi $.& lib. de tum. prster naturam cap.7. Ex neccffariò confequentibus colligutur differentis, quia ffx adulta eft valde acerba & eius pars fubtiliorin terram conieéta promonet ebul litionem, ficutiefficit acetum acerrimum : atra ex flaua adulta ex Auicenna in tex. fuperiori eft amara, & non acida, neque ebullitionem facit. Ex motu, quia fgx adulta efficit periodum de B quarto in quartù diem, & horis vefpertinis fem-per mouetur : atra vero inordinatè, mendieque potius furit, infequcns adhuc naturam bilis. Ex operationibus dignofcuntur differentis : quia fgx adulta efficit hypocondriacos, reddit homines (fi ex putredine fačta fit adulta) fupra-modum timidos : Galenus enim 3. de loc. aff.7. loquensde quodam homine hac melancholia opprelfo profert hsc verba, ijlc timebat ne JLt-las, qui muniti fufìinet pondere grauatus^mundum à fe excuteret,&ipfecum illo periret. Similiter hsc melancholia fgcalis adulta efficit sgros cogitabundos, & taciturnos, ficuti euenit Vxori C Dcalcis, qus in quodam delirio melancholico prgter rationem tacebat : atra bilis vero ex flaua adulta efficit homines ita audaces, & merentes, vtd maximo merore & furore timor ita occultetur, vt in feiplis crudeles & audaces, vt dicit Galenus de loc. aff.7. libi inferant mortem., : caufa eft, quia magis poteft calor infignis ad excitandum furorem, quam poffit phantafma te-nebricofum ad excitandum timorem. Prsterea hsc atra adulta efficit homines valdè loquaces, & in opinione mutabiles, vt ditìum eft. Ex innantibus, & ludentibus colligunturdif-ferentis inter fgeem adultam,& atram qug fit ex D flaua adulta: quia f$x adulta, dum moratur in corpore,fi peccat in toto (ex Galeno 2 ad glauc. 10.& j.de fymp.caufis 2.& lib. de tremore) facit elephanticum affefiura: fi in parte,cancrum: fi tranfmittatur ad ventriculum efficit hypocon-driacum : atra vero ex flaua adulta mania,phre-nitidem tumultuofam,&sftiomenum.i.phage-d$nas, vnde patientes, vel breui intereunt. In-fuper,qui melancholia fecali adulta vexantur, iuuantur pillulis de lapide lazuli,& dccočto epi-thimiMefues. Atra vero ex flaua vndequaque adulta, nec per fuperiora, nec per inferiora eft monenda: quiapartes, per quas tranfit exedit: E dum tamen incipit accumulari,patientes iuuantur non pharmaco, fed fero lačtis caprini, vel la-čte afinino copiofilflmè fumpto : fatius eft vt hsc atra quiefeatin aliqua parte corporis,quam quod moneatur : quia per motu exedit partes, per quas mouetur, per quietem vincitur & fic quieta & pacata ftabulatur. Quoad melancholiam ex aduitionc fangui-nis ex tribus fontibus colligimus eius figna_j, nempè ex proprijs accidentibus, ex fuppreffa fanguiniseuacuatione, & ex iuuantibus &ls-dentibus. Ex proprijs accidentibus dignofeimus melancholiam fačtam ex adultione craffi fangui-nis: inter propria vero accidentia primum ponimus rifum, quod colligitur ex Hippocrate & Galeno d.aphorif. 53.vbi habetur, defipiétiani cum rifu effe fecuriorem : quia indicat copiam fanguinis. Secundum lignum eft, quod hsc fola melancholia dum excernitur concrefcit : Ari-ftoteles 2.de partibus animalium cap. 4. loqués de caufa concretionis fanguinis habet hsc verba , fi fibras detraxeris fanguis non cogetur, ve-lutifiex Juto femoueris terrenam portionem: quo polito dicimus, atram bilem ortam ex dalia adulta non concrefcere : quia bilis non habet libras: ficGalenus lib. de atrabilecap.3. ani-maduertit, atrambilem ex flaua adulta nó concrefcere . Parimodo fjx fanguinis feparata ab ipfofanguine concrefcere non potelt: quare con cretio indicabit vel fanguinem, vel melancholiam fačtam ex craffi fanguinis adultione. Ex fuppreffa fanguinis euacuatione hscfan-guinea melancholia prscognofcitur, nempè ex fiipprdfis menltruis, & hsmorroidibus : quia fanguis excrementofus detentus per moram fa-cilè aduritur. De fuppreflismenftruis habemus duos cafus, quorum primus eft mulieris Cicici, qus ob fup-preffos menfes incidit in delirium melancholicum , quod d nulla alia caufa fit, qua d fanguinc craffo fuppreffo, qui per moram conuertitur in melancholia fanguineam. Secudus cafus eft mu lieris morantis apud frigidam aquam, qus pe-perit quidem, fed non fuit repurgata, peritque die 80. De hac muliere Galenus habet hsc verba , fatum attrahere fanguinem puriorem, & craf-ftorem relinquere, qui retentus tračtu téporis adu ritur,& ifte fanguis adultus certè nó eli fgx:quia fsx differt d saguinis craflitie.Quqd veròsaguis craffus retentus alteretur, & aduratur per mora, patet:quia per moram fiunt arenulls,& per moram fiunt lapilli. Prsterea Galenus 2. diff. feb. 5.habet hanc fententiam: nullus humor permanet in corpore, vt erat prius : quare dum fanguis diu eft fuppreffusex neceffitate incalefcit, crafi fefcit,& tandem aduritur. De fuppreffis hsmorrhoidibus habemus ca-fum Lucij Marti j, de quo Galenus 3. de humoribus com.2d.habet hsc verba: Lucium Martium melancholicum fuiffe liberatum apertis hfmor-rhoidibus, vens fečtione, & pharmaco : neque credendum eft, quod per venas hsmorrhoida-les omnes melancholis euacuentur, non illa, qus eft fxx : quia illa recipitur, & attrahitur ab ipfo liene, neque manet in lienis venis, fed extra propellitur, quatenus vero eft extra venas non expurgabitur per venas hsmorrhoidalcs : illa igitur qus fit d fanguinis craffitie per venas hs-morrhoidales decenter expurgari poteft. Ex iuuantibus & lsdentibusdignofcitur hsc Z 3 melaiv- melancholia fafìa ex aduftione era ili fanguinis. Primo, quia per phlebotomiam euacuatur, vel aperiendo h?morrhoidas,vel promouendo men ftruas purgationes. vero melancholia: tolluntur potius pharmacis,ficuti pillulis de mezereo cum elleboro, vel pilluJisdelapidelazuli. Prometea ex laedentibusdiftinguitur haec melancholia abalijs: quia ha:c accumulatur,ijs qua: fanguinem cralTum adaugent. Infuper datur quaedam melancholia, quae eft fanguisveluti concretus d vehementi frigore, de qua mentionem faciet Auicennas in cap.feq. Quae melancholia aliquando obferuatur in mulieribus , quibus fupprefli funt purgationes ob frigus, quod efficitin ipfis catalepfim, vel yfte-' ricas palfiones, d vapore fcilicet ita frigido, & congelante eiufdé melancholia, vt amittant pul-fum, & refpirationem, quod fignificat ita refrigerari cor, vt aeris infpirati refrigerio non indi* geat. Quoad melancholiam ex phlegmate adufto ex tribus fontibus colligitur, nempèex necefla-riòantecedentibus,ex neceflariò confequenti-bus, & ex iuuantibus & hedentibus. Ex necef-fario antecedentibus, nempè ex habitu pituito-fo, ex catarrhofalfo, ex diuturna quotidiana-,, qux potell tandem face flere in febres erraticas , & quartanas, vt probatum eft fuperius in qure-ftione propria: ex aftedu melancholico, vt ex quartana infequente affečtum pituitofum . Ex iuuantibus & Isedentibus : quia dum peccat melancholia ex pituita adufta medicamenta fimul melancholiam & pituitam educentia funt illa, quseiuuantjCuiufmodi funt pillulae de hermo-dačtilis,pillulxdc lapide lazuJi, & alia id genus. Inde colligimus, dari poffe quindecim melancholicorum humorum differentias. Prima eft pars craffior melancholia: naturalis , qua: eft fgx fangninis, dicimus pars craffior, quia melancholia naturalis habet partem craf-fiorem, & fubtiliorem, vt dicit Auicennas in textu • Secunda differentia melancholia: naturalis eft: eiusferofltas. Tertia eft eadem fgx melancholica adufta. Quarta eft eius ferofitas adufta : memoria», enim repetenda funt, qua: dicuntur d Galeno 1. in6.epid. 37. vbiafferit,quod quilibet humor habeat proprium ichorem. Quinta eft atra bilis fatìaex aduftionc bilis flaua:. Sexta eft eius ferofitasadufta. Septima eft melancholia fida ex aduftione crafli fanguinis: dc qua Auicennas fuperius,qua Galenus 2.de temp. vltimo,& alibi videtur admittere . Odatia eft eius ichor (anguineus aduflus. Nonaeft melancholia fadaex aduftione vi-fcofi phlegmatis. Decima eft ems ichor. Vndccimaeft melancholia fida ex aduftio-neaquo/i phlegmatis. A Duodecima eft eius ichor. Decimatertia eft fanguis d vehementi frigore concretus, qui ab Auicenna in cap.fcquenti vocatur melancholia,qugfolet efficere catalepfim, & yftericas paffiones 4‘uiffimas. Decimaquarta eft cius ichor • Decimaquintaeft melancholia alimentalis, qua: nutrit olii, & alias partes craflas : h?c melancholia eft ipfemet fanguis redditus fimilis of-fibus antequam conuertaturin offa : dicitur me-lancholiaalimentalis, quia dum vnitur oflibus fit frigidus & ficcus : hgc caret ichore: quia eft omnino flmilaris. Nos inter differentias melan-B cholicorum humorum pofuimus ichores mclan cholicos: quia ichores efficiunt morbosdiuer-fos d morbis, qui fiuntab humoribus ipfis,vt do cet Galenus lib.de tum. prgter naturam cap. 1 o. vbi loquens de ichore bilis, & de ipfa bile: inquit, quod ab humore biliofo ichore aliqua ex parte deftituto fiat herpes: ab eius ichore vero fiat eryfipelas. Prgterea poflunt multiplicari melancholicorum fuccorum differentia: ratione cauf? efficientis vario modo exurentis melancholias,vtdocet Galenus 14.methodi 9 dicens melacholias aduri, vel d putredine vd d febre phlegmonode:hgc C funt Galeni verba>ft incaluerit aut propter putredinem aut febrem pbltgmonodera, fit nigra bilis, quam nullum animal, nec ipfi quidem mures gufla-uerint : ideo medici debent diftinguere diólas melancholia: adnftionts : quia prout varia eft caufaaduftioniSjficvaria eft curatio : quare»» tredecim refultabunt melancholia: adufta: ab* ipfa putredine , & totidem a febre phlegmo-node,q 115 efficient >6.differentias melancholicorum fuccorum : addendo vero melancholiam naturalem non aduftam,eiusq; ichorem, & melancholiam alimentala«, omnes peruenient ad differentias nouem fupra vigjnti. Demum ex D mixtionediófarum differentiarum poteruntali? quampltinmè fuboriri, qua: quot fint facilè colligi poterunt ex regula d nobis propofita fib.7. methodi noftrg vitandorum errorum cap.vlt. QJ/ JE S T. X C V 11. A QV A MELANCHOLIA differentia oriatur Trudentia->. Vod melancholici fintalijs pru dentiores, vnaeftomniu vox. Ariftotelesenim jo.fetì.prob. j .qugrir,cur ingenioli fine melancholici : in fine problematis concludit his verbis, hinc melancholici omnes non per morbum, fed per naturam fune ingenio lingulari : reddit ratione : quia melancholia eft fimilis vino: ficuti vinum reddit homines l?tiores : fic melancholia, qua: tamen non habeat qualitatem excedentem»,, mentem excitat, efficitque homines ingeniolos, fi atra fi atra bilis multa, & frigida fit ftollidi, & igna- j ili homines fiunt : fi permulta & calida fit, fiunt ingenioli, fed propenfi ad omnem excandefcen-tiam& cupiditatem. Addit, fi calor atr?bilis fit ad mediocritatem remilliis fiunt homines pru dcntiores, & omnibus alijs prgftantiores. Subdit, fi ille calor fupple atr?bilis fit fedi mentis vicinus, implicantur morbis Vefani?, & inftin-tìu lymphatico, ex quoSybillf efficiuntur&om nes,qui Diuino fpiraculoinftigari creduntur: Si vero humor melancholicus fit vitra modum frigidus, anxietates nafcuntur : exquomortem laqueo fibi confcifcunt : quare ex Ariftotelenon humor melancholicus valde frigidus, nec valde B calidus ad prudentiam inferuit. Sed qua: nam fpccies melancholi? fit illa, qu? efficiat homines ingeniofos, & prudentes ex Aditotele non colligitur. Ex Auicenna, & Galeno plurima: colliguntur melancholia differenti^: du? funt naturales, & o, alia glutinofa.-aquola,dum aduritur, vt dicit Auicennas, fit falfa : gluti noi» vero acida, vel acerba: h?cfanè nequead prudentiam,neque ad intelligentiam iuuat : quia in hac melancholia fada ex pituita adulta aliquo modo confer-uanturqualitatespituit?: ficuti in atra bile fada ex bilis aduftione conferuatur bilis amarities: fed fic eft, quod ex Galeno lib. 1. de natura humana 39. pituita ad mores eft omnino inutilis . Accedit quod melancholia ex pituita quatenus eft adulta eft prudenti? omnino contraria . Tertia melancholia nonnaturalis fada eft ex fangui- D nis aduftione : hrc fimiiiter efficere prudentiam non poteft, quia retinet aliquod fanguhiis vefti-gium, & d fanguine ex Galeno r. de natura humana 39. non prudentia, fed fimplicitas & ipfa Jtoliditas dependet. Quarta melancholia nonnaturalis eft fgx naturafis adulta, & h?cduplex, nempe pars ferola adulta , qu? ex Galeno 3. de loc.aif.7.in terram proieda feruet,excitatque ebullitionem, qu? ebullitio tollit omnem prudentiam : altera craffaadulta,qu? facit,vel cancrum vel elephanticum affedum,quocumque modo fit adulta vel ob putredinem vel ob febrem phlegmonodem , ficuti docet Galenus 14. E methodi 9. neque 1 Ita cralfa adulta, qu?cxcitat morbos permtiofos conferre poterit ad prudentiam . Hinc Ariftoteles in fine citati problematis volens docere,qcf meldcholi? aduli? nó iuiiet adjprudentiam, habet hanc fententiam : melancholici non per morbum, fed per naturam funt ingenio lingulari. Parimodo mdanchoiif, qu§ fiunt ab ingenti frigore ad hancpr?ftantiflimam ačtionem, non funt accommodat? : quia Arilto- ^ teles probl.citato negat, quòd valde frigida vel calida conferant ad ingenium. Relinquitur ergo, quod melancholia naturalis vel quo ad partem fubtilerri, vel craffam : vel melancholia alimentali, qui conuertiturpri-cipuè in alimentum offium,& cartilaginum,có-fpirent ad augendam prudentiam ;non poteft effe melancholia alimentalis opifex tam diuim virtutis : quia,vt probatum eft fuperius, in venis eft potentia non ačtu ; deducitur vero ad aduni dum fanguis incipit apponi gratia nucritionis offibus, vel cartilaginibus: tunc enim antequam affimiletur cóuertitur in fecundas humiditates, qui dum irrigant partem craffam nutriendam redditur illi fimilis,ideft frigida & ficca: fic dum offa nutriuntur antequam fanguis conuertatur in alimentum euadit frigidus & ficcus, & vt talis dicitur melancholia alimentalis,qui in poté-tia erat in fanguine. Sed ccrtè hic melancholia alimentalis non efficiet prudentiam : quia non nutrit cerebrum,fed offa,vel craneum, & in cra-neo,vel alijs offibus non refidet prudentia, intel ligentia,vel fapientia,fed in cerebro. Neque poteft effe pars craffior melancholij naturalis:quia eft turbida,& nó excurrit ad cerebrum: trahitur enim à fplene, & deinde pnparatur a plexu arteriarum lienis, & tranfmirtitur ad inteftina, & ventriculum: quare fi argumentum ex fufficien-ti partium enumeratione valet, pars fubtilior melàcholii naturalis,qui habet virtù té adftrfn-gendi, & qui effunditur in omne corpus gratia roborandi omnes facultates retentrices, & pri-cipuè partium principimi, erit illa qui virtute fuaadftridoriadifponitfanguinemadtfficiédos fpiritus flabiles,quietos, vel faltem minus fugaces, in quibus pari modo phantafmata conlcr-uantur flabilia & minus fugacia, qui dum funt talia,omnia finml omni tempore & fine cunda-tione intelledui offeruntur ; hic igitur fola me-làcholii naturalis ferofitas eli illa quimaxjmè ad prudentiam,& intelligentiam códucit : quia prudentia & intelligentia alio modo non fit,nifi dum intellcčtus ičtu oculi omnia qu? antea vidit & intellexit ipfi offeruntur:omnia fané offerunt, quando phantafmata fpiritibus flabilibus infi\a quiefcunt.Hic eft caufa cur Ariltoteles 7. pliyfi-corumtex.20.dixerit,animam fapiétcm,& prudentem fieri quiefccndo,& fedendojquia fedendo,& quiefeendo quiefcunt phantafmata : dum quiefeunt,omnia offeruntur eodem tempore in-telletìui:hocq; euenit in melancholieisiatq; h?c eft caufa, cur Galenus dicat lib. quod animi mores fequantur temperaturam corporis,prudentes effeficcos, ficcitas enim eft paffionum tenax : hicque eft caufa,cur Galenus i.de natura humana com. 3 9. dicat conftantiam, & firmitatem d melancholia prodire: conflantia oritur,quia nó mutantur : dum non mutantur, omnia pra tenta vident tanquam. prifcncia : caufa, cur Deus, nó mutet opinionem eft, quia omnia cognofcit: melancholicus vero qui fcmcl intellexit confer-uat:vnde nulla eft occafio mutandi fententiain : vnde vnde firmitas,& conflantia: v ndeintelligentia, A & prudentia. Hinc plurimi, quiinueftigaruntcaufas prude tig, & fapientia: melancholicorum, qua fciunt prredicere, & diuinare.uefcientes i quibus prin-cipijs emanet illorum intelligentia, vaniflima_» protulerunt. Plutarchuslib.deoraculis videns Anciq uos vates in tcrrg antris manere : ibique re-fponfadare,putabat caufam vaticinij in terra halitum effe referendam. Nos dicimus caufam vaticini) referendam efle in hominum prudentiam,& fapientiam,melancholicosq; efle prudé-tes,& fapientes:illi vero qui nulla fapientia pof-funtdiuinare, vt vafri & callidi, dant refponfa B verbis ambiguis,qua: in vtramque partem verti pofsunt. Hinc Cicero 2. dediuinatione arguit falfltatis Apolinem Pithium, qui pro vaticinio verba perplexa ,& flexiloqua, qua: in vtramque partem intclligi poflunt,proferebat. Ariftoteles 6.ethicorum cap. 12 .videns, quod prudétes pof-funt facillimè vulgaribus dominari prefcicndo; & vaticinando,dixit, prudentiam non efle calliditatem, fed fine calliditate nó exiftere.ddeo pru dentes & fapientcs non decipiunt alios prudentes, nec alijs prudentibus fcient vaticinari, qua: non funt fcibilia, & qua: funt fupra humanu captum . Quare miror Petrum Aponcnfem,qui j. C probi com.i.fcribat,mulierem omnino indočta tóparafle latina linguam abfq; praceptore.quia erat mclancholicarquod minimè eft credendi! : quia melancholia folum inferuit pro retentione phantafmatum, qua: vel à pr«ceptore,vel loiga & aflidua fpeculatione acquiruntur : quo non prggreflo melancholici nec fcire, nec vaticinari pofsunt. Similiter Cardanus 8.dc fubtilitate vocat melancholicos omnes,qui incognitis loquuntur lin guis,& illos,quifcientias,& artesfineprgccpto-re addifcunt ■•fed vaniflima profert:quia tales nó inucniuntur: licet vero aliquado occurrat quod D aliquis,idiomate incognito,loqui videatur,dici mus illum proferre voces fibi ipfiincognitas, vt faciunt delirij,& lymphati:quare illi fciunt, vel qui addifcut,vel qui longa fpeculatione ex feip-fis plurima animaduertunt: ficmelancholici,vt prudentiores & fapientiores,& nonalia via pof-funt praedicere & diuinare futura Hinc retìèC?-liusRodiginuslib. 27. antiquarum Ictìionum 1. de melancholicis habet hanc opinionem, Si-cuti boni venatores,qui ernifso iaculo plerumq; norunt vtrum fera fint interfečhiri.vel nerica ipfi melancholici ex principijs quibufdam cognitis,& attente confideratis, vt plurimum pr?min- E ciane futura : fic hominesfapientes & prudentes non ex a (Iris, fen aflrorum figuris, fed ex intelligentia fepiffìmè pofsunt diuinarefuturaihumor enim melancholicus(vtditìum eft)maximè inferuit memoris,intelligenti?,& prudentis,quia efficit pbantafniata ftabilia,& minus fugacia,& omnia,quxaudiuerunc, & fpcculatiuècópara-innt illicò memoria repetunt, vnde tamulta pr? dicere poflunt, vt imperitis videatur Vaticinari» Nos non negamus, vaticinia Diuina : accepimus diftinčiionem vaticinij propofita à Platone in phgdone nempè quadruplex efse vaticinium , videlicet diuinum,demoniacu,humanum , & naturale : Diuinnm fuit in Prophetis : Humanum in fapientibus fanis, & non ?gris, vt docet Arifiotelesfec. 30. probi. 1. hocqjhuqWi num fit mentem à fenfibus feparando, illamque eleuando ad rerum contemplationem, & vocatur tura&*e s turbida, & eil melancholia, & par (em qtueflvt albumen a/mtim,& c/lplrlegma,&partem aquofam , quot cjl aqw jitas, cuius fupeifluitas in vrtna euacuatur. Vm Auicennasfupcrius in hoc cap. egerit de humoris definitione, & de dimfione,Sc fubdiuifione omnium humorum tam naturalium,quam i)onnaturalium:reliquum crac,vt in hac poltreuu parte capitis remoneret tres falfas antiquorum opiniones circa ea, qua; diftafunt de humoribus : quarum prima erat quorundain Credentium, folum fanguinem effe humorem na ruralem,& folum fanguinem nutrireiquam opinionem remonet in hoc eextu. Secunda fu jt opinio quoruudam, qui tenebant virtutem corporis infequi (anguinismultitudinem, quamreij-ciet Aiucennas in tex. feq. Tertia erat nonullo-rum,quidiccbaut,lanitateui conferuari, fidebi-ta humorum proportio feruetur, fint multi, vel pauci humores, quam in alio tex, Auicenuas reprobat. Diuiditur hic tcx.in tres particulas. In prima Auiccnnas citat Galenum, qui 2. de elementis, & 1. de natura humana com.7. reprobat prima opinionem. qua; erat illorum, qui dicebant fqlu fanguinem effe naturalem , & folum fanguinem nutrire: alios vero tres humores,nempe pituita, melancholiam, Ik bile elle fupcrfluicatcs, quibus corpus non eget. Galenus 1. de natura humana citato fic reijcit hanc opinionem : fi folus fanguis hominis naturam ponftitueret, fequere-tur,quod (ani homines (blu fanguiné fine vtraq; bile,& pituita cótinerét,quod dì omnino falsu, In fecunda parte tex. Auicennaš probat non Co lum fanguinem nutrire,quia fi folus fanguis nutriret , omnia niébra efsét ehifdem cóplexionis. In tertia probat per ipfam expenétiam,quod in ipfo fanguine fint quatuor humores. Sed circa primam partem notandum , tres opiniones circa hanc quxftionem (an fanguis nutriat, & an in fanguine fint alij humores) va* gari per fcholas. Prima eftquod Colas fanguis nutriat: hxcque opinio videtur effe Ariftotelis lib. de fomno & vigilia 4. & 2. de partibus animalium j.dehiftoriacap.2. vbiafferit fanguinem elle vltimum alimentum, pituitamqtie non nutrire,nifi priusin fanguinem cóuertatur. Prxcerea Auerroes 2. coli. 2. damnacopinio-i nem Galeijp credentis in fanguine atìuefie quartior humores, & de hacquxft.an infanguinč adii fine bilis melancholia, & pituita alimenta; Jis egimus quffi.75.vbi offendimus potentia,& non ačtu in (anguineeffe quatuor humores: ollS dirausq; corpus nutriri pituita, melancholia,bi* le, & fanguine, qui humores paulo ante quam afiiinilentur.deducunturde potentia ad atìum: ficuti dum fanguis nutrit oda,paulo ante affimi* latioqemà virtute ofl'ea fit frigidus & fictus,cu-iufmodifunt o(fa,& talis cfi melancholicus : dii nutrit cerebrum prius fit fimiliscerebro,nempe fit frigidus & humidus ,& talis eft pittiitofus. Idem dicimus de bile alimentali, qua; fit paulo antequam nutriatur pulmo. ■ Secunda opinio ,qtif vagatur per fcholas eft illorum, qui putant atìu in mafia fanguinea effe bilem & melancholiam alimentalem : qua; opinio eft reiedaab Auerroe. Nos vero in propria qiueItione illam reiecimus: quia fanguis eft vnai res, & non quatuor,eft fimilaris, & nondifiimi-Iaris;eft quoddam fnixtum, & non iuxtapofitfi." Tertia opinio eft illorum, qui dicunt fangui-ucm quidem effe vnicam naturam : fed habere parces craHioresik tenuiores : craifiorcsq; proportione quadam refpondere mclancholif : tenuiores vero bili.Quod in fanis nullo modo po-teft concedi : quia fanguis in fanis eft fimilaris, 8i vniformis : ficuti chylus eft fimilaris & vni-formis: quia quf libet minima parschyli eftchy Ius: pari modo fanguis,qui fit ex chylo erit fimilaris & vniformis. Neque datur bilis in atìu,nifi illa, qiif in burfa fellea continetur: neque ir.elS-cholia.nifi quf ad lienem trànfmittitur. Quare dum Auicennas & Galenus probant,non folum fanguinem clfe naturalem, fed etiam alios humores,nos non contradicimus,neque contradicimus in fanguine dari bilem,melancholiam,& pituitam alimentalem : fed dicimus cfle in po-tentiain vafis, deduci veròad ačtum paulo an* tequain fanguis affimiletur,& conuertatur jn fubftantiam nutriti. Quo ad fecundam partem textus in qua pro-batnon folum fanguinem nutrire : quia fi folus fanguis nutriret,fequeretur, quod omnia mem-' braelfent fimilia ,eflentq; eiufdem temperatu-rj:probatquc eftcdiftimilia.-quia nutrimentum e fi diflìmile : dicitqucos effe durius carne, quia fanguini admixta elt melancholia dura,& terre-ftris.qu® eli illa,qu® nutrit ofla.-pari modo fan-guini admifcetur pituita,qu£ nutrit cerebrum. H®c Auicenn^ docìrina à Galeno quidem defu mpta poteft in hoc fenfu admitti, quod fcili-cetoifa non nutriantur fanguine,nifi fanguis fiat fimilis, nempe frigidus & ficcus, fed à quo efficiente? abalteratrice offium, cur?quiaomne quod nutritur fimili nutritur, fed à quo fit fimilis ?i parte nutrienda,& non à membro generan teipfum fanguinem. Hinc D.Th. in i. parte.* Summ®qu®fi. 119. art. 2. inquit, fanguinem in hepate habere naturam communem refpečhi B omnium partium: deinde determinari infine, videlicet antequam in partem nutriendam con-uertatur. Preterea hoc Auicenn® argumentum non valet : os eft ficcum, quia fanguis eft ficcus : quia eftetìus non fequuntur naturam materis,fed naturam generantis : ideo re&è Ari/lotcles i.do gen.animal.18 & 19.dicit partem oleofam fan-guinis effe materiam pinguedinis, bilis,& feminis , pinguedo tamen eft frigida, bilis vero eft calida. Similiter ex eadem terra oritur papa-uer,& centaurea,feu flammula Ionis . Quare dicimus olla, & omnia membra nutriri fanguine jn vehis exiftente,qui prius eft fimilaris, & ciuf* dem temperatur® : deinde vero dum attrahitur d parte nutrienda fit fimilis parti nutrienda: i virtute altcratriceeiufdem partis : fi pars eft frigida & piniitofa, fanguis paulo antequam con-uertatur io nutrimentum fit frigidus & picuito-fus, &c fic de alijs humoribus, qui varias partes nutriunt. In tertia parte tcx.Auic.probathaeexperien-tia,in languine contineri bilem, melancholiam, pituitam, & lèrofitatem : quia dum fanguis per phlebotomiam euacuatur colligiturq; in vafe , videmus in parte fu perna fpumam rubeam,qu® D eft bilisiin fundo melancholiam qu® eft f®x,videmus quoque fub bile pituitam , qu® aifimila-turoui albumini,& ipfatn aquofitatem. Ex hac esperietia luce meridiana clarius apparet, quod ifti quatuor humores in fanguinc,dumeftin va-fis,fint potentia, & non adu,dicimus potentia, quia quando fanguis extrahitur,non illicò videtur ifti quatuor humores,fed paulo poft. Similiter lac eft fimilarc : dum tamen fub dio fngidif-fimo manet,refoluitur in partem craffam, qu® petit fundum , & in tenuem, qug partes inlade ftatim emundo adhuc funt in potentia,fed paulo poft ad adum deducuntur. Pari modo in chy- E lo in potentia eft fanguis,& in fanguine in poten tia funt quatuor humores. Sed varia circa tex. occurrunt dubia. Prima dubie, videtur, quod folus fanguis nutriat , contra Auicennas quia Galenus 2 de elementis vltimo laudat fententiam philofopho-rum, & medicorum dicentium, animal ex folo anguine nutriri. Refpondemus, Galenum ibi magis laudaro A Hippocratem dicentem ex quatuor humoribus animal nutriri.-non tamen Galenum negare, ani mal folo fanguine nutriri,per fanguinem intelli-gendo maflam fanguineam diftindam d bile,Sc melancholia excrementitia. Secunda dubit. Ariftoteles lib.de fomno & vigilia cap.4 & 2.de par.animalium 3.vult,fanguinem effe vltimum alimentum : ergo alij humores non nutrient. Refpondemus, Ariftotelem non 'conuenire cum medicis: putabat enim folum fanguinem nutrire: Hippocrates vero vult, omnes quatuor humores corpus nutrire,licuti affirmat primo de natura humana tex.7. Tertia dubit. didum eft ab Auicéna,quatuot humores nutriremos fic probamus,pituitam nó nutriretfi pituita nutrirer,eatenus nutriret,quatenus ìpfu pollet connetti in fanguinem : fed pituita non poteft conuerti in fanguinem : quod fic probatur: fanguis conftat ex quatuor humoribus: ergo & ex pituita : ergo pituita fiet ex pituita ,& ex dabitur proceffus in infinitum. Refpondemus, pituitam conuerti in fangui-nem,in quo adu pituita non eft, ideo pituita n5 fit ex pituita: quia fanguis eft vnarcs,& nó qua-tnor : dum vero fanguis excurrit ad partem nu-C triendamconuertitur in humorem fimilem par ti nu:riend®,vt didum efl: ita vt fi pars nutrienda fit pituitofa,conucrtatur in pituita, qu® antea potentia,& non adu erat in fanguine. Quarta dubit. maffafanguinead Galeno có-paratur mufto:fed natura feparat d multo 1?cem & fpumam,tanquam partes omnino inutiles: et go & melancholia,& bilis erunt inutiles, & non nutrient. Refpondctur,melancholiam,& bilem duplicem elle, nempè f®calern,& alimencalem. Aui-cennas vult bilem & melancholiam alimentale, & non fgcalem nutrire : comparatio fida inter multum,& fanguinem cft fimilis quo ad bilem, & melancholiam excrementitiam,& non quo adalimentalem. Quinta dubit.quod nutrit dulce eft: fed folus fanguis elt dulcis: ergo folus nutriet : ergo nonu bilis, & melancholia. Refpondemus,bilem,& melancholiam fgea-lem non ede dulces: alimentales vero,qu® fiunt fimiles partibus nutriendis,effe dulces. Sexta dubit.finisnutritionis elt reftauratioil-lius,quod continuo deperditur, fed quod deper diturell humidum radicale,vel fubltantificum: ergo nutrimentum debet effe humidum: ergo non ficcum, vt bilis, & melancholia. Refpondemus argumentum concludere do bile, Si melancholia excrementitia, fed non de alimentali bile,& melancholia,qui humores fiunt fimiles partibus nutriendis, quj indigent humido fimili, quod eft fubftantificum. Septima dubit. Auicennas in tex.probas qua-tuor humores nutrire folum facit mentionem de bile, pituita, melancholia,& parteaquofa: nihil tamen dicit dc fanguine puro, quali quod fit vera T>oB. 4,ca(. ì.tex. 31- včra opinio Plufquatneommentatoris dicentis A fanguinem nihil aliud efle, quam humorum trinitatem, nempe vnionem bilis , pituita:,& me*, lancholig.itaut non detur quarta fubftantia fan-guinea difiinfta ab illis tribus. RefpondemusjAuiccnnam in tex.métionem facere de quatuor humoribus, qui feparanturi fanguine: ergo fupponit fanguinem dari pr?ter illos quatuor humores, quos proponic. Odaua dubit.non videtur,quod quatuor humores folum nutriant: quia chylus ipfe nutrit ventriculum. Similiter vinum ex Galeno 12. methodi4. fyncope affeftos illicò nutrit. Pari modo humor vitreus oculorum 1 o.de vfu par.j. B nutrit cryftallinum. . Refpondetur, chylum nutrire ventriculum mitrinone voluptuofa, & non vera,qua fit per conuerfionem alimenti io partem nutrita. Quo ad vinum exGaleno ibidem alimentum ftutim diftribuit per corpus,& non verè nutrit : quo ad humorem vitreum fimiliter dicimus voluptuose, & non vere nutrire cryftallinum. A Quofttas namque non eSl ex humoribus, neq; jLjl. e Sì nifi r x eo quod bibiturnon nutrit : neque efl nectffana, nifi in nutrimenti attenuatione, C & penetratione. Humor namque t/l, quod ex eo, quod bibitur, & comeditur,efl nutriens : quod autem dico nutriens volo intelligi,quod e Si m potenti4 fintile corpori. Quod autem m potentia corporis fci-licet humani fimihtudincm habet, eSl corpus commixtum non fimptex, & aqua quidem tfifimplexo T N hoc tex. de medio tollit quandam dubita-X tionem, qua: ex didis fuboritur : nam in tex. fuperiori enumerarne inter humores parte aquo-fam, feu ferofam, qui eft in fanguine : quare per Auicennam quinque funt humores , & non_, quatuor,videlicet bilis, pituita, fangms, & pars D aquofa. Refpondet Auicennas, partem aquofam reue ra non effe ponendam inter humores : quia pars aquolà non nutrit, fedeli vehiculum nutrimenti,attenuat humores, qui merito ferofitatis tranant , & penetrant lingulas corporis partes. Deinde probat Auicennas partem aquofam non efiè humorem : quia de ratione humoris eli vt fit nutriens,idell vt poffit conuerti in fubftan-tiam nutriti. Dubitatio, inquit in tex- aquofitatem, qua: non nutrit,non elle nifi ex eo,quod bibitunqua-fi, quod feroficas non fiat quoque ex cibo humi- E do.-quafi quod potus fit lolum aqua,quam dicit effefimplicem, & non corpus mixtum : quali quod vrina,& ferofitasin venis non lìtexcremé-tum fecundi cotìionis. Refpondetur, Auicennam fuiffe Machomcta-num, illorumque potum effe aquam : nam vinum cllMachometanis interditìum : ideo dicit aquam fimplicem effe & non nutrientem.Cibus vero illorum eli oryza, caro, &alia edulia fo- lidiora. Priterea aqua fimplcx, licet non inue-niatur pura, tamen non nutrit : quia non omne mixtum nutrit corpus humanum,fenum ficcu , quod nutrit boues, & equos,licet fit mixtum ex quatuor demetis, tamen corpus humanum mi-nimè nutrire potell. Priterea Auicennas per illud quod bibitur nó folum intelligit aquam: fed omnia,qui effugiut codionem, & qui funt adu humida,licet in nutrimentum non conuertantur. Quod vero vrina fit excrementum fecundi codionis, & non primg,pacet: quia fi aqua,qm bibitur, effugeret primam & fecundam codionem, vrmain fapore, & colore dlet aqua. Nec valet dum dicunt, aquam permifeen alijs humoribus, ideo aqui coJorem,& faporem non có-feruari : nam exGaleno & experientia ipla ali-quando iplum lac retrocedit in venas,& per vri-nam fuit euacuatum,tamen neque colorem,neT que faporem amifit : tanto minus aqua epota, quicum cibis tranfmutatur in excrementum., fecundi codionis , cum vario colore & fapore : dicimus fecundi codionis,& non primi.-quia fi dfet primi, vrina non efset biliofa, & falfa, fed dulcis, & alba. Prima dubie, videtur quod aquofitas non Iot lum fit vehiculii nutrimenti,fed fit humor quod negat Auicennas in tex. quia aquofitaticonue-nit humoris definitio tradita ab Auicenna iru principio capitis, qui eli, humor eli corpus hu-miduin liquidum, in quod primo alimentum conuertitur: patet : quiaalimentum fiue chylus non folum conuertitur in fanguinem,bilem, pituitam , & melancholiam, fed etiam in partem aquofam. Refpondemus, aquofitatem efse ferum fan-guinis : dum vero inquit Auicennas, humor efl corpus humidum, liquidum in quod primo ali-mentihn conuertitur, per alimentum intelligit chylum, vtfuperius probauimus, & chylus primo conuertitur in humores ; fecundario vero in ferofitates, qui funt humorum vehicula : ideo ferofitas feu aquofitas non eli humor: quia de ra tione humoris eft,vt chylus primario, & non fecundario conuertatur in humores, qui folum.. funt illi quatuor, fanguis, bilis, pituita,& melancholia . Secunda dubit. videtur, quod aquofitas fit hu mor: quia humores propter aquofitatem funt humores: humores enim fine aquofitateeffenc cineres,fed fic eli,quod propter quod vnfiquod-que eft tale, & illud magis eft ex Ariftotcle primo poft tex.5. ergo aquofitas eft humor. Refpondetur,aquofitatem elle humorem:fed non effe humorem, de quo Inq utur Auicennas in hoc cap.quia non eft humor in quem alimen tum conuertitur, inteJligendo per humores illos, qui nutriunt corpus. Q Pnf autem quidam hominum, qui opinantur, Do[ ^ ^ corporis virtutem {equi multitudinem [angui- cap.j. nis,&ipftus debilitatem {equi eius paucitatem, fed tex.tf non Vi non rflita. Imo quod de co attenditnr^velconftdc-ratnr cfl difpofttio, quam corpus exco fugit, vel nutritur. Vm in tex. fuperiori Auicennas de medio V_v abfiukric primam opinionem Antiquorum dicentium, folutn fanguinem erte natura-I«m,(btumqueii)fficere pro totius corporis nu-tr it ione, In hoc tex. de medio tollit fecundam opinionem,qua: erat quorundam dicentium,fa-nitatem confidere in fanguiois multitudine, ita vt vbi plus elfet defangume, ibi finitas,& robur maius cfl'et. Refpondet Auicennas, fanitatem non confi- B flere in fanguinis multitudine, fed in propoi tio-nata quantitate fanguinis benèdifpofitiad nutriendum corpus. Illi enim, qui habent magnam fanguinis copiam, vt erant Athletx.inquatuor pericula incidere poiTunt. Primum vt docet Hippocrates 4.de ratione vidus,& Galenus lib. de bono corporis habitu eli ruptura venaru pulmonis, tho« racis vel iecoris, obtres rationes, quarum prima cfl, quia dida vena habent tunicas tenuiores. Seat uda quia citius, & magis implentur, quam alix.Tertia,quia in illis partibus eli maior copia calidi innati, quod etiaindiget maiorieuenta-tione: vnde in continua euentatione ita extenuantur fibrx, vt reddantur ruptura: magis obnoxia. Secundum periculum illorum, qui fanguine valde abundant, eft, quia facile incidunt in va-forum interceptiones, vnde apnex, aphonia, apoplexia, & mortes repentina : Caufa illorum accidentium eli,quia fpiritusvitalis obmaximam fanguinis plenitudinem non excurrit ad plexum mirabilem : vnde celfat generatio fpiri-tuum animalium, fitqueapoplexia, & mors. Qd vero ob sàguinis plenitudine fieri polline apoplexi?,& reliqua accidentia, patet perip-fain pradicani: quoniam in ipfaaccellione apoplexia à copia fanguinis feda vena cubiti Ratini liberantur. Similiter Ccifus,& Aetiusfe' eant venam in accezione apoplexia,fi vires fint fuffocatxd nimio fanguine« Vnde Gentilis non folum in acceliione apoplexia fade d fanguine, fed etiam in acceliione vertiginis, fi fanguis copia peccet, vult, venam effe fccandam. Multi medici in apoplexia,vbi prxdominatur fanguis imperant poli accclfioncm clfe phlebotomandi! »fed errant valdè,quia in acceliione poliunt interire, quod non contingeret, Ii fieret fanguinis euacuatioinipfu acceliione. Hinc Hippocrates 4. acutorum 2 4. videns quod propter venarum interceptiones lepè fiant fuffocationcs ex (anguinis nimietate : fubdic, tunc fecandam effe venam in cubito dextro. Tertium periculum in nimia fanguinis multitudine eft fuffocatio caloris innati eo modo,quo lucerna ab olei nimietate, atque eomodo,quo flamina in cucurbitula,qngflamma quantoma-iot di tanto citius extinguitur ; fic fanguis quo 514 copiofior eo citius calorem fiiffocac. Hinc Galenus 4. de ratione vidus 23. alferic dum pr? nimia fanguinis multitudine fuffocatur calor, fi ut apoplexia, fyncopes cardiaca, & aqua inter cutem, quf polfunt contingere, vel ob menllruas purgationes, vel hxmorrhoidas fupprelias. Quartum periculum dependens d fanguinis multitudine eli, quod corpus incidat in totius malfa fanguine^ putrefadionem ob prohibitam peffpirationem fadam d fanguinis copia. Quare fanicas non conlillecin fanguinis multitudine , nec debilicasjn fanguinis paucitate, vt putabant illi antiqui: quia illa fanguinis paucitas, qu§ fufficit pro generatione fpirituum,vires con-leruat,neq; in aliquod ex didis periculis corpus ruere potell: iure igitur Auiccnnas dicit in tex. quod attenditur, vel defideratur, debet elfe fanguis in proporcionata menfura pro adionibus corporis perficiendis. T7 Tfunt quidam qui opinantur, quod cum bumo-r- res au£h fuerint, aut diminuti, poflquam cor- Doli’ pora humana fecundum proportionem fuerint, qua debent in quantitate vnius ad alterum, finitas erit conferuata,fed non eft ita : namque humores pr'&-C ter lftud menfuram in quantitate conferuata habere debent non in comparatione alterius humoris : imo in fe cumcuHodia mcnfu -ationis, quam habent in comparatione vnius ad alterum, adhuc quidem re-man/eruntde humoribus quxiliones, qua ad medicum non attinent ,fed ad philofophum : ideo pr&-temiji. T N tex.fuperiori reiccit fecundam opinionem X Antiquorum. In hoc tex. vero reijcit tertiam . Diuiditurtex.in eres partes. In prima-« proponit errorem nonnullorum , qui putabant, in qualibet quantitate humorum confillere fa-D nitatem : dummodo inter humores ipfosfcrue-tur proportio: dicebant enim fine fint multi humores , fiue pauci : dummodo inter ipfos ferue-tar proportio, fanitatem conferuari. In fecunda parte, vbi dicit Audor ,fed non efl i/j,de medio tollit hunc errorem, dicendo ad fa^ nitatem conferuatidam duas conditiones requiri: quarum primaeft.quod humores habeant certas quantitates. Secunda quod humores in-uicem Icrucnt debitam proportionem : fine his duabus condicionibus fanitas perdurare non po tclbideo in Athletis poterat clfe humorum proportio : fed fanguinis quantitas maxime fupe-^ rabatfalubrcm proportionem: exempli caulà in Athletis erat melancholia vc duo : bilis vt qua-tuor, pituita vt odo, fanguis vt fexdecim : hac eft proporcio:fedforcaHenon conueniet hominibus fanis : neque erit falubris:quia fanitas diu conferuatur non folum per humorum proportionem , fed etiam per qualitatem debitam. In tertia parte dii dicit, adhuc admonet,quod pluresquxftionesde humoribus prxtermiferit, eju? reuera pertinent ad philofophum,& non ad »nedi- Sanótorij Commentaria A medicum: fiditi, an humoresdifferantinterfe fpecie fpecialiffima, vel gradu, & an humores fint animati, vel inanimati, & alig plures. Q_V JE s T. XCVIII. EX ClVlBVS SIGT^IS DIGTJ OSC^TPJ^ illa humorum quantitas, qn.& lib. de fen;u,& fenfili ait fine faliua non effe giidum: £ Hinc, quibus lingua & palatum ob febresexfic-cantur, gtidus nullus ed. Notandum tamen ex Galeno 3. de facul.nat. cap.y.laliuam vocari pituitam, non tamen quilibet humor pituitofusperos euacuatus faliua ed, fed folum modo faliua edilla ,qm in glandulis ed priparaca.qui valde differt d fputo ca-tarrhali,&d quocunque alio fputamine. Quo ad proprietates,varia dicuntur d Galeno 3.enim de facul.nat.y.dicit habere vim ferètràf- mutandi mutandi cibutn.behemanfutn: quia dum pcrfe- . tìèinore mafticatione cibis pcnnifcccur,adeo iJlos attenuat,& detergit, vt facillime in ventriculo cibi eranfmutentur in chylum. Quod vero faliua detergat patet ex ipfo Galeno, & experié-tiaipfa: quia loco citato inquit faliuatn lanare lychenas ideftim petigines, & interimere fcor-piones.Hinc nutrices faliua ipfas puerorum impetigines , qua; fepè folent accidere in facie, vel cemice infantium, fanant. InfuperGalenusdeefficaci virtute faliugagés xo.de^imp.med.cap.de faliua inquit elle aducr-fam venenatis beftijs, lib.de inaxjuali intemperie cap.ó'.affcrit, faliuum hominis iciunij necare quoque viperas, & vipera faliuam homini effe perniciem, falitiamque canis rabidi effe vene-nofam, & poftquam obmorfum pcnetraucrit elle infuperabilem,quamuis in principio ferro candenti exufta pars deinorfa vfquequopene-trauerit certiflìmè fanetur : quare fiditi faliua nocet venenatis beftijs, quae funt nobis omnino adiicrfe.fic maximè iuuat nos,quia preparat cibum, vt facillime in chylum conucrtatur. Sic nutrices infantibus , quando incipiunt panem funiere, illum mafticant : quia fic manfus citius concoquitur, quam fi in vino vel iufculo car nis infufus exhibeatur : nutrices enim fimiles funt fuis infantibus longo temporis curfu altis : aliae tamen mulieres vt diffimiles mafticando panem pueris poffent illos maximè Jardere. In faliua vero qualitates & virtuces totius corporis vigent. Primo patet de virtute animali; quia radi/ fpirituum animalium tranfmiffi ad hnguam&palatum gratia motus, & fenfus effunduntur quoque ad faliuam. Similiter fpiri-'tus vitales per arterias ceruicis, & precipue per carotides in os, & glandulas, vbi conficitur faliua,effiinduntur.Pari modo virtus naturalis,quacunque illa fit in lingua, & palato aliqua ex parte communicatur faliua:. Inde maturè conful-tum eft, quod fani, & precipue pueri non debeant ex eodem cyatho potum haurire ex quo phtifi, vel tabo gallico, vel quacunque alia mala qualitate coinquinati, ne per faliuam ijfdem malis qualitatibus infettarli mala pueris com-municentur.Pari modo iftorum ofcula maximè jntcrdicéda.Similiter nutrices aliqua mala qualitate infettar panem mafticando excitantinla-bijs & lingua infantium modo cariem, modo alia vlcufcula id genus adeo perniciofa, vt interdum infantium vitam eripiant, tantum po-teftfaliua malis qualitatibus coinquinata: faliua tamen propria, velfimilis non minus iuuat cočtionem , quam pituita naturalis : imo ipfe Galenus 3.de facul, nat.7. illam vocat pituitam his verbis, Concoftio g Rimatur Jubilantia ventriculi calore ,fpiritu, &pituita. Qirerit Saxonis quomodo pituita concurrat ad cottionem : inquit concurrere,quia concottio eft elixatio,quae htinhumido: putatquefeinuenilfe pulcherrimam illius loci interpretationem :nec videt Galenum ibi loqui de fputo,quod licet ab illo voce- tur pituita ; vult tamen,quod iuuet cottionem: quia habet vim fermentandi ipfum cibum incidendo,& detergendo,& non elixando:quoniam antequam cibus conucrtatur in chylum pituita adhuc fatta non cft : quare per pituitam Galenus'mtelligit faliuam, qua» habet vfum longè diuerfum ab humiditate clixante ipfum cibum. Einde poUquam flomacbum ingreditur,inte- n^-4 gra digeritur digestione non propter Stornaci calorem tantum, fed propter calorem membrorum, rex'u quae ipfum circundant, & a dextra quidem hepar, &dftniSira fplcn calefaciens propter arterias, & venas in eo cxiStcrites , & ab anteriori eft 7jr-bum adipinum , quod cito fufeipit calorem cau-fa adipts, & ad stomachum reducit , <&• fupt-rms cor mediante diaphragmate ab eo calefafto. Cumque cibus m primis digeritur fit fua effentiain multis animalium auxilio eius, quod admifeetur de eo quod bibitur, plerumque chylus,&rjlfubftantia liquidaptifarne in fpiffitudinc fimihs. T N tex.fuperiori egit, quomodo in ore prepa-X retur cibus. In hoc tex. vero docet, in ventriculo cibum conucrtiin chylum, qui eft fubftan-tia omnino diuerfa ,dicitque conuerti non fo-lumà calore ventriculi, fed etiam d calore vifcc-rum, qua: circundant ipfum ventriculum. Aui-ccnnas defumpfic hanc doftrinam d Galeno, &c ab Ariftotelc. A Galeno 3.defacul.nat.7.& q..dc vfu par. 8. vbi dicit naturam conftituiffe ventriculum tanquam lebetem in medio focorum.,. Similiter Ariftoteks 2. de partibus animalium inquit ventriculum effe fiditi prefcpe,ideft conceptaculum ciborum, in quo bruta folent comedere . In parte dextra eftiecur, quod ventriculum amplettitur ipfum calefaciendo ratione fangui-nis,ratione carnis hepatis, & vcfica: fellea:, qux tranfmittit bilem ad pilorum, quae inferuit non folum ad expellendas fgees, fed ad calefaciendi! ventriculum,& ipfainteftina,qua: funt fua natura frigida. In parte finiftra eft lien,qui ratione venarum, & praecipue ratione magni implexus arteriam calefacit,& per motum fyftoles & diaftoles illarum atterit ipfum cibum. Praeterea lien trafmit-tit ad ventriculum melancholiam, qua: virtute adftrittoria vnit calorem,detinetque cibum , ne inconcottus egrediatur. In anteriori parte eft zirbuniiideft omentum,’ quod fua pinguedine impedit, ne calor ventriculi exhalet : hinc pinguiores melius concoquunt , quam macilenti. In parte fuperiori fune duo membra qng maximè inferuiunt ciborum cottioni : primum eft cor, quod immirtic fpiritum vitalem in vcnrri-culum.Secundum eft feptum tranfuerfum,quod ratione perpetua: dilatationis, & conftrittionis attenuat, atteritq; cibos , vt ventriculi tunica in chylum cibumipfuni faciliustranfmutet. In parte pofteriori funt vena magna, arteria A aorta , in quibus valiseli magnus calor: hic vaia fcrètanguntipfiim ventriculum. Prxcerea funt renes ,& panerei ,qu? omnes partes maxime fanent iplum ventriculum. In parce inferna lunt interina crafla,qu* ex accidenti, & per fe calefaciunt ipfum ventriculum , ?x accidenti fcilicet detinendo calorem, fic exhalet i per fe ob actualem ficum calorem. Dubitatio, quomodo in ventriculo fiet inte-gra Jigi.fiio, cum digeftio ex Andatele 4. me-teororum fic perfetìio ? cibus in ventriculo cor-rumpitur, quiatranfmutatur : ergo non eli per-fečtio. Kfidtturquodduplexefimutatir, na cor B ruptiua, & vna pcrfètìiua:cotruptiuaefi refpetìu panis & vini : perfečtiua quatenus paniseli: alimentum,& vttale non corrumpitur,fed perficit. Addit plerumque : quia non in omnibus animalibus eodem modofit chylus,quo in illis,qui fatigli ine carent, in quibus non eft ventriculus, fed folum e fi ei aliquod proportionale, Dicitque auxilio potus : quia antequam fiat chylus, cibus debet liquefcere,vt docet Galenus lib. de ope. fct.ad Traly. cap.4. quare credimus, dixilfe plerumque propter anes, qui non bibunt, efficiunt tamen chylum : quia edunt carnes cru-das, in quibus humiditas rorida (cuius vfusift C auferre (iciin ) plurimacfi, qui illis inferuit pro potu. Addit chylum efic fubflantiam liquidam pti(Ia-n£ (imitem in fpiffitudinc : addimus nos, & in colore, quod cognofcitur in fluxu hepatico chylo-lo, & in fa pore, quod cognofcitur in vomitu ciufdcm chyli, qui dulcis, & infipidus eft, Q_y m s t. c VEVJUICPLVS rpLys CO^COQy^T ratione proprtj caloris, quam ratione Mtrn- D brorum circunjlannunt. Rima facie videtur, quod vifce-- ra’ ff111 amP*e<5runtur ipf»m_, ventriculum , magis tranfrtiu-W; tent cibos in chylum, quam ip- ^ ventriculus. Primo quia vifccra circumftan Cia funt lorigccalidiora,quam ventriculus. Priterca ex Galeno 3 .defacul.nat.7. & aiibi, ventriculus ert tanquam lebes : vifcera vero cir> cunfiantia tanquam foci : ergo prima colicótìio qui fic in ventriculo, magis fitta vifceribus.qm E ampiedhintur ventriculum, quam ab ipfo ventriculo. Antiqui Expofitorcs, interquos eli Hugo Se-fienfis, Refpondent, tranfmutacionem cibi in_, chylu dupliciter confiderai, vej abfoiutè, quatenus videlicet eft cibi rranfmutatio : vel quatenus hictranfmtitracio cftchyliricatio. Pofita_, hac diftinčffone dicunt, dbi ttmfmututiancrn, primo modo confidericam magi? fieri d mem- bris circunftantibus, quam d calore ventriculi j fecundo modo,magis fierid calore ventriculi. Reijciuntur,Sc reétè quidem : quia cibi tranf-mutatioab(olurè,& tranfinucatio cibi in chylum, vna & eadem omnino res eft: neque per Sicori formalicaces vllo modo poifet feparari tranfmutano cibi in ventriculo, ipfi chylifi-catio: caufa quoque contentiua lftius chylifica-tionis vnica elle debet, atque hic eft ventriculi temperatura, fed non quacumque temperatura eft caufa contentiua , d qua chylus adequate dependet, fed temperatura mixta ex influente, & innata. Dantur enim hic tria temperamenta omnino diftinéta, innatum, influens, & mixtum ex his. Cererum temperamentum mixtum ex innato, & influente eft illud, quod com-pleteedic operationes: fic ventriculus per hoc temperamentum chylificac » per hoc iecur Crn-guificac, & alii corporis partes fuas operationes efficiunt. Vciuntamcn non conuenit Galenus cum Ari-ftotele,quia Ariftotdesfcuiiis opinio declaratur abAuer.j coll.cap j. ) putat, omnes operationis. prodire ab influente temperamento, nempè d corde tranfmiifo, vt d forma partium, & ab innato, vtd materia.Quod nos medicino admittimus,quia operationes omnium partium corporis prodeunt d calido innato tanquam d forma partium,d calido vero influente tanquam d materia , quia renerà calor influens eft pabulum innati caloris (ecundum Galenum . Calor influens in ventriculum eft veluci calor Solis in generatione hominis : calor vero innatus ventriculi eft veluci homoin generatione hominis. Eltfanè fìmplicitcr imponibile, vrlol generet hominem fine homine, fed non eft ira (impliciter imponìbile, vt homo generet hominem finec^Io, & fine fole. Similiter eft (impliciter imponibile, ve viftera circuiiftantia generent cbykim fine ventriculo »fed non eft ka (impliciter imponìbile* vt ventriculus generet chylum fine vifceribus circunftantibus. Quare dicimus,membra circunftantia,& am-pleòtentia ipfum ventriculum m ipfum mittere calorem, & per illum calorem ventriculum magis digerere cibum,fcu magis pnparare ad concoctionem, fed non perillum magis chylificare» vel pnbere ačUun primum fiue endelechiam ipfi chylo : quia hic abtus primus immediacè,& perfe primo prouenifra tunica ipfius ventriculi, vt docet Galenus 4. de vfu par. cap 8.& 5.de vfupar.jivbi quoque vult propriam ačtionem Ventriculi elle ipfam concočfionem. Hmctan-tum pot eft illa tunica ventriculi, vt concoquat, & tranfmutctilla,qu*ab aliquo igne tranfmu-tari non pofiunt, qilod probatur experientia, nonne tunica ventriculi ftruthijcaineli ferrum abfumit ? quod cerre ab aliquo igne non fiet.* nonne pifces , qui fua natura funt valde frir gidj concoquunt cancros duriftimos , & illos tranfmutant? quod cerre non d verriculi calore, fed d proprietate tunicxfuorum ventriculorum. Dici- Dicimus tamen cocionem ventriculi fine calore influente fieri non pofl'e:& fine cordis auxilio nullam fieri polle cibi tranfmutationenvcre-dimus tamen magis fieri codionem i calore innato ventriculi,quam ab influente. Idem dicF-mus de omnibus alijs concoctionibus, & corporis operationibus,quod omnes magis prouenidt ab innato,quam ab influente: immediate tamé, & adequate ab vtroque calore fine ab vtroquo temperamento prodire. Q_V m S T. C I. QVOD T I^I I V I r M coflionis oriatur à calore proprio ciborum» & non d calore ventriculi. lOmmunis fchola tenet, concoctionem fatìam in ventriculo fo lum, & immediatèfieri d calore ventriculi.Quod reuera reludatur rationi,& philofophia; pnn-cipijs:tum quia mutatio,qu; fit in cibis non erta calore ventriculi tanquam i calore intrinfeco, fed eft d calore intrinfcco rei, qua: mutatur, idei! ciborii: deinde calor rei qua* concoquitur à ventriculi temperatura maximè adiuuatuf.-illud enim,quod reducitur de potentia ad adurn, nifi habeat intrinfecum principiti mutationisnon muratur: calor vero ventriculi non efi principium intrinfecu ciborum, qui debent mutari,fed eli extrinfecum. Sic Ariftotcles 4.meteor, cap.de codione habet hanc fenten-tiam : ftatim quod aliquid codum efi,id pcrfe-tìum efi, ac principium codionis d proprio calore contingit , quamuis auxilio aliquo eorum, qua: externa funt compleatur, vt cibus per balnea : verumtamen principium efi is calor, qui in ipfo efi: fed in quo?non efi dicendum in anima- 1 li, feu in ipfo ventriculo, fed in ipfò alimento in quo folum eft‘proprius ciborum calor,d quo dependet codionis principium. Dat Arifloteles exemplum de multo, quod in dolio concoquitur,dicitque illam concodionem, vel principia codionis non d calore dolij,vel ambientis, fed d calore proprio mufii.Habetur quoque aliudexé pium obferuatum in frudibus autumni colledi, & abarbore feparati ficimmaturi, qui deinde maturantur non d calore arboris, quia iam funt feparati : ergo d calore proprio, qui efiinipfis frudibus immaturis. Pari modo cibus in ventriculo habet in feipfo principium codionis,quod 1 principium prouenit d proprio calore ciborum: calor vero ventriculi eft externus, & non proprius : ideo principium codionis non dependet d ventriculo, fed d proprio ciborum calore. Dicimus tamen,ventriculum non folum maximè adiuiiarccodionem, fed etiam determinare ip-fatrt codionem, vt fit chylificatio, & fimilis tunica iplius ventriculi : principium tamen mutationis feu concodionis fieri non d ventriculo» fed d proprio calore ciborum, qui debent concoqui. Hinc fit,quod non omne mixtum poteft mutari in chylum, fed id folum quod in feipfo habet potentiam,vctranfmutetur : hinc ferrum cu non habeat potentiam,vt conuerratur in chylfi, nullo modo d ventriculo murari poteft. Sic medicamenta ad actum reducuntur : quia in feipfis habent potentiam, qua reducuntur ad aduni au xilio verriculi, & aliorum vifcerum,in hoc vero medicamenta ab alimentis non dif&runc, fed quo pado ditferantahbioftenfum eft. Quare colligimus, concodionem effe muta-fi tioncin perfediuam cibi & potus d calore naturali, & propriofada auxilio concoquentis, ve humores humano corpori necefl'arij generentur. Dicimus dfc mutationem perfediuam:quia mu tatiodupkx eft,vna eft corruptiua, alia vero perfeditia : Ariftoteles 4. meteor, mutationem perfediuam dicit elle fimilemelixationi. Dubitatio,fed quomodo concodio ventriculi eft mutatio perfeda* fi in hac mutatione cibi forma corrumpitur: quare dicetur potius corruptiua . Deinde hgc cócotìio cibi fit d calore alieno, ideft d calore ventriculi, & d calore alieno fi t putredo. C Refpondemus,quod cibus in ventriculi,vt pa nis & vinum, vel confideratur quatenus cibus, vel confideratur quatenus in illo cibo eft potentia, qua fieri poflic fimilis corpori : fic dicimus panis,& caro corrupuntur quatenus panis,& ca ro fune, fed quatenus funt alimenta perficiiirur : quia de potentia ad adum reducuntur per concodionem: adus vero non eft corruptio, fed rei perfedio. Binde eius fubtileà flomacbo, Grinte Simis n^,4 VJ attrahitur ,&pcr vias r cnarurn , qua mt- r«t>. 1. Jeraica vocantur impellitur, qua funt vena fubti- 1 *•}• Ics, dura omnibus intcfiinis continua. Cumque per eas impellitur ad venam peruemt, qua porta hepatis vocatur, & penetrat in hepar in diwftonibus,& ramos porta intrantibus , & fe minorant ibus , ©* fubtihantibns ad modum capillorum occurrentibus onficijs diutftonum radicum vena, qua dgybbo hepatis afeendit, & nonfacit ipfatn penetrarem illas nanguflationcs,mft bona commixtio aqua bibitffu* pra id, quo indiget corpus. T) Oftquam Auicennas declarauit, quomodo JL fiat chylus in ventriculo. In hoc tex. duo facit. Primo docet, quomodo chylus ad hepar tranfmittatur dicés, partem fubcilem attrahi per venas meferaicas fua natura duras, quibusotn-nia inteftina funt circumuoluta d ftonucho infra. Secundo docet, quomodo chylus in hepate recipiatur,dicens, chylum fadum in ventriculo, & elaboratum in inteftims,prius artrahi d venis meferaicis, ac tanquam per radices adi porcam referri : deinde d venaportaiterum per vafa minora »kleft per venas capillares ad in ternam »um iccoris fubftantia, vbi capillares vena; por- A ti faciunt anafiomafnn cum capillaribus venie cana; : atque per viam ita angufiam chylus redditus valde fubtilis, & quafi ferofus penetrat ad venam canam , conucrfus tamen in hac penetratione in fanguinem valdetenuem : mox pars aquofior fanguinis attrahitur i renibus, & itu. vrinamconuertitur : pars vero crafixor, qua; clt tanquam fg< ipfius fanguinisattrabitur d fple-ne, qua maxime oblečiatur, & pars mordax acris,& amara fecceditin veficulam bilis,tum ac tradaab ipfa, tum depulfa d iecore. Idem docet Ariftotcles 4. de partibus animalium 4. & Galenus 4. de vfu par.vltimo, vbi di- B eunt,quod fiditi radices ftirpium d terra ali-mencum hauriunt : fic venia ventre , & deinde venterà gulaalimentum petunt : itant homoex Arinotele fit arbor euerfa: arbor enim d parce inferna capit alimentum ; bomo vero d fuperna. Sed circa primam partem notandum, ventriculum , poftquam faturatuseft chylo, illum ad interina expellere; iuceflina tamen ex Galeno non attrahere chylum, illum tamen ob eorum circumuolutiones continere : interimque venas meferaicas, quibus inteftina fune obuoluta, chylum attrahere, & d meferaicis hepar : hac ferriata lege , quod in tellina & meferaicx chylo fatu- < rati con feli im illum expellant. Quod vero intcliina non attrahant d ventriculo patet ex Galeno6.dc Joc.alf. 3. vbi habet liare verba , oilenfuni eli Jtb. de fac. naturalibus iccurex ventriculo per mesécerij venas,veluti ar boresd terra per radices cibum ad fe fe allicere : fic etiam renes id quod aquofum in fanguine efi; verum veficam non attrahere d renibus, quemadmodum neque inreflina d ventriculo. Dubicacio.Galenus 3. de fac. nat.7. in principio aiferit, ventriculum nutriri chylo, quia dicit, ventriculum in fuis cunicis reponere chylum: & cap. 13. vult,chylum apponi tunicis ventriculi, I quod reludatur ipfi Galeno pafiìm dicenti omnes corporis partes fanguine nutriri prxparato-que acconuerfo in fecundas humidicates. Prxtc-rea non defunt vene in ventriculo,qu§ ferunt fan guinem gratia nutritionis ipfius ventriculi. Rcfpondetur, ventriculum nutriri chylo nu tricione voluptuofa, & non vera, q infoi um fic d fanguine. Similiter fplen nutritur fice melancholica non vere, fed folum voluptuose, vt alias offendimus. lnfupcr notandum, chylum fačtum effe hoc fine,vc conuerraturin fanguinem, & non vt nutriat ventrem. Hinc porca qui chylum fufeipit J & attrahit non folum propagines fpargic per mefenterium, qui funt illi , qui efficiunt venas meferaicas : fed mittit ramum, quem moderni vocant gafiricum , qui in ventriculum, & pylorum fpargit tenues venas , qui attrahunt chylum in ventriculo priparatum. Iu eundem finem porra mittit furculum fundo ventriculi & omento. Preterea ex ramo portg.quiad fplenem excurrit,oritur vena, qui dicitur coronaria, qui coroni inftaros ventriculi cingit : per quas ve' milas chylus ad hepar defertur. Quo ad fecundam partem, qui docet, quomodo chylus ab hepate recipiatur. Auicennas admittit in hepate fieri anafiomafim capillariu porti cum capillaribus eam, quod non cogno-uic Galenustquia lib. 5 .de loc.aff.7. his verbis fatetur fe non cognouiffe hancanafiomafim : cc-nuiifimi extremitates porci cum extremitatibus caux,quomodo per fua ora ipf? inter fe con-iungantur videre nequaquam poffumus:quam-uis omnes medici cogantur fateri chylum d pot ta ad venam effundi debere : Anatomici tamen tecentiores hanc capillarium porti, & cani auafiomafim ofiendunt. Nofque non fe-mel feparata carne hepatis d vinculis, & d capillaribus offendimus numerofas capillarium calli, & veti£ ana/tomafes inaqui polubro, vbi cuidentiflimèobferuari poliunt. Rufis prim&ad Almanforem cap.de venis dicit, venas omnes oriri d gibba parte hepatis : neque vult meferaicas proprie elle venas, fed illas vocat canales deferentes chylum ad hepar: inquit enim,quod venaru officium fit fanguinem per corpus deferre; meferaicas vero non deferre fanguinem, fed ipfum chylum. Sed fallitur : tum quia (anguis ita inuenitur in meferaicis, fiditi in alijs venis d gibba hepatis prodeuntibus ;tum quia mefcraice ijfdcm tunicis funt con-teftx,neque vllaefl differentia. Amplius ferfit, & ipfgfanguinem ad ventriculum, adlienem,& ad omnes ventris partes, vt meritò veni vocandi fint. Demum notandum,chylum moneri d ventriculo ad hepar. Primo per impulfionem ventriculi. Secundo per impulfionem intefiinorum. Tertio per attractionem meferaicarum . Quarto per impulfionem meferaicarum impellentium chylum verfus hepar. Quinto per attractionem carnis hepatis, de ratione cuius carnis cfi efficere hxmarofim, licuti docet Galenus 4.dc vfu par.cap. 1 a.vbi inquit, fiditi chylus fit d ventri-culo,fic fanguis ab hepatis carne , vt errent illi, qui putant,fanguilicationem fieri d corde, vt pu tat Arifioteles : fed de hac re difputabimus in_, cap.de membris. Vm ergo in iftaru venaru villis diuiditur, tue Doff. V_7 iccur tangit totum chylum <& propter illud 4.cap. cius operatio eH vehementior, fortior j & velotiory mcx. & tunc concoquitur. In omni autem decozione cfi res, qute ejt fiottifpuma, & res qux csì, fiotti bypofiefis : & aliquando tncfi illi quod ad uftionem cft decime, fi cotho excellens fuerit : quandoque vero quid fcrècrudum, fi imbecillis fuerit coCho: fpuma igitur eftipfa finita bilis: fxx veto atra-> : & vtreque ha funt naturales : perufti vero pars tenuior efiipfa bilis, illiufque crajfum efi atra bilis vitiofa non naturalis , crudum quoque cfi ipfa pituitru. T N hoc tex. duo proponit Atiicennas. Primo A JL docet, quomodo chylus ab hepate in fangui-nemcouuertatur. Secundo docet quinque re-fultare excrementa in fanguinis generatione-». Docet chylum conuerti in fanguinem , dum di-(tribuitur non folum per venas exiles, & capillares hepatis, fed(quod pauci animaduertunt) per fibras feu per filios (quod idem eft,) venarum capillarium, icaut chylus imbibitus in fibris hepatis totus à carne hepatis tangatur: non enim poffet fieri tranfmutatio fubftantia chyli in fubftautiam fanguineam omnino diucrfam , nifi totus chylus tangeretur ab hepatis carne, in qua,vtdocet Galenus 4. de vfu par. 12.& 13.& B alibi,collocata eft virtus fanguificatrix : ideo dicit Auicennas in tex. quod operatio hepatis in coquendo chylum, feu in tranfmutando ipfum in fanguinem fit vehemcntior, fortior, & velo-tior: quia iecur tangi: totum chylum difperfum perlibras venarum capillarium, dicimus in coquendo feu tranfmutando : quia omnis conco-• dio fupponit tranfmutationem vnius fubftancig in aliam. In omni decozione. In hac fecunda parte colligit,in generatione fanguinis refultare quinque excrementa,nem pe duo naturalia,& tria nonna-turalia : naturalia funt, qua femper& quotidie c fiunt, quorum alterum eli fpuma, ldeft bilis rubra , qua eft illa, qua: tranfmittitur ad veficarru, felleam .-alterum eft fex fanguinis, qua: fimili-ter quotidie fit, & tran (mittitur ad lienem. Alia veròtria excrementa refultant in (angui* nis generatione, quse funt nonnaturalia : refultant enim quando hepatis fanguificatio vel eft deprauata, vel diminuta : dum eftdeprauatx_, pars tenuior fanguinis cótiertitur in bilem flaua viciofam,qua febres,vel diarrheas efliccre fo-let : pars vero craiiior fanguinis conuertitur in atram bile vitiofam, quse eft illa, qu? fit ex craf-fo fanguine adufto. Si vero fanguificatio eft di- D minutarefultat tertium excremécum vitiofum, quod eft pituita. Hic eft fenfus tex. Primadubit. fed varia occurruntconfideran-da circa tex. Ex Auicenna chylus primo attrahitur d meferaicis, & defertur ad portam, inde dd capillares venas iecoris,& ad earum fibras.