Macher BiörefanMait. ^grn^nihinii>i>»mm>imiTimvrnrnrTimTTT ram?■ Nr. X. £• ✓fs. ✓p, ✓p. •'J'. •'Js. Sj9 Inhalt: 81. Encyclica Pontif. de studiis scripturae saciae. (Finis.) — 82. Entscheidung des f. f. Biinisteriums für Cultus und Unterricht bbo. 24. Jänner 1882, betreffend die religiöse Erziehung der aus gemischten Ehen abstammenden Kinder. — 83. Erkenntnis des Verwaltnngs - Gerichtshofes vom 2. März 1892, Z. 737, in Matriken - Angelegenheiten. — 84. Ehewerbcrinnen aus Tirol bedürfen des politischen Eheconsenses nicht. — 85. Chronik der Diöcese. 8^ »-U »sL- *vL-* »X- , 11|*^* 81. Venerabilibus Fratribus Patriarchis Primatibus Archiepiscopis et Episcopis Universis Catholici orbis Gratiam et Communionem cum Apostolica Sede habentibus LEO PP. XIII. (Finis.) eque praetereundum est, quantus doctorum virorum numerus, maxime ex religiosis familiis, a Viennensi Concilio ad Tridentinum, in rei biblicae bonum provenerit: qui et novis usi subsidiis et variae eruditionis ingeniique sui segetem confe-l'entes, non modo auxerunt eongestas maiorum opes, sed quasi munierunt viam ad praestantiam subsecuti saeculi, quod ab eodem Tridentino effluxit, quum nobilissima Patrum aetas prope-modum rediisse visa est. Nee enim quisquam ignorat, Nobisque est memoratu iucundum, deees-Lores Nostros, a Pio IV ad Clementem VIII, auc-tores fuisse ut insignes illae editiones adornarentur versionum veterum. Vulgatae et Alexandrinae; quae deinde, Sixti V eiusdemque Clementis iussu et auctoritate, emissae, in comrauni usu versantur. Per eadem autem tempora, notum est, quum ver-siones alias Bibliorum antiquas, tum polyglottas Antuerpiensem et Parisiensem, diligentissime esse editas, sineerae investigandae sententiae peraptas: nee ullum esse utriusque Testament! librum, qui non plus uno nactus sit bonum explanatorem, neque graviorem ullam de iisdem rebus quaestionem quae non multorum ingenia fecundissime exercuerit: quos inter non pauci, iique studiosiores 8s. Patrum, nornen sibi fecere eximium. Neque, ex illa demum aetate, desiderata est nostrorum sollertia; quum clari subinde viri de iisdem studiis bene sint me-riti, sacrasque Litteras contra rationalismi com-menta, ex philologia et finitimis disciplinis detorta, simili argumentorum genere vindicarint. — Haeo omnia qui probe ut oportet considerent, dabunt profecto, Ecclesiam, nee ullo unquam providentiae modo defuisse, quo divinae Scripturae fontes in filios suos salutariter derivaret, atque illud prae-sidium, in quo divinitus ad eiusdem tutelam de-cusque locata est, retinuisse perpetuo omnique studiorum ope exornasse, ut nullis externorum bominum incitamentis eguerit, egeat. Iam postulat a Nobis instituti consilii ratio, ut quae bis de studiis recte ordinandis videantur optima, ea vobiscum communicemus, Venerabiles Fratres. Sed principio quäle adversetur et instet bominum genus, quibus vel artibus vel armis 15 confidant, interest utique hoc loco recognoscere. — Scilicet, ut antea cum iis praecipue res fuit qui privato iudicio freti divinis traditionibus et magisterio Ecclesiae repudiatis, Scripturam sta-tuerant unicum revelationis fontem supremumque iudicem fidei; ita nunc est cum Rationalistis, qui eorum quasi filii et heredes, item sententia innixi sua, vel bas ipsas a patribus acceptas christianae fidei reliquias prorsus abiecerunt. Divinam enim vel revelationem vel inspirationem vel Scripturam sacram, omnino ullam negant, neque alia prorsus ea esse dictitant, nisi hominum artificia et com-menta: illas nimirum, non veras gestarum rerum narrationes, sed aut ineptas fabulas aut historias mendaces; ea, non vaticinia et oracula, sed aut confictas post eventus praedictiones aut ex na-turali vi praesensiones; ea, non veri nominis miracula virtutisque divinae ostenta, sed admi-rabilia quaedam, nequaquam naturae viribus ma-iora, aut praestigias et mythos quosdam: evan-gelia et scripta apostolica aliis plane auctoribus tribuenda. — Huiusmodi portenta errorum, quibus sacrosanctam divinorum Librorum veritatem pu-tant convelli, tamquam decretoria pronuntiata novae cuiusdam scientiae liberae, obtrudunt: quae tarnen adeo incerta ipsimet habent, ut eisdem in rebus crebrius immutent et Suppleant. Quum vero tarn impie de Deo, de Christo, de Evangelio et reli-qua Scriptura sentiant et praedicent. non desunt ex iis qui tbeologi et christiani et evangelici haben velint, et honestissimo nomine obtendant in-solentis ingenii temeritatem. His addunt sese con-siliorum participes adiutoresque e ceteris disci-plinis non pauci, quos eadem revelatarum rerum intolerantia ad oppugnationem Bibliorum similiter trahit. Satis autem deplorare non possumus, quam latius in dies acriusque haec oppugnatio geratur. Geritur in eruditos et graves homines, quamqam illi non ita difficulter sibi possunt cavere; at maxime contra indoctorum vulgus omni consilio et arte infesi hostes nituntur. Libris, libellis, dia-riis exitiale virus infunduut; id concionibus, id sermonibus ineinuant; omnia iam pervasere, et multas tenent, abstractas ab Ecclesiae tutela, adolescentium scholas, ubi credulas mollesque mentes ad contemptionem Scripturae, per ludi-brium etiam et scurriles iocos, depravant misere. — Ista sunt, Venerabiles Fratres, quae commune pastorale Studium permoveant, incendant; ita ut huic novae fnlsi nominis scientiae x) antiqua illa et vera opponatur, quam a Christo per Apostolos accepit Ecclesia, atque in dimicatione tanta idonei defensores Scripturae sacrae exurgant. Itaque ea prima sit cura, ut in sacris Semi-nariis vel Academiis sic omnino tradantur divinae Litterae, quemadmodum et ipsius gravitas disci-plinae et temporum necessitas admonent. Cuius rei causa, nihil profecto debet esse antiquius magistrorum delectione prudenti: ad hoc enim munus non homines quidem de mulfcis, sed tales assumi