45570

Synodus dioecesana
Labacensis

♦♦

♦♦

SYNODUS
DIOECESANA

LABACENSIS II

:: QUAM ::

DIEBUS 24—28 MENSIS AUGUSTI A.  1908

:: HABUIT ::

ANTONIUS BONAVENTURA JEGLIČ

EPISCOPUS LABACENSIS.

:: LABACI ::

SUMPTIBUS ORDINARIATUS.
TYPIS TYPOGRAPHIAE CATHOLICAE.
:: 1908 . ::

45570

0 300 1)3603


Indictio Sgnodi dioecesanae secundae.

Antonius Bonaventura

Dei miseratione e t apostolicae Sediš gratia

episcopus Labacensis.

Venerabili ac dilecto clero salu tem et benedic-
tionem a Domino.

Cum sancta Mater Ecclesia tum in conciliis provinciali-
bus, tum in conciliis oecumenicis frequentem immo annuam
celebrationem Synodi dioecesanae urgeat, Nos omnia man¬
data illius executioni dare cupientes, nune elapsis iam a prima
Nostra Synodo annis quinque  in conscientia obligamur et
quasi cogimur convocare atque celebrare Synodum secundam.

Convocationem variae rationes urgent. Potissima ratio
est obedientia  filialis erga Matrem Ecclesiam. Secunda neces-
sitas removendi varios defectus  in administratione bonorum
ecclesiasticorum, in gerendis negotiis cancellariae, in ordine
cultus divini publici, in cura pro ecclesiis eorumque suppel-
lectili. Tertia est dgsiderium promovendi studium artis eccle-
siasiicae, cantus ecclesiastici et musicae sacrae.  Quarta attentos
reddere curatos animarum ad remedia apta contra peccata
luxuriae  praeprimis tempore iuventutis.  Quinta vota  fere to-
tius deri dioecesani.

Necessariam  vel saltem valde opportunam  et a clero
exoptatam esse traetationem sgnodalem praedictarum par-
tium atque obligationum curae animarum e visitatione ca-
nonica,  qua nune iam secunda vice totam dioecesim per-
lustravimus, atque ex conferentiis decanorum,  quos guolibet

IV

anno post testa paschalia in aedibus nostris residentialibus
congregare consuevimus, sufficicnter cognovimus.

Materiam omnem in congressibus annnalibus decanomm
discutiebamus, immo in folio quoque nostro dioecesano per-
tractabamus  et quidem hunc in finem, ut clerus ipse materias
in Synodo tractandas perpendere nec non in Sgnodo, prae-
primis in congregationibus particularibus cum iudicio maturo
de constitutionibus sgnodalibus, quae discutiendae propo-
nentur, sententiam suam edicere atque consilium dare valeat.

Nam licet in Sgnodo dioecesana Ordinarius unicus sit
iudex atque legislator,  nihilominus libentissime audiet, maxi~
mique aestimabit vota et consilia omnium Sgnoditarum bene
sciens ad prudentiam pertinere docilitatem persuasusque talem
docilitatem Deo valde gratam esse.

Rebus ita stantibus potestate nostra ordinaria atque re-
quisita sententia Capituli ecclesiae cathedralis in gloriam
Ss. Cordis Jesu, in honorem B. V. Mariae, S. Joseph eius
sponsi et dioecesis nostrae patroni, atque S. Nicolai, tituiaris
ecclesiae cathedralis omniumque Sanctorum

Sgnodum dioecesanam secundam

a Vesperis diei 24. usque ad mane diei 28. Augusti huius
anni celebrandam indicimus Labaci in ecclesia cathedrali se-
cundum ordinem ab Ecclesia praescriptum.

Ad Sgnodum vero vocamus atque canonice requirimus :

1. Nostrum vicarium generalem, Capitulum cathedrale
atque saltem procuratores capituli collegiati Rudolfswertensis.

2. omnes decanos atque parochos, administratores pa-
rochiarum atque vicarios tum saeculares tum regulares, curatos,
expositos nec non capellanos curam animarum independenter
exercentes, dein beneficiatos cum vel sine cura animarum.

3. rev. abbatem Sitticensem, P. provincialem Ordinis
fratrum minorum, omnes priores, rectores et superiores or-
dinum religiosorum.

Cunctos hos solemniter et publice advocamus atque
interesse Sgnodo iubemus. Si autem horum guispiam iusto

v

impendimento se retentum iudicaverit, excusationis legitimae
causam opportuno tempore ad Synodum deferendam  et pro-
bandam esse sciverit.

Deinde instanter invitamus:

4. directores, professores, et praefectos in nostris semi-
nariis tum clericorum, tum puerorum, patres spirituales in
conventibus religiosarum, professores religionis in omnibus
scholis mediis nec non catechetas scholarum elementarium;

5. ultimo etiam cooperatores iu cura animarum et quidem
illos, de quibus decanus iudicaverit, illos absque spirituali
damno fidelium, praecipue aegrotorum per quatuor dies ab-
sentes esse posse.

Parochos, praecipue illos, qui cooperatores non habent,
monemus, ut antequam e parochiis discedant, graviter decum-
bentibus sancta Sacramenta administrent populumque edo-
ceant, ubi in času necessitatis provisio infirmorum petenda sit.

Cum in Sgnodo dioecesana omnes Sgnoditae špiritu
renoventur oporteat, iuxta praescripta Ecclesiae curavimus,
ut Sgnodo exercitia spiritualia adiungantur cum communione
generali in ultima sessione; simul indulgentias plenarias cum
pro clero tum pro populo iusto tempore publicabimus.

Ut autem opus, quod aggredimur, tum clero, tum po¬
pulo sit salutare, benedictionem divinam ardenter imploremus!
Quapropter inde a die 16. usque ad 24. Augusti inclusive
omnes dioecesis nostrae sacerdotes missae inserant orationem
de Špiritu Sando rubrids id permittentibus, deinde Domi¬
nka XI. post Pentecosten in omnibus ecclesiis curatis Sandis-
simum per mediam horam publicae adorationi exponatur
Illogue exposito litaniae omnium Sandorum recitentur, prius
vero fidelibus exponatur, quinam sit Synodi finis, quaenam
eiusdem gravitas et utilitas. Postremo die 24. Augusti ad
vesperum in omnibus praedidis ecdesiis campanae omnes per
quartam horae partem pulsentur.  .

Fratres dilectissimi, magno desiderio adventum vestrum
expectabo speroque fore, ut nobis omnibus in unum congre-
gatis adfuturus sit Spiritus Sanctus, qui gaudio inenarrabili

VI

replebit corda nostra, quique vinculo vere caritatis omnes nos
in unum devinciet idoneosque efficiet ad proelianda proelia
Domini.

In omnibus vero honorificetur Deus per Jesum Christum,
cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.

Datum Labaci in festo S. Bonaventurae, die 14. Julii 1908.

f Antonins Bonaventura

episcopus.

Rerum gestarum

brevis

Relatio.

I.

Res gestae ante coactam Sgnodum.

Sub finem Synodi dioecesanae Labacensis, quae a. d.
1903 in ecclesia cathedrali Sti Nicolai feiici successu cele-
brata est, edixit Illustrissimus Princeps Episcopus Antonius
Bonaventura Jeglič, esse šibi in votis, Deo optimo iuvante,
post quinquennium, cum totam dioecesim denuo canonice
visitasset, alteram Synodum cogere.

Reverendissimum Antistitem spes non fefellit. Impiger
in itineribus peragrabat amplam dioecesim, quoad hoc anno
visitationem perfecit. Praeterea iam inde a prima Synodo ei
curae fuit mature praeparare omnia, quae ad Synodum alteram
celebrandam spectarent. Quem in finem a congregationibus
decanorum et conferentiis pastoralibus quotannis coactis eas
selegit res disputandas, quas in Synodo erat propositurus. 1 )
Designavit etiam iusto tempore viros peritos, qui constitu-
tiones sgnodales diligenter perlustrarent, quo in coetibus
particularibus Synodi eas possent interpretari. Ut omnes sa-
cerdotes res gerendas necnon ordinem ac rationem agendi
in Synodo bene cognoscerent, iussit typis edi librum, quo
ista descripta sunt. 2 )

Ne praetermitteret, quod sacris canonibus sancitum est,
dedit pridie Idus Julias anni delabentis ad venerabile Capi-
tulum ecclesiae cathedralis Labacensis litteras, in quibus haec
sunt scripta:

‘) Vid. quaestiones propositas et relationes de conferentiis in
folio dioecesano »Ljubljanski Škofijski List« a. 1905, 1906, 1908.

2 ) Red in opravila  druge ljubljanske škofijske sinode, sklicane za
čas od 24. do 28. avgusta 1. 1908. Ukazal natisniti prevzvišeni in pre-
milostni gospod gospod Anton Bonaventura, knezoškof ljubljanski.
V Ljubljani, 1908.

X

No. 3303.

Reveretidissimo Capitulo ecclesiae cathedralis

Labaci.

Cum materia in Synodo secunda discutienda in
annualibus congressibus decanorum inde a prima Synodo
praepararetur, cumque constitutiones fere omnes iam con-
ceptae et stylo synodali conscriptae sint, Synodum se-
cundam ultima hebdomade mensis Augusti cetebrare in-
tendimus.

Constitutiones ipsas ex parte decurrente adhuc mense
Julio, ex parte vero initio mensis Augusti reverendissimo
Capitulo cum enixis precibus mittere volumus, ut Capitu-
lum sententiam suam desuper Nobis aperire non de-
dignetur.

Ut vero decretis Synodi maius pondus maiorque
auctoritas concilietur, opus est, ut iuxta normam a iure
praescriptam ad faciendam Synodum et Constitutiones
publicandas sententia Capituli requiratur.

Quapropter praesenti scripto de Synodo celebranda
nec non de eis, quae ad maiorem Dei gloriam animarum-
que salutem decreturi et publicaturi sumus, Vestrum con-
silium resp. consensum requirimus.

Interius ex praecordiis cuncta felicia faustaque
Vobis adprecamur a Domino, qui Vos elegit et posuit,
ut sitis quasi Synodus constans Episcopi, sitis Eius se-
natus et corona.

Datum die 14. Julii 1908.

Antonius Bonaventura

episcopus.

Respondit Capitulum eccl. cathedralis ad ea, quae quae~
sita erant, Idibus eiusdem mensis:

No. 63.

Celsissimo ac Reverendissimo Domino
Domino Dr. Antonio Bonaventurae

Principi-Episcopo Labaci

Gratiosas literas Tuae Ceisitudinis die 14. Julii a. c
sub num. 3303. datas de celebranda secunda Synodo dioe-

XI

česana infrascriptum Capitulum maximo excepit gaudio,
opusque istud susceptum ad promovendam maiorem Dei
gloriam animarumque salutem pro viribus adiuvari ope¬
ram dabit.

Capitulum ecclesiae cathedralis.

Labaci, die 15. Julii 1908.

Joann. Sajovic A. Fettieh-Frankheim

praepositus. cap. cancellarius.

Sciens autem Reverendissimus Praesul, actiones syno~
dales prospere succedere non posse, nisi Deus gratia sua
illas prosequeretur, misit postridie Idus Junias Romam li-
bellum supplicem, quo petiit a Summo Pontifice, ut operi
intento Benedictionem Apostolicam impertiret, Clero et po-
pulo Indulgentias plenarias concederet. Libelli haec sunt verba:

Beatissime Pater!

lnde a vesperis diei 24. Augusti usque ad mane
diei 28. eiusdem mensis anni currentis Synodus Laba-
censis secunda celebrabitur.

Ut favor coelestis nobis praestetur, rogo Sancti-
tatem Vestram, ut concedere dignetur:

a) Indulgentias plenarias omnibus christifidelibus,
qui Sacramentis Poenitentiae et SS. Eucharistiae rite
perceptis ecclesiam cathedralem vel unam ex ecclesiis
parochialibus urbis Labaci durante Synodo visitaverint
atque ad intentionem Sumtni Pontificis oraverint;

b) Benedictionem Apostolicam mihi et omnibus Sa-
cerdotibus in Synodo congregatis.

Quam gratiam ad pedes Vestrae Sanctitatis pro-
volutus eosque exosculans humiliter necnon instanter petit

Vestrae Sanctitati Obedientissimus
Labaci, die 14. Junii 1908.

Antonius Bonaventura

episcopus Labacensis.

XII

Ad primam partem libelli rescripsit S. Congreg. Indulg.
et SS. Reliquiar. a. d. X Kalendas Augustas:

SS. D. N. Pius PP. X., in Audientia habita die
22. Julii 1908 ab infrascripto Card. Praef. S. C. Indul-
gentiis sacrisque Peliguiis praepositae, benigne concessit
praefatam Indulgentiam, semel tantum intra memoratum
temporis spatium lucrandam. Praesenii valituro absque
ulici Brevis expeditione. Contrariis quibuscumque non
obstantibus.

Datum Romae, e Secretaria eiusdem  5. C., die
22. Julii 1908.

S. Card. Cretoni, Praef.

D. Paniči, Archiep. Laodicen., Secretarius.

Quod vero attinet ad Apostolicam Benedictionem, Sanc-
tissimus Pater Pius Papa X. perbenigne episcopo Oratori
litteras sua manu scriptas  pridie Nonas Augustas mittere di~
gnatus est.

Chirographi haec sunt verba:

Collaudamus, uti aequum est, et Te ipsum, Vene-
rabilis frater, et Clerum tuum de proposito celebrandi
propediem secundam Synodum Labacensem, et confi-
dimus fore, ut ex communibus coeptis ac laboribus
vestris salutares lectissimique fructus, Deo bene iuvante,
eveniant. Et divini adiutorii auspicem ac paternae bene-
volentiae nostrae testem, Apostolicam Benedictionem Tibi,
Venerabilis frater, cunctis dilectis e Clero peramanter
impertimus.

Ex Aedibus Vaticanis die IV. mensis Sextilis Anno
MCMVIII.

Pius PP. X.

Pracparatis itaque, quae opus sunt, Reverendissimus
Antistes pridie Idus Julias sollemniter indixit Synodum dioe-
cesanam secundam a Vesperis diei 24 usque ad mane diei
28. Augusti  huius anni celebrandam in ecclesia cathedrali se-
cundum ordinem ab Ecclesia praescriptum. 1 ) Ut autem Spi-

‘) Vide folium dioec. »Ljubljanski Škofijski List« 1908, n. VI.

XIII

ritus Sanctus conventum synodalem doceret, quid agendum;
ostenderet, quo gradiendum; operaretur, quod efficiendum:
omnes sacerdotes ex mandato Celsissimi per octo dies ante
Synodum s. Sacrificio Missae inserebant collectam de Špi¬
ritu Sanctot dominica vero XI post Pentecosten in omnibus
ecclesiis curatis Sanctissimum Sacramentum per mediam ho-
ram expositum est et recitatae sunt litaniae omnium Sanctorum.

II.

Reta  primae Congregationis generalis.

A. d. IX Kalendas Septembres, testo S. Bartholomaei Ap.,
hora quinta pomeridiana quam piurimi sacerdotes undique
ex Labacensi Dioecesi in ecclesia cathedrali Sti Nicolai ad se-
cundam Sgnodum dioecesanam celebrandam congregati sunt.
Magister caeremoniarum curavit, ut suo quisque loco con-
sisteret. Omnibus in ordinem coactis venit postremo sollemni
comitatu vener. Capituli Reverendissimus Episcopus in aedes
sacras. In ingressu Celsissimi recitati sunt ex more Psalmi
14, 45, 50; Psalmos excepit cantus Antiphonae »Salve Re¬
gina«, quo ad finem dedueto Illustrissimus Praesul dixit Versi-
culum et Orationem.

Deinde expositum est Sanctissimum Sacramentum, et
cantatis hgmnis »Veni Creator Spiritus«, »Tantum ergo« et
»Genitori« Reverendissimus Episcopus dedit benedictionem.

Cum Sanctissimum in tabernaculo repositum esset, Illu¬
strissimus Antistes ascendit ambonem, ex quo salutatis in
Domino omnibus congregatis primam orationem synodalem
habuit.

Mocutio salutatoria.

Laudetur Jesus Christus. In Synodum secundam congregatos
ex intimis ^isceribus saluto. Benedicti, qui venistis in no-

mine Domini!

1 .

A prima Synodo elapsum est quinquennium. Pauci qui-
dem anni, ast pleni sudore et labore pro Christo, pro eius-
dem Ecclesia et populo. Multum laborastis et desudastis in

XIV

vinea Domini; labores Vestri inanes non fuerunt, e contra Deo
benedicente fructus protulerunt uberrimos.

In quantum scire possum, educatio parvulorum fecit
progressum. Cur? Quia ordinationes pritnae Sgnodi de insti-
tutione matrum, 1 ) deque educatione prolis in schola et qui-
dem ope convenientis methodi 2 ) executioni mandare cona-
bamini. Praeprimis ea conamina Vestra semper laudabam
hodieque iterum laudo, quibus iuventutem, quae scholam po-
pularem frequentat, ad frequentiorem susceptionem Sacra-
mentorum inclinare satagebatis. 3 )

Neque puberum post annos pubertatis obliti estis. Hanc
Vestram curam tot Congregationes Marianae utriusque sexus, 4 )
tot associationes ad excolendam iuventutem, 5 ) tot cassae par-
simoniales 6 ) adamussim testantur. Et quanto gaudio nec non fer-
vore associationes iuventutis ggmnasticas erigere contenditis!

Obedientes mandatis Sgnodi primae ad sanctificationem
familiae multum contulistis. Quot familiae Vestra cura ad-
scriptae sunt associationi a sacra Familia! 7 ) K  vestris instruc-
tionibus et precibus repetendum est, quod oratio matutina
et vespertina, ante et post mensam, ad salutationem angeli-
cam ih familiis conservata est ferventerque colitur. 8 ) Multa
opera sanctificationem quoque dierum festivorum promove-
batis: saltationes prius frequentes nune rarae evaserunt, cir-
cumvagationes noeturnae iuvenum nec non amores iiliciti
valde imminuti sunt; utinam frequentatio quoque caupona-
rum nimiusque usus potuum alcoholicorum similiter imminutus
fuisset! 9 )

Cultus Eucharistiae atque Sanctissimi Cordis lesu 10 ) de-
currente hoc quinquennio mira cepit inerernenta. O quanto
solatio mihi Vobisque est populus congregatus coram taber-
naculo qualibet Dominica prima cuiuslibet mensis, in festo
ss. Cordis Jesu nec non in singulis parochiis in diebus, quibus
in illa parochia adoratio per integrum diem determinata est!

i) Sgnodus I, pg. 12, Škof. List, 1904. — 2 ) Ibid. pg. 12 sqq.,

160 sqq. — 3 ) Ibid. pg. 15—20. — 4 ) Ibid. pg. 28 sqq. — 5 ) Ibid. pg. 27 sqq.

— <>) Ibid. pg. 31. — 7 ) Ibid. pg. 37 sqq. — s) Ibid. pg. 42 sqq.. — ») Ibid.

pg. 45 sqq., 85 sqq. — 10 ) Ibid. pg. 54 sqq.

XV

Rt  non solummodo coram tabernaculo populus frequens
corigregari solet, sed ad mensam quoque Dominicam maiore
in dies numero accedere assuetus est. 1 ) De tali populo, qui
amore SS. Cordis Jesu flagrat, quique omnes iniurias Jesu in
ss. Sacramento illatas tam libenter expiare conatur, de tali
populo desperandum non est, licet multae adhuc perver-
siones in illo, praecipue in iuventute inveniantur.

De propagatione tertii ordinis S. Francisci, de missio-
nibus, de cura pro agricolis, pro operariis, pro famulabus, 2 )
pro discipulis et adiutoribus opificum, 3 ) pro emigrantibus 4 )
tacebo; at de cura Vestra ad propagandos bonas ephemeri-
des, bonos libros, arcendosque malos, quorum numerus in
dies crescit, tacere non possum. Imrao surama laude prose-
quor sacerdotes, qui in societate tgpographica cooperantur,
qui varia folia et diaria scribunt et edunt, quique illa ad
populum deferunt bibliothecasque populares erigunt. 5 ) Unde
nobis, quaeso, nostrae ephemerides, unde folia scientifica,
belletristica, paedagogica, quaeque pietati et musicae atque
arti fovendae inserviunt? Unde, nisi e manibus nostrorum
sacerdotum?

In vita quoque politica et sociali multum desudabatis
multaque sacrificia offerebatis. 6 ) Cum in nostro imperio omnia
ferverent, cumque constitutionalismus intrinseca necessitate
evolui debuerit eum in statum, quo omili populo ius suffragii
aequale atque universale conceditur. Vos cognito signo tem-
poris simul cum populo ius tale postulabatis atque ad illud
obtinendum multum contulistis.

Qua agendi ratione populum a duplici praeservastis pe-
riculo. Primo sacerdoti, qui cum populo sentit, cum illo vivit,
eiusque iura defendit, ille magna cum confidentia magnoque
amore adhaeret; unde factum est, ut inimici ecclesiae, qui
populum ab Ecclesia, immo a Christo avertere conantur,
confusi finem satanicum assequi minime potuerint. Secundo
a falsis, nec non atheisticis principiis, quibus constitutiona-

‘) Ibid. pg. 50 sqq. — 2 ) Ibid. pg. 76 sqq. — 3 ) Ibid. pg. 30. —

4 ) Ibid. pg. 98 sqq. — 5 ) Ibid. pg. 101 sqq. — 6 ) Ibid. pg. 114 sqq.,

165 sqq.

XVI

lismus superstructus est, scilicet a principiis de suprematia
populi, ac si populus eiusque voluntas excluso Deo fons esset
cuiuslibet iuris et auctoritatis, populum omnino praeservastis.’)

M  faustum initiura felicemque finem tertii Congressus
catholici quam plurimum Vos contulistis; 2 ) immo absque co~
operatione Vestra Congressus fructum nullum protulisset. Vestra
enim cura et opera resolutiones executioni mandantur in
diesque magis perficitur organisatio praecipue agricolarum,
sed etiam opificum. 3 ) Magnis encomiis extollimus conamina,
quibus agricolae in »unionem agricolarum« eum in finem
coniunguntur, ut uniti ad instar phalangis praeprimis tempore
electionis inimicos Ecclesiae et Christi repellant prosternantque.
Utinam parochia nulla iuveniatur, in qua haec unio erecta
nondum sit! 4 )

Et quid de vita cleri dicendum est? Deo gratias, quod bona
conscientia nune affirmare possimus, scandala graviora ra-
rissima fuisse, licet non defuerint omnino. Summopere autem
de omnimoda apostasia iunioris sacerdotis doleo, eumque
orationibus vestris commendo, ut Deus illius misereatur, gra-
tiamque conversionis conferre illi non recuset.

Exceptis his rarissimis scandalis persuasus sum, sacer-
dotes omnes in via virtutis, in vita vere sacerdotali in dies
maiores fecisse progressus. Quae persuasio magno numero
eorum sacerdotum confirmatur, qui ad exercitia spiritualia 5 )
quotannis advolant. Possumne affirmare, neminem Vestrum
exercitia spiritualia ultra triennium distulisse?

Insuper audio, sacerdotes nostros a confessione fre-
quentiore non abhorrere, illamque ultra mensem vix umquam
differre. Tam frequens usus huius Sacramenti magno me so-
latio afficit, firmatque in persuasione, sacerdotes nostros re-
vera coelibem agere vitam domosque eorum esse locum, ubi
pudicitia et castitas virginalis vigent florentque. 6 )

Conferentiae quoque pastorales, 7 ) quae quotannis semel,
nec non conferentiae »Sodalitatis«, 8 ) quae in singulis deca-

!) Ibid. pg. 125. — 2 ) Ibid. pg. 126. — 3 ) Ibid. pg. 90 sqq. —

4 ) Ibid. pg. 165 sqq. — 5 ) Ibid. pg. 136 sqq. — 6 ) Ibid. pg. 140 sqq. —

7 ) Ibid. pg. 189 sqq. — 8 ) Ibid. pg. 193 sqq.

XVII

natibus fere quolibet mense celebrantur, laudem sacerdotum
nostrae dioecesis praedicant. Conferentiae enim demonstrant,
pernecessarium studium litterarum a Vobis non negligi, sed
foveri, 1 ) unitatem quoque et amorem fraternum inter vos
adesse, magisque in dies inflammari. Utinam discordiae et
rixae a nobis omnino exularent, vel si forsitam exortae sunt,
statim componerentur! 2 )

Quibus omnibus vel obiter perpensis gaudere debemus
de optima farna, qua clerus Labacensis longe lateque gaudet,
immo exultare eo quod iste clerus talem famam vita sua šibi
bene promeruit.

2 .

Talem profectum in tota dioecesi laeto observabam
animo, cum decurrente hoc quinquennio nostram dioecesim
secunda vice perlustrarem. At in hoc itinere, episcopis ab
Ecclesia iniuncto, ad alias quoque obligationes nostri cleri
curati attentionem meam convertebam.

Visitationi enim aedificia ecclesiastica subiiciebam, prae-
cipue ecclesias cum omni apparatu intrinseco; in ordinem
cultus divini inquirebam; de cura quoque pro aedituis, pro
organoedis, pro cantu ecclesiastico et mušica sacra sciscitabar;
de administratione bonorum ecclesiasticorum, de negotiis can-
cellariae, de archivio notitiam accuratam scientiamque certam
procurare mihi contendebam.

Prae omnibus vero moreš populi cognoscere satagebam.
Persaepe enim querelas pastorum audivi de iuvenibus, qui
non obstante magna cura ad vitam vere christianam, ad
frequentiorem usum Sacramentorum, ad congregationes pias
raro attrahi, a sociis vero praviš, praecipue a peccatis luxuriae
difficillime abstrahi possint; querelas quoque de puellis audivi,
e quibus multae instabiles atque ad aures miseris seductori-
bus praebendas tam pronae sint ut, licet per Congregationes
Marianas peccata externa multum imminuta sint, peccata
tamen occulta et intrinseca freguenter adhuc occurrant. Quare

‘) Ibid. pg. 148 sqq. — 2 ) Ibid. pg. 199 sqq.
Syn.

2

XVIII

peragrando dioecesim in causas malorum inquirere, easque
cognoscere et cognitis remedia offerre conabar.

Cum varios invenerim defectus sive in peragendis ne-
gotiis cancellariae, sive in administratione bonorum ecclesiasti-
corum, sive in aedificiis ecclesiasticis, praeprimis in con-
structione altarium, in constructione et dispositione scam-
norum et confessionalium, cognovi simul illos defectus a
priore aetate ad nos pervenisse, sublatos autem nondum
fuisse ob defectus in praeparandis iunioribus sacerdotibus,
ut ad negotia recensita bene et legitime peragenda omnino
idonei redderentur.

Quod vero ordinem cultus divini, conciones et catecheses
.attinet, incertitudinem magnam provenire compertus sum
ex defectu sufficientis instructionis dioecesanae, quae indi-
gentiis nostrae aetatis accomodata esset.

Causas vero querelarum de mutabilitate, immo de fre-
quentiore perversione iuventutis, praecipue iuvenum invenisse
me puto primo in ignorantia atque incuria parentum, quibus
onus educandae prolis inde a conceptione incumbit, deinde
in institutione haud praecisa, haud sufficienti, haud accurata
iuvenum et puellarum, postquam ad annos pubertatis perve-
nerunt atque de ineundo matrimonio deliberare incipiunt.

Cognitio defectuum et malorum, quae breviter exposui,
lux et dux mihi erat in seligenda materia pro secunda Sgnodo
dioecesana. Quaestiones permultae, licet non omnes, in annu-
alibus conferentiis decanorum, aliae in conferentiis pastoralibus
pertractatae fuerunt. Rev. decani sciunt, referentes a me se-
lectos ad quaestiones prolixe et solide respondisse discussi-
onesque desuper hinc inde satis efferbuisse.

lnformatione tali modo obtenta materiam in formam
sgnodalem redegi, redactam tum Capitulo nostro, tum delectis
a me referentibus et praesidentibus congregationum Sgnodi
particularium in manus dedi, Vos vero, dilecti in Christo
fratres in cooperatores in vinea Domini nune invito, ut in
congregationibus particularibus duce referente et praeside
sententiam Vestram desuper libere pandatis.

XIX

Scio autem et Vos quoque scire oportet, unanimem
consensum de variis consiliis et mandatis et praeceptis cssc
impossibilem, cum ex una parte quot capita tot quoque sen-
tentiae sint, ex altera autem parte pro natura nostra usui et
consuetudini adamatae tam fortiter adhaerere soleamus, ut
qualibet opinione contraria, quolibet mandato et praecepto
consuetudini nostrae non conformi statim ad criticam, ad
oppositionem, ad murmurationem, imo ad iram provocemur.
Rt  licet omnes nos tali natura donati simus, magnis tamen
virtutibus nostri cleri cognitis nihilominus firmiter spero fore,
ut clerus noster, postquam in discussione de variis capitibus
omni libertate usus fuerit, decisionem meam quiete expectet
paratus in omni agendi ratione deposita sententia propria
constitutionibus synodalibus semet conformare.

Insuper rogo Vos, ut querelas omnes de aliis quoque
rebus, quibus quasi gravi onere cor unius vel alterius forsitan
comprimitur, per procuratores cleri mihi notas facere velitis.
Procuratores cleri autem rogo, ut querelas scripto consignatas
mihi committant; paratus enim sum adhuc decursu Sgnodi ad
singulas respondere. Si vero procuratores cleri, vel Vos hic
congregati praefertis, ut procurator cleri vel alius sacerdos
a Vobis electus querelas hic loči alta voce lingua latina vel
vernacula proferat, ego hunc modum minime reprobo, sed
libentissime admitto,

3 .

Cum vero sancta Mater Ecclesia sciat, naturam nostram
labilem esse atque ad malum pronam, propterea episcopis
iniunxit, ut cum Synodo dioecesana exercitia quoque spiri-
tualia coniungantur. Nam tantummodo ille clerus, qui špiritu
renovatus ad propria revertitur, pronus erit atque idoneus
renovare quoque fideles curae suae commissos, prouti Synodus
intendit.

Quis Vestrum, qui in Synodo nostra prima partes ha-
buistis, non meminerit sermonum, quibus reverendus senex
P. Nilles S. J. ad disciplinam servandam moresque reformandos
omnes nos excitabat? quis oblivioni dare potuerit pulcherrimum

2 *

XX

sermonem de sanctissimo Corde Jesu? Hic senex venerabilis
nune vita functus in coelis de illa corona gaudet, quam iustus
• iudex super caput illi posuit.

Hodie vero qua reetorem exercitiorum rev. P. Augu-
stinum Rosler C. Ss. R. Vob’is hic praesento. Valde gaudeo,
meas preces, quibus hunc Patrem desiderabam, a Superioribus
exauditas fuisse. Cognovi nimirurn, Patrem Rosler a sacer-
dotibus qua reetorem exercitiorum valde exoptatum esse;
insuper scio, fructum exercitiorum immo totius Synodi de
reetore multum dependere. Revera, nos quidem cooperari,
materias a reetore propositas meditatione digerere nostramque
facere atque multum orare debemus, at reetoris est, nos ad
deponendam somnolentiam, ad attentionem spiritus, ad medi-
tationem necessariam atque orationem excitare.

Quapropter, fratres dilecti et cooperatores mei instanter,
instantius et instantissime Vos rogo, ut sermones sacros
attente audire sibique applicare contendatis; rogo vos, ut
orationi ineumbatis, conscientiam discutiatis nec non bona
confessione generali inde ab ultimis exercitiis peraeta ad
communionem generalem feria VI. laeti plenique Špiritu Sancto
advoletis.

Tune Summus Sacerdos Jesus Christus consecrationem
nostri divino Cordi Eiusdem faciendam libentissime recipiet
nobisque gratias omnes in cura animarum necessarias, im-
primis magnum donum perseverantiae abundanter tribuet.

Nune vero, o sancti patroni et sancti angeli custodes
nostri, o sanete Joseph, patronus nostrae dioecesis, o sanete
Nicolae, titularis huius ecclesiae cathedralis, o sancta Maria,
Virgo et Mater Dei, sedes sapientiae, mater boni consilii,
intercedite pro nobis omnibus ad divinum Cor Jesu, ut mi-
sertus nostri illum in nobis ignem accendat, quem in terram
mittere venit, ut hoc igne inflammati in -hac Sgnodo nihil
aliud intendamus, quam gloriam Dei et salutem animarum.
Amen.

XXI

Oratione terminata iam ad negotia sua expedienda ag-
greditur Sgnodus. Ex ordine pronuntiati sunt primo officiales

Synodi:

Promotor Synodi:  Joannes Sajovic, Praepositus Capit.
eccl. cathedr.;

Substitutus promotoris Synodi:  Dr. Scbastianus Elbert,
Praepositus Capituli Coli. Rudolfsvv.;

Secretarius Synodi:  Andreas Kalan, S. S. Praelatus,
Canonic. eccl. cathedr.;

Lector Synodi:  Josephus Potokar, Vicarius ad eccl. ca¬
thedr.;

Notarius Synodi:  Dr. Franciscus Ušeničnik, Rector Coli.
Sti Stanislai;

Magister caeremoniarum:  Josephus Erker, canonicus eccl.
cathedr.;

Procuratores Cleri:  Josephus Šiška, Canonicus eccl. ca¬
thedr., Michael Trček, Decanus in Šmarje, Matthaeus Rihar,
Decanus in Šmartin pri Litiji;

Directores cantus:  Hugolinus Sattner, O. S. Fr., Defi-
nitor, Administrat. paroch.; Franciscus Ferjančič, Vicedirect.
Semin. cleric.; Stanislaus Premeri, praef. Colleg. Aloisiani;

Praefecti hospitiorum:  Dr. Joseph Lesar, Canon, honor.,
Director Semin. Cleric., Prof. theol.; Dr. Andreas Karlin, Canon,
eccl. cathedr., Director Semin. puer.; Franciscus Ferjančič,
Vicedirect. Semin. cler.;

Director exercitiorum:  Augustinus Rosler, C. SS. R.;

Judices querelarum:  Joannes Sušnik, Antonius Fettich-
Frankheim, Josephus Šiška, Canonici eccl. cathedr.;

Ostiarii:  Vicarii ad eccl. cathedr.;

Confessarii: a)  ex Ord. FF. Min. S. Francisci: P. Placidus
Fabiani, Minist. Prov.; PP.: Ragnerius Kokalj, Gulielmus
Vindišar, Angelus Mlejnik, Matthaeus Vidmar; b)  e Societate
Jesu: PP. Carolus Hajek, Jacobus Verhovec, Joannes Kunstelj,
Josephus Zen-Ruffinen; c) e Congreg. Mission. S. Vincentiia P.:
DD. Franciscus Javšovec, Carolus Fleidrich, Franciscus Kitak,
Urbanus Nežmah; d)  e Congreg. SS. Redemptoris: P. Augusti¬
nus Rosler.

XXII

Pronuntiatis officialibus Synodi, Reverendissimus Praesul
rogatu Promotoris iussit Secretarium summatim proponere
res pertractandas.

Conspcctus materiae.

Titulus I.

Cap. I. De ecclesia ut aedificio:

§ 1. de ipso aedificio,

§ 2. de sacristia,

§ 3. de obiectis in ecclesia,

§ 4. de ordine quoad sedilia,

§ 5. de colenda arte ecclesiastica,

§ 6. de museo dioecesano.

Cap. II. De cultu divino publico:

§ 1. de ordine cultus divini,

§ 2. de organoedo et aedituo,

§ 3. de cantu ecclesiastico et mušica sacra.

Cap. III. De doctrina diristiana:

§ 1. de institutione doctrinae christianae in genere,

§ 2. de institutione doctrinae christianae in specie:

1. de educatione infantium,

2. de institutione puberum,

3. de instructione sponsorum.

Titulus II.

Cap. I. De bonis ecclesiasticis eorumque administratione:

§ 1. de iuribus ecclesiae circa bona temporalia,

§ 2. de administratione bonorum ecclesiasticorum.

Cap. II. De negotiis cancellariae:

§ 1. de commercio cum officiis,

§ 2. de libris ecclesiasticis,

§ 3. de tabulario,

§ 4. de instruendis cooperatoribus.

XXIII

Petiit exin Promotor, ut designarentur coetus particu-
lares, Sectiones,  quarum esset recognoscere res Sgnodo pro-
positas.

Sectiones.

, Sectio I.

Titulus II., cap. II.: de negotiis cancellariae.

Praeses: canonicns Šiška;  referens: decanus Lavrenčič.
Locus: aula St. Josephi in seminario clericali.  Ad consilia
invitantur: Sacerdotes archidiaconatus Labacensis.

Sectio II.

Titulus II., cap. I.: de administratione bonorum ecclesia-

sticorum.

Praeses: canonicus Sušnik;  referens: decanus Bizjan.
Locus: bibliotheca seminarii clericalis.  Ad consilia invitantur:
Sacerdotes Carnioliae centralis.

Sectio III.

Titulus I., cap. II.: de cultu divino puhlico.

Praeses: canonicus Karlin;  referens: decanus Novak.
Locus: refedorium in collegio Aloisiano.  Ad consilia invi¬
tantur: Sacerdotes archidiaconatus Carnioliae inferioris.

Sectio IV.

Titulus I., cap. III.: de doctrina Christiana.

Praeses: praelatus Flis;  referens: parochus Joannes
Zabukovec.  Locus: aula maior in palatio episcopali.  Ad con¬
silia invitantur: Sacerdotes Carnioliae interioris et superioris.

Adnotationes.

L Congregationes particulares  habeantur a hora un-
decima antemeridiana usque ad prandium hora 12V 2 ; de-
inde a hora 2. postmeridiana usque ad horam 3 V 2 -

XXIV

2. a) materia Sectionis I.  pertractabitur in congregatione
generali II., feria III., post meridiem;

b ) materia Sectionis II.  in sessione puhlica II., fe¬
ria IV., mane;

c) materia Sectionis III.  in congregatione generali III.,
feria IV. post meridiem;

d) materia Sectionis IV.  in congregatione IV. et V.,
feria V., mane et postmeridiem.

Postquam Illustrissimus i\ntistes accurate exposuit, quo
modo in coetibus particularibus esset agendum, ut fructus
caperetur uberior neve tempus frustra tereretur: institit Promo-
tor, ut pronuntiaret Secretarius Examinatores ordinandorum.

Examinatores ordinandorum.

Praeses: Joannes Flis,  S. S. Praelatus, Vicarius generalis;

Consultores: Joannes Sušnik,  canon. eccl. cathedr.;

Dr. Josephus Lesar,  canon. honor., prof. theol.;

Dr. Franciscus Ušeničnik,  Rector Coli. Sti Sta-
nislai;

Dr. Josephus Gruden,  prof. theol.;

Aloisius Stroj,  praef. spiritual. Semin. Cler.

Propositi sunt deinde Examinatores promovendorum ad
beneficia curata,  ut ex decreto Cone. Tridentini 1 ) a Synodo
probarentur. Quo facilius fieret electio, distribuit Secretarius
schedulas, in quibus seripta erant nomina duodecim virorum,
qui ad id munus apti essent.

Tum Celsissimus Princeps-Episcopus invitavit congre-
gatos, ut obseguiurn et pietatem erga Augustissimum Impera¬
tor em Franciscum Josephum I et Illustrissimum Metropolitom
Goritiensem  per telegrammata testificarentur; alaeri animo
respondit votis Reverendissimi Pastoris celeber conventus.
— Telegrammatum autem haec sunt verba:

Sess. XXIV, Decret. de reform., cap. 18.

XXV

An Seine k. n. k. Apostolische Majestat Franz

Ischl.

Dreihundertfiinfzig auf der zweiten Laibctcher Dio-
zesansynode versammelte Priester der Diozese Laibach
bringeti Ihrem Jubelkaiser begeistert ihre Huldigung dar
und flehen zu Gott um iiberreicben Segen und um aufier-
ordentliche Hiilfe, welcbe der giitige Goti Eurer Ma¬
jestat bei der Regierung des grofi en und herrlichen
Osterreich gevvdhren moge.

Dr. Anton Bonaventura Jeglič

Fiirstbischof.

Celsissimo Domino Francisco Sedej, Archiepiscopo

Goritiae.

Clerus dioecesis Labacensis congregatus in se-
cunda Synodo dioecesana sensus profundae reverentiae
erga suum metropolitam cum ferventi preče ad Deum
manifestat, ut metropolitam Goritiensem diu adhuc sal-
vum sospitemque conservare dignetur.

f Antonius Bonaventura

episcopus.

Ad  telegramma missum Suae Majestati Imperatori Fran¬
cisco Josspho I. redditum est dic 25. Augusti responsum his
verbis conscriptum:

An Seine Fiirstbischdfliche Gnaden Dr. Anton
Jeglič, Fiirstbischof

Bad Ischl. in Laibach.

Seine k. u. k. Apost. Majestat haben die Huldigung
der auf der zweiten Diozesansynode versammelten Geist-
lichkeit allergnddigst zur Kenntnis genommen und danken
huldvollst fiir diese Loyalitatskundgebung.

Kabinetskanzlei
Sr. k. u. k. Apost. Majestat.

Joseph

XXVI

Reverendissimus Metropolita respondit die 25. Augusti
per telegraphum:

Valde commotus homagiis votisque a secunda Sy-
nodo Labacensi mihi expressis exopto et precor, ul co-
piosa benedictio descendat super Praesidem singulaque
membra Synodi; eius deliberata cedant in laudem Dei
salutemque almae istius dioecesis.

f Franciscus Borgia
metropolita.

Maximo gaudio affecti sunt omnes congregati sacerdotes,
cum audissent a Reverendissimo Praesule, Summum Ponti-
ficem impertivisse Sgnodo Apostolicam Benedictionem et hac
occasione misisse ad Episcopum Oratorem literas sua manu
seriptas. Quam ob rem curae fuit Illustrissimmo Antistiti, ut
conscriberentur litterae, in quibus multis et amplissimis verbis
Sgnodus secunda Labacensis maximas gratias agit Summo
Pontifici quum pro accepto beneficio Apostolicae Benedictionis
tum pro Encgclica, qua errores Modernistarum damnati sunt.
In litteris haec sunt seripta:

Beatissime Pater!

Ecclesiae votis obsequens obtemperansque mandato
Ordinarii clerus dioecesis Labacensis in secundam iam
post quinque annos his diebus convenit synodum, ut
quomodo quam optime animarum consuleretur ac pro-
spiceretur utilitati et saluti, cum Episcopo suo collatis
consiliis deliberaret, ne pro parte sua illud negligeret,
quod Sanctitas Tua pro tota šibi proposuit Ecclesia:
omnia instaurare in Christo. Grave sane munus, arduum
opus, licet ex parte tantum nobis propositum. Quod ta-
men ut lubenti animo ac sine timore susciperemus, ecce
nobis, litterae Tuae, ecce desideratissimus et exoptatissimus
nuntius, Sanctitatem Tuam apostolicam nobis voluisse im-
pertire benedictionem, quae divinum nobis auspicaret affu-
turum numen divinamque opem. Quo certe nihil nobis laetius
obvenire potuit, nihil iucundius. Enimvero persuasissimum
fide habemus, nos nihil posse sine gratia divina facere ni-
hilque cogitare ex nobis quasi ex nobis, omneque datum

XXVII

optimum et omne donum perfectum desursum esse, de-
scendens a Patre luminum. Immo si quando unquam,
nune opus maxime est sacerdotibus divino robore. Sunt
enim tempora luctuosa nefastaque, Ecclesiae iniqua, in-
imica ipsi Deo. Ingenia proterva cuiusque potestatis im-
patientia, mentes rerum fluxarum cupidae, aeternarum
obliviosae; nihil sanctum inviolatumque, permissa cuilibet
Ioquendi scribendique effreni non libertate, sed licentia;
neque primis naturae veritatibus parcitur, verum obducta
sensim tenebris veritate, opinionum commenta atque men-
dacia progredientis doctrinae specie celebrantur ac disse-
minantur. Crevit profeeto »postrema hac aetate inimico-
rum crucis Christi numerus, qui artibus omnino novis
astuque pleniš vitalem Ecclesiae vim illidere ipsumque,
si queant, Cristi regnum evertere funditus nituntur.«
Et proh dolor! quod longe miserabilius, errorum fau-
tores iam non inter apertos hostes quaerendi sunt modo,
verum in ipso latent sinu gremioque Ecclesiae. Sunt ex
ipso sacerdotum coetu, modernistae suo nomine appel-
lantur, qui venenatis imbuti penitus doctrinis quidquid
sanctius est in Christi opere impetunt, ipsa haud in-
columi divini Reparatoris persona, quam ausu sacrilego
ad purum putumque hominem extenuant; eo nocentiores,
quo minus perspicui; mille enim nocendi artes dum ad-
hibent, nihil illis callidius, nihil insidiosius, ut incautum
quemque facile in errorem pertrahant.

Beatissime Pater, gratiae igitur Tibi quam maximae
pro apostolica benedictione! Hanc vero occasionem naeti
laeto animo arripimus, ut singularibus verbis gratias
simul agamus pro Litteris Encyclicis, quibus Sanctitas
Tua modernistarum callidissima artificia detexit, super-
bos spiritus repressit, perniciosos errores profligavit ac
damnavit. Non quod fidem umquam modernistis habu-
erimus  — tantum abest, ut fidenter testificemur longe
nos semper afuisse ab iis erroribus, quos haeresium
conlectum rede Sanctitas Tua denotavit  — sed quia
damnatio errorum vere erat animorum liberatio. Nempe,
quamvis modernismi errores damnaverimus semper, non
tamen dicere ausimus, nulla in animis malum redundans
impressisse vestigia. Moestitia quaedam nonnullorum
animos occupavit, cum austeris coloribus omnia in Ecclesia
depingerent modernistae omniaque reformanda clamita-
rent; timores quidam, cum dictitarent multorum fidem
languescere totque eruditos deficere a fide, quod in ve-

XXVIII

rit at e defendenda nori ea utamur methodo, quae menti-
bus nostrae aetatis magis sit adapiata; incertitudo
quaedam, quaedam titubatio, cum rationalistas et ca-
tholicos promiscue agentes, simulatissime de sacris
libris deque evolutione dogmatum dissererent. Quae
quanto essent occultiora, tanto potuissent in animis ma-
iora producere damna. At in tempore cum res urgebat,
Roma locuta est: fiat lux! Et facta est lux. Nebulae
delapsae sunt, errores dissipati, depulsi timores, dubitatio
sublata, fides roborata, mentes erectae  — veritas libe-
ravit nos! lam tabor iucundus, iam laeta commodi
iactura. Lubentes laborabimus, fortes militabimus, fiden-
tes pugnabimus proelia Domini. Deo gratia et Tibi,
Beatissime Pater!

Gratiarum actionibus faustitatis vota iungentes,
appetente sacerdotii Beatitudinis Tuae natali quinqua-
gesimo, milites Christi, Tibi vicario eius renovamus
sacramentum: »amantissimos Ecclesiae filios nos et esse
et vider e velle; quae res nequeant cum hac laude con-
sistere, eas nos sine cunctatione respuere; praescripta
Sediš Apostolicae legem vitae singulos putare atque
Episcopis obtemperare, quos Spiritus Sanctus posuit re-
gere Ecclesiam Dei.« (Encycl. Immortale Dei.) Quod de-
fensio catholici nominis postulat, ut in profitendis doctri-
nis, quae ab Ecclesia traduntur, una sit omnium sententia
et summa constantia, fideliter servabimus idque cave-
bimus, »ne quis opinionibus falsis aut ullo modo con-
niveat aut mollius resistat, quam veritas patiatur«, haud
immemores monitorum Beatitudinis Tuae, nullum esse
indicium manifestius, quod quis modernismi doctrinis
favere incipiat, quam cum incipit ecclesiastici magisterii
auctoritatem minuere atque infirmare, traditionis vim et
naturam pervertere,philosophiam scholasticam, eam prae-
cipue, que a sancto Thoma Aquinate est tradita, horrere
atque spernere; praesertim vero, nullam esse breviorem
et expeditiorem ad modernismi errores viam, quam su-
perbiam.

Beatissime Pater! Hoc Tibi a nobis in quinqua-
gesimo sacerdotii Tui natalipulcherrimum acceptissimum-
que futurum esse munus, in praeclara nuper ad nos
scripsisti exhortatione, si ita ut homines Dei nos pro-
bemus, ut in nos tamquam in speculum plebs Christiana
coniiciens oculos sumere possit, quod imitetur. Quod
sane ut fiat omnibus viribus contendemus. Nulla mora

XXIX

est. Enitemur equidem, ut veram nobis comparemus vitae
sanctimoniam. Nam ut Beatitudo Tua instanter nos monet,
unum est, quod hominem cum Deo coniungit, unum quod
gratum efficit, vitae morumque sanctimonia. Optatis an-
nuat Deus, cuius numinis auxiliique auspex nobis sit
benedictio Beatitudinis Tuae.

Accipe igitur, Beatissime Pater, gratias nostras,
accipe congratulationes nostras, accipe obsequii nostri
fidelia vota! Iugis nobis erit adprecatio ad Deum pro
Summo Pontifice, ut Dominus conservet eum et vivificet
eum et beatum faciat eum in terra et non tradat eum
in animam inimicorum eius. Hoc nobis propositum, haec
nobis sententia: Prope Romam semper.

Datum Labaci ex Ecclesia cathedrali Sti Nicolai
congregata synodo II. dioec. Labacensis, die 24. Augusti
Sto Bartholomaeo sacra, A. D. 1908.

Rescripsit ad litteras Eminentissimus Dom. Raphaei Card.
Merrij del Val, Status Secretarius:

Secretaria di Stato
di Sua San ti ta.

Dal Vaticano III. Septembris 1908.

No. 31.944.

IIIme a c Revme Domine!

In media Synodo peropportunum ac praeclarum
accidit ut humanissimis datis litteris tu ac sacerdotes
tui Summo Pontifici sensus fidelis pietatis vestrae ex-
primeretis. Quod officium pergratum iucunditatisque ple¬
num Ei fuit. Laetatus igitur ex animo precatur, ut lumen
viresque initis consiliis et sanctis propositis perficiendis
addat Deus. Simul effusae benevolentiae pignus bene-
dictionem apostolicam peramanter tibi omnibusque sa-
cerdotibus, qui in Synodum convenerunt, impertit.

Hanc occasionem libenter ego nanciscor ut stu-
dium meum confirmem quo sum

Tibi

Rmo Antonio Jeglič Addictissimus

Episcopo Labacensium Nauportum. R, Card. Merry det Val.

XXX

Cum praelectae essent litterae mittendae ad Summum
Pontificem, indicta est ad horam septimam matutinam posteri
diei Sessio prima publica; Reverendissimus Episcopus reci-
tavit orationes ad terminandam Congregationem praescriptas
et dimisit conventum.

III.

Acta primae Sessionis publicae.

Feria III. post Dominicam XI. a Penteste, a. d. VIII Ka-
lendas Septembres, instante hora septima matutina Sgno-
dales denuo convenerunt in ecclesiam cathedralem Sti Ni-
colai ad habendam primam Sessionem puhlicam. Reveren-
dissimus Antistes celebravit sollemnem Missam votivam de
Špiritu Sando.  Post Missam peracta sunt omnia, quae Ordo
Synodi praescribit; quo facto R. P. Augustinus Roslcr, C. SS. R.,
habuit primam orationcm. 1 )

»Non dedit nobis Dominus spiritum
timoris sed virtutis.« II. Tim. 1, 7.

Fortes in fide.

Introdudio.  Gedeon et viri eius treccnti in vallc Jesreel
confortantur omnibus formidulosis et timidis remotis. »In tre-
centis viris, qui lambuerunt aquas, liberabo vos« inquit Do¬
minus. (Jud. c. 7.)

In Sijnodo diocccsana sacerdotcs congregatos cum
episcopo suo licet comparare viris illis trecentis, qui Ge¬
deone duce ab ipso Domino ad pugnam et vietoriam con¬
fortantur. Nulla enim re hodie sacerdos magis indiget quam
animo forti. Decet igitur resuscitare gratiam virtutis impo-
sitione manuum acceptam dicente apostolo: »Non enim dedit
nobis Deus spiritum timoris, sed virtutis« (II. Tim. 1,7.) Quae
fortitudo animi primo apparere debet in fide. Fides vero illa
sit oportet: n) catholica, b ) viva, c) quaerens intellectum.

a)  Fidem catholicam professuri et praedicaturi hodie
singulari fortitudine imbuti debemus esse. Impugnatur enim

* >) Meditationes R. P. Director exercitiorum spiritualium ipse

seripto mandavit.

XXXI

fides nostris diebus gravissime ab hostibus externis,  qui fi¬
dem supernaturalem omnino extinguere študent.

Impugnatur fides deinde ab hostibus internis,  a sacerdoti-
bus scil. quibusdam, qui fidei dogmata singula enervare et
opinionibus novis immutare non abhorrent.

Contra quos teneamus necesse est fidem, quam summus
pontifex et episcopi in orbe catholico docent et confitentur
unanimes. Absit igitur a nobis separare, quae Christus Do-
minus ipse coniunxit, i. e. fidem christianam et fidem catho-
licam. Christianus mihi nomen, catholicus cognomen, cum
S. Paciano profitendum est. Haud licet seposita catholica
professione profiteri christianam fidem, quasi revera diversae
sint istae duae fides Christiana et fides catholica.

b)  Quae fides catholica in ipsis cordibus nostris vivens
et vigens in dies magis crescat oportet. Mortuam fidem etiam
daemones tremendo profitentur. Apostolo docente fides ista
viva virtus est, qua vivamus ac moriamur. Singulari modo
vivam fidem Nostram manifestemus:

1. In dignitate sacerdotali memores rationis, quae nobis
danda sit. Considerantes dignitatem hanc nostram et viva
fide manifestantes fieri non potest, quin fortibus animis de
hostibus ecclesiae victoriam reportemus. Nominamur enim et
sumus »coadiutores Dei«, dispensatores mysteriorum Dei,
reconciliatores inter Deum et homines, legati Christi, pastores
gregis Dominici, denique sal terrae et lux mundi.

2. Viva nostra fides deinde singulariter apparere debet
in cultu eucharistico. Quo magis sacerdos fide vera erga Je-
sum in sacramento altaris praesentem imbutus est, eo feli-
cior ipse vivit eoque maiore zelo curam animarum fovebit.

3. Accedit ut fidem vivam ostendamus in pietate filiali
erga vicarium Christi in cathedra Petri docentem. Christus
enim Dominus per Petrum infallibili magisterio ecclesiam
docens complet quasi, quae in praesentia eucharistica deside-
rantur. In sanctissimo sacramento tacens adest Dominus;
haud raro autem cogimur dicere: Loquere Domine; respondet
nobis per magisterium vivum ecclesiae, quod instituit dicens:

XXXII

»Qui vos audit, me audit.« Quod Christi magisterium infalli-
bilate summi pontificis coronatur.

c) Fides nostra viva necessario quaerit intellectum.
Obscuritatem enim doctrinae fidei non sustinemus nisi spe-
rantes fore, ut S. Pauli verbum impleatur: »Videmus nune
per speculum in aenigmate, tune autem facie ad faciem«
(Cor. 13, 12). Quo certior persuasio nostra hac de re est, eo
magis cum apostoio desideramus dissolvi et esse cum Christo.
Inflammatur autem istud desiderium consideratione doctrinae
fidei et studio. Inde inter studia litterarum sacerdotis primum
locum tenere debet cognitio dogmatum fidei in dies magis
crescens.

Fide igitur catholica, viva, intellectum quaerente imbuti
vestigia apostoli premamus viventes nec non morientes. Vi-
vens apostolus munere suo functus est, dicens: Scio, cui cre-
didi! Morienti autem licebat asserere: Bonum certamen cer-
tavi, fidem servavi. Studeamus, ut nobis quoque liceat idem
asserere.

Post piam meditationem postulavit Promotor, ut publi-
carentur decreta de aperienda Synodo  etde emittenda professione
fidei.  Quo faeto omnes professi sunt fidem iuxta formam
Tridentino-Vaticanam et sub finem iusiurandum dederunt co-
ram Reverendissimo Episcopo. Exinde praelegit Secretarius
decreta de praeiudicio non ajferendo, de modo vivendi in  Si¬
nodo, de non discedendo.

Ex ordine debuerunt pronuntiari examinatores promo-
vendorum ad beneficia curata: cum verum Sgnodales de viris
eligendis ad hoc munus non plene consentirent, rogavit Pro-
curator Cleri, D. Josephus Šiška, Canon. eccl. cathedr., ut
permissu Illustrissimi Praesidis denuo ferrent suffragium. Re-
verendissimus Praesul lubenter indulsit desiderio Synodi;
tum ascendit ambonem et breviter astrinxit argumenta Ti¬
tuli I., cap I. Constitutionum Sgnodalium: de ecclesia ut aedi-
ficio.  Indicta Congregatione secunda generali in horam quartam
pomeridianam terminata est sollemni benedictione prima sessio
publica.

XXXIII

IV.

Acta secundae Congregationis generalis.

Eodem die, quo mane prima Sessio puhlica celebrata
est, hora quarta pomeridiana convenerunt Synodales ad Con-
gregationem generalem secundam. Recitatis Vesperis cum
Completorio et dictis solitis precibus ante Congregationem
inchoandam, Director exercitiorum spiritualium secundam ha-
buit orationem.

Fortitudo in vita sacerdotali demonstranda.

Venerabilis ille Thomas Kempensis sacerdotes ita allo-
cutus est: »Non alleviasti onus tuum, sed arctiore vinculo
alligaris disciplinae et ad maiorem teneris perfectionis sancti-
tatem. (Imit. Christi IV, 5.) In alto loco supra communes ho-
minum vias elatus sacerdos viam perfectionis incedere debet.
Forti igitur animo ad talem vitam degendam affectus sit
oportet. Vita enim illa alta sacerdotalis necessario est: 1. so-
litaria, 2. aspera, 3. spiritualis.

1. Vita solitaria sacerdotis.  Angustis familiae vinculis
cor sacerdotis non coarctatur, quoniam cura familiae Dei sa-
cerdoti imposita est. Monente Domino: »Qui patrem et matrem
plus amat quam me, non est me dignus« sacerdos renuntiat
familiae suae nec familiam novam condit coelibem vitam
eligendo. Nec tamen ipsi dictum est illud »Vae soli«. Nun-
quam enim solus est sacerdos, cui cum apostolo dicere licet:
Vivo ego, iam non ego; vivit in me Christus. Dulcissimo et
castissimo coniugio cum Christo unitus omni matrimonio lae-
tiorem vitam degit. Quod ut fiat, necesse est ut fortiter re-
sistat tentationibus contra castitatem sacerdotalem imprimis
nostro tempore, quo castam ac coelibem vitam animales ho-
mines impossibilem esse proclamant.

Solitaria vita sacerdotis deinde est, quia, ad munus
praedicandi Christum crucifixum obligatus est. Hinc ipsi cum
apostolo dicendum est: »Mundus mihi crucifixus etego mundo.«
Derelinquitur sacerdos a mundanis hominibus, qui verbum

Sun. 3

XXXIV

crucis respuunt. Ipse S. Paulus iam finem vitae in carcere
exspectans conqueritur: »Omnes me derelinquerunt; Lucas est
mecum solus« (II. Tim. 4, 11. 16).

Inde sequitur sacerdoti dicendum esse: Deus meus et
omnia! sequitur quoque, sacerdotes inter se eo fortioribus
fraternae dilectionis vinculis uniri debere, quo magis ab ho-
minibus derelinquuntur. Frater fratrem adiuvans repellit illud:
»Vae soli!«

2. Vita sacerdotis dura et aspera efficitur, qua ad imi-
tandam vitam Jesu singulariter sacerdos obligatur. Vita autem
Redemptoris paupertate, mortificatione, obedientia excellebat.
Špiritu paupertatis evangelicae repletus debet esse sacerdos,
ut dicat cum apostolo: »Ego didici, in quibus sum, sufficiens
esse. Scio et humiliari, scio et abundare; ubique et in om¬
nibus institutus sum et satiari et esurire et abundare et pe~
nuriam pati«. (Phil. 4, 11. 12.) Sicuti deinde apostolo gloriari
licebat, quod mortificationem Christi in corpore suo portaret,
ita et sacerdos renuntiare debet vanis mundi oblectamentis.
Obedientem denique vitam profesus est, quum interroganti
episcopo: »Promittis mihi et omnibus successoribus meis re-
verentiam et obedientiam?« laete responderet: Promitto. Vitam
talem pauperem, mortificatam, obedientem non sine magna
fortitudine sacerdos sustinet. Nihilominus amor Christi cruci-
fixi efficit, ut nemo laetior sit quam sacerdos pauper morti-
ficationi studens.

3. Sacerdos sicut alter Mogses vocatur, ut amico ac
familiari modo cum Deo de salute populi šibi commissi collo-
quatur. Homo spiritualis igitur sensu eminente esse debet,
cui conversatio cum Deo et angelis tam facilis est quam
cum hominibus. Hune in finem ab ecclesia sacerdos impelli-
tur ad officium divinum, quo fit, ut nunquam longo tempore
a colloquio divino alienus sit. »Septies in die laudem dixi
tibi.« Experientia iam discendum est sacerdoti, quam vere
Spiritus s. dixerit: »Non habet amaritudinem conversatio
illius.« (Sap. 8, 16.) Breviarium digne, attente, devote reci-
tando sacerdos fortitudine et gaudio afficitur ad labores su-
perandos.

XXXV

Cum officio divino coniungatur necesse est lectio spi-
ritualis imprimis ex sacra Scriptura. Breviarium recitantes
cum Deo loquimur; legentes sacram Scripturam audimus
Deum loquentem nobis.

Vita tali solitaria, mortificata, spirituali sacerdos aposto¬
lom imitatur ct cum eo denique laeta mente exclamat: »Mihi
vivere Christus est et mori lucrum« (Phil. 1, 21). Qua laetitia
mentis etiam arcetur senectutis miseria ita, ut longaevus
quoque laetanter dicat: »Introibo ad altare Dei, ad Deum,
qui laetificat iuventutem  meam«.

Cum R. P. Exercitator finem dicendi fecisset, Illustrissi-
mus Praesul uberius explicavit Constitutionum Synodalium
Tit. II, cap. 2: de negotiis cancellariae.  Posthac Procurator
Cleri, invitatus a Promotore Sgnodi, optare Sgnodales dixit,
ut res tractandae in Sectionibus, quo facilius intelligerentur,
proponerentur in lingua vulgari. Respondit Reverendissimus
Episcopus, nihil obstare, quominus fiat, quod desideretur.
Dein ex ordine nominati sunt testes synodales, iudices in
partibus, officiales iudicii ecclesiastici dioecesani.

Testes synodales:

1. Archidiaconi;

2. Dečani.

Judices in partibus:

Joannes Sajovic,  Praepos. Cap. eccl. cathedr.;

Joannes Flis,  S. S. Praelatus, Vičar, gen.;

Joannes Sušnik,  Canon. eccl. cathedr.;

Andreas Kalan,  S. S. Praelatus dom., Canon. eccl. cathedr.;

Josephus Erker,  Canon. eccl. cathedr.

Officiales iudicii ecclesiastici dioecesani:

Praeses:

Joannes Flis,  S. S. Praelatus, Vičar. gen.

3*

XXXVI

Consiliarii:

Joannes Sušnik,  Canon. eccl. cathedr.;

Andreas Kalan,  S. S. Praelatus dom., Canon. eccl. cathedr.

Dr. Andreas Karlin,  Canon. eccl. cathedr.;

Msgr. Antonius Zupančič,  Prof. theol.;

Dr. Josephus Lesar,  Canon, hon., Prof. theol.;

Dr. Joannes Janežič,  Prof. theol.;

Dr. Josephus Gruden,  Prof. theol.

Omnes electi coram Episcopo iusiurandum dederunt.
Postquam indicta est ad diem insequentem puhlica Sessio
secunda et nuntiatae sunt res gerendae, Reverendissimus
Praesul dictis precibus in gratiarum actionem, finem imposuit
secundae Congregationi generali.

V.

ilcta secundae Sessionis publicae.

Feria IV. post Dominicam XI. a Pentecoste, a. d. VII.
Kalendas Septembres, hora septima mane congregati Syno-
dales recitarunt primo horam officii tertiam, dein interfuerunt
s. Missae sacrificio, quod P. T. D. Praepositus Joannes Sa¬
jovic pro defuncto Jacobo Cardinali Missia, proximo de-
cessore in sede episcopali Labacensi, et sacerdotibus de-
functis post primam Synodum obtulit. Persolutis precibus ad
inchoandam sessionem, P. Director exercitiorum spiritualium
tertiam proposuit meditationem.

Fortitudo in laboribus apostolicis demonstranda.

Monente apostolo laborare nos oportet sicut boni mi-
lites Christi. Militis labor in bello gerendo difficillimus est,
neque ullus alius labor fortitudinem maiorem requirit quam
militaris. Ad militiam spiritualem adstrictus sacerdos forti-
tudine militem arma bellica gestantem superare debet. Quae
fortitudo in laboribus sacerdotalibus manifestanda quadruplex
est: 1. liber in dicendo, 2. humilis in obediendo, 3. mitis in
docendo, 4. ad sacrificia paratus.

XXXVII

1. Redemptor voluit, ut evangelium libere praedicetur
in universo mundo. Ecclesia libertate apostolica indigere ne¬
guj! Qua libertate requiritur, ut cura animarum indepenter a
legibus civilibus exerceatur. Rei publicae salus hac liber¬
tate non damnum patitur, sed maxime fovetur. Nihilominus
historia magistra patet inde ab initio magistratus saeculares
libertatem iniuste restrinxisse. lam apostolis cum libertate

igenua profitendum erat: »Obedire oportet Deo magis quam
hominibus.« (Act. 5, 29.) Vix ulla aetas historiae eccle-
siasticae invenitur, in qua non viris apostolicis dimicandum
fuerit pro libertate Ecclesiae. Hinc etiam nostro tempore for-
titer ac libere defendendum ius Ecclesiae est in laboribus
apostolicis exantlandis.

2. Libertas haec non excludit immo supponit humilem
subiectionem sub legitima autoritate ecclesiastica. Idem Do-
minus, qui apostolos misit ad omnes populos, voluit, ut omnes
oves atque agni gregis sui pascerentur ac ducerentur ab uno
pastore, i. e. a summo pontifice, qui cum episcopis constitutus
est, ut Ecclesiam Dei regeret. Unde non licet sacerdotibus
zelo animarum ductis pro libitu oves Christi pascere, sed
canones ecclesiae in cura animarum observare. Fortitudine
omili dignior et melior ista sancta obedientia est, quippe
quae Christum Dominum obedientem Patri usque ad mortem
imitetur.

3. Zebedai filii ferventes amore erga Dominum vitu-
perati sunt, quia ignem de coelo petierunt, qui Samaritanos
Dominum non recipientes combureret. »Nescitis cuius spiritus
estis« audierunt Dominum conquerentem. Habebant zelum,
sed non secundum scientiam. Postquam Špiritu s. de coelo
misso novi homines transformati sunt, omnino aliter se ge-
rebant. Didicerunt enim mites et humniles esse, et vere pa-
terno amore repletus S. Joannes allocutus est suos: »Filioli.«
Charitate patiens sacerdos etiam malevolos parochianos su-
stinet et sperat, dum spirant. Alienus a rudi et superba
mente studet efficere, ut de semetipso dici possit illud: »Ap-
paruit gratia Dei Salvatoris nostri omnibus hominibus« (Tim.
1, 11). Quis iam dubitat, quin maxima fortitudine opus sit

XXXVIII

ad mansuetudinem talem plane coelestem acquirendam ?
S. Franciscus Salesius exemplar omnibus sacerdotibus da-
tus est.

4. Laborans sicut bonus miles Christi lesu denique ad
sacrificia paratus semper et ubique debet esse. »In hoc« in-
quit S. Jo. (I. ep. 3, 16), »cognovimus charitatem Dei, quoniam
ille animam suam pro nobis posuit et nos debemus  pro fra-
tribus animas ponere.« Quod S. Joannes postulat, ut faciamus,
S. Paulus gloriatur se fecisse dicens: »Sed etsi immolor
supra sacrificium et obsequium fidei vestrae gaudeo et con-
gratulor omnibus vobis.« (Phil. 2, 17.)

Sacrificare igitur debet sacerdos a)  omne tempus suum
die noctuque paratus ad succurrendum miseris et infirmis.
Neque licet b ) parcere corpori et sanitati, quoniam la-
bores sacerdotales in confessionali, in visitandis infirmis, in
pueris instruendis haud parum vires corporis absorbent. Im-
molare denique c) semetipsum debet cogitando et deliberando
mentis et cordis viribus, quomodo fideles suos a periculis
liberet eosque in viam salutis secure perducat. Totum igitur
semetipsum dedicare saluti animarum sacerdotis perfecti est.
Quodsi animum fortem labores fracturi sunt, recordemur
S. Pauli verborum: »Itaque, fratres dilecti, stabiles estote et
immobiles abundantes in opere Domini semper scientes,  quod
labor vester non est inanis in Domino.« (I. Cor. 15, 56.)

Cum R. P. orationem ad finem deduxisset, petiit Pro-
motor, ut promulgaretur Sgnodalium constitutionum Tit. II.
cap. 1.: de bonis ecclesiasticis eorumque administratione.
Lector praelegit materiam designatam, quam Reverendissi-
mus Episcopus interpretando explanavit. Hora decima ma-
tutina publica Sessio secunda sollemni benedictione termi-
nata est.

VI.

Acta tertiae Congrcgationis generalis.

Hora quarta pomeridiana eiusdem feriae quartae, a. d.
VII. Kalendas Septembres, incepta est Congregatio generalis

XXXIX

tcrtia. Recitatae sunt Vesperae cum Complelorio et preces
Sgnodales, quas excepit quarta consideratio Directoris exer-
citiorum spiritualium.

De fortitudine in tribulationibus ostendenda.

Venerabili illi sacerdoti Joanni Bosco puma missa ce-
K brata Margarita mater eius solcmni modo haecdbrit: »lam
nolli putare, fili mi, abhinc urnim diem sine tribulatione tibi
eventurum.« Bene illa mater a Špiritu s. illustrata idem dixit,
quod s. mater Ecclesia unicuique iuveni sacerdoti imminere
ptaedicit. Necessario enim sacerdos vir dolorum constituitur,
quoniam vices crucifixi Redemptoris gerere electus est. Hinc
de S. Paulo Ap. ipse Dominus vaticinatus est: »Vas electionis
est mihi iste, ut portet nomen meum coram gentibus et re-
gibus et filiis lsrael. Ego enim ostendam illi, quanta oporteat
eum pro nomine meo pati:  (Act. 9, 15. 16.) Nec tamen tri-
stitia tale vaticinium verum sacerdotem afficit sed gaudio,
dummodo amore erga Jesum crucifixum repletus torti animo
tribulationibus occurrat. »Ibant apostoli gaudentes a con-
spectu concilii, quia digni habiti sunt pro nomine Jesu con-
tumeliam pati.« (Act. 5, 41). Praeparaturi igitur animos nostros
ad fortiter ac laetanter patiendum inspiciamus fontes tribu-
lationum nostrarum, qui sunt quatuor: a)  Conscientia pro-
priae indignitatis nostrae; b ) confratrum sacerdotum modus
gerendi; c) fidelium, quorum cura animarum onerati sumus,
conditio; d)  totius catholicae Ecclesiae status.

a) S. Ignatius in aureo opusculo exercitiorum (I. hebd.
exercit. II. 3) recte ac vere vult, ut inspiciamus animam nostram
tamquam ulcus et apostema, unde pullularunt tot peccata et
nequitiae ac venenum tam turpissimum. Offerens autem panem
consecrandum in altari unusquisque nostrum orat Deum, ut
suscipiat immaculatam hostiam »quam ego indignus famulus
tibi offero pro innumerabilibus peccatis et offensionibus et
negligentiis meis.« Quo quis sanctior existit, eo magis per-
spicit se veritatem hisce verbis confiteri. Cruciatur vero mens
pia et amans Deum dolens, quod non purum et dignum
hospitium domino suo offerre potest.

XL

Esuriens et sitiens iustitiam sacerdos pius ab ipso Deo
permultis tribulationibus purgatur. Annuit enim Dominus, ut
servi sui tentationibus variis imitentur Christum, quem opor-
tuit haec pati et ita. ingredi in gloriam suam. (Luc. 24, 26.)
Hinc haud pauci cum St. Paulo quidem ter aut multo pluries
Dominum rogant, ut discedat a se. Ast idem ipsis denique
confitendum est quod apostolo: »Et dixit mihi: sufficit tibi
grada mea; nam virtus in infirmitate perficitur.« (II. Cor. 12, 9.)

Haud raro Deo ita volente et disponente accedunt
morbi et dolores corporis gravissimi, ut cognoscat sacerdos,
quam verum apostolus scripserit: »Quos praescivit et prae-
destinavit conformes fieri imaginis filii sui.« (Rom. 8, 29.)
Stigmata Christi in proprio corpore portare decet et iuvat
fidelem Christi sacerdotem. Persuasum ipsi est, aliter se non
posse purgari et sanctificari. Hinc quidem dolet et torquetur,
sed gaudet in omnibus passionibus suis.

b ) Alter fons tribulationum sacerdotis e necessitudine
intima, qua omnes sacerdotes quasi unius corporis membra
constituuntur, scaturit. Quodsi de Christianis omnibus apo¬
stolus recte dixit: »Vos estis corpus Christi et membra de
membro,« (I. Cor. 12, 27.) quanto magis verbum istud sacerdo-
tibus accommodatur? lam si unum membrum patitur, com-
patiuntur omnia (Ibid. v 14.).

Quare primo sacerdos recte sperat et exspectat secum
sensuros esse confratres et cooperaturos in operibus bonis
et Ecclesiae saluti faventibus. Haud raro autem spes ista
iusta fallitur. Relinquitur aliquando sacerdos solus in labo-
rando; aliquando frigidos tolerare debet atque ab omni
compassione alienos eos, quos socios et adiutores habere
putavit. Vulneratur inde cor sacerdotis tepore ac taedio con-
fratrum.