-quod non videtur, quod per iter tam longum ,& per vias ita anguftasdeferatur, quia illi, qui incidat in lipothimiam,vino illico reficiuntur. Pari modo qui aquas thermales diureticas copiofiffimas fumunt, certè illas tambreui tempore non excernerent pervrinam,fiiterefietica longum & anguftum. E Refpódetur, vinum illicò reficere fpiritus pec modum vaporis : fpiritus enim vitales aereo vapore nutriuntur,& pracipuèillo,quiex vinoge-nerofo eleuatur. Deinde breuiori itinere reficiuntur , nempe per venas, qua* d iecore in ventriculum inferuntur, per quas vini fpiritus eue-ff igio ad hepar, & cor euolare poteft. Praterea vapor poteft quoque per tneatus infen fibiles ip-fius ventriculi ftatunad cor,quod eft ei vicinum penetrare. Quo ad aquas thermales fimilitcr dicimus, parejm per illas venas ventriculi infertas ad iecur immediate excurrere; & inde ad renes , & vcficam : &: partim permeferaicas,quarum fcaturigines innumerabiles funt, quibus iecur cxGaleno 5. deloc. aff.7. tanquam manibus apprehendentibus vtitur. Alia vero eft ratio de cibo,quia d ventriculo detinetur,donec in chylum conuerticiir : natura enim inftituit ventriculum,eo fine, vt docet Galenus,quo vterum, qui non expellit frudum, nifi maturum :aqua vero illico expelluntur : quia maturationis funt incapaces. Cgterum, quod admirationem facit eft, qno-modo chylus per vias ita anguftas ad poftrcmas corporis parces vadat. Sed qui redèintelligunt chylum efTe tenuiffimum & maxime ferofum, antequam in fanguinem fit conucrfus, nempè antequam d liene fit (epurata pars craffior, & d renibus pars aquofior,& qui incelligunc chylum & attrahi, & expelli facile intelligcnt própticu-dinem tràfmiflìonis chyli ad hepatis parenchyma, & fanguinis ad caceras corporis partes. Si m arboribus denfìfiimis maximè d terra eleuatis per fibras duras celerrime nutrimentum d radicibus ad fummu-m verticem attrahitur, quanto magis chylus per venas & fibras in corpore mol liori, quod non folum infignicum eft vita planta:, fed etiam vita animali tranfinittetur ? Secunda dubit. Auicennas in tex. inquit, piti) icam generari ob diminutam iecoris fanguifi-cationem : tamen lib. de atrabile cap.8. & ipfe Anicennas,vbiagitde pituita, dicunt pituitam generari in ventriculo: dicuntque pituitam in ventriculo genitam rranfmitti cum chylo ad ipfum iecur, & fimul chylum,& pituitam connetti in fanguinem. Refpondemus, Auicennam in hoc loco per pi tuitam intelligere fanguinem crudum, qui talis fitob diminutam fanguificatricem. SicGalenus 4. detuen. fanit. 4. repofuit fanguinem crudum inter pituitas. Dubitatio.conueniunt medici, quod quatuor humores conftituentes maffatn fanguineam fimul, & eodem tempore in hepate fiant. Ex alia parte nó fpernéda proponuntur argumeta offendentia pituitam fieri ancequa fiat fanguis,intelli-gendo perfanguinéipfam maffam fanguineam. Primo probant hoc modo; pituita eft vicinior na tura chyli, quam fit fanguis : ergo pituita prius generabitur,quam fanguis : ergo ex chylo fimul , & eodem tempore non fient quatuor humores: deinde probant fic : diminutè codum prius fic, quam perfetìè codum : fed pituita eft huiufmodi : ergo prius fiet, quam fatigli is. Refpódemusduplicem effepituitam : vnam, qua fit in ventriculo ex cibis, & hac fic 'eodem tempore, quo fit chylus : hacque fimul generatur cum chylo, & d venis meferaicis attrahitur, ut docet Galenus 2.de ratione nidus in ac com. 31. alia eft pituita, qua eft fanguis pituicofus, qui ab hepate cod®m tempore fit cum biIe,&C melancholia. Vod autem de hoc toto res collata eft, qua cfl Doti. bene cotta, dì [anguis, qui tamen quamdiu 4.cap. efl in hepate fubttlwr ex’flic, quam de- i.rex. Jjet ipyopter aquofamfupcrfluitatemi qux propter *' rem,quam diximus,ehnecc([aria: ittndvetò, quod tjl [anguis , cum ab hepate [tparatur ab aquojttate ftipnfi ia ilhco muniatur ,qua ncceflaria non efl, fufipropter cattfam quandata, quxiamfublata ctt • extrahitur : ergo aquofttas à[anguine in vena, qux ad renes dffccndit,&fertfecum [anguinem, qui ad renes nutriendos fua quantitate, &qualitate bonus cxitttt, nutritqiie renes vnftuofttas, & [anguinei-tas bttius aquofitatis: deinde td quod remanet ad veficam tendit,&pofl ad virgam : /anguis autem eflentix borne per venam magnam ad gibbofitatem hepatis afeendentem vadit ,& tendit per venas, qux ab ea, vt rami feparantur : nirfts per canaliculos exiles, deinde per venulas fibrofas,qux capillis a ffmilatnur. Demum ab illarum onfitio re-f'udando labitur in membra pmcepto Dei optimi maximi. T N hoctex. docet,quomodo fanguisfepara-JL tusi bile, & melancholia iterum expurgetur ab aquofitate,& tranfmictaturad membra nutrienda : hancdotìrinamdefumpfitàGaleno 4.de vfii par.5.6. & 7. vbi inquit renes delimatos attrazioni partis aquofx elle itadenfos, vt ex tribus fu bftanrijs, quas attrahunt, duas tran-lire per vrinam, ac vnicam gratia nutricionis renum detineri : fubllantix enim, qujeattrahuntur d renibus,funt bilis, cuius color flauus in vri-naapparet,aquofitas, & fangtiisin feroficate-» difperfus, qui folum renes nutrit : feparatis igitur d (anguineexcrementis, quxfunt bilis,melancholia, & aquoficas : mox fanguis ad exteras corporis partes gratia nuttitionistranfmittitur. Hicelt fenfustex. Notandum,dum dicit quod de toto res colla-ta cft, qux eli bene coda, eft fanguis,velle Aui-cennam per diapidifim, iddi per refudationem è venulis egredi illam materiam ,qux llacim in fanguinem mutatur : qux refudatio in operibus nacurx fgpiflìmè obferuatur; fic fanguis efficiens fpiricum vitalem tranfic d dextro ventriculo cordis ad finiflrum per refudationem ; ficvrinafu-, doris inflare renibus in vreceres percollacur: pa-rirnodo in mamillis tranfcollarur fanguis prola-dis generatione : fimilicer femen è paraftatis veficulis egreditur per diapidifim, ideft perre-fudacionem, & deinde egrefliis d mufculis penis propellitur. prxtcrca notandum, in renibus elle duos ven-triculos:quorum primus fufeipieferum permixtum fanguini, quo renes nutriuntur fecundus ventriculus, qui maior e It .fetum fufeipie magis depuratum . In his ventriculis, fi moretur materia aliqua crafla conucrtittir in arenulas, vel lapillos : in illis folum materia crafla prolabitiir in renes, & in ipfis moratur, in quibus laxg funt emn Igcnres, & ora venarum iecoris d prima generatione laca,& inflo maiora fačta funt. Quod vero emulgentium, & renum laxitas, & latitudo venarum hepatis fiutcaufx lapillorum renu, &non ( vt communiter putant medici ) viólus cralfus, & renum calor, pateeex Galeno 14 methodi 16. vbi habet hxc verba ex vidu cralfo diu exhibito incidunt in calculi generationem, fed non contingit illis, qui habent renes dcnfo$,& ora venarum iecoris angufliiiima : quare decipiuntur,qui in culpam palfionislithiafis trahunt B vidum cralliim, & renum calorem:quia non defilile, quividu crafMimoaluntur,& calore renum confličtantur, qui nunquam in nephritica palfionem incidunt. Similiter non defuntcal-culofi,quiab(tinentd vidu cralfo, & nullo con-fiidanturrenum calore, vtfunt valdefenes frigidi , & calore qualideftituti, qui annuatim fenici ,& bis calculum renalem efficiunt. Quod vero lati meatus fint in canld didx pafiionis,patet quoque exGalcno d.de morb.vulg. 1 .com.5. vbi habet hxc verba, cralfa influere in ren u ventriculus,dum meatus funt lati : fed addimus nos non folum concurrere meatus latos,fed etiam C vreteres nimium oclufos ab ipfis papillis •• qui fi elicne lati,licet omnes meatus hepatis emulgentium, & ventriculorum renum eflent latilfimi, materia crafla, & vifeida non impedita ad vefi-cam defeenderet, & fic nec arenulx, nec lapilli in renibus fierent. Infuper fanguisdeflinatus prxeepto Dei ad nutrienda membra conuerticur in fecundas hu-midicaces, qux funt quaruor. Prima eli fangui-nea, qux eft mofculis capillarium. Secunda eft rorida, qux ad modum roris difperfa eft. Tertia dicitur cambium. Quarta gluten : hgc poftrcnu immediate conuerticur in fubftanriam partis nu triend?. Dicit Auicennas preccpto Dei, quia virtus attrahens fanguinem fua natura grauem ad parte fuperioré excedit omné admirationis captum : quia de ratione grauis eftdefcendcre, &non afeendere : attamen ita promptè nutritur cerebrum, ficati nutriuntur pedes, quod videtur admirabile & diuinum. Poliremo notandum eft, ferum fanguinisnó folumattrahiabipfisrenibus,fed expelli quoq-, ab hepate: hinc fadum cft,quod dumuirtus expultrix hepatis fida eft ita imbecillis, ut in renes nimiam fanguinis aquofitatem non expellat, aquofitas retenta refrigeret ipfumhepar, illudqtie ad cachexiam , & ad hydropem di-fponat. Dubitatio Galenus 5. de ufu par. 1 r. inquit, ucficam longis fuis fibris attrahere, obliquis retinere^ tranfuerfis expellere : ergo per h^c uer-ba urina attrahetur d renibus per tìbras redas ue ficx, quod reludatur Galeno 6. de loc.aff.j. ubi negat, ucficam trahere urinam ab ipfis renibus. Refponderi poteft, renes expellere urinam : vcficatn vcficam verònon i renibus, fed d loco proxi-itio velica» proprietate fubftantia: vrinam attrahere ; quia ipfa maxime obledatur. Q ^inguinis ergo caufa efficiens calor efl tempera-€»p.x- i3 tus. Et caufa materialis efl,quod inter ali-ttx.6. menta efl temperatum, & inter potiones optimum, formalis caufa ipfius efl decottio bona . Finalis vero efl, ut corpus nutriat. Refpondetur,iecur calidum & humidum parum recedens d temperato generare maiorem copiam fanguinis, quam temperatum, fed non perfediorem,& temperatiorem : Auicennas vero hic loquitur de fanguine optimo, & tempc-ratiflìmo, qui nec calidus , ncc humidus dici poteft : quia temperatiflìmum carec nomino s denominationes enim temperamentorum defu. muntur à qualitatibus excedentibus mediocre, feu temperatum. In Primam Fen. A T N Hoc tex. traditquatuor caufas generatio- ........... .............— ....- „ X nis optimi fanguinis. Caufa efficiens eft calor hepatis temperatus. Materialis eli alimen- B Q^_V JE S T. CII. tnm moderatum in chylum optimum conuer- fnm : quia fi chylus non Iit perfedus,ille error, S1S FljlT 1EC0FJS qui fit in prima concodione, in fecunda non cor carne, vel etiam ab ipfts venis. rigitur. Caufa formalis eft bona concodiofeu fanguificatio. Finalis vero eft,vt fanguis nutriat corpus : quia eft vltimum alimentum. Notandum cir e. » : A na:, qua: funt in hepate, vbi fangtiis confequitur fuam formam,funt exigiue, & capillares, tenuit fimg, & rariffimg, itauccaro hepatis per poros, & meatus ipfaruin venarum tangat ipfum chylum id rubri coloris, & quamaximèdifpofitum adfufeipiendam formam fanguinis : difponitur vero in mefcraicis beneficio ab hepatis virtute mutuato: in porta vena multo magis : ficque difpofitus in hepatis capillaribus perfediffima fufcipit formam : quare nulla corporis pars per fe primo fanguinem efficit, nifi iecur : fibra: vero carnea: adha:rentes venis potius praeparationem, quam fanguificationem efficiut : quia hoc B praffiantiffimum munus gignendi fanguinem i natura iecoris carni , feu parenchymati attri-. butum eft. >Ai/ melancholia: naturalis. In hoc tex. Aui-cennas duo facit. Primo proponit quinque cau-fas,obquas valde augetur melancholia. Secundo docet, quomodo fiat melancholia hypocon-driaca. Quo ad quinque caulas,ob quas multa accumulatur melancholia. Prima eft hepatis caliditas: idem docet Galenus libello de atrabile, ob qtiam precipue melancholia adufta multiplicatur: quia vbi eft aliquis caliditatis excef-ftis, refoluiturtentie, & terreum augetur. Hinc dum Hippocrates quarto de morbis, & lib. dc genitura vocat melancholiam aquà, per aquam intelligit melancholiam naturalem, qua: multa ferofitate abundat: omnes enim quatuor humores e>. Galeno 2. in fextum epid.$ 8. habent propriam ferofitatem, fed precipue melancholia naturalis, qire vt ficca attrahit partemaquo-fam, & vt frigida, & aftridotia vi infignita non refoluit ferofitatem, fed ipfam detinet : melancholia vero adufta,licet ferofitatem detineat, tamen vt calida illam refoluit : obferuatur in_. febribus quartanis, in quibus corpora Temper vel funt fudore perfufa, vel percopiofam vrinam qua habent melancholia: ferofitatem cuacuant. Secunda caufa copiofa: melancholia eft fple-nis imbecillitas: inibecillitas vero duplex eft, alia eft atcračtricis fplenis : alia vero expultricis: imbecillitas attraftricis poteft ftare nonfolum in fplene indurato, atque obltrutìo, fed etiam in fplenc aliqua intemperie fine materia correpto: quo cafu fplen intemperatus poteft efl'o mollis: vnde medici parum in praxi verfati,dum tačtu vident fplenem nó effe durum,putant fple-nem non effe vitiatum, quod de imbecillitate-* expultricis dici non poteft : quia imbecillitas expultricis fplenis non poteft ftare fine aliqua duritie, & obftrutìione, qua: impediat, ne humor melancholicus expellatur. Cognofcimus vero duritiem fplenis pédere ab expultricis imbecillitate, fi cibi non morentur in ventriculo, & fi appetitu fiiit deftituti : oftendimus enim fuperius ex Auicenna & Galeno per humorem melancholicum cranfmifiiim ad ventriculum, cibos in ventriculo quantum oportet ftabulari, apperitumque excitari d melancholia naturali ad ipfum ftoipachum tranfmifla. Tertia Tertia caufa melancholia: nonnaturalis eft propter vehementiam frigoris congelantis. Plurimi Expofitores fatentur, fe non intelligere, quomodo vehementia frigoris multiplicet melancholiam . Inde oritur dubitatio contra ipfutn Auicen-nam dicentem vehementiam frigoris congelantis efficere melancholiam: tum quia in corpore viuente non datur frigus cógelans:tum quia Galenus j.defymp.cau iis X.& 2. inquit, inteperiem iufto calidiorem efficere bilem , vel melancholiam : frigidiorem vero efficere pituitam,vel excrementum aquofum ; quare aduerfatur dottrina: Galeni hoc ditìum, quod d frigido congelante fiat melancholia naturalis, vel nonnaturalis. Refpondemus, frigus congelans efficere melancholiam exprimendo fubtile, & tenue: fic hyberno tempore meatus totius corporis interni,& externi adeo cóftringuntur, vt tenue expri-maturiquoexpreffo relinquitur craffius. Secundo frigus cógelans cóuertere folet partes aquo-fas in partes cralfas, ficuti obferuari poteft dum congelatur aqua pura : dum enim liquefcit, iru ipfainuenitur aliqua parscrailior ;vt in deftil-lationibus obferuauimus,& hxc caufa rcuera nò conuenit melancholia nonnaturali, fed folum melancholia:, vtfgx. Tertio hyberno tempore ob intenfum frigus conftringitur alnus : qua ad-ftritìa,melancholia, qii£ copiofiffima e fi in fple-ne, mefenterio & inteflinis, plus iuflo moratur, & detinetur. Demum d frigido vehementi con-centraturcalor,qui exficcat ferofitates naturalis melancholia:,quibusexficcatis melancholia proprio vehiculo carens, diu moratur : per moram incalefcit, & fit nonnaturalis. Quarta caufa melancholia: ex Auicennx textu eft affidila aftritìio, fiue obftrutìio, qua:, impediendo melancholia: naturalis euacuationem, multiplicatur.Hcc obftrudio poteftdfein mefenterio , in oniento, & in ipfo liene, qui ob talem aftritìionem feu obftrutìionem, vel non rapit melancholiam,qu? quotidie fic in hepate,ob quam caufam relinquitur fanguis plurima melancholia coinquinatus , vel attratìam d fple-ne, illam deinde non expellit.Sed notandum, Auicennamin tex. dicere,aftridioncm, & non obftrutìionem, quae aftritìio prxdicatur non folum de obftrudione,fed etiam de comprcffione, de occlufione,de coalefcentia, de compreffione, & de cóftipatione, qua: fic propter aftritìionem meatuum infenfibihum : compreffio vero fit ob tumorem, vel mufculorum vétris, vel peritonei, qui tumor impedit tranfitum melancholix ad inteftina : vel impedit, ne calor exhalet : occlu-fioverò Acquando glandula:durg fiunt in mefenterio , qux occludunt vaforum orificiattalef-que in melancholicorum cadaueribus plurima: jnueniuntur in mefenterio. Quinta caufa melancholi? funt diuturna jgri-tudines, poft quas relinquitur humorum cineres , nempè pars terreftris, poftquam tenues, Sc A fubtiles humores funt refoluti : fic poft tertianas, & quotidianas diuturnas fieri folent quartana: : fed antequam fiant quartana: fiunt febres erratica:, qua: modo feruant periodum tertiana:, modo quartana:, tandemque omnino bile refo-luta, quartana: periodus relinquitur hinc ex Galeno , & ipfa experientia poft erraticas fequun-tur quartana. Cumque melancholia multiplicatur. Hxc eft fecunda pars tex. in qua docet, quando fit melancholia hypocondriaca : dicitque tunc fieri, quando colligitur melancholia inter ftomachu, & hepar, nempè in mefenterio, fiue in venis me-B feraicis, qua: funt medix inter ftomachum, & ie-cur, & medix inter ftomachum,& fplenem : ibi-que melancholia detinetur, qux detenta prohibet,ne hepar efficiat optimum ianguinem: pri-mò,quia hepar illo humore melancholico coinquinatur: fecundò,quia propter obftrutìiones d melàcholia fatìas,incalefcit: tertiò,quia chylus ad hepar libere tranfire non poteft, vel in tranfi-tu inficitur mala qualitate melancholica, qux deinde non corrigitur in fecunda con codione : error enim primx non corrigitur in fecunda. Addic Auiccnnas, minorari generationem-, fanguinis, & bonorum humorum ob venarum C meferaicarum aftritìionem,intelligendo per bonos humores bilem, & pituitam naturalem : fi-quidem bilis ob aftritìiones fiue obftrutìiones fit mordacior, & pituita fua natura infipida_. apta, vt in fanguinem conuertatur fit acerbi, vel acidi faporis, quippe qui impediunt,ne in fanguinem bonum conuertantur. T'V Ehes autem fcire quod generationis humo-Jy rum caufa cahditas, & frigiditas cum alijs cxiHunt caufis; fed caliditas aqualis fanguinem geli nerat , & fuperfl.ua choleram gignit rubram^ : multumque fuperflua melancholiam generat propter fuperflmtatem aduflionis ; frigiditas vero phlegma generat, & multum fuperflua generat melancholiam propter fuperfluitatem congelationis . Debes autem attendere virtutes pajfiuas cum virtutum adiuarum proportione ■ Tacque oportet credere, quod omnis complexio flbi generet ftmi-U, & non fui contrarium per accidens, licet non fit per eflentiam : complexioni enim multoties accidit , vt contrarium generet : frigida namqut-J complexio, & ficca plerumque generat humidita-tem extraneam nonper conuenientiam ,fedpropter E digelUuce debilitatem. /’-'1 Vm fuperius egerit de caufis generatio-V-/ nis humorum, ideft de caufa efficiente, materiali, formali, & finali fanguinis, bilis , pi-tuitx, & melancholix, & demum propofuerit in tex. fuperiori quinque caufas melancholix quantitate peccantis. In hoc textu proponit tria prxeepta pertinentia ad humorum generationem . Bb ^ Diui- 4 *C(tp. 2 tex. II* Diuiditur te*.inrres partes. In prima proponit primum praeceptum ,inquoanimadncr-tit, in humorum generatione duas cire caufas praecipuas , quae funt, caliditas, & frigiditas: quod praeceptum Auicennas llatim applicat quatuor humoribus dicendo,caliditatem aqualem & moderatam generare fanguinem : immoderatam & fu perfluam generare bilem : magis fuperfluam & magis immoderatam atram-bilem feu aduftam melancholiam : deinde lo-quens de frigiditate ait, frigiditatem generare pituitam, & frigiditatem excedentem generare melancholiam. Infecunda parte tradit fecundum prcceptum, dum dicit: debes autem attendere, quod in generatione humorum qualitates adiua: debeant die palfiuis proportionatse. Inique oportet. H.rc eli tertia pars, in qua__. proponit tertium praeceptum , quod eli, quod omnes temperatur^ per fe generent humorem fibi fimilem : per accidens vero contrarium : flenti aqua per fe refrigerat, per accidens vero obltrucndo calefacit. Cseterum circa primam,partem plurima oc-curruntconflderanda. Primum,dum Audor inquit, caliditatem & frigiditatem cum alijs caulis generare humores. Per alias caufas nonnulli interpretantur pafliuas, nempè humiditatem &c flccitatem :quia admae fine palfiuis nihil efficere polfunt. Nonnulli per alias caufas intelligunt materiales, formales, & finales. Nonnulli alij per alias caufas primo intelligunt animam,& facultates principales: deinde chyli difpofitio-nes,& fex res nonnaturales ; ficuti aer,cibus,&c. quia renerà caliditas, & frigiditas funt caufa in-lirumentales, & non principales. Nos vero arbitramur per alias caufas Auiccnnam ampledi omnes propofitas . Dubicatio.inquit Auicennas,quod humorum caufae fint caliditas & frigiditas, quod non videtur dfe verum de frigiditate, quia frigiditas vc frigiditas non ingreditur opus viuentium: in vi-uentibus enim nihil agit, nifi caliditas : frigiditas vero ačtiones definiit. Refpondetur, Auicennam per frigiditatem,, intelligere rem illam caliditatem ; liquide apud medicos caliditas minor, qua fit temperata & moderata vocatur frigiditas. Praeterea refpon-demus,frigiditatem concurrere ad humorum ge nerationemtemperando,& moderando vifce-rum calorem .Tertiorefpondemus frigiditatem quoq; concurrere ad opus naturae per accidens, fiditi Auicennas in hoc tex.animaduertit: fic aqua frigida per accidens nó folti m calefacit, fed obftrucndo fi'orem excitare potell. Demum frigiditas efi qualitas pofitiuaex Arifiotele,Hippocrate,& Galeno, quod non cognouit Thomas de Garbo,& Cardanus, qui putabant frigiditate effe qualitatem priuatiuam,& non pofitiuam,& corpus noftmrn non confiare ex quatuor qualitatibus pofitiuis, fed tantum ex duabus, nempè ex calido & humido : putabant corpus fri- A gidum refrigerare : quia efl priuatuin calore, & corpus ficcumexficcare, quia efi priuatum hu-miditate: fed fuperiusnonfemel hanc opinionem rciecimus. Dubitatio. Auicennas inquit temperaturam squalem generare fanguinem,quod videtur con tra Galenum, qui vult in arte med.cap.de hepate calido & humido, quod fanguinis generatio fit proprietas hepatis calidi & humidiiergo non erit proprietas téperatur? jqualis, & moderatg. Refpondetur,temperaturam calidam & hu-midam generare copiam fanguinis: moderatam vero & squalem generare fanguinem perfedio-B rem : Auicennas vero in hoc tex.per fanguinem intelligitperfediflimum & temperatiflimum . Secunda dubit.dicit Auicennas in tex.quod à maiori frigiditate fiat meldcholia, quam phlegma: oppofitum docet cap.de temperamentis in particulari, vbi inquit frigidius quod tricorpore cH phlegma. Refpondent quidam, phlegma efle frigidius intelligendodefrigiditate pofitiua : melancholiam veròefl'e frigidiorem phlegmate quoad fri giditatem priuatiuam : fic dicut,aquam eflefri-gidiorem.quam terra quo ad frigiditatem pofi-tiuam : terram vero efle frigidiorem, quam fit C aqua,quo ad frigiditatem priuatiuam:quia terra magis efi remota d calore Solis , quam aqua. Refpondemus nos pituitam naturalem efle frigidiorem , quam fit melancholia naturalis : pituitam tamen nonnaturalem nunquam effe frigidiorem melancholia fada nónaturali per congelationem: quoniam dum pituita d frigore con gelatur conuercitur ad naturam terream exprimendo proprium humidum : quare femper melancholia nonnaturalis per congelationem erit frigidior pituita fada per congelationem : ratio efi : quia ex pituita potell fieri melancholia, fed non viceuerfa. D Tertia dubit.extcx. habetur melancholiam generari per excedentem congelationem lattameli in cap.fuperioridixit, melancholiam naturalem fieri perrefidentiam : melancholiam vero nonnaturalem fieri peraduflionem: ergo non per congelationem. Refpondemus ex Auicenna in tex.fuperiori, dari melancholiam nonnaturalem, qus potell fieri d vehementi frigore : quando videlicet pars tenuior fanguinis d vehementi frigore exprimitur: remanetq; pars craflioraliquantulum concreta , & adu frigida : fiditi aliquando obferua-uatur in illis melancholicis, qui du (anguis illis E per venam feda euacuatur,perfentiunc illu adu frigidum. Valeant igitur illi,qui dicut in corpore non poffefuccum melancholicum copia peccare, nifi iecurcalida temperatura laboret : cum cx frigida quoq,Decoris temperatura huiufmo-di melancholia frigida generetur, vt colligitur ex Galeno 4.detuen.fanit.2. Quoad fecudam & tertiam partem tex. Auicennas vult nos monitos, virtutes pafliuas proportione refpondere adiuis: quia non femper valet DcB. 4.c«p. 2.tex. »J- valet h ar c confequentia : temperatura eft frigida & ficca : ergo corpus abundabit melancholia : farpèenim accidit (vt dicit Auicennas in tex.) quod temperatura frigida & ficca per accidens nempe ob debilitatem accumulet pituitam,quse eft frigida & humida, vt in fenibus euenire folet. Idem animaduertit Galenus a.de temp.vltimo. Quando vero virtutes palliti! funt atìiuis pro-portionata: femper valet liare confequentia., : temperatura ficca eft proportionata frigiditati, ergo redundabit melancholia, quar cIt frigida & ficca; in fenibus vero debilibus ficca temperatura efl improportionata frigiditati, atquo ob hanc ametriam maximè diminuitur conco-tìio : vnde pituita, & non melancholia accumulatur . Similiter caliditas aequalis, fi iuntìa eflet cum magna ficcitate.non generaret fanguinem : quia illa magna ficcitaselfet improportionata. Pa-rimodo temperatura frigida & humida improportionata poteft efficere ma rimam ficek atem, quando fcilicet impedit, ne chylus conuertatur in fanguinem, qu i poffit nutrire, vnde fiat tabes ficciffima. Itidem in hydropicis, qui funt frigidi & humidi fanguisconuertiturin ichorem nutritioni ineptum, & inde partes folidae ( licet corpus fit aqua refertum) funt ficciffima:, quod malum fequitur,quia qualitates atìiua: funt improportionata: pailiuis partium folidarum. Infupcr notandum praeceptum Auicennx, quod fcilicet complexiones per accidens generare poffint humorem contrarium,ampliari pof-fe non folum ad frigidas temperaturas,fed etiam ad calidas, fi concotrix ventriculi & iecorisfiat debilis : debilis vero fit, dum ab aliqua ex qua-tuor caufis calor deftruitur, nempe, vel d frigido pofitiuo, vt ab aqua: potu, vel vino niue valde refrigerato. Secundo vel d fuffocatione, de qua caufa Galenus fecundo de facul, nat. mentionem facie, dum inquit ex fuppreffis h?mor-rhoidibus& menfibus calorem aliquando fuf-focari. Tertia caufa eft, dum d nimio calore re-foluitur calor naturalis : vnde Hippocrates fecundo prog. tex. 1 .inquit, à morbo acuto hydrops. Quarta eft, dum polt fluxum diuturnum calor naturalis refoluicur, de qua caufa Galenus ,& Hippocrates quarto in fextum epid. 11. & a. de facul.nat.S.dicunt poft fanguims euacuationcm nimiam , vel poli fluxum diuturnum ita re-folui calorem hepatis, vt inde fuboriatur hydrops . ■r T huiufmodi quidem complexionem habens, r, efl homo macer, cuius iunftura funt Ufe, & efl fine piUts, & efltimorofus, fngidus, taftu lenis, & vente angufltt, & fimilatur buie, quod generat fenium de phlegmate, licet in veritate fenis complexio frigida & Jicca fit, T N tex. fuperiori dixit, temperaturam ali-JL quando per accidens generare contrarium A humorem: ficuti obferuaturin temperatura frigida & ficca , qua: ob defedimi concotìionis generat pituitam ,qu?non eli ficca, fed liumi-da. In hoc tex. vero duo facit. Primo tradit feptem figna hominis melancholici ab ortu natura:, in quo pituita ob concotìionis imbecilli* tatem multiplicatur. Deinde dicit, hominem melancholicum idem efficere , quod efficiunt valde fenes ; qui licet fint lìcci & frigidi, attamen non generant humorem frigidum & fic-cum, nempe melancholicum , fed frigidum Sq humidum, ideft pituitofum. Septem figna melancholici ab ortu natura: B funt ifia. Primum fignum, homo eli macer. Secundum iunčturz lunt laxa:. Tertium eli fine pilis. Quartum eft timidus. Quintum eft atìu frigidus. Sextum tatìui cutis apparet lenis . Septimum ven? funt augnila:. Caufasho-rum lignorum in commentarijs noftris artis me dic.fatis fuperque dedarauimus. Ebcs autem fcire, quod fanguis, & quod cum colabitur, tertiam habet in venis digefiio-nem , & cum per membra diuiditur, vt vnum-quodquefuum recipiat nutrimentum, habet dige-C flionem quartam : juperfluitas igitur digeflionis primi«, quxeflm flomacho per inteflinorum egreditur viam, & fecunda digeflionis , qua fit m hepate fuperfluitas plurimum cum vnna egreditur, quod autem de ea remanet, & ad fplencm , & ad fel tendit. rDuarum vero digefhomtm remanentium fuperfluitates per refolutionem, qute non fentitur, &per fudorem, ežr per fordicem extrin' fecam egrediuntur : cuius pars esi,quod per foramina egreditur fenftbiha: ficut per nans, & tn-flrumentum auditus, aut non fenftbiha, ficut per poros, aut extra naturam : ficuti per apoflema-ta cum aperiuntur, aut quod nafeitur ex additio-D mbus ia corporibus,ficuti pilli, & vngues. Vm fu penus mentionem fecerit de excrevi mentis. In hoc tex. agit de concotìio-nibus, quae fiunt in corpore, & devijs, per quas cotìionum excrementa euacuantur. Senius tex. talis eft : in venis fit tertia conco-fiio; inalijs vero membris quarta : deinde de excrementis quatuor concotìionum inquit., excrementum primi, qua: fit in ventriculo, expurgari per inteftina : excrementum fecunda: co-tìionis, qua: fit in hepate, plurimum excrementorum per vrinam fuppleexpurgari : reliqua veli rò excrementa fecunda: cotìionis ad lienem, St ad veficam felleam tranfmitti. (Collige ex hoc tex. Auicenng vrinam elle excrementum fecunda cotìionis , qu? fit in hepate , quod multi non admittunt : ) excrementa vero tertia: cotìionis,que fit in venis , & excrementa quarti, qu? fit in reliquis corporis partibus,dicit Auicennas, partim per infenfibiles meatus, vt per fudorem,& fordiciem, partim per foramina fenfibilia,vt per nares, & aures;& aliquando per BTj 3 ab- D ocl. 4-cap. i. tex. 14- abfceflìis.qui fiunt in corpore, vel per pilos, & vngues expurgari. Dubitatio. Ha:c dodrina Auicenna: videtur valde diuerfaab illa Galeni, qui 9. de viti par. cap. 1.inter exereméta propria codionum nunquam meminit de his, qua: per apoftemata, feu abfcdfus excernuntur: ergo vel dodrina Aui-cenna,vel Galeni eft reprehendenda. Rcfpondetur, Galenum loco citato egide de excremetiscodionum fanorum hominum:Auicenna vero in hoc tex.de excrementis codionum fanorum,& a?grorum. Sed quot fint codiones, & cuius codionis excrementum fit vrina in qua;ft. fequenti deda-sabimus. Q_V /EST. CUI. £ M E\0 COCTIOT^VM, & cuius cofttonis excrementum fit vrina. Vuicennas in textu fuperiori vult, in corpore viuente fieri quatuor codiones : primam fcilicet in ventriculo .* fecundam in hepate : tertiam in venis , & quartam in omnibus membris. Aduarins lib 1. de differenti js vrinarumcap. 5. fimiliter proponit quatuor concoctiones : fed mododiuerfo. Primam dicit,fieri in ventriculo# eiufquecraflum excrementumefle ffces,tenue vero pituitam aquofam. Secundam fienili venis meferei, & inconcaua iecons parte,cuius craflum excrementum fit melancholia naturalis, qunttranfmittitur ad lienem : tenue vero effe bilem, qua: tranlmittitur ad veficam felleam. Tertiam veròcodionem dicebat fieri in gibba jecoris,& in vena cana,cuius craflum excrementum putabacelfe vrina: fedimentum, tenue vero jpfamvrinam. Quartam vero fieri in reliquis corporis partibus , cuius craflum excrementum fint .fotdes : tenue vero halitus infenfi-■biles. Galeni vera opinio proponitur r. de tuen. fa-nit cap. 1 lib.de cibis boni & mali fucci cap. 5. & alibi, vbi vult, tres effe codiones : primam fieri in ventriculo: fecundam in hepate : terriam veròinomnibusalijsmembris. Fundamentum pro confirmanda Galeni opinione, & proreij-cienda Auicenna:, & Aduarij fententia hoc cft : tot debent effe codiones, quoc funt naturae di-uerfe fpecie differentes fadf per ipfas codiones: fed fice/1,quod naturae diuerfa: inter fe fpccio differentes, quaerefuItant ex ipflscodionibus, funt tres : ergo codiones quoque erunt tres: tres natura: fpecie diuerfa- funt,chylus, qui fit in ventriculo : (ànguis, qui fit in hepate, & partes (olida, qua refu Icant poft tertiam codioncm : ergo folum tres funt coctiones, & non plures . A Praterea, fi vnica codio eft, qua in ventricu- lo,& inteflinisfit, vna quoque cft qua in iecore, & venis abfoluitur: quia fiditi inceltma fulci-piunt vim chylifìcandià ventriculo: (ic vena-» porta,& vena caua fufeipiunt facultatem fan-guificandi ab ipfo hepate. Quoad excrementa: conueniunt Audorts in qualibet codione duo efle excrementa, alterum craflum ,& alterum tenue. Nos arbitramur, crafliim excrementum prima codionis effe faces, ( vt omnes dicunt) tenue vero efle pituitam tenuem , vt dicebat quoque Aduarius: excrementum vero craflum fecund? codionis effe hu-B morem melancholicum , qui tranfmittitur ad lienem : tenue vero efle bilem, & vrinam, vt tenet quoq; Auicennas. Excrementum vero craf-fum cercia codionis effe fordes, & in capite capillos & aurium cxcremenra:tenue vero effe halitus infenfibiles. Neque putamus cum Auicenna in cex.catarrhum, qui excernitur per nares,effe proprium excremécum tertigcodionis,qua fit in cerebro : quia non femperfic : qua enim funt propria funt per fe, & qu£ funt per fe funt de om ■ ni, & que funt de omni funt femper. Quo ad vrinam, non conueniunt Audorcscu ius codionis fit excrementum, Saluus Sclanus C vult,vrinam elfe excrementum tenue prima codionis,qua fit in ventriculo : fed facilèrcijcitur: quia Galenus i.detuend. fanit.cap.i 1. & j.dc fymp. caufis 2. aflerit,excrementum ferofum ef-le excreiTienni codionis venaru. Deinde Sclanus cóuincicur hoc dilematc: vel ferofitasipfius chyli ad hepar tràfmiifa elt alterabili, vqI in alterabi-lis.'fi alterabilis: ergo alterabitur in hepate,quod efi efficiens potentius, qua ventriculus,3c ex hac alteracione ex necelficate refultabit excrementum ,quod pertinebit ad excrementum tenue fecundg codionis : fi inalterabilis, neque erit excrementum prima, neque fecundg codionis. Paternus putat, vrinam nó efle excrementum alicuius codionis : quia Galenus i.de facul.nat. aflerit,potulentum alimenti effe vehiculum.., quod in nulla fit codione : hocquc potulentum elle id, quod bibimus. Non accipitur h?c Paterni opinio : quia Galenus non dixit, quod potulentum, ex quo fit vrina, fit inalterabile : quare,cum fit reuera alterabile,refultabit folum poft coctionem in hepate factam : meritò igitur ab Auicennacollocatur inter excrementa fecund? coctionis,quod deinde ab ipfis renibus attrahit gratia expurgationis mafl$ fanguinee. Similiter %:es craflj,in quibus continentur plurima_* excrementa, que parum,vel nihil funralteratio-mbiis obnoxia, vocantur tamen primg coctionis excrementa, fiditi funt cortices pa Aularum, nuclei ceraforum, & quamplurima fgcibus craf-fiscommtXta,qu£ peraluum expurgantur: quare fi hfc inter excrementa collocantur, quanto magis ipfa ferofitas , que alterationi magis cft obnoxia enumerari poterit inter excrementa ? 1 .. Debes IA Ebes autetn fcire,quod qui tenues humores ob Doti U tinct,debilitatur,ex eorum euacuatione : U-*-caP diturque eius tns,& robur ex meatuum exilium di-1'tex latatione^fi latif tmmt, tum ob imbecillitatem in-15' pquentem diffolutionem ipf im: tum etiam:quia bu ' mores prxtenucs, faciles , ac prompti funt euacua~ tioni, & diffolutioni : id autem quod facilè euacna-tur, & di flo tui tur facilè afioctan potefl fpiritui fua dì follinone ,&tunc etiam dijiolmtur. TN tex.fuperiori locuttis eft de excrementis, X qui per varias vias euacuantur. In hoc te*, vero admonet, quod humores fubtiles facile euacuentur : ita vtilli medici,qui humores fub • tiles , & biliofos euacuant medicinis efficacibus . valde corpora debilitent.1 quia plus niftoeua-cuàt,& in nimia euacuatione fpiritus refoluunt. Circa hunc tex. notandum eft, quod vbi humores funt tenues,fpiritus funt copiofi, & facile refoluuntur : vbi vero funt eradi,non fiunt multi fpiritus, ac illi qui fiunt, non ita facilè refoluuntur . Pnterea,qui habent humores tenues,habet quoque meatus maximè apertos : ideo copiofa euacuatio non conuenit, ne in fyncopem labantur. Iofuper,qui habent luimores tenues,& po-ros apertos,non folum per medicinam, fed etia perieiuniumrefoluuntur: hic eftcaufacurpi-crocholi ne refoluantur, & in hetiicam labantur in ipfis febrium paroxifmis debent nutriri,ficuti admonet Galenus io, methodi. Sed quot mala in biliofis fequantur propter ieiuniu, alibi often-dimusrtotu oppofitum dicimus de ijs qui abundant humoribus craffis: ifti enim facile & ieiunium & purgationes efficaces luftinere poffunt. Prgterea notandum, Auicennam damnare po rorum amplitudinem, cum vero Ariftoteles 3 7. feti.probi.3.& Galenus a.dcfani.tuen.d. magis laudet corpora rara, & euentabilia, quam den-fa, intelligunt de moderata raritate, & non de ampla, & immoderata, qui oriri folct d laxitate, & virium imbecillitate. Infuper notandum, humores fubtiles effe bonos, & malos : bonos in bona temperatura : malos in caclieua,qui fatii funt d frigida temperatura. Sic dantur humores acidi in frudibus immaturis,qui nobis non funt falubresidàtur quoque frutius acidi fadi per concodionem, cuiufi-tnodi eft citri,aranciorum, vel malorum medicorum additas : hic additas eft naturalis, & perfeda (eu per concodionem fada, hsecque eft ialubris: pari modo in temperatura humanis humores tenues prodeuntes d temperatura naturali faluberrimi funtialij omnes infalubres. T} T debes fcire,quodficuti humores ifli ut fuisge-Dotl. JJj neratiombus caufas habent : fic,&in fuis mo-tibus habent caufas, motus namque res calida \'gX' fangui nem mouent,& choleram rubram, &fortaf-fe monebunt mclancb liamt& fortem facient eam: quicsveròmwet phlegma : illud que fortificat, & aliquas melane bàlia fpteies : uno, & ipfa imagina- A tioncs,&cura, humores tnouent, vt fi quis res ru-bicundas mfpe xerit, fanguis illi commonebitur, ob idqucqui fanguinis nanum fluxu patitur pnectpt-tur,nefpcftct quod rubeum)pleniorem, & radium bubet:&hac quidem dicimus de bumoribus,& eo-rumgeneratiombus-.rationes vero eorum,qui de effe eorum difeeptant ad pbilofopbos non ad me- dicos attinent. A Vdor fuperius dixit, quod ficuti humores JljL habent diucrfas caufas fua: generationis, ita habent diuerfas caufas,qui mouent ipfos lui mores motu locali,vel motu alterationisimotus B localis corporis mouet fanguinem, bilem , 8c melancholiam aduftam : quies vero mouet pituitam & fgeem melancholicam, qui frigidi funtiquia quiefcendo& pituita,& melancholia fgcalis, qui fua natura frigidi funt, augentur. Dat exemplum in tex.de imaginatione,& vilume, ficuti quando imaginamur, & intuemur res rubras, fanguis per nares mouetur, quia fertur ad exteriora : ficiderici,dum infpiciuntres flauas, bilis mouetur ad entim rideo medici in variolis vt fanguis ad cutim moueatur, & interni partesà variolis priferuentur,iubcnt vt pannorubro tegantur.-pari modoiubent, vtiderici C infpiciant res flauas, vt tota bilis ad externas par tes inclinet, vt pricipit Auicennas 15. tertij, Sicmuheres pueros variolis correptos obuoluuc panno rubro, atque eligunt fupelledilia rubra : reddunt hanecaufam : quia internus fpiritus eft lucidus, & vttalis virente imaginationis fimiliu colorum maximè moueturad exteriora fimilia, qui lucida funtrdicimus fimiliar quia lux panni rubri promptius ob fimilitudinem attrahet rubrum lucidum,quod eft in fanguine,quam pannus albus.licct fif lucidior : fimileenim magis d limili, quam a difiimili mouetur. Demum Auicennas in fine tex. colligit, fe D egide de humoribus , fubdit fe multa priter-mififle de humoribus , qui non pertinent ad medicos, fed ad philofophos: ficuti id quod notat Galenus 2. de naturalibus facul, de nonnullis medicis qui putabant, humores de nouo non generari, fed delitefcere in ipfis cibis, nem-pèin pane atiu elle bilem, pituitam, melancholiam , & fanguinem : hosque humores iru ventriculo, & in hepate naturam feparare, &C. non de nouo generare. Contra iftos Auicennas noti difputat : quia ait, hoc negotium pertinere ad philo-fophiam, ideft ad libros E de generatione, &C. non ad medicum .Sed in_. cap. de fubietiis medicini fuse pro-pofuit Auicennas, qui fint illi quiftiones.qui ad philofophos, & qui ad medicos pertinent. 'QVAL- Q__V JE S T. C I V. IMAGI T^A T10 TiPH SOLVM in proprio corpore, fed etiam extra aliquid efficere valeat. A eft : inquitque pupillas maleficg mulieristranf-mittere polle in pueros radios exitiales , qui & alterent, & aliquando interimant. Similiter Albertus Magnus q.metaphyf.tradi;. 3 .cap. i .dicit,fafeinationem elle quando per villini , vel aliam appropinquationem imaginationis impeditur operatio in alieno corpore. Ex his multi colligunt, imaginationem non folum in proprio corpore, fed etiam in alieno aliquid producere polle. Cgterum vaniflima funt iflorum fundamenta^ precipue illud Auicenng citatum de imperio potenti? fuperioris fupra inferiores,quia non Vicennas in tcx.dicit, Cui è naribus fanguis profluit inhibemus infpicere pannos rubros : quia^» imaginationes agerent haemorrhagiam excitando fluxum fan-guinis ad narium venas. Addit g facit ad rem noltram: nos enim admittimus potentias fuperiores imperare inferioribus intelii- alibi Auicennas: Illos vero qui correpti funt va-riolis panno rubro elle inuoluendos, hoc fine,vt imaginatio rnoueat fanguinem efficientem va-riolas ad exteriora, & non ad vifcera. • Imo Au&or nofter fecunda primi dod.2.cap. 14.inclinat in hanc opinionem, quod imaginatio non folum in proprio corpore, fed etiam in alieno polfit humores alterare, & commouere : idque probat ratione ,&experientia : ratione, quia potentia fu perior ex ordine vniuerfi poten tijs inferioribus imperare debet, fiditi enim Cg-li fuperiores imperant inferioribus, & corporibus mixtis ex quatuor elementis: fic imaginatio, qux eft potentia fuperior, quam fint humores,& res naturales, debet imperare humoribus, & omnibus alijs rebus inferioribus : quare imaginatio commouere poterit non folum in proprio , fed etiam in alieno corpore res inferiores, poteritque & p!uuias,& grandines,& fimilesef-fedus producere . Experientia quoque ex Aui-cenna confirmatur, veduti dum mulier, & vir in hora coitus aliquid vehementer imaginatur extra fe,in conceptu producunt nlasimprclfiones, qug erant in propria imaginatione:ergo erit verum, quod imaginatio vehemens producere-» gendode illis, qug inter fe habent coordinationem , & non de inferioribus qu? neque coordinationem cum fuperiori, neque ab illis indie, vel conferuari dependent ; fic anima in fuo corpore, corpnfqueab illa conferuarur,& per imaginationem in proprio corpore humores,& fpi-ritus alterantur: fed in alieno corpore, vbi nec aliqua eft coordinatio, nec continuatio, nec aliqua eft dependentia,nulluaffe obuolutos. Hunc impollutam ggro & toti fu-- milicc milif oftcndi, quod cum monachus inteJIigerct A ftatim effugit, & giudice illis impofturis dcfti-nato vocatus non comparuit: vnde ob huius fcc-Ieris pgnam, in perpetuum exilium eft delegatus.4 quare, quod malefici infpectione,verbis,& figuris cereis aculeis trasfixis- fub limine domus pofitis, vel alijs figmentis maleficia inferant,eft d ratione, & experientia ab illis obferuata , qui nolunt decipi,omnino alienum:quare inter anilia figmenta hsc omnia reponenda. Valeant igitur illi, qui in anulos alicui planet« dicatos fub certis zodiaci fignis imprimunt figuras , quoniam hsc funt merè figmenta vana, & ridicula. Admittendi tamen funt P effedus prodeuntes d caufa timorem, vel aliam animi paflionem excitate : ficuti quod infpedio malefies vetuls, qus ftrabos, & toruos oculos habet,incutere poffit in infantes aliqué magnu timorem, ob quem in comitialem tnorbu incidere poffint. Eadem ratione ex felium oculis lucentibus credimus,infantes perterefieri,&fafci-nari, Scinde prj nimio timore alios affedus ita fuccrefcere,vt tandem fequi pofiit interitus: cre-dimusq.ex felis refpiratione fuper os infantis , infantes fgpe interire pofle : tria enim venena in fele obferuatur, nimirum pili, cerebrum, & aer felis expiratus: hinc orta eft fabula, quod lamis C in feles conuertantur. Similiter admittimus maleficam vetulam morbofam incidendo infantes, illosq; ofculado per halitus exitiales tenera corpora inficere,& fascinare pofle, qus oia redu cuntur ad caufas reales, & nò ad imaginatione. Reprehendimus illos, qui in culpam morborum pernicioforum trahunt illa, qus inue-niunturin ledis, qus varia funt, partim, quiad venditori! plumari! in ledos immittutur,vt pon dus augeatur.-partim quia fudoribus,& pueroru midu plurima conglobantur , & inde accipiunt varias figuras, qus nihil mali efficere poflunt. Quo ad audoritatem Ariftotelis de ferra,dum exacuitur, vel de pumice, vel de imaginatione pulchrs puelis, qus commoueat genitalia : dfi. cimus hgc fieri ab imagiriatione in proprio ,8c non in alieno corpore. Dum vero Alexander Aphro.Sc Albertus Magnus tenet, maleficas mulieres imaginatione efficaci infpicientescorpora puerorum permutare filoni temperameta.Refpondemus, imaginationes filari! eatenus tenera corpora permutare pof fe, quatenus filari! halitus aliqua mala qualitate infedi alterant corpora mutationi propenfa. Demum, fi imaginatio poffet aliena corpora fine contadu corporeo alterare, in infiniti! agere poffcctquia quando fine corpore fit alterano, in quauis diftantia fiet. Prfterea.fi imaginatio haberet vim permuta-di alioru corpora,viri Capientes effent & ipfi hac virtute infigniti : fed nemo fapientu fatetur aliquid fieri polle in alienis corporibus per imagi-nationemrquare irridendi funt,qui prsdicta admittunt. Accedit,quod hanc virtutem alterandi corpora aliena per imaginationem attribuunt infamibus, & ignaris mulieribus, ftolidifq; hominibus , in quibus nulla imaginatio vehemens cfse poteft. Abeant igitur, qui tuentur has fuper-ftitiones, qus ab omnibus Capientibus falfitatis crimine damnantur: hi enim qui defendunt has nugas,vel funt imperiti,vel impoftores. Audor in tex.fuperiori admonet in nariii hf-morrhagia nó effe infpicié-da ru bra, ne maior excitet saguineus fluxus. Nos huc fluxum vfu huius fiftulf fic cohibemusrfiftulaadnedi-tur folli, quo inflatur pilla pugilatoria : follisque per fiftuls foraminula repletur aqua , qus deinde cum impetu exprimitur in patientis nares, quo perado ftatim ceffat hemorrhagia: tum quia aqus frigiditas fanguinem fluentem longè repellit: tum quia ex vehementi aqus impulfione-» patiétes adeo inhorrefeut, vt fanguis ad imas partes derepente retrahatur. Similiter Audor lib.J.fen I5.trad. i.c 6. ait in idericis infpiciétibu , citrina totam bilem ad cute expelli, quod eft quidem d ratione a lieni! ì quia ideritia fit,dum bilis deftinataad inteftina gratiadeijciendiffces mittitur ad cutem, & ad vafa vrins : Nos vero non ad cutem,fed ad aluu trahenda effe bilem putamus, quod facimus in-ftrumento B paratu facili quidem, nempè ex velica bouina clyftcris in modi!. Vfus eft, quod fiftula F in anum immittatur,& lotium propriii in veficam midum ftatim ad redi! inteftinu exprimatur, detineaturque,donec ab ipfo irritetur expultrix ad expellendas fgees- Quod quatu iu-uet in qualibet alui conftipatione vfus oftende t. T)oil. ì.cap. l.tex. 1. 597 5P& doctrina qvinta C A P V T PRIMVM. De membris. Vicennas tradens medicinam ordine rcfoluti-uo exorditur d notione finis , qui continetur in definitione medicin», qui eft, vt habita fani-tas conferuetur,& amif-fa recuperetur : fed quia rcrncdia conferuantia, & introducentiafanitatem nópofl'untinuenirl, nifi inueniantur bon», vel mateconftitutiones, ex quibus agendorum feopi hauriunturiconftitu tionefq;non inueniantur, nifi perfua principia, qua: funt dementa,temperamenta,humores, membra, facultates , fpiritus, & operationes : ideo in hac prima fen prius egit de dementis, vtinuenirctqua:,& quotfìnt,& quomodo liant temperamenta : mox de humoribus,qui d temperamentis fiunt,& modo de membris,quorum conftitutiones vel funt fìtnilarcs, vel diffimila-res: quib.prccognitisjffatimelucefcere incipiut quxiint illa qua: indicane remedia. Hic ordo debet dici refolutiuus, quia incipit d fine mentali propofito in medicina: definitione, qui eft vt habita fanitas conferuetur, & amifla recupe-rctur.Neq; vllo modo dici poteft cópofitiuus vt Montanus,Oddus, & multialij putarunt. Nec valet dum dicunt, Auiccnnam exordiri abde-mentis qmefunt principia, ergo ordo eft com-pofitimis , quia elementa flint principia quidem in phiJofophia, fed non in medicina-,, vt probauimus in tra<$atu de dementis. Ac-cedir.quod ipfe Ariflotelcs 7.metaphyf.tex.2j. vult, omnes artes docentes tradendas effe ordine refolutiuo exemplo artis Edificatori» docentis,qua: nifi exordiretur d notione finis méta-Jis, ideft ab idea domus, & inde progrederetur ad confequendum finem realem , qui eft forma realisipfius domus,quique eft primus in intentione ,& vltimiisin executione, ačtum eflet da arte edificatoria. Tt jT Embra fitnt corpora, qua ex prima bumo-J.VX rum generantur commixtione, quemadmodum humores funt corpora , qua ex prima ciborum generantur commixtione : jient tabi funtexprima commixtione generati elementorum. Membrorum autem alia funt fimplicta^alia funt compoftta. 'T' Radatnrus Auicennam de feptem rebus X naturalibus,qu9 funt cleméta,téperamenta humores, membra, facultates, fpiritus, & operationes, incepit m hac prima fen ab vniuerfa-lioribus, nem pe ab elementis, que funt caufe materiales vniuerfalilftme, & remotiflime fa-nitatis, & egritudinis : deinde egitdetempe-ramentis,qu£ immediate refultantexquatuor elementorum qualitatibus. Polì tramatimi dc temperamentis egit in cap. fuperiori de humoribus: quia humores immediate fiunt d vifce-rum temperamentis. In hoc cap. vero agit de membris , quia membra immediatè generantur ex humoribus, funtque caufe materiales fanitatis, & fgritudinis proximiores, quam fine ipfi humores. Diuiditurhoc caput in fex partes, in prima declarat quomodo generentur membra, eaque diuidic in membra fimilaria,& diffimilaria_.. In fecunda agit de vfu membrorum fimilarium, nempe de olle, cartilagine, ligamentis, tendine, neruis, membranis, arterijs, & venis. In tertia proponit pulcherrimam membrorum-, diuifionem in quatuor differentias, videlicet in membrum fufcipiens & tribuens : hxcque eft prima differentia. Secunda in fufcipiens &Q non tribuens. Tertia in tribuens & non fufei-piens. Quarta in membrum nec tribuens nec fufcipiens. In quarta parte facit aliam membrorum di-uifionem, videlicet in membra habentia atiio-nem tantum, & non vfum: &in membra habentia adionem , & vfum : & in habentia vfum tantum. In quinta parte agit de membris generationi inferuientibus. In poftremade motu voluntario, & denaturali , qui per fibras percipitur. Diuiditur textus propofitus in duas particulas . In prima proponit definitionem membrorum , illamque declarat per definitionem humorum , & ciborum. In fecunda diuidic membra in fiirjplicia,& compofita,nempe in fimila-ria & diflimilaria. Circa hunc tex. notandum cft, Auicennam per membra intelligerc illa, qug funt caufg materiales proxime fanitatis, & egritudini : prius enim egit de dementis, qugfuntcauff materiales remotiffimj fanitatis : deinde de humoribus qui funt caufe materiales remor^ : reliquum igitur eft, vtagatde caufismaterialibus proximis fanitatis, & egritudinis, qug caufe funt membra fimilaria, ik diflimilaria. Prg- Priterea cauli materiales prosimi fa nitatis, & igritudinis debent effe viuentes, quod patet ex Arift.lib.de fenfu,& fenf cap. i.vbihabethac fententiam: nccfanitatS,nec infirmitatem poffibile fieri vita carentibus: ergo per membra Auicen-nasintelligit viuentia, & meritò,quia fola vi-uentia fune capacia fanicatis , & igritudinis. Hincè membrorum cenfu excludi debent vn-^gues,pili, humor aqueus, & vitreus oculorum, fecundet humiditates,fperma, & alia fi qui fint, qui vira carent. Quod vero illa qux vita carent non fint capacia fanitatis & ggntudinis pater, quia qux carét vita in corpore non habent atìionem.ledfolum vfuirwdifferétiaeft inter ačlioncm & vfum, quia ačtio confiftit in mébri operatione, vfus vero in membri otio.Prxterea de ratione morbi e fi ma-la conflitutio lxdens primo ačlionem, de ratione fanitatis eft bona conflitutio edens bonas ačtiones:ergo membra,qux non habent aétioné non erunt capacia fanitatis,& ggritudinis>& per confequens non erunt viuentia : ergo per membra Auiccnnas intelliget folum viuentia. Infuper cum multa proponantur dubia in_. hoc tex. notandum eft, quod omnia duabus re-, fponfionibus tolli poflìnt.Primaquod h§c meni brorum definitio non fit vera definitio, fed folu deferiptio Secunda refponfioeft.quoddum Aui eennas a (ferit,membra fieri ex prima humorum commixtione, humores ex prima ciborii commi *tione,& cibos ex prima elementorum com. mixtione, per primam intelligat procedentem, ideftex precedente commixtione , qux poteft etiam effe caufa mediata : his diftinftionibus omnia euadunt clara. Prima dubitatio circa hanc primam partem hxc eft : dicit in tex. membra ex prima hu morii generantur commixtione, contra hunc tex. fic multi arguunt,qux tranfmutantur inaliam fub-llantiam non fiunt per commixtionem : fed humores tranfmutantur, dum ex illis fiunt membra , in aliam fubflantiam : ergo membra non_. fient cx commixtione. Refpon fio eft, quod mixtioduplex fit, alia, perfetta,cui adiungitur tranfmutatio : fiditi dii fpermafanguini menftruo permifcetur,antequa in vtero fiat conceptus : alia imperfetta : pofita diftin&ione,dicimus Auicennam inteliigerede perfečla mixtione. Vel refpondetur, quod mi-fdbilia in mixto fint in potentia,& npn in adu: quia fupponimus in vera mixtione mifdbilia corrupi,vt diftinguatur vera mixtio diuxtapofi-tione,in qua mifeibilia conferuantur. Velrefpó-demus.hanc membrorum definitionem non effe completam ; quxrefponfio eft fatis communis. Vel demum refpondemus,dubium non effe contra tex. Auicennx,quia dicit, membra generari ex prima humorum commixtione, & poli commixtionem fieri generationem: quia nulla fitge nerado, & tranfmutatio mixti, nifi ex prima_,, nempè ex prxcedenti mixtione. Secunda dubitatio, non videtur, quod dida A definitioconueniat membris.* quia etiam humi-ditates fecundx,vt ros.cambium, & glutem fiuc ex humorum commixtione: ergo hic membrorum definitio neque eft bona definitio, neque bona deferiptio. Refpondet Dynus, fecundas humiditates c5-tineri fub membroru generatione ; fed fallitur ; quia fecunda: humiditates non viuunt. Nos refpondemus humiditates fecundas non fieri ex humorum commixtione: quia formaliter non differunt ab ipfo fanguine: Secunda enim humir ditas nil aliud eft,quam fanguis benèdifpofitus, & bene priparatus ad nutritionem. Hinc fecun-B dg humiditates,qua: rcuera, neque inter fe, neq; ab ipfo fanguine fpecie differunt ( vt probaiu-musfuperius^dumcxficcantur faciunt tres febrium hedicarum differentias ; qui non fpccie, fed folum gradu inter fe differunt. Tertia dubitatio: membra organica non ger neranturex prima humorum commixtione, fed ex partibus limitaribus, feu ex limitarium commixtione: ergo. Refpondemus, organica membra effentiali-ter& formaliter nil aliud effe, quam firnilarium vnionennquare fi inembra fimilaria fientex humoribus: ergo& organica. Deinde dicimus or-C ganica non fieri ex mixtione limitarium, fed ex iuxtapofitione. Demum tolli poteft dubitatio interpretando per illam didionem ex prima-., ideftex praecedenti: quarefponfione,quamplu-rimafoluuntur dubia. Quartadubit.non videtur, quod membra_. fiant ex commixtione humorum : quia fi fierent ex humorum commixtione in humores refol-uerentur.quod non eft dicendum: quia non amplius humiditates folidarum partium remeant in venas, vbi poffent in humores refolui :*erga membra non generantur ex humorum commi, ftione. D Refpondetur, obferuari d diligenti chymico, membrafadaeXquatuor humoribus relòlui in humores refpondentcs bili, pituiti, melancholia:,& fanguini:fedobferuatio non eftitacon-fpicua. Praeterea efto, quod humiditates folidaruni_. partium non polfint remeare in venas,adhuc dicimus, membra folida refolui poffe in quatuor humores : fed refolutionem effe nobis incognir tam:neque eft quod miremur : quia fi theriaca, quae eft com pofita ex tot fimplicibus periuxta-politionem, & non per veram millionem, dum corrumpitur& refoluirur,fimpliciain refolntio-£ ne aciem oculorum effugiunt : tanto magis illa, qua: verè mixta funt ex quatuor humoribus iru eorum refolutione humores non cognofcentur. Hic declarantur exemplo pulueris pynj, qui componiturex nitro,fulphurc, & carbone : Hic dum accenditur,refoluitur in fua principia,tamé in refolutione folus ignis manifeftatur : in nitro funt quatuor elementa : eft aqua,quia in aquam refoluitur: eft terra quia eft falfum, falfum enim terreum elffeft aer,quia efficit crepitu: eft ignis, qui qui folus in refolutione, & nihil aliud apparet , tpiarc, lì in hoc mixto fohis ignis obreruatur>nò eftmirum, dum folidce partes rcfoluunturin_. quatuor humores, (i in refolutione quatuor humores oculorum obtutum effugiant. Qffintadubit.membra fpermatica non generantur ex prima humorum commixtione,fedex femine. Rcfpondetur, per primam commixtionem intelligerc prcecedentemftic femen genera-turex fanguine,in quo continentur quatuor humores . , 5iexradubit.fi membra fierent ex humorum commixtione, in humoribus clfetattio, & paf-fio.fed humores,qui funt in venis, non agunt,& patiuntur.i membris : ergo ex humorum commixtione non fient membra. Refpondetur,dum humores funt in venis , non fieri membra : fed membra in vtcro fieri ab humoribus atrrattis ab ipfo conceptu: dum vero funt attratti agunt & patiuntur. Septima dubit.inquit Auicennas, humores generari ex prima ciborum commixtione,quod non videtur : quia humores generantur ex chy- lo,& non ex prima ciborum commixtione. Praeterea hepar eli humorum officina, & non ventriculus. Refpondetur.per primam ciborum mixtione intelligerc prgcedencein .• fic humores, qui fiunt in hepate, falcem mediate fient ex primacibo-rum commixtione. Ottaua dubit. non folum generantur ex prima ciborum commixtione,fc tionc. Refpondetur : omnes ifios humores mediate ficriex procedente ciborum commixtione : Vel dicimus, Auicennamintelligerc de humoribus nacuralibus,& filubribus : Sic ex pituita fit fan-guiSjtanquam ex cibo: bilis vero qua» fitexfan-guine, & atrabilis quse ricex bile funt toto genere prgter naturam, de qinbu, humoribus noii_. intdligic. Nona dubit. dicit cibos generari cx primis, elementorum mixtione,quod non vidctur.-quia caro e fi cibus : tamen caro generatur ex prima_, humorum commixtione, tic non cx prima elementorum commixtione. Rcfpondetur,carnem generari ex prima idefi ex praecedenti elementorum commixtione,nem pe mediate, & non immediate. ® Membrorum. Hxc efi fecunda pars, in qua diffidit membrani fimplicu,& compofita,nempe in fimilaria,& difiimilaria. Notandum eft,fi-milaria membra edere fuas attiones ratione tc-perature propng, qug temperatura eli forma fi-milarium partium. Dilfinulariaveròfiucorga-nica membra edere fuas operationes radono compofirionis fattgex fimilaribus.’ oculus enim compofitusex cryfta]lino,ncruo optico , & tunicis , & alijs partibus vifionem parit : idem dicendum tfi de ahjs partibus organicis. A jPrgtcrea notandum efi, membra dici fimpli-cia fecundum fenfum,nòquod reueta talia fint : quiaquodlibet membrum fimpliciffimum có-pofitum efi ex quatuor elementis : quatuor vero elementa non à medico, fed d phyfico per fo confiderantur. . Infuper notandum,parces fimilares feti membra firn plicia effe nacurg inftrumenta: membra vero organica feti difiimilaria effe animg inftrumenta ,vt docet Auicennas, qui hb. 12. de animalibus cap. 1 .alferit,virtutes naturales effe collocatas in membris fimplicibus: virtutes vero animales in organicis. B Dubitatio. Non videtur.quod virtutes naturales fine collocatg in membris fimplicibusiquia ftomachus, & iecurfunt partes organic?:infer-uiunt tamen naturalibus virtutibus: quia chyli-ficatio, qugeonuenit ventriculo, & fanguifica-tio,queconuenit hepati fune virtutes collocatg in organis,feu difiimilanbus partibus.-quia ventriculus, & hepar funt partes diffimilarcs feu organica quod idem efi. Refpondemus, chylificationem, & fanguifi* cationcm non fien i ventriculo,& hepate ratione organiffed ratione pardum fimilarium : quia chylus fit d parte membranofaipfius ventriculi, C & fanguis ab hepatis parenchymate, qug partes vt cales funt fimilares,& non diffimilares:S'enfus vero,licet fit in parte carnofa, membranofa, 8c fibrofa,qug funt partes fimilares, non propterea efi in fimilari perfe, red ratione organi, hocque organum cft neruus,qui confiat ex parte medullari,ex pia,& dura matre, vt meritò Galenus I0quensdeneru07.deplac.j.& 8.devfu par.0^-& definitione erit toti communicans, ftcuticaro in Juispartibus ,&neruus tn fuis partibus, & bisft- t nulla: ideoque fimilium vocantur partium. Compofita vero funt ea, quorum quamcumque acceperis partem in nomine, & definitione toti communicans non erit,ftcut manus, & facies, pars enim faciei non efi facies, neque pars manus efi manus, & vocantur membra inftrumcntaha , eo quod Junt animet inftrumenta ad complendum motus, &ope-E rationes. T N hoc tex. declarat, quid fit pars fimilaris, JL & quid fit pars organica , feu diffimilaris : conuenitque Auicennas cum Aditotele, & Galeno in definitione partium fimilarium : Ariflo-telesenim prirnode hiftoria animalium,& 2. eiufdem cap.2. fic definit partem fimilaré : pars fimilariseli cuius particulg habent idem nomen cum toto. Similiter Galenus 1. de elementis cap. o cap. 8. & 8. de plač. cap. 4. affert hanc definitionem : pars fiftiiaris eft cuius particula fibi & toti fìmiles funt : primo methodi 6. dat hanc defìnitionemrfimilaris pars eft qua; vndiq ; in fi-jmiles diuiditur particulas. Similiter Auicennas in hoc textu vult, quod fimplicia corpora ,nempè fimilaria fintilla_,, quorum particula in nomine , definitione conueniunt cum toto , fiditi caro & neruus, qua partes proponuntur tanquam fimi-lares. Addit Auicennas, quod qualibet minima_» partkula carnis dicitur caro: quia habet definitionem carnis : quod non poteft dici de partibus diffimilaribus, qua abAuicenna in textu vocanturcompofitamembra:partes enim_. membrorum compofitorum , vel diffimila-rium non habent idem nomen, & eandem definitionem cum toto: fic pars faciei non dicitur facies : Similiter pars manus non dicitur manus. Addit in textu, quod partes ifta inftrumen-talesfint anima inftrumenta ad complendum & perficiendum motus, & operationes. Quidam per animam intelliguntfolumani-mam , qua eft principium motus, & fenfus: quia dicunt in plantis non effe partes organicas, & diffimilares. Sed falluntur : quia in_. plantis adfunt medulla, & diuerfa partes compofita , qug dici poffunt organica. Praterea non ne anima eft ačtus corporis phyfici organici potentia vitam habentis ? Ergo hac anima definitio non folum conucniet animali, fed etiam plantis, in quibus eft anima vegetati-ila: ergo per animam intelliget animam, qux eft communis vegetatiua, fenfitiua,motiua, & vitali. In fu per & partes fimilares , & diffimilares funt caufg operationum : fimilares quia Galenus lib. dediff. morb. cap. 6. x. methodi 6. &c lib.de confi ar. 5. vult quod in omni parto inftrumentali fiue diffimilari fit aliqua particula, qua: fiteaufa operationis inftrumenti: reliquas vero inftrumenti particulas inferuiro ad complendam & perficiendam iliaiiu, prgeipuam operationem: quare partes organicg tum ratione par-ticulg.dqua precipue oritur operatio,tum rar-tione aliarum., particularum qug infemiunt ad complendam &Q perficiendam operationem dici poterunt organa non folum animg motiug fenfitiug, fed vitalis & naturalis. clv m s t. c v. QJP5J7^r, ET QVOT S/2^r partes /imitares. ®^^^^^V§verò fintpartes fimilareshu-man* corPons>& quot fint,non I I videntur cóuenireexpofitores, qugftio renerà medicingpračti-egapprimè vtilis: qa alio modo debemus partibus fimilaribus, B & alio longe diuerfo diffimilaribus mederi: medemur enim fimilaribusijs,qug tollunt malas temperaturas:diffimiIaribusijs,qugtolluntmaT-lamcompofitionem, vtrifqueijs qug tollunt fo-Jutam vnitatem. Ariftoteles 4. meteor. fumma4.cap. r. Aui-cennas in hoc loco,& Galenus primo de elemen tis 8.& alibi dicunt, partes fimilares effe venas, arterias,ncruos,carnes,& offa.Similiter Auicennas in tex. plures alias fimilares proponit. Ex alia parte Galenus 6. de plac.?. negat illam effe partem fimilarem,qug ex alijs eft compofita : at fic eft,quod veng, arterig, nemi,offa,& alig pro-C pofitg in hoc textu abAuicenna funt compo/i-tg : ergo non erunt fimilares: fic veng, arterig, & nerui confiant ex duplici tunica,habencq; caui-tates:ergo funt inftrumenta. Imo neruus ex Galeno 7.deplac. 3. conftat ex triplici fubftantia, nempè, ex medullari, & duplici tunica, interna videlicet & externa : interna ex pia matre,& externa , qug oritur ex dura. Hinc d Galeno loco citato, quilibet neruus vocatur cerebrum refic-catum:quia totum cerebrum confiat cx medulla , ex pia, & dura matre, fiditi etiam quilibet neruus:quare ficuti cerebrum eft pars organica, fic quilibet nemus erit pars organica, & nonfi-D milaris. Quod autem nerui fint diffimilares, & orgar nici probamus peripfarn pračticam : hoc modo in neruis varij morbi fiunt : ergo varig funt par-tes:fiunt enim paralyfes, & comuilfiones : dum igiturpars medullaris nemorum eft imbuta excrementis,vel in origine, vel in progredii fit pa» ralyfis : dum vero folum tunicg nemorum re-plenturfiuntconuulfiones, & dolores infignes.: ergo nerui erunt partes inftrumentales : idem dicimus devenis, arterijs, & offibus. PrgtereaGalenus lib. de ingquali intemperie cap.2. negat venas, arterias, & ncruos effe par-E tes fimilares : demum patet ratione d definitione defunipta, qug eft quod particula veng, vel arterig non eft vena,vel arteria : pars cranci non dicitur crancum, particula offis habebit nomen gencricum, fed non fpecificum. Valeriola foluit contradictionem hoc modo. Partes fimilares confiderari dupliciter vel quo ad fenfum, vel quoad rei naturam unde dicit venas , & arterias ab Aditotele, & Galeno vocari C c par- / partes fimilares quo ad fenfum: quia pars ven? ('eparata videtur vena, & toti (ìinilis, He arteria, & ncruus: aie carneo non effe vere fimilares quo ad naturam : quiafuntcompofit? ex fibris ÒG. membranis. Primo fallitur : quia ift? partes etiam quo ad fenfum funt organa ; quia iiabent cauitatcs. Deinde aliqua pars exigua vene i nemine votabitur vena : quare partes ift? non habent idem nomen, & eandem definitionem. Cnffophoriis Veglia tollit dubium dicendo , partem fimilarem vel definiri affirmatiuè, vel ncgatiuèiaffirmatiuè fic definiturrpars fimi-laris eft qu? in partes fimiles diu idi potei! ; hac ratione dicit, partem ven? dici venam, ficque e fle fimilarem. Negatiuè fic definitur: pars fimi-luriscft, qu?non poccftdiuidiin partes alterius natur?, fit dicit venas non effe, fimi lares, quia^ poffuntdiuidi in partes alterius natur?,nempè in fibras, & membranas ; Qmire Veglia conclu-dir,partem ven^ affirmatiuè effe fimilarem, negatine vero dilli m i lare m. Primo,vauaeftdiftmriioVcgh? : quia vena affirmatiuè non eli fimilaris : pars enim exigua ven? non dicitur vena Deinde fullituriquia Galenus io.methodi 11.