oportet, quos magnus amor et diuturna consuetudo Bibliorum, atque opportunus doctrinae ornatus commendabiles faciat, pares officio. Neque minus prospiciendum mature est, horum postea locum qui sint excepturi. luverit ideirco, ubi commodum sit, ex alumnis optimae spei, theolo-giae spatium laudate emensis, nonnullos divinis Libris totos addici, facta eisdem plenioris cuiusdam studii aliquandiu facultate. Ita delecti in-stitutique doctores, commissum munus adeant fidenter: in quo ut versentur optime et consen-taneos fructus educant, aliqua ipsis documenta paulo explicatius impertire placet. — Ergo in-geniis tironum in ipso studii limine sic prospi-ciant, ut iudicium in eis, aptum pariter Libris divinis tuendis atque arripiendae ex ipsis senten-tiae, conforment sedulo et excolant. Huc pertinet tractatus de introductione, ut loquuntur, biblica, ex quo alumnus commodam habet opem ad integri-tatem auctoritatemque Bibliorum convincendam, ad legitimum in illis sensum investigandum et assequendum. ad occupanda captiosa et radicitus evellenda. Quae quanti momenti sit disposite scienterque, comite et adiutrice theologia, esse initio disputata, vix attinet dicere, quum tota conti nenter tractatio Scripturae reliqua liisce vel fun-damentis nitatur vel luminibus clarescat. — Exinde ') I Tim. VI, 20. in fructuosiorem huius doctrinae partem. quae de interpretatione est, perstudiose incumbet prae-ceptoris opera; unde sit auditoribus, quo dein modo divini verbi divitias in profectum religionis et pietatis convertant. Itelligimus equidem, enar-rari in scholis Scripturas omnes, nee per arnpli-tudinem rei, nec per tempus licere. Verurntamen, quoniam certa opus est via interpretationis utiliter expediendae, utrumque magister prudens devitet incommodum, vel eorum qui de singulis libris cursim delibandum praebent, vel eorum qui in certa unius parte imraoderatius consistunt. Si enim in plerisque soholis adeo non potent obti-neri, quod in Aeademiis maioribus, ut unus aut alter über oontinuatione quadam et ubertate ex-ponatur, at rnagnopere effioiendum est, ut libro-rura partes ad interpretandum selectae tracta-tionem habeant convenienter plenam: quo veluti specimine allecti disoipuli et edocti, cetera, ipsi perlegant adamentque in omni vita. Is porro, retinens instituta maiorum, exemplar in hoc sumet versionein vulgatam; quam Concilium Tridentinum in pubUcis lectionibus, disputationibus, praedicatio-nibus et expositionibus pro authentica habendam decrevit 1), atque etiam commendat quotidiana Ecclesiae consuetudo. Neque tarnen non sua ha-benda erit ratio reliquarum versionum, quas cliri-stiana laudavit usurpavitque antiquitas, maxime codicum primigeniorum. Quam vis enim, ad summam rei quod spectat. ex dictionibus Vulgatae hebraea et graeca bene eluceat sententia, attamen si quid ambigue, si quid minus accurate inibi elatum sit, „inspectio praecedentis linguae“, suasore Augu-stino, proflciet2). Iamvero per se liquet, quam multum navitatis ad haec adhiberi oporteat, quum demum sit „commentatoris officium, non quid ipse velit, sed quid sentiat ille quem interpretetur, ex-ponere“ 3). — Post expensam, ubi opus sit, omni industria lectionem, tum locus erit scrutandae et pi'oponendae sententiae. Primum autem consilium est, ut probata communiter interpretandi prae- *) Sess. IV, decr. de edit. et usu sacr. libror. ’) De doctr. ehr. III, 4. ’) 8. Hier, ad Pammach. scripta tanto experrectiore observentur cura quanto morosior ab adversariis urget contentio. Propterea cum studio perpendendi quid ipsa verba valeant, quid consecutio rerum velit, quid locorum simili-tudo aut talia cetera, externa quoque appositae eruditionis illustratio societur: cauto tarnen, ne istiusmodi quaestionibus plus temporis tribuatur et operae quam pernoscendis divinis Libris, neve corrogata multiplex rerum cognitio mentibus iu-venum plus incommodi afferat quam adiumenti. — Ex hoc, tutus erit gradus ad usum divinae Scri-pturae in re theologica. Quo in genere animadver-tisse oportet, ad ceteras difficultatis causas, quae in quibusvis antiquorum libris intelligendis fere occurrunt, proprias aliquas in Libris sacris acce-dere. Eorum enim verbis, auctore Spiritu Sancto, res multae subiieiuntur quae humanae vim aciemque rationis longissime vincunt, divina sci-licet mysteria et quae cum illis continentur alia multa; idque nonnunquam ampliore quadam et reconditiore sententia, quam exprimere littera et hermeneuticae leges indicare videantur: alios praeterea sensus, vel ad dogmata illustranda vel ad commendanda praecepta vitae, ipse litteralis sensus profecto adsciscit. Quam obrem diffitendum non est religiosa quadam obscuritate sacros Libros involvi, ut ad eos, nisi aliquo viae duee, nemo ingredi possitJ): Deo quidem sic providente (quae vulgata est opinio Ss. Patrum), ut homines maiore cum desiderio et studio illos perscruta-rentur, resque inde operose perceptas mentibus animisque altius infigerent; intelligerentque prae-cipue, Scripturas Deum tradidisse Ecclesiae, qua scilicet duce et magistra in legendis tractandisque eloquiis suis certissima uterentur. Ubi enim cha-rismata Domini posita sint ibi discendam esse veritatem, atque ab illis, apud quos sit successio apostolica, Scripturas nullo cum periculo exponi, iam sanctus doeuit Irenaeus2): cuius quidem ce-terorumque Patrum doctrinam Synodus Vaticana amplexa est, quando Tridentinum decretum de divini verbi scripti interpretatione renovans, hanc *) 8. Hier, ad Paulin. de studio Script, ep. LI1I. 4. -) C. haer. IV, 26, 5. illius mentem esse declaravit, ut in rebus fidei et morum, ad aedificationem doctrinae christianae per-tinentium, is pro vero sensu sacrae Scripturae ha-bendus sit, quem tenuit ac tenet sancta Mater Ecclesia. cuius est iudicare de vero sensu et inter-pretatione Scripturarum