tmpturrj  .

THS kainhs

I

IO. BEBELIV S  LECTORI S.

H A bes chrijhane lečhr enchiridion totim noui
tejhmenti gr<ece,meis quidem elaborattima*
nibus,tngenio uero C e porini band uulgariter de Ima
guis meritiprobecajUgatum: fumptus ad boe loan*
ne Vuattenfchne uiro prceclaro , liberaliter nobis
fuppeditante.  P ono ne libellm hic enchiridij formi
excederet,uitas,argumenta,dtq • id genus aduenticis
um apparatm omnem amouimm. Tametfi loan*
nis Oecolampadij theologi nojlri dočh ac pid ad
Chrijiianm lecbrem fit adietfa exbortdtiunculd,
ne liber prorfus a.K.iq>txAoQ exirei: Tu hccc nojir<c
qudluciiq; dujficid boni confuleječbr candU
de:  At(jj nouam parumifc noti hačknM>
literarid ojjianulm, indiesmagis
magitiji tibi notam,actuo
femturamufui
fterato.

f/\j  - d 3660


IN SACRARVM LITER ARVM
Icftionem,  Io. Oecolampadij exhortatio.

Ego ciemini doneč ueniam,inquit,ho
mo Ule nobilis Chriftu*  I efus,auu pes
regrc profhčhirus feruis fmgulismi «
mm tradidijfet.Quor[umhcecf admi
raberis fbrfitan.Necejfaria profečb,
maximečp utilis admonido  ejt,er di*
gna quam nanemus filijs , qua meditemur fedentes in do s
tnibus ,er ambulanta in itineribus,uigilantesq; ac dormi
enter.Et ut ultra Mofeuerbisutar,dignaqu<e ligctur qud*
f 'fignti in mam ,fitq- ac moueatur inter oculos noflros:
digna deniq; qu<c fcnbatur in limine crojlijs domus.Atq;
o utinam,uox illa quaficceleflis tubee tonitruumin omniu
irrueretaures, or ueternofis quidem ac ceffantibus igna*
uiam ofcitandamq^excuteret,maturddbusautem alacri*
tatem adderet ac ardorem. Quandoquidemuidcmus hic
manurn genus,quod angelico non multo infcrius , negli*
geni acferme ignoranc fu<e generofitdtis,innumeris alijs
detineri occupatiombus: atq • adeo,ut fapiens exclamet :
Vidi qu£ fimtcučfa fub fole,  er ecce uniuerfa uanitas  er
afjličtio fyiritus:Vidit Ule,or magna iacbra experimur ,
hominu genus,ut dixi , uana fechri, or interim negocia*
tionem tila lucrofifiima, uel omnino, uel maxima ex par
te,intermittere,cbtemnerc,or ridere.Nec mouet,qd’fapi
entia tot propofitis pramijs inuitet,tot počno* minetur,.
tantii clamitet in capite turbarujncfc fbribus portaru : er-'
dicat: vfq;quo parmli diligitis uanitate, or ftulti ea qu<e


e :v  i.

fibi funt noxia cupient,er imprudčtes odibut fdpientia?
Couertimini ad correptione. A d b<ec , mittit dominus fer
uos,quiuocetad cocna, er oes fe excufant, er unusquide
ducit uxorem,alter autem iuga bourn probdt,nemo uero
ciuium,benefuium opipar<e c<xn£grdtus fufcipit: dtque
interim credimus nos in extrema inedid fatis fdginatos,
inmedijs miferijs beatoi, in ccelcjiium diuitiaru inopid
abundantes.ln tanto igiturtorpore, quo dnimds noftrds
grauat corpus quod corrumpitur , merito er utiliter dieti
dominici memores fumus,quo comendata mind, comen*
dduit er fidelisnegociationis opera. Etquce illd negocia *
tio tantopere commendata t qu<c mina quam concredidit
repetiturus cum ufurdfNonpro duro obrizo,uelpropd
uombus,percgrimsq; mercibus cim imptj Ocbozi<e ndua
tis,uel Tyrijs mercatoribus JnTharfum -er Afiongaber
tidues mittend<efunt: Incompdrabiliter meliord er pre*
cioftorafoencrari poterimus, nempe domino Chrifto dni
tnas,pr o quibus ne totus miidus commutari meretur, dni