& alibi vult.folum treseffe partes fimilures, nempe ribrolam, membranofam,& carnofiim : ideo ven?, atteri?, & nerui nullo modo funt fimilares. Sa luris Sclanus foluit dubitationem dicendo, Galenum vocalfe venas, & arterias fimilares ex lententia Antiquorum.Sed labitur.-quia Antiqui non fuerunt ita rudes, ve crederent, venas, & arterias, qu? funt organa,habentque ca-uitares manifeftas,effe fimilares. Preterea Antiqui d Galeno nullibi reijciuntur, quod dixerint, venas, & arterias elle fimilares. Rcfpondemus nos, venas, arterias, & neruos dupliciter confiderari , vel cum relatione ad tompofirionem alterius parris,vel per fe & ab- ! (biute : primo modo poliunt dici fimilares : fic vcnx,artcri?,nerui,caro,ligamenta,& membra-n?refperiu mufculorum, qui ex his flint com-pofiti,dicuntur fimilares,& fimplices particu-Je •atque hoc modo Galenus, Anfloteles, Aiucennas in hoc loco venas,arterias, neruos, olla, cartilaginem 6c fimiles vocarunt membra fimplicia, non abfblutè quidem, fed habita relatione ad inftrumcnra ex illis com-pofita. Si vero confiderétur fine relatione debent dici inftrumencalcs, & diifimilares . Cfteruin nos refolutè duo concludimus. Primum ex Galeno 10 methodi n. tres effe par- i tes fimilares,nempe, fibrofam, membranofam, & carnofam. Secundo dicimus , carnofam, & membranofam abfblutè Joquendo non elio parcis vere fimilares : quia membranofa carnofa compofìta funt ex fibris , Auicennas enim , & Galenus per carnem lncelliguncfub-ftantijm replentem Joca vacua : fic caro hepatis , caro cerebri, cordis replent loca va- cua, & dicirfittir carnes. Similiter AuiccnnaS paulo infra vocat carnofam fubfiantiam locorum vacuorum repletionem , qua: in aliquo membrorum fitu perfibras fubftentattir, ita vt non detur caro fine fibris : fibra: igitur fola: erunt partes fimilares: quia compofirecx fuc-co carneo efficient fubfiantiam carnofam.,: ex fuccomembranofo efficient membranofam fubftanciam : ex fucco olfeo efficient olfeam_, fubfiantiam , itavt fibra: fola: fint prima omnium partium Itamina : partes vero compo-fire, vt docet Galenus 6. de plac. 2. non_. polfunt dici fimilares. HincGalenustertiode facul, naturai. 15. confiderans quxnam fitpats fimilaris abfolutè , qua: renerà fit fimplicifii-ma , & nunquam com pofita ex alijs partibus fcnfibiisnofiriseuidentibus,afl'erit folum fibras effe veras partes fimilares fenfibus noftrisma-nifefias: quia , qua: vere componunt fibras , primo fune dementa , deinde quatuor humoris qui non funt partes. * * Xy Trimum membrorum fimilum rff os,quod du-JL rum ejl creatum , quoniam ipfum efi cor- cap.i. poris fundamentum , & fubflentaculum mo-tuunu . T'X Icit, primum ab offe incipiendum : quo- * niam efi humana: fabrica: fundamentum , dicic, quod os d natura fačtum fic durum : quia elt corporis fundamentum , fubftencaculum motuum . Notandum tamen non effe verum de omni olle , quod fic fub-jflentaculum , quoniam craneum non efi fa-rium pro fubftencuculo, fed pro cerebri de-fen (ione. Prima dubitatio dicit, quod os primum eft creatum, quod non videtur 1 quia non primo generatur os , fed caro hepatis , & caro cordis. Refpondetur , dixiffe primum quo ad fundamentum aliarum partium, & non primum quo ad temporis prioricacem. Secunda dubitatio, videtur , quod fit primum quo ad prioritatem temporis : quia fiditi carina in formatione nanis primo fic : fic odi & precipue fpondiks , & dorfi vertebre prius debent generari. Refpondemus, quod non eft omnimoda fi-milicudo inter carinam , & fpondiles,mfi quatenus offa funtfnbftentacula : 111 prima tamen generatione cor, & hepar, qua: membra fiunt ex venis, & artenjs vm bilicali bus non innituntur ofiibus. Preterea offa varia funt, prout varius eft vfus: nec eodem tempore omnia offa generantur: uno in infante, vt primum editus eft in lucem , adhuc non fune furia omnia offa : in ipfoenim di cniiit x 15.olla: namque offa bregmatis duo non non inueniuntur , quia adhuc funt cartilagines : Similiter deficit os ithmoidc,duo offa fìyl-loides, quatuoroffa coccygis, trigintaduo dentes: fimiliter deficiunt 48. offa fcfamoidea_# •• 16. offa carporum,očto offa tarforum,qui omnia in ipfis non funt offa,fed cartilagines. Ecce, quoddum Auicennasdicit,primo osduruiru, effe creatum, non intellexit per primum temporis prioritate , fed primum quo ad fundamentum : quia etiam alia offapriter propofì-ta à Galeno funt prius mollia , & quali cerca : mox durefcunt : habita tamen relatione ad alias partes dicuntur dura: quia durum & molle fiint relatiua : ferrum enim duriffi-mum refpetìu vitri eft molle : refpečtu vero adamantis cft molliffimum : offa , qui erant mollia, fiunt dura à calido externoabfumen-te humidum : eadem ratione res, quod efl metallum valde calidum & mordax, fi mifceatut ftanno, vel argento, vel auro fuo calore abfu-mit humidum, quo abfumpto mixtum ex ire, & ftanno, vel ex alijs metallis fit longè durius cere, argento, vel auro feorfum fumpto. "P0^ ipftan veto efl cartilago, qu& ofieexiHit capi. mollior : tdeoqtte fletti pote fi: fed efl omnibus tex.<\. alijs membris dunorycuius luuamentum in creatione fuit, vt offttm cum corporibus mollibus per ipfam melior fieret continuatio , & vt durum_» cum molli non abfque medio componeretur : duro cmm molle laederetur , e5” pr&ctpuè in bora pereti ffionis} & cafus, fetiobmationis, imo fit com-pofitio gradata , ficuti efl m ope fpatuU, & hy-pocondrionm , & m coftis mendofts , eS* ficuti cartilago triangula, quae efl fub thorace, & vt per ipfam fieret melior iun£lurarum fe ad mulcem fricantium vicinitas ne fua duritie rumperentur: & etiam, vt cum aliquismufculus fc^t extendendo ad aliquodperuenent membrorum, in quo os non exiflit, cui innitatur, & à quo confortetur : pentì palpebrarum mufculi -, vt fit ibi fu-fientaculum cordis eorum , <& defenfio : & plerumque etiam in multis locis efl necefie rem aliquam rei alicui inniti, qux non fit dura m vltimo, ficuti epiglottis. 1) OH offa ponit cartilaginem, qui efl molji lior olfibus : efl tamen poft ofia omnibus alijs partibus durior. Vfus cartilaginum cft, vt oftibus adnetìantur : primo ne olla mutuo fuo contačhi frangantur. Secundo ne (vt dicit Aucrroes 2. de partibus animalium 9.) offa fua duritie afferant aliquem dolorem carni vicina:, & vtdicit Galenus i5. de vfu par. j.ne_i offa collidantur : cartilago enim efl: mollior offe , & caret fenfu. Priterea ex eodem Auer-roe, &ex anatome datur cartilago offibusnon coniunfta, vt cft cartilago narium, vel palpebrarum, Yt ille partes moneri poflint: fi nares A cffentoffec tantum, nec monerentur pinna:, nec acrem attraherent. Auicennas exemplo offis triangularis fcapu- li,& collarum mentlofarum.qui offa in cartilaginem delinunt, hanc veritatem illurtrat : quia partes molles, qui funt vicini, nifi dlet cartilago maximè Jiderentur. Idem exemplificat de cartilagine mali granati, qui etiam dicitur cnfiformis cartilago,qui efl vbi homines vulgares credunt effe os ventriculi. Demum Auicennas afferit cartilaginem effe fulcimentum , vt patet de cartilagine laryngis , & de cartilagine palpebrarum , quili bus innituntur mufculi. Notandum tamen mu-fculosmouerefolum palpebras fuperiores,&G non inferiores : Galenus enim x o. de vfu par. 9. dicit, inferiorem palpebram efle omnino immobilem : fuperiorem vero folum effe mobilem . Trofica funt nemi, qui funt corpora à cerebro Dec y JL ortay aut à nucha alba,adfi: flendum mollia, cap.u & ad feparandum dura : ad hoc creati, Vtpcr eos membrafenfum habeant, & motum. C À Vicennas definit ncruos per quatuor cau-jHL farumgenera, nempe per efficientem , formalem, materialem,& finalem. Caufaefficiens cft cerebrum, & fpinalis medulla. A' cerebro veròoriuntur feptem neruorum paria-#: àfpinali medulla 30. nempe feptem dfpina_, ceruicis , duodecim i fpina dorli : quinque i fpina lumborum , & fex d fpina offis facri. Caufa formalis neruorum eft, quod fint alba corpora : materialis eft mollis materia ad dedendum apta,& aliqua ex parteduriufcula, ne facilè in monendis membris rumpatur. Cau-D fa finalis efl vt deferat fenfum & motum per vniucrfum corpus. Quod nerui oriantur i cerebro patet cx anatome, ita vtArifloteles vix poffit d peripateticis defendi, qui 3. de hiftoria animalium 5. & 3. de partibus animalium 1. vult, neruos exordium d corde habere, quod certe admitti non poteft: quia in corde adeft quidam perexiguus neruus fexti conjugationis,d quo quod omnes alij oriantur, nemo fani mentis, lì in_, anatomia fit'exercitatus, admittet : quia fi effet vera opinio Ariftotclis,fequeretur,quodabfcif-fis neruis recurrentibus, d quibus oritur illo E neruus cordis, amitteretur fenfus & motus totius corporis, tamen fola vox amittitur : ergo ab illo neruo cordis non prouenient omnes alij. Si peripatetici pofsent huic experimento rc-fpondere medici caufam cederent peripateticis, ruerctque Galeni dottrina de nemorum-origine. Quod vero nerui ex cerebri fubftantia, & ex dura, & pia matre fatti fint,patet per Galenum, C c 2 & per & pcripfam praflicam : perGakniim lib. 7. de A plač. J.& 8.de vfu par. cap. 6. qui dicit,quemlibet neruumefleparuum cerebrum reficcacum. Per ipfam pračticam nempè per affetìus prscter naturam : quia, ficuti dum latditur cerebri fub-ftantia fit paralyfis : fic dum laeditur medulla nerui, qua; rcuera cll cerebri portio, paralyfis fit, dum laeduntur membrana:cerebri,fiunt dolores,& conuulfiones : fimiliterdum kediitur neruorum tunica: fiunt dolores & conuulfiones: quare nerui, cum fint eiufdem fubllantia: eiufdem compoficionis, orientur d cerebro, Se non d corde. Galenus cap. 1 r. artis med.inquit occipitium fV effe principium fpinalis medulla: ,& neruorum, qui inferuiunt morionibus, aitque in eodem_. loco, partem pofteriorem capitis obtinere paucos neruos fenfitiuos , & plurimos motiuos : partem vero anteriorem plurimos fenfitiuos, & paucos motiuos intelligcns per motiuos magis deftinatos ad motum , quam ad fenfmn : omnes enim nerui motiui funt fenfitiui , fed non econtra ; nerui enimextenfi in pia , & dura matre, & in qnauis membrana, nerui optici , nerui auditus, olfa&us , gulliis dentium, ftomaebi, & nerui omnium vifcerum funt fo-lum fenfitiui, & non motiui : nerui vero inferti C imifculis omnibus delinentibus in tendinem illi foli funt motiui, & fenfitiui. l:\-poficores loquentes de neruis motiuis, & fenfitiuis tuentur has duas condii fiones. Pri-ma,quodnerui fenficiui filitjmolliorcsjquam-. motiui , eamque confirmant ex Galeno 1. de vfu par. rq & 7. deplac-cap, 5. Secundacon-clufio, quod nerui motiui line duriores :quÙL-« oriuntur d cerebello quod dicunt ex Galeno 8. de vfu par.<5. effe durius cerebro. Vtraque con-clufio videtur falla: quia dantur neruilenfiti-11 i i qui funt duriores motiuis : fictiti eftneruus circundans os ventriculi, qui eft caufa appeti- D tus ,& folum fenfui deftinatus, hic cll durior, quam fecundum par neruorum, quod monet oculos. Similiter nemi, qui inferuntur in radices dentium fu st folum fenfitiui, tamen funt duriores quam nerui fecundi paris. Pro defen(ione Galeni refpondemus, neruos fenfificos elle molliores motiuis refpcfitu ciuf, dem partis. Exempli caufa nerui optici qui in-feruiunt vifioni funt molliores, quam nerui de-ftinati ad monendos oculos. Similiter nerui ad fenfumguflus deftinati funt molliores, quam nerui monentes linguam. Secunda conchi fio dum dicebat Galenus £ 8. de vfu par. 6. cerebellum e fle durius cerebro non videtur vera : quia in anatomia hoc nonappa-ree. Q_V /EST. C V I. ^TfH_EI{,VI MOTIVI TOSSIl^T amittere fenfum, & non motum. Vm dicat Auicennas, membra^ recipere fenfum , & motum per neruos: querendum clf, an ner-uus motui deftinatus poffit a-mitterc fenfum, & nou motum. Omnes facile intelligunt ner-uosmotiuos noffe amittere motum, lcnfiim_, vero conferture : quia in motu efficiendo requiritur multa virtus , in fenfu vero pauca_.: monere enim eft agere : fentire vero eft pati. Similiter omnes facile intelligunt, fenfum.. amitti polle , & non motum , quando motus & fenfusfiunt pervarios neruos. Sed magnadif-ficulras eft,an eadem nerui propago pofht amittere fenfum , & non motum . Galenus 3. de loc. aff. cap. 2. in Paufania: hi-ftoria refert, quomodo in eodem ncruori)in_, pari poffit amitti fenfus, & non motus, dicic-qne idem par ncriioruir. aliquem furculmru, mittere ad cutim gratia fenfus, & aliquem ad mufculum gratia motus: fi Iaeflis fit ncruus mif-fus ad cutim gratia fenfus poteft folum fenfus auferri manente illxfo furculo nerueo ad motum deftinato , fi vero laifus folum fit nemus milllis ad mufculum gratia motus folum motus illius nerui , fenfu manente illaffo poteft auferri : Hinc oriuntur tres fpecies paralyfis. Prima eft dum tollitur fenfus, & motus, qua: eft legitima. Secunda dum tollitur fenfus, & non motus , qua: d Galeno 3. de loc. aff. 12. vocatur «VctSma-ia., iddi ftupor, & fitob laffumncruum milium ad cutim. Tertia dimi tollitur motus, & non fenfus. Sed quia caufa_. paralyfis non femperclt in radice neruorum^ : ideo Auicennas in tex. proponit duas radices, cerebrum, & fpinalem medullam. Hinc, fi in pedibus tantum appareat paralyfis, caufa non eft in cerebro, fedin radice neruorum lumbalium, d fpinali medulla prodeuntium , quod quidem per ipfam pra&icam dignofeitur : quia adufliones fcu vcficantia appofita fupra osfa-crum auferunt aliquando pedum paralyfim. Sed redeamus vnde digredì fumus , dica-musque fieri non poffe,quod eadem propago refpečru vnius, & eiufdem partis poffit amittere fenfum, & non motum. Hinc defendi non poteft Arculantis, dum putat, eandem propaginem , fi afficiatur intemperie valde frigida, ienfum amittere polle, & non motum : quia_, nos dicimus, quod fi intemperies intense frigida auferret fenfum, auferret quoque motum, vt experientia patetin his, qui incedunt per ni-ues,qui, dum amittunt fenfum neruorum irrigantium non folum cutim, fcd neruorum mulcu- Doli, i. ca;. j. (ex. 6. fculoriim,qui in tendinem facefliint, certe iJ/0. A tur, feu in feipfos retrahuntur, fiditi, dum Jin-rum mufeuioru motum paulo ante amiferunt. gua intus in fe retrahitur, in quo motu eius lon- Nec valet dum dicunt de epilepticis,& phrenc- gitudo abbreuiatur , & latitudo augetur , vel ticis,quodin ipfis au feratur fenfus,& nó motus. dum regreflii mouetur, nempe adj partem po- Quiarefpondemus,lxfionem fenfus & motus in fteriorem,& non ad anteriore, vel laxantur, ve» epilepfia non effe refpcZu vnius,& eiufdem par luti dum lingua excritur : relaxatio tamen mu- tismam cpilcpfia precipue fit oblaffionem ven- {culi tribus modis fit, nempè, vel dum laxatur triculorum anteriorum , vnde fenfus tollitur: contrazionemufculi oppofiti,ficutidumcon- motus vero dependet dpofteriori parte cerebri, trahitur mufculus extendens digitos manus, & d fpina vnde oriuntur nerui motui, & refpi- quando relaxatur mufculus claudens manum. rationi deftinati. Deinde dum dicunt, in phre- Secundo relaxatur mulculus dum tic mollis 5^,. neticistolli fenfum, & non motum. Refpon* debilis, veluti dum inuoluntariè vrina, velfg- demus valde errare, qui putant in phreneticis ces egrediuntur, quam relaxationem fequitur fenfum effe ablatum, quia in omni delirio fen- B paralyfis. Tertia relaxatio eft violenta, veluti fus interni, & externi funt deprauati, & non_. dum m tormentis laxantur mufculi, & ipfi ten- ablati, quare vis fenfitiua, & motiua per varios neruos defertur ad membra, ita vt aliquando polfitamitti fenfus, & non motusrefpedudi-uerforum nemorum : polfit tamen amitti motus , & non fenfus refpetìu eiufdem nerui, quia inmouendo requiritur maior virtus, quam in fendendo. T) Osi neruos funt chorda, quee quidem funt cor» i pora , qua ab extremitatibus mufculorum.» oriuntur, & nentis/imitantur, &ad membra tendentes mobilia plerumque fua retrazione retrahunt membra propter mufculi contraZioncm, & congregationem , & propter [retrorfum rcduZio-ticm,& quandoque relaxant laxamento fui, pro-pterea quod mufculus dilatatur cum ad fuurn reddit fitum,aut fupra\menfuram, quam eius habet longitudo,fipra difpofitionem, quam habet\cum in fuo naturali exi flit fitu, addit : ficut in quibufdam ividemus mufiulis, qua quidem fecundum plurimum fiunt compoftix ex neruis, qui ad mufculum tendunt,&ab altera parte egrediuntur, <&■ ex corporibus , de quibus pofl chordarum relationem traZabimus : &b#cquidem fiunt ,qux ligamenta vocantur, quactiam fecundum vifum, & taZum neruofa exijlunt; & ab offibus venientia ad mujcu-ITt vadunt,&fiunt fila ipfii, & ntrui inecr.&quod ex eis mufiulo vicinatur, repletur carne , &quod ab eo feparatur verfius iunZuram <&• membrum motum colligitur in fi ipfio, &inuoluitur, & fit chorda . i T) Oft neruos funt chorda:, ideft tendines, qui A oriuntur ex mufculorum extremitatibus. Sed notandum eft, non omnes mufculos in tendinem delinere in fuisextremitatibus, fed fo-lum illos, qui mouent aliquod os. Hinc mufculi oculorum frontis, faciei, penis, tertium, fphyntìeres non habent tendines: quia non mouent aliquod os : orta enim in illorum mufculo-rum motu quiefeunt. Deinde dicit,tendines erte fimiles neruis.-quia funt compofiti ex neruis & ligamentis. Deinde Auicennas proponit omnes motus mufculorum, qui fiunt vel dum contrahuntur in conuul- fionibus ad fuurn principium,vel dum colligun- dines. Denique vero declarat, quomodo fiant tendines ex neruis : nerui enim, qui funt in came defeendunt, & vniuntnr,& efficiunt veluti chordam , & dum defeendunt fumuntaliquam fub-ftantiam ex ligamentis, qua: crt oflea & fine fenfu, ex qua, & ex neruis fiunt mufculorum,. tendines. Notandum, Auicennam attribuere conuul-fionem mufculis & non neruis, & merito, quia fi connubio primo conueniret neruis, nunquam fieret conuwlfio fine paralyfi : ideo quando Hippocrates 6. aphorifm. 39. dixit connubio» nem fieri ex repletione, vel inanitione,Galenus _ dicit dfc intelligendum dc conuulfione illa_., qua: vocatur proportionata ad materiam, qua: poteft fieri ex repletione,& inanitione:ex repletione quando repletio eft in ipfis mufculis, &G. non in ipfis neruis: quia fi eflèt in ipfis neruis cum ipfa conuulfione femper elfet conilinda_j paralyfis : quia illa neruorum repletio impediret tranfitiun facultatis animalis : vnde fe-queretur priuatio fenfus, & motus : ideo con-uelluntur nerui ad contraftionem, &abbreuia-tionemmufculorum, quamuis nulla eflet la-fio in ipfis neruis. Similiter ex inanitione contrahuntur nerui, quando vapor valde acris irritat tendines, neruos, & facit conuulfionem in fieri, qua: eli illa, qusconfiftit in motu, & definente motu cefrat conuulfio, &hac vocatur improportio-nata ad materiam • Quod vero ita res fe habeat colligitur ex Galeno 7* aphorifm. 3. vbi habetur, conuulfionem elle talem partionem in neruis, qualis eft fingultus inore ventriculi: fed fic eft, quod ex Galeno ». de fympt. caufis 1. & alibi fingultus fitdeaufa irritante os ventriculi , qua: caufa irritans, vel eft cum copia humorum, vel cum inanitione: quare per inanitionem debemus intelligcre qualitates, feu vapores acres , qui irritant , & qui efficiunt ccn-tiulfionem cx inanitione : neque per inanitionem debemus intelligcre mufculorum , & neruorum cxficcationem : quia fequeretur, quod in ardentibus, vel hetìicis febribus femper ef-fet couulfiocx inanitione,ac fequeretur,quod in omni conuulfione ex inanitione fieret paralyfis. Cc 3 Tofi T) Oji chordas funt ligamenta, qua pradiximus, X etiamfunt corpora ntruo fumila, quorum tex.-j. quadam fune ,quaabfolutè Ig.imcnta vocantur, & quadam funt alia, & cartilaginis etiam nomen fortita funt : id enim quod ad mnjcutum fe extendit, vocatur ligamentum : illud vero quod ad mufculum non fe transfert ,fed inter duo extrema duorum of-ftum ipfius artus, vel altorum membrorum copulat exaCicquc alligat alterum alteri, licet nominetur copula, habet tamen in Arabica lingua proprium nomen Ijacbab, idifl fertam . Vorrò nullum ligamentum habet fenjum, ne propter motummiiltum, & fricationem dolere t. VJus pneterca ligamentorum cxpradiClis iam patet. "I Nquit Auicennas,ligamenta effe neruo fimi-X Jia, ratio eli, quia inter fpermaticas partes collocantur, qua: aibedinemreferunt. Deinde dicit,dari duo ligamentorum genera, alterum, quod fe extendit ad mufculos,& permifeetur mu leu loia: fubf tantis, & neruofs, qus tandem defiiiunt in tendines : alterum, quod connedic olla, & tale caret fenfu, & motu proprio, quod patet pcripfam pradicam,& ex anatomia. Per ipfam pradicam, quia in podagra nodofa, qua: fit i materiagypfcaexiftence in ligatnéto, quod ollaconnedit,nullusefl dolor. exanatomiar quia in ligamento nullus efl neruus,& nulla_j membrana. Procrea ligamentum oriturab of-fibus,& cartilaginibus, & in offa,& cartilagines inferitur, qus partes carent fenfu ,& motu proprio. Idem confirmat Galenus i ,dc vfu par. 17. & i.demotumufculorumcap.2. Coli jus addit, ligamentum, quod connedic oflaetleobdudum membrana,qua: habetfen-fum, quod neque in anatomia obleniatur : neq; in pra.M : dum fit nodofa podagra, in qua ligamentum cfl repletum materia gypfea , fi ligamentum eflet obdudum membrana , dolores eifentcontinuiiquia pituita illa dura femperfol-ucrct membranj continuum. T)Off ligamenta funt arteria , qua funteerpora, 0 . X qua à corde nafeuntur,concaua, in longitudine f nem extenja, neruofa, & mfuifub flantia hgamen- 8. talia babcntiamotionesdilatando fc, &conflrin-gendo : qua ex quietibus difetrnuntur, qua quident ad hoc fuerunt creata ,vt cor e uentetur, crfumo-fus vapor ab eo expellaturfpiritus membris corporis diflnbuatur. Va: in hoc tex. funt notanda, primum efl, dum dicit arterias effe nernofas, & liga-mentofjs, Audor nofferai bitratur,arterias habere fenfuin: fed qua ratione habeant fenfum, cum oriantur i corde , & in ipfTs arterijs nullus ncrucus furctilus obferuetur, non omnes inccJiigunt. Peripatetici facile refpondent,quia A putant facultatem fenfitittam immediate oriri à cordo. Galenus vero 4. de cauli.; puifimn»reddit hac rationem, cur arteria: »abeant aliquem fenfum: ftngulis arter qs fibra a nentis deduCia inftnt, vn-de communis apparet ajfeffus 1/1 arterijs, &ncr-uis : hinc pnlfiis conuulfiu 1 ex neceffitate à fibris nerueis oriuntur: quia vbinon funt nemi, vel fultcm propagines aliqua: tenues, conuulfio fieri non potell. Prsterea patet ex anatome, ramulos nerueos difperfbs pertotu corpus qtiam-plurimostangercquoqdpfas arterias,perquos in arterias effunditur facultas fenfitiua. B Valeant igitur illi,ficutiIacobusde Partibus* & alij plurimi, qui dicunt arterias omnino carere fenfu: quia non habent neruos : quafi,quod (olimi illae partes fentiant, qua: nerues funt,cum extrema partes dentium optime fentiant, licet; eorum nernus aliquantulum diflet. Prjterea Auicennas dicit.fubff antiam arteriarum elle ligamentofam, fed melius interpretatur Mantinusjdum dicit,arterias refer,re fubflan-tiam ligamentorum, quia ligamenta non oriuntur, nifi à fu b flantia olfea, feu cartilaginea : cum igitur in corde fit aliqua fubflantia referens fp-fas cartilagines, propter quas arteris quoqs funt C venis duriores, meritò Auicennas dixir, arterias referre ligamentofam fubflantiam. Infuperarterij habent duas tunicas. Vna interna, qus habet fubflatiam ligamentofam,qus nullum, vel faltem obiturum fenfum habet : efl-que valde craffa, vt non infuria ( referente Galeno d. de vfu par.8.)Herophilus crediderit,arteriam fextuploeffe craffiorem, quam fit vena, hoc fine quidem, ne fpiritus exhalat. Alia vero arteriarum tunica cfl ex terna, fed nó ita craffa, qus facultatem fenfitiuarn recipit ex furculis nerueis, qui funt arterijs proximi. Dabitatio.Sed circa arteris cunicas notandii D exGalen07.deanot.ad.cap.j. tunicam interiorem arteris habere fibras trafuerfas : exteriorem vero redas cum quibufdam obliquis: tranuer-fas vero nullas haberefibras : at fic efl quod ex Galeno j.de fjcul.nat.fibrsred? trahunt: tranf-uerfs expellunt, & obliqus retinent : quo polito videtur, quod natura fine vJJa vtilicate effecerit fibras in exteriori tunica arteriarum: quia nihil efl,quod attrahant,fibrj reds fané eflent vtilifiimg in tunica interna gratia attrahendi fan guinem ,& fpiritus vitales ,quidebent per vni-uerfum corpus effundi. Refpondetur, arterias habere duas adiones : E altera efl pulfus : altera efl fanguinis & fpiritus diflributio : prscipua efl virtus pulfandi,qujcu violenta agitatione fit : ideo roboris gratia in_. parte interna,tunica fibris tra rifu er fis intertexta efl. Deinde in exteriori tunica illj redj fibrs fatìs funt ad arteriarum munimentum: neque in tunica interna opus erat redis fibris : quia_j fanguis, uc fpiritus in arterias influunt abfque eo, quod per redas fibras attrahantur. . Prima dubit. Galenus 7. de anato.admin. j. inquit, inquit, in tunica interna arteriarum c (Te fibras tranfuerfas, in externa rcčias: tamen totum op-pofitum legitur in Galeno ^.defacul.nat.i t.vbi habetur, in tunica interna efle redas fibras, in_, externavcrò tranfuerfas. Rcfpondetur ex anatomia, internam habere tranfuerfas,& externam redas: quare efi;contradictio , qua: ab Autìoribus non potcft tolli , neque fcireni ipfum defendere ; fed afcopfixin anatome certe non cft deroganda fides. Deinde Auicennas proponit tres vfus arteriarum.Primus efi,dum arteriae perdiafiolem,ideft per dilatationem fadam vi vacui attrahunt aerem, vt refrigeretur cor. Secundus eft, dum per fyftolem, idefi per conftridioncm arteria; exprimunt fumos & exhalationes, quae continuo refultàt in fpirituum vitalium generatione. Tertius, vt fpiritus generatus,per vniuerfum corpus diftnbuatur. Praeterea proponit duas quietes : quia ex necelfitate inter oppoiitos motus debet mediare quies. Laurentius dicit in motu quo-queoppofito nonfemper mediare quietem, fi-cuti in pulfu dicroto & vibrante.-quod vero inter motus oppofitos, fiditi in pulfu bis feriente,qui vocatur dicrotus, non mediet quies , dat exemplum de corruente turri inueniente lapidem fur-fum proiedum, quod lapis fine vlla quiete de-fcendat, quod non facit ad rem : quia in pulfu dicroto, vel vibrante, neque arteria corruit, nec aliud corpus fupra arteriam. Quare ex necelli-tate in quolibet motu oppofito, nili corpus corruat fuperrem mobilem mediatquies;ficuti patet ex pila ferrea ignita in trabes velociifimè proiedam, qux alicuiusadufiionis fignum relinquit, quod in initanti non fit .-quare, & iru pulfu dicroto, & in vibrante gemina debet effe quies : altera dum pulfus ferit digitum, altera dum effugit, antequam redeat. Secunda dubir.non videtur, quod Auicennas cum Galeno cóueniat, quia in tex dicit per dia-fiolem arteriarum refrigerari cor : Galenus vero cor refrigerari perinfpirationcm,qux per pulmonem fic.Similiter Galenus vult,fumofaseua-porationes cordis expelli per expirationem fidam per arteriam venofam : Auicennas vero in rex. dicit expelli per arteriarum fyitolem. Refpondctur polfe conciliari Auicénam cum Galeno,per arterias mediate cor euentari,& expurgari : cor enim arripit acrem d dilatatione-» magna; arterix:quia dum dilatatur,dilatatur quoque arteria, dum confiringitur, conftringi-tur arteria, fed non ita confiringitur, vt cor quoque aerem non arripiat, & inde refrigeretur, & A B C D E euentetur. Fernelius fallitur,dum putabat,quod dum cor dilatatur, arteria; conftringannir,& dum cor confiringitur, arteria; dilatentur, efficitque hanc rationé : quia fi cor nò cóftringeretur,du arteria: dilatatur, arteria: à corde fpiritum nò attraheret & eo nó implerentur,impletur quatenus cor per fyrtolem exprimit ipfos fpiritus.Fernelius reludatur Galeno,$e experiencix : Galeno qui hb.7. dcanar.ad. cap.4. & j. de prxfag. expul. cap.3, vu It, dum dilatatur cor,quod dilatentur arterij, dum confiringitur, conftringantur. Deinde patet experientia, dum manu appofita cordi, arterijs eodem tempore obleniatur cordis & arteriarum diaftòle. Patet quoque experientia, dum madatur aliquod animal viuum, in quo arteriarum , & cordis diafioleeodem tempore-* fieri infpicimus. Dum vero dicebat Fernelius, quod arteria: non attraherent fpiritum,nifi con-firingeretur cor. Refpondemus eodem tempore aperiri cor, & arterias ^ quia in arterias in cor ingreditur acr, fiditi in follesob vacui fuga, & eodem tempore cóftringiarterias, & cor gratia expellendi fuligines. Hinc ex Galeno lib.de fakibridixta,& 11. mcth.cap. 8.& ex Hippocrate lib.de nunirione tres funt vfus refpiratio-nis : trefque funt vfus fyftoles, vel diafioles. Primus efi cordis refrigeratio. Secundus efi nutritio, fpirituum vitalium. Tertius vero efi ex-pulfio fuliginum, fed prxeipuus vfus efi propo-ficus ab Arifiotele Jib. de rcfpiratione cap.8. vbi dicit quod finis refpirationis fit cordis refrigeratio . i Q_V JE S T. C V I I. sd I^T E 1^1 0\1 .4T^T y d cordej. Eripatetici, & Medici con fen-tiunt de ortu arteriarum, quod fcilicet oriantur d corde, fiditi docet Auicennas in tex. fupe-riori : nihilominus non defuerunt inter antiquos nonnulli, vt Pelops Galeni Prxceptor ('referente ipfo Galeno <5.deplac.cap.2.,)qui putabatacerebrononfo-lum neruos, fed venas,& arterias oriri. Similiter Alcmxonfuit eiufdemopinionis cum Pelope: ,racio,qua erant pcrfiiafi, efi, quia in infantibus efi maior cerebri & capitis moles, qua reliquarum omnium partium , & reuera ex Hippocrate inepidc :& Galeno in arr.med. ex capitis magnitudine fpinx, coflarum, thoracis omnium., offiuin magnitudine fieri videmus, quali, quod omnia membra ex capite pédeanr, nihilominus cx anatome non colligitur hgc pedere d cerebro: quia ab ipfo nihil aliud prouenire videmus,nifi neruos, d quibus fenfus, & motus, fiunt. Inter modernos Argenterius in arte med.pro-bat, arterias non indicare cordis temperaturas, eo quia arteria: non oriuntur d corde, idque probat hoc argumento : arteria: funt partes iperma-ticx : cor vero efi pars fanguinea: fed ficeft, quod pars fpermatica non oritur d fanguinea^, ergoarterix non oriuntur d corde. Fallitur Argenterius : quia credit, Galenum arbitrari arterias oriri d corde,quod negamus : Galenus enim cum Hippocrate lib.de alimento vult, cor eife principium radicationis arteriarum, & non generatio- D o čl. I .t€X. 9 nerationis: nullibi enim inuenitur, quod Gale- A nus dicat, cor elle principium generationis arte-riarum:quia principium generationis arteriarum , & cordis eft calidum natiuum , quod immediate refultat ex femine & ex (anguine men-flruo, i quo & cor, & arteria;, & omnes alis corporis partes generantur. Parimodo dicimus cerebrum ede principium radicationis neruorum, & iecur venarum. Deinde Argcnterij argumentum cft vanum, dum dicebat, partem fpcrmacicam non oriri d non fpermatica, iddi i parte fanguinca, ficuti eli cor : quia etià vens, & nemi funt partes fper-matics:atcame oriuntur d partibus non fperma- B ticis : ideo tutius eftdicere,quod cor nó fit prin-tipium generationis arteriarum ,fed radicationis, & diftributionis, cerebrum vero neruorum, & iecur venarum : tunicis enim in vtcroeflfor-matis cx femine, fiatim ex eodem femine prima ftaminaomnium partium fpermaticartim fimul delineari,credendum efi,itautvna parsfper-ntiatica non fiat ab alia, fed d femine canquam i materia,& à calido innato tanquam ab eificien-te. Hinc Hippocrates lib. r. de dista habet hsc verba, delineantur partes omnes fimul,& augen jtur, nec prius alis aiijs, nec pofterius : led ftiaio-res natura priores apparent minoribus. Simili- C ter Jib.de locis in homine fiatim in principio Hippocrates habet hsc verba, mibi quidem principium corporis, videtur nullum effe, fed omnia fi-militer principium, & omnia finis: ergo omnes partes fpermaties fimul incipiunt.quamuis non iiinul appareant, cum minores, & ignobiliores fine magis adumbrars. Quare cx his colligimus, nec cerebrum die principium generationis neruorum , nec cor arteriarum, nec iecur venarum, fed folli in lise vifecra elle radicationis, & non generationis principia. T) OHfint verne qua arterijsfimiles exi fiunt,fed X funt ab hepate,&nonpulfant : creat aq-, funt, vt alimentum ex hepate ferant per totum corpus. 'T-' Extns cfidarifiiintis. An vero vens oriatur X ab hepate, vt tenent Auicennas, & Galenus, an dcordein qusfi.fequenti difputabimus contra Arifiotelem & Peripateticos,defende-niufque, quod vens non oriantur d corde,fed ab ipfo hepate. Differt vena ab arteria : quia ex Galeno 7. de anar.ad.5.venghabent vnicam peculiarem tunicam: habentque communem , quam d vicinis B partibus mutuantur : arteris vero habent duas proprias tunicas : arte neque, vc ibidem tefiatur Galenus funt ferè quincuplo craifiores, quam_, fint vens : imo Galenus laudat Hcrophilutn dicentem arterias fextu pio efie craifiores: fed Galenus redè confiderans arteriarum craifitiem, dixit ferè quintuplo arterias eife venis crafiio-res. ■px Eindefunt panniculi, qui funt corporade fi- Doff X/ lis neruofisnon fenfu perceptis texta: quo- s.cap\ rum groffitndo, vel profunditas tenuis exi flit, & i.tex. funt corpora lata altorum corporum fuperfities eoo- ‘ °. perientia, & continuantia : <& propter iuuamenta cx quibus efl ,vt fummam eorum in fua figura, & fattura cuftodiant, & ex eis efl,vt ea ab ahjs membris fufpendant, & eius annettant mediantibus ner no ,& ligamento: queo filia fatta fuerunt, ex quibus texti fuerunt ,ftcut renes dorfo : e*r excis efl, vt membra fecundum fui fub flantium fenfumj non habentia per ipfos habeant fupcrficiem fui effen-tta fentientem, qua illud, quod et occurrit fentit, & accidentaliter fentit, quod in corpore accidit, quod, eis inuolutum efl. Et hac quidem membra funt fieni pulmo, bepar, fplen,&renes: bacemm fua-j fub flant ia nullo modofentiunt ,fed neq\ fentiunt res obutantes eis, nifi per panniculum fuper ea exiflen-tem : cumque in eis accidit ventus, aut apoflcma fentitur : fed ventum fentit panniculus accidenta-hter propter extenfiionem, qua contingit in ipfo: apoflcma vero fentit principium panniculi & eius appenfmnem accidentaliter : ideoque membrurru apojlematis graiutate remanet pendens. T) Rimo definit panniculos fine membranas, X quod idem fignificat. Deinde tradit tres vfus membranarum fiue panniculorum. Definitionem feu deferiptionem membrans hanc proponit, quod membrana fit fada ex filis ner-uofis fenfu non perceptis, eo fine, vt cooperiar aliorum corporum fuperficics, eaque corpora contineat. In fecunda parte huius tex. tradit tres vfus membranarum, quorum primus eli, vt membrana cuflodiac, & conferuet membra ipfa in_, fua figura. Secundus vfus, vt membrans connc-dant membra cum aiijs membris: ficutirenes per eius panniculum, (iue per eius membranam adneduncur,& alligantur dorfo: hepar vero pec eius panniculum adneditur collis, & fufpen-dicurd vafis vmbelicalibus, ne defeendat. Tertius vt membra, qus funt omnino fenfu deftitu-ta,per panniculos fentiant, ficuti offa, cor, cerebrum,hepar, lien, renes, pulmones, qus vifcera non fentiunt, fentiunt tamen per panniculos fiue per membranas, qus dida membra circum-uoluuntfideo quando fiunt in illis partibus fenfu carentibus apoftemata,vel in ipfis excitantur flatus,ab ipfo panniculo, & non ab ipfis vifceri-bus,fenfusdolorificus fentitur : fic dolor contu-fiuusolfium perfentitur d p^rioftio : dolor vero grauatiuus vifcerum perfentitur d membranis, qus circunuoluunt ipfa vifcera. Hsc funt illa, qus dicuntur ab Auicennain hoc tex. Prima dubit. Auicennas in tex.dicit,membranas elfe contextas ex filis neruofis : idem docet decimaodaua tertijin principio, vbi agit de remi affedibus, panniculnm.f.renum fieri ex par-uoneruo. Parimodo vbi agit de panniculo pulmonis , monis , & hepatis vult,ilIos ex neniis fcptimi paris ìpfius cerebri e(Te fačtos: nihilominus paulo infra aderir panniculos ede faflos ex fibris li-gamentalibus : ergo non libi confiat. Refpondemus, Aiiicennam per filos ncrueos intelligere filos prodeuntes non folum à neruis, fed etiam i ligamentis, arterijs, & venisidicun-tur, tamen fili neruei, quia illa fubtiliffimafila-nienta prxfefcrunt villorum neruorum fimilitu-dincm : imo aliqui panniculi magis confiant ex filis arteriarum, & venarum , quam ex filis ner-tiorum,& ligamentorum : ficutifunt pia,& dura mater, & rete mirabile,in quo praeparantur fpi-ritus vitales progeneratione fpirituum animalium : aliqui vero magis exfilis neruorum,ficuti panniculi hepatis,renum, humoriscryftallini,& vitrei : alij magis ex ligamentis,ficuti membrana, qug circundant digitorum iuntìuras. Secunda dubit. Auicennas in tex. tradendo vfus panniculorum videtur valdè diminutus: quoniam tres alij vfus prxter propofitos panniculis conucnirc videntur : quorum primus cft tueri membra, ne d caulisextrinfecis lxdantnr. Secundus vfus efi diuidere partes : ficuti diaphragma diuidit partes vitales d naturalibus, cor nempè ab hepate, & liene : lic mediaftinum diuidit dextram partem pedoris d finiftra,neno cumenta vnius partis alteri communicentur. Tertius cft tueri, & roborare vifcerum ca lorem, vt de omento, quod ventriculi calorem detinet, & roborat,ac de membrana cooperiente iunduras , quse firmat, & roborat iunduras. Refponderi potefi vnica refpófione,quodifti tres vfus propofitiexplicentur ab Auicenna in definitione panniculi,dum dicit, quod de ratione panniculi fiue membrane, quod idem efi, fit cooperire, & continere vifcera : fed lic efi, quod illa cooperiendo defenduntur ab extrinfecis nocumentis : fimiliter defenduntur vifcera,dum vnaparsab alteradiuiditur, &c feparatur, con-feruaturque, & cufioditur membru in lua figura & fadura, dum efi membrana contentum,& obuolutum. Vel dicimus fide fecundo vfu loquamur, quod Audor nofteragat in hoc loco de membranis cooperientibus, & non de ljs qug diuidufit. Quo ad tertium dc omento, dicimus, omentum tueri, k fouere calorem ventriculi ratione pinguedinis, & non panniculi : iunduraf-que roborari propter membranas : quia membrana: cooperiunt, & continent ipfas iunduras. T) Oflca cSl caro, qua e$l locorum vacuorum re-T>ctl. jj pletio, qua in horum membrorum fitu in cor-pore exiHunt, & ipforum fortitudo, qua fuilen-jj tantur. Tj1 X GaIeno2.detcmp.3.& io.methodi rr. Xa caro triplex efi, nempè mufculofa, qua: efi in mufculis,& caro communiter dicitur. Secundo modo fumitur caro pro carne vifceru m, qua: caro dicitur parenchyma, ficuti efi caro i e coris, A lienis, renum, & pulmonum : fub hoc lignificato collocamus carnem tefticulorum, &c glandularum,qua: caro dicitur glandulofa. Tertio modo fumitur caro cx Galeno loco citato pro illa, qua: efi in membranis, vt in ventriculo, venis,& arterijs : quia omnis fuccus, qui implet vaforum fpermaticorum fpacia potefi cx Auicenna vocari caro : Auicennas per carnem precipue intelli-git mufculofam : quia in mufculis funt nerui, vena;, & arteria:,quorum fpacia implentur carne: incelligit per carnem parenchymata, idefi carnes vifcerum : quia dicit, tn membrorum fitu in corpore cxiftunt. Per carnem vero ititeliigit B glandulas, dum dicit, ipfornm fortitudo, qua fu-Slcntautur. Prxter ha:c qua: dicuntur ab Auicenna in tex. proponuntur quatuor vfus carnis d Galeno i. de vfu par.j. & 13. Idem colligitur ex Platone in_i Timeo. Quorum primus efi cooperire partes, ne d frigore Ixdantur. Secundus carnis vfus efi propter cufiodiam d cafuabalto: quia caro efi tamquam olfium puluinar. Tertius cft refrige rare corpus tempore sfilino : quia ex carne exu-dat vapor, & ludor, qui attemperat calore xfti-uimi. Quartus vfus carnis efi hyberno tempore calefacere : quia detinet calorem vifcerum ne C egrediatur: ideo caro dicitur d Platone defen-forium xftiuum, & hyemale. Hadenus de li-milaribus egit Auicennas. De pinguedine nil dicit: quia efi excrementu: egimus tamen nos in cap.de tempèramentisin particulari de pinguedine, & difputauimus, an omnis pinguedo fit inanimata. Dubitatio. Auicennasegitin hoc cap. de vfu omnium partium fimilarium : omilit tamen ip-fam cutem, quali,quod cutis non fit pars fimita-ris : ergo diminutus. Qmdam refpondcnt,nihil dixilfe de cute : quia cutis efi pallio carnis, fcu terminus exfic-D cata: carnis : idque colligunt ex Aditotele 2. de generatione ammal.cap.4.vbi dicit,ficut in pultibus concrcfcit fuperficies, fic in carne concre-fcit cutis. Ha:c opinio non cft damnanda :quia in latiffimis vlcenbus, dum vlcera fanantur, Sc obducuntur callo, fupra callum fitquxdam cuticula fenfu praidita, qu? videtur qu?dam fuperficies de nono genita. Quidam refpondcnt Aiiicennam, nihil dixif-fede cute : quia cutis non efi fimplex, & limila-* ris pars, fed compofitaex cute, cuticula, membrana carnofa,venis,arterijs, & neruis. Sed non tollunt dubitationem : quia dum confidcratnus E cutem,illam abalijs partibus feparatam confi-deramus : abftrahentium enim non efi mendacium, vt docet Ariftoteles 2.phyficorum tex. 18. Dicimus igitur nosnonegille de cute :quia cutis caret ačtionc : habet vero folum vfumiegit enim de partibus limitaribus, qua: habent adio-nem, & qux funt capaces fauicatis, & ygritudi-nis:quia finitaseli conftitutio edens ačtionem: morbus vero efi conftitutio ledens adlionem : propofuit Auicennas illas partes, quibus cogni- / tis,medici tandem inuenìre pedine remedia: quibus habita fanitas cohferuetur, & amiffa recuperetur . T)oe.i T 7f_vtioquoqiie vao membro cfl virtus natura-hs,qua ci res nutrimenti completur, & boc nx'n quidem eft nutrimentum attrahere, retinere,&af-Jimilare ,&vnirc, & fuperfluitates expellere. Vm fuperius oftenderit,in quibus fimilares V»-/ partes interfcdifferant in definitione, & vfu. In hoc tex. colligit,in quibus conueniant. Dicitquc omnes conuenire,vt nutriantur : deinde proponit quinque nutritionis munia, in quibus conueniunt. Primum eft alimentum attrahere. Secundum retinere. Tertiumaffimilare. Quartum alimentum vnirc, & quintum fuperfluitates expellere. Quatuor virtutes enumerantur, qux virtuti nutntiug inferuiut, qua: funt attradiua,retenciua, digtftiua, & expulfiua: fub digeftiua continentur he dug, vnio &affi-imlatio.Tres virtutes fine tria nutritionis munia enumerantur ri Galeno 1. de facul, nat. 11.& /. prarfag. vltimo,qug funt appofitio, vnio, &afli-milatio : itant ad appofitionem reducantur due prim® propofit^ ab Auicenna, que funt attrailo, & retentio. Differentia eft inter appofitionem, vnionem, & aflimilationem, qux differenti® cognofcun-tur in hydrope,& in morbis cutaneis : in hydrope Anaf‘arca,in carnibus,li digitis cóprimantur, relinquuntur fouca : quia fit quidem appofitio, fed non vnio : quoniam fi fieret vnio, foucgcx comprcfiione non relinquerentur. In hydrope affite fit appofitio, & fit vnio, fed deficit aftimi-Jatio : quia carnes in dies arefeunt, & exficcan-tur, licet corpus aquofo excremento fit refertif-fimum. In!eprofis,& fcabiofisallimilatio eft deprauata : in cancro correptis deficit : in vitiligine feu lcuce fimiliter eft deprauataafiimila-tio : itautin morbis pertinentibus ad nutritio-ntm femper aliqua adio ex propofitis J^fa fit, nempe vel attradio alimenti, vel retentio, vel vnio, vel allimilatio, vel digeilio, vel in excernendis fuperfluitatibus iplaexpulfio,qu? poteft elle ablata, vel diminuta,vel deprauata : fi ablata,vel diminuta fit, fit cachexia : fi deprauata fit leuce. Similiter digeftiua fi fit ablata fit atrophia : fi diminuta bradipcpfia: fi deprauata, vitiligo, vel pruritus aliquis. Sed de his virtutibus fufius in cap.fequenti. Ttott. "p 7 P°H quidem membra diiteif (icantur : •j.cap. JL/ funt enim eorum quaedam, qux prgtcr hanc '•‘ex. virtutem infuper aliam virtutem b..bent,quac ah eis ad aliud procedit, & quaedam funt eorum, quae hoc non habent, & diuerflflcantur etiam fecundum modum alium : quaedam enim eorum funt,quae, p>g-ttr hanc virtutem infuper virtutem habent,quae eis A ab alio in fluit, & funt eorum quaedam quae non.Cum ergo compvfltioftet,fcquetur, quod eft membrum fu-fcipiens & tribuens, g-r membrum tribuens & non fufeipiens : & membrum fufeipiens & non tribues, & membrum neque tribuens neque fufeipiens. De membri autem tribuentis & fujlipientis intentione : in cerebro namq; & bepate omnes conucncrunt medici, quod vnimquodque eorum principium non dubitamus : virtutem fufeipit, & calorem natura-lcm,i&fpintum à corde,& vnumquodq; eorii principium habet virtutis,quamatijs mbuit.Scd cerebrum quidem praebet fenfum feeudum quofdam ab-follite, & fecundum quofdam non abfolutè: & hepar E eft principium nutrimenti Jei undurn quofdamabfo-liuč, & fecundum quofdam non abfolutè. declaraueritin tex.fuperiori,in quibus conueniant partes noftn corporis,dixerit-que in mitrinone,in hoc tex.declarat in quibus partes noftri corporis inter fé differant. Diuiditur tex, in tres partes: in prima docet, membra differre inter (e quatuor modis. Primo quia dantur membra,qua- prgter facultatem naturalem prgbent virtutes alijs membris, & dtu hac re nulla eft ambiguitas. Secundo dantur mébra, qua non dant virtutes alijs « Tertio dan-C cui quedam membra, qti? folum recipiunt virtutes ab alijs membris. Quartoqugdant & recipiunt virtutem ab alijs membris. In fecunda parte ex diuifione propofica colligit aliam enidentiorem diuifionem, dum dicit, cum ergo ; diuidic enim membra in quatuor differentias. Prima quod detur membrum fufei-piens virtutem ab alijs & tribuens, vt eft cerebrum, quod fufeipit virtutem vitalem ri corde, Ce tribuit animale alijs partibus viuentibus. Secunda differentia eft, quod detur membrum fu-fcipiens virtutem, & non tribuens aliquam virtutem alijs partibus, vt caro,offa, gianduii:,&c. D Tertia differentia eft,quod detur membrum tribuens virtutes, & non fufeipiens aliquam virtutem ab alijs membris,&tale membrum fecundum Ariftotelem eft cor,quod eft ranquam mo-narcha ri quo (vt dicunt Peripatecicijomncs virtutes,vitales (cilicet,animales,& naturales oriu-tur : quia putant non folum arterias, fed venas & neruos oriri ri corde: qu? opinio videtur quoque admitti ab Auicenna, qug certe, nec dottrina Hippocratis & Galeni, nec veritati ipft, vt paulo infra oftcndemus,coherct. Quarta differentia eft, quod detur membrum neque fufeipiens, neque tribuens. E In tertia parte tex. dum dicit, de membri autem tribuentis & fufcipicntis intentione, Auiccn-nas examinat dittas differentias : Joqucns igitur de prima differentia inquit, omnes medicos admittere, quod in corpore adfic membrum tribuens & fufeipiens: cerebrum enim, & hepar fufeipiunt vitam.-dcinde cerebrum tribuit facultatem animalem , & hepar naturalem, licet fecundum Galenum & Platonem cerebri! fit principium fenfus abfolutè, & fecundum quofdam non non abfolutè, videlicet fecundum Ariftotelem , qui vult d cordefenfum oriri. Galenus in arte med.cap.p.proponit quatuor differentias partium, qua; renerà non omnino fi-miles funt : quarum prima eft,quod aliqua; partes fint principia vt cerebrum, cor,hepar, & te-{Houli : aliqua; vero fint, qua: ab ipfis principijs originem habent, atque eifdein fubminiffrant, vt nerui,& fpinalis medulla cerebro , arterii cordi, vena; hepati, & feminaria vafa tefiiculis. Aliqua: vero partes funt,quid feipfis gubernantur: quia habent infitas potentias d quibus reguntur,- vt cartilago,os, ligamentum, membrana, gianduii, adeps, & caro fimplex. Aliqui demum funt parces,qui infitas fimul,& aliunde manantes habent potentias, d quibus reguntur : habent enim arterias, ncruos,& venas, per quas partes tranfmittitur virtus, qua gubernantur: hi partes funt vtcrus,renes, ventriculus,pulmo, lien, & alii fimiles. Hic partium diuifio à Galeno propofita non eft fimilis diuifioni propofiti ab Auicenna in tex. vbi dicit dari principium tribuens virtutem omnibus partibus, & non fufeipiens,hocq; vult elle cor : fed hoc principium tribuens & non fufeipiens d medicis non conceditur: ideo non continetur in partium diuifione à Galeno propofita : quia prima partium differentia, in qua continentur quatuor principia, nempè cerebru, cor, iccur, & tefticuli ample&itur quidem mem bra tribuentia toti corpori facultates : fed hu-iufcemodi membra funt etiam fufeipientia facultates abalijsmembris:quia cor fufeipit facultatem fenfitiuam d cerebro, vt docet Galenus, & experientia ipfa : fictiti clarius in difpu-tatione oftendemus : cerebrum nempè d corde, & ab hepate fufeipere facultates, & vicillim cor d cerebro & hepate, itaut nullum detur membrum tribuens non fufeipiens. Procrea Aui-cennas in diuifione dicit,dari membrum nec tribuens nec fufeipiens , de quo membro Galenus non facit mentionem, dum dicit, dari partes, qui habent infitas potentias,qui neque ab alijs gubernantur, neque alias gubernant : fiditi funt os, ligamentum, cartilago, membrana, adeps, & caro. Dubitatio oritur, quomodo & caro, qui habet fenfum : & membrani, quifimiliterexqui-fitiffimo funt fenfu infigniti non fufeipiunt, vel non gubernantur ab alijs : non ne caro, & membrana habent fenfum meritò cerebri, vel fpinalis medull? ? ergo ab alijs gubernantur : ergo non dantur partes non fufeipientes : non ne caro, membrana, & olia nutriuntur ? nutritio nonne dependet d iecore ? non ne viuunt i vitam non ne d corde lufcipiunt ? Refpondetur,membranam , vel carnem con-fideratam in feipfa,feparatam.f.d filamentis ner-ueis,per qug filamenta membranacei caro gaudet fenficiua potentia carere fenfu, & motu : quare fi caro, vel membrana collocatur inter illa membra, qui non fufeipiunt facultates ab alijs, A & quid feipfis gubernantur, tantomagis id dici poterit de off e, cartilagine, ligamento,& adipe. Dum veròdi&um eft, has partes nutriri. Refpó-demusnutritionem non penderei iecore, fed ab infitafacultate. Dum verodiftumeli, viuere, & vitam d corde fufeipere. Refpondemus has partes ratione fui eflentii carere arterijs : ideo viuere : fed vita pianti, ideft per infitas facultates, quid calido innato dependent. Quod vero adenes, ligamentum, caro fimplex , & offa ex feipfis gubernentur ,& non d visceri bus, patet ; quia lifiones infignes harfi partium non neceflario alterant ipfa vifcera. Quod B probatur per ipfam pratìicam : quia fi de glandulis loquamur, ipfiinftrumis auferuntur vel igne, vel aliquo cau ftico, ficuti eli antimonitim combuffum, quod eft cfficaciffimum,tamen ablatis glandulis nulla (equitur in corde, hepate, vel cerebro alterano,vel mutatio ad peius,quod non fuccederet, fi eflent ita vifceribusconnexi, vt ab ipfis gubernarentur. Similiter patet de adipe, quod ex feipfo gubernetur, & non d vifceribus : quia minui poteft inedia, vel fudorificis, vel infusione ex meile cu auripigmento, quam experti fuimus in valdo obelo; tamen imminuta pinguedine,vifcera diu C fana fuerunt conferuata. Parimodo patet de ligamentis, de came, & deolfibus.quod videlicet ifti partes non fintvi-fceribus Connexg, ac perconfequens d vifceribus non gubernentur. Patet de ligamentis: quia aliquando d materia gypfeain podagra definiuntur ligamenta,nulla fačta in vifceribus mutatione. Patet de carne fimplici : quia aliquando caro vulneratur,& d corpore feparatur,quamuis nulla fiat in vifcerum temperaturis mutatio. Patet de offibus: quia dum in vulneribus tcre-braauferuntur, nulla fit vifcerum temperaturi mutatio : quare iftf partes, qufex feipfis guber- f D nantur, nec bonam,nec malam vifcerum conditionem oftendunt. IA E membri autemfufeipientis & non tribuen-I / t is innent ione nò dubitamus :ficut caro, quee 5 .Cap. Jentiendi virtutem, & vitee fufcipit : & non esi ah- uux. cuius virtutis principium ,quam alicui alteri pr fio ex neceflitate morimur : ergo rationi confo-num eft, vt non cerebrum, fed cor fit Rex & origo non folum facultatis vitalis, fed fenutiux, & motiuse. Adfunt quoque alia argumenta for-taffe minus efficacia, fiditi dum dicit Ariftotcles Jib.de iuuentute, & alibi, cor eflfein medio,ergo debet effe tanquam Rex, d quo omnes virtutes vel quod cor primo oriatur, & vltimo moriatur : ideo ab ipfo omnes facultates prodiro : quse argumenta in tcx. declarato funt follita.. Modo vero ad diluenda fex propofita accedimus. Ad primum argumentum refpondemus,calorem perturbare fenfum & difcurfum.fidque confirmatur ex ipfo Ariftotele fecundo de partibus animalium, vbi inquit, caliditatem fanguinis fenfum impedire : ergo fenfus non proucniet d calore. Infuper fecundo de partibus animalium 2. dicit Ariftotcles,fanguinem tenuiorem & frigidiorem ad fenfum & intelligentiam magis conferre: quare fi d corde penderet fenfus fe-queretur : quod calor quanto maior efiet, tanto nfinor efiet fenfus. Demdc refpondemus, non valere confequentiam, fenfus non fit fine calore : ergo fenfus dependet d calore : quia calor eft caufa fine qua non : imo mulca: alice funt cau-fx, fine quibus fenfus non fieret: fiditi eft temperatura partis,& caliditasnatiua, fine quibus nec calor, nec cerebrum,nec radij fpirituum animalium fufficerent ad efficiendum fenfum. Prx-terca negamus, omnem calorem prouenire d corde: quia calor natiuus non pronenit d corde : ifte enim calor natiuus eft in quolibet membro implantatus, & non tranfmiflusd cordo, atque ab hocnatiuo pendent omnes operationes, tanquam d forma:imo,& fpiritus vitalis cordis ab ipfo dependet: quare nullo modo poteft defendi, quod omnes operationes aliorum vi-fcerum proueniant d corde. Ad hxc,fi efiet vera Arifiotelis fententia,quod d calore cord is omnes operationes prouenirent, fequerecur,quod lxfo corde, omnes operationes eflent 1 xfx , quod relučtatur experienti*: quia in niarafmo torrido cordis fubftantia maxime eft Ixfa : tamen in marafmo fenfitiux operationes internx& extern* nullo modo funtlx-fx. Dum vero dicebat, dari animalia frigida, qux carent neruis, ideo verum inftrtimentum D d fen fi- * t fen fi tina: virtutis effe calorem. Refpondemus A dari animalia, qua? carent corde,& cerebro, tamen habent fenfum & motum, vt funt olirea, & alia id genus. Peripatetici ftatim refpon-dent in his dari quid proportionalecordi, tk cerebro : fic & nos refpondebimus dari quid proportionale nero is : nempé dari aliquem meatum , qui fit loco nemorum : Plato enim ner-uos & arterias volt effe veluti aqueedudus, per quos excurrunt facultates. Ad fecundum argumentum defumptum ab Ariftotele rertio de partibus animalium fepti-mo, refpondemus in cordefanguinem extraue-natum contineri, non vt recipiat formam fan- B guims, fed vt fiatim conuertatur in fpiritum vitalem : quia lì ibi moraretur, putrefeeret : itaut illefanguis non maneat in corde, quamuis in_. cadaueribus inueniatur: dumenim fìt dia/loie cordis,aperitur dexter ventriculus, & (anguis influit in ipfum : dum vero fit fyftolc, clauditur ventriculus, & exprimitur in finiftrum pro fpi-rituum vitalium generatione : quare ille fanguis non nafeitur in corde, fed tranfmittiturin cor, quod reueru eil fons, & prima fpiricuutn vita- ' lium origo. Ad tertium argumentum propofitum ab Ari ffocele hb.defonino tk vigilia cap.a» refponde- C mus, quod ligatis carotidibus, imoincifis tranf-uerfim non illicòceffet fenfiis & motus.-vidimus enim canem,cui ligat* fuerunt carotides, deinde ex toto mcifr , qui per aliquod fpacium adhuc poterat moneri, deinde ob fanguinis arte-riofidcfiuxnm vitam amifit. HincGalenus fecundo de plac. 6. inquit, fi incidantur arteria? carotides , non (fatim tollitur fenfus & motus : incifis tamen neniis recurrentibus animal fta-tim fieri mucum: quamuis ita mutus audiat, videat,olfaciat, refpiret, & non amittat fenfum & morum brachiorum, & pedum : htreque funt Galeni verba loco citato. Quare fi fenilis pro- D uenirencd corde ligatis neruis recurrentibus, d quibus oritur illa neruea propago, qua: vellit cor, fequeretur, quod omnis motus & fenfus corporis deifrueretur. Pntterea heee Galeni fententia, quod motus & fenfus proueniantà cerebro, & non i corde, confirmaturquatuor experimentis . Primum_. defumptum eli abiplbmet Ariftotele, & experientia, dum viderunt tefludinem erepto corde ambulaffc. Secundum defumiturd Galeno primo de plac. cap 6. vbi refert,in facrificijsobfer-uacuni fu i (Te animalia corde forcipe erepto, de-inde clamalfe , & fugiife. Tettium eft propo- ® finim d Galeno lib. primo de plac. cap. fexto fecundo de plac. quarto, & lib. 6. cap. j. quod aliquando vulneratur cerebrum , & (fatim fenfus & motus amittatur, quod non accidit, dum vulneratur cor, nifi eodem tempore mors quoque fucccdac : ergo d cerebro fenfus & motus. Imo refertGa/enus fexto aphorifmorum 18 in fmirnaiotwquendam iuuenem fuiffe vulnera. tum vfqucad cerebri ventriculos, ita vtdum_. aperiretur os vulneris , (latini fenfum & motum amitterec , addud's tamen Iabijs vulneris, iterum fenfum & motum recuperaret, corde minime in hoc confpirante. Quartum experimentum proponitur d Galeno lib. de for-macione f^tus cap.quarto, vbi ait, fi fenfus & motus prouenirent d corde,in lethargo, & apoplexia remedia edent applicanda cordi, & non cerebro: fed fic eft, quod in lethargo applicando veficantia occipitio, vel adurendo illam partem, fxpe recuperatur fenfus& motus,qua:remedia fi applicarentur regioni cordis maximè Inderent, ergo fenfus & motus d cerebro & non d corde veniunt. Ad quartum argumentum, quod erat, cerebrum non fencit: ergo non eft principium fenfus, ipfe plufquamconv qui fuit Peripateticus refiedit argumentum contra Ariftotelem hoc modo,fi illud , quod caret fenfu non poteft efle principium fenfus, pari ratione, illud quod caret vilu non erit principium vifiis. Similiter -, quodearetau litu,olfatìu , &guftu non erunt illorum fenfuum principia : quare neque cor erit principium villis. Addimus nos , fi cor ( vt illi dicunt) eft principium fenfus, quia cor fen-tit, & non cerebrum : per hanc rationem dicemus volam manus ede principium fenfus : quia exquifitilfimèfcntit. Refpondemus,cerebrum non pati : ideo non fentire, fed iudicare fenfacionem, ideft cerebrum fentire ivipytmY.tì<, ideft adrue & non_. ‘BdAmuàt, ideft paffiuè : fiditi fol eft caufa caloris, tiipymivM!, ik non TruSnrualf, quianon_« eft calidus: fi cerebrum eft canili fenfus & non fencit. Piseterca dc ratione fenfus d 11 x fu 11 r conditiones, altera eft indicium , & altera obiedi receptio: praecipua eft indicium ,talifque conditio eft in cerebroratque per hanc dicimus cerebrum maxime fentire. Demum cor neque_» adiuè neque paftiu è in eius parte interna fencit. Ad quintum argumentum , dum dicunt cerebrum ipfum recipere motum fyftoles & dia-ftoies, nempe motum palpitationis ab ipfo corde: ergo motus d corde & non d cerebro pro-uenit. Refpondemus.quod Peripatetici, qui hoc dicunt, fiditi eft frac i fcus Piccolomineus, qui fuit meus PrsEceptor, reludantur Hippocrati, rationi , & experientia:, vtunturque argumento , quod ad rem non facit : quia elio , quod palpitatio cerebri proueniat d corde : quid tum_, ? oportet probare j quod motus voluntarius feu fpontaneus proueniat deorde, & non motus ije-celfariusjde quo non eft difpucatio : motus enim fyftoles & dialtoles cerebri eft neceffarius, & non fpontaneus. Reludatur Hippocrati qui Iib.de morbo facro vult, motum palpitationis cerebri fieri per pro-cdfus mammillares, & non per arterias: heee fune verba Hippocratis, tnfptratio aens m jupe- riores riore s cerebri finus, dr expiratio non fiunt per arte- A riasj'cd per tubercula papillis mammarum fimi-lima , (jute funt organa odoratus : ergo non d con de, & arterijs palpitatio cerebri fic. Rationi, & experientia aduerfantur: quia fi cerebrum pulfarct perarterias : ergo & cerebellum, & fpinalis medulla pulfarent:quia inip-fa,& cerebello funt arteria: attamen vtraque pars caret ilio motu. Praterea fi cerebrum per motum arteriarum palpitaret , fubftantia lienis ob magnum arteriarum plexum, quem habet,maxime palpitarec.Caufa igitur,cur prater cor folu m cerebrum palpitet, eli: illa, qua proponitur d Galenolib.de organo odoratus cap. g vltimo, vbi habet,cerebrum palpitare, vttrahat aerem ad refrigerationem , nutritionem,& expurgationem : dicit ad refrigerationem, vc temperetur fpiritus vitalis , & difponatur ad conuerfionem in fpiritum animalem: dicit ad nutritionem : quia fincaere fpiritus non fit edicit ad expurgationem : quia dum fiunt fpiritus, fiunt perconcotìionem, in qualibet enim con-coftionefpirituum refultant excrementa pertinentia ad fuligines, qua: debent expurgari per fyfiolem ipfius cerebri : quia ficiici per arteriam venofam expurgantur fuligines cordis : fieper procelfus mammillares expurgantur fu- C ligines cerebri : Similiter fiditi per fyfiolem, & diaftolem cordis generatur calor in corde: fic per fyfloIem& diafiolem cerebri calorirL, cerebro mitigatur & temperatur : quia ficuti motus fyfioles , & diaftoles fačii inter dura_* generant calorem : fic inter mollia, vt efi cerebrum, calorem generare non poflunt : ficuti patet, dum aqua cadit ab alto fu per faxaduriflima, & dum flumina euolant femper illidendo ripis durifiimis, nunquam tamen incalefcit: quia aqua cedit, ficuti mollia cedunt. Parimodo d motu fyfioles , & diafloles cerebri, quod c It molle, & non durum, vt cor, attrahitur qui- D dem aer per diafiolem : fed non calefit, quia_» ab ipfo aere temperatur , vnde fpiritus vitalis in cerebrum tranfmiflus ita temperatur, vt facillime in fpiritum vitalem tranfmutetur d cerebro, quod cfi principium illius motus palpitationis. Ad fextum defumptum ab Ariflotcle tertio de partibus animalium quarto, quod cor nullo grani morbo afficiatur , nifi ilJicò fequatur mors: cerebrum vero & hepar pati polle gra-ues morbos : ergo cor erit principium ,& tan-quam Rex. Refpondemus, cor quoque pofle pati mor- E bos grauilfimos & diuturnos ; non ne maraf-mus torridus efi grauiffimus cordis morbus? Praterea Fernelius quinto patho.i 2. & Trinca-ueliuslib.6.cap. vndecimo referunt,quendam qui ob palpitationem contabuerat , pofi obitum in eius corde fuifle inuentum vicus fordi-dum ik malignum, quod non poterat effe nili antiquum. Nicolaus Malfa in fua anatomia de corde, & Holerius referunt, fuifle inuen- tum cor cum abfceflii, qui certS vnica die fieri non poteft. Auicennas volens conciliare Galenum cum Ariftorcle dicit, omnes facultates fenficiuas, motiuas, & vegetaciuas radicitus elle in corde : in cerebro vero manifeflatiuè. Sed interini-. Auicennas reludatur Galeno , Arifioteli & veri-taci.Galeno.qui in libris de plac.vulr,facultatem vitalem, animalem,& naturalem elle diftindas per radices , per organa, & per fpiritus. Amplius vult,facultatem vitalem efletemperarnen tum cordis : animalem, qua: efi fenfitiua & mo-tiua, elle temperamentum cerebri : facultatem naturalem elle temperamentum iecoris, de qua re egimus in cap.de temp. Quare ficuti hac tria temperamenta funt omnino diuerfa,& ad vnum redigi non pofliint, fic in dodrina Galeninon_. potefi concedi, quod detur vnicum principium, ficuti efi cor, quod fit venarum,arteriarum-., neruoruin,& omnium facultatum exordium, vt tenet Arifioteles. Praterea Galenus 6. de_» plac. 3. & lib. primo cap 6. probat contra Ari-fiocelem , fenfum & motum formalicer pendere d cerebro. Accedit,quod Auicennas reludatur Arifioteli, qui certe non putat, vt explicat plufquamcom.quodcorfirlolu principium per fpiritum viralem, quatenus idem fpiritus tranfmiflus adcerebrum , ibi recipiat (vt ait) organizationem pro efficienda facultate animali: mifliis ad iecur pro efficienda vegetali: quia putat Arifioteles cor effe vnum principium ,d quo radicitus, & manifeftatiuè,& immediatè omnes facultates emanant, quia vult non fo-lum arterias, fed neruos, & venas à corde manifeflatiuè oriri Auicennas aduerfatur quoque veritati: quia fi de venis loquamur certè d corde non oriuntur: quia in nonnullis pifeibus vena non tangunt cor. Praterea venam vmbilicalem d corde prodire,nemoeft, qui affirmet. Similicer vena porta nullum furcuJum habet communem, cum corde. Iniiiper fi vena orirentur d corde, pulfarent, vtcor. Accedit quod neque fangni-ficatiopoliit fieri in corde: quialjditur folum fanguificatio,quando lafum efi iecur. Demum, fi venaorirenturdeorde, vt tenet Arifi.