sanctarum; atque ideo ne-mini licere contra kunc sensum aut etiam contra unanimem consensum Patrum ipsam Scripturam sacram interpretari1). — Qua plena sapientiae lege nequaquam Ecclesia pervestigationem scien-tiae biblicae retardat aut eoercet; sed eam potius ab errore integram praestat, plurimumque ad verara adiuvat progressionem. Nam private cuique doctori magnus patet campus, in quo, tutis vestigiis, sua interpretandi industria praeclare certet Ecclesiae-que utiliter. In iocis quidem divinae Scripturae qui expositionem certmn et definitara adhuc de-siderant, effiei ita potest, ex suavi Dei providentis consilio, ut, quasi praeparato Studio, iudicium Ecolesiae maturetur; in Iocis vero iara definitis potest privatus doctor aeque prodesse, si eos vel enucleatius apud fidelium plebem et ingeniosius apud doctos edisserat, vel insignius evincat ab adversariis. Quapropter praecipuura sancturnque sit catholico interpreti, ut illa Scripturae testi-monia, quorum sensus authentice declaratus est, aut per sacros auctores, Spiritu Sancto afflante, uti multis in Iocis novi Testament!, aut per Ec-clesiam, eodem Sancto adsistente Spiritu, sive solemni iudicio, sive ordinario et universali magi-sterio2), eadem ipse ratione interpretetur; atque ex adiumentis disciplinae suae convincat, eam solam interpretationem, ad sanae hermeneuticae leges, posse recte probari. In ceteris analogia fidei sequenda est, et doctrina catholica, qualis ex auctoritate Ecclesiae accepta, tamquam summa norma est adhibenda: nam, quum et sacrorum Librorum et doctrinae apud Ecclesiam depositae idem sit auctor Deus, profecto fieri nequit, ut sensus ex illis, qui ab hac quoque modo dis-crepet, legitima interpretatione eruatur. Ex quo *) Sess. III, cap. II, de revel.: cf. Cone. Trid. sess. IV, decr. de edit. et um sacr. libror. *) Conc. Vat. sess. III, cap. III, de fide. apparet, eam interpretationem ut ineptam et falsam reiieiendam, quae, vel inspiratos auctores inter se quodammodo pugnantes faciat, vel doctrinae Ecclesiae adversetur. — Huius igitur disciplinae magister hac etiam laude floreat oportet, ut omnem theologiam egregie teneat, atque in corn-mentariis versatus sit Ss. Patrum Doctorumque et interpretum optimorum. Id sane inculuat Hieronymus *), multumque Augustinus, qui, iusta cum querela, „Si unaquaeque disciplina, inquit, quam-quam vilis et facilis, ut percipi possit, doctorem aut magistrum requirit, quid temerariae superhiae plenius, quam divinorum sacramentorum libros ab interpretibus suis nolle cognoscere!“ 2). Id ipsum sensere et exemplo confirmavere ceteri Patres, qui „divinarum Scripturarum intelligentiam, non ex propria praesumptione, sed ex maiorum scriptis et auctoritate sequebantur, quos et ipsos ex apostolica successione intelligendi regulam su-scepisse constabat“ 3). — lamvero Ss. Patrum, quibus „post Apostolos, sancta Ecclesia plantato-ribus, rigatoribus, aedificatoribus, pastoribus, nu-tritoribus crevit“ 4), summa auctoritas est, quo-tiescumque testimonium aliquod biblicum, ut ad fidei pertinens morumve doctrinam, uno eodemque modo explicant omnes: nam ex ipsa eorum con-sensione, ita ab Apostolis secundum catholicam fidem traditum esse nitide eminet. Eorum dem vero Patrum sententia tune etiam magni aesti-manda est. quum hisce de rebus munere docto-rum quasi privatim funguntur; quippe quos, non modo scientia revelatae doctrinae et multarum notitia rer um, ad apostolicos libros cognoscendos utilium, valde commendet, verum Deus ipse, viros sanctimonia vitae et veritatis studio insignes, am-plioribus luminis sui praesidiis adiuverit. Quare interpres suum esse noverit, eorum et vestigia reverenter persequi et laboribus frui intelligenti delectu. — Neque ideo tarnen viam sibi putet obstructam, quo minus, ubi iusta causa adfuerit, l) H)id. 6, 7. *) Ad Honorat. de utilit. cred. XVII, 35. 3) Rufin. Hist. eccl. II, 9. *) S. Aug. c. Iulian. II, 10, 37. inquirendo et exponendo vel ultra procedat, modo praeceptioni illi, ab Augustino sapienter propo-sitae, religiöse obsequatur. videlicet a litterari et veluti obvio sensu minime discedendum, nisi qua eum vel ratio teuere prohibeat vel necessitas cogat dimittere *): quae praeceptio eo tenenda est fir-mius, quo magis, in tanta novitatum cupidine et opinionum licentia, periculum imminet aberrandi. Caveat idem ne illa negligat quae ab eisdem Patribus ad allegoricam similemve sententiam translata sunt, maxime quum ex litterari descen-dant et multorum auctoritate fuleiantur. Talern enim interpretandi rationem ab Apostolis Ecclesia aocepit, suoque ipsa exemplo, ut e re patet litur-gica, comprobavit; non quod Patres ex ea con-tenderent dogmata fidei per se demonstrare, sed quia bene frugiferam virtuti et pietati alendae nossent experti. — Ceterorum interpretum catho-licoruin est minor quidem auctoritas, attamen, quoniam Bibliorum studia continuum quemdam progressum in Ecclesia habuerunt, istorum pariter commentariis suus tribuendus est honor, ex quibus multa opportune peti liceat ad refellenda contraria, ad difficiliora enodanda. At vero id nimium de-decet, ut quis, egregiis operibus, quae nostri abunde reliquerunt, ignoratis aut despectis, hete-rodoxorum libros praeoptet, ab eisque cum prae-senti sanae doctrinae periculo et non raro cum detrimento fidei, explicationem locorum quaerat, in quibus catholici ingenia et labores suos iam-dudum optimeque collocarint. Licet enim hetero-doxorum studiis, prudenter adhibitis, iuvari in-terdum possit interpres catholicus, meminerit tarnen, ex crebris quoque veterura documentis2). incor-i'tiptum sacrarum Litterarum sensum extra Ec-clesiam neutiquam reperiri, neque ab eis tradi Posse, qui, verae fidei expertes, Scripturae, non roedullam attingunt, sed corticem rodunt3). Illud autem maxime optabile est et necessa-Dum, ut eiusdem divinae Scripturae usus in uni- *) De Gen. ad litt. 1. VIII, c. 7, 13. a) Cfr. Clem. Alex. Strom. VII, 16; Orig, de princ. IV, 8; tn Levit. hom. 4, 8; Tertull. de praescr. 