Graviore dolore configuntur corda sacerdotum, si quis
sacerdotii particeps crimine pessimo et scandalo dignitati
sacerdotali damnum maximum infert. Nonne palpitabant apo-
stolorum corda Domino triste proclamante: »Unus vestrum
me traditurus est?« Haud minore terrore sacerdotes Eccle-
siam amantes tremefiunt audientes unum ex semetipsis Do-

XLI

minum tradidissc. Quid inde? Minime iuvat miserum mordere
et horrorem contra eum ostendere. Econtra cum tristitia nec-
non cum humilitatc dicendum nobis erit: Cum timore ac
tremore operemur salutcm et cum attcntionc recitandum ca-
pitulum Completorii: »Fratres sobrii estotc et vigilate.«

Deinde eiusmodi caiamitatibus atquc scandalis fraterna
correctio omnibus commendatur. Quis est, qui non concedat
haud paucos tore, qui a lapsu tristissimo praeservati essent,
si confrater opportuno tempore infelicem admonuis'set et ipse
in periculo versatus verba admonitoris humiliter benigneque
recepisset ?

c)  Tertio dolores et passiones sacerdotis ex cura ani-
marum oriuntur. Sunt enim qui labores sacerdotis hostiii
modo enervant. Etiamsi non dormiat, qui bonum semen in
agro dominico seminaverit, tamen nostra aetate imprimis
inimici homines zizania immittunt, quae suffocant triticum.
Libris, ephemeribus, co!loquiis, sermonibus contra fidem ac
bonos moreš odiosis plurimi perventuntur vigilante animarum
pastore.

Accedunt ex ipso grege, qui tepidi verbum pastoris
non audiant aut contemnant. Eliam prophetam zelantem ac
ferventem tribulationem talem passum taeduit vivere. (III. reg.
c. 19). Ipse Dominus in monte Oliveti videns Jerusalem in¬
timo cordis dolore correptus lacrimas fudit. Paulus vero
apostolus Dominum imitatus scribere coactus est ad Chri-
stianos Philippenses: »Multi ambulant quos saepe dicebam
nune autem et flens dico inimicos Crucis Christi.« Mirflmne
est, quod sacerdotem apostolieum iidem dolores cordis ar-
ripiunt? Non est discipulus supra magistrum.

d)  Denique totius Ecclesiae in orbe terrarum propagatae
vicissitudines sacerdotis viscera tum gaudio quum multo sae-
pius tristitia afficiant necesse est. Quotidie enim in canone
missae sacerdoti orandum est pro sancta Ecclesia catholica
et pro omnibus catholicae et apostolicae fidei cultoribus.
Fieri igitur nequit, ut coarctetur catholici sacerdotis cor an-
gustissimis populi sui aut dioeceseos suae finibus. Ordo qui-
dem charitatis servandus est, attamen nemo charitate sacerdotis

XLII

catholici privari potest. Hinc aegre ferent sacerdos in Au~
striaco imperio degentes quod unio illa catholica de propa¬
ganda fide nuncupata perpaucos in ipsa Austria et Hungaria
sodales habet. Inter populos catholicos enim, qui pecunia
anioni illi succurrerunt anno 1907 Austriaci demum decimo
loco recensentur (Cfr. Katholische Missionen. Freiburg 1907/8.
p. 239). Superiore loco nominantur Belgae, Hollandi, Suecia.
Melius aliquantulum res se habet in unione, quae de s. In-
fantia Jesu nomen habet. Pueri puellaeque Austriae et Hun-
gariae anno 1907 contulerunt 154.987 frcs. At praeventi sunt
hi quoque per infantes Italiae, Belgii, Hollandiae, Germaniae.
Vix igitur negare licet catholicorum Austriae non ita inte-
. resse propagare fidem sicuti decet. Sacerdotum autem est
efficere, ut zelus fidei magis accendatur, id quod certo fiet,
si sacerdotibus fortitudo in passionibus subeundis non deest.
Victoria de mundo nobis non est promissa nisi per virtutem crucis.

Finita pia meditatione Reverendissimus Antistes ascendit
ambonem et explicavit constit. sgnod. Tit. I. cap. II.: de ordine
cultus divini.  Cum reversus esset ad sedem, Procurator Cleri
obtulit ei varios libellos, quibus Sgnodales desideria sua
exposuerant. Dictis precibus in gratiarum actionem Congre-
gatio hora fere sexta dimissa est.

VII.

iicta quartae Congregationis generalis.

Ad horam septimam feriae V post Dominicam XI a
Pentecoste, quae fuit a. d. VI Kalendas Septembres, indicta
erat congregatio generalis quarta. Recitata officii hora tertia
celebravit s. Missae sacrificium P. T. D. Mathias Kolar, De-
canus Capit. eccl. cathedr. R. P. Rosler post missam proposuit
puncta meditationis quintae.

De fortitudine in pugna manifestanda.

Christus Dominus etiamsi princeps pacis proclamatus
sit, tamen asserit: »Non veni pacem mittere, sed gladium.«
(Math. 10, 34). Voluit quoque, ut apostoli pugnando regnum

X Lili

Dei propagarent. Militiam hominis vitarn in terra, nemo magis
persuasum habere debet, quam sacerdos. Necesse autem est
pugnemus: a)  cum Deo, b ) cum hominibus, c) contra -di~
abolum.

a)  Patriarcha Jacob nomen Israel accepit, quia cum
angelo Domini pugnaverat. »Non dimittam te, nisi bene-
dixeris mihi« dixerat ad angelum. Victum autem se confitens
angelus respondit: »Israel vocabitur nomen tuum, quoniam
si contra Deum fortis fueris, quanto magis contra homines
praevalebis ?« (Gen. c. 32). Patriarcha ille sacerdotis exemplar
est, quippe quum sacerdos orando atque obseerando adiu-
torium divinum necessarium impetrare debeat. Laborando,
patiendo, orando sacerdos munere iniuneto fungi debet;
oratio vero primum locum occupat, quoniam Dominus dixit:
sine intermissione orate. Verus Israel ipse Christus Dominus
orando ad gravissimos labores, ut nobis exemplum prae-
beret, adiit. /\ntequam apostolos eligeret, pernoetavit orando.
Passionem autem subiturus sudorem sanguineum fundens
pugnavit doneč ab angelo confortaretur. Ita sacerdotis est
cum deo orando pugnare et gratiam divinam occupare.

b)  Sicuti Israeli patriarchae promissum est contra ho¬
mines praevalitarum esse i. e. contra Esau fratrem suum, ita
sacerdoti, quamvis pacis amans fuerit, cum hominibus pu-
gnandum erit. Adhortatus est quidem apostolus Timotheum
suum (II ep. 2, 24):  »Servum Dei non oportet litigare, sed
mansuetum esse ad omnes, docibilem, patientem cum mo-
destia corripientem eos, qui resistunt veritati.« Nihilorninus
ipse coactus est saepissime resistentes veritati corripere et
hoc modo litigare. Nostra aetate imprimis tot inveniuntur
inimici veritatis catholicae, ut ad apologetae munus sub-
eundum omnis sacerdos obligatus sit. Animum igitur oportet
studiis roborare ad respondendum unicuique spei nostrae
rationem poscenti. Rrs  autem apologetica non solum scientia
ets tudio aequiritur, sed ut utiliter exerceatur, virtutibus quo-
que dilectionis et mansuetudinis opus est.

Speciali modo pugnandum est viris apostolicis cum
rnulieribus. Mirum guidem est, quod pauci inveniantur, qui

LXIV

non contra mulieres certamen habuerint. Eliae prophetae for~
titudinem Jezabel exercuit, Joanni Baptistae contra Herodiam
gladio verbi dimicandum crat, Joannem Chrysostomum Eu-
doxia imperatrix qiuete apostolico munere fungi non sivit.
In Apocalgpsi autern angelo Thyatirae dicitur: »Habeo ad-
versus te pauca, quia pcrmittis mulierem Jezabel, quae se
dicit propheten, dicere et seducere servos meos« (2, 20).

Vigilet oportet sacerdos, ne familiari modo agendi cum
mulieribus infirmus inveniatur et misere oblectamentis femi-
harum detrimentum patiatur.

c)  Oblivisci non licet in prima pugna diabolum victo-
riam reportasse, quia mulieris infirmitate usus est. Jam sacer-
dotis est opus Christi continuare, quod S. Joannes apostolus
descripsit, dicens: »In hoc apparuit filius Dei, ut dissolvat
opera diaboli«. (I. ep. 3, 8.). Contra diabolum igitur pugnando
operaque eius dissolvendo tota vita sacerdotis occupatur.
Opera autem diaboli peccatum, mortem, infernum esse patet.
Ferventi igitur odio contra peccata sacerdos vix unquam
quiescere poterit; contra ignorantiam, errores, et haereses
pugnabit instruendo et docendo populum; contra vitia varia
et malas consuetudines pugnabit virtutes colendo et fovendo.
Aliis armis aliis temporibus certandum est; sicuti hodie nemo
sanae mentis armis utitur, quae saeculis praeteritis a mili-
tibus adhibebantur, ita in pugna spirituali contra »rectores
huius mundi« arma conferenda sunt nostris temporibus apta.
Ita pugnando vitam degens denique sacerdos cum apostolo
loquetur: »Bonum certamen certavi.«

Cum Synodales attento animo audissent sermonem
sacrum, Reverendissimus Praesul respondit ad ea, quae pridie
guaesiverat Procurator Cleri, pollicens, se facturum, quod
iure meritoque optaretur; deinde iussit Lectorem promulgare
Constit. synod. Tit. I. cap. 3: de doctrina Christiana;  quo facto
Celsissimus Episcopus multa graviaque verba fecit de mediis
adhibendis ad praecavenda in iuvenibus peccata luxuriae.

Sub finem huius Congregationis petiit Procurator Cleri
P. T. D. Joseph Šiška, ut quod iam moriš esset, sacerdotes
in confiniis dioecesium mutuo se adiuvare in cura animarum,

XLV

ad vitandos scrupulos Reverendissimi Episcopi diserte ratum
id facerent. Promissit Ulustrissimus Antistes se provisurum,
quae opus essent.

Propter benedictionem novae domus associationis typo~
graphicae, quam ipse Celsissimus erat peracturus, Ordo sy~
nodalis oportuit ita immutaretur, ut Congregatio generalis
proxima non iam hora quarta, sed hora tertia haberetur.
Indicta itaque Congregatione quinta ad horam tertiam pome-
ridianam eiusdem diei conventus dimissus est.

VIII.

ilcta quintae Congregationis generalis.

A. d. VI Kalendas Septembres, hora tertia pomeridiana,
postquam congregata est Synodus, recitatae sunt ex more
Vesperae cum Completorio et dictae preces ad inchoandam
Synodum. R. P. Director exercitiorum spiritualium habuit
sermonem.

De fortitudine in morte subeunda manifestanda.

Perpauci inter homines iuveniuntur, qui timore mortis
prorsus expulso libenter mortem subeunt. De suicidis, qui
timore malorum in mortem magis compelluntur, quam mortem
sine timore amplectuntur, sermo non potest esse. Christianae
religionis vero est mortis timore confessores suos liberare.
Sacerdos etiam hac in re eminere debet inter eos, qui Christi
vestigia premunt. Revera vix quisquam tam fortiter libenter-
que morti occurrit, sicut sacerdos vere sacerdotalem vitam
finiturus. »Desidero dissolvi et esse cum Christo,« licet ipsi
cum apostolo dicere. Comparatur autem felix ista mors, quae
nescit timorem o) respiciendo in vitam bene peractam; b)  pro-
spiciendo in resurrectionem futuram,

a)  Timore morientes angustiantur, qui respicientes in
vitam celerrime peractam confiteri debent se vitam aut totam
aut aliquam partem perdidisse. Illud verbum horrendum:
»Redde rationem villicationis tuae« horrore moriturum afficit.
At sacerdos, qui cum apostolo studuit guotidie mori, de

XLVI

ratione instante vix contremescit. Videt enim tempus vitae
šibi concessum inde ab impositione manuum bene per sin-
gulos dies in servitium Dei adhibitum. Haud raro diurnum
tempus non suffecerat ad labores superandos, noctis quies
abbreviata est; nonne solatium inde sacerdos moriturus
hauriet.

Respicientibus dies vitae praeteritos peccata quasi re-
viviscunt memoria. Moriturum recordatione ista cruciari ac
timore affici quis est qui miretur? Neque a sacerdote de-
cessuro timor ille alienus erit, attamen memoria poenitentiae
et amore Christi patientis foras expelletur. Sacerdotis enim
pii vitam recte poenitentiam diuturnam vocabis. Confidenter
igitur morituro licebit dicere: Cor contritum et humiliatum
Deus non despicies. Parochus quidam iam morti proximus
quieto laetoque animo pronuntiavit: »Cruces permultae mihi
per vitam obvenere, sed in omnibus Christum Dominam quae-
sivi.«

Nec retinetur sacerdos more filiorum huius mundi re¬
bus mundanis, quibus valedicere tristi cum corde haesitat.
Opibus destitutus cum pauperibus communicavit, quae ad
vitam simplicem frugalemque necessaria erant. Nunquam
cogitavit sicut ille stultus in evangelio (Luc. 12, 18) de hor-
reis maioribus faciendis. Quamobrem nec audiet verbum
illud: »Stulte, hac nocte animam tuam repetunt a te; quae
autem parasti, cuius erunt?« S. Laurentium potius imitatus
pauperes et egenos thesauros suos nominabit. Longo iam
tempore testamenta atque ultima voluntate indicata consuluit
et providit, ne subitanea et improvisa morte negotia et scan-
dala fiant.

Respiciens denique vitae tempus opera bona ad ma-
iorem Dei glodam patrata conspicit et iam de semetipso di¬
cere audebit, quod saepissime defunctorum animas Deo co-
mendans recitavit: Beati mortui, qui in domino moriuntur.
Amodo iam dicit Spiritus, ut requiescant a laboribus: opera
enim illorum sequuntur illos (Ap. 14, 13). Morituros tot ad-
iuvit; infirmos peramanter visitavit, peccatorum onera in
confessionali sublevare nunguam desidia omisit, rudium

XLVII

puerorum eruditio religiosa semper ipsi cordi fuit: nonne
forti animo iustum iudicem expectabit?

b ) Fortitudo laeta morituri saccrdotis etiam augetur
prospectu fidei in res mortem sequentes. Alagnum quidem
solatium fides catholica omni tempore praebet, attamen
quoque apostolus dixit: »Videmus nune per speculum in
aenigmate, tune autem facie ad faciem.« (I Cor. 13, 12). Ob-
scuritas dogmatum fidei multo maior est quam claritas.
Fortes quidem in fide credimus et pugnamus, ast quis non
sentit desiderium, ut ipsi fiat, quod sacerdos moribundi ani-
mam Deo commendans adprecatur: »Redemptorem tuum

facie ad faciem videas et praesens semper assistens mani-
festissimam beatis oculis aspicias veritatem.« Jam in eo est
sacerdos moriturus, ut petitio haec impleatur. Fieri ne poterit
ut timens mortem abhorreat?

Neque sepulerum corporisque dissolutionem considerans
pavebit. Nonne apostolum audit iubilantem: »Absorpta est
mors in vietoria. Ubi est mors vietoria tua? Ubi est mors
stimulus tuus? Oportet corruptibile hoc induere incorruptio-
nem et mortale hoc induere immortalitatem.« (I Cor. 15, 53).
Resurgemus. Sacerdos autem apostolorum more »testis re-
surrectionis« (Act. 1, 22) electus est. Per singulos annos
Paschalem hijmnum iubilante cum animo cantavit. Quodsi
fecit apostolica cum fide, cum .apostolica laetitia quoque
moriens confitebitur: »Sicut portavimus imaginem terreni,
portemus et imaginem coelestis (hominis)« (I Cor. 13, 49).

»Certus sum, quia neque mors neque vita, neque an¬
geli neque principatus, neque virtutes, neque instantia, neque
futura neque altitudo, neque profundum, neque creatura
alia poterit nos separare a charitate Dei, quae est in Christo
Jesu Domino nostro.« (Rom. 8, 39).

Amorem talem autem efficiet in morituro sacerdote
timor ille, quem inde ab initio sacerdoti ipsi verba Spiritus
sancti ad angelum Laodiceae inculcaverunt: »Scio opera tua,
quia neque frigidus es neque calidus; utinam frigidus esses
aut calidus. Sed quia tepidus es et nec frigidus nec calidus,
incipiam te evomere ex ore meo.« (Ap. 3, 15). Iuvenem in

XLVIII

seminario studiis vacantem verba ista terruerant; iam pcr
totam vitam studuit augere charitatem et flammas divini
amoris accendere. Mortem igitur laetus aspicit, quoniam for-
tior quam mors dilectio est. Bene scit aeternas fore flammas
beatas divini illius amoris, quae ex corde igneo Jesu accensae
sunt. S. Ignatium martgrem recordatur, qui moriturus Ro-
manis scripsit: /\mor meus crucifixus. S. Ambrosii librum
»de bono mortis« in mentem revocans laete cum episcopo
hoc glorioso proclamat: »Festinemus ergo ad vitam. Si quis
vitam tangit, vivet.« Denique tetigit illa mulier, quae tetigit
fimbriam eius et a morte dimissa est, cui dicitur: »Fides
tua te salvam fecit; vade in pace . . .« Quaeramus ergo vi-
ventem. Sed iterum videamus, ne eum quaeramus inter
mortuos et dicatur nobis sicut et mulieribus illis: »Quid
quaeritis viventem cum mortuis ? Non est hic, surrexit. Ipse
quoque Dominus, ubi se quaeri vellet, ostendit dicens: Vade
ad fratres meos et dic eis: Ascendo ad patrem meum. et
patrem vestrum, Deum meum et Deum vestrum ...« Ibi ergo
quaeramus eum, ubi quaesivit Joannes et invenit. lile eum
in principio quaesivit et invenit viventem apud viventem,
filium apud patrem. Nos eum in temporum fine quaeramus
et complectamur pedes eius et adoremus eum, ut dicat no¬
bis: Nolite timere, i. e. nolite timere a peccatis saeculi, no-
lite timere ab iniquitatibus mundi, nolite timere a fluctibus
corporalium passionum, nolite timere a morte; ego  sum vita.
Quicumque ad me venit, mortem non videbit in aeternum.«
(/Imbros: De bono mortis. c. 12. n. 57. Migne XIV. col. 566).

Conclusio.  Sgnodo iam ad finem peracta licebit Reve-
rendissimo Principi-episcopo dicere cum Gedeone, cuius men-
tio initio sermonum facta est: »Surgite, tradidit enim Deus
in manus nostras castra -Madian.« (Jud. 7, 13). Licebit istud,
dummodo synodales omnes induti sint virtute ex alto, ut
iam fortes in fide, fortes ad vitam sacerdotalem degendam,
fortes ad labores apostolicos sustinendos, fortes ad passiones
tolerandas, fortes pugnatores, fortes denique ac mortis timore
liberati exeant et redeant in vineam Labacensis dioecesis.
Revera Revmi synoditae studuerunt fortitudine ista multi-

XLIX

plici corrobare animos. Exeant igitur proclamantcs sicuti illi
trecenti viri Gedeonis: »Domino et Gedeoni!« »Giadius Do¬
mini et Gedeonis!« ita proclament: »Domino et episcopo
nostro!« et dominabitur Deus.

Post meditationem rogatu Promotoris Sgnodi mandavit
Reverendissimus Praesul, ut pronuntiarentur nomina eorum,
qui probati sunt a Sgnodalibus examinatores promovendo-
rum ad beneficia curata.

Examinatores promovendorum ad beneficia

curata.

Josephus Smrekar,  S. S. Praelatus dom., Canon, honor.,
Instituti dioec. studior. theol. Prorector;

Andreas Kalan,  S. S. Praelatus dom., Canon. eccl. cathedr.;

Dr. Andreas Karlin,  Canon. eccl. cathedr.;

Dr.Joannes Koren,  Canon. eccl. cathedr.;

Msgr. Antonius Zupančič,  Prof. theol.;

Dr. Josephus Lesar,  Canon, honor., Prof. theol.;

Dr.Joannes Janežič,  Prof. theol.;

Dr. Alexius Ušeničnik,  Prof. theol.;

Dr. Franciscus Ušeničnik,  Rector Coli. Sti Stanislai;

Michael Arko,  Decanus in Idria.

lam perrexit Sgnodus agere, quae agenda ex ordine
restabant. Procurator Cleri protulit aliquas causas sgnoda-
lium, quas Reverendissimus Praesul paucis verbis compo-
suit. Instante hora, qua domus tgpographica benedicenda
erat, Illustrissimus Antistes, gratiis Deo actis, dimisit con-
gregatos.

IX.

ilctatertiae et ultimae Sessionis publicae.

Expeditis feliciter negotiis Sgnodi, reliquum erat, ut
gratiae Deo sollemniter agerentur. Feria VI, a. d. Kalendas
Septembres, hora sexta matutina Reverendissimus Princeps-
Episcopus celebravit s. Sacrificium in honorem SS. Trinitatis;
Sgnodales vero in Missa sacramentali Eucharistiae per-

Syn. 4

L

ceptione communicarunt. Sacrificio oblato, persolutae sunt
preces ex Pontif. Rom. in hac ultima Sessione praescriptae.
lam Illustrissimus Antistes ascendit ambonem, ut haberet
ultimum sermonem synodalem.

Allocutio finalis.

Deo opitulante ad finem Synodi pervenimus. Gratias
Vobis, qui mecum perseverastis paratique estis, labores
Vestros Constitutionibus et Instructionibus Synodi nostrae
conformare. Bene enim perspexistis, Constitutionibus et In¬
structionibus nihil aliud intendi, quam meliorem atque magis
uniformem adimpletionem negotiorum et officiorum, quae in
cura animarum Vobis incumbunt.

Insuper animo recreati, spirituque renovati estis: utinam
in hoc špiritu ad finem usque vitae perseverare possitis!
Permittatur mihi, ut hunc in finem nonnulla verba proferam
et tune in pace Vos dimittam.

1. Meminerimus quotidie, quam sublimis sit vocatio
nostra. Vocati sumus, ut opus divinum salvationis generis
humani per nos continuetur. Qualis dignitas! Post gratiam
baptismi, gratia maior conferri nobis non potuit. Cum psal¬
mista mirantes clamemus: »Quis sicut Dominus Deus noster,
qui in altis habitat et humilia respicit in coelo et in terra?
Suscitans a terra inopem et de stercore erigens pauperem:
utcollocet eum cum principibus, cum principibus populi sui!« 1 )

Qui vero ad tam sublfmem statum nos vocavit, gra¬
tiam quoque necessariam nobis praeparavit, ut »placitis mo-
ribus dignanter servire illi possimus«. 2 )

2. Cum ministri Ecclesiae constituti simus, certe devo-
tionem erga hanc Ecclesiam Deus ipse nec non populus
christianus a nobis exspectat. Et revera, omnimodam devo-
tionem Ecclesia meretur.

Nonne sponsa Christi est, quae in dies novos filios
lili generat? nonne Corpus Eius mysticum constituit, estque
»os de ossibus Eius, caro de čarne Eius?« 3 ) nonne Christus
in lila et per Illam vivit?

‘) Psalm. 112, 5—7. — 2 ) Orat. in festo s. Barnabae. — 3 ) Gen. 2, 23.

Insuper persecutiones multas Ecclesia patitur et quidem,
non solummodo ab inimicis, ab haereticis, ab schismaticis,
sed etiam a propriis filiis. Quis enim funestos errores mo-
dernismi excogitavit, populo callide proponebat, clericos in
illos pertrahebat? Dico: »funestos errores«, nam si illi ulterius
propagati fuissent, Ecclesia desineret vivere, desineret esse.
Ergo quis errores tam pernitiosos propagare conabatur?
Nonne filii Ecclesiae, nonne, proh. dolor, ipsi sacerdotes?
O »navicula« i. e. Ecclesia in medio mari iactabatur fluctibus,
erat enim contrarius ventus. 1 )

Quapropter devotio nostra erga Ecclesiam terminos
nesciat. Amemus illam špiritu, corde, voluntate. Amemus illam
špiritu: definitionibus et doctrinis eiusdem intellectum nostrum
libentissime subiiciamus, nam verba sapientiae loquitur in
Špiritu veritatis, qui in omnem illam inducit veritatem.

Amemus illam ex toto corde! non recedamus ab illa,
sed semper et ubique ex partibus eius inveniamur; tristitiis
eius condoleamus, in omni času apud illam maneamus im-
perterriti, amici eius sunto nostri amici, inimici eius nostri
inimici, ut etiam de nobis Christus affirmare possit: »Vos
estis, qui permansistis mecum in meis tentationibus«. 2 )

Amemus Ecclesiam tota nostra voluntate! Ergo exhi-
beamus illi voluntariam perfectamque obedientiam; adim-
pleamus omnes leges morales, omnia praecepta disciplinaria,
omnes regulas liturgicas; defendamus eiusdem iura parati
etiam mori pro illa.

3. Qui vero erga Ecclesiam devoti sunt, summum quoque
Pontificem maxima prosequentur reverentia. In illo enim vivit
Christus magister noster, Christus pastor noster.

Vivit quidem Christus in ss. Eucharistia, ubi ad cor
nostrum loquitur illudque solatio et robore adimplet. At in
dubiis circa aeternas veritates, in variis opinionibus, quae
nos perturbant, non loguitur Christus, sed Pontifex, quem
doctorem infallibilem Christus nobis dedit.

Vivit quidem Christus in ss. Eucharistia, ubi tamquam
bonus pastor čarne propria et sanguine nos pascit, amorem

‘) Matth. 14, 24. — 2 ) Luc. 22, 28.

4 *

Lil

Dei et zelum animarum nobis infundit; at si ducem quaeri-
mus, qui in unum nos coniungit, contra lupos nos defendit,
a via erroris retrahit, iterum non est Christus in ss. Eucha-
ristia, qui omnia haec praestat, sed Pontifex, eni Christus
oves et agnos suos pascendos suprema sua auetoritate com-
misit.

Cum res ita sint, reverentiam erga Christum habere
non potest, qui Pontifici illam non exhibet; amare Christum
in suis membris, in mgstico suo corpore non potest, qui
Pontificem, super quem Ecclesia aedificata est, qui centrum
est unitatis, non amat.

4. Ministri Christi sumus, quapropter servitia lili ex-
hibere obligamur. At quomodo ?

Per sanctificationem nostram. Nam haec sanctificatio
prae caeteris obligationibus nobis ineumbit; quapropter ob-
ligati sumus ad media apta et idonea, quibus sanctificatio
nostra, perfectio nostra, prouti status sacerdotalis illam ex-
postulat, obtineri, conservari, immo et promoveri poterit.

Oportetne haec media recensere? Frequens confessio,
quotidiana saltem brevis meditatio, quotidiana pia lectio,
quotidianum examen conscientiae, tener amor erga B. Vir-
ginem Mariam, cultus Ss. Cordis Jesu, qui praeprimis in de-
vota celebratione missae et in quotidiana adoratione Sane-
tissimi ostenditur: media sunt ad hunc finem apta.

Quomodo adhibere haec media solemus? Utinam quo~
tidie, constanter et serio!

Secundo Christo servitium praestamus per doctrinam
exhibitam fidelibus. Nam doctrina fideles ad cognitionem
Christi adducere, doctrina bonitatem, misericordiam et amo-
rem Christi illis patefacere, doctrina voluntates etiam rebelles
subiicere Christo valemus. Contendamus ergo docere in-
fantes et adultos, docere in schola, in ecclesia et per do-
mos, ne falsi prophetae induti angelum lucis fideles a Christo
avertant cordaque eorum aversione, immo odio in Christum
impleant.

O quam suavis obligatio praedicare Christum et quidem
Christum crucifixum 1 praedicare amores et dolores Ss. Cordis

liii

Eius atque ad reciprocum excitare amorem! praedicare
Christum praesentem in S. altaris Sacramento fidelesque
amanter ad illam invitare mensam »in qua Christus su~
mitur, mens impletur gratia et memoria passionis Eius re-
colitur!« O quam suavis obligatio SGrmocinari dG beatissima
Virginc Gt Matre Dei Maria, de Eius dignitate, amorG, ca-
stitatG, humilitatG, de Eiusdem materno purissimo Corde,
deque immensis doloribus Eius! O quam suavis obligatio
populo petenti panem spiritualem explanare aeternas veri-
tates, Gxplanare illas cum omni fiducia sine timore erroris!

Tertio servitium Christo praestamus per opera mise-
ricordiae. Cum aegrotum visitas, cum pauperi eleemosy-
nam porrigis, cum afflictum consolaris, cum ignarum doccs,
cum dubitanti consilium praebes, cum derelieto succurris, ipsi
Christo servis, nam nonne ille dixit: »Quamdu fecistis uni
gx his fratribus meis minimis, mihi fecistis!« J )

Idem affirmare licet, quando iuvenes et puellas in Con-
gregationem Marianam, alios in tertium Ordincm S. Fran-
■cisci, patres familias in Associationem a S. Familia colligis
ibique statutis convenienter dirigis. Immo in hoc quoque
času Christo servitium praebes, quando iuvcnGS Gt viros in
varias associationes vocas et invitas, quibus vel intellectus
magis Gxcolitur, vel per gymnasticam corpus roboratur,
vel oeconomia bonum materiale eorum promovetur, vel in
politicis associationibus ad defendenda iura hominis Chri¬
stiani coniunguntur. Nam labores et sudores Vestri in om¬
nibus enumeratis associationibus eo tendunt, ut populus fidelis
Ecclesiae, atque per Ecclesiam Christo adhaereat, nec per
illecebras emolumenti terrestris ab lilo abstraheretur.

5. At quotidiana experientia edocemur, sacerdotes, qui
revera tales sunt, a mundo odio haberi. Odium istud Do-
minus iam praevidit et praedixit: »Si de mundo fuissetis,
mundus quod suum erat diligeret: quia vero de mundo non
estis, sed ego elegi vos de mundo, propterea odit vos
mundus.« 2 )

') Matth. 25, 40. - 2 ) Joan. 15, 18.

LIV

Odium ergo ex parte mundi signum est veri discipuli
Christi. Vae sacerdoti, qui a mundo laudatur, a mundo di~
ligitur, a mundo prae confratribus extollitur. Laudes mundi
probare videntur, sacerdotem talem non esse e parte Christi,
sed e parte mundi, a quo Christus et discipuli eius odio
habentur. Ita etiam S. Paulus testatur affirmando: »si adhuc
hominibus placerem., Christi servus non essem.« ')

Odium mundi crescit, si zelus sacerdotis pro Christo,
pro Ecclesia, pro populo fideli crescit. Nonne S. Stephanum
Judaei tune ad occisionem postulaverunt, quando ille »ple-
nus gratia et fortitudine prodigia et signa magna faciebat in
populo?« 2 ) Nonne etiam contra Christum ipsum consilium
occidendi Illum tune ceperunt, cum, Lazaro a mortuis excitato
universus populus summis illum prosequebatur laudibus,
illumque tamquam filium Davidis, tamquam Messiam per
plateas Hierosolgmitanas proclamabat! 3 }

Simili modo inimici Christi etiam contra veri nominis
sacerdotes machinationes pessimas excogitare, eorum coepta
subvertere, eorum intentiones suspicari, illosque ignominiis
afficere, irrisionibus exponere non cessant, si sacerdotes Špi¬
ritu Christi imbuti omnem vitam populi scilicet ecclesiasti-
cam, domesticam, politicam et socialem eodem špiritu im-
buere omnibus viribus contendunt, atque ad hunc finem ob-
tinendum tempus suum, peculium suum, imo et sanitatem
suam sacrificare parati sunt.

Nos vero, ut genuini discipuli Christi, inimicos diligere
atque orare pro illis volumus, prouti Christus pro crucifixo-
ribus oravit, prouti s. Stephanus lapidibus obrutus clama-
bat: ne statuas illis hoc peccatum ? Inimici quidem perma-
nebimus errorum, quos spargere conantur, amici vero per-
sonarum, quae sanguine Christi redemptae sunt; utinam om-
nes in ovile Christi perduci possent!

6. Ministri Christi sumus, quapropter nosmetipsos mu-
tua complectamur charitate, quae charitas quotidie augeatur,
ut charitate coniuncti eo facilius proelia Domini proeliemus.

>) Gal. 1, 10. — 2 ) flet. 6, 8. — 3 ) Joan. 11, 46, sqq.

LV

Coniuncti vero maneamus in divino Corde Jesu Christi.
Orationes nostras, labores nostros, passiones nostras quo~
tidianas huic Cordi offeramus ad expiandas iniurias illatas
illi in ss. Altaris Sacramento in primis ab illis, qui sacrilege
ad illud accedunt, vel praesentiam Christi in illo negant,
atque in illum finem, in quem ipse in cruce semet obtulit
Deo Patri, atque quotidie in missae sacrificio offerre semet
continuat.

Utique, in hoc sacrificio comendemus nosmet invicem
misericordiae huius sanctissimi Cordis, ut obtenta gratia per-
severantiae tamquam fideles ministri audire mereamur verba:
fidelis servus, quia in pauca fuisti fidelis, supra multa te
constituam, intra in gaudium Domini tui. Amen.

Sermone ad finem deducto, rogavit Promotor, ut pu~
blicarentur decreta tum de Synodo finienda,  tum de Synodo pro-
xime habenda.  Quod ut factum est, expositum est ss. Sacramen-
tum et Reverendissimus Antistes inchoavit in gratiarum actionem
Hgmnum Ambrosianum, quem schola cantorum prosecuta est.
Cum sub finem hymni omnes Synodales sollemniter se do-
vovissent Sacratissimo Cordi Salvatoris nostri Jesu Christi,
Celsissimus Praesul, peractis omnibus quae praescripta sunt,
benexit cum Sanctisimo Sacramento congregatam Synodum.
lam apertae sunt portae ecclesiae et praelectum est decre-
tum de dimittenda Synodo.  Dictis orationibus dicendis in fine
Synodi, ad vocem Secretarii acclamantis: Recedamus in pace
— omnes recesserunt špiritu roborati et confortati ad proe-
lianda proelia Domini, memores verbi, quo animos Synoda-
lium inflammavit R. P. Exercitator: »Surgite, tradidit enim
Dominus in manus nostras castra Madian«. 1 )

>) Jud. 7, 15.

■ .. - . '

.

■

■

■ : ' • ■ , . : .. ■ -

" ‘M;V :  sffiu  \ %»;; ' ; , i: j ..

-

'

- H  v;;. . ;• " r :v ?5

' ■

* ' s > ‘ ■■ : - ■ ■ ' n s'f ..

• ; r - ; - .

\ • -V, ; -

.

' : V: ;  '■S  . ■ •' :

■ v- ■. ' . - . . .. * , .

- 1  - > \"’i . * ., 'It , t \  -j .,




Constitutiones

et

Instructiones

Synodi dioecesanae secundae.


Synodus Labacensis secunda continuat opus, quod a
Synodo prima, anno 1903 celebrata, incoeptum est.

Quapropter constitutiones et instructiones de illis par-
tibus curae pastoralis porrigit, quae aut statutis dioecesanis
nondum ordinatae sunt, aut quae in theologia pastorali tam
praccise et accurate, prouti indigentiae dioecesis nostrae po-
stulare videntur, pertractari minime possunt.

Materia selecta in duos distributa est titulos, quorum
primus de ecclesia ut aedificio atque de omnibus illis rebus
necessaria constituit, quae ad ecclesiam, ad cultum divinum
atque ad instructionem populi pertinent, secundus vero in¬
structiones continet de administratione bonorum ecclesiasti-
corum atque de officiis cancellariae.

Titulus I.

De cura pro ecclesia, cultu divino et
doctrina Christiana.

Parochus installatus curam suscipit ecclesiae,  ut aedi-
ficium nec non omnia obiecta in illo legibus ecclesiae con-
formiter serventur, ut culius divinus  ordine praescripto pera-
gatur, nec non ut populus christianus in doctrina catholica
rite instituatur.

Cap. I.

De ecclesia.

In omnibus populiš loči inveniuntur pro cultu divino;
in populiš magis excultis hunc in finem magnifica aedificari
solebant templa.

Sgn.

1

2

Inde haud mirum, si populus christianus inde ab inču-
nabulis templis cultui divino destinatis sollertem curam im-
pendebat. Nam templum diristianum propter Deum ipsum
personaliter in illo habitantem domus Dei dicitur atque re-
vcra est.

Si vero Deus ipse inter nos habitare dignatur, certe
nullis sumptibus parcendum est, ut domus digna lili prae-
paretur, quapropter ad aedificandam et exornandam domum
Dei viventis res pretiosissimae conferri nec non omnis ars
adhiberi debet et solet.

Quae vero ad domum Dei atque ad cultum divinum in
illa peragendum necessario requiruntur, ab Ecclesia determi-
nata eiusdemque legibus ordinata sunt.

Ex omnibus autem legibus et normis huc spectantibus
Synodus nostra solummodo ad eas attentos reddet animarum
curatores, quae docente visitatione canonica in nostra dioe-
cesi prae ceteris inculcari debent.

Agendum autem est de aedificio  ecclesiae, de sacristia,
de obiectis  in ecclesia, de ordine quoad sedilia,  de colenda
arte  ecclesiastica, nec non de museo  dioecesano.

§ 1 .

De aedificio ipso.

Ecclesia ipsa, in quantum solummodo ut aedificium
consideratur, conservari,  si detrimentum passa est et ruinam
minatur, restaurari,  si vero omnino prolapsa est, ex toto
reaedificari  debet.

1. De conservatione ecclesiae.

Parochus ante omnia curare tenetur, ut tum ecclesia
parochialis, tum ecclesiae filiales in statu integro conserventur.
Quam ob rem mandamus  parochis:

a)  ut muros, fornices, turrim, tecta diligenter observent,
ne forte dctmnum  patiantur; nam damnum statim  perceptum
negotio facili refici poterit; si vero incuria parochi iam grave
evasit, vix et nonnisi magnis sumptibus  reparabitur;

3

b)  ut curam habeant tecti  tum ecclesiae tum turris, ne
ob aliquem licet parvura defectum imbres et nives per t-ectum
super antheria atque trabes, quibus tectum sustinetur, vel
super fornicem ecclesiae cadant, quo in času lignum evadet
putridum et cariosum, fornbc vero humida ita, ut in parte
intrinseca fornicis maculae comparere possint;

c)  ut oculos saepe in muros  eorumque rimaš et fissuras
convertant, si quae super illis comparuerint; nam si rimaš
observaverit, causam illarum statim requirat; causae vero esse
possunt iam in trabibus putrefactis, vel fornicem nimis gra-
vantibus vel in trabibus turris haud iuste dispositis, ita ut
ob motum campanarum muri quoque in detrimentum sui mo-
veantur; aliae insuper causae fors in fundamentis plus mi~
nusve defectuosis inveniri poterunt;

d)  ut humiditatem,  quae muris valde nocet, ab ecclesia
arceant; quapropter parodii curam habebunt, ut aquae im-
brium, quae de tecto cadunt, a fundamentis ecclesiae amo-
veantur; item curam habebunt, ne ecclesiae pavimentum situm
sit sub superficie terrae circumiacentis, neque ob soli pro-
clivitatem aquae pluviae versus fundamenta ecclesiae fluant;
fors circumcirca ecclesiam fossam procurare debebunt sat
profundam cum adiecto canali, ut aquae in fossa collectae
per canalem abducantur;

e)  ut ad detegenda damna parochi ipsi simul cum vi-
tricis  ecclesiae vel aliis peritis  ecclesiam parochialem nec
non ecclesias filiales cum omnibus partibus quotannis  solli-
cite et accurate visitent, non autem nuntium de statu eccle-
siarum aliunde exspectent.

2. De restauratione ecclesiae.

Si ecclesia detrimentum passa est, restaurari  debet. In
restauranda ecclesia vero parochos monemus,  ut serio per-
pendant:

a) Modum et stilum  restaurationis, quapropter cum re-
rum peritis consilium capiant; stilus pro posse servetur, nisi
in aliqua parte e. gr. in fenestris prior forma ex inscitia fuerit
deformata, quo in času reformari dedebit;

i*

4

b)  restaurationem inchoandam esse a tectis et fornicibus
et colliquiis,  unde detrimenta in ecclesia saepe saepius ori-
ginem ducunt;

c)  tune manum ad fundamenta  esse admovendam; nam
defectus in fundamentis toti ecclesiae, praecipue muris, nocere
multum potest;

d)  servandam esse formam tecti in turri,  quando elegans
et artificiosa iudicatur, licet a stilo ecclesiae diserepet, quod
praecipue de tectis in stilo »barocco« valet;

e)  licere quidem ecclesiae parietes et fornices coloribus
ornare atque picturis,  at necessarium esse, ut ornamenta et
picturae cum sanctitati loči, tum constructioni ecclesiae et
stilo respondeant;

/) ut vero reparatio  aedificii ianuae, fenestrarum, fun-
damentorum, turris atque inductio colorum et picturarum se-
cundum praecepta artis acclesiasticae fiat, delineamenta cuius-
libet restaurationis vel innovationis via ordinariatus ad com-
missionem dioecesanam pro arte ecclesiastica fovenda appro-
bationis causa transmittenda esse.

3. De aedificatione novae ecclesiae.

Quando ecclesia parochialis omnino prolapsa est, vel
propter inerementum numeri parochianorum fideles capere
non potest, tune parocho et parochianis onus ineumbit pro-
curare šibi novam ecelesiam.

Ut vero tale negotium feliciter inchoari necnon ad finem
exoptatum perduci possit, requiritur:

a)  parochus ante omnia fideles ad pium opus  omni me-
liori modo incitare atque inflammare  debet, nam solummodo
hoc in času grande onus in se suscipere et sacrificia omnia
etiam ingentia ferre parati erunt;

b)  tune simul cum viris, qui in parochia auetoritate
eminent, locum  designabit pro ecclesia, nec non amplitudinem
numero parochianorum aptam atque formam  stili;

c)  his stabilitis ab arehiteeto perito delineamenta  novae
ecclesiae procurabit, e quibus situs ecclesiae eiusque ampli¬
tudo et forma patebit; in quo delineamento ad situm sacri-

5

stiae, ambonis, baptisterii et confcssionalium praeprimis atten-
dendum est; turris, quae ecclesiae magnum decorem con-
tribuit, non  aedificetur in fronte  ecclesiae ita, ut ingressus in
ecclesiam per turrim pateret, neque in tali parte, ut necessariara
fors amplificationem ecclesiae impediret;

d)  praedicta delineamenta non exhibeant nisi adum-
brationem  ecclesiae eiusque partium, nam delineamenta per-
fecta nimiam pecuniae summam absorberent et forsitan frustra,
sc. in času, si delineamenta reiicerentur;

e) delineamenta ad commissionem artis ecclesiasticae
fovendae dioecesanam revisionis et approbationis causa trans-
mittantur;

f)  eodem tempore computus  fiat de expensis in aedifi-
catione novae ecclesiae necessariis simulque fontes inquirantur,
unde sumptus omnes praestari poterunt;

g)  parochus providens iusto  cogitabit tempore  de prae-
paranda materia et pecunia; quae praeparatio fortasse per
plures annos  protrahi debebit, imprimis in parochiis, ubi po-
pulus neque dives est neque numerosus; nam parvas collectas
populus haud denegabit; quae tamen collectae per plures annos
continuatae in magnam et sufficientem coalescent summam;

h)  valde pacifice  opus procedet, si populus voluntarie
haud coactus ad aedificationem neccessaria conferet;  at saepe
eveniet, ut populus ab uno vel altero viro inquieto et obsti-
nato instigatus collectas ad novam ecclesiam necessarias de-
neget; quo in času via ordinariatus potestas civilis libello
supplici rogabitur, ut sic dietam concurrentiam  ordinare atque
in exitum deducere non recuset;

i)  exortis decursu laboris variis difficultatibus,  exorta
forsitan etiam pertinaci oppositione  partis fidelium ne parochus
animum despondeat, sed tranquillo animo usque ad finem
illud continuet;

j)  murorum inerustatio intrinseca et extrinseca, vel sal-
tem extrinseca protrahatur saltem ad unum annum, ut propter
accessum aeris humiditas e lapidibus vel alia materia remo-
veatur;

6

k) pictura  vero ecclesiae sive ornamentalis sive figu-
ralis per plures annos differatur,  ne prorumpente humiditate
maculetur;

l) altare maius semper fixum  sit, quod loči sanctitas
postulare videtur; si sumptus desunt, omitti poterit saltem
ad tempus pars altaris, quae supra mensam in altum eminet;

m) non requiritur,  ut omnis ornatus ecclesiae statim
procuretur; sufficit procurare ea, quae ad cultum divinum
rite peragendum omnino necessaria sunt, omnibus aliis rebus
relictis curae posterorum;

n)  si ecclesia aedificata est fixumque altare possidet,
opportuno tempore consecrari  poterit; si vero una vel altera
conditio consecrationis deest, cultui publico per simplicem
benedictionem  tradi poterit.

§ 2 .

De sacristia. 1 )

Ad  supellectilem sacram asservandam ad aliosque usus
sacristia  valde necessaria est, quapropter revera apud omnes
fere ecclesias constructa invenitur. Ut vero fini suo inservire
possit, parochi monentur:

a) si ecclesia ex integro reaedificatur,  iam in delineamen-
tis ecclesiae sacristiae ratio est habenda, ut etiam sacristia
stilo ecclesiae conformis sit atque cum illa quasi unum corpus
efficiat; sacristia in ea parte ecclesiae sita sit, ubi radiis solis
plus exponitur atque a periculo humiditatis melius praeservatur;

b) in ecclesiis iam aedificatis  sacristia, quando indigentiis
et fini non respondet, reconstrui, amplificari vel ob humiditatem
in aliam ecclesiae partem, ubi id fieri poterit, transferri debebit;

c) ingressus  in sacristiam non sit solummodo ex ec¬
clesia, sed etiam e platea, ne sacerdos, aedituus et ministri
ingrediendo vel egrediendo populum orantem nimis perturbent,
vel a populo nimis conferto exire vel intrare impediantur;

d)  sacristia bene custodiatur,  quapropter ianua sit firma,
serae et pessuli sint fortes, fenestrae cancellis ferreis munitae;

‘) Flis, Umetnost v bogočastni službi, pg. 112 sqq.; fltz, Die
christl. Kunst sub voce Sacristei.

7

e)  fenestrae ita ex adverso ponantur, ut, quod pro
arcenda humiditate summopere necessarium est, facile aeri
exponantur;

f)  in sacristia asservantur  paramenta, albae, corporalia,
purificatoria, calices, ostensoria, libri, thuribula cum naviculis,
linteamina, tegumenta et ornamenta altarium, candelae, cande-
labra, picturae, statuae, aliaque utensilia pro ecclesia;

g)  omnibus hisce obiectis recondendis unica sacristia
vix  sufficiet; ideo altera  sacristia praeparabitur vel locus
supra illam;  in utraque sacristia vero armaria  apta et arte-
facta iusto ordine disposita sint;

h)  primum locum occupat mensa, ad quam sacerdos
celebraturus induitur,  quae mensa 1 m  alta, saltem 2 m  longa,
1 m  profunda atque praeprimis variis ductilibus capsis altis
10 cm  instructa sit; suadetur ut supra suppedaneum et iuxta
fenestram ponatur; supra mensam ponatur armarium eiusdem
longitudinis variis instructum capsellis et loculis;

j) ductiles capsae mensae casuiis  reponendis inservient,
quae non plicatae sed extensae  duae vel ad summum tres
in singulis capsis condantur; in medio armario supra mensam
pendeat crux, ante quam sacerdos celebraturus inclinationem
facere tenetur; in loculis  post crucem nec non ad dexteram
et sinistram eius calices serventur positi super purum linte-
amen, nec non ostensoria, ciboria et libri ecclesiastici ordi-
natim dispositi; in capsis  vero custodiantur purificatoria, corpo¬
ralia et pallae et quidem mundae separatim a maculatis; in
parte superiori appareat tabula  cum nomine regnantis summi
pontificis, episcopi et imperatoris et altera  cum adnotatione
orationum imperatarum ;

k) aliud armarium  inserviet reponendis ornamentis, pul-
vinis, cereis, candelabris; si unum non sufficit, plura procu-
randa sunt; vexilla, sepulcrum, tumba et alia utensilia armariis
dispositis in altera sacristia vel in loco sicco supra sacristiam
serventur;

l)  locus quoque aptus pro genuflexorio et tabella,  in
qua orationes ante et post missam occurrunt, destinetur nec
non pro tabella missarum fundatarum;

8

m)  cura adhibeatur, ut pro prunis,  pro navicula et thuri-
bulo spatium separatum  fors in muro excavatum praeparetur,
ne pavimentum et muri a prunis et fumo inquinentur;

n) lavacrum  quoque, pro posse artefactum, fors lapi-
deum, ad murum sacristiae collocetur provisum canali, quo
aqua ad manuum lationem adhibita statim defluere possit;
in lavacrum quotidie aqua recens infundatur: ad lavacrum
praeparatum habeatur purum manutergium;

o) scopae  praesto sint, penicilli  quoque, fasciculi plu-
marum  et fors cauda vulpis,  ut pavimentum scopis verri,
altaria vero et statuae instrumenta molliori, plumis, penicillis,
absque damno a pulvere liberari possint;

p) mundari  vero oportet pavimentum sacristiae aliaque
obiecta saltem singulis hebdomadibus; pavimentum saepius
etiam aqua  purgetur; locus sacer et usus sacer obiectorum
expostulat, ut paramenta et albae mundae, omnia alia uten-
silia nitida sint; cura praecipua habeatur corporalis et pallae,
quae ex oblivione saepe negliguntur;

r) in sacristiam  praeter sacerdotes et ecclesiae ministros
nemo admittatnr  exceptis causis revera urgentibus,  ne squalor,
coenum, lutum in sacristia congeratur; quapropter non esset
absque re, si pro ministrantibus crepidae  paratae essent, quibus
adhibitis functionibus assisterent;

s)  ultimo perpendendum est, utrum fornax  quoque in
sacristia collocari debeat atque confessionale pro surdastris
tantummodo, nam confessiones in sacristia excipere ordinarie
non licet; pro surdastris tamquam confessionale adhiberi fors
poterit lignea crates firmata ad genuflexorium.

§ 3 .

Intra ccclesiam.

Intrinsece  ecclesia quoad omnes suas partes eam de-
centiam et dignitatem prae se ferat, quam loči sanctitas
necessario requirit. Sgnodus nostra quoad singulas partes ea
parochis in memoriam  revocet momenta, ad quae prae ceteris
attendere debent.

9

1. De altaribus. 1 )

In qualibet ecclesia plura altaria  esse possunt; in eccle-
siis ruralibus sufficiunt tria,  in parochiis vero parvis urnim.

a)  Inter omnia altaria eminet altare maius,  in quo ordi-
narie etiam tabernaculum collocatur. Altare maius semper
fixum sit,  dum reliqua altaria portatilia esse possunt.

In altari maiori cura maxima impendatur mensae et
tabernaculo.

b)  Prioribus temporibus mensa  saepe negligebatur, licet
pars altaris potissima sit, cum super ea missae sacrificium
Deo offertur. Decet et requiritur, ut mensa sit marniorea  nec
non undequaque etiam in parte superiori polita.

Stipes  constructus sit e naturali lapide quadris; si
vero laterculi adhibentur, saltem quatuor anguli  lapidei sint,
nam secus altare ut fixum consecrari non posset. Si vero
columnae, quibus mensa superimponitur, praeferuntur, sua-
detur, ut saltem anterior pars stipitis lapidea sit, ut posterior
pars mensae super illam iaceat.

Cum super mensam altaris maioris poni debeant can-
delabra  atque tabernaculum,  propterea latitudo eius sit 1 m
vel 1 '5 m;  longitudo circa 2 m vel 2'5 m,  altitudo vero imprimis
propter sepulcrum, in quo reliquiae reconduntur 12 vel 15 cm.

Opercula lignea,  quibus olim mensae tegebantur, nune
ubique iam remota sunt, quapropter remota maneant; pro-
seribitur  quoque operculum e metallo,  qnod in margine mensae
circumducebatur.

c)  Altare proprium habeat fundamentum, cui super-
struitur; ante illud sit suppedaneum  ligneum vel lapideum
cum uno vel tribus  gradibus; decet, ut gradus etiam in utraqua
parte altaris prolongentur nec non, ut pars altaris ad eccle-
siam conversa artificiose  ornata sit.

d) Tabernaculum  cum baldachino lapideum esse potest
vel ligneum. Si lapideum est, intus ad arcendam humiditatem
ligno fors populeo obducatur; propter securitatem contra
flagitiosos homines ultimis temporibus tabernacula adhib en tur

') Flis, 1. c., pg. 3 sq.

10

eferro  vel e chlabyde.  In omni vero času ianua  tabernaculi
firma sit atque claudenda firmissimo claustro. Prohibentur
tabernacula, quorum pars interior volvitur.  Observentur de~
creta congregationum de ornatu tabernaculi.

e) Tabernaculum  architectonice coniunctum sit cum altari
atque cum parte, quae supra mensam eminet, quae pars pro
statuis vel imaginibus sanctorum destinatur. Caveant parochi,
ne ista pars nimis alta, nimis ampla sit, curentque, ut cum
magnitudine et stilo ecclesiae concordet. Quae partes in stilo
»renaissance« vel »barocco« plus minusve artificiose confectae
haud removeantur,  nisi omnino iam prolapsae sint; secus
melius est, ut modo simplicissimo restaurentur.

/) Pars posterior altaris  saepe negligitur, immo varii
loculi in ea inveniuntur, in quos aeditui scopos, candelabra,
lagenas cum oleo, varia ornamenta aliasque res sordidas
condere solent. Cum tališ usus altaris cum sanctitate eiusdem
nullo modo componi possit, omnino et severe prohibetur.

g-) Cura haud minor altaribus  impendatur minoribus in
ecclesiis parochialibus, nec non altaribus in ecclesiis filialibus.
Constructio stipitis enim et mensa, vel si mensa deest, pars
stipitis superior, ubi altare portatile positum est, saepe sae-
pius valde indecens  est, ruinae similior, quam altari, sordida
et pulverulenta.

h)  Nimis sordidus in altaribus invenitur etiam locus,
ubi vaša  cum floribus collocantur, immo vaša ipsa haud raro
ab altari propter squalorem removeri, deberent. Etiam chris-
male  hinc inde sordidum atque propter humiditatem loči
valde mucidum invenitur.

j) R\ tare portatile  in stipite altaris ita poni debet, ut
supra illud calix et hostia facile collocentur, ergo ne a mar-
gine altaris nimis distet, in eademque sit planitie cum su~
perficie altaris.

2. De cancellis. 1 )

Cum ingressus in chorum, in quo altare maius erectum
est, nemini permittatur nisi solis sacerdotibus et necessariis

') Flis, 1. c., pg. 117 sq.

11

ministris, ideo chorus ab ecclesia cancellis  separatus sit
oportet, de quibus argetur:

a)  Ut laici  a choro arceantur, altare maius cancellis a
reliqua parte ecclesiae separetur,  vel, prouti magis suadetur,
tota pars ecclesiae superior a navi eiusdera cancellis distin-
guatur;

b)  cancelli fabricari possunt e marmore  ita, ut lapidea
sit tum oblonga tabula, quae columnis artefactis superpo-
nitur, tum isthaec columnae, tum gradus sub cancellis, qui
fidelibus ad genuflectendum inservit;

c) sed cancelli etiam e ferro  esse possunt, quo in času
gradus ante illos positus lapideus, oblonga vero tabula illis
superposita lignea erit;

d)  cum nostris temporibus cancelli etiam distribuendae
communioni  inserviant, cavendum est, ne altitudo eorum
75 vel 80 cm  excedat;

e ) eadem ex causa tempore communionis cancelli linteo
tegantur,  quo fideles utuntur, ne sacra hostia fors in pavi-
mentum decidat, sed albo linteo intercipiatur; linteum par-
tibus duabus constet, quarum una a parte evangelii usque
ad ostiolum cancellorum, altera e parte epistolae extendatur;
communione peracta linteum statim amoveatur;  linteum sem-
per mundum sit, quapropter saepius lavari debet;

/) laici, viri et feminae, a choro arceantur, quare scamna
in choro pro laicis,  licet nobilioribus, numguam permittantur;
si vero iam adsunt, neque absque scandalo removeri atque
in alio ecclesiae loco disponj possunt, tacite tolerantur:  sci-
ant vero ii, qui sedilibus in choro utuntur, hanc consuetu-
dinem esse abusum pro posse abolendum;

.§■) si spatium in ecclesia sufficiens permittit, etiam al¬
tana minora similibus cancellis a reliqua parte ecclesiae
secludantur.

3. De ambone (suggestu). 1 )

Ambo  praedicando verbo divino inservit. Quoad am~
bonem parochi attendant:

') Flis, 1. c., pg. 119 sq.

12

a) De loco  ambonis nihil stricte praescriptum est; prae-
fertur latus evangelii, at latus epistolae non excluditur, ita
ut pro opportunitate loči et circumstantiarum unum vel al-
terum liceat eligere;

b)  in restauratione ecclesiae vel eiusdem nova aedifi-
catione locus ita seligatur, ut aditus ad ambonem facilis sit;
aditus, si fieri potest, pateat ex sacristia, vel prope ad can-
cellos,  quod saltem in ecclesiis minoribus obtineri poterit;

c)  ambo columna  suffulciatur, tum propter securitatem
tum propter firmitatem; non placet, si ambo nidi instar absque
fulcimento muro adhaeret;

d) solum ambonis  ne distet iusto nimis a pavimento
ecclesiae; distantia  2 m  omnino sufficit; diametros  spatii in-
trinseci sit circa 1 m;  super ambonem simplex tectum  ita
construatur, ut eius ambitus circa 20—25 cm  trans ambitum
ambonis proemineat; ab ambone usque ad tectum non sint
ultra 2 m;  quae mensurae omnino necessariae sunt, ne vox
concionatoris nimis dispergatur, sed facilius ad auditores
omnes perveniat;

e) tabulae in ambitu ambonis  lignei vel lapidei arte
distinguantur atque imaginibus sculptis vel pinctis exornentur
v. gr. imagine Salvatoris vel evangelistarum; pars superior
lata sit 25—30 cm,  ut liber super illam poni possit; diebus
vero solemnioribus pars superior ambonis pannis  pretiosis
tegi potest ita, ut pannus super crepidinem sinuose dependeat;
pannus affixus sit amboni intus; cavendum tamen est, ne davi
ita proemineant,  ut concionatoris rochettum ab illis laceretur.

4. De sedilibus ecclesiasticis. 1 )

Finis sedilium  is est, ut fidelium commoditati inserviant, ne
illi a frequentatione ecclesiae arcerentur, si durante cultu publico
semper stare vel in genua provoluti manere deberent. Quoad
sedilia ecclesiastica parochi ad sequentes normas attendant:

a) Sedilia pro viris  collocentur ex parte epistolae, pro
feminis  vero e parte evangelii, neque umquam licet, ut viri
et feminae promiscue sedeant;

‘) Flis, 1. c., pg. 131 sq.

13

b)  tum inter sedilia in media nave, tum inter scdilia et
parietes ecclesiae spatium liberum  relinquatur, ut fideles ad
proprias sedes commode venire et ab illis commode rece-
dere possint;

c) inter cancellos ecclesiae et sedilia sufficiens spatium
liberum  sit, ut durantibus sacris fnnctionibus iuventus utrius-
que sexus ibi morari atque invigilari possit;

d)  sedilia in quolibet angulo  ecclesiae, vel immediate-
ad altaria  minora collocare non licet;

e)  sedilia e lignis  firmis et durabilibus conficiantur;
suadetur lignum querceum; sedilia obducere coloribus non
licet, color ligni magis placet; sedilia stabilitatis causa in
podio  7—10 cm  alto infigantur;

/) forma  sedilium stilo ecclesiae correspondeat; pars
conversa ad navim ornamentis c. gr. imitatione foliorum di~
stinguatur, at cavendum est, ne in acumen exeat;

g) mensurae  singularum partium seligantur tales, ut

fideles commode sedere, genuflectere et stare valeant; expe-

rientia teste scabella,  quae aequa,  non vero inclinata sint, a

podio non distent plus quam 13—17 cm,  eorum latitudo sit

23—30 cm,  atque ita collocentur, ut a margine pulpiti pro

manibus circa 15 cm  proemineant; pulpitum  distet a podio

80—86 cm  eiusque latitudo sit circa 15 cm,  etiam pulpitum non

sit inclinatum, sed aequum; sella  distet a podio 46—48 cm

eius latitudo sit 30—35 cm-  ab uno arcu sellae ad alterum

« '

sit distantia 80 cm;  longitudo vero sedilium a spatio eccle¬
siae definitur;

h) nemini  fidelium licet proprium  sedile absque licentia
obtenta a parocho in ecclesia collocare, neque parochus fa-
cilis sit in licentia hac concedenda.

5. De confessionalibus.

Confessionalia  administrando poenitentiae Sacramento
inserviunt, quapropter omni ex parte sanctae huic destina-
tioni respondere debent. Parochi attendant:

a) cesset  illa incredibilis negligentia,  qua praeteritis tem-
poribus confessionalia tractari solebant;

14

b) locum  quod attinet, in quo confessionale collocare
■oportet et decet, patens sit ita, ut ab omni plebe collecta in
ecclesia videri possit; vituperatur consuetudo eligendi pro
confessionali locum post altare maius, quae consuetudo so-
iummodo in ecclesiis antiquioribus, in quibus alius locus
aptus inveniri non posset, vix toleratur;

c) dissuadetur  ponere confessionale in sacristia,  ubi non-
nisi surdi vel surdastri ad confessionem admittantur; si vero
alius locus in ecclesia pro confessionali haberi non posset,
tune in sacristia confessio nonnisi ianuis apertis excipiatur;

d) neque ad ianuas  ecclesiae confessionalia collocentur,
nisi parvo atrio ibidem constructo aeris permeatus impeditur;

e)  in restaurandis vel reaedificandis ecclesiis iam in
earum delineamentis ratio habeatur loči pro confessionalibus;

/) forma  confessionalis sit simplex quidem, at nihilo-
minus elegans et artificiosa; nam confessionale constans ex
asseribus simplicissimo modo coniunctis neque placet neque
sanctae destinationi respondet;

g) dimensiones  seligantur tales, quales commoditas tum
confessarii tum poenitentis requirit; spatium pro sacerdote
ita sit profundum,  ut confessarius pedes commode protendere
valeat, nimirum 90—110 cm,  at solummodo in inferiori parte,
in superiori vero inde ab altitudine  ianuae profunditas minor
sufficit; sedite  pro confessario distet a podio 46—50 cm,
profunditas sit 40—45 cm,  latitudo vero 80—85 cm; asser
pro fulcimento brachii  sit movibilis, ut pro opportunitate plus
vel minus alte protrudi possit; ordinarie distet a podio
80—85 cm,  eius latitudo sit 10—15 cm;  ex utraque parte
confessarii in pariete dextero et sinistro confessionalis crates
sint et quidem ita formatae, ut conversatio confessarii cum
poenitente facilis sit; latitudo cratis  distantis a fulcimento
pro brachiis 12—15 cm  sit 25 cm,  altitudo vero 40—50 cm;
ex altera parte parietis est locus pro poenitente, qui genu-
flexus confitetur, cuiusque commoditas requirit, ut genuflexo-
rium aequum non proclive  a podio non distet nisi 20 cm,
at latitudo eiusdem sit 30—40 cm,  asser pro fulcimento bra-

15

chiorum distet a podio 80—85 cm,  sitque a tergo spatium,
ut pedes commode protendantur;

h)  quoad formam extrinsecam  confessionale cum stilo
ecclesiae concordet constetque e tribus partibus,  sc. e parte
media  pro confessario, quae in superiori parte tecto con-
cluditur, tune e partibus ad dexteram et sinistram,  quae
partes tecto minori finiri, vel in superiori parte apertae esse
possunt; locus pro poenitentibus e parte ecclesiae instructus
sit angusto pariete,  quo facies poenitentis contegatur; ad
crates  tum ex parte confessarii tum ex parte poenitentis
ostiolum ita appendatur ut ecclesiam versus aperiatur,  ne
vox poenitentis vel confessarii a circumstantibus percipiatur;

j) dissuadentur  confessionalia valde ampla  ad instar
parvi habitaculi: id valet de usu claudendi confessionale
porta vitrea  tum ex parte confessarii, tum ex parte poeni¬
tentis, nam tališ usus a formis consuetis nimis elongatur,
neque praeceptis ecclesiae de loco aperto conformis esse
videtur; locus supra ianuam,  qua confessarius in confes¬
sionale ingreditur, patere  potest vel velo coloris violacei  in-
strui, prout apud nos consuetudo fert immemorabilis.

6. De baptisterio.

In baptisterio  aqua benedicta pro baptismate asservatur,
immo baptismus ipse super illud vel ad illud conferri debet;
ideo baptisterium sanctae huic destinationi omnino respon-
deat. Quapropter parochis inculcamus :

a) praeteritis temporibus etiam baptisterio negligebantur
legesque ecclesiae desuper latae haud observabantur;

b) locus  baptisterii sit prope ianuam ecclesiae, conspi-
cuus et cancellis a reliqua parte ecclesiae separatus; si fieri
potest, sacellum (v. gr. in infima parte turris) pro baptisterio
collocando destinetur;

c) baptisterium lapideum  sit, saltem pars eiusdem su-
perior, in qua aqua baptismatis continetur, ne a ligno pau-
latim imbibatur; immo quando lapis noti satis solidus est,
tune in caverna eiusdem vas inseratur  stanneum vel aereum
stanno obductum;

16

d)  ponatur vero baptisterium saltem super unum gradum
sitque coopertum firmo operculo,  quod semper clausum ma-
neat clave remanente penes parodium;

e)  baptisterium sit artefactum-,  pars continens aquam
benedictam rotunda  esse potest vel angulata ; operculo  cura
maior adhibeatur, quod variis figuris  v. gr. Ioanne baptizante
ornari potest;

/) res  ad functionem baptismalem necessariae: sal be-
nedictum, abstersoria, bombacium, cochlear vel vasculum
pro aqua haurienda, vestis alba baptismalis, olea ad baptis-
mum praeparata in armario asserventur, quod in pariete ec-
clesiae immediate ad baptisterium artificiose construitur; ubi
vero turris super baptisterium sat ampla et sat alta iam existit,
nihil obest, quominus res praefatae in illa custodiantur;

g)  suadetur, ut cavitas baptisterii in duas partes  di-
vidatur; sinistra contineat aquam benedictam, dextera in-
structa sit parvo canali, ut aqua benedicta baptismo collato
per illum diffluere possit in piscinam; secus vero aqua bap¬
tismalis recipiatur in vase mundo, quod capiti infantis sub-
iicitur, unde postea in piscinam profundatur.

7. De dioro cantorum.

Chori cantorum  nomine intelligitur locus, in quo organum
ponitur atque cantores collocantur. Relate ad hunc chorum
parochos monemus:

a) Specialem curam habeant scalarum,  quibus in chorum
ascenditur; illae ab intrinseca, non vero extrinseca parte ec-
clesiae construantur;

b)  scalae simul cum parietibus, quibus illae adhaerent,
persaepe valde sordidae immo et dirutae relinquuntur, quod
ob ecclesiae sanctitatem dedecet;

c) sub scalis  receptacula pro scopis, purgamentis aliis-
que rebus nullo modo permitti possunt;

d)  quantum fieri potest, saltem in novis ecclesiis, chorus
tantummodo pro organo et pro cantoribus  destinetur, quam
ob rem scalae ostio claudantur; clavis ostii sit in manibus
organoedi;

17

e)  sl vero ecclesia nimis angusta vsi antiqua consustudo
chorum stiam pro fidelibus postulat, tune parochus provideat,
ne tempore cultus divini scalae a iuvenibus occupentur atque
ne ingressus ad chorum cuilibet pateat, sed nonnisi canto-
ribus et viris;

/) in choro ipso cantores proprium septo munitum lo-
cum occupent,  ad quem praecipue propter cantatrices facilis
sit aditus, patens atque sine latebris;

sedilia  pro fidelibus ita disposita sint, ut fideles in
choro quasi in conspectu omnium sedeant, nemo vero mo-
retur in angulis obscuris vel in loco a tergo organi.

8. De quibusdam aliis obiectis.

Videtur saltem utile, adhuc de quibusdam aliis obiectis
breviter traetare atque parochos ad convenientem illorum
formam attentos reddere:

a)  In ecclesia tot sint ianuae,  quot naves, ad minimum
autem duae esse debent; ianua navis maioris prae ceteris
tum magnitudine tum ornatu distinguatur; valvae ecclesiae
ad extra aperiantur,  ut populus imprimis imminente aliquo
periculo absque pertimescenda obstructione facile et celeriter
ex ecclesia exire valeat; dissuadentur vero ianuae positae
ex adverso et quidem propter nocivum aeris permeatum;

b)  prope ad maiorem ianuam intra, non extra ecclesiam
labrum  sit cum aqua benedicta; labrum innitatur columnae,
sitque confectum secundum regulas artis, neque nimis altum,
non ultra 1 m,  ut infantes quoque aquam sumere valeant;
labrum saltem singulis hebdomadis mundari  debet et nova
aqua benedicta provideri;

c)  in hac parte ecclesiae parvum armarium  pro eleemo-
synis recipiendis poni potest; materia sit solida; adhibeatur
ferrum, vel si est ligneum, ferro saltem obducatur; muro
vel columnae tam firmiter adhaereat, ut mediis ordinariis
avelli non possit; claustroque artificioso provideatur, ne a
furibus facili modo possit aperiri;

d) pavimentum  ecclesiae pulehritudine et pretio superet
pavimenta in palatiis saecularibus; adhiberi pro illo potest

• Sun. 2

18

sic dictum „cement“ vel „chamot“; lapides vero colorati et
pulchre dispositi praeferuntur; nomina sancta, cruces, vel
imagines Sanctorum in pavimento ne compareant;

e) lampades  in stilo ecclesiae et artefactae ante altaria
in tali altitudine dependeant, ut a fidelibus transeuntibus haud
facile attingi possint; dum lampades tales ante altaria sua-
dentur, ante altare, in quo Sanctissimum reconditur, praecipi-
untur et quidem duo vel saltem una;

/) in parietibus ecclesiae tabulae viae crucis  non desint,
quae margine lignea, fors deaurata in stilo ecclesiae cinctae
sint; monendum, crucem  tabulis affixam ad lucrandas indul-
gentias absolute necessariam esse; tabulae depictae sint super
linteum, non autem super chartam; ad arcendam humiditatem
ita appendi debent, ut intra iilas et murum aer permeare possit;

g) duodecim cruces,  quae apostolorum dicuntur in signum
et memoriam consecrationis, e parietibus numquam deleantur;

h)  ad illuminandam ecclesiam adhiberi potest sic dictum
»gas« vel lux electrica vel quaelibet alia, dummodo species
arceatur theatralis et dummodo super altare candelae cereae
praesto sint;

j)  diximus iam muros ecclesiae coloribus  obducere lici-
tum immo exoptatum esse; pictura sive ornamentalis sive
figuralis decens sit atque adaptata structurae ecclesiae ita ut
partes architectonicae magis compareant.

9. De munditie in ecclesia.

Cum ecclesia domus sit Dei viventis, patet diligentiam
maximam adhibendam esse, ut mundities in omnibus ecclesiae
partibus et obiectis  servetur; quapropter parochos monemus:

n) Cura adhibeatur altarium  cum mensae, tum tabernaculi,
statuarum et columnarum, a quibus re molli v. gr. cauda vulpis,
vel fasciculo pennarum vel linteamento pulvis qualibet heb-
domada  removeatur;

b)  idem observandum quoad ambonem, sedilia et con-
fessionalia;  podium scamnorum aqua  mundare oportet; con-
fessionalia saepe inveniuntur squalida  praesertim ex parte
confitentium;

19

c)  doceatur populus, ne pavimentum  ecclesiae, domus
Dei sputis  conspurcet; at nihilominus pavimentum non solum-
modo scopis, sed qualibet hebdomada etiam aqua mundeiur;

d) baptisterium  siccum teneatur, mundum sit a pulvere
tum extrinsece, tum intrinsece; munda sint vaša et linteamina
in baptismate adhiberi solita;

e)  neque atrium ecclesiae  cum turri negligatur, etenim
ad ecclesiam pertinent;

/) ne lampades et pavimentum sub illis oleo  inquinentur,
aedituus cautus sit in oleo infundendo et luce paranda; pars
quoque lampadis vitrea saepe purgari  debet, ut nitida pelluci-
daque appareat;

£■) de scalis chori deque parietibus ad illas iam dhdmus;
at parietes quoque totius ecclesiae simul cum fenestris saepius
a pulvere et sordibus mundentur.

§ 4 .

De ordine quoad sedilia.

De usu sedium  in ecclesia saepe lites  graves fideles
inter et parochum exoriuntur, ob quas non solummodoparochus
molestias sed etiam cura animarum detrimentum patitur.

Rd  praepediendas tales lites iam annol898 ] ) ordo de
elocatione et usu sedium ecclesiasticarum stabilitus et publi-
catus est. In congressu decanorum anno 1906 * 2 ) de illo ordine
disceptatio inducta atque ad finem deducta fuit. Praesens vero
Sgnodus ordinem praefatum nonnullis additis emendationibus
probat atque puhlici iuris facit.

a) Sedilia  ecclesiastica utpote apparatus ecclesiasticus
ecclesiae propria  sunt. Reditus e locatione provenientes sunt
pars proventuum ecclesiae. Expensae pro sedilibus restau-
randis vel conficiendis solvendae sunt 'e reditibus ecclesiae;
ad cavendas lites collocare in ecclesia proprium sedile ne~
mini licet;

>) Škof. List, 1898, pg. 175.

2 ) Škof. List, 1906, pg. 95.