& in ip-focordefieret fanguificatio,illa tres membranula, qua vocanturtricufpides, quaimpediunt, ne fanguis ingreflus in cor in venam cauam refluat, impedirent quoque ne fieret in toto corpore nutritio : quare nec vena oriuntur d corde, nec in ipfo fit fanguificatio. Si de neniis loquamur, in membrana veniente cor folum inuenitur quidam furculus nerueus perexiguus fexci paris neruorum cerebri, qui certe non potefi e fle origo omnium neruorum , quod probatur hoc experimento : incidantur recurrentes in cane,d quibus proxime ifte ncr-uus cordis prouenit, animal iiatim fit mutum : attamen omnes alij motus fpontanci, & fenfus totius corporis conferuantur illafi : ergo nerui non habent'originem d corde : quare dicen- Dd 2 dum Deli, j. cap. j.tex. u- dum efl cum Gdlcno & Hippocrate, facultatem A vitalem d corde : animalem d cerebro, & vegetale ab hepate prodire : ideo colligimus contra Arifì. & ipfilm Auicsnnam , veram effe Galeni dotìrinam, quodin corpore viuente non detur membrum tribuens & non fufeipiens : quia_» etiam cor fufcipitfenfumd cerebro, & d iecore alimentum. T) CRca in alia diwfonis parte diuerfificati fant X medici interfe, & pbtlofoplji intcr fe : vna enim fetta dixit> quodofja, & caronon fentien-tia, & eorum fimilta non perdurant, nifi per virtù- g tes propnas, quot fant meis, qunt non ab alijs principi] s cis influxerunt, fedper illas virtutes cum^ nutrimentum eis tranfmiiutur, fibi [nffciunt ,& neque ipfa alicui rei Virtutem tribuunt ; nequeo etiam aliud membrum eis aliam tribuit virtutem. Mila vero fetta dixit, quod virtutes ifia non funt eis propri#, fed ab hepate & corde in generationis principio cis influxerunt ,& ineis quiete ptrmanferunt. Medicus autem non debet in fitte-re circa has duas diuifiones ,vt velit eqs demonticatine verificare: neque id concefsurn efl ei, vt medicus efl : neque hoc ipfum m aliqua fuarum per-ferutationum, & fuarum attionum impedit. Q T~XEclarat Auicennas controuerfias , qusc JL-S erant inter philofophos & medicos circa vltimum membrum diuifionis partium corporis , quomodo videlicet detur corporis membrum nec tribuens ncc fufeipiens. Inter membra pec tribuentia nec fufeipientia Auicennas proponit carnem &offa non fentientia: per carnem & offa non fentientia inceiligit carnem glandu-Jofam, qua: caret fenfu : per offa vero non fentientia inceiligit omnia offa exceptis dentibus, qui renerà fentiunt, ideo dixit non fentientia_. propter dentes. D Diniditurtex.in duas partes. In prima proponit duas fetìasphilofophorum & medicorum circa membra nec tribuentia nec fufcipientia_> : quomodo videlicetacquifiuerint fuas virtutes. In fecunda parte addit,neque effe vtile medicis, neque ad ipfos pertinere hanc confiderationem, quomodo videlicet membra acquifiuerint fuas virtutes. Quo ad primam partem, inquit Auicennas fuiflè duasfečtas: quarum altera dicebat,carnem glanduJofam & offa non fentientia ,qiue nutriuntur, nutriri per virtutes proprias, qus neque ab hepate, nequed corde fluunt,neq; flu- £ xerunttempore generationis in ipfo vtero, fedd femine talem virtutem & talem temperaturam acqui/iuerunt : neque alijs partibus luam virtutem attribuunt : ficuti neque alia- partes vim_. nutritiuam oflibus, & carni attribuunt : quia facultas nutriendi efl connata, vt dicit Galenus 1. deloc.aff.vltimo, vbi inquit, quod virtus naturalis fit connata, ficuti virtus magnetis efl connata magneti : itaut in hac fečia fit i-pfe Galenus, qui multis in locis probat facultates naturales non influere, fed effe d primordijs natur:? implantatas, ac licet exemplum fitpropofitum de oflibus & carne, tamen de omnibus membris naturalibus efl intelligendum,quod habeant facultates naturales infitas, quod fcilicet neque influant,neque vnquam influxerint, quia in primo ortu d calido innato, quod d femine parentum fit,originem trahunt, & non d corde & he-pato. Altera fečta (ait Auicennas) dicebat, quod virtutes naturales carnis & oflium, & omnium partium non fint propria;, & d femine in prima generatione connata; : fed in prima generatione ab hepate & corde fuerint tranfmilia:; deinde confetuari vfque ad obitum. Huic feda; reludantur Ariflotcles & Galenus : Ari Aoteies quia vulr d corde omnes facultates non folum vitales, fed etiam naturales,& animales continuò influere in totum corpus, vultq; in virtù te cordis formaliter fieri nutritionem,& non in virtute calidi implantati, nifi materialiter, itant fpiri-tu,s vitalis fit tanquam forma & caufa efficiens, qua; dicitur non vera,ipfius nutritionis-* qus cau (a efficiens efl illa,qua pofita ponitur,& qua_» ablata aufertur : calidum vero natiuum fitran-quam fubiečtum materiale.Qng Ariflotelis opinio in medica facultatenon poteft defendi. Galenus quoque non admittit, facultates naturales in prima generatione d corde vel ab hepate fuiffe influxas : quia funt connata; : fed in_. primo ortu habuiffe originem d calido innato partium, quod non d corde, fed d femine parentum traxit originem. Quo ad fecundam partem tex. tria proponit Auicennas. Prunum aliene, quod ad medicum , vt efl medicus, non pertineat ha;c con-fideracio, an membra in pruna generatione^ acquifiuerint ab influxu cordis, vel hepatis primas facultates, vel non acquifiuerint. Secundum inquit, dičtam contemplationem nullam vtilitatemafferre, credat medicus quocumque modo velit. Tertium afferit,hanc contemplationem, an virtutes influxerint in prima generatione, vel non influxerint, pertinere ad phi-lofophiam naturalem, ad lib.videlicet de generatione . Prima dubit. circa primam partem non videtur , quod dentur membra non fufeipientia virtutes ab alijs.* quia corruptis principijs, & olla & carnes, & estera corrumpuntur : imo dum fitfyncope, qus fit per retradtionem fpirituum vitalium ad cor, caro totius corporis videtur feminina . Idem dicendum efl dc oflibus, & dc cartilaginibus- Similiter,dumiecurnon nutritur, quia fanguisdeficiat,omnia membra Jam guent. Neque poteff reprehendi Arifloteles tertio de partibus animalium 4. dicens d corde in omnia membra omnes expandi virtutes : cigo omnia membra fufcipiqt virtutes ab alijs. Refpondemus.qusflioncm elle, an facultates naturales recipiantur d corde, vel ab hepate, & non non an recipiant alimentum, ideft fangnincm, / vel calorem ab ipfo corde : de qua re nnlJaeft dubitatio: quia eft certum, quod totum reci* piatadualemcalorem d corde, & alimenta ab hepate : dubitatioeft, an fiditi carnes,membrana, & nerui qui recipiunt facultatem fenfitiuam d cerebro,fic recipiant ab hepate, vel corde fa-culcates naturales, nempè facultatem nutriendi, attrahendi alimentum, illud retinendi,& expellendi excrementa, quod fecundum Galenum & veritatem ipfam non poteft defendi : quia at-tradrix carnis eft in carne, & non tranfmillaab hepate, veld corde. Admittimus vel maxime iuuari naturales facultates d vifceribus : imo fi- B ne illorum continuofubfidioillicò perirent. Neque eft admittenda opinio illorum qui dicunt, quod fine vifceru auxilio offa, ligamenta,& cartilago poftint longo tempore perfifterc, eo quia vident poft obitum, corruptis vifceribus, & in cinerem refolutis, olla adhuc diutiflìmè confer-uari, ac vngues in mortuis augeri. Cui inflantia: refpondcmus, offa mortuorum non effe vere, fed equiuocè offa , vnguefque elle excrementa, quxjnon crefcunt per veram audionem , fed folum per additamentum fcu per iuxtapofi-tionein. Secunda dabit, eft circa fecundam partem, C vbi A udor ait,quod qiif ftio,an partes receperint complexionem d femine parentii,vel d corde,vel d cerebro,nó fitneceftaria.Cótra hoc Auic.didu licmultiinfurguntrignorato principio & origine cóplexionum,ignoratur locus affedus feu locus,cui funt applicanda remedia : ergo pr^dida qn?rtio erit neceflaria. Hoc nó fequit:quia quomodocumque res fe habeat, & dato,quod cor fic principium fenfus,remedia fune applicanda ce-rebroiquia dicunt,cor effe principium primum, &coe ipfiusfenfus,& motus : cerebrum vero effe principium particulare, & determinatum, itauc cerebrum fit velati inftrumentum cordis: D quare ex ipfo Aditotele Ijfofenfu & motu adhuc remedia debent cerebro applicari. Nos tamen, qui fequimurGalcni opinionem tanquam veraciorem, dicimus elio, quod cor nó folum fit commune principium fenfus &motus, fed etiam particulare, & determinatum, adhuc dicimus,remedia pro recuperando fenfu & motu nec effe applicanda cordi , nec femper ce-rebro:quia aliquando intercipitur fenfus & motus propter compreffioncm fadam, videlicet ab aliquo tumore comprimente aliquem neruum, quo cafu, neque cerebro,neque fpinali meditila, fed tumori comprimenti applicantur reme- E dia : quod probatur per ipfam pradicam : quia tumor durus comprimens neruum , fi tollatur per ftillicidia emollientia & difeutientia, cuiuf-modi eft vinum album,in quo ebullierint malua & vulpis minutatim incifa,fenfus & motus refti-tuitur: fiefanauimus Odauium Nigrum para-lyfi crurum,pedum, & neruorum veficx aftedu, fado nimirum ftillicidio fuper tumorem cópri-mcnccm didar um partium neruos » Similiter quendam fetiem annis obfitum ea-demfeniiparalyfiaftedum, de filate omni fpe deftitutum eodem ftillicidio ad aliquem mdio-rern flatu reduximusded quia erat fenedutc có-fečtus femper in letto iacens proflratus, illi vfu letti nofta artifiaoli magno fuimus fubfidio. De lecìo artifìciofò. Hic letlus prgftat fexvfus, quorum primus eft, quod fger inter din in ledo fé uè federe pof-fit in fella, & commode,quia pcflìilo D rctra-tlo, fiat ini quidam anaclinterij parscum linteis & ftragulisconcidit,& vnd pedes deorfum inclinant: gger enim ita diti femper manens ftratus, &ex:enfus in letto ianguefeit, & facultates naturales, & precipue animales maxime hebe-fcunt,quod in^gro eft pernitiofum,quod fedendo inter diu per aliquod temporis fpacium non eueniet. Secudus vftis eft commoditas eijciendi fcces, quia vbi eft C eft forica,in qua fubeft vas excrementorum tedum tegumento molli, feti ex plumis confedo, ne ex duritie illius partis aliquid fuccedat incommodi. Tertius: ledus ad libitum fit pcnfilis, quia_> elcuaturper inftrumentum A , vtmotn aliquo fuaui gger inuitecur ad fomnum,& dolores fi qui fint aliqua ex parte auertantur. D d $ Quijir- Quartus: in parte fuperna lečti funt qtiatuor A globuli «crei,quidum lcdus pcnlìlis mouctur edunt fonimi fiiauiftìmutn ad conciliandum-' fomnum certe aptiffìmum. Quintus.-adfellamfubeius manubrijs menfa paratur. Sextus vfus.fcmotafella, qua: pdfuIomm_, ncxu ledo adhiret, alius letìus huicxquali-ter adnedi potei! quia hic nofter plus mi-nusve ( cum AcpenAIis,) attolli poterti xger in_. ledimi buienoftroatqualé, velex noftroinillu fe parum verfando facile transferri potei!,donec letìus optimè llernatur, mutenturquelintea , & perilìromata, quod quanti fit beneficij,agri,qui B temei màferuntin ledo nó bene parato, optimè feiut: fed de hoc lečŽo fuAus in lib.de inrtr.mcd. Utr.f autem fciré, & credere quantum atti- *»M- X-J netadpnrnawdijceptationcm, quodnoncft ftx.16 cixurandumy vtrumeor fit principium fntiendi,& motionis cerebro, & virtutis nutrientis hepati, aut non fit : cerebrum namque fine per fe ,fiue pojl cor habeat principium animalium ačlionum exijiifcom paratione aliorum membrorum : & hepar finu(iter qEhortum naturalium nutrientium exifht aliorum membrorum comparatione. Et de alia quidem di- C fccptatione debet [cire, & credere, quod non eflet curandum, vtrum virtus naturalis in tali quale eft os in principio generationis ab bepate venerit, aut eamprojuamec complexione meretur, aut nihil fit eorum. Sed debet credere, quod btec virtus ad ip-fum non profluit ab hepate taliter, quod ft clauderetur via , &os nun intentum aptum haberet, eius ačlio defrueretur, quemadmodum fit in fenfu , & motu,cum neruus, qui proucntt à cerebroflringitnr% feu oppilatur.: imo vir fusilia offi faEtatfi natura-liSy dum eius ptrmanjerit complexio. N hoc tex. Anicennas docct.quid medicus D debeat fcire tanquam philolophus in di-uerifitate opinionum , & quid credere debeat tanquam medicus. Diuiditurhictex.in duas partes.In prima admonet,quid credere debeat de prima diuiAone, qua;erat,an detur aliquod membri! nortri corporis folum tribuens & non recipiens • In fecunda parte quid credere debeat dc membro^quod non recipit nec attribui t. Quo ad primam partem, qua: eli de membro attribuente tantum,quod fecundum Ariitote-lem ert cor, fed non fecundum Galenum,qui non admittit,quod detur membrum tribuens & E non fufeipiens. Inquit Anicennas in tex.medico non elle curandum,an cor attribuet cerebro prir» cipium lenfus & motus, & an tribuet hepati facultatem nutriendi,nec ne, fed debet fcire,quod cerebrum fiue perfe, fine d corde habeat principium fentiendi, & mouendi,rtt principium fen-tiendi, & mouédi comparatione aliorum; nem-pè habita relatione ad alias corporis partes:, quia omnes partes renerà recipiunt fenilim , & ■ motum ab ipfo cerebro. Similiter inquit Aui-cennas, non erte curandumin medicina, an ie cur per fe primo habeat facultates naturales nutrien tes, velipfas habeat à corde : quia neque remedia propterea variantur. In fecunda parte dicit de membro nec fufci-pientenec attribuente medico elle curandum, an fcilicct virtus naturalis in principio generationis influxerit ab hepate in illas partes, vel ip-famhabueriti fuacomplexione. Additane htl fit eorum, innuens fuam colchodeam,idefl: medicus curare non debet, an faculcates naturales influxerint ab hepate, vel prodierint d fua innata illarum partium complexione, vel a col-chodea : vult enim Anicennas., omnes virtutes neruorum produci d colchodca, vt ab efficiente communi : inclinattamcn in hanc fencentiam, quod virtutes naturales ortis, & fimilarium partium non proueniant ab hepate ; quia inquit quod licet via,qua: eft inter hepar,& ps,ita claudatur, vt in ipfo olle non flat nutritio,tamen non ita ortis operatio deftruitqr, Acuti nerui operatio, dum forti vinculo.rcftringitur : quocafu ih licò tolliturfenfus, & motus : quia facultas fen-Atiuatranfmittiturd cerebro ad partes fentien-tes : facultas vero naturalis non tranfmittitur, fedeli connata, & tam diu durat,quam diu per-feuerat temperatura, qua: non dependet ab ipfo hepate. Ha:c interpretatio eft fecudum Bellunenfem, & Mantinum : antiqua vero translatio aduerfa-curdodrina: Auicenna:, qui fempercredidit,facultates naturales prodire d propria complexione, & non ab hepate. Ideo Gentilis,Iacobus de Partibus,& ferè omnes Antiquiores,qui fecuci funt antiquam translationem fuerunt decepti : quia ex tex. antiquo colligebant, quod Auiccn-, nas vellet,facultates naturales prodire ab ipfo hc pate, quod dici non potei!, quia textus fecunda, Bellunenfem & Mantinum,Ac legitur,virtus ve-rbofis naturaliseflditm eius permanferit complc>-xio : ergo virtutes naturales d temperatura partium flmilarium habent originem,& non ab hepate, vt interpretabantur antiqui Auicenna:. interpretes. Prima dubit. Anicennas dicit, ad medicum non pertinere, vt fciat,an facultates naturales proueniant ab hepate,vel d complexione partili corporis, quod aduerfaturGaleno,qui in arte..» med.vult.tradatum decauAs fanitatis,& morbi pertinere ad medicum. Imo ipfc Anicennas ih principio huius tradatus de phyAologia admittit, quod medicus ante curationem debeat caufasincelligcrc. Prxterea.njAcerte fciatur,an‘ facultates proueniant ab hepate, vel d partium' complexione ,fcirinpn potei! vbi remedia Ant applicanda: quia A ab hepate prodirent: ergo dum funt Ixfx illarum partium adiones , hepati eftet occurrendum : A d complexione partium corporis prodirent, remedia illis partibus ef-fen.t applicanda : qui,procedendi modus conAr-matur ex Galenoj.deloc.aff.^. vbi damnat At- ‘ ' '‘chige-'"1 Tleti. 5.cap, 1 tex. 17» chigenem, cjui in memoria Jxfa applicabat re- A rent principia habent.Secundum vero fingularis du rabuitate Junt tua principia : cor quidcm c/l princi-pium virtutis vlta,grcerebrum qutdcm e fi principium virtù tis fenttendi, gr mouendi: & hepar quidem eft p, incipium.ntitricndi : fed fecundum fpeciei durabilitatem funt principia bete tria -..gretta aliud quartum, quodfpeciei exi flit proprium, & funt te-fliculi, qui vm rei funt neccftarij, gr ad rem aliam iuuatmi. Vtceffi tas vero e fi ad fperma generandum,quod genealogiam confer uat : iuuamčtum vero e fi ad hoc, vt complementum forma detur, gr complexio mafct-.hna, gr feminina conferuetur: qua fpeaebus animalis accidentia funt infcparabilia,gr media cerebro,dum.putabat, memoriam refi-ciac in corde. Rdpondemus pertinere ad medicum cognoscere, d quo membro proueniant facultates naturai es, an ab hepate, veld membris particularibus , fed non inquirendo per demon Aratione d priori: quia hxc inquifitio pertinet ad philofo-phum : d quo medicus illam recipere debet.-me-dicus.verò non i priori, fed d pofleriori incedit. Hinc Auicennas cap.2. huius primi fen habet hic verba, membra, gr vfus fcnfu , gr anatomia medicuscognofcere debet: per fenfum quidé co- gnofeimus facultates naturales effe innatas, & £ neque funt ex rebus ingredientibus animahtatis jion influentes ab hepate: quia facultas natura- efjentiam. lis non pote A feparari fine partis interitu : facultas vero animalis,qui non eli connata »facile Separatur ab omnibus partibus, nobis (anis exi-ffcncibus, vt tempore fomni patet: quia tunc fenfitiua facultas d toto corpore feparatur,recur-l irque ad cerebri centrum, quinimo hxccft differentia inter facultates naturales, & animales, vt naturales lxfg.vcl non Ixfgfemper fint per ef-fentiainipfijs partibus animales vero aliquando per corffenfum, idefl naturales partes non 1§-dantu r.nifi earu adio lf fa fit : animales vero aliquando Ixdantur, quamuis pars, qui primo intuitu videtur Igfa , integram habeat fanitatem: Galenus enim habet h?c verba primo dc loc. aff. Cap.vlt./o//r partibus, qua fentiendi,gr mouendi Vim habent, accidit, vt ipfts interdum baudqua-quam affetti* nihilominus earum attio pereat : id quod naturalibus inflrumentis. non accidit : quoties enim horum adio lxditur,femper parces primario affedu laborant. Hinc Galenus 2. dc !oc.aff,cap.5.Se lib.j.cap.vlt. citae hifloriam paulanii, qui ex cafu è vehiculo percufliis circa (cptimam ceruicis vertebra amifit fenfationem irium digitorum manus. Galenus fubdit circa feptimam vertebram ceruicis matam fuilfe fa-damdifpofitipnem , neruofque digitorum apparere lilbs,licet ex fe integra gaudeant fanitate quia d ccruice oriuntur nerui,qui digitis fen-fumaffcrunt:idco Galenus remedjjs ceruici applicitis Paufaniam d fiupore digitorum fumma cum admiratione illorum medicorum,qui localia applicabant digitis, Se nonceruici.libcrauit: Iiccc,quod digitis exiftentibus alioquin fanis adio in ipfis apparet l?fa : quia facultas animalis non efl digitis connata, fed cfi influens d cer-uico. /, . • 1 , . ,;• ••. • ■ . _____________, . "TT T tunc quidem explanabitur ei dimfionis habh Xh sudo, gr videbit membra qua fmtpnncipa-l\aygr membra principalibus deferuientia, gr mem bra morufe fine[eruit io, & membra, qua non funt principalia .neque morufe. Per morufe intelligit membra qqa?d principalibus facultate recipiut. Membra veto principalia funt membra,qua primarum virtutum, qua in corpore exijlunt, qua ad hoc funt ncceffana, vt [iugulare,aut [pectes perdu- C Vpcrlus diuifiteorporis membra in qifttuor i3 differentias, nempe in membrum fufeipiens Se tribuens vires alijs partibus : in tribuens Se no fufeipiens : in fufeipiens 8e non tribuens, Se ip membrum nec tribuens nec fufeipiens virtutes ab alijs partibus . Diuiditur hic textus in duas partes. In prima ex didadmifione colligitdiuifionem membro-rum in membra principalia, in membra dcfer-uiencia principalibus, Se in membri recipientia C facultatem d principalibus abfque feruitio.Se.ip membra, quid principalibus non recipiunt facultatem . In fecunda parte definit membra principalia bocjinodo.-membra principalia funt qui habent principia primarum virtutum , qui inferuiunc proconferuationeindiuidui.vel fpcciei. Addit, cor effe principium vit^cerebrutn fenfiis Se mo-tus:Se hepar principium nutricndhdcinde tefli-culosait elle ad coiiferuandam fpeciem.Se ad iuuandum , Se perficiendum corpus : ita vt Auicennas in hoc textu veritate coadiis fequattir Galenum de tribus principijs, Se.de tefliculis p contra Arifiotelem dicentem , in virtute cordis omnia fieri,dicentemque non tefliculos, fed vd-fa inuoluta inferuire pro feminis generatione. . Auicennas fu per jus inclinabat .in Ariflotelis opinionem, quod.fcor fit principium rnagis principale, quam cerebrum. Nos tamen infe-quimur Galeni Se Platonis opinionem ,( quod fcilicet cerebrum fit magis principale , quam_. cor: ratio vero., qu? mouet medicos, defumpta eftddefinitione operationis.principis, quxcft adeoeuidens »Se certa, vtd nemine negari po.f-fit, h$ceft: operatio verè princepsefl fila ,.qij£ d nullq alia parce,vt inflrumcnto fit : hfc defini-E tio proponitur d Galeno 2.de loc.aff.p.addimus rqinorem.: fed ficefl quod talis operatio prin-cep&eflin cerebro, Se non in corde quod vero hic operatio, princeps non fic in corde patet, quia operatio cordis fit per motam (yfloles, Se diufioles,tamquam per inflrumentumiita vtge neratio vitalis fpiritus, qug efl operatio propria cordis non proueniat d folo corde per fe, & fine inflrumcnto,fed ratione motus: imaginatio vero difeurfus , Se memoria, qui funt operationes cerebri"" cerebri non proueniunt decrebro permotum, A vel per aliquod aliud inflrumet)tum,fed immediate exercentur in ipfamct cerebri fubfiantia : * neque vnquam dixit Galenus,vt dicunt Auicennas,& Auerroes, imaginationem refidere in vé-triculo anteriori, difeurfum in medio,& memoriam in podremo : fed Galenus in arte mcd.cap, 12 dixivmagitiationem refidere in fubfiantia-, cerebri tacileful'ceptiua, difeurfum in fubfiantia tenui,& fubtili,memoriam vero in fubflàcia fiabili,& firma ipfiuscercbri: quomodo vero fiant i/Ì£ tres principales operationes, nos fatis fiiper-que in conimentarijs artis medicinalis loco citato dedarauimus. B Notandum eli, diuifionem propofitam ab Auig^nna in tex. fecundum Mancinum effe tri-membrcmifecundu Belluncnfem veroeflequa-drimembrem: quam diuifionem Auicennas de-fumpfitdGJlcnoinartemed.cap.9. vbidicit, membrorum alia effe principia, vtcerebrfi, cor, iccur : alia vero d principijs originem ducerem, quf ab Auiccnna dicuntur membra principalibus deftruientia,vc funt nerui,arteria, & venialia vero membra recipere facultates d principalibus (vt dicit Auicennas^ abfque feruitio, qix fecundum Galenum funt vngues, qui recipiunt virtutem, qua nutriuntur, & nullum prx- C itant feruitium partibus, qux obtinent principatum: vngues enim prxftant ferti icinm digitis, fed non cordi,hepati,vel cerebro : alia vero funt membra,qux non funt principalia,nec recipiunt immediate d principalibus facultatem, vt cartilago, os, ligamentum, membrana, adenes, adeps, & caro fimpfex: Galenus vero loquensde his partibus inquit, nec aliorum gubernationi prx-cfi'e,nec ab aiijs gubernari, cuin infitas habeant facultates, quibus gubernentur. Quoad primum membrum inquit Auicennas dari tria principia gubernantia indiuiduum fecundum primas virtutes, qux funt cor, cere- E brnm, & iecur .-.vriumque pro fpeciei conferua-tione, & funttefiiculi. Prima dubie. Sed inde exoritur dubitarlo cur Auicentfas non propofucriralia indiuidui principia,nonne ventriculus videtur efTe totius corporis principium i quod probatur ex definitione principi) propofita d Galeno 6. de plac. cap. 6 qux eft: principium corporistft illa pars,qux his.quxabea enafeuntur facultatem,aut falrem materiam omnino fuppeditat. Addimus. Sed vcntricuiusfuppeditatmateriam pro totius cor poris mitrinone : ergo inter principia erit collocandus . E Rcfpondet Crifiophorus Veglia,Galenum 6. de plac.6. definire principium fecundum aliorii opinionem : quia ibi Galenus vtitur fiduciaria reprobatione contra Erafiftracum, qui putabat venas oriri d corde,quafi dicat,data,& non concerta illi principi; definitione, adhuc ratio Era-fiftrati nulla eft. Secunda dubie. Galenus in ar.med. cap. 9. & Auicennas in tex.nilc » aliqua membra efle tno- rufe,ideft recipientia facultatem d tribus parti-bus principatum obtinentibus, videlicet d corde,cerebro,& iecore,quod videtur aduerfarido čtringGaleni 1. de prxfag. expul. cap.4. vbi in primis verbis capitis habet, eflentiam facultatis cuiuslibet partis ftare in commodo illius temperamento: lib. vero de multitudine cap.3. vult, facultatem erte proprietatem temperament. : cd fic eli,quod temperamentum cuiufque partis in prinu generatione acquifitum non poteft aliunde manare,ncc temperamenti proprietas poteft relinquere temperamentum, cui inhxrct : ergo dari non poterunt partes recipientes facultates ab aiijs partibus. Infuper Galenus lib.de formatione fjcus cap. 5 .probat d corde non influere facultates in alias corporis partes.- ibi enim dicit, neque renesneque vterum,neque lienem, neq; inteftina vel aliquod aliud inflrumentum naturale indigere auxilio alterius ad propriasadio-nesobeundasrergonon dantur facultates aliunde emanantes. Rcfpondettir, facultates naturales non emanare ab aiijs partibusrideo Galenus i.deloc.aff. vltimoanimaduertit,dum naturalia infiniti en-ta laborant aliquo morbo, femper illum morbi! efle proprium illius parcis quod de facultatibus animalibus dici non poteft : exempla varia proponuntur à Galeno in libris de Joc. affi ficuti illud Paufanix, cui Romam venienti obcafum è curru lefa fuit ceruix : fymptoma ideft amiflio fenfus non in ceruice apparebat, fed in digitis fummg manus : quia nerui, qui prxbent fenfum digitis d ceruice dependent : plura alia exempla Galenus proponit 4-de loc.aff.4. inter quf eft illud illius hominis, qui ob plumam, & ventum impetuofuni madefado pallio circa ceruice, & refrigeratis ncruis ceruicis, qui prxbent fenfum pericraneo, amiferat fenfum pericranei nullain ipfoexiftcnre Ixfione : le fio tamen erat in ceruice , cui Galeni infili applicitis remedijs fenfus pericranio reftituitur : ideo Galenus i.deloc. affi. vltimo rede dixit facultatem naturalem effe partibus conatam,ficuti facultas trahendi ferru eft connata magneti , quod de facultate animali dici non poteft. Qnxlibet enim pars corporis quatenus naturalis recinet, concoquit, attrahit, & expellit, atque hx facultates aliunde non mittuntur: fed in prima generatione acquiruntur: hinc certe non bene fentiunt, qui putant iecur mittere omnibus partibus corporis facultates, quibus portint attrahere, retinere, coquere, & expellere. Accedit quod hoc(Vt didum eft; aduerfatur Galeno lib.de for.f^tus cap.5.vbi habet , neque renes, neque inteftina, neque aliud naturale inflrumentum ad fuas adiones obeundas alterius auxilio indigere: fed fuoproprio,& innato calore proprias edere adiones: & quam-uis indigeant, vt illarum partium calidum »acinum refocillctur,non propterea illo indigent,vt fungantur fuo officio,fed folum vt diu durent: fi enim noftrum temperamentum pofletdiu con-feruari fine alimentò toto hyberno tempore, vc in jn limacibus, ilio temporis fpatio non indigere- A mus venis. Ad dubium de facultatibus, quod temperamento femper inhaereant. Refpondemus, id inteJIigi de temperamento naturali,quod nunquam mutet locum: fic té-peramentum fpiritus animalis, & vitalis retinet fuum temperamentum naturale, quamuismoneantur fpiritus ab vna ad alias partes, facultatesque nunquam illos deferere, moueantur, aut quiefeant. Tertia dubit. Argenteriusreijcit Galenum,& « Auicennani: quia inter principia non pofuerint lienem,pulmonem,& ventriculumiquiaiftg par tes ad vitam fint fumniè necdTarii. Refpondet B Plufquamcommentator,Galenum per principia incelligere vifcera, à quibus mandantur virtutes,& facultates in totum corpus: hacque ratione,folumquatuor effe principia : quia ventricu-Jus,pulmo, & lien non mittuntin totum corpus facultates, vt cor mittit per arterias, cerebrum perneruos,& iecur per venas: qu? refpon (io non cft improbanda. Refpoi demus nos e Galeno 6. de vfu par.7. de ratione partis principis effe, vt toti corpori, vel facultatem largiatur,& fecundum hanc rationem cor, & cerebrum funt principia : addit Galenus, vel vt toti corpori largiatur materiam C fimpliciter neccflàriam, ficqueeftiecur: addit vel ad propagationem:ficq; funt tcfficuli.Qua-re ventriculus non cft ad vitam fimpliciter ne-cefiatius/inueniuntur enim aliqui, qui cibari nó poflum,nifi per clyiteres, vfu quorum aliqui diu vixerut Similiter homo poteft j? aliquod breuc fpatium viuere fine liene,& fine pulmone,vt mulieres hifiericg,qu? aliquando non refpirant, mortu.qi videtur, tamen paulo polt reuiuifeut. Quarta dubit. tefliculi videnturefie collocan di inter principia, non folumquo ad propagationem,fed etiam quo ad gubernationem ipfius indinidui : quia imir.utanttotius corporis tem- D peraturam : qui enim excernunt femen plus iu-ito,fiunt frigidiores : qui illud conferuant, fiunt robuftiores,& temperatiores:ergo temperatura totius à teflibus quoque dependet.Praeterea patet experientia in fpadonibusfeu eunuchis, qui euadunt frigidi,glabri,& veternofi. Similiter in cafiratis temperatura, & carnis fapor mutatur: ergo temperatura totius à celtibus mutatur. Refpondetur,cor,iecur,& cerebrum dici prin cipia,quia immediate per arterias, venas,& ner-uos commutant totum corporis habitu; fed per tefliculosfolum mediate:dumenim funtauulfi, antequam immutent corpus,immutant prius £ cor, & iecur. deinde h*c vifcera alterata immutant alias partes: hac ratione quaffibet corporis parseffet principium: quia quadibet valde alterata potefi alterare ipfa vifcera:ficdicimus oculos commutare totum habitum : quia c£ci fiunc pinguiores ; per vifum enim virtus fenfitiua non diftrahitur,indenutridua melius fungitur fuo officio,dum enim quiefeunt facultates animales v«getiores fiunt, naturales vero diminuuntur. Quinta dubitatio. Auicennas in 4. membro dicit dari vifcera,qua: non funt moriife,idefi qù£ non recipiunt facultatem i partibus principalibus, quod non videturadmittendum : quia Galenus 8.de vfu par.primo videtur aflererc, quod nulla pars viuere podit fine venis, arterijs,& ner uis. Similiter 1.deloc. aff.vltimo inquit ,quod partes qua: habent facultates innatas,& ex 1'eip-fis habent regimen, indigeant pro fuiconferua-tionc venis,arterijs, & neruis: quamuis Galenus aliter dicat cap 9. artis med. Refpondemus, indigere venis, arterijs pro diutina conferuatione , vtditìum eftfuperius, fed non pro omnimoda conferuatione: quia per breue aliquod fpatium pollent ex feipfis con-feruari. Quo ad fecunda partem tex.vbi inquit, quod tria fint principia regentia corpus, cor videlicet cerebrum,& iecur,videtur fibi cótradicerc.-quia Auicennas fu pernis dixit, veraciorem dfefente-tiam Ariliotelis dicentis , cor tantum effe principium; hic vero tenet cum Galeno effe tria. Pr?-terea Arifiotelcs non vult, tefiiculos dfe princi-piaad propagatione,fed vafainuoluta : quia in ipfisait ftmé fìeriitamen Auicénasin hoc textu Galenum infequitur, nempe quod tefticuli ,& non vafa inuoluta fint ad propagationem principia. Dum vero dicit,quod pertefiiculos con-feruetur complexio mafculina,& fgminina, non vt dicit Montanas,quod mas fit mas,quia habet teftes, & femina fit f^minaiquia teftib. eft defti-tuta.Falht.quia femina nó caret teftibus; quare dicimus femina elle femina,& marem dfe mare precipue per fuostefies dicimus inquam perte-fliculos cóferuari complexionem mafculinam, & femininam cum Auiccnna : quia temperatura vtriufque fexus conferuatur per tefies : hinc fi in femina femen in teliibus corrumpatur, fub-oriuntur fymptomata yflerica ita magna , vt confelfim vires, & vitam tollant ; quare per ip-fos tefles fexus femineus conferuatur, ficutife-xusmafculinus per fuos, quod patet: quia teftibus corruptis, vel auulfis maxima fequitur to tius corporis temperatura: mutatio. Subdit Auicennas,fexum non e fle de effentia animalis, fed elle accidens quoddam infepara-bile ; hinc Arifiotelcs 1 o. tnetaph.tex. 25. dicit mafculum non differre fpecie à fgmina:quia forma,& non materia facit aliquid differre fpecie, fic Arifiotelcs inquit, quod circulus atneus à circulo ligneo non differt fpecie, licet materia, in qua eft circulus, fic maximè diuerfa:f^mi-naigitur eli tanquammateria,qua: non facit fpecificam differentiam , fed ditferentiairu» quandam,qu£eeft per accidens quoddam jlL. fe- parabilo. QViE- r . '64f Sanctori) Commentaria _________________— A CLY ^ S T. CI X. TESTICELI D VHOT^G^iTlOVtEM fiat jimpliciter neiefì-irij, Vinqne perfcholas feruntur opi niones de loco, vbi generetur fperma. Prima eltanciquillìma, qua: fuic Democriti, qua: vider tur elfe Hippocratis: quod.f.ge-neretur in omnib. corporis partibus , à totoq; decidat ad genitalia : cuius prx-cipuum fundamentum defumpferuntd filiorum fimilitadir.e , fed vnde proueniat fimilitudo egimys in ar.tned. Quod vcroà toto femen non deeidat.’primo pater,quia à patre,& matre,quibus minimus digitus in veroque deficiebat, vidimus filiti cum minimo digito procreatum. Qui vero fotuniarunt,femen deciderei toto, portionemque feminis ortam i tefbbus gignere folum membranas inuoluentes fgtus , maximè fune decepti: quia ha: membrana: referta: funt venis, & arterijs,qu.T faceffuntin vafa vmbilicalia,qug poflent efformare totum fgtum : ergo femen te-itiumex illorum lententia i toto non decidet, fed folum ab ipfisteflibus, in ipfisque producetur, vt nos dicimus. Secunda opiniceli, quod femen folum decidati partibus fpermaticisrin illisque femen generari , qusopinioefi probabilior. Tertia fuit Empedoclis, qui putabat patrem efficere femen progenerandis partibus nobilioribus: matrem vero pro ignobilioribus, cuiuf-modi funt manus,brachia,culus, & reliqu? igno biliores partes. Hanc refecimus fatis fu pe rq ue in commentarijs art. med. Quarta efl Ariltotelis dicentis, lemen fieri in vafis inuolutis. Quinta eli Galeni,& Auicennxin tex.dcclu-rato,qui putant femen fieri in telficulis. Sed de his opinionibus, & earum fundamentis egimus quadt.72. artis med. In hoc loco folum infiitncndacft difputatio breuiffima quidem ,an fcilicct tefliculi fine ad propagationem (impliciter uccellari). Arilioteles r.de generatione animalium 4. & alibi, vult telticulos non effe nccellarios: quia pifces, & ferpentes carent telficulis. Tertio vero de hifioria animalium, cap. 1 .refert de tauro, qui poli calfrationem generauerit;vnde colligit, telticulos neque femen generare, neque ad propagationem elle nccellarios: fed vala jnuoluta & Ipermatica effe illa ,qua: femen generant, & qua: ad generationem funt omnino nccefsaria. Addit Ari/toteles,telticulos habere hunc vfum, vt vafis fpcrmaticis appenfi dilfendant, ficuti fufpenforia, fine lapidcsappenfi filis, dum conficiuntur tele d textoribus, vt nauicula inter Ita-mina promprètranfìrepoffit: lic dicit telticulo-runi pondere tendi cor, & ob cenfionem robo- rari. Ha:c videtur clfe opinio Ariftotclis, qua: certe nifi habeat aliquem fenfum reconditum i nobis non intellečium defendi non potelt:quod vero habere polfitaliquem bonum fenfum,ad credendum inducimur: quia Arilioteles Ioqués de telficulis 1. de generatione cap. 12. videtur aliterfenrire :quia inquit,telticulosfemen coquere : quare fi femen coquunt: ergo funtnecef-larij .-quia femen incodum non eftfgcundum. Neque admittimus Colt*um,& Saluum Scia-mini dicentes Ariltotelem libi contradicere-» : quia invno loco dicat te Ites non elfe neceffa-nos, in alio vero telticulos femen coquere: quia B habitaconfideracionead diuerfa,omnia qua:di-cunturab Ariltotele veritati cohiercnt: dum di-Xitloco citato telles non else necefsarios conli-derauit olaanimalia: in quib. omnibus certe nó funt ad gcncracionem neceflarij : quoniam mul-ta animalia teltibus carent, inter qu« funt nonnulli ferpcntts, & nonnulli pifces : dum vcròaf-fent telticulos femen coquere, intellexit dc illis animalibus, qua: auxilio tefliculorum femen có-coquunt,& in illis funt ad generationem necef-lanj. Neque admittimus interpretatione Mun-dim in luo tradatu de femine locupletiamo quidem,qui dicit Ariltotelem in nonnullis tex-C tibus legere telies mittere femen, & non coquere , qua: interpretatio nullo modo poteltadmitti: quia in omnibus codicibus grxeis legimus r) fP (pfTIPn «1 ► lim 11 f ~ fiwntnn rv-> nt-ir m •>*> milares fcarne, & adipe exceptis )ex femine fa-ftas effe : tamen fecundo de elementis c.2. vult Galenusex fanguine matris omnes partes animalium fanguineorumfieri.Idé dicit8.de plac. c4.de cartilagine,ode,& membrana,& i.defa-cul-naturaI.(5.poft medium, vbi ait ex menftruo fanguine tunicas ventris,gulfe,inteftinonì,atq; arteriarum ab alteratrice fieri, & lib. 1. eiufdem c.j .dicit cartilaginem, os,arteriam, venam, ner-, uum, mébranain, medullam, exanguia quidem efie,ex fanguine tamen feftafuiffe. Refpódemusquod folutio colligitur ex Gai. nerare femen, vt fimufeumfeminemarisin vte romifceatur,&concurrat vt materia, & vt efficiens. Idem dicit Hippocrates lib. de digta, & de natura pueri. Quod vero Galeni opinio magis colmcat vcrituti,quam tm: Auicénae, & Arifiotelis, confirmabimus fex argumentis efficacioribus.Quo-rum primum defumiturd fimilitudine filiorum ad matrem,quod cerre d materia nó potefi pro-uenire: quia fimilkudo efi forma quxdam,qux abefficiéte,feu d forma procedit: materia enim efi pura potétia, efi omnium fimilitudine orba- Jvupuuvunu v.wv* »... X.*». V’HUIUUI itIUimUMIU». lib.de hominis natura,vbi habenturhxc verba, B ta, eflque indifferens ad omnes formas fufei- Moftratumcflincdmentarijs de femine,quod quam multa corporis partes ex femine generamur ,cu fola carnea ex fanguine formentur Verti quia exiguum . cSl id femen quod in vterum proicitur,alitur autem ipfum ex fanguine, & augetur. Tropierea parum abcjl quin ex fanguine fanguine a particula formari videantur, quatenus autem femen ex /anguine generationem accepit, eatenus fi quis dicat fatum ex fanguine generari, verum dicere videatur . Ex his verbis colligitur folutio difficultatis non ne femen fit ex fanguine quatenus fanguis prius in femen conuertitur? Quo pa&o vero fan piendas : ergo femen fgminx non concurret fo-lum pafiìuè,fed etiam aftiuè. Secundum argumentum defumptum efi ab experientia euidétiffima .i. d vulpe fgminacoefi tecu cane ex quaaliqn fiunt vulpcs.-ergo femen femina: atìiuè concurret : parimodo ex vulpe marecoeunte cum cane femina, canis aliquando generatur : ergo femen fgminx aftiuc concurret,quod negat Auicennas,& Arifioteles. Tertium Erythrini, feu Rubeliones pifcesfg-mina: fluuiatiles ex Arifiotele tertio de genera? tioneanimalinmcap. i.finc mare concipiunt. KJilUd Ali IVUiVli v».*'»- »• »■**■* • f — — - — — vuv« M UUV IllUlt WVtiWJOJU lik ■ gnis in femen vertatur nobis declarat Galenus C Idem refert Gefnerus de his pifeibus. Prxtcrea primo de potetijs naturalibus cap. 3 .his verbis Cum in omnem feminis partem fanguis veluti ros fit attraUus, nunquam fui fpccicm reprejentat, fic namque fiet) vt & focile eum vincatfemen, ce- leriter affimilet,<&- fibi nutrimentum faciat. Ecce quod ex fanguine omnia ipcnnatica_. aluntur,quare prius in femen conuertitur,quod Erafiftratus nóanimaduertcbat, putabat enim omnia fpermatica ex fanguine primario nutriri. Solutio igitur dubij in hoc confiftit, quod dupl i citer intclligatur nutriri fpermatica, vel primario,&immediatè.i.abfq;eoquod fanguis prius chamae pifces fine mare fimiliter concipiunt;er-go femen fgminx concurret afri'uè in formatio» ne fetus. Refpondcntaduerfarij.in iJlis pifeibus effe vtrunquefexum, marem videlicet,& Sminarci,ficuti in plantis. Sed hac refponfioneopi-nio Arifiotelis redditur inexpugnabilis: quia femperdumoftendemus,fgminamaftiuè concurrere in formatione fgtus, dicere poterunt in illa Smina effe vtrunque fexum , fed rcfponfio tanquam vana,& ridicula relinquitur. Quartum; Arifioteles quarto de generatione animalium vult, fgtum fieri matri fimilem ,éo nO,Ot lmiUCUlaic .nauivji w vjms/v. animamuii vuu , illuni neu maiu munnu in femen conuertatur, & fic negamus fpermati- £> qUOdagés dum fuperaturd palio generet in op ca fanguine nutriri, vel mediate, & fecundariò, pofitum. Hoc dilettiate videtur poffe conuinc quatenus neceffariò pro nutritione requiratur fanguis, hac tamen lege, vt prius abeat in femen,quod efi fpermaticarum partium immediatum nutrimentum: ficque fanguine fperma-tica aluntur. Q_V JE S T. CXI. isfn femen mulieris concurrat aftiuè informatione fotus. pofitum. Hocdilemate videtur poffe conuinci Arifioteles : dum filijaffimilantur nutri,materia flit femen mulieris, vel fanguis menfiruus, vt Arifioteles, & Auerroes dicunt; vel reagir, vel folum patitur: fi reagir : ergo femen mulieris non efi folum materia : fi folum patitur : ergo nihilefficiet: quare fi mater efficiet filium ft-niilem,id efficiet virtute propria. Accedit quod mater communicat filijs fimilitudinem non folum corporis, fed animi : fic mater podagrica., potefi efficere filium podagricum ; tabida tabidum: calculofa calculofum,fimiliter mater ira- Vicennasin tex. fuperiori negat, E Cunda iracundum filium efficere potefi. r C * Cl. * ' • . __ _ /1 j C femen femina: aftiuè concurre-re in formatione fetus. Eiufdem opinionis fuit Arifioteles primo de generatione animalium 19.& alibi, & Auerroes 2 . coli. 1 o.& primo de generatione animalium ci-tato.Galenus vero fecundo de fem.cap. 1. & alibi arbitratur, femen Smina: concurrere aftiuè, & paifiuè, nempe elle caufam efficientem, Quintum argumentum efiGaleni fecundo de fem.i. vbi dicit Smina habet teftes, vtvir, habetque quattuor vafa praparantia, qua: funt totgiris intorta, vt efficiat plexum ad feminis .prseparationem, fiditi obferuaturin viro : vbi enim in corpore funt plexus, ibi preparano fit ad pcrfeftam.cotìionem : fic in rete mirabili in cerebro videlicetprxparaturfpiritusvitalis, vt conuertatur in animalem : parimodo in liene Ee 3 ad- adeft magnus arteriarum plexus, vt praparetur humor melancholicus,qui ad concotìionem eft valde rebellis:invafis igituriftisimioJutis,& intortis fecundum Ariftotelem excoquitur femen: fecundum Galenum vero non perfetìèco-quitur,fed folurn preparatur, vt tandem in tefti-bus feminis formam recipiat. Pnterea fa:tnina habet vafa ejaculatoria feminis, fiditi habent mares: per qua: incredibili voluptate femen excernunt : fi fgmin® Veneris ludum intermittunt eiiadunt funof*, hyftericis paffionibus fa:ui(fi-mis delirantes,fenuneque escreto omnino liberantur : in coitu exoluunturob nimiam feminis euacuationéut mares:ftimuhsuehemétibus excitatur: pollutiontsq; uoluntarias,& inuoluta-rias patiuntur, ut mares, & habent femen fatis craflum, & concodum : imo ut refert Galenus d.deloc afF.5. deuidua, cuius muliebria cum i digitis tradaremur,excretum fuit femen ualde craffum : ergo fi femen maris eft adiuum, non debet denegari, quod in femine fjminse fit ali-^--quod adiuutn principium. Nec nalet, dii dicunt,id quod excernitur per hac uafa,undefgmin? titillationem fentifit, uel elle fanguinem, vel ferofum quoddam excrementum : quia vminqtie negamus : negamus effe fanguinem : quoniam fanguine menflruo fluente nunquam titillationem,feu voluptatem féntiunt: imo aliquando in fluxu menflruali fx-iiifsimos ferunt cruciattismegamus efle ferofum exerementù vocatam abAuerroe2.colI.10.hu-iniditatem vteri.qua? fit vclutifaliuaqua effluit «x ore alicuius famelici videntis aliquem comedentem : quia femen mulicrisin totgiris va-fomm feminalium preparatimi , & deinde in teftibuscxcodum non eli ferofum, fed album-, fpiritibusque aliquàdo adeo refertum,vt fi plus iuflo fic detentum turgeat, Sc fgmina: fiiriofe cuadant • Nec dicant Peripatetici primo de generatione animalium citato,fgminas finevokiptate femen eiaculare,folumque titillatione, & confricatione deledari : quia qui cum illis concubuere maximèirridebunt illorum opinionem. Admittimus inueniri nonnullas,qua; fine voluptate concipiunt.1 dicimusque illarum vterum non effeomnino bene affedum,vcl dicimus du concipiunt, femen in illis ftillatim in vterum elabi abfque euidenti volu ptate. Nec dicant, quod fi frmina in fe materiam > ic efficientem caufam conceptus contineret,citra maris congreffum perfedum ederet fgtum t imo fi in mare, in quo femen ex omnium cófen-fu eftcanfa efficiens conceptus,eflet materia, & vccrus, dicimus quod mas folus nullo modo in feipfoconceptum efficeret, caufaeff,quiaca-Jiditas vnius viri non eft tanta,quanta poffit fartum efficere: requiritur ergo virtus,feu caliditas duorum indiuiduorumadefficiédam embryonis caliditatem,qu* tanta eft,quanta in duobus genitoribus: hinc fadum cft,quod vtriufque pa tentis caliditas requiratur. Nec mihi probatur' Valcfij opinio , quod fcilicet femina calidiflima poflet leméitafgcun dum in vterum effundere, vt polfet partili 1 perma ti ca rum conformationem efficere: itaut credat, feminam calidiffimam fine viri compkxu prebere poffe prima conceptus flamina, fed hgc flaminafait)nópofleaJi,& perfici ab ipfo femine, ideo perfedum fgtum eliicere nó poffe.Qna: opinio fi dfec vera in feminis calidioribus lg-pflfime fiue viri complexu ob/eruarentur abortus huius genitura; i fgmina fola pendentis , in qua genitura faltem trium vifccrum principalium rudimenta, & prima fpernr.aticaru partium flamina obferuarétur. Nec dicant ex Ari-ftotelc 3.de generatione ammalili 4. & ex Auer roe 2 .coi 1.1 o.femen mulieris non concurrere ad efficiendum fetum.-quia vterus actrahat quidem femen viri : mulier tamen fuum femen ex pellat. Quia rcfpódemus per duas vias in coitu eiaculati femen muJieris,népepercornua vten in ca-tiitatem,& extra vterum,vtobferuatur in vtero gerentibus. Dum vero medici dicunt,fané mulieris concurrere in efficiendo conceptu intelli-guntdc illo quod eiaculaturin vteri cauitatem, & non de illo quod expelliturextra vterum. Poflremimi argumentum eft tale : femen vi-nit : ergo adiue concurret: anima enim eft principium quo mouemur ex Ariftotele 2.dc anima 24. Quod vero ferne, vt femen viuat vita planrg habeatqueadu animam vegetatiuam, patet ex Galeno lib.de macie ca p. 1. vbi aderit, vinorum triaeffe genera, nempe animalia , plantas, & femina.Similiter Ariftoteles a. de generatione animalium $. habet, nihil minus femina viuut, quam viuant flirpes: quia aluntur,& augentur: femen enim quodeumque illud fit,illico,fi in debito loco fit, attrahit alimentum : dum vero femen non eft in vtero, eft folurn in adu primo : ficuti Ariftoteles 2. de generatione animalium D cap. 1.dat exemplum,quod femen fit ficuti Geo metra dormiens : itaut dum femen eft rccifum, quamuis non fit in vtero eft animatum : quia Geometra dormiens habet habitum in adu : fic femen habet animam in adu .• dicitur tamen effe animatum in potétia non refpeducfientig ani ma:, fed refpedu operationum : quare femen in vtero habet ammani vegetatiuam in adu : quia nutritur : femé vero extra vteru habet animam in adu primo : fed non in adu fecundo. Quare dum Arift0teles2.de generatione animalium E quarto inquit,tx femine fieri corpus, & ex femine viri fieri animam,redè dixit, fi per corpus in-tclligat prima flamina conceptus: inde colligemus femen faiming, cx ncceffitate adiuè quoque concurrere,& non folurn paffiuè. TyOjlea vero {anguis qui in tempore mtnflruorum X à muliere feparabatur fit nutrimentum, fed Dofl‘ alta pars eius eft,qua in fimilitudinemconuertitur fubjiantix jpermatis, & membrorum radie alium, u. & em nutrimentum augmtntans ipfum : alta pars pars eius efl qua »on nutrimentum fic, ad illud ,fed t. fi conuemens vt coaguletur ad implenda loca mé-brorum primorum vacua, fit caro, & adeps, & alia pars eius e il fuperfluitas,qute nulli barum dua-rumrerum eflbona, gr remanet vfquead horam partus ,quam natura vtpote fuperfluam expellit, cumque infans parturitur, fanguis,quem tpfms hepar gener at, buius [anguinis vices fuplet, gr generatur ex eo quod ab illo [anguine generabatur. ‘T N te», fuperiori declarauit quomodo fiat JL fartus : propofuitqueopinionem Ari (io telis quam fecutus eft contra Galenum,remifitquo hanc difpucationem ad fiumi Jibrum nonum de generatione animalium, quem vocat de fcien-tijs radkalibus. Diuiditur hic text- in tres partes. In prima docet,fanguinem menftruum.quii muliere ante conceptum excerni folet, ede alimentum fartus. In fecunda parte diuidithunc fanguinem métiruum in tres partes : quia renerà alt ethero-gtneus : quarum prima, quareft purior, eft illa qua; femen, & partes fpermaticas nutrit, & auget : fecunda,qua; nó eft nutrimentum partium (permaticaru, qua: concrefcit in fpacijs vacuis, nempèinterfilameta fpermaticarum partium, cffickque carnem, & pinguedinem : tertia vero pars eft excrementum fanguinismenftrui.quod exeremétum rcconditueftin vterointerallan-toidem, & membranam tenuem vfque ad tempus partus : quo tempore rnptis illis membrac nis ab eodem excremento adeo humečtatur vtcri os, & dilatatur , vt partus in lucem facile prodeat. In tertia parte, quareft in poftremis verbis docet cx quo fanguine infans genitus nutriatur : dicitque poft partum ex hepate non amplius matris,fed ex hepate infantisgigni fanguinem pro eiufdem infantis nutritione. Hgc ille. Prima dubit. dicit Auiccnnas primam,& puriorem partem fanguinis nutrire partes fpermaticas,quod non videtur,quia fanguis fua natura rubri coloris nó nutriet partes fpermaticas, qug albg funt. Infuper id quod nutritur, d limili nutritur: quare partes feminalcs,qugfuntfpernu--ticc.d femine, & nona fanguine nutriri debent. ilcfpondetur, fanguinem puriorem , antequam conuertatur in fubftantiam partium fper-• maticarum, & aflimiletur, prius conuerti in fecundas humiditates, & fecundas humiditaees .fieri fimiles partibus nutriendis: dum enim fan-guis connertitur in cambium non eft amplius rubri coloris: dum in glutem eft conuerfum, redditum eftfpcrmaticum, & albi coloris: quare refpondemus fpermaticas partes nutriri fanguine mediatè, immediatè vero nutriri fubftan tia feminali,ficuti eft cambium,& gluten » Secunda dubit. Si gluten, & cambium in nu--triédis partibus fpcrmaticiserutalbi coloris :er--go in nutriendo parenchymate,& carne firnpli-ci,eius cambiti, & gluten erit albi coloris, quod non eft dicendum : quia parenchymata, & cac- A nes funt rubri,& non albi coloris. Refpódetur cambium , & gluten in partibus fpermaticis effe albi coloris,fed non in carne, & vifcerum parenchymate: quia alimentum an-tequd conuertatur, redditur limile parti nutrico dg: quare cambium, & gluten antequam d facultate alceratrice ailimileiuur,redduntur fimi -lia carni,& parenchymati : quoniam vero inter fymbolica facilior eft tranfitus: ideo Auicennas in tex.dicit fecundam fanguinis portione, qn? eft minus perfeda, & minus pura implere fpa-cia, & partium fpermaticarum filamenta : dicit implere,quia in prima generatione cato emulali tur pocius fucci fanguinei naturam,quam folidg carnis. Notandum,dum portio fanguinis menflrua-lis minus pura efficit carnem implentem fpacia vacua fpermaticarum partium,quod prout magis , vel minus pura eft, plures vel pauciores va-riolas, vel alia exanthemata efficit, & magis, & minus benignas, prout fanguinis qualitas eft magis,vel minus impura. Infuper prout magis, & minus fige fecunda fanguinis menftrualis portio eft fupcrfluaplu-res, vel pauciores fgees ad infantiu intefhna demandantur. Hinc infantes, vt primum in lucem C veniur, vel nigras, vel porraceas fgees antequam fugandae per aluum excernunt : dum vero plures excernunt,vt patet experientia in grate puerili, plures variolas patiuntur, & quando farccs iftg fune peioris coloris, peioribus variolis lacerantur,non quia plura, & peiora excrementa expellantur: fed quia hgc indicant vifcerum infantium dyferafiam: Inter figna fortis,& boni conceptus eft,du vtero gerés fit boni coloris,hacle-ge tamen vt tempore geftationis non cómiferit errata in fex rebus non naturalibus: inde & conceptus fortitudinem colligimus, & mulierem concepite potius mafculum, quam fiemellam. *•* Hinc Hippocrates quinto aphorifmorum pro-pofuit huncaphorifmum, mulier fi mafculum conceperit bene colorata, idem Auicennas vi» gefimaprima tertij cap. de fignismulierum m quit, bonum colorem, & leuitate matris effe figna mafculorum. T7 T caro quidem ex fanguine generatur fpifio, JU quem caliditas, & [tccitas coagulant, adeps veroexcius aquofitate, gr vnCluofitatc generatur , quam frigiditas coagulat, ideoque ipjam re-[oluit caliditas. Vm dixerit,partes fpermaticas portionepu V-< riori fanguinis méftrui nutriri. In hoc tcx. proponit caufam materialem,& efficientem car nis,& pinguedinis: caufa materialis carnis eft portio craffior,& terrcftrior fanguinis menftruir caufa vero materialis adipis eft portio fanguinis aqtiofa,& vnduofa : t fficiens vero carnis eft caliditas & ficcitas : efficies vero caufa qu? pinguedinem congelat eft frigiditas, quod probat tìnti. J.f. 1. text. »*. eo quia caliditas pinguedinem rcfoluit : hic eft A fenfus tex. Notandum, dari quattuor carnis difterétias : primaeftmufculofa, quardGaleno in fecunda partcartisnied.cap.de mufculis vocatur vera caro ; Secunda cft caro vifcerum,ideft paréchy-tna cordis,iccoris, quod ex Galeno i o. de fimp. med. habetur, ab antiquis vocari carnem_.; Tertia efi caro glandulofa, vt cft caro mammillarum, teftiuni.iSt aliarum glandularum; Quarta verocft caro,qua: foium fenfuin habet,& non motum,vt caro gingiuaruni,& de hac precipue Auiccnnasintelligitin hoctex. Prima dubit. Sed ftatim tamen oriturdiffi- B cultas : quia hxc caro,& alix carnes fune calidg, & humidx; tamen Auicennas in tex. dicit, cali-ditacem,& (iccitatem coagulare carnem. Cui argumento refpondetur,calorcm congelantem carnem refpedu pinguedinis, qua: fit ab hutnore aqueodici ficcum. Secunda dubit. non videtur, quod caro fiat d fanguiue fpiflo, vt dicit Auiccnnas in tex. quia hic fanguis fpiffu s cft melancholicus ; caro vero non cft membrum melancholicum, fed fangui-neum. Praeterea augetur dubitatio: quia dantur carnes, qux nutriuntur fanguine tenui Sc iubtili, vt patet de carne pulmonis, qure alitur C fanguine biliofo,vtdocetGalenus6. dc vfn par. cap. de pulmone : Similiter caro lienis raraSQ fpongiofa ex Galeno 4. de vfu par. fanguine-» iubtili nutritur : ergo nulla caro d fanguine fpif-fo fit. llefpondetur vnica rcfponfione.Auicennam dixjfte carnem fieri ex fpifto fanguine habita relatione ad fanguinem,ex quo fit adeps, qui fit ex fanguine aquofo. Tertia dubit. non videtur, quod caro coaguletur d calido,& ficcojfcd potius d frigido:quo-tiiani ex Ariftotele 4.meteor.& experientia ipfa patet, quod qux liquefiunt d calido coagulen- D turd frigido : fed fic eft, quod in febribus colli-quatiuis d calido caro refoluitur: ergo coagulatur d frigido,& non d calido & ficco. Refpondctur, Auiceunam dixilfed calido & ficco coagulari carnem nò intelligendo per carnem illud vndtuofum, quod cft in carne, quod ita liquefata calido, ficuti pinguedo : quia illud vutìuofuin carnis a frigido potius coagulatur, fi coagulatio dici poftit : led per carnem ih-tcliigit partem folidam carnis,& non humorem vnčtuoftim imbibitum in ipfa carne. Prxterea-. dum dicit coagularia calido& ficco, vocauit calidum & ficcum refpe&u illius caloris, d quo I fit pinguedo,qused frigido & humido fit. Quarta dubit. inquit Auicennas,aquofitate, & vnduolitatem fanguinis effe caufam materialem pinguedinis : frigiditatem vero effe caufam efficientem:non videtur,quod fperma agés infanguinem cralfum calefaciendo efficiat carnem,& agens in partem aquofam refrigerer pin guedinem: quia vnum agens non poteftfimul calefacere, & refrigerare. Praeterea pinguedo fit in corde, quod eft fons caloris : ergo pinguedo non erit frigida,neque fiet d frigido. Refpondemus,quod idem calor agens in materiam crafliorem magis calefaciat, quam ages infubciliorem . Hinc ignis magis calefacit ferrum, quam lignum : pinguedo vero eftinuolu-ta membranulis fecundum omnes partes, qux membrana: funt fuanatura frigida:.' ideo, vbi-cumque fint, refrigerant : hinc pinguedo cordis non fit d carne cordis,fed d membrana, qua: cir-cundat cor,cui fol ùmodo adnetìitur pinguedo. Quinta dubit. dicit Anicennas pinguedinem fieri ex parte aquofa fanguinis, quòd non videtur : quia omnis pinguedo aqua: fupernatat : ergo non ex parte aquofa, fed ex aerea fadta eft. Refpondetur, pinguedinem non fupernatare aqux ratione acris,fed ratione vifeofitatis , qua: aquam non abfeindit: dolium enim repletum feuo.vel oleo, ita prompte petit fundum, vc repletum vino: non negamus tamen pinguedinem,& oleum ex aere conftarc : dicimus tamen aquam potiusinipfis predominar:, quam aerem., . Cxterumdc pinguedine fuse egimus quarft. 5J. & 54. ibique propofuimus opiniones peripateticorum, eorumque fundamenta, quibus conantur, probare pinguedineeflecalida:temperatura : quibus reiedis offendimus cumGa-kno effe frigida temperatura, oftcndimufque pinguedinem in viuentenon effe concretane- : ■primo quia ex pinguedine corpus nutritur; fi enim effet concreta nò nutriretur: curverò, cum fic liquida, non effundatur, diximusquia eft membranulis fuis obuoluta fecundum omnes particulas. Quare qui fupponunt, effe concretam, incidunt in quamplurima errata : egimufi. monere autem eft agere : neque contingere poteh, vt nemus prfbcns motum & fenfus amit-tat fenfus, & conferuet motum : poteft tamen in aliqua corporis parte amitti fenfus, & non motus, quando fenfus ab vno neruo, k motus abalio proucuit : licuci refert Galenus 3.de loc. aff.fecundo de Paufania,qui amiferac fenfum digitorum manus, & non motum: quia nerui tranfmilli ad cutim digitoru gratia fenfus erant Ixli : nerui vero milii ad digitos gratia motus erant iliaci, ideo Paufania amifit fenfum tk non motum. Sed quod inueniatunnembrum,quod habeat ab vnico neruo fenfum & motu,& quod £ ille neruus amittat fenfum,Se non motum,mente concipi non poteft. Hinc ortx funt tres fpccies paralylis : prima eft dum tollitur fenfus & motus : fecunda dum tollitur fenfus, & non motus ob varios neruos, qux paralylis à Galeno 3. de loc.aff 1 o.vocatur «leudnrtciy ideft ftupor, k fit ob neruum miffum ad cutim gratia fenfus. Tertia fit dum tollitur inotus ,& non fenfus : fcd quomodo nerui fenfus , & non motus Ixdantur egimus quxft. 106. Vbi quoque propofuimus letìum artificiofum, quo in prxfcntia feliciter vtimur in paralytico , in quo motus eft amilfus, fcnfu manente il-Jxfo. Lectus prxftat illos vfus, quos propofuimus fol. 6^6. patiens enim inter diu in ledo federe poteft : quia peffulo D rctraeto ftatim anaclin-terij pars cum linteis,& ftragulisconcidit, k II-mul pedes deorfum commode inclinant: vbi vero eft C eft forica,in qua fubcft vasexcremcn torum . Vbi eli A eft corda,qua ledus eleuatur, & fit penfilis. Demum alius ledus huicxquali-tcradnedi poteft: quia huicnollro plusminus-vecum fit penfilis attolli poteft : xgerin leduin huicnoftroxqualem, vel ex illoin iftum fe parum verfando facile transferri poteft, donec ledus bene paretur,quod quantx fit iucunditatis omnes intclligunt. Nos quamplurimis fgris maximu commodum, maximumque beneficium ex huius ledi vfu attulimus: modo enim paralytici : modo podagra affedi, & vt plurimum qui viribus funt conftadi vtilitatem non fpernendam receperunt. De le [Io artificiofo. Quod vero denturmembra, quorum motus fiantabvno neruo, & fcnfusabalio, patetdc oculis: vino enim fit àneruis opticis: morus vero oculorum à fecundo pari nemorum cerebri : fimiliter guftns lingux fit ab vno neruo, motus D abalio. In fu per notandum, neruos aci motus defti-natos vt plurimum effe duriores, qua fint nerui fenfitiui : dicimus vt plurimum: quia neruus circundansos ventriculi, qui eftcaufaappetitus folii fenfui eft dellinatus, & nerui, qui inferuntur in dentium radices foluni funt fenfitiui, tamen funt duriores, quam nerui fecundi paris ncruorum cerebri,qui funt deftinati ad monendos oculos. Prima dubit. Galenus 1.de vfu par.1'4 & y.de E plac.5.inquit nemosfenfuideftinatosdfcmol-liorcs, qua fintnerui motini : tamen nerui dentium , & nerui circundantcs os ventriculi, qui omnes funt fenfitiui, k non motiui funt duriores,quam nerui oculos mouentes.qui dependet à fecundo pari nemorum cerebri. Refpondemus pro defenfioneGalcni,neruos fenfìficos effe molliores motiuis refpedu eiuf-dem partis : fiditi nerui optici, qui inferuiunt vifioni funt molliores, quam nerui deftinati ad monendos ipfos oculos: fimiliter in lingua,nerui inferuientes guftuj funt molliores,quam nerui ui monentes linguam: hocque modo facile Ga- A cis, & ucnarum ; &compafitusficutmotus tranf-lenns defendi počeli. gluttendt fit uillis propri] s performam ex fit u lon- Prarccrea notandum,quod nerni fenfitiui.qui gitudims, <& latitudinis, & trattfuerfionis ; attra- non inferuiunc ad motum,excurrant folum per ttmiuero funt uilh, qui in longitudinem proten-cutem, & mufculorum membranas : quiaom- duntur, & cxpulfioniuilli, qui in latitudinem ten~ nesnerui, qui fub membrana mufculorum exi- dunt: confringentes, & retentori'j utili, qui ex fiunt, funt illi, qui tandem delinunt in tendines tranfucrfouadunt. gratia motus voluntarij. Hinc fit,quod d nimio frigore aliquando refrigerantur nemi externi » p Vm in fuperiori tex. dixerit, omnia carno- vnde oritur ftupor ; inde quoque fit, quod dum fapr^ter hepar eflè fibrofa.-in hoc cext. corpus noftru inter dormiédum fuper dextrum, vult non folum motum voluntarium, fed etiam vel finiltrum brachium iacet,dum fomnoexci- naturalem motum ipforum membrorum fieri timur,ftupidum brachium relinquitur: quia ii per fibras; voluntarium nempè fieri per muli externi nerui fuerunt comprdfi, ob qua com- B fculorum fibras, qua» funt ili?, qug delinunt in prdiionem per breue aliquod fpacium fuit im- tendinem : naturalem vero obferuari, & inmo- peditaradiatiofenfitiua. tuvteri, dumconftringiturad ampledendum Secunda dubit. circa fecundam partem: Aui- fperma, & in motu venarum,qui per fibras fit : cennas in tex. dicit omnia vifcera,qua: funt mé- per venas precipue intelligendo ipfas arterias, braniš circunuoluca, vel habere membranas d qu? harum fibrarum auxilio per irradiationem pleura, fiditi vilcera, qua: funt in pedore, vel cordis mouentur. habere membranas d peritoneo, fiditi funt vi-fcera, qua: continentur in ventre inferiori. De cerebro vero nihil dixit, quali quod membrana circumdantes cerebrum orianturd pleura', vel d peritoneo. Refpondent nonnulli, piam & duram matrem,qua: funtmembrang circumuoluentes cerebrum, oriri d pleura, videlicet piam,& duram matrem effefobolem ipfius pleurg: ratio ifto-rum erat : quia putabant pleuram non folum.. afeendere ad palatum, fed etia extendi per partes internas ad omnes cerebri partes. H?c opinio non admittitur ab anatomicis : quia vident piam,& duram matrem realiter feparari abom ni foboleipfius pleurg. Refpondemus nos, Auicennam in hoc loco mentionem fecilie de membranis vifcerum internorum, non intelligendo cerebrum inter hac vilcera effe collocandum. Circa vero tertiam partem, vbi dicit membra carnofa effe fibrofa, feu villofa, quod'idem eft : carnem vero hepatis carere fibris. Nonnulli per carnofa intelligunt ligamenta,neruos, & membranas, qu? habent fibras, fed reuera_. Auicennas voluit folum diftinguere carnofa inter fe: ideo dixit carnem effe duum generum, aliam habere fibras,ficutielt caro mufculofa, & aliam non habere fibras, vt eft caro hepatis. Tertia dubit. inquit in tex. hepar carere fibris, quod non videtur : quia caro iecoris attrahit alimenti!,retinet,Sc expellit excrementum .* ergo habet fibras. Refpondemus, Auicennam intelligerede fibris euideutibus (quia nulla eft corporis pars, qua:omninocareat fibris : imo nullum mixtum caret fibris. Hinc Galenus 2.de tcmp.2. vult fibras elle quoque in fanguine . T} T nullut quidem motus fit, nifi per uillostuo-XI luntarius utro motus fitcaufauillorum, qui i4. funtinmufculis, & naturalis, ftcut motus matrt- Motus vero compofitus,qui fit ex naturali & voluntario, fidici eft ille qui obfcruaturinefo-phagOjdum fit deglutitio, habet fibras longas-tranfuerfas, & obliquas : fubdit Auicennas, fibras longas habere vim attrahendi, tranfuerfas expellendi,& obliquas retinendi. Prima dubit.fiatim oritur de efophago: quia Auicennas 13. j.cap.r. inquit,efophaguni fiuc gulam habere duas fibras , videlicet redas, tranfuerfas. Pr^terea didat ratio,quod fcilicec gula non habeat fibras obliquas : quia gula: officium eft cibum deglutire, & non retinero : ideo non indiget obliquis fibris. Refpondetur, quod in efophago du$ finttu-nicae, vna interna, & alia externa . In interna funtfibrg red?, & tranfuerfg gratia attradionis cibi,& expulfionis ad ventriculum . In externa vero funt obliqui, que parum conftringunt, ne derepente cibus elabatur in ventriculum; imo dum cibus velociter defcendit,veluti per infundibulum, lignum eft tunicam externam effe laxaram,& ferè mortuam, quod pr^nunciat mortem vel breui euenturam. Infuper notandum, quod mufculis folum fibra: redg videntur effe attributae : quia ipforum mo{us in aliud non eft ordinatus,nifi vt trahant adfua principia : cor vero, vt dicit Galenus 6. de vfu par.8. triplici fibraru genere eft infignitum, nempè redis vt attraheret aerem & fangitinem, obliquis, vt fanguinem retineret, ac tranfuerfis, vt fuliginofa excrementa expelleret. Secunda dubit. afferit in tex. omnem motum fieri per villos. Contra hoc didum eft hjc inflantia : cerebrum mouetur motu dilatationis & conftridionis, tamen caret villis. Refpondet Tornas de Garbo, propofitionem Auicenn?, quod fcilicet omnis motus fiat per villos, fiue per fibras non effe vniuerfaliter veram : quia cerebrum caret villis: tamen cerebri motus neque eft voluntarius, neque pertinet ad quatuor facultates naturales, dcquacaufa egimus fuperius in propria qu^ftione. F f Tertia Tertia dii bit. Galen. ia. de vfu par. tertio dicit,fibras coniare ex ligamento,& neruo,quod non videtur verum: quia omnes partes qua- nutriuntur habent fibras , per quas attrahunt alimentum , illudque retinent, & excrementa expellunt : iinò olla ipfa, qua duriflima funt, nifi haberent fibras,quibus attraherent alimentum, nullo modo poflént nutriri. Rcfpondetur, fibras effe trium generum eje Auicenna in rex. quadam enim inferuiunt nió-tm voluntario,& ifta fiunt ex ligamento &ner-11 is : quadi inferuiunt partibus naturalibus pro nutricione, & quadam inferuiunt motui com-pofito, (icuucfl motus deglutitionis,qui fit per omnes fibras. nnčt. jT Embromm autem, qua vnam habetit tum-i.cap. XVI tam, fi cuti funt vena & ve fica vrinarta l ,ex' tres villorum [pecus ad inuicem funt texta, & * membrorum, t/ua habent duas tunicas, ville qui in latitudinem tendunt fetnper mcxtrinfeca exisiunt torum tunica, <&■ niij duo in tunica eorum intrtnfe-ca : Uh tamen, qui m longitudine protenduntur ad fuper.fir.iemiuiruifccam magis declinant : qui taliter n\-t creati fuerunt, infine attrahendi, & expellendi t illi fmui extflunt : imo melius e fi, vt villi attrahendi, cfr- recinendi fmt fimnl,nifi in mteflinis: non emm multa indigent retentione tfed attrazione,& expulfione. , T'VIuiditin hoctex. membra,qua habent tu-JL * nicas , dicendo, quod quadam habent vincimi tunicam , vt funt vetja, & vcfica vrinu-ria. In hac tunica tria fibrarum genera conti* ucnturnempt tunieg rečta,obliqui, & tranfuer-fa. Qua vero habent duas tunicas, internam fcilicet, & externam : in externa funt fibra lata, fiuetranfnerfa: in tunica vero interna funt fibra red£,& obliquf, hoc finc,vt melius attrahant,& detineant vtile; quamuis hoc non obferuetur m intefiinis.quia inceftina (dicit Auicennas ) non indigent retentione propter mulcas, & validas circunuolutiones, quibus chyluscomrnodt'detineri potefi. Sed addit Auicennas intefiina indigere attra&ione&exptihione.quod lunedi contra Galenum,& ipfam ex perientiam anato-. micam : fi de anatomica experientia loquamur clarum eii,venas,& veficam habere vnicam tu-picam propriam, & vnam communerp.