15, seqq.; S. Hilar. Pict. in Matth. 13, 1. 3) S. Greg. M. Moral. XX, 9 (al. 11). versam theologiae influat disciplinam eiusque prope sit anima: ita nimirum omni aetate Patres atque praeclarissimi quique theologi professi sunt et re praestiterunt. Nam quae obiectum sunt fidei vel ab eo consequuntur, ex divinis potissime Litteris studuerunt asserere et stabilire; atque ex ipsis, sicut pariter ex divina traditione, nova haereti-corum commenta refutare, catholicorum dogmatum rationem, intelligentiam, vincula exquirere. Neque id cuiquam fuerit mirum qui reputet. tarn in-signem locum inter revelationis fontes divinis Libris deberi, ut, nisi eorum Studio usuque as-siduo, nequeat theologia rite et pro dignitate tractari. Tametsi enim rectum est iuvenes in Academiis et scholis ita praecipue exerceri ut intellectum et scientiam dogmatum assequantur, ab articulis fidei argumentatione instituta ad alia ex illis, secundum normas probatae solidaeque philosophiae, concludenda; gravi tarnen eruditoque theologo minime negligenda est ipsa demonstratio dogmatum ex Bibliorum auctoritatibus ducta: „Non enim accipit (theologia) sua principia ab aliis scientiis, sed immediate a Deo per re vel a-tionern. Et ideo non accipit ab aliis scientiis, tamquam a superioribus, sed utitur eis tamquam inferioribus et ancillis.“ Quae sacrae doctrinae tradendae ratio praeceptorem commendatoremque habet theologorum principem, Aquinatem 3): qui praeterea, ex hac bene perspecta christianae theologiae indole, docuit quemadmodum possit theo-logus sua ipsa principia, si qui ea forte impu-gnent, tueri: „Argumentando quidem si adversarius aliquid concedat eorum, quae per divinam reve-lationem habentur; sicut per auctoritates sacrae Scripturae disputamus contra haereticos, et per unum articulum contra negantes alium. Si vero adversarius nihil credat eorum quae divinitus re-vclantur, non remanet amplius via ad probandum articulos fidei per rationes, sed ad solvendum rationes, si quas inducit contra fidem “ 2). — Providendum igitur, ut ad studia biblica conve-nienter instructi munitique aggrediantur iuvenes; *) Summ, theol. p. I, q. I, a 5 ad 2. ') Ibid. a 8. ne iustam frnstrentur spem, neu, quod deterius 68t, erroris discrimen incaute subeant. Bationali-starum eapti fallaciis apparataeque specie erudi-tionis. Evunt autem optime comparati, si, qua, Nosmetipsi monstravimus et praescripsimus via, philosophiae et theologiae institutionem, eodem 8. Thoma duee, religiöse eoluerint penitusque perceperint. Ita recte incedent, quam in re bibliea, tum in ea theologiae parte quam positivam no-minant, in utraque laetissime progressuri. Doctrinam catholicam legitima et sollerti saerorum Bibliorum interpretatione probasse, ex-posuisse, illustrasse, multum id quidem est: altera tarnen, eaque tam gravis momenti quam operis laboriosi, pars remanet, ut ipsorum auetoritas Integra quam validissime asseratur. Quod quidem nullo alio pacto plene licebit universeque assequi, nisi ex vivo et proprio magisterio Ecclesiae: quae per se ipsa, ob suam nempe admirabilem propaga-tionem, eximiam sanctitatem et inexhaustam in Omnibus bonis fecunditatem, ob catholicam unitatem, invictamque stabilitatem, magnum quoddam et per-petuum est motivurn credibilitatis et divinae suae legationis testimonium irrefragabile 1). Quoniam vero divinum et infallibile magisterium Ecclesiae, in auctoritate etiam sacrae Scripturae consistit, huius propterea fides saltem humana asserenda in primis vindicandaque est; quibus ex libris, tamquam ex antiquitatis probatissimis testibus, Christi Domini divinitas et legatio, Ecclesiae hierarhicae institutio, primatus Petro et successoribus eius collatus, in tuto apertoque collocentur. Ad hoc plurimum sane conducet, si plures sint e sacro ordine paratiores, qui hac etiam in parte pro fide dimicent et Impetus hostiles propulsent, induti praecipue armatura Dei, quam suadet Apostolus 2). neque vero ad nova hostium arma et praelia insueti. Quod pulcre in sacerdotum officiis sic recenset Chrysostomus: „Ingens adhibendum est Studium ut Christi verbum habitet in nobis abundanter3): neque enim ad unum *) Gone. Vat. sess. III, c. III, de fide. a) Eph. VI. 13, seqq. ') Cfr. Col. III, 16. pugnae genus parati esse debemus, sed multiplex est bellum et varii sunt hostes: neque iisdem omnes utuntur armis, neque uno tantum modo nobiscum congredi moliuntur. Quare opus est, ut is qui cum omnibus congressurus est, omnium machinas ar-tesque cognitas habeat, ut idem sit sagittarius et funditor, tribunus et manipuli ductor, dux et miles pedes et eques, navalis ac muralis pugnae peritus: nisi enim omnes dimicandi artes noverit, novit diabolusperunam partem, si solanegligatur, praedo-nibus suis immissis, oves diripere-1 1). Fallacias hostium artesque in hac re ad impugnandum multiplices supra adumbraviinus: iam , quibus praesidiis ad defensionem nitendum, commoneamus. — Est prim um in Studio linguarum veterum orientalium simulque in arte quam vocant criticam. Utriusque rei scientia quum hodie in magno sit pretio et laude, ea clerus, plus minusve pro locis et hominibus exquisita, ornatus, melius poterit decus et rnunus sustinere suum; nam ipse omnia omnibus2) fieri debet, paratus semper ad satisfac-tionem omni poscenti rationem de ea quae in ipso est spe 3). Ergo sacrae Scripturae magistris necesse est atque theologos addecet, eas linguas cognitas habere quibus libri canonici sunt primitus ab ha-giographis exarati, easdemque Optimum factu erit si colant alumni Ecclesiae, qui praesertim ad academicos theologiae gradus aspirant. Atque etiam curandum ut omnibus in Academiis, quod iam in multis