2 *

20

b ) de sedilibus disponit parochus et vitrici,  quibus ad~
ministratio bonorum ecclesiae comrnissa est; fideles  non acqui-
runt nisi ius utendi  determinatis sedibus; quapropter sedes
pro lubitu mutare, vel sedes vendere, vel usum earum quo-
cumque modo in alios transferre, nemini fidelium permittitur;

c) ius vero utendi  sede in ecclesia in nostra dioecesi
regulariter et ordinarie puhlica auctione  ab illo acquiritur, qui
maiorem summam pro illa promittit; acquiri autem non potest
nisi a personis physicis,  non vero a domo vel a familia:
e personis praeferuntur possessores,  utpote qui pro necessita-
tibus ecclesiae prae ceteris contribuere obligantur; deinde
veniunt personae, quae in parochia stabili modo  habitant;
non parochianis sedes ordinarie non venduntur;  quaelibet per-
sona tantummodo unam  sedem acquirere potest et quidem
mas in latere virorum, temina vero in parte mulierum;

d)  in sacristia, in presbgterio et in choro destinato can-
toribus sedes numquam venduntur excepto času necessitatis;
sed etiam in času necessitatis non venduntur ad dies vitae,
sed solummodo ad unum annum, si taxa conveniens solvitur;

e) gratis  reserventur sedes quaedam pro patrono, pro
vitricis, pro magistris, qui discipulos inspiciunt et fors pro
una vel alia adhuc persona; patrono sedes in honoratiori loco
destinetur; famulae parochi reliquis parochianis ne praefe-
rantur; in parochiis, ubi maior confluxus extraneorum prae-
cipue tempore vernali vel aestivo habetur, horum ratio habeatur,
ne a cultu divino arceantur; chorus ecclesiae, vel sacristia,
vel oratoria ad dispositionem extraneorum parata esse possunt;

/) ius ad sedem cessat:  1 . per mortem possessoris,

2. per eiusdem voluntariam renuntiationem, 3. per apostasiam
a fide catholica, 4. per eius emigrationem ex parochia qua-
cumque de causa;

g) parocho ius est, possessori adimere facultatem  utendi
sede: 1. si possessor taxam ter admonitus non solverit; 2. si
quis ius utendi sua sede arbitrio proprio in alios transtulerit;

3. si proprio marte in sede aliquid immutaverit vel illam
obseraverit; 4. si per longius temporis spatium a parochia
absens fuerit e. gr. si laboris causa in Germaniam vel in Arne-

21

ricam profectus ibique per quinque annos commoratus fuerit,
quin nuntium de se dederit; 5. si quacumque ex causa situs
sedilis in ecclesia mutari, vel sedile tolli debuerit, quo in času
possessori alia sedes vacua, vel prima, quae vacabit, cedi
debet; 6. si possessor sedis excommunicationem incurrerit;

h) puhlica auctio  sedium vacantium ad finem decembris
stabiliatur ita, ut novus ordo semper 1. januarii inchoetur;
auctio sedium bis duabus dominicis terminum praecedentibus
publicetur; in hac publicatione sedes elocandae determinate
designentur;

j) praeter summam in auctione promissam atque infra
annum solvendam  quotannis ad finem anni alia quoque taxa,
prouti in singulis parochiis usus obtinuit, solvi debet; si decur-
rente anno sedes quacumque ex causa vacua evaserit, taxam
ad finem anni persona praestabit, quae illam occupavit, quo
in času familiares prioris possessoris praeferuntur;

k)  nemo petere potest restitutionem summae  in auctione
stabilitae, si sedem amiserit; excipitur casus mortis vel emi-
grationis, si sede magno pretio obtenta nondum per decem
annos usus est; quo in času pretium in decem partes divisum
possessori pro rata temporis restituitur;

/) litibus exortis  partes recursui ad potestatem civilem
renuntient, sed iudicio decanali tamquam primae instantiae,
vel iudicio officii dioecesani tamquam secundae et ultimae
instantiae semet subiiciant;

m)  parochus librum  habeat, ubi singulae sedes, posses-
sores et solutiones pretii in perpetua evidentia habentur;

n) ordo sedilium  in qualibet parochia huic ordini con-
formetur; at in nonnullis parochiis demum decursu temporis
per prudentem agendi modum parochi et vitricorum abusus
vigentes tolli atque ordo praesens vim obtinere poterit; ab¬
usus vero sunt:

1. Si sedes a possessoribus quasi in dominio  tenentur,
ita ut ab illis vendi vel haereditario modo transferri in alios
consueverint, quo in času non raro ab una persona plures
sedes possidentur atque pro pretio aliis elocantur;

22

2. si sedes domui definitae ita adscripia  est, ut novus
possessor domus sedem quoque soluta parva taxa obtineat;
ad tollendos hos abusus parochus omnem conatum adhibeat
et quidem:

in 1. času ecclesia sedes recuperare  quo meliori modo
contendat; fors soluta pecunia id obtinebit, fors possessorem ad
renuntiationem vel ad testandum ecclesiae permovebit, in omni
vero času mercatus cum sedibus ecclesiastis stric te  prohibetur;

in 2. času definitur, mutato possessore sedem fore vacuam,
nisi novus possessor filius  sit prioris possessoris, quo in času
filius sedem patris, uxor autem sedem matris, retinere poterit,
at pro taxa annuali maiori  prae illa, quae a ceteris fidelibus
tribui solet; haec taxa maior a parocho et vitricis deterrninatur,
a decano vero confirmatur vel corrigitur;

o)  praedictus ordo singulis annis immediate ante aucti-
onem fidelibus publicari debet,  ut ortis forsitan litibus nemo ad
ignorantiam tamquam causam excusantem provocare possit;

p) libertatem ecclesiae in disponendis sedilibus  ecclesia-
sticis lex quoque civilis  agnoscit; potestas civilis tune solum
negotiis super sedilibus ecclesiasticis semet ingerere posset,
si ordinatione potestatis ecclesiasticae lex civilis laederetur
aut si stante hac ordinatione ecclesiastica ordo publicus per-
turbetur; praxi autem edocemur, iura privata emptione, loca-
tione, fundatione aut quocumque legali modo acquisita et in
usum deducta circa possessionem certae legis ecclesiasticae
ad partes iudicis civilis pertinere posse.

§ 5 .

De arte colenda.

Religio atque artes  intime coniunctae semper et ubique
reperiuntur. Quid mirum, si religio Christiana utpote perfectis-
sima artem non solummodo foverit, sed ad perfectionis
apicem evexerit.

Sacerdotes, ministri religionis, artes pro posse promo-
vere  conentur, nam tali studio ceteris addito occupationibus
munus suum sacerdotale penitus adimplebunt.

23

Ut vero omnes sacerdotes ad culturam artis excitentur,
propterea hac Synodo admonentpr:

a) Clerici  studiis artis acclesiasticae sollerter vacent, ut
principiis genuinis imbuti ad opera artium in ecclesiis pro-
movenda magis evadant idonei;

b) sacerdotes  in variis constituti vocationibus studia
artium minime negligant,  de quibus in conventibus Sodalitatis
disceptare haud absque re erit;

c)  in itineribus  susceptis gressus suos ad templa atque
ad musea  dirigant, quae operibus artificiosis abundant, ut
solidam peritiam et subtile de artis christianae operibus
iudicium šibi acquirant;

d)  in renovandis vel comparandis novis obiectis pro
ecclesia  v. gr. sculpturis, picturis, lampadibus, altaribus, fenestris,
ianuis artis semper meminerint nec opus nisi viris in arte
peritis perficiendum committant;

e)  ne vero conservanda toliantur, abolenda retineantur
et restauranda deformentur, nullus parochorum opus arte con-
ficiendum in ecclesia suscipiat nisi consulta commissione dioe-
cesana pro arte fovenda; cui lineamenta obiectorum via ordi-
nariatus obtinendae approbationis causa transmittantur.

§ 6.

De museo dioecesano.

Inter omnes constat, museum,  in quo monumenta artis
conservantur, plurimum adiuvare pulchri venustique sensum.
Nam cum singula artis praecepta pluribus exemplis illustret,
deinde cum historiam artium sub oculos subiiciat, iudicium
elegans excolit et acuit ac animam artis amore imbuit.

Insuper pietas  quoque requirit, ut res artificiose, quae
vetustate et longo usu detritae sunt atque in usu versari
desierunt, nihilominus conserventur,  non autem vilissimo pretio
veneant vel omnino reiiciantur: conservari vero vix poterunt,
nisi conveniens museum praesto sit.

Quapropter haec nostra Sgnodus sacerdotibus inculcat:

a) Obiecta,  quae ad ecclesiam pertinent, licet trita vel
vitiata videantur, inconsultis peritis, praeprimis inconsulta

24

dioecesana commissione vendere vel prorsus abiicere nullo
modo licet;

b)  altaria, imagines, sculpturae, paramenta, calices, si
commissio iudicaverit, reficiantur  et quidem nonnisi a viro
perito, qui obiecti characterem antiquum servare studebit;

c) si vero quacumque e causa refici nequeunt, facultate
obtenta ab ordinariatu, museo  dono dari possunt; proh dolor,
quod museum dioecesanum proprias aedes nondum habeat;
at in museo provinciali in Rudolphino locus separatus ope-
ribus artis ecclesiasticae destinatus est, in quo illa conserva-
tionis et studiorum causa custodiuntur, iure proprietatis ma-
nente penes museum dioecesanum vel ecclesiam;

d)  exoptantur etiam exempla  (»copiae«) obiectorum,
delineamenta altarium, ecclesiarum, sacellorum, suggestuum,
baptisteriorum, scamnorum, caiicum aliorumque obiectorum
sive ad architecturam, ad sculpturam, ad picturam, ad artem
fabri lignarii, vel fabri aerarii, fabri claustrarii, vel ad artem
pertineant textrinam; etiam photographiae talium obiectorum
valde desiderantur;

e)  si vero sacerdotes recentia opera artefacta possident,
bonum peragerent opus, si inter vivos vel mortis causa illa
museo donare  vellent.

Cap. II.

De cultu divino publico.

Cum ecclesiae cuitui divino,  privato et publico, desti-
natae sint, ideo Synodus nostra absolutis ordinationibus re-
late ad ecclesiam ut aedificium, apte de cultu divino, qui in
ecclesia ad sanctificationem fidelium et gloriam divinam peragi
solet, tractabit. Omisso cultu privato non aget nisi de cultu
divino publico.

Ad cultum divinum publicum pertinent imprimis oblatio
sancti missae sacrificii, concio et instructio catechetica, nec
non aliae piae devotiones; quapropter Sgnodus de ordine
omnium functionum  necessaria mandat.

25

Ordo quamplurimum non solum a curato animarum,
sed etiam ab aedituo  dependet, quare de aedituo  quoque
Sijnodus necessaria praescribat.

Insuper ad cultum fovendum nec non ad pulchritudinem
et  vim specialem eiusdem ostendendam etiam cantus  adhiberi
solet; quam ob rem regulas de cantu ecclesiastico  Sgnodus
praeterire non potest.

§ 1 .

De ordine cultus publici.

Ordo cultus publici,  qui in dioecesi Labacensi adhuc
nune vini habere deberet, decreto episcopi Antonii Alogsii
de die 31. Octobris 1827 praeseriptus fuit. Haud mirum si iste
ordo exortis decursu annorum indigentiis novis non sufficit.
Qua  causa praedecessor noster, princeps-episcopus Jacobus
anno 1897. conferentiis pastoralibus thema de ordine cultus
divini mutando et perficiendo proposuit. Ast propter trans-
lationem suam ad sedem archiepiscopalem Goritiensem inten-
tionem suam relate ad ordinem cultus divini publici exequi
non potuit, sed executionem Nobis, indigno eiusdem succes-
sori, reliquit.

Nos vero in hac Sgnodo mandare volumus omnia, quae
necessaria esse videntur ad stabiliendum tum ordinem in
genere,  cum ordinem quoad sanctum Missae sacrificium, con-
ciones  et catecheses,  quoad expositiones Ss. Sacramenti  et
quoad alias devotiones  tum in ecclesiis parochialibus,  tum in
ecclesiis filialibus.

1. De ordine cultus divini in genere.

De servando ordine cultus divini in genere mandamus:

a)  ad functiones sacras populus sonitu campanarum  in-
vitetur et quidem sequenti modo:

in festis suppressis, diebus dominicis  et festis de praecepto
invitatio fiat duabus vicibus; primo una bora  ante initium
missae vel aliae devotionis communis in parochia cum sonitu
unius campanae minoris vel maioris pro ratione festi; secundo
mo guadrante  ante initium sonitu duarum, plurium vel omnium
campanarum pro maiore vel minore festivitate;

26

ad missas quotidianas  sufficit invitatio unica, quadrante
ante initium,  sonitu duarum campanarum;

excipiuntur ecclesiae cathedralis, collegiata  et conven-
tuales,  in quibus ordo praescriptus non valet nisi ad missas
et devotiones principaliores  pro populo parochiano,  si capitulis
et conventui parochia adnexa est, secus pro populo in genere;

usus immemorialis, qui in quibusdam parochiis obtinuit,
diebus dominicis et festivis ad missam principaliorem invitandi
fideles sonitu campanae prima vice duabus horis  ante initium,
non interdicitur;

b) decursu ultimi quadrantis  ab aedituo, a ministrantibus
et a celebrante ornnia praeparentur ita, ut sacrum vel alia
functio immediate ad pulsationem horae inchoari possit;  quo
modo, addita fors una alterave admonitione, populus tempori
determinato assuescet properabitque suos gressus, ne cum
scandalo fidelium nimis sero in ecclesia compareat;

c) in diebus dominicis  atque in festis de praecepto  signo
maioris campanae initium  ss. missae annuntiabitur; pars quo-
que missae principalis, nimirum consecratio  fidelibus pulsu cam¬
panae  maioris et quidem pro duplici consecratione duplici
intervallo indicabitur;

d) aliae pulsationes  decurrente ss. missae sacrificio pro-
hibentur; prohibetur praeprimis abusus, qui in multis locis ob¬
tinuit, ut sc. ad varias ss. missae partes omnes campanae fors
modo artificioso pulsentur  et quidem a iuvenibus, qui in turri
degentes periculum incurrunt, quonimus praecepto ecclesia-
stico de audiendo sacro satisfaciant;

e) signo campanulae,  quae a ministrantibus pulsatur,
populus in ecclesia collectus ad principaliores partes ss. missae ,
sc. ad offertorium, ad sanctus, ad elevationem et ad commu-
nionem attentus reddatur; maiores campanae,  quae fere ubique
usu venerunt strepituque suo nervos fidelium irritare solent,
ab altari amoveantur;

f)  si eodem tempore plures sacerdotes  celebrant, ut in
ecclesiis cathedrali, conventualibus, vel in ecclesiis, ad quas
peregrini confluunt, saepe evenit, ad praefatas partes ss. missae
campanula non pulsetur, nisi ad sacrum principale, ad sacra

27

vero reliqua  campanula non pulsetur nisi ad elevationem  et
quidem pulsatione brcvi haud strepitosa, ne fideles in devo-
tione vehementer perturbentur.

2. De ordine quoad missam.

Praeter ordinem in genere specialis quoque or do  quoad
singulas functiones, quae ubique in omnibus parochiis prae-
scriptae sunt, a Sgnodo nostra determinari debet; nam uni-
formitas, quae ab omnibus desideratur, alia via stabiliri in
dioecesi haud poterit. Quoad missam  animarum curatores ad
sequentes attendant ordinationes:

a) missa quotidiana  saltem una tempore statuto  cele-
bretur; tempus determinetur ita, prouti populi non vero sacer-
dotis commoditas postulat; exceptiones necessariae, quae
in parodiiis cum duobus vel pluribus sacerdotibus vix con-
tingent, die dominica ex ambone voce intellegibili publicentur;

b)  idem observetur diebus dominicis et festis de prae -
cepto;  in parochiis, ubi unus  tantum residet curatus, hora pro
opportunitate populi stabilita dicatur missa parochialis;

parochi vidni  tempus missae ita determinent, ut in una
parochia missa celebretur mane, in altera vero serius ita, ut
omnes fideles utrique parochiae adscripti sive priori, sive
posteriori sacro intervenire queant;

propter Sacramentorum susceptionem  omnino suadetur,
ut in vicinis parochiis missa alternatim  una die dominica mane
sequenti vero serius celebretur;

c)  in parochiis, quibus duo adscripti sunt sacerdotes,
diebus dominicis et festis de praecepto  duo sacra peragantur
et quidem eo 'temporis intervallo, ut ii fidelium, qui mane
custodes domorum fuerint, secundo commode interesse possint;

d)  in parochiis vero, ubi plures adsunt sacerdotes,  tempus
pro tertio et ulteriori sacro a parocho ita definiatur, ut a
fidelibus arceatur periculum, ne indifferentes contenti sola
missa praedicationem verbi divini cum magno detrimento
suae animae numquam vel vix unquam audiant: unum
sacrum suadetur statim absoluta prima missa,  ut communi-
cantes pro gratiarum actione assistere illi possint;

28

e)  in nostra dioecesi pro sacro faciendo determinatur
hora 6. et 10., rarius hora 9.,  quod tempus semper stricte
observandum, nec umquam propria voluntate mutandum est,
nam experientia docente tali modo indigentiis fidelium optime
provisum est;

f) missa parochialis  est missa, quam parochus, qui pro
populo illam applicare tenetur, celebrat; licitum est,  ut parochus
primum vel secundum sacrum pro lubitu šibi eligat; ast licitum
nori est,  ut parochus sacris, ad quae populus parochianus con-
fluit, relictis cooperatoribus vel aliis sacerdotibus, ipse alia
hora šibi magis conveniente absque assistentia populi celebret;

g) missa pro sponsis,  vel missa in die depositionis de-
functi, die septimo, die anniversario,  vel missa a privatis ex~
optata  celebrari poterit tempore condicto cum partibus, dum-
modo diebus dominicis et festivis sacrum pro fidelibus prae-
ceptum nullo modo turbetur.

3. De ordine concionum.

Conciones sequenti modo instituantur:

a) Concio ordinarie infra missam post Evangelium  ha-
beatur; quando vero tempore missae Sanctissimum  expositum
est, praeceptis ecclesiasticis magis convenire videtur, ut concio
missam praecedat; praecipitur autem concio ad utrumque
sacrum;  si circumstantiae loči, e. gr. in urbibus, tertiam missam
circa horam octavam expostulant, summopere suadetur,  ut
cum hoc sacro concio brevis per 10 minuta coniungatur;

b) thema concionis  ratione dominicae vel festi seligatur;
in sacro primo  commendantur homiliae;  summopere exop-
tantur conciones liturgicae,  quibus cursus anni ecclesiastici
cum varietate festorum, quae diversam indolem prae se ferunt,
illustratur; pro indigentiis loči vel temporis conciones dogma¬
tične, nec non apologeticae  saepe desiderantur;

c)  curent animarum pastores, ut decursu temporis, fors
decursu 5 vel 6 annorum omnes doctrinae fidei et morum
saltem principaliores,  ab illis pertraetentur; quapropter thema
cum dispositione in speciali libro  deseribatur, in quo pro
qualibet dominica et pro guolibet festo unum folium praesto sit;

29

d) mandamus,  ut in qualibet parochia quotannis per de~
cursum trium mensium conciones catecheticae instituantur,
quibus quolibet anno pars quinta  catechismi ergo unum caput
sistematice explanetur atque per decursum quinque annorum
totus catechismus maior concionibus catecheticis absolvetur;
a parocho determinetur, utrum tales conciones in sacro primo
et secundo an in uno tantum habeantur; tempus quoque anni
a parochis determinetur  illud, quo praeprimis viri  et iuvenes
magis domi morantur nec non ad ecclesiam confluunt;

e)  sacerdos postquam ambonem ascendit,  salutat populum
verbis: Laudetur Jesus Christus, signat semetipsum signo
crucis, genuflexus orat Pater et /Ive, surgens publicat ordinem
pro missis aliisque fundionibus decursu hebdomadae, annuntiat
ieiunia, varias colledas proclamatque sponsos,  tune legit epi-
štolam et evangelium, ad cuius initium signat se signo crucis
omissis verbis ad hoc signum consuetis, osculaturque librum
evangelii ; quibus peraetis sequitur concio; post concionem
genuflexus orat Pater /Ive, semel vel pro circumstantiis etiam
saepius atque virtutes theologicas,  benedicit populo, descendit
in sacristiam, ubi paramenta sumit, proceditque ad altare et
continuat missam;

f)  ubi usus viget, ut post concionem variae commen-
dationes instituantur,  iste usus quam plurimum restringatur,
ne tempus nimis protrahatur; eadem ex causa communio,
saltem diebus, quibus plures ad sacram mensam accedere
solent, non infra missam, sed ante initium missae distribuatur,
ast ita ut missa nullo modo retardetur vel immediate post
missam;

g)  missa et concio spatio unius horae absolvantur, ex~
ceptis diebus festivis, in quibus ad horam cum dimidia ex-
tendi possunt.

4. De ordine catechesis dominicalis.

Maximi momenti, haud minoris ac conciones, catecheses
quoque habeantur; ut vero fructum suum assequantur, modo
sequenti reformentur:

30

a)  diebus dominicis post meridiem hora statuta ad par-
vulorum aeque ac adultorum instructionem catechesis  instituatur,
atque materiae in catechismo_ maior i contentae  ita distribuantur,
ut por decursum quatuor annorum  omnis materia absolvatur;

O) arino quinto historia sacra antiqui, anno sexto illa novi foederis,
prouti in evangeliis et in actibus apostolorum continetur
sequendo exegetas, qui cum ecclesia sentinut, explanetur;

b)  explanatio autem non fiat per modum catecheticae
c oncion is, sed per modum catecheticum:  materia tractanda
ab initio brevibus verbis concepta proponitur, tune quaestiones
per ordi nem catechismi pronuntiantur, responsa ad smg-ulas
proferuntur, lucide declarantur, solide demonstrantur, inter-
n usgue  nexus quaestionum ad invicem et cum responsis de-
tegitur, ad finem cum applicatione ad vitam quotidianam
atque cum exhortatione catechesis concluditur;

c) catechesis incipit cum oratione Pater et Ave; post
catechesim sacerdos cum populo repetit illa capita doctrinae
christianae, quae omnibus scitu necessaria sunt atque ad
f inem  libri impressa inveniuntur; quae capita in guatuor partes
dividantur, ut qualibet dominica jma  tantum pars pie pro-
nuntietur; postea catechesis cum Pater et Ave concluditur;

d)  catechesi finita recitantur litaniae  omnium Sancto-
rum coram exposito Sanctissimo; valde desideratur nec non
summopere commendatur, ut data benedictione et Sanctissimo
recondito in ecclesia retineantur pueri et puellae, qui annum
aetatis decimum sextum nondum compleverunt,  quibuscum
sacerdos modo magis familiari  et magna^ tum affabilitate
catechesim breviter  repetit illosque brevi sed cordiali appli¬
catione faeta adoratione Ss. Sacramenti dimittit; ubi autem
tališ instructio minus conveniens iudicatur, praedicta iuventus
infra festum Nativitatis Domini et Paschatis saltem sexi^s ad
instructionem catecheticam convocetur;

e j catechesis cum orationibus et litaniis numquam ultra
unam horam  protrahatur, ne populus ab illa avertatur; immo
faeta diligenti praeparatione parochus resp. capellanus cate¬
chesim tam instructivam reddat, ut non solum feminae et
puellae, sed viri quoque et iuvenes ad illam attrahantur;

31

/) in festis vero de praecepto, nec non in diebus do-
minicis, quae maiorem solemnitatem prae se ferunt  v. gr.
dominica Paschatis et Pentecostes, catechesis non instituitur,
sed exposito Sanctissimo litaniae festo convenientes  reci-
tantur resp. cantantur et quidem in festi s^ Do mini litaniae
Ss. Nominis Jesu, in festis Ss. Corporis Christi et Ss. Cordis Jesu
litaniae de Ss. Corde Jesu, in festis b. Virginis Mariae litaniae
lauretanae, in festis Sanctorum litaniae oranium Sanctorum.

oj quibus festis tempus postmeridianum utiliter adhiberi
poterit pro conventibus Congregationis Marianae, v el terti i
ordjnis vel aliis utilibus devotionibus;

h)  ab hoc ordine excipiuntur Dominicae in Quadrage~
sima  et Dominicae quatuor temporum, quibus loco catechesis
via crucis peragitur;

j)  excipitur quoque quaelibet 1. dominica cuiuslibet
mensis,  in qua hora pomeridiana destinata catechesi adora-
tioni publicae Ss. Sacramenti utiliter consecratur;

k)  ast dominicae mensis Maii nullo modo eximuntur
sed catechesi per mediam horam addatur devotio maialis
cum lectione et litaniis.

5. De ordine devotionum publicarum.

Decursu anni ecclesiastici variae devotiones publicae
ad fovendam populi fidem et vitam christianam in usum ve-
nerunt; quae devotiones praecipue ultimis temporibus a die in
diem multiplicantur.

Ne ,r ero variae devotiones ab arbitrio dependeant po¬
puli vel singulorum sacerdotum atque pro lubitu assumantur
vel omittantur, Synodus nostra ordinem devotionum publi-
carum  necessario stabiliendum existimavit.

Quapropter pro nostra dioecesi sequentes devotiones
celebrandas  mandamus:

a) tempore adventus  sic dictas missas »Rorate« summo
mane et quidem quotidie  in parochiis, ubi plures sacerdotes
adsunt, saltem bis  singulis hebdomadibus in paroch iis, quibus
tantummodo unicus sacerdos adscriptus est; missa Rorate
celebretur modo solemniori;

32

b) triduum in honorem St. Joseph,  patroni universae
ecclesiae et patroni specialis Carnioliae; triduum hoc cele-
bratur diebus 16., 17., 18. Martii, quibus diebus missa finita
sacerdos Sanctissimum exponit, gunuflexus recitat orationem
pontificiam in honorem Št. Joseph, benedicit populo cum
Sanctissimo illudque reponit;

c)  devotionem mense Maio in honorem b. Virginis Ma-
riae; quae devotio institui potest mane vel vespere, quotidie
vel saltem sabbatis et diebus dominicis, prouti parochus per-
pensis circumstantiis prudenter iudicaverit; cuius devotionis
observetur modus sequens\  mane ante missam, quae ad altare
b. V. M. pulchre ornato nec non organis sonantibus cele-
bratur vel vespere tempore statuta instituitur lectio vel concio
brevis de b. V. M.; post missam resp. post lectionem expo-
nitur Sanctissimum, recitantur resp. cantantur litaniae laure-
tanae, benedicitur populus, qui recondito Ss. dimittitur;

d) devotionem novemdialem in honorem St. Spiritus  ante
festum Pentecostes, quae feria VI. post Ascensionem Domini
inchoatur sequentique modo peragitur: finita missa exponitur
Sanctissimum, recitantur orationes praescriptae et dato bene-
dictione populus dimittitur;

e) devotionem infra  Octavam Corporis Christi,  infra
quam guolidie celebratur Missa coram Sanctissimo, quocum
Missa terminata populo benedicitur; in urbibus nec non in
maioribus pagis, ubi concursus populi maior praevidetur et
revera obtinet, etiam vespere,.statuto tempore coram Sanctis¬
simo litaniae de Ss. Corde Jesu recitari possunt;

f) triduum in honorem Ss. Cordis Jesu  quod in die octava
Ss. Corporis Christi incipit atque feria VI. in festo ipso et
Sabbato continuatur, ut fideles ad solemnitatem ipsam, quae
ruri a feria VI. in dominicam sequentem transfertur, omni
cum pompa peragendam praeparentur; triduum hoc sequenti
modo instituitur: vel mane finita missa coram Ss., vel vespere
hora fixa litaniae Ss. Cordis cum orationibus pie recitantur,
dein populo benedicitur, qui reposito Sanctissimo dimittitur;.
suadetur saltem feria VI. in festo ipso missa solemnior cum
brevi lectione vel concione de Ss. Corde Jesu;

33

gj solemnitatem in honorem Ss. Cordis Jesu  vel in die
ipso vel praecipue ruri dominica festum sequente;  solemnitas
fit modo, quo festa Paschatis, Pentecostes et alia primae
classis per annum celebrantur; missa erit votiva de Ss. Cord e
Jesu cum Gl. et Cr. atque cum commemoratione Dominicae;
concio sit de Ss. Corde Jesu; post meridiem hora statuta
Sanctissimum per unam horam publicae adorationi exponatur;
uno quadrante ante finem huius horae cantantur litaniae
Ss. Cordis Jesu, daturque benedictio ritu romano;

h)  devotionem Ss. Rosarii mense Odobri resp. Decembri
modo iam praeseripto: infra missam recitatur pars Ss. Ro¬
sarii, missa finita exponitur Sanctissimum, recitantur litaniae
lauretanae cum oratione pontificia in honorem St. Joseph,
data benedictione Ss. iterum reconditur;

j) cultum Ss. Cordis Jesu in Ss. Sacramento qualibet
prima dominica cuiuslibet mensis modo  iam consueto: invi-
tatis mane omnibus fidelibus hora determinata postmeridiana
Sanctissimum solemniter exponitur adorationi; tempore ado-
rationis fideles divisi in duos choros alternatim recitant preces
e libro »Večna molitev«, initio vel ad finem addi possunt
cantus convenientes vel recitari Ss. Rosarium; quadrante ante
finem horae cantantur litaniae Ss. Cordis, quibus oratio cum
consecratione Ss. Cordi adiungitur atque consueta benedictio
ritu romano;

k) adorationem Sanctissimi per integrum diem ab hora
sexta mane usque ad horam VI. vespere  et quidem semel in
anno in omnibus parochiis, bis in anno in quibusdam ampli-
oribus, die ab ordinariatu iam determinato; quae adoratio
peragi debet modo iam praeseripto et usitato; 1 )

/) quolibet sabbato tempore, quo »Ave Maria« pulsatur,
litanias lauretanas coram Sanctissimo in pyxidi recluso, quibus
finitis datur benedictio; quod saltem in iis parochiis obser-
vandum est, in quibus populus ad solemnitatem facile venire
potest;

m)  qualibet vigilia festorum de praecepto litanias con¬
venientes eodem modo in iisdemgue parodiiis;

‘) Vide Škof. List, an. 1904, pag. 109 sqq.
Syn.

3

34

n) missionem popularem  quolibet septimo, vel saltem
quolibet decimo anno, modo a reetore praeseripto cum missa
quotidiana coram Sanctissimo, cum litaniis, recitatione ss. Ro-
sarii, visitatione viae s. Crucis et aliis, quae usu venerunt;

o) devotionem viae s. Crucis,  qualibet feria VI. vel do-
minica in Quadragesima, et qualibet Dominica quatuor tem-
porum, et quidem tempore determinato pro catechesi, quae
tune omittitur; in qua devotione preces ad singulas stationes
pie recitabit sacerdos stans in ambone, ut a cuncto populo
audiri atque intelligi possit; aedituus cum ministrantibus et
cruce progreditur a statione ad stationem, dum populus in
scamnis stat vel genuflectit;

p)  qualibet Dominica in Quadragesima conciones de
passione Domini vel de aliis veritatibus, quibus populus ad
compunctionem commovetur atque ad percipienda Sacramenta
paschalia incitatur;

q ) solemnitatem maiorem occasione primae communionis
infantium,  ad quam populus, praecipue parentes et cognati
invitentur; infantes e loco, in quo colliguntur, solemni pompa
pulsantibus campanis in ecclesiam ad locum šibi designatum
deducantur; post concionem convenientem renovant vota
baptismalia; solemnitas ss. missae a parocho determinetur;
immediate ante communionem, quae infra missam administratur,
brevis praeparatio ad sanctam actionem suadetur; post mis¬
sam infantes saltem per unum quadrantem Deo gratias agant
et quidem duce catecheta; postea dimittantur; post meridiem
vero b. Virgini Mariae solemniter devoveantur;

/j expositio Sanctissimi diebus ante feriam IV. Cinerum,
ubi per unum diem vel per omnes tres dies introducta est,
probatur; quoad reliquas parochias summopere suadetur  ut
ad expianda peccata gulae et luxuriae Sanctissimum saltem
semel exponatur et quidem vespere durante una hora, ad
cuius finem recitantur vel cantantur litaniae Ss. Cordis et
data benedictione Sanctissimum reponitur;

s) suadetur,  ut maiori pompa celebretur communio ge-
neralis membrorum Congregationis Marianae et quidem quo-
libet anno bis sc. in festo utriusque patroni eiusdem: dies

35

festivus S. Familiae; devotio pomeridiana tertii Ordinis cum
concione; commendatur devotio sex dominicarum in honorem
St. Aloysii atque exercitia spiritualia pro singulis statibus;

/) tempore siccitatis vel imbrium  permittitur parochis
devotio, quam populus desiderat, v. gr. triduum cum missa
coram Sanctissimo, vel processiones ad alias ecclesias;

u)  devotiones hebdomadae maioris, praeprimis illae
feria V. in Coena Domini, feria VI. et sabbato ad sepulcrum,
solemnitas Resurrectionis cum processione, processio in testo
s. Marci (litaniae maiores), processiones in triduo rogationum
(litaniae minores) atque processio in testo Ss. Corporis Christi
modo consueto instituantur.

6. De ordine in expositione Ss. Sacramenti.

In nostra dioecesi Ss. Sacramentum saepius exponitur,
quam in ordine cultus publici ex anno 1827. provisum est.
Quoad ordinem expositionis singulae parochiae multum dis-
crepant. Cum vero uniformitas quam maior desideratur, ideo
tum quoad expositionem Sanctissimi, tum quoad benedictio-
nem cum lilo Sgnodus nostra statuit:

a)  expositio Sanctissimi fiat in variis devotionibus  supra
enumeratis sc.: in triduo in honorem St. Joseph, in devotione
maiali, in devotione novemdiali in honorem S. Spiritus, in
devotione ss. Rosarii, qualibet I. dominica cuiuslibet mensis
post meridiem, in devotione adorationis per integrum diem
semel resp. bis in anno, in triduo ante feriam IV. Cinerum;

b ) intra missam Sanctissimum exponitur;  i n testis I. c l.
de praecepto excepta feria II. Paschatis et Pentecostes intra
utrumque Sacrum; in testis II. cl. de praecepto atque ter.
II. Paschatis et Pentecostes sub Sacro solemni; insuper in
testo Ss. Familiae atque in testo Ss. Cordis Jesu item sub
sacro principali;

deinde in Dominicis  quatuor temporum et Adventus, in
Dominica  infra Octavum Ss. Corporis Christi atque in Domi¬
nica  gratiarum actionis sub sacro principali;

etiam in omnibus feriis Adventus  sub Missa Rorate, infra
Octavam  Ss. Corporis Christi, qualibet prima feria  VI. cuius-

3 *

libet mensis atque in triduo ad honorem Ss. Cordis Jesu,
sub missa primitiarum, jubilaei sacerdotalis, installationis novi
parochi; tempore missionis popularls vel exercitiorum; sub
missa ad petendam pluviam vel serenitatem;

c) benedictio cum Sanctissimo datur devotione vel missa
finita et quidem in solemnitatibus maioribus ritu romano, in
minoribus vero terminata stropha cantus in lingua populari;

excipitur solummodo sacrum celebratum in festis  /. el.
et in solemnitatibus, quae characterem I. el. prae se ferunt,
ut sunt primitiae, iubilaei et installationes novi parochi, quibus
in casibus toleratur benedictio cum Sanctissimo tum ante tum
post sacrum et quidem hocmodo: celebrans intonat »Tantum
ergo« resp. »Genitori«, cantores stropham canunt, stropha
finita cantores et organum silent, silentio faeto datur bene¬
dictio, omnino vero prohibetur benedictio in medio strophae;

d)  hic ordo quoad expositionem Sanctissimi atque quoad
benedictiones cum lilo parochias omnes in nostra dioecesi
obligat; solummodo privilegia manent, quibus ordines et con -
gregationes  aliunde modo legitimo ditatae sunt.

7. De ordine cultus publici apud ecclesias filiales.

In nostra dioecesi permultae ecclesiae filiales  devotionem
et fidem maiorum nostrorum testantur. Titulo fundationum
vel titulo legitimae consuetudinis etiam sacrificium missae
apud istas ecclesias saepe celebrari debet. Pastores animarum
onus istud sat grave portare non recusabunt, populumque
die dominica ex ambone ad sacrum invitabunt.

Usum praefatum Sgnodus nostra valde probat; illa non
impugnat nisi abusus  in excursionibus ad ecclesias filiales,
quae diebus dominicis et festis de praecepto  postulantur. Re-
late ad istos excursus Sgnodus nostra statuit:

a)  Experientia docente concursus populi ad ecclesias
filiales diebus dominicis et festis de praecepto ansam praebet
multis peccatis:  si consueto tempore missae sacrificium cum
concione apud ecclesiam parochialem propter excursum ad
ecclesiam filialem haberi non potest, multi fidelium domi ma¬
nent et sacrum non audiunt; propter angustiam ecclesiae

37

filialis multi illuc venientium ecclesiam ingredi non possunt,
sed coacti extra illara manent vel, prouti saepius contingit,
in cauponis potui, fors nimis, indulgent; iuvenes et puellae
occasione hac ad conventus illicitos et peccaminosos agendos
abutuntur; haud raro saltationibus et aliis illecebris, praepa-
ratis ab hominibus lucri cupidis, viris praeprimis iuvenibus
et puellis occasio proxima ad peccata praebetur gulae, ebrie-
tatis et luxuriae, quibus tune dies Deo consecrati profanantur;

b)  quapropter tales excursus ab ecclesia minime pro-
bantur, sed propter impetum populi ad praecavenda mala
maiora solummodo tolerantur;  valde desideratur, ut populus,
immo iam inventus scholaris  suis temporibus de periculis
excursionum deque repugnantia ecclesiae contra illas edoceatur;

c)  praecipitur ne excursus novi inducantur;  existentes
vero eo quod aboleri non possunt tolerantur, dummodo peri-
cula peccatorum, tum a curatis animarum, tum a populo ipso
omni meliori modo arceantur vel saltem minuantur:

d)  hunc in finem Sgnodus haec secunda mandata primae
Sgnodi, quibus vel saltaiiones omitti vel excursus suspendi
debent,  iterum renovat et striete servanda  denno inculcat; 1 )

e) prohibentur vero excursus in festis per annum princi-
palioribus,  videlicet: in festo Circumcisionis D. N. J. C., in
Epiphania, in festo Purificationis B. M. V., Annuntiationis
B. M. V., S. Joseph, in Dominica Palmarum, Resurrectionis
D. N. J. C., in festo flseensionis, Dominica Pentecostes, in
festo Corporis Christi atque in Dominica infra Octavam huius
festi, in festo Ss. Apostolorum Petri et Pauli, Assumptionis,
Nativitatis B. V. M., Dominica tertia Octobris utpote in Dedi-
catione omnium ecelesiarum, in festo omnium Sanctorum,
Immaculatae Conceptiones B. V. M., s. Stephani protomartgris
et in patrocinio ecclesiae parochialis;

/) missa, infra quam concio diei respondens habeatur,
hora statuta solemniter celebretur; ast in ecclesiis filialibus,
utpote in quibus Sanctissimum haud servatur, missa coram
Sanctissimo haberi non potest;  fideles vero compellantur, ut

‘) Synodus I., pg. 49.

38

finito sacro nisi a cognatis et atnicis invitati fuerint ad
mensam, quo citius domum revertantur, ab omnique intem-
perantia vel alio excessu abstineant; sacerdos bono exemplo
praeluceat;

g)  in pluribus vero parochiis inveniuntur ecclesiae filiales
quibus missa coram Sanctissimo permitti  poterit; dantur sc.
ecclesiae, ad quas populus peregrinationis  causa concurrere
consuevit, vel quae alia e causa  exceptionem merentur; qua-
propter Sgnodus, quae tales ecclesias singulatim enumerare
non potest, mandat, ut in conferentiis pastoralibus anni pro-
ximi tales ecclesiae respectivi decanatus designentur, atque
ut elenchus earum, nec non dies, quibus missa coram Sanc¬
tissimo exoptatur, Ordinariatui probandus transmittatur\

h)  insuper Sgnodus mandat, ut in istis conferentiis  re-
visioni subiiciantur illae ecclesiae filiales, quae iam ab im me¬
moriali tali privilegio gaudere contendunt;  conferentiae per-
pendant, num ista privilegia servari adhuc debeant, an toili;
iudicia sua proponant Ordinariatui, a quo definitiva feretur
sententia;

j)  manent processiones  ad ecclesias filiales, prouti de-
cursu temporis ex voto, vel ex alia probata causa usu venerunt,
quibusque pietas fovetur;

k)  praesupponitur ecclesiam, in qua cultus divinus per-
agendus est, in bono inveniri statu, parietes, altaria, sacri-
stiam, paramenta aliaque requisita praescriptis ecclesiasticis
respondere; nam secus functio sacra interdicitur.

§ 2 .

De organoedo et aedituo.')

Ordo atque splendor cultus divini non solummodo a
curato animarum, sed ab organoedo quoque et aedituo  multum
dependet. Quapropter parocho cura incumbit, ut personas
idoneas seligat illasque de obligationibus earum rite instruat.

Quapropter Sgnodus non potest non praescribere ea,
quae hos ministros ecclesiae concernunt. flget vero Sgnodus

>) Škof. List, 1906, pg. 89 sq.

39

de collatione muneris,  de vita eorum et relatione ad curatos et
populum,  de specialibus eorum obligationibus,  atque de salario
illis  solvendo.

1. De collatione muneris.

Quaeritur de persona,  quae organoedo et aedituo munus
iure  conferre potest. Sciant parochi:

a)  utrumque eligit, instituit et dimittit parochus  cum
vitricis;  qui iustrumentum collationis exarabunt curabuntque,
ut in illo officia, onera, proventus, modus dimissionis vel
resignationis accurate explicentur, talique modo litibus et
scandalis ansa praecidatur;

b) communitati civili ius nullum competit  neque in času,
quando uterque ex toto vel ex parte a communitate susten-
tatur: excipitur  vero casus iuris legitime acquisiti;

c) id dicendum de patrono\

d)  organoedum necessarium esse iudicio ordinariatus
probatur;

e)  ius dicendi sententiam, num communitas aedituum
sustentare debeat, ad potestatem civilem,  non vero ad com-
munitatem ipsam pertinet; 1 )

/) in ingressu muneris  manu data parocho nec non
vitricis profitetur tore, ut munus suum fideiiter exequatur;
quae professio sequentibus verbis fieri poterit:

»Ego N. N. coram Deo omniscio et omnipotenti promitto,
me superioribus meis ecclesiasticis obedientiam praestiturum
in omnibus, quae ad munus meum et ad vitam vere christi-
anam pertinent, me res ecclesiasticas mihi commissas consci-
entiose servaturum nec non obligationibus omnibus plene
satisfacturum esse.«

2. De vita et variis eorum relationibus.

Cum aedituus et organoedus ecclesiae deserviant, per
se patet vitam illorum immaculatam relationesque ad clerum
et populum ordinatas esse debere.  Quam ob causarn Sgnodus
mandat parochis, utsequenti modo instruere utrumque satagant:

') Quae sub a — e dieta sunt, a natura ecclesiae utpote societatis
perfectae resultant et insuper ab ipso nostro summo foro iudiciali
administrativo (Verwaltungsgerichtshof) probata sunt.

40

a)  aedituus et organoedus vitae sit immaculatae,  in
omnibus uterque cum ecclesia sentiat,  bonoque exemplo
populo fideli praeluceat;

b)  ideo puro zelo  pro Deo atque pro eiusdem domo
inflammatus sit, in omnibusque officiis sufficienter instructus,
ad omnia idoneus nec non semper paratus:

c) uterque veram foveat pietatem  ope orationis quoti-
dianae et frequentiori susceptione Sacramentorum; nam pietas
cum humilitate, prudentia, temperantia, continentia, parsimonia,
fidelitas et amor omnium laborum status in omnibus christi-
anis, praeprimis in personis servitio ecclesiae adlectis, neces-
sario praesupponuntur;

d)  si unus vel alter familiam  habet, ad aedificationem
populi fidelis valde desideratur, ut vita familiae sit revera
Christiana atque ut uxor et infantes, vel saltem infantes sacrum
quotidie audiant;

e) vestitus  utriusque neque sordidus sit neque nimis
splendidus, sed statui conveniens et mundus; in sacris functi-
onibus annulo  haud utetur, nisi uxoratus sit; manus  lotae
sint semper, praeprimis tempore, quo hostias ad missam
conficit, vel paramenta fors valde nitida et pretiosa tangit;
ad tactum veli maioris pretii, librorum nec non diebus eccle¬
siae solemnioribus chirotecis  mundis, albis utatur;

/) ab operibus et muneribus,  quae muneri ipsius minus
congruunt, quibusque ab obligationibus sui status abstrahe-
retur,  omnino abstineat, licet valde desideratur, ut artem
aliquam  e. g. sartoris, hortulani sciat, vel ut qua organoedus
idoneitatem ad munus secretarii in communitate vel ad alia
munera v. g. ad gerendum protocollum, ad componendum
computum, ad scribendos alios variorum generum libros in
variis associationibus šibi procuret;

g - ) habitaculum  semper teneat mundum; nullam cuius-
cumque vocationis personam licentia a parocho non obtenta
stabiliter in domum recipiat, multo minus conventus suspectos
praeprimis conventus iuventutis utriusque sexus in domo sua
toleret;

41

h) folia, diaria,  et libros  neque pecunia šibi procuret,
neque legat, neque quacumque e causa in domum admittat,
nisi omni ex parte probatos et licitos;

/) uterque promptam praestabit obedientiam  parocho
in omnibus, quae ad munus eorum nec non ad vitam christi-
anam, quae exemplaris esse debet, pertinent; cooperatores
quoque aliosque sacerdotes debita prosequetur reverentia
iisque postulantibus servitia libenter praestabit;

k) varias instructiones  ad munus melius exequendum
datas a parocho, item admonitiones  et animadversiones fors
et vituperationes  animo docili, absque murmuratione, absque
contradictione suscipiet, iram fors emergentem fortiter repri-
met, excusationes vero quiete et reverenter proferet atque,
si indigne vel iniuste se oppressum et humiliatum fuisse
putat, recursum ad superiores, ad decanum, vel archidia-
conum, vel ad ordinariatum modo convenienti instituet sem-
perque paratus sit ad dissensionem pacifice componendam;

/) erga parochianos  uterque affabilis sit atque humanus;
caveat autem ab iuvenibus immorigeris, corruptis, bacho
atque veneri deditis; caveat quoque ab hominibus et factio-
nibus ecclesiae vel clero parochiano offensis; cautus sit in
commercio cum sexu femineo, praecipue in illo cum puellis,
fors sat procacibus, ne passione captus fideles scandalizet
atque in proprium ruat interitum;

m) domus parochianorum  non frequentet nisi compulsus
necessitate vel officio; numquam in variis domibus quasi ex
consuetudine inanibus confabulationibus, detractionibus vel
aliis ineptiis tempus protrahat; neque in cauponis, licet ho-
nestae sint, in noctem seram consideat, sed debito tempore
domum abeat, illas vero omnino fugiat,  in quibus iuvenes vel
viri iam ebrii sermones sordidos proferunt, cantilenas inho-
nestas cantant, ultra modum clamant vel rixas parant; a sal-
tationibus  semper abstineat, nec umquam locum ingrediatur,
in quo saltationes parantur;

/?)nequecum/flm«/n&«spflroc^/familiariteragat,nequecum
illis frequentius et diutius sermocinetur ac officium procurandi
vinum pro missa vel prunas pro benedictione omnino expostulat;

42

o)  de rebus officiosis,  v. gr. de poenitentibus, de com-
municantibus, de baptizatis, deque aliis rebus, quae occa-
sione muneris sui comperit, silentium teneat, ne rixis et scan-
dalis ansa praebeatur;

p)  vi muneris obligatur, ordination.es parochi  ad alios
sacerdotes vel in genere ad personas quascumque perferre,
quae cultum divinum vel curam animarum concernunt;

q) collectas  pro ecclesia, vel pro quacumque alia pia
causa proprio marte numquam suscipiat.

3. De obligationibus organoedi.

Quoad ordinem chori et cantus parochus curabit, ut orga-
noedus ad ea, quae sequuntur, attendat;

a)  in locum chori, qui pro organoedo et pro cantoribus
destinatus est, neminem alium  admittat; quapropter suadetur,
ut haec pars chori a reliqua parte cancellis separata  ianuisque
clausa sit;

b)  in parte chori convenienti armarium  collocetur, in
quo compositiones, libri, aliaeque res necessariae serventur,
ne disiectae in choro sordescant, lacerentur, pereant;

c) procuretur inventarium  omnium requisitorum; in in-
ventario compositiones, libri, resque omnes pro cantu acqui-
sitae describuntur et quidem sub numero currente; requisita
enim omnia sigillo parochiali et numero currente muniantur,
ut ab omnibus aliis rebus ut possessio chori dignosci possint;

d)  ad conservandum ordinem,  ad praecavendas confa-
bulationes et ad arcendum strepitum,  quo cultus divinus per-
turbaretur, omnino necessarium est, ut organoedus ante ini-
tium  sanctae functionis in choro compareat; nam tune usque
ad initium omnia cantoribus necessaria praeparare, nec non
perturbationem sacri praecavere poterit;

e)  tum in cantu tum in mušica organoedus leges eccle-
siasticas  desuper latas semper prae oculis habebit, quarum
principaliores in Sgnodo praesenti recensentur atque incul-
cantur;

/) organoedus textus  seliget conformes tempori eccle-
siastico nec non partibus missae; in missis cantatis  textum

43

in lingua latina  adhibebit; secus vero atque in devotionibus'
popularibus  cantus proponat in lingua vernacula;  textus eccle-
siasticos numquam commutabit, neque ex toto vel parte
omittet, neque ordinem perturbabit; non requiritur magna
copia missarum in lingua latina, ast quas possidet, curabit,
ut a cantoribus accurate et praecise  producantur; pronun-
tiationem  verborum non negliget; cantum choralem  pro vi¬
rih us promovebit;

g-) organoedus textum et notas pro singulis vocibus
accurate deseribere tenetur,  ita ut cantores notas habeant,
folia omnia munita sigillo parochiali et signata numero cur-
rente in armario  clauso custodiet, ne pessumeant; expensae
e proventibus ecclesiae currentibus solventur;

h)  folia cum notis et textibus organoedis vicinis vel
variis associationibus sive ad usum, sive ad deseribendum
commodare absque expressa parochi licentia non permittitur;

j)  organoedus nullo parcet labori necessario, ut suffi-
cientem numerum cantorum acquirat  illosque in cantu dili-
gentissime exerceat;  exercitium in seram noetem  protrahere
non licet; neque licet, exercitium cum singulis puellis  seorsim
instituere vel iuvenes et puellas  semper simul et promiscue
ad exercitia vocare; sed ad praecavenda scandala, puellas
omnes semper eodem tempore doceat, iuvenes vero seorsim
a puellis exceptis una vel altera vice, cum ad cantum in
ecclesia rite producendum exercitium omnium tum cantorum
tum cantatricum simultaneum necessario requiritur;

k)  organoedus cum cantoribus  affabilis sit, mitis et pa-
tiens; nulium aliis praeferat, prae aliis extollat vel vituperet;
lites fors exortas pacifice componat; textum eligere non per-
mittat cantoribus, vel uni ex illis, neque propriae coniugi, sed
textum attendens ad vota cantorum fundata ipse determinabit;

/) cantores et cantatrices absque praevio consensu pa¬
rochi neque admittet, neque dimittet, neque ut vicinis pa-
rochiis subsidium praestent, permittet; ad chorum non admit-
tantur nisi personae probatae pietatis et integritatis vitae;
scandalosasparocho denunciare  tenetur; in genere bonae famae
sui chori maxima cum circumspectione invigilabit;

44

m)  organoedus prae manibus habeat diarium,  in quo
cantilenae determinatae pro singulis dominicis, vel diebus
festivis, pro processionibus vel pro aliis devotionibus inscri-
irantur, atque saltom in vigilia festorum parocho ad compro-
_bandum proponantur;

n)  organoedus ad perfectionem  in sua arte quotidie ma-
iorem anhelabit, quapropter exercitium  tum theoreticum tum
practicum numquam negliget,  sed quotidie continuabit, liben-
terque ad cursus musicae sacrae, qui ad fovendam mušicam
sacram saepius instituuntur, venire properabit.

4. De obligationibus aeditui.

Obligationes aeditui sunt multiplices. Parodius cum pa-
iientia et longanimitate illum instruat atque ad singulas sae¬
pius attentum reddat, ne oblivioni dentur. Sunt vero fere se-
quentes:

a) in ingressu  muneris claves  ad ecclesiam, turrim et
sacristiam a parocho accipit, quas absque licentia parochi
nemini committat;

b)  aedituus pulsationem campanarum  pro more plus
minusve solemni, prouti in dioecesi et in parochia invaluit,
procurare tenetur; pulsatio vero ea accuraie fiat hora,  quae
determinata est, ut fideles ad missam aliasque devotiones
invitentur, vel ut diebus Sabbati et vigiliarum dominica
vel festum fidelibus annuntietur; ad »Avemaria«  pulsatio
brevis sit;

caveat aedituus a pulsatione, quae campanis ipsis pe-
riculo  foret v. gr. si ex una parte campanae pulsatio esset
vehementior ac ex altera parte; iuvenes, qui propter maiorem
solemnitatem pulsationem mag is artificiosam  producunt, at-
tenti reddantur ad pericula,  quae campanis imminent;

campanae suo tempore purgari  debent a variis sordibus
nec non oleo  comparato e mineralibus perliniri; ianuae  infra
et supra campanas clausae teneantur; iuvenes et viri inepti
ve/ ebrii  ad campanas, immo neque in turrim admitantur;
iempore sacrae functionis  commoratio in turri apud campanas
minime permittitur;

45

viri vel iuvenes, qui ab aedituo in subsidium vocantur,.
mercedem  consuetam vel condictam e proventibus ecclesiae
percipiunt;

c)  aedituus horologio  quod in turri collocatum publico
usui inservit, magnam curam et sollicitudinem impendet; de-
terminato  temporis intervallo raotui rotarum providebit, ne ob
incuriam eius horologium tempus falsum indicet;

aedituus horologium singulis mensibus a sordibus pur-
gabit  nec non oleo apto perliniel;

de damno quocumque vel horologio, vel campanis, vel
turri imminente vel fors iam exorto parochum quo citius cer-
tiorem reddet, ne illud ingravescat magnosque pro reparatione
sumptus exigat;

d)  quam diligentissime invigilabit aedituus, ne lumen
aeternum  ante tabernaculum unquam extinguatur, quam ob
causam non solummodo mane et vespere sed etiam interdiu
certitudinem de illo non extincto šibi procurabit; eadem e
causa oleum melioris generis saepius infundet, novum linum
(stenj) immittet, atque lucernam prouti decet mundabit;

si praeter lucernam in facie tabernaculi aliae quoque
ante altaria vel ante imagines ad pietatem fovendam pendent,
etiam istae suis temporibus accendantur atque mundentur;

e)  pro natura festivitatis candelabra  plus minusve pre-
tiosa, ast semper munda in altaribus collocabit, nec non ce-
reis providebit;

pro festivitate aedituus cereos plures vel pauciores ac-
cendet;  ceram, quae defluit, colliget, cum parte cerei non
consumpti servabit, atque parocho ad vendendum tradet;
parocho non permittente nemini quidquam vendat, eo minus
in usus proprios convertat, ne reus sacrilegii fiat;

/) aedituus iusto tempore praeparabit omnia, quae ad
missam, ad ministranda Sacramenta, ad peragenda funeralia,
a'd processiones et benedictiones reliquasque sacras functiones
necessaria sunt,  prouti altaria, mappas, cereos, paramenta,
aquam, vinum, hostias, ampullas, thuribulum cum navicula,
thus et prunas, rituale, missale aliosque libros; parochus  aedi-
tuum saepe saepius de modo, quo omnia rite tractentur, dis-

46

ponantur, munda serventur atque comparentur, summa cum
patientia instruet nec non semper invigilabit;

g)  aedituus munditiem  quoque altarium, vasorum, can-
delabrorum, scamnorum, confessionalis, pavimenti, parietum,
paramentorum, totiusque ecclesiae sollicite procurabit et qui-
dem modo, qui pro munditie procuranda a personis expcrtis
praescribitur;

h) expensae  pro rebus et laboribus, quibus mundities
procuratur, e currentibus ecclesiae proventibus a parocho
solvuntur; immo res ipsae a parocho emuntur, nisi pro uno
vel altero obiecto parochus et aedituus de summa annuatim
solvenda consenserint, quod hoc in času ab aedituo procu-
rari debebit;

j)  diebus dominicis et festivis immo, ad omnes maiores
solemnitates aedituus vestimentis induatur ecclesiasticis; gressus
aeditui in sacristia et in ecclesia, praecipue tempore missae
vel cuiuscumque sacrae functionis non sit strepitosus, sed
quietus et facilis; si necessario aliquid interrogare  vel inter-
rogatus respondere  debet, id voce submissa  fiat et non ultra
strictam necessitatem; incedens per ecclesiam manus iunctas
teneat,  nisi iustrumentum aliquod vel aliud sacrum obiectum
portat; transiens altare tabernaculi genuflectat et quidem
unico genu, nisi Sanctissimum sit expositum, quo in času
genu utroque genufleetet;

k)  aedituus invigilabit ministrantibus,  ut pro loči sancti-
tate devoti sint et exemplares, ut responsiones accurate
addiscant atque ut in omni sua opera fidelibus aedificatonem,
non autem scandalum praebeant;

/) si altaria, paramenta, vaša, armaria, muri, portae,
fenestrae defectuosae  evadunt, aedituus parochum  certiorem
reddet; omne damnum  pro viribus ab ecclesia arcebit, nivem
hiemali, gramen autem verno tempore ab ecclesiae muris re-
movebit, ne muri humiditate inficiantur; vias  quoque circa
ecclesiam, nec non in coemeterio purgatas tenebit;

m) alia quoque officia,  quae ad ecclesiam eiusque in-
digentias pertinent, v. gr. procurare »poštam«, subire aedi¬
tuus non recusabit; si extraordinaria sunt, nec in susceptione

47

muneris praevisa, mercedem  convenientem percipiet, sgcus
vero ista officia in mercede iam condicta continentur;

n) impeditus,  quominus ministerium suum impleat, v. gr.
aegritudine, necessario itinere, exercitiis miiitaribus, consen-
tiente et adiuvante parocho substitutum  procurabit; quoad
salarium  substituto solvendum, ad praecavendas lites et aver-
siones, statim in susceptione muneris cum parocho de illo
eonveniai;

o)  ius ad proventus incipit die, quo munus suum revera
actualiter aggreditur; desinit vero tempore, prouti in decreto
collationis determinatum fuit.

5. De salario.

Quilibet operarius mercede sua dignus est. Cum aedi-
luus et organoedus  parochiae inserviunt, a parochia quoque
assignato sufficienti salario sustentari  debent. Quaestio vero
de sustentatione utriusque valde difficilis est; nihilominus
pastores animarum nullam occasionem solutioni favorabilem
praetermittant, immo nullo parcant tabori, doneč feliciter so-
luta fuerit.

Occasiones vero et circumstantiae pro varietate paro-
chiarum statusque praesentis ita differunt, ut ordinationes ge-
nerales,  quibus omnes parochiae eodem modo obligarentur,
ab hac Synodo stabiliri non possint.  Ideo Sijnodus solum-
modo viam indigitabit,  qua ad solutionem huius quaestionis
favorabilem pervenire parochi studeant.

a) Suadetur, ut in parochiis saltem minoribus munus
aeditui et organoedi in una persona  coniungatur, quod in
multis parochiis iam faetum est; quo in času organoedus
substitutum  inveniat, qui munus aeditui eo tempore exercebit,
quo organoedus in choro detinetur;

b ) in parochiis, quae domum vel saltem satis amplum
locum habitationis pro aedituo et organoedo nondum procu-
raverunt, parochi omnem lapidem moveant, ut gravis iste
defectus quo citius  tollatur;

c) parochi  sollicitudinem omnem impendant, ut proventus
iam existentes integri serventur;  nam praecipue proventus

48

collecturae propter duritiem hominum saepe gravi periculo
exponuntur, parodius ergo aedituum et organoedum in col-
ligendis pecuniis vel fructibus  promissis omni modo st studio
iuvabit;

d)  immo parodius curabit, ut proventus,  ubi ita tenues
sunt, ut ad alendum aedituum et organoedum cum familia
minime sufficiant, ad quantitatem requisitam augeantur;

e)  tale augmentum pernecessarium ope concursus puhlici,
qui a gubernio indicitur, verosimiliter in omnibus illis parochiis
obtinebit, in quibus fideles ecclesiam, splendorem atque
munditiem illius, cantum et mušicam sacram amant atque
propterea desiderant; si parodius de dispositione dubitat,
caute et prudenter illam excitare satagat; per se patet, orga¬
nistom quoque et aedituum  in obeundo suo ministerio tam
conscientiosos nec non in conversatione cum populo tam
affabiles et comes esse debere, ut ab illo aestimari et ho-
nore donari possint;

/) in singulis parochiis associationes caecilianae  desi-
derantur, quae ad promovendam mušicam sacram institutae
dotationem quoque organoedi augere illumque sat contentum
reddere possint et quidem vel annuis tributis membrorum,
vel variis collectis per parodiiam;

g) curet parodius, ut ditiores parodiiani voluntariis doniš
hinc inde tributis paulatim sortem  maiorem eo fine congerant,
ut usurae in bonum organoedi destinentur;

h)  sacerdotibus omnibus, praecipue parochis obligatio
ineumbit, omni meliori modo adiuvare associationes,  quae ab
organoedis et aedituis initae sunt, ut mutuam šibi opem ferant
miserabilemque statum suum tolerabiliorem reddant;

j)  ubi ecclesiae reditus  permitunt, haud absque re erit,
organoedum et aedituum in occasionibus solemnioribus, v. gr.
in festo pasdiae, initio anni, post devotionem maialem, in die
onomastico dono pecuniario  modo decenti porreeto adiuvare;

k)  parochus contendat, ut aedituo et organoedo alios
quoque fontes  proventuum aperiat, v. gr. procurando illi munus
in nostris associationibus, apud cassas parsimoniales, in com-
munitate;

49

l ) desideratur, ut organoedus et aedituus honestum et
šibi conveniens artificium  nosceret, quo tempore libero occu-
patus provcntus augeret, v. g. absque dedecore agere posset
hortulanum, sartorem, ligatorem librorum, horologiarium;

m)  attendant parochi ad leges civiles  in favorem aedi-
tuorum et organoedorum latas et adhuc ferendas, ut illarum
ope status miserabilis eorum finem'accipiat; num vero lex
assecurationis pro aetate et invaliditate  de dato 16. de-
cembris 1906 fructus exoptatos latura sit, permulti dubitant;
nihilominus parochi curabunt, ut organoedi, quorum salarium
summam 600 C attingit, in numerum eorum, quibus pro in¬
validitate et senectute ista lege provisum est, adiegentur;

n) multum illos parochos laudamus,  qui non obstantibus
variis difficultatibus in parochiis suis media invenerunt, quibus
salarium aeditui et organoedi ad sufficientem quantitatem
auctum fuit.

§ 3 .

De cantu ecclesiastico et mušica sacra.

Rd  cultus splendorem et suavitatem cantus ecclesiasticus
et mušica sacra  quam plurimum conferunt.

Cum vero cantus ecclesiasticus est pars sacrae liturgiae
et cultus publici divini complementum profecto authenticum
atque supremum iudicium de genuino cantu ecclesiastico,  qui
vero suo fini correspondeat, non est penes quoslibet de plebe,
sed soli Ecclesiae competit.

Ipsi quoque soli propria est potestas condendi leges
de conditionibus requisitis cantus ecclesiastici, quem in domo
Dei habere vult v. gr. cantum stricte liturgicum et Grego-
rianum, vel permittit v. gr. cantum figuratum et musicum, vel
saltem tolerat v. gr. symphonias instrumentorum. 1 )

Inde patet Synodum nostram  de cantu ecclesiastico et
mušica sacra leges ab ecclesia latas publicare, atque cantum
et mušicam in dioecesi conformiter legibus Ecclesiae universalis
ordinare  obligatam esse.

■) Wernz, Ius decretalium, tom. 3, pag. 479.
Sijn.

4

50

1. De cantu ecclesiastico et mušica sacra in ecclesia catholica.

Praemissis notitiis historicis  Synodus nostra discipli¬
nam vigentem  proponendo codicem musicae sacrae iuridicum
Pii X. publicabit.

Nota e historicae. 1 )

Notas historicas de cantu ecclesiastico et mušica Wernz
in suo opere »ius ecclesiasticum« breviter proposuit, quem
in sequentibus punctis secuti sumus.

a) Cantus  cum pro sua natura cultui divino conveniat,
iam in veteri lege atque inde ab aetate apostolica etiam in
liturgia Christiana fuit receptus. Nec primis saeculis Ecclesia
solummodo in sacra liturgia cantum admisit, sed praeterea
in agapis, officio divino sive horis canonicis, in funeralibus
celebrandis.

Qui cantus ecclesiasticus a sanctis patribus v. gr. Ignatio,
Ephremo, Basilio, Hilario aliisque commendatus et promotus
certe iam saeculo tertio et quarto per sacros canones  etiam
contra abusus  fuit defendendus.

Quodsi potissimum S. Hmbrosius et S. Gregorius cantum
ecclesiasticum ordinarunt, eodem tempore non defuerunt con-
cilia; quae de cantu ecclesiastico positivas conderent leges
v. gr. de psalmistis et cantoribus, de uniformitate cantus.

Cantus Ambrosianus  etiam in alias regiones v. gr. in
Galliam fuit divulgatus; at multo maiorem celebritatem nactus
est cantus Gregorianus,  quem ecclesia occidentalis praesertim
in Hnglia, Gallia, Germania una cum ritu Romano  magis
magisque adoptavit. Id quod potissimum factum est in Gallia
et Germania ex saeculo octavo et nono, postquam Pipinus
et Carolus Magnus sublato antiquo cantu gallico vel Ambro-
siano cantum Gregorianum summo studio promoverunt.

b)  Cum ecclesia per mille fere annos in cultu divino
unice usa est cantu unisono,  non polyphonico et multo minus
mušico, tandem circiter ex saeculo undecimo retento cantu
Gregoriano  etiam cantus figuratus  per usum organi  iam prae-
formatus paulatim introductus est.

i) Wernz, ibid., pg. 480 sgg.

51

Novam artem' Ecclesia non reprobavit, quamdiu con-
sonantiae, quae melodiam sapiunt,  supra cantum ecclesiasticum
simplicem proferebantur et ipsius cantus ecclesiastici integritas
illibata permansit. Rt  nonnulli novae scholae discipuli,  qui
dcrclicto antiquo cantu ecclesiastico lascivioribus  delecta-
bantur modis, a Joanne XXII. anno 1322 circiter repre-
hensi sunt.

Quae revera sanctio romani pontificis cum abusus re-
primeret, legitimam libertatem insignibus magistris non ade-
mit; illi enim etiam post Joannem XXII inixi solido fundamento
cantus Gregoriani in genere diatonico  semper praeclarissima
opera usque ad finem saeculi decimi sexti publicarunt.

c)  Concilium Tridentinum postquam sess. XXII decr. de
observ. paucis gravibusque verbis cantum lascivum in ecclesia
reprobavit , sess. XXIII. c. 18. de ref. cantus  computique eccle¬
siastici studium in seminariis clericorum praescripsit.

Quo concilio finito romani pontifices v. gr. Pius V., Cle-
mens VIII., Paulus V. cum reformationi liturgiae et librorum
liturgicorum diligentissimam navarent operam, etiam in iisdem
libris  v. gr. in Missali, Caeremoniali episcoporum atque spe-
cialibus ordinationibus  cantum ecclesiasticum pristinae sme pu-
ritati restituere  et ad novum splendorem perducere studuerunt;

d)  Profecto Joannes Pierluigi Palaestrina  (f 1594) can¬
tum polgphonium ad eximium gradum perfectionis adduxerat,
ita ut in ipso Caeremoniali episcoporum t. I. c. 28 atque quam-
plurimis conciliis provincialibus ille cantus non tantum per
quandam tolerantiam, sed positiva approbatione permitteretur.

Rt  negari non potest, eodem saeculo decimo sexto iam
reperiri vestigia novae cuiusdam musicae  ecclesiasticae, in
qua paulatim derelicto cantu Gregoriano et in genere diato¬
nico usus generis chromatici  cum propriis melodiis a cantu
Gregoriano alienis invaluit. Cuius novae scholae primi ma¬
gistri insigniores extremos scopulos vitantes sane mušicam
etsi minus perfectam tamen ecclesiis idoneam composuerunt.
Quorum discipuli  minus attendentes ad legitimos terminos
inde ex saeculo decimo septimo et octavo a gemina mušica
ecclesiastico magis magisque recesserunt.

4 *

52

Romani pontifices velut i\lexander VIL, Innocentius XII.
atque concilia provincialia novis abusibus exiguo cum suc -
cessu  semet opposuerunt. Immo aucta potius est relaxatio
probatae praxis ecclesiasticae, cum praeter organum  iam per
complura saecula ex legitimo usu receptum praesertim ex
fine saeculi decimi sexti alki atque alia instrumenta mušica
in cantu ecclesiastico adhibita sunt. Unde factum est, ut po-
tissimum saeculo decimo octavo et ineunte saeculo decimo
nono mušica ecclesiastica non raro magis conformis erat
theatro  quam domui Dei.

e)  Quibus malis cdcberrima Benedicti XIV. Encgclica
»Annus« 19. Febr. 1749 efficax remedium non attulit. Verae
ct practicae reformationi musicae ecclcsiasticac tandem sae¬
culo decimo nono manus admota est, cum resuscitato zelo
clericorum et laicorum in promovendis operibus catholicis
etiam sacrae musicae suppetiae latae sunt.

Quae reformatio praeparata est per solida studia de
genuina natura musicae ecclesiasticae  profundioribus disqui-
sitionibus historicis innixa et praesertim maiore illa diligentia
et reverentia, qua ex fontibus iuris ecclesiastici depromptae
sunt normae  a romanis pontificibus, s. romanig congregatio-
nibus, conciliis provincialibus iam pridem statutae.

Quae leges ecclesiasticae, cum a conciliis provincialibus
saeculo XIX. celebratis praeuntibus atque approbantibus ro¬
manis pontificibus denno summa vi inculcatae mediis quoque
. aptis, quod maius est, executioni mandarentur, reformatio  mu¬
sicae sacrae multis in regionibus etiam de facto  obtenta est.

Disciplina vigens.

Quam reformationem saeculo decimo nono exeunte fere
ubique iam propagatam, Pontifex Pius X. summa sua aucto-
ritate Motu proprio »Inter muneris pastoralis«  de die 22. No-
vembris 1903 summopere promovit.

Pius X. affirmat'): »et quum desiderio flagramur ut
christianus spiritus omnifariam reflorescat et in omnibus christi-

i) Škof. List, 1904, pg. 78.

53

fidelibus conservetur, templi sanctitati et dignitati in primis
est consulendum, quo fideles ad eundem spiritum a primo
et non relaxabili fonte adipiscendum, id est, ab activa divi-
norum mysteriorum participatione et communi solemnique
ecclesiae deprecatione, conveniunt.«

»Quamobrem, continnat Pontifex Pius X., ne quis post-
hac excusationem afferre valeat super clara officii sui cogni-
tione et in rerum iam praescriptarum interpretatione quaelibet
auferatur cunctatio, conveniens existimavimus, prindpia mu¬
šicam sacram in divini cultus functionibus ordinantia, sgnopsi
quadam generali, praecipuas ecclesiae praescriptiones contra
frequentiores in hac materia abusus perstringere.«

»Proinde motu proprio et certa scientia  hanc nostram
Instructionem publici iuris faciums, cui, quasi codici Musicae
sacrae iuridico  ex Nostrae Apostolicae Auctoritatis plenitu-
dine, sanctionem damus legis,  praesenti nostro Chirographo
religiosiorem omnibus observantiam mandantes.«

Obsecundantes mandatis summi pontificis praefatum co-
dicem musicae sacrae iuridicum  iam publicavimus. 1 ) Nihilo-
minus obligatos noš esse putamus, in hac nostra Sgnodo
denuo omnibus illum inculcare. Quapropter serio perpendatur
pontificia:

Instructio super Musiča Sacra.

I. Prindpia generalia.

1. Musiča sacra, qua pars integralis solemnis liturgiae,
finis generalis particeps est, qui gloriam Dei et fidelium
sanctificationem aedificationemque respicit. Ipsa ad decorem
et caeremoniarum ecclesiasticarum augendum splendorem
contendit, et quia Musicae praecipuum officium illud est,
textum liturgicum, quod intellectui fidelium proponitur, apta
exornare melodia, ita finis praecipuus Musicae est, eidem
textui, maiorem adjicere efficaciam, qua fideles ad devotionem
expeditius alliciantur, eoque melius, ad gratiae fructus, qui

') Škof. List, 1904, pg. 78 sq.

54

sunt sacrorum mysteriorum celebrationis proprii, in se susci-
piendos, disponantur.

2. Propterea Musiča sacra illas qualitates, quae litur-
giae conveniunt, in gradu optimo, atque sanctitatem et ex-
cellentiam formarum  strictim praeseferre debet, ex quibus
alter character eiusdem, scilicet universalitas  promanat.

Sanda  quum sit, quamlibet profanitatem non solum in
seipsa debet removere, verum etiam in ratione, qua ab
executoribus proponitur.

j4rs vera sit,  secus enim efficacia illa in animo audi-
torum frustraretur, quam Ecclessia in sua liturgia amplectens
sonituum artem, assequi intendit.

Rst  insimul ars universalis  sit, hoc quidem sensu, quod,
etsi cuivis nationi concedatur in ecclesiasticis cantilenis pe-
culiaribus illis uti formis, quae, quodammodo, specificum
musicae diaracterem, eidem nationi proprium, costituunt,
formas ipsas tamen musicae sacrae generalibus characteribus
tali ratione necessum est subjicere, ut nemo quispiam alte-
rius nationis, in earum auditione, animum ingrata perculsum
sensione, experiatur.