* communis cunica velica», & venarum fnbdiaphrag« mate oritur d peritoneo : fupra vero diaphragma nempè in pedore ipfooritur à pleura : cerebrum vero,& ipfius ventriculi non d pleura, fed d pia matreinuoluuntur. Membra vero,qn$ hu-benr duas cunicas, vt ventriculus, in eorum exteriori tunica flint fibra; lata:.-in interiori funt reda:, & obliqua: : qux verò fùnt in tunica exte^ non comprimunt,St coniprimendocxpellunt, qu$ vero flint in interiori accrahunt,& retinent, quod ncu cuenit in intefimis , quia ipfa renerà catene fibris attrahentibus ipfuni chylum, A .ideff fibris redis, carentque tranfuerfk ipfum chylum retinentibus. Dum dicit Auicennas, venas habere vnicam tunicam propriam, fciédum eli, hoc cife verum vt plurimum; quia venaarteriofa compofica-eli ex duabus tunicis proprijs, in vnicatunica propria fune fibra: qua: attrahunt, & in alia fibra qua: recinent: ac merito quidem: quia redg attrahiìt quoti eli vtile, & cranfuerfa: uccradum retinent : ideo in vinca tunica interna non pof-funt dìe fibr^ retìg,& tranfucrfpfìmul: quia vna res vno & eodem tempore cótruriu efficere non pocefi . B Pracerea notandum et Galeno 6. de anot. ad -Wp 7* * peritoneum nullasobtinere fibras : ideo dicit » ventriculum confìare exduabus tunicis .proprijs ; quartini altera dt interna, altera vero .externa; internam .dicit habere fibras redas: externam vero habete obliquas : tertiam vero tunicam , qua- di d peritoneo, quod circunuoluic ventriculum, non haber« fibras, mteJiigédo per •fibras illas,qua: inferuiunt ad pnblicumofiiciu, quod di,vel chylum attraliere, vel retinere, vel pxpellere : quia nulla corporis pars e fi, qug non habeat fibras. Jmo.vt didimi cftfupentis, ipfe fanguis fiabet fuas fibras : fic Galenus j. de fa- G cul.nac. 15. dicit cartilaginem ,&ligamenta ipfa, qua carent virtute fenlitiua ex fibris condurr . Dubitatio Galenus q. de facul.nat 8.inquit, ventrem habere redas fibras, quibus trahit, & trau(y erfas,quifc>ijseanfirmgit ; nihilominus, 8c Auicennas fuperius, & Galenus lococitato di-Aiut, fibras tranfuerfas expellere : ergo videtur aliqua contradidio . f Rdpondetur,cranfiierfas confiringendo partem kiperiorcm , & dilatando partem inferiorem ex primere excrementa : ideò Galenus loco citato habet ha?c verbudum fibra tranfuerfa ten-dantur, latitudinem lontana cauitatis inter ipfas minorem t fictum : refla vero dum trahunt, & ih je ipfas coguntur, minuunt longitudine ; ideo reda: jitcrahunc,<5c tranfuer/i confiringendo expet-Junt. QJV SE S T. CXII. Jt H. IKTfrST 1 H^BEutTfT facultatem attafinccm, &■ re-tenu icem. Vicennas in tcx.aflerit, intefii-na maxime indigere attradri-ce>&retentricc: libro vero 13. de animalibus cap.deinrefii-nis inquit, duodenum jntefii-nutn habere virtute attrahendi chylum,quod reludatur anatomia:, & ipfi Galeno: Anatomia:, quia in intefiinisoon funt fibra in longum exte/f» ratione quarum poffint attrahere ; ncque funt fibra:,quibus poffint chylum 679 InPrirmmFen. . 6So ]nm retinere.*Iicinde Auicennas reludaturGa- A lcno,& Aucrroi : Galeno Iib.4. de vfu par. 7. & Jib.j.cap.i.vbi inquit, inteftina neque attrahere,neque per fibras cibum retinere, fed folum vult,in inteftinis inueniri fibras, per quas fseccs expelluntur. Idem repetitGal.j.defacul.nat. cap.8.& i.de vfu par. 1 i.vbi admonet, intcfti-na carere attradrice: quia non habent fibras in longum ex porredas. Similiter reludatur Auer-< roi i. collie.2<5.aflerenti, inteflina habere texturam tendentem folum in latitudinem,& non in-longitudinem : ideo chylum non attrahere-. • Itidem 2.coll, cap.p.ait, vtilitaté inteftinorum binam effe: primam vt ab inteflinis cibus va- B dat ad hepar: fecundam, vt ex pellantur fuper-fluitates ficca: : fubditque, & virtus in inteflinis expul fiua eft manifeftior: ideo ambe tunica per latitudinem funt euntes, fed virtus attradiua in eis eft immanifelfa, & propterea non habuerat tunicam vnam in longitudine : fubditinteflina-habere multam reuolutioncm, hoc fine,vteibus moretur.- hacrationecircumuolutionesintefti-norum inferuiunt pro facultate retentrice : At quamnisex Gai.4.de vfu par. 17.1‘n inteflino redo inueniantur multat fibra reda:, Galenus tamen vult, illas fibras retìas non effe fadaspro-attradione chyli, fed ad fibrarum tranfuerfa- C rum tutelam : quia fine redis fibris non folum tranfuerfales, fed etiam circulares diuellcren-. tur,& fepararentur: jdeodicendu eft fibras re-' das ibi effe tanquam aliarum fibrarum fulcimentum. Hincdecepti fiintnonnulli medici,qui agentes de diatrhfa dixerunt, excrementa in inteftina fluere polle non folum per viam tranfmifio-1 nis,fed per viam attndionis.-quod nullo modo poteft defendi, nifi dicamus attradricem in in-teftinis aliquàdo excitari poife ratione doloris ,• & caloris, vt dicit Saxonia,du agit de diatrhfa : redeque dixiffet, fi percepjflet, quomodo do- ^ Jor & calor attrahant, dico quod retìèdixiflet : quiaintellcXifletquoque, curin colicanonfiat diatrhfa. Dicimus nos dolorem & calorem attrahere ratione vacui : quia ratione caloris, doloris partes rarefiut, & in partem rarefiidam * confluere excrementa: in colica veropaflione inteftina effe adeo repleta, vt ratione doloris partes rarefieri non poffint. Quod virtute vacui partes trahant à longin-* quo non folum aerem,fed etiam ipfas partes fo-lidas,confirmatur per noftram cucurbitula, cui affiuiseftfollistrahensadfefe,&aerem inclu-ftim,& partes folidas,quibus affixa cfbfplé qua- ^ Jitatisconucniétia folum trahit humorem melancholicum vicinum,& fibi proportionatum, fed fi fplen prauè fit affectus omnia excrementa1 qufcumque illa fint, tum per vim vacui d fple-ne attrahuntur,tum in fplenem abalijs partibus licet remota: fint, demandantur: quf eXcrcnhcn-ta fune illa,qu? vt plurimum in fcyrrhum faccf-funt. Dubitatio fi inteftina non haberent facpfta-. tem attrahendi non poflent nutriri : quia de ra-. tione nutricionis requiritur virtus attrahens ali-, mentum, quod fieri non poreft,nifi per fibras. -rectas: ergo inteftina habebunt fibras rectas fai-, tem gratia nutritionis. RefpOndetur in ventriculo, & inteftinis, qiif, partes exercent publicum officium (dico publicum officium : quia prfparant alimentum vni-, uerfo corpori) inueniri duplicem adione,nem-pè communem,& priuatarn.-communem rcfpi-cere chylum tanquam alimétum totius corporis ; priuatam veroadionem effe nutritioncm_. ventriculi, & inteftinorum, qu* fit per fibras quafdam redas exiguas, quibus attrahitur alimentum, quod alimentum non eft chylus, fed fanguistranfmiflusad venas capillares ventriculi,& inteftinorum : quare dicimus quod pro hac priuata adione inteftinorum dentur fibrf redf, tranfuerfv,& obliqug. Sed quod fibrf ter tìf in inteftinis fint extenf? pro attrahendo chylo, neque Galenus, neque Anerroes, neque experientia anatomica id teftari poflbnt; Quo pa-do vero Auicennas pofiit conciliari cum Gale-, no, Alij cogitent. Gentilis enim in hoc loco ha-, bet hfc verba : Auderes militum difeordant dc hac rc : qnia dum fcribebant non habebant memoriam anatomi?, ideo non inuenies modum quo poffit defendi Auicennas. Quo padovero chylus defccndat ad intefti-na Galenus lib.15.de vfu par.cap.7 dicit ventriculus , vbi chylo eft vfus, mittit inteftinis quod fibi eft fuperfluum:fubdit,ficu-ti vt?rus eijcit f§-tum aperiendo orificium adeojmte partum oc- . clufunijVt necfpecilli cufpidem queas immitte-, re,in partu tamen integrum anima; illincegre-, ditur: fubdit Galenus,ac qui autem id fiat fupe-rat humanum ingenium , idem dicit de chylo ;. quod fcilicet orificia infernum ipfius ventriculi latiffi mima maneat occlufum,folumque aperia- virtute retentrice, & viceretcntricis longitudi. Ff 2 nem tur,quando ventriculus ipfo chylo eft facuratus. Quoad retcntricem inteftinorum dictum eft ex Galeno locis citatis, inteftina carere quoque y 3 ìntefh'norum circumuoliitiones Tupple- À te vicem ; nihilominus plurima funt,qu?aducr-fantur lune fcntentix* qux videntur atceftari, in intcftinis ede Facultatem retetttricem comnw-iicm prxtcr priuatam, quxinftruiatprothylt retentiones quia efc Galeno $? a pilori fmorum.» $4. &*4»aphorifmòru » RcfptJndennis,lienteriam Herì non po (te fine Ventriculi vitio; quia Galenus definiens lienteriam 6 aphorifmorum primo dicit, lienteriam cficquSdo in ventriculo nulla fada fit cibotiim mutatio: quaredum Saxonia reprehendit Lau-rentiti dicentem primo corrrouerfiarti c. 18. m in tefii n is nosi e (Te retentricem > inquit Saxonia quod nifi eflet tc tòt rix in inteflinis Temper eflet lienteria ; deceptus eft,quia renerà lienteria efle rtbtl poteft fine ventriculi vitio 5 inteftinaquo t I / nutrimento ampliori, quid eis tunc fit necefk, vcpleantur.vt paulatim,t£rpaulatim procedant illud in fui fimthtudinem conucrtcndo . Membra autem forti fupeiflmtates fùas ad membra debilia fibi vicina expellunt, ftcut cor ad afcetlas, & cerebrum ad loca, qua funt podi aures,&hepar ad inguina. /^Vm docuerit in tex. fuperiori, qua ratione Doit. v/ fanguinismutatio in fubftantiam mébro- i-cap-rum fit facilis, & difficilis. In hoc tex. docet , 1,tey' quomodo membra expellant fuperfluitates feu *°‘ -excrementa.Incipit dcorde dicens,cor ex pelle-•reexcrementa ad glandulas axillarum: cerebrum ad glandulas poli aures, & iecur ad glandulas inguinarum : ac merito quidem,quia natura feni per expellitexcrementa & fu perfluito tesad partes imbecilliores, quales funt gianduia': Galenus enim.3.de facul, nar. 13. habet ha?c G verba. Stcuti vna pars ab altera nutrimentum atli at, ita alteram alteram deponit quod fupcruacuu tdi: fubdit,id hac lego fieri, vt pari valentiot tn imbecilliorem, & rutfus in alias imbecilliores, donec omnium imbtcillimam inueniat: fed cur expellantur excrementa ab vna in aliam pattern: ,pra?cipua caufacft parcis laxitas, qualis eft in glandulis * vt e* tex. colligitur. Nos tamen ad fex capita reducimus omnes caufa« propter quas* confluunt excrementa ab vna in aliato partenx a — Primaeft dummoleftatur expultrix dcopia granante. - 0 Secunda dum irritatur expultrix d qudlitafb aliquaacri& mordaci. t ‘ Tertia:confluunt excrementa, dum facultas retentrix non potulfilla retinere quia exprimatur d frigido condenfantUjde qua canfaGalenus 3. aphorifm. com. 11. mentionem facit dicens hyberno tempore exprimi catarrhum ab aere fti gido cerebrum condenfante, comodo, quofpó-gia aqua repleta manu ipfaexprimitur. ■ ‘ Quartacaufa, fluuntaperimenta dealido liquefaciente , nempè quando excrementa craflfc dealido redduntur liquida, & tenuia, vel dealido meatus aperiuntur : tunc enim facultas noh E potefi excrementa detinere : quod prsfertim obferuaturcempore arfiiuo, dumcatarrhus liquefar. Quinta caufa fluxionis eft, dum excrementa tranlmirtuntur d parte mandante robnfia ad partem imbecilliorem deq1taGalenus3.de facul. nat 13. & fexcencisin locis mentionem facit. Sexta caufa oriturab imbecillitate facultatis expultricis partis recipientis: quia vbjpars corporis poris redditur debilis, itane eius expultrix no- A ommuoflium.mufculorti.nenlorum,venarum, >ium quod demandammo poflìt expellere, ad & arteriarum :qua:confideratiocum pertineat illam, tanquam ad excrementorum cloaca oirir- ad anatomiam, illam confultooniittimusiquia nes corporis partes robufiiores tranfmitcunc fufiflima oratione Anatomacl ceiebemnn il-excre menta, t . Jam pertractarunt. Profequitur’deinde Auicennas : de anatomia DOCTRINA SEXTA CAPVT PRIMVM- De facultatibus, leu virtutibus in genere. , ’ 14 . ' ’ ■J-* • > i lrtutum, & operationum adinui- A 7.metaph.2 j. docentem exemplo artis edifica- cem ali# ex alijs cognofcutur:omnis enim virtus operattonis,exiflit _ initium : nec aliqua operatio pro-, «f«. cis qu* quidem funt prima in executione,po- D qua funt genu sv irmi um iitaliumt genus quia m fecundo modo fubièccum definit predicatimi : nerr.ò fané definiet nfibile per rationale,fed per hominem: hac radane definitur vifio per ocukmi, ìk non per facultatem videndi, &. fic qeaiìjjs:facultates igitur emnc c4uQ efficientes,& non lubiccta operationum. T^JT lrtutum autem genera, & operationum ex o«7. ffrema vero in intentione : dicimus efle pofir^ •ma in intentione : quom'd tranatus de elementis non pertinet ad medicum, nifi fccundano : ficud ex H'ippo.Galeno,& Auicen.in principio huius librifati? fuperque: probauimus : ibique damnauimus opinionem illorum, qui dixeruqt; Auicennam exordiri abelcmcnds, vtd princi-pijs realibus, & ordinem, quéficruat in hac prima fen effe còmpofiduum: non enim viderunt, dementa in philofophia, Etnonin medicina elle principia realia: neque videruc Ariflotelem tum naturufum,#- genus virtutum animalium. N hoc te*. diuidit'virtutes feu fiicultate?, Sc X ipfas operadones in tria genera:quorum primum cftgcnus facultatum & operationum vitalium, Iqcuudum animalium, & tertium naturalium . Dixìc apud medicos efle tria genera:, quia Anlèoteles non diflinxic virtutem virai eoi d naturali, vt faciunt medici,fed tradiditdiflin-. tìioncm longè dityerfam : quia fecundo de anima ccx,27. diuidit facultates in vegetatimi fen-^ 'r ' : " * ' * - flduam, fitiuanri,appetitj'uam,fecundum locum niociua, A ab humido , vel ficco cercò proueriirc poteft* & intellečtiua. Medici vero hasomnes reducut ad tria genera, nempè ad vitalem,naturalem,& animalem : fub vegetatiua facultate collocant genera virtutum vitalium, & naturalium, qua-tuor vero alias differentias reducunt ad facultatem animalem,quam Galenus non diffinxit in fenfitiuam, & incellcčiiuam,vt Ariftoteles,quia ad medicum non pertinet tradare de intelle-čiiua, cum organo non fit fixa, & non l*datur, nifi liciis fenfitiuis facultatibus, vel ipfarum organis: facultas enim intelletìiua l*fa recuperari non poteft, nifi depnlfa mala difpofitione orga-norumadqiiinq; fenfuspertinentium: quarecfi rationalitas non fit organica, & per fenon fit capax fanitatis,& aegritudinis, de ipfa nihil dixit Galenus : folumdiuifit animalem facultate in fenfitiuam, appetitiuam, & motiua.quia h* tres virtutes funtorganic?, & ratione organoru funt capaces fanitatis& aegritudinis. CLV JB S T. CxlU FoiCVLT AT ES 7^Jl7V\jimSt Vitalesanimales omnes immediatè proueniant à temperamento. Os lib. odauo methodi vitandorum errorum ofiendimus,fa cultatesfiue anima: potentias differre d fundamento contra Gregorium Ariminenfcm.Fer-nelium,& Argcnterium : pro-pofuimufq; illorum potioraargumenta: illaq; fnifi me fallat opinio ) fatis fuperq; reiecimus : cum Arift. vero diximuspotentias collocandas effe in pr*dicamcnto qualitatis. Modo vero quxrimus, an poteria» folum proueniant d temperamento: itautdum l$fe fint potenti*, l?fum Idem dici poteft de innumerabilibus virtutibus ocultis: ergo facultates, fcu virtutes nonpro-uenient d temperamento. Veritas eft, quod potéri* feu facultates proueniant veld partibus fimilaribus, vel diflimi-laribus.vel ab vtrifqi fimul.Prsterea fciendum, naturam, & formam partium fi^ilarium 'effe temperamentum, quod fuftinetquoq; Galenus primo de vfu par.p. Sc multis alijs in locis, vbi habet hanc fententiam, qui dicit carnem dicit tempe ramentum carnis : qui dicit offa dicit, temperamentum offis. Infuper fciendum forma 3 partium diffimilarium ex onrtiium confenfu effe compofitionem ex fimilaribus: ergo d tempe ramento tanquam d primo principio omnes facultates prouenient;ficGal.7. meth.z. d.dcloc. affi3.& lib.de opt. cóli. cap.2 .dicit, in omni par te organica effe vnam particulam fimilarem qu? eft prima caufa aflionis partis organica, reliquas vero illi parti folum vfum prillare. Infuper fciendum,quod operationes exoriatur d temperamento fimilarium,quatenus temperamentum eft principium quo:a toto vero in-ftrumento,vt eft principium quodcóftituit operationes: fiditi vifio dependet d temperamento C retin?,vt temperamentum eft principium quo: d toto oculo,quatenus eft totum fubietìum con ftituensvifionem: fic anima eft principium quo ipfarum operationum: corpus vero animatum eft principium conftituens, vel perquodeonfti-tuùtur& definiuntur operationes : lic anima ex Arift. fecundo de anima 24»eft principium quo viuimus, fentimus, intelligimus, & mouemur : operationes tamen conueniunt corpori animato, Se non anim? : quia per corpus animatum-, definiunturoperationes : anima vero non habee operationes, vt dicit Ariftoteles primo de anima 64. Idem poteft dici de qualibet forma fub- fic c neceffitate temperamentum, quod in fana D ftantifica ; quod non habeat operationes, quia dis corporibus maxime ad medicum pertineret. Primum argumentum oftendens, potentias non prodire d temperamento, tale eft: fi prodirent d temperamento , fequeretur, quod du* potéri* contrari?ab vnico temperamento prodirent, quod patet,quia in qualibet corporis mi nima parte funt facultates attrahendi,& expellendi, qu? funt duo contraria,& inuicem fibiad-uerfantur : ergo vel effet dicendum, duo con form* funtfolum principia & non fubietìa ope rationum. Hisfuppofitis dicimus, omnes operationes prouenire d temperatura partium fimilarium-., quatenus teperatura eft principium quo,prone nireq; d toto organo quatenus totum organum eft principium quod conftituit, & definit ipfas operationes. Ad primum argumentum quod erat,fi facultates ^prodirent d temperamento, fequeretur , traria oppofita ab vnico temperamento proue- e quod ab vnicotemperamento prodirent duo op nire, vel facultates,feu potetiasnullomodo pro uenired temperamento: Parimodo ab eadem arteria prouenit motus fyftolcs, & diaftoles:fed ifti duo motus funteontrarij : ergo fi d temperamento prouenirét facultates,fequeretur quod ab vno vt eft vnnm duo contraria orirentur, quod reluflatur philofophi*. Secundum argumentum : dantur facultates, qtif nullomodo poffunt ad aliquod temperamentum reduci, vt in magnete potétia trahendi ferrum, qu? neqj d calido,neq; d frigido,neq; pofita,vt patet de facultate attrahendi,& expel lendi,qu* eft in quauisminima particula, & de motu fyftoles,& diaftoles,qui eft in qualibet ar-teri* parte. Refpondemus facultate trahendi cibum con-fiftere in fibris reétis:facultaré expellendi excrementa in fibris tranfuerfis, qu* fibr? diucrfum habent temperamentum, quia in qualibet particula varia funt temperamenta. Oftendimus enim fuperius in cap. de temperamentis dari quatuor temperamenta ; in qualibet minima par. particula; quorum primum eft innatum, quod cftiubftxptia& calidumnatiuum cuiufq; par-ticulg. Secundum eft influens d corde,& à cere, bro. Tertium temperamentum eft: mixtum ex innato & influente,quodreueraeftillud,quod edit omnes operationes: h«c tria temperamenta pertinent ad prodicamentnm fubftantio. Quartum temperamentum refulcatex atìione primarum qualicatumjquod eft in prodicamen to qualitatis: licimus igitur ratione horum tetn peramentorum varias reiultare facultates, & in lingulis partibus variasfuboriri operationes. Quo ad motum fyfloles & diaftoles,diximus fuperms cum Galeno, & Ariftotele ob tres fines fatìum effe nempè ob refrigerationem cordis objntitritionctn fpiritusvitalis,&obexpulfic-nem fuliginum , in quibus motibus oppofi-tis efficiendis concurrit calida temperatura-, cordis , ob quam cerebrum mouctur ad dilatandum pedtis : conftringicur vero , ne d»tur vacuum: quarejfi motus funt oppofici,varig cau fx concurrunt ad illos efficiendos, & non fola temperatura. Ad fecundum argumentutfi de occultis vir-tutibus,quod fcilicct non pertineant ad temperaturam ,vt patet de virtute magnetis qua trahit ferrum, & de innumerabilibus alijs. Refpon demus occultas qualitates pendere d mixtura-, qualitatum poli: innumerabiles alterationes. Idem Galen.lib.de conft.arcis medie« 8.& 4.de fjmpf. mcd. cap.i 5. afferit, qualitates occultas fieri ex infinitis procedentibus alceracionibus elementorum, Similiter 2 .de loc.aft.8. qtiorit, vnde fiat proprietas ineffabilis, qu« vocatur occulca qualitas : inquit fadatncfle ab infinitis alterationibus, vnde fit quod qualitates ift« oc-cult« non fint cognofcibiles * & per confe-quens medici ex illis nefeiaut haurire indicationes . Quod vero ho occulto qualitates,qu? vocantur d tota fubftantia, non fint in prodicamcnto fubftantio, fedm predicamcntoqualitatis,&Q quodtandem oriantur d quattuor primis quo temperamentu conflituiint patet ex Galeno 12. methodi,vbi dicit,quedameffe contrariafub-ftàtijs totis, quidam ipfis qualitatibus : fi qualitates d tota fubflanciaeflent in pridicamenco ftibftantio non haberent contrarium , fcd cum c* Galeno habeant contrarium, erunt in pudicamente qualitatis . InfnperGal. j.detcmp.4. deci arat quid intelligat per totam fubflantiam, ait pcrvnnierfam fubftantia feintcliigere temperaturam habet hic verba fané naturam cum dico vniuerfarn fubjhtntiatr.,&temperiem, qux ex primis clementis co>fi itur lignifico calido , frigido, humido^fuco: Ecce quod Galenus per vniuer-fam ftibftantiam, feu qualitates d tota fubftatia intelligat temperaturam ,feu temperamentum fu bflantialc,quod confiat ex calido, frigido,hu-mido, & ficco , & vt proditum quattuor qualitatibus habet potentiam agendi, efique in pro-dicamento qualitatis: quia fubfiantia ex le, Oc. nuda qualitatibus nullam habet agendi potentiam-,. ;TC T multis quidem Vhilofophorum medicis Voit_ omnibus, &4preecìpuèGalehO videtur, ejuod (,.cap. vnaqutque virtutum membrum principale babet^ i.tcx. quod eius exi flit minerà, &à quo eius proceduht 3-operationes,<&■ videtur eis, quod virtutis animalis [edes fu cerebrum , & ipfius ab eo proueniant operationes : & quod -virtus naturalis duas habet fpe-cies, fp cies efl, cuius finis efl cnflodire tndiui-duum. & conjeruare ipfum,& regimen eius, ip-} fa operatur in re nutrimenti ,vt nutriatur corpus vjque ad fi nem vita, & huius quidem fpeciei fedes, & operationum ipfius proccffusrfi hepar : attera vero fpectes efl cuius fimscii fpecum conferitati, qua efl mtmflrans in regenerationis, & feparat ex humoribus corporis, fpcrmatis fubflantiam, deinde ipfum informat fui Creatoris prxeepto> & huius quidem fpeciei habitatio, & operatmu ipfius pro-uentus [ime ttfiutili. Fit alis vero uirtus efl illa qu4 fpiritus tfic conferunt,quifenfus, & motus vehiculum exi flit, & ipfum aptum reddit ad eorum im-preffiones recipiendas cum ad cerebrum peruemt, & facit ipfum potentem dandi uitum ubicumque 2 expanditur, <&• huius quidem uirtutis fcdts,&operationis ipfius procefsus cjlcor. Vm dixerit in tex. fuperiori, quod tria fine V_v virtutum, & operationum genera,nempS genus vitalium,naturalium, & animalium. In hoc tex. refert opinionem nonnullorum Philo-fophorum,vt Platonis,& medicorum, & procir puè Galeni credentium, quod quolibet virtbs, feu facultas princeps habeat aliquod mébrura principale, d quo eius virtus ad alia membra-, defertur. liti enim Phifofophi,& Medici Joqué-tes de facultate animali putant,facultatem ani-J malem relidere in cerebro,& d cerebro,taquarn d primo operationum animalium principi», Sc non tanquam d cordis vicario animales operationes prouenirc : Loquentes vero de facultate naturali dicunt, hanc duplicem elle aliam elle in hepate ad nutriendum indiuiduum vfque ad finem vico: aliam vcroelTeinceftibus gratia-, conferuationis fpeciei, quo feparat d corporo per vafa proparantia illam materiam,qug delata ad teftcs virtute Creatoris in fperma conuer-titur: Loquentes vero de vitali dicunt, effe in «orde: atque arteriarum auxilio expandi per vninerfum corpus : per arterias vero carotides E deferri ad rete mirabile , Se conuerti in fpiritus animales,qui deinde fenfum,& motum vniuer-fo corpori contribuunt. Hoc eft opinio Platonis Galeni,& fere omnium medicorum. Circa textum notandum , Hippocratem St*-Platonem voluifle in corpore «oftrotrcs effe a-nimas, non folum facultate, & loco, fcd etiam fubftantia difl+ntìas, vnam videlicet rationale» quo cft in cerebro, aliam vitalem,qug eft in corde,& naturalem quo eft in hepate. Qnpd vero hic mieta fuerit opinio Platonis , patet ex .Auerroe, & Ariftotile qui illam reijciunt: ex Auerroe j.deanimacom.7. & primo de anima tom.90. Ex Arinotele primo detfnimatex. 96. & pi.vbi rcijcit hanc opinionem Platonis hoc modo : fi anima eft partibilis in tres, quid erit continens,& vniens ipfas tres animas ? non cor. pus : quia corpus concinetur ab ipfa anima,0^ abfente anima defluit, & putrefeit : ergo contines,& vniens erit aliqua anima, fed fi anima eft partibilis,quaroadhuede continente, an fitdi-lufibilrs,& fidiuifibilis,quirodeilla,qugdebet continere iflas plurcsanimas,& fic vfqHeadinfin itu .-quare coacti credere debemus, animam non e fic partibilem, vc dicebant Plato, & Hippocrates . Pritereadum dicit,tcfliculomm virtute cx humoribus feparari fpermatis fubftantiam , arbitramur eatenus id fieri poflè,quatenus à tefti-culis ivepyiniH-eir, iddi virtualiter exoriuntur radijem per totum corpus effufi attribuant calorem , & virtutem virilem omnibus partibus, fi-cuti obferuatur incafiratis, qui carét pilis,& vo ccmf«mioeà,& omnes vires languidas habent: quia in ipfis deficit illa calorifica irradiatio,qug à reliibns in coftim corpus tranfmittitur -Infuperarbirramur, non folunn cordis facultates, & irradiationes in omnes corporis partes per arteriarum tunicas influere, fed etiam cerebri peripfosneruos : inifluxamquecordis, cerebri irradiationem confernare temperacu-rasomnium partilim: imofineifto influxu partes ipfi non nutrirentur. De cordis influxu nemo eft qui dubitet : nó tamen omnes percipiuc quanti fit in omne corpus cerebri influxus. Dici mus igitur nos, hanc cerebri continuam irradiationem tales fuppetias ferre facultatibus naturalibus & ipfi nutritioni, vt fine ipfa virtutes nartirales,& ipfa nutritio abolerentur,quod có-tinuo vfu, & periclitatione percipimus : dum enim brachium, vel alia pars paralyfiallicitur; tuclicetnwlla Ijfio fit in corde,iecore,arterijs,& venis, fed folii in cerebro, vel fpina, mébnitn t ii macrefcere,& extenuari obfematurivnde hoc ? quia influxus virtutis animalis maxime fouet temperamentu partis : quo non foto i cerebro, ftatnn langucfhit virtutes naturales. NeCpuco ob illam caufam id euenire, quam ferunt Antiqui interprete s.qug efl,quia vimisfu perior contineat in fe virtutes, & potentias inferiores : dicunt enim, animales continere fubfe naturales qu& funt inferioris condicionis: quia htrccaufa eft ni ruis cornu nis, canta veriflima eft,quia tem peramentum partium à quomittitio, & omnes operationes dependent, eft temperamentum mixtum exinnato& influente, quod influés ira vnitum cum innato eft illudquod edit omnes operationes naturales: Quare influens temperamentum non folumacorde, fed etiam d cerebro in omnes corporis partes effundi, & ilJas conferture arbitramur. /^V Mnibus aiitcmphilofopbis maiori'idefUri- Dr.n. V/ fiottìi uidetur, quod omnium illarum ope- 6.c«p. rationum principium exiflit cor, fed primarum ea- J tcx-rummamfefiafioinhis ptadittts exifiit principijs > 4' quemadmodum apud medicos cerebrum e{l jentien di principiti, & poji boc quifque fenjus habet membrum in quo eius apparet operatio . Tracerea cum conciderant, ficut debent, <&■ certificane mucmunt rem, fient uidetur asfrifiliteli, & non quemadmodum ipfis uidetur, <& mueniunt trattata* fuos ex-trattos ex propofitionibus /iijfictcntibus,& non ne-g cefiarijs, m quibus nonaffiequuntur n:fi quod ex rebus apparet» Medico autem m quantum medicus non attinet, ut confideret, qua fit harum duarum fententtarum uentas, fed illud confiderarc pbilofo-pbus,aut phy ficus debet : medicus autem cum conceditur ei membra hac pranomtnata 1 flatum uir-tutum principia exiJUre , non curat m eo, quod de t(l; medicationis coi fiderat, an ex aLijs habeantur principijs, qua funt ipfis priora, uel non: uerum illius ignorantia ejl de his, m quibus non conceditur pbilojopbo. T 'T Ic tex. diuidittirin tres partes. In prima . JlJL proponitAriftotelisfententiam,qui eft quod à cordeomnes facultates trahant pagine; Addit quamuis principium fcnfus,& motus voT Juntarij appareat in cerebro : ait cerebrum quidem elle principium manifeftatiouis fenfiis, Hc motus, Sed non verum & radicale principium , In fecunda parte inquit Auicennas, quod fi reótè confiderauerimus Ariffotelis fentcntiam, ihueniemus effe veram,& rationibus neccflarijs fuffultam : opinionem vero medicorum, qui conftituuntquattuorprincipia, & non vniun , vt Ariftoteles, effe folum rationibus probabili«, bus, & non neccflarijs confirmatam : ideo vulc 1 Auicennas potius effe credendum Ariftoceli maiori omnibus alijsphilofophis , quamahjs: Ariffoteles en im eft maior phiJofopluis fecundum opinionem Alliccimi,quam Hippocrates ■tk Galenus. In tertia parte tex. aflerit non pertinere ad medicum, vt eft medicus confiderare, an inter membra principaliaaliquodficprius, & magis principale: quia hoc pertinet ad,PhiJofòphum, cuius munus eft rerum caufas, & modos effendi ’ inquirere. Hic Auicennas jp tex. Sciendum, Ariftotelem quarto de partibus animalium cap.decorde, iib.2. cap.7. & 2.de generationeanimalium 4. velle,cerebrum effe medullam calciarli fadam gratia refrigerandi ipfiimcor, & operationes animales vmuerfas oriri ab ipfbcorde, fed manifeftari in cerebro operante virtute cordis: veUcque naturales ope rationes manifeftari in hepate agente & operati te virtute cordis. Sed dilputauimus fuperius quifl. ro8.an cor fìr principiti omnium facultatum. In hoc loco % iòfuin fubneótemus has duas rationes, quibus> pro- probatur,cor neque effe neruorum, neque venarum principili,& per confequens necfenfus,nec motus,nec fanguificationis organum. Quod no fit principii! neruorum patet,quia neruo recurrente tranfucrfi'm incilo liatim neruofum genus totum feparatur à corde , tamen foia vox amie titur: omhcfquealij fenfns» & motus corporis integri conferuantur : ergo nec fenfus, ncc motus oriuntur à corde. Quod veto vente ab hepate, & non i corde oriantur: omilfis alijs rationi* bus, hac maxime perfuadet,qnceeft , quod in-ueniantur pifces, in quibus vena caua non tangit cor: quomodo ergo coterie venarum principium? Praeterea inquit Auicennas, non pertinere ad medicum, vtmedicus eft, cófiderare an cor, vel aliud membrum fit ita primum: vtabipfoom-niadependeant. Hxc Auicenn« fententia ad-' nerfatur Hippocr.Gakno & r.itioni:Hippocrati quia primo de natura humana in principio dicit,qui altius de natura humana vult confidera-re.quam pertineat ad medicum,non audiat hos' lermones : fed fic cfi quod in illisi fermonibtis agit,an homo confiet ex pluribus demetis,qua? fant confidcratior.ts remotiores,qnàifia,an inter membra principalia aliquod fint prius : ergo hac confiderario pertinebit admedicutiL.. Prseteréa Galenus ^. de decretis Hippocritis in principio admonet, non folutn ad philofophos, fed ét ad medicos pettinerete confiderent,quot fintfjcuitates qu£ nos gubernent,& quales fint,' quomodo in animalis membro fint confii-tuta InfuperGalenusp. dedecretiscap.p.nilr, id medicum pertinere,vt cognofcat animg prm cipatuin , ut intelligat, inqua parte fint applicanda medicamenta:quia nifi fciamus,quando corpus efi refolutum, & redditum immobile, vel fehfu orbatum, à quo membro facultas fen-fitiua, & motiua oriantur, aftum efiet de applicando remedio.'quarc potius Galeno & rationi,quam Auicermg efi: adhibenda fides, quod fcilicet pertineat ad medicum in-telligere, an cor fit primum principium omnium facultatum : quia hoc pracogni-to in fanandis refolutio-nibus , & alijs af-fetìibus non decipie- rnur. B DE FACVLTATIBVS Naturalibus. CAPVT SECVNDVM. Irtutum vero naturalium : Do# alite funt, qua funt mmijirà • 6.ta/. tes: alite funt, qua mimSlra- r.ux. ta. Ettnmiflratarum quide *• duo funt genera: vnum genus mimjlrat inire nutrientis , ad boc, vt indiuiduum remaneat: quod in duas par titur fpecies,)itttritiuam,& crefcitiuam: & altem genus mimflrat m nutriente ad boc, vt remaneat fpccies,quod etiam in duas diuiditur fpecies, mge~> ncratmam , & formatiuam: uirtusuerò nutnttua cfl illa, que nutriens in nutriti conuertit f milit u-dmem,ideo ut per ipfum nSlauraticnem eius rccu-peret quod difioluturii fuit : uirtus autem crefiitiud tft illa,qua in totiuScorporis diametris addit fetu-dum proportionalitatem naturalem, quatenus, ipfum ad finem augmenti perducat per illud, quod ipfum ex nutriente ingreditur. j •1 ' . • 1 " ■ 1 A Cturusde facultatibus incipit prius dna-turaiibus,quamdvitalibus, & animalibus: quia naturales funt alijs communiores có-ueniuntenim piatis, brutis an imalibus,& horni nibus. Prateria fine naturali facultate non fit vi talis, & animalis ; liquiderai fpiritus vitales immediate fiunt d te m perara racam is cordis, &G, animales d temperatura cetebri. Diuiditur hic tex. in duas partes.In prima di uidit facultates naturales in dominas, & fetua» feu miniftras: dominas induas,in nutritiuam vi delicet, qua: vticur alimento ad indiuidui con* . feruationem & augmentationem,& in nutrientem quf vtitur alimento ad fpeciei perpetuitatem: qua:diuiditur in generatricem, & formatricem. In fecunda parte, vbi dicit : uirtus utro :duo declarat: primum, quomodo per virtutem nutritiuam conferuetur indiuiduum, dicens nucti-tiuam conuerterealimentum in fui fimilitudi-nem hoc fine,vt lingulis horis, quod refoluitur perinfenfibilem perfpirationem, recuperetur. Notandum, per fimilimdinem intelligere ipsa fubfiantiam.Secundum declarat virtutem aug-mentatiuam, qua: cft illa, qua addit quantitati corpori (inquit,) fieri fecund u omnes dimenfio-nes,nempè fecundum longitudinem, latitudinem, & profunditatem fn totius corporis diametris , feruata tamen proportione vfque ad finem augmenti: Ex hoc tex. colliguntur tres conditiones aug mentationis propolitx ab Arinotele : primo de gene- generatione & C0rnipticnecap.de augmenta-rione ; quia dum dicit Auicennas, virtutem cre-(citiuaaiefll'iliam , quxin totius corporis dia-interis aliquid addit corpori fecundum propor-lioJialitatcni naturalem, eli prima códitioaug-meneationis, qua: apud AiiftotiJcmeft, quod qualibet pars autìi a uda fit. Dum vero dicit Auicennas quatenus corpus ad finem augmenti petueniat, propbnit fctundain conditionem, queex Ariftotileeft, quod illud quod augetur eodem numero permaneat : ideo Auerroes primo de generatione inquit, quod illud quod augetur folutn augeaturiecundum formam : quia fola forma eft iJla, qu? remanet eadem numero materia vero fluit & refluit : itant in mudo corpore nihil fit de illa materiaquxfuitd principio generationis. Dum vero dicit Auicennas , corpus augeri per illud quod ipfum ex nutriente ingreditur, proponit tertiam conditione, qua: ex Ariflotile eft, quod audio fiat ab alimento extrinfecusaduentente, fednonvt alimentum eft,fed vtcft quantum. Collige ex hoc texe, quattuor efle facultates naturales dominis : prima eft facultas nutrix .* fecunda eft an&rix: tertia eft generatrix, qua ex femine parentum fetum generat : quarta eft for macrix>qucpr?bet com politionem,nempè magnitudinem,fitmrc,numcruai,& figuram. Prima dubitat, exoritur: quia Auicennas in tex. dicit inicritiuam,augmencatiiiam, genera-tniiin, & cóformatiuam non effe miniftras.fed dominas: alijlque non miniftrare.quod non videtur, quia nucriciua inferme augmentatiui fit-culeari : ergo non eft domina.fed ferita,& miniftra. Similiter generatina inferuit formatrici: quia prxparat feminalem materiam, prxberquc temperamentum fin gulis corporis parcibus:de-inde formatiua probet magnitudine, figuram, fitum meatus : ergo gcneratiua non eft domina, fed miniftra formatiug. Refpondetur,nutritiuam,augmcntatiitam,& alias duas dici dominas refpedu retentricis, expultricis, concodricis, & attradricis, qii£ quaeritor facultates folum funt miniftrj nutritine: fi-cticiquoque tria munia inbona nutritione fune miniftra nutritiua: & deinde augmentatiufqug munia ex Galeno c.de facuhnatur, 1 o. & primo prefug. vltiinofuntappofirio, vnio & affimila-tio. Praeterea Auicennas non negat, quod facultates domin« non poflint fibi ipfis fubtnini-ftrare: neque negat,nutritiuam die miniftram_, augmentatiiia:, necgeneratiuam formatiu9,fed vult omnes effe dominas,inuiccm tamen fubor-dinatas : nobiliorem tamen cfle nutritiuam , quam augmentatiuara : quia nutritiua probet fubftantiam,& augmentatiiia quantitatem. Simii iter generatiua probet temperaturas, a' quibus’omnes operationes dependent : formatiua pffljft iiguras, magnitudinem, fitum, & numerimene non funt tanti momenti: ideo compo-fkiocollocaturdGalcno inter ea.qugneceflario accidunt temperatura:: temperatura verocollo- A catur inter eflcntialiccr inhxrcntia : quare Acuti cor toti corpori vitam, & cerebrum fenfum & motum probet, vtdomini, non vtminiftri; ita nutritiua probet auxilium augmentatiu«,generatili«, & formati««, non vt miniftra: & feni«, fed vt domina: «micem tamen fiibordinat^. Secunda dubit.Audor in tcx.diuidit facultates, qu« alimento vtuntur ad fpeciei perpetuitatem in generatricem, & formatricem : tamen ex Galeno lib- de formatione fjtus cap. 10. fnb generatrice continetur formatrix : quia vult generatricem, & alcecatriccm cfiicere partes fimi-lares : generatricem vero & formatricem efficc-B re partes organicas.-vcl clarius,generatricem, & aiteratricem cfiicere temperaturas : generatricem vero& confotmarricem compofitionem. Refpondetur, Auicennam polle cum Galeno conciliari dicendo,duplicem effe generatricem, alteram, cui fubijcitur formatrix gratia componendi partes organ icas : alteram vero cfle generatricem,cui fubi jcitur altcracrix,qu£e efficit par tes fimilares/eu temperaturas : hxcquecontra-diftinguitur à formatrice,de hac intellexit Auicennas in tex. Tertia dubit. dum dicit Auicennas, quod facultas, quarconferciat fpecicm, circa alimcn-q tum verfetur: hoc non videtur veritati rcfpon-dere : quia nutritiua conferuat indiuidna, &G, non fpeciem. Refpondetur, materiam generatricis conferti antis fpeciem cfle femen, & fanguinem men-firuum, qua: ex parentum alimento fiunt : fan-guisenim in fetu habet rationem nutrimenti : quare non iniuria Auicénas dixit, generatricem circa nutrimentum verfari. Quartadubir dicit in text.de augmentatiiia facultate, quodin partequg augetur,feruetur proportio in latum longum & profunda »quod non videtur: quia tibia clephancici in latum, 8c D non in longum fe extendit: ergo non (eruatur in qualibet augmentatione dunenfionis proportio . Refpondetur augmentationem tibia; in morbo clephantico non efle augmentationem, fed iuxta politionem, de qua nonintelligitintex. CLV /EST. CXI V. VEII VAZVLTJLTFM 'HETl\JTlV^iM E bumìdim radicale reflaurari pcjjic. Vicennasin tex.dcclarato dixit, facultatem nutritiuam recuperare & rcftaurare idquoddiflo-lutum eft, quod primo intuitu videtur falfum : quiafi humidu radicale pollet reftaurari, animal cflet eternum. Pr?terea humidum radicale fadumeft invteroex femine parentum 6^. fanguincmenftruo: quare fi animal ex his nutritur ex quibus conftat: ergod nullo cibo poterit tcnt reftaurari, fen remitti id quod diflblutmn cit. Qupd vero id quod diflolutum efl lit hu-inidum radicale,docet Auicennas 3.primi cap. primo. Infupejr Ii poliet re fla ura n hoc humidum , non minus fenes participarent de liuini-do radicali, quam infantes, quod nemo admittit. Ex alia parte videtur confirmari pofle aliqua experientia , quod humidum radicale pof-lit reftaurari : non nc in febre hedica humidum abfumitur?npn ne.dum hedica febre correptus, fallitaci reflituitur, humidum mipforcltaura-tur ? non nc humidum, quod abfumitur in he-aicis diradicale ? ergo radicale potcfl reftaurari . Idem dicimus de quocumque malo habitu, dum ad temperatum reducitur • Prxterea, qui in iuu.entu te funt habitu ficco, aliquando tranfcuntad temperatum, quod efl longe falu-Lrius : ideerei fierinon pollet, nifi rcftauran-do humidum radicale. Infuper in cauis vlceri-bus nona caro generatur ; ergo illa caro de no-uo genita acqmfiuir fiumi radicale humidum, quod noner.lt prius •• ergo jmmidum radicale, poterit non fohun reftaurari,fed etiam de nono gigni, quod efl cótta opinionem omnium medicorum, & phiJoioghqrum dicent inni hinni-dum radicale folum fieri in vtero à femine parentum. Pro folutione omniu difficultatum dicimus, humidum radicale fumi dupliciter, vel proac-qmfico in vtero matris e« femine parentum;de hoc ditimus nunquam reflitui, vtcrat antea, fed femper tx ficcali vlque ad vitimam fenedu-tem : vel lumitur humidum radicale pro humi. do, quodconuertitunn fubflantiam nutriti; hocque dicimus pofle reftaurari. Quo ad radicale acqmfitu 111 vrero matris ex femine in dies magis exficcatur, & dum exficcatur introduci-tur"hurmditasalicna,qux dum maxime efl: ad-audu, vt contingere folet in vitima fenedute, illud humidum radicale ita exficcatur , vt vita ampliusconfiflerenon pofllt • Marfilms picinus de humido radicali acquisito in vtero loquens inquit effe ficuri vinum poru, dum vero d primo ortu incipit exficcari : ab Inni lido nutriente ftatim reddi minus pumi perinde ac lì quifpiaroex meri dolio quotidie hauriret meri poculum,& eius vice tantundem aqua: imponeret,quod fi fieret,poli aliquod t5-pus vinumcertèredderetur adeo aquol'um,vt odor, & vini fa por cuancfccrét : lìc in fenedute humidumalimentale quotidie additum humi-do radicali illud reddit itaaquofurn, vteius natura deficiat, vtide mors. Dum vero Anic.inquit nutritìuam recuperare reflaurationem cimami diflolutum di intellexit de humidonutrimentali, idei!de illo, quod quotidie in fubflantiam nutriti conuertitur, d non de radicali acquifito in vtero ex femine parentum,& fanguine menflruo. Similiter relpondemus ad alias infiantias de A febre hedica,quod exficcatio in hedicisfiat pc nes fecundas humiditates : quia exficcatio rorida humiditatis,& non exficcatio humiditatis radicalis efficit febré hedicam primi gradus : exficcatio cambij efficit hedicam fecundi gradus: exficcatio vero glutinis efficit hedicam tertij gradus : quare nulla hedica febris fit ab exficcatione radicalis humiditatis; radicalis.n. humiditas carnis eft ipfamet fubflantia carnis ; radicalis offis efl ipfamet fubflantia offis: dicit enim Galeri.primo de vfu par.p.quod qui dicit carnè dicit effe carnis, id eft temperamentu cac nis,id efl calidum natiuum, & humidum radili cale ipfius carnis: quare exficcatio helicarum non pertinet ad fubflantiam, fed ad qualitatem humidam fecundarum humiditatum; ideo dicere pofliimus, quod fitplys de humido radicali in homine adu laborantehedica febro, quam dum ipfemet hedicuseft finitaci refti- tlltllS . Quo ad infiantias de carne de nouo genita incanis vlceribus dicimus, ex humido nutri-mencali fieri auxilio huniidi radicalis carnis vi-cinx, iliamque carnem effe callofam ,& vocari porumfarcoidem, viuereque ratione adhxfus partis vina?,& in illam effundi radios fpirituum C vitalium, & animalium : vnde aliqua ex parte vita,& fcnfuprxdicu eft. QJ/m S T. cx v. I( C 01(P01f/f m augmentatio ex maiori alimento fiat. I 0 fOn folum videtur, quod maior augmentatio fiat ex maiori alimento: fed videtur, quod augmentatio nuJlo modo fiat ab ali mento, ac quod virtus crcfcitiua non fiat, (vt dicit Auicennas in tex.) per illud quod ipfumex nutriente ingreditur; primo quia aliquando maxima fit augmentatio in xgrotantibus, qui tenuiffimo vidu vtuntur, & aliquando nulla fit augmentatio in illis, qui optima fanitate gaudent, qui funt ro-bufti,& qui copiofoalitnento vtuntur : ergo ex alimento non fiet incrementum : idque proba-turexperientia : videmus enim pueros interdii vexari diuturnis febribus, aut fluxibus ventris, aut pluribus annis appetitu carentes, vnde macri fudi, d excarnes : attamen tunc maximè crcfcunt. Prxtereatranfado 2 5.anno, vel ^o. ( vt dicit Auicennas)ceifat verum incrementum,quod eff illud quod fit feciidtim omnes dimenfiones : tamen optimè nutriuntur,d pinguefcunt vfque. ad vitimam fenedutem : ergo augmétatio non prouenict à nutriente, feu ab alimento. Iacobus de partibus in hoc loco rcfpondet in Gg pue- Doli. 6-cap, t-tex. t. pueris ob morbos languentibus,fi verè crefcat, ncceffarium efie, quod alimentum quod iungi-tur membris nutriétibus maius fit eo quod dif-foluitur,alioquin membrano crefcerent. Carte-rum in hoc fallitur,incrementum enim non fit: quia membra,quxcrefcunt, repleantur: fed quia extenduntur, vt mollia, & quamuis extendantur, non tamen maius efi id quod apponitur, quam id quod refoluitur: propterea quod in fluxibus alui puerorum ,qui plusfoli-to crefcunt, pluscft id quod refoluitur, quam id quod apponitur loquendo abfolute de toto corpore : quamuis de oflibus negari non poffit, quod fcilicet maius fit quod apponitur, quam quod refoluitur. VT Vtritiuavcro virtus crcfcititue feruit, & i/N nutritiua quandoque effert nutriens ei, quod diffoluitur aquale, quandoque minus quandoque plus: federi fettina non erit tufi cum quod ingreditur plus fuerit eo quod difiolnitur : non tamen totum , quod taliter exiflit eft crefcitiua: impinguari enim prfl macredimm w retate confifien-tiec, efi huius f &<0,0011 tamen efi crejcitiua. Tfon cfl enim augmenum , rufi illud quod fecundum naturalem proportionahratcm in omnibus ex flit diametris, quatenus ipfum adetefentire perducit complementum . 'Deinceps vero pcfl hoc nuito modo efi ibi crefccntia , & fi fit ibi impinguano , quemadmodu ante confiHentiam non exiflit etiam ariditas, & fi fit ibi macredo, luet illud longius exi fiat,necefkno exiens magis. /^Vm declaraueritin text. fuperiori definivi tionem nutritiua:, & augmentatiu* virtutis. In hoc textu duo facit, feu diuiditurtex. m duas partcstin prima facit comparationem_. inter mitritinam, & augmenratiuam, dicendo nutritiusm inferiore augmentariua;, vel efferendo tantum nutrimenti, quantum eft deperditum, vel afferendo minus, vel plus : augmen-tatiuam vero folumfieri, quando plus fuerit, quodapponiturquam illud quod refoluitur . J11 fecunda parte textus remouct dubitationem : quia aliquis pollet negaie, quod augmentum fiat, dum plus affertur de nutrimento, quam fit id, quod refoluitur , voluti dum poft atateni confilientiar corpora pinguia-, fiunt. Refpoudct Auiccnnas, dum corpora in £ta-te cófillcntia: impinguantur,non dici augmentum: fiditi non diciturdiminutioante confi-flentiam, dum iuuenes fiunt aridiores: ratio verojcurdumcorporaimpingiiatiir non dicantur augeri , eft quia verum augmentum fit fecundum omnes dimenfiones, & non fecundum latitudinem tantum,vtin pinguioribus obferuatur. Prateria durii corpora pingucfcunc A materia tantum augetur,non forma,fecundum quam folum fit augmentatio, vt probatum eft fuperius. Deinceps vero varix funt expolitiones fe-quentium verborum . Nos vero fic interpretamur, pofl hoc. id efi polì confifienti3m non fit augmentatio , licet corpora pinguefeant, flenti ante confiftenriam, vt in pueritia poteft effe macredo, licet non fit ariditas feu maraf-mus, vtMantinus interpretatur. Quod vero corpus augeatur in confillentia, vel poli confidentiam , longius efi ( vt ait) à vero, & d ne-ceffario magis exiens: quia eft imponibile, pof-B fibilctamen cfl quod tunediminuantur corpora: fed non vere augeantur, i. fecundum tres dimenfiones : quali dicat Auicennas, magis contingere poflc , quod adolefcens arefiat arefa-tìione tali,qualis eft in fenio, quam quod iu-ucnis crefcat per verum incrementum pofl-quam exiuitabatate adolefcentia, & tranfie-rit in xtatem confidentia;, quia finis incrementi eft in fine petfctìg adolefcentii,nempè in anno vigefinioquinto. Notandum, quod duplex cd ariditas, vna fit quando confumpta efi humiditasalimenta-lis, qua; pertinet ad fecundas humiditates: alia C eft ariditas fatìaà confumptionehumidiradi-calis partium fimilarium, qua dl ilia qua fieri folce in vitima feneftute, &in torrido ma-rafmo : prima ariditas ex Galeno libro de marcore eft fanabilis , fecunda vero eft infana-bilis. Notandum in partibus fimilaribus, in quibus eft ariditas, nullo modo fieri incrementum intelligendo de illa ariditate, qua contingere folet in marafmo, vel fenio Philippi : quia dum radicale humidum abfumitur, ačtum eft de incremento. Prima dubitat. Qugritur in hoc loco, in quo ^ fiihictìofit augmentatio, anineoqUodauge-ttir népè in partibus fimilaribus, an 111 eo quod auget nempè in alimento. Kefpondetur augmentacionem effe in corpore , & non in alimento. Hanc dubitationem monet ArilloteJes primode generatione text. $4- Refpondecq, hoc modo,Imius quod augetur manet fubdantia, cibi autem non : ideo augeri dicitur, cui apponitur nutrimentum,&Q non iplum nutrimentum. Secunda dubit. non videtur, quod augmentatio fiat in omnibus partibus fecundum om-nes dimenfiones, vtdocet Anfloteles,&Auicennas in text. quia, fi quadibet particula augeretur, fequcretur,quod quotidie corpus red-dererur in duplo maius: quia cuilibet minime parti aude fi minimum alimenti applicabitur, fingulis horis parsfieret duplo maior. Kefpondetur, quod partes,qua: augentur,fecundum partes formales augentur, & non fecundum materiales : partefque fimilarcs fibi determinare certam quantitatem fubqua folum Tìofi. 6.c,x. texi. 3• /ff""’ A extenuatione atrophica vtuntur frid.onibus, S ! C f q- Kf0,l,,t'n’ff P3lì * & Picationibus : quia in concodionc ablata fri- io maius eft quod apponitur, quam illud quod fìiones,& picationcs non iuuant,& in cxpultri- refoluitur» Tertia dubit. Qoxritur prxterea de facultate audrice poli adolefcentiam.quando nulla fit membrorum augmentatio, an pereat, vel an remaneat otiofa, & inutilis toto vita: refi-duo . Refpondet Iacobus de partibus,quod facultas audrix polì adolelccntiam remaneat fub efle anima:, cum qua eft: idem, & non fub effe cedeprauatamaxime nocent. Tertium munus, fiue tertia operatio nutriti-ux virtutis eft allimilatio, qux in atrophia e/l omnino ablata: in leuce feu vitiligine,quod idem eft, & in albara eft deprauata, per albatam Mantinus interpretatur lepram. Alij vero interpretantur morpheam . Notandum afiimilationem, qux eft tertia operatio nutritiux,effe ipfam concodioneiTU., Jio calida & humida, qua membra dilatari, & jj vel diminuta, vel depra ampliari poterant; atque eo modo manere austri ce m in xtate confiftentix, vel fenili!, vc virtus vifiua in excis. mata. T nutritilix quidem operatio tribus particu-Xv laribus completur operationibus,vna efl com prebenfio ,feu aduentusjub flantia cambij,qux efl janguis, aut humor, qui efl in potentia propinqua in e fedii ftmtlis membro, quod quandoque fallit, quemadmodum in xgritudme contingit, qua atrophia vocatur, qua efl nutrimenti defedus, & alia efl adhxrentia,qux efl vt hoc receptum nutrimentum completo effeffu efficiet, fcilicet vt membri pars fiat; quod plerumque fallit ,quemadmodum in hydropi fi contingit carnofa : & tertia efl fimilitu-do, qute efl, vt hoc receptum, quod iamfattum efl, pars membri ponat ei ab omnibus partibus fimile, •vfijue in eflent ia, & colore, quod quandoque fallit, quemadmodum contingit in baras,& morphea: cambmm enim & adhaerentia ibi funt reperta ,fei fimthtudo ibi non inucnitur, T“% Eclarata facultateaugmentatrice, ftatim U mhoctex.agitdenutriente.Proponitque D tres operationes, fiue tria munia nutritionis, qux declarantur d Galeno i. de facul, nat. cap, 11.& f.prxfag.vltimo : primum munus eft alimenti appofitio: fecundum eft alimenti agglu-tinatio fiue vnio; tertiumeftalfimilatio:appo-fteio non fit in atrophia : In hydrope vero ana-farca fit appofitio, & non vnio : quod patet: quia dum digitis carnes comprimuntur, & relinquuntur foucx: lignum eft quod alimentum fit appofitum, (ed non pcrfe&è agglutinatum, & vnitum.Inafcite vero fit appofitio, & vnio : quia foucx non relinquuntur: allimilatio tamen in afciteeft diminuta, & aliquando abla- E ta : vnde abdomen, & exterx partes folid? hydropicorum folent exficcari, indurari, & extenuari, & fic cum hydrope jungitur folidarum tabes, & atrophia,qux poteft fieri vel abattra-čtrice ablata, vel expultrice valde deprauata--.: deprauata eft, dum omne quod attrahitur expellitur , & nihil retinetur, vel fit d concotìrice ablata. Valeant igitur illi Medici, qui in omni Prxterea notandum , fecundas humiditates apponi, vniri, & alfimilari,fecundafque humiditates , qux funt illx, qux ordinantur ad nu-tritionem.efle quattuor, videlicet (anguinea,ro ridam, cambium, & gluten: fanguinea , 5^ rorida eft illa qux apponitur,cambium vnitur, & gluten aflimilatur : propofuimus fangui-nem : quia Auicennas in tex. Joquens de prima humidicatenominat fanguinem, & humorem qui eft in potentia propinqua, vt fiatfimilis membro, per quem humorem intclllgimus ro^ ridam fu bftantiam. C Notandum prxterea, has fecundas humidi- tates non differre fpecie dfanguine: fedfolum per maiorem prxparationcm : quia nihil aliud eft cambium, & gluten nifi fanguis maximè prxparatus ad nutritionem. Hinc febres hc-dticx non differunt fpecie inter fe, fed gradu : quia ros, cambium, & gluten non fpecie, fed gradu inter fediferepant, videlicet fecundum maiorem,& minoremprxparationem. Dum ros maximè adhxretdicitur cambium, quali quod fuccedat loco, feu cambio deperdit* fub-Itantix, dum vero adhuc magis adhxret dicitur gluten. Poliremo notanda eft differentia inter morpheam , & albatam : morphea eft vitiligo, qux eft affe&us cutaneus: qugfifiatd materia fu brili fit albaras, feu herpes magis exedens, & aliquando vfquead offa, vttcftatur Auicennas feptima quarti traftatu a .caft.de morphea. TT hanc quidem operationem effuit virtus im- T>0a. mutatuia ,qvxeflvna dc virtutibus nutri- t-c«p. tmx, & efl in homine vna in genere, aut princi-pio primo, fed in membris f milium partium di~ 4‘ uerfificatur: in vnoquoq; enim membro exiflit virtus fecundum eius complexionem, qux nutrimentum in eius conuertit fimilitudtncm diuerjaàvtr-tute , qua: nutrimentum in fimilitiidmem alterius permutat : immutat ina uero qux efl m hepate operationem efficit toti corpori communem. Hh % 7°1 7N fine tex. fiiperioris loquebatur de affimi- A X latione.Jn hoc tex. vero docecd qua virtute fiat afiìmilacio dicens fierid virtute irnmuta-tiua,nempè d virtute conco&rice,qua: in homine vna eff genere, fed fub Te continet quamplur rimas differentias; quia alia eff virtus conco-fìrix in ode, alia in carne, alia in cerebro, & fìc de omnibus partibus:in quahbctenim parte datur virtus concodrix fpecie diuerfa d conco-drice aliarum partium.Aut principio primo: per principium primum intclligit hepar, quod per fpiritusnaturalesiuuat cócodionem omnium partium corporis.Alij per principium primum intelliguntcor, vt Peripatetici; quorum opinionem alibi fecutuseft Auicennas credens d cordeomnes operationes prodire, & in virtute cordis omnes fieri operationes. Cscerum Auicennas melius fe explicans in hoc tex, vult quod immutatiua, feu concodrixipfiushcparisfit il la,qua: reuera efficiat fanguiné,& operationem toti corpori communé. Non pote/i tamen Au-dor nofter defendi ; dum putat in iecore fieri fpiritus naturales, qui tranfmittanturper venas ad totum corpus,ratione quorum fpirituu con-codrices omnium membrorum maxime iuuen tur : offendimus enim luce meridiana clarius, ( nifi nos fallat opinio) non dari fpiritus naturales: fed folum duos effe in corpore viuente fpiritus, vitalem fcilicet, qui dependet d corde, & animalem d cerebro. Dubitatio ; dicit Auicennas in tex. quod in quolibet membro fit virtus, qua: conuertit nutrimentum in fui fimilitudinem : hoc videtur aduerfari Arift. a.deanimatcx.^. vbiinquit, alimentum effe contrarium nutrito; quia omnis mutatio eff inter contraria. . Refpódet Ariftotekstex.45.alimentum dupliciter confidenti, velcoaum,velnócotìum : ii primo modo confidcretur,abfque dubioeff mentum. Idem obferuatur in vincis, dum de limile : fi fecundo modo,eff contrarium, & dif- Q loco ad locum vites transferuntur. Secunda ra- Ojy & s T. cxvi, 71VTFJMEWJVM AC AT 1 2^ partem nutriendam. Cd Vairitur in hoc tex,an nutrime-** tu,du conuertitur d parte qua' nutritur, agat in jpfam parte, vel folum patiatur. Ex vna par te nó videtur,quod nutrimentum agat in partem, qua: nutritur, fed folum patiatur : quia Arift.2. de ani-p ma tcx.45. habet hanc fententiam, alimenta irj pati d parte,qua: nutritur; fed pars qua: nutritur non patitur, Iuiuper fi nutrimentum alteraret nutritum,nutrimentum effet medicamentum ; quia ex Gajen. 1. de fimpl. medic. cap. r. medicamenta eff illa res,que alterat naturas noffras; alimentum vero augetifubffantiam noffràiergo alimentum non alterabit, & per confequésnon aget in partem nutriédam, Prxtcrea nutrimentum eff materia nutriti : fed materia folum patitur,& non agit. Demum d proportione minoris iimpialitatis notificalo, fed fic eff quod virtus nutrimenti minor eff virtute membri, r quod nutritur : ergo d nutrimento non fiet w atìio. Ex altera parte Galcnus3.de temp. cap. 4. vult, omnes cibos non folum d corporibus no-ffrisimpreflionemrecipere, fed jpfoscibos vi-ciffim impreffiones in corpora noftra imprimere. Pmerea Galenus 3. de fy mp. caufis cap. 2. probdttribus rationibus,nutrimentum non folum agere, fed etiam mutare corpora viuentia. Prima ratio defumpta eff d plantis tranfplanta-tis, vt de perfico ex Perfia in Aegyptum : in Pcrfia eff mortifera: in Aegypto vero fiiaue ali- fimile. Dicere quoque poffumus, quod fi alimentum codimi debeat colmerei, licet retineat aliquam fimilitudinem,adhuc effe contrarium; quiaomnis mutatio fit inter contraria-., quandoquidem ex Ariffotile primo de generatione 48. omnino filmile non patitur d fimili: quia vt dicit Ariffo-teles,vnumnon eff magis acli- uum, quam alterum, & fic non fieret con-uerfio . tio defumitur d cibis generantibus lepram, vel morbum elephanticum, qui fit ab efu brafic«, vel carnis folita:, & fimilium, vt docet Galenus 3 .dc loc. aff.7. & alibi. Terciaratio defumitur abenfeacuto, du incidit molliffimum aliquod corpus: ab ip#b enim ffatim valde patitur: ergo viuentia corpora quie nutriuntur patipoflunc abipfoalimento. AddimusexArift r.degeneratione , quod omne agens agendo rcpaciacur d patiere ; ergo pars,qua: nutritur agens in ipfum nutrimentum ab ipfo patietur. Amplius afferre poffumus hiftoriam puella: veneno ab ortu fenfimalca:, cuius corpus tandem crac in venenum conuerfum , quia illa puella folo amplexu , & ofculo homines venenabat, quam hiftoriam recitat Auicennas ex relationo lluffi. Pro folutioneomnium difficultatfi dicimus , partem nutriendam non pati ab immediato nu trimento,immediata eff glute, quod non indiget alia alcerationcjvt in fubftantia trdfmutemr quia Doti. 6.C.I. text. }■ quia hxc glutinis tranfmutatio in incanti fit: A ideo pars nutrienda d glutine non patitur: id enim quod patitur d contrario patitur, fed fub-ftantix,feu tranfmutationi fubflantificx nihil cfl contrariurmcrgo pars nutrienda a tranfmu-tatione glutinis non patietur : ratio e/1,quia efl: inftantanea,& per confequens non fufeipit magis & minus, & nullum habet cótrarium, quod dici non pofeft de mediato alimento: Hinc Galenus 3.dctcrnp. 4.dicit,laducam quando efl' mediarum nutrimentum, id eli antequam con-uertatur in fanguinem, refrigerare : dum vero tranfmutatur, feu conuertiturin fanguinem.,, augere fubftantiam innati caloris. Sic dicimus I» laducam quatenus efl mediatum nutri metum refrigerare, & efle medica metum: quatenus vero in fanguiné conuertitur,calorem non diminui,fed augmentum fufeipere . Differentia vero inter alimétii, & mcdicamétum efl: quod alimentum alteret quidem, fed omnino fu petetur ab ipfa natura: medicamenta vero non fupe-rentur . Hinc omnes difficultates per diflindionem propofitamfokmntur, quod fcilicct nutrimentum dupliciter confideretur, vel vt efl mediatum,vel immediatum, quale efl gluten: media-tu agit, & abipfonatura patitur, immediatum ^ vero eif ita difpofitum & fadum fimile, vt nulla inter ipfum, & naturam fit contrarietas pofi-tiua ; ideo natura proprie non agit in ipfum, fed in inflanti in fubftantiam nutriti colmerei t . >■—1 Entratiti# vero virtutisduafunt fpccicsivnct cfltfua in mafculis, feminis [penna generat : altera efl,qua diuidit virtutes, qua funt in [perniate,<&permifcet eas cum permixtionibus, feu complexionibus,fecundum quod vnicuique con-uenit membro das ncruo complexionem propriam, graffi complexionem propriam : hoc tamen totum prouenit de [permute jimiliumpartium, autftmilis permixtionis, & hanc quidem virtutem vocant medici virtutem immutatiuam primam. Virtus vero informatala imprimens efl illa ex qua prace-pco fui creatoris procedit membrorum lineatio, & ipforum figuratio, &concauitas, & foramina ,& lenitas, & afpentas, & eorum [itus & ipfoi u com-mmiitas, & ad vltimum operationes,qua cx finitus dimenftonum eorum pendent, & huic quidem virtuti rnmitlr antes funt, qua rem nutrimenti m:-niiìrant dd [pcciem cuflodiendam > & finn virtus j ; nutritiua}&crefeitiua. tt N hoc teitt. declarat illas virtutes, quarum finis efl conferuatio fpecici, & indiuidni produdio : virtutes iftx funt fr es. Dum vero Auicennas in tex. dicit gencratiu# virtutes funt duc fpecies legere oportctgenrwr/:^ uirtutes sue baffi'Cits : quia renerà in cex. proponit tres fpecies,& non duas. Prima virtus efl generatrix fe-min’is jn mare, & fxmina : quia ex Hippocrate Galeno, & Auicenna ad generandum' fetii concurrunt femen maris,& femina:, quod de femi-nefemina: non admittit Ariflotcles : quia tenet femen femina:non habereadiuam virtutem. Secunda virtus efl, qua: diuidit virtutes,qua: funt inipfo femine dando temperaturam vnicuique membro fimilari, qux virtuSd medicis vocatur immutatala : quia immutat femen in ncruos,membranas,& alias partes. Tertia virtus efl formatrix, qux efl illa, qux non dat temperaturas, fed compoficionem,nein pè figuram, ficum numerum,& ceteras differentias partium organicaru. Subdit Auicénas, huic formatrici inferuireduas virtutes, nempè nutrituram,& augmécdtiuam ad fpeciei cuftodiam : fed addere pofliimus ad indiuiduorum cuflo-diam',& produdionem. Dubit. Atiiuennas ponit virtutem , qux dat omnibus membris temperaturam ante formati 112 m : tamen aliter videtur fentire Arift. 2. de anima cap.q.vbidicic,omnia membra prius recipere terminos, & figuras: deinde calore, mollitiem, & duritiem : ergo formatiua efl ante al-teratiuam, feu immutatiuam, qux dat temperaturas omnibus membris. JEx altera parte fi-cnilaria membra funt priora organicis : quare virtus immutatiua, qux dat temperaturas partibus fimilaribus, debet efle prior jformatiua_», qux efficit partes organicas. Refpondetur,immutatiuam,quf dat temperaturas fibris,qux funt fimpliciffimx, & primx partes fimilares,quoad generationem efle prio rem formatrice : fed quoad generationem pinguedinum , & carnium replentium ipfas fibra« effe pofteriorem. Quxritur in hoc loco, an virtus immutatiua fit perfedior formatrice . Refpondeo, perfediorem effe formatricem: quia formatrix efl ilia virtus, qux efficit mébra organica,immutatiua vero efficit fimplicia, fed organica funt perfediora. Prxterea tota perfe-dio fimplicium efl in organicis. Demum Gai. 2.dc temp.inquit,formatricem fapientia,& prudentia operari:immutatiuam vero calcitate, frigiditate, humiditate, & ficcitate : ergo nobilior erit virtus formatiua, quam immutatiua-, . m s t. cxvii. F0\M^T1[IC E. Alenus lib.i .de fetus formatio-tionec. 