receptum laudabiliter est. de ceteris item aritiquis linguis maxime semiticis, deque con-gruente cum illis eruditione, sint magisteria, eorum in primis usui qui ad sacras Litteras profltendas designantur. — Hos autem ipsos, eiusdem rei grätia, doctiores esse oportet atque exercitatiores in vera artis criticae disciplina ; perperam enim et cum religionis damno inductum est artificium nomine honestatum criticae sublimioris, quo ex solis internis, uti loquuntur, rationibus, cuiuspiam libri origo, integritas. auetoritas diiudicata emer-gant. Contra perspieuum est in quaestionibus rei *) De sacerd. IV. 4. -) I. Cor. IX, 22. s) I. Petr. III, 15. historicae, cuiusmodi oiigo et conservatio librorum historiae testimonia valere prae ceteris, eaque esse quam studiosissime et conquirenda et exeutienda: illas vero rationes internas plerumque non esse tanti, ut in causam, nisi ad quamdam confirma-tionem, possint advoeari. Secus si flat, magna profecto consequentur incommoda. Nam hostibus religionis plus confidentiae futurum est ut saororum authenticitatem Librorum impetant et discerpant: iilud ipsum quod extollunt genus criticae subli-mioris, eo demum recidet, ut suum quisque Studium praeiudicatamque opinioneminterpretando sectentur: inde neque Scripturis quaesitum lumen accedet, neque ulla doctrinae oritura utilitas est, sed certa illa patebit erroris nota, quae est varietas et dis-similitudo sentiendi, ut iam ipsi sunt documento huiusce novae principes disciplinae: inde etiam, quia plerique infecti sunt vanae philosophiae et i'ationalismi placitis, ideo prophetias, miracula, cetera quaecumque naturae ordinem superent, ex sacris Libris dimovere non verebuntur. — Con-grediendum secundo loco cum iis, qui sua physi-corum scientia abusi, sacros Libros Omnibus ve-stigiis indagant, unde auctoribus inscitiam rerurn talium opponant, scripta ipsa vituperent. Quae quidem insimulationes quum res attingant sensibus obiectas, eo periculosiores accidunt, manantes in vulgus, maxi me in deditam litteris iuventutem: quae, semel reverentiam divinae reveJationis in uno aliquo capite exuerit, facile in omnibus omnem eius fidem est dimissura. Nimium sane constat, de natura doctrinam, quantum ad percipiendam summi Artificis gloriam in procreatis rebus im-pressam aptissima est, modo sit convenienter pro-posita, tantum posse ad elementa sanae philosophiae ßvellenda corrumpendosque mores, teneris animis perverse infusam. Quapropter Scripturae sacrae doctori cognitio naturalium rer um bono erit sub-sidio, quo huius quoque rnodi captiones in divinos Libros instructas facilius detegat et refellat. — ■^ulla quidem theologum inter et physicum vera dissensio intercesserit, dum suis uterque finibus se contineant, id caventes, secundum S. Augustini Monitum, „ne aliquid temere et incognitum pro cognito asserant1)“. Sin tarnen dissenserint, quem-admodum se gerat theologus, summatim est re-gula ab eodem oblata: „Quidquid, inquit, ipsi de natura rer um veracibus documentis demonstrare potuerint. osten dam u 8 nostris Litteris non esse contrarium; quidquid autem de qriibuslibet suis voluminibus bis nostris Litteris, idest catbolicae fidei, contrarium protulerint, aut aliqua etiam fa-cultate ostendamus, aut nulla dubitatione credamus esse falsissimum 2)“. De cuius aequitate regulae in consideratione sit primum, scriptores sacros, seu verius „Spiritum Dei, qui per ipsos loquebatur, noluisse ista (videlicet intimam adspectabilium rer um constitutionem) docere homines, nulli saluti profutura 3)“; quare eos, potius quam explorationem naturae recta persequantur, res ipsas aliquando de-scribere et tractare aut quodam translationis modo, aut sicut communis sermo per ea ferebat tempora hodieque de multis fert rebus in quotidiana vita, ipsos inter homines scientissimos. Vulgari autem sermone quum ea primo proprieque efferantur quae cadant sub sensus, non dissimiliter scriptor sacer (monuitque et Doctor Angelicus) „ea secutus est, quae sensibiliter apparent4)“, seu quae Deus ipse, homines alloquens, ad eorum captum signi-ficavit humano more. — Quod vero defensio Scripturae sanctae agenda strenue est, non ex eo omnes aeque sententiae tuendae sunt, quas sin-guli Patres aut qui deinceps interpretes in eadem declaranda ediderint; qui prout erant opiniones aetatis, in locis edisserendis ubi physica aguntur, fortasse non ita semper iudicaverunt ex veritate, ut quaedam posuerint, quae nunc minus probentur. Quocirca studiose dignoscendum in illorum inter-pretationibus, quaenam reapse tradant tamquam spectantia ad fidem aut cum ea maxime copulata, quaenam unanimi tradant consensu ; namque „in bis quae de necessitate fidei non sunt, licuit Sanctis diversimode opinari, sicut et nobis“, ut est S. Thomae sententia 5). Qui et alio loco pruden- *) In Gen. op. imperf. IX, 30. a) De Gen. ad lit. I. 21, 41. s) S. Aug. ib. II. 9, 20. 4) Summa theol. p. I. q. LXX, a 1 ad 3. 8) In Sent. II, dist. II, q. I, a. 3. tissime habet: „Mihi videtur tutius esse, huius-inodi, quae philosophi communiter senserunt, et nostrae fidei non repugnant, nec sie esse asserenda ut dogmata fidei, etsi aliquando sab nomine philo-sophorum introducantur, nee sic esse neganda tamquam fidei contraria, ne sapientibus huius mundi oceasio contemnendi doctrinam fidei prae-beatur.