//. Genera musicae sacrae.

3.  Hae qualitates, in cantu gregoriano praeclare inve-
niuntur, qui, propterea cantus proprius Ecclesiae Romanae
est, unicus cantus ab antiquis patribus in haereditatem ab
ipsa receptus, et in suis liturgicis codicibus sollicite custo-
ditus, quemque qua suum, fidelibus directim ipsa proponit,
quemque in nonnullis liturgiae partibus exclusive praescribit,
quemque studia recentiora pristinae integritati ac puritati fe-
liciter reddiderunt.

His de causis, cantus gregorianus habitus est qua opti-
mum musicae sacrae exemplar, proindeque, jure merito,
sequens norma generalis stabilienda venit: musicalis compo-
sitio ecdesiastica eo magis sacra est et liturgica, quo magis,
in adione, in inspiratione, et in sapore, cantilenae gregorianae
accedit, et eo minus templo est digna, quo magis, ab illo
supremo exemplari, difformis dignosdtur.

55

i\ntiquus cantus gregorianus traditionalis itaque in di¬
vini cultus functionibus diffuse erit restituendus, et ab omnibus
id pro certo habcatur; ecclesiasticam functionem nil iacturae
in sua solemnitate esse passuram, quamvis solo cantu gre-
goriano perficiatur.

Potissimum in populi assuetudinem cantus restituatur, ut
fideles, rursus partem activam in sacris functionibus assu-
mant, prouti antiquitus moriš erat,

4. Enunciatis qualitatibus, pracclare quidem, polgfonia
classica, praesertim Scholae Romanae, potitur, quae saeculo
decimo sexto culmen pcrfcctioncs, Petri Alogsii e Palestrina
opera est assecuta, et progressu quoque temporis, composi-
tiones exquisiti meriti liturgici et musicaiis, protulit. Polgfonia
classica, archetgpo supremo cuiusvis musicae sacrae, cantui
videlicet gregoriano, perbelle accedit, eaque de causa, in
solemnioribus Ecclesiae functionibus Cappeliae Pontificiae,
cantui gregoriano cooptari meruit. Haec igitur, uberrime, in
ecclesiasticis functionibus restituenda erit, praesertim in in-
signioribus Basilicis, in Cathedralibus Ecclesiis, in Semina-
riorum caeterorumque ecclesiasticorum institutorum Oratoriis,
quae mediis pollent.

5. Omni tempore, artium progressum Ecclesia magni
fecit, favitque quidquid ab humano ingenio, in saeculorum
decursu, boni pulchrique detectum est, in cultus ministerium
admittens, legibus liturgicis, tamen, iugiter servatis. Conse-
quenter, recentior mušica in Ecclesia pariter admittitur, quum
et ipsa, compositiones magni pretii, serietatis et gravitatis
exhibeat, quaeque, ex integro, liturgicis respondent functio¬
nibus.

Nihilosecius, quum recens mušica, praecipue in usum
profanum assumatur, maximas urget conferre curas, ut, re-
centoris stgli compositiones, argumentorum theatralium non
proferant recordationes, neque in forma earum externa, ad
instar profanarum compositionum, deducantur.

6. Inter varia musicae modernae genera, stylus thea-
tralis, qui, saeculo ultimo elapso, in Italia praesertim fuit
adhibitus, ad sacras comitandas functiones ineptus visus est.

56

Suapte natura, hoc musicae genus, cantui gregoriano et
classicae polgfoniae, proindc principaliori normae cuiusvis
bonae musicae sacrae, directissime, opponitur. Insuper, inte-
rior structura, rythmus, et huius stgli pactio, nonnisi, aegre,
verae musicae exigentiis, flectuntur.

III. Textus liturgicus.

7. Lingua latina Ecclesiae propria est. Idcirco in so-
lemnibus liturgicis functionibus, quaevis cantilena, vulgari
idiomate conscripta, prohibetur, eoque magis, partium va-
riabilium seu communium Missae, vel ofncii, cantus in vul¬
gari idiomate, interdicitur.

8. Quum, pro quavis functione liturgica, textus, qui
musices numeris conscribi valent, et ordo, quo proponi de-
bent, determinati sint, haud licet talem ordinem perturbare,
neque textus praescriptos commutare, neque, ex toto, vel in
parte omittere, nisi forsan, Rubricae liturgicae Organi usum
ad supplementum quorumdam versuum, permittant, eo tem-
pore, quo versus ipsi a Choro simpliciter recitantur. Iuxta
Romanae Ecclesiae consuetudinem, Moctetum in SS. Sacra-
menti honorem, post Benedictus,  in Missa solemni, cantare
licet. Item, post decantationes praescripti Offertorii Missae,
permittitur, ut breve quoddam Moctetum, super verbis ab
Ecclesia approbatis, decantari valeat.

9. Textus liturgicus prouti in libris coordinatur, sine
immutatione verborum, vel postpositione, sine repetitionibus
indebitis, sine syllabarum abruptione, et iugiter modo claro
et captui adstantium fidelium accomodato, decantetur.

IV. Forma externa sacraram compositionum.

10. Partes singulae Missae et officii, etiam harmoniae
numeris conscriptae, conceptum et forman conservent illis ab
ecclesiastica traditione datas, quaeque, apprime, in cantu
gregoriano enunciatur. Proinde diversa ratione, musicis nu¬
meris, conscribendus est Introitus, gradualis, antiphona, psal-
mus, hymnun, Gloria in excelsis  etc.

11. Particulatim seguentes observentur normae:

57

a) Kyrie, Gloria, Čredo  etc. Missae, compositionis uni-
tatem, quae textui est propria, retinere debent. Igitur, non
licet hos cantus, disjunctis fragmentis, componere, ita, ut
quodvis eorum fragmentorum compositionem musicalem per-
fectam exhibeat, quae a reliquo sejungi, et alia cum compo-
sitione substitui veleat.

b ) In Vesperarum officio, ordinarie, observanda est
norma Caeremonialis Episcoporum,  quod, pro psalmodia,
cantum gregorianum praescribit, et mušicam figuratam pro
versibus Gloria Patri,  et pro hymno, permittit.

In maioribus solemnitatibus tamen, licet cantum grego¬
rianum, Chori alternis vocibus, cum, ita nuncupato, depresso
musicae concentu (feaux bordon) vel cum versibus in eius
similitudinem, apte conscriptis, proponere.

Interdum etiam permitti poterit, ut singuli psalmi, ex
integro, harmonice conscripti, exequantur, dummodo in talibus
compositionibus, forma, psalmodiae propria, conservetur;
idest, dummodo cantores inter se psallere videantur phra-
sibus vel novis, vel a cantu gregoriano, vel, ad imitationem
eiusdem, desumptis.

Idcirco, in posterum psalmi concentum facientes, proscri-
buntur et prohibentur.

In Ecclesiae hymnis, forma a traditione hymnis tributa,
conservetur. Proinde non licet, exempli gratia, stropham
»Tantum er go«  musicis numeris componere ad instar musi-
calium pensorum, cui: romanza, vel cavatina, vel adagio,
nomen est inditum, et stropham »Genitori«  compositionem
motu hilari producendam exarare. Antiphonae Vesperarum
ordinarie, melodia illis propria, proponantur. Quodsi, aliquo
in času particulari, musices numeris aptatae, decantentur,
nunquam fas erit, eisdem melodiam concertus, neque Mocteti
exemplar, vel melos praeferre.

V. Cantores.

12. Exceptis melodiis Celebrantis ad altare et mini-
strorum, quae, in cantu gregoriano, absque Organi modula-
tione proponi debent, religuum totum, quod cantus grego-

58

rianus complectitur, choro levitarum est proprium, idcirco
cantores Ecclesiae, si laici sint, vices ecclesiastici chori reapse
gerunt. Ideo cantilenae, quae ab ipsis proponuntur, characte-
rem musicae choralis, in earum potiore parte, conservare
bebent. Hac praescriptione tamen, cantilenae, ab unico exhi~
bitae Cantore, non excluduntur. Sed haec unica vox, nulla-
tenus fas est primum in functione locum tenere, ita, ut maior
pars liturgici textus, tali ratione, exequatur; sed potius cha-
racterem simplicis nutus, seu melodici praesegminis, proferat,
et, strictim, ad reliquam compositionis structuram, formam
chori habentem, connectatur.

13. Ex hoc principio consequitur, Cantores in Ecclesia
verum officium liturgicum tenere, proinde mulieres, quum
tališ muneris sint incapaces, in chori, aut cappellae musicalis
subsidium, admitti non posse.

Igitur, si acutis vocibus Sopranorum _Altorumque uti
placeat, partes hae, iuxta vetustum Ecclesiae morem, a pueris
sustineri debebunt.

14. Postremo, in Ecclesiae musicali capella, nonnisi
probatae pietatis et integritatis vitae homines admittantur,
qui, corporis modestia, devotaque corporis compositione,
sacro munere, quod in functionibus liturgicis explent, digni
habeantur. Convenit etiam cantoribus, dum munia sua in
Ecclesia exercent, habitu ecclesiastico et superpelliceo indui;
quodsi in tribuna, conspectui populi nimis exposita, sistunt,
cratibus defendantur.

VI. Organum et instrumenta musicalia.

15. Quamvis Ecclesiae mušica conveniens, sit vocalis,
tamen mušica, comitante etiam Organo, permittitur. In aliquo
času particulari, debita moderatione, servatisque aptis respecti-
bus, et alia musicalia instrumenta admitti poterunt, ast semper,
de speciali Ordinarii licentia, iuxta Caeremonialis Episcoporum
praescriptum.

16. Et quum cantus primum locum tenere debeat, ita,
Organum et cetera musicalia instrumenta, cantum ipsum iu~
vare et numguam opprimere debent.

59

17. Non licet cantui prolixa praeludia praemittere, vel
interludiis, illum intercipere.

18. Organi sonus, in cantus deductione, in praeludiis,
in interludiis et similibus, non tantum iuxta propriam huius
instrumenti naturam est proferendus, sed omnes qualitates,
quibus mušica sacra pollet, et iam, in antecessum, enume-
ratis, praeseferre debet.

19. Cgmbali usus in Ecclesia interdicitur, et etiam fra-
gosorum instrumentorum, vel levium, prouti: parvum tym-
panum, grande tgmpanum, patellae, campanulae, et similia.

20. Usus concentus flantium instrumentorum in Ecclesia
stricte interdicitur: solum in aliquo peculiari času, praevio
Ordinarii consensu, licebit delectum flantium instrumento¬
rum numerum, spatio Ecclesiae commensuratum, admittere,
dummodo compositio musicalis, proferenda, stgli gravitate,
congruentia, et ad organici stgli similitudinem perstricta,
eniteat.

21. In processionibus extra Ecclesiam, concentus flan¬
tium instrumentorum permitti potest, dummodo compositiones
profanae excludantur. Desiderabile foret in tali occasione,
ut concentus musicalis, ad comitandum canticum spirituale in
latino vel vulgari idiomate propositum a cantoribus, vel a
piis sodalitiis accedentibus ad processionem, cogeretur.

VII. Musicae liturgicae amplitudo.

22. Cantus vel sonitus ergo, non licet, ultra id, quod
caeremonia liturgica postulat, Sacerdotem ad Altare immo-
rari facere. Iuxta ecclesiasticas praescriptiones, trgsagium
Sanctus  in Missa, ante elevationem absolvi debet, et hoc
sub obtutu, etiam Celebrans ad Cantores prospiciat. Gloria
et Čredo  iuxta gregorianam traditionem, respectiva brevitate
donentur.

23. Generatim qua gravissima desuetudo damnanda est
illa, vi cuius, in ecclesiasticis functionibus, liturgia secundo
loco ponitur, et quasi musicae mancipium appareat, dum
mušica, simpliciter pars est liturgiae, et humilis admi-
nistra.

60

Vlil. Media praecipm.

24. Pro diligente harum praescriptionum executione,
Episcopi, nisi hoc iam peregerint, in suis Dioecesibus com-
missionem peculiarem personarum in rebus Mušicam sacram
spectantibus, instituant, cui, modo oportuniore, munus invi-
gilandi super musicis in Ecclesiis exequendis, demandetur,
quaeque, non solum ad musicae congruentiam sed etiam ad
vires cantorum, et ad perfectam executionem, animum in¬
tendant.

25. In Seminariis clericorum et ecclesiasticis institutis,
iuxta tridentinas praescriptiones, ab omnibus, assidue et
amanter, cantus gregorianus, ex traditione habitus, excolatur,
et Superiores, hac in parte aemulatione, laudibus, animum
alumnorum alacriter excitare satagant. Eodem modo, ubi hoc
fieri potest, inter Clericos promoveatur institutum Scholae
Cantorum  ad sacrae polyfoniae et bonae musicae liturgicae
executionem assequendam.

26. In praelectionibus liturgicis, moralis theologiae, iuris
canonici, quae Theologiae studiosis proponuntur, haud prae-
termittantur capita, quae, peculiariter, ad principia et leges
musicae sacrae, referuntur, et doctrinam circa artis sacrae
esteticam, speciali quadam instructione absolvi curent, ne
Clerici, e Seminario discedentes, his notionibus ad perfectam
cuituram ecclesiasticam necessariis, destituantur.

27. Apud Ecclesias principales, antiquae Scholae Can¬
torum  denuo instituantur, quemadmodum, hac illac, optimo
cum successu, factum est. Institutio harum Scholarum in mi-
noribus Ecclesiis, et ruri, clero zelo flagranti, facilis evadet,
nam, earum ope, medium aptissimum, pueros et adultos circa
se adunandi, prostat, cum eorumdem profectu et cum populi
aedificatione.

28. Omni meliori modo satagatur, ut Scholae superiores
musicae sacrae iam existentes, tueantur et florescant, atque
iis in locis, in quibus desunt, instituantur. Ecclesiae magni
interest, ut ipsa Ecclesia, instructioni suorum magistrorum,
organoedorum et cantorum, iuxta sana artis sacrae principia,
consulat.

61

IX. Conc/usio.

29.  Postremo, Cappelae magistris, cantoribus, personis
de clero, Seminariorum, ecclesiasticorum institutorum st re-
ligiosarum Communitatum Prasfectis, Parochis, et Ecclesiarum
Rectoribus, Canonicis Collegiatarum et Cathsdralium, ac prae-
primis Ordinariis dioecesanis, cordi esto, ut has prudentss
reformationes, iamdiu optatas et ab omnibus, communi sen-
tentia, exquisitas, favore prosequantur suo, ne auctoritas ipsa
Ecclesiae, quae iterum iterumque eas proposuit et in prae-
senti urget, despectui habeatur.

2. De cantu ecclesiastico et mušica sacra in nostra dioecesi.

Per se patet, codicem publicatum, qui a summa aucto-
ritate ecclesiastica emanavit, quoad omnes ordinationes accurate
esse observandum. Quam observationem Synodus praesens
urget omnibusque parochis, organoedis et cantoribus inculcat.
Quem in finem Sgnodus statu praesenti descripto ordinationes
quasdam edere vult.

Status praesens.

Praeprimis status praesens  tum musicae sacrae, tum
cantus ecclesiastici breviter  proponatur:

a)  Encomia magna meretur praedecessor noster princeps
episcopus Chrysostomus,  qui Associationem caecilianam  anno
1877 probavit, illique e proventibus ecclesiasticis  media ad
sustentandam scholam  caecilianam porrexit;

b) associatio caeciliana  reformationem cantus ecclesiastici
et musicae sacrae omni studio inchoavit atque usque ad nostra
tempora continuavit, licet ab initio multa obstacula superare
coacta fuerit;

c)  associatio caeciliana ad finem  šibi propositum per-
tingere conabatur fundatione scholae organoedorum,  in qua
iuvenes špiritu ecclesiastico imbuti mušicam sacram nec non
cantum ecclesiasticum legibus ecclesiae conformiter addiscerent
idoneique evaderent ad dirigendos choros ecclesiasticos per
totam dioecesim;

62

d)  ut vero non solummodo iuvenes scholae organoedo-
rum sensu et cognitione cantus vere ecclesiastici et musicae
sacrae informarentur, sed ut sensus vere ecclesiasticus et
cogniiio legum desuper latarum quaquaversus per omnem
dioecesim propagaretur omniumque animos pervaderet, folium
quoque »Cerkveni glasbenik«  statim anno 1877 in lucern edi
inchoatum est et nune quoque magno cum fructu editur;

e)  unde reformatio cantus ecclesiastici et musicae sacrae
revera obtenta fuit,  prouti nostri chori  ecclesiastici in omnibus
fere parodiiis testantur;

f)  decursu huius reformationis multae ecclesiae organa
artefaeta ad normas de organis recentissimas šibi procura-
verunt;

g)  unde haud mirum est, quod affirmare licet, prae-
seriptiones codicis supra publicati in dioecesi nostra in omnibus
fere ecclesiis iam observari.

Ordinationes quaedam adhuc necessariae.

Licet felicem progressum in reformatione cantus eccle¬
siastici et musicae sacrae affirmare liceat, nihilominus nonnulli
defectus,  qui ob fragilitatem humanam studiis inhaerent re-
formationemque plenam aliquantulum retardant, a Sgnodo
silentio praeteriri non possunt. Ad illos removendos Synodus
statuit;

a)  pro necessitate temporis ampliari debent argumenta
(materiae) tradenda in nostra schola organoedorum;  praeter
institutionem in liturgia sacra, in historia musicae sacrae, in
theoria cantus et musicae, in pulsatione cgmbali (Fortepiano)
et organi, in cantu chorali et figurali etiam in kalligraphia,
in usu machinae ad seribendum inventae  exerceri nec non in
omnibus, quae ad cassas parsimoniales, ad associationes
oeconomicas, ad negotia associationum contra pericula ignis
atque contra damna aliunde oritura, ad dirigendos varios libros
in associationibus praeseriptos necessaria sunt,  instrui debent;
necessaria quoque videtur informatio de constructione et
reparatione organi;

63

b)  in sdiolam organoedorum pueri, qui scholam popu-
Iarem bono cum successu nondum absolverunt,  nullatenus
admitti possunt; praeferuntur pueri, qui studiis gymnasialibus
saltem nonnullarum classium vacabant;

c)  e schola organoedorum statim ab initio dimittantur
pueri, qui talento pro cantu et mušica omnino carent,  vel
talento haud sufficienti  praediti sunt;

d)  testimonium habilitatis sine exceptione nemini conce-
datur,  nisi cursum integrum triennalem  bono cum successu
compleverit;

e)  successus probari debet examine  ad finem cuiuslibet
anni et illo ad finem triennii feliciter superato;

f)  multo maior cura impendi debet morali iuvenum
educaiioni,  quam omnes magistri scholae, praecipue vero
catecheta fovere obligantur; catecheta  paterna cura omnes
prosequatur illosque vitae christianae, castitati servandae et
frequenti Sacramentorum susceptioni suaviter nec non fortiter
assuefaciat;

g)  ad hunc finem obtinendum Sgnodus vehementer desi-
derat,  ut pro omnibus scholaribus convictus  procuretur, qui
ad vitam ordinatam et vigilantiam efficacem absolute neces-
sarius esse videtur;

h) quae in codice musicae iuridico  de principiis musicae
sacrae generalibus, de eiusdem generibus, de textu liturgico,
de forma compositionum, de cantoribus, de organo nec non
de instrumentis musicalibus atque de musicae sacrae ampli-
tudine dictum est in dioecesi nostra omnia conscientiose ob-
servari debent;

i)  excipitur exclusio mulierum e choro;  expositis a Nobis
Summo Pontifici circumstantiis, qua in dioecesi nostra quoad
cantum et chorum vigent, Summus Pontifex annuit Nostris
precibus, concessitque, ut mulieres  • qua cantatrices in choris
nostris ecclesiasticis tolerari possint;

k)  nihilominus valde desideramus, ut chori puerorum
saltem in maioribus ecclesiis, praeprimis in Nostra ecclesia
cathedrali usu veniant speramusque fore ut in ecclesisa cathe-
drali hoc Nostrum desiderium proximo iam tempore  impleatur;

64

l)  insuper mandamus, ut cantus choralis traditionalis
tum in schola  organoedorum, tum in choris  ecclesiasticis qua-
quaversus per dioecesim, tum in utroque nostro seminario
magis foveatur frequentiusque adhibeatur;

m)  summopere desideratur, ut etiam cantus in lingua
vernacula,  qui in missa non cantata, ad litanias, ad aliasque
devotiones populares permissus est, populum magis pervadat
ilieque simul cum choro cantare possit; initium sumatur a
iuventute  utriusque sexus, quam dirigens chori statutis diebus
in cantu exerceat;

n) organum saepius,  saltem quolibet tertio vsi quarto
anno, a pulvere mundetur,  quolibet autsm septimo, vel saltem
decimo anno omnino reparetur  et quidem per viros peritos,
non vero per viros ignotos, qui circumvagantes semetipsos
offerunt, licet testimoniis favorabilibus iactentur;

o)  laudamus viros, qui annuos cursus  instituunt, ut
cantores, praeprimis dirigentes chorum, tum directionem
cantus, tum pulsationem organi, tum cantum choralem
ipsum magis magisque addiscerent; parochis  iniungimus, ut
suos organoedos  si non omni vice, saltem saepius ad ta-
lem cursum ire suaviter compellant et pro posse pecunia
adiuvent;

p)  obsecundantes »Motu proprio« Pii X., commissionem
instituimus, cui onus invigilandi super musicis in ecclesiis
exequendis demandamus, quae non solum ad musicae con-
gruentiam, sed etiam ad vires cantorum et ad perfectam
executionem animum intendat; commissioni huic vero adle-
gamus directorem chori ecclesiae cathedralis, directorem et
magistros musicae in schola organoedorum, qui alios quoque
viros in arte mušica peritos šibi cooptare et coadunare
possunt;

q)  ultimo parochos  rogamus, ut iuvenes in schola orga¬
noedorum execultos et in suis ecclesiis institutos paterno amore
favoreque prosequantur  atque ad exercitia quotidiana et ad
studium progrediendi incitent et omni ex parte prudenti suo
iudicio adiuvent.

65

Cap. III.

De doctrina Christiana.

Rd  vitam christianam, sine qua finis ultimus obtineri
non potest, praesupponitur cognitio doctrinae christianae.  Qua-
propter baptizatis omnibus iure divino  obligatio incumbit pro-
curandi šibi sufficientem cognitionem religionis catholicae.
Eadem e causa etiam parentes, tutores, heri curare debent,
ut filiis suis vel pupiliis vel famulis vel similibus personis
šibi subiectis necessaria instructio religiosa impertiatur; filii
vero, pupilli et famuli ius habent postulctndi,  ne a parentibus
vel a tutoribus vel a heris impediantur, quominus talem
cognitionem šibi procurent.

Ius autem tradendi doctrinam christianam nemini com-
petit, nisi soli ecclesiae catholicae docenti,  cui Iesus Christus,
divinus Praeceptor et Salvator totius mundi, tale ius man-
davit obligationemque imposuit. Quae competentia et obli¬
gatio pro ratione tamen suorum officiorum imprimis est penes
Romanum Pontificem  atque Episcopos,  utpote qui authenticum
magisterium constituunt.

Cum vero huic obligationi personaliter satisfacere non
possint, ideo per alios  aptisque legibus latis aliisque mediis
instructionem catecheticam curare tenentur, quod gravissimum
munus per missionem canonicam  demandatur.

Tali missione iam vi muneris gaudent parochi,  qui per
se et personaliter  eo deputati et obligati sunt. Parochis adiun-
guntur cooperatores,  qui vi missionis in parochiam ad officia
omnia deputantur, quae a parochis ipsis imponuntur. Id valet
de catechetis in variis scholarum generibus.

Praeterea personae habiles, quibus per missionem cano¬
nicam etiam publica quaedam institutio catechetica ex officio
tradenda committi potest, sunt omnes clerici  etiam inferiorum
graduum, immo laici  quoque atque honestae feminae.

Doctrina Christiana autem traditur per conciones et ca-
techeses;  catecheses habentur vel in scholis, vel in ecclesiis,
vel in aliis decentibus locis. Traditur vero vel universa
doctrina  Christiana vel tantummodo specialis pars  eiusdem

Si|n. 5

66

veluti in praeparatione ad primam confessionem, ad primam
communionem, ad confirmationem.

Ecclesia catholica  instructionem populi Christiani, tum
puerorum tun> adultorum, inde ab initio semper urgebat, nec-
umquam cessavit frequenter inculcare populi Christiani reli-
giosam institutionem. Maxime vero Patres Tridentini  de ca-
techesi atque catechismo novas et accuratiores leges condi-
derunt. 1 ) Quas leges Romani Pontifices sapienter executioni
mandarunt tum publicatione catechismi Romani a Pio V.  faeta,
tum approbatione et commendatione catechismi cardinalis
Bellarmini per Clementem Vlil.  Qua in re Benedictus XIV. 2 )
suos praedecessores magno studio secutus est omnesque
episcopos excitavit, ut salutare opus doctrinae christianae
impensiori proveherent cura.

Nostris temporibus vero Pius IX.  singuiari ratione Epi¬
scopos praesertim Italiae de officio commonuit promovendi
populi institutionem in doctrina Christiana. 3 ) Quem scopum
ut efficacius et universalius obtineret, in concilio Vaticano
sdiema de parvo catechismo proposuit, quod vero vim legis
nondum obtinuit eo quod concilium ante approbationem eius-
dem abruptum fuerit.

Nuper vero Pius X.  premens vestigia suorum praede-
cessorum institutionem populi, praesertim iuventutis, in doc¬
trina Christiana iterum inculcavit 4 ), modum huius institutionis
solemniter praeseripsit omnesque Episcopos suprema sua
auetoritate obligavit, ut ordinationes suas executioni man-
darent.

Episcopi quoque austriaci  conscii sublimis muneris nec
non obligationum, quae inde promanant, curam de solida
instructione populi numquam intermiserunt. Quis oblitus fuerit
conaminum, quae per plures annos continuabantur, de cate¬
chismo uniformi  pro universa Austria conficiendo? Quae co-

') Sess. XXIV. c. 47, de reform., Sess. XXV. de indice libr. et

catech.

2 ) Const. Etsi minime, 7. febr. 1741.

3 ) Encycl. »Nostis«, 8. dec. 1849.

4 ) Encycl. »Acerbo nimis« de 15. Apr. 1905.

67

namina fini suo felici frustrata non sunt, prouti catechismus
noster id sufficienter probat.

Nos ipsi in prima Synodo  de tradendo catechismo nec
non de divisione materiae ad singulos annos scholasticos,
prouti necessarium Nobis atque utile esse videbatur, quam
plurima statuimus. 1 ) Et quis sacerdotum ignoraverit Nos in
visitatione canonica  quam plurimum attendere ad redam ca-
techismi explanationern, prouti vera methodus, finis educa-
tionis nec non aetas infantium postulat?

In hac autem Synodo ulterius  progredientes ad per-
fectionem maiorem evehere intendimus catecheticam instruc-
tionem puberum et adultorum tum in genere tum in specie
circa ea doctrinae capita, quae educationem ad castitatem
respiciunt nec non ad removenda vel saltem minuenda peccata
luxuriae conferre possunt.

§ 1 .

Dc catedietica institutione in genere.

In dioecesi nostra institutio catechetica adultorum sin-
gulis diebits dominicis etfestis  tempore pomeridiano nec non
adveniente tempore communionis paschalis  praescripta ob-
servataque fuit.

Cum vero decursu temporis licet isthaec institutio nullibi
omissa fuerit, varii defectus in illam irrepserint, Sgnodus haec
statuit, quae necessaria sunt, ut defectus emendari atque
institutio ipsa universalior evadere possit.

1. De dominicali institutione catechetica.

De hac institutione Sgnodus nostra iam superius 2 ) ea
mandavit, quae ad maiorem fructum obtinendum necessaria,
vel saltem proficua esse videntur. Quibus mandatis hic loči addit:

a)  ad frequentandam catechesim, quae singulis dominicis
exceptis supra enumeratis  praescribitur, fideles omni meliori
modo opportune et importune  invitentur;

') Synodus, pg. 12 sq., 159 sq.

2 ) Vide pg. 29-31.

5 *

68

b)  non solummodo in concionibus et occasione confes-
sionum, sed in cura quoque animarum privata  moneantur
fideles tum de obligatione sanctificandi integram diem domini-
cam, tum de obligatione procurandi šibi  sufficientem cogni-
tionem doctrinae catholicae, quae vero olim cognita oblivioni
datur, nisi eiusdem capita in memoriam saepius revocentur;

c)  cognitio tališ gravissimae obligationis ad fideles ope
variarum associationum  propagetur v. gr. ope Congregationis
Marianae, Associationis a sacra Familia, Tertii Ordinis;

d)  praecipue vero parentes  de obligatione edoceantur,
qua filios filiasque suas ad catechesim dominicalem compel-
lere teneantur atque curare, ut ad familiarem quogue tracta-
tionem de materia catechesis, quae vel absolutis litaniis, vel
tempore hiemali instituitur, omnes compareant, et guidem
omnes, qui annum aetatis decimum sextum nondum comple-
verunt;

e)  de qua catechesi pueri et puellae non dimittantur nisi
completo decimo sexto aetatis suae arino;  specialem laudem
publicam merentur, qui examen de tota materia catechismi
subeunt illudque bono cum successu superant; completo autem
decimo sexto aetatis suae anno ad examen paschale pro
adultis venire obligentur;

f)  parochus vel si parochus viribus defecerit, eiusdem
cooperator, praeparationem  ad catechesim et quidem ad utram-
que conscientiose instituat, ne ob catechesim defectuosam,
ineptem et inanem fideles ab illa arceantur vel pueri et puellae
aversione quadam impleantur;

g)  sermo quoque sit affabilis, comis, serius quidem at
nullo modo offensivus neque in catechesi ad populum, neque
in illa repetitione cum iuventute, ut omnes ad illam quasi vi
quadam attrahantur libenterque ad illam convolent;

h)  nec diutius illa protrahatur, ac stabilitum est.

2. De paschali institutione catechetica.

Examen paschale  .iam ab immemoriali in dioecesi nostra
vigens in appendice ad »Ordinem cultus divini puhlici anno
1827« iterum inculcatum fuit.

69

Iliustrissimus praedecessor noster, princeps-episcopus
Chrysostomus  anno 1882 novam nostris temporibus adaptatam
instructionem desuper edidit.

Ut vero examen hoc paschale rite nec non in omnibus
parochiis uniformiter  peragi valeat, Synodus nostra mandata
edita sua facit mandatque:

a) finis  huius examinis sit complementum libri »Status
animarum«, repetitio partialis catechismi, institutio de variis
obligationibus status respectu habito ad indigentias locales,
ut fideles in vita Christiana firmentur, contra varia pericula
nostrae aetatis praemuniantur et ad fructuosam susceptionem
Sacramentorum poenitentiae et Eucharistiae praeparentur;

b)  examen instituatur infra I. Dominicam Adventus et
II. Dominicam Quadragesimae;

ad examen invitentur se orsim  viri, seorsim mulieres,
seorsim pueri, seorsim puellae;

tempus  ante meridiem aptum est pro viris et iuvenibus,
tempus vero post meridiem pro puellis et mulieribus;

pagi  unde iuvenes et puellae eodem die invitantur seli-
gantur ita, ut iuvenibus redeuntibus et puellis advenientibus
nulla detur occasio conveniendi in via;

qualibet vice toi  invitentur fideles, ut parochus cum quo-
libet brevissimo saltem tempore occupatus esse possit;

invitatio fiat die dominica ex ambone et quidem voce
clara 'et tam alta, ut ab omnibus facile intelligatur;

c)  invitare autem ad examen oportet omnes exceptis
senibus, puerperis, reconvalescentibus et personis, quae vere
impeditae  in doctrina Christiana sufficienter instructae sunt,
secus seorsim venire tenentur;

si in parochia fabricae  inveniuntur, parochus cum pos-
sessore fabricae de tempore conveniat, quo operarii absque
damno laborem interrumpere et ad examen comparere possint;
si tališ consensus obtineri non potest, pro operariis dies do¬
minica vel tempus vespertinum designetur;

in parochiis, in quibus viri et mulieres quacumque ex
causa ad examen venire cunctantur,  uno anno invitentur viri,
quibus schedula etiam pro mulieribus traditur; seguenti anno

70

vero invitentur mulieres,  quibus tune schedula pro viris com-
mittitur; quo in času mulieres et viri invicem ad examen
semet compellent;

d) examen  vero in domo parochiali  teneatur, vel in
aulis,  quae pluribus in locis pro variis conventibus praepa-
ratae sunt;

si vero parochia ampla  est, tune tale examen apud
ecclesias filiales  haberi potest et debet, quo parochus vel
cooperator excurrat;

e)  ad examen compareat sacerdos veste talari indutus
prae manibus tenens librum »Status animarum«;

praemissa brevi preče  ad Spiritum Sanctum e libro
»Status«  legat nomina membrorum familiae, quae comparere
debuerunt et quidem potissimum tempore, quo patres familias
vel matres familias comparuerunt; deteetos defectus statim
corrigat;

ne fideles ab examine deterreantur, interdicuntur quae-
libet collectae  exceptis doniš, quae hac occasione pro neces-
sitatibus ecclesiae in usum  venerunt;

examen brevi oratione  in gratiarum actionem concluditur;

/) materia  examinis et catecheticae instructionis triplex
est: primo examen modo catechetico fiat super materiam ho c
arino praeseriptam,  quae eadem sit, ac per trimestre in con-
cionibus catecheticis  pertraetata fuit; in initio harum concionum
fidelibus annuntiare  oportet, materiam concionum fore obiec-
tum examinis paschalis;

deinde sequitur gravis institutio de obligationibus et
periculis status  v. gr. iuvenum, puellarum, parentum, marito-
rum, virorum; qua occasione cum viris partim etiam cum
iuvenibus pertraetari poterunt pericula,  quae ecclesiae, fami-
liis, scholis et societati in genere imminent;  nec pericula prae-
termittantur, quae e constitutionalismo  ipso, quo fere omnes
civitates reguntur, contra principia auetoritatis et subiectionis
emanant; operariis  non solummodo iura, sed etiam obligationes
explicentur; ferventer commendabuntur associatio a Sacra Fa-
milia, Tertius Ordo, Congregationes Marianae, i^postolatus ora-
tionis, associationes gymnasticae, item bona folia et boni libri;

71

ad finem doctrina repetatur de Sacramento poenitentiae
et Ss. Eucharistiae,  ad quae frequenter suscipienda omnes,
praeprimis puellae et iuvenes, verbis efficacibus excitentur;

g") praeparatio  ad hoc examen diligens sit atque con-
scientiosa; ab illo enim vita religiosa parochianorum multum
dependet; iam decursu anni  sacerdos notare šibi poterit
eventus, quibus instructio applicari debeUlt, atque quibus
illa explicari poterit;

qualibet vice  viam procedendi, admonitiones salutares,
finem obtinendum sacerdos accurate pro circumstantiis šibi
determinabit;

h) puellas et iuvenes  sevdrius examinabit; viros et feminas
vero magno cum respectu tractabit, magis explicando et
applicando procedet, interrogationes ita concipiet atque pro-
ponet, ut responsum sat facile dari queat, ne viri puhlice
humiliati venire amplius detrectent;

omnino vero abstineat  sacerdos a quaestionibus inuti-
libus, captiosis, aenigmaticis, abstineat  quoque a libidine
suggillandi et confundendi  personas ignorantes vel šibi' mi¬
nus gratas, nec umquam ostendat,  se decursu anni ab uno
vel altero fidelium offensionem passum  esse; item numquam
peccata enormia singulorum  carpiat, sed tantummodo criinina,
quae latius serpunt,  quibus boni moreš corrumperentur;

j) viris et mulieribus  et in genere personis aetate pro-
vectioribus schedulam examinis non deneget, nisi e causa
gravissima;

nec iuvenes vel puellas  absque schedula dimittat, dum-
modo necessaria necessitate medii et praecepti saltem suffi-
cienter sciant bonamque ostendant voluntatem; nam dimissi
vix redibunt,  sed offensi non solummodo sacerdotem, sed
forsitan etiam ecclesiam vitabunt; neque spes adest fore ut
catechismum melius addiscant;

k) sciscitetur  de personis, quae non venerunt, deque
causa,  cur non venerint; privatim  quoque data occasione
absentes suaviter admoneat atque pro futuro anno commo-
nefaciat;

72

heros et parentes moneat de peccato omissionis, si fa-
mulos vel infantes suos absque legitima  causa domi retinuerint
vel volentes obligationi satisfacere malitiose impediverint;

/) tempore paschali finito  parochus provocabit patres
vel matres familias, ut schedulas de peracta confessione
paschali šibi vel personaliter vel per alios tradant simulque
personam de sifc familia denuntient, quae Sacramenta fors
neglexerit, ut a parocho iusto tempore de obligatione mo~
neri possit.

3. De Sodalitate doctrinae christianae.

Si institutionem catecheticam  in■ scholis elementaribus,
explanationem catechismi qualibet die Dominica hora pome-
ridiana, conciones catecheticas nec non examen paschale
prae oculis habeamus, affirmare poterimus, in dioecesi nostra
de addiscenda doctrina Christiana satis provisum esse.

Rst  in visitatione canonica reperimus, propter circum-
stantias locales  inveniri fideies, quibus institutio fere nihil
protest. Cur? Quia propter longitudinem vel difficultatem
itineris ad institutionem habitam diebus dominicis comparere
non posunt.

Ob oculos nobis versantur parochiae amplissimae  cum
pluribus ecclesiis filialibus ab ecclesia parochiali valde dis-
sitis nec non parochiae montanae,  ubi accessus ad ecclesiam
parochialem perdifficilis aestimari debet. Quapropter iuvenes
et puellae, viri et mulieres vituperari minime possunt, si ad
catechesim dominicalem nunquam vel vix umquam veniunt.

Inde vero haud parva pericula  pro bonis moribus enasci
solent. Tempus pomeridianum otio  teritur, otium vero initium
est omnium peccatorum; saepe fit, ut puellae et iuvenes  in
variis domibus confabulationis et recreationis causa confluant,
in varias incidant tentationes prolabanturque in peccata gravia.
Insuper absoluta schola doctrina Christiana oblivioni  datur et
quidem eo tempore iuvenili, quo omnem vim suam in animos
iuventutis exserere deberet.

Quae mala, de quibus pastores animarum ingemiscunt,
licet non omnimo auferri, multum saltem minui possent, si

73

Sodalitas doctrinae christinae,  a Pio Papa X. episcopis aucto-
ritative inculcata, in tali b us parochiis erigeretur.

Ne timeant  sacerdotes fore, ut novum onus  illis impo-
natur, quod existentibus oneribus superadditum portare amplius
non possent. Ut angores removeantur, Synodus naturam huius
»Sodalitatis«  breviter explanabit:

a) finis primarius  huius Sodalitatis est, congnitionem
doctrinae christinae  illis personis nec non illis parochiae parti-
bus praebere,  quae ob locales circumstantias in doctrina
Christiana sufficienter non sunt institutae, vel quae illam
aquisitam, eo quod catechesim dominicalem frequentare non
possint, oblivioni dederunt;

b ) alter finis  consistit in eo, ut sodales tum exemplo
tum precibus et persuasionibus ad conciones et ad catechesim
permoveant  eos, qui ob negligentiam, ob indifferentismum,
vel ob pravam consuetudinem, v. g. iuvenes et viri cateche¬
sim parvi vel nihil aestimant, illamque propterea nunquam
audiunt; ut iuventutem tempore catechesis invigilent,  ut elee-
mosynas  tribuant vel colligant, quibus catediismi vel alii
libri comparentur, ut pro gratia et divina benedictione preces
ad Deum fundant;

c)  quem multiplicem finem personae laicae  utriusgue
sexus promovebunt et quidem sub directione sui parochi vel
curati, vel cooperatoris, cuius erit, primo personas volentes
atque idoneas ad institutionem  invenire illisgue ad tam grande
opus excitare animos; secundo quaerere personas, quae ex
amore Dei paratae erunt iuventutem invigilare,  vel eleemo-
synas  quaerere, vel saltem preces  fundere;

d)  parochus vel cooperator novit personas, quae in
doctrina Christiana prae ceteris instructae  sunt: inveniri autem
poterunt vel in Tertio ordine, vel in Congregatione Mariana,
vel in numero magistrorum, praecipue magistrarum in scholis
popularibus, vel in aliqua excellentiori familia; quas ad se
vocabit, de modo procedendi informabit illamque partem
doctrinae christinae, in qua alios instituere debent, breviter
illis explanabit;

74

e)  tune partes a parochiali ecclesia dissitas pro numero
fidelium in varios dividet coetus  et quidem seorsim illos iu-
venes et seorsim illas puellas, quae scholam elementarem
amplius non frequentant; dein seorsim infantes minoris aeta-
tis; cuilibet coetui praeficiet magistrum resp. magistram,  qui
ad opus doctrinae christianae sponte semet obligaverunt;

/) tempore a parocho constituto, vel saltem approbato,
coetus convenit; a magistro resp. magistra ea pars catechismi,
quam parochus pro tali hora determinavit, legitur,  breviter
explanatur fors ope idonei libri et memoriae traditur; potest
autem eligi pars, quae eo tempore in ecclesia traditur;

£■) locus  vero, in quo coetus congregatur, esse posset
ecclesia filialis, vel spatiosius habitaculum  cuiusdam domus
vel spatium in alio aedificio oeconomico;  sed locum pro coetu
semel determinatum mutare non licet; etiam sub divo  coetus
haberi potest, si tempus id permittit;

h)  curatus animarum coetus hinc inde visitabit;  bis
vel ter quolibet anno coetus omnes convocabit,  examinabit et
quasi ad certamen invitabit; magistros resp. magistras ex
ambone laudabit, successus extollet, ad Sodalitatem invitabit,
indulgentias proclamabit;

j)  Sodalitati autem, prouti ex numero sub b. et c. patet,
nomen dare possunt non solummodo personae, quae ma¬
gistri resp. magistrae munere fungi intendunt, sed quaelibet
aliae piae personae, quibus officium ineumbet vel ignaros
ad catechesim impellere,  vel tempore catechesis iuventutem
invigilare,  vel eleemosynam  ad emendos catechismos aliosque
libros utiles dare et colligere,  vel precibus  ad Deum fusis
gratias ad obtinendum finem necessarias implorare;

k) archisodalitas,  cui omnes aliae aggregari debent, iam
a Paulo V. Romae  instituta, a Pio vero X. anno 1905 refor-
mata fuit; in statutis eiusdem expresse dicitur, huic archi-
sodalitati ms esse  constitutas ubivis per catholicum terrarum
orbem doctrinae christianae sodalitates aggregandi  easque
admittendi in communionem indulgentiarum, bonorum spiri-
tualium ac privilegiorum, quibus directa concessione ipsa
fruitur;

75

/) ut vero sodalitas aggregari  possit, necessario requiritur:

1. ut eadem canonice  fuerit constituta decreto Ordi-
narii loči;

2. ut ad Archisodalitatem deferatur una cum supplici
libello  authenticum exemplar decreti,  quo sodalitas constituta
fuit atque Ordinarii commendatitiae litterae;

m)  in qualibet dioecesi cam doctrinae christianae So-
dalitatem aggregare archisodalitati romanae satis crit, quam
Sodalitatem Ordinarius statuerit esse centmm ceterarum  eius-
dem generis; hac enim aggregata simul aggregatae cense-
buntur aliae omnes sodalitates, quae in eadem dioecesi con-
stituuntur;

n)  talem sodalitatem centralem in ecclesia nostra cathedrali
erigendam procurabimus.

§ 2 .

De speciali institutione in doctrina Christiana.

Quis ignoret, \uxuriae peccatum  nostris temporibus ma-
iore vehementia maioreque extensione grassari ac temporibus
praeteritis. Praecipue de frequenti masturbatione,  quae tum
iuvenes, tum puellas infecit, animarum pastores vehem&nter
lugent quaeruntque remedia tum naturalia tum supernaturalia,
quibus tantis et pro societate tam pernitiosis malis occurrere
possint.

Boni confessarii vero atque missionarii insuper dolentes
conqueruntur de freguenti horum peccatorum reiicentia  in
s. confessione atque de permultis sacrilegiis  continuatis hic
inde per plures annos inde a tenera aetate, unde remedia
supernaturalia ad vulnera concupiscentiae sananda per se
aptissima, inefficacia redduntur.

Tales querelas, proh dolor, veras esse, Nos ipsi pro-
pria edoeti experientia  affirmare posumus. Multi sacerdotes
de indefesso studio nostro mirantur, quo non solummodo
tempore visitationis canonicae, sed aliis quoque opportunis
occasionibus confessiones fidelium excipere solemus.

Ecce solutionem aenigmatis: vulnera gravia,  quibus
praeprimis iuventus laborat, deteximus et guotidie plura de-

76

tegimus; dolentes de tot peccatis, dolentes de innumeris iu-
venibus et puellis, qui de salute sua fere iam desperaverunt
putantes emendationem esse impossibilem, Nos in tribunali
divinae misericordiae causas  vulnerum investigamus reme-
diaque  oportuna quaerimus.

Variis quaestionibus conferentiis  pastoralibus propositis
etiam clerum Nostrum ad similia studia excitare conabamur.
Cui fini ex Nostra intentione inservire debuissent praecipue
quaestiones propositae conferentiis  pro anno 1906 nec non
tractatus Noster sat protixus  in recensione solutionum, quae
a conferentiis nobis propositae fuerunt. 1 )

Diuturna et frequenti experientia edocti sumus, causam
tot malorum sitam esse tum in universa educatione domestica
inde ab incunabulis, tum in manca, nimis generica, insuffi-
cienti institutione puberum et sponsorum de sexto decalogi
praecepto.

Post diuturnam meditationem atque post frequentes
ferventesque preces proposuimus nobis primo  in hac prae-
senti Synodo  ea principia delineare, quibus clare cognitis
animarum pastores efficacius malis recensitis occurrere pos-
sent, dein decursu anni plures libellos  edere, qui meliori
educationi infantium atque profundiori institutioni puberum
et sponsorum inservirent.

1. De educatione infantium universim. 2 )

Infantes inde ab incunabulis ita educari debent, ut ope
universae educationis  contra peccata luxuriae, quae praecipue
ab adepta pubertate imminent, praemunirentur.  Quapropter
media tum indirecta, tum directa  adhibere oportet.

M e d i a indirecta.

Rd media  servandae castitatis indirecta  recensetur omnis
educatio  infantium, qua infantium intellectus ita edocetur
atque voluntas ita corroboratur, ut periculis externis et internis

■) Škof. List, 1906, ad finem.

2 ) Cf. Ludwig fluer, Alte Ziele, neue Wege, II. Teil, Erziehungs-
lehre, praecipue pg. 413—453; Ernst, Elternpflidit.

77

infans resistere valeat. Quem in finem educatores  ad nutus
sequentes attendant:

n) infans omnimodae verecundiae  assuescat; summi mo¬
menti est, ut sensus contra laesionem  verecundiae magis
magisque acuatur; iam ante conscientiam  sui infans con-
scientiose custodiatur ab omni denudatione  vel a quocumque
tactu genitalium;  adepta vero conscientia sui magis adhuc
anxie foveatur consuetudo corpus semper habere vestibus
tectum nullamque partium genitalium admittere contrectationen;
unica mater excipitur,  quae prolem suam provide tenetur
lavare;  lotionibus enim infans ad puritatem corporis  omni-
modamque munditiem amandam atque procurandam inclina-
bitur; simulque a matre edocebitur, quomodo serius lotiones
ipse  etiam in genitalibus, ast verecunde et caute facere de-
beat et non tam nuda manu, quam potius spongia vel lino
humefacto.

b ) infans custodiet verecundiam ab initio ex obedientia
erga parentes; ast paulutim causas  quoque noscere debet;
quem in finem periculosum esset loqui de rebus sexualibus,
sed sufficit, ut infans magis magisque superioritatis  suae
super animalia conscius fiat ita, ut de similitudine  cum
animalibus illum pudeat  atque ut maiorem cum animalibus
contrahere similitudinem timeat;  sciat infans, oportere nos
in omnibus, in quibus similes animalibus sumus, valde caute
agere, ne similitudo maior evadat,  nosque de superioritate
nostra deiiciamur; tališ sensus,  qui licet infimus, solidus ta-
men gradus moralitatis est, ardenter nutriatur,  est enim valde
proficuum medium  indirectum contra sexuales depravationes,
quod utilitate sua non carebit neque eo tempore, quo de
rebus sexuaiibus sermo institui debebit;

c) infans de utilitate  edoceatur organorum corporalium,
quae secretioni inserviunt;  sciat, illas secretiones pro valitu-
dine necessarias esse, ex perturbatione earum valetudinem
subrui morbosque oriri; sciat quoque infans in secretionibus
contineri germen mortis atque putredinis nocivae valetudini
corporali, adeoque loca secretionibus destinata cito relinqui
debere\ tali modo infans a periculis praeservabitur,  quae in

78

locis secretis  illum manent; infans ergo pudore impleatur de
functionibus, quas cum animalibus communes habet; ast or¬
gana, quae generationi inserviunt, discat honori habere  mul-
tumque aestimare; haec organa numquam ut per se inhonesta,
peccaminosa  illi proponantur; nam quod Deus  creavit atque
ad fines determinatos ordinavit, inhonestum esse nullo modo
potest; discat infans, corpus smrti ut permagnum Dei arti-
ficium respicere atque multum revereri;

d)  ut medium indirectum contra depravationen sexua-
lem explicatio de mundi conservatione  optime servit; quae
explicatio eo fine  instituitur, ut in conservatione mundi infans
revereri discat Dei potentiam, sapientiam et amorem.  Cognitio
isthaec sit ut templum,  in cfuo Deus adoratur  et templum in
quo suo tempore cognitio quoque ei occurrit de propria ori-
gine, de mysterio propagationis generis  humani; vae edu-
catori, vae infanti, si ille propagationen generis humani
prima vice non in hoc templo, sed in paiude voluptatis sen-
sualis conspexerit; miretur infans sapientiam Dei in modo,
quo plantae propagantur, dein in modo, quo aves, insecta
oriuntur intelligatque hunc modum propagationis esse volun-
tatem Dei, opus Dei;

e)  educator occasiones arripiat loquendi de puro, sancto,
nobili amore  duarum personarum, quae semet invicem adiu-
vant, ad bonos moreš impeliunt, a praviš moribus vero re-
tinent; proferat quoque exempla amoris caeci, pravi,  qui non
amor, sed odium dici debet; infans, qui verum Dei et pro-
ximi amorem noverit, atque exerceat, perhorrescet amorem
egoisticum, impurum, pravum sensualem; immo de amore
quoque sponsorum  sermo fieri potest, sponsorum scilicet,
qui proposuerunt, se in perpetua coniunctione vivere, invi¬
cem in omni bono adiuvare, šibi invicem benefacere, prae-
cipue in ardua ad salutem via opem šibi praestare atque ad illum
ultimum finem unitis viribus tendere velle; hoc modo corda
infantium, quin de sexu mentio facta fuisset,  ad puram amorem
excitabuntur,  ab impuro, pravo vero praeservabuntur;

/) durante tali labore saepius occasio praebebitur, atten-
tos reddere infantes ad stupiditatem et miseriam et depra-

79

vationem  eorum hominum, qui Dei sapientiam, amorem et
benignitatem lucentem nobis in miriš Eiusdem operibus, non
cognoscunt, vel irrident et spernunt, vel fors corrumpunt de-
vastantque.  Verosimiliter fiet, ut infans una vel altera vice
verbum audiat indecens,  pravum, rude illudque domi narret
en occasionem opportunam edocere infantem de periculis  a
praviš sociis, a rudi sensu, a ferocibus verbis, ab impuris
aspectibus et actionibus;

g)  ast sola cognitio  non sufficit, nisi eodem tempore
etiam voluntas  robur accipiat; discat infans in omnibus cir-
cumstantiis cogitare, iudicare et tune eligere, ut propriae
activitali  asuescat; propterea educatio ab infantibus pugnam
et vietoriam  postulet contra varias inclinationes, contra va-
ria desideria, contra propriam voluntatem, qua illicita et
prohibita appetuntur idque ex intentione pura  quae omnibus
operibus praeluceat; discat infans resistere  motibus illicitis,
conformare  semet disciplinae, adimplere obligationes  omnes
quidem propria voluntate et intrinseca persuasione,  non vero
solummodo mechanice ab aliis compulsus et propter poenas,
quas secus incurreret;

h)  curet quoque educator, ut omnis possibilis tentatio
relate ad propagationem hominis et ad res sexuales ab  in¬
fantibus omnino removeatur et arceatur; tota haec quaestio
sanete semper et reverenter traetetur: veneni instar prohi-
beatur quilibet illicitus iocus, quilibet impudens aspectus,
quodlibet pravum verbum, quaelibet obscoena pictura vel
cantilena, quodlibet impurum exemplum; si e vita animalium
periculum  imminet, actiones animalium ut animales,  hominis
ergo summe indignae,  declarentur; felices infantes, quibus
diserimen inter homines et inter bruta clare patet!

j)  ab infantia omnes assuescant de matrimonio sanete
sentire;  talem notionem de sanctitate matrimonii infantes ex
exemplo parentum hauriant; sermo leviš, vel sermo turpis
de sponsalibus et de matrimonio nunquam instituatur coram
infantibus, sed qualibet occasione sanctitas matrimonii extol-
latur, ita tamen, ut virginitas ex amore Dei prae matrimonio
celebretur;

80

k) motus intrinseci periculosi,  qui aspectibus variis, in-
terrogationibus captiosis, pruritu omnia videndi et sciendi
semet produnt, ab educatoribus haud parvi pendantur ; sunt
enim praeambula depravationis; quapropter infantes saepe
moneri  debent, quod pravos socios, sermones, actus ut pe¬
stim mortiferam fugiant, atque matrem  de iis, quae per-
ceperunt, certiorem reddant;  tališ infantium confidentia cum
tenero amore excipiatur, et infans, licet fors iam pecca-
verit, a matre non modo duro, sed miti et compatienti
tractetur;

/) educatores caveant,  ne infantes e domo et e sensu
infantium arripiantur atque in societatem cum adultis in itinera,
in theatra, ad saltationes, ad colloquia adultorum adrnittantur;
nam tune infantes desinent esse infantes,  nimis cito ante
tempus maturescent et verosimiliter in vita sexuali corrum-
pentur; quod praecipue de puellis  affirmari debet, in guibus
prae pueris foveri debet sensus intimus sanctae verecundiae
et omnimodae decentiae; qui infantibus potum praebet alco-
holicum,  cibos valde conditos,  vestes modernas, qui e domo
paterna eos educit, impudicititae atque depravationi sexuali
illos tradit;

m)  sed ad omnia praedicta media oportet ut media
supernaturalia  accedant, sine quibus media naturalia fructu
carebunt; educatio špiritu religioso, qui e vera Dei cogni-
tione nascitur, imbuta sit; noverint infantes Deum Creatorem,
omnimodamque ab lilo dependentiam  atque strenuam obli-
gationem, qua voluntatem Illius adimplere adstringuntur;
noverint hanc voluntatem Dei ad ipsorum propriam salutem
aeternam, immo et temporalem tendere; noverint infantes
amorem  divinum, prouti in revelatione, in redemptione, in
institutione Ecclesiae et Sacramentorum manifestatur, ut amore
incensi fugiant, quaecumque Deo displicent; noverint infan¬
tes necessitatem  divinae gratiae ad vitanda peccata, ad exer-
cendas virtutes, ad vitam christianam; noverint necessitate
compulsi hanc gratiam a Deo implorare  et propterea ab
oratione numquam desistere, cultum divinum frequentare,
Sacramenta quo saepius  percipere; tenero amore afficiantur

81

erga b. V. Mariam  et ad Cor divinam Salvatoris;  venerari
inducantur Angelam custodem, s. Aloisium, s. Stanislaum;

n)  hoc modo edacatio  instituatur atque continuatur inde
ab incunabulis, quin sermo factus fuisset de re sexuali, in-
fantes nihilominus contra pericula depravationis sexualis prae-
munientur; ad hunc finem omnes educatores cooperari  tenen-
tur: sacerdos, parentes, magister.

Media directa.

Sub mediis directis intelligitur institatio expressa de
rebus sexualibus.  Tališ institutio necessaria erit eo tempore,
quo pueri et puellae pubertatem  assequuntur. Hoc enim tem¬
pore novos , prius incognitos motus corporales  sentire inci-
piunt, differentia  quoque utriusque sexus magis magisque
illis innotescit, immo inclinationes  in dies vehementiores erga
alterum sexum percipiuntur. Inde fit, ut infantes frequentius
et intensiori modo quaestione de origine singulorum homi-
num, de origine propria occupantur.

Educatores, praeprimis parentes ad tales quaestiones
parati  esse debent, scireque tenentur, quid agendum ne par-
vuli scandalum  patiantur. Quare fusis ad Deum precibus
bene perpendant, an instructio sexualis necessaria  sit et quo
ambitu.

Rst parentes nostri  hisce in rebus minime instructi
sunt, in plena ignorantia versantur,  et quidem in maximum
corporale et spirituale prolis detrimentum. Unde  vero paren¬
tes  scientiam desuper sufficientem obtinere poterunt? Nam prae
ceteris educatoribus parentes  vocati sunt, ut prolem suam in
re sexuali de scitu necessariis edoceant; institutio individu-
alis  sit oportet, quae igitur in schola  omnibus discipulis si-
mul dari non potest.  Quapropter parentes de modo proce-
dendi sufficienter instructi inveniantur. A  quo? Respondendum:
a pastore animarum.

Pastor animarum  ergo edocebit parentes sicut de edu-
catione in genere, ita etiam de institutione sexuali in specie,
ut parentes modum procedendi bene percipiant. Licet Sy-
nodus instructionem plenam  desuper dare non possit,  utpote

Sijn. 6

82

quae speciali libello continebitur, principales saltem nutus
pastoribus animarum proponere vult.

a) si educatio universalis  ratione superius descripta in-
stituitur, instructio sexualis iusto tempore absque speciali
periculo depravationis dari poterit;

b)  sunt vero varii gradus  huius informationis; infans
sepiem, novem, decem  annorum impulsus forsitan ab externis
circumstantiis, quin de actu sexuali cogitet, derepente quaeret:
unde ego sum, unde meus frater, mea soror? N on licet men-
tiri,  veritas a parentibus numquam, neque hac in re laedatur,
ne infantes cognito mendacio parentum confidentiam in verba
eorum amittant. Sed infantibus bene educatis hac aetate vero-
similiter sufficiet responsum: »infantes a Deo veniunt, qui
illos parentibus dat, ut curam eorum gerant illosque iterum
ad Deum perducant«.

c)  si vero infans nondum contentus est, quia de nati-
vitate fors quaedam audivit, tune iam hac aetate de mater-
nitate  caute poterit edoceri! »Deus permittit ut infans in matre
vivere incipiat,  atque ad illud tempus in illa crescat, quo ido-
neus evadit separatim ab illa vivere; hoc tempore in lucern
editur; quia vero cibis ordinariis ali non potest, Deus matri
lac procuravit, ut per aliquot menses infans ab illa nutri-
atur; durante tempore, quo infans a matre sub corde por-
tatur atque ab illa in lucern editur, mater multa sustinet,
immo dolores graves patitur; quapropter Deus in corde ma-
tris et infantis magnum amorem incendit, quo semet invicem
prosequuntur; quare infans matri maximas et perpetuas debet
gratias«.

d)  infans tali responso fere semper contentus erit; ast
hinc inde de diserimine quaeret inter puellas et pueros;  pri-
mum responsum esse potest: tale diserimen a Dei voluntate
provenire,  qui pueros et puellas habere -vult;

e)  si vero infantes ad pubertatem pervenerunt, motusque
atque instinctum sexualem licet nondum clare percipiant, vero-
similiter ulterius quaerent;  si autem tacent, nihilominus ex
eorum phgsiognomia, ex omni agendi ratione patebit intrinsece
eos desiderio sciendi plura occupari; nune instructio sexuatis

83

uberior necessaria esse  videtur, quam mater filiabus, pater
vero filiis, vet mater utrisque dare debet, ne infantes rem
aliunde modo obscoeno comperiant;

/) quo in času mater resp. pater bene perpendat, quo
modo infantem de re sexuali sciscitantem edocere possent,
quin periculum perversionis sexualis timeatur; si infans modo
supra exposito educatus fuit, institutio haec nec difficilis, nec
periculosa erit; fiat vero it a,  ut infans ex agendi ratione matris
cognoscat, rem,  de qua nune agitur, esse summi momenti, esse
sandam, esse mysteriosam, esse a Deo volitam, a Deo insti¬
tutom,  neque prouti res communis vel profana traetandam,
sed caute et quasi ante oculos Dei;

g) formulare instrudionis  firmum et immutabile dari non
potest,  nam institutio a multis circumstantiis dependet; nihi-
lominus auetores catholici hunc procedendi modum com-
mendant:

»Deus omnia creavit, atque omnia conservat; res vita
carentes diu perdurant; res autem viventes: plantae, animalia,
homines oriuntur, crescunt, intereunt vel moriuntur; ut vero
res viventes nihilominus conserventur, creator  naturae earum
facultatem iis indidit procreandi nova entia, novas plantas,
nova animalia, novos homines; plantae  producent semen,  quod
in terram proiectum germinat, crescit, floret atque semen no~
vum producit; similiter etiam in animantibus semen vivifieum
producitur, ast in animalibus semen non cadit in terram, sed
semen ab animali masculino in interiora animalis feminini ve-
nire debet, ut in hoc animali vivere atque in novum animal
crescere valeat; si hoc animal ad sufficientem evolutionem
pervenerit, in lucern editur.«

modus similis in ortu quoque novi hominis obtinet;  semen
viri venire debet in corpus mulieris, unde Deo permittente
volente et cooperante corpus novi hominis suscipitur, cui a
Deo anima immortalis creatur; hoc modo infans concipitur;
bruta nesciunt, quid agunt; homo vero scit, debetque omnes
actus secundum voluntatem Dei ponere, secus peccatum gra-
vissimum contra Deum committeret; homini numquam licet
sequi instindum caecum et sordidas passiones, sed in obe-

6 *

84

dientia erga Deum semper et ubique, ergo etiam in hoc sancto
opere agat oportet;  quapropter illa coniunctio  patris et matris,
quae ad prolem procreandam necessaria est, Deo ita dispo-
nente numquam ličita est, nisi in matrimonio,  quo pater et
mater, postquam sibimet invicem promiserint, procreandi filios
in amore et fidelitate nec non curam habendi pro illis, con-
iuncti fuerunt; extra matrimonium nihil talefieri debet,  nulius
usus organorum, quibus conceptus filiorum peragitur, absque
gravi damno corporis et absque gravi peccato permissus est«;

»infans ita conceptus per novem menses in matre manet,
nam absque matre nec vivere nec crescere posset; postea
a matre, quae multos dolores sustinet, in lucern editur; sed
infans per piures menses a sanguine matris, quod volente
Deo in iac convertitur ali debet, dum interea pater in sudore
vultus sui familiae ad vitam necessaria procurare tenetur«;

»tališ modus propagandi genus humanum a divina sa-
pientia et bonitate procedit; vae homini,  qui aliter  ageret, vel
istas institutiones irridere, despicere, invertere conaretur; ma¬
trimonium  fons est magnae felicitatis pro patre et matre et
pro filiis, si parentes divinam voluntatem semper prae oculis
habent, secus vero, si parentes contra voluntatem Dei age-
rent, matrimonium fons erit peccatorum, poenarum a Deo fe-
rendarum, infortunii pro corpore et pro anima, quasi infernus
hisce in terris«

h)  tali vel simili modo magnaque cum reverentia  in-
structio sexualis proli principaliter a matre detur: si universa
educatio et necessaria haec instructio sancte et, prouti expo-
suimus, fini convenienter peragitur, spes fundata affulget, fore
ut infantes a depravatione sexuali praeserventur.

2. De instructione puberum.

hst  non obstantibus omnibus curis nihilominus vel propter
internas tentationes  vel propter externam seductionem  eve-
nire potest, ut infantes in gravia peccata luxuriae  prolabantur.
Prae oculis habemus peccatum masturbationis,  quod tem-
pore adeptae pubertatis, vel iam prius ortum suum habere
potest.

85

Proh dolor, quod masturbatio in utroque sexu valde
frequens  sit et, quod adhuc peius est, in confessione  facil-
lime reticeatur,  unde fit, ut consuetudo in dies magis crescat
et ut propter reticentiam nuila remedia, neque naturalia, neque
supernaturalia, quibus morbus sanaretur, applicari possint.

Enumeratis causis  masturbationis Synodus nostra ani-
marum pastores edocere conabitur, quomodo vulnus detegere,
dein vero detectum curare  valeant.

De causis actuum carnalium et mastur¬
bationis. 1 )

Educatores, praecipue parentes causas  actuum carna¬
lium cognoscere debent; secus enim prolem suam a peccatis
carnis praeservare haud poterunt. Tales causas Synodus bre-
viter enumerabit,  ut animarum pastores illas prae oculis ha-
bentes idonei evadant, infantes, praecipue vero parentes  de
illis commonefacere:

a) Mala exempla,  quae influunt in omnes, potissimum
in pueros et puellas, praesertim viva imaginatione ac ingenii
acuitate praeditos: haec mala exempla occurrunt in locis, in
quibus multi homines colliguntur: in scholis, colegiis, carce-
ribus, opificiis, officinis; mala exempla saepe coniunguntur
cum sermonibus ac lectionibus impudicis, cum aspectu ima-
ginum turpium; in locis, in quibus personae diversi sexus
commiscentur, fere semper verae officinae impudicitiarum ha-
bentur; saepe et in familiis ob nimiam libertatem vestiendi,
praesertim tempore aestivo, Ioquendi, vel ob nimios affectus
significationes, ut oscula, amplexus, vitia obscoena addis-
cuntur; in familiis vero pauperioribus frequenter in eodem
lecto iuvenes mares et feminae dormiunt; ex hac nimia fa-
miliaritate et contactu masturbatio et incestus saepe notantur;

b) otium  est pater omnium vitiorum, potissimum viti-
orum carnis; quum enim mens nulla occupatione utili tenetur
et corpus pigrescit, saepe turpes cogttationes oriuntur et or¬
gana genitalia excitantur;

') Rntonelli, Medicina pastoralis, vol. I., pg. 258—299, 305—399.

86

c) solitudo  magnum fomentum impudicitiarum est; vir
aut mulier impudici solitudinem quaerunt; agricolae ruri vi-
ventes, pastores ac custodes animalium, qui diu soli manent,
excitati a coitu animalium vel aspectu eorum genitalium, soli-
tariis aut bestialitatis peccatis vacant;

d) natura ipsa ciborum,  quibus vescimur, multum influit
in -motus sensuales excitandos; generatim affirmari potest
cibos satis nutrientes et excitantes uti usus diurnus drogarum,
crustaceorum, piscium, ostrearum etc. erectiones sexuales pro-
ducere, at cibos quidem nutrientes at tonicos adversari hisce
excitationibus; ratio ciborum mixta satis est commendanda;
pro iuvenibus usus coffei et ciborum continentium alcool aufe-
ratur; vini minima sit quantitas, aquae thermales sulfureae
quam maxime excitant;

e) nonnulla anni tempora,  quibus totum corpus se re-
ficere et maiores vires acquirere videtur, h. e. ver et aestas,
etiam ad excitandam venerem valde conferunt;

/) alia causa est ratio institutionis nostrae iuventutis  in
scholis publicis, si magistri et praeceptores indifferentes vel
athei doctrinas christianas negligunt vel etiam negant tole-
rantque, ut scholares quoscumque libros  contra fidem et bonos
moreš, immo libros directe ad peccata sexualia incitantes le-
gere valeant;

g-) addendae sunt adhuc nonnullae aliae causae, quae
licet non in omnibus eodem modo  agant, numquam absque
periculo  evadunt; his saltationes  adnumerantur, quae con-
gestiones in utero adducunt, quibus organa sexualia exci-
tantur, motusque carnales producuntur, unde periculum con-
sentiendi imminet; notandae sunt machinae ad suendum,
motus enim pedum transmittitur parti inferiori ventris et
causat etiam plenam satisfactionem cum suis effectibus; unde
saepe fluxus oritur leuchorrheicus tam frequens in mulieribus
his machinis utentibus; causae, quibus sexuales excitationes
inducunt sunt adhuc: diu sedere, lecto cubare supine,  cum hi
status congestiones afferunt in medulla spinali, gestare vesti-
menta nimis angusta,  quae in motu confricationes in genita-
libus causant etc.

87

h)  supersedemus in enumerandis causis intrinsecis,  quae
in organismo humano sedem habent et excitationem centro-
rum generationis cum relativis effectibus afferre valent, quae
vel phgsiologicae vel pathologicae sunt; sed tantum cau-
sam frequentiorem masturbationis  adhuc signamus, nempe
tempus pubertatis  adeptae, quo iuvenes primas pollutiones,
puellae verae initium suae periodi percipiunt, valde excitan-
tur, ad contrectationem partium genitalium inclinantur atque
propter voluptatem continuant, fors rem aliis communicant
causantque per tactus impudicos pollutionem in se et in aliis.

De i n v e s t i g a t io n e in peccata masturbationis.’)

Cum causae masturbationis tam frequentes sint, an mi-
rum est, si tot peccata  huius generis comittuntur? Si pa-
rentes  prolem suam modo supra descripto educare conten-
derent, si insuper pericula nune enumerata a prole arcere
conarentur, periculum masturbationis multum imminueretur.

Rst ubi sunt parentes,  qui educationi eo modo insiste-
rent, quique pericula actuum carnalium cognosčerent et cog-
nita a prole arcerent? Fere nullibi. Propterea depravatio
sexualis tam late  grassatur.

Remedium quippe praeseribi posset in confesionali, ast
vulnus non detegitur semper; poenitens  enim confusus saepe
silet, confessarti  vero indagare ulterius non audemus  et qui-
dem prae timore, ne poenitens scandalum patiatur et innixi
doctrinae,  quod in dubio, an poenitens ex verbis confessarii,
quod ignoraverat, discat, aut curiositate allexus inquirere
aut tentare incipiat, omnino servanda sit regula: Melius
est in multis deficere, quam in uno abundare (i. e. in pro-
babilem ruinam poenitentis).

Licet timor confessarii inanis non  sit, nihilominus ex~
perientia edoeti sequentem ad detegenda vulnera proponimus
modum :

a)  si adolescens  ad confessionem venit semetque de ob-
scoenis verbis, de sordidis cantilenis, de praviš sociis vel

>) Škof. List 1906, ad finem.