1 X  * ni n • •

mabus autem uirtutes, qu<e uera funt bona, er)apienti «
um, qua Salomon pr £ negociatione auri cum uarijs pr  o*
mifiionibuscomendanstfilio uere dicit : Beatus bomo qui
inuenit fdpientia,er qui afjiuit prudetia.erc.  P rouerb.S.
Tantu thefauru tam'q- inmmerabiiid bona parare nobis
poterimus,fi mina nobis cocredita bene coUocauerimus.
Sunt diit eloquia dei, mina illd una, ut  P faltes dicit: Elo *
quiadomini eloquia ca\\d,argentu igne examinatu,pur *
g atumfeptuplu.Verbii enim dei,quu nobis multis nomini
bus comendetur,nempe ut aqud uiuaqua cocupifcentiaru
rejlinguantur incetiud,pdnis uit<eomne dekchmeniuin

fe babens quo famelicZ pafcamus anima, merdcil quo Inc
briemur & hetemur,lucerna qua dirigutur grejjus nojlrit
gladius quo ueritdtis pcrdantur aduerfarij ,clypeus igni*
tus quo nos cotra bojks tueamur,firma, petra fuprd quutn
adificadujapis lydm quo omnid exdminatur dogmuta ,
quo omnid ficubi opus >an iujhfint dignofcdtur negocia,
quo oes num ex de o f'tnt probetur fyiritus,cUuis qud cldtt
danturrecludanturip ccdi,cithdrd qud tedid buius fole*
murexi\ijJx\ip > i(pdi^{xaKop quo cun&is medeamur mor
lis,  <u£\i/ qd! d fafcinis redddt fecuros, reliquiee ubfmtis
Chrifii,quds religionc nuximacufkdire , obferuare,  er
coleredecet ,uehiculu ftdei,carbunculus cbaritdtis:  Q ute
tot,inqua,multisq- dVjs nominibus nobis uerbufidei pr<t
dicetur,ChrijlusiUud eti.i ut pecuniam talentumcp dc mi*
nam comendduit , ipfis quoq; nominibusdd negociddo*
nem prouocdns, ut memores efiemus, quod n on propter
nosfolos,fed  er propter dlios illud dcceperimus.  E t qua*
uis ipfe ftiritufuo operetur omnid in omnibus,nos tds
men uti eosqui orgdnd duntdxdt fumus,cooperurios fuos
fhcere dignatur.Et ficut in ccelis mimjiratoriosbabetfpi*
ritus,itd in tenis  s os jjnritualcs minijlros,cr ccclejHu my
fleriorum conjhtuit dijpenfdtores, ut cccieflem philofo*
phidm cddem,qud ipfe edm nobis e coelis dttulit chdritd*
te propter ipfum fratribus comunicdremus.Neque enim
abfurde argentu pecuniam dicimustVecunia non efl pectt
nia qUte arcis clauditur, etidm teftibus etbnicis,qui pecu•
ni& nullti fruftu efiedicuntpr£terufum.ldquod in fpiri*
tualibus rebus maxime locu babet.Ddtur enim plerdij; no
td in pr oprla q ecclefueutilitdte. Sapietia,dicit Sdpies ,

Hi

abfcofd,*? thefdum inuifut, q u<e utilitds k utrifpil tdtfc
eloquiii futt deus tradidit,no fub tena condendum, fedin
ufusalioru dufoeneramur erogandu.  Et uide ante omnid,
ut tibtjpfiperpecunili ilUfides in deu,wchdritds in pro*
ximtm dccrefcdnt,dnimči d mundanis cupidttutibus redi*
ms, d fuperbk  er inuidi£ tyrdnnide liber c s, & in funt*
mdtdlempdrcs thefauru,utnouus bomo fids,qui Adam
uetereexuto,peregrinus tnhocmudo,ccdifit municeps,
ko cdrndlis,fed Jpiritudhs.Defidere enim in terrd, ejl car
Kdlem ej]e,cdrnalidč]; fapereuel do cere Aa fi cdrndlis tu,
*d docendu dlios fpiritualid proruperis,non docebis,fed
propterte male audietuerbu dei,zy pha dedocebis uitd q
biflrues fermone,uitddidbolo, fermone Chrijloipfeferui
tm. Hypocritdrii fuerit in manibus gefkre deaurata tejld
meta,z? in omnibus coukijsdifputare,contendcreq; pr o
uerbo det,0" inlerim dlienud mtfertcordid, expertepdti
entujgndru cb aritdtts,oblit u modejiu, nefchmčp pudo
ris obdmbuldre.No dmdt tales,tdmetfi ferdtppnecones [d*
pientid £terna.Tu uide , ut ex miraculis diuind, maicjhtč
fdnttecolds zpreuereara ,ut ex[ana doftrina dnimdm
illuftres, ut ex beneftcijs jpe in deum conceptd,dilectionis
igne inardefcs.Porro ubi diues Jpirituahbus doniš, mi*
tid um dlterdfueris lucrdtus, ut iam p ofiideds  er uit£  er
dodrince duo tdletd,tuc aldcer  er dccinčius lumbos tuos,
Zpcdlccdtis pedibus in euangeliu pacis perge,er lucrifhci
to etia fratru animds . Ecec enim uoluntds eftbenepldcita
deo.Nam ante q Cbriftus profvčhs in codu,tempus quide
erat,ut arcana dicereturin amicoru aures : V bi ant profe
čhisipfe,  er aduenit Jpiritus cu doniš, qui  er nullis fe de *