“ *) Sane, quamquam ea, quae speculatores naturae certis argumentis eerta iam esse affirmarint, interpres ostendere debet nihil Scripturis recte explicatis obsistere, ipsum tarnen ne fugiat, factum quandoque esse, ut certa quaedam ab illis tradita, postea in dubitationem adducta sint et repudiata. Quod si physicorum scriptores terminos disciplinae suae transgressi, in provinciam philosophorum perversitate opinionum invadant , eas interpres theologus philosophis mittat refutandas. — Haec ipsa deinde ad cognatas disciplinas, ad historiam praesertim, iuvabit transferri. Dolendum enim, multos esse qui antiquitatis monumenta, gentium mores et instituta, similiumque rerum testimonia magnis ii quidem laboribus perscrutentur et pro-ferant, sed eo saepius consilio, ut erroris labes in sacris Libris deprehendant, ex quo illorum auctoritas usquequaque infirmetur et nutet. Idque nonnulli et nimis infesto animo faciunt nec satis aequo iudicio; qui sic fidunt profanis libris et documentis memoriae priscae, perinde ut nulla eis ne suspicio quidem erroris possit subesse, libris vero Scripturae sacrae, ex opinata tantum erroris specie, neque ea probe discussa, vel parem ab-nuunt fidem. Eieri quidem potest, ut quaedam librariis in codicibus describendis minus recte ex-ciderint; quod considerate iudicandum est, nec facile admittendum, nisi quibus locis rite sit de-monstratum; fieri etiam potest, ut germana ali-cuius loci sententia permaneat anceps; cui eno-dandaemultum afferent optimaeinterpretandiregulae: at nefas omnino fuerit, aut inspirationem ad aliquas tantum sacrae Scripturae partes coangustare, aut concedere sacrum ipsum errasse auctorem. Nec enim toleranda est eorum ratio, qui ex istis diffi-cultatibus sese expediunt, id nimirum dare non *) Opusc. X. dubitantes, inspirationem divinam ad res fidei morumque, nihil praeterea, pertinere, eo quod falso arbitrentur, de veritate sententiarum quum agitur, non adeo exquirendum quaenam dixerit Deus, ut non magis perpendatur quam ob causam ea dixerit. Etenim libri omnesatqueintegri, quos Ecclesia tamquam sacros et canonicos recipit, cum Omnibus suis partibus, Spiritu Sancto dictante, conscripti sunt; tantum vero abest ut divinae Inspiration! error ullus subesse possit, ut ea per se ipsa, non modo eirorem excludat omnem, sed tarn necessario excludat et respuat, quam necessarium est, Deum. summam Veritatem, nullius omnino erroris auctorem esse. — Haec est antiqua et constans fides Ecclesiae, solemni etiam sententia in Conciliis de-finita Florentino et Tridentino ; confirmata denique atque expressius declarata in Concilio Vaticano. a quo absolute edictum: Veteris et novi Testamenti libri integri cum omnibus suis partibus, prout in eiusdem Concilii (Tridentini) decreto recensentur, et in veteri vulgata latina editione habentur, pro sacris et canonicis suscipiendi sunt. Eos vero Ecclesia pro sacris et canonicis habet, non ideo quod sola humana industria concinnati, sua deinde auctoritate sint approbati; nec ideo dumtaxat, quod revelationem sine errore contineant; sed propterea quod Spiritu Sancto inspirante conscripti, Deum habent auctoremx) Quare nihil admodum refert, Spiritum Sanctum assumpsisse homines tamquam instrumenta ad scribendum, quasi, non quidem primario auctori sed scriptoribus inspiratis quidpiam falsi elabi potuerit, Nam supernaturali ipse virtute ita eos ad scribendum excitavit et movit, ita scribentibus adstitit, ut ea omnia eaque sola quae ipse iuberet et recte mente coneiperent, et fideliter conscribere vellent, et apte infallibili veritate exprimerent: secus non ipse esset auctor sacrae Scripturae uni-versae. Hoc ratum semper habuere Ss. Patres: „Itaque, ait Augustinus, quum illi scripserunt quae ille ostendit et dixit, nequaquam dicendum est, quod ipse non seripserit: quandoquidem membra eius id operata sunt, quod dictante capite cognoverunt“.2) *) Sess. III, c. II, de revel. a) De consensu Evangel. 1.1, c. 35. pronunciatque S. Gregorius M.: „Quis haee scri-pserit, valde supervacanee qnaeritur. quum tarnen aactor libri Spiritus Sanctus fideliter credatur. Ipse igitur haeo scripsit, qui seribenda dictavit: ipse scripsit qui et in illius opere inspiratorextitit.“J) Consequitur, ut qui in locis authentieis Librorum sä er or um quidpiam falsi contineri posse existiment, ii profecto aut catholicam divinae inspirationis no-tionern pervertant, aut Deuni ipsum erroris faciant auctorem. Atque adeo Patribus omnibus et Doc-toribus persuasissimum fuit, divinas Litteras, quales ab hagiopraphis editae sunt, ab omni ornnino errore esse immunes, utpropterea non paucailla, quae con-trarii aliquid vel dissimile viderentur affere (eademque fere sunt quae nomine novae scientiae nunc obiieiunt) non subtiliter minus quam religiöse componere inter se et conciliare studuerint; professi unanimes, Libros eos et integros et per partes a divino aeque esse afflatu, Deumque ipsum per sacros auctores elocutum nihil admodum a veritate ali-enum ponere potuisse. Ea valeant universe quae idem Augustinus ad Hieronymum scripsit: „Ego enim fateor caritati tuae, solis eis Scripturarum libris qui iam canonici appellantur, didici hunc timorem honoremque deferre, ut nullum eorum auctorum scribendo aliquid errasse firmissime credam. Ac si aliquid in eis offendero litteris quod videatur contrarium veritati, nihil aliud quam vel mendosum esse codicem, vel Interpretern non assecutum esse quod dictum est, vel me minime intelexisse non ambigam.