88

solummodo de impuris cogitationibus vel desideriis accusat,
caute interrogandus est non tantum de voluntario in istis
peccatis, sed etiam de motibus carnaiibus et de pollutioni-
bus, quae cum talibus cogitationibus et desideriis certe con-
iunctae sunt quibusque verosimiliter consensum praestitit;
dein interrogandus est, num fortasse etiam tactus inho-
nestos admiserit; tune sequitur quaestio de frequentia, diu-
turnitate atque de initio horum tactuum; ultimo de reticentia
eorum;

tales guaestiones etiam in illis adolescentibus, qui valde
honesti  esse videntur atque de VI. praecepto vix mentionem
faciunt, pro circumstantiis suadentur: nam certum est ado-
lescentem cogitationibus et desideriis praviš tentatum fuisse,
atque pollutiones passum esse; confessarius cognoscere cito
poterit, num adolescens in istis peccaverit annon; si pecca-
verit, confessarius ulterius et quidem valde caute de tactibus
inhonestis, deque eorum frequentia et reticentia interrogabit,
nam periculum summum adest;

b ) si puella  ad confessionem venit semetque de praviš
cogitationibus, de obscoenis colloquiis, de prava societate
accusat, de masturbatione autem silet, confessarius contentus
non sit, sed postquam paternis verbis confidentiam poeni-
tentis šibi conciliavit, de motibus carnaiibus, quos puella
certissime passa -est, quasi persuasus, illos excitatos fuisse,
illam interroget; puella verosimiliter affirmative respondebit;
qua confessione primus gressus ad ulteriora vulnera dete-
genda iam faetus, verecundia falsa ex parte saltem iam su-
perata est, quare confessarius ulterius progrediens caute de
tactibus quoque inhonestis ex voluptate peraetis sciscitetur;
si poenitens affirmat,  tune facilis erit investigatio in frequen-
tiam, in diuturnitatem et reticentiam talium actuum; de pol-
lutione  vero puella minime interrogetur, quia in feminis ob
defectum seminis pollutio veri nominis non datur;

si vero poenitens negat,  confessarius peritus et sub
influxu Dei e modo responsi et e voce fere semper diiudi-
care poterit, sit ne responsum verum vel falsum; si falsum
iudicat, ad Deum suspiret atque per ambages ad eandem

89

quaestionem redeat; in multis casibus conamen eius effectu
non carebit;

difficilior est casus, si poenitens neque tentationes con-
fitetur, vel tentationes vix attingit;  persuasus de periculis et
de falsa verecundia confessarius valde caute  de tentationibus,
irnrao de desideriis praviš, deque voluntario in iis sciscita-
bitur; postea, nimirum in času si viderit confitentem intrin-
secis pugnis subiectam esse, de motibus carnalibus, qui cum
tentationibus semper coniuncti esse solent, quasi de re certa
interrogabit et ultimo quasi transeunter dicat: nonne, in tantis
tentationibus hinc inde et tactus minus honestos admissos fuisse;
in pluribus casibus poenitens tales tactus confitebitur, con¬
fessarius vero percipiet confitentem facilius respirare, ac si
magnum onus ab illa ablatum fuisset; tune facilis erit gressus
ad frequentiam tactuum et reticentiam eorum;

c)  si vero poenitens infans est,  ad annos tamen puber-
tatis  iam pervenit, confessarius illum non dimittat nisi vaide
caute et coram Deo etiam de peccatis luxuriae inquisiverit;
fors infans ipse, puer vel puellula, verecunde mentionem de
tentationibus  fecit, vel etiam de verbis  obscoenis, quae audivit;
tune confessarius de curiositate  investigabit, qua infans cogi-
tationibus adhaerebat, vel verba talia audire desiderabat;
dein ulterius progrediendo investigabit in aspectus  et postea
in tactus  inhonestos primo solummodo in genere,  tune autem
an illos solitarius in se ipsum  admiserit; dein in orium  huius
peccati investigabit, utrum ille per se tales tactus inchoaverit,
an ab aliis  edoetus fuerit; in hoc ultimo sat frequenti času
confessarius de mutuis aspectibus et tactibus interrogabit;
confessarius tales quaestiones numquam praetermittat in locis,
in quibus infantes animalia pascunt  et custodiunt, et in locis,
in quibus sermones impudici  frequenter habentur et in qui-
bus mutua seductio  saepius occurrit; quibus stabilitis confes¬
sarius guaestionem ponat de diuturnitate, frequentia et reti-
centia actuum;

si vero infans pubertatem  nondum assecutus est, con¬
fessarius fere semper contentus erit admonitione de ser-
vanda verecundia et innocetia; in locis vero, in guibus iuventus

90

depravata  e st, vel in quibus infantes iam scandalizati  inve-
niuntur, etiam cum talibus poenitentibus provide et caute de
verbis et factis inhonestis tractandum est;

d)  modum investigandi in gravia vulnera poenitentis
obiter  descripsimus; sentimus autem hanc descriptionem valde
imperfectam  esse; imrao persuasi sumus modum  investiga-
tionis tališ, quo nec poenitens nec confessarius detrimentum
patiuntur, nec describi nec scripto addisci posse;  sed ne-
cessario praesupponitur tenera verecundia in confessario,
extraordinarium auxilium precibus a Deo imploratum,  affectus
vero paternus  in poenitentem atque sensatio  quasi instinctiva,
utrum ulteriores quaestiones ponendae sint, annon, utrum
poenitens revera immunis sit a talibus peccatis an non;
confessarius,  qui non orat fervide, qui Deum non habet
semper prae oculis, qui ipse perfecte castus non esset, qui
prae omnibus salutem animae non curat, ad talem modum
agendi non est idoneus,  sed detrimentum animae tum ipse
patietur tum poenitens;

e) causa  vero tališ licet molestissimae investigationis
in peccata luxuriae in periculis et damnis consistit, quae e
peccatis luxuriae in totum organismum corporis emanant;
nam experientia  et anatomia  docent, centra nervea,  quae
actibus generationis praesident, inveniri in regione lumborum
medullae spinalis, quae cum cerebro intime coniungitur.  Hinc
facile intelligitur, abusus  organorum genitalium exhaurire
sensibilitatem medullae spinalis, mutationes anatomicas ac
tabem adducere; ob relationem vero medullae spinalis cum
cerebro, hoc  etiam paulatim immutatur et suo officio amplius
fungi non valet; ex quo multae pessimae consequentiae  ori-
untur, ex quibus notatur debilitas mentis ac corporis, magna
defatigatio, maxima irritabilitas nervorum, hgsteria, epilepsia,
paralysis ac dementia;

cum vero omnes sensationes,  sive ad medullam spina-
nalem sive ad cerebrum perveniant, a špiritu percipiantur,
patet primas sensationes,  quae tempore pubertatis oriuntur,
et omnes sequentes mediante cerebro a špiritu percipi,  et
item ideas turpes per phantasmata,  quae excitant, per me-

91

dullam spinalem centra sexualia excitare;  quod guidem con-
stituit strictam relationem inter organa genitalia et cerebrum
et vice versa;

inde patet, cur excitato cerebro  per causas sive internas
v. gr. per ideas, per phantasiam, per morbos cerebrales, sive
externas v. gr. per auditum, visum, tactum odoratum, me-
dulla quoque spinalis irritatur et genitalia excitantur;  patet
etiam, morbos  fere innumeros, qui ex his vitiis oriuntur, re-
petendos esse non solummodo ex emissione seminis, quod
frustratur, sed praecipue ex magna perturbatione et immuta-
tione totius nervei sistematis,  quae destructionem corporis
paulatim secum fert;

f)  putavimus, utile, immo necessarium  esse, ut confe-
sarii de daranis, quae e masturbatione oriuntur, bene instructi
sint; nam secus neque parentes sufficienter instruere, neque
poenitentes eficaciter a peccato retrahere poterunt.

De remedio contra peccata masturbationis.

Quid prodeset vulnus detegere,  si illud sanari  non posset?
Concedimus sanationem huius peccati, si in consuetudinem
venerit, difficillimam  esse, ast affirmamus, esse tamen possi-
bilem.  Sijnodus nostra v tam ostendat, qua sanatio obtineri
potest;

a) confessarius peccatores huius generis benigne ex~
cipiat;  immo cum occurrerint suavibus verbis  adhortetur, ut
viam rectam ingrediantur; praeterea longa patientia,  diuturno
studio ac cura vere paterna se induat oportet, ut hi infelices
paulatim meliorem vitam arripiant, nam quf diu in volupta-
tibus carnis se volutavit, absque miraculo cito optimus non fit;

b)  edoceat ilios de damnis,  quae ex masturbatione, immo
etiam ex cclloquiis, desideriis et cogitationibus obscoenis non
solum in animum, sed etiam in corpus  emanant; interro-
gando  inducat ilios, ut propria experientia  edocti perfectius
intelligant, quomodo ex auditu  sermonis impuri vel ex tactu
impudico, ex osculo  passionali motus carnales  vehementes
et pollutiones  oriantur et quidem propter cohaesionem auditus
et tactus cum cerebro, cerebri cum medulla spinali et me-

92

dullae spinalis cum genitalibus; sciant talibus irritationibus
nervos debilitari, cerebrum quoque perturbari, sanitatem
imminui, immo morbos gravissimos et pudendos oriri posse;
nam cum tales consequentiae corporis ct animae infelicibus
istis ob oculos ponantur, facilius statum suum cognoscere
ct dcplorare potcrunt, quam si alia motiva illis proponcrcntur;
cavCndum autcm cst ab omni exaggeratione;

c)  cognita rclationc vcrborum, tactuum, osculorum in
totum corpus cognitoque nocivo influxu, huiusmodi pecca-
torcs absquc difficultate cognoscent, car occasiones peccato-
rum absolute vitare debeant ; occasiones vero sunt coloquia
inhonesta, conventas iuvenum et puellarum,  nam in tali con-
ventu pravae cogitationes, prava desideria, pravae confa-
bulationes excitantur, tactus illiciti et quidem saepe super
nudum corpus habentur, inde motus carnales, pollutiones,
tentationes et masturbatio; idem valet de congressu iuvenum
in cauponis,  de pervagationibus noeturnis, visitationibus noc-
turnis puellarum,  quae ad fenestras vocantur; nam inde
pravae cogitationes, prava desideria, tactus illiciti, postea
tentationes gravissimae oriuntur, quae periculum masturba-
tionis adducunt;

d)  eadem via extremum periculum saltationum  ob ocu¬
los ponatur; interrogando poenitens inducatur ad confessio-
nem tempore saltationis fere semper oriri motus carnales,
prava desideria, audiri verba obscoena, immo saepe tactus
fieri summe indecentes, tentari amplexus, oscula et fors
graviora adhuc peccata, unde domi vehementes tentationes
et periculum masturbationis sequitur; cum tum adolescens,
tum puella haec omnia e propria experientia vix non semper
affirmare debeant, facile persuadentur, saltationes valde esse
periculosas, ideo loca saltationum a puellis honestis et iu-
venibus morigeratis omnino et semper, etiam occasione nup-
tiarum, vitanda esse;

e)  inde facilis erit conclusio, tales occasiones vitari
debere ab illo et ab illa, quae a peccato masturbationis sa-
nari desiderat; his absolutis poenitens de cogitationibus nec
non desideriis  praviš edoceatur; pueri praecipue autem

93

puellae matrimonium vitamgue coniugalem desiderant pu-
tantque, talia desideria graviter peccaminosa  esse; instruan-
tur, talia desideria, quae ob instinctum sexualem saepissime
oritura sunt, peccaminosa non esse;  cum enim matrimonium
res ličita, immo sancta sit, et cum ipsa vita coniugaiis inito
matrimonio secundum dispositionem. et voluntatem Dei ad
propagationem humani generis necessaria sit, neque deside-
rium ipsius matrimonio inito peccatum esse potest; sed ad-
datur,  tales cogitationes inutiles, immo propter motus car-
nales, quae inde oriuntur, periculosas esse,  ideoque in illis
morari non licere;

edoceantur poenitentes, peccaminosas esse cogitationes,
peccaminosa quoque desideria de peccato nune  in statu so-
luto comittendo,  ideoque statim reprobari debere atque co-
natum adhiberi mentem ad alia obiecta divertere,  illos vero
tentationes spernere, atque coram Deo affirmare, se tale
peccatum comittere, innocentiam perdere, corpus maculare
nullo modo velle;

f)  his praesuppositis instructio fiat de tactibus proprii
'corporis;  poenitentes clare edoceantur, quinam tactus pecca-
minosi sint, quinam periculosi, quinam omnimode ličiti;

peccatum non est, lavare corpus  etiam in pudendis,
immo ad minuendas tentationes lotio corporis, partium quo-
que genitalium, tum in adolescente tum in puellae multum
confert, dummodo lotio fiat leniter, absque confricatione,
verecunde, neque delectatio venerea intendatur;

lotio tališ praecipue puellis tempore menstruationis ne¬
cessaria  esse videtur, nam propter immunditiem organorum
istorum provenientem ex illo sanguine non solummodo pe¬
riculosi pruritus oriuntur, sed etiam variae inflammationes
et alii morbi; dicendum tempore menstruationis lotionem fieri
debere aqua tepida; etiam puellis tredecim, quatuordecim
annorum tališ instructio caute et verbis valde decentibus de-
ficiente matre a confessario dari potest; experientia docet,
puellas quae hoc sciunt, a masturbatione fere semper absti-
nere; verum est, quod in hac re mater prolem instruere et
dirigere deberet: ast nostrae matres hoc omnino ignorant;

94

peccatum vero est tactus  genitalium, in puella etiam pec-
toris, ex affectu libidinoso  propter voluptatem, quam motus car¬
nales, qui ex tactu oriuntur, praebent; nam ex tali tactu illi
pessimi effectus oriuntur, de quibus sermo supra iam erat;

tactus  vero facti ob it er, ex levitate vel ex magna cu-
riositate,  ita tamen, ut motus carnales non intendantur, licet
periculosi sint, non sunt graviter peccaminosi;  pueri qui hoc
sciunt, multo facilius a vera masturbatione abstinent, dum-
modo iusto tempore, consuetudine masturbationis nondum
contracta, desuper edoceantur;

eodem modo poenitentes etiam de aspectu  proprii cor-
poris edoceantur; sciant aspectus in pectus vel in pudenda
leves, obiter factos, in času necessitatis vel utilitatis nullum
peccatum, si vero ex curiositate absque motu carnali admi-
tuntur saltem reccatum grave non esse; aspectus vero pro-
tractos, factos ex libidine propter motus carnales, peccata
gravia esse;

h)  tali clara instructione facta pueris et puellis animus
redit  atque spes firma enascitur, fore ut pro futuro peccata
omnino vitare vitamque magis tranquillam agere possint;
laetabundi, contenti atque animo grato a confessionali rece-
dunt, et quidem cum firmo proposito de vita nova et casta;

j)  si opus fuit, confessio generalis statim  peragatur;
confessarius peritus paucis quaestionibus omnia e praeterita
vita scitu necessaria comperta habebit, admonitione salutari,
qua spes melioris vitae excitatur, confidentia in Deum fo~
vetur, poenitentia et gratitudo insinuatur, poenitentem ab-
solvet et dimittet;

k)  persuasi sumus, si parentes, praecipue matres in-
fantes modo desuper indicato educarent, si pericula actuum
carnalium noscerent atque pro viribus amoverent, si matres,
vel saltem confessarii infantes accurate edocerent, quid de
variis tactibus et aspectibus tenendum sit, quomodo et cur
lotiones corporis ličite peragi possint, inprimis si istae lotiones
inde ab infantia verecunde fierent, si denique confessarii
modo pertractato procederent, futurum esse, ut innocentia

95

et virginitas magis floreret, ut peccata masturbationis multum
rariora evaderent, ut genus magis robustum et sanum suc-
cresceret.

3. De instructione sponsornm.

Educatio prolis prae oculis habere debet tempus ine-
undi matrimonii.  Sicut in reliquis viventibus culmen evolu-
tionis obtinetur in aptitudine ad propagationem suae speciei,
ita etiam de homine dicendum est, corpus ad culmcn suae
evolutionis pervenisse, cum aptum evadat ad generationem.

Propagatio vero generis humani voluntate divina co-
arctata est intra fines matrimonii. Ad matrimonium vero na¬
tura sua homines compelluntur, ast matrimonium appeti nori
deberet propter voluptatem veneream, quae in illo ličite ha-
beri potest, sed propter desiderium propagandi genus huma-
num;  ergo matrimonium non quaeratur ob instinctum sexualem,
sed ob instinctum conservandi et propagandi suam speciem.
Tali modo usus matrimoni nobilitatur  ita, ut dignitati hominis
ratione utentis respondeat.

Quem scopum universa educatio prae oculis habeat  oportet.
Infantes inde a prima aetate amore Dei et proximi  imbu-
endi sunt. Qualibet occasione ad amorem proximi exercen-
dum incitentur, ut ex propria experientia sciant, quam suave
sit, relido amore proprio, amorem in alios profundere.  Sciant
quoque exercitio amoris erga proximum per bona opera
imaginem Dei  in ipsis perfici; nam Deus quoque amore com-
pulsus nos creavit, ut amorem suum per tot benefacta in
nos profundere valeat.

Ex animo ita comparato in iuvene et puella desiderium
exurget, creandi suam propriam familiam, cui vivere suosque
labores et sudores dedicare posset.  In sacerdote et in persona
religiosa amor, qui in proximum se profundit, homines uni-
versim complectitur, in maritis autem in determinatas personas
speciali vinculo sanguinis šibi connexas.

Universa educatio talem animi dispositionem efficere con-
tendat.  Qua dispositione iuvenis ductus virginem quaerat,
guacum amore coniunctus generando prolem novam familiam

96

conderet, cui amore deditus secundum voluntatem Dei vitarn
suam consecraret.

Iuvenis virginem aptam invenit, illamque šibi despon-
savit. Sponsus et sponsa coram parocho comparent, ut ab
illo qua bono pastore ad novum statum, a quo salus utriusque,
salus novae familiae, prosperitas status et ecclesiae dependet,
praeparentur. Ab ecclesia examen sponsornm  praescribitur.

Quod examen triplicem finem  prosequitur. Primo inda-
gandum est in impedimenta, si huic matrimonio aliquod ex
illis obstet, deinde in sufficientem scientiam doctrinae chri-
stianae inquiratur, sine qua sponsi nec Christiane vivere, nec
proiem in Christiana vita educare possent; tertio sponsi in
illis edoceantur, quae ad vitam in matrimonio necessario
scire debent.

Quomodo hoc examen in dioecesi nostra peragi soleat,
ignoramus, ast e variis adiunctis iudicamus, examen hoc quoad
finem primum et secundum rite institui, quoad tertium finem
vero plurimos parochos dubitare, quousque doctrina exten-
datur, quidque de usu matrimonii dicendum sit.

Cum desideria de nova instructione  pro examine spon-
sorum saepe iam ad nos pervenerint, necessarium esse du~
cimus, ut nostra Synodus  talem iustructionem parochis nostris
praebeat.

Putamus vero, hic loči omitti posse instructionem de
prima et secunda parte huius examinis, sufficereque, si Sg-
nodus ea puncta proponit, quae ad tertium finem obtinendum
necessaria esse videntur.

Coarctabimus vero hanc institutionem ad duo puncta;
explanabimus sc. primo ea, quae scitu utilia sunt ante matri-
monium contrahendum,  deinde vero ea, quae ad usum matri¬
monii  pertinent.

De utilitersciendis in matrimonio cotrahendo.

Dantur aliquae circumstantiae, quae in matrimonium
valde influunt.  Per se patet, ntile  esse, si sponsi iusto tem-
pore de iis edoceantur; sunt vero seguentes:

97

a)  primo sciant legem haereditatis per generationem  in
genere; hoc nomine intelligitur fadum,  quod filii in se ipsis
ostendunt diaracteres speciales, tum phgsiologicos et patho-
logicos, tum morales, vel parentum, qui eos genuerunt, vel
eorum patruorum vel avunculorum et avorum, et transmissiones
eorum characterum ad sequentes generationes; quae haereditas
si melius innotesceret, certe possibile esset valde minuere
mala, quae tot matrimonia affligunt;

b)  inspectis vero notis,  quas filii accipere possunt a pa-
rentibus, haereditas referri  potest ad notas structurae et ano-
maliae  corporis vel ad characteres physiologicos,  vel ad morbos
vel ad horum praedispositionem;

quod spectat ad anomalias  corporis, dicendum est, ipsas
posse transmitti ad filios, quales sunt deviatio columnae
vertebralis, gibbositas, claudicatio, labrum leprinum, surdo-
mutismus, caecitas etc.;

haereditas physiologica  complectitur transmissionem eo¬
rum characterum, qui referuntur ad vitam normalem, quae
ab his plus minusve immutari potest; huiusmodi potiores
sunt robur corporis, temperamenta, longaevitas, fecunditas,
visus  et qualitates auditus;  notum est, robur vel constitutionem
physicam  genitorum directe transire ad filios, coniuges enim
debilis constitutionis et valde discrepantis aetatis numquam
gignunt filios robustos; temperamenta  ad filios transmittuntur
et coniuges eiusdem temperamenti gignunt filios eiusdem
temperamenti ast magis intensi; ita duo nervosi vel duo
sanguinei generant filios magis nervosos et magis sangui-
neos; temperamenta vero possunt mutari et corrigi, si con¬
iuges opposita habent temperamenta; longaevitas  saepissime
transmittitur; fecunditas  quoque maxime influit in haeredi-
tatem;

c) maioris momenti est haereditas nonnullorum morbo-
rum,  quam valde cavere debent sponsi, ne postea in gravia
et saepe irreparabilia damna incurrant; plures sunt morbi
haereditarii, notabimus principaliores:

Syphilis  variis modis, praecipue vero per copulam  re-
cipi potest;

Sijn.

7

98

scrophula  alius est morbus haereditarius valde diffusus
in praesenti,  qui potest tamen haberi absque haereditate, cum
aliae quoque causae physicae infantes praedisponunt, v. gr.
aetas valde progressa parentum, magna debilitas vitalis pue-
rorum, deficientia victus, domus non salubres, defectus aeris
et lucis etc.; scrophula alios quoque morbos secum ferre
potest, ut sunt ulcera, lupus morbi aurium et oculorum, in-
flammationes ossium, tuberculosis cerebri et pulraonum etc.;

phthysis seu tuberculosis  item haereditarius est morbus,
qui valde diffusus est in praesenti et plurimi ob eam mori-
untur;  phthgsis est contagiosa et contagium locum habet
praesertim per salivam  emissam a morbo infectis super terram
vel pavimenta cubiculorum, quae exsiccata in aerem diffundit
bacteria, quae personis nocent, in quibus aliqua praedispo-
sitio ad phthysim invenitur, quae praedispositio habetur per
haereditatem  a parentibus acceptam et debilitatem phgsiolo-
gicam causa malae et insufficientis nutritionis, ex defectu
aeris salubris, ex alcoolismo, ex diabete etc.;

cancer  morbus gravissimus in praesenti frequens, prae¬
sertim in mulieribus per haereditatem transmittitur, vel saltem
praedispositio  ad illum;

eo modo, quo praefati morbi possunt transmitti ad se-
quentes generationes, ita etiam nonnulli morbi nervorum  trans¬
mitti possunt, ex quibus praesertim notamus hysteriam, epi-
tepsiam, idiotismum et mentis alienationem;

d)  etiam conatus ad crimina  recentes statisticae probant
eodem modo transmitti; alcoolismus  parentum quam maxime
nocet filiis, qui nascuntur cum omnibus effectibus veneficii
alcoolici, et praesertim cum affectionibus etiam gravibus ner¬
vorum et cum maxima facilitate contrahendi morbos et in-
fectiones; filii alcoolicorum facile laborant microcephalia, htj-
drocephalia, imbecillitate mentis, idiotismo, impulsu ad crimina,
hgsterismo, debilitate voluntatis etc.;

e)  praeter legem haereditatis attendendum est etiam ad
aetatem  contrahentium; praeter aetatem, quae capax est ad
generandum, requiritur corpus physice bene evolutum;  ut ex
matrimonio optimi effectus conseguantur, evidens est corpus

99

coniugum debere esse plene evolutum, robustum, phgsice
sanum, adeo ut possint fortem et sanam prolem gignere;
si genitores nondum assecuti sunt perfectum augmentum cor-
poris, quod post vigesimum aetatis annum contingere solet
et nondum fortitudinem praesertim nerveam adepti sunt, quo-
modo ex eorum corporibus debilibus poterit fortitudo ac
optima valetudo ad filios pervenire?

item nemo de matrimonio ineundo consilium dabit, quum
aetas sponsorum nimis differens sit,  quia proles si conci-
piatur, multa incomoda pateretur et saepissime adulteria haec
matrimonia comitentur;

/) ultimo dissuaderi debet matrimonium inter consan-
guineos;  nam talia matrimonia multa adducunt incomoda,
nisi nupturientes perfecta phgsica valetudine gaudeant; pe~
ricula vero pro prole eo graviora sunt, quo propior est gra-
dus consanguinitatis; ad tertium gradum et ultra pericula
minuuntur; damna vero experientia docente sunt: conceptiones
imperfectae, partus praematuri, praedispositiones ad morbos
sgstematis nervei et praesertim ad surdomutismum, hijsteriam
et epilepsiam, parva evolutio facultatum mentis, magna mor-
talitas infantium, scrophula, tuberculosis; insuper, si in pa-
rentibus nonnulla aderant germina morborum, faciilime ad
filios haereditate transmittuntur, aut matrimonia sterilia eva-
dunt, aut filii aegroti plerumque nascuntur.

De usu matrimonii.

Postquam ea enarravimus, quae in contrahendo matri¬
monio utiliter sciuntur, tractandum est de usu matrimonii,
de quo sponsos accurate instructos esse oportet.

Certum est, sponsos institutionem de usu matrimonii
desiderare, quae institutio autem propter magnam verecundiam
difficillime porrigitur,  magnasque cautelas expostulat, ne de-
tractionibus et scandalis ansa praebeatur. Quam ob causam
in huiusmodi instructionibus sponsi ad confessionem rele-
gantur,  ubi de dubiis confessarium interrogent. hst  expe-
rientia docente fit, ut dubia huiuscemodi occasione confessionis
vix umquam proferantur  et quidem propter nimiam verecun-

7 *

100

diam ex parte mulieris et propter nimiam levitatem ex parte
viri, quorum uterque praefert vitam matrimonialem in in-
certum ducere.

Tali experientia edocti putamus, instructionem de usu
matrimonii faciendam esse ante matrimonium  initum et qui-
dem vel oretenus  sponso soli, sponsae vero teste matre vel
temina provectioris aetatis, vel scripto,  quod sponsis ad le¬
gendam in manus datur.

Necessarium autem est, ut ad evitanda peccata et alia
pericula pro se et pro prole concipienda sponsi sequentia
docfrinae christianae capita bene noscant;

a)  usus matrimonii ex triplici fine  licitus est: ad ge-
nerandam prolem, ad fovendum mutuum amorem, ad vitanda
peccata concupiscentiae; primus finis est primarius, nec um-
quam excludi debet,  quapropter usus matrimonii semper absque
ulla exceptione ita peragatur, ut proles concipi possit; alius usus
matrimonii contra naturam, ideo graviter peccaminosus esset;

b)  in usu matrimonii coniuges verecundiae  meminerint;
verum quidem est, in hoc usu praeter coniunctionem corpo-
rum ad conceptionem necessariam varios tactus et aspectus
non esse peccatum,  exceptis tactibus et aspectibus valde in-
honestis, qui tamen ob indecentiam peccatum quidem leve,
non vero grave constituerent; ast vir omni cura studeat, ne
mulier umquam sensus pudoris et verecundiae  amittat; qua-
propter prae oculis semper habeat conscientiam, se esse ho-
minem et quidem hominem diristianum, non vero brutum,
atque animum pudicum et mentem alienam a turpibus in
muliere decorem esse ac columnam firmissimam prosperitatis
ac salutis in familia;

c) status physicus et moralis  tempore debiti praestandi
non sunt res negligendae, cum tališ status hoc tempore multum
influat in qualitatibus physicis et moralibus prolis;  nam in-
fantes concepti v. gr. in ebrietate, praesertim ex parte patris,
sunt saepe satis proclives ad alienationes mentis, ad scro-
phulam, ad debilitatem ingenii etc.; status autem animi debet
esse tranquillus, non gravibus cogitationibus aut sensibus
odii, iracundiae, tristitiae exagitatus;

101

in usu matrimonii non debet prae oculis haberi tantum
satisfactio carnalis, sed cogitatio, quod in illo actu completur
per parentes maximum officium, quod natura illis credidit,
scilicet subministrare elementa ad novam creaturam confi-
ciendam, quae ad aeternam coeli gloriam destinatur;  si a
coniugibus haec prae oculis habentur, omnes meliores effectus
e copula obtinebuntur;

d)  cum ergo usus matrimonii iuxta intentum naturae
maximi momenti  sit, certe ex parte coniugum debitam prae-
parationem  postulat, ut scilicet quoad corpus et quoad ani-
mam tales sint, quales esse debent, ut proles phgsice et mo-
raliter sana concipiatur, ne postea ipsos poeniteat concepisse,
cum videant infantes a se natos pluribus morbis vel anomaliis
corporis et mentis affectos; cavendum est, ne copula nimio
ardore et quodam instinctu brutali peragatur,  nam praeter
alia mala etiam nimia defatigatio corporis, ob nimiam vim
nerveam deperditam, inde consequeretur; id praecipue in
prima  matrimoniali coniunctione attendendum est, ne bruto-
rum instar sumraa cum passione et in statu corporis male
disposito conveniant; formatio novi hominis ratione  dirigatur
oportet, neque casui relinquatur, sed coniuges semper curam
habeant de dispositionibus necessariis, ut soboles gignatur
fortis et sana;

e)  quamvis usus matrimonii obtineri possit quavis  bora,
tamen horae matutinae  videntur esse physiologice consulendae,
cum corpus melius se habet ob reparationem virium in somno
peractam, insuper animus quoque favorabiliores conditiones
praebet;

f) usus matrimonii quotidianus  non est peccatum nisi
leve  propter immoderantiam et propter mala corporis, quae
ex tam frequenti irritatione nervorum et excitatione cordis
oriri possunt; usum vero semel vel bis  in hebdomadae ad-
hibitum sequelae funestae non consequuntur; si coniuges,
praecipue uxor debilioris constitutionis sunt, vel si iam senuerunt
et ad aetatem quinquaginta vel sexaginta annorum iam per-
venerunt, usus fiat rarior, immo rarissimus;

102

g)  usus matrimonii non fiat qualibet vel levissima causa,
sed tantum quando natura vel sufficiens ratio utilitatis illum
exigit; vir uxori parcat , neque illam, si quoad corpus, vel
quoad animum bene disposita non est, ad usum cogat; uxor
vero libenter viro subdita esto, ne vir repulsam passus amo-
rem minuat vel omnino amittat, ad variaque peccata prola-
batur; mulier, quae virum absque gravi causa repellit, gra-
viter peccat;

h)  tempore menstrui  usus matrimonii licitus quidem est;
propter aliquam phgsicam indecentiam vero et propter peri-
culum sanitatis, quod uxori propter nervos nimis irritatos et
excitatos imminet, abstinentia suadenda est;

i)  tempore praegnationis  usus matrimonii simpliciter
licitus  dicendus est; propter periculum abortus vero adver-
tendi sunt coniuges, ne copulam renovent pluries eodem tem¬
pore et non nimis vehementer et cum impetu eam perficiant;

k) tempore puerperii  usus matrimonii licitus evadit post
odo vel sex hebdomades,  postquam mater perfectam sanitatem
assecuta est; usus ante hoc tempus nocivus esset, potissi-
mum primis diebus, quibus omnino prohibetur;

l) tempore ladationis  usus licitus est, licet conceptio
hoc tempore difficilior sit;'

m) tempore morbi  coniux non tenetur reddere debitum,
si inde grave damnum vel periculum šibi vel proli merito
timeat; unde non tenetur sequentibus in casibus: si illud petat
maritus morbo contagioso  laborans v. g. syphilide, peste, lepra;
neque tenetur cum gravi periculo propriae vitae aut sanitatis;
nec tenetur cum gravi periculo suae salutis;

quoad usum matrimonii in phthysi,  notandum est, grave
periculum infectionis adesse per oscula,  et aliguando etiam
per copulam;  cum vero phthgsici magna concupiscentia saepe
agitentur et ex modico copulae usu  grave damnum illis non
proveniat, videtur hanc eis posse permitti; magna lamen
parsimonia  illis hac in re omnino commendanda est;

n)  non tenetur reddere, si petens sit amens,  quia tališ
non est capax usus dominii, nec petit cum ratione et humano
modo. Idem valet de ebrio,  nam infantes concepti in ebrietate

103

facillime nascuntur proclives ad varios morbos; simpliciter
petere et reddere licet tam ebrio quam amenti, nisi esset
periculum foetus enecandi;

o) extra usum  matrimonii ličiti sunt amplexus, oscula,
tactus etiam minus honesti, dummodo non intendatur pollutio,
vel si per casum evenerit, absit periculum consensus, vel per
copulam praepediatur et dummodo nemini scandalum prae-
beatur; ast a tactibus minus honestis vir omnino abstineat,
nam actus, verba aut quidquid turpe non necessarium pau-
latim cor mulieris corrumpunt, amorem mutuum minuunt,
statum matrimonialem aggravant, unde frequenter oritur ardor
libidinis, negligentia in rebus domesticis, discordia, absentia
mutui amoris, proditiones et adulteria; hoc praesertim a viro
perpendendum est, cum ex eo fere semper omnia mala indi-
cata procedant;

p) tempore praegnationis  mater labores consuetos et
vitam priorem continuare debet; excipiuntur labores difficiles,
maiores inclinationes, elevationes magni oneris, vel eleva-
tiones manuum in altum; prohibentur saltationes, itinera in
vehiculis per vias asperas vel in via ferrea; abstineat quoque
a vehementioribus affectibus irae, impatientiae, tristitiae; utatur
cibis, qui facile digeruntur, qui non nimis conditi sunt; a potu
alcoolico omnino abstineat; vitam agat piam coram Deo,
orationi frequentius et ferventius incumbat, ad Sacramenta
saepius accedat, totumque suum statum, prolem eiusque nati-
vitatem Deo quotidie commendet; deinde vero quiete, treta
auxilio divino tempus partus expectet; medici dicunt lotiones
pectoris et ventris aqua tepida quolibet vespere repetita mul-
tuni conferre ad faciliorem parfum et ad faciliorem lactationem;

q)  expositis praecipuis doctrinae christianae capitibus
circa usum matrimonii, sponsis obligationes  explicentur oportet,
quae illis ut maritis  incumbent et quidem primo obligationes
communes,  ut sunt: amor coniugalis, castitas et fidelitas con-
iugalis, custodia pacis, convictus et mutuum auxilium, secundo
obligationes speciales  viri, quatenus caput est mulieris, domus
et familiae et mulieris, quae obedientiam viro praestare domum
curare, pietatem fovere, affabilitatem ostendere et munditiem

104

servare debet, postea obligationes erga prolem  tum quoad
educationem corporis quam animae, demum obligationes  erga
parentes, erga famulos, erga superiores ecclesiasticos et
civiles; cum vero tales instructiones de officiis status finem
huius Sgnodi praetergrediuntur, hisce hanc partem concludere
possumus.

Titulus II.

De bonis ecclesiasticis nec non de
cancellaria parochiali.

Praeter curam ecclesiae atque cultus divini, quae pa-
rocho incumbit, cura quoque bonorum ecclesiasticorum  nec
non rerum cancellariae et archivii  parocho iniungitur. Cum
etiam eiusmodi cura magni sit momenti ligetque conscientiam,
Sgnodus officia quoque parochi relate ad bona ecclesiae, ad
negolia cancellariae et ad archivium parochiale  describat
inculcetque.

Cap. I.

De bonis ecclesiasticis eorumque admini-
stratione.

Praemissa brevi enarratione iurium ecclesiae  in bonis
temporalibus Stjnodus stabiliet ea, quae administrator reli-
giosus tum in ingressu beneficii, tum in decursu administra-
tionis, tum in ratione reddenda  observare tenetur.

§ 1 .

De iuribus ecclesiae circa bona temporalia.

Propter varios errores, qui in hac materia circumfe-
rutur, quique in legislationem quoque civilem pessime influunt,
haud erit absque re, iura ecclesiae circa bona temporalia ac-
curate determinare. ! ) Agitur vero de acquisitione, de admini-
stratione et alienatione  bonorum ecclesiasticorum.

>) Cfr. Wernz, S. J. Ius decretalium t. III., pg. 153—343.

105

1. De acguisitione bonorum,

Ecclesia ius habet nativum ei legitimum  acquirendi et
possidendi bona temporalia. >)

Etenim societas, quae ab ipso Deo ut perfecta plane-
que independes cum praeclarissimo fine et distinctis officiis
est condita, habet etiam ius nativum et legitirnum ad media
necessaria, quibus finem illum attingat et promoveat atque
gravissimis suis officiis satisfaciat. lam vero Ecclesia cathclica
est huiusmodi societas perfecta et sine bonis temporalibus
finem suum prosequi et officiis a Deo šibi impositis satis-
facere nequit: ergo etiam habet ius nativum et legitimum a
Deo concessum acquirendi et possidendi bona temporalia.
Inde patet.

u) Ius Ecclesiae acquirendi bona temporalia nulli anc~
toritati civili  ordinandum et limitandum vere subiicitur, sed
solummodo legibus divinis atque iudicio et legibus Ecclesiae
pro ipsius fine et necessitatibus iatis regitur.

Quare quamvis Ecclesia in acquirendis et possidendis
bonis temporalibus de facto sequatur leges civiles de simili
materia in foro civili vigentes, aut forte illarum observantiam
etiam in suo foro praescribat, tamen stricto iure ad obser-
vandas istas leges civiles vi legum civilium non obligatur.

b)  Leges civiles amortisaiionis  vero, quibus Ecclesia in
acquirendis bonis ecclesiasticis impeditur, nisi accedat con-
sensus potestatis civilis, in se sunt odiosae et iniustae et ex
defectu iurisdictionis plane nullae et irritae, nisi a Romano
Pontifice gubernio civili speciale indultum ad exigendum illum
consensum datum sit.

c) Bona in ecclesiae dominium tuanslata etsi per se
retinent eandem naturam phgsicam, tamen naturam iuridicam
ommno mutant, iisque inviolabilitas  plane singularis accedit.
Nam omnia bona Ecclesiae utpote in dominio personae sacrae
constituta et ad scopos sanctos et religiosos destinata, sunt
vero quodam sensu sacra.  Quare bona ecclesiastica praeter
inviolabilitatern omnibus bonis saecularibus legitime propriam,

>) C fr. Stjllab. Pii IX., prop. 26.

106

illa speciali gaudent praerogativa, quod ipsorum usurpatio
verum sit sacrilegium.

d) Dominium  vero bonorum ecclesiasticorum altum vel
mediatum residet in Ecclesia universali, dominium autem
immediatum vel proximum inhaeret singulis institutis eccle-
siasticis iurisdictioni Romani Pontificis subordinatis ut sunt
dioeceses, ecclesiae parochiales et filiales, beneficia, ordines
religiosi, confraternitates, loca pia. Inde patet, bona ecclesiastica
destructo immediato subiecto dominii non transire in potestatem
fisci, sed in potestatem Ecclesiae universalis vel Sediš apostolicae
vel alii subiecti immediate competentis, nisi fundator in limine
fundationis aliud quoddam subiectum expresse substituerit.

e) Leges civiles ] ) imperii austriaci  permittunt quidem
ecclesiae acquirere bona temporalia, at modis et formis legi-
bus civilibus definitis. 2 ) — Subiectum dominii non agnoscitur
Ecclesia catholica qua tališ, agnoscuntur vero singulae ecclesiae
et singula instituta. — Bonis legitime acquisitis conceditur tu-
tamen status, prouti fundationibus ad commune bonum per-
tinentibus concedi solet. — Sed status civilis ius šibi reser-
vavit condendi leges, quibus ecclesia in acquirendis bonis
temporalibus restringatur.

Leges civiles hac in re nune vigentes a praesulibus
austriacis observantur et quidem vi facultatum, quae in con-
cordato austriaco vel speciali modo a Sede apostolica con-
cessae sunt. Nam licet concordatum ex parte status abroga-
tum sit, nihilominus ex voluntate summi Pontificis leges
civiles de rebus ecclesiasticis in tantum observantur, in quan-
tum intra limites vi concordati stabilitas continentur.

2. De administratione bonorum ecclesiasticorum.

Administratio  bonorum ecclesiasticorum denotat omnes
illos actus, qui ad conservationem et meliorationem sub-
stantiae bonorum iam acquisitorum, aut ad legitimam percep-
tionem, conservationem, meliorationem et praesertim applica-
tionem fructuum et redituum ecclesiasticorum referuntur.

') Gesetze vom 7. Mai 1874.

2 ) Codex civilis pars II., pg. 17—24, p. III., c. 4.

107

A

Qua in re ius nativum et legitimum administrandi bona
ecclesiastica  et ab omni iurisdictione civili plane liberum et
independens est penes šolam Ecclesiam, quod ex perfecto
dominio eiusdem aperte sequitur. Hinc potestas civilis titulum
iuris nullum habet, ex quo partem quamdam in administra-
tione bonorum ecclesiasticorum praetendere possit, nisi ex-
pressa vel tacita concessio Ecclesiae accedat.

B.

Personae iuridicae, quibus dominium bonorum ecclesia¬
sticorum competit, cum per se agere non possint, sese habent
ad instar pupillorum; quapropter administratio bonorum per-
sonis physicis committitur,  quae personae curatoribus vel
tutoribus aequiparantur atque administrationem šibi legitime
concessam magna cum diligentia et absque culpa exercere
debent. Administratores vero sunt:

1. Summus administrator omnium bonorum ecclesiasti¬
corum est Romanus Pontifex  vi primatus iurisdictionis. Ast
in administrationem particularium institutorum Romani Pon-
tifices sese immiscere non solent, sed legibus generalibus
administrationem ordinant, constanti vigilantia promovent et
solummodo causas graviores suo iudicio reservant.

2. Episcopi  sunt supremi administratores. bonorum eccle¬
siasticorum, quae in dioecesi reperiuntur, neque iure speciali
episcoporum iurisdictioni sunt subducta. At cum in dioecesi
plura existant subiecta dominii distincta, episcopus non est
unicus administrator, sed alii quoque administratores inferiores
iure Ecclesiae communi vel particulari constituti sunt.

3. Qui administratores inferiores  ab episcopo sunt de¬
putati, dummodo iure canonico exceptio non sit statuta; qua-
propter iurisdictioni episcopi subsunt, a quo suspendi vel
amoveri possunt.

Administratio bonorum ecclesiasticorum fiat nomine
Ecclesiae dependenter ab inspectione et revisione superiorum
ecclesiasticorum iuxta normas praescriptas in iure communi
vel particulari ecclesiae vel in instrumento fundationis.

108

C.

Praescribitur vero, ut administratores rite suscepto officio
omnium rerum, redituum, bonorum sive mobilium sive im-
mobilium, quae in dominio instituti ecclesiastici šibi commissi
reperiuntur 1. accuratum conficiant inventariumf)  cuius unum
exemplar tradendum est Ordinariatui, alterum propria manu
subscriptum inter libros ecclesiasticos est retinendum;

2. ut omnia documenta et instrumenta,  quibus iura eccle-
siae in bona ecclesiastica nituntur, caute conservare, rite
ordinare et in archivio deponi satagant, postquam semet per-
suaserint, omnia documenta ad praescripta iuris civilis accu-
rate esse exarata;

3. ut libros dati et expensi,  quot necessarii sunt, bene
ordinatos teneant et ut

4. rationem administrationis  suae legitimo tempore et
ordine servato reddant, 2 ) neque futurarum expensarum et
annuorum redituum elenchum prudenter praeparare omittant.

D.

Quae forma  administrationis non est negligenda, ast
maiore diligentia res ipsa  est curanda. Quare 1. probus ad¬
ministrator imprimis substantiam  bonorum conservare, me-
liorem efficere et augere debet. 3 ) Hinc damna a bonis aver-
tere, domus, quae reparatione indigent, restaurare, praedia
male culta melius excolere, bona dilapidata vindicare et
contra novas violationes defendere tenetur; lites tamen non
intendat, nisi competentis superioris ecclesiastici expressam
licentiam obtinuerit.

2. Quodsi bona ecclesiastica constant pecunia,  ex cuius
foenore expensae ecclesiasticae sunt solvendae, maxime curan-
dum est, ut substantia  conservetur ideoque tuto et cum neces-
sariis cautionibus et utiliterinvestiatur. Ex variis declarationibus

S. Congregationis Ep. et Reg. patet, pecuniam ecclesiasticam

‘) Cfr. cap. 2, § 1 de relig. dom. III. 11 in Clem.; Cone. Trid. sess.
XXII. c. 8. 9. de reform, sess. VII. c. 5 de ref.

2 ) Cone. Trid., 1. c.

4 Cfr. c. 2. X. de donat. III. 24.

109

per sc et ordinarie investiendam esse in bonis stabilibus ,
tutis Gt frugiferis; VGstimentum vero in censibus  vel in ta-
buiis debiti puhlici  nonnisi sccundo Gt tertio loco in sub-
sidium admitti. Ast superior 1gx omnibus attentis circum-
stantiis Gst ipsa conservatio  bonorum et legitima sufficientium
reditnum perceptio.

3. Porro reditus  ccclesiastici a provido administrator
accuratc Gt iusto tempore sunt Gxigendi, ne ex dilatione
damnum oriatur, praeseriptio locum habeat, aut saltem actio
Gt exGcutio iudicialis impediatur.

4. Reditus  p Grče p ti rite conserventur et gx m en te fun-
datorum vgI gx praeseriptionibus iuris communis vel parti-
cularis appliccntur. 1 ) Hinc non solum ab arbitrariis expensis
g st abstinendum, sed ctiam ex traordinariae  ne fiant, nisi
omnibus formalitatibus servatis, quae a iure statutae sunt.

5. Quod si administratores sua culpa ecclesiae damnum
intulerunt, illud gx bonis propriis resarcire tenentur. 2 ) Porro
ecclGsia habet beneficium restitutionis in integrum,  si ex m-
gotiis administratorum damnum passa est. 3 ) Item si admini-
stratores negotia ineant ex titulo oneroso absquc licentia
competentis superioris, Gcclcsia de tali negotio non tenetur
respondere, nisi torte illud in ipsius utilitatem redundavit. 4 )

E.

Administrationi bonorum ecclesiasticorum in nostro Im-
perio potestas quoque civilis  sese immiscet, 5 ) multasque de~
super tulit ordinationes, quae ad bonam administrationem
bonorum ecclesiasticorum multum conferunt. Quam ingeren-
tiam, licet hinc inde terminos saltern aequitatis transilire vi-
deatur, ecclesia non respuit, go quod in Concordato Pii IX.
potestati civili ingerentia in administrationem bonorum ecclG-
siasticorum concessa fuit.

') Cfr. cit. cap. in Clem.

2 ) Cone. Trid., 1. c.

3 ) Cap. 1.3. 6. X., de restit. etc.

4) Cfr. c. 4 X. de fide III. 22.

0 Lex de 7. Mai 1874, §§ 38-58.

110

3. De alienatione bonorum ecclesiasticorum.

Alienatio bonorum sumitur sensu lato, quatenus denotat
actum, quo in alium transfertur rei dominium (venditio), aut
rei usus (locatio) aut aliud ius in re (hypotheca). Hinc actus
alienationis sunt donatio, venditio, permutatio, cessio iuris
vel litis vel actionis iam quaesitae; nam his actibus vere
transfertur ius in re.

Porro alienationi adnumerantur alii actus, qui aliena-
tionem praeparare vel inchoare censentur velut pignus vel
hgpotheca specialis, aut transferunt dominium saltem utile
e. g. locatio diuturna i. e. ultra triennium frugiferum, aut ge-
neratim ad longum tempus bona ecclesiastica gravibus one-
ribus subiiciunt v. gr. per concessionem servitutis. 1 )

At repudiatio lucri  etiam sine causa ab administratore
facta, quamvis illicita  sit, tamen vera et propria alienatio dici
nequit; item alienatio non est pecuniam mutuo accipere,  si
hgpotheca speciali bona ecclesiastica non graventur, neque
pecuniam fundorum ecclesiasticorum mutuo dare  in forma
alias legitima et secura.

De alienatione a iure statuitur:

1. D e. iure Ecclesiae  alienandi bona sua dubitari nequit.
Id enim ex pleno et perfecto dominio Ecclesiae in sua bona
evidenter deducitur et haud raro ad finem Ecclesiae promo-
vendum alienatio potest esse necessaria vel saltem summ-
opere utilis. Quod ius alienandi a potestate civili est omnino
independens. 2 )

2. At ecclesia, quae est persona moralis et per se agere
non valet, sed ad instar pupilli per praelatos ecclesiasticos
et administratores de bonis disponit. Nemo ex illis, ne ipso
Romano Pontifice excepto, habet ius bona ecclesiastica abs-
que proportionata causa  valide alienandi.

3. Propter proclivitatem hominum dilapidandi bona eccle¬
siastica inde a primis saeculis contra praeposteras alienationes
ab Ecclesia severae prohibition.es  promulgabantur.

‘) Cfr. c. II. X, de reb. eccl. III. 9. in Sexto.

2 ) Syllab. Pii IX., prop. 19.

111

4. Res ecclesiasticae liberae alienationi subductae  sunt
res immobiles, v. gr. praedia, res mobiles pretiosae, quae
servari possunt v. g. calices pretiosi, usus fructus longi tem-
poris, census sive reditus et pensiones ex re immobili, v. gr. ex
praedio provenientes, actiones rerum mobilium et immobilium
pretiosarum, bibliotheca bene instructa. Quibus rebus iam ab
antiquis canonistis enumeratis nostra aetate addendi sunt
tituli, qui fundationem vel dotationem beneficii vel instituti
ecclesiastici constituunt.

5. Ab alienatione non excluciuntur  res mobiles ecclesiae
non pretiosae, aut quae servari non possunt e. gr. fructus;
res etiam immobiles exigui valoris et Ecclesiae inutiles at-
que interveniente necessitate vel utilitate Ecclesiae; immo
bona quaecumque in času maximae et urgentis necessitatis,
in qua sine gravi damno consensus superiorum requiri nequit.

6. Res ecclesiasticae sive mobiles sive immobiles, quarum
alienatio per se est prohibita tamen iusta causa  interveniente
et solemnitatibus servatis alienari possunt.

Causae iastae  sunt quatuor: urgens ecclesiae necessitas,
evidens eiusdem utilitas, pietas, ipsius rei alienandae inutilitas
vel incommoditas. Quibus de causis rite constare debet. Alie¬
natio absque iusta causa facta in se nulla et irrita est; quodsi
solemnitates iuris fuerint servatae et dubium sit de causa, in
praxi praesumitur, causam fuisse legitimam; si vero constat,
causam legitimam tantum fuisse existimatam, praeferenda est
sententia, qua tenet alienationem esse irritam.

Praeter iustam causam requiruntur solemnitates  a iure
statutae. Ex disciplina nune vigente licentia Sediš apostolicae
requiritur, ut pretiosae res mobiles vel immobiles alienentur.
Excipiuntur casus, in quibus ex iuris dispositione consensus
solius episcopi sufficiens est, quales sunt e. gr. locatio, con-
ductio non ultra triennium.

7. Alienatio legitime facta  vere transfert ius dominii vel
aliud ius, de quo in negotio alienationis actum est.

Quodsi alienatio rei pretiosae sit illegitima,  nulla et
irrita est in foro quoque interno; idem valet de illegitima
alienatione rei modicae. Consequenter praelatus ius et officium

112

habet revocandi alienationem a se iliegitime factam. Immo
clerici addicti ecclesiae, quae damnum passa est, assurgere
tenentur contra malam alienationem. Qui vero ex illegitima
alienatione bona ecclesiastica accepit, is omnino tenetur illa
restitaere.

Quodsi alienatio formaliter est valida et nihilominus
ecclesia graviter laesa est,  quod causa utilitatis tantum fuerit
apparens, competit ecclesiae beneficium restitutionis in integrum
i. e. ecclesia recuperat bona alienata et alteri parti restituit,
quod ex alienatione receperat.

8. /llienantes et recipere praesumentes bona ecclesiastica
solemnitatibus non servatis ipso facto incurrunt excommuni-
cationem  nemini reservatam.

9. In imperio austriaco in Concordato 1 ) stabilitum est,
bona ecclesiastica alienari non posse, nisi etiam Imperator,
aut ii, quibus hoc munus demandatum fuerit, consensum
tribuerint.

§ 2 .

De administratione bonorum ecclesiasticorum. 2 )

Recensitis legibus et obligationibus generalibus bonorum
ecclesiasticorum acquisitionem, administrationem nec non
alienationem moderantibus descendere nos ad particularia
oportet, ut adminislrator sciat quid šibi agendum sit in initio
administrationis, in eiusdem decursu atque in ratione reddenda.
Nam hac scientia destitutus obligationibus suis gravissimis
haud poterit facere satis.

1. De initio administrationis.

Cum beneficium parochiale morte vel translatione bene-
ficiati vasuum evaserit, administrator  constituitur, cui admini-
stratio omnium bonorum ecclesiasticorum usque ad installa-
tionem novi beneficiati  incumbit.

') Krt. XXX.

2 ) Knleitung zur kirchlichen Verm6gensverwaltung — Poč, Du¬
hovni poslovnik, 2. izdanje, str. 222—348.

113

a) Quid agat administrator?

Decanus  ab ordinariatu certior redditur de deputatione
administratork simulque obligatur, ut illum pro suo munere
in administrationem bonorum inducat atque protocollum  super
hoc in tribus exemplaribus  conficiat, quorum unum manet in
archivio  parochiae, alterum ad ordinariatum,  te rti um ad officium
decanale  transmittitur.

Prae parati  o.

Ut vero commissio administrationis bonorum facilius et
accuratius absolvatur, administrator omnia, quae ad id con-
ducunt, iusto tempore praeparet  et quidem: cognoscere stu-
deat ambitum et statum bonorum ecclesiae parochialis et
ecclesiamm filiarum,  nec non bonorum beneficialium  et eorum,
quae fors ad praedecessorem  pertinent.

1. Statum atque ambitum bonorum ecclesiamm  cognoscet:

a) ex inventario  ecclesiastico, in quo omnia bona
deseripta inveniuntur;

b) ex protocollo  confecto tempore, quo praecessori ad-
ministratio bonorum commissa fuit;

c) e ratione ultima  ab ordinariatu probata, cui adiacet
consignatio omnium bonorum;

d) e diurnali ecclesiastico,  in quo proventus et exitus
accurate deseribuntur, quodque cum pecunia numerata arcae
mimmariae  (»cassae«) concordare debet;

e) requirat elenchdm,  in quo obligationes publicae, libelii
cassae parsimonialis et debitores recensentur, conferat cum
inventario et ultima ratione, inquiratque in archivio, utrum
omnes obligationes, omnes sgngraphae nec non omnes libelii
cassae parsimonialis praesto sint necne;

/) quaerat insuper, num omnes obligationes et libelii
cassae parsimonialis vinculo  necessario provisi sint, num prae-
cessor omnes fructus  perceperit et legitime applieuerit, num
omnes fundationes confirmatae earumque proventus rite
distributi sint;

p)  inquirat in aedificia ecclesiastico:  in ecclesiam pa-
rochialem, ecclesias filiales, aedes pro aedituo vel organista,

Sun. 8

114

ut de statu earum, imprimis tecti, murorum, portarum, fene-
strarum iudicium šibi formare possit;

h)  ultimo agros,  prata, silvas non praetergrediatur, nam
et de horum statu cognitionem certam acquirat šibi oportet;
fines quoque horum accurate cognoscat curetque, ut signo
visibili notentur, nisi id iam factum sit.

2. Eodem fere modo cognoscere studeat bona benefi-
cialia,  quorum proventibus sustentetur beneficiatus.

Ad obtinendum hunc finem ipsi servire debebit;

a) inventarnim  bonorum beneficialium;

b ) protocollum  de commissione bonorum facta prae-
cessori;

c) fassio  praecessoris exarata eum in finem, ut cogno-
scatur, utrum proventus beneficii congruam pro clero stabilitam
aSsequantur necne atque fassio  exarata eum in finem, ut
census proventuum personalis stabiliri potuerit;

d) diurnale  oeconomicum, in quo proventus et exitus
oeconomiae accurate designati inveniuntur;

e)  revisioni demum subiiciat, aedificia beneficialia, agros,
prata, silvas,  ut cognoscat statum eorum, in quo a prae-
cessore relicta fuerunt, nec non limites, utrum determinati et
signis provisi sint.

Valde commendatur, ut imprimis ad perquirendum statum
omnium aedificiorum, silvarum, agrorum, pratorum šibi ad-
iungat vitricos  ecclesiarum vel etiam alios viros in re peritos,
ut deinde iudicium latum de statu aedificiorum et possessio-
num certe iustum sit atque aequum.

3. Diiudicet postremo, num praedecessor  omnes fructus
iam perceperit, necne, praeprimis, num ad reficiendos defectus,
qui forsitan in bonis mobilibus vel immobilibus tum ecclesiae
tum beneficii detecti fuerint, praecessor obligari debeat.

Si beneficium vacavit morte praecessoris  et separatione
facta bonorum ipsius a bonis ecclesiae et beneficii defectus
varii inventi fuerint, regressus patet ad haereditatem, cui
summa ad defectus reparandos necessaria detrahi debebit.

115

Commissio.

Qua praeparatione facta a decano, qua commissario
episcopali dies statuatur,  quo omnia bona ecclesiastica curae
administratoris committantur. Tune 1. dies significetur:

a) vitricis  ecclesiae parochialis et ecclesiarum filialium;

b) patrono privato,  si per se vel per alium substitutum
praesens esse desiderat;

c) potestati civili,  si parochia patronatus est caesarei vel
fundi religionis.

2. Die assignata omnia bona administratori praesentibus
vitricis et patrono, si forsitan comparuit, committuntur.  Desuper
protocollum conficiatur et quidem triplex, in quo omnia bona
forma praeseripta separatim enumerentur, status aedificiorum
et possessionum deseribatur, simulque addatur, num ob de~
fectus inventos in bonis mobilibus vel immobilibus prae-
cessori obligationes plus minusve graves ineumbant.

Per se patet in protocollo libros quoque ecclesiasticos
esse enumerandos, praecipue matriculas, quae administratori
traditae fuerunt.

b)  Quid agat beneficiatus?

Tempore canonico vel forsitan adhuc longiore elapso
beneficium sacerdoti prae ceteris digno atque idoneo confertur.

Novus beneficiatus  ab Ordinario vel eiusdem Vicario
generali per installationem in possessionem beneficii inducitur
eique tum cura fidelium spiritualis, tum cura bonorum omnium
mobilium et immobilium committitur. Die stabilita solemni
ingressu in parochiam curam utramque de faeto in se suscipit.

Quoad administrationem bonorum  attendat ad sequentia:

1. cognoscere  studeat vel saltem in memoriam šibi
revocare, quid de acquisitione, administratione et alienatione
bonorum ecclesiasticorum statutum sit per ieges ecclesiae
generales '), per leg e s dioecesanas  nec non per Ieges civiles,
quae apud nos ab ecclesia receptae sunt * 2 );

g Cfr. supra tit. II. c. L, § 1.

2 ) Lege hanc § 2.

8 *

116

2. sodem modo, quo administrator, ipse quoque in
ambitum et statum bonorum  tum ecclesiae parocliialis et
filialium tum beneficialium inquirat. Innixus protocollo in
manibus administratoris ceterisque instrumentis et libris, duce
administratore, vitricis et peritis lustret omnia bona mobilia,
recenseat varia iuria ecclesiarum et beneficii, inspiciat aedificia,
agros, prata, silvas.

Beneficiatus ne acquiescat  prioribus protocollis neque
meriš assertionibus praecessoris, vel administratoris et vitri-
corum, sed ipse in propria persona  in omnes partes bono¬
rum inquirat; nam ipse rationem dare debebit coram Deo et
superioribus, num officio suo in administratione bonorum,
quae inviolabilia sunt et sacra, satisfecerit necne;

3. ultimo praeparet protocollum  in quo omnia bona,
prouti sunt, describuntur, ut negotium formalis commissionis
bonorum in manus suas facilius et accuratius expediatur,

4. praeparatione finita die stabilito beneficiato bona
omnia temporalia per decanum  praesentibus vitricis  omnium
ecclesiarum, quae in ambitu parochiae sunt, praesente quoque
vel saltem invitato patrono  publico et patrono privato, si forte
praesens esse vult, necnon administratore  administranaa com-
mittuntur.

Protocollum accurate  conficiatur; nam visitatores  legitimi,
imprimis episcopus, ope huius protocolli iudicium iustum et
aequum de administratione bonorum formare šibi atque pro-
ferre poterunt.

2. De administratione ipsa.

Administratio bonorum magnas nec non perpetuas ge-
nerat curas atque continuos imponit labores tum admini-
stratori  constituto ad tempus beneficii vacantis, tum et quidem
praeprimis beneficiato  legitime installato.

a)  De cura administratoris.

Concedimus, munus administratoris valde molestum  esse
et periculis  plenum. Caveat ne ecclesiae damnum inferat, ne-
que in baratrum debitorum personalium semet praecipitet.

117

Quapropter oranem suum agendi modum rite disponat atten-
datque praecipue ad sequentia:

1. Omnia bona tum mobilia, tum immobilia conservet
in st atu quo; reparationes  non suscipiat nisi revera neces-
sariae sunt; idem valet de permutatione  quacumque sive in
elocandis pecuniis sive in colendis possessionibus; necessarias
vero reparationes vel alias transactiones absque approbatione
ordinariatus,  resp. potestatis civilis  ne incipiat; si agitur de
bonis ecclesiae, consilium quoque cum vitricis  ineat;

2. quoad bona ecclesiarum parochialis et filialium curet,
ut fructus omnes percipiat,  praecipue illos, qui fors e locatione
agrorum vel a pecunia investita apud privatos proveniunt;
onera  quoque omnia solvat, expensasque  currentes faciat;

3. omnia data et percepta ecclesiarum in libro diurnali
fideliter describat, nec non in libris,  in quibus debitores  tum
privati tum publici consignati sunt, accurate significet memor
rationis reddendae ordinariatui resp. potestati civili ad finem
anni civilis;

4. idem valet intuitu bonorum beneficialium,  quibus curam
impendat quasi anxiosam memor rationis intercalaris, a qua
sustentatio propria et proventus proprii dependent; propter
incuriam fere semper culpabilem administratores non pauci
damna gravia, hinc inde vix reparabilia, passi sunt;

5. proventus enim intercalaris  in fundum religionis, qui
permittente ecclesia a potestate civili administratur, fluunt;
ideo potestas civilis rationes intercalares  simul cum proba-
tionibus minutissimis exigit; finita administratione enim deter-
minari debent proventus, qui obveniant fundo religionis et
administratori, quique successori.

6. ideo in diario speciali  omnes proventus et exitus
accurate describat, quod facile erit quoad proventus e pe¬
cunia numerata, ex obligationibus vel sgngraphis vel e loca¬
tione possessionum;

7. si vero cum beneficio oeconomia  coniuncta invenitur,
suadetur, ut ad annum tantum locetur  et quidem publico con-
cursu nec non permittente ordinariatu; instrumentum huius
locationis  servari et rationibus intercalaribus adiici debet; si

118

vero administrator universam oeconomiam vel partem eiusdem
ipse curare  vult, e. gr. vineam vel agros tune diurnale teneat
oeconomicum,  in quo omnes expensas omnesque proventus
fideliter deseribat, ut in rationibus intercalaribus illos absque
ulla difficultate possit probare;

8. decurrente administratione nemini praeter administra-
torem competit ius percipiendi quoslibet fructus  beneficii non
exceptis illis, qui fors praecessori vel eiusdem haeredibus
debentur, nam rationibus intercalaribus demum separatio ne-
cessaria fructuum perficietur;

9. pro sustentatione  administratoris legibus civilibus 1 )
ita provisum est, ut initio cuiuslibet mensis et quidem anti-
cipate salarium  determinatum illi solvatur, vel ut ipse susten-
tationem šibi procuret e proventibus  beneficii, ita tamen ut
summa legibus determinata rationibus intercalaribus in rubri-
cam expensarum inseratur; vi quidem legis modus unus vel
alter libero administratoris arbitrio relinquitur, qui suam de-
super voluntatem gubernio infra mensem notam faciat; in
nostra vero dioecesi propter graves difficultates usu venit, ut
administratori sustentatio e proventibus benejicii assignetur.

Si instructionem bane administrator observaverit, finita
administratione rationem iusto tempore et absque damno
reddere poterit.

b)  De cura parochi.

- Parochus installatus ampliores in se suscepit obligationes
prae administratore non solum quoad curam spiritualem, sed
etiam quoad administrationem omnium bonorum ecclesiasti-
corum, quapropter administrationi in genere nec non omnibus
eiusdem partibus magnam impendant sollicitudinem.

Cum vero bona ecclesiarum parochialis et filialium se~
paratim a bonis beneficialibus administrari debeant, nec non
modo aliquantum diverso, ideo officia quoque parochi intuitu
bonorum ecclesiarum  atque bonorum beneficialium  separatim
inculcentur.

>) Lex de 29. Sept. 1898, § 2.

119

Bona ecclesiarum.

Ad legitimam administrationem requiritur pnmo, ut
omnes consignationes  in scriptis et libris pro ordinata admini-
stratione necessariae haud ulla neglecta rite scribantur, atque
sccundo, ut leges de conservatione  nec non ds immutatione
bonorum ad minutissimas usque formalitates obssrventur.

a)  De scriptis st libris statuitur:

1. Protocollum,  exaratum tempore commissionis bono¬
rum in curam parochi, servetur. in ardiivio

2. Inventarium  bonorum ecclesiarum exaretur novum et
quidem separatim pro ecclesia parochiali et pro qualibet
ecclesia filiali, nisi inventarium iam existens nuper exaratum
fuerit atque propterea adhuc sufficiat.

Parochus strenue obligatur, ut immutationem  quamlibet
in bonis ecclesiarum ad finem inventarii explicite et nomi-
natim describat, sive sint incrementa, sive imminutio pretii
propter usum, sive permutationes vel alienationes vel interitus;
si debitor summam debitam restituit, notetur utrum et quando
scripto illi concessum fuerit ius delendi debitum in libris
publicis.

Quolibet decennio  conficiantur inventaria nova, nisi de-
canus causam habuerit dispensandi  ab hac obligatione, eo
quod decursu decenii vix ullae mutationes in bonis locum
habuerint et additamentis in inventario facile dignoscantur.
Dispensatio ad finem inventarii adnotetur.

3. Omnino necessarius est liber,  in quo omnes obliga-
tiones, libri cassae parsimonialis et debitores  privati accurate
descripti inveniuntur et quidem cum rubricis, unde patebit
census debitus, tempus solutionis nec non solutio iam facta
vel omissa.

In initio vel ad finem index  exaretur omnium, addita
pagina,  in qua singuli debitores publici vel privati consignati
habentur.

Permutatio  quaelibet in investimento pecuniae e. gr. si
debitor pecuniam solvit, si pro pecunia elocata in cassa par-

J120_

simoniali obligatio emitur, accurate notetur in eadem pagina
libri, in qua invenitur summa nune aliter investita; notetur
dies pecuniae a debitore solutae, nec non modus et dies
novae elocationis.

4. Necessarius est liber dali et expensi  vel diarium
ecclesiasticum,  in quo proventus omnes et exitus ecclesiarum
deseribantur.

Diarium proprium sit pro ecclesia parochiaii et pro qua-
libet ecclesia filiali,  nisi proventus ecclesiarum filialium valde
sunt exigui; in quo času in uno diario pro singulis ecclesiis
folia necessaria designentur, ita ut nihilominus rationes se-
paratim pro qualibet ecclesia confici possint.

Deseribantur vero omnes  proventus et exitus nullo ex-
cepto; ergo varii census, collectae in ecclesia, donationes
licet ad liberam dispositionem parochi.

Permutatio  quoque in elocatione pecuniae e diario fiat
evidens, nam tum perceptio pecuniae e. g. a debitore, e cassa
parsimoniali, tum nova elocatio e rubricis huius diarii clare
pateant. Nam solummodo hac via parochu§ diserepamiam
declarare poterit inter primum protocollum vel inventarium
et praesentem statum pecuniae. 1 )

5. Praesto sit praeterea liber missarum fundaiarum et
fundi retigionis.  Ex hoc libro primo obtutu pateat numerus
fundationum, nomen fundatorum, obligationes missarum vel
aliarum functionum, elocatio pecuniae, divisio inter partici-
pantes nec non persolutio obligationis. Voluntas enim funda¬
torum sanete impleatur; ergo providendum est, ne oblivioni
detur, quod vero absque tali libro vix praecaveri poterit. 1 )

6. In speciali libro sedilium  in ecclesia pateat tum per-
sona, cui usus determinatae sedis competit, tum summa quo-
tannis solvenda, tum solutio ipsa. Nemo audeat affirmare,
in ecclesia ordinem absque hoc libro servari posse. 1 )

7. Postremo liber quoque funeralium  procurari debet, et-
enim funera quoque fontem constituunt proventuum eccie-
siasticorum, guapropter tališ liber omnino necessarius est.

') Cfr. flppend.

121

Ex illo insupcr probari poterit tum taxae impositio, tum
eiusdem solutio, qua probatione ansa adimitur variis querelis
immo et accusationibus in foro civili. 1 )

b)  De conservatione et permutatione bonorum eccle-
siarum parochialis vel filialium sequentibus normis

ordinatur.

1. Parochus curam gerat, ut omnes possessiones eccle-
siarum, etiam coemeterium, in puhlico libro fundorum  inscri-
bantur qua proprietates istarum ecclesiarum. Damna  posses-
sionibus iliata statim procuratori fiscali  denuntientur. Idem
valet de obligationibus vel libellis cassae parsimonialis, quae
vinculo  proprietatis sint munitae. Curent denique, ut aedificia
in statu bono  conserventur.

2. Omnes proventus  iusto tempore exigantur,  ne fors
praescribantur vel actio iudicialis impossibilis fiat, quod eve-
niret, si exactio per tres annos negligeretur:

Proventus  accepti statim tum libro diurnali,  tum elencho
debitorum  inserantur, ut porta erroribus praecludatur. Eadem
ex causa pro quolibet debitore privato parvus llbellus  prae-
scribitur, in quo solutio praestita adnotetur.

Expensae currentes  absque ulteriori permissione superio-
rum praestari possunt. Expensae  vero extraordinariae,  quae in
eadem re decursu unius anni summam 60 coronarum  superant,
expendi non possunt absque licentia decani;  pro illis, quae sum¬
mam 120 coronarum superant,  exigitur licentia Ordinariatus.

3. Substantia omnium bonorum conservari debet. Hoc
valet de capitali, de agris, de pratis, de silvis, de aedificiis.

Exactio pecuniae investitae, alienatio bonorum, permu-
tatio bonorum quaecumque ličite et valide fieri non potest
absque licentia  obtinenda tum ab ordinariatu, tum a po-
testate civili.

4.  Sollicitudo magna impendi debet novis fundationibus
missarum vel aliarum sacrarum functionum. Procurari enim
debet tum pecuniae fructuosa elocatio,  tum fundationis legi-
tima erectio.

‘) Cfr. flppend.

122

5. Cum ab ecclesia vitrici  permittantur, ut nomine pa-
rochianorum partes habeant in administrandis bonis eccle-
siarum, parochus opem eorum non recuset,  immo in omnibus
negotiis, saltem difficilioribus adhibeat.

Quapropter mandamus  parochis, ut vitricos dc statu
bonorum instruant,  ideo v. gr. pecunias oblatas simul cum
ipsis numerent, in annuali ratione reddenda dc proventu ct
exitu informent, dccurrcntc anno sacpius cum illis consilium ca-
piant, maioresque cxpcnsas absquc eorum conscnsu non faciant.

Insuper volumus, ut in deputandis vitricis parochi vota
fidelium  pcrquirant, neque pro lubitu viros quoscumque fors
šibi bcnc visos sciigant.

Mandamus  quoquc, ut quolibet triennio  clapso vitrici vel
novi, vel priores de novo deputentur modo in nostra dioe-
cesi praeseripto. Hoc mandato non observato fieri potest, ut
vitrici nimis potentes evadant, partes inter parochianos šibi
acquirant, in ecclesia praedominentur, neque absque scandalis
removeri possint. 1 )

6. Praeter vitricos patronus  privatus ius habet informa-
tionis de statu bonorum ecclesiarum; quapropter facultas
inquirendi in statum bonorum ei non denegetur. — Patronus
autem publicus alio modo ius suum exercet.

7. Ultimo necessaria est cassa ecclesiastica,  et quidem
posita in loco tuto et munita 'tribus seris tribusque clavibus,
in qua tum documenta maioris momenti, tum pecunia numerata
recondi possit. Suadentur sic dictae cassae »Wertheimer«  ut-
pote securitatem maiorem praebentes, licet non tres sed duas
claves habeant.

Bona beneficialia.

Parochus non habet ius dominii directi  in bona benefi¬
cialia; sed hoc ius est penes officium ecclesiasiicum,  quod
ut pia causa censetur subiectum iuris dominii in bona bene¬
ficialia ipsi adnexa.

Est autem parochus primo defensor  beneficii, qui ipsius
res et iura tueri debet; dein etiam tutor et curator  beneficii,

') Cfr. Anweisung zur Vermogensverwaltung.

123

qui bonis sui pupilli singulari circumspectione consulere de¬
bet; ultimo administrator  bonorum sui beneficij.

Intuitu vero fruduum  parochus est verus usufruduarius,
ita ut omnes fructus pro rata temporis suos facere atque
iure dominii privati possidere possit.

Ex hac relatione parochi in beneficium, eiusdem sc. sub-
stantiam et fructus, sequentes pro ipso oriuntur obligationes
et quidem quoad substantiam  et quoad fructus.

a)  Obligationes quoad substantiam.

1. Cavere tenetur, ne substantia  beneficii reddatur de-
terior,  quo in času propriis sumptibus damnum resarcire
obligatur.

2. Onus illi incumbit aedificia beneficialia sarta teda
servandi. Reparationes minoris momenti,  v. gr. tecti, portarum,
fenestrarum, podii suis sumptibus perficiat. Reparationes vero
maiores  ne suscipiat absque formalitatibus iure praescriptis,
nisi certus  sit fore, ut via privata doniš benefactorum sumptus
sufficientes obtineat.

3. Praedia locare  propria auctoritate ne audeat ultra
triennium et absque clausula  locationem evadere nullam času
suae mortis.

Locare vero praedia ultra triennium  licitum non est
nisi obtenta licentia ordinariatus et potestatis civilis et modis
praescriptis.

4. Silv as  quoque in statu quo conservare obligatur.
Quapropter solummodo illam quantitatem arborum caedere
potest, quam absque damno suscessoris leges civiles caedere
permittunt.

Si ex gravi causa massa maior  caedi debet, fructus
percepti non cedunt parocho, sed substantiae, quapropter
fructuose locari debent.

5. Pecunia  cum necessariis cautionibus et utiliter in-
vestienda est et quidem ordinarie in bonis stabilibus, secun-
dario etiam in tabulis debiti publici, prouti de peculio eccle-
siarum definitum est.

124

6. Ut vero administrationis suae ratronem reddere possit
necesse est, ut sequentes consignationes praesto habeat:

a) Protocollum  exaratum in ingressu administrationis, in
quo bona beneficialia describuntur.

b ) Inventarium  bonorum beneficialium, de quo eaedem
valent praescriptiones ac de inventario bonorum ecclesiae
parochialis et filialium.

c) / 7 ass/o«empotestaticiviliexhibendam, ut šibi persuadeat,
num proventus beneficiales congruam debitam attingant nec ne.

d) Diurnale oeconomicum,  in quo expensae et proventus
beneficii qua tališ consignantur, quod praecipue tune omnino
necessarium est, si parochus praedia ipse colit. Quae ne-
cessitas praeprimis tune patet, quando parochus morte vel
translatione beneficium dimittit et propterea fructus, qui pro
rata temporis illi obveniunt, dimetiri oportet.

b) %  O b 1 i g a t i o n e s quoad usumfructum.

Quoad usumfructum  proventuum beneficii beneficiati cm-
nino libere disponere non possunt, sed propter naturam  pro¬
ventuum, quibus fruuntur, variis obligationibus tum in vita
tum in morte  ligantur.

1. Parochi bonis quidem patrimonialibus et quasipatri-
monialibus  omnino libere disponere possunt; meminerint vero,
quod fructus ex reditibus vere et proprie beneficialibus  per-
ceptos, qui supersunt post obtentam congruam sustentationem,
in causas pias  vel eleemosgnas pauperum erogare teneantur.

Quae obligatio  beneficiatorum expendendi superfluos
reditus beneficiales ad causas pias est certa et indubia,  est-
que repetenda ex lege ecclesiastica, cui obedientia debetur.

2. Inde variae fluunt sequelae in condendis iestamentis.

Beneficiati libere disponere possunt  de bonis patrimonia¬
libus et de bonis, quae his aequiparantur.

De bonis vero e reditibus beneficialibus  acquisitis, neque
inter vivos in causas pias erogatis, in testamento disponere
q uidem possunt, at tantum ad causas pias.