6. propomt 8. opiniones : aitqueomnes reduci coffe ad aliquem bonum fenfuin prxter primam,qux fuit Afcle-piadis, & Epicuri, qui putabat omnium membrorum compofitionéfieri cafu, nempè ex motu aliquo irrationali, &inartifi-ciofo ; licque cafu quodam fetu ipfum in opti- Gg 3 mum CLV DE mumfìnem^ct'jte. Reprehenditur hxc opi- A cienfque tangere non potcft nifi corpus, vtdi- nio,quia omnia qux natura fiunt,ratione fiunt: ergo non cafu : procrea, qua: cafu fiunt raro fiunt,& non fempcr eodem modo. Secunda opinio erat illorum, qui putabant, ipfam formatricem dareijs qua: fiunt motionis principium: deindenon amplius agere,fed fuc-ccderc alias caufas Sed quod detur talis formatrix nemo dubitat, fed quxritur de formatrice immediata: quia admittimus primum motorem dare motionis principium,& deindefuc-cedcre alias caufas. Quar igitur fit hxc caufa for matrix immediata organicarum partium, non conueniunt Medici. Tertia opinio à Galeno citata eft, quod anima exiftens in femine formet totu corpus.Reij-citurabipfo Galeno: quia fequcrctur,quodinfantes eflent anatomici peritiflimi, fi ipforum anima efformaflet omnes partes. Prxtereaipfi anatomici verfatifilmi funt de quaque re pertinente ad conformationem di-fcordes, quod nó accideret, fi ipfa anima fuiflet partium corporis formatrix, Quarta opinio eft nonnullorum, qui ponebant duas animas, vnam, qux mebra Embryonis generaret: aliam vero,qux animal gubernaret , Qux opinio fic reijcitur : hxc anima, qux generat, vel poft genitum animal recedit, vel permanet : fi recedit, quomodo anima gubernatrix intelliget qux fint euentura ex ordino generatricis ? fi permaneat : ergo erit otiofa, quod in natura non admittitur. Quinta opinio eft Platonis dicentis animam in Ideam refpicicnté elle formatricem. Damnatur quia fimiliterelfet dicendum animam effe anatomia peritiflìmam. SextaeftChryfipi,& multorum Peripateticorum, vt refert Gal.lib. i. de fxtus formatione cap.4. qui putabant,virtute feminis Paterni gigni folum cor, quod genitum fic illud quod ef-formet omnia membra,&illagubernet.Fallun-tur,quia Galenuscap.?. primi libri de f?tus formatione experientia dutìus vult, quodprius fiant corium,arterix,& venx vmbilicales,deinde iecur prius quam cor. Prxterea ex Gai. venx, & arterix non d corde oriuntur, fed d femino : quia cor eft principium radicationis arteriaru, & non generanonisddem dicimus de iecore,& cerebro,quod fint principia radicationis,& non generationis venarum,& neruorum. Septima opinio eft quod formatrix facultas fit anima vegetatala , fed quia anima eft incorporea,ideò aliquid efficere non potefhquia om ne quod fit per contatìum efficientis fit, effi- cit Arift.z.degen. animal. 1, Otìaua eft nonnullorum Platonicoru dicentium,animam mundi per totum vniuerfum dif-fufam elfe formatricem ipfius fxtus.Quod vero nec anima mundi, nec mens Anaxagorx, nec Colchodea Auicenn? fint formatrices p’artiu or ganicaru pofiiimus his Galeni verbis iftos rcij-ccre:adduci non podlim, vt credam, fcorpiones phalangias,culices, viperas ab anima mundi for mari, propèad impietatem accedere hanc opinionem ratus. Bernardinus Paternus prxeeptor nofter pulì tabat , formatricem membrorum dfe rnen-teni d Cylo pendentem, e fieque intclletìu agen tem fecundum Alexandrum Aphrodifeum, fed fic eft, quod Alexander putabat, intelletìuni agentem efie Deum ipfiun. Hxcopinioeft nimis alienad veritate:quia Deuseft caufa remota: Deus immediate non efficit vermes. Nos quxrimusformatricem immediatam,qux eft corporea , & qux agit per contatìum : ideo Arifioteles z.de generatione animalium cap. 1. poft medium habet hxc vcrba:«£ aliquo extrin-fecusagente effihuifcera,atit aha membra remotum d ratione uidctur : fieri enim non pottfl,ut mo-C Ut at, quod non tangit, & quicquam ab to, quod, non moucatefficiatur : Ecccquod ex Anftotele formatrix elt quid corporeum,& nó Diuinum . Quod vero aliquando vocata fit Diuina mens intellexit de formatrice mediata, & remota, & non de immediata,quam quxrimus. Quod vero formatrix non fit feparata d femine probatur ab Ariftotele loco citato,vbi dicit, pojiquam omnes partes genita funt, fi formatrix corrumperetur , quale agens (fficcrct reliqua, id eft quale agens nutriet, augebit ,&catcra officia admini-firabit ? ergo remanebit, & erit pars, & cum agat tangendo erit corporea contributa nempè D femini d patre, vt explicat Philoponus. Hxc pars corporea ( opinor,) erit calidum natiuum feminis,quod eft formatoromninm meni; brorum, d quo calido omnes operationes corporis proueniunt : hocque delineat, efficit figuras, ficus, meatus, & numerum-. partium. Hxcquc fufficiant,quia fu« fius egimus de hac re quxft, E 75.in noftris com- ment. artis med. D E DE FACVLTATIBVS Naturalibus miniitran-tibus , CAPVT TERTIVM. / 1{TVT ES nero naturales, qu# A dixit effe vitium fecretionis : quare Galenus facultatis diftributionis, & fecretionis non erac nefcius r caufavero curinter quattuor facultates naturales illas non repatuerit e/l,quia diftri-butio, & fecretio fiunti facultateattratìrice & expultrice . Priterea Galenus fipifiimè mentionem facit de fecretione, /icuti quarta apho-rifmorum com. 22. dum aderitili optima enfi tria munia eflè neceflària, nempè concodio-nem, /ecretionem, & euacuationem, qux munia folum minifterio quattuor facultacum celebrantur . Quod vero Auerroes fit deceptus, dum po- mimftrant tantum untati nutri- tiu# funt miniilranteS) qua funt „c aeceptus,dum po- quattuor untutes: attrafhua, R nitdilcretiuam facultatem tàquam diftintìam retentiua, digettiua, & expul- a quattuor facultatibus famulantibus,qui funt ateradiua, retentiua,& dui alii, primo patet : quia vuJtipfam diferetiuam cognofeere cibos ; ergo non pertinebit ad facultates naturales,fed ad animales, ad quas folum pertinet cognitio. Deinde diferetio cibi i fuperfluitatibus fit in hepate; fed fice/i,quod in carne hepatis nullus dt fenfus : ergo nulla cognitio :ergo non dabitur i(la difcretiua,quicognofcat: quare dicendum dl,diferetiuam non efle diuerlam abattra-tìiua,& expiilfiua. Quoad illud,quod dicunt,daripriterquat- fiutu. T'X Eclaratis in cap.fupcriori facultatibus na-X-J turalibus dominis. In hoc cap. proponit quattuor facultates mini/lras,& feruas facultatis nutritius, qui funcattratrix, retentrix, concorri x,& expultrix. Prima dubit. occurrit, dum dicit Auicennas virtutes naturales qui miniftrant tantum virtuti nutritius funt attradiua, & c. non videtur, quod illjqttattuorfacultatcsmini/lrent folum nutritius; non ne inferuiunt quoque generatri- C tuor facultates propofitas.appofitionTm,S- ri ? nnn nr fomnhntnr fornitati vitili mimili (r ___ rir t ci ? non nc famulantur facultati vitali,animali, & autrici ? ergoinferuientgeneratrici: vterus enim attrahit femen,illud retinet, maturat, tandem fatum expellit : famulantur vitali, & animali : quia attradrix aerem,vel fpiritum attrahit, retentrix illos conferuat, expultrix fuligines expellit,& concotrix tranfmutat. Similiter quattuor dicti facultates inferuiunt ay-drici, Rcfpondetur,didionem illam tantum non. inueniri in tex.fecundum Mantinum. Vel dici- --------------------------------------------— mus elio quod inueniatur dičrio tantum dici- A TtraEliuaverh fuitcreataad attrahendum mus generatricem, & audricem non efle fine D iuuauuum,qu* quidem operatur Imius vii- in nuft pf) CfruvrJum + ______ * ** nem , & aflimilationem. Re/pondemus attra-dricis munia efle appofitionem,& vnionem.-af-fimilationem vero efle ipfam concodriccm_,. Quo ad dilatationem,dicimus pertinere ad formatricem, augmentatricem,& generatrice, e fle« que partium folidarum, qui non attrahuntur, veJ expelluntur, vel retinentur, vel concoquuu- tur:quattuor igitur erunt facultates famulantes & non plures • O ---------- J ----* —---------- mitrinone,propterea quattuor facultates famu lari generatrici,audrici, & facultatibus animalibus,& vitalibus. Secunda dubit. inquit Auicennas, & Galenus libris de facultatibus naturalibus, quattuor efle facultates Famulantes nutritium : tamen vi-denturefle vndecim,prima eft appetitio,fecunda diflributio, tertia fecretio, quarta artradio, quinta retentio,fextaconcodio,feprima expul-fio,odaua appofitio,nona vnio, decima aflimi-latio,& vndecima dilatatio. Refpondetur, appetitionem non efle neccf- lis membri, in quo eft fecundum longitudinetnprc- j.rexl tcnfts, I, T Ncipit ab attradiua : quia retentrix non re« X tinet,neque conco&rix cócoquit,neque expultrix expellit,nifi id quod ab artradiua perlibras redas eli attradum.Tria funt genera fibrarum: redi,qui attradioni flint deftinatg: obliqui, qui retentioni, & tranfuerfi, quiexpul- fioni : quia illi comprimunt, & comprimendo expellunt. Notandum , fibras d natura effe fadas, vt i i n ‘ , iiuidò d natura Clic raCtaS , VC 3 fanam, ad hoc vt natura attrahat alimentum : E parte remora trahar,qui vero carent fibris ma- in nlnnMs PflMTl fit Dttrztftin n timrnri fin#» «lio «... • • .• in plantis enim fit attratìio alimenti fine vlla_» cognitione. Quoad difiributionem & fecretio-nem dicimus fieri d facultate attradiua&ex-pulfiua ; hinc Auerroes 3. coli. 16. £k 29. iniu-ria rcprchendicGalenum, quod non cognouc-rit difiributionem,& fecretiondquod eli aperte fallam ; quia Galenus loquens de atrophia inquit, atrophiam efle vitium diflributionis: loquens vero de morbo regio, id eft dc idericia nifeftis, vtofla, & nerui, accipiunt alimentum pertranfurnptionem, & non pernttradionem ; ideoGalcnus j.de facult.nat. vlcimo dicit, ner-uos proximos venis incedere,vtd venis alimentum eliciant pertranfurnptionem, non perattradionem : quia egreditur d venis per meatus infenfibiles.vel per capillares,& applicatur ner uis, & omnibus partibus,qui nec gubernant, nec ab ahjs gubernantur,qui funt os,cartilago, liga- ligamentum,adencs,caro fimplcx: ha:cque non cit proprie attračtio,fcd appoficio. Prxterca obleniantur tres opiniones,quomo do tranfmittatur alimentum ad partes nutriendas . Primaeft Hippocratis,Galeni,& Auicen-nx in hoc loco, qui volunt alimentum trahi per fibras reò'tas. Secunda videtureflè Platonis in Timeo, & Ariftocelis, qui volut animam ipfam deferendo,& impellendo tranfmitterealimentum ad partes nutriendas : Ariftoteles enim fecundo de partibus animalium inquit,partes ali mentum firmere ex ventriculo,& iecore ,tan-quamexprxfepeicrgonon per attradionem, fed per delationem , fkimpulfionem. Demum eft Auerrocs, qui vult alimentum non attrahi, fed fponte ad nutriendas partes moueri, quod videturincredibile, quod alimentum fua natura graue afeendat ad fiirpium,fiue arborum fa-ftigia_., Sedquifynccre perpendet opiniones prxdi-ftorum Andorum de modo, quo tranfmittitur alimentum ad partes nutriendas, inueniet omnes retìèfentire: quia Ariftoteles, Plato,8c Auer roes nunquam negarfit quattuor facultates naturales,quamms Hippocrates,Galenus, & Aui-cénas de hac re clarius locuti fint:Galenus enim vult alimenti! trahi fibrarum redarum auxilio, idque probat cxéplo ventriculi famelici,in quo fibra: reda:ccfophagiarripiuntex ore cibos adhuc non benè commanfos. Redè tamen fen-tiunt Plato, & Ariftoteles, quod tranfmittatur quoque alimentum ad partes : quia dum eft: codum, & redditum familiare fpontè inclinat, & mouetur ad nutriendas partes, auxiliante quidem fpiritu,& calore qui aperiunt vias. Redè quoque fentit Auerrocs, quod per at-tradionem folam non excurrat alimentum ad nutriendas partes.Non tamen rctìè fentit,dum priter quattuor facultates naturales tenet dari quinta,quxfit facultas diferetiua: 2. enim coli, hocarguméto probare videturquoddetur hxc facultas difcretiuaab alijs quattuorcliltinda : attradiua non attrahit,nifi prscedat aliqua virtus, qux feparet humorem bonum à malo:ergo dabitur facultas diferetiua diftwda ab attract:-ua,&alijs tribus . Idem confirmatur hisexem-plis:In hepate datur virtus,qusfeparat fangui-nemab excrementis . Similiter in corde datur virtus,qu^feparat fanguinetn fubcilem d craffc, Auerrocs rcprehendicGalenum quod non co-gnouerit hanc virtutem diferetiuam. Sed fallitur primo ; quia ( vt probauimus fuperius) Galenus fxpifiìmè mentionem facit de facultate diferetiua. Secundo fallitur; quia hxc virtus diferetiua non eft quinta i Sed in illis quattuor facultatibus naturalibus continetur, dum enim virtus diferetiua feparat bonum d malo, dicimus illud feparare per virtutem attradiuam, & cxpulfiuam : attradiua attrahit humorem bonum : expulfiua vero ex pellit humore malum. Praeterea probatur argumento i minori, quod partes viuenccs fecernantattrahendo,& expel- lendo, hocmodo : fi medicametum,in quo non eft anima attrahit proprium humorem, vt rha-barbaru bilem, & agaricus pituitam, vnum humorem ab alijs fegregando; tanto magis partes viuentes id efficient. Dum vero Aduerfarij dicunt attradiuam facultatem non attrahere, nifi prarcedac facultas diferetiua,que eft illa,qu5feparat bonu d malo. . Refpondemus primo precedere facultatem concotìiuam, qua: prxparat cibum conuenicn-rem habentem mcJinationéad partem nutriendam: deinde expulfiuam feparare malum d bono : mox attradiuam fequi, qua: inclinantem, & fpontè excurrentem cibum ad partem nutriendam attrahat. Quare facultas difcreriua_, compofita eft ex attradiua,expulfiua,& conco-diua, & pra:ter has tres facultates dicimus non dari aliam diferetiuam. Prima dubit. dicit Anicemias attradiuam attrahere iuuatiuum, quod non videtur : quia vefica fellea trahit bilem, qua: non eft illimitati 11 a. j . Refpondetur,bilem continere aliquod iuuatiuum in fe, nempè quoddam excrementu pingue, & fanguineum, quo maximè vefica fellea deledatur,& iuuatur. Secuda dubit. in leprofisattradiua partium externarum attrahit vitiatum alipientum, quo fouetur lepra: ergo attractiua non attrahit fem-per iuuatiuum. Similiter omnes partes debiles, fèu aliquo vitio correpta: trahunt vitiata excrementa, qua: non funt iuuatiua. Refpondetur,ad partes debiles, vel aliquo morbo correptas excrementa tranfmitti d par- © tibus robuflioribus, & non attrahi d partibus debilioribus. Hinc Gai.3. de facult. nat. 13. & alibi inquit,partes robuftasin debiles excre-mc'nta pellere, & debiles in debiliores, donec partem omnium imbecillimam inueniant. Tertia dubit. Galenus3.defacul.nat.18 admonet, omnia membra ex omni membro trahere polle,fed ficeft, quod omnia membra non habent ad omne membrum fibras longitudinales : ergo attractiua non fiet per fibras rectas, vt docet Auicennas in tex. Refpondetur,alimenta apponi ab vno membro ad aliud,non folti per attractionem factam d libris,fed per tranfumptioné humoris ex euntis d venis vicinis , vt dictum eftdeoflibus, ÒG. de alijs partibus,qus neque gubernat alias, neque ab alijsgubernantur,qua: partes videntur carere fibris. Vel refpondetur alimenta reddita fimilia excurrere ab vna ad aliam partem ratione caloris aperientis vias,& meatus, vel ratione proprietatis : Galenus enim 2. dc facult. nat.7. vult membra attrahere alimentum d proprietate , ficuti magnes trahit ferrum, vel ratione vacui,dum fcilicet d calore rarefiunt partes, ficuti dum cucurbita applicata attrahit fanguinetn, id ccrtè fit ratione vacui:Ga)enus,dum fecundo de facul.nat.r. damnat opinionem Erafiftrati dicentis,membra attrahere alimentum ratione vacui, vacui, illum damnat : quia putabat alimentum A folum attrahi per vim vacui, quod non effdi-cendum: quia multi funt modi ( vt dičtum eli ) quibus fit alimenti attradio ad partes nutriendas, n»n. TH T retent iua fuit creata,vtiuuatiunm retineat, JLv dum uirtutas ipfum immutantes in co operan-tttr * 'Plalimentum fufcipiunt : quod oqut- 3. dem efficitur uillis,qui cx tranjuerfoprocedunt) & tjl etiam cum utili, qui fecundum latitudinem incedunt, auxilium probent. 15 Ic declarat facultatem retcntricem, qua: , eo fine creata eli, vt recinendo alimenti! d facultate immutatiua ? feu concotìrice in aliam fubflantiam conuertatur, Dubitatio : dicit Auicennas,retétiuam fibris tranfuerfis perfici ; nihilominus Galenus j.de facul, nat. 10. dicit rctentricem obliquis fibris perfici cooperancibus tranfuerfis, & redis. Ex alia parce Galenus i4.de vf.par. 14. inquit, lingula membra trahere quidem ad fe redis fibris, excernere tranfuerfis,& retinere vniuerfis: quomodo igitur Auicennas dicit in tex. retentiuam perfici tranfuerfis ? C Refpondetur, Auicennam dixiffe retentione fieri tranfuerfis, quia retentio magis principali-ter fit per tranfuerfas fibras. Quod vero retentio in membris fiat per omnes fibras,nempe per redas , tranfuerfas , & obliquas , ratio hxc proponitur: quia in retentione perfeda oportet,quod membrum in gratia bonx retentionis vndique contrahatur, nempefecundu longitudinem,latitudinem,& profunditatem : contractio vero fecundum longitudinem fit per fibras rectas; contractio fecundum latitudinem fit per obliquas feu latas, fiditi quando latis filamentis cóllringiturmarfupium, vt retineat numos, D &ficutidiimclauditurinfernumorificium ven tricu li perlibras latas, donec cibus concoquitur : contraccio vero fecundum profunditatem, & capacitatem membri continentis fit per fibras tranfuerfales : ergo in vera retentione omnes fibra-concurrunt ,vt rectè dkic Galenus loco citato. T>ecl. IgcHiua uerò efl illa,qna quod attratt ila at-6,(ap. JLv' traxit, & retinuit retentiua in ejlentiam 3.tex. conuertit aptam uirtutum m ea permutationem h- facientium operationi, & complexionem, qiitiion- E ucrfoni nutrientis in tfftttu eff competens : hac eli enim cius operatio in mute ino, qua uocatur di-geflioicius iterò operatio in fiipeiflatcatibus efl, ut fi polfibile fuerit, eas m banc mutet dfpoflttonem , qua etiam uocatur digcfho : aut ut earum egreffio-nem à mcmbroyin quo funt re tentai, facilem t fficiat cum cxpulfioue earum attenuando cffintiam , fi quod prohibet fueritgroffities , aut tngroffitndo fi quod uetat fuerit tenuitas, aut incidendo ,fuqnod prohibet fuerit uifeofitas, & hac quidem operatio uocatur maturatio: efl tamen cum digeflio, & maturatio fjlnonima dicuntur. A Viccnnas in hoc tex.aflerit, duplicem effe jLjL digeflionem, aliam qux refpicit alimentum,illudquc conuertit in fubflantiam nutriti : aliam vero quxrefpicit excrementa, illamque veldifponeread concoctionem, & conuertcre in fubftantiam: aliam vero difponere excremcn ta ad expulfionem, quando funt toto genere prxternaturam. Modi verò,quibusdifponun-tur excrementa ad txpulfionem, quatuor proponuntur ab Auicenna, quorum primus efl attenuare crafiimi : Secundus incraflarequod nimium tenue efi; tertius incidere: quartus detergere vifeofum. Notandum cx Galeno 2. aphorifm. com. 9. quod idem fit attenuare & incidere: Auicennas tamen dicir crafliim elle attenuandum: lentum vero effe incidendum : itane attenuatio conue-niat craflitiei tcrreflri, & melancholia*: incifio verò,Sf diflecatio conueniat humoribus craf-fis, vifeofis, & pienicofis. Prxtereaex Arifiotele 4. Meteor, coqcodio fub fe,habec tres differentias , nempe elixatio-nem,afracionem,& maturarionem : quare Aui-cennas per concoctionem fiuedigcflionem debet aliquam ex his tribus differentijs intellige-re:non aflationem, quia affario non pertinet ad humores : ergo vel elixationem, velmaturatio-nem: vtramqueintelligit,elixationem videlicet, quia hxcconucnic concoctioni, qnx fit in ventriculo, & maturationem, quia hxc conue-nit humoribus excrementofis ; quod probatur cx Arifiotele 4.meteororum cap.de concoctione, vbi vult, maturationem cóiienire fructibus, deindctuberculis,& pituitx, fiue crudis humoribus: clixatiocll digeflio, fiue concoctio alimenti in ventriculo, vel in hepate : ideo ab Arinotele concoctio ventriculi vocatur concoctio fimilisefixationi, non afsationi, vel maturationi: maturatio vero contieni! concoctioni excrementorum , qux concoctio fit incidendo, attenuando, detergendo, & reddendo humores ad excretionem aptos. Infijper notanda efi differentia inter coctio-ncm,& digeftionem: Galenus enim 12.methodi 3. dicit fomnum concocjuere, vigiliam digerere : inde colligimus concoctiones fupppncre tranfmutationem vnius fubflancie in aliam, vt cibi in chylum,chyli in fanguinem,& fanguinis in partes viuentes : digeflionem vero non fup-ponerc hanc fubftannx tranfmutationem ,fed folum lignificare translationem alimenti ab unaadaliam partem : hinc digeflio ex Galeno fit in uigiha, in qiianonfittranlmutatioalimcn ti in fubftantiam nutriti :quia in facienda hac tranfmutationeduo calores concurrunt,nempe innatus,& influens,qui fimul iuncti folum pof-funt cQnuertere fxnum in lac : ideo fine fonino fultem momentaneo fpacio tridui actum eflèe de de animalium vita, dico momentaneum, quia vt acquetar alimenti tranfmutatio, fufficit, fi cibus eft bene di/pofitus, vaio vtriufque caJoris momentanea , qjux folum per fomnum fieri poteft, Praeterea vocatur digeftio, feu concoctio, & illa quaeconuertit in fubftantiam fvcdieit Aui-cennas)& illa, qua: reducit fupeifluitates ad benignum , vel illas difponit ad expulfionem : ideo triplexdaturdigefiio: prima,qua: conuer-tit alimentum in fubltantiam : fecunda quae reducit humores femimalos ad benignum : tertia qua» humores omninò malos preparat ad expulfionem, illos pritis attenuando, incidendo,& detergendo. Hinc Hippocrates, & Galenus vocant biliofa, & cruda, quando non fune vietai natura:cocta, quando funt victa : ficdi, cendum efi deomnibus alijs humoribus, quod tunc vocentur crudi quando adhuc non funt victi d natura, & cocti dum funt victi. Notandum,alterantia differre d prarparanti-busrquia pra?parantia parant vias, vt excremem* ta facillime euacuentui:alterantia vero temperant’, & moderanturacrimonias : Galenus pro meatibus aperiendis in ipfis fibribus 13.methodi , cap. i ^.confugit folum adh?cdno, qu£ aperiunt,& non calefaciunt,nempèad oxymel, & ptiflanam : tamen 1. aphorifm.com 34.Io-» quens de materia turgente dicit effe pr^paran-dam cum melicrato, in quo ebullierint origa» num,pulegium,tragacanthum, quf calida funt. Tollimus apparentem contradictionem di» tendo, quod iffa calida, vt origanum, & alia_* propofita non penetrent vlque ad iecur, fed fo-Jutnad meferaicas, magisque iuuarèaperien» do, quam ledere calefaciendo. Nos tamen his temporibus non vtimnr iffis calidis preparanti-bus.-fed ab illis abfiinemtis: eligimusque potius fyrup. deacetofitate citri, limonum cum aquis agrimonia, & fonchi. Q_V /EST. CXV1II. ^ i( H V M 0 J{ES TE S fuit itura]]aidi. i Vicennas in ter, vult humores tenues effeincradandos,tamen Hippocrates 2. aphor 9. habet gjggjVgP hunc Aphorifmum; corpora_. Clim 9l,'s purgare volueritopor tet fluida focene : quarein purgandis corporibus humores funt attenuandi, incidendi,& detergendi, & non incraflandi; quia craffi funt purgationi incpti.Galenus vero in coni, arterie, cralsos humores cfsc attenuan» dos, vt fiant fluxiles, quia quo magis tenues sur, magis fluxiles,& magis apti funt ad exeretioné: ergo tenues nunquam erunt incrafsandi: quare Auiccnnas uidetur,& Hippocrati, & Galeno A aduerfari. Nihilominus pro defenfione Auicen-na: legimus in Galeno Jib. de confi .artis 19. hac fententiamefihumores fint craffi,attenuandi: fi tenues,incraflandi (addit Galenus) fic faciendo vtrofque pariter concoques - Similiter Hippocrates Jib. deveteri medicinaverfus finem ha:c fcripfic, Concoqui & praiparari humores, dum redduntur mitiores,redduntur mitiores, fi cali-dia frigidis,&frigidr d calidis alterentur. Si craffi fiant tenues, & tenues craffi. Imo Hippocrates loquens de crudis,&tenuibus defiijlatio-mbusinquit, quando deftillationes fuerintfoderata? d natura fient craflje finefalfedine, & E fine acrimonia: ccceqnod non folum ex Aui-cenha,& Galeno, fed etiam ex ipfo Hippocrate tenues humores funt incraflandi. De medio tollitur omnis difficultas diccn-dojquod humorcsdupliciterconfidcrcntur, vel vt funt purgandi,vel vt funt alterandi : fi primo modo cófiderétur,fninqua fune incraflandi, fed femper attenuandi: quia quo tenuiores funt,eo facilius purgantur:!? vero ccnfiderentur vr alterandi , tunc fi nimiu m tenues fint incraflàntur, ne penetrent ad penitiores vifceni partes, vtad pulmonem: haerarione fangtiisrcnuiorefliciés Ji?morrhagiam efi incraflàndus : in dyfenteria, C i» phtifi, in catarrho falfo tenui fimiliterefi in-craflandum : Incraflantiafuntduiim generum, alia funt frigida,& alia crafla : frigida funt firu-pusde papaucre, requies Nicolai, magna tri-phera, pil(jJa:decynoglo(sa,diacodium liquidum, & alia id genus.-incraflantia vero, qug in-craflant ratione propria fu bfiantùr funt tragacanthum, trocifci decarabe,gummi Arabicum» amylii, policrifium,& alia id genus : fic bilis in diarrhga incraflatur iufculo pedum vituli, nc dyfenteriam efficiat; ; ficque loca propofita^» conciliantur. Q_V /ES T. CXIX. d?( CONCOCTIO FIAT mera fando. I véd humores tenues fint incraf-fandi,non tamen graria expurgationis: quia quanto funt tenuiores, tanto ad purgationem reddunturaptiores : fed tenues funt incraflandi gratia altcra-tionis, ncfcilicetita tenues penetrent ad imas partes, & inde maxime Jxdane vifeera, fiditi ofienfum efi in fuperiori qua-fiionc. Quxriturinhoc Joco,an concodio femper fiat in craffando, qua? confideratio proprie pertinet ad quartum lib.metcor.cap.de concodio-ne, vbi Ariflotelcs concludit, omnem conco-dionem fieriincraflando, qua: propofitio non videtur vniucrfalitcr vera: imo videtur reludari cxperiencix.-an ne ex pane fit chylus per conco- dionem ; tìionem : tameo cralfior eflpanis, quam chy-itis: fimiliterfpiritus vitalis fic ex (anguine: fan-guis tameuefl longe craflior (piritu. Paritet ficus matura, tnefpiJa, & alij fručtus maturi funt tenuiores, & moUjores immaturis : ergo codio non tìt incraflàndo : Similiter vinum efl tenuius multo : fic ex Jignogenerantur vermes, lignum tamen efl: cralfius. Itidem caro tenella puerorum fiet ex carne bou ina per cončtionemergo codio non fiet incraflàndo. Quidam refpondcnt digefiioncm fiuecon-codionem dupliciter con fiderari, vel in iuuati-110, id eli in alimento, vel in nocitiuo, id eli in excrementis expurgandis : polita diftindione, dicunt, concodionem in alimentofemper fieri incraflando: in nocitiuo vero non femper fieri incraflando: quia aliquando excrementa ob nimiam cralfitiem non poliunt expelli: ideo tunc dicunt eflè attenuanda. Sed ilti non docent, quando excrementa fint attenuanda, & quando firn incraflanda : quare nos dicimus, excrementa femper effe attenuanda fi debeàt expun gan.-quia quanto tenuiorà funt, tanto ad expurgationem redduntur aptiora . Si vero excrementa fint alteranda, certum efl, quod fi pre nimia tenuitate Pedant, tunc fint ineraf-ianda_>. Quod vero cócodio in alimento femper fiat incraflando , id docct Ariflotelcs 4. meteor. Nec valet dum dicunt ex pane fit chylus : quia ros addimus ex pane & potu fieri chylum , qui efl craflior potu & cibo, quod facile probatur : quia in concotìione femper aliquod tenue re-foluitur, vel fenfibiliter, ve! infenfibiliter: fi-militer fpiritus efl tenuior fanguine,fed fpiritus non fit ex foto fanguine,fed ex aere, & fanguine purilìimo. Pruòtus fiunt molliores perconco-dtionem ,(ed non tenuiores, hinc maturi funt ponderoliores: fic vinum efl craflius multo con lìderatum fine tartaro,& alijs excrementis. Conciliator, vtde medio tollatomnia dubia, iuquir, digeftionem leu concodionem duplicem elle, aliam elle ordinatam ad membro-rum reflaurationem, hancque femper procedere incraflando: aliam vero elle ordinatam ad generationem re: nobilioris’, vduti dum natura conuertic fanguinernin fpiritum : hancque dicit fieri fubtiliando. Diftindio tamen ifìa_. Conciliatoris videtur infufficiens : quia dum fanguisconuertiturin membra pro reflauratio-ncelt concodio ordinata in generationem rei nobilioris, & fit incraflando : quare melius efl, vt dicamus, cócodioncm alimenti femper fieri incraflàndo : concodionem vero exereméci ordinatam ad exeretionem per alunni, vrinam, per fudorem, & per infenlìbilem pcrfpiratio-nem femper fieri attenuando : ordinatam vero ad exeretionem per fputum elle incrafland^m : quia fputum tranfire debet per vias latiores, & expelli debet exfufflatione, ideo nifi fputuiru, fit craflum, illuddiuidi, & ex pelli non poceft : concodio vero ordinata ad akerationcm_, A aliquando fit incraflàndo, & aliquando attenuando . TJ Xpulfiua autem efl illa, quae fuperfluitatem jLh expellit ex nutrimento refiduam, qug ad nutriendum non efl conueniens^aut quae excedit men-furam, quae fufficit ad nutriendum, & quae non eli neceffana, aut completa efl eius admimflratio fecundum modum intentum, vel in parte intenta, fi-cut vrtna in vefica, & baec quidem virtus bas expellit fupeifUitates, aut per partesy &fotamma% quae funt eis praeparata, vel fi non fuerint 1bifora-B mina praeparata à nobili expellit ad ignobile, & 4 duro ad laxum. Cumque in parte expulftonis fuerit declinatio materiei ftperfluitatis, non conuertit eam vinus expul/iua ab illa femita tn quantum poffibile fuerit. T N hoc texe. Auicennas agit de facultate ex-X pultrice dicens, excrementum,quod relinquitur polì fadamnutritionem, ab expultrice c*pelli tanquam nutritioni ineptum, intelligen do per ineptum nutritioni, & illud quod copia peccat, quo naturanon indiget, vt efl fanguis menflruus, & hemorrhoidaìis, & illud quod C qualitate peccat : imò hoc precipue i natura expellitur. Preterea natura dida excrementa expellit vel in Jocum idoneum, vt dum vrina expelliturin vclicam, & bilis in burfam fellea, vel fi tranfitusad locum idoneum fit impeditus , illa expellit ad partem ignobiliorem, fen laxiorem. Idem docet Galenus 3.de facult.na-tural.cap. 1 j.vbi dicit, partem yalentiorem expellere excrementa propria in partem vicinam debiliorem,& hancin aliam debiliorem,donec omnium imbecillimam inueniac. Subdit tamen Auicennas, quod excrementa aliquando inclinent ad loca nobilia, vel quia D excremécorum copia funtgrauata, vel quia aliqua magna intemperiefunt correpta : quo cafu jpfa vifcera redduntur excrementorum fentina, vnde morbi Ijthales fiepè dependent. Notandum ex Galeno 2.dc caulis fymp.cap. t.facultates expultrices d tribus caulis depraua-ri,vel i natura irritata,ficuti euenit in tulli, fler-nntatione, (inguini, ofcitatione, & pandicuia-tione,qui effc&us fiunt d natura irritata: vel de-prauatur expultrix d caufa morbifica, vejuti dum fit palpitatio, & conuulfio : vel depraua-tur expultrix ab vtraque caufa , id efl d natura, & morbo vduti dum fit tremor, & motus tor-E pidi. Ha&enus Galenus, ex qua dodrinacolli-gimusnon valere confequentiam, expultrix efl deprauata:ergo adefl aliquis morbus: quia tuf-fiseftexpulcrixdeprauata, nullum tamen fup-ponit morbum. Idem dicimus de demutatione, de fingultu,& de multis alijs, ac meritò: quia morbus non potefl elle nifi atìio Ixfa, qua: ad fenfum hominum vulgarium la:fa elfe videatur. Preterea notandum ; membra nobilia,!! fint robu- Doti* 6 c up, j.tex* 5. robufta Temper ad partes ignobiliores expellere excrementa ('nifi fintfiipramodum granata) vel permeatus fenfibiles , vej infenfibiles : per fenfibiles, ficuti dum ieciir propria excrementa vel pervrinam, vel peraJuum, & aliquando ad inguina tranfmittit. Similiter cor ad fubafcel-las, cerebrum ad glandulas poit aures, & per meatus infenfibiles, qui fenfum nofìrum effugiunt. Infuper notandum, partes ignobiles, dum vifcera principalia reddunturmaxjmèdebilia ad ipfa expellere excrementa ; ficuti aliquando obfcruatur in hydropicis, dum pedes tumidi, vel (pontedetumefeunt,vel obremediu importune abaliquo Empirico applicatum ad iecur ferofitasafcendir,& inde vel moriuntur, vel (fi adhuc vires perfiftunt) ad renes pervrinam (e-rofitas euacuatur, vel ad inteftina,& peraluum expellitur. Simili modo in ileo faices afeendunt ad os ventriculi,qua: eli pars nobilior, & interimunt: quia fadoapoftematein ileo freesde-fccndere minimè poffunt. Notadum in hoc loco, Auicennam nihil di-xifle, per quas fibras expultrix exerceat Tuas funtìiones : quia fatis fuperque in cap.de membris oftendir, expultricem per latas fibras expel Iere,dum fcilicet contrahuntur. T)oSt, f-cap. i-ttx. 6. T T~ Is autem quattuor virtutibus naturalibus a1 quattuor prima feruiunt qualitates fcilicet ealiditas, frigiditas, humiditas, frficcitas. Sei caliditatis feruitium omnibus quattuor pro certo eZ commune. Frigiditas vero cfl, cum alieni earum feruit accident aliter^ non rffentiahtcr,quod enim frigiditati incSl eflentialiter ejl, vt omnibus virtutibus (it contraria, quoniam omnium virtutum operationes per motum rxiZunt, fr hoc quidem in attrazione, fr cxpulfione mamfeflum ex,-flitffed in digeHione etiam, quoniam digc/iio completur cum Jcparatione partium , quajunt\grcf)a fr fpiffa, fr aggregatione ipfarum,cum funt tenues fr fubtiles : fr ha quidem motiones funt feparantes , fr temperantes. t{cicntiua vero operatur, Villos moucndos tranfuerfos fecundum figura com-prcbenfionis bene firmam. Et frigidità s quulem efl mortificans , fr Zupe faciens, fra b omnibus ifiis prohibens operationibus : ad retentionem tameu faciendam accident aliter confert , quoniam vides fecundum bona cornprehenfionis figuram tenet. Tdfin igitur in operationibus virtutum efientiuli-ter ingreditur,fed tali pr aparat mflrumentum di-fpofltionc, qua tpfum fuam enfi odit operationem. Etcxpulfiua quidem d frigiditate uniatur: quia vétofitatis prohibet fieri difiulutionem, que ad expellendum tuuat, fr quia in cius auxiliatur grcffi-tie, fr propterea quod villum, qui fecundum latitudinem protenditur exprimentem controbit. fr infpiffat ipfum, fr hoc etiam efl mflrumentum preparare, fr non eft in ipjamet operatione auxilium ferre. Et frigus non intrat in feruitium harum virtutum, nifi per acciditis : ferum in ipfifmct ingrc- A der et ur operationibus, noceret, fr motiones debilitaret. T N hoc tex. Auicennas tria facit. Primo pro-JL ponit hanc conclufioneni, quod quattuor prima: qualitates infertiiant quattuor faeukaei-bus naturafibus, videlicet attrattici,retentrici, concotrici, & expultrici: ratio eft quia facultates infitte funt fibris partium fi malarium: partes vero fiinilarcs primo, & immediate dependent à temperatura, feu à fymetria quattuor pri marum qualitatum. In fecunda parce exorditur .i calcitate : quia B inquit, omnes quattuor facultates virtute caloris praffiare fiumi officium: ficvirtute caloris partes fimilares attrahunt,retinent,concoq aut, & expellunt. In tertia parte probat, frigiditatem infemire pode per accidens quattuor facultatibus naturalibus,& non perfe : eo quia frigiditas vt frigi-dicaseft contraria omnibus virtutibus naturalibus , quod probat duplici ratione. Prima eft ifia : operationes omnium facultatum naturali««» exercenrurper motum,fcd fic eft, quod fri giditas deftruit motum: ergo: confirmat maiorem , quia morbi, qui reddunt corpora noftra.j C immobilia d caufa frigidadcpendenr,ficuti pa-ralyfis,catakpfis,&pluresalij aftedns. Secunda ratio, quam Auicennas proponit, cft indutìioperfefìiffima, qua probat quattuor facultates exerceri per motum, ha;cque eft, attractio, & cxpulfio funt motus : concordo fimi-Jicer fit per motum diffidendo minima, & dcin-deincrafTundo : rf titio denique eff inotus:quja fic per contradioncm fibrarum tranfuerfarunj ; ergo omnes facultates exercentur per motum. Deinde docet,quomodo frigiditas iuuet per accidens quattuor facultates naturales . Primo ofiendit de retentrice, dum dicit fiigidi-D tatem confiringere fibras cranfuerfas, acduiri conftringunrur melius urinent. Deinde ofiendit duplici ratione, frigiditatem iutiare expultricem : prima eft , quia, & prohibet flatusdif-folui, & incraffat ipfos, ir.deque melius expelluntur . Valeant igitur ilii Medici, qui dum volunt fiatusexpeIkre dane calida difloiuentia____ vn.de fic, vfiillosipinimèexpellant: fatiusefkt vri frigidis & ficcis moderatis, vt coriandro, & fimilibus,qua: cerro iguane. Secundaratiocur frigiditas per accidens iuuet expultricem eft, E quia contrahit fibras latas, & contradic prom- ptè expellunt. Denique concludit Auicennas, frigiditatem nullo modo per k, & eflentiaJiterinferuirequac tuor qualitatibus,fed folum peraccidens.vt di-dum eft : quia ( addit ) fi inferii iret per fe, noceret , quoniam motiones debilitaret : frigidi-tas^nim motui contraria eft : hree de textui Prima dubie, dicit in tex. calidum inferuire per fe quattuor facultatibus naturalibus, frigidum vero non perfe,fcd per accidens Quod videtur aduerfitriaudoritati Ariftotclis, Hippo^ cratis, cratis,Galeni,& Experientia. Autìoriratiditìo- a non accidentalitcrinferuiet virtutibus natura-rum philofophorum, quia Galenus 2. de facul. Iibus. In fu per dantur remedia frigida, qua fa- nac.cap.4. exfententia Hippocratis, & Arifto- nant corpora in segritudines lapfa", vtaqua fri- telisait,calidum, frigidum, Iiumidu, & ficcum gida conietìaio faciem Ulico Mic fanguinem agere,& pati inter fe : quare fi frigidum aget in è naribus fluentem. calidum, frigidum per feinfcruietquatuor fa- Rcfpondetur,quod frigiditas duplex eft,alia cultatibus.Deinde patet experientia,quod fri- innata,fed remifla.qua: confpirat in produtìio- gidum per fc infcruiat quatuor facultatibus: iiem temperatura, hgcque inferuit per fe opera- quia, & pianta: frigidiflìma: attrahunt alimen- tionibus naturalibus contemperando ipfumca tum,concoquunt,recinent,& expellunt: fed fic lorem,& de hacincelligit Arifloteles loco ricadi: , quod non eft dicendum, plantas frigidiflì- to : alia vero frigiditas eft externa : hxc per fe mas id efficere ratione caloris, cum line frigi- nocet: per accidens tamen poteft limare, vedo- diifima:: ergo id efficient ratione frigoris. cet Auicennas . Ad argumentum de fomnodi- Demum torpedo pifeis eft tanta:frigiditatis, B cimus,fomnum non effe operationem, fed pri-vt tangenti ipfum etiam cum baculo illico ftu- uationem, vt docet ArifloreJes libro de fòrmio porem inducat: ergo facultatcsnaturales tor- cap.2. fic enima pri natione caloris influentis : pedinisnon agent ratione caloris. quia tempore fomni recurrit ad partes internas, Rcfpondetur, frigidum confiderà« duplici- relinquunturqi fenfuum externorum organa illo ter, vel refpcdu alrerationis, qua: fic inter cali- calore priuata. dum,& frigidum: Acque dicimus frigidum per fe agere in calidum, & viceuerfa: vel confidera-tur frigidum ratione operationis facultatu naturalium: Acque dicimus calidum per fe,& non frigidum effe caufam operationis naturalis: fi- * cuti enim calidum eft caufa morus perfe,&_ caufa quietis per accidens : fic frigidum eft cau fa quietis perfe,& caufa motus peraccidens. 1 Infuperrefpondemus,placas frigidas, & torpedinem habita relatione ad nos effe frigidas : attamen, vt vita participant, illas quoque per fuiim calorem exercere operationes naturales. Hinc Arifl0teles2.de par.animalium quarto vulccaloré omnibus anima: operationibusin-feruire, & quarto meteorum vult, in vnoquo-quemixtoelfecalorem naturalem. Similiter Auicennas fecunda primidotì. j.cap.3. vult, calorem innatum elle omnium virtutu inflru-mentum. Sed notandum in animali triplicem effe calorem, primus eft implantatus , qui oritur dfemine,& fanguinemenftruo: fecundus eft influens d corde : tertius eft mixtus ex vtro-quam v>ott. JC attraff;ui,&rctcntiuaynonemm indiget co- 6caf• fli>čiioncretcnttux}nequeadbterentiay feuapplica- ^ex‘ itone, qua fit in attra£huai&conSìru filone eius, & cir- 737 Sanótorij Commentaria & circundationc attratti, tenendo partes in finimenti , donec ad illas alterius partis attraflioper-ueniat.Et ad vltimnm nullo modo indiget expulfi-ua quiete, fed motu & infpi[[ationc pauca, qua ad exprimendum, & expellendum tali admuet men~ fura, quatenus per ipfam remaneat inflrumentum figuram expreffionis, <&• conflncltonis conferuans, quemadmodum in recentiua tempus longum,&in attradiua tempus breue e fi necefiarium,donec par tium attračlio vnam applicet alteri, ideoqne fic-citate parum mdigct, T N hoctex.agit dcexptilfiua : nihilque di-JL xit de caliditate expulfiui,fed folum de ficcitate: quiaiam patet,caliditateinattra&ricis, & expultricis iqualem effe. Quod vero expultrix minori ficcitate indigeat, qua attractnx.Se retentrix facile pacet: quia expultrix non indiget quiete,fed motu,Se indiget exigua quadam conftritìione,8c condcnfutione, qua redduntur fibri ad expellendum apti. Retentrix vero habet validam conftritìionem,& comprelfionem ideo indigetquiete, quo iit, vt indigeat maiori ficcitate,qua expultrix. Similiter attractrix cu fit in continuo motu indiget inftrumentoquie * fcente flabili & ficco: quia omne quod mouet indiget quicfcente,fecus non moneret: ergo expultrix indigebit minori ficcitate , quam attractrix, Se retentrix. Priterea fciendu.quod id quod expellit non maneat coniunčtum ei quod expellitur: quia differt expulfio ab impulfione, vt dicit Arifl. 7. phyfic.10 impellens enim nunquam relinquit remimpulfam: expellens vero relinquit, ideo cum expultrix relinquat rem expulfam non indiget tanta ficcitate,ficuti retentrix facultas. Quod vero maior obiečti conflričtio, Se per confequensmaioradhaerentia requiratur in at-tračtiua,quamexpulfiua, patetfenfu : dù enim aliquid manu trahimus,fortius manu apprehen dimus, Se id circundamus digitis magis, quam dum rem ipfam manu repellimus. Similiter dicimus de retentiua, in quaobie&um vndique cóflringitur:in expulfiuaconftringiturex parte introitus,Se dilatatur ex parte exitus, ficqjeius conflričtio parum durat, fiditi dum ventriculus retinet : conltringiturnon folum in orificio, fed etiam infundo: dum veroexpeliit.conftrin, gitur in orificio fuperiori,8e diiatarurin fundo, Dubitatio, dicit Auicennas, quodexpulcnx facultas indigeat ficcitate, minori tamen quam attractrix, Se retentrix. Oppoficum tamen ob-feruaturin a<5tu pratìico ; quoniam vbi eft ficci-tas, ibi eft ftipticicas: aluus enim maxime innatur humidicace: quia tunc aluus eft lubrica-., quando eft humečta : ergo expulfiua innabitur humiditate,8e non ficcitate,vt dicit Auicennas, Rcfpondemus, humiditatem non roborare expultricem,fed debilitare retétriccm, qua debilitata expultrix melius expellit . Pricerca_. fciendum , quod omnis immoderata qualitas (debilitat propriam virtutem: quare licet expul- A trix indigeat ficcitate tamen nimia ficcitas expultricem imminuit. Similiter nimia humidi-tas expultricem imminuit : moderata humidi-tas magis iuuac expultricem, qua retentricem, tum quia, vt dicit Auicennas in tex. expultrix indiget minori ficcitate, quam retentrix , tuin quia moderata luimiditas aljquantulii minuit retentricem, qua imminuta expultrix in officio fuo melius fe gerit, B / V V& autem phts eis omnibus indiget calidita-\Jtecfl digcflma, quot ficcitate non indiget, 6.e»p. fed humiditate, ~vt nutriens liquidum ef- \.ttx. ficiat,& ad penetrandum in foramina, &adfigu- 1 *• ras recipiendas aptum reddat. C D E Emum in hcc tex. agit de facultate conco-JL/ čirice,de qua proponit hanc conclufio-iiem : cócotìricem facultatem, line digeftiuam magis indigere caliditate, quam omnes ah'9 facultates . Subdit, indigere humiditate, St non ficcitate: quia alimentum , quod debet nutrire debet efle liquidum obduas caufas; prima vc poliit penetrare fingulas partes : quia lìngula: egent mitrinone: fecundo debet efle liquidum, vt facilè poflit quamlibet figuram recipere : fic dum nutrit carnem recipit figuram carnis, dum nutrit offa figuram olfium,& fic de alijs : fi alimentum eflet durum,non ita poflèt figuras omnium partium fufcipere.Hiceftfenfustex. Prima dubit. non videtur,quod digeftiua facultas calore aliquo excedat : quia qui concoquuntur funt temperata, vt chylus bene coneo-tìus, non debet dici calidus,fed temperatus. Similiter cambium, & alii fecundi humiditates funt temperati,Se non calid?: quia hic concola non agunt in corpora,fed patiuntur: etenim fi effent calida haberent vim agendi, & permutandi, & non patiendi, & fic concofìa 116 effent alimenta,fed effent medicini. Refpondetiir,Aiiicennaafl'erere, digeftiuam habere plus caloris,quam alias facultates, itaut habita relatione ad alias facultates digeftiua indigeat maiori caliditate,nó tamen dixit,qui concoquuntur elle abfolutè calida. Secunda dubie, dicit in tex. digeftiuam indigere caliditate, quod adhuc non videtur : quia ducomcdunturaJJia,cepi,& aromata,tunc di-geffiua ab his cibis aufert caliditatem fuper-fluam, quod non efficeret, fi indigeretealidita-te : limile enim additu fuo limili non diminuir, fed auget. Refpondctur, calorem naturalem fortem, & robuftum ex cibis calidiflimis extrahere folum fu cairn temperatum : imo calor validus, vt patet experientia vincit,& fuperat calorem febrilem; tecreatque St refrigerium toti corpori introducit. Tertia dubit. non refpondctcxperietig,quod digeftiua indigeat calore: quia dum medici volunt concoquere humores biliofos vtuntur fero lačtis, Jn P rimam Fen. 740 ]ačtis,la&uca, & firn ilibus frigidis. Praterea ex ^ Ariiiotelc 2. de plantis cap. t.& j.dehift.ani-nial.cap.i1 opitularetur concott oni, tunc puerorum vis non deficeret concoquere res duras: quoniam non propter hoc puendefictunt impotentesq; ad id funt : iuuenes vc>ò potentes, fed vbi ftmihtudinis, vel diffimditudms caufa id fit : nam quod pradurum eft non fimilatur puerorum temperatura, neque ai illud fu a tdres eoncoElriccs fe conuertunt,neque re~ tentnees illud recipiut-.immo expultrices celerrime id expellunt, fed hoc eft luuenum temperamento congruum, Jueeque nutruiomconuemens. T N hoc tex. Auicennas de medio tollit dubi-X tationem ,quam aliquis contra jpfum facere poffet : dixit enim fuperius humiditate iuua-rc concoctricem ; contra hoc dictum ait, fi hoc efset verum,fequereturjquodpuer^quifunthu- mi- r>o(f. 6.cap. 3-rex. 11. Don. (.cap. J .tex. «i* tnidifllmi melius digererent res duras, quam iu- A uenes: quod dici non potelbquia iuuenes/vt pa tet experientia)melius còcoquunt tes duras,qua pueri, Refpondet Auicennas, pueros non concoquere ita promptč res duras, ficuti iuuenes ob fimilitudinemiquia res dura funt fimilcs iuueni-bus, & non pucris:at fic eft, quod inter fimilia feu fymbolica facilior eft tranficus: ideo facilius concoquent res duras iuuenes, quam pueri: hic eft fenfus tex. Hanc dodrinam Auicennas defumpfit d Galeno $. de fytnp. caufisy. vbi habet, pueros in concoquendo, & expellendo fuperare iuuenes : iuuenes vero fu perare pueros in attrahendo, & R retinendo: additqueGalenus,iuuenesiquè ac pueros concoquere molliafiu lienes vero dura ce ]erius,quia funt fimilia. Prarerea pueri habent retentricem imbecille: vnde fit,quod expellant antequam fuda fit con-codio, quod non contingit iuuenibus, qui habent retentricem robuftam: hac ratione iuuenes concoquunt mollia, perinde ac pueri : fi enim pueri haberent retentricem robuftam , celerius quidem, quam iuuenes mollia concoquerent. Deinde Gai. i. de alim cap.i. dicit, res duras, & . coctu difficiles citius concoqui d biliofis, qudm C codu faciles.-quia in biliofis coctu facilia corru-puntur : haede caufa, cu iuuenes magis abfidéc jjile, concoquunt facilius res duras, qua molles. X} X diflis igitur fummatim colligi potefl,rcten-JtZ/ trium vim indigere pro adtlridione,& Habilitate adflriCloriti longo quidem tempore, mtntmoq. tnotusauxilio: attraCtncem vero adflrtChonc, atq. adiindioms ^abilitate exiguo admodum indigere tempore, expultricem quoque addnClione tantum fine aliqua Habilitate,qua. fu alicuius momenir.au Xitio tamen motus eam indigere : concoCiricem de- D nique hqurfaCime, & mixtura jummoperc indige re : ideo hf facultates varijs modis ipfis qualitatibus vtuntur, cijque indigem. Olligit Auicennas per cpilogmn ea, qua: di V_y da fune de quatuor facultatibus naturalib. Primo inquit, facultatem retentricem indigere valida virtute adftridona, & minimo motu, & maiori ficcitate, quam caliditatc 1 dicit minimo motu indigere 3 quia motus conucnit attraeteci,& expultrici facultati : indiget tamen mini-i momotu .-quia fibra dum retinent, fine aliquo minimo motu retinere non poffunc: quando E enim nullus effet motus in recentrice, fuccede-ret lenitas, & retentricis ablatio : dixitque indigere maiori ficcitate, quam caliditate : quia fic-citas reddit partem flabilem,& firmam : calidi* ras vero mobilem. Deinde dicit,facultatem at-> tractricerp indigere exigua aftr jetione, & valido motu,& per confequens maiori caliditate, qua ficcitate:concrariorum enim eadem cftdifcipli-na: hinc fi recentrix indigeat minimo motu : ergo attractrix valido : fi retentrixindigeat maio- ri ficcitate, quam caliditate, attractrix indigebit maiori caliditate, quam ficcitate : dixitque indigereaflridione; quia ablata aflrictioncab ipfis fibris, amittitur virtus retinendi,attrahendi, & expellendi, & indelèquitur Ijuitas, perinde ac in cadauerum fibris. Demum Auicennas allerit, facultatem expultricem indigere leni allrictione ; quia eacemis facultates funt ro-bufti, quatenus habent vim aftrictoriam : pauca tamen eftaftritìoria virtus in expultrice: in retencrice vero maxima; quamuis recentrix non poffit fungi luo officio finealiquo motus auxi-Jio:tandem inquit, concoctricem facultatem liquare, & temperarerideo pracipuè indigere caliditatc,& humiditace: quia calidi proprium eft liquare,humidi vero attemperare. Prima dubit.cx didis in tex. patet,quamlibet partem corporis viuentis habere quatuor facultates naturales,nempe atcractiuam, rctentiuam, expulfiuam , & digelliuam : tamen plurima dubia occurrunt. Primo ex Galeno lib. de caufis morborum 6. in ipla cuce non eft virtus cxpulli-ua: ergo non quilibet particula corporis viuentis,qui nutritur, eft infignita quatuor facultatibus naturalibus. Kefpondent, Galenum per cutem intellexif-fe cuticulam, qui eft pars inanimata, caretque bis quatuor facultatibus naturalibus. Secundadubit.non videtur,quod corpora ani mata egeant quatuor facultatibus naturalibus: quia animata funt perfectiora inanimatis: fcd fic eft,quod inanimata,vt lapidcs,& metalla nò indigent his quatuor facultatibus naturalibus: ergo neque animata deberent indigere, cum fint perfectiora: illa enim qui indigent auxilio alterius funt imperfectiora. Refpondemus, quod Ii animata potuiflent edere fuas operationes in materia lapidea, vel adamantina non indiguiflent mitrinone, quatuor facultatibus naturalibus nutritioni mi-niflrantibus ; fed quomodo animata fine his ef-fentinfignita virtute generatala, virtute vitali & animali, in quarum gratiam omnes miniltrà-tesproducti flint? Iniuper natura femper intendit de pofiibilibus, quod meliusefl: fed fic eft, quod intendens & volens perfectiores formas introducere, id fieri non poterat fine quatuor virtutibus naturalibus, qui funt mini (ira, res vero quanto funt perfetìiores, tanto plures funt virtutes, quifubminiftrant, & inferuiunc, quod non incficatdefectum,fed perfectionem. Tertia dubit. non videtur, quod in lingulis particulis Ilare poflint quatuor facultates naturales : quia inter fe funt contrarii, vt funt artra-trices,& expultrices: fcd fic eft, quodineadem particula duo contraria ftarc non pofliint: ergo in lingulis particulis non fiet nutritio: quia fine quatuor facultatibus naturalibus nutritio fieri non poccft, Refpondemus,has virtutes naturales non effe contrarias, quamuis effefìus finteontrarij : ab eadem ferma proueniunt retentio, attractio, & expul- efxpulfio,(ed non refpeéhi vnius,&eiufdemfibr$ codem modo, & eodem tempore: ficaqua modo diuerfo refrigerac,& calefacit : refrigerat per fe,& calefacit confidando. Similiter temperamentu naturale, cu conliet ex quatuor qualitatibus,eius retentiua per (ìccitatem fitiattra&iua per caliditatem: digcftiua per humiditatem, & caliditatem : quare temperamentum, quodeft origoomnium operationum ( vt docet Galenus I.aphorif.com, iy.) potcft omnes operationes naturales producere: fic aloe conftipac,& aperit, & ficdeahjsfexcentis. Quarta dubit. non videtur, quod in eadé par ticula corporis viuentis poflit elle virtus attra-ccrix,& expultrix : quiaattractrix perficitur ficco dominante, expultrix vero humido: fed fic «li,quod in eadem particula non poliunt fiumi, & eodem tempore duo contraria, nempè humi-°a. 6 '*p- H.ttx. i Er vitalem virtutem medici intel. ligunt ram virtutem, quet cum ad m mbra perueticrit parabit ea ad recipiendum fcnfum,&motum,& aQiones vitet. ^Addunt injupcr hit timorem, & iracundiam : prepte-rra quod habent dilatationem, q' 4,ttx. virtus, qua m fpiruu prouenu, cum (piritus cx 6. fubtilitate humorum procedit. Deinde /piritusfe-mndum pfilofopbum t^n/loteltm per eam recipit principium primum animam primam, ex quid alia profluunt virtutes. Iai T Nfert Auicennasex his qua chéta funt,dari A JL aliam virtutem diuerfam d naturali : hancq; dicit effe vitalem,qua: d cordis fubflantiafit, & deinde influere in fpiritum vitalem ; qui fit ex fubtiliori (anguine. Hic fpiritus fecundum Arinotele infignicushac vitali virtute recipit principium primum, & animam primam, idefl in-ftrumentum primum animar,d quoinflruméto, fiuedquo fpiritu omnes virtutes proueniunt, nempe animales,& naturales : Ipiritus tamé nó efr animatus: ideo fortnaliter nullam patit a-gri tudinem: omnia enim animata habent adioné, & vt talia funt fanitatis, & xgritudinis capacia: fpiritus vero animalis , & vitalis non habent B actionem. Sed circa hunc tcx. primo notandum efl, facultatem vitalem generari d complexione cor-di$,ideftd fubftantia cordis,& non d ventriculo finiftro.vt nonnulli putant: quia cauitates nihil efficiunt, fedfolum continent ea, qua: fiunt d parre folida. Quod vero ita fit,confirmatur per obferuationem fadam d Columbo Anatomico, qui faretur fè in nonnullis cadaueribus non jnuoiiffe finiftrum cordis ventriculu: tamen illi diu fuerunt in viuis. Secundo notandum,virtutem vitalem differ- C reabipfofpiritu vitali, ideo Auicennas dixit, virtutem vitalem inferi in fpiritus : idcoGalcn. lib.de vfu rcfpirationis cap. 5. inquit, arterias ip fas non moueri d fpiricu vitali in arterijs contea to.feddvimitecordis trifmilfa per arteriarum tunicas,qua: virtus in inflanti effunditur per vni uerfum corpus.atqueeffufa vnicurtemperamen tis fingularum partium, vt fiat noua crafis, fiue nouum temperamentum, mixtum videlicet ex innato& effufo feu influente, quod e(i illud, q. edit omnes operationes: fic ventriculus per hoc temperamentum mixtum chylificat, iecur fan. guificat:idem dicimus de aiijs partibus, D Prima dubit.non videtur, quod vitalis virtus fit prima,ex qua alia: profluunt virtutes: quia Arifloteles 2.de anima tex.14.vulr, animam ve getatiuam effe primam,& merito : quia ha:ceft ilia, qua: pra:parat materiam, & alimentum facultati vitali, quzfitex fanguinefubtiliori : ergo facultas naturalis, feu nutridua erit prior vi-tali.Infuper in vtcro matris embryones prius vi-wunt vita planta:,qua: non dependet d vitali: ergo naturalis erit prima. Refpondetur,animam vegetaduam, quxeft in animali,effe priorem, quam fit virtus animalis , fed non efle priorem, quam fit vitalis: ideo E Arifloteles dixit, vegetaduam effe primam habita relatione ad animalem. Pra:terea alimeli -tum preparatumà vegetadua pro generatione virtutis vitalis non pote A praeparari fine virtute uitali: ideo dum embryones prius viuuntuita planta:,dico illam uitam foucri non d corde embryonis , fed d virtute vitali matris trdfmifla per arterias umbelicalcs. Secunda dubit. non videtur,quod uitalisfit prima,quia iu fgtu prius generatur iccur, quam cor : ergo prima er/t naturalis uirtus, & non ui-taJis. RefpondetIacobtis de partibus, & ferèom-nes Antiqui, quod in fetu prius generetur cor : ideo uitaJem elle primam.Duo committunt errata. Primum dum dicunt, cor prius generari, quam iecur, quod eli falfum, fi experientia: fit danda fides : oua enim fub glociente galina fi tertia,uel quarta die ffangàtur,quifque uide-bit iecur prius generari,quam cor.Nos dum periculum fecimus,adfuit Marcus Antonius Martius Medicus Venetus teflis integer,acu mine in-genij praditus, natura prudens,ex familia Martia, olim ex fena dedudaanriqniffima, & nobi-liffima.oriudus,cuius nobilitas deinde d Carolo Archiducc Au Aria: fuit confirmata, priuilegijsq; munita: h.-ec habuit dudores exercitus, Barones jSenéséq; Archiepifcopu maioribus noftris celebratiflìmù; & licet uarios rota: fortuna: gradus experta fit, modo in ipfo iceru refurgit, in- infignitum facultate vitali habere anima primam, ideft ipfum fpiritiim vitalem habere animam primam.nempè virtutem primam, ex quaomnes alis virtutes, & operationes dependent, Modo in hoc te?(t,declarat,quomodo ope rationes protieniant abifto fpiritu vitali, quod vtfaciat, datexemplum defumptum à fpiritu animali, qui eft in cerebro dicens, nunquam fieri pofie uifionetji, nifi ifte fpiritus penetretad cryftalloidcm , ideft nifi neniat ad humorem cryfialjinum oculorum. Pari modo fpiritus ani-rnalisnunquam faciet auditum, nifi ad aures perueniat: neque gufium, nifi ad linguam : Iic de omnibus alijsoperationibus animalibusdi-cendum e fi fieri minime polle , nifi fpiritus ad proprium iiiftrumentum perueniat. Simili modo fpiritus vitalis, quiefi in corde, nifi perueniat ad lingulas corporis partes, in quibus fiat crafis ex vitali confluxo, & ex innato calore partiti, vjta in illis partibus non refultabifinde fit,qd fpiritus vitalis alio modo operatur in he-pateialiomodo in tefticuljs,& in alijs partibus. Notandum eft, Auicennam infequi opinionem Arifiotelis credentis virtute fpiritus vitalis fieri oés operationes : dum enim fpiritus vitalis effunditur in cerebri ventriculos,dicunt recipere complexionem talem, vt ad ocuJos tranfrnilftis efficiat fenfum&motum , fimiliter tranfmifliis ad alias partes immediate illarum partium firn ftiones efficiat : ita ut fecundum peripateticos, vt clare refert Auerrocs 3. coli, 5. omnes functiones,quas nos vocamus animales, d vitali im mediatè pendeant. Medici vero tenent, fpiritu vitalem tranfmilfum ad plexfi retiformem di-fponi.vtconuertaturin animalem abipfa cerebri fubftantia, ita vt fiat tranfmutacio totius in totum,& conuerfio vitalis in aliam fpiritus natura nempè in arllerti,ita vt vitalis fecundii medicos fit pabulum, & materia fpirituum alaliu, s Praterea notandum elt, Auicennam in text. fupponcre vlfioncnvfieriin humore cryfiallinov idem fcnrit Galčnus z,metli.<5. & i.defympt, fcanfis i.& alibi: fcd vbi fiat vifio, an in cryftal-iino , vel in retina difpiirabimus in qusft.fcq, Certum eft, vifionem non fieri in cornea, vel in aqueo humore : qiriadum cataradadeponitur, acusd patiente confpicituriergò vifio fiet in parte profundiori, quam fit cornea, & aqueus humor. Infu per vifio neque in aqueo, neque vitreo fieri poteftrquia aqueus & vitreus funt corpora inanimata. Deinde humores;ifti nullam habent generis fympathiam cum cerebro. Prs-terea fieri non potei! in aqueo humore, quoni» vifio fit per radios decuflatos ; fedficeft, quod dum radij viforij dedi flantur, obicdum dextrfi videtur in loco finiftro,& verfa vice,quod in vi-fione non contingit. Quod vifio fiat per radios decuflatos paret quia radij viforij ingrediuntur per foramen pupilla*: fcd fic eft quod patet expe rientia, dum radij viforij rranfeunt pefaliquod exjguijm foramen, illos decuifari. Neque viiip A fieri potefl in aranea, qua* efficit anteriorem fu-perficiem cryftallinhquia ex fententia, Opticorum, & Anatomicorum cornea,humor aqueus j & anterior fu perficies cryfiallini fune partes cfi-centric®, ergo radij yiiorijqui perucnirenc- ad araneam omnes cflent perpendiculares, & fine relratìione, quod reludatur experientis, quia folus axis opticus eft perpendicularis,& finerc-fratìione: esteri omnes funt refradi, & per con-fequepsnon itadiftindi, vt perpendiculares. Accedit quod in fu perfide cryftallininon funt fpiritus, quorum auxilio vifio fieri poflit. Ncque vjfio fieri poteft in humore vitreo, 0 tumquiaexGalenoeft pabulum cryfiallini, & eft corpus inanimatum, & vt tale non indicat. Similiter vifio fieri non poteft in neruo optico ; quia non iacet in axe optico, , cly m $ t. cxxiii. A X O !{ G A M F O A L £ viftoms fu humor oyiUUinus, vel retina. ' ' • ' *‘ f Vod vifio non fiat in cornea, vel inaqueo humore,fufticit experimentum,quod obferua tur,du deponitur catarada, in qua pa-■ cientes acum impolitam uu, aqutu*n humorem infpiciunt* ergo radius viforius non erit in cornea, vel in aqueohumore. Similiter vifio nonpoteftfie-ri in neruo optico, quia neruus non iacee in axe optico : fed in oculo dextro vergit finiftrorfum, in finiftro veròdextrorfum : quare cum omnes radij viforij fint redilinei non peruenient ad tienili m opticum : ideo in ipfo non fiet vifio. i Prima ratio probans vifionem non fieri in cryfiallino hxceft :Si vifio fieret in cryftallino, fcqueretur , quod videndo aliquod fpeculum concauum, vej aliquod aliud corpusconcaufi, veleclum ipfum, squèclarè, & diftirrdè vnico intuitu,abfquc eo quod oculus moueatur ad latus, videremus lingulas illius concauitatispartes, quod reludatur experientis: dicimusabfqj eo quod oculus moucaturad latus: quia oculus dum mouetur quemlibet radium alioqui refra-dum in axem opticum connettere poteft. Hsc ratio nititur triblis fundamentis : quortyn primum eft : quia ex confcnfu anatomicorum, & opticorum cornea, humor aqueus, & cryftalli-nus funt corpora concentrica : Secundum eft, quod in concentricis omnes radij fint eiuidem Jongitudinis,& perpendiculares: quo fit, vt radij vjforij prodeuntes d corpore concauo per-ucniant irrefradiad cryftallinum , tamen .non trquèclarè vnico intuitu abfqtie eo quod oculus moueatur ad latus videmus laterales corporis concaui partes.-argumento eft,quod vifio nò fiatincryftallino. Tertium fundamentum eft, quod dum perfide volumus videre, nynquatn * no- nobisfatisfacimus, nifi axem opticuminuenia* A mus ; quia hac folus habet hancpr?rogatiuam, ve ré ipfatn clare, & diriinčte manifcftet. Kx his facilè colligimus vifioné nó fieri in ctyriuliino. Secunda ratio: fi fiat illa oculifuftiifio,qua:fic ob bilern exiftentem in aranea, fciunt medici quod omnes fpecies traufeuntes per araneam tingantur illo colore.* quare fi vifio fieret in cry-Ih.lliuQ, vbi ed aranea,(équeretur hocinconue-* niens,quodfcnfibiIe pofitum fupra feniani efficeret fenfationem,quod reludatur Aririoteii,&: ventati ipfi. Tertia.* fi vifio fieret in cryriallino, vna res videretur dupla & tripla.* quia fpecies vifibiles B rcciperenturin pluribus partibus ciyftaJlmi ob varias rcfračiiones, qua: in ìpfo fiunt. , Quarta: fi vifio fieret in cryfialfino, fenfa-tio in cerebro non perficeretur,quia cryfiailinus 3d cerebrum non continuatur : quare credendi! eli,quod organum vifionis fit retina.-quia nulla a Ua tunica pneter hanc fubriiuiHg cercbri conti-nuatunqui* hgc riti medulla nemi optici,& in ìpfa vltiino linea vilòria re frangi tur, Qnintafilludnon poteri ede organum formale vifionis, in quo radij vifonj non firmantur.* fed incryriallino, & alijs humoribus tranfpa-rencibus non firmantur, fed vlterius progre- C diuntur : ergo in ipfis non fiet vifio. • Sexta : iilud eri organum formale vifionis* quod co modo percipit obiečtum vifibile, quo modo fpecies ab obietìo emifl'a in organo vifio* ras reprefeutat.* fed humor cryilallinus non peri cipiteomodoobiedum , quo ipfum fpecies in ilio rcprgfcntatiq.uod probaturiquia fpecies ta* tius obietti in punčtum quod vis humoris cry-itallini allabitur, ita vt obietìum totum in toco cry (follino,& totum inquatibeteius parte quoque recipitur,quare fi vifio fieret in cry rial lino, obieda, & multiplicarentur, & valdeconfùfa •apparerét.*quod argumentum jquè pugnat con- D tra humorem aquciun & vitreum, Septima;illud eri formale organum videndi, quod repielentat fpedern obredi' per modum manentis , & non trarifeuntis, ita vr fpecies in proprio organo firiant ftabilique lubitacufo excipiantur, at humor cryffolliiius, aqueus, vitreus nó funt idonei, y t ipfas fpecies vjfibiKsre-tineàt:hocq; folnm conuenit tunica illi,qua: eli velerei jfpeculuui leu is,& pcilacida,talisq; eri fola retina,v !cra quam ali§ non fiunt reftačtiones. Očfoua: ineacorporis parte, in qualpiritus animales pr^ciputim habent domicilium,de,- .. betefle organum formale vifionis : fcd retina jfpjrjtibusviforijs plcniffimacri, nam ex medi-tulio nerui optici, & medulla cercbri exoritur:» qrgo ipfacrit vifionis organum , Nonaulla tunica eft vifionis organum, qu? iftiiseri, pellucida, fplendida,& recipit radios vjforios ad inftar fpeculi : at retina fola in oculo hoc modo fe habet: cius namque /uperficies có-caua Communis eri cum conuexa hvaloydo : conuexa yerò fupetficics rcting communis eri cum concaua coroide .* funt autem ifìg amb? Ig* urflim? rnriarfpecuJi: ergo retina omnibus iriis adiacens,tamqua Ipeculuin recipit omnes imagines : ergo hscerrt formale vifionis organum. Decima,quod vero vifio non fiat in cryriall i-no patet, quia obiettimi dextrum aliquando videretur in loco fimriro,& finirirum in dextro: quod fic pro.batur:dum radij uilòrrj,qui funt extra aXeni opticum,penetrant corneam, humore aqueum,& cryriallinum refračtio fit ad perpendicularem; fed fic eli, quod quomodocumque radij vilbrij refrangancur, ita refračti femper remonent obicčtumafuo loco,nempè dextrum ■eriiciunt finirirum & verfa vice .