“2) At vero omni graviorum artium instrumento pro sanctitate Bibliorum plene perfecteque con-tendere, multo id maius est, quam ut a sola in-terpretum et theologorum sollertia aequum sit ex-pectari. Eodem optandum est conspirent et con-nitantur illi etiam ex catholicis viris, qui ab externis doctrinis aliquam sint nominis auctoritatem adepti. Horum sane ingeniorum ornatus, si nunquam antea, ne nunc quidem, Dei beneficio, Ecclesiae deest; atque utinam eo amplius in fidei subsidium augescat. Nihil enim magis oportere ducimus, quam utplures *) Praef. in lob, n. 2 *) Ep. LXXXII, 1. et crebrius alibi. validioresque nanciscatur veritas propugnatores, quam sentiat adversarios; neque res ulla est quae magis persuadere vulgo possit obsequium veritatis, quam si eam liberrime profiteantur qui in laudata aliqua praestent facultate. Quin facile etiam cessura est obtrectatorum invidia, aut certe non ita pe-tulanter iam traducere illi audebunt inimicam scientiae, fidem, quurn viderint a viris scientiae laude nobilibus summum fidei honorem reverentiamque adhiberi. — Quoniam igitur tantum ii possunt re-ligioni importare commodi, quibus cum catholicae professionis gratia felicern indolem ingenii benign um Numen impertiit, ideo in hac acerrima agitatione studiorum quae Scripturas quoquo modo attingunt, aptum sibi quisque eligant studii genus, in quo aliquando excellentes, obiecta in illas im-probae scientiae tela, non sine gloria, repellant. — Quo loco gratum est illud pro merito com-probare nonnullorum catholicorum consilium. qui ut viris doctioribus suppetere possit unde huius-modi studia omni adiumentorum copia pertractent et provehant, coactis societatibus, largiter pecunias solent conferve. Optima sane et peropportuna temporibus pecuniae collocandae ratio. Quo enim catholicis minus praesidii in sua studia sperare licet publice, eo promptiorem effusioremque pa-tere decet privatorum liberalitatem; ut quibus a Deo aucti sunt divitiis, eas ad tutandum revelatae ipsius doctrinae thesaurum velint convertere- — Tales autem labores ut ad rem biblicam vere pro-ficiant, insistant eruditi in iis tarnquam principiis, quae supra a Nobis praefinita sunt; fideliterque teneant, Deum, conditorem rectoremque rerum omnium, eumdem esse Scripturarum auctorem: nihil propterea ex rerum natura, nihil ex historiae monumentis colligi posse quod cum Scripturis re-vera pugnet. Si quid ergo tale videatur, id sedulo submovendum, tum adhibito prudenti theologorum et interpretum iudicio, quidnam verius verisimi-liusve habeat Scripturae locus, de quo disceptetur, tum diligentius expensa argumentorum vi, quae contra adducantur. Neque ideo cessandum, si qua in contrarium species etiam tum resideat; nam, quoniam verum vero adversari haudquaquam potest, certum sit aut in sacrorum interpretationein ver-borum, aut in alteram disputationis partem er-rorem incurrisse: neutrum vero si necdura satis appareat, ounctandum interea de sententia. Per-multa enim ex omni doctrina.rum genere sunt diu multumque contra Scripturam iactata, quae nunc, utpote inania, penitus obsolevere: item non pauca de quibusdam Scripturae locis (non proprie ad fidei morumque pertinentibus regulam) sunt quon-dam interpretando proposita, in quihus rectius postea vidit acrior quaedam investigatio. Nempe opinionum commenta delet dies; sed „ veritas manet et invalescit in aeternum.1)“ Quare, sicut nemo sibi arrogaverit ut omnem recte intelligat Scripturam, in qua se ipse plura nescire quam scire fassus est Augustinus 2), ita, si quid inciderit dif-ficilius quam explicari possit, quisque eam sumet cautionem temperationemque eiusdem Doctoris: „Melius est vel premi incognitis sed utilibus signis quam inutiliter ea interpretando, a iugo servitutis eductam cervicem laqueis erroris inserere.3) — Consilia et iussa Nostra si probe verecundeque erunt secuti qui subsidiaria haec studia profitentur, si et scribendo et doc^ndo studiorum fructus di-rigant ad bestes veritatis redarguendos, ad fidei dam na in iuventute praecavenda, tum demum lae-tari poterunt digna se opera sacris Litteris in-servire, eamque rei catholicae opem afferre, qua-lem de filiorum pietate et doctrinis iure sibi Ecclesia pollicetur. Haec sunt, Venerabiles Fratres, quae de studiis Scripturae sacrae pro opportunitate monenda et praecipienda, aspirante Deo, censuimus. Iam sit vestium curare, ut qua par est religione custo-diantur et observentur; sic ut debita Deo gratia, de communicatis humano generi eloquiis sapientiae suae, testatius eniteat, optataeque utilitates re- ■) III. Esdr. 4, 38. 2) Ad Ianuar. ep. LV, 21. 8) De doctr. ehr. III, 9, 18. dundent, maxime ad sacrae iuventutis institutionem. quae tanta est cura nostra et spes Ecclesiae. Auctoritate nimirum et hortatione dato alacres operam, ut in Seminariis, atque in Acadeiniis quae parent ditioni vestrae, haec studia iusto in ho-nore consistant vigeantque. Integre feliciterque vigeant, moderatrice Ecclesia, secundum saluber-rima documenta et exemplaSs. Datrum laudatamque maiorum consuetudinem : atque talia ex temporum cursu incrementa accipiant quae vere sint in prae-sidium et gloriam catholicae veritatis, natae divi-nitus ad perennem populorum salutem. — Omnes denique aluinnos et administratos Ecclesiae paterna caritate admonemus, ut ad sacras Litteras adeant summo semper affectu reverentiae et pietatis: ne-quaquam enim ipsarum intelligentia salutariter ut opus est patere potest. nisi remotä scientiae ter-renae arrogantia, studioque sariete excitato eins quae desursum est sapientiae. Cuius in disciplinam semel admissa mens, atque inde illustrata et ro-borata, mire valebit ut etiam humanae scientiae quae sunt fraudes dignoscat et vitet, qui sunt so-lidi fructus percipiat et ad aeterna referat: inde potissime exardescens animus, ad emolumenta virtutis et divini amoris spiritu vehementiore con-tendet: Beati qui scrutantur testimonio eius, in toto corde exquirunt eum.*) Iam divini auxilii spe freti et pastorali studio vestro confisi, Apostolicam benedictionern. cae-lestium munerum auspicem Nostraeque singularis benevolentiae testem, vobis omnibus, universoque Clero et populo singulis concredito, peramanter in Domino impertimus. Datum Eomae apud S. Petrum die XVIII. novembris anno MDCCCXCIII, Pontificatus Nostri sextodecimo. LEO PP. XIII. ') Ps. XVIII, 2. 