Si vero ab intestato moriuntur, tune haeredes in con-
scientia eodem onere gravantur,  quo ipsi clerici defuncti erant

125

obstricti. Cum vero difficile sit, distinguere fructus vere bene-
ficiales a reliquis, haeredes non sunt inquietandi.

3. Rebus ita stantibus parochi et clerici omnes monentur,
ne instituti St. Stanislai obliviscantur,  eo quod vix opus datur
magis meritorium ac est cura pro conservanda iuventute in
vera fide et moribus christianis, pro educandis laicis cultis
persuasione et vita vere christianis, praecipue pro procurando
bono clero atque exemplari.

3. De reddenda ratione administrationis.

Parocho et administratori officium incumbit reddendi
rationem de administratione bonorum ecclesiarum  tum paro-
chialis tum filialium, quae ratio quotannis elapso anno civili
confici debet.

Quod vero bona beneficialia attinet, distinguendum est
inter substantiam et inter fructum eorum. Relate ad substan-
tiam  quotannis fateri debent eiusdem incrementa vel decrementa.
Relate vero ad fructus parochus  omnes facit suos, quapropter de
usu eorum nullam tenetur reddere rationem nisi soli Deo. Fructus
vero, qui tempore vacaturae  obveniunt, pro rata temporis in
fundum religionis  fluunt, neque administratori, eos šibi appli-
care, fas est; sed pro administratione proventus šibi a lege
assignatos e fundo religionis, vel nomine huius fundi e redi-
tibus beneficii percipit. Ut vero pars proventuum applicanda
fundo religionis iuste designetur necesse est ut administrator
rationem intercalarem  tempore determinato ponat.

a)  De ratione intercalari.H

Ut ratio intercalaris rite conficiatur, accurate definiantur
tempus  intercalare, proventus  intercalares et divisio  proventuum.

Tempus intercalare.

Tempus intercalare sensum habet strictiorem vel latiorem:

1. Tempus intercalare sensu strictiori  denotat dies va¬
caturae beneficii. Inchoat  vero a die investiturae beneficiati

') Poč, 1. c. pg. 338, 199; Anweisung § 149.

126

in novum beneficium, vel die inchoatae pensionis aut prima
die post mortem secutam; terminatur  vero die ante installa-
tionem novi beneficiati.

2. Tempus intercalare sensu latiori  complectitur integrum
annum canonicum,  infra quem vacatura contigit, i. e. tempus
a festo S. Georgi 24. aprilis anni currentis usque ad illud
festum et illum diem anni sequentis.

Si vero vacatura ultra  hoc festum perdurat, tune duo
anni  intercalares computantur.

Haec distinctio prae oculis habeatur in instruenda ratione
intercalari nec non determinandis fructibus, qui singulis parti-
cipantibus obveniunt.

Proventus intercalares.

Quod de tempore intercalari dhdmus, idem etiam de
proventibus statuendum est.

1. Nomine »proventuum intercalarium« designantur pro¬
ventus integri anni canonici.  De his proventibus animadver-
tendum est:

a)  fructus praediorum  in fassione declarandi sunt illi,
qur rev era  obtenti sunt, non vero puri fructus catastrales;
quapropter rationi speciale computum oeconomicum tamquam
instrumentum probationis adiiciatur;

si vero eldcatio  praediorum, quae nonnisi ope publicae
licitationis fiat, locum habuit, tune proventus probari debent
e protocollo licitationis:

fructus šibi reservati  ab administratore inter proventus
assignari debent et quidem pretio locali;

idem observetur quoad fructus e siivis, unde admini¬
strator nec ad usum proprium ligna gratis habere potest, at-
que de fructibus e vineis,  quae ob periculum. deteriorationis
numquam locari possunt.

Proventibus adiiciantur omnes fructus, qui ratione bene-
ficii obveniunt atque in fassione beneficiati  approbati sunt.

b) R  proventibus detrahi debent expensae  et quidem
impensae necessariae pro oeconomia  curanda, quibus merces

127

quoque servorum et ancillarum, quae oeconomiae causa  tenentur,
computari debet;

inter expensas veniunt varia vectigalia  beneficio im-
posita;

in genere omnes praestationes  debitae intuitu beneficii,
etiam pensiones beneficii impositae nec non in fassione
approbatae.

c) M  varias assertiones oeconomicas a praefedo com-
munitatis  declaratio exigitur, eas circumstantiis localibus re-
vera respondere.

2. Nomine »proventuum intercalarium« sensu strictiori
designantur proventus vacaturae, qui fundo religionis ob-
veniunt.

Isti proventus componuntur:

a) e parte proventuum integri anni  pro rata temporis

atque

b) e proventibus attingentibus solummodo tempus vaca¬
turae  v. gr. proventus stolae nudae, proventus capellaniae eo
tempore vacantis, expensae ob renumerationem pro duplici
servitio, pensio antecessori solvenda.

Stipendium  vero pro missis manualibus et fundatis  nec
non pro aliis functionibus sacris relinquitur administratori; pro
missis pro populo  et pro missis beneficialibus administrator
nihil exigere potest; pro missis vero fundi religionis con-
ceditur stipendium.

Divisio proventuum intercalarium.

Divisio  proventuum integri anni fieri debet inter ante-
cessorem, fundum religionis et successorem et quidem cui-
libet horum pro rata temporis.

Ut haec divisio iusta sit, prae oculis habeantur, quae
sequuntur:

a)  annus oeconomicus censetur habere 360 dies, mensis
vero dies 30; hoc posito haud difficile portiones singulorum
participantium determinabuntur;

b)  ista pars tune comparari debet cum summa quam
antecessor et successor iam perceperunt, unde determinari

128

poterit, qualis summa illis adhuc debeatur vel qualem sum-
mam fundo religionis restituere teneantur;

c)  eodem modo comparari debent fructus et quidera
fructus intercalares latiori sensu simul cum proventibus inter-
calaribus strictiori sensu, quos administrator iam percepit cum
salario, quod vi legum illi debetur, unde patebit, numquid
e fundo religionis adhuc exigere vel fundo religionis resti¬
tuere teneatur.

d) potestas civilis  non attendit nisi ad partem debitam
fundo religionis;  quapropter in computo intercalari non pro-
ponatur nisi isthaec pars; unde comparatione facta cum so-
lario administratoris patebit summa, quam administrator fundo
religionis, aut fundus religionis administratori solvere te¬
neatur; 1 ) partes vero participantes inter se conveniant;

e)  cum vero in determinanda parte,  quae e proventibus
in' pecunia numerata, in lignis, in fructibus oeconomiae, in
collectura, e variis fundationibus participantibus obveniat,
saepius difficultates haud spernendae suboriantur,  ad praeca-
vendas varias lites Synodus statuit: 2 )

1. Quoad proventus e variis fundationibus  Sgnodus
statuit:

De proventibus e missis fundatis  aliisque functionibus
fundatis  quilibet eam partem percipit, quae pro functionibus
persolutis vi fundationis determinata est. Quoad fundationes,
quae decursu anni persolvi debent, quin dies mensis deter-
minatus  sit, caveat beneficiatus vel administrator, ne relictis
fundationibus tenuibus  successori ipse uberiores  tantummodo
persolvat;

quoad missas,  quae beneficio  inhaerent atque propterea
in congruam computantur, tenendum est: si proventus istius
fundationis beneficialis tam tenues  sunt, ut pro singulis missis
tantummodo taxa  dioecesana, vel summa, quae illam taxam
notabiliter haud  superat, obveniat, fructus dividatur pro rata
temporis.  Si vero fructus uberiores  sunt, tune detraeta ab

‘J Poč, 1. c., pg. 341; Anweisung § 148—149.

2 ) Škof. List, an. 1907, pg. 65, sqq.

129

illis taxa dioecesana pro missis pars proventuum superab-
undans inter participantes pro rata ternporis dividatur. Idem
in qualibet alia simili fundatione  tenendum est. — In hoc
času annus computari solet Solaris.

2.  Quoad collecturam  tenendum est, omnem collecluram
tum liberam tum obligatam inter participantes pro rata tem-
poris dividendam esse; prius vero expensae pro collectura
a summa detrahantur, iique, qui ilias facere debuit, repen-
dantur. Suadetur, ut successori fructus naturales: lignum, fru-
mentum, foenum, aliaque relinquantur, non autem pretium
illorum, nam si e. g. hieme succederet, obiecta praedicta,
quibus indiget, nonnisi pretio magno comparare šibi posset.
— In hac divisione annus computatur canonicus, sc. a S. Ge¬
orgio usque ad S. Georgium.

3. Quoad fructus e praediis beneficialibus,  quorum iusta
divisio saepe valde difficilis et vix possibilis est, Sgnodus
statuit:

Si praedio fundationes  v. g. missarum inhaerent, ex-
pensae et fructus iili obveniunt, qui onera portavit, vel si
antecessor et successor partem onerum portavit, tune detraetis
expensis fructus inter utrumque pro illa parte distribuuntur;

si praedium, quocum varia onera v. g. missarum con-
iuncta sunt, ad beneficium  pertinet, cui meiiorum proventuum
causa donatum fuit, distributio modo fiat eodem, sicut supra
de missis beneficialibus stabilitum fuit: detraetis expensis
uterque participantium accipit taxam pro onere ab ipso per-
soluto, reliqua vero summa inter utrumque pro rata ternporis
dividitur;

si vero praedium ad nuda bona beneficialia absgue
ulteriori onere  pertinet, tune distinguendum est:

quando permutatio in persona beneficiati in festo Sandi
Georgii die 24. Aprilis  fit, omnes fructus,  qui iam collecti
sunt, antecessori obveniunt; si vero frumentum etc. hiemale
vel vernale seminavit, cuius fructus successoris erunt, ante¬
cessor ab illo nihil revindicet praeter expensas necessarias
pro cultura,  scilicet pretium laboris, stercoris et seminis;
consuetudo rependendi antecessori duplex pretium seminis

Sun. 9

130

nostris temporibus, quibus operarii tam magnam exigunt
mercedem, sustineri amplius non potest. Diarium oecono-
micum  hoc in času optima praestabit servitia; illo deficiente
expensae secundum aequitatem computentur;

quando autem perrnutatio beneficiati infra aliam anni
partem  hiemalem, vernalem, aestivam vel autumnalem fit,
solutis antecessori expensis fructus pro rata temporis inter
utrumque dividuntur; si antecessor seminavit, succesor autem
messem procurabit, tune valor fructuum adhuc stantium sta-
bilitus a peritis detraetis expensis, quos uterque beneficiatus
pro cultura habuit, inter utrumque pro rata temporis di-
vidatur.

Vectigalia,  quae pro praedio solvenda sunt, inter be-
neficiatos pro rata servitii distribuuntur.

Quando vero usus praedii locatione  ad tertiam perso-
nam translatum fuit, hoc in času inter utrumque beneficiatum
pro rata temporis dividuntur tum vectigalia, tum pretium pro
locatione obtentum et' quidem semper, quocumque anni tem-
pore perrnutatio faeta est.

Hoc in času annus computatur canonicus non vero
Solaris vel civilis.

4. Quoad silvas  beneficiatus tantam lignorum quantita-
tem caedere potest, quanta pro calefactione et pro repara-
turis aedificiorum necessario requiritur, si leges hunc in finem
conditae, caesionem tantae quantitatis permittunt. Ligna,  quae
tempore permutationis ad calefaciendum vel ad reparaturas
supersant,  antecessori non licet vendere, vel auferre, sed
relinquere illa debet successori, qui expensas habitas repen-
dere illi tenetur. Vectigalia  uterque pro rata temporis solvit.

5. Fructus e vineis  detraetis expensis pro rata temporis
inter utrumque beneficiatum distribuitur.

6. Času dissensionis  inter antecessorem et successorem
sequens modus observetur:

si cooperatores  dissentiunt, rem componat parochus,  cui
omnes circumstantiae notae sunt; si compositio non placet,
recursus ad decanum patet; času, quo decanus et parochus

131

consentiunt,  recursus ulterior non  datur; si vero dissentiunt,
recursus ad Ordinariatum permittitur;

si vero parochi, vel parochus et administrator dissen¬
tiunt, rem componere studeat decanus, qui qua installator
novi beneficiati circumstantias omnes bene novit; si benefi-
ciati cum iudicio decani contenti non sunt, lis Ordinariatui
dirimenda proponatur.

i>jDe ratione annuali ecclesiastica.

Cum bona ecclesiastica sacrum prae se ferant characte-
rem, non tantummodo administratio eorum legitime peragatur,
sed etiam ratio quotannis reddenda fideliter componatur. Qua-
propter iam per decursum anni  praeparentur omnia, quae ad
rationem faciliorem conducant, anno  vero elapso  ratio legi¬
time absolvatur.

Per decursum anni.

Decurrente anno  rationis reddendae causa prae oculis
haec habeantur:

1. singulae expensae, que non fiant nisi postulante
iusta causa, documentis  probentur v. gr. protocollo licitationis,
computis suscriptis a venditoribus, a percipientibus;

2. fructus  omnes iusto tempore percipiantur; ideo v. gr.
omnes debitores  tempore suo procentus, usufructuarii  agro-
rum vero condictam solvant mercedem; nisi solverint, mo-
neantur; census quoque ex obligationibus  status percipiantur;

3. fundationes  novae statim Ordinatui ad confirmationem
proponantur;

4. mutationes  in statu bonorum accurate notentur simul-
que conserventur licentiae scriptae Ordinariatus vel potestatis
civilis.

Anno elapso.

Anno elapso  rationes statim absque ulla cunctatione exa-
rentur:

1. Ad rationem componendam viam sternet ratio ultima
approbata ab Ordinariatu;

9 *

132

2. in omnibus datis et acceptis concordare debet ratio
cum diurnali ecclesiastico;

3. documenta et probationes prouti praescribuntur, colli-
gantur et conficiantur;

4. ratione composita invitentur vitrici,  ut rationem sua
subscriptione approbent; si patronus postulaverit rationem,
ratio illi ad manus mitti potest; immo patrono permittitur,
ut suis expensis copiam šibi procuret;

5. vitricis ratio omnesque eiusdem partes explicentur;
occasio ipsis praebeatur procurandi šibi persuasionem sub-
stantiam omnem mansisse intactam: adesse ergo omnes obli-
gationes, omnes sgngraphas, omnes res pretiosas, omnes res
mobiles et immobiles;

6. aedificia  omnia ecclesiastica et beneficialia revisioni
subiiciantur, ut statu cognito necessariae fors reparationes
ordinentur, vel in casibus difficilioribus periti ad sententiam
dicendam provocentur;

7. vitrici et patronus Ordinariatum de negligentia  in
servandis et reparandis aedificiis  certiorem reddere possunt,
immo obligantur.

8. Ratio  composita saltem usque ad diem  15. Februarii
decano  mittatur, qui facta revisione nec non additis necessa-
riis vel utilibus observationibus illam quam primum ad Ordi¬
nariatum expediturus est. 1 )

Cap. II.

De negotiis cancellariae.

Rd  curam animarum negotia quoque cancellariae, licet
nexu remotiori, pertinent. Quae negotia bonus curator ani¬
marum haud negliget, sed iusto tempore et praescripto ordine
expedire sataget.

Quapropter prompto animo commercium  cum variis aliis
officiis sustinebit, libros omnes,  qui plus minusve stricte

') Instructio uberior porrigitnr in Poč, 1. r„ pg. 290—312; ftn-
weisung §§ 123—134.

133

praecipiuntur, šibi procurabit nec non legitime exarabit, po-
stremo tabnlarium  (archivium) exemplariter ordinatum con-
servabit, nec non cooperatores desuper sufficienter infor-
mabit.

§ 1 .

De commercio cum officiis.

Curator animarum multa negotia expedire non poterit,
nisi res ad illas pertinentes scriptis mandaverit et scriptote-
nus  cum aliis officiis šibi paribus vel superioribus, eccle-
siasticis vel civilibus, saepe saepius communicaverit.

Ut hanc quoque partem officiorum rite adimpleat, nec
ullam ignorantiam in sui ignominiam prae se ferat, attendat
oportet ad naturam  variorum actorum, quae scriptis sunt
exaranda, ad formam  eorum atque ad protocollum gestorum.

1. De natura scriptorum.

Quoad naturam  eorum, quae scriptis expediri debent,
attendat curator animarum:

a) personam,  ad quam scriptum dirigatur: utrum confi-
ciendum sit pro persona privata et pro usu privato, an pro
usu publico, num dirigendum sit ad officium civile an eccle-
siasticum, ad aequalene an šibi praepositum, rectane via, an
via decanatus vel ordinariatus;

b) genus  scripti exarandi: litteraene, an preces supplices,
informationes, querelae, recursus, documenta, exemplaria apo-
grapha, (copiae), litterae duplices (duplicata), attestationes,
pacta, contractus, protocolla, promemoria;

c) modum,  quo tale scriptum pro persona, ad quam
dirigitur et pro natura sua concipi debeat; nam decursu
temporis pro variis scriptis stilus proprius  invaluit, quapropter
curator animarum hunc quoque stilum in negotiis expediendis
probe addiscat, ne forte scriptum propter varios defectus
invalidum sit. 1 )

‘) Vide Poč, Duh. poslovnik, §§ 1.—29.

134

2. De forma scriptorum.

Curator animarum ad formam quoque scriptorum atten-
dat, tum ad intrinsecam,  quae e natura rei fluit, tum ad ex-
trinsecam,  quae decursu temporis in praxi obtinuit; et quidem

n) quoad formam intrinsecam  stilus ecclesiasticus po¬
stulat primo omnimodam veritatem;  tenor igitur rebus et
circumstantiis omnino correspondeat immunisque sit ab omni
subreptione vel obreptione;

brevitatem  et simplicitatem:  ambages, repetiones mui-
tiloquium omnino excludantur;

dexteritatem  quae formas grammaticae et syntaxis non
negligit, longas periodos vitat, rethoricas exuberationes res-
puit, paucisque verbis omnia declarare nititur; quapropter
scriptum quodvis prius concipiatur et corrigatur, tum demum
describatur et expediatur;

decentiam et dignitatem  prouti a sacerdote iure ex-
pectatur; caveat ergo sacerdos a rusticitate, verbis offensivis,
expressionibus inspiratis ira, laeso amore proprio, despectu
proximi vel superioris; caveat ab his imprimis tune, quando
ab aequalibus vel etiam a superioribus putat iniuriam šibi
esse illatam;

modestiam,  quae in seriptis erga superiorem non quidem
abominabilem servilismum, sed decentem reverentiam prae
se fert.

b)  quoad formam extrinsecam  notanda sunt, quae se-
quuntur:

Cum decursu temporis, ut negotia facilius celeriusque
expediri valerent,  variae formae extrinsecae in usum venerint,
minime negligendae  sunt;

ideo id, quod ex offo seriptis referendum venit, primo
perseribat, deinde diligenter emendet, tum demum exemplar
transmittendum conficiat: ita non modo eius seripta mendis
carebunt, sed simul omnium scriptorum exempla in tabulario
reservare poterit, quod quidem haud raro magno usui erit;

ad primum exemplar exarandum adhiberi poterit charta
communis, ad scriptum vero, quod transmittendum erit, eli-

135

gatur charta melior,  immo pro scriptis, quae characterem
documentorum prae se ferunt, adhibeatur charta pro docn-
mentis adaptata;

acta ex offo nitide scribantur  et quidem in charta In¬
tegra  cum duobus foliis, exceptis certificatis, testimoniis, chiro-
graphis debiti et similibus, pro quibus unum folium  sufficit;
textus nune ordinarie per omnem latitudinem cuiuslibet pagi-
nae extenditur exceptis torte libellis supplicibus, quorum
textus non occupat nisi dexteram partem chartae per me-
dium plicatae;

res diversi generis,  licet cum eodem officio pertraeten-
tur, nihilominus diversis scriptis  consignari debent, cum di-
versis officialibus eiusdem officii solvendae traduntur, insuper
in protocollo gestorum sub diversis numeris inseribuntur;

variis scriptis,  v. gr. precibus pro transactione in bonis
ecclesiasticis, pro dispensatione obtinenda, pro congrua assig-
nanda saepe saepius probationes vel declarationes adiungi
debent, quarum exemplum,  si maioris sunt momenti, in archi-
vio ad usus fors futuros reponatur;

in responsis,  quae aliis officiis dantur, ponere oportet
ndmerum  et datum  istius seripti, deinde decet, ut responsum
exaretur in charta separata,  non autem a tergo alieni seripti,
quod in archivio recondi debet; exceptio admitti non posset,
nisi pro scriptis exigui momenti,  vel pro iis, quae ad offi-
cium remitti  debent, si responsum valde breve est; si vero
responsum non est breve, tune exarari debet in charta se¬
parata, cui seriptum remittendum adnectatur;

numerus currens  magni est momenti, secus seriptum in
fasciculo et archivio repositum inveniri non poterit; hic nu¬
merus in propriis actis ad sinistram superioris partis primae
paginae intrinsecae, in actis ab alio officio acceptis vero ad
sinistram superioris partis extrinsecae folii plicati ponitur;

titulus  extenditur per latitudinem chartae; in superiori
parte dextera ponitur locus et datum; finis  consuetus in epi-
stolis omittitur exceptis libellis supplicibus; finito seripto
charta plicatur,  tune exterius in parte dextera superiori in-

136

scribitur officium,  cui scriptum expeditur, inferius argumentum
scripti et ultimo numerus probationum, quae addi debuerunt;

charta plicetur adhuc una vice atque involucro separato
tegatur; si vero totum scriptum pluribus constatfoliis,  plica-
tione secunda omissa involucrum oblongius adhibeatur;

in parte externa involucri adnotari oportet: officium a
quo in superiori parte; officium ad quod in medietate, dein
inferius in sinistra parte verbum ex offo, in stricte officiosis,
ut scriptum a stigmate postali solvendo liberum maneat.

3. De protocollo gestorum.

Omnia scripta sive accepta sive expedita magni esse
solent momenti:  nam ex illis probari poterit, hoc vel illud
negotium fuisse absolutum; ex illis in memoria repeti pote-
runt mandata superiorum vel conditiones contractuum; ex
illis instructio decerpi poterit de modo, quo res tempore
praeterito peractae fuerint.

Ut vero tališ usus possibilis fiat, omnia scripta breviter
referre oportebit in protocollum gestorum,  de quo protocollo
notandum est:

in qualibet cancellaria  protocollum gestorum praesto sit;
rubricae  formularis omnes accurate expleri debent; et
quidem, primo loco numerus currens scripti, secundo dies et
mensis scripti accepti; tertio officium a quo simul cum argu¬
menta breviter relato; quarto solutio; quinto dies scripti ex-
pediti; ultimo signum fasciculi; quando vero parochus pro-
prium scriptum expedit, tune in rubrica tertia loco officii a
quo, ponatur »ex offo«, deinde argumentum breviter de-
seribatur per totam latitudinem rubricae tertio et quarto loco
positae; numeri currunt per scripta, ita ut quodlibet novum
scriptum novum immediate sequentem numerum obtineat (ex-
ceptis responsis, quae numerum obtinet scripti, ad quod
respondetur); notetur »signum« scripti esse nomen, quo unico
materia scripti praecise exprimitur; potest vero hoc signum
esse nomen proprium personae, de qua, vel taci, de quo
agitur, vel rei, quae exponitur v. gr. taxa, visitatio, reductio
missarum, sarta tecta, binatio, dispensatio a bannis etc.

137

acta exhibeantur ordine,  quo accepta vel expedita fue-
runt et quidem propriis,  quorum exempla conservanda sunt,
non exceptis;

scriptura  sit nitida et dara; quapropter necesse est pro-
tocollum scribere lente et atramento nigro;

intra singulos numeros remaneat spatium  tale, ut nu-
merus a numero facile distinguatur, propterea optimum erit
post quemlibet numerum ducere lineam.

§ 2 .

De libris ecclesiasticis.

Praeter illud commercium officiorum in quaiibet pa-
rochia varii occurrunt eventus,  ad quos curator animarum
attendere debet et quidem vi legum latarum ab ecclesia et
civitate aut vi ordinationum, quae pro dioecesi latae et pro
ordinata cura animarum necessariae sunt.

Huc pertinent nativitas et baptismus, confirmatio, copu-
latio  et casus mortis  evenientes apud fideles cuiuslibet pa-
rochiae. Insuper valde proficuum, immo pro cura necessarium
est, ut curator animarum statum  fidelium omniumque fami-
liarum accurate noscat. Ultimo vitam fidelium, prouti variis
associationibus  aggregati sunt, immo vitam quoque politicam
et socialem  non ignoret.

Quapropter necessarii sunt varii libri, in quibus isti
eventus omnesque motus in parochia describuntur. Quibus
libris adnumerantur: matriculae, liber de statu animarum,
consignationes membrorum in variis confraternitatibus  et con-
gregationibus  et liber memorabilium  (chronicon).

1. De matriculis.

Matriculae  i. e. liber natorum et baptizatorum, liber co-
pulatorum, et liber defunctorum ab utraque potestate  tum
ecclesiastica, tum civili prascripti sunt. Immo potestas civilis
valorem documenti puhlici  illis agnovit. Inde patet non solum-
modo, quanti sunt momenti  pro iuribus  fidelium stabiliendis,
sed etiam qua de causa potestas utrague tam accurate usque

138

ad res minutissimas  praescripserit, quomodo matriculae scribi
debeant, necnon a scriptoribus  matricularum illas ordinationes
conscientiose et stricte  observandas esse et quidem sub variis
poenis, quae pro času negligentiae ipsis imponi possint.

Quapropter praescripta civilia et ecclesiastica, quae
matriculas attinent, generalki  et specialia  brevi in memoriam
revocentur.

a)  Praescripta generali  a.')

Primo enumerentur praescripta, quae omnes matriculas
respiciunt:

1. Matriculae sunt libri,  in quibus tot folia simul ligata
sunt, ut pro aliquot annis sufficiant; statim ab initio omnibus
foliis paginae  assignentur, ne postea folium unum vel alte-
rum in fraudem removeri possit; in fronte destinatio libri
indicetur;

2. matriculas scribat parochus, resp. vicarius vel ca-
pellanus independens; si vero substitutum  habet, quod licet,
nihilominus ille pro omnimoda veritate et rectitudine respon-
debit; in utroque času ad finem cuiuslibet folii  parochus no-
men suum subscribere tenetur;

3. Inserat vero in matriculas actus respectivos, qui inter
catholicos sme parochiae  eveniunt; exceptiones referuntur
infra, ubi de singulis matriculis sermo erit; actus vero inse-
ratur statim absque remora,  ne patrini vel testes, qui propria
manu nomen suum in matriculis inscribere tenentur, prius
discedant; actus describatur, prouti rubricae formularis ex-
postulant;

4. scriptura  sit dara  adhibito atramento nigro, atque
distincta, ut facile legi possit; errores,  qui fors subrepserunt,
non radantur,  sed linea super iilos superducta ita, ut legi
possint, corrigantur; abbreviatio non admittitur, sed semper
et ubique nomina omnia plene scribenda sunt;

5. attendi praeprimis debet, ut nomen familiae  accurate
scribatur; nec una littera  omittatur, nec correctura  ulla v. gr.
orthographica permitti potest; tale nomen depromi debebit

') Poč, Duh. poslovnik, pg. 62 sqq.

139

e veteribus documentis, e prioribus matriculis, g  libro status
animarum;

6.  nomen familiaG in aliud  mutari non licet, nisi mutatio
a potestate civili  ordinata fuerit; idem valet dG nomine genti-
licio,  quando familiaG cuidam conceditur;

7. testes etpatrini,  quibus actus rite peraetus probatur,
nomen suum in matriculis propria manu  inseribere tenentur;
si seribere ignorant, nomen corum addito propria manu signo
crucis ab alio seribatur, qui etiam nomen suum qua testis
subseribat;

8. ad finem anni  matricula clauditur; ad calccm ponatur
numerus casuum Gxhibitorum, datum Gt nomen parochi;

9. correctura vgI  additamentum auetoritate propria non
permittitur; una  tantum datur exceptio: legitimatio  natorum.

10. si aliquis actus matriculis insertus non fuit,  causa
via ordinariatus ad potestatem civilem deferatur, a qua cor¬
rectura mandabitur; si in loco correcturae spatium non datur,
tune correctura post ultimum actum anni currentis et quidem
absque numero currenti per extensum inseribatur addita ad-
notatione loči, ad quem pertinet; tune in hoc etiam loco ex-
hibeatur nota, nomen x g inveniri in pagina x g post nu-
merum currentem x g;

11. copiae (apographa) quoque omnium matricularum,
quae cum originali ad unguem concordent, saltem ad finem
mensis januarii  via officii decanalis ad ordinariatum expedi-
antar; si vero postea correcturae aliquae, legitimationes, ad-
ditamenta  vi potestatis civilis in matriculis locum habuerunt,
statim ordinariatus  desuper certior reddatur, ut etiam copiis
idipsum additamentum inseri possit;

12. a partibus vel a variis officiis saepe saepius testi-
monia  de actibus in matriculis deseriptis, vel etfractus  prae-
cisi e matriculis utpoti necessarii expetuntur; curator matri¬
cularum votis fundatis absque cunctatione et mora satisfacere
debet;

13. quoad legalisationes  documentorum, quae e matri¬
culis exhibentur, si pro statu extraneo inservire debent et

140

vice versa, observare oportet leges civiles, a quibus modus
legalis decernitur;

14. repertorium  ad omnes matriculas accurate conficiatur,
cui omnes et singuli casus statim  inserendi sunt.

b ) Praescripia specialia.

Quid in specie de singulis matriculis  deque expletione
rubricarum, quae in iis occurrunt, observari debeat, confer
auctores probatos .’) Quapropter solummodo eas indigitabimus
circumstantias, ad quas parochus praeprimis attendat:

1. Liber natorum et baptizatorum.  Parochus prae oculis
habeat, quae sequuntur:

libro infantes quoque, qui mortui nati  fuerunt, inse-
rantur, si ad illud stadium evolutionis pervenerunt, quo in
lucern editi vivere potuissent, i. e. si assecuti sunt saltem
sextum mensem a conceptione;

si gemelli  nati sunt, omnes rubricae quoad utrumque
expleantur, ad lineam vero, quae utrumque complectitur, ad-
datur vocabulum: gemelli; notetur insuper, quinam illorum
est primo -, quinam vero secundogenitus;

qua legitimi  notentur omnes, quos nuptiae legitimos
ostendunt, exceptis liberis natis decimo mense iam elapso
a die, quo iudicialiter proclamata fuit separatio coniugum;
quae nota corrigi non potest nisi vi decisionis factae a iudicio,
apud quod pater infra tres menses post acceptam notitiam
de nativitate infantis, quem legitimum agnoscere nollet, reda-
maverit; ut vero correctura in libro perfici ličite possit, re-
quiritur praeterea mandatum potestatis civilis;

pater illegitimi  infantis libris non inseratur, nisi ipse
directe exegerit  et quidem coram duobus testibus;  quem actum
parochus in libro infra nomen et reliquam descriptionem in¬
fantis per extensum describat; praeter testes affirmatio quoque
et subscriptio illegitimae matris postulatur; quapropter in času
illegitimae prolis in libro spatium relinquatur liberum;

‘) Vel Poč, Duh. poslovnik, vel Seidl, Matrikenfiihrung.

m

idipsum valet pro času legitimationis  prolis illegitimae,
in quo praeterea etiam in extenso tempus signetur copula-
tiotiis  parentum, simulque tomus et pagina libri copulatorum;
si vero copulatio non in illa parochia contigit, in qua infans
illegitimus natus fuit, neque parentes coram parocho loči
nativitatis personaliber comparere et testimonium copulati-
onis exhibere possunt, parochus legitimationem  libris suis
inserere non potest nisi ex mandato potestatis civilis;

si locus nativitatis urbs  est, nomini urbis addatur nomen
vici (plateae), postea numerus domus;

in rubrica »adnotationes« dies nativitatis et copulationis
parentum  exhibeatur, et quidera propter exhibitiones facien-
das potestati civili; vi decreti: „Ne temere" nova addatur
rubrica de copulatione infantis peracta aetate conveniente;

si baptizatus moritur,  mors eius in libro quoque bapti-
zatorum  signetur posita parva cruce -f- ad nomen defuncti;
quoad pueros exhibitiones variae, praecipue illae pro re mili-
tari, hanc notitiam exigunt, pro puellis vero exhibitio neces-
saria propter obligationem frequentandi scholam idem ex-
poscit;

quando casus dubii vel difficiliores obveniunt, recursus
patet ad ordinariatum;

repertorium nullo modo negligendum est.

2. Liber copulatorum.  De hac matricula observetur:
Parochus  vel eius vices gerens celebratum matrimonium
statim in libro matrimoniorum describere tenetur, etsi sacerdos
delegatus matrimonio adstiterit (decr. Ne temere.);

ut vero legibus civilibus satisfiat, tenendum est: si parochus
domicilii vel quasi domicilii utriusque vel unius sponsi matri¬
monio adstitit, ipse matrimonium in matricula apposito nu-
mero currente describet; si vero matrimonio adstitit parochus,
qui non est parochus domicilii, ex delegatione tamen parochi
domicilii, ipse in propriis matriculis matrimonium describet
et quidem cum numero currente; parochus vero domicilii
actum copulationis, de quo a parocho delegata infra octiduum
post copulationem peractam certior redditur, inscribit quidem
suo libro copulatorum, ast sine numero currente;

142

idem observandum in času matrimonii mixti,  si matri-
monium antea coram ministro acatholico initum et in matri-
culis huius ministri sub numero currente insertum fuit;

in rubricam »copulans«  parochus vel cooperator vel
delegatus propria manu  nomen suum ponit; et quidem sa-
cerdos delegatus addita affirmatione  delegationis;

in rubrica »aetas« indicentur anni completi sponsi resp.
sponsae addito die, mense et anno nativitatis;

nomini viduae  praeter cognomen a patre deductum no¬
men quoque, cognomen et charader defundi viri  adiiciatur;

in rubricam »vidua«  notetur tempus, ex quo  vidna
facta est;

rubrica »documenta«  patet; probationes  omnes de legi-
tima copulatione notae fiant dato,  quo exaratae, numero
currente et officio, a quo editae fuerant;

documenta in archivio reponantur,  ibique serventur; ne-
mini tradere ea licet, neque officiis absque licentia obtenta
a potestate civili; copias  vero in času necessitatis conficere
licet; excipiuntur testimonia nativitatis,  quae partibus id pe-
tentibus tradi poterunt; ast factum et datum in protocollo
examinis sponsorum accurate notetur;

repertorium  accurate scribatur; in repertorio ordine alpha-
betico inseri debent nomina tum sponsorum, tum sponsarum;

matrimonium insuper notari debet in libro baptizatorum;
quodsi coniux alibi baptizatus fuerit, matrimonii parochus
notitiam initi matrimonii ad parochum baptismi transmittat,
ut matrimonium in librum baptismi referatur; haec res nova
gravis  est, quia praescribitur, ut de matrimonio contracto
constet, nec ullum matrimonium occultari vel negari possit.
3. Liber defundorum.  De hac matricula notandum est:
in librum defunctorum inscribuntur omnes casus mortis,
qui in parochia contigerunt nullo habito respectu ad locum
domicilii; nomina vero eorum, qui inforlunio aliquo disparue-
runt,  quorumque corpora inveniri haud possunt,  libro de¬
functorum non inseruntur nisi ex ordinatione potestatis civilis;
inseruntur vero nomina eorum, qui in parochia licet non
mortui, attamen sepulti  sunt;

143

sine numero currente  referuntur casus solius sepulturae,
nec non casus, si defunctus evangelicae confessionis  in coe-
meterio catholico scpelitur;

in rubricam »nomen, cognomen« . . .  additur utrum de¬
functus fuerit liber  an matrimonio iunctus,  an viduus;  deinde
character defuncti; apud infantes  sexenio minores legitimusne,
a n illegitimus;  apud omnes personas liber as  nomen, cog¬
nomen et character parentum; non solummodo ad feminas
uxoratas aut viduas nomen, cognomen et character viri vivi
vel defuncti adiiciatur, sed ad viros quogue vel viduos adii-
ciatur nomen uxoris, et quidem propter exhibitiones, quae
a potestate civili requiruntur;

rubrica »aetas«  exhibeat annos defuncti completos, annum
et diem nativitatis.

Redertorium  non negligatur.

4. Liber confirmatorum  iegibus civilibus non praeseri-
bitur; praeseribitur vero Iegibus dioecesanis,  ne in fraudem
sacramentum bis  recipi possit, ut in certis casibus testimo-
nium  de suscepto hoc sacramento exarari nec non impedi-
menta matrimonii  detegi possint.

2. De libro status animarum.

Liber status animarum  a rituali romano praeseribitur,
quapropter etiam a nostra Sgnodo cura eiusdem omnibus
parochis inculcatur.

Liber enim status animarum ad faciliorem parochiae
administrationem fideliumgue cognitionem haud parum confert.
Insuper parochum in conficiendis variis litteris, quae ex officio
iniunguntur, multum adiuvat. Nam numerum parochianorum,
aetatem infantium, statum moralem fidelium, varias cogna-
tiones et affinitates aliaque plurima absque multo negotio
eruere parochus ex hoc libro poterit.

Quapropter parochus obligatur,  ut huic libro sollerter
omnia inserat, quae inserenda veniunt. Observet vero regulas
sequentes:

1. Ab initio libri  ponatur locus parochialis ecclesiae ;
postea vero religui pagi ordine alphabetico relictis inter sin-

144

gulos nonnullis foliis  pro novis familiis inserendis; si pa-
rochia pagos multos numerat, duo vel tres libri procurentur,
ne unus nimis magnus evadat;

2. In j narte  formularis nune praeseripti') superiori  seri-
batur locus habitationis, numerus domus eiusque nomen vul-
gare, nec non status patrisfamilias; domus šibi secundum
ordinem  suorum numerorum succedant;

3. pro quctlibet familia duae paginae  destinentur et qui-
dem ita, ut aperto libro pagina ad sinistram et illa ad dex-
teram eidem familiae sit assignata;

4. rubricae expleri haud difficile poterunt; tempus na-
tivitatis, confirmationis, primae confessionis, primae commu-
nionis, copulationis et mortis statim  ac isti actus obvenerunt,
in libro exhibeantur, ne labente tempore oblivioni dentur
atque liber evadat defectuosus;

5. nomen patrisfamilias,  prouti usque nune seriptum
fuit nulla faeta immutatione nune quoque deseribatur; ad no¬
men matrisfamilias  addatur nomen, quod ante matrimonium
gessit;

6. non expungatur  e libro nomen personae, quae propter
mortem, vel propter matrimonium vel alia ex causa familiam
perpetuo dereliquit, sed casus tališ signo apposito notetur;
et quidem casus mortis signo matrimonii et emigrationis
linea nomini subducta; filio, qui domi qua novus pater-
familias mansit, apponatur signum *; id valet de filia, quae
ob defectum filiorum qua materfamilias domum obtinuit;

7. si viduus vel vidua  novum matrimonium contrahunt,
nomen secundi mariti inseratur libro post nomina filiorum ex
primo coniugio aliquo tamen intervallo relieto, addataque
nota: vir secundus, uxor secunda;

8. si filius sponsam duxit, vel fors filia haeres sponsum
in suam recipit domum,  nomen utriusque deseribitur post
nomina superioris familiae spatio inter utramque sufficienti
relieto;

>) Vide Appendicem.

145

9. parentes aliigue consanguinei  patrisfamilias, praeter
proprios infantes, ad calcem folii pro familia designati inse-
rantur;

10. idem observetur quoad infantes illegitimos;  in eadem
rubrica ac nomen infantis apponatur nomen matris illegitimae,
quae in proprio loco in nota qua tališ signetur;

11. pro inguilinis,  qui habitaculum saepius mutant, alius
liber procuretur, in quo inquilini ordine alphabetico vel chro-
nologico adventus describantur, in nota signetur tempus ad-
ventus, locus unde venerunt, atque communitas, in qua ius
indigenatus possident; ad calcem vero index conficiatur alpha-
beticus addito numero paginae, ubi familia comparet ita, ut
facile inveniri possit;

12. idem valet de famulis,  operariis, officialibus, cu-
stodidus publicae securitatis et similibus;

13. in rubricam »nota«  notetur locus, quo persona abiit,
poena afflicta, scandalum datum etc.

14. te'mpore examinis paschalis  liber status animarum
strictae revisioni subiiciatur;

15. semper attramentum  nigri coloris adhibeatur, num-
quam autem plumbum; scriptura sit clara, nitida, ut facile
ab omnibus legi possit.

3. De libris piarum associationum.

Ad fovendum spiritum verae pietatis, ad excitandum
fervorem orationis, ad exstirpanda vitia, ad promovendas
virtutes, ad inducendam et conservandam frequentiam Sacra-
mentorum in singulis parochiis variae erectae sunt associa-
tiones, congregationes, confraternitates.

Ut vero istae piae associationes fructum producant ex~
optatum, dirigantur oportet in špiritu fundatorum atque se-
cundum regulas pro iis praescriptas. Necessarius quoque esse
videtur elenchus membrorum cum adnotationibus de progressu
et regressu associationis,  unde eiusdem rector suum agendi
modum facilius determinabit. Quapropter parodios aliosque
praesides variarum associationum monemus:

Sun.

10

146

1. pro diversitate associationum, sive congregationes
sint, sive confraternitates, diversos šibi procurent libros,  in
quibus nomina eorum, qui associationi piae adhaeserunt,
accurate describantur;

2. in libro pateat locus domicilii, aetas, praeprimis
tempus adhaesionis, tempus atque causa egressus;

3. pars libri posterior destinata sit ad delineandas res
gestas  associationis; huc pertinet protocollum  de iis, quae in
sessionibus fors habitis acta sunt, dein notitiae  de concioni-
bus, de variis pietatibus aliisque eventibus sive prosperis
sive adversis;

4. decani  hos quoque libros suae visitationi subiiciant
clerumque excitent, ne propter labores hanc operam negli-
gant, vel penitus omittant.

4. De libro memorabilium.

Historia est magistra vitae. Inde magnum momentum
historiae patet. Sacerdotes ad historiam populi secundum
veritatem conscribendam multum conferre possunt. Quomodo?
Consignando in speciali libro omnes res memorabiles,  quae in
parochia decursu temporis obvenerunt.

Liber memorabilium  in nostra dioecesi iam praescriptus
est; nune vero iterum praeseribitur.  Ideo parochos serio mo-
nemus:

1. Ubi liber memorabilium nondum adest, statim pro-
curetur;

2. liber firmiter ligatus  sit; charta ad illum adhibeatur
solida, si haberi potest lineis obducta; liber non sit nimis
amplus, nam torni minoris amplitudinis facilius prae manibus
volvuntur;

3. initio libri historia prior  parochiae breviter deseri-
batur; erui vero poterit e vetustis documentis et seriptis, e
libris parochialibus, adnotationibus praecessorum, ex archivio
parochiae, e matricis, e testimonio hominum fide dignorum
aliisque fontibus;

4. deinde sequitur topographia  parochiae, clima, cultura
materialis et spiritualis;

147

5. postea reccnseantur curatores animarum,  qui inde ab
origine usque ad tempus praesens parochiae praeerant; acta
quoquc eorum, in quantum resciri possunt, delineentur;

6. deinde historia parochiae praesens  modo chronologico
continuGtur colligendo omnes evontus mGmorabiles g  vita
fideli um religiosa, politica, sociali, morali ;

7. parochus, vd cooperator, cui a parocho cura huius
libri commissa fuit, Gventus referat, prouti acciderant absque
studio partium, absque conviciis in varias personas, absquc
animositate in proprios adversarios;

8. seriptura  sit distincta, usus linearum observetur, ad
exteriorem partem foliorum liberum relinquatur spatium, variis
materiis titulus praeponatur, verba, quibus eventus maioris
momenti referuntur, linča subduci possunt; initium novi anni,
immo novi mensis distinete appareat;

9. eventus deseribantur statim, cum acciderunt, ast bre-
viter et concise, non secundum famam, sed diligenti adhibiia
exploratione.

§ 3 .

De tabulario.

Decursu temporis magnus numerus aetorum coacerva-
bitur atque librorum. Multa ex actis magni immo maximi sunt
momenti, tum pro historia, tum pro tuendis iuribus bcncficii
et beneficiati, tum pro necessaria rerum gerendarum cogni-
tione et pro aliis usibus.

Rst  usus eorum erit impossibilis, nisi ita in certum et
definitum ordinem redacta et conscripta sint, ut seriptum
nune necessarium e congerie omnium facile erui possit.

Huic necessitati occurritur per tabularium, sive archi-
vium  et registraturam,  ubi acta Gt libri convenienti actione
cerioque ordine  reponuntur, atque ope benc compositi re-
pertorii  cito absque multo labore reperiri possunt, ad quem
finem regestum  quoque multum inservict.

A  nostris praedecessoribus saepe saepius parochis omni¬
bus mandatum fuit, ut in qualibet parochia archivia compa-
rentur atque bene ordinata teneantur. Et revera, visitando

10 *

148

parochias fere ubique archivia invenimus, licet praescriptis
de archivio editis ubique non responderent. Quapropter nune
in praesenti Sijnodo mandata priora repetimus novisque per-
ficimus.

1. De archivio.

Archivium quod attinet cura habeatur convenientis con-
structionis  et opportuni loči,  in quo collocetur.

d)  De forma armarii.

a)  In qualibet parochia sit armarium  cum inseriptione:
»archivium parochiae N.«; magnitudo  huius armarii seligenda
est pro amplitudine et antiquitate parochiae, pro multitudine
aetorum et librorum, qui in illo recondendi sunt; profunditas
armarii sit circa 45 cm.

b ) ad archivium lignum  adhibeatur induratum; quapropter
lignum quercus vaide suadetur;

c) intus  totum spatium in varios ioculos  dividatur; qui
asseribus ab invicem separentur; loculi recondendis tum actis
tum libris inservient, unde altitudo et latitudo eorum dependet;
latitudo cuiuslibet loculi sit circa 30 cm;  nam aeta recon-
duntur charta manente extensa, non vero plicata;  excipiuntur
archivia iam ordinata, in quibus charta plicata manere potest;

d)  in parte superiori  sint loculi pro variis documentis
aliisque actis, in parte vero inferiori  spatium reservetur pro
matriculis aliisque libris ecclesiasticis; vel  spatio armarii in
partem sinistram et dexteram  diviso, sinistra actis, dextera
vero libris reponendis irfServiat;

e) pro documentis aliisque actis  ordinandis septem  lo¬
culi sufficiunt, quibus singulis pro varia materia convenientes
tituli praefigantur: I. documenta; II. bona ecclesiarum; III. bona
beneficialia; IV. beneficiatus; V. rationes ecclesiasticae; VI. aeta
matrimonialia; VII. aeta currentia;

/) necessarium est, ut armarium firmiter claudi  possit,
quam ob rem sera ianuae cum clave tali modo sit constructa,
ut aliis clavibus et quolibet modo artificioso haud possit
aperiri.

149

b)  De loco armarii.

Locum quod attinet, in quo archivium collocetur, atten-
dendum est:

o) Desideratur locus separatus pro armario, saltem in
parochiis valde magnis; locus instructus sit fornice atque
praeservatus a humiditate; fenestrae et porta admittant per-
meationem aeris, pavimentum, si possibile est, non sit lig-
neum, porta sit ferrea vel saltem lamina ferrea obducta,
fenestrae munitae sint cancellis ferreis, fornax pateat ad
extra;

b)  cum tališ locus separatus in perpaucis parochiis in-
veniatur, ast nihilominus in parochiis saltem amplioribus et
vetustis, in quibus maior numerus documentorum, actorum
et librorum occurrit, necessarius esse videatur, procurari po-
terit occasione novae aedificationis vel maioris reconstructionis
domorum parochialium;

c)  loco separato deficiente archivium in alio conclavi
domus collocetur, si possibile in ipsa cancellaria, vel saltem
iuxta iliam; in času necessitatis armarium etiam in alio tuto
loco domus, fors in ambulatorio, stare permittitur, quo in
času curandum est, ut semper clausum sit exceptis diebus,
quibus ad removendam humiditatem aperitur et anxiose custo-
ditur, ne aliquid ex eo depereat.

2. De registratura.

Opportunum est, ut parochus semper et facile prae
manibus habeat libros et v acta, quorum usus  est fere quo-
tidianus.  Quam ob causam aliud parvum armarium illi praesto
sit et quidem in ipsa cancellaria ad mensam vel supra men-
sam, quae ad expedienda negotia illi inservit. Tale arma¬
rium registratura  dicitur. In qua procuranda tenendum est:

1. In illa disponetur collectio librorum,  quae parocho in
instruendis, delineandis et exarandis variis scriptis praesto
esse debent, ut omnia negotia secundum praecepta eccle-
siastica nec non civilia conficiantur;

2. locus sit pro matriculis,  pro libro de statu animarum
necnon pro aliis libris,  guorum usus freguens est;

150

3. loculus separatus destinetur pro actis matrimonia-
libus et alius pro actis currentibus istius anni;

4. a numero  librorum et scriptorum, qui pro diversa
extensione parochiae in singulis parochiis erit diversus, ma¬
gnitudo et loculatio  registraturae dependet; generatim profun-
ditas registraturae et latitudo  loculorum non differat ab illa
in archivio adhibita, nam acta etiam in registratura ponuntur
charta manente extensa, non vero plicata.

3. De ordinatione et usu archivii.

Modus tractandi omnia scripta, quae in cancellaria
occurrunt, magni est momenti; or do enim actorum et librorum
facilisque illorum usus exinde dependet.  Quapropter necessa-
rium esse videtur, ut Synodus nostra  accuratas desuper re-
gulas praescribat. Proponendae veniunt imprimis regulae de
ordine  scriptorum et librorum in arhivio, dein vero regulae
de repositione  scriptorum.

a) De ordine in archivio.

Ut ordo scriptorum  pernecessarius in archivio consti-
tuatur et constitutus conservetur, parochus prae oculis habeat,
quae sequuntur:

a) Pecunia  numerata, libelli cassae  parsimonialis atque
syngraphae  publicae cum scidulis usurarum (coupons) non in
archivio, sed securitatis causa in cassa  parochiali reponi
debent;

b)  in archivii loculo sub numero I. et titulo »documenta«
reponantur  1 . documenta de fundatione parochiae, deque
eius limitibus et privilegiis; 2. documenta fundationum eccle-
siarum aliorumque aedificiorum ecclesiasticorum et coeme-
terii; 3. instrumenta fundationum missarum in ecclesia pa¬
rochiali; 4. instrumenta fundationum missarum in ecclesiis
filialibus; 5. instrumenta aliarum fundationum e. gr. pro con-
servatione cappellarum, pro lumine coram Sanctissimo; 6. in¬
strumenta de iure patronatus;

c) in loculo sub numero II. et titulo »bona ecclesiarum«
reponantur: 1. Inventaria singularum ecclesiarum; 2. proto-

151

colla de commissa administratione bonorum ecclesiasticorum;
et quidem protocolla etiam antecessorum in munere parochiali;
3. folia possessionem atque extractus e libris publicis, in
quibus iura possessorum describuntur; 4. syngraphae a pri-
vatis debitoribus; 5. varii contractus de bonorum emptione,
venditione, permutatione, locatione et similes; 6. documenta
securitatis contra varia damna; 7. actiones iudiciales de iu~
ribus proprietatis;

d)  in loculo sub numero III. et titulo »bona beneficialia«
reponantur: 1. Inventarium beneficii; 2. folia possessionum
et extractus e libris publicis de iure proprietatis; 3. varii
contractus emptionis, locationis et similes; 4. documenta se¬
curitatis contra varia damna; 5. actiones iudiciales de iure
proprietatis;

e)  in loculo sub numero IV. et titulo »beneficiatus«  ser-
ventur: 1. Fassiones pro congrua probatae a gubernio tum
illae quae ad parochum, tum illae quae ad cooperatores et
beneficiatos pertinent; 2. fassiones pro determinando tributo
fundi religionis et aequivalente taxarum; 3. fassiones pro de¬
terminando tributo e proventibus personalibus; 4. consigna-
tiones de collectis debitis, necnon de collectis voluntariis;
5. consignationes de oblationibus in ecclesia vel in variis
occasionibus; 6. proventus stolae;

/) in loculo sub numero V. et titulo »rationes eccle-
siae«  ordine chronologico ordinentur rationes annuales cum
copiis documentorum, quae rationibus adiici debent;

g)  in loculo sub numero VI. et titulo »acta matrimo-
nialia«  detineantur omnia acta omniaque documenta, quae
in contrahendis matrimoniis comparari debuerunt;

h)  in loculo sub numero VII. et titulo  »reliqua acta«  re¬
ponantur omnia reliqua acta, quae quotidie occurrunt et
quidem ordine omnino chronologico secundum numerum cur-
rentem et secundum annos šibi subsequentes; his actis prima
quoque scriptorum exempla (»concepta«) adnumerantur;

i ) in loco destinato pro libris ecclesiaticis:  pro matri-
culis, pro statu animarum, pro libris fundationum, debitorum,

152

pro libris variarum confraternitatum et sodalitatum, pro folio
dioecesano et reliquis omnibus, libri recto ordine dispositi
collocentur.

b ) De repositione scriptorum.

Exposito ordine in archivio servando ostendere oportet
adhuc v kun, qua scripta in suum locum perveniant.

a)  Quando parochus ipse ad aliud officium scribere
tenetur, necesse est imprimis, ut conceptum litteris mandet,
illum expoliat atque expolitum nitide transscribat;

postea statim  materiam, de qua agitur, in protocollo
gestorum  modo iam explicato memoriae prodat:

ultimo exemplar transscriptum ad officium, cui desti-
natum est, expediat, conceptum vero in registratura reponat;

b ) si vero scriptum ab alio officio obtinet, in parte
superiori externa datum scripti accepti, in parte vero infe-
riori numerum currentem ponat;

argumentum  scripti statim in protocollo gestorum  sub
eodem numero currente describat, scriptum vero ipsum in
registratura  aliis adiungat;

in responso parochus similiter procedere debet, prouti
supra sub a)  notavimus; attendat vero ad numerum curren¬
tem, qui est idem ac numerus scripti, ad quod respondet,
atque ad protocollum gestorum,  in quo argumentum responsi
in rubrica quarta  »quid cum scripto factum sit« immediate
ad dexteram argumenti scripti ipsius concise notare oportet;
in rubricam quintam venit dies expeditionis;

responsum inseratur scripto,  ad quod respondetur, qui-
que in registratura iam iacet;

c)  si vero scriptis adiecta sunt alia documenta et li-
belli, qui in loculos I., II., III., IV., V. vel VI. reponendi sunt,
statim illuc reponantur; et quidem ordine supra descripto;
documenta in loculis L—IV., quae ob simile argumentum ad
eundem numerum pertinent, proprium habeant involucrum,
cui iste numerus et argumentum superscribitur; acta matri-

153

monialia et rationes ecclesiasticae, quae ad istum annum per-
tinent, involvantur in unum in volucrum;

d)  acta matrimonialia omnia retineri in registratura
possunt; idem valet de rationibus ecclesiasticis;

e) anno autem finito  rationes ecclesiasticae et acta matri-
monialia in involucro e charta firma cum ligulis colligati in
loculo archivii sub numero V. resp. VI. reponantur; eodem
modo reliqua quoque acta in loculo archivii sub numero VII.
recondantur; involucris vero superscribitur: rationes ecclesia¬
sticae, acta matrimonialia resp. acta parochialia ex anno N.

4. De repertorio.

Quo determinato agendi modo fit, ut varia documenta
necnon varia acta loco definito, numquam mutando, in per-
petuum serventur.

Rst  guomodo varia scripta ex annis praecedentibus in
času usus necessarii poterunt reperiri? Ope sollerter compo-
sito repertorii.  De repertoriis notandum est:

a)  Pro documentis et scriptis cuiuslibet loculi  proprium
repertorium procurandum est;

b)  pro documentis in loculo I. totfolia chartae firmae in
unum ligari debent,  ut pro singulis numeris materiarum huius
loculi tot paginae praesto sint, ut, consignatis in pagina una
vel pluribus documentis in eodem involucro sub eodem nu¬
mero contentis, adhuc parvum saltem spatium remaneat, in
quo nova documenta, quae decursu temporis addenda erunt,
describi poterunt;

in huius libelli pagina prima sub numero 1. describantur
documenta fundationis parodiiae; dein pagina secunda vel
tertia sub numero 2. documenta enumerentur fundationum
ecclesiarum ...;  postea sub numero 3. instrumenta fundationis
missarum et sic porro;

libellus in isto ipso loculo repositus habeatur;

c) idem modus valet pro scriptis in loculis sub nu¬
mero II., III., IV.;

154

d)  pro loculo V., ubi rationes ecclesiarum custodiuntur,
repertorium brevissimum  sufficit, nam satis erit notare in folio
annum rationis positae et diem rationis approbatae;

e)  pro loculo VI. repertorium nomina recenseat sponso-
rum  cuiuslibet anni ordine chronologico, quo copulatio contigit;

/) pro loculo VII. repertorium separatum necessarium nori
est;  sed sufficit repertorium commune,  quod e protocollo
gestorum sequenti conficitur modo:

arino absoluto  tituli materiarum vel personarum vel lo-
corum, prouti in protocollo gestorum in rubrica »Signum«
occurrunt, simul cum numero currente et numero loculi in
parvis scidulis scribuntur, ordine alphabetico disponuntur,
atgue eodem ordine in libellum dictum repertorium ita refe-
runtur,  ut in parte sinistra paginae isti tituli, in rubrica se-
cunda iuxta titulum argumentum brevissime conceptum, in
rubrica tertia numerus currens, in rubrica vero ultima rm-
merus loculi notetur. ] )

>) Repertoriis modo praescripto comparatis documentum quod-
libet et scriptum quodlibet facili reperiri poterit negotio; e. gr. pa-
rochus novus conficere desiderat fassiones pro assignanda congrua;
ast absque fassionibus praedecessorum vix aut ne vix quidem atque
multo cum labore illas conficiet; nune recurret ad loculum archivii
sub numero IV. sub titulo »beneficiatus« et statim in repertorii pag. 1.
consignatas inveniet fassiones praedecessorum; si vero de proventibus
stolae certior esse vult, in eodem repertorio sub num. 6. consigna-
tiones desideratas inveniet;

vel si sponsus x g documenta matrimonialia petit, parodius in
loculo sub nnm. VI. habebit repertorium, ubi nomina sponsorum or¬
dine alphabetico consignata sunt, quo inspeeto facile seripta requisita
inveniet;

si agitur de alia re, de relationibus ad ordinariatum vel ad po-
testatem civilem, v. gr. de collectis expeditis, vel de schola, vel de
seriptis et actis, quel ad seripta sub I—VI. pertinent tune repertorium
adhibebit ad num. VIL, in quo materiae ordine alphabetico dispositae
sunt; in illo requiret nomen »collecta« vel »schola«, vel »fundatio
missae« statimque cognoscet numerum currentem, quo cognito in pro¬
tocollo gestorum de actis circa collectam vel scholam vel fundationem
sciscitabitur, vel si necessarium erit, loculum adibit sub num. VIL,
unde cognito anno et numero currente facile scriptum ipsum eruere
poterit.

155

5. De regesto.

Regesto  cura pro archivio rite ordinato perficitur atque
absolvitur. Hst autem regestum discriptio omnium documen-
torum, actorum et librorum,  qui in archivio depositi sunt.

Quoad regestum attendendum est:

a)  Primo describi debet locus  archivii; an sit conclave
separatum, an in domo parochiali, an in ecclesia? an fornice,
portis ferreis, fenestris cancellatis praeditus?

b)  deinde archivium  ipsum describatur, utrum sit ligneum,
an scrinium?

c)  notetur numerus documentorum,  quod documenta exa-
rata sint in pergamena,  quot in charta?  ex quo saeculo?

d)  idem valet de numero scriptorum,  saltem quot  scripta
circiter adsint, vel quot  fasciculi? ex quo saeculo?

e)  numerentur archivalia, quae formam librorum  habent,
ut sunt urbaria, cartularia, i. e. monumenta et documenta in
librum transscripta, chronicon, matriculae iuris localis, libri
possessionum, libri rationum, inventaria, catalogi, antiphonarii,
antiqua missalia, conciones, protocolla, scripta scientifica et
similia; addi poterit notitia temporis,  quo praedicti libri scripti
fuerunt;

/) notetur numerus matricularum,  addito anno, a quo
inchoaverunt, signatis annis, quibus torte interruptae fuerint;

g-) si parochia vetustiorem possidet bibliothecam,  notare
oportet, num bibliotheca ordinata sit, num libri theologici vel
alterius materiae praevaleant, num dentur libri antiquiores
anno 1800,  num praesto sint incunabula;

h)  deinde investigandum, existantne scripta exarata in
peculiaribus festis vel eventibus,  num prello impressa, fors
usque ad hoc tempus neque bibliographis cognita; ex quo
saeculo vel anno?  Libri huiusmodi, si maioris momenti sunt,
describantur uberius adducendo titulum, auctorem, locum, ar~
gumentum.

Tali modo absolvitur regestum, quod pro cognoscenda
historia locorum et populi permagni momenti esse potest.
Formulare in appendice ad Sgnodum praebetur.

156

§ 4 -

De insiructionc cooperatorum in gerendis negotiis
parochialibus.

Non soluramodo in času, quo cooperatores ad parochiam
promoventur, sed etiam in času, quo propter mortem vel
discessum parochi cooperator qua administrator parodiiae
constituitur, necesse est, ut omnia negotia parochi tum in
administrandis bonis ecclesiasticis, tum in gerenda cancellaria
bene noverit.

Quapropter iam Sgnodus prima 1 ) parochos obligavit,
ut cooperatores in omnibus negotiis parochialibus instruere
haud negligant. Cum vero haec Sgnodus secunda de istis
negotiis toto titulo II. uberius disseruerit, necessariasque in-
structiones proposuerit, serio volumus, ut cooperatores omnia
huc pertinentia revera addiscant.  Qnem in finem man-
damus:

a)  Materia tituli II. obiectum sit examinis  tum in se-
minario in examine e theologia pastorali,  tum in examine
pro concursu parochiali;

b) parochus  cooperatorem suum in omnia negotia in-
ducat, cooperator  vero parochum in istis negotiis gerendis
libentissime adiuvet ;

c) parochus procedat gradatim,  ne cooperator propter
multitudinem negotiorum, instructionum et formularium per-
turbatus animum despondeat;

d)  procedere autem parochus modo poterit sequenti:

1. primo loco invitetur cooperator, ut in transscribendis
matriculis  parochum adiuvet;

2. parocho invigilante cooperator varios casus occur-
rentes in libros ecclesiasticos inscribat;

5.  cooperator testimonia conficiat  de baptismate, de
sepultura, de copulatione, quae tamen a parocho accuratae
revisioni subiiciantur;

') Synodus pg. 174, c.

157

4. item cooperator varias relationes  conficiat, quae sin-
guliš mensibus, vel quolibet tertio mense, vel quolibet anno
ad varia officia transmittenda veniunt;

5. ulterius progrediendo parochus cooperatori ostendet
librum, in quo fundationes missarum  consignatae sunt, instru-
atque illum de formcilitatibus,  quae in erigendis fundatio-
nibus requiruntur, de investitione sortis vel in fundo vel in
sgngraphis publicis vel in instituta parsimoniali, de viticulo
sgngrapharum et librorum cassae parsimonialis, de requisitione
fructuum sortis, deque divisione eorum inter participantes;

6. eodem modo parochus cooperatores de debitis et de-
bitoribus  informabit, deque modo progrediendi in času, quando
debitor summam restituit;

7. deinde parochus cooperatorem edocere poterit de
proventibus et expensis ecclesiarum,  deque necessariis proba-
tionibus expensorum;

8. huc pertinet diurnale  dati et accepti, quod coopera¬
tori ostendi atque explicari debebit;

9. parochus cooperatorem paulatim de modo edocebit,
quo rationes ecclesiasticae  quolibet anno confici debeant;
computum pro una vel altera ecclesia filiali cooperator ipse
manuducente parocho conficiat;

10. cooperator de variis quoque fassionibus,  deque va-
riis censibus et vectigalibus  informari debebit et quidem
practice per explicationem legum et formularium;

11. protocollum quoque gestorum  parochus a coopera-
tore non occultabit, sed cooperatori declarabit nec non seri-
bere illum invitabit;

12. deinde parochus cooperatori varia seripta conficienda
permittet invigilabitque illum, num seriptum quoad formam
intrinsecam et extrinsecam rite exaratum sit;

13. libros  quoque confraternitatum, associationum, se-
dilium in ecclesia, publicationum dominicalium, memorabilium
aliosque parochus cooperatori non solummodo, inspiciendos
sed etiam seribendos ostendet;

14. idem valet de protocollo nupturientium;

158

15. ultimo cooperatorem de regisiratura et archivio  in-
formabit, tum de forma et constructione, tum de modo, quo
varia scripta illuc reponuntur, de modo, quo repertorium
conficitur nec non de via, qua scripta usui necessaria facili
modo iuveniri possunt.

Hac vel simili via cooperator negotia parochialia omnia
cognoscet, in iisque gerendis maiorem in dies dexteritatem
šibi acquiret, de qua dexteritate acqmsita in testimoniis, quae
cooperatori a parocho eduntur, mentio fiat.

Conclusio.

Regi saeculorum, immortali et invisibili, soli Deo honor
et gloria atque gratiarum actio pro adiutorio, quo Sgnodus
haec secunda couvenienter praeparari, legitime celebrari nec
non ad felicem exitum perduci potuerit.

O dulcissimum Cor Jesu! per manus beatissimae Virginis
Mariae constitutiones et instructiones huius Sgnodi omnes
Tibi offero atque commendo supplexque peto uberrimas nec
non efficacissimas gratias pro clero, ut mandata et consilia
omnia, praecipue illa, quae ad doctrinam christianam perti-
nent, executioni ab illo mandentur, bona spiritualia multa
procurentur et progrediendo in virtutibus christianis illuc
omnes perveniant, ubi Te a facie in faciem videre atque in
aeternum Tecum beati esse valeant. Fiat! Fiat!

Approbatio.

In Nomine Sanctissimae Trinitatis.

Nos Antonius Bonaventura, episcopus Labacensis, ad
laudem et gloriam omnipotentis Dei, Immaculatae Virginis
Mariae, Sancti Ioseph, Patroni Carnioliae, Sanctorum Herma-
gore et Fortunati, Patronorum huius dioeceseos, nec non ad
fidelium Nostrorum salutem, Constitutiones et Institutiones,
quae in Sgnodo hac, Venerabili Clero assistente, promulgatae
sunt, auctoritate nostra approbamus, confirmamus, ratas ha~
bemus ac constituimus, ut obligandi vim die 1. Januarii anni
proxime futuri 1909 nanciscantur.

Datum Labaci die 28. Augusti 1908.

f Antonius Bonaventura

episcopus.

Andreas Kalan

praelatus et canonicus

Secretarius Sgnodi.

Dr. Franciscus Ušeničnik

Rector Collegii S. Stanislai

Notarius Sgnodi.

Appendices.

Sijn.

11

'

W§-&

Dodatek I,

Cerkveni sedeži. 1 )

Kakor ste, gospodje, pri sinodi želeli, se Vam poda red
za cerkvene sedeže v slovenskem jeziku in tudi obrazec za
zapisnik cerkvenih sedežev.

I.

Red za cerkvene sedeže.

Da se preprečijo neljubi prepiri, ki radi porabe cer¬
kvenih sedežev prehitro nastanejo, se je v tem oziru določil
nastopni red:

J. Klopi so lastnina cerkve, ker so cerkvena oprava.'
Dohodki od klopi so del cerkvenih dohodkov. Klopi se na¬
pravljajo in popravljajo na stroške cerkve. Nihče ne sme v
cerkvi postaviti svoje lastne klopi.

2. S klopmi razpolaga cerkveno predstojništvo, namreč, ,
župnik in ključarja. Verniki si pridobe le "praVJcoj porablja "
vati sedeže; zato pa ne more in ne sme nihče sedeža svoje¬
voljno menjati, ali sedež prodati, ali porabo dmjim prepustiti.

3. Pravica do sedeža se v'1nasi s škpfiji redno le pg javni
dražbi dob,i^.({obi jo )xa oni, ki zanjo največ ponudi; dobiti
jo morejo lc y  osebe, ne pa- rodovine ali hiše); prednost imajo
posestniki, kčr so oni najbolj zavezani prispevati za cerkvene
potrebe; za njimi so osebe, katere v župniji stalno prebivajo;
osebam iz drugih župnij se sedeži navadno ne pfpcjajsjo;
vsaka oseba si more sam o en se dež pridobiti, in sicer moška
oseba na moški strani, ženska pa na ženski.


') Rd  pag. 19., § 4, De ordine guoad sedilia.

11 *

4. V zakristiji, X/§V(2tjŠQU in na pevskem koru se
sed*eži nikdar, ne pro^ajdjS^ razerj_ v slučaju silne potrebe;
pa tudi v tem slučaju se ne pmjkjjo do smrti, ampak samo
za eno leto* ak/5^e^ofttčiM^pi1st6jl2itja"plača.

5. Brezplačno se pridrži sedež za patrona, za ključarje,

za učitelje, ki morajo otroke nadzorovati, in morda še za
kako drugo osebo; patronu naj se sedež na bolj častitljivem
kraju odloči; župnikove postrežnice nafgg^staytj.p. nad ostale
župljane; ^v^žmrmiah, kamor poletnem času mnogo tujcev
zahaja, npftfe  qžir, claxSe^ne_j>dt>ijejp. od službe

^božje^ pripraviti se jim more cerkveni kor, zakristija ali
prostor nad njo.

6. PravicELdp sedeža preneha®c7 V/Jf?I

a)  ako uživate!}- umr^e;

b ) ako se ji ^iživatelj odpove;

c) ako uživafelj' od vere odpade;

d)  ako se žbog  kakoršnegakoli vzroka iz župnije izseli.

7. Pravico, do sedeža more župnik preklicati:

a)  ako uživetaJ} do  trikratnem opominu ne plača pristojbine;

b)  ako je uživat

' pravico do sedeža drugi osebi prepustil;

c)  ako je svojevoljno sedež prenaredil ali ga zaprl;

d)  ako je več časa, vsaj pet let, iz župnije odsoten, pa se
nič ne oglasi;

e)  ako mora župnik iz kateregakoli razloga klopi drugače

razvrstiti, ali morda kako ^Jdop odstraniti; vendar pa
mora v tem slučaju uživate!}« dati prvi sedež, ki se
izprgz^ W

f ) ako%( uživatetja iz  črkve izcmčili.

8. Javna dražbg naj bo vsako leto ob koncu meseca
decembra in se mor&^hovi red ^fefe j s 1. januarjem, začeti;
dražba naj se dvakrat, t. j. dve nedelji zapored s prižnice
oznani; v oznanilu naj se točno označijo sedeži, ki pridejo
na dražbo.

9. Vsota obljubljena na dražbi, se mora v enem letu
-p«!plačati( ((fazen te vsote se plačuje še vsakoletna pristojbina
v znesku, ki je v dotični župniji navadenu(^ko se je sedež
v teku leta iz kateregakoli razloga izpraznil, plača ob koncu

165

iz¬

rednost ima

leta pristojbino vernik, ki je sedež porabljal;
družina poprejšnjega upravičenca.

10. Nihče ne mpre zahtevati, da se mu, ko sedež iz¬
gubi, povrne vsota/ doiH^ha j^dražbi^Jzvzet je le slučaj
smrti ali odselitve, ako dotičnik sedeža, dfagu kupljenega, še

rabil deset let; V  tem slučaju se vsotaTvua deset delov

N in se uživategiT"po številu let povrne. ^ *

11. Za slučaj prepirov,

m

teči se k svetni ges-po-ski; atppEflTžklkievatbsejnore-aa dekana /
kot na prvo prizivno mesto, ali pa na škofijstvo kot na drugo

xZfi/čZ&/tOA ~Ur* oJU 'HA

s-kn]igo,čfz katere so ražvidm sedeži ,^., t . r /
upravičenci za porabo in odplačevanje pristojbine. *

želi, da^se^ta- jed ^vnetie povsod;'

in zadnje prizivno mesti
12. Župnik* 2 *^

2r?ie

j , - - ■ ',t:

sedaj navada, $«r\jeysedez prepisan na hišo, ^po smrti
očetovi ali materini sedež izpraznjen in^^sej pl-oda na dražbi,
razen ako je sin nastopil gospodarstvo hiše, ker v tem slu¬

čaju more pridržati sin sedež očetov, njegova žena pa sedež
materin, toda le za veqo letno„ prjstpjbino^kakor jo določijo

župnik in ključarja^ c»kc

-plačati napovedano pri¬

stojbino, se sede ž na dražbi proda.

14. Kjer -pa 'župljani trdijo, da so sedeži njihova last
)ih  poljubno v najem '-~ J

dajejo ali kot

dedščino zapuščajo, je to nc^erlry^rta_kidv4pfm^«zvada< v tem
slučjaftpsse^dtSfičhtkK^irosH o^ g aj sedeže prepuste cerkvi z a
malo vsoto ali pa v oji>oroky ^trogo -p^-se prepoveduje
kupčevanje kPtjpraMahj^ s sedeži; kdor sjč sedežem kupčuje/'
izgubi pravico do njega. ^

5. Ta red naj sp='Vsako"Tetq pred dražbo javno pre¬
čita, da^e. ne boPphče mogel pritoževati, češ, da cerkveno

<ni poznal.


določenega

Obrazec za zapisnik sedežev v cerkvi.


Naj podam še obrazec za zapisnik sedežev v cerkvi.
Obrazec je sestavljen tako, da se vjema s sedanjim redom
za sadeže/. Ae^r .

OZM/CA o4n

166

(Obrazec za zapisnik sedežev v cerkvi.)

167

168

Mislim, da je obrazec jako točen. Razvidno je, kako
in kdaj je kdo dobil pravico do sedeža, zakaj in kdaj jo
je izgubil, ker je oboje važno.