tiegdt in ueritdte qu£retibus,imb iam talibus adefl ornni*
lus,tune fuper tečkipr£dicari,z? in fines orbis terrarum
percurrere ,  er annunciari uoluit euangelium omnibus
populiš, ordinibus, £tatibus,fexibus, in quibus ulla Jfes
luceUi.  Q tud candela efjent fub modio  r Quid pecunia
abfcpfocnore  f Q uid igms,finon incendat f mfuper apa
Jlvli no contenti fucrunt fuofeculo fdlutarid monitd ore
profirre,nift  er pofleritati cahmo confulerent , ut perpe
tuospartus tokoq  o  7rv6l/<aocTi>tog par ut. Igituralieni
fichdritdte Chrijii  er infideles, qui prophetias probibet,
g ui interdicut, ne in uerndculis idiomam plebecula Cbri
\iidn£ legendu injlrumentu uctuser nouumexhibeaturz
Quaft fcilicet Eleufim fmtnoflra myjlerid,o~ cotineant
Chrifiiane liter £ quod tembras amet.Nos fane deo grdti
as debemus,quifu£ ueritatis lucern in omnibus gentibus
er linguis exerit.  Et g uit gens qu£<p [ud lingud diuesfit ,
ftngulare  er bocbeneficm eftdei , quod eloquidQr pure
er t/&Hvi'n£s, ut db apoftolis trudita funt pojfideamusz
Vndc ficubi minus feliciter aliqua affequuti fuifiet inter*
pretes, optimafide ex primis repdrdri que.lt exeplaribmz
Idčp tantogratius juerit, quanto ad detegenda tenebraru
opera magis coducet. Igitur in illis negociemur,no ut pha
rifei qui [uper^cathedras fedcnt,zj docent qua nofbciut,
no ut charitate dejlituti,  er ut angeli pr£dicantesmyjie*
ria,no ut uertentes argentum fcoril  er m eracu in aqui,
hoc ejl adulterantesdiuinasleges bornimi traditionibus t
er jicientes epietdte qu£ftum,id qued Antichrifiiperpe*
tuojiciunt.Uecp enim uerbu domini nobis,fed nos uerbo
deifemre conuenitMagnupiaculum erat ex a.iro Aegy

ptiorm uitulm conflare, quanto peius  er damnabilm,
fi cx uuro dominico conjiciamus  I dolu qu£ in templo dsi
conftituanturfQud abominationem perpetrant, qui fux
pro Chrijliams uendiunt dogmuta.  N egociemur,o- nc
pordi margaritas obijciamm, fed demut ad menfas tm*
mulariortm,iUortm qui fmck auari funt,fibiq; de nobis
redditurifccnut.Non enim e ji quodprohibeat,non pecu*
ni&inopia.Ecce Euangelium habes,ecce epifhlashdbes:
ecce ©- minamhabes.nonaujleritds domini metentisubi
no feuit,ecce Ulit urgere decet mdxims. Necaufcris arte ,
fiminam alteram fuerislucrdtustNam fiuerbu deiincor
detuo,non deerit'mdujlria,nondeeritfapientia. Cogita
Ckrijlunon reliquifie nobis incertam pecuniam,fed nume
ratdm: nempe minam, e qua nihil furripi,nihil adultera•
ri,nihil ocio perire uelit.Katione enim exaCturus ejl,  er
id folti, nififecordesejJemus,omnerepeUeret ignauiamz
Hicit enimtDonec ueniamtnimiru ad iudiciii , er tale iu*
diciwm,m quo nec iudex falletur ,nec fententia mutabis
tur,necreus delitefcere poterit.lam quod amplius e ji,im
eertu tempus reliquit,ut uigilaremus femper: tam&ft per
fe breuefit temputtVnde dicit:vigilate,quia nefeitis qux
hord uenturn jtt dominns. In paruo fideles,fup malta ca
futuet,injideles£ternis addicet fupplidjs. Quid tumpra
derunt opesšquid honorfquid clientel£iquid omniai Tite
infantilis eloqueniia, trne bruta fophiface, tune anceps
conjilij fapientia mundi,uunitatefuam cognofcet.  Nego
tiemur igitur^ambulemus dum diesio' ut Hicremias m
quit ,ameqcontenebrefcat,cr ojjvndant pedesnojlri ad
montes caltginofos,demus glorid deo nojlro.Ametu