* quare cryftalli-nus non poterit elfe organimi vilus. Vndecimarvifiofitperradios decuriatos: en. go non incryriallino, quod probatur per experientiam : quia dum infpicimus per aliquod foramen minus quam fit pupillaffi foraminis medietatem cum aliqua lamina, vel cum charta» exempli caufa in parte dextra obturamus, pars dextraobiedi vifibilis prius obfcuratur, quam finiltra: fi igitur vifio fieret in cry Mallino, idem cuemret, vc pars dextra obiedi vifibilis amitteretur ; quia dum radij per pupilla: foramen penetrat: primo decuriantur in cryriallino:deinde retina eri illa, quicogédo radios viforios corrigit decuriatione : ergo vifio nó fit in cryriallino. Duodecima: vifio non fit in cryriallino : quia ablata tunica,qua: ipfum amplcditur,liquefcic, clique humor man jmatus, fed res inanimata»« non iudicat. Decimaterria, cum cryftallinus non (it ira^< diaphanus vt aqueus humor, refradio in ipfo fiet ad perpendicularem,videndo igitur nos per duo foraminula per foramen dextrum videmus finirirum,& è contra ; Si igitur vifioficret incryriallino per foramen dextrum vid eremus obiečtum dextrum, & per finirirum fini-rirum,quia refradio in cryriallino, qua: eri ad perpendicularem magis poteri, quam decurtano qua: fit per duo foraminula. Similiterdum videmus per tria foraminula aliquod foramen è dii edo pofitum vt in Icone, illud vnmn nobis apparet tria : fed in illis tribus dextrum apparet finirirum, & viccueria»,. Pari modo dum catara-čfo in oculo eri diuifa in duas, vel tres partes, vini obiečtum cidé oculo apparet duplum, vel tripli! ad diffcrctiam rirabifmi, quifolumoculi (itummu canocuJo n.fanoclaufo in habenteffirabiImum vnu nunqua duplex apparet. Decimaquarca, quod vero retina ii t organum-, formale vifionis confirmatur experiétia defum-pta àlente v itrea, qui èri con- conuexa, & valde fimilis cryftallino; fiferami-ni feneftrx apponatur,& infpiciaeur extra fene-ftram candella,qui- tamen fitinipfo cubiculo» tunc dux videntur candellx. Caufa iftius apparitionis pendet ex co, quia figura lenticularis eft conutxa: fiditi eft figura cryftallini,qux figu ra conuexa habet hanc proprietatem » quod in ipfarefrangunturradij viforiy, & inde vifibilia multiplicentur : quare fi vifio fieret in cryftalli. no , obiedum vnum fieret duplum » quod eft contra experientiam. Decimaquinta, Quod vero retina, & nócry-ftallirms fit formale vifionis organum,probatur hap experientia. Dum per foramen feneftr?,cui appofica fit lens vitrča, fpecies vifibilesingrediuntur in cubiculum obfcurum, rccipiunturq; in charta aliquantulum diftanti, plus mintisve prout lens eft portio maioris, vel minoris, fphe-rx, fi charta non elfetopaca non reciperet illas fpecies vifibiles, fed recipiuntur in charta, qu? eft veluti retina: fi vero vbieft charta poneretur alia lens,qu? eft cryftallino valde fimilis, figurx vifibiles in lente nó reciperentur:idemeuenit in cryftallino • Prfterea lì adferatur in cubiculum aliqua lux,vel aperiatur alia fencftra,illicòeua-nefeut fpecies,qu? in obfcuro videbantur.Idom prorfus euenit in oculi concauitate» quod Icili-, cet fpecies recipiantur in loco obfcuro, vbi eft retina,& non in cryftallino, vel vitreo : quia in ipfis femper eft lux & tranfparentia, & vbi eft lux, imagines euanefeunt : immo fi locochart? qu? recipit figuras vifibiles ponatur lens vitrea, qux eft lucida, & cryftallino fimilis, figur? vifibiles non videntur : ex his colligimus vifionem fieri in retina,& nó in cryftallino. Hinc eft quod vifionem maxime iuuent varix refractiones, qux fiunt in cornea, aqueo, cryftallino, & hya-Joyde, quia fpecies vifibiles ob nulla aliam rem cuanefcune, quam ob claram lucem : hinc vuea pnodo dilatatur, modo conftringitundum enim eft nimia lux , ne fpecies vifibiles euanefeant, conftringitundum lux eft perexigua, dilatatur. Decimafexta.lnilla parte debet fieri vifio,in quaobietìa non transferuntur in aliena loca: fed fic eft,quod refradiones qux fiunt in aqueo, cryftallino, & vitreo reducunt vifibile in aliena Jocaiergoin ipfis non fiet vifio. Retina vero vc denfa & fpecularis cogit omnes radios refractos , impeditque ne vkerius penetrare poffint, ibique firmantur, & vt denfa illos ad perpendiculum refticuit. Detimafcptima, Sicuti vno vitro cormexo fpecies vifibilis in charta non erigitur, fed duobus vitris erigitur: fic fi vifio fieret in cryftallino omniaeuerfo fitu viderentur : quia cryftallinus. eft vnum vitrum connexum : vitreus vero humor eft aliud. ficquein retina figurx eriguntur. Quod vero i vitreo erigantur figur?, probatur hac experientia: fi fpecies vifibiles antequam perueniant ad lentem vitrea tranfeanc per aqua, in lente eriguntur, & ad chartam veniunt ere-dò^ non euerfo fitmficut obferuatur domino- A ftr?, cuius parieti aqua fluminis ad/acet : dum per lentem vitream foramini appofitam infpi-cimus obieda,qu? funt tranfaquamftlla credo, &nonenerfoficu nobis apparent. Similiter fi inter chartam,& cryftallinum conuexum ponatur vitrum excauatum , in quo aqua fit indufa, imagines in charta eredo & non euerfo fitu recipiuntur. Collige mirabilem vfum vitrei humoris,qui cófiftit in erigendis imaginibus : qué vfum anatomici,& optici (quod fciam) non co-gnouerunc.Quare dicimus quod tunica vuea in medio pertufarefpondeatforamini fencftr?:hu mor cryftallinus vitro conuexo foramini appo-B fitorhumor vitreus vice gerat cubiculi vmbrofi: quamuis pr?cipuns vfus vitrei fit erigere imagines, vt ita eredx recipiatur à retina :charta vero recipiens imagines cum fuis coloribus fic retina, in qua fit vifio,ac meritò: quia illa tunica, qu? i medulla nerui proucnic, eft illa que indicat, & non cryftallinus. Nec mirum eft, quod vitreus ex fe tràfparens in ocnli profunditate gerat vicem cubiculi vmbrofi: quiactiam aer ipfe in fua immenfitate diminuit tranfparentiam,uel fiat hoc propter atomos,nel propter alias caufas. Indeagnofcitur, cur comecgcaudaci infpiciantur, licet fint fupra C Venerem,& fupra Solem, loquendo de illis qui non faciuntparallaflim. Fatutun.n.eftcredere, quod d terre exhailationibus fiant, cu centuplo fiut maiores teri? globo.-fi terra illuminata eflet ubi funt illi Comet?,infpici minime poflet: Comet? funt concnrfus variorfi luminò,quf apparent,quia aeris, uel aliorum corporum intermediorum immenfitascorporis opaci uicem gerit. D Jfl Eadem ratione in cubiculo obfcuro Comcta_> caudatusoffenditur, firadjj Solis ingrediantur pet per foramen ftncffrf, in quo fit fumus ex palea accenfa.ibi Cometa caudatus pulcherrimus apparet, vt in icone. Dubit. fed non videtur,quod retina poffit effe vifionis organum: quia obieda vifibilia, que jacent in lateribus non videretur,non enim pof-ferit laterales radij peruenire adipfam recinam, qui eli in oculi concauitate. , Rcfpon fio cft,quod humores oculorum,& ip fapupillanon manent immobiles, fed funt ita tractabiles, vt in omnem locum facile inclinet, .faciiequeabbreuienturhumores,& ipfitutiicx. Immoiuuenes vifionem habent acutam .-quia humores habét magis cra&abiles & tunicas ina gis molles, & aptas, vt contrahantur,& laxentur. Deinde maior ucl minor gibbofitas cry-itallini,& maior vel minor copia vitrei maxime alterant vifionem. HincMyopesnon videt remota, velobcopiam vitrei : velobmaiorem gibbofitarc cryitallini: hjc enim maior gibbo-riitas efficit figmentum fphcri minoris, in qua conus breuior fit: hinc eft, quod Myopes inu.cn UurfpeCillis concauis, qiubusfitconus longior, & fic remota tiidcnt. Ex aduerfo veto illi qui meliusuidentremora, quam proxima habent paucitatem uitrei,& cryftallinum minus gibbo* fum,quicificit fegmentum fpherse maioris : lfii ncròiuuanttir fpecillis conuexis, quibus coni longiores contrahuntur. Colligimusex didis, cryftallinum non eife ergamun formale uifionis, quemadmodum pu rabant Antiqui,fiditi Ariftoteles, Atiicennas in tex. fuperiori, & Galenus multis in locis, fiditi Jib. 2. methodi 6. ubi habet hxc uerba, Ipfum uifus inflrtimentuin eft cryftallinus humor : reliqua: oculi partes eius caufa fa&x funt. Similiter primo de fympt. caufis cap.2. vbi h^cuuba profert: Primum fentiendi inftrumentum cry-ilallinuseft humor,quippequem folum i colo ribus alterari móftratum cft in libris de vfu par. 'Quare Scheincr inter recentiores opticos alio-qmn in fu is experimentis, & demonftrarionibus te»atìifiìmus,dum profua, & noftraopinionc icftat Galenum lib. 7. de decretis Hipp. &Plar. tcap.d. quod dixerit,retinam efléinftnimentum luiiuSjOltenditfeneque Galenum legiile, neque jillud caput citatum pcrcepiifc : fufficianr igitur rationes aljat^quenullo pado infringi poifunt pio confirmanda hac uerifiimn opinione,quod organum formale uifionis fit ipfa retina, & non humor ci y ftallinus. Q_V m S T. C X XI V. «J oi{c^riyM f 0 i^m ji le auditus fit aer internus ^uelnerutis txpanjus. »“p'Etigit in tex. fuperiori organa fenftitim;pri A mo nominauit cryftallinum humorem tan quam organum ipfius uifus, & deinde linguam tan quam organum gufius, quia illa propria caro Iingux cft proprium,& formale organum gu /Ius, neque illa eft caro mufculofa ; quia fibri motui fpontaneo deftinatx in ipfa non videntur: habet tamen decem mufculos,quibus vanjs motibus monetur. Nec Auerrois opimo poteft defendi, dum tenet linguam proprio motu, Sc non mufcuJorum auxilio exen ; funtenimduo mufculi orti ab interiori mento, qui linguam cxcrunt. Omnes tamen conueniunt, lingua eife proprium organum guftus. De odoratus organo probau imus ex Hippoc. & Galeno marte med.eifeprocdfus màmillares.Ibi quoque egimus de tadus organo. Relinquitur ergo, vt aliquid dicamus de auditu, quale nam fit organu proprium-.quia de hac re np conuenitit medici. Piimoigitur fcieudum in aure eflequatuor mcatusiquorimi primus eft cartilagineus, ac in fine iftiuscii membrana tenuiftima, fubtiliffi-ma,& durillima,quap vocatur tympanum, ori-turqueaduramatré,&c,nonri pia,vel rinemo expanfo.vt nonnulli putant. Hiccft illa membrana, qui fi madida fiat,auditus redditur granis: ficuci quoque Hippocrates 3. aphorifmoru feribit, auftros hebetare au ditum . Prxterea interdum aufertur auditus, dumifte meatus extcrnusocdudicur ofliculo ceraforum, vellili-qu?, qui oflicuJa hoc in-ffrumento commodèextra-liuntur. Secundus meatus poft tympanum eft cochlea, in qua eft aer internus>& tria ciliegia ri Modernis inuen-ta, nempè incus, maleus, Sc ftapha-.Columbus vero, Pie colomineus Anatomicus, & Laurentius rcdèdiciitfo nu immediate fieri ri malleo ______________percutiéte incude, q percufc fio indet tieruo, & tym pano, mediate vero ri fono exrerno. Sunt nonnulli, vt Saxonia, qui negant ifta tria officula effe ri natura inftituta ad faciendum fonum . Dicunt enim effe fulcimenta tympani, quali quod vnumos non fufiicerct pro tympani fulcimento. Deinde dicunt, hic tria odici)la non elle ita dura, vt fonum efficiat, quali quod ri ncruo expanfo diftent per centum palliis. Terno, dicunt malleum non ita attolli, & deprimi, vt fonum efficiat, quali quod viderint mallei motum in vitio. Quarto, dicunt Ionum quoque fsntiri perchordam cithara: den-tibusapprehenfani ,qmfonus non fentiturper tria ofiicula, quoniam duo meatus palari, qui rcfpondcnt auri,funt fupratympanum,& fupra tria officu Ia,quali quod omnes aurium meatus non fit una cauitas continua, diuifa tamen in quatuorjquare credimus cum Columbo,& alijs Anatomicis fieri foni articulationem ratione triumofficulorum. • Tertius Tertios meatus, fiue cauitas fupra aerem in * ternum, & tria officila, eft labirinthus. Quartus meatus fupraJabirinchum eft foramen c^cumjdeinde fequitur nemus expanfus. Qtmitur, an organum auditus formale fit aer iriternus,velnertuis expanfus. Veteres putabant, hunc aerem internum effe primarium auditus organum. Anatomici moderni tenent,organum auditus efle neruum expanfum. Probat acrem internum noncfle proprium organum: quia in quolibet organo ex Galeno paffim eft vna particula, cui tàquam principi debi tatìio: fic in hepate,quod eli organum pra:cipuiini,pri ma particula iftius organi eft 7ixp & principium conjlrift tonis, & dilatationis propter attraftionem aeris, & eius expulftoncm : affert enitn ad tutorium in comparatione zita,quod e It paffio,& m cotnp aratione operationum anima:, gjr puìfus pnebet auxilium, quod efl affio, & quod virtus virtutibus naturalibus fundatur: ideo quod nonduoluntateprouemunt, qua: ab caproueniunt : & fmtlaturuirtutibus animalibus propter operationum earum diucrfttatem : ipfa enim dilatat conflringit fimul, mouet ergo duobus motibus contrai-ijs. B T) Oflquam retulit opinionem medicorum % qua: eft, quod fpiritus vitalis fitprincipium ftnfus& morus,quatenus incerebro tranfmuta, turin fpirituni animalem, qui & temperatura, & reipfadiffertà fpirituvitali» Inhoctext.addit, quod hic fpiritus vitalis ex fe non recipiat ta vatias virtutes in varijs corporis partibus, nili alteretur, & permuteturin aliam temperaturam abipfismembris: dicimus in varijs corporis partibus: quia no folutn fpiritus vitalis tranf-mutatur d cerebro in aliam temperaturam : verum etiam, dum tranfmifljis eft in hepar, & m alias partes,ibi alteratur,& permutatur in aliam «aturaui. C Infuper Medici dicunt, virtutem vitalem effe principium motus ipfius fpiritus vitalis ad mé-lira:quia virtus vitalis differt d fpiritu vitali ; ricuci virtus animalis eft principium fpiritus animalis, & virtus animalis differt d fpiritu anima-Ji--virtus enim fignificat facultatem, qua: magis confidit in fpiricuum radijs, quam in iprisfpiri-tibus.-immo virtus,fèu facultas confidit in temperatura , qure eft edentia partium fimilarium . Pari modo virtus vitalis ed principium diafto-Jes, &fyftoIcs ipfius pulfus,cordis,arteriarum, rcfpirationis,&infpirationis. Demum dicunt Medici loquendo de virtute ™ vitaliziane virtutem agere, & pati,agere videlicet dilatando,& condringendo pu Ifus, & anhelitus: pati ucrò, dum gratia vita: tranfmida ad membra alteratur,& tranfmutatur in aliam tem peraturam, Nonnulli Peripatetici valde diferepant d Me dicis in hoc, quia dicunt, fpirituni animale non cx fe,fed d fpiritu vitali moueri ad varias corpo iis partes,ita ut dum cerebrum tranfmitcic fpiri tum animalem ad corporis membra id efficiat peruirtutem vitalem, quam dicunt ede motus principium. Pari modo dicunt de naturali fpiri- _ tu, quod fcilicet tranfmittatur in omnes parces corporis per uirtutem uicalem, Ceterum Peripatetici non poffunt defendi, tum quia animalis virtus eft natura omnino diceria d vitali,aialifque fit in cerebro per nouam generationem, & tranfmutationem ipfius fpiritus vitalis,tum quia virtus animali ., & non vitalis eft illa,qu? pr?bec fenfum & motum : quare philofophi Peripatetici non poffunt defendi, dum dicunt,virtutem vitalem per fe,& effeeduè concurrere ad animales operationes. Accedit, quod deuti temperatura cordis eft caufa efficies fpiricuum vitalium,& temperatura iccoriscau -fa efficiens fpiritunm naturalium, d fpiritus naturales daripofdnt, detemperatura cerebri eft caufa dficiens fpirituum animalium : ita ut vita les fpiritus non efficiant animales,fed folum dnt pabulum,& alimentum animalium. Dubitatio: ex Auicenna dilatatio & con (frigio cordis, & arteriarum proueniunt d virtute, & facultate vitali: fed quomodo duo motus có-trarij prouenicncab eadem virtutevitali ? hoc videturaduerfari principijs Ariftotelis:qui primo de Ccelo volens probare, Cjlum effe quinta effenciam, id probauic per motum : dixit enim igni conuenirc duos motus nempè rečtum, circularem.-dixitq redu m conuenire igni,circu Jarem vero non effe naturalem, fed aliunde pen dcrc,d Cedo videlicet: quia vnius corporis dm-plicis vnus eft motus: de dicimus nos in corde, & arteria elfeduos motus contrarios,nempè mo tum còftrièìionis,& dilatationis : ergo vnus erit naturalis.alius igitur aliunde veniet : ergo motus fy(toles,& diaftoles, fcilicet dilatationis, 8c conftričiionis non prouenient ab eadem virtute : quia duo motus conciarij ab eadem virtute prouenirenon poffunt, Refpondctur,dum Ariftoteles primo de Cjlo dicebat,vnius corporis dmplicis vniciì effe motum naturalem,intellexit de corpore dmplici,& non de mixto : corpus enim mixtum, & uiucns propter varia membra,& varios dnes varios mo tus habet: fic dumekuatnrarteria, aer attrahitur gratia refrigerandi, & generandi fpiritum vitalem: dum comprimitur,id fit gratia expellendi fuligines, qua: refultant in fpiritus vitalis generatione. Nec poteft defendi Plufquamcotn mentator,qui in a.parte artis med. fuftulcus au-čtorirate Ariftotelis libello de morte & vita tener, arterias eleuari obfanguinisebulJit/onem: deinde dum eleuantur.aerem frigidum ingredi, ob quem dicit ce flare ebullitionem,& comprimi cor & arterias: deinde ab eodem calore, hu-mido non deridente, femper nouam excitari ebullitionem , nouam aeris frigidi intromiffio-nem,& calidi expul(fonem : vnde conftričfio&: dilatatiodc. Sedomiffis alijsrationibus, qua; proponuntur contra AriftoteJetn,fufficiatifta;d propter ebullitionem deret arteria:, vel cordis ejeuatio, fequereturquod vena arterialis, qua? continet fanguinem tenuem, & fpiritum copiodorcm, quam aliqua pedis arteriola,moueretur motu fyfto-Jes,& diaftoles:fed dcelf, quod ex omnium confenfu vena arterialis non pulfat : ergo artetix propter hanc ebullitionem non habent motum fyftolc$,& diaftoles. QVAE- Q_V B S T, CXXV. A' QJ' A C A V S A F 1 A pulfus, & refpnatio Vicennas in tex. inquit, virtutem vitalem dilatare, & conUringe-re finnil, & motibus concrarijs inouere. Qimitur igitur, vnde proucniat motus dilatationis, & conftričtionis cordis , arce- j riarum, & refpirationis. Ariftotefes lib. de refpiratione cap.4. a (Terit, pulfum, & refpirationem Heri dcalore naturali excitante Humida.rn ebullitionem, quaceleuat vlcimam cordis tunicam, vnde pulmones,&arteria» eleuantur : deinde vult in ebullitione Heri rcfolutionem, vnde conftrifìio, feu fyftole cordis,pulmonis,& arteriarum: hocque Heri continuò, dicit Ariftotcles, per totam vitam anima-' lis, quia continuò alimentum in fanguinem có-iicrticur,& concinnò calor naturalis agit in ipsu rarefaciendo, & excitando ebullitionem , vnde refpiratio,& infpiratio, & cordis, & arteriarum C fyftole ,& dia ftole. Hate Arido telis Tentcntia multis nominibus eft fufpetìa. Primo dum dicit,in ebullitione vl-timatn cordis tunicam attolli abhumidicate : quia in viuorum anatomia clarilfimè apparet indiamole cordis non artolli cordis tunicam, fcdipfamcordisfubftanciam: qma tunicaabla-ta adhuc aliqua confpicirur fubftancia: cordis dilatatio. Secundo,dum Arifiotelesrefert,pulitini,& refpirationem ad calorem, & non ad facilitates ipfius anima;, vel videtur à proprijs principijs deflctìere, vel fohuri de caufis m (frumentalibus habere Termonem . Deinde Diuns D Thom.in com. 14. libelli dc refpiratione probat tribus rationibus,quod calidum alterans alimentum in corde non He cauta particularis motus cordis:prima ratio eft,quia calidum non po teff effecaufa p fercalidi.n.eft aiterare, attenuare,& re folii ere, & nò efficere motu cordis* Scalda ratio ha?c cfhquod fit d motu cordis non po-teft e(Te caufa motus cordisiquia idc eflet fui i p-' fius caufa, Tcd calor fit d corde.Tertia,motus pri mus in alali eli mociis cordis: ergo dependet ab alia caufa,qua? perfc prima db Tee! fic eft,quod hoc nò eft calidu,necfoaaòtio:quiafuaafi-iocft alterano,quee pnpTiipponitaliutn motum: ideo E dicendum eft, quod motus cordis per Te Hat d forma animalis lubcntiscor, hareque eft anima , qua efficit lihim motum mediante calido, itavt fit calidum ficuti inftrumencum: hactenus I}. Thom. Pratterea, fi calor effet caufa ptilfus proxima, & immediata, fcqucrctur, quod omnium pul-fuum differentiarum calor eflet caufa: quia illa, quse eft caufa generis eft quoque caufa difteren- i tiarum illius generis : fed He eft,quod calor magnus non Temper pulfum magnum facit, nec paruus paruum,& fic de alijsditfetentijs : quod facile probari poceft : quia pulfus magnus Heri quoque poteft, quando calor eft micis, & fua-liis .» quare prajter calorem erit aliqua facultas, qua: modo valide, modo languide, modo multum, & modo parum cor, vel arterias attollit : ergo calor non erit caufa proxima,& immediata ipfius pnlfiis. Secunda opinio fuit nonnullorum antiquorum,qui dicebantcaufam pulfus dfcTaWoW, ideft extenfionem quandam neruorum , vt notat Aretcus.* dicebant enim arterias effe neruo-fas limino Pra vagoras putabat,arterias elle ncr-uos : dicebantque, quod ficuti motus voluntarius pendet i neniis: fic motus pnlfiis abarte-rijs, qua:cum ncruofa’ fint,cft voluntarius. Referunt ex Plutarcho, & ex ipfo Galeno hifto« riam cuiufdam feriii.quiobftinatècohibens re-fpirationem,mortuus fuit, quando illi placuit. Refellitur hac fencentia:tnm quia arteria nò funt ne'ruofie ; róvoi enim fignificant neriios, & tóvos fignificat firmitatem : tum quia nerui orninturà cerebro, tk fpinali medulla, arteria vero d corde. Praterea per rdt/ov intcJligebant extenfionem:fed fic eft,quod extendo foìmn eft vna pulfus pars : ideo mi Jio modo poceft defendi haec opinio, quod fcilicet ToVaj fit caufa pulfus . Dum vero dicebant effe in potcftatc nofira cohibere refpirationem, dicimus cohiberi podi? quatenus thorax à mufculis ratione neruorum dilatatur,non propterea ratione cordis eft ita in poteftate noftra. Tertia opinio eft nonnullorum, qui dicebat, téperamentum e fle canfam pulfus: putant enim temperamentum efie omnium ačhonum causa. Aliqui vero putant, ftriitturam arteriarum feu arteriarum conformationem, quatenus arteria: confiant ex fubfiancia folida, & ex fibris duris cfiecaufam pulfus. Probancqueex eo,quia Ja:fa fac arteriarum conformatione, ftatim motus pulfus alteratur. Ambo in hoc decipiuntur, qui putanttem-peramentum vel ftruduram efie canfus principales, quod non poteft dcfcndbquia fu pra temperamentum, & conformationem adefl facul-' tas vitalis, & ipfa anima, ficuti fu penus probatum eft : adfiiictimus tamen temperamentum, &ftm£turain effecaufas fine quibus non, fed non primas, & prtecipuas. I rifu per flint nonnulli, qui putant, fpiritus có-tentosin artenjsefficerepulfus.-Jdque probant: quia de ratione fpiritus eft impetum facere.1 Hippocrates enim d. epid.fcc.S.ce .7. inquit corpora codiare ex tribus partibus, nempe ex continentibus,contentis, & impetum facienti-bus.Ted licdi, quod fpiritus funt illi,qui impetum faciunt, ifteque impetus nihil aliud eft in corde,& arterijs,nificordis,& arteriarum pulla-* tio : ergo pulfus i fp intibus fient. Reijciunturiftj experientia d Galeno propo-> fita, fica, qui immittendo fifhilam in arteriam inči- J fam,alligatamq,-fupcr fi flulam, licct fpiritus ar-teriofus defcendat per fi fiala; cauitatem,non tamen infra ligaturam monet arteriam : quod cu ita fit, luce meridiana clarius cuilibet patebit, fpiritum vitalem non eife illum, qui monetar-.-terias, fedcaufarn pulfus effe facultatem in infialiti tranfmiifam d corde in corpus artcrix:di-cimus in inflanti: quia dum foluitur arterix ligatura fačia fupra fifiulam cauam, ita velociter inferior pars arteria: moueturificuti aliqua arteriola, qux fit prope cor. Pofiremò funt qui putant, facultatem vitale efficere pulfum,& rcfpirationem: illi tamé funt B diuifi.Qmdam dicunt,folum diafiolem fine dilatatione fieri d virtute vitali cordis .- fyfiolé vero dgrauitatc corporis arteria: concidentis : fic dicunt, infpirationem fieri d faculcatc cieuante thoracé; expirationé vero d granfiate cordis,& pulmonis concidentis ; quia dicunt,duas ačlio-nes contrarias nempe extenfionem, & concra-tìionem ab vnica facultate fieri non polle. Aliqui vero putanr, duas eife facultates, vnam ex-tendcntem:aliam vero contrahentem: fedqug-nam facilitas fitilla, qua:efficiat pulfum, & rc-fpirationem,tenent non elle vitalem diftinflam d naturali,& animaliiquia de hacArifioteles nil C dixit:habet enim hanc fententiam 2.de anima, Viuere nihil aliud eftquam vegetare, fentire, & mouerc: de vitali ne verbum quidem: quare cum pulfus & refpiratio fint motus,illos ad mo-tricem naturalem referunt: negantque vitalem eife diuerfam d naturali: addunt quod fiditi datur quatuor facultates naturales, nempè atera-£lrix,retcntrix,concoftrix, & expultrix : fic di- cantur,facultates naturales,dilatatio pulfus, & infpiracio, qux fit aeris attradione : contradio feu expiratio qux fic vaporis expulfionc, qua: d partium concidentium grauicacefic : addunt fi-cuti naturales adiones fiunt per fibras : fic cor- E dis motus exGaleno6.de vfu par. 8. per fibras fiunt. Dicuntque,quod fiditi in attradione alimenti , & expulfione excrementi non defatigamur : fic in pulfu, & infpiratione non defatigamur : inde colligunt, non dari facultatem vitalem diffindam d naturali. Primo falluntur, qui dicunt coutradioné pul fus fieri d partium grauitate: ratio effiquia fem-pereadem feruatur moles, & partium concidé-tium grauitas:tamen non femper contradio eodem modo firfideo dicendum efl, contractione fierid facultate vitali,& non d partium grauita-te:ficuti infpiracio, & diaflolc, feu pulfus dila- E tatio fiunt gratia attrahendi aerem propter hos fines, vt docet Galenus, & Arifioteles ,’ncmpè propter refrigerationem caloris cordis, & propter mitritionem fpiritus vitalis: fic contractio, & expiratio fiunt propter expulfionem fuliginum,qux rcfultant in fpiritus vitalis generatio-ne:quxeXpulfio non fic d grauitate partium,fed propter diuerfum finem. Deinde licet Ariflote-ks nihil dixcritde facultate vitali, caufa cfl, quia mentionem fecitfolumdecaufis fecundis feu de caufis fine quibus non fiunt motus pul-fus, & refpirationis. Demum cum motus cordis & arteriarum non fit fpontaneus, propterca efl omnino diucrfus d facultate animali : pari modo cum motus naturalis,qui conuenit plantis fit omnino diucrfus d vitali, nos cum medicis conftituimusjtria principia,nempe cor,cere-brum,& iecur:trcs quoque facultates fpecie di-llinctas, nempe animalem, vitalem, & natura-Jem:animam vero vnicam effe, & non tres, qux vtens varijs principijs, & varijs inflrumcntis fit omnium prima & principalis caufa. C Ed cum philofopbi uocant animam terrena, per p ? D animam mtelligunt aftum primum corporis 6 pbyfici organici, & per hoc intclligunt omnem mrtutem,cx quafpontè exeunt motus, &aClioms 10. uarue. H&c 1 rgo uirtus tuxta pbilofopborum femé~ tiameft ammana, quemadmodum illas naturales, quas diximus, ip(i uocant animales uirtutes, & fi per anmam non intclltgant bocyfeduirtutem, quas ejiprincipium apprebenfionis, & cognitionis, e$f motionisprouementis & cognitione altanus agen~ tisperuoluntatem, & per naturalem intellegant omnem Htrtutcniyà qua exit aliqua a& 10,alio modi) & forma diucrfaab 1 fla, tunc huìufinodi anima non erit animariayjed naturalis longè dignior illa,quam medici naturalem uocant, fed fi talem nominemus eam, qurc utitur nutrimento, ipfumque alterat fine pro mdiuidni, fine pro fpeciei durabilitate, tunc beee non erit naturalis, &fic erit tertium genus. A Vicennas fuperius afferuit, mcdicosarbi-trari, fpiritum vitalem tranfmkti ad hepar^ in naturalem colmerei,qux fentCtia multis nominibus efl fufpecca: primo, quia vitalis fpiritus non potcfl effe materia naturalis, fed vice verfa. Secundo,quia non datur fpiritus naturalis: nullibi enim Galenus certo affirmauit dari fpiritum naturalem . In hoctex.primo inquit Auicennas,phi!ofo-phos peranimam terrenam intclligerc acrfi primum corporis phyfici organici, dquo actu putant omnes actiones prodire. Circa quod dictu notandum efl, per animam terrenam intclligerc illam,qux cfl deducta d potentia materix, qux efl vegetatiua,& fenfitiua vocata ab Arifl.i.de anima actus primus,d quo omnis virtus corporis fic naturalis,vitalis,vel naturalis habet origine,& quia ab aia, feti ab actu primo proueniunc operationes animalesthxcanima dicituraialis. Secudo fumiti aia pro illa,qux operatur cfi co gnitionefeu difcurfu,& hxc pót vocari rónalis. Tertio fumit aia pro ilia virtute, qux dat vira corpori,qux preparat materiam pro fpiricu ani-malfhfc folu in animalibus inuenitur,& non in plantis:vbi igitur efl h?c vircusex neceffitate ab ipfa pendent fpiritus vitales:quia hec nó fit fine motu animali,quia per virtutem motricem perinde ac per folles exufflat,& fpiritum vitalem facit, qui deinde circulo quodam procreat ani- K K malem Dotf?. 6* ' tip» 4 mltX* I u malem virtutem, qug ex Galeno r .de facul.nat. A magis proprièanima vocari poteft. Demum notandum,Auicénam in rex.re ferre opiniones philofophorii de animg nomine. Qui dam(ait^vt Arift.2.deanimatex.<5. vocaneriinc animam actum primum corporis phy fici organici. Alij appellaueruntanima illa,qti£eft principium cognitionis, & motusfpontanei. Nonnulli vocabant animam virtutem vitalem Nonnulli illam collocabant inter virtutes naturales. Nonnulli alij dicebat, anima effe virtuté media inter animales, & naturales,qug virtutes circi alimenta vtrsàcurad cuftod.àipfiusindiuidui. ------------------------:— ..............- B T~| T qu:a na , &timor, fimilia eorum huius virtutis funt paffiones: tunc licet eorum prm ciptafintfinfits, & cxiflimacio, <&• untutes apprehendentes , huic tamen comparate funt lunuti. llutus autem utrtutis declarationem certificare, anuria fit, anplures quam una , m fapienna continetur naturali, quot philofophix pars exi flit. funt piant?: hinc vulr,irafcibil*m exi flentem in corde exerceri per neruos deferentes animalem faculrarem adipfumcor. Conca pifcibilem in hepate per furculum nerueum ferc addita fir(yftole,& diallole cordis & arteriarfi.Pof fumus etiam addere quartam, quod fcilicec virtus vitalis (It paflionum anima:exeentiua : quia fiditi ih motu voluntario funt duce uirtutes, una in cerebro, qua: eli il la, qua: imperat, & alia in mu (cul is : lic duplex dì uircus paflionum animi, una imperans ,qua:eftin cerebro, qu? pendet ex cognitione : alia in corde , quarti! fubor-dinara ilJi, qu? efl in cerebro, qug mouet fan-guinem, & fpiritfi, plus minusve prout fanguis, & Ipirims difpolìtifunc : Olì enim fanguis molietur d parte interna ad externas lìt gaudium: fi è contra, timor : fi incus,& extra fimul,fit ira. Hinc Galenus 6. de v fu par. 17. ait, vifeera, cor nempe, & hepar elle mfignita fcilfu : quia non T N hoc primo cap. agirde facultate animali JL comprehcnfiua,fine cògrtófcitiua.In fequétt capite de motiua. Ha*c comprehcnfiua eft tan-C quam genus virtutis comprehcnfiua: exccrnre, idei! fen (idear excernar, qua per quinque fenfus exercetur,& compfehenfìua: interna:, fidici lune imaginatio, difcurfus, & memoria. Nouem enumerantur operationes animales, nempe quinqi fenfus,imaginatio,difcurfus,memoria ,& virtus motiua: fed fi dilìintìius velimus confiderare omnes operationes,qug funt in animali vc animal, & vt vitiens eft, poliunt die tres fupra vigiliti:qua: fune,nutritio,augumen-tatio^generatio,quibus operationibus inferuiut attradio,retentio,concočtio,expulfio, quinque fenfusexterni,tresfenfusincerni,qui funtffenfus ^ comuni?,phantafia,& memoria: deindefeqnù-tur hgtres virtutes»quarum prima eftappecitus: fecundaeft concupifcibilis: tertia eft irafcibilis. Prxrerea intelle&us poflibilis, intelle&us agetis voluntas, & ekčtio : poliremo eft motus localis ortus ab intellectu,phantafia,& appetitu : dicit Auicennas, quod fenficiua videlicet externa, 6c interna fit ficati genus: dicit fiditi genus : quia non eft renerà genus vnittocum/edabvnotquia com prehc nfiua per prius dicitur de incerna, & per pofterius de ienfitiua externa, quar per facul tatem internam percipitur: dum enim mens interna aegrotat,ex Hippocrate 2 .aphor. 6. dolo-E resnonfentiuntur: fed addimus,mente exiften-te laffa,hominem nec videre,nec fentire, nec olfacere , necaudire, nec tatìu aliquid percipere, necreóìé aliquid imaginari poffe. C T virtus quidem manifcfiè comprehcnfiua e fi Dea. ftnfbilis, quel c fi genus fecundum quofdam 6-cap. quinque virtutum , & fecundum alios o5io : Qttodft dixerimus, quodfint quinque, erunt uirtus l' ttidendi,& uirtus audiendi, & uirtusgu{laudi, & uirtus tangendi, & uirtus odorandi. Et fi dixerimus mus quod fini otto erit huius c au fa, quod pluribus A i erti ficai orum videtur, quod talius fitplurcsuiy-tutes, fcilicet quatuor, <&• ponunt propnè unum-quodque quatitor generum talius-.uirtutemperfe: licet tn membro fenfibili fint communia, ficut gu-fius, & talius in lingua,&uifns, & talius in oculo. Hoc autem certificare cflpbilofopbi. T^Vluidic modo Auicennas virtutem fenfiti* uam, quam vocat in teX.manifefte cotn-prehenfiuam,dicens fecundum opinionem illorum,qui tenent vnum e fle fenfum tadus,fenfum die quoddam genus,quod continet fubfcquin-quefenfus,ideftvifum,guftum,odoratum,audi- B tum,& tadumffecundum vero opinionem aliorum dicit, virtutem fenfitiuam continere fubfe odo fenfus externos ideft vifum, odoratum,gu-itum,additum,& quatuor tatìus:dicebant nonnulli effe quatuor tadus, vt refert Auicennas 6. naturalium parte 2. cap. de tadu, hac ratione moti; quia qua tanguntur quatuor funt, nempe calor, tk frigus: fecundum humiditas, & ficci-tas:tertium afperitas? & lenitas : quartum folu-tio continui, & reflauratio. Quidam reprehendunt illos, qui inter chieda fenfus tactus ponunt folutionem continui; quia dicunt folutionem continui effe motum, q & motum pertinere ad fenfum communem. Sed minus tede quidem illos reijciunt : quia_. quse pertinent ad fenfum communem, ea ratione pertinent, qua ad plures fénfus pertinent? quare fi folutio continui pertinet ad fenfum^ communem, per aliquam rationem particularem pertinebit quoque ad fenfum tadus ,' per aliam rationem ad fenfum guftus: ad ta-dum quatenus folutio reducitur ad qualitatem tangibilemiad guftum,quatenus acris,& valde mordax foluit in ftrumentum gufius. Nonnulli alij dicebant, duos effe fenfus ta-dus:alterum,qui percipit caliditatem, & frigi- £> ditatem : alterum humiditatem, & ficcitatem, idem videtur fentire Auerroes 2. de anima tex. 108.Deinde funt alij qui confticuunt longè plu res tadus: quia dicunt, alios effedeftinatosad fentiendos dolores, & voluptates : alios graui-tatem, & leuitatem, alios ad fentiendum coitus deledationem, alios in ore ventriculi elle'fCri-fum famis, & ficis. Prima dubit. Praeterea adfunt rationes probantes tadus effe plures. Prima, vnus fenfus eft vnius primae contrarietans.vt patet de vifu, au- £ ditn,& odoratu: fed fice(t,quod funt plures cò-trarietates primae ipforum tangibilium, vt probatum cfi: ergo tadus non eft vnus. Refpondemus(omiflis aliorum opinionibus) quod tadus vnus fit,& quod omnes illae contra-rietates cótineantur fub vnica ratione tangibili, quare licet dentur tangibilia pertinentia ad plu ra praedicamenta,ficuri ad quantitatem, qualitatem,ad fitum,adadionem,& paflionem: dicimus tamen omnia quatenus funt tangibilia pertinere ad praedicamentum qualitatis, nem- pe ad potentiam , & ad paflionem. Secunda dubit. fi fenfus tadus fieret in vna_j parte,eflec vnus fenfus,ficut vifus in oculo,& reliqui fenfus in determinato fenforio : fed cadus eftin toto corpore: fic in ore ventriculi elt vnus tadus,qui efficit famem,& fitim.-alius tadus fic in pene, alius in cute, & in alijs partibus, qui sue omninò diuerfhergo plures sue séiiis tadus. Refpondemus, quod fidici reliqui quatuor fenfus habent vnicarn corporis partem, in qua refidec proprium fenforium: fic tadus habet fere totum corpus, quod tadu indiget: fic fete vbique in corpore funt nerui ad tadu dedituri. Praterea refpondemus, diftindionem fenfuuin non defumi ab organo fenfibili,fed d qualitate, quxipfum organum difponic : non ab organo fenfibili: quia in lingua duo funt fenfus,nem pe tadus,& guftusfin oculo vifus & tadus:qualitas qua? in oculo inferme pro vifu eli diaphaneitas: pro tadu eft temperamentum : quare non fem-per temperamentum eft organum fenfus : dia-phaneitas enim non proiienit d temperamento : in celo enim vbique ferè eli diaphaneicas. Sed an fenfus tadus fint plures, vel vnus dicit Audor in tex. hanc confiderationem pertinere ad philofophum, ideft ad 2.1ib.de anima. p T uirtus quidem comprebenfiua occulti ani- Dolt XI/ maltscil ficut genus quinque uirtutum , una 6.c.5. e(l uirtus, qua vocatur fenfus communis, & phan texi, tafta,& apud medicos funt quid< m una uirtus :fed apud ccrtificantes, qui funt ex pb lofopbis dux funt uirtutes-.fcnfus enim comunisejl illa.qux omnia fen fu percepta rccipit,&ab eorum formis patitur,qux in ipfa copulantur : pbamafta uerò tfi illa qux eas cujlodit,poflquam co'itunguntur,&retinet eas pofl fenfus abfentiam, & qua harum duarum cfl recipiens , alia ef1 à culiodiente: hoc autem certificare cfl philofopbi. Sed qualitercumque fuerit eius fe-des, eJ: operationis cius principium e fi anterior cerebri ventriculus. 1 N hoc tex. Auicennas proponit numerum X internorum fenilium , concluditque fenfum communem refiderc in anteriori cerebri ven» triculo.Quoad numerum aflerit inueniri quinque virtutes fenfitiuas internas : quarum prima eft fenfus communis : de hac prima virtute agit in hoc tex. dicens fenfum communem fecundu medicos non differre ab imaginatione, fecundu philofophos differre, quia dicunt, fenfum communem reciperefpecies omnium fenfuum externorum : imaginationem vero non recipere fpecies fenfibiles, fed illas in abfentia ipfius fenfus externi conferuare. Auicennas in hoc tex. videtur cum philofo-phis fentire : quamuis dicat,hanc confiderationem pertinere ad philofophum, & non ad medicum , fed nihil probat. Demum concludit intex.fedem harum virtutum,nempe fenfus communis,& imaginatio- K K 2 nis niseffe ventriculum anteriorem cerebri: quod A reupra Galeni dottrina: , & rationi adnerfarur Galenidottrinanquiacap.* ».artis mcd.non dicit imaginationem reliderem ventriculo anteriori cerebri fed infubfticia cerebri facile fufee-ptiua. Aduerfaturrationi,quia ventriculi sur ca uitates,& cauitates vc tales caret operationibus. QJJ M ST. CXXVI. E HKiiK.t{0 1HTE]\7{0WM fenfuum. B Viccnna? in tex. vpfi:, quinqtio effe virtutes fenfitiuas incertus. Difentiunc tamen philofophi, & medici. Plufquamcomroqi-tacor, & nónulii ajijxenec, duos , tantum effe fenfus internos., dc non quinque.-ergo. Primum ede fenfum cómu-nem . Secundum,cfle phantafiam, cum qua dicunt idcntificart memoriam & efiimaciuani. Sed falluntur: quiaca ratione, qua fenfus communis differt i ph;;ncafia;eadem ruc/one «differt phiintafiu à memoria, & eftimamu. C Auerroes j .de anima 6. D Tho. r .par. qmrft. ySdr.ip & alibi, & plurimi aii; tenent,quatuor i ile fenfus interno? iddi fenfum communem, phautaliam,dfimatiuam,quam dicuntefleip-i im cogitatiuatti,, & pro quarto fenlu interno ponunt memoriam : fed cum nulla fit differenti r,inter fenfum communem & phantafiam, feu jmaginatiuam : nos credimus tres tantum elfe fenfusinternos. Auicennas in hoc loco, & Albertus Magnus, vbi agit de hac re ponunt quinque fenfus internos,idelt quatuor idos propofiros ab Auerrqe, & Dino Thoma,& pro quinto ponunt imagi- D natiuam, qiarndifimguuntà phantafia. Nos tamen oltendemus paulo infra,nullam effe differentiam inter phantafiam > imaginatiuam, & (cnfum communem, Ali] quoque funt, qui tenent dari fex fenfus internos,videlicet quinque citatos, & pro fexto dari reminifcentia.quxdiliinguicurd memoria. Verior opinio efl, quod dentur folum tres fenfus interni prxter i n tei lediti m ; vnuseft fenfus communis, qui idem elicum phantafia-., tk imaginatione, fecundus eft cogitatila, & tertius memoria. Quod vero phantafia, fenfus communis, & E imaginatio idé fine . Primo confirmatur ex Galeno lib.dediffcrentijsfymp.cap.j.vbi probat, fomnum & vigiliam effe fymptomata fenfus communis: Arili, verolihdemem,&rem.cap. 1. inquit, phantafiam effe paffionem, feu alie-člionemfenfus communis. Iufuper phantafia cx Artftotcle loco citato efl motus fattus à fen-fu in attu ; ergo phantafiacognofcet m praffen-tiaobietti : ergo idem eft cum fenfu communi. Amplius vt primum immutatur fenfus aliquis exterior, illicò mutaturphantafia : ergo idei u elt cum fenfu communiPrateria officium fet fuscommunis cftconcurrerecutnommbusfer fibus ceterioribus ad cot um fenfaciones: (cd fi c eft,quod hoc eft officium phantafif.-ergophat 1-tafia & fenfus communis non differunt. Infi j_ per tria funt officia fenfus cóis.Primum di dm n recipit fpeciesfenfibiles.-fecundum dii eas im i_ gn, & feparat, fiditi dum diftinguitin latte: j. bumàdu|ci: tertium du cascóponit, qusm nia omnes philofophi piantali* attribuur :C. Accedit, quod phantafia & fenfus commu ois* poftquam recipiunt fpecies,, ex iliis de nc ,uo alias faciunt: ficuti dum fingimus aureum n )0n tem. Defiium phantafia percipit fenfata pet fen fus exteriores: fed fic eft,quod idem faciefe nfus communis-quare fenfus communis phaut ifia, & imaginatio non re, fed nomine folum 1 ijffe.1 rune. Piaterea fenfus communiseft qua .dam potentiain cercbrp tauquam in centro, e ftqlJe commnriis omnibus fenlibus externis, àc uibus recipitomnes fped,csfenfibiles, easquei .onfer-uat in fenfuum externorum abfentia. Dubitatio : fenfus communis differt: iphan-tafia.quia fenfus,communisagitfolum obietto pra-fente ; phantafia veroabfentq : erg 0 fenfus communis & phantafia fuqt fenfus diu er fi. Reipondetur, phantafiam nullo ni< odo iudi- r care poffeabfente obietto, nifi prius i' iludobie-ttum recipiat; idem facit fenfus comi nunis,qui pnus fpeciem fcnfibikmrqcipic : de inde illam jn abfentia fenfus retinet, & dignofe it. Quoad fenforium fenfus commu nis,& phan rafie,dicimus,cfle cerebri fubftancia m;quod patet , qiyaàcerebri fubftantiadifser ninantur fe-ptem neruornm paria ad reliqua fi nforia.-dein-dea fpinaper vniuerfum corpus ncrui, quiin-feruiunt fcnfoi io ipfies tattus, m ox per neruos»., tk perfpinam adeerebrumtanquam adeentru deferuntur omnes fpecies fenfyhilcj, ; quare cerebrum. eft fenformm comune inferuiens fenfiii communi,phantafia:,& ipagirutic.oj, ita vt ce- *1 rebrum fitranquam ccntrum.&fcnforwexter-norum fcnluum fint tauquam dauli fuperfi-cies, vnde deducuntur line? in iy.fu.ro cerebrum», tanquam 111 centrum.,ideo Ari/toteJes 2.de anima rex. 14P. coroparqyff. fenfum communem puntto in circulo exiftenti. Quod vero fenforjum fenfus communis fit-cerebrum,& non cqr,vt pileabat Arifiocelcs patet experientia, quia via ,qu*eft inter cerebru & quinque fenfus, impedita vel obnerui fcifio-nqri, velobanguftiam fattamabobftruttione, vei occhi (ione, vel compreffione, vel coalefcen- tia, vela pororumconfiipationeffatimtollitur membri fenfus :ergo cerebrum eft organum fenfus communis. Pratcrea lafo cerebro ftarirn 1?-dirur operatio fenfus communis, quod non accidit l*fo corde, nifi ita notabilis fit cordis 1*-fio.vt fpiritus vitales deficiant, vel ad cerebrum non mittantur : quia tunc omnia viuere defi-nunt:quare dum Arifiocelcslib de fomno & vi? gilia >. t EoB. 6 •enfi. J •tex. 4. gilia vult, quod in omnibus animalibus fangui-neiscor fit principium fenfus,& motus,dicimus cor mediate, fed non vt principium effe&iuum, vtdicit Ariftoceles, fed vt prabens materiam, ideft fpiritum vitalem, qui eft animalis fpiritus pabulum : cerebrum vero effe principium immediatum, & etfectiuum fenfus & motu s. prima efl recipiens , <&• custodiens id quod ad r>«a. eam peruenent de formis fenfu perceptis , <&■ 6-c*/>-iRa efl illa , quot fe exercet in eis, qua in imagi- * 'ttx' natione recondita funt exercitio componendi, & 5* dividendi, & prxfentes efficit formas, quemadmodum ad eam perueniunt à fenfu, & altas formas ab eisdmerfas , flenti hominem volare ,& montem fmaragdinum• fed pbantafla non ponit coram rc_-, nifi quantum recepit à/enfu. TJ T fecunda quidem efl virtus, quam medici uo-_L/ eant cogitatmam, fid certfficatores vocant quandoq; imaginatiuam,quandoque oogitatiuam : fi enim imperaverit ei vinus cxiflirnatiua animalis, quampoRea nominabimus,aut exfeipfa promo- B lient operationem,uocant eam imaginatiuàifl nero turtus rationalis ei imperaucrit, & reduxerit eam ad illud quod ei prod efl, uocatur uirtus cogitativa. T N hoc tcx.dcclarat fecundam facultatem in-X ternorum fenfuum , qua: apud philofophos inordinetcrtiaeft,qua:a philofophis appellatur imaginatiua,& cogitatiua: appellatur ima-ginatiua, quando virtus efìimatiua ei imperat : dum veròdifeurfus illi imperat,vocatur cogitatiua,St non imaginatiua: quando igitur animal recipit phantafmata,& naturali quodam inftin-ctuoperatur, vt obferuatur in brutis, dum aliquid fugiunt, vel aliquid eligunt, illa virtus dicitur imaginatiua, qua; eftimatius eil fubordi-nata: fi vero hxc imaginatiua fubordinatur intellectui,& d difcurfu reguletur,tunc hj’c imaginatiua vocatur cogitatiua. Differentia vero inter eftimatiuam, & feniani communem, feu phantafiam, qujd fenfu communi,ytdictum eil fuperiusnon differt,eft, quia cftimatiu? officium eft ex fpecicbus fenfa-tis,qua:funt inphantafia, feu communi fenfu colligerefpecicsinfcnfatas, feu intentiones rebus (cnfatis , feu phantafmatibus minimè re-fpondencibus: fiditi dum agnus videns lupum nunquam antea vifutn fugit, illa fuga non dependet ab imaginatione : quia nunquam illum vidit, & in imaginatione agnus nullam habet lupi fpeciem : fed higadependccab effimatiua-, qua; e 11 fu perior potentia: effimatiua quidem' in rebus ipfis aliud jftimat, quam exterius appareat •• quare phantafia folum fenfaca cognome it : effimatiua vero infenfata ex fenfacis colligit. Prstcrea phantafia non moucturex fead operandum, led d phantafmatibus, feu d rerum fpecicbus; effimatiua vero ex naturali inffintuì finefenfato phantafmate apprehendit bonum vel malum , indeque moueturad fugam, vel appetitum: dum igitur agnus vidit lupum, fugit motus ab effimatiua, non d phantafia_, : Hxc effimatiua in hominibus dum rationalis cMctirlus ei imperat,fyllogizat,diftinguicq; non Joliim bonum d malo, fed etiam verum d fallò. C D E Q2 Vocumque tamen modo fierit inter hanc virtutem,&prima exiRn diffcrcntia}qnod T N hoctcx. ponit differentiam inter primam A & fecundam virtutem: idei! inter phantafiam , & cogitatiuam : quia phantafia, quae eft prima fufcipit,& cullodit fpccies fenfibiles : fecunda vero ideft cogitatiua fe exercet in fpecie-bus fenfibilibus receptis in phantafia : fed quomodo fe exercet ? fpccies componendo, & di-uidendoeo modo quo funt, & quo non funt: fi-cuti dum imaginamur hominem volare , vel montem aureum,vel ex fmaragdo, qu? certe illo modo non funt in phantafia: ifta lgiturcom-politio eft illa, que pertinet ad cogitatiuam. Notandum tamen, hanc compofitionemnon dii* cum affirmatione, & negatione : quia dum concipimus montem aureum , vel adamantinum , non affirmamus, vel negamus. An vero affirmatio, & negatio pertineant ad cogitati-uam, alibi agemus. T T huius quidem virtutis fedes eft ventriculus ii cerebri medius. A Vicennas,& ex antiquioribus Actius, & ,/jL ante Aetium Pofidonius putabant, ima-ginationemrefidere in ventriculo anteriori ce-rebri:cogitatiuam in medio ventriculo: memoriam vero in vétriculo pofttriori. Aucrroescum Ariftotele putabat facultatem fentiendi , moliendi relidere in corde : addebat tamen Auerrocs, imaginatiuam virtutem manifeftari in ventriculo anteriori:cogitatiuam,feu difeur-fiuam in medio, & memoratiuam in pofteriori. H.vcopmio Auicennj aduerfacur rarioni, auctoritati Galeni & anatomij : rationi quia ventriculus eftcauitas, fedcaiutas, vt cauicasmiljam editoperationem : fola enim pars viuens eft illa, qua: edere potefc operationem , vt probatum cfc fuperius : deinde fpiritus animales, qui funt in ventriculis funt inanimati : fed pars inanimata nullam habere potefc operationem, vfum tamen habet. Infuperhjc Auicennj opinio aduerfacur Galeno , qui cap. 12.art.med.vult, principes operationes relidere in cerebri fubftuntia,&non in ventriculis: ibique non dicit imaginationem relidere* in venrriculo anteriori cerebri, fed in fubffantia facile fufccptiua : fimiliter ibidem inquit, difeurfum relidere in fubffantia tenui, & Inficili i p lì us cerebri, & non in ventriculo medio,vrdicit hic Auicennas,ibique aflericGalenus,memoriam relidere in liibftancia ftabili K K 3 Si fir- T)o£t. 6 cap. 5 .ttx. 6. 78. Sančtorij Commentaria &c non in portretno cerebri 78 / >■0' & firma cerebri ventriculo. Prarterea Galenus 8.dc vfu par. 1 o. vbi loquitur de ventriculis cerebri nihil dicit de hoc tam precipuo ventriculorum munere, folum inquit peripfos excrementa cerebri expurgari, & fpi-rirum animalem pra-parari. Demum Galenus 7. dedecret, Hipp. & Piat, cap.3. Ik lib. de vfu refp. vltimoortendit, anjmam rcffdére m cerebri fubrtantia,& non in fpiriribus ventriculoru: quia (ait) vulnerato cerebro vlque adrencri-culos,egrediuntur fpiriws, & flarim animal attonitum redditur, fcdtron morirur: deinde rt vulnus occludatur, animal reuimfcit, & recuperat omnes facultates : quia ab eadem cerebri rubrtantianouifpirmis regenerantur, qui funt inrtrumcnta facultatum: li fpiritus elicne animati , vel in iprts anima relideret,illis ex halantibus, anima quoque exhalaret. Portretno hac opinio aduerfuttir anatomia ; quia ventriculi funt continui, ita vt in cerebro vnus, & non plurcsrenerà fint; ficcauicas anterioris ventriculi continua ert cum cauitatc medij & poftremi, & cum duobus alijs m cerebri lateribus : quomodo vero rtat imaginario, di-fciirfus,& memoria, & quid perfubtilcm cerebri fubrtantiam Galcnusintclligat, in quaft. fe-quenti declarabitur. texit ?• T7 T bete quidem virtus ejhnflrumcntum virtù-P. tis,e/u<£ procul dubio in animali eH occulta comprebenfiua,& e ii exi(limatiua,&ipfa (/uidem efl virtus, qua animal indicat, quod lupus efl inimicus, & filius efl dih ilus, & qm anonam prabe-re conjueuitefìamius, à que»on efl fugiendum: & bociudtcium fecundum modum exifiit nonra-tionalem •' amicitia enim , & inimicitia non fenfu animalis funt percepite nec fen/us eas comprehendit, neque de en iudicat,nift mus aha,&licet non fit comprebenfio rationalis, efl tamen proi ul dubio aliqua apprtb.enfio non rationalis: homo enim plerumque utitur hac untate m multis fitorum ludi actum, & procedit m boc, quemadmodum animal non rationale, T N hoctex. declarat, quanatn (it hac virtus _L ert i macina, In tex* verq fequenti docebi? differentiam inter virtutem eftunatiuam, alias propoftras : inquit igitur per hanc virtutem eftimatiuam, agnum eognofcere lupuiru tanquam inimicum : & hominem ei ferentem cibum tanquam amicum : ldquc dignoffi pollo finedifcurfu. Differentia efl inter Auicrnnam, Auerrocm, & Arillotelem de his virtutibus.- quia Aucrroes ex ipfo Arillotelc vult, hanc virtutem ertimati-tiam elle folum in brutis: in hominibus verp effe difeurfum , per quem propoura in tex.dirtin-giiuntur. Auicennas vero vult in tc*. ertimati-uamfeucogitatiuam erte etiam in hominibus diffindam i rationali feu diicurfiua virtute : & P rede quidem r quià in pueris quoque accidit* quod i lupo nunquam antea vifo perterrefiant: idque percipiunt virtute huius eftimatiuat.-ea-dem vncusirt in bracis : quia agrius, qui nunquam ltabulo cxiiut, vilolupo flatini fugit: qaare hac virtus efiimatiua fine difcurfu, fine lyllogifmo ff pijfmit* exercetur : dicimus I5-) piiiimè : quia dum pallores ouibtis probent cibum, ijlos libenter vident, & non finealiquo idiptrKCttvdifcurfu.qtii brutis certe non efl oin nino denegandos : m homine vero fit cum di-1 cur fu perfido, dum videlicet amamus illos, qu» nobis adferunt alimentum . Vride philofophi, tk medici quarnnt, an virtus efiimatiua fit virtus rationalis. Ex vnaparte nomen eltimaciu? indicat rationalitate: quia thiinos lignificar animii,& mente,& mens perni et ad difeurfum, Deinde Arili. j.deaia tex. 1 57. &. Aucrroes in com. dicunt crtimationern conlequi fidem : ftdficcrt, quod ex Ariflotele loco citato fides non ert in brutis : ergoertima-tma erit rationalis. Ex alia parte conceditur^ medicis & fffiilofophis.quoddumagnuslupnm fugit, dum infantes quarunt papillam, quam nunquam viderunt,quod id efficiant per virtutem ertnnatiuam. Prò follinone difficultatis dicimus dari diH plicern trtiniariuam, aliam cum difcurfu perfido , q u a fol 11 m in ho m i ni bus in uen itu r : al ia m vero fine difcurfu: licqite tolluntur omnes d iffi-cultatcs.Hinc Galenus in libello de exhortatione ad bonas artes clicic, omne animalium ge-luis effe aliquo modo rationis particeps. Alexander Aphrodifetis loquens de potentia rationali inquit,illam precipue hominem inter ani-malium genus poflidere. Galenusipfe 2.mci tliodi vltimoortendit, Artuum omnium ani* malium fìolidiffimum habere dirtindionuru indiuiduorum, & fpeciernm. qua: diftindio fine afiqno imperfedo difcurfu fieri non pote rt : quare jmperfeftus djfcurfus brutis non efl denegandus , "jC T h$c quidem nittus dntiditur d pbantafhca : JLu quoniurnpbautaHica fcnfupercepca retinet : 6 & bencin perceptis fcnfu intentiones dijcernit non 5 .rei.. Jenfu perceptas, &feparatur ab ea , quam imagi-natiuam meamus , tr cogit at tuam, quoniam illius operationes nullum [equitur iudtcium : fcd ifiius operationes, non folum indictum, [cd etiam tudicta fequuntur, & illius operationes funt m fcnfu perceptis compofit tonem facere,<&■ tHiusoperatio m fenfu perceptis indicare intentiones non fenfatas, &ft-euti inanimali fenftts efl indicans de formis fenfu perci pus : fic eflrnatma efl indicans de intentionibus illarum formarum , qua ad eftimatiuam, perueniunt, & non ad fenfum. Quidam autem hominum fin:, i/iu pra:fumum , & hanc wrtutern maginatiuam uocant, fcd tamen non curamus : quia de.nominibus non dtjputamusfed intentione^, & differentias imclhgcre debemus. In 7S3 In Primam Fen. 784 "I N hoc tex. Auiccnnas ponit differentiam in- A phantafiatn vero componere, & diuidere ipfa X ter eftimatiuam, & imaginatiuam, quam phantafmata.Alij è contra dicunt.Quidam alij cogitatiuam vocant.-dillèrentia eft,quiaphan- volunt,quodcogitatiua fic ipfe intelJetìus,& tafia feu imaginatiua confcruat ea,qua; per fen- quod efiimatiua lit ratio ipfa. Nos vero .cum fus exteriores fuerunt pcrcepta:eftimatiua vero Galeno tenemus imaginatiuam,& phantafiam dicit ex his fenfu perceptis, qua; confcruantur idem effe : cogitatili im vero in brutiseffe ficuti jn phantafia, intentiones, qua; non funt fen- in homine eft intellediua : fed de his diftmdius fu percepta:, & qua; non amplius fiant in phan- egimus. ConcludimusergoGalemim perfedè tafia. Deinde tradit aliam differentiam: quia cognouiffe has tres virtutes fenfitiuas internas, per operationes phantafia; feu imaginatiua; , videlicet imaginatiuam, intelJcdiuam, & me-■quarin idem recidunt, nullum fit iudicium per- motiam, /edum, quemadmodu fit per operationes efii-jnariua; : liquidali imaginatiua componit fen- fata: efiimatiua vero ex Idifatis colligit np fen- B TJT medico quidem non eSì curandum, vt bave fata.quibusco.Jlcdisftacimfitiudicium,&mc- JL/ virtutem fcìat, impedimenta namque opera- z>o8. rito,quoniàfenfatafqntparticularia, infenfata tionum cius impedimenta operationum aliarum ó.cap. vero, qua: funt à materia feparata, funt vniuer- virtutum, quas funt ante ipfa, fequentia funt,ficut ?•<«• falia, & line cognitione vniuerfali iudiciuni fie- phantafia imaginatiua, & memorialis, quàm 9- ri non potefi : omne enim iudicium, & omnis polita nominabimus : & medicus quidem non cu-ratiocinatio fuffuita efi dido de omni, fine quo rat, nifi de virtutibus in quarum operationibus cTt nullum fit iudicium. accidit Ufio proucnit agntudoiquod fi Ufio accide- Dubitatio: inquit Auicennasper ipfasope- rn operationi alicuius virtutis caufa impedimenti, rationes virtutis imaginatiua: nullum fcqui quod accidit prius operationi virtutis, qu fiatu, & nou ita facile excrementis, feu vaporibus obfairetur. 1 T le vere ctt locus con fiderat ionis phy fica, I 1 t>trutn virtus conjeruatiua , <&■ merno-rudis, & virtus, qua reducit illud quod ejl abjenf ad picmonam cx cis, qua ab eilimatiua funt rt-pojit a, fit uirtus una, aut uirtutes du-tex-confiderarunt propter caujam, quam dtxirmis, ideo *1' C hanc uirtutern non confiderarunt; non enim fuit eorum cofideratio, mfiin operationibus illarum triniti tantum, & non inalijs. Oncludit Auiccnnas in hoc tex. ad Medivi cum non pertinere rratìatum de virtute rationali, probatque hocarguinento: fi Medici non debent confidcrare virtutem cfiimatiuam » quse attribuitur quoque brutis animalibus,quia Isefioneseftimatme infequuntur lffiones aliarfi virtutum, tanto minus confiderabit virtutem intellediuam , qua: elt omnino à corpore fepa-rata : meritò igitur concludit virtutem intclle-D tìiuam ad Medicum non pertinere. DE V1RTVT1BVS animalibus motiuis. c APVT SEXTVM, Otiua nero uirtus efl illa , qua Tiocl-chordas contrabit, & laxat pro- 6 pt er quod mouentui rru mira, 6 l,x’ ni' Stura dilatatione jua & fle-xtone, & otiis quidem pi net ratio ejt tu neniis, quifunt cum lacertis concinui, & ejl genus , quod fecundum fpccifii at tonem principi) motuum fpecifi-caturpn quocunqne igitur mufr i ilo ejl alia natura, qua ejl fequensindicium r(limatina, à qua proue-mt communis conjenjus. Agit A Git Auicennas in hoc tex.de facilitato jfjL motiua dependente ab eleòtione ad differentiam attradricis, & expultricis naturalis, & ad differentiam virtutis, qua; facit fyffolem, &diaftoIcm: quia motus attradricis, & expultricis pertinent ad facultatem naturalem, & nó ad animalem j motus vero fyftoles, & diuftoles ad vitalem. Huius facultatis motricis animalis Auicen-naslib.dcanimalibus parte i.cap.j.dicit,afiam effe motui imperantem : aliam vero motum ef-ficientem:imperansell appetitus excitatus d cognitione: facultas vero qua; immediate efficit motumcltin mufculisjin quosdelapfaelt virtus d cerebro perneruos: quamuis Auicennas dicat in tcx. quod facultas motiua Iit illa, qua contrahit chordas & laxat. Quod reuera non eftvniuerfaliter verum:quia mufculi frontis, & labiorum non habent tendines, & chordas : Auicennas tamen non eft improbandus : quia fumit in hoctex. pro declaratione facultatis mo tilia operationes famofiores. Neque intelligit hic determinare, an facultas motiua folum per chordas, & tendines moneat. Primadubit. virtus motiuanon videtur efle diuerfa ab apprchc'fiua & cognofcitiua : Arifio-teles enim 3 .de anima vult,phanraliam elle virtù tem motiuam, imuio Arifloteles lib.de motu animalium 7. inquit, motiuam pendere ab inr telledu, phantafla & electione : ergo facultas motiua non erit druerfa d cognofcitiua, vc tenet Auicennas. Refpódeturex Auerr. 2. coli. 18. vbi habetur virtutem concupncibilem procedere imagina-tiuam , & eflimatiuam facultatem. Quod patet experientia,quia fapiflìmèmoueturappetitus abfque voluntate : veduti dum virga erigitur nobis inuitis. Prsterea , quod motiua non dependeat d cognofcitiua, patet experientia, quia aliquando motiua Jecditur nulla exifiente ljflone in séfitiua.vel cognofcitiua,vt in tremore,& femiparalyfi euenire folet. Similiter fcnfi-tiuse virtutes laciuntur motiuis manctibus illor-fis, vt in phreneticis apparet- Sfmihtcr potelt dari fcnfititia line motiua, vtobferuatnr inanimalibus, qus lapidibus affixa viuunt, qua; motu funt deftituta : hac ratione Arifloteles 2. do anima inquit, intelkdiuum, fenfìtiuum , & loco motiuum effe anima potentias omnino di-ftindas : quare licet motiua virtus dependeat ab eleòtione, cleòtio tamen fupponit virtutem concupifcibilcm , & irafcibilem., qua; monent appetitum : appctitufque cltcum cognitione, ita vt imaginatio non moneat fine appetitu, licet aliquando magispolfit appetitili,quam cicalio pro fuga mali, vel prolccutione boni : triplex cll appetitus naturalis, quorum primus eft jn plantis ; fecundus clt fenfltiuus , qui eft communis brutisCc hominibus,& coniillic in ira-ffcibili,& concupifabili : tertius eft appetitus rationalis,qui folum homini comienit,& eft voluntas libera,atq; non ex neceflicate moucns. Secunda dubit.pltirimiex Antiquis putabar, facultatem fentientem & monentem vnam effe , & non plures : quia fiditi animal afccndit,. defeendit & per latera mouetur per vnicam facultatem; fic dicendum eft, facultatem fent i entem & mouentem vnicam efle : addebant per vnicam fpiricuum irradiationem monemur & fentimus : ergo facultas fenfitiua non erit di-uerfa d motiua. Refpondctur, facultatem fentientem & mouentem efle facultates diuerfas,licet fiant ab eadem fp iri tuum irradiatione : fic facultas vifi-ua,olfačtiua,& aliorum fenfuum exccriorum funt faculcates omnino diuerfa?, licet ab eadem fpirituum irradiatione fiant • Praterea facultas motiua depender ab appetibili tanquam d cau-fa efficiente : quia appetibile informat potentias internas fen fitiuas.Quod appetibile fit cau-fa efficiens, & principium vnde motus, patet ex Ariftotele 6- Ethicorum cap. 2. vbi dicit, quod appetitus fit principium a itionis, & vnde motus: fed fic eft,quod principium vnde motus eft caufa efficiens : ergo appetitus, qui eft principium motus efficiet potentiam omnino diffindam a facultate fenfitiua: motus enim ab obietto fub ratione boni, veri, vel apparentis fit:hoc bonum offertur potentia: fenfitiua: interna;, vnde fic cleòtio: fic concupifcibilis, & irafcibilis offerunt inteJIcdui appetibile , catcnusque fit cleòno,quatenusfeoffert obiedum bonum.-.. Exemplum de concupifcibili eft femen copio-fo fpiri,tu refertum in paraftatis contentum, quod maxime potcflad monendum intelleòtu adprofequendam mulierem : pauciffimum vero fenien & fine fpiritu ad fugiendam : idem de irafeibili dici poteft, Prste rea dicimus in anima obferuari duplicem motum,vnum fieri d rebus ipfisad ipfam animam,nempè ad imaginationem,ad cogitatiuam, vel adiutclleòlum., D atque lise eft origo motiua; potentis : alium«, veroobferuamus motum ab anima ad res iplas hireque eft potentia gratia exeeutionis : qma^, hic motus imperat membris, vc, qua cognita«, funt,cxcquantur. Dubitatio: Auicennas in tex. proponit duo officia facultatis motiua fponcanea: alterum eft contrahere membra : alterum vero ipfa extendere : fed fic eft, quod ex Galeno 1 .de motu mufculorum cap. 7. folum contradio membrorum eft propria anima aòtio ; extenfio vero non eft aòtio,fed folum motus: ergo vnicum erit officium fuculcatismociua. E Rcfpondetur , primariam adionem niufcu-Jorum efle contratìionem,fecundariam vero effe ipfam extenfionem : quia confecutione quadam membrum extenditur. Quarta dubit. Auicennas in tex.cnmnerat fo-Jum duo officia motricis facultacis,quafunt.có-traòfio,& laxatio : nihilominus prater hac duo officia ex Galeno lib, citato de motu mufculo-rum dantur alia duo.-quorum alterum eft membri demiftio, quaobferuatur}dum poccft dici vitiata, feti deprauata. Hxc ciane dicenda in hoc cap. de operationibus, qua non poterant intelligi, nifi poft cradatum de facultatibus. n ? A Ttrattino, vero operatur ex hoc quod mouct 6. c«p. vittum, qui fecundum longitudinem proten- 7. ttx. ditnr apprehendendo illud, quod attrahitur , & ». fuggendo ex humoribus, quod eli fibi profeti*, Sen^ fibilis autem operatur in hoc, quod hanefentit paf-fionem : <&■ quia fentit mordicationem cbolero nigro , quo efi excitans defiderium, cuius effe nomi- C tlauimus. Et hanc quidem operationem non dicimus duabus compiert virtutibus,nifi ideo quod cum ferfibili acciderit nocumentum, delimetur intentio, quo vocatur fames, & defiderium, nec deftde-vabitur abtu, licet eo corpus indigeat. Et fimili-ter transglutiendi operatio duabus completur virtutibus , vna eji attrattala naturalis, & altera efi expttlfma voluntarie, & prima quidem fuam complet operationem per villum, qui fecundum longitudinem protenditur, qui efì in ore ttomaci, & gulo, & fecunda completur operatio per villum lacerti transglutiendi: cumque vna duarum uirtutum deflruetur tranfgluticndi operatio duriter proue- D ruet : mino cum non fuerit dcilrutta,[ed ipfa non fe promouent adhuc ad operationem fuam emtranf-glutiendi operatio difficilis : non ne vides,quod cum defiderium non rette procedit,duriter prouenit operatio tranfgluticndi illud quod nondefiderat t ideo cum abhorremus aliquam rem, & eam pofiea deglutire voluerimus, & territa fuerit ab ea virtus nbflra attrattala ,dcftderati:ta dura erit operatio uoluntanè tranfgluticndi. Tranfitus quoque nutrimenti perficitur untute membri impellentis, à quo procedit, & attrattala membri ad quod accedit. Et fimiltter fuperfluitatum egr effio, qu£ fit per duas uias. £ T N hoc tex.propcnit illa quatuor exempla,dc JL quibus in te*, fuperiori mentionem fecimus . Primum efi de appetitu, qui fic ab attra-diua, & a fenfu excitato d melancholia,qua: efficit fudum; ex Galeno enim primo delymp. caufis cap.7. quinque funt illa accidentia,, qua: confpiranc in famis produdionem : quorum-, primum efi euacuatio, qux fic per infenfibilem perfpirationem partium externarum, nempè cutis: dum enim cucis & vena: externa: funt exi-nanitx,i% attrahunt fanguinemd venis maioribus , d maiores d cauaomnium maxima, & hxc ab hepate : mox hepar d mcferaicis, hx ab intefiinis& ventriculo, vt continuatione quadam virtus atrradiua totius corporis attrahat alimentum ab ore ventriculi, in quo fi non-. fit cibus, fit corrugano, & fudus : verum quia inore ventriculi funt nemi maxime fenfitiuific fenfus fudus, & appetitus naturalis & animalis. Prgcerea excitatur appetitus d melancholia imbibita in ore ventriculi, & meritò, quoniam il-Jaquxexcicancappetitum funtaftringentia, vt abfynchium : funt acida & frigida, qux vt talia cogunt in ardum os ventriculi & cfliciut corni-ganoiicm, qux immediate efficit appetitum: hinc Hippocrates 2. in 6.epid.tex. 20. videns quod aqua ratione fux frigiditatis cogat in ardum os ventriculi, nominarne aquam voracem. Similiter melancholia naturalis famem excieat, quia habet vim afiringendi, vt abfyn-thium . Prxterca melancholia eli acidi faporis , feu pontici, efi frigida, vt probatum efi in cap. de humoribus : ideo vt talis excitat famem. 