Rubrike izpolniti ne bo težko. Na obrazcu sem jih
nekoliko izpolnil. V rubriko, kako je kdo dobil pravico do
sedeža, se bo sčasoma pisalo edino »po dražbi«; za sedaj
se pa to še ni povsod vpeljalo, pa more tudi od drugod
pravica izvirati

Mo upravičenec sedež izgubi, ako se drugam preseli,
ako umrje, tedaj se čez ime potegne črta in v opazko za¬
piše, kdo je ta sedež dobil. Novi upravičenec se pa zapiše
za že zabeleženimi upravičenci. Zato naj se za vsako klop
določita dve strani in bo knjiga mogla veljati za mnogo let.

Dodatek II.

O pokopališču.

Ker je sinoda določevala o cerkvi in o njeni notranji
opravi, naj se v dodatku podajo glavna navodila za poko¬
pališče, ki je tudi v tesni zvezi s cerkvijo. Sinoda naj pove,
kako se določi lastninska pravica pokopališča, kako se na¬
pravi novo in razširi staro pokopališče, kak naj bode red na
pokopališču, komu se cerkveni pogreb odreče in kako naj
se vodi grobna knjiga.

I.

Pokopališče.

I. Lastninska pravica.

a)  Po cerkvenih določbah.

Pokopališče, ki se je zgradilo po dovoljenju škofijstva
in se blagoslovilo po škofu samem ali po od njega poob¬
laščenem duhovniku, je v zmislu cerkvenih določil res sacra,
locus religiosus, vel sacer in kot pod škofovo jurisdikcijo —
cerkvena last. Po blagoslovljenju se namreč odtegne posvetni
rabi in se posveti bogoslužju, iz posestva ljudi postane
cerkvena last. Tu velja pravilo kanonistov: Coemeterium
fidelium sepulturis destinatum episcopi vel presbyteri ab eo
delegati benedictione initiandum est: quo facto religiosi loči
rationem habet et ecclesiastico juri subest.

b)  Po državnih določbah.

Država razločuje med takozvanim Kommunal-Friedhof,
ki ga je zgradila občina, in konfesionalnim pokopališčem, ki
je cerkvena last. Prvi nimajo nobenega verskega značaja,
drugi so pa povsem verskega značaja.

170

Konfesionalno pokopališče pa je tedaj,

1. ako je svet pokopališča vknjižen na cerkev kot
lastnico;

2. če je bil svet določen (gewidmet) za pokopavanje
župljanov in se je temeljem take določilne (namenilne) listine
ali takega reverza cerkveno blagoslovil (tudi v slučaju, da je
vknjižen na občino). — (Upravno sodišče ddto. 19. maja 1882);

3. ako je pokopališče zgradila cerkvena občina in tudi
dalavknjižiti na cerkveno občino (Pfarrgemeinde) ali če je
vknjiženo kot last cerkvene občine. (Upravno sodišče ddto
30. septembra 1885, št. 2475; 18. decembra 1881, št. 3324);

4. ako je cerkev vedno pobirala grobnino, nastavljala
grobokopa, odkazovala grobišča, skrbela za red na pokopa¬
lišču. (Upravno sodišče 22. febr. 1895, št. 958);

5. če je pokopališče tik cerkve, ker se tedaj smatra
kot cerkveni svet. (Upr. sodišče 2. marca 1895, št. 1113);

6. če je pokopališče vedno bilo v cerkvenem inven¬
tarju kot cerkvena lastnina zapisano. (Upravno sodišče 22.
februarja 1895, št. 958);

7. če je bilo pokopališče narejeno na cerkvene stroške,
ali pa s cerkveno konkurenco, t. j. ako so za to prispevali
po konkurenčni postavi k temu zavezani: cerkev, farani in
morda patron. (Upravno sodišče 8. februarja 1888, št. 186);

8. če je pokopališče bilo narejeno pred 1.1870., v kate¬
rem letu je državna postava z dne 30. aprila napravo, oskrb
in sanitarno nadzorstvo občinam v lastno področje izročila,
je smatrati cerkveno, in nasprotno bi se moralo dokazati.
(Upravno sodišče 2. marca 1895, št. 1113);

9. če je bilo pokopališče na občinske stroške narejeno,
pa je bilo blagoslovljeno le s pogojem, da bode cerkveno, in
se je občina s posebnim reverzom v to zavezala. Taka kon¬
fesionalna pokopališča so tudi po državnem pravu cerkvena
naprava, katero opravlja cerkev sama. Župnik ima pravico
določevati mesta za grobove itd. (Upr. sodišče dne 7. no¬
vembra 1883, št. 2556.)

Komunalno pa je pokopališče, ako ga je naredila polit,
občina v zmislu § 3. zakona z dne 30. aprila 1. 1870. iz

171

sanitarnih razlogov ali je povečala že obstoječe, ne da bi
pri tem sodelovali drugi faktorji.

V tem slučaju je pa občina popolna lastnica in upra¬
viteljica pokopališča. Tudi državna oblast nima nobene in-
gerence pri njem, izvzemši sanitarne in stavbinske naredbe.
(Upr. sodišče 19. maja 1882. B. 1441.)

Sicer pa ima občina po zakonu z dne 30. aprila 1.1870.
v zdravstvenem oziru čuvati tudi nad cerkvenim in konfe¬
sionalnimi pokopališči in se v tem oziru vsakatero pokopa¬
lišče smatra kot zdravstvena naredba.

II. Naprava novih pokopališč in razširjevanje

starih.

Iz doslej povedanega je pač razvidno, da je potrebno,
da cerkev v slučaju potrebe sama zgradi pokopališče, da
naj torej cerkveno predstojništvo vso skrb na to obrne, da
pokopališče ostane ali pa postane cerkveno, naj se že na¬
pravi novo ali razširja staro. V ta namen naj se ne štedi s
cerkvenim premoženjem, ako je isto na razpolago. Ako
cerkev sama nima zadostnega premoženja, izkuša naj se z
občino doseči kompromis. Cerkveno predstojništvo naj ob¬
ljubi, da bode za pokopališče preskrbelo potrebno zemljišče,
občina pa naj pokopališče obzida — ali nasprotno. Za pogoj
cerkvenega prispevka, naj se vedno zahteva, da se pokopa¬
lišče pripiše cerkvi. Ker občine navadno niso premožne ter
se boje visokih naklad, tako pogodbo navadno rade sklenejo.
V nasprotnem slučaju, ko bi bila občina sama primorana
pokopališče plačati in bi cerkev kar nič ne prispevala, bi
pa tudi popolnoma opravičeno rekli: Kar smo mi plačali, je
naše, ni cerkveno.

Za razširjenje pokopališča se dobi prostor tudi s silo
— razlastninskim potom.

Ako v slučaju potrebe cerkev sama zgradi pokopališče,
da more na pokopališču ločiti katoličane od nekatoličanov,
samomorilce, nekrščene otroke, ji občina tega ne more za-
braniti. (Upravno sodišče dne 24. junija 1903, št. 7054.)

172

V svrho zgradbe naj cerkveno predstojništvo:

1. Izbere primeren prostor ter predvsem pokliče krajno
stavbno komisijo, da se izjavi glede prostora.

2. Pri okrajnem glavarstvu naznani, da ima namen
zgraditi novo pokopališče ter priloži:

a) situacijski načrt;

b ) tabelarični izkaz iz mrtvaške knjige od preteklih 20 let;

c) pismeno izjavo krajne stavbinske komisije;

d)  proračun o stroških ter prošnjo za dovoljenje naprave
ali eventualno, da se uvede konkurenčna obravnava.

3. Okrajno glavarstvo pošlje komisijo, obstoječo iz
komisarja, okrajnega zdravnika, in državnega tehnika, ki na
licu mesta preišče prostor, določen za pokopališče in druge
zadeve.

O tej komisiji se napravi zapisnik, ki obsega:

a) - vsoto, ki jo mora cerkev dati za pokopališče, oziroma

da ni zmožna ničesar prispevati, kar se določi po
zadnjem potrjenem cerkvenem računu;

b ) določbo, kako se bo delo oddalo ;

•c) izjavo cerkvene občine, ali bo vožnjo sama preskr¬
bela (Hand- und Zugarbeiten), ali bo le plačala v to
določeno vsoto;

d)  izjavo vseh pričujočih, da je naprava pokopališča po¬
trebna.

4. Poleg državnega dovoljenja je treba tudi cerkve¬
nega dovoljenja in ne samo za zidanje, ampak tudi za vsoto,
ki jo ima cerkev dati za napravo iz lastnega premoženja.

5. Ko prejme cerkveno predstojništvo omenjeno do¬
voljenje, odda delo. V to svrho se zopet pokliče komisija,
obstoješa iz komisarja, patronovega zastopnika, in držav¬
nega tehnika.

6. Napravi se zapisnik, v katerem se natančno dolo¬
čijo vsi pogoji. Podjetnik mora priložiti 10 odstotkov kavcije.
Cerkveno predstojništvo mu da nekolkovano potrdilo o pre¬
jeti vsoti.

7. Delo nadzoruje zastopnik patronov ali župnik sam.

173

8. Po končanem delu se naznani glavarstvu, ki pošlje
komisijo, da delo potrdi in kolavdira.

9. Prostor, namenjen za katoličane, se da blagosloviti.

10. Po kolavdaciji se pošljejo vsi računi potom glavar¬
stva na deželno vlado, da izplača eventuelno tangento jav¬
nega patrona.

11. Ko mine čas, ki je bil določen za 10 odstotni vadij,
se prosi za sklepno kolavdacijo. Ako ni nobenega zadržka,
se prosi, da se sme kavcija podjetniku izplačati.

12. V zemljiški knjigi se vknjiži pokopališče na cerkev.

V slučaju, da ne dela cerkev novega pokopališča,

ampak le občina, naj župnik vsaj toliko poskrbi, da mu bo
dala občina reverz, da ne bo ovirala cerkve v izpolnjevanju
cerkvenih določb glede pokopališča.

Kar velja o napravi novih pokopališč, velja tudi o raz-
širjevanju starih pokopališč. Tudi to se mora izvršiti konku¬
renčnim potom. Na Kranjskem po dosedanjem običaju pri¬
spevajo politične občine kot farne občine.

III. Red na pokopališču.

1. Sredi pokopališča naj bo križ — ali če je mogoče
kapelica. Dunajski prov. cerkveni zbor pravi: »Decet omnino,
ut in quovis coemeterio adsit sacellum decenter instructum,
ubi pro animabus defunctorum, quorum corpora ibi locorum
tubam mire sonaturam expectant, hostia propitiatoria statis
temporibus offeratur.« (Cap. XV., 2.)

2. Poleg križa ali kapelice naj so grobišča za duhovnike.

3. Ob zidu naj bo prostor za rakve in družinske grobove.

4. Določi naj se prostor za nekrščene otroke, drugo¬
verce in samomorilce.

5. Na pokopališču mora biti tudi mrtvašnica.

6. Redoma naj se pokopava v vrsti. Vrste naj se na¬
tančno s številkami na zidu označijo in natančno določi raz¬
dalja posameznih grobov. Vrsta za odrasle naj ne zavzema
pod 2’50 m  širjave in razdalja od srede do srede groba naj
ne iznaša pod 1'40 m.  Grobovi za odrasle naj se kopljejo
2 m  globoko. Pri otrocih do sedmega leta naj se napravi

174

vrsta široka ne pod l'60m in razdalja groba ne pod 0'90 m.
Grobovi za otroke naj se napravljajo vsaj 1’20—1'50 m
globoko po velikosti otrok. (C. kr. deželna vlada v Ljubljani,
3. aprila 1900.)

Po številu župljanov naj bo primeren del pokopališča
odločen samo za otroke.

Pokopališčne rede smo na poziv politične oblasti morali
izdelati leta 1900. Sedaj imamo potrjene. Ravnajmo se po
njih, in zato samo par opazk:

Družinska grobišča naj se ne oddajajo hišam, ampak
le samo družinam in nikdar dal je kot z a 50 let. Po preteku
te dobe pride naj grobišče^zopet cerkvi v last. Kadar se
družinsko grobišče oddaja, naj se napravita dve izročilni
listini. Ena se odda stranki, druga naj se skrbno hrani v
župnem arhivu. Da se cerkev obvaruje pravd, naj se v iz¬
ročilni listini natanko določi, kdo izmed družine ima pravico
pokopan biti v družinskem grobišču. Naj se ne pozabi na
izrečno opazko, da se smejo v družinsko grobišče pokopa¬
vati edino le umrli, ki imajo pravico do cerkvenega pokopa,
nikakor pa ne samomorilci ali pa umrli, ki iz drugih vzrokov
ne morejo biti deležni cerkvenega pokopa. Državna oblast
namreč izrečno dovoljuje, da se v lastna grobišča smejo
pokopavati drugoverci in samomorilci. Temu se lahko og¬
nemo ter se obvarujemo mnogih neprilik, ako točno sesta¬
vimo pogoje, pod katerimi se grobišča oddajajo. Sicer pa,
ako pokopališče ni prostorno, naj se družinska grobišča
sploh ne oddajajo. Cerkev pa ima od primerno visokih taks,
ki se plačujejo za grobove izvun vrste, največ dohodkov.
Na deželi naj bi taksa za grob izvun vrste znašala 10 kron.
Za družinska pokopališča naj bi se za vsak grob nastavila
taksa 100 K in tudi več.

Za pokopališče naj bi cerkveno predstojništvo imelo
poseben fond in posebne račune. V pokopališčni fond naj
bi se stekale takse za družinska grobišča, grobove izvun
vrste, ter pristojbine, katere naj bi se pobirale od vsakega
pogreba. Fond bi se smel rabiti edino le za vzdržavanje in
razširjenje pokopališča, oziroma mrtvašnice in napravo gro-

175

bokopnega orodja. Le z dovoljenjem knezoškofijstva bi se
smel preostali znesek obrniti za druge cerkvene potrebe.
Grobna knjiga je neobhodno potrebna pri večjih pokopali¬
ščih. Pri malih župnijah iste ni potreba, ker se iz mrtvaške
matice vedno lahko dokaže, kdo je v grobu pokopan. Župnik
naj skrbno pazi na grobne spomenike. Preden se spomenik
postavi, se mu mora v odobritev predložiti načrt in napis.
Izrečno naj pove strankam, da bo spomenik smel le toliko
časa ostati na mestu, dokler se grob ne prekoplje.

IV. Pogreb.

Komu se odreče cerkveni pokop.

1. Vsem, ki so umrli zunaj cerkve;

a)  vsem nekrščenim, tudi otrokom krščenih staršev;

b ) vsem javno izobčenim, ako niso pred smrtjo razodeli
nobenega znamenja kesanja in želje po spravi s cerkvijo;

c) krivovercem, razkolnikom in odpadnikom, ki so bili
očitni in znani pristaši kake ločine in so tudi kot taki
umrli. (Njihovi otroci, ako še niso formalno pristopili
k ločini, se morajo cerkveno pokopati, ako ni kakega
drugega zadržka.)

2. Vsem cerkvenim udom, ki so umrli kot očitni greš¬
niki, namreč:

a)  vsem v dvoboju padlim, in sic,er brezpogojno, če so
tudi kazali kesanje in bili celo izpovedani ter dobili
odvezo;

b ) samomorilcem, ako so se popolnoma premišljeno umorili
in niso pred smrtjo razodeli nobenega znamenja kesanja.
Tu se je ravnati po izreku zdravnikov. V dvomu se
presumira nerazsodnost, ter se mu dovoli cekrveni po¬
kop, toda le tiho, brez vsake slovesnosti;

c)  očitnim in notoričnim grešnikom, ki so umrli brez ke¬
sanja. Nepokornost mora biti pa obče znana, da bi
cerkveni pokop povzročil pohujšanje;

d)  onim, ki so se zavedali smrtne nevarnosti, pa so trdo¬
vratno odklonili prejem sv. zakramentov in to pred
pričami;

176

e)  onim, o katerih je obče znano, da tudi enkrat v letu
niso prejemali sv. zakramentov in so brez znamenja
kesanja umrli.

Župnik pa ne sme nikomur odreči cerkvenega pokopa,
dokler ni zadeve sporočil ordinariatu ali, če je oddaljenost
prevelika (črez 4 milje), vsaj dekanu.

Cerkvene določbe so gotovo vsakemu znane. R  v
praksi ni enotnega postopanja, kar povzroča med verniki
veliko opravičenega ogorčenja.

Pokop drugovercev na katoliškem pokopališču se vrši
na za take določenem prostoru.

Izvzet je le slučaj: ako se ima pokopati v družinsko
rakev, in ta slučaj ni izvzet po posebni pogodbi; cf. zgoraj.

Pokop takih, o katerih ni znano, kakšnega veroizpo-
vedanja so bili, se izvrši tiho, brez vsake slovesnosti.

II.

Grobna knjiga.

Grobna knjiga pokazuje, v katerem grobu je ta ali oni
mrlič pokopan. Zato izkazuje ona ime mrliča, kraj smrti,
starost njegovo, čas pokopa in grob. Da se grob označi,
zato ima natančno označeno skupino pokopališča, vrsto v
tej skupini in številko groba.

V velikih župnijah, posebno v mestih, je taka grobna
knjiga naravnost potrebna, v manjših pa vsaj koristna. Zato
naj sledi obrazec zanjo:

177

Syn.

12

Dodatek III.

O Cerkvenikih, orglavcih in o cerkveni

glasbi.

0 Cerkvenikih in orglavcih se je pri sinodi razpravljalo
na temelju izvestja konference gg. dekanov v Ljubljani v
1. 1906. Predloženi red je bil gospodom všeč. Izrazili ste željo,
naj se natisne v slovenskem jeziku, da se more dati v roke
Cerkvenikom in orglavcem. Tej želji rad ustrežem in zato se
v dodatku ponatisne slovenski prevod latinskega teksta.

A

O organistu in Cerkveniku. 1 )

I.

O podelitvi službe.

Glede osebe, kateri se more po pravici podeliti služba
organista in Cerkvenika, veljajo sledeča pravila:

a)  Oba izbere, postavi in odpusti župnik s ključarjema; ti
naj sestavijo podelilni odlok in naj skrbe, da se v tem
odloku natanko razlože dolžnosti, bremena, dohodki,
način odpustitve ali odpovedi. Na ta način naj se pre¬
prečijo prepiri in neprilike:

b)  občini v tem oziru ne pristoja nikaka pravica, tudi ne
v slučaju, če organist ali Cerkvenik dobiva celoma ali
deloma plačo od občine; izvzeti so slučaji, v katerih
se je pravica pravno pridobila;

c)  kar o občini, velja tudi o patronu;

d)  ali je organist pri cerkvi potreben, o tem razsodi ordinariat;

') Synodns II., pg. 38—49.

179

e)  pravica do razsodbe, ali mora občina vzdrževati Cer¬
kvenika, pripada državni oblasti, ne občini;

/) ob nastopu službe poda organist in Cerkvenik v roke
župnika in ključarjev obljubo, da bo svojo službo zvesto
izvrševal; ta obljuba se zgodi lahko na sledeči način:
»Jaz N. N. obljubim pred Bogom vsevednim in vsemo¬
gočnim, da bom svojim cerkvenim predstojnikom pokoren
v vsem, kar zadeva mojo službo in pravo krščansko življenje,
da bom cerkvene predmete, moji skrbi izročene, vestno varoval
ter vsem dolžnostim v polnem obsegu zadoščal«

II.

O življenju in raznih odnošajih organista in
Cerkvenika.

Ker Cerkvenik in organist služita cerkvi, je samo po
sebi jasno, da mora biti njuno življenje neomadeževano in
odnošaji do duhovnikov in do ljudstva urejeni. Raditega
ukazuje sinoda župnikom, da se potrudijo obema naslednji
pouk podati:

a)  Cerkvenik in organist bodi neomadeževanega življenja,
v vsem bodi vdan Cerkvi in z lepim zgledom naj sveti
vernemu ljudstvu;

b ) raditega naj ga navdaja čista vnetost za Boga in hišo
božjo, v vseh dolžnostih naj bo zadostno poučen, za
vse pripraven in vedno pripravljen;

c) Cerkvenik in organist naj se trudi za pravo pobožnost
s pomočjo vsakdanje molitve in pogostejšega preje¬
manja sv. zakramentov; kajti pobožnost s ponižnostjo,
previdnost, treznost, zdržnost, varčnost, zvestoba in
ljubezen do stanovskih dolžnosti je neobhodno potrebna
vsem kristjanom, tembolj pa osebam, ki so odbrane za

'cerkveno službo;

d)  če ima eden ali drugi rodbino, je za izpodbudo ljudstva
jako želeti, da bodi življenje v družini v resnici krščan¬
sko in da soproga in otroci, ali vsaj otroci hodijo vsak
dan k sveti maši;

12 *

180

e)  obleka obeh ne bodi zamazana, pa tudi ne razkošna,
ampak stanu primerna in snažna; pri svetih opravilih
naj ne ima prstana, razen če je oženjen; roke naj ima
vedno umite, zlasti ob času, ko pripravlja hostije za
sv. mašo, ali kadar prijemlje cerkvena oblačila, morda
krasna in dragocena; kadar jemlje v roke dragocenejši
velum, knjige in ob velikih cerkvenih praznikih naj rabi
snažne bele rokavice;

/) del in opravil, katera se manj prikladajo njegovi službi,
in katera bi ga odvračala od stanovskih dolžnosti, naj
ne sprejema; seveda je močno želeti, da zna kako roko¬
delstvo, n. pr. krojaštvo, vrtnarstvo, ali da ima kot
organist sposobnost za službo občinskega tajnika, ali
da se usposobi za druge službe pri raznih društvih kot
zapisnikar, blagajnik i. dr.

oj stanovanje naj ohrani vedno snažno, brez župnikovega
dovoljenja naj ne sprejema k sebi na stanovanje nobene
osebe kakršnegakoli stanu; toliko bolj naj ne dopušča
sumljivih shajanj, zlasti shajanj mladine obojega spola
v svoji hiši ali svojem stanovanju;

h)  liste, časnike in knjige naj si nabavlja in bere ali v hišo
pripušča le take, ki so vsestransko dobri in dovoljeni;

/) Cerkvenik in organist naj izkazuje točno pokorščino
župniku v vsem, kar spada k službi in zglednemu
krščanskemu življenju; do kaplanov in drugih duhov¬
nikov naj se vede po dolžnosti spoštljivo in naj njiho¬
vim službenim zahtevam rad ustreže;

k)  razna poučenja od strani župnika glede izvrševanja
službe, dalje opomine, opomnje in tudi morda posvarila
naj sprejme pripravnega duha, brez mrmranja in ugo¬
varjanja; jezo, ki bi se morda vzbudila, naj krepko za¬
tira, opraviči naj se pa mirno in spoštljivo, in če misli,
da je bil brez zadostnega vzroka in po krivici oško¬
dovan ali ponižan, naj se na prikladen način pritoži na
višje mesto, na dekana, arhidiakona ali na škofijstvo
in naj bo vedno pripravljen nesporazumljenja mirnim
potom poravnati;

181

1) nasproti župljanom bodi Cerkvenik in organist prijazen
in vljuden; varuje naj se pa razuzdanih mladeničev,
pokvarjenih, vdanih pijanosti in nenravnosti; varuje naj
se tudi ljudi in strank, sovražnih cerkvi in duhovnikom;
previden naj bo v občevanju z ženskim spolom, zlasti
z mlajšimi osebami, morda precej drznimi, da ga strast
ne premaga in ne bo v pohujšanje vernikom in sebi
v pogubo;

m)  po hišah župljanov naj ne pohaja, razen v potrebi in v
službi; nikoli naj ne trati kakor iz navade časa v raznih
hišah s praznim govorjenjem, opravljanjem ali drugimi
neprimernostmi; tudi v gostilnah, četudi poštenih, naj
ne poseda pozno v noč, ampak v pravem času naj
odide domu; ogiba naj sc popolnoma gostiln, v katerih
fantje ali možje že vinjeni grdo govore, nesramno pojo,
čez mero vpijejo ali se prepirajo; plesov naj se vedno
varuje; nikoli naj ne gre na kraje, kjer se ples pri¬
pravlja;

n)  tudi s posli župnikovimi naj se predomače ne peča, naj
se ne razgovarja prepogosto in predolgo z njimi, am¬
pak le toliko, kolikor zahteva dolžnost, ko prihaja po
vino za sv. mašo ali po ogenj k blagoslovu z Naj¬
svetejšim ;

o)  o službenih stvareh, n. pr. o spovedencih, obhajancih,
o krstih in o drugih zadevah, ki jih je izvedel v službi,
naj molči, da ne bo povoda za prepir in pohujšanje;

p)  po svoji službi je vezan, naznanjati drugim duhovnikom
ali splošno vernikom odloke župnikove, ki se tičejo službe
božje ali dušnega pastirstva;

r) zbirk za cerkev ali za kak drug dober namen, naj
nikoli ne pričenja na svojo roko.

III.

O dolžnostih organista.

Glede reda na koru in glede petja naj župnik skrbi,
da pazi organist na naslednje:

182

a)  Na oni prostor kora, ki je odločen za organista in za
pevce, naj ne pušča nikogar drugega; raditega se sve¬
tuje, da bodi ta del kora od drugega prostora ločen
s pregrajo, ki naj ima zaklenjena vrata;

b)  na prikladnem prostoru na koru naj se postavi omara,
v kateri naj se hranijo skladbe, knjige in druge po¬
trebne stvari, da ne bodo ležale na koru razmetane,
se mazale, trgale in pokončavale;

c)  poskrbi naj se za zapisnik vseh pevskih priprav; v
zapisniku naj se popišejo skladbe, knjige in vse, kar
se je za pevce nabavilo, in sicer pod zaporednimi šte¬
vilkami; na vse cerkvi lastne tiskovine naj se namreč
pritisne župni pečat in zapiše številka, da se morejo
od drugih predmetov ločiti kot lastnina kora;

d)  da se ohrani red, da se prepreči nepotrebno govorjenje
in ropot, kar bi motilo službo božjo, je povsem potrebno,
da prihaja organist pred začetkom službe božje na kor,
da pripravi pred začetkom opravila vse potrebno za
pevce in tako zabrani motenje, ko se je služba božja
že pričela;

e)  tako glede petja kakor glede glasbe imej organist pred
očmi vedno cerkvene določbe, ki so bile v tem pogledu
izdane, in katerih glavne navaja sinoda v naslednjem;

/) organist naj odbere za petje besedilo, prikladno cerkve¬
nemu času in delom sv. maše; pri petih mašah bo rabil
besedilo v latinskem jeziku; drugače pa in pri ljudskih
pobožnostih bodi petje v narodnem jeziku; cerkvenega
besedila ni dovoljeno preminjati ali celoma ali deloma
izpuščati, ali red preobrniti; ni treba mnogo latinskih
maš, toda kar jih ima, naj skrbi, da jih bodo pevci
točno in natanko proizvajali; izgovarjave besed naj ne
zanemarja, koralno petje naj po moči pospešuje;

g)  organist je dolžan natančno prepisati besedilo in note
za posamezne glasove, da bodo pevci note imeli; vse
liste, zaznamovane z župnijskim pečatom in s številko
zapisnika, naj hrani v zaklenjeni omari, da se ne po-
izgube; stroški se plačujejo iz tekočih cerkvenih dohodkov;

183

h)  liste z notami in besedilom posojati sosednjim organi¬
stom ali raznim društvom bodisi za uporabo ali za pre-
pisanje, ni dovoljeno brez izrečnega dovoljenja žup¬
nikovega;

/) organist naj se ne plaši potrebnega truda, da pridobi
zadostno število pevcev in jih v petju z vso marljivostjo
izobrazi; pevske vaje pozno v noč niso dovoljene; tudi
niso dovoljene vaje s posameznimi pevkami posebej;
dalje ni dovoljeno vedno skupno in mešano klicati
mladeniče in dekleta k izkušnjam, ampak da se zabrani
pohujšanje, naj uči organist dekleta skupno ob istem
času, mladeniče pa tudi posebej, izvzemši slučaj, da je
radi pravilnega petja v cerkvi potrebno napraviti eno
ali dve skupni izkušnji pevcev in pevk;

k)  organist bodi s pevci prijazen, krotak in potrpežljiv;
nikogar naj ne predpostavlja drugim, ga povzdiguje ali
kara; morda nastale prepire naj mirno poravna; naj ne
dopušča, da bi pevci sami izbirali pesmi, niti njegova
žena, ampak ozira naj se na želje pevskega zbora in
sam odloči, kaj se bo pelo;

/) kot pevca ali pevko naj brez župnikovega dovoljenja
ne pripušča in pe odstavlja nikogar in tudi ne dopušča,
da bi pomagali v sosednjih župnijah; v pevski zbor
naj se jemljo le osebe, ki so resnično pobožne in ne-
omadeževanega življenja; osebe pevskega zbora, ki bi
dajale pohujšanje, mora naznaniti župniku; splošno na
skrbi z največjo pozornostjo za dobro ime svojega zbora;

m)  organist imej dnevnik, v katerega zapisuj določene
pesmi za vsako nedeljo in vsak praznik, za procesije
in druge pobožnosti; pred vsako nedeljo naj da zapisnik
potrditi župniku;

n)  organist naj hrepeni po vedno večji popolnosti v svoji
stroki, zato naj nikdar ne zanemarja teoretične in prak¬
tične izobrazbe, ampak naj jo vsak dan nadaljuje; za¬
haja naj rad k poučnim tečajem, ki se večkrat vršijo
za povzdigo cerkvene glasbe.

184

IV,

O dolžnostih Cerkvenika.

Dolžnosti cerkvenikove so mnogovrstne. Župnik naj
Cerkvenika potrpežljivo in neutrudljivo poučuje o njih in ga
večkrat nanje opozarja, da jih ne pozabi. Te dolžnosti so
približno naslednje:

a)  Ob nastopu službe sprejme ključe cerkve, zvonika in
zakristije od župnika, katerih brez župnikovega dovo¬
ljenja ne sme nikomur prepustiti;

b)  Cerkvenik mora skrbeti za bolj ali manj slovesno zvo¬
njenje, kakor je v navadi v škofiji in dotični župniji;
zvoni naj se točno ob določeni uri, da se vabijo ver¬
niki k sv. maši in drugim pobožnostim, ali da se ob
sobotah in predpražnikih naznanja nedelja ali praznik;
ob angelovem češčenju bodi zvonjenje kratko;

Cerkvenik naj pazi, da se pri zvonjenju ne bo delala
škoda zvonovom, n. pr. če se na eno stran zvona moč¬
neje udarja kakor na drugo; mladeniče, ki radi večje
slovesnosti navadno pritrkavajo, naj opozori na nevar¬
nosti za zvonove;

zvonove je treba od časa do časa očistiti nesnage in
s prikladnim oljem tečaje namazati; vrata pod in nad
zvonovi morajo biti zaprta; nepripravni fantje in možje
ali celo pijani naj se ne puščajo k zvonovom in tudi
v zvonik ne; ob času svetega opravila ni dovoljeno
ostajati v zvoniku;

možje ali fantje, ki pomagajo Cerkveniku, dobe
običajno ali dogovorjeno plačilo iz cerkvenih dohodkov;

c) Cerkvenik naj z izredno skrbjo pazi na javno uro v
zvoniku; ob stalno določenih časih naj jo uravna, da
ne bo radi cerkvenikove brezbrižnosti napačno kazala;

vsak mesec naj uro osnaži in s prikladnim oljem
kolesje namaže;

o škodi, katera bi pretila ali bi se utegnila zgoditi
zvonovom, uri ali zvoniku, naj čimprej obvesti župnika,

185

da se škoda ne poveča in za popravo ne nastanejo
večji stroški;

d J Cerkvenik mora prav posebno skrbeti, da večna luč
pred tabernakljem nikdar ne ugasne; raditega naj se ne
le zjutraj in zvečer, ampak večkrat podnevi prepriča,
ali luč ni ugasnila; raditega naj tudi večkrat priliva
dobro olje, nov stenj vstavi in svetilko, kakor se spo¬
dobi, očisti;

če vise v cerkvi razen pred tabernakljem še druge
svetilke pri oltarjih ali pred svetimi podobami, naj se
tudi te ob gotovih čaših prižgo in očistijo;

e)  po značaju praznika naj svečnike, več ali manj drago¬
cene, pa vedno snažne, pripravi na oltarje in jih opremi
s svečami;

kakor zahteva praznik, naj več ali manj sveč
prižge; voščene kapljevine naj zbere ter shrani z ne-
rabljivimi konci sveč vred in izroči župniku, da se
prodajo; brez župnikovega dovoljenja naj ničesar ne
prodaja, tem manj sam porabi, da ne pride v nevar¬
nost greha božjega ropa;

/) Cerkvenik mora pravočasno pripraviti vse, kar je po¬
trebno za sv. mašo, za deljenje sv. zakramentov, za
pogrebe, procesije in blagoslovila in za vsa druga sveta
opravila, kakor oltarje, prte, sveče, sveta oblačila, vodo,
vino, hostije, vrčke, kadilnico s čolničkom, kadilo in
ogenj, obrednik, mašno knjigo in druge knjige; župnik
naj Cerkvenika večkrat in pogosto prav potrpežljivo
pouči in vedno nadzoruje, ali vse prav izvršuje, hrani in
pripravlja;

,§•) Cerkvenik naj skrbi vestno tudi za snažnost, oltarjev,
posod, svečnikov, spovednic, cerkvenega tlaka, sten,
svetih oblačil, sploh vse cerkve, po navodih izkušenih mož;

h)  stroške za pripravo in delo pri vsakoletnih velikih
snaženjih cerkve plačuje župnik iz tekočih cerkvenih
dohodkov; tudi priprave kupuje župnik, ako za en ali
drugi manjši predmet ni dogovora za letno odškodnino;
v tem slučaju kupuje dotične pomočke Cerkvenik;

186

/) ob nedeljah in zapovedanih praznikih, sploh ob vseh
večjih cerkvenih slovesnostih naj rabi Cerkvenik svojo
cerkveno obleko; hoja njegova po cerkvi in zakristiji,
zlasti ob času sv. maše bodi tiha in lahna; ako mora
po potrebi vprašati ali na vprašanje odgovoriti, naj se
zgodi natihoma in le kolikor je treba: ko hodi po cerkvi
in kadar nima ničesar v rokah, naj ima sklenjeni roki;
ko gre mimo tabernaklja, naj poklekne z enim kolenom,
ako ni Najsvetejše izpostavljeno, kajti tedaj poklekne na
obe koleni;

k)  Cerkvenik naj pazi na mašne strežnike, da se bodo
svetemu kraju primerno pobožno in zgledno obnašali,
da se odgovorov natanko priuče in da bodo pri vseh
svojih opravilih vernikom v izpodbudo, ne pa v po¬
hujšanje;

/) ako se pri oltarjih, cerkvenih oblekah, pri posodah,
omarah, na zidu, pri oknih in vratih kaj poškoduje,
naj Cerkvenik to naznani župniku; vsako poškodovanje
naj po svoji moči odvrača, pozimi naj odstranjuje sneg
od cerkvenih zidov, spomladi pa izpleve travo ob zi¬
dovih, da ne zaide vlaga v zidove; pota okrog cerkve
in na pokopališču naj ohranjuje čista in v redu;

m)  tudi drugih opravil, ki zadevajo cerkev in njene po¬
trebe, n. pr. donašati in odnašati uradne poštne pošiljatve,
naj se Cerkvenik ne brani; ako so opravila izredna, za
katere ob nastopu službe ni mogel vedeti, bo dobil
primerno plačilo, za vsa druga opravila je pa nagrada
že v dogovorjeni plači uravnana;

n)  če je Cerkvenik zadržan svojo službo vršiti, n. pr. radi
bolezni, vsled potrebnega potovanja, radi vojaških vaj,
bo skrbel sporazumno z župnikom za namestnika; glede
plačila za namestnika naj se že takoj ob sprejemu službe
z župnikom dogovori, da ne bo prepira in odtujenja;

o)  pravica do dohodkov se začne od dne, ko Cerkvenik
dejansko nastopi službo; preneha pa s časom, kakor je
bilo določeno v sprejemnem odloku.

187

V.

O plači.

Vsak delavec je vreden plačila. Ker organist in Cerkvenik
služita cerkvi, ju mora župnija z določeno zadostno plačo
vzdržavati. Vprašanje o vzdržavanju je jako težko; vendar
naj dušni pastirji ne zamude nobene ugodne prilike, da se
vprašanje reši, ampak naj se na vso moč potrudijo, da se
srečno reši.

Razmere v posameznih župnijah in sedanje stanje je
pa tako različno, da škofijska sinoda ne more podati sploš¬
nih odredb, na katere bi bile vezane vse župnije. Raditega
hoče sinoda le pokazati pot, po kateri naj izkušajo župniki
priti do ugodne rešitve:

a)  Svetovati je, da se vsaj v manjših župnijah služba
Cerkvenika in organista strne v eno, kar se je v mnogih
župnijah že zgodilo; v teh slučajih naj dobi organist
pomočnika, ki bo opravljal cerkveniško službo ta čas,
ko bo organist na koru;

b)  v župnijah, kjer nimajo hiše ali vsaj dosti prostornega
stanovanja za Cerkvenika in organista, naj župniki vse
store, da se ta velika pomanjkljivost čimprej odpravi;

c)  župniki naj posebno skrbe, da se že obstoječi dohodki
ohranijo neprikrajšani; ker so zlasti dohodki iz bire iz
raznih vzrokov izpostavljeni veliki nevarnosti, naj župnik
podpira Cerkvenika in organista glede bire v denarjih
in v pridelkih;

d)  župnik naj tudi skrbi, da se dohodki, kjer so tako pičli,
da ne zadostujejo za Cerkvenika ali organista in dru¬
žino, zvišajo na primerno vsoto;

e\  tako povišanje se bo posrečilo potom skladne obravnave,
ki jo razpiše c. kr. deželna vlada, v vseh onih župnijah,
v katerih župljani ljubijo cerkev, njen sijaj in snažnost,
petje in glasbo in raditega vse to požele; ako župnik
dvomi o taki naklonjenosti, naj jo izkuša varno in pre¬
vidno vzbuditi; samo po sebi je umevno, da morata biti
organist in Cerkvenik v izvrševanju svojih dolžnosti tako

188

vestna in v občevanju z ljudstvom tako vljudna in pri¬
jazna, da ju bo ljudstvo čislalo in spoštovalo;

/) želeti je, da se v posameznih župnijah ustanovi Ceci-
lijino društvo, ki naj v prvi vrsti skrbi za povzdigo
cerkvene glasbe, pa tudi dela za povišanje dohodkov,
s katerimi bo organist mogel zadovoljen biti, in sicer
po letnih doneskih članov ali zbirkah po župniji;

.§•) župnik naj skrbi, da imovitejši župljani s prostovoljnimi
doneski sčasoma povečajo glavnico, iz koje obresti bi
se vzdrževal organist;

h)  vsi duhovniki, zlasti župniki imajo dolžnost, da kolikor
morejo, podpirajo podporni društvi, ki so ji ustanovili
Cerkveniki in organisti, da svoje bedno stanje izboljšajo;
/) kjer dopuščajo cerkveni dohodki, ne bo napačno, če
se organista in Cerkvenika ob slovesnejših prilikah,
n. pr. o Veliki noči, ob Novem letu, po končanih šmar¬
nicah, na godovni dan podeli v pomoč primerna denarna
nagrada;

k)  župnik naj se potrudi, da pridobi za Cerkvenika in
organista še drugih virov dohodkov, n. pr. s kako službo
v naših društvih, pri posojilnicah, pri občini;

/) želeti je, da zna organist ali Cerkvenik pošteno in pri¬
merno rokodelstvo, s katerim bi si mogel o prostem
času več dohodkov pridobiti, n. pr. vrtnarstvo, krojaštvo,
knjigoveštvo, urarstvo;

m)  župniki naj se ozirajo tudi na državne postave, ki bi
se mogle tolmačiti v prilog Cerkvenikom in organistom;
ali pa bo zakon o zavarovanju za starost in one¬
moglost z dne 16. decembra 1906 rodil zaželjenih sa¬
dov, dvomijo mnogi; vendar naj se pa župniki trudijo,
da se organisti, katerih plača znaša 600 K, vštejejo v
število tistih, za katere hoče poskrbeti zakon o starost¬
nem in onemoglostnem zavarovanju;

n)  močno je treba pohvaliti tiste župnike, ki so navkljub
raznim težavam našli v svojih župnijah sredstva, s ka¬
terimi se je plača Cerkvenika in organista na primerno
stopnjo povišala.

189

B.

O cerkveni glasbi. 1 )

Z orglavci jc v tesni zvezi cerkvena glasba. Med sino¬
dalnimi določili je ponatisnjena »Instructio super Musiča Sacra«,
v kateri je papež Pij X. 1. 1903. za cerkveno petje in za
cerkveno glasbo izdal obvezna določila. Na sinodi se je iz¬
rekla želja, naj se gospodom poda slovenski prevod tega
obveznega pouka. Tej želji se rado ustreže.

I.

Splošna načela.

1. Kot bistveni del liturgične slovesnosti ima cerkvena
glasba isti namen kakor liturgija vobče: čast božjo kakor
tudi posvečevanje in izpodbujanje vernikov. Ista pomaga po¬
vzdigovati slovesnost in lepoto cerkvenih obredov, in čeprav
je njen prvi namen, obleči v primerne melodije liturgični tekst,
ki se ima podati vernikom, je vendar njen zadnji in pravi
namen, povzročiti, da se tekst bolj okrepi, in tako more
vernike bolj vnemati v pobožnosti in jih lepše pripravljati na
prejem sadov milosti, ki so v zvezi s slovesnostjo presvetih
skrivnosti.

2. Cerkvena glasba mora torej v najvišji meri obsegati
one lastnosti,'ki liturgijo splošno odlikujejo, namreč: sve¬
tost in lepoto zunanje oblike  in, kar sledi iz obeh
samo po sebi, splošnost.

Glasba mora biti sveta,  to je, varovati se mora
vsega posvetnega, ne le v načinu kompozicije, ampak tudi
v petju.

Glasba mora biti prava umetnost',  sicer nikakor
ne more vzbujati v srcu onega učinka, radi katerega je
cerkev glasbeno umetnost v svojo liturgijo sprejela.

Glasba mora biti splošna,  t. j. smejo se sicer izražati
v cerkvenih kompozicijah raznih dežel one posebnosti, ki

>) Synodus II., pg. 53—61.

190

spadajo k posebni nravi kakega naroda, vendar se pa
morajo splošnemu znaku cerkvene glasbe v toliko pokoriti,
da na tujega poslušalca ne napravijo neugodnega vtiska.

II.

Vrste cerkvene glasbe.

3. Te lastnosti so v najvišji meri v gregorijanskem petju
in vsled tega je tudi isto v besede najboljšem pomenu rimsko
cerkveno petje. Samo to petje je cerkev od svojih očetov
podedovala ter ga hranila tekom stoletij z vso skrbnostjo v
liturgičnih knjigah; to petje priporoča ljudstvu kot svoje
lastno, to predpisuje izključno v posameznih delih liturgije.
To petje so novejša raziskavanja, hvala Bogu, povzdignila
na stopinjo prvotne čistosti.

Vsled tega je gregorijansko petje veljalo vedno za naj¬
popolnejši zgled vsake cerkvene glasbe. Na tej podlagi je
nastal po vsej pravici splošni zakon: Cerkvena kom¬
pozicija je tem svetejša in tem bolj liturgična,
čim bolj se v svojem gibanju, v svojem miš¬
ljenju in okusu približuje gregorijanskim me¬
lodijam in nasprotno: čim bolj se oddaljuje od
tega n a j p o p o ln e j še g a vzora, s tem manjšo pra¬
vico se sme uvajati v cerkev.

Starodavno, tradicionalno gregorijansko petje se mora
raditega še pogosteje rabiti pri službi božji. Vsak naj bo
prepričan, da cerkveno opravilo prav nič ne izgubi na svoji
slovesnosti, ako ga samo ta način glasbe spremlja.

Posebno je treba gledati na to, da se gregorijansko
petje zopet ukorenini med ljudstvom, da se ljudstvo zopet
dejansko udeležuje bogoslužnih opravil v cerkvi, kakor je to
bilo prej v navadi.

4. Zgoraj omenjene lastnosti ima v veliki m
klasična polifonija, zlasti ona iz rimske šole, ki je v XVI. sto¬
letju s Pierluigijem Palestrincem dosegla vrhunec svoje po¬
polnosti, ki je pa tudi pozneje še ustvarila dela velike litur¬
gične in glasbene vrednosti. Klasična polifonija se najbolj

191

približuje najvišjemu vzoru cerkvene glasbe : gregorijanskemu
petju. Ravno zato pa tudi zasluži, da se v zvezi z gregori¬
janskim petjem uporablja pri najslovesnejših liturgičnih opra¬
vilih cerkve, kakršne so slovesnosti papeške kapele.

Tudi ta (klasična polifonija) mora zadobiti večjo veljavo,
posebno v glavnih bazilikah, katedralkah in takih semeniščih
ter cerkvenih zavodih, kjer ne manjka pogojev in sredstev.

5. Cerkev je vedno priznavala napredek umetnosti, da,
tudi podpirala ga je s tem, da je vse, kar je moč duha lepega
in dobrega ustvarila tekom časa, porabila, seveda, v mejah
liturgičnih pravil. Iz tega stališča se dopušča tudi moderna
glasba v cerkvi, kjer je zmožna pokazati umotvore, ki jim
glede lepote, resnosti in dostojnosti nič ne manjka in ki se
nikjer ne pregreše zoper duha liturgičnih slovesnosti.

Ker je pa vendar moderna glasba večidel nastala iz
profanskih umotvorov, moramo biti pri njeni uporabi bolj pre¬
vidni; le takim modernim kompozicijam bodi dovoljen vstop
v cerkev, ki nimajo na sebi nič posvetnega, ki nikakor ne
spominjajo na gledališke motive in ki tudi v svoji zunanji
obliki nimajo s posvetnimi deli nič skupnega.

6. Med vsemi vrstami moderne glasbe najmanj ugaja
uporabi pri službi božji oni gledališki slog, ki je prejšnje
stoletje zlasti v Italiji posebno cvetel. Isti je diametralno na¬
sproten gregorijanskemu petju in klasični polifoniji, torej tudi
najimenitnejšemu in najvišjemu pravilu dobre cerkvene glasbe.
Ves njegov notranji ustroj, njegov ritem in tako imenovani
konvencionalizem so vzrok, da se ta vrsta glasbe nič ali
vsaj prav malo uklanja zahtevam prave liturgične glasbe.

III.

Liturgični tekst.

7. Pravi liturgični jezik rimske cerkve je latinščina. Vsled
tega je prepovedano v domačem jeziku kake dežele peti pri
slovesnih liturgičnih opravilih. Se mnogo manj se dovoljuje
peti v domačem jeziku stalne ali pa menjajoče se dele pri
maši in oficiju.

192

8. Ker liturgična pravila natančno določujejo tekste, ki
se smejo uglasbiti, in ker določujejo tudi njih vrsto, ni do¬
voljeno vrste poljubno izpreminjatl ali tudi predpisane tekste
po svoji glavi zamenjavati z drugimi, ali jih popolnoma ali
vsaj deloma izpuščati, če morebiti orgle, kar liturgične rubrike
dovoljujejo, ne nadomeščajo petja nekaterih verzov — ki se
pa morajo potem recitirati. Samo to je vsled navade rimske
cerkve dovoljeno, da se pri slovesni maši, potem ko se od¬
poje »Benedictus«, poje motet v čast najsvetejšemu Zakra¬
mentu. Ravnotako je dovoljeno, da se doda še kratek motet,
čigar tekst je cerkev potrdila, ako se je pel »Offertorium«
tako, kakor je predpisano, in ako čas dopušča.

9. Liturgični tekst se mora tako peti, kakor kažejo
knjige, ne da bi se besede prestavljale ali po nepotrebnem
ponavljale. Zlogi se ne smejo trgati in vedno naj se poje tako,
da bode ljudstvo umelo to, kar sliši.

IV.

Zunanja oblika cerkvenih kompozicij.

10. Posamezni deli maše in cerkvenih dnevnih časov
morajo obdržati tudi v glasbenem oziru isto obliko in isti
značaj, ki ga jim je nadela cerkvena tradicija in je najbolje
izražen v gregorijanskem petju. Popolnoma različno se torej
morajo glasbeno obravnavati introit, graduale, antifona, psalm,
himen, Gloria in excelsis itd.

11. Posebe se je treba ozirati na sledeča pravila:

a)  Kgrie, Gloria, Čredo itd. morajo tvoriti enoto kompozicije,
kakor to njih tekst zahteva. Torej ni dopuščeno kom¬
ponirati jih tako, da posamni deli nimajo organične zveze,
da vsak del zase tvori popolno celoto, da se more iz
cele kompozicije izločiti in s čim drugim nadomestiti.

b)  pri večernicah se moramo ravnati po naredbah »Cae-
remoniale Episcoporum«,  ki za petje psalmov
predpisuje gregorijansko petje in dovoljuje figurirano
glasbo za Gloria Patri in za himen.

193

Pri večjih slovesnostih je pa vendar dovoljeno
vplesti v gregorijansko petje kora takozvane falsi-
bordoni  ali slično komponirane verze.

Da, tudi se more včasih dovoliti cele psalme
uglasbiti, da se le pri tem načinu glasbe ohrani last¬
nost psalmodije (odpevanja). t. j. če pevci navidezno od-
pevajo, naj že v popolnoma novih melodijah ali pa v
takih, ki so vzete iz gregorijanskega petja ali so po
njem posnete.

Za vedno so torej izključeni in prepovedani tako-
zvani koncertni psalmi.

c) pri cerkvenih himnih naj se pazi na tradicionalno ob¬
liko. Torej naj se n. pr. kak Tantum ergo nikar tako
ne komponira, da bi bila prva kitica romanca, kavatina
ali adagio, druga pa allegro.

d)  antifone pri večernicah naj se redoma pojo v njim na¬
vadnih gregorijanskih melodijah. Rko  jih kdo hoče o
posebni priliki uglasbiti, tedaj ne smejo imeti oblike
koncertne melodije in tudi ne smejo po obsegu postati
moteti ali kantate.

V. •

Pevci.

12. Vse liturgično petje, izvzemši ono, kar poje duhov¬
nik ali strežniki pri altarju, in ki naj se poje ravno raditega
v gregorijanski melodiji in brez spremljevanja orgel, je prav¬
zaprav lastno zboru levitov: raditega zastopajo vsi oni, ki
pri službi božji pojo, tudi če so laiki, mesto pevcev cerkve¬
nega zbora. Zato naj ima njihova glasba, vsaj večjidel, znak
koralne glasbe in koralnega petja.

S tem pa petje solistov ni izključeno. Vendar naj pri
liturgičnih opravilih ne prevladuje tako, da bi se večji del
liturgičnega teksta tako pel; temveč mora imeti na sebi značaj
preproste melodične fraze in bodi kar najtesneje združen z
ostalimi deli kompozicije, namreč s koralnim petjem.

13. Iz istega principa (da opravljajo pevci službo levi¬
tov) pa tudi sledi, da pevec opravlja liturgično opravilo, in

Syn. 13

da se ravno vsled tega ženskam, ki vendar niso zmožne take
službe, ne more dopustiti, da bi sodelovale v koru ali pri
godbenem zboru. Ako se torej hočejo uporabiti visoki so¬
pran- ali alt-glasovi, naj se isti po starodavni šegi cerkve
izpopolnijo po deških glasovih.

14. Končno naj se k sodelovanju pri cerkveni glasbi
privzemajo samo možje, ki so res pobožni in pošteno živijo,
ki se po svoji skromnosti in lepem vedenju med liturgično
službo božjo kažejo vredne svete službe, ki jo opravljajo.
Lepo se poda, da pevci, ko pojo v cerkvi, nosijo duhovniško
obleko in koretlje ter da so z mrežo zavarovani, ako je
pevski zbor le preveč izpostavljen pogledom ljudstva.

VI.

Orgle in instrumenti.

15. Prava cerkvena glasba je pravzaprav vokalna glasba.
Vendar je dovoljena tudi glasba s spremljevanjem orgel. Da,
pri posamnih posebnih prilikah se smejo v postavnih mejah
in vpoštevaje pristojne ozire, rabiti tudi drugi instrumenti.
Vendar se pa to ne sme nikdar zgoditi brez posebnega dovo¬
ljenja škofovega, kakor zahteva »Caeremoniale episcoporum«.

16. Prevladovati mora vedno petje, orgle ali instrumenti
naj ga spremljajo, ne smejo ga pa uduševati.

17. Ni dovoljeno začenjati petje z dolgimi preludiji, niti
ga prekinjati z dolgimi medigrami.

18. Orglanje naj se pri spremljanju petja v preludijih in
medigrah itd. ne prilagodi samo naravi instrumenta, ampak
naj zadostuje tudi vsem onim zahtevam, katere moramo, kakor
zgoraj povedano, staviti na dobro cerkveno glasbo.

19. Poraba klavirja v cerkvi je prepovedana, ravnotako
uporaba šumečih in veseljaških instrumentov, kakor mali in
veliki boben, pavke, zvončki i. dr.

20. Najstrožje je prepovedano igranje takozvanih band;
samo izjemoma, če je škof pripustil, naj se dovoli, uporabiti
omejeno, kraju primerno in prikladno število pihal; vendar
naj se dotična glasbena točka in spremljanje, katero naj iz-

195

ršujejo, uprizori na resen, veličasten in z orglami popolnoma
soglašajoč način.

21. Pri procesijah zunaj cerkve lahko z dovoljenjem
škofovim igra banda, vendar pa ne sme nikdar igrati posvetnih
komadov. Želeti bi bilo, da bi se godba ob takih prilikah
omejila na spremljanje kake latinske ali v domačem jeziku
zložene cerkvene pesmi, katero nasvetujejo pevci ali verska
društva, ki se udeležujejo procesije.

VII.

Trajanje liturgične glasbe.

22. Ni dovoljeno, da bi petje na koru ali sviranje na
instrumente mašnika pri oltarju mudilo dalje časa, nego to
dopuščajo liturgični obredi. Po cerkvenih predpisih se mora
»Sanctus« končati pred povzdigovanjem. — Seveda se mora
tudi mašnik, ki ima opravilo, ozirati na pevce; »Gloria« in
»Čredo« bodita po gregorijanski tradiciji razmerno kratka.

23. Sploh se mora to kot huda zloraba zavreči, ako
pri cerkvenih slovesnostih liturgija igra vlogo neke glasbi
podrejene postranske stvari, med tem ko vendar glasba tvori
le en del liturgije in ji mora služiti kot ponižna dekla.

VIII.

Glavna sredstva za povzdigo cerkvene glasbe.

24. Naloga škofov je poskrbeti, da se natančno izvršuje,
kar smo tukaj zapovedali. Sestavijo naj tam, kjer se to še
ni zgodilo, posebno komisijo mož, ki imajo kompetentno
sodbo v glasbenih stvareh. Ta komisija imej nalogo, da v
zmislu naredeb in ukrepov škofovih čuva nad glasbo, ki se
proizvaja v raznih cerkvah. In ista ne sme paziti samo na to,
da je glasba sama na sebi dobra, ampak tudi na to, da od¬
govarja močem pevcev in da se vedno dobro proizvaja.

25. V duhovskih semeniščih in drugih cerkvenih zavodih
naj se v zmislu določeb tridentskega zbora z vso pridnostjo
in ljubeznijo goji že pohvalno omenjeni tradicionalni gregori¬
janski koral. Predstojniki naj ne bodo preveč varčni z navdu-

13 *

196

ševanjem in s hvalo svojih mladih podložnikov. Ravnotako
naj se med kleriki, kjer je to mogoče, ustanovi pevska šola
za proizvajanje svete polifonije in dobre cerkvene glasbe.

26. Pri navadnem pouku v liturgiji, morali in cerkvenem
pravu, ki se daje bogoslovcem, naj se ne prezre prilika, do¬
takniti se onih točk, ki so tesno zvezane z načeli in postavami
cerkvene glasbe. Izkuša naj se študij cerkvene glasbe izpopol¬
niti s posebnim poukom o estetiki svete umetnosti, da kleriki
morebiti ne bodo zapustili semenišča, ne da bi bili o teh popolni
cerkveni izobrazbi neobhodno potrebnih stvareh kaj slišali.

27. Tudi na to se obračaj pozornost, da se vsaj v
glavnih cerkvah ustanove nekdanje pevske šole,  kar se
je že na mnogih krajih z najboljšim uspehom zgodilo. Go¬
reči duhovščini ne bo težavno ustanoviti take šole tudi pri
manjših cerkvah, da, celo na deželi. Pri tem bo lahko dobila
sredstvo, da zbira krog sebe otroke in odrasle, v njih lastno
korist, vernemu ljudstvu pa v izpodbudo.

28. Izkuša naj se tudi že obstoječe višje šole za cer¬
kveno glasbo po najboljših močeh podpirati in jih pomagati
ustanavljati tam, kjer jih še ni. Posebno važno je, da pre¬
vzame cerkev sama vzgojo in poučevanje svojih pevovodij,
organistov in pevcev in jih vodi v zmislu pravih in resničnih
načel svete umetnosti.

IX.

Sklep.

29. Naposled pa polagamo na srce pevovodjem in
pevcem, duhovščini in predstojnikom semenišč, cerkvenim
zavodom in redovom, kakor tudi župnikom in cerkvenim
predstojnikom, kanonikom pri kolegiatskih in katedralnih
cerkvah, posebno pa škofom, da podpirajo z vso vnemo to
dobro premišljeno, davno zaželjeno in od vseh strani eno¬
glasno zahtevano preosnovo cerkvene glasbe, da cerkvena
oblast, ki je te predpise že večkrat izdala in jih zdaj iznova
zabičuje, ne pade v zasmehovanje.

Dano v naši apostolski palači v Vatikanu na praznik
sv. device in mučenice Cecilije, dne 22. novembra 1903, v
prvem letu Našega pontifikata. Papež Pij X.

Dodatek IV.

Razni obrazci za upravo cerkvenega
premoženja.

Opazke ad caput I., tituli II.

Uprava cerkvenega premoženja je silno važna. Opo¬
zorim na točna navodila v sinodi, na Poč, »Duhovski poslov¬
nik« '), na katerega se tudi sinoda sklicuje, in pa »Anweisung
zur Vermogensvervvaltung«, §§ 123—134.

Nameraval sem sestavek cerkvenih računov in inven¬
tarja urediti po dunajskih vzorcih; toda to namero sem
opustil, ker sem se po bolj natančnem proučavanju pre¬
pričal, da naši vzorci zadostujejo, da so bolj enostavni in
da bi z izpremembo le veliko zmešnjavo in več dela po¬
vzročil.

Zato naj le na važnost nekaterih drugih spisov opo¬
zorim.

1. Inventarji  so važni. Iz njih spozna novi župnik pre¬
moženje župne cerkve in župne nadarbine. Zato se mora
inventar z dejanskim stanjem popolnoma ujemati. Vsaka iz-
prememba naj se zapiše ; toda ne v tekst sam ali pa s svinč¬
nikom;  ampak tekst naj ostane nedotaknjen, nič naj se ne
črta, marveč izprememba naj se s črnilom zabeleži razločno
na praznem prostoru ob koncu inventarja,  ali pa na poseben
list, če ni prostora. Tudi čas  izpremembe naj se označi.
Obrazec in navodilo dobiš v knjigi: Poč, Duhovski poslovnik,
II. izd., str. 236 sqq.

‘) Poč, »Duhovski poslovnik«, II. izdanje, str. 290 sqq.

198

2. Prevažen je tudi izročilni  zapisnik, ki se mora z
inventarjem popolnoma ujemati. Izročilni zapisnik naj bo
natančen. Obsega naj premoženje cerkveno in nadarbinsko.
Vse obveznice, vse hranilnične knjižice, vsi dolgovi naj se
zapišejo po številki, po znezku in po imenu; ne pozabi naj
se na travnike, njive in gozdove.

Župnik naj točno pazi, kaj je prevzel, ker na temelju
izročilnega zapisnika se bo pri vtzitaciji presojevalo, kako
se cerkveno premoženje upravlja. Vsaka izprememba se mora
natanko pojasniti. Zato se priporoča, naj se tudi v tem za¬
pisniku zabeleži izprememba, kako in kdaj se je izpeljala,
kje je sedaj denar naložen, kdo je izpremembo dovolil.  Te
beležke pa naj ne bodo v tekstu, ki se črta, ali na strani s
svinčnikom, ampak ob koncu na prostem kraju ali na po¬
sebni poli, ki se doda izročilnemu zapisniku.

3. Premalo se vpošteva važnost dnevnika.  Določbe naše
sinode naj se točno izvršujejo. V dnevnik se prav vse  zapiše,
tudi darovi in denarji, ki ne pridejo v cerkvene račune, naj si
bodo dohodki ali stroški; torej vse obresti od glavnic, vsi da¬
rovi iz pušice, iz nabiralnika, za ustanovljene maše in drugo.

Iz dnevnika se mora tudi razvideti vsaka izprememba
v premoženju;  posebno na to naj se pazi, da se stroški in
dohodki v papirju pravilno izvedejo: Primeri v pridejanem
obrazcu: Anton Repič plača dolg in za vrnjeni denar se kupi
obveznica, ki je vredna 600 K, pa se je zanjo plačalo le
590 K. Kako se to izpelje v zapisniku? Ko dolžnik denar
prinese, si prejel 600 K, torej dohodki v gotovini; onda si
dolžniku vrnil dolžni list, torej stroški v papirjih; kupil si
obligacijo xy in si zanjo potrošil 590 K, torej stroški v go¬
tovini; dobil si pa obligacijo za 600 K in jo vložil, torej
dohodki v papirju; ostalo ti je 10 K, ki si jih naložil v hra¬
nilnico, torej stroški v gotovini; vložil si hranilnično knjižico,
torej dohodki v papirjih. Slično se postopa z 200 K za
mašno ustanovo. — Oboje se mora izvesti v inventarju in
v knjigi za obligacije, prvo tudi v knjigi za dolžnike.  — Le
na ta način more dati župnik od vsakega viharja točen
račun in se za vse opravičiti.

199

Opozarjam še na to, da se ob koncu vsake strani posa¬
mezne vsote seštejejo in potem na drugo stran prenesejo. Ob
koncu leta se od dohodkov odbijejo stroški  ter se pokaže,
koliko je preostalo. Pogleda se v blagajno, ki se mora z
dnevnikom popolnoma ujemati. Vse naj se pokaže ključarjem.

Svetuje se, naj se dohodki koj nalože v hranilnico;
hranilnična knjižica pa naj se namesto gotovega denarja
hrani v blagajni.

Ako se kak denar za posebne namene  nabira, naj se
od vsote ob koncu leta dotični del odbije in vloži v posebno
knjižico s posebnim naslovom, n. pr. stavbinski zaklad,  kar
naj se v dnevnik zapiše; ako se iz tega zaklada kaj potroši,
n. pr. 500 K za nujne poprave, se to izpelje v dnevniku tako,
da se stavi v dohodke 500 K s pripomnjo »iz stavbinskega
zaklada«; onda se pa tudi med stroške tistih 500 K zapiše;
ob koncu leta se pa pri računu o tej knjižici stavbinskega
zaklada na to opozori. — Obrazec je pridejan.

4. Mašne ustanove  morajo biti vse zapisane. Obrazec
za to je tu pridejan. Na prvih  straneh obrazca je prostor,
kamor se razne ustanove zapored popišejo, in sicer: ime
ustanovnika, čas, kdaj je bila ustanova sprejeta in potrjena, ob¬
veznost, pokritje in razdelitev obresti; zgoraj se zabeleži ona
stran  knjige, na kateri je zgoraj samo isto ime ustanovni-
kovo zapisano, onda so pa rubrike, v katere se zapiše, kdaj
in od koga se je ustanova opravila.

Tako so ustanove točno popisane, Da se pa kaka
dolžnost ne preskoči, se sestavi kazalo po mescih,  kjer je
točno zaznamenovano, kdaj se mora sveta maša ali drugo
sveto opravilo izpolniti.

V mnogih župnijah so knjige za ustanovne maše jako
zastarele  in nepopolne in nepregledne; naj se polagoma
prenarede.

Izprememba v naložitvi glavnice naj se zapiše v
rubriko: pokritje. Seveda se mora ta izprememba tudi v
inventarju in v dnevniku  izpeljati. Saj se za te beležke le
malo časa potroši, pač pa se mnogim sitnostim pot zapre.


200

Pridejan je zraven obrazca tudi odlok knezoškofijskega
ordinariata o uravnavi svetomašnih ustanov ozir glavnice in
pa razdelitve glavničnih obresti. — Ves postopek je opisan
v knjigi: Poč, str. 279 sqq., ali pa v »Anvveisung«, § 91 —111.

5. V nekaterih župnijah je mnogo denarja izposojenega.
Tu je potrebna knjiga dolžnikov.  Obrazec je priložen. Na¬
tanko naj se zapisuje, kar je dolžnik vplačal in kaj je še
dolžan ostal. Dolžniku naj se da v roke mala knjižica, v
katero se tudi sproti vpisujejo odplačitve: tako se bodo
preprečili odiozni prepiri in neprijetne tožbe. — Prememba
v nalaganju glavnice naj se točno zapiše; dotična opazka
naj se ne pozabi zapisati v inventar in v dnevnik.

Za rente  je poseben obrazec priložen, ki je potreben
v župnijah, katere imajo mnogo denarja naloženega v ob¬
veznicah.

6. Današnji čas se zemljišča  rada v najem dajejo. Po¬
skrbeti je treba, da se dajo v najem po dražbi in da se
najemnina točno odplačuje. Pred dražbo naj se napravi točen
zapisnik po priloženem obrazcu. Iz tega se razvidijo najem¬
ninske pogodbe, najete parcele, najemnina in najemnik. Po
dražbi se pošlje zapisnik v potrjenje.

Kjer je več najemnikov, je pač potrebno, da ima župnik
knjigo najemnikov,  v katero točno beleži, kako najemniki
dolžne vsote vplačujejo. Primeren obrazec je priložen. Za
»Izkaz o najemnini«,  ki se mora letnim računom priložiti, je
tiskan obrazec. Najemniku naj se izroči mala knjižica, v
katero se natanko zapiše datum in vsota odplačila, da ne
bo pomot in zoprnih tožba.

7. Župniki, ki sami gospodarijo, naj ne pozabijo na
gospodarski dnevnik.  Vanj naj vestno beležijo vse stroške in
dohodke nadarbinskih zemljišč. To je koristno zanje, po¬
trebno pa za slučaj njihove smrti ali morebitne preselitve v
drugo župnijo, da se morejo letni dohodki na udeležence
prav razdeliti.

8. Priložim še obrazec za štolarij,  ki je za večje žup¬
nije potreben, da ne bo zmešnjav.

201

(Dnevnik k št. 3.1

(Dnevnik k št. 3.)

203

(Mašne ustanove k  št. 4.)

204

(Mašne ustanove k št. 4)

205

O uravnavi svetomašnih ustanov.

Leta 1860. je ljubljansko knezoškofijstvo izdalo navodilo za
upravo cerkvenega premoženja. V tem navodilu se v §§ 91 do 121
nahajajo tudi potrebni podatki, kako je postopati pri napravi raznih
cerkvenih ustanov.

V teku zadnjih desetletij se je denarna vrednost mnogo izpre-
menila; obresti se zmanjšujejo, cerkvene potrebe in razni davki pa
rastejo. Zato je potrebno, da se nekatere točke navodila izpremene ali
izpopolnijo.

Od sedaj naj veljajo nastopne izpremembe k III. oddelku
navodila.

§ 95.

Pri ustanovah naj se pazi, da so dohodki dovoljni za izpolnjenje
ustanovnih dolžnosti. Mora se primerna nagrada določiti za duhovnika,
Cerkvenika, (strežnika) in cerkev; ako se po ustanovi zahteva večja
slovesnost, mora se odškodovati organist in asistencija. Zraven naj
se pomni, da glavnice ne nosijo več po 5%, ampak po 4%. Na to
naj se gleda ne le takrat, kadar se za ustanovo odšteje denar, ampak
tudi takrat, kadar se odstopi kak starejši vknjižen dolg.

§ 96.

Odločuje se za razne ustanove nastopno:

Ustanovna glavnica naj bo vsaj tolika, da čiste letne obresti

prinašajo:

1. za tiho sv. mašo vsaj.K 6

2. ,, peto sv. mašo de Requiem cum

Libera . ,,12

3. ,, isto z asistencijo.„18

4. „ officij cum uno Nocturno . . 7, oziroma 11

5. ., ,, ,, tribus Nocturnis . ,, 12, „ 18

Ustanovna glavnica bi torej po odbitih raznih pristojbinah morala

znašati najmanj:

1. za tiho sv. mašo vsaj.K 150

2. ,, peto sv. mašo cum Requiem et

Libera.. 300

3. ,, isto z asistencijo.„ 450

4. „ oficij cum uno Nocturno . . . „ 175 (275)

5. ,, „ ,, tribus Nocturnis . . „ 300 (450)

206

Obresti naj se pa tako-le razdele:

To so najmanjši zneski za mašne ustanove, ki se morejo še

sprejeti.

Ako je tiha sv. maša ustanovljena za podružnico, ki ni čez
1 km  oddaljena, naj velja ista vsota, kakor za župno cerkev.

Če je pa podružnica oddaljena čez 1 km,  določuje se za vsake
pol ure hoda po 1 K, torej glavnice 25 K.

Ako se pri slovesnih sv. mašah žele pevci, mora se za vsakega
vsaj po 1 K določiti, oziroma za vsakega pevca po 25 K večja usta¬
novna glavnica zahtevati.

§ 100  a.

Za ustanovno glavnico se more sprejeti ali kupiti tudi zemljišče.
Pri tem naj se gleda vedno na to, da bode pravi dohodek od zemljišč v
resnici ustanovi zadostoval. Ako se namerava zemljišče kupiti iz usta¬
novne glavnice, naj se to poprej naznani knezoškofijstvu, katero bode
v slučaju, da glavnica presega 200 K, izposlovalo privoljenje c. kr. de¬
želne vlade. Dotično zemljišče mora biti popolnoma neobremenjeno
in se sme kupiti le tedaj, ako prodajalec sam oskrbi vse potrebno,
da se zemljišče od njegovega posestva odpiše in cerkvi v last pripiše.

K prošnji naj se priloži:

1. Zetnljeknjižni izpisek (Grundbuchs-Extrakt), da se vidi, je-li
posestvo neobremenjeno.

2. Posestni list, da se spozna letni in čisti dohodek.

3. Slučajno še načrt položaja zemljišča (ako to posebne okol-
nosti zahtevajo).

Po prejetem dovoljenju naj se pri c. kr. notarju napravi pogodba.

§ 100  b.

Ustanovna glavnica se more pupilarno varno naložiti v onih
hranilnicah, katere ustanoviti je tudi c. kr. vlada dopustila; toda sme
se vložiti samo glavnica do 1050 K; ako to vsoto presega, mora se
kupiti ali zemljišče, ali pa kaka državna obligacija.

207

(Obrazec za knjigo dolžnikov k št. 5.) Pag. 10

Lastnica župna cerkev SV. Ane na Javorju

Ime dolžnika Luka Bondelj \z  Javorja ji. št. |2.

Dolžno pismo z dne 4 - av 9* ^850 vknjiženo dne 5. nov. 1850

Glavnica 320 gld. (640 K) % obresti 5 °°

Vrnjena glavnica dnc 5 - a P ri,a 1904

Naložena v  mestni hranilnici na knjižico št. xy po 4'/ 2 %, letne obresti 28 K 80 h

208

{K št. 5.)

Pag.

Renta

Obligacija

Št. Datum

%

Nadpis obligacije

Za čas

od do

Znesek

obresti

K h

16780 1./7.92

5690

4 °/„

Staatsschuldverschreibung

1. jul. 31. dec.

113:80

209

(Na jem zemljišč k št. 6.)

Zapisnik

narejen v župnišču dne

v zadevi oddaje v najem spodaj zaznamovanih zemljišč, spadajočih k
župni prebendi v ........

Navzoči podpisani:

Pogoji, pod katerimi se zemljišča župnije
prepuste v najem, so naslednji:

1. Njive in zemljišča se dajo v najem za let, to je:

od 11. novembra 19 do 11. novembra 19 ; izvzeta je

njiva v katastr. občini »v grabljah«, pare.

štev. , ki je bila dana v najem dne

do . I. I. iz I. h. štev.

2. Pogojena in dogovorjena najemščina se mora plačati vsako
leto vsaj do 11. novembra, flko najemnik ne plača dogo¬
vorjene najemščine do določenega časa, je pogodba raz¬
veljavljena; zemljišče se sme vzeti nazaj, zapadla najemščina
pa se sme sodnijsko izterjati.

3. Najemnik mora dobro obdelovati v najem sprejeto zemljišče,

je mora pognojiti vsaj ; sadnega drevja ne sme

izsekati; suho posekano drevo se mora nadomestiti z novo-
nasajenim drevjem. Kdor bi ne izpolnil pod štev. 3 naštetih
pogojev, izgubi pravico do zemljišča in se mu sme vzeti
brez odloga.

4. Najemnik mora skrbno paziti, da se mejniki ne prestavijo,
nove steze po zemljišču ne delajo; vsako storjeno škodo
mora naznaniti gospodarju.

5. Najemnik mora plačati celo dogovorjeno najemščino, in to
tudi v slučaju, ako bi kaka uima poškodovala ali celo uni¬
čila zemljiški pridelek.

6. Najemnik ne sme komu drugemu oddati zemljišča v najem.

7. flko bi okoliščine nanesle tako, da bi se njiva prodati mo¬
rala, n. pr. pri zidanju novega, javnega poslopja, razdrla bi
ta okoliščina pogodbo; gospodar in najemnik pa bi se do¬
govorila o odškodovanju za pridelke enega leta.

8. Smrt gospodarja ali najemnika podere pogodbo; ravno to
velja o slučajni preselitvi gospodarja ali najemnika.

Sun.

14

210

Ko so se prečitali predstoječi pogoji, pričela se je dražba in
dognale so se cene najemščine od posameznih zemljišč, kakor sledi:

211

(Obrazec za knjigo najemnikov k št. 6.)