82. Entscheidung des k. k. Ministeriums für Kultus und Unterricht ddo. 24. Jänner 1882, betreffend die religiöse Erziehung der aus gemischten Chen abstammenden Kinder. Das Ministerium für Cultus und Unterricht entschied anläßlich eines speciellen Falles Folgendes: „Der zwischen Eheleuten, von denen der eine Theil katholisch, der andere jedoch protestantisch ist, abgeschlossene Vertrag über die Kindererziehung ist giltig nicht bloß im Gewissen, sondern auch vor deu Staatsbehörden. Kein Theil darf ihn eigenmächtig brechen und haben die Seelsorger das Recht und die Pflicht, darüber zu wachen, daß jener Vertrag in den genannten Grenzen eingehalten werde; sollte dies nicht der Fall sein, haben sie bei den politischen Behörden dessen genaue Einhaltung zu verlangen." Das k. k. Ministerium ließ sich bei seiner Entscheidung von folgenden Anschauungspunkten leiten: 1. Das Urtheil über die Giltigkeit und Dauer eines geschlossenen Vertrages über die religiöse Erziehung der Kinder in gemischten Ehen steht blos der politischen, eventuell der staatlichen Cultusbehörde zu. 2. Deu Vorstehern der Kirchen und religiösen Gesellschaften gebührt nach § 3, Absatz 2 des eitirten Gesetzes das Recht, bei welch immer einer Verletzung der in jenem Gesetze über das Bekeuntuiß der Kinder angeführten Vorschriften die politische eventuell staat- liche Cultusbehörde um Hilfe anzurufen, wenn nach Ansicht dieser Vorsteher der Vertrag über die Kindererziehung in gemischten Ehen verletzt sei — deswegen muß das Konsistorium zu einer Beschwerde und Berufung als berechtigt erklärt werden, weil es sich hier um die Erziehung der Kinder von Ehegatten handelt, die in derselben Diöcese wohnen. 3. Jenes Uebereinkornrnen zwischen den genannten Eheleuten ist nach seinem Wortlaute, und weil im Contexte uirgends von einem Psarramte die Rede ist, als ein zwischen den Eheleuten über die religiöse Kindererziehung abgeschlossener Vertrag anzusehen. 4. Jener Vertrag ist nicht gelöst worden, wie dies aus dem Vorgänge der katholischen Gattin zu ersehen ist. Bei der Schließung einer gemischten Ehe ist somit darauf zu sehen: a) Daß zwischen den Ehegatten ein rechtsgiltiger Vertrag, betreffend die katholische Kinder-Erziehuug, zu Staude komme, dann b) daß auch der katholische Theil standhaft, wie dies beim gegebenen Fall geschehen ist, ans seinem Rechte beharre. 83. Erkenntnis des Werwatlnngs-Kerichlsßofes vom 2. März 1892, Z. 737, in Matriken -Angel'egercheilen. Anna Jöbstl ca. Min. des Innern (M.-R. Edl. v. Braunhof); E. vom 5. März 1891, Z. 26.733 ex 1890, puncto Verweigerung einer Taufbuchs-Berichtigung : „Die Beschwerde wird als unbegründet a b g e w i e s e n. E n t s ch e i d n n g s g r ü n d e: Die Einflußnahme der politischen Behörden auf die Führung der Pfarr-matrifen besteht lediglich in der Obsorge, daß die Matriken ordnungsmäßig geführt, also alle durch die Gesetze vorgesehenen Eintragungen in dieselben, und zwar in der vom Gesetze vorgeschriebenen Form vorschriftsmäßig erfolgen — In diesem Sinne hat schon die Verordnung vom 20. Februar 1784 (Josefs-Gesetze, Bd. 6, S. 574) die Matrikenführung der Überwachung der Kreisbeamten unterstellt, und eben hierauf beziehen sich auch alle späteren, die behördliche Ein- flußnahme hinsichtlich des Matrikenwesens betreffenden Vorschriften. Die gesetzliche Ausgabe des Matrikeusührers besteht aber nur darin, daß die seiner Evidenzhaltung anheim gegebenen Acte zur Zeit ihrer Ereigmmg nach Vorschrift ordnungsmäßig verzeichnet werden. — Nur in dem Falle, als bei der ersten Eintragung irgend etwas, was damals hätte eingetragen werden sollen, aus Nachlässigkeit oder Versehen nicht ausgezeichnet wurde, oder wenn die Matrikenbücher oder einzelne Blätter verloren gegangen sind, gestattet das Hofdecret vom 5. April 1844, Justiz.- Ges.- Sammlung Nr. 799, auch nachträgliche Eintragungen mit Genehmigung der Landesbehörde. Im vorliegenden Streitfälle steht aber nicht eine solche Ergänzung, sondern eine Abänderung der ursprünglichen Eintragung in Frage. — Im Geburts- 16* buche wurde nämlich bei dem am 26. November 1861 in der Panlnsthorgasse Nr. 15 in Graz geborenen Kinde Anna der Name der unehelichen Mntter desselben „Jgl Anna, 30 Jahre alt, angeblich" eingetragen. Diese Eintragung entspricht der Anordnung des Hofkanzlei - Decretes vom 13. Jänner 1814 (Polit. Ges.- Samml. Bd. 42, Nr. 7), wornach die Führer der Geburtsbücher, wenn ein Kind ausdrücklich als unehelich angegeben wird, ohne die Eintragung des Namens des Vaters des unehelichen Kindes zu fordern, die Erforschung des wahren Namens der Kindesmutter zu unterlassen und den angegebenen Namen der Kindesmutter mit dem Beisatze „angeblich" in das Geburtsbuch ohne weiteres eiuzutrageu habe». Da diese ursprüngliche Eintragung eine der Vorschrift entsprechende und daher ordnungsmäßige gewesen, und es sich bei der von der Beschwerdeführerin begehrten Berichtigung nicht um irgeud etwas handelt, was schon ursprünglich einzntragen war, aber aus Nachlässigkeit oder Versehen nicht aufgezeichnet wurde, fehlt für die mit der Ueberwachuug der ordnungsmäßigen Matrikenführnng betrauten Organe ein Anlaß zum Einschreiten, nnd es bleibt der Beschwerdeführerin lediglich anheim gegeben, die von ihr begehrte Richtigstellung, recte Abänderung der mit gesetzlicher Vorschrift vorgenommenen Eintragung, da es sich um die Frage des Familienstandes, also um eine Frage des Privatrechtes Handelt, im Rechtswege zu bewirken." 84. Weweröerinnen aus Tirol bedürfen Auf eine Anfrage der k. k. n. ö. Statthalterei vom 23. Juli 1893, Z. 50.237, hat die k. k. Statthalterei für Tirol und Vorarlberg mit Zuschrift vom 1. August 1893, Z. 18.698 erwidert, daß der mit dem für Tirol und Vorarlberg erlassenen Hofkanzlei-deerete vom 12. Mai 1820, Z. 12.614. 3. Den etwa noch ausständigen Pränumerationspreis für das „Lai- I wollen die P. T. Herren Abonnenten mittels Postanweisung an die fürst-bacher Diöeesanblatt" und den Anhang pro 1893 im Betrage per fl. 3-— | bischöfliche Ordinariats-Kanzlei einsenden. Herausgeber und für die Redaction verantwortlich: Martin Pogacar. — Druck der „Katholischen Buchdruckerei" in Laibach.