'Circa fecundum exemplum, quod efi dede-glutitione: fciendum,degIutitionem efleadio-nem compofitam , quia fit d facultate naturali attratìiua meritò fibrarum redarum, qux fune in cunica Jingux,qux gullx, & ventriculo continua efi, & d facultate animali meritò redarum fibrarum mufcnlorum lingux,& faucium ip-fum cibum trahentium : quare deficiente naturali facultate attrahente ob malam conftitutio-nem fibrarum, vel deficiente irradiatione in mufculos faucium , deglutitio vel difficilis redditur, vel aufertur. Dubitatio. Auicennas inquit,deglutitionem fieri d fibris efophagi, & d fibris mufculi deglutitioni inferuientis •' fed fic efi , quod in efopha-go nullus di mufculus deglutitioni dicatus : ergo Auicennas reprehendendus. Refpoudemus pro Auicenna,Galenum do vocalium infirumentoruin difedione cap.7.& Receutiores anatomicos cognouifie in ipfa larynge nonnullos mufculos,qui deglutitioni au-xiliantur; de quibus dicimus Auicenna intelli-gere,quamuis horum mufculorum laryngis officium non fic attrahere, fed expellere, feu cibi deorfumexprimere: itavt hic Auicennx locus fit corrigendus, vt pro attraftione voluntaria^ expreffionem voluntariam intclligamus fadam d fibris carneis tunicx exteriori efophagi adherentibus , quginfignita efi fibris latis ad expellendum alimentum deorfumaptifiimis. Dum uerò inquit Auicennas,fgees attrahi ab inteftinis reludatur Galeno de anat.admi. &c alibi, ubi uuIt, fecum excrementa non attrahi abintefiinis : quoniam intefiina carent fibris redis : habent tamen fibras latas , qux eXw pulfioni inferuiunt : licet uetò in crafiis inteftinis inueniantur fibrj redx : ili? tamen d natura fatìa? funt ad tranfuerfarum tutelam : quarta Auicennasin hoc non porefl defendi : fuperius enim oflendimus ex Galeno, & anatomia,interina feces non accrahere, fed folum expdlere, & meritò,quia non indigent virtute attrahente, vd retinente; non attrahente,quia valida eft eorum expultrix : non retinente, quia inteftina_. funt tot circulis obnoluta, & conglomerata, ve commodè retineantur f\ces fine auxilio facultatis retentura. Q_V JE S T. CXXVIII. ll^TESTlIfA ATT J{ylH A excrementa^ - Axonia, vbi agitde diarrhea_. » putat excrementa fluere ad in* tellina, non folum per vianL, tranfmifiìonis fatìam ab ahjs partibus, fed etiarn per viamu, attraóìionis: itavt attratìrix facultas fit in ipfis inteftinis.d qua attrahantur excrementa aliarum partium corporis ad ipfa in-tcftina. Laurentius, Rudius, & plurimi alij probant alijs argumentis,quod inipfis inteflinisnulla fit attratìio communis inferuiens pro attračtio-ne fecum, vel excrementorum aliarum partium: fedlolum fitattračtio particularis inferiiiés pro alimenti attra&ione, quseab omnibus conceditur : quia nulla, pars viuensdari poceft.qus non fitquatuor facultatibus naturalibus infignita. Quod vero excrementa ab ipfis inteflinis non attrahantur, c0nfirmaturexGalcn04.de vfu par.vbi habetur, in inteflinis expultricem fundatam effe in fibris tranfuerfis, feu orbicularibus, inteflinaque non indigere facuItare at tra-čtrice. Infuper Galenustf.deanat.admin. inquit, fecum excrementa non artrahi ab intefti-nis, quia fibris folum tranfuerfis contexta funt, qua? fibra deftinara funt ad expellendas fa?ces, & non ad attrahendas : & quàuis in rctìo ince-fljno plurima? obferuentur fibra reàa?,illa? rame non ad trahendas feces fačta? funt, fed ad tranf-utrfaru m tutelam,qua? Galeni fententia ab omnibus fermò recipitur. Saxonia tamen contra Laurentium,Rudium, & multos alios conatur probare, inteflina habere vim attrahendi excrementa:quia ratione doloris > vel caloris inteflina femper attrahunt excrementa : ficquecócludit,excrementa fluere polle ad inteflina non folti pervia tranfmilfio-nis, fed etiam perviam attratìionis. Halluci-natur quidem Saxonia,quia attradio ratione doloris, & caloris non fit ab aliqua facultate at-tradrice, fed fit ratione vacui.- quia, ratione caloris pars rarefit, mox in partem rarefadam colluunt excrementa, qua? ab alijs partibus expelluntur,& non attrahuntur: fimiliter ratione doloris excitatur calor, qui rarefacit parcetn: un- A mo fi dolor fiat d caufa frigida confluunt fpiri* tus in partem dolentem, qui illicò rarefaciunt parcem,& in partem rarefadam membra vicina expellunt excrementa . Prgterea fsepè in inteflina excrementa fluunt, quamuisnonexpellancurab alijs partibus,vel attrahantur ab ipfis : quia excrementa d foiidis parcibusquatuor modis feparari pofliint,vel per defluxionem veJ per relidentia, vel per colliqna-tionc, vel per cuaporationem. Per defluxionem feparantur vel d calido, vel d frigido,vel quia no pofluntdetineriob partium imbecillitatem.,, tunc certe neq; expelluntur, neq-, attrahuntur. B A calido,veluri dum ratione caloris fiunt fluxus colliquatiui: Vel d frigido feparanrurexcremcn ta, tum quiad frigore feditur concodio, vnde fluxus cadiacus fit: tum quia frigus exprimit excrementa, vtanimaduertit Galenus 3. aphorif. 12. loquens de catarrho fado d frigore externo exprimente cerebrum,cu eo modo quo fpongia aqua imbuta exprimitur. Iufuper excrementa confluunt,dum partes imbecilles ipfa detinere non pofliint:quo cafu neque expelluntur, neque attrahuntur. Similiter excrementa feparari pof-funt perrefidenciam fačfam d calido, vel d frigido: d calido,fleuci dum feparacur melancholia C naturalis d fanguine, qua? nifi i liene attraheretur, tranfmitterctur, vt dicit Galenus lib.de ple-nit.ad inteflina, vel ad ventriculum : d frigido quoque fieri potefl refidencia,vt in lade fub dio frigido, in quo pars craifa feparaturd tenui : ob quam caufam farpè hyberno tempore fiunt fluxiones. Pratérca feparari folencexcrementa per colliquationem fatìam, vel d calido, vt in fluxibus colliquatiuis, vel ab aliqua putredine : fiditi dum in febre maligna fiunt multae,& liquida deiectiones. Demum pro intelligentia modi, quibus trafi-mittuntur excrementa ad alunni,vel ad alias D partes, funt fex,nempè vei a copia granante, vel d qualirate Aitante, vela frigido condenfante, vel d calido liquefaciente, vel ab imbecillitate retentricis partis mandantis,vel ab imbecillitate expultricis parcis recipientis: concludimus ergo non femper alui excrementa tranfmitti i facultate expultrice,uel attrahi d facultate attra ctriceicócludimiifq; excrementa vtattratìa nu-qud fluere ad inteflina, vt probatu efl fuperius. E T7 T for fit an plerumque exfiunt operationis priti doB. I / cipium duavirtntes,fcilicet animalis & na- 6.cap. tur alis, &fortafl'e plerumque extftunt eius caufa 7-tex. virtus, & qualitas ,ficuti infrigidatio , qurtprobi-bet materias, quoniam adamat expulfiuarn rifinendo humori,quieffunditur ad membrum,&pro-hibet tpfum , & repercutit ipfum. Et frigidi tat is quidem qualitas propter duas prohibet res, falice t cum eflentia fubflantiamtius, quod effunditur in-grofiando, & coanguflctndo poros, & propter ter-tiam, qme efl per accidens ,quee efl, qua caliditas extinguitur attrattala ; (jr qualitascaliditatis at-- tra- trahit per itlud^qnod illis opponitur modis, quos pr A diximus . Et validitatis quidem qualitas, &ne-ceffttate vacui non attrahunt in primis rufi illud , quod tft fibule, & peflea quod eliJpiffim : virtus vero attrattimi naturalis non attrahit, rufi quod eft ei magis conueniens, &quod natura eius tft proprium attrahere, & plerumque, quod eft magis fpifim eft magis proprium > & magis conueniens . T N hoc tex. docet,non folumduas facultates JL concurrere ad edendam aliquam operationem, vtoftenfumeft fuperius:fed interdum-, cócurrere folum vnam facultatem ad edendam operationem iuntìam tamen cum aliqua ex primis qualitatibus, nempe caliditate, vel frigiditate, idque offendit per ipfam pratìicam, nempè in fluxionibus moderatis , eo quia fluxiones prohibentur, fi expultrix alicuius membri Ia-fi iungatur cum frigiditate. Ha:c cnim_, frigiditas iunčta cum expultrice membri fluxio-neaffètìi dicit Auicennasin tex. triplex afferre beneficium . Primum incraflat humorem., fluentem , quo ineraflato fluxio diminuitur. Secundum ratione frigid? qualitatis meatus * per quos fluunt humores , conflringuncur. A Tertium per frigidam qualitatem calor membri fluxioni obnoxij extinguitur. Similiter ex tex. AuiccnnarcaJiditasiuuat facultatem attrahentem : quia humores fluentes attenuat : vias dilatat, & membra reddit ad attrahendum apta. Demum docet Auicennas, tribus modis fieri attradtionem, primo ratione caliditatis, fecundo ratione vacui, tertio d fimilitudinc fubftan-tia?,animadoertendo in attrazione, qu£ fitd calore, & ui uaciii, femper trahi prius quod tenuius eft, & deinde crafliim. In attractiono uero ,quc fici proprietate fubftantùe,prius tra-B hi quod fimilius eft, fit tenue,uel crafliurm : Agaricusenim & fena prius trahunt excrementa craflii, quam tenuia: fcamoneum prius tenue, quam crafliim , & fic dealijs. Sed fupe-riusegimus,quomodo fiat attraZio, ita ut non fic opus in hoc loco eadem repetere. Hic finem imponimus expolitioni prima: ftn, in qua non pauca propofuimus ad practi-cain pertinentia ; fed hoc fine, ut d pofteriori theorica confirmetur. OmifimtfS plurima.,, qu?tractanturd Iacobodc Partibus d Gentili ut d medica contemplatione aliena, & minime ad arcem medicam conferentia. Deo Trino, & Vno laus & gloria. INDEX QV/ESTIONVM. E intentione. Qiixftio Trim*, col. i De medicina diniftone. Qitafì. z. col. 3 De [abietto . Q/ta f?.j. 5 De ordine. Quxft.4. io Quii tntelligat nomine canonis . Qikc/ì.'). 16 Qua ratione ars medica fit coniotturalis. Quafl. 6. col. 21 medicina fit [cientia. Qiiafl.-j. 28 *An medicina ditti fio in tbconcam, &pratticam fic propria ex natura rei, Qjiatt.%. 37 tsfndetur neutradifpofltio, & ob quos fines , & an poffit conciliari Galenus cum frittotele.Quafi.9. col. 40 *4n aliquando humores prater naturam [ormahter [tilt morbi. Qiixfl.io. 54 Qtiid intillgat uiuiccnnas per illud quod adnettitur aeri,in qua ofìenditur non dan influentias, [alfam e fle ^4flrologtam diutnatricem. Qttafl. 11.7» tAnpracer tres formas morborum propofitas ab uini-cenna in boc textu, & à Galenolib. de dtjf. morb. dentur alia cum Fernelio. Quafl.il. 85 *An medicina fit fubaltcrnata philofophia.Qtiafi. 13. coi. . 99 Quomodo trattatus de elementis, &de temperamentis pertineat ad medicum. Quafl. 14. 100 jln anatomia pertineat ad mediam. Quafl. 15. 1 o r ^in terra fit m medio vniuerfi. Quafl. 16. 114 interraquiefeatvelcircularitermoneatur. Qua-fiioiy. 118 interra fit frigidior aqua. Quafl.18. 12? •De caufi fluxus & refluxus maris. Quafl. 19. 135 tsfn aqua fit magis frigida quam humida. Qua-(lio 30. I35 Quanam fit optima aqua . Quafl zi. 139 De aeris proprietate . Qgxfi 22. 144 14n aer magis burne flet corpora noflra quam ipfa-> aqua. Quxfl. 21. 147 jln aer efficiat mixta leuiora autgraiciora.Qucfl. 2 4. coi. 15 2 'jln calvilla signis fit eiufdem fpeciei cum caliditate aeris. Qjiaft.i^. 158 \An temperatura fit quinta qualitas omnino diuerfx à quatitor primis qualitatibus, vel (it aggregatum ex quatuor primis, vel fit harmonia vt Fernehus. Quafi.26. 175 \An ex quatuor qualitatibus vmt oriatur temperatura vel tres vt Conciliator, vel quatuor vt Dymis. Qiiafi.zq. 179 \Aninomni temperatura vigeant fiamma qualitates. Qitafl.28. 180 \An quatuor qualitates fint format elementorum.. Quafl. 19. 182 \An tx-JU066. 411 a *4n Index Quaeftionum. in omniputrcdine ftnguis pars tenuior in bilem, eìr eraffior in melancholiam conuertantur. Qu. 5 3 7 qua melancholip differentia oriatur prudentia. Ufflt'9 7* 542 Lx quibus ftgnis dignofeatur illa humorum quantitas qup infcruit pro Jannate conferuanda. Qj proprio ciborum , ifr non d calore ucntnculf. Qupfl. io r. 567 ^in far,gms fiat à iecoris carne ,uel etiam ab ipfts netus. Quafl. 102. 576 De numero 1 cilionum , & cuius coff.oniscxcr 1 mentum fit unna. Qi'xfi. 103. 589 csdn imaginatio non falam in proprio corpore, fed et;à extra al,qui i < fficere nalcat. Qjipfi.ìoq. i 9? Qupfini,<&■ quo: fini paitcsfundans. Quafl.ic5. coi. 6 04 jln neruimotiuipoffint amittere fcnfum,&noumo-tum.Qgttfl.ic6. 61« Jlnaruuaonantur d corde ■ Qupfi. 107. 616 .An cor [it membrum tribuens & non fttfcipienspdcfl an d corde omnes corporis facultates prouemant. Quxfi. ioti. 6:7 tsiu teflicufiad propagationem fint fimplicitcr nc-crflaiij. Q a fi. 109. 645 Corporis hem ficta qua pendent d pefliculis qualia fiat. Qgtpjl, iIO, 647 Jln femen muteris concurrat affini informatione*» fptus. Qmp!t. mi. 659 Jln muffoa habeant facultatem attrdffriccm, <&• rctentnccm. Qupfi. 11 2. 678 jLnfaculcat s naturales, u,tales, & animale sommi immcdta.è prouemant à tempi ramento . Quf~ fl/0113. 689 Jlnper facultatem nutririitam humidum radicale nflaurari poffit. Qupfi. 114. 6y8 Jln corporis maior aug/nentatio ex maiori alimento fiat. Qjipfl.it5. 700 jln minarne/,tow agat in partem nutriendam. Qup* fio 116. 704 De formatrice, Qupfi nj. 708 jtn humores tenues fiat inci affandi. Qupfi. 118. 717 jtn concoctio fiat merafiando. Quph. 119. 718 (f,'incorpora ficca,ut fpongia trahunt humidum: tabida uero qup maxime indigent hurnid.tate illam., non trahunt. Qjtpfl. 120» 7 35 facultates uuales , & animales effundantur 11 totum corpus per fpintus,uel per radios. Qj'p~ ftio 121. 7-;9 Jtn piantp habeant uirtuté uitakm.Qgpfl.il 2. 75 ? jln organum formale wfionisfit humor uystalliuiis « uclretwa. Qupff. 1 23. 758, Jln organum formale auditus fu aer internus, uet neruusexpenjus. QjrpQ.iz^, 763 Jl qua caufa fiant putfns,&refpiratio. Quttfi. 11 j. coi. 769 De numero internorum fenfuum. Qupfi. 126. 777 Vbirefdeant imaginatio, difcur/ns, & memoria: & quomodo refideant. Qupfi. 117. 786 JLn trite fima attrahant e xen metit a.Qupfi, 128799 IN- INDEXINSTRVMENTORVM Nlinimentum quo dimetimur fre quentiam & raritatem pulfus. folio 2 2 Inflrumentum quo dimetimur ca-liditatem & frigiditatem acris & pardum externarfi corporis.ibid. Duo inflrumenta quibus dimetimur humidita-tem & ficcitatem acris. 2 3 Inffrumenta quibus dimetimur Luna: calidita-tem. 77 Duo pulfilogia quibus fimiliter frequentiam.. & raritatem pulfps dignofcimus. ibid. Vas quo aerem vario modo alteramus , & quo fomnum excitamus. 119 Horologium quo dimetimur humiditads gradus . 215 Inflrumenta quibus dimetimur caliditatis febrilis gradus. 220.&221 Statera qua dimetimur ventorum impetuim 246 Statera qua aqua: currentis impetum menfura-mus. 247 Syringa tricufpis qua extrahitur foris lapillus velica:. 303 Modus dimetiendi Luna: caliditatem. 346 Inflrumenta quibus à fuffocatione liberantur qui y ftrangulantur. 363 Cotyla qua dignofcimus an fyftolc pulfus fit velocior diadole. 5 54 balneatorium ihftrumentum ex corio quo in ip-foleflo vtimur. 405.&439 Vas ex £tre quo in hečticis febribus humctìamus, vel refrigeramus aerem.1 406 Inflrumenta quibus extrahimus aquam hydropicorum per vmbclicum. 435 Speculum vteriquo extrahimus aquam vteri, & quo affečius internos vteri fanamus. 43 5 Duovafa fpherulis vitreis plena quibus cogno-fcimus vnde fiat albedo, & nigredo. 460 Jnflrumentum quo fedamus fitim febricitantium. 499 Cucurbitula: qua: trahunt per vim vacui. 5 12 Sella qua commodè dignofeitur perfpirationis quantitas. 557 Modus facilis quo narium hemorrhagia cohibetur. 596.668 Clyfler ex lotio paratu facilis. ibid. Ledus artificiofus. 636 Mitréchyta qua vteri pafiiones tolli poffunr. 652 Velica qua dolores vehementes illico iedantur. coi. 668,726 Vas foraminibus innumeris pertufum quo omnes dolores facile fedantur. 669 Conceptus quomodo incipiatper inflrumcnta_. offenditur. 684 Inflrumentum quo offenditur vifionem fieri per radios decuffatos. 760 Modus quo fiunt cometa: qui offendit vfum vitrei humoris. 762 Inflrumentum quo extrahuntur illa qux occludunt meatum externum auditus » 764 a 2 INDEX I N D.E X RERVM NOTABILIVM, QJ/iE IN HOC VOLVMINE CONTINENTVR. Brotanon cur inimicum ventriculo , columna 578 decidentia communia per fyndro-men collctta indicare vt propria. coi. 44-6 ideerba antequam comburantur cur fiant dulcia. 416 A d cetum cur frigidum &ficcum 4 edeetum quomodo fiat. 45 1 .a,b dcctum cur noceat febricitantibus,. 45 t-.d deetum febricitantibus in modica quantitate non prohibendam cx Galeno, 4 <^z,d tdeetum cur induret carnes <&• emolliat offa. 5 3 3 ,c deetofitas tribus modis fit. 449 .e deetofitas uentricultqiuefit. 450,c,d deetofitatis caufa materialis & tfficiens. 4 ) o.c,d deetofitas ventriculi quomodo prohibetur, 451 .e deetofitas cui fubiečlo primo cQtiuemat. 456,d edciditatis caufa efficiens, 45 3 ,a dciditas cur conueniat pituita, 45 6.b,c dciditasperfe primo conuemt melancholia. 454,1/ dciditas pituita ut differat ab additate melane ho- 454.ii 45 Q-b 45 5.‘i 4 5 4*^-5 i lice. 'dciditas melancholia qua fit. edeida cur praferuant à putredine, dcidorum humorum remedia, dcida intenfa tollunt appetitum. dd 10. Fide operatio, daio in aUionc membri confiWt, ufus in otio, eoi, 599‘b da 10 deprauata non femper fit per wtenfmenu aftionis. 796.tr 10 tripliciter laditur ex Caleno, 796.c,d ddeps quomodo viuat &non viuat, ddcpsvt diffcratdfcuo. ddeps quid. ddolefcentia dupliciter con fideratur. ddolefccntiam efie omnium temperatiffimam probatur . g yp degritudines qutc fanant alias agritudines qua fitnt. c0(• 71 ,a,b d equalitas ad iuHitiam oHo modis fimiturab duicenna. 199.a,b der ad infilila mutatus quando ladit,& quando iuuai * 2 2 9. a der maqualis vt melius confiruet. 2 i8-c edtr magis gran is quam len is. { u %e der cur nos ad mortem perducat. q6y.a,b der mn esi fucus refpt tfu no fin corporis ut Cofi pus, col% , 3 <5 7-d der mutatur ob tres caufas, bi.b 322 ,b 320 .d 320.c 37 9'<* der tria nobis affert beneficia. 367,0 der cur congelet aquam. I44.4 der an fit magis granis quam leuis. 144.6 der fit humidus cur cxiccat pannos humidos. 145.fi der d quibus caufis alteretur. ÓA.b,c &dcr ealidiffimus cfi frigidior parte viuente frigi-da * ' 145.b,c dens humiditas perpenditur quinque modis. 144 c der em grauit are experientia probatur. 1 52.6,6- dens infima iegio cur calida. 14 -J des cur reddat metalla dura, 33 9.0,0 detates non distinguuntur annorum numero, 3 5 o,c deias incrementi dimfa in quinque differentias ab duicenna. 351 d,e detas decrepita diuifa à Caleno in duas,. 3 49.6,c detates dita tantum & cur, q^.ai b detas anpoffueffe caufamorbifica, 6().c,i detas cur non definitur ab duicenna. 3qi.b zdetatum confidcratio quomodo medico vtilis . coL 343 'c>d detates quatuor ex Cjaleno & drìfìotele. 3^q.b,c ed'ctacum dnvfionesfecundum Medicos,Thilofiphor% & dStrologos. 345.ii> dgerafiam efie imponìbile non probatur. 6r.it dgerafia dari pottfipet quondam SophiHam. 61 .c dgnus non fugit Lupum per imaginationem ,fid per eflmatiuarn. yyp i dgrefia condenfata quomodo fiat. 4 5 6.a ./.IgreSlu condenfata habet vim exulcerandiK 5 3 5 .c dlbugmpi craffitits quis morbus fit, & quod remedium, §6.4 alimentum vel per attratfioncm vel tranfumptio-nem apponitur. 712 e dlimentum quomodo excurrat ad nutriendum, tres opiniones. 7i3.it dlimentum an re agat, & quando 63-a,b dloe cur non danda finibus. 333.C.&374 c dlterantia vt differant à praparantibus. 717-6 dmarummimicum ventriculo. 57 idnaSlomafis, venarum & arteriarum an detur, coi, 39i.fi, e dnatomiavt ad philofophum, & medicum pertineat. 102 ct dntmam à cplo pendere ex Tlatonc. x76.il dnima vt cfi aggregatio plurium animarum CX duicenna, drifiotele, &Tlatone. 776.6,1; tdnimam offe vrtam , cfi" tres vt intelligitiir. c°l' 766.il dnima fubslantiam ait Galenus fc non intclligorc. coi. 1 17 2.C tdnitne motus duplex untisà rebus ad animam alius è contra. 794.C dnimal quomodo dicitur calidum & humidu.x 11 .* dni- INDEX. 'fnimalis irradiatio quomodo roboret facultatem nutrit matu. 693.0^,e filimi affettiti non pertinent ad medicum. 65.b,c binimi affettiti quot fint & quomodo fiant 63^^,e tonimi affettiti quomodo noi tendant. 66 .a,b fnimipaffibnes an alterent cor,vel cerebrum. 66.c minimi affettus an cate faciant , vel refrigerent. coi. 66.d.&6y.c,a binimi affettili ex frìttotele adduot reducuntur. col. 66.d fnimi affettili qui cxiccent, & qui bumettent. col. 6j.b.c fnimi paffionei quomodo pertineant ad facultatem vitalem, & animalem. 745.* fntecedentia pgna à quinque lociifumcnda. 44 .c fpnftema cotmct om tua m orborum genera, 2 70.fr.rf fpofiemati laxantia nunqUam conueniunt. 34.a fpottemata quomodo fiant. 269. e fpottemata illegitima quee fint. 2 70.a fpofiemata, & enfipclata non fiunt ab humoribus exittentibus incanitale. 268 .d fpoplexicean comeniat phlebotomiam acceffwne. coi. 33 3 ^ appetitus caninus & vacinus ut differant. 5 15 .c fppetitus potett moneri fine uolimtate. 79 3 .c fppetittm excitantia qme.Qucefi.cj r fppetitus à duplici facultate fit .f.dfacultate attrahente cibum, <& (enfiente cibum. 795 .d f qua purior cur falubrior. lj8.C *Aquat optima conditiones. Quafl. 2 r fqua multatici ttillata cur non fiat fa!fa. 4 41 ,e s^Aqua fontis cur melior fit quam aqua cittcrna. col. r 139.C fqutc & neris bumiditas vt differant. 3 30.c fqua an pondere dignofeatur. 140.a fqua afeendens per vas ignitum ex frittotelea . 130. e f qua fai fa quomodo fiat dulcis. 4 32.a .Aquam in aquqgr aiutar e probatur. 15 3.6 fquam exCalenoconuenire febri. 134.d.e f qua motus duodecim. 130 .d.e fqua ett mixta, & nutrire probatur. 127 d.e fquam puram non dari probatur. 12 8.c fqua fortis qua aurum, & qua argentum refoluitur quafmt. 44 4.e fqua fortis qua aurum, & argentum refolnuntur quomodo fiant. 3ll.fr fqua frigida ex Caleno quomodo per accidens calefaciat. 249.4 fqua cur per motum non calefiat. 3 20.fr f renuite cur fiant m renibus fenum. 3 3 3 .c «frgenterius probat otto effe caufas, non quatitor. 4 6. a frittoteles reficitur de principatu cordis. 616 f romata quando impediant cottionem. yì'i.d frs medica cur fit conuttnratis. 2iq.e frteria venofa fert [pirum <&■ fuligines ad pulmones. 193.4 frteria Jextuplo craffiores aenis. 29 r ,e.& 61 q.c frteriarurn fptenis vfus qualis. 299.d frterice cur temperamenti calidi. 303.fr frteriarurn fibra qua fint. 614-d,e fr tertarum vfus triplex ex fuiccnna. tftf.b frtenas habere fenfum, probatur contra lac bum de Partibus. 614.4 frtesex Seneca accipiunt à philofopbia quid quii boni in ca ett . 98.fr frtes non pofiunt diuidi in theorieam &prattic«m. coi. 37-b,c frtes non pofie doceri ordine compofitiuo. 14 ,fr cfrtes deperdita qua fint. 6.a,b,c f fiata quomodo fint bumidiora elixis. 740.fr fffatiovt differat ab cltxationc. 7 39A f filma non femper a cerebri dcttiUatione. 333.4 fflrologia excujationcs ridicula. 74.^ ef Urologi cur facile credant. 8j.c,rf fttrologiam non admitti dCaleno ng.a fttrologus fuperatus in.pradiccndo à cuculo. -)9.b ffirologus quidam vincitur experientia ab ipfo de-fimpta. So.c,d fflrologia fai fa fundamenta. 72.e f Urologia quomodo differat ab aflronomia. 74.fr «fttrologorum deliramenta. 74. c,d «ftalus medicus vt nccatut Theaginem Cinicum laxantibus. 34 fr fthenei argumentum probans elementa non efc^ corpora reficitur. 108,b,r,d ftbenct parallogijmi. 260,4 afera bilis quomodo fiat. 5 , y.a ftra bilis fplendor à eribus caufis. 5 2 7 .e ftra bilis cinis cttut cinis in lixiuio. 5 17,fr ftra bilis exaduflwnc fl iua cur effufa in terram non faciat bullas . 5 23.C ftra bilis ex flaua adatta cur non excitet timorem. coi. 513.0 f tra biles valde mala tres. 3364 f irce bilts remedia quee. 324.4 ftra bilis an flatim interimat. fiabe ftra bilie ex aduttione pahdce mitior. 323.4 ftra bilis cur non coticrefcat. 5 43. fr ftra bdisfuriofa vt fuperttur in principio. 3t6.b aftropina quando non e fi trattanda frittiombus. coi. 704.(2 f tropina ex Galeno efi vitium difinbntionis. yi i.e f tropina caufaqnatuor. 41 jc fttratti« ex Galeno duplex, f.cx conucnientia & ratione vacui. 512.fr fttrattio per vim vacui quomodo dittinguitur ab alia at tra tt tone. 5 13, a fttrattio tribus modis fit ex fuicenna. 730 .d. 802. a fuerroes errat dicens medicamenta frigida attuar fi prius incbilum conuertantur. 233.4 fuerrois ordo in coli. 14.e fugmentatio vt fiat quatuor funt conditiones. col. 361.C fugmentatio in corpore quomodo fiat. 702 .d.e fuicenncemors. i9.fr fuicennas potius frifiotclem quam Galenum inff. quitur, <&• qt*a ratione. 694-r.d fuicennas vbi dicat effe Galeni interpretent. 363-4 fuicennas Macometanns de ordinibus à Deo a.7prophetas & homines. 18 c «fuicennas fuit Ter fa, & non Hifpanus. 15 c a 3 fui- INDEX. Uuìcennas vt defenditur dum diuidti medicinam in Tbcorkam y&ptafhcam 38-e Auicennas de gona torrida laudandus, <& damnandus 2 2 8*4,6 AuicenxiA argumenta contra negantes gonam torridam effe habitabilem. X2.6.d,e Auicula quA caret liene ex Ariflotele 5.1 3 .e Auram putridam Udentem cor non epe fubieflum ipioximum febris 5 2,,c Aurichalcum Antiquorum preciofius auro 6.b .Aurum ut perpenditur in aqua ut aurificum furtum détegam 15 *c Bdn alimentala anaQu vel potentia fit infangatine 395 ,6 Biliofi cur habeant acumen ingenff 5 o9,tf Bdis cui cinerulentum fit admixtum quxftt 480,^ "fidis an nutriat •Bdis vitellina triplex 478,afi Bdis mixt a ex fl tua, gr melancholia quinque conditiones ex Auicenna 47 9>6 •Bdis efficiens phagAdenam & herpetem qux ftut. coi, 480,4 Bdisrubiginofa quAnam fit 480,d>c Bilem vitellinam non effe mixtam ex citrina gp pituita probatur 47 6>g •Bilis flaua anfitfimplex, uelmixta 474.fi Bdis fine ichore quos affeSus pariat 474 ,tf Bitis quomodo ufa aceti vertitur in fanguini w.. coi 42S»« Bilis nonnaturalis per alter ationem fit folum in venis Criccare 4 7?,6 Bilis an fit nonnaturalis folum per admifiionem, <& a Iterationem 47 3,c BiliSrporacea & Aruginofa duplex 486,4,6 .Bilis poracea & pruginoja vbifiant 48 5 ,4 !Bilis rubrA nonnaturalisfixfpecies 46 r,c Bilis curnonbabeat fedimentum 501fi Biles quA conucniunt fanis quA fint 46 l,fi Bilem Aruginofam non efficere febres malignas . col. 497,4,6 Bilis pallida & flaua continent quinque bilium differentias 462, a,6 Bdis nonnaturalis per admifiionem, & peraltora-tionemquxfic 47 2,4 Bilium differenti a vigintiquatuor. Qjiafl. 82 Bdis Aruginofa cur fit albidior poracea 49?»« £ hofA febres non àfanguine vt Auerroes, fed àbile funt 495 k,d "Bitis pallida putrida pote fi efficere tertianas contra multos qp6,a,b Bilis non recipit digefhoncm txAueme 438,* Bilis folum voluptuose nutrit 431, tf Bilis naturalis caufi ifficiens ex Auicenna e fi c alida as moderata 5 ~$,c Bilem fieri à calore immoderato ex (jaleno quomodo mtelligitur ibidqn 'Bri/onis argumento aliudfìmilc in medicina. 2 4,2jC Buia cur attrahat bulam 7S3je Buia &crufÌAàquamdancholiafiant 53 Byffits tic fi Unum Molliffimim antiquorum eft deperditum. 6-li C Ahsftlu.sxit.ficAquomodo extrahatur 301, e. V-» &3c>2,b Calculofi quomodo.fi,mt & remedia 3 o ud3e Cahditas quomodo refrigeret 6j.c,d Cahdum.gr frigidi!.(t n0n folum dicitur rtfpiflu cutis 304,« Calidum bumidtm mtimm icflanrari.pojktri-busanodis 374,e Callus eft res inanimata»Mco fupra ipfum nonfit caro. ÓJCl^C Calflns noflri extinfho à tribus caufis Ì~j6,x Calor \q {tornado à .quatuor caufis extingui poffit. fot- SJiyd Caloris quinqufi.caufA 379.fi XalorJsAquahtqisjf.n fit in.puero gr imene 261 cj-Calorem febrilem non diffvm fpcc,ie à natnrah.pro-bqiur 357 ,ajt Calor duplex afluatis gr potentiabs 28 5 S Calor pimi .gir tpitctus cjl aqualis, & exemplo deda -.natur 3 37.die Cplor afluatis cordis vndeproueniat 288,e Calor cordis tranfmffsus ad altas partes ex Au erra e efl forma fimilarum ^ 90 fi Calorem mwuwaX Pernebo effe cxleflem nijci-tur. 368^. Calor quadruplex in corpore nofiro 368 J? Calor innatus quomodo res perducat ad trionem. coi. s68,a,b Calor aeris intenfus efl frigidus refpeflu cuu-fl liet partis viuentts 3iS,b Caloriscaufx quinque ex Galeno 64.fi.tf Calorem febrilem non dijferred naturali gr ab igneo • coi1s81r.gr 159 Calor ex Ariflotele dupliciter extingm poti fi. 3 7 r ,6 (faluUium quomodo fiat 3}8i* Cambium gluten in carne non efl albi coloris . coi. 66.4,^ Cancer àqua melancholia 5?2>e Canities quomodo fiat 3386 Canon quid fignficct in Auicenna 16>b Capillorum deftuuium in beflicis indicat rfiorcem. coi. 312,4 Capillorum dt fimi] cur & rimedia 312,4 Carbonesàqua melancholia 53 3,6 ■Cardam obfiruatio de lapillo 90,c Cardam opimo d( acre '44 ? Carminattua calida cur impediant flatuum expid-fionem 7 2 5 >fi' Carminativa fngida cur melius expellant flatus. £ok 7254 Carnem, INDEX. Carnem non effe principium motus valuntanj probatur• 297,« fartuum differenti# quatnor 296,c Caro quadruplex ett 665,(1 Cams vfus 6zo,a,b Catarrbus quatuor madis fieri potett 43 3,4 Catmhusd vitio va jurum quomodo curetur 6,d Catarrhusd frigido aere quomodo fiat ^ 2 i,c Caufarumgenera an fintplura quatuor 45 ,C.&q6,e Caufa fine qua non cur nonpoffit effecaufa q6,d Caufarum genera quatuor & decem 47,6 faufacontentiua ad quam reducatur 48,« Caufa naturalis non fumiturà medico vt pbilofapba &cur 48 >4 Caufie non naturales cur fic vocentur 5 9,4 Caufarum nonnaturalium quinque diuifiones 60 Caufacxtintt lonis caloris fex 60, e Cauflica medicamenta quomodo deducantur ad a-ttuns ^ 244,4,e Centrum terret vt differat à centro vniuerfi 117,4 farebellum an fit durius cerebro 33 Cerebrum cur igne non liquefiat 331,0 Cerebrimotum non fieri per arterias, fid perprocef- /«* 319J Cerebrimotusobtres c au fas $ Cerebri motus temperat calorem ctrebri 3 20,4 Cerebri contraoperanttam meor quomodo Auicen-nas admittat 210,bf farebtum quomodo refrigeret cor ex (falena 2 09,e Cerebrum quo finefattum fit tbid. Cerebrum quomodo e fi calidum&bumidtm 207,4 Cerebri frigiditas an temperet caliditatcm cordis. coi. 209, b, c Cerebrum refrigerat cor per coaltcrnationem, & non percoaltcrationem 209,4 Cerebrum non e fi pituita receptaculum naturalem» coi. 42 9,p Cerebrum c fic magis principale quam cor probatur. coi. 640,4, e Chylus quomodo monetur ad hepar 5 7 o ,c Cibus nutriens quomodo differat à medicinali 241,4 Cibiattu vel potentia calidi non poffunt conuerii m chylum nifi prius deponant calorem 25 5.4 Cibus quomodo esi alimentum, venenum & medicamentum 6i,b Cibus vt facile vertatur in bilem quinque conditio* nes 579,e Cibus habet in fi principium concoctionis 5 68,4 Cicuta quibus calida, frigida, & quibus venenum fit• 2 49,4 Cinis efi compofitus tx duplici materia 518,4 Circuli equinottialis filus ^tuicennas bonam habitationem diurnali it 2 23,e Clymata ohh uia nuQWiodo fuit, bon<$ habitat ionu * col. 2 32,e Clymata habitabilia funt 8592* Qnaifi.3 J Clyfier paratufacilis,. 596,C faCiio vt differat à digefhone 362,4 faClio cx Galeno duplex alimenti & excrementi. 431,1? Codio videtur fiat d frigido quia m mue fiunt lumbrici 7 j 9,« Codione* quomodo fiant CoCtiones funt tres & in qualibet duo excrementa • coi. 63,5 C pium ex Ptolomeo agit in k&c inferiora quatuorin-Slrumentis 72,4 Cplt materiam non effe capacem caloris probatur, coi. 14 lylf C pium ex frifiotclcfolti lumine & motu agere 7 3 ,c Cpli motus abfolutènon ett velox 117,« Cognatina vt differat ab cttmatiua 776,/j faUhode&esdmcenn& officium *76,4 Codici dolores d fecibus quomodo fanentur 4 6 3 ,b,c Coltici dolores d pituita vitrea quomodo fiant 45 8,4 Collui doloris remedia 45 8»ff Codici dolores fatui cur purgantibus tradentur 459,4 Colhfio cur inter mollia non fiat 3 2 0,6 Colores quomodo fiant, qui fint dependentes & inde-pendentes. Quecfl.83 Color uiotaceus cur pr mundet mortem 492,e Colorum elementa qu& fint 49 4,4 Colores albi & mgrt quomodo fiant 460,4 Cornette quomodo afccndantfupra Lunam 141 ,C Complexio. Lege Temperiem. Compofitio efi forma diffimilarium 84,4 Congelati d frigore quomodo fanentur 296/2 Congelata d fngore & à calore humidis liquefiunt » coi. 29 6,a Concretio à natura tribus modis fit 318,e Concupifiibilis prteccdit imaginatiuam 79 $ ,c Congeiattd nimio frigore calore attuali in gang* p nam faceffunt 296,b fanutturalis efi medicina ob quinque conditiones 3 f Contraoperantia duplex,priuafm&pofitiua 204,e Contraoperantiaincorporean detur 205,b,c fantraoperantia cordis & cerebri 202,d,e Contraoperantia nifi daretur partes calide fierent calidiores 2 0 2,4 Contraria quomodo poffmttfiein eodem [abietto rc-fpettueiufdem partis 266,c Cornale,fient ia e il affitta f in fieri 3 0 ,c Conuulfio ex inanitione & repletione qua fu 612 ,c Conuulfio mufiuhs & non neruis cannenn 612/» Commlfioproport ionata ad naturam qua fit 61 2 ,c Conuulfio imprpporttonala qua fit 61 * ,4 Cor bibere operationem & non ufum ex frittotele. col, 655// Cordis operatio potett dettrui manente ulta 65 5,e Cordis fibrarum officium 67 6,b Cordu eleuatto non fit per ebullitionem ut dicit fri-fioteles 768,4 Cor conflat ex partibus frigidif>ergo ett,frigidum non ualct 287,c,d Cor quomodo d cenbro refrigeratur 205,? Cor f urin fptunonmoueatur 745 4c Cor non dare temperamentum quomodo probatur. coi. 27 9,e Cor an fit bumidi uti ficci temperamenti 3 41 >4 faruimm p fiium longè frigidius ett i ute uol4»C Cor INDEX. Cor dum diktatur, dilatantur quoque arteria contra Fernehum h 13,e Corroborantia quomodo differat à repellentibus 3 4,c Corpus humanum vt /anatrile non eft /ubicttum me-diciate d Corpus umens affimiktur horologio & tefludini Coipus cfie rettauratum [ohm per Jlaticam cogno' fatur 394>e Corporis principium ex Hipp.nulla ejl pars 617,0 Coturnices cur efficiant conuulfioncs 249,e Creatio ab *Auiccnna admittitur 276,0 Crepufcula cur longiora tn frigida regione 232,b,e frudus fuccus quomodo differatà pituita 423,d Crudus fuccus fit cxccffu vcldefettu caloris 432,? Crudus fuccus in principio purgantibus euacuatur quod pituita non conuenit 43 4,c Crudus fnccus noncSi capax cottionis vt pituita-*. col. 43 4>c Cucurbita cur attollat cutim narice opiniones 734^ Cutis fentit,ergo h.ibct attioue,cur nonualeat 207,a Cutis cur temperatior alifspartibus 2J4*a futim effe temperatam probat »Auiccnnasd priori, & posteriori 233,b,c futis digiti indicis quomodo fit iudeX . 2 37,6 D Ffinitio medicina an habeant eaufam efficien*■ S tem 3 t>« cJ.h finitionis precipua medicina 2 7 ,c,d D fimlio tn omni dottrina ncccffayia 16,d Deglutitio quomodo fit attio compofila 7<>8>c Demonflraltonis circularis vitwfte tres conditiones col. 97,b,e DentesJapicntid in fenibus renafcuntur 671 ,c Deus quid ex -Arinotele,'Platone,& Cfaleno 18,b,e Dei prouidcntia dCaleno extollitur 517,^ Deliri] Tcopbili,& Lanifìci differentia 784)« Di hrtu m Lanifici /oppone bat memoria la/am 7 S 5 ,b Delirum effe non potefi nifi imaginatio vel memoria Ufa fit 783,0 Diaphanum quid fit 49 4>e AixQitriS quid 3 l d Durum ett,ergo ftccum nonualet 33 5>d Durities ex Cjaleno triplex. 86,6,c V Chcnides pifciculus an moretur nanis cur firn. _LJ coi. 90 Effl ttns genui / quuntur e /fidentem, & non materiam 549>b Elettuanum vitri ad calculos damnatur 4 44,d Eliment a non effe principia m medicina 11 ,c,d Elementorum forma an fint qualitates 5 9 > * Elementa an pertineant ad medicum jo8,a,b Elementa e fle impura probatur t 12,« Elementa non dari ut probatur no,b Elementis an motus vel quies fit magis effentiahs. coi. 108,a Elementa quomodo àpbilofopbo, efr medico confide-rentur 105 ,c,d Eleme litorum uaria definitiones ic6,b,e Element a effe plura probatur ab Hippoc. 107, a, b Elementa eff e quatuor ab Hippoc.ut mi dii us probatur. ioq,d,e.& 1 r 1 ,<* Elementa effe quatuor probatur 103 ,d Elementa non effe tnfittiha quomodo probatur. coi. Kv4 b,e Elementa fi effent integra in mixto mixtum di/olite-retur. 184 ,a,h Elephantes in Italia viuunt,fed amittunt uimgenerandam Germania non viuunt.Quafl.de clymatib, Elcphantiafis aquamelancholia fiat 5 33>a Elephantia fis cur carnes habeat duras 5 33 g Emolliendam apottemate quando nonconucmunt. coi. 3 4>^ Emollientia qua fint 3q,d Epilepfia t/l affi tt 10 neutra per negationem extremorum 40, b Epilepfia cur non fanetur peflannum 25. 69,e-& 332.e Epilepfia in iuuene non fanatur eo remedio quo ih^ puero 3'5^>c Epifcopis Bellunenftsencomia 8i,d,e Epithimi decottum quam melancholiam euacuct. col. 532>c Error prim et cottionis non corrigitur in fecunda ex Galeno 4 33>a Error prima: cottionis ex Galeno di, ornala parit.ibid. Efìimatiuam non effe imaginat tuam uiriutcm probat Jluiccnnas 783,« Efiimatiita vi differt afe rifu communi 77 $>.ff Cjhmatiua hominis vt d/ff rt ab eCUmatiua bruto-rum 779 d Ettmatiune, uirtntìs nana opiniones 78 i,c. & 783, a Eugemus dicens tìippqctatem non probare dari qua, tuqr dementai ri ijatur, 107,(3 Excro- INDEX. Excrementa ex Anicama quafuor modis difponun-tur ad cxpulfionem 716,6 Excrementa tranfmitti in varias partes fex modis. col. , 686,d,e Excrementa prima , & tertia cottionis qua ftnt. coi. ^8S,d,e Excrementorum tranfniffioàfex caufis fit t 5 y.d £xercilij tria beneficia ex Caleno 6q,d Exercitium quantum muet 65,a. Exercitium cur ad mortem nos perducat 3 69,4 Experientia quomodo decipiat Medicos 249,c Expiratio refpondet fyttoli 3 6$,a Expiratio quo intrimento metiri poffit 364 Expulfio ab tmpulfione quomodo differat 737,0 Expultrix irritatur ex Galeno à tribus caufis j20,d Expultrix melius expellit vbi efl humiditas & cur , 737>e F T7 Jlcultatcs an proueniant à temperamento « _T jOuafi tij. Facultates deferri per radios & non per fpiritus 93,e Facultates inferiores in quinque cafibus probant fua principia 100, c Facultas difcurfiua npn efl quinta facultas vt Muer-roes 713,^ Facultas diflributina à quibus facultatibus fiat 711,e Facultates naturales funt quatuor & vndecim.71 Facultates dominai cx Muicenna^atuor 697,b Eafcmatio an concedi debeat. Qiidtt, I04 Fex melancholica tenuis vt acetum 5 3 2,« FeX fanguinis ett rubri coloris 481 ,6 Fex adatta ebullit, &cur 53 2ia Famem excitantia qua fint. Quafi. 9 r Famis quinque accidentia cxfijaleno 279,i Febris cur per (e non fit m temperies ficea 262,6 Febris ut fanat conuulfioncm 7 1 ,a,b febris ut fanat uarios morbos j 97,a,b Febris diaria non 1 fi infpintu jubiettiuè 49,d febris putrida in humoribus effettui p, & nonfubic-ttiux, ibid. Febrilis calor à naturali & cglcfli non differt fpccie. 159. & 160, c,d febris ut fanatur aqua pura j 34 ,d Febres hetticA quomodo fiant. Qutefl. 6q. Febris hettica non dicitur ab habitu 404,4 Febris hctticA remedium an fit refrigerans uel hume-ttans 404, c,d Febris hettiCA tria remedia 404,6 Febrem httticam non exiccarc humidum radicale, fedfolum alimentale 406,0,4 Febris hettica vt fiat exemplo lucerme declaratur d Caleno 406,6 Febris ardens ex Autrroe non femper à putredinem fit. 480,6 FebrestertianA nona flauabile folum vt Saxonis, coi. 4 96,6 Febris maligna à qua caufa fiat vari a opiniones, coi. r\97,d,c Febrilis ardor ab ichorr bilis,& non à bile fit 49 9,b f.brem tertianam à bile putrida, non commota fit *4eginct* 590,6 Vcrnelius ut enat ponendo in fimilaribus tria genera morborum 8),b Fide de limiti Galenus, t-^rittoteles, & Hippocrates multa non attigerunt 277,6 Finale caufam effe operationem probatur 177,c,d,e Finem internum mcdicins non effe famtatem 7,d,e Finis in artibus ex Mrifiotele efl velati fuppofitioin matematica 14 ,d Flatus\difcutlentia cur Udant hypocondriacos. coi• 453 Flatus diffoluentia quando frigida, & quando cati- da 722 td. Fluminum oflia cur reddant aerem infalubrem 225,6 Fluxionis cau/AfeX furit 686, d FcemiriA cur cupiant mares 3$4>d FcemiriAanfint frigidiores maribus. QuAtt. 70 FceminA à part c dextra generantur 382,6 FceminA habent pulfusfrequentiores, ergo funt cali-dA, argumentum peccat in forma, & in materia, coi. 38 4,(i FceminA an aliquando in mares fuerint conucrfe. coi. 387 A,b Fcetida non femper efle putrida 414.6 Fotoris caufa quA 414,** Fatus quomodo ex puriori f'anguine allatur 3 97,c formatrix quAnam fit 2 79,a Formatrix quA ex .frittotele & Cateno 2 8<-,6 Forma vt à Dco&Cpiopendeat 279,d Forma genita non f'equitur naturam materi A. 3 ^ $,d Formatrix an fit prior alteratrice 7 08 > a ,6 FormioAmorbi remedia 474,d Frigiditas vt agit in natura 5 8 5 ,d Frigidum attuale an fu in uiuente 3 2 5 ,<* FngidAperfufio quomodo pellat flatus 72 5,6 Frigus externum vt reddat partes robuttas. 38 8,4 Frigidum in plantis & torpedine quomodo operetur. coi, qi3,a,b Frigiditas quomodo per accidens iuuet facultatis naturales 722, i Frigiditas iuntta cnm expultrice irritata tria bene ficta facit 81,6 Fucbfius errat dicens omnes fecundas qualitates agere ratione temperatur a 8 5,d Fuligo omnis ex fi; mcontinuabilis 3 11 ,4 Fuligo ex re fina quomodo fiat ‘!’id. Fuligo vt differta fumo, & vapore. 3 28,4 Olenus in arte medica orni fit multa 3 ,c VJ Cjalenus cur nocetur ab Muevroe fugitiuus. coi. >55>k Cjaudum nimium cur Ipdat, & curpulfum maiorem efficiat 67 A Gemelli cur omnino fimiles dari nonpoffint 217,4,e Gemelli fuerunt vifi omnino fimiles 2 17,0 Geminorum aliquando unus Bgx & alius fufpcndi-tur, 74,c Genitalia calida per quA ftgna nofcantur 33,0 Gluten non utuere probatur 403,4 Gcmorrheam qui frigidis & laminis plumbeis curant Udirne i o 1,6 ponor- INDEX. Comrbea qùìs morbus fit 3 o i ,c Ganorrhcee remedia quxfint joi,c,d Q rauitas auri & plumbi unde fiat 124 A Cjramtates & lenitates mediorum elementorum funt media per negationem extremorum 143,2 Gula quomodo habeat duas tunicas 676)0 Guflut in cognofcendis medicamentis cur decipiat, 247, c TT jtbitatio fubpolo fuit incolis efl temperata', JLJL coi. 23 3,2 Habitatio ultra circulum arfiicum cur non incommoda 232 ,2,6 'llabitatio in Africa cur inhabitabilis 2 2 6 b Habitationes qua fint falubres 225,6 Habitatio in montium cacuminibus cur infalubris. coi, 225>C Habitatio fub circulo equjnoBiali cur comoda. 225,6 HeClui cur non patiamur comiulfionem 612,e Heilici cur cum fint aridi non attrahant alimentum, coi. 7?$,d Hareditaifi affé Bus & contraoperantia quomodo pojjint ftmul tiare 204,c,d H'amatofis in iccore <&ucnis fit 43 7,6 Helleborus euacuat Jerrm nigrum 483, e Hclleborus qnammelancbotiam cuacuet 5 3 i,c Hepar ■ Vide Jecur. Hepar temperatum an efficiatfanguinem 5 75,c He> petis exedentis remedia 474,d Homo arbor euerfa ex ^trifiotcle 5 69,6 Homo quot modis dicitur calidus,vel frigidus 304,«: Homo curfipientiffiimus 278,6 Homo cur habeat temperamentum aquale 278 ,c Homo cur dicitur perfidior brutis 280,c Homo diutius viuit quam bruta 2 8 r ,c Humiditas extranea ut caufet mortem 3 71,a Humiditatts fecunda àJanguine non differunt 3 9 2 ,e numidaatis gradus quo inftrumento dimetiamur. coi. 215 ,rf Humidicur (ongaui 264,c Humidaasfuperfiua cur citius refrigeret quam ficci-tas. 264 ,c,d H umidum à fucofe.x modisfcp aratur- 5 20 ,d Humores fubtiles quando bom & quando mali. coi. 5 ql)i Humores putrefalli non funt morbi ut quidam dicunt 54 ,c,d Humorum tranfmìffio à fex caufis 5 3 td Humores quomodo fiateaufg efficientes ^materiale s. 5 ? Humores putridi non funt fubieda propinqua febrium putridarum 5 2,e Humores alimentala an adtt fint in vena cana-]. 46 6 Humores oh narium fitnm partium efficere uarios morbos 49,-2 Humores efficientes tumores & obfirudiones efl0 caufas contentinas 3 8,c Humores iffictentes obttru&ioncm nullo modo effe morbos contra Montanum Vicerit inum 5 7,/\c H mores in uenis efk qualuot probatur 407, bx c Hmiditatum feeudanm quis fuerit 'mentor 389,2 Uumiditattm fecundarum Galenus dtsimile mentionem facit. 398. b,c Humiditates fecunda quomodo fiant 400,2,6 Humiditas extranea vt caufrt mortem 3 71,2 Hydropici quomodo curentur. 204,6 Hydropis fpccics qua fit deterior, ' 393,e Hydropici quibus offici]s carcant. 6 21 ,c Hydropicorum aqua non efl pituita,fedcrudus fitccus. coi. .433,6 Ilydrodicipartes folida funt ficca & non burnida. ool. 359*^ Hypoficfis vrina an fit humor,& quid indicet. 3 91,0 Hypoflafis est corpus neutrum per negationem extremorum 399tb Hypoficfis vt differta cinerulcnto vrina, 518,e TMcobus de Vartibus fatetur in cmmentarijs fuis 1 de phtlofophia extra limites agffie % lacobi dc "Partibus difctpult pofi decennium vix fcic-bantclyflerem ordinar e. 3'^ lacobus de Tartibus errauit dum dixit anatamiarrt neque ad Medicum, neque ad Thilojophum pertinere. 202, icopofus, & non fy neopofu s .& frigidus duplex 404,6 Mares quomodo fint calidiores fpninis 34 Marc s aliquando fuiffe gemtos à patre carente tefii-culo dextro 385,0 Materia remediorum quando mutanda 251 ,6.0 Medicamenta acria in ficcis renibus cur non danda. coi. 3u,d Medicamenta frigida quomodo afluentur d calore. coi. 255,6 Medicamentum fimile natura humana cur non detur. 2424 Medicamentum temperatum quale fit 241 ,d Medicamentum alimentale quid 241,6 Medicamentum ex Galeno quid fit. 241,4.$- 243, d tJTlfcdtcamcncum dicitur temperatum fi temperale operetur 443,0 Medicamenta fi non purgant ex Galeno conuer tunc ur m humorem ut ac nandum. 735,0 Medi- INDEX. Medicamenta an a&ucntnr à calori; noflro 244,c Medicamentum quod vni esi calidum alteri poteši effe frigidum 249,c,d Medicamentum vni faluberrimim, alteri poteši eff e venenum 250, cL Medicamenta in agris an fuit mutanda Qr quomodo 350 ,d,e Medicamentum bcmagogum dari po fle 410 ,c Medicamenta caustica à quo deducantur ad a£ium. col. M5)1* Medicamenta quomodo à pbilofopbo, & quomodo à medico confiderentur. 246,6 Medicamenta fumme calida non dari & cur 237,a Medici qui non exercuerunt artem qui fuerint 3 5,6. Mediciqua recipiat dpbilvjopbo 96,d Medicina euanuantcs humores fubtiles quos Udant... - coi. 591,6 Medicina: principia ut à pbilofopbo probentur 98,c Medicina an fit/ubai ternata pbilofophia 98,« Medicina ex accidenti ex Duto Tboma ešl Tbeonca. coi. 39, a Medicina diiiifioms vtilitas 3p,c,d Medicina deperdita 6,c,d Medicina innent a de nono y,a jtJWedullx non efs'e offium nutrimentum probatur. coi. 509,6 'Melancholia,naturalis vt differt ab atra bile 519,6 Melancholici humoris vfus 513 , vel tranfmittatur ab hepate 5-1 r,c,rf Melancholia cur abundet ferofitate 45 5,d Melancholia alimentali* an detur 3 99,6,c Melancholia rufi abundaret ferofitate exulceraret .• c°l• 45 6,a Melancholia cur fit tenuis 482, Melancholia naturalis cur fit turbida, medicus , ut medicus non intelligit 502,e sJWelancboha quomodo fit acida & non acida.. c°l‘ 5 04,6, c Melancholia habet vim fermentandi & cur 5 04,e Melancholiam non effe acerbam ošlenditur 508,1? Melancholia qua ešl fex, vt differat àfanguine era jio aduflo 505,0,6 Melancholia naturalis, qua uia eat ad slornucbnm. coi- 51 4,6,c Melancholia adufla non ešl cinis fd veluti cinis. c°l» i 5iS,c,d Melancholia fica calore moderato, ergo eli tempo cita nouualet 506,4 Melancholia non e fi calida, vt Cardanus ibid. Melancholia naturalis an excitet famem opiniones varice 516,6 Melancholia naturalis proprii dicitur humor niver. col 519,6 Melancholia naturalis ešl f igida ,& ficca. tbid. Melancholia naturalis non eìt fa [la ex tran funi ta. tme chyh mfanguinen» 5 iptc Melancholia cx fanguine aduflo quomodo cognofci+ tur 538 ,c,d Melancholia fccalìsgdufla eli amara vt calx, atra adufia ut aloe 73 2,e Melancholia fecali*adufia qnibus remedijs fupere-tur ‘ 5 3 9,e Melancholia diuerfa quibus pharmacis euacucmur . col, 541,« Melancholicorum fuccorum differentia funt chiodo-, cm 541,«/, Melancholias aduri,vel àputredine, vela fibre ex Galeno. 542,0 Melancholia naturalis non eli atra bilis fid fuccus ater 5 38,/^ Melancholia fa [hi à putredine qua fit 5 36,d Melancholia natur a h sad ufi a e [t acerba contra Mon-, tanum 53 5. ,a Melancholia naturali* efl frigida, & non calida vt. Cardami* 5 80,e Melancholia caufa efficiens cx Avicenna ešl calor-temperatus■ „ ib id* Melancholia f p cali* fit, vel per refolutionemy vel per re fidentiam 531,0 Me Lane boba fecalis cx fc cur refolutionisfit incptii-i * ibidem. Melancholia naturah* tria officia 5 SI ,<ž Melancholia augetur m corpore ob quinque c a afa s . col. 582,61 Melancholia quomodo augetur d frigido congelante. col. 583,6 Melancholia hypocandriaca quomodo fiat 5 84,4 Melancholici ah orni natura feptem figna 5 88,6 Mei in iurtene ex Galeno conuertitur m bilern 579 6 Mei antequam fiat amanirn , au fìat prius fitlfum. col» • 443 ,e M-mbranis cur adnafi atm pinguedo 327 ,d,c Membrana* non oririak vten calli nate ašlendimr * col. 516,c Membrana prius apparent in fetu quam vìfcera_j. col. 684,0 Membrana infiammata indicat hlem 44,5 Membrana pia, &dura non oritur à pleura vt dicunt quidam ó Si- Membrana fetus quomodo fiant ibid. Membrana omnes vnic oriantur <58 i ,0 Membrana xecons & renum vfus 618,c Mi rnbrana ari ex filis nenie fis fiant 618,0 Membrana cerebri non oriuntur à pleura ut quidam dicunt 675,0 Memoria ut differat à reminifientki 79 1 >ff Mortis c a tifa quinque ab Auttore, & quinque ab butcema proponuntur Mortua corpora cur non calefiant àpipere 247,6 Mofcs magis laudatur à Galeno quam Epicurus. coi. 177 a Mofes cur reprenditur à fj aleno ibid. Motus nimius quomodo nos perducat ad mortem. coi. 369,a,b Cotus animi quomodo calefaciant J6p,c Motus naturalis membrorum quomodo à fibris fiat. £ol. 676,6 Motus compofitus ex naturali & uoluntario e fi ficu-ti motus efopbagi 676,6 Mulier mah fica quomodo fafeinetur Spqfa Mutuli non omnes habent tendines 611,e Munita nera qua fit $2i,d,c Mufculi tribus modis laxari pofiunt 6i2,a Muflum a£h< calidum nonconucrtitur in nutrimentum, nifi prius depellatur calar aftualis 154,^ Muflum quomodo toto anno ita dulce confeructur. coi. 45 Ij6,c Mutatio duplex per fedina & corrnptiux 5 6 8,6 VT jlrium bemorrhagiaut tollitur *>96,b JLN Tintura non facit fultum ex MiHotele^t. coi. 4 °2,i Triturale* facultates non oriuntur ab alijs partibus ut patet per ipfam prafttcam 642,6, c N pbàtica paffio quomodo fiat & quomodo tramanda 301 A« N pbritica p iffio non fii à renum caliditate ibid. Nemus ex Galeno e fle ce rebru rn re ficatum 602, c Heriius cfl panum cerebrum cx Galeno 609,a HSfcruos oriri à cerebro probatur per ipfam pratti-cam • ibid. Nerul fenfttiui an fint humidi uel ftcci 3 4 2,6 Nerui qui jolum funt fenfitiut qui fint 609,6 'faerui monui quando duriores/enfitiuis 6 09,0 Ncruus unus an pofftt amittere fenftim & non motum 61 o,e “Neutra difpofitio effet admiffa ab Anfiotclc fi fuif-fet Medicus 37 ja Neutra difpofitio conceditur ab ^iuietnna 37,c Neutrorum per negationem exnemorum exempla* r^OyCyd. $»41,4,6 Neutrorum colora cura uaria 41,^ Neutra figna per negationem quee 41,9 Neutra remeaia.per negationem 41 ,x cum fale cur duplo magis refrigeret 176,d Nutntio ex Cjaleno non fit wfi prxcedant bxc tria, appufitio, unto, e*r affimi latio 393,^ Nutntioms quatuor munia 621,6 Nutrit ioms tria munia ex Galeno 703,4 /~\BUrudio differt ab humoribus ipfam efficienti-bus ut numi à crumena 57,« Oceanus cur non circundet totam terram 12 9,a,e Oculi flrabt & tomi quid mali efficiant 5 9 5,6 Occultas qualitates , & nomina ignota ignari eligunt 2 j 3,i Odoris mali caufa 4 j 4,«* Oleum m lucerna quomodo afeendat 7 3 1 ,c “Oleum caleantinum tollit intenfam pituita dulcedinem 416,a Ompbacium magis iuuat febricitantes quam acetum 458,« Ompbacium condenfatum quomodo fiat 4 5 6, a Opacum quid fit 49,, e Operationes a nimales efie uiginti tres 774,9 Operationes prxdicantur de parte organica in fecundo modo dicendi per fc de facultatibus m quarto modo contra Scotum p2j4 Operationes funt 14 & 22. 91,c Operationes cur fine caufa finales 42,6 Operationes per Je a temperamento pronenire proba-tur ( 277 ,ows quantitas quomodo agnofeitur 28,/», c. & 24,6 'Petitionis principi] exemplum pulchrum 97,d Phagedòna non e fi morbus 1 utaneus vt Fernehus. col. 480,4 Thxnomena caleflia vt faluentur à Frac attor io per concentricos 116,b Thenicinurn medicamentum cur non mutami Galenus 251 ,6 •phyfìologia medica qua confideret 97,d Pia (tir dura materàqua membranaoriantur 683 ,6 •picrocbolorum exempla'Puuh & Ettdemi 470,c,d Ticrocholivt male trattannir à medicis &cur 471,4 Pili vtfiant quinque concurrunt 3 ?9.4 pili quomodo fiant 338,«,o Pilos habere vfum fed non attionem 3°9>e Pili non aluntur nec fiunt per cottionem contrae Žurgam 30 p,d Pili nigri an indicent caliditatim 3 13,4 Pili vt fanent lethargum 31 o,d Pili ex qua materia fiant 3 Pilos non fiunt ex feminali materia contra multos. coi. 312 ,b Pili cur indicent temperaturas 311,«^ Pili cur aliquando indicent frigiditatem 313, c Pinguedo in vino non efl concreta 666,c Pinguedo ex fnfiotele efl alimentum, ergo non vi-uit 32 1,6 Pinguedinis defettus ett morbus in numero 3 2 1 ,i Pingue do meftnteiif , vtdfi Solis difperfi pere pium curnottu non'vì-deantur 15 5 ,b, e fiidtj Solis tm non comburant terram 15 6,a l\adq fpirituum d?ferunt facultates , & non jpirt-tus , 9 3,e Tarum valde differt d tenui 15 1 ,c Rafls n, gat mcferaicas effe venas x 5 i,c fiectffus d Flatu naturali indicat facilitatem vel difficultatem curatioms 33 i,<* Remedia cx Galeno debent efle ecqualia 24,4 Tymtdiorum materias, <&• non remedia cfle mutanda 251,4 Temedia qua tollunt pinguedinem nimiam queo fint. c°l’ 311,4 Vcminifientia vt differat d memoria 791 ,e Tynes ab vrina reddi calidos qoo,d Tynes trahere ichoresnon propter ipfum traheres. coi- S9),c.&468,e J{enes habent duos ventriculos 5 7 3 ,e Tynum morbi per [e funt frigidi, <&• per accidens calidi joo,rf ‘Tynnm capilli quomodo fiant 5 74,4,6 T*pellcntia in otto cafibus non applicantur 3 5 ,b,č 'Ryfpiratio <&• fyFloles quo inFirumenco menfuren-tur 364,e TffpirationisfyFloles,&diaflolesIres vfut 6\6,b Tytcntnx quomodo fiat, & per fibras re ttas, & per omnes fibras 715 >6 J\etentnx quomodo fiat etiàm fibris tranfuerfis. ibidem ‘Ritus in tigris quam melancholiam indicet 5 2 8,6 Tpbas efl diminuito carnis Idchrmalis, eius remedium 86,6 ■Byittus acidi duum generum. 45 3,6 ^'vdliuam necare viperas 563 6 O Salina habet in fe virtutes naturalis,uitales, & animales -,c,d Sal quomodo fiat ex infipido & amaro 44 \,h,e 6 z Sal INDE X. Satamoniacum cx quamateriafiat 444,5. & & 3 1 r.6 Sal cum mue duplo magis refrigerat quam cum tiiue fola 125 ,«/ Sal quomodo fiat 444.fr Saifedo maris ex udore quomodo fiat 448.fr Salfedinis intus f tdx & extra cura varia 446,c,d Salfediais caufx tentum cfie pofurit 449»« Saifedo quomodo fiat 445,5 Sanguis ex siuicenna efl calidior hepate 291.fr Sanguis purus efl corpus neutrum per negationem^ extremorum 4 n,d Shnguinem quibus rationibus negaret *JMonacus. j coi. 398,e Sanguis craflus ad robur, tenuis ad inttlligcntiam confert & cur 5 io.fr.c Sanguis copia peccans ex neccffitate intemperiem facit 412,5 Sangn nis dulcedo à qua canfaproucniat 414,5 Sanguis in febre pcfltlenti non e fi mali odoris. coi. 414,5 Sanguinis copiam indicat robur 413 ,b Sanguis dum fit quinque refultant excrementa & Hu£ 571.6,c Sanguinis generationis quatuor caufe ex s.Iuicenna. tol. 575,6 Sanguis ut minuiturob olflrudiote Mtfenterij 5 84,5 Sanitas duplex in habitu & habitudine 3 6,e Sanitas in medicina efl fcopus , & non finis . coi. 7,d,e SanitatisJubiedum proximum efl parsuiucns, &• cur , 4 9,c Sanitas ut à philofophù & à medico confidcretnr. col. 94,«/ Sanitas lubrica efl neutra difpnfitio 41,«/ Sapientiam constare ex prudentia & intelhgentia. coi. 231,«/ Sapor acerbus duplex 45.8,4 Saxonia loqueris de ingenio quot uerba profert tot errata ^^6,dte Scientia in quinque cafibus probat fua principias. coi. 100,5 Scythi cur ab humiditate diffoluantur 296,a Siyrhi an tra Clarui i exiccantibus 196 fi Siyihi ab empiricis ut redduntur infanabiles . coi. 522.fr Sedimentum urina: quid indicet 3 91 ,c.(/ Semen uni iH ueluti coagulum in mulieres. coi. 65 6,i Semen retentum ex Caleno fx mala facit. coi. 72 }4»fr Semen an per fpnitus nel per corpus concurrat ad conceptum 6^j,c,d Senes tendunt ad mortem ob quinque caujas. coi. 3 76, ff Senes ualde longetui qui fuerint 3 50,«/ Senes cur facilè calculofi 5 I 7,6,5 Senes fi haberent oculum iuuenis cur uiderent ut luuems 93,5 Senes obqitx errata facile moriantur ' 3 75,4 SencCius quando incipit 366,d SencCius potefi retardari à tribus caufis 61,6,c Senum decrepitorum duplex regimen 5 49,c Scrifus externi quomodo fint quinque & cito. col. 775,6 Senfus efl ergo neruus non ualct 669,e Senfis anfintpcrfcCIioresin hominibus, uti in brutis 194,4 Senftm negantes ut tramandi 13 5 ,c*CT* X5 7.C Sententi# & siphorifmi Ilippoc. quomodo poffmt ef-fefalfi 45 9 ,c Solutio continui ad quem fenfnm pertineat 7 7 5>c Sol cur non comburat terram 15 Soldcfcendit ad nos 115 ,c,c/ Solis radij cur non calefaciant acrem fupremim. col. 104,5 Solis mora cur plus calefaciat quam radiorum rectitudo 227,C Somnus vt concilietur 12 9,d Somnus quot modis concoquat 67,e Somnus fi tollat fittm morbus et1 frigidus ir CUY • , coi. 68,« Somni caufa vera 68,a,b>c Somno corpora macrifcunt &• cur 68,d Somnus meridianus quibus noceat 68,e Somnus cur Slatini à cibo non conueniat 69,b Speculum vteriànobisinuentum 43 5,c Speculorum confricatio cur fplcndorem efficiat. col. 5 3 8, e Speculi vteri vfits ir beneficia 4*5,d Spinalis medulla fupra mollis fin fra dura ir magis do loris capax 332,« Spinalis medulla cur frigidior cerebro 316,e Spinalis medulla ab utmeenna modo calida modofri-gidauqcatur&cur 317 ,c Spiritus vitalis vt differat à virtute vitali. coi. 767,0 Spiritus uitalis ex .AiiSlotcle cfl principium motus animalis , ir naturalis quod non probatur, coi. 767,d,e Spiritus vitalis quomodo ingrediatur in venam cationi 2 91,d Spiritus naturales non dari 5 1 ,a Spiritus uitalis er animalis quomodo poffint dici ftbu Cia fallitalis & aegritudinis 50,b,c Spiritus non uiuunt ibid. Spiritus quomodo fiant ex aere, aqua ir ignes. coi. 16 2,e Spirituin innatum uiuere, & esi fubkClum proximum [unitatis 51 ,d Spiritum naturalem non contineri in ucnis 33,0 Spirituum radios ejie incorporeos probatur 2 98,d,e Spintunmradios noncaltfacereoffenditur 198,0 Spiritum animalem »ondaremotum fcd radios probatur 298,b Spiritus animalis an fit calidior uitali. Quafl. 42. Spiritus animalis cur frigidior vitali 28 6,d Spiritum uital m ia finiflro cordis uentriculo flammeum digitis agnomt Galenus 745 ,d Spiritus uitalis non folum in animalem commutar , fcd in uirtutem uegetatiuam à temperatura partium 776,* Splen trabit melancholiam etiam per uimuacui & cur 513,«,6 Splen nutritur tenuiori [anguine quam bepar ir cur 513,6 Splenem Traianus uoeabatfifcum &cur 511 ,e Splen cur attrahat melancholiam 51 z,a,b Splenem non e fla uitiatum quia efl mollis,non ualet. coi. 582 ,d Splenis expultrix csl uitiata , ergo durus, ualet. ibidem. Splen efl vitiatus ob imbecillitatem expultricum ut cognofcttur 5 Bi,e Splencticutir fanentur diureticis <382,e Spongia quomodo aqua impletur 7 j 1 ,e Sputum fcorpiont calidum ucnenum,nobis utro efl frigidum 250,« Statera qua ponderant ventos & impetum aquarum fl lentium 24 6,d,e Statera ufus in mollendinis efficiendis 247 Statica fcundum lacobnm de Tartibus 5 5 5 >e Stillantia aqua m beflicis non ita hume flant, vt non fiillata & cur 33°,o Subie flnm medicina non efl corpus humanum ut fa-nabile Subie flim formale medicina quodnam fit 5 ,6 Subie flum medicina none fi famtas ut Manardus y &our 9id Subic fla circa qua artes ucrfantur pertinent ad Vhi-lofophiam 30,e Succi herbarum quomodo toto anno conferuentur. cot' 448 A Succi condolati ut male fiant à pharmaccpo'rL. . col. 45 i }d Suffocatio in infantibus quomodo tollatur 37 2,c Sulphur quomodo liquefaciat cahbem 3 4 0,6 Sufpenft laqueo quo inflrumento à fuffocationc pre-feruentur 363,11 Sympathia cx Galeno funt tres *73,b Synocba febris duplex periodica & continua 42 1 ,a. & 484,d Synocha periodica figna prognoflica, ir remedia. eoi. 421 ,b Syrupus rvfatus cur aliquibus fit tanquam uerunum • coi. 250,6 Syflole pulfits quo inflrumento cogncfcitur an fu iic-loaor diaflole 36 4 Syflole cognita flatim fcimus quibus remedifs fit incedendum. 36 4, b f~T~'dflu & non difcurfu cognofcuntur calida ir fri J. gidaexGaleno 28 j, a Taflu (ir difcurfu humìda ir ficca cognofcuntur. ibidem. Tartari oleum reddit mulieres pulchras ir quomodo fixt 5 2 2,(1 T eli fi argumenta puerilia de aqua 13 5 ,a Temperature quomodo d pbilofopho j ir d medico confiitrentur 328,^ Temperamentum aquale ad pondus an detur. C0l. 24l,C,rf Temperamentum aquale refultarc ex contraopcran-tia priuatiua , ir non po fu ma 204,1/,? Temperatura numeralis an pojfit dari omnino fìrni-lis, ir quomodo 2 >8 ,. I 1 6,a,b Terram puram epe magnetem probatur 113,e Terrapura an detur Uzd Terra fi monetetur .edificio non caderent » 17,6 Terram effe mixtum quid probatur 11 2,^,6 Terram nunquam vidimus ex Vgone 112,1/ Terra cur nobilior Luna u i,a,b Terra quomodo[uflcntctur incentro 124,6 Terrat operatio qu£ 126,e Terra non (Ji frigidior aqua contra eJTfontannm. coi. 141,3 Tcfhculos non effe principia indiuidui probatur. 643,1/,5. Tefltculorum Virtus quomodo effunditur per cor-fus 693,6, 386,0 Tbeorica non conuemt proprii) arti medicat 39,0 Tberiaca gjrmuttum habent calorem a finalem aequifit um 254,*? Timor vt pertineat ad cor,&ad cerebrum ~]\q.o Tire fi* cur pronunciauent feminas in concubitu maiorem babere voluptatem quam ruar es 3 8 4,c Tuffis nonfemper à dettillationc capitis 3 3 5,4 17 ficuum quomodo attrahat 732 ,c,d Y ZJanolatvnde vernant 664 6 Vanolis correpti 1 x ^tuiccnna panno 1 ubro inmlucn-di i93)b Variola plurima vt prtcnofcunciir in nuper natis. coi. 674 )C Vas nottrumix atre quot modis agros iuuet 1 2 9,d Vaticinium quadruplex 5 16,* Vena: mr ferali a: augent rentfanguinem 5 77,c Vena arterofa fert ad pulmonem fanguinem dextri ventriculi cordis * 2 9 5,4 Veni« pulmonis cur facile rumpantur 55 3,6 Vena: & arteria: habent fibras carneas 5 77 ,b,C i Venavt differt ab arteria- 617,ff Vena:porla & caute anattomafis quomodo agnojei-tur 570,« Venenum poffc conuertiin nutrimentum oflendttur. coi. 393rb Venenata puella qetcofculo venenabat 394,c Venena fpatio temporis conuerti in nutrimentum \ oflenditur 335,6,6' Venenorum remedia 89,5,1/ Venenum in coi de non efie morbum contra Trincaucl-hum 55,5 Ventriculi duce tunica, vna carnofa, & alia neruo- fit 68),b Ve fica: felle a: vfus ex Falopio 469.6 Ventriculus auusfit temperamenti 3 16,e.& 374, d Vitalis virtus à naturali non diliingukur ab t^rijlo > tele 688 d Vitati delimita an sèper dejlruatur animalis 753,6 Vitalis virtus an fVare poffitfme naturali 7 5 z,d,e Vitalis facultas duplex eli 744*6 0*75 2 >6 Vitalis facultas vt praparet membra ad recipiendum fenfum & motum 744»<* Vitales operationes funt feptem & qua ftnt 743»? Vitiliginis remedium & quomodo fiat 39 4, a Vitrea pituita efl acerba 45 8,c Vitreus,vel aqueus humor trahunt alimentum, ergo viuunt non valet 3°9>c»&310»“* Vitrum e fi fai 444>c Vitrum quomodo fiat durum 3 3 9,e Vitrum durius ferro &cur 314,c Viceris carnefc cicatrix vtftat 670, d Vngues fecundum radices nutriri, fed non pilos. coi. y 3 l0>a Vnitatemfolutam uel non folutam fieri à fecunda,tertia , & quarta fpeciequalitatis 444>c Vnitas communis fimilaribus & dlfjimilaribus cflab uno,&nonuniuoca $4>dy« Vmtasfità comprinone & alteratane 5 8,c,d Vrtnar, fedimentum cfl crudum quia effugit primam cothonem 51 g,d Vrina aunfìces, cariarij & tinllores vtuntur gratia_* detergendi 30, e Vrina cruditas e fi fignum neutrum per negationem. col. 41 ,c Vrina in aqua tepida confcruatur ne medicos decipiat. 472, c Vrina cuius coitionis fit excrementum 63,e. eJr* 591 j6 Vrina an fit excrementum prima coitionis 552,6 Vrina quomodo attrahitur d uefica 5 74,e Vteruseijcit fptum ut uentriculus chylo 680,e Vteri contraoperantia in conceptum 20 3,a V tcrum non effe formatricem fptus probatur 280,« Vultures cur habeant odoratum acutiffimum 19 J>c Y Serica paffmes quomodo fuperentur. <5 5 i,c rTf Ebcllini in Italia viuunt fed ammittuntuimge-i-J nerandi : in africa non viuunt 233,6 Zona torrida habitatiofacit homines debiles 2 2 8»6 Zona habitabiles, & inhabitales quafmt 3 3 o,c,d FINIS. f - Errata, quee Impreflforis, & Corre&oris incuria in hoc libro contigere, non po-fuimus,tum quia in fecunda impresone corrigentuntum quia à Lettore perito faciledignofeentur. Similiter defettus qui in aliquibus iconibus inciforis imperitiaobferuari polfunt, inlib.deinftrumentis medicis,quem imprimemus, abftergentur. f"T“' ài ìfcUplTQl KCÙ {viKCTXTto «Vc/’jH j Tà) S/1NKTOP I'fl IXTfó) (PlKCrHltOì Kaò 7iv/rctiH ccicfia 5rsp0«T / , :* ' 1 •v. . f