Valentin Mezeg, kočar v Domžalah h. št. 2, plačuje vsled pogodbe z
dne letne najemščine od prebendne njive »Rajtarca«

v katastr. občini I.,.parc. št. ,24 kron.

Za

leto

Dolžnost

tekoča

najem-

zapadla

najem-

ščina

skupno

Plačilo

čas istega

znesek

Ostane
na dolgu
11. nov.

Opomba

1896

1897
Il898

1899

1900

1901

Re

Nj

di (smrl
va se

24 -

j

, prešel
dala i
Štiri leta

J!

1902

1903

1904

1905

24
24
48
32
24
48

tve . . .)
najem
pod poi

10./11.1896

14./11.1898
18./11.1899

24

40

32

je pogodbh
1. 1. iz 1. za
ji naštetirrjji

£D,

z I. I
etnih K
v zapi:

'odpis n

24 | 50
24 j 50
24 50
24 1  50

ijemnika:

4./11.1902
8./11.1903
7./11.1904
10./11.1905

24 50
24 50
24 50
24 50

24
8

24
48

razveh
24-50,
nikti.

opomin -
tožba

j ivljena.
to za

14 *

213

Izkaz o najemnini

od cerkvi sv. v (na)

lastnih, v najem danih posestev v solnčnem letu 19

214

215

se opira

na po¬
trdilo

Pristojbina

zastala iz
prejšnjih let

tekočega leta
K 1 h

Skupaj
K j h

Plačano

Zastanki
koncem solnč-
nega leta
19


216

(Štolarij k št. 8.)

217

Opravilnik in repertorij za arhiv.

i.

Opazke k opravilniku in repertoriju.

K opravilniku ni treba kaj posebnega opaziti in tudi ne k
repertoriju. Naj se oba v roko vzameta in naj se prečita besedilo
sinode, pa bo vse jasno.

Samo na to naj opozorim, da se morejo razni, morda številni,
spisi v zadevi kakega dokumenta vložiti v predel arhiva VII., doku- .
ment pa zopet v svoj predel; zato ima »znak arhiva« dvojno rimsko
številko.

Obrazca za opravilnik in za repertorij sem v dodatku združil,
akoravno sta v besedilu sinode daleč vsaksebi.

Opravilnik.

218

=2

>

2

u,

e

>

ca

n

N

T 3

ca

N

03

e -

>u

4-»

ca

! C
ca

X 3

_• 'o 3 __-

OJ

>

03

T3

ca

N

o>

C /3

T 3

3

J

E

O

ca

N

c

l>  .SL

03

>

03

T3

ca

N

03  jr
^ >
C/3

E

O ’
E

N

U

E

>

O

03

O

"O

-o

o

.73

o

o

o.

o On

g; 03
c /3  i^r
03


^ E

•§■§
N O-

03
E >U
> .
1/3

’ 1
E ^

> ca

_E ^
03 E

SX 3
g‘03

2 xJ

O

C

O

6

33

O

X

UJ

03 03

=§f

|i

•a ° g

S 'S. o

>  > E

• O

• E

E

>U

O

03

E . • .73

=  1/3 O

.* ; >

>C/3 G) .

E — 1

■°>
n

G C

^•a °
N  o ra

• - N

O

-O «N

£ &

O -c

^ .•
,c/ ]£

n .

^ u

m  03

‘o >

u  E
E 03
N 'N

sl

ca 2

o

o.

o
>
o

E
-D O-
E

N >N

i—J .o^
> *73

03

v-/

i a.

J o j

o

O

03

.5

E

03

E

E

>

03

- 03

.H S

•* S

E c

"Č/3 .2

ja

03

‘ST

o

o.

E

'O

E

E

E

E

O

3=

O

X

m

3  i »j
; 3  W g
i la o<y

I O •"

•A 3 ;§

uodBz

o o

to =t

I

s

219

O)

>

CU

TJ

ca

N _•

&  ^

>

CJ

j*  _•

S >

u

ca d
3 —;
ci¬
zi '
>N

Ci>

>

CJ

tj

ca

n ■

a —*

^ >

o

ca

N

>

&

<j

ca >
n

CL

3

'N

>

•a

o —

^ >

c/o

n

o

ca

N

> S

g>

5

GO

D

>

a>

2sC

Q-

3

•N

>

a>

tj

ca

N .

>U

1-»

ca

s=

to

vd

st

id

o.

o

o

Q-

3

TJ

ca

3

3

S

js;

OJ

Q

d

33

o

X

LU

a>

E-f
S S

—TJ

§..£
> o
^ S

TT c/3

o‘S.

°* o

OJ c
■S)  >N

3 °

£  TJ
.2  ••
ea‘B>

.5 —

sa

j*

>c/3

O

O

Z o

TJ .5
ca

aS

»53 TJ
o ^

d OJ

>y3 ca

N

CJ

c _
tj .5

N —
TJ* -*

o.a
. c

v >c /3

353 o

tO

>C/3 o

S i

> O
d

(U O
C J3
TJ O
d

N5

. O
C 3

•■5 3.

1*4

O

jsi.

>00

J c

N

CJ

O

oo .
o —

CN

^4 st

Z

TJ

ca

o o
a c

. TJ
• £
OJ

s
TJ O.

N
N —

C*

H3

3*4

o

Ul

3

>00 CJ
>
3 O
C 3

ca

3  +->
3T &
•>53 =

O CJ
O-  3

C O
TJ _S

.So

•o d

3

; °
.2
; *3

• o
; xj

3 O

. d

: o

)  c
: a>

o

d

.5

T

3-

o

3

l

3

•a-2-

°§.
3 3
C/3 >N

2 O

3 3
C/J O

N?

O

■3 >

.2 3
dC3

.HoJ

c/5

ca 'H

N Q_

d 00

~ 35
> _
TJ —‘
3  •

3— —

3

. n
■N

220

III.

Repertorij.

221

Status animarum.

i.

Opazke.

Za to knjigo velja priloženi obrazec; rubrike naj se točno iz¬
polnjujejo.

Posebno opozorim na to, da naj se piše lepo, ne pretesno; imena
pokojnih in onih, ki so zapustili družino, naj se ne prečrtujejo, marveč
z drugim znakom označijo, in sicer:

a)  f se stavi pred ime umrlega;

b)  — se povleče pod ime osebe, ki je družino zapustila; v opazki
se pove, kam je šla;

c) *  naj se naredi pred ime sina, ki je ostal doma, gospodarstvo
prevzel in se oženil; v opazki se pove, da je on novi gospodar
in niže zapisan: isto velja o hčeri, ki je prevzela gospodarstvo
in se omožila.

222

II. Obrazec za

223

Status animarum.

Hišno ime: Pogorelček Stan: Kočar

224

Dodatek V.

Opazke in obrazci k maticam.

I.

Opazke k matici rojenih in krščenih.

1. Dosedanji obrazec je točen in se je le v toliko izpremenii,
kakor zahtevajo najnovejši cerkveni in državni odloki, in sicer:

o) zavoljo zapovedi v dekretu »Ne temere«, da se morajo po¬
roke tudi v krstni knjigi zapisati, se je dodala rubrika »čas poroke«;

b ) za voljo raznih izkazov, katere zahtevajo deželne oblasti,
se je pridjala nova rubrika »opazka«, v katero naj se zapiše, kedaj
so stariši rojeni in kdaj poročeni.

2. Pazi naj se na legitimacijo nezakonskih otrok; rubrika »za¬
konski — nezakonski« se nič ne izpremeni; v rubriko »stariši« se oče
ne zapiše, ampak pod vpis nezakonskega otroka se počez po strani
zapiše zahtevo očetovo in pa tudi čas poroke; zato naj se pri neza¬
konskih pusti nekoliko praznega prostora.

3. Nezakonskim pozneje pozakonjenim otrokom se ne izda
rojstnega in krstnega lista, ampak krstno izpričevalo, v katerem ni rubrik,
ampak se kar in extenso napišejo potrebni podatki iz krstne knjige,
kjer se pri otroku nič ne omeni, da-li je zakonski ali nezakonski.

4. Ako je nezakonska mati znana, doda se imenu njen stan;
ako ni iz domače župnije, tudi župnija in občina; ako je vdova, vpiše
se zraven imena po možu tudi njeno rodbinsko ime, ker otrok bo
imei to ime.

5. Ako se v župniji rodi slučajno otrok iz tuje župnije, vpiše
se v rojstno in krstno knjigo, toda brez številke; v osmih dneh se
mora pristojnemu župniku poslati natančen izpisek iz rojstne knjige,
ki naj otroka z zaporedno številko v svojo matico zapiše.

6. Obrazec za rojstni in krstni list je dobi) drugo, bolj pri¬
pravno obliko.

225

Škofija Ljubljanska.

Vojvodina Kranjska.

Štev.

Rojstni in krstni list.

Iz rojstne in krstne knjige župnije (duhovnije)

Zvezek. stran štev.

V dokaz resničnosti lastnoročni podpis in uradni pečat.

Župni urad

Kolek in taksa
Syn.

15

226

(Obrazec za rojstno in krstno knjigo.)

Leto 1908

Mesec in dan
rojstva; krsta

Kraj rojstva
(ulica, h. St.)

Ime krščenca

Spol

o . c
c a

C >N

Rod

Čas

poroke

krščen-

jatluar
5 .  6.

Zgoša
h. št. 20

Valentin

/ : —

februar
8. 9.

Poljče
h. št. 16

Tomaž Jeri t
znal kot o
potrdila, tejr

V Begi njah, 15. majn

krojač, se je
eta tega otro ;;
je zahteval,

Josip

pred podpisan
a, kar je tudi
da se zapiše

ka 1908.

mi spe
na ma

v krstnj) knjigo.

mi pri
podpisb

Toma,
1. I., prič

Jerin, oče.
a. I. L, priča

Jera Zalakar, rrjati.
Janez Ko; melj, župnik

227

Str. 1.

15 *

228

II.

Opazke k poročni knjigi.

K sinodalnim določbam še te-le opazke:

1. Ker so se župniki po pravici pritoževali, da je rubrika za
»listine« premajhna, se je obični obrazec toliko izpremenil, da se je
pri ženinu in nevesti v isto rubriko stavilo ne le ime in stan, ampak
tudi bivališče in starost, za katero naj se navede točno datum rojstva.

2. V rubriko dan in mesec poroke naj se zapiše tudi kraj. —
Pri bivališču naj se doda hišna številka, v mestih tudi ulica; doda
naj se tudi kraj in okraj bivališča, in sicer radi četrtletnih izkazov.

3. V rubrikah listine in kdo je poročal, naj se pazi na določbe
dekreta »Ne temere«, pa tudi na državne postave, da bo ženitev
veljavna pred cerkvijo in pred državo. Dotična navodila so v Škof.
Listu za leto 1908., str. 45 sqq. in str. 84 sq. Za zgled so na obrazcu
trije slučaji. Matice se mislijo za župnijo Begunje:

a)  Slučaj pravilen; ženin in nevesta sta iz begunjske župnije;
le nevesta je mladoletna, očeta nima. Potrebuje se samo zglasnica
za ženitev in pa sodnijske dovolitve. Poroči begunjski župnik ter
shrani listini in zapisnik.

b)  Ženin je iz Lesec, nevesta iz Begunj; ženin je vdovec. Po
dekretu »Ne temere« poroči župnik neveste; on shrani listine: ženit-
beno zglasnico, mrliški list pokojne žene, krstni in oklicni list ženinov
in zapisnik. — S tem je tudi državnim postavam ustreženo. — Z dovo¬
litvijo begunjskega župnika bi mogel cerkveno in državno veljavno
poročiti župnik ženinov: listine bi on shranil.

c)  Ženin in nevesta sta iz begunjske župnije; poročita se na
Brezjah. Po dekretu »Ne temere« ima pravico veljavno poročiti župnik
mošenjski od begunjskega mora imeti dovolitev; on pooblasti P.
Kornelija, on se mora prepričati, da li so listine v redu, on zapiše
poročene v poročno knjigo in shrani listine; po državnih postavah pa
mošenjski župnik nima nobene pravice do ženinov; begunjski mora
pooblastiti P. Kornelija, on skrbi za listine, da-li so v redu, on zapiše
poroko v svojo knjigo; poroko mu prijavi P. Kornelij. — Da se kon¬
flikt izravna, mora P. Kornelij imeti pooblastilo od obeh župnikov;
mošenjski župnik naj poroko zapiše v knjigo brez številke in naj listine
odstopi župniku v Begunjah.

4. Naj se ne pozabi poroke zabeležiti tudi v krstno knjigo;
ko je pa eden poročencev iz druge župnije, naj se dotičnemu žup¬
niku poroka v isti namen prijavi.

5. Obrazci za izpričevanje znanja iz krščanskega nauka in
samskega stanu, za naznanilo oklicev in za zapisnik ostanejo nes¬
premenjeni; le obrazec za poročni list dobi drugo obliko, ker je bolj
primerna in v mnogih krajih že v navadi, zato se samo to pridoda.

229

Škofija Ljubljanska.

Vojvodina Kranjska.

Št.

Poročni list.

Iz poročne knjige župnije (duhovnije)

Zvezek stran štev.

Leto, mesec
in dan

poroke

Kraj

Ženin:

Krstno in rodbinsko
ime, bivališče, stan,
starost, samec, vdovec,
vera

Krstno in očeta

rodbinsko

ime, stan,

vera matere

Nevesta:

V dokaz resničnosti lastnoročni podpis in uradni pečat.

Župni urad

Kolek in taksa

230

(Obrazec za poročno knjigo).

231

Str. 85.

232

III.

Opazke k mrliški matici.

Obrazec je dober, ostane neizpremenjen. Opozorim na dve stvari:

1. Za slučaj, ako je mrlič drugod umrl in se drugod pokoplje,
velja za vpis v mrliško knjigo naredba ministrstva z dne 6. av¬
gusta 1882. št. 16258:

a)  V matici župnije, kjer je pokojni umrl, se izpolnijo vse rubrike;
v rubriko zadnjo se zabeleži pokopališče župnije, kjer se je pokopal;

b ) V matice župnije, kjer se je mrlič pokopal, se v rubriko »ime«
zapiše ime mrliča, vse ostale rubrike ostanejo prazne; le v zadnjih
se napove dan pokopa, dan in kraj smrti in pokopališče.

2. Za slučaj, ako se mrlič vere evangeljske pokoplje na katoliško
pokopališče, velja naredba ministrstva z dne 16. avgusta 1883, št. 8157,
ki ukazuje:

V matico mrtvaško se v rubriko »ime« zapiše ime rajnika; vse
druge rubrike ostanejo prazne; le v zadnje se zapiše dan pokopa,
kraj smrti, vera in evangeljski urad, h kateremu spada;

onda se mora temu uradu naravnost ali pa po civilni oblasti
1. instance poslati ogledni list z izpiskom iz mrtvaške knjige.

Doda se 1. obrazec za mrliški list, ki je tudi dobil novo obliko,
in 2. obrazci za repertorije.

233

Vojvodina Kranjska. Škofija Ljubljanska.

Štev.

Mrliški list.

Iz mrliške knjige župnije (duhovnije)

Zvezek stran štev.

V dokaz resničnosti lastnoročni podpis in uradni pečat.

Župni urad

Kolek in taksa

Štev..

234

Mrliška

Stanovališče

rajnika

Brezovica

Zunanje Gorice

Dragomer

16

20

Dragomer

10

Krstno ime, priimek,
stan umrlega

Anton Omejec, neože-
njen sin Jožefa Omejec
in Marije roj. Bajec

Peter Orožen, posest¬
nik, mož Jere roj. Ocepek

Neža Nazdar roj. Opeka
vdova pokojnega Šimna
Nazdar, polposestnika

Marija, zakonska hči
Janeza Obad, učitelja,
in Uršule roj. Kepec

Antonija Hegeman

Alojzij, nezakonski sin
Jere Kokalj, šivilje

235

knjiga.

236

IV.

Repertoriji k maticam.

(Repertorij k rojstni in krstni knjigi.)

237

(Repertorij k poročni knjigi.)

238

(Repertorij k mrliški knjigi.)

239

V.

Razni izpiski iz matic.

Župnik mora iz matic marsikaj posvedočiti in dokazati; tekom
leta se od njega mnogo izpiskov zahteva. Pošiljati jih mora cerkve¬
nim ali svetnim oblastem.

Dotične obrazce, naj ima župnik shranjene v pisarni za vsak¬
danjo porabo.

Naj župnik tudi v tem oziru točno svojo dolžnost izpolni. Na¬
njo ga opozarja naš »Catalogus Cleri«, ki ob koncu točno pove,
kateri izpiski se imajo sestavljati, kdaj in na katero oblast se mo¬
rajo pošiljati.

Opozorim na nastopne izpiske.

1. Statistični izpiski iz matic o ljudskem gibanju, namreč izpisk
iz matic rojstva in krsta, iz poročnih in iz mrliških matic, ki se,
sestavljeni po določenih obrazcih, vsakega četrt leta, in sicer 14 dni po
preteklem četrtletju, torej do 15. aprila, do 15. julija, do 15. oktobra in
do 15. januarja, na okrajno oblast pošljejo; ako je v župniji več županij
ali delov županij, se morajo izpiski za vsako županijo ali njen del
posebej izdelati.

2. Radi cepljenja koz se mora okrajnemu glavarstvu mesca
aprila poslati izpisek vseh otrok, rojenih v minulem letu.

3. V namen, da se sestavi zapisnik obvezancev za črno vojsko,
se mora glavarstvu poslati izpisek vseh onih mladeničev, ki bi v pri¬
hodnjem letu izpolnili 19 let; zapišejo se vsi, naj še žive, ali naj so
že umrli, kakor se iz obrazca samega razvidi; poseben izpisek se
sestavi za mladeniče, ki so v dotični župniji umrli, toda niso bili v
njej rojeni.

4. Te izpiske mora glavarstvo župniku zopet vrniti do mesca
avgusta onega leta, po katerem so mladeniči zavezani priti na vojaški
nabor; izpiske župnik popravi ali izpopolni in jih do konca oktobra vrne.

5. Važna so tudi družinska poročila iz krstnih, poročnih in
mrtvaških matic o družini, katera želi za sina dobiti raznih v postavi
zagotovljenih ugodnosti; obrazec je jasen, lahko se iz njega razvidi,
kaj se mora zapisati.

6. Krstni, mrliški ali poročni listi se za francoske podložnike
vsakega pol leta, za podložnike ogrske in laške vsakega četrt leta
pošljejo okrajnemu glavarstvu.

7. Vsakega meseca se c. kr. okrajnemu sodišču pošljejo izpiski
iz mrtvaških matic in pa zapisnik nezakonskih otrok, ki so se rodili
ravno minulega meseca.

8. Mnogo izpisov je treba napraviti in pristojni oblasti poslati
za razne slučaje, koj ko se dogode: izpisi iz matic o krstu, poroki

240

smrti oseb, pripadajočih aktivni vojski (okrajnemu vojaškemu poveljni-
štvu, oziroma glavarstvu); mrtvaški list mladeničev, v drugi župniji ro¬
jenih, toda zavezanih še za vojaštvo in ki tretjega starostnega razreda
še niso prekoračili (župniku dotlčne župnije); mrtvaški list vojakov
v rezervi in na dopustu (okrajnemu glavarstvu, oziroma vojaškemu
uradu); mrtvaški list mladeničev uvrščenih v črno vojsko, sporočilo
smrti oseb, uživajočih pokojnino iz javnih zakladov, sporočilo poroke
udov civilnih ali vojaških uradnikov, mrtvaški list za umrle podlož¬
nike belgijske in virtemberške, krstni in mrtvaški list podložnikov
bavarskih, krstni, poročni in mrtvaški list podložnikov švedskih in
švicarskih (vse to okrajnemu glavarstvu).

9. Vsak slučaj pozakonitve nezakonskih otrok se sporoči ordi¬
nariatu, da ga zapiše v prepis matic.

Vsak župnik lahko spozna, da so vsi ti razni spisi za redovito
javno upravo potrebni. Naj se vsak župnik tega zaveda in vse o pravem
času odpošlje, da ga vladni organi ne dregajo in ne bo nobenega
pametnega razloga onim, ki bi nam matice radi vzeli.

241

O popisu arhiva (regestum).

P. t. dr. Josip Mantuani mi je sestavil vprašalnik in razlago
k njemu, po katerem naj bi se naši arhivi popisali.

Obrazci se bodo posebej ponatisnili; vsak župni urad jih nekaj
dobi. V teku dveh let, t. j. do konca 1. 1910, naj bi se od vsake žup¬
nije po eden točno izpolnjen poslal ordinariatu, ki bo vse shranil in
jih pridržal v daljnjo porabo.

Syn.

16

2m

Vpra-

(Kronovina:

Štev.

Škofija:

Dekanija:

Župnija:

245

šalnik.

Kranjska.) Okrajno glavarstvo:

Občina:

Okraj konservatorja:

Vkupe:

Vkupe: v

Vkupe:

Vkupe:

Vkupe:

Dodatek VI

Catalogus eorum, qui ad Sgnodum dioece-
sanam Labacensem, a. D. 1908 celebratam,
convenerunt.

I.

Joannes Sajovic, Praepositus Capit. eccles. cathedr.

Mathias Koiar, Decanus Capit. eccl. cathedr.

joannes Flis, S. S. Praelatus domesticus, Vic. in špirit, gene-
ralis, Canonicus eccles. cathedr.

Joannes Sušnik, Canonicus eccles. cathedr.

Andreas Kalan, S. S. Praelatus domesticus, Canonicus eccles.
cathedr.

Joseph Erker, Canonicus et Parochus eccles. cathedr.

Dr. Joannes Koren, Canonicus eccl. cathedr.

Thomas Kajdiž, Canonicus eccl. cathedr.

Dr. Andreas Karlin, Canonicus eccl. cathedr., Director Coli.
Aloysiani.

Dr. Ferdinandu^ Čekal. Canonicus eccl. cahtedr.

Antonius Fettieh-Frankheini, Canonicus eccl. cathedr., Deca¬
nus district. decan. Labacen.

Joseph Šiška, Canonicus eccl. cathedr.

II.

Dr. Sebastianus' Elbert, Praepositus Capit. Coli. in Novo mesto,
Decanus et Parochus.

Joannes Rozman, Protonotarius Ap. a. i. p., Canonicus honor.,
Parochus ad Sti Jacobi Labaci.

Dr. Joseph Lesar, Canonicus honor., Prof. Theol., Director
Semin. Cleric.

Antonius Kržič, Canonicus honor., Prof. utriusque c. r. paeda-
gogii.

247

Joannes Virant, Canonicus Cap. Coli. in Novo mesto.

Antonius Žlogar, Canonicus Cap. Coli. in Novo mesto.

P. Placidus Fabiani, Minister Provincialis O. Fr. M. Provinciae
S. Crucis Carnioliae.

III.

Antoniusi Zupančič, S. S. Cubicularius, Prof. Theol.

Dr. Joannes Janežič, Prof. Theol.

Dr. Joseph Dolenec, Prof. Theol.

Dr. Alexius Ušeničnik, Prof. Theol.

Dr. Joseph Gruden, Prof. Theol.

Dr. Franciscus Grivec, Prof. suppl. Theol.

Victor Steska, Cancellariae episcop. Director.

Joseph Dostal, Secretarius Cancell. episc.

Carolusi Čerin, Secretarius Cancell. episc.

IV.

Franciscus Kummer, Decanus in Stara Loka.

Joannes Novak, Decanus in Radoljica.

Joannes Lavrenčič, Decanus in Kamnik.

Franciscus Dolinar, Decanus in Ribnica.

Laurentius Gantar, Decanus in Vrhnika.

Michael Arko, Decanus in Idrija.

Joannes Nagode, Decanus in Trebnje.

Joannes Bizjan, Decanus in Moravče.

Antoniusi Koblar, Decanus in Kranj.

Mathias Erzar, Decanus in Semič.

Dr. Joseph Kržišnik, Decanus in Trnovo.

Ferdinandus Erker, Decanus in Gottschee.

Franciscus Schvveiger, Decanus in Leskovec.

Michael Trček, Decanus in Šmarije.

Matthaeus Rihar, Decanus in Šmartno pri Litiji.

Dr. IgnatiUs Žitnik, Suae Sanct. Camerarius honorarius, Bene-
ficiat. ad Sti Nicolai Labaci.

Dr. Joannes Svetina, Consiliar. episc. in spir., Professor et
Catecheta c. r. gymn., Labaci.

Joannes Ažman, Consiliar. episc. in špirit., Parochus in Gorje.
Franciscus Špendal, Consiliar. episc. in špirit., Parochus in
Tržič.

Gregorius Malovrh, Consiliar. episc. in špirit., Parochus in
Št. Vid nad Ljubljano.

Michael Saje, Consiliar. episc. in špirit., Parochus in Štanga.

248

Joannes Gerčar, Consiliar. episc. in špirit., Parochus in Dob.

Antoniiij Jamnik, Consiliar. episc. in špirit., Parochus in Sela
p. Kamnik.

Dr. Franciscus Ušeničnik, Consil. episc. in spir., Rector Coli.
Sti Stanislai in Št. Vid nad Ljubljano.

Joannes Mervee, Consiliar. episc. in spir., Parochus in
Št. Rupert.

Joannes Kljun, Consiliar. episc. in spir., Parochus in Spodnji
Tuhinj.

Joannes Brence, Consiliar. episc. in spir., Parochus in Preska,

Joannes Oblak, Consiliar. episc. in spir., Parochus in Bled.

Ignatiui Šalehar, Consiliar. episc. in spir., Parochus pens. don.

Joannes Zabukovec, Consiliar episc. in spir., Parochus in
Jesenice.

Joseph Eppich. Consiliar. episc. in spir., Parochus in Mitterdorf.

Simon Zupan, Consiliar. episc. in spir., Parochus in Ježica.

V.

Franciscus.' Ferjančič, Subdirector et Oeconomus Semin.
Cleric., Labaci.

Aloisius.Stroj, Praefectus špirit. Semin. Cleric., Labaci.

Franciscus Kimovec, Praefectus stud. Coli. Aloysian., Labaci,

Dr. Joannes Gnidovec, Director gymn. in Št. Vid nad Ljubljano,

Lucas Arh, Professor gymn. in Št. Vid nad Ljubljano.

Dr. Joseph Demšar, Professor et Catecheta gymn. in Št. Vid
nad Ljubljano.

Dr. Joannes Knific, Professor gymn. in Št. Vid nad Ljubljano.

Antonius Koritnik, Professor gymn. in Št. Vid nad Ljubljano.

Joseph Kržišnik, Professor suppl. gymn. in Št. Vid nad
Ljubljano.

Dr. Joannes Zore, Praefectus gener. Coli. Sti Stanislai in
Št. Vid nad Ljubljano.

Alofeius Markeš, Praefectus Coli. Sti Stanislai in Št. Vid nad
Ljubljano.

Dr. Alphonsus Levičnik, Professor et Catecheta c. r. gymnas.,
Labaci.

Dr. Gregorius Pečjak, Professor et Catecheta c. r. gymnas.,
Labaci.

Dr. Michael Opeka, Professor et Catecheta c. r. scholae real.,
Labaci.

Dr. Joseph Jerše, Catecheta suppl. c. r. scholae real., chori
Vičar, ad Sti Nicolai, Labaci.

249

Dr. Franciscus Perne, Protessor et Catecheta c. r. gymn. in
Kranj.

Dr. Joseph Debevec. Professor c. r. gymn. in Kranj.

Miohael Bulovec, Confessarius Monialium Ord. S. Ursulae,
Labaci.

Ignatius Nadrah, Confessarius Monialium Ord. S. Ursulae in
Škofja Loka.

Porenta Casparus, vacans stud. in academ. art., Pragae.
Premeri Stanislaus, vacans stud. philosoph., Viennae.

VI.

Abram Joannes, Parochus in Črni vrh.

Aljaž Jacobus, Parochus in Dovje.

Antončič Antonius, Parochus in Ihan.

Avsec Franciscus, Parochus in Št. Jurij pod Kumom.

Ažman Simon, Parochus in Kamna Gorica.

Barbo Michael, Parochus in Smlednik.

Bartelme Joannes, Parochus in Unter-Lag.

Benedičič Jacobu9, Parochus in Črni vrh nad Polhovim
Gradcem.

Berlan Engelbert Ant., Parochus in Dobovec.

Berlic Joannes, Parochus in Srednja vas v Bohinju.

Bernik Valentinus, Parochus in Homec.

Bleivveis Franciscus, Parochus in Lese.

Bobek Aloisius, Parochus in Godovič.

Bohinjec Petrus, Parochus in Škociian pri Dobravi.

Borštnar Joseph, Parochus in Raka.

Brajec Joseph, Parochus in Trata.

Brešar Joseph, Parochus in Velesovo.

Bukowitz Henricus, Parochus in Mokronog.

Cegnar Joseph, Parochus in Stranje.

Čebašek Joannes, Parochus in Polhov Gradec.

Češenj Andreas, Parochus in Podgrad.

Češarek Aloisius, Parochus in Fara pri Kostelu.

Češarek Franciscus, Parochus in St. Peter pri Novem mestu.
Čik Carolus, Parochus in Žabnica.

Debelak Joannes,, Parochus in Št. Jurij pri Šmarji.

Debevec Joannes, Parochus in Budanje.

Dejak Henricus, Parochus in Vrhpolje pri Vipavi.

Dimnik Franciscus, Parochus in Begunje pri Cirkniei.
Dobnikar Joannes, Parochus in Janče.

Dolinar Antoniusi, Parochus in Lučne.

Dolinar Franciscus, Parochus in Cerklje pri Kranju.

250

Dolinar Joannes, Parochus in Kresnice.

Erjavec Joannes, Parochus in Zelimlje.

Erker Joseph, Parochus in Mosel.

Ferjančič Jacobus, Parochus in Zavrac.

Eertin Ignatius, Parochus in Zasip.

Finžgar Franciscns, Parochus in Sora.

Gabrič Antonius, Parochus in Cerklje.

Geržin Mathias, Parochus in Preserje.

Gliebe Joseph, Parochus in Gottenitz.

Globelnik Joannes, Parochus in Polšnik.

Gnjezda Joannes, Parochus in Vel. Dolina.

Golf Antonius, Parochus in Struge.

Golmajer Joseph, Parochus in Vače.

Goppel Laurenlius, Ord. Cist., Vičar, paroch. in Zatičina
Hladnik Joannes, Parochus in Trebelno.

Honigman Franciscus, Parochus in Kropa.

Hribar Antonius,, Parochus in Št. Gothard.

Hromeč Joannes, Parochus in Hotič.

Indof Franciscus, Parochus in Javorje pri Litiji.

Jakelj Valentinu«, Parochus in Sv. Križ nad Jesenicami.
Jaklič Carolus, Parochus in Prežganje.

Jančigar Carolus, Parochus in Dobrniče.

Janež Dominicus, Parochus in Studenc.

Jarc Aloisius, Parochus in Hotedršica.

Jelenec Joannes, Parochus in Ledine.

Jemec Antonius, Parochus in Št. Jakob ob Savi.

Jereb Joannes, Parochus in Škocijan pri Turjaku.
Javanec Joseph, Parochus in Borovnica.

Kadunc Franciscus, Parochus in Krašnja.

Kadunc Mathias, Parochus in Preloka.

Kalan Joannes, Parochus in Zapoge.

Karet Joannes, Parochus in Unter-Deutschau.

Karlin Georgius, Parochus in Sorica.

Karlin Joannes/, Parochus p. d. in Škofja Loka,

Kastelic Mathias, Parochus in Dol.

Kepec Franciscus, Parochus in Češnjice.

Kerin Martinus, Parochus in Boštanj.

Kieindienst Jacobus, Parochus in Begunje.

Klobus Valentinus, Parochus in Mavčiče.

Knific Joseph, Parochus in Tornišelj.

Knol Adolph, Parochus in Kolovrat.

Koblar Joseph, Parochus in Sava.

Kocijančič Antonius, Parochus in Mirna.

Konig Georgius, Parochus in Vinica.

251

Koller Gustavus, Parochus in Podraga.

Koprivec Petrus, Parochus in Svibno.

Korbič Antonius, Parochus in Železniki.

Koritnik Jacobus, Parochus in Bloke.

Košir Franciscus, Parochus in Koroška Bela.

Koželj Michael, Parochus in Podbrezje.

Krajec Andreas, Parochus in WeiBenfels.

Kraker Joseph, Parochus in Rieg.

Kralj Mathiari, Parochus in Tunice.

Kreiner Antonius, Parochus in Altlag.

Krek Franciscus, Parochus in Vranja Peč.

Križaj Nicolaus, Parochus in Ovsiše.

Kromar Joannes, Parochus in Šturije.

Krumpestar Franciscus, Parochus in Sv. Gregor.
Kunauer Joannes, Parochus in Golo.

Kušar Franciscus, Parochus in Mengeš.

Lavrič Joseph, Parochus in Logatec.

Lavtižar Joseph, Parochus in Rateče.

Laznik Joseph, Parochus in Slavina.

Lebar Jacobus, Parochus in Črmošnjice.

Lenasi Carolus, Parochus in Košana.

Lesar Joannes, Parochus in Smartin pod Šmarno goro.
Lesjak Antonius, Parochus in Št. Jernej.

Lovšin Joannes, Parochus in Rakitna.

Mali Antonius, Parochus in Blagovica.

Marčič Valentinus, Parochus in Slap.

Dr. Mauring Joannes, Parochus in Ig.

Medved Joannes, Parochus in Zlato polje.

Meršolj Joannes, Parochus in Reteče p. Škofja Loka.
Mezeg Antonius, Parochus in Špitalič.

Mihelčič Joannes, Parochus in Zaplana.

Molj Joannes, Parochus in Sostro.

Možina Joannesi, Parochus in Podlipa,

Mrak Mathias, Parochus in Boh. Bela.

Miiller Joanne;, Parochus in D. M. v Polju.

Nagode Joseph, Parochus in Št. Jošt nad Vrhniko.
Nemanič Martinus, Parochus in Brusnice.

Nemanjič Joannes, Parochus in Št. Janž.

Nemec Antonius, Parochus in Kokra.

Novak Joseph, Parochus in Dragatuš.

Novak Mathias, Parochus in Radoviča.

Oblak Antonius, Parochus in Št. Lovrenc.

Oblak Valentinus. Parochus in Ribno.

Pavlič Damian, Parochus in Kostanjevica.

252

Pavlič Franciscus, Pa rodi us ad Sti Petri, Labaci.
Pavlovčič Jacobus, Parochus in Suhor.

Pehani Aloisius, Parochus in Knežak.

Peharc Stanisiaus, Parochus-vicarius in Črnomelj.
Perjatelj Bartholomaeus, Parochus in Podkraj.
Perpar Franciscus, Parochus in Sv. Trojica.

Perz Joseph, Parochus in Morobitz.

Pešec Franciscus, Parochus in Krka.

Petek Andreas, Parochus in Sv. Križ pri Litiji.
Pfajfar Antonius, Parochus in Dražgoše.

Pfajfar Joannes, Parochus in Javorje.

Piber Joannes, Parochus in Boh. Bistrica.

Piskar Joannes, Parochus in Št. Ožbalt.

Plantarič Joseph, Parochus in Dobrova.

Podobnik Aloibius, Parochus in Gozd.

Pokorn Franciscus, Parochus in Besnica.

Poljak Martinus, Parochus in Ajdovec.

Porenta Franciscus, Parochus in Križe p. Tržič.
Porenta Jacobus, Parochus in Stopiče.

Potočnik Thomas, Parochus in Breznica.

Povše Henricus, Parochus in Čatež pod Zaplazom.
Primožič Bartholoinaeus, Parochus in Goriče.
Pristov Joseph, Parochus in Horjulj.

Rajčevič Franciscus. Parochus in Grahovo.
Ramoveš Andreas, Parochus in Dobrepolje.
Ramoveš Jacobus, Parochus in Vel. Lašče.

Rebol Blasius, Parochus in Bučka.

Regen Joseph, Parochus in Unec.

Renier Joannes, Parochus in Krško.

Režek Petrus, Parochus p. d. in Litija.

Rihar Franciscus, Parochus in Mekinje.

Rihar Leopoldu«:, Parochus in Nevlje.

Rihar Stephanus, Parochus in Planina.

Rihtaršič Joannes, Parochus in Loški potok.

Rome Joseph, Parochus-vicarius in Podzemelj.

Rott Gotthardus, Parochus in Zagorje.

Rozman Georgius, Parochus in Kovor.

Rožnik Thomas, Parochus in Selca.

Rudolf Aloisius, Parochus in Čatež.

Schauer Augustus, Parochus in Nesselthal.

Schiffrer Ludovicus, Parochus in Žalna.
Seigerschmied Joseph, Parochus in Lesce.

Sever Franciscus, Parochus in Sv. Lenart.

Slak Mathias, Parochus in Brdo.

253

Soukup Joannes, Parochus in Stara Oselica.

Stazirifki Nicolaus, Parochus p. d. in Terboje.

Stenovec Antonius, Parochus in Duplje.

Sturm Franciscus, Parochus in Masern.

Šarec Aloisius, Parochus in Šmartin pri Kranju.

Šašelj Joannes, Parochus in Adlešiči.

Šinkovec Augustinus, Parochus in Škofja Loka.

Šiška Joannes, Parochus in Rova.

Škerjanec Joannes, Parochus in Vreme.

Škufca Ludovicus, Parochus in Kranjska gora.

Šlibar Gregorius, Parochus in Rudnik.

Šolar Joseph, Parochus in Lipoglav.

Tavčar Joannes, Parochus p. d. in Sv. Trojica.

Texter Conradus, Parochus in Višnja gora.

Traven Franciscus, Parochus in Sodražica.

Trpin Joannes, Parochus in Mošnje.

Verhovšek Franciscus, Parochus in Dolenja vas.
Vidergar Joannes, Parochus in Št. Vid pri Zatičini.
Vilman Casparus, Parochus in Ljubno.

Vole Aloisius, Parochus in Soteska.

Vole Joseph, Parochus in Vel. Poljane.

Vondrašek VVeuceslaus, Parochus in Ambrus.

Vrankar Joseph, Parochus in Dobrava pri Kropi.
Vrhovnik Joannes, Parochus in Trnovo, Labaci.
Zabukovec Thomas, Parochus in Rob.

Zakrajšek Joannes, Parochus in Vavta vas.

Zaman Andreasi, Parochus in Šmarjeta.

Zbašnik Franciscus, Parochus in Hinje.

Zelnik Joseph, Parochus in Čemšenik.

Zore Antonius, Parochus in Mirna peč.

Zupan Joannes, Parochus in Hrenovice.

Zupančič Franciscus, Parochus in Stari trg pri Poljanah.
Zupanec Bartholomaeus, Parochus in Motnik.

Zupanc Ignatius, Parochus in Predoslje.

Žagar Joseph, Parochus in Peče.

Žnidaršič Antonius, sen., Parochus in Bela cerkev.

Žust Jacobus, Parochus in Sv. Duh.

Žužek Franciscus, Parochus in Kopanj.

VII.

Joannes Smrekar, Catecheta scholae elem., Labaci.
Joannes Mlakar, Catecheta scholae elem., Labaci.
Čadež Antonius, Catecheta scholae elem., Labaci.

254

Joseph Potokar, Catecheta scholae elern., chori Vicarius ad
Sti Nicolai, Labaci.

Petrus Janc, Catecheta scholae exter. Monialium Ord. S.
Ursulae, Labaci.

Paulus Zajc, Catecheta scholae exter. Monialium Ord. S.
Ursulae in Škofja Loka.

Andreas Ažman, Catecheta scholae civ. in Postojna.
Franciscus OfewaId, Catecheta scholae elern. et industr. in
Idrija.

VIII.

Abram Antonius, Capellanus expos. in Št. Peter na Krasu.
Bajec Jacobus, Administr. paroch. in Osilnica.

Bajec Ludovicus, Administr. paroch. in Sv. Trojica.

Bernik Franciscus, Beneficiat. in Goričica.

Bojanec Antonius, Capell. expos. in Suhorija.

Cuderman Joseph, Administr. paroch. in Vojsko.

Čemažar Franciscus, Administr. paroch. in Vrabče.

Groznik Franciscus, Vicarius in Zagorje.

Hartman Joseph, Administr. paroch. in Planina.

Hauptman Petrus, Administr. paroch. in Stari trg pri Ložu.
Hrovat Joannes, Administr. paroch. in Senožeče.

Klemen Joannes, Administr. paroch. in Lozice.

Klinec Bartholomaeus, Administr. paroch. in Javor.

Kmet Michael, Administr. paroch. in Št. Jurij pri Kranju.
Knižek Felix, Administr. paroch. in Babno polje.

Kos, Matthaeus, Administr. paroch. in Leskovica.

Lah Laurentius, Administr. paroch. in Gora p. Idrija.

Lavrič Andreas, Curatus in Goče.

Maufler Joannes, Administr. paroch. in Ebental.

Miklavčič Joannes, Administr. paroch. in Vrh pri Sv. Treh
Kraljih.

Ogrizek Jacobus, Administr. paroch. in Št. Lambert.

Oranič Franciscus, Capellanus expos. in Nadanje selo.

Pavlin Andreas, Capellanus expos. in Gora pri Sodražici.

Pelc Joannes, Capellanus expos. in Oberskrill.

Plešic Antonius, Administr. paroch. in Primskovo.

Podlipnik Joseph, Administr. paroch. in Sela pri Šumbregu.
Poljšak Antonius, Capellanus expos. in Bevke.

Razboršek Jacobus, Capellanus expos. in Št. Jošt.

Remškar Valentinus, Capellanus expos. in Matenja vas.

Škulj Franciscus, Administr. paroch. in Unter-\Varmbcrg.
Steržaj Franciscus, Administr. paroch. in Koprivnik.

255

Šega Victor, Curatus in ergastulo, Labaci.

Škerjanec Martinus, Administr. paroch. in Prem.

Švigelj Joseph, Beneficiat. in Vrhpolje pri Moravčah.

Tabor Antonius, Capellanns expos. in Erzeli.

Zgaga Andreas, Administr. paroch. in Sv. Gora.

Zorec Franciscus, Administr. paroch. in Nova Oselica.
Železny Aloisius, Capellanns exposit. in Trnje.

Žnidaršič Antonius, jun., Administr. paroch. in Draga.

IX.

Barle Joannes, Cdoperator ad Sti Jacobi, Labaci.

Čibašek Vincentius, Cooperator in Kranjska gora.

Drolc Martinus, Cooperator in Ig.

Gogala Joannes, Cooperator in Trnovo.

Govekar Franciscus, Cooperator in Sv. Križ pri Kostanjevici.
Juvan Franciscus, Cooperator in Brezovica.

Kajdiž Valentinus, Cooperator in Dobrova.

Kepec Joannes, Cooperator in Selca.

Kogej Franciscus, Cooperator in Jesenice.

Kralj Aloisius, Cooperator in Vel. Dolina.

Langerholz Joannesi, Cooperator in Gorje.

Dr. Merhar Aloisius, Cooperator in Sostro.

Mrak Joannes, Cooperator in Sp. Idrija.

Natlačen Petrus, Cooperator in Metlika.

Pavlin Bartholomaeus, Cooperator in Cirknica.

Pavšič Franciscus, Cooperator in Naklo.

Pečarič Martinus, Cooperator in Predoslje.

Perko Paulusi, Cooperator in Žiri.

Petrič Joannes, Cooperator ad Sti Petri, Labaci.

Plahutnik Joannes, Cooperator in Ribnica.

Pravst Albertus, Cooperator in Vreme.

Prijatelj Joannes, Cooperator in Tržič.

Rihar Joannes, Cooperator in Št. Vid p. Vipava.

Rodič Fridericus, Cooperator in Cerklje.

Skubic Antonius, Cooperator in Vrhnika.

Smolej Richardus, Cooperator in Komenda.

Smolnikar Lucas, Chori Vicarius ad Sti Nicolai, Labaci.
Šparovec Franciscus, Cooperator in Moravče.

Terškan Stephanus, Cooperator in Prečina.

Traven Joannes, Cooperator in Štnartin pri Kranju.

Vovko Franciscus, Cooperator in Stari trg pri Ložu.

Zaplotnik Ignatius, Cooperator in Kranj.

256

Žavbi Joannes, Cooperator in Žužemberk.

Žvan Franciscus> Cooperator ad Sti Jacobi, Labaci.

X.

Čampa Augustinus, O. S. Fr., Superior in Vič.

Čebulj Regalatus, O. S. Fr., Catecheta schol. element., Labaci.
Flis Gregoriuis, Congr. Mission., Curatus in nosocomio Labaci.
Kitak Franciscus, Congr. Mission., Labaci.

Knafelj Aurelius, O. S. Fr., Guardianus, Labaci.

Kogej Cajetanus, O. S. Fr., Catecheta schol. elem. in Vič.
Kovačič Aloisius, Director Soc. Sales. in Rakovnik, p. Ljubljana.
Langeršek Hermannus, O. Cap., Guardianus in Krško.

Mlejnik Angelus, O. S. Fr., Definitor in Kamnik.

Nastran Aloisjus, Congr. Miss., Labaci.

Perpar Hilarius, O. Cap., Vicarius in Škofja Loka.

Pirc Albertus, O. S. Fr., Cooper, paroch. et Catecheta, Labaci.
Polak Bernardus, Subprior Conventus Equestr. Ord. Teut.,
Labaci.

Sattner Hugolinus, O. S. Fr., Definitor, Administr. paroch.,
Labaci.

Tavčar Theodorus, O. S. Fr., Lector theol. in Kamnik.

Dr. Tirone Petrus, Director Soc. Sales. et Magister novitiorum
in Radna.

Učak Valerianus, Equestr. Ord. Teut., Catecheta, Labaci.
Verfiovc Jacobus, Soc. Jesu, Labaci.

Vidmar Matthaeus, O. S. Fr., Guardianus in Kamnik.

Vindišar Guilielmus«, O. S. Fr., Guardianus in Novo mesto.
VVinkler Benvenutus, O. S. Fr., Cooperator paroch., Labaci.

Nota. Svnodo, prouti ex hoc elencho patet, sacerdotes 384
interfuerunt.

Dodatek VII

Constitutionum index alphabeticus.

Acquisitio bonorum ecclesiasticorum 105 sqq.

Acta matrimonialia, reposita in archivio 151.

Actiss carnales 85.

Administratio bonorum ecclesiasticorum 104; — 106 sqq.;

— 112 sqq.; — 116 sqq.

Administrationis ratio 108; — initium 112 sqq.

Administrator 112 sqq.; — eius cura in bona ecclesiastica
116 sqq.; — eius sustentatio 118.

Adoratio Sanctissimi per integrum diern 33.

Aedificatio novae ecclesiae 4.

Aedificia ecclesiastica 113.

Aedificium ecclesiae, v. E c c 1 e s i a q u a a e d i f i c i u m.
Aedituus 38 sqq.; — collatio eius muneris 39; — eius vita et
variae relationes 39 sqq.; — obligationes 44 sqq.; — 61.
Aetas contrahentium matrimonium 98.

Alcoolismus 98.

Aiienatio bonorum ecclesiasticorum 110 sqq.; — nientis 98.
Altare maius sit semper iixum 6.

Altaria »litiora in ecclesiis parochialibus et filialibus 10.
Altaris pars posterior 10.

Ambo 11.

Amortisationis leges civiles 105.

Amplitudo musicae litnrgicae 59 sq.

Annualis ratio ecclesiastica 131 sqq.

Anomalia corporis 97.

Archivium parochiale 104; — 147 sqq.; — eius crdinatio et
usus 150 sqq.

Armarium in sacristia ad reponenda ornamenta 7; — parvurn
pro eleemosynis recipiendis in ecclesia 17; — pro archi¬
vio 148.

Ars ecclesiastica colenda 2; — 22 sq.

Associationes caecilianae 48; — 61.

Associationum piarum liber 145.

Syn.

17

258

Baptisterium 15 sa.

Baptizatorum liber et natorum 140.

Benedictio ecclesiae 6.

Beneficiatus novus quid attendat circa administrationem bono-
rum ecclesiasticorum 115; — eius obligatio in condendo
testamente 124; — acta ipsius reposita in archivio 151.

Bona beneficialia 114; ecclesiastica 104; — ius nativum et
legitimum ea administrandi 107; — eorum oonservatio et
permutatio 121 sqq.; — acta de bonis ecclesiae reposita in
archivio 150.

Campanarum sonitus 25 sq.; — eius ordinatio ad functiones
sacras ib i d.

Campanulae usus intra m i s s a m 26.

Cancellaria parochialis 104; — eius negotia 132 sq.

Cancelli 10 sq.; — occasione communionis linteo tegantur 11.

Cancer morbus 98.

Cantores 57.

Cantus ecclesiasticus 49 sqq.; — eius historia 50 sqq.; —
Ambrosianus 50; — Gregorianus i b i d. — figuratus i b i d.

— in nostra dioecesi 61 sq.; — choralis traditionalis 64.

Capsae ad mensam in sacristia 7.

Cassa ecclesiastica 122.

Catechesis 65; — dominicalis, eius ordo 29 sqq.; — pro pueris
et puellis, qui annum aetatis 16. nondum compieverunt 30.

Catecheta 65.

Catechetica institutio in genere 67; — diebus dominicis 67 sq.;
paschalis (examen paschale) 68.

Catechismus 66.

Causae actuum carnalium 85; — alienationis bonorum eccle¬
siasticorum lil.

»Cerkveni Glasbenik« 62.

Chorus, in quo altare maius erectum est 10; — cantorum 16;

— Tantummodo organo et cantoribus destinatur i b i d.

Chrismale super altare 10.

Chronicon v. Liber memorabilium.

Civilis potestas circa bona ecclesiastica 109.

Commendationes variae post concionem quam plurirnum
restringantur 29.

Commercium cum officiis 133.

Commissio dioecesana pro arte ecclesiastica fovenda 4; —
semper consulatur a parocho, quando opus arte conficien-
dum in ecclesia suscipiat 23; — ad invig ;| andum super

mušica sacra in ecclesiis 64; — bonorum ecclesiasv.ecriun
novo administratori 115.

259

Communio fidelium diebus festivis 29; — prima infantium qui-
bus solemnitatibus celebranda 34; — generalis membrorum
congregationis Marianae i b i d.

Computus de expcnsis in aedificanda nova ecclesia 5.

Concio 28; — eius thema i b i d.; — liturgica i b i d.; — dogma-
tica iT) id.; — apologetica i b i d.; — catechetica quotannis
per decursum trium mensium 29; — modus procedendi in
concione habenda ib id.;—  de passione Domini 34; — v,

Doctrina, Catechesis.

Concurrentia in aedificanda nova ecclesia 5.

Confessionale 13 sqq.; — pro surdastris in sacristia 8.

Confirmatorum liber 143.

Confraternitates —consignatio membrorum in istis 137.

Congregatio Mariana — eius conventus 31; — eius communio
generalis 34.

Congregationes — consignatio membrorum in istis 137.

Consanguinei — matrimonium inter ipsos 99.

Consecratio ecclesiae 6.

Conservatio ecclesiae, quaenam requirantur a parocho circa
— 2 sqq.; — bonorum ecclesiasticorum 121 sqq.

Consignationes in scriptis et libris 119.

Conventus congregationis Marianae 31; •— tertii ordinis i b i d.

Cooperatores vi missionis in parcchiam ad officia omnia depu-
tantur, quae a parochis ipsis imponuntur 65; — quomodo
instruuntur in gerendis negotiis parochialibus 156 sqq.

Copiae matricularum 139.

Copulatorum liber 141.

Cor Jesu Ss. triduum in honorem eius 32; — solemnitas die
ipso vel dominica festum sequente 33; — eius cultus in
Ss. Sacramento qualibet prima dominica cuiuslibet mensis
i b i d.

Corpus Christi — devotio infra Octavam huius festi 32; —
ipsius adoratio 33.

Crepidae pro ministrantibus in sacristia 8.

Cruces duodecim in memorialu consecrationis ecclesiae 18.

Cultus divini cura parocho incumbit 1; — divinus publicus
24 sqq.; — Ss. Cordis Jesu 33.

Cura pro ecclesia parochum attingit 1; — administratoris

166 sqq.;*— parochi circa bona ecclesiastica 118 sqq.

Decanus qua commisarius episcopalis in tradenda administra-
tione bonorum ecclesiasticorum 113 sqq.; — libros piarutn
associationum suae visitationi subiiciat 146.

Defunctoruin liber 142.

17 *

260

Delineamenta cuiuslibet restaurationis vel innovationis via
ordinariatus ad commissionem dioecesariam pro arte eccle-
siastica fovenda approbationis causa transmittenda sunt 4;

— 23; — itein in aedificanda nova ecclesia 5. v. Linea¬
rne n t a.

Devotiones publicae — earum ordo 31 sqq.; — mcnsis Maii 32;
—novendiales in honorem s. Spiritus ib id.; — infra Octa-
vam Corporis Christi ibid.;  — in honorem Ss. Cordis Jesn
ibid.;  — Ss. Rosarii mense Octobri resp. Decembri 33; -
tempore siccitatis vel imbrium 35; — hebdomadae maioris
ibid.  v. S o 1 e m n i t a s.

Diarium ecclesiasticum 120; v. L i b e r dati  e t e x p e n s i ;

— oeconomicnm 124.

Diurnale diarium 117 sqq.; — oeconomicutn 124.

Divisio proventuum intercalarium 127 sq.

Doctrina catholica — institutio populi in ipsa parocho ineum-
bit 1; — Christiana, eius cognitio et praedicatio 65; — eius
sodalitas 72.

Documenta bo no rum ecclesiasticorum 108; — reposita in

archivio 150.

Dominica prima cuiuslibet mensis destinata adorationi publicae
Ss. Sacramenti 31; — omni mensis Maii devotio maialis
addatur catechesi dominicali ibid.

Dominium bonorum ecclesiasticorum 106.

Ecclesia — cura de ipsa parocho ineumbit 1; — qua aedificium
2 sqq.; — eius conservatio ibid.;  — restauratio 3; —*
novae aedificatio 4; — consecratio simplex benedictio 6;

— visitanda a parocho simul cum vitricis vel aliis peritis
quotannis ad detegenda damna 3; — filialis — ordo cultus
publici ad ipsam 36 sqq.; — excursus ad eam ibid.  — v.
E x c u r s u s.

Educatio infantium v. Institutio;  — mediis indirectis 76
sqq.; — mediis directis 81 sqq.

Electrica lux in ecclesia 18.

Elenchus debitorum 121.

Elocatio pecuriiae fructuosa 121.

Epilepsia 98.

Erectio legitima fundationis 121.

Examen paschale 68; — sponsorum 96 sqq.

Excursus ad ecclesias filiales 36 sqq.; — novi ne inducantur 37;

— prohibeantur in festis per annum principalioribus ibid.

Expensae pro ecclesia cum licentia Dečani et Ordinarii 121; -

pro aedificanda nova ecclesia 5.

261

Evpositio Sanctissimi diebus ante feriam 4. Cinerum 34; — eius
ordo 35 sq.

Extractus e matriculis 139.

Fassio 114; — 124.

Forma externa sacrarum compositionum 56; — scriptorum in
cancellaria 134.

Fornax in sacristia 8.

Fundorum liber publicus 121.

Funeralium liber 120.

»Gas« et lux electrica in ecclesia 18.

Gemelli nati 140.

Genuflexorium in sacristia 7.

Gestorum protocollum 136.

Haereditas per generationem 97.

Historfa brevis ordinis cultus publici 25; — cantus ecclesiastici
et musicae sacrae 50 sqq.; — reformationis musicae sacrac
in nostra dicecesi 61 sq.; — catechlsmorum in ecclesia 66.

Homilia 28.

Hysteria 98.

Januae in ecclesia 17.

Idiotismus 98.

iliegitirni nati 140.

Imperatoris licentia in concordato austriaco requiritur circa
alienanda bona ecclesiastica 112.

Incrustatio murorum intrinseca et extrinseca in aedificanda
nova ecclesia protrahatnr saltem ad unum annum 5.

Infantiuin educatio 76; — inediis indirectis 76 sqq.; — inediis
directis 81 sqq.

Initium administrationis bonorum ecclesiasticorum 112 sqq.

Institutio expressa de rebus sexualibus 81 sqq.; v. Instruc-
tio, Educatio.

In.tructio sponsorum 95 sqq.; — de usu matrimonii 99 sqq. —
cooperatorum in gerendis ncgotiis parochialibus 156 sqq.;
v. E d u c at i o , Instituti  o.

Instrumenta musicalia 58 sqq.; — bonorum ecclesiastico-
rum 108.

lntercalaris proventus 117; — 126; — eius divisio 127 sej.; —
ratio 117; — 125.

Intercalare tempus 125 sq.

Inventarium bonorum ecclesiasticorum 108; - 119; — bono¬

rum beneficialium 124.

262

Investigatio in peccata masturbationis 87 sqq.

Inviolabilitas bonorum ecclesiasticorum 105.

Joseph S. — triduum in eius honorem 32.

Jus ecclesiae in bona temporalia 104 sq.; — nativum et iegiti-
mum administrandi b-ona ecciesiastica 107.

Labrum cum aqua benedicta 17.

Lampades in ecclesia 18.

Lavacrum in sacristia 8.

Legalisatio documentorum e matriculis exhibitorum 139.

Legitimatio prolis illegitimae 141.

Legitimi nati 140.

Lex haereditatis per generationem 97; — civilis circa bona tem¬
poralia ecclesiae 106.

Liber specialis, in quo dispositiones concionum describuntur
28; — dati et expensi 108; -— 120; — missarum fundatarum
et fundi religionis 120; — sedilium i b i d. — funeralium
i b i d. — publicus rundorum 121; — de statu animarum 137;
— 143 sqq.; — memorabilium ibid.;  — 146 sqq.

Libri ecclesiastici (matriculae) 137.

Maii mensis devotio 32.

Manutergium in sacristia 8.

Masturbatio 84 sqq.; — eius causae 85 sqq.; — investigatio in
talia peccata 87 sqq.; — remedia contra talia peccata 91 sqq.

Matriculae 137 sqq.

Matrimonium inter consanguineos 99; — eius usus 99 sqq.

Memorabilium liber 137; — 146 sqq.

Mensa in sacristia 7; — altaris 9.

Mentis alienatio 98.

Missa — ordo quoad ipsam 27 sq.;,— quotidiana saltem una
tempore statuto celebranda ibid.; —  tempus, quo facienda
diebus festivis 28; — parochialis ibid.;  — pro sponsis
ibid.;  — in die depositionis deiuncti, die septimo, anniver-
sario ibid.;  — a privatis exoptata ibid.;  — fundata et
iundi religionis 120.

Missio popularis quando et quomodo instituenda 34.

»Motu proprio« Pii X. de mušica sacra 52 sqq.

Mundities in ecclesia 18 sq.

Musaeum dioecesanum 2; — 23 sq.

Musiča sacra 49 sqq.; — eius historia 50 sqq.; — principia ge-
neralia 53 sq.; — eius genera 54; — liturgica, eius amplitudo
59 sq.; — media praecipua ad fovendam ipsam 60; — in
nostra dioecesi 61 sq.

263

Natorum liber et baptizatorum 140.

Negotia cancellariae 132 sq.; .— parochialia, quomodo coope-
ratores in lis gerendis instruuntur 156 sqq.

Obiecta in ecclesia 2.

Oeconomicum diarium 124.

Officia — commercia cum ipsis 133 sq.

Opercula lignea in altari remota maneant 9; — e metallo pro-
scribuntur i b i d.

Ordinatio de mušica sacra et cantu ecclesiastico in nostra
dioecesi 62 sq.; — et usus archivii 150 sqq.; v. O r d o.

Grdo quoad sediiia 2; — 19 sqq.; — cultus puhlici 25; — eius
brevis historia i b i d.; — quoad missam 27 sqq.; — con-
cionis 28 sq.; — catechesis dominicalis 29 sqq.; —* devotio-
num publicarum 31 sqq.; — in expositione Ss. Sacramenti
35 sqq.; v. Ordinatio.

Organoedus 38 sqq.; — collatio eius muneris 39; — eius vita
et variae relationes 39 sqq.; —obligationes 42 sqq.; — sala-
riurn 47 sqq.; — eorum schola 61; — 62.

Organum 58.

Parochus quotannis cum victricis vel aliis peritis visitet eccle-
siam damni detegendi causa 3; — quid perpendendum ei
in restauratione ecclesiae ib id.; ■ — quomodo procedat in
aedificatione novae ecclesiae 5; — per se et personaliter
ad praedicandum verbum divinum deputatus et obligatus
65; — qua defensor, tutor et curator beneficij 122; — ad¬
ministrator bonorum sui beneficii 123; — obligationes eius
quoad substantiam beneficii i b i d.

Paschale examen v. E x a m e n p a s c h a 1 e.

Patronus — eius iura in bona ecclesiastica 122.

Pavimentum in sacristia saltem singulis hebdomadibus mun-
datur 8; — ecclesiae 17.

Penicilli in sacristia 8.

Permutatio bonorum ecclesiasticorum 121 sqq.

Phtysis 98.

Physiologica haereditas per generationem 97.

Pic-tura ecclesiae novae sive ornamentalis sive figuralis per
plures annos differratur 6; — decens sit et adaptata struc-
turae ecclesiae 18.

Plumarum fasciculi in sacristia 8.

Portatile altare 10.

Potestas civilis v. C i v i 1 i s potestas.

Praedispositio ad morbos per haereditatem 97 sq.

Processiones ad ecclesias filiales 38.

264

Procurator fiscalis 121.

Protocollum initio administrationis bonorum ecclesiasticorum
113; — 115;— 116; -- 119; — bonorum beneiicialium' 124;
— gestorum 136.

Proventus intercalares 126 sq.

Prunarum spatium separatum in sacristia 8.

Ratio administrationis 108; — 125; — intercalaris 125 sqq.; —
annualis ecclesiastica 131 sqq.

Rationes ecclesiae repositae in archivio 151.

Regestum 147; — 155.

Registra tura 147; — 149 sq.

Remedia contra peccata masturbationis 91 sqq.

Reparatio v. R e s t a u r a t i o.

Repertorium ad matriculas 140; -- pro actis cognoscendis ex
archivio 153.

Restauratio ecclesiae 3.

Restitutio in integrum 112.

Rorate missa 31.

Rosarium - eius devotio mense Octobri resp. Decembri 33.

Sacristia 2; — 6 sqq.

Scalae in chorum cantorurn 16.

Scarnna in choro pro laicis nunquam permittantur 11.

Schola organoedorum 61; — 62.

Scopae in sacristia 8.

Scripta in cancellaria 133; — natura istorum i b i d.

Scrophula 98.

Sedilia, ordo quoad — 2; — ecclesiastica 12; — ordo quoad
ipsa 19 sqq.; - eorum liber 120.

Sexualeis res, institutio circa ipsas 81 sqq.

Sodalitas doctrinae christianae 72.

Solemnitas v. D e v o t i o n e s p u b 1 i c a e ; — Ss. Cordis
Jesu 33.

Soleinnitates in rebus ecciesiasticis alienandis requisitae 111.
Spiritus S. devotio novendialis in eius honorem 32.

Sponsi - eorum instructio 95 sqq.; - quaenam utiliter sciant
in matrimonio contrahendo 96 sqq.

Status aniniarum — liber 137; — 143.

Stilus proprius in negotiis cancellariae 133.

Stipes altaris 9.

Substantia bonorum ecclesiae 108.

Suppedaneum ante altare 9.

Surdorum confessionale in sacristia 8.

Sy philis 97.

265

Tabella in sacristia, in qua orationes ante et post missam
occurrunt 7; — cum nomine Papae, episcopi et imperatoris
i b i d.; — cum adnotatione orationum imperatarum in sacri¬
stia i b i d.; — missarum fundatorum i b i d.

Tabernaculum pro Ss. Sacramento 9 sq.

Tabula v. T a b e 1 i a.

Tabulae viae crucis in ecclesia 18.

Tabularium 147; v. A r c h i v i u m.

Tempus missae diebus fqstivis 28; — intercalare 125 sqq.

Terdus ordo, eius congregatio 31.

Textus liturgicus in inusica sacra 56.

Testamentum quomodo condatur a beneficiatis 124.

Testimonia de actibus in matriculis descriptis 139.

Thema concionis 28.

Triduum in honorem s. Joseph 32; — in honorem Ss. Cordis
Jesu ib id. —

Tuberculosis 98.

Turris ad novam ecclesiam quo loco aedificanda 5.

Usus, campanulae intra missam 26; — campanarum in functio-
nibus sacris 25 sq.; — matrimonii 99 sqq.; — et ordinatio
arhivii 150 sqq.

Ususfructus beneficij 124.

Vacatione beneficii fructus pro rata temporis in fundum reli-
gionis fluunt 125.

Valvae ecclesiae 17.

Verecundia — educatio infantium ad ipsam 77 sq.

Via crucis peragitur dominicis in Quadragesima et quatuor
temporum 31; — 34.

Vinculum proprietatis 121.

Virtute® theologicas orat sacerdos post concionem 29.

Visitatio ecclesiae a parocho cum victricis vel aliis peritis
quotannis damni detegendi causa 3.

Vitrici 3; — eorum iura et officia 122; — ad compositionem
rationis annualis ecclesiastici deputantur 132.

Index rerum

Indictio Synodi dioecesanae secundae. III

Rerum gestarum brevis relatio.

I. Res.gestae ante coactam Synodum. IX

II. Acta primae Congregationis generalis. XIII

Allocutio salutatoria episcopi. XIII

Officiales Synodi. XXI

Conspectus materiae. XXII

Exarninatores ordinandorum. XXIV

Telegrammata et responsa . XXV

Litterae Synodi ad Papam . XXVI

Responsum Papae. XXIX

III. Acta primae sessionis publicae. XXX

Meditatio I. Fortes in fide. XXX

Professio fidei . XXXII

IV. Acta secundae Congregationis generalis. XXXIII

Meditatio II., Fortitudo in vita sacerdotali. XXXIII

Testes synodales. XXXV

Judices in partibus. XXXV

Judicium ecclesiasticum. XXXV

V. Acta secundae sessionis publicae. XXXVI

Meditatio III., Fortitudo in laboribus. XXXVI

VI. Acta tertiae Congregationis generalis.XXXVIII

Meditatio IV., Fortitudo in tribulationibus. XXXIX

VII. Acta quartae Congregationis generalis. XLII

Meditatio V., Fortitudo in pugna. XLII

VIII. Acta quintae Congregationis generalis. XLV

Meditatio ultima, Fortitudo in morte. XLV

Examinatores synodales .   XLIX

IX. Acta tertiae et ultimae sessionis publicae. XLIX

Allocutio finalis episcopi . L

Dimissio Sgnodi. LV

268

Constitutiones et Instructiones Sgnodi dioecesanae II.

Titulus I.

De cura pro ecclesia, cultu divino et doctrina Christiana 1

Cap. I.

De ecclesia  1

§ 1. de aedificio ipso. 2

1. de conservatione ecclesiae. 2

2. de restauratione ecclesiae. 3

3. de aedificatione novae ecclesiae. 4

§ 2. de sacristia .. ” 6

§ 3. intra ecclesiam.   8

1. de altaribus. 9

2. de cancellis.10

3. de ambone.11

4. de sedilibus ecclesiasticis.. . . 12

5. de confessionalibus.13

6. de baptisterio.15

7. de choro cantorum .16

8. de quibusdam aliis obiectis.17

9. de munditie in ecclesia . ..18

§ 4. de ordine quoad sedilia.19

§ 5. de arte colenda.22

§ 6. de museo dioecesano.23

V/

Cap. II.

Decultudivinopublico .24

§ 1. de ordine cultus puhlici .25

1. de ordine cultus divini in genere.25

2. de ordine quoad missam.27

3. de ordine concionum .28

4. de ordine catechesis dominicalis .29

5. de ordine devotionura publicarum.31

6. de ordine in expositione Ss. Sacraraenti.35

7. de ordine cultus puhlici apud ecclesias filiales.36

§ 2. de organoedo et aedituo.38

1. de collatione muneris.39

2. de vita et variis eorum relationibus.39

3. de obligationibus organoedi.42

4. de obligationibus aeditui.44

5. de salario.47

269

§ 3. de cantu ecclesiastico et mušica sacra. 49

1. de cantu et mušica in ecciesia catholica. 50

notae historicae . 50

disciplina vigens.52

instructio super Musiča sacra Pii Pp. X. 53

2. de cantu et mušica in nostra dioecesi. 61

status praesens . 61

ordinationes adhuc necessariae. 62

Cap. III.

De doctrina  Christiana...  . 65

§ 1. de catechetica instructione in genere. 67

1. de dominicali institutione catechetica . 67_.

2. de paschali institutione catechetica . 68

3. de sodalitate doctrinae christianae . 72

§ 2. de speciali institutione in doctrina Christiana..75

1. de educatione infantium universim.. 76

media indirecta.   76*

media directa. 81

2. de instructionem puberum.84

de causis actuum carnalium (masturbatio). 85

de investigatione in peccata masturbationis. 87

de remedio contra peccata masturbationis. 91

3. de instructione sponsorum. 95

de sciendis in matrimonio contrahendo . 96

de usu matrimonii. 99

Titulus II.

De bonis ecclesiasticis nec non de cancellaria parochiali 104

Cap. I.

De bonis ecclesiasticis eorumque administratione  104
§ 1. de iuribus ecclesiae circa bona temporalia.104

1. de acquisitione bonorum .105

2. de administratione bonorum.106

3. de alienatione bonorum.110

§ 2. de administratione bonorum ecclesiasticorum.112

1. de initio administrationis.112

a)  quid agat administrator.113

S  praeparatio.113

commissio.115

b)  quid agat beneficiatus.113

270

2. de administratione ipsa.116

a)  de cura administratork.116

b)  de cura beneficiati.118

bona ecclesiarum . 119

a)  de scriptis et libris.119

b)  de conservatione et permutatione bonorum eccle¬
siarum .121

bona beneficialia. 122

a)  obligationes quoad substantiam.123

b)  obligationes quoad usumfructum. 124

3. de reddenda ratione administrationis.125

a)  de ratione intercalari.125

tempus intercalare. 125

proventus intercalares.126

divisio proventuum intercalarium.. . 127

b)  de ratione annuali ecclesiastica.131

per decursum anni.131

anno elapso .   131

Cap. II.

De negotiis cancellariae .132

§ 1. de commercio cum officiis .133

1. de natura scriptorum  133

2. de forma scriptorum .134

3. de protocollo gestorum .136

§ 2. de libris ecclesiasticis . . . .137

1. de matriuculis  137

a) praescripta generalia.138

b) praescripta specialia.140

liber natorum et baptizatorum.140

liber copulatorum. 141

liber defunctorum.142

liber confirmatorum.143

2. de libro status animarum 143

3. de libris piarum associationum.145

4. de libro memorabilium 146

§ 3. de tabulario (archivio).147

1. de archivio.  148

a)  de forma armarii .148

b ) de loco armarii • 149

2. de registratura. 149

3. de ordinatione et usu archivii 150

a)  de ordine in archivio .150

b)  de repositione scriptorum.152

271

4. de repertorio .153

5. de regesto .155

§. 4. de instructione cooperatorum.156

Conclusio.158

Rpprobatio.159

ilppendices.

Dodatek I.

Cerkveni sedeži.Ij55

I. Red za cerkvene sedeže.163

II. Obrazec za zapisnik sedežev v cerkvi.165

Dodatek II.

O pokopališču.169

I. Pokopališče.169

lastninska pravica.169

naprava in razširjevanje pokopališč.171

red na pokopališču.173

pogreb.175

II. Grobna knjiga.176

Obrazec za grobno knjigo.177

•

Dodatek III.

O Cerkvenikih, orglavcih in o cerkveni glasbi.178

A.  O organistu in Cerkveniku.178

I. o podelitvi službe .178

II. o življenju in odnošajih organista in Cerkvenika . . . 179

III. o dolžnostih organista.181

IV. o dolžnostih Cerkvenika ..184

V. o plači .187

B.  0 cerkveni glasbi.189

I. splošna načela.189

II. vrste cerkvene glasbe.190

III. liturgični tekst.191

IV. zunanja oblika cerkvenih kompozicij .192

V. pevci...193

VI. orgle in instrumenti.194

VII. trajanje liturgične glasbe 195

VIII. glavna sredstva za povzdigo cerkvene glasbe ....  195

IX. sklep.196

272

Dodatek IV.

Kazni obrazci za upravo cerkvenega premoženja ... 197

Opazke ad cap. I. tit. II.197

obrazec za dnevnik.201

obrazec za mašne ustanove.205

o uravnavi svetomašnih ustanov.205

obrazec za knjigo dolžnikov.207

obrazec za zapis rent.208

zapisnik za najem zemljišč . . . ..209

obrazec za knjigo najemnikov.211

obrazec za izkaz o najemnini.215

obrazec za štolarij .  216

Opravilnik in repertorij za arhiv.217

I. opazke k opravilniku in repertoriju.217

II. obrazec za opravilnik.218

III. obrazec za repertorij.220

Status animarum.221

I. opazke.221

II. obrazec za status animarum.222

Dodatek V.

Opazke in obrazci k maticam.224

I. Opazke k maticam rojenih in krščenih.224

obrazec za rojstni in krstni list.225

obrazec za rojstno in krstno knjigo.. • 226

II. Opazke k poročni knjigi.228

obrazec za poročni list.229

obrazec za poročno knjigo .250

III. Opazke k mrliški knjigi.252

obrazec za mrliški list.255

obrazec za mrliško knjigo .   254

IV. Repertoriji k maticam.256

repertorij k rojstni in krstni knjigi .256

repertorij k poročni knjigi.257

repertorij k mrliški knjigi.258

V. Razni izpiski iz matic.259

O popisu arhiva (regestum).241

navodilo za vprašalnik.242

vprašalnik.244

Dodatek VI.

Catalogus eorum, qui ad Sgnodum venerunt.246

Dodatek VII.

Constitutionum index alphabeticus.257

_


NARODNA IN UNIVERZITETNA
KNJIŽNICA